Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

FASCIOLOZA
(FASCIOLOSIS)

1
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Fascioloza
 Fascioloza je jedna od najrasprostranjenijih i najčešćih
parazitskih bolesti domaćih životinja u svijetu i u BiH.
 Uzročnik je Fasciola hepatica - veliki metilj, a u nekim
djelovima svijeta je vrsta Fasciola gigantica.
 Oboljenje se ispoljava u akutnom, i/ili češće u hroničnom
zapaljenju jetre i žučnih kanala i praćeno je opštom
intoksikacijom i poremećajem ishrane.
 Najviše oboljevaju ovce, goveda, koze, rjeđe svinje,
kopitari, kunići te mnoge vrste divljači naročito zečevi i divlji
papkari.
 Fascioloza je obično stacionarnog - enzootskog karaktera,
vezana za vlažna, podvodna i močvarna područja.
 Može imati i epizootski karakter.

2
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Fascioloza
Štete od fascioloze mogu biti velike i ovisno od
stepena infestiranosti ispoljavaju se u vidu:
 Ugibanje (uglavnom ovce) – akutna fascioloza
 Hronična fascioloza:
– gubitak težine,
– meso slabijeg kvaliteta,
– mliječnost opada,
– količina i kvalitet vune ispod prosjeka,
– pobačaji, mogućnost koncipiranja smanjena,
– podložnost drugim bolestima,
– odbacivanje konfiskata
3
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Podklasa DIGENEA
Familija: FASCIOLIDAE
Rod: F A S C I O L A
Fasciola hepatica (veliki metilj)
 dužina - 20-30 mm
 širina - 13 mm
 domaćin - ovce, goveda, koze, kopitari,
pašne svinje kunići, zečevi, psi, mačke,
divlji biljožderi, svežderi i čovjek
 lokalizacija parazitiranja - žučovodi, a u
pojedinim slučajevima mogu
krvotokom dospjeti i u pluća, najčešće
kod goveda, a kod gravidnih životinja u
pojedinačnim slučajevima u fetus.

4
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Etiologija

 U BiH uzročnik fascioloze - Fasciola hepatica.

 Odrasli paraziti su listastog oblika, posjeduju usnu i
trbušnu pijavku. Metilji žive u žučnim kanalima i
žučnom mjehuru konačnog domaćina.
 Preko ductus holedohus jaja parazita dospjevaju u
crijeva i odatle se fecesom životinje elminišu u spoljnu
sredinu.
 U vanjskoj sredini razvoj parazita se obavlja djelom
slobodno (obrazovanje MIRACIDIJA), a dijelom u
prelaznom domaćinu - slatkovodnom pužiću
(SPOROCISTA, REDIJE, CERKARIJE). 5
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

A. jaje, B. jaje sa miracidijem, C. miracidij,

Etiologija D. sporocista, E. redija, F. cerkarija

 Cerkarije napuštaju
slatkovodnog puža kroz
stopalo, a posljeduju repić,
dvostruko duži od tijela
pomoću kojeg se kreć u
vodenoj sredini i prihvataju
za vlati trave, te se
gubitkom repića i
uščahurivanjem
preobražavaju u
METACERKARIJE (MC) –
invazione oblike parazita.
6
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Prelazni domaćin za Fasciola

hepatica

Slatkovodni puž - Galba truncatula

7
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Patogeneza
 Djelovanje Fasciola
hepatica na organizam
domaćina može se svesti
na tri osnovna momenta:
– Mehaničko,
– Toksično,
– Sudjelovanje u
nastajanju sekundarnih
infekcija.

8
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Patogeneza
 MEHANIČKO djelovanje ispoljavaju mladi oblici metilja pri
aktivnom kretanju prema konačnom mjestu lokalizacije tj.
prema žučnim kanalima.
 Na svom putu migracije oni prvo probijaju zid crijeva, zatim
traumatiziraju peritoneum izazivajući lokalno ili difuzno
zapaljenje.
 Probijanjem kroz Glisonovu kapsulu, ulaze u sam
parenhim jetre. Tu razaraju tkivo jetre i krvne kapilare,
izazivajući krvarenja, ostavljajući za sobom kanaliće što
sve ima za posljedicu akutno zapaljenje jetre.

9
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Patogeneza
MEHANIČKO DJELOVANJE
 Pri intezivnoj infekciji - akutnog hepatitisa i posthemoragične
anemije, u ovaca često nastupa smrt mjesec dana od
infestacije. U toku migracije paraziti se mogu sresti i u
plućima, slezeni, limfnim čvorovima, dijafragmi i drugim
tkivima u kojima izazivaju oštećenje.

