Zbigniew Kr�licki

Tradycyjna Medycyna Chi�ska

- Prawo Pi�ciu Element�w

Tom Ii

Poligraf Wroc�aw 1994

W starochi�skim traktacie medycznym "Z�ote Zwierciad�o Medycyny" mo�na znale��

takie
zdanie: "Leczy� bez znajomo�ci praw Nieba i Ziemi to prowokowa� nieszcz�cia i
biedy".
Wszystko na �wiecie oparte jest na prawach natury, kt�rej nikt nie jest w stanie
poprowadzi�
czy ulepszy�. Natura jest najlepszym nauczycielem, guru, przewodnikiem duchowym.
Natura
rz�dzi si� swoimi uniwersalnymi prawami - Prawami Natury.

Od autora

Niezwykle pozytywne przyj�cie z jakim spotka� si� I Tom Tradycyjnej Medycyny

Chi�skiej
utwierdzi�o mnie w przekonaniu, �e takie uj�cie tej problematyki jest niezwykle
potrzebne i trafia
wprost do bezpo�redniego odbiorcy - czytelnika, kt�ry chce pozna� jej og�lne
zasady, prawa i
podstawy filozoficzne.
W tomie II przedstawiono fundamentalne prawa Medycyny Chi�skiej wywodz�ce si� ze

starochi�skiej regu�y-prawa: Prawa Pi�ciu Element�w.

Poruszana tematyka, si�� rzeczy, znacznie wykracza poza, te� om�wion� bardziej
szczeg�owo, diagnostyk� stanu zdrowia i choroby. Wkracza w r�ne dziedziny i sfery
�ycia
cz�owieka - jego prac�, potrzeb� tworzenia, wiary w si�y natury; chwil� skupienia i
medytacji.
Czyni to II Tom jeszcze bardziej uniwersalny i jeszcze bardziej "dla wszystkich".
Opracowuj�c ten tom, maj�cy podtytu� w�a�nie Prawo Pi�ciu Element�w,
wykorzysta�em
cz�ciowo materia�y zawarte w t�umaczeniu na j�zyk polski skryptu F. Sporschilla
"Medycyna
Chi�ska wed�ug prawa Pi�ciu Element�w". T�umaczenia tego i opracowania do cel�w
szkoleniowych dokona� mgr in�. Bronis�aw Koz�owski, znany propagator medycyny
chi�skiej,
ceniony szkoleniowiec oraz terapeuta. Pan Bronis�aw Koz�owski na moj� propozycj�
przygotowuje
dalsze tomy z cyklu Tradycyjna Medycyna Chi�ska, dotycz�ce przyk�adowego
diagnozowania i
leczenia �ywieniem. Przyczyni si� to niew�tpliwie do wzbogacenia tematyki i
pe�niejszego
przedstawienia jej czytelnikom.
Tom II chcia�bym zadedykowa� tym wszystkim, kt�rzy dzi�ki tradycyjnej medycynie
Dalekiego Wschodu odzyskali zdrowie, odzyskaj� zdrowie, b�d� te� po lekturze tej
pracy uwierz�,
�e mog� je odzyska�.
Zbigniew Kr�licki

1. Wprowadzenie
Prawo Tao

Ogromna r�nica mi�dzy Tradycyjn� Medycyn� Chi�sk�, a metodami medycyny

konwencjonalnej (Zachodniej) polega na tym, �e ta pierwsza nie ogranicza si� do
usuwania
objaw�w, ale d��y do rozpoznania i likwidacji prawdziwej przyczyny niedomagania.
Ka�dy, kto cho� w minimalnym stopniu pozna jej tajniki, przekona si� szybko, jak

wielka tkwi w niej m�dro��. Czym na przyk�ad w rzeczywisto�ci jest b�l? Jest
sygna�em
alarmowym pochodz�cym od cia�a, umys�u lub ducha. Nie jest przyczyn� schorzenia.
Jest
wo�aniem o pomoc, oznak�, �e dzieje si� co� z�ego. By�oby nierozs�dnie leczy�
symptomy,
gdy nie rozpoznana pozostaje przyczyna.
Medycyna Chi�ska to system niezmiernie g��boki, odznaczaj�cy si� bardzo
indywidualnym podej�ciem do pacjenta. Pewne regu�y, zasady, prawa i metody
specyficznego post�powania zosta�y zapisane w Nei - Tsing 5000 lat temu (wspomniano
o
tym w tomie pierwszym) i na pewno nie zmieni� si� przez nast�pne 5000 lat.
Pierwsza fundamentalna my�l, jaka powinna nam ca�y czas towarzyszy�, to
stwierdzenie, �e wszystko na �wiecie oparte jest na prawach Natury, kt�rej nikt nie
jest w
stanie poprawi� czy ulepszy�. Natura jest te� najlepszym nauczycielem, guru,
przewodnikiem duchowym. Natura rz�dzi si� swoimi uniwersalnymi prawami. Cz�sto
m�wimy o Prawach Natury, ale tak naprawd�: jakie s� te prawa? Czy je znamy?
Potrafimy
wymieni�? Czy czujemy je tylko intuicyjnie?
Chi�czycy uwa�ali, �e wszystkie zjawiska tego �wiata, a wi�c r�wnie� na ziemi, w

cz�owieku, w organizmie, s� przejawem bezkresnego, niesko�czonego prawa uniwersum,

Prawa Tao. Jest to prawo przemian i manifestacji, dzi�ki kt�remu z niesko�czonego
oceanu
niebytu wy�ania si� ka�da rzecz, ka�de zjawisko tego �wiata i ponownie do� powraca.

Bardzo uproszczon�, wsp�czesn� wersj� Prawa Tao mo�na przedstawi� za pomoc� siedmiu

Twierdze� Uniwersalnych (Tao) i dwunastu Zasad Wzgl�dno�ci (Jin-Jang). Aby

dok�adnie
zrozumie� tre�� filozoficzn� zawart� w tym "wzgl�dnym prawie wzgl�dnego �wiata"
trzeba
wr�ci� do poj�cia Tao i wzgl�dnych si� Jin i Jang (Tom I). Poznanie i zrozumienie
mo�liwe
jest tylko na drodze intuicyjnej i medytacyjnej, dlatego te� ka�de twierdzenie i
ka�da zasada
jest jednocze�nie tematem do medytacji i przemy�le�.

Siedem twierdze� uniwersalnych

I. Wszystko jest rezultatem zr�nicowania Niesko�czono�ci.
Ii. Wszystko podlega ustawicznym zmianom.
Iii. Ka�da rzecz i ka�de zjawisko posiada swoje przeciwie�stwo.
Iv. Ka�da rzecz i ka�de zjawisko ma dwa oblicza.
V. Nie istnieje identyczno��.
Vi. Im mocniejsza jest cecha danej rzeczy, tym wi�ksze jest przeciwie�stwo tej
cechy.
Vii. Cokolwiek ma pocz�tek musi dobiec ko�ca.

Dwana�cie zasad wzgl�dno�ci

I. Jedna jedyna Niesko�czono�� manifestuje si� ci�g�� przemian�, dope�niaj�cych i
antagonistycznych tendencji Jin i Jang.
Ii. Jin i Jang przejawiaj� si� nieustannie we Wszystkim, dzi�ki odwiecznemu ruchowi

niesko�czonego Tao.
Iii. Jin reprezentuje si�� od�rodkow�; Jang si�� do�rodkow�. Wsp�lnie tworz� Chi i
wszystkie
zjawiska.
Iv. Jin przyci�ga Jang; Jang przyci�ga Jin.
V. Jin odpycha Jin; Jang odpycha Jang.
Vi. ��czone w r�nych proporcjach Jin i Jang tworz� r�ne zjawiska, kt�re nie s� do
siebie
podobne. Zachodz�cy pomi�dzy rzeczami i zjawiskami objaw przyci�gania i odpychania
jest wprost proporcjonalny do zawartych w nich si� Jin i Jang.
Vii. Wszystkie zjawiska s� zmienne, nieprzerwanie zmieniaj� swoj� konstytucj�
stanowi�c�
z�o�enie si� Jin i Jang. Jin ulega przemianie w Jang, Jang przemianie w Jin.
Viii. Nic nie sk�ada si� wy��cznie z Jin lub wy��cznie z Jang: wszystko stanowi
komponent
obydwu tendencji o zr�nicowanym stopniu nasycenia.
Ix. Nie istnieje Neutralne. W ka�dym zjawisku przewa�a Jin lub Jang.
X. Wielkie Jin przyci�ga ma�e Jin; wielkie Jang przyci�ga ma�e Jang.
Xi. Skrajne Jin wytwarza Jang; skrajne Jang wytwarza Jin.
Xii. Wszystkie manifestacje fizyczne s� natury Jang w swym wn�trzu, natury Jin na
powierzchni.

Zrobi� tablice.

Podawane w r�nych pozycjach literaturowych klasyfikacje si� i tendencji Jin i

Jang s�
jedynie przyk�adami pomocnymi przy szeregowaniu zjawisk. Wzgl�dno�� uniwersalna Jin
i
Jang jest wzgl�dna sama w sobie, w swojej naturze. Wynika st�d, �e nie mo�e istnie�

absolutnie doskona�a klasyfikacja czy definicja Jin i Jang. Z przyczyn dynamicznej

natury
zmienno�ci i z�o�onej konstytucji ka�dej substancji nie mo�e istnie� jakikolwiek
doskona�y
wykres czy zestawienie. Mo�na przytoczy� wiele innych klasyfikacji ni� te podane w
Tablicach
I - Iii, np. na podstawie takich cech jak aktywno�� i bezruch, charakter
energetyczny, wibracyjny,
natur� duchow�, fizyczn� i materialn�.

Zrobi� tablic�.

Przedstawione twierdzenia i zasady maj� charakter uniwersalny, wykraczaj�cy

swoim
zasi�giem zdecydowanie poza medycyn�. W�a�nie jedn� z licznych satysfakcji
cz�owieka
zajmuj�cego si� Tradycyjn� Medycyn� Chi�sk� jest to, �e dzi�ki prawu Tao dowiaduje
si� wielu
rzeczy o ludziach i o przyrodzie. System ten przybli�a bowiem do natury. Daje
rado�� �ycia i
poczucie proporcji. W ten spos�b, zyskuj�c �wiadomo�� cia�a, umys�u i ducha,
cz�owiek
rozwija si� i wzbogaca wewn�trznie.
M�wimy: cia�o, umys� i duch. Tak, jeste�my jedno�ci�; sk�adamy si� z tych trzech

cz�ci, kt�re w sumie tworz� ca�o��, tworz� nas.

Prawie ka�dy ma dzi� trudno�ci ze zrozumieniem s�owa "duch". To swoista tragedia

wsp�czesnego �wiata. �yj�c prawie w wieku Xxi i, uwa�aj�c, �e osi�gn�li�my szczyt

cywilizacji, zagubili�my poczucie proporcji. Wyzbyli�my si� ducha.
Zrozumienie filozoficznych podstaw Medycyny Chi�skiej pozwala na powr�t do
w�a�ciwych proporcji. Gdyby�my mieli wy��cznie cia�o i umys�, byliby�my tylko
robotami.
Cz�owiek potrafi skonstruowa� co�, co my�li, porusza si� i dzia�a. C� jednak
powoduje,
�e sam jest wspania��, niepowtarzaln� indywidualno�ci�? Co nadaje sens jego �yciu?
Co
pozwala mu cieszy� si�, kocha�, postrzega� �wiat, wsp�czu�, po�wi�ca� si�? Sprawc�
tego
jest duch i on w�a�nie r�ni istot� ludzk� od maszyny. Medycyna Chi�ska nigdy nie
mia�a
co do tego w�tpliwo�ci, w przeciwie�stwie do naszych, zachodnich pogl�d�w na �wiat
i
�ycie. Zatracenie poczucia r�wnowagi pomi�dzy "cia�em" i "umys�em" jest przyczyn�
naszych kl�sk w walce z chorobami. Mamy ich dzi� wi�cej ni� 50 lat temu, poniewa�
zaniedbujemy integraln� cz�� ludzkiej istoty. Ludzie "s�abego ducha" s� znacznie
bardziej
podatni na choroby. Fizyczna si�a jednostki zale�y od jej duchowego "rdzenia", od
jej si�y
ducha.
Nikt z nas nie lubi przygl�da� si� sobie krytycznie. Jednak uczciwa ocena samego
siebie
stanowi pierwszy krok w kierunku poprawy �ycia. I tutaj tak�e mo�e nam pom�c zasada

Jin-Jang i usystematyzowane wed�ug niej zaburzenia psychiczne i emocjonalne.

Wstawi� tablic�.

Medycyna Chi�ska dzieli cia�o ludzkie na Pi�� Element�w. Wyodr�bnia tak�e

narz�dy i
��czy je z �ywio�ami zewn�trznymi. Cokolwiek dzieje si� w przyrodzie, dzieje si�
tak�e w
nas. Jeste�my po prostu przed�u�eniem energii kosmicznej Chi.
Poznaj�c Medycyn� Chi�sk� przekonamy si�, jak bardzo ka�da nier�wnowaga
organiczna zale�y od dnia i pory roku. Zrozumiemy, dlaczego w pewnych okresach
czujemy si� gorzej ni� w innych. B�d�c przed�u�eniem zewn�trznego elementu
"sezonowo�ci", jasne b�dzie dla nas, �e zak��cenia r�wnowagi zewn�trznej wywo�uj�
rozchwianie tego elementu w nas samych?
Zasady Tradycyjnej Medycyny Chi�skiej potrafi rozumie� kilkuletnie dziecko, taka
jest
prosta, fundamentalna i naturalna. Cz�sto jednak odwracamy si� od tych
uniwersalnych
zasad. Traktujemy np. swe cia�o jak sum� odr�bnych cz�ci. Mamy kardiolog�w,
laryngolog�w, specjalist�w od diagnostyki i terapii. Specjalizujemy si� w cz�ciach,

elementach, chorobach. Nie jeste�my jednak zlepkiem cz�ci, lecz integraln�,

przemy�lan�
ca�o�ci�. Jedna �le funkcjonuj�ca cz�� nieuchronnie wp�ywa na ca�o��. A pomimo
teoretycznie jednakowych cz�ci ka�dy z nas jest inny.
Przychodz�c na �wiat zostali�my obdarowani bezcennymi warto�ciami, kt�re w
swojej
bezmy�lno�ci zamienili�my na dobra materialne, kanony spo�eczne, tzw. "zdrowy
rozs�dek" i "obiektywizm". Wsp�czesny, doros�y cz�owiek nie "postrzega" wi�cej jak
50%
otoczenia. Nie potrafi patrze�, s�ucha�, czu�, a o intuicji lepiej nie m�wi�.
Patrzymy na �ycie, na siebie nawzajem, na wszystko co nas otacza w spos�b
zaw�ony
i ograniczony. T�umaczymy si� brakiem czasu, nawa�em pracy, obowi�zkami. A
przecie�,
ka�dy cz�owiek, ka�dy element naszego otoczenia to co� wi�cej ni� tylko pow�oka.
Czy�
nie jest wa�niejszy umys�; a od umys�u osobowo��, duch, kt�ry emanuje z jednostki.
�eby to
dostrzec, trzeba nauczy� si� patrze�. Trzeba udoskonali� widzenie, poszerzy� zasi�g
obserwacji.
Nie �lizga� si� wzrokiem po powierzchni, ale dostrzega� co� pod ni�. C� dziwnego,
�e tyle jest
na �wiecie nienawi�ci, goryczy i z�o�ci. A podobno wszyscy jeste�my bra�mi i
siostrami. Ale
czy tak si� traktujemy? Dostrzegamy tylko to i tylko tyle, ile chcemy widzie�.
Trudno jest wyj��
poza zewn�trzno�� i ma�ostkowo��. Gdyby�my jednak zdo�ali dojrze� ducha w drugim
cz�owieku, doszliby�my do wniosku, �e na tej Ziemi nie ma wspanialszych istot.
Znikn�aby
z�o�� i nienawi��, bezinteresowna nie�yczliwo�� ludzka i egoizm. Ale jak to
dostrzec, skoro nie
umiemy patrze�?
Kto� mo�e w tym miejscu zapyta�: a c� to ma wsp�lnego z chi�sk� medycyn�? Ot�
tradycyjne badanie pacjenta wed�ug zasad chi�skich trwa kilka godzin. Lekarz stara
si�
w�wczas naprawd� wejrze� w cz�owieka, pozna� go na wszystkich trzech poziomach -
fizycznym, umys�owym i duchowym - jako jedyn�, unikatow� indywidualno��. Szczeg�ln�

uwag� po�wi�ca si� w�a�nie czynnikom emocjonalnym i duchowym.

Leczy� cz�owieka to znaczy, przede wszystkim, rozumie�, jak ta indywidualno��
funkcjonuje; a tym samym ka�dego leczy si� inaczej. Nawet dwoje dzieci, kt�re
pozornie
jednakowo kaszl�, powinny by� leczone inaczej. Dlaczego? Poniewa� s� zupe�nie inne.
Wsp�-
czesny lekarz przepisa�by obu ten sam �rodek, po kt�rym jedno czu�oby si� lepiej, a
drugie
pewnie gorzej.
Wspania�y lek: antybiotyki, kt�re uratowa�y tysi�ce istnie�, wielu ludzi
uczyni�y
nieszcz�liwymi do ko�ca �ycia. To, co zbawienne dla jednego, mo�e dla drugiego
okaza� si�
zgubne. Dieta, �wiczenia fizyczne i wiele innych czynnik�w odgrywa niezmiernie
wa�n� rol�
dla zachowania zdrowego cia�a, umys�u i ducha. Nie istnieje jednak dieta
uniwersalna, korzystna
dla wszystkich czy optymalny wariant �wicze� fizycznych. Ka�dy z nas wyrasta z
innej gleby,
ka�dy te� ma odmienne potrzeby. Dopiero znaj�c wymagania jego organizmu mo�na
pacjentowi
dobra� odpowiedni� diet�, zaleci� formy ruchu.
R�nimy si� mi�dzy sob� pod ka�dym wzgl�dem, tak�e przechodzeniem w�asnych
chor�b.
Spo�r�d dw�ch os�b skar��cych si� na t� sam� przypad�o�� - jedna k�adzie si� do
��ka i czuje, �e
umiera, podczas gdy druga nadal jest aktywna i pracuje. Czy� nie jest to wp�yw
umys�u i
psychiki na stan fizyczny pacjenta?
Chi�czycy twierdz�, �e ludzie Zachodu przywi�zuj� zbyt wielk� wag� do b�lu
fizycznego,
inaczej m�wi�c do fizycznych przejaw�w b�lu. Tymczasem wi�kszo�� ludzi bez
specjalnego
trudu wytrzymuje spor� doz� b�lu fizycznego. Gdy jednak b�l zaczyna dociera� do
umys�u,
kiedy nadchodzi depresja, zmartwienie, z�o��, napi�cie, zm�czenie bezsenno�ci�,
cz�owiek czuje
wewn�trznie, �e d�u�ej tego nie zniesie. Gorsze od b�lu fizycznego jest wi�c
cierpienie
psychiczne. Ale tak naprawd� to dopiero udr�ka duchowa odbiera nam ochot� do �ycia.
Podstawowymi przyczynami, dzi�ki kt�rym przegrywamy walk� z chorobami, s�
czynniki
wewn�trzne, emocjonalne. Jeszcze sto, dwie�cie lat temu takie schorzenia, jak np.
artretyzm,
lumbago czy reumatyzm (choroby w tradycyjnej medycynie chi�skiej nie maj� nazw),
bra�y si�
g��wnie ze z�ych warunk�w mieszkaniowych i z�ych warunk�w pracy. Ludzie byli �le
ubrani i
�le od�ywieni. Przyczyna tkwi�a wi�c na zewn�trz. Obecnie, przynajmniej na
Zachodzie,
mieszka si� w zno�nych warunkach i r�wnie� zno�nie od�ywia. Mimo to jest tak samo
du�o
przypadk�w reumatyzmu i artretyzmu jak sto lat temu. Przyczyna jest jednak inna.
Choroby te,
kiedy� wywo�ywane przez wilgo�, zimno, stanie w wodzie, brak wentylacji, lich�
odzie�, czyli
przez czynniki zewn�trzne, dzi� maj� przyczyny wewn�trzne: w�a�nie nienawi��,
z�o��, zazdro��.
Te negatywne uczucia przekszta�caj� si� w "agresywn�" energi�, kt�ra z kolei
przybiera posta�
fizycznych dolegliwo�ci.
Zadaniem lekarza jest znalezienie faktycznej przyczyny choroby. Dopiero po
ustaleniu �r�d�a
z�a mo�na pr�bowa� leczy�. Wszystko bowiem zale�y od tego, czy lekarz potrafi
prawid�owo
okre�li� rzeczywist�, wewn�trzn� przyczyn� choroby. Je�li tak - pacjent pozb�dzie
si� jej na
zawsze. Dlatego te� podstaw� chi�skiego systemu medycznego jest umiej�tno��
diagnozowania, poszukiwania prawdziwej przyczyny choroby.
Nie nale�y jednak uwa�a�, �e zawsze przyczyna choroby tkwi w sferze emocji i
ducha.
By�oby to uproszczeniem. Poszukiwanie prawdziwej przyczyny choroby obejmuje bardzo
szerokie obszary �ycia cz�owieka: cia�o, emocje, uczucia; sukcesy i pora�ki;
sk�onno�ci i
zainteresowania; dieta i ruch; warunki rodzinne i otoczenie; czynniki �rodowiskowe
i
klimatyczne. Wszystko na podstawie zasady Jin-Jang i regu�y Pi�ciu Element�w.
Je�li nauczycie si� i zrozumiecie zasady Jin-Jang oraz Pi�ciu Element�w, to
bardzo szybko
b�dziecie mogli pod��a� dalej w poznawaniu wielu innych sztuk: astrologii,
architektury,
budownictwa, malarstwa itp. One wszystkie oparte s� na jednym systemie, na tych
samych
zasadach. Nie s� to dyscypliny wiedzy, sztuki, umiej�tno�ci oddzielone od siebie -
s�
systemami nak�adaj�cymi si� na siebie; jeden oparty jest na drugim, jeden
podtrzymuje drugi.
Na przyk�ad: w tradycji chi�skiej muzyka tak�e jest oparta na zasadach odnosz�cych
si� do Jin
i Jang. To samo dotyczy sposob�w urz�dzania mieszka�, budowania dom�w, aran�acji
przestrzeni. To, czego si� teraz uczycie, otworzy wam drzwi do g��bszego
zrozumienia,
g��bszego my�lenia, zachowania, sposobu pojmowania, jaki reprezentuj� ludzie
Wschodu.
Je�eli zrozumiecie zasad� Pi�ciu Element�w, b�dziecie mogli leczy� ludzi za pomoc�
muzyki,
zi�, barw, drga�, masa�u, ucisk�w, ruchu, bioterapii a tak�e �rodk�w i technologii
medycyny
Zachodniej. B�dziecie bardzo dobrymi psychologami, psychoterapeutami ... lekarzami.
Mo�ecie
sta� si� bieg�ymi w swojej sztuce.
S� to "bramy" do wielu r�nych dziedzin dzia�alno�ci ludzkiej.
Oko�o dwa, trzy stulecia przed Chrystusem Chi�czycy byli zdolni do wykonywania
bardzo
precyzyjnych zabieg�w nawet na tkance m�zgowej. Wykonywali tak�e zabiegi na
�o��dku;
byli w stanie przeprowadzi� znieczulenie z wykorzystaniem opium. W kilka stuleci po

Chrystusie wszystkie zasady chi�skiej medycyny zosta�y spisane, a dotyczy�o to

akupunktury,
leczenia zio�ami, pewnych form chiropraktyki, masa�u. Wszystko to zosta�o
zamkni�te,
doko�czone i w praktycznie niezmienionej formie (ci�gle tylko uzupe�niane) dotar�o
do naszych
czas�w. Kiedy spojrzymy na d�ugowieczno�� Chi�czyk�w i ich ogromn� aktywno�� do
p�nych
lat staro�ci, to musi wywo�a� to chwil� refleksji i szacunku dla tej w�a�nie
wiedzy.

2. "Wu-Shing" - Pi�� Element�w, pi�� ruch�w, pi�� przemian

Oko�o 2000 lat przed nasz� er�, w czasie panowania dynastii Zhou rozpoznano Jin
i Jang
jako dwu-elementow� podstaw� oficjalnej medycyny. Wcze�niej, przez oko�o 3000 lat
zasady te
by�y wykorzystywane w praktyce i stanowi�y podstaw� post�powania leczniczego. W
post�powaniu leczniczym teoria Jin-Jang uzupe�nia si� wzajemnie z teori� Pi�ciu
Element�w i
trudno znale�� wyra�ne granice pomi�dzy nimi (Teori� Jin-Jang om�wiono w
podstawowym
uj�ciu w Tomie I).
Teoria Pi�ciu Element�w to stara koncepcja budowy Wszech�wiata. Wed�ug niej,
Wszech�wiat jest zbudowany z pi�ciu praelement�w: Ognia, Ziemi, Metalu, Wody,
Drzewa.
Podstaw� organizacyjn� takiej budowy jest cykliczno�� i nieustanny ruch.
Przyj�to, �e jest to spos�b uniwersalny, tzn. �e elementy te mog� by�
przenoszone nie
tylko na ca�o�� (wszech�wiat), ale i na sk�adowe cz�ci tej ca�o�ci, m. in. na �ywe
istoty, a w
tym i cz�owieka oraz ka�d� jego fizjologiczn� funkcj�. W ten spos�b podporz�dkowano
wszystkie zjawiska na zewn�trz i wewn�trz cz�owieka Pi�ciu Elementom, wyja�niaj�c
dzi�ki
nim materialne zjawiska i procesy w tkankach ludzkich, a tak�e ludzkie uczucia oraz

zale�no�ci mi�dzy fizjologi� i patologi� a �rodowiskiem.

Obraz Pi�ciu Element�w - �ywio��w oraz ich energetycznego, zmiennego dzia�ania
powsta� pod wp�ywem zmieniaj�cych si� p�r roku oraz �ycia ludzi, uzale�nionego
przez
wieki od pracy na polu. Wiosna i lato, p�ne lato i jesie�, tak�e zima - s� to
okresy, w
kt�rych �ywio�y Drzewa, Ognia, Ziemi, Metalu i Wody ka�dorazowo osi�gaj� najwy�szy
punkt swojej aktywno�ci. Ka�dy element "pobudza", "rodzi", "od�ywia" element
nast�puj�cy
po nim, tak jak ka�da pora roku wywo�uje nast�pn�. R�wnocze�nie ka�dy �ywio� dzia�a
na
inny hamuj�co i rozpraszaj�co, tak �e w ostatecznym bilansie suma energii pozostaje
bez
zmiany. Za pomoc� tych g��wnych powi�za� (bo s� jeszcze inne: tworzenia i
rozpraszania) ludzie w staro�ytnych Chinach wyja�niali sobie wsp�dzia�anie zmian i
powt�rze� na przestrzeni czasu. Tak jak jest si� pewnym, �e po ka�dym wieczorze
nast�puje
nowy ranek, tak te� ca�y rok przebiega wed�ug znanych odwiecznie zasad. Dlatego
zawsze
pewien niepok�j wywo�ywa� fakt, je�eli jedna z p�r roku by�a nadzwyczaj wilgotna
lub
gor�ca. Bardzo ciep�a i gor�ca wiosna oznacza�a np. �e �ywio� Ognia - typowy dla
lata - jest
zbyt wcze�nie aktywny, a przegrzanie wcale nie jest korzystne gdy� musi zosta�
zrekompensowane w innej porze roku wzmo�onym ch�odem lub susz�.
Wi� tw�rcza - pobudzaj�ca, oparta jest na Regule "Matki i Dziecka", w kt�rej
ka�dy
element jest elementem pobudzaj�cym element nast�puj�cy, a r�wnocze�nie pobudzany
jest
przez element poprzedzaj�cy (Te dosy� obrazowo nazwane regu�y zosta�y om�wione w
dalszej cz�ci pracy). W tej relacji wzajemnego oddzia�ywania porz�dek jest taki:

Opisa� rysunek.

Istnieje kilka wzajemnych powi�za� mi�dzy Pi�cioma Elementami.

Drzewo pobudza (rodzi) Ogie�, Ogie� pobudza (ogrzewa) Ziemi�, Ziemia pobudza
(rodzi)
Metal, Metal pobudza (zatrzymuje) Wod�, Woda pobudza (o�ywia) Drzewo.
Energia Chang-Mo zasila wszystkie Pi�� Element�w (przemian). Je�li zasilane
wszystkie
elementy s� odpowiednio mocne, to energia kr��y mi�dzy nimi w tym cyklu przemian
zgodnie z ruchem wskaz�wek zegara; od jednego elementu do drugiego. Ten cykl, ten
przep�yw, nosi nazw� kr��enia od�ywczego lub wi�zi pobudzaj�cej. Analogia do
zwi�zku
jaki wyst�puje mi�dzy matk� a dzieckiem jest nast�puj�ca: element Wody jest matk�
dla
elementu Drzewa, kt�ry jest dzieckiem tej matki. Element Drzewa jest matk�, a
dzieckiem
jest element Ognia. Ogie� jest dzieckiem Drzewa, jest te� matk� Ziemi. Ziemia jest
matk�
Metalu, Metal jest dzieckiem dla niej. Metal jest matk� dla elementu Wody. Oznacza
to, �e
element poprzedzaj�cy ma funkcj� matki w stosunku do elementu, kt�ry po nim
nast�puje, a
ten z kolei pozostaje w zwi�zku takim, jak dziecko do matki. Uwaga: nie znaczy to,
�e
Drzewo wspiera, roznieca Ogie�, lecz �e Drzewo wy��cznie go wytwarza. Energia
Drzewa
daje narodziny Ogniowi, jest jak ci�arna kobieta, kt�ra rodzi dziecko, i nikt inny
tego nie
zrobi. Opiek�, nauk�, rozw�j mo�e prowadzi� kto� inny.
W ten spos�b ka�dy element pobudza, ale jednocze�nie kontroluje element
nast�puj�cy
po nim. To wzajemne pobudzanie si� i kontrolowanie utrzymuje wzgl�dn� r�wnowag�.
Nadmiar pobudzenia prowadzi do przewagi jednego elementu i zaburzenia tej
r�wnowagi.
Niedob�r pobudzenia te� jest niekorzystny, bo te� prowadzi do zachwiania r�wnowagi.
Wi� destrukcyjno-hamuj�ca zwana niekiedy obiegiem "policyjnym" oparta jest, w
zasadzie r�wnie� na Regule Matki i Dziecka, ale na zale�no�ci-relacji, jaka
wyst�puje
pomi�dzy Dziadkiem i Wnukiem. Ta relacja jest uwa�ana za hamuj�c� czy wr�cz
niszcz�c�. Wyst�puje przy nadmiarze lub niedoborze jednego lub kilku element�w,
mi�dzy kt�rymi wyst�puje zwalczanie si� lub przeciwdzia�anie. Zwalczanie mo�e
niekiedy
przyj�� form� ataku, szczeg�lnie wtedy, gdy przeciwnik jest s�aby.
W wi�zi destrukcyjnej: Drzewo hamuje (rozsadza korzeniami) Ziemi�, Ziemia hamuje

(zasypuje) Wod�, Woda hamuje (gasi) Ogie�, Ogie� hamuje (topi) Metal, Metal hamuje
(tnie) Drzewo.
W wi�zi tej nadmiar destrukcji prowadzi do os�abienia pobudzonego elementu, np.
je�eli
ogie� dzia�a nadmiernie na metal, to ten s�abnie. Niedob�r wi�zi destrukcyjnej
prowadzi do
tego, �e element niehamowany przewa�a. Podobnie jest z energiami w naszym ciele.
Posiadamy energi� Yong-Chi, kt�ra �ywi i energi� Wei-Chi, kt�ra jest energi�
zewn�trzn� i
ochrania. Mamy obieg od�ywiaj�cy i ochraniaj�cy obieg kontrolny, kt�ry zabezpiecza
("policyjny"). Jakie to ma znaczenie, jaki jest tego sens? To proste: ka�dy
element, ka�da
przemiana, ka�dy narz�d ma dwa korzenie; �eby zachowa� zdrowie, oba korzenie musz�
by�
r�wne. Znaczy to, �e element Wody ma dostarcza� elementowi Drzewa tego, co on
potrzebuje: dostarcza� r�wnej ilo�ci i jako�ci Jin i Jang. Dla prawid�owego
przebiegu tego
wszystkiego element Ziemi musi sprawdza�, czy dobrze dzia�a element Wody. Je�eli
np.
element Wody staje si� zbyt gor�cy i zamiast dawa� elementowi Drzewa r�wnej jako�ci
i
ilo�ci Jin i Jang - podaje w nadmiarze Jang, wtedy, element Ziemi dla wyr�wnania
tej
sytuacji wytwarza wi�ksz� ilo�� i jako�� Jin. Ten wyprodukowany dla wyr�wnania
nadmiar
Jin ma dzia�anie hamuj�ce. Je�li si� zdarza, �e element Ognia jest zbyt ch�odny, to
element
Wody zaczyna produkowa� wi�ksz� ilo�� ognia, aby go wzmocni�. Taka sytuacja
zachodzi
tylko wtedy, kiedy istnieje zaburzenie; element Ziemi mo�e kontrolowa� Wod� tylko
wtedy, kiedy zosta�a zaburzona jej r�wnowaga, jej jako��. Ale dzieje si� to wtedy,
kiedy on
sam (element Ziemi) jest w odpowiedniej formie. Nie jest to dos�owne wzmacnianie
Ognia
- tylko hamowanie tego, co w nim nie jest w porz�dku. Oczywi�cie dzieje si� to
samoczynnie i zawsze element Drzewa pomaga swojemu dziecku - ale opr�cz tego jest
konieczna kontrola. Obieg kontrolny oznacza tylko tyle: kontroluje, nie od�ywia,
nie
wzmacnia - tylko hamuje pewien nadmiar. Kontroluje, czy od�ywianie, wzmacnianie,
przebiega prawid�owo; czy nie zdarzy�y si� jakie� nieprawid�owo�ci, czy nie
nast�pi�y
jakie� zaburzenia.

Rysunek.

Teorii Pi�ciu Element�w u�ywa si� w medycynie g��wnie do wyja�nienia zmian

chorobowych, etiologii i mechanizm�w choroby. Zgodnie z t� teori� wszystkie choroby

pochodz� z tych czterech warunk�w zale�no�ci.

Aby to wykorzysta� praktycznie, ka�demu elementowi przyporz�dkowano okre�lone
narz�dy Zang i Fu. W tym miejscu warto wspomnie�, �e popularne t�umaczenie "Pi��
Element�w" jest nieprawid�owe, poniewa� chi�ska nazwa Wu-Shing znaczy tyle, co pi��

ruch�w, pi�� porusze�, inaczej - pi�� przemian.

Tablica Vi

Mo�na zapyta�: jak to si� sta�o, �e Chi�czycy odkryli, i� np. w�troba i

p�cherzyk
��ciowy przynale�� do elementu Drzewa? Pozostaje to w �cis�ym zwi�zku z
rozpoznaniem na podstawie t�tna i porami roku. Badanie t�tna jest fundamentaln�
czynno�ci�
w tradycyjnej diagnostyce i chyba najtrudniejsz�. Wi�ksz� uwag� po�wi�cimy jej w
Tomie
IV. W tym miejscu warto tylko zaznaczy�, �e t�tno bada si� na przegubach lewej i
prawej
r�ki w pewnych szczeg�lnych punktach, kt�re wraz z odpowiedni� intensywno�ci�
ucisku odpowiadaj� �ci�le za okre�lony narz�d i s� uwa�ane za "t�tno" tego narz�du.
W Chinach jest pi�� p�r roku: zima, wiosna, lato, p�ne lato i jesie�.
Odpowiednio do
okre�lonej pory roku - t�tno okre�lonego narz�du jest mocne, tzn. dominuj�ce w
stosunku
do pozosta�ych. Na przyk�ad wiosn� dominuje silnie t�tno w�troby. Kiedy nastaje
lato,
mo�na stwierdzi�, �e t�tno serca przewa�a pod wzgl�dem si�y nad pozosta�ymi i jest
to
poprawny stan odpowiadaj�cy tej porze roku. Odpowiednio do pory roku energia Chi
przemieszcza si� po kolei poprzez Pi�� Element�w. Dotyka okre�lonej grupy narz�d�w.

Odpowiednio do tego powinno by� dobrane po�ywienie. Powinno ono s�u�y�

wzmacnianiu, do�ywianiu tego narz�du; powinno by� dobrane odpowiednio do elementu,
do kt�rego przynale�y dany narz�d w okre�lonej porze roku.
Kiedy t�tno nie wyra�a sob� w spos�b wystarczaj�cy pory roku, w kt�rej jest
aktualnie
poddawany badaniu pacjent - oznacza to chorob�. Je�eli po�ywienie spo�ywane w danym

okresie roku nie wyra�a sob� si� panuj�cych w tej porze roku, to tak�e przyczynia
si� do
choroby. Je�eli jest wiosna, a my od�ywiamy si� tak jak jesieni�, nie przynosi to
po�ytku.
Jest bardzo wa�ne, aby od�ywia� si� zgodnie z por� roku, w zgodzie z rytmem
przyrody i
�y� tak, jak ten rytm nakazuje.
Powi�zania pomi�dzy przemianami, a poszczeg�lnymi narz�dami przedstawiaj� si�
nast�puj�co:
1) dla przemiany Drzewa - odpowiednie s�: w�troba i woreczek ��ciowy
2) dla przemiany Ognia - odpowiednie s� cztery grupy narz�d�w: serce, jelito
cienkie,potr�jny ogrzewacz, osierdzie (kr��enie-"seks")
3) dla przemiany Ziemi - �o��dek i �ledziona z trzustk�
4) dla przemiany Metalu - p�uca i jelito grube
5) dla przemiany Wody - nerki i p�cherz moczowy
Zasada Pi�ciu Element�w przejawia si� te� w kolejnych stadiach transmutacji
energii.
Stanami tymi s�:
1. Ruch ekspansywny ku g�rze - stan lotny - element Drzewa
2. Aktywna ekspansja - stan plazmatyczny - element Ognia
3. Proces kondensacji - stan p�sta�y - element Ziemi
4. Proces zestalenia - stan sta�y - element Metalu
5. Proces topnienia i rozp�ywania - stan p�ynny - element Wody
Stan najwy�szej ekspansji energii, silnego ruchu, stan plazmatyczny
odpowiadaj�cy
elementowi Ognia jest to jednocze�nie najsilniejszy stan Jin. Etap ca�kowitego
zestalenia
odpowiadaj�cy elementowi Metalu jest stanem bliskim stanowi najwy�szej kontrakcji
Jang.

