በፋይናንስና ኢኮኖሚ ልማት ቢሮ ለተቋማዊ ሥልጠና

በፋይናንስ ግልጽነትና ተጠያቂነት /FTA/ዙሪያ የተዘጋጀ

የሥልጠና ሞጁል

ጥር 2010 ዓ/ም
ሀዋሳ
ማዉጫ

ርዕስ
1
መግቢያ

ክፍል አንድ

1.1 የፈይናንስ ግልጽነትና ተጠያቂነት ጽንሰ ሀሳብ

1.2 የፋይናንስ ግልጽነትና ተጠያቂነት ትርጓሜ

1.3 የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነትስርአትለመዘርጋትመሞላትያለባቸውቅድመሁኔታዎች

1.4 የተቀናጀ የፋይናንስ ግልጽነትና ተጠያቂነት ስርአት አጀማመር

1.5 ስለመንግስት አሰራር እና የዜጎች መረጃን የማግኘት መብትን በተመለከተ በህገ-መንግስቱ የተደነገጉ ድንጋጌዎች

1.6 ለዜጎች ተደራሽ የሚደረጉ መረጃዎችና የሚቀርቡበት ጊዜ

1.7 የፋይናንስ ግልጽነትና ተጠያቂነት ስርአት መዘርጋት ፋይዳው

1.8 የፋይናንስ ግልጽነትና ተጠያቂነት መተግበሪያ ማንዋሎች /FTA Tools/

ክፍል ሁለት

2. የበጀትና ወጪ መረጃን ለሕዝብ ለማሳወቅ የተዘጋጀ መመሪያ

2.1 ¾SS]Á¬ ›^ƒ Å[Í‹
2.1.1 Å[Í 1. }Å^iI” KÃ}I እ¨p
2.1.2Å[Í 2: S[Í SU[Ø“ Scwcw
2.1.3 .Å[Í 3 ¾SÑ“— ²È‹” SU[Ø
2.1.4Å[Í 4 SM°¡~” Sp[î
ክፍል ሶስት
3. ¾²?Ô‹” kØ}— }ÖnT>’ƒ KTdÅÓ የሚሰሩ 3 ›ካ Lƒ

3.1- የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነት /FTA/

3.2- ማህበራዊተጠያቂነት /SA/

3.3 በክልላችን ማህበራዊተጠያቂነት /Social Accountability/ የሚተገበርባቸዉ ወረዳዎች ተግባሪ ድርጅቶች

3.4 የማህበራዊ ተጠያቂነት መተግበሪያ መሳሪያዎች /SA tools/

3.5 የፋይናንስ ግልጽነትና ተጠያቂነት /FTA/ ፣ማህበራዊተጠያቂነት /SA/ እና ቅሬታ አፈታት /GRM/ጥምረት

3.6- የቅሬታ አፈታት ሂደት /GRM/

2
 3.6.1 በኢትዮጵያ የቅሬታ አፈታት ሂደት ግብ

3.6.2 የቅሬታ አፈታት ሂደት አፈጻጸም

3.6.3 ቅሬታ አፈታት አስገዳጅ አካላት

ክፍል አራት

4 KIw[}cu< ¾}²ÒÌ ¾u˃“ ¾¨Ü ›SM"Œ‹እ“ ¾›ÑMÓKAƒ ›p`xƒ ›SM"Œ‹

4.1 ¾u˃“ ¾¨Ü ›SM"Œ‹እ“ ¾›ÑMÓKAƒ ›p`xƒ ›SM"Œ‹
4.2 ¾›SM"Œ‹ ›²ÑÍ˃
4.3 ¾Ç=³Ã’< ›eðLÑ>’ƒ

G. ÁK¨<” S[Í SÑ”²w

K. Q´u< U” ÁIM K=Ñ’²w እ”ÅT>‹M SK"ƒ
N. ¾SÑ“— ²È‹” SS`S`

S. Ów[-SMe“ ¾vK É`h ›"Lƒ T[ÒÑÝ

መግቢያ

የመንግስት ፋይናንስ ግልጽነትና ተጠያቂነት /FTA/ በህገ-መንግስታችን በአንቀጽ 12 እና አንቀጽ 43

በተደነገገዉ መሰረት የኢትዮጵያ መንግስት ከልማት አጋሮች ጋር ዉል በመግባት የመሰረታዊ
አገልግሎት ማሻሸያ /PBS/ ፕሮግራሞችአንዱ ክፍል ሆኖ የተጀመረ ሲሆን ዋናዉ አለማ በታችኛዉ
አስተዳደር እርከን የሚገኙ ዜጎች የመንግስት አሰራር፣በስማቸዉ የሚመደቡ በጀቶች፣ የሚወጡ
ወጪዎችንና የአገልግሎት አሰጣጥ ደረጃዎች /basic service standard/ ምን እንደሆኑና እንዴት
እንደሚፈጸሙ ለእነርሱ በሚገባቸዉና ልረዱ በሚችሉ መንገድ ግልጽ ለማድረግና የዜጎችን ተሳትፎ
ከፍ ማድረግ ነዉ፡፡

FTA ፕሮጀክት ደ/ብ/ብ/ህ/ክ/መንግስት ፋይ/ኢኮ/ልማት ቢሮ ከ 2002 በጀት ዓመት ጀምሮ በሁሉም

ወረደዎች፣በከተማ አስተዳደርና በቀበሌ ደረጀ በጀትና ወጪ የተመለከቱ መረጃዎችን ይፋ በማድረግ
ግንዛቤ የማስጨበጥ ሥራዎችን በከፍተኛ ደረጃ በማሻሸል ላይ ይገኛል፡፡ ይህንኑ ዓለማ ተግባራዊ
ለማድረግ በኢ.ፌ.ዴ.ሪ.ገንዘብና ኢኮኖሚ ትብብር ሚኒስቴር የተዘጋጁትን የበጀትና ወጪ እንዲሁም
የአገልግሎት አሰጣጥ ተምፕሌቶችን በክልላችን አከባቢያዊ ይዘት እንዲኖራቸዉ በማድረግ
ለአገልግሎት ሰጪ ተቋማት የመንግስት በጀትና ወጪዎች የተመለከቱ መረጀዎችን ፣ በቀላል ሀረጎች

3
የቀረበዉን ጽሁፍ ማንበብና መጻፍ ለሚችል የህብረተሰብ ክፍል በቀላሉ መረደት እንዲችል በማድረግ
ተደራሽ የተደረገ ሲሆን በቀጣይ ሥራዉን የማስፋትና የማስረጽ ዕቅድ ተይዞ እየተሰራ ይገኛል፡፡

ክፍል አንድ

1.1 የፈይናንስ ግልጽነትና ተጠያቂነት ጽንሰ ሀሳብ

የመንግስትፋይናንስአስተዳደርስርአቱንግልፅበማድረግዜጎችበበጀትሂደቶችሁሉበባለቤትነትስሜትሊኖራቸውየሚገባውንተሳትፎለማሳደ

ግየስራድርሻቸውንምለይተውእንደዜጋበስራድርሻቸውምሆነበመኖሪያአካባቢያቸውየበኩላቸውንኃላፊነትለመወጣትየሚያስችልግንዛቤ

ማስጨበት አለብን፡፡

 በማንኛውምስርዓት¨<d’@ ¾T>cØuƒ” ¨<d’@¨< ¾T>}Ñu`uƒ” ¨ÃU dÃ}Ñu` ¾T>k`uƒ” H>Ń

uSSMŸƒ የ›e}ÇÅ` e`¯~ መልካም ¨ÃU SØö SJ’<” S“Ñ` ÉLM::
 U¡”Á~U ¾›e}ÇÅ` e`¯ƒ TKƒ ¨<d’@” ¾SeÖƒ“ ¾}cÖ”U ¨<d’@ ¾U”}Ñw`uƒ ¨ÃU
ሳ”}Ñ ብ`የምንቀር uƒ H>Ń TKƒ ነዉ::
 u›e}ÇÅ` e`¯ƒ ¨<eØ ÅÓV ª“¨< }ª“à S”Óeƒ ’¨<::

}dƒö 1 የመንግስት SM ካ U አስተዳደርስርዓትየሚገለጽባቸውንባሕሪያትዘርዝሩ...

SMŸU ¾S”Óeƒ ›e}ÇÅ` e`¯ƒ ¾T>ÑKêv†¨< 8 ª“ ª“ vI]Áƒ ¾T>Ÿ}K<ƒ “†¨<::

1-›d ታፊነት/ participatory/

2 - የ SÓvvƒ S`I/ Consensuses Oriented/

3 - }ÖÁm’ƒ/Accountability/

4 - ÓMê’ƒ/Transparency/

5 - ULi cÜ /Responsive/

6 - ¨<Ö?ታ T /effective/

7 - kM×ó /efficient/

8 - ²Ko ታ© ^°Ã /Strategic Vision/

በእነዚህ SM ካ U ¾S”Óeƒ ›e}ÇÅ` SÑKÝ vI]Áƒ” Sc[ƒ ›É`Ñ ውበሃገራችን ¾²?Ô‹” kØ}— }ÖnT>’ƒ
KTdÅÓ፣›ÑMÓKAƒ ›c×Ö<” ለማሻሸልና SM ካ U ›e}ÇÅ`”ለማስፈንእየሰሩያሉ›ካ Lƒ አሉ:: እነዚህን
በቀጣይ ከፍለ ጊዜ የሚንመለከት ሲሆን በዚህ ክፍለ ጊዜ ስለ የፋይናንስ ግልጽነትና ተጠያቂነት /FTA/በስፋት
እንመለከታለን

4
 1.2 የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነትትርጓሜ

በፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነትዓላማዎችከመተግበርአኳያ
ዜጎችደረጃውንየጠበቀመሰረታዊአገልግሎትእንዲያገኙእናበመንግስትበጀትቀጥተኛተጠቃሚነታቸውንምለማረጋገጥእየተሰራስላለውስራ
ግንዛቤለማስጨበጥ ነዉ፡፡
 óÓ”e:-TKƒ dÔd© ¾Gwƒ ›e}ÇÅ` TKƒ c=J”ÃIU Gwƒ ¾ÓM ፣ ¾Ò^ ¨ÃU
¾S”Óeƒ ሀብት/ገንዘብ/ K=J” ËLM::
 ÓMê’ƒ:- I´w ¾S”Óeƒ” þK+ካ© እናኢኮኖሚያዊ S[Í” u’é“ ukØ ታ ¾TÓ–ƒ Swƒ c=J” ÃIU ¾T>[Ǩ<
¨<d’@ cÜ›ካ M በሰጠዉ ዉሳኔና›ðéç ም }ÖÁm’ƒ እ”ÇKuƒ KTd¾ƒ ’¨<::
}ÖÁm’ƒ:-ÃI ŸSM ካ U ›e}ÇÅ` SÑKÝ vI]Áƒ ¨<eØ lMñ c=J” ›”É ¨<d’@ cÜ ›ካ M ¾I´u<እ“ ¾S[Ö¨< ›ካ M
ሃላፊነትእንዳለበት ¾T>ÑMê nM ’¨<::

ከዚህ ቀጥሎ የቀረቡትን የተጠያቂነት ሁኔታዎች ተወያዩበት

 ተጠያቂውማነው / Who is accountable?

