• There is a great need in knowing and
GEC 13 Literature of the
Philippines
What is Literature?
Literature is the total preserved writings belonging to a
given language or people.
Webster Dictionary
Literature gains force from the universality of its thought
and appeal...The true meaning of literature is to be found
in the fact that it deals with the ideas, thoughts, and
emotions of man.
Del Castillo and Medina
Literature is our life’s story including its struggles, ideas,
failures, sacrifices, and happiness.
Dr. Jaime Ang
Literature is both body and soul - form and meaning,
language and content.
Rosalia P. De La Cruz
Literature is about the self - its search for meaning, its
discoveries about itself and the world, its possibilities for
greatness.
Dr. Ronald Baytan
The ability to judge literature is based on the
application of certain recognizable STANDARDS OF
GOOD LITERATURE. Great literature
distinguishable of the following qualities. (Garcia, 1993)
 Artistry
 Intellectual Value
 Suggestiveness
 Spiritual Value
 Permanence
 Universality
1. Artistry (quality which appeals to our sense of
beauty)
2. Intellectual Value (a literary work stimulates thought
enriches our mental life by making us realize
fundamental truths about life and human nature)
3. Suggestiveness (associated with the emotional power
of literature, such that it should move us deeply and stir
our creative imagination, giving and evoking vision
above and beyond the plane of ordinary life and
experience)
4. Spiritual Value (A good literature elevates the spirit
by bringing our moral values which makes us better
persons)
5. Permanence (A great work of literature endures – it
can be read again and again as each reading gives
fresh delight and new insights and open new worlds of
meaning and experience)
6. Universality (great literature is timeless and timely –
forever relevant in terms of its theme and conditions)
Literature does the following according to Fernandez:
1.Literature opens up new experiences. It deepens man’s
insights about himself, his fellowmen and society.
2.Through the study of literature, the seizes the true
meaning of life and how it should be lived, despite the
many odds and uncertainties.
3.Literature reforms, uplifts and enlightens.
Literature entertains, relaxes, and offers escape from the
problems of daily life.
understanding LITERATURE because of the
following IMPORTANCE;`
1. It fires the imagination
2. It arouses deep seated feelings
3. It gives insights to human nature
4. It gives aesthetic pleasure
5. It moves people
1. It fires the imagination
It fires the imagination of the reader
because it lets them to use their imagination. It is the
main reason why some readers don’t enjoy watching a
movie that is based from the novel.
2. It arouses deep seated feelings
The moment the reader chooses a story
to read, the reader has already expectations about the
content of the chosen story. As a reader starts to read, the
story envelopes him and whatever emotions that are
present in the story. The slumbering emotions that are
within the reader will be provoked to react, i.e. to
sympathize with the characters’ situations, actions, and
conditions. That is the main reason why we sometimes
laugh, cry, rejoice, grief, etc. when we read because the
deep seated feelings are finally awakened.
is
3. It gives insights to human nature
We are limited of our own experience
but not in literature because it gives the readers wide
varieties of experiences.
4. It gives aesthetic pleasure
Aesthetic is concern with beauty or the
appreciation of beauty. What is really beautiful?
According to Oxford English Dictionary, beauty is
anything that is “pleasing to the senses”
How can literature satisfy the senses? The
satisfaction will begin with the eyes, as the light strikes
through the words the words will register to the retina of
the eyes then passes through the nerves that connect
through the brain. The brain will serve as the decoder of
the message. Once the message is being translated and
transmitted to other senses, then the reader will be the
one to judge if what she is reading is giving him
satisfaction.
5. It moves people
Literature moves people because it has a
force.
In the Philippines, Literature has already
proven hoe influential it can be. How can we ever forget
the El Filibusterismo and Noli Me Tangere of Jose
Rizal, when these two novels persuade the naïve minds
of the early Filipinos. A piece of book can move so
many people to put into actions all the ideologies that are
present to any literary work. An instance is the The
Prince by Niccolo Machiavelli; it is a ruler’s handbook
on how to become a ruthless ruler because a leader who • We Need to Study Philippine Literature
will be lax in his own rules and laws will soon be abused because...
by his own people. “Its thesis, briefly, is as follows: A 1. To know ourselves, our heritage, and the genius of our
republican government is the best kind; however, in a race as a people distinct from others.
world where deceit and selfishness and grief are rife and 2. To identify the Filipino major writers who contributed
strong, sometimes it is necessary for a powerful leader to to the development of the literatures of the Philippines.
3. To read, discuss and interpret selected literary pieces
assume control, fight fire with fire, and ruthlessly put
from the different regions of our country and relate them
down all opposition” How many leaders have subjected
to our contemporary life.
to themselves the concept of this book?” Although such 4. To show awareness of the varied subjects and themes
a practice is unfair and unjust and do not do justice to in which the Filipino writers have reflected Philippine
Machiavelli’s whole thesis, it must enthusiastic exponent life.
of theories have been Napoleon, Bismarck, Mussolini, 5. To discern the moral, philosophical, social and artistic
and Stalin; and that state is exempt from the obligations values of the literatures written by our own writers
of religion and morality” 6. To cultivate a continuing appreciation of the
literatures of our country and take pride on what is our
What is Philippine Literature? own.
A product, a reflection of and reaction to the period,
place, and people who produced it. (Balabar, et al, 1989,
p.5) Theories in Literature
Philippine literature is the body of works, both oral and
written, that Filipinos, whether native, naturalized, or • What is Literary Criticism?
foreign born, have created about the experience of “Literary criticism is the study, analysis and evaluation
people living in or relating to Phlippine society. It is of imaginative literature. Everyone who expresses an
composed of written in one of the Philippine languages, opinion about a book, a song, a play, or a movie is a
in Spanish, in English and in Chinese as well. critic, but not everyone’s opinion is based upon thought,
The literatures of the Philippines or Filipino literature reflection, analysis, or consistently articulated
refers to the oral or written expression of the feelings principles”
and emotions, thoughts and ideas of our people, the facts - Mark Lund
of their daily life, their social practices and religious
beliefs. • Critical Approach in the Study of Literature
It also refers to all forms of literary effort made by the
native of the island- ancient or modern, Muslim or 1. Archetypal/ Symbolic/ Mythic Approach
Christian - of any region or ethnic group, in the lowland - presupposes that human life is built out of
or in the highland, in the dialect or in any foreign tongue. patterns, or archetypes (“first molds” or “first patterns”),
that are similar throughout various cultures and historical
times.
• What is Philippine Literature? - Archetypal criticism looks in literature for
In short, literature of the Philippines embody the literary patterns and traces them through works of classical
production and composition of our people, expressive of antiquity into modern texts, and interprets those
our political, social, intellectual, emotional, moral and reverberations as symbols or manifestations of universal
artistic sentiments. human conflicts and desires.
Dr. Isagani Cruz in Beyond Futility proposes that
before anything else, we Filipinos should liberate
ourselves from the bondage our cultural colonialism by Carl Jung , pronounced “Young” (1875-1961)
knowing, understanding and appreciating our own - first suggested Archetypes
literature before any foreign literature. Categories of Archetypes:
- Conflicts
- Characters
Philippine Literature
- Situations
- diverse and rich group of works
- Themes
- started with fables and legends made by the
- Myths
ancient Filipinos long before the arrival of Spanish
- Symbols
influence
-Focus on the country’s pre-colonial cultural
traditions and the socio political histories of its
Archetypal Conflicts
colonial and contemporary traditions
Example:
• Young vs Old
• We Need to Study Philippine Literature • Strong vs Weak
because... • Rich vs Poor
We cannot appreciate something that we do not • Insiders vs Outsiders
understand. Through a study of our literature, we can • Dreams vs Reality
trace the rich heritage of ideas handed down to us from • Men vs Women
our forefathers. Then we can understand ourselves better Archetypal Characters
and take pride in being a Filipino. Example:
Kahayon and Zulueta, 2009 • Innocent Youth
• Bully
• Hero
 • Dreamer - according to Sigmund Freud, the human
• Magician behavior is formed through an interaction between 3
Archetypal Situations components of the mind (Id, ego and super ego)
Example: Id
• Making a Sacrifice - Primitive part of the mind that seeks immediate
• Falling from a High Position gratification of biological (basic physical needs)
• Dying or instinctual need (natural or unlearned needs
• Being Reborn such as hunger, thirst, sex etc).
Archetypal Myths - Unconscious part of the mind
Example: Super-Ego
• Adam and Eve - Related to social or the moral values
• David and Goliath - Acts as an ethical constraint  on behavior and
• Garden of Eden helps an individual to develop his conscience
• Sampson and Delilah - As the individual grows in the society, he learns
Archetypal Symbols the cultural values and the norms of the society
Example: which help him to differentiate between right
• Water and wrong
• Sea Ego
• Garden - the logical and the conscious part of the mind
• Sun which is associated with the reality principle
• Colours -  it balances the demands of Id and super-ego in
• Flowers the context of real life situations. 
• Rain - conscious and hence keep a check on Id through
• Fire a proper reasoning of an external environment
• Flooding 6. Marxist Criticism
• Animals - Economic Determinist
2. Deconstructionist Approach - Karl Marx started it (19 th century German
- produces a type of analysis that stresses philosopher)
ambiguity and contradiction. - often called “proletarian literature” that
- This deconstructionist view is that there is no emphasizes persons of the lower class- the poor and
central truth because circumstances and time, which are oppressed who spend their lives in endless drudgery and
changeable and sometimes arbitrary govern the world of misery, and whose attempts to rise above their
the intellect. disadvantages usually result in renewed suppression.
Ex. 7. Reader-Response Theory
Sarah gave a bath to her dog wearing a pink t-shirt. - this holds that the reader is necessary third
Ambiguity: is the dog wearing the pink t- party in the author-text-reader relationships that
shirt constitutes the literary work. The work, in other words,
I have never tasted a cake quite like that one before! is not fully created until readers make a transaction with
Ambiguity: was the cake good or bad it by assimilating it and actualizing it in the light of their
3. Topical/Historical Approach own knowledge and experience.
- stresses the relationship of literature to its 8. Formalism Theory
historical period. - New Critical Approach
- This investigates the elucidation of words and - is a method that emphasizes detailed
concepts that today’s readers may not immediately examination and explanation.
understand. 9. Feminism
- used in the late 19th Century - holds that most of our literature presents
- seek to understand works by looking at the masculine-patriarchal view in which the role of women
lives and time of the authors. is negated or at best minimized.
-Only by understanding the author’s 10. Queer Theory
perspectives could one truly understand the text - developed in the 1990s in order to deconstruct
(or ‘to queer’) sexuality and gender in the wake of gay
identity politics
4. Structuralist - emerges from gay/lesbian studies' attention to
- this stems from the attempt to find relationship the social construction of categories of normative and
and connections among elements that appear to be deviant sexual behavior
separate and discrete. - follows feminist theory and gay/lesbian studies
- Structuralist theorists are interested in in rejecting the idea that sexuality is an essentialist
identifying and analyzing the structures that underlie all category, something determined by biology or judged by
cultural phenomena and not just literature. eternal standards of morality and truth
- Structuralists got the notion
that everything could be analyzed in terms of a deep
POETRY
structure from the linguist Ferdinand de Saussure
- written in verse form and it appeals to the
5. Psychoanalytic Theory
heart.
-personality theory
- it uses few words to convey its message
-this provided a new key to understanding of
- refers to a body of compositions called poems.
character by claiming that behaviour was caused by
- it is meant to be read aloud
hidden and unconscious motive and drives.
 - it produces a deep emotional response and is can vary dramatically from poem to poem. It is the
beautiful and eloquent structure of the entire poem, you will encounter two
forms. It can be free- verse and structured. The
traditional way of constructing poem follows a patterned
Genres of Literature verse.
(Divisions of Literature) Structured poetry has predictable patterns of
• Poetry rhyme, rhythm, line, length, and stanza construction.
Kinds of Poetry Some examples are the sonnet and the haiku.
1. Lyric - poetry that expresses a speaker’s Free verse is the modern way which does not
personal follow a pattern. Walt Whitman is the one who
thought and feelings pioneered free verse wherein the poet is free to construct
2. Narrative – verse that tells story poem. The poet experiments with the form of the poem.
3. Dramatic – poetry in which one or more The rhythm, number of syllables per line, and stanza
character construction do not follow a pattern.
speak Figurative Language – it is also called as ornamental
• Prose language, rhetorical language and figure of speech. From
Exposition the term ornamental, it literally adds beauty to the poem.
Narrative It is type of language that varies from the norms of literal
Dramatic language, in which words mean exactly what they say.
Also, known as the ornamental language, figurative
Poetry Elements: language does not mean exactly what is says, but instead
1. Content forces the reader to make an imaginative leap in order to
2. Theme comprehend an author’s point.
3. Mood or Tone ELEMENTS OF POETRY
4. Imagery 1. Content/Subject – it is what being talked about in the
5. Symbols poem. It answers the question ‘’what?” What is the
6. Sound Effect Devices
poem all about? What happens in the poem?
7. Persona
8. Speaker  
9. Shape and Form
10. Figures of Speech 2. Theme – it is the message of the poem. The theme of
11. Stanza the poem is the idea conveyed in the poem--- that the
12. Tradition poet is trying to communicate. The theme may be stated
13. Rhythm directly or it may be implied.
14. Foot 3. Mood or Tone – it is the emotions directed by the
15. Meter poet to his poem. The mood of a poem is the feeling that
Mood or Tone the poet creates and that the reader senses through the
- the feeling or atmosphere that a poet poet’s choice of words, rhythm, rhyme, style, and
creates (ex. excited, calm) structure.
- a reflection of the poet’s attitude toward the 4. Imagery – it is how the reader pictures the poem in
subject of a poem. (ex. serious. sarcastic) his mind.
Imagery The imagination that is evoked from the
- poet shares his experience with the reader collection of tangible images created by the poet.
through vivid images. It refers to the pictures which we perceive with
-the common imagery words are those that our mind’s eyes, nose, tongue, skin, and through which
contain sensory impressions of sights, hearing, motion, we experiences the duplicate world created by poetic
touch, heat and cold, taste, smell language.
Symbols Imagery evokes meaning and truth of human
- closely related to metaphor and often difficult experiences not in abstract terms, as in philosophy, but
to distinguish from it is the symbol. in more perceptible and tangible forms.
- an immage of one thing that stands for another This is a device by which the poet makes his
Metaphor – Metaphor – It is implied comparison of two meaning strong, clear and sure. The poet uses sound
unlike things. Ex. George has a heart of a lion. words and words of color and touch in addition of
Ex. of symbol Figures of Speech. Concrete details that appeal to the
rising and setting sun can stand for birth and reader’s senses are used as well build up images.
death or hope 5. Symbols
a road may represent a life – “a symbol is an image of one thing that stands
Persona for another”. Once the writer mentioned images like
- dramatic character “sun” “flower” “river” “mountain” “dreams” etc. as a
Speaker reader you will not accept those images as they are but
- voice of the persona convert them into higher level of giving meaning. For
- refer to the narrator of a poem as the speaker instance, a sun may stand for enlightenment, knowledge,
- the speaker is not necessarily the poet or even a hope, etc. depending on how it is used by the poet in the
person poem.
Shape and Form 6. Sound effect devices - it gives music to the ears of the
readers. It avoids the poem to be monotonous in
- Basically, the actual shape and form of poems approach.
 