Rysunek 3

Kolejne stadia przemian energetycznych odzwierciedlaj� po��czenia mi�dzy

kolejnymi
meridianami i narz�dami. Wi��� si� r�wnie� ze zmianami zale�nymi od p�r roku,
miesi�cznego cyklu lunarnego i dobowych zmian energetycznych. Warunkuj� one
kondycj�
psychiczn�, a tak�e efekty post�powania dietetycznego. W celu lepszego zrozumienia
poszczeg�lnych element�w, ich specyficznych w�a�ciwo�ci, a tak�e sprawowanych
funkcji
kontrolnych nad poszczeg�lnymi cz�ciami cia�a, opiszemy ka�dy z nich.
Zaczniemy od elementu Drzewa. Pora roku, kt�ra nale�y do Drzewa, to wiosna, a
kierunek - wsch�d. W tradycji chi�skiej jest pi�� kierunk�w: te cztery, kt�re znamy
i
pi�ty, to ten, gdzie si� znajdujemy - centrum. Rodzaj pogody, klimatu jaki jest
zwi�zany z
t� por� roku, to wiatr. Ludziom, kt�rzy maj� s�ab� w�trob�, warto zaleci�, aby
uwa�ali na
wschodni wiatr, poniewa� wp�ywa intensywnie na s�ab� w�trob�. Ka�dy kierunek wiatru

ma wp�yw na pewien narz�d. Po�udniowy wiatr ma wp�yw na serce, p�nocny na nerki. Na

pocz�tku ka�dego roku Chi�czycy przeprowadzaj� badania, jak b�dzie wygl�da�

przysz�y
rok. Jakie wiatry b�d� mia�y przewag�, jaki b�dzie klimat - i jaka choroba b�dzie w

zwi�zku z tym szczeg�lnie uci��liwa. Smak zwi�zany z elementem Drzewa - to smak

kwa�ny. Wszelkie po�ywienie, kt�re ma kwa�ny odczyn, zwi�zane jest z w�trob� i
p�cherzykiem ��ciowym, tzn. ma na nie wp�yw. Bardzo cz�sto si� zdarza, �e kobiety w

ci��y odczuwaj� potrzeb� kwa�nego po�ywienia. Dzieje si� tak dlatego, �e w�troba
jest
przegrzana i nale�y j� w ten spos�b ozi�bi�. Z kwa�nym po�ywieniem nale�y by�
jednak
bardzo ostro�nym, poniewa� ma efekt skurczowy. Ludzie, kt�rzy maj� k�opoty z
kr��eniem
(to znaczy maj� zast�j krwi), powinni zwraca� na to szczeg�ln� uwag� i unika� tego
rodzaju
po�ywienia, gdy� spowoduje ono zwi�kszenie ich dolegliwo�ci.
 Kolor jasnoniebieski z zielonkawym odcieniem dobrze dzia�a na w�trob�. Kamie�
turkus, o takim w�a�nie odcieniu, wp�ywa uspokajaj�co na umys�. Jest to kamie�,
kt�ry
mo�e zaabsorbowa�, wch�on�� w siebie i zatrzyma� bardzo du�o energii Chi. Mo�e by�
u�ywany do cel�w terapeutycznych. Gdy mowa o kamieniach warto wspomnie� o pewnej
starej chi�skiej zale�no�ci. Je�eli kamie� jest wyszlifowany, wypolerowany - to ma
dzia�anie ochronne, obronne (chroni przed wp�ywami zewn�trznymi), natomiast je�eli
jest
nieoszlifowany, ma naturalny wygl�d - to dzia�a leczniczo na nasze wn�trze.
Kolory jasnozielony i ciemnozielony przynale�� do elementu Drzewa. Cz�sto zdarza
si�,
�e ludzie maj�cy k�opoty z w�trob�, kt�ra jest przegrzana, maj� w domu bardzo du�o
zielonych ro�lin, poniewa� w takim otoczeniu czuj� si� dobrze. W ich ubraniu mo�e
przewa�a� kolor zielony, mog� reagowa� �ywiej na kolor zielony itd. Czy znaczy to,
�e
mo�emy leczy� ludzi kolorami, a chromoterapia by�a znana Medycynie Chi�skiej?
Oczywi�cie kolory s� niezwykle przydatne w terapii, ale nie kolory syntetyczne,
chemiczne,
tylko kolory naturalne, biologiczne.
Zapach te� mo�e by� kwa�ny. Prowadz�c diagnoz� czy terapi� nale�y r�wnie�
korzysta�
z zapachu, pos�ugiwa� si� w�chem. Nale�y u�ywa� do diagnozy wszystkiego i robi�
wszystko: s�ucha�, ogl�da�, dotyka�, w�cha� i smakowa�. B�d�c w szpitalu pierwsze,
na co
zwracamy uwag�, to specyficzny zapach. Je�eli jeste�my wystarczaj�co wyczuleni, to
szybko zauwa�ymy, �e zmienia si� on w zale�no�ci od chor�b i lek�w, kt�re za�ywaj�
pacjenci. Je�li kto� bierze bardzo silne lekarstwa, to osoby przebywaj�ce razem z
nim
r�wnie� wch�aniaj� ten lek poprzez oddychanie i w�ch. W taki w�a�nie spos�b
wdychamy
�rodki chemiczne nie b�d�c tego �wiadomi.
W�troba kontroluje oczy. Ka�dy narz�d, ka�dy organ ma meridian, kt�ry posiada
zako�czenie w oczach. Dlatego mo�emy przeprowadza� diagnozy na podstawie badania
oczu, czyli stosowa� irydodiagnostyk�. Ale jeden narz�d ma tutaj szczeg�lne
znaczenie:
w�troba, kt�ra kontroluje ca�e oczy. W tej kontroli r�wnie� p�cherzyk ��ciowy
spe�nia
pewn� rol� - ale w�troba jest dominuj�ca. Cz�sto zdarza si�, �e ludzie maj�cy
k�opoty ze
wzrokiem maj� chory p�cherzyk ��ciowy lub w�trob�. Je�eli w�troba jest zbyt gor�ca,
to
oczy s� zbyt suche, nie zwil�one - st�d tylko krok do zapalenia spoj�wek. Mog�
pojawi�
si� te� inne dolegliwo�ci oczu: podw�jne widzenie, rozmazane plamki, drgaj�ce
punkciki.
Wszystkie te symptomy zaczynaj� si� od w�troby. Oczywi�cie medycyna konwencjonalna
zaleci jakie� krople na oczy, ale przyczyn� jest w�troba. Dop�ki nie zostanie
wyleczona,
schorzenia oczu b�d� wraca�y. Tak samo, gdy pojawia si� b�l g�owy "od oczu" czy
nawet
katarakta - przyczyn� te� jest w�troba.
�r�d�o alergicznych, wiosennych chor�b oczu le�y r�wnie� w w�trobie - i wskazuje
na
niedoczynno�� w�troby. A dzieje si� to w�a�nie na wiosn�, a nie na przyk�ad w
lecie,
poniewa� dotyczy to w�troby. I w�trob� nale�y leczy�.
W�troba kontroluje tak�e inne cz�ci cia�a, np. mi�nie i �ci�gna (os�onk�
mielinow� -
jej brak powoduje wg Medycyny Chi�skiej stwardnienie rozsiane). Je�eli w�troba jest
na
przyk�ad bardzo Jin, powstaj� silne skurcze mi�ni, a nawet epilepsja. Podczas snu,
pomi�dzy
godzin� pierwsz� a trzeci� w nocy mog� wyst�powa� skurcze w �ydkach. Kiedy pojawia
si�
zapalenie w�troby, to prawie zawsze towarzyszy mu zapalenie �ci�gien.
W�troba kontroluje tak�e paznokcie. Je�li �ami� si� paznokcie, to znaczy, �e
krew nie
jest w porz�dku, �e w�troba nie ma odpowiedniej ilo�ci krwi, a krew nie jest
odpowiedniej
jako�ci. Je�eli paznokcie si� rozdzielaj�, oznacza to, �e w�troba nie ma
odpowiedniej ilo�ci
Jin. Kiedy wyst�puj� rysy wzd�u� paznokcia, to znak, �e spo�ywa si� du�o soli i �e
s�
k�opoty z trawieniem.
W�troba kontroluje wewn�trzne p�yny, do kt�rych nale�� tak�e �zy. Je�eli w�troba
nie
jest w porz�dku, to r�wnie� stan emocjonalny cz�owieka nie jest w porz�dku.
Cz�owiek taki
jest p�aczliwy. Chi�czycy m�wi�, �e w�troba jest miejscem duszy i emocji. Ka�da
emocja
zwi�zana jest z w�trob�. Wszystkie emocje przechodz� do w�troby, a p�niej do
�o��dka.
Ludzie maj�cy k�opoty z w�trob� reaguj� bardzo emocjonalnie. Typow� emocj� zwi�zan�
z
w�trob� jest gniew. Nale�y uwa�a�, aby si� za bardzo nie z�o�ci�, poniewa� wszystko
to idzie
do w�troby i odbija si� na ca�ym elemencie przez ni� kontrolowanym.
Drzewo rodzi Ogie� - przejd�my zatem do elementu Ognia.
Kamieniem elementu Ognia jest koral, kierunek to po�udnie, pora roku - lato,
wp�yw
zewn�trzny - gor�co, a smak - gorzki. Kolor elementu Ognia, to kolor czerwony, a
zapach -
to zapach spalenizny. Koral mo�e spowodowa� r�ne zapalenia, ale jest dobry dla
ludzi
maj�cych niskie ci�nienie krwi, poniewa� energia korala przedostaje si� do cia�a,
do krwi i
zwi�ksza ci�nienie. Organem zwi�zanym z elementem ognia jest serce. Kontroluje ono
j�zyk. Kiedy kto� ma dolegliwo�� serca typu Jin, to wtedy m�wi bez przerwy
(os�abione
Jin). Kiedy popatrzymy na kolor j�zyka, to mo�emy z niego wywnioskowa� o stanie
serca;
szczeg�lnie czubek j�zyka m�wi o tym, czy serce jest w porz�dku, czy nie - a serce
jest
siedzib� umys�u. Je�eli zobaczymy, �e koniec j�zyka jest jasnoczerwony, a�
�wiec�cy, to
oznacza, �e w sercu jest bardzo du�o Ognia i umys� jest bardzo niestabilny. Z
elementem
Ognia zwi�zane s� wewn�trzne p�yny Djin-Je, a nale�y do nich mi�dzy innymi pot.
Emocje
zwi�zane z elementem Ognia to rado�� i �miech. Mo�e zdarza� si� tak, �e ci, kt�rzy
maj�
du�o Ognia w sercu, w krwiobiegu, cz�sto si� �miej�. Element Ognia jest niezwykle
wa�ny
i po�wi�cimy mu jeszcze sporo miejsca w dalszej cz�ci pracy.
W Ogniu powstaje element Ziemi. Kierunek - �rodek (centrum), pora roku - p�ne
lato,
wp�ywy zewn�trzne - wilgo�, smak - s�odki. Element Ziemi ma za zadanie bycie w
�rodku,
pozostawanie w �rodku i doprowadzanie do r�wnowagi. Tak wi�c, je�eli jeste�my
niezr�wnowa�eni emocjonalnie i chcemy wr�ci� do r�wnowagi, to aby zrobi� to szybko
-
jemy s�odycze. Dzieje si� tak dlatego, �e smak s�odki najpierw doprowadza do
r�wnowagi
wszystkie procesy - a poza tym zwalnia je. Smak s�odki konserwuje - zachowuje
ustalony
porz�dek. Element Ziemi jest zwi�zany z si�� ci�ko�ci, �ci�ga w d�. Je�eli w diecie

przewag� stanowi� ziemniaki (kt�re nale�� do elementu Ziemi), to naprawd� trudno

jest
my�le�, szczeg�lnie my�lenie abstrakcyjne sprawia trudno�ci. Dobrze jest dawa� je
ludziom, kt�rzy skacz� z "chmury na chmur�", kt�rzy nie stoj� dobrze na ziemi -
zyskuj�
wtedy jak�� wag�, ci�ar. Pierwszy kolor, kt�ry zwi�zany jest z elementem Ziemi, to
kolor
��ty. Oznacza to, �e odrobina ��ci w waszej sk�rze jest bardzo wa�na. R�wnie� kolor

z�oty i z�oto samo w sobie nale�y do elementu Ziemi. Ziemia jest elementem
centralnym, a
kolor z�oty pasuje do wszystkiego - mo�na u�ywa� z�ota np. do oprawy kamieni
wszelkiego
rodzaju.
Kamieniem dla elementu Ziemi jest bursztyn, kt�ry potrafi absorbowa� bardzo du�o

energii Chi, przechowywa� j�, a potem oddawa�. Zapachy przy zr�wnowa�onym elemencie

Ziemi s� bardzo przyjemne, to znaczy cia�o ma przyjemny naturalny zapach. Mo�na

zauwa�y�, �e zdrowe ma�e dzieci maj� przyjemny, zr�wnowa�ony zapach. Tak samo jest
z
lud�mi �wi�tymi - roztaczaj� wok� siebie przyjemny zapach kadzid�a czy r�, poniewa�
s�
oni zr�wnowa�eni w Centrum.
Element Ziemi kontroluje �ledzion�, a ta jest zwi�zana z ustami. Patrz�c na usta
mo�na
odgadn��, jaki jest stan �ledziony, trzustki i �o��dka. R�wnie� kolor ust wskazuje
na stan
�ledziony. Ca�uj�c si� du�o -pobudza si� �ledzion�. Je�eli usta s� zbyt czerwone,
to
�ledziona jest za gor�ca, je�li s� bia�e, to zbyt ch�odna. �ledziona kontroluje to,
co jest
pomi�dzy sk�r� a mi�niami, czyli tkank� podsk�rn�. Je�eli kobiety maj� dolegliwo��
o
nazwie cellulitis (nier�wnomierne rozrastanie si� kom�rek tkanki t�uszczowej pod
sk�r�), to
jest to w�a�nie zwi�zane ze �ledzion�. Je�eli �ledziona jest w porz�dku, to nie
mamy
k�opot�w z odczuwaniem smak�w we w�a�ciwy spos�b. S� osoby, kt�re na pewne smaki
nie reaguj� wcale, inne z kolei odbieraj� bardzo intensywnie. Kiedy �ledziona jest
w
dobrym stanie, to wtedy odczuwa si� wszystkie smaki jednakowo. Nie ma r�wnie�
k�opot�w z wydzielaniem �liny. Gdy pojawiaj� si� dolegliwo�ci �ledziony typu Jin -
jest
zbyt ma�o �liny, gdy Jang - zbyt du�o �liny.
Emocje zwi�zane z elementem Ziemi to melancholia, smutek (fiksacje, obsesje),
powstawanie wci�� tych samych my�li. Jak gdyby ten sam film by� wy�wietlany na
ekranie
wyobra�ni. Ludzie, kt�rzy maj� chor� �ledzion�, id� spa� i ca�y czas my�l� - budz�
si� i
znowu my�l�. W k�ko to samo. A czasem w og�le nie mog� zasn�� - bo ca�y czas my�l�.

Za du�o my�lenia wyczerpuje energi� �ledziony. Dzieje si� tak, kiedy �ledziona jest
zbyt
ch�odna - kiedy si� nie stoi mocno na ziemi. Jest to dosy� powa�na sprawa, gdy� ma
�cis�y
zwi�zek z rozwojem duchowym, modlitw�, medytacj�. Kiedy si� medytuje, a �ledziona
jest
niezr�wnowa�ona, to wyst�puj� trudno�ci ze skoncentrowaniem si� na jednym
przedmiocie,
na jednej my�li. Element Ziemi to ci��enie, koncentracja, skupienie, ze�rodkowanie.
Ludziom,
kt�rzy od�ywiaj� si� w�a�ciwie, jest du�o �atwiej medytowa�. Je�eli przed medytacj�
je si�
niew�a�ciwe po�ywienie i pije niew�a�ciwe p�yny, to b�d� trudno�ci ze
skoncentrowaniem si�.
Nie ma po co siada� do medytacji. Ale dotyczy to nie tylko medytacji; tak�e
codziennej
aktywno�ci. �ledziona zr�wnowa�ona oznacza, �e wszystko robimy we w�a�ciwy spos�b,
�e
posiadamy Centrum. Gdy tak nie jest, wtedy nasze post�powanie jest ma�o stanowcze,
niezdecydowane. Robimy jedno, a my�limy o drugim. Jeste�my ca�y czas rozproszeni.
Je�eli
posiada si� siln� �ledzion�, to w efekcie posiada si� bardzo du�o energii.
Rozproszenie,
uporczywe jednostajne my�li - to utrata energii.
W Ziemi powstaje element Metalu. Zapach g��boko przenikaj�cy, bardzo
nieprzyjemny.
Kolor - bia�y, srebrny (podobny do zwierciad�a). Kierunek - zach�d; pora roku -
jesie�; smak -
ostry; zewn�trzne wp�ywy - susza.
W medycynie ajurwedyjskiej uwa�a si�, �e ostry smak nale�y do elementu Ognia -
ale w
Medycynie Chi�skiej m�wi si�, �e do Metalu.
Z elementem Metalu zwi�zane s� p�uca. P�uca kontroluj� nos, szczeg�lnie nozdrza
-
je�eli nozdrza s� du�e, to znak, �e p�uca s� silne (oczywi�cie do pewnych granic).
P�uca
kontroluj� sk�r� i w�osy na ciele. Je�eli np. wyst�puje choroba p�uc typu Jin -
wtedy sk�ra jest
mocno wysuszona (r�wnie� p�cherzyk ��ciowy mo�e spowodowa� wysuszenie sk�ry,
chocia� wysuszona sk�ra niekoniecznie musi oznacza�, �e chory jest p�cherzyk
��ciowy).
Bardzo dobrym lekarstwem na wysuszon� sk�r� jest olej z oliwek. Najlepiej
rozsmarowa� go na
d�oniach, a potem dopiero smarowa� np. twarz (to dodaje energii). Wed�ug Medycyny
Chi�skiej nie nale�y na such� sk�r� stosowa� �adnych krem�w. Im wi�cej b�dziemy ich

u�ywa�, tym sk�ra b�dzie bardziej sucha. Najlepszy jest olej z oliwek, poniewa�
zawiera
du�o Chi. Przy chorobach sk�ry nie nale�y pi� kawy, poniewa� element Ognia roztapia

Metal, przez co sk�ra ulega jeszcze wi�kszemu wysuszeniu. Ludzie pij�cy du�o kawy i

pal�cy papierosy maj� najcz�ciej such� sk�r�. Trzeba wi�c zmniejszy� ilo�� elementu
Ognia i
u�ywa� oleju z oliwek.
Mia�o by� o p�ucach, a rozpatrujemy sk�r�. Nie ma tutaj �adnej pomy�ki. Sk�ra
jest
uwa�ana za trzecie p�uco. To co uzewn�trznia si� na sk�rze, ma �cis�e powi�zanie z
p�ucami.
To jak traktujemy sk�r� b�dzie wp�ywa�o na stan naszych p�uc.
�luz jest wewn�trznym p�ynem Djin-Ye, kt�ry kontroluje Metal. A emocja zwi�zana
z
elementem Metalu - to smutek. Problemy z jelitem grubym wywo�uj� smutek - i
odwrotnie.
Jelito grube jest narz�dem Fu zwi�zanym te� z elementem Metalu. R�wnie� ludzie
chorzy
na gru�lic� s� smutni, nawet gdy nie wiedz� o swojej chorobie.
Od tego elementu zale�ne jest w�a�ciwe dzia�anie. W�a�ciwe, tzn. takie, kt�re
bierze
pod uwag� wszystkie aspekty zagadnienia. Chi�czycy m�wi�, �e aby by� sprawiedliwym
s�dzi�, trzeba mie� du�o elementu Metalu. Z Metalem zwi�zane jest r�wnie�
wsp�czucie,
ale rozumiane nieco inaczej ni� u nas. Jest w nim mniej "lito�ci". Oznacza to, �e
robimy to,
co powinni�my robi� - po to, by chroni� innych, nawet gdy jest to rani�ce dla nich.

Niedobrze jest by� s�dzi�, gdy si� posiada za du�o elementu Drzewa; poniewa� ��czy
si�
to z natur� bardzo emocjonaln�. Element Metalu daje du�o przejrzysto�ci umys�u,
obiektywizmu, sprawiedliwo�ci - odbija jak lustro; jest zwi�zany tak�e z
przestrzeni�, z
pustk�.
Metal zatrzymuje element Wody. Kierunek - p�noc. Pora roku - zima. Kolor -
czarny lub
ciemnoniebieski. Zewn�trzne wp�ywy to ch��d. Zapach elementu Wody jest bardzo
nieprzyjemny, trupi. Smak - s�ony. Oznacza to np., �e s�ony smak wzmacnia nerki,
gdy�
ka�dy narz�d potrzebuje odpowiadaj�cego mu smaku w celu wzmocnienia. Nerki
kontroluj� uszy, a uszy s� odzwierciedleniem stanu nerek. Tak wi�c zdolno�� naszego

s�yszenia zwi�zana jest jakby ze stanem (stopniem) energetycznym nerek. Starsi

ludzie po
osiemdziesi�tce przestaj� dobrze s�ysze�, gdy� posiadaj� coraz mniej energii Chi w
nerkach;
zmniejszenie energii Chi w nerkach powoduje os�abienie s�uchu. Aby poprawi� s�uch
nale�a�oby wzmocni� nerki.
Nerki kontroluj� r�wnie� ko�ci. Silne nerki, to silne ko�ci, a tak�e z�by, m�zg
i szpik,
w�osy na g�owie. Je�eli w�osy si� rozdwajaj�, to znaczy, �e s� problemy z jajnikami
lub
j�drami. Najgorsze, co mo�na robi� ze swoimi w�osami, to traktowa� je �rodkami
chemicznymi, np. trwa�a ondulacja. Je�eli co� takiego robi� kobiety podczas ci��y,
to
istnieje prawdopodobie�stwo poronienia po ok. trzech miesi�cach (Regu�a 90 Dni).
Wszystko
co robimy z naszym cia�em na powierzchni, odbija si� we wn�trzu, i odwrotnie. Wiele

kobiet ma k�opoty z menstruacj� przez to, �e codziennie myj� w�osy. Szczeg�lnie

wa�ne jest,
aby nie my� w�os�w w�a�nie w okresie menstruacji. Przy w�a�ciwym post�powaniu
menstruacja b�dzie trwa� kr�cej - nie b�dzie z ni� problemu. Dzieje si� tak
dlatego, �e
podczas menstruacji nerki trac� du�o energii Chi, i niedobrze jest mie� wtedy zbyt
wiele
kontaktu z elementem Wody. Nie oznacza to, by si� w og�le nie my�, ale �eby unika�
mycia
i, ...
Nast�pne zalecenie dla Pa� - nie wyrywa� sobie w�os�w z brwi. Je�eli ma si�
g�ste
brwi oznacza to, �e ma si� du�o energii Tsing i du�o tej energii jest nagromadzone
w Tan-
Tian. Wygl�d brwi jest bardzo wa�ny, bo ich stan wskazuje na to, jak mo�emy
pokonywa�
przeszkody. (Ludzie, kt�rzy s� powa�nie chorzy np. na raka, cz�sto trac� w�osy z
brwi).
Oznacza to, �e kobiety, kt�re wyrywaj� sobie w�osy z brwi, mog� po trzech
miesi�cach
mie� k�opoty z elementem Metalu - k�opoty z nerkami, jajnikami, bia�e up�awy. Tak
wi�c
nale�y we w�a�ciwy spos�b odnosi� si� do swoich brwi - najlepiej jest �lini� je
w�asn�
�lin�. Znam kilka os�b, kt�re nie mia�y w og�le brwi, ale dzi�ki w�a�ciwemu
od�ywianiu i
�linieniu, brwi odros�y im po trzech latach, poniewa� �lina - nazywana w Medycynie
Chi�skiej "z�otym eliksirem" - ma bardzo silne dzia�anie energetyczne.
Analiza stanu brwi jest elementem diagnostyki wizualnej, np. w�osy w �rodku
mi�dzy
brwiami oznaczaj�, �e matka mi�dzy czwartym a pi�tym miesi�cem ci��y spo�ywa�a zbyt

du�o bia�ka zwierz�cego. Oznacza to r�wnie�, �e w�troba jest troch� os�abiona.

Z elementem Wody zwi�zany jest czarny kamie� - onyks. Wewn�trzny p�yn zwi�zany
z nerkami to mocz, a emocja - to strach. Z nerkami jest tak�e zwi�zana silna wola.
Kiedy
ma si� silne nerki - ma si� siln� wol�. Ma si� odwag� powiedzie�: mam do�� tej
sytuacji, chc�
j� zmieni�. Wsp�czesna psychologia powie, �e cz�owiek jest mocno asertywny.
Z elementami zwi�zane jest bardzo g��bokie znaczenie filozoficzne. Nie nale�y
traktowa� ich nigdy dos�ownie, typowo fizykalnie; chocia� ich nazwy nie s� zupe�nie

przypadkowe. Kierunek i pocz�tek przemian, kierunek i pocz�tek prowadzonej diagnozy

i
terapii te� ma podstawy filozoficzne. Jest to uzale�nione od tego, z jakiego punktu

widzenia patrzymy na te elementy: czy z ziemskiego punktu widzenia czy Niebios.

Je�li
patrzymy z punktu widzenia Ziemi, to cykl przemian Pi�ciu Element�w zaczyna si� od
Ziemi - je�li z punktu duchowego (Niebios), to od Metalu (od pustki). Dla potrzeb
medycyny,
diagnostyki, zaczynamy z ziemskiego punktu widzenia - zaczynamy od Ziemi; elementu,

kt�ry przejawia si� na wiele r�nych sposob�w w innych elementach.

Pierwiastek duchowy, filozoficzny, przejawia si� w ka�dym Elemencie i w ka�dym
materialnym i niematerialnym odbiciu tego elementu. Z tego punktu widzenia Metal ma

szczeg�lne znaczenia.
Normalnie jest tak, �e metale i r�ne minera�y powstaj� w wyniku oddzia�ywa�
wysokich ci�nie� i temperatur w trakcie proces�w g�rotw�rczych trwaj�cych tysi�ce
lat. W
szczeg�lnie ekstremalnych warunkach powstaj� kryszta�y, kt�re maj� wyj�tkowe
znaczenie
w filozofii Medycyny Chi�skiej. Kryszta� jest przejawem przejrzysto�ci, ostro�ci
umys�u -
poniewa� kiedy �wiat�o przechodzi przez kryszta� zostaje rozszczepione, pojawiaj�
si�
wszystkie kolory. Gdy umys� jest czysty, ostry, potrafi dostrzec wszystkie odcienie
analizowanego problemu. Tak wi�c z duchowego punktu widzenia Metal jest punktem
wyj�ciowym - od niego zaczyna si� wszystko. Wszystkie kolory powstaj� dzi�ki
kryszta�owi, dzi�ki metalowi. R�wnie� diament, wszystkie kamienie szlachetne i p�
szlachetne traktowane s� jak kryszta� - zwi�zane s� z elementem Metalu. Nosz�c
takie
kamienie - czy te� medytuj�c z nimi - wzmacnia si� cechy charakteru ducha im
odpowiadaj�ce (wystarczy je sobie wyobrazi�).
Czasami zdarza si�, �e ludzie trzymaj�c czerwony kamie�, np. koral, czuj� jak
Chi
przenika do ich cia�a, do krwi. Czuj� energi� wydobywaj�c� si� z tego kamienia.
Turkus
uspokaja umys�, a bursztyn absorbuje nadmiar agresji i z�o�ci.
Medytowanie z kryszta�em daje nam te� poczucie przestrzeni, otwarto�ci, swobody
i
wolno�ci.
W chi�skiej filozofii m�wi si�: pozostawaj tak d�ugo, jak mo�esz, w elemencie
Ognia,
poniewa� z elementem Ognia zwi�zana jest nauka, uczenie si� i zdobywanie wiedzy.
Je�eli
przechodzisz do elementu Ziemi oznacza to �e: nauczy�e� si� ju� wystarczaj�co du�o
i teraz
ju� wiesz. Jest to bardzo niebezpieczne podej�cie do �ycia.
Zwr��my uwag� na fakt, �e wszyscy starsi ludzie, kt�rych znamy - a kt�rzy s�
zadowoleni z �ycia, prze�ywaj� je z satysfakcj� - zawsze wykazywali du�e
zainteresowanie
poznawaniem, uczeniem si� i byli z tego zadowoleni. Poza tym czuj� si� bardzo m�odo
i
ci�gle wykazuj� zainteresowanie wieloma sprawami. Bywa te� odwrotnie. Mo�na spotka�

ludzi m�odych, kt�rzy fizycznie s� m�odzi, ale zachowuj� si� jakby byli w jesieni
swojego
�ycia.
Je�eli utrzymuje si� wewn�trzny Ogie�, a mie�ci si� on w nerkach - to cz�owiek
ca�y
czas zachowuje zainteresowanie �yciem, r�nymi sprawami, ca�y czas jest wszystkim
zainteresowany.
Starsi ludzie (80-90 lat), kt�rych spotka�em w Chinach, kt�rzy dobrze wygl�dali,
byli
silni, mieli promieniuj�cy wzrok, prost� sylwetk� - du�o pracowali, ci�gle czym�
si�
zajmowali, byli niezwykle aktywni. Ci�gle mieli ma�o czasu. W takiej sytuacji
trudno jest
umrze� - bo stale jeszcze jest co� do zrobienia i do dawania. To jest po prostu
zainteresowanie �yciem, jak u dziecka ci�g�e uczenie si�, poznawanie, tworzenie.
Chi�czycy uwa�ali, �e �ycie sk�ada si� z kilku wieloletnich przebieg�w. Dla
kobiet s� to
przebiegi 7-letnie, dla m�czyzn 8-letnie. Koniec ka�dego cyklu, zwi�zany jest z
r�nymi
sytuacjami progowymi. Koniec pierwszego cyklu, to wyj�cie z okresu wczesnego
dzieci�stwa i pierwsze kontakty z uporz�dkowan� wiedz�. Koniec drugiego - to
osi�gni�cie
dojrza�o�ci fizycznej, trzeciego - psychicznej - emocjonalnej. Czterokrotne
pomno�enie
takiego cyklu daje w przypadku kobiet - 28 lat, a w przypadku m�czyzn 32 lata, co
odpowiada maksymalnemu poziomowi energii Chi w organizmie. Po przej�ciu tego okresu

nast�puje spadek wydolno�ci organizmu. Jest to niezwykle wa�ne nie tylko w

osi�ganiu
wynik�w sportowych i planowaniu obci��e� treningowych (po przekroczeniu 32 roku
bardzo trudno jest o medal), ale przede wszystkim w codziennym �yciu.
Siedem cykli u kobiety, to okres przekwitania, u m�czyzny b�dzie to 8x8. Chocia�

jest to prawid�owo�ci�, zdarzaj� si� osoby z bardzo mocn� energi� nerek - kobiety
zdolne
do rodzenia dzieci do 58 lat i m�czy�ni, kt�rzy w wieku 80-90 lat s� zdolni do
pocz�cia
nowego �ycia. Lekarz diagnozuj�c pacjenta powinien wzi�� pod uwag� cykliczno�� i
pewne
zamkni�te okresy "rozwojowe". Te zwi�zki liczbowe powinny by� znane po to, aby
zrozumie�
r�nego rodzaju napi�cia zdarzaj�ce si� mi�dzy partnerami. Gdy kobieta osi�gnie wiek

7x7, to konsekwencj� tego b�dzie mniejsze zapotrzebowanie na kontakty p�ciowe w

zwi�zku
z utrat� zdolno�ci do rodzenia dzieci. Kobieta przestaje pozostawa� fizycznie w
elemencie
Ziemi i wchodzi w element Metalu - otwiera si� na sprawy duchowe. Ko�czy si� jak
gdyby etap mocnej wi�zi z materi�, z Ziemi�. Podobna sytuacja dotyczy m�czyzn, ale
znacznie p�niej, bo dopiero po zamkni�ciu o�miu cykli o�mioletnich. R�nica w
d�ugo�ci
tych etap�w i r�l �yciowych z nim zwi�zanych mo�e doprowadzi� do nieprzyjemnych
napi��. Zmiana nios�ca ze sob� koniec takiego okr�g�ego cyklu poprzedzona jest
intensyw-
no�ci� cech charakterystycznych dla cyklu poprzedniego. Jest to zgodne z Xi zasad�
Wzgl�dno�ci, kiedy to Jin powstaje wtedy gdy Jang osi�gnie swoje maksimum, i
odwrotnie
- powstanie Jang poprzedza maksimum Jin.
W okresach poprzedzaj�cych tak� zmian� mo�emy zaobserwowa� wzrost
zainteresowania
i intensywno�ci �ycia seksualnego - zwi�zki z innymi partnerami, cz�sto du�o
m�odszymi
(gdzie� z trzeciego, czwartego cyklu), manifestowanie swoich potrzeb w tej sferze,
czy
nawet sk�onno�� do r�nych dewiacji. Nie jest to oczywi�cie sztywna regu�a, ale
pewien
og�lny teoretyczny schemat, kt�rego praktyczna, indywidualna realizacja jest
uzale�niona
od rozwijanych w kolejnych cyklach sfer emocjonalnych, energetycznych i duchowych;
od
umys�owego pozostawania w elemencie Ognia.
Element Ognia jest symbolem inspiracji. Jest to nieobce tradycji
chrze�cija�skiej -
uczniowie Chrystusa po jego �mierci zostali zainspirowani przez p�omienie Ognia -
zes�anie Ducha �wi�tego. To co jest wg tej tradycji mi�dzy innymi przekazywane, to
r�wnie� to, �e Ogie� jest czynnikiem inspiruj�cym, daje inspiracj�.
W dziejach r�nych religii pojawiali si� zawsze mistycy, kt�rzy byli czynnikiem
tw�rczym, o�ywczym. Jest wielka r�nica mi�dzy mistykami, a tymi, kt�rzy �yj� w
pewnych grupach, zespo�ach, klasztorach. Trwaj� w kanonach, regu�ach, zasadach i
obrz�dkowo�ci. Mistyk jest szalony, nie ma �adnych ogranicze�, regu�, struktur. On
nie
chce wierzy� - chce do�wiadcza�. Jest to taka szalona postawa, kiedy chce si�
wiedzie�
wszystko, gdy chce si� pozby� wszelkich ogranicze� i gdy nie ma rzeczy
niemo�liwych.
Je�eli przyjrzymy si� tradycjom, to cz�sto widzimy, �e mistycy zachowywali si� w
spos�b
szalony. Ca�y czas p�on�li Ogniem wiary, mi�o�ci. Czynili wszystko, by zniszczy�
skostnia�e
wzorce - poniewa� wszystkie ustalone, utrwalone wzorce nale�� do elementu Ziemi, s�

zwi�zane z si�� ci��enia i nale�y w�a�nie to prze�ama�.

Podobnie w historii nauki, techniki, w wielu dyscyplinach wiedzy i umiej�tno�ci,

genialne odkrycia pchaj�ce ludzko�� do przodu by�y dzie�em "szale�c�w". Nie chcieli

przyjmowa� do wiadomo�ci, �e co� jest niemo�liwe, �e si� nie da. W ogniu swojej
nami�tno�ci i pasji topili skostnia�e wzorce i ograniczenia, i szli dalej. Mo�na by
to
rozszerzy�. . . i id� dalej, a za nimi powoli, dostojnie z pewn� ostro�no�ci�
pod��amy my
wszyscy.
Je�eli czytaj�c ten tekst doszed�e� do wniosku, �e jest to prawda i powiniene�
uwierzy�
w to, co jest tutaj napisane - to jeste� silnie zwi�zany z elementem Ziemi. Ale
je�eli
pomy�la�e� �e masz tutaj podane metody, jakimi mo�esz do�wiadczy� tego, co jest
napisane w tym tek�cie - to jeste� w�a�nie elemencie Ognia. Kiedy powiem Ci, �eby�
wierzy� w ten tekst, to wtedy staniesz si� od niego zale�ny, a je�eli powiem Ci,
jakie s�
metody, aby to osi�gn��, to wtedy b�dziesz niezale�ny.
Jest du�o ludzi, kt�rzy chc� by� uzale�nieni, chc� si� czym� podeprze�, w co�
bezgranicznie ufa�. Praktykuj�c Medycyn� Chi�sk� powinni�my tak post�powa�, aby to,
co
dajemy ludziom, nie uzale�nia�o ich od nas, �eby byli wolni; aby kto� m�g�
kontynuowa�
nasze dzie�o, kiedy odejdziemy, umrzemy, �eby to nie umar�o wraz z nami.
Oczywi�cie,
na naszej drodze napotykamy wiele trudnych rzeczy, kt�re nam przeszkadzaj�, ale
wtedy
musimy zachowa� w naszym umy�le t� w�a�nie motywacj�, spos�b post�powania zwi�zany
z Ogniem - a�eby si� z tego wyzwoli�, a�eby by� wolnym, by zawsze mie� ch��,
pragnienie
poznawania i nie uzale�nia� innych od siebie. I takie jest w�a�nie znaczenie
elementu Ognia.
Ca�y nasz cykl �yciowy zwi�zany jest z pi�cioma elementami. Gdy rodzimy si� -
jeste�my
zwi�zani z elementem Drzewa; kiedy uczymy si� - to jest Ogie�; kiedy pracujemy i
ko�czymy
nasze dzie�o - wtedy jeste�my zwi�zani z elementem Ziemi; kiedy zako�czymy ju�
nasz� prac� -
stajemy si� Metalem; kiedy umieramy - przechodzimy w element Wody. Odst�p pomi�dzy
Metalem a Wod� jest niewielki i cz�sto tak si� dzieje z lud�mi, kt�rzy przestaj�
pracowa�, �e
�atwo wchodz� w ten element, kt�ry ��czy si� ze �mierci�. Mo�na na przyk�ad przej��
na rent�
w sobot�, a umrze� w poniedzia�ek.
Je�eli zrozumiecie Pi�� Element�w - mo�ecie zrozumie� tajemnic� �ycia.

