Professional Documents
Culture Documents
.=re ud¾f.damfoaYh
10 fYa%Ksh
^2015 isg ls%hd;aul flf¾'&
i
10 fYa%Ksh
.=re ud¾f.damfoaYh
m%:u uqøKh 2015
C cd;sl wOHdmk wdh;kh
ISBN : .....................................
uqøKh (
uqøKd,h
i
wOHlaI ckrd,a;=udf.a mKsúvh
cd;sl wOHdmk fldñIka iNdj úiska ks¾foaY lrk ,o cd;sl uÜgfï ksmqK;d ixj¾Okh
lsÍfï uQ,sl wruqK iys; j tjlg mej;s wka;¾.;h mokï jq wOHdmkh fjkqjg j¾I wglska
hq;= pl%hlska iukaú; kj ksmqK;d mdol úIhud,dfjys m<uq wÈhr" j¾I 2007 § YS% ,xldfõ
oaú;SSshsl wOHdmk fCIa;%hg y÷kajd fok ,os'
fuu ;d¾lSlrK ls%hdj,sfha § ish¨ u úIhhkaf.a ksmqK;d uÜgï" mokï uÜgfï isg
Wiia uÜgu olajd l%udkql+, j f.dv ke.Su i|yd my< isg by<g .uka lrk isria ixl,kh
Ndú; lrk ,os' úúO úIhhkays § tl u úIh lreKq kej; kej; bÈßm;aùu yels;dla wju lsÍu"
jeä nr megùï j,ska hqla; úIh wka;¾.;hka wvq lsÍu" iy ls%hd;aul l< yels YsIH ñ;=re
úIhud,djla ieliSu i|yd ;sria ixl,kh Ndú; lr we;'
.=re Nj;=ka i|yd mdvï ie,iqï lsÍu" b.ekaùu" ls%hdldrlï lrf.k hEu" uekSï yd
we.hSï hkd § wxYhka i|yd wjYH jkakd jQ ud¾f.damfoaYhka ,nd§fï wruqKska fuu kj .=re
ud¾f.damfoaYh y÷kajd § we;' mx;s ldurh ;=< § jvd;a M,odhS .=rejrfhl= f,i lghq;= lsÍug
fuu ud¾f.damfoaYhka Wmldr jkq we;' isiqkaf.a ksmqK;djka j¾Okh lsÍu i|yd .=Kd;aul
fhojqï yd ls%hdldrlï f;dard .ekSug .=rejrekag wjYH ksoyi fuu.ska ,nd § ;sfí' tfuka u
ks¾foaY;
s mdG .%k:a j, we;=<;a jk úIh lreKq ms<n
s | j jeä nr ;eîula fuu .=re ud¾f.damfoaYj,
wka;¾.; fkdfõ' tu ksid fuu .=re ud¾f.damfoaYh jvd;a M,odhS ùug kï wOHdmk m%ldYk
fomd¾;fïka;=j úiska ilid we;s wod< mdG .%ka: iu. iu.dó j Ndú; lsÍu w;HjYH fõ'
fuu .=re ud¾f.damfoaYh iïmdokh lsÍfï § cd;sl wOHdmk wdh;kfha Ydia;S%h lghq;=
uKav,h o wdh;kfha iNdj o kka whqßka odhl;ajh ,nd ÿka ish¨ u iïm;aodhlhka yd wksl=;a
md¾Yjhkaf.a buy;a lemùu we.ehSug o fuh wjia:djla lr .kq leue;af;ñ'
wOHlaI ckrd,a
iii
ksfhdacH wOHlaI ckrd,a ysñf.a mKsúvh
bf.kqu" mq¿,a lafIa;%hl úyso hkakls' th Ôú; w;suy;a njg o" b;d u ir, njg o
m;alrhs' ukqIHhd bf.kqï l=i,;dfjka W;alDIag h' udkj iudc ixj¾Okh flakaø fldg .;a
rgla" iudchla nqoaêh úiska y`ÿkd.;a wiïu;hka neyer lsÍug o iqNdú;hka ;=<ska kj f,djla
ks¾udKh lr .ekSug o fuj,u lr.kq ,nkafka bf.kquhs'
bf.kqu i`oyd jákd hula o" bf.kqï l%ufõohka yd myiqlï o wOHdmkh jgd ks¾udKh
úh hq;= h' úIh ud,dj" úIh ks¾foaY" ud¾f.damfoaY" iqidOHlrejka bf.kqï lafIa;%hg tlajkqfha
fï wdldrfhks'
kQ;k Y%S ,xldj f.da,Sh m%jK;djka fuka u mqrd;k Wreuhka o iïñY%Kh lr .ksñka
iaùh wOHdmk rgdjla ysñ lrf.k we;' ld,Sk wjYH;d u; m%;sixialrKhka ;=<ska jir wglg
jrla hdj;ald,Sk jk úIh ud,dfõ bf.kqï iïm;la f,i fuu .=re ud¾f.damfoaY ks¾udKh fõ'
iv
úIhud,d lñgqj
f,aLl uKav,h
wNHka;r - tia.j¾Kisxy uy;d - fcHIaG l:sldpd¾h,
- nqoaê l,HdKs uq;=l=udrK uy;añh - lÓldpd¾h,
- î.tï.tia.o fidhsid uy;añh - lÓldpd¾h,
fi!kao¾h wOHdmk fomd¾;fïka;=j,
cd;sl wOHdmk wdh;kh.