 a. Rhyme - “it is patterned recurrence of like or
similar sounds and its functions indirectly to
intensify meaning. “The examples are end
rhyme, internal rhyme, masculine rhyme,
feminine rhyme, perfect rhyme, and slant rhyme.
Then, the common rhyme schemes are; quatrain,
couplet, terza rima and tercet.
b. Assonance – is repeating interval vowel sounds.
c. Consonance – is repeating beginning consonant
sounds.
d. Repetition – is repeated words of phrases.
e. Onomatopoeia – is using a word or phrase to imitate
a sound.
f. Rhythm – is the pattern of stressed and unstressed
syllables.
7. Persona
– In every poem, there is always a character. It
relies with the writer’s creativity in constituting images
and other literary devices to visibly introduce the
character to the readers.
8. Speaker
– the speaker is not always the poet just like how
it is being perceived by some students. Although
sometimes the poet is also the speaker. But even if it is
in the first person pronoun “I’’ there is no clear
assurance that the speaker is the poet because for sure
there is a character behind every poet’s poem. The poet’s
speaker is the person who is addressing the reader.
Sometimes the speaker is the poet, who addresses the
reader directly or the speaker is another person. The poet
reveals the identity of the speaker in various ways.
Choice of words, focus of attention and attitudes will
indicate the age, perspective and identity of the speaker.
9. Shape and Form
– Basically, the actual shape and form of poems
can vary dramatically from poem to poem. It is the
structure of the entire poem, you will encounter two
forms. It can be free- verse and structured. The
traditional way of constructing poem follows a patterned
verse. Structured poetry has predictable patterns of
rhyme, rhythm, line, length, and stanza construction.
Some examples are the sonnet and the haiku. While free
verse is the modern way which does not follow a pattern.
Walt Whitman is the one who pioneered free verse
wherein the poet is free to construct poem. The poet
experiments with the form of the poem. The rhythm,
number of syllables per line, and stanza construction do
not follow a pattern.
10. Figurative Language
– it is also called as ornamental language,
rhetorical language and figure of speech. From the term
ornamental, it literally adds beauty to the poem. It is type
of language that varies from the norms of literal
language, in which words mean exactly what they say.
Also, known as the ornamental language, figurative
language does not mean exactly what is says, but instead
forces the reader to make an imaginative leap in order to
comprehend an author’s point.
Simile – it compares two unlike things and uses signal
for comparison such as “like” and “as”.
Ex. Carla is like a rose.
Metaphor – It is implied comparison of two unlike
things.
Ex. George has a heart of a lion.
Personification – it gives human attributes to inanimate
objects. It is sometimes called prosopopeia.
Ex. The clouds are crying.
Irony – The use of words to convey the opposite of their
literal meaning; a statement or situation where
the meaning is contradicted by the appearance or
presentation of the idea.
Ex. Oh, I like your hair; seems like you have a bad hair
day.
Allusion – A brief, usually indirect reference to a person,
place, or event—real or fictional.
Ex. What do you think is your waterloo?
Paradox – A paradox is seemingly true statement or
group of statements that lead to a
contradiction or a situation which seems defy logic or
intuition. The term is also used for an apparent
contradiction that actually expresses a non-dual truth
such as two true sentences which put together seem
incompatible as both being true.
Ex. The more you read, the less you know.
Hyperbole – it uses excessive exaggeration for
emphasis. It is also known as overstatement.
Ex. It took me forty eight years to finish the enrolment.
 
Synecdoche – from Greeksynekdoche, meaning
“simulantaneous understanding” is a figure of speech in
which a term is used in one of the following ways:
a. Part of something is used to refer to the whole
thing or
b. A thing (a “whole”) is used to refer to part of
it, or
c. A specific class of things is used to refer a
larger, more general class, or
d. A specific class of things is used to refer to a
smaller, more specific class, or
e. A container is used to refer to its contents.
Ex. “Check out my new wheels”
Anamnesis – “a remembering” you remind your reader
of former success or catastrophe to emphasize your
point.
Ex. This the very day when my we caught an accident.
 
Asyndeton– “Without joining” You rush a series of
clauses together without conjunctions, as if tumbled
together by emotional haste.
Ex. They listened, they reviewed, and they passed the
exam.
Aposiopesis – “a silence” you stop suddenly in
midsentence, as if words fail, or as if the word to your
wise reader has completely sufficient.
Ex. Is it ok if…
 
