Nastavni predmet: Povijest

Nastavna jedinica: Liberalni i nacionalni pokreti do 1848.

Nastavna cjelina: Europa u doba uspona građanskog društva do sredine 19. stoljeća
Razred: 3. razred gimnazije
Autor: Zvonimir Glavaš

Liberalni i nacionalni pokreti do 1848.

PREVIRANJA U ŠPANJOLSKOJ, RUSIJI, FRANCUSKOJ I BELGIJI

- početkom 1820. godine u Španjolskoj je donesen ustav koji se temeljio na liberalizmu

- 1823. Francuska je u ime Svete alijanse intervenirala u Španjolskoj i ponovno uspostavila
apsolutnu monarhiju
- 1834.- izbija građanski rat u Španjolskoj između liberalnih pristaša kraljice Marije Kristine i
pristaša njezinom protivnika Don Carlosa; pobjedili su pristaše Marije Kristine, ali je uskoro u
Španjolskoj obnovljena autokracija
- 1825. dogodio se liberalno-demokratski ustanak u Rusiji, tzv. ustanak dekabrista, koji je
novi car Nikola I. ugušio
- u srpnju 1830. izbila je revolucija u Francuskoj, nakon što je kralj Charles X. pokušao
obnoviti apsolutnu monarhiju; Charlesa X. zamijenio je kralj Louis Philippe
- 1830. u listopadu Belgija se proglasila samostalnom kraljevinom, a 1831. u Belgiji je
donesen liberalni ustav

GRČKI USTANAK

- 1814. u Odesi je osnovana grčka revolucionarna udruga Heteria radi borbe za nacionalno
oslobođenje Grka
- 1821. u travnju planuo je ustanak u Grčkoj protiv višestoljetne osmanske vladavine
- 1822.- Grčka narodna skupština proglasila u Epidauru nezavisnost od Osmanskog Carstva
- izbio je rat između Grka i Osmanskog Carstva, u koji su se umješale Velika Britanija,
Francuska i Rusija, stavši na grčku stranu
- 1829. mirom u Jedrenu turske su vlasti priznale nezavisnost Grčke
- 1832. Grčka je ustrojena kao samostalna kraljevina

1
IRSKO I POLJSKO PITANJE

- 1798. irski domoljub Wolfe Tone podigao je ustanak koji su britanske vlasti krvavo ugušile
- 1800.- Irska je proglašena sastavnim dijelom Velike Britanije
- Britanske vlasti nisu uspjele slomiti težnje irskog naroda za nacionalnim oslobođenjem
- 1831.- Poljaci su se pobunili i pokušali obnoviti svoju državu, koju im je Bečki kongres
uskratio, ali je njihov ustanak ruska vojska ugušila u krvi
- 1846.- ustanak Poljaka u Krakovu ugušila je austrijska vojska, čime je ukinuta Slobodna
krakovska država

STANJE U NJEMAČKIM I TALIJANSKIM ZEMLJAMA

- u njemačkim i talijanskim zemljama postojale su težnje za nacionalnom i teritorijalnom

integracijom
- 1832. na velikom demokratsko-republikanskom zboru u Hambachu zatraženo je stvaranje
demokratske savezne njemačke države
- 1821. u travnju karbonari su digli ustanak u Napulju, nakon čega je vladar odobrio liberalniji
ustav
- 1831. uslijedili su progoni karbonara, koji više nisu mogli utjecati na talijanska zbivanja
- u Marseilleu je osnovana tajna organizacija Mlada Italija koju je vodio Giuseppe Mazzini,
koja se zalagala za oslobođenje od stranih vlasti i ujedinjenje talijanskih zemalja u jedinstvenu
državu

VELIKA BRITANIJA

- 1822. provedene su neke liberalne reforme

- 1832.- provedena je parlamentarna reforma, čime je prošireno izborno pravo, zbog čega je
politička moć prevagnula na stranu građanstva
- 1846.- britanski parlament je ukinuo carine na žito, što je potaknulo slobodnu trgovinu i
znatno pridonijelo bogaćenju građanstva

2
DEKOLONIZACIJA LATINSKE AMERIKE

- 1810. narodi Latinske Amerike, pod vodstvom Simona Bolivara i San Martina, oslobodili
su se postupno od španjolske i portugalske kolonijalne vlasti
- dekolonizaciju su podržale SAD, čiji je predsjednik James Monroe 1823. uskratio europskim
silama da se miješaju u američke poslove
- raspadanjem španjolskog i portugalskog kolonijalnog carstva potvrđena je britanska prevlast
u svijetu

SRPSKI USTANCI-NAČERTANIJE

- 1804.- Srbi su pod vodstvom Đorđa Petrovića Karađorđa podigli prvi ustanak kojeg su
Turci 1813. slomili
- 1815.- izbio je drugi srpski ustanak pod vodstvom Miloša Orebovića koji je uz pomoć
Rusije uspio
- 1817. Miloš Obrenović dao je ubiti Karađorđa
- 1830. sultan je posebnim hatišerifom zajamčio autonomiju Srbiji u sklopu Osmanskog
Carstva
- 1842. Obrenovići su svrnuti, a na srpsko kneženvsko mjesto dolazi Karađorđev sin, knez
Aleksandar Karađorđević
- 1844.Ilija Garašanin (ministar unutarnjih poslova) sastavio tajni program srbijanske
nacionalne i vanjske politike- Načertanije, kojim se planiralo stvaranje velike Srbije