Professional Documents
Culture Documents
Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
ΜΕΤΆΦΡΑΣΗ
Κεφ. 1 ( 16-21 ) Η ήττα των Αθηναίων
Γραμματικές παρατηρήσεις
2
2. Προθέσεις: έκ:(πριν από λέξη που αρχίζει από φωνήεν έχει τον
τύπο έξ-συντάσσεται μόνο με γενική), έπί (συντάσσεται ή με
γενική ή με δοτική ή με αιτιατική), προς (συντάσσεται ή με γενική
ή με δοτική ή με αιτιατική, δηλαδή με μια από τις πλάγιες πτώσεις),
Παρά(τρίπτωτη κι αυτή πρόθεση συντασσόμενη ή με γενική ή με
δοτική ή με αιτιατική), εις (συντάσσεται μόνο με αιτιατική),
κ·ατά(συντάσ-σεται ή με γενική ή με αιτιατική), εν (συντάσσεται
μόνο με δοτική), περί (συντάσσεται ή με γενική ή με δοτική ή με
αιτιατική).
3
αντιποιούμαι, αντιποίηση, περιποιω, περιποίηση, μεταποιώ, με-
ταποίηση κ.ά.
4
10. προσειλοντο: γ' πληθυντικό πρόσωπο αορίστου β' οριστικής
του ρήματος προσαιρουμαι (προς + αίροϋμαι).
5
Φράσεις της αρχαίας ελληνικής:πόλεμον άγω(= κάνω πόλεμο),
άσχολί-αν άγω (= ασχολούμαι), άγομαι γυναίκα (= νυμφεύομαι),
άγω θυσίαν (= θυσιάζω), περί πλείστου άγω (= αποδίδω πολύ
μεγάλη σημασία), άγω έορτήν (= εορτάζω), άγω και φέρω (=
λεηλατώ, καταστρέφω).
6
17. ώρμίσαντο: γ' πληθυντικό πρόσωπο αορίστου οριστικής του
ρήματος όρμίζομαι.
Παράγεται από τη λέξη όρμος και σχηματίστηκε κατ' αναλογία των
οδοντικόλη-κτων ρημάτων σε -ίζω(ελιάς, έλπίδ-ος, έλπίδj-ω,
ελπίζω).
18. ναυσίν: ή ναΰς, της νεώς, τη νηί, την ναϋν, ω ναϋ - αί νήες,
των νέων, ταΐς ναυσί, τάς ναϋς, ώ νήες.
Πραγματολογικές, ερμηνευτικές
και αισθητικές παρατηρήσεις
- την βασιλέως: εννοείται την γήν(ί\ την χωράν) του βασιλιά της
Περσίας. Έπειτα από τους περσικούς πολέμους, ο βασιλιάς της
Περσίας ονομαζόταν συνήθως από τους Έλληνες βασιλεύς (χωρίς
άρθρο) ή ό μέγας βασιλεύς. Ο βασιλιάς της Περσίας βοηθούσε
οικονομικώς την περίοδο αυτή τους Σπαρτιάτες. Συνεπώς, οι
Αθηναίοι είχαν σοβαρό λόγο να καταστρέφουν και να λεηλατούν
τη χώρα του βασιλιά. Ουσιαστικά, λοιπόν, πολεμούσαν όχι μόνο
εναντίον των Σπαρτιατών, αλλά και εναντίον του βασιλιά.
7
- Βρισκόμαστε στο 405 π.Χ., λίγο πριν την ήττα των Αθηναίων
στους Αιγός ποταμούς και ένα χρόνο πριν την τελική υποταγή της
Αθήνας στη Σπάρτη.
- Η Χίος και η Έφεσος ήταν αγκυροβόλια του στόλου των
Πελοποννησίων.
- παρεσκευάζοντο προς ναυμαχίαν: οι Αθηναίοι μετά τη νίκη τους
στις Αργινού-σες (406 π.Χ.) είχαν αναπτερωμένο ηθικό και
περιφρονούσαν τις ναυτικές δυνάμεις των Λακεδαιμονίων.
8
- Άβυδος: πόλη στην ασιατική παραλία του Ελλησπόντου. Η
Άβυδος με την απέ-ναντί της Σηστό βρίσκονταν στο στενότερο
σημείο του πορθμού του Ελλησπόντου, από το οποίο εύκολα
κανείς μπορεί να διαβεί από την Ασία στην Ευρώπη και
αντίστροφα.
9
Λάμψακο. Το χωριό αυτό λέγεται σήμερα Καράκοβα και ο όρμος
Ιντζέ λιμάν. Η ήττα των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς (405
π.Χ.) είχε ως συνέπεια το τέλος του πελοποννησιακού πολέμου και
την υποταγή της Αθήνας στη Σπάρτη.
10
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Κεφάλαιο 1 , & 22-24
Γραμματικές παρατηρήσεις
11
3.άριστοποιησαμένους: μετοχή αορίστου του ρήματος
αριστοποιοϋμαι (άριστον + ποιούμαι).
12
μετακινητός, κίνητρο, ανακινώ, παρακινώ, παρακινητής, διακινώ,
διακινητής, υποκινώ, υποκινητής, συγκινώ, συγκίνηση κ.ά.
13
17. κατιδόντας: μετοχή αορίστου β'του ρήματος καθοράω -ω
(κατά + ορώ).
Αρχικοί χρόνοι: ορώ,έώρων,όψομαι,είδον,έόρακα,έωράκειν.