v
úIh ixialdrl uKav,h - fcHIaG uydpd¾h uqÈhkafia Èidkdhl uy;d
uydpd¾h ,hk,a fnka;rf.a uy;d
uydpd¾h wdßhr;ak l¨wdrÉÑ uy;d
fcHIaG lÓldpd¾h úl%uisxy nKavdr uy;d
fcHIaG lÓldpd¾h wfidald Èidkdhl uy;añh
wdpd¾h Ys%hdks rdcmlaI uy;añh
fi!kao¾h l,d úYajúoHd,h" fld<U 07'
vi
.=re ud¾f.damfoaYh mrsYS,kh i|yd Wmfoia
10 fY%aKsh k¾;k úIh ks¾foaYh ksmqK;d 08 lska iukaú; h' Bg wod< ksmqK;d uÜgï
24 la hgf;a l%shdldrlï 29 la fm< .iajd we;' ksmqK;d" ksmqK;d uÜgï yd ine¢ ls%hdldrlïj,
wka;¾.; úIh ikaOdrfhka ,nk ±kqñka muKla fmdaIs; j úNd.j,ska by< idu¾:h ,nd.;a;
o hym;a Ôú;hla .; lsÍug th m%udKj;a fkdfõ' ±kqu" l=i,;d yd wdl,am ixj¾Okfhka ysi"
yoj; yd oE;a o fmdaIKh l< hq;= fõ' tlS fmdaIKfhka ;ud o iudch o hym;a udj;la lrd
fhduq lrùug .e<fmk Ôú;h kxjd,Su woH;k hq.fha m%n, iudc wjYH;djls'
ksmqK;d mdol wOHdmkfha § YsIH ld¾hhka m%n, ia:dkhla .kakd w;r mx;sfha iEu
<uhl= u ta ta ksmqK;dj iïnkaO j wdikak m%ùK;djg f.k taug .=rejrhd iïm;a odhlhl= fõ'
wfmalaIs; bf.kqï m, idlaId;alrKh yd isiqkaf.a m%ùK;d uÜgï ms<sn| j .=re isiq fomlaIh u
±kqj;a úh hq;= h' we.hSu yd ;lafiarelrK Wmfoia hgf;a bf.kqï m, b,lal fldg .ksñka iEu
ls%hdldrlula wjidkfha § fyda iqÿiq wjia:dj, § we.hSug ,la lsÍug wjYH m%Yak i|yka lr we;'
ta i|yd iqÿiq we.hSï ks¾Kdhl ilia lr.ekSu bf.kqï b.ekaùï ls%hdj,sfha iqúfYaI wx.hls'
we.hSï yd ;lafiarelrK ls%hdj,sh ksu lr isiqkaf.a ±kqu ;yjqre lsÍu i|yd m%;sfmdaIK yd bÈß
fmdaIK lghq;= ie,iqï lsÍfï Wla; .=re ld¾hNdrh weiqre fldg.;a kQ;k .=re N+ñldj" mßKduk
.=re N+ñldj ^Transformation Role& f,i kï lr ;sfí'
ks¾udKYS,S .=rejrhl= f,i ls%hdldrlï ie,iqï lr.ekSu i|yd ir, u. fmkaùula f,i
bÈßm;a lr we;s fuu .=re ud¾f.damfoaYh bf.kqï b.ekaùï yd we.hSfï ld¾hh id¾:l lr
.ekSug ukd msájy,la fõjd hs m;uq'
vii
mgqk
msgqj
úIhud,d lñgqj v
úúO iydh 51
viii
úIh ks¾foaYfha wka;¾.;h
ix
úIh ye¢ka ù u
wfma ud;DN+ñhg;a" ixialD;shg;a" fidndoyu yd iuia; Ôj" wÔj úYaj Od;=jg;a ys;ldó
mqrjeishl= ks¾udKh lsÍfï mq¿,a cd;sl mrud¾:fhka mdi,a moaO;sh ;=< orejkag bf.kSug
,efnk iqúfYaI;u úIhh fi!kao¾h úIhhs' th cd;sl wOHdmk wdh;kfha fi!kao¾h
wOHdmk fomd¾;fïka;=j f,i wm úiska y÷kd.kakd ,o my; ±lafjk fi!kao¾h úIhfha
cd;sl oelau lsheùfuka Tng uekúka wjfndaO jkq we;'
fi!kao¾hfhka ixialD;sluh ,eoshd mqnqÿjd" tu.ska ks¾udKYS,S nj" ixfõ§;dj" ord .ekSu"
YS% ,dxflah wkkH;dj yd foaYdkqrd.h jvjd ud;D N+ñh flfrys ixfõ§ jQ ore le,la yd iudchla
ìys lsÍu'
(“To sensitize students and the community through aesthetics to the Mother Land, endowed with
culturalpride,creativity,sensitivity, tolerance, partriotism and a sense of national identity”)
i i i - i i i - ß ß ß - ß ß ß -
fyd | foa s ys ; ó s ys ;= foa s ls h ó s
i ßi ß i i ß - ß i ß i i i i -
ls hq foa s l r ó s l r ñ ka ye fo ó s
fuu m%fõYh;a iu. werfUk fi!kao¾hfha úkaokd;aul bf.kqu cd;sl" ixialD;sl wkkH;d
yd úúO iïm%odhhka iam¾Y lrñka úYaj Ñka;khla lrd orejdf.a ±kqu" yelshd yd wdl,am mq¿,a
lr.ekSug yels jk mßÈ úIh lreKq fuys § wOHdmksl yd ufkda úoHd;aul mokñka hq;= j
l%ñl j fm< .iajd we;'
x
tys § kdhl;ajh" iyNd.s;ajh" bÈßm;a ùu" iqyo;ajh" iduQysl;ajh" we.ehSu" ijka§u"
ms<s.ekSu" fnodyod .ekSu" wkHhkag .re lsÍu wd§ wdl,am iEu isiqjl= ;=< u j¾Okhg wjia:dj
ie,fik mßÈ wm úiska fhdað; ls%hdldrlï ;jÿrg;a ixj¾Okh lrñka bf.kqï b.ekaùï
mßirh ilid .ekSug .=rejrhd jYfhka Tng o bvlv we;'
;jo ffoksl Ôú;fha § uqyqK fok úúO .eg¨j,g id¾:l j uqyqK § ;¾ldkql+, j yd
ks¾udKd;aul j Ñka;kh fufyhjd tajd úi|d.ekSug wjYH mqoa., YlH;d j¾Okh lsÍug o wm
úiska j;auka mrmqrg odhl;ajh iemhsh hq;= j we;'
tneúka .=re Nj;=ka f,i Tn fuu .=re ud¾f.damfoaYh fmrg jvd fyd¢ka mßYS,kh
lrkafka kï Tnf.a o Ñ;a;khg w¨;a wdf,dalhla yd m%fndaOhla ,efnkq we;' ta wdf,dal lsrK
cd;sfha ore le, u; m;s; j Tjqka o buy;a m%fndaOfhka fuu úIhh bf.kSug fhduq jkq fkd
wkqudk h'
tfia u ldhsl yd udkisl iunr;dfjka fyì fi!LH iïmkak fuka u kSfrda.S Èúfmj;la
.; lsÍug wjYH mqoa., YlH;d ixj¾Okh lsÍu yd hym;a wka;¾ mqoa., iïnkaO;d f.dvkxjd
.ksñka cd;sl yd cd;Hka;r ;,fha fkdie,S lghq;= lsÍug úpdrYS,S ukilska fyì mqoa.,hl=
ìys lsÍug j.ùu fi!kao¾h wOHdmk úIh Ndr j lghq;= lrk Tn wm ieuf.a j.lSu fõ'