 ተጠያቂየሚሆነውለምንድንነው /Acountability for what?
 ተጠያቂነቱለማነው/For whom is she/he accountable?
 የሚጠየቀውእንዴትነው /How is that accountability discharged?
ከዉይይት በኋለ
 ማንኛውምበህዝብእምነትስልጣንየተሰጠው
 የሚጠበቅበትንአገልግሎትባለመስጠቱእናእምነትበማጉደሉ
 በስልጣንተዋረዱመሰረት
 ከባዱነጥብ - በህግደንብናመመሪያለመጠየቅየሚያስችልቁጥጥርስርዓትእና /watchdog/ መኖር አለበት

የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነት
ማለትበአጠቃላይበመንግስትበጀትናገንዘብ፣ህግጋት፣ተቁዋማትናየኢኮኖሚማእቀፎችነባራዊሁኔታላይየተላለፉ /የተሰጡ /
የፖሊሲውሳኔዎችመሰረትየተገኙትንጥሬመረጃዎችእናየተጠናቀቁመረጃዎችንለማህበረሰቡ/ለህዝቡ/
ሊገባዉበሚችልናተደራሽነትባለውመልኩበወቅቱመግለጽማለትነው፡፡በዝርዝር ሲታይ፡-
 ግልፅነትበመንግስትአሰራርቀጣይነትላለውየማክሮኢኮኖሚእድገት፤የመልካምአስተዳደርእናበአጠቃላይየተስተካከለየበጀትስ
ርዓትዋነኛቅድመሁኔታነው፡፡
 የበጀትስርዓትግልጽነትንከተላበሰዜጎችየሀገራቸውንየኢኮኖሚሁኔታናየበጀትፖሊሲዎችንመረጃየማግኘትእድሉእንዲሰፋያደርጋ
ል፡፡
 ለዜጎችየምንሰጠውየበጀትመረጃየተሟላ፤ትክክለኛ፤ወቅታዊ
፣የመረጃአቅርቦቱቀጣይነትያለውናበማራኪበሆነሁኔታመቅረብይኖርበታል
 በመንግስትየበጀት፣የእቅድሂደትእናየአገልግሎትአሰጣጥላይየዜጎችንእናየማህበረሰቡወኪሎችንንቁተሳትፎናድምጽማግኘት
አለበት፡፡
5
 1.3 የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነትስርአትለመዘርጋትመሞላትያለባቸውቅድመሁኔታዎች

 የሀገሪቱንአጠቃላይየልማትአጀንዳበባለቤትነትየያዘውፖለቲካአመራሩቁርጠኝነት፡፡
የፖለቲካቁርጠኝነትአለሲባልመገለጫዎችአሉት፡-
 መንግስታዊሥርዓቱጥብቅየክትትልናቁጥጥርስርዓትመዘርጋትአለበት፡፡
 በግልጽነትናበተጠያቂነትላይየተመሰረተአሳታፊመልካምአስተዳደርንማስፈንግድይላል፡፡
 የማህበረሰቡእንዲሁምየአመራሩሙስናእናብልሹአሰራርንለመዋጋትያለውቁርጠኝነት
 አስገዳጅየህግማእቀፍእናጠንካራህግተርጉዋሚአካላት፡፡
 የዜጎችንቁተሳትፎ፡፡
 መረጃየመስጠትአቅምውሱንነትንችግርመፍታት፡፡
 የመገናኛብዙሃንእናሃሳብንበነጻነትየመግለጽመብት የሚሉ ናቸዉ፡፡
1.4 የተቀናጀየፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነትስርአትአጀማመር

የድህነትቅነሳፕሮግራሙንለማፋጠንየኢትዮጵያመንግስትከልማትአጋሮችጋርበመተባበርልማትንበዘላቂነትእንዲቀጥል፤በመላውየሀገሪቱክልሎችለመሰ
ረታዊአገልግሎቶችማሻሻያፕሮግራምበመቅረጽእየተተገበረይገኛል፡፡

የመሰረታዊአገልግሎቶችማሻሻያአንድንዑስፕሮግራምየሆነውየፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነትስርአትምበፕሮግራሙመተግበሪያመሰረትበሀገራችንከ
መስከረም 2002 ዓ/ምተተገበረ፡፡

1.5 ስለመንግስትአሰራርእናየዜጎችመረጃንየማግኘትመብትንበተመለከተበህገመንግስቱየተደነገጉድንጋጌዎች

 የሚከተሉትየሀገራችንኢትዮጵያህገ-መንግስትአንቀፆችግልፅነትናማህበራዊተጠያቂነትንበሚቀጥለውመልኩተደንግጓል፡-
 አንቀፅ 12 ላይ ‹‹የመንግስትአሰራርግልፅበሆነመንገድመከወንአለበት፡፡
ማንኛውምኃላፊናየሕዝብተመራጭኃላፊነቱንሲያጓድልተጠያቂይሆናል››
 አንቀፅ 50 ክፍል 4 ደግሞ ‹‹ክልሎችበክልልነትናአስፈላጊሆነውበሚያገኙዋቸውየአስተዳደርእርከኖችይዋቀራሉ፡፡
ሕዝቡበዝቅተኛአስተዳደርእርከኖችበቀጥታይሳተፍዘንድለዝቅተኛእርከኖችበቂስልጣንሊሰጥይገባል፡፡››
 አንቀፅ 43 - የክልሉ ነዋሪዎች የኑሮ ሁኔታዎችን የማሻሸልና የማያቋርጥ እድገት የማግኛት መብታቸዉ
የተጠበቀ ነዉ
1.6 ለዜጎች ተደራሽ የሚደረጉ መረጃዎችና የሚቀርቡበት ጊዜ

ከዚህ ቀጥሎ 10 አይነት መረጃዎችና ይፋ የሚቀርቡበት ጊዜ እንደሚከታዉ ነዉ

6
 1. የበጀትመረጃዎች፡- በጀቱ በታወጃ በ 10 ቀናት ዉስጥ፣
2. የወጪ መረጃዎች፡-
እነዚህመረጃዎች በየሩብ ዓመቱየሚቀርብ ሆኖ፡-
ሀ. የአንደኛ ሩብ ዓመት መረጃዎችን እስከ ጥቅምት 30 ድረስ፣
ለ. የሁለተኛ ሩብ ዓመት መረጃዎችንእስከ ጥር 30 ድረስ፣
ሐ. የሦስተኛ ሩብ ዓመት መረጃዎችንእስከ ሚያዝያ 30 ድረስ፣
መ. የአራተኛ ሩብ ዓመት ወይም ዓመታዊ የተጠቃለለ መረጃዎችንእስከ ነሐሴ 30 ድረስ፣
3. የተጠቃለለ የመሰረታዊ አገልግሎት አሰጣጥ ደረጃ እና የመሠረተ ልማት አቅርቦት
መረጃዎችን፡-በዓመት አንድ ጊዜ በሐምሌ ወር ፣
4. ዓመታዊ የግዥ ዕቅድ፡- እስከ ሐምሌ 30 ድረስ፣
5. የግዥ አፈጻጸም ሂደት መረጃዎች፡-

እነዚህም በየሩብ ዓመቱ ሆኖ፡-

ሀ. የአንደኛ ሩብ ዓመት መረጃዎችን እስከ ጥቅምት 30 ድረስ፣
ለ. የሁለተኛ ሩብ ዓመት መረጃዎችንእስከ ጥር 30 ድረስ፣
ሐ. የሦስተኛ ሩብ ዓመት መረጃዎችንእስከ ሚያዝያ 30 ድረስ፣
መ. የአራተኛ ሩብ ዓመት ወይም ዓመታዊ የተጠቃለለ መረጃዎችንእስከ ሐምሌ 30 ድረስ፣
6. የውጪ ኦዲት ግኝት፡- ግኝቶቹ ለማኔጅመንት ቀርበው የመውጫ ስብሰባ በተደረገ በ 30 ቀን
ውስጥ፣
7. የውስጥ ኦዲት ግኝት፡- ዋና ዋና መረጃዎችን ግኝቶቹ ለማኔጅመንት ከቀረቡ በኋላ በየሩብ ዓመቱ
ሆኖ፡-
ሀ. የአንደኛ ሩብ ዓመት መረጃዎችን እስከ ጥቅምት 30 ድረስ፣
ለ. የሁለተኛ ሩብ ዓመት መረጃዎችን እስከ ጥር 30 ድረስ፣
ሐ. የሦስተኛ ሩብ ዓመት መረጃዎችን እስከ ሚያዝያ 30 ድረስ፣
መ. የአራተኛ ሩብ ዓመት ወይም ዓመታዊ የተጠቃለለ መረጃዎችን እስከ መስከረም 15 ድረስ፣
8. የካፒታል ፕሮጀክቶች፡- በዓመት አንድ ጊዜ እስከ ሐምሌ 30፣
9. የትላልቅ ፕሮጀክቶች መረጃዎች፡- ቀጥተኛ የፕሮጀክቱ ተጠቃሚ ለሆነው ህብረተሰብ አመቺ
በሆኑ ቦታዎች ወይም ፕሮጀክቱ በሚከናወንበት ቦታ ላይ ሠሌዳ በመለጠፍ ፕሮጀክቱ በተጀመረ
በአንድ ወር ጊዜ ውስጥ፣

10. የበጀት ዓመቱ ከታክስና ታክስ ካልሆኑ ገቢዎች፡- ከዕርዳታ፣ ከብድር እና ከመስሪያ ቤቱ የውስጥ ገቢ
የተሰበሰበውን ጥቅል የገቢ መረጃ በዓመት አንድ ጊዜ እስከ ሐምሌ 30 ድረስ፣

7
1.7.የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነትስርአትመዘርጋትፋይዳው
 þK=c=” ÁÖ“¡^M:- uu˃ Là w²< ƒŸ<[ƒ/¡ƒƒM ስለሚ É[Ó ¾S”ÓYƒ þK=c=‹ É¡S„‹“
Ø”"_‹ u„K<እ”Ç=K¿ ÁÅ[ÒM:: ¾T¡a ›=¢•T>¨< ¾¨Ü ÓUƒ °pÊ‹ c=k`u< ¾›=¢•T>ክፍተቶችን
ለሟሟላት ¾}¨c’¨<” ¾u˃ ›SÇÅw ¾}²ÒËuƒ” u°¨<’ƒ Là ¾}SW[}¨<” ›W^`I´u< uØ”no ÃS[U^M::
 ¾S”ÓYƒ” }ÖÁm’ƒ ÁhiLM:- QÓ ›¨<ܨ< ›"M' ¾SÑ“— w²<H” '¾c=y=M TIu[cu<“
›ÖnL¿ Q´w eK þK=c=‹' Y^‹“ ¨Ü‹እ”Ç=Á¨l በማድረግ ¾S”Óeƒ vKYMדƒU ¾T>W\ƒ e^ KI´u<
¾T>Ãà eKJ’ u¨<d’@›†¨<“ ue^†¨< }ÖÁm SJ“†¨<” ያ¨<nK<::
 uS”ÓYƒ Là ÁK ›S’@ታ” Ÿõ ÁÅ`ÒM:- ¾u˃ ÓMî’ƒ ¾S”ÓYƒ እ”penc?‹” Ó”³u? Ÿõ
ÁÅ`ÒM' ¾S”ÓYƒ” ¨<d’@” ¾ThhM °ÉM”U ÁS‰‰M:: ÓMî’ƒ u}KÃU ¾u˃ ´Óσ ukLK<
¾TÃÿ ØMkƒ ÁL†¨<” ¾S”Óeƒ ¾þK=c= Ñ<ÇÄ‹” uT>Áeªpuƒ ¨pƒ TQu^© SÅÒÑõ”'¾S”ÓYƒ
þK=c=” IÒ©’ƒU ÁeóóM ::
 ¾›=”yeƒS”ƒ” ›ÖnLà G<’@ታ ÁhiLM:- እ`ÓÖ— ÁKSJ”/J• ›KSÑ–ƒ K›=”yeƒS”ƒ Ÿõ}
—¨< እ”póƒ ’¨<:: ¾S”ÓYƒ °pÊ‹”“ É`Ñ>„‹” uÓMê SÑ”²w G<K~U (¯KU ›kõ“ ¾›Ñ` ¨<eØ
›=”ye}a‹) u[»U Ñ>²? ¾u=´’e Y^ Là KSd}õ Mu S<K<’ƒ x”Ç=cT†¨< ÁÅ`ÒM::
 ¾²?Ô‹ }dƒö እ ¾ÚS[ እ”Ç=N?É ÁÅ`ÒM:- ŸLà Ÿ}Ökc¨< ØpU u}ÚT] uu˃ H>Ń
¨<eØ ¾²?Ô‹ }dƒö እ”Ç=ÔMwƒ ÓMî’ƒ ¨d˜ T>“ ›K¨<:: ¾uË~ N=Ń“ ¾ò²="M S[Í‹ ÓMî SJ” ²?Ô‹
u¨Ü þK=c= ›k^[î Là ¨<Ö?ታ T }dƒö እ”Ç=•^†¨< ¾TÉ[Ó Ÿõ}— É`h ›K¨<::
 ¾›ÑMÓKAƒ ›p^u=¬‹” }ÖÁm’ƒ ÁhiLM፡፡
አፈጻጸሙንከተመደበውበጀትጋርበማነጻጸርአሠራሩንእናውጤቱንሕዝብእንዲመረምረውዕድልይሰጣል፡፡
ማህበረሰቡስለፖሊሲዎች፣ሥራዎችናወጪዎችእንዲያውቅበማድረግ፤የመንግሥትውሳኔንየማሻሻልዕድልንምያመቻቻ
ልግልጽነትየሕብረተሰብናየመንግሥትትስስርንያጠናክራል

