ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’ - Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ

Ενότητα 3η

Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

ΟΙ ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΟΥ ΒΟΥΚΟΥΡΕΣΤΙΟΥ

 Με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας,

Ελληνοαλβανικά σύνορα-
Β.Ήπειρος
 Το ζήτημα όμως των νήσων του Ανατολικού
Νησιά του Ανατολικού Αιγαίου
(Δεκέμβριος 1913), οι μεγάλες δυνάμεις
επιδίκασαν * στην Αλβανία τις επαρχίες
Χιμάρας, Αργυροκάστρου και Κορυτσάς, όπου ο
πληθυσμός ήταν στην πλειονότητά του
ελληνικός.
Αιγαίου δε λύθηκε τότε, παρά τη δέσμευση των
μεγάλων δυνάμεων να ασκήσουν στην Πύλη τις
δέουσες πιέσεις, ώστε να αναγνωρίσει την
ελληνική κυριαρχία.

Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΑΦΩΝΙΑ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ – ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

Στον αυστροσερβικό πόλεμο η ελληνική κυβέρνηση έκρινε ότι η Ελλάδα θα έσπευδε να

βοηθήσει τη Σερβία μόνο στην περίπτωση κατά την οποία τη χώρα αυτή προσέβαλλε
στρατιωτικά η Βουλγαρία.
 Η γενίκευση του ευρωπαϊκού πολέμου έπεισε τον Βενιζέλο πως η νέα
κατάσταση επέβαλλε στην Ελλάδα να βρίσκεται σε εγρήγορση, αναμένοντας
προτάσεις από την Τριπλή Συνεννόηση για την έξοδό της από την
Οι ουδετερότητα, στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ (Αγγλία, Γαλλία). α) Ο
αντίθετες Βενιζέλος θεωρούσε ότι οι δυνάμεις αυτές θα υπερίσχυαν στον πόλεμο. β)
απόψεις Εξάλλου, ιδεολογικοί δεσμοί ένωναν την Ελλάδα με τις φιλελεύθερες και
δημοκρατικές αυτές χώρες.
 Αντίθετα, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, ο υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Στρέιτ
και το Γενικό Επιτελείο έκριναν ότι η Ελλάδα έπρεπε να τηρήσει έπρεπε να
τηρήσει ουδετερότητα, καθώς η χώρα είχε πρόσφατες πολεμικές
περιπέτειες και είχε πετύχει την εδαφική της επέκταση.
 Εξαιτίας της διαφωνίας στους κόλπους της πολιτικής ηγεσίας της χώρας
ξέσπασε πολιτική κρίση, η οποία εκδηλώθηκε τον Αύγουστο του 1914, όταν η
κυβέρνηση Βενιζέλου υπέβαλε παραίτηση. Η παραίτηση δεν έγινε δεκτή
από τον Κωνσταντίνο.
 Τον Φεβρουάριο του 1915, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για επιχείρηση
κατά των Στενών, η Αγγλία πρότεινε στην Ελλάδα να συμμετάσχει στην
Το επιχείρηση με αντάλλαγμα εδαφικές παραχωρήσεις στα παράλια της
ξέσπασμα Μικράς Ασίας. Η προσφορά ήταν άκρως δελεαστική αλλά ταυτόχρονα
της κρίσης αποτελούσε προειδοποίηση ότι η Αγγλία δε θα ανεχόταν την Ελλάδα
ουδέτερη. Ο Βενιζέλος εγκατέλειψε τότε και τους τελευταίους δισταγμούς του
για την έξοδο της Ελλάδας από την ουδετερότητα και πρότεινε τη συμμετοχή
της στην επιχείρηση των δυνάμεων της Συνεννόησης στην Καλλίπολη.
 Ο Κωνσταντίνος δεν αποδέχτηκε την πρόταση του πρωθυπουργού και ο
Βενιζέλος αναγκάστηκε να παραιτηθεί ξανά.
* επιδικάζω =αναγνωρίζω με δικαστική απόφαση ένα δικαίωμα

1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’ - Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ

Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ

Χρόνος  Από τον Φεβρουάριο του 1915. Διήρκεσε πάνω από είκοσι χρόνια.
 Η ρήξη στην κορυφή της εξουσίας δίχασε τη χώρα για πάνω από
Σημασία/ είκοσι χρόνια.
Επιπτώσει  Η Ελλάδα οδηγήθηκε σε μια μακρά περίοδο πολιτικής και
ς συνταγματικής αναστάτωσης και εκτέθηκε σε σοβαρούς
εξωτερικούς κινδύνους.
 Αύγουστος 1914: Η κυβέρνηση Βενιζέλου παραιτείται, αλλά η
παραίτηση δεν γίνεται δεκτή από τον βασιλιά Κωνσταντίνο.
 Φεβρουάριος 1915: Παραίτηση κυβέρνησης Βενιζέλου
 Μάιος 1915: Ο Βενιζέλος εκλέγεται και πάλι πρωθυπουργός. Με αυτόν
τον τρόπο ανανεώνεται η λαϊκή εντολή προς το πρόσωπο του, να
χειριστεί ο ίδιος τις τύχες της χώρας.
 Ο Κωνσταντίνος δεν επιτρέπει στον εκλεγμένο πρωθυπουργό να
εφαρμόσει την πολιτική που ενέκρινε ο λαός και τον εξαναγκάζει σε νέα
παραίτηση, στάση που θεωρήθηκε συνταγματική εκτροπή
(παραβίαση του συντάγματος).
 Δεκέμβριος 1915: Γίνονται νέες εκλογές, από τις οποίες απείχε το
Κόμμα των Φιλελευθέρων του Βενιζέλου. Ο Βενιζέλος καταγγέλλει των
Κωνσταντίνο για ωμή παραβίαση του συντάγματος και και δηλώνει ότι
θεωρεί αντισυνταγματική την εθνική αντιπροσωπεία που προήλθε από
τις εκλογές.
Τα  Από τον Δεκέμβριο του 1915 μέχρι το 1917, που εκθρονίζεται ο
γεγονότα Κωνσταντίνος, την Ελλάδα κυβερνά ο βασιλιάς και οι σύμβουλοι του, με
τη συναίνεση της εθνικής αντιπροσωπείας, η οποία εκπροσωπούσε μόνο
ένα μέρος του λαού.
 Αντιμέτωπος με την κατάφωρη παραβίαση του Συντάγματος, ο
Βενιζέλος οδηγείται σε επανάσταση. Τον στηρίζουν:
α) εκπρόσωποι της Γαλλίας και της Αγγλίας, οι οποίες στέλλουν
στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη
β) συνεργάτες και υποστηρικτές του στη Θεσσαλονίκη, που
ανησυχούσαν για την τύχη των Ελλήνων της Μακεδονίας, σε
περίπτωση που εισέβαλλαν στην περιοχή βουλγαρικά στρατεύματα.
Για τον λόγο αυτό, συνέστησαν την Επιτροπή Εθνικής Άμυνας.
 Μάιος 1916: Οι ανησυχίες του Βενιζέλου και των συνεργατών του
επαληθεύονται, καθώς βουλγαρικές δυνάμεις καταλαμβάνουν το οχυρό
Ρούπελ.

Το γεγονός αυτό:
α) Έδωσε στον Βενιζέλο το δικαίωμα να καταγγείλει τον
Κωνσταντίνο και την κυβέρνησή του ότι δεν ήταν σε θέση να
προστατεύσουν τη χώρα και
β) Ώθησε τους Άγγλους και τους Γάλλους να πιέσουν ακόμη πιο
πολύ την ελληνική κυβέρνηση να εγκαταλείψει την
ουδετερότητα. Για τον σκοπό αυτό, οι στόλοι τους επέβαλαν
μερικό αποκλεισμό των ελληνικών παραλίων, ενώ οι
εκπρόσωποι των δύο δυνάμεων απαίτησαν από την ελληνική
κυβέρνηση:

2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’ - Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ

1) την αποστράτευση των ενόπλων δυνάμεων της χώρας,

2) την άμεση αντικατάσταση της φιλοβασιλικής κυβέρνησης,

3) τη διάλυση της Βουλής και

4) την προκήρυξη νέων εκλογών.

 Οι Γερμανοί εκμεταλλεύτηκαν την ωμή επέμβαση της Γαλλίας και της

Αγγλίας στα εσωτερικά της χώρας, για να πλήξουν το κύρος του
Βενιζέλου.

 Η αποστράτευση οδήγησε στη συγκρότηση συνδέσμων Επιστράτων,

που ήταν αντιβενιζελικοί.

 Πλέον, και οι δύο παρατάξεις διέθεταν τις δυνάμεις κρούσης τους. Οι

βασιλικοί (αντιβενιζελικοί) τους «Επίστρατους» και οι βενιζελικοί τους
«Αμυνίτες» της Θεσσαλονίκης.