ta i|yd 2015 jif¾ isg 6 fY%aKsfhka werö l%shd;aul jk fuu kj m%;sixialrKh orejka
yryd wms ieu kjuq f,djlg msúiSfï jeo.;a wjia:djla f,i olsñka wêIaGdkfhka jvd;a
M,odhs fiajdjla ie,iSug lem fjuq'
wOHlaI ^fi!kao¾h&
cd;sl wOHdmk wdh;kh
xi
cd;sl wOHdmk moaO;sh i|yd wruqKq
cd;sl wruqKq
ffoksl cSú;h iudchg wod< jk m%Odk cd;sl wruqKq lrd <Õdùu i|yd mqoa.,hkag iy
lKavdhïj,g cd;sl wOHdmk moaO;sh iydh úh hq;= h' jir .Kkdjla uq¿,af,a YS% ,xldfõ
m%Odk wOHdmk jd¾;d iy f,aLk u.ska mqoa., yd cd;sl wjYH;djka imqrd,Su i|yd wruqKq kshu
lrkq ,eî h' iuld,Sk wOHdmk jHQyhka yd ls%hdj,Ska ;=< ±lsh yels ÿ¾j,;d ksid OrKSh udkj
ixj¾Ok ixl,am rduqj we;=<; wOHdmkh ;=<ska <Õd lr.; hq;= my; ±lafjk wruqKq cd;sl
wOHdmk fldñIka iNdj úiska y÷kdf.k we;' fuu wruqKq imqrd .ekSu wOHdmk moaO;sh i|yd
jQ ;u bÈß ±lau f,ig cd;sl wOHdmk fldñIka iNdj úiska m%;HlaI fldg f.k we;'
1' udkj wNsudkhg .re lsÍfï ixla,mh u; msysgd YS% ,dxlsl nyqúO iudcfha ixialD;sl
úúO;ajh wjfndaO lr .ksñka" cd;sl taldnoaO;dj" cd;sl iDcq .=Kh" cd;sl iu.sh" tluq;=lu
y iduh m%j¾Okh lsÍu ;=<ska cd;sh f.dvke.Su iy ,dxflah wkkH;dj ;yjqre lsÍu'
2' fjkia jk f,dalhl wNsfhda.hkg m%;spdr olajk w;r cd;sl Wreufha udye.s odhdohka
y÷kd.ekSu iy ixrlaIKh lsÍu'
3' udkj whs;sjdislïj,g .re lsÍu" hq;=lï yd j.lSï ms<sn| ±kqj;a ùu" yDohx.u ne£ulska hq;=
j tlsfkld flfrys ie,ls,su;a ùu hk .=Kdx. j¾Okh lsÍug bjy,a jk iudc idOdrK;aj
iïu;hka iy m%cd;dka;s%l Ôjk rgdjla .eí jQ mßirhla ks¾udKh lsÍu iy mj;ajdf.k
hdug iydh ùu'
4' mqoa.,hkaf.a udkisl yd YdÍßl iqj iïm; iy udkj w.hkag .re lsÍu u; mokï jQ ;sridr
Ôjk l%uhla m%j¾Okh lsÍu'
5' iqiudys; jQ iunr fm!reIhla i|yd ks¾udK yelshdj" wdrïNl Yla;sh" úpdrYS,S Ñka;kh"
j.lSu yd j.ùu we;=¿ fjk;a Okd;aul wx. ,laIK ixj¾Okh lsÍu'
6' mqoa.,hdf.a iy cd;sfha Ôj .=Kh jeä ÈhqKq flfrk iy YS% ,xldfõ wd¾Ól ixj¾Okh i|yd
odhl jk M,odhS ld¾hhka i|yd wOHdmkh ;=<ska udkj iïm;a ixj¾Okh lsÍu'
7' iS>%fhka fjkia jk f,dalhla ;=< isÿ jk fjkialï wkqj yev.eiSug yd tajd md,kh
lr.ekSug mqoa.,hka iQodkï lsÍu iy ixlS¾K yd wkfmalaIs; wjia:djkag id¾:l j uqyqK
§fï yelshdj j¾Okh lsÍu'
8' cd;Hka;r m%cdj w;r f.!rjKSh ia:dkhla ysñ lr.ekSug odhl jk hqla;sh" iudk;ajh iy
wfkHdakH .re;ajh u; mokï jQ wdl,am yd l=i,;d" fmdaIKh lsÍu'
xii
uQ,sl ksmqK;d
wOHdmkh ;=<ska j¾Okh flfrk my; ±lafjk uQ,sl ksmqK;d by; i|yka cd;sl wruqKq
uqÿkam;a lr.ekSug odhl jkq we;'
1' ikakf
s õok ksmK
q ;d (
idlaIr;dj" ixLHd ms<sn| ±kqu" rEml Ndú;h iy f;dr;=re ;dlaIK m%ùK;ajh hk wkq
ldKav 4la u; ikaksfõok ksmqK;d mokï fõ'
idlaIr;dj ( idjOdk j weyqïlka §u" meyeÈ,s j l:d lsÍu" f;areï .ekSu i|yd
lshùu" ksjerÈ j iy ksrjq,a j ,sùu" M,dohS whqßka woyia yqjudre
lr.ekSu
ixLHd ms<sn| ±kqu ( NdKav" wjldYh iy ld,h" .Kka lsÍu" .Kkh iy ñkqï i|yd
l%udkql+, b,lalï Ndú;h
rEml Ndú;h ( f¾Ld iy wdlD;s Ndú;fhka woyia ms<sìUq lsÍu iy f¾Ld" wdlD;s yd
j¾K .<mñka úia;r" Wmfoia yd woyia m%ldYkh yd jd¾;d lsÍu'
f;dr;=re ;dlaIK m%ùK;ajh ( mß.Kl ±kqu iy bf.kSfï § o" fiajd mßY%hka ;=< § o"
fm!oa.,sl Ôú;fha § o f;dr;=re iy ikaksfõok ;dlaIKh
Wmfhda.S lr.ekSu'
ffcj mßirh ( iÔù f,dalh" ck;dj iy ffcj moaO;sh" .ia je,a" jkdka;r" uqyqÿ"
c,h" jd;h iy Ôj - Ydl" i;a;aj yd ñksia Ôú;hg iïnkaO jQ
wjfndaOh" ixfõ§ nj yd l=i,;d
fN!;sl mßirh ( wjldYh" Yla;sh" bkaOk" øjH" NdKav iy ñksia Ôú;hg tajdfha
we;s iïnkaO;d" wdydr" we÷ï" ksjdi" fi!LH" iem myiqj" Yajikh"
kskao" ksial,xlh" úfõlh" wmøjH iy u< neyer lsÍu hkdÈh yd
iïnkaO jQ wjfndaOh" ixfõ§;dj yd l=i,;dj b.ekSu" jev lsÍu
iy Ôj;aùu i|yd fuj,ï yd ;dlaIKh m%fhdackhg .ekSfï l=i,;d
fuys wvx.= fõ'
xiii
4' jev f,dalhg iQodkï ùfï ksmqK;d (
wd¾Ól ixj¾Okhg odhl ùu' ;u jD;a;hS ,eÈhd iy wNsfhda.H;d y÷kd.ekSu' yelshdjkag
iß,k whqßka /lshdjla f;dard .ekSu iy jdisodhl yd ;sridr Ôjfkdamdhl ksr; ùu hk
yelshdjka Wmß u lsÍug yd Odß;dj jeä lsÍug wod< fiajd kshqla;sh yd iïnkaO l=i,;d'
^by; cd;sl wruqKq yd uq,sl ksmqK;d YS% ,xldfõ idudkH wOHdmkh ms<sn| m%;sm;a;s
rduqjla i|yd fhdackd we;=<;a cd;sl wOHdmk fldñIka iNdfõ 2003 foieïn¾ jd¾;dfjka Wmqgd
.eksK'&
xiv
k¾;k úIhfha wruqKq
• mßir ksÍlaIKfhka ,nk w;a±lSï weiqre lr.ksñka Wiia ksudjlska hq;a l,d lD;s ìys
