akaki mumlaZe

drois talRa

Tbilisi
2018

1
akaki mumlaZe: drois talRa p
gamomcemloba `iverioni~. Tbilisi. 2018. gv 232.
u
b
l
werilebi
c
erT wignad akinZuli es publicisturi werilebi Cvens i
vai-uSvelebelze da cotac saSvelebelze, 90-iani wlebidan
moyolebuli Cvens qveyanaSi ganviTarebuli movlenebis ga-
s
moZaxilia da mimdinare procesebis kvaldakval ibeWdebo- t
da presis furclebsa Tu internet sivrceSi. u
dRevandeli gadmosaxedidan kidev ufro meti sicxadiT r
Cans, ra gza gaviareT _ rogorc erma da saxelmwifom; risi
gakeTeba da moswreba SevZeliT am bolo ori aTeuli wlis i
manZilze da ra dasapyrobi mwvervalebi gvidevs win.

zafxuliviT zamTris Ramis sizmari

viTom Tbilisis quCebSi ZaRlebis saxsenebelic aRar

iyo. iliCis lampionebiT gaCiraRdnebul rusTavelis gam-
zirze cxovreba duRda da gadmodioda. ris dedis gine-
ba, ra dedis gineba, an sxvisi, an Tavisi, didsa Tu pataras
redaqtori: nino mumlaZe sul daSaqruli sityva cvioda piridan. gaqaTqaTebuli
saxlebis broliviT kriala, daferili fanjrebidan klasi-
kuri da xalxuri musikalur-vokaluri Sedevrebis momaja-
doebeli hangebi iRvreboda. meRamie meinaxeebs pirdapir
WadrebqveS gaeSalaT sufrebi da nugbar-nugbar saWmelebs
SarbaTiviT tkbil Sampanurs ayolebdnen, Tan gamvlelebs
© yvela ufleba daculia amunaTebdnen _ Tu saqarTvelo giyvarT, Tu Cveni xaTri
gaqvT, gvikadreT da erTi-ori sityva SemogvawieTo. erT
ISBN - sufrasTan afrikeli zangebi xinkalsa da wiqas ludze ne-