በአጠቃላይ የፋይናንስግልፅነትናተጠያቂነት ጠቀሜታ፡-

 ዜጎች፡- ምንያህልገንዘብለምንእንደወጣ፣የህዝብተመራጮችህዝቡንወክለውምንአይነትውሳኔእንዳሳለፉለማወቅያስችላል፣
 ለመንግስት፣ለህግአውጪውና ለማህበረሰብተቋማትመልካምውሳኔአሰጣጥጠቀሜታውየጎላ እንዲሆን ያደርጋል፣
 የኢኮኖሚመረጋጋት፣ ለመልካምአስተዳደርእና፣ የተሻለበጀትአፈጻጸምእንዲኖር ያደርጋል፣
 ግልጽነትበሌለበትተጠያቂነትስለማይኖር፡የተሻለየበጀትስርአትእ”Ç=•` ÁÅ`ÒM፡
 አመራሩ uu˃ Là ¾T>cØ ውሳኔጥሩእንዲ J” Áe‹LM
 uu˃ Là ውጤታማ ¾J’ የዜጎችተሳትፎእ”Ç=•` ÁÅ`ÒM
 ከላይ የተጠቀሱ ጥቅሞች እንደተጠበቁ የፋይናንስግልፅነትናተጠያቂነት ሥራ በመተግበራችን ብቻ 25,000,000.00 ዶለር
ከልማት አገሮች ይገኛል

የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነትስርአትበሃገራችን ደረጃ

8
በ PBS I
የፋይናንስግልጽነትእናተጠያቂነትየዳሰሳጥናትተካሂዶየተገኘውንውጤትመሰረትበማድረግየፋይናንስግልጽነትእናተጠያቂነትስርዓቱእንዲ
ተገበርበተደረሰውስምምነትመሰረትበ PBS II 4 ቱመተግበሪያማንዋሎችተዘጋጅተዉ በሥራ ላይ የዋሉ ሲሆንበ PBS III 3
ተጨማሪማኑዋሎችንበመጨመርከዚህቀጥሎየተዘረዘሩትተጠያቂነትመተግበሪያማንዋሎች /FTA Tools/ እንድመመሪያበመጠቀም
እየተሰረበት ይገኛል ፡፡

1.8 የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነትመተግበሪያማንዋሎች /FTA Tools/

የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነትመተግበሪያማንዋሎች /FTA Tools/ እንደመመሪያየሚንጠቀምበቸዉአሉ፡፡ እነርሱም
1. የክልል፣ዞንናየወረዳየመንግስትበጀትመረጃንበመገናኛብዙሃንለህዝብማሳወቅ
2- የክልል፣ዞንናወረዳደረጃየሚካሄደውንየበጀትዝግጅትሂደትአስመልክቶየተዘጋጀመመረያ

3.የበጀትናየወጪአመላካቾችማንዋል
4.የመሰረታዊ አገልግሎት አሰጣጥ ደረጃ ማንዋል 
5.የኦዲት ግኝት ለዜጎች ማሳወቂያ አመላካች
6.የግዥ አፈጻጸም ሂደት ለዜጎች ማሳወቂያ አመላካች
7.የቅድመ በጀት ውይይት አፈጻጸም መመሪያ

ክፍል ሁለት

2 የበጀትና ወጪ መረጃን ለሕዝብ ለማሳወቅ የተዘጋጀ መመሪያ

ÃI ¾SS]Á SêNõ uÇ=³Ã” T¨<׃' u እ pÉ T¨<׃'uY^ ›S^` Là ¨ÃU S[Í” ÓMî ¾TÉ[Ó Ø[ƒ ÓUÑT/Ø“ƒ
Là Á}¢[ ’¨<:: u}ÚT]U K?L¨< ¯LT¨<u¨[Ç Å[Í ¾S”ÓYƒ” u˃ S[Í ÓMî uTÉ[Ó Y^ Là LK KT”—¨<U
c¨< uU”ß’ƒ TÑMÑM“ u›[ƒ Å[Í‹ uSŸóðM S[ͬ” KT” KU” uU”“እ”ȃ Tp[wእ”ÇKw”እ”Ç=[Ç
¾}²ÒË ’¬

2.1 ¾SS]Á¬ ›^ƒ Å[Í‹

2.1.1 Å[Í 1. }Å^iI” KÃ}I እ¨p
እያ”Ç”Æ ¡MM'xÁ”Ç”Æ µ”“ ¨[Ç TIu[cw ¾}KÁ¾ uSJ’< U¡”Áƒ ¾u˃ S[Í” KTc^Úƒ ¯KU ›kó© ¾J’
õ~” ²È ¾KU:: KUXK? ¾u˃ S[Í” KTc^Úƒ u›”É Ò²?× Là ¾T>¨× TeèmÁ u›”É ƒMp Ÿ}T ¾T>ј
›=”Í=’`“ ’ÑÈ G<K~”U xŸ<M Ó”³u? MðØ` ›Ã‹MU::

x’²=I ¾}KÁ¿ c‹ ¾}KÁ¿ s”s‹ ¾T>“Ñ\'¾}KÁ¾ ¾ƒUI`ƒ Å[Í ÁL†¨< K=J’< eKT>‹K< uu˃ LÃ
¾}KÁ¿ ¾SÑ“— ²È‹” ¾SÖkU °ÉM eKT>•^†¨< ¾TÃeTS< ¾u˃ õLÔ„‹ K=•^†¨< ËLM ::
9
J•U Ó” ¨<c<” ¾J’ Gwƒ u=•\U ¾u˃ Y`߃ Ø[„‡ uÉK SÖ” Kx’²=I ¯Ã’„‹ G<K< Twnnƒ
ÃÖupv†ªM::u›”É µ” /¨^ǝእ”ኳ” ÁK< ’ª]‹ ›w³—‡ ¾}KÁ¿ s”s‹ ¾T>“Ñ\ ŸJ’ uMUÉ x”ÅT>}Ñu\ IÔ‹
u¨[Ç Å[Í ¾u˃ Y`߃ S[Í ¾T>SKŸÃ†¨< vKYMדƒ u=Á”e G<Kƒ ¾}KÁ¿ }Å^j‹” Ó”³u? ¨<eØ TeÑvƒ
Õ`v†ªM::

c‹ ¾ƒ ’¨< ¾T>•\ƒ;
uK?L xÝx”ÇK¨< G<K< u›=ƒÄåÁ SW[ታ© ¾J’¨< ¡õõM SJ” ÁKuƒ uÑÖ`“ uŸ}T }Å^j‹ S"ŸM ’¨<
(ä¨<U Ÿ}T uT>•\“ uƒ“”i ¾ÑÖ` S”Åa‹ uT>•\ƒ c‹ S"ŸM) :: u²=I ¯Ã’ƒ }Å^j‹” SK¾ƒ M¡ "`Ã
¾SSMŸƒ” ÁIM kLM ’¨<:: K›w³—‡ ¨[Ç‹ ¾›e}ÇÅ\ Ÿ}T ዋና Ÿ}T ቸዉ c=J” xÁ”Ç”Æ kuK? Ÿu˃ S[Í
Ò` ›wa ¾}KÁ¿ ¾ÑÖ` }Å^j‹” Áe}ÇÉ^K<:: uT>kØK¨< Ñî Là ¾}kSÖ¨< Hdw ¨KÉ/ imaginary pictures
/በ Y°M 1 የተመለከተዉ}Å^j‹” uSM¡¯ UÉ` ›kTSØ(ukuK?) x”ȃ Tcw x”ÅT>‰M ÁdÁM::

Y°M 1.}Å^j‹” uÑÖ`“ uŸ}T ’ª]’ƒ SK¾ƒ

¾Ÿ}T kul@ ¾ÑÖ` kuK?

¾ÑÖ` kuK?

¾¨[ÇŸ}T

¾ÑÖ` kuK? ¾ÑÖ` kuK?

 uƒLMp Ÿ}V‹ ¨<eØ ¨ÃU ²<]Á ¾T>•\ƒ c‹ u›T"à ¾‚K?y=»”“ _Ç=Ä”” ÚUa ¾SÑ“— w²<H”“
¾›=”}`’@ƒ ›ÑMÓKAƒ ¾T>ÁÑ–<“ u}hK SMŸ< ¾}T\“ Ÿu˃ ‚¡’>"© nLƒ Ò` ¾}KTSÆ “†¨<::
 u}hK SMŸ< S[ͨ<” ¾T>ÁÑ–< “†¨< TKƒ dÃJ” u}KÁ¾ S”ÑÉ S[ͨ<” ÁÑ—K< KTKƒ ’¨<::
 ŸŸ}T ’ª]‹ ¾ÑÖ` ’ª]‹ u×U ›’e}— ¾J’ ¾SÑ“— w²<H” ›ÑMÓKAƒ ’¨< ¾T>Ñ–<ƒ::

10
  uÑÖ` ›"vu=‹ w²< ÁM}T[ c¨< S•`“ ›’e}— ¾I´w lØ` S•` ¾Ò²?׋” e`߃ ›e†Ò] ›É`ÔÃM:: K›”Ç”É
¾ÑÖ` ’ª]‹ ‚K?y=´” u×U ¨<É“ ¾›?K?¡ƒ]¡ ›p`x~U u=J” ›’e}— ’¨<::
 ŸSÑ“— w²<H” ÃMp ¾ÑÖ` ’ª]‹ Ö”"^ ¾J’ vIL© ¾J’ S[Í ¾T>Kª¨Ö<uƒ ²È ›L†¨<::
 KUXK? በሲዳማ ዋሬ ሴራ ሶንጎ ፣ በኮንሶ ሞራ uSvM ¾T>èp S[Í ¾T>Kª¨Ö<uƒ vIL© ¾SM"U
›e}ÇÅ` Y`¯ƒ ›L†¨<:: u›ó` ÇÑ<፣u*aT>Á ÑÇ ¾T>vM ¾S[Í SKª¨Ý ²È ›L†¨<::
 uSL¬ ›=ƒÄåÁ KTe}³²” ¾}ssS< °Éa‹ ¾T>vK< vIL© }sV‹ ÁK< c=J” ›G<” uÑÖ\ TIu[cw ²”É
¾S[Í SKª¨Ý SÉ[¡’ƒ uSgÒÑ` Là “†¨<::
 ux’²=I SW[é uJ’< ›SL"Œ‹ Là uSSe[ƒ ÖnT> ¾J’< eƒ^‚Í=‹” T`kp ÉLM uÃÇT>‹ S"ŸM
M¿’ƒ” Td¾ƒ u˃” KTc^Úƒ ¨<c<” Guƒ LK†¨< ¨[Ç‹ }eTT> ’¨<::