lsÍu fuka u Ôú;fha § uqyqKmdk úúO .eg¨ ks¾udKYS,S j úi|d .ekSu i|yd wjYH
Ñka;kh yd ks¾udK l=i,;d m%j¾Okh lsÍu'
• k¾;k úIh yd ne¢ ls%hdldrlï u.ska wkd.; jev f,dalhg uqyqK Èh yels ls%hdldß;ajh
fuka u iudcfhys Wiia Ôjk ;;a;ajhla f.dv kÕd.ekSu i|yd wjYH idudÔh yd
fm!oa.,sl YlH;d j¾Okh lsÍu'
• ikaksfõok udOH Tiafia m%pdrh lrk jevigyka w;ßka yrj;a yd fhda.H jevigyka
f;dard .ekSu i|yd wjYH úpdr Yla;s j¾Okh" ri{;d j¾Okh yd ksjerÈ ;SrK .ekSfï
yelshdj ,nd §u'
• foaYSh" úfoaYSh k¾;k yd ine¢ ixialD;sl ,laIK wOHhkh u.ska úúO ixialD;s w.h
lsÍu fuka u cd;Hka;r iudcfha § foaYSh wkkH;dj wdrlaId jk mßÈ lghq;= lsÍu i|yd
wjYH Wodr yeÕSï" wdl,am ixj¾Okh lsÍu'
• k¾;k úIh yd ne¢ ixialD;sl miqìu yd fiiq ixialD;s i;= yrhka y÷kd.ksñka mqoa.,
wNsudkhg .re lrk udkj iïm;a m%j¾Okh lsÍu'
• id¾:l Èú fmfj;la .; lsÍug wjYH ldhsl yd udkisl iqj iïm;a j¾Okh i|yd k¾;k
úIh yd ine¢ ls%hdldrlï Ndú;hg .ekSfï yelshdj ixj¾Okh lsÍu'
xv
10 fYa%Ksh - k¾;k úIh ks¾foaYh
1'0 mßir ksÍlaIKfhka 1'1 m%foaYfha mj;akd jD;a;Ska • ëjr$ueá$m;,a$f;a$ m%foaYfha mj;akd jD;a;Ska
05
f;aud lr.ksñka k¾;k fldyq$lDIs jeks jD;a;sj, y÷kdf.k k¾;k
,nk w;aoelSï ks¾udK bÈßm;a lrhs'
ks¾udK lrhs'
weiqre lr.ksñka olakg ,efnk p,k
1'3 Ndj m%ldY jk mßÈ • Ndj m%ldYkh- úiauh úiauh kue;s ia:dhs Ndj 03
pß; ksrEmKh lrhs isoaêhla weiqfrka fha iqúfYaI;d
wOHhkh lr ta i|yd
isoaêhla f.dvk`.ñka
k¾;k wx.hla m%o¾Ykh
lrhs'
10 fYa%Ksh - k¾;k úIh ks¾foaYh
2'2 idïm%odhsl p,k Ndú; · iq¿ uy ^ud;%d 2 + 4& wod< fnr moj,g
fo;s;g wod< ^fnr mo wkqj w,xldr mo
lrñka w,xldr mo weiqßka& w,xldr mo 03
folla ks¾udKh
xvii
• fodxðx; .;fodx;
jÜgu wdrïNl moh 03
iu. ud;%d folla$
• .=| .;s .; jÜgug
wh;a ud;%d follaa
• .uka ud;%h
^lia;sru" wvõj$
wka;däh" brÜáh$
xviii
3'0 idïm%odhsl jdoH NdKav • 1 -2 wod< fnr irU iq¿" fnr jdokh yd ne¢
3'1 ksjerÈ Ys,amSh l%u 03
Ys,amSh l%u y÷kd f.k
yd úl,am jdoH WmlrK wkq.ukh lrñka fnr ueÿï ^ud;%d 2 + 3& fo;s;g we;' fo;sf;a ;d,hg
y÷kd.ksñka jdok wh;a fnr mo fnr $ojq,a mo jdokh
jdokh lrhs'
lrhs'
l=i,;d m%o¾Ykh lrhs'
3'2 ikaksfõok ld¾h i|yd ikaksfõok ld¾hh
• wKfnr " rKfnr " u<
jdoH NdKav Ndú; l< i|yd jdoH NdKav Ndú;
fnr" jo fnr yd fyaúis l< whqre úuiñka
wjia:d úia;r lrhs' 02
jdokh tajdfha iqúfYaI;d
wOHhkh lr f;dr;=re
bÈßm;a lrhs'
xix
02
l:l,s k¾;k iïm%odh
6'3 fjk;a ixialD;shlg • l:l,s k¾;k iïm%odh
yd ne¢ f;dr;=re
wh;a k¾;k iïm%odh jpkd¾:h" m%p,s; m%foaY" wOHhkh lr tys
iqúfYaI;d úia;r lrhs'
wOHhkh lrñka k¾;kh" ix.S;h" jdoH
f;dr;=re bÈßm;a lrhs' NdKav " rx.jia;%dNrK yd
wx. rpkh
10 fYa%Ksh - k¾;k úIh ks¾foaYh
bf.kqï - b.ekaùï
ls%hdj,sh i|yd Wmfoia
1
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;dj 1'0 ( mßir ksÍlaIKfhka ,nk w;aoelSï weiqre lr.ksñka k¾;k ks¾udK
lrhs.
ksmqK;d uÜgu 1'1 ( m%foaYfha mj;akd jD;a;Ska f;aud lr.ksñka k¾;k ks¾udK lrhs.
ld,Éfþo ixLHdj ( 05
2
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
weuqKqu wxl 1
1' ëjr l¾udka;h - ÈhUg Trej /f.k hEu, oe,a t,Su, oe,a we§u, ud¿ /ia lsÍu, ud¿ j¾.
lsÍu, wf,úh yd i;=gq ùu.
2' ueá l¾udka;h - ueá lemSu, ueá mE.Su, ilfmdarefõ j<x iEÈu, j<x ;e,Su, fmdarKqjg
j<x oeñu, úúO NdKav ksIamdokh, wf,úh yd i;=gq ùu'
3' m;,a l¾udka;h - m;,g hdu, m;, leKsu, b,a,ï .eÍu, ueKsla fjka lsÍu, úúO wdNrK
ksIamdokh, wf,úh yd i;=gq ùu.
4' f;a l¾udka;h - me, isgqùu" .ia lmamdÿ lsÍu" o¿ fk,Su" o¿ fõ,Su" l=vqlr .ekSu"
wf,úh yd i;=gq ùu'
5' fldyq l¾udka;h - fmd,a f,,s tl;= lr Èhg oeóu, fmd,a f,,s ;e,Su, fmd,a fldyq fjka
lsÍu, ,Kq weUÍu, j¾K .ekaùu, úúO NdKav ksIamdokh w,úh yd
i;=gq ùu.
6' lDIs l¾udka;h - ìu ilia lsÍu, me< isgqùu, me< kv;a;=j, wiajkq fk,Su, wiajkq
.nvd lsÍu, wf,úh yd i;=gq ùu.
3
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 1'2 ( .eñ kegqï yd ine`È úfYaI ,laIK y÷kd.ksñka k¾;k ks¾udKh
lrhs.
ld,Éfþo ixLHdj ( 05
ld,Éfþo ixLHdj ( 03
bf.kqï m, 1'3'2 ( • úiauh kue;s ia:dhsNdjh m%ldY l< hq;= wdldrh ms<sn`o woyia
olajhs.
• úiauh kue;s ia:dhsNdjh m%ldY lsÍug iqÿiq isoê
a hla f.dvk.hs.
• úiauh kue;s ia:dhsNdjh m%ldY lsÍug WÑ; p,k ks¾udKh
lrhs.
• tu p,k Wmfhda.S lr.ksñka pß; ksrEmKh lrhs.
• Ndj m%ldYkh ;=<ska pß; iajNdjh ;Sj% lr olajhs.