2 3
tarebiT viSviSebdnen da guruli krimanWuliT iWaWebod-
nen. cota moSorebiT jeelebi literaturaze kamaTobd-
nen; romeliRaca amtkicebda, erTi aliluia mRvdelsac
Sescdeba, rusTaveli jer ambobs `lekvi lomisa sworiao~,
mere ki acxadebs _ `kaci jabani riTa sjobs, diacsa qslisa
mbeWvelsao~. Tanamosaubre zogierTi Cveni parlamenta-
riviT pirSi ar ebmeboda, darbaislurad usmenda, magram
Winkeb-acekvebul TvalebSi etyoboda, rom gamanadgure-
beli pasuxi hqonda momzadebuli. `sajarosTan~, namusze
moqceuli mkiTxvelebi mojarebuliyvnen da xelsgayole-
bul da megobar-biblioTekarTa mier naCuqar saxelmwifo
wignebs abrunebdnen. erTi qalbatoni Tavisi Svilis maswav-
lebel meore qalbatons mowiwebul sayvedurs hkadrebda:
_ rogor mogividaT qalbatono zuTxina, rom Cemi Svili
Semdeg klasSi gadaiyvaneT _ ra ar vkiTxe, rogor ar vcade,
magram vercerT sakiTxze xma ver amovaRebineo. amis gamgone
sxva qalbatonebi da vaJbatonebi asaxelebdnen axalgazr-
debs, romlebmac mamikoebis Cawyobil studentobasa da Ta-
namdebobebze uari Tqves: _ Cven ra, debilebi xom ar varT,
sakuTari TaviT unda mivaRwioT yvelaferso.
mgzavrebxalvaTa troleibusebi wuTi-wuTze moZraobd-
nen, rogorc `uZraobis~ dros gaCerebebze Sua karebsac
aRebdnen. mZRolebi xelebs asavsavebdnen da Tavs iklavd-
nen _ apapapa, xurda ar damitovoT, ra mWirs Tqveni samowya-
lo, yelamde myofnis Cemi xelfasio.
gadasasvlelebSi, bewvi ra aris, bewvsac SeamCnevdiT,
rom sadme gdebuliyo da xalxi cxvirze xelaufareblad da
fexauCqareblad, taatiT gadadioda quCis meore mxareze.
rkinigzis Tavkacis vaJkacuri sityvis miuxedavad, kax-
eTis matarebels isev daegvianebina da `rigoletoze~ da-
saswrebad Camosul mixosa da kekes sastumro `internacio-
nalisTvis~ miekiTxaT Ramis gasaTevad. morige administra-
tori eficeboda _ luqsi ki ara `koikis~ Casadgmeli adgili
4 5
ara maqvs, ucxoeli eqspertebiTa varT gaWedilio. mixo kvi-
robda _ kidev sxvebis sakiTxavada gvaqvs saqmeo? morige ki
mowiwebiT da daJinebiT uxsnida _ ara Se kaco, axla TviTon
Camodian Wkuis sakiTxavad; mTeli amerika da evropa aqeTaa
gadmoxvewilio da mixos urCevda _ dahyeviT am quCas, mTe-
li kilometria sastumroebi da usikvdilod migiRebeno.
qaSueTis eklesiasTan eris gasamravleblad mzadmyo-
fi gasabednierebeli wyvilebis zRva sulieri mamebis mo-
brZanebas elodeboda.
qvemoT, ZnelaZis baRSi Cveni prezidenti martodmar-
to, yovelgvari dacvis gareSe, romeliRac opozicioners
Wadrakis Znel partias eTamaSeboda da Tan aCqarebda _
male, Tu kaci xar, SemogvaTenda, saqme ki bevri aRaraferi
damrCa, magram, xom ici, samsaxuri _ samsaxuriao.
am dros samreklos zarebma daiwkrial-daiJRarunes da
Tbiliss jvrisweris ceremonialis dawyeba amcnes _ sinam-
dvileSi ki...
es aRmoCnda saxanZro manqanebis Secxadebis sirenebi,
romelmac samoTxidan mkacr realobaSi gadmomajluguna;
Tumca, sizmris sasiamovno ganwyobileba denisa da wylis
gamorTvamde mainc gamyva. ise ki, xalxno da jamaaTno, rac
Cven ubedureba da xelmokleoba gvWirs, es xom metwilad
zogierTTa sulmokleobis da madagrZelobis bralia. ra
iqneba, rom cota ram maTac daTmon da yvelam erTad vi-
fiqroT da viocneboT am sizmriseul yofaze, yvelam da
yvelasTvis da maSin, Cveni cxovreba mTlad aseTi Tu ara,
gasaZlisi da damakmayofilebeli mainc ueWvelad iqneboda.
ukeTesi da axdenili sizmris molodinSi!
gazeTi `alia~, #29, 9-11 marti, 1996
 oriode mosazreba
Seqmnili mdgomareobis gamo
Cvens telegadacemebSi ramdenjerme gaisma: _ ras unda
niSnavdes afxazi mosaxleobisadmi soxumidan gaxizvnis
mowodebao. _ uTuod totaluri Setevisa, da upirveles
yovlisa, ruckois muqaris realizaciis ganzraxvas, ris
gamoc saWiroa saCqarod gatardes sahaero Tavdacvis Se-
Zlebisdagvari RonisZiebebi.
RmerTma qnas, rom mxolod `SiSs hqondes didi Tvalebi~
da me vcdebode, magram sifrTxiles ara da ar stkiva Tavi.
ise ki: 1. Tu afxazebma SesZles TiTqmis mTeli msoflios
Cvens Tvalwin mobilizeba, Cvenc unda Segvewuxebia Tavi
da mogveZia da Semogveyvana qarTveli meraketeebi mainc,
Torem CrdiloeTi kidec rom dagvpirdes haersawinaaRm-
dego daxmarebas, kritikul momentSi aucileblad `itot-
lebenebs~, anda kidev uaresi _ Cvens Sveulmfrenebs Camo-
hyris; 2. baton eduard SevardnaZis wyalobiT rom ruseT-
Tan urTierTobaSi SesaZleblobis maqsimums mivaRwieT da
molaparakeba rom garkveul daTmobebsac gulisxmobs, es
yvela WkuaTmyofelisaTvis cxadze cxadia, magram yovlad
dauSvebelia saqarTvelos samive WiSkars, ruseTTan erTad
mainc, ar akontrolebdes qarTveli. xom ar gvgonia Cven,
rom vinc ar unda Semoiyvanon da rac ar unda Semoitanon,
Cven yvelasa da yvelafers gavumklavdebiT?! 3. saWiroa,
axla mainc ar SevatovoT afxazi xalxi afxaz da rus dezin-
formatorebs da mivmarToT mas Tavis enaze radioTi, tele-
viziiT, proklamaciebiT. aseve saWiroa saTanado informa-
cia SevitanoT stavropolisa da krasnodaris mxareTa rus
mosaxleobaSi maTive radio-televiziiTa da presiT. arc
qarTvel xalxs awyenda ase erTsaaTiani popularuli le-
qcia-saubari, Tu vina varT, saidan movdivarT, saiT mivdi-
varT da vis ra unda Cvengan, da bolos 4. marto enTuziazmi
6 7
da SemarTeba rom saqmes ver Svelis es dResaviT naTelia,
amitom dauyovnebliv unda SevudgeT mTeli mosaxleobis
_ didis Tu pataris, kacis Tu qalis samxedro-fizikur
wvrTnas sacxovrebel Tu samuSao adgilebze. srola unda
icodes yvelam! amisaTvis ki agreTve saWiroa yvela dasax-
lebul punqtSi, gansakuTrebiT soflad, afunqcionirdes
tirebi da karatesa, sambosa da msgavs sportul TamaSobaTa
wreebi.
23 seqtemberi 1992
erTi `sxvis saqmeSi brZenis~
gancxadebis gamo
rogorc cnobili gaxda, TurqeTis premier-ministrs, ba-
ton suleiman demirels ukadrebia: `saqarTveloSi afxaz-
Ta uflebebi ar unda ilaxebodeso~. sainteresoa ekiTxos
b-n suleimans, raSi xedavs is afxazTa uflebebis Selaxvas.
_ imaSi, rom 90 000-ian xalxs aqvs avtonomia _ sakvlevi in-
stitutebi, universiteti, radio, televizia, presa... ?! _
rom avtonomiuri respublikis mosaxleobis 17% afxazo-
bas 28 deputati hyavs parlamentSi, 44% qarTvels ki _ 26?!
_ Tu imaSi, rom respublikis sakmaod mravalricxovan min-
istrTa korpusidan mxolod erTia qarTveli da isic afx-
azis meuRle?!
ki batono, zis mTavrobis meTaurad viTom qarTveli
zarandia, magram es rom wminda wylis farsia, iqidanac kar-
gad Cans, rom afxazur-qarTuli konfliqtis mosagvarebel
molaparakebebSi misi WaWanebac araa da afxazur mxares aq
misi afxazi moadgileebi warmoadgenen.
sakvirvelia, ratom eZebs ararsebul bewvs batoni pre-
mieri sxvis TvalebSi, TavisaSi ki did diresac ver amC-
nevs?! CvenTvis demokratiis swavlebas is ara sjobs, misces
avtonomia Tavis afxazebs, da miT umetes, qarTvelebs, rom-
lebic afxazebze gacilebiT mravalricxovanni arian da
romlebic, sxvaTa Soris, Tu baton suleimans mexsiereba ar
Ralatobs, Tavissave miwa-wyalze cxovroben da ratomRac
TurqeTis qveSevrdomebs warmoadgenen. amazea naTqvami _
Cemi Sen giTxario, guli mogikalio.
P.S. guSindel `debatebSi~ batoni dimitri aleqsiZe erTi
igeriebda oTxi mglis Rrena-Semotevebs da mas sityvas
piridan aglejdnen.
momaval diskusiebSi saWiroa moviTxovoT sekundanti
saaTebi da Semajamebeli sityvis ufleba TiToeuli monaw-
ilisaTvis; Tanac ar SeiZleba mxolod pasuxebiT Semovi-
fargloT, aramed TviTon davsvaT kiTxvebi da moviTxovoT
konkretuli pasuxebi maTze. magaliTad:
_ migaCniaT Tqven kanonierad, rom 17% afxazs parlamen-
tSi 28 deputati hyavs, 44% qarTvels ki 26? ki Tu ara?
_ raSi xedavT Tqven afxazebis qarTvelebisagan Cagvras?
_ 1, 2, 3...
roca ruseTisagan saqarTvelos dakargva-ardakargvaze
iTqva, saWiro iyo SegveniSna, rom dakargva SeiZleba mx-
olod imisa, rac Sen gekuTvnis da gvekiTxa _ migaCniaT
Tqven saqarTvelo ruseTis sakuTrebad Tu ara?
1993 weli
batono eduard!
(saqarTvelos prezidents eduard SevardnaZes)
SeuZlebelia ver xedavdeT, rom soxumis irgvliv rkali
ikvreba, aafrenen dapirebul eskadriliasac da Tu RmerTi
gawyra, arc marto afxazeTsa da samegrelos dasjerdebian.
8 9
tyuilad rodi asisindnen (ra Tqma unda, groznos teqstiT)
zviadistebi _ saqarTvelo gayidulia (gasagebia visgan
igulisxmeba), erT TveSi yvelaferi gairkveva (es cnobil
sainformacio saSualebebs ar SeeSlebaT), naxavT vin vis
airCevso.
bunebrivia, rom gaero da nato ruseTis `wyeninebas~
gaurbian da fexs iTreven. Tqvenc, batono eduard, mapati-
eT, magram cud samsaxurs giwevT samarTlianobis aRzeve-
bis iluzia da ganwyoba, romelsac atomuri gigantis ukan
gulveba giqmnidaT.
Tu ukve gviani araa, unda davarisxoT zarebi evropisa
da Statebis mTavar qalaqebSi, saswrafod davukavSirdeT
iqaur qarTvelobas, avayviroT isini quCebSi, gavakraT ke-
dlebze da davbeWdoT gazeTebSi:
Georgia is Being Swallowed!
Georgian Nation is in Danger Of Massacre!
Dear Americans, Europeans, Asians and Africans, Help Us!
UNO and NATO, Save Us!
1993 weli
qalbatono nato!
(Jurnalist nato onians, prezident eduard SevardnaZesTan
tradiciuli radiointervius seriebis wamyvans)
gTxovT Tqvens interviuSi baton prezidents dausvaT
Semdegi SekiTxva-sakiTxebi:
1. ra iuridiuli gamarTleba aqvs komunistebis mier
CamorTmeuli miwebis sxvebze ganawilebas, da miT umetes,
gayidvas?! Tu komunistur wyobilebas uarvyofT, komu-
nistebis mTavari danaSauli xom eg iyo? raRadRa gamovdi-
varT maTi `xelisdamclelebis~ rolSi?
2. sxvadasxva doneze mowonebulma privatizaciam, sinam-
dvileSi didi laxvari Casca patiosani kacis mrwamss, roca
mis Tvalwin, misi monawileobiT Seqmnili saxelmwifo qone-
ba, metwilad, TaRliTebis xelSi aRmoCnda. axla mTavro-
ba fiqrobs binZuri fulis amnistiasac, rac sabolood
gamouTxris Zirs patiosnebis instituts, da maSasadame,
ZalaSi Sedis principi _ miznis misaRwevad yvela xerxi da-
saSvebia?
3. miaRwia ra ruseTis imperiis daSlas, sazRvargareTi
gaurbis ruseTis `zedmet~ gaRizianebas, Torem ra didi
ariTmetika unda dacarielebuli da damwvari saxlebisa da
daxocili mSvidobiani mosaxleobis siebis mixedviT afxaz-
eTSi Catarebuli eTnikuri wmendisa da genocidis faqtebis
dadgenas? etyoba, afxazeTidan qarTvelTa ayra ruseTis
karnaxiT kvalificirdeba, rogorc stalinis diskrimi-
naciuli erovnuli politikis Sedegebis aRmofxvra da
samarTlianobis aRdgena. ra kontrargumentebi gagvaCnia
Cven amis sapasuxod?
4. mimdinare viTarebis fonze afxazeTSi, da miT umetes,
afxazeTis dabruneba iluziad gamoiyureba. ruseTi amdeni
xnis sanukvar da qarTvelebisagan gawmendil afxazeTs ar
daTmobs, Cven ki am veSapisa da mis mier Cvenze dageSili da
darazmuli mTeli CrdiloeT kavkasiis momrevi ar varT. ma-
Sin ras upirebT amden gaubedurebul adamians?
piradad me, erT-erTma maTganma, dainvalidebulma ojax-
is marCenalma viTxove CemTvis daebrunebiaT 1963 wels Cam-
orTmeuli 7500kv/m venaxi (saCxeris r-nis sof. merjevSi,
sadac me kavSirgawyvetil wevrad viTvlebi da maqvs miwisZ-
vrisagan dangreuli da sanaxevrod aRdgenili patara sax-
li da 1500 kv/m miwis farTobi), raTa Cemi ususuri Svilebi
gadamerCina gamaTxovrebis naRdi perspeqtivisagan, magram
mtkice uari miviRe. ratom unda awyobdes Cvens sazogadoe-
10
bas, rom Cemi udanaSaulo Svilebi SeuerTdnen isedac mra-
valricxovan xelgawvdilTa armias; maTi xsnis erTaderTi
Sansi, maTi samemkvidreo mamuli ki sxvebs mieyidos?
1994 weli
rukidan rom ar waviSaloT
rTul da Zlier mezobels an eguebian, anda aiyrebian da
eclebian. mezobeli xalxebis SemTxvevaSi alternativa ar
arsebobs. Tu imasac gaviTvaliswinebT, rom deda planetis
SesaZleblobebi iwureba, maSin rodesac misi mosaxleo-
ba usaSvelod izrdeba, Sen ki am dros sakuTari araferi
gagaCnia, narkomaniasa da taS-fandurSi mewinaveobis gar-
da, Tanac saxli _ SuSis saxli im samoTxeSi gidgas, romel-
sac aTasi muStris Tvali SesCerebia, advili misaxvedria ra
sifrTxile marTebs iseT Wrel da obol qveyanas, rogoric
Cvenia.
Cvenze didi xalxebi aRgvilan pirisagan miwisa _ romi
barbarosebma daangries.
daTvuri samsaxuri gagviwia Cvenma romantikulma gu-
lubryvilobam, Cven WeSmaritebad aRviqviT kacobriobis
gakeTilSobilebisa da samarTlianobis aRzevebis ilu-
zia, ramac Tvali dagvaxuWina im samwuxaro realobaze,
rom sxvisi gulisTvis autkivar Tavs aravin aitkivebs, da
miT umetes, atomur gigants ar daupirispirdeba. aki jer
kidev reiganma gvirCia _ damoukideblobis sakiTxi ruseT-
Tan SeaTanxmeTo. igive gagvimeora, faqtiurad, gaeromac
_ ruseTs nu aRizianebTo, da roca afxazeTis konfliqt-
Si misi gadaudebeli Carevis aucilebloba warmoiSva, man
aSkarad fexi aiTria, Torem ra didi lari da xazi da komis-
iebis komisiebze gzavna undoda imis dadgenas, rom 80 000-
11
ian xalxs erTi xelis dakvriT ver gauCndeboda aviacia,
floti, amxela gawvrTnili jari da amdeni mZime teqnika,
romelic Tvalis daxamxamebaSi Camorbis kavkasionis viwro
bilikebs.
TavisuflebisaTvis adamiani akvanSive ibrZvis, magram
man rom artaxebs Tavi daaRwios, uciloblad Zirs moadens
zRarTans.
arada TviTon gorbaCovma SemogvTavaza _ moawereT
xeli CvenTan kavSirs da afxazeTisa da oseTis problema ar
geqnebaTo. Cven vaJkacurad uarvyaviT megobrobis es wina-
dadeba, mterma ki igi maSinve aitaca da iseTi warmatebiT
gamoiyena, rom Tu Cveni mzis CrdiloeTidan amosvla gvex-
amuSeboda, misi iqidanve Casvenebis realuri safrTxis wi-
naSe aRmovCndiT.
gasagebia ramdeni uSuSari iara mogvayena Crdiloelma
mezobelma, magram mas marto cudi namdvilad ar ukeTebia.
ar iyo gonivruli mxolod uaryofiTis aqcentireba, miT
umetes, rom Cven imperiul ruseTs vebrZodiT, axla ki Tvi-
Ton daadga demokratiis gzas. yovel SemTxvevaSi, dRes igi
veRar mogvTxovda rusulad wereT da imRereTo, veRar
waiRebda Cvens nedleulsa da produqcias kapikebad, veRar
dagviSlida ucxoeTTan urTierTobas, veRar daakomple-
qtebda Cvens kadrebs, da rac mTavaria, ar an ver mogvaxve-
vda Tavs am damangrevel omebs, risi garantic iqneboda: 1.
respublikis samive WiSkarTan rusis gverdiT qarTvelis
dayeneba da iaraRis Semotanis aRkveTa, 2. avtonomiebSi
demokratiuli arCevnebis Catareba da 3. privatizacia,
rameTu roca Cemi cxovrebis av-kargianoba Cemsave xelSia,
sulac ara aqvs CemTvis mniSvneloba, vinaa saxelmwifos sa-
TaveSi.
mSvidobianoba qveyanaSi, ruseTis bazrisa da masTan
ekonomikuri kavSirebis SenarCuneba, ruseTisa da ucxoe-
Tis investiciebi Cven saSualebas mogvcemda Cagvetarebia
12
sruli privatizacia, aRgveWurva Cveni soflis meurneoba
mikro meqanizaciiT, aRgvedgina mcire hesebi, mogveZia da
gagvezarda navTobis mopoveba, nawilobriv mainc gadagve-
wyvita sakuTari puris problema, agvemoqmedebia kurorte-
bi, SevdgomodiT evraziis derefnis mSeneblobas da aR-
gvezarda Cveni armia igive ruseTisa da ucxoeTis samxedro
struqturebSi. amasobaSi Cven muxls movimagrebdiT da
ruseTic daZlevda Tavis eqspansiur ambiciebs, rogorc es
Tavis droze inglisma qna; da Seimecnebda, rom gacilebiT
ufro momgebiania Tavisufal xalxTan urTierToba, vidre
damonebulTan.
dsT-Si Sesvlis sawinaaRmdego argumentebad motani-
li azerbaijanisa da baltiispireTis magaliTebi swored
rom sapirispiros metyveleben. roca somxeTma dsT-ze
uari Tqva, samxedro warmatebebi azerbaijans qonda, ma-
gram roca elCibeim dsT-dan gasvla gamoacxada, somxeTi
ki masSi gawevrianda _ soxeTma azerbaijanis mniSvnelovani
nawili daipyro. baltiispireTis warmatebebis mizezi rom
marto damoukidebloba yofiliyo, damoukidebloba Cvenc
gvqonda. sinamdvileSi saqme imaSia, rom baltiis qveynebs
arc amdeni usaqmuri da Tavis Tavis mteri hyolia da arc
afxazebi da osebi, rusul diasporas ki arc CvenTan auRia
xelSi iaraRi Cvens sawinaaRmdegod. tyuilad saxeldeba
tajikeTis magaliTic, sadac ruseTi xelisuflebas ki ar
ebrZvis, rogorc es Cvens SemTxvevaSia, aramed Zlier da
`avRanizebul~ opoziacias.
dReisaTvis, samwuxarod, situacia Seicvala, galax-
ulebs momgebian zavs ar udeben, miT umetes, roca ru-
sul-afxazuri veraguli gegmis pirveli da mTavari eta-
pi _ eTnikuri wmenda da qarTvelTa budeebis moSla ukve
ganxorcielebulia, meore etapis realizeba _ qarTvelTa
nafuZarebze afxazebis, rus-kazak da Crdilokavkasiel
boevikTa da samxedroTa damkvidreba daCqarebuli tempiT
13
mimdinareobs, ris Semdegac afxazeTis ruseTTan mierTeba
ubralo formalobebis saqmea.
ityvis ki reaqciuli ruseTi uars am didixnis na-
loliaveb perspeqtivaze Cveni dsT-Si gaerTianebis
sanacvlod? _ Zneli dasajerebelia, magram dRes CvenTvis
sxva gza ar arsebobs! unda gveyos gonierebac da vaJkaco-
bac `babaia~ vuTxraT adresats, raTa, rogorc minimumi, Ta-
vidan aviciloT uaresi _ danarCeni naRmebis amoqmedeba da
reanimacia vuyoT Camkvdar ekonomikas.
Tanac droa, didixania droa TiToeulma Cvenganma
gaacnobieros erTi ubralo WeSmariteba _ kidec rom mox-
des sawauli da mTeli ruseTi Cvenken Semobrundes, TviT
mamazecieric rom dagvibrZandes prezidentad, araferi
saqarTvelos ar uSvelis Tu: 1. ar SevikariT erT muStad,
2. ar avmuSavdiT da 3. rac mTavaria, Tu didma da pataram,
qalma da kacma ar viswavleT srola, ar viswavleT Tavdacva
gadamTieli, naxevradpirutyvi momxvdurebisagan.
P.S. gonierebis deficits ra vuTxra, Torem ra Wirs ka-
vkasias sxvisi saapekuno, resursebi aklia, vaJkacoba Tu
niWi?!Y torontoSi gamocemul geografiis erT saxelmZR-
vaneloSi TeTri rasis simbolod dasaxelebulia kavkasi-
eli. engelsis `bunebis dialeqtikaSi~ moyvanil citataSi
vkiTxulobT _ sparselebis sisxli bevrad ufro gakeTil-
Sobilda qarTvelebTan da CerqezebTan _ msoflios am or
ulamazes xalxTan maTi xSiri qorwinebebis wyalobiTo.
daibeWda akmia xucuraulis fsevdonimiT
gazeTi `erToba~, 7-15 ivnisi 1994
14
ТОВАРИЩ ЗЮГАНОВ!
(Председателю Центрального Комитета Коммунистической Партии,
Депутату Государственной Думы Федерального
Собрания Российской Федерации)
Гордость малого ли, великого ли народа, безусловно одобри-
тельно и похвально, если за ней стоит человечность и нравствен-
ность, а не море крови, пусть даже любимых Вам Грузин.
А надругивание над трупами?! Игра в мяч отрубленными голо-
вами?! Захоронение людей живём?! Выпотрошение беременных и
вывешивание вырезок с надписью - «грузинское мясо - дёшево»?!
И наконец, нанизывание плачущих детей на кол?! Где же тут место
для гордости?! Где же тут повод для лестных слов?! Это же неслы-
ханное варварство! Вопиющий каннибализм!
Это, дорогой Геннадий, позорнейший позор как для Абхазца,
так и для Грузина. Конечно не причём здесь весь Абхазский народ
- весьма благородный и добродушный по своей натуре, но всё это
чинилось на его глазах, и следовательно, с его позволения.
Вам жалко Абхазских стариков и детей, и я с вами полностью
солидарен; жалко не только людей, но и животных в беде. А это
была настоящая беда и для Абхазского народа. Но вызывает недо-
умение другое. Раз вы коммунист, стало быть и интернационалист,
почему же тогда вам жалко «победителя», у которого, если Аламыс
позволит, на выбор дома и накопленные поколениями 250 000 Гру-
зин состояния, а не жалко побеждённых, которых истребили, огра-
били и согнали со своих очагов - кого куда, где они как мухи по-
гибают от голода, холода, обиды и ностальгии. Если в самом деле
жалко Абхазца, не надо ему морочить голову и пичкать оружием.
Верно, что коммунисты сплотили народы, да так тесно, что до
сих пор приходится разъединять их новоявленным коммунистам и
фашиствующим элементам. Лично меня никто не убедит, что есть
альтернатива коммунистическим идеалам, равенству, дружбе, и
15
сотрудничеству и не только соседних, но и всех народов мира; но
как вы можете восстанавливать Советский Союз, в одностороннем
порядке, не спросив ни слово об этом самих «будущих» членов
этого союза?!!
1994
НЕ БОРЬБА, А СОТРУДНИЧЕСТВО
Об Одном Направлении Лингвистических Исследований
Как известно, при изучении нового языка происходит «маши-
нальный» перенос знании, умений и навыков родного языка на из-
учаемый. Он проявляется на всех уровнях языка - фонетическом,
лексическом и грамматическом.
При максимальном сходстве контактирующих языковых явле-
ний в родном и изучаемом языках перенос оказывается положи-
тельным, он облегчает и ускоряет процесс овладения языком, но
при видимом сходстве и «скрытом», принципиальном расхожде-
нии этих явлений, перенос является отрицательным.
Отрицательный перенос принято называть интерференцией,
«сущность» которой состоит в том, что человек, введённый в за-
блуждение общими свойствами и признаками контактирующих
языков, отождествляет все остальные свойства этих языков и пе-
реносит всю программу речевого поведения с родного языка на
иностранный. Введение «чужеродного элемента» в изучаемый
язык ведёт к перестройке моделей, к стиранию границ между раз-
личительными признаками обоих языков...» (М. К. Бородулина...
Обучение иностранному языку как специальности).
Результатом фонетической интерференции является произволь-
ная замена звуков, ударения и интонации чужого языка звуками,
ударением и интонацией своего языка, а лексическая и граммати-
16
ческая интерференция «выливается» в «типичные» ошибки, свой-
ственные носителям того или иного языка при изучении опреде-
лённого неродного языка.
Для устранения интерференции при обучении иностранному
языку прямисты предлагают полное исключение родного языка
из учебного процесса путём одноязычных упражнений и создания
«естественных» условии общения на уроке. О невозможности соз-
дания естественных условий в неязычной среде говорить не при-
ходится, что же касается исключения родного языка из учебного
процесса, то вопрос этот давно получил однозначное решение в
советской методике. Как теоретически, так и экспериментально
убедительно доказано, что изгнать родной язык из класса при по-
мощи одноязычных упражнений и административным путём дело
нехитрое, но изгнать его из сознания учащихся невозможно.
Значит, не борьба с родным языком, а сотрудничество с ним
даст положительные результаты.
Из всего вышесказанного ясно, что обучать одному и тому же
неродному языку одинаково, по одному и тому же учебнику, од-
ними и теми же методами и приёмами носителей разных языков
нельзя, неправомерно.
Отсюда необходимость составления специальных учебников и
разработки специальной, вернее, частной методики обучения тому
или иному иностранному или другому неродному языку в той или
иной аудитории учащихся, в нашем случае, в абхазоязычной, гру-
зиноязычной и русскоязычной аудиториях учащихся.
А это, в свою очередь, на повестку дня ставит вопрос о пред-
варительном сопоставительном изучении изучаемых и родных
языков учащихся, с целью установления в них точек сходства и
расхождения, т. е. с целью прогнозирования ожидаемых положи-
тельных и отрицательных переносов. Такое сопоставленное изуче-
ние западноевропейских и русского языков проведено.
Нет слов, русский является вторым родным языком для каждой
нерусской национальности нашей родины, но обучение иностран-
17
ному языку с учётом их первого родного языка дало бы гораздо
лучшие результаты.
Следовательно, неизбежной предпосылкой для интенсифика-
ции учебного процесса как по иностранным, так и другим нерод-
ным языкам в наших школах является сопоставительное изучение
изучаемых и родных языков учащихся со всеми вытекающими от-
сюда последствиями.
А кому же заниматься этим крайне необходимым и неотложным
делом, если не филологическому факультету АГУ, если не респу-
блике, где почти каждый второй - по крайней мере билингв?
По нашему глубокому убеждению сопоставительное двуна-
правленное изучение упомянутых языков должно стать одним из
основных направлений НИР на этом факультете с привлечением
студенческой молодёжи на уровне СНО и курсовых и дипломных
работ.
Подобные исследования дадут хороший материал как для со-
отнесённого изучения данных конкретных языков, так и для об-
щелингвистических обобщений, и, что самое главное, они оживят
и сделают более жизненными и целенаправленными лингвистиче-
ские исследования в вузе и дадут хороший стимул для научной и
учебной деятельности студентов, объединят усилия разрозненных
ныне языковых кафедр.
А. Мумладзе,
старший преподаватель кафедры иностранных языков
«Абхазский Университет», №26 (145),
20 Сентября 1985
18
ВАЖНЫЙ ФАКТОР ПРОГРЕССА ОБЩЕСТВА
Реформа Высшей Школы: Точка Зрения
Источником многих наших неурядиц в народном образовании
являются широко критикуемые сейчас общие болячки нашего об-
щества. Ведь школа — только ячейка общества, она просто, как
в зеркале, отразила все наши беды. Между тем, как отмечалось в
докладе Генерального секретаря ЦК КПСС М. С. Горбачёва на ХIХ
партконференции, огромна роль образования как одного из осно-
вополагающих факторов экономического и социального процесса;
перестройка, обновление социализма немыслимы без всемерной
активизации интеллектуального, духовного потенциала общества,
заложенного в науке, образовании, культуре. Следовательно, необ-
ходимы радикальные преобразования системы образования, и мне
хочется высказать некоторые соображения, реализация которых
поможет интенсификации учебного процесса в вузе и, следова-
тельно, улучшению подготовки специалистов.
Как бы ни был мастит преподаватель, как бы отменно ни было
организовано обучение, без активности и способностей студента
всё обречено на провал. В этой связи вызывает недоумение су-
ществующий ныне порядок отбора студенческого контингента. В
средней школе тематика выпускных письменных работ сообщает-
ся по радио в день экзамена, тогда как в вузе, где решается судьба
кадров для общества, вся процедура как приёмных, так и выпуск-
ных экзаменов полностью предоставлена самим вузам. Такое по-
ложение таит в себе возможность злоупотреблений.
Давайте подумаем: так ли необходимы, в создавшейся ситуа-
ции, эти злополучные приёмные экзамены, если в школах большая
часть поступающих сдаёт на аттестат всего за месяц до приёмных
в вузы? Глубоко убеждён, что, круто улучшив работу и усилив
контроль в школе, введя участие представителей вузов и широкой
общественности в школьных выпускных экзаменах, можно зачис-
19
лять в вузы по результатам этих экзаменов, набирая контингент с
солидным запасом на отчисление неуспевающих. Это доведёт до
минимума протекционизм и заставит каждого студента (и школь-
ника) работать «засучив рукава» в течение всего периода обучения.
Трудности, конечно, будут, и в первую очередь — с учебной
площадью, но сокращение учебных предметов и лекционных заня-
тий, введение поточных практических занятий, а в крайнем случае
— арендование школьных помещений, обеспечат урегулирование
этого вопроса. Зато какое это будет облегчение для всей обще-
ственности, когда молодой человек получит возможность пробо-
вать свои силы и на практике убедиться, подходит ли он для учёбы
в вузе (а самое главное — в том, что без знания не проскочишь), а
вуз получит возможности готовить специалистов из тех, кто дей-
ствительно годится для этой цели.
О перегруженности учебных планов вуза говорится много и не
без основания.
Изучение 40–50 предметов может дать скорее дилетанта, не-
жели профессионала. Нужно всерьёз и не оттягивая надолго за-
няться пересмотром этих программ, учтя при этом и трудоёмкость
отдельных дисциплин, и практическую возможность изучить како-
е-то их количество в установленное время. Определение учебного
времени студента 60 часами в неделю представляется неверным
(работал по 10 часов ежедневно, он не сможет ни отдохнуть, ни
заняться спортом, ни повысить свой культурный уровень). Рацио-
нальное расписание временного бюджета студента — не терпящая
отлагательства проблема.
Если учесть экспериментальные данные, говорящие о том, что
всего 15 проц. студентов способны воспроизвести и запомнить ос-
новное содержание прослушанной лекции, 10 проц. воспроизводят
сразу на треть меньше и забывают чрезвычайно быстро, 70 проц.
воспроизводят всего 10–15 проц. материала, а 5 проц. студентов
всегда «бездельники», то станет очевидно, что большой пользы от
лекции сегодня нет, игра не стоит свеч. Вот почему реформа пред-
20
усматривает сокращение лекционных часов за счёт увеличения
самостоятельной работы студентов, семинарских и практических
занятий. Укороченные курсы лекций должны носить ориентиро-
вочный и методологический характер. Но подробные, постоянно
обновляемые курсы лекций должны существовать и переиздавать-
ся. Кстати, очень нужен специальный учебный телеканал, по ко-
торому передавались бы образцовые лекции, семинарские и прак-
тические занятия, а также школьные уроки и уроки-спектакли о
правилах поведения для молодёжи.
Вызывает нарекания и последовательность изучения дисци-
плин. Думаю, вначале следует проходить все базовые, основопола-
гающие, общеобразовательные предметы, а потом всецело сосре-
доточиться на специальных. Базовыми для факультета иностран-
ных языков, например, будут: марксистско-ленинская философия,
логика, педагогика, психология, лингвистика, родной, русский и
латинский языки. Дальше учебный процесс должен переключать-
ся на специальные предметы и проходить их надо на изучаемом
языке.
К ныне существующим специальным предметам следует доба-
вить изучение страны избранного языка, такой же курс с добав-
лением изучения Конституции — о нашей стране, а на старших
курсах — обзорные курсы философии, партистории, лингвистики
и литературоведения. Повторяю, всё это — на изучаемом языке.
Львиная доля времени должна приходиться на практику рече-
вой деятельности, включающую говорение, аудирование, чтение
и письмо, причём читаться должна не только проза, классика, но
и современная поэзия, драматургия, эпистолярная литература,
периодика. Для всего этого, конечно, требуется целый комплекс
средств — например, несуществующий пока русско-иностранный
страноведческий словарь советской действительности, фонозапи-
си носителей языка, тексты недублированных кинофильмов… Для
изучающих английский язык нужен ещё тоже пока несуществую-
щий словарь слушателя. Все существующие словари — это слова-
21
ри читателя, где слова расположены по алфавиту. Имеются и сло-
варь пишущих, где слова расположены по темам и понятиям. Но
словаря. где слушатель найдёт воспринятое им на слух незнакомое
слово, написание которого не выводимо из его произношения, нет.
А такой словарь для языка, в котором, как шутя сказал К. Маркс,
пишется «Лондон», а произносится «Константинополь», крайне
необходим.
Надо подумать и о «выходе в жизнь» изучаемого языка. Он
может осуществляться сотрудничеством иноязычного факультета
с «Интуристом», выполнением на хоздоговорной основе заказов
на переводы специальной литературы для народнохозяйственных
предприятий, лечебных и научных учреждений.
Это придаст конкретную целенаправленность учебному про-
цессу, оживит учебно-научную работу. А то, что языку гораздо
легче и лучше научиться в естественной среде, давно известно.
Поэтому следует всячески поддержать предложение ректора МГУ,
академика А. Логунова, высказанное на ХIХ партконференции:
направлять нашу молодёжь на учёбу за границу, причём не едини-
цами, а многими сотнями и даже тысячами. В этом плане надо по-
думать и о преподавателях. Ведь преподаватель, ни разу не только
не наговорившийся, но даже не поговоривший с носителем языка,
— не преподаватель. Летние школы Англии, Германии и Франции
ни в коей мере не в состоянии решить эту проблему, если даже
наладить отбор и отправку слушателей туда на «частных» нача-
лах. Следует позволить всем преподавателям иностранных языков
съездить в соответствующие страны за свой счёт в порядке обмена
визитами.
Повышение зарплаты вузовским работникам — своевременное
мероприятие и оно даст отдачу, но существующий сейчас порядок
оплаты труда по штатным единицам не оправдывает себя. Во-пер-
вых, равные по всем параметрам преподаватели часто выполняют
разную нагрузку при одинаковой зарплате. Получается, что чем
выше научные степени, а следовательно и зарплата преподава-
22
теля, тем меньше он работает. При таком положении пропадает
полезность учёной степени, ущемлена студенческая аудитория и
«захлёбывается» «простой» преподаватель, обречённый из-за не-
посильной нагрузки буксовать на месте в смысле своей квалифи-
кации. Надо ввести оплату реально затраченного труда согласно
установленному тарифу для преподавателей разной квалификации
и загрузить каждого из них до предела максимальной полезности.
А. Мумладзе,
старший преподаватель кафедры иностранных языков АГУ
«Советская Абхазия», № 8 (18155),
12 января 1989
НА РОДИНУ ШЕРЛОКА ХОЛМСА
О перегруженности учебных планов вузов уже давно и мно-
го говорится, и не без веских на то оснований. Не случайно и
на Всесоюзном съезде работников народного образования под-
чёркивалась необходимость пересмотра содержания учебного
процесса, увеличения доли самостоятельной работы студентов,
развития конкурсной системы и т. д. Уже сегодня многие вузы
пошли на определённое сокращение второстепенных для той
или иной специальности дисциплин, однако проблема перена-
сыщения учебных планов по-прежнему не снимается с повестки
дня.
Некоторые специалисты определяют учебное время студен-
та 60 часами в неделю. Правильно ли это? Думается, что нет.
Исходя из такой загрузки, получается, что студент должен за-
ниматься, штудировать учебную литературу по 10 часов в день.
Но ведь есть ещё у него другие интересы, для удовлетворения
которых необходимо свободное время, — это спорт, музыка, те-
23
атр, кино, общение с друзьями и многое другое, без чего немыс-
лима нормальная жизнь. А при такой учебной загрузке и суток
не хватит.
В усвоении предлагаемого воспитанникам вуза материала
обычно выделяют несколько уровней: знакомство с материалом,
или иначе общую ориентацию, воспроизведение, выработку уме-
ний и навыков, творческое овладение материалом. На лекции, как
убеждает практика, возможен только первый уровень усвоения. А
если учесть некоторые экспериментальные данные, согласно ко-
торым всего 15 процентов студентов, так называемые «мыслите-
ли», способны воспроизвести и запомнить основное содержание
прослушанной лекции, а 10 процентов — т. н. «слушатели», вос-
производят сразу на треть меньше и забывают всё чрезвычайно
быстро, а ещё 70 процентов воспроизводят всего 10–15 процен-
тов материала, то становится очевидным, что восприимчивость
знаний всецело зависит от индивидуальных способностей, ву-
зовского воспитания, его интеллектуальной «тренированности»,
умения максимально концентрировать внимание. Сейчас взят крен
на самостоятельную работу студентов, расширение семинарских
и практических занятий. Всё это в большей степени мобилизует
их интеллектуальные ресурсы, однако этого недостаточно. Нужна
определённая система, специальная методология. Необходимо и
издание полного курса лекций, причём они должны систематиче-
ски переиздаваться. Очень нужен также и специальный учебный
телеканал, по которому будут транслироваться наиболее интерес-
ные лекции.
Необходимо упорядочить и последовательность изучаемых
дисциплин. Вначале, думается, следует проходить все базовые,
основополагающие и общеобразовательные предметы, а потом со-
средоточиться на специальных. Базовыми, например, для факуль-
тета иностранных языков следует считать марксистско-ленинскую
философию, логику, педагогику, психологию, лингвистику, психо-
лингвистику и, конечно же, языки — родной, русский и латинский,
24
после прохождения которых весь учебный процесс должен сосре-
доточиться на специальных предметах и вся программа должна
вестись уже на изучаемом иностранном языке. К ныне существу-
ющим специальным предметам следует добавить курс страноведе-
ния страны изучаемого языка.
Большую часть учебного времени необходимо уделять речевой
практике. Для этого требуется целый комплекс средств, среди кото-
рых нужно обязательно выделить современный русско-иностран-
ный страноведческий словарь, фонозаписи реченосителей языка и
в особенности тексты как уже имеющихся у нас, так и закупаемых
недублированных кинофильмов для детальной их проработки до
просмотра. Думается, последнее особенно необходимо, поскольку
только тогда, когда студент научится соотносить, сличать прослу-
шиваемое с имеющимися у него в памяти языковыми эталонами,
когда он приобретёт соответствующую уверенность, его можно
уже будет свободно «запускать» в естественную иноязычную сре-
ду.
Для изучающих английский язык очень нужен и несуществую-
щий пока, к сожалению, так называемый словарь слушателя. Всё,
чем мы располагаем, — это словари читателя, где слова располо-
жены по алфавиту. Имеются и словари для пишущих, где слова
расположены по темам и понятиям. Но словаря, где слушатель мог
бы найти воспринятое им на слух незнакомое слово, написание ко-
торого невыводимо из произношения, всё ещё нет. Следует также
наладить централизованное снабжение учебными, в том числе и
разговорными, комплексами.
Говоря об овладении иностранными языками, мы большей ча-
стью останавливаем внимание на том, чего не хватает для этого
сложного процесса. Хорошо известно, например, чтобы легче и
быстрее научиться иностранному языку, надо непременно оку-
нуться в естественную разговорную среду. В вузах, в том числе и
нашем, такой возможности нет. А потому кажется целесообразным
предложение, уже, кстати, не раз высказываемое специалистами, о
25
направлении студентов на учёбу или стажировку за границу. Речь
идёт не о единицах, а о десятках студентов. Разумеется, это далеко
не дешёвое удовольствие, но, заметим, образование, притом хоро-
шее, стоит таких средств. Так не будем скупиться, тем более, что
вложенное, затраченное может окупиться с лихвой уже в период
учёбы студента. Вуз может наладить сотрудничество иноязычного
своего факультета с «Интуристом» и выполнять заказы на перево-
ды специальной литературы для народнохозяйственных объектов,
а также заказы для лечебных и научных учреждений на хоз-до-
говорной основе. Всё это придаст конкретную направленность
учебному процессу, оживит учебно-научную работу. То же можно
сказать и в отношении преподавателей. Вузовский педагог, не го-
воривший ни разу с носителем языка, вряд ли может успешно за-
ниматься преподавательской деятельностью. Это аксиома. Но что
делать, когда у большинства вузовских преподавателей нет такой
возможности? Следует, очевидно, подумать над тем, чтобы препо-
даватели получали возможность ездить в зарубежные учебно-на-
учные центры либо за свой счёт, либо путём обменных визитов.
Понятно, что всё это связано с валютой, но не будем забывать, что
высокий уровень работы — создание научно-учебной литературы,
воспитание квалифицированных специалистов — может быть осу-
ществлён лишь очень квалифицированными преподавательскими
кадрами.
Сейчас, когда положительные перемены в укреплении прямых
контактов с зарубежными партнёрами становятся всё более ощу-
тимыми, мы все понимаем, что отказываться от упрочения язы-
ковых контактов нельзя. Вот и на Всесоюзном съезде работников
народного образования было высказано немало конструктивных
предложений о необходимости крепить межвузовские связи, шире
изучать достижения других стран в образовании, идти по пути
международной интеграции в подготовке кадров.
Долгие годы в профессиональной подготовке специалистов
иностранных языков многое недооценивалось. Сейчас всё круто
26
меняется, высшая школа обретает гибкость и мобильность. Надо
думать, что и подготовка специалистов по иностранным языкам не
окажется в стороне от перестроечного процесса.
Акакий Мумладзе,
старший преподаватель кафедры
иностранных языков Абхазского
государственного университета им. А. М. Горького
«Заря Востока», Рубрика — Специалист и Время,
18 Января 1989
ara misaReb gamocdebs!
RmerTma qnas, me vcdebode, magram Cemi Rrma rwmeniT,
rac unda vxvewoT da vaumjobesoT sagamocdo komisiebis
muSaoba, misaRebi gamocdebi dRes ZiriTadad iqneba mS-
oblebis, gamZromebisa da avtomatebis konkursi da ara
codnis, unar-Cvevebisa da niWis paeqroba.
Sedegad miviRebT cariel auditoriebsa da vai special-
istebs, usamarTlobis axal talRas, rac xalxs SimSilsa
da siciveze metad awuxebs. da dapirispirebisa da polar-
izaciis kidev ufro gamZafrebas sazogadoebaSi.
saWiroa studentTa kontingentis SerCeva atestatis
mixedviT, saTanado rezerviT akademiurad CamorCenilTa
gasaricxad pirveli semestris Semdeg. es: 1. aiZulebs
students xelebdakapiwebulma iSromos mTeli semestris
ganmavlobaSi, rac mas swavlis Semdgom periodSic Cvevad
gahyveba. 2. minimumamde daiyvans proteqcionizms. 3. gam-
oricxavs Secdomebsa da SemTxveviTobas sesiebze. da rac
aranakleb mniSvnelovania, 4. daarwmunebs studentTa
garkveul nawils umaRlesi ganaTlebisTvis maT araadekva-
27
turobaSi da imaSi, rom codnis gareSe ver gaZvrebi da isini
droze Camoscildebian diplomis maZiebelTa armias da Ta-
vis Sesafer saqmianobaSi Caebmebian.
gazeTi `axali Taoba~, №37,
26 ivlisi, 1994
NEEDED, ANTICIPATED!
There is almost no man in Georgia who doesn’t try to study and
speak English.
It is only natural that swimming is learnt through swimming, and
first steps in this direction are better to be taken in a swimming-pool,
where part of the difficulties are removed.
These preliminaries are more or less satisfactorily carried out in our
country, but there is no extremely necessary further “whirlpool” where
to consolidate, sustain and develop intial achievements, to practice with
“authentic swimmers”, that is with native speakers of English.
Hence an urgent need in an English club, where users of English –
guests and hosts could meet, chat at a cup of tea or a glass of beer, play
English indoors, sing English songs, dance, debate on art, literature,
politics and watch English films.
Sponsors and Supporters,
your word?!
1995
erTi konferenciis kvaldakval....
1. saerTaSoriso arenaze gasatan informaciaSi umwi-
fari, arasakmaod argumentirebuli arcerTi daskvna ar
unda gaiparos. erT wveT kuprs erTi kasri Taflis wabil-
wva SeuZlia.
28
2. avtoqTonobis dasamtkiceblad Tundac yvelaze
gamZle toponimebis, e.i. mTebisa da mdinareebis saxel-
wodebebis gamoyeneba Zalian safrTxiloa. ras gveubneba,
magaliTad, Telavi _ Telavivi, Satili, gvari jibuti da
saxelmwifo jibuti, Jordania da iordania?
3. TavisTavad ori terminis, am SemTxvevaSi afsuasa da
afxazis arseboba ori xalxis arsebobis dasamtkiceblad ar
gamodgeba, xalxebis umravlesoba TavisTavs sxvas uwodebs,
vidre maT sxvebi uwodeben. asea Cvens SemTxvevaSic _ TviTon
qarTvelebad vTvliT Tavs, sxvebi georgianelebs gviwodeben.
4. Tu afsua sxvaa da manamde am teritoriaze mcxovre-
bi afxazi sxva, maSasadame, maTi enebic sxvadasxvaa da maSin
unda damtkicdes, rogor moaxdina mosulma damxvduris
asimilacia.
5. afxazis Tu afsuas aq yofna da TiTqmis amave enaze mo-
laparake abazebis sxvagan yofna an imas niSnavs, rom eseni
aq Camovidnen, anda imas, rom isini aqedan garekes. logikiT
bunebrivi ufro pirveli variantia, rameTu mTa imdens ver
kvebavs, ramdensac Sobs.
6. amasTan niSandoblivia, rom afxazeTis gvarebiT
Tu vimsjelebT, Siga raionSi ufro Wrelia mosaxleoba,
vidre mis ganapira teritoriaze galSi; rac imaze unda me-
tyvelebdes, rom ServaSiZem dapyrobil sasazRvro zolSi
swored mTebidan Camoyvanili daqiravebulebi daasaxla,
magram isini qarTul garemocvaSi gaqarTveldnen.
7. am konferenciaze metwilad `sasurvelis~ mtkice-
ba dominirebs; arasasurvelis, Cveni sawinaaRmdegos
mecnieruli, argumentirebuli gabaTileba ki nakle-
bad Cans. maSin rodesac Cven ZiriTadad rusi gvebrZvis,
mecnierul msjelobaSi litoni fraza _ `es ase ar aris~,
`isini qarTvelebi iyvnen~ _ ar unda warmoiTqmodes!
8. Cveni msjeloba ZiriTadad qarTul wyaroebSi tri-
alebs, da meCveneba, rom axali aq araferia. saWiro ki iyo
29
Tanamedrove rus, berZen, Turq, iranel, somex da azer-
baijanel mecnierTa azri, an maTi mopatiJebiT, an maTi ma-
salebis Tundac Targmanebis moxmoba-gaanalizeba; rac mo-
mavlisaTvis gvkarnaxobs, rom istoriis fakultetze unda
iswavlebodes, pirvel rigSi, Cveni mezobeli xalxebis enebi
da iswavlebodes safuZvlianad.
9. xalxis Seswavla unda xdebodes kompleqsurad. aq mx-
olod istorikosebi msjeloben, gamovida mxolod erTi
arqeologi. saWiroa ki anTropologiuri monacemebi, xalx-
is fsiqikis, adaT-wesebis Seswavla Tundac folkloridan;
da vin icis, axlo momavalSi sisxlis analiziTac ki.
10. ra Tqma unda, teritoriuli sakiTxebi politikurad da
Zalis gamoyenebiT wydeba, magram amisaTvis myari mecnieru-
li bazac saWiroa; da maSin gasakviria, Cveni amdeni profe-
sorebisa da akademikosebis inertuloba. aseTi RonisZieba
rom afxazebs CaetarebiaT, stadioni ar eyofodaT.
1995 weli
`Rirseuli gamarjvebidan~
samarcxvino damarcxebamde
(moaruli azrebis pirispir)
batono redaqtoro!
am werilma ramdenime gazeTi moiara, magram yvelgan isev
is yofila mTavari, Tu vin vis winaaRmdeg lesavs xmals da
ara WeSmaritebis Zieba-dadgena.
gTxovT, Tu dabeWdavT, azrebi ar SecvaloT, miuRebels
daurTeT komentari, arada ar gadamigdoT naweri.
gvars ar vwer, radgan soxumSi darCenil colisZmas rom
rame damarTon...
30
redaqciisagan: werilis gamoqveynebisas gavigeT, rom
afxazeTidan ltolvili akaki mumlaZis colisZma afxazebs
mouklavT.
imperiul ruseTs yovelTvis eWira Tvali afxazeTze,
magram adre afxazobaSi qarTuli cnobiereba Warbobda,
gadamwyveti sityva ki malariam Tqva _ mSral havas SeCveul-
ma rusobam aq fexi ver moikida.
SemdgomSi, igive ruseTis wyalobiT, klimati sapirisp-
irod Seicvala _ Waobebic daSra da qarTuli cnobierebis
wyaroc daSTa _ ruseTSi moswavle afxaz axalgazrdobas
mecnierebasTan erTad saTanado ideologiiTac aiaraRebd-
nen. gaCnda afxazeTis dedasamSoblodan mowyvetisa da ru-
seTTan mierTebis idea, romlis forsirebuli xorcSesxma
xruSCovidan iwyeba; pirveli qvakuTxedi am mimarTulebiT
ki afxazur damwerlobaSi ukve xmarebuli da misTvis ufro
Sesaferisi qarTuli anbanis rusuliT Secvla iyo. amas
mohyva avtonomiis xelmZRvanelobis sruli afxazizacia,
afxazi axalgazrdobis masiuri diplomizacia da samecnie-
ro daxarisxianeba TbilisSi _ rogorc umcrosi Zmebis,
moskovSi ki _ rogorc qarTvelebisagan Seviwroebulebis,
maTi avtonomiis farglebSi windauxedavi akumulirebiT.
gadaiwera afxazeTis istoria da afxazi xalxis yvela ar-
sebuli Tu ararsebuli ubedurebis mizezad qarTveli
gamocxadda. daiwyo afxazeTis saqarTvelosagan gamoy-
ofisa da ruseTTan mierTebis moTxovnebis wamoyeneba sx-
vadasxva `garnirebiT~. `garnirebi~ da `kanfetebi~ uxvad
rigdeboda, problema ki rCeboda. ase gagrZelda sabWo-
Ta kavSiris Sezanzarebamde. axla afxazuri separatizmis
rus sulisCamdgmelebs Tavisi SegirdebisaTvis aRar cx-
elodaT, da Seiqmna STabeWdileba, rom respublikebi, da
maT Soris saqarTvelo, Tavs aRweven moskovis diqtats.
Seqmnil situaciaSi Tbiliss Camodis zomieri orient-
aciis afxazTa delegacia erTerTi partiuli lideris
31
filias xelmZRvanelobiT da momaval prezidents (gamsax-
urdia) ekiTxeba _ ras miviRebT, mxari rom dagiWiroT. es
ukanaskneli Cveuli pirdapirobiT ucxadebs _ verafers
ver miiRebT, avtonomias dakargavT; Semdeg damatebuli ax-
sna-ganmarteba _ rac Cven gveqneba, Tqvenc igive geqnebaTo
saqmes veRar Svelis, miT umetes, rom amas win uZRoda Cveni
presisa da televiziis kategoriuli gafrTxilebebi _ yve-
la araqarTvelma, keTili inebos, maswavlebeli daiqiraos
da qarTuli iswavloso. Tavi rom davaneboT am moTxovnis
meTodur uazrobas, aq ZaliT gacxone bebias Zlieri uary-
ofiTi faqtoric moqmedebs, Torem afxazTa umravlesobam
arcerT qarTvelze naklebad ar icis qarTuli. aRniSnul-
ma faqtma, bunebrivia, xeli Seuwyo orad gayofil afxazTa
Cvens winaaRmdeg gaerTianebas, da rac kidev uaresi, am ud-
roo maqsimaluri ultimatumis Semdeg, TviTon davuTmeT
maT damRupveli maqsimumi _ 28 saparlamento adgili, Cveni
26-is sawinaaRmdegod.
TavisTavad Tavisuflebisa da Tundac patronis arCevis
ufleba yvelasa aqvs, miT umetes, roca `zedsiZe~ TviTon
kisrulobs `saqorwilo~ xarjebs, magram sxvisi mziTeviTa
da deduleTis amxela sisxlis fasad?! gana Seni `bednier-
ebisaTvis~ yvelaferi unda ikisro?! samwuxarod, ikadres,
ikisres da dRisiT-mzisiT, mTeli msoflios Tvalwin da-
Jlites, gaZarcves, gadawves da ltolvilebad aqcies afx-
azeTis mTeli mSvidobiani qarTuli mosaxleoba.
saqme rom waxdeba, damnaSaves eZeben da isic mxolod
ganze _ afxazeTSi rom jari ar Segveyvana, araferi moxde-
bodao. sul sxvas RaRadeben faqtebi: ar Segviyvania 18-Si,
sul ar gvyolia 89-Si, magram igive moxda. jari Cven araTu
ar unda Segveyvana, pirvelad da isic dagvianebiT rom Sevi-
yvaneT, aRar unda gamogveyvana. romel avtonomiaSi ar uy-
enia ruseTs jari? anda ar dgas inglisis jari CrdiloeT
irlandiaSi? damoukidebloba, pirvel yovlisa, jari da
32
sazRvaria. Cveni jari, igive afxazi da osi warmomadgen-
lebiTurT, fsousTanac unda mdgariyo da rokTanac, da-
moukideblobis gamocxadebis dRidanve. raTqmaunda, ma-
Sin wvevamdelebis gawveva ar iyo ioli, magram jer kidev
arsebobdnen komisariatebi, da cotac iyo, axalgazrdebis
gawveva Cven SegveZlo.
afxazeTi SevardnaZem gayidao. didi codva da ufro meti
absurdia. samSoblos gayidva pirveli kacis doneze ar xde-
ba. `aha mTeli da momitexe pawa?~ sad aris aq logika? anda
viRam ar icis, rom dRes ruseTSi araruss, da miT umetes
SevardnaZes, Zeglebs aRar daudgamen? SevardnaZe rom fu-
funebis trfiali yofiliyo, evropis an amerikis nebismier
qalaqSi dasaxldeboda da gancxromiT icxovrebda. misi aq
Camosvlis erTaderTi mizani Tavisi codna-gamocdilebi-
Ta da avtoritetiT Tavisi xalxisaTvis daxmareba iyo. sxva
saqmea, ra gamovida aqedan. sxvaTaSoris, Tavidan arakeTili
zraxvebi arc prezidents (gamsaxurdia) amoZravebda.
miamiturad da amazrzenad JRers fraza _ afxazebTan
gasayofi Cven araferi gvqonda da mSvenivrad vcxovrob-
diT maTTano. ki, batono, vcxovrobdiT erT dros, Wirsa
da lxins viyofdiT, da asec unda vicxovroT, Tu amis sa-
Sualeba mogveca, magram mexsiereba gvRalatobs, Tu Tavs
vikatunebT? gana Zmuri TanacxovrebisaTvis iTiTxneboda
lixnis werilebi? aseT cxovrebas gaveqeciT Teatridan,
universitetidan, sportidan, parlamentidan? amisaTvis
Seiqmna monoeTnikuri afxazuri gvardia da kabinetidan
gamoaZeves lominaZe? ramdenjer velodiT Cven darbeva-aw-
iokebas, romliTac ukve aSkarad gvemuqrebodnen _ moica-
deT, male dadgeba Tqveni aRsasruli, yarabaRi mogonili
iqnebao? filologiis docenti Tamara Sayrili jer kidev
56-Si ocnebobda qarTvelebze avtomatis jeris miSvebaze.
64-Si, erT rusulenovan sufraze cnobilma oleg dameniam
internacionalizmis sadRegrZelo afxazurad daagvirgvi-
33
na afxazeTis sxva erebisagan gawmendis surviliT, rasac mis
gverdiT mjdomi valeri yurasqua xelis xelze dartymiT
miegeba.
afxazeTis ruseTisaTvis gadacema dagegmili iyoo. afx-
azeTis qarTvelebisagan gawmenda da misi ruseTs mierTeba,
raTqmaunda, dagegmili iyo, magram ara mis mier, visac ase
iolad abraleben xolme, aramed moskovisa da soxumis bne-
li Zalebis mier.
Tu ara rusi, afxazi am oms arc daiwyebda, verc daiwyeb-
da, da arc araferi hqonda mas saomari. TiTqos ubralo de-
talebia, magram riRasi imediT gvemuqreboda arZinba, roca
mTel afxazeTs, gudauTisa da tyvarCelis garda, qarTuli
formirebebi akontrolebdnen? anda ra acinebda nodar xaS-
bas, roca gagraSi ltolvilebis dabrunebaze ekiTxebodnen,
Tu ara qveteqsti _ daicadeT, jer kidev sada xarTo? mok-
led, am scenarSi Cven mxolod prologi davaCqareT, yve-
laferi danarCeni winaswar iyo gadawyvetili, rasac rusi
samxedroebic da TviT pastuxovic ar malavdnen _ am oms ar
mogagebinebTo. iluziaa, viTom romc gaverTianebuliyaviT,
russ movereodiT, romelic tankSic ijda, TviTmfrinavSic
da artileriasac gvimiznebda. marto is faqti rad Rirs, rom
afxazebis samxedro Zliereba dRiTi-dRe izrdeboda, maSin
rodesac Cven yvelaferi gvakldeboda. ruseTma gemebi afx-
azeTis qarTvelebisagan dasaclelad SemogvaSvela, Torem
svaneTis mTebSi xalxis gadasarCenad TiTic ar gaunZrevia.
ruseTs rom sikeTe ndomeboda, afxazeTidan jarebs gaiyvan-
da da omic erT dReSi damTavrdeboda. `ufrosma Zmam~ Cven
im orTvalaSi Sebmuli saxedariviT gvaCaqCaqa, romlis win
misTvis miuwvdomel manZilze sanukvari balaxi _ `didi xe-
lSekruleba~ iyo joxiT Camofrialebuli, da imdeni gvade-
via am satyuarasaTvis, axal-axali pirobebis wamoyenebiT,
sanam afxazeTidan ar gamogvaZeva. mere ki mogvigdo es bal-
axi, magram misi sasikeTo gemo dRemde ver gvigrZvnia.
34
iyo ki gamosavali am tragediidan? _ raTqmaunda, da isic
erTaderTi _ ardaviwyeba mama-papuri sibrZnisa, rom Zala
aRmarTs xnavs, rom sxvisi Wiri Robes Cxiria, da maSasadame,
daTvi rom gereva, babaia unda dauZaxo, rameTu gvelsa
xvreliT gamoiyvans ena tkbilad moubari.
Cvenda savalalod, bevrs dResac ver Seugnia, rom ruse-
Ti Cveni bedicaa da ubedobac. bedi _ Tu igi Cvendami keTil-
ganwyobilia, da maSin buzsac veravin agvifrens, da ubedo-
ba _ Tu igi Cvenze gamwyralia, da maSin yvelaferia misgan
mosalodneli.
ruseTis dasayrdeni kavkasiaSi saqarTveloa, da mas er-
Tiani da Zlieri saqarTvelo undao. jer erTi, es rom ab-
soluturi WeSmaritebac iyos, ruseTs Tavisi WeSmariteba
aqvs. meorec, ucvleli urTierTobebi ar arseboben. iyo
saqarTvelo ruseTis dasayrdeni, amitom ijda aq mefis na-
cvali, amitom ganlagda aq amierkavkasiis jarebis Stabi, am-
itom funqcionirebda aq amierkavkasiis rkinigzis sammarT-
velo, amitom gveloliavebodasaviT axali ruseTic. jer
gorbaCovma SemogvTavaza _ moawereT xeli CvenTan kavSirs,
da afxazeTisa da oseTis problema ar geqnebaTo. mere am
supersaxelmwifos meTauri elcini tyeSi Camovida, yazbeg-
Si Cvens prezidentTan mosalaparakeblad, magram Cven _ up-
uro, uenergetiko, ujaro, Wrelxalxianma, narkomaniiTa da
korufciiT daavadebulma saqarTvelom uarvyaviT ruse-
Ti da `gaeTrie~ vuZaxeT; separatistma ki, romelic mudam
etorRialeboda mas, dro ixelTa, kvlavac moipatiJa igi
da afxazeTi ruseTad gamoacxada. es iyo mTeli Cveni sazo-
gadoebriobisa da prezidentis sabediswero Secdoma. ar
minda ise gamigon, TiTqos me Tavisuflebis fasi ar vicode.
is ki ara, yvela zemdgomi pirisa da organos mimarT didix-
ania alergia maqvs, magram roca sxva gza araa, afxazisa da
osis monobas isev ruseTis monoba mirCevnia, Tumca es xe-
lSekruleba aRarafriT aRar iqneboda Zveleburi monoba.
35
 meore, es ukve saxelmwifos meTauris (SevardnaZe) dam-
Rupveli Secdoma iyo _ aTonTan Cveni gaCereba, da kidev
uaresi _ soxumisaken ukandaxeva. gasagebia, rom aTonTan
elcinma gagvaCera; me ki davumatebdi _ elcinma + saxaro-
viseulma iarliyma, romelsac logikac umagrebda zurgs _
didi Cagravs pataras, da romelic mTel msoflios mosdes
ruseTis sainformacio saSualebebma da maTi xelSewyobiT
moskovSi gamomavalma afxazurma faSisturma gazeTma + Se-
vardnaZis demokratobam da + `vefxisa da moymis~ Semqmneli
xalxis buneba-ganwyobilebam. magram araviTari gamarTle-
ba ara aqvs Cveni aTonidan gumisTis gamoRma ukandaxevas,
ramac separatistebis xelT Caagdo navTobaza, wisqvilkom-
binati, strategiuli pozicia soxumis dasabombad, da rac
mTavaria, maT mianiWa araTu Tanabaruflebiani, aramed upi-
ratesi meomari mxaris `statusi~.
xelisgulze natarebi umadurebi Cven agvijanydnen,
Cven gvesroles, da Cven, rogorc saxelmwifo valdebu-
li viyaviT, da sanam ruseTi am omSi gadaWriT Caebmeboda,
Zalac Segvwevda, bunagSi gagvenadgurebia gudauTaSi moka-
laTebuli ZmaTamkvleli omis gamCaReblebi. raTqmaunda,
amas udanaSaulo msxverplic mohyveboda, magram es zRvaSi
wveTi iqneboda imasTan SedarebiT, rac Semdeg orive mx-
ares dagvatyda Tavs. erTaderTi Cveni kompromisi aq unda
yofiliyo, zedmeti sisxlisRvris Tavidan asacileblad
gudauTis dandoba, separatistTa dauyovnebliv gania-
raRebisa da maTi liderobis tyved Cabarebis ultimatu-
miT. imavdroulad, raTqmaunda, Cven mogviwevda dsT-Si
Sesasvleli ganacxadis gakeTeba da ruseTisaTvis bazebis
SeTavazeba, raTa igi oficialurad ar gamoqomageboda afx-
az separatistebs.
rac Seexeba mesame Secdomas, mZime teqnikis foTSi gazid-
va da gumisTasa da engurTan rusuli diviziebis Cayeneba,
romelic saxelmwifos meTaurmac aRiara, misi ardaSveba ar
36
iZleoda saqarTvelos mTlianobis SenarCunebis garantias,
ufro piriqiT; magram igi agvacilebda mSvidobiani mosax-
leobis genocids da mis masiur deportacias.
xom gaverTiandiT dsT-Si da raRa undaT Cvengano. uk-
acravuli pasuxia _ qaliSvili Tu Secda, mere wmindanic
rom gaxdes, dakarguls veRar daibrunebs. russ arc afxazi
unda da arc qarTveli; mas undoda zRva, da ukve aqvs zRva;
miliardebi Cahyara amisaTvis, da saeWvoa, man igi daTmos.
araa swori TiTqos ruseTi Cvensken Semobrunebuliy-
os, rogorc amaSi gvarwmuneben, radganac: 1. rogorc ki
ruseTis daxmarebiT qobalias formirebebi damarcxdnen
da saxelmwifos meTaurma ganacxada _ axla droa afxaz-
eTsac mivxedoTo, maSinve ubrad moixsna ruseTis flo-
tilia foTidan da zRvas misca Tavi, ueWvelia, afxazeTi-
saken `neitralizaciis dasacavad~; ruseTis mTavrobam ki
gagvafrTxila _ vinc engurs gadalaxavs, CvenTan eqneba
saqmeo. 2. roca gaeros yvela wevrma cisferCafxutianebis
afxazeTSi Seyvanas mxari dauWira, saCqarod gaamarTines
preskonferencia moskovSi arZinbas da aTqmevines _ afx-
azi xalxi! gaeros jarebs afxazeTSi ar dauSvebso, rasac
butrosis Setrialebuli gadawyvetileba mohyva. 3. arZinba
da konfederatebi ruseTis samSvidobo Zalebsac emuqre-
bodnen, magram garkveuli instruqtaJis Semdeg wkrunic
aRar dauZravT amis winaaRmdeg. 4. ruseTi yvela doneze
Cvens mTlianobas aRiarebs, am mTlianobis xelmyof ar-
Zinbas ki gulSi ixutebs, miliardebiT asaCuqrebs da mis
yovel diqtats gvasrulebinebs. sainteresoa, ra xasiaTze
dadgeboda ruseTi, romelime saxelmwifos rom ise Caekra
gulSi emelian pugaCovi, rogorc is amas arZinbas uSveba?
5. ruseTi ltolvilebis dabrunebas qadagebs nebayoflo-
bis daJinebiTi xazgasmiT, TviTon ki yvelafers akeTebs da
afxazebs akeTebinebs imisaTvis, rom es neba, rac SeiZleba
naklebs SemorCes, raTa, rac SeiZleba, mcire da Tavmoyva-
37
reobagaTelili, usaxo masa dabrundes afxazeTSi, da Tanac
im dros, roca iq sxvebi metni iqnebian, rac mas saSualebas
miscems `kanonierad~ miiwebos afxazeTi. swored amiT aix-
sneba is garemoeba, rom enguris marcxena napirze ganaRmva
da ganiaraReba operatiulad warimarTa, marjvena napirze
ki afxazi boevikebi da policia kvlavindeburad daTareSo-
ben swored am samSvidobo Zalebis Tvalwin.
Seqmnili mdgomareobidan gamosavals zogi mTavrobis
gadadgomasa, da kidev uaresi, gadayenebaSi xedavs, rac, Ce-
mis azriT, yovlad dauSvebelia, miT umetes, roca opozi-
cias arc alternatiuli kabineti gaaCnia da arc erTiani
samoqmedo gegma.
Secdomebi, raTqmaunda, bevria, magram isini ar unda avu-
rioT danaSaulSi, da ar unda gavwiroT erTmaneTi, saqa-
rTvelos dasakargavi Svilebi aRara hyavs, gamoviyenoT
yvelas, mcirec aris, niWi da unari. normalur ojaxSi rom
vinmes Secdoma mosdis, mas anugeSeben da amxneveben, raTa es
Secdoma Tu ver gamoaswora, axali mainc aRar dauSvas. va-
caloT mTavrobas, risi gakeTebac SeuZlia, da arCevnebic
ageraa. unda gveclia prezidentisTvisac. mTavrobis sasax-
lisaTvis daSenili tyvia, manamde Savnabadaze, da saerTod
mitingebze gasrolili tyvia saqarTvelosTvis nasroli
tyviaa, rac sastikad unda aikrZalos konstituciiT.
amasobaSi, partiebis am gawev-gamowevaSi ki buze-
biviT ixocebian gawamebuli, axloblebdaRupul-dakar-
guli, damSeuli, nostalgirebuli da imedgadawuruli
ltolvilebi.
metis moTmena aRar SeiZleba, droa ruseTs kategori-
ulad moeTxovos _ Sewyvitos Cveni gapampuleba, nu gvas-
vams Tavze velur garewrebs, axlave Seqmnas arCevnebamde
samoqmedo droebiTi qarTul-afxazuri policia da adgi-
lobrivi marTvis organoebi Tavisi xelmZRvanelobiTa da
gaeros meTvalyureobiT, da fizikurad SesaZlo droSi ga-
38
naxorcielos uklebliv yvela ltolvilis upirobo dab-
runeba, yovelgvari damamcirebeli anketebis gareSe, sadac
gaubedurebul adamians aiZuleben Tavis gaZarcul, gadam-
wvar karmidamoSi dabrunebis ufleba faSistur reJimTan
imaTxovros.
arada, SevagrovoT mTeli saqarTvelos mosaxleobis
xelmowerebi, davudoT es tomebi gaeros da mTeli msof-
lios winaSe viTxovoT _ gayvanil iqnas ruseTis uklebliv
yvela jariskaci afxazeTis teritoriidan, romelic ro-
gorc TviTonac scno, saqarTvelos ganuyofeli nawilia.
manamde ki: 1. dauyovnebliv SevudgeT mTeli mosaxleobis
samxedro-fizikur momzadebas sacxovrebel adgilebze,
iaraRis xmareba da pirveladi samedicino daxmarebis gaw-
eva unda SeeZlos yvelas _ didsa da pataras, qalsa da kacs.
2. Tu afxazebma SeZles mTeli msoflios afxazebis mobi-
lizeba, Cven xom sazRvargareTac meti varT, avamoZravoT
isini da Cvenc SemoviyvanoT `boevikebi~. 3. davweroT da
msoflioSi gavavrceloT saqarTvelo-ruseTis da Cveni
afxazebTan da osebTan urTierTobebis mokle istoria. 4.
droebiT moveSvaT amden gasarTob programebs da SevqmnaT
Zlieri radiomauwyebloba CrdilokavkasielTa mTavar en-
ebze, raTa gamoviyvanoT isini dezinformaciidan da dava-
naxoT mesame Zalis xrikebi. 5. davadginoT qveynisaTvis saW-
iro marcvlis raodenoba da davTesoT saadreo purisa da
qeris SesaZlo maqsimumi, moviyvanoT am farTobebze meore
mosavali. 6. davaCqaroT gaz-navTobis Zieba-mopoveba in-
vesticiebis maRali procentiT mozidvis saSualebiT. 7.
gadamwyveti brZola gamovucxadoT mafiasa da naTlimamo-
bas, gza mivceT niWsa da profesionalizms.
gazeTi `alia saqarTvelodan~,
№7 _ (116), Tebervali, 1995
akmia xucuraulis fsevdonimiT gazeTi
`qarTuli qronika~, Tebervali 1995
39
 afxazeTi: ra davaSaveT aseTi?!
(goCuas quCis tragedia)
albaT bevrma ar icis, rom afxazeTSi qarTvelTa geno-
cidi gaerom ar scno. amis erT-erT mizezad garda imisa,
rom igive gaero cali TvaliT ruseTs umzers, Cveni didi
`wvlilic~ unda aRvniSnoT, radgan dRemde araTu ver
aRvricxeT Cvens mimarT iq Cadenili barbarosobis faqtebi,
aramed Tavadve gavyviriT da xmamaRal, absurdul gancxa-
debas vakeTebT _ afxazeTSi 300 aTasi qarTveli cxovrobda
da yvela, 300 aTasive unda dabrundeso. gamodis, rom afx-
azeTSi CvenTvis TiTic ar daukarebiaT (?!)
ra xdeba sinamdvileSi? amis magaliTad, soxumSi goCuas
quCis marto 150-metrian monakveTSi momxdari tragikuli
faqtebic kmara, sadac binZurma omma 25 qarTvelis sicocx-
le Seiwira.
am quCis №1-Si mcxovrebi givi WeliZe aeroportSi dax-
vrites; naRmze afeTqda anzor WeliZe, (mcx. №3), ramac misi
avadmyofi dis, naTela WeliZis sikvdili daaCqara; dards
gadayva maTi mama vaxtang WeliZe, deda ki, zina WeliZe afx-
azebma daxvrites... amowyda mTeli ojaxi. №7-Si mcxovre-
bi mama-Svili kote da nodar siguebi afxazebma erTmaneTs
daakles. (unda iTqvas, rom nodarma mtris vali ar gaiy-
ola _ Tavis droze 1 `boeviki~ gaanadgura, 3 tyved aiyva-
na.) aeroportSi daxvrites amave quCis №11-Si mcxovrebi,
soxumis r-nis kulturis ganyofilebis gamge akaki sigua.
№15-dan svaneTis Tovlian mTebSi daiRupa da saflavsac
ver eRirsa samamulo oms gadarCenili boris (boCia) dar-
jania. daxvrites №17-Si mcxovrebi rezo manjgalaZe. kaci,
romlis mravalricxovan megobrebSi afxazic bevri eria
da sufTad laparakobda bebiis mSobliur afxazur enaze
(SeiZleba amis imediTac darCa soxumSi), magram ar apaties,
40
_ radgan morodiorebs mezobelTa saxlebis gaZarcvas ar
anebebda. masTan erTad sicocxles gamoasalmes misi meuR-
le galina da mezobeli gurami. №18-Si eqimi nikoloz (ko-
lia) ZaZamia Tavisi saxlis aivanze afxaz da somex `stum-
rebs~ esaubreboda. misi meuRle, afxazeTis damsaxurebuli
eqim-ginekologi JuJuna galdava ki samzareuloSi `stum-
rebs~ sadils umzadebda. somxebma icnes maTi Svilebis
amqveynad movlenis xelSemwyobi qali da col-qmars qarT-
veloba apaties. Tumca moulodnelad gamoCenilma rusma
boevikma yovelgvari mizezis gareSe maspinZels avtomatis
jeri daaxala da Ria karebSi yumbara Seagdo. saxlic da
misi udanaSaulo patronic xanZarma STanTqa... №20-Si mcx-
ovrebi, manqaniT momavali rezo jimSeleiSvili, meuRle
nazi qajaiasa da mezobel rezo qadariasTan erTad WurviT
aafeTqes da manqanaSive amobuges. №22-dan svaneTis mTebs
usaflavod SerCa maro xoWolava.
Tavsdatexil mZime gansacdels gadahyvnen: goguca sot-
kilava (mcx. №5-Si); iuristi suliko Samugia (mcx. №10-Si);
samamulo omis invalidi miSa eliaZe da misi meuRle pana
(№29); bondo xvitia (№24); daxvrites istorikosi loren
odiSaria (№26).
momxvdurebma xasebad daisves da monebad aqcies berZe-
ni a.z. da qarTveli n.m.. faSistebi rezo qadarias saxlis
pirvel sarTulze gamarjvebas zeimobdnen. maT Rreobas
a.z. emsaxureboda. n.m. meore sarTulze myof bandis Cer-
qez meTaurTan agzavnes. qarTvelTa sisxlisRvriT daqan-
cul gadamTiels CasZineboda... vin icis, ra azrebma gaur-
bina ubedur gogonas im momentSi, magram faqtia, rom man mi-
Tologiuri ivdiTiviT iZia Suri _ iqve miyudebuli avtoma-
tiT suli gaafrTxobina mtarvals, Semdeg ki cecxls misca
igi. Tavawyvetili RreobiT garTulma banditebma mxolod
maSin gaiazres momxdari, roca kvamlma da cecxlma maT-
Tan CaaRwia. n.m. male Seipyres da saxlebis dawvis muqariT
41
gareT gamoyrili mosaxleobis Tvalwin saSineli wamebiT
moakvdines. maTive gankargulebiT, sami dRis ganmavlobaSi
gvamisaTvis xeli aravis ar unda exlo. n.m. miwas mezoblebma
_ ukrainelma franiam da estonelma lindam miabares.
axali gadaumowmebeli cnobebiT, afxazebs mouklavT
agreTve am quCis mcxovrebi, drandis skola-internatis
saswavlo nawilis gamge Tevdore xuxua.
ramdeni aseTi quCa da sofelia afxazeTSi? darCa ki iq
cocxali qarTveli? ramdeni adamiani damaxinjda fiziku-
rad da sulierad? ramdeni saxli da naSrom-naRvawi ganad-
gurda? . .
Zneli dasajerebelia kacma, romelsac aqamde qaTmis da-
kvla uWirda da axla kaci mokla, awi normalurad da mSvi-
dad icxovros. mereda risTvis, risTvis es yvelaferi, ra
davaSaveT aseTi?!
gazeTi `alia saqarTvelodan~,
N11 _ (120), marti, 1995
maS raRad minda mTavroba?!...
bunebrivi SerCeva, Tu TviTon mTavrobaa SerCeuli
arabunebrivad?!
Wirsa Sigan gamagreba ise unda, viT qviTkirsao. samwux-
arod, CvenTan qviTkirsac lawa-luwi gaudis, da Tu vinme
magrobs da aqtiurobs, isev skamebis maZieblebi da ukuRm-
arTi Zalebi. SimSil-fexosnobiT daosebuli, sicivisagan
gaTanguli da ganukiTxaobiT daboRmili ZiriTadi mosax-
leoba, gansakuTrebiT ki pensioneroba da inteligencia,
xelCaqneuli elodeba, Tu ra moxdeba TavisiT. xdeba ki
uaresze uaresi: Camkvdaria mrewveloba, Zlivs sunTqavs
soflis meurneoba, gamoketilia samecniero institutebi
42
da Teatrebi, dacarielebulia auditoriebi da biblioTe-
kebi; Jurnalidan gadmoxatuli, gonorizebuli mdivnebis
amaraa mitovebuli xelmZRvanel-gvamTa kabinetebi.
sul pirvelobaze vdebT Tavs da varT upirvelesebi _
qveyana mdinareebs miaqvs da kvaric saZebari gvaqvs; RvTiT-
momadlebul bunebaSi ori ki ara, erTi xeiriani mosavalic
ver mogviyvania; akademikos-profesorebiT gajerebulT
yvelaferi sxvisi sakiTxavi gvaqvs; usawvavod ver gviTesia
da gvirTvlia da gasayidi sawvavis cisternebs gverds ver
auvli; puri gvenatreba da yovel nabijze puri iyideba; sa-
kuTari arc saqoneli gagvaCnia da arc fuli, vaWrobiT ki
yvela vaWrobs, visac survili da gadaadgilebis unari aqvs.
saeWvoa, sxvagan moiZebnos kaci, romelic usaqmurobiT
amayobdes da sakuTar dedaze iginebodes.
zogi yvelaferze oms axocavs xels. Tqma ar unda, omi
udidesi gansacdelia, miT umetes, roca mas stiqiuri da
socialuri ubedurebebic axlavs, magram amaze meti omi
gadavitaneT da amas qveynis paralizeba ar gamouwvevia.
piriqiT, didi da patara, qali da kaci an ibrZoda an Wapan-
wyvetiT Sromobda; mcxeTa uSvebda asanTs, agara _ Saqars,
rac me miWirda, sxvasac uWirda, da rac mTavaria, yurebi
ar Camogviyria. yvelafers rom Tavi davaneboT, jer kidev
Cvens welTaRricxvamde VI saukuneSi iWreboda kolxuri
TeTri, erekle asxamda zarbaznebs, Cven ki _ Sah-abasTan
saomar iaraRs isev Sah-abass vTxovT. iqneba sulac aman dag-
vakargvina jer gagra da mere yvelaferi? yovel SemTxveva-
Si, omi meore mxarisTvisac omi iyo da Tu maT rusebi moix-
mares, es Cven ar gvamarTlebs. ratom TviTon ar movixmareT
rusi da ratom gavixadeT es ukvanto saqme sakvantod? anda
Tu erTma muWa afxazma mTeli msoflio SesZra da boevikebi
dagvasia, Cven xom sazRvargareTac meti varT? ratom ver
SevZeliT maTi mobilizeba? afxazebi rom Cvens `kaikaco-
baze~ mTels msoflioSi wignebs wignebze avrcelebdnen,
43
Cven Tbilisis quCebSi seqsisa da siyvarulis problemebs
varkvevdiT. ase aRmovCndiT informaciuli mdevris rol-
Si, Cven vercerTi maTi yalbi gadacema ver CavWeriT da yve-
la goliT davagvirgvinebineT, Tanac imeds isev im msajze
vamyarebdiT, vinc maT es golebi gaatanina da Tu igi erT
penalts da imasac iseT dros mogvcemda, roca TamaSis bedi
gadawyvetili iyo, Cven saqveynod gavyvirodiT, msaji Cven-
sken Semotrialdao.
arc ybadaRebuli 70 weli xsnis Cveni siduxWiris gamoca-
nas. jer erTi, es 70 ar yofila yovelTvis 70. meorec, aravis
litoni gancxadebebis garda, faqtiurad ar daumtkicebia,
rom es 70 sxva qveynebis 70-s Camouvardeboda, da bolos,
am 70-ma marto CvenTan isamocdaaTa? ratom CavvardiT
yvelaze uares dReSi?
iqneba marTali iyo lermontovi? astafievi? sxva
`keTilmsurvelebi~? magram xom iyo didgori? xom faqtia
`darubandidan nikofsiamde~? iqneba marTla somexi iyo
rusTaveli? Tamari _ afxazi? stalini _ osi? magram raRa
Cven mogvetmasnen? iqneba marTla waviwymideT suli da
afxazebs wavglijeT anbani, TviTon ki pirSiCalagamovle-
bulebi davtoveT? magram xom gavsarjeT es uqmad nagdebi
ganZi nayofierad qveynisa da duniaze mimofantul Cveni
kulturis kerebSi?
uciloblad arsebobs eris horoskopic, oRond ara ze-
naaris mier bediswerad boZebuli, aramed ganviTarebis
kanonzomierebidan gamomdinare, eris fsiqogenuri Tav-
iseburebebidan ganpirobebuli da istoriuli viTarebiT
Sekazmuli. eris mesveurTa daniSnuleba swored am horo-
skopis wakiTxvasa da misi gaTvaliswinebiT qveynis marTvaSi
mdgomareobs.
Cveni bewvis xidze siaruli ar axalia, Zvelia. Cveni is-
toria, saakaZeebisa da Sadimanebis istoriacaa, magram Tu
saakaZeebi garbodnen da ara Sadimanebi, es luarsabebis
44
kiserzea. eriskacTa movaleoba, pirvel yovlisa, Sadi-
manebis aRmocenebisa da Sadimanobis pirobebis amoZirkvaa.
cxadia, mTis Ziras ra xdeba, mwvervalidan ufro masStab-
urad Cans. mwvervalze mdgomis moqmedeba rom Seafaso,
imis gverdiT Tu ara, masTan miaxloebul borcvze mainc
unda imyofebode, magram Tu Cven ase gagvixangrZlivda
daRma svla da `bnel zolSi~ yofna, sruli ufleba gvaqvs
davaskvnaT, rom ver waikiTxes Cvenma Tavkacebma es horo-
skopi.
qarTvels hegelze adre SeuniSnavs _ ra eri, is berio
da saxelmwifo meTaursac uxsenebia _ vinRa unda avirCi-
oT, yvelani aqa varTo, magram mas is azric wamoscdenia _
vinc aqaa, yvela aq ar unda iyoso da Tu igi mainc marto im
faqtidan gamodis, rom rac ar unda ebrZolo sarevelas, igi
mainc jabnis kulturul mcenares, ar iqneba batoni eduar-
di mTlad marTali. rameTu, Tu marTal kacs droze xeli
SeaSvele, is TavisTanebiT fesvebs moimagrebs da saimedo
dasayrdenad iqceva.
rad minda mTavroba, romelic ver mamuSavebs, ver mkve-
bavs, ver mamgzavrebs da ver micavs? ris maqnisia ministri,
romlis arc daniSvna migrZvnia da arc moxsna? ra saWiroa
TbilqalaqvaWroba, vaWrobis saministro, cekavSiri, gam-
geobebisa da meriis vaWrobis ganyofilebebi, Tu Tbilisis
maRaziebSi vis ra da rogor unda, imas da ise hyidis? Tu
maRaziidan maRaziamde da TviT erTi maRaziis SigniT, dax-
lidan daxlamde fasebi fantastikurad meryeobs? Tu dRes
yvelafers xelze ufro iafad iyidi, vidre maRaziaSi?
ganukiTxaoba da usamarTloba taZris nacvlad sasaf-
laoze migviyvans. winaswar dakanoneba imisa, vin ufrosi
unda iyos da vin qveSevrdomi, vin _ elCi da vin am cxovre-
bis lenCi, vis _ oqsfordi, da vis `mogvSordi~, amousvlel
WaobSi Cagvflavs da Tu viTareba ase gagrZelda, male saqa-
rTveloSi Cawyobis gareSe gamarjobasac aRaravin getyvis.
45
 pirvelkacoba ar unda iyos erTi romelime klanis da
kuTxis prerogativa. es gza xsnili unda iyos nebismieri qa-
rTulad moazrovne-molaparake mkvidrisaTvis. Tu yvelas
Tanabari Sansi mieca, ganze yurebas aravin daiwyebs. kar-
gisagan ar garbian. Tu gvinda puri mepurem gamoacxos, mi-
vuSvaT igi TonesTan da Tu fqvilsac ver, an ar vaRirsebT,
wyali mainc ar gadavuketoT.
Tu demokratiaa, demoss vkiTxoT, vis andobs Tavis beds,
ara SpargalkiT _ ginda Tu ara, an es airCie an iso _ aramed
mivceT mas ufleba TviTon Caweros Tavisi sasurveli kan-
didatura biuletenSi.
ar gamogvadgeba Cven ganyenebuli gancxadebebi: sila-
maze gadagvarCens, siyvaruli gadagvarCens, sikeTe gadag-
varCens, rwmena gadagvarCenso. maxinjebis garemocvaSi,
silamaze SeiZleba sabediswero gamodges; siyvaruls ara
marto uSenebia, bevri msxverpli da ngrevac gamouwvevia;
sikeTe bevrma Semogvibruna borotebad; yvelafriT urw-
muno afxazebma kudiT qva gvasrolines.
SevwyvitoT erTxel da samudamod saSvelis garedan Zeb-
na! araferi da aravin ar gadagvarCens Sromisa da gonier-
ebis garda. 100%-iani garanti ki ar arsebobs. mamazeciers
aravisTvis piroba ar miucia, me gagaCineT da meve dagarCen-
To. piruku _ xeli gaanZrieT da giSveliTo. hoda, avamoZ-
raoT bolos da bolos, xelic da Tavic! mogveces amis sa-
Sualeba!
gazeTi `alia saqarTvelodan~,
№13 _ (122), aprili, 1995
gazeTi `forumi~,
#27 (56), 18-25 ivlisi, 1995
46
`arZinbas afxazeTSi~
dabruneba afxazeTis dakargvaa
ukve 5 miliards gadaWarbebuli, usaSvelod mzardi mo-
saxleoba da deda-planetis amowurvamde dasuli resurse-
bi: ra vWamoT? ra vsvaT? riT gavTbeT? ra visunTqoT? ro-
gor gadavurCeT stiqias, dabinZurebul garemosa da meti
madisa da Zalis mqone TanamoZmeT? _ ai dRevandel proble-
maTa mokle nusxa.
savalalo perspeqtividan erTaderTi gamosavali mTeli
dedamiwis erTi, mravalerovani mmarTvelobis qveS gaer-
Tianeba iqneboda, rac saSualebas mogvcemda dagvereguli-
rebia Sobadoba da demografiuli moZraoba, Segvecvala
calkeul saxelmwifoTa armiebi saerTo, gacilebiT mcire-
ricxovani swrafi reagirebis armiiT, sabolood agveRo
xeli masiuri mospobis iaraRebze, da mTeli material-
ur-mecnierul-teqnikuri potenciali migvemarTa saarse-
bo saSualebaTa mopoveba-gaumjobesebasa, xalxis ganaTle-
basa da samedicino momsaxurebaze.
samwuxarod, kacobrioba isev junglebis kanons amjo-
binebs da TviTganadgurebis gzas adgas. Tumca msaxvrali
xeli jer mxolod patara xalxebSi trialebs, da rogorc
wesi, ZlierTa ama planetisaTa aSkara mxardaWeriTa da di-
riJorobiT.
umiznod da umizezod araferi xdeba, d mainc ra unda
ruseTs CvenTan? rameTu, dRes aRaravisTvis saidumloebas
ar warmoadgens, rom afxazur-qarTul konfliqtad monaT-
luli ZmaTamkvleli omi faqtiurad ruseTis mier saqarT-
velos dalaSqvra iyo.
ruseTs unda kavkasia, rogorc buferuli zona, da misi
mTavari strategiuli samxedro-ekonomikuri Rirebule-
ba _ Savi zRva. (ise ki, raTqmaunda, arc misi wiaRiseuli da
sxva nedleuli, an Tundac kurortebi da citrusebi hkveTs
47
kbilebs.) xolo kavkasiis gasaRebi, misi centraluri da am
zRvis 286km-iani zolis patroni saxelmwifo _ saqarTve-
loa.
maSasadame, ruseTi kavkasiidan, kerZod saqarTvelodan,
cocxali TaviT fexs ar moicvlis, maiZulebeli Zala ki,
rogorc ukve unda davrwmunebuliyaviT, jerjerobiT ar
arsebobs. ruseTi is Citi araa, erTi xelis aqneviT gagec-
alos. gana ar gvaxsovs ra aRSfoTebiT mimarTavda ruseTis
elCs batoni aleqsandre CikvaiZe _ ratom ar gagyavT jarebi
afxazeTidan, ras udganan iq, ras akeTebeno? iyo ukiduresi
gancxadebebic, zepiric, werilobiTic, kedlebzec, ofi-
cialur dokumentebSic, magram spilos yuric ar Seuber-
tyavs finias wkavwkavze. ruseTs rom konfliqtis zonidan
jari gaeyvana, omi meore dResve damTavrdeboda, magram mas
igi aseTi dasasrulisaTvis ar `Cauwyvia~.
ruseTi kavkasiaSi mkacri realobaa, da mogwons es, Tu
ar mogwons, amas qviSaSi Tavis CayofiT ver Secvli, kameC-
Tan moWidave xars, da miT umetes Tikans ki, rqebi ar Ser-
Ceba. Cven ki kacobriobis gakeTilSobilebis iluziiTa da
9 aprilis sisxliani gamarjvebiT eiforias micemulebma
sami sabediswero Secdoma davuSviT. pirveli iyo Cveni kat-
egoriuli uari gorbaCovis winadadebaze _ moawereT xeli
CvenTan kavSirs, da afxazeTisa da oseTis problema ar
geqnebaTo. me Sorsa var im rwmenisagan, rom ruseTisaTvis
piris gatexa ucxo xilia, magram maSin misi #1 amocana kav-
Siris daSlis SeCereba da am procesis rogorme ukan datri-
aleba iyo. amdenad igi avtonomiebSi demokratiuli arCev-
nebis Catarebasa da iq gardaqmnebis gatarebas ara da ver
dagviSlida. xolo roca kaci mesakuTrea da misi cxovrebis
avkargianoba misive xelTaa, misTvis Zlier cota mniSvne-
loba aqvs vinaa saTaveSi.
meore didi Secdoma iyo gumisTasTan fexis dasoba, ra-
mac gatexa omis dinamika, moSala saomari ganwyoba, da rac
48
mTavaria, saSualeba misca mowinaaRmdeges saTanadod
momzadebuliyo, raTqmaunda, ruseTis ZalisxmeviT. aravi-
Tar logikas Cveni es moqmedeba, ufro sworad, umoqmedo-
ba, ar eqvemdebareba. Cven agvijanydnen, Cven gvesroles, da
miuxedavad elcinis gafrTxilebisa, Cven, rogorc saxel-
mwifo, valdebuli viyaviT, da sanam ruseTi am omSi gadaW-
riT Caebmeboda, kidec SegveZlo bunagSi gagvenadgurebia
gudauTaSi mokalaTebuli ZmaTamkvleli omis gamCaReble-
bi, amiT ki yvelaferi Tavis adgilas dalagdeboda, Tundac
Cveni dsT-Si gaerTianebisa da ruseTisaTvis bazebis mice-
mis fasad.
rac Seexeba mesame Secdomas (mZime teqnikis foTSi gazid-
vas, roca mtris teqnika adgilze rCeboda, da gumisTasa da
engurTan rusuli diviziebis Cayenebaze uaris Tqmas), ro-
melic saxelmwifos meTaurmac aRiara, misi arDdaSveba ar
iyo saqarTvelos mTlianobis SenarCunebis garanti, magram
igi agvacilebda mosaxleobis genocidsa da mis masiur de-
portacias.
Sedegad ruseTma Tavisi didixnis naloliavebi survili,
garkveuli danaxarjebiTa da daTvurad, magram moulod-
nelad umokles droSi da gadaWarbebiT aisrula. radganac
Tu igi aqamde marto teritorias jerdeboda da misi mosax-
leobis gadaxarSva da gamoxSirva momavlis saqme iyo, axla
qarTvelebisagan gawmendili afxazeTi udevs langarze, da
dRis wesrigSi amis iuridiuli gaformebaRaa.
ase rom, mTel am uTvalav molaparakebaTa seria uti-
fari TvalTmaqcoba iyo, romelic rusul-vladislavuri
scenariT da Cveni calmxrivi, damamcirebeli kompromise-
biT mimdinareobda. axla ki cxaddeba, rom afxazeTs eqneba
yvela saxelmwifoebrivi atributi! ki magram, bnela?! es
xom igivea, rasac separatistebi Tavidanve moiTxovdnen?!
raRa saWiro iyo amdeni xocva-Jleta?! amxela materialuri
da sulieri resursebis gaCanageba?! drois flangva?! nuTu
49
ise davCaCanakdiT, rom sul sxvis dudukze vicundrukoT?!
ra fasi aqvs Tavlafdasxmul arsebobas?! aseT simbolur
Tavisufleba-damoukideblobas?! ra gaiZulebT, batono
eduard, batoni uwodoT amdeni udanaSaulo qarTvelobis
gamJlet arZinbas?! gaacxadeT, bolosdabolos, yvelaferi
Tqveneburad, vaJkacurad, da mTeli saqarTvelo TqvenTan
dadgeba.
ltolvilebis faSisturi reJimis qveS dabruneba afxaz-
eTis dabruneba ki ara, misi saboloo dakargvaa amave xalx-
ianad. rameTu bevri gawamebuli, da Cveni saxelmwifos usu-
surobiT sasomixdili ltolvili ukve xmamaRla acxadebs
_ ra momca qarTvelobam tanjvis garda, damabrunon Cems
kar-midamoSi da afxazadac Cavewerebi da ruseTis qveSevr-
domobaSi Sesvlasac xmas mivcem, mainc mis xelSi ara varTo?
ara, es ar aris urmis gadabrunebis Semdeg moZebnili gza.
es ufro xramSi gadasaCexi marSrutia, romelsac Tavs gvax-
veven.
amdeni dapirebebisa da mere civi Sxapis Semdeg, nuTu
kidev Zneli misaxvedria ra pozicia uWiravs ruseTs? Cven
igi konfliqtis mSvidobian mogvarebas gvkarnaxobs da afx-
azeTis statussac TviTon gvidgens, Tavad ki mTeli samxe-
dro arsenaliT midgomia da JuJavs adre iaraRiT dapyro-
bil CeCneTs. dudaevze dapatimrebis sanqciaa gacemuli,
arZinbas ki gulSi ixuteben da presa-televiziiT mis pop-
ularizacias ewevian. rad Rirs Tundac `ostankinos~ mier
axlaxan gadacemuli siuJeti, sadac arZinba 9 maisis gamar-
jvebas ulocavs veteranebs. imis aRniSvna ki daaviwydaT,
ratom gardaicvala ltolvilad am gamarjvebis droSis
raixstagze amtani meliton qanTaria. fici mwams da bolo
makvirvebso _ Tu ruseTs Cveni mTlianoba surs, ra esaqme-
ba am mTlianobis damrRvev separatistTa gazeTs, da miT
umetes, warmomadgenlobas moskovSi?!
droa yvelafers Tavisi saxeli daerqvas!
50
Cven kargisa da cudis garCeva ar gveSleba, da arc uma-
duroba gvWirs. bevr avadmosagonarTan erTad qarTvel
xalxs isic axsovs, rom ruseTma gadagvarCina fizikur ga-
nadgurebas, gaaerTiana daqucmacebuli saqarTvelo, dagv-
abrunebina dakarguli teritoriebis garkveuli nawili,
fexze wamogvayenebina ekonomika da kultura, da kvlav
gagviyvana saerTaSoriso arenaze. yvelafers rom Tavi da-
vaneboT, ruseTi iyo Cveni saqonlis garantirebuli bazari.
da Cven axlac, amdeni usiamovnebebis Semdegac, mzada varT,
suliTa da guliT, patiosnad viTanamSromloT moZme, erT-
morwmune rus xalxTan, magram ara arZinbebis uRelqveS, `ra
gvWirs amis fasi, Tvara ki~.
droa Sewyvitos ruseTma Cveni gapampuleba, nu gvasvams
Tavze, velur garewrebs. rogorc Cven ar gvinda vinmes
daCagvra, ise TviTonac ver SevurigdebiT monobas. droa
gauqmdes batonymoba afxazeTsa da samaCabloSi!
arada, warvudginoT gaeros, evroTaTbirs, natos, mTel
msoflios mTeli Cveni mosaxleobis xelmowerilobaTa
tomebi _ ruseTis uklebliv yvela jariskacis saqarT-
velodan gayvanis moTxovniT.
es iqneba Tavganwirulis samkvdro-sasicocxlo nabiji,
magram igi unda gadaidgas. azri ara aqvs abuCad-agdebu-
li, Seuracxyofili, dakodili eris arsebobas. `sjobs si-
cocxlesa naZraxsa, sikvdili saxelovani!~
gazeTi `alia saqarTvelodan~,
#31 _ (140), ivlisi, 1995
51
 Cava igori soxumSi?
yovel SemTxvevaSi, vardebis gareSe es arc egebis
aucilebelia Cven velaparakebodeT ara calkeul jgu-
febs, romelTac, rogorc wesi, TviT separatistebi akom-
pleqteben da marTaven, aramed uSualod afxazeTis mTel
mosaxleobas.
amisaTvis ki saWiroa gaeros egidiTa da xelSewyobiT
daarsdes perioduli rusulenovani gazeTi `dialogi~,
sadac afxazebma unda daweron ara akviatebuli zogadi
fraza, rom maT surT damoukidebloba, aramed maT unda
gaakeTon zusti, danomrili CamonaTvali Tu ras moelian
isini am damoukideblobisagan, ra unda misces maT damou-
kideblobam, rogoria maTi konkretuli moTxovnebi, Cven ki
am moTxovnebze unda gavceT aseve konkretuli da argumen-
tirebuli pasuxebi imave nomerSi.
gazeTi unda iyos ufaso da mimoebnios mTels afxazeTs
gaeros SveulmfreniT.
es gacilebiT iafi da Sedegiani iqneba vidre fetiSad
qceuli gauTavebeli, ZviradRirebuli da arafrismomtani
Sexvedra-voiaJebi da molaparakebebi.
Ria werili parlaments
batonebo!
mgoni, ukve naTelia, rom afxazeTis mSvidobiani gziT
dabruneba SeuZlebelia. da radganac dRes yvelafers mx-
olod Zala wyvets, Cven ki es Zala, rogorc Cans, ar gagvaCnia
(da arcaa gonivruli kidev amdeni qarTvelis msxverplad
gaReba), maSasadame:
52
1. Cvenc SemoviyvanoT boevikebi, risTvisac davbeWdoT
wigni-blankebi saxelwodebiT: `qarTuli jilagis xsnis
fondi~ qarTul da Sesabamis enebze, yvela qveynis qarTu-
li diasporebisaTvis, sadac TiToeuli pirovneba TviTon
Cawers (CabeWdil nomerze) Tavis vinaobas, misamarTsa da
Semowiruli Tanxis odenobas dolarebSi, riTac iqve da-
viqiravebT boevikebs.
wignebi gamoifineba saqarTvelos saxelmwifo muzeumSi.
2. axla mainc SevudgeT mosaxleobis samxedro-fizikur
wvrTnas sacxovrebel adgilebze, Tundac jerjerobiT,
tirebisa da individualuri Tavdacvis Semswavleli kurse-
bis doneze. yvela qarTvelma _ didma Tu pataram, qalma Tu
kacma unda icodes srola.
3. Tu ver amovZirkveT naTlimamoba da korufcia da ma-
Tze dafuZnebuli usamarTloba da ganukiTxaoba, Tu ar
dafasda niWi, profesionalizmi da keTilsindisiereba, ver
avaRorZinebT Camkvdar patriotizmsa da erovnuli erTo-
bis suliskveTebas. pirvelkacoba ar unda iyos romelime
kuTxis prerogativa, es gza xsnili unda iyos nebismieri qa-
rTulad moazrovne da molaparake mkvidrisTvis.
4. jarSi unda gaviwvioT araqarTveli wvevamdelebic.
5. `amerikis xmisa~ da `Tavisuflebis~ daxmarebiT, Tbi-
lisSi unda amuSavdes Zlieri radiomauwyebloba kavkasiis
mTavar enebze, ise ki arc Cvens mosaxleobas awyenda Tavisi
qveynis mokle, popularuli kursi.
6. sanam `eklian gzas~ gavriskavdeT, erTxel da samudamod
unda moeTxovos ruseTs saqarTvelos iurisdiqciis aRdge-
na da yvela ltolvilis upirobo dabruneba afxazeTsa da
samaCabloSi. arada, moviTxovoT ruseTis jarebis gayvana,
Tundac, konfliqtis zonebidan da misive e.w. `samSvidobo
Zalebis~ Secvla ukrainis an gaeros samSvidobo ZalebiT.
7. saprotesto aqciaze unda dajdes mTeli Cveni parla-
menti da igi unda moewyos moskovSi, saidanac daigegma da
53
ganxorcielda Cveni tragedia, da sadac mTel msoflios
davanaxvebT, ra gvWirs da visgan gvWirs. saamiso faqto-
brivi masala ki Tavze sayreli gvaqvs. rad Rirs Tundac
ruckoisa da pastuxovis citirebebi _ Tbiliss dagibom-
bavTo da am oms ar mogagebinebTo, anda graCovis gancxa-
deba TviTmfrinavebis gadaRebvis Taobaze da iqve Camog-
debuli TviTmfrinavis fotosuraTi, romelic gadauRe-
bavi `dagvrCa~ da romelSic rusi oficeri aRmoCnda. unda
vuCvenoT, rogor ixocebodnen saxl-karidan ayrili ada-
mianebi svaneTis Tovlian mTebSi, rogor daqviTinebda
gulmokluli mama daRupul qaliSvils da rogor ikravd-
nen gulSi yvelafer amis Semdeg, faSist arZinbas graCovi
da nikolaevi. raTqmaunda, es iqneba Tavganwirulis samk-
vdro-sasicocxlo nabiji, magram igi unda gadaidgas, sxva
gza Cven ubralod aRarc dagvrCenia. da kidev:
8. Tu komunistur wyobilebas vgmobT da uarvyofT, ra-
tom ar vubrunebT am wyobilebis mier CamorTmeul miwebs
Tavis patronebs? ratom vanawilebT maT sxvebze? ratom
gamovdivarT komunistebis am mTavari `danaSaulis~ Tana-
monawileebad da `xelisdamclelebad~?
9. Tu demokratiaa, TviT demoss vkiTxoT, vis andobs
Tavis beds; ara SpargalkebiT _ ginda Tu ara es agvirCie an
iso _ aramed mivceT mas ufleba, TviTon Caweros sasurve-
li kandidatura danomril da beWeddasmul biuletenSi.
ase unda irCeodnen `Zireuli koleqtivebis~ Tavkacebi,
romlebic Semdeg TviTon daakompleqteben Tavis aparats
da Tavis mxriv, aRniSnuli wesiT airCeven TavianTi uSua-
lo zemdgomi organos Tavkacebs, romlebic aseve TviTon
daakompleqteben TavianT aparatebs da airCeven TavianT
zemdgom Tavkacebs, da ase Semdeg qvevidan zeviT ministrTa
sabWosa da parlamentamde, romlebic Sesabamisad airCeven
premier-ministrsa da parlamentis Tavmjdomares.
Tu nebismieri donis Tavkaci vadis garkveul monakveT-
54
Si mis mierve warmodgenili gegmis minimumsac ver axor-
cielebs, igi meqanikurad unda uTmobdes adgils arCev-
nebis mixedviT #2-e kandidats.
raTqmaunda, ukeTes SemTxvevaSi es aris saarCevno
sistemis zogadze zogadi postulaturi monaxazi, magram
misi dedaazri _ namdvili demokratiuloba da safexureo-
brioba qvevidan zeviT, erTaderTi alternativa unda iyos
Cveni duxWiri cxovrebiT gawamebuli sazogadoebisaTvis.
axali velosipedia? mere ra aris amaSi cudi? miTumetes
Cveni gzebis pirobebSi? da bolos:
10. xelisuflebis ZaliT Camogdeba da amis mcdeloba
unda dakvalificirdes, rogorc samSoblos Ralati, ra-
meTu sul navis gadabrunebis SiSSi myofi mebaduri araTu
Tevzs ver daiWers, SeiZleba Tavis gadarCenis mizniT sata-
nasac daukavSirdes.
gazeTi `alia saqarTvelodan~,
#40 _ (149), agvisto, 1995
dali kiknaZe _
qalRmerTi Tu qaldemoni?!
afxazeTidan devnilebi dedaTbilisma Segvifara _ dagv-
abinava, dagvapura, Segvmosa, magram moxda ise, rom pirvel
Tovls maSiebiT Sevegebe. miSvela socuzrunvelyofis
saministros muSakma mzia gaguam, romelmac Tavisi Ta-
namSromlebisa da naTesav-mezoblebis daxmarebiT mTel
ojaxs Cagvacv-dagvaxura. didi daxmareba aRmogviCines
sasoflo-sameurneo (batoni napoleon qarqaSaZe) da vet-
erinarulma umaRlesma saswavleblebma reqtorebis Taos-
nobiT. dRemde humanitaruli dasaqmebiT gvexmareba ingli-
suri firma `oqsfemi~, romelic kilo Zafis moqsovaSi 8000
55
maneTs gvixdis. Zlier Sewuxebuli gvyavs Tbiliselebi, ro-
melTac Cvenze naklebad rodi uWirT, da binaSic Seviwro-
vdnen, transportzec da Tavis mwir ulufasac gviyofen.
magram, rogorc ityvian, TiTo maxinji yovel ojaxSia. da
me mxedvelobaSi myavs ara imdenad Saragzis yaCaRebi, rom-
lebic yovel saRamos Zarcvaven, tanze xdian da ratomRac
sastikad scemen sastumro-saxlSi momaval ltolvilebs,
ramdenadac saxelmwifo maRaziebSi blomad mokalaTebu-
li patentiani mZarcvelebi, romelTa wyalobiT dRes Sav
bazarze ufro iafad iyidi yvelafers, vidre saxelmwifo
qselSi; da Tanac es fasebi maRaziidan maRaziamde, da TviT
erTi maRaziis SigniT, daxlidan daxlamde fantastikurad
meryeobs.
fulma rom sxva yvelaferi gadaaviwyaT, maT Sorisaa
metros sadgur delisTan mdebare `santeqnikis~ direqto-
ri dali kiknaZe da misi moadgile rezo kiwmariSvili, rom-
lebTanac swored zemoTxsenebul `oqsfemTan~ Cemi bavSve-
bis mier gamomuSavebuli fuliT SeviZine ucnobi warmo-
Sobis (uyuTo, uiarliyo, uinstruqcio) kerogazi. Cemda
saubedurod, kerogazi uvargisi gamodga _ saSinlad xrCo-
lavs da wamdauwum qreba _ magram maRaziis direqciam civi
uari mtkica saqonlis ukan dabrunebaze. vis ar mivmarTe
TxovniT daxmarebisaTvis _ cekavSirs, TbilqalaqvaWro-
bas, vaWrobis saministros, saburTalos gamgeobas da TviT
meriis vaWrobis ganyofilebis gamges, baton cezar mosiZ-
es, magram dali kiknaZeze zemdgomi piri da organo ar aR-
moCnda. is ki ara, aRniSnulma qalbatonma zurgi Semaqcia da
agdebiT gamomicra _ vin aris cezar mosiZeo. axla, rode-
sac am Cems odiseas Tvals vavleb, es kiTxva mec mebadeba.
marTlac, vin arian es uxvTanamSromlebiani samsaxurebi,
Tu maT araferi ekiTxebaT, da Tu saxelmwifo maRaziebSi
visac ra da rogor unda imas da ise gahyidis. xolo ra unda
ewodos qarTvel mandilosans, dali kiknaZes da qarTvel
56
vaJkacs, rezo kiwmariSvils, romlebmac arZinbasagan gansx-
vavebiT uiaraRod, `kanonierad~ wamarTves ingliselebis
mier faqtiurad nawyalobevi fuli, es patiosani mkiTxvel-
isaTvis mimindvia.
27 ianvari, 1995
gazeT `saqarTvelos respublikis~ redaqtorma, givi Ciq-
viniZem daureka maRazias da gamaTbobeli daibrunes, magram
maT Tavsa da gulebSi araviTari cvlileba ar momxdara; iq
mxolod fulsa aqvs adgili, romlis gulisTvisac isini,
Tu dasWirdaT, gzaSic dagvxvdebian. rezom misayvedura _
adgilze unda gagesinjao; dalim Seaswora _ saxlSi, magram
maSinve unda gagesinjao. me avuxseni, rom me maSin arc navTi
mqonda da arc WurWeli. _ navTi Tu ar gqonda, kerogazs ras
yidulobdio. kvlav Sevecade amexsna, rom erTbaSad yvela-
fris fuls ver viSovidi, magram Semawyvetina _ kai, axla
gaaWirves saqme am ltolvilobiT, Cven yvela ltolvilebi
varTo da mere daagvirgvina _ vinac gamogyaraT imas mok-
iTxeT, Cven ra SuaSi varTo.
visTvis sabazro, visTvis sabrazo,
anu visia dRes saqarTvelo?
Tbilisis erT privatizebul gastronomSi uceb aliaqoTi
atyda, gaisma gasrolis xmac, mere karidan dafeTebuli 12-13
wlis biWuna gamovarda, quCaze gadarbenisas kinaRam manqanas
Seuvarda, da bewvze gadarCenili xalxSi gauCinarda.
Ripianma `zubalaSvilma~ da `sarajiSvilma~ Tavis dam-
aqcevar, funTuSis gamtacebels rom veRar misdia, Soridan
muSti mouRera da msuye-msuye `locva-kurTxeviT~ Tavis
samflobeloSi Sebajbajda.
57
 amjerad incidenti mSvidobianad amoiwura _ funTuSac
patrons SeunarCunda, da sxvisi qonebis xelmyofic gadar-
Ca. Tumca, aris ki is axalgazrda gadarCenili?!
rac Seexeba mSenebare sazogadoebis burj-komersants,
misTvis aqamde Tu aravis ukiTxavs riTi moixelTa amxela
maRazia, roca misi xelfasi puris safasurs arasodes ac-
ilebia, awi vin ras gaubedavs? rogorc unda, ise moiqceva,
kanoni mis mxarezea. mas Tavi qudSi aqvs; misi Svilebis mo-
mavali garantirebulia. vin icis, isini axlac ukve amerika-
Si euflebian profesias. esec Seni samarTali, da esec Seni
samarTlebrivi saxelmwifo!
meore, cota ufro mozrdilma biWma metros matareb-
lis vagoni rom xelgaSverilma da TavCaqindrulma amaod
Caiara, gasasvlelTan kedels mieyrdno, saxeze xelebi ai-
fara da fSlukuni morTo. vai, sircxvilo, da marTlac
satiralo, Cveno ca-firuz, xmeleT-zurmuxto!
metros sadgurSi uaresi tragediac datrialda _ 19
wlis axalgazrda sicocxles gamoesalma. saswrafo ori
saaTis Semdeg movida. amis Taobaze televiziaSi miwveulma,
albaT, saTanado, SeuzRudavi pasuxismgeblobis pirma ag-
vixsna da dagvamSvidasaviT, rom es sabazro ekonomikaa da
gasakviri araferia. aseTma damaimedebelma frazam axlax-
anac gaiJRera cisferi ekranidan _ Tbilisis quCebSi imde-
ni xalxi dadis, aRar yofila saqme ise cudado.
maZRari kacis royio wamonasrolia, Torem bevri ki ar
dadis, Zlivs dalaslasebs, da mere, Cveni ubedurebac ima-
Sia, rom maTi umetesoba aq ki ara, sul sxvagan da sul sx-
vagvarad unda dadiodes; Tanac ki ar unda dadiodes da
quCa-quCa daexetebodes, aramed saqmes unda akeTebdes!
axla ramdeni aRarc dadis?! ramdens kubo da saflavic ar
Rirsebia?! Tumca ra didi wiladobila unda imis gamocno-
bas, Tu ra dReSi unda iyos gaWenebul fasebTan 8,50 laris
amara mitovebuli xalxi?!
58
raRa Sors wavide, TviTon damkbines ZaRlebma quCaSi. rva
dRe viare ltolvilTa da respublikur poliklinikebsa,
saburTalos sanepidsadgursa da mimdebare poliklinikas
da respublikur saavadmyofos Soris; Tanac oTxi dRe afx-
azeTis jandacvis ministris mier naSovni vaqciniT, sanam
mkurnalobas damiwyebdnen, da isic, raTqmaunda, sabazro
sawyisebze.
axla, ivlisSi ki momces TebervalSi gamowerili polisi,
magram masSi ar weria, ris uflebas iZleva igi, da maSasa-
dame, yvelaferi isev eqimis sindis-namuszea damokidebuli.
cnobilia, mxolod zogadi principi _ Cven neba gveZleva
davixocoT, romelic gvinda `individualuri~ avadmyo-
fobisagan, magram Tavi unda SevikavoT `koleqtiuri~ daa-
vadebebisagan, raTa am saqmeSi ar CaviTrioT mTavrobis saz-
runavi zeda fenebi.
maxsendeba, CineTma erT dReSi mospo iq arsebul beR-
uraTa mTeli korpusi. es ar gamodga gonivruli, magram aq
yuradRebas ipyrobs am RonisZiebis ubadlo organizebu-
loba. ratomRa ar SegviZlia Cven ramdenime aTeul ZaRls
movuaroT? ki batono, codvaa; Tanac SeiZleba brijid bar-
dosac ewyinos, magram xalxic xom codvaa?! Tumca qveyana-
Si, romlis dedaqalaqis quCebs sam-sami saxelwodeba aweria
da ori zedmetis Camomxsneli ar gamoZebnila _ gasakviri,
marTlac rom, araferia.
sxvaTa Soris, baTumSi nagavs, maTxovars da mawanwala
ZaRlebs ver naxavT. ise ki, kedlebze SemorCenil saarCevno
plakatebze batoni aslanis Camouxeveli suraTic iSviaTo-
baa.
faqtiurad CvenTan mxolod policia funqcionirebs. ise
swrafad da radikalurad Seicvala kriminogenuri situa-
cia, rom xalxi metad pikantur azrs miadga, _ ar sdomebia
mTavrobas, Torem sxva problemebsac aseve gadaWridao. mS-
vidoba da stabiluroba keTildReobis sawindaria, magram
59
roca gaSverili avtomatebis daSvebas, gaSverili xelebis
daSveba ar mosdevs, es ZiriTadad, isev da isev elitis usa-
frTxoebis RonisZieba gamodis.
marto kaci WamaSiac braliao, magram yoveli axali kon-
taqtiTa da kontraqtiT gamowveul Cvens sixaruls yov-
elTvis civi Sxapi mosdevs; ramdeni meti xelSekruleba da-
vdeT, imdeni ufro Segvekra xelica da fexic. ramdeni xania
martis cxvrebiviT SevyurebT Cveni mwyemsebis mier tomriT
Camokonwialebul sul axal-axal kata-imeds; ramdeni xe-
lSekruleba daido _ didic da patarac, romeli barini aRar
gvewvia, ramdeni kidev erTi nabiji gadavdgiT miznisaken,
magram imis mTqmeli ara da ar Cans, Tu kidev ramdeni nabiji
darCa, rom ara Tu Tavisufali, demokratiuli qveynis moqa-
laqeebad da qarTvelebad, aramed ubralod adamianebad vi-
grZnoT Tavi _ da ara sakvebis maZiebel cxovelebad.
uaresi omi da gansacdeli gamogvivlia, magram maSin yve-
lani erT bedqveS viyaviT; axla ki, roca erTi bina-manqanebs
xelTaTmanebiviT icvlis, meore da umravlesoba ki _ mx-
olod SimSil-avadmyofobis monacvleobaSia, mdgomareoba
aRmaSfoTebeli da autanelia!
privatizacias ruseTSi zusti sinonimi gauriTmes
(прихватизация). vauCeri aRmoCnda afiora, romlis gaTa-
maSebiTac `Tanabrad~ ganawilebuli saxelmwifo qoneba
umeteswilad TaRliTebis xelSi gadavida.
me, rogorc yovelTvis, davujere mTavrobis mowodebas,
ar gavyide Cemi oTxi vauCeri da `saqmeSi~ Cavde, da rogorc
yovelTvis axlac `gabiTurebuli~ davrCi _ var aqcioneri
aqciebis gareSe.
axla miwas ras vuSvrebiT? _ imis magivrad, rom igi, ro-
gorc komunistebis mier ZalmomreobiT CamorTmeuli Tav-
is patronebs davubrunoT, Cven mas legalurad Tu arale-
galurad, sxvebze vyidiT.
mokled dRes, privatizaciuli manipulaciebiT da-
60
kanonda usamarTlobis yvela is ukiduresi forma, rac
xruSCovis mier gafxvierebul da sazRvargareTis mier ga-
pativebul niadagze sarevelas saxiT aRmocenda.
Cvens ubedurebaSi ubralo arc eria da arc beri, rameTu
isini erTmaneTs ganapirobeben, magram meti mets moeTxove-
ba. vis davabraloT, magaliTad, rom (Tu) Cvenma mezobel-
ma `ivaWra~ da dsT-Si ase Tu ise momgebianad Sevida, Cven
ubadrukad wavitlinkaveT, mere samarcxvinod gagvlaxes
da Sig yuriT SegvaTries.
me ar vqadageb vinmes dasjas SecdomebisaTvis. wesi-
er ojaxSi Semcdars ki ar ukiJineben da axrCoben, aramed
anugeSeben da guls ukeTeben, raTa Zal-Rone moikribos da
ufro gafrTxildes. magram saTaveSi `uTavoTa~ da `av-Ta-
vianTa~ siWarbe uciloblad migviyvans axal Secdomebsa
da danaSaulobebamde, maTi wyalobiT Tav-tan gaTiSuli
da saxelgatexili qveyana ki welSi ver gaimarTeba da mzian
Saraze ver gava.
saTauriT `vai, Cvens patrons~...,
gazeTi `alia~, #23 (193), 11-12 Tebervali, 1997
gazeTi `saqarTvelo~,
#17 (1527), 24-27 Tebervali, 1997
Tu demokratiaa,
zogi ram demossac vkiTxoT
demokratizaciiT miamitobamoWarbebulma, me am da bevr
sxva saWirboroto sakiTxze winaTac mivmarTe saqarTve-
los parlaments, magram _ yursa bambisa!
etyoba, iq Cveuli `uCvenod vin imRereTas~ principiT
xelmZRvaneloben, da yuradRebis Rirsad mxolod Tavisi
naTqvam-naazrevi miaCniaT.
61
 arada, parlamentis darajic rom Semxmianeboda da Tun-
dac vardenisaTvis akakis mier micemuli rCeva-darigeba
moeca, CavTvlidi, rom demokratiam CvenSi patara, kus nabi-
ji gabeda.
samwuxarod, dResac sakamaToa _ dainiSnos adgilobrivi
mmarTvelobis xelmZRvaneli, Tu airCes, da es mas Semdeg,
rac Cven demokratias SevwireT yvelaferi, rac gagvaCnda,
misi gulisTvis gavmaTxovrdiT da davCaCanakdiT!
gasagebia am zemodan CamoSvebuli winadadebis qveteqs-
ti, magram ratom unda iyos igi mosalodneli safrTxis Ta-
vidan acilebis erTaderTi garanti?!
`TviTon prezidenti xom xalxis arCeuliao~ _ ver-
aferi argumentia; es ufro kontrargumentia, radganac,
Tu kacs prezidenti avarCevineT, romlis avkargianobis
gasarkvevad mas arc saWiro informacia gaaCnia da arc sa-
Tanado ganaTleba, Tavisi yuris mezoblis arCevas aRar
vendobiT?!
ki batono, iyos ki ara, aucilebelicaa Sereuli princi-
pi, magram ara pirvelkacis daniSvna da misi Tanamenamcece
metaSeebis arCeva, aramed piriqiT _ pirvelkacis patios-
nad, namdvilad xalxis mier arCeva, romelic Semdeg TviTon
daikompleqtebs Tavis muSa-aparats.
Tu demokratiaa, TviT demoss vkiTxoT, vis andobs Tav-
is megzurobas, ara SpargalkebiT _ ginda Tu ara, an es air-
Cie, da an iso _ aramed amomrCevelTa raodenobaze zustad
dabeWdili, danomrili da beWeddasmuli biuletenebiT,
sadac TviTeuli amomrCeveli TviTon Cawers Tavis sasur-
vel kandidaturas.
airCeva is, vinc yvelaze met xmas daagrovebs.
axali velosipedia? mere ra aris amaSi cudi? miT umetes,
Cveni gzebis pirobebSi?!
gazeTi `saqarTvelo~,
30 agvisto _ 2 seqtemberi, 1997
62
saxelebi da saxelwodebebi
replika Tbilisis merias da mers
baton ivane (vano) zodelavas
iqneb aiZuloT vinc jer ars, moagvaron Semdegi TiTqmis
udanaxarjo sakiTxebi:
 didixania metros moniSvnebi M Sesacvlelia m-Ti;
 metros Sesasvlel-gamosasvlelebs, rusuli kalkis
magivrad, unda eweros:
Sesasvleli , gamosasvleli ;
Semosasvleli gasasvleli
 igive rusulis wyalobiT sastumro `aWaras~ `Adjaria~
aweria;
 `sakolmeurneo bazari~ Sesacvlelia `agraruliT~;
 vake-saburTalos gadasasvlels sami saxelwodeba
aweria: №21 saxli TamaraSvilia, №23 _ guramiSvili, Semde-
gi unomro saxli _ gabaSvili.
TiTqosda laparakad ar Rirs; ori zedmeti abris Camoxs-
na ki araviTar xarjebs ar moiTxovs, magram amis gamkeTebe-
li ar moiZebna. aseTi SemTxvevebi da sexnia quCebi Tbilis-
Si blomadaa da xalxi wvalobs. ise, samomavlod kargi iqne-
boda, Tu quCebis №1 saxlebze gakeTdeboda dafebi mokle
cnobebiT quCisTvis saxelis mimcemi pirovnebisa Tu mov-
lenis Sesaxeb;
 ufro Zneli, magram mravalmxriv aucilebelia aRir-
icxos dedaqalaqis binadari dawesebulebebi, da aRdges qa-
laqcnobis ramdenime jixuri.
ise ki, Tu uzbekeTi Temur lengs Zegls udgams da masze
filmis SemqmnelTa konkurss acxadebs, Cven ra gvWirs, rom
Cvens Svilebs sul sxvisi karnaxiT vaxarisxebT?
davaneboT, jer-jerobiT, Tavi stalins, romelic faq-
tiurad, qarTvelobisaTvis amoawumpaves, Torem iseTive
63
da meti codvebis sulisCamdgmeli da Semoqmedi lenini
isev mavzomleumSi hyavT. noe Jordania rom plexanovs ar
Camouvardeboda, TviT rusi mecnierebisagan momismenia da
wamikiTxavs. anda, ratomaa ugulebelsayofi Tundac kar-
lo CxeiZe, mixako da irakli wereTlebi, spiridon kedia,
noe ramiSvili, sxvebi da sxvebi?
bevri ramaa gadasaazrebeli, da ara marto `qarTuli en-
ciklopediis~ mesveurTaTvis. pirovnebaTa erTaderTi sa-
zomi, maTi partiuloba ki ara, maTi realuri moRvaweobisa
da calkeul qmedebaTa margi koeficienti unda iyos, epo-
qasa da konkretul situaciasTan mimarTebaSi. winaaRmdeg
SemTxvevaSi, aqamde arsebuli kriteriumebiT, roca Cveni
ufro warmatebuli STamomavloba xorcs yovelgvari Sua-
mdgomlebis gareSe, uSualod mcenarisagan miiRebs, yvela
axlandel `kerpebs~ Zir-fesvianad mogviTxris.
1998 weli
batono avTandil!
(jandacvis ministrs baton avTandil jorbenaZes)
sanam araTu fizikurad da gonebrivad janmrTeli adami-
anis embrionSive daprogrameba, aramed mosalodneli inva-
lidobis droze gansazRvra da aRkveTa ar ZalgviZs, rasac
emateba dabadebisSemdgomi ubeduri SemTxvevebic, aucile-
belia am bediT Tu ubedobiT daCagrulT mieceT specialo-
bis miRebisa da dasaqmebis saSualeba, raTa isini zedmet
tvirTad ar daawvnen sazogadoebas. amisaTvis ki saWiroa,
specialur saSualo da umaRles saswavleblebs daevaloT
gamohyon garkveuli raodenobis ukonkurso adgilebi Sez-
Ruduli SesaZleblobis mqone pirTaTvis, xolo arasaxel-
64
mwifo saswavleblebis SemTxvevaSi es valdebuleba unda
Caidos maTze gacemul licenziebSi.
ra Tqma unda, es sakiTxi uSualod ar Sedis Tqvens kompe-
tenciaSi, magram Tu Tqven mas saTanado organoebis winaSe
daayenebT, igi dadebiTad gadawydeba.
misasalmebelia, rom Cveni medicina saerTaSoriso in-
tegraciis gzas daadga, gaxSirda ucxoel medikosTa saqmi-
ani vizitebi Cvens qveyanaSi, magram samwuxarod, roca
es vizitebi saqvelmoqmedo xasiaTs atarebs, sakuTari
prestiJis amaRlebis mizniT ucxoel SarlatanTa Camoyvana
farTod reklamirdeba.
amitom saWiroa es procesebi, iseve rogorc wamlebis
importi, moeqces jandacvis saministros kontrolqveS;
xolo maTi gamWvirvalobisaTvis saministroSi daidgas
specialuri, kompiuterizebuli sainformacio telefoni,
saidanac avadmyofi Seityobs sad, rodis da ra pirobebiT
iwarmoebs avadmyofTa miReba ucxoeli specialistebis
mier.
2000 weli
demokratiaSi demosic unda
gavrioT, b-no prezidento!
avadsaxsenebeli afxazur-qarTuli konfliqtis win
saqarTvelos kaTalikos patriarqma, uwmidesma da une-
taresma ilia II-em Tvistomismkvleli qarTvelis SeCveneba
brZana, rac samwuxarod, ver xerxdeba da rasac, sxvaTaSo-
ris afxazebma kudi gamoabes da kaTalikos patriarqs
ukadrisi akadres.
me ufro gadaWriT vityodi: sxvisi sicocxlis ganzrax
xelmyofi, sicocxlis Rirsi ar aris! magram vai, rom iZule-
65
buli varT viRacas Tavi movawonoT. miT umetes dauSvebeli
da damRupvelia sisxliani gadatrialeba. gamsaxurdiasaT-
vis nasroli tyvia, rogori prezidentic ar unda yofiliyo