ታ ÇT>‹”እ”Å ›ÑMÓKAƒ }ÖnT>’ƒ SK¾ƒ

.
c‹ U” ¯Ã’ƒ ›ÑMÓKAƒ ’¨< ¾T>ÁÑ–<ƒ;
 K?L¨<ÃÇT>‹”x”Å }ÖnT>’ƒ Tcw ’¨<:: c‹ uu˃ Là ¾}KÁ¾ õLÔƒ x”ÇL†¨< G<K< uS”Óeƒ
›ÑMÓKA„‹U x”Ç=G< ›L†¨<::
 u}KÁ¾ Ø“ƒእ”Å}[ÒÑÖ¬ uŸ}T ›"vu= ÁK< c‹ u}¨c’< ²`ö‹/c?¡}a‹ ¾S”ÓYƒ ¨Ü Là ¾}K¾
¾T¨p õLÔƒ c=•^†¨< ¾ÑÖ` ’ª]‹ Ó” u›ÖnL¿ uG<K<U ¾S”ÓYƒ ¨Ü ›"Lƒ/¨<IÊ‹ Là ’¨< ¾T¨p
õLÔƒ ÁL†¨<::

UeM 2.ታ ÇT>‹”እ”Å ›ÑMÓKAƒ }ÖnT>’ƒ SK¾ƒ

¾›?¡e‚”i” ›ÑMÓKAƒ}ÖnT>­‹

¾Ö?“ ›ÑMÓKAƒ¾T>ÁÑ–< ¾ƒUI`ƒ ›ÑMÓKAƒ }ÖnT>­‹

¾¨<H“ ¾Ö?“ ›Övup ›ÑMÓKAƒ }ÖnT>­‹

11
 kÅU c=M x”Å}Ökc¨< Q´u< uË~” uØpK< pÉT>Á uT>c׆¨< S"ŸM u˃“ ¨Ü x”Ç=ÁÓ x”Ç=Á¨<l
TÉ[Ó Q´u< u¨Ü þK=c=‹ Là KT>ÁÅ`Ѩ< ¨<Ãà u×U ›eðLÑ> ’¨<::
u²=I ¯Ã’ƒ S”ÑÉ ታ ÇT>‹” ¾SU[Ö< ²È ŸT>ታ ¾¨< ¾Ÿ}T Q´w w³ƒ Ò` U“Mvƒ KŸ}V‹“ KÑÖ` Ÿ}V‹
¨ÃU K¨[Ç‹ }eTT> K=J” ËLM::

Q´u< uuË~ LÃ U” ÁIM ¾Sq×Ö` É`h ›K¨<;

u¨[Ç‹G< ÁK<ƒ” ÃÇT>‹ ¾T¨p Ze}—¨< S”ÑÉ uu˃ ´Óσ ¨<d’@‹ LÁÃÇT>‡ ÁL†¨<” }dƒö uTÖ?”
’¨<::x’²=I Ÿu˃ ´Ó˃ ›W^` Ò` p`uƒ ÁL†¨< ux`ÓÖ˜’ƒ u}hK G<’@à S[ͨ<” ¾T>ÁÑ–< c=J” k`uƒ
¾K?L†¨< Ó” ›’e}— S[Í ’¨< ÁL†¨<:: uSJ’<U ÃÇT>‹” M¡ uY°M 3 Là x”ÇK¨< ÃÇT>‹” }SddÃ
¾J’< ¾¡w T°ŸKA‹” x”ÅSe^ƒ Tcw ÉLM

UYM 3.ታ ÇT>‹”uu˃ ´ÓÏ~ Là vL†¨< }dƒö SK¾ƒ

¾ÑÖ` c?„‹

›`f ›Åa‹'›`w„ ›Åa‹“ ’ÒÈ­‹

¾¨[Ç ¾êIðƒ W^}™‹'¾kuK? W^}™‹'¾Ÿ}T ¾Ñ<Muƒ W^}™‹“ ¾Ÿ}T ’ÒÈ­‹

¾¨[Ç ¾uታ‹ vKYMדƒ' SUI^” '¾Ö?“ ›Övup W^}™‹ '¾c=y=M Tህu[cw S]­‹“ ¾Ÿ}T vKS<Á­‹

Ÿõ}— ¾¨[Ç vKYMדƒ

በስዕሉ LÝእ”Å}SKŸ}¬
 uT°ŸL© eõ^ ¾T>Ñ–< S[ͨ<” ¾T>Ác^Û Ÿõ}— ¾¨[Ç vKYMדƒ” ታ Ñ—L‹G<::
 uG<K}— Å[Í ¾¨[Ç ¾u ታ‹ vKYMדƒ'SUI^”'¾Ö?“ ›Övup W^}™‹'¾c=y=M TIu[cw S]‹እ“ K?
KA‹ Ÿ}T vKS<Á‹ Ñ”²w እ”ȃ S¨<׃ እ”ÇKuƒ kÅU c=MU Ö”"^ ›sU ÁL†¨< ŸSJ’<U uLÃ

12
 uuË„‹ Là ƒ`Ñ<U ÁK¨< }î°• u=•^†¨<U እ”ŸD” uSÅu—“ u"úÃM u˃ S"ŸMእ“ uÑu=‹ LÃ
›G<”U u=J” ¾Ó”³u? ¡õ}ƒ ›Kv†¨<::
 ufe}— Å[Í ¾¨[Ç ¾êIðƒ W^}™‹'¾kuK? W^}™‹'¾Ÿ}T ¾Ñ<Muƒ W^}™‹ እ“ ¾Ÿ}T ’ÒÈ‹
¾T>ÑKÑK<v†¨< ¾SÑ“— w²<G”“ ›eðLÑ> J’< ¾S[Í T°ŸLƒ ueóƒ ÁLD†¨< uSJ’< ›ÖnLà ¾J’
¾u˃ Ó”³u? ÁL†¨< c=J” ¾uKÖ S[Í u=ÁÑ–< uu˃ Là uT>Å[Ñ< ¨<ÃÄ‹ Là ƒ`Ñ<U vK¨<
S”ÑÉ Sd}õ ËLK<::
 u›[}— Å[Í ›`f ›Åa‹‹'›`w„ ›Åa‹እ“ ¾ÑÖ` ’ª]‹ Ÿu˃ ›W^` ¨<e؝እ”Ç=¨Ö< }Å`ѪM:: ’Ñ` Ó”
S”ÓYƒ u›"vu=Á†¨< ¾T>Á¨×¨< ¨Ü ŸWò¨< u˃ Y°M Ò` U” ÁIM እ”ÅT>××U ÓMî ¾J’ Ó”³u?
¾L†¨<U::
 uSÚ[h Å[Í ¾ÑÖ` c?„‹ Ÿu˃ ´ÓÏ~ ›W^` እ“ "K<ƒ ŸS”ÓYƒ ¨Ü S[Í Tc^Ý ‰“KA‹ uŸõ}— Å[Í
Ñgi }Å`ѪM:: ŸSÑ“— w²<H” ¾T>ÁÑ–<ƒ ›ÑMÓKAƒ ›’e}—/ Å"T ŸSJ’<U uLà ›w³—¨<”
Ñ>²? lMõ ŸJ’< Q´v© ¾¨<Ãà SÉ[¢‹U Là እ”ÇÃd}ñ ÃÅ[ÒK<::

2.1.2 Å[Í 2: S[Í SU[Ø“ Scwcw

 ¾¯KU ›kõ U`Ø }V¡a‹ ¾u˃ S[Í ÓMî J• Sp[w G<K<U ª’— ¾J’<ƒ ¾u˃ ]þ`„‹ Ñ>²?¨<” Öwk¨<
KQ´u< ueóƒ Sp[w Õ`v†ªM c=K< ÃÖlTK<::
 uGÑ^‹” Å[Í KI´u< ¾T>k`u< S[Í‹ SŠ SŠእ”ÅT>k`u<SS]Á }²ÒÏ ቷ M ’Ñ` Ó” uT>Ád´” SMŸ<
uGÑ^‹” u×U ›eðLÑ> ¾J’< ¾›"vu= uË„‹” S[͝እ”ŸD” dÃk` ›w³—¬ I´w KTÓ–ƒ ›e†Ò] ’¨<::
...
 x”Ç=Á¨<U ¾u˃ S[Í KTc[݃ ¾}KÁ¿ YMÖ“‹“ }SýK?„‹ ¾}cÖ u=J”U Q´u< ¾S”ÓYƒ
Gw„‹x”ȃx”ÅT>¨Ö< ¾T¨p õLÔƒ“ Swƒ እ”ÇK ቸ¨<እያወቁ መረጃን በበቂ ሁኔታ አላቀረቡም፡፡
 ስለሆነም u¨[Ç Å[Í ÓMî’ƒ Ñ<Çà Là u›"vu= vKYMדƒ S"ŸM ¾›SK"Ÿƒ K¨<Ø SU׃ u×U
›eðLÑ> ’¨<

uY^ Là ¾ªK¬ Ñ”²u< SÖ” U” ÁIM ’¨<;

 ¾S”ÓYƒ u˃ uU” Å[Í LÝእ”ÇK KQ´u<S[Í‹ KSeÖƒ uÑu='u ወ Ü“ uóÓ”e uSK¾ƒ ]þ`ƒ
SÅ[ӝአለበት፡፡ u¨[Ǩ<በታ kŨ<ናበተከናወነዉ በጀት S"ŸM ÁK¨< M¿’ƒ መታወቅ አለበት::
 ¨[Ǩ< U” KT¨<׃እ”ÅT>ðMÓ“ ›G<” uƒ¡¡M U” ÁIM ¨Ü x”ÅJ’KQ´u< uîG<õ K=ÑKØKƒ
ÃÑvM::
Ñ”²u< uU” Là ’¬ ¾T>¨<K¨<;
ÃI ª“¨<“ SW[é ¾J’ ØÁo ’¨<:: uË„‹ Ÿ}KÁ¿ ¯Ã’ƒ °ÃË ›”í` K=ÿ ¾T>‹K< c=J”xÁ”Ç”Æ::"Ñ”²u<
¨Èƒ ’¨< ¾T>N?Ũ<;" KT>K¨< ØÁo u}KÁ¿ ²È‹ ULi SeÖƒ ÁeðMÒM:: ›”Æ ¾u˃ ]þ`ƒ ¾Tp[u=Á ²È
U” ÁIM ¾}KÁ¿ ¾S”ÓYƒ ê/u?„‹ uxÁ”Ç”Æ ¯Sƒ እ”ÅT>ÁÑ–< ¾T>SÁK¡}¨< ›e}ÇÅ^© ›SÇÅw ’¨<::

13
S[Í Y`ß~ u=Á”e KÖ?“' KƒUI`ƒ' K¨<H“ KS”ÑÉ“ ¾Ów`“ ›ÑMÓKA„‹ ¨Ü ¾T>J’¨<” Ñ”²w T"}ƒ
Õ`uà ል
uË~ "Kð¨< ¯Sƒ u˃ Ò` እ”ȃ ’¨< ¾T>’íì[¨<;
 ¾S”Óeƒ u˃ c=ታ cw Zeƒ ¾u˃ ®<Ń Å[Í‹ u›”É Ñ>²? ßc ታ K<::
 ¾›G<’< u˃¯Sƒ፡-}Óv^© እየሆነ ያለዉ
 ¾T>kØK¨ ¯Sƒ:- በእቅድ ላይ ያለዉ
 ÁKð¨< ¯Sƒ u˃ :-u*Ç=ƒ ፣በ lØØ`“ uÓUÑT ላይ ያለዉ
uSÓKÝ‹ ›”í^© ¾J’ S[Í እ”Ç=Áј TÉ[Ó ÁeðMÒM::

 እ ÏÓ u=Á”e ¾S[Í Y`ß~ Ÿ›ÖnLÃ' Ÿ"ú ታ M“ ŸSÅu— ¨Ü ›ŸDÁ vKð¨<“

u›G<’< ¾u˃ ¯S„‹ S"ŸM ÁK¨<” M¿’ƒ ukLK< KS[ǃ ¾T>Áe‹M T’íì]Á
T"}ƒ Õ`u ታ M::
 uË„‹ u²`õ TKƒU uÖ?“ 'uÓw`“'uƒUI`ƒ'መንገድ፣ u¨<H ና ወዘተ c=c^Û u¨Ü
u¾¯S~ K¨<Ø Td¾ƒ Õ`u ታ M::
 ÃIU u ታ ¾¨< K¨<Ø S„— ¨ÃU u×U ›e}TT˜ uJ’< ‰`„‹ ›T"˜’ƒ ukLK< Te}LKõ
ÉLM::

