You are on page 1of 48

‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫تساوي زوجين مرتبين‬


‫الزوج املرتب ‪:‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪،‬ب‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫(ا ‪ ،‬ب)‬


‫‪:‬‬
‫يف المجموعات ال يمكن تكرار العنارص ‪ ،‬بينما يف الزوج المرتب يمكن تكرار العنرص‬ ‫‪‬‬
‫يف المجموعات توجد مجموعة خالية ‪ ، T‬بينما ال يوجد زوج مرتب خال‬ ‫‪‬‬
‫{ا ‪ ،‬ب} = {ب ‪ ،‬ا} بينما (ا ‪ ،‬ب) ≠ (ب ‪ ،‬ا)‬ ‫‪‬‬
‫اإلحداث‬
‫ي‬ ‫كل زوج مرتب يمثل بنقطة واحدة فقط يف المستوي‬ ‫‪‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كان ‪( :‬ا ‪ ،‬ب) = (س ‪ ،‬ص) فإن ‪ :‬ا = س ‪ ،‬ب = ص‬ ‫تساوي زوجني مرتبني ‪:‬‬

‫‪ ،‬ب=‪9‬‬ ‫فإن ‪ :‬ا = ‪5‬‬ ‫فمثالً ‪ :‬إذا كان ‪( :‬ا ‪ ،‬ب) = (‪)9 ، 5‬‬

‫مثال ‪ : 1‬يف كل مما يأتي أوجد قيم ا ‪ ،‬ب إذا كان ‪:‬‬
‫‪( ‬ا‪ ، #‬ب@ ‪)7 ، 8-( = )3 +‬‬ ‫‪( ‬ا‪ ، 5( = )3 ، 2 -‬ب ‪)2 +‬‬
‫(الحل) ا‪ ، 8- =#‬ب@ = ‪3 - 7‬‬ ‫(الحل) ا‪ ، 5 = 2 -‬ب ‪3 = 2 +‬‬
‫‪4‬‬ ‫ا = ‪ ، 8- 3‬ب =‬ ‫ا = ‪ ، 2 + 5‬ب = ‪2- 3‬‬
‫‪ ،‬ب= ‪2‬‬ ‫ا =‪2 -‬‬ ‫‪ ،‬ب= ‪1‬‬ ‫ا=‪7‬‬

‫‪( ‬ا ‪ ، 2-( = )26 ، 7 -‬ب‪)1 - #‬‬ ‫‪( ‬ا‪ ، %‬ب ‪) 27 3 ، 32( = )1 +‬‬
‫(الحل) ا ‪ ، 2- = 7 -‬ب‪1 + 26 = #‬‬ ‫‪ ،‬ب‪3=1+‬‬ ‫(الحل) ا‪32 =%‬‬
‫ا = ‪ ، 7 + 2-‬ب = ‪27 3‬‬ ‫‪ ،‬ب = ‪1- 3‬‬ ‫ا = ‪32 5‬‬
‫‪ ،‬ب=‪3‬‬ ‫ا=‪5‬‬ ‫‪ ،‬ب= ‪2‬‬ ‫ا=‪2‬‬
‫‪3( ‬ا ‪ ، 5( = )9 ، 1 -‬ا ‪ +‬ب)‬ ‫ب‬
‫‪2( ‬ا ‪) 3 ، 6( = )9 ،‬‬
‫(الحل) ‪3‬ا ‪ ، 5 = 1 -‬ا ‪ +‬ب = ‪9‬‬ ‫ب‬
‫‪9= 3 ،‬‬ ‫(الحل) ‪2‬ا = ‪6‬‬
‫‪3‬ا = ‪ + 2 ، 1 + 5‬ب = ‪9‬‬ ‫ب‬
‫‪ ،‬ب =‪2-9‬‬ ‫‪3‬ا = ‪6‬‬ ‫‪@3= 3 ،‬‬ ‫ا=‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ ،‬ب=‪7‬‬ ‫ا=‪2‬‬ ‫‪ ،‬ب= ‪2‬‬ ‫ا=‪3‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫مثال ‪ : 2‬أجب على اآلتي ‪:‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪( :‬س ‪ ، 8( = )11 ، 1 -‬ص‪  )3+‬إذا كان‪ ، 9( :‬ص ) = (‪2‬س ‪)2 ، 1 +‬‬
‫أوجد قيمة ‪ 3 :‬س‪+‬ص‬ ‫أوجد قيمة ‪ :‬س ‪ 2 +‬ص‬

‫ص =‪2‬‬ ‫(الحل) ‪2‬س ‪، 9 = 1 +‬‬ ‫(الحل) س ‪ ، 8 = 1 -‬ص‪11 =3+‬‬


‫س = ‪ ، 1 + 8‬ص = ‪3 -11‬‬
‫‪ ،‬ص = ‪@2‬‬ ‫‪2‬س = ‪8‬‬
‫‪ ،‬ص =‪8‬‬ ‫س =‪9‬‬
‫‪ ،‬ص =‪4‬‬ ‫س =‪4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ى س‪2+‬ص = ‪5 = 8 × 2 9‬‬
‫‪2 = 4+ 4‬‬ ‫س‪+‬ص =‬ ‫ى‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫الشبكة الرتبيعية املتعامدة ‪:‬‬

‫مثال ‪ : 1‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬


‫‪ ‬النقطة (‪ )7 ، 5‬تقع في الربع األول‬
‫‪ ‬النقطة (‪ )6- ، 1-‬تقع في الربع الثالث‬
‫‪ ‬النقطة (‪ )5- ، 2‬تقع في الربع الرابع‬
‫‪ ‬النقطة (‪ )1 ، 4-‬تقع في الربع الثاني‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬
‫فإن‪ :‬ص = ‪ 0‬تكون (عدد ‪ ،‬صفر)‬ ‫(‪ )1‬إذا كانت النقطة تقع على محور السينات‬
‫(‪ )2‬إذا كانت النقطة تقع على محور الصادات فإن‪ :‬س = ‪ 0‬تكون (صفر ‪ ،‬عدد)‬
‫مثال ‪ : 2‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬
‫‪ ‬النقطة (‪ ، 2‬صفر) تقع على محور السينات ‪ ‬النقطة (صفر ‪ )1- ،‬تقع على محور الصادات‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 3‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬


‫فإن‪ :‬ا = صفر‬ ‫‪ ‬إذا كانت النقطة (ا ‪ )7 ،‬تقع على محور الصادات‬
‫فإن‪ :‬ب =‪.............‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت النقطة (‪ ، 5‬ب‪ )6-‬تقع على محور السينات‬
‫‪ V‬ب= ‪6‬‬ ‫(الحل) ي النقطة تقع على محور السينات ى ب‪0 = 6-‬‬
‫فإن‪ :‬س= ‪3‬‬ ‫‪ ‬اختر‪ :‬إذا كانت النقطة (س‪-2 ، 4-‬س) تقع في الربع الثالث‬
‫[‪]6،4،3،2‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫تمارين ( ‪) 1‬‬
‫‪ 1‬اخرت اإلجابة الصحيحة ‪:‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪( :‬ا‪ ، 5+‬ب) = (‪)3 ، 8‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪( :‬س ‪ ،‬ص) = (‪)9 ، 5-‬‬
‫فإن‪( :‬ا ‪ ،‬ب) = ‪..............‬‬ ‫فإن‪ :‬س = ‪..............‬‬

‫[ (‪] )5 ، 5( ، )8 ، 3( ، )3 ، 3( ، )5 ، 3‬‬ ‫[ ‪] 4 ، }9 ، 5-{ ، 9 ، 5-‬‬


‫‪ ‬إذا كان‪2( :‬س ‪ ، 8( = )8 ،‬ص‪)#‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪( :‬س‪ ، 2( = )0 ، 1+‬ص‪)5-‬‬
‫فإن‪ :‬س‪-‬ص = ‪..............‬‬ ‫فإن‪ :‬س ‪ +‬ص = ‪..............‬‬

‫[ ‪] 16 ، 6 ، 5 ، 2‬‬ ‫[‪]6،2،5،1‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪( :‬س‪ ، #‬ص‪) 4 ، 1( = )3+‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪( :‬ا‪ ، 2-( = )5 ، 1+‬ب‪)1-‬‬
‫فإن‪ :‬س‪-‬ص‬ ‫= ‪..............‬‬ ‫فإن‪2 :‬ا‪+‬ب = ‪..............‬‬

‫[‪]0،1،2،3‬‬ ‫[ ‪] 12 ، 2 ، 0 ، 12-‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪( :‬س‪ ، 7( = )13 ، 2-‬ص‪)5+‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪( :‬س‪ ، 32( = )8 ، %‬س ‪ +‬ص)‬
‫فإن‪ :‬س ‪ 2 +‬ص = ‪..............‬‬ ‫فإن‪ :‬ص = ‪..............‬‬

‫[‪]1،2،5،6‬‬ ‫[ ‪] 10 ، 8 ، 6 ، 2‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 2‬متارين متنوعة ‪:‬‬


‫أوجد قيمة ‪ :‬س ‪ ،‬ص‬ ‫‪) 8‬‬ ‫إذا كان ‪( :‬س‪ ، #‬ص ‪، 8-( = )1+‬‬ ‫‪‬‬

‫أوجد قيمة ‪ :‬ا ‪ ،‬ب‬ ‫إذا كان ‪( :‬ا ‪ ، 4( = )9 ، 1 -‬ب‪)1 + #‬‬ ‫‪‬‬

‫أوجد قيمة ‪ :‬س × ص‬ ‫ص ) = (‪)2 ، 4‬‬ ‫إذا كان ‪2( :‬س ‪، 1 +‬‬ ‫‪‬‬

‫أوجد قيمة ‪ :‬س ‪ ،‬ص‬ ‫إذا كان ‪ ( :‬س ‪ ، 5( = )3 ، 2-‬ص@ ‪)1 -‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬
‫س‪+‬ص‬ ‫أوجد قيمة ‪:‬‬ ‫إذا كان ‪( :‬س ‪ ، 2-( = )28 ، 7 -‬ص‪)1 + #‬‬ ‫‪‬‬

‫س@‪+‬ص@‬ ‫أوجد قيمة ‪:‬‬ ‫إذا كان ‪2( :‬س ‪ ، 8( = )4 ،‬ص‪)1+‬‬ ‫‪‬‬

‫ا@ ‪ -‬ب @‬ ‫أوجد قيمة ‪:‬‬ ‫إذا كان ‪3( :‬ا ‪ ، 15( = )1- ،‬ب‪)4-‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬س‪ 3-‬ص‬ ‫أوجد قيمة ‪:‬‬ ‫إذا كان ‪( :‬س ‪ ، 5( = )9 ، 2 -‬س ‪ +‬ص)‬ ‫‪‬‬

‫أوجد قيمة ‪ :‬س ‪ ،‬ص‬ ‫إذا كان ‪( :‬س‪2 ، #‬س ‪5 +‬ص) = (‪)6 ، 8-‬‬ ‫‪‬‬
‫سص‬
‫س‪+‬ص‬ ‫أوجد قيمة ‪:‬‬ ‫إذا كان ‪( :‬س ‪ 6 ، 1( = )8 ، 5 +‬ص ‪ +‬س)‬ ‫‪‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫‪ 3‬اخرت اإلجابة الصحيحة ‪:‬‬
‫[ األول ‪ ،‬الثاني ‪ ،‬الثالث ‪ ،‬الرابع ]‬ ‫‪..............‬‬ ‫‪ ‬النقطة (‪ )3- ، 2-‬تقع في الربع‬
‫[ األول ‪ ،‬الثاني ‪ ،‬الثالث ‪ ،‬الرابع ]‬ ‫‪..............‬‬ ‫‪ ‬النقطة (‪ )2- ، 2‬تقع في الربع‬
‫[ األول ‪ ،‬الثاني ‪ ،‬الثالث ‪ ،‬الرابع ]‬ ‫‪..............‬‬ ‫‪ ‬النقطة (‪ )4 ، 3-‬تقع في الربع‬
‫[ األول ‪ ،‬الثاني ‪ ،‬الثالث ‪ ،‬الرابع ]‬ ‫‪..............‬‬ ‫‪ ‬النقطة (‪ )5 ، 3‬تقع في الربع‬
‫‪..............‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت ب < ‪ 3‬فإن النقطة (‪ ، 5‬ب‪ )3-‬تقع في الربع‬
‫[ األول ‪ ،‬الثاني ‪ ،‬الثالث ‪ ،‬الرابع ]‬
‫ب =‪.........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت النقطة (‪ ، 3‬ب‪ )5-‬تقع على محور السينات‬
‫[‪]6،2،5،8‬‬
‫‪5‬س‪.........=1+‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت النقطة (س ‪ )6 ،‬تقع على محور الصادات‬
‫[ صفر ‪] 6 ، 5 ، 1 ،‬‬
‫‪.........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت النقطة (ا‪-‬ب ‪ )5 ،‬تقع على محور الصادات‬
‫[ ا=ب ‪ ،‬ا ‪ +‬ب = صفر ‪ ،‬ا ≠ب ‪ ،‬ا ‪ -‬ب = ‪] 5‬‬
‫س=‪.........‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت النقطة (س‪-7 ، 5-‬س) تقع في الربع الثاني فإن‪:‬‬
‫[‪]9،7،3،5‬‬
‫س=‪.........‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت النقطة (س‪-2 ، 3-‬س) تقع في الربع الرابع فإن‪:‬‬
‫[‪]1،2،3،4‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 4‬متارين متنوعة ‪:‬‬


‫إذا كانت ‪( :‬س@ ‪ ، 1( = )27 ،‬ص‪، )#‬والنقطة (س ‪ ،‬ص) تقع في الربع الثاني‬ ‫‪‬‬

‫أوجد قيمة ‪ :‬ص‪-‬س‬

‫‪ ‬إذا كانت النقطة (|س| ‪ ، 3( = )4 ،‬ص@) والنقطة (س ‪ ،‬ص) تقع في الربع الثاني‬
‫أوجد قيمة ‪ :‬س ‪ +‬ص‬
‫أوجد قيم ‪ :‬س ‪ ،‬ص‬ ‫إذا كانت النقطة (‪-3‬س ‪2 ،‬ص‪ )4+‬تقع في الربع الثاني‬ ‫‪‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫حاصل الضرب الديكارتي‬


‫الضرب الديكارتي ‪ :‬هو رضب مجموعات‬
‫وفيه نأخذ كل عنارص ﺲ مع كل عنارص ﺺ ونكون أزواج مرتبة‬
‫إذا كانت ‪ :‬ﺲ = { ا ‪ ،‬ب } ‪ ،‬ﺺ = { ج ‪ ،‬د }‬
‫فإن ‪ :‬ﺲ × ﺺ = { ا ‪ ،‬ب } × { ج ‪ ،‬د } = { (ا ‪ ،‬ج) ‪( ،‬ا ‪ ،‬د) ‪( ،‬ب ‪ ،‬ج) ‪( ،‬ب ‪ ،‬د) }‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪: 1‬‬

‫‪ ‬إذا كان ‪ :‬ﺲ = { ‪ ، } 3 ، 2‬ﺺ = { ‪  } 4 ، 3‬إذا كان ‪ :‬ﺲ = { ‪} 5 ، 2‬‬


‫أوجد‪ :‬ﺲ @ ومثلها مبخطط سهمي وأخر بياني‬ ‫أوجد ‪ :‬ﺲ × ﺺ ومثلها مبخطط سهمي‬
‫احلل ‪:‬‬ ‫احلل ‪:‬‬ ‫وأخر بياني‬
‫ﺲ@= {‪}5 ، 2{ × }5 ، 2‬‬ ‫ﺲ×ﺺ = {‪}4 ، 3{ × }3 ، 2‬‬
‫={ (‪} )5 ، 5( ، )2 ، 5( ، )5 ، 2( ، )2 ، 2( { = } )4 ، 3( ، )3 ، 3( ، )4 ، 2( ، )3 ، 2‬‬
‫ﺲ‬ ‫ﺲ‬ ‫ﺺ‬ ‫ﺲ‬
‫ﺺ‬

‫ﺲ‬ ‫ﺲ‬

‫مخطط بياني‬ ‫مخطط سهمي‬ ‫مخطط بياني‬ ‫مخطط سهمي‬


‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫حيث ‪ :‬ﺲ ≠ ﺺ‬ ‫مالحظة هامة ‪ :‬ﺲ × ﺺ ≠ ﺺ × ﺲ‬


‫مثال ‪ : 2‬إذا كانت ‪ :‬ﺲ = {‪ ، }2 ، 1‬ﺺ = {‪}4 ، 3 ، 2‬‬
‫ﺲ × ﺺ ‪ ،‬ﺺ × ﺲ ماذا تالحظ ؟‬ ‫أوجد كالً من ‪:‬‬
‫ﺲ × ﺺ = {‪}4 ، 3 ، 2{ × }2 ، 1‬‬ ‫الحــل‬
‫= { (‪} )4 ، 2 ( ، )3 ، 2( ، )2 ، 2( ، )4 ، 1( ، )3 ، 1( ، )2 ، 1‬‬
‫‪ ،‬ﺺ × ﺲ = {‪}2 ، 1{ × }4 ، 3 ، 2‬‬
‫= { (‪} )2 ، 4( ، )1 ، 4( ، )2 ، 3( ، )1 ، 3( ، )2 ، 2( ، )1 ، 2‬‬
‫ألن ‪)1 ، 2( ≠)2 ، 1( :‬‬ ‫نالحظ أن ‪ :‬ﺲ × ﺺ ≠ ﺺ × ﺲ‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫‪:‬‬
‫حيث ن عدد عناصر‬ ‫‪ ‬ن(ﺲ × ﺺ) = ن(ﺲ) × ن(ﺺ)‬
‫‪ ‬ن(ﺲ @) = ن(ﺲ) × ن(ﺲ)‬
‫) = صفر‬ ‫ن( ﺲ ×‬ ‫‪،‬‬ ‫×ﺲ=‬ ‫=‬ ‫‪‬ﺲ×‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 3‬إذا كانت ‪ :‬ﺲ = {‪ ، }3 ، 2 ، 0 ، 1-‬ﺺ = {‪}6 ، 5 ، 3‬‬


‫ن(ﺲ × ﺺ) ‪ ،‬ن(ﺲ @) ‪ ،‬ن(ﺺ @)‬ ‫أوجد كالً من ‪:‬‬
‫ن(ﺲ × ﺺ) = ‪12 = 3 × 4‬‬ ‫الحــل‬
‫ن(ﺺ @) = ‪9 = 3 × 3‬‬ ‫ن(ﺲ @) = ‪، 16 = 4 × 4‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 4‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬


‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ﺲ = { ‪} 2‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺲ = { ‪ ، } 3‬ﺺ = { ‪} 5‬‬
‫فإن‪ :‬ﺲ@ = ‪..............‬‬ ‫فإن‪ :‬ﺲ × ﺺ = ‪..............‬‬

‫(الحل) = { ‪} )2 ، 2( { = } 2 { × } 2‬‬ ‫(الحل) = { ‪} )5 ، 3( { = } 5 { × } 3‬‬


‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ﺲ = {‪ ، }4 ، 1‬ﺺ =‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺲ = { ‪ ، } 3‬ﺺ = { ‪} 5‬‬
‫ن( ﺲ × ﺺ ) = ‪..............‬‬
‫فإن‪:‬‬ ‫فإن‪ :‬ن(ﺲ × ﺺ ) = ‪..............‬‬

‫(الحل) = ‪ = 0 × 2‬صفر‬ ‫(الحل) = ‪1 = 1 × 1‬‬


‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ن(ﺲ) = ‪ ، 4‬ﺺ = {‪}5،2‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ن(ﺲ) = ‪ ، 2‬ن(ﺺ) = ‪3‬‬
‫فإن‪ :‬ن(ﺺ × ﺲ) = ‪..............‬‬ ‫فإن‪ :‬ن(ﺲ × ﺺ ) = ‪..............‬‬

‫(الحل) = ‪8 = 2 × 4‬‬ ‫(الحل) = ‪6 = 3 × 2‬‬


‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ن(ﺲ @) = ‪9‬‬ ‫‪ ‬ن(ﺲ) = ‪ ، 5‬ن(ﺲ × ﺺ ) = ‪15‬‬
‫فإن‪ :‬ن(ﺯ) = ‪..............‬‬ ‫فإن‪ :‬ن(ﺺ) = ‪..............‬‬

‫(الحل) = ‪3 = 9‬‬ ‫(الحل) = ‪3 = 5 ÷ 15‬‬


‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬
‫‪ ‬التقاطع ﻼ ‪ :‬هو كتابة العناصر المشتركة بين المجموعات‬
‫‪ ‬االتحاد ﻶ ‪ :‬هو كتابة جميع العناصر مع عدم التكرار‬
‫‪ ‬الفرق ‪ : -‬هو كتابة العناصر الموجودة في المجموعة األولي وغير الموجودة في المجموعة الثانية‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫مثال ‪ : 5‬إذا كان‪ :‬ﺲ = { ‪ ، } 4 ، 3‬ﺺ = { ‪ ، } 5 ، 4‬ﻉ = { ‪ } 5 ، 6‬أوجد كالً من ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺲ ×( ﺺ ﻼ ﻉ) = { ‪} )5 ، 4 ( ، )5 ، 3 ( { = } 5 { × } 4 ، 3‬‬
‫‪( ‬ﺲ ﻶ ﺺ )×ﻉ = { ‪} 5 ، 6 { × } 5 ، 4 ، 3‬‬
‫= { (‪} )5 ، 5( ، )6 ، 5( ، )5 ، 4( ، )6 ، 4( ، )5 ، 3( ، )6 ، 3‬‬
‫‪( ‬ﺲ ‪ -‬ﺺ)×(ﺺ ‪ -‬ﻉ) = { ‪} )4 ، 3( { = } 4 { × } 3‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬
‫فإن ‪ :‬ا ‪ g‬ﺲ ‪ ،‬ب ‪ g‬ﺺ‬ ‫‪ ‬إذا كان ‪( :‬ا ‪ ،‬ب) ‪ g‬ﺲ × ﺺ‬
‫ً‬
‫فإن ‪ g 5 :‬ﺲ ‪ g7 ،‬ﺺ‬ ‫فمثال ‪ :‬إذا كان ‪ g )7 ، 5( :‬ﺲ ×ﺺ‬
‫أوجد كالً من ‪:‬‬ ‫مثال ‪ : 6‬إذا كانت ‪ :‬ﺲ × ﺺ = { (‪} )5 ، 1( ، )3 ، 1( ، )1 ، 1‬‬
‫‪ ‬ن(ﺺ @)‬ ‫‪ ‬ﺲ@‬ ‫‪ ‬ﺺ ×ﺲ‬ ‫‪‬ﺲ‪،‬ﺺ‬