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( iqÿiq m%fõYhla Ndú; lrñka úiauh kue;s ia:dhSNdjh
m%o¾Ykh lsÍu.
mshjr 4 ( • isiq ks¾udK bÈßm;a lsÍug wjia:dj ,nd § bÈßm;a l< ks¾udK
ms<sn`o úpdrd;aul woyia yd fhdackd bÈßm;a lr ta ms<sn|
iudf,dapkh lsÍu'
5
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 2'1 ( idïm%odhsl k¾;kh yd ine¢ yia;-mdo yeisrùfï úêl%u wkq.ukh
lrñka uQ,sl irU bÈßm;a lrhs.
ld,ÉfÊo ixLHdj ( 04
ms h jr 1 ( • 6-9 fY%K
a j
s , § bf.k.kakd ,o f.dv irU$b,x.ï irU fodôk
mo yd wod< lia;srï$brÜá iuQy l%shdldrlula f,i ú , ï N
yd uOH ,hg fnr jdokhg wkqj k¾;kh lsÍug ie,eiaùu.
weuqKqu 1
8
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 2'2 ( idïm%odhsl p,k Ndú; lrñka w,xldr mo ^ud;%d& ks¾udKh lrhs.
ld,Éfþo ixLHdj ( 03
bf.kqï m, 2'2'2 ( • w,xldr mo ^ud;%d& k¾;kh i`oyd iqÿiq p,k ks¾udKh lrhs
• ks¾udKh lr.;a p,k fhdod.ksñka iq¿ uy ^ud;%d 2+4& fo;s;g
w,xldr mo ^ud;%d& ks¾udKh lrhs'
• jdokhg wkqj w,xldr mo ^ud;%d& k¾;kfha fhfohs.
• ks¾udKh lrk ,o w,xldr mo ^ud;%d& fjk;a k¾;k wjia:d
i`oyd Ndú; lrhs.
• f.dvk.k ,o w,xldr mo ^ud;%d& ms<sn`o úpdrd;aul woyia
bÈßm;a lrhs.
• ks¾udKh lrk ,o w,xldr mo ^ud;%d& iduQysl j bÈßm;a lrhs'
9
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 2'3 ( ksjerÈ wx.ydr wkq.ukh lrñka idïm%odhsl k¾;k wx. m%o¾Ykh
lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 04
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( Tn W.kajk k¾;k iïm%odhg wod< jkakï f;dard .; hq;=
h' 9 fY%aKsfha W.;a jkaku iïmQ¾K lr 10 fY%aKshg wod<
jkaku iajdëk j .hñka k¾;kh lsÍug wjYH YlH;d
j¾Okh lr ;sfí ±hs n,kak'
10
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
lúh - fmr;a lf,l isxy rfcla jegqks uy ,s`ola ;=<l bì ,fvla lrmq jev
wer;a fufyu hi jevla Wfka ke; Ñr;a lf,l mej;=ula hihs yev
ÿr;a ne¨u fkdj ,`.;a n,k wh yg;a fuf,i fjhs leg;a ;nñ ov
jg;a whg oefk kg;a lshñ uu rgla ják isxy rc jkakfu yev
11
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
13
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 2'3 ( ksjerÈ wx.ydr wkq.ukh lrñka idïm%odhsl k¾;kdx. m%o¾Ykh
lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 03
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( Tn W.kajk iïm%odhg wod< ks¾foaYs; fldgia f;dard.;
hq;= h'
Wvrg - fodx ðx; .; fodx; jÜgu - jÜgï msÍu" mo
02" lia;srï 02" wvõ 02
my; rg - .=`o .;s .; jÜgu - mo 02" wka;däh"
brÜá 02
inr.uq .uka ud;%h - mo" l,diï jÜgu" l,diu"
wvõj
we.hSï yd ;lafiarelrKh i`oyd Wmfoia ( W.kajk k¾;k iïm%odhg ks¾foaYs; úIh fldgia
f;dard .kak'
• jÜgug$.uka ud;%hg wod< ;d, rEmh kï lrkak'
• kshñ; ;d, rEmh wkqj mo fldgia ;d, ;nd lshkak'
• jdokhg wkqj iduQysl j k¾;kh lrkak'
• tal, jYfhka jÜgu$.uka ud;%h k¾;kh lrkak'
úIh wka;¾.;h
15
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
16
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ld,Éfþo ixLHdj ( 03
17
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 2'5 ( k¾;k l,dj yd ne`È m%ldYk úêl%u wOHhkh lrñka woyia olajhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 02
bf.kqï m, 2'5'2 ( • m%ldYk úêl%u f,i i;r wNskh Ndú; jk nj m%ldY lrhs'
• i;r wNskh úia;r lrhs'
• fm%alaIl ri úkaokh Wfoid i;r wNskh jeo.;a jk nj
m%ldY lrhs'
18
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;dj 3'0 ( idïm%odhsl jdoH NdKav yd úl,am jdoH WmlrK y÷kd.ksñka jdok
l=i,;d m%o¾Ykh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 3'1 ( ksjerÈ Ys,amSh l%u wkq.ukh lrñka fnr jdokh lrhs'
ld,ÉfÊo ixLHdj ( 03
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( fnr irU 02 la iy iq¿ ueÿï ^ud;%d 2 + 3& fo;s; g wod< mo
fldgia weiqre lr.kak'
mshjr 2 ( • iq¿ ueÿï ^ud;%d 2 + 3& fo;s;g fnr mohla jdokh lr isiqka
g ;d, ;eîug wjia:dj ,nd §u yd fnr mo jdokh lsÍug
fhduq lrùu'
mshjr 3 ( • i;r îcdlaIr" m<uq yd fojk fnr irU ú,ïN" uOH ,hg
jdokh lsÍu' iq¿ ueÿï ^ud;%d 2+3& fo;s;g fnr mo jdokh
wNHdi lrùu'
19
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
i;r îcdlaIr
fnr irU
20
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 3'2 ( ikaksfõok ld¾hh i`oyd jdoH NdKav Ndú; l< wjia:d úia;r
lrhs'
l%shdldrlu 3'2'1 ( ikaksfõok ld¾hh i`oyd jdoH NdKav fhdod.ekSu ms<sn`o f;dr;=re
W.ksuq'
ld,ÉfÊo ixLHdj ( 02
bf.kqï m, 3'2'2 ( • ikaksfõok ld¾hh i`oyd w;S;fha isg u foaYSh jdoH NdKav
Ndú; l< nj m%ldY lrhs'
• ikaksfõok l%shdj,sh uq,a fldgf.k jdok wjia:d kï fldg
we;s nj m%ldY lrhs'
• tu ikaksfõok wjia:d wd.ñl yd idudÔh jYfhka j¾. lr
olajhs'
• wd.ñl yd idudÔh ikakf s õok wjYH;d i`oyd NdKav Ndú;fha
§ úúO Wml%u fhdod.;a wdldrh úia;r lrhs'
• j¾;udkfha úúO iudc wjYH;dj, § fuu jdoH NdKav fhdod
.kakd njg lreKq bÈßm;a lrhs'
.=Kd;aul fhojqï ( .eg fnrh" my;rg fnrh" ojq," rndk" Y%jH mg'
21
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
weuqKqu 01
w;S;fha mgka j¾;udkh olajd Y%S ,dxlslfhda úúO wjYH;d Wfoid foaYSh jdoH NdKav
weiqre lr .;ay' w;S;fha ia;+m mQcd" fndaê mQcd" Od;= ksOdfkda;aij" .sßNKav mQcd" Èhfl<s" ov fl<s
jeks W;aij yd iudc lghq;= fuys ,d jeo.;a fõ'
fyaúis yd f;ajd jeks jdok wd.ñl lghq;= i`oyd Ndú; úh' wK fnr" u< fnr" jo fnr"
u.=,a fnr" rnka jdok" idudÔh lghq;= Wfoid Ndú; úh' rK fnr hqOuh wjia:dj, § Ndú;
úh'
weuqKqu 02
fuu jdokh uQ,sl jYfhka u ikaksfõok ld¾h wruqKq lr.;a w;r" Ndú; lsÍfï § yv
