Bài tập TH VTP 1B

ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP.
HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
Khoa Toán-Tin Học
Bộ Môn Giải Tích
M
C
BÀI TẬP VI TÍCH PHÂN 1B
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
án
To
a
ho
K
TP. Hồ Chí Minh - 2017

ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
Khoa Toán-Tin Học
Bộ Môn Giải Tích
Nguyễn Vũ Huy, Ông Thanh Hải, Lê Văn Chánh, Phan Thị Phương, Nguyễn Nhựt Hưng,
Lê Thị Mai Thanh, Hồ Thị Kim Vân
M
C
-H
BÀI TẬP VI TÍCH PHÂN 1B
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
TP. Hồ Chí Minh - 2017

Mục lục
1 Số thực- Suy luận- Ánh xạ- Dãy số 5

1 Suy luận logic trên lý thuyết số thực và ánh xạ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Dạng 1.1. Xác định phủ định mệnh đề . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Dạng 1.2. Các phương pháp chứng minh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Dạng 1.3. Xác định sup, inf, max, min của một tập hợp . . . . . . . . . . . . . . . . 6
M
Dạng 1.4. Một số bài tập khác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2 Ánh xạ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
C
Dạng 2.5. Một số lớp ánh xạ đặc biệt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
-H
3 Dãy số . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Dạng 3.6. Giới hạn dãy số . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
TN
2 Hàm số 13
1
H
Giới hạn hàm số . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
K
Dạng 1.7. Bài tập giúp hiểu giới hạn hàm số . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
0
Dạng 1.8. Giới hạn vô định dạng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
c-
0
Dạng 1.9. Sử dụng Định lý kẹp xác định giới hạn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
họ
Dạng 1.10. Giới hạn một phía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Dạng 1.11. Chứng minh đẳng thức giới hạn bằng định nghĩa e − δ . . . . . . . . . 19
n
2 Hàm số liên tục . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Ti
Dạng 2.12. Bài tập giúp hiểu khái niệm liên tục của hàm số . . . . . . . . . . . . . . 20
n
Dạng 2.13. Khảo sát tính liên tục hàm số . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

á
Dạng 2.14. Định điều kiện để hàm số liên tục . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

To
Dạng 2.15. Ứng dụng định lý giá trị trung gian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

a
3 Đạo hàm và ứng dụng 27

ho
1 Đạo hàm hàm hợp, hàm ẩn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Dạng 1.16. Đạo hàm hàm hợp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
K
Dạng 1.17. Đạo hàm hàm ẩn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Dạng 1.18. Vận tốc trung bình, vận tốc tức thời . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Dạng 1.19. Tốc độ biến thiên, tỉ lệ biến thiên . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Dạng 1.20. Ứng dụng đạo hàm để tính toán tốc độ thay đổi của một đối tượng theo
thời gian (dựa trên quy tắc mắc xích) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
2 Tiếp tuyến . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Dạng 2.21. Độ dốc của phương trình tiếp tuyến với đồ thị hàm số y = f ( x ) . . . . 41
Dạng 2.22. Tính đạo hàm bằng định nghĩa (theo giới hạn) . . . . . . . . . . . . . . 41
Dạng 2.23. Phương trình tiếp tuyến với đồ thị hàm số y = f ( x ) . . . . . . . . . . . 41
Dạng 2.24. Phương trình tiếp tuyến với đường cong F ( x, y) = 0 . . . . . . . . . . . 44
3 Xấp xỉ tuyến tính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
2
Bộ Môn Giải Tích, Khoa Toán-Tin Học Trường ĐH Khoa học Tự nhiên
Dạng 3.25. Xấp xỉ tuyến tính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Dạng 3.26. Tính vi phân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
4 ĐL Giá trị trung bình . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Dạng 4.27. Các định lý giá trị trung bình và ứng dụng . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
5 Ứng dụng tính giới hạn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Dạng 5.28. Tính giới hạn bằng quy tắc l’Hospital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
6 Khai triển Taylor-Maclaurin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Dạng 6.29. Tìm đa thức Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Dạng 6.30. Khai triển Maclaurin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Dạng 6.31. Khai triển Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
4 Tích phân và ứng dụng 60
M
1 Bài tập hiểu khái niệm tính tích phân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
C
Dạng 1.32. Các bài toán đưa về việc tính tổng Riemann của hàm số . . . . . . . . . 61
-H
Dạng 1.33. Xấp xỉ tích phân bằng tổng Riemann . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
2 Giá trị trung bình của hàm số trên một đoạn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
TN
Dạng 2.34. Giá trị trung bình của hàm số trên một đoạn . . . . . . . . . . . . . . . . 72
3 Liên hệ giữa tích phân với đạo hàm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
H
Dạng 3.35. Xác định nguyên hàm (cơ bản) và tích phân (cơ bản) . . . . . . . . . . . 73
Dạng 3.36. Định lý cơ bản của giải tích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
K
Dạng 3.37. Tính tích phân thông qua nguyên hàm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
c-
4 Tích phân suy rộng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

họ
Dạng 4.38. Tích phân suy rộng loại 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

Dạng 4.39. Tích phân suy rộng loại 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
n
Dạng 4.40. Các tiêu chuẩn khảo sát tích phân suy rộng . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Ti
5 Ứng dụng tích phân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

5.1 Ứng dụng tích phân tính diện tích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
n
Dạng 5.41. Ứng dụng tích phân tính diện tích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

á
5.2 Bài tập tính thể tích khối theo kỹ thuật cắt lát . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
To
Dạng 5.42. Thể tích khối . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

5.3 Độ dài đường cong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
a
ho
Dạng 5.43. Độ dài đường cong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

5.4 Diện tích mặt tròn xoay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
K
Dạng 5.44. Diện tích mặt tròn xoay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
5 Chuỗi số và chuỗi lũy thừa 114

1 Các khái niệm chung về chuỗi số . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
2 Các tính chất về chuỗi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Dạng 2.45. Khảo sát sự hội tụ của chuỗi số . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
3 Chuỗi lũy thừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
4 Đạo hàm, nguyên hàm của chuỗi lũy thừa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Dạng 4.46. Xác định bán kính hội tụ và miền hội tụ của chuỗi lũy thừa . . . . . . . 124
5 Đa thức Taylor và chuỗi Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
A Bài tập làm thêm liên quan đạo hàm 131
3
1 Kỹ năng tính đạo hàm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

2 Các bài toán tối ưu hóa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
3 Tính lồi, lõm của hàm số . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
B Bài tập làm thêm liên quan tích phân 134

1 Ôn lại kỹ năng tính tích phân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
1.1 Tính tích phân thông qua nguyên hàm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
1.2 Đổi biến trong tích phân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
1.3 Tích phân từng phần . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
2 Ứng dụng của tích phân trong các ngành khoa học khác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
C Bài tập làm thêm liên quan chuỗi số 141
M
1 Các tiêu chuẩn khảo sát chuỗi dương . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
1.1 Tiêu chuẩn tích phân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
C
1.2 Tiêu chuẩn so sánh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
-H
2 Các tiêu chuẩn khảo sát chuỗi có dấu bất kỳ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
2.1 Chuỗi đan dấu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
TN
2.2 Chuỗi có dấu bất kỳ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
3 Chuỗi Fourier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
4
Chương 1
SỐ THỰC- SUY LUẬN- ÁNH XẠ- DÃY SỐ
M
§1 SUY LUẬN LOGIC TRÊN LÝ THUYẾT SỐ THỰC
C
-H
VÀ ÁNH XẠ
TN
{ Dạng 1.1. Xác định phủ định mệnh đề
H
K
Bài 1. Viết mệnh đề sau ở dạng kí hiệu và tìm mệnh đề phủ định của nó: Có một số thực dương M sao
cho với mọi phần tử x của tập A thì x ≤ M.
c-
Bài 2. Khi nào thì một ánh xạ không là đơn ánh? không là toàn ánh? không là song ánh?
họ
Bài 3. Một hàm f : R → R là tăng nếu với hai số thực x, y bất kì thì x < y dẫn tới f ( x ) ≤ f (y). Hàm
n
như thế nào thì không tăng?

Ti
{ Dạng 1.2. Các phương pháp chứng minh

á n
Bài 4.
To
a) Cho số tự nhiên m. Chứng minh rằng nếu m2 chẵn thì m cũng là số chẵn.
a
b) Chứng minh rằng nếu một số chính phương là chẵn thì số chính phương đó chia hết cho 4.
ho
ã2
m m
Å
Bài 5. Chứng minh rằng không tồn tại phân số dạng , với m và n là số tự nhiên (n 6= 0), thỏa =
n n
K
2.
Bài 6. Dùng phép quy nạp, chứng minh các công thức sau là đúng:
n ( n + 1)
a) 1 + 2 + 3 + · · · + n = , n ∈ Z+ .
2
n(n + 1)(2n + 1)
b) 12 + 22 + 32 + · · · + n2 = , n ∈ Z+ .
6
n2 ( n + 1)2
c) 13 + 23 + 33 + · · · + n3 = , n ∈ Z+ .
4
Bài 7. Cho số thực c 6= 1 và số nguyên dương n. Hãy chứng tỏ công thức sau là đúng:
1 − cn
1 + c + c2 + c3 + · · · + c n = ·
1−c
5
Bài 8. (Nhị thức Newton) Cho hai số thực a, b và số nguyên dương n. Hãy chứng tỏ công thức sau là
đúng:
n
( a + b)n = Cni ai bn−i ,
X
i =0
n!
với Cni = .
i!(n − i )!
Bài 9. Cho α > −1 và n là số tự nhiên tùy ý lớn hơn 1. Dùng phép qui nạp, hãy chứng minh bất đẳng
thức Bernouli: (1 + α)n > 1 + nα.
Bài 10. Cho số a thỏa ∀ε > 0, | a| < ε. Chứng minh a = 0. Chứng minh hai mệnh đề sau là tương đương:
Mệnh đề 1 là “∀ε > 0, a < ε”; mệnh đề 2 là “a ≤ 0”.
Bài 11. Chứng minh hai mệnh đề sau là tương đương: Mệnh đề 1 là “∀ε > 0, a < ε”, mệnh đề 2 là
M
“∀ε > 0, a ≤ ε”.
C
Bài 12. Chứng minh hai mệnh đề sau là tương đương: Mệnh đề 1 là “∀ε > 0, a < ε”, mệnh đề 2 là
-H
ε
“∀ε > 0, a ≤ ”.
2
TN
{ Dạng 1.3. Xác định sup, inf, max, min của một tập hợp
Bài 13.
H
K
a) Dùng các ký hiệu ∀ hay ∃ để biểu thị hình thức logic của các phát biểu sau sau:
c-
i/ Tập hợp A bị chặn trên.

họ
ii/ Số α không phải là cận trên của tập A.

iii/ Số α không phải là phần tử lớn nhất của A.
n
999
b) Cho A = [0, 1). Số có phải là cận trên của A không? Tại sao?
Ti
1000
c) Chứng minh không tồn tại max A và chứng minh sup A = 1.
á n
d) Số 0 là gì đối với tập A?

To
a
a) Dùng các ký hiệu ∀ hay ∃ để biểu thị hình thức logic của các phát biểu sau:
ho
i/ Tập hợp A bị chặn dưới.

ii/ Số α không phải là cận dưới của tập A.
K
iii/ Số α không phải là phần tử nhỏ nhất của A.

1000
b) Cho A = (1, 2]. Số có phải là cận dưới của A không? Tại sao?
999
c) Chứng minh không tồn tại min A và chứng minh inf A = 1.
d) Số 2 là gì đối với tập A?

1
ß ™
Bài 14. Cho A = n + | n ∈ N . Tập A có bị chặn trên không, vì sao? Chứng minh A có phần tử nhỏ
n
nhất.
n
ß ™
Bài 15. Cho A = | n ∈ N . Chứng minh A không có phần tử lớn nhất. Chứng minh sup A = 1
n+1
và chứng minh A có phần tử nhỏ nhất.
6
(−1)n
® ´
Bài 16. Cho /n ∈ N . Chứng minh tồn tại max A và min A.
n
Bài 17. Chứng minh rằng α = sup A khi và chỉ khi α là cận trên của A, đồng thời ∀ε > 0, ∃ x ∈ A, x >
α − ε.
Bài 18. Chứng minh rằng α = inf A khi và chỉ khi α là cận dưới của A, đồng thời ∀ε > 0, ∃ x ∈ A, x <
α + ε.
Bài 19.
a) Cho hai số thực x, y thỏa y − x > 1. Chứng minh rằng có số nguyên m sao cho x < m < y.
Hướng dẫn. sử dụng ký hiệu [ x ] cho phần nguyên của x, là số nguyên lớn nhất không vượt quá x,
M
từ đó chỉ ra số m thỏa đề bài.
C
-H
b) (Tính trù mật của Q trong R) Cho hai số thực a, b tùy ý và a < b. Chứng minh rằng có số hữu tỉ
m
q = , m ∈ Z và n ∈ N, sao cho a < q < b.
n
TN
Hướng dẫn. Gọi n là số tự nhiên đủ lớn để n(b − a) > 1, sau đó dùng kết quả câu a ở trên.
Bài 20. Sự tồn tại số vô tỉ từ tiên đề về sự tồn tại biên trên:

H
K
a) Hãy chứng minh phương trình x2 = 2 có nghiệm dương duy nhất là số thực (nghiệm này được ký
c-
√
hiệu là 2) và không có nghiệm là số hữu tỉ.
họ
Hướng dẫn. Đặt L = s ∈ R+ | s2 < 2 và R = s ∈ R+ | s2 > 2 .

¶ © ¶ ©
(i) Chứng minh hai tập L và R khác rỗng, L bị chặn trên, R bị chặn dưới. Từ đó chứng minh
n
sup L ≤ inf R.
Ti
(ii) Chứng minh không tồn tại max L và không tồn tại min R. Suy ra rằng nếu số x thỏa sup L ≤
x ≤ inf R thì x2 = 2, đồng thời sup L = inf R.
n
(iii) Chứng minh nếu x thỏa x2 = 2 thì x không phải là số hữu tỉ.
á
To
√
b) Cho A = q ∈ Q/ 2 ≤ q < 3 . Tìm sup A, inf A (có chứng minh). Có tồn tại max A, min A không,
¶ ©
a
vì sao?
ho
K
Bài 21. Tính trù mật của Q và phần bù của nó trong R: Chứng minh tập hợp các số hữu tỉ thì dày đặc (trù
mật) trong tập hợp các số thực, nghĩa là giữa hai số thực bất kỳ luôn có một số hữu tỉ. Cũng vậy đối với
tập hợp các số vô tỉ.
√
Hướng dẫn. sử dụng kết quả bài tập 19 và chứng minh tổng của số hữu tỉ với 2 (dựa vào bài tập 20) là
số vô tỉ.
{ Dạng 1.4. Một số bài tập khác
Bài 22. Cho A, B, C là ba tập hợp thỏa A ⊂ B và B ⊂ C. Chứng tỏ A ⊂ C.
Bài 23. Chứng minh các bất đẳng thức sau đây (bất đẳng thức tam giác)
a) | x + y| ≤ | x | + |y| b) | x | − |y| ≤ | x − y| c) || a| − |b|| ≤ | a − b|
7
§2 ÁNH XẠ
{ Dạng 2.5. Một số lớp ánh xạ đặc biệt
Bài 24. f có là đơn ánh, toàn ánh, song ánh không. Giải thích?
(i.) f : R → R được định nghĩa bởi f ( x ) = 2 − 3x, ∀ x ∈ R.
(ii.) f : Z → Z được định nghĩa bởi f (n) = n2 + n, ∀ x ∈ Z.
(iii.) f : R → R được định nghĩa bởi f ( x ) = 2x2 + 3, ∀ x ∈ R.

n+1

M

 nếu n lẻ,
(iv.) f : N → N được định nghĩa bởi f ( x ) = 2
 n nếu n chẵn·
C

2
-H
x−2
(v.) Cho A = R \ {3}, B = R \ {1}. f : A → B được định nghĩa bởi f ( x ) = .
x−3
Bài 25. Cho f : R → R, f ( x ) = x3 . Hàm này có phải là một song ánh hay không?
TN
§3 DÃY SỐ
H
K
c-
{ Dạng 3.6. Giới hạn dãy số

họ
Bài 26 (Bài tập giúp hiểu định nghĩa giới hạn dãy số). Trong các câu sau, giá trị của số tự nhiên n lớn cỡ
n
nào để sai số giữa an và L bé hơn số dương ε bất kỳ, cho trước? Từ đó, có kết luận gì về dãy số ( an )?
Ti
n
a) an = , L = 1 (n ≥ 2)
n−1
n
√
n
á
b) an = √ , L = −1 (n ≥ 2)
To
1− n
√
n2 + 1
c) an = , L=1
a
n
ho
Bài 27. Trong các câu sau, giá trị của số tự nhiên n lớn cỡ nào để an lớn hơn số M bất kỳ, cho trước? Từ
đó, có kết luận gì về dãy số ( an )?
K
n2
a) an =
n+1
p
b) an = 2n2 + 1 − n
Bài 28. Tìm giới hạn của dãy số sau
1 1
Å ã
lim + ·
n→∞ 2 n n
Bài 29. Tìm giới hạn của dãy số sau
cos2 n − sin2 n
lim ·
n→∞ n
Bài 30. Tìm giới hạn của dãy số sau.
8
n+1 n!
(a) lim (−1)n . (b) lim ·
n→∞ n2 n→∞ nn
Bài 31. Ứng dụng định lý giới hạn kẹp để xây dựng các giới hạn cơ bản:
Dùng định nghĩa giới hạn và tính chất bảo toàn phép toán qua giới hạn, ta dễ dàng chứng minh được
các kết quả sau
1 P(n)
lim = 0; lim =0
n→∞ n n→∞ Q ( n )
với P là đa thức có bậc nhỏ hơn bậc của đa thức Q

√
Nếu lim an = 0 thì lim k an = 0, k ∈ N∗ cho trước·
n→∞ n→∞
Ngoài ra, với số thực dương r > 0 và với mọi số tự nhiên 1 ≤ k ≤ n, khai triển nhị thức Newton sẽ cho
bất đẳng thức (1 + r )n ≥ 1 + Cnk · r k .
M
Sử dụng các kết quả trên, làm các câu sau
C
1 1
a) Cho số 0 < q < 1. Chứng minh có số dương r sao cho q = và qn < . Có nhận xét gì về dãy
1+r nr
-H
Ä ä
qn ?
b) Cho số u thỏa −1 < u < 1. Chứng minh lim un = 0
TN
√n
c) Đặt rn = 2 − 1. Chứng minh các bất đẳng thức H
1 √
n 1
0 < rn < ; 1 < 2 < 1 +
n Ä√ ä n
K
n
Từ đó có nhận xét gì về dãy 2 ?
c-
√
n
d) Đặt rn = n − 1, n ≥ 2. Chứng minh các bất đẳng thức
họ

2 √ 2
n > Cn2 rn2 ; 0 < rn < ; 1 < n n < 1+
Ä√n −ä 1 n−1
Từ đó có nhận xét gì về dãy n n ?
n
Ti
p
n
e) Tìm giới hạn lim 2n2 + 1
n→∞
n
n2 n2 n2
á
f) Với số dương r, chứng minh < . Tìm giới hạn lim

(1 + r ) n Cn3 r3 n → ∞ (1 + r ) n
To
g) (Tổng quát hóa) Dùng các kỹ thuật chứng minh tương tự trong các câu trên, ta có các giới hạn cơ
a
bản sau đây

ho
√
n
(a) Với số thực a > 0, lim a=1
n→∞
K
√
n
(b) lim n = 1
n→∞
np
(c) Với số thực a > 0 và số thực p tùy ý, lim =0
n → ∞ (1 + a ) n
(d) Với số thực q ∈ (−1, 1), lim qn = 0

n→∞
Bài 32. (Tính chất của dãy đơn điệu bị chặn)
a) Một dãy số (sn )n≥ p được gọi là dãy tăng (hay đồng biến) có nghĩa là s p ≤ s p+1 ≤ s p+2 ≤ . . ., hay là
∀n ≥ p, sn ≤ sn+1 . Chứng minh rằng nếu dãy (sn )n≥ p tăng và bị chặn trên thì lim sn = s, trong đó
¶ © n→∞
s = sup sn≥ p = sup sn | n ≥ p
n
b) Hãy phát biểu kết quả tương tự như câu trên với một dãy giảm.
9
c) Cho dãy các số dương ( an )n≥ p . Đặt

n
X
sn = ak = a p + a p+1 + · · · + an (nếu n = p thì s p = a p )
k= p
Chứng minh dãy (sn )n≥ p hội tụ. Khi đó, người ta viết là
∞
X
ak = lim sn
n→∞
k= p
hay viết kiểu khác là

lim sn = a p + a p+1 + a p+2 + · · · (nghĩa của tổng “vô hạn” các số hạng)
n→∞
Bài 33. (Định nghĩa hằng số Népère) Cho hai dãy số (en ) và ( En ) định bởi
ãn ãn +1
1 1
Å Å
∀ n ∈ N∗ , e n = 1 + ; En = 1 + ·
n n
M
Chứng minh rằng
C
a) ∀n ∈ N∗ , en+1 ≥ en . Hướng dẫn:
-H
ãn +1
e n +1 n+1 1
Å
= 1+ ,
en n n+1
TN
dùng bất đẳng thức Bernouli ở bài tập 9, trang 6.
b) ∀n ∈ N∗ , En ≥ En+1 . Hướng dẫn:

En n
Ç
1
ån +2 H
= 1+ ·
K
En+1 n+1 n ( n + 1)
c) Chứng minh hai dãy đã cho có cùng giới hạn. Giới hạn đó được ký hiệu bởi e, hằng số Népère.
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
10
Chương 2
HÀM SỐ
M
§1 GIỚI HẠN HÀM SỐ
C
-H
{ Dạng 1.7. Bài tập giúp hiểu giới hạn hàm số
TN
Bài 34. Sử dụng đồ thị của f ( x ) = 1/x dưới đây, tìm số δ > 0 để
1

nếu | x − 2| < δ thì − 0 · 5 < 0 · 2

H
x
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
Bài 35. Sử dụng đồ thị hàm số f dưới đây, hãy cho biết sai số giữa x và 5 (x 6= 5) nhỏ cỡ bao nhiêu thì
sai số giữa f ( x ) và 3 nhỏ hơn 0 · 6?
K
√
Bài 36. Sử dụng đồ thị của f ( x ) = x dưới đây, hãy cho biết sai số giữa x và 4 nhỏ cỡ bao nhiêu thì sai
11
√
số giữa x và 2 nhỏ hơn 0 · 4?
Bài 37. Sử dụng đồ thị của f ( x ) = x2 dưới đây, hãy cho biết sai số giữa x và 1 nhỏ cỡ bao nhiêu thì sai
1
số giữa x2 và 1 nhỏ hơn ?
M
2
C
-H
TN
H
K
c-
họ
Bài 38. Một thợ máy cần làm ra một đĩa kim loại có diện tích 1000 cm2 .
n
a) Đĩa như trên có bán kính bao nhiêu?

Ti
b) Nếu thợ máy được phép có sai số diện tích khi gia công là ±5 cm2 thì anh ta phải kiểm soát sai số
n
bán kính như thế nào khi gia công?

á
To
c) Nếu dùng các ký hiệu ε, δ trong định nghĩa lim f ( x ) = L, thì trong hai câu trên x, f ( x ), a và L đại
x→a
diện cho đại lượng nào, số nào? Giá trị ε cho trước là gì? Giá trị δ tương ứng là gì?
a
ho
Bài 39. Một lò nung trong phòng thí nghiệm dùng để nghiên cứu cách tạo ra chất liệu trong suốt tốt
nhất dùng cho linh kiện điện tử của tàu con thoi. Muốn vậy, nhiệt độ lò phải được kiểm soát một cách
K
chính xác bằng cách điều chỉnh công suất cung cấp cho lò, thông qua quan hệ
T (w) = 0 · 1w2 + 2 · 155w + 20
trong đó T (w) là nhiệt độ theo độ Celcius (0 C) và w là công suất cung cấp cho lò, đo theo watts.
a) Công suất nào cung cấp cho lò để duy trì nhiệt độ nung 200 0 C?
b) Nếu nhiệt độ đang kiểm soát được phép dao động trong mức ±1 0 C, thì công suất cung cấp cho
lò phải được điều chỉnh trong khoảng dao động nào?
c) Nếu dùng các ký hiệu ε, δ trong định nghĩa lim f ( x ) = L, thì trong hai câu trên x, f ( x ), a và L đại
x→a
diện cho đại lượng nào, số nào? Giá trị ε cho trước là gì? Giá trị δ tương ứng là gì?
12
x−1
Bài 40. Đồ thị của y = được cho dưới đây
x2 − 1
M
C
-H
TN
H
a) Hãy cho biết sai số giữa x và 1 (x 6= 1) nhỏ cỡ bao nhiêu thì sai số giữa y và 0 · 5 nhỏ hơn số ε > 0
K
được cho trước tùy ý? Từ đó có nhận xét gì về giới hạn lim y?
x →1
c-
b) Với hàm số g xác định trên R định bởi

họ

 x2−1 nếu x 6= 1
x −1
g( x ) = với đồ thị của g như sau
n
2 nếu x = 1
Ti
á n
To
a
ho
K
Có nhận xét gì về lim g( x )?

x →1
Bài 41. Chứng minh các giới hạn sau theo phương pháp của bài tập trên
x2 + x − 6
a) lim = 5·
x →2 x−2
13
9 − 4x2
b) lim = 6·
x →−1·5 3 + 2x
Ä ä
c) lim x2 − 4x + 5 = 1·
x →2
Ä ä
d) lim x2 + x − 4 = 8·
x →3
Bài 42. Trong các câu sau, với số M > 0 cho trước tùy ý, sai số giữa x và a (x 6= a) nhỏ cỡ nào để
f ( x ) > M? Dựa vào đó ta có kết luận gì?
1
a) f ( x ) = ,a=1
( x − 1)2
x
b) f ( x ) = ,a=2
( x − 2)2
M
0
{ Dạng 1.8. Giới hạn vô định dạng
0
C
-H
Bài 43. Tính các giới hạn sau.
√
(10 + h)2 − 100 2− x
TN
(a) lim , (e) lim ,
h →0 h x →4 8x − x 3
√
100 + h − 10 H
(b) lim ,
h 1 1
Å ã
h →0
(f) lim √ − ,
K
1
+ 1x t →0 t 1+t t
2017
(c) lim ,
c-
x →−2017 2017 + x
√ √
( x + h )3 − x 3
họ
1+t− 1−t
(d) lim , (g) lim ·
t →0 t h →0 h
{ Dạng 1.9. Sử dụng Định lý kẹp xác định giới hạn
n
Ti
Bài 44 (Định lý giới hạn kẹp). Tìm các giới hạn sau
ná
1
To
a) lim x sin
x →0 x
π
a
p
b) lim x3 + x2 sin
x →0 x
ho
Bài 45. Sử dụng định lý kẹp chỉ ra

lim x2 cos(20πx ) = 0·
K
x →0
Bài 46. Nếu 4x − 9 ≤ f ( x ) ≤ x2 − 4x + 7 với x ≥ 0. Tìm lim f ( x ).

x →4
Bài 47. Nếu 2x ≤ g( x ) ≤ x4 − x2 + 2 với mọi x. Tìm lim g( x ).