‫الحــل‬
‫ﺺ = {‪}5 ، 3 ، 1‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ‬ﺲ= { ‪} 1‬‬
‫‪ ‬ﺺ ×ﺲ = {‪} 1 { × }5 ، 3 ، 1‬‬
‫= { (‪} ) 1 ، 5( ، ) 1 ، 3( ، ) 1 ، 1‬‬
‫‪ ‬ﺲ@= ﺲ × ﺲ = { ‪} )1 ، 1( { = } 1 { × } 1‬‬
‫‪ ‬ن(ﺺ @) = ‪9 = 3 × 3‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 7‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬


‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬
‫(‪ { × } 6 ، 4 { g )9 ، 4‬س‪}5 ، 2+‬‬ ‫(‪ { × } 6 ، 3 { g )5 ، 3‬س ‪}8 ،‬‬
‫فإن‪ :‬س = ‪( ..............‬الحل) ‪7‬‬ ‫فإن‪ :‬س = ‪( ..............‬الحل) ‪5‬‬
‫‪ ‬إذا كانت ‪ :‬ﺲ = {‪ ، }2،1‬ﺺ = {‪}5،4‬‬ ‫‪ ‬إذا كان ‪ g )5 ، 2( :‬ﺲ × ﺺ‬
‫فإن‪..............g )5 ، 4( :‬‬ ‫فإن‪.............g )2 ، 5( :‬‬

‫(الحل) ﺺ@‬ ‫(الحل) ﺺ × ﺲ‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫تمارين ( ‪) 2‬‬ ‫‪ 1‬اخرت اإلجابة الصحيحة ‪:‬‬


‫اخت‬ ‫األسئلة‬
‫[ ‪] })3،3({ ، }9{ ، )3،3( ، 9‬‬ ‫ﺲ@ = ‪..............‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ﺲ = { ‪} 3‬‬
‫[ ‪] 7 ، 14 ، 49 ، 1‬‬ ‫ن(ﺲ@) = ‪.........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ﺲ = { ‪} 7‬‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ن(ﺲ) = ‪ ، 4‬ن(ﺺ) = ‪2‬‬
‫[ ‪] 10 ، 9 ، 8 ، 6‬‬
‫فإن‪ :‬ن( ﺲ × ﺺ ) = ‪..............‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ﺲ = {‪ ، }2،1‬ﺺ = {صفر}‬


‫[ صفر ‪] 3 ، 2 ، 1 ،‬‬
‫فإن‪ :‬ن( ﺲ × ﺺ ) = ‪..............‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ﺲ = {‪ ، }2،3‬ن(ﺺ) = ‪3‬‬


‫[ ‪] 12 ، 8 ، 6 ، 5‬‬
‫فإن‪ :‬ن( ﺲ × ﺺ ) = ‪..............‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ﺲ = {‪ }5‬فإن‪ :‬ن( ﺲ × ) = ‪] 5 ، 2 ، 1 ، 0 [ ..............‬‬


‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ن(ﺲ) = ‪ ، 3‬ن( ﺲ × ﺺ ) = ‪12‬‬
‫[ ‪] 36 ، 15 ، 9 ، 4‬‬
‫فإن‪ :‬ن(ﺺ) = ‪..............‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ن( ﺲ × ﺺ ) = ‪ ، 6‬ﺺ = {‪}1،2‬‬


‫[ ‪] 1 ، 4 ، 9 ، 16‬‬
‫فإن‪ :‬ن(ﺲ) =‪..............‬‬

‫[ ‪] 12 ، 9 ، 6 ، 3‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ﺲ = {‪ }4،3،2‬فإن‪ :‬ن(ﺲ @) = ‪............‬‬

‫[ ‪] 16 ، 8 ، 4 ، 2‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ن(ﺲ @) = ‪ 16‬فإن‪ :‬ن(ﺲ) =‪.........‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ن( ﺲ × ﺺ ) = ‪ ، 6‬ن(ﺺ) = ‪2‬‬


‫[ ‪] 1 ، 4 ، 9 ، 16‬‬
‫فإن‪ :‬ن(ﺲ @) =‪..............‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ن(ﺲ @) = ‪ ، 4‬ن( ﺲ × ﺺ ) =‪12‬‬


‫[ ‪] 12 ، 4 ، 6 ، 3‬‬
‫فإن‪ :‬ن(ﺺ) =‪..............‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ﺲ × ﺺ ={(‪})4 ، 1( ،)3 ، 1( ،)2 ، 1‬‬


‫[ ‪] 10 ، 6 ، 4 ، 3‬‬
‫فإن‪ :‬ن(ﺲ) ‪ +‬ن(ﺺ @) =‪..............‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ { × } 5 ، 2 { g )7 ، 2( :‬س ‪}9 ،‬‬


‫[‪]9،5،7،2‬‬
‫فإن‪ :‬س = ‪.............‬‬

‫[ ﺲ × ﺺ ‪ ،‬ﺲ@‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ﺲ = {‪ ، }2 ، 1‬ﺺ = { ‪} 3‬‬


‫‪ ،‬ﺺ ×ﺲ ‪ ،‬ﺺ@ ]‬ ‫فإن‪..............g )1 ، 3( :‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫[ ﺲ × ﺺ ‪ ،‬ﺲ@‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ g )5 ، 2( :‬ﺲ × ﺺ‬


‫‪ ،‬ﺺ ×ﺲ ‪ ،‬ﺺ@ ]‬ ‫فإن‪.............g )2 ، 2( :‬‬

‫‪ ‬إذا كان‪{×}2{ :‬س ‪ ،‬ص} = {(‪})3،2(،)4،2‬‬


‫[ ‪] 0 ، 1 ، 1- ، 1‬‬
‫فإن‪ :‬س‪-‬ص= ‪.............‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ن( ﺲ × ﺺ ) = ‪6‬‬


‫[ {‪}2،1{ ، }1‬‬
‫‪( ،‬ﺲ‪-‬ﺺ)×ﺺ = {(‪})3،1(،)2،1‬‬
‫‪] }6،3،1{ ، }3،2،1{ ،‬‬
‫فإن‪ :‬ﺲ = ‪.............‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 2‬متارين متنوعة ‪:‬‬


‫أوجد ‪ :‬ﺯ@ ومثله مبخطط سهمي‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪}8 ، 4 ، 3‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }1- ، 2‬ﺽ = {‪}5 ، 2- ، 1‬‬
‫أوجد ‪ :‬ﺯ ×ﺽ ومثله مبخطط سهمي وأخر بياني مبخطط بياني‬
‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }5 ، 2‬ﺽ = {‪}7 ، 3 ، 1‬‬
‫‪ ‬ن(ﺽ@)‬ ‫‪ ‬ﺯ@‬ ‫‪ ‬ﺯ ×ﺽ‬
‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }3 ، 2-‬ﺽ = {‪}5‬‬
‫‪ ‬ن(ﺯ ×ﺽ)‬ ‫‪ ‬ﺽ@‬ ‫‪ ‬ﺽ ×ﺯ‬
‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }15 ، 2‬ﺽ = {‪ ، }1 ، 4‬ﻉ = { ‪} 15‬‬
‫‪( ‬ﺯ ث ﻉ)×ﺽ‬ ‫‪ ‬ن( ﺯ @)‬ ‫‪ ‬ﺽ ×ﻉ‬
‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }2 ، 1‬ﺽ = {‪ ، }7 ، 3‬ﻉ = { ‪} 3‬‬
‫‪( ‬ﺽ ث ﻉ)×ﺯ‬ ‫‪ ‬ن(ﺽ@)‬ ‫‪ ‬ﺯ ×ﻉ‬
‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }6 ، 2 ، 1‬ﺽ = {‪ ، }6 ، 5 ، 4 ، 2‬ﻉ = {‪ }4‬أوجد ‪:‬‬
‫‪ ‬ن( ﺽ @)‬ ‫‪( ‬ﺯ ث ﺽ)×ﻉ‬ ‫‪ ‬ﺽ ×ﻉ‬
‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }6،5،1‬ﺽ = {‪ ، }5‬ﻉ = {‪}3،2‬‬
‫‪( ‬ﺽ ث ﺯ)× (ﺯ‪-‬ﺽ)‬ ‫‪ ‬ن(ﺯ ×ﻉ)‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }4 ، 3‬ﺽ = {‪ ، }5 ، 4‬ﻉ = {‪}5 ، 6‬‬


‫‪( ‬ﺯ‪-‬ﺽ)×(ﺽ ‪-‬ﻉ)‬ ‫‪( ‬ﺯُ ﺽ)×ﻉ‬ ‫‪ ‬ﺯ×(ﺽ ث ﻉ)‬
‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }4،3،2،1‬ﺽ = {‪ ، }7،5،3‬ﻉ = {‪ }7،5،2،1‬أوجد ‪:‬‬
‫‪ ( ‬ﻉ ‪ -‬ﺯ) × ﺽ‬ ‫‪( ‬ﺯ ث ﺽ)× ﻉ‬
‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }5،2‬ﺽ = {‪ ، }4،2‬ﻉ = {‪}6،4‬‬
‫‪( ‬ﺯ‪-‬ﺽ)× (ﻉ ث ﺽ)‬ ‫‪ ‬ن(ﺯ ×(ﺽُ ﻉ))‬
‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }3،2‬ﺽ = {‪ ، }1،4‬ﻉ = {‪}4،2‬‬
‫‪( ‬ﺯ ×ﺽ)ث(ﺯ ×ﻉ)‬ ‫‪( ‬ﺯ ث ﻉ)×(ﺽُ ﻉ)‬
‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }1‬ﺽ = {‪ ، }3،2‬ﻉ = {‪}6،5،2‬‬
‫‪( ‬ﺯ ×ﺽ ُ) (ﺯ ×ﻉ)‬ ‫‪( ‬ﻉ‪-‬ﺽ)×(ﺯُ ﺽ)‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 3‬متارين متنوعة ‪:‬‬


‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ × ﺽ = { (‪} )9،5( ، )7،5( ، )5،5( ، )9،3( ، )7،3( ، )5 ، 3‬‬
‫‪ ‬ن( ﺯ @)‬ ‫‪ ‬ﺯ‪،‬ﺽ‬ ‫أوجد ‪:‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ × ﺽ = { (‪} )9،5( ، )6،5( ، )9،3( ، )6،3( ، )9،2( ، )6،2‬‬
‫‪ ‬ﺽ@‬ ‫‪ ‬ﺯ‪،‬ﺽ‬ ‫أوجد ‪:‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ × ﺽ = { (‪} )4 ، 2( ، )3 ، 2( ، )2 ، 2‬‬
‫‪ ‬ﺯ×(ﺯ ث ﺽ)‬ ‫‪ ‬ن( ﺽ @)‬ ‫‪ ‬ﺯ‪،‬ﺽ‬ ‫أوجد ‪:‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ﺯ × ﺽ = { (‪} )3 ، 2( ، )2 ، 2( ، )3 ، 1( ، )2 ، 1‬‬
‫‪ ‬ﺽ@‬ ‫‪ ‬ﺯُ ﺽ‬ ‫‪ ‬ﺯثﺽ‬ ‫أوجد ‪:‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫العالقة ‪ -‬الدالة‬
‫‪،‬‬ ‫العالقة ‪:‬‬
‫‪g‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪ ‬يرمز للعالقة بالرمز *‬

‫حيث ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬ ‫‪ ‬ا * ب ‪ G‬عالقة من ا إلي ب‬


‫‪ ‬تكتب األزواج المرتبة بناءا ً على شرط معطي داخل المسألة يأتي بعد كلمة (تعني أن)‬
‫مالحظة ‪ :‬العالقة * من ﺯ إلى ﺽ مجموعة جزئية من ﺯ × ﺽ ( * ‪ e‬ﺯ × ﺽ )‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫الدالة ‪ :‬يقال لعالقة من ﺯ إلى ﺽ أنها دالة إذا كان ‪:‬‬

‫‪ ‬ذلك في األزواج المرتبة‬ ‫‪ ‬كل عنصر من عناصر سﺲ يظهر مرة واحدة كمسقط أول في بيان *‬
‫ذلك في المخطط السهمي‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬كل عنصر من عناصر سﺲ يخرج منه سهم واحد ف قط‬
‫ذلك في المخطط البياني‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬كل خط رأسي تقع عليه نقطة واحدة فقط‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫خواص الدالة ‪ :‬إذا كانت العالقة دالة من ﺯ إلى ﺽ فإن ‪:‬‬

‫‪ ‬المجال المقابل هو المجموعة ﺽ‬ ‫‪ ‬مجال الدالة هو المجموعة ﺯ‬


‫‪ ‬مدي الدالة هو مجموعة الصور لعناصر المجال (ﺯ)‬
‫===================================================‬
‫مثال ‪ : 1‬إذا كانت ﺯ = { ‪ ، } 3،2،1‬ﺽ = { ‪ } 6،5،4،3‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬
‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا ‪ +‬ب = ‪ ) 6‬لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ ‪.‬‬
‫‪ ‬اكتب بيان * ومثله بمخطط سهمي ‪ ‬بين أن * دالة وأوجد مداها‬
‫احلــل ‪ ‬بيان * = { (‪} )3 ، 3( ، )4 ، 2( ، )5 ، 1‬‬
‫‪ ‬العالقة * دالة ألن‬
‫كل عنصر من عناصر ﺯ يخرج منه سهم واحد فقط‬

‫مخطط سهمي‬ ‫‪ ، ‬مدي الدالة = { ‪} 3 ، 4 ، 5‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫مثال ‪ : 2‬إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 4،3،2،1‬ﺽ= { ‪ } 8،6،4،2‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬
‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا = ‪ ‬ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬
‫‪ ‬اكتب بيان * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ‬بين * دالة ‪ ‬إذا كانت ا* ‪ 6‬أوجد قيمة ا‬
‫‪ ‬بيان * = { (‪} )8 ، 4( ، )6 ، 3( ، )4 ، 2( ، )2 ، 1‬‬ ‫احلــل‬
‫‪ ‬العالقة * دالة ألن كل عنصر من عناصر ﺯ يخرج منه سهم واحد‬

‫مخطط سهمي‬
‫‪ ‬ا=‪3‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 3‬إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 3،2،1‬ﺽ= { ‪ } ،،،1‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬


‫حيث " ا * ب " تعني أن ( العدد ا هو المعكوس الضرب للعدد ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬
‫اكتب بيان العالقة * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬وبين أنها دالة واكتب مداها ‪.‬‬
‫بيان * = { (‪} ) ، 3( ، ) ، 2( ، )1 ، 1‬‬ ‫احلــل‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬العالقة * دالة ألن كل عنصر من عناصر ﺯ يخرج منه سهم واحد‬
‫‪‬‬ ‫‪ ، ‬مدي الدالة = { ‪}  ،  ، 1‬‬
‫مخطط سهمي‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 4‬إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 5،2،1‬ﺽ= { ‪ } 8،7،3‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬


‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا ‪ +‬ب = عددًا فرديًا ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬
‫اكتب بيان العالقة * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬هل * دالة ؟ ولماذا ؟‬
‫احلــل بيان * = { (‪} )8 ، 5( ، )7 ، 2( ، )3 ، 2( ، )8 ، 1‬‬

‫‪ ‬العالقة * ليست دالة ألن عنصر ‪ 2‬خرج منه أكثر من سهم‬


‫مخطط سهمي‬
‫ـــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 5‬إذا كانت ﺯ = { ‪ } 2،1،0،1-،2-‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺯ‬


‫حيث " ا * ب " تعني أن ( العدد ا هو المعكوس الجمعي للعدد ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺯ‬
‫اكتب بيان العالقة * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬وهل * دالة وإذا كانت دالة اذكر مداها‪.‬‬
‫احلــل بيان * = { (‪} )2- ، 2( ، )1- ، 1( ، )0 ، 0( ، )1 ، 1-( ، )2 ، 2-‬‬
‫‪ ‬العالقة * دالة ألن كل عنصر من عناصر ﺯ يخرج منه سهم واحد‬
‫مدي الدالة = { ‪} 2،1،0،1-،2-‬‬

‫مخطط سهمي‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫مالحظة ‪ :‬إذا كانت * عالقة من سﺲ إلى سﺲ فإننا نقول * عالقة على سﺲ ويكون * ‪ e‬سﺲ@‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 6‬إذا كانت ﺯ = { ‪ } 2،1،0،1-‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺯ‬


‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا@ = ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬
‫اكتب بيان العالقة * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬هل * دالة ؟ ولماذا ؟‬
‫احلــل بيان * = { (‪} )1 ، 1( ، )0 ، 0( ، )1 ، 1-‬‬

‫مخطط سهمي‬
‫‪ ‬العالقة * ليست دالة ألن عنصر ‪ 2‬لم يخرج منه أي سهم‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 7‬إذا كانت د ‪ :‬ﺯ ‪ у‬ﺽ ‪ ،‬ﺯ = { ‪ ، } 7،5،3‬ﺽ = { ‪} 35،25،15،5‬‬


‫فأوجد ‪:‬‬ ‫‪ ،‬بيان الدالة د = { (‪} )35،7( ، )25،5( ، )15،3‬‬
‫‪ ‬مجال الدالة ‪ ‬المجال المقابل للدالة ‪ ‬مدي الدالة ‪ ‬قاعدة الدالة د‬
‫‪ ‬المجال المقابل للدالة = { ‪} 35،25،15،5‬‬ ‫احلــل ‪ ‬مجال الدالة = { ‪} 7،5،3‬‬
‫‪ ‬مدي الدالة = { ‪  } 35،25،15‬قاعدة الدالة د هي د(س) = ‪5‬س‬
‫=========================================‬
‫تمارين ( ‪) 3‬‬ ‫‪ 1‬اخرت اإلجابة الصحيحة ‪:‬‬
‫‪..............‬‬ ‫‪ ‬مجموعة صور عناصر مجال الدالة تسمي‬
‫[ القاعدة ‪ ،‬المجال ‪ ،‬المجال المقابل ‪ ،‬المدي ]‬
‫‪..............‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت د دالة من المجموعة ﺯ إلى المجموعة ﺽ فإن مجال د هو‬
‫[ ﺯ‪،‬ﺽ‪،‬ﺯ×ﺽ‪،‬ﺽ×ﺯ ]‬
‫‪ ‬إذا كانت د دالة من المجموعة ﺯ إلى المجموعة ﺽ فإن مدى الدالة د ﺥ من ‪..............‬‬
‫[ ﺯ‪،‬ﺽ‪،‬ﺯ×ﺽ‪] *،‬‬
‫‪ ‬إذا كانت * عالقة من مجموعة ﺯ إلى ﺯ فإن * تسمي عالقة على المجموعة ﺯ‬
‫[ ‪،J‬ﺥ‪،I،‬ﺫ ]‬ ‫وتكون * ‪ ..............‬ﺯ × ﺯ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 2‬متارين متنوعة ‪:‬‬


‫إذا كانت ﺯ = { ‪ ، } 5،3،1‬ﺽ = { ‪ } 6،5،4،3،2،1‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬

‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا ‪ +‬ب = ‪ ) 7‬لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬


‫اكتب بيان العالقة * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬ثم بين أن * دالة واكتب مداها ‪.‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫إذا كانت ﺯ = { ‪ ، } 6،4،1،0‬ﺽ = { ‪ } 6،5،3،1‬ولدينا * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬

‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا ‪ +‬ب < ‪ ) 6‬لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬


‫‪ ‬اكتب بيان * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ‬هل * تمثل دالة أم ال ؟ مع ذكر السبب‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ = { ‪ ، } 3،2،1‬ﺽ = { ‪ } 1-‬ولدينا * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬

‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا ‪ +‬ب ‪ ) 1 X‬لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬


‫‪ ‬اكتب بيان * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ‬هل * تمثل دالة أم ال ؟ مع ذكر السبب‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 2،1‬ﺽ= { ‪ } 5،3،1‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬

‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا ‪ X‬ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬


‫‪ ‬اكتب بيان * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ‬هل * دالة ؟ ولماذا ؟‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 3،2،1،0‬ﺽ= { ‪ } 0،1-،2-،3-‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬

‫حيث " ا * ب " تعني أن ( العدد ا هو المعكوس الجمعي للعدد ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬
‫ا‪+‬ب= ‪0‬‬ ‫اكتب بيان العالقة * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬وهل * دالة ؟ ولماذا ؟‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ = { ‪ ، } 3،2،1‬ﺽ = { ‪ } 0.2،0.25،0.5،1‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬

‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا هو المعكوس الضربي للعدد ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬


‫اكتب بيان العالقة * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬وهل * دالة ؟ ولماذا ؟‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ= { ‪ } 3 ، 2 ، 1 ،  ، ‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺯ‬ ‫‪‬‬

‫حيث " ا * ب " تعني أن ( اب = ‪ ) 1‬لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺯ‬


‫اكتب بيان العالقة * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬ثم بين أن * دالة واكتب مداها ‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 4،3،2،1‬ﺽ= { ‪ } 6،4،3،2،1‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬

‫‪2‬ا = ب‬ ‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا = ‪‬ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬


‫اكتب بيان العالقة * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬وهل * دالة مع ذكر السبب ؟‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 3،2،1‬ﺽ= { ‪ } 12،9،6،3،1‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬

‫‪3‬ا = ب‬ ‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا = ‪‬ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬


‫اكتب بيان العالقة * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬بين أنها دالة واكتب مداها‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 10،8،6،4‬ﺽ= { ‪ } 5،4،3،2،1‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬

‫ا = ‪2‬ب‬ ‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا ضعف ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬


‫اكتب بيان العالقة * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬بين أنها دالة واكتب مداها‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 3،2،1،0‬ﺽ= { ‪، } 9،4،1،0،1-‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬
‫ا@ = ب‬ ‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا = ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬
‫‪ ‬اكتب بيان * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ‬بين أن * تمثل دالة واكتب مداها ‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 7،4،3،2‬ﺽ= { ‪ } 8،7،4،3،2،1‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬

‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ا‪-‬ب عدد أولي ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬


‫‪ ‬اكتب بيان * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ‬هل * دالة ؟ ولماذا ؟‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 2،1،1-‬ﺽ = { ‪ } 8،6،4،2‬وكانت * عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬ ‫‪‬‬

‫حيث " ا * ب " تعني أن ( ب = ‪2‬ا‪ ) 4+‬لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬


‫‪ ‬اكتب بيان * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ‬بين * دالة ‪ ‬إذا كانت ا* ‪ 8‬أوجد قيمة ا‬
‫ـــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ= { ‪ ، } 4،3،2‬ﺽ = { ص‪:‬ص ت ط ‪ < 2،‬ص ‪ } 9 Y‬وكانت * عالقة من‬ ‫‪‬‬

‫ﺯ إلى ﺽ حيث " ا * ب " تعني أن (ا@ = ب ) لكل ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬


‫‪ ‬اكتب بيان * ومثلها بمخطط سهمي ‪ ‬هل * دالة ؟ ولماذا ؟‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت د دالة معرفة على المجموعة ﺯ حيث ﺯ= { ‪ } 6،5،4،3‬وكانت‬ ‫‪‬‬

‫د(‪ ، 3 = )3‬د(‪ ، 5 = )4‬د(‪ ، 5 = )5‬د(‪5 = )6‬‬


‫‪ ‬اكتب بيان د واذكر مداها‬ ‫‪ ‬مثل د بمخطط سهمي‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت بيان الدالة د = { (‪ } )1،3( ، )2،2( ، )3،1( ، )4،0‬اكتب كالً من ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬قاعدة الدالة د‬ ‫‪ ‬مدي الدالة د‬ ‫‪ ‬مجال الدالة د‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت بيان الدالة د = { (‪ } )11،5( ، )9،4( ، )7،3( ، )5،2( ، )3،1‬اكتب كالً من ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬قاعدة الدالة د‬ ‫‪ ‬مدي الدالة د‬ ‫‪ ‬مجال الدالة د‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت ﺯ= {‪ ، }5،3،1‬وكانت * دالة على ﺯ‬ ‫‪‬‬


‫أوجد القيمة العددية للمقدار ا ‪ +‬ب‬ ‫وكان بيان * = { (ا‪( ، )3،‬ب‪} )5،1( ، )1،‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ ‬في الشكل المقابل ‪ * :‬عالقة من ﺯ إلى ﺽ‬


‫‪ ‬أوجد ‪ :‬ن(ﺯ × ﺽ) ‪ ‬اكتب ‪ :‬بيان *‬
‫‪ ‬اكتب ‪ :‬ما تعنيه العالقة ا * ب حيث ا ت ﺯ ‪ ،‬ب ت ﺽ‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ ‬المخطط السهمي المقابل ‪ :‬يمثل * عالقة من ﺯ ‪ y‬ﺽ‬


‫‪ ‬هل * دالة ؟ ولماذا ؟‬ ‫‪ ‬اكتب ‪ :‬بيان *‬
‫‪ ‬ما قيمة س إذا كان (س ‪ )2 ،‬ت لبيان * ؟‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫دوال كثيرات الحدود‬


‫التعبير الرمزي عن الدالة ‪:‬‬

‫يرمز للدالة بالرمز د(س) على محاور اإلحداثيات د(س) = ص‬


‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫تتحدد من خالل أكبر أس موجود في حدود الدالة بعد تبسيطها ‪.‬‬ ‫درجة الدالة ‪:‬‬
‫مثال ‪ : 1‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬
‫‪ ‬الدالة د ‪ :‬د(س) = س ‪2-$‬س‪ 5 + #‬دالة كثيرة حدود من الدرجة الرابعة‬
‫‪ ‬الدالة د ‪ :‬د(س) = س @ ‪6 +‬س ‪ 7-‬من الدرجة الثانية‬
‫‪ ‬الدالة د ‪ :‬د(س) = ‪2‬س ‪ 1-‬من الدرجة األولي‬
‫‪ ‬الدالة د ‪ :‬د(س) = ‪ 7‬من الدرجة الصفرية‬
‫‪ ‬الدالة د ‪ :‬د(س) = س @(‪-2‬س) من الدرجة ‪..............‬‬

‫(الحل) د(س) = ‪ 2‬س @‪-‬س‪ G #‬الدالة د من الدرجة الثالثة‬


‫‪ ‬الدالة د ‪ :‬د(س) = (س‪ @)1+‬من الدرجة ‪..............‬‬

‫(الحل) د(س) = س@ ‪2 +‬س ‪ G 1 +‬الدالة د من الدرجة الثانية‬


‫‪ ‬الدالة د ‪ :‬د(س) = س @‪( -‬س@ ‪3 +‬س ‪ )1-‬من الدرجة ‪..............‬‬

‫(الحل) د(س) = س @ ‪ -‬س @ ‪3-‬س ‪ G 1+‬الدالة د من الدرجة األولي‬


‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫هي دالة تتكون حد أو أكثر ‪.‬‬ ‫دوال كثيرات الحدود ‪:‬‬

‫‪:‬‬
‫‪ ‬الدالة كثرية حدود ال يوجد بها جذر أو كسر أو أس سالب (س)‬ ‫‪ ‬كل من اجملال واجملال املقابل هو ح‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 1‬إذا كانت ﺯ = { ‪ ، } 4،3،2‬ﺽ = { ‪ } 8،7،6،5،4،3‬وكانت د ‪ :‬ﺯ ‪ у‬ﺽ‬


‫حيث د(س) = ‪-9‬س فأوجد صور عناصر س بالدالة د ثم اكتب بيان الدالة وأوجد مداها‬
‫د(‪7 = 2-9 = )2‬‬ ‫احلــل د(س) = ‪-9‬س ‪G‬‬
‫‪ ،‬د(‪5 = 4-9 = )4‬‬ ‫‪ ،‬د(‪6 = 3-9 = )3‬‬
‫ى بيان الدالة د = { (‪ ، } )5،4( ، )6،3( ، )7،2‬مدي الدالة = { ‪} 5 ، 6 ، 7‬‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫مثال ‪ : 2‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬
‫‪ ‬إذا كانت د ‪ :‬د(س) = ‪7‬س ‪ -‬‬ ‫‪ ‬إذا كان د ‪ :‬د(س) = ‪ 5‬س ‪7 -‬‬
‫فإن‪ :‬د(‪.............. =)‬‬ ‫فإن‪ :‬د(‪.............. = )3‬‬

‫(الحل) = ‪3 =  - ×7‬‬ ‫(الحل) = ‪8 = 7 - 3×5‬‬


‫‪ ‬إذا كانت النقطة (‪ ، 2‬ب) ت بيان الدالة د‬ ‫‪ ‬إذا كانت د ‪ :‬د(س) = س@ ‪ -‬س ‪3 +‬‬
‫حيث د(س) = ‪3‬س ‪ 6-‬فإن‪ :‬ب = ‪...........‬‬ ‫فإن‪ :‬د(‪.............. = )2-‬‬
‫(الحل) ب = ‪0 = 6- 2×3‬‬ ‫(الحل) = (‪9 = 3 + )2-( - @)2-‬‬
‫‪ ‬إذا كانت النقطة (ا ‪ )3 ،‬ت بيان الدالة د ‪ ‬إذا كانت النقطة (‪ )6- ، 2‬ت بيان الدالة‬
‫فإن‪ :‬ا = ‪ ...........‬د حيث د(س) = مس ‪ 8 +‬فإن‪ :‬م = ‪...........‬‬ ‫حيث د(س) = ‪2‬س ‪3-‬‬
‫(الحل) م×‪6- = 8 + 2‬‬ ‫(الحل) ي ‪×2‬ا ‪3 = 3-‬‬
‫ى ‪2‬م = ‪ V )2÷( 14-‬م= ‪7-‬‬ ‫ى ‪2‬ا = ‪ V )2÷( 6‬ا = ‪3‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫أوجد قيمة ‪ :‬ب‬ ‫مثال ‪ : 3‬إذا كانت د(س) = ‪4‬س ‪ +‬ب ‪ ،‬د(‪15 =)3‬‬
‫ى ‪ + 3×4‬ب = ‪15‬‬ ‫‪ A‬د(‪15 =)3‬‬ ‫احلــل‬
‫‪ B‬ب= ‪3‬‬ ‫ى ‪ + 12‬ب = ‪15‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 4‬إذا كانت د‪:‬ح←ح حيث د(س) = س @ ‪ -‬س ‪ ، 1 -‬ر(س) = س ‪1 + %‬‬


‫‪ ‬أوجد قيمة ‪ :‬د(‪+ )2‬ر (‪)1-‬‬ ‫‪ ‬عني درجة كل من الدالتني د ‪ ،‬ر‬
‫احلــل ‪ ‬درجة الدالة د من الدرجة الثانية ‪ ،‬درجة الدالة ر من الدرجة الخامسة‬
‫‪ ،‬ر (‪ =1+ %)1-( = )1-‬صفر‬
‫‪ ‬د(‪1 =1 - 2 - @)2( = )2‬‬
‫ى د(‪+ )2‬ر (‪1 = 0 + 1 = )1-‬‬
‫=========================================‬
‫تمارين ( ‪) 4‬‬
‫ر‬
‫يأت ‪:‬‬
‫ي‬ ‫مما‬ ‫كل‬ ‫ف‬‫‪ 1‬إذا كانت د‪:‬ح‪y‬ح فأذكر درجــة الدالة د ي‬
‫‪ ‬د(س) = ‪2 - 3‬س‬ ‫‪ ‬د(س) = س‪5 - #‬س@ ‪7 +‬‬
‫‪ ‬د(س) = ‪1‬‬ ‫‪ ‬د(س) = س @ ‪6 +‬س‬
‫‪ ‬د(س) = س (س ‪1 + )4 -‬‬ ‫‪ ‬د(س) = س (‪2‬س‪5 + #‬س)‬
‫‪ ‬د(س) = س@ (س ‪@ )3 -‬‬ ‫‪ ‬د(س) = س (‪3‬س ‪@ )2 +‬‬
‫‪ ‬د(س) = س‪(- #‬س‪)7 - #‬‬ ‫‪ ‬د(س) = س@ ‪(-‬س@ ‪3 -‬س)‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫أكمل ما يأتي ‪:‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ ‬إذا كان د(س) = ‪ 5‬س‪3-‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت د(س) = س ‪4 -‬‬


‫فإن‪ :‬د(‪.............. = )0‬‬ ‫فإن‪ :‬د(‪.............. = )7‬‬

‫‪ ‬إذا كان د(س) = س @‪2 -‬س‬ ‫‪ ‬إذا كان د(س) = س @‪7 +‬‬
‫فإن‪ :‬د(‪.............. = )3‬‬ ‫فإن‪ :‬د(‪.............. = )3‬‬

‫‪ ‬إذا كان د(س) = (‪ - 1‬س)@‬ ‫‪ ‬إذا كان د(س) = ‪2‬س@‬


‫فإن‪ :‬د(‪.............. = )1-‬‬ ‫فإن‪ :‬د(‪.............. = )3-‬‬

‫‪ ‬إذا كان د(س) = س ‪2 -‬‬ ‫س‬ ‫‪ ‬إذا كان د(س) = س @‪-‬‬


‫فإن‪ :‬د(‪ + )0‬د(‪.............. = )4‬‬ ‫= ‪..............‬‬ ‫)‬ ‫فإن‪ :‬د(‬
‫‪ ‬إذا كان د(س) = س‪#‬‬ ‫‪ ‬إذا كان د(س) = س@‬
‫فإن‪ :‬د(‪ + )2‬د(‪........... = )2-‬‬ ‫فإن‪ :‬د(‪ + )3‬د(‪........... = )3-‬‬

‫فإن‪ :‬ب = ‪...........‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت النقطة (‪ ، 2‬ب) ت بيان الدالة د حيث د(س) = ‪3‬س ‪1+‬‬
‫فإن‪ :‬ا = ‪...........‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت النقطة (ا ‪ )3 ،‬ت بيان الدالة د حيث د(س) = ‪4‬س ‪5-‬‬
‫‪ ‬إذا كانت النقطة (‪ )0 ، 1-‬ت بيان الدالة د حيث د(س) = مس ‪ 2 +‬فإن‪ :‬م = ‪...........‬‬

‫فإن‪ :‬ا = ‪...........‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت النقطة (ا ‪ ،‬ا) ت بيان الدالة د حيث د(س) = ‪4‬س ‪6-‬‬
‫فإن‪ :‬ك = ‪...........‬‬ ‫‪ ‬إذا كان د(س) = ك س ‪ ، 8 +‬د(‪0 = )2‬‬
‫فإن‪ :‬ا = ‪...........‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت د(س) = س ‪ 6 -‬وكان‪  :‬د(ا) = ‪2-‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 3‬متارين متنوعة ‪:‬‬


‫اذكر درجة د ثم أوجد‪ :‬د(‪ ، )1‬د(‪ ، )0‬د(‪)1-‬‬ ‫إذا كانت د‪:‬ح←ح حيث د(س) = ‪2 -3‬س‬ ‫‪‬‬

‫أوجد‪ :‬د(‪ ، )2-‬د(‪ ، )1‬د(‪ ، )0‬د( ‪) 3‬‬ ‫إذا كانت د(س) = س@‪-‬س ‪3 +‬‬ ‫‪‬‬

‫إذا كانت د‪:‬ح←ح حيث د(س) = ‪2‬س @ ‪5 -‬س ‪2 +‬‬ ‫‪‬‬


‫(‪ )2‬أثبت أن ‪ :‬د(‪ = )2‬د(‪)‬‬ ‫(‪ )1‬اذكر درجة د‬
‫إذا كانت د(س) = ‪2-‬س ‪ ، 3 +‬ر(س) = ‪7 -‬‬ ‫‪‬‬
‫(‪ )2‬احسب قيمة ‪ :‬د(‪ × )0‬ر (‪)0‬‬ ‫(‪ )1‬عني درجة كل من الدالتني د ‪ ،‬ر‬
‫إذا كانت د(س) = ‪2‬س ‪ ، 5 +‬ر(س) = س ‪ 6-‬حيث د ‪ ،‬ر من دوال كثيرات الحدود‬ ‫‪‬‬

‫أثبت أن ‪ :‬د(‪3 + )2‬ر(‪ = )3‬صفر‬


‫حيث د ‪ ،‬ر من دوال كثيرات الحدود‬ ‫إذا كانت د(س) = ‪ 2‬س ‪ +‬ب ‪ ،‬ر(س) = ب‬ ‫‪‬‬
‫أوجد قيمة ‪ :‬د(‪+ )4‬ر (‪)1-‬‬ ‫وكان د(‪+ )1‬ر (‪12 = )4‬‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫دراسة بعض دوال كثيرات الحدود‬


‫ا‬
‫أول ‪ :‬الدالة الثابتة ‪:‬‬

‫تعريف ‪ :‬الدالة د‪ :‬ح ← ح حيث د(س) = ج حيث ج عدد حقيقي‬


‫تمثل بيانيًا بخط مستقيم يوازي محور السينات ويقطع محور الصادات في النقطة (‪ ، 0‬ج)‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 1‬مثل بيانيًا الدوال اآلتية ‪ ،‬وأوجد نقطة تقاطع المستقيم مع محور الصادات ‪:‬‬
‫‪ ‬د(س) = صفر‬ ‫‪ ‬د(س) = ‪1-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = ‪2‬‬

‫النقطة‬ ‫النقطة‬ ‫النقطة‬


‫(‪)0 ، 0‬‬ ‫(‪)1- ، 0‬‬ ‫(‪)2 ، 0‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 2‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬


‫‪ ‬إذا كانت د ‪ :‬د(س) = ‪7‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت د ‪ :‬د(س) = ‪3‬‬
‫فإن‪ :‬د(‪7 = )3-‬‬ ‫فإن‪ :‬د(‪3 = )2‬‬
‫‪ ‬إذا كانت د ‪ :‬د(س) = ‪3‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت د ‪ :‬د(س) = ‪2‬‬
‫فإن‪ 3 :‬د(‪ 2 - )2-‬د(‪.............. = )3‬‬ ‫فإن‪ :‬د(‪ + )1‬د(‪.............. = )1-‬‬

‫(الحل) = ‪3 = 3×2 - 3 × 3‬‬ ‫(الحل) = ‪4 = 2 + 2‬‬


‫‪ ‬إذا كانت د ‪ :‬د(س) = ‪3‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت د ‪ :‬د(‪2‬س) = ‪4‬‬
‫‪3‬‬ ‫د(‪)5‬‬ ‫فإن‪ :‬د(‪-‬س) = ‪4‬‬
‫فإن‪ :‬د(‪1 = 3 = )10‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ا‬
‫ثانيا ‪ :‬الدالة الرتبيعية ‪:‬‬

‫تعريف ‪ :‬الدالة د‪ :‬ح ← ح حيث د(س) = اس@‪+‬بس ‪ +‬ج حيث ا ء صفر ‪.‬‬

‫وهي دالة من الدرجة الثانية وتمثل بمنحني على حرف ‪ C‬أو ‪B‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫مالحظة هامة ‪ :‬يمكن تكوين الجدول املستخدم في رسم الدوال التربيعية باستخدام اآللة كاآلتي ‪:‬‬
‫‪ Table‬ثم كتابة الدالة ( لكتابة ‪ X‬يضغط ( ‪) ALPHA‬‬ ‫ثم‬ ‫‪MODE‬‬ ‫نضغط عىل‬
‫الفتة ثم = ثم نهاية ر‬
‫الفتة ثم == فيظهر الجدول‬ ‫ثم نضغط عىل = ثم بداية ر‬
‫‪--------------------------------------------------------------------‬‬

‫التمثيل البياني للدالة التربيعية ‪:‬‬


‫مثال ‪ : 3‬مثل بيانيًا الدوال اآلتية ‪،‬ثم أوجد رأس املنحين ‪ -‬معادلة حمور التماثل ‪ -‬القيمة العظمى أو الصغرى ‪:‬‬
‫‪ ‬د(س) =‪- 2‬س@ حيث س ت [‪]2 ، 2-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = س@ حيث س ت [‪]2 ، 2-‬‬
‫(الحل)‬ ‫(الحل)‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1-‬‬ ‫‪2-‬‬ ‫س‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1-‬‬ ‫‪2-‬‬ ‫س‬
‫‪2-‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2-‬‬ ‫د(س)‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫د(س)‬

‫* نقطة رأس المنحني هي ( ‪) 2 ، 0‬‬ ‫* نقطة رأس المنحني هي ( ‪) 0 ، 0‬‬


‫* معادلة محور التماثل هي س = ‪0‬‬ ‫* معادلة محور التماثل هي س = ‪0‬‬
‫* القيمة العظمى هي ‪2‬‬ ‫* القيمة الصغرى هي صفر‬
‫‪ ‬د(س) =(س ‪ @)2 -‬حيث س ت [‪]4 ، 0‬‬ ‫د(س) = س@‪2-‬س‪ 3-‬حيث س ت [‪]3 ، 1-‬‬ ‫‪‬‬
‫(الحل)‬ ‫(الحل)‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫س‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1-‬‬ ‫س‬
‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫د(س)‬ ‫‪0‬‬ ‫‪3-‬‬ ‫‪4-‬‬ ‫‪3-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫د(س)‬

‫* نقطة رأس المنحني هي ( ‪) 0 ، 2‬‬ ‫* نقطة رأس المنحني هي ( ‪) 4- ، 1‬‬


‫* معادلة محور التماثل هي س = ‪2‬‬ ‫* معادلة محور التماثل هي س = ‪1‬‬
‫* القيمة الصغرى هي صفر‬ ‫* القيمة الصغرى هي ‪4-‬‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫ا‬
‫ثالثا ‪ :‬الدالة اخلطية ‪:‬‬

‫تعريف ‪ :‬الدالة د‪ :‬ح ← ح حيث د(س) = ا س ‪+‬ب حيث ا ‪ ،‬ب تح ‪ ،‬ا ء صفر‪.‬‬
‫ً‬
‫وهي دالة من الدرجة األولي وتمثل بيانيا بخط مستقيم‬

‫التمثيل البياني للدالة الخطية ‪:‬‬


‫مثال ‪ : 4‬مثل بيانيًا الدوال اآلتية ‪ ،‬وأوجد نقط تقاطع املستقيم املمثل لكل منها مع حموري اإلحداثيات ‪:‬‬
‫‪ ‬د(س) = ‪2‬س‪3-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = ‪ -2‬س‬
‫(الحل)‬ ‫(الحل)‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫س‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫س‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1-‬‬ ‫د(س)‬ ‫‪1-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫د(س)‬