 Η κάθε ομάδα απέκτησε, μάλιστα, τη δική της επικράτεια. Οι βασιλικοί

την «Παλαιά Ελλάδα» (με πρωτεύουσα την Αθήνα) και οι βενιζελικοί
τις τις «Νέες Χώρες» (με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη).

 Καλοκαίρι 1916: Ισχυρές βουλγαρικές δυνάμεις καταλαμβάνουν

σημαντικό τμήμα της Ανατολικής Μακεδονίας και εξαπολύουν διωγμό
εναντίον του ελληνικού πληθυσμού της.

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ «ΕΘΝΙΚΗΣ ΆΜΥΝΑΣ» ΚΑΙ ΤΑ «ΝΟΕΜΒΡΙΑΝΑ»

 Εκδηλώθηκε τον Αύγουστο του 1916 στη Θεσσαλονίκη.

 Είχε την υποστήριξη του Γάλλου στρατηγού Σαράιγ.

Το Κίνημα  Ο Βενιζέλος αρχικά δίσταζε να ηγηθεί του κινήματος, επειδή

θεωρούσε ότι η χώρα χρειαζόταν την εθνική ενότητα, για να
της «Εθνικής αντιμετωπίσει τη βουλγαρική απειλή. Ωστόσο, υποχρεώθηκε
Άμυνας» τελικά από τα πράγματα να αναλάβει την ηγεσία του, για να
επισπεύσει την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της
Συνεννόησης.

 Η απουσία ομοφωνίας μεταξύ των συμμάχων της Συνεννόησης

έδινε τη δυνατότητα στον Κωνσταντίνο και την κυβέρνηση του να
αποδέχονται τα διάφορα αιτήματά τους και στη συνέχεια να
κωλυσιεργούν ή και να αθετούν τα όσα είχαν υποσχεθεί. Ως
Τα
αποτέλεσμα, προέκυψαν τα Νοεμβριανά.
«Νοεμβριανά»
(1916)  Τον Νοέμβριο του 1916, σημειώθηκαν αιματηρές συγκρούσεις
μεταξύ των υποστηρικτών του βασιλιά Κωνσταντίνου και

3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’ - Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ

γαλλικών στρατευμάτων που είχαν αποβιβαστεί στην Αθήνα για να

παραλάβουν πολεμικό υλικό.

 Οι συγκρούσεις αυτές, τα έκτροπα και οι διώξεις που

ακολούθησαν εναντίον των Βενιζελικών στην Αθήνα, είχαν ως
αποτέλεσμα να τη σκλήρυνση της θέσης της Γαλλίας έναντι του
Κωνσταντίνου και την εκθρόνισή του.

Η ΕΚΘΡΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

ΚΑΙ Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

 Την πρωτοβουλία της εκθρόνισης του Κωνσταντίνου ανέλαβε η Γαλλία, με τη

συναίνεση της Αγγλίας και της Ιταλίας.

 Τον Μάιο του 1917, ειδικός εκπρόσωπος της Γαλλίας επέδωσε στην ελληνική
κυβέρνηση τελεσίγραφο με το οποίο απαιτούσε την παραίτηση του
Κωνσταντίνου.

 Ο βασιλιάς απομακρύνθηκε από τον θρόνο της Ελλάδας αυθημερόν, χωρίς να

παραιτηθεί επίσημα από τα δικαιώματά του.

 Την επομένη, αναγορεύτηκε βασιλιάς της Ελλάδας ο δευτερότοκος γιος του

Αλέξανδρος.

 Παρά τα πολλά προβλήματα που δημιούργησε ο Διχασμός, η κυβέρνηση του

Βενιζέλου κατόρθωσε να σχηματίσει αξιόμαχες μονάδες, οι οποίες διακρίθηκαν στο
μακεδονικό μέτωπο, συνέβαλαν αποφασιστικά στη νίκη των συμμάχων της
Συνεννόησης στο μέτωπο αυτό και αποκατέστησαν το τραυματισμένο κύρος των
ενόπλων δυνάμεων της χώρας.

 Χάρη στη συμβολή αυτή των Ελήνων στη νίκη των Συμμάχων, έγινε δυνατή η
συμμετοχή της Ελλάδας στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των νικητών για τη
ρύθμιση των διάφορων εδαφικών ζητημάτων.

