Makalah Basa Sunda

Kelompok 7 :
1.) Alya Putri Ramadhana
2.) Audina Hakim
3.) Devin Raynadi Wiguna
4.) Dzaky Ilham Ramadhan
5.) Nawrah Azzahra

i
 Kata Pengantar

Puji sukur ka Allah SWT pikeun nyayogikeun urang genah sahingga urang
tiasa ngarengsekeun makalah ieu dina waktosna. Tanpa pitulung-Na,
tangtosna urang moal tiasa ngarengsekeun makalah ieu kalayan leres.
Solawat sareng salam mugia seueur pisan sareng dicurahkeun ka raja anu
dipikacinta, nyaéta Nabi Muhammad Saw, anu urang ngantosan syafa'at na
di akherat.

Henteu hilap, kuring ngahaturkeun nuhun ka Allah Swt pikeun limpahan

nikmat séhat-Na, boh dina bentuk kasihatan jasmani sareng kaséhatan
méntal, sahingga urang tiasa ngarengsekeun padamelan salaku tugas aksara
Sunda.

Kami pasti sadar yén tulisan ieu jauh tina sampurna sareng masih seueur
kasalahan sareng kakurangan dina éta. Kusabab kitu, kami ngarepkeun kritik
sareng saran ti pamiarsa ngeunaan makalah ieu, sahingga makalah ieu
engké tiasa janten makalah anu langkung saé. Janten upami seueur
kalepatan dina makalah ieu, kuring nyungkeun hapunten pisan.

Abdi hoyong hatur ka sadaya pihak, khususna guru basa Sundan kami anu
parantos ngabimbing dina nyerat makalah ieu.

Sekian dan terima kasih.

Bogor, 21 juli 2020

penyusun

ii
 Daftar Isi

Kata Pengantar .......................................................................................................................... ii

Daftar Isi .................................................................................................................................... iii
BAB I ........................................................................................................................................... 1
Pendahuluan .............................................................................................................................. 1
1.1 Latar Belakang ........................................................................................................... 1
BAB II .......................................................................................................................................... 2
Aksara Sunda ............................................................................................................................. 2
2.1 Perbedaan Antara Aksara Sunda Kuno dan Aksara Sunda Baku ..................................... 4
2.2 Jenis-Jenis Aksara Sunda.................................................................................................. 4
a. Aksara Sunda Swara (Vokal Mandiri)......................................................................... 4
b. Aksara Sunda Kaganga (Aksara Sunda Baku) ............................................................. 5
c. Aksara Sunda Ngalagena (Huruf Konsonan) .............................................................. 5
1. Aksara Ngalagena Utama........................................................................................... 6
2. Aksara Sunda Ngalagena Serapan ............................................................................. 6
3. Aksara Sunda Khusus ................................................................................................. 7
2.3 Aksara Sunda Wilangan ( Bilangan Aksara Sunda ) ......................................................... 7
BAB III ......................................................................................................................................... 8
Rarangkén Aksara Sunda ........................................................................................................... 8
a. Rarangkén Aksara Sunda di Atas Huruf ......................................................................... 8
b. Rarangkén Aksara Sunda di Bawah Huruf ..................................................................... 9
c. Rarangkén Aksara Sunda Sejajar Huruf ......................................................................... 9
Daftar Pustaka ......................................................................................................................... 10

iii
 BAB I

Pendahuluan
1.1 Latar Belakang

Naskah Sundan mangrupikeun hiji bentuk nyerat tina basa Sunda, anu
mangrupikeun basa daérah anu kawitna ti Jawa Barat, salah sahiji naskah
tradisional anu didamel ku ortografi masarakat Sunda ngalangkungan
sejarahna ti saprak 5 abad ka pengker dugi ka ayeuna. Naskahna
digunakeun pikeun alat komunikasi anu katelah basa Sundan, basa anu
ngagaduhan jinis hurup nyalira anu dikenal salaku aksara Ngalagena
atanapi Konsonan, naskah Swara atanapi Vokal, naskah Rarangken
sareng naskah Angka, anu ayeuna kirang dipikaharti ku masarakat Jawa
Barat. Ieu kajantenan sabab kurangna élmu ngeunaan pangakuan hurup
ieu.

Bubuka naskah Sunda biasana dimimitian ku naskah Ngalagena, anu

mangrupikeun naskah dasar salaku prosés diajar. Naskah Ngalagena
diwangun ku 18 karakter anu hurup pikeun sora dina basa Sundana yaitu
ka, ga, nga, ca, ja, nya, ta, da, na, pa, ba, ma, ya, ra, la, wa, sa, ha , fa,
qa, va, xa, za , kha, sya.