‫* نقطة التقاطع مع محور السينات = ( ‪) 0 ، 1‬‬ ‫* نقطة التقاطع مع محور السينات = ( ‪) 0 ، 2‬‬
‫* نقطة التقاطع مع محور الصادات = ( ‪) 3- ، 0‬‬ ‫* نقطة التقاطع مع محور الصادات = ( ‪) 2 ، 0‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مالحظة ‪ :‬الدالة د ‪ :‬ح‪C‬ح حيث د(س) = اس ‪ ،‬ا ‪ g‬ح* يمثلها بيانيًا مستقيم يمر بنقطة األصل (‪)0،0‬‬
‫مثال ‪ : 5‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬
‫‪ ‬إذا كانت النقطة (‪ ، 3-‬ب) تقع على الخط المستقيم الممثل للدالة د(س) =‪2‬س ‪7+‬‬
‫(الحل) ب = ‪1 = 7 + )3-(×2‬‬ ‫فإن‪ :‬ب = ‪..........‬‬
‫‪ ‬إذا كانت النقطة (ا ‪ )3 ،‬تقع على الخط المستقيم الممثل للدالة د‪ :‬ح ← ح‬
‫فإن‪ :‬ا = ‪..............‬‬ ‫حيث د(س) = ‪4‬س ‪5-‬‬
‫ى ا= ‪2‬‬ ‫( ÷ ‪)4‬‬ ‫(الحل) د(ا)= ‪4‬ا ‪4 G 3 = 5-‬ا= ‪8‬‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫‪ ‬الدالة الخطية المعرفة بالقاعدة د(س)= ‪2‬س ‪ 1-‬يمثلها بيانيًا خط مستقيم يقطع محور‬
‫الصادات في النقطة ‪..............‬‬

‫ى النقطة هي ( ‪) 1 - ، 0‬‬ ‫(الحل) د(‪1- = 1 - 0×2 = )0‬‬


‫‪ ‬الدالة الخطية المعرفة بالقاعدة د(س)= ‪3‬س ‪ 6+‬يمثلها بيانيًا خط مستقيم يقطع محور‬
‫السينات في النقطة ‪..............‬‬

‫( ÷ ‪)3‬‬ ‫‪3 G‬س = ‪6-‬‬ ‫(الحل) د(س)= ‪3‬س ‪0 = 6+‬‬


‫ى النقطة هي (‪) 0 ، 2 -‬‬ ‫ى س = ‪2-‬‬
‫‪ ‬اختر‪ :‬الدالة د حيث د(س) = ‪5‬س يمثلها بيانيا ً خط مستقيم يمر بالنقطة ‪..............‬‬

‫[ (‪] )5 ، 0( ، )0 ، 5( ، )0 ، 0( ، )5 ، 5‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 6‬إذا كان المستقيم الممثل للدالة د‪ :‬ح ‪ C‬ح حيث د(س) = ‪6‬س ‪ -‬ا يقطع محور‬
‫أوجد قيمة ‪2 :‬ا ‪ 7 +‬ب‬ ‫الصادات في النقطة (ب ‪)3 ،‬‬
‫‪ B‬ب = صفر‬ ‫ى س = صفر‬ ‫‪ A‬المستقيم يقطع محور الصادات‬ ‫احلــل‬
‫‪ ،‬وتكون النقطة (‪ G )3 ، 0‬د(‪ - 0×6 = )0‬ا = ‪ B 3‬ا = ‪3 -‬‬
‫ى‪2‬ا ‪ 7 +‬ب = ‪ ×7+ )3-( ×2‬صفر= ‪6 -‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 7‬إذا كان المستقيم الممثل للدالة د‪ :‬ح ‪ C‬ح حيث د(س) = ‪3‬س ‪ -‬ا يقطع محور‬
‫أوجد قيمة ‪2 :‬ا ‪ 3 +‬ب‬ ‫السينات في النقطة (‪ ، 2‬ب)‬
‫‪ B‬ب = صفر‬ ‫ى ص = صفر‬ ‫‪ A‬المستقيم يقطع محور السينات‬ ‫احلــل‬
‫‪ ،‬وتكون النقطة (‪ G )0 ، 2‬د(‪ - 2×3 = )2‬ا = ‪ B 0‬ا = ‪6‬‬
‫ى‪2‬ا ‪ 3 +‬ب = ‪ ×3+ 6 ×2‬صفر= ‪12‬‬
‫=========================================‬
‫تمارين ( ‪) 5‬‬
‫‪ 1‬اخرت اإلجابة الصحيحة ‪:‬‬
‫‪]  ، 7 ، 12 ، 4‬‬ ‫[‬ ‫= ‪..............‬‬
‫فإن‪ :‬د(‪)3‬‬ ‫د(س) = ‪4‬‬ ‫كان‬ ‫‪ ‬إذا‬
‫‪] 10- ، 10 ، 5- ، 5‬‬ ‫[‬ ‫فإن‪ :‬د(‪.............. = )2-‬‬ ‫د(س) = ‪5-‬‬ ‫كان‬ ‫‪ ‬إذا‬
‫صفر ‪] 6- ، 6 ، 10 ،‬‬ ‫[‬ ‫فإن‪ :‬د(‪ + )3‬د(‪.......... = )3-‬‬ ‫د(س) = ‪5‬‬ ‫كان‬ ‫‪ ‬إذا‬
‫‪] 18 ، 6 ، 3 ، 2‬‬ ‫[‬ ‫فإن‪ 6 :‬د(‪.............. = )‬‬ ‫د(س) = ‪3‬‬ ‫كان‬ ‫‪ ‬إذا‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫‪ ‬إذا كانت د(س) = ‪ 5‬تمثل بمستقيم يوازي محور السينات فإنه يمر بالنقطة‬
‫‪..............‬‬

‫[ (‪] )0 ، 0( ، )5- ، 5( ، )0 ، 5( ، )5 ، 0‬‬


‫‪ ‬الدالة د حيث د(س) = ‪2-‬س يمثلها بيانيا ً خط مستقيم يمر بالنقطة ‪..............‬‬

‫[ (‪] )2- ، 2-( ، )0 ، 0( ، )2- ، 0( ، )0 ، 2-‬‬


‫‪ ‬إذا كانت النقطة (‪ ، 1‬ب) تقع على الخط المستقيم الممثل للدالة د‪ :‬ح ← ح‬
‫[ ‪] 1،9،4،5‬‬ ‫فإن‪ :‬ب = ‪...........‬‬ ‫حيث د(س) = ‪5‬س ‪4+‬‬
‫‪ ‬إذا كانت النقطة (ا ‪ )2 ،‬تقع على الخط المستقيم الممثل للدالة د‪ :‬ح ← ح‬
‫[ ‪] 1- ، 1 ، 3 ، 2‬‬ ‫فإن‪ :‬ا = ‪...........‬‬ ‫حيث د(س) = ‪3‬س ‪1-‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 2‬مثل بياني ًا الدوال اآلتية ‪ ،‬ومن الرسم استنتج إحداثي رأس املنحين ‪ ،‬ومعادلة حممور التماثل‬
‫‪ ،‬والقيمة العظمي أو الصغري للدالة ‪:‬‬
‫حيث س ت [‪]3 ، 3-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = س@‪2-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = س@‪ 1+‬حيث س ت [‪]3 ، 3-‬‬
‫حيث س ت [‪]3 ، 3-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = ‪-4‬س@‬ ‫حيث س ت [‪]3 ، 3-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = ‪-‬س@‬
‫حيث س ت [‪]5 ، 1-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = س( ‪-4‬س)‬ ‫‪ ‬د(س) = س@‪2-‬س حيث س ت [‪]3 ، 1-‬‬
‫حيث س ت [‪]6 ، 0‬‬ ‫‪ ‬د(س) = ( س‪@)3-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = ( س‪ @)1-‬حيث س ت [‪]3 ، 1-‬‬
‫حيث س ت [‪]2 ، 4-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = س @ ‪2 +‬س ‪1 +‬‬
‫حيث س ت [‪]5 ، 1-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = س @ ‪ 4 -‬س ‪3 +‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 3‬مثل بياني ًا الدوال اآلتية ‪ ،‬وأوجد نقط تقاطع املستقيم املمثل لكل منها مع حموري اإلحداثيات ‪:‬‬
‫‪ ‬د(س) = ‪2‬س‪1+‬‬ ‫‪ ‬د(س) = س‪2-‬‬
‫‪ ‬د(س) = ‪3‬س‪2-‬‬ ‫‪ ‬د(س) = ‪2‬س‪4-‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ ‬مثل بيانيا ً الدالة الخطية د‪:‬ح←ح حيث د(س) = س ‪ 2 +‬ومن الرسم ‪:‬‬ ‫‪4‬‬
‫أوجد مساحة سطح المثلث المحصور بين المستقيم الممثل للدالة ومحوري اإلحداثيات‪.‬‬
‫‪ ‬ارسم منحني الدالة د حيث د(س) = ‪-9‬س@ حيث س ت [‪ ]3 ، 3-‬ومن الرسم ‪:‬‬
‫(‪ )1‬عين القيمة العظمي للدالة ومعادلة محور التماثل لمنحني الدالـة‪.‬‬
‫(‪ )2‬أوجد مساحة سطح المثلث الذي رؤوسه نقط تقاطع المنحني مع المحورين‪.‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 5‬متارين متنوعة ‪:‬‬


‫إذا كانت النقطة (‪ ، 3‬ب) تقع على الخط المستقيم الممثل للدالة د‪ :‬ح ← ح‬ ‫‪‬‬
‫أوجد قيمة ‪ :‬ب‬ ‫حيث د(س) = ‪5‬س ‪4+‬‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫إذا كانت النقطة (ا ‪ )5 ،‬تقع على الخط المستقيم الممثل للدالة د‪ :‬ح ← ح‬ ‫‪‬‬
‫أوجد قيمة ‪ :‬ا‬ ‫حيث د(س) = ‪3‬س ‪4-‬‬
‫إذا كانت الدالة د(س) = ‪3‬س ‪ 4+‬يمثلها بيانيا ً خط مستقيم يمر بالنقطة (ا ‪)5- ،‬‬ ‫‪‬‬
‫(‪ )2‬قيمة ا‬ ‫أوجد ‪ )1( :‬د(‪)‬‬
‫إذا كان المستقيم الممثل للدالة د‪:‬ح←ح حيث د(س) = ‪3‬س ‪ -‬ا يقطع محور الصادات‬ ‫‪‬‬

‫في النقطة (ب ‪ )2 ،‬أوجد قيمة ‪5 :‬ا ‪ 4 +‬ب‬


‫إذا كان المستقيم الممثل للدالة د‪:‬ح←ح حيث د(س) = ‪3‬س ‪ -‬ا يقطع محور السينات‬ ‫‪‬‬
‫ب‬
‫في النقطة (‪ ، 3‬ب) أوجد قيمة ‪ :‬ا‬
‫‪ ‬إذا كانت النقطة (‪ )3 ، 2‬تقع على الخط المستقيم الممثل للدالة د‪:‬ح←ح‬
‫حيث د(س)=ا س‪ 5-‬أوجد ‪ :‬قيمة ا ‪ ،‬ثم أوجد نقطة تقاطع املستقيم مع حمور السينات‬
‫‪ ‬إذا كانت (‪ )4 ، 2‬ت بيان الدالة د حيث د(س) = م س‪2+‬‬
‫(‪ )2‬مثل الدالة د بيانيًا‬ ‫(‪ )1‬أوجد قيمة ‪ :‬ا‬
‫‪ ‬إذا كانت (‪2‬ا ‪5 ،‬ا) ت بيان الدالة د حيث د(س) = ‪ 2‬س‪5+‬‬
‫(‪ )2‬أوجد ‪ :‬نقطيت تقاطع الدالة د مع حمور اإلحداثيات‬ ‫(‪ )1‬أوجد قيمة ‪ :‬ا‬
‫‪ ‬إذا كانت النقطتان (ا ‪ ، 3( ، )3 ،‬ب) تقعان على الخط المستقيم الممثل للدالة د‪:‬ح←ح‬
‫أوجد قيمة ‪ :‬ا‪ +‬ب‬ ‫حيث د(س) = ‪4‬س ‪5-‬‬
‫إذا كانت د(س)=ا س‪-‬ب ‪،‬وكان د(‪ 7 = )2‬والمستقيم الذي يمثل هذه الدالة يقطع من‬ ‫‪‬‬

‫محور الصادات جز ًءا موجبًا يساوي ‪ 3‬وحدات طول أوجد قيمة ‪ :‬ا ‪ ،‬ب‬
‫إذا كان منحني الدالة د‪:‬ح←ح حيث د(س) = م ‪ -‬س@ يقطع محور السينات في‬ ‫‪‬‬
‫ب‬
‫أوجد قيمة ‪ :‬م ‪2 +‬م‬ ‫النقطة (‪ ، 2-‬ب)‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪  7‬الشكل المقابل يمثل الدالة ‪ :‬د حيث‬


‫أوجد ‪:‬‬ ‫د ( س) = ‪ 2 - 4‬س‬
‫(‪ )1‬إحداثيي كل من النقطتين ا ‪ ،‬ب‬
‫(‪ )2‬مساحة سطح ‪ z‬اوب‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ ‬الشكل المقابل يمثل منحني الدالة التربيعية د‬


‫(‪)4،0‬‬
‫حيث د(س) = ‪ - 4‬ك س@ ‪ ،‬ك ثابت { صفر‬
‫‪ ،‬ا(‪ )4 ، 0‬هي رأس المنحني ‪ ،‬و هي نقطة‬
‫األصل ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ت محور السينات‬
‫‪ ،‬مساحة ‪ z‬الذي رؤوسه ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج = ‪ 8‬وحدات طول‬
‫أوجد ‪ )1( :‬معادلة محور التماثل ‪ ،‬القيمة العظمي للدالة د‬
‫(‪ )3‬قيمة ك‬ ‫(‪ )2‬إحداثيي نقطة ب‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة األولي (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫‪ ‬الشكل المقابل يمثل منحني الدالة د حيث‬
‫د(س) = م ‪ -‬س@ ‪ ،‬إذا كان او= ‪ 4‬وحدات‬
‫(‪ )2‬إحداثيي كل من ب ‪ ،‬ج‬ ‫أوجد ‪ )1( :‬قيمة م‬
‫(‪ )3‬مساحة المثلث الذي رؤوسه ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫امتحان على الوحدة األولي‬
‫‪15‬‬
‫‪  1‬اختر اإلجابة الصحيحة ‪:‬‬
‫(‪)2،3،4،1‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت ‪ :‬ﺲ = { ‪ ، } 2‬ﺺ = { ‪ } 2 ، 1‬فإن‪ :‬ن(ﺲ × ﺺ ) =‪........‬‬
‫( األول ‪ ،‬الثاني ‪ ،‬الثالث ‪ ،‬الرابع )‬ ‫‪ ‬النقطة (‪ )3- ، 5‬تقع في الربع ‪........‬‬
‫( األولي ‪ ،‬الثانية ‪ ،‬الثالثة ‪ ،‬الرابعة )‬ ‫‪ ‬الدالة د حيث د(س) = س@ ‪ 3 -‬من الدرجة ‪........‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪( :‬س‪2 ، 0( = )4 ، 1-‬ص) فإن‪ :‬س‪-‬ص = ‪) 3- ، 2 ، 1 ، 3 ( ..............‬‬
‫‪ ‬إذا كانت النقطة ( ا ‪ ) 5 ،‬تقع على الخط المستقيم الممثل للدالة د ‪ :‬ح ← ح حيث د(س) = ‪3‬س ‪4 -‬‬
‫( ‪) 1- ، 1 ، 3- ، 3‬‬ ‫فإن ‪ :‬ا = ‪........‬‬
‫( ‪)  ، 8 ، 15 ، 5‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت ‪ :‬د(س) = ‪ 5‬فإن ‪ :‬د(‪........ = )3‬‬
‫ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫أوجد قيمة ‪ :‬ا ‪ ،‬ب‬ ‫‪   2‬إذا كان ‪ ( :‬ا ‪ ، 2- ( = ) 7 ، 3 +‬ب‪) 1 - #‬‬


‫‪ ‬إذا كانت ﺲ = { ‪ ، } 4 ، 3 ، 2‬ﺺ = { ‪ } 9 ، 8 ، 7 ، 6 ، 4‬وكانت ﻉ عالقة من ﺲ ‪ C‬ﺺ‬
‫حيث ا ﻉ ب تعني أن " ب = ا ‪ " 4 +‬لكل ا ‪ g‬ﺲ ‪ ،‬ب ‪ g‬ﺺ‬
‫أكتب بيان ﻉ ومثلها بمخطط سهمي ‪ ،‬وبين أن ﻉ دالـة ؟ وأوجد مداها ؟ ‪.‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪   3‬إذا كان‪ :‬ﺯ × ﺽ = { (‪ } )9،5( ، )7،5( ، )5،5( ، )9،3( ، )7،3( ، )5 ، 3‬أوجد ‪:‬‬
‫‪ ‬ﺽ×ﺯ‬ ‫‪ ‬ﺯ‪،‬ﺽ‬
‫‪ ‬مثل بيانيا ً منحني الدالة د حيث د(س) = س@ ‪ 4 -‬في الفترة [ ‪ ] 3 ، 3-‬ومن الرسم عين ‪:‬‬
‫( ثانيا ً ) معادلة محور التماثل‬ ‫( أوال ً ) إحداثي رأس المنحني‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪   4‬إذا كان‪ :‬ﺯ = {‪ ، }5 ، 3 ، 2 ، 1‬ﺽ = {‪}6 ، 5 ، 3‬‬


‫‪( ‬ﺯ ث ﺽ)×ﺽ‬ ‫‪ ‬ن( ﺽ @)‬
‫‪ ‬إذا كان المستقيم الممثل للدالة د‪:‬ح‪y‬ح حيث د(س) = ا ‪ -‬س يقطع محور الصادات في‬
‫أوجد قيمة ‪2 :‬ا ‪3 +‬ب‬ ‫النقطة (ب ‪)3 ،‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪   5‬مثل بيانيا ً الدالة د حيث د(س) = ‪2 - 3‬س‬


‫أثبت أن ‪ :‬د(‪ 3 - )2‬د(‪ = )1‬صفر‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬د(س) = ‪2‬س ‪1 -‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫النسبة‬
‫تعريف النسبة ‪:‬‬
‫ا‬
‫ب‬
‫النسبة بين الكميتين ا ‪ ،‬ب تكتب بإحدى الصورتين ا ‪ :‬ب أو‬
‫ويسمي ا بمقدم النسبة ‪ ،‬ويسمي ب بتالي النسبة ‪ ،‬ويسمي ا ‪ ،‬ب معا ً بحدي النسبة‬
‫مثال ‪ : 1‬أوجد ‪ :‬النسبة بين طولي رجل وابنه حيث طول الرجل متر ونصف وطول ابنه ‪Y60‬‬

‫كميت النسبة‬ ‫مالحظة ‪ :‬يجب أن تكون‬ ‫(الحل)‬


‫ي‬
‫‪510‬‬ ‫طول الرجل ‪500×5.1‬‬
‫من نفس النوع ونفس الوحدة‬ ‫=‪‬‬ ‫‪60‬‬
‫=‬ ‫‪60‬‬
‫طول األبن =‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ :‬‬
‫‪ ‬النسبة ال تتغري إذا ضرب حداها ( أو قسما ) على عدد حقيقي ﱯ صفر‬
‫= ‪..............‬‬ ‫‪==‬‬ ‫‪،‬‬ ‫= ‪..............‬‬ ‫فمثالً ‪ =  =  :‬‬
‫‪ ‬النسبة تتغري إذا أضيف إلي حديها ( أو طرح منها ) عدد حقيقي ﱯ صفر‬
‫ج‬ ‫ا‬
‫فـــإن ‪ :‬ا × د = ب × ج‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫إذا كان ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫( حاصل ضرب الطرفين = حاصل ضرب الوسطين )‬ ‫أي أن ‪:‬‬
‫مالحظة ‪ :‬إذا كانت ‪ :‬النسبة بين عددين ‪ 5 : 3‬فـــإننا ‪ :‬نفرض أن العددين ‪3‬س ‪1 ،‬س‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 1‬أجب على اآلتي ‪:‬‬


‫أوجد قيمة‪ :‬س ‪ ‬أوجد العدد الذي أضيف إلى حدي النسبة‬ ‫س‪ = 13+‬‬
‫‪3‬س‪-‬‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ 55 : 7‬فإنها تصبح ‪3 : 2‬‬
‫(الحل)‬
‫(الحل) نفرض أن ‪ :‬العدد هو س‬
‫ى ‪3( 5‬س‪2(4 = )3-‬س‪)5+‬‬
‫س‪7+‬‬
‫‪ B‬س‪ = 55+‬‬ ‫ى ‪ 15‬س‪8 = 15 -‬س‪20+‬‬
‫‪(3 G‬س‪( 2 = )7+‬س‪)55+‬‬ ‫ى ‪ 15‬س‪ 8 -‬س = ‪15+20‬‬
‫‪3‬س ‪2 = 25 +‬س ‪22 +‬‬ ‫(÷‪)7‬‬ ‫‪7‬س = ‪35‬‬ ‫ى‬
‫‪3 B‬س ‪2 -‬س = ‪25 - 22‬‬ ‫‪ G‬س= ‪1‬‬
‫‪ B‬س = ‪ B 1‬العدد هو ‪1‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫‪ ‬عددان صحيحان النسبة بينهما ‪ 3 : 2‬وإذا‬ ‫‪ ‬أوجد العدد الموجب الذي أضيف مربعه إلى‬
‫أضيف لألول ‪ 6‬وطرح من الثاني ‪ 1‬صارت النسبة‬ ‫‪‬‬ ‫حدي النسبة ‪ 55: 1‬فإنها تصبح‬
‫بينهما ‪ 4 : 1‬أوجد العددين‬
‫(الحل) نفرض أن ‪ :‬العدد الموجب هو س‬
‫(الحل) نفرض أن ‪ :‬العددان ‪2‬س ‪3 ،‬س‬ ‫س@ ‪5 +‬‬
‫‪ B‬س@ ‪ = 11 +‬‬
‫س‪ = 61+‬‬‫‪2‬‬
‫‪3‬س‪-‬‬
‫‪B‬‬
‫‪(5 G‬س@ ‪(3 = )5 +‬س@ ‪) 11 +‬‬
‫‪3(1 G‬س ‪2(4 = )1 -‬س ‪)6 +‬‬
‫‪5‬س@ ‪3 = 25 +‬س@ ‪33 +‬‬
‫‪55‬س ‪8 = 25 -‬س ‪24 +‬‬
‫‪5 B‬س@ ‪3 -‬س@ = ‪25 - 33‬‬
‫‪55 B‬س ‪8 -‬س = ‪25 + 24‬‬ ‫‪2 B‬س@ = ‪ G )4÷( 8‬س@ = ‪4‬‬
‫‪7 B‬س = ‪ G )7÷( 49‬س = ‪7‬‬
‫‪ B‬العدد هو ‪2‬‬ ‫‪ B‬س= ‪2c = 4 c‬‬
‫‪ B‬العددان هما ‪21 ، 14‬‬
‫=========================================‬
‫تمارين ( ‪) 6‬‬
‫‪ 1‬أوجد قيمة س ‪:‬‬
‫‪9‬س‪3+‬‬ ‫س‪4+‬‬
‫= ‪ ‬أوجد قيمة‪ :‬س‬ ‫‪7‬س‪5-‬‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬ ‫= ‪ ‬أوجد قيمة‪ :‬س‬ ‫‪1‬س‪5-‬‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 2‬مسائل اللفظية ‪:‬‬


