በክፍያና ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር ስርዓት

ዙሪያ የተዘጋጀ የስልጠና

ሞጁል

ጥር, 2010 ዓ.ም

ሃዋሳ
 በስልጠናዉ የተካተቱ ዋና ዋና አርዕስቶች
መግቢያ
የሂሳብ አያያዝ ስርዓት መሰረታዊ ጽንሰ ሀሳብ
የበጀት ቁጥጥር ስርዓት
መልመጃ _1
መሠረታዊ የሂሳብ ሰነዶች
የጥሬ ገንዘብ አስተዳደር ስርዓት
የሂሳብ እንቅስቃሴዎች
- የአስተዳደር እርከን ድጎማ ገንዘብ ሂሳብ እንቅስቃሴ
- የክልል ተቋማት ድጎማ ገንዘብ ሂሳብ እንቅስቃሴ
- የዉስጥ ገቢ ሂሳብ እንቅስቃሴ
- የእርዳታ ገንዘብ ሂሳብ እንቅስቃሴ
መልመጃ _2
 መግቢያ

እንደ ኢትዮጵያ አቆጣጠር እስከ 1994 ዓ.ም በሥራ ላይ የነበረው

የኢትዮጵያ መንግስት የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት ከግማሽ ምዕተ ዓመት በላይ
ሲሰራበት መቆየቱ ይታወሳል፡፡ የመንግስት የወጪ አስተዳደርና ቁጥጥር
ሥርዓት የሲቪል ሰርቪስ ማሻሻያ ኘሮግራም አካል ሆኖ እንዲሻሻል ተወስኖ
ነብር፡፡ በዚሁ መሠረት በወጪ አስተዳደርና ቁጥጥር ንዑስ ኘሮግራም ሥር
የተለያዩ የማሻሻያ ኘሮጀክቶች ተቀርጸው ተግባራዊ እንቅስቃሴ እየተደረገ
ይገኛል፡፡ በወጪ አስተዳደርና ቁጥጥር ንዑስ ኘሮግራም ሥር ከታቀፉት
ኘሮጀክቶች አንዱ የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት ማሻሻያ ኘሮጀክት ነው፡፡
በሂሳብ አያያዝ ሥርዓት ላይ የተደረጉት መሠረታዊ የማሻሻያና የማስፋፊያ
የለውጥ ሃሳቦች እንደሚከተለው ቀርበዋል፡፡
……መግቢያ

በሂሳብ አያያዝ ሥርዓት ላይ የሚደረገው ለውጥ በተቻለ መጠን ቀላል በማድረግ

የሂሳብ አያያዝ ሥርዓቱ ከነጠላ የሂሳብ አያያዝ ወደ መንትዮሽ የሂሳብ አያያዝ
ሥርዓት ሙሉ በሙሉ ተለውጧል፡
የሂሳብ አያያዝ ሥርዓቱ አለም አቀፉን የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት ተከትሎ ለመንግስት
፣ ለልማት አጋሮች እና ሌሎችም በቂ መረጃን የያዘ የሂሳብ ሪፖርት ማዘጋጀትና
ማቅረብ እንዲያስችል በሂሳብ መደቦች ላይ ማሻሻያ ተደርጓል፡፡
በስራ ላይ ያለው የሂሳብ አያያዝ ስርዓት በማሰፋፋት ሙሉ በሙሉ በጥሬ ገንዘብ ላይ
ከተመሰረተ የሂሳብ አያያዝ ዘዴ በተሻሻለ በጥሬ ገንዘብ ላይ ወደ ተመሰረተ የሂሳብ
አያያዝ ዘዴ ተለውጧል፡፡ በመሆኑም ሀብቶችና ዕዳዎች ተመዝግበው በሂሳብ
ሪፖርት ውስጥ ለማካተት እንዲያስችል ተደርጓል፡፡
የፋይናንስ አስተዳደር ባለሙያዎችን ተግባር እና ኃላፊነት ተጠያቂነትን ማረጋገጥ
በሚያስችል መንገድ ተጠናክሯል፡፡ በዚህም መሠረት በመንግስት ፋይናንስ
አስተዳደርና በየደረጃው የሚከናወኑ የፋይናንስ አሰራሮች ተለይተው ተቀምጠዋል፡፡
…መግቢያ

ጥሬ ገንዘብ በባለበጀት መ/ቤቶች የባንክ ሂሳብ ውሰጥ እንዳይከማችና የባንክ ሂሳብ ቁጥር ውስን
እንዲሆን በማድረግ የጥሬ ገንዘብ አሰተዳደር ለማሻሻል የሚያስችል አሰራር ተግባራዊ እንዲደረግ
አብዛኛው የመንግስት መ/ቤቶች በአንድ የፋይናንስ ድጋፍ ሰጪ ማዕከል እንዲታቀፉ ተደርጓል፡፡
ክፍያ ከተፈቀደው በጀት እንዳይበልጥ ለመቆጣጠር እንዲቻል ማናቸውም ግዴታዎች በበጀት
መቆጣጠሪያ እየተመዘገቡ ግዴታ ያልተገባበት የበጀት መጠን ምን ያህል እንደሆነ የሚታወቅበትና
በየጊዜው የሚታዘዙ ወጪዎች በቀሪ በጀት ላይ እየታዘዘ የሚወጣበት ሥርዓት ተዘርግቷል፣
የሂሳብ ሪፖርት ዝግጅት ቀልጣፋ ወቅታዊና የተሟላ የፋይናንስ መረጃ እንዲይዝ እንዲሁም
የሂሳብ አያያዙ ዓለም አቀፍ ደረጃውን የጠበቀ እንዲሆን በማድረግ ለመንግስትና ለልማት አጋሮች
ትክክለኛና ጥራት ያለው የፋይናንስ መረጃ ለመስጠት በሚያስችል መልኩ ተሻሽሏል፡፡
ግልጽነትና ተቀባይነትን ለማጠናከር የሂሳብ አያያዝ ሥርዓቱ በዓለም አቀፍ የሂሳብ አያያዝ
መርሆዎች እንዲመራና በቀጣይ ወደ ዘመናዊ የኢንፎርሜሸን ሥርዓት ለመለወጥ በሚየስችል
መልኩ እንዲሻሻል ተደርጓል፡፡
 ምዕራፍ 1

የሂሳብ አያያዝ መሠረታዊ ጽንሰ ሀሳቦችንና

አጠቃላይ ገጽታ
የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት
 የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት ማለት የሂሳብ እንቅስቃሴዎች መቼና እንዴት እንደሚመዘገቡ ለመወሰን
ጥቅም ላይ የሚውል መሠረታዊ መርህና የአሠራር ሥርዓት ነው፡፡
 በሥራ ላይ እንዲውል የተደረገው ዘዴ የተሻሻለው በጥሬ ገንዘብ ላይ የተመሠረተ የሂሳብ አያያዝ
ሥርዓት ይባላል፡፡
 በጥሬ ገንዘብ እንቅስቃሴ ላይ የተመሠረተ የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት የሂሳብ እንቅስቃሴዎች እና ሌሎች
ክስተቶች ጥሬ ገንዘብ ገቢ ሲሆን፣ ወይም ጥሬ ገንዘብ ሲከፈል ዕውቅና የሚሰጥ የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት
ነው፡፡

 በተሻሻለ የጥሬ ገንዘብ እንቅስቃሴ ላይ የተመሠረተ የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት ለተወሰኑ የሂሳብ
ልውውጦችና ክስተቶች ዕውቅና ከመስጠት በስተቀር በጥሬ ገንዘብ እንቅስቃሴ ላይ የተመሠረተ የሂሳብ
አያያዝ ሥርዓት ነው፡፡
…ሂሳብ አያያዝ

 የተሻሻለው በጥሬ ገንዘብ ላይ የተመሠረተ የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት

ዕውቅና የሚሰጣቸው የሂሳብ ልውውጦች የሚከተሉት ናቸው፡፡
 በዓይነት የተገኘን ዕርዳታ በገቢና በወጪ እንዲመዘገብ ያደርጋል፣
 የደመወዝ መክፈያ ዝርዝር የማዘጋጀት ሂደት ሲጠናቀቀ፣
 በዓመቱ መጨረሻ በችሮታ ጊዜ የሚፈጸም የካፒታል በጀት ክፍያ ሲታወቅ፣
 የዕቃዎች ወይም አገልግሎቶች ክፍያ በቅድሚያ የተፈጸመ ሲሆን፣የዕቃዎች ርክክብ
ሲጠናቀቅ ወይም አገልግሎቱ ሲሰጥ፡፡
 በመንግስት መ/ቤቶች መካከል የሚደረጉ ጥሬ ገንዘብ ነክ ያልሆኑ ዝውውሮች፣
 ከደመወዝ ላይ ተቀናሽ ሆኖ ለሚቀር ሂሳብ፣
 የተረጋገጠ ገቢና ኪራይ በሚታወቅበት ጊዜ በተሰብሳቢ መያዝ፣
…ሂሳብ አያያዝ

 የተሻሻለው በጥሬ ገንዘብ ላይ የተመሠረተ የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት እንደሙሉ ለሙሉ በጥሬ ገንዘብ
አያያዝ ሥርዓት ላይ እንደተመሠረተ ሥርዓት ጊዜያዊ ወይም በበጀቱ ዓመቱ መጨረሻ ሂሳብ ሲዘጋ
የሚዘጉ የሂሳብ መደቦች ከመያዙም በተጨማሪ የሚከተሉትን ቋሚ ወይም በበጀት ዓመቱ መጨረሻ
ባላንሳቸው የማይዘጉ ጥሬ ገንዘብ ፣ ተሰብሳቢ ፣ ተከፋይ እና የተጣራ ሀብት ሂሳቦችን የያዘ ነው፡፡
 በጥሬ ገንዘብ እንቅስቃሴ ላይ የተመሠረተ ማሻሻያ የተደረገበት የሂሳብ አያያዝ ሁሉንም ሀብት
አይመዘግብም፡፡ በሂሳብ አያያዝ ሥርዓቱ ውስጥ የሚመዘገቡት በሂሳብ አወቃቀር ሥርዓት የተካተቱ
ተሰብሳቢ፣ተከፋይና የተጣራ ሀብት ሂሳቦች ናቸው፡፡ ሆኖም ቋሚ ንብረቶች ከሂሳብ ሪፖርት ጋር በግርጌ
ማስታወሻ የሚቀመጥበት አሰራር መዘርጋት፣
 በመንግስት የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት ውስጥ ሁሉንም ዓይነት ሀብትና ዕዳ ማጠቃለል የሚቻል ቢሆንም
በአሁኑ ወቅት ያለው የመንግስት ፍላጐት የሰው ኃይል እና የባለበጀት መ/ቤቶች አቅም ከግምት ውስጥ
በማስገባት ተሰብሳቢ፣ ተከፋይ እና የተጣራ ሀብት ሂሳቦችን ብቻ እንዲካተቱ ተደርጓል፡፡
…ሂሳብ አያያዝ

 ማሻሻያ በተደረገበት በጥሬ ገንዘብ እንቅስቃሴ ላይ በተመሠረተ የሂሳብ

አያያዝ ሥርዓት ውስጥ መካተት ያለባቸውን እና መካተት የሌለባቸውን
ነገሮች በመወሰን ረገድ የሚከተሉት መሠረታዊ ነጥቦች ከግምት ውስጥ
ማስገባት ጠቃሚ ይሆናል፡፡
1. በተለያዩ ደረጃዎችና መዋቅሮች የሚያገለግሉ የመንግስት የሂሳብ ባለሙያዎች
አቅምና ችሎታ ውስብስብ የሆኑ የሂሳብ አያያዝ ጽንሰ ሃሳቦችን በበቂ ሁኔታና
በተፈለገው መልክ ሥራ ላይ ማዋል ባለመቻሉ፣
2. የሂሳብ አያያዝ ሥርዓቱ ከመንግስት የበጀት ሥርዓት ጋር ያለው ተያያዥነት
መጠበቁን፣

 በተሻሻለ በጥሬ ገንዘብ እንቅስቃሴ ላይ በተመሠረተ የሂሳብ አያያዝ ሥርዓት ለሚመዘገቡ

የሂሳብ ልውውጦች ስሌት ሁል ጊዜ እኩል ይሆናል፡፡
 መሠረታዊ የሂሳብ አያያዝ ስልት
(Basic ACCOUNTING EQUATON)

ሀብት = ዕዳ + የተጣራ ሀብት

 

ጥሬ ገንዘብ + ተሰብሳቢ ሂሳብ = ተከፋይ ሂሳብ + የተጣራ ሀብት

 የሂሳብ አይነቶች

በሁለት ይከፈላሉ
 ጊዜያዊ ሂሳቦች
ጊዚያዊ ሂሳብ በእያንዳንድ ዓመት በዚሮ ሚዛን የሚጀምር ሂሳብ ነው፡፡ ለጊዜያዊ ሂሳብ
ምሣሌነት የሚጠቀሱት የገቢ ሂሳብ የአገር ውስጥና የውጪ ዕርዳታና ብድርን ጨምሮ/
የወጪ ሂሳብ በሂሳብ መለያ ቁጥር ከ6ዐዐዐ እስከ 6999 የተመለከቱት በሙሉ እና የዝውውር
ሂሳብ ከ4ዐዐዐ እስከ 4ዐ99 የተመለከቱት በሙሉ ናቸው፣
 ቋሚ ሂሳቦች

ቋሚ ሂሳብ በዓመቱ መጨረሻ ያላቸው ሚዛን ለሚቀጥለው ዓመት መጀመሪያ

የመነሻ ሚዛን ሆኖ የሚያገለግል ወይም በበጀት ዓመት መጨረሻ ያላቸው ሚዛን ዚሮ
ተደርገው የማይዘጉ ሂሳቦች ናቸው፡፡ ለቋሚ ሂሳቦች ምሣሌነት የሚጠቀሱት ሀብቶች
ከ41ዐዐ እስከ 4999 የተመለከቱትና ዕዳዎች ከ5ዐዐዐ እስከ 5999 የተመለከቱት እና
የተጣራ ሀብት 56ዐ1 ናቸው፡፡
 የዴቢት እና የክሬዲት የሂሳብ ህጎች
በተሻሻለ የጥሬ ገንዘብ እንቅስቃሴ ላይ መደበኛ ሚዛን ተጨማሪው ተቀናሹ
በተመሠረተ የሂሳብ አያያዝ ጥቅም የሚመዘገበው የሚመዘገበው እንደ
ላይ የሚውል የሂሳብ ምድቦች እንደ
ገቢ ክሬዲት ክሬዲት ዴቢት
ወጪ ዴቢት ዴቢት ክሬዲት
ጥሬ ገንዘብ ዴቢት ዴቢት ክሬዲት
ተከፋይ ሂሳብ ክሬዲት ክሬዲት ዴቢት
የተጣራ ሀብት ክሬዲት ክሬዲት ዴቢት
ዝውውር      
……የቀጠለ

ማብራሪያ
ዝውውር በሚከፈልበት ጊዜ ተጨማሪው በዴቢት ይመዘገባል፡፡
ዝውውር በምንቀበልበት ጊዜ ተጨማሪው በክሬዲት ይመዘገባል፡፡
እያንዳንዱ የሂሳብ እንቅስቃሴ በተመሣሣይ የገንዘብ ልክ
እንደዴቢት እና እንደክሬዲት በሂሳብ መዝገብ ውስጥ የሚመዘገብ
ስለሆነ በሁሉም የሂሳብ ሚዛን ላይ የሚታየው ጠቅላላ ዴቢት
በሁሉም የሂሳብ ሚዛን ላይ ከሚታየው ጠቅላላ ክሬዲት ጋር
ሁልጊዜ እኩል መሆን ይኖርበታል፡፡
 የሂሳብ አያያዝ ዑደት
( Accounting cycle)

1. የመነሻ ሠነዶች
የገንዘብ ዝዉዉርና የወጪ ማስመስከሪያ ደረሰኞች

የገቢ እና የገቢ ማጠቃለያ ደረሰኞች

የሂሳብ ምዝገባ ማዘዣ

2. የሂሳብ እንቅስቃሴ መዝገብ /TR/IBEX/
 የመጀመሪያ ምዝገባ የሚካሄድበት መዝገብ
3. ሌጀሮች
ተቀጽላ የሂሳብ ሌጀር ካርድ
አጠቃላይ የሂሳብ ሌጀር ካርድ
የወጪ በጀት ተቀጽላ ሌጀር ካርድ
4. ወርኃዊ ሪፖርቶች
የወጪ ሪፖርት
የገቢ ሪፖርት፣
የተስብሳቢ ሪፖርት፣
የተከፋይ ሪፖርት
የዝውውር ሂሳብ ሪፖርት
የሂሳብ ማመዛዘኛ ሪፖርት
  
 የመወያያ ርዕስ፡-

1. አሁን የምንከተለው የሂሳብ አያያዝ ስርአት ምንድ ነው ?

2.የመንትዩሽ ሂሳብ አያያዝ ስርአት ማለት ምን ማለት ነው ?

3. የሂሳብ አያያዝ ስልትና የሂሳብ አይነቶችን ዘርዝር ?

4.የመንግስት ሂሳብ ዑደትን ግለጹ ?