Apostrophe – “a turning away” “you turn away” from
your audience to address someone new –
God, the angels, the dead, or anyone no present.
Ex. Freedom, when you will set me free.
Apophasis – also called as paralepsis or preteritio. “A
passing over” You pretend not to mention something in
the very act of mentioning it. The effect is strongly, and
sometimes hilariously, ironic. It was a favorite of Cicero.
Ex. I don’t want to mention that tomorrow will be no
class.
Epitrope – You ironically grant permission.
Ex. Don’t you ever try to comeback! Go to your woman!
Oxymoron - “Pointed stupidity” You emphasize your
point by the irony of an apparent
contradiction or inconsistency.
Ex. I can’t stand this deafening silence.
Hirmos – “a series” You heap appositives together.
Ex. All students, young, old, happy, depressed, they are It must able to hide f
all the same. What it seeks, like a bride. f
Horismos – you elaborate concepts by defining it. And over all I would like to hover g
Ex. Literature is life, an imitation of reality, a reflection God smiling from the poem’s cover. g
of experience. Philippine Poetry
Epizeuxis - You double the same word for emphasis. 1. Rhyme (Tugma)
Ex. Please, please, don’t leave me. 2. Meter (Sukat)
Ploce – you repeat a word emphatically to bring out its 3. Rhythm (Aliw-iw)
literal meaning. 4. Caesura (Sesura)
Ex. “Make war upon themselves – brother to 5. Sounds (Tunog)
brother / blood to blood self against self.” 6. Shape and Form
Metonymy – a kind of metaphor, in which you substitute 7. Sonnet (Soneto)
an associated item for the thing itself. 8. Dramatic Poetry (Tulang Patnigan)
Ex. The Malacanang palace announces that on
November 30 there will be no class. Poetry in the Philippines
In the discussion of Del Castillo and Medina (2002) in
Philippine Literature From Ancient Times to the Present
11. Stanza “Ancient poetry is an extension of earlier cultures of
It is a group of lines or verses, the counterpart of which Southeast Asia, the ancestral home of most Filipino
in prose is pragraph. Malays”
Types: Common forms of Poems during the Pre-Spanish period
Couplet (2) Quatrain(4) Sonnet (14)  epic
Triplet/Tercet (3) Siste (6)  folk song
Terza Rima(3) Rhyme Royale (7)  epigrams
Ballad(4) Octava Rima (8)  riddles
12. Rhythm  chants
It is the musical arrangement of accented and  maxims
unaccented syllables in poetry, the rise and fall of our  proverb
voice as we read the verses (e.g. the rise and fall of the
tide). It is said that this element gives a musical
undertone in a poem which makes it pleasing to the ear. Ang Katutubong Panulaan
13. Foot
It is the combination of the accented and Ayon kay Julian Cruz Balmaceda (Almario,2006,p.28)
unaccented syllables in the verses of poetry. ang katawagang katutubo ay yaong pagpapahayag sa taal
Foot Combinations: na Tagalog bago pa naganap ang impluwensya ng
Rising kanluraning kultura noong ika17 siglo.
1. Iambus or Iambic (ua combination) Ang tradisyon ng pagtula ay iniugnay sa
2. Anapest or Anapestic (uua combination) sarisaring anyong nagtataglay ng katutubong sukat at
Falling tugma. Ang maiikling tula ay karaniwang may sukat na
3. Trochee or Trochaic (au combination) wawaluhin at nasusulat sa dalawahan, tatluhan o
4. Dactyl or Dactylic (auu combination) apatang taludtod.
13. Meter 1. Bugtong (riddle). Ito ay mga inihanay na mga piling
It is the regular recurrence of the accented and salita na nagsasaad ng talinghaga na masasagot sa
unaccented syllables or feet in poetry. A verse then is pamamagitan ng panghuhula.
classified as 2. Salawikain/Sawikain (provebs)
monometer - 1 foot combination 3. Kasabihan . Ito ay karaniwang ginagamit sa
dimeter - 2 feet combination octameter - 8 panunukso o pagpuna sa kilos ng isang tao.
feet combination 4. Epiko (epic). Halimbawa ay Bantugan, Bidasari,
trimeter - 3 feet combination nonameter- 9 Indarapatra at Sulayman at iba pa.
feet combination Halimbawa:
tetrameter - 4 feet combination decameter - 10 Bantugan. Binubuo ng 25 salaysay tungkol sa kanilang
feet combination bayaning si Bantugan at bakit naglaho sa Mindanaw ang
pentameter - 5 feet combination kaharian ng Bumbaran.
hexameter - 6 feet combination Bidasari. Pinaniniwalaang ang epikong ito ay hiram
heptameter - 7 feet combination lamang mula sa Malay. Hindi ito kathang Maranaw
bagamat laganap sa pook ng mga Muslim
“Lyric 17” Indarapatra at Sulayman. Tungkol ito sa mabuting
Jose Garcia Villa pamumuno ni Indarapatra sa kaharian ngMantapuli.
Halimbawa:
First, a poem must be magical. a Hinilawod. Itinuturing itong pinakamahaba at
Then musical as a sea-gull. a pinakamatandang epiko ng Panay. Si Alunsina ay
It must be a brightness moving, b napakasal kay Paubari at nagkaroon sila ng tatlong anak;
It must be slender as a bell, c sina Labaw Donggon, Humadapnon at Damalapdap.
And it must hold fire as well. c Biag-ni-Lam-ang. Epiko ng mga Ilokano na binubuo ng
It must have the wisdom of bows, d 1000 taludtod. Tungkol ito sa paglalakbay ni Lam-ang at
It must kneel like a rose. d ang pag-ibig niya kay Ines Kanoyan.
It must be able to hear e Halimbawa:
The luminance of dove and deer. e
Ibalon. Matandang epiko ng Bikol. Ang bayani sa
epikong ito ay si Baltog.
Alim. Epiko ng mga Ifugao. Tungkol naman ito sa
naging buhay ni Bugan at Wigan.
Hudhud. Epiko ng mga Ifugao. Ito ay tungkol sa buhay
ni Aliguyon ng Gonhandan.
5. Kantahing Bayan.
Halimbawa:
• Kumintang (Awit na Pandigma)
• Diona (Awit sa Kasal)
• Talindaw (Awit sa Pamamangka)
• Soloranin (Awit ng mga Manggagawa)
• Oyayi (awit sa pagpapatulog ng bata)
• Dalit (awit sa Diyos o Diyosa)
• Kundiman (Awit ng Pag-ibig)
Poetry in the Philippines
• Pre-Spanish Period
• Spanish Period
• American Period
• Japanese Period
• Period of Activism
• Period of Realism
Pre-Spanish Period
Ancient Poetry
Ancient Poetry is an earlier culture of Southeast
Asia, the ancestral home of most Filipino Malays.
Example:
Epics, folk songs, epigrams, riddles chants, maxims,
proverbs or sayings.
Epic
narratives of sustained length, based on oral tradition,
revolving around supernatural events or heroic deeds, in
the form of verse, which is chanted or sung and with a
certain seriousness of purpose, embodying or validating
the beliefs, customs, ideals for life- values of the people.
Ex: Bidasari, Biag ni Lam Ang, Maragtas, Haraya,
Lagda, Hari sa Bukid
Folksongs
composed of 12 syllables. One of the oldest forms of
literature in the Philippines
Ex: Kundiman (awit ng pag-ibig), Kumintang o
Tagumpay (war song), Ang Oyayi (Lullaby)
Theme: early religious practices to express devotion, to
atone sins, to minister to the sick, etc.
Epigrams
-are like allegories or parables that give moral and
philosophical lessons. No standard form but commonly
composed of two lines.
Riddles and Maxims
follow versification, syllabication, and rhyme patterns.
Riddles is made up of one or more measured lines with
rhyme and consists of 4-12 syllables. Maxims are
rhyming with verses 5, 6, or 8 syllables each line have
the same number of syllables.
Spanish Period
Brought civilization (education and religion)
Folk songs became more widespread
Each region had its national song
Awit and Corrido (buhay) were loved by
Filipinos. Awit is referred to chanting while Corrido is
referred to narration. In terms of contents, Corridos were
composed of legends or stories from European countries
while Awit is purely from writers imagination.
Theme: patriotism and nationalism
1872-1898 The Period of Enlightenment
Jose Rizal, Marcelo H. Del Pilar, and Graciano
Lopez Jaena (Pioneers of the Propaganda Movement).
Jose Rizal wrote Mi Ultimo Adios (My Last Farewell).
Marcelo wrote Sagot sa Espanya.
American Regime (1898-1941)
Divided into three kinds (Literature in Spanish, Filipino
Literature, and Philippine Literature in English)
Only in 1910 when English literary language was used
Literature in Spanish were about the recognition to
Rizal and other heroes. Nationalism
Filipino Literature classified in three kinds of Tagalog
poets:
1. Poets of the Heart (Makata sa Puso)
2. Poets of Life (Makata ng Buhay)
3. Poets of Stage (Makata ng Tanghalan)
Philippine Literature in English divided into three
periods:
1. Period of Reorientation (1898-1910)
2. The Period of Imitation (1910-1925)
3. Period of Self Discovery (1935-1941)
Themes: love, religion
Japanese Period (1941-1945)
Filipino poets were forced to write in Filipino
Themes: nationalism, religion, arts
Three Types of Poems:
1. Haiku (composed of 3 lines with 5 syllables on
the 1st and 3rd lines and 7 syllables on the 2nd
line)
2. Tanaga (patterned with Haiku, 7 syllables but
has measure and rhyme)
3. Karaniwang Anyo
1945- English language came back.
Themes: Japanese cruelties and its effects to the Filipino
people
Period of Activism (1970-1972)
Youth led the country to cry for freedom
because of the oppression during the Martial Law in
1972.
Themes: Marcos Administration
Period of Realism
Common form of poetry are songs about grief,
poverty, freedom because the whole nation grieved over
Ninoy Aquino’s death.
Revival of Bayan Ko
Elemento ng Tula
1. Sukat ay tumutukoy sa bilang ng pantig sa bawat
taludtod o saknong. Pagkakapare-pareho ng
bilang ng pantig ng dalawa o higit pang taludtod
sa isang saknong ng tula.
2. Tugma ay tumutukoy sa pagsisintunog ng huling
pantig ng huling salita sa mga taludtod ng tula.
Pagkakapare-pareho ng dulong tunog ng dalawa
o higit pang taludtod sa isang saknong ng tula.
a. Tugma sa Patinig. Madaling matutukoy ng
karaniwang tao ang tugmang katinig,
sapagklat pinagtutugma nito ang mga
salitang nagtatapos sa parehong patinig o
magkatunog na patinig.
ama, aba, dama
bibe, dike
babae, lalaki (ie)
huli,pipi
abo, Cebu
Ang lahat ng nabanggit sa itaas ay may
pagsasaalang-alang sa mga tuldik. May apat
na tuldik sa wikang Filipino: malumi,
 mabilis, maragsa, malumay. Kailangang
alam ng nagsusulat ng tula ang paggamit ng
mga tuldik upang maging mahusay sa
pagtula.
b. Tugma sa Katinig
 b,k,d,g,p,s,t (Tugmang Malakas)
 l,m,n,ng,r,w,y (Tugmang Mahina)
3. Sining o Kariktan ito sa paggamit ng pili,
angkop at maririkit na salita. Kailangang
magtataglay ang tula ng maririkit na salita upang
mapukaw ang damdamin at kawilihan ng mga
mambabasa.
4. Talinghaga ay tumutukoy ito sa paggamit ng
matatalinghagang salita upang mapukaw ang
damdamin ng mga mambabasa.
5. Sesura o hati ang regular na pagtigil o paghinga
sa loob ng isang taludtod sang-ayon sa mga
pagpapangkat ng mga salita’t bigkas sa taludtod.
Karaniwang ito ay nasa gitna ng mahabang
taludtod.
Ang bilang ng pantig sa unang hati ng taludtod
ay dapat katumbas ng bilang ng pantig sa
ikalawang hati. Halimbawa, kung
lalabindalawahing sukat, dapat ay anim ang
pantig sa unang hati at anim din ang pantig sa
ikalawang hati. Dahil sa sesura, hindi nararapat
na hatiin ang salita o ang diwa upang
mapanatiling mainam ang alindog (aliw-iw o
daloy) ng tula.Ang sagisag ng sesura ay
dalawang pahilig (//).
Lalabindalawahing pantig:
Sumikat na Ina // sa
sinisilangan
Ang araw ng poot // ng
Katagalugan,
Tatlong daang taong // aming
iningatan
Sa dagat ng dusa // ang
karalitaan.
(Andres Bonifacio, "Katapusang
Hibik ng Pilipinas," 1896)
Sa tulang ito, tig-aanim ang
pantig sa una at ikalawang hati
ng bawat taludtod.
Lalabing-animing pantig:
Bawa't palo ng martilyo // sa
bakal mong pinapanday,
Alipatong nagtilamsik //
alitaptap sa karimlan;
Mga apoy ng pawis mong // sa
bakal ay kumikinang,
Tandang ikaw ay may-gawa //
nitong buong Santinakpan.
(Jose Corazon de Jesus,
"Manggagawa," 1929)
Mga Uri ng Tunog ng mga Salita
Ang mga salitang Pilipino ay mayroong iba't ibang uri
ng tunog:
1. May impit na mabilis. Kung ang patinig ay
binibigkas nang tuloy-tuloy at pasara (â, ê, î,
ô, û), ang tunog nito ay may impit na
mabilis. Ginagamit ito sa dulo ng mga
salitang maragsa ang bigkas; sa gayon, ang
tunog sa dulo ng gayong mga salita ay
ganoon din: may impit na mabilis.
/â/: akmâ, badhâ, dalitâ, gibâ, hupâ, kaliwâ,
simulâ, tubâ, ugâ, walâ
/ê/: bembê
/î/: binhî, gahî, hingî, iklî, kawangkî, luntî, muhî,
pigî, tilî, untî
/ô/: anyô, bigô, dukmô, hintô, kulô, muktô,
sundô, tukô, wastô, yugtô
/û/: tatû
Ang mga patinig na may impit na mabilis ang
tunog ay ginagamit din sa dulo ng mga salitang
mariin ang bigkas; sa gayon, ang tunog sa dulo
ng gayong mga salita ay ganoon din: may impit
na mabilis.
/â/: bigáypalâ, dalít-bansâ, kálunyâ, mámayâ,
námamagâ, pulót-gatâ
/î/: malí-malî, kamuhí-muhî, nápangiwî
/ô/: kásundô, likú-likô, natútuyô, salá-gintô
2. May impit na banayad. Kung ang patinig
ay binibigkas nang dahan-dahan at pasara (à,
è, ì, ò, ù), ang tunog nito ay may impit na
banayad. Ginagamit ito sa dulo ng mga
salitang malumi ang bigkas; sa gayon, ang
tunog sa dulo ng gayong mga salita ay
ganoon din: may impit na banayad.
/à/: akalà, biyayà, diwatà, garà, hità, kubà, luhà,
tihayà, sipà, yatà
/è/: bekè
/ì/: amukì, balì, gisì, kawalì, lapì, mungkahì, pilì,
susì, tigì, warì
/ò/: akò, balahò, durò, guhò, katutubò, ligò,
ngusò, pasò, sukò, tubò
Ang mga patinig na may impit na banayad ang
tunog ay ginagamit din sa dulo ng mga salitang
mariin ang bigkas; sa gayon, ang tunog sa dulo
ng gayong mga salita ay ganoon din: may impit
na banayad.
/à/: kátiwalà, lámang-lupà, mápariwarà,
magdaláng-awà
/ì/: mánanahì, nangíngibì, pánikì
/ò/: nápasubò
3. Walang impit (at mabilis ang bigkas).
Kung ang patinig ay binibigkas nang tuloy-
tuloy at hindi pasara (á, é, í, ó, ú), ang tunog
nito ay walang impit. Ginagamit ito sa dulo
ng mga salitang mabilis ang bigkas; sa
gayon, ang tunog sa dulo ng gayong mga
salita ay ganoon din: walang impit.
/á/: adyá, buká, diktá, halá, kuhá, maantá,
ngangá, puná, simbá, tulyá
/é/: halé
/í/: aligí, bilí, dumí, gantí, irí, kublí, lansí, maskí,
suwí, waksí
/ó/: akó, bagyó, kalbó, dapyó, guló, lunó, noó,
simbuyó, tuksó, ubó
Ang mga katinig na walang impit ang tunog (at /ng/: báwang, kináng, síning, tudlíng, kálong,
mabilis ang bigkas) ay ginagamit din sa iba- pagóng
ibang pantig at sa dulo ng mga salitang mariin /r/: asár, mártir, doktór
ang bigkas; sa gayon, ang tunog sa dulo ng /w/: hálaw, galáw, sáliw, liwalíw
gayong mga salita ay ganoon din: walang impit. /y/: kílay, gabáy
/á/: bálaná, kálulwá, kiníkitá, lápidá, mákiná,
músiká, óperá, pábulá Ang mga katinig na mahina ang tunog ay
/é/: élisé ginagamit din sa mga salitang mariin ang bigkas;
/í/: di-mápakalí, náhulí, táhurí sa gayon, ang tunog sa dulo ng gayong mga
/ó/: ánimó, bíyatikó, depósitó, epikó, líkidó, salita ay ganoon din: mahina.
máginoó, nátutó, trápikó /l/: bódabíl, bóliból, mánananggól, máparoól,
pánggigítil
4. Walang impit (at banayad ang bigkas). /m/: nagkíkimkím
Kung ang patinig ay binibigkas nang dahan- /n/: álinlangán, báyaníhan, kágawarán, kúlúngan,
dahan at hindi pasara (a, e, i, o, u), ang tunog mágasín, pángitaín
nito ay walang impit. Ginagamit ito sa dulo /ng/: gumágápang, mánibaláng, málulóng
ng mga salitang malumay ang bigkas; sa /r/: éditór
gayon, ang tunog sa dulo ng gayong mga /w/: madalíng-áraw, naúúhaw
salita ay ganoon din: walang impit. /y/: bukáng-liwaywáy, di-mápalagáy, másinsáy,
págsasanáy
/a/: ága, bága, kíta, dalága, háwa, lása, máya,
píta, sinaúna, yáya Kayarian ng Tula
/e/: ále, babáe, kláse, gábe, héle, lénte, mónghe, 1. Maysukat – May tugma at taludturan (Meter
paléngke, síge Rhyme Verse). ito’y katutubong kayarian na
/i/: bíbi, buháwi, díni, ígi, kilikíli, ngísi, oyáyi, ating tula binubuo ng mga taludturang may sukat
pípi, saríli, táksi at may tugma. Ang bilang ay maaring 6, 8, 12,
/o/: aníno, bágo, katóto, hálo, líbo, matalíno, 14, 0 18.
píno, síko, táo, unáno Halimbawa:
Iisa ang tibok (aaniming
5. Malakas. Ang mga katinig na b, d, g, k, p, s, pantig)
at t ay malakas ang tunog. Sa gayon, ang ng dalawang loob
tunog sa dulo ng mga salita na nagtatapos sa payapain, irog,
mga katinig na ito ay ganoon din: malakas. pusong kumakabog.
(Iisa ang Tibok, Bienvinido
/b/: álab, liyáb, sánib, liblíb, taób Lumbera )
/d/: gáwad, ladlád, lúbid, hatíd, hágod, pudpód
/g/: pápag, palág, pánig, sahíg, húlog, tunóg Arao na capitapita (wawalohing
/k/: bálak, halták, búlik, halík, bátok, taluktók pantig)
/p/: apúhap, sapsáp, lírip, tahíp, háyop, tiklóp lalong caligaligaya
/s/: gátas, ligtás, páwis, tamís, batíkos, kaluskós cun ang macaguiguinhaua
/t/: áwat, tapát, lápit, damít, ámot, gamót mataingnan nang ating mata.
(“Dalit sa calualhatian sa langit
Ang mga katinig na malakas ang tunog ay na cararatnan nang
ginagamit din sa mga salitang mariin ang bigkas; manga banal”)
sa gayon, ang tunog sa dulo ng gayong mga
salita ay ganoon din: malakas. Ang hindi magmahal sa
kanyang salita
/b/: nágliliyáb, násubasób Mahigit sa hayop at malansang
/d/: kinákapatíd, nalúlugód, namámanhíd, isda
násamíd Kaya ang marapat pagyamaning
/g/: kánugnog, nangíngílag, nálalaglág, nárinig, kusa
náuntóg Na tulad sa may tunay na
/k/: dumádapúrak, mápahámak, námamarák, nagpala (labindadalawahing pantig)
nanánabík, túktók p
/p/: nátutóp babae ang magpapasya sa
/s/: lumálabás, mádupílas, nagpúpuyós katawan niya
/t/: kinákatíkot, nakayáyamót, nápamulágat, kung nais makialam,
náwaglít, sábukót magpaalam ka muna
huwag siyang puwersahin, baka
6. Mahina. Ang mga katinig na l, m, n, ng, r, makasuhan ka
w, at y ay mahina ang tunog. Sa gayon, ang habambuhay, kundi bitay ang
tunog sa dulo ng mga salita na nagtatapos sa iyong sintensya
mga katinig na ito ay ganoon din: mahina. pag napatunayang ikaw nga’y
nanamantala.
/l/: ángal, dangál, dáhil, ukilkíl, sípol, tahól
/m/: ínam, linamnám, ánim, taním, lágom,
kuyóm Bawat palo ng martilyo sa bakal
/n/: káwan, pinggán, hángin, tingín, dáhon, taón mong pinapanday
 alipatong nagtilamsik, alitaptap alikmata lamang ng iyong kaluluwa ang
sa kadimlan; nakakakita at nakakasumpong:
mga apoy ng pawis mong sa Kaya’t hanggang doon sa alangaang sa
Bakal ay kumikinang karurukan ay nakapaglalagos ang iyong
tandang ikaw ang may gawa paningin at nakakarating ang
nitong buong Santinakpan. kababalaghang likha ng namana mong
(Manggawa ni Jose Corazon de kapangyarihan…
Jesus, labing-aaniming pantig)
Uri ng Tula
2. Malayang Taludturan (Free Verse). – ito’y 1. Tulang Liriko
makabagong kayarian ng tulang walang suklat at a. Awiting Bayan- ang karaniwang
tugma; lalong nababagay sa maiikling tulang pinapaksa nito ay may kinalaman sa
masasagisag at madadalumat. pag-ibig, kabiguan, kalungkutan, pag-
Halimbawa: asa, pangamba at kaligayahan.
Kayumanggi Pamulinawen
(Ilokano)
Ako’y kayumangging katulad Pamulinawen
ng ibang mga Pusok imdengam man
Kinamihasna’t sariling panata Toy umas-asug
Dangal ang Agrayo ita sadiam.
puhunang sa Bayang Panata Panunotem man
Dugo ang Dika pagintultulngan
pangwiling kung Baya’y may dusa: Toy agayat, agruknoy
O ang ita emmam.
kinagisnan, sa Baya’y umasa
Itdem ta diak kalipatan
3. Di Tugmaang Taludturan (Blank verse). – Ta nasudi unay a
Inilarawan itong nakapagitan sa May Sukat- nagan,
May Tugmaang Taludturan at Malayang Uray sadin' ti ayan,
Taludturan. Kasukat nito ay lalabindalawahing Lugar sadino man,
pantig. Aw-awagak a di
Halimbawa: agsarday
Ang Mukhang Pilatin Ta naganmo a kasam-
Ni Benjamin V. Afuang itan
No malagipka, pusok ti
Sila ay nagtagpo ng kanyang mabang-aran!
sarili
Sa harap ng isang basag na
salamin Sitsiritsit
Daliri’y naglaro sa pilatang Sitsiritsit, alibangbang
mukha, Salaginto at
Saka tumalilis matapos na yaon salagubang
Ay kanyang kutyain… at sa Ang babae sa
sumandali’y lansangan
Sumabog sa kanyang munting Kung gumiri'y parang
nalintataw. tandang