x →1
{ Dạng 1.10. Giới hạn một phía
Bài 48. Chứng minh rằng

√
lim+ x [1 + sin2 (2π/x )] = 0·
x →0
Bài 49. Tìm giới hạn sau nếu tồn tại.
14
x−1 1 1
Å ã
(a) lim− , (c) lim+ − ·
x →1 | x3 − x2 | x →0 x |x|
7 − |x|
(b) lim ,
x →−7 3x + 2
Bài 50. Cho 




 x2 − 1 nếu x < 1,


0 nếu x = 1,


g( x ) =



 2x − x2 nếu 1 < x ≤ 2,

 x3 − 5x + 4

nếu x > 2·

Tìm các giới hạn sau nếu tồn tại
M
(i) lim− g( x ), (iv) lim− g( x ),
C
x →1 x →2
-H
(ii) lim+ g( x ), (v) lim+ g( x ),
x →1 x →2
(iii) lim+ g( x ), (vi) lim g( x )·
TN
x →1 x →2
{ Dạng 1.11. Chứng minh đẳng thức giới hạn bằng định nghĩa e − δ
H
K
Bài 51. Chứng minh các khẳng định sau bằng định nghĩa δ, ε.
c-
(a) lim (20 − 3x ) = −1, (c) lim ( x2 − 2x − 3) = −4·

họ
x →7 x →1
x2 − x − 6
(b) lim = 4,
n
x →2 x−3
Ti
n
§2 HÀM SỐ LIÊN TỤC

á
To
{ Dạng 2.12. Bài tập giúp hiểu khái niệm liên tục của hàm số
a
ho
Bài 52. Một hàm số f có phác họa đồ thị như sau

K
a) Cho biết f gián đoạn tại những điểm nào, tại sao?
15
b) Tại các điểm trong câu a), hãy cho biết f liên tục bên trái, bên phải, hoặc không liên tục ở phía nào
cả.
Bài 53. Từ đồ thị của hàm số g cho bên dưới, tìm các khoảng mà hàm số g liên tục.
M
C
-H
TN
Hình 2.1: hình ảnh của bài 53
Bài 54. Đồ thị của một hàm số g được phác họa ở dưới H
K
c-
họ
n
Ti
n
Hãy nêu các khoảng, nửa khoảng mà g liên tục trên đó.
á
To
Bài 55. Hãy phác họa đồ thị của một hàm số liên tục tại mọi nơi, ngoại trừ điểm 3, nhưng liên tục bên
trái tại 3.
a
Bài 56. Hãy phác họa đồ thị của một hàm số gián đoạn kiểu bước nhảy (jump discontinuous) tại x = 2,
ho
gián đoạn bỏ được (removable discontinuous) tại x = 4, và liên tục tại mọi điểm còn lại.
K
Bài 57. Số nguyên lớn nhất mà không vượt quá số x được ký hiệu bởi [ x ]. Phác họa đồ thị của hàm số f
5 5
ï ò
cho bởi f ( x ) = [ x ], x ∈ − , . Hãy cho biết các điểm gián đoạn của f và chúng thuộc loại gián đoạn
2 2
gì?
Bài 58. Một bãi đỗ xe tính phí theo quy luật sau: $3 cho giờ đầu tiên (hoặc một phần của giờ đầu tiên),
$2 cho mỗi (hoặc một phần của) giờ tiếp theo, và phí đỗ xe trong ngày tối đa là $10.
a) Phác họa đồ thị của phí đỗ xe như là hàm số tùy thuộc vào biến thời gian đỗ xe tại bãi đỗ trên.
b) Hãy xét sự gián đoạn của hàm số trên và cho biết ý nghĩa đó đối với những ai đỗ xe tại bãi đỗ này.
Bài 59. Hãy giải thích sự liên tục hoặc gián đoạn của các hàm số sau
a) Nhiệt độ ở một địa điểm nhất định như là một hàm số (có giá trị thay đổi) theo thời gian.
16
b) Nhiệt độ tại một thời điểm nhất định như là một hàm số (có giá trị thay đổi) theo khoảng cách tính
từ cực Tây của thành phố New York đi về phía Đông.
c) Độ cao so với mực nước biển như là một hàm số (có giá trị thay đổi) theo khoảng cách tính từ cực
Tây của thành phố New York đi về phía Đông.
d) Giá cước taxi như là hàm số theo độ dài lộ trình của khách.
e) Cường độ dòng trong mạch điện chính cung dòng cho các đèn trong một căn phòng như là hàm
số theo thời gian.
{ Dạng 2.13. Khảo sát tính liên tục hàm số
M
Bài 60. Hãy xét tính liên tục tại điểm a cho trước của các hàm số f được định nghĩa trong các câu sau
C
đây
-H
1
a) f ( x ) = , a = −2
x+2
TN
1


 nếu x 6= −2
b) f ( x ) = x + 2 , a = −2 H
1 nếu x = −2

K

1 − x 2
 nếu x < 1
c-
c) f ( x ) = 1 , a=1

 nếu x ≥ 1
x
họ
 2
x − x

nếu x 6= 1
x2 − 1
n
d) f ( x ) = , a=1
Ti
nếu x = 1

1

n

 cos x nếu x < 0
á


e) f ( x ) = 0 nếu x = 0 , a=0
To


1 − x2

nếu x > 0

a
 2
 2x − 5x − 3
ho
nếu x 6= 3

f) f ( x ) = x−3 , a=3
nếu x = 3

6
K
Bài 61. Tìm các điểm gián đoạn của của hàm số. Tại điểm nào trong số các điểm này, hàm số liên tục
bên trái; bên phải; hoặc không liên tục ở bên nào cả?



 1 + x2 nếu x ≤ 0

a) f ( x ) = 2−x nếu 0 < x ≤ 2


( x − 2)2

nếu x > 2






x+1 nếu x ≤ 1

1
b) f ( x ) = nếu 1 < x < 3


 x
√
 x−3

nếu x ≥ 3
17



 x+2 nếu x < 0

c) f ( x ) = x
 e nếu 0 ≤ x ≤ 1


2−x nếu x > 1

Bài 62. Chứng minh rằng f liên tục trên (−∞, ∞) với f định bởi

 x2 nếu x < 1,
f (x) = √
 x nếu x ≥ 1·
Vẽ đồ thị hàm số g và lý giải cho các kết quả trên thông qua đồ thị.
Bài 63. Chứng minh các hàm số sau liên tục trên R.
(a)
M

 x3 + 1 nếu x < 1,
f (x) =
√
C
x+3 nếu x ≥ 1·
-H
(b)
x
Å ã
 π
 sin
 + cos x nếu x< ,
TN
f (x) = Å 2 2
x
ã
π
cos

+ sin x − 1 nếu x≥ ·
2 2
H
{ Dạng 2.14. Định điều kiện để hàm số liên tục
K
c-
Bài 64. Hãy xác định f (2) sao cho mỗi hàm số mở rộng thành hàm liên tục tại 2.
họ
x2 − x − 2
(a) f ( x ) = ,
x−2
n
x3 − 8
Ti
(b) f ( x ) = .
x2 − 4
n
Bài 65. Hàm nào trong số các hàm f dưới đây gián đoạn kiểu bỏ được tại a. Nếu có sự gián đoạn kiểu
á
bỏ được, hãy tìm hàm số g bằng giá trị với f tại các điểm x 6= a và liên tục tại a.
To
x4 − 1
a) f ( x ) = , a=1
a
x−1
ho
x3 − x2 − 2x
b) f ( x ) = , a=2
x−2
K
c) f ( x ) = [sin x ], a=π
Bài 66. Tìm giá trị của c sao cho hàm số sau liên tục trên (−∞, ∞):

c2 x2 + 2cx nếu x < 1,
f (x) =
 4x3 − cx nếu x ≥ 1·
Bài 67. Tìm giá trị của a, b sao cho hàm số sau liên tục trên (−∞, ∞):
x4 − 1

nếu x < 1,


x−1



f (x) = ax2 − bx + 4 nếu 1 ≤ x < 2,




3x + a − b nếu x ≥ 2·

18
{ Dạng 2.15. Ứng dụng định lý giá trị trung gian
Bài 68. Chứng minh các phương trình sau có nghiệm trên khoảng được chỉ ra
a) x4 + x − 3 = 0, (1, 2)· e) 2x5 + x − 2 = 0, (0, 2)·

√ √
b) 3
x = 1 − x, (0, 1)· f) 3
x = 2017 − x − x2 , (0, 45)·
c) cos x = x, (0, 1)· g) cos x = x, (0, 1)·
d) ln x = e− x , (1, 2)· h) x3 − 3x − sin x − 1 = 0, (0, 2)·
Bài 69. Chứng minh các phương trình sau có ít nhất một nghiệm thực
M
a) x3 + 1 = x
C
-H
b) x2 + 10 sin x = 1000
c) cos x = x3
TN
d) ln x = 3 − 2x
e) 100e− x/100 = 0 · 01x2

H
K
f) arctan x = 1 − x
c-
Bài 70. Xét hàm số f ( x ) = x3 + 2017 cos x · Chứng minh rằng tồn tại số thực c sao cho f (c) = 2000·
họ
Bài 71. Nếu a, b là hai số thực dương, chứng tỏ rằng phương trình sau đây
a b
n
+ 3 =0
x3 2
+ 2x − 1 x + x − 2
Ti
có ít nhất một nghiệm trên khoảng (−1, 1).

n
Bài 72. Với a và b là các số thực dương, chứng minh rằng phương trình
á
a b
+ 5 =0
To
x5 4
+ 3x − 2 2x + x − 3
có ít nhất một nghiệm trong khoảng (−1, 1)·
a
Bài 73. Với x là một số tự nhiên lẻ, chứng minh rằng mỗi phương trình sau luôn có nghiệm thực.
ho
cos ( x n + 1) = x n + 1· (2.1)
K
x n − x2 + 4x + 1 = 0· (2.2)
Bài 74. Một tu sĩ Tây Tạng rời khỏi tu viện lúc 7:00 AM, đi theo lộ trình thường lệ lên đỉnh núi và đến
nơi lúc 7:00 PM. Sáng hôm sau, ông ta khởi hành lúc 7:00 AM từ đỉnh núi ngược theo lộ trình cũ, về đến
tu viện lúc 7:00 PM. Chứng minh rằng có một nơi trên lộ trình, ông ta đi qua đó trong ngày hôm trước
và trong ngày hôm sau vào cùng giờ.
19
Chương 3
ĐẠO HÀM VÀ ỨNG DỤNG
M
§1 ĐẠO HÀM HÀM HỢP, HÀM ẨN
C
-H
{ Dạng 1.16. Đạo hàm hàm hợp
TN
Bài 75. Giả sử g có đạo hàm cấp hai trên R và xét f ( x ) = sin ( xg(e x )) · Tính f (2) theo g, g0 và g00 ·
H
{ Dạng 1.17. Đạo hàm hàm ẩn
K
c-
Bài 76. Tính y00 khi biết 9x2 + y2 = 9·

họ
√ √
Bài 77. Tính y00 khi biết x+ y = 1·
n
dy
Bài 78. Tìm công thức chính xác của (dùng công thức hàm ẩn) biết:
Ti
dx
n
(a) x3 + y3 = 1, (i) 4 cos x sin y = 1

á
√ √
To
Ä ä Ä ä
(b) 2 x + y = 3, (j) y sin x2 = x sin y2
(c) x2 + xy − y2 = 4, (k) tan ( x/y) = x + y

a
ho
(d) 2x3 + x2 y − xy3 = 2, x + y = 1 + x 2 y2

p
(l)
√
K
(e) x4 ( x + y) = y2 (3x − y), (m) xy = 1 + x2 y
(f) y5 + x2 y3 = 1 + x4 y, (n) x sin x + y sin y = 1
(g) y cos x = x2 + y2 , (o) y cos x = 1 + sin ( xy)

y
(h) cos ( xy) = 1 + sin y· (p) tan ( x − y) =
1 + x2
loigiai a)
d 3 d
( x + y3 ) = (1) ⇒ 3x2 + 3y2 y0 = 0
dx dx
x2
⇒ 3y2 y0 = −3x2 ⇒ y0 = − 2 ·
y
20
b)
d √ √ d
(2 x + y ) = (3)
dx dx
1 1 1 y0
⇒ 2 x −1/2 + y−1/2 y0 = 0 ⇒ √ + √ = 0
2 2 x 2 y
0 √
y 1 2 y
⇒ √ = − √ ⇒ y0 = − √ ·
2 y x x
c)
d 2 d
( x + xy − y2 ) = (4)
dx dx
⇒ 2x + xy0 + y − 2yy0 = 0 ⇒ xy0 − 2yy0 = −2x − y
−2x − y 2x + y
⇒ ( x − 2y)y0 = −2x − y ⇒ y0 = = ·
x − 2y 2y − x
M
d)
d d
(2x3 + x2 y − xy3 ) =
C
(2)
dx dx
-H
0 0 0 0
⇒ 6x2 + x2 y + y2x − ( x · 3y2 y + y3 1) = 0 ⇒ x2 y − 3xy2 y = −6x2 − 2xy + y3
0 0 −6x2 − 2xy + y3
⇒ ( x2 − 3xy2 )y = −6x2 − 2xy + y3 ⇒ y = ·
TN
x2 − 3xy2
e)
d 4 d 2
[ x ( x + y)] = [y (3x − y)] H
dx dx
0
⇒ x4 (1 + y0 ) + ( x + y)4x3 = y2 (3 − y ) + (3x − y)2yy0
K
0 0 0 0
⇒ x4 + x4 y + 4x4 + 4x3 y = 3y2 − y2 y + 6xyy − 2y2 y
c-
0 0 0
⇒ x4 y + 3y2 y − 6xyy = 3y2 − 5x4 − 4x3 y
họ
0 0 3y2 − 5x4 − 4x3 y

⇒ ( x4 + 3y2 − 6xy)y = 3y2 − 5x4 − 4x3 y ⇒ y = ·
x4 + 3y2 − 6xy
n
f)
Ti
d 5 d
( y + x 2 y3 ) = (1 + x 4 y )
dx dx
n
0 0 0
⇒ 5y4 y + 2xy3 + x3 3y2 y = 4x3 y + x4 y
á
4x3 y − 2xy3
To
0 0
⇒ (5y4 + x3 3y2 − x4 )y = 4x3 y − 2xy3 ⇒ y = ·
5y4 + x3 3y2 − x4
g)
a
d d 2
( x + y2 )
ho
(y cos x ) =
dx dx
0 0 0
⇒ cos( x )y − 2yy = 2x + y sin( x ) ⇒ y (cos( x ) − 2y) = 2x + y sin( x )
K
0 0 0 2x + y sin( x )
⇒ y(− sin x ) + cos( x )y = 2x + 2yy ⇒ y =
cos( x ) − 2y·
h)
d d
(cos( xy)) = (1 + sin(y))
dx dx
0 0 0 0
⇒ − sin( xy)( xy + y) = cos(y)y ⇒ − xy sin( xy) − cos(y)y = y sin( xy)
0 0 y sin( xy)
⇒ y [− x sin( xy) − cos(y)] = y sin( xy) ⇒ y = ·
− x sin( xy) − cos(y)
√
Bài 79. Giả sử y = 2x + 1, trong đó x và y là những hàm theo t·
dx dy
a) Giả sử = 3, tìm khi x = 4·
dt dt
21
dy dx
b) Giả sử = 5, tìm khi x = 12·
dt dt
Bài 80. Giả sử 4x2 + y2 = 9, trong đó x và y là những hàm theo t·
dy 1 dx 2√
a) Giả sử = , tìm khi x = 2 và y = 5·
dt 3 dt 3
dx dy 2√
b) Giả sử = 3, tìm khi x = −2 và y = 5·
dt dt 3
Bài 81. Giả sử 4x2 + y2 = 9, trong đó x và y là những hàm theo t·
dy 1 dx 2√
a) Giả sử = , tìm khi x = 2 và y = 5·
dt 3 dt 3
dx dy 2√
M
b) Giả sử = 3, tìm khi x = −2 và y = 5·
dt dt 3
C
dx dy dz
Bài 82. Biết x2 + y2 + z2 = 9, = 5, = 4, tìm khi ( x, y, z) = (2, 2, 1)·
-H
dt dt dt
{ Dạng 1.18. Vận tốc trung bình, vận tốc tức thời
TN
Bài 83. Một chất điểm bắt đầu di chuyển theo phương ngang, hướng từ trái sang phải. Đồ thị của hàm
H
vị trí chất điểm như dưới đây
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
Khi nào chất điểm di chuyển sang phải, sang trái, đứng yên?
Bài 84. Đồ thị bên dưới biểu diễn hàm vị trí của hai vận động viên A và B trên đường đua cự ly 100m.
a
ho
K
a) Mô tả và so sánh vận tốc của hai vận động viên.
b) Dựa vào đồ thị, ước lượng tại thời điểm nào khoảng cách giữa các vận động viên là lớn nhất?
c) Tại thời điểm nào họ có cùng vận tốc?
22
Bài 85. Một quả bóng được ném lên cao và sau t (giây), độ cao của quả bóng cách mặt đất được cho bởi
công thức h(t) = 40t − 16t2 .
a) Tính độ cao quả bóng lúc t = 2. Trong khoảng thời gian ∆t (giây), tính từ thời điểm t = 2 đến thời
điểm t = 2 + ∆t, thì vận tốc trung bình vtb của quả bóng là bao nhiêu?
b) Tính lim vtb . Giá trị giới hạn mang ý nghĩa gì?
∆t→0
Bài 86. Trên Sao Hỏa, một hòn đá được ném lên cao và sau t giây, độ cao của hòn đá cách mặt đất được
cho bởi phương trình h(t) = 10t − 1 · 86t2 .
a) Tính độ cao hòn đá sau 1 s kể từ lúc ném đi. Trong khoảng thời gian ∆t (giây), tính từ thời điểm
t = 1 đến thời điểm t = 1 + ∆t, thì vận tốc trung bình vtb của hòn đá là bao nhiêu?
M
b) Tính lim vtb . Giá trị giới hạn mang ý nghĩa gì?
∆t→0
C
Bài 87. Chuyển động của một chất điểm trên một đường thẳng được cho bởi phương trình s = t2 − 8t +
-H
18, trong đó s được đo theo mét, t được đo theo giây.
a) Tính vận tốc trung bình của chất điểm trong các khoảng thời gian dưới đây
TN
(i) [3, 4] (ii) [3 · 5, 4] (iii) [4, 5] (iv) [4, 4 · 5]
b) Tính vận tốc tức thời của chất điểm khi t = 4

H
K
{ Dạng 1.19. Tốc độ biến thiên, tỉ lệ biến thiên
c-
họ
Bài 88. Nếu đem một lon coca ấm để trong tủ lạnh. Kể từ lúc đó, nhiệt độ lon coca thay đổi như là một
hàm số theo biến thời gian t. Tốc độ biến thiên nhiệt theo thời gian là âm hay dương? Hãy đoán xem,
n
sự giảm nhiệt vào lúc đầu nhanh hơn hay chậm hơn so với lúc t = 60 phút? Hãy cho một giải thích hợp
Ti
lý.
n
Bài 89. Một con gà nướng lúc mới lấy ra khỏi lò có nhiệt độ 185o F và được đặt lên bàn trong phòng ăn
á
có nhiệt độ 75o F. Nhiệt độ gà như là hàm số theo thời gian, giảm dần về nhiệt độ phòng như mô tả trong
To
đồ thị dưới đây

a
ho
K
Bằng cách đo độ dốc của tiếp tuyến, hãy ước lượng tốc độ biến thiên nhiệt sau một giờ kể từ lúc lấy gà
ra khỏi lò.
23
Bài 90. Bảng dưới cho biết tỉ lệ phần trăm P (ước tính) dân số Châu Âu sử dụng điện thoại di động
trong các năm
a) Hãy tính tốc độ tăng trưởng trung bình của việc sử dụng điện thoại di động giữa các năm
(i) Từ 2000 đến 2002 (ii) Từ 2000 đến 2001 (iii) Từ 1999 đến 2000
Ở mỗi trường hợp, kết quả phải đi kèm đơn vị.
b) Hãy ước tính tốc độ tăng trưởng tức thời trong năm 2000 bằng cách lấy trung bình cộng của hai
M
tốc độ biến thiên trung bình. Đơn vị là gì?
C
Bài 91. Số N quán của chuỗi coffeehouse tính đến ngày 30 tháng Sáu hằng năm được cho trong bảng
-H
sau
TN
H
a) Hãy tính tốc độ tăng trưởng trung bình của số quán giữa các năm
K
(i) Từ 2000 đến 2002 (ii) Từ 2000 đến 2001 (iii) Từ 1999 đến 2000
c-
Ở mỗi trường hợp, kết quả phải đi kèm đơn vị.

họ
b) Hãy ước tính tốc độ tăng trưởng tức thời trong năm 2000 bằng cách lấy trung bình cộng của hai
n
tốc độ biến thiên trung bình. Đơn vị là gì?

Ti
Bài 92. Chi phí sản xuất (tính theo đô la) ra x đơn vị sản phẩm hàng tiêu dùng nào đó là C ( x ) =
5000 + 10x + 0 · 05x2 .
á n
a) Tính tỉ lệ biến thiên của C theo x khi quy mô sản xuất biến thiên
To
(i) từ x = 100 đến x = 105 (ii) từ x = 100 đến x = 101

a
ho
b) Tính tỉ lệ biến thiên tức thời của C theo x khi x = 100. (Theo thuật ngữ kinh tế học, tỉ lệ biến thiên
tức thời này được gọi là chi phí biên. Ý nghĩa của nó như vầy: từ sản phẩm thứ 100, muốn sản xuất
K
thêm một sản phẩm nữa thì chi phí đội thêm được ước lượng khoảng C 0 (100) đô la.)
Bài 93. Một thùng hình trụ chứa 100 000 ga-lông nước, chảy ra ngoài tại đáy thùng trong một giờ, thì
theo định luật Torricelli, thể tích V của nước còn lại trong thùng sau t phút chảy được cho bởi công thức
t 2
Å ã
V (t) = 100 000 · 1 − 0 ≤ t ≤ 60
60
Tìm tốc độ thoát nước (tức thời) như là một hàm theo t. Đơn vị của tốc độ này là gì? (Chú ý rằng
lượng nước thoát ra trong khoảng thời gian ∆t bằng −∆V = V (t) − V (t + ∆t).) Tại các thời điểm
t = 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60 phút, hãy tìm tốc độ chảy và lượng nước còn lại trong thùng. Thời điểm nào
thì tốc độ chảy lớn nhất? Nhỏ nhất?
Chi phí sản xuất ra x ounces vàng ở một mỏ vàng còn mới là C = f ( x ) đô la.
a) Ý nghĩa và đơn vị của f 0 ( x ) là gì?
24
b) Khi nói f 0 (800) = 17, điều đó nghĩa là gì?

Gợi ý. Xem ∆x = 1 ounce rất nhỏ so với 800 ounces, thì
∆C dC

∆C = ≈ = f 0 (800) ⇒ ∆C ≈ ?
∆x x=800 dx x=800
c) Theo bạn, f 0 ( x ) sẽ tăng hay giảm trong thời kỳ khai thác ngắn hạn? Khoảng thời gian dài sau đó
thì sao? Giải thích.
Bài 94. Số vi khuẩn sau t giờ trong một thí nghiệm là n = f (t).
a) Ý nghĩa và đơn vị của f 0 (5) là gì?
b) Giả sử môi trường và dưỡng chất nuôi vi khuẩn là vô hạn. Theo bạn, giá trị nào lớn hơn, f 0 (5)
hay là f 0 (10)? Nếu nguồn dinh dưỡng nuôi là có hạn, điều đó có ảnh hưởng đến kết luận của bạn
M
không? Giải thích.
C
Bài 95. Gọi T (t) là nhiệt độ (đo theo 0 F) tại Dallas sau t giờ tính từ lúc nửa đêm của Ngày 2, tháng Sáu,
-H
2001. Dưới đây là bảng giá trị của T được ghi sau mỗi 2 tiếng.
TN
H
K
Cho biết ý nghĩa và ước lượng giá trị của T 0 (10).
c-
Nếu một công ty bán cà phê xay với đơn giá là p đô la một pound, thì lượng cà phê (đơn vị pound) bán
họ
được là Q = f ( p).
a) Ý nghĩa và đơn vị của f 0 (8) là gì?

n
b) Theo bạn, f 0 (8) là dương hay âm? Giải thích?

Ti
Lượng oxy hòa tan trong nước phụ thuộc vào nhiệt độ nước. Đồ thị sau cho biết khả năng hòa tan S
á n
(đơn vị mg/L) của oxy trong nước thay đổi như là một hàm số theo nhiệt độ T.
To
a
ho
K
a) Ý nghĩa và đơn vị của S0 ( T ) là gì?
b) Ước lượng giá trị của S0 (16) và giải thích ý nghĩa.
Bài 96. Đồ thị dưới đây cho thấy sự ảnh hưởng của nhiệt độ T của nước lên vận tốc bơi tối đa S của cá
hồi
25
a) Ý nghĩa và đơn vị của S0 ( T ) là gì?
M
b) Ước lượng giá trị của S0 (15), S0 (25) và giải thích ý nghĩa.
C
Bài 97.
-H
a) Một công ty sản xuất các con chip máy tính dạng vuông mỏng bằng silicon, độ dài cạnh vuông là
TN
15 mm (dĩ nhiên chỉ là số gần đúng), và họ muốn biết diện tích A( x ) của miếng vuông biến thiên
ra sao khi độ dài x của cạnh vuông có sai lệch. Muốn vậy, hãy tính A0 (15) và giải thích ý nghĩa của
số này. H
Gợi ý. nếu ∆x rất nhỏ thì
K
∆A dA

≈ = A0 (15) ⇒ ∆A ≈ ?
∆x x=15
c-
dx x=15
họ
b) Chứng minh rằng tỉ lệ biến thiên của diện tích hình vuông theo độ dài cạnh bằng một nửa chu vi
hình vuông đó. Về phương diện hình học, hãy giải thích vì sao điều này đúng bằng cách vẽ hình
n
vuông cạnh bằng x, rồi x được tăng thêm một lượng ∆x. Trong tình huống này, làm thế nào để xấp
Ti
xỉ ∆A nếu ∆x là rất nhỏ?

n
Bài 98.
á
To
a) Tinh thể muối ăn hình lập phương có thể dễ dàng làm tăng kích thước bằng cách hòa tan muối với
nước rồi cho bốc hơi thật chậm. Nếu V là thể tích của một khối lập phương có độ dài cạnh bằng x,
a
hãy tính dV/dx khi x = 3 và giải thích ý nghĩa số này.

ho
b) Chứng minh rằng tỉ lệ biến thiên thể tích khối lập phương theo độ dài cạnh bằng một nửa diện bề
K
mặt ngoài của khối đó. (Thử hình dung điều này theo phương diện hình học tương tự bài trên.)
Bài 99. Một viên đá rơi xuống hồ nước tạo ra gợn sóng hình tròn lan tỏa ra ngoài với tốc độ 16 cm/s.
Tính tốc độ tăng (kèm đơn vị) của diện tích hình tròn sau (a) 1s; (b) 3s; (c) 5s. Bạn có thể kết luận được
gì? (Gợi ý. Tốc độ biến thiên diện tích tăng theo thời gian với quy luật nào?).
Bài 100. Một quả bóng được thổi phồng lên. Tính tỉ lệ tăng diện tích mặt quả bóng (S = 4πr2 ) theo bán
kính r khi r bằng (a) 1 ft; (b) 2 ft; (c) 3 ft. Bạn có thể đưa ra kết luận gì?
Bài 101. Khối lượng của một phần thanh kim loại tính từ đầu bên trái đến điểm cách đó x mét là
m = 3x2 kg. Tìm mật độ khối theo chiều dài (khối lượng phân bố trên một đoạn “vô cùng ngắn”, nghĩa là
dm/dx) của thanh kim loại khi x bằng (a) 1 m; (b) 2 m; (c) 3 m. Chỗ nào có mật độ khối lớn nhất? Nhỏ
nhất?
26
Bài 102. Theo thời gian t, điện lượng Q (đơn vị đo là C) đi qua một tiết diện dây dẫn được cho theo quy
luật Q = t3 − 2t2 + 6t + 2. Tính cường độ dòng điện (đơn vị đo là A, 1 A = 1 C/s) khi (a) t = 0, 5 s; (b)
t = 1 s. Vào thời điểm nào thì dòng điện yếu nhất?
Bài 103. Định luật Newton về hấp dẫn cho biết độ lớn của lực F tương tác giữa hai vật có khối lượng m
và M là
GmM
F= (G là hằng số hấp dẫn, r là khoảng cách giữa hai vật)
r2
a) Tính dF/dr và giải thích ý nghĩa của nó cùng với dấu âm.
b) Giả sử Trái đất hút một vật với lực yếu đi theo khoảng cách với tỉ lệ là 2 N/km khi r = 20 000 km
(tỉ lệ biến thiên theo khoảng cách là −2 N/km). Hỏi tỉ lệ biến thiên lực theo khoảng cách là bao
nhiêu khi r = 10 000 km?
M
Để biết thêm về tỉ lệ biến thiên trong khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và các lĩnh vực khác, có thể
C
tham khảo James Stewart, Calculus, 6th edition, Chương 3, Mục 7.
-H
{ Dạng 1.20. Ứng dụng đạo hàm để tính toán tốc độ thay đổi của một đối tượng
TN
theo thời gian (dựa trên quy tắc mắc xích)
H
Bài 104. Mỗi cạnh của một hình vuông tăng với một tốc độ 6 cm/s. Tốc độ tăng diện tích của hình vuông
là bao nhiêu khi diện tích hình vuông là 16 cm2 ? (Gợi ý. Ký hiệu S, a, t lần lượt là các đại lượng diện tích,
K
dS dS da
độ dài cạnh, thời gian. = · .)
c-
dt da dt
họ
Bài 105. Chiều dài của một hình chữ nhật tăng với một tốc độ 8 cm/s và chiều rộng của nó tăng với tốc
độ 3 cm/s. Khi chiều dài đạt 20 cm và chiều rộng đạt 10 cm, diện tích của hình chữ nhật tăng theo tốc
độ nào?
n
Ti
Bài 106. Một thùng hình trụ với bán kính 5 m đang được bơm nước với tốc độ 3 m3 /phút. Chiều cao
của mực nước tăng nhanh như thế nào?
á n
Bài 107. Bán kính của một hình cầu tăng với tốc độ 4 mm/s. Thể tích tăng nhanh như thế nào khi đường
To
kính 80 mm?
√
Bài 108. Giả sử y = 2x + 1, với x và y là những đại lượng thay đổi theo t.
a
ho
a) Nếu dx/dt = 3, tìm dy/dt khi x = 4.