igi, mTel saqarTvelos moxvda, rac ase sabediswerod bu-
merangad iqca mavanTa cnobierebaSi. gaWirveba, TavisTavad,
terorizms ar badebs Tu mas axsna aqvs da maSasadame, Tu
igi sayovelTaoa. piriqiT, erTcudbedqveSoba ufro adu-
Rabebs da wmends sazogadoebas. istorias mravlad axsovs
`lamazad moSimSile adamianebi~, romlebic maRalzneobriv
idealebs da sxva zogadsakacobrio Rirebulebebs qmnid-
nen.
magram roca saSemodgomoeb-skoladamTavrebuli mis-
aReb gamocdebze ukan itovebs Tavis friadosan Tanakla-
sels da bolos misi bosi xdeba, roca xuligani ministrde-
ba, roca loTi da mafiozi despania, roca elitis danaSau-
lis umaRlesi sasjeli samsaxuridan gadayenebaa, cixeebi
ki meisreebs ver itevs, roca 2 miliardiani kreditis me mx-
olod gadaxda mekiTxeba, roca Cemi uflebamosileba `were
da ikiTxes~ farglebs ar scildeba, roca Seni Svili sazR-
vargareT eufleba Sens samemkvidreo ganaTlebas, Cemsas ki
puri da wamali uWirs, mokled, roca mtkicedaa dadgenili
vin unda iyos elCi da vin am cxovrebis lenCi _ rogorRa
gindaT damarwmunoT, rom es qveyana Cemicaa an rom kanonis
morCileba marto Cemi valdebulebaa?!
ase rom, swored zemodan momdinare usamarTloba da ga-
nukiTxaoba amkvidrebs sazogadoebaSi Zaladobas, rogorc
miznis miRwevis erTaderT saSualebas da qmnis niadags
xeli aRmarTon prezidentze da Tavze dagvamxon simwriT
mopovebuli saxelmwifoebrioba romlis Rirsic, gamodis
ar vyofilvarT!
usaSvelo mxolod sikvdilia, magram dRevandeli kver-
cxi ar unda varCioT xvalindel qaTams da es qaTami damsax-
urebisda mixedviT yvelas unda Sexvdes _ `sxvisi proble-
66
mebi~, `sxvisi Svilebi~ qveyanaSi ar unda arsebobdnen!
xom savsebiT kanonzomieria, rom iseTi niWieri da poli-
tikur oromtrialebSi gamowrTobili kacis Svili, ro-
goric Cveni prezidentia `gvarze xtodes~, magram `gaxseniT
guli~ batono prezidento, da brZaneT, gamoricxuli iyo
Tqveni vaJis iuneskos konkursSi ar gamarjveba Tqven rom
Tqven ar brZanebuliyaviT?
dRes aRaravin Txovs vinmes saakaZeobasa da stalino-
bas, magram aucilebelia moverioT Cvens mTavar mosisxle
mters `Cawyobas~ da yvelas mivceT Tavisi Tavis realizebis
saSualeba.
me rom mekiTxebodes specialur gadasaxads davaweseb-
di da yvela bavSvs erTnair sabazo swavla-ganaTlebasa da
aRzrdas mivcemdi, sadacve dadgindeboda TviTeulis Ses-
aZleblobebi, midrekileba, da yvela Tavisi gziT ganwesde-
boda _ vin, yovelgvari misaRebi gamocdebis gareSe umaR-
lesSi da vin, Sesaferis profesiul saswavlebelSi.
ai, moaxlovda saprezidento arCevnebi da bunebrivia,
CvenTvis sulerTi rodia, vin da rogor SegviZRveba 21-e
saukuneSi.
aqve unda iTqvas, rom dRevandeli saarCevno sistema
arada ar warmoadgens xalxis nebis asaxvis garants. ufro
sworad, igi aSkarad fsevdodemokratiuli da arasandoa da
yvelgan eqscesebs badebs, CvenSi axlaxan Catarebuli sapa-
rlamento arCevnebis eqo ki hamburgsac miswvda.
WeSmaritad demokratiuli da naklebxarjiani arCev-
nebisaTvis saWiroa:
1. asarCevma pirma Tu partiam gamoaqveynos Tavisi
dasabuTebuli, dapirebebis vadebSi gawerili programa,
rasac amomrCeveli saarCevno punqtSi gaecnoba da ris
mixedviTac igi arCevans gaakeTebs. 2. saarCevno biuleten-
ebi unda iyos saxelobiTi (olqisa Tu ubnis miTiTebiT) da
danomrili amomrCevelTa raodenobis mixedviT. araviTari
67
krebebi, televiziiT kopwiaoba da reklamebi. 3. yvela amom-
rCevelma TavisTvis unda CainiSnos ra nomeri biuleteni
Sexvda da vis misca xma, rac saSualebas mogvcems gavakon-
troloT hqonda Tu ara adgili gayalbebas.
rac Seexeba prezidentobis kandidatebs; rogorc ba-
tonma irakli wereTelma brZana _ `dRes SevardnaZes ve-
ravin waaqcevs~, magram isic unda aRiniSnos, rom xalxi
gadaiRala amdeni uSedego `qmediTi RonisZiebebisagan~
da igi uflebamosilia, bolosdabolos, icodes: 1. rodis
gamTliandeba saqarTvelo; 2. rodis aRar gveyoleba iZu-
lebiTi maTxovrebi, qurdebi da sxeuliT movaWreebi; 3. ro-
dis gaxdeba yvelasTvis xelmisawvdomi ganaTleba, eqimi da
wamali; 4. rodis amovisunTqavT Tavisuflad usamarTlo-
bisa da ganukiTxaobisagan!
gazeTi `dro~, #3 (219),
25 ianvari _ 1 Tebervali, 2000
cisferi mTebi anu: ТЯНЬ Sensken
miSverili avtomatebis gaSverili xelebiT
Secvla veraferi stabilurobaa
redaqciisagan:
es werili redaqciaSi orma pirovnebam moitana: erTi pa-
taraa, meore avtori _ batoni akaki mumlaZe, soxumeli ped-
agogi, usinaTlo... bavSvi ufross mohyva. ufrosi, albaT,
axla mas mousmens.
werili sakmaod xandazmulia, magram mas siZvele ar das-
tyobia, ufro _ piriqiT.
11-ma gabaSvil-guramiSvil-TamaraSvilis daRmarTi Sl-
68
igin-SliginiT Cairbina, kanonieri siamayis grZnobiTa da
niSnis migebiT avuareT `CrdiloeTis mzis~ aTinaTsac, ma-
gram udenoba, sawyali kacis qvasaviT, zed aRmarTis Tav-
ze wamogvewia da Cvenc buzRun-buzRuniT CamovrigdiT
transportidan.
sabednierod, manZilebi ise damoklda, gza `niu-iork-
idan~ `big benamde~ (maRaziebi) sul raRac 5 wuTSi davfare.
is iyo didebuli `babilonis~ sacodavi konturebic ga-
moCnda, rom kvlav gamococxlda troleibusebi. etyobo-
da, winadRis Tavsxmas mdinareebSi wyali moereka da energe-
tikosebsac isev emarjvnaT 500-voltianTan.
mgzavrebxalvaTa `saveliCSi~ Zveli didebis naSTi 10
SelanZRuli skamidan 4 vakanturi aRmoCnda. samwuxarod,
oTxsavesaTvis brZolaSi sastiki marcxi viwvnie. ukanask-
nelma damarcxebam SviliSvilistola jeelTan muxlebze
metad guli matkina.
`zviadi rom yofiliyo, es ar dagvemarTebodao~, _ sinan-
uliT warmoTqva viRacam. `zviadi rom iyo, swored imitom
CavcvivdiT am dReSio~, _ ar daayovna pasuxma. aq trolei-
busi orad gaiyo. me vcade umizno kamaTis depersonizacia
da orive prezidents movuZebne plius-minusebi, ramac
orive mxare gadamkida. miSvela Cemi daniSnulebis gaCe-
rebam. sunTqvaSekrulma, gitarebis grialSi gadavirbine
miwisqveSa gadasasvleli, minikaba da maqsiwvera, yvelaf-
risagan Tavisufali axalgazrdobis talRa gavarRvie da
codnis taZris salaros mivaSure, sadac maxares, xelfasi
meore kviramde ar iqneba da momatebuls Cven ki ara, Telass
gadascemen Cveni saxeliTo.
isev gadavlaSqre gvirabi da 8-s avekonwiale. rusTavel-
ze nacnobi saxeebis danaxvam dardi gadamyara _ afxazeTis
geodeziisa da kartografiis departamentis Tavkaci da
gudauTis gamgebeli Tavqudmoglejili garbodnen _ al-
baT, `obieqtebze~.
69
 `saqarTveloSi~ werili mimqonda da kvlav Cabnelebul
`musikalur centrs~ miveci Tavi. orikviriswinandel TqeSs
gvirabis fskeri moeleqa, romelzec patiosan qveiTebs sa-
calfexo biliki gaetkepnaT da rigrigobiT gadiodnen
fons. mexsierebaSi amotivtivda poeti: `rad ginda meri,
Tund iyos brZeni, Tu Tavis cxvirwin talaxs ver xedavs?!~
arada, Cinuri wesiT, erT-erTi TaTbiris ori pasiuri ms-
meneli rom niCbebiT moevlinebina, or saaTSi problema
moixsneboda. ise, skveridan gvirabSi Casasvleli rom aR-
mosavleTis magivrad dasavleTiT gaekeTebinaT, mgzavrs
am kibis manZilis orjer gavla aRar mouxdeboda da gvirab-
sac meti naTeli daadgeboda. aseve, WavWavaZeze, universi-
tetis V korpusTan, faliaSvilis quCa rom gvirabSi Casa-
svlelebSua moqceuliyo, Sig Camavalsa da iqidan amosuls
am quCis gadaWra aRar mouwevda. am gaxsenebaze, vin dagegma,
vin aaSena da vin Caibara universitetis biblioTeka, sadac
usargeblo farTi bevrad sWarbobs dakavebuls da sadac
SarSanwin Sesasvlelis Weris `sinkari~ Camovarda?! ase rom,
es `wvrilmanebi~ arc marto axlandeli da arc marto erTi
romelime pirovnebis `damsaxurebaa~. rac eri, is berio, ma-
gram, bunebrivia, meti mets moeTxoveba.
ra Tqma unda, aRar isvrian wamdauwum, amoqmedda Te-
atrebi, imarTeba `Tbilisobebi~, tardeba festival-sim-
poziumebi, lamis Tbilisi gadahfaron Jurnal-gazeTebma,
mTeli qveyana swavlobs. magram vin uwyis, rogor Semogvi-
bumerangdeba keTildReobis es potiomkinuri atribu-
tika, roca amxela kreditebis dabrunebis dro dadgeba
da TiTqmis umuSevari, diplomebiT ambicirebuli armia
dasaqmebas mogvTxovs?
miSverili avtomatebis gaSverili xelebiT Secvla ve-
raferi stabilurobaa. verc Tundac 400-larxelfasiani
mosamarTlis mier 10-larSemosavliani `damnaSavis~ gacix-
ovneba mogvcems wesrigs. absurdia daastabiluro usamarT-
70
lobiT gawamebuli umuSevari, romelsac upur-ueqimobiT
col-Svili eRupeba, TaRliTebi ki duRan da gadmodian.
amaswinaT damaimedebel cnobad gacxadda, yofil sabWo-
Ta resublikebs Soris vercxlis medali davimsaxureT
winsvlaSio. Two good to be true! (quCaSi gakruli uzarmazari
plakatis gamoZaxilia, sadac too good-is magivrad, Sec-
domiT two good daubeWdavT) magram me mainc mebadeba kiTx-
va _ ratom vercxli da ara oqro?! an ratom aravin ambobs,
ra dagvaklda da ra unda viRonoT, rom is oqroc vigdoT
xelT?! ufro damajerebeli ki iqneboda, sistematurad
gvecnobebodes ra Rirs maTi saarsebo kalaTa da rogoria
maTi Semosavali. yvelafers ki, ajobebda, fici gvwamdes da
bolo ar gvakvirvebdes, Torem erTi muWa kvaWebis fufu-
nebisaken da danarCeni `xurda~ xalxis SimSiliT sikvdili-
saken winsvla isedac TvalsaCinoze TvalsaCinoa.
uimedoba da aRSfoTeba gipyrobs, roca socialur
sferoze daxarjuli sul ufro mzardi, STambeWdavi ci-
frebi saxeldeba, Seni mdgomareoba ki dRiTi-dRe uares-
deba. riT unda aixsnas, magaliTad, rom gagania omis dros
deni, gazi da televizia regionebsac swvdeboda, dRes ki
deni da gazi dedaqalaqsac uWirs? TveobiT gviandeba ise-
dac mizeruli pensia-xelfasebi, polisi ar damanaxoTo
_ sajarod acxadebs mkurnali akademikosi; vauCeri ki aR-
moCnda afiora, romlis gaTamaSebiTac `Tanabrad ganaw-
ilebuli~ saxelmwifo qoneba ZiriTadad TaRliTebis xe-
lSi aRmoCnda. Cvens e.w. winsvlaze ltolvilebad qceuli
devnilebis sul ufro gaduxWirebadi yofac naTlad me-
tyvelebs. Zneli misaxvedri araa, rom uares dReSi arian
TviTon Tbiliselebi, romlebic komunalursac ixdian da
yovelnairi transportiT mgzavrobis safasursac.
vera da ver aRorZinda mrewveloba da ver Sesrulda
milioni samuSao adgilis dapireba. amis Taobaze preziden-
tis mier axlaxan gakeTebuli gancxadeba ufro sofistikis
71
sferos ganekuTvneba, radgan glexs arasodes dauCivlia,
Sroma makliao. is ki ara, yana-venaxidan dabrunebuli igi
sul imis natvraSia _ `neta fexi dabanili mqondes da coli
daurvebuli myavdeso~.
amaoa prezidentis Segoneba _ kaci rom xes dargavs, is
xes ar moWriso. ufro moWris, radgan yoveldRiuri lo-
bios mosaxarSi sxva saSualeba ar gaaCnia, axla ki Tavis
gasamarTlebeli aqvs _ kidev davrgav, gaizrdeba da xe iqne-
bao.
mokled, sofeli, faqtobrivad, TviTdinebazea miSve-
buli _ ara aqvT deni, sawvav-saTbobi, sasuqebi, Sxam-qimi-
katebi, teqnika, transporti, gasaRebis bazari. daniSnuli
gamgebeli `muxran-batonebi~ mxolod imas axerxeben, xalxi
xelCaqneul, krint-dauZvrel masad, da marTlac, monebad
aqcion!
ramdenad gamarTlebulia am situaciaSi deputatTa sa-
transporto momsaxureobaze 25 milionis xarjva, metroSi
ZviradRirebuli gamSvebi danadgarebis wamdauwum cvla da
msgavsi `xelgaSlilobani~?
visi imedi unda hqondes rigiT moqalaqes im qveyanaSi,
sadac TviT advokatTa Tavkacs iWeren, sadac werilobiT
ver dagvidgenia patimarTa braleuloba da sadac parlam-
entari baTiaSvili saqveynod adanaSaulebs niko lekiSvil-
sa da nugzar SevardnaZes mafiozobaSi da TiTqos araferi,
dRemde aravis arc erTi mxarisaTvis pasuxi ar mouTxovia?!
verc is jaria jerjerobiT saimedo, sadac 6000 dez-
retiria da sadac jariskacebi an Tavs ixrCoben, anda
imuqrebian _ Tu rame atyda, pirvel rigSi, Cven oficrebs
gavuswordebiTo. an is ra sazRvaria, romelsac erTi muWa
afxazi gadmodis da naxirs mwyemsebianad gtacebs, manqa-
na-avtobusebs mZRol-mgzavrebianad da gemebs ekipaJebi-
anad? afxazeTidan TbilisSi Tavisuflad Camodian, magram,
aba Sen scade da soxumSi Cadi?!
72
erTaderTi da, marTlac, TvalsaCino winsvla saerTaSo-
riso sarbielze gvaqvs.
tragediaa eris daqucmaceba, gaTiTokacebuli qveyana
ganwirulia, erTobasa da patriotizms ki erTbedqveSo-
ba da erTnairSesaZlebloba iZleva. demokratiul qvey-
anaSi demosi uflebamosilia TviTonac mosTxovos Tav-
is mTavrobas araTu marto Semosaval-gasavalis sruli
deklaracia, aramed xelmZRvanelTa ojaxebis wevrTa erT-
gvari dosiec, raTa gaZneldes mainc mmarTvel eSelonebSi
kastebis gadanaskv-gadmonaskva da imis winaswardakanoneba,
Tu vin unda iyos elCi, Tundac milionobiT larisa da auwy-
avi moraluri zaralis fasad da vin _ am qveynis lenCi. ar-
avis eeWveba, rom geni da garemo Tavisas Svreba, magram Tu
inglisis samefo ojaxma erT-erTi Tavisi pirmSo sasurvel
skolaSi ver moawyo, misi arasakmao niWierebis gamo, davi-
jeroT, rom CvenTan gamonaklisebi ar arseboben?! viTom,
Cveni elitaruli Taoba ufalma mTlianad vunderkindebiT
daakompleqta?!
pirovnebis karieris erTaderTi Tu ara, erT-erTi mTa-
vari garanti misi niWi, codna-unari d zneoba unda iyos!
arada, Tu dRevandeli sakuTari kvercxi varCieT xvalin-
del yvelas qaTams, xval aRarc erTi gveqneba da aRarc meo-
re, amis magaliTebi istoriaSi blomadaa!
gazeTi `meoTxe~,
18-25 Tebervali, 2000
73
 Sagreni(s tyavi) morigi SekumSvis winaSea!
da vai Tu marTla rame icoda vangam!
СНГ-m rom imperiis aRdgenis konturebi ver warmoaCina,
ruseTma axla sapirispiro xerxs mimarTa da igi damsje-
li dezintegraciis gzas daadga. savizo reJimma es qveyana
unda gawmindos yofili `moZme respublikebidan~ iq saSo-
varze Sesuli xiznebisagan, ramac kidev ufro unda daamZi-
mos am ukanasknelTa duxWiri yofa da kvlav Zvel `bagebze~
daabrunos isini.
am manevriT ruseTi gansacdels umzadebs urC saqarT-
velos, gviketavs soliduri ekonomikuri ineqciis wyaros
da gviormagebs usaxlkaroTa da dausaqmebelTa isedac
veeberTela armias. es armia quCaSi unda gamovides da qvey-
nis myife stabilurobas Ziri gamouTxaros, xolo misi
garkveuli, uperspeqtivobiT imedgadawuruli nawili, vin
icis, iqneb arZinbas samarcxvino qveSevrdomobasac day-
abuldes da Tavis Camqral keras daubrundes, saidanac mas
`gamartivebuli wesiT~ ruseTis moqalaqeobis Sansi uCn-
deba. am SemTxvevaSi `mosaxleobadabrunebuli~ afxazeTi
`uflebamosilia~, ruseTTan integrirebis sakiTxze ref-
erendumi Caataros da sasurveli Sedegebic garantirebu-
lia. aseTad ivaraudeba movlenaTa ganviTarebis moskovu-
ri scenari, rac, sxvaTa Soris, SvebiT amoasunTqebs gaero-
sac, da igi am sakiTxze xels daibans.
Tumca, SeiZleba Cveni mezobeli arc dakmayofildes ise-
Ti `mcirediT~, rogoric afxazeTi da samaCabloa.
swored amitom, amas winaT, rogorc Cveni `saimedod~
daculi sazRvridan gvacnobes, man 50 Tu 160 SeiaraRebu-
li CeCeni Semogvigzavna, albaT aqaur TanamoZmeebSi
`erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis~ Sesakowiwe-
blad da Tavis istoriul samSobloSi dasabruneblad,
74
raTqmaunda, Cveni teritoriiTurT.
aseTi `gasamziTveblebi~ Cven sxvaganac mogvepoveba da
cxadia, didi `demokratiuli~ `derJava~ Zal-Rones ar dai-
Surebs patara `totalitaruli~ sexniis mier `daburuli
rukis mosawesrigeblad~.
Semdeg? Semdeg ki kidurebmoWmuli, siciviT gaToSili,
SimSiliT daosebuli da skamis mtacebeli `patriotebiT~
savse qveynis uZReb xaxaSi gadaZaxebas raRa unda?!
ise, rac gvWirs, Cveni xelSewyobis gareSec ar momxdara...
Cveni yvelaze didi gularxeinoba amdeni wylis resurse-
bis mqone qveynis ruseTis energetikaze `mibma~ iyo. xom
cnobilia: ar aris energetika, ar aris warmoeba da dasaqme-
buloba da, aqedan gamomdinare, qveynis welgamarTuloba.
mezobeli rom xSirad Soreul RviZl naTesavs sjobs, es
qarTvels ar eswavleba, magram, roca mezobeli sul ormos
giTxris da xafangebs gigebs, amis atanas azri aRar aqvs.
rogor SeiZleboda daTanxmeba ruseTisaTvis samSvidobo
misiis dakisrebaze _ imis Semdeg, rac man Cven afxazeTSi
dagvmarTa! anda, Tu samSvidobo Zalebis daniSnuleba afx-
azebsa da qarTvelebs Soris omis ganuaxlebloba iyo, ra
undodaT engurTan? isini RaliZgasTan unda ganlagebuli-
yvnen, galis mosaxleoba mTlianad qarTulia, bunebrivia,
engurs gaRma-gamoRma qarTveloba erTmaneTs ar davereo-
diT da ar daiRupeboda aTasobiT mSvidobiani galeli, ar
daiwveboda amdeni saxli da ar gveyoleboda amdeni devni-
li.
saubedurod, Cven isev qviSaSi TavCarguli `vWvretT~
movlenebs: festivals festivalze vacxobT, vtkbebiT
ucxoeli gastroliorebis koncertebiT, vnebivrobT
restornebsa da samorineebSi, vaSenebT sasaxleebs da
davgrialebT importuli avtomanqanebiT; mokled, laf-
Si Cafluli uremi Sin mitanili gvgonia da udrtvinve-
lad vTamaSobT warmatebul saxelmwifos. arada, TeTrs
75
TeTrze unda vawebebdeT qveynis Tavdacvisunarianobis
Sesaqmnelad da gansamtkiceblad, Cvens mdgomareobaSi my-
ofi qveynis yvela moqalaqe _ qali da kaci unda gadiodes
samxedro fizikur wvrTnas da es SeiZleba yazarmis gare-
Tac gakeTdes _ sacxovrebel da samuSao adgilebsa da sas-
wavleblebSi.
gazeTi `droni~, 28 dekemberi, 2000
gazeTi `asaval-dasavali~,
#4 (337), 22-28 ianvari, 2001
gaRma Sedavebis principiT,
- Cemi Sen giTxario...
sainteresoa, ra uflebiT gvsayvedurobs zogierTi so-
mexi lideri TurqeTTan alianss, roca somxeTis ruseTTan
aliansis Taobaze Cven erTi augi sityvac ar dagvcdenia.
miTumetes, rom TurqeTSi somexTa tragedia moxda, da sx-
vaTaSoris, iqidan gadmoxvewil somexTa umetesoba swored
saqarTvelom Seikedla, maSin rodesac rus-afxazTa mier
qarTvelTa genocidi ager guSin ganxorcielda da ra para-
doqsuladac ar unda JRerdes, swored im ltolvil somex-
Ta STamomavlobis erTma nawilma gvesrola madlobis niS-
nad.
Cven ar gvCvevia gaweuli sikeTis vinmesTvis damadleba,
magram iZulebuli varT am batonebs isic movagonoT, rom
spitakis miwisZvrisgan dazaralebulTa da azerbaijani-
dan gamoqceulTa umravlesoba isev saqarTvelom Seixizna,
maSin rodesac arcerTi Cveni miwisZvrisagan da stiqiuri
ubedurebisagan dazaralebuli da arcerTi afxazeTidan
ltolvili somxeTs ar Seufarebia.
mTelma msofliom icis, rom ruseTi mtruladaa ganwyo-
76
bili saqarTvelosadmi, magram Tu somxeTs ruseTTan urT-
ierToba awyobs, Cven amas ver davuSliT, magram arc Cven
unda dagviSalon TurqeTTan urTierToba, romelic Cven
yovelnairad gvexmareba da TanagvigrZnobs.
ara, somexo Zmebo, ar avyveT kavkasiis `megobris~
mzakvrul xrikebs da Cven arcerT gareSe ZalasTan aliansi
ar dagvWirdeba, Cveni regionis Rirseuli ayvavebisaTvis.
gazeTi `meoTxe~, 15-22 ivnisi, 2001
fici rom gvwamdes,
bolo ar unda gvakvirvebdes!
qarTvels hegelze adre uTqvams _ rac eri, is berio, ma-
gram roca isini erTmaneTs win veRar ewevian, an unda gai-
yaron, anda erTad daiRupon.
Cven arc erTi gvawyobs da arc meore, magram rodemde
unda vimeorebdeT, rom romi erT dReSi ar aSenebula da
rodemde unda viwyebdeT `gamosworebas~ yoveli `orSa-
baTidan~ mconara moswavlesaviT?
ki batono, ficica gvwams da yovelgvari garantiebis ga-
reSe warmoTqmuli litoni sityvac, magram ra vuyoT am bo-
los?
arada, moismen da waikiTxav, samTavrobo Tu arasam-
Tavrobo xalxis msaxurTa umravlesobis gamosvlebs da
pirdapir guli agiCuydeba, ra Tavganwirul oflis RvraSi
arian isini Cveni qveynis gadasarCenad, faqtebi ki swored
sapirispiros metyveleben _ xalxisaTvis am Tavgadaklul-
Ta brolis koSkebi da prestiJuli avtomanqanebis griali
casa swvdeba, xalxis isedac gausaZlisi yofa ki dRiTidRe
uaresdeba.
77
 mokled, es ukve limitia! metis atana da moTmena aRar
SeiZleba!
Tu mTavrobas namdvilad surs xalxis mTavroba iyos da
ara misi mZarcveli da TvalSi nacris Semyreli, igi erT-
bedqveS unda dadges xalxTan da maqsimalurad gamWvir-
vale gaxados qveyanaSi mimdinare procesebi.
amisaTvis ki saWiroa daarsdes specialuri yovelk-
vireuli gazeT-biuleteni Semdegi rubrikebiT:
1. qonebrivi deklaraciebi, sadac uklebliv yvela xe-
lmZRvaneli _ prezidentidan dawyebuli da gamgeblebiT
damTavrebuli, agreTve yoveli arasamTavrobo organi-
zaciis Tavkaci da yoveli partiis lideri _ valdebuli
iqneba gamoaqveynos Tavisi ojaxisa da axlo naTesavebis
qonebis nusxa da misi SeZenis wyaroebi.
araviTari dainteresebul pirTa sadRac sirbili, am
deklaraciebis gasacnobad! dainteresebuli mTeli saqa-
rTvelo varT davinaxoT Tu vin gadagvaqcia sakvebis ma-
Ziebel cxovelebad, raTa droze CamoviglijoT uZRebi
wurbelebi gaZvaltyavebuli sxeulidan, darCenili sisxli
rom SevinarCunoT da iqneb es wurbelebic gadavarCinoT,
maTi nacartutaSi gagorebiT da aramis sisxlis wamonTx-
evinebiT.
2. investiciebi, kreditebi, daxmarebebi. aq unda
dasaxeldes yovelgvar ineqciaTa adresatebi, odenoba,
Sedegebze pasuxismgebeli pirebi, raTa Cvens Svilebsa da
SviliSvilebs Tavidan avaciloT sxvis fufunebaze daxar-
juli valebis gadaxda.
3. privatizacia. Tu qveynis qoneba marTla xalxis sa-
kuTrebaa, kidec unda vuTanxmebdeT am xalxs, anda ukidures
SemTxvevaSi, vacnobebdeT mainc Tu sad, ra da rogor iyide-
ba. xalxi uflebamosilia isic icodes, Tu rogor aRmoCnda
e.w. vauCerizaciiT `Tanabrad~ danawilebuli qoneba ZiriT-
adad halstuxiani yaCaRebis xelSi.
78
4. vakansiebi, konkursebi! samarTlianobis, aqedan ga-
momdinare patriotizmis da Tundac qveynis ganviTare-
bis saSiSi mteria `Cawyoba~. uRirsTa aRzeveba ryvnis da
xleCs sazogadoebas, Trgunavs niWsa da progress. bevri
axalgazrda midis dRes sazRvargareT saswavleblad, rac
misasalmebelia, magram yovlad Seuwynarebelia, rom es
xdeba CawyobiT, viTom konkursiT, araiSviaTad ise malu-
lad romelime saswavleblidan da dawesebulebidan, rom
am institutis TanamSromlebma amis Sesaxeb araferi ician.
ubedureba isaa, rom rogorc didma mgosanma brZana, mar-
to wvrTna saqmes ver Svelis, am `okeanedaleulebs~ ki gza
xsnili aqvT sakomando simaRleebisaken, sadac isini bune-
brivia, Tavisze ukeTesebs ar gaaWaWaneben. gavixsenoT gi-
orgi mefis sikvdiliswina aRsareba.
ase rom, savaldebulo unda iyos am gazeTSi aseTi
konkursebis da maTi Sedegebis gamocxadeba.
aqve unda qveyndebodes adgilobrivi samuSao vakansiebi
da dasaqmebis komitetis mier saelCoebis daxmarebiT saz-
RvargareT kerZo seqtorSi moZiebul vakansiaTa dasaxe-
lebebi, raodenoba da pirobebi, romelTac es komiteti
SesTavazebs rigebis mixedviT Tavis siebSi dafiqsirebul
umuSevrebs.
5. arCevani. qveyanaSi, sadac devnili ambobs _ ar gvinda
axla rom dagvabrunon, SevardnaZes miewerebao _ preziden-
toba cxviriT unayofo miwis xvnasa hgavs, magram preziden-
toba mainc yvelas unda, risi utyuari dasturic Cveni par-
tiebis zebunebrivi simravlea.
xalxs da saqmes, raTqmaunda, araviTari partia ar sWir-
deba. saqmes mxolod gamkeTebeli unda, patiosani, gam-
Wriaxi da gamrje profesionali, romelTa naklebobas
saqarTvelo namdvilad ar ganicdis, magram romlebic
skamebze konkursis gamo swored am sxvadasxva partiebad
gvevlinebian; xolo Tu am sxvadasxvaobas Sinaarsobrivi
79
safuZvelic aqvs, saWiroa TiToeulma partiam am gaze-
TiT xalxs gaandos qveynis xsnisa da aRmSeneblobis Tavi-
si strategia _ ara zogadi, haerSi gamokidebuli dapire-
bebi, aramed dasabuTebuli, konkretul vadebSi gawerili
ekonomikis dargebze _ Tavdacvis, jandacvis, ganaTlebisa
da kulturul-sayofacxovrebo seqtorebze orientire-
buli samuSao gegma, raTa xalxma TviTon gansajos romeli
programaa misTvis misaRebi da maSasadame, visze unda SeaCe-
ros Tavisi arCevani.
6. kidiT-kidemde. am rubrikam Cveni xalxi globalu-
ri procesebis kursSi unda amyofos. aq unda ibeWdebodes
msoflios mowinave qveyanaTa erTgvari dosie. droa, ara
marto `qurumebma~, aramed ubralo xalxmac icodes ama Tu
im qveynis administraciuli wyobis, ekonomikis, Tavdacvis,
jandacvis, ganaTlebis sistemisa da demokratiuli mdgo-
mareobis Sesaxeb. kerZod, saTanado periodulobiT unda
qveyndebodes cnobebi am qveynebis xalxTa dasaqmebuloba-
ze, xelfasebis amplitudaze, gadasaxadebze da upirveles
yovlisa, samomxmareblo kalaTaze _ ZiriTadi sakvebi pro-
duqtebis fasebis miTiTebiT.
aseTi informaciebi Cven uaxloesi mezoblebis _ ruse-
Tis, ukrainis, azerbaijanis, somxeTis da TurqeTis Sesaxe-
bac ar gagvaCnia da SeiZleba swored maTgan daviwyoT.
7. mTavrobis angariSi. mTavrobam, misma yvela rgolma
maqsimalurad gamWvirvale unda gaxados Tavisi muSaoba da
saTanado regularobiT gamoaqveynos xolme cnobebi dasax-
uli gegmis Sesrulebis mimdinareobis Sesaxeb, raTa droze
gatardes adekvaturi zomebi. Semodgomaze wiwilebma rom
ar gagvawbilon, zafxulSi unda SeirCes kruxic da kvercx-
ic. droa SevignoT, rom SesakrebTa gadaskupeba-gadmosku-
pebiT didi xania mcirdeba jami.
amitom, Tu gvinda, rom es Cveni korufciasTan mebrZoli
brigada breJneviseul `saxalxo kontrolad~ ar iqces, igi
80
unda dakompleqtebuliyo dargobrivi principiT da ara
zemodan, aramed xalxidan, opoziciidan.
8. Cven gvweren _ Cven vpasuxobT. diaR, es gazeTi unda
gaxdes ara kidev erTi mravalTagani, aramed erTaderTi,
romelmac mTavrobasa da xalxs Soris Catexili xidi unda
aRadginos da maT Soris uSualo dialogi awarmoos, da ma-
Sasadame, igi mTel saqarTveloSi unda gavrceldes da mas
yvela iyidis.
P.S. ise ki, yvela es Cveni fusfusi da skamebisaTvis gamar-
Tuli ZiZgilaoba sasacilod Cans imis fonze, Tu ra meTo-
durad gvaglejs `ufrosi Zma~ afxazeTsa da samaCablos da
ra axal siurprizebs gvTavazobs igi keTili mezoblebis
piriT.
gazeTi `iveria eqspresi~,
#14 (608), 29 ivnisi _ 5 ivlisi, 2001
batono mixeil!
Tu am Tqvens namdvilad gmirul wamowyebas mTeli mosax-
leoba ar ahyva, Tqveni usafrTxoebac saeWvoa da, qveyana
xom daRupulia da daRupuli.
amitom 1. saWiroa xalxs ecnobebodes am gaumaZRari `di-
nozavrebis~ qonebrivi deklaraciebi; ara kanti-kuntad
_ uamrav sxvadasxva gazeTSi, romlebsac xalxi ver yidu-
lobs _ aramed regularulad, erTaderT, mTel qveyanaSi
gavrcelebad saxalxo gazeTSi, romlic mkiTxvelic da ko-
respondentic ZiriTadad `ubralo~ xalxi iqneba, da ro-
melSic uklebliv yvela rangis Tavkaci valdebuli iqneba
gamoaqveynos Tavisi ojaxis sruli `dosie~; xolo Tu mas
raime `gamorCa~, xalxi amave gazeTSi Seaxsenebs; da 2. unda
Seiqmnas dausjelTa dasjis precedentebi.
81
 P.S. aqve gTavazobT aseTi gazeTis aRwerilobas, romel-
ic sxvaTa Soris, erTi Tvis win gazeT `iveria-eqspresSi~-c
davbeWde da saxelmwifo ministrsa da prezidentsac gavug-
zavne, magram samwuxarod _ `arsaidan xma, arsiT Zaxili~!
Tu pasuxisaTvis moicliT, Cemi koordinatebia...
2001 weli
ruseT-saqarTvelos urTierTobis
lakmusi afxazeTia
11 seqtembris tragediam bevr rameze agvixila Tvali.
Tqma ar unda, terorizmi unda daisajos, da daisajos
sakadrisad. magram borotebas marto brZolis velze ki
ar unda vebrZoloT, aramed agreTve, da gansakuTrebiT _
TavebSi. amisaTvis ki saWiroa kacobriobam amoavsos is so-
cialuri ufskruli, romelic rogorc qveynebs SigniT, ise
maT Soris arsebobs, da axali Taobebi aRzardos erTiani
moraluri standartebiT da erovnul-globaluri patri-
otizmis suliskveTebiT.
male cxra weli Sesruldeba, rac afxazeTi moglijes
saqarTvelos; cxra grZeli weliwadia 300 000 devnils cini-
kuri rezoluciebiT kvebaven, maSin rodesac afxazi sepa-
ratistebi da maTi rusi inspiratorebi da mxardamWerebi
gamomwvevad zeimoben qarTvelTa Zarcva-gadawvebs, genoc-
idsa da eTnikur wmendas, risTvisac maT jer kidev pasuxi
ar ugiaT.
mokled, Tu ruseTi da gaero marTla scnoben saqarTve-
los mTlianobas da ase swadiaT aRadginon samarTliano-
ba, didi xania droa maT Seadginon da Seasrulon ruseTis
cisfer Tu wiTelCafxutianTa etapobrivi gadaadgilebis
moklevadiani grafiki _ jer, da dauyovnebliv _ enguridan
82
RaliZgamde, Semdeg RaliZgidan kodoramde, iqidan kelas-
uramde, Semdeg gumisTamde, da a.S. sanam es saokupacio jari
sul ar gava afxazeTidan.
amasTan, da rac mTavaria, am `samSvidoboebis~ Tu saxif-
aToebis yovel gadaadgilebas Tan unda sdevdes devnilTa
upirobo dabruneba TavianT saxlebSi, sadac isini, damx-
vdur mosaxleobasTan erTad, TviTon airCeven TavianT
droebiT mmarTvelobas da TviTonve gadawyveten _ ra sa-
gnebi da ra enaze aswavlon TavianT Svilebs.
xolo Tu ruseTi, da maSasadame, gaero da soxumi am wina-
dadebasac uaryofen, maSin Cven sabolood unda davrwmun-
deT, rom ruseTis pozicia ucvlelia da igi ganuxrelad
cdilobs Tavisi namoqmedaris dakanonebas, ra SemTxveva-
Sic Cven gvrCeba yvelaze arasasiamovno magram erTaderTi
arCevani, romelsac didi xania gvTavazobs batoni Tamaz
nadareiSvili, da romelsac unda daematos baton Temur
SaSiaSvilis iniciativa da Cveni aqtiuri muSaoba rogorc
qarTul, ise afxazur diasporebTan sazRvargareT _ upir-
veles yovlisa ki, Cveni erTsulovneba, erTsulovneba da
erTsulovneba!
gazeTi `iberia Taimsi~, №3, 2002
saTauriT `kmara monuri daTmobebi!~,
`dilis gazeTi~, 6 Tebervali, 2002
ЛАКМУС РУССКО-ГРУЗИНСКИХ
ОТНОШЕНИИ – АБХАЗИЯ
Скоро девять лет как Абхазия оторвана от Грузии, девять долгих
лет 300 тысяч обездоленных кормят циничными заявлениями.
Впрочем, если Россия и ООН действительно признают целост-
ность Грузии, и в самом деле заинтересованы в восстановлении
83
справедливости, то давно пора составить и выполнять ускоренный
график поэтапного перевода Русских «миротворцев» пока и сей-
час-же с Ингури к Гумисты, потом от Галидзги до Кодори, оттуда
до Келасури, потом до Гумисты и так далее пока эти оккупацион-
ные войска совсем не покинут Абхазию.
Причём, и что самое главное, каждый перевод этих войск дол-
жен сопровождаться безусловным возвращением беженцев в свои
дома, где они, вместе с законно проживающим там населением,
сами выберут своё временное правление и сами решат - каким
предметам, и на каком языке обучать своих детей.
А если и это мирное предложение будет отклонено и если вооб-
ще ООН не изменит своё невозмутимое отношение к конфликтам
и голоду на земле, то можно заключить, что это мировое сообще-
ство вовсе не против освободиться от «лишних» малых народов, и
тогда справедливее переименовать ООН в ОСМС, то есть в Орга-
низацию Сильных Мира Сего.
ABKHAZIA – LITMUS OF RUSSIAN-GEORGIAN
RELATIONS
The September 11 tragedy has opened our eyes at a lot of things.
It goes without saying terrorism must be punished and punished se-
verely, but evil should be fought not only in battlefields, but also and es-
pecially - in heads, for which mankind ought to fill up the social chasm
existing both within and between countries and to bring up new gener-
ation according to the same moral standards and in the spirit of national
and global patriotism combined.
It will soon be nine years as Abkhazia has been cut off Georgia, nine
long years the 300 000 displaced persons and refugees have been fed
up with cynical resolutions, while the Abkhazian separatists and their
Russian inspirators and supporters have been defiantly celebrating the
84
robbery, arson, genocide and ethnic cleansing of the Georgian popula-
tion, they have so far got away with.
In short, if Russia and UNO really recognize the unity/integrity of
Georgia and are so anxious to restore justice, it is high time they made
up and performed a short-term schedule of the Russian “blue- or rather
redhelmets’“ gradual removal, first and immediately from the Enguri
up to the Ghalidzga, then from the Ghalidzga to the Kodori, from there
to the Kelasuri, then to the Gumista and so on until this occupant army
leaves Abkhazia altogether.
At the same time, every removal of the “peace- or conflict keepers”
must be followed by unconditional return of the refugees to their homes,
where they – together with the other people living there will elect their
provisional government and they themselves will decide what subjects
and in what language to teach their children.
But if Russia and hence UNO and Sokhumi reject this peaceful and
just proposal, then we must conclude once and forever that Russia is
Russia and it is doing its best not only to preserve, but to legitimize the
situation it has created itself in Abkhazia, in which case there won’t be
any other way out but resuming bloodshed between the Georgian and
Abkhaz nations - leading to their destruction, especially of the latter.
arc erTi nabiji win,
ramdenime ki _ kvlav ukan
abuCadagdebuli Cveni prezidenti (SevardnaZe) ixtibars
ar itexs, da rogorc yovelTvis, soWis deklaraciasac
imedismomcemad acxadebs. grZeldeba `CrdiloeTis mzi-
saTvis~ gundrukis kmevis amao politika, arada saqarTve-
losadmi ruseTis ucvleli mtruli ganwyoba am Sexvedris
Txilamureb-gaguliaTi Sezavebuli preludiidanac kar-
gad gamoCnda. (TviTgamocxadebuli afxazeTis premier
85
ministri genadi) gagulias am simaRleze gamoCena sulac
ar iyo siurprizis umniSvnelo detali. ruseTi didi xania
cdilobs saerTaSoriso molaparakebebSi separatistTa
Tanasworuflebian mxared warmoCenas, radganac afxazeTis
`kanonieri~, e.i. misive TxovniT mierTeba mas mxolod maSin
SeuZlia, Tu es ukanaskneli damoukideblobas moipovebs.
droa gavacnobieroT, rom es omi ar yofila anci bi-
Webis SemTxveviTi wakinklaveba, romelic erTmaneTis ga-
dakocniT Tavdeba xolme. jer kidev me-19 saukuneSi werda
ruseTis mefisnacvali mixeili Tavis mefes afxazeTis ter-
itoriis kazakebiT dasaxlebis aucileblobis Sesaxeb.
sabednierod, maSin am utifari barbarosobis ganxor-
cieleba ver moxerxda, TviT kazakTa mizeziT, romlebic
aqaur havas ver Seeguen. SemdgomSi ki, Tavisufali adgile-
bi TandaTanobiT Seivso stiqiuri ubedurebis adgilebidan
ayrili da sxva mezobeli raionebidan mosuli qarTuli mo-
saxleobiT, romelmac, sxvaTa Soris, adgilobriv ZirZvel
qarTvelebTan, afxazebTan da sxva xalxebTan erTad daaS-
ro Waobebi, gaanaSeniana qalaqebi, aaSena kurortebi, gaaSe-
na zvrebi da plantaciebi da srulad aamoqmeda afxazeTis
ekonomikur-inteleqtualuri potenciali. swored Tavisi
bneli zraxvebis `xelisSemSleli~ am qarTvelobisagan gaw-
minda ruseTma afxazeTi e.w. afxazur-qarTuli konfliq-
tis Sedegad; marto 7000-mde mSvidobiani qarTveli awames
da daxvrites, asobiT ki gaZarcves, gadawves da devnilebad
aqcies.
raRa ar vcadeT Cveni mezoblis gulis mosagebad am Zne-
li 10 wlis ganmavlobaSi. jer iyo da, araTu ar gavamxileT
rom afxazeTis tragediis avtori swored ruseTi iyo,
aramed masve mivandeT Tavisi namoqmedaris gamosworeba.
Semdeg davTmeT Cveni wili sazRvao floti da SeiaraReba,
uari vTqviT Cvens wilze im valebidan, romelic ucxoeTma
unda gadauxados sabWoTa kavSiris memkvidre ruseTs, uy-
86
oymanod davamtkiceT parlamentSi ruseT-saqarTvelos
CarCo-xelSekruleba, romelic ruseTis dumas arc ganux-
ilavs da 25 wliT gaugrZela aq yofnis vada ruseTis samxe-
dro bazebs Cvenma prezidentma, magram uZRebi imperia afx-
azeTs ar eSveba.
ruseTis programa maqsimumia _ afxazeTis meSveobiT
saqarTvelos kvlav Tavis wiaRSi SeTreva da amiT samxreT
kavkasiis Tavis placdarmad da buferul zonad SenarCu-
neba, programa minimumi ki _ afxazeTis mitaceba isev da
isev programa maqsimumis SemdgomSi gansaxorcieleblad.
amisaTvis ki igi araviTar SemTxvevaSi aRar dauSvebs qa-
rTvelebis mosvlas afxazeTis xelisuflebaSi. afxazeTSi
dabrundeba qarTvelebis is umniSvnelo nawili, romelic
Tanaxma iqneba meorexarisxovan moqalaqeobasa da separat-
istTa yurmoWril qveSevrdomobaze; da maSasadame, afxaze-
Tis ruseTTan mierTebaze.
ase rom, dRevandeli Cveni gasaWiris mizezad mxolod
Cveni prezidentebis Secdomebis dasaxeleba an umecre-
baa, an mkrexeloba; miTumetes, rom es ori ukanaskneli
dabadebulic ar iyo, roca afxazeTisa da samaCablos prob-
lema zustad aseTive simwvaviT idga Cvens winaSe.
saerTod, uRrublo ca iSviaTad Tu gvRirsebia, ZiriT-
adad ki sul vais gaveyare da vuis Seveyares reJimSi vga-
wamawiobT.
rogorc mosalodneli iyo, 7 martis soWis samitze
putinma ara Tu ar daakmayofila Cveni kanonieri moTxovne-
bi afxazeTisa da samaCablos rusifikatoruli paspor-
tizaciis akrZalvisa, da dsT-s gadawyvetilebaTa sawi-
naaRmdegod am regionebsa da ruseTs Soris SemoRebuli
uvizo mimosvlis aRkveTisa da soWsa da soxums Soris amoq-
medebuli sarkinigzo marSrutis gauqmebis Sesaxeb, aramed
piriqiT; man am marSrutis somxeTamde gagrZeleba moiTxo-
va da am 3-4 abi glukozis gadaylapvis sanacvlod devnilTa
87
afxazeTSi dabruneba SemogvTavaza, rac marTlac rom ganx-
orcieldes, Tqma ar unda _ igi daiwyeba da damTavrdeba
galiT; Tanac iq yvela galeli verc dabrundeba da arc dab-
rundeba. Tu ar Seiqmna Sereuli qarTul-afxazur-rusuli
mmarTveloba, rasac ase ewinaaRmdegeba ruseTi.
saqarTvelom ukve Seqmna soWis SeTanxmebaTa sareal-
izacio muSa jgufebi da SeiZleba meore mxaremac igive
qnas, magram Cemi subieqturi azriT, araviTari SeTanxmeba
da CarCo-xelSekruleba Cvens wilxvedr Crdiloel mezo-
belTan arada ar migviyvans taZramde.
Cveni xsna da sasurveli momavali erToba-gonierebasa
da ekonomikur da samxedro ZlierebaSia da isic mxolod
maSin, Tu amerika da msoflio sazogadoebrioba namdvilad
moiclis CvenTvis.
marti, 2003
mxolod logikis samreklodan
inglisSi orTaviani kaci `nacxovreba~ da es Tavebi
Turme xSirad Cxubobdnen erTmaneTTan.
raRa gasakviria, Tu cal-calke mosiarule Tavebi gansx-
vavebulad azrovneben da Tu erTsa da imave TavSic xSirad
ibadeba sapirispiro azrebi, risi dasturic adamianis or-
Wofoba da yoymania.
azrTa Widili ganviTarebis sawindaria, magram masSi
arakvalificiurma, windauxedavma, da miTumetes, angare-
bianma Carevam SeiZleba savalalo Sedegebamde migviyvanos.
azrTa sxvadasxvaoba udevs safuZvlad teritoriul
davebsac, sadac yvelas Tavisi `simarTle da samarTali~
aqvs. afxazi, magaliTad, amtkicebs, rom es teritoria mar-
to misia, radganac igi aborigenia, qarTveli ki _ mosuli.
88
osi aRiarebs, rom igi samaCabloSi mosulia, magram acxa-
debs _ miwa misia, vinc masze cxovrobso. TviTon rusi ki,
romelic afxazsac esarCleba da ossac, CeCens ucxadebs _
es miwa Cemia, radganac dapyrobili myavxaro.
savsebiT bunebrivia, rom istoriuli kataklizmebiT
dawerili dRevandeli msoflios ruka bevrs aRizianebs
da dRemde ver mounelebia. marto is faqti rad Rirs, rom
6000-ze met enaze molaparake kacobrioba sul raRac 260-
mde saxelmwifodaa warmodgenili; iseT mravalricxovan
xalxs, rogoric qurTebi arian, saerTod ar gaaCnia Tavisi
saxelmwifo; oradaa gaxleCili irlandia, korea, kviprosi,
azerbaijani da somxeTi; teritoriis mniSvnelovani naw-
ilebi aqvs dakarguli saqarTvelosac.
samwuxarod, dRes ara Tu istoriis siRrmeebSi, aramed
ager Cvens `Tvalwin~ datrialebul ukuRmarTobaTa `ga-
TeTrebac~ ar xerxdeba. msoflio `wesrigis~ fundamenti
isev ormagi standartebia; Sen rom usasrulo moTminebas
girCeven, TviTon iseTsave situaciebSi umal iaraRs aJRa-
runeben. mokled, isev Zala xnavs aRmarTs. erTaderTi ime-
dia, am Zalam inamusos da awi mainc aWamos puri samarTals.
yovel SemTxvevaSi aseTi saerTaSoriso samarTali
dadgenilia da mis mixedviT yofili sabWoTa respublike-
bi cnobili arian suverenul saxelmwifoebad TavianT
sabWoeTisdroindel sazRvrebSi. ase rom, afxazi da osi
unda gaTavisufldes Tavsmoxveuli, samarcxvino eifori-
isagan da izrunos Tu rogor aRadginos da ganaviTaros
TanamSromloba Tavis qarTvel TanamemamuleebTan erTiani
samSoblos Zlierebisa da keTildReobisaTvis.
maSasadame, imis dadgenas, Tu vin sad iyo pirveli da vin
meore, dRes araviTari politikuri mniSvneloba ara aqvs,
misi mecnieruli da Tanac zogadsakacobrio Rirebuleba
ki uaRresad didia da es kvleva-Zieba keTilsindisierad da
miukerZoeblad unda gagrZledes.
89
 me, rogorc araistorikosi, arafers ar vamtkiceb, ma-
gram me ufleba maqvs vicode simarTle, ris saSualebasac
ar iZleva is zogierTi Stampadqceuli argumentacia, ro-
melTac afxazeTis problemis garSemo kamaTSi orive mxare
iyenebs.
meti rom ar vTqvaT, gancvifrebas iwvevs, magaliTad,
afxaz istorikosTa mtkiceba _ afxazeTi arasodes ar yo-
fila saqarTvelos nawilio. am litonsityvaobis gamosaaS-
karaveblad, Cemi azriT ori faqtic kmara, kerZod is, rom 1.
afxazeTis dedaqalaqs didxans erqva qarTuli saxeli `cx-
umi~, saidanac SeiZleba momdinareobdes misi Tanamedrove
saxelwodeba `suxumi _ soxumi~, da 2. saqarTvelos mefeTa
titulaturaSi pirveli komponenti swored `afxazTa~ iyo.
rac Seexeba `afxazeTis samefos~, romlis mefe afxazi
iyo, sataxto qalaqi ki _ quTaisi, misi qarTulobis das-
turad arasakmarisad mimaCnia is faqtebi, rom am saxelmwi-
fos mosaxleobis umravlesoba qarTvelebi iyvnen da rom
(am saxelmwifos mosaxleobis) misi oficialuri enac qar-
Tuli iyo, radganac afxazebs Tavisi damwerloba ar gaaCn-
daT. rogorc erTi, ise meore SemTxvevis precedentebi is-
toriaSi blomadaa.
jer kidev ufro absurdulad JRers afxaz separatist-
Ta ganxcadeba, qarTvelebi afxazeTSi mxolod mahajirobis
Semdeg e.i. XIX saukunis meore naxevarSi gamoCndneno.
sinamdvileSi mahajirTa, e.i. afxazTa `didi megobris~
_ ruseTis mier afxazeTidan gaZevebulTa Soris bevri qa-
rTuli gvari eria, romlebic ukve gaafxazebuli iyvnen da
maSasadame, sul cota erTi saukune mainc cxovrobdnen aq,
afxazeTis am tragediis datrialebamde. Tanac sad gaaafx-
azes afxazebma qarTvelebi, Tu qarTvelebi aq ar cxovrobd-
nen? da piriqiTac _ vin gaaafxaza qarTvelebi, Tu afxazebi
aq ar cxovrobdnen? da rac mTavaria _ vis da rogor auSenes
qarTvelebma amdeni marTlmadidebluri taZar-monasteri
90
afxazeTSi, Tu aq qarTvelebi ar cxovrobdnen, da Tu aq qa-
rTuli saxelmwifo ar arsebobda?
am qarTuli taZar-monastrebis da kulturis sxva Ze-
glebis mecnieruli aRwerilobis katalogebi mTeli msof-
lios muzeumebsa da biblioTekebSia daculi da amdenad
afxazeTSi qarTvelTa kvalis waSlis yovelgvari mcde-
loba ara marto veluri boroteba, aramed umecreba da
ugunurebacaa.
simwyobriTa da logikurobiT arc zogierTi istoriko-
sis gamonaTqvami gamoirCeva. kerZod, daumtkicebelia,
dausabuTebelia, rom `afsua~ da `afxazi~ sxvadasxvaa, mi-
Tumetes, rom eTnikur saxelwodebaTa sinonimia Cveule-
brivi movlenaa mTels msoflioSi. marto Cven vuwodebT
Cvens Tavs qarTvelebs, sxvebisaTvis ki Cven an gurjebi
varT, an vracuebi, anda gruzinebi, georgian-xeorxianebi
da a.S.; TviT afxazebic Cven `aqirTuebs~ gveZaxian.
veraviTar kritikas ver uZlebs agreTve, lamis aqsiomad
qceuli mosazreba, rom Tavdapirveli, namdvili afxazebi,
romelTac am kuTxes saxelwodeba misces da CrdiloeT ka-
vkasiidan Camoseul afsuebs Tavisive saxeli uwilades, is-
eTive qarTvelebi iyvnen, rogoric `megrelebi~, `svanebi~,
`imerlebi~, `raWvelebi~ da a.S.; Tu es `afxazebi~ iseTive qa-
rTvelebi iyvnen rogoric `megrelebi~, `svanebi~, `imerle-
bi~ da a.S., maSin maTac unda hqonodaT am tomebisagan gan-
masxvavebeli Tavisi specifikuri gvarebi da sxva qarTve-
luri ena da dialeqti, risi niSan-wyalic arsad sCans.
da meore, _ SeuZlebelia dapyrobili dampyrobs Tavis
saxels uziarebdes. istoriam mxolod Sebrunebuli vari-
anti icis.
arada `qarTveli-afxazebis~ miTi iseTi mimzidveli da
`yinvagamZle~ gamodga, rom mas meqanikurad imeorebs erTi
Cveni sasiqadulo akademikosic, romelic, etyoba, Tavisi
dargis eqspertobiT gaTamamebuli sxvis `dasakrefSic~
91
gadadis da aseT msjelobas aviTarebs: afxazebi amboben:
akrem, apudra; axla TviTon gansajeT ra enaa eso.
gansja ki aseTia _ naklovans ki ar dascinian, aramed Tana-
ugrZnoben, xolo Tu ironia ikadre, saTanado magaliTebi
mainc unda SearCio, Torem es sityvebi iseve Seucvlelad
ixmareba qarTulSi, im gansxvavebiT rom aq maT `a~ Tavsar-
Tis nacvlad `i~ bolosarTi axlavs. axla sakiTxavia riT
sjobs `a~ TavsarTs `i~ bolosarTi? _ ra Tqma unda araf-
riT.
mokled, araviTari `qarTveli-afxazebi~ bunebaSi ar ar-
sebulan; `afxazebs~ Cven vuwodebT `afsuebs~, romlebic
istoriis zigzagebis garkveul etapze aq gabatondnen da
am kuTxes daarqves `afsni~, rac qarTulad JRers rogorc
afxazeTi.
vimeoreb, warsulis peripetiebis dadgenas araviTari
politikuri Rirebuleba ar gaaCnia, magram misi mecnieru-
li mniSvneloba ganuzomlad didia da aq, pirvelyovlisa,
sami sakiTxia naTelsayofi: 1. rogor daepatronen dRe-
vandeli afxazeTis teritorias afsua-afxazebi; 2. vis
ekuTvnoda es teritoria, aq afxazebis gabatonebamde; da
3. rogor moxda, rom dRevandeli afsua-afxazebis Semad-
genlobaSi 60% naqarTvelaria, e.i. yofili megreli, svani,
imereli, raWveli da a.S.
am retrospeqtuli suraTis aRsadgenad ki is-
torikosebTan erTad Tavisi sityva unda Tqvan arqeolo-
gebma, anTropologebma, lingvistebma da folkloristeb-
ma.
19 ivnisi, 2003
92
batono sergi!
gadacema `komunikatoris~ wamyvans, sergi gvarjalaZes
Tqma ar unda, ra didi mniSvneloba aqvs iseTi social-
ur-fsiqologiuri problemis Sesaxeb sazogadoebrivi
azris garkvevas, rogoric “sxvisi Svilebia”, magram kidev
ufro mniSvnelovani iqneboda am azris saTanadod kore-
qtireba specialistebis, e.i. fsiqologis, pedagogisa da
iuristis mier. Cemi ambavi “komunikatoris” satelefo-
no reJimSi ver Caeteoda, amitom gwerT am werils, vinZ-
lo Tqven specialistebTan erTad kvlav daubrundeT am
sakiTxs.
uSvilo qarTvel col-qmars naSvilebi hyavda biWuna, war-
moSobiT rusi. kaci iyo patiosani mSromeli, mWedeli, mamu-
lic hqonda sofelSi, ase rom ojaxi rigianad cxovrobda.
samwuxarod, koleqtivizaciam yvelaferi ukuRma Seat-
riala; mamulis CamorTmeva, ufro metad ki kulakis wodeba
kacma ver aitana da igi erT dilas xanjliT yelgamoRadru-
li naxes aivanze.
specialobis armqone, magram SeZlebuli ojaxidan ga-
mosuli, nebivrobas miCveuli da wignis moyvaruli qali
garkveuli prestiJiT sargeblobda mezoblobaSi da didx-
ans ar kadrulobda ubralo samsaxurs, magram gaWirvebam
Tavisi qna da igi iZulebuli gaxda damlageblad daewyo
muSaoba; am droisaTvis wamozrdili Svili ki fostalionad
mouwyves.
arcerTi es samsaxuri komunisturi Segonebis miuxeda-
vad, sapatiod ar iTvleboda da orive _ deda-Svili Tavs
damcirebulad grZnobda. ojaxuri problemebis zrdasTan
erTad imata maTma nerviulma daZabulobam da dedis lanZ-
Rva-wyevlam. igi sul ufro xSirad Seaxsenebda xolme amx-
anagebTan gasul Svils _ Sen magaTi ayola ras gargia, magaT
93
Tavze mamebi adgaTo; erTxel ki ukiduresad gaanCxlebulma
dedam Svils rusis nabiWvari uwoda. lanZRvas sazRvrebi ar
gaaCnia da Svils amisaTvis gansakuTrebuli yuradReba ar mi-
uqcevia, magram roca SemdgomSic igive araerTxel gameorda,
igi Sefiqrianda, sarkeSi Tavi SeaTvaliera da Tavzardace-
mulma aRmoaCina, rom dedis wamoZaxeba litoni sityvebi ar
iyo. biWi dadardianda da gulCaTxrobili gaxda. Seqmnili
mdgomareobidan erTgvar gamosavlad iqca komisariatis uw-
yeba da igic siamovnebiT `gaeqca~ Tavis gaWirvebas armiaSi.
karga xans araferi ismoda misgan, mere _ etyoba, nostal-
gia moeria da, rogorc iqna, moiwera; magram moiwera rusu-
lad _ aqaoda me xom rusi varo! ase monacvleobda dumili
da rusuli werili jarSi yofnis mTeli xnis ganmavlobaSi;
samxedro valdebulebis moxdis Semdeg ki igi iqidanve gae-
mgzavra yazaxeTSi yamirze samuSaod, sadac colad SeirTo
adgilobrivi rusi, visganac mas SeeZina vaJi.
Svilis dabadebam, ojaxurma sazrunavebma da drom gaane-
la da ukana planze gadaswia `genealogiuri~ sawuxari; amas
emateboda qarTulad aRzrdilisaTvis saTakilo zedsiZeo-
bisa da SeuCveveli ucxo garemos gancda. iZala aRmzrdeli
moxuci dedisadmi pasuxismgeblobis grZnobamac da dedis
didi xvewna-mudaris Semdeg, igi col-SviliT Tavis saxl-kars
daubrunda. col-qmarma muSaoba daiwyo mezobel qalaqSi, sa-
dac isini yoveldRe dadiodnen, SviliSvils ki bebia uvlida.
deda ar iyo maRali azris rusi qalebis zneobaze, rasac
iseve rogorc `dromoWmul crurwmenebs~ komkavSiruli
msoflmxedvelobis Svili ar iziarebda, magram roca axla
TanamSromel biWebTan Tavisi colis saqciels daakvirda,
darwmunda, rom deda _ zogadad Tu ara da am konkretul
SemTxvevaSi mainc _ camde marTali iyo da man miiRo misTvis
Cveuli mtkice da uxmauro gadawyvetileba. `saSvebule-
bod~ col-Svili yazaxeTSi moyvrebs Cahgvara da ojaxi
miatova, TviTon ki ukidegano ruseTs misca Tavi. saubed-
94
urod, `samSoblom~ Tavisi `pirmSo~ ar miiRo, versad ver
hpova man verc fizikuri da verc sulieri TavSesafari da
sabolood sasowarkveTili da daumsaxurebeli xvedriT
gamwarebuli yazaxeTSi Tavis nacolars saxlSi mieWra, Tav-
Si uTo Caartya da sicocxle mouswrafa.
sasamarTlom mas sasjelis umaRlesi zoma (daxvreta) Se-
ufarda.
ase gaxda mkvleli _ metad niWieri, Sromismoyvare, keT-
ilsindisieri, uaRresad keTili, mgrZnobiare da gulCvili
adamiani.
2002 weli
batono iveri!
1. ucxo enebis studentTa specializacia momaval ped-
agogebad da Tarjiman-mTargmnelebad upriania ganxor-
cieldes bakalavriatis farglebSi. pedagogebi praqtikas
gaivlian skolebSi, Tarjiman-mTargmnelebi ki _ masmedia-
sa, gamomcemlobebsa da Sesabamis saministroebSi.
2. Cems mier Sedgenili pedpraqtikis dokumentacia aras-
worad ibeWdeba. amitom unda Sewydes misi tiraJireba mis
gasworebamde da axal programasTan SesabamisobaSi moyva-
namde.
3. Cveni gazeTi unda beWdavdes erTsa da imave informa-
cias qarTul, rusul, inglisur, germanul da frangul en-
ebze, da mas unda erqvas `soxumis universiteti~.
4. Tu demokratiaa, sauniversiteto TaTbirebSi unda
monawileobdnen studentebic da uxarisxoebic.
pativiscemiT, i. javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetis soxumis
filialis pedagogiuri praqtikebis xelmZRvaneli
95
 `me ki ar vacden leqciebs,
leqciebi macdenen me~
Znelia, ar daeTanxmo Tsu maRlivi korpusis kedelze am
sityvebis mimwers, rameTu leqcia, ukeTes SemTxvevaSi, Tun-
dac kargad interpretirebuli, magram mxolod mizeruli
informaciis miwodebas uzrunvelyofs, studentis drois
biujetis umetes nawils ki nTqavs.
mokled, Citi brdRvnad ar Rirs.
ra Tqma unda, vrceli, ganaxlebuli, informaciulad ga-
jerebuli da logikurad da enobrivad gamarTuli leqcie-
bi yovel xuT weliwadSi unda gamoicemodes wignebad da
diskebad, Tavsdebodes internetSi da regularulad ga-
daicemodes specialuri saswavlo-saaRmzrdelo telearx-
iT, romelTac studenti Sin _ Tavisufal da myudro atmos-
feroSi gaecnoba da daamuSavebs; codnis sistemaSi moyvana
da saTanado unar-Cvevebis formireba ki unda moxdes sem-
inarul da praqtikul mecadineobebze, msjeloba-kamaTis
reJimSi da ara gadmoxatuli monologebis kiTxvis wesiT.
uazro anaqronizmia daswrebis Jurnali. Jurnali unda
aRricxavdes mxolod mimdinare Sedegebs, CaTvlebis da-
sawerad; studentis codnisa da unar-Cvevebis Sefaseba
ki unda moxdes gamocdebze, romelTac Sesabamisi kadre-
bi Caibareben. amasTan, gamosaSveb gamocdebs aucileblad
unda eswrebodnen Sesabamisi warmoeba-dawesebulebebidan
mowveuli eqspertebi.
P.S. roca mSvidobas vqadagebT, uxerxulia gazeTs erqvas
`sadroSo~, romelic omTan asocirdeba.
Tsu soxumis filialis ucxo enebis kaTedris ufrosi
maswavlebeli 8 dekemberi, 2005.
werili gaegzavna saqarTvelos ganaTlebisa da mecnier-
ebis ministrs, aleqsandre (kaxa) lomaias da ivane javax-
iSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
reqtors, rusudan lorTqifaniZes.
96
Ria werili saqarTvelos ganaTlebisa da
mecnierebis ministrs
aleqsandre (kaxa) lomaias
batono aleqsandre, Cemi azriT, ganaTlebis sistemaSi
Seqmnili krizisuli mdgomareobidan erTaderTi da yvela-
ze samarTliani gamosavalia:
1. gadadges yvela, ganurCevlad yvela umaRlesi saswav-
leblis reqtori da yvelgan, erTnairi vadiT dainiSnos
reqtoris movaleobis Semsrulebeli.
2. daTqmuli vadis gasvlis Semdeg ki, Catardes reqtorTa
demokratiuli arCevnebi. ufleba unda mieces profesor-mas-
wavleblebsa da warCinebul studentobas TviTon airCion
TavianTi xelmZRvaneli _ iqneba es yofili reqtori, reqto-
ris movaleobis Semsrulebeli, Tu sul sxva pirovneba.
3. umaRles saswavlebelSi Caricxva araviTar SemTxveva-
Si ar unda iyos misi damTavrebis garanti. studentTa Soris
konkurencia unda grZeldebodes mTeli saswavlo proce-
sis ganmavlobaSi. aqcenti Caricxvaze ki ara, gadasayvan da
gamosaSveb gamocdebze unda keTdebodes; da am gamocdebs _
sagnis leqtorTan erTad da umTavresad _ unda ibarebdnen
mowveuli maRalkvalificiuri praqtikosi specialistebi.
maSasadame,
4. nu gavavsebT saavadmyofoebs udanaSaulo damnaSavee-
biT, reqtorebic Cveni sisxl-xorcni arian da studentebic.
araa tragedia SevasruloT Cveni duxWiri yofiTve Sobi-
li es ybadaRebuli xelSekruleba da studentebad Cavricx-
oT namdvili (arasastiki!) Sida gamocdebis safuZvelze.
merwmuneT, akreditebul raodenobaze cota meti stu-
dentis yola tragedia ki ara, aucileblobaa swavla-swav-
lebis xarisxis gasaumjobeseblad.
2005
97
 ori replika
1. atestatebis konkursiT umaRlesSi Caricxva, rasac
mTavroba da ganaTlebis saministro samomavlod gegmavs,
jer kidev 1986-Si SevTavaze `Учительская Газета~-s, 1987-
Si gamovaqveyne `Заря Востока~-sa da `Советская Абхазия~-Si,
xolo 1993 wels, rodesac Cvenma ufrosma da umcrosma
Zmebma TbilisSi cxovrebis didi xnis natvra `amixdines~, me
am weriliT mivmarTe ganaTlebis maSindel ministr baton
Tamaz kvaWantiraZes, romelmac igi wakiTxvisa da pasuxis
Rirsad ar scno.
me dResac mimaCnia, rom yvela skolis Semdgom saswav-
lebelSi studentTa Caricxva unda moxdes atestatebis
konkursis safuZvelze, Tanac stipendia unda daeniSnoT
mxolod friadosnebs, sxvebma ki unda iswavlon TviTdaf-
inansebiT.
stipendiebis xelaxali daniSvna unda moxdes yoveli se-
mestris bolos, raTa studentebi ar gazarmacdnen da be-
jiTad imecadinon saswavleblis damTavrebamde.
2. droa, adamianis yovelgvari saqmianoba mecnierul
codnas efuZnebodes.
saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro
Sesabrunebelia mecnierebisa da ganaTlebis saministrod,
romelsac saTaveSi edgeba akademikosi.
aucilebelia mecnieruli kvlevebisa da mecnierebaTa
safuZvlebis swavlebis integracia kvlevebisa da swav-
lebis centrebad, rac orive mxares waadgeba. magaliTad,
enaTmecnierebis institutisa da Sesabamisi umaRlesi sas-
wavleblebis bazaze mizanSewonilia Seiqmnas enaTa kvle-
visa da swavlebis centri, sadac aRizrdebian poligloti
lingvistebi, Tarjiman-mTargmnelebi da enaTa maRalkval-
ificiuri maswavleblebi.
aRmosavleTmcodneobis institutis bazaze unda Seiqm-
98
nas msofliomcodneobis kvlevisa da swavlebis centri,
jer Tundac mxolod dasavleTmcodneobisa da aRmosav-
leTmcodneobis ganyofilebebiT.
****
codnisa da gamocdilebis Taobidan Taobaze gadacemis
aucilebloba adamianTa sazogadoebaSi, jer kidev misi is-
toriis gariJraJze warmoiSva. pirvelyofil sazogadoe-
baSi swavleba ar iyo gamoyofili adamianTa yoveldRiuri
saqmianobisagan, igi araorganizebuli iyo. pirveli skole-
bi aRmocenda Zvel aRmosavleTSi (babilonSi, asiriaSi,
egvipteSi, indoeTSi...). cnobebi saqarTvelosa da somxeTSi
pirveli skolebis arsebobis Sesaxeb IV saukunes ganekuT-
vneba, azerbaijanSi _ V, xolo ruseTis skolebis Sesaxeb
arsebuli arasruli cnobebi X-XIII saukuneebiT TariRdeba
(БСЭ - Большая Советская Энциклопедия, т. 29, стр. 424).
sazogadoebis ganviTarebasTan erTad srulyofilde-
boda swavlebis meTodebi, xerxebi, saSualebebi, formebi,
romelTagan zogi dRegrZeli aRmoCnda da Cvenamde moaR-
wia, zogi efemeruli gamodga da male dauTmo adgili maT
Semcvlel siaxleebs.
samecniero-teqnikuri revoluciis epoqaSi samecniero
informacia yovel 10 weliwadSi ormagdeba, Tanac mniS-
vnelovnad Semcirda maTi cxovrebaSi danergvis vadebi. ase
rom, umaRlesSi miRebuli codna da unar-Cvevebi ukve as-
wrebs sakmaod daZvelebas. aqedan gamomdinare, Cven gvWir-
deba ara mxolod dRevandeli, aramed xvalindeli dRis
specialisti, e.i. ara mxolod garkveuli codniTa da un-
ar-CvevebiT aRWurvili, aramed am codnisa da unar-Cveve-
bis SemoqmedebiTad gamoyenebis unariTa da CvevebiT.
maRalkvalificiuri, SemoqmedebiTad moazrovne, ideurad
da zneobrivad rafinirebuli specialistis aRzrda obieq-
turi aucileblobaa.
99
 ****
nana oTxisa iqneboda, rodesac tradiciuli kiTxva das-
va _ saidan modian bavSvebio, da miiRo tradiciuli pasuxi,
rom bavSvebs bazarSi yiduloben.
pasuxma sul erTi dRe imuSava, meore dRes nanam ikiTxa:
_ ki, magram bazarSi saidanRa modiano, da deda iZulebu-
li gaxda gaemxila, rom bavSvebi dedis mucelSi Cndebian.
ramdenime dRis Semdeg nanas axali kiTxva daebada:
_ deda, nargizas (mezobeli) ratom ara hyavs bavSvebio?
_ bavSvebi saidan unda hyavdes, mas xom qmari ara hyavso,
_ miugo dedam.
_ qmari ra SuaSia, muceli xom aqvso? _ gaikvirva bavSvma.
_ ki aqvs, magram iq qmarma unda daxatoso, _ ar daibna
deda.
gamoxda xani da erT dRes danaRvlianebulma bavSvma ti-
rili morTo. daJinebuli gamokiTxviT gamoirkva, rom mas
dedisaTvis eTxova _ Tma ise gamikeTe, rogorc julietas
(das) aqvso. dedas eTqva _ ise Sen ar mogixdebao, da axla
dadardianebulma bavSvma veRar moiTmina, acremlda da ma-
mas usayvedura _ Sen me cudad damxate, julietas yvela-
nairi davarcxna uxdeba, me ki arao.
samwuxarod dRes es bavSvi, Cveni skolisa da dedamisis
wyalobiT, gakveTils ase swavlobs: Serwymuli winadade-
ba.. Serwymuli winadadeba aris winadadeba.. ara! Serwymu-
li winadadeba. Serwymuli winadadeba ewodeba winadade-
bas, romelSic.. ara! Serwymuli winadadeba. Serwymuli
winadadeba ewodeba winadadebas, sadac.. da a.S. mokled is
swavlobs sityvebs, Tanac mxolod wigniseuli Tanmimdev-
robiT da ara azrs, e.i. saswavlo procesSi mas gamourTes
azrovneba da ar ganuviTares azris damaxsovrebisa da Tav-
isi sityvebiT gadmocemis unari.
es bavSvi da es skola rom gamonaklisi araa, amas naTlad
adastureben misaRebi gamocdebi, sadac TiTqmis yvela abi-
100
turienti Temas an zepirad wers, anda sulac `Spargalk-
idan~ ixatavs.
bunebrivia, rom skola mxolod erT-erTi ujredia Cveni
sazogadoebisa, da masSi rogorc sarkeSi airekleba yvela
Cveni gasaWiri; aq erTmaneTSia gadaxlarTuli obieqturi
da subieqturi.
garedan `xelSewyobiTa~ da ganviTarebis kanonzomieri
msvlelobis garda _ romelic erT movlenaSi urTierTda-
pirispirebulTa brZoliT mimdinareobs, sadac uRelSeb-
muli xarebiviT xan erTia win da xan meore uswrebs pir-
vels, da _ CamorCenils yovelTvis meti jafa awevs, sanam
is saxriTa da Tavisi Zalebis daZabviT win ar gavardeba da
meores ar Camoitovebs _ lomis wili Cveni dRevandelobi-
saTvis nikita xruSCovze modis, romlis piradad stalinis
winaaRmdeg brZolam uneblied Seiwira komunisturi ide-
ologiac, romelic cudi iyo Tu kargi, sazogadoebis or-
ganizacias axdenda. rwmenamoSlil da upatrono eklesias
eSmakebi daepatronen, imZlavra korufciam, narkomaniam da
banditizmma. saerTod, keTilisa da borotebis brZolam
Cemi Taobis Tvalwin sami stadia gaiara. jer marTali kacis
ukuRmarTs eSinoda; mere Zalebi gaTanabrda da marTal
kacs ganucxades _ Sen SenTvis da Cven CvenTvis, nu Segvex-
ebi da ar SegexebiTo; magram roca borotebam imZlavra da
TiTqmis yvela savarZelSi moikalaTa, marTal kacs adgils
vin moacdeninebda?! igi intrignad monaTles da masze ieri-
Si miitanes.
101
 ПУТАНИЦА ГОСПОДИНА ПУТИНА
В связи с недавним заявлением Президента России, господина
В. Путина, о причинах «конфликта» в Абхазии и в Южной Осетии,
следует заметить, что: 1. Правительство Грузии никогда не упразд-
няло автономный статус Абхазии!
2. «Конфликт» В Южной Осетии возник задолго до упраздне-
ния её статуса как автономного округа. А был устранён самим Ру-
ководством Южной Осетии! Грузинское же Правительство, было
это правильно или нет, просто утвердило решение сепаратистов.
Вот истина для тех, кто не в ссоре с историей или с совестью и
справедливостью.
А. Мумладзе
Педагог из Абхазии
http://board.compromat.net, 23 Августа, 2004
ОЧЕРЕДНАЯ ПУТАНИЦА ГОСПОДИНА ПУТИНА
Владимир Владимирович - человек, безусловно, умный и воз-
можно - справедливый, но его заставляют шарахаться от всякой
логики и справедливости традиционные, имперские притязания
своей державы.
Россия, конечно, могла-бы похвастаться референдумом в Чеч-
не, если-бы он там проводился без арт. подготовки, без уничтоже-
ния двух президентов и одной третьи населения этой республики.
А если уж отцы России, пусть и поздно, но наконец-то, вдруг
облагородились и прямо-таки убиваются на самоопределение на-
ции, чему можно только приветствовать, то надо надеется, что они
выведут свои войска из всех захваченных территории и дадут пра-
во оккупированным народам самим строить своё будущее, будь это
через референдум, или без него.
102
Один из многочисленных жертв Российского империализма
Госпожа *
Извините, но у Вас получается путаница причины со следстви-
ем. Если Грузины и в самом деле отдаются кому-либо, как вы не
очень цивилизовано выражаетесь, то отнюдь не в надежде свет-
лого будущего, а всего на всего в надежде как-нибудь спасаться
от России, которая не разборчива в средствах, как можно скорее
удушить и уничтожить Грузию.
Поверьте мне, что если даже сейчас, после всего случившегося,
Россия перестанет путать и поощрять сепаратистов и вернёт нам
своих аннексированных граждан и территории, то лучшего друга
чем Россия у нас не будет, и Грузия не только готова но и может
успешно сотрудничать с вашей страной как по науке и технике, так
и по обороне, экономике и культуре
Господин *
Давайте оперировать фактами, а не пустословием:
1. В Б.С.э. и в учебниках по истории России чёрным по белому
указаны конкретные даты прихвата Россией конкретных террито-
рии.
2. язык - зеркало души народа. Заставляют задуматься слова -
Владислав, Владикавказ, Владимир. Удивительно, как вам не даёт
покоя навязчивая мечта - овладеть народами, регионами, миром!
3. Когда какой-то переступившись аламыс Абхаз, или отнюдь
не шолоховский Казак, или-же далеко не шамиловский шамиль Ба-
саев или Барбаросов, без угрызения совести блаженствует в моей
квартире, нагло присвоил имущество нажито мною многолетним
трудом, и гордо шагает по земле в моей одежде, наш миротворец
Владимир Владимирович мне обещает не восстановления спра-
ведливости, не возврата мне право жить в своём доме, а наоборот,
в добавок всему случившемуся, он мне советует, вернее диктует
мирно сдать бедной России и последние клочки моей земли, под
«соусом» самоопределение нации.
Мудрость Соломонова! Ничего не скажешь! Но тут возникает
103
вопрос - а мы, 300 000 беженцев Владимир Владимирович, по -
Вашему, - не нация?! Или-же, почему Вы думаете что самоопре-
деление противопоказано более 100 нациям, живущим под гнётом
России?!
Стоит Вам, посмотреть на эти факты честно, и Вам сразу про-
яснится - кто занимается путаницей, а кто - распутыванием этой
злонамеренной путаницы.
Господин *
Если Вы хотите полемизировать со мной, то не обходите, пожа-
луйста, молчанием пункты моего письма, и самое главное, приве-
дите себя в порядок в языковом отношении.
Господин *
В том то и дело что мы, люди разных национальностей жили
в мире и дружбе. Абхазы и Осетины Грузии имели максимальные
возможности для самоопределения и саморазвития. Они руководи-
ли своими республиками и широко были представлены в верхов-
ной власти Грузии.
По договорённости, спикером новообразованного Абхазского
парламента должен был быть только Абхаз. Абхазы, составляю-
щие 17% населения республики в Абхазском парламенте имели 28
мест, а Грузины 44% населения Абхазии, а Абхазском парламенте
имели всего 26 мест.
В отличии от своих Северно-кавказских собратьев, Абхазы и
Осетины в Грузии учились, трудились, печатались, и вели ради-
о-теле передачи на своём родном языке.
Как раз при поддержке Грузинского народа и правительства,
можно сказать на пустом месте создались Абхазская и Осетинская
интеллигенция.
Большинство Абхазских, Осетинских и Северо-кавказских
лингвистов и творческих, в особенности, театральных работников
воспитывались в Тбилиси.
Сам Владислав Ардзинба работавший в то время в Москве док-
торскую диссертацию защитил именно в Тбилиси, и кстати един-
104
ственная в мире диссертация на Абхазском языке была подготовле-
на и защищена тоже в Тбилиси.
Вот скромный перечень фактов того птичьего недостойного по-
ведения на голову Абхазов и Осетин, о которых вы так образно, но
чуть не прилично высказались.
А если несмотря на всё это, затемнённые из вне головы всё рав-
но потянулись к так называемой конфедерации горцев, к фабри-
кату России для достижения сегодняшнего плачевного состояния
вещей, то это дело их вкуса и совести.
Что-же касается резни, то всему миру известно что она была
организована той-же силой, которая в 19-ом веке тысяча кавказцев
обратило в махаджиры и от которой, если не откройте глаза и вам
придётся скулить, при чём уже не на своём родном языке.
Так что, друг, Абхазам, Осетинам и Северо-Кавказцам следует
не драться с Грузией, а объединятся с нею что-бы общими силами
навсегда сбросить с себя позорную игу России!!
С Уважением А. Мумладзе
www.politforums.net, 11 Августа, 2006
maradiuli mxolod RmerTia,
sxva yvelaferi `SesakeTia~!
icvleba dro da icvleba adamiani _ misi msoflmxedv-
eloba da gemovneba. Caweril simRerebsa da ekranizebuli
`raikomis mdivnis~ batifexur leqsebs aRaraferi eSvele-
ba, magram roca ruseTi da misi damqaSebi yovel Rones xmar-
oben agresorebad da kaciWamiebad warmogvaCinon, aucile-
belicaa gavwmindoT Cveni sasimRero repertuari qarTve-
li xalxisaTvis aradamaxasiaTebeli, saCoTiro gamoTqme-
bisagan.
105
 gTavazobT Cven-Cvens simRerebSi arsebul zogierT mi-
uRebel frazaTa Sesworebis SesaZlo variantebs. saxel-
dobr:
1. araqristianulia _ `guli gaupos danama~. SeiZleba
iyos _ `JuJuna wvima movida, didi mindori danama,
Sveba mohgvara suldgmulsa, RvTis madlma amisTanama~.
2. uazroa _ `dailocos Seni soflis naTlia~. SeiZleba
iyos _ `dagelocos mSobeli da naTlia~.
3. araqarTulia _ `berikaci var nu momklav~. SeiZle-
ba iyos _ `ufross ufrosad Tu ar cnob, yvela dagiwyebs
gmobasa, araferi sjobs amqveynad mama-Svilobas, Zmobasa~.
4. aravaJkacuria _ `nu ggonia SenTvis vkvdebi...
ver dagicavs Seni qmari~. _ SeiZleba iyos _
`mxolod erTi kocna minda, xom xedav rom SenTvis vkvde-
bi, Tu sxva giyvars miTxari da aRar gamogekidebi.
mTavaria Sen giyvardes, vinc iqneba Seni qmari,
gaamravloT Cveni eri, me ki viyo Tundac mkvdari~.
5. gaumarTavi da mTlianad gadasakeTebelia `Cakrulo~.
SeiZleba iyos _
`xatis win davdoT piroba, Cven gavxdeT RviZli Zmania,
zurgSi CavuxteT momxvdursa, Tavs davaqcioT bania~.
(rogorc moeqca erTxel erekle mefe kars momdgar
lekebs)
`areulobis droSia fqvili ver davdgi kodiTa,
ver gamovkvebe col-Svili, ver gaviare modiTa...
erToba Cveni cixea, mtrisagan auRebeli,
mSvidoba Cveni droSaa, savse qvevri da beReli...
magram Tu mteri ar cxreba, verc Cven viqnebiT jabani,
ise davxvdebiT duSmansa, viT Cveni mama-papani~...
6. gaumarTlebelia mkvdris citireba `vefxisa da moymis
ambavSi~. unda iyos _
`moymeman pirtitvelama Sibn gaiarna kldisani~...
7. `Txam venaxi SeWama~-s aklia erTi rgoli;
106
Tagvi miwas ar Wams, maSasadame SeiZleba iyos _
`Tagvma fetvi, fetvma miwa,
miwam Jangi, Jangma Tofi, Tofma mgeli,
mgelma Txa, Txam venaxi SeWama~.
8. galaktionis leqsis _ `gamarjoba afxazeTo Seni~ _
gadakeTebul variantSi galaktionis nacvlad, afxazeTs
mivmarTavT Cven, devnilebi, amitom striqoni `Seni Zveli
megobari mican~ _ ukve geopolitikuri Secdomaa, radganac
Cven am miwis megobrebi ki ara, patronebi varT afxazebTan
erTad; maSasadame, SeiZleba iyos _
`mogvagebe mSobliuri miwa,
Cveni gagra, aToni da riwa~.
aseve: `mogvagebe mSobliuri palma
rom ar dagvwvas mcxunvare mzis alma~.
werili gaegzavna folkloris saerTaSoriso centrisa
da qarTuli xalxuri simRerisa da cekvis saxelmwifo ak-
ademiuri ansamblis “rusTavi” xelmZRvanels anzor erqo-
maiSvils.
gamoqveynda marTlmadideblur forumze www.church.ge
da folkloris internet resursze
www.folk.ge, 14 ivnisi 2007
pirveli radios gadacemisaTvis
`sityva qarTuli~
1. `maimuni~ adamianad maSin iqca, roca misi piriT pirve-
li sityva iTqva.
2. adamianisagan gansxvavebiT, cxovelebi da frinvele-
bi yvelgan erTnairad `laparakoben~. magaliTad, romel
107
qveyanaSic ar unda iyos ZaRli _ igi yvelagn iRrineba, yefs,
ymuis, wkmutunebs da wkavwkavebs.
3. erTi warmoSobis gvarebi sxvadasxva enaSi: ar moiZeb-
neba ena, sadac erTi uZvelesi xelobis _ mWedlis saxel-
wodebidan nawarmoebi gvari ar arsebobdes. yovel SemTx-
vevaSi, amis magaliTebia:
 azerbaijanuli: demerCi _ demerCi-oRli
 afxazuri: ажьи _ (а)жьиба
 germanuli: Smidt _ Smidti
 inglisuri: smit _ smiti
 megruli: Wkadu _ QWkadua
 rusuli: кузнец _ кузнецов(а)
 svanuri: miSkid-muSkudiani
 somxuri: garfin _ garfinian
 qarTuli: mWedeli _ mWedliSvili _ mWedliZe
4. afxazeTSi lazur kvalze miuTiTebs Semdegi gvarebi
da geografiuli saxelwodebebi: 1. babadiSi; 2. barmiSi; 3.
baRafSi; 4. gagrifSi; 5. gulrifSi; 6. zvandrifSi; 7. tamiSi;
8. trafSi; 9. carguSi; 10. xaguSi; 11. xalvaSi.
5. lingivsturi recidivebi: 1. `yureba~ _ Tvalebis fun-
qciaa da ara yurebis. 2. `sazamTros~ araferi kavSiri ara
aqvs zamTarTan. 3. `gasagebia~ ufro xSirad niSnavs `gavige~,
vidre `gavigeb~. 4. `indauri~ qarTvelisaTvis induri frin-
velia, ingliselisaTvis ki _ Turquli `turkey”.
blic kiTxvebi
 romel dRes erqva adre `erTSabaTi~? _ kviras.
 rodis udris 00 24-s? _ SuaRamisas.
 risi funqciaa `yureba~ _ yuris Tu Tvalis? _ Tva-
lis.
108
 romeli sityva gaaZeva qarTulidan `snaiperma~? _
Cubini.
 romel sityvas aZevebineben qarTulidan `aplodis-
mentebi~? _ taSs.
 romeli qveynis saxelwodebidan momdinareobs sity-
va `lakonuri~? _ lakoniis.
 romeli sityvebi ikiTxeba erTnairad waRma da ukuR-
ma? _ aba, ana, ara.
 romeli ricxvis TavisTavze namravli udris Tav-
isTavze mimatebuls? _ oris.
 romeli qveynis mgalobeli Citia `iadoni~? _ kanaris.
 romeli qveynis frinvelia `cicari~? _ gvineis.
 romeli frinvelebi ar frenen Sinaur frinvelebs
garda? _ pingvini da siraqlema.
 romeli cxovelis da frinvelis Svilia `CoCori~? _
viris da mwyeris.
 romeli cxovelis da frinvelis Svilia `wiwila~ da
`wiwili~? _ `wiwila~ qaTmis Svilia, `wiwili~ ki _ gvelis.
 rodis ixmareba `naxvamdis~ da rodis `mSvidobiT~? _
`naxvamdis~ ixmareba xanmokle ganSorebisas, `mSvidobiT~ ki
_ xangrZlivi ganSorebisas.
 vis ufro meti sagareo vali aqvs amerikasa Tu saqa-
rTvelos? _ amerikas.
 vin iyo poet aleqsandre WavWavaZis naTlia? _ ekat-
erine meore.
 romeli cxovelebiT ikvebeba adamiani _ balaxism-
WamelebiT Tu xorcismWamelebiT? _ balaxismWamelebiT.
 xeze mjdari 10 mwyeridan monadirem mokla 2. ramde-
ni mwyeri darCa xeze? _ arcerTi.
109
 interaqtiuli kiTxvebi ganxilvisaTvis
ramdens imatebs wonaSi dedamiwa yovelwliurad da xom
ar dadgeba dro, roca mas Tavisi simZime orbitidan amoag-
debs?
xom ar mohyveba globalur daTbobas globaluri gamy-
invareba?
ratom daadanaSaula putinma lenini imperiis daSlaSi?
****
TeTrkanianTa samSobloa kavkasia, sadac Cvenc mivekuT-
vnebiT.
yvelanairi TvalsazrisiT aucilebelia saqarTveloSi
funqcionirebdes gazeTi `kavkasia da kavkasielebi~.
RaRadi zombnarsa Sina
piradad me mimaCnia, rom saqonlisa da frinvelis dakv-
la Tu mokvla da sakvebad mirTmeva udidesi usamarTloba
da barbarosobaa; magram kidev ufro uaresia, roca TviTon
veWmevinebiT ZaRlebs.
dRe ar gava TbilisSi, rom mtradqceulma Cvenma mego-
brebma ramdenime kaci ar dakbinon da ar daafeTon.
aTeulobiT adamiani emsxverpla cofs, maT Soris bavSve-
bic, romelTac am wuTisoflis Tavisi wili bolomde unda
ecxovraT, exaraT da Tavisianebisa da Tavisi qveynis sa-
keTildReod eRvawaT; isini ki dRes, utvin-ugulo da jipi-
an-Ripiani biZiebis wyalobiT miwaSi wvanan.
TviTonac damkbines quCis ZaRlebma, Cemi Svilic, da ara-
vin icis gadarCenilebi varT Tu ara.
1993 wlidan moyolebuli, e.i. im droidan, roca Cvenma
110
keTilismyofelma rusma da Cvens mier doqtoris gvirgvin-
dadgmulma arZinbam TbilisSi cxovrebis didi xnis ocne-
ba `amixdines~, me vwer da vrekav am sakiTxis Taobaze yvela
SesaZlo instanciaSi, magram _ yursa bambisa.
ki dagvaimeda am oTxi Tvis winaT batonma gigi ugulavam
_ axali aparatura SemovitaneT, ZaRlebs avcriT da prob-
lema moixsnebao; magram maSinve cudad meniSna, rom mas ar
uxsenebia vin da rodis Seabamda katas eJvans da vin Seag-
nebinebda Tundac acril ZaRlebs, rom aRar gviRrinon da
aRar gvikbinon.
samwuxarod, Cemi eWvebi gamarTlda da es `samkvdro-sa-
sicocxlo~ brZola oTxfexa da orfexa fexosnebs Soris
sul ufro mZafrad grZeldeba.
amitom, radganac batoni meri uZluria mawanwala
ZaRlebis winaSe, Cven uflebamosili varT movTxovoT mas
gaauqmos Sesabamisi samsaxurebi da gamoTavisuflebuli
fuliT gvimkurnalos dakbenilebsa da dazafrulebs.
2007
batono prezidento!
gTxovT mocaleobisas gaecnoT Semdeg mosazrebebs:
a) mTavrobis muSaobis maqsimalurad gamWvirvalo-
bis mizniT, da xalxTan uSualo dialogis sawarmoeblad
saWiroa daarsdes samTavrobo gazeT-biuleteni Semde-
gi rubrikebiT: 1. qonebrivi deklaraciebi, 2. investicie-
bi, kreditebi, daxmarebebi, 3. privatizacia, 4. vakansiebi,
konkursebi, 5. Cveni arCevani, 6. kidiT-kidemde, 7. mTavro-
bis (yvela rgolis mimdinare da wliuri) angariSebi, da 8.
Cven gvweren _ Cven vpasuxobT.
b) Cvens sazRvargareTel TvistomTa asamoZraveblad
111
saWiroa Cvens saelCoebSi daidos qarTul da Sesabamis en-
ebze dabeWdili gverdebdanomrili, saxelmwifobeWeddas-
muli da prezidentis mier xelmowerili wignebi saxel-
wodebiT _ `saqarTvelos xsnis fondi~, sadac TiToeuli
msurveli, saTanado grafebSi, TviTon Cawers Tavis rigiT
nomers, vinaobas, misamarTs da Semowirul Tanxas. wignebi
gamoifineba saqarTvelos saxelmwifo muzeumSi.
garda amisa, Tu gayidvaa, umjobesia Cveni gasayidi obi-
eqtebis sia da pirobebi, pirvelyovlisa sazRvargareTel
qarTvelobas SevTavazoT da amiT, SesaZloa, maTi garkveu-
li nawili sulac samSobloSi dabrundes.
Tvalsazrisi
****
dRes bevrs kamaToben, saWiroa Tu ara gareSe Zalis
CarTva TbilisSi da saerTod saqarTveloSi wesrigis aRd-
genisaTvis brZolaSi.
Cemi azriT, ara Tu saWiroa, aramed aucilebelicaa da 1.
ara marto Cveni samarTaldamcavi organoebisa da polici-
is saerTo dabali profesionalizmis gamo; 2. ara marto am
organoebis cxovrebis cudi pirobebis gamo, rac maTi mo-
syidvis saSualebas iZleva; 3. ara marto am organoebis nawi-
lis mTavrobisadmi araerTgulebis gamo; aramed da umete-
sad 4. samarTaldamcav organoebsa da damnaSaveTa samyaros
Soris arsebuli naTesauri da Zma-biWuri kavSirebis gamo.
magram yvelaferi es kampaniur xasiaTs ver gascildeba
Tu: 1. ar SevqmeniT cxovrebis normaluri pirobebi yvelas-
aTvis; 2. Tu ar gavamkacreT sasjeli damnaSaveTa mimarT; 3.
Tu ar vizruneT xalxis aRzrdaze.
112
****
miwis mTlianad gayidviT privatizacias arc samarT-
lebrivi, arc moraluri da ramdenadme arc ekonomikuri
gamarTleba ara aqvs.
jer erTi, Tu komunistur wyobas uarvyofT, ratom ga-
movdivarT komunistebis xelisdamclelebad da vyidiT
maT mier ukanonod CamorTmeul nakveTebs; Tanac maT xelSi
vugdebT, ZiriTadad avazakebs, romlebmac namusze xelis
aRebiT daagroves es Tanxa. me ki, romelsac memkvidreo-
biT unda gadmomcemoda/mimeRo Cemi mama-papis naoflari,
pirSi Calagamovlebuls mtovebT, mxolod imisaTvis, rom
keTilsindisierad mivdevdi kanons.
meorec, ra moraluri gakveTili unda miiRos am faqtidan
patiosanma mSromelma?!
mesamec, aqaoda, biznesmeni am nakveTs TviTon Tu ver
daamuSavebs, sxvas daiqiravebs da daamuSavebinebso.
usafuZvloa SiSi, rom me Tu am saqmeze xeli ar mekida, ma-
Sasadame, bedovlaTi var, da miwas ver movuvli; ubralod,
me piradad, swavlis niWi mqonda da swavlas gavyevi, axla
swavla ar mSvelis da kanonierad moviTxov Cemsas da Tu
saWiro iqna, davamuSaveb da movuvli kidec.
****
iqneb Cven davusvaT wertili TvalSi demokratiuli nac-
ris yras, da amomrCevels `Spargalka~ ki ar SevTavazoT, Tu
saidan gaakeTos Tavisi arCevani, aramed mivceT mas ufleba
TviTon Caweros Tavisi kandidatura dasaxlebuli punqti-
saTvis specialurad dabeWdil, da amomrCevelTa raodeno-
bis mixedviT danomril biuletenSi, sadac, maSasadame, sa-
mad-sami striqoni iqneba:
1. dasaxlebuli punqti ... biuleteni № ...
2. asarCevi partia ...
3. asarCevi pirovneba ...
113
 airCeva is, vinc yvelaze met xmas daagrovebs; xolo Tu
es rCeuli nakisr valdebulebebs ver an ar Seasrulebs,
igi gawveul unda iqnas ukan, da mas avtomaturad unda Cae-
nacvlos imave arCevnebSi meore adgilze gasuli pirovneba.
mizanSewonilia biuletenebi winaswar daurigdes ojax-
ebs, amomrCevel wevrTa raodenobis Sesabamisad.
Tqveno uwmindesobav!
sruliad saqarTvelos kaTolikos patriarqs,
uwmidessa da unetaress ilia meores
didi madlia sapatriarqos radios moRvaweoba xalxis
ganwmendis, ganaTlebisa da sasikeTod amoqmedebisaTvis.
magram bunebrivia, radios droebriv-sivrcobrivi Sez-
Rudulobisa da sxva garemoebaTa gamo igi ver swvdeba mTel
mosaxleobas. amitom, Cemi azriT, kargi iqneboda daarse-
buliyo yovlismomcveli, mTels qveyanaSi gavrcelebadi
yovelkvireuli gazeTi Semdegi rubrikebiT: 1. kviris am-
bebi; 2. Teologiuri saubrebi; 3. globusi _ mokle istori-
ul-geografiuli da Tanamedrove socialur-politikuri
cnobebiT msoflios wamyvani da Cveni mezobeli saxelmwi-
foebis Sesaxeb; 4. saqarTvelos istoriis furclebi; 5. Cve-
ni sofeli; 6. Cveni qalaqebi; 7. eqimi gvirCevs; 8. qonebrivi
deklaraciebi _ yvela saxelmwifo da arasaxelmwifo dawe-
sebulebebisa da partiebis xelmZRvanelebze suraTebi-
Ta da Semdegi cnobebiT: ganaTleba; Tanamdeboba; misi da
ojaxis wevrebis xelfasi da sxva Semosavlebi; dagrovili
uZrav-moZravi qonebis odenoba da warmoSoba; ra qvelmo-
qmedeba gauwevia; ras saqmianoben Svilebi da SviliSvilebi
samuSao Tu saswavlo dawesebulebebis konkretuli saxel-
114
wodebebis miTiTebis gareSe; 9. sad rogor cxovroben? _
Semdegi saxis monacemebiT aSS dolaris kursiT: xelfasebi;
pensiebi; Semweobebi; samomxmareblo kalaTa; qveynebi: azer-
baijani, aSS, germania, espaneTi, TurqeTi, iaponia, inglisi,
italia, ruseTi, safrangeTi, saqarTvelo, somxeTi, ukraina;
10. grantebi, kreditebi, investiciebi, adresatebisa da pa-
suxismgebeli pirebis miTiTebiT; 11. konkursebi da Sede-
gebi; 12. vakansiebi; 13. ideaTa banki; 14. Cven gvweren _ Cven
vpasuxobT; 15. literaturuli gverdi; 16. gancxadebebi.
Rrma pativiscemiT
batono bakur!
gamomcemloba `bakur sulakauri~-s damfuZnebels
1. Tqven WeSmaritad did saqmes akeTebT mozardi Tao-
bis ganaTleba-ganviTarebisaTvis, magram Tqveni gamoceme-
bis kidev ufro gaumjobesebisaTvis gTavazobT ramdenime
mosazrebas: 1. cxovelTa qarTul saxelwodebebs ojaxis
nebismieri wevri waukiTxavs da daaswavlis bavSvebs, magram
inglisuri saxelwodebebis sworad wamkiTxvel-warmomTqme-
li jer-jerobiT didi iSviaTobaa CvenTan. amitom bRavilis,
yefis, knavilis da a.S. nacvlad _ anda maT win _ bavSvma unda
gaigonos cxovelTa sanimuSod warmoTqmuli inglisuri
saxelwodebebi, Tanac winadadebaSi _ it is a …(es aris ...)
2. tvini muSaobs sistemurad, amitom gaumarTlebelia
sxvadasxva, erTmaneTTan arafriT ardakavSirebul cxov-
elTa erTad warmodgena. cxovelebi wignSi unda ganlagd-
nen Tematurad _ gareuli cxovelebi, Sinauri cxovelebi
da maTi naSierebi, mwerebi, Tevzebi da a.S.; Temis SigniT ki
115
qarTuli saxelwodebebi unda daiwyos anbanurad, rac an-
banis dauflebasac waadgeba.
3. termini `martorqa~ miuRebelia ori TvalsazrisiT.
jer erTi, martorqa erTrqians niSnavs, magram es cxoveli
orrqianic arsebobs da bunebrivia, mas orrqian erTrqians
ver vuwodebT. garda amisa, erTi Tu ori rqa am cxovels
cxvirze aqvs da mis saxelwodebebSi yvela enaze, garda
qarTulisa, figurirebs sityva cxviri. amitom `martorq-
is~ nacvlad unda vixmaroT `rqacxvira~, miTumetes rom am
saxelwodebis xoWoc arsebobs.
4. aqve minda gagacnoT Cem mier Sedgenili qarTul, ru-
sul da inglisur enaTa Semswavleli damxmare saxelmZ-
Rvanelo zoolotos saxiT, romelic bavSvebs aswavlis
yvelaze gavrcelebul cxovelTa saxelwodebebs aRniSnul
enebze da avarjiSebs maT am cxovelebis Sesaxeb SemecnebiT
saubrebSi.
batono bakur!
soflis meurneobis ministrs bakur kvezerels
sofeli, marTlac rom bedisanabaradaa mitovebuli _
ara aqvT gzebi, transporti, gamwevi Zala, Sxam-qimikate-
bi, deni, sawvav-saTbobi, puris fqvili. iCexeba qarsacavi
zolebi da venaxebi, rameTu kidec rom SeZlon da mosava-
li moiyvanon, Cabarebac Wirs da anazRaurebis miRebac.
imereTsa da raWaSi amas emateba miwisZvriT gamowveuli
daavariuleba, romelTa aRdgenaze aRarc aravin fiqrobs.
maSasadame, saWiroa:
1. gamoinaxos kreditebi da SeiaraRdes soflis meurne
saWiro meqanizaciiTa da Sxam-qimikatebiT.
116
2. SemuSavdes mecnierulad dasabuTebuli rekomenda-
ciebi soflis ganaSenianebis, ama Tu im niadagze optimal-
uri kulturebis danergvisa da optimaluri mosavlis moy-
vanisaTvis.
3. misaxedi, da sanam gvian araa, gasasworebelia miwis pri-
vatizaciaSi daSvebuli umsgavsobani.
4. cnobilia, rom Cveni sasazRvro raionebi ZiriTadad
araqarTvelebiTaa dasaxlebuli da iq nakveTebis norme-
bi ufro metia, vidre qarTvelebiT dasaxlebul Siga re-
gionebSi. ufro mizanSewonili iqneboda dagveangariSebia
mTeli Cveni savargulebis saerTo moculoba da Tanabrad
gagveyo igi miwis miRebis msurvelTa saerTo raodenoba-
ze; ris Sedegadac, SegveZleboda sasazRvro regionebSi
gadagvesaxlebia Siga regionebis Warbi mosaxleoba _ ara
komlis Zirfesviani gadasaxlebis, aramed axalgazrduli
axaldasaxlebebis saxiT.
5. saCxeris raionSi kargi iqneboda, garkveul nakveTeb-
ze gagveSenebia kaklnari _ maT gazrdamde nakveTi yanad
imuSavebda, Semdeg ki miRebuli mosavlis bazaze avamuSaveb-
diT zeTissaxdel qarxanas.
saqarTvelos prezidentis humanitaruli
daxmareba ruseTs
sjobs gvian, vidre arasdroso da baton putins, rogorc
iqna, gaaxsenda, rom `mis~ osebsac uyvarT puri.
samwuxarod, batoni maiorovisa ar iyos, masac gadaaviwy-
da, rom `rusi osebi~ saqarTvelos teritoriaze cxovro-
ben; sxva saxelmwifoSi tvirTis Sesatanad ki, saWiroa baJis
gadaxda.
didxans `ivanka-stankava~ da _ xan ixdida, xan ar ixdida _
117
adresati ki gulis fancqaliT eloda Tundac eSmakiseul
nobaTs.
gamosavali isev prezidentma saakaSvilma gamonaxa da
gaWirvebul ruseTs Tavisi fondidan baJi gadauxada.
rogorc giWirdes, ise gilxindeso
TavisuflebisaTvis adamiani akvanSive ibrZvis, magram
mas, fexadgmulsac kidev didxans ar SeuZlia damoukidebe-
li arseboba. aranakleb problematuria patara qveynisa da
xalxis Tavisufleba, miTumetes roca msoflio wesrigis
arqiteqtorebi da darajebi _ gaeroc da natoc Zalis wi-
naSe sapnis buStebia, samarTali ki isev muStebia.
aqedan gamomdinare, avbediTi Secdoma iyo uenergetiko,
upuro, usakuTarpuro, ujaro, miwasa da iaraRs zurgSeq-
ceuli da disertaciebs gamokidebuli axalgazrdobis pa-
troni da eTnikurad Wreli patara saqarTvelos TiTqosda
vaJkacuri, sinamdvileSi ki elementarulad gauTvleli
uari gorbaCovis winadadeba-muqaraze _ SemodiT dsT-Si da
afxazeTisa da samxreT oseTis problema ar geqnebaTo.
me Sorsa var im azrisagan, rom ruseTi ruseTobas moiS-
lida, magram mas im dros saxelgadarqmeuli imperiis re-
animaciisaTvis yvelaze metad swored misi erT-erTi Zir-
iTadi damangrevelis, saqarTvelos mxardaWera sWirdebo-
da, da TuU Cven Semdgom CaTrevas maSinve Cayolas vamjo-
binebdiT, igi bunebrivia afxazeTsa da cxinvalis regionSi
araTu oms, aramed mis mierve inspirirebul amboxebebsac
aRar dauSvebda, da maSasadame ar daiRvreboda amdeni
sisxli, ar ganxorcieldeboda qarTvelTa eTnowmenda, ar
ganadgurdeboda da gaiZarcveboda wlobiT nagrovebi da
naSenebi qoneba, ar gaCerdeboda xSirad ruseTze gangeb
118
mibmuli Cveni sawarmoebi, rac Tavidan agvacilebda tota-
lur umuSevrobas, mosaxleobis gaRatakebas da misi didi
nawilis lukma-puris saSovnelad cxra mTas iqiT gadaxve-
was, da rac mTavaria, Cven gavagrZelebdiT, igive ruseTis
daxmarebiT dawyebuli hidroeleqtrosadgurebis mSeneb-
lobas da garkveulwilad movaxerxebdiT Cveni ekonomikis
ganmxoloebas da mis sakuTar fexze dayenebas.
samwuxarod qarTveli yovelTvis efeqtze ufroa ori-
entirebuli vidre Sedegze, raTqmaunda, Cveni Tavi Cvenve
unda gveyudnodes, magram sanam am Tavis patronobis Tavi
ar gveqneboda, ar unda dagvviwynoda winaparTa Segoneba-
ni _ moTminebiTa SeniTao da moCqares mougviandeso da ar
unda gagveriska aseTi saxifaTo nabiji da ar unda gagveRo
amxela msxverpli imisaTvis, rac sxva respublikebma muq-
Tad miiRes.
axla ki roca, rogorc mosalodneli iyo, `ufrosi Zma~
umadurobisa da Ralatis braldebiT gvsjis _ dapirebi-
samebr gvanawevrebs, Tu erT muStad ar SevikariT da Tu
msoflios sazogadoebriobamac ar an ver gviSvela, Cven
isedac ukve dasaxiCrebul sxeulze kidev ramdenime Znel-
admosarCeni iara gaCndeba da uaresicaa gacxadebuli krem-
lis rupor Jirinovskis piriT.
saubedurod, swored es gauerTianeblobaa Cveni aqile-
vsis qusli, radganac saqarTveloSi yvelas prezidentoba
unda, da erTmaneTis `gadasajokrad~ yvela Tavis partias
akowiwebs da sazRvargareT garbis mxardamWerTa mosapove-
blad; mxardaWera ki arsad ar aris uangaro da miTumetes
mtris banakidan.
RmerTma qnas, me vcdebode da ara is politikosebi, rom-
lebic gvarwmuneben, rom ruseTs daelaparakebian da mis
mier amdeni oinbazobiTa da iaraRiT mitacebul terito-
riebs mSvidobianad dagvibruneben. fici mwams da bolo
makvirvebso, gana cota elaparaka moskovs igive nino bur-
119
janaZe, Tanac Tavisi spikerobisas? gana pirdapir ar Ses-
Tavaza kremls batonma zurab Jvaniam _ nu gveCxubebiT da
aRar viqnebiT iZulebuli natos mivmarToTo? da bolos,
rogor ar uCliqa ena da raRa ar dauTmo batonma eduard
SevardnaZem `CrdiloeTis mzes~, magram yursa bambisa!
sityva rom zogjer maxvilze basria, amaze aravin daobs.
ase rom ar iyos, diplomatia arc iarsebebda. sityvis Zala-
ze naTlad metyvelebs Tundac jotias arSemdgari rekor-
dic. da aki SoTac gvaswavlis _ gvelsa xvreliT gamoiyvans
ena tkbilad moubario! magram roca gveli, ufro sworad ki
gveleSapi TviTonaa gamosuli samarTlianobis niRabqveSi-
dan da demonstratulad gvanadgurebs?!
cxadia, es imas ar niSnavs, rom yurebi CamovyaroT, xeli
CaviqnioT da akankalebuli SeveWmevinoT urCxuls. es arc
gamosavalia da arc Cveni istoriis, kulturisa da winapre-
bis sakadrisi. rogorc cxovreba gviCvenebs, TavisiT mx-
olod cudi modis, kargisTvis ki brZolaa saWiro _ Tavgan-
wiruli brZola, romelsac xelaxla unda miveCvioT.
pirvelyovlisa unda SeveSvaT `xavsebs~, gavTavisufl-
deT iluziebisagan da SevwyvitoT moklefexebiani molod-
inebis Txzva.
sabednierod, ZiriTadma xavs-iluziam droze gvimtyuna
da dRes aRaravis sjera, rom mTeli msoflio giJdeba qarT-
velebze da yvela mzadaa Cveni gulisTvis autkivari Tavi
SeuSviros ruseTs.
meore xavs-molodinia ruseTis daSla. ruseTs Seswevs
Zala da unari Cvenze adre ar daiSalos, Tanac daSleli
ruseTi kidev ufro didi safrTxe iqneba CvenTvis, rameTu
aRdgeba lekianoba da Semogvesevian SurisZiebiT anTebuli
umarTavi rusi generlebi da aTasi juris bandformirebe-
bi.
mesame xavs-iluziaa, rom erTi qarTveli mtris aT meo-
mars udris _ omSic da sportSic; magram yofila piriqiTac.
120
sxvaTaSoris nebismieri xalxis istoriasa da folklorSi
es xalxi yovelTvis gmiradaa warmodgenili.
calkeuli brZolebi ruseTisaTvis Cven mogvigia 1921-
Sic da 1992-Sic, magram oms Cven mas ver movugebT, im ubralo
mizezis gamo, rom ramdeni Tavic ar unda moaWra am gvele-
Saps, mas axali Tavebis rezervebi ar gamoeleva.
rogorc wesi, ruseTi Cven alyaSi gvaqcevs da sazRvris
mTel perimetrze gvitevs _ xmeleTiT, zRviTa da haeriT,
Cven ki mas bunebrivia yvelgan ver davxvdebiT, radganac
amisaTvis arc cocxali Zala gvyofnis da arc SeiaraReba.
meoTxe xavs-iluziaa _ erTmorwmune ruseTi saqarTve-
los ar gaswiravs, patriarqma kirilma afxazuri da `samx-
reT-osuri~ eklesiebis damoukidebloba ar scnovo. ar
scno imitom, rom ra Sedegic amas unda moetana, ukve sax-
ezea, defaqtoa. ase iqceoda karga xans TviT ruseTis mTav-
robac, magram saTanado niadagis momzadebis Semdeg man
180°-iT Sescvala Tavisi verdiqti da swored musulmanTa
xeliT gagvJlita, gagvZarcva da devnil-ltolvilebad
gvaqcia. ruseTis erTmorwmuneobis STambeWdavi saxso-
varia mis mier afxazeTidan ayril qarTvelTa ukuboo sa-
flavebic da sulac usaflao neStebi Wuberis xeobaSi.
mexuTe xavs-iluzia _ msoflio Tanamegrobroba saqa-
rTvelos gasaWirSi ar datovebso. megobroba ziar gobs
gulisxmobs, magram Cveni `gobi~ _ Cveni geopolitikuri
mdebareoba, miuxedavad baqosa da erevans Soris kardacu-
lobisa, sulac ar aris ualternativo. da Tu cnobili ener-
gosadenebi mainc Cven teritoriaze ganlagda, es aramarto
da araimdenad evropasa da masTan erTad Cvenze zrunva iyo,
aramed da kidev ufro metad ruseTis hegemonisturi zrax-
vebis winaaRmdeg mimarTuli RonisZieba. amave mizans em-
saxureboda kosovoc, romelic saguldagulod daumiznes
ruseTs, jerjerobiT ki mxolod Cven mogvaxvedres da ori
`kosovoc~ gagviSanSales.
121
 iqmneba konteqstualuri STabeWdileba, rom 2008 wlis
agvistos tragediac garkveulwilad amerikis `aqtivSia~,
rameTu swored amerikelebma daarwmunes mixeil saakaSvi-
li maT mier gawvrTnili Cveni jaris maRalkvalificiuro-
baSi da faqtiurad Seagulianes da waaqezes isedac suls-
wrafi Cveni prezidenti cxinvalze saieriSod, rac rogorc
viciT, sul ramdenime saaTSi damTavrda Cveni samarcxvino
kraxiT, amdeni amao msxverpliT da amxela teritoriebis,
amdeni samoqalaqo qonebis da uaxlesi samxedro teqnikis
da rac yvelaze savalaloa, isedac odnav mbJutavi imedisa
da perpseqtivis dakargviT.
niSandoblivia, rom roca agvistos movlenebma SesZra
da erTxel kidev aRaSfoTa evropa, jorj buSi Tavis sexnia
mcenareebSi miimala da gaitruna, xolo roca alaparak-
da man momxdarSi Tanabrad daadanaSaula saqarTveloc da
ruseTic, rac dRemde ucvlelad meordeba saTanado saer-
TaSoriso Sexvedrebsa da rezoluciebSi.
im cxel dReebSi, marTlac mTel msoflioSi bevr-
ma dairqva qarTveli, da ruseTs SeuZaxa, magram ruseTis
agresiis SeCereba mxolod sarkozim SesZlo, risTvisac is
iyo misTvis Zegli unda dagvedga, rom igi moulodnelad
Seuxmatkbilda Cven mter ruseTs da unikaluri samxedro
gemisa da Sveulmfrenebis miyidvas dapirda.
bunebrivia, ar gamarTlda Cveni prezidentis amaswinan-
deli daqadnebac _ veRar dagvaCoqebeno; rom ver dagaCo-
qon, TviTonac ar unda daaCoqo Seni xalxi, ar unda aigdo
igi abuCad, ar unda Selaxo misi Tavmoyvareoba da ar unda
miayeno sityvieri da fizikuri Seuracxyofa; da jarSi unda
gaiwvio yvela patronianic da jariskaci unda daarwmuno,
rom misi daRupvis SemTxvevaSi misi daoblebuli Svilebi da
dauZlurebuli mSoblebi mzrunvelobis gareSe ar darCe-
bian.
erT brZens uTqvams _ sacodavia qveyana, romelsac
122
gmirebi sWirdebao, anu jariskaci saxelisa da Cin-medlebi-
saTvis ki ar unda ibrZodes, aramed Sinagani motivaciiT,
e.i. imis Rrma SegnebiT, rom igi valdebulia daicvas Tavi-
si Svilebis, ojaxis, naTesav-megobrebis, samSoblos usa-
frTxoeba.
2008 weli
BACK TO THE JUNGLES?!
Psychologists have noticed that names greatly influence thir patrons.
And indeed – Medvedev is “bearson” in English and the white bear is
famous for its extreme brutality.
In its turn, Vladimir means “hold the world”, which is the centu-
ry-old dream of the Russian imperialist, who for the same reason have
renamed the Ossetian capital Dzaujikau into Vladikavkaz - meaning
“hold the Caucasus”. As to Putin, it is translated as a “tangler”.
No wonder this mentality is ready to sweep away whole nations and
countries off its way to its satanistic goal.
It’s a pity the world hasn’t learnt past lessons and it doesn’t or can’t
take drastic measures to put out separate hearths till they grow into an
all-embracing fire.
If Georgia had been heard in time and given those anti-tank and
anti-aircraft facilities, the Russian monster might not have celebrated
its dirty victory.
Unfortunately what is done cannot be undone, but now late as it is
the world must use all possible political and economic levers to stop
the Russian agressors; but if it doesn’t help, then the world must do the
same on the Russian territory, what Russia has done on that of Ichkeria
and Georgia.
Risky? – Extremely risky, but there is no other way to save civiliza-
tion – freedom, democracy and human rights.
123
 As to the future peace on the earth, and for the good of Russia it-
self, it must be aided both materially and spiritually; so that its soldiers
should not butcher and insult and rob innocent civilians and that they
should lose interest to second hand spoons and forks, and WC pans, and
half-dry undies just from the clothes-lines.
One of the thousands of victims of the Russian agression
October, 2008
miTebi, faqtebi da varaudebi
gamoxmaureba moarul xmebze
Tu ara mizanmimarTuli Jonglioroba, Znelia erTmaneT-
Si agverios mizezi da sababi, Secdoma da danaSauli.
arada, arc batoni eduardi da miTumetes, arc batoni
zviadi dabadebulic ar iyvnen, roca afxazeTis problema
arsebobda da 1921-dan 1931 wlamde afxazeTi iseTive saka-
vSiro respublika iyo, rogorc danarCeni saqarTvelo, da
Tu igi mainc dabrunda saqarTvelos iurisdiqciaSi, es pi-
radad stalinis damsaxureba iyo.
dRes ki, roca ruseTi kvlav xelSeuSlelad gvanawev-
rebs, gantevebis vacebs ki ar unda veZebdeT, aramed erT
muStad unda vikvrodeT da gamosavals vpoulobdeT.
xolo Tu linCis moyvarulni mainc ar iSlian Savi siis
Sekowiwebas, masSi pirvel nomrad TviT qarTveli eri mox-
vdeba, `berebidan~ _ sul mcire, erekle meore, axlo war-
sulidan ki _ batoni eduard SevardnaZe, batoni zviad gam-
saxurdia da amis didi Sansi aqvs baton mixeil saakaSvilsac.
ra paradoqsuladac ar unda JRerdes, konfliqtebisa da
ganviTarebis wyaro erTi da igivea. esaa adamianis Zalisxme-
124
va moixveWos meti da ukeTesi vidre aqvs, da maSasadame, es
procesi usasruloa, adamians sul mudam raRac aklia, risi
„mizezic~, rogorc wesi, yovelTvis sxvaa. es sxva ki afxaze-
bisa da osebisaTvis `ufrosi Zmis~ STagonebiT, aRmovCndiT
Cven, qarTvelebi.
cxovreba ra Tqma unda, ar aris mxolod gancxroma; gan-
viTareba, cxadia ar aris umtkivneulo da yvelaferi es bu-
nebrivia, ar aris ganpirobebuli mxolod obieqturi faq-
torebiT, magram roca ojaxSi vinmes rame eSleba goniere-
ba gvmarTebs ar avyveT saeWvo Carevebs da ar gavumwaroT
sicocxle da ar davumZimoT gansacdeli braleuls, Tu ar
gvinda mas uaresisken vubiZgoT.
saqarTvelos, RvTis madliT, sxvisgan sapatiebeli,
araferi ar sWirs, rameTu mas jerjerobiT arc toleran-
toba SeSlia, arc stumarTmoyvareoba da arc sxvebisaTvis
xelis gamarTva.
amitom TvalaxveulTa, gonebamowamlulTa da umadu-
rTa gasagonad, ara sasayvedurod aramed mexsierebis re-
animaciis mizniT unda iTqvas, rom Tbilisi yovelTvis am-
ierkavkasiis inteligenciis erT-erTi mniSvnelovani kera
da samWedlo iyo da misi samecniero da saswavlebo dawese-
bulebebi savsebiT marTebulad Ria iyo Cveni moZme xalxebis
axalgazrdobisaTvis; magram isic unda iTqvas, rom es kari
afxazeTeli da sxva provincieli qarTvelebisaTvis namd-
vilad daxSuli iyo, `Cawyobis~ gareSe. erTma profesorma
es situacia ase ganmarta _ Tqven afxazebs ras uyurebT, maT
meti ar moeTxovebaT, Tqvengan ki imitom viTxov muSaobis
staJs da amdeni wignis saTiTaod Cabarebas, rom Cven namd-
vili mecnierebi gvWirdebao. advili SesamCnevia ramdeni
arasakadrisia nakadrebi am profesoris mier Cems mosag-
erieblad naTqvam am erT winadadebaSi! axla davubrundeT
Txrobas.
jer kidev axladdaarsebul Tbilisis universitetSi,
125
didi ivane javaxiSvilis mowveviT afxazur enas, litera-
turas da istorias kiTxulobda afxazuri literaturis
da istoriografiis fuZemdebeli dimitri gulia. aqve qa-
lbaton qeTevan lomTaTiZis mier daarsebul afxazuri
enis ganyofilebaze aRizarda araerTi afxazi lingvisti,
romelTagan orma _ batonma SoTa arisTavam da qalbaton-
ma lidia Wkaduam saxelmZRvaneloebic gamosces afxazuri
enis fonetikasa da gramatikaSi TavianTi maswavleblis le-
qciebis mixedviT.
erT romeliRaca wels, soxumis VI saSualo skolis mas-
wavlebels, cnobil sazogadoebriv aqtivists, baton griSa
kaxaZes, soxumidan TbilisSi Camoayvanines 83 abiturienti,
ZiriTadad afxazoba da isini ukonkursod daariges uma-
Rles saswavleblebSi.
TviT qarTvelTa didma `megobarma~ vladislav arZinbam sa-
doqtoro disertacia TbilisSi, baton Tamaz gamyreliZis xe-
lSewyobiT daicva da ara moskovSi, sadac igi imxanad muSaob-
da. arZinbam Tavis keTilismyofels madloba imiT gadauxada,
rom roca batoni Tamazi Cvens delegacias gudauTaSi Cahyva,
igi molaparakebis magidas ar gaakares da mezobel oTaxSi
gamoketes Semawuxebeli mezoblis bavSviviT.
msoflioSi erTaderTi afxazurenovani disertacia
TbilisSia daculi. es iyo soxumis pedinstitutis, Semd-
gomSi ki afxazeTis universitetis filologiis fakulte-
tis ucvleli dekanis pavle arZinbas sakandidato disert-
acia, rac manac, Tavisi biZaSviliviT `dagvifasa~. TiTqos-
da afxazebi kmayofili unda yofiliyvnen am SeRavaTebiT,
magram aRmoCnda rom maTSi ukve sul sxva ganwyoba sufe-
vda. maxsovs erTxel oCamCireSi, erT afxaz qalbatons Svi-
lis Tbilisis samedicino institutSi Caricxva miuloces
da man madloba ki gadauxada mimlocvels, magram sinanu-
liT dasZina _ kargia, magram Cems Svils im mxecebSi ra gaa-
Zlebinebso.
126
meore incidenti gviCvenebs rogor daatovebina qar-
Tulis `siyvarulma~ qarTveli gogonebisaTvis sanukvari
ucxo enaTa instituti, cnobili afxazi poetis, sxvaTa
Soris SesaniSnavi meqarTulis da namdvili internaciona-
listis, platon bebias qaliSvils, romelmac Turme Ses-
venebaze Tavis Tanakurselebs usayvedura _ sadac ar unda
waxvide, sul qarTuli ismis da aq mainc melaparakeT rusu-
lado, razec mas miuges _ TviTon unda iswavlo qarTulio.
am ambavs iseTi politikuri xmauri mohyva, rom saqarTve-
los kompartiis cekam Tavisi fexiT Caarbenina institutis
reqtori soxumSi gaqceuli studentis ukan dasabruneb-
lad.
mesame kuriozi Tbilisis Teatralur institutSi mox-
da. 1992 wlis gazafxulze, omis dawyebamde sami TviT adre,
afxazma studentobam moulodnelad instituti datova
da afxazeTSi dabrunda. saqarTvelos kompartiis cekam ax-
lac afrina institutis profesor-maswavleblebi soxumSi
studentebis dasabruneblad, anda gamocdebis adgilze
Casatareblad, razec studentebma uari ganacxades _ Cven
ukve Caricxuli varT dasSi da Tqveni diplomebi aRar gve-
saWiroebao.
aRsaniSnavia agreTve, rom TbilisSi dafrTianda amiC-
bebis mTeli ojaxi; aq iswavles da gakandidatdnen valenti-
na saria da giorgi amiCbebi, xolo maTma umcrosma Zmam bo-
risma meore specialoba miiRo Tbilisis konservatoriaSi
da mTeli weli staJirebda operisa da baletis saxelmwifo
TeatrSi, sadac mas Tavs evlebodnen.
niSandoblivia, rom swored pavle arZinbam da valenti-
na amiCbam gaaSanSales sagazeTo werili qarTvelTa `agre-
siis~ Sesaxeb afxazeTSi. aqaoda afxazebs yelSi amouvidaT
Cagvra da rkinigzis dasacavad Semosul qarTul milicias
esroleso. es ukanaskneli fraza avtorebs niSnismogebiT
jiqurad wamoscdaT, Torem manamde rusebi da afxazebi
127
erTxmad gahyvirodnen _ pirvelad qarTvelebma gaisroles
da omic maT daiwyeso.
samoqalaqo omebi arsad da arasodes ar yofila iSvia-
Toba, magram es gasrola, SeiZleba iTqvas, daprogramebu-
li iyo im droidan, roca rusma avtonomiebi `gagvixerxa~ da
rusulma miTologiam afxazi daarwmuna, rom qarTvelma mas
anbani waarTva da axla miwasac arTmevs da enasac. swored
ase ganacxada am ramdenime wlis winaT nalCikSi gamarTul
xalxmraval mitingze afxazuri moZraobis erT-erTma
sulisCamdgmelma Tamara Sayrilma, romelic sxvaTa Soris,
mogvianebiT isev afxazis tyviam imsxverpla. aseve poli-
tikuri tyviis wera gaxda afxazuri moZraobis kidev erTi
aqtivisti, zurab aCba, romelmac rixianad dagvmoZRvra _
droa SeignoT, rom afxazeTi ruseTiao; magram rodesac mas
es SeZaxili saTanadod ar daufases, gawbilebulma aRiara _
ruseTs afxazeTi mxolod saqarTvelos winaaRmdeg xelke-
tad undao.
rac Seexeba anbans, msoflioSi 5400-ze meti ena da mx-
olod 14 anbania, romelTa Sorisaa Cveni unikaluri qarTu-
li anbanic. anbandakarguli xalxebi istoriam ar icis, uTa-
visanbano xalxebi ki, rogorc vxedavT, uamravia. warmoud-
genelia anbani wagarTvan da masze dawerili erTi bwkaric
ar SemogrCes. xolo Tu aseTi saswauli mainc moxda, vin giS-
lis ixmaro Seni `yofili~, Seni fonetikisaTvis ufro Ses-
aferisi qarTuli anbani? ra Wirad ginda aTaskudmobmuli
da rqebdadgmuli rusuli?!
ena marTlac RvTiT momadlebuli ganZia, romelic ro-
gorc azrovnebis iaraRi, rogorc sinamdvilis asaxvis,
azris gamoxatvis, da maSasadame, urTierTobis saSualeba,
misi matarebeli xalxis erovnulobisa da TviTmyofado-
bis dedaburji da erTgvari javSania. amitom yoveli Tav-
moyvare, magram ubedobiT xelqveiTi xalxi TavgamodebiT
cdilobs Tavisi enis SenarCunebas, zemdgomi xalxi ki _ xe-
128
lqveiTi xalxis Tavis enaze alaparakebas. amitomve, oRond
mxolod ekonomikuri mosazrebiT, Seiqmna esperanto da
sxva saerTaSoriso enebi da amitom gegmavda sabWoTa kav-
Siri mTeli msoflios `gawiTlebasa~ da gaerTerovnebas,
scenariT _ jer momijnave qveynis enebi unda Sejvarebu-
liyvnen regionalur enebad, Semdeg ki regionaluri enebis
Sejvarebas unda eSva erTi msoflio ena. swored am gegmis
mixedviT mokavSire respublikebSi erTmaneTTan `saWid-
aod~, Tumca winaswar cnobili SedegiT, daSvebuli iyo
ori saxelmwifo ena _ favoriti rusuli da marcxisaTvis
ganwiruli respublikis ena, romelic saqarTveloSi bune-
brivia qarTuli iyo da mTeli mosaxleoba an qarTul sko-
laSi swavlobda, anda rusulSi.
magram sabWoTa xelisufleba am Sejvarebis finals aRar
daeloda da mTel sabWoeTSi erTaderT saxelmwifo enad
programiT gaTvaliswinebuli `gamarjvebuli~ rusuli ena
gamocxadda, razec, nebsiT Tu uneblied yvela respublika
yabuldeboda, rom ara saqarTvelo, romelic am zRvarga-
dasul Zalmomreobas gadaulaxav zRuded aRudga win, ra-
Sic Tavisi wvlili ar unda davuviwyoT baton eduardsac.
amjerad moskovma ukan daixia, magram umalve kidev erT
veragul gamosavals miagno da e.w. erTa TviTgamorkvevis
`garniriT~ avtonomiebs enis arCevis neba darTo. amiT ruse-
Ti erTdroulad erTi mimarTulebiT mimaval or kurdRels
gamoekida da warmatebiTac, rameTu avtonomiebSi am sepa-
ratistuli muxtis CatumbviT man mZlavri lagami amosdo
avtonomiebis `patron~ respublikebs, avtonomiebis xalx-
ebi ki pirdapir gauyena rusifikaciis Saragzas, radganac
avtonomiebs Tavisi ena mxolod dawyebiT klasebSi yofniT,
mexuTe klasidan da zemoT ki, saTanado terminologiebis,
saxelmZRvaneloebisa da maswavlebelTa korpusis uqonlo-
ba-uyolobis gamo isini iZulebuli arian yvela sagani Tavi-
si enis garda, rusulad aswavlon da iswavlon.
129
 kremli mainc ukmayofilo da SeSfoTebuli iyo Tavisi
imperiis xalxTa enobrivi asimilaciis tempiT.
erTxel erTma rusma maRalCinosanma, imJamad pensioner-
ma da bavSvTa filateliis prezidentma, vinme kurekma
gamimxila _ Tqven qarTvelebi yvelaze Tavisuflebismoy-
vare xalxi xarT _ yvela respublika avalaparakeT rusu-
lad, Tqven ki veraferi mogixerxeTo.
aseve msu-s inglisuri enis kaTedris gamgem, profesorma
olga axmanovam, kaTedraze mowveul britanel profesors
gulistkiviliT `gaando~ _ CvenTan aris aseTi xalxi, qarT-
velebi, romlebic daJinebiT moiTxoven disertaciebic qa-
rTulad werono.
rac Seexeba konkretulad afxazur enas, misi Seviwroeba
saqarTvelos arc arasodes dasWirvebia _ afxazeTis sam-
Tavros oficialuri ena isedac yovelTvis qarTuli iyo,
sabWoTa periodSi ki enebis sakiTxs, rogorc ukve aRiniSna,
moskovi ganagebda da ara Tbilisi.
Zala aRmarTs xnavso da bevrma CaTrevas Cayola amjobi-
na. rac Seexeba afxazsa da oss, maTi `TavisuflebisaTvis~
brZola im volierSi Segdebul bocvris saqciels waagavs,
romelsac kobras daRebuli piri TavSesafar sorod eCven-
eba da TviTon uxteba xaxaSi mtacebels.
afxazebi acxadeben _ nakadulSi daxrCobas zRvaSi dax-
rCoba gvirCevniao. kacia da guneba, Torem binZuri zRva
namdvilad ver mova kamkama nakadulTan. ise meti rom ara
vTqvaT, cota uxerxulia Seviwroebaze laparaki, roca ma-
qsimum 95 aTasi kaci naxevarmilionian avtonomias marTav,
farToda xar warmodgenili respublikis centralur xe-
lisuflebaSi, wer, kiTxulob, beWdav da mauwyeblob Sens
enaze, maSin rodesac Seni Crdilokavkasieli naTesavebi
didi xania rusificirebuli arian.
sainteresoa, rom Cvens winaaRmdeg gaerTianebuli afx-
azi da osi radikalurad gansxvavebuli motivaciebiT ga-
130
modian: afxazi ambobs _ es miwa Cemia, radganac aborigeni
me varo, osi ki aRiarebs _ me aborigeni ara var, magram miwa
Cemia, radganac me masze vcxovrobo. aq baton boris CoCievs
unda SevaxsenoT _ ki batono, miwa Senia, magram sacxovreb-
lad da ara ruseTisaTvis mziTevSi misarTmevad. Tanac Tu
eg Tqveni siyvaruli wrfeli da ormxrivia, raSi sWirdeba
amxela auTvisebeli tramalebis mqone ruseTs afxazeTsa
da `samxreT oseTSi~ CasiZeba?
me istorikosi ara var, Tumca arca aqvs azri politiku-