md,kh i|yd úúO Wml%u fhdod .kq ,eî h' Wod( u<fnr jdokfha § ojq, iqÿ msrejghlska jeiSu'
úúO iudc wjia:d wkqj jdokhg fhdod.kakd jdoH NdKav úúO jk w;r" tajd jdokfha §
úúO ufkdaNdj u;= lsÍfuys ,d iu;a fõ' u<fnr yd jo fnr jdokfhka lreK rih;a" rK fnr
jdokfhka ùr rih;a ,nd §ug jdolfhda W;aidy .ks;s'
j¾;udkfha úúO wd.ñl" idudcSh" ixialD;sl ixo¾Yk yd ix.S; lghq;= i`oyd jdoH NdKav
fhdod .kakd w;r" fuu jdok wjia:d ixialD;sl jYfhka YS% ,dxflah ck iudcfha m%n, jákdlï
ysñ lr.kS' úúO wjia:dj, § jdokh lrkq ,nk jdoH NdKav úúO jkakd fia u úúO mo fldgia
o wjia:dkql+, j jdokh lrkq ,efí' tu mo jdokh u.ska m%n, ikaksfõokhla isÿ fõ'
22
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;dj 4'0 ( YS% ,dxflah ixialD;sh yd ne`È .dhkj, miqìu wOHhkh lrñka
.dhk l=i,;d m%o¾Ykh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 4'1 ( ks¾foaYs; .dhk yd ne|s ixialD;sl miqìu úia;r lrhs'
ld,ÉfÊo ixLHdj ( 06
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( fuu ls%hdldrlug wod< ld,ÉfÊo 06 jdr ;=kg fol ne.ska
fjka lr.kak' jdr igyfkys ls%hdldrlï fnod olajd we;s
wdldrh y÷kd.kak' .dhkhg fmr ta ms<sn| wjfndaOh ,nd
.; yels jk mßos jvd;a iqÿiq yd ksjerÈ f,i ls%hdldrlu
ie,iqï lr.kak' I jdrh rnka yd jkakï lú" IIjdrh- pdur
yd TkaÑ,s jdrï lú" III jdrh- kuialdr .d:d yd àld iSmo
23
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;dj 4'0 ( YS% ,dxflah ixialD;sh yd ine`È .dhkj, miqìu wOHhkh lrñka
.dhk l=i,;d m%o¾Ykh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 4'2 ( kshñ; kdoud,dj wkq.ukh lrñka ck .dhk bÈßm;a lrhs'
ld,ÉfÊo ixLdj ( 02
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( úúO m%fõY yd bf.kqï l%u Ndú; lrñka TkaÑ,s jdrï lú
yd pdur lú ud;Dld hgf;a fjka jYfhka l%shdldrlï ie,iqï
lr.kak'
24
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
TxÑ,s jdrï lú
pdur k¾;kh i|yd by; lúh Ndú; lrk w;r pdur k¾;kh rdc iNd ,laIK .kakd
ksid k¾;kfha § m%Yia;s lú o Ndú; lrhs'
25
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;dj 4'0 ( YS% ,dxflah ixialD;sh yd ne`È .dhkj, miq ìu wOHhkh lrñka
.dhk l=i,;d m%o¾Ykh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 4'2 ( kshñ; kdoud,dj wkq.ukh lrñka .dhk bÈßm;a lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 02
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( rnka yd jkakï lú .dhkh l%shdldrlï fjka fjka jYfhka
ie,iqï lr.kak'
26
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
rnka lú
27
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;dj 4'0 ( YS% ,dxflah ixialD;sh yd ne`È .dhkj, miq ìu wOHhkh lrñka
.dhk l=i,;d m%o¾Ykh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 4'2 ( kshñ; kdoud,dj wkq.ukh lrñka .dhk bÈßm;a lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 02
bf.kqï m, 4'2'2 (
• kuialdr .d:d yd àld iSmo lú kshñ; kdo ud,djg wkqj
.dhkh lrhs'
• talSh y~;,hl msysgd tal, j yd iduQysl j kuialdr yd àld
iSmo lú .dhkh lrhs'
• iajlSh y`v;,h y÷kd.ksñka lú .dhk bÈßm;a lrhs'
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( .=Kd;aul fhojqï Ndú; lrñka iqÿiq bf.kqï l%ufõo
wkqj ls%hdldrlï folla f,i ie,iqï lrkak'
28
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
kuialdr .d:d
àld iS mo
29
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 5'1 ( k¾;k l,dj yd ine¢ ft;sydisl miqìu ú.%y lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 02
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( uydjxih" pQ,jxih yd úfoaYl s hkaf.a jd¾;dj, k¾;k l,dj
ms<sn| we;s f;dr;=re f.dkq lr.kak'
30
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 5'2 ( Y%S ,dxflah k¾;k l,dfõ m%j¾Okhg odhl jQjka w.hñka f;dr;=re
bosßm;a lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 02
.=Kd;aul fhojqï ( ks¾ÈIag k¾;k l,d Ys,amskshka ms<sn`o f;dr;=re we;=<;a .%ka: yd
PdhdrEm
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( fuu ls%hdldrlu ie,iqï lsÍug fmr wod< Ys,amskshka ms<sn|
f;dr;=re f.dkq lsÍug fhduq lrjkak'
31
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 5'3 ( YS% ,dxflah .eñkdgl yd ine`È miqìu wOHhkh lr iqúfYaI ,laIK
bÈßm;a lrhs'
ld,ÉfÊo ixLHdj ( 02
.=Kd;aul fhojqï ( fidlß .eñ kdglh ms<sn`o f;dr;=re we;=<;a .%ka:" f;dr;=re m;s%ld
yd mska;+r" ùäfhda mg
32
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
f;dr;=re m;s%ldj
fidlß l:d mqj; - ldis foaYfha isg meñKs .=reydñ" fidlß mrhd fuka u ;Urdúg
fjord," ld,s wïud" fid;a;dkd hk pß; uq,a lrf.k f.dvke.S
we;s l:d mqj;'
33
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
rx. jia;%dNrK - tla tla pß; wkqj kshu jQ rx. jia;% Ndú; fjhs'
mrhd" fjord, jeks pß; i|yd fjia uqyqKq Ndú; lrhs'
w;S;fha fidlß pß;h i`oyd o fjiauqyqKq Ndú; lr we;'
34
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 5'4 ( YS% ,dxflah k¾;k iïm%odhka yd ine¢ Ydka;sl¾uj, iqúfYaI
,laIK ;=,kd;aul j olajhs'
l%shdldrlu 5'4'1 ( fldfydUd hla lxldßh" fofjd,a uvqj yd myka uvqj Ydka;sl¾u
ms<sn| f;dr;=re ;=,kd;aul j bÈßm;a lruq'
ld,ÉfÊo ixLHdj ( 04
bf.kqï m, 5'4'2 ( • fldfydUd hla lxldßh" fofjd,a uvqj" myka uvqj Ydka;sl¾u
yd ine¢ l;d mqj;aj, wka;¾.; iudc wdl,am úia;r lrhs'
• tu Ydka;sl¾u meje;aùfï wruqKq olajhs'
• tu Ydka;sl¾uj, wka;¾.; .dhk" jdok" k¾;k" rx.
jia;%dNrK" ieris,s yd rx. NdKavj, iqúfYaI ,laIK
;=,kd;aul j bosßm;a lrhs'
ld¾h m;s%ldj
mqrdjD;a; l:dj
^fláfhka&
meje;aùfï wruqKq
k¾;k wx.
