Sprawdzian z antyku

1. Uzupełnij zdania. (9 p.)

Europejska cywilizacja antyczna czerpała z dorobku starszych kultur Bliskiego

Wschodu i basenu Morza Śródziemnego:
kultury ........................., ...................................., ..........
......................................
i ............................................. . Pierwsze miasta i państwa
zakładano tam, gdzie były ku temu sprzyjające warunki geograficzne, zwykle nad
wielkimi rzekami,
np. ................................................, .............................
.............. czy ................................. . Istotnym czynnikiem rozwoju
pierwszych społeczeństw była religia.
Dominował ....................................., zaś pierwszą cywilizację opartą na
wierze w jednego boga, czyli ........................., stworzył Izrael.

2. Połącz nazwy starożytnych szkół filozoficznych z właściwymi przekonaniami.

(5 p.)

sceptycy •

stoicy •

epikurejczycy •

cynicy •

sofiści •

• najważniejsze w życiu jest uwolnienie się od konwenansów

• wszystkie sądy są względne

i możliwe do zakwestionowania

• przyjemnością jest już sam brak cierpienia

• każda prawda jest subiektywna

• w życiu należy się kierować niezmąconym rozumem

3. Wymień pięć elementów budowy tragedii greckiej. (5 p.)

• .................................................................................
.....................................................

• .................................................................................
.....................................................

• .................................................................................
.....................................................

• .................................................................................
.....................................................

• .................................................................................
.....................................................

4. Wyjaśnij znaczenie pojęć związanych z teatrem greckim. (4 p.)

a) dytyramb
– .................................................................................
................................

...................................................................................
...................................................................................
...................................................................................
.........................

b) deus ex machina
– .................................................................................
....................

...................................................................................
...................................................................................
...................................................................................
.........................

c) hamartia
– .................................................................................
................................

...................................................................................
...................................................................................
...................................................................................
.........................

d) fatum
– .................................................................................
......................................

...................................................................................
...................................................................................
...................................................................................
.........................

5. Zaznacz te elementy, które nie są cechami eposu antycznego. (3 p.)

tematyka mitologiczna, jedna płaszczyzna fabularna: świat ludzi, inwokacja, brak

opisów, stałe epitety, czas teraźniejszy, porównania homeryckie

6. Mity są niewyczerpanym źródłem archetypów ludzkich postaw. Określ archetypy

symbolizowane przez wymienionych bohaterów mitologicznych. (3 p.)

• Orfeusz –
archetyp ..........................................................................
.............................

• Prometeusz –
archetyp ..........................................................................
.......................

•Demeter –
archetyp ..........................................................................
.............................

7.

8. Pierwsze gatunki literackie ukształtowały się w starożytnej Grecji i Rzymie.

Wymień cechy charakterystyczne twórczości wymienionych poetów. (3 p.)

Poeta

Cechy charakterystyczne

Homer

...................................................................................
...................................................................................
...................................................................................
.......

Horacy

...................................................................................
...................................................................................
...................................................................................
.......

9. Podaj autorów i tytuły dzieł, z których pochodzą cytaty. (5 p.)

...................................................................................
......................................................

B. Okręt nasz, gnany wiatrem, pod ostrów podpłynie

Dwóch Syren, a wtem naraz wiatr ucichł i wodne

Fale się wygładziły jak niebo pogodne

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

D. Nie wszystek umrę wiem że uniknie pogrzebu

cząstka nie byle jaka [...]

...................................................................................
......................................................

E. Tak rozlegały się Trojan okrzyki po równi szerokiej. [...]

Tamtych pchał Ares do walki, a tych jasnooka Atena.

...................................................................................
......................................................

..............................................................................

11. Zaznacz literą P zdania prawdziwe, a literą F – fałszywe. (4 p.)

A. Zasada trzech jedności to główna reguła obowiązująca w tragedii greckiej.

B. Bohater Odysei przez wiele lat powracał do żony Kaliope.

C. Safona w swojej poezji zagrzewała do walki starożytnych wojowników.

D. Sofokles, Ajschylos i Eurypides to wielcy tragicy greccy.

12. Przeczytaj tekst źródłowy i wykonaj polecenia. (6 p.)

Hestia, rodzona siostra Zeusa, to bogini pradawna, wielka, czysta, dziewicza.