‫‪ ‬أوجد العدد الذي أضيف إلى حدي النسبة ‪ 2 : 7‬فإنها تصبح ‪2 : 3‬‬
‫‪ ‬أوجد العدد الذي أضيف إلى حدي النسبة ‪ ‬فإنها تصبح ‪‬‬
‫‪ ‬أوجد العدد الذي طرح من كل من حدي النسبة ‪ ‬ألصبحت ‪‬‬
‫‪49‬‬
‫فإنها تصبح ‪‬‬ ‫‪69‬‬
‫‪ ‬أوجد العدد الذي طرح ثالثة أمثاله من حدي النسبة‬
‫‪ ‬أوجد العدد الذي أضيف مربعه إلى حدي النسبة ‪ 5 : 3‬فإنها تصبح ‪7 : 6‬‬
‫ضيف مربعه إلى مقدم النسبة ‪، 18 : 17‬وطرح مربعه من‬ ‫‪ ‬أوجد العدد الموجب الذي إذا أ ُ‬
‫تاليها فإننا نحصل على النسبة ‪2 : 3‬‬
‫‪ ‬عددان صحيحان موجبان‪ ،‬النسبة بينهما ‪، 7:3‬وإذا طرح من كل منهما ‪ 5‬أصبحت‬
‫فما العددان؟‬ ‫النسبة بينهما ‪3:1‬‬
‫‪ ‬عددان صحيحان النسبة بينهما ‪، 3 : 2‬وإذا أضيف لألول ‪ 4‬وطرح من الثاني ‪ 4‬صارت‬
‫أوجد العددين‬ ‫النسبة بينهما ‪1:2‬‬
‫‪ ‬عددان صحيحان النسبة بينهما ‪، 3 : 2‬وإذا أضيف لألول ‪ 7‬وطرح من الثاني ‪ 12‬صارت‬
‫أوجد العددين‬ ‫النسبة بينهما ‪3 : 5‬‬
‫‪ ‬عددان صحيحان النسبة بينهما ‪ 4 : 3‬وإذا أضيف للعدد األصغر ‪ 4‬وطرح من العدد األكبر ‪3‬‬
‫أوجد العددين‬ ‫صارت النسبة بينهما ‪9 : 8‬‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫التناسب‬
‫هو تساوي نسبتين أو أكثر‬ ‫تعريف التناسب ‪:‬‬
‫ه‬ ‫ج‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫ا‬
‫و‬
‫=‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫أو‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫فمثالً ‪:‬‬
‫ج‬ ‫ا‬
‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫‪:‬‬ ‫فإن‬ ‫‪ ‬إذا كان ‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د كميات متناسبة‬
‫ويُسمي ‪ :‬ا باألول المتناسب ‪ ،‬ب بالثاني المتناسب ‪ ،‬ج بالثالث المتناسب ‪ ،‬د بالرابع المتناسب‬
‫كما يُسمي ‪ :‬ا ‪ ،‬د طرفا ً المتناسب ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج وسطا ً المتناسب‬
‫ج‬ ‫ا‬
‫فإن ‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د كميات متناسبة‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫إذا كان ‪:‬‬ ‫‪ :‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــ‬

‫مثال ‪ : 1‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬


‫‪ ‬إذا كانت‪ ، 4 :‬س ‪ 18 ، 12 ،‬كميات متناسبة‬ ‫‪ ‬األول المتناسب لألعداد ‪14 ، 10 ، 7‬‬
‫فإن‪ :‬س = ‪..........‬‬ ‫هو ‪..............‬‬

‫(الحل)‬ ‫(الحل) نفرض أن ‪ :‬األول المتناسب هو س‬


‫ي ‪ ، 4‬س ‪ 18 ، 12 ،‬كميات متناسبة‬ ‫ى الكميات س ‪14 ، 10 ، 7 ،‬‬
‫‪52‬‬ ‫‪4‬‬ ‫س‬
‫‪51‬‬
‫=‬ ‫س‬
‫‪B‬‬ ‫=‪‬‬ ‫‪7‬‬
‫ى‬
‫‪51×4‬‬ ‫‪50×7‬‬
‫=‪6‬‬ ‫‪52‬‬
‫س=‬ ‫‪G‬‬ ‫=‪5‬‬ ‫‪54‬‬
‫‪G‬س=‬
‫‪ ‬الرابع المتناسب لألعداد ‪9 ، 9 ، 3‬‬ ‫‪6،‬‬ ‫‪........‬‬ ‫‪ ‬الثالث المتناسب لألعداد ‪، 3 ، 4‬‬
‫هو ‪..............‬‬ ‫هو ‪..............‬‬

‫(الحل) نفرض أن ‪ :‬الرابع المتناسب هو س‬ ‫(الحل) نفرض أن ‪ :‬الثالث المتناسب هو س‬


‫ى الكميات ‪ ، 9 ، 9 ، 3‬س‬ ‫ى الكميات ‪ ، 3 ، 4‬س ‪6 ،‬‬
‫‪9‬‬ ‫س‬
‫س‬
‫ى ‪=‬‬ ‫‪6‬‬
‫ى ‪=‬‬

‫‪27‬‬ ‫‪ G‬س = ‪= 9×3 9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪ G‬س = ‪= 6×3 4‬‬


‫‪ ‬الرابع المتناسب للكميات ‪18‬ا@ ب ‪ 12 ،‬ا ب @‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ 3 ، 2 ،‬كميات متناسبة‬
‫‪ 21 ،‬ا ب هو ‪..............‬‬ ‫ا = ‪..........‬‬ ‫فإن‪ :‬ب ‪:‬‬
‫(الحل)‬ ‫ا‬
‫=‪‬‬ ‫ب‬
‫ى‬ ‫(الحل)‬
‫الرابع المتناسب هو ‪ 14‬ب @‬
‫ى ب ‪ :‬ا=‪2 : 3‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫مثال ‪: 2‬‬
‫(س‪( )5+‬س‪( = )35+‬س‪( )7+‬س‪)53+‬‬ ‫أوجد العدد الذي إذا أضيف إلى كل من األعداد ‪ :‬ى‬
‫س@ ‪32 +‬س ‪ = 35 +‬س@ ‪20 +‬س ‪95 +‬‬ ‫‪ 31 ، 7 ، 13 ، 1‬لحصلنا على أعداد متناسبة ى‬
‫‪32‬س ‪20 -‬س = ‪35 - 95‬‬ ‫ى‬ ‫(الحل) نفرض أن ‪ :‬العدد هو س‬
‫‪52‬س = ‪ G )1 ÷( 60‬س = ‪1‬‬ ‫ى األعداد هي س‪ ، 5+‬س‪ ، 53 +‬س‪ ، 7+‬س‪ 35+‬ى‬
‫‪ B‬العدد المطلوب هو ‪1‬‬ ‫س‪7+‬‬ ‫س‪5+‬‬
‫‪‬‬ ‫س‪35+‬‬
‫=‬ ‫س‪53+‬‬
‫ى‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ :‬‬
‫خاصية ( ‪) ‬‬
‫ج‬ ‫ا‬
‫األول‬
‫ي‬ ‫تال النسبة‬
‫ي‬
‫تال النسبة الثانية‬
‫الثانية =‬
‫األول‬
‫ي‬ ‫مقدم النسبة‬
‫مقدم النسبة‬
‫أي أن ‪:‬‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫فإن ‪:‬‬ ‫إذا كان ‪ :‬ا × د = ب × ج‬
‫ي‬
‫س‬
‫=‪‬‬ ‫ص‬
‫فـــإن ‪:‬‬ ‫فمثالً ‪ :‬إذا كان ‪ 3 :‬س = ‪ 1‬ص‬
‫مثال ‪ : 3‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬
‫ا‬ ‫ا‬
‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪2 :‬ا = ‪‬ب‬ ‫= ‪..........‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪4 :‬ا ‪7-‬ب = ‪ 0‬فإن‪:‬‬
‫ب‬ ‫ب‬

‫‪ B‬اب =‬ ‫ا‬ ‫ا‬


‫‪‬‬ ‫(الحل) ب = ‪2 ÷ ‬‬ ‫=‪‬‬ ‫ب‬
‫‪B‬‬ ‫(الحل) ‪4‬ا =‪7‬ب‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 4‬أجب على اآلتي ‪:‬‬


‫ج‬ ‫ا‬ ‫س‪3+‬ص‬
‫د‪-‬ج‬
‫=‬ ‫ب‪-‬ا‬
‫= ‪ ‬أوجد قيمة‪ :‬ص‪:‬س ‪ ‬إذا كان‪:‬‬ ‫‪2‬س‪-‬ص‬
‫كان‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا‬
‫أثبت أن ‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د كميات متناسبة‬ ‫(الحل)‬
‫ج‬ ‫ا‬
‫د‪-‬ج‬
‫=‬ ‫ب‪-‬ا‬
‫ي‬ ‫(الحل)‬ ‫ى ‪( 3‬س‪3+‬ص) = ‪2(4‬س‪-‬ص)‬
‫ى ‪ 3‬س‪9+‬ص = ‪8‬س‪4-‬ص‬
‫‪ B‬ا (د‪-‬ج) = ج (ب‪-‬ا)‬
‫ى ‪9‬ص ‪4+‬ص = ‪8‬س‪3-‬س‬
‫‪ G‬اد ‪ -‬اج = جب ‪ -‬ج ا‬
‫ج‬ ‫ا‬ ‫‪13‬ص = ‪5‬س‬ ‫ى‬
‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫‪B‬‬ ‫ا×د=ج×ب‬ ‫‪B‬‬ ‫ص‬
‫=‪‬‬ ‫س‬
‫‪G‬‬
‫‪ B‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د كميات متناسبة‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ب‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫ا‬


‫د‬
‫=‬ ‫ج‬
‫‪:‬‬ ‫فإن‬ ‫د‬ ‫ب‬
‫=‬‫) إذا كان ‪:‬‬ ‫خاصية ( ‪‬‬
‫ا‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫=‪=‬‬ ‫ب‬
‫‪:‬‬ ‫فـــإن‬ ‫‪25‬‬
‫=‬ ‫‪7‬‬
‫‪:‬‬ ‫فمثالً ‪ :‬إذا كان‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫مثال ‪ : 5‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬
‫ا‬ ‫‪3‬ا‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ا ‪2 ،‬س ‪3 ،‬ب ‪4 ،‬س كميات متناسبة‬
‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=‪‬‬
‫كان‪:‬‬ ‫إذا‬ ‫‪‬‬
‫ب‬ ‫‪1‬ب‬ ‫ا‬
‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬
‫‪3‬ا‬ ‫ب‬
‫(الحل) ى ‪1‬ب = ‪‬‬
‫(الحل)‬
‫‪1×5‬‬ ‫ا‬
‫‪ G‬ب = ‪ = 3×2‬‬ ‫سس = ‪‬‬ ‫‪2×3‬‬
‫=‬ ‫ا‬
‫‪G‬‬ ‫‪3‬ب‬
‫=‬ ‫ا‬
‫ى‬
‫‪4‬‬ ‫ب‬ ‫‪4‬س‬ ‫‪2‬س‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ا‬
‫حيث م ﱯ صفر‬ ‫فإن ‪ :‬ا = ‪3‬م ‪ ،‬ب = ‪5‬م‬ ‫=‪‬‬ ‫ب‬
‫إذا كان ‪:‬‬ ‫خاصية ( ‪) ‬‬
‫مثال ‪ : 6‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬
‫‪2‬س‪+‬ص‬ ‫ب‪-‬ا‬ ‫ا‬
‫س‪4+‬ص‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان ‪3 :‬س = ‪2‬ص‬ ‫ب‪+‬ا‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫=‪‬‬ ‫ب‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬
‫س‬ ‫ا‬
‫=‪‬‬ ‫ص‬
‫(الحل) ي‬ ‫=‪‬‬ ‫ب‬
‫(الحل) ي‬
‫ى س =‪2‬م ‪ ،‬ص =‪3‬م‬ ‫ى ا =‪2‬م ‪ ،‬ب =‪5‬م‬
‫‪7‬م‬ ‫‪2×2‬م‪3+‬م‬ ‫‪2‬س‪+‬ص‬ ‫‪3‬م‬ ‫‪1‬م‪2-‬م‬ ‫ب‪-‬ا‬
‫=‪‬‬ ‫‪54‬م‬
‫=‬ ‫‪2‬م‪3×4+‬م‬
‫=‬ ‫س‪4+‬ص‬
‫ى‬ ‫=‪‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫ى‬
‫‪7‬م‬ ‫‪1‬م‪2+‬م‬ ‫ب‪+‬ا‬

‫=========================================‬
‫تمارين ( ‪) 7‬‬
‫‪ 1‬اخرت اإلجابة الصحيحة ‪:‬‬
‫اخت‬ ‫األسئلة‬
‫‪ ‬نسبة مساحة منطقة مربعة طول ضلعها (ل) ‪ Y‬إلى مساحة‬
‫[ ‪ ، 2:5‬ل‪] 5:4 ، 4:5 ، 4:‬‬
‫منطقة مربعة أخرى طول ضلعها (‪2‬ل) ‪ Y‬كنسبة ‪..........‬‬
‫[‪]9،7،3،‬‬ ‫‪ ‬األول المتناسب لألعداد ‪ 31 ، 51 ، 25‬هو ‪..............‬‬
‫[ ‪] 24 ، 51 ، 52 ، 9‬‬ ‫‪ ‬الثاني المتناسب لألعداد ‪ 3 ، 6 ، 24‬هو ‪..............‬‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ ، 3 ، 2 :‬س ‪ 9 ،‬كميات متناسبة فإن‪ :‬س = ‪] 51 ، 9 ، 1 ، 6 [ ......‬‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ ، 35 ، 51 ، 25 :‬س كميات متناسبة‬
‫[ ‪] 25 ، 25 ، 51 ، 9‬‬
‫فإن‪ :‬س = ‪..........‬‬
‫ا‬
‫[ ‪]  ،  ، - ، -‬‬ ‫= ‪..........‬‬
‫ب‬
‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪3 :‬ا = ‪4-‬ب‬
‫س‬
‫[ ‪] c ، c ،  ، ‬‬ ‫= ‪........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪4 :‬س@ = ‪9‬ص@‬
‫ص‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫ا‬
‫[‪]،،،‬‬ ‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪6 :‬ا ‪1-‬ب = ‪0‬‬
‫ب‬
‫ا‬
‫[ ‪]  ،  ، 56 ، 24‬‬ ‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪1 :‬ا = ‪3‬ب‬
‫‪2‬ب‬
‫‪51‬‬ ‫ا‬
‫‪]،،،‬‬ ‫[‬ ‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪3 :‬ا = ‪‬ب‬
‫‪1‬‬ ‫ب‬
‫ا‬ ‫ا‪-‬ب‬ ‫ا‪+‬ب‬
‫[‪]،4،2،‬‬ ‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=‬ ‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫ب‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫ا‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬
‫[‪]،،3،4‬‬ ‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=‬ ‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫ب‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫‪ ‬إذا كان‪4 :‬س@ ‪9 +‬ص@= ‪ 52‬س ص‬
‫[ ‪]  ،  ، - ، -‬‬ ‫س‬
‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬
‫ص‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ا ‪ ،‬س ‪ ،‬ب ‪2 ،‬س كميات متناسبة‬
‫[ ‪] 4:5 ، 3:5 ، 2:5 ، 5:2‬‬
‫فإن‪ :‬ا ‪ :‬ب = ‪........‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪1 :‬ا ‪3 ، 2 ،‬ب ‪ 7 ،‬كميات متناسبة‬


‫[‪]،،،‬‬ ‫ا‬
‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬
‫ب‬
‫‪3‬ا‬ ‫ا‬
‫[ ‪] 51 ، 3 ،  ، 5‬‬ ‫= ‪..........‬‬
‫‪1‬ب‬
‫فإن‪:‬‬ ‫=‪‬‬ ‫ب‬
‫إذا كان‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫[‪]7،6،4،3‬‬ ‫‪3‬س ‪4 -‬ص ‪....... = 7 +‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪6 ‬س = ‪1‬ص‬
‫ل‬ ‫س‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫ص‬
‫=‬ ‫ع‬
‫‪،‬‬ ‫ع‬
‫=‬ ‫ل‬
‫[‬
‫ع‬ ‫س‬
‫فأي مما يأتي صحيح ‪ ........‬؟‬ ‫ل‬
‫=‬ ‫ص‬
‫إذا كانت‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫ص‬ ‫س‬ ‫ل‬ ‫س‬
‫]‬ ‫ل‬
‫=‬ ‫ع‬
‫‪،‬‬ ‫ع‬
‫=‬ ‫ص‬
‫‪،‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 2‬متارين على خاصية (‪: )1‬‬


‫ص‬ ‫س‪2-‬ص‬ ‫س‬ ‫س‪2+‬ص‬
‫س‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫=‪‬‬ ‫س‪3+‬ص‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬ ‫ص‬
‫أوجد قيمة ‪:‬‬ ‫=‪‬‬ ‫‪3‬س‪2-‬ص‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 3‬متارين على خاصية (‪: )3‬‬


‫‪2‬س‪+‬ص‬ ‫س‬ ‫س‪+‬ص‬ ‫س‬
‫ص‪-‬س‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫=‪‬‬ ‫ص‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬ ‫ص‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫=‪‬‬ ‫ص‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬

‫‪7‬ا‪2-‬ب‬ ‫‪2‬س‪+‬ص‬ ‫س‬


‫‪3‬ا‪2+‬ب‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ا ‪ :‬ب = ‪1 : 2‬‬ ‫س‪4+‬ص‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫=‪‬‬ ‫ص‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫‪3‬ا‪-‬ب‬ ‫ا‬
‫‪2‬ا‪+‬ب‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان ‪3 :‬ا = ‪2‬ب‬ ‫أوجد قيمة‪ 7 :‬ا ‪ 9 +‬ب ‪ 4 :‬ا ‪ 2 +‬ب‬ ‫=‪‬‬ ‫ب‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬

‫‪3‬س‪2+‬ص‬ ‫‪3‬ا‪2+‬ب‬
‫‪6‬ص‪-‬س‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان ‪3 :‬س = ‪2‬ص‬ ‫‪4‬ا‪1+‬ب‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان ‪5 :‬ا = ‪2‬ب‬
‫‪4‬اج‪-‬بد‬ ‫ج‬ ‫ا‬
‫‪3‬اج‪+‬بد‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫=‪‬‬ ‫د‬
‫=‪،‬‬ ‫ب‬
‫كان‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا‬
‫ا‪2+‬ب‬ ‫ا‬ ‫‪25‬س‪+‬ا‬
‫‪2‬ا‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪7 :‬س‪+‬ب = ب ‪ ،‬س ﱯ ‪0‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 4‬متارين متنوعة ‪:‬‬


‫‪ ‬أوجد العدد الذي إذا أضيف إلى كل من األعداد ‪ 52 ، 1 ، 1 ، 3 :‬فإنها تكون متناسبة‬
‫‪ ‬أوجد العدد الذي إذا أضيف إلى كل من األعداد ‪ 51 ، 52 ، 9 ، 7 :‬فإنها تكون متناسبة‬
‫‪ ‬أوجد العدد الذي إذا طرح إلى كل من األعداد ‪ 51 ، 54 ، 25 ، 56 :‬فإنها تكون متناسبة‬
‫س‪+‬ص‬
‫‪1‬س‪-‬ص‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬س ‪ ،‬ص ‪ 3 ، 2 ،‬كميات متناسبة‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ا‪ ، 5-‬ب‪ ، 2-‬ا‪ ، 5+‬ب‪ 2+‬كميات متناسبة أوجد قيمة‪ :‬ا ‪ :‬ب‬
‫ج‪+‬د‬ ‫ا‪+‬ب‬
‫أثبت أن‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د كميات متناسبة‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫كان‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا‬
‫ج‪-‬د‬ ‫ا‪-‬ب‬
‫أثبت أن‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د كميات متناسبة‬ ‫ج‪+‬د‬
‫=‬ ‫ا‪+‬ب‬
‫كان‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا‬
‫س‬ ‫ا‬
‫=‪‬‬ ‫ص‬
‫=‪،‬‬ ‫ب‬
‫كان‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا‬
‫أثبت أن‪2 ( :‬ا س ‪ +‬ب ص ) ‪1 ( ،‬ب س ‪ 2 -‬ا ص ) ‪ 50 ، 1 ،‬كميات متناسبة‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫تابع ‪ /‬خواص التناسب‬