2.1.3 Å[Í 3 ¾SÑ“— ²È‹” SU[Ø

 ¾}KÁ¿ ¯Ã’„‹ ¾SÑ“— ¾Ó”–<’ƒ S”ÑÊ‹ ÁK< c=J” ¨<Ö?ታ T ¾J’ ¾u˃ S[Í Y`߃
¾}KÁ¿ ¯Ã’„‹ ¾Ó”–<’ƒ H>Å„‹”'¾SÑ“— w²<H”“ ‚¡’>¢‹” SÖkU ›Kuƒ::
 ¾T>ÖkS<v†¨< S”ÑÊ‹“ ¾T>Áe}L÷†¨< SM°¡„‹“ Hdx‹ ŸvIM“ ŸÃ²ƒ ›”í` K=KÁ¿ ËLK<::
H>Å~ ”vw” '¨<ÃÔ 'ØÁo‹”“ SMf‹”'_Ç=Ä TÇSØ” '‚K?y=´” SŸ ታ}M” ¨ÃU uvIL© ²È‹ S[Í‹
SKª¨Ø”U K=Á"ƒ~ ËLK<::
 ¾}KÁ¿ ¯Ã’ƒ ¾SÑ“—/¾S[Í M¨<¨<Ø ²È‹”“ Ÿ ክልላችን}Úvß G<’@ታ ›”í` eKእ Á”Ç”Æ ›T^ß
Áw^^M::

¾ እ`e u`e Ó”–<’ƒ

 ÃI uÑî KÑî/uòƒ Kòƒ Ó”–<’ƒ ¾T>Ÿ“¨”እ“ ØÁo‹”“ SMf‹” ፣¾Hdx‹” Tw^]Á‹” ¾T>ðMÓ
¾Ó”–<’ƒ ¯Ã’ƒ ’¨<::
 ¾SÑ“— w²<H” ió” ¨<c<” uJ’vƒ u›=ƒÄåÁ ¨<eØ ¾u˃ S[Í Y`߃ ¾G<Kƒ c‹ Ó”–<’ƒ” SÖkU
Õ`u ታ M::

14
  ¾}KÁ¿ ¾c¨< uc¨< Ó”–<’ƒ uu?}cw“ uÕÅ—V‹ S"ŸM ¾T>"N?Æ ß¨<¨<„‹”'ŸÖ?“ ›ÑMÓKAƒ
cÜ‹' UG<^”' ŸHÃT•ƒ“ ŸT ህ u[cw S]‹ 'Ÿc?„‹“ Ÿ¨×„‹ T ህ u^ƒ'ŸMTƒ W^}™‹' ŸS”Óeƒ
vKYMדƒ“ ŸSdcK<ƒ Ò` ¾T>Å[Ñ< ¨<ÃÄ‹” Á"ƒ ታ K<::
 ®¨<Å Ø“„‹'¾›"vu= "¨<”eM ewcv‹'¾kw` Y`¯ƒ eucv እ“ እ”Å ¾ÑÇ ewcv‹ ¾SdcK< vIL©
¾u<É” ewcv‹ u›=ƒÄåÁ ¨<eØ c¨< uc¨< KT>Å[Ñ< ¾S[Í K¨<¨<Ø Ø\ ›Ò×T>” ÃðØ^K<::
 ¾}KÁ¿ ¯Ã’„‹¾T ህ u[cw/vIL© ewcv‹uSL ዉ ›=ƒÄåÁ ¨<eØ Ã"N?ÇK<:: KUXK? ሲዳማ
፣Ñ<^Ñ@ ፣ ¨Là ታ፣ ከምባታ፣ ጋሞጎፋ ወዘተ… SÅu— ¾J’ ¾›Ñ` iTÓK?‹ ewcv Á"H>ÇK<::
 uT%u[cw ¯Ã’ƒ ¾}Å^˨< ¾iTÓK?‹ ewcv እናእድሮችበሁሉም›"vu=‹ u›w³—¨< ¾}KSÆ “†¨<::
በሲዳማዋሬ ሴራ ሶንጎ uSvM ¾T>ታ¨k¨< ¾›e}ÇÅ` Y`¯ƒ M¡ እ”Å SÅu— ¾Y^¨< ¡õM ¾I´w
ewcv‹” uSÅu—’ƒ Á"N=ÇM:: 
 u›”Ç”É ¾›Ñ]~ ¡õKA‹ ¾kuK? S]‹ ¨<Ãà KT"N?É c=ðKÓ SÅu— ¾J’ ¾Q´w ewcv ÃÖ^K<::
u²=I ¨pƒ ›w³—¨<N Ñ>²? ¾u˃ S[Í Y`߃ u እ Á”Ç”Æ ¨ÃU ewcv¨<” uT>S\ƒ/ ¾T>"N?Ũ<
uŸ<M Sc^݃ ÉLM:: J•U uË~” KTp[w uSËS]Á Å[Í ÓKcx‹ ¾u˃ ®¨<Å Ø“ƒ” Sd}õ“ ¨Å
TIu[cv†¨< ]þ`ƒ KTÉ[Ó እ”Ç=[dž¨< wag<a‹”'u^] êOö‹ ¨ÃU ûe}a‹” ¾SdcK< ÅÒò ldlf‹
K=c׆¨< ÃÑvM::

Øuv© ¾SÑ“— ²È
Øuv© ¾SÑ“— ²È‹ S[Í” ›´“" uJ’ S”ÑÉ KSÓKî“ KTp[w ¾T>ÖpS< ¾›W^` Øux‹ “†¨<:: ukØ ታ
¾T>}LKñ KNên@ãC u›p^u=‡“ u ታ ÇT>¨< S"ŸM ƒee` እ”Ç=ðÖ` ¾}K¾ ›Ò×T> እ”Ç=ðÖ`
ÁÅ`ÒK<::
 ¾²=I ¯Ã’ƒ Ó”–<’„‹ É^T”' vIL© p`î ÁL†¨< ƒÁƒa‹”'ƒ["‹”'²ð•‹”“ Ç”f‹” Á"ƒ ታ K<::
 u›=ƒÄåÁ Øuv© ¾SÑ“— ²È‹ እ”Å ›´T] G<Kƒ ²ó™‹ ›w³—¨<” Ñ>²? ¨”É“ c?ƒ ›´T]‹
¾T>Kª¨Ö<ƒ ²ð” Ÿƒ¨<MÉ ¨Å ƒ¨<MÉ c=}LKõ ¾q¾“ uô´ SM¡ S[Í‹” ¾Tp[u=Á S”ÑÉ ’¨<::

SKe}— ¾SÑ“— ²È
 ›’e}— ¾SÑ“— ²È‹ Wò ¾J’< ¾TIu[cw ¾S[Í M¨<¨<Ø }’di’ƒ” KSÅÑõ ¨ÃU ¾ እ`e u`e Ó”–<’ƒ”
KTw^^ƒ w²<¨<” Ñ>²? ¾T>ÁÑKÓK< SX]Á‹ “†¨<::
 እ’²=I ¾T>KÖñ þe}a‹”' "c?„‹” 'u^] êOö‹”' u<aja‹”' ¾òMU ewex‹”/slide sets/
y=Ç=Ä'¾Te}T]Á ‰`ƒ'õLi "`Ê‹”'+-g`„‹”'¾Å[ƒ UM¡„‹”“ ÉUî TÑ<Á‹” Á"+ታ K<::
 Ÿ እ’²=I SKe}— ¾SÑ“— ²È‹ ›w³—‡ Sð¡` Te}LKõ eKT>‹K<“ uS[Í SÖ” ¾}¨c’< eKJ’< Øm~ w
‰ ¾u˃ S[Í” KTW^Úƒ ›Óvw’ƒ ÁL†¨< eKT>J’< KQ´w SM°¡ƒ KTe}Lõ õ~” ¾J’< SX]Á‹
“†¨<::

15
u<aja‹“ u^] êOö‹
 እ`e u`e KT>Å[Ó ¾Ó”–<’ƒ ²È u×U U‡ ¾J’< “†¨<::
 w²<‹ TIu[cx‰†¨<” KSÑ“–ƒ ¾T>S`×D†¨< c=J” KUXK? ukuK? ewcv ¨ÃU uÑÇ ewcv
Kewcv¨< }"óÄ‹ KTÅM Ÿ ታ}S<ƒ êOö‹ Ò` ÃS×K<::
 እ’²=I u<aja‹“ u^] êOö‹ Y°KA‹” 'Y°L© SÓKÝ‹”' UeKA‹”'‰`„‹”“ W”Ö[¼‹” uSÖkU ¾uË~”
S[Í uŸõ}— Å[Í uT>ታ à SMŸ< u›ß\ Tp[w ËLK<::
 ÁL}T\ƒ ßU` êOö‡” Ÿõ vK ÉUî ¾T>Á’u<L†¨< ¾}T\ c‹” ÕÅ— KTÉ[Ó ÁÓ³M ::
 u}ÚT]U u<aja‹“ u^] êOö‹ K እ Á”Ç”Æ ²`õ/c?¡}` u}“ÖM S[Í‹” KTW^Úƒ K¨c’< ¨[Ç‹ ¨ÃU Ÿ}V‹
u×U ÖnT>‹ “†¨<::KUXK? ¾MTƒ c[}™‹ uÓw`“ ›?¡e‚”i” ›ÑMÓKA„‹ Là ¾}²ÒÌ u<aja‹”
KT>cuevD†¨< ›`f›Åa‹ K=Ák`u<“ K=Á’u<L†¬ ËLK<::

¾ÉUî TÑ<Á‹
 uª“ ª“¾ÑuÁ x ታ‹ እ“ ¾°`Ç ታ UÓw“ ¾c?õ+’@ƒ እ`Ç ታ‹ uT>ŸóðK<v†¨< ×u=Á‹ ¾u˃ S[Í”
KTe}Lõ u×U ¾T>ÖpU GÃM ›L†¨<::
 u እ’²=I ›Ò×T>‹ ¨[Ç‹ u_ÅÄ እ”Ç=}Lõ ¾}k[ì¨<” SM°¡ƒ SÖkU ËLK<::
 ›w³—¨<” c¨< KTÓ–ƒ/KTÇ[e c=vM uÉUî TÑ<Á ¾T>}LKñ Te ታ¨mÁ‹ uÑuÁ k“ƒ M¡ Q´u<
KÑuÁ uT>cucwuƒ W¯ƒ S"N?É ›Kv†¨<::
 ¾ýaÇ¡+{ c?õ+’@ƒ ýaÓ^U }ÖnT>‹ °`Ç ታ†¨<” uÑ”²w ¨ÃU uUÓw KSkuM KeÉeƒ ¨^ƒ u¾¨\
ÃcucvK<::u›”Ç”É ›"vu=‹ uŸõ}— Å[Í Ÿu˃ ›W^\ ¾}ÑKK<ƒ ¾ÑÖ` c?„‹” KTÓ–ƒ w†—¨<
S”ÑÉ ÃI w‰ K=J” ËLM::

¾ƒ/u?ƒ S[Í Te}LKòÁ S”ÑÊ‹

 uƒ/u?„‹ T>’> T>Ç=Á‹ ፣መዝሙር፣ ድራማና ጭውውቶች ከሁሉም ህብረተሰብ ክፍል ለሚመጡ
ተማሪዎችና ወላጆች መረጃ ለማስተላለፍ የተሸለ መንገድ ነዉ ፡፡