4. Tula sa Tuluyan (Poetry in Prose). ito’y tunay na Santo Niño sa

tuluyan ngunit dahil sa mga ginamit na salitang Pandakan
masigasig, matayutay at matulain, isa itong tula. Putoseko sa tindahan
Halimbawa: Kung ayaw mong
Kahalingan magpautang
Ma. Mirasol C. Uubusin ka ng langgam
Monleon
Mama, mama,
Hindi sasalang sa iyong pagiging anak namamangka
ng Diyos ay sumasalagimsim Pasakayin yaring bata.
Sa iyong kaloobang nakamana ka rin ng Pagdating sa Maynila
kapangyarihan angkin ng Amang Ipagpalit ng manika.
Panginoon….
Kaya’t naihihilis mo sa panangis ang Ale, ale, namamayong
mga bagting ng isang basag nan Pasukubin yaring
kudyapi; sanggol.
Kaya’t natataludtod mo sa mga patinig Pagdating sa Malabon
na hungkag ang mga kagandahang nasa Ipagpalit ng bagoong.
kabila pa ng pamukha ng sangkalikasan:
Kaya’t mula sa wala’y nabibigyan mo b. Soneto – tulang may labing-apat na
ng pangalan ang mga bagay na tanging taludtod hinggil sa damdamin at
 kaisipan, may malinaw na kabatiran sa
likas na pagkatao
Himala
Sa Manggahan, sa bahay mo
kapag ibig mong manungaw
Ang isip ko ay araw kang
manungaw sa Silangan
Nang buksan mo ang bintana’y
napawi ang kadiliman
at sa iyong mga mata’y ang
bagong araw
Kung tanghaling ang pisngi mo
sa init ay namumurok,
Akala ko ang bulaklak ay may
pisngi sa talulot;
At kung gabing ikaw nama’y
payapa nang matutulog,
Pagkapikit ng mata mo’y
nagdilim na ang sinukob!
O Asuncion, himala ka! Bakit
ka ba mukhang langit
Kapag ikaw’y tumatawa ay
para kong naririnig
Ang lagaslas sa batisan ng tila
Kristal na tubig…
Kapag ikaw’y umaawit , akala
ko’y kumakanta
Sa loob ng iyong dibdib ang
nalulungkot na maya,
Upang ako’y pangakuan ng
libu-libong pagsinta…
Soneto kay Asuncion ni Jose Corazon De Jesus
c. Oda- Pumupuri ito sa pambihirang
nagawa ng isang tao o grupo ng mga
tao, masigla ang nilalaman at walang
katiyakan ang bilang ng mga pantig sa
bawat taludtod.
“Tumangis si
Raquel
Tumangis si Raquel
Wala na ang lusog ng
hinubdang dibdib
Wala na ang bango ng
labing nilanta.
Ang mga buwitre’y
nagpipiging
Sa katawang tinubos
Ng tatlumpung putol
na pilak.
d. Elihiya – ito ay tulang nagpapahayag
na damdamin tungkol sa alaala na isang
namatay, guniguni tungkol sa
kamatayan o sa likas na pagkatao. Ito’y
maaaring tula ng pagnanangis lalo na
sa paggunita ng makata sa isang
yumao.
Awit sa Isang
Bangkay
Bienvenido
Ramos
Ngayong hatinggabi’y nais
kong awitin
Ang ayaw marinig ng
aking Diwata;
Awit na kaiba may
bagong pagtingin
May dugo ng buhay
may tamis ng luha
Awit na hinabi ng buwang may
silim...
Anila, ang awit ay ang
kagandahan
Na nakaayubo sa ating paligid
Mabituing langit, bagwis ng
amihan
Maingay na lungsod, at
payapang bukid;
(di iyan ang awit na
ngayon ay alay…
iya’y dati na’t mga lumang
himig)
e. Pastoral- ito ay may layuning
maglarawan ng tunay na buhay sa
bukid.
Maghahasik
Cenon V. Regalado
Sa bawa’t pag-urong ng paang
putikan
Ang nalilikha ko’y pasalubong
na hakbang;
Sa tangan kong punla, bawa’t
kabawasan,
Sa aking layuni’y isang
kapupunan.
f. Dalit - nagpaparangal sa Maykapal na
may halong pilosopiya sa buhay.
“Dalit sa calualhatian sa l\angit na cararatnan nang
manga banal”
Arao na capitapita
lalong caligaligaya
cun ang macaguiguinhaua
mataingnan nang ating mata.
Catao-an lupa mang hamac
mamamahal ding di ualas
at ang dios ang nagaatas
at nagbibigay nang palad.
Saca cun oling buhayin
ang boual na masonorin
laloring pagpapalain
sa sucat nating sabihin.
Dili ngani maiysip
ang galing na masasapit
mapapanolos ang ibig
mauaual-an nang ligalig.

Dili masabi ang licsi
para nang Dios na casi
caniya ding pasarili
sa catotong guinaganti.
Cun baga sila’y lalacad
tolin noong lingmilipad
malayo may natatangbad
dili magaabot quisap.
Magaan uala ding bigat
lomacbay man sa di palace
paibaba ma’t paytaas
yto,t,yao,y cag-yatcag-yat.
Ang liuanag ang sabihin
Catilitiling tanghalin
Ualaring macatitingin
Ang sila’y, masisilao din
( c. Balagtasan.
Almari
o, 2006,
p.60)
2. Tulang Pasalaysay
a. Epiko. Mahabang tulang pasalaysay
patungkol sa kabayanihan ng
pangunahing tauhan na nagtataglay ng
mala-diyos na kapangyarihan.
b. Awit. May lalabindalawahing pantig sa
bawat taludtod at inaawit nang mabagal
sa saliw ng gitara at bandurya.
c. Korido. May wawalohing pantig sa
bawat taludtod at binibigkas sa kumpas
ng martsa.
Ang awit at korido ay salaysay
patungkol sa kagitingan at
pakikipagsapalaran ng mga prinsipe at
prinsesa, hari at reyna. Kapwa patula sa
pagkakasulat at pag-awit sa pagbigkas.
Ang paksain ay tungkol sa romansa at
kabayanihan.
3. Tulang Dula o Pantanghalan
a. Komedya. Isang tulang dula na ang
layunin ay pukawin ang kawilihan ng
mga manonood. Ang tunggalian ay ang
pagkakasundo ng mga tauhan na
nagdudulot ng kasiyahan sa damdamin
ng mga manonood at nagwawakas ito
nang masaya.
b. Melodrama. Ito ay karaniwang
ginagamit sa lahat ng mga dulang
musical, kasama na ang opera. Ngunit
ngayon ito ay may kaugnayan sa
trahedya tulad din ng parsa sa
komedya. Ang sangkap ng uring ito ng
dula ay malungkot ngunit nagiging
kasiya-siya ang katapusan para sa
pangunahing tauhan ng dula.
c. Trahedya. Isang uri ng dula na
nagwawakas sa pagkasawi o Ay biglang nawala dahil sa bagyong
pagkawasak ng pangunahing tauhan.
d. Parsa. Isang uri ng dulang patula na
ang layunin ay magpasiya sa
pamamagitan ng mga kawing-kawing
na mga pangyayaring nakakatawa.
e. Saynete. Ang paksa ng ganitong uri ng
dula ay mga karaniwang pag-uugali ng
tao sa isang pook.
4. Tulang Patnigan
a. Karagatan.
Batay sa alamat ng singsing ng
isang prinsesang inihulog sa
karagatan at hinamon niya ang mga
binatang may gusto sa kanya na
sisirin ang singsing sa dagat at ang
makakakuha’y pakakasalan niya.
b. Duplo.
Ang humalili sa karagatan.
Paligsahan ito ng husay sa pagbigkas
at pangangatwiran nang patula. Ang
pangangatwiran ay hango sa bibliya,
salawikain at kasabihan. Karaniwan
itong nilalaro kung may namatayan.
Ito’y tagisan ng pagbigkas ng tula,
bilang pangangatwiran sa isang
paksang pagtatalunan.
Ang Tayutay
1. Simile o Pagtutulad – pinakamadaling uri ng
tayutay ito dahil kagyat na nakikilala sa mga
salita o pariralang ginagamit tulad ng parang,
wangis, animo’y, gaya ng, tila, mistula, atbp. Ito
ay paghahambing ng dalawang magkaiba o di
magkauring bagay, tao, kaisipan, pangyayari at
iba pa sa hayagang pamamaraan.
Halimbawa:
Kung tatanawin mo sa malayong pook
Ako’y tila isang nakadipang krus
Sa napakatagal na pagkakaluhod
Parang hinahagkan ang paa ng Diyos
(Isang Punungkahoy, Corazon de Jesus)
2. Metapora o Pagwawangis – paghahambing din
ito gaya ng pagtutulad, nagkakaiba lamang sa
hindi na ito paggamit ng mga salita o pariralang
pan-tulad sapagkat direkta nang ipinaangkin ang
katangian ng tinutularan.
Halimbawa:
Ang kanyang kahapon ay isang
tanghalan
Ng mga lihim niya’t mga karanasan
Ang buhay nyang hiram ay naging
tanghalan
Sa kanyang gunita ay away alpasan
3. Personipikasyon o Pagbibigay-katauhan –
ginahamit ito para bigyang buhay, pagtaglayin
ng katangiang pantao-talino, gawi, kilos, ang
mga bagay na likas at pangngalang diwa.
Halimbawa:
Pati ulap ay sumasayaw sa bayo ng
hangin
Sa bugso ng ulan pati langit ay nagdilim
Ibong nagsasaya sa may dakong
papawirin
darating
Ang unos na sumapit ay nagpaalaalang,
 Ang tao ay marupok sadyang
makasalanan
Ang gawang mabuti’y kanyang
kinalilimutan
Ang gawang masama’y kanyang
kaluwalhatian
MBM
4. Apostrope / pagtawag o panawagan – isang
anyo ito ng panawagan o pakiusap sa isang
taong hindi kaharap, nasa malayo o kaya’y patay
na. Gayundin sa mga kaisipan o mga bagay na
binibigyang-katauahn na parang kaharap na
kinakausap.
Halimbawa:
Oh! Bathala!
Huwag mong ikintal sa kanilang loob
Na ang kalayaan , ang katarungan at ang
Diyos
Ay wala sa bayan at wwala sa lunsod
At kung hahanapin ay dapat na muling
balikan
Sa bundok
(Hinahanap ko Ang Diyos-Amado V.
Hernandez)
5. Pag-uulit – dagliang makikita ito saan mang
bahagi ng mga taludtod o pangungusap kapag
unang pantig ng bawat salita o kung ang isang
salita ay makailang bese na ginamit.
a. Aliterasyon- kung ang unang titik o pantig
ng mga salita ay pare-pareho.
Halimbawa:
Gumising ka giliw sa gitna ng gabi
gupili’y gustuhi’t garampo’t ang gintong
gunita’y gunamin.
b. Anapora- pag-uulit ng isang salita na nasa
unahan ng isang sugnay.
Halimbawa:
Hayaang humagulhol ang aso sa tumana
Hayaang sa duluha’y may lampong na
pusa
Hayaang sa punso’y may katyaw na
tumutuka.
(Bahay-bahayan ni Rogelio Mangahas)
c. Anadiplosis- ayon kay Rufino Alejandro,
ang parehong salita ay ginamit sa unahan at
sa hulihan ng magkasunod na sugnay.
Halimbawa:
Sa kaluwagan mo sa’king kagipilan,
Kagipitang minsan ay pinagpulasan.
d. Epipora – pag-uulit naman ito ng isang
salita sa hulihan ng sunud-sunod na
taludtod, ayon pa rink ay Rufino Alejandro.
Halimbawa:
Pag-ibig!
Ikaw ang ligaya’t lungkot ng puso,
Pag-asa at kabiguan ng puso
Buhay at kamatayan ng puso.
6. Eksaherasyon o pagmamalabis / hayperbole –
ito’y isang lagpas-lagpasang pagpapasidhing
kalabisan o kakulangan ng isang tao, bagay,
pangyayari, kaisipan, damdamin at iba pang
katangian, kalagayan o katayuan.
Halimbawa:
Lupang itinambak ng kamay ng Diyos
Ano’t nang lumao’y nakitang
umumbok!
Higante ba tila sa pagkakatulog
Ay hindi napansing ginubat ang likod
Minsa’y nakatayong …langit…inaabot,
Minsa’y nakadapang …dagat..
niyayapos!
(Ang Bundok ni Fidel M. Quilatao)
7. Pag-uyam o Irony – sa tila namumuring
pananalita pinaloob o pinahihiwatig ang
paglibak, pagtudyo o pagkutya. Nararamdaman
ang tunay na kahulugan nito sa diin ng
pagsasalita at ekspresyon ng mukha ng
nagsasabi.
Halimbawa:
Nadukal ng tao ang laman ng lupa
Naarok ang lihim ng dagat at sapa
At natunton pati ang landas ng tala
Subalit ang langit ay daan ng luha
8. Paghahambing o Onomatopeya – ito ang
paggamit ng mga salitang kung ano ang tunog
ay siyang kahulugan.
Halimbawa:
Laksang pakpak na pumapagaspas
Ulan ng talang lumalagaslas
Liwanag at darang ng siyang
malagablab
…
Iisa ang tibok
Ng dalawang loob
Payapain, irog,
Pusong kumakabog
(Iisa ang Tibok, Bienvinido Lumbera )
9. Metonimiya o Pagpapalita-tawag- Ang tawag
sa isang bagay ay ipinapalit o inihahalili bilang
patalinghagang pantawag sa ibang bagay na
ipinahihiwatig niyon.
Halimbawa:
Tila namatay na ang apoy sa puso
Ng kabayanihan ng ating ninuno,
Wala na ang lakas na minsang naguho
Sa kapangyarihang mabahung-mabaho.
10. Paurintao (Transferred Epithet)-isang tayutay
na paharaya at pasalayaw ang paraan ng
pagbibigay- katauhan sa isang bagay na walang
buhay o kaisipan, naipapahayag ito ng pang-uri.
.
Halimbawa
Kung minsa’y Buwan kang
Ang mayuming ganda at iwing liwanag,
Sa tulog kong puso’y
Kay limit sugpuin ng tuksong pangarap;
Ang katauhan ko
Likas mang pihikan sa kaaway at galak
Di mamakailang
Binalisa mo rin kung ilang magdamag
Pagkaumaga na…
Ang iyong karikta’y siyang hinahanap
Subalit Buwan kang
Kaydaling maglahong luningning at
dilag
 (O, Ang Babae, Leoncio S. Gonzalez) nasa loo bang kulo. Kung
ANG KATUTUBONG PANULAAN patay na ang kabayo.