10
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Patogeneza
 Odrasli paraziti svojim hitinskim ljuspicama na kutikuli i
pijavkama traumatiziraju i lediraju sluzokožu žučnih kanala
izazivajuči reaktivno zapaljenje.
 Hraneći se krvlju izazivaju anemije. Zidovi žučnih kanala
zadebljavaju, kasnije zakrečavaju i znatno se sužavaju.
Usljed poremečene funkcije jetre i anemije, životinje
progresivno slabe i u kahektičnom stanju ugibaju u
hroničnom toku bolesti.
 Sazrijevanjem paraziti prelaze iz paranhima jetre u žučne
kanaliće, začepljuju ih usljed čega može doći do zastoja
žuči i nastanka žutice (mehanički ikterus).

11
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Patogeneza
TOKSIČNO DJELOVANJE
 Ispoljava se istovremeno sa mehaničkim. Metaboličnim
proizvodima parazita kao i raspadnim produktima uginulih
parazita, jetrenog tkiva i žuči. Usljed poremećene
funkcije jetre ove materije se ne mogu detoksicirati te se
progresivno povečavaju djelujući na lokalno tkivo jetre i
žučnih kanala. Prelaskom toksičnih materija u krv, djeluju
na druge organe i tkiva (krv, CNS).
 Usljed njihovog djelovanja krvni sudovi postaju
propustljivi, što omogučuje izlazak krvne tečnosti
(hidremija).

12
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Patogeneza
 Nastanak sekundarnih infekcija izraženo je kod jakih
invazija sa velikim brojem mladih oblika parazita
 Raspadnuti produkti tkiva i stazirana žuč predstavljaju
pogodan supstrat za razvoj patogenih i saprofitskih
bakterija, koje su tokom migracije unijeli mladi oblici
parazita iz crijeva ili su već postojale u jetri.
 Rezistencija ovakve jetre prema bakterijama i drugim
agensima je smanjena, te kao rezultat ovakve
SEKUNDARNE infekcije nastaju apcesi, koji se poslije
ozdravljenja zamjenjuje ožiljkom.

13
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Patološko-anatomske promjene
 Težina patološko-anatomskih promjena zavisi od
stepena infestacije, njenog trajanja, kao i od toga da li se
na infestaciju od prošlih godina nadovezala nova.
 Mogu se razlikovati akutne, subakutne i hronične
fascioloze.

14
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Patološko-anatomske promjene
Akutna Fascioloza
 Karakteristična je za male preživare; kod nje preovlađuje
slika akutnog hepatitisa (hepatitis distomatoza acuta) uz
serofibrinozni peritonitis sa nakupljanjem serozne
tečnosti u trbušnoj duplji.
 Na površini organa trbušne duplje, a naročito na jetri
nalaze se fibrinozne naslage; jetra je uvećana,
hiperemična i zaobljenih rubova.
 Žučni mjehur je uvećan i ispunjen gustom žuči i
mnogobrojnim parazitima.
 Limfni čvorovi jetre također su uvećani.
15
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Patološko-anatomske promjene
Subakutna fascioloza
 Uzrokuje smrt ovaca zbog krvavrenja u jetri i u trbušnoj
šupljini.

16
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Patološko-anatomske promjene
Hronična fascioloza
 Razvija se 2-3 mjeseca poslije preboljenja akutnog toka
bolesti.
 Karakteriše se promjenama svojstvenim kataralnom
zapaljenju žučnih kanala i intersticijalnom hepatitisu
izraženim u vidu hipertrofične ili atrofične ciroze jetre
(hepatitis indurativa, hepatitis intersticialis); jetra je tvrda
i povećana.
 Kod preživara, naročito ovaca, intenzivna infekcija
hronične metljivosti povećana je jakom kaheksijom i
pojavom hidremije. U trbušnoj i grudnoj duplji nalazi se
manja količina transudata (ascites).
 U goveda se 20% metilja nalaze i u plućima, veličine
oraha smješteni u vezivnom tkivu.
17
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Patološko-anatomske promjene

18
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Klinička slika
 Fascioloza protiče uglavnom u akutnom i hroničnom toku.
 Klinička slika zavisi prvenstveno od broja parazita u jetri, od
kojih se u jednoj životinji može naći od nekoliko do 2.000
primjeraka.
 Rijeđe se javlja subakutni tok bolesti sa iznenadnim
uginućem; akutna fascioza javlja se krajem ljeta i u jesen; a
hronična tokom cijele godine.