Αρχικοί χρόνοι:
άγγέλλω,ήγγελλον,άγγελω,ήγγειλα,ήγγελκα,ήγγέλκειν.
14
Πραγματολογικές, ερμηνευτικές
και αισθητικές παρατηρήσεις
- μετώπω: μεταφορά.
- και της ημέρας όψέ ην: η ημέρα έκλινε προς τη δύση της,
ήταν αργά προς την εσπέρα. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι αυτό
έγινε κατά τη δείλη.
15
-αύται: εννοεί τα ταχύπλοα πλοία που είχε στείλει για να
παρατηρήσουν ακριβώς τι κάνουν οι Αθηναίοι, όταν βγαίνουν από
τα πλοία τους.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Κεφάλαιο 1 , &25-28
16
όμως είχαν διασκορπιστεί οι ναύτες, άλλα από τα πλοία βρέθηκαν
με μια σειρά κωπηλατών, άλλα με δύο σειρές και άλλα εντελώς
άδεια από κωπηλάτες.Ωστόσο,το καράβι του Κόνωνα και άλλα επτά
που ήταν γύρω του και η Πάραλος, ανοίχθηκαν με μιας στο
πέλαγος με τα πληρώματα στη θέση τους, ενώ όλα τα υπόλοιπα ο
Λύσανδρος τα κατέλαβε στην ακτή. Και τους περισσότερους
άνδρες τους συνέλαβε στην ξηρά, ενώ οι άλλοι κατέφυγαν σε
μικρά οχυρά.
Γραμματικές παρατηρήσεις
17
4. βούλησθε: β' πληθυντικό πρόσωπο ενεστώτα υποτακτικής του
ρήματος βούλομαι (= θέλω).
Το ρήμα αυτό δέχεται ή συλλαβική ή χρονική αύξηση, κατά το
Θέλω, έθέλω(: ήβουλόμην και έβουλόμην). Παρόμοια αυξάνονται
και τα ρήματα δύνα-μαικαι μέλλω.
18
έωνήμην.
15. έλαβε: γ' ενικό πρόσωπο αορίστου β' οριστικής του ρήματος
λαμβάνω.
Αρχικοί χρόνοι: λαμβάνω, έλάμβανον, λήψομαι, έλαβον,
εΐληφα,είλήφειν. Το β' ενικό πρόσωπο αορίστου β' προστακτικής
τονίζεται στη λήγουσα: λαβε.
19
Σχετικές λέξεις στη νεοελληνική:
λήμμα,λήψη,αναλαμβάνω,ανάληψη, εκλαμβάνω, παραλαμβάνω,
παραλήπτης, παραλαβή, συλλαμβάνω, σύλληψη, απολαμβάνω,
απολαβή, καταλαμβάνω, κατάληψη, καταληψίας, περιλαμβάνω,
περίληψη, περιληπτικός, υπολαμβάνω, υπόληψη, λαβή, χειρολαβή,
προσλαμβάνω, πρόσληψη, προλαμβάνω, πρόληψη, διαλαμβάνω,
μεταλαμβάνω, μετάληψη, επιλαμβάνομαι, ασύλληπτος,
θρησκόληπτος, λήπτης, λαβίδα, εργολήπτης, επαναλαμβάνω,
επανάληψη, λαβαίνω, δικολάβος, εργολάβος, εργολαβία κ.ά.
Φράσεις στην αρχαία ελληνική: λαμβάνωόργήν(=
οργίζομαι),λαμβάνω φόβον (= φοβούμαι), λαμβάνω πιστά (=
λαμβάνω ένορκες διαβεβαιώσεις), δίκην λαμβάνω τινί (= τιμωρώ
κάποιον), λαμβάνω αιτίαν (= επισύρω εναντίον μου κατηγορία).
Πραγματολογικές, ερμηνευτικές
και αισθητικές παρατηρήσεις
20
αντίπαλος του συντηρητικού Νικία. Κατά τη διάρκεια του πελοπον-
νησιακού πολέμου (431 - 404 π.Χ.) είχε πρωταγωνιστικό ρόλο.
Παρακίνησε τους Αθηναίους, το 415 π.Χ., να αναλάβουν την
εκστρατεία στη Σικελία εναντίον των Συ-ρακουσών, για να
απλώσουν την ηγεμονία τους και στη Δύση. Ο Νικίας, που είχε
έγκαιρα αντιληφθεί τους κινδύνους από μια τόσο μακρινή
εκστρατεία, μάταια προσπαθούσε ν' αποτρέψει τους Αθηναίους
από το εγχείρημα τους αυτό. Στη μεγάλη αυτή πολεμική
επιχείρηση των Αθηναίων στρατηγοί ορίστηκαν ο Αλκιβιάδης, ο Νι-
κίας και ο Λάμαχος. Ο Αλκιβιάδης δεν κατόρθωσε, όμως, να φτάσει
στη Σικελία, γιατί οι αντίπαλοί του στην Αθήνα πέτυχαν την
ανάκληση του. Τον κατηγόρησαν ως ιερόσυλο, γιατί
διασκεδάζοντας με φίλους του έσπασε τις ερμαϊκές στήλες που
είχαν τοποθετηθεί σε διάφορα σημεία της Αθήνας. Αντί, όμως, να
γυρίσει πίσω στην Αθήνα για να απολογηθεί για την πράξη του
αυτή, κατέφυγε στη Σπάρτη. Πρόδωσε την πατρίδα του και με τις
συμβουλές που έδωσε στους Σπαρτιάτες έγινε αίτιος να
καταστραφεί η επιβλητική στρατιωτική δύναμη των Αθηναίων που
είχε σταλεί στη Σικελία.