SÑ“— w²<H”
 ¾SÑ“— w²<H” kØ}— ÁMJ’<'TIu[cu<” Á"}} Ÿ›”É ›p×Ý ¾T>ј S[Í'wN?^©“ ¯KU ›kó©
_Ç=Ä ‚K?{»”“ Ò²?Ù‹'SÒ²=•‹'¾Mu-¨KÉ SêNõƒ'c=’>T ¨ÃU ¾ÓM Ó”–<’ƒ dÁeðMÓ ukLK<
uw³ƒ ¨Å Q´u< ¾T>Å`c< K?KA‹ ²È‹” Ák`vM::
 u_ÅÄ ¾Te}LKõ ²È u›=ƒÄåÁ ŸG<K<U ¾SÑ“— w²<H” uŸõ}— Å[Í ¾}eóó ’¨<::

16
  u¡M ላችን Å[Í uS”ÓYƒ vKu?ƒ”ƒ Y` ¾J’<በደቡብ ሬዲዮና ቴሌቬዥን/100.9/ ቅርንጫፍ የሬዲዮ
›ÑMÓKAƒ cÜ‹:-ሆሳዕና ፣ ወልቅጤ፣ ሚዛን፣ ቦንጋ፣ጅንካ፣አርባምንጭ፣ዋካ፣ ፍስሃ ገነት እና ባንሳ
የሚጠቀሱ ሲሆኑ ሌሎች
 የማህበረሰብ ሬዲዮዎች ከምባታ ፣ አማሮ፣ሀዋሳ ዩኒቨርሲቲ፣ሀዋሳ እንዱስተሪያል ፓርክ
 ከዚህም በተጫማሪ የወላይታ ፋና ሬዲዮና ሻሸመኔ ፋና ሬዲዮ
 በትምህርት ቢሮ በኩል የሚተላለፉ ትምህርት በሬዲዮ ወላይታና ሲዳማ ት/በሬዲዮ ጣቢያዎች
 በአጠቀላይ በክልላችን ብቻ 16 የሚሆኑ የሬዲዮ አመራጮችን መጠቀም uS[Í Y`߃ H>Ń ¨pƒ ¾¯¾` Ñ>²?
SÓ³ƒ ና በነጻም ከድርጅቱ ጋር በመነጋገር የተደረጀ መረጃ በማቅረብ መጠቀም እንችላለን፡፡

¾IƒSƒ SÑ“—

 ¾IƒSƒ SÑ“— uGÑ^‹” ¾qÁ u=J”U ¾IƒSƒ SÑ“— u›=ƒÄåÁ ÁK¨< ió” ›’e}— ’¨<::
 Ò²?Ù‹“ K?KA‹ ¾ISƒ SÑ“—‹ Wò“ ´`´` ¾J’ ¾u˃ S[Í KTW^Úƒ u×U }eTT>‹ “†¨<::
 u›Ñ]~ T”uw“ Síõ ¾T>‹K¨< SÖ” ¨<c<” u=J”U (2000 - 2004) ¨Å 41 uS„ እ”ÅT>Å`e ¾}ÑS}
c=J” ›G<”U u=J” Ö”"^ ¾J’ Ò²?× T”uw vIM ¾KU::
 ÃIU J• ¾›Ñ]~” ¾Ÿ}T T ህ u[cw ¾}¨c’< ¡õKA‹” KSÉ[e Ò²?× ¾T>S[Ø S”ÑÉ ’¨<::
 u›=ƒÄåÁ ¨<eØ ŸT>ታ}S<ƒ Ò²?׋ ከ 60 ከመቶ በላይ ¾T>²Ò̃ u›T`— ’¨<:: ሌሎች ¾*aU
—'እ”Ų=G<U ¾ƒÓ]—“ u›G<’< c¯ƒ u›`v— ¾T>ታ}S< Ò²?Ù‹ ›K<:: ¾}k\ƒ Ò²?Ù‹
የ T>ታ}S<ƒ u እ”ÓK=´— ’¨<::

W”Ö[» 7. የአንድ ወረዳ በጀት መረጃ uÒ²?× Là Te ታ¨mÁ KT¨<׃ bq§l# ytzUj ‰`ƒ

17
 YenantaKSW[ታ©
Woreda Budget
›ÑMÓKA„‹ ¾------ for Basic
¨[Ç ¾20 10
Services
¯Sƒ u˃ in 2000

1,600,000 1,500,000
1,400,000

1,200,000

1,000,000
Birr

w 800,000

` 600,000
550,000
450,000.00
400,000 300,000
200,000

Health
Ö?“ Agriculture
Ów`“ Water and Education
ƒUI`ƒ
¨<H“ ¾Ö?“ ›Övup
Sanitation

2.1.4 Å[Í 4 SM°¡~” Sp[î

 S[Í ukLK<ል[Ç“ ል ÑSÓU uT>‹Muƒ ›k^[w "M}k ረጸ uk` ¾Q´u< S[Í TÓ–ƒ ¾ÔL óÃÇ ›Ã•[¨<U::
 eKJ’U ¾ƒ—¨<”U ¯Ã’ƒ ²È ÃÖkU ¨<Ö?ታ T KSJ” G<K<U ¾SÑ“— ²È‹:-
 ›Óvw’ƒ/òƒ ÁK¬:- ¾¨[Ç Se}ÇÉ\ eK uË~ KQ´u< ¾T>Ád¨<k¨< ÓMî’ƒ”
uSðKÓ eKJ’ T”—¨<U ¾Y`߃ S[Í Ÿ›ß` ›e}Á¾ƒ Ò` SËS` Õ`u ታ M::
 ታ T˜’ƒ:- Q´u<” J” wKA KTddƒ ›KSVŸ`
 ¨p ታ©’ƒ:- KUXK? Y`ß~ ¾T>Ÿ“¨’¨< u¾\w ¯S~ ŸJ’ ¾T>W^Ú¨< S[Í ›G<”
LK¨< \w ¯Sƒ ’¨< SJ” ÁKuƒ
 ƒ¡¡K—’ƒ:- ŸS¨c’< uòƒ SM°¡~ ÅÓV ÅÒÓVT×^ƒ“ ¾}"}~ƒ ›%µ‹ ƒ¡¡M
SJ“†¨<” T[ÒÑØ
 Ø^ƒ:- ¾}”³²<“ }¨dcu< nKA‹” uTe¨ÑÉ እ Ø` UØ” ÁK< ®[õ}’Ña‹” SÖkU“
›%µ‹”/lØa‹” TÖÒÒƒ (23,456,789.56 w` => 23.5 T>K¾” w`)

TÖnKÁ
›^~” ¾u˃ S[Í Tc^Ý Å[Í‹” ›e}¨<e
Å[Í 1: ታ ÇT>I” SK¾ƒ
 እ”ȃ ’¨< ¾Ÿ}T“ ¾ÑÖ` ’ª]‹ u¨[ÇI ¾T>K¿ƒ;

18
  ¾}KÁ¿ c‹ ¾}KÁ¿ ›ÑMÓKA„‹” ÁÑ—K<;
 uuË~ Là ¾uKÖ °¨<kƒ“ }î°• ÁK¨ T’¨<; ´p}—¨< ÁK¨< T’¨<;
 S[Í KSKª¨Ø Ø\ S”ÑÉ ¾~ ’¨<;
Å[Í 2: S[ͨ<” SU[Ø“ Scwcw
 ¾u˃ ÓU„‹
 ¾u˃ Ø[ƒ
 u}KÁ¿ SÅx‹ T¨<׃
 ¾¨[Ç ›=”yeƒS”„‹
 ¾ƒ`õ c¯ƒ ¨Ü
 ¾uË~ "T”" “"U”’ƒ"
Å[Í 3: ²È‹” SU[Ø
 ¾TIu[cw S]‹”“ K?KA‹ ¾S[͝እ UpGÃM ¾J’< ¨¡KA‹” KTe}T` ®¨<Å
Ø“„‹ U‡‹/Ø\‹ “†¨<
 u<ag<a‹“ u^] êOö‹ ¾}S[Ö< ›ÑMÓKAƒ }kvÄ‹” Ów KTÅ[Ó“ KQ´v©
ewcv‹ Là K}ÚT] TW^Ý’ƒ õ~”/¨<Ö?ታ T “†¨<
 ¾ÉUî TÑ<Á‹ uÑuÁ‹' uUÓw °`Ç ታ TŸóðÁ ×u=Á‹ Là K=ÁÑKÓK<
ËLK<
 u›”Ç”É ¡MKA‹ _Ç=Ä•‹ u×U Wò ¾J’ታ ÇT> SÉ[e c=‹K< uK?KA‡ ÁL†¨<
ió” Ó” Ømƒ/›’e}— ’¨<
 ¾IƒSƒ SÑ“—‹ ´`´` ¾J’ S[Í KTW^Úƒ ¾}K¾ ›pU c=•^†¨< ¾T>Å[c<uƒ ió”
Ó” u×U ¨<c<” ’¨<
Å[Í 4:- SM°¡~” Sp[î
 òƒ:- ¾¨[Ç Se}ÇÉ\ eK uË~ KQ´u< ¾T>Ád¨<k¨< ÓMî’ƒ” uSðKÓ eKJ’ T”—
¨<U ¾Y`߃ Ø[ƒ Ÿ›ß` ›e}Á¾ƒ Ò` SËS` Õ`u ታ M::
 ታ T˜’ƒ:- Q´u<” J” wKI KTddƒ ›ƒV¡`
 ¨p ታ©’ƒ:- KUXK? Y`ß~ ¾T>Ÿ“¨’¨< u¾\w ¯S~ ŸJ’ ¾T>W^Ú¨< S[Í ›G<”
LK¨< \w ¯Sƒ ’¨< SJ” ÁKuƒ
 ƒ¡¡K—’ƒ:- ŸS¨c’< uòƒ SM°¡~ ÅÓV ÅÒÓVT×^ƒ“ ¾}"}~ƒ ›%µ‹ ƒ¡¡M
SJ“†¨<” T[ÒÑØ
 Ø^ƒ:- ¾}”³²<“ ¾}¨dcu< nKA‹” uTe¨ÑÉ እ Ø` UØ” ÁK< ®[õ}’Ña‹”
SÖkU“ ›%µ‹”/lØa‹” TÖÒÒƒ (23,456,789.56 w` => 23.5 T>K¾” w`)

ክፍል ሶስት
19
 3.¾²?Ô‹” kØ}— }ÖnT>’ƒ KTdÅÓ የሚሰሩ 3 ›ካ Lƒ
Sc[ታ© ›ÑMÓKAƒ ›c×Ö<” KThhMእ“ SM ካ U ›e}ÇÅ`” ለማስፈንእየሰሩየሚገኙ 3 አካላት አሉ ::

እነርሱም፡-

1- የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነት /FTA/

2- ማህበራዊተጠያቂነት /SA/

3- የቅሬታአፈታትሂደት /GRM/

3.1- የፋይናንስ ግልጽነትና ተጠያቂነት /FTA/

 ከ 3 ቱ አከላት ስለየፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነት/FTA በስፋት ስለተወያየን ከዚህ ቅጥሎ፡-
ማህበራዊተጠያቂነት /Social Accountability/ ፣የቅሬታ አፈታት ሂደት/ GRM በስፋት እንወያያለን፣
3.2 ማህበራዊተጠያቂነት /Social Accountability/

ዜጎች /መሰረታዊአገልግሎትተጠቃሚዎች/
ቀልጣፋ፣የተሟላናየተሻሻለመሰረታዊአገልግሎትበመንግስትእንዲቀርብላቸውእናአገልግሎትአቅራቢውአካልምለሚያሳየውደካማአገል
ግሎትአሰጣጥምሆነጉድለትተጠያቂእንዲሆንለማድረግየሚያስችልየአሰራርሂደትነው፡፡