K
b) Nếu dy/dt = 5, tìm dx/dt khi x = 12.
Bài 109. Giả sử 4x2 + 9y2 = 36, ở đó x và y là những hàm số của t.
1 2√
a) Nếu dy/dt = , tìm dx/dt khi x = 2 và y = 5
3 3
2√
b) Nếu dx/dt = 3, tìm dy/dt khi x = −2 và y = 5.
3
Bài 110. Nếu x2 + y2 + z2 = 9, dx/dt = 5 và dy/dt = 4, tìm dz/dt khi ( x, y, z) = (2, 2, 1).
Bài 111. Hai chiếc xe bắt đầu di chuyển từ cùng một điểm. Một chiếc đi về phía nam với tốc độ 60 mi/h
và chiếc còn lại di chuyến về phía tây với tốc độ 25 mi/h. Khoảng cách giữa hai chiếc xe tăng lên ở mức
nào hai giờ sau đó?
27
Bài 112. Một chiếc thuyền được kéo vào một bến tàu bằng một sợi dây gắn vào mũi thuyền và đi qua
một ròng rọc trên bến tàu, mà nó cao hơn 1 m so với mũi thuyền. Nếu sợi dây được kéo vào với tốc độ 1
m/s, thuyền tiến gần đến bến tàu nhanh như thế nào khi nó cách bến tàu 8 m?
Bài 113. Vào buổi trưa, tàu A cách 100 km về phía tây của tàu B. Tàu A di chuyển về phía nam với tốc độ
M
35 km/h và tàu B di chuyển về phía bắc với tốc độ 25 km/h. Khoảng cách giữa hai tàu thay đổi nhanh
C
như thế nào vào lúc 4:00 PM?
-H
Bài 114. Vào buổi trưa, tàu A cách 100 km về phía tây của tàu B. Tàu A di chuyển về phía nam với tốc độ
35 km/h và tàu B di chuyển về phía bắc với tốc độ 25 km/h. Khoảng cách giữa hai tàu thay đổi nhanh
TN
như thế nào vào lúc 4:00 PM?
H
K
c-
họ
n
Ti
n
Hình 3.1: Hình minh họa

á
To
Bài 115. Một chất điểm M chuyển động dọc theo một hyperbol xy = 8. Khi M đến vị trí (4, 2), hình
chiếu B của nó lên trục tung đang di chuyển xuống với vận tốc 3 cm/s. Hỏi hình chiếu A của M lên trục
a
hoành di chuyển với vận tốc nào tại thời điểm đó?
ho
Bài 116. Trình tự giải nhóm các bài toán này được gợi ý như sau:
K
a) Chỉ ra những đại lượng được nêu trong bài toán.
b) Cần tính đại lượng gì?
c) Vẽ một hình minh họa cho tình huống tại mỗi thời điểm t.
d) Viết phương trình liên quan tới các đại lượng.
e) Giải quyết vấn đề.
Bài 117. Một chiếc máy bay bay theo chiều ngang ở độ cao 1 dặm, tốc độ 500 dặm/giờ, bay ngang qua
phía trên một trạm radar. Tìm tốc độ tăng của cự ly giữa máy bay và trạm khi máy bay cách trạm 2
dặm.
28
Bài 118. Nếu một quả cầu tuyết tan chảy sao cho diện tích bề mặt của nó giảm với tốc độ 1 cm2 /phút,
tìm tốc độ giảm của đường kính khi đường kính là 10 cm.
Bài 119. Một đèn đường được đặt ở trên đỉnh của cột điện cao 15 ft. Một người cao 6 ft đi từ cột với tốc
độ 5 ft/s theo một hướng thẳng. Bóng của đỉnh đầu người ấy di chuyển với tốc độ nào khi anh ta cách
cột 40 ft?
Bài 120. Một đèn từ mặt đất chiếu lên một bức tường cách đó 12 m. Nếu một người cao 2 m đi từ đèn
đến bức tường với tốc độ 1,6 m/s, chiều dài của cái bóng trên bức tường giảm nhanh như thế nào khi
anh ta cách tường 4 m?
Bài 121. Một người đàn ông bắt đầu đi bộ về phía bắc với vận tốc 4 ft/s từ một điểm P. Năm phút sau,
một phụ nữ bắt đầu đi bộ về phía nam với vận tốc 5 ft/s từ vị trí cách P 500 ft về phía Đông. Khi người
M
phụ nữ bắt đầu di chuyển thì khoảng cách hai người thay đổi theo thời gian như thế nào?
Bài 122. Một sân bóng chày hình vuông với chiều dài cạnh 90 ft. Một vận động viên bóng chày đánh
C
vào bóng và chạy về đỉnh bên trái hình vuông với tốc độ 24 ft/s.
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
a) Khoảng cách của anh ta so với đỉnh trên giảm theo thời gian như thế nào khi anh ta ở trung điểm
của cạnh dưới bên phải sân vuông?
á n
b) Cũng vào lúc đó, khoảng cách giữa anh ta với đỉnh bên trái tăng với tốc độ nào?
To
Bài 123. Độ cao của một tam giác đang gia tăng với tốc độ 1 cm/phút trong khi diện tích của tam giác
đang gia tăng với tốc độ 2 cm2 /phút. Cạnh ứng với chiều cao của tam giác thay đổi với tốc độ nào khi
a
độ cao của tam giác đang ở mức 10 cm và diện tích là 100 cm2 ?
ho
Bài 124. Một chiếc thuyền được kéo vào một bến tàu bằng một sợi dây cột vào mũi thuyền và đi qua
K
một ròng rọc trên bến tàu, cao hơn 1 m so với mũi thuyền.
Nếu sợi dây được kéo vào với tốc độ 1 m/s, tốc độ tiến của thuyền là bao nhiêu khi nó cách bến tàu
8 m?
Bài 125. Một chất điểm di chuyển dọc theo đường cong y = 2 sin(πx/2). Khi chất điểm đi qua điểm
1 √
( , 1), toạ độ x tăng với tốc độ 10 cm/s. Khoảng cách từ chất điểm tới gốc tọa độ thay đổi nhanh như
3
thế nào ngay lúc này?
29
Bài 126. Nước bị rò rỉ ra khỏi bể hình nón ngược với tốc độ 10 000 cm3 /phút, trong khi đó bể cũng được
bơm nước với tốc độ bơm (công suất bơm) không đổi. Bể có chiều cao 6 m và đường kính ở phía trên
cùng là 4 m. Nếu mực nước đang dâng với tốc độ 20 cm/phút vào lúc mà chiều cao của mực nước đạt
2 m, tìm công suất bơm vào bể.
Bài 127. Một máng dài 10 ft và tiết diện hai đầu máng có hình dạng của tam giác cân với độ dài cạnh
bên là 3 ft, chiều cao 1 ft. Nếu máng được bơm nước với tốc độ 12 ft3 /phút, hỏi mực nước dâng với tốc
độ nào khi mực nước đạt 6 inches? (1 in = 0, 083333 ft.)
Bài 128. Một máng nước dài 10 m với mặt cắt ngang có hình dạng của một hình thang cân mà đáy
dưới rộng 30 cm, đáy trên rộng 80 cm, và chiều cao 50 cm. Nếu máng được bơm nước với công suất
0,2 m3 /phút thì tốc độ dâng của mực nước là bao nhiêu khi mực nước đạt 30 cm?
M
Bài 129. Một hồ bơi rộng 20 ft, dài 40 ft, sâu 3 ft ở cuối vùng cạn và 9 ft tại điểm sâu nhất của nó. Một
mặt cắt ngang được thể hiện trong hình dưới đây
C
-H
TN
H
Nếu hồ bơi được bơm nước với công suất bơm là 0,8 ft3 /phút, thì mực nước dâng với tốc độ nào khi
K
mực nước cách đáy ở chỗ sâu nhất là 5 ft?
c-
họ
§2 PHƯƠNG TRÌNH TIẾP TUYẾN

n
Ti
{ Dạng 2.21. Độ dốc của phương trình tiếp tuyến với đồ thị hàm số y = f ( x )
á n
Bài 130. Một đường cong có phương trình y = f ( x ).

To
a) Viết biểu thức cho độ dốc của cát tuyến đi qua hai điểm P(3, f (3)) và Q( x, f ( x )).
a
b) Viết biểu thức cho độ dốc của tiếp tuyến của đường cong tại P( a, f ( a)).
ho
{ Dạng 2.22. Tính đạo hàm bằng định nghĩa (theo giới hạn)
K
Bài 131. Sử dụng định nghĩa khái niệm đạo hàm của f tại x, hãy tính f 0 ( x ) trong các bài sau
a) f ( x ) = 3 − 2x + 4x2 2x
f) f ( x ) =
( x + 1)2
b) f ( x ) = f ( x ) = x3 − 5x
5x
x−1 g) f ( x ) =
c) f ( x ) = 1 + x3
x−2 √
h) f ( x ) = x
2x + 1 √
d) f ( x ) = i) f ( x ) = 3x + 1
x+3
x2 + 1 1
e) f ( x ) = j) f ( x ) = √
x−2 x
30
1
k) f ( x ) = √
x+2
Bài 132. Giới hạn trong các bài sau đại diện cho đạo hàm f 0 ( a) của một hàm số f tại một số a nào đó.
Trong mỗi trường hợp như vậy, hãy viết biểu thức f ( x ) cho giá trị của f tại x, và cho biết giá trị của a.
(1 + h)10 − 1 tan x − 1
lim lim
h →0 h x →π/4 x − π/4
√4
16 + h − 2 cos(π + h) + 1
lim lim
h →0 h h →0 h
2x − 32 t4 + t − 2
lim lim
x →5 x − 5 t →1 t−1
{ Dạng 2.23. Phương trình tiếp tuyến với đồ thị hàm số y = f ( x )
M
C
Bài 133. Hãy tìm phương trình tiếp tuyến với đồ thị mỗi hàm số tại giá trị x0 cho trước.
-H
(a) f ( x ) = x2 , x0 = 3·
TN
x
(b) f ( x ) = , x0 = 1·
x2 +2
H
Bài 134. Viết phương trình tiếp tuyến tại điểm cho trước của đường cong định bởi phương trình có
dạng F ( x, y) = k, k là hằng số.
K
a) y sin 2x = cos 2y, (π/2, π/4)
c-
họ
b) sin( x + y) = 2x − 2y, (π, π )
c) x2 + xy + y2 = 3, (1, 1) (ellip)
n
Ti
d) x2 + 2xy − y2 + x = 2, (1, 2) (hyperbola)

ä2 Å 1
ã
n
Ä
e) x2 + y2 = 2x2 + 2y2 − x , 0, (cardioid)
2
á
To
BÀI 1. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số y được cho bởi biểu thức
Å (2x ) ã
y sin = x cos (2y)
a
π π
tại điểm , ·
ho
2 4
Giải
K
x2 + y2 = 25 đạo hàm hai vế ta được

y0 sin(2x ) + 2y cos(2x ) = cos(2y) − 2xy0 sin(2y)
cos(2y) − 2y cos(2x ) 1
⇒ y0 = ⇒ y0(π/2,π/4) = .
sin(2x ) + 2x sin(2y) 2
Phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm f tại điểm (π/2, π/4) là
π 1 π 1
y − = ( x − ) hay y = x ·
4 2 2 2
BÀI 2. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số y được cho bởi biểu thức
sin ( x + y) = 2x − 2y
tại điểm (π, π )·
Giải
31
1
BÀI 3. a) Tìm hệ số góc của tiếp tuyến tới đường cong y = √ tại điểm x = a.
x
b) Tìm phương trình của tiếp tuyến tại các điểm (1, 1) và (4, 1/2).
c) Vẽ đồ thị của đường cong và cả hai tiếp tuyến trên một màn hình chung.
Giải
1 −1 −3/2
a) y = √ ⇒ y0 = x
x 2
−1 −3/2
Tại x = a thì y0 = a ( a > 0)·
2
1
b) Tại (1,1) thì f 0 (1) = − .
2
M
1 1 3
Vậy phương trình tiếp tuyến là: y − 1 = − ( x − 1) ⇔ y = − x + .
2 2 2
C
1 0 −1
Tại (4, ) thì f (4) = .
2 16
-H
1 1 1 3
Vậy phương trình tiếp tuyến là: y − = − ( x − 4) ⇔ y = − x + .
2 16 16 4
c)
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
Hình 3.2: Đồ thị của đường cong và cả hai tiếp tuyến

á n
Bài 135. Tìm phương trình của đường tiếp tuyến với đường cong tại điểm có tọa độ cho trước.
To
a) y = 4x − 3x2 , (2, −4)· g) f ( x ) = 2x3 − 5x, tại điểm (−1, 3).

a
b) y = x3 − 3x + 1, (2, 3)·
ho
h) f ( x ) = 3x2 − 5x, tại điểm (2, 2).

√
c) y = x, (1, 1)·
K
2x + 1 i) f ( x ) = 1 − x3 , tại điểm (0, 1)

d) y = , (1, 1)·
x+2
j) f ( x ) = 3 + 4x2 − 2x3 , tại điểm (1, 5).
e) f ( x ) = 4x − x2 , tại điểm (1, 3).
f) f ( x ) = x − x3 , tại điểm (1, 0). k) f ( x ) = 4x2 − x3 , tại điểm (2, 8).
Bài 136.
1
(a) Tìm hệ số góc của tiếp tuyến tới đường cong y = √ tại điểm x = a.
x
(b) Tìm phương trình của tiếp tuyến tại các điểm (1, 1) và (4, 1/2).
(c) Vẽ đồ thị của đường cong và cả hai tiếp tuyến trên một màn hình chung.
32
Bài 137.
a) Đường cong với phương trình y2 = 5x4 − x2 có tên là kampyle of Eudoxus. Tìm phương trình tiếp
tuyến của đường cong này tại điểm (1, 2).
b) Vẽ đồ thị của đường cong và tiếp tuyến của nó.
Bài 138.
a) Đường cong với phương trình y2 = x3 + 3x2 có tên là Tschirnhausen cubic. Tìm phương trình tiếp
tuyến của đường cong này tại điểm (1, −2).
b) Tìm điểm trên đường cong có tiếp tuyến nằm ngang.
M
c) Vẽ đồ thị đường cong và tiếp tuyến của nó.
C
{ Dạng 2.24. Phương trình tiếp tuyến với đường cong F ( x, y) = 0
-H
Bài 139. Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị của đồ thị hàm số y được cho bởi biểu thức
TN
x3 + y3 = 6xy
tại điểm (3, 3)·
H
K
x2 + y2 = 25
c-
tại điểm (3, −4)·

họ
Å (2x ) ã
y sin = x cos (2y)
n
π π
tại điểm , ·
2 4
Ti
n
sin ( x + y) = 2x − 2y
á
tại điểm (π, π )·

To
a
§3 XẤP XỈ TUYẾN TÍNH

ho
K
{ Dạng 3.25. Xấp xỉ tuyến tính
Bài 143. Hãy tính gần đúng các giá trị sau bằng xấp xỉ tuyến tính.
(a) (1 · 999)4 · 1
(d) ·
4 · 002
(b) sin 1◦ · (e) tan(44◦ )·
√
3
√
(c) 1001· (f) 99, 8·
Bài 144. Tìm tuyến tính hóa L( x ) của hàm số f tại a.
33
f ( x ) = x4 + 3x2 , a = −1 f ( x ) = cos x, a = π/2

f ( x ) = ln x, a=1 f ( x ) = x3/4 , a = 16
√
Bài 145. Lập phép xấp xỉ tuyến tính của hàm số f ( x ) = 1 − x tại a = 0, áp dụng để xấp xỉ giá trị của
√ √
0, 9 và 0, 99.
√
3
√
3
Lập phép xấp xỉ tuyến tính của hàm số g( x ) = 1 + x tại a = 0, áp dụng để xấp xỉ giá trị của 0, 95 và
√
3
1, 1.
Các phép xấp xỉ dưới đây có đúng là phép xấp xỉ tuyến tính không?
M
√
3 1 1
1−x ≈ 1− x ≈ 1 − 8x
3 (2x + 1)4
C
tan x ≈ x ex ≈ 1 + x
-H
TN
{ Dạng 3.26. Tính vi phân
H
K
Bài 146. Tìm vi phân của các hàm số sau
c-
họ
a) y = x2 sin 2x u+1
e) y =
p
u−1
b) y = ln t2 + 1
n
f) y = (r3 + 1)−2
Ti
s
c) y = g) y = etan πt
2s + 1
n
√
d) y = e−u cos u h) y = 1 + ln s
á
To
Bài 147. Tìm vi phân dy và tính vi phân tại giá trị cho trước của x và dx.
a
ho
a) y = e x/10 , x = 1, dx = 0, 1
K
1
b) y = , x = 1, dx = −0, 01
x+1
c) y = tan x, x = π/4, dx = −0, 1
d) y = cos x, x = π/3, dx = 0, 05
Bài 148. Tính ∆y, dy tại giá trị x0 cho trước. Sau đó phác họa đồ thị của hàm (bằng cách lập bảng giá trị
hàm ở gần điểm cho trước) và vẽ tiếp tuyến, tương tự như hình vẽ sau
34
M
để cho thấy các đoạn thẳng có độ dài dx, dy và ∆y.
C
a) y = 2x − x2 , x0 = 2, ∆x = −0, 4
-H
√
∆x = 1
TN
b) y = x, x0 = 1,
2 H
c) y = , x0 = 4, ∆x0 = 1
x
K
d) y = e x , x0 = 0, ∆x = 0, 5
c-
họ
n
Ti
Bài 149. Sử dụng phép xấp xỉ tuyến tính (hoặc vi phân) để ước lượng giá trị của:
n
a) (2, 001)5 c) (8, 06)2/3

á
To
b) e−0,015 d) 1/1002
a
ho
Bài 150. Dựa vào hiểu biết về xấp xỉ tuyến tính hoặc vi phân, hãy giải thích vì sao các xấp xỉ sau có thể
K
chấp nhận được
1 b) (1, 01)6 ≈ 1, 06 c) ln 1, 05 ≈ 0, 05
a) ≈1
cos 0, 08
Bài 151. Cho ba hàm số định bởi f ( x ) = ( x − 1)2 , g( x ) = e−2x , h( x ) = 1 + ln(1 − 2x ).
a) Tìm tuyến tính hóa của ba hàm trên tại 0. Có nhận xét gì?
b) Dưới đây là đồ thị của f , g, h được vẽ chung với tuyến tính hóa của chúng tại 0.
35
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
Nhận xét xem hàm nào có xấp xỉ tuyến tính tốt nhất? tệ nhất? Vì sao?
To
Bài 152. Người ta đo được cạnh của một khối lập phương có độ dài 30 cm, với sai số dao động trong
a
khoảng 0,1 cm. Sử dụng vi phân để ước lượng sai số tối đa, sai số tương đối, và sai số phần trăm khi tính
ho
(a) thể tích khối lập phương và (b) diện tích bề mặt của của khối lập phương.
∆V ∆V
Å ã
Chú thích. Sai số; sai số tương đối; sai số phần trăm của thể tích được hiểu là ∆V;
K
và · 100 %.
V V
Bài 153. Bán kính của một đĩa tròn đo được là 24 cm với sai số dao động trong khoảng 0,2 cm.
a) Sử dụng vi phân để ước lượng sai số tối đa khi tính diện tích của đĩa.
b) Ước lượng sai số tương đối và sai số phần trăm.
Bài 154. Chu vi vòng của một khối cầu đo được là 84 cm, với sai số dao động trong khoảng 0,5 cm.
a) Sử dụng vi phân để ước lượng sai số tối đa khi tính diện tích mặt cầu. Qua đó tìm sai số tương
đối. (Biết công thức chu vi là p = 2πR và diện tích mặt cầu là S = 4πR2 ).
4
b) Hỏi như trên khi tính thể tích của khối cầu V = πR3 .
3
36
Bài 155. Sử dụng vi phân, hãy ước lượng thể tích sơn cần dùng để phủ lên bề mặt của một bán cầu có
đường kính 50 m với độ dày sơn là 0,05 cm.
Bài 156. Sử dụng vi phân, hãy cho một công thức tính xấp xỉ thể tích của một tấm mỏng uốn hình trụ
với độ cao h, bán kính trong là r và độ dày ∆r.
Bài 157. Giả sử ta có một đoạn thẳng dài 20 cm để làm cạnh góc vuông của một tam giác vuông sao cho
góc nhọn đối diện với cạnh này có số đo 30o . Số đo góc này được phép sai lệch trong khoảng ±1o .
a) Sử dụng vi phân, hãy ước lượng sai số cho phép khi tính độ dài cạnh huyền (độ dài đúng phải là
20 sin 30o = 10 cm).
b) Theo đó, sai số phần trăm là bao nhiêu?
M
Bài 158. Nếu một dòng điện với cường độ I đi qua một điện trở với trở kháng là R, thì định luật Ohm
C
cho biết điện áp ở hai đầu điện trở là V = RI. Nếu điện áp không đổi và trở kháng R được đo với một
sai số nào đó, hãy dùng vi phân để chứng minh rằng sai số tương đối khi tính I xấp xỉ bằng sai số tương
-H
đối của R.
TN
Bài 159. Khi máu chạy trong mạch thì cường độ F của mạch (thể tích máu đi qua tiết diện của mạch
trong một đơn vị thời gian) tỉ lệ với lũy thừa bậc 4 của bán kính R của tiết diện:
F = k · R4 (Công thức này được biết dưới cái tên định luật Poiseuille)
H
Khi động mạch bị nghẽn ở nơi nào, người ta đặt một dụng cụ có tên là angioplasty, trong đó có ống thông
K
với một đầu có van bi một chiều, giúp nông rộng động mạch và duy trì dòng chảy F bình thường.
c-
Chứng tỏ rằng độ biến thiên tương đối của F (tức là ∆F/F) gấp bốn lần độ biến thiên tương đối của
họ
của R. Bán kính mạch máu tăng 5% sẽ hưởng đến cường độ F của mạch như thế nào?
n
§4 CÁC ĐỊNH LÝ GIÁ TRỊ TRUNG BÌNH

Ti
n
{ Dạng 4.27. Các định lý giá trị trung bình và ứng dụng
á
To
Bài 160. Hãy kiểm tra hàm số thỏa mãn ba giả thiết của Định lý Rolle trên đoạn cho trước. Sau đó, tìm
a
tất cả các số c thỏa mãn kết luận của định lý Rolle.

ho
(a) f ( x ) = 5 − 12x + 3x2 , [1, 3]. √ 1

(c) f ( x ) = x − x, [0, 9].
K
3
π 7π
ï ò
3 2
(b) f ( x ) = x − x − 6x + 2, [0, 3]. (d) f ( x ) = cos (2x ), , .
8 8
Bài 161. Cho f ( x ) = ( x − 3)−2 . Chứng tỏ rằng không tồn tại c ∈ (1, 4) sao cho f (4) − f (1) = f 0 ( x )(4 −
1)· Tại sao điều này không mâu thuẫn với Định lý Rolle?
Bài 162. Hãy kiểm tra rằng hàm số thoả mãn ba giả thiết của Định lý giá trị trung bình trên khoảng cho
trước. Sau đó tìm tất cả các số c thoả mãn kết luận của Định lý giá trị trung bình.
√
3
(a) f ( x ) = x, [0, 1].
1
(b) f ( x ) = , [1, 3].
x
37
Bài 163. Chứng tỏ rằng phương trình x3 − 15x + c = 0 = 0 có nhiều nhất một nghiệm trong đoạn [−2, 2]
với mọi số thực c·
Bài 164. Cho f ( x ) = 1 − x2/3 . Kiểm tra f (−1) = f (1), tìm f 0 ( x ), kiểm tra không tồn tại số c trong
khoảng (−1, 1) sao cho f 0 (c) = 0. Điều này có mâu thuẫn với Định lý Rolle không? Tại sao?
Cho f ( x ) = tan x. Chứng tỏ rằng f (0) = f (π ) nhưng không tồn tại số c trong khoảng (0, π ) sao cho
f 0 (c) = 0. Điều này có mâu thuẫn với Định lý Rolle không? Tại sao?
Bài 165. Xác minh hàm số thoả mãn ba giả thiết của Định lý giá trị trung bình của đạo hàm (định lý
Lagrange) trên đoạn cho trước. Sau đó tìm tất cả các số c thoả mãn kết luận của định lý này.
√
a) f ( x ) = 3x2 + 2x + 5, [−1, 1] d) f ( x ) = 3
x, [0, 1]
M
b) f ( x ) = x3 + x − 1, [0, 2] e) f ( x ) = 1/x, [1, 3]
x
C
c) f ( x ) = e−2x , [0, 3] f) f ( x ) = , [1, 4]
x+2
-H
Bài 166. Tìm số c thoả mãn Định lý giá trị trung bình trên đoạn trước. Vẽ đồ thị của hàm số, vẽ đường
TN
cát tuyến đi qua hai điểm đầu mút và đường tiếp tuyến tại (c, f (c)). Có nhận xét gì về đường cát tuyến
và đường tiếp tuyến này?
√ H
a) f ( x ) = x, [0, 4]
K
b) f ( x ) = x3 − 2x, [−2, 2]
c-
Bài 167. Cho f ( x ) = ( x − 3)−2 . Chứng tỏ rằng không tồn tại c trong khoảng (1, 4) sao cho f (4) − f (1) =
họ
f 0 (c)(4 − 1). Điều này có mâu thuẫn với Định lý giá trị trung bình không? Tại sao?
Bài 168. Cho f ( x ) = 2 − |2x − 1|. Chứng tỏ rằng không tồn tại c sao cho f (3) − f (0) = f 0 (c)(3 − 0).
n
Điều này có mâu thuẫn với Định lý giá trị trung bình không? Tại sao?
Ti
Bài 169. Chứng minh các phương trình sau có duy nhất một nghiệm thực.
á n
a) 2x + cos x = 0
To
b) 2x − 1 − sin x = 0
a
Bài 170. Chứng tỏ rằng phương trình x3 − 15x + c = 0 có nhiều nhất một nghiệm trong đoạn [−2, 2].
ho
Bài 171. Chứng tỏ rằng phương trình x4 + 4x + c = 0 có nhiều nhất hai nghiệm.
K
Bài 172.
a) Chứng tỏ rằng một đa thức bậc 3 có nhiều nhất 3 nghiệm thực.
b) Chứng tỏ rằng một đa thức bậc n có nhiều nhất n nghiệm thực.