Ακόμη, συνέβαλε αποφασιστικά στην αποστασία πολλών
ιωνικών και άλλων πόλεων από την αθηναϊκή συμμαχία και στη
συνομολόγηση συνθηκών μεταξύ των Λακεδαιμονίων και του
σατράπη της Ιωνίας Τισσαφέρνη. Το 411 π.Χ. οι ολιγαρχικοί στην
Αθήνα κατάφεραν να ανατρέψουν το δημοκρατικό πολίτευμα και
να εγκαθιδρύσουν την αρχή των τετρακοσίων. Εντωμεταξύ ο
Αλκιβιάδης είχε περιπέσει σε δυσμένεια στη Σπάρτη, εξαιτίας του
άτακτου και ατίθασου χαρακτήρα του, των φιλοδοξιών του και των
ποικίλων δραστηριοτήτων του. Η πολιτική αλλαγή που σημειώθηκε
τότε στην Αθήνα δεν είχε την έγκριση των πληρωμάτων του
στόλου, που βρισκόταν στη Σάμο. Ο στόλος αντέδρασε και
ανακήρυξε στρατηγό τον Αλκιβιάδη, ο οποίος είχε ήδη διαφωνήσει
με τους Σπαρτιάτες και είχε πλησιάσει τους Αθηναίους. Μετά την
κατάλυση των τετρακοσίων, ο Αλκιβιάδης δεν επέστρεψε αμέσως
στην Αθήνα. Έπλευσε προς τον Ελλήσποντο και νίκησε δυο φορές
τους Πελοποννησίους στην Άβυδο και στην Κύζικο. Υπέταξε τις κυρ
ιότερες πόλεις του Ελλησπόντου και της Προποντίδας (Βυζάντιο,
Ση-λυμβρία, Καλχηδόνα κ.ά.), εξασφάλισε την επικοινωνία των
Αθηνών με τον Πόντο και σύναψε συνθήκη με το σατράπη της
Φρυγίας Φαρνάβαζον. Έτσι, το 408 π.Χ. επέστρεψε στην Αθήνα
νικητής και τροπαιούχος.
21
Ορισμένες, όμως, στρατιωτικές αποτυχίες του στη συνέχεια,
όπως η αδυναμία του να υποτάξει την Άνδρο που είχε αποστατήσει
από τους Αθηναίους και η ήττα του αθηναϊκού στόλου στο Νότιο,
το επίνειο της Κολοφώνος, συνέβαλαν στο να κατηγορηθεί από
τους εχθρούς του στην Αθήνα. Ο Αλκιβιάδης αποσύρθηκε στη
θρακική χερσόνησο, όπου κατά το χρόνο του πολέμου στον
Ελλήσποντο είχε χτίσει τρία οχυρά τείχη. Το 405 π.Χ., λίγο πριν
την ήττα των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς, παρατήρησε από
τα τείχη του την απερισκεψία των Αθηναίων και τους συμβούλεψε
να μετακινηθούν στο λιμάνι της Σηστού. Οι Αθηναίοι δεν τον
άκουσαν.
Μετά την καταστροφή των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς
(405 π.Χ.), ο Αλκιβιάδης ζήτησε άσυλο στη Φρυγία, κοντά στο
Φαρνάβαζο. Με τις ενέργειες του Λυσάνδρου ο Αλκιβιάδης
φονεύεται στη Φρυγία από τους στρατιώτες του Φαρνάβαζου, το
404 π.Χ.
22
δικαιολογείται η προσβλητική αυτή στάση των Αθηναίων
στρατηγών απέναντί του. Τόσο πολύ τους ήταν ανεπιθύμητη η
παρουσία του, ώστε καθόλου δε συζήτησαν τις λογικές προτάσεις
του και τις απέρ-ρ ιψαν με περ ιφρονητ ικό προς αυτόν τρόπο.
- τοίς παρ' αυτοϋ έπομένοις: σ' αυτούς που κατά διαταγή του
είχαν σταλεί για να κατασκοπεύουν και να παρακολουθούν τους
Αθηναίους.
23
κωπηλάτες, άλλες με δύο και άλλες τελείως άδειες. Η δίκροτος
ναϋς λέγεται διήρης. Οι αρχαίοι είχαν και τρίκροτα πλοία.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Κεφάλαιο 1, &29-32
24
τριήρεις, μια Κορινθιακή και μια από την Άνδρο ,θα έριχναν στη
θάλασσα όλους τους άντρες τους. Ο Φιλοκλής μάλιστα ήταν ο
στρατηγός των Αθηναίων, που διέταξε τη θανάτωσή τους.
Λέγονταν κι άλλα πολλά και αποφάσισαν να σκοτώσουν τους
αιχμαλώτους όλους, όσοι ήταν Αθηναίοι, εκτός από τον Αδείμαντα,
επειδή ήταν ο μόνος στην εκκλησία του δήμου, που έφερε
αντίρρηση στο κόψιμο των χεριών. Κατηγορήθηκε ωστόσο από
κάποιους ότι πρόδωσε τα πλοία. Ο Λύσανδρος δε, αφού ρώτησε
πρώτα το Φιλοκλή τι θα έπρεπε να πάθει όποιος γκρέμιζε τους
Κορίνθιους και τους Ανδρίους, εφόσον άρχισε να παρανομεί σε
βάρος των Ελλήνων, τον έσφαξε.