 ምዕራፍ 2

የበጀት ቁጥጥር ሥርዓት

 የበጀት ቁጥጥር ማለት ማንኛዉም የመንግስት መስሪያ ቤት በበጀት ዓመቱ
የተከናወነዉን ስራ ወይም ወጪ ለበጀት ዓመቱ የተፈቀደለትን የመደበኛም ሆነ
የካፒታል በጀት ሙሉ በሙሉ ተጠቅሞ በጀት ለመቆጣጠር እንዲያስችል
በተዘረጋዉ የኤለክትሮኒክስ መረጃ ስርዓት ወይም በማኑዋል በሃርድኮፒ ቅጽ
ወይም በኮምፒዩተር /Microsoft Excel/ በጀት ከወጪ በላይ እንዳይሆንና
ለታለመለት ዓላማ ብቻ እንዲዉል ማስቻል ነዉ፡፡

የበጀት ቁጥጥር ሂደት የሚከተሉት ክፍሎች አሉት፡፡

o የበጀት ቃላት ማብራሪያ፣
o የበጀት ዝዉዉር አፈጻጸም
o ወጪ ስለመፍቀድ፣
o የበጀት/የወጪ ተቀጽላ የሂሳብ ሌጀር ካርድ፡፡
 ….በጀት ቁጥጥር

የበጀት ቃላት ማብራሪያ፣

የፀደቀ በጀት
- የፀደቀ በጀት ማለት በፋይናንስ ምንጭ ተለይቶ ለተለያዩ የሥራ ክፍሎች ወይም ኘሮጀክቶች በወጪ መደብ
የተደለደለና ማለት ነው፡፡የበጀት ቁጥጥር ሥርዓት የሚጀመረው ከፀደቀ በጀት ነዉ፡፡
የተፈቀደ በጀት
- የተፈቀደ በጀት ማለት ከተጠቃለለ ፈንድ አንዲከፈል የሚሰጥ ሰልጣን ነው።
የተስተካከለ በጀት
- የተስተካከለ በጀት ማለት በፀደቀው በጀት ላይ ተጨማሪ ወይም ተቀናሽ በማድረግ የተስተካከለው ነው፡፡
- ከአንድ የወጪ መደብ የሚደረገው ወጪ ከተስተካከለው በጀት መብለጥ ስለሌለበት ለበጀት ቁጥጥር መሠረት
የሚሆነው የተስተካከለው በጀት ይሆናል፡፡
በፀደቀው በጀት ላይ የሚደረግ ተጨማሪ /ተቀናሽ/
- የፀደቀው በጀት በበጀት ዓመቱ ውስጥ በሁለት መንገድ ሊስተካከል ይችላል፡፡
ተጨማሪ በጀት፣ በተጨማሪነት የተፈቀደው የገንዘብ መጠን የፀደቀውን በጀት መጠን ያሳድጋል፡፡
- በአንድ የወጪ መደብ ላይ የሚደረግ ጭማሪ እና ከዚህ ጋር በተያያዘ በሌላ የወጪ መደብ በጀት ላይ የሚደረግ
ተቀናሽ ናቸው፡፡
 
….በጀት ቁጥጥር

ወጪ ማጽደቅ
የወጪ ቁጥጥር ሁለት ቁልፍ ተግባራት አሉት፡፡
 የወጪ ግዴታ መግባት የሚቻለው በአዋጅ የተፈቀደ በጀት ሲኖር ብቻ መሆኑን ማረጋገጥ፣
ሥራ ላይ የዋለው ወጪ ከተስተካከለው በጀት አለመብለጡን መቆጣጠር፣
የበጀት ቁጥጥር በተለይም ግዴታ የተገባባቸውን ሂሳቦች የመመዝገብ እና ወጪዎችን የማጽደቅ
የመቆጣጠር ሪፖርት የማድረግ ተግባር የሚከናወነዉ በክፍያ ኬዝ ቲም ነዉ፡፡
ግዴታ የተገባባቸው ሂሳቦች
ግዴታ የተገባበት ሂሳብ የሚባለው ጥቅም ላይ ያልዋለ እና ለተወሰነ ወጪ እንዲውል ግዴታ
የተገባበትን የበጀት አካል ሥራ ላይ እንደዋለ አድርጎ የመመዝገብ አሠራር ነው፡፡ አንድ የበጀት
ተቋም በጀት ከፀደቀ በኋላ ውል ሊፈጽም እና የግዥ ትዕዛዞች ሊሰጥ ይችላል፡፡ እነዚህ ክፍያ
ለመፈጸም የተገቡ ግዴታዎች ግዴታ የተገባባቸው ሂሳቦች ይሆናሉ፡፡
ስለሆነም ዕቃው ወይም አገልግሎቱ ከመቅርቡ እና ክፍያው ከመፈጸሙ በፊት የግዥው ትዕዛዝ
የያዘው የገንዘብ መጠን ከበጀት ተቋሙ የፀደቀ በጀት ላይ ተቀናሽ ይሆናል፡፡
ግዴታ የተገበበት ሂሳብ በመሣሪያት የሚያገለግለው ከበጀት በላይ ወጪ እንዳይፈጸም
ለመከላከል ሲሆን፣ የግዥ ጥያቄ ቀርቦባቸው ሆኖም ግን ትዕዛዝ ያልተሰጠባቸውን ለይቶ
ለማውጣትና ለዚሁ ግዴታ ለተገባበት ሂሳብ ወጪ ማድረግ የሚያስችል ቀሪ በጀት መኖሩን
ለማረጋገጥ ነው፡፡
….በጀት ቁጥጥር

ምሣሌ ቁ.1
ለአንድ የሥራ ሂደት የሚውል የፀደቀ በጀት ብር 5ዐ,ዐዐዐ አለው፡፡የመንግስት
ፋይናንስ ወይም የግዥ ፋይናንስ ንብረት አስተዳደር የሥራ ሂደት ለጽህፈት መሣሪያ
ግዥ የብር 1ዐ,ዐዐዐ.ዐዐ የግዥ ትዕዛዝ ቢሰጥ ብር 1ዐ,ዐዐዐ ግዴታ የተገባበት ሂሳብ
ይሆናል፡፡ ለጽህፈት መሣሪያ ቀሪ በጀት ብር 4ዐ,ዐዐዐ.ዐዐ ይሆናል፡፡
ቀጥሎም ለሌላ አቅራቢ የብር 45,ዐዐዐ የጽህፈት መሣሪያ ግዥ ትዕዛዝ አጽድቋል
እንበል፡፡
ይሁን እንጂ አስቀድሞ የተሰጠውን የብር 1ዐ,ዐዐዐ የግዥ ትዕዛዝ ግዴታ የተገባበት
ሂሳብ አድርጐ የተመዘገበ በመሆኑና ለጽህፈት መሣሪያ ግዥ ሊውል የሚችለው ቀሪ
የወጪ በጀት ብር 4ዐ,ዐዐዐ ብቻ ስለሆነ ወጪውን አያፀድቅም፡፡
ከላይ የተመለከተው ምሣሌ የሚያስገነዝበው ማንኛውም የክፍያ ትዕዛዝ በበጀት
በወጪ ተቀጽላ ሂሳብ ሌጀር ካርድ ካልተመዘገበ በቂ የበጀት ቁጥጥር ለማድረግ
የሚያስቸግር መሆኑንና የክፍያ ትዕዛዝ ከመሰጠቱ በፊት ለክፍያው የሚውል በቂ
በጀት ስለመኖሩ ማረጋገጥ እንደሚገባ ነው፡፡
….በጀት ቁጥጥር

 አንድን የክፍያ ትዕዛዝ ግዴታ እንደተገባበት ወጪ አድርጎ

ከበጀትና ወጪ ተቀጽላ ሂሳብ ሌጀር ካርድ መቀነስ የሚችለው
ከዚህ በታች የተመለከቱት ዝርዝር ሁኔታዎች ሲፈጸሙ ይሆናል፡፡
የግዥ ትዕዘዝ ሲሰጥ፣
የግዥ ውል፣/ደብደቤ/ወይም የስብሰባ ቃለ ጉባኤ ሲቀርብ፣
የሂሳብ ምዝገባ ማዘዣ /የገንዘብ ዝውውር የወጪ ማስመስከሪያ
ሲቀረብ
 አልፎ አልፎ ግዴታ የተገባበት ሂሳብ ሊሰረዝ /ሊሻሻል ይችላል፡፡
ይህ በሚያጋጥምበት ጊዜ የበጀትና የወጪ ሂሳብ ተቀጽላ ሌጀር
ካርድ ላይ የተመዘገበው ግዴታ የተገባበት እና ግዴታ ያልተገባበት
ሂሳብ እንዲስተካከል መደረግ ይኖርበታል፡፡
….በጀት ቁጥጥር

 አንድን የክፍያ ትዕዛዝ ግዴታ እንደተገባበት ወጪ አድርጎ ከበጀትና

ወጪ ተቀጽላ ሂሳብ ሌጀር ካርድ መቀነስ የሚችለው ከዚህ በታች
የተመለከቱት ዝርዝር ሁኔታዎች ሲፈጸሙ ይሆናል፡፡
የግዥ ትዕዘዝ ሲሰጥ፣
የግዥ ውል፣/ደብደቤ/ወይም የስብሰባ ቃለ ጉባኤ ሲቀርብ፣
የሂሳብ ምዝገባ ማዘዣ /የገንዘብ ዝውውር የወጪ ማስመስከሪያ
ሲቀረብ
አልፎ አልፎ ግዴታ የተገባበት ሂሳብ ሊሰረዝ /ሊሻሻል ይችላል፡፡
ይህ በሚያጋጥምበት ጊዜ የበጀትና የወጪ ሂሳብ ተቀጽላ ሌጀር
ካርድ ላይ የተመዘገበው ግዴታ የተገባበት እና ግዴታ ያልተገባበት
ሂሳብ እንዲስተካከል መደረግ ይኖርበታል፡፡
….በጀት ቁጥጥር

ምሣሌ ቁ. 2፡-
አንድ የሥራ ሂደት ለጽህፈት መሣሪያ የሚውል ብር 5ዐ,ዐዐዐ የፀደቀ በጀት አለው እንበል፣
የመ/ፋ/አ/ዋና ስራ ሂደት/ግዥ ፋይናንስና ንብረት አስተዳደር የሥራ ሂደት ለጽህፈት መሣሪያ
ግዥ የብር 1ዐ,ዐዐዐ የግዥ ትዕዛዝ አጽድቋል፡፡ ወጪውን ለመሸፈን የሚያስችል በጀት
ስለመኖሩ ከግ/ፋይ/ን/አስተዳደር ማረጋገጫ በመሰጠቱ የግዥ ትዕዛዙ በበጀትና ወጪ ተቀጽላ
ሌጀር ካርድ ግዴታ እንደተገባበት ተደርጎ ተመዝግቧል፡፡ ስለዚህ ለወጪ ሊውል የሚችል ቀሪ
በጀት ብር 4ዐ,ዐዐዐ ብቻ ይሆናል፡፡
ከአንድ ሣምንት በኋላ የግዥ ኬዝ ቲም ለጽህፈት መሣሪያ ግዥ የተላለፈውን የብር 1ዐ,ዐዐዐ
የግዥ ትዕዛዝ ሠረዘ እንበል፣ የግዥው ትዕዛዝ የተሰረዘ መሆኑን ለማሳየት “ተሠርዟል” የሚል
ምልክት ተደርጎበታል፡፡
የበጀት/የወጪ ተቀጽላ የሂሳብ ሌጀር ካርድ ላይ የተመዘገበው ግዴታ የተገባበት ሂሳብ
እንዲሰረዝ እና ለወጪ ሊውል የሚችለው በጀት/ግዴታ ያልተገባበት ሂሳብ ሚዛን/ብር
5ዐ,ዐዐዐ ሆኖ ይስተካከላል፡፡
የተሰረዘው የግዥ ትዕዛዝ በስህተት ሳይስተካከል ቢቀር ለወጪ ሊውል የሚችል በጀት/ግዴታ
ያልተገባበት ሂሳብ ሚዛን/ሣይስተካከል ብር 5ዐ,ዐዐዐ መሆኑ ቀርቶ ብር 4ዐ,ዐዐዐ ሆኖ ይቀራል፡፡
….በጀት ቁጥጥር

የሚመለከተው ሰው ወጪ ከማጽደቁ በፊት የሚከተሉትን ማረጋገጥ አለበት፡፡

ግዴታ የተገባበት የወጪ መጠን እና ለክፍያ የቀረበው ትክክለኛ ወጪ እኩል መሆናቸው
ወይም፣
የወጪው መጠን አስቀድሞ ግዴታ ያልተገባበት ሂሳብ መሆኑን ፣
ግዴታ ያልተገባበት በጀት ወጪውን ለመሸፈን በቂ መሆኑን፣
ግዴታ የተገባበት ሂሳብ መመዝገቡን እና፣
ግዴታ ያልተገባበት በጀት የተስተካከለ መሆኑን፡፡
በገንዘብ ዝዉዉር እና በወጪ ማስመስከሪያ ላይ ባለው በጀት ስለመኖሩ ማረጋገጫ ቦታ ላይ
መፈረሙ ወጪው ግዴታ የተገባበት ሂሳብ ሆኖ መመዝገቡን እንዲሁም ለወጪው መሸፈኛ
የሚውል በጀት መኖሩ ያመለክታል፡፡
የበጀትና የወጪ ሂሳብ ተቀጽላ ሌጀር ካርድ/ለሁለት ዓላማዎች ይውላል፡፡
ግዴታ የተገባባቸው ወጪዎች ከተስተካከለው በጀት በላይ እንዳይሆኑ ይጠብቃል፣
በእያንዳንዱ የሥራ ሂደት የተመዘገበው ጠቅላላ ወጪ በየሂሳብ መደብና በፋይናንስ ምንጭ
መሆኑን ያረጋግጣል፡፡
ይህ ክፍል የበጀትና የወጪ ተቀጽላ ሌጀር ካርድ አገልግሎትና አሞላል ያብራራል፡
 
….በጀት ቁጥጥር
የበጀትና ወጪ ሂሳብ ተቀጽላ ሌጀር ካርድ
የበ/ወ/ተ/ሌ/ካ ማለት አንድ በመንግስት መ/ቤት በሚገኝ የክፍያ ኬዝ ቲም ባለሙያ የመ/ቤቶችን የተስተካከለ በጀትና ወጪ
ለመቆጣጠር የሚጠቀምበት ዘዴ ሲሆን፤ መ/ቤቶች
ይህንን ዘዴ በሁለት መንገድ መጠቀም ይችላሉ
የኤለክቶሮኒክስ መረጃ ስርዓት ሶፍት ዌር /budget control module/ በመጠቀም ወይም
ማኑዋል ቅጽ በማዘጋጀት በሃርኮፒ ወይም በኮምፒዩተር /Microsoft Excel/
ዓላማ
የበጀትና የወጪ ሂሳብ ተቀጽላ ሌጀር ካርድ ዓላማ ለእያንዳንዱ በጀት ለተያዘለት የወጪ መደብ ከዚህ በታች የተዘረዘሩትን
በሚመለከት በሥራ ሂደት እና በፋይናንስ ምንጭ በመለየት የማያቋርጥ እና የተስተካከለ ምዝገባ እንዲከናወን ማስቻል ይሆናል፡፡
ለዚህም በተጓዳኝነት፡-
የፀደቀ በጀት፣
በፀደቀው በጀት ላይ የተጨመረ/የተቀነሰ፣
የተስተካከለ በጀት፣
ግዴታ የተገባበት ሂሳብ፣
ከተስተካከለው በጀት ውስጥ ግዴታ ያልተገባበት ቀሪ ሂሳብ የሚያሳይ ዓምዶች ይኖሩታል፡፡
አሞላል
የበጀትና የወጪ ተቀጽላ ሌጀር ካርድ ሁለት ክፍሎች አሉት፡፡
የካርዱ የራስጌ ክፍል የሚይዘው መረጃ
የበጀት ተቋሙን፣
የበጀት ዓይነትና የፋይናንስ ምንጭ፣
የወጪውን መደብ ለመለየት ይሆናል፡፡
በካርዱ ውስጥ የሚገኘው ሰንጠረዥ ስለእያንዳንዱ የበጀት እንቅስቃሴ ዝርዝር መረጃ ይይዛል፡፡
 የመወያያ ርዕስ

1. የበጀት ወጪ ተቀጽላ ሌጀር ካርድ አስፈላጊነትና ጥቅሙ ምንድ ነው?

2. የበጀት ወጪ ተቀጽላ ሌጀር ካርድ ለማደራጀት የሚያስፈልጉ መረጃዎች ምንድን

ናቸው?

3. የተስተካከለ በጀት ማለት ምን ማለት ነው?