3. Teoria Pi�ciu Element�w w praktyce

Teoria Pi�ciu Element�w s�u�y do t�umaczenia prawie wszystkich zjawisk i

proces�w. Jest
kluczem do stawiania diagnozy i poszukiwania �r�d�a choroby.
Z tej teorii bierze sw�j pocz�tek kilka regu� - praw tradycyjnej Medycyny
Chi�skiej, kt�re
s� prawami uniwersalnymi, ponadczasowymi. Zanim przejdziemy do om�wienia tych regu�

jeszcze par� uwag o wzajemnych powi�zaniach w ramach poszczeg�lnych element�w.

Je�li organy i funkcje pracuj� prawid�owo, s� odpowiednio zasilane, pobudzane i
kontrolowane; je�li znajduj� si� w stanie r�wnowagi dynamicznej, tak jak nakaza�a
Natura, to
cz�owiek nie mo�e zachorowa�. Dotyczy to cia�a, umys�u, ducha. Ka�da choroba
przejawia si�
zak��ceniem funkcjonowania jednego lub kilku element�w, kt�re przy odpowiednim
stanie
wiedzy mo�e by� �atwe do stwierdzenia. Po prostu istnieje mn�stwo sposob�w
pozwalaj�cych
rozszyfrowa� wysy�ane przez cia�o sygna�y ostrzegawcze.
Natura nie jest tak okrutna, aby cz�owiek k�ad� si� spa� w doskona�ym zdrowiu, a
wstawa� z
zapaleniem gard�a, p�uc czy budzi� si� w nocy wskutek ataku kolki nerkowej. Na
pewno nie.
Natura, czyli organizm, ostrzega ju� na kilkana�cie miesi�cy przed wybuchem
choroby. To
tylko cz�owiek jest �lepy i g�uchy na jej sygna�y do czasu, gdy jest ju� za p�no. W

Medycynie Chi�skiej uwa�a si�, �e moment, kiedy cz�owiek zachoruje i idzie dopiero
do
lekarza, jest r�wnowa�ny z chwil�, w kt�rej odczuwaj�c pragnienie zabra�by si� za
kopanie
studni. Jest po prostu za p�no. Ogromna si�a Medycyny Chi�skiej le�y w jej
profilaktycznym
charakterze. Wystarczy bada� si� regularnie z nadej�ciem kolejnej pory roku.
Lekarz,
stwierdzaj�c lekkie rozchwianie r�wnowagi kt�rego� z narz�d�w, b�dzie w stanie je
skorygowa� i w ten spos�b zapobiec chorobie.
Jednym z sygna��w nieprawid�owego funkcjonowania organ�w jest np. zmiana koloru
twarzy, a �ci�lej pewnych jej cz�ci. Nasze postrzeganie jest jednak tak zaw�one, �e

dopiero po wieloletnich studiach diagnostyki wizualnej jeste�my w stanie to

dostrzec.
W momencie zachwiania r�wnowagi w organizmie cia�o zaczyna wydziela� inny
zapach.
�atwo to zauwa�y�, gdy choroba rozwinie si� ju� w pe�ni. W czasach, gdy panowa�a
np.
gru�lica, wystarczy�o przekroczy� pr�g domu, w kt�rym przebywa� chory, �eby poczu�
charakterystyczny zapach, zapach �mierci. �atwo jest wyczu� zapach cukrzycy -
acetonu.
Niekt�rzy ludzie bez problemu wy czuwaj� zapach gor�czki. Gdyby�my mieli
odpowiednio
rozwini�ty zmys� w�chu, gdyby�my go odpowiednio trenowali, to potrafiliby�my
zidentyfikowa� zapach zbli�aj�cej si� choroby ju� na kilka miesi�cy przed
pojawieniem si�
jej pierwszych zewn�trznych objaw�w.
W chwili, gdy praca kt�rego� z narz�d�w zaczyna by� niezr�wnowa�ona, zmieniaj�
si�
tak�e reakcje czuciowe cz�owieka. Okre�lone zachowanie ludzi nie jest dyktowane np.
ich
wolnym wyborem czy aktualnymi zachciankami: to narz�dy wewn�trzne dyktuj� im
zachowanie i spos�b reakcji na bod�ce zewn�trzne (patrz tablica VI). Brak r�wnowagi
w
organizmie powoduje r�wnie� zmian� w brzmieniu, barwie g�osu. G�os - podobnie jak
nasze zachowanie - zale�y od sprawnego funkcjonowania organ�w, nie za� od naszej
woli.
 Pojawiaj�ce si� w szcz�liwej, wzorowo dot�d funkcjonuj�cej rodzinie
nieporozumienia,
s� sygna�em zbli�aj�cej si� choroby jednego z ma��onk�w. �ona zaczyna narzeka� na
m�a:
"Nie wiem, co si� z nim dzieje. Z pracy wraca zdenerwowany. Trzaska drzwiami. Kopie

psa, nie ma czasu dla dziecka, krzyczy, gdy podam obiad o minut� p�niej. Nigdy taki
nie
by�. W towarzystwie trzeba uwa�a� na to co m�wi, bo jest z�o�liwy i potrafi zepsu�
wszystkim humor. To zupe�nie inny cz�owiek". Tak w�a�nie przejawia si�
rozregulowanie
organizmu. On wcale nie chce by� taki. To jego w�troba dyktuje mu takie zachowanie,

kt�re jest sygna�em m�wi�cym o nier�wnowadze w tym elemencie; o zbli�aj�cej si�

chorobie.
A zatem: zanim choroba rozwinie si� na dobre, kilkana�cie miesi�cy wcze�niej
zmienia
si� zabarwienie sk�ry, zapach, g�os i spos�b zachowania. Tak oto jeste�my przez
Natur�
ostrzegani. Je�li jej ufamy, je�li potrafimy odbiera� i zinterpretowa� jej alarmowe
sygna�y,
b�dziemy w stanie w por� zapobiec chorobie.
Na schematycznym rysunku Pi�ciu Element�w energia Chang-Mo w�druje przez cia�o,
umys� i ducha od chwili narodzin do �mierci. Energia ta, przechodz�c z jednego
organu do
drugiego, nieustannie kr��y w zamkni�tym obiegu tych samych element�w.
Element Drzewa reprezentuje wiosn�. Czas narodzin, nadziei, koloru zielonego i
mi�o�ci.
Element Ognia reprezentuje lato: mo�na ubra� si� l�ej, a czasem nawet rozebra�,
pozwoli� promieniom s�onecznym dotkn�� cia�a, zasili� je i o�ywi�. Czas wzrostu i
rado�ci.
Nieco p�niej nadchodzi schy�ek lata, nios�c ciep�y dzie�, ch�odniejsze poranki i
wieczory.
W tym prze�omowym okresie zaczynaj� ��kn�� li�cie i powoli wraca� do Ziemi. Jesie�
mieni
si� bogactwem wszystkich kolor�w t�czy, li�cie spadaj� z drzew, wieczory s� coraz
d�u�sze i
smutniejsze.
Zima - czas wielkiego wyr�wnania - przynosi cisz�, spok�j i odpoczynek.
Cz�owiek, w miar� zr�wnowa�ony fizycznie, umys�owo i duchowo, powinien czu� si�
dobrze o ka�dej porze roku. Je�eli jednak powsta�y zaburzenia na przyk�ad w�troby
czy
p�cherzyka ��ciowego, to znaczy nier�wnowaga w elemencie Drzewa, kt�rym zawiaduje
wiosna, taka osoba nienawidzi tej pory roku lub dla odmiany za ni� przepada.
Brak r�wnowagi w elemencie Ognia - a tym samym w pracy serca, jelita cienkiego,
w funkcji
Kr��enia albo Potr�jnego Ogrzewacza - wyra�a si� niech�ci� do lata i do s�o�ca,
itd.
S� to powa�ne ostrze�enia Natury, kt�rych nie wolno bagatelizowa�. Nie nale�y
czeka� a�
objawi� si� konkretne niedomagania serca, jelita czy zaburzenia seksualne, kt�re
nieuchronnie
wyst�pi� po takim sygnale. Warto si� natomiast zastanowi�, dlaczego organizm ni
st�d, ni
zow�d popad� w niezgod� z t� czy inn� por� roku? Przecie� ka�da niesie co�
interesuj�cego.
Oka�e si� wtedy, �e kt�ry� z narz�d�w mieszcz�cych si� w elemencie zwi�zanym z ow�
nielubian� por� roku ju� wysy�a sygna� alarmowy. Jest to ostrze�enie tak czytelne,
�e ka�dy -
bez wzgl�du na do�wiadczenie - potrafi je zinterpretowa�.
W dzisiejszych czasach, w naszym kraju bardziej ni� kiedykolwiek brak nam
elementu
Ognia. Ga�nie nasz p�omie� wewn�trzny. Element Ognia niezale�nie od rz�dzenia
odpowiednimi narz�dami reprezentuje rado��, mi�o��, po�wi�cenie i przebaczenie.
Wszystkim
nam, jak nigdy dot�d, potrzeba mi�o�ci - tego paliwa �ycia; przebaczenia i
wsp�czucia. Cz�sto
nie potrafimy kocha� nawet samych siebie. Je�eli kiedy� �wiat wydawa� si� pi�kny i
wspania�y,
kochali�my wszystkich i wszystko i nagle nie mo�emy znie�� zbli�enia i odtr�camy
ka�dy
objaw czu�o�ci, to r�wnie� znak, �e pojawi�a si� nier�wnowaga w kt�rym� z czterech
organ �w,
le��cych w obr�bie elementu Ognia.
Ka�dy z wymienionych ju� Pi�ciu Element�w jest powi�zany z jakim� rodzajem
emocji.
Element Drzewa z gniewem, Ogie� z rado�ci�, Ziemia ze wsp�czuciem, Metal z �alem, a

Woda ze strachem. Mamy wi�c pi�� rodzaj�w uczu�, kt�rym dajemy wyraz w okre�lonych
okoliczno�ciach, przy czym reakcje nie s� zawsze jednakowe. Prosz� jednak nie
uwa�a�, �e
ka�dy, kto wpadnie w z�o��, zaraz musi mie� chor� w�trob�.
Gdy na przyk�ad zaraz po wybuchu w�ciek�o�ci przychodzi refleksja i wyrzuty
sumienia z
powodu niepotrzebnie gwa�townej reakcji, to znaczy, �e wszystko jest w porz�dku, �e
uczucia
si� wyr�wnuj�.
Cz�sto odczuwamy siln� potrzeb� rado�ci. S� jednak ludzie, kt�rzy nie �miali si�
od wielu lat i
utrzymuj�, �e wcale nie maj� powod�w do �miechu. Brak poczucia humoru? Niech tak
b�dzie,
ale to te� choroba. Ile warte jest takie �ycie? Niestety, za ma�o jest �miechu na
co dzie�. To
jeszcze jeden objaw wygasania wewn�trznego ognia. �miejmy si�, b�dziemy zdrowsi.
Wsp�czucie. Jak je wyrazi�? U�ciskiem; kilkoma prostymi, z g��bi serca p�yn�cymi

s�owami: "Nie martw si�, wszystko b�dzie dobrze".

�al. Pewnego dnia ka�dy z nas traci matk� i ojca. Z pocz�tku trudno w to
uwierzy�.
Pojawia si� pustka i b�l. �al, �a�oba, to te� elementy normalnego �ycia. Trzeba
przez nie
przej��, prze�y�. Z czasem o matce i ojcu zn�w mo�na m�wi� spokojnie, bez �ez;
Natura
wyr�wna�a uczucia.
Strach. Kt� go nie zna? Gdyby nie on, nieustannie ulegaliby�my wypadkom,
wchodz�c
na przyk�ad prosto pod samoch�d. Strach w uzasadnionych okoliczno�ciach jest wi�c
niezb�dny. Lecz je�li kto� ma w sobie nier�wnowag� jednego z element�w rz�dz�cych
wymienionymi emocjami, tak�e i te emocje zaczynaj� wykazywa� brak r�wnowagi. Zdarza

si� to ka�demu z nas. Nikt nie ucieknie od podobnej s�abo�ci. Nie ma nic
pewniejszego od
tej prawdy.
We�my pod uwag� uczucie strachu. Tu brak r�wnowagi wywo�uje dwojakie reakcje:
przesadny l�k lub ca�kowity brak l�ku, co r�wnie� jest odst�pstwem od normy. Na
przyk�ad
pacjent ze znaczn� nier�wnowag� w elemencie Wody boi si� spotka� z lud�mi, nie �mie
wyj�� z domu, wst�pi� do restauracji, wsi��� do windy. Nazywamy to agorafobi� lub
klaustrofobi�. Ale to zn�w nic nie znacz�ce nazwy. Strachem rz�dzi element Wody.
Nie ma
wi�c sensu przekonywa� takiego cz�owieka, aby przesta� si� ba� i zacz�� �y�
normalnie, tak
jak nie mo�na go namawia� do gry w tenisa, gdy ma z�aman� r�k�.
Wspomnia�em o �alu po stracie kogo� bliskiego, �alu, kt�ry u zdrowych ludzi po
pewnym czasie mija. S� jednak i tacy, kt�rych czarna, obezw�adniaj�ca rozpacz nie
opuszcza przez dziesi��, dwadzie�cia lat. Pow�d jest do�� prozaiczny: nier�wnowaga
Metalu. �al trwa dop�ty, dop�ki nie zostanie przywr�cona r�wnowaga energetyczna
p�uc i
okr�nicy. Nie inaczej jest z potrzeb� wsp�czucia. Nie brak ludzi, kt�rzy godzinami
potrafi� opowiada� o swoich chorobach, operacjach i innych cierpieniach po to, by
wywo�a�
wsp�czucie s�uchaczy. Uwielbiaj�, �eby si� nad nimi litowa�. Ale to nie ich wina -
cierpi�
na brak r�wnowagi w obr�bie �o��dka i �ledziony.
Przyk�ad ten prowadzi nas zn�w do mi�o�ci; do ludzi, kt�rych trzeba przytuli�,
pokocha�, roznieci� w nich p�omie�. Paradoks wsp�czesnych stosunk�w mi�dzyludzkich
polega na tym, �e za rzecz naturaln� uwa�amy przyj�cie z pomoc� ofierze wypadku
fizycznego. Uczuciowej ozi�b�o�ci, braku samoakceptacji, niech�tnej reakcji na
ludzk�
czu�o�� nie zwykli�my rozwa�a� w kategoriach zdrowia i choroby. A przecie�
jednostki,
kt�rym brak r�wnowagi w elemencie Ognia, to ludzie powa�nie chorzy. Trzeba im
wi�cej
mi�o�ci ni� innym, bo tylko przez mi�o�� mog� odzyska� zdrowie i wszystkie utracone

warto�ci.
Nie od rzeczy b�dzie zapami�ta�, �e nie zawsze jeste�my tacy, jakimi
chcieliby�my by�.
Zachowujemy si� w taki spos�b, na jaki pozwalaj� nasze organy, czyli ich prawid�owe
lub
z�e funkcjonowanie. Je�eli nie potrafisz kocha�, m�wi� Chi�czycy, patrz w ogie�,
je�eli
nienawidzisz lub dla odmiany pragniesz wsp�czucia, patrz w ziemi�. Je�eli zdajesz
sobie
spraw�, �e uczucie �alu jest ci obce, zwracaj uwag� na metal. Je�eli stale si�
czego� boisz,
popatrz na wod�. Je�eli �atwo dajesz si� ponie�� z�o�ci lub odwrotnie, nic nie jest
w stanie
wyprowadzi� ci� z r�wnowagi - obr�� oczy na drzewo.
Ale to jeszcze nie wszystko. Bo je�li na przyk�ad jeste� niepohamowany w
gniewie,
trzeba koniecznie zaj�� si� twymi nerkami. Nier�wnowaga w nerkach z pocz�tku
wywo�uje z�o��. Z czasem, gdy choroba si� pog��bia, do z�o�ci do��cza si� nadmiar
lub
brak l�ku. Wida� wi�c, �e w systemie chi�skim nawet z analizy ludzkich emocji mo�na

wnioskowa� o pracy organ�w - ale tylko wtedy, gdy wiemy, ju� jak interpretowa�
okazywane uczucia.
Prawid�owe emocje s� - generalnie rzecz bior�c - oznak� dobrego zdrowia,
nieprawid�owe - choroby. Oto dlaczego nigdy nie chorujemy tylko fizycznie albo
psychicznie - umys�, cia�o i duch to jedno��.
Niedomagania fizyczne mog� mie� pod�o�e fizyczne albo psychiczne, mog� te�
pochodzi�
z niedomagania ducha.
Dowodzi tego banalny przyk�ad: m�� w s�onecznym nastroju zabiera si� do
zawieszenia
obrazka, ale zamiast w gw�d� trafia m�otkiem we w�asny palec. Na to wchodzi �ona i
proponuje herbat�. M�� wrzeszczy: "Wyno� si�!" Dlaczego? Czy nie sta� go na
wyja�nienie
sytuacji? Ale� sk�d! Zareagowa� w�ciek�o�ci�, bo umys�, cia�o i duch to jedno��.
Cia�o
r�nymi sposobami daje zna� o powstaj�cych w nim nieprawid�owo�ciach m. in. za
po�rednictwem reakcji na okre�lone barwy.
Na schemacie Pi�ciu Element�w zaznacza si� zwi�zane z nimi kolory: czerwony,
��ty,
bia�y, niebieski i zielony. Cz�owiek z powa�nie zak��con� r�wnowag� energetyczn�
albo
b�dzie wyj�tkowo lubi� jaki� kolor, albo przeciwnie - czu� do niego odraz�. Osoba w
miar�
zr�wnowa�ona b�dzie lubi�a wszystkie kolory, podobnie jak docenia�a zalety
wszystkich
p�r roku. Ka�da barwa wywiera okre�lony wp�yw na cia�o i umys�. Szczeg�lna sympatia

b�d� antypatia w stosunku do kt�rego� koloru jest najcz�ciej oznak� nier�wnowagi w

jednym z Pi�ciu Element�w, kt�ry najsilniej jest t� barw� stymulowany.
Wiele os�b uwielbia�o kiedy� czerwie� czy b��kit - teraz ich nie znosi. Kto�,
kto
przedtem w og�le nie uznawa� fioletu, obecnie za nim przepada. S� to konkretne
informacje,
kt�rych nie wolno lekcewa�y�. Oczywi�cie mo�na zapyta�, czy barwy faktycznie maj�
taki
wp�yw na nasz organizm? Mo�na si� o tym przekona� w bardzo prosty spos�b. Wystarczy

wej�� do pokoju, kt�rego �ciany s� pomalowane na niebiesko, w kt�rym na pod�odze

le�y
niebieski dywan i zdj�� ubranie. Przy temperaturze 20C wkr�tce zaczniemy si� trz���
z
zimna. Przy tej samej temperaturze, tylko �e w pokoju o czerwonych �cianach i
pod�odze,
b�dziemy si� dla odmiany poci�. Taki oto wp�yw na samopoczucie wywieraj� kolory.
Sypianie w tradycyjnej bia�ej po�cieli wcale nie jest takie zdrowe. Sta�y
kontakt z
emanacj� bieli mo�e pog��bia� ograniczony brak r�wnowagi i by� jedyn� przyczyn� ich

z�ego snu. Osoby, kt�re w nocy marzn�, powinny zamiast w bia�ej, sypia� w czerwonej

po�cieli. Je�eli natomiast komu� jest za gor�co, niech sobie sprawi niebiesk�
po�ciel.
W bardzo wielu wypadkach organizm nie mo�e przezwyci�y� choroby w spos�b
naturalny tylko dlatego, �e wystawiany jest na dzia�anie niekorzystnych dla siebie
kolor�w.
Gdy padaj� s�owa "w spos�b naturalny" nale�y zapozna� si� jeszcze z jedn� prawd�
Medycyny Chi�skiej, a prawda jest taka, �e leczy� potrafi tylko Natura - poza ni�
nikt na
�wiecie. Ludzie mog� co najwy�ej pomaga� Naturze w jej dzia�aniu.
Zaburzenia powstaj�ce z nadmiaru energii w sercu na pewno nie sk�oni� chorego do

ubierania si� w czerwie�. Nie wolno mu zreszt� nosi� czerwieni. Dla takiego
pacjenta
korzystna jest ��� lub b��kit. B��kit (Woda) gasi czerwie� (Ogie�).
Poniewa� wiele czasu sp�dzamy w domu, jest rzecz� niezmiernie wa�n�, by jego
wn�trze
- dzi�ki odpowiednim kolorom - by�o przytulne, przywraca�o si�y. Tymczasem zdarza
si�,
�e ludzie przekraczaj�c pr�g swojego mieszkania wyra�nie opadaj� z si�. To
dynamiczny
efekt dzia�ania niekorzystnych barw.
Trudno oczywi�cie bezb��dnie okre�li�, kt�ry kolor i kiedy jest dla kogo�
korzystny. Przy
schorzeniach w�troby i p�cherzyka ��ciowego stosowanie zieleni pocz�tkowo dzia�a
korzystnie. Jednak w miar� pog��biania si� nier�wnowagi mo�e wywo�a� pogorszenie,
zaostrzy� rozw�j choroby. Tak wi�c ten sam kolor w zale�no�ci od stadium choroby
pomaga, szkodzi, a czasami nawet niszczy pacjenta. Trzeba wielu do�wiadcze�, by
naprawd� pozna� dzia�anie barw. Poza tym ka�dy cz�owiek jest istot� jedyn�,
niepowtarzaln�; co dla jednego zbawienne, potrafi drugiego unicestwi�. Skoro barwa
mo�e
wywiera� prawdziwie niszczycielski wp�yw na cz�owieka, nale�y cz�sto zmienia� kolor

bielizny, sukien i ubra�. Nie wolno ci�gle nosi� np. niebieskich d�ins�w. S�
wygodne, to
prawda, ale b�d� wygodne i wtedy, kiedy si� je ufarbuje na czerwono czy ��to.
D�ugotrwa�e promieniowanie barwy niebieskiej odbiera energi�. Cz�owiek staje si�
coraz
s�abszy, coraz bardziej zm�czony i ospa�y.
Wielu ludzi wk�ada niebieskie d�insy wprost na go�e cia�o, a trzeba wiedzie�, �e

negatywna energia b��kitu dzia�a ze szczeg�ln� si�� w bezpo�rednim kontakcie ze

sk�r�.
Jakie kolory nosi� na co dzie�? Czy te, kt�re si� szczeg�lnie lubi? W zasadzie
tak - z
pewnym zastrze�eniem. Zdarza si� bowiem, �e gwa�towna sk�onno�� do danego koloru
jest
sygna�em rozpoczynaj�cych si� w organizmie zaburze� r�wnowagi. To instynkt
podpowiada
komu�, kto przedtem nie lubi� zieleni, a teraz nagle czuje si� w niej �wietnie, �e
trzeba w
ten w�a�nie spos�b wyregulowa� w�trob� i p�cherzyk ��ciowy.
Kolory mog� mie� te� praktyczne zastosowanie, nazwijmy to: dosy� nietypowe.
Kiedy� w tzw. wy�szych sferach wszyscy panowie wybieraj�cy si� na ta�ce wk�adali

czarne garnitury, bia�e koszule i czarne krawaty. Panie zak�ada�y wytworne toalety
z
koniecznymi dodatkami w postaci naturalnych kamieni. Towarzystwo takie potrafi�o
balowa� do p�nego �witu i przez kolejne dni powtarza� spotkania. U nas jest teraz
inaczej. M�czy�ni wygl�daj� jak pawie, ubrani w najrozmaitsze jaskrawe kolory.
Dziewcz�ta zreszt� r�wnie�. Je�li zabawa zaczyna si� o 20.00, ju� o 23.30 ca�e
towarzystwo
ma dosy�, a o powt�rce nikt nie chce s�ysze�. Wszyscy czuj� si� jak rozbite garnki.
A
tymczasem wystarczy ubra� si� na czarno, �eby ta�czy� do sz�stej rano. Warto
wypr�bowa�
ten spos�b.
W wielu krajach Europy Zachodniej od lat stosuje si� terapi� kolorami. Wszyscy,
kt�rzy zajmuj� si� powa�nie tym zagadnieniem wiedz�, �e pewne promieniowania barw
pomagaj� na pewno ludziom pokona� chorob�. Sporo ju� wiemy o tym, kt�re kolory s�
dla
nas korzystne i w jakich okoliczno�ciach, kt�re mog� �agodzi� emocje czy nawet
wzmaga�
apetyt. Chromoterapia jest bardzo ceniona, rozwijana i propagowana. W wielu
przypadkach
korzysta si� ze zdobyczy Medycyny Chi�skiej.

3.1. Regu�a Matki-Dziecka

 Regu�y, kt�re zawieraj� si� w Pi�ciu Elementach, Medycyna Chi�ska okre�la
nast�puj�co: Regu�a Matki-Dziecka, Regu�a Po�udnia-P�nocy (chodzi o pory dnia),
Regu�a
M�a-�ony, Regu�a Wyleczenia, Regu�a Pi�ciu Element�w. S� to odwieczne, niezmienne
prawa Natury, kt�rych znajomo�� pozwala lepiej zrozumie� siebie i innych. Pozwala
stawia� diagnoz� i dokonywa� wyboru. W tym przypadku s�owo "diagnoza" powinno by�
rozumiane jako ocena sytuacji, analiza problemu, ocena sytuacji spo�ecznej,
rodzinnej,
ocena powodze� i pora�ek.
Co w�r�d tych regu� i praw oznacza starochi�ska Regu�a Matki/Dziecka?
Przede wszystkim powinni�my sobie uprzytomni�, �e bez wzgl�du na sw�j
kalendarzowy wiek nigdy nie przestajemy by� dzie�mi. Wydaje si� nam tylko, �e
jeste�my
doro�li. Kategorycznie odrzu�my t� �mieszn� iluzj�. Z tego b��dnego prze�wiadczenia
o
w�asnej doros�o�ci rodzi si� mn�stwo chor�b - m�wi� chi�scy lekarze.
Pami�tamy, �e jako dzieci �yli�my dzi�ki matkom, kt�re nas karmi�y i kocha�y,
dzi�ki
ojcom, kt�rzy nas chronili i nauczali. Ale i dzi� �yjemy dzi�ki Matce - Ziemi,
Matce -
Naturze, kt�ra nam dostarcza �ywno�ci i powietrza, chroni nas przed negatywnymi
oddzia�ywaniami Kosmosu i skutkami naszej dzia�alno�ci. Pomimo �e nie okazujemy jej

nale�nego szacunku, budujemy na jej powierzchni koszmarne wie�owce i pasy startowe,

zanieczyszczamy jej gleb�, wod� i powietrze zapominaj�c, �e od niej pochodzi

wszystko, co
nam niezb�dne do �ycia - Matka jest cierpliwa i wyrozumia�a.
W systemie medycyny chi�skiej Matk�-Ziemi� reprezentuj� �o��dek i �ledziona.
Na schemacie Pi�ciu Element�w ka�dy organ zwi�zany jest tu z jednym z nich. W
obr�bie elementu le�� po dwa organy, tylko element Ognia ma ich cztery. Mi�dzy
pi�cioma elementami - przechodz�c z jednego do drugiego - niezmiennie i
nieustannie, od
narodzin do �mierci kr��y energia Chi. Tak wi�c na przyk�ad element Wody przekazuje
si��
�ycia elementowi Drzewa. Wiadomo: aby powsta�o drzewo, potrzebna jest woda. Drzewo
z
kolei przekazuje energi� Chi Ogniowi. Drzewo tworzy Ogie�, to oczywiste. Teraz ju�
Ogie�
przekazuje energi� Ziemi. Tworzy Ziemi� z popio��w, Ziemia za� wytwarza Metal,
kt�ry
znajduje si� w jej wn�trzno�ciach. Metal tworzy nast�pnie Wod�. Gdyby nie Metal w
trzewach
Ziemi, Woda, zamiast wype�nia� zbiorniki, przecieka�aby przez nasz glob.
Tak oto w �wietle chi�skiej filozofii wygl�da naturalny obieg energii w
organizmie, w
Kosmosie, w Naturze; tej energii, kt�ra zapewnia prawid�owe funkcjonowanie
wszystkich jego
element�w. Wspominali�my ju� o tym przy okazji omawiania od�ywczego obiegu energii.
Dawni my�liciele chi�scy widzieli regu�� Matki-Dziecka w pi�kny, prosty, a nade
wszystko
realistyczny spos�b. W taki te� spos�b dokonywano wyk�adni tego podstawowego prawa.

Brzmi ona tak: zdrowa fizycznie, emocjonalnie i duchowo matka karmi swoje dziecko
nie
tylko dobrym mlekiem; �ywi je tak�e mi�o�ci�, troskliwo�ci� i wsp�czuciem. Jest to
potwier-
dzenie starej zasady, �e nie samym chlebem �yje cz�owiek. Gdyby matka dawa�a
dziecku samo
po�ywienie zapominaj�c o nale�nej porcji czu�o�ci, mi�o�ci, jego rozw�j nie by�by
pe�ny.
Za��my, �e matka jest chora i nie ma do�� mleka dla swego niemowl�cia. Jest tak
s�aba,
�e nie mo�e przytuli� go do piersi, pragnie jedynie, by si� jak najszybciej
nasyci�o, by w ko�cu
da�o jej spok�j, bo jedyne czego ona pragnie sama, to spok�j i odpoczynek. Dziecko
natychmiast to wyczuwa. Zaczyna p�aka�, zachowuje si� tak, jakby samo by�o chore.
Matka
reaguje wtedy najcz�ciej emocjonalnie lub nawet gwa�townie. No bo w tym wszystkim
jeszcze k�opoty z dzieckiem. W ko�cowym efekcie zjawia si� z dzieckiem u lekarza.
Zastan�wmy si�: czy w tej sytuacji jest sens leczy� dziecko? Oczywi�cie - nie.
Nale�y
natychmiast zaj�� si� matk�. Gdy wr�c� jej si�y, we�mie dziecko w ramiona; nakarmi,

przytuli i ma�y od razu ucichnie. Otrzyma swoj� porcj� mleka, mi�o�ci,

troskliwo�ci.
Jakie to logiczne. Oczywi�cie, jest to tak logiczne, jak ca�a Medycyna Chi�ska.
Ju� wiemy, �e wed�ug Chi�czyk�w element Drzewa jest matk� elementu Ognia. Tak
wi�c w�troba le��ca w elemencie Drzewa jest matk� serca le��cego w elemencie Ognia.

Oto mamy chor� matk� - w�trob�, kt�ra nie jest zdolna przekaza� energii Chi
dziecku, to
znaczy sercu. Analogia nasuwa si� sama. Cho� w tym wypadku nie s�ycha� p�aczu
�ywego
niemowl�cia, rozlega si� przecie� symboliczny, niemniej wyra�ny p�acz serca.
Objawia si� on
w formie licznych chorobowych sygna��w - b�lu w okolicy serca, arytmii, zaburze�
uk�adu kr��enia. Bywaj� te� b�le w ramieniu, mrowienie, niemo�no�� zaci�ni�cia
pi�ci;
jednak takie objawy przewa�nie kwitujemy s�owem "reumatyzm". Tymczasem to nie �aden

reumatyzm. To wo�anie serca o energi� Chi, kt�rej nie przesy�a niewydolna w�troba.
"Reumatyzm", "zapalenie gard�a", "angina", "arytmia" - wszystko to puste nazwy,
objawy leczone bez powi�zania z ich rzeczywist� przyczyn�. Tak post�puj� w
wi�kszo�ci
przedstawiciele oficjalnej medycyny, i w tym uj�ciu te� jest to logiczne, gdy�
lekarza
zachodniego "interesuje", nie zdrowy cz�owiek, ale choroba. Czy ktokolwiek z nas,
gdy
jest zdrowy, idzie do lekarza. Nie bo nie ma specjalist�w od zdrowia, s� od chor�b.

Odwo�uj�c si� zn�w do chi�skich poj��, idziemy leczy� dziecko, gdy powinni�my zaj��
si�
matk�. Chi�czycy w takiej sytuacji zadawali sobie pytanie: "Dlaczego serce wysy�a
te
rozpaczliwe sygna�y?" i znalaz�szy odpowied� - nieprawid�owe funkcjonowanie w�troby
-
zaczynali j� regulowa�. Zwi�kszali potencja� energii Chi w obr�bie elementu Drzewa,

przywracaj�c tym samym r�wnowag� matce - w�trobie. Cho� wcale przy tym nie dotykali

serca, wszystkie dokuczliwe objawy znika�y same - bez �ladu. Nie jest wa�na choroba
-
wa�ne jest zdrowie.
Medycyna wsp�czesna w wi�kszo�ci przypadk�w specjalizuje si� wy��cznie w
usuwaniu organicznych objaw�w choroby. Nie pr�buje ustali� dlaczego, sk�d si� wzi�y

owe symptomy. Czy� chi�skie podej�cie do problemu nie jest sensowniejsze?

 �eby lepiej zrozumie� Regu�� Matki-Dziecka, przyjrzyjmy si� kolejnym
zale�no�ciom
mi�dzy poszczeg�lnymi organami: serce jest matk� �ledziony, �ledziona - matk� p�uc,

p�uca - matk� nerek, a nerki matk� w�troby. Je�eli wi�c chory cierpi powiedzmy na
astm�
lub zapalenie op�ucnej, zamiast spieszy� na pomoc p�ucom, nale�y najpierw zbada�,
co
dzieje si� z ich matk� - �ledzion�. Nie nale�y konkurowa� z Natur� w tym, czego
tylko ona
potrafi dokona�. Cz�owiek nie wyr�czy �ledziony w przekazywaniu p�ucom energii
�ycia,
tak samo zreszt� jak Ziemi w wytwarzaniu Metalu. Jest jednak w stanie wyregulowa�
�ledzion�, kt�ra potem ju� bez pomocy lekarza dostarczy p�ucom tyle energii Chi, �e

bronchity, zapalenie, astmy, min� szybko i bezpowrotnie. �atwo na tym tle oceni�,
czym
grozi instrumentalne podej�cie do medycyny, w tym tak�e do Medycyny Chi�skiej. Za
nie
do ko�ca w�a�ciwe nale�y uzna� leczenie u "miejscowego" doktora, kt�ry na has�o
"boli
mnie serce" otwiera swoj� "ksi��k� kucharsk�" i czyta: "Hol serca - dzia�a� na
punkt 11". Po
takiej terapii b�l zmniejszy si�, by pr�dzej czy p�niej powr�ci�. Sytuacja si�
powtarza:
wizyta u lekarza, zabieg, lepsze samopoczucie. Czas mija, choroba czyni post�py,
gdy� jej
przyczyna nadal tkwi w pacjencie. Kolejny nawr�t b�lu mo�e ju� zwiastowa� zawa�
serca.
Wr��my do "pokrewie�stwa organ�w" i dalszego ci�gu rodzinnych powi�za�. W ka�dej

rodzinie jest jeszcze dziadek i babcia, i s� jeszcze powi�zania na linii dziadkowie

- wnuk.
Zgodnie z zasadami medycyny chi�skiej ka�dy z dwunastu organ�w jest raz matk�,
innym
razem dzieckiem. Ca�o�� uzupe�niaj� babcie. I tak na przyk�ad skoro nerki s� matk�
w�troby, s� tak�e babk� serca. Dalej wszystko uk�ada si� tak, jak w prawdziwej
rodzinie.
Choroba matki odbija si� nieuchronnie na dziecku, o kt�re z kolei zamartwia si�
babcia. �e
tak w�a�nie jest, wie dobrze ka�dy dziadek i ka�da babcia. Potrafi� si� rozchorowa�
ze
zmartwienia o zdrowie wnuk�w. Nadmierne zainteresowanie wnukiem, a szczeg�lnie
ingerencja w jego �ycie, dzia�a destrukcyjnie na wnuka, ale i te� na dziadk�w.
Jak dzia�a taki schemat w przypadku rozpatrywanej chorej w�troby? Zgodnie z
Regu��
Matki-Dziecka mo�na si� wtedy spodziewa� widocznych objaw�w chorobowych nie ze
strony samej w�troby (matki), lecz serca (wnuczek) i nerek (babcia).
Co robi zachodni lekarz stwierdzaj�c takie objawy jak: cz�ste oddawanie moczu,
opuchni�te nogi, b�l w nerkach, zapalenie p�cherza, podpuchni�te oczy, s�owem
wszystkie
oznaki chor�b zwi�zanych z wod�, kt�rym na dodatek towarzysz� zaburzenia pracy
serca?
Oczywi�cie leczy nerki. Tymczasem powinien leczy� w�trob� (matk�), kt�ra jest
przyczyn�
ca�ego zamieszania. Wyleczenie w�troby uspokoi serce, a w chwili, gdy ono powr�ci
do
normy, ust�pi� wszystkie dolegliwo�ci nerek, bo babka (nerki) przestanie si�
martwi� o wnuka
(serce).
Aby znale�� prawdziw� przyczyn� choroby, trzeba zbada� ka�dy organ w ciele
pacjenta, a
opr�cz tego kolor i zapach sk�ry, pulsy, zachowanie i brzmienie g�osu. Ka�dy kto
korzysta� z
Medycyny Chi�skiej, i przeszed� ju� takie badania, zdaje sobie spraw� z ich sensu,
inni
uwa�aj� je za dziwaczne. Bywa tak, �e pacjent skar�y si� na przyk�ad na silny b�l w
ramieniu, a
lekarz pyta, na co chorowa� w dzieci�stwie, na co by� szczepiony, czy by�
operowany, w jaki
spos�b - �atwy czy trudny - przyszed� na �wiat. Wszystko to ma jednak du�e
znaczenie przy
ustalaniu �r�de� dolegliwo�ci. Jedno z nich to st�umienie kt�rej� z dawno
przebytych chor�b.
Typowym tego przyk�adem bywa astma, bronchit lub rozedma p�uc - choroby zwi�zane
z
tr�dzikiem m�odzie�czym czy inn� chorob� sk�ry sprzed wielu lat, leczone wtedy
silnymi
ma�ciami, np. ma�ci� kortyzonow�. Nieporozumienie polega na tym, �e tr�dzik nie
zosta�
naprawd� wyleczony. Zosta� jedynie st�umiony i staje si� p�niej przyczyn� powa�nych

schorze� w obr�bie klatki piersiowej. Dlaczego?