Γραμματικές παρατηρήσεις
Αρχικοί χρόνοι: άγω, ήγον, άξω, ήγαγον, ήχα και άγήοχα, ήχειν
και άγηό-χειν.
25
παραγωγικότητα, παράγωγο, κατάγομαι, καταγωγή, συνάγω,
συναγωγή, σύναξη, απάγω, απαγωγή, απαγωγέας, ανάγω, ανα-
γωγή, ανάγωγος, υδραγωγείο, λοχαγός, στρατηγός, ξεναγός,
ουραγός, μυσταγωγός, φωταγωγός, αεραγωγός, ημιονηγός,
θαλαμηγός, παιδαγωγός, παρείσακτος, επαγωγή κ.ά.
26
8.βουλεύεσθαι: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος βουλεύομαι
(= σκέπτομαι, αποφασίζω, κρίνω). Δεν πρέπει να συγχέεται με το
βούλομαι (= θέλω), το οποίο είναι τελείως διαφορετικό ρήμα.
27
14. ζωγρηθέντων: μετοχή παθητικού αορίστου του ρήματος
ζωγρέομαι -οϋμαι (= συλλαμβάνομαι ζωντανός).
28
Χρονικήαντικατάσταση:προδιδόναι,προδώσειν,προδοϋναι,
προδεδωκέναι.
Πραγματολογικές, ερμηνευτικές
και αισθητικές παρατηρήσεις
29
είναι όσα αναγράφει για τον Ευαγόρα και τον Κόνωνα ο Αθηναίος
ρήτορας Ισοκράτης στο λόγο του Ευαγόρας και ιδιαίτερα στις
παραγράφους 51-60.
30
αντίχειρα των αιχμαλώτων, για να μην μπορούν να φέρουν δόρυ,
αλλά να μπορούν να κωπηλατούν.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Kεφ. 2 (1-4), Μετά την ήττα
31
Ήταν νύχτα όταν η Πάραλος έφτασε στην Αθήνα φέρνοντας
την είδηση της συμφοράς. Κι ο θρήνος μέσα από τα μακρά τείχη
έφτανε από τον Πειραιά ως την Αθήνα ,καθώς ο ένας το έλεγε
στον άλλον. Ώστε την νύχτα εκείνη δεν κοιμήθηκε κανείς, όχι μόνο
γιατί πενθούσαν αυτούς που είχαν χαθεί, αλλά πολύ περισσότερο
οι ίδιοι τους εαυτούς τους ,νομίζοντας πως θα πάθουν αυτά που
έκαναν στους Μηλίους ,που ήταν άποικοι των Λακεδαιμονίων,
αφού τους υπέταξαν με πολιορκία και στους κατοίκους της Ιστιαίας
και της Σκιώνης και της Τορώνης και της Αίγινας και σε άλλους
πολλούς από τους Έλληνες. Την επόμενη μέρα έκαναν συνέλευση,
στην οποία αποφάσισαν να φράξουν τα λιμάνια, εκτός από ένα και
να επισκευάσουν τα τείχη και να εγκαταστήσουν φύλακες και σε
όλα τα άλλα να προετοιμάσουν την πόλη σαν να βρίσκονταν σε
κατάσταση πολιορκίας.
Γραμματικές παρατηρήσεις
32
κάθετος, ένεση, πάρεση, αφέτης, αφετηρία, ύφεση κ.ά. Χρονική
αντικατάσταση: άφιέντες,άφήσοντες,αφέντες,άφεικότες.
33
9. Κανόνες τονισμού στα ρήματα:
α) Ο τόνος στα σύνθετα ρήματα δεν ανεβαίνει πιο πάνω από την
αύξηση ή τον αναδιπλασιασμό (: άντανάγω - άντανήγον -
άντανήγμαι).
β) Ο ενεργητικός αόριστος β' της μετοχής και του απαρεμφάτου
τονίζεται στη λήγουσα (: ίδών, ίδείν).
γ) Η μετοχή μέσης φωνής τονίζεται στην προπαραλήγουσα, εκτός
από τη μετοχή του παρακειμένου (: λυόμενος, λυσόμενος,
λυσάμενος, αλλά λελυμένος).
δ) Τα σύνθετα ρήματα σε -μι, όταν το α' συνθετικό τους είναι
πρόθεση, συνήθως ανεβάζουν τον τόνο στην προστακτική και την
οριστική (: εΙμί, σύνειμι, σύνι-σθι).
ε) Το β' ενικό πρόσωπο του ενεργητικού αορίστου β' στην
προστακτική τονίζεται στη λήγουσα στα εξής πέντε ρήματα:
(έρχομαι ή ειμί) ήλθον - έλθέ, (ευρίσκω) ηΥρον - εύρε, (λέγω)
είπον - είπε, (ορώ) είδον - ίδέ, (λαμβάνω) έλαβον - λαβε. Στα σύν-
θετα ο τόνος ανεβαίνει (: πάριδε, παράλαβε).
στ) Το β' ενικό πρόσωπο σε -ου του μέσου αορίστου β' στην
προστακτική, αν είναι δισύλλαβο, τονίζεται πάντα στη λήγουσα και
παίρνει περισπωμένη (: γίγνομαι -γενοϋ). Αν είναι μονοσύλλαβο και
συντίθεται με μονοσύλλαβη πρόθεση ή με πρόθεση δισύλλαβη που
έχει πάθει όμως έκθλιψη πριν από το β' συνθετικό, τότε διατηρεί
τον τόνο του στη λήγουσα (: δοϋ - ένδοϋ). Αν συντίθεται όμως με
δισύλλαβη πρόθεση ή με περισσότερες προθέσεις, τότε ανεβάζει
τον τόνο του στην παραλήγουσα (: σχού - παράσχαυ).