Unggal hurup ngagaduhan bentuk anu béda sareng anu sanés, tapi
aya sababaraha hurup anu sami. Kalayan seueur jinis serat sareng
kurangna diajar dina ngenalkeun aksara Sunda, dina hal ieu hésé pisan
pikeun sababaraha urang Jawa Barat pikeun mikawanoh, khususna anu
sanés urang Sunda. Pikeun mempermudah pangenalan naskah Sundan
Ngalagena, peryogi sistem aplikasi anu tiasa ngabantosan pikeun
ngenalkeun hiji serat ti anu sanés. Salah sahiji cara pikeun ngahasilkeun
sistem aplikasi ngabutuhkeun algoritma anu tiasa ngabantosan
ngenalkeun karakter Sunda, nyaéta algoritma Pencocokan Template, aya
ogé algoritma Canny..

1
 BAB II

Aksara Sunda

Naskah Sundana - Sejarah bangsa Indonésia moal tiasa leupas tina

étnis, agama sareng étnis dina kamekaran bangsa Indonésia. Urang
Sundana henteu terkecuali

Sahenteuna saprak 1200 Maséhi. Masarakat Sunda kenal kana

naskah Sunda anu aya dina jaman kegemilangan karajaan Hindu di
Nusantara. Dina waktos éta kamekaran budaya, agama sareng pendidikan
mimiti berkembang gancang. Kamekaran gancangna hiji bangsa moal tiasa
leupas tina cara komunikasi. Utamana masarakat Sunda waktu éta biasa
kana nulis pikeun komunikasi. .

Dina kamekaranana, aksara Sunda anu dianggo ayeuna

mangrupikeun hasil modifikasi. Kusabab kanyataanna naskah Sunda kuno
mimiti dipaksa paksa saprak dijajahna urang asing ka Nusantara.

2
 • Aksara Lemurian

Kira-kira abad ka-20 panaliti ngayakeun panilitian ngeunaan prasasti

warisan karajaan Sunda jeung riwayat Prabu Siliwangi

Janten dina tanggal 16 Juli 1999, dikaluarkeun hiji SK Gubernur daérah

Jawa Barat nomer 343 / SK.614-Dis.PK / 99, anu nyatakeun yén hasil tina
béngkél sareng pangajian tim diputuskeun salaku aksara Sunda standar.

Dina basa aksara Sundana aya hurup dina basa Sunda anu dianggo
nyerat basa Sunda atanapi cacah.

Dina sajarahna, aturan panulisan pikeun aksara Sunda kuno ampir

sami sareng aksara Jawa anu dianggo dina nyerat kecap-kecap Sunda.
Naskah Sundana dibagi kana 4 jinis: aksara Sunda kuno, aksara Sunda
pegon, aksara Sunda cacarakan, sareng aksara Sunda baku.

Diajar naskah Sunda beuki hésé. Kusabab seueur jalma mimiti

ninggalkeun tulisan Sundan sanaos aranjeunna Sunda. Janten éta naha
kuring diideuan nulis ngeunaan ieu.

3
2.1 Perbedaan Antara Aksara Sunda Kuno dan Aksara Sunda
Baku

Standar aksara Sunda mangrupikeun hasil tina panyaluyuan kana

naskah Sunda kuno anu digunakeun pikeun nyerat basa Sunda kontémporér.
Diantara hal-hal séjén, penyesuaianana dumasar kana pedoman ieu.:

– Formulirna saderhana janten gampang nyerat.

– Éjahanana nuduhkeun basa Sunda panganyarna pikeun gampang dibaca.

– Sistem tulisan dumasar kana pamisahan antara kecap sareng kecap.

– Bentukna ngarujuk kana naskah Sunda kuno sahingga kaaslianana tiasa

dijaga.

2.2 Jenis-Jenis Aksara Sunda

Sedengkeun pikeun jinis naskah Sunda anu anjeun kedah terang. Kanggo
langkung jelasna sapertos kieu:

a. Aksara Sunda Swara (Vokal Mandiri)

Naskah Swara Sundana atanapi vokal dina basa Sunda diwangun ku 7 vokal,
teu sapertos basa Indonésia standar anu ngan ukur diwangun ku 5 vokal.
Ragam basa mangrupikeun nilai pokok, henteu katingali tina béntenna tapi
ditingali tina kabeungharan basaha éta sorangan.Berikut adalah 7 huruf vokal
(swara)

Vokal atanapi aksara Sunda ieu mangrupikeun basa Sunda anu dianggo
nalika henteu nganggo konsonan. Salaku conto, hurup "i" dina kecap "geulis"
sareng hurup "e" dina kecap "engga".

4
 b. Aksara Sunda Kaganga (Aksara Sunda Baku)

Naskah Sunda kaganga mangrupikeun naskah tradisional Sunda anu dirobih

tina cara nyerat aksara Sunda kuno.