‫خاصية ( ‪) ‬‬
‫كميات متناسبة‬ ‫‪.....‬‬ ‫إذا كان ‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د ‪ ،‬ه ‪ ،‬و ‪، ...... ، ...... ،‬‬
‫ه‬ ‫ج‬ ‫ا‬
‫‪.....‬‬ ‫‪ G‬ا = ب م ‪ ،‬ج = د م ‪ ،‬ه = و م ‪ ،‬وهكذا‬ ‫= ‪ = ......‬م‬ ‫و‬
‫=‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫‪:‬‬ ‫فإن‬

‫مثال ‪: 1‬‬
‫ع‬ ‫ص‬ ‫س‬ ‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫=‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬ ‫‪3‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪4‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫‪2‬ص‪-‬ع‬ ‫ا‪-‬ب=ج‬
‫=‪‬‬ ‫‪3‬س‪2-‬ص‪+‬ع‬
‫أثبت أن‪:‬‬ ‫ا=ب‪-‬ج‬
‫أوجد قيمة ‪:‬‬

‫(الحل) ي س = ‪ 3‬م ‪ ،‬ص = ‪ 4‬م ‪ ،‬ع = ‪ 1‬م‬ ‫(الحل) ي ا = ‪ 4‬م ‪ ،‬ب = ‪ 5‬م ‪ ،‬ج = ‪ 3‬م‬
‫‪3‬م‬ ‫‪4×2‬م ‪1-‬م‬ ‫‪2‬ص ‪-‬ع‬ ‫‪2‬م‬ ‫‪4‬م‪1-‬م‪3+‬م‬ ‫ا‪-‬ب=ج‬
‫‪‬‬ ‫= ‪6‬م =‬ ‫‪3×3‬م ‪4×2-‬م‪1+‬م‬
‫=‬ ‫‪3‬س ‪2-‬ص‪+‬ع‬
‫ى‬ ‫‪‬‬ ‫ى ا=ب‪-‬ج = ‪4‬م‪1+‬م‪3-‬م = ‪6‬م =‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫‪:‬ا‪،‬ب‪،‬ج‪،‬د‬ ‫مثال ‪: 2‬‬


‫ج‬ ‫ا‬ ‫ج‪-‬ا‬ ‫ا‪2+‬ج‬
‫د‪-‬ج‬
‫=‬ ‫ب‪-‬ا‬
‫‪‬‬ ‫د‪-‬ب‬
‫=‬ ‫ب‪2+‬د‬
‫‪‬‬
‫(الحل) ي ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د كميات متناسبة‬ ‫(الحل) ي ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د كميات متناسبة‬
‫ج‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫ا‬
‫= م ‪ G‬ا =ب م ‪ ،‬ج=دم‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫ى‬ ‫= م ‪ G‬ا=ب م ‪ ،‬ج =د م‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫ى‬
‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬ ‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬
‫دم‬ ‫دم‬ ‫بم‬ ‫دم‪-‬بم‬ ‫بم‪2+‬دم‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫ب‪2+‬د‬
‫=‬
‫د(‪-5‬م)‬ ‫د‪-‬دم‬ ‫ب‪-‬بم‬ ‫د‪-‬ب‬
‫م(د‪-‬ب)‬ ‫م(ب‪2+‬د)‬
‫م‬ ‫م‬ ‫بم‬
‫= ب(‪-5‬م) =‬ ‫= د‪-‬ب = م‬ ‫=م‬ ‫=‬
‫‪-5‬م‬
‫=‬ ‫‪-5‬م‬
‫ب‪2+‬د‬

‫ى الطرفان متساويان‬ ‫ى الطرفان متساويان‬


‫ا‬ ‫ا@=ج@‬ ‫اج‬ ‫ا@=ج@‬
‫ب‬
‫=‬ ‫اب=جد‬
‫‪‬‬ ‫بد‬
‫=‬ ‫ب@=د@‬
‫‪‬‬
‫(الحل)‬ ‫(الحل)‬
‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬ ‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬
‫بم‬ ‫ب@م@=د@م@‬ ‫بم×دم‬ ‫ب@م@=د@م@‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫= م‬ ‫ب@م=د@م‬ ‫بد‬ ‫ب@=د@‬
‫م@ ( ب@‪+‬د@}‬ ‫م@ ب@=د@}‬
‫=م‬ ‫= م ( ب@=د@} = م‬ ‫= م@‬ ‫= (ب@=د@ = م@‬
‫ى الطرفان متساويان‬ ‫ى الطرفان متساويان‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫‪:‬‬ ‫‪:‬ا‪،‬ب‪،‬ج‪،‬ء ‪،‬ه‪،‬و‬ ‫مثال ‪: 3‬‬
‫‪2‬ا ‪ +‬ج‬ ‫‪ 5‬ا@ ‪ 7 -‬ج ه‬ ‫‪5‬ا ‪3 -‬ج ‪4‬ج ‪ -‬ه‬
‫=‬ ‫‪‬‬ ‫=‬ ‫‪‬‬
‫‪ 5‬ب@ ‪ 7 -‬ء و ‪ 2‬ب ‪ +‬ء‬ ‫‪5‬ب ‪3 -‬ء ‪4‬ء ‪ -‬و‬
‫(الحل) ي ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬ء ‪ ،‬ه ‪ ،‬و كميات متناسبة‬ ‫(الحل) ي ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬ء ‪ ،‬ه ‪ ،‬و كميات متناسبة‬
‫ا ج ه‬ ‫ا ج ه‬
‫ى ب = د = و=م‬ ‫ى ب = د = و=م‬
‫‪G‬ي ا= بم ‪ ،‬ج=ء م ‪ ،‬ه=و م‬ ‫‪G‬ي ا= بم ‪ ،‬ج=ء م ‪ ،‬ه=و م‬
‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬ ‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬
‫‪ 2‬ب م ‪+‬ءم‬ ‫‪ 5‬ب@ م@ ‪7 -‬ءم × وم‬ ‫‪4‬ء و ‪ -‬وم‬ ‫‪5‬ب م ‪3 -‬ء م‬
‫=‬ ‫‪ 2‬ب‪+‬ء‬
‫=‬ ‫‪ 5‬ب@ ‪ 7 -‬ء و‬
‫=‬
‫‪4‬ء ‪ -‬و‬
‫=‬ ‫‪5‬ب ‪3 -‬ء‬
‫=‬
‫م[ ‪ 2‬ب ‪ +‬ء ]‬ ‫م@ [‪5‬ب@ ‪ 7 -‬ء و ]‬ ‫م[ ‪4‬ء ‪ -‬و ]‬ ‫م[‪5‬ب ‪3 -‬ء ]‬
‫م‬ ‫‪ 2‬ب ‪+‬ء =‬ ‫‪ 5‬ب@ ‪ 7 -‬ء و‬
‫=‬
‫‪4‬ء ‪ -‬و‬
‫=‬ ‫‪5‬ب ‪3 -‬ء‬
‫=‬
‫= م@= م‬ ‫=م‬ ‫=م‬
‫ى الطرفان متساويان‬ ‫ى الطرفان متساويان‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫مثال ‪: 4‬‬


‫‪ ‬إذا كان ا ‪ :‬ب = ‪ ، 3 : 2‬ب ‪ :‬ج = ‪1 : 2‬‬ ‫‪ ‬إذا كان ا ‪ :‬ب ‪ :‬ج = ‪3 : 2 : 5‬‬
‫‪ ،‬وكان ‪3‬ا ‪+‬ب ‪ -‬ج = ‪9‬‬ ‫‪ ،‬وكان ب ‪ +‬ج = ‪25‬‬
‫أوجد قيمة كل من ‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج‬ ‫أوجد قيمة كل من‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج‬
‫(الحل) ي ا ‪ :‬ب ‪ :‬ج‬
‫(الحل) ي ا = م ‪ ،‬ب = ‪ 2‬م ‪ ،‬ج = ‪ 3‬م‬
‫‪3:2‬‬
‫‪1:2‬‬ ‫ى ب ‪ +‬ج = ‪2‬م ‪3 +‬م = ‪21‬‬
‫‪51 : 6 : 4‬‬ ‫ى ‪1‬م = ‪)1÷ ( 21‬‬
‫ي ا = ‪ 4‬م ‪ ،‬ب = ‪ 6‬م ‪ ،‬ج = ‪ 51‬م‬ ‫‪ G‬ىم = ‪1‬‬
‫ى ‪4×3‬م ‪6+‬م – ‪51‬م = ‪9‬‬
‫ى ا = ‪ ، 1‬ب = ‪10= 1×2‬‬
‫ى ‪ 3‬م = ‪ G ) 3÷ ( 9‬ى م = ‪3‬‬
‫‪ ،‬ج = ‪15= 1×3‬‬
‫ى ا = ‪ ، 52‬ب = ‪ ، 51‬ج =‪41‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫خاصية ( ‪) ‬‬
‫ه‬ ‫ج‬ ‫ا‬
‫أعداد حقيقية { ‪0‬‬ ‫‪......‬‬ ‫= ‪ = ......‬م ‪،‬وكانت‪ :‬م ‪ ، 1‬م ‪ ، 2‬م ‪، 3‬‬
‫و‬
‫=‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ب‬
‫إذا كان ‪:‬‬
‫ا‪+‬ج‪+‬ه‬ ‫ا‪+‬ج‬
‫النسب )‬ ‫المقدمات = إحدى‬
‫التوال‬
‫مجموع‬
‫مجموع‬
‫(‬ ‫النسب‬ ‫إحدى‬ ‫=‬ ‫ب‪+‬د‪+‬و‬
‫=‬ ‫ب‪+‬د‬
‫(‪ )1‬فإن ‪:‬‬
‫ي‬

‫ه= ‪ = ..................‬إحدى النسب‬‫م ‪1‬ا=م ‪2‬ج=م ‪3‬‬


‫م ‪1‬ب=م ‪2‬د=م ‪3‬و=‬
‫(‪ )2‬فإن ‪:‬‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫‪:‬‬ ‫مثال ‪: 5‬‬
‫‪2‬ا‪+‬ب‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫س‪+‬ص‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫‪4‬س‬
‫=‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫‪3‬‬
‫إذا كان‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫ك‬
‫=‬ ‫‪4‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫إذا كان‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫أوجد قيمة‪ :‬س‬ ‫أوجد قيمة‪ :‬ك‬
‫‪2‬ا‪+‬ب‬ ‫‪2‬ا‪+‬ب‬ ‫‪2‬ا‪+‬ب‬ ‫س‪+‬ص‬ ‫س‪+‬ص‬ ‫س‪+‬ص‬
‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪2+3×2‬‬
‫=‬ ‫‪4‬س‬
‫ي‬ ‫(الحل)‬ ‫‪9‬‬
‫=‬ ‫‪4+1‬‬
‫=‬ ‫ك‬
‫ي‬ ‫(الحل)‬
‫‪ G‬ىس = ‪2‬‬ ‫ى ‪4‬س = ‪)4÷ ( 1‬‬ ‫ى ك= ‪9‬‬
‫‪2‬ا‪-‬ب‪1+‬ج‬ ‫ج‬ ‫ب‬ ‫‪2‬‬
‫أوجد قيمة‪ :‬س‬ ‫‪3‬س‬
‫=‬ ‫‪4‬‬
‫=‬ ‫‪3‬‬
‫=‬ ‫ا‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫‪2‬ا‪-‬ب‪1+‬ج‬ ‫‪2‬ا‪-‬ب‪1+‬ج‬ ‫‪2‬ا‪-‬ب‪1+‬ج‬
‫‪25‬‬
‫=‬ ‫‪4×1+3-2×2‬‬
‫=‬ ‫‪3‬س‬
‫(الحل) ي‬
‫‪ G‬ىس = ‪7‬‬ ‫ى ‪3‬س = ‪)3÷ ( 25‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــ‬

‫‪:‬‬ ‫مثال ‪: 6‬‬


‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫‪4‬س‪1+‬ص‬
‫=‬ ‫‪3‬ص‪-‬س‬
‫=‬ ‫‪2‬س‪+‬ص‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬ ‫س‪4-‬ص‬
‫=‬ ‫‪4‬س‪+‬ص‬
‫إذا كان‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4‬ب‪+‬ج‬ ‫ا‪2+‬ب‬ ‫ا‪-‬ب‬ ‫ا‪+‬ب‬
‫‪57‬‬
‫=‬ ‫‪7‬‬
‫أثبت أن‪:‬‬ ‫=‬ ‫أثبت أن‪:‬‬
‫‪3‬س‪1+‬ص‬ ‫‪1‬س‪3-‬ص‬
‫(الحل)‬ ‫(الحل)‬
‫بضرب النسبة الثانية (×‪ )2‬وجمعها مع األولي ‪:‬‬
‫بجمع النسبتين األولي والثانية ‪:‬‬
‫ا‪2+‬ب‬ ‫ا‪2+‬ب‬
‫= إحدى النسب ‪‬‬ ‫=‬ ‫ا‪+‬ب‬ ‫ا‪+‬ب‬
‫‪7‬ص‬ ‫= إحدى النسب ‪2 ‬س‪+‬ص‪6+‬ص‪2-‬س‬ ‫=‬
‫‪1‬س‪3-‬ص‬ ‫‪4‬س‪+‬ص‪+‬س‪4-‬ص‬
‫بضرب الثانية في (‪ )4‬والجمع مع الثالثة ‪:‬‬
‫‪4‬ب‪+‬ج‬ ‫‪4‬ب‪+‬ج‬ ‫بطرح النسبتين األولي والثانية ‪:‬‬
‫‪52‬ص‪4-‬س‪4+‬س‪1+‬ص = ‪57‬ص = إحدى النسب ‪‬‬
‫ا‪-‬ب‬ ‫ا‪-‬ب‬
‫‪4‬ب‪+‬ج‬ ‫ا‪2+‬ب‬ ‫‪4‬س‪+‬ص‪-‬س‪4+‬ص =‪3‬س‪1+‬ص = إحدى النسب ‪‬‬
‫‪57‬ص‬
‫=‬ ‫‪7‬ص‬
‫أن‪:‬‬ ‫ينتج‬ ‫‪‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪‬‬ ‫من‬
‫ا‪-‬ب‬ ‫ا‪+‬ب‬
‫‪4‬ب‪+‬ج‬ ‫ا‪2+‬ب‬ ‫=‬ ‫من ‪  ، ‬ينتج أن‪:‬‬
‫‪57‬‬
‫=‬ ‫‪7‬‬
‫‪G‬‬ ‫‪3‬س‪1+‬ص‬ ‫‪1‬س‪3-‬ص‬

‫س‪+‬ص‪+‬ع‬ ‫ع‪+‬س‬ ‫ص‪+‬ع‬ ‫س‪+‬ص‬


‫=‪1‬‬ ‫س‪-‬ع‬
‫أثبت أن‪:‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪7‬‬
‫إذا كان‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫بجمع النسب الثالثة ‪:‬‬ ‫(الحل)‬
‫‪(2‬س‪+‬ص‪+‬ع) س‪+‬ص‪+‬ع‬ ‫‪2‬س‪2+‬ص‪2+‬ع‬ ‫س‪+‬ص‪+‬ص‪+‬ع‪+‬ع‪+‬س‬
‫= إحدى النسب ‪‬‬ ‫‪50‬‬
‫=‬ ‫‪20‬‬
‫=‬ ‫‪20‬‬
‫=‬ ‫‪1+1+7‬‬
‫س‪+‬ص‪-‬ص‪-‬ع س‪-‬ع‬
‫= ‪ = 2‬إحدى النسب ‪‬‬ ‫‪1-7‬‬
‫بجمع األولي والثانية ( ×‪: )5-‬‬
‫س‪+‬ص‪+‬ع‬ ‫س‪-‬ع‬ ‫س‪+‬ص‪+‬ع‬
‫=‪1‬‬ ‫س‪-‬ع‬
‫‪G‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫‪50‬‬
‫من ‪  ، ‬ينتج أن‪:‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫تمارين ( ‪) 8‬‬ ‫‪ 1‬اخرت اإلجابة الصحيحة ‪:‬‬


‫اخت‬ ‫األسئلة‬
‫ب‪-‬ا‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫[‪]،،،‬‬ ‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=‬ ‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫ب‪+‬ا‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫ب‬ ‫ا‬
‫[‪]2،1،7،3‬‬ ‫‪.......... =3‬‬ ‫فإن‪7 :‬ا ‪1 -‬ب ‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬
‫س‪-‬ص‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫[ ‪] 51 ، 1 ، 2 ، 2-‬‬ ‫ا= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫ا‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫ا‪2-‬ب‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫[‪]4،3،2،5‬‬ ‫ك= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫ك‬ ‫‪1‬‬ ‫‪52‬‬
‫‪2‬س‪3+‬ص‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫[ ‪] 53 ، 6 ، 1 ، 3‬‬ ‫م= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫م‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4‬س‪2-‬ص‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫[ ‪]  ، - ، 2 ، 2-‬‬ ‫ع= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫ع‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫س‪+‬ص‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫[ ‪] 51 ، 1 ، 7 ، 1‬‬ ‫ك = ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫‪3‬ك‬ ‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ا ‪ :‬ب = ‪ ، 4 : 3‬ب ‪ :‬ج = ‪3 : 2‬‬
‫[ ‪] 5 :2 ، 2:5 ، 2:3 ، 7:1‬‬
‫فإن‪ :‬ا ‪ :‬ج = ‪..........‬‬

‫[ ‪2:3:4 ، 4 :3:2‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪2 :‬ا = ‪3‬ب = ‪4‬ج‬


‫‪] 6:4:3 ، 3:4:6 ،‬‬ ‫فإن‪ :‬ا ‪ :‬ب ‪ :‬ج = ‪..........‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 2‬متارين على خاصية (‪: )4‬‬


‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫‪3‬‬
‫=‬ ‫‪7‬‬
‫=‬ ‫‪2‬‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪3‬‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬
‫ا‪2+‬ب‬ ‫‪7‬ا‪9+‬ب‬
‫ب‪-‬ج‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫‪4‬ا‪2+‬ب‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬
‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫‪7‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪4‬‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪4‬‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬

‫ب‪+‬ج = ‪3‬‬ ‫ا‪-‬‬ ‫س‪-‬ص‪+‬ع‬


‫ا‪+‬ب‪-‬ج‬
‫أثبت أن‪:‬‬ ‫س‪+‬ص‪-‬ع‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬
‫ع‬ ‫ص‬ ‫س‬ ‫ع‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪4‬‬
‫=‬ ‫‪3‬‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪4‬‬
‫=‬ ‫‪3‬‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬
‫‪3‬س@‪3+‬ص@‪+‬ع@ = ‪2‬س‪+‬ص‬ ‫أثبت أن‪:‬‬ ‫أثبت أن‪ :‬س‪2-‬ص‪+‬ع = صفر‬
‫‪ ‬إذا كان ‪ :‬س ‪ :‬ص ‪ :‬ع = ‪6 : 3 : 1‬‬ ‫ع‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪4‬‬
‫=‬ ‫‪3‬‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬
‫ص‪+‬ع‬ ‫‪2‬س‪+‬ص‪-‬ع‬
‫‪9‬‬
‫=‬ ‫‪7‬‬
‫أثبت أن‪:‬‬ ‫ع‪ -‬ص‬
‫=‬ ‫‪2‬ص‪-‬ع‬
‫أثبت أن‪:‬‬
‫ع‪ -‬س‬ ‫‪3‬س‪2-‬ص‪+‬ع‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫‪:‬‬ ‫‪:‬ا‪،‬ب‪،‬ج‪،‬د‬ ‫‪3‬‬
‫ا‪+‬ب ج‪+‬د‬ ‫‪3‬ب‪2-‬د‬ ‫‪3‬ا‪2-‬ج‬ ‫‪3‬ا‪-‬ج‬ ‫‪2‬ا‪+‬ج‬
‫د‬
‫‪ ‬ب =‬ ‫=‬
‫‪1‬ا‪3+‬ج ‪1‬ب‪3+‬د‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬ب‪-‬د‬
‫=‬ ‫‪2‬ب‪+‬د‬
‫‪‬‬

‫اج‬ ‫ا‪-‬ج‬ ‫ا‪+‬ج‬ ‫ا@=ج@‬ ‫‪3‬ا‬ ‫‪3‬ا‪6-‬ج‬


‫بد‬
‫=‬ ‫@‬ ‫)‬ ‫ب‪-‬د‬
‫‪(‬‬ ‫ب‪+‬د‬
‫=‬ ‫اب=جد‬
‫‪‬‬ ‫ب‬
‫=‬ ‫ب‪2-‬د‬
‫‪‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫‪:‬ا‪،‬ب‪،‬ج‪،‬ء ‪،‬ه‪،‬و‬ ‫‪4‬‬

‫ا‪-#‬ج@ه ه‬ ‫‪3‬‬ ‫ا‪2-‬ه‬ ‫‪2‬ا‪7+‬ج‪4-‬ه‬ ‫ا‪1+‬ج ج ‪3-‬ه‬


‫ب‪-#‬د@و = و‬ ‫‪‬‬
‫ب‪2-‬و‬ ‫=‬ ‫‪2 ‬ب‪7+‬د‪4-‬و‬ ‫‪ ‬ب‪1+‬د = د ‪3-‬و‬
‫ــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 5‬متارين متنوعة ‪:‬‬