ζ) Τα σύνθετα ρήματα σε -μι στην υποτακτική και την ευκτική
διατηρούν τον τόνο που είχαν και ως απλά (: Ιστώ - καθιστώ, είεν
- άπείεν).
η) Οι τύποι του απαρεμφάτου και της μετοχής όλων των φωνών,
όταν είναι σύνθετοι, διατηρούν τον τόνο που είχαν και ως απλοί (:
ίδών - κατιδών, δείξαι - καταδείξαι).
34
Αρχικοί χρόνοι: άπόλλυμαι, άπωλλύμην, απολουμαι,
άπολεσθήσομαι, άπω-λόμην, άπωλέσθην, άπόλωλα, άπωλώλειν.
Αρχικοίχρόνοι:
ποιώ,έποίουν,ποιήσω,έποίησα,πεποίηκα,έπεποιήκειν.
35
κατακράτηση, συγκρατώ, συγκράτηση, συγκρατημένος,
ασυγκράτητος, παρακρατώ, παρακράτηση κ.ά.
Πραγματολογικές, ερμηνευτικές
και αισθητικές παρατηρήσεις
36
Αναξίλαος, ο οποίος πέρασε από δίκη, αλλά αθωώθηκε (βλ.
Ελληνικά 1, 3,19).
- μακρά τείχη: είναι τα τείχη που συνέδεαν την Αθήνα και τον
Πειραιά. Αποτελούνταν από δύο σκέλη. Το ένα απ' τα σκέλη
έφτανε μέχρι το Παλαιό Φάληρο και το άλλο κατέληγε στον
Πειραιά. Τις βάσεις για τα τείχη αυτά τις είχε θέσει ο Κίμωνας (:
Κιμώνειον τείχος). Αργότερα ο Περικλής έχτισε και ένα τρίτο
σκέλος μεταξύ Πειραιώς και Φαλήρου για μεγαλύτερη ασφάλεια.
Το τελευταίο αυτό ήταν το δια μέσου τείχος.
37
- τους λιμένας άποχώσαι: αποφάσισαν να φράξουν με χώμα τα
στόμια των λιμένων. Επρόκειτο για τα λιμάνια του Φαλήρου, της
Μουνιχίας (σημερινό Τουρκολίμανο), της Ζέας (σημερινό
Πασαλιμάνι) και του Κανθάρου.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Κεφ. 2 (16-23), Η δράση της διπλωματίας
38
γκρεμίσουν τα μακρά τείχη και τον Πειραιά , και αφού
παραδώσουν τα πλοία εκτός από δώδεκα, και αφού φέρουν πίσω
τους εξόριστους (δηλ. τους πολιτικούς εξόριστους),να θεωρούν
τον ίδιο εχθρό και φίλο και να ακολουθούν τους Λακεδαιμόνιους,
οπουδήποτε είναι ηγεμόνες (εξουσιάζουν), και στη γη και στη
θάλασσα. Κι ο Θηραμένης και οι πρέσβεις που ήταν μαζί του,
μετέφεραν αυτά στην Αθήνα. Ενώ λοιπόν έμπαιναν στην πόλη,
πολύς κόσμος τους περικύκλωνε, επειδή φοβούνταν μήπως είχαν
επιστρέψει άπρακτοι. Γιατί δεν χωρούσε άλλη αναβολή, εξαιτίας
του πλήθους όσων χάνονταν από την πείνα. Έτσι, την επόμενη
μέρα οι πρέσβεις ανακοίνωναν με ποιους όρους οι Λακεδαιμόνιοι θα
έκαναν την ειρήνη. Και ο Θηραμένης αγόρευε εξ ονόματός τους
(δηλ. των Λακεδαιμόνιων),λέγοντας ότι τάχα πρέπει να πεισθούν
από τους Λακεδαιμόνιους και να γκρεμίσουν τα τείχη. Παρόλο
όμως που κάποιοι έφερναν αντίρρηση σ’ αυτόν και πολύ
περισσότεροι (τους) επιδοκίμαζαν, αποφασίστηκε να δεχτούν την
ειρήνη. Ύστερα από αυτά, και ο Λύσανδρος κατέπλεε στον Πειραιά
και οι εξόριστοι επέστρεφαν στην πατρίδα και τα τείχη γκρέμιζαν,
ενώ αυλητρίδες έπαιζαν τον αυλό με μεγάλη προθυμία, επειδή
νόμιζαν ότι εκείνη ήταν η πρώτη μέρα της ελευθερίας στην
Ελλάδα.
Γραμματικές παρατηρήσεις
39
Σχετικές λέξεις στη νεοελληνική: λειψός, λοιπός, διαλείπω,
αδιάλειπτος, διάλειμμα, ελλείπω, έλλειμμα, ελλιπής, υπολείπομαι,
υπόλειμμα, υπόλοιπος, εγκαταλείπω, εγκατάλειψη, παραλείπω,
παράλειψη, λειψυδρία, λειψανδρία,
λειψοφέγγαρο, λιποθυμώ, λιπόθυμος, λιποτάκτης κ.ά.
40
Ο μέλλοντας σχηματίζεται ως εξής: καλέ-σ-ω -> καλέ-ω -> καλώ.
