JU MSŠ “HASAN KIKIĆ” GRADAČAC Školska godina 2020/21

SREDNJA STRUČNA MAŠINSKA ŠKOLA

ZANIMANJE: AUTOMEHANIČAR
NASTAVNI PREDMET: PRAKTIČNA NASTAVA

PRAKTIČNI ISPITNI RAD SA USMENIM

OBRAZLOŽENJEM

TEMA: ELEKTRONSKI SISTEM PALJENJA

MOTORA

U Gradačcu, Maj 2021 god. Učenik: Šećić Adel

 SADRŽAJ

1. UVOD…………….……...…………..............................………………….3

2. ELEKTRONSKI SISTEM PALJENJA MOTORA…………………….…4

2.1. Sistemi programiranog paljenja. Jednovarnična i dvovarnična

bobina. Svjecice…………………………………………………………….5

2.2. Održavanje elektronskog sistema za paljenje……………………….…..9

2.3. Ispitivanje elektronskog sistema za paljenje……...……………...………….......10

3. Zaključak……………………………………….………………………………………………………13

4. LITERATURA…………………….……………………………………...............................14
 1. UVOD

U dijelovima automobila u kojima su , sa vremenom, zamijenjene mehaničke

komponente, elektronika u pravilu nudi viši nivo pouzdanosti nekih sistem.
Takođe, tu su i jednostavnija konstrukcija, niža cijena i manja masa cijelog
sistema.
Uostalom, zamenite li masivni, metalni razvodnik paljenja nekakvom “crnom
malom kutijom” u kojoj se nalazi tek par elektroničkih komponenti, ušteda na masi
neće biti zanemarljiva.

Jasno je da se konstruktori automobila nisu “preko noći” odlučili zamijeniti

mehaničke razvodnike paljenja elektronskim sistemima. Priča je išla postepeno,
kao sto je tzv. “konverzijskih kompleta” zahvaljujući kojima je bilo moguće
klasične mehaničke razvodnike paljenja preraditi u tranzistorske.

Prvi korak naprijed, u odnosu na klasične sisteme razvodnika paljenja, bilo je

kontaktno tranzistorsko paljenje. U tom je slučaju cijeloj konstrukciji razvodnika
paljenja je bio pridodan tranzistor koji je zadužen za prekidanje primarnog
strujnog kruga.

Na kraju, razvoj ovih sistema doveo je do elektronske upravljačke jedinice. Ona na

obradu prihvata podatke o opterećenju motora, položaju kolenastog vratila, brzini
rada motora i sl. i njihovom analizom odabira optimalan trenutak paljenja, u skladu
sa mapom paljenja pohranjenom u memoriji računara upravljačke jedinice.
2. ELEKTRONSKI SISTEM PALJENJA MOTORA

Platinska dugmad razvodnika paljenja su uvjek bila ona komponenta automobila

koja je zadavala najviše problema. Međutim danas su platinska dugmad i
kondenzator kod konvencionalnih sistema zamjenjeni elektronskim sistemom za
paljenje, koji izaziva mnogo manji broj problema. Neke od prednosti elektronskog
paljenja su: mnogo viši napon u sekundarnom kolu čime se smanjuje mogućnost
neispravnog paljenja; svećice ređe zakazuju, a i radni vijek svećica je mnogo duži;
bolje paljenje pri većim brzinama što smanjuje potrošnju goriva zagađenost
izduvnih gasova; i mnogo pouzdanije startovanje motora. Iako su razlike između
sistema konvencionalnog paljenja i sistema elektronskog paljenja velike, sa
aspekta servisiranja te razlike su male. Na sreću većina tih razlika čine servisiranje
lakšim. Na primjer kod elektronskog sistema za paljenje bregovi na osovini
razvodnika zamjenjeni su diskom sa zubcima. Kod Chrysler-a ovaj uređaj se zove
»reluctor«; Ford sličan uređaj naziva »armatura«; General Motors »jezgro
paljenja«. Pored diska nalazi se i magnetni davač, kao i tranzistorska kontrolna
kutija odnosno elektronski kontrolni uređaj. Kada se osovina razvodnika obrće zub
diska prolazi pored kalema davača i uspostavlja magnetne impulse koji se zatim
sprovode do elektronskog kontrolnog uređaja. Kontrolni uređaj je konstruisan tako
da prekine primarno kolo bobine svaki put kada primi impuls od diska. Prekidanje
primarnog kola bobine omogućiće da sekundarno kolo proizvede visok napon koji
je neophodan da izazove varnicu na svećici.
2.1. Sistemi programiranog paljenja. Jednovarnična i dvovarnična bobina.
Svjecice.