Ayon kay Julian Cruz Balmaceda May tainga ang lupa

(Almario,2006,p.28) ang katawagang katutubo ay yaong Taong hindi lumingon sa pinanggalingan
pagpapahayag sa taal na Tagalog bago pa naganap ang may pakpak ang balita.
impluwensya ng kanluraning kultura noong ika17 siglo. ‘di makakarating sa paroroonan.
Ang tradisyon ng pagtula ay iniugnay sa sarisaring
anyong nagtataglay ng katutubong sukat at tugma. Ang Kung may isinuksok
maiikling tula ay karaniwang may sukat na wawaluhin at Ang tunay na kaibigan
nasusulat sa dalawahan, tatluhan o apatang taludtod. may madudukot. sa gipit
nasusubukan.
Sa kabanatang ito, tatalakayin ang mga unang anyo ng
tula bago pa man dumating at sakupin ng mga Kastila c. Kasabihan. Ito ay karaniwang ginagamit sa
ang Pilipinas. panunukso o pagpuna sa kilos ng isang tao.
(Santiago, Kahayon,Limdico, 1989,p.46)
1. Maikling Anyo ng Tula
a. Bugtong. Ito ay mga inihanay na mga piling Batang malikot,
salita na nagsasaad ng talinghaga na nakakadampot ng ipot.
masasagot sa pamamagitan ng panghuhula.
(Deveza at Guamen, p.52) Tulak ng bibig,
kabig ng dibdib.
Tatlong magcacapatid
Sing-iitim ng dibdib (tungko ng calan) Putak, putak
Batang duwag
Dagat con nagoompoc Matapang ka’t
Bongbong con macatolog. (banig) Nasa pugad.