Odbierała cześć w każdym domu prywatnym i w świątyni każdego bóstwa, a nawet w
siedzibach władz miejskich i państwowych, czyli wszędzie tam, gdzie płonęły
ogniska, choćby tylko symboliczne. Albowiem, powiada grecki poeta, właśnie taki dar
przyznał jej Zeus w nagrodę za to, że nie wyszła za mąż: ma miejsce pośrodku
każdego domu i przyjmuje ofiary. Sama wszakże nigdy nie opuszczała Olimpu, gdzie
mieszkania niebian. I choć należała do bóstw najbardziej znanych
i szanowanych, często też przyzywanych, nie sławiły jej żadne mity, w żadnych
opowieściach nie odgrywała szczególnej roli. Rzadko również wyobrażały jej postać
rzeźby i malowidła. Była więc bliska i obecna, a zarazem jakby bezoosobowa,
nieuchwytna, daleka; czcigodna i niemal przemilczana. Dlaczego?

Odpowiedź zawiera samo jej imię – hestia to grecka nazwa ogniska. A więc właśnie
ona symbolizowała, uosabiała to wszystko, co łączyło się wtedy i wciąż jeszcze
łączy w naszym odczuciu z owym wyrazem: ciepło i światło, bezpieczeństwo i
swojskość, dom i rodzina. Czyli to, czego nie da się ująć i wyobrazić konkretnie,
a co przecież jest najważniejsze. [...].

Ogień, mówią nam mity greckie, nie jest darem bogów, lecz od nich pochodzi, został
bowiem wykradziony przez Prometeusza; a bogowie nie chcieli go udostępnić częściowo
z zawiści, częściowo zaś z przezorności, przewidując w swej mądrości, jakich
wynalazków stanie się źródłem [...]. Ogień więc był odkryciem, jeśli można tak rzec
męskim, jego wszakże opiekunką stała się od samego początku kobieta. Ona go
przechowywała, dbała, aby nie zgasł, ona była jego prawdziwą strażniczką i
kapłanką – w dosłownym tego słowa znaczeniu. Właśnie dlatego w kultach greckich i
rzymskich, ale też innych ludów, istniał tak ścisły związek ogniska i kobiety.
[...]

Religijny kult ognia i ogniska domowego był bardzo rozpowszechniony i głęboko

zakorzeniony wśród ludów indoeuropejskich, a więc tych, do których zaliczali się
i Grecy, i Rzymianie, i Scytowie, i Ariowie indyjscy, a także oczywiście Słowianie.
Polski wyraz ogień, łaciński ignis, sanskrycki agni z jednego pnia się wywodzą,
świadczą o pradawnym pokrewieństwie językowym i kulturowym.

Podobnie spokrewniona jest grecka Hestia z łacińską Westą, językowo

i rzeczowo [...]. Okrągła świątyńka Westy znajdowała się od pradawnych czasów na
Forum Romanum. Płonął tam wieczny ogień, odnawiany jednak corocznie, kiedy to
według starego kalendarza rzymskiego zaczynał się nowy rok, a pieczę nad nim
sprawowały dziewice – westalki [...]. W świątyńce przechowywano też najstarsze
i najczcigodniejsze przedmioty, uchodzące za symbole wiecznego trwania Rzymu,
a wstęp tam miały tylko westalki. Nie istniał wszakże żaden posąg bogini, albowiem,
jak powiada poeta Owidiusz: „musisz wiedzieć, że Westa to nic innego tylko żywy
płomień, a z płomieni nie rodzi się przecież żadne ciało”.

Aleksander Krawczuk, Stąd do starożytności,

Warszawa 1988, s. 190–198.

a) Wyjaśnij, skąd wziął się kult Hestii.

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

b) Podaj, co różniło Hestię od innych bogów i bogiń.

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

c) Wytłumacz, co oznaczało imię greckiej bogini.

...................................................................................
......................................................

d) Dlaczego nie można podać konkretnych rzeczy, nad którymi pieczę sprawowała
Hestia?

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

e) Napisz, w jaki sposób Westa była spokrewniona z Hestią.

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

f) Określ, jak ogień łączył ludy indoeuropejskie.

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

15. Uzasadnij, czy zgadzasz się ze słowami badacza antyku Aleksandra Krawczuka:

„nic nigdy nie odchodzi bez śladów, a zdając sobie sprawę z ich trwania, sami
stajemy się bogatsi o całą przeszłość naszej kultury”. (5 p.)

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................

...................................................................................
......................................................