4. ግደታ መግባት ማለት ምን ማለት ነው?
5. ግደታ ለመግባት የሚያስፈለጉ መረጃዎች እና ማረጋገጥ የሚገባን ጉዳዩች እነማን
ናቸው?
 መልመጃ-1

……………………………………………………..
……………………………………………………..
 ምዕራፍ 3

መሠረታዊ የሂሳብ ሠነዶች

የዚህ ምዕራፍ ዓላማ የሂሳብ ልውውጦች የሚያለግሉ የሂሳብ ሰነዶችን አይነትና አሰራርን ማብራራት ነው፡፡
በሂሳብ ልውውጥ መዝገብ የሚመዘገቡ ሶስት ዋና ዋና የሂሳብ ልውውጦች ያሉ ሲሆኑ
እነዚህም፡-
ጥሬ ገንዘብ መሰብሰብ፣
በጥሬ ገንዘብ ክፍያ መፈጸም
የጥሬ ገንዘብ እንቅስቃሴ የማያስከትሉ የሂሳብ ለውውጣች ናቸው፡፡
በዚህም መሠረት በመንግስት መ/ቤቶች የሂሳብ አያያዞች ሥራ በሥራ ላይ ሊውሉ የሚችሉ መሠረታዊ
የሂሳብ ሠነዶች እንደሚከተለው ቀርበዋል፡፡
የሂሳብ ሠነዶች ዓይነቶች
የገቢ ደረሰኝ፣
የገንዘብ ዝውውርና/ክፍያ/ወጪ ማስመስከሪያ ደረሰኝ፣
የሂሳብ ምዝገባ ማዘዣ ደረሰኝ፣ 
…ሠነዶች

የገቢ ደረሰኝ

በመንግስት ገቢ ደረሰኝ ገቢ መሰብሰብ የሚችለው በጀታቸውን ከውስጥ ገቢ እና ከመንግስት ግምጃ ቤት የሚያገኝ እና

በመንግስት ሂሳብ አያያዝ ሥርዓት ወርሃዊ የሂሳብ ሪፖርቶችን ለፋይናንስና ኢኮኖሚ ልማት ሴክተር የሚያቀርቡ
የመንግስት መ/ቤቶች ሲሆኑ ከዚህ ውጭ ገቢ ሊሰበስቡ የሚችሉ አካላት የሚጠቀሙት የገቢ ደረሰኝ በፋይናንስ
ኢኮኖሚ ልማት ቢሮ እውቅና በድርጅቱ ስም መጠቀም አለበት፡፡

የጥሬ ገንዘብ ገቢ የመሰብሰብ ተግባር በአራት ሁኔታ ሊያጋጥም ይችላል፡፡

በጥሬ ገንዘብገቢሲሰበሰብ፣
በቼክ ገቢ ሲሰበሰብ፣
ገንዘቡ ባንክ ገቢ ከተደረገ በኋላ የባንክ ደረሰኝ ሲቀርብ፣
ገንዘብ በዝውውር ገቢ ሆኖ የባንክ የገንዘብ ገቢ ደረሰኝ ሲቀርብ ፡፡
በገቢ ደረሰኝ ገንዘብ ገቢ ሲሆን፣ ለምዝገባ መነሻ የሚሆነው ሰነድ በስዕል 8.1 የተመለከተው የገቢ ደረሰኝ ነው፡፡
ዓላማ፣
የገቢ ደረሰኝ ጥቅም ላይ የሚውለው ጥሬ ገንዘብ ወይም ቼክ መቀበሉን፣ገንዘብ በቀጥታ ወደ ባንክ ሂሳብ ገቢ መደረጉን
እና የባንክ የገንዘብ ዝውውር መደረጉን ለማረጋገጥ እና የሂሳብ ልውውጥ በሂሳብ መዝገብ ውስጥ ለመመዝገብ የምዝገባ
መነሻ ሰነድ በመሆን ያገለግላል፡፡
…ሠነዶች

የሰነዱ አያያዝ ሥርዓት እና አሞላል

የገቢ ደረሰኞች የሚያዙት ውክልና በተሰጠው አካል ነው፡፡ በተጨማሪም የጥሬ ገንዘብ ገቢ
እንዲሰበሰቡ ኃላፊነት የተሰጣቸው ሌሎች ሠራተኞችም የገቢ ደረሰኝ ሊያዙ ይችላሉ፡፡
የገቢ ደረሰኝ በ3 ኮፒ ተዘጋጅቶ በሚከተለው አኳኋን ይሠራጫል፡፡
ዋናው ቅጂ ለገንዘብ ከፋይ ከተቀባዩ የተሰጠ ደረሰኝ ሆኖ ያገለግላል፣
ሁለተኛው ቅጂ ለመንግስት ግዥ ፋይ/ኦፊሰር ይሰጣል፣
ሶስተኛ ቅጂ በጥራዙ ውስጥ ይቀመጣል፡፡

ሀ. ዝርዝር የገቢ ደረሰኝ/Receipt Voucher/

የገጠር መሬት መጠቀሚያ /የእርሻ ሥራ/ ገቢ ግብር መሰብሰቢያ/ 7/1/ሀ/
ልዩ ልዩ ገቢ መሰብሰቢያ /7/1/ለ/
የንግድ ትርፍ ገቢ ግብር መሰብሰቢያ 7/1/ሐ
ዊዝሆልድንግ መሰብሰቢያ 7/1/መ
…ሠነዶች

ለ. የገቢ ማጠቃለያ ደረሰኝ /መሂ 64/

የገቢ ማጠቃለያ ደረሰኝ የሚያገለግለው በዝርዝር ገቢ ደረሰኝ የተሰበሰበ ገቢ ለማጠቃለል ነው፡፡
ይህም በመሆኑ እያንዳንዱን የገቢ ደረሰኝ የሂሳብ እንቅስቃሴ መዝገብ እንዳይመዘገብ የሚረዳ ስለሆነ ቦታና ጊዜን
ይቆጥባል፡፡
የገቢ ማጠቃለያ ደረሰኝ የሚዘጋጀው ገንዘቡን እንዲሰበሰብ ውክልና የተሰጠው አካል ነው፡፡
ይህን ገንዘብ አሰባስቦ የሚቀበል አካል የዝርዝር ገቢ ደረሰኞችን የገንዘብ መጠን በመደመር ባንክ ገቢ ከተደረገው የገንዘብ
መጠን ጋር እኩል መሆኑን ያረጋግጣል፡፡
በሌላ በኩል የዕለት ገቢ ሰብሳቢዎች ባሉበትና በየዕለቱ የሰበሰቡትን ገንዘብ ለዋና ገንዘብ ያዥ ገቢ የሚያደርጉ በሚሆንበት
ጊዜ ዋና ገንዘብ ያዥ ሆና የተወከለ የገቢ ማጠቃለያ ደረሰኝ ያዘጋጃል፡፡
ገንዘብ ያዥ የዝርዝር ገቢ ደረሰኞችን የገንዘብ መጠን በመደመር ገቢ ሊደረግ ከቀረበው ገንዘብ ጋር እኩል መሆኑን
በማረጋገጥ ደረሰኙን ይቆርጣል፡፡

የገቢ ማጠቃለያ ደረሰኝ በሶስት ቅጂ ተዘጋጅቶ በሚከተለው አኳኋን ይሰራጫል፡፡

ዋናው ቅጂ ለረዳት ገንዘብ ያዥ(ከፋይ) እንደማስረጃ ይሰጣል፡፡
ሁለተኛው ቅጂ ለሂሳብ ሠራተኛ በሂሳብ እንቅስቃሴ መዝገብ ላይ ለምዝገባ መነሻ ሰነድነት ይላካል፣
ቀሪው ቅጂ በጥራዙ ላይ ይቀራል፡፡
 
…ሠነዶች

የገንዘብ ዝውውር እና የክፍያ ወጪ ማስመስከሪያ ደረሰኝ

የገንዘብ ዝውውር እና የከፍያ ወጪ ማስመስከሪያ ማዘጋጀት የሚቻለው የባለበጀት

መ/ቤትና የበላይ ኃላፊዎች የሥራ ሂደት ውክልና ከተሰጣቸው አካል የክፍያ ትዕዛዝ ሲቀርብ
ብቻ ነው፡፡
የገንዘብ ዝውውር እና የከፍያ ወጪ ማስመስከሪያ ለማዘጋጀት የተሟላ ደጋፊ ሰነዶች
ማቅረባቸው ሲረጋገጥ ብቻ ነው፡፡
ጥሬ ገንዘብ ከካዝና እና ከባንክ ክፍያ በሚፈጸምበት ጊዜ የምንጠቀመው የክፍያ ደረሰኝ ነው፡፡
ዓላማ
የገንዘብ ዝውውር እና የከፍያ ወጪ ማስመስከሪያ የሚያገለግለው
ጥሬ ገንዘብ ከካዝና ሲከፈል፣
ገንዘብ በቼክ ሲከፈል፣
ከባንክ የጥሬ ገንዝብ ዝውውር ተፈጽሞ የባንክ ዴቢት አድቫይስ ሲቀርብ ነው፡፡
…ሠነዶች

የሰነዱ ዝግጅት
የጥሬ ገንዘብ ክፍያዎች በገንዘብ ዝውውር እና የክፍያ ወጪ ማስመስከሪያ
ሲፈጸም የፋይናንስ ኦፊሰሮች የገንዘብ ዝውውር እና የክፍያ ወጪ
ማስመስከሪያ /Cash transfer & payment voucher/ያዘጋጃል፡፡
የገንዘብ ዝውውር እና የክፍያ ወጪ ማስመስከሪያ በሂሳብ እንቅስቃሴ መዝገብ
ውስጥ ለሚመዘገቡ የሂሳብ ልውውጦች እንደ መነሻ ምንጭ ሰነድ ሆኖ ያገለግላል፡፡

ሠነዱም በሶስት ቅጂ ተዘጋጅቶ እንደሚከተለው ይሰራጫል፡፡

ዋናው ቅጂ ለሂሳብ ምዝገባ እንዲያገለግል ለግዥና ፋይናንስ ኦፊሰር ይሰጣል፡፡
ሁለተኛው ቅጂ ገንዘቡን ወጪ ላደረገው አካል፣
ሶስተኛ ቅጂ ከጥራዙ ጋር ይቀመጣል፡፡
…ሠነዶች

የሂሳብ ምዝገባ ማዘዣ

ጥሬ ገንዘብ ነክ ያልሆኑ የሂሳብ እንቅስቃሴዎችን በሂሳብ መዝገብ ለመመዝገብ በምዝገባ

መነሻ ሠነድነት የሚያገለግለው የሂሳብ ምዝገባ ማዘዣ ይሆናል፡፡

ጥሬ ገንዘብ ነክ ያልሆኑ የሂሳብ እንቅስቃሴዎች በሚከተሉት ሁኔታዎች ያጋጥማሉ፡፡

ጥሬ ገንዘብ ነክ ያልሆነ ገቢን በመቀበል /በዝውውር/
የደመወዝ ወጪ
የዓይነት ዕርዳታዎች በሂሳብ ክፍል ሲመዘገብ፣
በችሮታ ጊዜ ውስጥ የከፒታል በጀት ክፍያ የሚፈጸምባቸው የሂሳብ እንቅስቃሴዎች፣
በሂሳብ መዝገብ ውስጥ በስህተት የተመዘገቡ ሂሳቦችን ማስተካከል ሲያስፈልግ ፣
ለሂሳብ መዝጊያ፡፡
…ሠነዶች

ዓላማ፣ አያያዝ ፣ ሥርጭት

የሂሳብ ምዝገባ ማዘዣ የሂሳብ እንቅስቃሴ ዓይነት ለመለየትና
በሂሳብ መዝገብ ላይ ምዘገባ ለማከናወን በመነሻ ሠድነት
የሚያገለግል ነው፡፡
በሁለት ቅጂ በማዘጋጀት እንደሚከተለው ያስራጫል፡፡
ዋናው ቅጂ ሂሳቡን ለሚመዘግበው ሂሳብ ባለሙያ፣
ሁለተኛው ቅጂ ሂሳቡን ለሚያወዳድቀው አካል፣
ሶስተኛ ቅጂ ከጥራዙ ጋር ይቀመጣል፡፡
 የመወያያ ርዕስ

1. የመንግስት ሂሳብ መነሻ ምዝገባ ደረሰኛች እነማን ናቸው ?

2. የገቢ ደረሰኝ አይነቶች እነማን ናቸው ጥቅማቸውን ዘርዝር?

3. የገንዘብ ወጪ ማስመስከሪያ ደረሰኝ ለምን ለምን አገልግሎት ይውላል ?

4. የሂሳብ ምዝገባ ማዘዣ ጥቅሙና አገልግሎቱን ዘርዝር ?

 ምዕራፍ 4

የጥሬ ገንዘብ አስተዳደር ስርዓት

 የጥሬ ገንዘብ ማስተዳደር ማለት ጥሬ ገንዘብ መሰብሰብ; ጥሬ ገንዘብ መያዝ ፡ጥሬ ገንዘብ
መክፈልና በጥሬ ገንዘብ መጠቀም ማለት ነዉ፡፡
 የመንግስት መ/ቤቶች የሥራ ፕሮግራማቸዉን ለማስፈጸም የተመደበላቸዉን የወጪ በጀት
ሥራ ላይ ለማዋል የሚኖራቸዉን የጥሬ ገንዘብ ፍላጎት እና የመንግስት ግምጃ ቤትን የጥሬ
ገንዘብ ፍሰት መሰረት በማድረግ የሂሳብ ሚዛን በዝቅተኛ መጠን እንዲቆዩ ማድረግ በሚያስችል
ሁኔታ መመራት ይኖርበታል፡፡

ዓላማዎች
የተሰበሰበው የመንግሥት ገንዘብ በተፋጠነ መንገድ ወደ ባንክ ገቢ የሚሆንበት ስርዓት ነዉ፡፡
ክፍያ በጥሬ ገንዘብ ዕቅድ የሚመሰረትበት ሥርዓት ለማጠናከር
የተዛባ የጥሬ ገንዘብ ስርጭት እናዳይኖር ለማድረግ ያስችላል፡፡
ተፈላጊውን ክንውን በተፈላጊው ጊዜ ለመፈፀም እንዲያስችል የሚረዳ አሠራርነው::
ዉስን ሃብትን ለታለመለት ዓላማ ብቻ እንዲዉል ማስቻልና ከብክነት መጠበቅ ነዉ፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

ጥሬ ገንዘብ ከየት ይገኛል፡-

 በበጀት ዓመቱ መጀመሪያ ላይ መ/ቤቶች በቀመር
የተመደበላቸዉን በጀት መነሻ በማድረግ ከሚከተሉት መንገዶች
በአንዱ፤በሁለቱ ወይም በሁሉም መንገድ ጥሬ ገንዘብ ሊያገኙ
ይችላሉ፡፡
1. ከፌደራል መንግስት በድጎማ /ትሬዠሪ/
2. ከእርዳታ
3. ከብድር
4. ከመ/ቤቶች ዉስጥ ገቢ
5. ከግለሰቦችበስጦታና ከህብረተሰብ ተሳትፎ... ወዘተ
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

የጥሬ ገንዘብ መርሃ ግብር/Action Plan/

 የጥሬ ገንዘብ -መርሃ ግብር ማለት ከተለያዩ ምንጮች የተገኘን በጀት በወራት
፤በሳምንታት እንዲሁም በቀናት ከፋፍሎ ማቀድ ማለት ነዉ ፡፡
 የጥሬ ገንዘብ እቅድ የየወሩ የወጪ መጠን እንዲሁም ገንዘቡ የሚፈለግበትን ጊዜ
የሚያሳይ መሆን አለበት፡፡
 የመንግስት መ/ቤቶች በዓመቱ ዉስጥ የሚኖራቸዉ የጥሬ ገንዘብ ፍላጎት ዕቅድ እስከ ነሀሴ
ማብቂያ ድረስ ለቢሮ የሚያቀርቡ ሲሆን ለጥሬገንዘብ/ ገቢናወጪ/ ዕቅድ ደግሞ የተለያዩ
የበጀት ምንጮች፤ የመደበኛና የካፒታልበጀት ወጪ ፤የሲቭልና ወታደር ጡረታ እንዲሁም
የግዢዕቅድ መሰረት ባደረገ መልኩ ይቀርባል፡፡
 ገቢ ሰብሳቢ የመንግስት መ/ቤቶች የየወሩ የገቢ እቅድና ያለፈዉን ወር የገቢ አፈጻጸም
ለቢሮ ያቀርባሉ፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

ለጥሬ ገንዘብ መርሃ ግብር ዝግጅት/ገቢና ወጪ/ ቅድመ ሁኔታ

 ለሁሉም ስራ ሂደት/cost center/የተመደበ የጸደቀ በጀት/መበማ4/ካበማ4/

ማደራጀት
 ከሁሉም ስራ ሂደት/cost center/የቀረበ የግልና የስራ ሂደት እንዲሁም ተቋማዊ
የግዢዕቅድማደራጀት
 የሰዉሃብትመረጃማደራጀት ማለትም በበጀት ዓመቱ በመ/ቤቱ ያሉ ባለሙያዎችና
ሊቀጠሩ የሚችሉትን በመለየት በእቅድ ማካተት ያስፈልጋል ፡፡
 የጡረታ መረጃ /በሲቭልና ወታደር/ማደራጀት
 የፕሮጀክቶች ዕቅድ ክንዉን/fisical activity plan/ማደራጀት
 በመጨረሻም ከላይ የተገለፁትን ሃሳቦች መነሻ በማድረግ የጥሬ ገንዘብ መርሃ ግብር
ማዘጋጀት ያስፈልጋል፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

