25.02.

2021 Albert Malche (1876-1956) - Atatürk Ans kloped s

Albert Malche (1876-1956)

Atatürk Ans kloped s s tes nden

22 Şubat 1876 tar h nde İsv çre’n n Cenevre şehr nde doğdu. Anad l
Fransızca olan b r Musev d r. Cenevre Ün vers tes Edeb yat Fakültes n
b t rd kten sonra 1910’da, as stan doktor olarak akadem k kar yer ne
başladı. 1912’de aynı ün vers ten n Pedagoj Kürsüsünde profesör olarak
devam ett . Bu yıllarda lkokul müdürlüğü de yaptı. 1918-1920 arasında
senato sekreterl ğ nde çalıştı. 1927’de se senato üyel ğ ne ulaştı.
Cenevre’y tems lde çok başarılı bulunan Malche, 1930’da senato
başkanlığına seç ld .

Malche, lkokul ve ortaokul eğ t m alanında uzmanlaştı. Bu s stemlere

şek l verecek yen yöntemler gel şt rd . Gen ş pedagoj b lg s yle
Avrupa'da etk l b r k ş l ğe ulaştı. İlkokul öğretmenler n n daha akıllıca
ve nsancıl b r şek lde öğret m sunması ç n İsv çre'de, lk uygulama
okulunu açtı. İlkokul yanı sıra ortaöğret me de katkıları oldu.

Malche, pedagoj k açıdan üç esasta özetleneb lecek b r yaklaşımı savundu. İlk , Ona göre çocuk boş b r levha
değ ld r. Çocuk da her b r m z g b y rm ya da otuz asırda adeta bütün beşer yet ht va eden b r ecdat
ser s n n toplamı ve sonucuydu. İk nc s , “Faal mektep” adını verd ğ yen b r anlayışla, çocuğun daha çok
yaşamı doğrudan fark edeceğ etk nl kler yoluyla b r eğ t me tab tutulmasıydı. Üçüncüsü se çocuğun, çt ma
b r varlık olarak yaşadığı muh ttek gerçek hayat le temas hal nde olmaya devam etmes yd .

Hayatı ve Türk ye’ye görevlend r lme süreçler hakkında sınırlı b lg ye sah p olunan Malche, 1933 Ün vers te
Reformuna dayanak oluşturan, hazırladığı rapor le tanınıyor.

Albert Malche, 1931’de Türk yükseköğret m n n yen den düzenlenmes amacıyla ncelemelerde bulunması
ç n Türk ye’ye davet ed ld . O sıralarda Cenevre Ün vers tes 'nde Pedagoj profesörü ve aynı zamanda
Cenevre şeh r konsey üyes yd . Davet sürec nde, Reş t Gal p’ n tıp fakültes nden hocası Ak l Muhtar’ın
etk s n n olduğu söylen r. Ak l Muhtar, İtt hat ve Terakk Cem yet 'ne g rerek 1896’da İsv çre’ye kaçmış,
tahs l ne Cenevre Ün vers tes 'nde devam ederek, tıp alanında doçent olmuştu. Muhtar le bu süreçte tanıştığı
düşünülen Malche, Mustafa Şek p Tunç ve İbrah m Alaatt n Gövsa’nın da hocasıdır.

Malche 1932 başlarında Türk ye’ye geld . Türk ye hakkında daha önce gen ş b r malumatı olmamasına karşın,
ön yargılarından uzak b ç mdek davranışları ve Türk yönet c lerle kurduğu y let ş m net ces nde b r
değerlend rme sürec gerçekleşt rmeye çalıştı. Resm olarak 18.02.1932 tar h nde başladığı ncelemes
sürec nde, Darülfünuna bağlı bütün yapıları (fakülte, kl n k, sem ner salonları, kütüphaneler vs.), İstanbul’dak
https://ataturkans kloped s .gov.tr/b lg /Albert_Malche_(1876-1956) 1/4
25.02.2021 Albert Malche (1876-1956) - Atatürk Ans kloped s

d ğer yüksekokulları, bazı hastaneler ve bell başlı l seler nceled .

Darülfünunun hocaları, öğrenc ler ve memurlarıyla b r d z görüşmeler
yaptı. 29.05.1932’de tamamladığı raporu, araştırma yöntem n açıkladığı
g r ş kısmı ve k ana bölümden oluştu. Raporun lk bölümünde,
Darülfünunun hukuk durumu, bütçes , öğret m kadrosu, müderr sler n
tay n , tedr sat, yabancı d l yeterl l kler , öğrenc hayatı, b nalar, fakülte
ve enst tüler n durumunu eleşt rel b ç mde nceled . İk nc kısımda se
yapılması gereken reform öner ler ne yer verd .