Medycyna Chi�ska m�wi o trzech p�ucach: dwa mieszcz� si� w klatce piersiowej,
trzecim
jest sk�ra. Je�eli sk�ra nie oddycha, skutki s� dok�adnie takie same, jak wtedy,
gdy nie
funkcjonuj� p�uca: cz�owiek umiera. Czemu sk�ry nie uzna� za trzecie p�uco, skoro
pomaga
utlenia� krew, uczestniczy w usuwaniu nieczysto�ci, toksyn i trucizn, skoro w
dodatku musi
oddycha�? Kiedy uniemo�liwimy jej t� funkcj�, odcinamy si� od energii kosmicznej -
Wielkiej
Chi i zamieramy wewn�trznie.
Dlatego te�, zanim objawi si� jaka� powa�na choroba p�uc, w dziewi��dziesi�ciu
dziewi�ciu
przypadkach na sto w�a�nie na sk�rze ukazuje si� pierwszy sygna� ostrzegawczy -
tr�dzik,
egzema lub �uszczyca. St�umienie takiego schorzenia, pozbycie si� przykrych objaw�w
przez
u�ycie ma�ci kortyzonowej daje ten wy��cznie skutek, �e wpycha chorob� g��biej "pod
sk�r�".
Nim minie miesi�c, wywi��e si� bronchit, zapalenie op�ucnej albo astma. Czasem mo�e
to
nast�pi� po kilku lub kilkunastu latach, ale �e nast�pi, to pewne. Zamiast pozbywa�
si� w ten
spos�b przykrych objaw�w sk�rnych, m�drzej by�oby stosowa� �rodki, kt�re wyci�gn�
chorob�
jeszcze dalej na zewn�trz. Wszystkie intensywne ma�ci pe�ni� bowiem rol� miot�y,
kt�ra wcale
nie uprz�ta �mieci - zmiata je tylko z widocznego miejsca pod dywan, pod sk�r�.
Podobnie
post�pujemy z wieloma innymi chorobami czy ich zewn�trznymi symptomami.
Wysoka gor�czka, powiedzmy 40 stopni, zazwyczaj wprawia otoczenie chorego w
panik�:
zaczyna si� gwa�towne obni�anie temperatury. Tymczasem m�dry lekarz wzdycha: "Bo�e,
ze�lij
gor�czk�, a wylecz� ka�d� chorob�!" Zastan�wmy si�, czym jest w istocie gor�czka?
Mobilizacj� organizmu, uruchomieniem mechanizm�w samoobrony, kt�re niszcz�
naje�d�c�
�ywym ogniem. Tak, gor�czka to wspania�y instrument leczniczy pod warunkiem, �e
pozwolimy
mu dzia�a� oczywi�cie w spos�b kontrolowany, czyli bez nadmiernej przesady.
Najcz�ciej przera�eni staramy si� pospiesznie obni�y� temperatur�, przerywaj�c
ten
uzdrowicielski proces. Dlaczego? Po prostu tego nas nauczono. Przyzwyczajono t�umi�
chorob�,
kt�r� - gdyby j� pozostawi� naturalnemu biegowi - organizm niechybnie by zwalczy�.
I tak z
przesadnej obawy przed termometrem (bo z samej gor�czki cz�owiek na og� nie
umiera), albo -
po chi�sku rzecz ujmuj�c - przez st�umienie wewn�trznego Ognia wywo�ujemy w
konsekwencji
wi�cej schorze�, ni� gdyby�my pozwolili mu p�on��.
Dlatego w�a�nie pewne rodzaje lek�w wcale nie szkodz� chorobie. �agodz� tylko na
jaki�
czas jej objawy, za co nieuchronnie trzeba potem p�aci� bardzo wysok� cen�.
Prosz� jednak nie traktowa� tych s��w, jak i ca�ej
pracy, jako dyskredytacj� osi�gni�� medycyny
wsp�czesnej. Mam �wiadomo��, �e uratowa�a ona �ycie
milionom ludzi. Nie chcia�bym r�wnie� zosta�
pos�dzonym o to, �e jestem wrogiem �rodk�w chemicznych czy wsp�cze�nie stosowanych
technologii
medycznych. Przeciwnie; cz�sto s� bardzo pomocne.
Szczeg�lnie w razie wypadku jako �rodki interwencyjne,
znieczulaj�ce, przeciwb�lowe. P�niej w szpitalu takiego
pacjenta nale�a�oby odda� pod opiek� np. do�wiadczonym akupunkturzystom. Gdy
rozpocznie
si� w�a�ciwy proces "naprawy", konwencjonalne leki mog� by�
mniej przydatne.
Kiedy na przyk�ad tracimy kogo� bliskiego i z �alu wpadamy w bezsenno��, lekarz
przepisuje odpowiedni� tabletk�. Stwarza tym samym mo�liwo��, by cia�o, umys� i
duch
wr�ci�y do normy. Potem jednak �rodki nasenne trzeba koniecznie odstawi�. Spe�ni�y
ju�
swoj� rol� - pomog�y przezwyci�y� kryzys. C�, kiedy metody ortodoksyjne i pogo� za
zachodni� mod� doprowadzi�y do tego, �e w Polsce proszki nasenne bierze co noc
oko�o dwa
miliony os�b. Nawet ma�e dzieci �ykaj� �rodki uspokajaj�ce i nasenne. To ju� nie
lekarstwo, to
na��g. Bezsenno�� musi mie� swoj� przyczyn�. Skoro sen jest czym� naturalnym, to
brak snu
mo�e stanowi� jaki� sygna� ostrzegawczy. Lekarz chi�ski b�dzie pyta�: dlaczego?
Dlaczego ten
pacjent nie sypia? Wie, �e musi znale�� odpowied�, bo odpowied� na to pytanie jest
warunkiem powodzenia kuracji.
Pierwsze prawo Medycyny Chi�skiej, Regu�a Matki-Dziecka, m�wi r�wnie� o tym, �e
gdy
cia�o, umys� lub duch zostanie zaatakowany przez chorob�, licz� si� nie symptomy,
lecz jej
przyczyna ukryta w matce, babce lub jeszcze gdzie indziej. Lekarz musi wi�c bardzo
dobrze pozna� pacjenta, gdy� mo�e si� zdarzy�, �e choroba rozpocz�a si� ju� w
dzieci�stwie, by�a kilkakrotnie t�umiona i teraz, po latach daje o sobie zna�.
Dzieci�stwo to niezmiernie wa�ny okres w �yciu cz�owieka. Dlatego lekarze,
stosuj�cy
w praktyce zasady medyczne Dalekiego Wschodu, cz�sto pytaj� pacjenta o stosunki
��cz�ce
go z matk�, ojcem i rodze�stwem. Chory dziwi si� i irytuje: "Co to ma do rzeczy?
Przyszed�em, bo nie mog� rusza� ramieniem, a pytaj� mnie o moj� siostr�. Do diab�a
z ni�,
nigdy jej nie lubi�em". Rzecz w tym, �e to w�a�nie ca�a przyczyna k�opotu!
Dzieci�stwo
tego cz�owieka up�yn�o pod znakiem zazdro�ci, poniewa� ojciec bardzo kocha� c�rk�.
Ch�opiec pr�bowa� wsp�zawodniczy� z siostr� o wzgl�dy ojca, w ko�cu znienawidzi� j�
z
ca�ego serca. Pok�ady gniewu i z�o�ci gromadzone i t�umione w dzieci�stwie wywo�uj�

fatalne skutki.
Czasem kto� m�wi, �e jako dziecko nienawidzi� matki. Dlaczego? Wychodzi na jaw
brak r�wnowagi w elemencie Drzewa, co spowodowa�o, �e na dodatek przesta� rosn��. U

kogo� innego nagle pojawia si� usztywnienie ramienia czy karku lub upo�ledzenie
wzroku.
Pacjent nie wie, �e przyczyn� tego s� niedomagania wewn�trzne, wyrastaj�ce na
pod�o�u
braku r�wnowagi w elemencie Drzewa. Ta nier�wnowaga pojawi�a si�, gdy mia� siedem
lub
osiem lat. Teraz, nawet po wielu latach, wystarczy jaki� uraz, �eby owa dysfunkcja
zn�w
wywo�a�a chorob�. Dlatego tak istotne dla lekarza s� dok�adne informacje o chorych,
a
zw�aszcza o ich zwi�zkach uczuciowych.
Na zako�czenie omawiania prawa Matki-Dziecka nale�y jeszcze raz wspomnie� o
obiegach: od�ywczym i kontrolnym.
Tak d�ugo, dop�ki choroba porusza si� w obiegu od�ywczym, przesuwaj�c si� np. ze

�ledziony do p�uc, wszystko jest prawie w porz�dku, tzn. wyleczenie jest stosunkowo
proste.
Ale gdy choroba zaczyna korzysta� z obiegu kontrolnego, sprawa staje si� na prawd�
niebezpieczna. W takich przypadkach znalezienie prawdziwej przyczyny choroby mo�e
by�
bardzo utrudnione.

3. 2. Regu�a M�a-�ony

W tradycyjnym diagramie Pi�ciu Element�w, zawarta jest ogromna wiedza

staro�ytnych
Chi�czyk�w. Zawarli w nim wszystkie swe m�dre regu�y, a w�r�d nich Regu�� M�a-�ony.
Zgodnie z t� regu�� p�uca, okr�nica, �o��dek, �ledziona, funkcje Kr��enie (Seks)
i Potr�jny
Ogrzewacz (oraz ich pulsy), czyli organy le��ce po prawej stronie, nale�� do �ony.
Pulsy w lewej r�ce, pochodz�ce od serca, jelita cienkiego, w�troby, p�cherzyka
��ciowego,
p�cherza moczowego i nerek, nale�� do m�a.
Chi�czycy doskonale wiedzieli, podobnie jak my dzisiaj, �e z dwojga ludzi
przeciwnej p�ci
m�czyzna jest fizycznie silniejszy: zawsze b�dzie szybciej biega� i wy�ej skaka�
ni� kobieta.
Takie jest prawo Natury. Wiedzieli, akceptowali nie staraj�c si� tego zmieni�.
Tysi�ce lat temu
m�czyzna polowa� i �owi� ryby, �eby wy�ywi� rodzin�. �ona zajmowa�a si� domem,
wychowywa�a dzieci, dawa�a m�owi si��, mi�o�� i oparcie. Nie da�by sobie bez niej
rady,
tak jak i ona bez niego. Prawid�owa sytuacja rodzinna istnieje wtedy, gdy m�czyzna
- m��
i ojciec - spe�nia obowi�zki, do kt�rych powo�a�a go Natura, to znaczy utrzymuje
rodzin�,
podczas gdy kobieta tworzy atmosfer� domowego ogniska, miejsca, gdzie rosn� dzieci.

Takie ma��e�stwo mo�e trwa� wiecznie.

Przypu��my jednak, �e �ona ma wi�cej energii i si�y ni� m�� i chcia�aby przej��
jego
rol�: biega�, strzela� i utrzymywa� rodzin�. Dzia�a�aby wtedy wbrew prawom Natury.
Nie
jest dostatecznie szybka i silna fizycznie, wi�c nie podo�a�aby trudom zdobywania
po�ywienia. Gdyby na dodatek m�czyzna zosta� w domu, by karmi� dzieci, gotowa� i
prowadzi� dom - do czego nie jest odpowiednio wyposa�ony ani przygotowany,
oznacza�oby to pogwa�cenie kolejnego prawa Natury. Czy� takie ma��e�stwo mog�oby
przetrwa�? (Nie ma tu �adnej pomy�ki: nie jest to wyk�ad o stosunkach spo�ecznych
czy
rodzinnych.)
Chi�czycy mawiali, �e zagro�enie ma��e�stwa to zagro�enie �ycia. Dramatyczne,
ale
prawdziwe. Stawiaj�c chi�sk� diagnoz� cz�sto odkrywamy nier�wnowag� w zakresie
Regu�y
M�a-�ony: strona �e�ska pr�buje przej�� rol� m�sk�, a strona m�ska zmuszona jest do

przyj�cia roli kobiecej. Medycznie oznacza to katastrof�. Taka diagnoza rokuje, �e

chory
definitywnie umrze, i to ju� wkr�tce, nie p�niej ni� za sze�� miesi�cy. Chi�czycy w

swojej m�dro�ci wiedzieli, �e "rodzina", kt�r� mamy w sobie, kt�r� tworzy ludzki
organizm, umiera podobnie, jak ta zwyk�a.
Je�li jednak uda si� w por� postawi� prawid�ow� diagnoz�, w por� wy�ledzi�
przekroczenia w Regule M�a-�ony, a nast�pnie skorygowa� brak r�wnowagi, pacjent
mo�e liczy� na �ycie normalnej d�ugo�ci. Lekarz zajmuj�cy si� Medycyn� Chi�sk� musi
by�
przygotowany na to, �e w trakcie swej wieloletniej praktyki b�dzie musia� korygowa�
setki
przypadk�w w zakresie nier�wnowagi tej Regu�y. Znaczy to, �e b�dzie wciela� w �ycie
ten
wspania�y system medyczny, dzi�ki kt�remu b�d� �yli ludzie, kt�rych ju� dawno nie
by�oby na �wiecie.
Badanie r�wnowagi z punktu widzenia Regu�y M�a-�ony umo�liwia ocen�
zaawansowania choroby, pozwala przewidzie�, ile jeszcze �ycia pozosta�o pacjentowi.
Nie zawsze umiera si� na skutek naturalnego, zgodnego z rokowaniami rozwoju
choroby. Zdarzaj� si� niespodziewane zgony ludzi, kt�rzy wcale nie wygl�dali na
chorych.
Nie umiera si� jednak bez przyczyny. O jednej z przyczyn m�wili�my ju� w Tomie I -
za
niski poziom energii ochronnej Wei-Chi. Istnieje jednak du�e prawdopodobie�stwo, �e

osoby te mia�y powa�ne zaburzenia r�wnowagi w zakresie omawianej Regu�y i

przekroczy�y dopuszczaln� granic�. Wtedy nast�pi�o ca�kowite za�amanie: �mier�.
Chi�ski
system medyczny daje mo�liwo�� zapobie�enia tysi�com przedwczesnych zgon�w,
r�wnie� tzw. nag�ych wypadk�w, przez regulowanie nier�wnowagi w zakresie Regu�y
M�a-�ony. Cho�by z tego jednego powodu zas�uguje na szersze stosowanie.
Medycyna Chi�ska zna jeszcze inny spos�b wykrywania i przeciwdzia�ania bliskiej
�mierci. Zak�ada mianowicie, �e wszyscy, kt�rzy umieraj� nagle, umieraj� tylko z
dw�ch
powod�w: z�amania Regu�y M�a-�ony lub wzrostu ilo�ci agresywnej energii, kt�ra
niszczy
energi� ochronn�. Je�li t� z�� energi� uda si� usun��, pacjent b�dzie �y�; w
przeciwnym
razie umrze najdalej za sze�� miesi�cy. Jest to przera�aj�ca, ale i fascynuj�ca
strona
Chi�skiej Medycyny. Mo�na przewidzie� �mier�, lecz mo�na te� wsp�dzia�aj�c z Natur�

pom�c zwyci�y� �yciu. Dla lekarza nie ma chyba �r�d�a wi�kszej satysfakcji.

3. 3. Regu�a Po�udnia-P�nocy

Kolejne prawo, Regu�a Po�udnia-P�nocy (chodzi o pory dnia), m�wi o wbudowanym

przez Natur� w ka�dego z nas indywidualnym zegarze biologicznym, po to, by�my go
s�uchali i wed�ug niego �yli. W dzisiejszych czasach, niestety, odrzucamy ten
biologiczny
zegar; wolimy trzyma� si� czasomierzy. Oczywiste, �e musimy respektowa� r�wnie� i
ten
"czas mechaniczny", starajmy si� jednak zachowa� umiar i nie doprowadza� do kolizji

zegara zewn�trznego z wewn�trznym.

Ka�dy organ ludzkiego cia�a ma w ci�gu doby dwugodzinny okres najwi�kszej
aktywno�ci (jedna godzina chi�ska). Przez te dwie godziny dany organ dysponuje
wi�ksz� ilo�ci� energii Chang-Mo ni� pozosta�e, jest wi�c bardziej od nich
pobudzony.
Ludzie tak�e maj� dobowe okresy aktywno�ci i okresy spadku energii. R�wnie� i
pod
tym wzgl�dem mocno si� mi�dzy sob� r�nimy. Jedni rano s� p�ywi, dopiero ko�o
po�udnia �ycie poma�u im wraca, by zaowocowa� pe�n� aktywno�ci� wieczorem. C�,
kiedy p� dnia min�o.
Inni wstaj� wcze�nie rze�cy i rado�ni jak skowronki i oko�o dwunastej s�
wyko�czeni.
Dopiero po�udnie, a im brakuje energii. O wieczorze lepiej nie m�wi�.
Jeszcze inni trzymaj� si� jako tako przez ca�y dzie�, natomiast wieczorem
"rozsypuj�
si�" i "wi�dn�". Ale s� i tacy, dla kt�rych wieczorem �ycie dopiero si� zaczyna.
�y� tylko przez p� dnia, to traci� po�ow� �ycia. Dzie� dzisiejszy ju� si� nie
powt�rzy,
mo�na go mie� tylko raz.
Je�li cia�o, umys� i duch nie wykazuj� braku r�wnowagi, cz�owiek miewa
niewielkie
spadki aktywno�ci w ci�gu doby, i wieczorem przed za�ni�ciem, przeprowadzaj�c
codzienny
bilans, mo�e sobie postawi� du�y "plus". Zbyt wielu spo�r�d nas jednak odk�ada
wszystko
do jutra: "jutro te� jest dzie�". Niestety ju� nie dla wszystkich.

Chi�ski zegar biologiczny (maksimum-minimum dla poszczeg�lnych narz�d�w)

Maksimum
P�uca - 3.00-5.00
Jelito grube - 5.00-7.00
�o��dek - 7.00-9.00
�ledziona-trzustka - 9.00-11.00
Serce - 11.00-13.00
Jelito cienkie - 13.00-15.00
P�cherz moczowy - 15.00-17.00
Nerki - 17.00-19.00
Osierdzie - 19.00-21.00
Potr�jny ogrzewacz - 21.00-23.00
P�cherzyk ��ciowy - 23.00-1.00
W�troba - 1.00-3.00
Minimum
P�uca - 15.00-17.00
Jelito grube - 17.00-19.00
�o��dek - 19.00-21.00
�ledziona-trzustka - 21.00-23.00
Serce - 23.00-1.00
Jelito cienkie - 1.00-3.00
P�cherz moczowy - 3.00-5.00
Nerki - 5.00-7.00
Osierdzie - 7.00-9.00
Potr�jny ogrzewacz - 9.00-11.00
P�cherzyk ��ciowy - 11.00-13.00
W�troba - 13.00-15.00

Z Regu�y Po�udnia-P�nocy wynika oczywiste zalecenie: cz�ciej spogl�da� na sw�j

wewn�trzny zegar i wyci�ga� wnioski. Je�eli kto� w opisanych wy�ej przyk�adach
odnalaz�
siebie, to znaczy, �e jego cia�o sygnalizuje: uwaga, dzieje si� co� z�ego!
Dwana�cie cz�ci dwudziestoczterogodzinnej doby odpowiada dziesi�ciu organom i
dwu funkcjom.
Mi�dzy godzin� dwudziest� trzeci� a pierwsz� p�cherzyk ��ciowy osi�ga szczyt
aktywno�ci, czyli ma znacznie wi�cej energii ni� w innych porach doby. Mi�dzy
pierwsz� a
trzeci� nad ranem nadchodzi okres najwy�szej aktywno�ci w�troby. Mi�dzy trzeci� a
pi�t� rano najbardziej aktywne s� p�uca; mi�dzy pi�t� a si�dm� - jelito grube;
mi�dzy si�dm�
a dziewi�t� - �o��dek i tak dalej.
Nie trzeba szeroko uzasadnia�, �e gdyby w codziennej praktyce stosowa� wnioski,
kt�re podsuwa nasz zegar dobowy, ludzie byliby niepor�wnanie zdrowsi.
Jelito grube na przyk�ad osi�ga szczyt aktywno�ci pomi�dzy pi�t� a si�dm� rano.
W
tym okresie powinny nast�powa� niezwykle wa�ne dla organizmu wypr�nienia.
Organizm wydala w ten spos�b wszystkie nagromadzone trucizny i zanieczyszczenia, w
przeciwnym razie ca�y ten szkodliwy balast przenikn��by do krwi. System chi�ski
rozwija
to rozumowanie dalej. Ka�e my�le� r�wnie� o zanieczyszczeniach, kt�re ka�dego dnia
trafiaj� do naszych umys��w. Ich tak�e trzeba si� pozby�. Strach pomy�le�, co to by
by�o,
gdyby umys� dosta�. . . zaparcia!
Dziwimy si�, �e ludzie cz�sto post�puj� a� tak �le. Sta� nas na czyny tak pod�e
i
poni�aj�ce, �e nikt zdrowy na ciele i umy�le nigdy by tego nie zrobi�. Chyba, �e
umys�
uleg� procesowi ska�enia i post�puj�cej degeneracji. Umys� tak�e potrzebuje
odpowiedniego
narz�du, za pomoc� kt�rego m�g�by pozby� si� wrogo�ci, gniewu i wszystkich
negatywnych
warto�ci, tak by jego w�a�ciciel rozpocz�� dzie� w czysto�ci ducha i cia�a. Inaczej
ten dzie� jest
stracony.
Je�eli s�yszycie, jak kto� powtarza, �e nic na �wiecie go nie obchodzi, o niczym
nie chce
dyskutowa�, niczego nowego nie chce poznawa�, nikogo nie pragnie popiera� - jest to

klasyczny przyk�ad ska�onego, zablokowanego umys�u. Mo�e nasun�� si� pewna

analogia: nic
dziwnego, �e rezygnuj� z najwykwintniejszej nawet uczty, je�li jestem najedzony do
syta. Ta
analogia przybli�a chi�sk� koncepcj� "przepe�nionego", zablokowanego toksynami
umys�u,
kt�ry trzeba koniecznie oczy�ci�. Medycyna Chi�ska wi��e ten zabieg z codzienn�
wizyt� w. . .
toalecie.
Kt� by pomy�la�, �e taki narz�d, jak jelito grube, wp�ywa r�wnie� na umys� i
ducha, a
przecie� zale�no�� ta jest nader prosta. Wydalenie toksyn z organizmu bardzo
podnosi
zdolno�ci percepcyjne. Musimy jednak pami�ta�, �e tak jak cia�o wspieramy
codziennie porcj�
po�ywienia, tak samo nasz umys� powinien otrzyma� swoj� porcj� energii "duchowej".
Modlitwa, medytacja, chwila refleksji i zadumy czy zwyk�y relaks s� tak samo
niezb�dne do
normalnego funkcjonowania naszego organizmu, jak codzienny posi�ek.
Oko�o trzydzie�ci procent ludno�ci naszego kraju, w tym co druga kobieta, cierpi
na
chroniczne zaparcie. Mo�na to stwierdzi� na podstawie ilo�ci sprzedawanych �rodk�w
przeczyszczaj�cych, otr�b�w i r�nych sk�adnik�w pokarmowych u�atwiaj�cych
wypr�nianie.
Czy� nie pro�ciej by�oby zastosowa� naturalny spos�b: wyrobi� w sobie nawyk
odwiedzania
toalety systematycznie mi�dzy pi�t� a si�dm� rano, kiedy to okr�nica przejawia
najwi�ksz�
aktywno��? Problem zaparcia zosta�by rozwi�zany w dziewi��dziesi�ciu procentach
przypadk�w. C�, kiedy wolimy po�kn�� tabletk�, ni� wsta� o godzin� wcze�niej. Ju�
po
miesi�cu regularnego chodzenia do toalety mi�dzy pi�t� a si�dm� rano sytuacja
zmieni si�
wyra�nie na lepsze, a rezultatem tego b�dzie dok�adniej oczyszczone cia�o, jak
r�wnie�
duch i umys�.
Wszystkie narz�dy wewn�trzne, kt�re Chi�czycy nazywaj� "urz�dnikami" (dlaczego,
to
si� oka�e p�niej), dzia�aj� wed�ug tej samej zasady - swego dobowego "rozk�adu
jazdy".
Ten narz�d akurat, to znaczy jelito grube, rzeczywi�cie potrafi usun�� wszelkie
fizyczne,
psychiczne i umys�owe trucizny pod warunkiem, �e uszanujemy wyznaczony mu przez
Natur� cykl pracy i odpoczynku.
Przeanalizujmy teraz przyzwyczajenia i nawyki wsp�czesnego, "cywilizowanego"
cz�owieka, kt�re w �wietle Medycyny Chi�skiej wygl�daj� na istne barbarzy�stwo.
W porze od si�dmej do dziewi�tej rano �o��dek zawiera wi�cej energii ni� w
pozosta�ych porach dnia i potrafi strawi� nie tylko �niadanie, ale i zardzewia�y
gw�d�.
Tak nakaza�a Natura i cz�owiek nie powinien tego zmienia�.
Przeci�tny obywatel zapytany jednak, co jad� na �niadanie, odpowiada: "Hm...
kromk�
chleba". Jego cia�o, umys� i duch ruszaj� w nowy dzie� z niemal pustym bakiem, a
ich
w�a�ciciel narzeka, �e jest zm�czony, �e nie ma energii, �e mu burczy w brzuchu, �e
boli
go g�owa i krzy�. Nic dziwnego, skoro pop�dza cia�o, kt�remu brakuje paliwa. Wi�cej

troskliwo�ci okazujemy samochodowi, bo na pewno nikt nie post�pi�by tak z

samochodem!
Zbli�a si� koniec dnia, ca�a praca zosta�a wykonana "na pustym baku". Cud, �e
Natura
na to pozwala. Widocznie jest lito�ciwa. Gdyby nie to, z pewno�ci� umieraliby�my
przed
osi�gni�ciem pe�noletno�ci. Co dzieje si� dalej? Wieczorem oczywi�cie kolacja -
zwykle
mi�dzy godzin� dziewi�tnast� a dwudziest� pierwsz�, czyli wtedy, gdy �o��dek
najbardziej
potrzebuje odpoczynku; na dodatek obfita. Potem przed telewizor lub od razu do
��ka, a
w nocy koszmarne sny! Rano - rzecz jasna - b�l g�owy i brak si� �yciowych. Czeg�
mo�na si� jednak spodziewa�, skoro w�a�ciciel �o��dka post�puje tak, jakby chcia�
mu
zrobi� na z�o��: g�odzi go rano i napycha wieczorem.
�niadanie powinno by� g��wnym posi�kiem dnia - oto podstawowe przykazanie
Chi�skiej Medycyny. Nie znaczy to, �e trzeba si� przesadnie opycha�, wystarczy
naprawd� dobrze "zatankowa�". Gdyby�my cho� w po�owie szanowali sw�j organizm tak,
jak szanujemy samochody, lekarze nie mieliby co robi�. Zapanowa�aby globalna
epidemia zdrowia. Na razie wcale nam to nie grozi.
Skoro mowa o jedzeniu, warto zapami�ta� dwie podstawowe zasady. Pierwsza brzmi:
jedz, gdy jeste� g�odny, je�li nie jeste� g�odny, nie jedz. Druga: pij po�ywienie i
jedz p�yny.
Oznacza to, �e nale�y �u� pokarm tak d�ugo, a� stanie si� niemal p�ynem. Nie wolno
po�yka� du�ych kawa�k�w, z kt�rymi �o��dek musi si� potem zmaga�. Je�eli chodzi o
picie, to najlepiej wzorowa� si� na niemowl�tach. Niemowl� miesza p�yn z w�asn�
�lin�,
dzi�ki czemu doskonale przyswaja wszystkie potrzebne elementy. Je�li nie ma na to
do��
czasu, po prostu zwraca po�kni�ty p�yn.
W tym momencie na pewno ka�dy zastanawia si� nad ogromnym podobie�stwem tych
kilku zasad od�ywiania Medycyny Chi�skiej z naszymi regu�ami i zasadami medycyny
ludowej. Wystarczy tylko zastosowa� si� do znanego powiedzenia: "�niadanie zjedz
sam.
Obiadem podziel si� z przyjacielem. Kolacj� oddaj wrogowi." i b�dzie to praktyczne
zastosowanie Medycyny Chi�skiej.
Pom�wmy teraz o innych organach. Za��my, �e p�cherzyk ��ciowy pacjenta
otrzymuje zbyt wiele energii. Wywo�uje to - rzecz jasna - nadmiern� aktywno�� tego
organu. Dodajmy: aktywno�� niepotrzebn�. Daje ona oko�o stu r�nych objaw�w
chorobowych, mi�dzy innymi lewo - lub prawostronn� migren�, zaburzenia wzroku,
wymioty. Czasami te� b�l w biodrze albo usztywnienie staw�w. R�norodno�� objaw�w
wywo�anych z�� prac� p�cherzyka ��ciowego jest zaiste ogromna.
Mi�dzy godzin� dwudziest� trzeci� a pierwsz� w nocy aktywno�� p�cherzyka
wzrasta,
osi�gaj�c swoje dobowe maksimum i zaostrzaj�c tym samym wszystkie wspomniane
dolegliwo�ci. Niekt�rzy chorzy odczuwaj� to tak wyra�nie, �e po pewnym czasie
wiedz�
ju� dok�adnie, o kt�rej godzinie b�l si� nasili i o kt�rej ust�pi. Je�li maj� kilka
schorze�, to
na podstawie sygna��w swojego wewn�trznego zegara orientuj� si� nawet, kt�ry organ
niedomaga.
Osoba cierpi�ca na p�cherzyk ��ciowy nie powinna na przyk�ad k�a�� si� o
dwudziestej
trzeciej, w okresie jego najwi�kszej aktywno�ci i zarazem najci�szych dolegliwo�ci,
bo i tak
nie za�nie do godziny pierwszej w nocy, kiedy to dobowe maksimum aktywno�ci
p�cherzyka si� ko�czy.
Jakie st�d wnioski praktyczne? Je�eli po udaniu si� na spoczynek chory przewraca
si�
niespokojnie zamiast zasn�� i sytuacja taka utrzymuje si� na przyk�ad przez
miesi�c,
powinien k�a�� si� do ��ka o godzin� wcze�niej. Istnieje wtedy szansa, �e zd��y
zasn��
przed okresem krytycznym. Skutkuje to oczywi�cie tylko w�wczas, gdy wywo�ana
nadwy�k� energii aktywno�� nie jest a� tak wielka, �eby mog�a wyrwa� chorego ze
snu.
Jest wielu pozornie zdrowych ludzi, kt�rzy budz� si� mi�dzy pierwsz� a trzeci� w

nocy; mo�na wed�ug nich regulowa� zegarki. Wstaj�, pal� papierosy, pij� co�, id� do

toalety, spaceruj�, czytaj�, a potem znowu zasypiaj�. Inni dla odmiany budz� si�
regularnie
o pi�tej nad ranem i p�niej nie mog� ju� zasn��. S� to zn�w jakie� sygna�y
alarmowe,
kt�re wysy�a cia�o. Trzeba ich tylko s�ucha�!
R�wnie� takie zjawisko, jak wyra�ny i regularny spadek samopoczucia w ci�gu
doby,
mo�na z du�� doz� prawdopodobie�stwa przypisa� niedomaganiem kt�rego� z organ�w,
podobnie zreszt� jak i regularne przyp�ywy dobrego samopoczucia. Za��my, �e pacjent

cierpi na b�le artretyczne - jakby to okre�li� wsp�czesny lekarz. Powiedzmy te�, �e

ich
prawdziw� przyczyn� jest niedob�r energii w p�cherzu moczowym, w zwi�zku z czym
pacjent rano nie mo�e ruszy� r�k� ani nog�. Ale po po�udniu, w porze szczytowej
aktywno�ci p�cherza, przychodzi dobowy zastrzyk energii i wyr�wnuje niedob�r. Nic
dziwnego, �e taki chory zawsze czuje si� �wietnie mi�dzy trzeci� a pi�t� po
po�udniu.
Chi�ski zegar, czyli nasz indywidualny zegar wewn�trzny, mo�e stanowi� �r�d�o
wielu
wa�nych informacji. Dlatego musi by� brany pod uwag� przy stawianiu diagnozy.
Dobrze
by�oby zreszt�, gdyby ka�dy z nas od czasu do czasu robi� z tych informacji u�ytek.

Nale�y nie tylko s�ucha� tego, co chc� nam powiedzie� nasze organy, ale i
dostosowywa�
plan dnia do ich wymaga� i mo�liwo�ci, szczeg�lnie gdy chodzi o proces porannej
eliminacji resztek pokarmowych, jak r�wnie� o samo jedzenie.
Medycyna zachodnia przyznaje racj� chi�skiemu zegarowi przynajmniej w tym, co
dotyczy zgon�w spowodowanych zawa�em serca. Jest ich najwi�cej mi�dzy godzin�
jedenast�
a trzynast� oraz mi�dzy dwudziest� trzeci� a pierwsz� w nocy. Pierwszy okres to
maksimum aktywno�ci serca, drugi to jego minimum. To, do czego nasza medycyna
dosz�a
dopiero teraz, Chi�czycy wiedzieli ju� pi�� tysi�cy lat temu.
Taki jest, w najwi�kszym skr�cie, zakres dzia�ania Regu�y Po�udnia-P�nocy, czyli

chi�skiego zegara. T�umaczy ona wiele zjawisk, m. in. przyczyny indywidualnych

wzlot�w
i upadk�w w ci�gu dnia. Gdyby uda�o si� tych waha� unikn��, �ycie sta�oby si� du�o
przyjemniejsze. Warto o tym pami�ta�. Na koniec jeszcze kilka uwag szczeg�owych,
kt�re
b�d� niezwykle pomocne w analizie stan�w chorobowych i poszukiwaniu drogi doj�cia
do
idealnej r�wnowagi. Z Zegara Biologicznego wynika wyra�nie, �e:
- w danym przedziale czasu organ Jin i Jang albo Jang i Jin danego elementu
nast�puj�
po sobie,
- dwa organy Jin i dwa organy Jang wyst�puj� przemiennie,
- Organ Jin i Jang, kt�re w obiegu od�ywczym wyst�puj� po sobie, znajduj� si� na
przeciw
siebie.
Ka�dy organ ma sw�j "czas" odpowiadaj�cy okre�lonym stanom energetycznym. Stan
maksymalnej energii organu istnieje przez dwie godziny, a nast�pnie stopniowo
opada.
Podczas tego stanu istnieje zaostrzenie objaw�w chorobowych Pe�ni (nadmiaru).
Je�eli jest
to mo�liwe, nale�y w tym okresie przeprowadza� dzia�ania "rozpraszaj�ce" i
"wyczerpuj�ce" dany organ. Czas minimalnego stanu energii znajduje si� dok�adnie na

przeciw stanu maksymalnego. W czasie tych dw�ch godzin w organie znajduje si�
minimum energii, podczas gdy maksimum wyst�puje w innym organie. Mamy do czynienia
ze swoistym sprz�eniem czas�w organ�w. Przy stanie minimum energii wyst�puje
nasilenie
symptom�w chor�b Pr�ni (niedoboru). Jest to najlepszy okres do "wzmacniania" lub
"od�ywiania".

3. 4. Regu�a Wyleczenia (Kuracji)

Tak doszli�my do ostatniego prawa - Regu�y Wyleczenia (Kuracji).