Poslednjih godina razvijeni su tzv. sistemi programiranog paljenja kod kojih se

cjelokupno upravljanje radom sistema ostvaruje elektronskim putem, pod
kontrolom elektronske upravljačke jedinice (EUJ).

Slika 1. Elektronski upravljeno paljenje

Elektronska upravljačka jedinica (EUJ) dobija od pojedinih davača ulazne signale

koji definišu režim i uslove rada motora, obrađuje ih i kao izlazne signale formira
impulse za paljenje. Predmet regulacije su uglovi pretpaljenja i proticanja primarne
struje tj. praktično trenutak prekida i ponovnog uspostavljanja primarne struje kroz
primar indukcionog kalema.
Pri regulaciji se uzima u obzir veći broj uticajnih faktora nego što je to moguće
ostvariti kod mehaničke regulacije i to znatno preciznije:
1. referentni signal položaja kolenastog vratila
2. režim rada motora definisan na osnovu broja obrtaja i opterećenja
3. temperatura usisnog vazduha i temperatura motora, napon akumulatora, položaj
leptira
4. nastanak detonacije
Na bazi ulaznih signala pojedinih davača EUJ vrši obradu signala na osnovu mapa
podataka smeštenih u ROM‐u računara formirajući izlazne signale – impulse za
ugao pred paljenja i kod novijih motora impulse za sprečavanje pojava
detonativnog sagorijevanja.
Kod sistema programiranog paljenja prikazanog na slici 1 je korišćen tranzistorski
beskontaktni baterijski sistem paljenja. Kod najsauremenijih sistema paljenja se
koristi beskontaktno razvođenje sekundarnog napona i struje. U upotrebi su
uglavnom sistemi sa: jednovarničnom i dvovarničnom bobinom.

Jednovarnična i dvovarnična bobina

Na slici 2. je prikazana jednovarnična bobina i šema veze sekundara sa

svjećicom.
Slika 2. Jednovarnična bobina 1‐Priključak primarne struje; 2‐Jezgro od mekog
lamelastog
gvožđa; 3‐Primarni namotaj; 4‐Sekundarni namotaj; 5‐Visokonaponski priključak
svjećice sa opružnim kontaktom; 6‐Svjećica

Bobina napaja sekundarnim naponom samo jednu svećicu, odnosno svećica u

svakom cilindru mora imati svoju sopstvenu bobinu, koja je ugrađena na glavi
motora, tako da nema potrebe za visokonaponskim kablovima. Bobine se pobuđuju
po redosledu paljenja motora i svaka ima svoj izlazni stepen iz EUJ. Sistem sa
onoliko jednovarničkih bobina koliko motor ima cilindara pruža najbolje
performanse u radu, ali je nešto skuplji jer sadrži više elemenata, a složenije je i
upravljanje radom sistema.

Druga mogućnost je prijemena dvovarničkih bobina koje se koriste za dvije

svjećice. Sistem se
može primeniti kod motora sa parnim brojem cilindara.

Slika 3 Dvovarnična bobina 1‐Priključak primarne struje; 2‐Jezgro od mekog

lamelastog gvožđa; 3‐ Primarni namotaj; 4‐ Sekundarni namotaj; 5‐
Visokonaponski priključci svjećica
Na oba kraja sekundarnog namotaja priključena je po jedna svjećica, tako da se na
obije priključene svjećice varnice ostvaruju istovremeno.
Danas je elektronska regulacija sistema paljenja najćešće integrisana sa
elektronskom regulacijom ubrizgavanja goriva pa se takav sistem opće regulacije
rada motora naziva motor management. Takav pristup proizilazi iz činjenice da su
ulazne veličine za regulaciju oba sistema praktično iste tako da su izdavači isti.
Regulacija velikog broja funkcija je kompleksna i višekriterijumska, tako da
zahtijeva istovremeno djelovanje i na sistem ubrizgavanja i na sistem paljenja.
Objedinjavanjem se štedi i na gabaritu i ceni kompletnog sistema.