‫أوجد قيمة‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج‬ ‫‪ ‬إذا كان ا ‪ :‬ب ‪ :‬ج = ‪ ، 3 : 7 : 1‬وكان ا ‪ +‬ب = ‪36‬‬
‫‪ ‬إذا كان ا ‪ :‬ب ‪ :‬ج = ‪ ، 9 : 3 : 5‬وكان ا ‪+‬ب ‪ +‬ج = ‪ 26‬أوجد قيمة‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج‬
‫ا‬ ‫ا‬
‫أوجد قيمة‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج‬ ‫= ‪ ، ‬وكان ا ‪+‬ب ‪ +‬ج = ‪71‬‬ ‫ج‬
‫‪،‬‬ ‫=‪‬‬ ‫ب‬
‫‪ ‬إذا كان‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 6‬متارين على خاصية (‪: )5‬‬


‫ص‪ -‬س‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫أوجد قيمة‪ :‬ك‬ ‫‪1‬ك‬
‫=‬ ‫‪3‬‬
‫=‬ ‫‪2‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫‪3‬ج‪+‬ب‪2-‬ا‬ ‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫أوجد قيمة‪ :‬س‬ ‫س‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪3‬‬
‫=‬ ‫‪2‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫ب‪2+‬ج‬ ‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫‪2‬ا‪+‬ب‬
‫أوجد قيمة‪:‬‬ ‫س‪4+‬ص‬
‫=‬ ‫ص‪2-‬س‬
‫=‬ ‫س‪+‬ص‬
‫‪ ‬إذا كان ‪:‬‬
‫ا‪-‬ب‬ ‫ا‪+‬ب‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫‪2‬س‪4+‬ص‬
‫=‬ ‫‪4‬س‪2-‬ص‬
‫أثبت أن‪:‬‬ ‫س‪3-‬ص‬
‫=‬ ‫‪3‬س‪+‬ص‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫ص‪+‬ع‬ ‫س‪+‬ص‬ ‫ع‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫ب‬
‫=‬ ‫ا‬
‫أثبت أن‪:‬‬ ‫ج‪-‬ا‪+‬ب‬
‫=‬ ‫ب‪-‬ج‪+‬ا‬
‫=‬ ‫ا‪-‬ب‪+‬ج‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫‪2‬س‪2+‬ص‪+‬ع‬ ‫‪2‬س‪+‬ص‬ ‫ع‬ ‫ص‬ ‫س‬
‫‪3‬ا‪6+‬ب‬
‫=‬ ‫‪4‬ا‪4+‬ب‪-‬ج‬
‫أثبت أن‪:‬‬ ‫‪2‬ج‪-‬ا‬
‫=‬ ‫‪2‬ب‪-‬ج‬
‫=‬ ‫‪2‬ا‪+‬ب‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫س‪+‬ص‪+‬ع‬ ‫س‪-‬ع‬ ‫ع‪+‬س‬ ‫ص‪+‬ع‬ ‫س‪+‬ص‬
‫‪7‬‬
‫=‬ ‫‪2‬‬
‫أثبت أن‪:‬‬ ‫‪6‬‬
‫=‬ ‫‪3‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫ا‬ ‫ا‪+‬ب‪+‬ج‬ ‫ج‪+‬ا‬ ‫ب‪+‬ج‬ ‫ا‪+‬ب‬
‫‪3‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫أثبت أن‪:‬‬ ‫‪7‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫=‬ ‫‪4‬‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫التناسب المتسلسل‬

‫تعريف التناسب املتسلسل ‪ :‬إذا‬


‫ب‬ ‫ا‬
‫فإن‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج في تناسب متسلسل‬ ‫ج‬
‫=‬ ‫ب‬
‫كان‪:‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ :‬‬
‫ب‬ ‫ا‬
‫ج‬
‫=‬ ‫ب‬
‫فإن ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان ‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج في تناسب متسلسل‬
‫ويُسمي ‪ :‬ا باألول المتناسب ‪ ،‬ب بالوسط المتناسب ‪ ،‬ج بالثالث المتناسب‬
‫مالحظة هامة ‪ :‬الكميتني " ا ‪ ،‬ج " جيب أن تكون موجبتني معاً أو سالبتني معاً ( هلما نفس اإلشارة )‬
‫ـــــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــ ــــــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ـ‬

‫ب‬ ‫ا‬
‫فإن ‪ :‬ب@= اج ‪ V‬ب = ‪ c‬اج‬ ‫ج‬
‫=‬ ‫ب‬
‫إذا كان ‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫ـ‬

‫العدد األول × العدد الثالث‬ ‫الوسط المتناسب بين عددين = ‪c‬‬ ‫أي أن ‪:‬‬
‫ـــــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــ ــــــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ـ‬

‫‪ ‬إذا كان ‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج في تناسب متسلسل‬


‫ب‬ ‫ا‬
‫‪ V‬ب = ج م ‪ ،‬ا = ج م@‬ ‫=م‬ ‫ج‬
‫=‬ ‫ب‬
‫فإن ‪:‬‬
‫ـــــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــ ــــــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ــــــــــ ـــــــــ ـ‬

‫‪ ‬إذا كان ‪ :‬ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د في تناسب متسلسل‬


‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫= م ‪ V‬ج = د م ‪ ،‬ب = د م@ ‪ ،‬ا = د م‪#‬‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ج‬
‫=‬ ‫ب‬
‫فإن ‪:‬‬
‫ــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 1‬أكمل ما يأتي ‪:‬‬


‫‪ ‬إذا كانت‪ ، 3 :‬س ‪ 12 ،‬كميات متناسبة‬ ‫‪ ‬الوسط المتناسب بين العددين ‪21 ، 4‬‬
‫فإن‪ :‬س = ‪..........‬‬ ‫هو ‪..............‬‬
‫(الحل)‬ ‫(الحل)‬
‫س = ‪6c = 52 × 3 c‬‬ ‫الوسط المتناسب = ‪50c = 21 × 4 c‬‬
‫‪ ‬الثالث المتناسب بين العددين ‪6 ، 9‬‬ ‫‪ ‬إذا كان العدد ‪ 9‬هو الوسط المتناسب‬
‫هو ‪..............‬‬ ‫الموجب بين العددين م ‪ 27 ،‬فإن‪ :‬م = ‪..........‬‬
‫(الحل) نفرض أن ‪ :‬الثالث المتناسب هو س‬ ‫(الحل)‬
‫ى ‪ ، 6 ، 9‬س في تناسب متسلسل‬ ‫ي م ‪ 27 ، 9 ،‬في تناسب متسلسل‬
‫‪6‬‬
‫س‬
‫ى ‪=‬‬ ‫ى ‪9‬م = ‪‬‬
‫‪6×6‬‬ ‫‪9×9‬‬
‫=‪4‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪V‬م=‬ ‫=‪3‬‬ ‫‪27‬‬
‫‪V‬م=‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫‪5‬‬
‫س@ ص = ‪..........‬‬ ‫كميات متناسبة فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ ، 3 :‬س ‪،‬‬
‫ص‬
‫‪5‬‬
‫‪ G‬س@ ص = ‪3‬‬ ‫ص‬
‫(الحل) ى س@ = ‪× 3‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫ا‪،‬ج‬ ‫‪:‬ب‬ ‫مثال ‪: 2‬‬


‫ا‬ ‫ا@=ب@‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫ج‬
‫=‬ ‫ب@=ج@‬
‫‪‬‬ ‫ب‪+‬ج‬
‫=‬ ‫ا‪+‬ب‬
‫‪‬‬
‫(الحل) ي ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج في تناسب متسلسل‬ ‫(الحل) ي ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج في تناسب متسلسل‬
‫ب‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫ى ب = ج = م ‪ G‬ب = ج م ‪ ،‬ا = ج م@ ى ب = ج = م ‪ G‬ب = ج م ‪ ،‬ا = ج م@‬
‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬ ‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬
‫جم@‬ ‫ج@م‪=$‬ج@م@‬ ‫جم‬ ‫جم@‬
‫=‬ ‫ج@م@‪+‬ج@‬
‫=‬ ‫جم‪+‬ج‬
‫=‬ ‫جم@=جم‬
‫=‬
‫ج‬
‫ج@م@ (م@=‪} 1‬‬ ‫جم‬ ‫جم@‬
‫= م@‬ ‫ج@ ( م@=‪}1‬‬
‫=‬ ‫ج(م‪)5+‬‬
‫=‬ ‫جم (م=‪}1‬‬
‫=‬
‫= م@‬ ‫م‬
‫=‬
‫م‬
‫=‬
‫م‪5+‬‬ ‫م‪5+‬‬
‫ى الطرفان متساويان‬ ‫ى الطرفان متساويان‬
‫‪3‬ج@‪5-‬ب@ ج@‬ ‫ب@‬ ‫ب@‪-‬ج@‬
‫=‬ ‫‪‬‬ ‫ا‬
‫=‬ ‫ا‪-‬ج‬
‫‪‬‬
‫‪3‬ب@‪5-‬ا@ ب@‬
‫(الحل)‬ ‫(الحل)‬
‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬ ‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬
‫ج@‬ ‫‪3‬ج@ ‪5-‬ج@م@‬ ‫ج@م@‬ ‫ج@م@‪-‬ج@‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫ج@م@‬ ‫‪3‬ج@م@‪5-‬ج@م‪$‬‬
‫= جم@‬ ‫جم@‪-‬ج‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ج@[‪5- 3‬م@]‬ ‫ج@ م@‪} -‬‬
‫=‬ ‫= ج@م@[‪5-3‬م@] =‬ ‫=ج‬ ‫= ج ((م@‪ = 1}1-‬ج‬
‫م@‬ ‫م@‬
‫ى الطرفان متساويان‬ ‫ى الطرفان متساويان‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫‪:‬ا‪،‬ب‪،‬ج‪،‬د‬ ‫مثال ‪: 3‬‬


‫ا‬ ‫ا‪+‬ب‬ ‫بد‬ ‫ج@‪-‬د@‬
‫د‬
‫=‬ ‫‪#‬‬ ‫)‬ ‫ب‪+‬ج‬
‫(‬ ‫‪‬‬ ‫ا‬
‫=‬ ‫ا‪-‬ج‬
‫‪‬‬
‫(الحل) ي ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د في تناسب متسلسل‬ ‫(الحل) ي ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د في تناسب متسلسل‬
‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫=م‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ج‬
‫=‬ ‫ب‬
‫ى‬ ‫=م‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ج‬
‫=‬ ‫ب‬
‫ى‬
‫‪ G‬ج = د م ‪ ،‬ب = د م@ ‪ ،‬ا = د م‪#‬‬ ‫‪ G‬ج = د م ‪ ،‬ب = د م@ ‪ ،‬ا = د م‪#‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬ ‫‪ ،‬الطرف األيسر‬ ‫ى الطرف األيمن‬
‫دم‪#‬‬ ‫دم‪=#‬دم@‬ ‫د@م@‬ ‫د@م@‪-‬د@‬
‫=‬ ‫= ( دم@=دم )‪#‬‬ ‫دم‪#‬‬
‫=‬ ‫دم‪-#‬دم‬
‫=‬
‫د‬
‫دم@ ( م= }‬ ‫د‬ ‫د‬ ‫د@ (م@‪}1 -‬‬
‫= م‪#‬‬ ‫=[ دم (م=‪ = #] }11‬م‪#‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫م‬ ‫م‬ ‫دم ( م@‪}1 -‬‬
‫ى الطرفان متساويان‬ ‫ى الطرفان متساويان‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫مثال ‪: 4‬‬


‫‪ ‬أوجد العدد الذي إذا أضيف إلى كل من األعداد ‪:‬‬ ‫ب‬ ‫‪2‬ا‪-‬ب‬
‫ً‬ ‫ً‬ ‫ج‬
‫=‬ ‫‪2‬ب‪-‬ج‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫‪ 25 ، 7 ، 1‬فإنها تكون في تناسبا متسلسل‬ ‫ً‬
‫أثبت أن‪ :‬ب وسطا متناسب بين ا ‪ ،‬ج‬
‫(الحل) نفرض أن ‪ :‬العدد هو س‬
‫ب‬ ‫‪2‬ا‪-‬ب‬
‫ى األعداد هي س‪ ، 5+‬س‪ ، 7 +‬س‪21+‬‬ ‫ج‬
‫=‬ ‫‪2‬ب‪-‬ج‬
‫(الحل) ي‬
‫س‪7+‬‬ ‫س‪5+‬‬
‫س‪21+‬‬
‫=‬ ‫س‪7+‬‬
‫ى‬ ‫ى ج ( ‪2‬ا‪-‬ب ) = ب ( ‪2‬ب‪-‬ج )‬
‫(س‪( )5+‬س‪( = )21+‬س‪( )7+‬س‪)7+‬‬ ‫ى‬ ‫ى ‪2‬ا ج ‪-‬ج ب = ‪ 2‬ب@ ‪ -‬ب ج‬
‫س@ ‪26 +‬س ‪ = 21 +‬س@ ‪54 +‬س ‪49 +‬‬ ‫ى‬ ‫ب‬
‫=‬ ‫ا‬
‫‪2‬ا ج = ‪ 2‬ب@ ‪G‬‬ ‫ى‬
‫ج‬ ‫ب‬
‫‪26‬س ‪54 -‬س = ‪21 - 49‬‬ ‫ى‬ ‫ً‬
‫‪52‬س = ‪ G )52 ÷( 24‬س= ‪2‬‬ ‫ى‬ ‫ى ب وسطا متناسب بين ا ‪ ،‬ج‬
‫‪ B‬العدد المطلوب هو ‪2‬‬
‫ــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫تمارين ( ‪) 9‬‬ ‫‪ 1‬اخرت اإلجابة الصحيحة ‪:‬‬


‫اخت‬ ‫األسئلة‬
‫[ ‪] 5 ، 4 ، 56 ، 1‬‬ ‫‪ ‬الوسط المتناسب الموجب بين ‪ 56 ، 5‬هو ‪..............‬‬
‫[ ‪] 4c ، 3c ، 2c ، 5c‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ ، 5 :‬س ‪ 4 ،‬كميات متناسبة فإن‪ :‬س = ‪..........‬‬
‫‪ ‬إذا كان العدد ‪ 1‬هو الوسط المتناسب الموجب‬
‫[‪]،1،4،2‬‬
‫فإن‪ :‬م = ‪..........‬‬ ‫بين العددين م ‪56 ،‬‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ ، 6 ، 2 :‬س‪ 51+‬كميات متناسبة‬
‫[‪]4،3،2،5‬‬
‫فإن‪ :‬س = ‪..........‬‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ا ‪ ، 4 ، 2 ،‬ب في تناسب متسلسل‬
‫[‪]9،6،4،2‬‬
‫فإن‪ :‬ا ‪ +‬ب = ‪..........‬‬
‫‪5‬‬
‫في تناسب متسلسل‬ ‫ص‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ ، 7 :‬س ‪،‬‬
‫[ ‪] 54 ، 7 ، 4 ، 2‬‬
‫س@ ص = ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫‪ ‬العدد الذي إذا أضيف لكل من األعداد ‪6 ، 3 ، 5 :‬‬


‫[‪]4،3،2،5‬‬
‫تصبح في تناسب متسلسل هو ‪..........‬‬
‫‪ ‬العدد الذي إذا أضيف لكل من األعداد ‪51 ، 7 ، 3 ، 5 :‬‬
‫[‪]4،3،2،5‬‬
‫تصبح في تناسب متسلسل هو ‪..........‬‬
‫ا‬ ‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫[ ‪] 56 ، 1 ، 4 ، 2‬‬ ‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=‪2‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫إذا كان‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫د‬ ‫د‬ ‫ج‬ ‫ب‬

‫ص@‬ ‫ص@‬ ‫ع@‬


‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬س ‪ ،‬ص ‪ ،‬ع في تناسب متسلسل‬
‫‪( ،‬صع)@ ]‬ ‫‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫[‬ ‫س‬
‫س@‬ ‫ع@‬ ‫ص@‬ ‫= ‪........‬‬ ‫فإن‪:‬‬
‫ع‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫ا‪،‬ج‬ ‫‪:‬ب‬ ‫‪2‬‬


‫ب‬ ‫ا‬ ‫ا‪2+‬ب‬ ‫‪1‬ا‪3-‬ب‬ ‫ب@‬ ‫ا‬
‫ج‪2+‬ب‬
‫=‬ ‫ب‪2+‬ا‬
‫‪‬‬ ‫ب‪2+‬ج‬
‫=‬ ‫‪1‬ب‪3-‬ج‬
‫‪‬‬ ‫ج@‬
‫=‬ ‫ج‬
‫‪‬‬
‫ب@=ج@‬ ‫ا@=ب@‬ ‫‪ 5‬ج@‪2-‬ب@ ج‬ ‫‪3‬ا@ ‪2 -‬ب@ ا‬
‫ج@‬
‫=‬ ‫ب@‬
‫‪‬‬ ‫=‬
‫‪ 5‬ب@‪2-‬ا@ ا‬
‫‪‬‬ ‫=‬
‫‪3‬ب@ ‪2 -‬ج@ ج‬
‫‪‬‬
‫ا ‪ +‬ب ‪+‬ج‬ ‫ب‬ ‫ا‪-‬ب‬ ‫‪2‬ا‬ ‫ب@‬ ‫ا@‬
‫‪ ‬ا~! ‪ +‬ب~! ‪ +‬ج~! = ب@‬ ‫ب‪+‬ج‬
‫=‬ ‫ا‪-‬ج‬
‫‪‬‬ ‫ج‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫ب@ ج@‬
‫‪‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫س‪،‬ع‬ ‫‪:‬ص‬ ‫‪3‬‬


‫س@‬ ‫س‪=#‬ص‪#‬‬ ‫س‬ ‫سع‬
‫سع‬
‫=‬ ‫ص‪=#‬ع‪#‬‬
‫‪‬‬ ‫س‪+‬ص‬
‫=‬ ‫ص(ص‪+‬ع)‬
‫‪‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫‪:‬ا‪،‬ب‪،‬ج‪،‬د‬ ‫‪4‬‬


‫ج@=ا د@=ج‬ ‫ب‬ ‫ا@‪3 -‬ج@‬
‫د‬
‫‪ ‬ب =‬ ‫د‬
‫=‬ ‫ب@‪3 -‬د@‬
‫‪‬‬
‫ا‪+‬ج‬ ‫اب‪-‬جد‬ ‫ب‪+‬ج‬ ‫ا‪-‬ج‬
‫ب‬
‫=‬ ‫ب@‪-‬ج@‬
‫‪‬‬ ‫ج‬
‫=‬ ‫ب‪-‬ج‬
‫‪‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ 5‬متارين متنوعة ‪:‬‬


‫أوجد قيمة كل من‪ :‬ا ‪ ،‬ب‬ ‫في تناسب متسلسل‬ ‫‪ ‬إذا كان ‪ :‬ا ‪ ، 9 ، 3 ،‬ب‬
‫أوجد قيمة كل من‪ :‬س ‪ ،‬ص‬ ‫‪ ‬إذا كان ‪ ، 5 :‬س ‪ ، 9 ،‬ص في تناسب متسلسل‬
‫‪ 25‬ا@ ب@‬
‫‪ ‬احسب الوسط املتناسب املوجب بني ‪4 ( :‬ا@‪ 20 -‬ب@ ) ‪،‬‬
‫ا@ ‪ 5 -‬ب@‬
‫ً‬
‫ب@=ج@ أثبت أن‪ :‬ب وسطا متناسب بين ا ‪ ،‬ج‬ ‫ا@=ب@‬
‫ج@‬
‫=‬ ‫ب@‬
‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫التغير الطردي والتغير العكسي‬


‫ا‬ ‫ا‬
‫ثانيا ‪ :‬التغري العكسي‬ ‫أول ‪ :‬التغري الطردي‬

‫يقال إن ص تتغري عكسيًا مع س‬ ‫يقال إن ص تتغري طرديًا مع س‬


‫‪5‬‬
‫س‬
‫ة‬ ‫وتكتب ‪ :‬ص‬ ‫وتكتب ‪ :‬ص ة س‬

‫‪ :‬‬ ‫‪ :‬‬


‫‪5‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص ة س‬
‫س‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص ة‬
‫ص‬
‫‪ V‬س ص =م‬ ‫م‬
‫=‬ ‫فإن‪ :‬ص‬ ‫=م‬ ‫س‬
‫‪V‬‬ ‫فإن‪ :‬ص = م س‬
‫س‬
‫حيث م ثابت ء صفر‬ ‫حيث م ثابت ء صفر‬
‫( تستخدم هذه الخاصية عند إيجاد العالقة بين س ‪ ،‬ص ) ( تستخدم هذه الخاصية عند إيجاد العالقة بين س ‪ ،‬ص )‬
‫س ‪2‬‬ ‫ص ‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫س ‪1‬‬ ‫ص ‪1‬‬
‫س ‪1‬‬
‫=‬ ‫ص ‪2‬‬
‫فإن‪:‬‬ ‫س‬
‫ة‬ ‫ص‬ ‫كانت‪:‬‬ ‫إذا‬ ‫‪‬‬ ‫س ‪2‬‬
‫=‬ ‫ص ‪2‬‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص ة س فإن‪:‬‬
‫( تستخدم هذه الخاصية عند وجود قيم لـ س ‪ ،‬لـ ص )‬ ‫( تستخدم هذه الخاصية عند وجود قيم لـ س ‪ ،‬لـ ص )‬
‫‪5‬‬
‫مالحظة ‪ :‬إلثبات أن‪ :‬ص ة‬ ‫مالحظة ‪ :‬إلثبات أن‪ :‬ص ة س‬
‫س‬
‫عدد‬ ‫ص‬
‫يجب إثبات أن‪ :‬ص = عدد × س ‪ ،‬س = عدد يجب إثبات أن‪ :‬ص = س ‪ ،‬س ص = عدد‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 1‬أمثلة على التغري الطردي ‪:‬‬


‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص ة س وكانت ص = ‪ 51‬عندما س =‪  3‬إذا كانت‪ :‬ص ة س وكانت ص = ‪ 50‬عندما س =‪7‬‬
‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫(‪ )2‬أوجد قيمة س عندما ص = ‪20‬‬ ‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪1‬‬