.dhk wx.
jdok wx.
rx. NdKav
rx. jia;%dNrK
m%Odk ieris,s
36
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 6'1 ( YS% ,dxflah uqød kdgH l,dfõ miqìu ms<sn| f;dr;=re bÈßm;a lrhs'
l%shdldrlu 6'1'1 ( YS% ,dxflah uqød kdgH ^b.sk¿& l,dfõ m%Njhg n,mE lreKq úuid
n,uq'
ld,Éfþo ixLHdj ( 04
.=Kd;aul fhojqï ( YS% ,dxflah uqød kdgH ^b.sk¿& ms<sn| f;dr;=re wka;¾.; .%ka:"
oDYHmg yd PdhdrEm
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( 1930 oYlfha isg 1960 olajd ld,h ;=< YS% ,dxflah uqød
kdgH ^b.sk¿& l,dfjys f;dr;=re ie,ls,a,g .kak'
37
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;dj 6'0 ( ri{;d j¾Okh i|yd úúO l,dx.j, iqúfYaI ,laIK úpdrhg
,la lrhs'
ksmqK;d uÜgu 6'2 ( iïNdjH uqød kdgHhla krUd úpdrhg ,la lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 04
mshjr 2 ( • f;dard .;a uqød kdgH fldgia lsysmhla kej; keröug i,iajd
ta ms<sn| wOHhkh fldg f;dr;=re idlÉcd lr wjYH lreKq
igyka lr.ekSug fhduq lsÍu'
38
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;dj 6'0 ( ri{;d j¾Okh i|yd úúO l,dx.j, iqúfYaI ,laIK úpdrhg
,la lrhs'
ksmqK;d uÜgu 6'3 ( fjk;a ixialD;shlg wh;a k¾;k iïm%odh wOHhkh lrñka
f;dr;=re bÈßm;a lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 04
bf.kqï m, 6'3'2 (
• l:l,s hkak w¾: olajhs'
• l:l,s m%p,s; m%foaY yd ta yd ne¢ iqúfYaI wdh;k kï lrhs'
• l:l,s ix.S; iïm%odh yd jdoH NdKav kï lrhs'
• fuu k¾;k iïm%odh wdyd¾h wNskfhka fmdfydi;a nj m%ldY
lrhs'
39
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
we.hSï m%Yakdj,sh
f;dr;=re m;%sldj
l:l,s hkq l:d m%jD;a;shla wNskfhka yd kD;H ,S,djkaf.ka bÈßm;a lrkq ,nk oDYH
ldjHhls' l:l,s k¾;kfhys kscìu olaIsK Ndr;fhys flar< m%dka;h hs' foaj úYajdi mokï
jq fuu k¾;k iïm%odh wd.ñl mqo mqcd" .eñ kegqï yd .eñ kdgl wdY%fhka ìys jQjls'
uydlú j,a,f;da,a kdrdhka fukka úiska l:l,s k¾;k iïm%odh ks¾udKh lrk ,oafoa
flar<fha foaj ukaÈrhkays Wreulaldrhka jq plalsh¾jreka .%du foaj mqcdj, § bÈßm;a lrk ,o
plalsh¾ l+;a;= yd l+ä wdÜgï jeks .eñ kegqï yd 16 jeks ishjfia flar<fha úiq fldÜgdrlalrfha
;dïmqrï m%dfoaYSh rcq ks¾udKh l< —rdukdÜgï˜ yd le,slÜys iefudßka rcq ks¾udKh l<
ls%IaKdÜgï jeks wd.ñl .eñ kdglhkays wdNdih ,nñks' 1930 § l:l,s k¾;kh m%p,s; lsÍu
i|yd —flar< l,d uKav,ï˜ hkqfjka l:l,s W.kajk wdh;khla o msysgq jk ,§'
olaIsK Ndr;Sh l¾Kdgl ix.S;h wdNdifhka fuys ix.S;h ilia ù we;' fpkavdj iy
uoao,h m%Odk jdoH NdKav fõ' mxpjdoHï ^tvelal" b,;d,ï" fpx.s,ï yd l=ïnq kï iqisr& jdoH
NdKav jdokh i|yd fhdod .efka' .dhk fkdue;s j l:l,s r`. oelaúh fkdyels h' fuys
.dhlfhda fofofkls' m%Odk .dhlhd —fmdkakdks˜ jk w;r wkq .dhlhd —Ysxlsäh˜ ^isxlsä&
l:l,s wdyd¾h wNskfhka fmdfydi;a k¾;k iïm%odhls' pß;j,g wkqj b;d úÑ;%j;a
whqßka ieliqKq rx. jia;%dNrK Ndú; jk w;r Bg u .e<fmk ixlS¾K fõI ksrEmK Ndú; fjhs'
tajd ñkslal= mÉpd" l;a;S" ;dã" ldÍ" fvmamq jYfhka fjka fjka j we;' ysia m<|kd jYfhka lS%gï
^TgqKq& j¾. ;=kla o Ndú; flf¾'
40
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ld,Éfþo ixLHdj ( 04
41
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
weuqKu
q
42
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 7'2 ( pß; iajNdjh m%o¾Ykh jk mßÈ wx. rpkh lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 03
43
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 7'2 ( pß; iajNdjh m%o¾Ykh jk mßÈ wx. rpkh lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 02
ld,Éfþo ixLHdj ( 03
ls%hdldrlu ie,iqu i`oyd Wmfoia ( fuu mdvu i|yd fmr iQodku w;HjYH fõ'
45
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 8'1 ( udkisl iajia:;dj mj;ajd .ekSfï jeo.;alu úia;r lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 02
bf.kqï m< 8'1'2 ( • udkisl iajia:;dj mj;ajd .ekSfï úêl%u bÈßm;a lrhs'
• udkisl iajia:;dj mj;ajd .ekSfï jeo.;alu ms<sn`o woyia olajhs'
46
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
úIh wka;¾.;h (
iajia:;dj hkak YdÍßl ;;a;aj blaujd f.dia udkisl" idudÔh yd wdOHd;añl me;slv o
we;=<;a jk ixisoaêhls' <uhl=f.a Ñka;kh" l%shdj" Ñ;a;fõ.Sh m%ldYk yd p¾hd rgd ksÍlaIKh
lrñka ,nd.kakd f;dr;=re wkqj Tyqf.a udkisl iajia:;dj ms<sn| ks.ukj,g t<ôh yels h'