Uloga svjećice je da dovede struju visokog napona i da u datom trenutku

obezbijedi varnicu između svojih elektroda. Električno pražnjenje se vrši kroz
radnu smješu između elektroda svjećice, tako da se ona aktivira, zagrije i upali,
izazivajući sagorevanje radne smješe goriva i vazduha u komori za sagorevanje.
Uslovi u kojima radi svjećica su izuzetno složeni i teški. Na osnovu izgleda dijela
svjećice, koji ulazi u prostor za sagorijevanje, može se doneti zaključak o
pravilnom radu svjećice, sastavu smješe, raspodeli smješe i ispravnosti motora.
Zamjena, podešavanje rastojanja između elektroda i čišćenje svjećica su osnovne
aktivnosti u procesu njihovog održavanja. Provera ispravnosti svjećice je
jednostavna i sastoji se u sljedećem: Odviti svjećicu iz cilindarske glave, priključiti
je na njen provodnik i prisloniti na glavu cilindra. Ako se varnica ne javi pri
okretanju motora starterom, znači da je došlo do otkaza svjećice. Ako su sve
svjećice ispravne i daju varnice a motor ne može da se pokrene , kvar treba tražiti u
sistemu za napajanje gorivom.
 Slika 4. Svjecica

2.2. Održavanje elektronskog sistema za paljenje

Održavanje elektronskog paljenja obično zahtjeva detaljna servisna uputstva sa

tehničkim podacima i uputstvima za ispitivanje. Takva obavještenja se mogu naći
u priručniku, ali ako nemate prilično veliko iskustvo bolje je da traženje kvara i
popravku prepustite stručnjaku profesionalcu. Međutim ako ne možete da
pokrenete motor vašeg automobila, i ako sumnjate u elektronski sistem za paljenje,
možete i bez upotrebe specijalnih instrumenata da provjerite intenzitet varnice i
tako se uvjerite da li je greška u tom sistemu. Pažnja: Kada vršite provjeru
intenziteta varnice nemojte skidati provodnike sa sledećih svećica:
- Kod motora V8 - sa svećica na prvom i osmom cilindru;
- Kod linijskih šestocilindričnih motora - sa svećica na trećem i na 5 cilindru;
- Kod motora V6 - sa svećica na prvom i četvrtom cilindru;
- Kod linijskih četvorocilindričnih motora - sa svećica na prvom i trećem
cilindru.
Ako se za potrebe probe intenziteta varnice koriste navedeni provodnici, to može
izazvati pojavu luka na razvodnoj ručici, koji se prenosi na davač. To može da
ošteti razvodnu ručicu ili davač. Da bi provjerili intenzitet varnice uradite sledeće:
1. Odvojite provodnik svećice. Čvrsto uhvatite rukom gumeni štitnik i pomjerajući
ga lijevo i desno pažljivo odvojite kabal sa svećice. Nemojte vući samo kabal jer,
možete ga oštetiti.