Bài 173. Chứng minh bất đẳng thức sin a − sin b ≤ | a − b| với hai số a, b tùy ý.

Bài 174. Giả sử với mọi số x, f 0 ( x ) = c, c là hằng số. Chứng minh có hằng số d sao cho f ( x ) = cx + d,
∀ x.
Bài 175. Chứng minh các đẳng thức sau
a) 2 arcsin x = arccos(1 − 2x2 ) (với x ≥ 0)
38
x−1 √ π
b) arcsin = 2 arctan x − (với x ≥ 0)
x+1 2
Bài 176. Lúc 2:00 PM, đồng hồ xe chỉ vận tốc 30 dặm/h. Lúc 2:10 PM, đồng hồ chỉ vận tốc 50 dặm/h. Có
một thời điểm giữa 2:00 và 2:10, gia tốc xe là 120 dặm/h2 . Hãy giải thích điều này.
Bài 177. Hai vận động viên điền kinh chạy đua, xuất phát cùng lúc và về đến đích cùng lúc. Chứng
minh rằng có ít nhất một thời điểm hai người có cùng vận tốc.
Bài 178. Số a được gọi là điểm bất động của hàm số f khi f ( a) = a. Giả sử với mọi số thực x, hàm số f
có f 0 ( x ) 6= 1. Chứng minh f có nhiều nhất một điểm bất động.
§5 ỨNG DỤNG ĐẠO HÀM TÍNH GIỚI HẠN (QUY
M
TẮC L’HOSPITAL)
C
-H
{ Dạng 5.28. Tính giới hạn bằng quy tắc l’Hospital
TN
Bài 179. Tính
H ãx
e2x − 1 1
Å
K
(a) lim , (d) lim 1 + ,
x →0 x x →∞ x
c-
ln x 1 1
Å ã
(b) lim , (e) lim+ − ,
x →∞ x ln x x − 1
họ
x →1
x2 tan x − e x − 1
(c) lim , (f) lim 2 ·
x →−∞ e− x 1 − ex
n
x →0
Ti
Bài 180. Cho trước

n
lim f ( x ) = 0 lim g( x ) = 1 lim q( x ) = ∞

á
x→a x→a x→a

To
lim g( x ) = 0 lim p( x ) = ∞
x→a x→a
a
Các giới hạn nào sau đây là dạng vô định? Đối với giới hạn không thuộc dạng vô định, hãy tìm giới
ho
hạn nếu có thể.

K
î ó
f (x) f) lim f ( x ) p( x )
a) lim x→a
x→a g( x )
î ó
g) lim h( x ) p( x )
x→a
f (x)
b) lim
x→a p( x )
î ó
h) lim p( x )q( x )
x→a
h( x ) î
i) lim f ( x ) − p( x )
ó
c) lim x→a
x→a p( x )
î ó
j) lim p( x ) − q( x )
p( x ) x→a
d) lim
x→a f (x) î
k) lim p( x ) + q( x )
ó
x→a
p( x ) ó g( x )
e) lim
î
x→a q( x ) l) lim f ( x )
x→a
39
î ó p( x ) î óq ( x )
m) lim f ( x ) p) lim p( x )
x→a x→a
î ó p( x ) î ó1/q( x)
n) lim h( x ) q) lim p( x )
x→a x→a
î ó f (x)
o) lim p( x )
x→a
Bài 181. Sử dụng quy tắc Lô-pi-tan, hãy tính các giới hạn sau.
xa − 1 5t − 3t
a) lim n) lim
x →1 xb − 1 t →0 t
cos x
b) lim sin x − x
x →(π/2)+ 1 − sin x o) lim
x →0 x3
M
sin 4x
c) lim arcsin x
x →0 tan 5x p) lim
x →0 x
C
ex − 1
d) lim
-H
x →0 x3 (ln x )2
q) lim
x →∞ x
e3t − 1
e) lim
TN
t →0 t 1 − cos x
r) lim
tan px
x →0 x2
f) lim
x →0 tan qx H cos mx − cos nx
s) lim
x →0 x2
ln x
K
g) lim √ x
x →∞ x t) lim
c-
x →0 arctan 4x
ln ln x
h) lim
họ
x →∞ x 1 − x + ln x
u) lim
x →1 1 + cos πx
ex
i) lim
n
x →∞ x3 x a − ax + a − 1
v) lim
Ti
ln x x →1 ( x − 1)2
j) lim
x →1 sin πx
e x − e− x − 2x
n
ex − 1 − x w) lim
á
k) lim x →0 x − sin x
x →0 x2
To
cos x − 1 + 21 x2
e x − 1 − x − 12 x2 x) lim
l) lim x →0 x4
x3
a
x →0
ho
x − sin x ln( x − a)
m) lim y) lim+
x →0 x − tan x x→a ln(e x − e a )
K
Bài 182. Sử dụng quy tắc Lô-pi-tan, tính các giới hạn sau.
a) lim x sin(π/x ) g) lim x tan(1/x )

x →∞ x →∞
b) lim x2 e x x
Å
1
ã
x →−∞ h) lim −
x →1 x − 1 ln x
c) lim cot 2x · sin 6x
x →0
1
Å ã
i) lim cot x −
d) lim sin x · ln x x →0 x
x →0
e) lim x3 e− x
2 j) lim ( x − ln x )
x →∞
x →∞
f) lim+ ln x · tan(πx/2) k) lim ( xe1/x − x )

x →1 x →∞
40
2
l) lim+ x x r) lim (e x + x )1/x
x →0 x →∞
m) lim+ (tan 2x ) x
x →0 s) lim+ (4x + 1)cot x
x →0
1/x
n) lim (1 − 2x )
x →0
t) lim (2 − x )tan(πx/2)
ãbx x →1
a
Å
o) lim 1 −
x →∞ x 2
ãx u) lim+ (cos x )1/x
3 5
Å
x →0
p) lim 1 + + 2
x →∞ x x ã2x+1
2x − 3
Å
(ln 2)/(1+ln x ) v) lim
q) lim x x →∞
x →∞ 2x + 5
M
§6 ĐA THỨC TAYLOR- KHAI TRIỂN TAYLOR- MACLAU
C
RIN
-H
TN
{ Dạng 6.29. Tìm đa thức Taylor
Bài 183.
H
K
(a) Tìm các đa thức Taylor đến bậc 6 của f ( x ) = cos x quanh a = 0. Vẽ đồ thị f và các đa thức này trên
c-
cùng đồ thị.
họ
π π
(b) Đánh giá f và những đa thức này tại x = , , π·
4 2
(c) Bình luận sự hội tụ của các đa thức này về f .
n
Ti
1
Bài 184. Tìm đa thức Taylor T3 ( x ) cho hàm f ( x ) = quanh a = 2. Vẽ f và T3 ( x ) trên cùng đồ thị.
x
n
Bài 185.
á
(i) Xấp xỉ f bằng đa thức Taylor bậc n tại a·

To
(ii) Sử dụng Bất đẳng thức Taylor để ước lượng độ chính xác của xấp xỉ f ( x ) ≈ Tn ( x ) khi x nằm trong
a
đoạn cho trước.

ho
(iii) Kiểm tra kết quả phần (b) bằng đồ thị của | Rn ( x )|·
K
Thực hiện các công việc trên cho mỗi hàm số sau ứng với a, n và đoạn cho trước.
√
(a) f ( x ) = x, a = 4, n = 2, 4 ≤ x ≤ 4 · 2·
(b) f ( x ) = x −2 , a = 1, n = 2, 0 · 9 ≤ x ≤ 1 · 1·
(c) f ( x ) = x2/3 , a = 1, n = 3, 0 · 8 ≤ x ≤ 1 · 2·
π π
(d) f ( x ) = sin x, a = , n = 4, 0 ≤ x ≤ ·
6 3
{ Dạng 6.30. Khai triển Maclaurin
Bài 186. Tìm khai triển Maclaurin của các hàm số sau
41
a) f ( x ) = (1 − x )−2 , d) f ( x ) = e−2x ,
b) f ( x ) = ln(1 + x ),
c) f ( x ) = sin (πx ), e) f ( x ) = x cos x ·
Bài 187. Tìm khai triển Taylor của các hàm số sau quanh điểm a tương ứng
a) f ( x ) = x4 − 3x2 + 1, a = 1. e) f ( x ) = e2x , a = 3 .
π
b) f ( x ) = x − x3 , a = −2· f) f ( x ) = sin x, a = .
2
c) f ( x ) = ln x, a = 2· g) f ( x ) = cos x, a = π.
1 √
M
d) f ( x ) = , a = −3. h) f ( x ) = x, a = 16.
x
C
{ Dạng 6.31. Khai triển Taylor
-H
TN
Bài 188. Tìm khai triển Taylor của các hàm số sau quanh điểm a tương ứng.
(a) f ( x ) = x4 − 3x2 + 1, a = 1. (e) f ( x ) = e2x , a = 3 .

H π
(b) f ( x ) = x − x3 , a = −2· (f) f ( x ) = sin x, a = .
K
2
(c) f ( x ) = ln x, a = 2·
c-
(g) f ( x ) = cos x, a = π.
họ
1 √
(d) f ( x ) = , a = −3. (h) f ( x ) = x, a = 16.
x
n
Ti
á n
To
a
ho
K
42
Chương 4
TÍCH PHÂN VÀ ỨNG DỤNG
M
§1 BÀI TẬP HIỂU KHÁI NIỆM TÍNH TÍCH PHÂN
C
-H
CÁC BÀI TOÁN ĐƯA VỀ VIỆC TÍNH TỔNG RIEMANN CỦA HÀM SỐ
TN
Nhắc lại kiến thức. Xét một hàm số y = f ( x ), xác định trên đoạn [ a, b], có đồ thị là đường cong trong
hình dưới đây H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
Chia đoạn [ a, b] thành n đoạn con có độ dài bằng nhau, ∆x = (b − a)/n, với các điểm chia xi là điểm
biên của các đoạn con [ xi−1 , xi ], cho bởi
K
x0 = a, x1 = a + ∆x, x2 = a + 2∆x, . . . , xi = a + i∆x, . . . , xn = b

Đoạn con thứ i, [ xi−1 , xi ], có điểm biên phải là xi , là cạnh ngang của hình chữ nhật với chiều cao f ( xi ),
có diện tích là f ( xi )∆x. Đặt
n
f ( xi )∆x = f ( x1 )∆x + f ( x2 )∆x + · · · + f ( xn )∆x
X
Rn =
i =1
là tổng diện tích các hình chữ nhật lấy theo biên phải như trên. Tương tự cho tổng diện tích các hình
chữ nhật lấy theo biên trái là
n
f ( xi−1 )∆x = f ( x0 )∆x + f ( x1 )∆x + · · · + f ( xn−1 )∆x ·
X
Ln =
i =1
Nếu ta lấy điểm mẫu ngẫu nhiên xi∗ ∈ [ xi−1 , xi ] trên mỗi đoạn con thì tổng
n
f ( xi∗ )∆x = f ( x1∗ )∆x + f ( x2∗ )∆x + · · · + f ( xn∗ )∆x
X
An =
i =1
43
được gọi là tổng Riemann (hay tổng tích phân) của hàm số f trên đoạn [ a, b].
{ Dạng 1.32. Các bài toán đưa về việc tính tổng Riemann của hàm số
Bài 189.
a) Đọc giá trị của f thông qua đồ thị dưới đây, dùng năm hình chữ nhật để tìm một xấp xỉ dưới (thiếu,
nhỏ hơn) và một xấp xỉ trên (dư, lớn hơn) cho diện tích phía dưới đường cong, tính từ x = 0 đến
x = 10.
M
C
-H
TN
H
K
c-
b) Làm tương tự câu trên với mười hình chữ nhật.

họ
Bài 190.
a) Dùng sáu hình chữ nhật để xấp xỉ diện tích phía dưới đồ thị của hàm f cho dưới đây từ x = 0 đến
n
x = 12
Ti
á n
To
a
ho
K
theo các kiểu xấp xỉ

(i) L6 (điểm mẫu là các điểm biên trái)
(ii) R6 (điểm mẫu là các điểm biên phải)
(iii) M6 (điểm mẫu là các trung điểm)
44
b) L6 và R6 , giá trị nào là xấp xỉ dưới (thiếu), giá trị nào là xấp xỉ trên (dư) của diện tích?
c) Số nào trong ba số L6 , R6 , M6 là xấp xỉ tốt nhất? Giải thích.
Bài 191.
a) Xấp xỉ diện tích phía dưới đồ thị của y = cos x, từ x = 0 đến x = π/2, bằng cách dùng bốn hình
chữ nhật với các điểm biên phải. Phác họa đồ thị cùng với các hình chữ nhật. Xấp xỉ này là thiếu
hay dư?
b) Lập lại câu trên với các điểm biên trái.
Bài 192.
M
√
a) Xấp xỉ diện tích phía dưới đồ thị của y = x, từ x = 0 đến x = 4, bằng cách dùng bốn hình chữ
C
nhật với các điểm biên phải. Phác họa đồ thị cùng với các hình chữ nhật. Xấp xỉ này là thiếu hay
-H
dư?
b) Lập lại câu trên với các điểm biên trái.
TN
Bài 193.
H
a) Xấp xỉ diện tích phía dưới đồ thị của y = 1 + x2 từ x = −1 đến x = 2 bằng cách dùng ba hình chữ
K
nhật với các điểm biên phải. Sau đó cải thiện xấp xỉ với sáu hình chữ nhật. Phác họa đồ thị cùng
c-
với các hình chữ nhật. Xấp xỉ này là thiếu hay dư?
họ
b) Lập lại câu a) với các điểm biên trái.

n
c) Lập lại câu a) với các trung điểm.

Ti
d) Từ các phác họa đồ thị trong các câu trên, xấp xỉ nào có vẻ tốt nhất (chính xác nhất)?
n
Bài 194. Tốc độ chạy của một vận động viên tăng đều đặn trong ba giây đầu tiên. Vận tốc được ghi nhận
á
To
cách nửa giây một, được cho trong bảng sau
t(s) 0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0

a
ho
v(ft/s) 0 6.2 10.8 14.9 18.1 19.4 10.2
Tìm các xấp xỉ thiếu và dư cho độ dài quãng đường anh ta chạy trong ba giây này.
K
Bài 195. Đồng hồ vận tốc của xe mô-tô được ghi nhận cách mỗi 12 giây một lần, với giá trị được cho
trong bảng dưới đây
t(s) 0 12 24 36 48 60
v(ft/s) 30 28 25 22 24 27
a) Hãy ước tính độ dài quãng đường mô-tô chạy trong suốt khoảng thời gian trong bảng, bằng cách
lấy vận tốc mẫu tại đầu mỗi khoảng thời gian 12 giây.
b) Hãy cho một xấp xỉ khác bằng cách lấy vận tốc mẫu tại cuối mỗi khoảng thời gian 12 giây.
c) Trong các xấp xỉ ở trên, cái nào là xấp xỉ thiếu, cái nào là xấp xỉ dư? Giải thích.
45
Bài 196. Dầu chảy ra từ một bồn với tốc độ chảy là r (t) lít/h. Theo thời gian, dầu chảy chậm dần với tốc
độ được ghi cách mỗi 2 h trong bảng sau
t(h) 0 2 4 6 8 10
r(t)(L/h) 8.7 7.6 6.8 6.2 5.7 5.3
Tìm xấp xỉ thiếu và xấp xỉ dư cho lượng dầu chảy ra trong suốt 10 h.
Khi ước tính độ dài quãng đường thông qua vận tốc, thỉnh thoảng người ta ghi nhận vận tốc tại các thời
điểm t0 , t1 , t2 , . . . không cách đều nhau. Nhưng ta có thể xấp xỉ độ dài quãng đường bằng tổng Riemann
với ∆t được thay bởi ∆ti = ti − ti−1 . Ví dụ, vào Ngày 7, tháng Năm, 1992, tàu con thoi Endeavour được
phóng đi theo nhiệm vụ STS-49, với mục đích là lắp đặt một động cơ mới cho vệ tinh viễn thông Intelsat.
M
Bảng dưới đây, cung cấp bởi NASA, ghi nhận vận tốc tàu từ lúc xuất phát đến lúc rời bỏ rocket nhiên
C
liệu đẩy sau 62 giây
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
Sử dụng dữ liệu này, hãy ước tính độ cao cách mặt đất của tàu sau 62 giây kể từ lúc rời khỏi bệ phóng,
n
bằng cách lấy trung bình cộng của xấp xỉ thiếu và xấp xỉ dư.
á
To
Bài 197. Đồ thị của vận tốc hãm của một ô tô được cho trong hình dưới
a
ho
K
Dựa vào đó hãy ước tính quãng đường kể từ lúc xe thắng đến lúc xe dừng hẳn.
Bài 198. Dưới đây là đồ thị vận tốc của một chiếc xe đang tăng tốc, kể từ lúc xuất phát đến lúc đạt vận
tốc 120 km/h là 30 giây
46
M
Dựa vào đó hãy ước tính quãng đường xe đi được trong suốt thời gian này.
C
-H
CÁC BÀI TẬP GIÚP HIỂU KHÁI NIỆM TÍCH PHÂN. XẤP XỈ TÍCH PHÂN BẰNG TỔNG RIE-
MANN
TN
Nhắc lại kiến thức. Với hàm f mô tả như mục trên, nếu giới hạn sau đây của tổng Riemann
H
n
f ( xi∗ )∆x
X
lim
K
n→∞
i =1
tồn tại không phụ thuộc vào cách chọn điểm mẫu xi∗ ∈ [ xi−1 , xi ], thì ta nói hàm số f khả tích trên đoạn
c-
Z b
[ a, b], và giá trị của giới hạn trên được ký hiệu là f ( x )dx. Ta thừa nhận (không chứng minh) hàm số
họ
a
liên tục trên [ a, b] (hoặc liên tục trên từng khúc của [ a, b]) thì khả tích trên đó.
Z b
Khi f dương trên đoạn [ a, b] thì f ( x )dx được xem là diện tích của phần mặt phẳng nằm dưới đồ
n
a
Ti
Z b
thị của f và nằm trên trục hoành. Khi f có dấu tùy ý thì giá trị của f ( x )dx là hiệu của phần diện tích
a
n
nằm trên trục hoành với phần diện tích nằm dưới trục hoành như hình vẽ dưới đây
á
To
a
ho
K
Tích phân được xấp xỉ bởi tổng Riemann

Z b n
f ( xi∗ )∆x (xấp xỉ càng chính xác khi n càng lớn)
X
f ( x )dx ≈
a i =1
1
Ta có thể xấp xỉ theo quy tắc trung điểm bằng cách chọn điểm mẫu xi∗ là xi = ( xi−1 + xi ) = “trung
2
điểm” của đoạn [ xi−1 , xi ].
{ Dạng 1.33. Xấp xỉ tích phân bằng tổng Riemann
Bài 199. Dựa theo đồ thị cho trước của f
47
Z 8
M
hãy xấp xỉ f ( x )dx bằng cách dùng bốn đoạn con với (a) các điểm biên phải, (b) các điểm biên trái, và
0
C
(c) các trung điểm.
-H
Bài 200. Dựa theo đồ thị cho trước của g
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
n
Z 3
á
hãy xấp xỉ g( x )dx bằng cách dùng sáu đoạn con với (a) các điểm biên phải, (b) các điểm biên trái, và
−3
To
(c) các trung điểm.
Bài 201. Dưới đây là bảng giá trị của một hàm đồng biến
a
ho
x 0 5 10 15 20 25
f(x) -42 -37 -25 -6 15 36
K
Z 25
Hãy tìm một xấp xỉ thiếu và một xấp xỉ dư cho f ( x )dx.
0
Bài 202. Bảng giá trị dưới đây của một hàm f có được từ thực nghiệm đo đạc.
x 3 4 5 6 7 8 9
f(x) -3.4 -2.1 -0.6 0.3 0.9 1.4 1.8
Z 9
Dựa vào đó, hãy xấp xỉ f ( x )dx bằng cách dùng ba đoạn con với (a) các điểm biên phải, (b) các
3
điểm biên trái và (c) các trung điểm. Nếu biết f là một hàm đồng biến, ta có thể kết luận được xấp xỉ
nào là nhỏ hơn, lớn hơn giá trị chính xác của tích phân?
Bài 203. Dùng quy tắc trung điểm với giá trị n cho trước, hãy xấp xỉ các tích phân sau
48
Z 10 p Z 1
a) x3 + 1dx, n = 4 c) sin( x2 )dx, n=5
2 0
Z π/4 Z 5
b) 4
cos xdx, n=4 d) x2 e− x dx, n=4
0 1
Bài 204. Dùng máy tính bỏ túi có chức năng nhập biểu thức tổng Riemann có dạng
n n n
f ( xi )∆x = f a + i∆x · ∆x = f a + i b− b− a
X X Ä ä X Ä ä
a
n · n ,
i =1 i =1 i =1
hãy xấp xỉ các tích phân sau với n = 10, 30, 50 và 100
Z 1 Z π/2
(i) x4 dx (ii) cos xdx
0 0
Bài 205. Hãy biểu diễn các giới hạn như là tích phân của một hàm số trên đoạn cho trước.
M
n
C
xi ln(1 + xi2 )∆x,
X
a) lim [2, 6]
n→∞
-H
i =1
n
cos xi
TN
∆x,
X
b) lim [π, 2π ]
n→∞ xi
i =1
n »
H
2xi∗ + ( xi∗ )2 ∆x,
X
c) lim [1, 8]
K
n→∞
i =1
c-
n î
4 − 3( xi∗ )2 + 6( xi∗ )5 ∆x,
X ó
d) lim [0, 2]
họ
n→∞
i =1
n
Bài 206. Cho biết đồ thị hàm số f

Ti
á n
To
a
ho
K
Hãy tính tích phân theo kiểu diện tích.
Z 2 Z 7
a) f ( x )dx c) f ( x )dx
0 5
Z 5 Z 9
b) f ( x )dx d) f ( x )dx
0 0
Bài 207. Đồ thị của hàm g dưới đây bao gồm hai đoạn thẳng và một nửa đường tròn. Dựa vào đó hãy
tính tích phân theo kiểu diện tích.
49
M
Z 2 Z 6 Z 7
C
(a) g( x )dx (b) g( x )dx (c) g( x )dx
0 2 0
-H
Bài 208. Hãy tính các tích phân sau theo kiểu diện tích.
TN
Z 3 Z 3
a) ( 21 x − 1)dx d) (3 − 2x )dx
0 −1
b)
Z 2 p
4 − x2 dx e)
HZ 2
| x |dx
K
−2 −1
Z 0 Ä Z 10
c-
p ä
c) 1+ 9 − x2 dx f) | x − 5|dx
−3 0
họ
Bài 209. Tính tích phân

n
t5
Z 1 p Z
Ti
(a) x3 1 − x2 dx. (e) √ dt·

0 t2 + 2
Z a
n
dx
Z p
(b) , a > 0. (f) 1 − 4x2 dx.
á
0 ( a2 + x2 )3/2
To
Z 1
Z
dt dx
(c) √ . (g) ·
t2 t2 − 16 0 ( x2 + 1)2
a
Z √
ho
dx
Z
(d) √ · 1 + x2
(h) dx.
x2 + 16 x
K
§2 GIÁ TRỊ TRUNG BÌNH CỦA HÀM SỐ TRÊN

MỘT ĐOẠN
Nhắc lại kiến thức. Xét hàm số f xác định trên đoạn [ a, b]. Đoạn [ a, b] được chia thành n đoạn con có độ
dài ∆x = (b − a)/n, với các điểm biên của các đoạn con là
x0 = a; x1 = a + ∆x; . . . ; xi = a + i∆x; . . . ; xn = b
Trên các đoạn con [ xi−1 , xi ] lấy một điểm mẫu xi∗ thì giá trị trung bình của n giá trị f ( x1∗ ), . . . , f ( xn∗ ) là
n
f ( x1∗ ) + · · · + f ( xn∗ ) f ( x1∗ ) + · · · + f ( xn∗ ) 1 X
= = f ( xi∗ )∆x
n (b − a)/∆x b − a i =1
50
Nếu lấy giới hạn khi n → ∞, tổng Riemann ở trên trở thành tích phân, và ta định nghĩa giá trị của bình
của f trên đoạn [ a, b] là
Z b
1
f ave = f ( x ) dx (nếu f khả tích)
b−a a
Định lí 1 (định lý giá trị trung bình của hàm số). Nếu f là hàm số liên tục trên đoạn [ a, b] thì có số c ∈
( a, b) sao cho
Z b
1
f (c) = f ave = f ( x ) dx (4.1)
b−a a
hay là
Z b
f ( x ) dx = f (c)(b − a) (4.2)
a
M
Minh họa cho định lý là hình dưới
C
-H
TN
H
K
c-
họ
{ Dạng 2.34. Giá trị trung bình của hàm số trên một đoạn
n
Ti
Bài 210. Tìm giá trị trung bình của hàm số với khoảng cho trước
n
(a) f ( x ) = 4x − x2 , [0, 4] (b) f ( x ) = sin 4x, [−π, π ]

á
To
√ p
(c) g( x ) = 3
x, [1, 8] (d) g( x ) = x2 1 + x3 , [0, 2]
a
2
(e) f (t) = te−t , [0, 5] (f) f (θ ) = sec2 (θ/2), [0, π/2]
ho
(g) h( x ) = cos4 x sin x, [0, π ] (h) h(u) = (3 − 2u)−1 , [−1, 1]