Bahay co sa golod Tawa nang tawa

Iisa ang tongcod. (cabuti)
Nang matacpa,y, naquita
Nang mabucsa,y, uala na. (bituin)
Mga bagong bugtong.
Buhay na hiram lamang
Isang panyong parisukat
Pinagmulan ng sangkatauhan (Babae)
kung buksa’y nakakausap(liham)
Kaban ng aking liham
Lima para sa isa
May tagpi ang ibabaw.(sobre)
isa para sa lima. (Kamay)
Palagi mo lang akong naaalala
Pag may bibilhin ka. (pera)
Maitim man ako
marami pa rin ang nagkakagusto sa akin.
(Kape)
b. Salawikain/Sawikain
Ubus-ubos biyaya
sa pusa
ngayo’y nakatunganga
utos pa sa daga
Kung hindi ukol
Kapag maaga ang lusong
ay hindi bubukol
maaga rin ang ahon.
Taong walang kibo
pa ang damo
Gustong mag-asawa
d. Ang Epiko
Bantugan.
Binubuo ng 25 salaysay tungkol
sa kanilang bayaning si Bantugan at
bakit naglaho sa Mindanaw ang
kaharian ng Bumbaran.
Bidasari.
Pinaniniwalaang ang epikong ito
ay hiram lamang mula sa Malay.
Hindi ito kathang Maranaw bagamat
laganap sa pook ng mga Muslim
Indarapatra at Sulayman.
Tungkol ito sa mabuting
pamumuno ni Indarapatra sa
kaharian ngMantapuli.
Hinilawod.
Itinuturing itong pinakamahaba
at pinakamatandang epiko ng Panay.
Si Alunsina ay napakasal kay Paubari
at nagkaroon sila ng tatlong anak;
sina Labaw Donggon, Humadapnon
at Damalapdap.
Biag-ni-Lam-ang.
Epiko ng mga Ilokano na
binubuo ng 1000 taludtod. Tungkol
Utos na ito sa paglalakbay ni Lam-ang at ang
pag-ibig niya kay Ines Kanoyan.
Ibalon.
Matandang epiko ng Bikol. Ang
bayani sa epikong ito ay si Baltog.
Alim.
Epiko ng mga Ifugao. Tungkol
naman ito sa naging buhay ni Bugan
at Wigan.
Hudhud.
Aanhin Epiko ng mga Ifugao. Ito ay
tungkol sa buhay ni Aliguyon ng
Gonhandan.
 kasinlaki ng pansol. Nagtanim din siya ng isang uri ng
palay na nagtataglay ng kanyang pangalan. Lalo siyang
napamahal sa kanyang mga sakop nang nahikayat niya
Iba pang halimbawa ng epiko: nang buong lugod ang mga mamamayan upang gumawa
 Maragtas – epiko ng mga Bisaya ng mga kapaki-pakinabang na kasangkapan sa ikakabuti
 Haraya – epiko ng mga Bisaya ng lipi. Si Handyong ang kauna-unahang gumawa ng
 Lagda – epiko ng mga Bisaya bangkang naglayag sa ilog Bicol na si Cuinantong.
 Hari sa Bukid – epiko ng mga Bisaya Lalong naging kahanga-hanga si Cuinantong nang
 Kumintang – epiko ng mga Tagalog magdagdag siya ng timon at layag sa bangkang gianwa
 Tatuang – epiko ng mga Bagobo niya. Ginawa rin ni Cuinantong ang araro, suyod,
pagalong, singkaw, gulok, asarol at salop. Ang iba pang
 Dagoy at Sudsud – epiko ng mga
nagsigawa ng kasangkapan ay si Hablom na tumuklas ng
Tagbanua
habihan, ang unanong si Dinahon naman ang lumikha ng
 Parang Sabir – epiko ng Moro
tapayan, kalan, palayok at iba pa. Si Surat naman ang
IBALON (epiko ng Bicol)
gumawa ng ABAKADA at inukit sa batong libon.
Si Baltog ang kauna-unahang lalaking
Ibinigay ni Handyong ang batas na makatarungan na
nakarating sa Kabikulan buhat sa lupain ng Botavara.
magpapahintulot na manirahan nang sama-sama ang
Dahil sa mayamang lupain ng Bicol at sa likas nitong
alipin at umaalipin nang may karangalan at katiwasayan
kagandahan, naakit si Baltog. Isang gabi, tinambangan ni
sa pamilya. Sa gitna ng kapayapaang naghahari sa lupain
Baltog ang baboy-ramo. Sinaksak niya ang mabangis na
ay nagkaroon ng isang delubyo. Ang baha ay kagagawan
hayop sa pamamagitan ng kanyang sibat. Pagkatapos ay
ni Inos. Isang nakasisisndak na bagyo na may kasamang
sinunggaban niya ang mga panga at binali ang buto.
malakas na ulan ang nasabing delubyo. Pagkatapos ng
Isinabit ni Baltog ang dalawang panga sa puno ng
delubyo, isang tangway ang lumitaw na ngayon ay
Talisay. Labis na humanga ang mga mangangasong
tinatawag na Pasacao. Nagbago rin ang takbo ng agos ng
buhat sa ibang lugar nang kanilang makilala at makita
ilog Inarihan. Ang epiko ay nagwakas sa kasaysayan ni
ang pangit at panga ng baboy-ramo gayundin ang panga
Bantong, isang batang-batang kaibigan ni Handyong na
nitong nakausli. Ang baboy-ramong ito ay buhat daw sa
lagi niyang
bundok ng Lingyon at tinatawag na Tandayag. Dahil sa
kasa-kasama. Sa panahong iyon, ang katahimikan ng
ipinamalas ni Baltog na pambihirang lakas kaya’t
Ibalon ay muling binulabog ni Rabut, isang
kinilala siyang pinuno ng pook na Ibalon. Naging mabuti
dambuhalang kalahating tao at kalahating hayop ang
siyang pinuno. Bi1nigyan niya ng katarungan ang lahat
katawan. Siya’y isang mangkukulam at nagagawa
ng kanyang nasasakupan. Matapos ang panahon ng
niyang bato ang sinuman. Isang araw, kasalukuyang
kapayapaan at kasaganaan, naghari naman sa buong
bumabaha, nagtungo si Bantong kasama ang kanyang
Ibalon ang lagim at kapinsalaan dahil sa poot ng mga
mga tauhan sa yungib at sinalakay si Rabut samantalang
dambuhalang tulad ng mga pating na may pakpak,
ito’y natutulog. Tinaga ni Bantong ang tulog na
kalabaw na lumilipad at higanteng buwaya. Nalungkot si
dambuhala. Namilipit sa sakit sa Rabut at
Baltog dahil siya ay matanda na at hindi na niya kayang
umalingawngaw ang kanyang tinig sa buong
ipagtanggol ang kanyang mga nasasakupan. Hindi
bayan. Dinala ni Bantong ang bangkay ni Rabut sa
nagtagal, isang batang-batang mandirigma ang
Libnaman. Ipinakita niya kay Handyong ang dambuhala
nagngangalang Handyong ang dumating sa Ibalon. Nang
at hindi siya makapaniwala sa kapangitan ni Rabut.
marinig niya ang karaingan ng mga tao ay muli siyang
naging tagapagligtas. Naging matagumpay naman siya
(Dito nagwakas ang salin ni Fr. Jose Castaño: Nangako
sa paglipol ng mga dambuhala. Hinikayat ni Baltog si
si Cadugnung na ipagpapatuloy niya ang kuwento sa
Handyong na magkaroon ng isang pangkat ng mga
ibang araw. Subalit maaaring hindi na naisalin ang iba
mandirigma upang tumulong sa paglipol ng mababangis
pang bahagi ng epiko o kaya hindi na natapos kung
na dambuhala. Nakalaban din at napatay ni Handyong si
kaya’t nananatiling walang karugtong ang epiko.)
Ponong nang bigla itong lumusob sa kanila. Isa rin itong
Biag-ni-Lam-ang (Iloko)
dambuhala na iisa ang mata at tatlo ang bibig. Ito ay
May isang mag-asawa na nagngangalang Juan at
napatay ni Handyong. Ang labanan ay umabot ng
Namongan ay nakatira sa malayong baryo ng Nalbuan.
sampung buwan. Ang pating na may pakpak at Simarong
Isang araw iniwan ni Don Juan ang kanyang buntis na
kalabaw na lumilipad ay nalipol lahat. Ang mabangis na
asawa at pumunta sa kabundukan upang parusahan ang
“Sarimaw” ay itinaboy sa bundok ng Kolasi. Ngunit isa
isang grupo ng mga Igorot. Habang papunta sila sa
pang dambuhala ang nakaligtas sa kamay ni Handyong.
kabundukan ay ipinanganak ni Namongan ang isang
Siya’y si Oryol, isang tusong ahas na nakukuhang
batang lalaki. Kakaiba ang sanggol sa iba sapagkat
maging isang anyo ng kaakit-akit na babae at ang tinig
pagkasilang pa lamang ay nakapagsasalita na ito. Gusto
ay parang sirena. Ang mapanlinlang na serpyente ay
niyang pangalanan siyang Lam-ang. Siya na rin mismo
nagtatangkang gayumahin si Handyong. Sa kabila ng
ang pumili ng kanyang mga ninong nang siya ay
pang-aakit na ginawa kay Handyong, pinatunayan ni
binyagan. Nasaan ang aking ama? isang araw ay
Oryol na hindi niya mapapasuko si Handyong, kaya’t
tinanong ni Lam-ang ang kanyang ina na si Namongan.
naghandog siya ng tulong upang mapuksa ang mga
Nasa kabundukan siya upang ayusin ang di
dambuhalang buwaya sa ilog Bicol. Pagkatapos ng
pagkakaunawaan sa isang grupo ng Igorot doon, sabi ng
labanan, ang ilog Bicol ay namula sa dugo ng mga
kanyang ina. Nalungkot si Lam-ang. Hindi pa niya
buwaya. Nasaksihan ng ilang orang-utang ang labanang
nakikita ang kanyang ama buhat ng siya ay isinilang at
ito at sila’y nasindak. Nang malipol ang mga dambuhala
nasasabik na siyang makita ito. Matatagalan kaya ang
sa pook, namahinga si Handyong. Mula noon siya’y
kanyang pagbalik? Hindi ko alam, malungkot na sagot
nagpatuloy sa pamamahala sa kanyang mga kababayan
ng kanyang ina na si Namongan na nasasabik din itong
nang buong tapat at katalinuhan. Sa kanyang
makita. Ni hindi ko man lamang alam kung buhay pa
pagpapahinga siya’y nagtanim ng gabi ang laman ay
siya. Isang araw ay nanaginip si Lam-ang. Sa kanyang
panaginip ay nakita niya ang kanyang ama na walang
awang pinatay ng isang grupo ng Igorot. Lubos siyang
namuhi nang siya ay nagising. Nagpasya siya na sundan
ang ama sa kabundukan. Siyam na buwan siya noon.
Nang marating niya ang pamayanan ng mga Igorot,
nakita niya na nagsasayawan ng mga ito paikot sa ulo ng
kanyang ama na nakatusok sa isang kawayan. Sa
kanyang galit ay kinalaban at pinatay niya ang lahat ng
Igorot, kasama ang kanilang pinuno na pinahirapan
muna bago pinatay. Sa kanyang pag-uwi sa Nalbuan ay
napadaan siya sa ilog ng Amburayan. Doon ay naligo
siya sa tulong ng kanyang mga kaibigang babae na
pinupunasan ang kanyang katawan upang maalis ang
mga dumi at dugo, ngunit ito'y nakapatay sa lahat ng
nabubuhay na hayop sa ilog. Nang siya ay nasa hustong
gulang na upang mag-asawa ay may nakilala siyang
isang magandang babae, si Ines Kannoyan at umibig siya
rito. Pumunta siya sa bahay nila Ines upang umakyat ng
ligaw kasama ang kanyang puting tandang at ang
kanyang paboritong aso. Nang makarating siya sa bahay
ay nainis siya sa dami ng naunang manliligaw sa kanya.
Inutusan niyang tumilaok ang kanyang tandang at
sinunod naman siya nito. Noon din ay gumuho ang
bahay nila Ines at nangamatay ang lahat ng kanyang
manliligaw. At inutusan naman niyang tumahol ang
kanyang aso at tumahol nga ito. Mabilis na bumalik sa
dati ang gumuhong bahay. Lumabas si Ines at ang
kanyang mga magulang upang salubungin siya.
Ipinaramdam ng tandang ang pagmamahal ni Lam-ang
kay Ines Kannoyan. Ang aking panginoon na si Lam-ang
ay iniibig ka at gusto ka niyang pakasalan, sabi ng puting