Rapora göre Darülfünunun özerkl ğ , dar teşk latı, Em n n (rektörün)

tay n durumu, kurumun bütçes , yabancı d l sınavları, öğret m
yöntemler , sınavlar ve hocaların tay n g b hususlarda y leşt rmeler
yapılması gerekt ğ bel rt lm şt r. Malche’n n saptamalarına göre, "Türkçe
b l msel yayınlar eks k, ders metodu çağdışı, öğrenc ler n yabancı
d lb lg s yeters zd ... Her şeyden öneml s de, düşük ücret alan -çoğu
yeters z- profesörler, ders dışı şler yapıyorlardı. Durum c dd ; ama
üm ts z değ ld ..." Albert Malche, sorunun çözümü ç n geleneksel öğret m metotlarının yer ne b l msel
düşünceye sah p Avrupalı b l m adamlarının davet n n önem konusunu vurguladı.

Malche'n n öner ler , Darülfünunda hal hazırda üzer nde çalışılan reform düşünceler yle büyük ölçüde
örtüşüyordu. Bununla b rl kte, Malche'n n kademel değ ş mlerden yana olduğu ve personel yen den organ ze
etmek ç n yalnızca doğal gel ş m kullanmak sted ğ n burada vurgulamak gerek r. Malche konuya l şk n
end şeler n şu sözlerle bel rtm şt r:“Türk ye'de kalışımın kısalığı, ün vers te hocalarının k ş l kler hakkında
yorum yapmama ya da öner lerde bulunmama z n verm yor. Hükümet bu konuda tamamen mümkün olduğuna
nandığı b r karara varırsa ve raporumu bunun ç n dayanak olarak kullanmak sterse, bu ben m
sorumluluğum dışındadır. Bu mesele ç n [ün vers te reformu] b r bütün olarak sorumluluk almayı sev yorum.
Ama adalets zl kler olacağından korkuyorum."

Malche, Türk ye’de ün vers te reformu ç n sadece rapor hazırlamakla

kalmadı, 24 Mayıs 1933’te toplanan “Darülfünun Islahat Kom tes ”nde
de yer aldı, İstanbul Ün vers tes 'n n kurulmasında görev alacakların da
bel rlenmes nde rol oynadı. Malche, ün vers te reformu sonrasında
yen den kurulan İstanbul Ün vers tes nde akadem k b r s stem- şley ş ve
kültürün oluşması ç n bu kültüre sah p akadem syenler n yurtdışından
bulacağını kom teye taahhüt ett .

1933’te Türk ye’de konu üzer nde çalışırken, Naz ler n egemenl ğ nde
bulunan Almanya’da Musev kökenl olan akadem syenler n
çalışmalarının yasaklanması üzer ne şs z kalanların Türk ye’ye
yönlenmeler n sağladı. Bunda kend s n n ve eş n n Musev olması rol
oynadı.

Almanya'da H tler rej m süres nce Musev akadem syenler n sınır dışı
ed lmes le Türk ye'de ün vers te reformunun aynı zamana rast
gelmes n n tesadüf olduğu düşünüleb l r. Z ra Malche ç n ün vers te
reformu sonrasında görev yaptığı kom syonun ona verd ğ yurtdışından başarılı akadem syen bulma görev
sürec nde, başlarda Belç kalı ve Fransız akadem syenler düşündü. Ancak, onlarla let ş me geçt ğ nde olumlu
sonuç alamadı. Bunda o sıralar Belç ka’nın, yabancılara Türk ye’ye göre daha yüksek b r maaş sağlaması da
etk l oldu.

https://ataturkans kloped s .gov.tr/b lg /Albert_Malche_(1876-1956) 2/4

25.02.2021 Albert Malche (1876-1956) - Atatürk Ans kloped s

Almanya’dan kaçmak zorunda kalan Musev akadem syenler kısa zamanda örgütlenm şlerd . Bunlardan
Zür h’e g den tıp profesörü Andreas Schwartz, mültec akadem syenler n ş bulab lmeler ç n ‘Yurtdışındak
Alman B l m Adamları Yardım Cem yet ’n (Notgeme nschaftdeutscher W ssenschaftler m Ausland)
kurmuştu. Bu cem yet, Malche’n n, İstanbul Ün vers tes ç n başarılı yabancı akadem syenler sağlamak ç n
fırsat yarattı. Ph l pp Schwarz’ın anılarından öğrend ğ m ze göre bu süreçte Malche le temasa geçt ler.
Malche, temk nl yaklaşan Schwartz’ Türk ye’ye gelmeye kna ett . Ankara’ya yapılan k seyahat n ardından,
taraflar şartlarda anlaştılar. Bu organ zasyon aracılığıyla göçmenler n çoğu, Türk ye'dek görev kabul ett .
Bütün bunlara rağmen Malche, kurulacak olan İstanbul Ün vers tes 'n n b r Türk ün vers tes olacağını,
dolayısıyla çoğunlukta Türk hocaların bulunması gerekt ğ n savunmasına karşın, oluşturulan kadronun b zzat
Maar f Vek l Reş t Gal p Bey tarafından bel rlend ğ n d le get rm şt r.