K
Bài 211.
a) Tìm giá trị trung bình của f trên khoảng cho trước.
b) Tìm c sao cho f ave = f (c).
a) f ( x ) = ( x − 3)2 , [2, 5]
√
b) f ( x ) = x, [0, 4]
c) f ( x ) = 2 sin x − sin 2x, [0, π ]

2x
d) f ( x ) = , [0, 2]·
(1 + x 2 )2
51
Bài 212. Ở một thành phố, nhiệt độ (o F) sau t giờ kể từ lúc 9:00 AM được mô hình hóa theo công thức
πt
T (t) = 50 + 14 sin
12
Tính nhiệt độ trung bình trong khoảng thời gian từ 9 AM đến 9 PM.
Bài 213. Một tách cà phê nóng 950 C, để trong phòng có nhiệt độ môi trường là 200 C. Sau 30 phút thì
tách cà phê nguội xuống 610 C. Định luật Newton về quá trình lạnh cho công thức nhiệt độ tách cà phê
sau t phút:
T (t) = 20 + 75e−kt
trong đó hằng số k ≈ 0, 02. Tính nhiệt độ trung bình của tách cà phê trong 30 phút đầu.
Bài 214. Trong động mạch, vận tốc máu chảy ở trung tâm mạch lớn hơn vận tốc ở gần thành mạch, và
được mô hình hóa theo công thức tính là
M
P Ä 2 ä
v (r ) = R − r2
C
4ηl
trong đó l là độ dài của đoạn mạch, R là bán kính ống mạch, r là khoảng cách từ một vị trí trong mạch
-H
đến tâm trục của mạch, η là độ sính (độ nhầy) của máu, và P là độ chênh lệch áp suất ở hai đầu đoạn
mạch. Hãy tính vận tốc trung bình của máu trên đoạn 0 ≤ r ≤ R.
TN
H
K
§3 LIÊN HỆ GIỮA TÍCH PHÂN VỚI ĐẠO HÀM
c-
họ
ĐỊNH LÝ CƠ BẢN CỦA GIẢI TÍCH

n
Định lí 2 (Định lý cơ bản của giải tích). Cho f là một hàm số liên tục trên [ a, b] và F là hàm định bởi
Ti
Z x
F(x) = f (t) dt, a<x<b
a
n
d x
Z
Khi đó F 0 ( x ) = f (t) dt = f ( x ).
á
dx a
To
{ Dạng 3.35. Xác định nguyên hàm (cơ bản) và tích phân (cơ bản)
a
ho
Bài 215. Tìm

K
Z 2
1
Z
(a) dx, (b) 3x2 ln xdx .
2 + 2− x
x
1
{ Dạng 3.36. Định lý cơ bản của giải tích
Z x2 Ä ä 0
Bài 216. Cho f ( x ) = ln t2 + 1 dt. Tìm f (0).
x
Z x
Bài 217. Đặt g( x ) = f (t)dt, trong đó f là hàm số có đồ thị như hình dưới.
0
52
a) Tính g( x ) với x = 0, 1, 2, 3, 5, 6.
M
b) Ước tính g(7).
C
-H
c) g đạt giá trị lớn nhất; nhỏ nhất tại điểm nào?
TN
d) Phác họa thô sơ đồ thị của g. H
K
Z x
0
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
a) Tính g(0), g(1), g(2), g(3), g(6).
b) g đồng biến trên khoảng nào?
c) g đạt giá trị lớn nhất tại điểm nào?
d) Phác họa thô sơ đồ thị của g.
Z x
−3
53
M
a) Tính g(−3), g(3).
C
-H
b) Ước lượng g(−2), g(−1), g(0).
c) g đồng biến trên khoảng nào? Giá trị lớn nhất của g đạt được tại điểm nào?
TN
d) Phác họa thô sơ đồ thị của g.
H
K
Bài 220. Tính đạo hàm của các hàm số sau
c-
Z x
1
Z tan x » √
họ
a) g( x ) = 3
dt i) y = t+ tdt
1 t +1 0
Z x Z cos x
t2 − t (1 + v2 )10 dv
n
b) g( x ) = e dt j) y =
3 1
Ti
u3
Z y Z 1
2
c) g(y) = t sin tdt k) y = du
n
2 1−3x u2 + 1
á
Z rp Z 0
To
d) g(r ) = x2 + 4dx l) y = sin3 tdt

0 ex
Z π√ Z 3x 2
u −1
a
e) F ( x ) = 1 + sec tdt, (sec t = 1/ cos t) m) g( x ) = du

u2 + 1
ho
x 2x
Z 1 √ Z x2
1
K
f) G ( x ) = cos tdt n) g( x ) = √ dt
x tan x t4 +1
Z 1/x Z x3 √
g) h( x ) = arctan tdt o) y √ t sin tdt
2 x
Z x2 p Z 5x
h) h( x ) = 1 + r3 dr p) y = cos(u2 )du
0 cos x
Z x Z t2 √
1 + u4
Bài 221. Cho F ( x ) = f (t)dt và f (t) = du. Tính F 00 (2).
1 1 u
Z x
1
Bài 222. Đường cong y = dt lồi lên trên khoảng nào?
0 t2 + t + 1
Z 4
0
Bài 223. Nếu f (1) = 12, f là hàm liên tục và f 0 ( x )dx = 17 thì giá trị của f (4) là gì?
1
54
Z x
Bài 224. Cho g( x ) = f (t)dt, trong đó f là hàm số có đồ thị dưới đây
0
M
a) Cực trị của g xảy ra tại điểm nào?
C
-H
b) g đạt giá trị lớn nhất tại điểm nào trên đoạn [0, 9]?
c) Phác họa đồ thị của g.
TN
Bài 225. Hỏi như bài trên với đồ thị sau
H
K
c-
họ
n
Ti
n
Z h( x )
d
Bài 226. Nếu f là hàm số liên tục; g và h là hai hàm số khả vi (có đạo hàm) thì công thức tính f (t)dt
á
dx g( x )
To
là gì?.
a
KỸ NĂNG TÍNH TÍCH PHÂN THÔNG QUA NGUYÊN HÀM

ho
{ Dạng 3.37. Tính tích phân thông qua nguyên hàm

K
Bài 227. Tìm

Z 2
1
Z
(a) dx, (b) 3x2 ln xdx .
2 + 2− x
x
1
Bài 228. Tính tích phân

Z 1
dt
p Z
3 (c) √ .
(a) x 1− x2 dx.
0 t2 t2 − 16
Z a
dx Z
dx
(b) 3/2
, a > 0. (d) √ ·
0 ( a2 + x 2 ) x2 + 16
55
t5
Z 1
dx
Z
(e) √ dt· (g) ·
t2 +2 0 ( x2 + 1)2
Z √
1 + x2
Z p
(f) 1 − 4x2 dx. (h) dx.
x
§4 TÍCH PHÂN SUY RỘNG

TÍCH PHÂN SUY RỘNG LOẠI 1, CẬN LÀ VÔ CỰC.
Z t Z t
(i) Nếu f ( x ) dx tồn tại với mọi t ≥ a và tồn tại giới hạn lim f ( x ) dx như là một số thực hữu
a Z ∞ t→∞ a
M
hạn, thì ta nói tích phân suy rộng f ( x ) dx hội tụ, đồng thời ta cũng ký hiệu
a
Z ∞
C
Z t
f ( x ) dx = lim f ( x ) dx ·
t→∞ a
-H
a Z ∞
Nếu giới hạn nói trên không tồn tại, ta nói tích phân suy rộng f ( x ) dx phân kỳ.
a
TN
Z b Z b
(ii) Nếu f ( x ) dx tồn tại với mọi t ≤ b và tồn tại giới hạn lim f ( x ) dx như là một số thực hữu
t t→−∞ t
Z b H
hạn, thì ta nói tích phân suy rộng f ( x ) dx hội tụ, đồng thời ta cũng ký hiệu
−∞
K
Z b Z b
f ( x ) dx = lim f ( x ) dx ·
−∞ t→−∞ t
c-
Z ∞
họ
a
Z ∞ Z a Z ∞
(iii) Nếu cả hai tích phân suy rộng f ( x ) dx và f ( x ) dx cùng hội tụ thì ta nói tích phân f ( x ) dx
n
a −∞ −∞
hội tụ, đồng thời ký hiệu
Ti
Z ∞ Z a Z ∞
f ( x ) dx = f ( x ) dx + f ( x ) dx ·
n
−∞ −∞ Z ∞ a Z a Z ∞
á
Nếu một trong hai tích phân, f ( x ) dx hay f ( x ) dx phân kỳ, thì ta nói tích phân f ( x ) dx
−∞ −∞
To
a
phân kỳ.
Z ∞
a
1
Định lý. Tích phân dx (với a0 < a), hội tụ khi p > 1 và phân kỳ khi p ≤ 1.
ho
a ( x − a0 ) p
K
{ Dạng 4.38. Tích phân suy rộng loại 1.
Bài 229. Xác định xem mỗi tích phân sau hội tụ hay phân kì. Tính giá trị tích phân nếu nó hội tụ.
Z ∞ Z ∞ Z ∞
1 1 x2
a) 3/2
dx. d) 3
dx. g) √ dx.
3 ( x − 2) 1 (2x + 1) 0 1 + x2
Z ∞ Z ∞ Z ∞ Ä
1
e−5p dp.
ä
b) √
4
dx. e) h) y3 − 3y2 dy.
0 1+x 2 −∞
Z 0 Z 0 Z ∞
1 2
c) dx. f) r
2 dr. i) xe− x dx.
−∞ 3 − 4x −∞ −∞
56
Z ∞ −√ x Z ∞ Z ∞
e 1 x2
j) √ dx. n) dv. s) dx.
1 x 2 v2 + 2v − 3 −∞ 9 + x6
Z 0
Z ∞ o) ze2z dz. Z ∞
ex
k) sin αdα.2 −∞ t) dx.
0 Z ∞ 0 e2x + 3
−3y
p) ye dy. Z ∞
Z ∞ 2 1
l) cos πtdt. Z ∞ u) dx.
−∞ q)
ln x
dx.
e x (ln x )3
1 x
Z ∞ Z ∞
Z ∞
1 x arctan x
3 −3x4 v) dx.
m) dx. r) x e dx.
1
2
x +x −∞ 0 (1 + x 2 )2
Bài 230. Xác định tích phân hội tụ hay phân kì
M
Z ∞ Z ∞
x x+1
(a) dx. (c) √ dx.
C
3
x +1
0 1 x4 − x
-H
Z ∞
2 + e− x sin2 x
Z π
(b) dx. (d) √ dx.
1 x 0 x
TN
Bài 231. Xác định xem mỗi tích phân sau hội tụ hay phân kì. Tính giá trị tích phân nếu nó hội tụ.
Z ∞
1
Z ∞ Ä
H Z ∞
ye−3y dy.
ä
3 2
a) dx. h) y − 3y dy. p)
K
3 ( x − 2)3/2 −∞ 2
Z ∞
2 Z ∞
c-
xe− x dx.
Z ∞ ln x
1 i) q) dx.
b) √
4
dx. −∞ x
1+x 1
họ
0
Z ∞ −√ x
e Z ∞
Z 0 j) √ dx. 4
c)
1
dx. 1 x r) x3 e−3x dx.
−∞
n
−∞ 3 − 4x Z ∞
Ti
2
Z ∞ k) sin αdα. Z ∞
x2
1 0 s) dx.
d) dx. 9 + x6
(2x + 1)3 −∞
Z ∞
n
1
l) cos πtdt.
á
Z ∞
Z ∞ −∞ ex
−5p t) dx.
To
e) e dp. Z ∞
1 0 e2x + 3
2 m) dx.
1 x2 + x Z ∞
Z 0 1
a
r Z ∞ u) dx.
f) 2 dr. 1
n) dv. x (ln x )3
ho
−∞ e
2 v2 + 2v − 3
Z ∞ Z ∞
x2
Z 0 x arctan x
K
g) √ dx. o) 2z
ze dz. v) dx.
0 1 + x2 −∞ 0 (1 + x 2 )2
Bài 232. Xác định các tích phân sau hội tụ hay phân kì
Z∞
x
a) dx ·
x3 +1
0
Z∞
2 + e− x
b) dx ·
x
1
Z∞
x+1
c) √ dx ·
x4 − x
1
57
Zπ
sin2 x
d) √ dx ·
x
0
TÍCH PHÂN SUY RỘNG LOẠI 2, MIỀN TÍCH PHÂN CÓ ĐIỂM KỲ DỊ

.
Trong định nghĩa tích phân suy rộng loại 2, ta tạm gọi điểm kỳ dị của hàm số f là số c điểm mà tại đó
f không xác định, hoặc lim f ( x ) = ±∞.
x →c
Z t Z t
(i) Giả sử b là điểm kỳ dị của f . Nếu f ( x ) dx tồn tại với mọi t ∈ [ a, b) và tồn tại giới hạn lim− f ( x ) dx
a t→b a
Z b
như là một số thực hữu hạn, thì ta nói tích phân suy rộng f ( x ) dx hội tụ, đồng thời ta cũng ký
M
a
hiệu
Z b Z t
C
f ( x ) dx = lim− f ( x ) dx ·
t→b
-H
a a Z b
a
TN
Z b
(ii) Giả sử a là điểm kỳ dị của f . Nếu f ( x ) dx tồn tại với mọi t ∈ ( a, b] và tồn tại giới hạn
Z b t Z b
lim f ( x ) dx như là một số thực hữu hạn, thì ta nói tích phân suy rộng
H f ( x ) dx hội tụ,
t→ a+ t a
K
đồng thời ta cũng ký hiệu
Z b Z b
c-
f ( x ) dx = lim+ f ( x ) dx ·
a t→ a t
họ
Z b
a
n
(iii) Giả sử hai số a, b đều là điểm kỳ dị của f và f xác định trên ( a, b). Nếu cả hai tích phân suy rộng
Ti
Z c Z b Z b
f ( x ) dx và f ( x ) dx cùng hội tụ thì ta nói tích phân suy rộng f ( x ) dx hội tụ, đồng thời ký
a c a
hiệu
n
Z b Z c Z b
á
f ( x ) dx = f ( x ) dx + f ( x ) dx (4.3)
To
a a Z c c Z b Z b
Nếu một trong hai tích phân, f ( x ) dx hay f ( x ) dx phân kỳ, thì ta nói tích phân f ( x ) dx
a c a
a
phân kỳ.
ho
(iv) Giả sử f xác định trên [ a, c) ∪ (c, b] và c là điểm kỳ dị của f . Nếu cả hai tích phân suy rộng
K
Z c Z b Z b
f ( x ) dx và f ( x ) dx cùng hội tụ thì ta nói tích phân suy rộng f ( x ) dx hội tụ, và ta có
a c a
ký hiệu như (4.3) với các khái niệm như mục (iii).
Z c Z b
1 1
Định lý. Với a < c < b, hai tích phân suy rộng dx và dx cùng hội tụ khi p < 1, cùng
a (c − x ) p c ( x − c) p
phân kỳ khi p ≥ 1.
{ Dạng 4.39. Tích phân suy rộng loại 2.
Bài 233. Xác định tích phân hội tụ hay phân kì. Nếu tích phân suy rộng hội tụ thì tính tích phân suy
rộng.
58
Z 1 Z 1 1/x
3 e
(a) dx. (l) dx.
0 x5 0 x3
Z 3
1 Z 1
3
(b) √ dx. (m) dx.
2 3−x 0 x5
Z 14
1 Z 3
(c) √ dx. 1
−2
4
x+2 (n) √ dx.
2 3−x
Z 8
4
(d) dx. Z 14
dx
6 ( x − 6)3 (o) √
4
·
Z 3 −2 x+2
1
(e) dx. Z 8
4
−2 x4 (p) dx.
Z 1
1
6 ( x − 6)3
M
(f) √ dx.
0 1 − x2 Z 3
1
(q) dx.
C
Z 9
1 −2 x4
(g) √ dx.
-H
3
0 x−1 Z 1
dx
Z 5 (r) √ .
w 0 1 − x2
(h) dw.
TN
0 w−2 Z 9
1
Z 3
1 (s) √
3
dx.
(i) dx. H 0 x−1
0 x2 − 6x + 5
Z 5
Z π
w
K
(j) csc xdx. (t) dx.
π/2 0 w−2
c-
Z 0 1/x Z 3
e dx
(k) dx. (u) ·
họ
−1 x3 0 x2 − 6x + 5
Bài 234. Xác định tích phân hội tụ hay phân kì. Nếu tích phân suy rộng hội tụ thì tính tích phân suy
n
Ti
rộng.
Z 1 Z 3
3 1
n
(a) dx. (i) dx.

5 x2 − 6x + 5
á
0 x 0
To
Z 3 Z π
1
(b) √ dx. (j) csc xdx.
2 3−x π/2
a
ho
Z 14 Z 0 1/x
1 e
(c) √ dx. (k) dx.
−2
4
x+2 −1 x3
K
Z 8 Z 1 1/x
4 e
(d) dx. (l) dx.
6 ( x − 6)3 0 x3
Z 1
Z 3
1 3
(e) dx. (m) dx.
−2 x4 0 x5
Z 3
Z 1
1 1
(f) √ dx. (n) √ dx.
0 1 − x2 2 3−x
Z 14
Z 9
1 dx
(g) √ dx. (o) √
4
·
0
3
x−1 −2 x+2
Z 8
Z 5
w 4
(h) dw. (p) dx.
0 w−2 6 ( x − 6)3
59
Z 3 Z 5
1 w
(q) dx. (t) dx.
−2 x4 0 w−2
Z 1 Z 3
dx dx
(r) √ . (u) ·
0 1− x2 0 x2 − 6x + 5
Z 9
1
(s) √
3
dx.
0 x−1
Bài 235. Xác định các tích phân sau hội tụ hay phân kì
Z1 Z1
3 dx
a) dx · f) √ ·
x5 1 − x2
0 0
M
Z3
dx
b) √ ·
C
Z9
3−x dx
2 g) √ ·
-H
3
x−1
Z14 0
dx
c) √ ·
TN
4
x+2
−2 Z5
w
Z8 h) dw·
4 H w−2
d) dx · 0
( x − 6)3
K
6
Z3 Z3
dx
c-
dx
e) · i) ·
x4 x2 − 6x + 5
họ
−2 0
n
Bài 236. Tìm các giá trị của p để các tích phân sau hội tụ. Trong trường hợp hội tụ, hãy tính giá trị tích
Ti
phân đó.
n
Z 1 Z 1
1
a) dx c) x p ln x dx
á
0 xp 0
To
Z ∞
1
b) dx
e x (ln x ) p
a
ho
CÁC TIÊU CHUẨN KHẢO SÁT TÍCH PHÂN SUY RỘNG

K
Định lí 3 (tiêu chuẩn hội tụ tuyệt đối).
Z ∞ Z ∞
1. Nếu | f ( x )| dx hội tụ thì f ( x ) dx cũng hội tụ và
a a
Z ∞ Z ∞

f ( x ) dx ≤ | f ( x )| dx ·

a a
Ta cũng có kết quả tương tự như trên đối với những hình thức khác của tích phân suy rộng loại 1.
Z b Z b Z b
2. Giả sử f ( x ) dx là tích phân suy rộng loại 2. Nếu | f ( x )| dx hội tụ thì f ( x ) dx cũng hội tụ và
Za a a
b Z b
f ( x ) dx ≤ | f ( x )| dx ·

a a
60
Định lí 4 (tiêu chuẩn so sánh bất đẳng thức).
1. Giả sử f , g là hai hàm số thỏa f ( x ) ≥ g( x ) ≥ 0 với mọi x ≥ M (M là một số nào đó). Khi đó
Z ∞ Z ∞
– Nếu f ( x ) dx hội tụ thì g( x ) dx cũng hội tụ.
a a
Z ∞ Z ∞
– Nếu g( x ) dx phân kỳ thì f ( x ) dx cũng phân kỳ.
a a
Z a
Ta cũng có cách so sánh tương tự đối với tích phân .
−∞
Z b Z b
2. Giả sử f ( x ) dx và g( x ) dx là hai tích phân suy rộng loại 2, trong đó c ∈ [ a, b] là điểm kỳ dị của
M
a a
tích phân, nghĩa là tại đó hai hàm f và g không xác định hoặc có giới hạn vô cực. Hơn nữa f ( x ) ≥ g( x ) ≥ 0
C
với mọi x thuộc một lân cận của c. Khi đó,
-H
Z b Z b
– Nếu f ( x ) dx hội tụ thì g( x ) dx cũng hội tụ.
a a
Z b Z b
TN
– Nếu g( x ) dx phân kỳ thì f ( x ) dx cũng phân kỳ.
a a
H
Định lí 5 (tiêu chuẩn so sánh lim). Cho f , g là các hàm số dương.
K
c-
1. Nếu
f (x)
lim = L ∈ (0, ∞)
họ
x →∞ g( x )
Z ∞ Z +∞
thì f ( x ) dx và g( x ) dx cùng hội tụ hoặc cùng phân kỳ.
n
a a
Z a
Ti
Ta cũng có cách so sánh tương tự đối với .

−∞
n
Z b Z b
2. Nếu f ( x ) dx và g( x ) dx là tích phân suy rộng loại 2 với c ∈ [ a, b] là điểm kỳ dị của tích phân, và
á
a a
To
nếu
f (x)
lim = L ∈ (0, ∞)
x →c g( x )
a
Z b Z b
ho
thì f ( x ) dx và g( x ) dx cùng hội tụ hoặc cùng phân kỳ.

a a
K
{ Dạng 4.40. Các tiêu chuẩn khảo sát tích phân suy rộng
Bài 237. Dùng các tiêu chuẩn so sánh, hãy khảo sát các tích phân suy rộng là hội tụ hay phân kỳ
Z ∞ Z 1
2 1
a) e− x dx c) √ dx
1 0 x + sin2 x
Z ∞ √
sin( x x ) Z π/2
1
b) √ dx d) dx
1 x x+1 0 x sin x
61
Z ∞ 2 Z ∞
x + ln x + 1 2 + e− x
e) dx j) dx
1 x5 + 3x2 + 3 1 x
Z ∞ Z ∞
x3 + 2x − 1 x+1
f) √ dx k) √ dx
1 x4 + x3 + x3 + 1 + 2 1 x4 − x
Z ∞
Z 1
1 arctan x
g) dx l) dx
2 + ex
»
0 3
(1 − x )2 (2 + x ) 0
sec2 x
Z 1
Z 1
sin x m) √ dx
h) √ dx 0 x x
0 x x
Z ∞
sin2 x
Z π
x
i) dx n) √ dx
0
3
x +1 0 x
M
Bài 238. Xác định các tích phân sau hội tụ hay phân kì và tính tích phân nếu nó hội tụ.
C
-H
Z∞ Z∞ −√ x Z∞
1 e x2 dx
a) dx · j) √ dx · s) ·
( x − 2) 3/2 x 9 + x6
TN
3 1 −∞
Z∞ Z∞
1 Z∞
b) √ dx · k) sin2 αdα· H ex
4
1+x t) dx ·
0 0 e2x + 3
0
K
Z0 Z∞
dx Z∞
c) · l) cos πtdt·
c-
3 − 4x dx
−∞ −∞ u) ·
x (ln x )3
họ
e
Z∞ Z∞
dx dx
d) · m) 2
· Z∞
(2x + 1)3 x +x x arctan x
n
1 1 v) dx ·
(1 + x 2 )2
Ti
Z∞ Z∞ 0
dv
e) e−5p dp· n) 2
·
v + 2v − 3
n
Z1
2 2 3
á
w) dx ·
Z0 Z0 x5
To
0
f) r
2 dr · o) ze2z dz·
−∞ −∞ Z3
a
dx
Z∞ Z∞ x) √ ·
ho
x2 3−x
g) √ dx · p) ye−3y dy· 2
1+ x3
K
0 2
Z14
Z∞ Z∞ dx
Ä
3 2
ä ln x y) √
4
·
h) y − 3y dy· q) dx · x+2
x −2
−∞ 1
Z∞ Z∞ Z8
− x2 3 − x4 4dx
i) xe dx · r) x e dx · z) ·
−∞ −∞
( x − 6)3
6
Bài 239. Xác định các tích phân sau hội tụ hay phân kì và tính tích phân nếu nó hội tụ.
Z3
dx
a) ·
x4
−2
62
Z1
dx
b) √ ·
1 − x2
0
Z9
dx
c) √
3
·
x−1
0
M
Z5
w
d) dw·
C
w−2
0
-H
TN
Z3
dx
e) · H
x2 − 6x + 5
0
K
c-
họ
Zπ
f) csc xdx ·
n
π/2
Ti
ná
To
Z0 1/x
e
g) dx ·
x3
−1
a
ho
K
Z1 1/x
e
h) dx ·
x3
0
63
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
§5 ỨNG DỤNG TÍCH PHÂN

á n
To
5.1 ỨNG DỤNG TÍCH PHÂN TÍNH DIỆN TÍCH

a
{ Dạng 5.41. Ứng dụng tích phân tính diện tích

ho
K
Nhắc lại kiến thức. Một miền phẳng nằm giữa hai đồ thị của y = f ( x ) và y = g( x ); và nằm giữa hai
đường thẳng x = a và x = b như minh họa dưới đây
sẽ có diện tích là
Z b
S= f ( x ) − g( x ) dx

a
Bài 240. Tính diện tích miền được bao bởi các đường cong đồ thị của hàm số
64
a) Giữa hai đồ thị f ( x ) = 2x3 + 3 và g ( x ) = 4x + 3·
b) Giữa hai đồ thị y = x2 và x = y2 ·
c) Giữa hai đồ thị y = x (2 − x ) và x = 2y·
d) Giữa hai đồ thị x2 = 4y và x = 4y − 2·

Ä ä
e) Giữa hai đồ thị f ( x ) = x2 và g ( x ) = 3/ 2 + x2 ·
f) Giữa hai đồ thị y = (1/2) x2 + 1 và y = x + 1·

»
g) Giữa hai đồ thị x2 + y2 = 1 hay x = ± 1 − y2 ·
Bài 241. Tính diện tích miền bị giới hạn dưới đây
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
Bài 242. Tính diện tích miền được bao bởi các đường cong đồ thị của các hàm số
K
(a) f ( x ) = 2x3 + 3 và g ( x ) = 4x + 3. (f) y = x2 và x = y2 .
(b) (đề sai) f ( x ) = 4x − 3x3 và g ( x ) = 2x + 1. 3

(g) f ( x ) = x2 và g ( x ) = .
Ä äÄ ä 2 + x2
(c) f ( x ) = x2 − 1 x2 − 2 và trục x.
(h) y = (1/2) x2 + 1 và y = x + 1.
(d) y = x (2 − x ) và x = 2y.
(e) x2 = 4y và x = 4y − 2. (i) x2 + y2 = 1 và ( x − 1)2 + y2 = 1·
(j) y = f ( x ) = 3x4 − 24x2 + 50 và đường thẳng l cắt C tại điểm x = 1 và x = 3.
Bài 243. Tính diện tích miền được bao bởi các đường cong đồ thị của các hàm số
65
(a) f ( x ) = 2x3 + 3 và g ( x ) = 4x + 3. (f) y = x2 và x = y2 .
(b) f ( x ) = 4x − 3x3 và g ( x ) = 2x + 1. 3
(g) f ( x ) = x2 và g ( x ) = .
Ä äÄ ä 2 + x2
(c) f ( x ) = x2 − 1 x2 − 2 và trục x.
(h) y = (1/2) x2 + 1 và y = x + 1.
(d) y = x (2 − x ) và x = 2y.
(e) x2 = 4y và x = 4y − 2. (i) x2 + y2 = 1 và ( x − 1)2 + y2 = 1·
M
C
-H
TN
(j) y = f ( x ) = 3x4 − 24x2 + 50 và đường thẳng l cắt C tại điểm x = 1 và x = 3.
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
66
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
67
M
C
-H
TN
H
K
5.2 BÀI TẬP TÍNH THỂ TÍCH KHỐI THEO KỸ THUẬT CẮT LÁT
c-
{ Dạng 5.42. Thể tích khối

họ
Nhắc lại kiến thức. Một vật thể được cắt lát bởi các mặt phẳng vuông góc với trục Ox, vật nằm giữa
n
x = a và x = b như hình dưới