Συνεπώς ο μέλλοντας του καλώ συμπίπτει μορφολογικά με τον
ενεστώτα. (Το ίδιο γίνεται και με το ρήμα τελώ.)
Αρχικοί χρόνοι:
σπένδομαι,έσπενδόμην,σπείσομαι,έσπεισάμην,έσπείσθην,
έσπεισμαι, έσπείσμην.
41
17. πείθεσθαι: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος πείθομαι (:
πείθομαι, έπειθόμην, πείσομαι, πεισθήσομαι, έπεισάμην, έπείσθην,
πέπεισμαι, έπεπείσμην). Ο παρακείμενος πέπεισμαι κλίνεται σ' όλες
τις εγκλίσεις ως εξής:
Οριστική: πέπεισμαι, πέπεισαι, πέπεισται, πεπείσμεθα, πέπεισθε,
πεπεισμένοι εισί(ν).
Υποτακτική: πεπεισμένος, -ή, -ον ώ, ης, ή, πεπεισμένοι, -αϊ, -α
ώμεν, ήτε, ώσι(ν).
Ευκτική: πεπεισμένος, -η, -ον εΐην, εΐης, εϊη, πεπεισμένοι, -αϊ, -α
είημεν ή εϊμεν,
ειητε ή είτε, εϊησαν ή είεν.
Προστακτική:πέπεισο, πεπείσθω, πέπεισθε, πεπείσθων.
Απαρέμφατο: πεπεΐσθαι.
Μετοχή: πεπεισμένος, -η, -ον.
Πραγματολογικές, ερμηνευτικές
και αισθητικές παρατηρήσεις
42
αλλ' υπήρξε και ο βασικός κατήγορος των νικητών στρατηγών.
Μετά την καταστροφή του αθηναϊκού στόλου στους Αιγός
ποταμούς, οι Αθηναίοι τον έστειλαν στο Λύσανδρο για να επιτύχει
ευνοϊκούς όρους ειρήνης. Αυτός, όμως, χρονοτρίβησε κοντά στο
Λύσανδρο σκόπιμα. Αργότερα, όταν ο Λύσανδρος κατέλαβε την
Αθήνα, ο Θηραμένης υπήρξε ένας από τους τριάκοντα τυράννους.
Ο Κριτίας, όμως, ο σημαντικότερος ίσως των τριάκοντα τυράννων,
τον ανάγκασε να πιει το κώνειο, επειδή ο Θηραμένης διαφωνούσε
μαζί του σε πολλά θέματα.
43
- όχλος φοβούμενοι: σχήμα κατά σύνεση ή κατά το νοούμενο.
Κατά το σχήμα αυτό η συμφωνία ενός όρου μιας πρότασης προς
άλλον προηγούμενο σχετικό όρο δε γίνεται με βάση το γραμματικό
τύπο του προηγούμενου αυτού όρου, αλλά με βάση αυτού που
νοείται με τον όρο αυτό. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η λέξη
όχλος είναι ενικού αριθμού, ενώ το φοβούμενοι είναι στον
πληθυντικό αριθμό. Η λέξη όμως δχλος έχει περιληπτική σημασία
και σημαίνει άνθρωποι. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι το φοβούμενοι
συμφωνεί όχι με το γραμματικό τύπο της λέξης δχλος, αλλά με τον
τύπο που εννοείται μ' αυτή τη λέξη, δηλαδή με τον τύπο
άνθρωποι.
44
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Κεφ. 3 (11-16), Το καθεστώς των τριάκοντα
45
που είχαν πολύ μεγάλη δύναμη να δημιουργούν προβλήματα. «Κι
αν νομίζεις ότι, επειδή είμαστε τριάντα κι όχι ένας, αυτή την
εξουσία (τη δική μας )πρέπει να τη φροντίζουμε κάπως λιγότερο
από όσο (φροντίζει κανείς )μια προσωπική απόλυτη εξουσία ,είσαι
ανόητος.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Κεφ. 3 (50-56), Η καταδίκη του Θηραμένη
46
το δικό σας».Ύστερα από αυτό, ο κήρυκας των τριάντα τυράννων
διέταξε τους έντεκα να κινηθούν εναντίον του Θηραμένη. Εκείνοι
λοιπόν, αφού μπήκαν μέσα με τη συνοδεία των βοηθών και με
επικεφαλής το Σάτυρο , που ήταν θρασύτατος και ο πιο αναιδής, ο
Κριτίας είπε: «Σας παραδίδουμε αυτόν εδώ το Θηραμένη, που έχει
καταδικαστεί σύμφωνα το νόμο. Κι εσείς (οι έντεκα),αφού τον
συλλάβετε και τον οδηγήσετε εκεί που πρέπει, να κάνετε τα
περαιτέρω». Μόλις είπε αυτά, ο Σάτυρος τον τραβούσε από το
βωμό, τον τραβούσαν και οι βοηθοί του. Ο Θηραμένης από την
άλλη, όπως ήταν φυσικό, επικαλούνταν θεούς και ανθρώπους να
δουν όσα γίνονταν. Η βουλή όμως παρέμενε αδρανής, επειδή
έβλεπε ,και αυτούς που στέκονταν στο κιγκλίδωμα όμοιους με το
Σάτυρο ,και το μπροστινό μέρος του βουλευτηρίου να είναι γεμάτο
από φρουρούς κι επιπλέον, επειδή δεν αγνοούσαν ότι
παρευρίσκονταν κρατώντας μαχαίρια. Κι αυτοί μετέφεραν τον
άνδρα μέσα από την αγορά, ενώ εκείνος με δυνατή (μεγάλη) φωνή
φανέρωνε τα όσα πάθαινε. Λέγεται μάλιστα ότι είπε μεταξύ άλλων
και το εξής:Όταν ο Σάτυρος του είπε ότι θα κλάψει γοερά, αν δε
σιωπήσει, απάντησε ρωτώντας: «Κι αν σιωπήσω», είπε, «δε θα
κλάψω άραγε;» και όταν έπινε το κώνειο επειδή αναγκαζόταν να
πεθάνει, έλεγαν ότι όσο απέμεινε, αφού το ‘ριξε σταγόνα- σταγόνα
παίζοντας τον κότταβο, είπε: «Στην υγειά του όμορφου Κριτία».Και
δεν αγνοώ κι αυτό, ότι δηλαδή αυτά τα λόγια δεν είναι αξιόλογα,
όμως κρίνω ως θαυμαστό κι εκείνο το χαρακτηριστικό του άνδρα
ότι δηλαδή, ενώ ο θάνατος στεκόταν δίπλα του, η αυτοκυριαρχία
και το χιούμορ δεν έλειψαν από τη ψυχή του.