udkisl jYfhka kSfrda.S <uhska ;u jhig wkql+, p¾hd m%;spdr olaj;s' hul=g ;u
ffoksl lghq;= ukd j yiqrejdf.k idudkH Ôú;hla .; l< yels kï" Tyq udkisl iajia:;dfjkaa
hqla; fõ' ta wkqj <uhl=f.a udkisl iajia:;dj ms<sn| ks.ukh l< yels h' ^uÜgï y`ÿkd.;
yels wdldr fõ'&
01' <uhska yeisfrk wdldrh wkqj
02' iudch wkqj yev.eiSfï yelshdj
03' Ôú;fha úúO wjia:dj, § <uhska fhda.H f,i m%;spdr olajk wdldrh
04' ;u iujhia i.hkag N+ñld wdo¾Y iemhSu
05' jhig iß,k fm!reI j¾Okhlska hqla; ùu
06' újD; nj" úYajdijka; nj yd wd;au úYajdifhka hq;= j l%shd lssÍu
07' ;uka ms<sn`o Okd;aul iajdNsudkfhka hq;= j l%shd lsÍu
08' w¨;a f;dr;=re oek.ekSfï we;s Wkkaÿj
09' ;u .eg¨ yd .egqï ukd f,i yiqrejd .ekSu'
<uqkaf.a udkisl iajia:;dj, fjkialï isÿ jkafka ixlS¾K f,i <uhdf.a j¾Ok wjê
flfrys n,mdk úúO idOl fya;=fjks' fuu idOl fldgia follg fjka l< yels h'
cdkuh idOl hkq" <uhska ;u fouõmshkaf.ka Wreu lr.;a .=Kdx. fõ' tfia u <uqkaf.a
udkisl iajia:;dj flfrys n,mdk mßir idOl fldgia folls'
udkisl yd ldhsl ixj¾Okh i`oyd wjia:dj imhd §u u.ska udkisl iqj;dj ksrdhdifhka
jeä ÈhqKq fõ' ta wkqj wkHhkaf.a Wmldrl ueÈy;a ùu wjYH <uhska" Tjqkaf.a p¾hd rgd u.ska
y`ÿkd.; yels h' ;j o tlS <uqka olajk úúO yeisÍï i`oyd fya;= y`ÿkdf.k ksjerÈ u.g fhduq
lsÍug o iu;a úh hq;= h'
47
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ksmqK;d uÜgu 8'2 ( udkisl iajia:;dj mj;ajd .ekSug k¾;k l%shdldrlï bjy,a jk
whqre úuihs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 02
48
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
ld¾h m;%sldj 1
I Tn jvd;a m%sh lrk k¾;k l%shdldrlu kï lrkak'
k¾;kfha § wx." m%;Hx. yd Wmdx. w;r iïnkaO;dj mj;ajd .ekSfï jeo.;alu
úia;r lrkak'
II k¾;k ks¾udKhla lsÍfï § ,efnk w;aoelSï fm< .iajkak'
iunr iy hym;a udkisl is;=ú,s we;s lr.ekSug n,mE k¾;k ks¾udK l%shdlrlï
fudkjdoehs ,shkak'
III k¾;k l,dj yeoEÍfuka w;am;a lr.; yels YdÍßl l=i,;d ms<sn`o w.hñka flá
igykla ,shkak'
úIh wka;¾.;h
uq,sl wjYH;d
m%fõKsh ixj¾Okh
wdOHd;auh iudch
wOHdmksl mßirh
by; i`oyka udkisl iqj;dj mj;ajd .ekSfï úêl%u lSmhls' fi!kao¾hd;aul mßir
idOl w;a ú¢k <uhl= fj; tajd myiqfjka <`.d lr .; yel'
01' k¾;kfha fh§u
02' úúO .dhk" jdok l:d mqj;aj,g ijka §u
03' m%dix.sl wx. keröu
04' j¾Kj;a úis;=re rx. jia;%dNrK Ndú;h
05' rx. ieris,s yd rx. NdKav ieliSu
06' úúO f;audjka wkqj rx.kh yd N+ñld ksrEmKh
fufia úfYaIfhka k¾;k úIh yodrk <uhl= fj; by; lS udkisl iajia:;dj mj;ajd
.ekSu jeo.;a wdldr lsysmhls'
01' ks¾udKd;aul l%shdldrlï i`oyd bÈßm;a ùu'
02' l,d lD;s we.hSug ,la lsÍu'
03' m%dix.sl l,d wx.hka ms<sn`o j ksjerÈ we.hSula lsÍu'
04' bf.kqï l%shdj,sh ;=< il%sh odhl;ajh m%o¾Ykh lsÍu'
<uhdf.a udkisl mßK;sh mßirh" ffoksl bf.kqï b.ekaùï l%shdldrlï wkqj fjkia
fjhs' udkisl iajia:;dj mj;ajdf.k hEu i`oyd k¾;k l%shdldrlï fhdod .; yels h' <uhs
ksi.fhka u m%dfhda.sl l%shdldrlï lsÍug leue;af;da h' hï <uhl= tfia fkdjk úg Tyq hï
udkisl jHdl+,;djlska isák nj meyeÈ,s fõ' k¾;k l%shdldrlïys fh§fï § isiqka iDcq j fyda
jl% j ;u udkisl ;;a;ajhka m%ldY lrhs'
49
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
k¾;k l%shdldrlï u.ska <uhd ;=< mj;sk mSä; Ñ;a;fõ. yd Yla;Ska YdÍßl j uqod yeÍu
isÿ fjhs' tu ksid k¾;kh isrer yd iïnkaO l%shdj,shla jk w;r" tlS l%shdldrlï udkisl
;;a;ajhka mj;ajd .ekSfuys ,d bjy,a jk nj meyeÈ,s fjhs'
• k¾;kh yd ne`È l%shdldrlïys p,kh" jdokh" .dhkh yd rEmKh udxi fmaYs p,kfha
§ reêrkd, moaO;sh l%uj;a ùfuka uki yd iïnkaO bkaøshkag isÿjk n,mEu'
ixp,k yeisrùfï § ufkdapd,l l%shdldß;ajh j¾Okh ùu'
k¾;k l%shdldrlï ksjerÈ j wkqms<sfj<ska mj;ajd .ekSfï § ,nk udkisl tald.%;dj'
k¾;kh yd ne`È rEmK l%shdldrlïys § udkisl wdfõok Ndj yd ye`.Sï m%ldYkhg
bv ,eîfuka is; iykYS,S ùu'
ri úkaokh udkisl iqj-iykhg fya;= ùu'
wx." m%;Hx." Wmdx. ukd md,khlska bjiSfuka hq;= j l%shd lrùfuka ufkdapd,l
l%shdldÍ;ajfha j¾Okh we;s ùu'
m%Yxidj yd we.hSu <uhd Ñ;a; Yla;sfhka hq;= Èß .ekaùulg fya;= ùu'
k¾;k ks¾udK i`oyd isÿ lrk l%shdldrlï u.ska Ñ;a;fõ.Sh .eg¨ m%ldYkhg
bv ,eîu'
iunr;dj /l.ekSug k¾;k wNHdifha § ,efnk ukd ixhuh yd bjiSfï yqrej'
50
10 fYa%Ksh - k¾;kh .=re ud¾f.damfoaYh
úúO iydh
51