Ti
án
To
a
ho
K
Thể tích vật này được xấp xỉ bằng tổng thể tích các lát mỏng tương tự tổng Riemann. Nếu S( x ) là diện
tích thiết diện bị cắt tại vị trí x, thì thể tích vật được tính bởi công thức
Rb
V= a S( x ) dx
Bài 244. Cho biết công thức diện tích hình tròn bán kính x (x > 0) là S( x ) = πx2 . Bằng kỹ thuật cắt lát,
hãy lập công thức tính thể tích khối cầu bán kính R.
68
Hãy tính thể tích của chỏm cầu như mô tả trong hình dưới.
M
Bài 245. a) Lập công thức tính thể tích hình nón
cân, đáy là hình tròn có bán kính r và chiều
C
cao h1 .
-H
b) Dựa theo công thức câu trên, hãy lập công
TN
thức tính thể tích hình nón cụt, cân như mô
tả trong hình vẽ bên. H
K
Bài 246. a) Bằng kỹ thuật cắt lát, hãy lập công là a và b như mô tả trong hình bên.
c-
thức tính thể tích hình tứ diện có diện tích

họ
đáy bằng S với chiều cao tương ứng là h. Mở

rộng cho công thức thể tích hình chóp. (Nhắc
n
lại kiến thức. Hai tam giác đồng dạng theo tỉ

Ti
số k sẽ có tỉ số diện tích là k2 .)
n
b) Hãy áp dụng kết quả câu trên, thiết lập công

á
thức tính thể tích hình chóp cụt đều với độ

To
cao h, cạnh hình vuông trên và dưới lần lượt

a
Bài 247. Tính thể tích phần giao nhau của hai hình trụ cùng bán kính, phương vuông góc nhau như
ho
hình vẽ dưới.
K
Bài 248.
a) Một miền R bị bao bởi các đường cong y = x và y = x2 như hình dưới, được quay quanh trục Ox
sẽ tạo ra hình phễu (có độ dày). Thiết diện phễu bị cắt bởi mặt vuông góc với trục Ox là hình vành
69
khuyên.
M
C
Hãy tính thể tích của phễu.
-H
TN
b) Nếu miền R quay quay đường thẳng y = 2 để tạo ra hình phễu thứ hai như dưới đây
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
Hãy tính thể tích của hình phễu thứ hai.
c) Nếu miền R quay quay đường thẳng x = −1 để tạo ra hình phễu thứ ba như dưới đây
70
M
C
-H
Hãy tính thể tích của hình phễu thứ ba.
TN
Bài 249. b) R1 quanh OC
Xem hình bên và tìm thể tích của khối được sinh H
c) R1 quanh AB
bởi việc quay các miền cho trước, xung quanh các
K
trục cho trước. d) R1 quanh BC
c-
e) R2 quanh OA
họ
f) R2 quanh OC
n
g) R2 quanh AB
Ti
h) R2 quanh BC
á n
i) R3 quanh OA
To
j) R3 quanh OC
a
k) R3 quanh AB
ho
a) R1 quanh OA l) R3 quanh BC
K
Bài 250. Ruột bánh xe hình xuyến có kích thước như mô tả trong hình dưới. Hãy tính thể tích của ruột
theo kỹ thuật cắt lát nằm ngang (thiết diện có dạng vành khuyên).
71
Bài 251. Một vật có hình dạng như sau
với đáy là hình tròn bán kính bằng 1. Các thiết diện
song song và cùng vuông góc với mặt đáy là các
tam giác đều. Hãy tìm thể tích của vật này. (Cho
√
biết diện tích tam giác đều cạnh a bằng a2 3/4.)
M
C
Bài 252. Một vật có đáy là hình tròn bán kính r, các thiết diện song song và cùng vuông góc với đáy là
-H
các hình vuông. Tính thể tích vật này.
Bài 253. Một vật có đáy là hình ê-lip với đường bao quanh có phương trình 9x2 + 4y2 = 36. Các thiết
TN
diện vuông góc với trục Ox là các tam giác vuông cân với cạnh huyền nằm trên đáy. Tính thể tích vật
này. H
Bài 254. Một vật có đáy là miền bao quanh bởi các đường y = 1 − x2 và trục Ox. Các thiết diện vuông
K
góc với trục Oy là các hình vuông.
c-
Một vật có đáy là miền R bị bao quanh bởi các đường y = 1 − x2 và trục Ox. Các thiết diện vuông góc
họ
với trục Ox là các tam giác cân mà cạnh đáy nằm trên R, đường cao tam giác bằng cạnh đáy.
Nhắc lại kiến thức. Cho hàm số y = f ( x ) không âm trên đoạn [ a, b] (có đồ thị phía trên trục hoành).
n
Gọi S là phần mặt phẳng nằm dưới đồ thị của f và nằm trên đoạn [ a, b]. Khi đó
Ti
• Thể tích khối tạo bởi mặt S xoay tròn quanh trục Ox được tính bởi
n
Rb î ó2
á
V= a π · f ( x ) dx (dựa trên kỹ thuật cắt lát mà có) (4.4)

To
• Thể tích khối tạo bởi mặt S xoay tròn quanh trục Oy, với giả thiết 0 ≤ a < b,
a
ho
K
được tính bởi

Rb
V= a 2πx f ( x ) dx (4.5)
72
Công thức (4.5) được thành lập dựa trên việc

xấp xỉ V bởi tổng Riemann của các thể tích các
vỏ hình trụ (có độ dày ∆x) như hình vẽ bên. Để
dễ nhớ, hình dung như sau:
2πx là chu vi đáy hình trụ, f ( x ) là chiều cao
hình trụ, dx là độ dày vỏ hình trụ.
Chú ý. Dùng công thức (4.4) cho trường hợp đồ thị hàm số quay quanh trục của biến số, và dùng công
thức (4.5) cho trường hợp đồ thị hàm số quay quanh trục của giá trị hàm. Do đó, nếu miền được mô tả
bởi x = f (y) thì trục Ox là trục của giá trị hàm, trục Oy là trục của biến, và ta phải đổi vai trò giữa x và
M
y trong các công thức (4.4)-(4.5).
C
Bài 255. Dùng công thức (4.4), có trường hợp đổi vai trò x và y, hãy tính thể tích của khối sinh ra từ việc
-H
quay một miền bị bao bởi các đường cho trước, quanh trục cho trước.
1
TN
a) y = 2 − x, y = 0, x = 1, x = 2, quanh trục Ox.
2
b) y = 1 − x2 , y = 0, quanh trục Ox. H
c) y = 1/x, y = 0, x = 1, x = 2, quanh trục Ox.
K
p
d) y = 25 − x2 , y = 0, x = 2, x = 4, quanh trục Ox.
c-
√
họ
e) x = 2 y, x = 0, y = 9, quanh trục Oy.
f) x = ey , x = 0, y = 1, y = 2, quanh trục Oy.

n
Ti
g) y = x3 , y = x, x ≥ 0, quanh trục Ox.

1 2
n
h) y = x , y = 5 − x2 , quanh trục Ox.

4
á
To
i) x = y2 , x = 2y, quanh trục Oy.

1 2
a
j) y = x , x = 2, y = 0, quanh trục Oy.

4
ho
K
Bài 256. Dùng công thức (4.5), tìm thể tích khối có được bằng cách quay miền bị bao bởi các đường
y = 2x2 − x3 và y = 0; xung quanh trục Oy, như hình vẽ minh họa ở dưới.
73
Bài 257. Dùng công thức (4.5), tìm thể tích của khối được tạo hình bằng cách quay miền trong hình vẽ
dưới đây quanh trục Oy.
Hãy cho biết tại sao sử dụng phương pháp cắt lát trong trường hợp này rất khó.
Bài 258. Dùng công thức (4.5), tìm thể tích của khối được tạo hình bằng cách quay miền trong hình vẽ
M
dưới đây quanh trục Oy.
C
-H
TN
H
K
c-
họ
Áp dụng phương pháp cắt lát trong trường hợp này có nên không? Giải thích.
n
Bài 259. Dùng công thức (4.5), tìm thể tích của khối được tạo hình bằng cách quay miền bao bởi các
Ti
đường cong cho trước quanh trục Oy.

1
n
a) y = , y = 0, x = 1, x = 2
x
á
To
b) y = x2 , y = 0, x = 1
2
c) y = e− x , y = 0, x = 0, x = 1
a
ho
d) y = 3 + 2x − x2 , x + y = 3
K
e) y = 4( x − 2)2 , y = x2 − 4x + 7
Bài 260. Áp dụng công thức tương tự (4.5) với x và y đổi vai trò, tìm thể tích của khối được tạo hình
bằng cách quay miền bao bởi các đường cong cho trước quanh trục Ox.
a) x = 1 + y2 , x = 0, y = 1, y = 2
√
b) x = y, x = 0, y = 1
c) y = x3 , y = 8, x = 0
d) x = 4y2 − y3 , x = 0
74
e) x = 1 + (y − 2)2 , x = 2
f) x + y = 3, x = 4 − (y − 1)2
Bài 261. Tính thể tích của khối được tạo hình bằng cách quay miền bao bởi các đường cong cho trước,
quanh trục được chỉ rõ
a) y = x4 , y = 0, x = 1; xung quanh trục x = 2
√
b) y = x, y = 0, x = 1; xung quanh trục x = −1
M
c) y = 4x − x2 , y = 3; xung quanh trục x = 1
C
-H
d) y = x2 , y = 2 − x2 ; xung quanh trục x = 1
TN
e) y = x3 , y = 0, x = 1; xung quanh trục y = 1
f) y = x2 , x = y2 ; xung quanh trục y = −1

H
K
c-
họ
Bài 262. Bằng bất kỳ phương pháp nào thuận tiện (bao gồm cắt lát), hãy tìm thể tích của khối được tạo
hình bằng cách quay miền bao bởi các đường cong cho trước, quanh trục được chỉ rõ
n
Ti
a) y = − x2 + 6x − 8, y = 0; xung quanh trục Oy

n
b) y = − x2 + 6x − 8, y = 0; xung quanh trục Ox

á
To
4
c) y = 5, y = x + ; xung quanh trục x = −1
x
a
ho
d) x = 1 − y4 , x = 0; xung quanh trục x = 2

K
e) x2 + (y − 1)2 = 1; xung quanh trục Oy
f) x = (y − 3)2 , x = 4; xung quanh trục y = 1
5.3 ĐỘ DÀI ĐƯỜNG CONG
{ Dạng 5.43. Độ dài đường cong
Nhắc lại kiến thức. Nếu f là hàm số có đạo hàm f 0 liên tục trên đoạn [ a, b], với đồ thị là đường cong
như dưới đây,
75
M
C
thì người ta lập tổng Riemann của các độ dài đoạn thẳng Pi−1 Pi :
n n »
-H

∆x2 + ∆y2i ,
X X
Pi−1 Pi =

i =1 i =1
trong đó ∆yi = f ( xi ) − f ( xi−1 ) = f 0 ( xi∗ )∆x và xi∗ ∈ ( xi−1 , xi ) (dựa theo định lý Lagrange về giá trị trung
TN
bình của đạo hàm), thì sau khi lấy giới hạn tổng, ta đi đến công thức độ dài đường cong y = f ( x ) trên
đoạn [ a, b] như sau H
K
c-
họ
n
Ti
s
Z b… Z b ã2
dy
î ó2 Å
L= 1 + f 0 ( x ) dx = 1+ dx
a a dx
á n
To
a
ho
K
Trong trường hợp phương trình đường cong có dạng x = g(y), y ∈ [c, d] thì công thức độ dài đường
cong là
Z d… Z ds ã2
dx
î ó2 Å
L= 1+ g0 (y) dy = 1+ dy
c c dy
76
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
Bài 263. Gió đều đặn thổi một cánh diều bay về hướng Tây. Độ cao y cách đất của diều đi về phía Tây
To
từ vị trí x = 0 đến x = 80 cho bởi phương trình y = 150 − 1

40 ( x − 50)2 . Tính độ dài đường bay của của
diều.
a
ho
Bài 264. Một con ó bay với vận tốc 15 m/s ở độ cao 180 rồi bất ngờ thả rơi con mồi. Đường quỹ đạo rơi
K
x 2
của con mồi dạng parabola cho bởi phương trình y = 180 − 45 , chấm dứt ở chỗ con mồi chạm đất, trong
đó y là độ cao của con mồi và x là quãng đường dịch chuyển theo phương ngang (đo theo mét). Tính độ
dài đường rơi của con mồi tính từ lúc bị thả đến lúc chạm đất.
Bài 265. Vòm cổng điện St. Louis được xây dựng theo dạng đường cong chính giữa với phương trình
là y = 211, 49 − 20, 96 cosh 0, 03291765x, trong đó y và x được đo theo mét và | x | ≤ 91, 2. Lập công thức
tích phân tính độ dài đường cong vòm rồi dùng máy tính bỏ túi để xấp xỉ độ dài và làm tròn đến hàng
đơn vị mét.
Bài 266. Một xưởng cán tole sản xuất các tấm lợp mái nhà có bề rộng 28 in, biên độ gợn sóng cao 2 in,
dạng sóng hình sin nhìn theo mặt nghiêng như hình dưới
77
Chứng minh phương trình sóng là y = sin(πx/7). Tính bề rộng w của tấm tole phẳng dùng để uốn ra
tấm tole gợn sóng như trên (dùng máy tính bỏ túi, làm tròn đến 4 chữ số thập phân).
Bài 267.
M
a) Dây điện được treo giữa hai cột điện ở vị trí x = −b và x = b như hình dưới.
C
-H
TN
H
K
c-
Hình dạng treo của dây được biểu diễn bởi phương trình y = c + cosh( x/a). Tìm độ dài đoạn dây
họ
treo giữa hai cột điện.

n
b) Nếu hai cột cách nhau 50 ft và đoạn dây treo giữa hai cột dài 51 ft, vị trí thấp nhất của dây cách đất
Ti
20 ft, thì vị trí treo hai đầu đoạn dây lên cột cách đất bao nhiêu ft?
á n
5.4 DIỆN TÍCH MẶT TRÒN XOAY

To
{ Dạng 5.44. Diện tích mặt tròn xoay

a
ho
Nhắc lại kiến thức. Xét một hàm f có f 0 liên tục trên đoạn [ a, b]. Đường cong y = f ( x ), a ≤ x ≤ b,
K
xoay quanh trục Ox tạo thành một mặt tròn xoay
có diện tích được tính bởi công thức
78
s
Z b … Z b ã2
dy
î ó2 Å
Str.xoay = 2π f ( x ) 1 + f 0 (x) dx = 2π f ( x ) 1 + dx
a a dx
Nếu đường cong là x = g(y), c ≤ y ≤ d thì ta đổi vai trò x và y trong công thức trên
Z d … Z d s ã2
dx
î ó2 Å
Str.xoay = 2πg(y) 1 + g0 (y) dy = 2πg(y) 1 + dy
c c dy
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
79
Chương 5
C HUỖI SỐ VÀ CHUỖI LŨY THỪA
M
§1 CÁC KHÁI NIỆM CHUNG VỀ CHUỖI SỐ
C
-H
Nhắc lại kiến thức. Cho trước dãy số ( an )n≥n0 .
TN
• Một hình thức tổng vô hạn số hạng (chưa có nghĩa) như sau
∞
X
an hay a n0 + a n0 +1 + a n0 +2 + · · · + a n + · · ·
n = n0 H
được gọi là chuỗi số, trong đó mỗi số an được gọi là số hạng tổng quát của chuỗi. Khi không có nhầm
K
X
lẫn, hình thức trên được viết gọn là an .
c-
• Với mỗi n ≥ n0 , tổng gồm hữu hạn số hạng

họ
n
X
sn = a k = a n0 + a n0 +1 + · · · + a n
k = n0
n
được gọi là một tổng riêng phần của chuỗi.

Ti
∞
X
• Nếu dãy (sn ) hội tụ về số thực s, viết là lim sn = s, thì ta nói an là chuỗi hội tụ, và có thể dùng
n→∞
n
n = n0
∞
á
X
ký hiệu an thay cho s. Lúc này giá trị s được gọi là tổng chuỗi.
To
n = n0
∞
X
• Nếu dãy (sn ) phân kỳ, ta nói an là chuỗi phân kỳ.
a
ho
n = n0
∞
X ∞
X
• Hai chuỗi an và an có cùng bản chất, nghĩa là việc thêm hay bỏ vài số hạng đầu của một
K
n = n1 n = n2
chuỗi sẽ không ảnh hưởng đến tính hội tụ hay phân kỳ của nó.
∞
ar n (với a 6= 0), được gọi là chuỗi hình học. Mỗi số hạng tổng quát của chuỗi
X
• Chuỗi có dạng
n = n0
hình học khi nhân với số r sẽ cho số hạng tiếp theo. (Số r giống như công bội trong cấp số nhân.)
∞
ar n . Khi đó,
X
Định lí 6. Cho chuỗi hình học
n = n0
nếu |r | < 1 thì chuỗi hình học hội tụ về tổng là

∞
ar n0
ar n =
X
n = n0 1−r
(tổng chuỗi bằng số hạng đầu chia cho “1 trừ công bội”.)
80
Nếu |r | ≥ 1 thì chuỗi hình học phân kỳ.

∞
X
Bài 268. Cho trước biểu thức tổng riêng phần sn của chuỗi an . Hãy xác định biểu thức của số hạng
n =1
tổng quát an và tính tổng của chuỗi.
n−1
(i) sn = (ii) sn = 3 − n2−n
n+1
Bài 269. Trong các chuỗi sau, hãy viết biểu thức tổng riêng phần và rút gọn. Chuỗi có hội tụ hay không?
Nếu có thì hãy tìm tổng của chuỗi.
∞ Ç å ∞
X 1 1 X 2
a) √ −√ e) 2−1
n =1
n n+1 n =2
n
M
∞ Ç å ∞
X 1 1 X n
C
b) cos 2 − cos f) ln
n =1
n ( n + 1)2 n =1
n+1
-H
∞ Ä ∞
ä 3
e1/n − e1/(n+1)
X X
c) g)
n ( n + 3)
TN
n =1 n =1
∞ ∞
X 1 X 1
d) h) H
n =1
n ( n + 2) n =2
n3 −n
K
Bài 270. Kiểm tra các chuỗi sau là chuỗi hình học và xét tính hội tụ. Nếu chuỗi hội tụ thì hãy tìm tổng.
c-
∞ ∞
7n +1
họ
6(0, 9)n−1
X X
a) h)
n =1 n =1
10n
∞
10n
n
X
b) 16 64
(−9)n−1 i) 3 − 4 + − +···
Ti
n =1 3 9
∞
(−3)n−1
n
X
c) 9 27
4n j) 4 + 3 + + +···
á
n =1 4 16
To
∞
X 1
d) √ k) 10 − 2 + 0, 4 − 0, 08 + · · ·
n
n =0 ( 2 )
a
∞
ho
X πn l) 2 + 0, 5 + 0, 125 + 0, 03125 + · · ·
e)
n =0
3n +1
∞ Å ãk
K
∞
X π
X en m)
f) k =0
3
n =1
3n −1
∞ ∞
12
(cos 1)k
X X
g) n)
n =1
(− 5) n k =0
Bài 271. Hãy biểu diễn các số thập phân vô hạn tuần hoàn sau đây như là tổng của một chuỗi hình học,
dưới dạng một số hữu tỉ.
a) 0, 2 = 0, 222 . . . d) 6, 254
b) 0, 73 = 0, 737373 . . . e) 1, 5342
c) 3, 417 f) 7, 12345
81
Bài 272. Tìm các giá trị của x để các chuỗi sau hội tụ và tìm tổng chuỗi với giá trị của x vừa tìm.
∞ ∞
X xn X ( x + 3) n
a) d)
n =1
3n n =0
2n
∞ ∞
cosn x
( x − 4) n
X X
b) e)
n =1 n =0
2n
∞
4n x n
X
c)
n =0
∞
(1 + c)−n = 2.
X
Bài 273. Tìm giá trị của c biết
n =2
∞
M
enc = 10.
X
Bài 274. Tìm giá trị của c sao cho
C
n =0
-H
§2 CÁC TÍNH CHẤT VỀ CHUỖI
TN
Nhắc lại kiến thức.
∞
X ∞
X
H ∞
X
• Nếu hai chuỗi an và bn cùng hội tụ thì chuỗi tổng ( an + bn ) cũng hội tụ và
K
n = n0 n = n0 n = n0
∞
X ∞
X ∞
X
( a n + bn ) = an + bn
c-
n = n0 n = n0 n = n0
họ
∞
X ∞
X
• Cho số α 6= 0. Chuỗi an hội tụ khi và chỉ khi chuỗi αan hội tụ. Trong trường hợp hai chuỗi
n = n0 n = n0
n
này hội tụ thì

Ti
∞
X ∞
X
αan = α an
n
n = n0 n = n0
á
X X X X
• Nếu an hội tụ, trong khi bn phân kỳ, thì chuỗi tổng ( an + bn ) là phân kỳ, chuỗi αbn
To
cũng phân kỳ.

a
X X
• Nếu cả hai chuỗi an và bn cùng phân kỳ thì, về mặt tổng quát, ta không có kết luận gì về
ho
X
chuỗi tổng ( a n + bn ) .
K
X
Định lí 7 (Dấu hiệu nhận biết chuỗi phân kỳ). Xét chuỗi an .
X
• Nếu không tồn tại giới hạn lim an ; hoặc tồn tại lim an = a 6= 0, thì chuỗi an phân kỳ.
n→∞ n→∞
X
• Nếu lim an = 0 thì, về mặt tổng quát, ta không có kết luận gì về sự hội tụ của chuỗi an .
n→∞
X 1
Định lí 8 (Chuỗi Dirichlet). Chuỗi , được gọi là chuỗi Dirichlet, hội tụ khi p > 1; phân kỳ khi p ≤ 1.
np
(Trường hợp p = 1 thì chuỗi này được gọi là chuỗi điều hòa.)
∞
X 1
Ghi chú. Hàm zeta-Riemann cho bởi ζ ( x ) = , được dùng trong lý thuyết số để nghiên cứu sự phân
n =1
nx
82
bố của các số nguyên tố. Như vậy, miền xác định của hàm này là (1, ∞).
a) Các chuỗi sau là hội tụ hay phân kỳ?
∞ 1 1 1 1
X 1 (d) 1 + + + + +···
(a) √
5 8 27 64 125
n =1
n
1 1 1 1
∞ (e) 1+ √ + √ + √ + √ + · · ·
X 1 2 2 3 3 4 4 5 5
(b)
n =1
n5 1 1 1 1
(f) 1 + + + + + · · ·
∞ 3 5 7 9
X 2
(c) 1 1 1 1 1
n 0,85 (g) + + + + +···
M
n =1 5 8 11 14 17
C
b) Các chuỗi sau là hội tụ hay phân kỳ?
-H
1 1 1 1 1 ∞
(a) + + + + +···
X 1
3 6 9 12 15 (i) Ä än
2
∞ 1+
TN
n =1 3
X n−1
(b) ∞ Å
3 2
ã
3n − 1
X
n =1 (j) +
∞ H n =1
5n n
X k ( k + 2)
(c) ∞ Å
+ 3)2 1 1
ã
(k X
K
k =1 (k) n
+ 2
∞ e n
X 1 + 2n n =1
(d) ∞ √
c-
n =1
3n X n+4
(l)
họ
∞
X 1 + 3n n =1
n2
(e) ∞
n =1
2n X en
(m)
n
∞ √ n2
n n =1
X
(f) 2
Ti
∞
n =1 X
∞ (n) an , trong đó
n
n −1 n
X
(g) [(0 · 8) − (0 · 3) ] n =1
1

á
n =1 nếu n lẻ


∞ 3n

To
n2 + 1
Ç å
X an =
(h) ln  2
2n2 + 1

 nếu n chẵn
n =1 3n
a
ho
{ Dạng 2.45. Khảo sát sự hội tụ của chuỗi số

K
Bài 275. Chuỗi

∞
X (−3)n (n!)2
n =1
(2n)!
có hội tụ không? Có hội tụ tuyệt đối không?
Bài 276. Xét sự hội tụ của các chuỗi sau
∞ ∞ √ √
X π X n+2− n−2
(a) sin 2 , (d) ,
n =1
n n =2
n+1
∞ Å ãn ∞ Ä√
X 1
1−
X n
ä
(b) , (e) 3−1 ·
n =2
n
n =1
1 1 1
(c) + + +··· ,
2 ln 3 3 ln 4 4 ln 5
83
Bài 277. Dùng tiêu chuẩn Leibniz (chuỗi đan dấu) kiểm tra sự hội tụ hay phân kì của các chuỗi sau:
2 2 2 2 2
a) − + − + −···.
3 5 7 9 11
2 4 6 8 10
b) − + − + − +···.
5 6 7 8 9
1 1 1 1 1
c) √ − √ + √ − √ + √ − · · · .
2 3 4 5 6
∞
X (−1)n−1
d)
n =1
2n + 1
∞
X (−1)n−1
e) .
ln(n + 4)
M
n =1
∞
C
3n − 1
(−1)n
X
f) .
2n + 1
-H
n =1
∞
(−1)n e−n .
X
g)
TN
n =1
∞ √
X
n n H
h) (−1) .
n =1
2n + 3
K
∞
n2
(−1)n
X
i)
c-
n =1
n3 + 4
họ
∞
(−1)( n + 1)ne−n .
X
j)
n =1
n
∞
Ti
2
(−1)n−1 e n
X
k)
n =1
n
∞
sin(n + 12 )π
á
X
l) √ .
To
n =1
1+ n
∞
n cos nπ
a
X
m) .
2n
ho
n =1
∞
π
K
(−1)n sin( ).
X
n)
n =1
n
∞
π
(−1)n cos( )
X
o)
n =1
n
∞
nn
(−1)n
X
p) .
n =1
n!
∞ √ √
(−1)n ( n + 1 − n).
X
q)
n =1
Bài 278. Xác định chuỗi hội tụ hay phân kì
84
∞ ∞
X 1 X 1
(a) √
5
, (d) √ ,
n =1
n n =1 n+4
∞ ∞
X 1 X n
(b) 5
, (e) ,
n =1
n n =1
n2 +1
∞ ∞
1 3
n2 e − n ·
X X
(c) 3
, (f)
n =1 (2n + 1) n =1
§3 CHUỖI LŨY THỪA

Nhắc lại kiến thức. Cho trước số a và dãy số (cn )n∈N .
M
• Chuỗi số có dạng sau
C
∞
c n ( x − a ) n = c0 + c1 ( x − a ) + c2 ( x − a )2 + · · ·
-H
X
n =0
được gọi là chuỗi lũy thừa theo ( x − a), hoặc là chuỗi lũy thừa xung quanh điểm a. Các số cn được gọi
TN
là các hệ số của chuỗi lũy thừa.
• Ta qui ước rằng ( x − a)0 = 1, ngay cả trường hợp x = a, nghĩa là qui ước 00 = 1. Qui ước này chỉ
H
trong phạm vi lý thuyết chuỗi lũy thừa mà thôi.
K
• Miền hội tụ của chuỗi trên là tập hợp mọi giá trị của x làm cho chuỗi lũy thừa hội tụ.
c-
∞
cn ( x − a)n , chỉ xảy ra một trong ba khả năng sau:
X
họ
Định lí 9. Với mọi chuỗi lũy thừa

n =0
(i) Chuỗi chỉ hội tụ tại x = a mà thôi.

n
Ti
(ii) Chuỗi hội tụ với mọi x ∈ R.

n
(iii) Có số dương R sao cho chuỗi hội tụ khi | x − a| < R, và phân kỳ khi | x − a| > R.
á
To
• Số R trong trường hợp (iii) của định lý trên được gọi là bán kính hội tụ của chuỗi lũy thừa. Người
ta qui ước R = 0 trong trường hợp (i); và R = ∞ trong trường hợp (ii).
a
ho
• Trong trường hợp (i) của định lý, miền hội tụ chỉ có một điểm a. Trong trường hợp (ii), miền hội
tụ là R = (−∞, ∞). Riêng trường hợp (iii), không có kết luận tổng quát về sự hội của chuỗi khi
K
| x − a| = R. Do đó, ở trường hợp (iii), có bốn khả năng của miền hội tụ là
( a − R, a + R) [ a − R, a + R) ( a − R, a + R] [ a − R, a + R]
∞
cn ( x − a)n . Đặt
X
Định lí 10 (Cách tìm bán kính hội tụ). Cho chuỗi lũy thừa
n =0
c n +1

lim = L (hữu hạn hoặc vô hạn).
n → ∞ c n
Khi đó,
a) Nếu L = ∞ thì bán kính hội tụ là R = 0.
b) Nếu L = 0 thì bán kính hội tụ là R = ∞.