ri miwaTmowyobis mizniT saukuneebis bneleTSi Cakirkite-
bas, imdenjeraa es Cveni dedamiwa gadazomil-gadmozomili.
is ki ara, SeiZleba iTqvas, Cvens Tvalwin Seiqmna aSS, ma-
gram rogor ginda es xalxi did britaneTSi daabruno, Sem-
deg ki isev materikze?
ra Tqma unda usamarTlobaa orad gaxleCili kviprosi,
irlandia, korea, is rom sam qveyanaSi ganfenil, mraval-
ricxovan qurTs Tavisi saxelmwifo ara aqvs, is rom naxe-
vari somxeTi TuqeTs upyria, naxevari azerbaijani _ irans,
da raRa Sors wavideT, Cveni saqarTveloc xom napirebSe-
moglejili Sagrenia?!
samwuxarod, dRes msoflios rukis samarTlianad gadaw-
eris mSvidobiani meqanizmebi ar arsebobs, amitom moTmineba
da goniereba unda gveyos ar avyveT cdunebas da macduneb-
els da ar vxocoT erTmaneTi, sanam Seqmnili situaciidan
civilizebuli gamosavali ar moZebnila.
rac Seexeba istoriul kvleva-Ziebas, istoriul wiaRsv-
lebs _ Tu sad da rodis gaCnda sicocxle, TviT adamiani
da ra gza gamoiara kacobriobam dRevandelobamde, amas
udidesi mecnieruli Rirebuleba aqvs da igi `mter-moyva-
ris~ patiosani TanamSromlobis reJimSi unda mimdinareob-
des.
Cemi azriT arc qarTvelia marTali da arc afxazi, roca
isini istoriul afxazeTSi erTmaneTis arsebobas uaryofen,
131
radganac Tu es asea, saidan gaCnda maSin amdeni naqarTvelari
afxazi da amdeni naafxazari qarTveli am teritoriaze?
afxazuri separatizmisaTvis safuZvelgamomcleli es
faqti imdenad TvalSi sacemia, rom TviT niWierma afxaz-
ma, filosofosma oleg dameniam sxva veraferi moigona da
maSindeli soxumis pedinstitutis qarTuli enis kaTedris
gamgesTan, baton oTar miqiaSvilTan saubarSi aseTi ususu-
ri Txzuleba ganaviTara _ Cven, afxazebs gvarebi ar gvqonda
da qarTvelebma Segvarqves TavianTi gvarebio. baraqala im
qarTvelobas, magram raSi dasWirdaT maT es qvelmoqmede-
ba da rogor ganaxorcieles es masiuri RonisZieba organi-
zaciulad, miTumetes Tu isini afxazeTis teritoriaze ar
binadrobdnen?!
afxazeTis toponimika qarTulicaa da afxazuric, zog-
jer _ sinonimuri, rac mocemuli adgilis mosaxleobis eT-
nikuri Sedgenilobis cvalebadobaze miuTiTebs.
sagulisxmoa, rom soxumis uZvelesi saxelwodeba dio-
skuria iseve sarwmunod iSifreba megrulad, rogorc ber-
Znulad. am dasaxlebas Semdgomac xarga xans erqva qarTve-
luri saxeli cxumi (rcxila, rcxilnari), saidanac SeiZle-
ba momdinareobdes misi dRevandeli saxelwodebac.
afxazeTis eklesia-monastrebis arqiteqtura da ke-
dlebis Tavdapirveli moxatuloba da warwerebi qarTu-
lia. yvelaze meti qarTuli warwera dafiqsirebulia dRes
wminda afxazuri soflis lixnis monasterSi. aqedan ga-
momdinare sakiTxavia _ Tu aq qarTvelebi ar saxlobdnen
da miTumetes, aqaurobas ar ganagebdnen, visTvis aSenda es
taZari da rogor dauSves warmarTma Tu musulmanma afxa-
zebma es, separatistTa azriT `religiuri eqspansia~, roca
marTlmadidebloba TviT qarTvelebSic, zojer cecxliTa
da maxviliT ikafavda gzas.
rbilad rom vTqvaT, dausabuTebelia gancxadeba, rom
afsua sxva iyo da afxazi sxva, rom Tavdapirveli afxazi
132
iseTive qarTveli iyo, rogorc megreli, svani, imereli da
a.S., romelic Seerwya Crdilo kavkasiidan gadmoxvewil af-
suas, gauziara mas Tavisi saxelwodeba, TviTon ki mis enaze
alaparakda.
jer erTi, rogorc wesi, yoveli xalxi TavisTavs uwodebs
erTs, sxvebi ki mas sul sxvanairad moixsenieben. Cvenc xom
mxolod TviTon vuwodebT Tavs qarTvelebs, sxvebisaTvis
ki varT vracuebi, qafarebi, gruzinebi, gurjebi, geor-
gianebi, xeorxianebi da vin icis kidev vin? da meorec, ro-
gor gaqrnen ise ukvalod es qarTveli afxazebi, rom arc
maT specifikur gvarebs, arc enas, Tu qarTulis dialeqts
Cvenamde ar mouRwevia? dRevandeli afxazeTeli qarTve-
li ki, sinamdvileSi an megrelia, an svani, an imereli da a.S.,
ZiriTadad ki megreli.
aseve litonsityvaobad JRers anCabaZeebisa da ServaSi-
Zeebis qarTvelebad gamocxadeba, ris gaziarebasac, sul
mcire, ori ram uSlis xels _ TviT am xalxis erovnuli
TviTSegneba da maTi meore, afxazuri gvarebi _ anCabaZee-
bi aCbebia, ServaSiZeebi ki _ CaCbebi, albaT vinme `ServaS~
CaCbas STamomavlebi, Torem ra kavSiri unda hqondes CaCbas
ServaSiZesTan?
savaraudoa, rom axlo-maxlo arsebul erTaderT eli-
tarul, qarTul sazogadoebaSi integrirebisas, afxazma
Tavadaznaurobam TviTon Seirqva, anda daikanona maTTvis
Serqmeuli qarTuli gvarebi.
ratom unda gvexamuSebodes Cven davuSvaT, rom Zveli
samegrelos Tu kolxeTis am teritorias adreve daepa-
tronen Cvens mier afxazebad wodebuli afsuebi da iqidan
moyolebuli isini gamudmebiT da gardamavali warmatebiT
ebrZodnen teritoriis yofil patronebs _ megrelebs, ra-
sac cixe-simagreTa da kedel-zRudeTa sxvadasxva adgilas
SemorCenili nangrevebic adasturebs. aseTi precedente-
bi uamravia msoflioSi. saxelwodebebi _ inglisi (England)
133
da ingliselebi da inglisuri (English) am kunZulze Semoi-
tanes dampyrobelma anglebma (Angles), manamde es iyo kelt-
ebis qveyana, ufro adre ki _ iberebis. azerbaijani winaT
albaneTi iyo, sul sxva qveyana da sul sxva xalxi.
uazro azria _ afsuebs aq, zRvasTan rom ecxovraT, Tev-
zebis saxelwodebebi eqnebodaTo, radganac uwylo da maSa-
sadame, uTevzo adgilas aravin ar cxovrobs. xolo rogor
aisaxeba enaSi Tevzi Tu sxva romelime cxoveli, sagani an
movlena _ mxolod zogadad e.i. hiperonimebiT, mxolod
saxeobebad e.i. hiponimebiT, Tu asec da isec, es damok-
idebulia xalxsa da enaze da ara garemoze.
sinamdvile, samyaro erTia yvelasaTvis, magram sxva-
dasxva xalxi rom mas erTnairad `xedavdes~, anawevrebdes
da saxeldebdes, sxvadasxva enebi ki ara, erTi da igive enis
sxvadasxva dialeqtebi gveqneboda.
saxeldobr, afxazurs aqvs zogadi saxelwodeba `afsiZ~
(Tevzi), sxvadasxva saxeobaTa aRsaniSnavad ki afxazi barba-
rizmebis saxiT iyenebs rusul da qarTul nomenklaturas,
romelTagan ori nasesxobis saxiT ukve Caricxulia afxaz-
uri enis leqsikur inventarSi. esenia _ axamsia (qafSia), ro-
melic zRvis Tevzs aRniSnavs da akalmax (kalmaxi), romelic
mdinaris erT-erTi Tevzia.
cxadze cxadia, rom es fsevdoargumenti sadaurobis
damadasturebel sabuTad ar gamodgeba, magram man ise daa-
facura afxazebi, rom jer saqarTvelos mecnierebaTa aka-
demiis wevr-korespondentma giorgi ZiZariam gamoaqveyna
statia afxazTa zRvaosnobis Sesaxeb, Sesabamisi terminebis
dasaxelebiT, Semdeg ki afxazeTis kompartiis saolqo
komitetis pirvelma mdivanma, mixeil bRaJbam Seadgina da
gamosca Tevzebis afxazuri terminologia.
saerTod, unaklo aravin da araferia, magram am naklis
sacinad agdeba aranaklebi naklia, romelsac utaqtobas
uwodeben.
134
aseTi utaqtoba gamouvida erT Cvens akademikoss, roca
man ganacxada _ agastranom, ateatr _ es ra enaao da Tavi
ki ar Seiwuxa sxva sityvebi mainc moeZebna, radganac am nas-
esxobebs Cvenc vxmarobT, im gansxvavebiT, rom afxazurSi
isini iwyeba `a~-Ti, qarTulSi ki bolovdeba `i~-Ti, da ma-
Sasadame, ismis kiTxva _ riT sjobs qarTuli saxelobiTi
brunvis niSani `i~ _ afxazur TavsarT `a~-s?
dRevandeli msoflios wesrigi da saerTaSoriso samar-
Tali ara da ver uSvebs aborigenobis mixedviT msoflios
xelaxal gadanawilebas. es uaRresad Zneli, TiTqmis Seu-
Zlebeli da ukiduresad saSiSia.
Tumca, samwuxarod, dRes ikveTeba amis precedenti
kosovos saxiT, rac aucileblad gamoiwvevs jaWvur rea-
qcias da kacobriobas miiyvans mesame da katastroful
msoflio omamde.
tyuilad hgoniaT ZlierTa ama qveynisaTa, rom isini Se-
Zleben am xanZris qveda sarTulze lokalizebas, sadac mx-
olod patara erebi ganadgurdebian da dedamiwa am zedmeti
`balastisagan~ gaTavisufldeba.
asea Tu ise, WeSmariti e.i. kompetenturi da miukerZoebe-
li istorikosebis saqme da valia dadgindes rogor gadai-
kida kavkasionze osuri da afxazuri `xurjinebi~, kerZod
afsua-afxazebma Camoivakes kavkasionis gadaRmidan, Tu
maTi sisxlxorci da maTi enis dialeqtze molaparake aba-
zebi gadareka vinmem kavkasions gadaRma? saerTod, mTa im-
dens ver kvebavs, ramdensac aCens da mTielTa swrafva bari-
saken bunebrivi procesia, sapirispiro moZraoba ki Zalda-
tanebis gareSe ar xdeba.
TviTon afsua-afxazebi Tavs mTielebad da Crdilo ka-
vkasielTa naTesavebad miiCneven da cnobil afxaz poets
bagrat Sinkubasac erTxel uTqvams batoni geno kalandia-
saTvis _ Cven aq mxolod ori Tu oTxi komli varT, Crdilo
kavkasiaSi ki _ Sinkubebi mTeli sofeliao.
135
 rogorc cnobilia, urCma kavkasielebma da maT Soris
afxazebma udidesi tragedia gadaitanes Crdilo mezoblis-
gan, romelmac isini miwasTan gaswora da mahajirebad aqcia.
am mware gamocdilebiT `Wkuanaswavlma~ da damoukide-
blobis eiforiaSi Setyuebulma afxazma ruseTis mier
saqarTvelos winaaRmdeg gaCaRebul omSi Zlieris mxare
daiWira, misi iaraRoba ikisra da fexebze daikida aramar-
to Tavisi moZme, saukuneebis manZilze Tanamcxovrebi da
danaTesavebuli qarTveli, aramed Tavisi RviZli Crdi-
lo-kavkasieli naTesavebic, romlebic ruseTis uRelqveS
gminaven.
struqturuli TvalsazrisiT, saxelmwifo Tu saxelm-
wifoebrivi warmonaqmni ori ZiriTadi fenisagan Sedgeba.
esenia _ mmarTveli umciresoba da marTuli umravlesoba.
rogorc zeda, ise qveda fenaSi adamianTa sami jgufi gamoi-
yofa: 1. namdvili patriotebi, romelTac fanatikurad uy-
varT Tavisi qveyana da zrunaven masze, 2. crupatriotebi,
romelTac mxolod Tavisi ojaxi adardebT da yvelaferze
midian misTvis, da 3. kosmopolitebi, Zveli terminologiiT
_ internacionalistebi, romelTac yvela qveyana da xalxi
erTnairad uyvarT, magram SeiZleba iTqvas, es siyvaruli
platonuri da inertulia.
soxumis da cxinvalis de-faqto xelisuflebebSi
swored meore tipis patriot-separatistebi sWarboben,
romlebic Tu ara rusuli kapitali da tanki, saTaveSi ver
itivtivebdnen, amitom ramdenic ar unda elaparako maT da
ra alternativac ar unda SesTavazo, maTTvis yvela sxva
varianti wamgebiania da isini yovelnairad Seecdebian xe-
lTgdebulis SenarCunebas.
qarTveli kacis tolerantobis erTgvari sazomi da max-
asiaTebeli gamoTqmaa _ `Semomelaxa~ da roca Cven gvTava-
zoben _ afxazsa da oss bodiSi unda mo(v)uxadoTo, pasuxi
moklea: bodiSi unda moixados orive mxarem _ Cven imitom,
136
rom ver davicaviT Cveni moqalaqeebi mtruli zegavlenisa-
gan da maT imitom, rom gvaiZules `wkeplisaTvis~ migvemar-
Ta, ris Sedegadac galaxulebi aRmovCndiT qarTvelic,
afxazic da osic.
mizez-mizez, dos marili akliao, roca gajiutebul
bavSvs raime davalebas ver asrulebineben da cotas `wau-
Taqeben~, is ukve sxvanairad imarTlebs Tavs _ ratom gam-
laxe? axla sul aRar gavakeTebo.
dRes xSirad gaismis da ara marto araqarTvelTagan _
afxazeTSi jari rom ar Segveyvana, araferi ar moxdebodao.
Tqve kai adamianebo, sad gvyavda Cven jari, afxazeTSi rom
ukve yvelaferi xdeboda?! ram dagaviwyaT, rom xruSCovis-
agan damoZRvrili da suslovisagan waqezebuli afxazebi
yovel aT weliwadSi erTxel grandiozul, qudze kacis ga-
mosvlebs awyobdnen da nabij-nabij, gegmazomierad miiwe-
vdnen damoukideblobisaken, 1989 wels ki maT dagvirbies 9
aprilis memoriali da dagvixoces mSvidobiani momitingee-
bi. Tavisuflebisaken swrafva sruliad bunebrivi da mis-
asalmebelic ki iqneboda, rom ar yofiliyo yvelaferi es
mimarTuli sxvebis gaubedurebisaken.
pirvel yovlisa, yvela saxelmwifo dawesebulebaSi qa-
rTuls Caenacvla rusuli. amas mohyva istoriisaTvis `xe-
lebis gadagrexiT~ afxazeTis mTeli toponimikis gadaafx-
azureba da afxazur gvarebSi qarTuli kvalis Sla _ jinjo-
lia gaxda ajinjali, erisTavi _ arisTaa, qiria _ kria da a.S.
pedinstitutis erT-erTma TanamSromelma delikatu-
rad Semiswora _ me malxazoviCi ki ara maxazoviCi varo.
am binZuri kampaniis winaaRmdeg gailaSqra afxazeTis
enisa da istoriis samecniero kvleviTi institutis di-
reqtorma, batonma xuxuti bRaJbam, risTvisac igi gaTaTx-
es, gaacamtveres da samsaxuridan moisroles, saqarTvelos
mecnierebaTa akademiam ki Tavisi filialis xelmZRvaneli
ver daicva.
137
 erTaderTi, vinc baton xuxutis gamoeqomaga da Tavis
kolegebs usayvedura _ rogor SeiZleba mecnieruli kv-
leva-Ziebisa da politikis erTmaneTSi aRrevao, es iyo am
sakvlevi institutis mecnier-muSaki da soxumis pedinsti-
tutis leqtori lidia Wkadua, romelsac es `antipatri-
otuli~ gamoxdoma ar apaties da pedinstitutis afxaz-
uri seqtoris studentebma boikoti gamoucxades. saqmis
gasarCevad studentebTan mosul pedinstitutis reqtors,
baton giorgi ZiZarias da pedinstitutis partkomis mdivans
baton oTar vaxanias studentebma swored ase ganucxades _
Wkaduam ra, yvelaze meti icis bRaJbas rom icavso! reqtorma
aq studentebs Seuswora _ eg ra SuaSia, es ra Tqveni saqmea,
amas mecnierebi gaarkveven, Tqven me is miTxariT ra preten-
ziebi gaqvT Tqveni leqtoris mimarTo; Wkadua kargi mecnie-
ria, magram xdeba xolme rom adamianma TviTon icis, magram
sxvebisaTvis codnis gadacema ki uWirso.
studentebma es motivacia aitaces, magram maSin part-
komi Caeria da studentebs hkiTxa _ ki magram Tu ver gixsni-
daT, ver gagebinebdaT, Tavis droze ratom ar gvacnobeT
da daelodeT sanam sagani waikiTxeboda da CaTvlis dro
dadgebodao. am moulodneli kiTxviT Secbunebuli stu-
dentebi isev reqtorma ixsna _ albaT eridebodaT da if-
iqres, konspeqtebis daxmarebiT wavimuSavebT da rogorme
CavabarebTo, magram roca dainaxes rom es Znelia, maSin
mimarTes am ukidures RonisZiebas, rac ra Tqma unda swori
ar ariso.
mokled, lidia Wkadua am dros sadoqtoro diserta-
cias icavda TbilisSi, ase rom igi valdebulic da rogorc
etyoba iZulebulic iyo dadebiTad gamoxmaureboda afx-
az-qarTvelTa integraciis amsaxvel zemoTaRniSnul naS-
roms.
samwuxarod, gadoqtorebis Semdeg, nebsiT Tu uneblied,
isic kardinalurad Seicvala. igi aRar Camovida akademikos
138
arnold Ciqobavas iubileze, sadac, sxvaTa Soris, baton ar-
noldis aspirantebsa da doqtorantebs, batonma eduardma
fuladi saCuqrebi dauriga; lidia Wkaduas ki es saCuqari
soxumSi gaegzavna.
ra Tqma unda, avadmyofobisa da sxva damabrkolebeli
garemoebebisagan aravin araa dazRveuli, magram saxezea
meore faqti _ roca soxumSi, lidia Wkaduas misma yofil-
ma warCinebulma studentma, erovnebiT qarTvelma mimarTa
da Tavis mier Sedgenili inglisur-afxazuri leqsikonis
gamosacemad recenzia da daxmareba sTxova; pativcemulma
doqtorma mas daufaravi gamZvinvarebiT miaxala _ gaizr-
debian afxazebi da TviTon dawereno.
steriluri xalxi ar arsebobs, yvelas met-naklebi pro-
porciiT urevia bunebrivad Tu iZulebiT asimilirebuli,
an ubralod mitmasnili `gareSeebic~, romelTa STamomav-
lobas SeiZleba aRarc axsovdes Tavisi warmomavloba, anda
aRarc uRirdes misi afiSireba; mTavaria adamiani adamianad
darCes. magaliTad, cnobili kompozitori Sumani da cno-
bili avtomrboleli Sumaxeri wminda qarTul garemocvaSi
rom aRzrdiliyvnen, isini faqtiurad qarTvelebi iqnebod-
nen Tavisi eniT, fsiqikiT, adaT-wesebiT, magram maTi neba
iqneboda isic germanelebad aRiqvamdnen Tavs da SeinarCu-
nebdnen TavianT gvarebs Tu qarTvelebad Caewerebodnen da
gvarebs xaraziad an xaraziSvilad gadmoTargmnidnen. aqve
Cveni televiziiT afxazur da osur enebze informaciis
gadamcemTa sayuradRebod unda iTqvas, rom gvar-saxelebi
sxva enebze transliterirdeba, magram ar iTargmneba. os-
uri fuxaTa qarTulad fuxaSvilia, rusulad _ fuxaev(a),
afxazurad _ fuxaif(h)a; kokoskeria lazuri gvaria, misi
qarTuli Targmania _ kokoSvili, rusuli _ kokoev(a), osu-
ri kokoiT da afxazuri _ kokoif(h)a. qalbaton esmas da ba-
ton vaJas saqmea romel variants airCeven, magram igi erTi
da igive unda iyos nebismier enaze laparakisas.
139
 aRsaniSnavia, rom afxazeTSi naafxazari qarTvelebi
ufro aqtiurobdnen saqarTvelos winaaRmdeg, vidre ge-
netikuri afxazebi. samsaxurebSi, transportsa da quCaSi
afxazebi da qarTvelebi gacxarebuli kamaTobdnen da xSi-
rad erTmaneTs `CamoTreulebis~ epiTetiT amkobdnen.
erTxel soxumis inturistSi Seveswari rogor `afrTx-
ilebdnen~ qarTvelebi aqamde Zmakac, axla ki ukve `mtrad-
qceul~ Tavis afxaz TanamSromlebs _ risi imedi gaqvT,
biWo, Tqven, roca erTi stadioni xarTo, razec afxazebma
upasuxes _ Cven iseTi gegma gvaqvs, male dadgeba Tqveni aR-
sasruli, Ram-RamobiT SeviparebiT xolme qarTul dasax-
lebebSi da yvela qarTvels yelebs gamogWriTo.
samwuxarod, marto rigiT qarTvelebs rodi egonaT, rom
Cven saqme sul erT stadionTan gvqonda; batonma zviadma
da batonma eduardmac ganacxades _ avtonomiebis sakiTxe-
bi awi moskovSi ki ara TbilisSi gadawydebao, rac, rogorc
vnaxeT Zlier Sors aRmoCnda sinamdvilisagan.
visac Tvali da tvini ar Ralatobs da vinc raime mosaz-
rebiT ar siraqlemobs, advilad dainaxavda, rom afxazi
separatistebi gamalebuli emzadebodnen omisaTvis. am
mizniT Seiqmna e.w. `mTiel xalxTa konfederacia~, centriT
swored soxumSi da piradad prezident arZinbas daqvemde-
barebuli `afxazuri gvardia~, romelsac rusi oficrebi
avarjiSebdnen.
maxsendeba erTi maRalCinosani afxazis gancxadeba
televiziiT _ unda aikrZalos paraskevobiT jariskacebis
saxlebSi gaSveba, saidanac isini orSabaTamde aRar brun-
debian da kviraSi ori dRe gvekargebao.
soxumis Svidive saxlmmarTveloba mxolod afxazebiT
iyo dakompleqtebuli, romelTac davalebuli hqondaT
im qarTvelebis siebis Sedgena, romlebic afxazeTSi 1947
wels da mis Semdeg dasaxldnen.
me amis Sesaxeb gavige erTi Cemdami keTilganwyobili afx-
140
azisagan, romelmac mirCia _ iqneba cnoba gaakeTo rom 1947
wlamde xar afxazeTSi Cawerili, Torem veraviTar binas ver
miiRebo. asec moxda, Cems gancxadebaze qalaqis sabWom mipa-
suxa _ Tqveni bina 17 kvadratuli metria, rac ori kvadrat-
uli metriT aRemateba samwevriani ojaxisaTvis dawesebul
normaso.
raodenobiT afxazebs somxebic sWarbobdnen, magram maT
mxolod qarTvelTa simravle awuxebdaT, radgan swored
isini, cotac aris ecilebodnen ZalauflebaSi. demografi-
uli suraTis Sesacvlelad arZinbam specialuri brZane-
bac gamosca, riTac igi afxazeTSi mcxovreb yvela adamians
erovnebis arCevis nebas rTavda.
bunebrivia, rom yvelas Tavisi mSobliuri, Tundac Rari-
bi ena urCevnia sxvis maRalganviTarebul enas, magram isic
gasaTvaliswinebelia, rom dRevandel msoflios ar Seu-
Zlia Tavisi mosaxleoba yvela 5400-ze met enaze aRzardos
da acxovros.
1978 wels gamarTul xalxmraval mitingebze afxazebma
ukve Riad gailaSqres qarTuli enis winaaRmdeg afxazeTSi
da roca moskovidan gamogzavnilma cekas mdivanma kapiton-
ovma afxazebs ganucxada _ rogor SeiZleba qarTvels qar-
Tulad laparaki aukrZalo Tavis samSobloSio, mas afxaz-
ebma mikrofoni gamourTes.
soxumis pedinstitutSi, Semdeg ki mis memkvidre asu-Si
saerTo krebebi rusul enaze tardeboda. aravin ar uSlida
arc afxazs da arc qarTvels Tavis enaze gamosvlas, magram
afxazTa umravlesobam afxazuri ena ar icoda da rac mTa-
varia maT qarTulis gagonebac ar undodaT. amitom, rode-
sac qarTuli enis kaTedris wevrs abesalom gadelias afx-
azebma sityva Seawyvetines _ rusulad ilaparakeo da isic,
ra Tqma unda, politikuri mosazrebiT gajiutda, univer-
sitetis reqtorma zurab anCabaZem Tarjimnoba ikisra.
daZabulobis namdvil katalizatorad iqca e.w. `lixnis
141
werili~, romelsac yvela raimedRirebulma afxazma moaw-
era xeli da maT Soris, afxazeTis saolqo komitetis pir-
velma mdivanma, bunebiT keTilSobilma saqarTvelos ceka-
Si namuSevarma da mTels saqarTveloSi namogzaureb-naqei-
farma boris adleibamac, risTvisac igi Tanamdebobidan
moxsnes da amaze dards kidec gadahyva. mis nacvlad am pos-
tze dainiSna afxazi vladimer xiSba, romlis winaaRmdeg
amxedreba afxazebma veRarc moaswres, ise Cabarda warsuls
kompartia da misi organoebi.
partiuli kontrolis moSlam kidev ufro gaarTula
mdgomareoba da mravali molaparakebebis, daTmobebisa da
dapirebebis miuxedavad, saqarTvelom veRar SeZlo afxa-
zebisa da osebis Semobruneba, metismetad Sorswasuli da
Zlieri aRmoCnda ruseTis mier gaRvivebuli separatistu-
li ganwyoba da omis fsiqozi.
sazogadoeba orad gaixliCa: Suaze gaiyo fexburTis
gundi, mweralTa kavSiri, dramatuli Teatri, universite-
ti. dapirispirebam Sereul afxazur-qarTul ojaxebSic
SeaRwia, iyo SemTxvevebi, roca erTi Svili dedas uWerda
mxars, meore _ mamas, zogierTi ojaxi ki sulac daiSala.
didi Zalisxmevaa saWiro rom globalizaciam xeli ar
SeuSalos kacobriobas enebisa da kulturebis gadarCenasa
da ganviTarebaSi, saqarTvelo ki erTi im uiSviaTesi qveya-
naTagania, romlebic amas SeZlebisdagvarad cdiloben Ta-
vianTi umciresobebisaTvis.
cxadia, unda daarsebuliyo afxazeTis simRerisa da ce-
kvis ansambli da afxazuri kapela, romelTa maRalmxat-
vrul koncertebs siamovnebiT veswrebodiT qarTvelebic,
magram amas ar unda mohyoloda kiwi gegeWkoris ansamblis
gauqmeba da misi wevrebis quCaSi gayra. aseve dauSvebeli
iyo qarTuli dasis gandevna mSobliuri keridan kinoTeat-
ris SenobaSi da universitetis qarTuli nawilis mSobliu-
ri kedlebidan gaZeveba.
142
Sereul afxazur-qarTul soflebSi mxolod afxazuri
skolebi funqcionirebda da maSasadame, iqauri qarTvelo-
ba Zalauneburad afxazdeboda.
kremlis Sorsmimavali gegmiT afxazTa masiuri diplo-
mizacia mimdinareobda calke ruseTsa da calke saqarT-
veloSi, rasac emateboda afxazeTis kurortebis moyvar-
ul rus profesorebTan saqmeebis Cawyoba. amitom saqarT-
velos Wkua unda exmara da moskovisagan gamoeglija neba,
rom TviTon Cadgomoda saTaveSi afxazuri inteligenciis
formirebis kampanias, raTa ar Selaxuliyo iq mcxovreb sxva
erovnebaTa interesebi da ar darRveuliyo demografiuli
pariteti.
moskovis am veraguli gegmis CasafuSad saWiro iyo
agreTve ar dagveSva yvela diplomiani afxazis afxazeTSi
akumulireba da Warbi kadrebi partiuli davalebiT sxva-
dasxva regionebze unda gadanawilebuliyvnen, sadac zogi-
erTi maTgani kidec dasaxldeboda.
amis msgavsi ram SevardnaZis dros xdeboda, magram mx-
olod politikuri elitis doneze, afxazeTSi ki profe-
sionalTa didi konkurencia iqmneboda, sadac yovelTvis
afxazi `imarjvebda~, sxvebi ki iZulebuli iyvnen sxvagan ga-
dasaxlebuliyvnen.
afxazoba bolo xanebSi lamis profesiad iqca. cnobili
separatisti, udiplomo Tamara xibba pedinstitutTan ar-
sebul mosamzadebel ganyofilebas xelmZRvanelobda da
or Tu sam sxva adgilzec muSaobda.
1956 wlidan daiwyo yvela sferos da yvela donis xe-
lmZRvanel organoTa afxazizacia, ZiriTadad moskovidan
movlenili kadrebiT. saqarTvelos kompartiis afxazeTis
saolqo komitetis pirvel mdivnad dainiSna mixeil bRaJba,
komkavSiris saolqo komitetis pirvel mdivnad ki _ iuri kv-
iwinia, xolo yofili pirveli mdivani qarTveli qalbatoni
naTela bokuCava jer Camoameoremdivnes, Semdeg soxumis
143
ganaTlebis ganyofilebis gamged CamoaqveiTes, iqidan ki
meoTxe saSualo skolis direqtorad moisroles; qalbaton
naTelas aRar dascalda darCenili safexurebis Carbena, ise
gamoaZeves afxazeTidan aTasobiT sxva devnilTan erTad.
soxumis saxpedinstitutis reqtorad qarTveli niJa
xurciZis nacvlad moskovma gamoagzavna afxazi akibei xon-
elia, romelmac instituti qarTveli profesor-maswav-
leblebisagan gawminda.
yvelaze gvianobamde Tanamdebobas SerCa inturistis
mmarTveli qarTveli vaxtang WeliZe, romelsac TviT afx-
azurma komisiebma xelmosakidi rom veraferi upoves, kidev
erTi komisia miusies, amjerad qarTveli funqcioneri
g.m.-s xelmZRvanelobiT, romelmac baton vaxtangs saolqo
komitetidan gamotanebuli braldeba wauyena _ ar momwons
me Seni nacionaluri politikao, razec batonma vaxtangma
warbSeuxrelad upasuxa _ ar vici ras memarTlebiT, biWvin-
TaSi inturistis filiali rom gaixsna mis xelmZRvanelad
sruliad gamoucdeli afxazi davniSneT, xolo wlobiT da
patiosnad aq momuSave kacs, me ver movxsni, mxolod imisaT-
vis, rom is afxazi ar ariso _ ver moxsni da TviTon moixs-
nebio da asec moxda, magram arc g.m.-s uSvela am `damsaxure-
bam~ da TviTonac male gamoapanRures samsaxuridan.
qarTvels hegelze adre uTqvams _ rac eri, is berio,
magram Tu beri erze SorsmWvreteli araa, an mas ver aiyo-
liebs, verc eri ixarebs da verc beri iberebs. samwuxarod,
araiSviaTad SorsmWvreteloba ar aris sakmaod Sori, da
miTumetes adekvaturi. ase rom, zogjer ayola sjobs auy-
olobas, zogjer ki ayoliTac daSavdebis.
Wkviani, ra Tqma unda sxvis Secdomebze swavlobs, nakleb-
Wkviani ki imeorebs da imeorebs Tavisas; amitom isedac gu-
larxein qarTvels iluziebiT ki ar unda vkvebavdeT _ gae-
ro gadagvarCens, nato gadagvarCens, amerika gadagvarCenso,
aramed sul imas unda vukiJinebdeT asi Tvali da asi yuri
144
gamoisxiT, Tavi da xeli gaanZrieTo. Tumca 100% garantia
arcerT SemTxvevaSi ar arsebobs, rasac istoriac adas-
turebs _ Cvenze didi da Zlieri erebi aRgvilan pirisagan
miwisa. cxadia, es ar niSnavs rom cxviri CamovuSvaT da yve-
laferze xeli CaviqnioT, rameTu _ cda bedis monaxevreao.
Secdoma sinamdvilis araswori aRqma-Sefaseba da masze
araswori reagirebaa. maSasadme, adamianis aRzrda misT-
vis sinamdvilis sworad aRqma-Sefasebasa da masze sworad
reagirebis swavlebas gulisxmobs. samwuxarod, sinamd-
vile savsea arastandartuli, araprognozirebadi da ada-
mianis dambnevi situaciebiT, roca adamiani iZulebulia
garkveul riskze wavides, ramac SeiZleba ar gaamarTlos.
Secdoma ar agvereva danaSaulSi, romelic Segnebul, ganz-
rax daSvebul Secdomas warmoadgens, Tu mas, e.i. Secdomas
konteqstidan amoglejilad ar ganvixilavT.
saqarTvelos udidesi geopolitikuri Secdoma iyo man
rom rokis gvirabis gaWra dauSva da Cveni damcavi, bune-
brivi zRude moSala. ra Tqma unda, ruseTis am mzakvrul,
viTomda mxolod gzis Sesamoklebel RonisZiebas koloni-
is mTavroba Riad ver daupirispirdeboda, magram igi val-
debuli iyo `kulisebidan~ daerazma mTeli qveyana amis wi-
naaRmdeg, rogorc amas afxazebi akeTebdnen.
mogvianebiT ki TviT qarTuli erovnuli moZraobis didi
gamarjveba iyo aqve, rokis sarkinigzo gvirabis mSeneblo-
bis aRkveTa da qarTulisaTvis saxelmwifo enis statusis
SenarCuneba.
aseTi didi, magram aSkarad Secdoma iyo am moZraobis
mier Cveni hidrosadgurebis mSeneblobis SeCereba. es mSen-
ebloba sakavSiro biujetidan finansdeboda da mas CvenT-
vis energodamoukidebloba unda moetana, ra SemTxveva-
Sic ruseTTan konfliqti Cvens mrewvelobas da saerTod
ekonomikas miwasTan veRar gaasworebda.
seriozuli Secdoma gagvepara agreTve Cveni energe-
145
tikis flagmanis mSeneblobis drosac. saqme imaSia, rom
enguris wyalsacavi samegreloSia, hesebi ki mxolod gal-
Si, afxazeTSi, saidanac deni afxazebs ufasod miewodebaT.
Cven romc vikadroT da afxazebisagan denis safasuris
gadauxdelobis gamo, am hesebs wylis miwodeba SevuwvitoT,
amas verc SevZlebT, radganac wyalsacavi apipindeba da ro-
gorc samegrelos nawils, ise galsac walekavs.
es safrTxe, dRis wesrigidan verc moixsneba, sanam Cveni
Crdiloeli mezoblis velurobas wertili ar dasmia. sxva-
Ta Soris afxazeTSi mimdinare omis dros ruseTma araora-
zrovnad gagvafrTxila _ Tu tyvarCelSi bombi Cavarda,
maRaroebi afeTqdeba da engurhesi daingrevao. es, ra Tqma
unda aSkara muqara da SantaJi iyo, romelic uTuod gau-
meores saakaSvilsac da igi aiZules engurhesi ruseTisaT-
vis mieyida.
afxazTa amboxebebiT gamowveuli 9 aprili gmirobac iyo,
Secdomac da danaSaulic, romelmac ramdenime friad sa-
CoTiro da damafiqrebeli kiTxva dagvitova:
1. ratom aRmoCnda amdeni susti sqesis warmomadgene-
li mterTan pirispir mitovebuli, sad gaqra Cveni mama-pap-
uri raindoba?
2. ratom ar mousmines patriarqs, ratom daaimedes
xalxi liderebma _ ver gabedaveno, xolo roca gabedes,
TviTon Tavs uSveles, xalxi ki miatoves?
3. ratom gaxda 9 aprili marto qarTvelebis saqme,
ratom ver iqca saqarTvelo samSoblod erovnuli um-
ciresobebisaTvis?
4. ratom ver gariska cotneoba saqarTvelos kom-
partiis cekam?
gaumarTlebelia agreTve im faqtis miCumaTebac, rom
damsjeli razmis erTma jariskacma fexze wamoayena Zirs
dacemuli momitinge gogona, risTvisac TanarazmelTa
risxva daimsaxura.
146
sabWoTa kavSirSi problemuri sakiTxebi zevidan qveviT
ganixileboda. jer sabWoTa kavSiris kompartiis cekas po-
litbiuro gamoitanda gadawyvetilebebs, Semdeg ki sakav-
Siro da respublikur qvemdgom organoebSi tardeboda am
gadawyvetilebaTa `sataSo~ ganxilvebi.
sabWoTa kavSiris kompartiis cekas politbiuros dad-
genilebiT 9 aprili Sefasda, rogorc saxelmwifo ga-
datrialebis mcdeloba, romlis organizatorebi unda
gasamarTlebuliyvnen da mkacrad dasjiliyvnen. ase, mza
saxiT gadaeca es sakiTxi `gansaxilvelad~ sabWoTa kavSiris
umaRlesi sabWos sesias. sesiaze moxseneba gaakeTa TviT am
vandaluri aqtis damdgmelma reJisorma, amierkavkasiis
jarebis sardalma, igor rodionovma, romlis yovel ga-
monaTqvams darbazi taSis grialiT xvdeboda. momxseneb-
lis pirvelive winadadebebidan da darbazis veluri ova-
ciebidan naTeli gaxda xelisuflebis mtkice derJavuli
pozicia momxdaris mimarT da aRSfoTebulma qarTulma
delegaciam demonstratiulad datova darbazi. rodiono-
vis `warmatebuli~ gamosvlis Semdeg mokle, magram dams-
wreTa maSokirebeli sityviT gamovida sabWoTa kavSiris
sagareo saqmeTa ministri batoni eduard SevardnaZe, ro-
melmac mkacrad dagmo sabWoTa jaris mier TbilisSi Cad-
enili jalaToba, samarcxvino uwoda moxsenebas da masze
darbazis reaqcias da daasaxela qveynisaTvis didi safrTx-
is Semcveli sxva faqtebic, ris Semdegac igi tribunidan
Camovida da ganrisxebuli, protestis niSnad, pirdapir
gaemarTa gasasvlelisaken.
viTarebis aseTi sensaciuri SetrialebiT SeSfoTebuli
sabWoTa kavSiris kompartiis generaluri mdivani, batoni
mixeil gorbaCovi, SeiZleba iTqvas fexdafex daedevna Tav-
is marjvena xels, Tavis namdvil favorit ministrs da ram-
denime wuTis Semdeg masTan erTad ukan dabrunebulma del-
egatebs ganucxada _ am sakiTxze dRes dadgenilebas ver
147
miviRebT, radganac igi mxolod calmxrivadaa gaSuqebuli
da saWiroa misi ufro seriozuli, detaluri da obieqturi
gamokvleva da Seswavlao.
saqmis Seswavla daevala leningradis saolqo komitetis
pirvel mdivans, baton anatoli sobCaks romlis marTlac
detalurma, obieqturma da samarTlianma gamoZiebam Ta-
vdayira daayena politbiuros gadawyvetileba da igor
rodionovi Zalauflebis gadametebis braldebiT pos-
tidan gadaayenes, qarTuli erovnuli moZraobis liderebi
ki cixidan gaaTavisufles.
me rom baton eduard SevardnaZis apologeti ara var,
amas Cemi sagazeTo werilebic cxadyofen, magram samar-
Tlianoba moiTxovs iTqvas, rom Tu ara batoni eduardis
es gabeduli, patriotuli SemarTeba da nabiji, verc Cveni
erovnuli moZraobis liderebi gadarCebodnen dasjas da
arc sabWoTa kavSiri daiSleboda ase male.
gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, rom swored amis wy-
alobiT daria xeli keTilma borots, amiT Seirya imperiis
mofamfalebuli taxti da nanatrma Tavisuflebam dReebi
dauTvala TviTmpyrobelobas. miCveuls nu gadaaCvevo da
bunebrivia, movlenaTa aseTma mimdinareobam Seafiqriana
Cveni avtonomiebic. aw gansvenebuli profesori valerian
qarCava yveboda, rom qarTuli moZraobis gamokveTil lid-
erTan, baton zviad gamsaxurdiasTan soxumidan TbilisSi
Camovida afxazTa delegacia, erTaderTi kiTxviT _ Cven
ras miviRebT, mxari rom dagiWiroTo, razec batonma zviad-
ma Cveuli pirdapirobiT upasuxa _ miiRebT imas, rasac Cven,
avtonomiebi ki aRar iarsebebso. es iyo maSindeli saqarT-
velos naCqarevi mizandasaxuloba da ganwyobileba, ramac
mTeli wyali, bolo wveTamde, ruseTis wisqvilze miuSva.
yvela Sexedulebas da koncefcias ver gadaamowmeb da
rogorc wesi, meqanikurad iziareb ise, rogorc xmareba-
Sia. aseTi sabWouri iarliyiT moixsenia afxazebi erT-
148
erT mitingze, maTi Tavgasuli SarianobiT gabezrebulma
zviad gamsaxurdiam, roca ganacxada _ afxazi eri istori-
am ar icis, aseTi eri bunebaSi ar arsebobso. magram xeli-
suflebaSi mosvlis Semdeg, misi gundi, misi mTavroba meo-
re ukiduresobaSi gadavarda da man miiRo uprecedentod
`demokratiuli~, infantilur-miamituri, viTomda afxaz-
Ta gulmosagebi dadgenileba, romlis mixedviTac axlad-
Seqmnil afxazeTis parlamentSi mosaxleobis 18% afxaz-
isagan airCa 28 deputati, 44% qarTvelisagan _ 26 da 38%
`aramkvidri~ mosaxleobisagan _ 11, romelTagan viTarebaSi
Caxeduli, Tu afxazebisagan daSinebul-mosyiduli 7 maT-
gani afxazur fraqciaSi gaerTianda, danarCeni _ 4 qarTul-
Si, ramac warmoSva Sefardeba 35/30 afxazTa sasargeblod.
garda amisa, imave dadgenilebis Tanaxmad parlamentis Tav-
mjdomare da avtonomiis prezidenti mxolod afxazi unda
yofiliyo. ase rom, qarTuli deputacia mxolod mayure-
beli iyo imisa, rogor daamtkica parlamentma wminda afx-
azuri mTavroba da Seqmna prezidents daqvemdebarebuli
afxazuri gvardia.
mecnierebi arasodes ar marTavdnen qveynebs, im ubralo
mizezis gamo, rom mecnieri mTeli Tavisi arsebiT atomis-
turadaa koncentrirebuli sinamdvilis mxolod erT ro-
melime ubanze, qveynis marTvas ki masStaburi SorsmWvret-
eloba da aTasnairi wvrilmanis gaTvaliswineba unda.
rac Seexeba saqarTvelos, mas arasodes klebia proble-
mebi, arc wvrilmani da arc msxvilmani. sakmarisia iTqvas,
rom sabWoTa periodSi Cveni ekonomika ise iyo gadajaWvu-
li ruseTis ekonomikasTan, rogorc Sromis danawilebis
momgebiani principiT, ise mzakvruladac, rom ruseTis
iqiT Cven sxva gasaqani ar gagvaCnda da Cveni yvela sadave
ruseTs epyra xelT. ruseTi iyo Cveni energetikac, Cveni
puric da Cveni bazaric da aseT dros am Cveni sasicocxlo
`maryuJebis~ daxsna da ruseTisagan karis gamojaxuneba is-
149
eTi windauxedavi nabiji da avbediTi Secdoma iyo, romlis
Sedegebis likvidacias dResac ar uCans bolo. arada ro-
gorc maSindelma Cvenma prezidentma, batonma zviad gam-
saxurdiam ganacxada, mas moskovidan ruseTis prezidentma
mixeil gorbaCovma daureka da SesTavaza _ moawere xeli
CvenTan kavSirs da afxazeTis da samxreT oseTis problema
ar geqnebaTo, razec batonma zviadma mtkice uari stkica.
meoredac scada ruseTma Cveni `gons moyvana~, roca misi ax-
ali prezidenti boris elcini TviTon Camovida `tyeSi~, ya-
zbegSi Cvens prezidentTan mosalaparakeblad, winadadeb-
iT _ davayenoT rokTan rusul-qarTuli policia da erTad
vakontroloT aq Seqmnili mdgomareobao. es SemoTavazeba
Cvens prezidents WkuaSi daujda, magram igi kategoriulad
uaryo Cvenma parlamentma da saqarTvelom sabolood Seaq-
cia zurgi ruseTs.
me Sorsa var im azrisagan, rom Cveni dayoliebiT ruseTi
ruseTobas moiSlida, magram im dros igi sabWoTa kavSiris
daSlas mistiroda da dsT-s saxiT mis aRdgenas cdilob-
da, da CvenTvis yuris asawevad aRar scxeloda; xolo sanam
CvenTvis moiclida da isev karnaxs dagviwyebda, Cven misive
daxmarebiT davamTavrebdiT SeCerebuli hidrosadgurebis
mSeneblobas, SevinarCunebdiT fabrika-qarxnebs da maSasa-
dame dasaqmebulobas, SevqmnidiT da SevaiaraRebdiT Cvens
mravalerovan Zalovan struqturebs da rac mTavaria,
avirCevdiT normalur parlamentebs, sadac xmaTa umrav-
lesobiT miviRebdiT saerTaSoriso samarTlis Sesabamis
kanonebs.
samwuxarod, Cveni sulswrafobiT Cveni isedac mZime be-
dis borbali Cvenve davatrialeT ukuRma da biZgi miveciT
saqarTvelos axal-axal SecdomaTa grZel kaleidoskops.
pirvel yovlisa, es iyo samoqalaqo omi, romelSic qveya-
na damoukideblobis gamocxadebidan sul ramodenime Tve-
Si gaexvia da romlis drosac qarTvelebs gveyo ugunure-
150
ba gvesrola zar-zeimiT arCeuli Cveni prezidentisaTvis,
rac kakal gulSi moxvda mTel sqarTvelos. prezidenti
gaiqca, saqarTvelo ki orad gaixliCa _ rac kargad gamoi-
yena mterma.
samoqalaqo areulobisas, ruseTidan somxeTSi momavali
satvirTo matareblebi gzaSi iZarcveboda. araa gamoricx-
uli, rom es xdeboda afxazeTamdec, ruseTSive, anda kidev
uaresi, arc itvirTeboda es matareblebi srulad, magram
somxeTisaTvis mTeli zaralis anazRaureba mxolod saqa-
rTvelos evaleboda. am SemTxvevaSi saqarTvelos Tavidan
unda moexsna pasuxismgebloba tvirTebis dacvaze da igi
ruseTisa da somxeTisaTvis unda gadaekisrebia. saqarT-
velom ki viTom momenti gamoiyena da afxazeTis xelisu-
flebas rkinigzis erToblivad dacva SesTavaza. cbierobis
didostatma ruseTma saqarTvelos patara cbiereba gaS-
ifra, aRmocenebuli saxafango situacia xelidan ar gauS-
va da arZinbas, romelsac yvelafer qarTulis xsenebaze
eleT-meleTi mosdioda, sajarod ganacxadebina _ Cven Cve-
ni ZalebiT rkinigzis dacvas ver SevZlebT da saqarTvelo
unda davixmaroTo. manamde arZinba Sepirebuli iyo Cvenze
_ me Tqven gaiZulebT gvesroloTo, da igi sityvis kaci ga-
modga.
saqarTvelos policias oCamCireSi, daTqmul dros da
adgilas, afxazuri policia ki ar daxvedria, romelTan
erTadac mas gza unda ganegrZo, aramed banditebi daaxve-
dres, romelTac qarTveli policielebi manqanaSi Cacx-
riles, mTels msoflioSi ki elvis siswrafiT gavrcelda
cnoba _ didi saqarTvelo patara afxazeTs Tavs daesx-
ao. am incidentis Semdeg qarTuli sajariso formirebebi
daubrkolebliv Sevidnen soxumSi, saidanac afxazuri mTav-
roba Tavisi gvardiiT da saxmeleTo da sazRvao-satrans-
porto saSualebebiT ukve iyo gaxiznuli gudauTaSi. im
dros qarTul jars separatistebis damarcxeba ar gauWir-
151
deboda, magram saswrafod dareka ruseTis prezidentma
boris elcinma da saqarTvelos samxedro sabWos meTauri
batoni eduard SevardnaZe gaafrTxila _ ar gadaxvideT
gumisTaze, Torem iq Cveni jaris nawilebi dganan da me ver
mogcemT garantias, rom isini brZolaSi ar Caebmebiano.
aq ismis logikuri, magram dausmeli da maSasadame pa-
suxgaucemeli kiTxva _ ratom maincdamainc gumisTa? Cemi
pasuxebi aseTia: jer erTi imitom, rom mdinare gumisTa
bunebrivi damcavi zRudea, romelzec mxolod ori xidia
gadebuli, romelTa gakontroleba mcire ZalebiTac Sei-
Zleba; meorec imitom, rom gumisTis iqiT mdebareobs nav-
Tobbaza, e.i. sawvavi da wisqvilkombinati Tavisi bunker-
ebiT, e.i. puri; mesamec imitom, rom iqve gumisTis Semdeg
mdebareobs e.w. eSeris laboratoria, romelic sxvaTa So-
ris axlac muqTad funqcionirebs am Cvens teritoriaze da
aravin icis ras akeTebs saerTod. swored am laboratoriis
damcveli polkis teritoriidan gvesrodnen afxazebi da
viTom afxazebic, Cven ki im mimarTulebiT lulis miSvera
sastikad gvekrZaleboda. xolo rodesac erTxel, soxumis
maSindeli xelisufalis batoni Tamaz nadareiSvilis gan-
kargulebiT es sapasuxo cecxli mainc gaixsna, ruseTma mk-
acrad gagvafrTxila da batonma eduardma batoni Tamazi
sulac moaSora afxazeTs; da meoTxe da mTavari _ ruseTis
generaluri gegmis Semsruleblad jer afxaz separat-
istebs arc saTanado SeiaraReba gaaCndaT da arc cocxali
Zala, yvelafer amis mogvarebas dro undoda. amitom 1992
wlis 3 seqtembers, cxadia ruseTis SuamdgomlobiT saqa-
rTvelosa da afxazeTs Soris daido zavi, romelic namdvi-
li egonaT orive mxaris rigiT moqalaqeebs da meomrebs da
am ukanasknelebma kidec aRniSnes es dResaswauli `neitra-
lur teritoriaze~, e.i. gumisTis xidis SuagulSi.
amasobaSi ruseTma kazaki da Crdilo-kavkasieli boe-
vikebiT gaavso gudauTa, uiaraRo afxazebs Tavisi gudau-
152
Tis samxedro baza gaaZarcvina da ruseTis genStabma Sead-
gina momaval sabrZolo moqmedebaTa gegma, da iseve mou-
lodnelad ganaaxla omi, rogorc igi Tavidan daiwyo.
ra Tqma unda, mTeli Cveni SeiaraReba da saomari ma-
salebic rusuli iyo, magram Cven maT vyidulobdiT rusi
oficrebisagan, separatistebs ki yvelaferi es usasyid-
lod miewodebodaT, radganac isini CvenTan brZoliT ru-
sul saqmes akeTebdnen, ruseTis samsaxurSi imyofebodnen.
samwuxarod, es rom ruseTTan omi iyo da ara separat-
istebTan, ratomRac gvian daijera TviT batonma eduard-
mac da ukve „TurmeobiTSi` ganacxada _ afxazeTi didi
politikis nawili yofilao; Tumca gamarjvebaSi aseve ra-
tomRac darwmunebulma Cvenma sardlobam maSinac ar daane-
ba Cveni saxelmwifos meTaurs raime garigebaze wasuliyo
ruseTTan. arada erTaderTi gamosavali, erTaderTi swori
nabiji maSin iyo ara gumisTasTan imas dalodeba, rac Semdeg
moxda, aramed saswrafod gaerTianeba dsT-Si da imavdrou-
lad nebismieri saSualebebiT da Tundac danakargebiT
gumisTis gadalaxva, separatistebis ganiaraReba da maTi
liderebis ayvana, Tu ra Tqma unda maT ruseTSi galalvas
rusi ver moaswrebda. maSin da mxolod maSin avicilebdiT
Tavidan Cveni moqalaqeebis, rogorc qarTvelebis, ise afx-
azebis xocva-Jletas, afxazeTidan qarTvelebis eTnowmen-
das da teritoriebis dakargvas.
Cemi azriT, ar vici Tavisi gularxeinobis, mSvidobis-
moyvareobis, Tu marTlac mtris da moyvasis siyvarulis
gamo, qarTveli yovelTvis ugulebelhyofda aqsiomas, rom
saukeTeso Tavdacva Setevaa da igi yovelTvis laxtis wris
SigniT elodeboda Tavdasxmebs da Semdeg iwyebda mtris
mogeriebas. Tu es ase araa, riT aixsneba ase iolad, Tvalis
daxamxamebaSi gagris dakargva, roca mtris desants arc
sangrebi da sxva simagreebi daxvedria win, arc rusebis mier
CvenTvis Semotyuebuli naRmebi afeTqebia fexqveS da arc
153
qalaqis patronis xeli ugrZvnia raimeSi. is ki ara, swored
wina dRes batoni joni lataria guldamSvidebuli uyureb-
da da usmenda `Savlegos~ Tavis kabinetSi.
batonma eduardma, es savalalo faqti SemTxveviTobad
warmoaCina, romelic mokle xanSi unda gamosworebuliyo,
moxda ki piriqiT da im saocnebo mokle xanSi gagras mihy-
va mTeli mimdebare teritoria fsoumde, daixoca uamravi
meomari da mSvidobiani moqalaqe da mTeli Cveni samxedro
aRWurviloba da mZime teqnika separatistebs CauvardaT
xelSi.
saqarTvelosagan gumisTa-fsous monakveTis Camogle-
jis Semdeg, dRis wesrigSi meore frontis, tyvarCelis
gaaqtiureba dadga. ruseTs `guli auCuya~ tyvarCelelTa
socialurma mdgomareobam da man saerTaSoriso wiTeli
jvris egidiTa da xelSewyobiT maTTvis humanitaruli dax-
marebis miwodeba iTava. rogorc wesi da rigia, es RonisZie-
ba saqarTvelos warmomadgenelTa TandaswrebiT unda
ganxorcielebuliyo, magram maTma iq gamoCenam iseTi agre-
siuloba gamoiwvia afxazebSi, rom rusebma `Zlivs ixsnes~
qarTvelebi. am oinis gaTamaSebiT Semdegi reisebi qarT-
velebis gareSe Sesrulda da rusebma tyvarCelSi humani-
tarul tvirTebTan erTad iaraRic Seitanes. am manevris da
Semdeg oCamCiresTan desantis gadmosxmis mizani soxumis-
aTvis mkvebavi arteriebis gadaWra iyo, rac rusebma kidec
moaxerxes Cveni `lebed, rak da Suka~ Zalovanebis arakoor-
dinirebulobis wyalobiTac.
gexsomebaT, rogor emudareboda batoni Jiuli Sartava
oCamCireSi dabanakebul loTi qobalias _ moeSveleT sox-
ums da sxva sakiTxebze mere vilaparakoTo, magram amaod.
soxumis irgvliv saalyo rkali TandaTan ikvreboda da vi-
wrovdeboda da roca Sroma, kamani da sxva sakomando pun-
qtebi ukve mtris xelSi gadavida, 1992 wlis 16 ivniss, xeli
moewera aSkarad kapitulantur sazavo xelSekrulebas,
154
romlis ZaliTac Cveni mZime teqnika unda gataniliyo sox-
umidan, afxazebis ki adgilze rCeboda, oRond maTi gasaRe-
bebi `miukerZoebel~ ruseTs bardeboda.
Cven, igive loTi qobalias SiSiT, iZulebuli gavxdiT
Cveni teqnika zRviT, rusuli gemebiT gagvetana foTSi,
risTvisac soliduri Tanxebi wagvglija ruseTma. dRes, es
xelSekruleba da soxumidan mZime teqnikis gatana kvalifi-
cirdeba rogorc didi Secdoma, me ki vityodi, rom Secdo-
ma misi gautanloba, misi adgilze datoveba da gasaRebebis
aseve ruseTisaTvis Cabareba iqneboda, radganac es mxolod
gadaavadebda soxumis dacemas, Sedegad ki amas ufro meti
msxverpli da am teqnikis dakargva mohyveboda.
erTaderTi da Tanac seriozuli Secdoma im dros sax-
lebSi Cveni dabrunebis mowodeba iyo, rac baton eduard
SevardnaZes imis imediT mouvida, rom ruseTi mSvidobi-
ani mosaxleobisaTvis xelis xlebas ar dauSvebda da ar
ikadrebda.
ruseTma ki swored es boroteba ikadra, roca man misive
`wyalobiT~ gaubedurebuli da Tovlian Wubers SeWidebu-
li mSvidobiani mosaxleobis _ ususuri bavSvebis, umweo
moxucebisa da bedisagan daCagruli xeibrebis misaSveleb-
lad, sxva qveynebisagan gansxvavebiT, TiTic ar gaanZria
da isini dasaRupad gawira. Wuberis miwas gaupatiosneb-
lad mibarebuli da xevebSi Tavisi nebiT Tu uneburad ga-
daCexilTa codva ruseTis xelisuflebis unamuso namusze
iricxeba.
arc Cveni saxelmwifos meTauris, baton eduard Sevard-
naZis uari iyo swori im winadadebaze, romlis mixedviTac
erTi rusuli batalioni gumisTasTan unda Cayenebuliyo,
meore ki _ engurTan. ra Tqma unda, es araTu saqarTvelos
mTlianobis aRdgenis, aramed am darCenil teritoriazec
Cveni iurisdiqciis sruli SenarCunebis garanti ar iqne-
boda, magram namdvilad aRar moxdeboda Cveni mosaxleobis
155
darbeva-dawiokeba da maTi TavianTi karmidamoebidan ayra.
xSirad gvsmenia gauazrebeli sayvedurebi batoni zviad
gamsaxurdias misamarTiT _ musulmanebSi ra undodao!
gauazrebeli, radganac jer erTi, `vefxistyaosnis~ pa-
troni xalxi ar unda laparakobdes religiur jebirebze
da meorec, baton zviads arCevani arc hqonia. qristianul
amerikasa da evropaSi, sxvadasxva mizezebis gamo, mas ar
waesvleboda, erTmorwmune magram mtradqceuli ruseTi-
saken igi verc gaixedavda da arc gaixedavda, mezobelma
somxeTma, igive ruseTis xaTriT igi ar miiRo da man miaSura
groznos, sadac mas kargad icnobdnen da pativs scemdnen,
da sadac xelisuflebis saTaveSi misi megobari da masaviT
erovnul-patriotuli ideebiT `Sepyrobili~ joxar du-
daevi idga. groznoSi marTlac maRalkavkasiuri stumarT-
moyvareobiT miiRes saqarTvelodan gadaxvewilebi, TviTon
baton zviads ki, rogorc ityvian Tan gadahyvnen da roca
igi daiRupa didi pativiT dakrZales groznos centrSi. da
mainc, damafiqrebelia CeCenTa da sxva Crdilo-kavkasiel-
Ta erovnul-patriotuli ideologiis arsi, romelmac erT
magidasTan dasva batoni zviad gamsaxurdia da misi da maSa-
sadame saqarTvelos mteri vladislav arZinba, da romel-
mac Seqmna saqarTvelos winaaRmdeg mebrZol CeCenTa, sxva
Crdilo-kavkasielTa da afxazTa aliansi, e.w. mTiel xalx-
Ta konfederacia. etyoba am ideologiiT daimuxta batoni
zviadis `amalis~ erT-erTi wevri, vinme marjaniSvili, ro-
melmac inatra _ rodis iqneba rom Cemi kaxeTi da saqarTve-
los sxva kuTxeebi cal-calke gaerTiandnen gaeroSio.
sxvadasxva adamianTa, sazogadoebaTa da qveyanaTa
Tanacxovrebis sakiTxi kacobriobis nomer pirveli prob-
lemaa, romlis Taobaze, darwmunebiT mxolod is SeiZle-
ba iTqvas, rom _ yvelasaTvis, yvelgan da yovelTvis arc
kargia rame da arc cudi. mravalerovneba aucilebelicaa,
sainteresoc, magram xSirad Tavsatexic. zogierTi ojaxi,
156
sazogadoeba da qveyana Sexmatkbilebulad cxovrobs, sx-
vebi erTmaneTs ver eguebian da rogorc wesi ayal-mayal-
iT iyrebian. mSvidobianad gaiyarnen, magaliTad, sabWoTa
reJimis mier gaerTianebuli Cexebi da slovakebi, CeCnebi
da inguSebi; rac Seexeba saqarTvelos, ara mgonia sikeTe
mogvitanos akakis `Conguris~ saukuneobiT Sewyobili sime-
bis gancalkevebam.
soxumis dacemisTanave, groznodan Camovida Su-
risZiebiT gulanTebuli da Sinaur da gareul antiSevard-
naZistTa mxardaWeriT daimedebuli zviad gamsaxurdia da
nacarwayrilma samoqalaqo omma axali ZaliT ifeTqa. Seiqm-
na STabeWdileba, rom ruseTi mzadaa taxtze daabrunos
batoni zviad gamsaxurdia, batoni eduard SevardnaZe ki
politikuri arenidan Camoweros.
mudam zenitSi myofi politikosi, Tavisi karieris aseT
traRikul finals _ltolvilobas, anda kidev uaress, ar
daeloda da isev ruseTs mimarTa, saidanac galaxuli saqa-
rTvelos dsT-Si SeTrevis sanacvlod, samxedro daxmareba
miiRo da metoqes SeebrZola. ruseTis am muxanaTobiT aRS-
foTebulma zviad gamsaxurdiam eTerSi ganacxada _ ruseb-
ma gviRalateso, magram igi iZulebuli gaxda moqmedeba ax-
lad gadawerili scenariT ganegrZo, romlis mixedviTac,
rogorc ambobdnen, aRmosavleT saqarTvelo ganekuTvne-
boda baton eduards, dasavleTi, viTom afxazeTiTurT ki
_ baton zviads.
am dros TviTon zviadistebi alaparakdnen afxaz-me-
grelTa samefos, egrisis aRorZinebis Sesaxeb da Cven, qarT-
velebs gvexumrebodnen _ ramdeni xarT, Tqven qarTvelebi,
Cven afxazebs SevuerTdebiT da gadagivliTo.
Tavdapirvelad zviadis laSqari warmatebiT miiwevda
quTaisisaken da man samtrediaSic SeaRwia, magram Semdeg
samTavrobo jarebma imZlavres da omic moiges. batoni
zviadi, ramdenime TanamoazresTan erTad tyeSi gaixizna,
157
Semdeg ki isini jixaSkarelma karlo Rurwkaiam Seifara,
sadac batoni zviadi, gaurkvevel viTarebaSi, TavSi tyviis
daxliT Tu mixliT gardaicvala.
baton zviads arc sikvdilis Semdeg gaumarTla _ jer
mas aqve araerTjer ucvales saflavi, Semdeg igi grozno-
Si gadaasvenes da iqac orjer sxvadasxva adgilas daasa-
flaves, da mxolod 14 wlis Semdeg daubrunda igi samSob-
los da mTawmindis panTeonSi daikrZala.
batoni zviadis saidumloebiT moculma sikvdilma bune-
brivi miTqma-moTqma gamoiwvia. erTi versiiT _ man Tavi moi-
kla, meoris mixedviT ki _ igi mokles. am sakiTxis garkveva
maSin, cxel kvalze ar gaWirdeboda, magram gansvenebuli-
saTvis eqspertizis Catarebaze ojaxma uari ganacxada.
batoni zviadi didi filologi da didi eruditi iyo,
romlis adgilas sxva wynarad Caujdeboda wignebs da
udides sargeblobas moutanda Tavis xalxs, magram misi
stiqia da ambicia sul sxva iyo da roca es `sxva~ orjer ga-
daixaza, misi miswrafebebis, ganwyobisa da temperamentis
mqone kacisaTvis, es iseTi fsiqikuri travma iyo, rom mas
Tu ara TviTmkvleloba sxva aRaraferi darCenoda.
aki, maSin kidec gavrcelda cnoba _ batoni zviadi Seu-
Zlodaa da saWmels aRar ekarebao.
rac Seexeba batoni zviadis fizikur ganadgurebas; Tu
rogorc `gza~-Si daibeWda, tyvia baton zviads zemodan
hqonda TavSi daxlili, TviTmkvleloba gamoricxulia,
radganac TviTmkvleli tyvias an safeTqelSi ixlis, an
SublSi, anda gulSi; xolo Tu igi vinmem mokla _ isev Tav-
isianma, radganac gareSe SeumCnevlad verc sofelSi Seipa-
reboda, verc im saxlSi da rac mTavaria _ sibneleSi igi ver
miagnebda, sad iwva prezidenti da sad misi premieri. Tanac,
arcerTi mkvleli ar gariskavs cocxlad datovos Tundac
saRaTas ZiliT Sepyrobili potenciuri TviTmxilvelebi,
miTumetes roca mas xelSi `mayuCa~ uWiravs.
158
Tu batoni zviadis likvidacia marTlac moxda, dau-
jerebelia masSi batoni eduardis xeli reoda, radganac
im dros am uzneobis Cadenis saWiroebac aRar arsebobda
_ samoqalaqo omSi orjer damarcxebuli kaci mesames veR-
ar wamoiwyebda da maSasadame, igi qveynisaTvis aRaraviTar
safrTxes aRar warmoadgenda. aqedan gamomdinare, baton
eduards rom batoni zviadis adgilsamyofeli scodnoda,
igi mas ubralod daapatimrebda da gaasamarTlebda.
piradad me, batoni eduardis adgilas sruliad araor-
dinalur, uprecedento nabijs gadavdgamdi da araTu mar-
to Seviwyalebdi ajanyebulebs, aramed Sesaferis Tanamde-
bobebsac SevTavazebdi.
saeWvoa, rom batoni zviadi am winadadebas daTanxme-
boda, magram didi albaToba iyo, rom igi TviTlikvidaci-
aze fiqrs gulSi aRar gaivlebda da rac mTavaria, qveynis
meTauris es didsulovani da patriotuli saqcieli xels
Seuwyobda orad gaxleCili qveynis gamTlianebas.
da bolos, upriania aq davsvaT Semdegi ori kiTxva: 1.
rogor unda moqceuliyo bekeka mgels rom ar SeeWama? da
2. iyo Tu ara stalini damnaSave hitleris TviTmkvleloba-
Si? am bolo kiTxvis adresats da pasuxs mimxvedri mixvdeba,
virze Semjdars ki tonobiT cercvic ar uSvelis.
Jurnali `sarke~,
#30, 29 ivlisi _ 4 agvisto, 2009
#31, 5_11 agvisto, 2009
#32, 12 _ 18 agvisto, 2009
#33, 19 _ 25 agvisto, 2009
sainformacio portali http://www.polity.ge, 14 ivlisi, 2010
159
 reformis waxnagebi
Reform Facets
yvela Tavmoyvare da SorsmWvreteli qveynis mTavarze
mTavari sazrunavi sxva ara unda iyos ra, Tu ara ganaTlebis
sistema; misi tradiciuli samkuTxedis TiToeuli kompo-
nenti _ maswavlebeli, moswavle da swavlebis organizacia.
rogorc cnobilia, ucvleli mxolod is faqtia, rom yve-
laferi cvalebadia. gamonaklisi am maradisobis kanonidan
miT umetes ver iqneba ganaTlebis sistema, romelic arse-
buli sazogadoebis sarke da momavali sazogadoebis akva-
nia.
aqedan gamomdinare, yvela Tavmoyvare da SorsmWvrete-
li qveynis mTavarze mTavari sazrunavi sxva ara unda iyos
ra, Tu ara ganaTlebis sistema, misi tradiciuli sakuTxe-
dis TiToeuli komponentis _ maswavlebeli, moswavle da
swavlebis organizacia.
maswavlebeli, pedagogi dResac axali Taobis matarebe-
lia, magram axla ukve, rogorc ityvian, `mecnierebis viwro
bilikebze~, rac metad Zneli da sapasuxismgeblo saqmea da
maSasadame, maswavlebeli iseT materialur da sulier kom-
fortSi unda vacxovroT, rom igi masze mindobili am sapa-
tio movaleobis pirnaTlad Sesrulebis garda, araferze
ar unda fiqrobdes.
pirvelyovlisa, dasadgenia maswavleblis, iseve ro-
gorc nebismieri sxva profesionalis idealuri modeli,
erTgvari `terminalebi~, saiTkenac ganaTlebis sistemis
`matareblebi~ unda miiswrafodnen.
savaldebulo ki yvela profesionalisaTvis, yvela spe-
cialistisaTvis mxolod erTia _ Tavisi saqmis codna da
siyvaruli, rameTu kacs Tu samsaxurSi ar miuxaria, Tvi-
160
Tonac codvaa da samsaxuric. maswavlebeli, romelsac mos-
wavleTa Jriamuli da studentTa aJitirebuli disputebi
ar siamovnebs da nervebs uSlis, TviTonac datanjulia da
sasurvel produqciasac ver mogvcems.
gansakuTrebul yuradRebas saWiroebs ucxo enis maswav-
lebeli, romelsac cotac aris, enciklopediuri xasiaTis
ganaTleba unda hqondes, rameTu ena, rogorc urTierTo-
bis saSualeba, cxovrebis yvela sferos moicavs.
aseTi ganaTlebis misaRebad ki, kiTxvasTan erTad, saW-
iroa ucxo enis maswavlebeli Tavisi ardadegebis met naw-
ils am enis molaparake qveyanaSi atarebdes.
magram radganac dRes, Cveni maswavlebloba moklebu-
lia aseT SesaZleblobas, ganaTlebis saministrom adgil-
ze unda uzrunvelhyos ucxo enis maswavlebelTa ufaso
sazafxulo skolebis da SeRavaTfasiani dasasvenebeli
banakebis funqcionireba ucxoel moxaliseTa gamoyenebiT.
eWvs ar unda iwvevdes rom aRniSnuli samkuTxedis cen-
traluri komponenti, centraluri figura moswavle da
studentia _ sazogadoebisa da qveynis momavali, romelTa
aRzrdasac danarCeni ori komponenti e.i. maswavlebeli da
swavlebis organizacia emsaxureba.
niWi, rogorc viciT, ar ibadeba, ibadeba mxolod tvinis
mzaoba, `ganwyoba~, potenciali ama Tu im niWis upiratesi
ganviTarebisaTvis. nebismieri niWisa da unaris ganviTare-
ba SeiZleba, magram xSirad, rac erTisaTvis RvTiT moma-
dlebuli startia, meorisaTvis igi is umaRlesi niSnulia,
romlis iqiTac igi nabijsac veRar gadadgams.
stviri ar keTdeba nebismieri xisagan, kompozitorsa da
poets mxolod konservatoria da universiteti ver gaz-
rdis. aki Cveni `ugvirgvino mefe~ akakic brZanebs _ magram
marto wvrTna ras izams, Tu bunebamc ar uSvelao.
rogorc praqtika gviCvenebs, saerTod, humanitaruli
mimarTulebis bavSvebi bevrad sWarboben `maTematikosebs~.
161
 uTuod dadgeba dro, roca embrionSive daprogramde-
ba sasurveli niWi, dRes ki is mainc unda SevZloT rom sa-
Tanado testebis saSualebiT droze davadginoT TiToeu-
li bavSvis gonebrivi, fizikuri da fsiqikuri monacemebi,
raTa ar gadavtvirToT, ar gavtanjoT da ar davaClungoT
igi zedmeti sagnebiT da Tavidanve mizanSewonilad warvm-
arToT misi swavla-ganaTlebis procesi.
am mimarTulebiT uaResad mniSvnelovani win gadadgmuli
nabijia erovnuli gamocdebi, romlebic axdenen ra Cveni mo-
mavali inteleqtualuri korpusis seleqcias, amiT skoleb-
sac aiZuleben ZirSive aRkveTon `Cawyoba~ da `Spargalka~.
swavlebis organizaciaSi moiazreba swavlebis mizne-
bi da masze damokidebuli swavlebis Sinaarsi, principebi,
meTodebi, saSualebebi da organizaciuli formebi.
swavlebis miznebs gvkarnaxobs TviTon cxovreba, mTa-
varia sworad wavikiTxoT es gamowvevebi.
swavlebis miznebidan gamomdinare da globalizacia-in-
tegraciisaTvis fexis asawyobad aucilebelia ganaTlebis
sistemis yoveli safexuris swavlebis Sinaarsi Sejerdes
saerTaSoriso standartebTan da miesadagos adgilobriv
realobas.
meti principuloba gvmarTebs rom xeWeWuris patroneb-
ma panta ar SemovisaRoT. dauSvebelia swavlebis procesi-
dan Segnebulobis principis gaZeveba da am niSis meqaniku-
ri savarjiSoebiT `amoqolva~. moswavles da miTumetes
students marto is ki ar unda vaswavloT, Tu ra rogoraa,
aramed da umTavresad is, Tu ratom aris es ase da rogoria
misi ganviTarebis tendencia, rameTu `awmyo Sobili war-
sulisagan, aris mSobeli momavalisa~.
igive unda iTqvas meTodze. CvenTan moqmedi swavlebis
slavuri meTodika cudi rom yofiliyo, ruseTs da Tundac
saqarTvelos amxela diapazonis samecniero-teqnikuri po-
tenciali ar eqneboda.
162
nabani wyali, ra Tqma unda, unda gadavaqcioT, magram
bunebrivia unda SevinarCunoT bavSvi da mas axali, wminda
wyalic gadavavloT.
swavlebis mTavari saSualeba odiTganve saxelmZRvane-
loa, romelSic swavlebis Sinaarsia ganTavsebuli.
dRes Sesaqmnelia TamaSobebze dafuZnebuli interaqti-
uli swavlebis saxelmZRvaneloebi ufrosklaselTaTvis da
studentebisaTvis ki _ `TviTmaswavleblebi~, romlebic mox-
snian axsnas da leqcias da moswavlesa da students gadai-
yvanen wignze damoukideblad muSaobis da codnis TavisiT
mopovebis reJimSi, ra SemTxvevaSic maT erTi suli eqnebaT
rodis mividnen skolaSi da universitetSi da Tanatolebs
gaejibron, Tanac Seamowmon da Seafason Tavisi Tavi.
ucxo enis saskolo kompleqtSi aucileblad unda Se-
diodes enis matarebelTa metyvelebis fonogramebi _ say-
ofacxovrebo xasiaTis dialogebi, mezRapreTa zRaprebi,
deklamirebuli leqsebi da simRerebi da yvelaferi es Tav-
isi grafikuli teqstebis TanxlebiT.
ucxo enis fakultetis studenti, pirvel xanebSi winas-
war analizurad unda gadiodes im mxatvrul nawarmoebebs,
romlebsac igi Semdeg ramdenimejer naxavs ekranze da ze-
pirad daimaxsovrebs misTvis saWiro da saintereso adg-
ilebs.
bavSvis aRzrda marTlac akvnidan iwyeba, magram ojaxis
arasaTanado pirobebisa da ganaTlebulobis gamo, zogjer
bavSvis fsiqika, yofaqceva da metyveleba ise maxinjdeba,
rom am `Stampebis~ waSla-gasworebas baRi da skola Znelad
Tu axerxebs.
amitom bavSvis ojaxuri swavla-ganaTleba da aRzrda
unisonSi rom iyos baRisa da skolis standartebTan, saW-
iroa daiweros da yvela dedas mieyidos an saCuqrad ga-
daeces bavSvis movlis, kvebis, aRzrdisa da sawyisi swavle-
ba-ganaTlebis popularuli enciklopedia.
163
 Tumca marto wignebiT, Tundac kargi, ZiriTadi da sax-
aliso damxmare saxelmZRvaneloebiT Sors ver wavalT Tu
maT sul ufro metad ar wavaSveleT Tanamedrove mdidari
teqnikuri saSualebebi _ magnitofoni, kompiuteri, kino,
specialuri saswavlebo-saaRmzrdelo telearxi da radio.
mokled, ganaTlebis sistema unda dakompleqtdes
maRalkvalificiuri, maRalzneobrivi da maRalanazRaure-
badi kadrebiT da aRiWurvos mecnierulad da pedagogi-
urad srulyofili saxelmZRvaneloebiTa da sxva saswavle-
bo-saaRmzrdelo saSualebebiT, raTa baRis aRsazrdels,
skolis moswavles da umaRlesi saswavleblis students mi-
uxarodes Tavis saswavlo-saaRmzrdelo dawesebulebaSi.
swavlebis ZiriTadi organizaciuli forma skolaSi ga-
kveTilia, umaRles saswavlebelSi ki _ leqcia da seminari.
droa warsuls Cabardes monologuri da `gadmogi-
yare-gadmomiyare~ gakveTilebi. gakveTili unda iqces mos-
wavleTa codnis sistemaSi moyvanis da maTi saTanado un-
ar-CvevebiT aRWurvis sasiamovno atmosferos saamqrod,
sadac maswavlebels TandaTan mxolod diriJoris da mon-
itor-koreqtoris funqcia darCeba.
roca moswavlisa da studentis tvini dasaqmebulia da
mas es saqme gamosdis, disciplinis problema moixsneba.
dromoWmuli anaqronizmia leqcia, romelic, ukeTes
SemTxvevaSi, codnis aTvisebis mxolod sawyisi etapia, stu-
dentis drois biujetis umTavres nawils ki nTqavs. mokled
Citi brdRvnad ar Rirs.
Cemi winadadebaa _ uaryofil iqnas saleqcio mecadineo-
ba, rac kaTedrebisaTvis saWiro xis masalasac dazogavs da
yovel xuT weliwadSi erTxel wignebad da diskebad gamoic-
es da internetSi ganTavsdes ganaxlebuli, informaci-
ulad gajerebuli da logikurad da enobrivad gamarTuli
sxvadasxva avtorTa leqciebis kursebi arsobrivi kiTxva-
rebiTurT, romelTac studenti Sin, myudro atmosferoSi
164
gaecnoba da daamuSavebs, codnis sistemaSi moyvana da aT-
viseba ki moxdeba seminarul da praqtikul mecadineobebze
msjeloba-kamaTisa da saTanado savarjiSoebis meSveobiT.
gamosaSveb gamocdebs kaTedrebTan erTad unda ibarebdnen
dargis mowveuli eqspertebic.
ra axali saxelic ar unda davarqvaT klasgareSe da sko-
lisgareSe muSaobas skolaSi da maT badal RonisZiebebs
umaRles saswavlebelSi, isini aucileblad unda gamo-
vacocxloT da srulvyoT raTa `swavla ZirSive gatkbil-
des~.
Tu ara ucxoeTisa da tradiciis zegavlena, Zneli mis-
axvedri ar unda iyos rom dekanati, rogorc aseTi, ganaT-
lebis sistemis sruliad zedmeti rgolia, da misi funqcie-
bi unda daekisros maprofilebel kaTedrebs, romlebic
swored pasuxismgebeli arian saswavlo procesis Sedegeb-
ze.
da bolos, Cemi azriT, aucilebelia mecnierebisa da ga-
naTlebis sistemis integracia, rogorc am orive sferos
warmatebuli ganviTarebis sawindari.
samecniero kvlevebSi studentis aqtiuri monawileo-
ba misi maRalkvalificiur specialistad Camoyalibebis
aucilebeli winapirobaa da es `Sejvareba~ didad waadge-
ba mecniersac, romlisTvisac studentTa auditoria misi
ideebis sasinj laboratoriad da maTi xorcSesxmis maor-
ganizebel stimulatorad iqceva.
saxeldobr, enaTmecnierebis institutisa da Sesabami-
si fakultetebis bazaze unda daarsdes enaTa kvlevisa da
swavlebis centri, botanikisa da zoologiis institutebi-
sa da Sesabamisi fakultetebis bazaze _ biologiis kvlevi-
sa da swavlebis centri, soflis meurneobis akademiisa da
agraruli da subtropikuli (akademiisa) universitetebis
bazaze _ soflis meurneobis kvlevisa da swavlebis centri
da aRmosavleTmcodneobis institutis bazaze _ msofli-
165
omcodneobis kvlevisa da swavlebis centri, jer mxolod
dasavleTmcodneobisa da aRmosavleTmcodneobis ganyo-
filebebiT.
sainformacio portali www.polity.ge, 7 Tebervali, 2010
gazeT `rezonansis~ internet-portali
www.resonancedaily.com, 14 aprili, 2014
eleqtronuli portali www.education.ge, 20 aprili, 2014
`ra ena waxdes... eri daeces~, anu
qarTuli qarTvelsac unda vaswavloT
Cveni genisa da gonis gamonaSuqi, Cveni qarTuli, Cveni
`enai Semkuli da kurTxeuli~ iseve iTxovs dRes Svelas,
rogorc TviT eri da mTeli qveyana, rameTu qarTuls, iseve
rogorc enaTa umravlesobas bedma mdevris roli arguna,
da maSasadame globalizaciasa da integracias Tan sdevs
masSi uamrav axal cneba-sityvaTa da SesityvebaTa Semod-
ineba, romelTac droze unda qarTuli ekvivalentebis
moZieba, Tu qarTulis bunebasTan adaptireba, raTa enis
depoSi ganZTan erTad jarTmac ar daisadguros, rac ise-
dac blomad dagvitova ruseTis 200-wlianma batonobam.
am saSviliSvilo saqmeSi, ganaTlebis sistemasTan erTad,
Tavisi sityva unda Tqvan masmediam da mTelma wignierma
sazogadoebriobam, magram saTanado RonisZiebaTa dagegm-
va, Semsruleblebze rolebis ganawileba da mTeli muSao-
bis koordinireba enis palatis RviZli movaleobaa.
gTavazobT ramdenime mosazrebas qarTuli enis sruly-
ofilad afunqcionirebisaTvis, romelTagan zogierTis
ganxorcieleba axlavea SesaZlebeli, sxvebi ki _ samomav-
lod gasaTvaliswinebeli:
166
1. metros sadgurebis mimniSnebeli M didi xania Sesacv-
lelia `m~-iT;
2. metros Sesasvlel-gamosasvlelebs, rusuli kalkebis
nacvlad, unda eweros:
Sesasvleli; gamosasvleli;
Semosasvleli; gasasvleli
3. `sakolmeurneo bazari~ Sesacvlelia `agraruli ba-
zriT~;
4. aRsakveTia xalxis gamawvalebeli sinonimia-omonimia
quCis saxelwodebebSi. SemdgomSi ki nomer pirvel saxleb-
ze (romlebic TbilisSi, ratomRac, marjvena mxarezea) sa-
survelia, gaikras dafebi quCis `saxelmdebeli~ pirovnebis
mokle dosieTi, qarTul da inglisur enebze.
5. Tvalis klinikebSi mxedvelobis sazomad, rusul an-
banTan erTad, qarTulic unda gamoiyenebodes;
6. biblioTekebSi wignebis Sriftis `K” Sesacvlelia `q~-
iT;
7. gasaqarTulebelia dokumentaciis, da saerTod, saqmi-
ani qaRaldebis warmoebis rusuliseuli modelebi, da, bo-
los da bolos, dasadgenia, vtovebT mamis saxels xmareba-
Si Tu ara. gasasworebelia, agreTve, ucxo enebSi rusuli
transliteraciiT damkvidrebuli qarTuli toponimika,
mag. Adjaria ki ara, Achara da a.S.
8. enis barbarizmebiT danagvianebis mizezi eris wel-
gaumarTaoba da ucodinarobaa, mTavari wyaro ki _ politi-
kur-ekonomikur-kulturuli urTierTobebi da vaWrobis
sfero, rasac xels uwyobs mavanTa kudabzikoba, marionet-
uli mmarTveloba da eris gadametebuli `stumarTmoyva-
reobac~;
9. maSasadame, Cveni Zalisxmeva unda miimarTos am mizez-
Ta da stimulatorTa aRmofxvrisa da aRniSnul wyaro-arx-
Ta gadaketvisaken;
10. samecniero-teqnikur terminologias, Cveni saTana-
167
do potencialis gaTvaliswinebiT da saWiro dafinansebis
pirobebSi, advilad moevleba, magram Tavi da Tavi sazruna-
vi saxalxo ena unda iyos, xalxis farTo masebi, romelTac
kidec unda vaswavloT da maTganac mudam unda vswavlob-
deT, rogorc amas didostati konstantine mogviwodebda,
radgan enis ZiriTadi Semoqmedi swored `ubralo~ xalx-
ia, Tanac ar unda davelodoT, rodis daibadeba ama Tu im
kuTxeSi didi avtori da iqaur enobriv nobaTs mogvarT-
mevs. am `savele~ kvleva-ZiebaSi farTod unda CavrToT yve-
la kuTxis studenti axalgazrdoba;
11. ufleba ar gvaqvs viTminoT, arxeinad vusminoT, ro-
gor laparakobs 15-saukunovani literaturis patroni
qarTveli: `boWka~, `fadnosi~, `miska~, `kruJka~, `bakali~,
`CaSka~, `meSoki~, `sumka~, `kaSelioki~, `balka~, `stolba~,
`feCi~, `truba~, `paxmelia~, `kariCni~, `kleCati~ da a.S.; ar
unda gavadevninoT gareul katebs Sinauri, Tundac adre
moSinaurebuli da Sesisxlxorcebuli `veqili~ _ `ad-
vokats~, `Cubini~ _ `snaipers~, `Careqi~ _ `litrs~, `xuroT-
moZRvari~ _ `arqiteqtors~, `kurTxeva~ _ `inauguracias~
da a.S.; is ki ara, jer kidev wminda SuSanikis `Wiqa~ kinaRam
gamogvacala xelidan umecari noqris mier am saganze wa-
jRabnilma `staqanma~;
12. Tumca `ubralo~ xalxs ra unda movTxovoT, roca
masmediis didi nawilis qarTuli yurs gWris, Tvals gt-
kens da guls giklavs. sadac, rogorc wesi `borjoms
asxaven~, `karebebs xuraven~, `madlobas mouxdian~, `sakiTx-
ebs svaven~ da `problemebs wyvitaven~. erT-erTi radio ki
SesaSuri intensivobiT uwevs propagandas, lamis Tbilisis
koloritad qceul, `Cemi~-s maSin, rodesac baltiispireT-
Si, quCaSi bilwsityvaobisaTvis ajarimeben.
mokled: 1. maqsimaluri datvirTviT unda avamuSaoT si-
tyvaTmawarmoebeli modelebi _ warmoqmna da Txzva; 2. unda
moviZioT da gavaliteraturuloT dialeqturi masala; 3.
168
unda visesxoT mxolod is, risi arc ekvivalenti gvaqvs da
arc kalkireba xerxdeba;
13. saWiroa, xelmisawvdom fasebSi da didi tiraJiT, dai-
beWdos yovlismomcveli sayofacxovrebo Tematur-anba-
nuri ilustrirebuli qarTul-rusul-rusul-qarTuli
leqsikoni, romelic savaldebulo samagido wignad unda
idos masmediasa, gamomcemlobebsa da savaWro qselSi.
14. Sesaqmnelia sulxan-sabas sityvis konisa da a. mayaS-
vilis botanikuri leqsikonis msgavsi vrceli dargobrivi
leqsikonebi, romlebic Semdeg safuZvlad daedeba did qa-
rTul enciklopedias;
15. Sesavsebi da dasaxvewia, Tavis droze samarTlianad
premirebuli, qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni, sa-
dac zogjer citirebulia saba, magram miuTiTebelia, ra
mniSvnelobiT ixmareba esa Tu is leqsikuri erTeuli dRes.
magaliTad, sityva `gulze~ mocemulia gamoTqma _ `Tu
guli gulobs, qada orive xeliT iWmevao~, magram ganumar-
tavia TviT am gamoTqmis azri da gaurkvevelia `gulis~ ro-
meli mniSvnelobis sailustraciodaa igi moxmobili;
16. droa, vifiqroT poligloti leqsikonebis gamoce-
mazec;
17. saSuri saqmea, magaliTad, qarTul-rusul-ingli-
sur-germanul-franguli lingvisturi terminologiis
Sedgena da gamocema, Sebrunebuli saZieblebiT;
Cemi azriT, gadasaformebelia, agreTve, zogierTi or-
Tografi. magaliTad, Tu iwereba `rasakvirvelia~, ratom
ar unda vweroT `raTqmaunda~? Tu SeiZleba `zRvisena~, ra-
tom ar SeiZleba `zRvisyuri~? da a.S.;
18. marto wignebi, bunebrivia, saqmes ver uSvelis, radgan
verbaluri codnis Cvevad avtomatizirebas Sesabamis moq-
medebaTa mravaljeradi, arameqanikuri, Sinaganad moti-
virebuli gameoreba unda. curva curviT unda aswavlo.
dRes Cvens skolebSi gabatonebuli `gadmogiyare-gadmomi-
169
yare~ meTodiT an mxolod `TuTiyuSebs~ miviRebT, an jer
skolis ezo-derefnebis, Semdeg ki quCis `aborigenebs~. es
curva akliaT Cveni skolebis `zuTxebs~ da amitomac ver
mogvicilebia `Spargalka~ da `repetitori~;
19. rogorc cnobilia, `adamianis gaadamianeba~ akvni-
danve iwyeba. bavSvi, dedis rZesTan erTad, meqanikurad iT-
visebs ojaxSi damkvidrebuli qcevisa da metyvelebis Stam-
pebs, romelTa umravlesoba, am ojaxSi araTanabari kul-
turis donis gamo, sazogadoebisaTvis miuRebelia, magram
maT gadaSla-gakeTilSobilebas Cveni ganaTlebis sistema
ver axerxebs.
20. Zireuladaa gardasaqmneli mTeli aRzrda-ganaT-
lebis sistema. bavSvs, saTanado TamaSobebiT, baRSive unda
CavunergoT sanimuSo qcevisa da metyvelebis normebi, gan-
sakuTrebiT ki sawyenze, CvenTan `dakanonebuli~ lanZR-
va-ginebis nacvlad, civilizebuli reagirebis unar-Cveve-
bi. saskolo saxelmZRvaneloebi unda gaTanamedrovdes da
gauswordes saerTaSoriso standartebs. swavleba unda
gaxdes aqtiuri, moswavle-maswavleblis urTierToba _
demokratiuli;
21. da bolos, aucilebelia daarsdes specialuri saswav-
lebo-saaRmzrdelo telearxi, romliTac sistematurad
gadaicema saukeTeso gakveTilebi da leqciebi maTi Semd-
gomi sajaro ganxilvisaTvis. agreTve, tipur situaciebSi,
ama Tu im fsiqologiuri tipisaTvis, sanimuSo qcevisa da
metyvelebis sailustracio Teatralizebuli scenebi.
sainformacio portali http://www.polity.ge,
17 Tebervali, 2010
170
EUROPE KNEELING BEFORE GAS-OILY
AND NUCLEAR RUSSIA
OR NOT TROUBLING THE TROUBLE ... ?
Russia’s almost inborn ambitions are openly declared in the names
— Vladivostok (possess the East), Vladikavkaz (possess the Caucasus),
Vladislav (possess the Slavs) and what is the most significant — Vlad-
imir (possess the World).
And the Empire of evil thinks its divine right and even its sacred
duty to crush and sweep every person and country off the road towards
these set goals.
Unfortunately the two-headed vulture is so far successfully realiz-
ing its fixed dreams. It has got away with the genocide of Georgians in
Abkhazia and “South Ossetia” and Chechens in Chechnya, including
all their national leaders and their two legitimate presidents and now it
is building Berlin walls in Georgia.
If memory does not betray the World, it can easily recollect that
Hitler was beginning just so, exactly analogically. Consequently it is
high time to stop the monster until the trouble reaches everybody and
not only the Caucasus and at the same time the Russian people should
be helped to free itself from its suicidal ambitions.
Akaki Mumladze
IDP from Sokhumi
February 20, 2010
171
 Ria werili saqarTvelos prezidents
baton mixeil saakaSvils
batono prezidento,
dameTanxmebiT, rom Tu gvinda Cveni xalxis mar-
gi-qmedebis potencials srulad viyenebdeT, maqsimal-
urad unda vzrunavdeT am xalxis janmrTelobasa, swav-
la-ganaTlebasa, aRzrdasa da keTildReobaze mTeli maTi
sicocxlis ganmavlobaSi, risTvisac:
1. saWiroa gamoices da yvela dedas xelmisawvdom fas-
Si mieyidos, socialurad daucvels ki saCuqrad gadaeces
`bavSvis movla-patronobisa da aRzrdis enciklopedia~.
saqme imaSia, rom problemur ojaxSi bavSvisaTvis aravis
cxela, xSirad ki TviT bavSvia `problemuri~, romlis `mor-
julebas~ mxolod wkepliT cdiloben. ojaxuri bataliebi
da maTi Tanmdevi leqsika angrevs bavSvis fsiqikas da samo-
qmedo programad stereotipdeba mis yofaqcevasa da me-
tyvelebaSi. xolo roca qveyanaSi aseTi ojaxebis siWarbea,
maTSi damaxinjebuli norCebis reabilitacia aRarc ezos-
Semdgom aRmzrdelebs _ baRs, skolas, quCas da sxva Tavyri-
lobebs eiolebaT, rameTu isini umeteswilad, Tundac ukve
ganswavluli, magram aseT ojaxebSi samudamod daRdasmu-
li subieqtebiT arian dakompleqtebuli. vis unda mibaZos
mozardma, Tu mTel qveyanaSi da TviT mis zeda eSelonebSic
uTanxmoebis `mogvarebis~ erTaderTi gza dedis gineba da
muStikrivia. es ar aris marto Cveni problema, magram Tu
gvinda qveyanaSi zeobdes zneoba da ganitvirTos cixeebi,
saxelmwifos mTavari sazrunavi xelmokle da `znemokle~
ojaxebi unda iyos.
2. didi xania gamosacemia agreTve `popularuli sa-
medicino enciklopedia~ saTanado audio da video ilus-
traciebiT, rogorc mTeli mosaxleobis, ise TviT ojaxis
eqimisaTvis dasaxmareblad, romelic yovel sofels unda
172
hyavdes, sadac igi weliwadSi erTxel mTeli soflis pro-
filaqtikur gasinjvas unda awarmoebdes.
3. niWi da saWiro unarebis umravlesoba ar ibadeba,
ibadeba mxolod organizmis tvinis mzaoba `ganwyoba~, po-
tencia ama Tu im niWis Tu unaris upiratesi ganviTarebi-
saTvis; Tanac rac erTisaTvis sawyisi etapia, meorisaTvis
igi is umaRlesi niSnulia, romlis iqiTac igi nabijsac veR-
ar gadadgams. maSasadame, sazogadoeba valdebulia droze
Seicnos `niWebi~ da ganawesos isini Sesabamis specialize-
bul saswavlo-saaRmzrdelo dawesebulebebSi. `filolo-
gi~ ar unda gavtanjoT trigonometriiT, `maTematikosi~
ar unda gadavRaloT botanikiTa da zoologiiT.
4. `niWebis~ korufciis marwuxebidan xsnis qmediT sa-
Sualebad mogvevlina erovnuli gamocdebi, magram skolis
gamosaSveb gamocdebs fexdafex dadevnebuli da axalgaz-
rdobis nervebmgleji erovnuli gamocdebi ar dagvWird-
eba Tu saTanadod gavakontrolebT gamosaSveb gamocdebs
skolebSi da am gamocdebis SedegebiT davakompleqtebT
Semdgomi safexuris saswavleblebs. Tanac friadosnebis
swavlebas srulad daafinansebs saxelmwifo da uzrunv-
elhyofs maT stipendiiTa da iafi saerTo sacxovrebliT.
danarCeni skoladamTavrebulebi swavlas ganagrZoben das-
wrebul da dauswrebel saswavleblebSi TviTdafinanse-
biT. Tumca umaRlesSi mowyoba aRar unda niSnavdes erTx-
el da samudamod ganaRdebul monapovars, konkurencia
studentTa Soris mudam unda mimdinareobdes, semestruli
gamocdebi ki unda wyvetdes _ vin darCeba saxelmwifo daf-
inansebaze da vin moipovebs mas.
5. saswavlo leqcia codnis miRebis mxolod sawyisi
etapia, studentis drois biujetis udides nawils ki nTqa-
vs. gamokvlevebma cxadhyves, rom leqcias usmens, magram ar
iwers niWieri umciresoba; leqcias iwers, magram ar usmens
`muSa~ umravlesoba; xolo arc usmens da arc iwers yalTa-
173
bandoba. Semdeg, gamocdebis win es samive kategoria, Cauj-
deba xolme Tavis Tu sxvis konspeqtebs da rogorc batoni
nodar dumbaZe brZanebs _ codniT Tavgasivebuli Sedis ga-
mocdaze da burTiviT daCutuli gamodis iqidan. mokled,
Citi brdRvnad ar Rirs. rac Seeexeba leqciebs, maTi ganax-
lebuli, informaciulad gajerebuli da logikurad da
enobrivad gamarTuli kursebi Sesabamisi kiTxvebiTurT
yovel xuT weliwadSi unda gamodiodes wignebad, diske-
bad da kasetebad, romelTac studenti Sin, myudro atmos-
feroSi, an biblioTekaSi daamuSavebs, da erTi suli eqneba,
rodis mivides saswavlebelSi da Tanatolebs gaejibros.
am SemTxvevaSi, codnis sistemaSi moyvana, misi ganmtkice-
ba-damaxsovreba moxdeba seminarul da praqtikul mecadi-
neobebze msjeloba-kamaTis reJimSi, swavlebis saboloo
miznis _ saTanado unar-Cvevebis formirebas ki uzrunvel-
hyofs sawarmoo da pedagogiuri praqtika. es siaxle, saau-
ditorio saaTebis ufro racionalurad gamoyenebis da
studentTa damoukideblobis zrdis garda, `leqtorsac~
gaaTavisuflebs furclebze mijaWvulobisagan da mas kaT-
edris zombidan cocxal adamianad Camoademokratebs stu-
dentTa auditoriaSi, sadac igi saswavlo procesis orga-
nizatoric iqneba, aqtiuri monawilec da Semajamebel-Sem-
fasebelic.
distanciuri swavlebis saSualebebi gamoyenebul unda
iqnas agreTve mTis mcirekontingentian skolebSic, sadac
xSirad zogierTi sagnis maswavlebeli arca hyavT xolme.
saerTod, masmedia ufro SemecnebiTi da saqmiani unda iyos,
vidre saRlabuco da igi xSirad unda gadascemdes sanimuSo
gakveTilebs da maT sajaro ganxilvebs.
6. sruli anaqronizmi da gaumarTlebeli fufunebaa
dekanati, amitom misi funqciebi _ cxrilebis Sedgena, au-
ditoriebis danawileba da akademiuri moswrebis aRricxva
_ unda gadaekisros maprofilebel kaTedrebs, anu mimdin-
174
areobebs, miTumetes rom moswrebaze swored isini arian
pasuxismgebeli. rac Seexeba saxelmwifo gamocdebs, maT
kaTedrebsa da saministros warmomadgenlebTan erTad
unda ibarebdnen Sesabamisi dargisa da sferos mowveuli
eqspertebic.
7. rogorc adrec gwerdiT, Cemi azriT, mizanSewonilia
mecnierebisa da swavlebis integracia kvlevisa da swav-
lebis centrebad, rac orive mxares waadgeba. magaliTad, a.
Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis instituti SeiZleba
gaerTiandes i. WavWavaZis da i. gogebaSvilis saxelobis uni-
versitetebTan saxelwodebiT _ `i. WavWavaZis, i. gogebaSvi-
lis da a. Ciqobavas saxelobis enaTa kvlevisa da swavlebis
centri~, sadac aRizrdebian poligloti enaTmecnierebi,
Tarjiman-mTargmnelebi da qarTul da ucxo enaTa maRalk-
valificiuri maswavleblebi. rac Seexeba sportis univer-
sitets, misi adgili ufro samedicino universitetTanaa.
droa, agreTve aRmosavleTmcodneobis institutis bazaze
dafuZndes `msofliomcodneobis kvlevisa da swavlebis
centri~, jer Tundac mxolod dasavleTmcodneobis da aR-
mosavleTmcodneobis ganyofilebebiT.
8. inglisuris maswavleblebad ucxoel moxaliseTa ase
eqspromtad da ukonkursod skolebSi SeSveba arc ise unay-
ofo iqneba, rogorc amas opozicia SiSobs da arc ise nayo-
fieri, rogorc amas pozicia imedovnebs. saerTod ki, ucxo
enaTa warmatebiT swavla-swavlebisaTvis saWiroa: a) axali
stabiluri memkvidreobiTi saxelmZRvaneloebis Sedgena
da maswavlebelTa korpusis gadamzadeba adgilebze fun-
qcionirebad sazafxulo skolebSi ucxoel moxaliseTa
daxmarebiT; b) ucxo enaTa maswavleblebisa da studentebi-
saTvis unda ewyobodes agreTve sazafxulo dasasvenebeli
banakebi ucxoel moxaliseTa monawileobiT; g) aucile-
belia, arc ise Znelia, Cveni saelCoebis daxmarebiT dam-
kvidrdes damsvenebelTa ojaxuri gacvla-gamocvla ucx-
175
oeTTan gansakuTrebiT ardadegebis periodSi; d) ucxoeno-
vani kinofilmebis naxva, titrebiT Tu uimaTod, unda Sei-
Zlebodes rogorc kino-TeatrebSi, ise Sesabamis umaRles
saswavleblebSi, romelTa scenarebs studentebi winaswar
gaivlian analizuri da sinTezuri kiTxvebis reJimSi; e) in-
terneti rom yvelasTvis xelmisawvdomic iyos, is ver Secv-
lis wigns, amitom vinmem unda mohkidos xeli jer Tundac
Cvens xelT arsebuli ucxoenovani mxatvruli literatur-
is gadabeWdva-gayidvis sarfian saqmes.
9. dRes Znelia da ukiduresad sazianocaa `WurSi~ iyo-
lio sakuTari xalxi. piriqiT, aucilebelia daarsdes da
mTel saqarTveloSi iyidebodes yovlismomcveli namdvi-
li `saxalxo gazeTi~, romelic mosaxleobas miawvdis obi-
eqtur informacias saqarTvelos da qarTvelTa dRevand-
elobis, warsulisa da samomavlo perspeqtivebis Sesaxeb
globalur WrilSi da xalxs SesTavazebs mecnierulad
dasabuTebul, qmediT rekomendaciebs cxovrebis ama Tu
im sferoSi warmatebuli saqmianobisaTvis da am sferoTa
warmatebuli funqcionirebisaTvis.
gazeTis mravalricxovan rubrikebs Soris aucileblad
unda iyos Semdegi sami: 1. `racionizatoruli winadadebe-
bi~, 2. `dialogebi mTavrobasTan~, da 3. `samomxmareblo ka-
laTa da Semosavlebis amplituda dolarebSi CvenTan da
mezoblebTan~ _ somxeTSi, azerbaijanSi, ukrainaSi, ruseT-
Si da TurqeTSi. yvelafers ki ajobebs gaero ruseTis `xa-
TriT~ Tu mTlad ar amoikveTavs fexs saqarTvelodan da
gamogvicems gazeTs `Триалог~, romliTac Cven, afxazebi da
osebi erTmaneTs davelaparakebiT da SevecdebiT xelax-
la davamyaroT samecniero, ekonomikuri, kulturuli da
sportuli urTierTobebi erTmaneTTan.
10. sanam profesiuli klubebis fufunebas mivaRwevdeT,
saWiroa profkavSirebis sasaxleSi gamoiyos Tundac erTi
sadiskusio darbazi, sadac kviris yovel dRes rig-rigo-
176
biT Seikribebian mecnierebis sxvadasxva dargisa da cx-
ovrebis sxvadasxva sferos eqspertebi da firosmanis Wiqa
Caize imsjeleben TavianT profesiul da saerTaSoriso
saWirboroto sakiTxebze, rac aamaRlebs maTi saqmianobis
dones da SeaTxelebs quCis aqcionerTa rigebs.
11. bevri sasikeTo gakeTda da keTdeba samomavlodac,
magram Tu agraruli qveynis xerxemali _ sofeli Tavis Tav-
sac ver irCens, importsa da grantebze Camokonwialebul am
qveyanas saerTod ar aqvs momavali.
12. soflebis dacarieleba, mosaxleobis cxra mTas iqiT
gadaxvewa da dedaqalaqis xiznebiT gadatvirTva sagangaSo
faqtebia, magram am situaciis wamali soflisa da mTis aRo-
rZinebaa da ara `zedmetebis~ Zaladobrivi gadasaxleba da
isic Sua zamTarSi.
13. pirvelyovlisa unda aRdges mts-ebi da reabil-
itirdes quTaisis saavtomobilo qarxana, romelic sasof-
lo-sameurneo teqnikasac gamouSvebs. teqnika saSualebas
mogvcems xorblis mosavali moxmarebis 50%-mde mainc avi-
yvanoT, napuralebze ki sxva kulturebis meore mosavalic
miviRoT.
14. soflis meore aqilevsis quslia gaxSirebuli gvalve-
bi, amitom nawilobriv mainc unda moxerxdes naTes-nargave-
bis morwyva, Tundac WaburRilebidan.
15. araracionaluria ekonomikurad, teqnikurad da usa-
frTxoebis TvalsazrisiTac vrcel da oRro-CoRro ter-
itoriebze ganfenili soflebis gazmomarageba milebiT.
soflisaTvis yvelaze ufro optimaluri gazis balonebiT
miyidvaa. glexi gazs ZiriTadad samzareuloSi moixmars,
gaTbobisaTvis da ToneSi ki igi gamoiyenebs SeSas, romel-
sac nawilobriv TviTonac daamzadebs Tavisi nakveTebis na-
pirebze malemzardi saSeSe da samasale xeebis dargviT.
16. saerTod, tyeebis gaCexviTa da xanZrebiT gamowveuli
danaklisis kompensireba unda moxdes rogorc axali tyee-
177
bis gaSenebiT, ise Saragzebis orive mxareze qardamcavi da
msxmoiare xeebisa da buCqebis dargviT.
17. soflis sisufTavisaTvis saWiroa ara marto Sida
gzebis dageba, aramed sayofacxovrebo nagvisa da jarTis
regularulad gatana specializirebuli manqanebiT.
18. unda vaRiaroT, rom TiTqmis daubanelia Cveni glexi.
arada, sulac araa Zneli Tundac sazafxulo saSxapeebis
gamoSveba Tunuqis sawyle avzebiT.
19. unda iyidebodes agreTve miwaSi CaTxril ormoze
dasadgami asawyobi tualetebi, sastikad unda aRikveTos
fekaluri masis miSveba Releebsa, mdinareebsa da tbebSi.
20. droa, gavtexoT navsi _ avaSenoT qaris eleqtrosad-
gurebi da moviyvanoT brinji daWaobebul teritoriebze.
dasanergia sxva axali kulturebic. yovelSemTxvevaSi, var-
debis revoluciis qveyanas vardebi ar unda Semohqondes
holandiidan.
21. aravin ar unda CamovasaxloT kompaqturad, aRar
gvWirdeba axali Tavsatkivari avtonomiebi. carieli sivr-
ceebi unda gavanaSenianoT axalgazrduli dasaxlebebiT,
mTis sasazRvro zoli ki davasaxloT mesazRvreTa ojax-
ebiT, romlebic dasaqmdebian mesaqonleobiT da mesaqon-
leobis produqtebis gadamuSavebiT.
22. gadamamuSavebeli sawarmoebi haeriviT sWirdeba bar-
sac, sadac isini daasaqmeben muSaxels da saxelmwifosac
met mogebas moutanen, vidre Sesabamisi nedleulis, mag-
aliTad, xe-tyisa da jarTis gayidva. saCxeris Sampankom-
binatis gauqmebam bevr ojaxs gamoacala piridan lukma da
gaaCexina wlobiT naloliavebi vazi.
23. geTanxmebiT, rom Cveni mdebareobis da zomis qveyana-
Si yvela dasaxlebul punqts unda hyavdes Tavisi saxalxo
laSqari da didi da patara, qali da kaci unda gadiodes
garkveul samxedro wvrTnas sacxovrebel adgilebsa, sas-
wavleblebsa da samsaxurebSi. oRond, am SemTxvevaSi unda
178
sufevdes sruli gageba da urTierTpativiscema mosaxleo-
basa da mTavrobas Soris, risi miRwevac SeuZlebelia sanam
ministrebi da sxva xelmZRvaneli muSakebi aTasobiTlari-
an xelfasebs Rebuloben da aseTsave premiebsac uniSnaven
Tavis Tavs; xalxi ki SimSilobs. saxelmwifo qrTami koruf-
cias ver aRmofxvris, Tanamdebobebze unda iniSnebodnen
eqvTime TayaiSvilebi, romlebic sabednierod, jer ar ga-
daSenebulan. sityvam moitana da unda iTqvas; radganac Cve-
ni damoukideblobis dRe 26 maisia, Cveni pirveli preziden-
ti batoni noe Jordaniaa, rac aranair Crdils ar ayenebs
Semdgom prezidentebs.
24. radganac gvaqvs regionebi da ara guberniebi, Cven
unda gvyvandnen regionatorebi da ara gubernatorebi.
25. Cveni himnis pirveli strofis meore naxevari arapo-
eturi, arafrismTqmeli da bundovania.
Cemi variantia _ `RvTismSoblis xvedri edemi
(an RvTiT dalocvili mTa-bari)
pirnaTelia RmerTTana~, anu
Cven vasrulebT yvela
valdebulebas RvTis winaSe.
gaegzavna prezidents eleqtronul misamarTze
aitvirTa gazeT rezonansis internet-portalze,
www.resonancedaily.com, 12 maisi, 2011.
aramkiTxes RaRadi CaliT
daxurul udabnosa Sina
ganaTlebis sistemis reformis aucileblobisa da gze-
bis Sesaxeb me jer kidev 1986-Si mivwere “uCitelskaia gaze-
ta”-s, saidanac redaqtorma mozgovam mipasuxa - bevr rameSi
179
geTanxmebiT, magram es araa sagazeTo werili da girCevT
pirdapir saministros mimarToTo.
saministrosaTvis me ar mimimarTavs, radganac gamoc-
dilebiT vicodi - iq yursac aravin Seibertyavda. gazeTi ki
swored imitom varCie, rom Tanamoazreebi Semomekriba da
erTad gvebrZola am “kerketi” sakiTxis mosagvareblad.
erTi wlis Semdeg es werili “CawyobiT” damibeWda re-
daqtorma amirejibma “zaria vostoka”-Si, romantikuli sa-
TauriT - “Serlok holmsis samSobloSi”; Cawyobis gareSe,
oRond afxazeTis universitetis reqtor aleko gvarami-
asTan SeTanxmebiT redaqtorma iulia geriam - “sovets-
kaia abxazia”-Si; xolo 1993 wels, roca Cvenma ufrosma da
umcrosma “Zmebma” TbilisSi cxovrebis didi xnis natvra
“amixdines”, me am weriliT mivmarTe Cveni ganaTlebis maSin-
del ministrs - baton Tamaz kvaWantiraZes, romelmac igi
wakiTxvisa da pasuxis Rirsad ar scno; magram roca erovnu-
li misaRebi gamocdebi uCemod daarsda, masSi “aqtiuri”
monawileobisaTvis batonma Tamazma jildoc daimsaxura.
netamc Tundac dagvianebiT da Tundac isev uCemod sxva
Cemi winadadebebic realizdebodes. ise, raTqmaunda, jo-
bia Tu Sinaur mRvdlebsac eqnebaT Sendoba da tyeSi pantis
Zebnas ar gadavyvebiT.
sxva - yurSi ar-SeSvebuli werilebia - saqarTvelos
prezidentisadmi, saqarTvelos premier-ministrisadmi
da saqarTvelos ganaTlebis ministrisadmi. samwuxarod,
demokratiis mSeneblebs demosis azri ar ainteresebT.
eleqtronuli portali www.education.ge,
15 agvisto, 2013
180
kaleidoskopi
1. radganac gvaqvs regionebi da ara guberniebi, unda
gvyavdnen regionatorebi da ara gubernatorebi.
2. Cveni himnis teqstSi fraza “ganaTebuli mTa-bari“ ba-
naluria da araviTar poetur muxts ar Seicavs, xolo“wil-
nayaria RmerTTana“ - bundovani da arafrismTqmelia. Cemi
SemoTavazebaa:
„RvTismSoblis xvedri edemi
(an RvTiT dalocvili mTa-bari)
pirnaTelia RmerTTana”, anu Cven vasrulebT yvela mova-
leobas RvTis winaSe.
3. zamTarze mSvenieri simReris teqstSi gaparulia Se-
usabamoba - Tu ukve zamTaria da sicivea, Semodgoma ki ar
midis, aramed ukve wasulia. unda iyos:
„gviaxlovdeba zamTari,
Semodgoma midis...
4. vladislav arZinbas saxeli slavebze batonobas
avalebs, is ki TviTon xdeba maTi mona-morCili.
5. mahajirobiT „Wkuanaswavlma“ da damoukideblobis
eiforiaSi Setyuebulma afxazma ruseT-saqarTvelos omSi
Zlieris mxare daiWira da misi “iaraRoba” ikisra.
6. unda vkiTxoT im afxazebsa da qarTvelebs, romlebic
afxazeTSi erTmaneTis aborigenobas uaryofen, maSin
saidan gaCnda am teritoriaze amdeni naqarTvelari afxazi
da amdeni naafxazari qarTveli?
7. saWiroa gaeros egidiTa da sponsorobiT daarsdes ru-
sulenovani gazeTi „Триалог“, romliTac Cven, afxazebi da
osebi erTmaneTs davelaparakebiT saWirboroto sakiTxeb-
ze da Cven maT SevTavazebT biznesSi, kulturul da spor-
tul RonisZiebebSi monawileobas.
8. ra Tqma unda, kargi da mxolod kargi unda qna, magram
ar unda dado qvaze iq, sadac gaivli da qvac aRar dagxvde-
181
ba. vin mosTvlis ramdeni aseTi qva aqvs dakarguli saqarT-
velos!
9. rogorc erTmaneTis gverdiT nazardi da maSasadame,
erTi niadagiT nasazrdoebi sxvadasxva mcenare sxvadasxva
formis, feris, da gemos nayofs iZleva - zogi tkbils,zo-
gi mwares da zogic mJaves, iseve erTnairi ganaTlebis
mqone adamianebi sul sxvadasxva mimarTulebiT ewikebian
(„elebed rak da Sukebian“) sazogadoebas.
10. vardi ueklod ar ikrifeba, magram cxovrebaSi „uvar-
dodac“ bevri iCxvliteba.
11. gulze muStmobragune „demokratiis mSeneblebs“
demosi mxolod arCevnebis dros vaxsendebiT. ki batono,
davdgeT erTad, gadaviRoT „kartiCkac“, magram amis Semdeg
Tqven rom jipebiT restornebsa da samorineebSi wagrial-
debiT, me rato unda wavCanCalde fexiT iafi produqtebis
saZebnelad?
12. mokled, sanam elita gancxromaSia, agraruli qvey-
nis burji - sofeli ki Tavsac ver irCens da ukacrield-
eba, grantebsa da importebze Camokonwialebul am qveyanas
saerTod ar aqvs momavali.
13. muqTad aravin arafers iZleva, granti “dopingia“
raTa maqsimalurad gamogiyenon, xolo eqsports gadaWar-
bebuli importi sakuTari warmoebis dadamblaveba da sxvi-
si nawarmoebis gasaRebis bazrad qveynis dakavebaa.
14. dRevandeli adamianis yovelgvari da miTumetes
gonebrivi saqmianoba mecnierul codnas unda efuZne-
bodes. TviT “ganaTlebisa da mecnierebis saministro“ Ses-
abrunebelia “mecnierebisa da ganaTlebis saministrod“.
15. mecnieruli codna “mendeleevis tabulaa“, romlis
yoveli Semadgeneli nawili, yoveli doza winas wanazardi
da momdevnos wasazardia. mecnierebisa da ganaTlebis mi-
zani swored am wanazardebis wazrda da maT Soris sicari-
eleebis amovsebaa.
182
16. kacobriobis ganviTarebis am etapze aucilebelia
mecnieruli kvlevebisa da mecnierebaTa swavlebis integra-
cia kvlevebisa da mecnierebaTa swavlebis centrebad, rac
orive mxares waadgeba. magaliTad,“enaTmecnierebis institu-
tis“ da Sesabamisi umaRlesi saswavleblebis bazaze mizanSe-
wonilia daarsdes “enaTa kvlevisa da swavlebis centri“, sa-
dac aRizrdebian poligloti lingvistebi, poligloti Tar-
jiman-mTargmnelebi da dedaenisa da erTi romelime ucxo
enis kvalificiuri maswavleblebi. “aRmosavleTmcodneobis
institutis“ bazaze unda Seiqmnas „msofliomcodneobis kv-
levisa da swavlebis centri“, jer Tundac dasavleTmcod-
neobisa da aRmosavleTmcodneobis ganyofilebebiT.
17. “enciklopedia“ zogadi cnobaris garda yvela sxva
cnobarebsa da leqsikonebsac unda gamoscemdes. Zlier
bevri gvaqvs gadmosaTargmnic da gadasaTargmnic.
18. enis swavlebis meTodikisa da maswavleblis dan-
iSnulebaa Caaxedos da gaaSinauros moswavle enis deposa
da metyvelebis samzareuloSi, raTa xeli Seuwyos moswav-
lis lingvisturi azrovnebis Camoyalibebas da masSi enis
SemoqmedebiTad gamoyenebis unar-Cvevebis formirebas.
19. unamusos namusze ver Seagdeb - vinc erT loyaSi gagi-
lawunebs, meoresac uSenod miagnebs. vinc ar unda marTa-
vdes saqarTvelos, da ra gundruksac ar unda ukmevdes igi
ruseTs, es marTlac ukanaskneli, Cvendami Tavis eqspan-
sionistur politikas ar Secvlis. xom Zvirad dagvijda
ruseTisagan karis gamojaxuneba, magram uafxazeTod da
uoseTod ukan dabruneba sruli katastrofa iqneboda. ise,
ruseTi araTu ar apirebs Cvens dabrunebas, aramed igi mt-
kiced miyveba Cveni gaerayeba-gaavRanistanebis muxanaTur
gegmas, romlis morigi nabijebia CrdiloeT da samxreT os-
eTis gaerTianeba, maTi Cvens teritoriaze gamravleba-dam-
kvidreba da situaciis areva javaxeTsa da pankisSi maTi
Semdgomi waglejisaTvis.
183
 20. aseT viTarebaSi Cveni amerikeli da dasavleTeli
megobrebis pasiuri mayurebloba da delikaturi Segone-
ba-mowodebebi ruseTisadmi, swored am barbarosis wis-
qvilze asxams wyals. Cven gvWirdeba ara mosamZimreba-SeS-
foTebebi da turistuli damkvirveblebi, aramed realuri
dacva realuri okupantisagan.
21. samwuxarod, msoflio wesrigis arqiteqtorebi da
darajebi, gaeroc da natoc Zalis winaSe sapnis buStebia,
samarTali ki isev muStebia, romlebic Cven ar gagvaCnia.
eleqtronuli portali www.polity.ge, 31 marti, 2014
agraruli kaleidoskopi
1. Tu sxvas vuSeneT „bami“ da „nia gruzinskaia“, didi xa-
nia droa Cven sofelsac mivxedoT da iq gavaSenoT keTilm-
owyobili axalgazrduli dasaxlebebi, sadac isini dasaqm-
debian soflis meurneobis produqciis warmoebiT da misi
sasaqonlo nawilis adgilze gadamuSavebiT. Tu kacs adg-
ilze aqvs jandacva, ganaTlebisa da garTobis saSualeba,
raRaze unda gaixedos man qalaqisaken.
2. arasaxnav-saTes cariel adgilebSi unda gaSendes Txi-
lis, kaklis da wablis plantaciebi.
3. mTis sasazRvro zolebi unda dasaxldnen mesazRvre-
Ta ojaxebiT, romlebic dasaqmdebian mecxoveleobiT da
mecxoveleobis produqciis adgilze gadamuSavebiT, axal-
gazrdoba ki ivlis adgilobriv baRebsa da skolebSi.
4. magistraluri gzebis orive mxareze unda dairgos wi-
wviani, saCrdilobeli da msxmoiare xeebi da buCqebi.
5. unda vaRiaroT, rom daubanelia Cveni sofeli. ara-
184
da, sul araa Zneli damzaddes da mosaxleobas mieyidos
advilad asawyobi Tundac mxolod sazafxulo saSxapeebi
mzeze wylis gaTbobis avzebiT.
6. sastikad aRsakveTia fekaluri masebis miSveba
Rele-mdinareebsa da tbebSi. aucilebelia, damzaddes da
mosaxleobas mieyidos miwaSi CaTxril ormoze advilad
asawyobi tualetebi. miwa yvelaze kargi saSualebaa feka-
lis sasuqad gadasaqcevad.
7. dRes nagavi, Tu metad ara, aranakleb awuxebs sofel-
sac. aucilebelia, Tundac kviraSi erTxel sofelSi sanagve
manqanis Camotareba da nagvis gatana.
8. aseve gasatania jarTic.
9. gardacvlilTa dabinavebis problema araxalia, Zve-
lia. msoflio omebis msxverplTa udidesi umravlesoba Ria
cis qveSaa, darCenilia usaflaod, uptronod, tye-Rreebsa
da ufskrulebSi gafantuli.
„erTmorwmune“, sinamdvileSi gaurjuloebulma swored
warsulis es epizodebi gagvameorebina da dagvimemoran-
duma, jer afxazeTSi, Semdeg ki Tovlian WuberSi, sadac mis
mier ganwirul qarTvelTa ukubovo saflavebia mimofatu-
li da Wuberis ufskrulebSi TavgadaxvewilTa sulac neSt-
ebi asvenia.
RmerTma gvaSoros omebi da konfliqtebi, magram es
problema swored mSvidobianobis dros rTuldeba.
moqnilma biznesmenebma CvenTan adreve daiWires Tadari-
gi da iafad Seisyides sasaflaod gamosayenebeli terito-
riebi, saidanac axla mamasisxlad yidian TiToeul sasaf-
laos. es wesi didi xania muSaobs ucxoeTSic, sadac gansven-
ebuli saflavSi rCeba manamde, sadamdec misi iq yofnaa
dafinansebuli, amis Semdeg ki saflavi uqmdeba. didi xania
afxazeTSi qarTvelebis saflavebis gadaxvnas apireben
afxazebi, magram jerjerobiT maT amisaTvis saWiro saxsre-
bi ar gaaCniaT.
185
 Cvens soflebSi axal-axali sasaflaoebi TandaTan nTqa-
vs baR-venaxebsac.
poloneTis qalaqebSi „mravalsarTuliani“ sagvareu-
lo sasaflaoebi hqoniaT. afxazebsac aqvT saojaxo sasaf-
laoebi TavianT kar-midamoebSi.
raRa Sors wavideT, ramdeni xania Cven qarTveli dev-
nilebi amaod veZebT adgils saaqaoSic da saiqioSic. mok-
led, adre Tu gvian, saflavebi gaqreba da kacobrioba miva
gaxalxurebul indur tradiciamde, anda ubralod krema-
ciamde.
10. Cemi azriT amindis prognozis gadacema unda iwye-
bodes amindis gamapirobebel garemoebaTa aRniSvniT. Sem-
deg anbanurad unda CamoiTvalos dasaxlebuli punqtebi
da dasaxeldes iqauri amindebi jer aRmosavleT saqarT-
veloSi, Semdeg ki dasavleT saqarTveloSi. damerwmuneT,
dRemde bevrma ar icis romelia aRmosavleT saqarTvelo
da romeli dasavleTi. aqve unda SevniSnoT, rom prognoze-
bi ar unda cxaddebodes mxolod qalaqebisaTvis, radganac
sofels metad Tu ara, aranakleb esaWiroeba mosalodneli
amindis gaTvaliswineba.
11. qalaqebi ki ar unda vzardoT da vafarTooT, aramed
piriqiT, isini unda ganvtvirToT zedmeti, dausaqmebadi
mosaxleobisagan.
eleqtronuli portali www.polity.ge,
31 marti, 2014
186
didi mniSvnelobis patara istoria
mosazreba
genderul `uTanasworobas~, razec dRes ase bevrs lapa-
rakoben, TviTon ufalma daudo saTave, roca man adami Tix-
isagan gamoZerwa, eva ki adamis neknisagan Seqmna, imis xazga-
sasmelad, rom igi adamis morCili unda yofiliyo.
aqedan gamomdinare, Tavdapirvelad adamianad, kacad
mxolod adamis mamrobiTi sqesis STamomavali, mamrobiTi
sqesis piri iTvleboda; qali ki mxolod coli da deda iyo.
es uTanasworoba dRemde SemorCa Cven eklesias, sad-
ac qali ar SeiZleba sasuliero Tanamdebobaze dainiSnos,
igi ar SeiZleba Tavsaburavis gareSe loculobdes, xolo
yoveli Tvis garkveul dReebSi igi saerTod ar SeiZleba
gaekaros eklesias.
mogvianebiT, roca kacobrioba mivida im daskvnamde, rom
qalic adamiania, enaSi gaCnda rTuli sityva _ `dedakaci~,
romelmac Tavis mxriv moiTxova meore rTuli sityva _ `ma-
makaci~.
dRes, `kaci~ Tavisi farTo mniSvnelobiT kvlavindebu-
rad aRniSnavs `adamians~, oRond axla aq `qali~-c Sedis,
Tavisi viwro mniSvnelobiT ki _ `kaci~ aRniSnavs mxolod
`mamakacs~.
aseTive movlenebi ganviTarda enis am ubanze ingli-
surSic, sadac `mann~ aRniSnavda adamians, romelSic qali
ar moiazreboda, qali ki aqac iyo mxolod `wīf~ (coli) da
`mōdor~ (deda).
mogvianebiT, roca adamianis cnobierebaSi zemoTaR-
niSnuli revolucia moxda da qalic adamianad, kacad
CaiTvala, enaSi gaCnda rTuli sityva `wifman~, romelic
garkveuli fonetikuri cvlilebebis Sedegad dakristal-
da rogorc `woman~ (dedakaci, qali).
187
 dRes, `man~ Tavisi farTo mniSvnelobiT kvlavindebu-
rad aRniSnavs adamians, kacs, oRond axla aq qalic Sedis;
Tavisi viwro mniSvnelobiT ki `man~ aRniSnavs mxolod ma-
makacs.
aRsaniSnavia, rom `man~ rogorc mimarTva _ `kaco~, `ada-
miano~ inglisurSiac ixmareba. `kac~ mamakacis sakuTari
saxelia afxazurSi (kac zvanbaia). am sityvidan nawarmoebi
gvari kacia farTodaa gavrcelebuli megrulsa da afxaz-
urSi; `Katz~ gvaris xalxi cxovrobs germaniaSi, israelsa da
amerikaSi.
www.education.ge, 22 ianvari, 2015
saswavlo leqcia da dekanati _
orive anaqronizmia
am werilis wasakiTxad kombles gamokidebulma ministr-
ma aleqsandre jejelavam ver moicala
saswavlo leqcia codnis miRebis mxolod sawyisi etapia,
saauditorio drois udides nawils ki nTqavs. praqti-
ka gviCvenebs, rom leqcias ismens, magram ar iwers niWieri
umravlesoba, iwers _ magram ar usmens muSa umravlesoba,
arc usmens da arc iwers _ Tanamdevi yalTabandoba. Semdeg,
uSualod gamocdis win es samive kategoria Caujdeba xolme
Tavis Tu sxvis konspeqtebs da ase saxeldaxelod gatenili
TaviT Sedis gamocdaze, saidanac ukeTes SemTxvevaSi Sevse-
buli matrikuliT, magram yovelTvis burTiviT daCutuli
TaviT gamodis _ rogorc amas batoni nodar dumbaZe SeniS-
navs.
ra Tqma unda, periodulad ganaxlebadi, informaciul-
188
ad gajerebuli da logikurad da enobrivad gamarTuli
leqciebis kursebi saTanado kiTxvarebiTurT yovel 5
weliwadSi erTxel unda gamodiodes wignebad da diske-
bad, romelsac studenti Sin, myudro garemoSi anda bib-
lioTekaSi daamuSavebs da mas erTi suli eqneba rodis mi-
vides saswavlebelSi da Tanakurselebs gaejibros semin-
arebsa Tu praqtikul mecadineobebze, sadac unda moxdes
codnis sistemaSi moyvana da damaxsovreba, xolo codnis
gamoyenebis unar-Cvevebis formireba unda uzrunvelyos
pedagogiurma sawarmoo da samedicino praqtikam.
es siaxle ara marto students miaCvevs codnis damou-
kideblad moZiebas da ganumtkicebs rwmenas Tavisi Ta-
visadmi, aramed didad waadgeba leqtorsac, romelsac
gaaTavisuflebs furclebze mijaWvulobisagan da Caiyvans
`zombis tribunidan~ anu kaTedridan studentTa audito-
riaSi, sadac igi mecadineobis wamyvanic iqneba, aqtiuri
monawilec da Semajamebel-Semfasebelic. da rac aranak-
leb mniSvnelovania, es dazogavs kaTedrebisaTvis saWiro
didZal masalas.
anaqronizmia dekanatic, romlis funqciebi _ cxrilebis
Sedgena, auditoriebis danawileba da akademiuri moswre-
bis Sejameba da saswavlo nawilSi wardgena Tavisuflad
SeiZleba gadaekisros maprofilebel kaTedrebs anu mim-
dinareobebs, romlebic swored pasuxismgeblebi arian
swavlebis Sedegebze.
saxelmwifo gamocdebs kaTedrebTan erTad unda Reb-
ulobdnen mocemuli dargis pasuxismgebeli muSakebi da
eqspertebi.
30 noemberi, 2016
189
 mogoneba
esaa gaxseneba erTi kacuri kacisa, romelic meore msof-
lio omis dros Tsu-Si swavlobda da meore kursidan mox-
alised wavida jarSi.
frontSi gamwesebamde mosamzadebeli etapis gavlisas,
moskovSi, batonma akaki CxikvaZem gaicno rusi gogona.
axalgazrdebs erTi naxviT SeuyvardaT erTmaneTi da
saxeldaxelod, araoficialurad SeuRldnen.
demobilizaciis Semdeg batonma akakim SeirTo sxva
coli, qarTveli eqimi, daamTavra universiteti da samuSa-
od gaanawiles soxumis pedinstitutSi, sadac igi 1956
wlamde iyo ucxo enaTa fakultetis dekani da ucxo enaTa
kaTedris gamge.
misi yofili studenti, SemdgomSi am pedinstitutis,
Semdeg ki afxazeTisa da soxumis universitetebis ufrosi
maswavlebeli, amJamad pensioneri akaki mumlaZe, Tavis mas-
wavlebels, baton akaki CxikvaZes axasiaTebs rogorc uaR-
resad niWier, erudirebul, Rrmad moazrovne, zedmiwevniT
Tavmdabal da ukeTilSobiles pirovnebas, romelic aqti-
ur monawileobas Rebulobda rogorc pedinstitutis, ise
mTeli qalaqis sazogadoebriv, politikur da kulturul
cxovrebaSi.
TviTon akaki mumlaZes, rogorc friadosan da xelmokle
students Tavisi sexnia leqtori yovelnairad xels uwyob-
da da materialuradac exmareboda.
akakis erTxel gadauwyvetia raime pativi eca Tavisi
keTilismyofeli leqtorisaTvis da soflidan Camouta-
nia nigozi, CurCxelebi, xili, felamuSi da Rvino; magram
am ganzraxvis sisruleSi moyvana ver mouxerxebia. jer
rogorc moridebul axalgazrdas, Zlivs gaugia Tavisi
leqtoris misamarTi, Semdeg orjer wauRia Tavisi ZRveni
misTvis misarTmevad, magram orivejer ukanve gamobruneb-
190
ula. jer ufiqria, vaiTu iukadrisos _ raSi mWirdeba me Seni
produqtebio; Semdeg ki kidev uaresi, vaiTu gamiwyres _ Sen
ra, ginda xalxi amilaparako, akaki CxikvaZe qrTamebs Rebu-
lobso? mesamed mtkiced gadauwyvetia _ rac iqneba, iqneba,
dRes mivutano, magram institutidan saerTo sacxovreb-
elSi dabrunebuls kalaTi dacarielebuli daxvedria _ bi-
Webs gaexsnaT da patronisaTvis aRaraferi daetovnebinaT.
stalinis gardacvalebis Semdeg kremli Seudga afxaz-
eTis xelmZRvaneli organoebis srul afxazizacias. pe-
dinstitutSi reqtorad qarTveli niJa xurciZis nacvlad
moskovidan gamoagzavnes afxazi akibei xonelia, romel-
mac pedinstituti faqtiurad gawminda qarTveli profe-
sor-maswavleblebisagan.
batoni akaki TbilisSi gadmoiyvanes da aRmaskomSi dan-
iSnes skolebis ganyofilebis ufrosad. Semdeg igi miavlines
romeliRac ganviTarebad qveyanaSi, sadac ganaTlebis
sistemis organizebaSi exmareboda iqaur xelmZRvanelobas.
sazRvargareTidan dabrunebis Semdeg batonma akakim daicva
disertacia da dainiSna puSkinis saxelobis pedinstitutSi
axladgaxsnili kulturis fakultetis dekanad.
es fakulteti mogvianebiT daixura, amasobaSi baton aka-
kis sapensio asakmac uwia da igi gadasaxlda guriaSi, sadac
Tavisi soflis skolaSi maswavleblobda gardacvalebamde.
baton akakis sami vaJi hyavda _ moskoveli da ori vaJi
meore colisagan. samivem daamTavra politeqnikuri insti-
tuti da warmatebiT TamaSobdnen kalaTburTs Tbilisis
`dinamoSi~.
1993 wels baton akakis didi gansacdeli daatyda Tavs
_ gardaicvala misi vaJi. rac Seexeba danarCen ors, erTi
TbilisSi muSaobs, meore ki _ ukrainaSi. misi diswuli ki,
irakli gudava Tbilisis mecxre saavadmyofos qirurgiul
ganyofilebaSi muSaobs.
2010
191
 miniaturebi Cven dabrunebas, aramed igi mtkiced miyveba Cveni gaer-
ayeba-gaavRanistanebis dapirebul muxanaTur gegmas, rom-
 radganac gvaqvs regionebi da ara guberniebi, unda lis morigi nabijebia CrdiloeT da samxreT oseTis gaer-
gvyvandnen regionatorebi da ara gubernatorebi. Tianeba da situaciis areva javaxeTsa da pankisSi maTi Sem-
 Cveni himnis teqstSi - “ganaTebuli mTa-bari” aravi- dgomi waglejisaTvis.
Tar poetur muxts ar Seicavs, xolo “wilnayaria RmerTTa- aseT viTarebaSi pasiuri mayurebloba mtris wisqvilze
na bundovani da arafrismTqmelia. Cemi SemoTavazebaa: asxams wyals, amitom Tu amerikasa da dasavleTs namdvilad
“RvTismSoblis xvedri edemi surT dagvexmaron, Cven gvWirdeba ara maTi “SeSfoTeba” da
(an RvTiT dalocvili mTa-bari) damkvirveblebi, aramed realuri dacva rusi okupantebi-
pirnaTelia RmerTTana” sagan.
anu Cven vasrulebT yvela movaleobas RvTis winaSe. 15 agvisto, 2013
 demokratiis mSeneblebs demosi mxolod arCevnebis
dros axsendebaT.
 adamianTa msgavsad, erTmaneTis gverdiT nazardi
da maSasadame, erTnairi niadagiT nasazrdoebi sxvadasxva
mcenare sxvadasxva formis, feris da gemos nayofs iZleva.
 Tu mcenares “Wkua” ara aqvs, rogor iZleva erT-
maneTis gverdiT daTesili Tu darguli da maSasadame, er-
Tidaimave niadagiT mkvebavi sxvadasxva mcenare sxvadasxva
formis, feris da gemos nayofs?!
 vardi ueklod ar ikrifeba, uvardod ki bevri iCx-
vliteba.
 kargi unda qna, magram ar unda dado qvaze iq, sadac
gaivli da qvac aRar dagvxvdeba. vin mosTvlis, ramdeni ase-
Ti qva aqvs dakarguli saqarTvelos!
 unamusos namusze ver Seagdeb, vinc erT loyaSi
gagilawunebs, meoresac uSenod miagnebs. vinc ar unda mar-
Tavdes saqarTvelos, da ra gundruksac ar unda ukmevdes
igi ruseTs, ruseTi Cvendami Tavis eqspansionistur poli-
tikas ar Secvlis.
xom Zvirad dagvijda ruseTisagan karis gamojaxune-
ba, magram uafxazeTod da uoseTod ukan dabruneba sru-
li katastrofa iqneboda. ise, ruseTi araTu ar apirebs