tandang kay Ines sa lenggwaheng naiintindihan niya.
Pakakasalan kita kung matutumbasan mo ang aming
kayamanan, sagot ni Ines Kannoyan. Ang pagsubok'na
ibinigay ni Ines ay hindi nakapagpahina kay Lam-ang.
Umuwi siya kaagad at bumalik kasama ang isang
malaking bangka na puno ng ginto, hinigitan nito ang
halaga ng kayamanan nila Ines. Ikinasal sila at namuhay
ng masaya. Lumipas ang mga taon at dumating ang
pagkakataon ni Lam-ang na humuli ng isda na tinatawag
na rarang. Ito ay isang obligasyon ng bawat may
asawang lalaki sa kanilang komunidad upang manghuli
ng rarang. Ngunit nararamdaman ni Lam-ang na
mapapatay siya ng isang berkahan, (isang uri ng isda na
kabilang sa pamilya ng mga pating) kapag pumalaot na
siya upang manghuli ng rarang. Ngunit kailangan niyang
tuparin ang kanyang tungkulin at isang gabi ay pumalaot
siya sa karagatan. Napatay siya ng berkahan tulad ng
kanyang inaasahan. Tumangis si Ines sa kalungkutan.
Umisip ang kanyang puting tandang ng paraan upang
buhaying muli si Lam-ang. Umarkila si Ines Kannoyan
ng mga maninisid upang hanapin ang mga buto ni Lam-
ang sa ilalim ng dagat. Madaling nahanap ng mga
maninisid ang lahat ng mga buto at pinagsama-sama ni
Ines ang mga ito. Kasama ang puting tandang at ang
paboritong aso ni Lam-ang ay namanata siya gabi-gabi
hanggang sa isang araw ay nabuhay si Lam-ang. At mula
noon ay namuhay sila ng masaya.
Indarapatra at Sulayman (Buod)
Noong araw ay may isang dakilang hari. Siya ay si
Indarapatra, hari ng Imperyo Mantapuli. Ang Mantapuli
ay matatagpuan sa kanluran ng Mindanao, doon sa
ibayong lupain kung saan ang araw ay lumulubog. Si
Indarapatra ay nagmamay-ari isang mahiwagang
singsing, isang mahiwagang kris, at isang mahiwagang
sibat. Hinagud, aking sibat, magtungo ka sa silangan at
lupigin ang aking mga kaaway!" utos ng hari.
Pagkatapos magdasal, inihagis niya si Hinagud nang
malakas. Pagkatapos makarating ni Hinagud sa Bundok
Matutun, bumalik ito sa Mantapuli at nag-ulat sa
kanyang panginoon. Aking panginoon, maawa kayo sa
mga taga-Maguindanao. Sila'y pinahihirapan at
pinaglalamon ng mga halimaw. Sinira ng mga halimaw
ang kanilang mga pananim at ang kanilang mga
kabahayan. Binabalot ng mga kalansay ang kalupaan!"
ulat ni Hinagud.Nagalit si Indarapatra sa narinig. "Sino
ang mga halimaw na iyon? Sino ang mga walang-awang
pumapatay sa walang kalaban-labang mga taga-
Maguindanao?" galit na tanong ni Indarapatra. "Una'y si
Kuritang maraming paa at ganid na hayop sapagkat ang
pagkaing laan sa limang tao'y kanyang nauubos," sagot
ni Hinagud. "Ikalawa'y si Tarabusao. Isa siyang halimaw
na mukhang taong nakatatakot pagmasdan. Ang
sinumang taong kanyang mahuli'y agad niyang kinakain.
Ikatlo'y si Pah, isang ibong malaki. Ang bundok ng Bita
ay napadidilim niya sa laki ng kanyang mga pakpak.
Ang lahat ng tao'y sa kweba na nananahan upang
makaligtas sa salot na itong may matang malinaw at
kukong matalas. Ikaapat ay isa pang ibong may pitong
ulo, si Balbal. Walang makaligtas sa bagsik ng kanyang
matalas na mata pagkat maaari niyang matanaw ang
lahat ng tao sunud-sunod na paliwanag ng sibat.
Nang marinig ito ni Indarapatra, nagdasal siya at
inutusan ang kapatid na Sulayman, ang pinakadakilang
mandirigma ng kaharian, "Mahal kong kapatid, humayo
ka at tulungan ang mga taga-Maguindanao. Ito ang aking
mahiwagang singsing at Juru Pakal, ang aking
mahiwagang kris. Makatutulong ang mga ito sa iyong
pakikidigma. Kumuha si Indarapatra ng isang batang
halaman at ipinakiskis niya ang singsing na ibinigay kay
Sulayman sa halaman at kanyang sinabi, "Ang halamang
ito ay mananatiling buhay habang ika'y buhay at
mamamatay kung ika'y mamatay."
At umalis si Sulayman sakay ng kanyang vinta. Lumipad
ang vinta pasilangan at lumapag sa ka-Maguindanaoan.
Biglang dumating si Kurita. Biglang tumalon si Jur
Pakal, ang mahiwagang kris, at kusang sinaksak si
Kurita. Taas-baba. Taas-baba si Juru Pakal hanggang
namatay si Kurita. Sa pakikidigma ni Sulayman, nawala
niya ang kanyang singsing.Pagkatapos ay kinalaban ni
Sulayman si Tarabusao. "Lisanin mo ang lugar na ito...
kung hindi, mamamatay ka!" utos ni Sulayman.
"Lisanin ang lugar na ito! Nagkasala ang mga taong ito
at dapat magbayad!" sabi ni Tarabusao."Nandito ako
upang alisin ang lagim mo rito sa Maguindanao . . . ang
aking Diyos ay mabait sa mga nagdurusa at
pinahihirapan ang mga demonyo," sabi ni
Sulayman."Matalo man ako, mamamatay akong martir!"
sagot ni Tarabusao. Naglaban si Sulayman at duguan si
Tarabusao. "Binabati kita sa iyong kagalingan, sa iyong
kapangyarihan, Paalam," huling sambit ni Tarabusao at
tuluyan na siyang namatay.
Naglakad si Sulayman sa kabilang bundok upang
sagupain si Pah. Ang Bundok Bita ay balot ng mga
kalansay at ng mga naaagnas na bangkay. Biglang
dumating si Pah. Inilabas ni Sulayman si Juru Pakal at
pinunit nito ang isang pakpak ni Pal. Namatay si Pah
ngunit nahulog ang pakpak nito kay Sulayman. Namatay
si Sulayman.
Sa Mantapuli, namatay ang tanim na halaman ni
Indarapatra. Agad siyang nagtungo sa Maguindanao at
hinanap ang kapatid. Nakita niya ito at siya'y
nagmakaawa sa Diyos na buhayin muli ang kapatid.
Tumangis siya nang tumangis at nagdasal kay Allah.
Biglang may bumulwak na tubig sa tabi ng bangkay ni
Sulayman. Ipinainom ito ni Indarapatra kay Sulayman na Ang dalawang pusong ngayon ay ikakasal
biglang nagising. "Huwag kang umiyak, aking kapatid Ang daraanan nilang landas,
napatulog lamang ako nang mahimbing," sabi ni Sabuyan natin ng bigas.
Sulayman. Nagdasal sina Indarapatra at Sulayman upang (Santiago, Kahayon,Limdico, 1989,p.42)
magpasalamat sa Diyos. "Umuwi ka na, aking kapatid. Talindaw (Awit sa Pamamangka)
Ako na ang tatapos kay Balbal, ang huling halimaw," Sagwan, tayo’y sumagwan
utos ni Indarapatra. Umuwi si Sulayman at nagtungo si ang buong kaya’y ibigay
Indarapatra sa Bundok Suryan at doon nakipaglaban kay malakas ang hangin
Balbal. baka tayo’y tanghaliin
Isa-isang pinutol ni Indarapatra ang mga ulo ni Balbal pagsagwa’y pagbutihin.
hanggang isa na lamang ang natira. Matapos ito, lumisan (Deveza at Guamen, p.56)
si Balbal na umiiyak. Inakala ni Indarapatra na namatay Soloranin (Awit ng mga Manggagawa)
na si Balbal habang ito'y tumatakas. Ngunit ayon sa mga Hala gaod tayo, pagod ay tiisin
tao ngayon ay buhay pa si Balbal... patuloy na lumilipad Ang lahat ng hirap, pag-aralang bathin
at humihiyaw tuwing gabi. Kahit malayo man kung ating ibigin
Pagkatapos ng labanan, naglakad si Indarapatra at Daig ang malapit na ayaw lakbayin.
tinawag ang mga taong nagtago sa kuweba ngunit Oyayi (awit sa pagpapatulog ng bata)
walang sumagot. Naglakad siya nang naglakad hanggang Tulog na bunso
siya'y nagutom at napagod. Gusto na niyang kumain Ang ina mo ay malayo
kaya pumulot siya ng isda sa ilog at nagsaing. Kakaiba Di ka niya masundo
ang pagsaing ni Indarapatra. Inipit niya ang palayok sa Pagkat ang daa’y maputik
kanyang mga hita at umupo siya sa apoy upang mainitan At mabaho.
ang palayok. Nakita ito ng isang matandang babae. (Santiago, Kahayon,Limdico, 1989,p.42)
Namangha ang matandang babae sa taglay na kagalingan Dalit (awit sa Diyos o Diyosa)
ni Indarapatra. Sinabihan ng matanda na maghintay si Kundiman (Awit ng Pag-ibig)
Indarapatra sa kinalalagyan sapagkat dumaraan doon ang Noong unang panahon ako ay bata pa,
prinsesa, ang anak ng raha. Umalis ang matandang babae natitisod mo na’y di mo alintana,
dala ang sinaing ni Indarapatra. Pagkalipas ng ilang nang ako’y lumaki at maging dalaga,
sandali ay dumaan nga ang prinsesa at nakuha ni tila sa wari ko’y may pagbabanta ka.
Indarapatra mga tiwala nito. Itinuro ng prinsesa kung
saan nakatago ang ama niya at ang nalalabi sa kaharian Pagsinta mo sa aki’y di ko tatanggapin,
nila. Nang magkita si Indarapatra at ang raha, inialay ng pagkat akong ito’y alagaan sa tingin,
raha ang kanyang pag-aari kay Indarapatra. Ngunit ako ay mahirap, pangit pa sa tingin,
tinanggihan ito ni Indarapatra bagkus kanyang hiniling bakit naman ngayo’y iyong iibigin?
ang kamay ng prinsesa. (Deveza at Guamen, p.58)
Nanatili si Indarapatra nang maikling panahon sa
Maguindanao. Tinuruan niya ang mga tao kung paano Iba pang katutubong awitin
gumawa ng sandata. Tinuruan niya rin sila kung paano
maghabi, magsaka, at mangisda. Pagkalipas ng ilang a. Atin cu pung singsing(Kapampangan)
panahon pa, nagpaalam na si Indarapatra. Tapos na ang
aking pakay rito sa Maguindanao. Ako ay lilisan na. Atin cu pung singsing
Aking asawa, manganak ka ng dalawa, isang babae at Metung yang timpucan
isang lalaki. Sila ang mamumuno rito sa inyong kaharian Amana que iti
pagdating ng araw. At kayong mga taga-Maguindanao, Quing indung ibatan
sundin ninyo ang aking mga kodigo, batas, at Sancan queng sininup
kapangyarihan. Gawin ang aking mga utos hanggang Queng metung a caban
may isang mas dakilang haring dumating at mamuno sa Mewala ya iti
inyo," paalam ni Indarapatra. E cu camalayan.
Habang kumakain, nakita ni Indarapatra ang kanyang
mahiwagang singsing na naiwala ni Sulayman sa isdang Ing sucal ning lub cu
ulam. Pagkatapos nito ay bumalik na siya sa kanyang Susucdul king banua
kaharian sa Mantapuli. Picurus cung gamat
Babo ning lamesa
e. Kantahing Bayan Ninu mang manaquit
Kumintang (Awit na Pandigma) Quing singsing cung mana
Ang nuno nating lahat, Calulung pusu cu
Sa gulok di nasisindak, Manginu ya caya.
Sa labanan di naaawat,
Puhunan buhay, hirap
Upang tayong mga anak, b. Leron, Leron Sinta
Mabuhay nang mapanatag.
Leron, Leron, sinta
(Belvez, Buko ng papaya
Iliscupidez,Roberto,Pleno,Atienza,2006, Dala dala’y buslo
Panitikan ng Lahi,p.8,) Sisidlan ng sinta