ዕቅድ ሲዘጋጅ ትኩረት የሚያስፈልጋቸዉ ነጥቦች

 እየንደንዱ የመንግስት መ/ቤት ክፍት መደቦችን ሳይጨምር ሰብዓዊ ለሆኑ አገልግሎቶች

የሚከፈሉ ክፍያዎች/የሠራተኞች ደመወዝ፤አበልና ጥቅማጥቅም እንዲሁም የጡረታ
መዋጮ ገንዘቡ የሚከፈልበት ዕቅድ አዘጋጅቶ ማቅረብ አለበት፡፡የደመወዝ ጭማሪ የአዲስ
ቅጥር ደመወዝ ክፍያ ከሚጀምርበት ጀምሮ መሆን አለበት፡፡
 በየወሩ የሚከፈሉ የግዴታ ወጪዎች /የቢሮ ኪራይ ፤ስልክ፤ዉሃ ኤለክትሪክና ፖስታ
አገልግሎት/ ያለፉት ዓመታት ወጪዎችን ታሳቢ በማድረግ በሚከፈልበት ጊዜ
 የቋሚ ንብረትና ግዥና ግንባታ ሲሆን የሚከፈልበት ጊዜ ሲደርስ
 ዕቃና አቅርቦት ፤የጉዞና መስተንግዶ ሲሆኑ አገልግሎት አግኝቶ የሚከፈልበት ጊዜ ሲደርስ
 እድሳትና ጥገና ሲሆን ስራዉ ሲጠናቀቅ
 በዉል የሚፈጸም ክፍያ ሲሆን በዉል መሰረት ክፍያ መፈጸሚያ ጊዜ ሲደርስ
 ስልጠና ሲሆን ስልጠናዉ ተጠናቆ መክፍያ ጊዜ ሲደርስ
 እና ሌሎችን ክፍያዎችን በተመለከተ በተቀመጠ የአከፋፈል የጊዜ ገደብ ወይም የመክፍያ
ፕሮግራም መሠረት የጥሬ ገንዘብ ዕቅድ ይዘጋጃል፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

ጥሬ ገንዘብ መርሃ ግብር የማዘጋጀት ሃላፊነት

የመ/ቤቱ የገቢ ጥሬ ገንዘብ ፍሰት ዕቅድና ወጪ ፋላጎት ዕቅድ ወደ ዕዉነታ የቀረበ

ለማድረግ ፋይናንስ ተግባራትን የሚየከናዉኑ ስራ ሂደቶች ማለትም፤
የሰዉሃብትልማት አስተዳደር
የልማትዕቅድ ክትትልና ግምገማ ኢኮኖሚ አስተዳደር የሥራ ሂደት
የመንግሥት ፋይናንስ አስተዳደር /ግ/ፋ/ን/አስተዳደር ሲሆኑ ለጥሬ ገንዘብ ፍሰት
ዕቅድ ዝግጅቱ ተገቢዉን ዕገዘና አስፈላጊዉን መረጃ መስጠት ይኖርባቸዋል፡፡
ዕቅዱ ሲጠናቀቅ ለመ/ቤቱሃላፊቀርቦናዉይይትከተደረገበት በኋላ የተዘጋጀዉ
ዕቅድ በአይቤክስ በቀጥታ/IBEX Disbursement module online/ወይም
በሃርድ ኮፒ ፎርም ተዘጋጅቶ የመ/ቤቱ ሃላፊ በማስፈረም ለፋኢል ቢሮ ይቀርባል
ስለ ዕቅዱ ተግባራዊነት ማለትም ጥሬ ገንዘብ ፋሰት በመ/ቤቱ ዕቅዱ መሰረት
ስለመሆኑ ከላይ የተዘረዘሩት አካላት በየጊዜዉ ተገናኝተዉ መገምገምይኖርባቸዋል
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

የጥሬ ገንዘብ መርሃ -ግብር በሁለት መንገድ ይዘጋጃል

1. ዓመታዊ
በ12 ወር ዉስጥ በጥሬ ገንዘብ የሚሰበሰበዉን ገቢ እና የሚከፈለዉን ወጪ በማጣጣም በበጀት ዓመቱ
ሳይቋረጥ በየወሩ ለሚዘጋጀዉ የ3 ወር ተንከባላይ የጥሬ ግምት ዝግጅት እንደ ማዕቀፍ ያገለግላል፡፡
ዕቅዱ በሚዘጋጅበት ወቅት በዓመቱ ዉስጥ የሚሰበሰበዉ ገቢ እና የሚከፈለዉ ወጪ በዋና ዋና የሂሳብ
መደብ ተለይቶ መቅረብ አለበት፡፡

2. የ3 ወር ተንከባላይ

በእያንዳንዱ የመንግስት መ/ቤት በየወሩ የሚዘጋጀዉ የ3 ወር ተንከባላይ የጥሬ ገንዘብ ግምት በሚቀጥሉት 3 ወራት
የሚኖረዉን የገቢና የወጪ የጥሬ ገንዘብ ፍሰት ግምት በዋና ዋና የሂሳብ መደቦች ማዘጋጀት ማዘጋጀት ተንከባላይ የ3
ወር የትሬ ገንዘብ መርሃ ግብር ይባላል፡፡
ይህ መርሃ ግብር በአንድ አመት ለ12 ጊዜ የሚዘጋጅ ሲሆን ዓላማዉ የክፍያ ጣሪያ ለመወሰን እንደ መሰረታዊ መረጃነት
ያገለግላል፡፡
ዓመታዊም ሆነ የ3 ወር ተንከባላይ የጥሬ ገንዘብ መርሃ ግብር የሚዘጋጀዉ የፋ/ኢ/ል ቢሮ ባዘጋጀዉ ቅጽ ሲሆን
፤ለደመወዝ ፤ለመደበኛ ስራ ማስኬጃ፤ የሲቭልና ሚሊተሪ ጡረታ እንዲሁም ለካፒታል በጀቶች ተለይቶ በማዘጋጀት
ለፋ/ኢ/ል ቢሮ ይቀርባል
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

ጥሬ ገንዘብ የት ይቀመጣል?
ከላይ በተገለጸዉ መሰረት የተገኘን ገንዘብ ከፍተኛ ጥንቃቄና ቁጥጥር
የሚያስፈልገዉ በመሆኑ መመሪያን መሰረት በማድረግ በሚከተሉት
ሁለት መንገዶች በማስቀመጥ መ/ቤቶች ጥሬ ገንዘብን
ያስተዳድራሉ፡፡
 በፋ/ኢ/ል መ/ቤቶች በካዝና
 በኢትዮጵያ ንግድ ባንክ
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

በካዝና ያለ ጥሬ ገንዘብ ማስተዳደር

በአንድ መንግስት መ/ቤት ያለ ጥሬ ገንዘብ በጥሬ ገንዘብ አስተዳደር ሥርዓት

መሠረት አመቺ በሆነ ቦታ በካዝና ቀመጥ አለበት፡፡ገቢ ወጪ እና ከወጪ ቀሪ ሚዛን
በጥሬ ገንዘብ መዝገብ የሂሳብ እንቅስቃሴዎች በሚከሰቱበት ሰዓት ሁሉ መመዝገብ
አለበት፡
ጥሬ ገንዘብ በካዝና ለማስተዳደር የሚያስችሉ ሁኔታዎች የሚከተለዉ ናቸዉ፡፡
ገንዘብያዥተለይቶመመደብ፤
ካዝናማዘጋጀት ፤
የጥሬ ገንዘብ መዝገብ እንዲሁም
ባንክ ባለበትና በሌለበት ለጥቃቅንና አነስተኛ ወጪዎች መሸፈኛ የጥሬ ገንዘብ
ጣሪያ ስርዓት መመስረትአለበት፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

ጥሬ ገንዘብ ከካዝና የመክፈል ስርዓት

ገንዘብ ያዥ በካዝና ውስጥ ከተያዘው ገንዘብ ክፍያ መፈጸም የሚችለው አግባብ ባለው ኃላፊ
የፀደቁ የክፍያ ሰነዶች /የጥሬ ገንዘብ መክፈያ/ ሲደርሱት ነው፡፡
ገንዘብ ያዥ ክፍያ ከመፈጸሙ በፊት ለክፍያ የተላከው ሰነድ ለጥቃቅን ወጪ በካዝና
ከተያዘው ገንዘብ እንዲከፈል ከተፈቀደው መጠን የማይበልጥ መሆኑን ማረጋገጥይኖርበታል፡፡
ማንኛውም የመንግሥት ገንዘብ ተሰብስቦ ወደ ካዝና የሚገባው ተከታታይ ንምራ ቁጥር
ባለውና ቢሮ ባሳተመው የገቢ ደረሰኝ ብቻ ነዉ፡፡
ማንኛውም ገንዘብ ወደ ካዝና ሲገባ የገቢው ምክንያት፤የገንዘቡ መጠን በፊደልና በአኃዝ
በግልጽመሰፈር አለበት
የተራድኦ ሂሳብ ገንዘብ በጥሬ ገንዘብ መዝገብ ውስጥ ተለይቶ በየፕሮግራሙ መመዝገብ
አለበት የተሰበሰበ ማንኛውም የመንግሥት ገቢ በየቀኑ ወደ ተጠቃለለ የባንክ ሂሳብ ገቢ
መደረግ አለበት
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

ክፍያ የተፈፀመባቸዉ ሂሳብ ሰነዶች በየቀኑ ገንዘብ ያዥ በሞ/42 ለሂሳብ ኦፍሰር

ርክክብ መደረግአለበት፣
በጥሬ ገንዘብ መዝገብ ላይ ገቢና ወጪን በወቅቱ መመዝገቡን መከታተል እና በካዝና
ያለውን የገንዘብ መጠን ማወቅ
በገንዘብ ያዥ እጅ እንዲቀመጥ ከተወሰነው ገንዘብ በላይ በካዝና ገንዘብ መኖር የለበትም
በካዝና የሚቀመጠዉ ገንዘብ ማለትም የወረቀት ገንዘብ፤ሣንቲም፤እንደጥሬ ገንዘብ
የሚቆጠሩ ሰነዶች በባንክ የተረጋገጠ ቼክ በስተቀር የግል የሆነ ማንኛውም
ገንዘብ፤ሠነድ ወይም ዋጋ ያላቸውን ንብረቶች ካሉ እንደመንግስት ንብረት ይቆጠራል፡፡
ሁለትና ከዚያ በላይ ገንዘብ ያዥ በመ/ቤቱ ካለ ተቀጽላ ሌጀር ካርድ በማዘጋጀት
መቆጣጠር ያስፈልጋል፡፡
በየዕለቱ የሣጥን ቆጠራ በማድረግ ከጥሬ ገንዘብ መዝገብ ቀሪ ሚዛን ጋር ማመሳከር
ያስፈልጋል፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

የጥሬ ገንዘብ ቆጠራ

የጥሬ ገንዘብ ቆጠራ ማለት በገንዘብ ያዥ እጅ ማለትም በካዝና ያለዉ ገንዘብ ብዛት ማወቅ
ማለት ሲሆን ቆጠራዉ የሚከናወነዉ በጥሬ ገንዘብ መቁጠሪያ ፎርም ነዉ፡፡
በካዝና የሚገኘዉ የጥሬ ገንዘብ በተገቢዉ ለማስተዳደር በየዕለቱ የጥሬ ገንዘብ ቆጠራ
ማከናወን አስፈላጊ ሲሆን ቆጠራ የማይከናወን ከሆነ በመንግስትን ሃብት ህገ ወጥ ተግባር
የመከናወን ዕድሉ ሠፊ ይሆናል፡፡
በክፍያ ኬዝ ቲምመሪነት ወይም በተወካይ የክፍያ ባለሙያ አመካኝነት በየቀኑ የጥሬ ገንዘብ
ቆጠራ የሚከናወን ሲሆን በየወሩ ደግሞ በኢስፔክሽንና ዉስጥ ኦዲት ስራ ሂደት ይከናወናል፡፡
በየወሩ የተደረገዉ የጥሬ ገንዘብ ቆጠራ ከ4101 ባላንስ እንዲሁም ከጥሬ ገንዘብ መዝገብ ጋራ
እኩል መሆኑን መመሳከር ይርበታል፡፡በቆጠራ ወቅት የሚገኝ ጉድለትም ሆነ ትርፍ ካለ
በመተማመኛው መሠረት የሂሳብ ማስተካከያ ተሰርቶ ሪፖርት ይቀርባል፡፡
በካዝና ተገኝቶ የተቆጠረ ጥሬ ገንዘብ ለአመዘጋገብ እንዲያመች በበጀት ዓይነትና በፋይናንስ
ምንጭ ተለይቶ መቅረብ አለበት፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

የባንክ ሂሳብ አስተዳደር ስርዓት

 የመንግስት ፋይናንስ አስተዳደር ስርዓት ተከትሎ ለመስራት እንዲያስችለን የመንግስት
ገንዘብ በባንክ በማስቀመጥ ማስተዳደር ያስፈልጋል፡፡ምክንያቱም ገንዘብን በባንክ
ማስቀመጥ ለአደጋ የመጋለጥ እድሉ አነስተኛ መሆኑ ብቻ ሳይሆን ላስቀመጥነዉ ገንንዘብ
ዋስትናም ጭምር ስለሆነ ነዉ፡፡
 የባንክ ሂሳብ የሚከፈተው በኢትዩጵያ ንግድ ባንክ ብቻ ሲሆን፣ለመንግሥት መ/ቤቶች
ከዉስጥ ገቢ፤ከግ/ቤት ለሚመደብ፤ከውጭ አገር እርዳታና ብድር ለሚገኝ ገንዘብ
እንዲሁም በአደራ ለሚሰበሰብና ተቀማጭ ለሚሆን የባንክ ሂሣቦች አንድወጥ በሆነ
አሠራር እንዲመሩ ማድረግ የገንዘብ እንቅስቃሴዎችን ለመቆጣጠር ለመከታተል ሂሣቦችን
በገቢ ምንጫቸው፤በዓይነታቸው እና በገንዘብ ዓይነት መለየትና በመመዝገብ ለማሰተዳደር
ያስችላል፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

የባንክ ሂሣብ የሚከፈትበትና የሚዘጋበት አሰራር

 የባንክ ሂሣብ የመክፈትም ሆነ የመዝጋት ኃላፊነት የፋይ/ኢኮ/ል/ቢሮ ነው፡፡መ/ቤቶች የባንክ
ሂሳብ ቁጥር መክፈት ሲያስፈልጋቸዉ ጥያቄዎቻቸውን ለክልሉ ፋይናንስና ኢኮኖሚ ልማት
ቢሮ ለመንግሥት ፋይ/አስ/የሥራሂደትያቀርባሉ ፡፡
 በዚህ መነሻ የመ/ፋ/አ/ዋና ስራ ሂደት የቀረበዉ ጥያቄ ትክክለኛነት ሲያረጋግጥ የባንክ
አካዉንት ይከፍታል ወይም ይዘጋል፡፡
 በአስተዳደር እርከን ደረጃ እንጂ የባንክ አካዉንት ፈራሚ ስያሜ ለዉጥ በሚኖርበት ጊዜ
የፋ/ኢ/ል/ መምሪያ ሃላፊዎች በዉክልና መቀየር ይችላሉ፡፡
 የመ/ቤቱ የበላይ ኃላፊ የባንክ ሂሣብ የማንቀሳቀስ ኃላፊነትና ውክልና የተሰጣቸውን ሰዎች
ስም፤የሥራ ማዕረግ እና የፊርማ ናሙና በተከፈተበት ባንክ ማቅረብ ያለባቸው ሲሆን ውክልና
የተሰጣቸውን ሠራተኞች ዝርዝር ለፋይ/ኢኮ/ል/ቢሮ በጹሁፍ ማሳወቅ ይኖርባቸዋል ፡፡
 ሂሣቡን ለማንቀሳቀስ የመፈረም የሥልጣን ውክልና ከተሰጣቸው ሰዎች ውስጥ በሁለት
ተወካዩች ጣምራ ፊርማ ብቻ መሆኑ በቅድሚያ መታወቅ ይኖርበታል ፡፡
 በእኩል ኃላፊነት ደረጃ ያሉ ኃላፊዎችና ባለሙያዎች በአንድ ጊዜ መፈረም አይችሉም፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

 ማንኛውም የመ/መ/ቤት የባንክ ሂሣብ እንዲከፈትለት ጥያቄ ሲያቀርብ

የሚከተሉትን ዝርዝር ጉዳዩች አሟልቶ በመፃፍ ለፋይ/ኢኮ/ል/ቢሮ ማቅረብ
አለበት
እነዚህም
 የባንክሂሣቡእንዲከፍትያስፈለገበትምክንያት
 የባንክሂሣብመጠሪያ/በአማርኛና/እንግሊዘኛ/ እንዲሁምየሚከፈትበትን ንግድ ባንክ
ቅርንጫፍ፡፡
 እንዲከፈት ያስፈለገው የባንክ ሂሣብ የገንዘብ ምንጭ ከብድርና ከዕርዳታ ሂሣብ ጋር
የተያያዘ ከሆነ ለገንዘብ ፍሰቱ መነሻ የሚሆንውን የብድር ስምምነት ወይም የዕርዳታ
ስምምቱ ቅጂ ከጥያቄው ጋር አብሮ ማያያዝ፤ ከዚያም በተጨማሪ የተከፈቱት የባንክ
ሂሣቦች ለምን ያህል ጊዜ የሚቆይ መሆኑን ተገልጾ በመ/ቤቱ የበላይ ኃላፊ ተፈርሞ
መቅረብ ይኖርበታል፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