192 193
 akaki mumlaZis xalxuri poezia
salaRobo winaswarmetyveleba pensuliko
vini puhis motivebze
Cems mwir pensias veZebdi,
ruseTs uyvars saqarTvelo, ver vnaxe dakarguliyo,
qarTvelebi sZuls, fostis ufrosTan Sevedi,
rac ar unda moefero, magidas miparWyuliyo.
ar Seicvlis rjuls.
xelT yavis Wiqa eWira,
mis amxela tramal-velebs, gars kofistebi esia,
„wyalic` unda meti, gulisfancqaliT vkiTxavdi
SeniT Tu ar daanebeb, sad aris Cemi pensia.
unda grexvos keti.
mxrebi aCeCa lamazma,
an ra sindis-namusia, ros fskerze ceri Seaxo,
masze adre Cndebi, amis Sesaxeb, biZia,
Svi daviTi, rusTaveli, sjobs jorbenaZes eaxlo.
stalini da sxvebi.
mec avdeqi da wavedi,
aq aToni, iq sinai dro mqonda, fuli ki ara,
sad ar Sedgi fexi, kacma xom bedis ZebnaSi,
raRad gikvirs dagatexos qveyana Semoiara.
raketebis mexi.
saministroSi zRva idga,
mainc cofs hyris pastuxovi, lanZRva, gineba, gniasi,
lamis sTxliSos butross, xSirad ismoda xseneba
amden gadarCenil qarTvels edik da xufeniasi.
ar icis ra uyos.
mwared mosTqvamda ministric
magram purs Wams samarTali,
- cudi damidga semestri,
xmas aRiRebs mileTi,
devnilebic me Semxiznes
rasac rusi sxvas ukeTebs,
Tan moayoles sekvestri.
TviT dahmarTebs CineTi.