Malche’n n Türk ye’de ün vers te reformu sürec ndek bu akt f katılımı sonrasında 1934 baharında
Cenevre’ye döndü. Sonrasında İsv çre’de konfederasyon mecl s nde görev yaptı. Malche, İsv çre’de Hür
Demokrat Part ’de (FreeDemocrat cParty of Sw tzerland) s yaset yaparak, 1940-41 tar hler arasında 20
kanton devletler n n b rl ğ olan İsv çre Konfederasyonu Eyaletler Mecl s üyel ğ ve başkanlığı görevler nde
bulundu.

Malche, İsv çre’de yaşadığı süreç ç nde, özell kle zor durumda kalan Alman akadem syenler n
çalışab lecekler ülke bulmasına l şk n yardım ve koord nasyonuna katkısı neden yle 1951 ve 1953 yıllarında
k kez Nobel Barış Ödülü’ne aday göster ld .

29 Aralık 1956’da vefat ett .

Eserler : Le dern erReco nduMonde : deuxansauCh l (1907), Le frèreVogtauParad s (1913), La réun on de

Genève à la Su sse : Not ceh stor que (1914), P erre-EugèneV bert (1916), Le collège et la v e : Un projet de
réforme. (1918), Un grandmag stratgenevo s : Henr Fazy, 1842-1920 (1922), V e de Pestalozz (1927),
Genève de L'Un vers té (1933), Un vers tésromandes (1936), Yen Terb yen n Prens pler (1939- Çev. Sabr
Esad S yavuşg l), İstanbul Ün vers tes Hakkında Rapor (1939), L'hyg ènementaledesenfants et adolescents :
leçonsfa les à Genèvesouslesausp cesduDèpartment de l' nstruct onpubl que(1943),Qu'est-ce que le progrès? :
conférenceprésentée par M. Albert Malche à l'Ecolepolytechn quefédérale. (1946), La pa xduso r; poèmes
(1946), Démocrat e et Pol t que(1954), L'Un vers té de Genève à ChotaRousthavél (1963).

Ahmet ŞİMŞEK

KAYNAKÇA

ÇELEBİ, N lgün, “D l ve Tar h-Coğrafya Fakültes 'ndek Mültec Profesörler”, Ankara Ün vers tes D l ve
Tar h Coğrafya Fakültes Derg s , C 43, S 1, 2003, s.259-272.

DÖLEN, Emre, Türk ye Ün vers te Tar h 3, Darülfünun’dan Ün vers teye Geç ş, Tasf ye ve Yen
Kadrolar, B lg Ün vers tes Yayınları, İstanbul 2010.

HİRSCH, E.E., Dünya Ün vers teler ve Türk ye'de Ün vers teler n Gel ş m , C lt 1-2, AÜ Yayını, Ankara,
1998.

HORST W dmann, Atatürk ve Ün vers te Reformu, Çev. Aykut Kazancıg l, Serp l Bozkurt, Kabalcı
Yayınev , İstanbul 2000.

KOCATÜRK, U., "Atatürk’ün Ün vers te Reformu le İlg l Notları", Atatürk Araştırma Merkez Derg s ,
C 1, S 1, 1984, s.3-95.

https://ataturkans kloped s .gov.tr/b lg /Albert_Malche_(1876-1956) 3/4

25.02.2021 Albert Malche (1876-1956) - Atatürk Ans kloped s

KUBASECK, Chr stopher, SEUFERT, Günter (eds.), DeutscheW ssenschaftler m türk schenEx l:
D eW ssenschaftsm grat on n d e Türke 1933-1945, ErgonVerlagWürzburg n Komm ss on, Würzburg
2016.

LANDAU, Jacob M., “GermanAcadem cs n Turk shUn vers t es, 1933-1946”, Journal of Turk shStud es,
C XL, 2013, s.291-299.

Malch’n n K tapları, Çevr m ç : https://www.worldcat.org (Er ş m Tar h : 04.12.2020).

MALCHE, Albert, İstanbul Ün vers tes Hakkında Rapor, Ankara, Maar f Vek ll ğ , 1939.

MALCHE, Albert, Yen Terb yen n Prens pler , Çev. Sabr Esat S yavuşg l, İstanbul Em nönü Halk Ev
Şubes Yayınları, İstanbul 1939.

MUAZZEZ Çıǧ, “Atatürk and the Beg nn ngs of Cune formStud es n Turkey”, Journal of
Cune formStud es, C 40, S 2, Autumn, 1988, s. 211-216.

TACHAU, Frank, “GermanJe aEm gres n Turkey”, Jews, Turks, and Ottomans: A SharedH story,
F fteenth Through theTwent eth Century, Ed. Av gdor Levy, Syracuse Un vers ty Press, New York 2002.

ÜYEV, Doğan, GÖKÇE, Ayşe Nur, “The Role of Prof. Dr. Albert Malche n1933 Un vers ty Reform n
Turkey”, Çevr m ç : https://c teseerx. st.psu.edu/ (Er ş m Tar h : 06.12.2020).

"http://ataturkans kloped s .gov.tr/ ndex.php?t tle=Albert_Malche_(1876-1956)&old d=2922" adres nden

alındı.

https://ataturkans kloped s .gov.tr/b lg /Albert_Malche_(1876-1956) 4/4