4
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’ - Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ

ΚΑΤΑΤΟΠΙΣΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

Επίστρατοι (ορισμός, πρωτεργάτες, χρονικό-τοπικό πλαίσιο, δράση)

Παραστρατιωτική φιλοβασιλική οργάνωση, που έδρασε κατά την περίοδο του Εθνικού
Διχασμού στην Ελλάδα (1915-1917), με τη σιωπηρή έγκριση του βασιλιά Κωνσταντίνου και
με την ανοχή κυβερνήσεων φιλικών προς αυτόν. Κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού,
επικράτεια των Επίστρατων ήταν η Παλαιά Ελλάδα, με πρωτεύουσα την Αθήνα. Οι
αντιβενιζελικοί Επίστρατοι πρωωταγωνίστησαν στα έκτροπα και τις διώξεις εναντίον των
βενιζελικών στα Νοεμβριανά.

Αμυνίτες (ορισμός, πρωτεργάτες, χρονικό-τοπικό πλαίσιο, δράση)

Έτσι ονομάστηκαν οι βενιζελικοί στρατιωτικοί που έδρασαν στις Νέες Χώρες, με πρωτεύουσα
τη Θεσσαλονίκη, την περίοδο του Εθνικού Διχασμού (1915-1917). Οι Αμυνίτες στήριζαν τον
Βενιζέλο και την κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας. Οι ίδιοι οργάνωσαν και το κίνημα της Εθνικής
Άμυνας (Αύγουστος 1916).

Κίνημα Εθνικής Άμυνας (Χρονικό πλαίσιο, πρωταγωνιστές, ηγεσία)

Κίνημα που εκδηλώθηκε από τους βενιζελικούς αξιωματικούς της Επιτροπής Εθνικής Άμυνας
στη Θεσσαλονίκη τον Αύγουστο του 1916, με την υποστήριξη του Γάλλου στρατηγού Σαράιγ.
Ο Βενιζέλος, αρχικά δίσταζε να ηγηθεί του κινήματος επειδή θεωρούσε ότι η χώρα χρειαζόταν
την εθνική ενότητα, για να αντιμετωπίσει τη βουλγαρική απειλή. Ωστόσο, υποχρεώθηκε
τελικά από τα πράγματα να αναλάβει την ηγεσία του, για να επισπεύσει την έξοδο της
Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Συνεννόησης.

Νοεμβριανά (ορισμός, χρονικό πλαίσιο, αίτια, συνέπειες)

Αιματηρές συγκρούσεις που έλαβαν χώρα στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 1916, ως
αποτέλεσμα της απουσίας ομοφωνίας μεταξύ των συμμάχων της Συνεννόησης, η οποία έδινε
τη δυνατότητα στον βασιλά Κωνσταντίνο και την κυβέρνηση του να αποδέχονται τα διάφορα
αιτήματά τους και στη συνέχεια να κωλυσιεργούν ή και να αθετούν τα όσα είχαν υποσχεθεί.
Τον Νοέμβριο του 1916, γαλλικά στρατεύματα που είχαν αποβιβαστεί στην Αθήνα για να
παραλάβουν πολεμικό υλικό συγκρούστηκαν με υποστηρικτές του βασιλιά Κωνσταντίνου. Οι
αιματηρές συγκρούσεις, τα έκτροπα και οι διώξεις που ακολούθησαν εναντίον των
Βενιζελικών στην Αθήνα, είχαν ως αποτέλεσμα τη σκλήρυνση της θέσης της Γαλλίας έναντι
του Κωνσταντίνου και την εκθρόνισή του.

Νέες Χώρες (περιοχές, πρωτεύουσα, σχέση με Εθνικό Διχασμό)

Οι περιοχές που προσαρτήθηκαν στο ελληνικό κράτος μετά τους βαλκανικούς πολέμους,
δηλαδή η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Θράκη και νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Κατά τη
διάρκεια του Εθνικού Διχασμού αποτέλεσαν αποκλειστική επικράτεια των βενιζελικών
(«Αμυνιτών») , με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη.

5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’ - Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ

Η Ευρώπη τις παραμονές του Α'

Παγκοσμίου Πολέμου

Η Ελλάδα μετά τις συνθήκες Νεϊγύ

και Σεβρών

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο

ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης
επιθεωρούν ελληνικές
στρατιωτικές μονάδες το
καλοκαίρι του 1918,
(Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)

6
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’ - Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ

Θεσσαλονίκη 1917. Το Κίνημα της

Εθνικής Άμυνας

Το 1916 οι Αγγλογάλλοι
αποβιβάζουν στρατό στη
Θεσσαλονίκη και
εκδηλώνεται στρατιωτικό
κίνημα
(Κίνημα Εθνικής
Αμύνης).

7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’ - Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