1
c) Nếu L > 0 là số dương hữu hạn thì bán kính hội tụ là R = .
L
85
Bài tập
Bài 279. Tìm bán kính hội tụ hội tụ của chuỗi lũy thừa.
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
86
∞ ∞ ∞
(−3)n n ( x − 2) n
(−1)n nx n ·
X X X
(a) (i) √ x · (q) ·
n =1 n =1
n n n =1
nn
∞ ∞ ∞
X (−1)n x n X xn X (2x − 1)n
(b) √ · (j) n
· (r) √ ·
n =1
3
n n =1
n3 n =1
5nn
∞ ∞ ∞
xn xn n
n!(2x − 1)n ·
X X X
(c) · (k) (−1) n · (s)
n =1
2n − 1 n =2
4 ln n n =1
∞ ∞ ∞
(−1)n x n x2n+1 n2 x n
(−1)n
X X X
(d) · (l) · (t) ·
n =1
n2 n =0
(2n + 1)! n =1
2 · 4 · 6 · · · (2n)
∞ ∞ ∞
X xn X ( x − 2) n X (5x − 4)n
(e) · (m) · (u) ·
n! n2 + 1 n3
M
n =0 n =0 n =1
∞ ∞ ∞
( x − 3) n x2n
C
nn x n · (−1)n
X X X
(f) (n) · (v) ·
2n + 1 n(ln n)2
-H
n =1 n =0 n =1
∞ ∞ ∞
X
nn
2 xn X 3n ( x + 4 ) n X xn
(g) (−1) · (o) √ · (w) ·
TN
n =1
2n n =1
n n =1
1 · 3 · 5 · · · (2n − 1)
∞ ∞ ∞
10n x n n n!x n
( x + 1) n ·
X X X
(h) · (p) n
H (x) ·
n =1
n3 n =1
4 n =1
1 · 3 · 5 · · · (2n − 1)
K
c-
§4 ĐẠO HÀM, NGUYÊN HÀM CỦA CHUỖI LŨY

họ
THỪA
n
Ti
Nhắc lại kiến thức. Định lý sau là nội dung chính của mục này
á n
cn ( x − a)n có bán kính hội tụ R > 0, thì hàm số f định bởi

X
Định lí 11. Nếu chuỗi lũy thừa
To
∞
f ( x ) = c0 + c1 ( x − a ) + c2 ( x − a )2 + · · · = cn ( x − a)n
X
(5.1)
a
n =0
có đạo hàm trên khoảng ( a − R, a + R), đồng thời đạo hàm và nguyên hàm của f cũng là tổng của chuỗi có được
ho
bằng cách lấy đạo hàm hoặc nguyên hàm từng số hạng của chuỗi (5.1),
∞
K
f 0 ( x ) = c1 + 2c2 ( x − a) + 3c3 ( x − a)2 + · · · = ncn ( x − a)n−1

X
(i) (5.2)
n=1
( x − a )2 (x − a )3
Z
(ii) f ( x )dx = C + c0 ( x − a) + c1 + c2 +···
2 3
∞
( x − a ) n +1X
= C+ cn (5.3)
n=0
n+1
Hơn nữa, hai chuỗi ở (5.2) và (5.3) cũng có bán kính hội tụ là R.
Bài 280. Dựa theo kết quả của chuỗi hình học, hãy tìm khai triển dạng chuỗi lũy thừa cho các hàm số,
đồng thời chỉ rõ bán kính hội tụ.
87
1 1 1+x
f (x) = f (x) = f (x) =
1+x x + 10 1−x
3 x x2
f (x) = f (x) = f (x) = 3
1 − x4 9 + x2 a − x3
2 x
f (x) = f (x) = 2
3−x 2x + 1
Bài 281. Biểu diễn hàm số như là tổng của chuỗi lũy thừa bằng cách phân tích các phân thức. Chỉ rõ
bán kính hội tụ của chuỗi
3 x+2
f (x) = f (x) =
x2 − x − 2 2x2 − x − 1
Bài 282.
M
1
a) Dùng đạo hàm, hãy tìm khai triển dạng chuỗi lũy thừa cho hàm số f ( x ) = . Bán kính hội
(1 + x )2
C
tụ là gì?
-H
1
b) Dùng câu (a), tìm khai triển dạng chuỗi lũy thừa cho hàm số f ( x ) = .
(1 + x )3
TN
x2
c) Dùng câu (b), tìm khai triển dạng chuỗi lũy thừa cho hàm số f ( x ) = .
H (1 + x )3
Bài 283.
K
a) Tìm khai triển dạng chuỗi lũy thừa cho hàm f ( x ) = ln(1 + x ). Bán kính hội tụ là gì?
c-
họ
b) Dùng câu (a), tìm khai triển dạng chuỗi lũy thừa cho hàm số f ( x ) = x ln(1 + x ).
c) Dùng câu (a), tìm khai triển dạng chuỗi lũy thừa cho hàm số f ( x ) = ln( x2 + 1).
n
Ti
Bài 284. Biểu diễn hàm số như là tổng của chuỗi lũy thừa và xác định bán kính hội tụ.
x2
n
f ( x ) = ln(5 + x ) f ( x ) = arctan(2x )
f (x) =
(1 − 2x )2
á
1+x x
Å ã Å ã
f ( x ) = ln f ( x ) = arctan
To
1−x x3 3
f ( x ) = ln( x2 + 4) f (x) =
( x − 2)2
a
ho
Bài 285. Tìm các nguyên hàm dưới dạng tổng của chuỗi lũy thừa, xác định bán kính hội tụ.
x − arctan x
K
t
Z Z
dt dx
1 − t8 x3
ln(1 − t)
Z Z
dt arctan( x2 )dx
t
{ Dạng 4.46. Xác định bán kính hội tụ và miền hội tụ của chuỗi lũy thừa
Bài 286. Tìm bán kính hội tụ của các chuỗi lũy thừa
Bài 287. Tìm bán kính hội tụ và miền hội tụ của các chuỗi lũy thừa
Bài 288. Tìm bán kính hội tụ và miền hội tụ của chuỗi lũy thừa
88
∞ ∞ ∞
2n x n 2n2 + n − 1 n
nx2n ·
X X X
(a) , (b) x · (c)
n =0
n3 + 1 n =0
3n + 4 n =0
Bài 289. Tìm bán kính hội tụ và miền hội tụ của chuỗi
∞ ∞
( x − 3) n
(−1)n nx n , (−1)n
X X
a) n) ,
n =1 n =0
2n + 1
∞ ∞
X (−1)n x n X 3n ( x + 4 ) n
b) √
3
, o) √ ,
n =1
n n =1
n
∞ ∞
xn n
( x + 1) n ,
X X
c) , p)
2n − 1 4n
M
n =1 n =1
∞ ∞
(−1)n x n ( x − 2) n
C
X X
d) , q) ,
n2 nn
-H
n =1 n =1
∞ ∞
X xn X (2x − 1)n
e) , r) √ ,
TN
n =0
n! n =1
5nn
∞ ∞
n
nn x n , ( x − a)n , b > 0,
X H X
f) s)
n =1 n =1
bn
K
∞ ∞
n2 x n bn
n
( x − a)n , b > 0,
X X
g) (−1) , t)
c-
n =1
2n n =2
ln n
họ
∞ ∞
10n x n
n! (2x − 1)n ,
X X
h) , u)
n =1
n3 n =1
n
∞ ∞
Ti
X (−3)n x n X n2 x n
i) √ , v) ,
n =1
n n n =1
2 · 4 · 6 · · · (2n)
n
∞ ∞
xn (5x − 4)n
á
X X
j) , w) ,
To
n =1
n3 n
n =1
n3
∞ ∞
xn x2n
a
n
X X
k) (−1) n , x) 2
,
4 ln n
ho
n =2 n=1 n (ln n )
∞ ∞
x2n+1 xn
K
(−1)n
X X
l) , y) ,
n =0
(2n + 1)! n =1
1 · 3 · 5 · · · (2n − 1)
∞ ∞
X ( x − 2) n X n!x n
m) , z) .
n =0
n2 + 1 n =1
1 · 3 · 5 · · · (2n − 1)
§5 ĐA THỨC TAYLOR VÀ CHUỖI TAYLOR

Nhắc lại kiến thức. Trong mục trước, dựa theo kết quả về chuỗi hình học, ta tìm được khai triển dạng
xk
lũy thừa cho vài hàm số có liên quan đến đạo hàm hay nguyên hàm của f ( x ) = . Dưới đây, ta tìm
1 − xα
cách khai triển một hàm số tổng quát hơn thành chuỗi lũy thừa.
89
∞
ck ( x − a)k có bán kính hội tụ R > 0. Nếu f là hàm tổng của chuỗi
X
Định lý. Giả sử chuỗi lũy thừa
k =0
này trên ( a − R, a + R) thì các hệ số ck của chuỗi có liên hệ với các đạo hàm của f như sau
f 0 ( a) f 00 ( a) f (k) ( a )
c0 = f ( a ), c1 = , c2 = , . . . , ck = , ...
1! 2! k!
(k)
trong đó f ( a) là đạo hàm cấp k của f tại a.
Định lý trên gợi cho ta thành lập một chuỗi lũy thừa từ một hàm f cho trước và ta sẽ khảo sát sự hội tụ
của chuỗi này.
• Giả sử f là hàm số có đạo hàm mọi cấp trên một khoảng nào đó chứa điểm a. Người ta định nghĩa
chuỗi Taylor của f xung quanh điểm a (hoặc tại a) là chuỗi lũy thừa sau đây
∞
f 0 ( a) f 00 ( a) f 000 ( a) f (k) ( a )
( x − a )2 + ( x − a )3 + · · · = ( x − a)k
X
f ( a) + ( x − a) +
M
1! 2! 3! k =0
k!
Nếu a = 0 thì chuỗi Taylor được đổi tên thành chuỗi Mac-Laurin.
C
-H
• Đa thức Taylor bậc n của f xung quanh a là tổng riêng phần của chuỗi Taylor nói trên, nghĩa là đa
thức
n
f (k) ( a )
TN
( x − a)k
X
Tn ( x ) =
k =0
k!
f 0 ( a) f 00 ( a) H f (n) ( a )
= f ( a) + ( x − a) + ( x − a )2 + · · · + ( x − a)n
1! 2! n!
K
Định lí 12 (Khai triển Taylor với dư số Lagrange). Giả sử hàm f có đạo hàm đến cấp n + 1 liên tục trong
c-
một khoảng ( a − R, a + R). Khi đó,

họ
a) Với mỗi số x ∈ ( a − R, a + R) cho trước, luôn tồn tại số ξ nằm giữa a và x sao cho
f ( n +1) ( ξ )
f ( x ) = Tn ( x ) + Rn ( x ), với Rn ( x ) = ( x − a ) n +1 (5.4)
n
( n + 1) !
Ti
Tn là đa thức Taylor bậc n của f xung quanh điểm a như đã nói ở trên. Biểu thức Rn ( x ) được gọi là dư
số Lagrange.
n

b) Giả sử có hằng số M > 0 sao cho với mọi cấp k và với mọi x ∈ ( a − R, a + R), f (k) ( x ) ≤ M. Khi đó,
á

To
chuỗi Taylor xung quanh a của f hội tụ về f trên khoảng ( a − R, a + R).

a
ho
Bài 290.
a) Tìm các đa thức Taylor đến bậc 6 của f = cos tại a = 0.

K
b) Tính giá trị f và những đa thức này tại x = π/4, π/2, π.
c) Có nhận xét gì về giá trị của các đa thức so với f ?

1
Bài 291. Tìm đa thức Taylor T3 ( x ) cho hàm f ( x ) = quanh a = 2. Vẽ f và T3 ( x ) trên cùng đồ thị.
x
Bài 292.
a) Tìm các đa thức Taylor đến bậc 3 của f ( x ) = 1/x tại a = 1.
b) Tính giá trị f và những đa thức này tại 0, 9 và 1, 3.
c) Có nhận xét gì về giá trị của các đa thức so với f ?

Bài 293. Tìm đa thức Taylor T3 ( x ) cho hàm f tại a.
90
a) f ( x ) = 1/x, a=2 e) f ( x ) = ln x, a=1
b) f ( x ) = x + e− x , a=0 f) f ( x ) = x cos x, a=0
c) f ( x ) = cos x a = π/2 g) f ( x ) = xe−2x , a=0
d) f ( x ) = e− x sin x, a=0 h) f ( x ) = arctan x, a=1
Bài 294. Sử dụng CAS để tìm đa thức Taylor Tn tại a, bậc n = 2, 3, 4, 5. Vẽ đồ thị những đa thức này và
f trên cùng mặt phẳng tọa độ.
p
3
a) f ( x ) = cot x, a = π/4 b) f ( x ) = 1 + x2 , a=0
M
Bài 295.
C
(i) Xấp xỉ f bằng đa thức Taylor bậc n tại a.
-H
a) Sử dụng dư số Lagrange để đánh giá độ chính xác của phép xấp xỉ f ( x ) ≈ Tn ( x ) khi x nằm trong
đoạn cho trước.
TN
(ii) Kiểm tra kết quả phần (b) bằng đồ thị của | Rn ( x )| (dùng CAS).
Thực hiện các yêu cầu trên cho mỗi hàm số sau ứng với a và n:
H
K
√
a) f ( x ) = x, a = 4, n = 2, 4 ≤ x ≤ 4·2
c-
b) f ( x ) = x −2 ,
họ
a = 1, n = 2, 0·9 ≤ x ≤ 1·1
c) f ( x ) = x2/3 , a = 1, n = 3, 0·8 ≤ x ≤ 1·2

n
Ti
d) f ( x ) = sin x, a = π/6, n = 4, 0 ≤ x ≤ π/3

n
e) f ( x ) = sec x, a = 0, n = 2, −0 · 2 ≤ x ≤ 0 · 2
á
f) f ( x ) = ln (1 + 2x ), a = 1, n = 3, 0·5 ≤ x ≤ 1·5
To
2
g) f ( x ) = e x , a = 0, n = 3, 0 ≤ x ≤ 0·1
a
ho
h) f ( x ) = x ln x, a = 1, n = 3, 0·5 ≤ x ≤ 1·5
K
i) f ( x ) = x sin x, a = 0, n = 4, −1 ≤ x ≤ 1
j) f ( x ) = sinh (2x ), a = 0, n = 5, −1 ≤ x ≤ 1
k) Sử dụng kết quả của Bài tập 3 để ước lượng cos 80◦ chính xác đến 5 chữ số thập phân.
l) Sử dụng kết quả của Bài tập 4 để ước lượng cos 38◦ chính xác đến 5 chữ số thập phân.
m) Sử dụng dư số Lagrange để xác định số số hạng của chuỗi Maclaurin của e x dùng để xấp xỉ e0,1
với biên độ chính xác 0, 00001.
n) Cần bao nhiêu số hạng của chuỗi Maclaurin của ln(1 + x ) để xấp xỉ ln 1, 4 với biên độ chính xác là
0, 001?
91
Bài 296. Dùng dư số Lagrange, hoặc đánh giá dư số chuỗi đan dấu (xem phụ lục về chuỗi đan dấu) để
ước lượng miền giá trị của x cho các xấp xỉ có độ chính xác theo yêu cầu.
x3
a) sin x ≈ x − , |sai số| < 0, 01
6
x2 x4
b) cos x ≈ 1 − + , |sai số| < 0, 005
2 24
x3 x5
c) arctan x ≈ x − + , |sai số| < 0, 05.
3 5
Bài 297. Giả sử ta biết

(−1)n n!
f ( n ) (4) =
M
3n ( n + 1 )
và chuỗi Taylor của f xung quanh 4 hội tụ về f ( x ) với mọi x trong khoảng hội tụ. Chứng minh rằng đa
C
thức Taylor cấp 5 xấp xỉ f (5) với sai số bé hơn 0, 0002.
-H
Bài 298. Một xe hơi di chuyển với tốc độ 20 m/s và gia tốc 2 m/s2 tại một thời điểm cho trước. Dùng đa
thức Taylor cấp 2 để ước lượng quãng đường xe hơi di chuyển trong giây tiếp theo. Có hợp lý khi dùng
TN
xấp xỉ này để ước lượng khoảng cách di chuyển trong suốt phút tiếp theo?
H
Bài 299. Tìm khai triển Mac-Laurin, chỉ ra bán kính hội tụ, cho các hàm số sau
K
1 e) sin
c-
a) x 7→ f ( x ) =
1−x
họ
b) x 7→ ln(1 + x )
f) cos
c) arctan
n
Ti
d) x 7→ e x g) x 7→ (1 + x )α
á n
To
a
ho
K
92
Phụ lục A
BÀI TẬP LÀM THÊM LIÊN QUAN ĐẠO HÀM
M
§1 KỸ NĂNG TÍNH ĐẠO HÀM
C
-H
Sau đây là bảng công thức đạo hàm của một số hàm sơ cấp
d
TN
C = 0, C là hằng số None
dx
d Ä αä d Ä αä du
x = αx α−1 u = αuα−1 ·
dx dx H dx
d Ä xä x d Ä uä u du
e =e e =e ·
K
dx dx dx
d Ä xä d Ä ä Ä ä du
a = a x ln a au = au ln a ·
c-
dx dx dx
dÄ dÄ 1 du
họ
ä 1 ä
ln x = ln u = ·
dx x dx u dx
dÄ ä 1 dÄ ä 1 du
loga x = loga u = ·
n
dx x ln a dx u ln a dx
Ti
dÄ ä dÄ ä du
sin x = cos x sin u = cos u ·
dx dx dx
n
dÄ ä dÄ ä du
cos x = − sin x cos u = − sin u ·
á
dx dx dx
To
arcsin x = √ arcsin u = 2
·
dx 1−x 2 dx 1 − u dx
a
d Ä ä 1 d Ä ä 1 du
arccos x = − √ arccos u = − √ ·
ho
dx 1−x 2 dx 1 − u dx
2
d Ä ä 1 d Ä ä 1 du
tan x = = 1 + tan2 x tan u = ·
K
dx 2
cos x dx 2
cos u dx
dÄ ä −1 dÄ ä 1 du
cot x = 2
cot u = − 2 ·
dx sin x dx sin u dx
arctan x = 2
arctan u = 2
·
dx 1+x dx 1 + u dx
Bài tập
Bài 300. Dựa vào các quy tắc
(k · u)0 = k · u0 (k là hằng số); (u ± v)0 = u0 + v0 ; (u · v)0 = u0 v + uv0
và dựa vào công thức, hãy tính đạo hàm của y theo x.
1 √ c) y = ( x2 − 1)( x2 − 4)( x2 − 9)
a) y = 2x4 − x3 + 2 x − 5
3
b) y = ( x3 − 2)(1 − x2 ) d) y = ( x2 + 3x )(2 − x )
93
√ √
e) y = x n x l) y = x · tan x
√
f) y = x n sin x m) y = x · cot x
g) y = x7 tan x n) y = sin x · tan x
h) y = x cot x o) y = sin x · cos x
i) y = x cos x p) y = 3 cos x · cot x

√ √
j) sin x · x q) y = ( x3 − x + 1) x
√ √
k) y = x · cos x r) y = ( x2 − x ) sin x
Bài 301. Dựa vào quy tắc
M
u0 u0 v − uv0
Å ã0 Å ã0
1 u
=− =
C
u u2 v v2
và dựa vào công thức, hãy tính đạo hàm của y theo x.
-H
√
1 x
y= y=
TN
x sin x
3 cos x
y= y= √
2x + 1 x
H
1
y= √ tan x
x y= √
K
x
−3 √
y=
c-
x5 x
y=
1 cot x
họ
y=
sin x sin x
5 y=
y= x
n
cos x x
y=
Ti
2x + 1 cos x
y=
1 − 3x tan x
n
x2 − 3x + 3 y=
y= x
á
x−1 sin x
To
2x2 − 4x + 1 y=
y= cot x
x−3 tan x
a
x 9 y=
cos x
ho
y=
sin x √ 1
x3 y = ( x + 1) · √
x−1
K
y=
cos x √
xn x − sin x
y= y=
tan x x7
√
x6 5x2 − x
y= y=
cot x cos x
Bài 302 (Dựa theo quy tắc của đạo hàm hàm hợp (quy tắc móc xích)).
dy dy du
= · ,
dx du dx
dy
hãy tính đạo hàm dx của
y = ( x − 2)3 y = (1 − 2x2 )5
y = ( x 2 + x + 1)4 y = sin5 x
94
√ »
y = ( x )7 y= ( x2 + 1) sin x
Ä √ ä3
y = 1 + 1 − 2x y = sin( x2 )
√
y = cos4 x y = sin(1 + 3 x )
√
y = tan3 x y = sin( x3 − 2 x )
Ç å
y = cot7 x 1
y = cos √
p x
y= x2 + 1
1
Å ã
y = cos 7
p
y= 2x2 − 5x + 2 x
√ Ç 3 å
y= sin x x
y = tan √
√ x
y= cos x √
√ y = tan( x2 x )
M
y= tan x Ç √ å
√ x
y = tan
C
y= cot x x2 + 1
-H
§2 CÁC BÀI TOÁN TỐI ƯU HÓA
TN
Trong mục này, kiến thức về sự liên hệ giữa đạo hàm với tính đơn điệu (tăng, giảm), với cực trị v.v.. được
H
kế thừa từ phổ thông.
K
2-2 .
c-
a)
họ
b)
n
Ti
§3 TÍNH LỒI, LÕM CỦA HÀM SỐ

á n
2-2 . . . . . .
To
a)
a
ho
b)
K
95
Phụ lục B
BÀI TẬP LÀM THÊM LIÊN QUAN TÍCH PHÂN
M
§1 ÔN LẠI KỸ NĂNG TÍNH TÍCH PHÂN
C
-H
1.1 TÍNH TÍCH PHÂN THÔNG QUA NGUYÊN HÀM
TN
Nhắc lại kiến thức. Sau đây là nguyên hàm của vài hàm sơ cấp cơ bản H
Z
K
k dx = kx + C
c-
1 1
Z Z
x α dx = x α+1 + C (α 6= −1) dx = ln | x | + C
α+1 x
họ
ax
Z Z
e x dx = e x + C a x dx = +C
ln a
n
Z Z
sin x dx = − cos x + C cos x dx = sin x + C
Ti
1 1
Z Z
2x
dx = tan x + C 2
dx = cot x + C
n
Z
cos Z sin x
á
sec x tan x dx = sec x + C csc x cot x dx = − csc x + C

To
Z Z
sinh x dx = cosh x + C cosh x dx = sinh x + C
a
1 1 x 1 x
Z Z
√
ho
dx = arctan + C dx = arcsin +C
x2+a 2 a a a2 − x2 a
1 1 x − a 1
Z Z p
K
dx = ln +C √ dx = ln x +

x 2 ± a2

x 2 − a2 2a x + a x 2 ± a2
+C
Chú thích. Trong các công thức trên, có bốn hàm sơ cấp ít quen thuộc ở bậc phổ thông, đó là sec x = cos1 x
(đọc là secant x, hoặc vắn tắt là sec x); csc x = sin1 x (đọc là co-secant x, hoặc co-sec x); sinh x = 12 e x − e− x
Ä ä
(đọc là sin-hyperbolic x, là hàm lẻ); cosh x = 12 e x + e− x (đọc là cosine-hyperbolic, là hàm chẵn).

Ä ä
Từ định lý cơ bản của giải tích, nếu f liên tục thì
Z b
f ( x ) dx = F (b) − F ( a) (F là nguyên hàm bất kỳ của f )
a
96
NgoàiZra, Z
k f ( x ) dx = k f ( x ) ddx
Z î ó Z Z
f ( x ) + g( x ) dx = f ( x ) dx + g( x ) dx
Bài 303. Hãy tính các tích phân sau bằng cách tìm nguyên hàm.
Z 2 Z 4
2
(6x − 4x + 5) dx 5
dx
0 1 x
Z 3 Z 9
3x − 2
(1 + 2x − 4x3 ) dx √ dx
1 1 x
Z 0 Z π
(2x − e x ) dx (4 sin x − 3 cos x ) dx
−1 0
M
Z 0 Z π/3
(u5 − u3 + u2 ) du sec x tan x dx
C
−2 π/4
Z 2
1 + cosx
Z π/4
-H
(3u + 1) du dx
−2 0 cos2 x
sin x + sin x tan2 x
Z 4 Z π/3
TN
(2v + 5)(3v − 1) dv dx
0 0 sec2 x
Z 4√ Z 64 √
1+ 3 x
t(t + 1) dt H √ dx
1 1 x
Z 9√
2e x
Z 10
K
2t dt dx
0 −10 sinh x + cosh x
c-
Z −1 Å
2
ã Z 1√3 2
4y3 + dy t −1
dt
họ
−2 y3 0 t4 − 1
y + 5y7
Z 2
( x − 1)3
Z 2
dy dx
y3
n
1 1 x2
Ti
Z 1
√ √ Z 2 Ä ä
x ( 3 x + 4 x ) dx x − 2| x | dx
0 −1
n
Z 5 Z 3π/2
(2e x + 4 cos x ) dx | sin x | dx
á
0 0
To
1.2 ĐỔI BIẾN TRONG TÍCH PHÂN

a
ho
Định lí 13 (công thức đổi biến tích phân).