194 195
 RmerTi uSvelis Wyonias, aha mTeli da momitexe pawa
ikisra Tanadgomao,
magram sxva gzac Tu ar gaCnda SemovityuoT investorebi,
momiwevs gadadgomao. mivarTvaT rac gvaqvs _ vake da gorebi.
isini aiSeneben agarakebs
guli matkina naTqvamma, Cven ki movuvliT maT pirebs da - rakebs.
ar momewona versia, ras izam, vards Tan sdevs ekali,
aseTi kacis dakargvas magram sad wava amdeni fekali?!
sjobs me davkargo pensia.

guldaTuTquli davbrundi,
quCebs ki tboravs jipebi, ekologmaxereboo!
aferum Cvens qarTvelobas
kai vyofilvarT biWebi! viyide Zexvi,
aRmoCnda nexvi,
amityda -rawi,
raRa vqna awi?
rebusi

Se sawyalo saqarTvelo,
derefnoba genatreba, isic adamiania...
qaravnebi Caivlian,
ConCori ki Sen dagrCeba. Taviseburad codvaa rusic
ra esarkozeb - ra ebuSeba
es samoTxe rom gaCuqes, mama-papaTa gegma-ocneba
madls rad daakles marili, sadRac cxinvalSi Tu efuSeba?
rad Cagisaxles mezoblad,
amxela namusayrili?