የባንክ ሂሣብ አመዳደብ

የመንግሥት ገንዘብ የሚንቀሳቀስበት አጠቃላይ ፈንድም ሆነ ከዚያ ውጪ ለሚሙ ፈንዶች

በኢትዩጵያ ንግድ ባንክ የሚከፈቱ ወይም የተከፈቱ ሂሣቦች በገንዘብ ምንጭ፤በሚንቀሳቀስባቸው
የገንዘብ ዓይነት በመለየት እንደ ባህሪያቸዉና ዓይነታቸዉ የአመዳደብ ስያሜ ተስጥቸዋል ፡፡
ለአገር ዉስጥም ሆነ ካአገር ዉጭ ለሚከነወን ዕርዳታ መደቡ A የሆነ አካዉንት ይከፈታል፡፡
ለበጀት ማንቀሳቀሻና ለዉሥጥ ገቢ መሰበሰቢያ መደቡ B ሆነ አካዉንት ይከፈታል
በክልሉ ማዕከላዊ ግምጃ ቤት ስም የተከፈቱና የሚከፈቱ የባንክ ሂሳቦች መደባቸዉ C ነዉ፡፡
በፍ/ቤት ወይም አግባብነት ባለዉ የመንግስት መ/ቤት በሚሰጥ ትዕዛዝ በአደራ ለሚቀመጥ ገንዘብ መደቡ
D የሆነ አካዉንት ይከፈታል
ከተጠቃለለ ፈንድ ዉጪ ለሚቋቋሙ ፈንዶች የሚከፈተዉ መደቡ F የሆነ ባንክ ሂሳብ ነዉ
በዉጭ ሃገር ብድር ለሚከናወኑ ፐሮጀክቶች መደቡ L የሆነ አካዉን ይከፈታል
ዕርዳታና ብድሩ በዉጭ ምንዛሪ የሚገኝ ከሆነ መደቡ S የሆነ አካዉንት ይከፈታል
ከግምጃ ቤት ለሚመደብ በጀት ማንቀሳቀሻ ማስተላለፊያ/Drawing/ ነገር ግን ገቢ የማይደረግበት መደቡ
Z የሆነ የባንክ አካዉንት ይከፈታል፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

የባንክ አካዉንትና የቼክ አስተዳደር ስርዓት

 የተከፈቱ የባንክ ሂሳቦች ቁጥርና የሂሳብ ቁጥሩን የሚያንቀሳቅሱ ሰዎች ስም እንዲሁም የፊርማ
ናሙና መመዝገቢያ መዝገብ መያዝ የሚያስፈልግ ሲሆን በየወቅቱ የሚኖሩ ለዉጦች ደግሞ
ተመዝግበዉ መያዝ ይኖርባቸዋል፡፡
 ለፊርማ ካልሆነ በስተቀር የትኛዉም ቼክ የመፈረም ሥልጣን ባላቸዉ ሃላፊዎችና ሰራተኞች እጅ
መቀመጥ አይችልም፡፡
 ቼክ የሚቀመጠዉ ወጪን በሚያዘጋጀዉ የክፍያ ባለሙያ /በወጪ ማዘዣ በማይፈርም ሰዉ/ እጅ
እንደሆነና እንደጥሬ ገንዘብ ስለሚቆጠር ጥንቃዌ ያስፈልገዋል፡፡
 የመንግሥት መ/ቤት በስሙ የተከፈተለት የባንክ ሂሣብ አገልግሎቱን ሲያጠናቅቅ ከ6 ወር በላይ
ሳይንቀሳቀስ የቆየ ከሆነና መ/ቤቱ ከሌላ መ/ቤት ጋር ሲዋሃድ ወይም ሲፈርስ የባንክ ሂሣቡ
እንዲከፈትለት ጥያቄ አቅርቦ ለከፈተለት መ/ቤት በተመሳሳይ መልኩም የባንክ ሂሣቡ እንዲዘጋ
በጹሁፍ ማሳወቅ ይኖርበታል፡፡
 በመንግስት መ/ቤቶች ስም ከተከፈቱት የባንክ ሂሣቦች ውስጥ ለበጀት ዓመቱ ብቻ የሚያገለግሉት
የባንክ ሂሣቦች ዓይነት ቢየሆነ ሁሉ ሰኔ 30 ከሰዓት በላ ባንክ ያለው ገንዘብም በሙሉ ወደ
ማዕከላዊ ግ/ቤት የባንክ ሂሣብ ገቢ ይደረጋል፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

የባንክ ሂሣብ ማስታረቅ

 በሂሳብ ክፍሉ የሚንቀሰቀሰው የባንክ ሂሳብ በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
የሚቀመጥበትና ማንኛውም ከመንግስት መ/ቤት ወደ ባንኩ የሚፈጸሙ የገቢ
ወይም የወጪ ሂሳብ እንቅስቃሴዎችና ከሌላ ሶስተኛ አካል በመ/ቤቱ ስም
ወደ ባንክ ሂሳቡ ገቢ የሚደረጉ የሂሳብ እንቅስቃሴዎች በባንኩም ሆነ
በመንግስት መ/ቤቱ የሂሳብ መዛግብት ውስጥ በተከሰቱበት ጊዜ ይመዘገባሉ፡፡
 በዚህምመሠረትባንኩ በራሱ የሂሳብ መዝገብ አያያዝ መሠረት በወሩ ውስጥ
መዝግቦ የያዛቸውን የገቢና ወጪ ሂሳቦች ዝርዝር ከወጪ ቀሪ በባንክ ያለ ጥሬ
ገንዘብ ሚዛን ወርኃዊ የባንክ ሂሳብ መግለጫ ለባለ ሂሳቡ መ/ቤት ይልካል፡፡
 በባንክ የሂሳብ እንቅስቃሴ መግለጫ ላይ የሚታየው ሚዛን በአጠቃላይ የሂሳብ
ሌጀር ካርድ ላይ ከሚታየው በባንክ ያለ የጥሬ ገንዘብ ሚዛን ጋር አንድ አይነት
ሚዛን ላይሆን ይችላል፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

የባንክ ስቴትመንትና የፋኢል መ/ቤቶች ሌጀር ልዩነቶች

ሀ/ በባንክ ስቴትመንት፡፡
 በጉዞ ላይ ያሉ ገቢዎች፡
 የባንክ ስህተቶች፡
 ባንክ ያልደረሱ ቼኮች፡

ለ/ የፋኢል መ/ቤቶች ሌጀር፡

 ስህተቶች፡
 የባንክ አገልግሎት ክፍያዎች፡
 በቂ ገንዘብ በባለ ሂሳቡ የባንክ ሂሳብ ውስጥ ባለመኖሩ ምክንያት የተመለሱ ቼኮች፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

ዝግጅት እና የምዝገባ መነሻ ሰነዶች

ወርኃዊ የባንክ ሂሳብ ማስታረቂያ ለማዘጋጀት የመነሻ ሰነድ ሆነው
የሚያገለግሉት የሚከተሉት ናቸው፡፡
 ከቅርንጫፍ ንግድ ባንኮች የሚደርሱ በኢትዮጵያ አቆጣጠር የተዘጋጀ
ወርኃዊ የባንክ ሂሳብ እንቅስቃሴ መግለጫዎች
 የሂሳብ እንቅስቃሴ መዝገብ/አጠቃላይ የሂሳብ ሌጀር ካርድ፣
 ከባንክ ሂሳብ እንቅስቃሴ መግለጫ ጋር ተያይዘው የሚቀርቡ የገንዘብ ገቢና
ወጪ ሰነዶችና
 የቼክ ደብተር ዝርዝር መረጃዎች፡፡
….ጥሬ ገንዘብ አስተዳደር

የባንክ ሂሣብ የማስታረቅ ቅደም ተከተል

በኢትዮጵያ አቆጣጠር የተዘጋጀ የባንክ ሂሳብ እንቅስቃሴ መግለጫ ሲደርስ፣ባለፈው ወር የባንክ
ማስታረቂያ ላይ የተለዩት የሂሳብ ማስተካከያዎች በወሩ በቀረበው መግለጫ ላይ በባንኩ
ተመዝግበው መቅረባቸውን ማረጋገጥ፣
በባንክ የሂሳብ እንቅስቃሴ መግለጫው ላይ የሰፈሩትን የቼክ ቁጥሮች በሂሳብ እንቅስቃሴ መዝገብ
ውስጥ ከተመዘገቡት የሂሳብ ምዝገባዎች ጋር ማነጻጸር፣በሚነጻጸርበት ወቅት የተገኙ ስህተቶችንና
በመዝገብ ተይዘው በባንክ የሂሳብ እንቅስቃሴ መግለጫው ላይ ያልተያዙትን ቼኮች ማስታወሻ
መያዝ፣
በባንክ የሂሳብ እንቅስቃሴ መግለጫው ላይ የሰፈሩትን ገቢዎች/ ወደ ባንክ ሂሳብ ገቢ የተደረጉ
ሂሳቦችን/ከሂሳብ እንቅስቃሴው መዝገብ የሂሳብ ምዝገባዎች ጋር ማነጻጸር፣ልዩነቶችን
በማሰታወሻ ላይ ማስፈር፣
በባንክ የሂሳብ እንቅስቃሴ መግለጫው ላይ የሰፈሩ፣ነገርግን በሂሳብ እንቅሰቃሴ መዝገብ ውስጥ
ያልሰፈሩ እና በሂሳብ እንቅስቃሴ መዝገብ ተይዘው በባንክ የሂሳብ መግለጫው ላይ ያልተያዙትን
ሌሎች ነገሮች በመለየት ማስፈር፣
በባንክ ማስታረቂያ ፎርም ላይ ማስፈር
 የመወያያ ርዕስ

1. የጥሬ ገንዘብ አስተዳደር ማለት ምን ማለት ነው?

2. የጥሬ ገንዘብ ከየት ከየት ይገኛል?

3. የጥሬ ገንዘብ መርሐ-ግብር እንዴት ይዘጋጃል?

4. የጥሬ ገንዘብ መርሀ-ግብር ስዘጋጅ ትኩረት የሚያስፈልጋቸው ጉዳዩች እነማን ናቸው?/

5. የመንግስት ገንዘብ የት የት ይቀመጣል?/

6. የጥቃቅንና አነስተኛ ወጪዎች የሚውሉ ገንዘቦች እንደት ይተዳደራል?

7. ባንክ ማስተረቂያ ለምን አስፈለገ? እንደትስ ይታረቃል?

 ምዕራፍ 5

የሂሳብ እንቅስቃሴዎች

ሂሳብ እንቅስቃሴዎቹ በ4 ከፍለን እናቀርባለን

ሀ. የአስተዳደር እርከን የድጎማ ገንዘብ ሂሳብ እንቅስቃሴ
ለ.የክልል ተማት የድጎማ ገንዘብ ሂሳብ እንቅስቃሴ
ሐ. የዉስጥ ገቢ ሂሳብ እንቅስቃሴ
መ.የእርዳታ ገንዘብ ሂሳብ እንቅስቃሴ
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ሀ. የአስተዳደር እርከን የድጎማ ገንዘብ ሂሳብ እንቅስቃሴ

ድጎማ በአንድ ሀገር/ክልል መንግስት ደረጃ ወጪ ሲሆን በተዋረድ
ላለው ሌላኛው የሥልጣን አስተዳደር ውስጥ ደግሞ ገቢው
ይሆናል፡፡
የክልሉ መን/ፋ/አስተዳደር ዘርፍ ከአስተዳደር ዕርከን በቀረበለት
የጥሬ ገንዘብ መረሀ ግብር መሠረት ከወጪ መርጃቸው ላይ
የሲቭልና ወታደር ጡረታ መዋጮ በመቀነስ በደብዳቤ ግልባጭ
ባሳወቀው መሰረት እያንዳንዱ አስተዳደር ዕርከን የተላለፈለትን
ደብዳቤ መነሻ በማድረግ ምዝገባ ያከናውናል፡፡
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ምሣሌ
በክልል ፋ/ኢ/ል/ቢሮ የመን/ፋይ/አስ/የሥራ ሂደት ለደቡብ ዞን በ2ዐዐ8 በጀት ዓመት
ከተመደበው በጀት ላይ በጥሬ ገንዘብ ፍላጐቱ መርሃ ግብር /Action plan/ መሠረት
የገንዘብ መጠን የጡረታ መዋጮ መጠን
 
ለደቡብ ዞን ብር 2,ዐዐዐዐዐዐ 240,000.00
ለሐመር ወረዳ ብር 3,ዐዐዐ,ዐዐዐ 360,000.00
ለጅንካ ከተማ ብር 1,5ዐዐ,ዐዐዐ 180,000.00
በድምሩ ብር 6,5ዐዐ,ዐዐዐ 780,000.00

በባንክ ዝውውር ተደረገ፡፡

…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የክልሉ ፋ/ኢ/ል/ቢሮ ሲያስተላልፍ በባንክ ክፍያ ደረሰኝ መሰረት

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ5

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

6,500,000      

ወጪ መርጃ
የገ/ዝ/ወ/ማ/ደ/(PV) ሲተላለፍ   6411/1

  780,000   5,720,000

      5054

       
       
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የደቡብ ዞን መን/ፋ/አ/የሥራ ሂደት ድጐማውን ሲቀበል የሚኖረው የሂሳብ ምዝገባ

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ መደብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ

ዓይነት 41ዐ5

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

  3,000,000 5,720,000  
ወጪ መርጃ
ገቢ ደረሰኝ   4ዐዐ8 /ሐመር/
ሲቀበል

  1,500,000    
      4ዐዐ8 /ጅንካ/

      4009 780,000      
  2,000,000    
      1621
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የደቡብ ኦሞ ዞን መንግስት ፋይናንስ አስ/ር ለክፍያ ክፍል ገንዘብ

ሲያስተላልፍ፡፡
 ባለበጀት መ/ቤት የሠራተኞች የጡረታ መዋጮ በቅጽ 17ሐ መሠረት የወሩን መዋጮ ከወሩ
የድጐማ በጀት በክልል ፋ/ኢ/ል/ ቢሮ ተቀንሶ ቀርቷል፡፡
 የደመወዝና ሥራ ማስኬጃውን ከክፍያ ክፍል በቀረበው የጥሬ ገንዘብ ፍላጐት መሠረት ሥራ ግብሩን
በመቀነስ ደመወዝና ሥራ ማስከጃ ይልክለታል፡፡
 ለምሣሌ የወሩ ጥቅል ደመወዝ ብር 1,000,000 የሥራ ማስከጃ ብር 200,000 የጡረታ ድርሻ
የዞኑ ብር 12ዐ,ዐዐዐ፤የሥራ ግብር ብር 100,000

የዞኑ መ/ፋ/አስ/ር/ዋ/ሥራ ሂደት ለክፍያ ክፍል ሲያስተላልፍ የሂሳብ አመዘጋገቡ እንደሚከተለው

ይሆናል፡፡
 …ሂሳብ እንቅስቃሴ

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ 41ዐ5

ዓይነት ብ
መደብ

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

     
የገ/ዝ/የወ/ማ/ደ(PV 1,0ዐዐ,ዐዐዐ
    4ዐዐ8
)

     
      4009 22ዐ,ዐዐዐ

      980,000
       

       

       
 …ሂሳብ እንቅስቃሴ

የደቡብ ኦሞ ዞን ክፍያ ክፍል ሲቀበል

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ3
ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

100000   980000  
የገደ/RV/     4009

     
      4ዐዐ8 10ዐዐዐዐዐ
     
120000
      5003

       

       
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የደቡብ ኦሞ ዞን ክፍያ ክፍል የደመወዝ ወጪ ስመዘገብ

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ3

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

900000      
የሂ/ም/ማ     6111
100000      
      6131
  100000    
      1101
  120000    
      5003
  ×××    
      5005
  ×××    
      5007
  780000    

      5004
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

 የደቡብ ኦሞ ዞን መ/ፋ/አስ/ር ለዞን ጠቅላይ ፍርድ ቤት የጡረታ መዋጮ

በክልል ፋ/ኢ/ል/ቢሮ ተቆርጦ ቀሪውን ደመወዝና ሥራ ማስከጃውን
ከጠቅላይ ፍርድ ቤት ክፍያ ኬዝ ቲም በቀረበው የጥሬ ገንዘብ ፍላጎት
መሰረት የደመወዝ ሥራ ግብሩን በመቀነስ ይልክለታል፡፡

ለምሳሌ
የወሩ ጥቅል ደመወዝ ብር 300000፤ ሥራ ማስከጃ ብር 80000
፤የጡረታ ድርሻ ብር 36000፤ ሥራ ግብር ብር 30000 የዞን
መ/ፋ/አስ/ዋ/ሥራ ሂደት ለዞን ፍርድ ቤት ክፍያ ኬዝ ቲም ደመወዝና ሥራ
ማስከጃ የጥሬ ገንዘብ ዝውውር ሲያስተላልፍ የሥራ ግብር በወሩ
ከሚተላለፈው ደመወዝ ላይ በሚደርሰው ደብዳቤ መሰረት ቀንሶ የተጣራውን
ከወሩ የሥራ ማስከጃ ፋላጎት መጠን ጋር በማዳመር ገንዘብ ሲያስተላልፍ
የሚከናወን የሂሳብ ምዝገባ እንደሚከተለው ይሆናል፡፡
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የደቡብ ኦሞ ዞን መ/ፋ/አስ/ዋ/የሥራ ሂደት ለዞኑ ጠ/ፍርድ ቤት