Nếu u = g( x ) là hàm số khả vi với miền giá trị của g nằm trong một khoảng I; và f liên tục trên I thì
K
Z Z
f g( x ) g0 ( x )dx =
î ó
f (u) du
Nếu g0 ( x ) liên tục trên [ a, b] và f liên tục trên miền giá trị của u = g( x ) thì
Z b î Z g(b)
f g( x ) g0 ( x )dx =
ó
f (u) du
a g( a)
Bằng cách đổi biến u = cos x, ta tìm được nguyên hàm của tan x như một công thức
Z
tan x dx = ln | sec x | + C = − ln | cos x | + C
Tương tự, đổi biến u = sin x, ta có công thức
97
Z
cot x dx = − ln | csc x | + C = ln | sin x | + C
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
98
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
99
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
1.3 TÍCH PHÂN TỪNG PHẦN

K
Nhắc lại kiến thức. Với hai hàm số khả vi f và g, ta có công thức nguyên hàm từng phần như sau
Z Z
f ( x ) g0 ( x )dx = f ( x ) g( x ) − g( x ) f 0 ( x )dx
hoặc nếu đặt u = f ( x ), v = g( x ) thì dạng trên trở thành

Z Z
udv = uv − vdu
100
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
101
§2 ỨNG DỤNG CỦA TÍCH PHÂN TRONG CÁC NGÀNH

KHOA HỌC KHÁC
...
...
M
C
-H
TN
H
K
c-
họ
n
Ti
á n
To
a
ho
K
102
Phụ lục C
BÀI TẬP LÀM THÊM LIÊN QUAN CHUỖI SỐ
M
§1 CÁC TIÊU CHUẨN KHẢO SÁT CHUỖI DƯƠNG
C
-H
1.1 TIÊU CHUẨN TÍCH PHÂN
TN
Nhắc lại kiến thức. Ta có dấu hiệu sau đây để biết sự hội tụ của một chuỗi dương, đồng thời xấp xỉ tổng
của chuỗi này. H
K
Tiêu chuẩn tích phân và xấp xỉ tổng chuỗi.
Giả sử f là một hàm số liên tục, dương, giảm trên [ a, ∞). Khi đó
c-
∞ Z ∞
họ
X
a) Chuỗi f (k ) hội tụ khi và chỉ khi tích phân suy rộng f ( x )dx hội tụ.
k = n0 a
n
∞
Ti
X
b) Trong trường hợp chuỗi f (k ) hội tụ về tổng s, ta có
k = n0
Z ∞ Z ∞
n
sn + f ( x )dx ≤ s ≤ sn + f ( x )dx, (C.1)

á
n +1 n
n
To
X
trong đó sn = f (k ) = f (n0 ) + f (n0 + 1) + f (n0 + 2) + · · · + f (n) là tổng riêng phần của chuỗi.
k = n0
a
ho
Kết quả về chuỗi Dirichlet được suy từ tiêu chuẩn tích phân ở trên. Bất đẳng thức (C.1) cho phép ta xấp
xỉ
K
Z ∞
1 n +1
Z
s ≈ sn + f ( x )dx + f ( x )dx, (C.2)
n +1 2 n
nghĩa là xấp xỉ s bởi trung bình cộng của hai đầu mút của đoạn chứa s trong (C.1), thì sai số không vượt
quá một nửa độ dài đoạn đó,
1 n +1
Z
sai số ≤ f ( x )dx ·

2 n
Bài tập
Bài 304. Dùng tiêu chuẩn Tích phân để xác định chuỗi hội tụ hay phân kì.
Bài 305. Dùng tiêu chuẩn tích phân, khảo sát sự hội tụ của các chuỗi sau
103
∞ ∞ ∞
1 n2
ne−n
X X X
a) d) g)
n =1 n =2
n(ln n)2 n =3
en
∞ ∞
X ln n X 1
b) e)
n =1
n3 n =2
n ln n
∞ ∞
X 1 X 1
c) f)
n =2
n ln n n =2
n ( ln n )2
Bài 306. Tìm điều kiện của p để các chuỗi sau hội tụ
∞ ∞
1
M
n (1 + n2 ) p
X X
a) c)
n =2
n(ln n) p n =1
C
∞ ∞
ln n 1
-H
X X
b) d)
n =1
np n =3
n(ln n)[ln(ln n)] p
TN
∞
bln n hội tụ.
X
Bài 307. Tìm tất cả giá trị dương của b để chuỗi
n =1
H
∞ Å
K
c 1
X ã
Bài 308. Tìm tất cả giá trị dương của c để chuỗi − hội tụ.
n n+1
c-
n =1
họ
∞
X 1
Bài 309. Chuỗi Dirichlet đã biết hội tụ. Vậy hãy xấp xỉ tổng chuỗi này với sai số không quá
k =1
k4
n
0, 00001.
Ti
∞
X 1
Bài 310. Tìm tổng của chuỗi chính xác đến ba chữ số thập phân.
k3
n
k =1
á
∞
1
To
X
Bài 311. Tìm tổng của chuỗi 6
chính xác đến năm chữ số thập phân.
k =1
( 2k + 1 )
a
∞
1
ho
X
Bài 312. Hãy xấp xỉ tổng chuỗi với sai số không quá 0, 01.
k =2
k (ln k )2
K
1.2 TIÊU CHUẨN SO SÁNH
Nhắc lại kiến thức. Sau đây là hai tiêu chuẩn so sánh các chuỗi dương
Tiêu chuẩn so sánh dạng bất đẳng thức.

X X
Cho hai chuỗi an và bn thỏa: ∀n ≥ n0 , 0 ≤ an ≤ bn .
X X
a) Nếu chuỗi (lớn) bn hội tụ thì chuỗi (nhỏ) an hội tụ.
X X
b) Nếu chuỗi (nhỏ) an phân kỳ thì chuỗi (lớn) bn phân kỳ.
104
Tiêu chuẩn so sánh dạng lim.

X X
Giả sử hai chuỗi an , bn thỏa điều kiện ∀n ≥ n0 , an ≥ 0, bn > 0, đồng thời
an
K = lim ·
n → ∞ bn
X X
a) Nếu K là số thực dương thì hai chuỗi an và bn cùng hội tụ hoặc cùng phân kỳ.
X X X
b) Nếu K = 0 ( an “giống chuỗi nhỏ”) và chuỗi bn hội tụ, thì chuỗi an hội tụ.
c) Nếu K = ∞ (
X X X
an “giống chuỗi lớn”) và chuỗi an hội tụ, thì chuỗi bn hội tụ.
Chú ý. Người ta hay dùng hai tiêu chuẩn trên để so sánh các chuỗi dương với chuỗi Dirichlet hoặc chuỗi
hình học.
M
C
Bài tập
-H
a) Dùng các tiêu chuẩn so sánh, dạng lim hay bất đẳng thức, hãy khảo sát sự hội tụ của các chuỗi
dương sau
TN
∞ ∞ ∞ 1/n
X 1 X 3n − 4 X e
(a) (e) H (i)
n =1
( 2n + 1)3 n =3
n2 − 2n n =1
n2
∞ ∞ ∞
K
X
√
1 X 1 X cos2 n
(b) (f) (j)
n =1 n+4 n =1
n2 + 6n + 13 n2 + 1
n =1
c-
∞ ∞
X n2 X 1 ∞
n2
(c) (g) ·
X
họ
n3 + 1 n 2 + n3 (k)
n =1 n =1 n =3
en
∞ ∞
X 1 X n
(d) (h)
n
n =1
n2 +4 n =1
n4 +1
Ti
∞
n
n(1 + n2 ) p hội tụ.

X
b) Tìm điều kiện của p để chuỗi
á
n =1
To
§2 CÁC TIÊU CHUẨN KHẢO SÁT CHUỖI CÓ DẤU

a
ho
BẤT KỲ
K
2.1 CHUỖI ĐAN DẤU
(−1)n an hoặc (−1)n−1 an được gọi là chuỗi

X X
• Cho dãy số ( an ) sao cho ∀n, an ≥ 0. Khi đó chuỗi
đan dấu, vì các số hạng tổng quát được sắp theo thứ tự âm dương xen kẽ.
(−1)n an hoặc (−1)n−1 an (∀n, an > 0) được gọi là chuỗi Leibnitz, nếu:
X X
• Chuỗi đan dấu
1. lim an = 0
n→∞
2. Dãy ( an ) là dãy (dương) giảm.
105
Định lý (Leibnitz).
• Chuỗi Leibnitz hội tụ và có tổng s thỏa |s| ≤ a, trong đó a là giá trị tuyệt đối của số hạng đầu
tiên.
(−1)n an hay (−1)n−1 an là chuỗi Leibnitz (∀n, an > 0), có tổng s và các tổng riêng
X X
• Giả sử
phần là sn . Khi đó, sai số trong phép xấp xỉ s ≈ sn được đánh giá bởi bất đẳng thức
| s − s n | ≤ a n +1 ·
Bài tập
Bài 313. Dùng tiêu chuẩn Leibniz (chuỗi đan dấu) kiểm tra sự hội tụ hay phân kì của các chuỗi sau
2 2 2 2 2 ∞
M
a) − + − + −···, (−1)n+1 ne−n ,
X
3 5 7 9 11 k)
n =1
C
2 4 6 8 10
b) − + − + − +···, ∞
-H
5 6 7 8 9
(−1)n−1 e2/n ,
X
l)
1 1 1 1 1 n =1
c) √ − √ + √ − √ + √ − · · · ,
TN
2 3 4 5 6 ∞
(−1)n−1 arctan n,
X
∞ m)
X (−1)n−1
d) , n =1
H
n =1
2n + 1
∞ sin n + 1 π
Ä ä
K
2
X
∞
(−1)n−1 n) √ ,
1+ n
X
e) , n =0
ln (n + 4)
c-
n =1
∞
∞ n cos nπ
họ
X
3n − 1 o) ,
(−1)n 2n
X
f) , n =1
n =1
2n + 1
∞
n
Å ã
∞ X π
n
3n − 1 p) (−1) sin ,
Ti
(−1)n
X
g) , n
n =1
2n + 1 n =1
∞
n
∞
Å ã
π
(−1)n cos
X
X n −n q) ,
á
h) (−1) e , n
n =1
To
n =1
∞ √ ∞
n nn
(−1)n
X
n r) ,
X
i) (−1) ,
a
2n + 3 n =1
n!
n =1
ho
∞ ∞ Ä√ √ ä
n +1 n2
(−1)n
X X
j) (−1) , s) n+1− n .
K
n =1
n3 + 4 n =1
Bài 314. Dùng tiêu chuẩn hội tụ tuyệt đối, Cauchy, D’Alember cho biết chuỗi hội tụ tuyệt đối, hội tụ có
điều kiện hay phân kì
∞ ∞ ∞
X (−2)n X (−1)n X n!
a) , d) , g) ,
n =1
n2 n =0
5n + 1 n =1
100n
∞ ∞ ∞
n (−3)n (1 · 1) n
(−1)n−1
X X X
b) 5
, e) , h) ,
n =1
n n =0
(2n + 1)! n =1
n4
∞ ∞ Å ãk ∞
n −1 n 2 n
(−1)n √
X X X
c) (−1) 2
, f) k , i) ,
n =1
n +4 k =1
3 n =1 n3 +2
106
∞ ∞ ∞ Å
X (−1)n e1/n X (−1)n X 1
ãn2
j) , p) , v) 1+ ,
n =1
n3 n =1
ln n n
n =1
∞ ∞ ∞
X sin 4n X n! (2n)!
k) , q) ,
X
4n n n w) ,
n =1 n =1 n =1 (n!)2
∞ ∞
X 10n X cos nπ/3 ∞
n100 100n
l) , r) , x)
X
,
n =1
(n + 1) 42n+1 n =1
n! n!
n =1
∞ ∞
X n10 X (−2)n ∞ 2
m) n +1
s) , X 2n
n =1 (−10) n =1
nn y) .
n =1
n!
∞ ∞ ån
(−1)n arctan n n2 + 1
Ç
X X
n) , t) ,
n =1
n2 n =1
2n2 + 1
M
∞ ∞ Å
3 − cos n −2n 5n
X X ã
o) , u) ,
C
n =1
n2/3 − 2 n =2
n+1
-H
Bài 315. Dùng tiêu chuẩn hội tụ tuyệt đối, Cauchy, D’Alembert kiểm tra sự hội tụ hay phân kì các chuỗi
TN
sau:
∞
X 1
a) .
n =1
n + 3n H
K
∞
X (2n + 1)n
b) .
n2n
c-
n =1
∞
họ
n
(−1)n
X
c) .
n =1
n+2
n
∞
n
(−1)n
X
Ti
d) .
n =1
n2 + 2
n
Bài 316.
á
To
Bài 317.
Bài 318. Dùng tiêu chuẩn hội tụ tuyệt đối, Cauchy, D’Alembert cho biết chuỗi hội tụ tuyệt đối, hội tụ có
a
điều kiện hay phân kì:

ho
∞ ∞ ∞
(−2)n 2 sin 4n
n( )n .
X X X
a) . f) k)
K
n =1
n2 n =1
3 n =1
4n
∞ ∞ ∞
X n X n! X 10n
b) n
. g) n
. l) .
n =1
5 n =1
100 n =1
(n + 1)42n+1
∞ ∞ ∞
n (1 · 1) n n10
(−1)n−1 (−1)n−1
X X X
c) . h) . m) .
n =1
2
n +4 n =1
n4 n =1
(−10)n+1
∞ ∞ ∞
(−1)n n (−1)n arctan n
(−1)n √
X X X
d) i) n) .
n =1
5n + 1 n =1 n3 + 2 n =1
n2
∞ ∞ ∞
(−3)n e1/n 3 − cos n
(−1)n
X X X
e) . j) . o) .
n =1
(2n + 1)! n =1
n3 n =1
n2/3 − 2
107
∞ ∞ ∞
X (−1)n X (−2)n X (2n)!
p) . t) . x) .
n =1
ln n n =1
nn n =1
(n!)2
∞ ∞
X n! X n2 + 1 n
q) n
. u) ( 2 ) .
n 2n + 1 ∞
n =1 n =1 X n100 100n
y) .
∞
X cos nπ/3 ∞
X −2n 5n n =1
n!
r) . v) ( ) .
n =1
n! n =1
n+1
∞ ∞ ∞ 2
sin 4n 1 2 2n
(1 + ) n .
X X X
s) w) z) .
n =1
4n n =1
n n =1
n!
M
Bài 319. Dùng tiêu chuẩn hội tụ tuyệt đối, Cauchy, D’Alember kiểm tra sự hội tụ hay phân kì của các
C
chuỗi sau
∞ ∞ ∞
-H
1 (2n + 1)n n
(−1)n
X X X
(1) , (2) , (3) ,
n =1
n + 3n n =1
n2n n =1
n+2
TN
∞ ∞ ∞
n n 2 2n −1 1
(−1)n
X X X
(4) 2
, (5) n , (6) ,
n =1
n +2 n =1
(−5) n =1
2n + 1
∞ ∞
H ∞
1 2k k!
k2 e−k ,
K
X X X
(7) √ , (8) , (9)
n=1 n ln n k =1
( k + 2) ! k =1
c-
∞ ∞ Å ∞
1 1 1
ã
3
n2 e − n ,
X X X
(10) (11) , (12) √ ,
họ
+
n =1 n =1
n3 3n k =1 k k2 + 1
∞ ∞ ∞
3n n 2 sin 2n 2k −1 3k +1
n
X X X
(13) , (14) n
, (15) ,
kk
Ti
n =1
n! n =1
1+2 k =1
∞ ∞ ∞
n2 + 1 1 · 3 · 5 · · · (2n − 1) (−1)n−1
n
X X X
(16) , (17) , (18) √
n3 + 1 2 · 5 · 8 · · · (3n − 1) n−1
á
n =1 n =1 n =2
To
∞ ∞
√3 ∞
ln n n k−1
(−1)n cos 1/n2 ,
X X X Ä ä
(19) (−1) √ , (20) Ä √ ä, (21)
n k k + 1
a
n =1 k =1 n =1
ho
∞ ∞ ∞
X 1 X X
(22) , (23) tan (1/n), (24) n sin (1/n),
2 + sin k
K
k =1 n =1 n =1
∞ ∞ ∞
X n! X n2 + 1 X k ln k
(25) , (26) , (27) ,
( k + 1)3
2
n =1
en n =1
5n k =1
∞ 1/n ∞ ∞
(−1)n
p
X e X X j j
(28) , (29) , (30) (−1) .
n =1
n2 n =1
cosh n j =1
j+5
Bài 320 (320-320). Kiểm tra sự hội tụ hay phân kỳ của chuỗi.
∞ 2 4 6 8 10
X cos nπ − + − + − +···
√ 5 6 7 8 9
n =1
n
2 2 2 2 2 1 1 1 1 1
− + − + −··· √ − √ + √ − √ + √ −···
3 5 7 9 11 2 3 4 5 6
108
∞ ∞
(−1)n−1
(−1)n−1 e2/n
X X
n =1
2n + 1 n =1
∞ ∞
(−1)n−1
(−1)n−1 arctan n
X X
n =1
ln (n + 4) n =1
∞ ∞
3n − 1 sin (n + 21 )π
(−1)n
X X
√
n =1
2n + 1 n =0
1+ n
∞ ∞
n n cos nπ
(−1)n √
X X
n =1 n3 +2 n =1
2n
∞ ∞
π
(−1)n e−n (−1)n sin( )
X X
n =1 n =1
n
∞ √ ∞
M
n n π
(−1)n cos( )
X X
(−1)
2n + 3 n
C
n =1 n =1
∞ ∞
n2 nn
-H
(−1)n+1 (−1)n
X X
n =1
n3 + 4 n =1
n!
∞ ∞ √ √
TN
(−1)n+1 ne−n (−1)n ( n + 1 − n)
X X
n =1 n =1
H
K
Bài 321 (321-321). Chứng minh chuỗi hội tụ. Ta cần cộng bao nhiêu số hạng của chuỗi để xấp xỉ tổng
c-
chuỗi với sai số theo yêu cầu.

họ
∞ ∞
X (−1)n+1 X (−1)n
, sai số < 0, 00005 , sai số < 0, 000005

6 n n 10 n!

n
n =1 n =0
∞ ∞
Ti
(−1)n
(−1)n−1 ne−n , sai số < 0, 01
X X
, sai số < 0, 0001

n5 n

n =1 n =1
á n
To
Bài 322 (322-322). Xấp xỉ tổng của chuỗi đúng đến 4 chữ số thập phân.
a
ho
∞ ∞
X (−1)n X (−1)n−1 n2
n =1
(2n)! n =1
10n
K
∞ ∞
X (−1)n+1 X (−1)n
n =1
n6 n =1
3n n!
2.2 CHUỖI CÓ DẤU BẤT KỲ

X X
• Chuỗi an được gọi là hội tụ tuyệt đối nếu chuỗi | an | hội tụ.
X
• Chuỗi an được gọi là hội tụ có điều kiện khi chuỗi này hội tụ, nhưng không hội tụ tuyệt đối.
X X
• Định lý. Nếu chuỗi | an | hội tụ, thì chuỗi an hội tụ (hội tụ tuyệt đối kéo theo hội tụ).
109
Định lý (Tiêu chuẩn tỉ số d’Alembert).

a n +1
X
1. Nếu lim
= L < 1 thì chuỗi an hội tụ tuyệt đối (do đó cũng hội tụ).
n→∞ a
n
a n +1 a n +1

= ∞, thì chuỗi
X
2. Nếu lim
= L > 1 hoặc lim
an phân kỳ.
n→∞ a
n n→∞ a
n
a n +1

3. Nếu lim = 1 thì, nói chung, ta không có kết luận gì về sự hội tụ hay phân kỳ của chuỗi
n→∞ an
X
an .
Định lý (Tiêu chuẩn căn số Cauchy).
M
» X
n
1. Nếu lim | an | = L < 1 thì chuỗi an hội tụ tuyệt đối (do đó cũng hội tụ).
n→∞
C
» »
| an | = ∞, thì chuỗi
n n
X
2. Nếu lim | an | = L > 1 hoặc lim an phân kỳ.
n→∞ n→∞
-H
»
n
3. Nếu lim | an | = 1 thì, nói chung, ta không có kết luận gì về sự hội tụ hay phân kỳ của chuỗi
X n→∞
TN
an .
H
Bài 323. Xác định xem chuỗi hội tụ tuyệt đối, hội tụ có điều kiện, hay phân kỳ?
K
∞ ∞ ∞
(−2)n (−1)n e1/n (−2)n
c-
X X X
a) j) s)
n =1
n2 n =1
n3 n =1
nn
họ
∞ ∞ ∞ ån
n sin 4n n2 + 1
X X Ç
X
b) k) t)
n5 4n 2n2 + 1
n
n =1 n =1 n =1
Ti
∞ ∞ ∞ Å
n 10n −2n 5n
ã
(−1)n−1
X X
c) l)
X
2
n +4 (n + 1)42n+1 u)
n+1
n
n =1 n =1 n =2
á
∞ ∞
(−1)n n10 ∞ Å ãn2
To
1
X X
d) m) v)
X
1+
n =0
5n + 1 n =1
(−10)n+1 n
n =1
∞ ∞
a
X (−3)n X (−1)n arctan n ∞

e) n) (2n)!
ho
X
(2n + 1)! n2 w)
n =0 n =1
n =1
(n!)2
∞ ∞
K
Å ãk
X 2 X 3 − cos n ∞
f) k o) X n100 100n
k =1
3 n =1
n2/3 − 2 x)
n =1
n!
∞ ∞
X n! X (−1)n ∞ 2
g) n
p) X 2n
n =1
100 n =1
ln n y)
n =1
n!
∞ ∞
(1 · 1) n n!
(−1)n
X X
h) q) 1·3 1·3·5
n =1
n4 n =1
nn z) 1 − + −
3! 5!
∞ ∞ 1·3·5·7 1·3·5·7···· ·(
n cos nπ/3 + · · · + (−1)n−1
(−1)n √
X X
i) r) 7! (2n − 1)!
n =1 n3 + 2 n =1
n! ··· ·
Bài 324. Kiểm tra sự hội tụ và phân kỳ của các chuỗi sau
110
∞ ∞ Å ∞
1 1 1
ã
(−1)n cos(1/n2 )
X X X
+
n =1
n + 3n n =1
n3 3n n =1
∞ ∞ ∞
X (2n + 1) n X 1 X 1
√
n =1
n2n k =1 k k2 + 1 k =1
2+ sin k
∞ ∞ ∞
n 3n n 2 X
(−1)n
X X
tan(1/n)
n =1
n+2 n =1
n! n =1
∞ ∞ ∞
n sin 2n X
(−1)n
X X
n sin(1/n)
n =1
n2 +2 n =1
1 + 2n n =1
∞ ∞ ∞
X n 2 2n −1 X 2k −1 3k +1 X n!
2
n =1
(−5)n k =1
kk n =1
en
∞ ∞ ∞
M
X 1 X n2 + 1 X n2 + 1
2n + 1 n3 + 1 5n
C
n =1 n =1 n =1
∞ ∞ ∞
1 1 · 3 · 5 · · · (2n − 1) k ln k
-H
X X X
√ 3
n=1 n ln n n =1
2 · 5 · 8 · · · (3n − 1) k =1 ( k + 1 )
∞ ∞ ∞ 1/n
2k k! (−1)n−1 e
TN
X X X
√
( k + 2) ! n−1 n =1
n2
k =1 n =2
∞ ∞ ∞
ln n H X (−1)n
k2 e−k (−1)n √
X X
n cosh n
K
k =1 n =1 n =1
∞ ∞
√ ∞ p
2 − n3
X 3
k−1 X
j j
(−1)
X
n e √
c-
j+5
n =1 k =1 k ( k + 1 ) j =1
họ
§3 CHUỖI FOURIER
n
Ti
án
To
a
ho
K
111

Bài tập TH VTP 1B

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bài tập TH VTP 1B

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP.

TP. Hồ Chí Minh - 2017

TP. Hồ Chí Minh - 2017

1 Số thực- Suy luận- Ánh xạ- Dãy số 5

Dạng 1.10. Giới hạn một phía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

2 Hàm số liên tục . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Dạng 2.13. Khảo sát tính liên tục hàm số . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Dạng 2.14. Định điều kiện để hàm số liên tục . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Dạng 2.15. Ứng dụng định lý giá trị trung gian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

3 Đạo hàm và ứng dụng 27

1 Đạo hàm hàm hợp, hàm ẩn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Dạng 1.17. Đạo hàm hàm ẩn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Dạng 3.25. Xấp xỉ tuyến tính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

4 Tích phân và ứng dụng 60

4 Tích phân suy rộng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

Dạng 4.38. Tích phân suy rộng loại 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

5 Ứng dụng tích phân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

Dạng 5.41. Ứng dụng tích phân tính diện tích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

Dạng 5.42. Thể tích khối . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

Dạng 5.43. Độ dài đường cong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

Dạng 5.44. Diện tích mặt tròn xoay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

5 Chuỗi số và chuỗi lũy thừa 114

A Bài tập làm thêm liên quan đạo hàm 131

1 Kỹ năng tính đạo hàm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

B Bài tập làm thêm liên quan tích phân 134

C Bài tập làm thêm liên quan chuỗi số 141

SỐ THỰC- SUY LUẬN- ÁNH XẠ- DÃY SỐ

như thế nào thì không tăng?

{ Dạng 1.2. Các phương pháp chứng minh

i/ Tập hợp A bị chặn trên.

ii/ Số α không phải là cận trên của tập A.

d) Số 0 là gì đối với tập A?

i/ Tập hợp A bị chặn dưới.

iii/ Số α không phải là phần tử nhỏ nhất của A.

d) Số 2 là gì đối với tập A?

Bài 20. Sự tồn tại số vô tỉ từ tiên đề về sự tồn tại biên trên:

Hướng dẫn. Đặt L = s ∈ R+ | s2 < 2 và R = s ∈ R+ | s2 > 2 .

{ Dạng 1.4. Một số bài tập khác

Bài 22. Cho A, B, C là ba tập hợp thỏa A ⊂ B và B ⊂ C. Chứng tỏ A ⊂ C.

a) | x + y| ≤ | x | + |y| b) | x | − |y| ≤ | x − y| c) || a| − |b|| ≤ | a − b|

(i.) f : R → R được định nghĩa bởi f ( x ) = 2 − 3x, ∀ x ∈ R.

(ii.) f : Z → Z được định nghĩa bởi f (n) = n2 + n, ∀ x ∈ Z.

(iii.) f : R → R được định nghĩa bởi f ( x ) = 2x2 + 3, ∀ x ∈ R.

{ Dạng 3.6. Giới hạn dãy số

Bài 30. Tìm giới hạn của dãy số sau.

với P là đa thức có bậc nhỏ hơn bậc của đa thức Q

b) Cho số u thỏa −1 < u < 1. Chứng minh lim un = 0

f) Với số dương r, chứng minh < . Tìm giới hạn lim

bản sau đây

(d) Với số thực q ∈ (−1, 1), lim qn = 0

Bài 32. (Tính chất của dãy đơn điệu bị chặn)

c) Cho dãy các số dương ( an )n≥ p . Đặt

hay viết kiểu khác là

b) ∀n ∈ N∗ , En ≥ En+1 . Hướng dẫn:

a) Đĩa như trên có bán kính bao nhiêu?

bán kính như thế nào khi gia công?

b) Với hàm số g xác định trên R định bởi

Có nhận xét gì về lim g( x )?

Bài 45. Sử dụng định lý kẹp chỉ ra

Bài 46. Nếu 4x − 9 ≤ f ( x ) ≤ x2 − 4x + 7 với x ≥ 0. Tìm lim f ( x ).

Bài 47. Nếu 2x ≤ g( x ) ≤ x4 − x2 + 2 với mọi x. Tìm lim g( x ).

{ Dạng 1.10. Giới hạn một phía

Bài 48. Chứng minh rằng