Ka�da choroba musi przebiega� zgodnie z tym prawem, je�eli w og�le da si�
wyleczy�.
Znaj�c je, jeste�my w stanie stwierdzi�, czy pacjent jest wyleczony, czy tylko
podleczony i
czy mo�na osi�gn�� dalsze post�py w leczeniu. Nie ma potrzeby zgadywa� ani domy�la�
si�
skutk�w kuracji. Dzi�ki Regule Wyleczenia po prostu wiadomo, czy chory wyzdrowieje,

czy nie.
Regu�a Wyleczenia g�osi, �e choroba musi wyj�� z wn�trza na powierzchni�, zej��
z
g�ry na d� i �e przy jej ust�powaniu musz� towarzyszy� te same objawy, co przy
zachorowaniu, tylko w odwrotnej kolejno�ci. W tym tkwi przyczyna, dla kt�rej chcemy

zna� ca�� histori� choroby. Dlatego, gdy pacjent zg�asza si�, powiedzmy z
rozstrojem
nerwowym albo z migren�, lekarz wypytuje go o wszystkie choroby, jakie kiedykolwiek

przechodzi�. Klasycznym, dobrze ilustruj�cym spraw� przyk�adem jest przypadek

astmy. W
odpowiedzi na pytanie o przebyte choroby pacjent cz�sto odpowiada, �e w wieku lat
dwunastu mia� tr�dzik.
Po to, by wyleczy� takiego cz�owieka, trzeba zacz�� od wydobycia choroby ze
�rodka na
powierzchni�, czyli doprowadzi� do tego, �eby pojawi�a si� dawna choroba sk�ry,
mimo
�e od dziesi�ciu lat pacjent nie ma ani �ladu tr�dziku. Teraz pojawi si� on na
dzie� lub
godzin�, cho� mo�e te� dokucza� pacjentowi przez rok. Nie nale�y si� tym
przejmowa�,
bo zgodnie z Regu�� Wyleczenia choroba, kt�ra si� odnowi�a, musi teraz znikn�� na
zawsze. Znaj�c Regu�� Wyleczenia, przyjmiemy nawr�t choroby spokojnie, �wiadomi
kolejnych etap�w kuracji.
A oto nast�pny przyk�ad. Osoba leczona na artretyzm stwierdza w trakcie kuracji,
�e
odczuwa zdecydowan� popraw�, je�eli chodzi o g�ow� i kark, ale r�ce - okropno��!
B�l si�
nasila, trudno go znie��. Pi�knie! To doskona�a wiadomo��! Oznacza, �e choroba
"schodzi"
z g�ry w d�. Powinny teraz stopniowo wzmaga� si� dolegliwo�ci w ni�szych partiach
cia�a; je�eli tak b�dzie - kuracja przebiegnie pomy�lnie, zgodnie z Regu��
Wyleczenia.
Lecz je�li pacjent m�wi: "Z d�o�mi �wietnie, tylko coraz gorzej z ramieniem",
do�wiadczony lekarz natychmiast si� orientuje, �e nie t�dy droga, �e nast�pi�o
naruszenie
Regu�y Wyleczenia.
Natomiast zdanie: "O panie doktorze, c� za b�l, ale wewn�trznie czuj� si�
lepiej" -
powinno sprawi� lekarzowi niebywa�� satysfakcj�, �wiadczy bowiem, �e proces
leczenia
jest prawid�owy. I cho� b�l potrwa mo�e jeszcze rok lub dwa, jest ju� spraw� pewn�,
�e
przejdzie i to bezpowrotnie. Pierwsz� tego oznak� jest w�a�nie lepsze samopoczucie
wewn�trzne pacjenta: choroba wychodzi ze "�rodka".
Praktyka bywa oczywi�cie bardziej skomplikowana. Zdarza si� na przyk�ad, �e
powracaj�ca dolegliwo�� - pierwotnie fizyczna - mo�e si� objawi� wy��cznie na
poziomie
umys�u; wcale nie musi manifestowa� si� fizycznie. Jest to jeszcze jeden pow�d, dla

kt�rego zadaje si� pacjentom tak wiele pyta�. W ten spos�b mo�na si� upewni�, czy
poprawa
nast�puje zgodnie z Regu�� Wyleczenia, czy nie jest tylko pozorna? Bo je�li tak,
je�li to
przedwczesna euforia, i lekarz, i pacjent wracaj� do punktu wyj�cia.

3. 5. Regu�a 90 Dni

Z Regu�� Wyleczenia zwi�zane jest inne prawo - Regu�a 90 Dni. Gdyby nie pewne
skojarzenia z innymi prawami Wschodu, mo�na by je nazwa� prawem przyczyny i skutku.

Prawo to m�wi o tym, �e cokolwiek czynimy, cokolwiek nam si� wydarzy, b�dzie mia�o
skutek po dziewi��dziesi�ciu dniach - trzech miesi�cach. Nie mo�na tego unikn��.
Wszystko co m�wimy, my�limy, czynimy z cia�em b�dzie mia�o sw�j skutek w
przysz�o�ci.
Je�eli przyjmujemy jakie� leki, pastylki, to ostateczny rezultat, skutek, jaki
wywo�aj� w
naszym organizmie, przyjdzie za trzy miesi�ce. Ka�de dzia�anie przyjdzie do nas po
pewnym okresie wykluwania si�. Jest to co�, co mo�na nazwa� inteligentnym,
przemy�lanym egoizmem.
To prawo odnosi si� szczeg�lnie do lek�w, po�ywienia, zi�; do �rodk�w
chemicznych
stosowanych "na cia�o", np. �rodki do farbowania i piel�gnacji w�os�w i tych
stosowanych
wewn�trznie.
Je�eli co� zjadamy, b�dzie to mia�o sw�j skutek tego samego dnia, po trzech
dniach i
potem po dziewi��dziesi�ciu dniach.
Je�eli kto� w ci�gu zimy naby� zbyt wiele wilgoci i ch�odu, to b�dzie mia�
dolegliwo�ci
reumatyczne w trzy miesi�ce p�niej, wiosn�. . . Je�eli wiosn� z�apiecie zbyt wiele
wp�yw�w wschodniego wiatru, to latem b�dziecie mieli k�opoty z mi�niami, gor�czk� i

k�opoty z oczami. Je�eli latem zanadto si� przegrzejecie, to jesieni� wydarzy si�
taka
sytuacja, �e na przemian dzie� po dniu b�dziecie mieli wysok� gor�czk� i spadek
temperatury. W ostateczno�ci dotkni�te zostan� p�uca.
Wszystkie te przyk�ady wskazuj�, �e wp�ywy zewn�trzne s� przyjmowane przez
cia�o, a
skutek wykluwa si� przez oko�o dziewi��dziesi�t dni. Znajomo�� tego prawa jest
wa�na w
diagnostyce, przy poszukiwaniu prawdziwego �r�d�a choroby jak i w prowadzonych
terapiach.
 Pi�� podstawowych regu� Medycyny Chi�skiej mo�na studiowa� bardzo d�ugo i nie
przebi� si� nawet przez elementarne poj�cia. Mam jednak nadziej�, �e to, co
napisali�my,
cho� troch� przybli�y ich tre��.

4. Funkcje specjalne

Ka�dy organiczny narz�d zosta� przyporz�dkowany w Medycynie Chi�skiej jednemu z

Pi�ciu Element�w. W ten spos�b ka�dy element determinuje prac� jednego narz�du Zang
i
jednego Fu. Wspomnieli�my ju� tak�e, �e w Medycynie Chi�skiej s� jeszcze dwa
narz�dy
specjalne: potr�jny ogrzewacz i osierdzie (Tom 1). S� to w zasadzie pewne
uog�lnione
czynno�ci niekt�rych narz�d�w lub inaczej pewne funkcje cia�a i funkcje wewn�trzne.
Z
poj�ciem osierdzia jest zamiennie u�ywane poj�cie "Kr��enia" w rozumieniu funkcji
kr��enia krwi. Ju� w starych traktatach medycznych funkcja kr��enia krwi by�a
nierozerwalnie zwi�zana z funkcjami p�ciowymi cz�owieka w tym rozumieniu, w jakim
dzisiaj u�ywamy poj�cia "Seks". Studiuj�c funkcj� kr��enia musimy ��czy� j�
nierozerwalnie z funkcj� seksu - co nawet przy pobie�nej analizie wydaje si�
niezwykle
logiczne.

4.1. Funkcja Kr��enie-Seks

Zajmijmy si� najpierw funkcj� Kr��enie-Seks. Nosi tak� nazw�, poniewa� odpowiada

g��wnie za kr��enie krwi w �y�ach i t�tnicach. Mo�na by s�dzi�, �e le�y to w gestii

serca; w
rzeczywisto�ci wcale tak nie jest. Druga cz�� nazwy - Seks - pochodzi st�d, �e
funkcja ta
zawiaduje wewn�trznym i zewn�trznym wydzielaniem gruczo��w p�ciowych. Funkcja
Kr��e-
nie-Seks nale�y do elementu Ognia. Krew bowiem jest zwi�zana z ogniem, z ciep�em, z

barw� czerwon�. Je�li wi�c pacjent ma wiecznie zimne stopy i d�onie, mo�e to by�
sygna�
dysfunkcji Kr��enie-Seks. Krew nie dop�ywa do ko�c�w palc�w r�k i n�g albo zbyt
wolno
powraca �y�ami do p�uc. Wiadomo, czym grozi zwolnienie krwiobiegu �ylnego -
powstaj�
�ylaki i hemoroidy. Powa�na niewydolno�� funkcji Kr��enie-Seks zwi�zana z
niedoborem
energii Chi - wywo�uje inne jeszcze skutki: impotencj� u m�czyzn i ozi�b�o�� u
kobiet.
Nadmierna aktywno�� natomiast (zbyt du�a ilo�� energii) powoduje szczeg�ln�
pobudliwo�� seksualn�.
Coraz cz�stsze zaburzenia seksualne staj� si� k�opotliwym problemem, je�li nie
dramatem
wsp�czesnego �wiata. Wszak zwi�zek dwojga ludzi przeciwnej p�ci, wydanie na �wiat
potomstwa, to ich naturalne przeznaczenie, cel, do kt�rego zostali stworzeni.
Po��czenie
m�czyzny i kobiety to rzecz wspania�a i pe�na znaczenia. Nie chodzi jednak o akt
mi�o�ci
fizycznej, lecz sytuacj�, gdy dwoje ludzi kochaj�c si� prawdziwie, zespala si� w
jedno��
fizyczn�, psychiczn� i duchow� w momencie szczytowania.
Jest to bez w�tpienia najrado�niejsza, najpi�kniejsza chwila mi�dzy dwojgiem
ludzi.
Jak to jest, �e tylu ludzi pobiera si�, kocha bez pami�ci, a mimo to nigdy nie
doznaje
takich uczu�? Ot� bardzo cz�sto zaburzenia funkcji Kr��enie-Seks wykluczaj�
mo�liwo��
tego rodzaju prze�y�. I cho� fizycznie jest wszystko w porz�dku, kt� si� tym
zadowoli
wiedz�c, �e istnieje co� wi�cej?
Bywa i tak, �e cho� dwoje ludzi kocha si� prawdziwie, nagle pewnego dnia
m�czyzna
zaczyna mie� k�opoty z erekcj�. Zagro�ona zostaje tym samym istotna sfera �ycia
ma��e�skiego, nie ma ju� moment�w najwy�szych uniesie�. A jak tu �y� - bez chwil,
kt�re
nadaj� warto�� ludzkiej egzystencji? Ze strony kobiety rezultatem takiej sytuacji
bywa
ozi�b�o��. M�czyzna przewa�nie zaczyna pi�, pali� po kilkadziesi�t papieros�w
dziennie,
szuka� szcz�cia z innymi partnerkami.
Jaka szkoda, �e bardzo niewielu ludzi wie, co naprawd� jest tego przyczyn�.
Gdyby w
programie studi�w medycznych znalaz�oby si� miejsce na wyja�nienie znaczenia
funkcji
Kr��enie-Seks, mniej by�oby nieszcz�liwych ma��e�stw i o po�ow� mniej chorych
psychicznie.
Akupunktura, akupresura i masa�e potrafi� regulowa� funkcj� Kr��enie-Seks
dodaj�c
lub ujmuj�c potrzebn� ilo�� energii za po�rednictwem zwi�zanego z ow� funkcj�
meridianu. Przywraca to nie tylko prawid�owe funkcjonowanie organ�w p�ciowych, lecz
daje
ow� rado�� i poczucie spe�nienia, o kt�rych wcze�niej m�wili�my.
Chi�czycy ka�dy organ nazywali "urz�dnikiem" i przedstawiali go w postaci ma�ego

cz�owieczka. Wyobra�ali sobie, �e ka�dy "urz�dnik" ma wyznaczone specjalne zadanie.

Tak wi�c "urz�dnik" funkcji Kr��enie-Seks nosi tytu� "obro�cy serca" (oczywi�cie
serce nie
by�o zwyk�ym sercem, lecz "najwy�szym zarz�dc�"). "Najwy�szy zarz�dca" by� kim� na
kszta�t boga, kr�la, cesarza, tego, kt�ry sprawuje w�adz� nad pozosta�ymi
jedenastoma
ministrami. Chi�czycy doskonale znali wszystkie niedole i utrapienia tych jedenastu

"urz�dnik�w" - zawiedzione nadzieje, napi�cia, niepokoje, choroby. Wszyscy oni

zasypuj�
kr�la ��daniami i niezliczonymi pro�bami o pomoc. Kr�l, usi�uj�c zespoli� cia�o,
umys� i
ducha, a tak�e skoordynowa� prac� wszystkich jedenastu urz�dnik�w, d�wiga na sobie
ogromne brzemi� obowi�zk�w, kt�rych spe�nienie wymaga straszliwego wysi�ku. Wi�c
je�li
podlegli ministrowie b�d� go nieustannie nagabywa� i molestowa� - w ko�cu
niechybnie
go zniszcz�. Dlatego kr�l ma w�asnego obro�c�. I w�a�nie funkcja Kr��enie-Seks jest

"obro�c� najwy�szego zarz�dcy".

To jakby mur obronny, kt�ry otacza kr�la. Chroniony w ten spos�b od obelg i ran
kr�l
mo�e ca�� swoj� energi� po�wi�ci� sprawiedliwym rz�dom i opiece nad swoim ludem.
Gdy
jednak mechanizm obronny s�abnie lub w og�le przestaje dzia�a�, najwy�szy zarz�dca
staje
si� zupe�nie bezbronny. Serce nie zosta�o stworzone do przyjmowania zniewag i
cios�w.
Trzeba je chroni�. Spr�bujmy te stare, chi�skie wyobra�enia o funkcjonowaniu
organizmu
sprowadzi� na grunt wsp�czesny.
Wiadomo, �e ludzie bardzo r�nie reaguj� na rozczarowania w sferze uczu�, na
zawody
mi�osne. U wielu te ci�kie prze�ycia mog� dokonywa� prawdziwych spustosze�. I nie
ma
wielkiego znaczenia, czy dzieje si� to w zwi�zkach ma��e�skich czy innych. S�
przecie� i
tacy, kt�rym te "mi�osne choroby" nie czyni� wi�kszego szwanku. Wszystko zale�y od
obro�cy serca. Silny obro�ca we�mie na siebie najpot�niejsze nawet ciosy godz�ce w
serce.
S�aby nie os�oni najwy�szego zarz�dcy. Je�li zatem s�aby jest obro�ca - czyli
funkcja
Kr��enie-Seks - s�abe jest r�wnie� samo serce. Jak�e cz�sto s�yszy si� ludzi
m�wi�cych:
"Mam z�amane serce, nigdy tego nie prze�yj�, nie ma mowy, �ebym m�g� przej�� przez
to
jeszcze raz". To prawda, nie prze�yj�, je�li nie wybuduj� solidnego muru wok�
serca. To
tak�e pow�d, �e wielu ludzi po nieudanym zwi�zku nie ryzykuje ju� po raz drugi.
Trudno przeceni� znaczenie funkcji Kr��enie-Seks. Jak ju� wiadomo, reguluje ona
obieg
krwi i - co wa�niejsze - wywiera znacznie silniejszy wp�yw na prze�ywanie mi�o�ci,
rado�ci, pi�kna ni� samo serce.
Na �wiecie jest tylu ludzi, kt�rzy nigdy nie zaznali odrobiny mi�o�ci, rado�ci,
u�miechu i
ciep�a. A przecie� ten ich czy�ciec na ziemi m�g�by si� sko�czy� i �ycie na nowo
nabra�oby
sensu, gdyby wzmocni� w nich funkcj� Kr��enie-Seks.
Dla odmiany zbyt wysoki potencja� energetyczny tej funkcji sprawia, �e jednostka

przestaje panowa� nad swoimi pop�dami i reakcjami seksualnymi. Osobom dotkni�tym

tego
rodzaju zaburzeniami te� nale�y si� nasza pomoc.

4. 2. Potr�jny Ogrzewacz

Znaczenie Potr�jnego Ogrzewacza wyja�nia proste por�wnanie. Je�li temperatura

pomieszczenia, w kt�rym przebywamy, spadnie gwa�townie do zera, to pomimo �e nadal
pozostaniemy zdrowi fizycznie, psychicznie i umys�owo, przestaniemy normalnie
funkcjonowa�. Rzecz w tym, �e samopoczucie, zdolno�� do wykonywania powierzonych
zada� zale�y od temperatury otoczenia. Podobnie reaguje dwana�cie narz�d�w
wewn�trznych, kt�re tylko wtedy dzia�aj� bezb��dnie, gdy maj� - w�a�ciw�
temperatur�.
"Dba" o to Potr�jny Ogrzewacz. Nazwa bierze si� st�d, �e Chi�czycy podzielili
cia�o na
trzy Chou - sekcje: g�rn�, �rodkow� i doln�.
W g�rnej Chou znajduj� si�: serce, p�uca oraz funkcja Kr��enie-Seks, czyli dwa
organy
elementu Ognia i jeden Metalu. Za��my, �e g�rna Chou nagle si� mocno ozi�bia.
Le��ce
w jej obr�bie organy kurcz� si�, wi�c cz�owiek nie mo�e oddycha�. Zachodnia
medycyna
nazywa to astm�. Innymi objawami ozi�bienia g�rnego Ogrzewacza mog� by� zaburzenia
serca, zimne stopy, brak erekcji, brak r�wnowagi psychicznej, utrata rado�ci �ycia,
zdolno�ci
do obdarzania mi�o�ci�, wyra�ny brak "ognia". Nasila si� �al, co ma zwi�zek z
elementem
Metalu.
Jak to naprawi�? nastawi� termostat na wy�sz� temperatur�. Po prostu ogrza�
g�rn�
cz�� cia�a, co przywr�ci wszystkim trzem organom normalne funkcjonowanie.
Zaburzenia w pracy nerek, p�cherza moczowego, nieregularne miesi�czki, skurcze w

dolnej cz�ci brzucha - to objawy wywo�ane ozi�bieniem dolnej Chou. Mo�e r�wnie�
wyst�pi� uporczywa obstrukcja i ca�kowity zanik libido. Gdy dolny Ogrzewacz jest
zimny,
kobieta nie mo�e zaj�� w ci���. Trudno, �eby by�o inaczej. Jak�e pocz�� dziecko w
lod�wce?
We wszystkich tego typu przypadkach specjali�ci zachodni lecz� nerki, p�cherz
moczowy, odbytnic� i choroby kobiece. W gruncie rzeczy narz�dy te s� zupe�nie
zdrowe.
Wystarczy podnie�� ciep�ot� tej cz�ci cia�a i wszystkie dolegliwo�ci ust�pi�.
Uwa�amy za pewnik i rzecz nie wart� dyskusji, �e cia�o ludzkie zawsze zachowuje
t�
sam� temperatur�. Nie doceniamy tego wspania�ego urz�dzenia, kt�re sprawia, �e
je�li
nawet wychodzimy na mr�z, cia�o nie przybiera temperatury otoczenia - nie
zamarzamy.
Powierzchnia sk�ry mo�e si� odrobin� och�odzi�, ale ciep�ota wewn�trzna nie ulega
zmianie.
W saunie, gdzie panuje niezno�ny upa�, te� nikt si� nie sma�y od �rodka.
Wszystko to
zawdzi�czamy sprawnemu funkcjonowaniu Potr�jnego Ogrzewacza. Wniosek, jaki z tego
p�ynie, brzmi: szanujmy ten precyzyjny mechanizm i nie obci��ajmy go nadmiernie
niepotrzebn� prac�.
Wskakuj�c do lodowa tego basenu natychmiast po wyj�ciu z sauny zachowujemy si�
tak, jakby�my chcieli zniszczy� ten naturalny termostat. B��d. Nie nale�y bra� ani
zbyt
gor�cych, ani zbyt zimnych k�pieli. Okazywaliby�my swemu Potr�jnemu Ogrzewaczowi
nale�ny mu szacunek, gdyby�my zawsze k�pali si� w wodzie, kt�rej temperatura
odpowiada dok�adnie temperaturze cia�a.
Jak sprawdzi�, czy Potr�jny Ogrzewacz funkcjonuje sprawnie? Mo�na spr�bowa�
autodiagnozy, cho� spos�b ten nie jest stuprocentowo pewny. Nale�y delikatnie
po�o�y�
d�o� najpierw na g�rnej Chou, potem na �rodkowej - ma�y palec powinien znajdowa�
si� na
wysoko�ci p�pka - wreszcie na dolnej. Je�li Potr�jny Ogrzewacz pracuje bez
zak��ce�,
wszystkie jego trzy sekcje powinny mie� jednakow� temperatur�. Je�li kt�ra� jest
ch�odniejsza, to znak, �e Ogrzewacz nie pracuje poprawnie. Tylko �e - jak to cz�sto
bywa
w systemie Medycyny Chi�skiej - konieczne jest dotarcie do prawdziwej przyczyny, a
tu
wy�ania si� klasyczny problem. Co by�o pierwsze: jajko czy kura? Bo na przyk�ad
zaburzenia
w pracy p�uc i serca te� potrafi� obni�y� temperatur� g�rnej sekcji Potr�jnego
Ogrzewacza,
czyli �e w takim przypadku przyczyna tkwi nie w jego dysfunkcji, lecz na zewn�trz,
cho�
objawy s� w obu tych sytuacjach identyczne.
Przy stawianiu autodiagnozy istnieje wi�c spore ryzyko pomy�ki. Wystarczy sobie
u�wiadomi�, �e np. ni�sz� ciep�ot� g�rnej Chou mog� wywo�a� bardzo r�ne przyczyny,
takie jak: choroby serca i p�uc, zaburzenia w pracy samego Potr�jnego Ogrzewacza i
na
dodatek funkcji Kr��enie-Seks.
Sp�jrzmy raz jeszcze na tarcz� chi�skiego zegara i ko�o Pi�ciu Element�w. Obraz
ten
jest odbiciem chi�skich wyobra�e� o cz�owieku, o tym, czym jest zdrowie i choroba.
Centrum energetyczne zdrowego cz�owieka (Tan-Tian) mie�ci si� w okolicach p�pka.

Cz�owiek chory przypomina rower cyrkowy o zwichrowanych piastach. Ko�a takiego

roweru
prowadz� pojazd po jakiej� zwariowanej krzywej, podobnej do sinusoidy, klown za�
posuwa
si� do przodu w dziwacznych podskokach - w g�r� i w d� - budz�c tym �miech
publiczno�ci. Tak w�a�nie kr��y energia w cz�owieku, kt�ry ma przesuni�te centrum
energetyczne. �eby si� przekona�, jak to jest z tym centrum, trzeba z�o�y� razem
cztery
palce jednej r�ki (z wyj�tkiem ma�ego), pozostawiaj�c mi�dzy nimi niewielki otw�r.
Tak
z�o�one palce nale�y umie�ci� dok�adnie nad p�pkiem, a nast�pnie przycisn�� nimi
brzuch.
Poczujemy wtedy pulsowanie. Je�li centrum energetyczne znajduje si� we w�a�ciwym
miejscu, odczujemy jednakowe pulsowanie w opuszkach wszystkich czterech palc�w.
Mo�e
si� jednak zdarzy�, �e kt�ry� z tych punkt�w - p�nocny, wschodni, po�udniowy lub
zachodni - pulsuje znacznie silniej. Znaczy to, �e centrum jest przesuni�te i na
nic si� nie
zdadz� pr�by przywr�cenia r�wnowagi i harmonii ca�emu systemowi, p�ki centrum
energetyczne nie znajdzie si� w �rodku. Mo�na to osi�gn�� przez delikatne
wmasowanie go
na powr�t w sam �rodek p�pka. Zabieg sam w sobie klasyczny: centrowanie,
ze�rodkowywanie w�asnej energii. Natura pomaga cz�owiekowi w osi�gni�ciu r�wnowagi,

ale i Natura tego nie dokona, je�li masz "zwichrowan� piast�".

Funkcj� Potr�jnego Ogrzewacza najlepiej zrozumiej� kobiety, kt�re w�a�nie
przechodz�
"zmian�". Jako m�oda dziewczynka skar�y si� lekarzowi: "Panie doktorze, brzuch mnie

boli okropnie i w og�le �le si� czuj�". Ma wtedy oko�o dwunastu lat. "Poczujesz si�
lepiej
jak dostaniesz miesi�czk�" - odpowiada lekarz. Dziewczynka odchodzi, a po pewnym
czasie
zn�w zg�asza si� do lekarza: "Doktorze, podczas miesi�czki mam straszne b�le. Czuj�
si�
fatalnie". "To si� zmieni, gdy urodzisz dziecko" - s�yszy w odpowiedzi. Kobieta
rodzi dziecko,
dwoje dzieci i ci�gle narzeka. Lekarz na to: "Zbli�a si� pani do klimakterium".
Mija jeszcze
kilka lat. Tym razem z ust ginekologa pada pytanie: "�le si� pani czuje? W pani
wieku?"
Sprawc� tych dolegliwo�ci jest cz�sto Potr�jny Ogrzewacz.

5. Choroby - metody diagnostyczne Tradycyjnej Medycyny Chi�skiej

Tradycyjna Medycyna Chi�ska nie zna ani bada� radiologicznych i test�w

laboratoryjnych, ani endoskopii i biopsji, ani te� precyzyjnych techniczno-
diagnostycznych
zachodnich metod badania. Dlatego tak istotne jest w przypadku lekarza chi�skiego
precyzyjne pos�ugiwanie si� w�asnymi organami zmys��w, gdy� s�u�� one za �rodek do
stawiania diagnozy. Naturalnie r�wnie� lekarze zachodni zdani s� cz�sto na
informacj� od
chorych i na w�asn� intuicj�. Na wynik leczenia ma wp�yw - zar�wno we wschodniej,
jak i
w zachodniej medycynie - wzajemny stosunek pacjenta i lekarza. Czy pacjent ma
zaufanie i
m�wi otwarcie o swoich problemach; czy te� lekarz ma ca�y czas rozmawia� ze swoimi
pacjentami i dok�adnie ich obserwowa�?
W Medycynie Chi�skiej tradycyjna diagnoza kliniczna jest czteroetapowa,
weryfikowana
diagnostyk� uzupe�niaj�c�. Tworzy ona dla lekarza siatk� pomocnicz� do prowadzenia
bie��cych obserwacji. Oparta jest na Twierdzeniach Uniwersalnych, Zasadach
Wzgl�dno�ci
Jin i Jang i regule Pi�ciu Element�w. Prowadzenie takiej obserwacji jest mo�liwe
w�wczas,
gdy lekarz ma odpowiednio wyszkolone narz�dy postrzegania, ma odpowiedni� wiedz�
teoretyczn� i jest �wiadomy manifestacji fizycznych og�lnych praw i zasad.
Lekarz (np. lekarz akupunkturzysta) musi oceni� w pierwszej kolejno�ci stan
nalotu
j�zyka chorego - czy jest stary, br�zowy lub ��tawy. Ocenia r�wnie� si�� i
intonacj�
g�osu. Powinien si� zainteresowa�, czy pot pacjenta ma wo� kwa�n� czy s�odk�. Jest
to do��
trudne do wykonania, gdy� wi�kszo�� chorych jest po k�pieli i u�yciu wonnych
kosmetyk�w. Lekarzowi chi�skiemu �wie�o wyk�pany pacjent utrudnia diagnoz�,
r�wnie� dlatego, �e k�piel wp�ywa na temperatur� cia�a i sk�ry. Dwa nast�pne
stopnie
czteroetapowej diagnozy to badanie pulsu i obmacywanie cia�a chorego. W czterech
etapach diagnozy lekarz chi�ski patrz�c, s�uchaj�c, w�chaj�c, pytaj�c oraz czuj�c
stawia
diagnoz� wed�ug zasady praw i regu�. Przy czym nie szukamy choroby w zachodnim
rozumieniu, tzn. aby j� zwalczy�. Idziemy jednak dalej, szukamy przyczyn choroby
lub
te� miejsca i rozmiaru nier�wnowagi energetycznej, kt�ra le�y u podstawy
schorzenia. W
tym uj�ciu choroba b�dzie objawem. Medycyna Chi�ska leczy te� choroby, u�mierza
b�le,
hamuje stany zapalne. Jednak�e stosowane terapie na d�u�sz� met� nie przynios�
efektu,
je�eli lekarz nie znajdzie przyczyny zaburze� r�wnowagi energetycznej, a nast�pnie
jej nie
usunie. Lekarz leczy wi�c nie tylko chorob�, ale ca�ego chorego. To znaczy, �e u
dw�ch
chorych z t� sam� diagnoz� lub uskar�aj�cych si� na te same b�le leczenie
niekoniecznie
musi przebiega� identycznie. Rodzaj terapii zale�y zreszt� od pory roku i w
zale�no�ci od
pory roku podejmowane jest odpowiednie leczenie. Badanie kliniczne rozpoczyna si�
od
dok�adnej obserwacji. Lekarz ocenia typ konstytucji oraz aparat ruchowy pacjenta.
Szczeg�ln� uwag� zwraca na kolor twarzy, odcie� ust, j�zyka oraz oczu. Zgodnie z
regu��
Pi�ciu Element�w, kolor jest dla lekarza dodatkow� informacj� o stanie narz�d�w
wewn�trznych. R�wnocze�nie pozwala mu ju� bli�ej okre�li� przyczyny zaburze�
r�wnowagi energii.
Za pomoc� s�uchu i w�chu lekarz dalej prowadzi badanie. Czy g�os pacjenta brzmi
s�abo?
Czy m�wi szybko, g�o�no, przerywanymi s�owami? Jaki jest zapach jego sk�ry? Jaki
jest
zapach jego ust? Chocia� te objawy s� trudne do uchwycenia i interpretacji, ale dla

postawienia diagnozy s� r�wnie wa�ne jak w�a�ciwe dolegliwo�ci.

W trzecim etapie lekarz zadaje choremu pytania, kt�re pozwalaj� mu pozna�
codzienny
tryb �ycia pacjenta, jego na�ogi, przesz�o��, rodzin�. Chory powinien m�wi� o
swojej
chorobie, opisuj�c w kolejnych fazach jej przebieg. Wa�ne jest, aby dok�adnie
lokalizowa�
swoje b�le. B�l g�owy mo�e by� na przyk�ad spowodowany zaburzeniami przep�ywu
energii w meridianach. Istnieje bowiem zwi�zek mi�dzy meridianem �o��dka a b�lami
okolicy czo�owej, mi�dzy meridianem p�cherzyka ��ciowego a b�lami okolicy
ciemieniowej, mi�dzy meridianem p�cherza moczowego a b�lami ty�u g�owy i karku oraz

mi�dzy meridianem w�troby a b�lami szczytu g�owy.

Diagnostyka pulsu i obmacywanie zamykaj� badanie kliniczne. Obmacujemy bolesne
miejsca, obrzmia�e i wra�liwe na ucisk, jednocze�nie kontrolujemy temperatur� cia�a
i sk�ry.
Takie metody diagnostyczne mog� wydawa� si� lekarzom zachodnim bardzo proste,
ale w codziennej praktyce s� bardzo trudne do wykonania. Stawiaj� bowiem przed
lekarzami wysokie wymagania dotycz�ce umiej�tno�ci obserwacji i wczuwania si�. W
niekt�rych przypadkach nie do pokonania jest bariera czasu, kt�rego lekarz zachodni
nie ma
prawie wcale.
W czterech etapach diagnozy klinicznej chi�ski lekarz powoli i dyskretnie ��czy
w
ca�o�� wszystkie informacje. Lekarz najpierw obserwuje pacjenta, s�ucha i ocenia
jego
zapach. Potem zadaje pytania, przede wszystkim takie, kt�re psychicznie nie
obci��aj�
chorego. Pod koniec wizyty dotyka i obmacuje pacjenta oraz bada puls. Ko�cowe
rozstrzygni�cia terapeutyczne uwzgl�dniaj� nie tylko chorob�, ale ca�� osob�
chorego.
Nast�pnie lekarz porz�dkuje wyniki bada� klinicznych wed�ug o�miu kluczowych
objaw�w stan�w chorobowych .
Po zr�nicowaniu objaw�w mo�na zlokalizowa� zaburzenie energii i zaszeregowa�
chorob� wed�ug jej przebiegu i ci�ko�ci, wykorzystuj�c tzw. diagnostyk� narz�dow� i

pomocnicz� diagnostyk� meridian.

To ca�o�ciowe badanie prowadzi do indywidualnie dobranej ko�cowej terapii.
Lekarz
mo�e zaleci� masa�e lub prowadzi� zabiegi akupresury. Mo�e stosowa� moks� lub
wykona� zabiegi akupunktury. Wa�nym punktem leczenia jest poradnictwo dotycz�ce
�ywienia, stosowanie lek�w zio�owych, a gdy to mo�liwe - r�wnie� gimnastyki.
Diagnostyk� Medycyny Chi�skiej mo�na zatem podzieli� na cztery grupy (etapy):
- diagnostyk� kliniczn�
- diagnostyk� stan�w chorobowych
- diagnostyk� narz�dow�
- diagnostyk� meridian.
Nale�y zaznaczy�, �e jest to podzia� typowo "zachodni", wprowadzony dla potrzeb
zrozumienia i opanowania og�lnych zasad diagnozowania. W tradycyjnym rozumieniu
diagnozy wszystkie te grupy rozpatrywane s� ��cznie, gdy� faktycznie nie da si� ich
od siebie
rozdzieli�.

5. 1. Wskazania og�lne

Ka�demu, kto rozpocznie nauk� diagnozowania wg zasad Medycyny Chi�skiej, na

pewno b�d� pomocne pewne wskaz�wki wynikaj�ce wprost z Prawa Tao, a odnosz�ce si�
bezpo�rednio do praktycznej sztuki diagnozowania. Cz�owiek jest bowiem na tej
planecie
jedn� z biologicznych i duchowych manifestacji Natury i trzeba zawsze o tym
pami�ta�.
Stawiaj�c diagnoz� nale�y rozpatrywa�:
I - Natur� - Nie wolno konkurowa�, wsp�zawodniczy� i poprawia� Natury. Trzeba
zrobi�
wszystko, aby odczyta� sygna�y Natury i stworzy� warunki do uruchomienia jej si�,
aby
mog�a pokona� chorob�. Natura jest jedynym najlepszym lekarzem.
Ii - Los - Czy tw�j pacjent jest szcz�liwy, czy te� nie. Czy chce by� szcz�liwy,
czy nie. Czy
b�dzie szcz�liwy, czy nie.
Iii - Osobowo�� - Jakie ma idea�y. Jakie pogl�dy na �ycie. Jaki ma charakter.
Iv - Konstytucj� - Jakiej konstytucji jest tw�j pacjent - zar�wno fizycznej, jak i
psychicznej.
V - Dolegliwo�ci - Jakie dolegliwo�ci rozwin�y si� w organizmie pacjenta, a na
jakie skar�y
si� on sam.
Vi - Zalecenia - Jakie zmiany s� niezb�dne do osi�gni�cia zdrowia i dobrego
samopoczucia,
do zlikwidowania dolegliwo�ci.
Vii - Ori�tacj� - W jakim kierunku powinien pod��y� tw�j pacjent, aby osi�gn��
szcz�cie.
Ku jakiej przysz�o�ci skieruje si� on sam.
Viii - Inspiracj� - Jakiego rodzaju zach�ty nale�y u�y� w celu rozwini�cia
niesko�czonych
mo�liwo�ci pacjenta i Natury, dzi�ki kt�rym osi�gnie on szcz�cie i zdrowie.
Te og�lne zalecenia mo�na rozszerzy�, a jednocze�nie sprecyzowa�, sugeruj�c
spos�b
praktycznego wykorzystania w post�powaniu diagnostycznym.
Stawiaj�c diagnoz� nale�y uwzgl�dnia�:
I. Wszystkie fizyczne, duchowe i psychiczne reakcje cz�owieka s� manifestacjami
�rodowiska.
Wszystkie zmiany zachodz�ce w �rodowisku, takie jak zmiany promieniowania
kosmicznego, radiacji, fal i wibracji pochodz�cych z ruch�w cia� niebieskich i
dobiegaj�cych z niesko�czonych g��bin kosmosu, a tak�e zmiany warunk�w
atmosferycznych, klimatycznych; stan pogody, pora roku, miesi�c, pora dnia - czyli
zmiany w bli�szym �rodowisku fizycznym, wywieraj� wp�yw na nasz stan fizyczny,
psychiczny i duchowy.
Ii. Wch�oni�ta przez organizm cz�� �rodowiska zewn�trznego tworzy - w pe�ni
r�wnowa�ne ze
�rodowiskiem zewn�trznym - �rodowisko wewn�trzne. Wszystkie zasymilowane przez
nasze
cia�o czynniki �rodowiskowe, czyli energia elektromagnetyczna, wibracje, woda,
powietrze, minera�y, a tak�e wch�oni�te pokarmy ro�linne i zwierz�ce - kszta�tuj�c
konstytucj� naszego systemu mi�niowego, kostnego i organ�w - kszta�tuj� nasz�
kondycj�. Proces ten dzi�ki funkcjom uk�ad�w trawienia i kr��enia w koordynacji z
uk�adami oddechowym, hormonalnym i nerwowym, zachodzi we wszystkich kom�rkach
i tkankach organizmu.
Iii. Istniej�cy stosunek pomi�dzy �rodowiskiem zewn�trznym i wewn�trznym
�rodowiskiem
organizmu kszta�tuje stany fizyczne i psychiczne. Istnieje ci�g�a interakcja
pomi�dzy
ekspanduj�cym w niesko�czone wymiary czasu i przestrzeni - �rodowiskiem
zewn�trznym, a organicznie z�o�onym, zag�szczonym i sp�jnym, utworzonym z
substancji �rodowiska zewn�trznego - �rodowiskiem wewn�trznym. Interakcja ta
przejawiaj�ca si� zbyt wielk� lub zbyt ma�� moc� powoduje zaburzenia kondycji i
aktywno�ci fizycznej i psychicznej. Je�eli uchodz�ce Chi jest bardziej aktywne ni�
Chi
wch�aniane pojawiaj� si� objawy wzrostu i dojrzewania, a tak�e rozrastania si� i
nadczynno�ci rozmaitych narz�d�w. Przewaga Chi wch�anianego nad Chi uchodz�cym
daje objawy starzenia si�, zaniku i niedoczynno�ci narz�d�w.
Iv. Manifestacje fizyczne klasyfikowa� mo�na jako konstytucje i kondycje.
Konstytucja to
fundament naszego charakteru i sk�onno�ci. Tworz� j� okre�lone czynniki
odziedziczone
po rodzicach i dalszych przodkach w formie kom�rek reprodukcyjnych oraz
ukierunkowane rozwojowo w okresie �ycia p�odowego. Czynniki, kt�re codziennie
konsumujemy, zw�aszcza te spo�yte w ci�gu ostatnich siedmiu lat, a szczeg�lnie te
spo�yte w ci�gu ostatnich trzech lub czterech miesi�cy, w tym r�wnie� spo�ywane
codziennie potrawy i napoje, tworz� nasz� kondycj�. Pomimo �e wszystkie
kszta�tuj�ce
nasz� kondycj� i konstytucj� czynniki mo�na zmienia�, to jednak przebudowa
konstytucyjna trwa du�o wolniej ni� kondycyjna. Kondycja mo�e ulega� nawet
gwa�townym zmianom przejawiaj�c si� w codziennych odmianach fizycznych i
psychicznych.
V. Istnieje wiele przeciwstawnych i zgodnych relacji pomi�dzy fizyczn� i psychiczn�

konstytucj� i kondycj�. Wszystko utworzone jest z przeciwstawnych i zgodnych

czynnik�w i tendencji, tzn. z Jin i Jang. Poniewa� wszelka aktywno�� jest wynikiem
zmiany relacji pomi�dzy biegunowymi czynnikami i tendencjami, fizyczne i psychiczne

manifestacje cz�owieka s� r�wnie� wynikiem owych dw�ch opozycyjnych czynnik�w i

tendencji. Przedstawione w tabeli 1 partie i funkcje organizmu kompensuj� si�
wzajemnie,
zachowuj�c r�wnowag� strukturaln� i czynno�ciow� zgodnie z Zasadami Wzgl�dno�ci.
Vi. Przyjmowane po�ywienie, tworz�ce �rodowisko wewn�trzne, mo�na klasyfikowa�
wed�ug
stosunku zawartych w nim cech antagonistycznych i dope�niaj�cych. Wszystkie
produkty
spo�ywcze, zale�nie od ich w�a�ciwo�ci prowokowania przedstawionych w tabeli 1
funkcji antagonistycznych i dope�niaj�cych, stymulowania rozwoju okre�lonych partii

organizmu i indukowania okre�lonych funkcji mo�na og�lnie sklasyfikowa� zgodnie z

tendencjami Jin i Jang.
Vii. Potrawy i napoje o w�a�ciwo�ciach Jin prowokuj� funkcje i wytwarzaj� struktury
Jin; potrawy i
napoje o w�a�ciwo�ciach Jang wytwarzaj� struktury Jang i pobudzaj� funkcje Jang. W
zale�no�ci od zawartych w naszej codziennej diecie produkt�w spo�ywczych, nasza
kondycja z dnia na dzie� zmienia swe proporcje. Spo�yte produkty powoduj� zmiany
w�a�ciwo�ci i jako�ci reakcji nerwowych, co - po pewnym czasie - wywo�uje zmiany
strukturalne, prawie natychmiastowo za� - funkcjonalne. Typowymi przyk�adami
obrazuj�cymi drug� z przedstawionych mo�liwo�ci s�: rozszerzenie kapilarnych naczy�

krwiono�nych; szybkie nadmierne wydzielanie potu oraz cz�ste oddawanie moczu

(funkcje Jin) w wyniku nadmiernej konsumpcji p�yn�w (produkt Jin), a tak�e wzrost
ci�nienia t�tniczego (funkcja Jang) spowodowana nadmiarem soli (produkt Jang).
W praktyce istniej� liczne warianty reakcji, efekt�w i stopnia wp�ywu Jin lub Jang,

uzale�nione od rodzaju, kombinacji i po��cze� �rodk�w spo�ywczych oraz stosowanych

przy przygotowywaniu potraw i napoj�w metod kulinarnych.
Viii. Kr���ca energia podlega ci�g�ym zmianom i przeobra�eniom. W �wiecie zjawisk
energia
przeobra�a swe manifestacje w r�norodne formy, czyli we wszystkie zjawiska rela-
tywne. Energia objawia si� poprzez przej�ciowe stany materii. Mo�na wyr�ni� pi��
podstawowych stadi�w transformacji, zawartych pomi�dzy ekspansj� Jin i kontrakcj�
Jang, zgodnie z zasad� Pi�ciu Element�w.
5. 2. Diagnostyka kliniczna

Podstaw� do dalszego r�nicowania zespo��w chorobowych stanowi wywiad chorobowy,

objawy kliniczne i fakty uzyskane czterema sposobami, tj. os�uchiwaniem, w�chaniem,

ogl�daniem i obmacywaniem. Ka�dy z tych czterech sposob�w odgrywa specyficzn� rol�

w
diagnostyce chor�b i jedynie ��czenie tych sposob�w razem pozwala szczeg�owo i
dok�adnie zrozumie� chorob� i uzyska� poprawn� diagnoz�, a r�wnocze�nie spos�b
leczenia.
Diagnostyce klinicznej, ze wzgl�du na jej ogromn� wag�, zostanie po�wi�cony
oddzielny
tom "Tradycyjnej Medycyny Chi�skiej". W tym rozdziale podane zostan� og�lne
wskazania,
kt�rych nie nale�y traktowa� tylko w spos�b typowo informacyjny. S� to og�lne
uniwersalne zasady, dzi�ki kt�rym mo�na wypracowa� sobie pewien w�asny tryb
post�powania.