ደመወዝና ሥራ ማስከጃ ገንዘብ ሲያስተላልፍ ሊኖር የሚገባ
ምዝገባ
ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ5

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

300000     314000
የወማደ (PV) 122-01-01   4001

     
  122-01-01   4002 80000

  66000    
  122-01-01   4009

       

       
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ለዞኑ ጠ/ፍርድ ቤት ደመወዝና ሥራ ማስከጃ ገንዘብ ስቀበል ሊኖር

የሚገባ ምዝገባ
ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ3

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

   
ገደ (RV) 152-03-10   4001 300000 314000

     
  152-03-10   4002 80000

30000      
  152-03-10   4009

     

      5003 36000
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ለዞኑ ጠ/ፍርድ ቤት ደመወዝና ወጪ በሂሳብ ምዝገባ ላይ ስመዘገብ

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ3

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

280000      
የሂ/ም/ማ     6111
20000      
      6131
  30000    
      1101
  36000    
      5003
  ×××    
      5005
  ×××    
      5007
  234000    
      5004
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የደቡብ ዞን መን/ፋይ/አ/የሥራ ሂደት የወረዳንና የከተማ

ፋይ/ኢ/ል/ጽ/ቤት ድጐማ ሲያስተላልፍ ሊኖር የሚገባ የሂሳብ
ምዝገበ፣
ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ መደብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት 4105
ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

3,000,000      
የገ/ዝ/ወ/ማ(PV
ወጪ መርጃ ሲያስተላልፍ   4ዐዐ8/ሐመር/
)

1,500,000      

      4ዐዐ8 /ጅንካ/

      4009   540,000    
      3,960,000
       
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

 ከሐመር ወረዳ ፋይ/ኢኮ/ል/ጽ/ቤት የመንግስት ፋይናንስ የድጐማ በጀት ባንክ መድረሱን

በባንክ ገቢ ደረሰኝ /ክሬዲት አድቫይስ/ መነሻ በማድረግ ከደብዳቤው ጋር በማገናዘብ
ዝርዝር የገቢ ደረሰኝ በመጠቀም የሚከተለውን የሂሳብ ምዝገባ ያከናውናል፡፡

የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ

ማጣቀሻ መግለጫ ዓይነት መደብ 41ዐ3

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

     
2,640,000
ገደ (RV)     41ዐ5

    360,000  
      5003
     

3,000,000
“ “   1621

       
       
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የጅንካ ከተማ ፋይ/ኢኮ/ል/ጽ/ቤት የመንግስት ፋይናንስ

የተላከለትን የድጐማ በጀት ከባንክ ደረሰኝና ደብዳቤ ጋር አገናዝቦ
እንደምከተለው ምዝገባ ያከናውናል፡፡
ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ5

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

180,000   1,320,000  
ገደ (RV)     5003

     
1,500,000
      1621
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ጅንካ ከተማ አስተዳደር ክፍያ ኬዝ ቲም የደመወዝ ወጪ

ሲመዘግብ
ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ5

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

×××      
የሂ/ም/ማ     6111
×××      
      6131
  ×××    
      1101
  180000    
      5003
  ×××    
      5005
  ×××    
      5007
  ×××    
      5004
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ለ. የክልል ተቋማት ድጎማ ገንዘብ ሂሳብ እንቅስቃሴ

እያንዳንዱ የክልል ተቋም እንደ አንድ የባንክ ሂሳብ ዩኒት ነው፡፡
ስለሆነም፡
 የራሱ የሆነ የባንክ ሂሳብ ይኖረዋል፡፡ ባንክ በአቅራቢያው የሌለና የባንክ ሂሳቡን
የማያንቀሳቅስ ከሆነ ካዝናን በመጠቀም ሂሳቡን ያንቀሣቅሣል፡፡
 በአቅራቢያው ካለ የዞን/የወረዳ ፋኢል መምሪያ/ጽ/ቤት የክፍያ /ዝውውር በደብዳቤ
ጥያቄ በማቅረብ ጥሬ ገንዘብ ይቀበላል፣
 ሥራ ማስኬጃ በቀረበው የጥሬ ገንዘብ ፍላጐት መሠረት ከክልሉ እንደተላከ የወሩ ድርሻ
በዝውውር የሚሰጣቸው ሲሆን ደመወዝ ግን ተቀናናሹ ተቀንሶ የተጣራ ደመወዝ ብቻ
በዝውውር ይወስዳሉ፡፡
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ምሳሌ
የፋይ/ኢ/ል/ ቢሮ በበጀት ዓመቱ የመጀመሪያ ወር ላይ ከዚህ በታች በዝርዝር የተመለከተዉን ብር
ለሸካ ዞን/ ፋኢል/መ/ ለክልል ተቋማት በተከፈተዉ ልዩ የባንክ ሂሳብ ያዛውራል፡፡በሸካ ዞን የቴፒ
ማረሚያ ተቋም በየወሩ ከሠራተኞች ደመወዝ የሚቆረጥ ሥራ ግብር ገቢ ብር 40000 መሆኑን በዞኑ
ፋ/ኢ/ል/መምሪያ በኩል ለፋ/ኢ/ል/ቢሮ ተላከ እንባል፡፡

በመሆኑም በተቋሙ የጥሬ ገንዘብ መረሃ ግብር መሠረት ፋይናንስ ቢሮ ለቴፒ ማረሚያ ተቋም፣
1/ ጥቅል ደመወዝ ብር 400,000.00
2/ ሥራ ማስኬጃ ብር 200,000.00
3/ የጡረታ መዋጮ ብር 64,865.00
4/ የሥራ ግብር ብር 40,000.00
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

1/ የክልል ፋይናንስና ኢኮኖሚ ልማት ቢሮ የሂሳብ ምዝገባ፣

የበጀት ምድብ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ5

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

     
ቴፒ ማረሚያ ተቋም ወማደ 1 4010 600,000
       
       

  40,000    
      4009

    495,135
      5054 64,865
       
       
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

2/ የሸካ ዞን ፋ/ኢ/ልማት መምሪያ ለክልል ተቋማት ተብሎ በተከፈተዉ

ባንክ ወስጥ ገቢ የተደረገበት የባንክ ክሬዲት አዲቫይስ መነሸ በማድረግ ከዚህ
በታች ያለዉ የሂሳብ ምዝገባ ያከናዉናል፡
የበጀት ምድብ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ3

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

  495,135  
ቴፒ ማረሚያ ተቋም በገደ 1 4009 104,865
     

  07000001520310   4010
600,000
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

 በሸካ ዞን ፋ/ኢ/ል/መ ከሚገኘው የባንክ ሂሳብ ገንዘብ ለመቀበል ክልል ተቋሙ በጥሬ
ገንዘብ ፍላጐት መሠረት የዞን/ወረዳ መ/ፋ/አስ/ር በፍላጐታቸው መሠረት በፋኢል ቢሮ
ስም የገንዘብ ዝውውሩን ይፈጽማል፡፡ የሂሳብ እንቅስቃሴውም በዞን/በወረዳው ለልዩ
የባንክ ሂሳቡ ተለይቶ በሚይዘው የሂሳብ እንቅስቃሴ መዝገብ ላይ ይመዘገባል፡፡

የበጀት ምድብ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ

ዓይነት መደብ ገንዘብ 41ዐ3

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

400,000     495,135
ቴፒ ማረሚያ ተቋም የወደ 1 4001

     
      4002 200,000

  104,865    
      4009
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

 ቴፒ ማረሚያ ተቋም ከሸካ ዞን ፋያናንስ መምሪያ የተደረገዉን

የጥሬ ገንዘብ ዝዉዉር ስቀበል፣
የበጀት ምድብ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ3

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

40,000   495,135  
ቴፒ ማረሚያ ተቋም የገደ 1 4009

648,65      
      5003

  400,000    
      4001

  200,000    
      4002

       
       
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

 የቴፒ ማረሚያ ተቋም የደመወዝ ወጪ ሂሳብ ምዝገባ፣

የበጀት ምድብ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ
ዓይነት መደብ 41ዐ1/3/5

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

372,000     512,600
ቴፒ ማረሚያ ተቋም የደመወዝ ወጪ) 1 6111

28,000      
  የጡረታ መዋጮ(11%)   6131

ሥራ ግብር   40,000    
    1101
               
የጡረታ መዋጮ   64,865    
    5003
  3,243.25    
  ኤች አይ ቪ   5005

  0.00    
  የወጪ መጋራት   5007

  የተጠራ ደመወዝ   5004   291,891.75    

       
       
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ሐ. የውስጥ ገቢ ሂስብ እንቅስቃሴ

 የውስጥ ገቢያቸውን አሣውጀው በተጨማሪ በጀትነት እንዲጠቀሙ የተፈቀደላቸው
መ/ቤቶች ማለትም /ጤና፣ትምህርት …/ በደንቡ መሠረት ገቢያቸውን ፋይናንስ
ኢኮ/ል/ቢሮ በሚያሣትመው የገቢ ደረሰኝ ሰብስበው በገቢ ሪፖርት ውስጥ የተመዘገበ
ሊሆን ይገባል፡፡
 
 በበጀት ዓመቱ መጀመሪያ የውስጥ ገቢ እቅድ በማስቀመጥ የበጀት ምንጭ በትክክል
ለመለየት የበጀት ዓመቱ ገቢ በአይቤክስ ውስጥ ተመዝግበው በዓመቱ የጥሬ ገንዘብ መረሀ
ግብር ላይ በዝርዝር መቀመጥ አለበት፡፡
 ከላይ የተገለጹ መ/ቤቶች የውስጥ ገቢያቸውን አሳውጀው መጠቀም ይችላሉ፡፡ የወጪ
ሪፖርቱም በጀቱ በፀደቀለት ተያይዞ ሊቀርብ ይገባል፡፡
 የውስጥ ገቢና ወጪ ከመደበኛው የባንክ ሂሳብ ቁጥር ሂሳብ ውስጥ ተካቶ ሊያዝ ይችላል፡፡
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

 የውስጥ ገቢ የተሰበሰበው ገንዘብ አሣውጀው በዓመቱ ውስጥ ወይም በተከታይ ዓመት

ሥራ ላይ እስከሚውል ድረስ በባንክ ሂሳብ ውስጥ ሊቀመጥ ይገባል፡፡
 የውስጥ ገቢ አሣውጀው እንዲጠቀሙ የተፈቀደላቸው መ/ቤቶች /የጤና ተቋማት/
የዓመቱ ሂሳብ በሚዘጋበት ወቅት ከበጀት ትሪ አካውንት ወደ ትሬዥሪ አካውንት ባንኩ
በራሱ ጊዜ እንኳ የገለበጠው ቢኖር የመንግስት ፋይ//የሥራ ሂደት ገንዘቡን ለመ/ቤቶች
ተመላሽ ማድረግ ይኖርበታል፡፡
የትምህርት ቤቶች ገቢ
 በዞን/ወረዳ ውስጥ የሚገኙ የትምህርት ተቋማት የውስጥ ገቢያቸውን
እንድጠቀሙ ከተፈቀደላቸው ተቋማት መካከል ናቸው፡፡
 የትምህርት ተቋማት የሚጠቀሙትን የውስጥ ገቢ አይነት በዝርዝር በመያዝ
በወረዳ ፋ/ኢ/ል/ጽ/ቤት በፑል ማዕከል በኩል በትምህርት ቤቶች ጽ/ቤት በጀት
ውስጥ የትምህርት ተቋማትን በመለየት በአይቤክስ ውስጥ መመዝገብ
አለባቸው፡፡
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

 በበጀት ዓመት መጀመሪያ /መጨረሻ ወይም እንደየሁነታው በበጀት ዓመት ውስጥ

መታወጅ አለበት፡፡ ትምህርት ተቋማት የውስጥ ገቢያቸውን ይሰበስባሉ፤ይጠቀማሉ፡፡
 የውስጥ ገቢ የተሰበሰበበትን የገቢ ደረሰኝ 2ኛ ኮፒ ወደ ወረዳ ፋ/ኢ/ል/ጽ/ቤት ፑል
ማዕከል ያቀርባሉ፡፡
 ፑል ማዕከሉም ከትምህርት ተቋማት የቅበውን ገቢ ሂሳብ በሚገባ በማጣራት ገቢደረሰኝ
እንደ መነሻ ሰነድ በመጠቀም በሂሳብ ማዘዣ ላይ ዴቢት 6000 እና ክሬዲት የገቢ መለያ
ቁጥሮች አድርጎ ይመዘግባል፡፡
 የውስጥ ገቢያቸውን እንዲጠቀሙ የተፈቀደላቸው የትምህርት ተቋማት በተፈቀደላቸው
በጀት መሰረት የሰበሰቡት ገቢ ሥራ ላይ ካዋሉ በኃላ ገቢና ወጪያቸው የሚያሳይ ዝርዝር
ሁኔታውን የሚገልጽ ፎርማት ዘርዝሮ ለፋ/ኢ/ል/ጽ/ቤት ለፑል ማዕከል ማቅረብ
አለባቸው፡፡
 የትምህርት ተቋማት ለበጀት ዓመቱ የታወጀላቸውን የውስጥ ገቢ ሣይጠቀሙበት ቀርቶ
የተረፈ ገንዘብ ካለ በዓመቱ መጨረሻ ወደ መ/ፋ/አስ/ር ፈሰስ ማድረግ አለባቸው፡፡
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የማዘጋጃ ቤቶች ገቢ
 በማዘጋጃ ታክስ አስተዳደር ሠራተኞች የሚሰበሰብ የማዘጋጃ ገቢ እስከ ፀደቀው በጀት
ጣሪያ ድረስ ለከተማው ግ/ፋ/ን/የሥራ/ሂደት ገንዘቡን ገቢ በማድረግ ሥራ ላይ ማዋል
ይቻላል፡፡
 ከበጀት በላይ ከተሰበሰበና በዓመቱ ከተመደበውም ሣይጠቀሙት የተረፈውን አካቶ
ግ/ፋ/ን/አ/የሥራ ሂደት በተመለሽ ሂሳብ መያዝ (ፈሰስ ማደረግ) አለበት፡፡
 ከተለያዩ ለጋሾች፣ አበዳሪዎች፣ተቋማት በራሣቸው ለከተማው ልማት አገልግሎት
የሚውል ገንዘብ ቢለግስና ማዘጋጃው በብድር ገንዘብ ቢያገኝ እንደአስፈላጊነቱ ሂሳቡ
እንዳይደባለቅ መደቡ A የሆነ የባንክ ሂሳብ ከፍቶ መጠቀም ይቻላል፡፡
 የሂሳብ ሪፖርቱም ለብቻው ያዘጋጃል፡፡ ከዚህ ውጪ ግን ለመደበኛው በጀት በማዘጋጀው
ሥም ለብቻ የባንክ ሂሳብ ቁጥር ሊከፈትበት አይገባም፡፡
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የታዳጊ ማዘጋጃ ቤቶች ገቢ

የታዳጊማዘጋጃ ቤቶች ደረጀ ያለዉን የልማት እንቅስቃሴ አጠናክሮ ለመቀጠል ከወረደ ርዕሰ ከተማ በርቀት ገጠር
ዉስጥና በወረደዉ ርዕሰ ከተማ ደረጀ ለተደራጁ ማዘጋጃ ቤቶች በሰበሰቡትና በአሳወጁት ገቢ መጠን የወጪ
ፍለጎት በመሸፈን ማዘጋጃ ቤቶች አሁን ያሉበትን ማኅበራዊና ኢኮኖሚያዊ ችግሮች ለመቀየርና በዋናነት ህዝቡ
የልማቱ ተጠቀም እንዲሆን ለማድረግ የበጀት ዝግጅት፣ የፋይናንስ አጠቃቀምና የሂሳብ አያያዝና አሰራር
በተመለከተ ችግር ፈች የሆነ መንገድ በመከተል የወስጥ ገቢያቸዉን አሳዉጀዉ እንዲጠቀሙ ለማስቻል ነዉ፡፡
የበጀትና የወጪ ማዕከል አደረጃጀትን በተመለከተ ታዳግ ማዘጋጃ ቤት ተጠሪነቱ ለወረደ አስተዳደር መ/ቤት
ሆኖ በወረዳወ ፋ/ኢ/ል/ጽ/ቤት በጋራ አገልግሎት ማዕከል በግ/ፋ/ን/አስ/ደ/የሥራ ሂዳት ታቅፎ እነደ አንድ
ባለበጀት ተቀም ለማዘጋጃ ቤቶች በተሰጠዉ የበጀት ኮድ 512 የሥራ ክፍል ወይም የወጪ መዕከል/Cost
Center/ እንዲደራጁ ተደርገወ የበጀታቸዉ ድርሻና ድልድል በተገቢዉ ቅጽ ተሞልቶ እንዲያዉቁ
የሚደረግበትና ወጪያቸዉም በፋይናንስ ምንጭ በወጪ መዕከልና በወጪ ሂሳብ ይመዘገባል፡፡
 ምዝገባዉ በወረዳዉ ፋይ/ኢኮ/ልማት ጽ/ቤት በጋራ ማዕከል አገልግሎት ማዕከል የወጪ ሪፖርት በIBEX
እንዲዘጋጅ ሲደረግ በፋ/ግ/ን/አስ/ደ/የሥራ ሂደት በክፍያ ሂሳብ ሪፖርት ክፍል በሪፖርትንግ ዩኒት 152-03-10
ሥር የማዘጋጃ ቤት ገንዘብ የሚንቀሳቀስበት የባንክ አካዉንት በተቀጽላነት በመያዝ የሂሳብ ሪፖርት ከሌሎች
መደበኛ የሂሰብ ሪፖርት ጋር ተጠቃሎ ለክልል መድረስ አለበት፡፡
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የማዘጋጃ ቤቶች ተሰብሳቢ ሂሳብ