Γραμματικές παρατηρήσεις
47
2. βιωτόν: ρηματικό επίθετο από το ρήμα βιόω -ω. Τα ρηματικά
επίθετα σε -τός σημαίνουν: α) αυτόν που μπορεί να πάθει αυτό
που εκφράζει το ρήμα, β) τον άξιο να πάθει αυτό που δηλώνει το
ρήμα, γ) ό,τι και η μετοχή του παθητικού παρακειμένου και δ) ό,τι
και η μετοχή του ενεργητικού ή μέσου ενεστώτα ή αορίστου.
3. δρύφακτον (δρυς + φράττωΊ\ φράσσω) = κιγκλίδωμα.
Λέγεται και δρύφακτος από το δρύφρακτοςκατ' ανομοίωση.
48
Πραγματολογικές, ερμηνευτικές
και αισθητικές παρατηρήσεις
- ή βουλή = οί βουλευταί.
49
-ίκετεύω: όταν ο Θηραμένης κατάλαβε τις προθέσεις του Κριτία,
απευθύνθηκε στους βουλευτές χρησιμοποιώντας αυτό το ισχυρό
ρήμα.
50
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Kεφάλαιο 4, 18-23. Νίκη των δημοκρατικών-
Καθαίρεση των Τριάντα
Αφού είπε αυτά και στράφηκε προς τους εχθρούς ,έμενε ήρεμος
.Γιατί και ο μάντης συμβούλευε αυτούς να μην επιτίθενται ,πριν
κάποιος από τους δικούς τους ή σκοτωθεί ή τραυματιστεί .Όταν
όμως τούτο γίνει ,θα προχωρήσουμε εμείς πρώτοι ,είπε, και η νίκη
θα συμβεί σ΄ αυτούς που θα ακολουθήσουν ,σ΄ εμένα όμως ο
θάνατος ,καθώς προαισθάνομαι. Και δε διαψεύστηκε ,αλλά μόλις
πήραν τα όπλα στα χέρια τους ,αυτός σαν να τον οδηγούσε κάποια
μοίρα ,αφού πήδηξε ορμητικά πρώτος προς τα εμπρός και έπεσε
πάνω στους εχθρούς, σκοτώνεται, και έχει θαφτεί στο πέρασμα
του Κηφισού. Οι άλλοι όμως νικούσαν και καταδίωξαν τους
εχθρούς ως το ίσιωμα. Από τους Τριάντα σκοτώθηκαν εδώ ο
Κριτίας και ο Ιππόμαχος και από τους δέκα άρχοντες του Πειραιά ο
Χαρμίδης ,ο γιος του Γλαύκωνα ,ενώ από τους άλλους περίπου
εβδομήντα .Και πήραν βέβαια τα όπλα ,αλλά δεν αφαίρεσαν τους
χιτώνες από κανέναν από τους νεκρούς πολίτες .Αφού έγινε αυτό
και τους νεκρούς κατόπιν συμφωνίας απέδωσαν ,πολλοί ,αφού
συναντιούνταν ,συνομιλούσαν μεταξύ τους.
Ο Κλεόκριτος τότε ,ο κήρυκας των μυστών (στα Ελευσίνια
μυστήρια) που έιχε βροντώδη φωνή ,αφού επέβαλε σιωπή ,είπε
«Άνδρες πολίτες ,γιατί μας διώχνετε από την πόλη ; Γιατί θέλετε να
μας σκοτώσετε ; Εμείς ποτέ ως τώρα δε σας κάναμε κακό , αλλά
και έχουμε πάρει μαζί σας στις πιο σεβαστές τελετές και θυσίες, και
στις πιο ωραίες γιορτές ,και έχουμε υπάρξει συγχορευτές και
συμφοιτητές και συστρατιώτες ,και πολλούς κινδύνους έχουμε
περάσει μαζί σας και στη στεριά ,και στη θάλασσα ,για την κοινή
σωτηρία και των δυο μας και ελευθερία. Στο όνομα των θεών των
πατέρων και των μητέρων μας ,και στο όνομα της συγγένειας εξ
αίματος και εξ αγχιστείας ,και στο όνομα των πολιτικών συλλόγων
μας ,γιατί σε όλα αυτά πολλοί από μας συμμετέχουμε μαζί σας από
σεβασμό προς τους θεούς και προς τους ανθρώπους ,σταματήστε
να κάνετε ανόσιες πράξεις στην πατρίδα και μην υπακούτε στους
ασεβέστατους Τριάντα ,οι οποίοι για χάρη προσωπικών κερδών
μέσα σε οκτώ μήνες έχουν σκοτώσει σχεδόν περισσότερους από
όσους όλοι οι Πελοποννήσιοι πολεμώντας δέκα χρόνια.