5. 2. 1. Ogl�danie
Ogl�danie jest sposobem, w kt�rym oceny diagnostycznej dokonuje si� wzrokiem.
Obserwuje si� wymow�, barw� i wygl�d j�zyka. Wymowa jest wewn�trzn� manifestacj�
�yciowej aktywno�ci. Osoba zdrowa ma dobry kontakt z lekarzem, udziela ci�tych
odpowiedzi, z b�yskiem w oczach. Je�eli chory jest os�abiony, to jest oboj�tny w
rozmowie,
ma mgliste, bez po�ysku oczy, utrudnion� odpowied� i nie wsp�pracuje z lekarzem.
Kolor
sk�ry zaleca si� obserwowa� przy �wietle dziennym, poniewa� prawdziwa barwa jest
trudna do ustalenia w �wietle lampy.

Rysunek 7

Obserwuje si� kolor sk�ry, oczu, �luz�wek i wydzielin (�luz nosa, plwocina,
stolec,
mocz, up�awy). Obserwuje si� wygl�d pacjenta, budow� organizmu oraz spos�b le�enia,

siedzenia lub poruszania si�. Ustalanie charakteru choroby powinno rozpoczyna� si�
od
obserwacji j�zyka, jego wielko�ci, kszta�tu, barwy, stopnia nawil�enia, nalotu i
ruchomo�ci.
Istnieje bowiem �cis�a zale�no�� pomi�dzy wygl�dem i stanem j�zyka a stanem
narz�d�w
Zang-Fu oraz prawid�owym kr��eniem energii Chi. Przy og�lnym dobrym stanie zdrowia
j�zyk powinien by� bladoczerwony, lekko wilgotny i pokryty dyskretnym bia�ym
nalotem.
Poruszanie j�zykiem nie powinno sprawia� k�opotu ani b�lu. Ocenie podlega og�lny
stan
j�zyka, jak te� pewne strefy odpowiadaj�ce narz�dom wewn�trznym. Blady j�zyk
�wiadczy
o niedoborze Chi, j�zyk czerwony ma nadmiar Chi spowodowany nadmiarem
patologicznego ciep�a, a purpurowy dowodzi stagnacji Chi. Bia�y, gruby ko�uch na
j�zyku
�wiadczy o niestrawno�ci, lepki bia�y nalot o zaleganiu g�stego �luzu wewn�trz
cia�a.
Suchy bia�y nalot spowodowany jest infekcj�, a nalot ��ty z�� prac� p�uc
spowodowan�
ciep�ym powietrzem. J�zyk pokryty g�stym, lepkim nalotem mo�e �wiadczy� o
odwodnieniu organizmu. J�zyk geograficzny pojawia si� przy stanach wyczerpania
spowodowanych d�ugotrwa�� chorob� i niedoborem energii Jang.
 Rysunek 8

Obok j�zyka ocenie poddane s� te� wargi, b�d�ce odzwierciedleniem �ledziony i

przewodu pokarmowego, oraz inne tzw. "okna cia�a", czyli nos, jama ustna, uszy i
oczy.
Przez "okna" lekarz chi�ski jest w stanie zajrze� do wn�trza organizmu, gdy�
odzwier-
ciedlaj� one stan poszczeg�lnych narz�d�w. Nos m�wi wszystko o czynno�ci
oddychania,
uszy przedstawiaj� stan nerek, a oczy w�troby.

5. 2. 2. Os�uchiivanie
Os�uchuje si� mow�, oddech i kaszel. Mowa s�aba o niskim tonie wskazuje na zesp�

niedoboru, a mowa mocna na zesp� nadmiaru. Pl�tanie si� s�owne lub kra�cowa
gadatliwo��
wskazuj� na zaburzenia umys�owe. S�aby oddech z towarzysz�cym kr�tkim wdechem i
poceniem wysi�kowym przemawiaj� za zespo�em niedoboru. Ci�ki oddech towarzyszy
astmie
oskrzelowej. Oddychanie po��czone z wysi�kiem �wiadczy o wyczerpywaniu si� zasob�w
energetycznych serca i p�uc. Chrapanie, to objaw du�ych zapas�w energii. Kaszel o
grubym
g�osie wskazuje na inwazj� p�uc przez zimny wiatr lub nagromadzenie zimnej flegmy w

p�ucach, a kaszel o cienkim g�osie przemawia za inwazj� wiatru gor�cego. Kaszel

suchy z
niewielk� ilo�ci� plwociny jest cz�sto spowodowany inwazj� patologicznej sucho�ci
lub przez
niedob�r Jin p�uc. J�kanie �wiadczy o zablokowaniu odga��zie� meridian�w
zag�szczonym
�luzem.

5. 2. 3. W�chanie
W tradycyjnych chi�skich traktatach lekarskich mo�na znale�� opisy
najr�niejszych
zapach�w znamiennych dla okre�lonych stan�w chorobowych. Znaczenie ma wo� z ust
chorego, zapach potu, a nawet wo� ka�u i moczu.
Intensywny zapach wykrztusin lub wydalin wskazuje na zesp� gor�ca, a md�y od�r
na
zesp� zimna. Sk�py, intensywnie ��ty mocz z zapachem wskazuje na wilgo� z gor�cem w

p�cherzu moczowym, a mocz jasny bez zapachu wskazuje na zimno w p�cherzu

moczowym. Smrodliwy wydech wskazuje na gor�co w �o��dku.
Operuj�c zachodni� terminologi� mo�na powiedzie�, �e przy �pi�czce cukrzycowej z

ust chorego wydziela si� zapach acetonu, przy �pi�czce uremicznej zapach moczu.
Durowi brzusznemu towarzyszy zapach myszy, a w pobli�u chorego z ropniem lub ze
zgorzel� p�uc unosi si� w powietrzu ckliwy, md�y zapach.

5. 2. 4. Obmacywanie - badanie palpacyjne

Badanie dotykiem w rozumieniu medycyny zachodniej stosowane jest w Chinach
niezmiernie
rzadko. W zasadzie tylko w schorzeniach chirurgicznych: zwichni�ciach z�amaniach
st�uczeniach,
guzach i zmianach chorobowych w�z��w ch�onnych. Obmacywanie sk�ry, tkanki
podsk�rnej,
mi�ni, �ci�gien, ko�ci oraz zgrubie� lub wyro�li mo�e wskaza� niekiedy rodzaj
czynnika
chorobotw�rczego, np. wiotkie pow�oki brzuszne wskazuj� na nadmiar energii typu
Jin;
napi�te, j�drne mi�nie brzucha stanowi� jeden z objaw�w nadmiaru energii typu Jang.
Znacznie cz�ciej przeprowadzane s� badania palpacyjne wzd�u� meridian�w i
punkt�w
akupunktury. W stanach zak��conej czynno�ci kana��w stwierdzi� mo�na nadwra�liwo��
w
ca�ym przebiegu lub tylko w jego cz�ci. W stanach chorobowych narz�d�w wewn�trznych

odpowiadaj�ce im punkty na przedniej i tylnej stronie cia�a staj� si� bolesne. S�

to tzw. punkty
alarmowe, gdy� sygnalizuj� one chorob� jeszcze przed pojawieniem si� objaw�w
klinicznych.
W silnych stanach b�lowych mo�na stwierdzi� wyst�powanie na powierzchni cia�a
ogromnie
bolesnych punkt�w poza obr�bem kana��w energetycznych. S� to tzw. punkty Ahsi. Ich
stymulacja przynosi niejednokrotnie du�� i natychmiastow� ulg�.
Gdy mowa o badaniach palpacyjnych i poszukiwaniu meridian�w, to ich przebieg by�

wyczuwany metodami, kt�re dzisiaj nazywamy bioenergetycznymi. Uprawiaj�c regularnie

treningi medytacyjne, �wiczenia Tai-Gui czy Ghi-Kung lekarz chi�ski posiad� takie
zdolno�ci i
by�o to dla niego czym� zupe�nie normalnym.
Badania palpacyjne obejmowa�y te� chyba najwa�niejsz� i na pewno najtrudniejsz�
cz��
diagnostyki - badanie t�tna na obu przegubach r�k, co
informowa�o precyzyjnie o stanie narz�d�w Zang-Fu. Ze wzgl�du na wag� tej
formy diagnostyki
po�wi�cimy jej szczeg�ln� uwag� w dalszej cz�ci opracowania.

5. 2. 5. Wywiad chorobowy.
Wypytywanie chorego lub jego otoczenia o warunki choroby pozwala zrozumie�
proces
patologiczny. S�ucha si� g��wnych skarg chorego, a nast�pnie wypytuje o pocz�tek
choroby,
jej przebieg oraz histori� poprzedzaj�c�. Systematyczne pytania zadaje si� zale�nie
od wiedzy,
jaka jest konieczna do zr�nicowania zespo�u chorobowego. Wszystko spokojnie
taktownie i
rzeczowo kieruj�c si� wskazaniami zawartymi w Twierdzeniach Uniwersalnych i
Zasadach
Wzgl�dno�ci.

5. 3. Diagnostyka stan�w chorobowych

Dla ka�dego, kto my�li o prowadzeniu diagnostyki metodami tradycyjnej Medycyny

Chi�skiej, ta cz�� ksi��ki jest nie tylko istotna, ale konieczna w ca�o�ci do
dok�adnego
pami�ciowego opanowania.
W diagnostyce stan�w chorobowych odr�nia si� osiem stan�w po��czonych w
przeciwstawnych parach:
- hamowania-pobudzenia; - zimna-gor�ca; - wewn�trzny-zewn�trzny; - Jin-Jang.
Nazw�: zesp� hamowania-pobudzania przyj�to z nomenklatury korea�skiej, natomiast

zesp� Jin-Jang okre�lany bywa jako zesp� "niedoboru-nadmiaru" lub jako zesp�
"pe�nego-
pustego". Ka�da choroba jest zjawiskiem z�o�onym i mo�e mie� przeplatane sk�ady
tych
element�w. Przyk�ad: stan choroby powierzchownej w po��czeniu z zimnem daje
nast�puj�c� kombinacj�: powierzchowne zimno.
W ten spos�b mo�e by�:
- powierzchowne zimno;
- powierzchowne gor�co;
- powierzchowne hamowanie;
- powierzchowne pobudzenie.

5. 3. 1. Hamowanie i pobudzenie
Ka�d� chorob� w zale�no�ci od reaktywno�ci organizmu, charakteru choroby, jej
przyczyny i przebiegu mo�na zakwalifikowa� do zespo�u pobudzenia lub hamowania.
Hamowanie jest g��wn� cech� przewlek�ego przebiegu choroby.
Typowymi objawami hamowania s�:
- choroby przewlek�e, d�ugotrwa�e, wyniszczaj�ce;
- stan og�lnie z�y, os�abienie;
- b�l �agodny, ust�puj�cy przy ucisku;
- zimne poty;
- os�abiony uk�ad nerwowy;
- stolce lu�ne, p�ynne;
- brzuch mi�kki;
- t�tno drobne, s�abe, mi�kkie, bezsilne, gin�ce przy lekkim ucisku, cienkie.
Pobudzenie jest g��wn� cech� ostrego przebiegu choroby i dzieli si� na:
- pobudzenie powierzchowne (zewn�trzne);
- pobudzenie wewn�trzne.
Objawy pobudzenia:
- stan og�lny dobry;
- silne b�le;
- b�l nasila si� przy ucisku;
- brak potu;
- zaparcie;
- wzd�cie;
- t�tno pobudzone, napi�te, g�adkie.

5. 3. 2. Zimno i gor�co
Objawy ustala si� na podstawie reaktywno�ci organizmu.
Objawy zimna:
- twarz blada, ko�czyny zimne;
- pacjent lubi ciep�e pokarmy i ciep�e miejsca;
- sucho�� w ustach;
- mocz przezroczysty, obfity;
- przezroczysta wydzielina �luzowa z nosa;
- biegunka z przykrym zapachem;
- t�tno rzadkie, napi�te.
Objawy gor�ca:
- gor�czka;
- twarz czerwona;
- sucho�� w jamie ustnej;
- chory lubi zimno i zimne pokarmy;
- mocz ciemny, ��ty, sk�py;
- zaparcie;
- wydzielina �luzowa g�sta, ��ta;
- t�tno cz�ste.

5. 3. 3. Wewn�trzny i zewn�trzny
Objawy wewn�trzne i zewn�trzne okre�la si� na podstawie umiejscowienia choroby,
jak
r�wnie� czasu trwania choroby. W objawach zewn�trznych czas trwania choroby jest
kr�tki,
a wewn�trznych - d�ugi. Przej�cie objaw�w zewn�trznych w wewn�trzne oznacza
pogorszenie si� stanu chorego, a przej�cie objaw�w wewn�trznych w zewn�trzne
oznacza
popraw� w chorobie. (Prawo Wyleczenia)
Wewn�trzne objawy:
- gor�czka;
- ucisk w klatce piersiowej;
- b�l w klatce piersiowej i brzuchu;
- sucho�� w gardle;
- zaparcie;
- mocz obfity, ��ty, ciemny;
- t�tno pobudzone, zapadaj�ce si�, zanikaj�ce.
Wewn�trzne objawy dziel� si� na:
- wewn�trzne zimno;
- wewn�trzne gor�co;
- wewn�trzne pobudzenie;
- wewn�trzne hamowanie.
Wewn�trzne zimno
Objawy wewn�trzne zimna:
- ozi�bienie ko�czyn;
- b�l brzucha;
- nudno�ci, wymioty, dyspepsja;
- rozwolnienie;
- dreszcze, uczucie zimna;
- chory lubi ciep�o i ciep�e pokarmy;
- sucho�� jamy ustnej i gard�a;
- t�tno g��bokie, rzadkie, powolne.
Wewn�trzne gor�co (jest to objaw niedomagania)
Objawy wewn�trznego gor�ca:
- ucisk w klatce piersiowej;
- chory lubi zimne pokarmy, p�yny i miejsca;
- zaparcie;
- mocz ciemny, ��ty;
- nalot na j�zyku barwy kasztanowej;
- t�tno szerokie, czyste.
Wewn�trzne pobudzenie
Objawy wewn�trznego pobudzenia:
- wzd�cie i zaparcie;
- b�l przy ucisku brzucha;
- napi�te pow�oki brzuszne;
- j�zyk fioletowy, objawy podobne do si�c�w;
- t�tno pobudzone, g��bokie, zanikaj�ce.
Wewn�trzne hamowanie
Objawy wewn�trznego hamowania:
- brak apetytu;
- zawroty g�owy;
- os�abienie;
- ko�atanie serca;
- brak ch�ci do rozmowy;
- j�zyk blady, anemiczny;
- t�tno cienkie, g��bokie, zanikaj�ce.
Zewn�trzny zesp� zwi�zany jest z poj�ciem pokrywy zewn�trznej, do kt�rej odnosi
si� powierzchnia sk�ry i narz�du czucia
Objawy zewn�trzne:
- b�l g�owy;
- dreszcze z podwy�szon� temperatur�;
- niedro�no�� nosa;
- og�lne b�le o charakterze �ami�cym.
Zewn�trzne objawy dziel� si� na:
- zewn�trzne zimno;
- zewn�trzne gor�co;
- zewn�trzne pobudzenie;
- zewn�trzne hamowanie.
Zewn�trzne zimno
Objawy zewn�trznego zimna:
- gor�czka;
- dreszcze;
- brak potu;
- j�zyk blady, ob�o�ony bia�ym nalotem;
- t�tno powierzchniowe, dobrze wyczuwalne.
Zewn�trzne gor�co
Objawy zewn�trznego gor�ca:
- gor�czka z nietolerancj� wiatru;
- mo�liwe wyst�pienie pot�w;
- nieznaczne pragnienie;
- j�zyk pokryty cienkim, ��tym nalotem;
- t�tno powierzchniowe, szybkie.
Zewn�trzne pobudzenie
Objawy zewn�trznego pobudzenia:
- brak potu;
- og�lna bolesno��;
- j�zyk ob�o�ony bia�ym nalotem;
- t�tno powierzchniowe, wyra�ne.
Zewn�trzne hamowanie
Objawy zewn�trznego hamowania:
- poty;
- z�a tolerancja wiatru;
- t�tno powierzchniowe, powolne.

5. 3. 4. Jin-Jang
Objawy Jin-Jang rozpoznawane s� jako podstawowa regu�a medycyny Dalekiego
Wschodu. Regu�� t� mo�na okre�li� jako prawo jedno�ci przeciwie�stw; prawo
wzajemnej
przeciwno�ci, wzajemnej zale�no�ci, wzajemnego niszczenia si� i wzajemnego
przekszta�cania.
Jin jednoczy w sobie elementy hamowania, zimna i wn�trza, a Jang - pobudzenia,
gor�ca i
zewn�trza. Dla ka�dego narz�du istnieje pi�� przejaw�w chorobowych, co przy
dwunastu
narz�dach daje oko�o sze��dziesi�t mo�liwo�ci.
Jin i Jang uwa�ane s� za dwa tzw. Korzenie �ycia: Jin przedstawia sfer�
substancjaln�,
inaczej materialn�, �ywego organizmu, czyli krew (Xue), p�yny wewn�trzne(Jin-Ye) a
tak�e
w po�redni spos�b, tkanki cia�a. Korze� Jang przedstawia sfer� energetyczn�
przejawiaj�c si�
w energii od�ywczej, energetyzuj�cej (Yong Chi) i energii ochronnej, cieplnej (Wei
Chi).
Korze� Jin ma cechy Jin - funkcje ch�odz�ce, studz�ce, hamuj�ce i jest
odpowiedzialny za
magazynowanie energii. Korze� Jang ma cechy Jang - energia, ciep�o, aktywno��,
produktywno��. Oba korzenie uzupe�niaj� si� nawzajem i s� od siebie zale�ne, gdy�
wytwarzaj� i podtrzymuj� si� nawzajem.
Medycyna Chi�ska twierdzi, �e cz�owiek, jako ca�o�� posiada obydwa korzenie,
tak�e
ka�dy Element posiada obydwa korzenie, przy czym organy Jin raczej odpowiadaj�
korzeniowi Jin, a organy Jang korzeniowi Jang. Na przyk�ad w elemencie Ziemi korze�
Jin
�ledziony zawiera wilgo� a korze� Jang �o��dka zawiera sucho��.
 Bywaj� jednak przypadki, gdy ka�demu organowi, najcz�ciej tylko organom Jin,
przypisywane s� oba korzenie. Na przyk�ad nerki - organ Jin elementu Wody, gdzie
nerce
Jin, nerce substancji, odpowiada korze� Jin, a nerce Jang, nerce Ognia, odpowiada
korze�
Jang.
Zdrowie b�dzie poj�ciem oznaczaj�cym stan r�wnowagi dynamicznej mi�dzy
korzeniami
Jin i Jang, kt�re energetycznie s� w stanie wzgl�dnej optymalno�ci. Choroba
przedstawia
zak��cenie energetyczne, kt�re wykracza poza wzgl�dny stan zmienno�ci, daj�c
nier�wnowag� pomi�dzy korzeniami Jin i Jang. Zanim ka�dy przypadek potraktujemy
szczeg�owo, jeszcze par� uwag og�lnych.
Z Zasad Wzgl�dno�ci wynika, �e Jin wytwarza Jang, a Jang wytwarza Jin.
Je�eli jeden z korzeni jest w stanie pe�ni, wzgl�dnie pr�ni, wp�ywa to
odpowiednio na
drugi. W przypadkach chor�b z nadmiarem Jang, wytr�ca si� Jin - przez co Jang nie
jest
sta�y, zwi�zany i uwalnia si�. Nast�pstwem tego b�dzie naturalne d��enie obu
korzeni do
opr�nienia si�. W przypadkach pe�ni Jin nast�puje wyczerpanie Jang, co w
ostateczno�ci
mo�e oznacza� zgon. Bardzo du�e znaczenie maj� korzenie element�w Ziemi i Wody
gdy� oba te elementy maj� zwi�zek z wytwarzaniem i produkcj�. Nerka Jang jest
korzeniem Jang wszystkich organ�w tzn., �e jest odpowiedzialna za ciep�o i energi�
ochronn�. Nerka Jin jest magazynem substancji przed i pourodzeniowej; jest
odpowiedzialna za konstytucj� cia�a. Silna nerka Jin, to mocne z�by, ko�ci, w�osy
na
g�owie, brwi oraz dobry szpik i m�zg. Wynika z tego, m. in., �e nie mo�e zaistnie�
stan
nadmiaru - pe�ni nerki Jin, gdy� du�o substancji oznacza tylko dobr� konstytucj�.
Mo�e
jednak wyst�pi� pozorna pe�nia Jin nerek. B�dzie to wtedy, gdy wyst�pi s�abo�� -
pr�nia
Jang nerek.
W elemencie Ziemi jest korze� Jin wszystkich organ�w. Jest nim �ledziona-
trzustka,
kontroluj�ca przemiany energii w substancje tzn. w pourodzeniow� substancj�.

Rysunek 9
Sprawdzi� numeracj� poni�ej.

W przypadku nadmiaru lub niedoboru Jin lub Jang mo�na zacz�� analiz� od
jakiegokolwiek narz�du, poniewa� zasady s� takie same dla ka�dego z nich. Ka�dy
narz�d -
trzeba to zaznaczy� na pocz�tku -powinien mie� tak� sam� ilo�� Jin i Jang, aby
utrzyma� si� w
r�wnowadze. Nie jest to do ko�ca prawdziwe, poniewa� ka�dy narz�d jest albo troch�
Jin,
albo odrobin� Jang. W przybli�eniu tyle samo. Jin i Jang, to dwa korzenie ka�dego
narz�du.
Je�li s� one zr�wnowa�one - narz�d pozostaje w zdrowiu. Je�eli dotyczy to
wszystkich
narz�d�w, wtedy organizm jest zdrowy.
Mog� wyst�pi� cztery rodzaje zachorowa�:
Pierwszy z nich to choroby z przepe�nienia, czyli choroby pe�ne (po chi�sku
Srll). W
przypadku chor�b z przepe�nienia podstawowa konstytucja narz�du nie jest dotkni�ta
g��boko - jest to tylko naddatek energii Jin lub Jang.
 S� trzy przyczyny chor�b z przepe�nienia:
1) Pierwsz� przyczyn� jest to, co nazywamy zewn�trznymi wp�ywami. Je�li
wyjdziecie na
zewn�trz, na otwart� przestrze� i przezi�bicie si� albo przegrzejecie, pocz�tkowo
nie b�dzie to
nic wielkiego, jedynie dodatek do waszej konstytucji. Pewna nowa energia z zewn�trz
zosta�a
dodana do waszego poprzedniego stanu. Je�li si� temu przyjrzycie - czy
przezi�bieniu, czy
przegrzaniu - to zobaczycie, �e nie nast�puje tu nic innego, jak tylko odpowied�
organizmu,
kt�ry d��y do uzyskania zr�wnowa�enia wobec nowej sytuacji. Je�li zadbacie o
siebie, to w
konsekwencji drugi korze� b�dzie pr�bowa� zr�wnowa�y� t� sytuacj� odpowiednio
opr�niaj�c si�. W przypadku, kiedy jest nadmiar Jang, np. z powodu dzia�ania s�o�ca
lub
sauny - organizm pr�buje na to odpowiedzie� wyr�wnuj�c sytuacj� poprzez obni�enie
ilo�ci
Jin - co objawia si� poceniem. Kiedy istnieje nadmiar Jin, cia�o pr�buje
odpowiedzie�
r�wnowa��co w ten spos�b, �e zmniejsza ilo�� Jang, wytraca Jang po to, aby stawi�
czo�a
przyczynie, kt�ra spowodowa�a zaburzenie r�wnowagi. Ale te wszystkie zmiany
pozostaj� na
powierzchni. Mog� by� odczuwane jako nieprzyjemne, a ich objawy mog� okaza� si� dla

organizmu niekorzystne. Dla przyk�adu: zapalenie oskrzeli, wykrztuszanie du�ej

ilo�ci
bia�ego �luzu mo�e by� przyczyn� poddania si� dzia�aniu ch�odnego i wilgotnego
wiatru.
Podobnie w przypadku astmy - ludzie w kontakcie z ch�odnym wiatrem mog� dosta�
ataku
astmatycznego. Je�eli pierwsze przyczyny mo�na uzna� za powa�ne, to drugie
przyczyny
mog� by� bardzo powa�ne - przejawia si� to znacznym wyczerpaniem jednego z korzeni.
2) Je�eli wystawienie si� na dzia�anie Jin jest bardzo przewlek�e (trwa dni,
miesi�ce, a
nawet lata), to takie zaburzenie energii powoduje, �e korze� Jang zu�ywa si� w
pr�bie
wyr�wnania - i tego rodzaju choroby maj� bardzo przewlek�y i powa�ny przebieg.
Choroba
zag��bia si� w cia�o. Znaczy to, �e cia�o usi�uj�c przeciwdzia�a� nadmiarowi Jin,
wyczerpuje
cz�� nale��c� do Jang - korze� energii Jang. Znaczy to r�wnie�, �e energia Chi i
ciep�o w
ciele znikaj� coraz bardziej i �e prawa nerka (kluczowa dla wytwarzania ciep�a)
traci si�y.
Os�abienie nerki poci�ga za sob� wych�odzenie �ledziony i powolne przechodzenie
poszczeg�lnych narz�d�w w stan niedoczynno�ci.
3) Kiedy czynniki zewn�trzne (w postaci ciep�a, nadmiernej ilo�ci ostrych
przypraw,
nadmiernych emocji, prze�ywania nienawi�ci czy silnego po��dania) powoduj� nadmiar
Jang
w organizmie i reakcj� w postaci wytracania Jin; w tym przypadku wytracanie Jin
jest
wytracaniem substancji, a cia�o wewn�trz rozgrzewa si�, staje si� gor�ce.
4) Gdy obydwa korzenie s� bardzo mocno zmniejszone - jest najtrudniejszym
przypadkiem, bardzo trudnym do wyprowadzenia. W Medycynie Chi�skiej uwa�a si�, �e
to, co rzeczywi�cie mo�e tu przyj�� z pomoc� - to modlitwa...wtedy pozostaje wam
tylko
modli� si�....
Teraz przejdziemy do szczeg��w. Pierwsze dwie sytuacje (1 i 3) znacz�, �e
choroba
jest z zewn�trz. Druga i czwarta sytuacja oznacza, �e choroba jest zag��biona w
ciele. Aby
dok�adnie i szczeg�owo to om�wi� musimy niestety si�gn�� po wst�pne elementy
diagnozy
i rozpoznania. Dla kogo�, kto w przysz�o�ci chcia�by praktykowa� Medycyn� Chi�sk�
s� to
kluczowe wiadomo�ci, kt�re po prostu nale�y opanowa� pami�ciowo.
Objawy rozpoznawcze z zakresu t�tna, j�zyka i innych element�w diagnozy dla
przypadku 1 (typowy nap�yw zimna z zewn�trz) s� nast�puj�ce: dreszcze,
wych�odzenie,
jasne, przejrzyste, czyste wydzieliny �luzowe, naczynia w�osowate (szczeg�lnie
d�oni i
palc�w) maj� jasnob��kitny kolor. Jest to typowe dla kogo�, kto d�ugo sta� na
zewn�trz
jakiego� pomieszczenia na ch�odzie - jest on wych�odzony, ma uczucie zimna "z
zewn�trz".
Nalot na j�zyku b�dzie bia�y, t�tno bardzo powierzchowne, s�abe i wolne - z tego
powodu,
�e energia jest na zewn�trz cia�a. Pacjentowi nale�y poda� odpowiednie zio�a i
jedzenie typu
Jang.
W literaturze jest wielokrotnie opisywany przypadek cz�owieka le��cego w
szpitalu i
cierpi�cego z powodu astmy, z bardzo du�� ilo�ci� bia�ej wydzieliny �luzowej.
Pogoda
stawa�a si� na zewn�trz coraz bardziej zimna i wilgotna - i poniewa� jego choroba
by�a z
zimna - objawy chorobowe nasili�y si�. Wieczorem przysz�a do niego �ona i
przynios�a mu
jedzenie. Poniewa� z powodu trudno�ci z oddychaniem nie m�g� je��, podawa�a mu to
jedzenie przez rurk�. By�o to kakao, czekolada i cukier. Wszystkie te produkty
powoduj�
pobudzenie czynno�ci wydzielania �luzu. Nad ranem cz�owiek by� martwy.
Po�ywienie jest niezwykle wa�ne; daj�c nieodpowiednie jedzenie komu�, kto jest w

ci�kiej sytuacji, kto jest prawie umieraj�cy - mo�ecie doprowadzi� do tego, �e

pomo�ecie
mu w odej�ciu. Tak samo, je�eli uczynicie b��d i rozpoznacie Jang jako Jin i
przeprowadzicie stymulacj� punkt�w lub nak�uwanie - tak�e mo�ecie go zabi�.
W trzecim przypadku mamy sytuacj�, kiedy kto� przez d�ugi czas by� wystawiony na

dzia�anie s�o�ca - ma on dominuj�ce objawy Jang. Jego sk�ra b�dzie rozgrzana i

zaczerwieniona, b�dzie odczuwa� gor�co, nalot na j�zyku b�dzie ��ty, t�tno
powierzchniowe, mocne i szybkie, tak jak u kogo� z gor�czk�. To znaczy, �e w
sytuacji 3
powinni�my stosowa� przewag� jedzenia Jin (du�o sa�atek, owoc�w, sok�w itp.).
Pacjent
znajduj�cy si� w tej sytuacji b�dzie tak�e potrzebowa� herbaty och�adzaj�cej, a
pacjent
znajduj�cy si� w sytuacji 1 takiej, kt�ra ogrzewa.
Dla przypadk�w 1 i 3 potrzeba herbat przygotowywanych z zi� kr�tko i szybko
gotowanych. Dla pierwszego przypadku potrzebna jest kr�tko gotowana, szybko
przygotowana herbata z imbiru. Czasem wystarczy imbir mielony zalany wrz�tkiem.
Jest to
niezwykle skuteczne i wystarczaj�ce. Dla ludzi w typie zachorowania 3 (jak np.
Arabowie)
wystarczy mi�ta pieprzowa.
Wspomnieli�my o badaniu t�tna: kiedy rozpoznajesz, badasz t�tno i je�li twoja
diagnoza z
badania t�tna jest poprawna, to j�zyk musi wygl�da� tak, aby by� w zgodzie z tym,
co
wiesz na podstawie t�tna. Nigdy nie znajdziecie t�tna Jin przy j�zyku Jang. Je�eli
macie t�tno
szybkie i mocne, zawsze b�dzie mu towarzyszy� ��ty j�zyk - mowa o powierzchownych,
wysokich t�tnach. Bez czynienia zasadniczych b��d�w - pos�uguj�c si� tym sposobem -

natychmiast b�dziecie w stanie rozpozna� rodzaj diety koniecznej dla waszego

pacjenta.
Sytuacja 2, to stan pustki. Sytuacja ta przedstawia zmniejszenie Jang. Przy
sta�ej ilo�ci Jang,
Jin rozprzestrzenia si� wsz�dzie, jest wsz�dzie obecne. Ludzie w takich przypadkach
czuj� si�
ca�kowicie wych�odzeni. Mamy tu do czynienia z niedoczynno�ci� wszystkich narz�d�w.