2.3. Ispitivanje elektronskog sistema za paljenje

Da bi našli kvar na elektronskom sistemu za paljenje vašeg automobila, izvršite
seriju ispitivanja prema uputstvima koja daje proizvođač. Sledeća ispitivanja se
moraju izvršiti u nizu da bi odredili koja je od komponenata sistema u kvaru. Za
neka ispitivanja, osim volt/ommetrom, biće vam potrebni i produžni kablovi.
Daljinski prekidač je vrlo koristan za mnoga ispitivanja, ukoliko ga nemate morate
obezbjediti pomoćnika. Napomena: Sva ispitivanja koja se rade pomoću voltmetra
ili pomoću volt/ommetra, rade se sa uključenim glavnim prekidačem, ili u polo-
žaju »start«. Kada je glavni prekidač u bilo kojem od ova dva položaja, napon
akumulatora automobila prisutan je u provodnicima i svim djelovima sistema za
paljenje. Ispitivanja sa voltmetrom se vrše kada je sistem za paljenje pod naponom,
odnosno zatvorena. Sva ispitivanja koja se vrše pomoću ommetra ili pomoću
volt/ommetra, rade se kada je glavni prekidač isključen, i kada nema napona na
bilo kom dijelu sistema za paljenje osim u dijelu do glavnog prekidača. Ispitivanja
pomoću ommetra moraju se vršiti kada je sistem bez napona, tj. kada napon ne
postoji na priključcima za ispitivanje. Pažnja: Nikada nemojte ispitivati kolo pod
naponom pomoću ommetra; na taj način oštetićete instrument. 3.4. Osnovni tok
ispitivanja Bez obzira da li je vaš automobil domaće proizvodnje ili iz uvoza,
osnovni tok ispitivanja pri traženju kvara je sličan: 1. Prvo ćete proveriti napon
akumulatora kako biste ustanovili da li je dovoljno napunjen za napajanje sistema
za paljenje. Za većinu sistema za elektronsko paljenje potrebno je najmanje 9 volti.
2. Kao sledeće uključite, pomoću ključa, glavni prekidač i proverite da li postoji
napon na (+) pozitivnom priključku bobine. Napon akumulatora možete provjeriti
pomoću voltmetra. Sistem za paljenje 7 Ako je sistem za paljenje, pri prethodno
opisanom ispitivanju, dao jaku varnicu možete pretpostaviti da su bobina, davač
razvodnika i kontrolni modul ispravni. Ovo ne važi samo ako sistem prekida
(»trokira«) i ako povremeno prestaje sa radom. U tom slučaju radi se o
povremenom kratkom spoju ili prekidu kola u modulu, davaču ili provodnicima
između njih. Ispitivanje elektronskog sistema za paljenje. Da bi našli kvar na
elektronskom sistemu za paljenje vašeg automobila, izvršite seriju ispitivanja
prema uputstvima koja daje proizvođač. Sledeća ispitivanja se moraju izvršiti u
nizu da bi odredili koja je od komponenata sistema u kvaru. Za neka ispitivanja,
osim volt/ommetrom, biće vam potrebni i produžni kablovi. Daljinski prekidač je
vrlo koristan za mnoga ispitivanja, ukoliko ga nemate morate obezbjediti
pomoćnika. Napomena: Sva ispitivanja koja se rade pomoću voltmetra ili pomoću
volt/ommetra, rade se sa uključenim glavnim prekidačem, ili u položaju »start«.
Kada je glavni prekidač u bilo kojem od ova dva položaja, napon akumulatora
automobila prisutan je u provodnicima i svim djelovima sistema za paljenje.
Ispitivanja sa voltmetrom se vrše kada je sistem za paljenje pod naponom, odnosno
zatvorena. Sva ispitivanja koja se vrše pomoću ommetra ili pomoću volt/ommetra,
rade se kada je glavni prekidač isključen, i kada nema napona na bilo kom dijelu
sistema za paljenje osim u dijelu do glavnog prekidača. Ispitivanja pomoću
ommetra moraju se vršiti kada je sistem bez napona, tj. kada napon ne postoji na
priključcima za ispitivanje.Pažnja: Nikada nemojte ispitivati kolo pod naponom
pomoću ommetra, na taj način oštetićete instrument.
 3. Zakljucak

Na početku razvoja motora sa unutrašnjim sagorevanjem paljenje radne smeše u cilindru motora,
u tačno odrenenom trenutku, bilo je jedan od najvećih problema, na tom nivou razvoja prosto
nerešiv. Karl Benc pronalazač motora, nazvao ga je “problemom nad problemima”.

U početku je paljenje rešavano pomoću plamena, usijane cevi ili takozvanog niskonaponskog –
oksidujućeg paljenja.

Rešenja su se stalno smenjivala, ali ni jedno nije u potpunosti zadovoljavalo.

Ovaj problem je kvalitetno i trajno rešen tek uvođenjem visokonaponskog paljenja.

 6. LITERATURA

1. Dučić R.: “Drumska prevozna sredstva”, Saobraćajni fakultet u Sarajevu, 1985.

2. Živković C.M.: “Motori sa unutrašnjim sagorijevanjem” I dio, IV izdanje,
Mašinski fakultet Beograd, 1988.
3. Filipović I.: “Motori i motorna vozila”, predavanje, Strojarski fakultet Mostar,
1996.
4. Filipović I.: “Kinematika i dinamika motornog mehanizma”, Mašinski fakultet
Sarajevo, 1998.
5. Filipović I.: “Torzione oscilacije motora sui”, Mašinski fakultet Sarajevo, 1998.
6. Filipović I.: “Konstrukcija motora”, Mašinski fakultet Sarajevo, 1998.
7. Janičijević N., Janković D., Todorović J.: “Konstrukcije motornih vozila”,
Mašinski fakultet