ይህንንምየአሰራርሂደትለመፈጸም፡-

 ዜጎችበመሰረታዊአገልግሎትአጠቃቀምረገድመብታቸውንእናሃላፊነታቸውንመረዳትናመተግበርሲጠበቅባቸው
 የመንግስትሃላፊዎች /አገልግሎትሰጪዎች/ ለዜጎችመሰጠትያለበትመሰረታዊአገልግሎትመጓደል ሊያስከትልባቸው
የሚችለውን ተጠያቂነት ተገንዝበው ፈጣን ምላሽ መሥጠት የሚያስችል የፖሊሲ አማራጭ እና አፈጻጸም
ሊኖራቸው ይገባል፡፡

ማህበራዊተጠያቂነትንበሃገራችንለመተግበርበአገልግሎትተቀባዩበኩልሆነውየሚሰሩመንግስታዊያልሆኑአካላትንየሚያስተዳደር
ተቋም / Management Agency /
ለማቋቋምበወጣውዓለምዓቀፍጨረታአገርበቀልአማካሪድርጅቶችተመርጠውበአሁኑወቅትሁለተኛውምዕራፍየኢትዮጵያማ
ህበራዊተጠያቂነትፕሮግራምበሁሉምክልሎችውስጥበሚገኙ 223 ወረዳዎችበወረዳከ 3-5 ቀበሌዎችላይበ 49 ዋናእና 61
አጋርመንግስታዊያልሆኑድርጅቶችመሰረታዊአገልግሎትአሰጣጡንለማሻሻልማህበራዊተጠያቂነትኮሚቴዎችንበወረዳናበቀበሌ
ደረጃበማቋቋምእየሰሩይገኛሉ፡፡
በዚህምመሰረትበክልላችንበ 38 ወረዳዎች 6 አገርበቀልመንግስታዊያልሆኑድርጅቶች በሥራቸዉ ሌሎችን ድርጅቶችን
በመያዝከየወረዳ 3-5 ቀበሌዎችንበመምረጥማህበራዊተጠያቂነትእየተገበሩይገኛሉ

3.3 በክልላችንማህበራዊተጠያቂነት /Social Accountability/ የሚተገበርባቸዉ ወረዳዎች ተግባሪ

ድረጅቶች

20
 1. ኢሉ /I.L.U/ :-እንድራቻወረዳ
2. ሊያ/L.I.A/:-ሻሾጎ፣ጊቤ፣ ዱና ፣ሶሮ፣ሌሞ ወረዳ
3. ኤ. ኤፍ .ዲ/A.F.D/፡-ኮንሶ፣ኛንጋቶም፣ ማሌ
4. ኤ. ኤፍ. ኤስ. አር/A.F.S.R /:- ሸበዲኖ ፣ አርቤጎና፣ ጎርቼ፣ቱላ፣ወንሾ፣ ቦና፣ መልጋ፣ ሀዋሳ
ከተማ አሰተዳደር
5. ኬ.ኤምጂ/K.M.G. Ethiopia /:- አንገጫ፣ሀደሮጡንጦ፣ደምቦያ፣ቃጫ ቢራ፣ምስራቅ ባደዋቾ፣
ምዕራብ ባደዋቾ፣መሎኮዛ፣ባስኬቶ ፣ደመበጎፋ ፣ገዜ ጎፋ
6.ኤ.ዲ .ቪ/A.D.V/:-ስልጢ፣ላንፉሮ፣ምዕራብ አዘርነት፣ ሳንኩራ፣ዳሎቻ፣ሚሻ፣ እዣ፣ እንደጋኝ
፣ጌታ፣ ሶዶ፣ገደባኖ ጉታዘር ወለኔ

3.4 የማህበራዊ ተጠያቂነት መተግበሪያ መሳሪያዎች/SA tools/

 የማህበረሰብየውጤት መመዝገቢያ ካርድ /CSC/

 የዜጎች የሪፖርት ካርድ /CRC/
 ኮሚውኒቲ ማፒንግ /Community Mapping/
 አሳታፉ እቅድና በጀት ምደባ /PBP/
 ጾታ አካታች የበጀት /GRB/
 የአሰራርማህበራዊምዘና /Social Audit

 የማህበራዊ ተጠያቂነት ተግባሪ ድርጅቶች ከቀበሌ እስከ ወረዳ ድረስ መሰረታዊ አገልግሎት
አሰጣጥ ደረጃዎች ላይ ከዜጎችና ከአገልግሎት አቅራቢዎች ጋር ዉይይት በማድረግ
ያልተፈጸሙና የተፈጸሙትን በመለየት ለችግሮቹ በጋራ መፍትሔ እንዲሰጥ በማድረግ ላይ
ናቸዉ፡፡
3.5 የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነት /FTA/ እናማህበራዊተጠያቂነት /SA/ እና ቅሬታ አፈታት
/GRM/ጥምረት

የ 3 ቱም አከላት ጥምረት አከባቢዎች /linkage areas/

1. አቅምግንባታ/የግንዛቤክፍተትእንዳይኖር፣ጊዜና ገንዘብ ለመቆጠብ፡፡/

2 - ዜጎችንአሳታፊየሆነእቅድ በማዘጋጀት

3 - የጋራስራክትትልእናግምገማበማድረግ
21
4.መረጃንበማደራጀትእናበመለዋወጥ

የጥምረቱጠቀሜታዎች

 የዜጎችንተሳትፎለማሳደግየሚሰሩአካላትግንኙነትእንዲኖራቸው፡፡
 በባለድርሻአካላትመካከልያለውንትብብርለማነቃቃትእናየተግባሪ /implmenters/ አካላትን አፈጻጸም ለማቀላጠፍ፡፡
 በዕቅድበጀትዝግጅትእናመሰረታዊአገልግሎቶችአደረጃጀትሂደትወቅትበቀበሌደረጃዜጎችበቅርበትተገናኝተውመሳተፍየሚችሉ
በትንሁኔታለማመቻቸት፡፡
3.6. የቅሬታ አፈታት ሂደት/ GRM/

 ቅሬታበተለያዩመንገዶችይተረጎማል፡፡በቀላል
ቃላትለማስቀመጥቅሬታማለትበአንድፕሮጀክትወይምበአንድድርጅትእንቅስቃሴዎችወይምበመንግስትአሰራርተጽእኖየደረሰበ
ትግለሰብወይምቡድንየሚቀርብአቤቱታነው፡፡
 የዜጎችቅሬታየሚለውአገላለጽየመንግስትየስራሀላፊዎችለሚፈጽሙትጥሩያልሆነመስተንግዶ፣ስህተትእናኢ-
ፍትሃዊአሰራርየሚነሳተቃውሞንለማመልከትነው፡፡
 የዜጎችመፍትሄ/Citizen Redress/፡-
ዜጎችየተጠቀሱትንችግሮችለመፍታትወደቅሬታአፈታትሂደቶች፣እንባጠባቂእናህግአውጪየመሳሰሉየሚሄዱባቸውንአስተዳደራ
ዊሂደቶችየሚገልጽነው፡፡
 የቅሬታአፈታትሂደቶችየዜጎችንእርካታለማምጣትእናየፕሮጀክትአፈጻጸሞችንውጤታማለማድረግትልቅመሳሪያበመሆኑበአሁኑ
ወቅትበመላውየሃገሪቱ ባሉ ክልሎች የፌደራል ቅ/እንባጠባቂተቋምእና በክልል ር/መስተዳር ውስጥየቅሬታአፈታትሂደት/
GRM / መዋቅርተዘርግቶበስራላይይገኛል፡፡
 ቅሬታአፈታትሂደት፡- ቅሬታዎችንለመዳሰስለመለየትናመፍትሄለመስጠትየሚያስችልመሳሪያሲሆንጠቀሜታውም
 አጠቃላይአስተዳደርንለማሻሻል፣
 አገልግሎትአሰጣጥእናየፕሮጀክትአፈጻጸምንውጤታማለማድረግ ነዉ፡፡
3.6.1 በኢትዮጵያየቅሬታአፈታትሂደትግብበልማትናበፕሮጀክትአፈጻጸምላይ ያለዉንቅሬታ አፈታትጥቅም

 የመልካምአስተዳደርችግሮችንየማይሸከም፣የነቃማህበረሰብመፍጠር

 በተለያዩየሴክተርመ/ቤቶችየመልካምአስተዳደርባህልንበማጎልበትየሰላም፣የብሄራዊደህንነት፣ማህበራዊመረጋጋትእናየኢኮኖሚ
እድገትአጀንዳዎችንማሳካት

 ብልሹአሰራሮችንእናየአገልግሎትአሰጣጥጉድለቶችንለመቆጣጠርበዜጎችናየማህበረሰብክፍሎችላይጉዳትሊያደርሱየሚችሉየመ
ንግስትአገልግሎትአሰጣጥእናየፕሮጀክትአፈጻጸምየተስተካከለመሆኑንማረጋገጥ

በልማትናበፕሮጀክትአፈጻጸምላይያለዉንቅሬታአፈታትጥቅም

 ለዜጎችእርካታይፈጥራል
 እኩልነትንያሳድጋል

22
  የፕሮጀክቶችንውጤትበዝቅተኛዋጋያሻሽላል
 ለክትትልቅድሚያለመስጠትይረዳል
 ቅሬታማስወገጃዘዴዎችንለመለየትይረዳል
 ተጠያቂነትንያሳድጋል
3.6.2 የቅሬታአፈታትሂደት አፋጻጸም

 ግንዛቤማስጨበጥ
 ቅሬታንመቀበል
 ቅሬታንመመርመርእናውሳኔበመስጠትአፈጻጸሙንመከታተል
3.6.3 ቅሬታአፈታትአስገዳጅአካላት

 ማህበራዊፍርድቤቶች
 ህግተርጓሚ አካላት
 ፖሊስ
 አስታራቂ ኮሚቴ እናየመስተዳድር አካላት ናቸዉ

ክፍል አራት

4. KIw[}cu< ¾}²ÒÌ ¾u˃“ ¾¨Ü ›SM"Œ‹እ“¾›ÑMÓKAƒ ›p`xƒ ›SM"Œ‹

4.1 ¾u˃“ ¾¨Ü ›SM"Œ‹እ“¾›ÑMÓKAƒ ›p`xƒ ›SM"Œ‹
KIw[}cu< ¾}²ÒÌ ¾u˃“ ¾¨Ü ›SM"Œ‹እ“ ¾›ÑMÓKAƒ ›p`xƒ ›SM"Œ‹ S[Í ÓMê KTÉ[Ó u×U kLM
Ó” ƒ¡¡K—“ ÑLß ¾u˃ ›SM"Œ‹ (Templates) uT²Ò˃ ¾S”Óeƒ u˃”“ ¨Ü” ¾}SKŸ~ S[Í‹” ´p}—
¾ƒUI`ƒ Å[Í ÁK¬ J• T”uw“ Séõ ¾T>‹M ¾Iw[}cw ¡õM ukLK< ›”wx S[ǃ እ”Ç=‹M ÃÅ[ÒM:: uSJ’<U
Iw[}cu<” ÚUa ŸlMõ vK É`h ›"Lƒ Ò` U¡¡` Ÿ}"H@Å u%EL ¨Ø’ƒ ÁL†¨< ¾u˃“ ¨Ü ›SM"Œ‹ }
²ÒÏ}ªM::እ’²=I ›SM"Œ‹ eK ¡MK< µ”“ ¨[Ǩ< lMõ S[Í‹ ¾Á² c=J” ª“ ¯LT¨<U SÖ’— ¾J’ ¾T”uw“ ¾Séõ
‹KA ታ ÁK¨< ¾Iw[}cw ¡õMእ”Ç=Ñ’²v†¨< TÉ[Ó ’¨<:: ›eðLÑ> ŸJ’ ¾¡MM ¾ ፋይናንስ“ ›=¢•T> MTƒ
u=a‹“ ¾¨[Ç óÓ”e“ ›=¢•T> MTƒ ê/u?„‹ u^d†¨< }Úvß G<’@ታ }Se`}¨< ›SM"Œ‡” T²Ò˃“ uƒÓu^
H>Å~ K=ÖkS<v†¨< ËLK<:: ¾²=I }UýK?ƒ ¯LT K¡MKA‹“ K¨[Ç‹ ¾}²Ò̃” ¾u˃“ ¾¨Ü ›SM"Œ‹”
uc’É’ƒ TekSØ ’¨<:: Ÿ²=IU u}ÚT] ¾ እ Á”ǔƔ ¾SW[ታ© ›ÑMÓKA„‹ ²`õ ›SM"‹ Y°L© uJ’ ›k^[w
ÁdÁM::

