Φύλλο εργασίας

Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610-717 μ.Χ.)

Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης

Α) Το Βυζάντιο σε κρίση
Στο δεύτερο μισό του 6ου αι. και τις αρχές του 7 ου το Βυζάντιο πέρασε μια

σοβαρή κρίση.

ΕΡΓΑΣΙΑ 1.

α. Αφού μελετήσετε την παρακάτω πηγή, να απαντήσετε στα ερωτήματα που

ακολουθούν.
Οικονομία και στρατός στα μέσα του 6ου αι.
 Ποιος είναι ο συντάκτης της
Βρήκαμε το δημόσιο να είναι καταφορτωμένο με πολλά
χρέη και να έχει φτάσει στη χειρότερη φτώχεια [...] και τον πηγής;
στρατό τόσο παραμελημένο από την έλλειψη των αναγκαίων, __________________________
ώστε το κράτος να σφυροκοπείται από τις αδιάκοπες εισβολές  Είναι μεταγενέστερος ή
και επιδρομές των βαρβάρων.
Από Νεαρά του Ιουστίνου Β΄ (566 μ. Χ.), Jus Graecoromanum, τ. I,
σύγχρονος των γεγονότων που
1-2 (Νεαρά 1). περιγράφει; Επομένως,
πρόκειται για πρωτογενή η
δευτερογενή πηγή;

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
 Ποια γεγονότα αναφέρει ως αίτια της κρίσης που ταλαιπωρούσε το Βυζάντιο;

(α)_________________________________________________________________________
(β)_________________________________________________________________________

β. Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά τον παρακάτω χάρτη, να απαντήσετε στο

ερώτημα που ακολουθεί.

1
 Ποια άλλα σοβαρά προβλήματα καλείται να
αντιμετωπίσει ο Ηράκλειος;

______________________________________

Επιπλέον, το βυζαντινό κράτος ταλαιπωρείται στα χρόνια του Ηρακλείου από λοιμούς
(αρρώστιες), σεισμούς και κακές σοδειές.

Απεικόνιση της πανώλης που έπληξε την Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα.

ΑΙΤΙΑ ΚΡΙΣΗΣ 6ου-7ου ΑΙΩΝΑ

 Οικονομική κρίση
 Παραμέληση στρατού
 Εχθρικές επιδρομές (Σλάβοι, Πέρσες, Άβαροι)
 Λοιμοί
 Σεισμοί
 Κακές σοδειές

ΕΡΓΑΣΙΑ 2

Αφού μελετήσετε τις παρακάτω πηγές, να εντοπίσετε και να γράψετε ποιες ήταν οι ενέργειες
του ηρακλείου, για να αντιμετωπίσει την κρίση που ταλαιπωρούσε το Βυζάντιο.

α) Στροφή στην Εκκλησία β) Προετοιμασία της εκστρατείας εναντίον των Περσών

Αυτό το έτος (622) στις 4 του Απριλίου ο
βασιλιάς Ηράκλειος, αφού γιόρτασε το Πάσχα,
αμέσως τη δεύτερη μέρα (του Πάσχα), το
απόγευμα ξεκίνησε κατά της Περσίας. Είχε
πάρει, επειδή δεν είχε οικονομικούς πόρους ,
Ο αυτοκράτορας, βλέποντας ότι ο στρατός είχε γίνει πολύ
νωθρός και δειλός και είχε χάσει την τάξη και την πειθαρχία
του και ήταν διασκορπισμένος σε πολλά σημεία της
αυτοκρατορίας, συγκέντρωσε αμέσως όλους τους
στρατιώτες σ' ένα σημείο. Και όλοι με απόλυτη ομοφωνία

2
τα χρήματα των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων ως επαινούσαν την εξουσία και την ανδρεία του αυτοκράτορα,
δάνειο, πήρε και από τη μεγάλη εκκλησία (Αγία ενώ αυτός τους ενθάρρυνε λέγοντας: "Βλέπετε, αδέλφια και
Σοφία) τα πολυκάντηλα και άλλα λειτουργικά παιδιά μου, πώς οι εχθροί του θεού εισέβαλαν στη χώρα
σκεύη κι έκοψε νομίσματα πολλά… μας, ερήμωσαν τις πόλεις και πυρπόλησαν τους ναούς μας".