Trzeba bardzo uwa�a�, aby nie pomyli� stanu pierwszego i drugiego, poniewa� w
pierwszym
tak�e jest wra�enie ch�odu. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z nadmiarem Jin
-
st�d pochodzi uczucie zimna; a w drugim - z niedoborem Jang. To jest r�nica.
Naczynia
w�osowate w przypadku drugim b�d� mia�y kolor ciemnoniebieski, czasem bardzo
ciemny.
Towarzyszy temu uczucie fizycznego i umys�owego wy czerpania. Pacjent choruj�cy na
chorob�
typu drugiego jest zawsze zm�czony. Je�eli np. sytuacja 2 zdarzy�a si� u kobiety, w
stosunku do
�ledziony, mo�na zaobserwowa� objawy w postaci obni�enia macicy w kierunku
wypadania i
sk�onno�ci do obfitych, bia�ych up�aw�w.
W medycynie zachodniej nie przywi�zuje si� zbyt wielkiej uwagi do tej sytuacji,
ale w
Medycynie Chi�skiej znamionuje to du�e wewn�trzne wych�odzenie organizmu. Jest to
spos�b
odpowiedzi cia�a m. in. na nagromadzenie du�ej ilo�ci t�uszcz�w pochodzenia
zwierz�cego, kt�re
organizm stara si� wydali�. Przewa�nie pochodzi to z produkt�w mlecznych: z ser�w
lub mleka.
W niekt�rych przypadkach w ci�gu dw�ch - trzech dni po zaprzestaniu przyjmowania
tych
pokarm�w up�awy i inne objawy mog� znikn��.
W zwi�zku z tym, �e choroba jest mocno zag��biona w ciele - puls jest g��boki.
Trzeba
mocno nacisn�� t�tnic�, �eby co� odczu� i wtedy odczuje si�, �e t�tno jest s�abe,
niemiarowe,
nieregularne, g��boko po�o�one. J�zyk nie b�dzie w zasadzie posiada� nalotu (albo
posiada
go niewiele), b�dzie ciemny, ciemnoczerwony, czasem purpurowy, czasem nawet
niebieski.
Pacjent cierpi�cy na chorob� typu drugiego potrzebuje bardzo du�o snu; nawet po
czterdziestu godzinach snu jest zm�czony. Idzie do ��ka z gor�c� butelk� lub kocem
elektrycznym i stale czuje si� wych�odzony.
Bardzo wielu wegetarian jedz�cych zdrowe, biologiczne pokarmy, znajduje si� w
takim
stanie. Jest to bardzo niebezpieczne; szczeg�lnie w czasie zimy, kiedy utrzymuje
si� takie
samo biologiczne przyzwyczajenie do jedzenia owoc�w tropikalnych, sa�at, sok�w.
Wszystko to mocno wych�adza i jest nieodpowiednie do tej pory roku. Ludzie w takim
stanie posiadaj� tak�e wiele k�opot�w z kr��eniem krwi, �atwo mog� ulega� zawa�owi
serca. Mog� mie� pi�kn�, biologiczn�, "zdrow�" chorob�...
Sytuacja 4, to choroby Jin g��boko umieszczone w ciele - dotykaj�ce narz�d�w.
Dzieje
si� tak, �e ciep�o wchodzi g��boko do cia�a. Wprawdzie wyst�puje tutaj odczucie
wych�odzenia ko�czyn, ale taka osoba mo�e pozostawa� w bardzo lekkim ubraniu bez
odczuwania potrzeby za�o�enia jeszcze czego� na siebie. Ten ch��d jest ograniczony
do
odleg�ych okolic cia�a: do r�k i n�g.
Umys�, kt�ry Chi�czycy odnosz� do serca, nazywa si� Siien. Potrzebuje on do
zr�wnowa�enia Wody i Ognia w odpowiednich ilo�ciach. Kiedy cia�o staje si� zbyt
ch�odne - tak jak w sytuacji 2 - umys� zasypia. Cz�owiek �yje wtedy jakby w
marazmie, w
chmurach albo jest tak� chmur� - wszystko si� mo�e zdarzy�; ale dzieje si� to
bardzo
powoli - jest to rodzaj letargu, �pi�czki, odr�twienia. Do umys�u dociera bardzo
niewiele
energii, bardzo niewiele motywacji do dzia�ania. W stanie medytacji cz�owiek ziewa,

chrapie. Reaguje, odpowiada na wszystko bardzo powoli i jest podobny do

zamarzni�tej
rzeki; jest zm�czony. Znaczy to tyle, �e przewa�a element Wody i ch��d. Jest to
rodzaj
odr�twienia umys�u. Taki cz�owiek, gdy pr�buje skupi� uwag� na jakim� punkcie, po
nied�ugim czasie zasypia.
Dla typu 4 jest troch� inaczej. Pojawiaj� si� inne problemy w zakresie umys�u.
Jest zbyt
wiele Ognia. Umys� stale si� porusza, skacze jak ma�pa po drzewach. Jest to
czynno��
umys�u nie mog�cego si� uspokoi�. Cz�owiek taki stale jest niespokojny, dzia�a
bardzo
uczuciowo, bardzo emocjonalnie; na przyk�ad - kiedy jest w swoim pokoju i zadzwoni
telefon - potrafi podskoczy� nawet na metr. Kiedy siada i pr�buje medytowa�, jego
umys�
szale�czo pracuje; wci�� stale wybiega, jest w restauracji, u przyjaci� - i stale
co� robi. Jest
w sytuacji liniowej - wci�� zjawia si� co� nowego i wy�wietla, wy�wietla, wy�wietla
-
pracuje i dzia�a, dzia�a...Je�eli pacjent cierpi�cy na chorob� typu czwartego �pi -
to w trakcie
snu ma wiele marze� sennych, stale co� nowego. Nie mo�e si� odpr�y�, poniewa� dla
odpr�enia potrzebna jest energia Jin, a on jej nie ma. W zasadzie nie mo�e spa� -
stale
dzia�a, my�li. Taki pacjent potrafi bardzo szybko reagowa� emocjonalnie. Mo�e
p�aka�, mie�
stany histeryczne - mo�e raz by� sangwinikiem, raz cholerykiem, jest bardzo
zmienny,
poniewa� ka�de uczucie, kt�re si� powtarza, ka�da emocja, kt�ra wielokrotnie dotyka
cia�a,
przemienia si� w ogie� pal�cy serce.
Je�eli na przyk�ad stale i wci�� my�licie o jakim� partnerze, o dziewczynie, o
ch�opcu,
wytwarzacie projekcje, budujecie swoje wyobra�enia - powoduje to rozpalanie tego
wewn�trznego ognia. Ten proces stale si� nasila i dotyka w konsekwencji narz�d�w
p�ciowych; daj�c fizycznie r�ne formy zapalenia. Pacjent cierpi�cy na chorob� typu
drugiego
jest ci�gle zm�czony, a cierpi�cy na chorob� typu czwartego - stale pracuje jak
szaleniec,
lecz nie ma w nim wytrwa�o�ci (z powodu braku Jin). Pracuje w spos�b gwa�towny:
wzlot i
upadek. Jest to sytuacja, kiedy czynno�� jest nasilona, ale nie ma w tym odporno�ci
i
wytrwa�o�ci. Czynno�� jest - ale nie ma m�dro�ci dzia�ania, konsekwencji, ko�cowej
kropki
nad "i". Pacjenci nale��cy do typu czwartego maj� zawsze k�opoty z czasem. "Zawsze
staraj�
si� zrobi� w dwie godziny co�, co inni robi� przez sze�� godzin.� Je�li masz
k�opoty z
czasem, to znaczy, �e w twoim ciele jest zaburzony Ogie�. Jest taka sytuacja, kiedy
istnieje
przymus dzia�ania - musicie zrobi� to, musicie zrobi� tamto, kr�cicie si� w wirze
tych stara�
i po prostu rozpalacie ogie�. Ten ogie� trawi - �cieracie si� w ten spos�b - wtedy
powstaje
ciep�o w �rodku.
T�tno w przypadku 4 jest tak�e bardzo g��bokie, szybkie, ale mo�na by powiedzie�
- ma�e,
k�uj�ce tak, jak uk�ucia igie�ek. J�zyk pacjenta cierpi�cego na chorob� 4 jest
jasnoczerwony.
Dla wy t�umaczenia tego, jakie istniej� zwi�zki pomi�dzy emocjami a reakcjami cia�a
mo�na
poda� taki przyk�ad: je�eli kobieta pomimo swoich, zdarzaj�cych si� okresowo,
du�ych
potrzeb p�ciowych nie mo�e dozna� kontaktu z m�czyzn�, zaczyna spala� si� od
�rodka.
Spala si� w niej to wewn�trzne ciep�o i konsekwencj� tego mo�e by� pojawienie si�
up�aw�w o barwie ��tej, poniewa� ten kolor jest zwi�zany z zapaleniem, ogniem. Biel

natomiast zwi�zana jest z zimnem.

Tych par� informacji ma uzmys�owi�, �e ka�da choroba zwi�zana jest z tym, co i
jak
zjadacie, ale tak�e, �e umys� posiada bardzo mocny, skuteczny i szybki wp�yw na to,
co
dzieje si� z cia�em. Objawy ciep�a, gor�ca - odnosz� si� do barwy ��tej i
czerwonej.
Ch��d to: biel, ciemna czerwie�, niebieski, fioletowy. To bardzo proste: bia�a
wydzielina,
plwocina - to ch�odna choroba w p�ucach; ��ta - gor�ca choroba w p�ucach. Natomiast

kolor czarny lub zielony w jakiejkolwiek cz�ci cia�a, na sk�rze, jest bardzo
niebezpieczny. Mo�e nie�� ze sob� informacj� o nowotworach. Niesie on tak�e
informacj�
o b�lu - nie zawsze fizycznym; tak�e o b�lu emocjonalnym, b�lu uczu�.
Trzeba rozr�ni�, czy ciep�o wynika z nadmiaru ciep�a id�cego z zewn�trz, czy z
niedoboru Jin i wzgl�dnego nadmiaru Jang (tzw. "pozorne Jang"), istniej�cego
wewn�trz.
U pacjenta cierpi�cego na chorob� typu czwartego zawsze istnieje konieczno��
wzmocnienia �ledziony, poniewa� jest to jedyny narz�d, kt�ry posiada zdolno�� do
odbudowywania krwi i p�yn�w wewn�trznych. Te cztery stany chorobowe mo�na znale��
i odnie�� do ka�dego narz�du.
Pacjent cierpi�cy na chorob� typu drugiego poci si� bardzo mocno w ci�gu dnia
bez
wykonywania jakichkolwiek ruch�w. Pacjent cierpi�cy na chorob� typu czwartego poci
si�
bardzo mocno noc�, podczas snu. Kiedy wyst�puje pocenie si� noc�, w trakcie snu,
jest to
oznak� choroby. Drugi przypadek oznacza, �e substancje w swojej cz�ci, w zakresie
Jang,
wyczerpuj� si�. Niekiedy wida� to u dzieci, w postaci nachodz�cych falami u
siedz�cego
dziecka, bez jakichkolwiek zewn�trznych dzia�a�, zimnych pot�w.
Nale�y pami�ta�, �e w przypadku pacjenta nale��cego do drugiej grupy chorobowej
trzeba zawsze wzmocni� nerki, a pacjentowi z grupy czwartej - �ledzion�.

5. 4. Diagnostyka narz�dowa

Funkcje narz�d�w Zang-Fu zosta�y om�wione w Tomie I. Przy omawianiu objaw�w

chorobowych podano r�wnie� og�lne zasady leczenia wynikaj�ce z om�wionych wcze�niej
praw
i metod diagnostycznych.

Narz�dy Zang

5. 4. 1. P�uca
Objawy p�ucne medycyna chi�ska dzieli na: p�ucne hamowanie i p�ucne pobudzenie.
P�ucne Hamowanie dzieli si� na: - hamowanie p�ucnego Jin, - hamowanie p�ucnej
energii
(p�ucnego Chi - Jang).
Hamowanie p�ucne Jin
Objawy chorobowe:
- zag�szczona wilgo�, - trudno�� odkrztuszania, kaszel, czasem z kroplami krwi, -
stan
podgor�czkowy i zimne poty, - zaczerwienienie policzk�w w godzinach wieczornych, -
sucho�� gard�a, - zaczerwienienie j�zyka, - t�tno cienkie, cz�ste.
Zasady leczenia przy hamowaniu p�ucnego Jin:
1. Tonizowa� Jin - ugniata� i gasi� Ogie� (Jang).
2. P�uca nale�y zwil�a�.
Hamowanie p�ucnej energii (p�ucnego Chi - Jang)
Objawy chorobowe:
- kaszel, - duszno��, - os�abienie, potliwo��, ma�a potrzeba ruchu, - niski g�os, -
jasna
wydzielina, - uczucie zimna, - blada twarz, - t�tno s�abe.
Zasady leczenia:
1. Nale�y pobudza� energi� p�ucn�.
2. Nale�y pobudza� energi� nerek.
3. Stosuje si� metod� nak�uwania - metod� pobudzaj�c�, stymulacj� i przy�egania.
P�ucne Pobudzenie dzieli si� na:
- p�ucne pobudzenie z powodu zag�szczonego Jin, - p�ucne pobudzenie z powodu
wtargni�cia zewn�trznego czynnika wiatru z zimnem, - p�ucne pobudzenie z powodu
wtargni�cia zewn�trznego czynnika wiatru z gor�cem.
Przy zag�szczeniu Jin p�uc wyst�puje zaburzenie kr��enia energii p�ucnej.
Objawy chorobowe:
- kaszel, furczenia, �wisty i rz�enia p�ucne, - astma oskrzelowa, - g�sta
wydzielina, - b�l lub
napi�cie dolnych partii klatki piersiowej, - duszno�� z utrudnionym le�eniem na
plecach, -
t�tno g�adkie.
Zasady leczenia:
1. Niszczy� zag�szczone Jin i hamowa� pobudzon� energi� p�uc.
2. Poprawia� wydolno�� �ledziony, trzustki oraz p�uc. Wp�ywa to nie tylko na
objawy, ale i
na przyczyn� choroby, kt�ra znajduje si� w obszarze �ledziony-trzustki
odpowiedzialnym
za zag�szczenie p�yn�w oraz wydalanie wody i odpad�w przemiany materii. W
zaburzeniu funkcji wyst�puje ma�a ilo�� p�ynu oraz zag�szczone wydzieliny i
zag�szczone
Jin. Zak��cenie pracy p�uc, �ledziony-trzustki i nerek mo�e wywo�a� zaburzenia
przemiany wodnej i doprowadzi� do nieprawid�owego rozprowadzenia p�yn�w ustrojo-
wych, kt�rych cz�� zag�szczona w postaci flegmy powoduje r�ne objawy chorobowe.
P�ucne pobudzenie z powodu wtargni�cia zewn�trznego czynnika wiatru z zimnem
Objawy chorobowe:
- dreszcze, - b�l g�owy, - b�l staw�w, - katar, zatkanie i przejrzysta wydzielina z
nosa, - sucho��
gard�a i kaszel, - brak potu, - t�tno faliste, napi�te.
Zasady leczenia:
1. Wydala� patogenny wiatr i zimno.
2. Wyr�wnywa� energi� p�ucn�.
3. Stosowa� nak�ucia powierzchniowe, metod� hamuj�c�.
P�ucne pobudzenie z powodu wtargni�cia zewn�trznego czynnika wiatru z gor�cem
Objawy chorobowe:
- wysoka gor�czka, - kaszel, - duszno��, ucisk w klatce piersiowej, - sucho�� w
jamie ustnej,
potrzeba picia ch�odnych napoj�w, - sucho�� w nosie, uczucie zatkania nosa,
okresowe
krwawienie z nosa, - obrz�k i b�l krtani, - ��tawe zabarwienie �luz�wek, - t�tno
faluj�ce,
cz�ste.
Zasady leczenia:
1. Usuwa� patogenne elementy wiatru i gor�ca.
2. Wyr�wnywa� energi� p�ucn�.

5. 4. 2. Serce i kr��enie
W patologii serca rozr�nia si�:
- hamowanie sercowego Jang, - hamowanie sercowego Jin, - pobudzanie zag�szczonego
sercowego Ognia Jin, - pobudzanie sercowego Ognia Jang.
Hamowanie sercowego Jang
Zesp� ten mo�na odnie�� do wady zastawkowej organicznej oraz, do przej�ciowej wady
poporodowej.
Objawy chorobowe:
- ko�atanie serca z uczuciem pustki w klatce piersiowej, - duszno�� nasilaj�ca si�
przy wysi�ku, -
b�l w okolicy serca, - zimne ko�czyny, sinica palc�w n�g, r�k, warg i koniuszka
nosa, -
blada twarz, - os�abienie, potliwo�� bez przyczyny, - j�zyk blady, anemiczny, -
t�tno
cienkie, s�abe.
Zasady leczenia:
1. Nale�y tonizowa� energi� serca Jang.
2. Nale�y pobudza� �r�d�a energii.
Hamowanie sercowego Jin.
Przy niedostatecznej ilo�ci krwi i przy hamowaniu og�lnego Jin podnosi si� Ogie�
serca,
wzrasta Jang. Klinicznie jest to objaw nerwicy serca.
Objawy chorobowe:
- ko�atanie serca, niepokoje, cz�ste l�ki, - uczucie ucisku w klatce piersiowej, -
zaburzenia snu,
straszne zjawy senne, - uczucie gor�ca w d�oni, - zaburzenia pami�ci, - polucje
nocne, -
zimne poty nocne, - zaczerwienienie koniuszka j�zyka, - t�tno hamowane, cienkie,
cz�ste.
Zasady leczenia:
1. Obni�a� Ogie� przez hamowanie.
2. Tonizowa� krew serca i nerkowe Jin.
 Pobudzenie zag�szczonego sercowego ognia Jin - Klinicznie zesp� ten mo�na
odnie�� do
psychoz.
Objawy chorobowe:
- ko�atanie serca, - ucisk w klatce piersiowej, - zaczerwienione policzki, -
szczeliny na j�zyku, -
utrata �wiadomo�ci, - t�tno szerokie, cz�ste, g�adkie.
Zasady leczenia:
1. Hamowanie zag�szczonego Ognia Jin.
2. Wyprowadzanie Jin z Ognia.
3. Poprawianie kr��enia energii sercowej.
Pobudzenie sercowego ognia Jang
Objawy chorobowe:
- zapalenie jamy ustnej i j�zyka (zaczerwienienie), - j�zyk rozdwojony, - b�l
krtani, - gorzki
smak w ustach, - sucho�� w jamie ustnej, - mocz ciemny, - t�tno cz�ste.
Zasady leczenia:
1. Wygasza� Ogie� serca.
2. Stosowa� metod� hamowania.
3. Hamowa� jelito cienkie, kt�re jest w parze z sercem.

5. 4. 3. �ledziona-trzustka
W patologii �ledziony-trzustki rozr�nia si�:
- zimno �ledziony, - gor�co �ledziony, - hamowanie �ledziony, - pobudzenie
�ledziony.
Zimno �ledziony
Objawy chorobowe:
- b�l brzucha �agodny, - przewlek�e rozwolnienie, dyspepsja, - mocz jasny, -
ko�czyny zimne, -
j�zyk blady, anemiczny, - t�tno zapadni�te, faliste, zanikaj�ce, powolne.
Zasady leczenia:
1. Nale�y pobudza� zimne patogenne elementy.
2. Nale�y tonizowa� �ledzion�.
Gor�co �ledziony
Objawy chorobowe:
- ci�ar w nadbrzuszu, - ci�ar ca�ego cia�a wraz z os�abieniem, - brak apetytu, -
j�zyk
ob�o�ony ��tym, ma�lanym, mazistym nalotem, - s�odki smak w ustach, - pop�kane
wargi,
- nawracaj�ce j�czmienie, - mocz sk�py, ��toczerwony, - stolec rzadki, cuchn�cy, -
t�tno
mi�kkie, cz�ste.
Zasady leczenia:
1. Hamowa� wilgotny Ogie� �ledziony.
2. Wygasza� i wydala� gor�co.
Hamowanie �ledziony
Objawy chorobowe:
- twarz niedokrwiona, ��ta, blada, bez wyrazu, - uczucie zimna w nadbrzuszu,
wzd�cie
brzucha, - nudno�ci, nadmiar wydzieliny �luzowej w jamie ustnej, - brak apetytu, -
dyspepsja, - wyniszczenie, chudni�cie, - zimne ko�czyny, - kr�tki oddech, - t�tno
mi�kkie,
s�abe.
Zasady leczenia:
1. Tonizowa� energi� �ledziony.
2. Tonizowa� energi� �o��dka.
3. Tonizowa� ca�e cia�o.
Pobudzenie �ledziony
Powstaje w wyniku zaburze� wilgoci �ledziony.
 Objawy chorobowe:
- wzrost wagi cia�a, oty�o��, - uczucie ci�aru ko�czyn, - mocz sk�py, - brak smaku
pokarmu, -
wzd�cie brzucha, - rozwolnienie, - ucisk w klatce piersiowej, - t�tno mi�kkie,
cienkie.
Zasady leczenia:
1. Podnosi� funkcj� transportow� �ledziony i przez to wydala� wilgo�.
2. Poprawia� kr��enie energii �ledziony.

5. 4. 4. W�troba
Objawy patologiczne dzieli si� na:
- koncentracj� i zag�szczenie energii w�troby, - wzbudzenie i wzrost Ognia w�troby,
-
nagromadzenie zimna na meridianie w�troby, - hamowanie w�troby przy niedoborze Jin,
-
wzbudzony i podwy�szony wiatr w�troby.
Koncentracja i zag�szczenie energii w�troby
Objawy gniewu, zmartwienia i inne powstaj� w wyniku nagromadzenia energii w�troby.
Objawy chorobowe:
- ucisk w klatce piersiowej, - b�l w prawym pod�ebrzu, - nudno�ci, - kwa�ne
odbijanie si�, - b�l
brzucha, - objawy �o��dkowe powstaj� przy zaburzeniu koncentracji energii w�troby
(przy
zag�szczeniu).
Zasady leczenia:
1. Wydala� zag�szczon� energi� w�troby przez zwi�kszenie kr��enia energii w
meridianie.
2. R�wnowa�y� kr��enie energii w�troby i �o��dka.
Wzbudzenie i wzrost energii w�troby
Do tego zespo�u chorobowego mo�na zaliczy� r�wnie� nadci�nienie.
Objawy chorobowe:
- b�l w prawym pod�ebrzu, - wymioty, - zawr�t g�owy, - nerwowo��, - szum w uszach,
-
gorycz i sucho�� w ustach, - wymioty (okresowo z krwi�), - krwawienie z nosa, -
t�tno
napi�te, cz�ste.
Zasady leczenia:
1. Wygasza� Ogie� w�troby.
2. Wydala� Ogie� z p�cherzyka ��ciowego.
3. Nak�uwa� metod� hamuj�c�.
Nagromadzenie zimna na meridianie w�troby
Zesp� ten dotyczy bardziej meridianu ni� w�troby.
Objawy chorobowe:
- obkurczenie lub obrz�k i powi�kszenie moszny, - obrz�k j�der, - b�l w dole
brzucha,
uczucie ci�gni�cia, - t�tno zapadaj�ce, strunowe, rzadkie.
Zasady leczenia:
1. Rozprasza� i wydala� zimno.
2. Podgrzewa� i wydala� zimno.
3. Podgrzewa� meridian w�troby.
Hamowanie w�troby przy niedoborze Jin
Ten zesp� chorobowy charakteryzuje si� pobudzeniem Jang i niedoborem Jin.
Charakterystyczne dla niego s� r�wnie� objawy gor�ca z hamowaniem.
Objawy chorobowe:
- zawroty g�owy, - os�abienie wzroku, - uczucie sucho�ci ga�ki ocznej, - �lepota
nocna, - zjawy
senne, - zaburzenia snu, - szum w uszach, - spazm kloniczny ko�czyn, - sucho��
gard�a i
j�zyka, - t�tno cz�ste, napi�te, strunowe.
 Zasady leczenia:
1. Tonizowa� Jin i krew.
2. Hamowa� Ogie�.
Wzbudzony i podwy�szony wiatr w�troby
Do tego zespo�u chorobowego zaliczy� mo�na apopleksj� i nadci�nienie.
Objawy chorobowe:
- utrata �wiadomo�ci, omdlenia, - skurcze, - pora�enie ko�czyn, - zawr�t i b�l
g�owy, - pora�enie
nerwu twarzowego, - t�tno napi�te, strunowe.
Zasady leczenia:
1. Wydala� podwy�szony wiatr i ogie� w�troby.
2. Wycisza�, uspokaja� skurcze i spazmy.
3. Nak�uwa� metod� hamuj�c�.

5. 4. 5. Nerki
Patologia nerek dzieli si� na:
- hamowanie nerkowego Jang, - hamowanie nerkowego Jin.
Hamowanie nerkowego Jang
Objawy chorobowe:
- impotencja, przedwczesny wytrysk nasienia, - moczenie nocne, - uczucie og�lnego
zimna, -
os�abienie ko�czyn i l�d�wi, - duszno�ci, - g�os s�aby, niski, - t�tno cienkie,
s�abe.
Zasady leczenia:
1. Przewa�nie stosuje si� przy�eganie i nak�uwanie metod� tonizuj�c�.
2. Wykonuje si� s�abe pobudzenie.
Hamowanie nerkowego Jin
Objawy chorobowe:
- samoistny nocny wytrysk nasienia, - lumbago, - szum w uszach, - g�uchota, -
zawroty g�owy,
- zaburzenia snu, - zaburzenia pami�ci, - sucho�� w jamie ustnej i w gardle, -
wyst�powanie gor�czki po posi�ku, - os�abienie ko�czyn dolnych i l�d�wi, - kaszel,
-
okresowy krwiomocz, - zaczerwienienie j�zyka z powodu gor�ca z hamowaniem, - t�tno
cienkie, s�abe.
Zasady leczenia:
1. Tonizowa� nerkowe Jin.
2. Zwi�ksza� Jin nerek i p�uc.
3. Poprawia� kr��enie krwi i Jin.

Narz�dy Fu

5. 4. 6. �o��dek
Patologia �o��dka dzieli si� na:
- zimno �o��dka, - gor�co �o��dka, - hamowanie �o��dka, - pobudzenie �o��dka.
Zimno �o��dka
Objawy chorobowe:
- b�l w okolicy �o��dka, - wzd�cie nadbrzusza, - wymioty, nudno�ci, - uczucie zimna

ko�czyn dolnych, - t�tno zapadaj�ce si�, wolne, - chory lubi ciep�e pokarmy.
Zasady leczenia:
1. Ogrzewa� �rodkow� cz�� cia�a.
2. Wydala� zimno.
3. Nak�uwa� metod� hamuj�c�.
Gor�co �o��dka
Objawy chorobowe:
- sucho�� w jamie ustnej, - wymioty po jedzeniu, - zaparcie (je�li gor�co przejdzie
na jelito), -
��ty, gruby nalot na j�zyku, - t�tno szerokie, du�e, silne, - chory lubi zimne
pokarmy i
napoje.
Zasady leczenia:
1. Hamowa� i wydala� gor�co �o��dka.
2. Poprawia� kr��enie energii �o��dka.
3. Poprawia� pasa� jelita grubego.
Hamowanie �o��dka
Objawy chorobowe:
- ci�ar w nadbrzuszu, - nudno�ci, - wyniszczenie, - os�abienie, - niech�� ruchowa,
- blady
j�zyk i usta, - t�tno s�abe.
Zasady leczenia:
1. Tonizowa� energi� �o��dka i �ledziony.
2. Przewa�nie stosuje si� przy�eganie.
Pobudzenie �o��dka
Przy hamowaniu �o��dka chorzy s� chudzi, a przy pobudzaniu otyli. Pobudzenie
oznacza
wzmo�enie reaktywno�ci organizmu przeciw elementom patogennym. Pobudzenie �o��dka
nie
oznacza wzbudzenia energii �o��dka, a tylko wzrost odporno�ci �o��dka na czynniki
patogenne.
Objawy chorobowe:
- wzd�cie brzucha, - uczucie ci�aru, pe�no�ci w nadbrzuszu, - b�l nasila si� przy
ucisku, -
wymioty i nudno�ci, - zgni�y zapach z ust, - ��ty nalot na j�zyku, - t�tno g�adkie.
W zespole tym pobudzenie �o��dka powstaje z powodu zaburzenia pasa�u pokarmu przez
�o��dek, co klinicznie odpowiada ostremu nie�ytowi �o��dka.
Zasady leczenia:
1. Poprawia� pasa� pokarmu.
2. Poprawia� kr��enie energii i krwi �o��dka.

5. 4. 7. Jelito cienkie
Patologia jelita cienkiego dzieli si� na:
- zimno z hamowaniem jelita cienkiego, - gor�co z pobudzeniem jelita cienkiego.
Zimno z hamowaniem jelita cienkiego
Objawy chorobowe:
- przewlek�y, �agodny b�l w podbrzuszu, - b�l ust�puje przy ucisku, - kruczenie w
brzuchu,
niestrawione resztki w stolcu, j�zyk anemiczny, - napi�ty p�cherz moczowy, - t�tno
cienkie, s�abe.
Zasady leczenia:
1. Ogrzewa� jelito cienkie.
2. Wydala� b�l.
3. Poprawia� trawienie.
4. Zwykle zaleca si� przy�eganie, ale mo�na nak�uwa� metod� pobudzaj�c�.
Przy�eganie
ogrzewa jelito cienkie.
Gor�co z pobudzeniem jelita cienkiego
Powstaje pod wp�ywem Ognia serca, kt�ry zaburza trawienie i wywo�uje biegunk�.
Objawy chorobowe:
- zaburzenie trawienia, - biegunka, - mocz ciemno��ty, - bezwiedne moczenie, -
uczucie ciep�a
w cewce moczowej, - cz�ste oddawanie moczu z b�lem, - ucisk w okolicy serca, -
sucho��
w jamie ustnej, - zapalenie jamy ustnej, - zaczerwieniony czubek j�zyka, - t�tno
cz�ste.
Zasady leczenia:
1. Wydala� ogie� serca i jelita cienkiego.
2. Wygasza� ogie� metod� hamuj�c�.
3. Zaleca si� nak�uwanie, a nie nagrzewanie.

5. 4. 8. Jelito grube
Patologia jelita grubego dzieli si� na:
- zimno jelita grubego, - gor�co jelita grubego, - hamowanie jelita grubego, -
pobudzenie jelita
grubego.
Zimno jelita grubego
Objawy chorobowe:
- b�l w dole brzucha, - kruczenie i przelewanie si� po jelitach, - rozwolnienie, -
t�tno
zapadni�te, powolne.
Zasady leczenia:
1. Wydala� zimno jelita grubego.
2. Nak�uwa� metod� hamuj�c�.
Gor�co jelita grubego
Objawy chorobowe:
- stolec cuchn�cy, - stan zapalny odbytu z napi�ciem mi�ni, - w stolcu �wie�a,
czerwona krew,
- rozwolnienie ze �luzem i krwi�, - ��ty nalot na j�zyku, - czyraki, ropnie sk�ry
(jelito grube
ma zwi�zek parzysty z p�ucem, kt�re odpowiada za sk�r�), - t�tno g�adkie, cz�ste.
Zasady leczenia:
1. Usuwa� gor�co z �o��dka i jelit.
2. Nak�uwa� metod� silnego pobudzenia, ig�y trzyma� w tkankach kr�tko.
Hamowanie jelita grubego
Objawy chorobowe:
- przewlek�e rozwolnienie, - wypadanie kiszki stolcowej, - j�zyk anemiczny, - t�tno
cienkie,
s�abe.
Zasady leczenia:
1. Tonizowa� energi�.
2. Nie dopuszcza� do wypadania prostnicy.
3. Wskazane nagrzewania lub przy�egania.
Pobudzenie jelita grubego
Objawy chorobowe:
- b�l w dole brzucha, - zaparcie, - niedow�ad jelita, zaburzenie opr�niania, b�l
nasila si� przy
ucisku, - j�zyk ob�o�ony grubym nalotem, - t�tno zapadaj�ce, pobudzone, silne.
Przy hamowaniu chory os�ania bolesne miejsce, a przy pobudzeniu odkrywa, co oznacza

nasilenie b�lu.
Zasady leczenia:
1. Poprawia� kr��enie energii jelita grubego.
2. Metoda rozpraszania, hamowania.
3. Wydalanie nagromadzonego i zag�szczonego Jang.

5. 4. 9. Potr�jny Ogrzewacz
Patologi� dzieli si� na:
- hamowanie potr�jnego ogrzewacza, - pobudzenie potr�jnego ogrzewacza.
Hamowanie potr�jnego ogrzewacza
Przyczyn� hamowania jest niedob�r energii nerek. Czynno�� potr�jnego ogrzewacza
ulega
zaburzeniu i nast�puje nagromadzenie wody i wilgoci w organizmie.
Objawy chorobowe:
- obrz�ki, - wzd�cie brzucha, - duszno��, - zimno w ca�ym ciele, - moczenie nocne,
-
niedotrzymanie moczu, - t�tno cienkie, zapadaj�ce, ton�ce.
Zasady leczenia:
1. Tonizowa�, pobudza� nerkowe Jang.
2. Ogrzewa� nerkowe Jang.
3. Poprawia� kr��enie nerek.
Pobudzenie potr�jnego ogrzewacza
Powstaje z zag�szczenia gor�cej wilgoci i zaburzenia kr��enia energii potr�jnego
ogrzewacza.
Objawy chorobowe:
- gor�czka, - duszno�ci, - obrz�ki, - zaburzenie wydzielania i wydalania moczu, -
j�zyk
zaczerwieniony, pokryty ��tym nalotem, - t�tno cz�ste, �liskie, g�adkie.
Zasady leczenia:
1. Wydala� gor�c� wilgo�.
2. Poprawia� kr��enie energii potr�jnego ogrzewacza.
3. Nak�ucie metod� hamuj�c�, kr�tkie podra�nienie i usuwanie ig�y.

5. 4. 10. P�cherzyk ��ciowy

Patologia p�cherzyka ��ciowego dzieli si� na:
- hamowanie p�cherzyka ��ciowego, - pobudzenie p�cherzyka ��ciowego.
Hamowanie p�cherzyka ��ciowego
Objawy chorobowe:
- l�kliwo��, strach, niepok�j, fobie, - zaburzenie snu, - ko�atanie serca, -
zaburzenie wzroku, -
t�tno cienkie, s�abe.
Zasady leczenia:
1. Jonizowa� energi� p�cherzyka ��ciowego i w�troby.
2. Uspokaja� niepok�j.
3. Mo�na nak�uwa� i przy�ega�.
Pobudzenie p�cherzyka ��ciowego
Powstaje w wyniku pobudzenia ognia p�cherzyka ��ciowego i w�troby.
Objawy chorobowe:
- b�l g�owy, - zaczerwienienie spoj�wek, - gorzki smak w ustach, gorzka �lina, -
szum w
uszach, - b�l w prawym pod�ebrzu, - nudno�ci, - zaczerwienienie j�zyka, - wysypka
na
j�zyku, - t�tno napi�te, cz�ste.
Zasady leczenia:
1. Poprawi� kr��enie energii p�cherzyka ��ciowego i w�troby.
2. Wydala� ogie� i usuwa� gor�co tych narz�d�w.
3. Nak�uwa� metod� silnego hamowania.

5. 4. 11. P�cherz moczowy

Patologia p�cherza moczowego dzieli si� na:
- zimno p�cherza moczowego, - gor�co p�cherza moczowego.
Zimno z hamowaniem p�cherza moczowego
Objawy chorobowe:
- cz�ste oddawanie moczu, - trudno�� utrzymania moczu, - moczenie nocne, - t�tno
zapadaj�ce,
s�abe.
Zasady leczenia:
1. Ogrzewa� p�cherz moczowy.
2. Tonizowa� energi� p�cherza moczowego.
3. Tonizowa� energi� dolnej cz�ci cia�a.
Gor�co z pobudzeniem p�cherza moczowego
Objawy chorobowe:
- brak moczu, - uczucie parcia na p�cherz, - ropomocz, - barwa moczu ��toczerwona,
mocz
m�tny, - j�zyk zaczerwieniony z ��tym nalotem, - t�tno cz�ste, pobudzone.
Zasady leczenia:
1. Wydala� wilgotne gor�co.
2. Poprawia� kr��enie energii.
3. Nak�uwa� metod� hamuj�c�.

5. 5. Diagnostyka meridian�w

Diagnostyka meridian�w stanowi podstaw� do leczenia nak�uciami, moks�,

akupresur�
lub innymi wschodnimi technikami ucisku czy masa�u, bazuj�cymi na punktach
rozmieszczonych na meridianach. Bada si� meridian na jego przebiegu oraz ustala
zespo�y i
objawy, jakie na nim wyst�puj�. Na tej podstawie ustala si� meridian, kt�ry zosta�
zaatakowany. Zaburzenie meridianu mo�e wp�ywa� na odpowiadaj�cy mu narz�d Zang-Fu.
Przy przedstawianiu objaw�w patologicznych towarzysz�cych zaburzeniom w
poszczeg�lnych meridianach, obok polskich nazw meridian�w podano tak�e ich
angielskie
odpowiedniki i skr�ty, gdy� s� one powszechnie u�ywane w literaturze.

5. 5. 1. Patologia dwunastu klasycznych meridian�w

I. (P) Meridian P�uc (Lung - LU)
Objawy chorobowe:
- kaszel, - astma, - przekrwienie i b�l gard�a, - b�l w dole nadobojczykowym, -
uczucie
rozpierania klatki piersiowej, - b�l przy�rodkowej cz�ci ramienia.
Ii. (JG) Meridian Jelita Grubego (Lafge Intestine - LI)
Objawy chorobowe:
- krwawienie z nosa, - katar, - b�l z�b�w, - przekrwienie i b�l gard�a, - b�l
karku, - b�l
przedniej powierzchni barku i przedniego brzegu powierzchni wyprostnej ko�czyny
g�rnej, - kruczenie i wzd�cie brzucha, - rozwolnienie, biegunka.
Iii. (�) Meridian �o��dka (S�omach - ST)
Objawy chorobowe:
- kruczenie i wzd�cie brzucha, - obrz�ki, - b�l nadbrzusza, - wymioty, - uczucie
g�odu, -
krwawienie z nosa, - niedow�ad oczu i ust, - przekrwienie i b�l gard�a, - b�l w
klatce
piersiowej, - b�l brzucha, - b�l bocznej powierzchni ko�czyny dolnej, - gor�czka, -

zaburzenie umys�u.
Iv. (ST) Meridian �ledziony-Trzustki (Spleen - SP)
Objawy chorobowe:
- odbijanie si�, bekanie, - wymioty, - b�l nadbrzusza, - wzd�cie brzucha, - lu�ne
stolce, -
��taczka, - ospa�o�� i og�lne z�e samopoczucie, - odr�twienie i b�l gard�a oraz
j�zyka, -
obrz�k i zimno w przy�rodkowej powierzchni uda i kolana.
V. (S) Meridian Serca (Heart - H)
Objawy chorobowe:
- b�l i ko�atanie serca, - b�l hipochondryczny, - bezsenno��, - poty nocne, -
sucho�� gard�a, -
pragnienie, - b�l w �rodkowej powierzchni ko�czyny g�rnej, - zaczerwienienie d�oni.
Vi. (JC) Meridian Jelita Cienkiego (Smali Intestine - SI)
Objawy chorobowe:
- g�uchota, - za��cenie tward�wek, - zapalenie gard�a, - obrz�k policzka, -
rozpieranie i b�l w
dole brzucha, - cz�ste oddawanie moczu, - b�l wzd�u� brzegu bocznej powierzchni
barku i
ramienia.
Vii. (PM) Meridian P�cherza Moczowego (Urinery Bladder - UB)
Objawy chorobowe:
- zatrzymanie moczu, - moczenie nocne, - zaburzenie umys�owe, - zaburzenie wzroku,
-
�zawienie na wietrze, - zatkanie nosa, - nie�yt i krwawienie z nosa, - b�l g�owy, -
b�l
karku, g�rnego i dolnego odcinka kr�gos�upa, po�ladk�w i tylnej powierzchni
ko�czyny
dolnej.
Viii. (N) Meridian Nerek (Kidney - K)
Objawy chorobowe:
- bezwiedne moczenie, - cz�ste oddawanie moczu, - moczenie nocne, - impotencja, -
nieregularne miesi�czki, - astma, - krwioplucie, - sucho�� j�zyka, - przekrwienie i
b�l
gard�a, - obrz�k, - lumbago, - b�l wzd�u� kr�gos�upa i �rodkowej powierzchni uda, -

os�abienie ko�czyn dolnych, - uczucie gor�ca w mi�niu p�aszczkowatym.