4.2 ¾›SM"Œ‹ ›²ÑÍ˃

23
  ›SM"Œ‹ G<K<U Iw[}cw u¨[Ǩ< µ”“ u¡MK< eLK¨< ¾u˃“ ¾¨Ü S[Í ukLK<እ”Ç=Ñ’²w KTÉ[Ó
S²Ò˃ ›Kv†¬ ::
 ¾u˃ ›ªÏ c’Æ ¨<eØ ¾}"}}¨< S[Í“ ¾SÅu— ¨Ü‹ ]þ`„‹ S’h uTÉ[Ó T²Ò˃::
 ¾SW[ታ© ›ÑMÓKA„‹” uT>SKŸ~ S[Í‹ ¾›ÑMÓKAƒ Å[Í‹” uT>Ádà SMŸ< S²Ò˃ ›Kuƒ::
4.3 ¾Ç=³Ã’< ›eðLÑ>’ƒ
¾S”Óeƒ/I´w S[Í Y`¯ƒ” uT²Ò˃ uŸ<M ¾T>•\ ¾SËS]Á }Óv^ƒ ÁK¨<” S[Í S[ǃ' ¾S[ͨ<” òƒ I´u<
U” ÁIM እ”ÅT>[Ǩ< SK"ƒ' ¾SÑ“— ²È‹” ¨ÃU T>Ç=Á‹” SS`S`“ uSÚ[hU Ów[-SMf‹” Scwcw“
Ç=³Ã’<” uvK É`h ›"Lƒ Ów¯ƒ T²Ò˃ ’¨<:: እ’²=I” ›^ƒ lMõ }Óv^ƒ ::
G. ÁK¨<” S[Í SÑ”²w
 እ”Ç=}LKõ ¾T>ðKѨ< S[Í Ÿu˃'ወጪ“ ŸSW[ታ© ›ÑMÓKA„‹ ›ðéçU S[Í‹” uTcvcw I´u<
K=[dž¨< uT>‹M SMŸ< T²Ò˃ ÁeðMÒM::
K. Q´u< U” ÁIM K=Ñ’²w እ”ÅT>‹M SK"ƒ
 S[Í G<K< ukLM S”ÑÉ KTp[w Ø[ƒ uTÉ[Ó“uSÑUÑU u}Ñ–¨< Ów[-SMe SW[ƒ uƒUI`ƒ w²<U
LMÑó¨< Iw[}cw #Layperson$ u×U ¨<ewcw uTÃJ” G<’@ታ የቅረበ መሆኑን መለካት::
 u²=I ¡õM #Layperson$ TKƒ SW[ታ© ƒUI`ƒ (Ÿ 4— ¡õM u ታ‹) w‰ ÁK¨<“ ¾êG<õ S[Í” KS[ǃ
ÁK¨< ‹KA ታ ›’e}— ¾J’ TKƒ ’¨<::
 K እ’²=I ›Ã’ƒ Iw[}cw ¡õKA‹ uT>SØ” SMŸ< nLƒ፣G[Ô‹ና UM¡„‹”“ SÖ”” ¾T>ÑMè lØa‹”
በ T>Áw^\ሁኔታ ማቅረብ አለብን::
SW[ታ© ¾SÓvu=Á Zeƒ Sd]Á‹¾T>Ÿ}K< “†¬::

UM¡„‹ kLM N[Ô‹ lØa‹

N. ¾SÑ“— ²È‹” SS`S`

uGÑ^‹” KIw[}cu< ¾}²ÒÌ ¾u˃“ ¾¨Ü ›SM"Œ‹እ“ ¾›ÑMÓKAƒ ›p`xƒ ›SM"Œ‹” KTp[w ¾}S[Ö¬
SÑ“— ²È“ ¾}S[Ö¨< ›c^` S[͇” uT}U ›e}TT˜“ K[ÏU Ñ>²? K=qà uT>‹M TdÁ x`É Là SKÖõ ’u`:: ÃIU
S[͇” ¨p ታ© KTÉ[Ó“ c=ÁeðMÓU uK?L S[Í KS}"ƒ ›Sˆ ÁÅ`ѪM }wKA ŸóÓ”e“ ›=¢•T> MTƒ
u=aKG<K<U ’v` ¨[Ç‹“ Ÿ}T ›c}ÇÅa‹ ለእያንዳ”dž¬ 6 ቦርድ እንዲሰራ ገንዘብ ተላልፎላቸዉ በሁሉም
ተሰርቷል::

S. Ów[-SMe“ ¾vK É`h ›"Lƒ T[ÒÑÝ

በየተኛዉም አሰራር Ñ”u= ¾J’ Ów[ SMe vM}s[Ö SMŸ< Ÿ}KÁ¿ vK É`h ›"Lƒ KTcvcw ካልተቻለ ያለዉ
አሰራር ዉጤታማነት አስተማማኝ አይሆንም ስለሆነም በዚህ ክፍል የቀረቡ በተለይም uƒUI`ƒ LMÑñ ¾}²ÒÌ
¾u˃“ ¾¨Ü ›SM"Œ‹- ûÃKƒ ስለሆኑ ÓUÑT ና Ø“ƒ በማድረግ ¾}cÖ< ª“ ª“ Ñ”u= ›e}Á¾„‹
24
uS<K<]þ`ƒ በማቅረብ እየተሻሸለ መሄድ አለበት፡፡ ይህን የፌዴራልና ክልል ፋይናንስና ኢኮኖሚ ሰክተሮች ሀላፊነት
በመዉሰድ ግብኣት ከዞንና ወረዳ በማሰባሰብ ማሻሸልና ግብረ-መልስ መስጠት ይጠበቅባቸዋል፡፡
V. ¾TdÁ x`É Ñê
¾TdÁ x`Æ G<Kƒ ›SM"Œ‹” uG<Kƒ Ô” uŸ<Mእ”Ç=Ádà }Å`Ô ŸóÓ”e“ ›=¢•T> MTƒ u=a
KG<K<U ’v` ¨[Ç‹“ Ÿ}T ›c}ÇÅa‹ ለእያንዳ”dž¬ 6 ¾TdÁ x`É መጠቀሚና K?L }ÝT] ¨[Ǭ uT>c^†¬ x`Ê‹
Là uƒUI`ƒ LMÑñ ¾}²Ò ጁ ¾u˃“ ¾¨Ü S[Í‹ SKÖõ ›Kv†¬ ::
¾u˃“ ¾¨Ü ›SM"Œ‹“S<“

በየሩብዓመቱ
የሚለጠፍ

ሀ.የ--------ወረዳ/ከተማ የ---በጀት ዓመት የመሰረታዊ አገልግሎት ሰጪ ተ k ማት በጀትና ወጪ

አፈጻጸም መረጃ አመላካች
በጀት ትምህርት ጤና ግብርና ውሃ
ሴክተር
የተመደበበጀት

የ-------ወራትወጪ

ከወጪቀሪ

¾u˃“ ¾¨Ü ›SM"Œ‹“S<“

በየሩብዓመቱ
የሚለጠፍ

ለ. የ------ ወረዳ /ከተማ የ ------ በጀት ዓመት ከውጪ ድጋፍ የተገኘ በጀትና
ወጪ መረጃ አመላካች
የገቢ እና ወጪ አፈጻጸም

ፕሮጀክት በጀት የ---- ወራትወጪ ከወጪቀሪ

ለትምህርትድጋፍ (GEQIP)
ለግብርናድጋፍ (PSNP)

25
 ለውሃድጋፍ (WASH)

ድምር

¾u˃“ ¾¨Ü ›SM"Œ‹“S<“ በየሩብዓመቱ

የሚለጠፍ
ሐ)የ----ወረዳ/ከተማየ----በጀትዓመትየበጀትናወጪመረጃ
አመላካችየበጀት ድልድልና አጠቃቀም
ተ.ቁ ሴክተር (ጽ/ቤት) ያለፈውበጀትዓመት የ------ በጀትዓመት

በጀት ክንውን በጀት የ--- ወራትወጪ

1
2
3
4

ድምር

የደ/ብ/ብ/ህ/ክ/መ/ፋይ/ኢኮ/ል/ቢሮ የመንግስት ግዥ አፈጻጸም ሂደት መረጃ አመላካች

26
 የ---------- በጀት ዓመት፣ ግዥዉን የፈጸመዉ ሥራ ሂደት -------------------------

ተ
/ ዝርዝር መግለጫ ሎት 1 ሎት 2 ሎት 3
ቁ
1 የእቃዉ ዓይነት
2 የግዥዉ ዘዴ

3 የተጫራቾች ብዛት
4 የአቅራቢዎች ዝርዝርና ያቀረቡት ዋጋ የአቅራቢ ስም ያቀረበዉ የአቅራቢ ያቀረበ የአቅራ ያቀረበዉ
ዋጋ ስም ዉ ዋጋ ቢ ስም ዋጋ

4.1

4
.
2
4
.
3
4
.
4
5 የአሸናፊዉ ድርጅት ስም

ያሸነፈበት ዋጋ

የግዥ ዉል የተፈጸመት
ቀን
አመለካቹን ያዘጋጀዉ ስምና ፊርማ ----------------- አመለካቹን ያፀደቀዉ ሀላፊ ስምና ፊርማ ------------------------

የመ/ቤቱ ማህተም

27
 የደ/ብ/ብ/ህ/ክ/መ/የደ/ብ/ብ/ህ/ክ/መ/ፋይ/ኢኮ/ል/ቢሮ የኦዲት ግኝቶች ማሳወቂያ አመላካች

የ---------- በጀት ዓመት

ኦዲት ያደረገዉ አካል -------------------------

የምርመራዉ የምርመ የኦዲተሮች የመ/ቤት

ዓይነት/መስክ ራዉ አስተያየት ማንጅመንት
ግኝት አስተያየት
የጥሬ ገንዘብ ምርመራ
የባንክ ሂሳብ ምርመራ
የተሰብሳቢ ሂሳብ ምርመራ
የተከፋይ ሂሳብ ምርመራ
የወጪ አፈጻጸም ምርመራ
የመንግስት ንብረት አስተዳደር ምርመራ

28
የበጀት አሰተዳደር ምርመራ
ሌላ

አመለካቹን ያዘጋጀዉ ስምና ፊርማ ------------------------------------- አመለካቹን ያፀደቀዉ ሀላፊ ስምና ፊርማ
--------------------------------------------

የመ/ቤቱ ማህተም

ጥያቄዎች
የመንግስት SM ካ U አስተዳደርስርዓትየሚገለጽባቸውንባሕሪያትዘርዝሩ...
የዜጎችንቀጥተኛተሳታፊነትእናተጠቃሚነትለማሳደግየሚሰሩትንሶስቱንአካላት
Layperson$ሌይፐርሰን ማለት ምን ማለት ነዉ
የፋይናንስግልጽነትናተጠያቂነትፕሮጀክትበሀገራችን መቼ መተግበር ተጀመረ

በመንግስት አሰራር ላይ /watchdog/ ማለት ምን ማለት

እ”ȃ ’¨< ¾Ÿ}T“ ¾ÑÖ` ’ª]‹ u¨[ÇI ¾T>K¿ƒ;

¾}KÁ¿ c‹ ¾}KÁ¿ ›ÑMÓKA„‹” ÁÑ—K<;
uuË~ Là ¾uKÖ °¨<kƒ“ }î°• ÁK¨ T’¨<;
´p}—¨< ÁK¨< T’¨<;
’²=I” KSÑ“–ƒ/ Ÿ’²=I Ò` S[Í KSKª¨Ø Ø\ S”ÑÉ ¾~ ’¨<;

29
30