Και ενώ είναι δυνατό σε μας να ζούμε ειρηνικά ως πολίτες
,αυτοί μας έριξαν στον πιο αισχρό και βλαβερό και ανόσιο και
51
μισητό, και σε θεούς, και σε ανθρώπους πόλεμο .Και μάθετε καλά
ότι από όσους σκοτώσαμε τώρα όχι μόνο εσείς ,αλλά κι εμείς
μερικούς ,τους θρηνήσαμε πικρά».
Αυτός τέτοια έλεγε .Οι υπόλοιποι αρχηγοί (των ολιγαρχικών)
και για το ότι οι δικοί τους άκουαν επίσης αυτά, τους οδήγησαν
ξανά στην πόλη. Την επόμενη μέρα οι Τριάντα πολύ ταπεινωμένοι
και απομονωμένοι κάθονταν στην αίθουσα συνεδριάσεων .Από
τους Τρισχιλίους, όσοι οπουδήποτε ήταν τοποθετημένοι σε όλα τα
μέρη της πόλης ,διαφωνούσαν μεταξύ τους .Γιατί όσοι βέβαια είχαν
διαπράξει σοβαρό αδίκημα και φοβούνταν ,υποστήριζαν με έμφαση
ότι δεν έπρεπε να υποχωρούν σε αυτούς του Πειραιά .Όσοι όμως
πίστευαν ότι δεν έχουν κάνει κανένα αδίκημα και οι ίδιοι
συλλογίζονταν και τους άλλους προσπαθούσαν να διαφωτίσουν ότι
κανένας λόγος δεν συνέτρεχε να υποφέρουν από τα δεινά και
έλεγαν ότι δεν πρέπει να υπακούουν στους Τριάντα ούτε να τους
επιτρέπουν να καταστρέφουν την πόλη. Τέλος αποφάσισαν
εκείνους να καθαιρέσουν και άλλους να εκλέξουν .Και επέλεξαν
δέκα, έναν από κάθε φυλή.
52
πολύ καλά αν αναλογιζόσασταν ,για ποιο λόγο πρέπει να
καυχιέστε, ώστε να επιχειρείτε να μας κυβερνήσετε. Μήπως είστε
πιο δίκαιοι ; Αλλά ο λαός αν και είναι φτωχότερος από σας, ποτέ
ως τώρα σε τίποτα δε σας αδίκησε. Ενώ εσείς ,αν και είστε
πλουσιότεροι από όλους ,έχετε πράξει πολλά και αισχρά πράγματα,
εξαιτίας του κέρδους. Αφού λοιπόν δεν έχετε καμιά σχέση με τη
δικαιοσύνη, σκεφτείτε αν άραγε πρέπει να καυχιέστε για την
ανδρεία σας. Και ποια κρίση θα μπορούσε να είναι καλύτερη γι’
αυτό παρά πώς πολεμήσαμε μεταξύ μας; Αλλά θα λέγατε ότι
υπερέχετε στην ευφυία ,που ενώ διαθέτετε και τείχος και όπλα και
χρήματα και συμμάχους Πελοποννήσιους, έχετε περικυκλωθεί και
συλληφθεί από εκείνους που δεν είχαν τίποτε από αυτά; Αλλά για
τους Λακεδαιμόνιους τάχα νομίζετε ότι πρέπει να καυχιέστε; Πώς
όμως αυτοί ,αντίθετα, όπως τα σκυλιά που δαγκώνουν ,αφού τους
βάλουν περιλαίμιο ,τα παραδίδουν ,έτσι κι εκείνοι, αφού σας
παρέδωσαν στον αδικημένο αυτό λαό ,πήραν δρόμο;
Αλλά όμως εσείς άνδρες, αξιώνω να μην παραβείτε τίποτε
από όσα έχετε ορκιστεί, αλλά κι αυτό εκτός των άλλων καλά να
επιδείξετε, ότι και τους όρκους τηρείτε και τους θεούς
σέβεστε».Αφού είπε αυτά και άλλα τέτοια, και ότι καθόλου δεν
πρέπει να γίνονται πρόξενοι ταραχών, αλλά να εφαρμόζουν το
παλαιό πολίτευμα, διέλυσε τη συνέλευση. Και τότε αφού
εγκατέστησαν άρχοντες ,άρχισε η ομαλή πολιτική ζωή.
Αργότερα ,όταν πληροφορήθηκαν ότι αυτοί που ήταν στην
Ελευσίνα προσλαμβάνουν ξένους μισθοφόρους ,αφού
εκστράτευσαν με όλες τις δυνάμεις τους εναντίον τους ,σκότωσαν
τους στρατηγούς τους , όταν ήλθαν για διαπραγματεύσεις και τους
άλλους τους έπεισαν να συμφιλιωθούν, αφού τους έστειλαν τους
φίλους και τους συγγενείς τους. Και αφού ορκίστηκαν αληθινά να
μη θυμούνται παλιά αδικήματα στο μέλλον, ακόμη και τώρα μαζί
ζουν (αρμονικά) ως πολίτες και ο λαός τηρεί απαράβατα τους
νόμους.
53