 በማዘጋጃ ቤት ከሚሰበሰቡ በርካታ ገቢዎች ውስጥ በዓመቱ ውስጥ እና በተከታዩ አመታት
መከፈል የሚገባው አሁን ግን በጥሬ ገንዘብ ገቢ ያልሆኑ ሂሳቦችን በተሰብሳቢ ሂሳብ
መዝግቦ ማለፍ ይችላል፡፡
 ከነዚህም መካከል የከተማ ቦታ ሊዝ ክፍያዎች፣ የሕንጻ ክፍያዎች ፣የንግድ ፈቃድ
ክፍያዎች፣ ያልተከፈሉ የኪራይ ገቢዎች …. ወዘተ ተገቢው ውል ተፈርሞ ህጋዊ ሰነድ
ሲደርሰን የዓመቱን ድርሻ እንዲህ አይነት የሂሳብ ክስተቶች ሲያጋጥሙ

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ

ዓይነት መደብ 41ዐ3/5
ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

የሂ/ም/ማ     4281 XXX      

      17ዐ1   XXX    

      4282 XXX      
      1741   XXX    
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ገንዘቡ ተሰብስቦ ገቢ ሲሆን የሚኖረው ምዝገባ፣

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት ዓይነት የሂሳብ መደብ ሌሎች በባንክ/በካዝና ያለ ጥሬ
ገንዘብ 41ዐ1/3/5

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

የገቢ ደረሰኝ     4281   XXX XXX  

      4282   XXX XXX  

               

               
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ከባንክ ወደ ካዝና የገንዘብ ልውውጥ

ለምሣሌ
ለሥራ ማስኬጃ በአንድ ሰነድ እንዲወጣ የወረዳው/የከተማው የዞኑ ፋ/ኢ/ል/ጽ/ቤት
በወሰነው መሠረት ብር 3ዐ,ዐዐዐ.00 ገንዘብ ከባንክ ወደ ካዝና እንዲመጣ ቼክ ተዘጋጅቶ
በማስፈረም ለገ/ያዥ ተሠጠ እንበል ፡፡
 
ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት ዓይነት የሂሳብ መደብ ሌሎች በባንክ/በካዝና ያለ ጥሬ
ገንዘብ 41ዐ1/4103

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

    30,000  
የገ/ዝ/ወ/ማ/ደ PV     4101

      30,000

      4103
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ገ/ያዥ ተራፊውን ገንዘብ ብር 5ዐዐ ባንክ ተመላሽ ቢያደርግ የሂሳብ

ምዝገባው እንደሚከተለው ይሆናል፡፡
ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት ዓይነት የሂሳብ መደብ ሌሎች በባንክ/በካዝና ያለ ጥሬ
ገንዘብ 4101/41ዐ3

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

    5ዐዐ  

የገ/ዝ/ወ/ማ/ደ/PV/   152-03-10  

      5ዐዐ
       
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የሥራ ማስኬጃ ወጪዎች

ለምሣሌ
አቶ ተስፋዬ ወደ ሐምር ወረዳ ለ1ዐ ቀናት መስክ ለመቆየት ብር 1710 አበል ተከፈላቸው፡፡
ይህ የሂሳብ እንቅስቃሴ ከዚህ በታች በተገለጸው መሠረት ይመዘገባል፡፡
ሀ. በቅድሚያ ሲከፈላቸው

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ መደብ ሌሎች

ዓይነት

ዴቢት ክሬዲት

የገ/ዝ/ወ/ደ PV   152-03-10 4211/ተስፋዬ/ 1710  

       4101   1710 
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ለ. በቅድሚያ በተከፈላቸው መጠን ሂሳቡ ሲወራረድ

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ መደብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ 41ዐ3

ዓይነት

ዴቢት ክሬዲ ዴቢት ክሬዲት

ት
     
1710
የሂ/ም/ማ/ደ/JV/   152-03-10 6231

     

      4211/ተስፋዬ/ 1710
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ሐ. በቅድሚያ ከተከፈላቸው የሁለት ቀን ተጨማሪ ቢከፈላቸው

መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች በባንክ/በካዝና ያለ ጥሬ ገንዘብ 41ዐ1
ማጣቀሻ ዓይነት መደብ

ዴቢት ክሬዲ ዴቢት ክሬዲት

ት

2052      

የገ/ዝ/ወ/ደPV   152-03-10 6231

  1710    
      4211/ተስፋዬ

      342
       
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

መ. በቅድሚያ ከተከፈላቸው የሶሰት ቀን ተመላሽ ቢያደርጉ የሂሳብ ምዝገባው፡፡

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት ዓይነት የሂሳብ መደብ ሌሎች በባንክ/በካዝና ያለ ጥሬ
ገንዘብ 41ዐ3/4101

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

1197      
በሂ/ም/መ/ደረሰኝ   152-03-10 6231

      4211/ተስፋዬ   1197    
    513  
በገቢ ደረሰኝ   152-03-10  

      4211/ተስፋዬ   513    
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ጥሬ ገንዘብ በካዝና ባይኖር የሂሳቡን እንቅስቃሴ

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት ዓይነት የሂሳብ መደብ ሌሎች በባንክ/በካዝና ያለ ጥሬ ገንዘብ

41ዐ3

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

2052      

የሂ/ም/ማ/ደ JV   152-03-10 6231

  1710    

      4211

  342    

      5021
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ጥሬ ገንዘብ ተገኝቶ ሲከፈላቸው፡፡

ማጣቀሻ መግለጫ የበጀት ዓይነት የሂሳብ መደብ ሌሎች በባንክ/በካዝና ያለ ጥሬ
ገንዘብ4101
ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

342
የገ/ዝ/የወ/ደPV   152-03-10 5021/ተስፋየ
     

      342
       
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ተይዞ የሚቀር ታሣቢ ግብር

 ግብር ከፋይ በክልሉ ውስጥ ቢሆን
6000 ………**
1104………….**
 ግብር ከፋይ ከክልሉ ወጪ ከሆነ/5026/
6000…………**
5026 ………….**
 በባለበጀት መ/ቤት አማካይነት ተቆርጦ የቀረ ታሳቢ ግብር ለታክስ ባለሥልጣን ሲተላለፍ

5026……………**
4101…………………..**
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ለገበሬዎች የሚከፈል አበል /ኮሚሽን/

 የቀበሌ ገበሬ ሊቀመንበር ወይም ተወካይ ከአርሶ አደሩ የገጠር መሬት መጠቀሚያና ኪራይ
ለማሰባሰብ ገንዘቡ ተሰብስቦ ለወረዳው ገቢ ባለሥልጣን ጽ/ቤት ገቢ እንዳደረጉ ስለሰጡት
አገልግሎት ዋጋ 3% ክፍያ ይፈጸምላቸዋል፡፡
ምሣሌ ከገበሬ ተሰብስቦ ለመጣው የገጠር መሬት መጠቀሚያና ኪራይ ግብር ተሰብስቦ
ለመጣው ገቢ የ1ዐዐ,ዐዐዐ 3% የአገልግሎት ዋጋ ብር 3,ዐዐ0 ተከፈለ የሂሳብ አመዘጋገቡም፡

6419……………..3,000
4101…………………………3,000
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የግብዓት ብድርና ዕዳ ሂሳብ እንቅስቃሴ

 ለዞኑ፣ለልዩ ወረዳ ከተመደበው በጀት ላይ በበጀት ዓመቱ በክልል ፋይ/ኢኮ/ል/ቢሮ በኩል የግብዓት ዕዳ ተቆርጦ
ስለመቆረጡ በደብዳቤ ሲገለጽ የዞኑ፣ የልዩ ወረዳ ፋይ/ኢኮ/ል/መም/ጽ/ቤት ከግብርና መምሪያ/ጽ/ቤት
የግብዓት ዕዳ ያለባቸውን ተገቢውን መረጃ በመውሰድ የሂሳብ ምዝገባውን በሚከናወንበት ጊዜ ተሰብሳቢን
/4273፣ ዴቢት እና የድጐማ ገቢ/1621/ ክሬዲት በማድረግ በሂ/ም/ማዘዣ ደረሰኝ መመዝገብ አለበት፡፡
 በአንዳንድ ምክንያቶች ባንኮች ለግብዓት ግዥ ያበደሩትን ገንዘብ ከገበሬ እስከሚሰበስቡ ሊዘገይ ይችላሉ፡፡ በዚህ
ሁኔታ የክልሉ ፋይ/ኢኮ/ል/ቢሮ ለባንክ ዕዳውን ይከፍልና ለወረዳ ከሚልከው ድጐማ ይቀንሣል፡፡
ምሳሌ
1. ዞን የወረዳዎችን ወጪ መርጃ ሲመዘግብ
4273………………………………………………**
4008………………………………………………………**
2. ለወረዳዎች ሲያስተላልፍ
4008……………………………………………………..**
4273……………………………………………………..**
3. ወረዳ ሲቀበል
4273………………………….**
1621……………………………..**
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የግብዓት ዕዳ አሰባሰብ
 የግብዓት ዕዳ በተቆረጠበት /በተቀነሰበት/በጀት ዓመት ወይም በሚቀጥለው በጀት ዓመት
ዕዳው ከተቆረጠው ገንዘብ በላይ ቢሰበሰብ የሂሳብ ምዝገባው ከዚህ በታች ተመልክቷል፡፡
ለምሣሌ
በክልሉ ፋይ/ኢ/ል/ቢሮ በወረዳ ስም የተቆረጠ ገንዘብ ብር 1,ዐዐዐ,ዐዐዐ ሲሆን የተሰበሰበው
ግን ብር 1,5ዐዐ,ዐዐዐ ነው እንበል፡፡
4273………………………1,000,000
5028……………………..500,000
4105...................................1,500,000
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የትረፍ ገቢዉ ምዝገባ

1. ጥሬ ገንዘብ ለክልሉ ከተላከ
5028…………..500,000
4105…………………..500,000
2. ገንዘቡን እንደ ወጪ መርጃ ልንጠቀም ከፈለግን የወረዳዉ መ/ፋ/አስለዞኑ መን/ፋ/አስ
በደብዳቤ ይገልጻል፡፡ የዞኑም/መ/ፋ/አስ/ ደግሞ ለክልሉ ይህንን የገንዘብ መጠን በመግለጽ
በወሩ ከሚላክለት የወጪ መርጃ ላይ እንዲቀንስና የተከታዩን ዓመት ዕዳ እንዲቀነስለት
በደብዳቤ ያሣውቃል፡፡
5028……………………….500,000
1621…………………………………..500,000
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ከአቅራቢዎች የሚሰበሰብ ቅድሜ ክፍያዎች

1. የቅድሚያ ክፍያ ሲከፈል፣
4253………………**
4105………………….**
2. ዕቃዎች ተጓጉዘው እንደደረሱ/ገቢ ሲሆኑ፣
6212…………….**
4253…………………**
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ተጨማሪ እሴት ታክስ

 አንዳንድ የዞን/የልዩ ወረዳ/ከተማ አስተዳደር ባለበጀት መ/ቤቶች በአንዳንድ ምክንያቶች
ከመደበኛ ሥራቸው በተጨማሪ አገልግሎት ሊሰጡና ዕቃ ሊሸጡ ይችላሉ በዚህም ምክንያት
በተጨማሪ እሴት ታክስ ከፋይነት የተመዘገቡና በታክስ አስተዳደር መ/ቤት ስም የተጨማሪ እሴት
ታክስ ሊሰበሰቡ የሚችሉ ሲሆኑ የሰበሰቡት ታክስ ለታክስ ባለሥልጣን በየጊዜው ሊያስተላልፍ
ይችላል፡፡
 የተጨማሪ እሴት ታክስ የዕቃ ወይም የአገልግሎት ዋጋን አይቀንስም፡፡ ሽያጭ በሚከናወንበት ወቅት
የዋጋውን 15% በመጨመር ከሽያጭ ዋጋው ጋር ተደምሮ ይሰላና የገቢ ደረሰኝ ይዘጋጅለታል፡፡
የችሮታ ጊዜ ተከፋይ
 “ችሮታ ጊዜ” ማለት ባለፈው የበጀት ዓመት በካፒታል በጀት ርክክቡ ለተፈጸመ ዕቃ እና ለተሰጠ
አገልግሎት ባለፈው የበጀት ዓመት ውስጥ የቀረበው የክፍያ ጥያቄ ካለፈው ዓመት በጀት ላይ
የሚከፈልበት ከሰኔ 3ዐ ቀን ጀምሮ ያለው የ3ዐ ቀናት ጊዜ ነው፡፡ ርክክቡ የተፈጸመ ዕቃ ወይም
የተሰጠ አገልግሎት ወጪ የሚመዘገበው ባለቀው የበጀት ዓመት ውስጥ ነው፡፡ የጥሬ ገንዘብ
ዝውውርና ክፍያው የሚፈጸመው በአዲሱ በጀት ዓመት ውስጥ ነው፡፡
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ከሚቀጥለው በጀት ዓመት በጀት ላይ ተቀንሶ የሚከፈል ሂሳብ አመዘጋገብ

 በተለያዩ ምክንያት የጥሬ ገንዘብ እጥረት ወረዳው/ዞኑ ሲያጋጥመው በቂ ምክንያት
ጠቅሶ ወረዳው ለዞን ዞኑ ለክልሉ ፋ/ኢ/ል/ቢሮ በማቅረብ ብር 5,ዐዐዐ,ዐዐዐ ጥሬ ገንዘብ
ተበደረ እንበል፡፡
ሀ. የዞን መ/ፋ//የሥራ ሂደት
*-ሲቀበል
4105……………………5,000,000
5024………………………………………….1,000,000
4008…………………………………………4,000,000
-*ሲያስተላልፍ
4008…………………………….4,000,000
4105………………………………………………4,000,000
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ለ .የወረዳው/ከተማ መን/ፋ/አስ ሲቀበል

4105…………….4,000,000
5024……………………4,000,000
ሐ. በሚቀጥለዉ በጀት ዓመት ዕዳዉ ሲከፈል
5024………………4,000,000
1621…………………………….4,000,000
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ከመዝግብ ስለሚሠረዝ ሂሳብ አያያዝ

 ከመዝገብ የሚሰረዝ ሂሳብ ማለት በማንኛውም ሁኔታ በተሰብሳቢ ሂሳብ ተመዝግቦ
ለዘመናት በሂሳብ ሪፖርት ተካተው የተገኙና የዞኑን/የወረዳው/የልዩ ወረዳው/የከተማ
አስተዳደሩን የተሰብሳቢ ሂሳብ አንዳንዱቹ ከማን እንደሚሰበሰቡ የማይገልጽና ለረዥም
ጊዜ በተለያዩ ምክንያት ሳይሰበሰብ የቆየ ሂሳብን በተደነገገው በአዋጁ /በመመሪያው
መሠረት ተገቢውን ምዝገባ በማድረግ ከመዝገብ መሠረዝ ማለት ነው፡፡
 ከመዝገብ ለመሰረዝ በመጀመሪያ ደረጃ ተገቢውን ማጣራት ማድረግ ተገቢ ሲሆን ተካቶ
በቀረበው መረጃ እና በአዋጁ/በመመሪያው /መሠረት የሂሳብ መሠረዝ/Write - off/
ማድረግ ይቻላል፡፡ሊሰበሰብ ያልቻለን ሂሳብ ከመዝገባ ለመሰረዝ ቀጥሎ የተመለከቱት
መስፈርቶች ተሟልተው ሲገኙ ይሆናል፡ በሞት ከተለዩ፤ከሀገር ወጥተው ካልተመለሱ
፤አድረሰሻቸው የማይታወቅና በጡረታ ከተገለሉ ሠራተኞች የሚፈለግ ዕዳን ስለመሰረዝ፤
 ባለዕዳው ወይም ወራሾቹ ንብረት ወይም ሌላ ሀብት የሌላቸው መሆኑን መ/ቤቱ
ከማዘጋጃ ቤት ከከተማ አስተዳደር፤ከቀበሌ፤ከትራንስፖርትና መገንኛ መ/ቤት…… ወዘተ
በማጣራት ሲረጋገጥ፡፡
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