Diona (Awit sa Kasal) Pagdating sa dulo’y

Umawit tayo at ipagdiwang, Nabali ang sanga,
 Kapos kapalaran
Humanap ng iba.

Halika na Neneng, tayo’y manampalok

Dalhin mo ang buslo, sisidlan ng hinog
Pagdating sa dulo’y uunda-undayog
Kumapit ka Neneng, baka ka mahulog.

Halika na Neneng at tayo’y magsimba

At iyong isuot ang baro mo’t saya
Ang baro mo’t sayang pagkaganda-
ganda
Kay ganda ng kulay — berde, puti, pula.

Ako’y ibigin mo, lalaking matapang

Ang baril ko’y pito, ang sundang ko’y
siyam
Ang lalakarin ko’y parte ng dinulang
Isang pinggang pansit ang aking
kalaban.
c. Dandansoy (Ilonggo)

Dandansoy, bayaan ta icao

Pauli aco sa Payao
Ugaling con icao hidlauon
Ang Payaw imo lang lantauon.

Dandansoy, con imo apason

Bisan tubig di magbalon
Ugaling con icao uhauon
Sa dalan magbobonbobon.

Convento, diin ang cura?

Municipio, diin justicia?
Yari si dansoy maqueja.
Maqueja sa paghigugma

Ang panyo mo cag panyo co

Dala diri cay tambijon co
Ugaling con magcasilo
Bana ta icao,asawa mo aco.