19
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Klinička slika
Akutan tok bolesti (traje 2-5 sedmica)
 Pojavljuje se nakon masivnog unosa MC u kratkom
vremenskom periodu. Karakteriše se znacima traumatskog
hemoragičnog peritonitisa i hepatitisa.
 Kod ovaca i koza zapaža se potištenost, zamor, smanjene
apetita i dugo ležanje, atonija buraga uz slabo preživanje i
umjerena timpanija. Tjelesna temperatura je povećana i
održava se na 40-40,5 0C, ali pred smrt je subnormalna. Puls
je ubrzan i slab. Iz nosa se cijedi serozni iscjedak. Vuna lako
ispada. Obim trbuha uvećan (usljed peritonita i nakupljanja
velike količine eksudata).
 Jetra uvećana i na palpaciji bolna. Sluzokože su blijede,
postotak hemoglobina naglo opada uz smanjenje broja
eritrocita. Akutna fascioloza nastaje pri intezivnoj infekciji i
obično završava uginučem. Simptomi kod goveda su manje
izraženi. Inkubacija traje 3 ili 4 sedmice prije uginuća.
20
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Subakutna fascioloza (traje 4-8 sedmica)

 Prati je masivni i duži unos MC. Osnovni znaci su
subakutni, traumatski, hemoragični peritonitis, hepatitis,
povećana jetra, holangitis, fibroza jetre, gubitak apetita i
težine, progresivna hemoragična anemija, otkazivanje
jetre i ugibanja.

21
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Klinička slika
Hronična fascioloza (može trajati nekoliko mjeseci)
 Odlikuje se manjim uzimanjem MC. Javlja se u kasnu jesen,
tokom zime i početkom proljeća i rezultat je djelovanja zrelih
metilja.
 Karakteriše se kaheksijom, anemijom i hidremijom. Oboljele
životinje slabo jedu i mršave. Javljaju se i nervni simptomi, a
u zadnjim danima graviditeta česti su pobačaji.
 Pojavljuju se hladni edemi kapaka, u međuviličnom prostoru,
na grudima, ventralnim djelovima trbuha kao ascites i
hidrotoraks.

22
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Imunitet
 Kod fascioloze preživara do sada nije zapažena pojava
stečenog imuniteta, iako postoje pozitivni rezultati
istraživanja stečenog imuniteta kod miševa, kunića i
pacova.
 Vakcinacija – neuspješna za sada.
 Postoje varijacije u prijemčivosti ovisne od vrste.
 Najprijemčivije su ovce, zatim goveda, a najmanje
svinje.

23
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Dijagnostika
Dijagnostika fascioloze se bazira na osnovu:
– kliničkih simptoma bolesti,
– koprološkog pregleda (metoda sedimentacije),
– patološko-anatomske sekcije.

24
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Dijagnostika
 Kod akutne fascioloze klinička slika i tok bolesti su
dovoljni za postavljanje sumnje na fasciolozu, pogotovo
ako u punktatu trbušne šupljine nađemo mlade oblike
metilja. Poželjna patološko-anatomska sekcija. Koprološki
nalaz će biti negativan.

 Kod hronične fascioloze klinička slika je vrlo upadljiva

(kaheksija, pojava hladnih endema). Kod životinja bez
izraženih simptoma bolesti, koprološkim pregledom
(metoda sedimentacije), može se ustanoviti infestacija
metiljom.
 Diferencijalno dijagnostički dolaze u obzir strana tijela,
indigestije, intoksikacije i druge helmintoze. Kod goveda
dolazi još i tuberkuloza, a kod konja infektivna anemija.

25
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Liječenje

26
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Profilaksa

Zasniva se na mjerama prekidanja biološkog ciklusa

razvoja parazita koje obuhvataju:
– sprječavanje kontaminacije pašnjaka jajima metilja,
– sprječavanje infekcije pužića, njihovo uništavanje i
sprječavanje infestacije životinja.

27
 Katedra za parazitologiju i invazione bolesti

Profilaksa
 Profilaktička dehelmintacija životinja; vrši se na osnovu
stvarnih potreba i rezultata koprološkog pregleda.

Sprječavanje kontaminacije pašnjaka koje uključuje:

 biotermički tretmam životinjskog fecesa,

 stroga kontrola prometa infestiranih jetri,
 sprečavanje infekcije stoke, prije svega napasanjem
mladih životine odvojeno ispred starijih,
 planirano suzbijanje fascioloze, koje veterinarska
služba treba da provodi,
 najefikasnija ali i ne u potpunosti moguća mjera bi bila
uništavanje prelaznog domaćina – pužića.
28