 ባለዕዳው ተያዥ የሌለው መሆኑን በመ/ቤቱ ሲረጋገጥ፡፡

 ባለዕዳው ተያዥ ካለው ተያዡ ንብረት ወይም ሌላ ሀብት እንደሌለው መ/ቤቱ ከማዘጋጃ
ቤት ከከተማ አስተዳደር ከቀበሌ ከትራንስፖርት መገናኛ መ/ቤት …..ወዘተ ተጣርቶ
ሲቀርብ
 ለባለዕዳው መ/ቤቱ መልቀቂያና ዕዳ የሌለበት መሆኑን የሚያረጋግጥ ማስረጃ ያለመስጠቱ
ሲረጋገጥ ሆኖ ዝርዝር ጉዳዩን ከመንግስት መ/ቤቶች የሚፈለግ ዕዳ ከመዝገብ ለመሰረዝ
የተዘጋጀው መመሪያ በሚገባ ማየት ያስፈልጋል፡፡
ለምሣሌ
የዞን /ልዩ ወረዳ/ወዳ/ከተማ አስተዳደር ስም የተመዘገበ ተሰብሳቢ ሂሳብ እስከዛሬ ድረስ
ያለው በተለያዩ ጊዜያቶች ተመዝግበው የተገኙት ገንዘብ ብር 43ዐ,ዐዐዐ.00 ቢሆንና
በመመሪያው መሠረት ተጣርቶ ከመዝገብ መሠረዝ ያለበት የረጅም ጊዜ ብድር ሂሳብ ብር
5ዐ,ዐዐዐ.00 እንበል፡፡ የሂሳብ ምዝገባውም ከዚህ እንደሚከተለው ይሆናል፡፡
5601………………………50,000
4203……………………………..50,000
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

በካዝና ያለ ጥሬ ገንዘብ ጉድለትና ትርፍ ሂሳብ አያያዝ

ሀ. ጉድለት
4202……………..**
4101………………………..**
ለ. ትርፍ
4101…………………..**
1489……………………**
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የተራድኦ ፈንድ የሂሳብ አያያዝ

 በጀት ነክ ያልሆኑ ሂሳቦች ከተለያዩ ረጂ ድርጅቶች የሚላኩ ሂሳቦች
ሥራ ላይ ውለው የሂሳብ ሠነዶቻቸው የሚፈለጉትን እንዴት
መቀበልና ማስተላለፍ እንደሚቻል ከዚያ በላይ በተገለጸው መሠረት
የተገለጸ ሲሆን በየደረጃው ላለው ለአስተዳደር እርከን ገንዘቡ ተላልፎ
የሂሳብ ሪፖርት /IFR/SOE/ ማቅረብ ስርዓት ነዉ፡፡
 የመ/ፋ/አስ/ር ገንዘቡን ላስተላለፈለት አካል የወጪ ሠነድ ሣይሆን
የሂሳብ ሪፖርት/IFR/SOE/ በማዘጋጀት ሲያቀርብ የወጪ ሠነዱን
ከተላለፈው ቀሪ የሂሳብ ሪፖርት /IFR/SOE/ ጋር በማያያዝ
በተገቢው መንገድ ሠነድ ማከማቻ ክፍል ፋይል አድርጐ ማስቀመጥ
አለበት፡፡
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የዕርዳታ ገቢ ሂሳብ እንቅስቃሴ

1. የወጭ ሀገር ዕርዳታ
1.1 በአይነት የተገኘ እርዳታ
 በዓይነት የተገኘ ዕርዳታ ማለት ከለጋሾች በዕቃ ወይም በአገልግሎት መልክ የሚሰጥ እርዳታ
ማለት ነው፡፡
 እርዳታውን በወጪ መዝግበን የምናሳውቀው በጀት የፀደቀለት ከሆነና የዕርዳታ ዕቃዎቹ
ከደረሱ ወይም አገልግሎቱ ከተሰጠ በኃላ ነው፡፡
 በዓይነት የተገኘ ዕርዳታ በተጨማሪ በጀትነት መፈቀድ ይኖርበታል፡፡
 በዓይነት የተገኘ ዕርዳታ በአንድ ጊዜ ሁለት የሂሳብ እንቅስቃሴዎች ይነካል፡፡
 ዕርዳታውን መቀበል እና ዕርዳታውን በወጪ መዝግቦ መያዝ ናቸው፡፡
ምሳሌ
6311…………………..**
2027…………………………………**
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

1.2 በጥሬ ገንዘብ የሚገኝ እርዳታ

 ለጋሾች ዕርዳታውን በጥሬ ገንዘብ ሊሰጡ ይችላሉ በጥሬ ገንዘብ የሚገኝ ዕርዳታ ከለጋሾች
በጥሬ ገንዘብ ወይም በባንክ ዝውውር ሊደረግ ይችላል በጥሬ ገንዘብ የሚገኝ ዕርዳታ በበጀት
ያልታወጀ ከሆነ በተጨማሪ በጀት እንዲታወጅ ተጠይቆ መጽደቅ ይኖርበታል፡፡
 የግዥ ፋይናንስ ኦፊሰር በጥሬ ገንዘብ ለተገኘው ዕርዳታ ገንዘቡ ባንክ ገቢ ለመሆኑ ባንኩ ገቢ
የተደረገበት ደረሰኝ ወይም ክሬዲት አድቫይስ ሊደርሰው ይገባል በዕርዳታ የተገኘ ጥሬ
ገንዘብ ገቢ ሲሆን በአንድ ጊዜ ሁለት የሂሳብ መደቦችን መሠረት ያደርጋል የዕርዳታ ገቢ
ሂሳብ መደብና ጥሬ ገንዘብ
ምሳሌ
4105……………..**
2069…………………..**
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

2. የሀገር ውስጥ እርዳታ

2.1 ከኀብረተሰብ የልማት ሥራ የጥሬ ገንዘብ መዋጮ
 በአንዳንድ ምክንያቶች ኀብረተሰብ ለልማት ሥራ በልማት ኮሚቴ አማከይነት
ለትምህርት ቤትና ለጤና ኬላ ግንባታ የሚውል ጥሬ ገንዘብ መዋጮ ይሰጣሉ የልማት
ኮሚቴው የሰበሰበውን ገንዘብ ፋ/ኢ/ል/ጽ/ቤት ገንዘብ ያዥ ወይም ለመ/ቤቱ የባንክ
ሂሳብ ቁጥር ገቢ ይደረጋል፡፡
ምሳሌ
4103/5…………………..**
1792………………………………..**
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

2.2 ከኀብረተሰብ የልማት ሥራ የዓይነት መዋጮ

 ከኀብረተሰብ የልማት መዋጮ የሚከናወኑ የትምህርት ቤት፣ የጤና ኬላና የስብሰባ
አዳራሽ ግንባታ የአካባቢ የግንባታ ዕቃዎችና የጉልበት አገልግሎትን የሚያካትት ነው፡፡
 ይህ የዓይነት መዋጮ የኘሮጀክቶቹ አጠቃላይ ወጪ ሂሳብ ጋር ይካተታል፡፡

2.2.1 የግንባታ ዕቃዎች

6323……………..**
1792………………………**
2.2.2 የጉልበት መዋጮ
6323……………………..**
1792………………………..**
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የግንባታ ኘሮጀክት ሂሳብ ኢንቅስቃሴ

 የግንባታ የኘሮጀክት ስምምነቱ ከተፈረመ በኋላ ለክፍያ አፈጻጸም ሂደት በርካታ የሆኑ
ደረጃዎች አሉ፡፡
 በእያንዳንዱ ደረጃ ክፍያ ሲፈጸም የሂሳብ ምዝገባ ማከናወኑ አሰፈላጊ ነው፡፡
በአጠቃላይ የሚኖሩት ደረጃዎች የሚከተሉት ናቸው፡፡
 የቅድሚያ ክፍያ፡
 ቀጣይ የግንባታ አፈጻጸም ክፍያ፡
 ለዋስትና መያዣ ክፍያ
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

ለምሣሌ
አንድ ህንጻ በሁለት በጀት ዓመት ውስጥ ለመገንባት ጠቅላላ ዋጋው ብር 3,0ዐዐ,ዐዐዐ
የሆነ ውል/ስምምነት/ በደቡብ ክልል ህጋዊ ሰውነት ያገኘ ህንፃ ተቆራጭ ተፈራረመ እንበል፡፡
በመሆኑም ቀጥሎ የተመለከቱት የውል ግዴታዎች በውሉ ላይ መስፈራቸው ተመላክተዋል፡፡
 የቅድሚያ ክፍያ፡ 2ዐ% ብር 600,ዐዐዐ ቅድመክፍያ 2% withholding እና 15% ተጨማሪ
እሴት ታክስ አካቶ የያዘ እና በእያንዳንዱ የክፍያ ምስክር ወረቀት መሠረት ክፍያ ሲፈጸም
በመቶኛ እየተሰላ በእኩል መጠን ተቀንሶ ተመላሽ የሚደረግ ፡፡
 በእያንዳንዱ የክፍያ ምስክር ወረቀት ክፍያ ሲፈጸም በመቀነስ በጊዜያዊነት እና በkሚነት
ርክክብ ሲፈጸም በሁለት ዙሪ እኩል ክፍያ የሚመለስ 5% የግንባታ ጥራት ዋስትና መያዣ፣
 በእያንዳንዱ የክፍያ ምስክር ወረቀት ክፍያ ሲፈጸም የየዙሩ ቅድመክፍያ ተመላሽ ድርሻ
ከተቀነሰ በºላ ካለው ግንባታ ጠቅላላ ዋጋ ውስጥ 15% ተጨማሪ እሴት ታክስ ለይቶ
በመቀነስ በቀሪ ሚዛን ላይ 2% ቅድመ ትርፍ ግብር ማስላት ፤
 ከጠቅላላ የውል ዋጋ 5% በእያንዳንዱ የክፍያ ምስክር ወረቀት ክፍያ ሲፈጸም ለመንግስት
ተቀናሽ የሚሆን(Rebete)፣
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የክፍያ ቅደም ተከተሎች ከዚህ ቀጥሎ የተመለከቱት ናቸው፡፡

 የቅድሚያ ክፍያ ብር 600,ዐዐዐ 15% ተጨማሪ እሴት ታክስ አካቶ የያዘ ፣
 25% ሲጠናቀቅ በሚቀርብ የክፍያ ምስክር ወረቀት፣
 5ዐ% ሲጠናቀቅ በሚቀርብ የክፍያ ምስክር ወረቀት፣
 75% ሲጠናቀቅ በሚቀርብ የክፍያ ምስክር ወረቀት፣
 100% ሲጠናቀቅ በሚቀርብ የክፍያ ምስክር ወረቀት፣
 የግንባታ ርክክብ ሲፈጸም ለግንባታ ጥራት ዋስትና የተያዘው 5% ገንዘብ በሁለት
ዙር 2.5% ሲለቀቅ ክፍያ መፈጸም ናቸው፡፡/
 በእያንዳንዱ የክፍያ ምስክር ወረቀት የሚቀነስ ታሳቢ የንግድ ትርፍ ግብር /2%/፤
 በእያንዳንዱ የክፍያ ምስክር ወረቀት የሚቀነስ የተጨማሪ እሴት ታክስ /15%/፤
 ከጠቅላላ የውል ዋጋ 5% በእያንዳንዱ የክፍያ ምስክር ወረቀት ክፍያ ሲፈጸም
የሚቀነስ/Rebet/፣
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

የቅድሚያ ክፍያ ብር 600,000 ክፍያ ሲፈጸም ፤

የማጣቀሻ መግለጫ የበጀት የሂሳብ ሌሎች
ቁጥር ዓይነት መደብ በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ 4103/5

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

  ለኮንትራክተሩ
  ቅድሚያ ክፍያ
የወማ   4251 600,000     517,043.48

2%
  5026   4,695.65    

15%

  5059   78,260.87    
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

25% ሥራ በተጠናቀቀ ጊዜ በቀረበ የግንባታ ምስክር ወረቀት

ክፍያ ሲፈጸም ፤
የማጣቀሻ መግለጫ የበጀትዓይነት የሂሳብ ሌሎች በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ 4103/5
ቁጥር መደብ
ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

  የህንፃው ግንባታ
  ወጪ
2 6323 712,500      
 
  የንግድ ትርፍ ግብር
የወማ
  5026   4,402.17    

ለኮንትራክተሩ
ቅድሚያ ክፍያ
  4251   150,000    

ስምምነቱ
ለዋስትና የተያዘ
  5061   35,625    

15%
  5059   73,369.57   449,103.26
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

50% ሥራ በተጠናቀቀ ጊዜ በቀረበ የግንባታ ምስክር ወረቀት

ክፍያ ሲፈጸም
የማጣቀሻ ቁጥር መግለጫ የበጀት የሂሳብ መደብ ሌሎች
ዓይነት በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ 4103/1
ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

  የህንፃው ግንባታ
  ወጪ
2 6323 712,500      
 
  የንግድ ትርፍ ግብር
የወማ
  5026   4,402.17    

ለኮንትራክተሩ
ቅድሚያ ክፍያ
  4251   150,000    

ስምምነቱ
ለዋስትና የተያዘ
  5061   35,625    

15%
  5059   73,369.57   449,103.26
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

75% ሥራ በተጠናቀቀ ጊዜ በቀረበ የግንባታ ምስክር ወረቀት ክፍያ

ሲፈጸም
የማጣቀሻ ቁጥር መግለጫ የበጀት የሂሳብ መደብ ሌሎች
ዓይነት በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ 4103/1
ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

  የህንፃው ግንባታ
  ወጪ
2 6323 712,500      
 
  የንግድ ትርፍ ግብር
 
የባወማ   5026   4,402.17    

ለኮንትራክተሩ
ቅድሚያ ክፍያ
  4251   150,000    

ስምምነቱ
ለዋስትና የተያዘ
  5061   35,625    

15%
  5059   73,369.57   449,103.26
…ሂሳብ እንቅስቃሴ

100% ሥራ በተጠናቀቀ ጊዜ በቀረበ የግንባታ ምስክር ወረቀት ክፍያ

ሲፈጸም
የማጣቀሻ ቁጥር መግለጫ የበጀት የሂሳብ መደብ ሌሎች
ዓይነት በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ 4103/1
ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

  የህንፃው ግንባታ
  ወጪ
2 6323 712,500      
 
  የንግድ ትርፍ ግብር
 
የወማ   5026   4,402.17    

ለኮንትራክተሩ
ቅድሚያ ክፍያ
  4251   150,000    

ስምምነቱ
ለዋስትና የተያዘ
  5061   35,625    

15%
  5059   73,369.57   449,103.26
 …ሂሳብ እንቅስቃሴ

ዋስትና መያዣ ክፍያ በቼክ የጥሬ ገንዘብ ዝውውር ለተkራጩ

ሲፈጸም /ጊዝያዊ የህንጻ ርክብክብ ማረጋገጫ ትዕዛዝ
ሲለቀረበ/2.5%/
የማጣቀሻ ቁጥር መግለጫ የበጀት የሂሳብ መደብ ሌሎች
ዓይነት

በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ 4103/1

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

የወማ የዋስትና
መያዣ ክፍያ

  5061 71,250     71,250

…ሂሳብ እንቅስቃሴ

 የመጨረሻ ርክብክብ ሲደረግ ቀሪ የግንባታ ጥራት ዋስትና መያዣ ክፍያ

በቼክ የጥሬ ገንዘብ ዝውውር ለተራጩ ሲፈጸም /በተፈቀደው ጊዜ ገደብ
ውስጥ የተሰራው የህንፃ ሥራ ትክክለኛ መሆኑ ሲረጋገጥ የሚከፈል
ይሆናል፡፡ ምዝገባዉ ተመሳሳ ነዉ
የማጣቀሻ ቁጥር መግለጫ የበጀት የሂሳብ መደብ ሌሎች
ዓይነት
በባንክ ያለ ጥሬ ገንዘብ 4103/1

ዴቢት ክሬዲት ዴቢት ክሬዲት

የወማ የዋስትና መያዣ

ክፍያ

  5061 71,250     71,250

…ሂሳብ እንቅስቃሴ

 ዕቃ ወይም አገልግሎት አቅራቢዎች ኮንትራክተሮች በጨረታው ላይ ለመወዳደር

ከሚሰጡት ጠቅላላ የኮንስትራክሽን/ግንባታ/ ዋጋ ላይ የዋጋ ቅናሽ ሊሰጡ ይችላሉ።
 የግንባታ ፕሮጀክቱን የተጣራ ዋጋ ለመወሰን እንደዚህ ዓይነቱ የዋጋ ቅናሽ ከጠቅላላ
የገንዘብ መጠን መቀነስ አለበት።
 ከጠቅላላ ወጪ የዋጋ ቅናሹ ተቀናንሶ የተጣራው ወጪ በወጪነት ሊመዘገብ ይችላል።
 የዋጋ ቅናሹ አንደ ወጪ ተቆጥሮ ሊያዝና ሊመዘገብ አይችልም።
ለምሳሌ
የዚህ ግንባታ ጠቅላላ ወጪ ብር 3,000,000-3,000,000 *0.05 =
2,850,000.00 ነዉ፡፡ ስለዚህ 2% ግብር ሊሰላ የሚችለው ከ2,850,000.00 ላይ
የvat ድርሻ ተለይቶ ከወጣ በሃወላ ባለው ቀሪ ሚዛን ላይ ነው፡፡
ይህም ማለት

2,850,000.00/1.15*0.02*0.45 = 22,304.35
 መልመጃ 2

…………………………………………….
………………………………………………
አመሰግናለሁ!