196 197
 ВЛАДИ МИР-obis agonia terentiseuli

qarTvels rom qarTveloba surs, dila iyo gazafxulis mSvidi,

ver autania russ. xidan xeze gadafrinda Citi.
deda iyo _ jafa adga didi,
ar eSvebi urCobaso? Sin eloda piryviTela Svidi.
moganatreb Turqobaso. hoda dilis sisxami Tu bindi,
xidan xeze
afxazeTSi ra gindao, dafrinavda Citi.
imyofine mTawmindao.

rom mzaravs osis bedio kacia da guneba

mitom gavxvrite qedio.
minda moviSoro nostalgia, romelic Turme brmaTa bangia.
sikeTe rom ver SeiSnovo magram Tvalwin midgas, isev menatreba imdroindeli ne-
groznom cremli ver SeiSrovo. tareba:
savaldebulo Sroma, Jurnal-gazeTebis rigSi dgoma,
merkelia Tu sarkozio eqimi da swavla ufaso, urTierTobebi uklaso,
xelSi maqvs maTi narkozio. mgzavroba da produqtebi iafi, kapikiani naTurebis kiafi.
Tanac faqti rom Wirveulia, da es ufskrulic Zireulia?!
Tu gadavkete onkanio Sen curaob dolarebSi, me ki vixrCobi valebSi,
gaTavda maTi tortmanio. Seni Svili rom parizSi daStrikinobs, Cemsas enatreba puri
da safSvitino;
droa SeuSvaT yurSio ki batono, davdgeT erTad, magram am `kartiCkaze~ metad
fexebze mkidia buSio. minda vicode es integracia, xom ar aris isev profanacia?!
RmerTma Segargos prezidentoba, magram
dRes Tu xval sulerTiao mec momwiyinda siduxWiris rezidentoba.
msoflio ruseTiao.