‫(الحل) ي ص ة س ى ص = م س‬ ‫(الحل) ي ص ة س ى ص = م س‬
‫(÷‪)7‬‬ ‫ى ‪ = 50‬م ×‪7‬‬ ‫ى ‪ = 51‬م ×‪ A )3÷( 3‬ص = ‪ ، 50‬س = ‪7‬‬ ‫‪ A‬ص = ‪ ، 51‬س = ‪3‬‬
‫‪ G‬م = ‪ B ‬العالقة هي‪ :‬ص = ‪ ‬س‬ ‫‪ G‬م = ‪ B 1‬العالقة هي‪ :‬ص = ‪ 1‬س‬
‫عندما ص = ‪ 20‬ى ‪ ×  = 20‬س ( × ‪)‬‬
‫عندما س = ‪ 1‬ى ص = ‪40 = 1 × 1‬‬
‫ى س = ‪54 =  × 20‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫مثال ‪ : 2‬أمثلة على التغري العكسي ‪:‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص ة س وكانت ص = ‪ 50‬عندما س =‪  3‬إذا كانت‪ :‬ص ة س وكانت ص = ‪ 6‬عندما س =‪2‬‬
‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫(‪ )2‬أوجد قيمة س عندما ص = ‪‬‬ ‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫ى س ص =م‬ ‫س‬
‫صة‬ ‫(الحل) ي‬ ‫ى س ص =م‬ ‫س‬
‫صة‬ ‫(الحل) ي‬
‫ى م = ‪6× 2‬‬ ‫‪ A‬ص = ‪، 6‬س = ‪2‬‬ ‫ى م = ‪50× 3‬‬ ‫‪ A‬ص = ‪ ، 50‬س = ‪3‬‬
‫‪ B‬العالقة هي‪ :‬س ص = ‪52‬‬ ‫‪ B‬العالقة هي‪ :‬س ص = ‪ G 30‬م = ‪52‬‬ ‫‪ G‬م = ‪30‬‬
‫ى ‪ × ‬س = ‪) × ( 52‬‬ ‫عندما ص = ‪‬‬ ‫(÷‪)1‬‬ ‫عندما س = ‪ 1‬ى س × ‪30 = 1‬‬
‫ى س = ‪56‬‬ ‫ى س =‪6‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪: 3‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص ة س وكانت ص = ‪ 5‬عندما س =‪  4‬إذا كانت‪ :‬ص ة س وكانت ص = ‪ 1‬عندما س =‪3‬‬
‫‪5‬‬

‫أوجد قيمة س عندما ص = ‪1‬‬


‫أوجد قيمة ص عندما س = ‪4‬‬
‫‪5‬‬ ‫(الحل) ي ص ة س‬
‫س‬
‫(الحل) ي ص ة‬
‫‪4‬‬ ‫س ‪1‬‬ ‫ص ‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫س ‪2‬‬ ‫ص ‪1‬‬ ‫س‬
‫=‬ ‫‪ G‬‬ ‫س ‪2‬‬
‫=‬ ‫ص ‪2‬‬
‫ى‬
‫=‪‬‬ ‫ص‬
‫‪G‬‬ ‫س ‪1‬‬
‫=‬ ‫ص ‪2‬‬
‫ى‬
‫‪1×4‬‬
‫= ‪32‬‬ ‫س=‬ ‫ى‬
‫ى ص = ‪6 = 3×4 1‬‬ ‫‪5‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 4‬أمثلة على اإلثبات ‪:‬‬


‫‪ ‬إذا كان‪ :‬س@ ص@ ‪ 6 -‬س ص ‪0 = 9 +‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪ :‬ا@ ‪4 +‬ب‪ 4 = $‬ا ب@‬
‫أثبت أن ‪ :‬ص تتغير عكسيًا مع س‬ ‫أثبت أن ‪ :‬ا ة ب@‬
‫(الحل) ي س@ ص@ ‪ 6 -‬س ص ‪0 = 9 +‬‬ ‫(الحل) ي ا@ ‪ 4 -‬ا ب@‪4 +‬ب‪0 = $‬‬
‫ى (س ص ‪0 = @)3 -‬‬ ‫ى (ا ‪2 -‬ب@)@ = ‪0‬‬
‫ى س ص =‪3‬‬ ‫ى ا = ‪ 2‬ب@‬
‫‪5‬‬
‫س‬
‫ى صة‬ ‫ى ا ة ب@‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫ص‬ ‫‪25‬س‪-‬ص‬
‫أثبت أن ‪ :‬ص تتغير طرديًا مع ع‬ ‫ع‬
‫=‬ ‫‪7‬س‪-‬ع‬
‫إذا كان‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫(الحل) ى ص (‪7‬س ‪ -‬ع) = ع (‪25‬س ‪ -‬ص)‬
‫ى ‪7‬س ص ‪ -‬ع ص = ‪25‬س ع ‪ -‬ص ع‬
‫‪ G‬ص = ‪3‬ع‬ ‫(÷‪ 7‬س)‬ ‫‪7‬س ص = ‪25‬س ع‬ ‫ى‬
‫ص تتغير طرديًا مع ع‬ ‫ى‬
‫ــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪: 5‬‬
‫‪5‬‬
‫اة‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص = ‪ + 3‬ا ‪،‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص = ا ‪ ، 1 +‬ا ة س‬
‫س‬
‫وكانت ص = ‪ 1‬عندما س =‪5‬‬ ‫حيث ا = ‪ 6‬عندما س =‪2‬‬
‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪2‬‬ ‫(‪ )2‬أوجد قيمة س عندما ص = ‪1‬‬
‫م‬ ‫‪5‬‬
‫س‬
‫=‬ ‫ى ا‬ ‫س‬
‫اة‬ ‫(الحل) ي‬ ‫(الحل) ي ا ة س ى ا = م س‬
‫م‬
‫س‬
‫ىص= ‪+3‬‬ ‫ى ‪ = 6‬م ×‪ A )2÷( 2‬ص = ‪ + 3‬ا‬ ‫‪ A‬ا = ‪ ، 6‬س =‪2‬‬
‫م‬
‫ى‪+3 =1‬‬ ‫‪ A‬ص = ‪ ، 1‬س =‪5‬‬ ‫‪ B‬ا =‪ 3‬س‬ ‫‪ G‬م=‪3‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ B‬م =‪2‬‬ ‫‪ G‬م= ‪3- 1‬‬ ‫ي ص = ا ‪ B 1 +‬العالقة هي‪ :‬ص = ‪ 3‬س ‪1 +‬‬
‫‪2‬‬ ‫عندما ص = ‪ 1‬ى ‪3‬س ‪1 = 1 +‬‬
‫س‬
‫ص= ‪+ 3‬‬ ‫‪ B‬العالقة هي‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3 G‬س = ‪)3÷( 3‬‬
‫‪2‬‬
‫ص = ‪+3‬‬ ‫عندما س = ‪ 2‬ى‬
‫ى س =‪5‬‬
‫ى ص =‪4‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫مثال ‪ : 6‬تسير سيارة بسرعة ثابتة بحيث تتناسب المسافة المقطوعة طرديًا مع الزمن‬
‫فإذا سارت السيارة ‪ ; 90‬في ساعتين ‪.‬‬
‫‪ ‬اكتب العالقة بين المسافة والزمن ‪ ‬أوجد المسافة التي قطعتها السيارة في ‪3‬ساعات‬
‫(الحل) نفرض أن‪ :‬المسافة (ف) ‪ ،‬الزمن (ن) ‪ G‬ف ة ن ى ف = م ن‬
‫‪ A‬ف = ‪ ، 90‬ن = ‪ 2‬ى ‪ = 90‬م ×‪ G )2÷( 2‬م = ‪41‬‬
‫* عندما ن = ‪ 3‬ى ف = ‪; 531 = 3 × 41‬‬ ‫‪ B‬العالقة هي‪ :‬ف = ‪ 41‬ن‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬

‫تمارين ( ‪) 9‬‬ ‫‪ 1‬اخرت اإلجابة الصحيحة ‪:‬‬


‫اخت‬ ‫األسئلة‬
‫‪ ‬العالقة التي تمثل تغيرا طرديًا بين المتغيرين س ‪ ،‬ص [ س ص = ‪ ، 7‬ص = س ‪2 +‬‬
‫ً‬
‫ص‬ ‫س‬ ‫‪4‬‬ ‫س‬
‫‪= 3 ،‬ص ‪] 2 = 1 ،‬‬ ‫هي ‪..............‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫]‬ ‫‪1‬س‬
‫‪،‬‬ ‫س‬
‫[ س ‪ ،‬س‪، 1+‬‬ ‫ص ة ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص = ‪ ‬س‬
‫‪5‬‬ ‫س‬
‫‪ ،‬س‪ ، +‬س‪] -‬‬ ‫س‬
‫[س‪،‬‬ ‫ص ة ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=‪‬‬ ‫ص‬
‫إذا كانت‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫س‬ ‫‪7‬‬ ‫‪5‬‬
‫]‬ ‫‪7‬‬
‫‪7 ،‬س ‪،‬‬ ‫‪،‬‬
‫س س‬
‫[‬ ‫ص ة ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬س ص ‪0 = 7 -‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫]‬ ‫س@‬
‫‪،‬‬ ‫س‬
‫[ س ‪ ،‬س@ ‪،‬‬ ‫ص ة ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪2 :‬س@ ص = ‪1‬‬
‫س‬ ‫‪7‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬
‫]‬ ‫‪7‬‬
‫‪7 ،‬س ‪،‬‬ ‫‪،‬‬
‫س س‬
‫[‬ ‫ص ة ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫س‬
‫إذا كانت‪ :‬ص =‬ ‫‪‬‬
‫[ س ‪3 ،‬س ‪ ،‬س ‪3 ، 2 -‬س ‪] 6 +‬‬ ‫ص ة ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص = ‪3‬س ‪6 -‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫حيث ا ء ب ء صفر‬ ‫ب‬
‫‪-‬‬ ‫ا‬
‫إذا كانت‪ :‬ب‪-‬ا =‬ ‫‪‬‬
‫]‬ ‫ا@‬
‫‪،‬‬ ‫ا‬
‫[ ا ‪ ،‬ا‪، 5+‬‬
‫ب ة ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫]‬ ‫س@‬
‫‪،‬‬ ‫س‬
‫[ س ‪ ،‬س@ ‪،‬‬ ‫ص ة ‪.......‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪4 :‬س@ ‪ 9 +‬ص@ = ‪52‬سص فإن‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫]‬ ‫س@‬
‫‪،‬‬ ‫س‬
‫[ س ‪ ،‬س@ ‪،‬‬ ‫ص ة ‪..........‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬س@ ص@ ‪ +‬س ص ‪ 0 =  +‬فإن‪:‬‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص ة س ‪ ،‬وكانت س =‪ 1‬عندما ص=‪4‬‬


‫[ ‪]  ، 5 ، 4- ، 4‬‬
‫‪..........‬‬ ‫فإن‪ :‬ثابت التناسب =‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص ة س@ ‪،‬وكانت ص =‪ 1‬عندما س=‪2‬‬
‫[‪]،4،2،5‬‬
‫‪..........‬‬ ‫فإن‪ :‬ثابت التناسب =‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص تتناسب عكسيًا مع س ‪،‬وكانت ص =‪2‬‬
‫[‪]،4،2،5‬‬
‫عندما س=‪ ‬فإن‪ :‬ثابت التناسب =‪........‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪،‬وكانت ص = ‪ 3‬عندما س=‬ ‫س‬
‫إذا كانت‪ :‬ص ة‬ ‫‪‬‬
‫[‪]2،6،،‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪..........‬‬ ‫فإن‪ :‬ثابت التناسب =‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫‪..........‬‬ ‫‪ ‬الشكل البياني الذي يمثل التغير الطردي بين س ‪ ،‬ص هو‬

‫(د)‬ ‫(ج)‬ ‫(ب)‬ ‫(ا)‬


‫ـــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫‪2‬‬
‫أوجد قيمة‪ :‬ص عندما س = ‪1‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص ة س ‪،‬وكانت ص =‪ 1‬عندما س=‪4‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص ة س ‪،‬وكانت ص =‪ 40‬عندما س=‪ 54‬أوجد قيمة‪ :‬س عندما ص = ‪10‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت‪ :‬ص ة س ‪،‬وكانت ص = ‪ 54‬عندما س =‪42‬‬ ‫‪‬‬


‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪60‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت‪ :‬ص ة س ‪،‬وكانت ص = ‪ 20‬عندما س = ‪7‬‬ ‫‪‬‬


‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪54‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص تتغير طرد ًيا مع س ‪،‬وكانت ص = ‪ 25‬عندما س = ‪7‬‬


‫(‪ )2‬أوجد قيمة س عندما ص = ‪36‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص تتغير طرديًا مع س ‪،‬وكانت ص = ‪ ‬عندما س =‪‬‬


‫(‪ )2‬أوجد قيمة س عندما ص = ‪‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت‪ :‬ص ة س ‪،‬وكانت ص = ‪ 51‬عندما س =‪21‬‬ ‫‪‬‬


‫(‪ )2‬أوجد قيمة س عندما ص = ‪52‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫‪3‬‬
‫إذا كانت‪ :‬ص تتغير عكسيًا مع س ‪،‬وكانت ص = ‪ 4‬عندما س =‪ 6‬أوجد قيمة‪ :‬ص عندما س = ‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪5‬‬
‫إذا كانت‪ :‬ص ة س ‪،‬وكانت ص = ‪ 2‬عندما س =‪6‬‬ ‫‪‬‬

‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪3‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت‪ :‬ص ة عكسيًا مع س ‪،‬وكانت ص = ‪ 3‬عندما س = ‪2‬‬ ‫‪‬‬


‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪5.1‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت‪ :‬ص تتغير عكس ًيا مع س ‪،‬وكانت ص = ‪ 5‬عندما س = ‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫(‪ )2‬أوجد قيمة س عندما ص = ‪4‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت‪ :‬ص تتغير عكسيًا مع س ‪،‬وكانت ص = ‪ ‬عندما س =‪6‬‬ ‫‪‬‬


‫(‪ )2‬أوجد قيمة س عندما ص = ‪2‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت‪ :‬ص@ ة ‪ #‬س ‪،‬وكانت ص = ‪ 3‬عندما س =‪1‬‬ ‫‪‬‬

‫(‪ )2‬أوجد قيمة س عندما ص = ‪‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬
‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫‪:‬‬ ‫‪4‬‬
‫إذا كانت‪ :‬ص = ب ‪ ، 1 -‬ب تتغير طرديًا مع س ‪ ،‬وكانت ص = ‪ 59‬عندما س = ‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪5‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت‪ :‬ص = ا ‪ ، 9 +‬ا ة س ‪ ،‬وكانت ص = ‪ 24‬عندما ا =‪1‬‬ ‫‪‬‬


‫(‪ )2‬أوجد قيمة س عندما ص = ‪52‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت‪ :‬ص = ا ‪ ، 1 +‬ا تتغير عكسيًا مع س ‪ ،‬وكانت ا = ‪ 2‬عندما س =‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫(‪ )2‬أوجد قيمة س عندما ص = ‪3‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت‪ :‬ص = ا ‪ ، 1 +‬ا تتغير عكسيًا مع س ‪ ،‬وكانت ص = ‪ 6‬عندما س =‪5‬‬ ‫‪‬‬
‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪2‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪5‬‬
‫إذا كانت‪ :‬ص = ‪ - 3‬ل ‪ ،‬ل ة س ‪ ،‬وكانت ص = ‪ 1‬عندما س =‪5‬‬ ‫‪‬‬

‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪2‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫إذا كانت‪ :‬ص = ا ‪ ، 7 +‬ا تتغير عكس ًيا مع س@ ‪ ،‬وكانت ا = ‪ 3‬عندما س = ‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪3‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص = ‪ + 5‬ب ‪ ،‬ب تتغير عكسيًا مع مربع س ‪ ،‬وكانت ص = ‪ 57‬عندما س =‪‬‬
‫(‪ )2‬أوجد قيمة ص عندما س = ‪2‬‬ ‫(‪ )1‬أوجد العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــ‬

‫‪:‬‬ ‫‪3‬‬
‫أثبت أن ‪ :‬س ة ص‬ ‫إذا كانت‪ :‬س@ ‪ 14 -‬س ص ‪49 +‬ص@ = صفر‬ ‫‪‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫أثبت أن ‪ :‬ص ة س@‬ ‫إذا كانت‪4 :‬س‪ + $‬ص@ = ‪ 4‬س@ ص‬ ‫‪‬‬


‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪5‬‬
‫س‬
‫أثبت أن ‪ :‬ص ة‬ ‫إذا كانت‪ :‬س@ ص@ ‪ 8 -‬س ص ‪ = 16 +‬صفر‬ ‫‪‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫أثبت أن ‪ :‬ا تتغير عكسيًا مع ب@‬ ‫إذا كانت‪ :‬ا@ ب‪ 10 - $‬ا ب@ ‪ = 21 +‬صفر‬ ‫‪‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ص‪ 3+‬س‪2+‬‬
‫أثبت أن ‪ :‬ص ة س‬ ‫حيث س ء ص ء صفر‬ ‫س‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص =‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ ‬من بيانيات الجدول المقابل ‪:‬‬


‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫س‬ ‫(‪ )1‬بين نوع التغير بين ص ‪ ،‬س‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ص‬ ‫(‪ )2‬أوجد ثابت التناسب‬
‫(‪ )3‬أوجد قيمة ص عندما بين س = ‪2‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪ ‬من بيانيات الجدول المقابل ‪:‬‬


‫‪51‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫س‬ ‫(‪ )1‬بين نوع التغير بين س ‪ ،‬ص‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ص‬ ‫(‪ )2‬أوجد ثابت التغير‬
‫(‪ )3‬أوجد قيمة ص عندما بين س =‪4.1‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬


‫الصف الثالث اإلعدادي‬ ‫الوحدة الثانية (جبر)‬ ‫اليماني في الرياضيات‬
‫امتحان على الوحدة الثانية‬
‫‪15‬‬
‫‪  1‬اختر اإلجابة الصحيحة ‪:‬‬
‫س‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬
‫(س ‪،‬س ‪ ،‬س‪) 2 ،‬‬ ‫ص ة ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫س‬
‫‪ ‬إذا كانت‪ :‬ص =‬
‫( ‪) 41 ، 51 ، 31 ، 21‬‬ ‫‪ ‬الرابع المتناسب للكميات ‪ 50 ، 25 ، 6‬هو ‪........‬‬
‫ا‬
‫[‪]،،،‬‬ ‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كان‪4 :‬ا ‪3-‬ب = ‪0‬‬
‫ب‬
‫اجه‬ ‫ه‬ ‫ج‬ ‫ا‬
‫( م ‪3 ،‬م ‪ ،‬م‪3 ، #‬م‪) #‬‬ ‫= ‪..........‬‬ ‫فإن‪:‬‬ ‫=م‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪ ‬إذا كان‪:‬‬
‫بدو‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ب‬
‫‪ ‬الوسط المتناسب بين ‪3‬ا‪#‬ب ‪27 ،‬اب‪ #‬هو ‪9- ( ........‬ا@ب@ ‪9- ،‬اب ‪9c ،‬ا@ب@ ‪9 ،‬ا@ب@ )‬
‫تغيرا طرديًا بين المتغيرين س ‪ ،‬ص هي ‪..............‬‬
‫‪ ‬العالقة التي تمثل ً‬
‫ص‬ ‫س‬ ‫‪4‬‬ ‫س‬
‫)‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫‪1‬‬
‫‪،‬‬ ‫ص‬
‫=‬ ‫‪3‬‬
‫( سص=‪ ، 1‬ص= س‪، 1+‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ا‪+‬ب ج‪+‬د‬
‫د‬
‫أثبت أن ‪ :‬ب =‬ ‫‪   2‬إذا كانت ا ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د كميات متناسبة‬

‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت ‪ :‬ص تتغير عكسيا ً بتغير س وكانت ص = ‪ 3‬عندما س = ‪2‬‬
‫( ثانياً ) قيمة س عندما ص = ‪1‬‬ ‫( أوالً ) العالقة بين س ‪ ،‬ص‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ا‪1+‬ب‬ ‫‪3‬ا‪2-‬ب‬
‫ب‪1+‬ج‬
‫=‬ ‫‪3‬ب‪2-‬ج‬
‫أثبت أن ‪:‬‬ ‫‪   3‬إذا كان ‪ :‬ب وسطا ً متناسبا ً بين ا ‪ ،‬ج‬

‫أوجد ‪:‬‬ ‫‪ ‬إذا كانت ‪ :‬ص تتغير طرد ًيا مع س وكانت ص = ‪ 20‬عندما س = ‪3‬‬
‫قيمة ص عندما س = ‪4.1‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫‪3‬ا‪-‬ب‬
‫‪2‬ا‪+‬ب‬
‫أوجد قيمة ‪:‬‬ ‫‪   4‬إذا كان ‪3 :‬ا = ‪2‬ب‬
‫س ص ع ‪ 2‬س ‪-‬ص ‪5 +‬ع‬
‫أوجد قيمة ‪ :‬ك‬ ‫‪3‬ك‬
‫‪ ‬إذا كانت ‪= 4 = 3 = 2 :‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫أثبت أن ‪ :‬س ة ص‬ ‫‪   5‬إذا كانت ‪ :‬س@ ‪ 12 -‬س ص ‪36+‬ص@ = ‪0‬‬


‫‪ ‬أوجد العدد الموجب الذي أضيف مربعه إلى حدي النسبة ‪ 55: 7‬فإنها تصبح ‪1: 4‬‬

‫ت ‪01281244198 :‬‬ ‫األستاذ‪ /‬أمحد اليماني‬

You might also like