Dina kamekaranana, aksara Sunda kuno anu aya dina naskah atanapi
prasasti ngagunakeun aksara Sunda atanapi tiasa ogé disebat aksara
hanacaraka..

Salah sahiji buktina yén aksara Sunda anu dianggo dina prasasti aya dina
prasasti batu tulis tina warisan Prabu Siliwangi.

• Aksara Karo

Nanging, nyeratna dicandak tina basa Jawa, janten dianggap sanés tulisan
asli Sunda, sanaos disaluyukeun sareng fungsi masarakat Sunda.

c. Aksara Sunda Ngalagena (Huruf Konsonan)

Naskah basa Sunda ngalagena dina basa hartosna sora kecap salaku hurup
anu tiasa ditingali salaku konsonan. Pelafalan naskah Sunda ditungtungan ku
vokal / a /. Karakter Sunda kuno jumlahna 18 karakter Ngalagena.Susunan
huruf bisa disesuaikan dengan aturan kedudukan alat-alat pengucapannya
atau artikulasi yang jelas.

Aya sababaraha lambang sora anu kaluar 3 kali, sapertos hurup anu disada
"éta" sareng "ba" muncul 2 kali ngucapkeun.

5
Dua sora naskah Sunda masing-masing sering ditukeurkeun sacara bébas
sareng nilai tetep sora martabatna. Dina naskah Sunda Ngalagena ieu, aya 3
subtipe naskah, nyaéta:

1. Aksara Ngalagena Utama.

2. Aksara Ngalagena Serapan.

3. Aksara Ngalagena Khusus.

Berikut adalah huruf-huruf atau aksara ngalagena

1. Aksara Ngalagena Utama

2. Aksara Sunda Ngalagena Serapan

6
 3. Aksara Sunda Khusus

Berikut adalah cara pengucapan aksara Sunda khusus, dalam tradisi aksara
jawa dinamakan pacerek contoh huruf re/reu. untuk lebih jelasnya bisa liat
contoh berikut diatas ini.

• Aksara Hiragana

Aya 4 jinis karakter Sunda khusus anu henteu diklasifikasikeun kana aksara
Ngalagena, hartosna yén aksara Sunda khusus ieu henteu ngagaduhan
vokal / a / napel, anu sami sareng kelompok aksara Sunda Ngalagena.
Sareng naskah Sunda khusus ieu henteu aya hubunganana sareng tanda
pengucapan.

2.3 Aksara Sunda Wilangan ( Bilangan Aksara Sunda )

Angka atanapi karakter numerik dina basa Sundan mangrupikeun

angka dina tata basa Sundana. Upami urang terang angka Latin kalayan
urutan nomer tina 0 dugi ka 9, dina aksara Sundana urang ngenal angka tapi
bentukna jauh pisan béda.

Upami konvensi nyerat huruf Latin ti kénca ka katuhu, éta sami sareng
aksara Sundana wilangan, hiji-hijina bédana nyaéta nalika nyerat angka-
angka basa Sunda, éta diapit ku corétan. Sapertos basa-basa sanésna,
kedah aya angka pikeun ngitung dina aksara Sunda. angka-angka anu
mangrupakeun angka Sunda kuno.

7
 BAB III

Rarangkén Aksara Sunda

Rarangkén mangrupikeun sistem anu aya aturan-aturan pikeun

disada atanapi nyuarakeun Naskah Sunda. Dumasar panempatan.
Dumasar kana lokasi tulisan, 13 rarangkén dikelompokkeun sapertos
kieu:

• rarangkén di atas huruf = 5 macam

• rarangkén di bawah huruf = 3 macam
• rarangkén sejajar huruf = 5 macam

Ieu di handap mangrupikeun conto sareng panjelasan ngeunaan

naskah Sunda Rarangkén sacara rinci;

a. Rarangkén Aksara Sunda di Atas Huruf

8
 b. Rarangkén Aksara Sunda di Bawah Huruf

c. Rarangkén Aksara Sunda Sejajar Huruf

Salain ti éta rarangkén ogé fungsina salaku aturan pikeun sora vokal naskah.
Posisi rarangken disimpen dina 3 posisi, nyaéta panempatan di handap
(handap), di luhur (luhung), sareng di ujung (waos).

9
 Daftar Pustaka

Hanif. Pengertian Aksara Sunda Rarangken, Angka, serta Jenis jenis. 2019
Sep 27. https://tapaktangan.com/aksara-sunda/

Laila. 8 contoh kata pengantar makalah yang baik dan benar, lengkap,
singkat. 2020 Apr 6. https://mamikos.com/info/contoh-kata-pengantar-
makalah-yang-baik-dan-benar-lengkap-singkat/

R. Makaryo. Belajar Aksara Sunda A-Z. https://maudisini.com/aksara-

sunda/amp/

10