Θεοφάνης- Χρονογραφία Θεοφάνης, Χρονογραφία

(α) _______________________________________________________________________________

(β) _______________________________________________________________________________

(γ) _______________________________________________________________________________

(δ) _______________________________________________________________________________

Ο Ηράκλειος αντιπροσωπεύει τον τύπο του στρατηγού – αυτοκράτορα,

δηλαδή ηγήθηκε ο ίδιος του βυζαντινού στρατού

ΕΡΓΑΣΙΑ 3

Αφού συμβουλευτείτε τον πιο κάτω χάρτη και την ιστορική αφήγηση του βιβλίου σας στις σελίδες
19-20 (Η αντεπίθεση του Ηρακλείου), να παρουσιάσετε τις δύο πιο σημαντικές επιχειρήσεις του
Ηρακλείου κατά των Περσών και το αποτέλεσμά τους.

626 627

3
 ΕΡΓΑΣΙΑ 4

Με βάση τα όσα συζητήθηκαν ως τώρα, ποιοι νομίζετε ότι ήταν οι παράγοντες που συνέβαλαν στην
επιτυχία των εκστρατειών του Ηρακλείου;

1) 2) 3)

ΕΡΓΑΣΙΑ 5

Αφού μελετήσετε τον πιο κάτω χάρτη, την πηγή α’ στη σελ. 20 και τις παραγράφους 3-5 της ίδιας
σελίδας να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:

α) Τι ήταν τα θέματα;

________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

β) Για ποιο λόγο δημιουργήθηκαν;

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

γ) Ποιος είχε την ανώτατη εξουσία σε αυτά;

__________________________________________________________________________________

δ) Ποια υπήρξε η σημασία τους για το Βυζαντινό Κράτος;

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

ΕΡΓΑΣΙΑ 6

Επίσημη γλώσσα Τίτλοι

Ενέργειες
εξελληνισμού
4
του κράτους
 Κατ’ οίκον εργασίες

1) Βρισκόμαστε στο έτος 610. Είσαι ο Ηράκλειος και μόλις έχεις αναλάβει την αυτοκρατορία του
Βυζαντίου. Καθώς τα πολλά νέα καθήκοντα σε αναγκάζουν να βρίσκεσαι μακριά από το σπίτι σου
για κάποιο διάστημα, να γράψεις ένα γράμμα στη γυναίκα σου, Ευδοκία, με το οποίο θα της
περιγράφεις την κατάσταση στην οποία βρήκες το κράτος και τις ενέργειες που σκέφτεσαι να
κάνεις, για να λύσεις τα πολλά προβλήματα.

2) (ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ) Να αναζητήσεις και να συγκεντρώσεις εικόνες από αρχαιολογικά ευρήματα που

συνδέονται με τον αυτοκράτορα Ηράκλειο (μνημεία, νομίσματα κ.ά) και να τα παρουσιάσεις στην
τάξη.

3) Σε καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να σημειώσετε αν το περιεχόμενό της είναι σωστό ή
λανθασμένο

ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟΣ
 Την Κωνσταντινούπολη πολιόρκησαν το 626 οι Άραβες.

 Οι εκστρατείες του Ηράκλειου είχαν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα

 Τα στρατιωτόπια ήταν κτήματα που παραχωρούσε το Βυζαντινό Κράτος σε
ελεύθερους αγρότες ως αντάλλαγμα των στρατιωτικών υπηρεσιών τους.
 Οι στρατιωτικές επιτυχίες του Ηράκλειου είχαν διάρκεια

 Ο θεματικός στρατός ήταν κατά κα΄ποιο τρόπο εθνικός

 Η Μάχη της Νινευί έλαβε χώρα το 627

 Ο Ηράκλειος υιοθέτησε τον τίτλο «βασιλεύς»

5) Να γράψετε σύντομο κατατοπιστικό σημείωμα για τον ιστορικό όρο:

θέματα (ορισμός, ποιοι λόγοι οδήγησαν στην δημιουργία τους, αρχηγός)

Υποθέστε ότι είστε δημοσιογράφος στο Βυζάντιο και παίρνετε συνέντευξη από τον στρατηγό του
θέματος των Κιβυρραιωτών. Στόχος σας είναι να ενημερώσετε τον κόσμο για τον τρόπο λειτουργίας
των θεμάτων και τη σημασία τους για το βυζαντινό κράτος. Να παρουσιάσετε τη συνέντευξη.