198 199
 nakvesebi saxaliso istoriebi
rac axalia, Tavsaxalia.
kritika kargia, Tu igi margia. nanuli deidas istoriebi
Sromebi rom ar gaxdes gadasayreli,
avtorsac Wirdeba makleri. amave saxelwodebis radioxumrobiT `STagonebuli~
adre qarTvels gzas uxsnida mxolod Cawyoba,
maSin rodesac sxvas yofnida cekas ganwyoba. bazarSi var sayidlebze, dezertirebSi. mogexsenebaT,
dae, axlac xarobdes yvela eri, magram arc zafxulia da Tu araferi SeWame, fexebs gafSikav. hoda, da-
qarTveli unda iyos geri! vdivar am marTla gamyidvel-gadamyidvelebSi, varCev saqo-
metad saWiro unaria _ megobrad ar SegvesaRos yufaria. nels da vevaWrebi; da uceb, ise mwvaved momiara, rom xelSi
ra azri aqvs kargi qna da qvaze dado iq, aRebuli stafilo usaxelosaviT visrole Zirs.
sadac gaivli da qvac aRar dagxvdeba. raRa dagimaloT da senadeqsini mqonda daleuli da
vinc erT loyaSi gagilawunebs, uSenod miagnebs meoresac. Zlivs Sevaswari tualetSi.
giyvardes mteri, Tu xar Steri, me Tu mkiTxavT, amaze didebuli dawesebuleba kacs ar
jvari moZRvars Caabare, Seuqmnia. zogierTi amtkicebs, yvelaze didi gamogone-
da putinis suraTi `atare~. ba borbaliao _ magram es xom absurdia! romeli borbali
maSin dagicavs jvario, giSvelis amisTana wnevian situaciebSi?! hoda, gamovdivar
Tu gyavs Zlieri jario. iqidan saxegabadruli, SvebiT amosunTquli da nasiamovne-
moiWire qamari da SeiZine abjari. bi. magram rad ginda ra, dametaka viRaca oxeri da sul Cam-
iSxama yvelaferi; arada, vin ifiqrebda, rom ase patiosnad
Cacmuli axalgazrda qurdi iqneboda! Camomglija kisridan
`kuloni~ da gamRlita xelidan CanTa mTeli Cemi fuliTa da
oqroulobiT. fuli _ jandabas! xelis WuWyia, magram rom
warmovidgine, rom ezoSi Sesvlisas, mezoblebis dasanaxad
verc yurebze da maja-TiTebze veRarafers gavikeTebdi _
sisxlma yelSi amomasxa da gagixariaT me is vifrine; unda ge-
naxaT ra kisristexiT mohqusla! Siq-Siq, egre gixdeba-Tqo
mivaZaxe da msubuqad wamovedi saxlSi. ara, Seni Wirime, sul
sxvaa demokratiis uvado gardamavali periodi!

200 201
 sami namdvili ambavi
****
sabWoTa skolaSi moswavleTa Sefaseba xuTbaliani
sistemiT xdeboda. erTosani orosanisagan imiT gansxvavde-
boda, rom erTosani pirdapir imave klasSi rCeboda, oro-
sans ki saSemodgomo gamocda eniSneboda. magram radganac
skolebi erTmaneTs ejibrebodnen akademiur moswrebaSi,
direqtori damrigeblebis meSveobiT maswavleblebs aiZu-
lebda wamatebuli niSnebi eweraT. amis gamo, erTiani ro-
gorc niSani gaqra, yvela saSemodgomo gamocda bardeboda
da skolasac yvela amTavrebda. erT skolaSi gamosaSveb
gamocdebze, roca erTi `vai-moswavle~ dafasTan gaiZaxes,
man civi uari ganacxada _ raze unda gamevide, xo iciT ro
araferi ar vicio. rad ici biWo Sen virze Sejdoma _ dau-
cacxana maswavlebelma _ gamodi da ra ici, iqneba yvelaferi
gagaxsendeso. gagulisebuli moswavle buzRun-buzRuniT
gaemarTa dafisaken _ aha, gamoval da raRacas gevixseneb ar
devinaxav, ro aRar moeSvebiT xolme kacsao.
****
sxva skolaSi pirveli klasis maswavlebelma meore ga-
kveTilze erTi moswavle moisaklisa da klasma erTxmad
upasuxa _ tualetSi wavidao. maswavlebelma moswavleebi
datuqsa _ ramdenjer unda giTxraT me, rom erTxmad lapa-
raki ar SeiZleba, unda aswioT ori TiTi da visac nebas
davrTav, iman unda Tqvas. Tanac, bavSvebo, Sesveneba imisT-
visaa, rom yvelaferi im dros moaswroTo. amis Tqma da erTi
patara gogonas wamoxtoma merxidan erTi iyo. man ori TiTi
maRla SemarTa da `masw~, `masw~-is ZaxiliT iqauroba aiklo.
aba ra ginda, gogoni? _ lmobierad mimarTa disciplinire-
bul moswavles maswavlebelma. _ me Sesvenebaze vqeni `masw~
_ Tavmomwoned ganacxada gogonam. maswavlebeli Secba, ma-
202
gram didaqtikis mixedviT moswavle Seaqo da Tan daariga
_ ai, kargad moqceulxar, magram Sens karg saqcielze Tvi-
Ton ki ar unda ilaparako, aramed sxvam unda Tqvaso. _ sxvas
aravis davunaxivar, `masw~ _ imarTla Tavi gogonam, ramac
maswavlebeli wonasworobidan gamoiyvana da cota ar iyos
gaawiwmata. _ daunaxixar Tu ar daunaxixar, yvelaferi ki ar
unda ilaparako, gauwyra igi abezar moswavles. _ aba raze
unda vilaparako, `masw~, _ ikiTxa gaognebulma gogonam. _
raze unda ilaparako da, gakveTilze gakveTili unda moyve,
ici gakveTili? gogonam gakveTili icoda.
****
saskolo saRamoze sxvebTan erTad erTi biWunac unda
gamosuliyo leqsiT. magram xalxis danaxvaze bavSvi daibna,
leqsi daaviwyda da erTi da igive fraza ramdenimejer gaim-
eora. _ lenin, ar mjera Seni sikvdili, lenin ar mjera Seni
sikvdilio. am dros darbazidan mamamisma dauyvira _ icxaka
Svilo, an deijere, anda Camodi Zirs, nu momWeri Tavi amden
xalxSio.
anekdoti
****
leninis matarebeli moulodnelad gaCerda. roca bel-
adma ikiTxa ra moxdao, mas moaxsenes _ amas iqiT liandage-
bi aRar agiao. lenini matareblidan Camovida, cerebiT
pijakis gulisjibeebze Camoekida, gaiar-gamoiara da Ta-
namgzavrebi daamSvida _ ara uSavs, SabaTobas movawyobT
da yvelaferi mogvardebao. ramdenime xnis Semdeg imave
adgilas meore liandagze stalinis matarebeli gaCer-
da, roca mizezi moaxsenes, beladma piridan cofebi yara _
damnaSaveebi daixvritebian da Tqvenc igive geliT, Tu sa-
203
nam vsadilob liandagebi ar dagigiaTo. muqaram gaWra da
stalinis matarebelma gza ganagrZo. ramdenime xnis Semdeg
imave adgilas mesame liandagze xruSCovis matarebeli gaC-
erda. roca mizezi moaxsenes, man sarkastulad ikiTxa _ aba
ukeTess stalinisagan ras elodebodiTo!? Semdeg ubrZana,
gavlili liandagebi ayareT xolme da win gadmoageT-xol-
meo. asec moiqcnen da xruSCovis matarebelmac gza ganagr-
Zo. ramdenime xnis Semdeg imave adgilas meoTxe liandagze
breJnevis matarebeli gaCerda. roca mizezi moaxsenes, igi
didad ar Sewuxebula da Tanamgzavrebs SesTavaza _ modiT
fanjrebTan davsxdeT, viyuntaloT da yvelas egoneba rom
mivdivarTo.
****
bazarSi erTi kaci kakals yidulobda da iqve yidda imave
fasad. roca kiTxes, amas rad Svrebio, man upasuxa _ kaklis
Cxriali miyvarso.
****
gzispira mindorSi ori svani muSaobda _ erTi bariT
ormoebs Txrida, meore ki am ormoebs isev miwiT avsebda.
gakvirvebulma gamvlelma erTxans uyura, Semdeg ki mo-
bodiSebiT hkiTxa _ ukacravad ki var, magram ratom TxriT
erTi ormoebs, meore ki isev miwiT avsebTo. es meore ki ara,
mesamea _ auxsna mbaravma _ meores ormoebSi nergebi unda
Caeyara, magram igi dRes SeuZlodaa da samuSaoze ver ga-
mocxaddao.
204
z R a p r e b i
ori originaluri da sami gadakeTebuli zRapari
Citunas Tavgadasavali
tanwerweta naZvis xeze Citunas kopwia bude moeqsova da
Sig piryviTela bartyebs zrdida. erT qarwvimian dRes, sad
iyo da sad ara, saidanRac msunagi melia moexeta da Citunas
asZaxa _ Cito, Cito, Ciorao! Citunas elda eca, gulma reCxi
uyo, magram isev kai sityviT scada mosalodneli safrTxis
Tavidan acileba da Tavazianad gadmoepasuxa mtacebels _
rao, batono melao? magram melia risi melia iqneboda, vinme
Sebraleboda da Tavis borot ganzraxvaze xeli aeRo? man
xma aimaRla da yovelgvari mikibuloba-mokibulobis ga-
reSe, jiqurad miaxala Citunas _ erTi bartyi gadmomigde,
Torem Sav dRes dagayeneb. culs movitan cunculaso xele-
Cos da waldunaso, xesac movWri xis Zirsaca, Senc SegWam da
Sens Svilsaca.
Tavzardacemuli Cituna sagonebelSi Cavarda. aRar
icoda ra eqna. obolsa da uTvistomos arc aravin eg-
uleboda daxmareba rom eTxova da aRarc dro iTmenda,
amitom sasowarkveTilma CaTrevas Cayola amjobina, _
Tvalebi magrad daxuWa, budeSi frTa moafaTura, ro-
meli bartyic moxvda, is amoiyvana, gulSi Caixuta, ga-
dakocna da sawyali bartyi mtacebels gadaugdo, Tanac
miawyevla _ Sxamad Segergos Sen Cemi sacodavi balRis
umanko sicocxleo.
SeSinebuli bartyebi gatrunuli usmendnen meliasa da
dedikos saubars, magram bevri veraferi gaiges ra moxda
da dedikos daekiTxnen _ dediko, dediko vin iyo is kaci,
ra undoda da sad gaqra Cveni daikona Ciorukao. Citu-
205
nam Tvalebi SeimSrala da Svilebi daamSvida _ is kaci,
Svilebo, avtobusis mZRoli iyo, Tqveni daikona Cioruka,
me germaniaSi gavagzavne samkurnalod. Tqven yvelas axe-
lili gaqvT Tvalebi, Cioruka ki saoperacioao. sad aris
germania, dediko da rodis Camova Cveni daikonao, _ ar cx-
rebodnen patarebi. _ germania, Svilebo Sorsaa, ai im xeebs
gadaRma, magram rogorc ki Ciorukas Tvalebs auxelen da
frTebic moumagrdeba, is maSinve aq gaCndeba CvenTanao,
_ isev icrua Citunam. ra kargia, ra kargia, daikona male
Camofrindeba, germanul Wiebsac Camogvitanso _ gaxal-
isdnen bartyebi.
samwuxarod am SemTxvevidan didi dro ar gasula, rom
kvlav mocancarda gaiZvera melia Tavisi moTxovniTa da
muqariT. Citunas civma oflma daasxa, kinaRam guli Seu-
Ronda. axla mixvda rom sul tyuil-ubralod gaswira sa-
bralo Cioruka, wuwki melia mas aRar moeSveboda, sanam
yvela bartys ar SeuWamda. isic cxadi iyo, rom tiriliTa
da viSviSiT verc Ciorukas gaacocxlebda da verc sxva
bartyebs gadaarCenda. amitom guli gaimagra, RmerTs Sve-
la sTxova da TviTon Seutia SemoCenil mters _ me Citi ar
viyo, Tu Sen eg Tavxedoba SegarCino, sadac ginda waeTrie,
rac ginda is moaTrie, magram me Seni aRar meSinia da awi,
Sen Cemgan erTi patara bumbli rom bumblia, imasac veRar
miiRebo. _ amasac vnaxavTo, daeqadna melia da xelsawyo-
ebis mosatanad gaiqca. bunebrivia, Citunasac aRar daed-
gomeboda saxlSi uqmad, man Tmebi gadaivarcxna, kaba dai-
ferTxa da iqve axlomdebare ruseTis samxedro bazas mia-
Sura, sadac ulvaSebian sawyobis gamges wlobiT nagrove-
bi maneTianebi CauTvala, iqidan ki patara magram Zlieri
bombi wamoiRo. is iyo saxls miuaxlovda, rom sazizRari
meliac gamoCnda mTeli Tavisi aRWurvilobiT. axla ki
giCveneb me Sen seirso _ SesZaxa Citunam, mere rac Zali da
206
Rone hqonda bombi moiqnia, melias esrola da iqve suli
gaafrTxobina.
Citunas rom scodnoda, rom melias arc xeze asvla SeuZlia
da arc xis moWra, melias muqaras is yursac ar aTxovebda.
iqac lxini, aqac lxini.
arsad Wiri, arsad cremliani,
blomad qato, blomad fqvili!
yvelgan xarobdes adamiani!
Zmobilebi
rwyili da WianWvela daZmobildnen, erTmaneTs megobro-
ba Sefices da gaudgnen gzas ukeTesi adgilis mosaZebnad.
bevri iares Tu cota iares miadgnen mdinares, romel-
zec xidi arsad Canda. Zmobilebi Sefiqriandnen - rwyili ki
gadaaxteboda mdinares, magram WianWvelas arc xtomisa da
arc curvis inCi-binCi ar gaegeboda, Tanac igi orjer meti
iyo rwyilze da rwyili mas zurgze ver Seisvamda. ifiqres,
ifiqres da bolos isev rwyils gaaxsenda cda rom bedis
monaxevrea da man WianWvelas SesTavaza - modi cota ukan
daixie, iqidan mdinarisaken gamoqandi, napiridan iskupe da
iqneba meore napirze gadaxteo. WianWvelas WkuaSi daujda
Zmobilis rCeva - ukan daixia, iqidan SurduliviT gaqanda
mdinarisaken da napiridan iskupa. samwuxarod, naxtomi ar
aRoCnda sakmarisi da sabralo WianWvelam Sig Sua mdinare-
Si moadina tyapani. sabednierod, iqve axlos patara kunZu-
li iyo, romelzec WianWvela acocda da daxrCobas gadaur-
Ca. magram, bunebrivia, igi iq samudamod ver darCeboda,
miT umetes rom ukve gazafxuli idga, mwvervalebze Tov-
li dneboda, male wyaldidoba daiwyeboda, wyali kunZuls
gadauvlida da WianWvelasac walekavda. SeSfoTebulma
207
WianWvelam Zmobils SesTxova _ miSvele rame, Zmao. iqneba
sadme grZeli joxi an bawari iSovo, xidad gadmomigdo da
daxrCobas gadamarCinoo. ra Tqma unda, giSveli, guli ar
gaitexo, me Sen gasaWirSi ar migatovebo - daaimeda Zmobili
rwyilma da xtunva-xtunviT gaudga gzas. samwuxarod, sad
ar mivida, vis ar sTxova, magram ufulod aravin araferi
ar misca, fuli ki mas erTi TeTric ar gaaCnda. is iyo saso-
warkveTilebas unda miscemoda, rom viRacis bostanSi didi
TeTri Rori dainaxa, romelic dingiT miwas CiCqnida da
iqidan amoTxril stafilosa da Warxals Seeqceoda. rwy-
ili axta, daxta, mivida RorTan, Tavaziand miesalma, xom
kargad brZandebiTo - moikiTxa, mere ki Seevedra - keTilo
Roro, momeci, Tu SeiZleba, cotaodeni jagari, jagrisagan
davgrex bawars, bawars xidad gadavugdeb kunZulze TavSe-
farebul Cem Zmobil WianWvelas da daxrCobas gadavarCe-
no. aseT keTil saqmeSi xels rogor ar gagimarTav, magram
iqneb Senc miyo sikeTe, cota saRi rko miSovo, momkla am
Zirnayari da Wiani rkos Wamamao - daiRrutuna Rorma. keTi-
li, axlave davtrialdebio - miugo gaxarebulma rwyilma
da xtunva-xtunviT gaudga gzas. bevri ixtuna, Tu cota
ixtuna, miadga muxas. jer Tavazianad miesalma, xom kargad
brZandebiTo - moikiTxa, mere ki Seevedra - keTilo muxa,
momeci Tu SeiZleba, cotaodeni rko; rkos mivutan Rors,
Rori momcems jagars, jagrisagan davgrex bawars, bawars
xidad gadvugdeb kunZulze TavSefarebul Cem Zmobil Wi-
anWvelas da daxrCobas gadavarCeno. am keTil saqmeSi xels
rogor ar gagimarTav, magram iqneba Senc miyo sikeTe da es
sazizRari yvavi CamomaSoro, dilauTenia damajdeba kenw-
eroze da magisi Cxavilisagan aRarc yurebi da aRarc nerve-
bi aRar mivargao - daiSriala muxam. keTili, axlave davtri-
aldebio - miugo gaxarebulma rwyilma da xtunva-xtun-
viT gaudga gzas. bevri ixtuna, Tu cota ixtuna pirdapir
budeSi miakiTxa yvavs, radganac igi im dRes SeuZlod iyo
208
da muxaze ar ijda. rwyili Tavazianad miesalma yvavs, male
gamojanmrTeleba usurva, mere ki Seevedra - keTilo yvavo,
CamoSordi, Tu SeiZleba, muxas; muxa momcems rkos, rkos
mivutan Rors, Rori momcems jagars, jagrisagan davgrex
bawars, bawars xidad gadavugdeb kunZulze TavSefarebul
Cem Zmobil WianWvelas da daxrCobas gadavarCeno. am keTil
saqmeSi xels rogor ar gagimarTav, magram iqneba Senc miyo
sikeTe da cotaodeni yveli miSovo; SimSilia me rom maCxav-
lebso. rac Seexeba am rkoebiT ayrolebul muxas, axlave
mivatoveb da sufTa alvis xeze gadavjdebio - daiCxavla
yvavma. keTili, axlave davtrialdebio - miugo gaxarebulma
rwyilma da xtunva-xtunviT gaudga gzas.
bevri ixtuna Tu cota ixtuna, mivida Zroxis patronTan.
jer Tavazianad miesalma, xom kargad brZandebiT, qalba-
tonovo moikiTxa, mere ki Seevedra - keTilo qalbatono,
momeci, Tu SeiZleba, cotaodeni yveli; yvels mivutan yvav-
sa, yvavi dasTmobs muxasa, muxa momcems rkosa, rkos mivutan
Rorsa, Rori momcems jagarsa, jagrisagan davgrex bawar-
sa, bawars xidad gadavugdeb kunZulze TavSefarebul Cem
Zmobil WianWvelasa da daxrCobas gadavarCeno. am keTil
saqmeSi xels rogor ar gagimarTav, magram iqneba Senc gvi-
yo sikeTe da cotaodeni balaxi gviSovo; adreuli gazaf-
xulia da balaxi Wirso - daiCivla Zroxis patronma. keTi-
li, axlave davtrialdebio - miugo gaxarebulma rwyilma
da xtunva-xtunviT gaudga gzas.
cota ixtuna Tu bevri ixtuna, mivida erT did trial
mindorSi, sadac qorfa balaxebi daglija da Zroxis pa-
trons miurbenia; Zroxam meti rZe moiwvela, meti rZisagan
meti yveli amoiyvana Zroxis patronma da karga mozrdili
naWeri rwyils gadasca. rwyilma yveli miurbenia yvavs,
yvavma dasTmo muxa, muxam misca rko, rko miutana Rors,
Rorma misca jagari, jagrisagan dagrixa bawari, bawari xi-
dad gadaugdo kunZulze TavSefarebul Tavis Zmobil Wi-
209
anWvelas, WianWvela gamoyva bawars, napirze gadmovida da
gansacdels gadaurCa. Zmobilebi erTmaneTs gadaexvivnen,
erTmaneTs gamarjveba miuloces, mere ki dafiqrdnen - am
bawars ra vuyoT, rom gadavagdoT garemo dabinZurde-
ba, Tanac iseTi kargi bawaria, kidev gamodgeba rameSio.
ifiqres, ifiqres da gadawyvites bawari gaeyidaT. asec
moiqcnen - bawari bazarSi waiRes, sadac mas maSinve ga-
mouCnda muStari, anu myidveli da Zmobilebsac cota
fuli gauCndaT. rogorc ityvian, mada WamaSi modiso da
roca Zmobilebma sakuTrebaSi cota fuli daigules, saR-
erReli aeSalaT da kidev meti moindomes. ifiqres, if-
iqres, rogor viSovoT meti fulio da gadawyvites - modi
bawrebis bizness movkidoT xelio. asec moiqcnen. gaagr-
Zeles Zroxis momarageba balaxebiT, Zroxam umata wvel-
as, yvelmac imata zoma-wonaSi da Zroxis patronic sul
ufro did naWrebs aZlevda Zmobilebs, romelic maT mih-
qondaT yvavTan, yvavi axlosac aRar ekareboda muxas, muxa
iZleoda rkos, rko mihqondaT RorTan, Rori iZleoda
jagars, jagrisagan grexdnen bawrebs da sarfianad yidd-
nen bazarSi. ase daugrovdaT Zmobilebs karga didi Tanxa
da axla is gauxdaT safiqrelad, raSi movixmaroT amdeni
fulio. ifiqres, ifiqres da gadawyvites - modi am xalxs
davexmaroT da mdinareze xidi gaudoTo. asec moiqcnen -
Seisyides saWiro masalebi, daiqiraves xelosnebi da male
mdinareze mSvenieri xidi gadaWimes. bunebrivia, rom xid-
iT sargeblobisaTvis baJic daaweses. baJi, e.i. xidze ga-
davla-gadmovlis safasuri didi ar iyo da xalxi mas si-
amovnebiT ixdida. axla Zmobilebma daaskvnes - es swored
is adgilia, romelsac veZebdiTo da isini pirdapir xidis
TavSi dasaxldnen. Semosavlis nawils isev xidis movla-pa-
tronobas axmardnen, nawiliT ki sisxls yidulobdnen sa-
saklaodan rwyilisaTvis, xolo aTasnair tkbileulobas
saSaqarlamodan - WianWvelasaTvis.
210
ase gadaarCina megobrobam WianWvela da didi sikeTe
moutana xalxsac.
iqac lxini aqac lxini,
blomad qato, blomad fqvili.
arsad Wiri, arsad cremliani
yvelgan xarobdes adamiani.
ciuri maRviZara
torolas mainc ar movklav,
bevric rom mqondes wamali,
sawyali Ramis mexrisa
is aris kargi mamali.
iriJraJebda Tu ara, TavqoCora torola maRla caSi ai-
Wreboda da iseT saamo hangebs agviristebda, imis mosmenas
araferi sjobda. samwuxarod, im dRes torolas dedaTavi-
sisaTvis ar daejerebia, gareT sauzmis gareSe gamosuliyo,
amitom mSier kuWze amdeni mReriT daretianda, Rrubel-
ze fexi wamokra, wabarbacda, qveda Rrubelze Cavarda da
grZnoba dakarga. zeda Rrubels Seecoda torola, saCqa-
rod Sxapuna wvima wamouSina da civi wvimis wveTebiT toro-
la moasuliera.
am dros, SemTxveviT, iqve axlo-maxlos mSieri buzi mib-
zuoda sakbilos saZebnelad. roca man Rrubelze gaSotil
torolas Tvali mokra, gaxarebuli misken gaqanda, gulze
daajda da is iyo sisxli unda gamoewova, rom gons mosul-
ma torolam buzs karga magrad Cauniskarta, pirSi igdo da
uWmelobiTa da simReriT gamSrali yeli Caikoklozina.
torolas kuWma dagvianebuli sauzme rom xelT igdo,
cibrutiviT datrialda, buzi saCqarod gadaamuSava da
patrons miawoda. torolam suli moiTqva, janze movida,
211
frTebi aafarTxala, isev maRla, maRla caSi aiWra da axali
energiiT ganagrZo Sewyvetili simRera.
zRapari gvaswavlis, rom sauzmis gareSe saxlidan fexi
ar unda gaadga.
iqac lxini, aqac lxini,
blomad qato, blomad fqvili.
arsad Wiri, arsad cremliani,
yvelgan xarobdes adamiani.
daTuCas Tavgadasavali
tyis piras, erT keTilmowyobil gamoqvabulSi cxovrob-
da mura daTvi Tavis SvilTan, daTuCasTan erTad.
rogorc ki maRla caSi torolas galoba gaismoda, da-
TuCa loginidan wamoxteboda, dilis gamamxnevebel var-
jiSs gaakeTebda, mere ezoSi gavidoda, iq moCuxCuxe wy-
aroze xel-pirsa da kisers daibanda, kbilebs gaixexavda da
sauzmes miujdeboda. sauzmeze igi dedaTavisis mier damza-
debul nugbar saWmelebs miirTmevda da SarbaTiviT tkbil
yurZnis wvens daayolebda xolme. sauzmis Semdeg daTuCas
saxlSi gamCerebeli aravin iyo. amitom deda-Svili tye-
Si midioda, iq mTeli dRe sufTa haerze daexetebodnen da
tyis nobaTs Seeqceodnen. tyeSi ki blomad iyo Txili, wab-
li, Sindi, kuneli, zRmartli, marwyvi, Jolo, qacvi, Werami
anu veluri gargari, maJalo anu veluri vaSli da panta anu
veluri msxali.
erTxel, roca deda bazarSi iyo wasuli, daTuCas gadaavi-
wyda dedisaTvis micemuli piroba da marto wavida tyeSi.
midioda da miimReroda - deli, deli, delasa, Cemi salami
yvelasa; odelia delia, nu eSmakob, melia, Senc mifrTxldi
mgelo, Se pirdaubanelo. tyeSi navardiT rom guli ijera
212
da tyis nobaTiTac danayrda, saxlisaken gaemarTa. am dros
erTi dafuturovebuli xidan futkrebis zuzuni Semoes-
ma da daTuCa cas ewia sixaruliT, radgan man icoda, rom
sadac futkrebi binadroben, Taflsac iq inaxaven. Tafli
ki daTuCas Tavis Tavze metad uyvarda. elvis siswrafiT
abobRda xeze, fuRuroSi TaTi Seyo da surnelovan Tafls
svlepa-tleka dauwyo. samwuxarod, misi siamovneba didx-
ans ar gagrZelebula. rogorc ki futkrebma daupatiJebe-
li stumari SeamCnies, yoveli mxridan daesien da nestriT
uCxvleteli erTi wertilic ar dautoves. naCxvlet-nak-
benebisagan aRrialebuli daTuCa Zirs gadmoenarcxa da
Sinisaken mokurcxla dedaTavisisagan saswrafo daxmare-
bis misaRebad. samwuxarod, deda saxlSi ar dauxvda, jer ar
dabrunebuliyo bazridan da daTuCam gadawyvita mas gzaSi
gasdgomoda. magram nakbenebisagan ukve ise gasiebuliyo,
karSi ar gaetia da iZulebuli gaxda oTaxSi bolTis cemas
mohyoloda. deda rom dabrunda da Svili am yofaSi naxa,
kinaRam gagiJda, mere gauwyra - ra gindoda uCemod tyeSi
rom midiodi, anda raSi gWirdeboda qurdoba, roca icodi
rom bazridan me CurCxelebisa da Taflis gareSe arasodes
davbrunebulvaro. am erTxel mapatie da awi yvelafers
dagijerebo - amoiburtyuna TavCaqindrulma daTuCam, ra-
mac dedas guli moulbo, man Svils dauyvava, Tavze xeli ga-
dausva, mere mTel tanze TurmaniZis malamo wausva da dRis
bolosaTvis saR-salamaTi fexze wamoayena. axla daTuCa
mixvda da yvela bavSvi unda mixvdes, rom ramxelac ar unda
iyo, ufrosebis, da miT umetes mSoblis rCeva-darigebas
yuri unda aTxovos.
iqac lxini, aqac lxini,
blomad qato, blomad fqvili
arsad Wiri, arsad cremliani
yvelgan xarobdes adamiani!
213
 goWuniebi
soflis bolos, erT farRalala saRoreSi cxovrobda
deda Rori, romelsac sami goWi hyavda: Rrutuna, Rritina
da Wyvitina. zamTrobiT RorTan da goWebTan yoveldRe mo-
dioda maTi patroni da saWmelebs uzidavda. magram zafxu-
lobiT isini Tavis nebaze iyvnen miSvebuli, maxlobel tyeSi
daexetebodnen da tyis nobaTs Seeqceodnen. tyeSi ki blo-
mad iyo Zirnayari rko, Txili, wabli, Sindi, kuneli, zRmar-
tli, marwyvi, Jolo, qacvi, Werami anu veluri gargari, maJa-
lo anu veluri vaSli da panta anu veluri msxali da qorfa
balaxi. roca maT surdo SeeyrebodaT an muceli astkivde-
bodaT, isini dingiT miwidan amoCiCqnidnen velur niors,
Seaxramunebdnen da maSinve Svebas igrZnobdnen xolme.
roca goWebi wamoizardnen da daburvakdnen, goWebma de-
das ganucxades - Cven axla didebi varT, namdvili burvake-
bi, wavalT calke davsaxldebiT da Senc CvenTan gadagi-
yvanTo. odiTganve ase yofila - mSoblebi imitom yvebian
Tan Svilebs, rom maT damoukideblad cxovreba aswavlon
da TviTonac marto ar darCnen sibereSi. ase rom, deda
Rori gagebiT Sexvda Svilebis gadawyvetilebas, madloba
gadauxada zrunvisaTvis, magram SesTxova - jer cota kidev
macaleT, ase male aqaurobas ver Sevelevi, Semdeg ki - roca
davberdebi, ra Tqma unda TqvenTan gadmoval da Svilebis
dazrdaSi mogexmarebiTo. mere Tvalcremlianma Svilebs
gza dauloca da erTxel kidev gaafrTxila - icodeT did
rux mgels moerideT, isaa Tqveni dauZinebeli mterio.
fiqri nu gaqvs dedi, Cven axla iseTi sirbili viciT, mgeli
ki ara cxeni ver dagvewevao - mere goWebma deda gadakocnes
da gzas gaudgnen. bevri iares Tu cota iares, erT did tri-
al mindors miadgnen, sadac erTmaneTTan axlos sami lamazi
samosaxlo SearCies da saqmes Seudgnen. Rrutunam rogorc
yvelaze windaxedulma da Sromismoyvare goWma, mozida
214
agurebi, cementi, qviSa da yavrebi, eseigi Txeli ficrebi
da dRis bolosaTvis mSvenieri saxli wamoWima. saxls bux-
aric miuSena, rom zamTarSi cecxli daenTo da sicives ar
Seewuxebia. saxlSi calke iyo saZinebeli oTaxi, calke iyo
samzareulo da sasadilo da iqve, patara auzi gasagrileb-
lad da tanis dasabanad. rac Seexeba qarafSuta Rritinasa
da Wyvitinas, maT yurad ar iRes ufrosi Zmis rCeva, saCqa-
rod Seakowiwes TavianTi qoxebi gamxmari totebisa da ba-
lax-bulaxebisagan da gaiqcnen saTamaSod. jer sirbilSi
Seejibrnen erTmaneTs, mere kuku-malobana iTamaSes, xolo
roca esec moswyindaT, talaxian wumpeSi Cawvnen da mzes
mieficxnen gasarujad. samwuxarod, maTi ganxcxroma didx-
ans ar gagrZelebula. uceb maxlobeli tyidan CinCxvaris
lawa-luwi da buCqebis Sligini SemoesmaT da Tavzardace-
mulebma dainaxes, rom didi ruxi mgeli pirdapir maTken
moZunZulebda. Rritina da Wyvitina Tavqudmoglejili
gaecalnen iqaurobas da TavianT qoxebSi Caiketnen. tyis
piras yvelaze axlos Wyvitinas qoxi idga da mgelmac mas
miaSura, karebze magrad daabraxuna da sazarlad Sehymu-
vla. axlave kari gamiRe, Torem ZaliT Semovlewavo. - Tu
Semomlewavi xar, Semolewe, me ras miTanxmebo - gamomwvevad
upasuxa karis simagreSi darwmunebulma Wyvitinam. - var
Tu ara axlave naxavo - daeqadna mgeli. mere karga manZilze
ukan daixia, iqidan SurduliviT gamoqanda qoxisaken, rac
Zala da Rone hqonda kars daejaxa, karianad qoxSi Sevarda
da inerciiT Zirs gagorda. sanam mgeli fexze wamodgeboda,
Wyvitina gareT gavarda da Rritinas qoxisaken gaiqca yvi-
riliT - miSvele, Zmao, mgeli momdevso. Rritinam Zma qoxSi
SeipatiJa da kari Caketa. mgelma rom nangrevebSi Wyvitina
ver aRmoaCina, isic Rritinas qoxisaken gaeSura. karebze
magrad daabraxuna da sazrlad Seymuvla - axlave kari gami-
ReT, Torem ZaliT Semovlewavo. - Tu Semomlewavi xar, Sem-
olewe, Cven ras gviTanxmebo - gamomwvevad upasuxes karis
215
simagreSi darwmunebulma Rritinam da Wyvitinam. - var Tu Tqli mgels axlosac ar gagvakarebso. ra qarafSuta Zmebi
ara, axlave naxavTo - daeqadna mgeli. mere karga manZilze myavxarTo - RimiliT usayvedura Zmebs Rrutunam - sanam wy-
ukan daixia, iqidan SurduliviT gamoqanda qoxisaken, rac ali aduRdebodes Cvengan xom kudis rikebic aRar darCeba,
Zala da Rone hqonda kars daejaxa, karianad qoxSi Sevarda Tanac sad orTqli da sad cecxlis alio. da marTlac, Cayo
da inerciiT Zirs gagorda. sanam mgeli fexze wamodgeboda, Tu ara mgelma sakvamurSi Tavi, cecxlis alma warb-wamwame-
Rritina da Wyvitina gareT gavardnen da Rrutunas saxli- bi da Subli Seutrusa, da loyebi auwva, kvamlma ki kinaRam
saken gaiqcnen yviriliT - gviSvele, Rrutuna, Zmao, mgeli gaguda. sabolood gawbilebulma mgelma TaTi Caiqnia, ris
mogvdevso da awi yvelafers dagijerebTo. damijerebT Tu vai-vaglaxiT Zirs CaforTxialda da lanZRva-ginebiTa da
ar damijerebT, Tqven Cemi Zmebi xarT da yovelTvis dagex- xveleb-xvelebiT iqaurobas gaecala. es iyo da es, imis Sem-
marebiTo, daamSvida Zmebi Rrutunam, saxlSi SeipatiJa da deg im are-mareSi mglis landic aRaravis unaxavs.
kari Caketa. mgelma rom Rritina da Wyvitina nangrevebSi ase gadaarCina Rritina da Wyvitina ufrosi Zmis
ver aRmoaCina, isic Rrutunas saxlisaken gaeSura. kareb- windaxedulobam da Sromismoyvareobam, Tanac kargi ga-
ze magrad daabraxuna da sazarlad Seymuvla - axlave kari kveTili misca maT samomavlod. iqac lxini, aqac lxini,
gamiReT, Torem ZaliT Semovlewavo.- Tu Semomlewavi xar, blomad qato, blomad fqvili!
Semolewe, Cven ras gviTanxmebo - gamomwvevad upasuxes karis arsad Wiri, arsad cremliani,
simagreSi darwmunebulma goWebma. - var Tu ara var, axlave yvelgan xarobdes adamiani!
naxavTo - daeqadna mgeli. mere karga manZilze ukan daix-
ia, iqidan SurduliviT gamoqanda saxlisaken, rac Zala da
Rone hqonda kars daejaxa, magram kars Zvrac ver uyo, Tvi-
Ton ki dabeJil dabegvili kvnesa-kvnesiT Zirs daenarcxa.
gaxarebulma goWebma yiJina dasces - vaSa, vaSa, mgeli Zirs
gaiSxlarTao. axla kidev ufro aewva kuWi mgels, kbilebi
magrad aukawkawda, goWebis yiJinam ki mTlad gadaria. axla
saxuravidan scada saxlSi CaRweva, magram aqac motyuvda.
Rrutunas saxli yavrebiT gadaexura da ficrebi ise magrad
daeWedebia, rom mgelma erTi maTganic ver aaZro. davrCi
mSieri da egaao - Caiburtyuna imedgacruebulma mtace-
belma. magram am dros, uceb buxris sakvamurs mohkra Tva-
li da saxe gaunaTda, saxlSi amaze ukeTes CasaZroms verc
inatrebda. magram mgels aqac umtyuna bedma. Rrutunas es
safrTxec gaeTvaliswinebia da buxarSi iseTi cecxli ae-
gizgizebia, misi ali cas swvdeboda. Zmebma Rrutunas ur-
Cies - modi saqvabeze qvabiT wyali SemovdgaT da cxeli or-

216 217
 T a r g m a n i
GOAT AND VINE
Modified translation from Georgian by Akaki Mumladze
1. Let’s go and see how our vine is.
We came and saw that the vine had been eaten by a goat.
2. Let’s go and see what has become of the goat.
We came and saw that the goat had been eaten by a wolf.
3. Let’s go and see what has become of the wolf.
We came and saw that the wolf had been eaten by a gun.
4. Let’s go and see what has become of the gun.
We came and saw that the gun had been eaten by rust.
5. Let’s go and see what has become of the rust.
We came and saw that the rust had been eaten by earth.
6. Let’s go and see what has become of the earth.
We came and saw that the earth had been eaten by wheat.
7. Let’s go and see what has become of the wheat.
We came and saw that the wheat had been eaten by a rat.
8. Let’s go and see what has become of the rat.
We came and saw that the rat had been eaten by a cat.
9. Let’s go and see what has become of the cat.
We came and saw that the cat was sleeping on the mat,
satisfied and fat.
And so: the cat ate the rat, the rat ate the wheat, the wheat ate the
earth, the earth ate the rust, the rust ate the gun, the gun ate the wolf, the
wolf ate the goat, and the goat ate the vine, leaving us without grapes
and wine.
November, 1 2013
218
d a n a s k v i
sanam jer kidev droa!
dedamiwa ziari WurWelia, sadac `robinzoni~ da `steri-
luri~ qveynebi ar arseboben da sadac 5400-ze met enaze
molaparake sxvadasxva rasis, sxvadasxva eTnikuri kuT-
vnilebis da sxvadasxva sarwmunoebis dedamiwelebi sul
raRac 262 qveyanaSi arian gaerTianebuli.
erTobas ra jobia, igi rom urTierTpativiscemasa da
urTierTTanamSromlobas efuZnebodes, magram araTu ase-
Ti harmonia, aramed ubralo tolerantobac didi defici-
tia rogorc qveynebSi, ise ojaxebSi _ rameTu, ramdeni Tav-
icaa imdeni azri da interesia, romlebic iSviaTad emTxveva
erTmaneTs.
ra paradoqsuladac ar unda JRerdes, swored es daumTx-
vevloba, swored es sxvadasxvaobaa rogorc konfliqtebis
wyaro, ise ganviTarebis rezervuaric. samwuxarod `sxva~
yovelTvis moiazreboda mtrad, romelsac ufro Zlieri
`sxva~ Zarcvavda da anadgurebda. mogvianebiT mZarcveli
mixvda, rom ufro racionaluria ki ar mospo damarcxebu-
li, aramed daxarko igi da mudmivi Semosavlis wyarod iy-
olio.
saubedurod, es principi sxvadasxva SefuTulobiT dRe-
sac muSaobs, ris gamoc socialur-ekonomikuri ufskruli
araTu mcirdeba Zlier `sxvasa~ da sust `sxvas~ Soris, ar-
amed sul ufro da ufro Rrmavdeba, rogorc qveynebs Sig-
niT, ise qveynebs Sorisac.
humanurobisa da samarTlianobis lamis simbolod Ser-
acxuli 21-e saukune farisevlurad `dafofinebs~ adamians,
sinamdvileSi ki igi sul ufro da ufro mets xarjavs adami-
anis mosaspob iaraRebze, vidre adamianis keTildReobaze.
gamosavali aris, magram igi Sekvecavs ZlierTa ama qvey-
219
nisaTa Semosavlebs da maSasadame, yovlad miuRebelia maT-
Tvis.
arada, kacobrioba Tavisuflad amoisunTqavda da igi
erTi mravalerovani msoflio mTavrobis qveS (reorgani-
zebuli gaeros saxiT) multinacionalur msoflio feder-
aciaSi gaerTiandeboda, rac saSualebas mogvcemda:
1) uari gveTqva yvela masobrivi mospobis iaraRebze;
2) gagveuqmebia erovnuli armiebi, Cagvenacvlebia isini
erTi mravalerovani swrafi reagirebis armiiT, romelic
dabanakdeboda yvela saWiro adgilas Sesabamisi propor-
ciiT da imoqmedebda adgilobriv policiasTan erTad;
3) SegveCerebia zogierTi qveynisaTvis damaxasiaTebe-
li `gamalebuli Sobadoba~, dagvelimitirebia igi martivi
`aRwarmoebiT~;
4) dagveregulirebia Sromis saerTaSoriso danawile-
ba da migracia, da mTeli gamoTavisuflebuli resursebi
migvemarTa mosaxleobis keTildReobasa, jandacvasa da ga-
naTlebaze.
rac ufro adre SevudgebiT am ideaTa ganxorcielebas,
miT ufro nakleb utopiuri aRmoCndebian isini.
Cven SegveZlo dagvewyo identur asoTa Tanmimdevrobis
unificirebiT anbanebSi, zoma-wonis erTeulebis gasaer-
TaSorisebiT da erTiani valutis SemoRebiT.
am globalizaciis logikuri gagrZeleba ki dagvirgvin-
deboda msoflios erTerovnebiT _ erTi enis xmarebiT
saerTaSoriso urTierTobebSi da yvela sxva enis datove-
biT saSinao urTierTobebisaTvis _ rac gamoaTavisuflebs
kolosalur Tanxebs, romlebic axla am enebis Seswavlas
xmardeba da romelic Cven sagrZnoblad wagvwevda win civi-
lizaciis aRmarTze.
220
FUTUROLOGICAL CONSIDERATIONS:
BEFORE IT’S TOO LATE!
An Open Letter to the Official and Unofficial Leaders of the World
Evidently enough, what is now going on in the world has long gone
beyond every tolerable limit.
It goes without saying that any crime and especially terrorism must
be punished and punished severely, but evil ought to be fought not
only in “battle-fields” but also and mostly in HEADS. For that man-
kind should manage to fill up the social chasm existing both among and
within the countries, and to bring up new/young generations according
to the same moral standards and in the spirit of national and global pa-
triotism combined. But How?
When the so-rapidly-growing/evergrowing world population has
already surpassed six billion, while the living resources of the Planet/
Earth are gradually tapering to an end, the environment is being pol-
luted and natural calamities, diseases and conflicts are raging, the only
way out for the mankind to survive would be to unite under one mul-
tinational world federation/goverment like reorganized UNO, which
would enable us to: 1. Say no to all the weapons of mass destruction;
2. Annul all the national armed forces, replace them with one common
multinational world police of instant reaction like reinforced NATO,
stationed in every country in due proportion and functioning together
with local policies; 3. Stop birth-race, not to let the world polulation
grow uncontrolled, restrict it to simple reproduction; 4. Regulate brain-
drain and labour migration and 5. Direct all the released means to the
welfare, health-care and education of the population.
Unfortunately, the earthians so far prefer the jungle laws of self-de-
struction, almost all the world being in constant bloody conflicts and
wars and individuals killing one another, often for nothing.
Paradoxically enough, the mechanism of progress, development and
that of aggression and conflicts is the same, it is man’s striving to have
221
everything more and better than he has; and in which direction this gies; 2. alphabets – rearranging them according to the same order of the
mechanism is mostly set to work, it depends on the personality of polit- corresponding letters; 3. the metric-wight units; 4. the monetary units.
ical leaders and on the level of civilization of their people. The logical continuation of the globalization will lead us to one lan-
Just the lamentable results of the miswork of this mechanism, we guage wolrd, which will free up a lot of money, now used to study these
now enjoy are: scientific, technical wonders and illiteracy; luxury and languages that would raise us comparatively higher on the ascent of
starvation; territories ceized and territories lost and millions of lives civilization.
massacred and new millions in such danger.
But now we should bring home to all and everybody that it is already Abridged version published in Newspaper
the limit beyond which there is nothing else but our global catastrophy, “The Georgian Times”, #109 (673), June 5, 2000
and that it is not only inhuman, but also fatal to resort to guns to solve
disagreements and conflicts. We should give up every thought and ef-
fort to outnumber and outforce others to gain or to regain territories or
power by bloodshed. In short we should fight violence in the heads, not
letting it extend to the battle-fields by all possible world-wide compul-
sory measures.
Special accent should be laid on bringing up physically, mentaly and
morally healthy generations.
It is not only humanly just, but also the only key to the peaceful de-
velopment of the world to give every child on earth the same free basic
education and then a profession according to their ability, vocation and
knowledge. We have no right to lose talents, to let them turn into angry,
ruined personalities because of the social inequality. And for this: 1.
there should be imposed a special educational tax in every country to
cover the schooling expenses; 2. teaching should be done according to
the unified curriculum and textbooks, compiled by world science ex-
perts and top methodologists united; and 3. schools should be manned
with highly-skilled teaching staff going through UNESCO-monitored
qualification tests every five years.
It is high time to stop spilling the milk and then crying over it!
The sooner we begin to realise these ideas, the less utopian they will
appear.
It could be only reasonable and very convenient if all the countries
agreed on the unification and standardization of: 1. scientific terminolo-

222 223
 BACK TO THE JUNGLES?!

To take thought for the morrow, and for the good

of Russia itself, it must be aided both materially and
spiritually; so that its soldiers should not butcher
and insult and rob innocent civilians.
This is the image of the Russian peace-killer with
second hand spoons and forks, and WC pans, and
half-dry undies just from the clothes-lines in August
2008 war.

Author of the concept: Akaki Mumladze

Artist: Gabriel Velijanashvili

224 225
 Sagreni(s tyavi) morigi SekumSvis winaSea!!!

rezoluciebs Cven ar mogaklebT! ideis avtori: akaki mumlaZe

mxatvari: gabriel velijanaSvili

226 227
 sarCevi

publicisturi werilebi
zafxuliviT zamTris Ramis sizmari ------------------------3
oriode mosazreba Seqmnili mdgomareobis gamo --------6
mSvidobiT iaraRo! erTi `sxvis saqmeSi brZenis~ gancxadebis gamo -----------7
batono eduard! ------------------------------------------------8
qalbatono nato! -----------------------------------------------9
rukidan rom ar waviSaloT--------------------------------- 11
Товарищ Зюганов! --------------------------------------------- 15
Не Борьба, А Сотрудничество ---------------------------------- 16
Важный Фактор Прогресса Общества ------------------------- 19
На Родину Шерлока Холмса ------------------------------------ 23
ara misaReb gamocdebs! ------------------------------------- 27
Needed, Anticipated! --------------------------------------------- 28
erTi konferenciis kvaldakval.... ------------------------ 28
`Rirseuli gamarjvebidan~
samarcxvino damarcxebamde ------------------------------- 30
afxazeTi: ra davaSaveT aseTi?! ---------------------------- 40
maS raRad minda mTavroba?!... ------------------------------ 42
`arZinbas afxazeTSi~ dabruneba afxazeTis dakargvaa 47
Cava igori soxumSi? ----------------------------------------- 52
Ria werili parlaments ------------------------------------- 52
nino mumlaZis foto dali kiknaZe _ qalRmerTi Tu qaldemoni?! ------------- 55
A FAREWELL TO ARMS! visTvis sabazro, visTvis sabrazo,
anu visia dRes saqarTvelo? ------------------------------- 57
Tu demokratiaa, zogi ram demossac vkiTxoT ---------- 61
saxelebi da saxelwodebebi -------------------------------- 63
batono avTandil!-------------------------------------------- 64
demokratiaSi demosic unda
gavrioT, b-no prezidento! -------------------------------- 65

228 229
cisferi mTebi anu: тянь Sensken --------------------------- 68
Sagreni(s tyavi) morigi SekumSvis winaSea! -------------- 74
gaRma Sedavebis principiT, _ Cemi Sen giTxario... ----- 76
fici rom gvwamdes, bolo ar unda gvakvirvebdes! ----- 77
batono mixeil! ----------------------------------------------- 81
ruseT-saqarTvelos urTierTobis
lakmusi afxazeTia ------------------------------------------- 82
Лакмус Русско-Грузинских Отношении – Абхазия ---------------- 83
Abkhazia – Litmus of Russian-Georgian Relations --------------- 84
arc erTi nabiji win, ramdenime ki _ kvlav ukan -------- 85
mxolod logikis samreklodan --------------------------- 88
batono sergi! ------------------------------------------------- 93
batono iveri! ------------------------------------------------- 95
`me ki ar vacden leqciebs, leqciebi macdenen me~ ----- 96
Ria werili saqarTvelos
ganaTlebisa da mecnierebis ministrs ------------------- 97
ori replika--------------------------------------------------- 98
Путаница Господина Путина ---------------------------------- 102
Очередная Путаница Господина Путина---------------------- 102
maradiuli mxolod RmerTia,
sxva yvelaferi `SesakeTia~!------------------------------- 105
pirveli radios gadacemisaTvis `sityva qarTuli~ -- 107
blic kiTxvebi ----------------------------------------------- 108
interaqtiuli kiTxvebi ganxilvisaTvis --------------- 110
RaRadi zombnarsa Sina ------------------------------------- 110
batono prezidento! --------------------------------------- 111
Tvalsazrisi ------------------------------------------------- 112
Tqveno uwmindesobav! -------------------------------------- 114
batono bakur! ----------------------------------------------- 115
batono bakur! ----------------------------------------------- 116
230
saqarTvelos prezidentis
humanitaruli daxmareba ruseTs ------------------------ 117
rogorc giWirdes, ise gilxindeso ---------------------- 118
Back to the Jungles?! -------------------------------------------- 123
miTebi, faqtebi da varaudebi ----------------------------- 124
reformis waxnagebi ----------------------------------------- 160
`ra ena waxdes... eri daeces~, anu
qarTuli qarTvelsac unda vaswavloT ----------------- 166
Europe Kneeling Before Gas-Oily and Nuclear
Russia or Not Troubling the Trouble ... ?------------------------- 171
Ria werili saqarTvelos prezidents
baton mixeil saakaSvils ---------------------------------- 172
aramkiTxes RaRadi CaliT daxurul udabnosa Sina --- 179
kaleidoskopi ----------------------------------------------- 181
agraruli kaleidoskopi ---------------------------------- 184
didi mniSvnelobis patara istoria --------------------- 187
saswavlo leqcia da dekanati _ orive anaqronizmia - 188
mogoneba ------------------------------------------------------ 190
miniaturebi -------------------------------------------------- 192
akaki mumlaZis xalxuri poezia
salaRobo winaswarmetyveleba --------------------------- 194
pensuliko ---------------------------------------------------- 195
rebusi --------------------------------------------------------- 196
aha mTeli da momitexe pawa -------------------------------- 197
ekologmaxereboo!------------------------------------------ 197
isic adamiania...---------------------------------------------- 197
Влади Мир-obis agonia ------------------------------------- 198
terentiseuli ----------------------------------------------- 199
kacia da guneba ---------------------------------------------- 199
nakvesebi ------------------------------------------------------ 200
231
 saxaliso istoriebi
nanuli deidas istoriebi --------------------------------- 201
sami namdvili ambavi ---------------------------------------- 202
anekdoti ------------------------------------------------------ 203

zRaprebi
Citunas Tavgadasavali ------------------------------------ 205
Zmobilebi ---------------------------------------------------- 207
ciuri maRviZara -------------------------------------------- 211
daTuCas Tavgadasavali ------------------------------------ 212
goWuniebi----------------------------------------------------- 214

Targmani
Goat And Vine -------------------------------------------------- 218

danaskvi
sanam jer kidev droa! -------------------------------------- 219
Futurological Considerations: Before It’s Too Late! ------------- 221

232