Ix. (O) Meridian Osierdzia (Pericardium - P)
Objawy chorobowe:
- pobolewanie serca, - ko�atanie serca, - niepok�j umys�owy, - uczucie napi�cia w
klatce
piersiowej, - zaczerwienienie twarzy, - obrz�k pod pach�, - zaburzenia umys�owe, -
kurcze
w ko�czynach g�rnych, - uczucie gor�ca w mi�niu p�aszczkowatym.
X. (PO) Meridian Potr�jnego Ogrzewacza (Triple Burner
- TB)
Objawy chorobowe:
- wzd�cie brzucha, - obrz�ki, - bezwiedne moczenie si�, - zaburzenia oddawania
moczu, -
g�uchota, - dzwonienie w uszach, - b�l zewn�trznego k�ta oka, - obrz�k policzka, -
przekrwienie i b�l gard�a, - b�l za uchem, - b�l karku i bocznej powierzchni
ramienia i
�okcia.
Xi. (P�) Meridian P�cherzyka ��ciowego (Gali Bladder
- GB)
Objawy chorobowe:
- b�l g�owy, - b�l zewn�trznego k�ta oka, - b�l �uchwy, - mroczki przed oczami, -
gorzki
smak w ustach, - obrz�k i b�l w dole nadobojczykowym, b�l pachy, - b�l wzd�u�
dolnej
powierzchni klatki piersiowej, - b�l w podbrzuszu, udach i ko�czynach dolnych.
Xii. (W) Meridian W�troby (Liver - Liv)
Objawy chorobowe:
- b�l l�d�wi i krzy�a, - uczucie pe�no�ci w klatce piersiowej, - b�l w dole
brzucha, - przepuklina,
- b�l szczytu g�owy, - sucho�� gard�a, - czkawka, - bezwiedne moczenie si�, -
zaburzenia
oddawania moczu, - zaburzenia umys�owe.

5. 5. 2. Patologia o�miu "Cudownych" meridian�w

(GRT) Meridian G��wnego Regulatora Tylnego (Gouverning Yessel - GV)
Objawy chorobowe:
- sztywno�� i b�l kr�gos�upa, - kurcz t�cowy z przegi�ciem do ty�u, - b�l g�owy.
(GRP) Meridian G��wnego Regulatora Przedniego (Conception Yessel - CV)
Objawy chorobowe:
- up�awy, - nieregularne miesi�czki, - przepuklina, - bezwiedne moczenie si�, -
zatrzymanie
moczu, - b�l w nadbrzuszu i dole brzucha.
Meridian Witalny (Chang Mo)
Objawy chorobowe:
- kurcze i b�l brzucha.
 Meridian strefowy - Pasa (Tai Mo)
Objawy chorobowe:
- b�l brzucha, - os�abienie i b�l odcinka l�d�wiowego, - up�awy.
Meridian Ruchowy Jang (Jang - Chiao Mo)
Objawy chorobowe:
- epilepsja, - bezsenno��.
Meridian Reguluj�cy Jang (Jang - Wei Mo)
Objawy chorobowe:
- dreszcze, - gor�czka.
Meridian Reguluj�cy Jin (Jin - Wei Mo)
Objawy chorobowe:
- b�l serca.
Meridian Ruchowy Jin (Jin Chiao Mo )
Objawy chorobowe:
- nadmierna senno��.
Wed�ug tradycyjnej medycyny chi�skiej podane wy�ej objawy stanowi�y podstaw�
doboru
recepty akupunkturowej i leczenia.

5. 6. Cykle Pi�ciu Element�w w rozwoju chor�b i w ich leczeniu

Poj�cie cyklu oznacza pewne prawid�owo�ci, wed�ug kt�rych poszczeg�lne grupy

organ�w i
ich funkcje wp�ywaj� na siebie. S� to uwarunkowania, zgodnie z kt�rymi p�yn�
energie,
przemieniaj� si� i "wyr�wnuj��. W Medycynie Chi�skiej znajomo�� tych cykli jest
kluczem do
zrozumienia zaburze� energetycznych, wyci�gni�cia prawid�owych wniosk�w i dokonania

w�a�ciwej, skutecznej terapii.

5.6.1. Cykl Brat-Siostra

Cykl Brat-Siostra to wzajemne wsp�dzia�anie, przynale�no�� i zale�no�� organ�w w
tym
samym Elemencie; organ�w Jin (magazyn�w) i organ�w Jang (warsztat�w). W Elemencie
Ognia b�d� takie dwa rodze�stwa: serce (Jin) - jelito cienkie (Jang) oraz kr��enie
(Jin) -
potr�jny ogrzewacz (Jang). Organ Jin ka�dego elementu posiada przewag�, gdy�
magazynuje energi�. Cz�sto m�wi�c o energii Elementu ma si� na my�li energi� organu

Jin, tzn. b�dzie ona w w�trobie, sercu, �ledzionie, p�ucach i nerkach, a synonimowo
mo�e
by� u�ywane poj�cie energii Elementu Drzewa, Ognia, Ziemi, Metalu i Wody. Ma to
znaczenie w prowadzonej terapii, gdy� mo�e by� wykorzystywane przy od�ywianiu
danego
organu przez energi� nale��c� do tego samego Elementu. Przypomina to star� zasad�
leczenia "podobne - podobnym". Organy nale��ce do tego samego Elementu wspieraj�
si�
wzajemnie w potrzebie wyr�wnuj�c mi�dzy sob� energi�. Oznacza to, �e pocz�tkowo
ka�dy
Element mo�e leczy� si� sam. Zaburzenia energetyczne w jednym z obydwu organ�w
Elementu, wp�ywaj� najcz�ciej w pierwszej fazie choroby na drugi organ, zwi�zany
zale�no�ciami cyklu.

Rysunek 10

Dotyczy to g��wnie organ�w Jang wytwarzaj�cych energi�. Kr�tkotrwa�e zaburzenia

w
organach Jin nie wp�ywaj� tak bardzo na organy Jang. Cykl Brat-Siostra wyja�nia
r�wnie�,
dlaczego wiele identycznych lub podobnych objaw�w wyst�puje przy zachorowaniach
organ�w Jin i Jang i dlaczego ich leczenie jest podobne.

Rysunek 11

Energia Elementu jest zale�na od wp�yw�w bioklimatycznych, energii p�r roku,

barw,
zapach�w, emocji, kt�re dzia�aj�c na organy przynale�ne do elementu w pierwszej
fazie
bezpo�rednio je wzmacniaj�. Przy zbyt silnym oddzia�ywaniu mog� r�wnie� szkodzi�
daj�c objawy charakterystyczne dla chor�b Pe�ni, np. wiatr (el. Drzewa), na wiosn�
(el.
Drzewa) stanowi niebezpiecze�stwo dla w�troby i woreczka ��ciowego, gdy� te organy
znajduj� si� o tej porze roku w Pe�ni energetycznej. Nadmiar agresji (el. Drzewa)
mo�e
wywo�a� Pe�ni� Jang w elemencie Drzewa - gor�co w�troby i woreczka ��ciowego.
Cykl Brat-Siostra w leczeniu przejawia si� przede wszystkim wykorzystywaniem
energii
w�asnej Elementu. Terapia powinna by� tak dobrana, aby korze� organu, kt�ry jest w
stanie
minimum, podnie��, doprowadzaj�c oba korzenie do wyr�wnania. Nast�pstwem �cis�ych
powi�za� pomi�dzy organami Jin i Jang w danym elemencie jest podobna terapia
lecznicza
dla podobnych zaburze� w obu organach. Terapia powinna by� szybka i bezpo�rednio
skierowana na zaburzenie. Nie powinna jednak trwa� zbyt d�ugo, aby nie powr�ci�y
przyczyny choroby. Mo�liwe jest wyr�wnanie energetycznej nier�wnowagi bez
jednoznacznego okre�lenia, czy ma si� do czynienia z chorobami Pe�ni, czy Pr�ni,
uwzgl�dniaj�c tylko symptomy Jin i Jang.

5. 6. 2. Cykl Od�ywczy
Cykl od�ywczy, zwany tak�e cyklem Pobudzaj�cym lub Wytw�rczym, zosta� om�wiony
w rozdziale 2, ale tylko w odniesieniu do Element�w. Gdy uwzgl�dnione zostan�
organy
przynale�ne poszczeg�lnym elementom cykl zaczyna si� komplikowa�. W takim uj�ciu:
Organy Jin Elementu Matki - od�ywiaj�, wytwarzaj� - Organy Jang Elementu Dziecka;
Organy Jang Elementu Matki - od�ywiaj�, wytwarzaj� - Organy Jin Elementu Dziecka.

Rysunki 12 i 13

�atwo mo�na te� zauwa�y�, �e organy Jin i Jang, kt�re w zegarze organ�w le�� na
przeciw siebie, nast�puj� po sobie w cyklu od�ywczym.
Cyklowi od�ywczemu towarzyszy zasada, �e Matka od�ywia energi� Dziecka, je�eli
posiada t� energi� w nadmiarze. W rozwoju choroby nier�wnowaga powsta�a pomi�dzy
korzeniami Matki np. pozornej lub rzeczywistej Pe�ni - powoduje, �e ten nadmiar
jest
przekazywany Dziecku i wywo�uje w nim chorob� Pe�ni. Wynika z tego, �e choroba
Matki
daje jako skutek chorob� Dziecka.

Rysunek 14

W prowadzeniu terapii stan Pr�ni w korzeniu organu Dziecka mo�e by� wyr�wnany,
je�eli wzmocnimy odpowiedni korze� organu Matki. Uzyskany nadmiar energii u Matki
wzmocni Dziecko. Terapia wzmacniania, pobudzania, od�ywiania nosi nazw�
"tonifikowania".

Rysunek 15
5. 6. 3. Cykl Wyczerpuj�cy
Ten cykl przedstawia odwrotno�� cyklu od�ywczego i przebiega przeciwnie do
obiegu
wskaz�wek na zegarze organ�w. Jest to r�wnoznaczne z odwrotno�ci� naturalnego
przebiegu energii. Og�lnie oznacza to, �e Element Dziecka zabiera (wyczerpuje)
Element
Matki.
Drzewo wyczerpuje Wod�. Ogie� wyczerpuje Drzewo. Ziemia wyczerpuje Ogie�. Metal
wyczerpuje Ziemi�. Woda wyczerpuje Metal.
Kiedy Matka nie mo�e przekaza� dziecku wystarczaj�cej ilo�ci energii, wtedy
Dziecko,
bez skrupu��w, zabiera Matce potrzebn� mu energi�. Tak jest przede wszystkim w
chorobach Pr�ni, gdy energia jest wyci�gana z elementu Matki, aby wyr�wna� Korzenie

Jin i Jang. Gdy stan taki trwa d�ugo, powoduje to chorob� Matki.
W terapiach cykl Wyczerpuj�cy jest stosowany w przypadkach chor�b Pe�ni.
Stosowanie tego cyklu wymaga u�ycia du�ych ilo�ci "�rodk�w leczniczych" i polega na

wytworzeniu sztucznego stanu Pe�ni w elemencie (Dziecko), kt�ry nast�puje po

elemencie
(Matka) z chorym korzeniem organu. Jednocze�nie Matka pr�buje w przeciwstawnym
korzeniu stworzy� r�wnowag� z elementem Dziecka - cykl od�ywczy energii.

Rysunek 16

5. 6. 4. Cykl Kontrolny
O cyklu Kontrolnym albo policyjnym wspomniano ju� w rozdziale 2, ale tylko w
odniesieniu do Element�w. Ten cykl w u�ci�leniu do organ�w wygl�da nast�puj�co:
energia
organu Babci dzia�a na organ Wnuka: Jin na Jin i odpowiednio Jang na Jang. W
korzeniach
organ�w Wnuka znajduj�cych si� na przeciwko, w danym czasie energia jest hamowana i

rozpraszana. Kontrola oznacza hamowanie, niszczenie, opanowywanie i porz�dkowanie.

Jest to kontrolowanie przez Babci� energii przekazywanej przez Matk� korzeniom Jin
i Jang
Dziecka, aby nie dosz�o do nier�wnowagi. Jest to usuwanie lub rozpraszanie nadmiaru
i
przeciwdzia�anie zastojom.
Choroba powstaje wtedy, gdy Babcia jest za silna i za bardzo hamuje Wnuka, co w
konsekwencji mo�e doprowadzi� do uszkodzenia. Gdy babcia jest za s�aba, Wnuk
lekcewa�y kontrol�, zachodzi odwrotno�� cyklu, dra�ni i uszkadza Babci�.

Rysunek 17

W terapiach zastosowanie cyklu Kontrolnego daje bardzo dobre wyniki w chorobach

Pe�ni, gdy� nie wymaga to stosowania zasilania i od�ywiania. Aby zlikwidowa� stan
Pe�ni
korzenia jakiego� Elementu (Wnuk), nale�y wzmocni� przeciwstawny korze� Babci. Jest
to
szczeg�lnie przydatne w leczeniu r�wnoczesnym wi�kszej liczby chorych organ�w, gdy
np.
choroba Pe�ni organu wyst�puje z chorob� Pr�ni przeciwstawnego korzenia
poprzedzaj�cego
organu (wg cyklu od�ywczego). Cykl kontrolny powinien by� stosowany jednak z bardzo

du�� ostro�no�ci�, gdy� jest to generalnie, jak wskazuje sama nazwa, cykl
zaburzaj�cy, kt�ry
bardzo �atwo mo�e wymkn�� si� spod kontroli.
 Rysunek 18

5. 6. 5. Cykl Sprzeciwu
Cykl Sprzeciwu, zwany r�wnie� dra�ni�cym, jest odwrotno�ci� cyklu kontrolnego. W

zasadzie Pi�ciu Element�w oznacza on, �e "Wnuk nie poddaje si� woli Babki".
Ogie� powoduje odparowanie Wody. Woda zmi�kcza Ziemi�. Ziemia mo�e zdusi� Drzewo.
Drzewo mo�e st�pi� Metal. Metal mo�e odebra� ciep�o i wystudzi� Ogie�.

Rysunek 19

Je�eli Element znajduje si� w stanie du�ej Pe�ni, to odbija si� to na Elemencie
przez
kt�ry normalnie by� opanowany - kontrolowany, i niszczy go. W terapiach cykl
Sprzeciwu
powinno rozpatrywa� si� razem z cyklem Kontrolnym i Od�ywczym, staraj�c si� nie
stosowa� w nadmiarze i pod ci�g�� kontrol�. Wsp�praca z cyklem Kontrolnym przejawia
si�
wyczerpywaniem przez Babci� korzeni organu Wnuka w celu uwolnienia energii drugiego

korzenia. W cyklu Od�ywczym uwolniona w ten spos�b energia od�ywia nast�pnie

kolejny
Element.
Istnienie cyklu Sprzeciwu upo�ledza i ogranicza swobodne przemieszczanie
energii.

5. 6. 6. Cykle Pi�ciu Element�w w praktyce

Ju� na wst�pie tej pracy wspomniano, �e bardzo trudno jest szczeg�owo om�wi�
poszczeg�lne przypadki chor�b i terapii. Gdy przeanalizuje si� cykle Pi�ciu
Element�w od
razu rzuca si� w oczy fakt, �e trzeba je zawsze rozpatrywa� ��cznie, we wzajemnym
powi�zaniu i w pewnej szczeg�lnej dynamice zmienno�ci. Zdrowie oznacza w takim
uj�ciu
chwiejn� r�wnowag� pomi�dzy poszczeg�lnymi Elementami, przy czym ka�dy z cykli
odgrywa swoj� rol�. Jest to uwarunkowane dobrym wzajemnym oddzia�ywaniem, przede
wszystkim cyklu Od�ywczego i Kontrolnego - pozosta�e cykle spe�niaj� niezwykle
wa�n�
rol� pomocnicz�, szczeg�lnie istotn� przy utrzymaniu dobrej r�wnowagi
fizjologicznej.

Rysunek 20

Rola i znaczenie ka�dego cyklu powinny by� rozpatrywane w nawi�zaniu do tzw.

ruchu Chi
zgodnie z porami roku. Zale�nie od choroby czy stosowanej terapii w okre�lonej
porze roku
zmienia si� jako�� i znaczenie cyklu. Wiosn� rozprzestrzenia si� najintensywniej
Chi Drzewa.
Latem, rozpr�a si� Chi Ognia. Chi Ziemi stabilizuje si� p�nym latem. W jesieni
powraca Chi
Metalu, a Chi Wody stabilizuje si�, odpoczywa w zimie.
Zgodnie z przebiegiem cykli, im d�u�ej trwa energetyczne zaburzenie, tym dalej i
g��biej
rozprzestrzenia si� - tym samym leczenie jest trudniejsze i bardziej d�ugotrwa�e.
Pocz�tkowo
powstaje nier�wnowaga Jin i Jang tylko w obr�bie jednego Elementu i mo�e by� to
szybko i �atwo
wyr�wnane zgodnie z cyklem Brat-Siostra. Gdy choroba zaczyna si� rozwija� wewn�trz
wg
cyklu Od�ywczego lub cyklu Sprzeciwu, dotyka wtedy energii od�ywczej Yong-Chi.
Jednak
jeszcze wtedy zaburzenie mo�na relatywnie szybko wyr�wna� i zlikwidowa�.
Istnienie cyklu Od�ywczego powoduje Pe�ni� lub pozorn� Pe�ni� w jednym z Korzeni

Elementu Matki i chorob� Pe�ni w odpowiednim Korzeniu Dziecka. Istniej�ca i

przed�u�aj�ca si�
Pe�nia wyczerpuje z czasem drugi Korze� Dziecka tak, �e powstaje w nim choroba
Pr�ni. W
ko�cu oba Korzenie zostaj� zniszczone. Cykl Od�ywczy funkcjonuje ca�y czas i
zaburzenie
przenosi si� z Elementu do Elementu w odpowiednich organach Jin i Jang. Funkcjonuje

r�wnie� cykl Kontrolny, zgodnie z kt�rym uwolniona energia znajduj�ca si� w chorym
organie
Elementu niszczy drugi Korze� organu Wnuka. Powoduje to, w obiegu Element�w
zmieniaj�ce
si� wzajemnie stany Pe�ni i Pr�ni. Je�eli zaburzenie rozwija si� i post�puje wg
cyklu
Kontrolnego oznacza to, og�lnie, bardzo powa�ny stan i powa�n� chorob� gdy� wtedy
zostaje
bezpo�rednio zaatakowana energia ochronna Wei-Chi, kt�ra przemieszcza si� wewn�trz
w�a�nie cyklu Kontrolnego. Je�eli w odpowiednim czasie nie nast�pi interwencja, nie
zostanie
postawiona prawid�owa diagnoza i trzy kolejne, nast�puj�ce po sobie Elementy znajd�
si� w
Pr�ni - oznacza to �mier�.

Rysunek 21

W przypadku choroby Pe�ni (nadmiaru) w organie mog� wyst�pi�:

- na podst. Cyklu Brat-Siostra: wyr�wnanie
- na podst. Cyklu Od�ywczego: od�ywienie (zasilenie) Dziecka
- na podst. Cyklu Kontrolnego: zniszczenie przeciwstawnego Korzenia Wnuka
- na podst. Cyklu Sprzeciwu: niepoddawanie si� organu kontroli przez Element, kt�ry
to
sprawuje.
W przypadku choroby Pr�ni (niedoboru) w organie mog� wyst�pi�:
- na podst. Cyklu Brat-Siostra: wyr�wnanie
- na podst. Cyklu Od�ywczego: zasilanie Dziecka przy pozornej Pe�ni wywo�anej
uwolnion� energi�
- na podst. Cyklu Kontrolnego: zniszczenie przeciwstawnego Korzenia u Wnuka, przez
energi� uwolnion� lub nadmierna kontrola os�abionego Korzenia u Wnuka przez Babci�
- na podst. Cyklu Wyczerpuj�cego: wyci�ganie od Matki potrzebnej energii przez
Dziecko
W stosowanych terapiach, popartych oczywi�cie gruntown� diagnoz�, najlepszy
kierunek leczenia to taki, kt�ry uwzgl�dnia z jednej strony rozw�j zaburzenia i
jego
odwr�t, z drugiej strony czasowe zmiany (pory roku, dnia, doby) w przep�ywie Chi.
Przep�yw energii pomi�dzy chorym Elementem a Elementem u�ytym do leczenia powinien
by� nieco mocniejszy ni� wymaga�a by tego diagnoza i zaawansowanie choroby. Skutek
leczenia jest wtedy trwa�y i sta�y. Do nag�ego, szybkiego leczenia u�ywany jest
cykl Brat-
Siostra, szczeg�lnie przydatny przy chorobach Pr�ni. Efekt jest szybki, ale niezbyt
trwa�y.
D�ugotrwa�y skutek mo�na uzyska� Cyklem Od�ywczym i Cyklem Sprzeciwu. W terapiach
chor�b Pe�ni musi by� z organu odci�gni�ty, wyprowadzony nadmiar energii -
wyczerpanie
przy leczeniu �ywno�ci�, rozproszenie przy leczeniu akupunktur� lub akupresur�.
Nadaj� si�
do tego najlepiej Cykle: Od�ywczy i Kontrolny.

5. 7. Kilka uwag na temat nowotwor�w

Zanim zaczniemy m�wi� o diagnostyce nowotwor�w, jeszcze kilka s��w na temat

barw.
Im bardziej zbli�amy si� do barwy niebieskiej, fioletowej, tym wi�kszy jest
charakter Jin.
Im bardziej zbli�amy si� do czerwieni, tym silniej zaznacza si� warto�� Jang.
Ziele�
znajduje si� po�rodku i oznacza zr�wnowa�enie. Nie znaczy to oczywi�cie, �e aby �y�
w
r�wnowadze nale�y mie� zielon� sk�r� i otacza� si� zieleni�. Je�li zdarzy si�, �e
jakakolwiek wydzielina lub stolec s� zielone i sk�ra przybiera taki kolor, to
znaczy, �e w
organizmie mo�e by� nowotw�r. Ludzie cierpi�cy na chorob� typu czwartego (rozdz.
5.3.4.),
chorzy w spos�b os�abienia Jin s� najcz�ciej tymi, kt�rzy choruj� na nowotwory.
Nale�y
pami�ta� o tym, �e nowotwory w pierwszym rz�dzie dotykaj� ludzi silnych - nie
s�abych.
Os�abienia Jin s� podstaw� do powstania nowotworu. Ludzie Jang bardzo szybko �api�
choroby Jin, s� przez nie dotykani. Jednak ludzie Jang, z bardzo mocn� konstytucj�
cia�a,
umieraj� szybciej ni� ludzie Jin. Dzieje si� tak dlatego, �e ludzie z mocn�
konstytucj� cia�a
pracuj� na pe�nych obrotach i przekraczaj� granice swoich mo�liwo�ci. Stale
uwa�aj�, �e s�
zdrowi; twierdz�, �e je�eli przez pi��dziesi�t lat nie chorowali, nic nie mo�e si�
im
przydarzy�. I w ci�gu dw�ch miesi�cy nagle umieraj�. Ludzie Jin stale maj� k�opoty:
to
grypa, to zn�w co� innego, wci�� choruj�, walcz� z chorob�, stale s� ni�
zaabsorbowani - i
do�ywaj� osiemdziesi�ciu pi�ciu lat. Wi�c najlepiej by� po�rodku - ani Jang, ani
Jin.
Osoba, kt�ra choruje na nowotw�r, jest osob� nie
maj�c� zogniskowanej w swoim ciele energii (nie ma
Centrum). Znaczy to tyle, �e element Ziemi jest w
niedostatku, jest bardzo s�aby lub go brak. Znaczy to
r�wnie�, �e nie ma kontroli energetycznej cia�a, nie ma
jednostki zarz�dzaj�cej energi�. Przerzuty
rozprzestrzeniaj� si� po ca�ym ciele, tak jak anarchia
przy braku prawa.
Jest wiele przyczyn powstawania nowotworu. Skoncentrujemy si� na przejawach
umys�owych i tych zwi�zanych z od�ywianiem. Po pierwsze: nowotw�r jest skutkiem
nadmiernego zakwaszenia organizmu, co jest nast�pstwem z�ego od�ywiania si�.
Organizm cz�owieka jest rozhu�tany pomi�dzy dwoma granicznymi warunkami �ycia -
po�ywienie zmienia si� z Jin na Jang i z powrotem. Organizm jest w sytuacji
Tarzana,
kt�ry skacze z drzewa na drzewo, odbijaj�c si� od jednego, trafia na drugie i z
tego powodu
nie mo�e by� w �rodku. Staje si� tak, gdy jedzenie jest nieustabilizowane, organizm
za�
poddawany wstrz�som. Je�li spojrzymy na paznokcie ludzi, kt�rzy s� poddawani tego
rodzaju skrajno�ciom, to zauwa�ymy, �e s� one poprzecznie pofa�dowane. Widzimy na
nich, jak po�ywienie wp�ywa na cia�o. Widzimy, kiedy ludzie ci zjadali przewag�
po�ywienia Jang, a kiedy po�ywienia Jin, jednego dnia tak, drugiego inaczej.
Wszystko to
odbija si� na strumieniu krwi, kt�ry niezale�nie od tego, co zjadamy, powinien mie�

odczyn zasadowy r�wny oko�o 7,4 pH.

Rysunek 22

S� dwie drogi powoduj�ce wyr�wnanie tej hu�tawki. Jedn� z nich jest oddychanie
nale��ce do uk�adu r�wnowa��cego sytuacj� we krwi. Przez wydychanie okre�lonego
sk�adu
powietrza doprowadza si� organizm do bardziej zasadowego odczynu krwi. Drugi spos�b

to wykorzystanie posiadanych przez organizm witamin i sk�adnik�w mineralnych do

tego,
aby w spos�b chemiczny zr�wnowa�y� zakwaszenie organizmu wprowadzanym pokarmem.
Ludzie, kt�rzy zjadaj� wiele mi�sa, cierpi� na brak sk�adnik�w mineralnych w
organizmie -
b�d� tym samym bardziej nara�eni na nowotwory ni� wegetarianie. Z czasem - tak jak
kawa�ek metalu zginany to w jedn�, to w drug� stron� - organizm pod wp�ywem takich
poczyna� traci zapasy witamin i sk�adnik�w mineralnych, kt�rymi m�g�by zr�wnowa�y�
kwa�no��. Poddany zostaje niejako sta�emu zakwaszeniu. Du�o informacji daje
obserwacja
oczu.

Rysunek 23

Na pocz�tku pojawiaj� si� objawy polegaj�ce na skierowaniu ga�ek ocznych obydwu

oczu
przy�rodkowo. Znaczy to, �e cia�o jest bardzo zakwaszone. Je�eli widzicie kogo�
wieczorem
przy pracy, spojrzyjcie w jego twarz, a zobaczycie, �e jego ga�ki oczne zbiegaj�
si�.
Bezwzgl�dnie jest to czas, aby uda� si� on na wypoczynek. Kiedy wstanie rano, oczy
na nowo
b�d� w prawid�owym po�o�eniu. Je�li kto� znajduje si� w takiej sytuacji, �e oczy
zbiegaj� si�
ku nosowi, usta s� otwarte, a powieki mrugaj� - to nie powinien np. prowadzi�
samochodu.
Rysunek 23.2. przedstawia bardzo niebezpieczn� sytuacj�, poniewa� znamionuje ona
jakby
ostateczny wysi�ek organizmu w celu wyr�wnania nadmiernej kwasowo�ci. Krew wtedy
ci�gle zmierza w kierunku zasadowo�ci, co objawia si� skierowaniem ga�ek ocznych
doskroniowo na zewn�trz. Wskazuje to na bardzo du�e sk�onno�ci do nowotwor�w.
W trzecim przypadku (rys.23.3.) mamy sytuacj�, kiedy jedno oko znajduje si�
po�rodkowo w oczodole, a drugie - donosowo, co daje informacj� o zwi�kszonym
poziomie cukru we krwi.
Kiedy analizuje si� problem nowotwor�w w uj�ciu Medycyny Chi�skiej, to mo�na
doj�� do wniosku, �e przyczyn� ich powstawania jest nadmiar zwierz�cych bia�ek.
Ludzie
maj�cy sk�onno�� do nowotwor�w bezwzgl�dnie musz� zaprzesta� spo�ywania bia�ek
zwierz�cych. Dotyczy to mi�sa, ryb, wszystkich bia�ek zwierz�cych i wszystkich
ser�w.
Skoro przyczyn� powstawania nowotwor�w s� ekscesy w jedzeniu, zbyt wielkie i
gwa�towne zmiany mi�dzy jednym a drugim rodzajem po�ywienia, zwi�kszaj�ce si�
zakwaszenie organizmu, nadmiar mi�s i bia�ek zwierz�cych - trzeba zleci� w tej
sytuacji
takie jedzenie, kt�re b�dzie odbudowywa� zasadowo�� cia�a. Siedmioletni okres
takiej diety
jest uwa�any za wystarczaj�cy do usuni�cia ewentualnych kom�rek nowotworowych.
W Ameryce uwa�a si�, �e w walce z nowotworami bardzo dobrze pomaga picie wielu
sok�w. Jest to oczywi�cie prawda, ale nie do ko�ca. Z pewno�ci� soki, sa�aty,
jarzyny
czyni� cia�o zasadowym i pomagaj� likwidowa� zakwaszenie. S� jednak ludzie z
nowotworami, u kt�rych stwierdza si� nadmierne spo�ycie mi�sa w stosunku do cukru;
s�
tacy, u kt�rych stwierdza si� nadmiern� ilo�� cukru w stosunku do mi�sa. Z tego
wynika,
�e nowotw�r wytworzony na pod�o�u nadmiaru cukru jest typem Jin, a na pod�o�u
nadmiaru mi�sa - typem Jang.
Substancje, kt�re zakwaszaj� cia�o, to cukier, �rodki chemiczne, mi�so, sery,
ziarna zb�.
Ziarna zb� staj� si� zasadowe tylko wtedy, gdy s� prze�uwane, poniewa� �lina ma
odczyn
zasadowy i w wyniku rozcierania, prze�uwania i mieszania si� ze �lin� ziarna zb�
staj� si�
zasadowe.
Produkty zasadotw�rcze to: jarzyny, owoce, soki, s�l i jedno jedyne ze zb�
- proso. Jest to jedno z najlepszych lekarstw dzia�aj�cych na �ledzion�. Problemom
�ywienia po�wi�cimy oddzielny tom.

Tabela

Wyst�puje tu rozr�nienie: produkty po lewej stronie tabeli s� po�ywieniem

zasadowym,
ale ich g�rna cz�� nale�y do grupy Jin, a dolna - do grupy Jang. Je�li zdarzy si�,
�e jest
nowotw�r - nale�y je�� potrawy sporz�dzone z alkalizuj�cych produkt�w - ale je�li
b�d�
si� one ogranicza� tylko do g�rnej cz�ci tabeli, tj. do jarzyn, owoc�w i sok�w -
cia�o
stanie si� bardzo ch�odne.
W wypadku wyst�pienia nowotworu nale�y spo�ywa� 50-60% prosa na ciep�o
(gotowanego) oraz gotowane jarzyny i owoce - w odpowiednich ilo�ciach soki i s�l.
R�wnocze�nie dzi�ki mo�liwo�ci prze�uwania mo�na do tego po�ywienia doda�
jakiekolwiek ziarna zb�, byle tylko by�y one prze�uwane. Na zawsze trzeba zerwa� z
cukrem - a na siedem lat z mi�sami i serami. Pokarmy nale�y przygotowywa� z sol�
kopaln� lub morsk�, a nie z oczyszczon� chemicznie. Nie nale�y te� u�ywa� miodu,
trzeba
stosowa� bardzo �cis�� diet� jako�ciow� i ilo�ciow�: 50% zb�, 30% jarzyn, 20%
sok�w. Je�li
jest to dok�adnie przestrzegane i wype�niane wed�ug wskaza� - jest bardzo du�a
szansa na
uzyskanie dobrych efekt�w terapeutycznych. Je�li cia�o jest zintegrowane fizycznie
i
energetycznie - istnieje mo�liwo��, aby podejmowa� dalsze dzia�ania w tym zakresie.
Je�li kto� zosta� wcze�niej poddany na�wietlaniom lub chemoterapii - to staje
si� to
bardzo trudne do osi�gni�cia.
Medycyna Chi�ska zna cia�o cz�owieka odpowiednio do poj�� Jin i Jang, potrafi
rozpozna�, co si� w nim dzieje - ale w momencie, kiedy zosta�y zaaplikowane mocne
leki,
pojawiaj� si� objawy nie znane tradycyjnej Medycynie Chi�skiej - bardzo trudne lub
wr�cz
niemo�liwe do rozpoznania. Je�li kto� z nowotworem decyduje si� na leczenie wed�ug
naturalnej Medycyny Chi�skiej - ma to sens. Kiedy by� on wcze�niej poddany leczeniu

hormonalnemu czy na�wietlaniom - bardzo trudne jest przeprowadzenie rozpoznania i

udzielenie jakiejkolwiek pomocy. Ale jest to mo�liwe. Prowadzenie r�wnocze�nie tych

dw�ch rodzaj�w post�powania niestety nie ma najmniejszego sensu. Mo�e doprowadzi�

jedynie do rozwoju choroby.

Literatura

Cho Ing Be.: Traditionelle Chinesiche Medizin, China Co Ltd, Bejimg 1987.
Czuang-Tsy.: Prawdziwa ksi�ga po�udniowego kwiatu, Warszawa 1955.
Dio�osa C.: Kurs tradycyjnej medycyny chi�skiej - nieautoryzowany stenogram z
wyk�ad�w,
Krak�w 1987-1988
Guillaume G., Mach Ch.: Medycyna Chi�ska - Dietetyka energetyczna, Edd. Press Paris
1985
Konig G., Wancura J.: Nowoczesna akupunktura chi�ska, W.Maudrich Werlag - Vien 1982
Kushi M.: How to See Your Health: Book of Oriental Diagnosis, Japan Publication,
Inc 1980
Kr�licki Z .: Tradycyjna Medycyna Chi�ska - dla wszystkich, Wroc�aw - Poligraf 1993
Lao-Tsy: Tao - Te - King, Literatura na �wiecie, 1987/1
Taoizm - Biblioteka Pisma Literacko-Artystycznego, Krak�w 1988
Liang T. T.: Tai-Chi-Chuan. Filozofia i praktyka. Labolatorium Psychoedukacji -
Materia�y
szkoleniowe, W-a 1988
Watts A.: Filozofia Tao, Znak 1976/1
Wogralik W., Ja�mie�ski E.: Zarys Chi�skiej Medycyny, PZWL Warszawa 1964
Worsley J.: Rozmowy o akupunkturze, KAW Katowice 1986.
Kurs Tradycyjnej Diagnostyki Chi�skiej pod przewodnictwem prof. Jang Weijin, 3-24
maja 1988,
Pekin Akademia Tradycyjnej Chi�skiej Medycyny

Spis tre�ci

Od autora
1. Wprowadzenie - Prawo Tao
2. "Wu-Shing" - Pi�� Element�w, pi�� ruch�w, pi�� przemian
3. Teoria Pi�ciu Element�w w praktyce
3.1. Regu�a Matki-Dziecka
3.2. Regu�a M�a-�ony
3.3. Regu�a Po�udnia-P�nocy
3.4. Regu�a Wyleczenia (kuracji)
3.5. Regu�a 90 Dni
4. Funkcje specjalne
4.1. Funkcja Kr��enie-Seks
4.2. Potr�jny Ogrzewacz
5. Choroby - metody diagnostyczne Tradycyjnej Medycyny Chi�skiej
5.1. Wskazania og�lne
5.2. Diagnostyka kliniczna
5.2.1. Ogl�danie
5.2.2. Os�uchiwanie
5.2.3. W�chanie
5.2.4. Obmacywanie - badanie palpacyjne
5.2.5. Wywiad chorobowy
5.3. Diagnostyka stan�w chorobowych
5.3.1. hamowanie i pobudzanie
5.3.2. Zimno i gor�co
5.3.3. Wewn�trzny i zewn�trzny
5.3.4. Jin-Jang
5.4. Diagnostyka narz�dowa
5.4.1. P�uca
5.4.2. Serce i kr��enie
5.4.3. �ledziona-trzustka
5.4.4. W�troba
5.4.5. Nerki
5.4.6. �o��dek
5.4.7. Jelito cienkie
5.4.8. Jelito grube
5.4.9. Potr�jny Ogrzewacz
5.4.10. P�cherzyk ��ciowy
5.4.11. P�cherz moczowy
5.5. Diagnostyka meridian�w
5.5.1. Patologia dwunastu klasycznych meridian�w
5.5.2. Patologia o�miu "Cudownych" meridian�w
5.6. Cykle Pi�ciu Element�w w rozwoju chor�b i w ich leczeniu
5.6.1. Cykl Brat-Siostra
5.6.2. Cykl Od�ywczy
5.6.3. Cykl Wyczerpuj�cy
5.6.4. Cykl Kontrolny
5.6.5. Cykl Sprzeciwu
5.6.6. Cykl Pi�ciu Element�w w praktyce
5.7. Kilka uwag na temat nowotwor�w
Literatura