pak : koLa

Plant protection : Paak saMrxaNa :

Insect / Pest management : raoga Anao Ÿvaat inayaM~Na :
Ÿvaatao :
1.koLnauM caaMcavauM : ra[Jaoma ivaivala
vaO&ainak naama : kaosmaaopaolaITsa saaorDIDsa
AaoLK :
AapNaa rajyamaaM Collaa bao¹~Na vaYa^qaI j Aa Ÿvaatnaao ]pWva
Sa$ qayaola Co. pu#t caaMcavauM 10 qaI 13 ima.maI.laaMbau‚ caLkta kaLa
rMganauM haoya Co.tonauM maaqau pxaInaI caaMca jovauM laaMbau tomaj paMKao ]drp`doSa
nao puropurI ZaMktI haotI naqaI. pu#t ikTk Baagyaoj ]DtuM jaovaa maLo Co.
Aa ikTknaI maada koLnaa qaDmaaM jmaInaqaI sahoj ]pr ko naIcaonaa
BaagamaaM Aokla daokla [MDa maUko Co. GaNaI vaKt kaohvaata Aavark
pNa^tlamaaM kaNauM paDI [MDa maUko Co. [MDa safod rMganaa‚ Aokad ima.maI.
ra[Jaoma ivaivala
laMbaa[naa Anao AMDakar haoya Co. [yaL malaa[ jovaa safod rMganaI‚
majbaUt baaMQaanaI‚ maaMsala‚ krcalaIvaaLa KMDaovaaLI‚ pga vagarnaI ~ak
AakarnaI 8 qaI 12 ima.maI. laaMbaI haoya Co.
nauksaana :
[MDamaaMqaI naIkLolaI [yaL koLnaI gaaMzaomaaM kaoraNa krI Kaya Co.
pUNa^ ivakisat [yaL gaaMznaI AMdr baaogada banaavaI AMdrnaao Baaga Kaya
Co jyaaro pu#t kITk kaoraNa krI baaogada banaavaI tomaaM Bara[ rho
Co. ]pWivat CaoDnaa pana fIkka pILa rMganaa qa[ saholaa[qaI KoMcaa[
Aavao Co jyaaro AajubaajunaI ]pWivat gaaMzao ivakasa pamatI ATko
Co. ]pWva jao paClaI AvasqaaAo qaaya tao tovaa CaoDnaa pananaI
nauksaana saM#yaamaaM GaTaDao qa[ laUma AokMdro naanaI banao Co Anao fLnaI saM#yaa
AaoCI qa[ jaya Co.
inayaM~Na :
³1´ ]pWivat gaaMzaonaao vaavaotr maaTo ]pyaaoga krvaao nahI.
³2´ vaaDInaI caao##aa[ raKvaI.
³3´ qaDnao jmaInanaI sapaTIAoqaI kapvauM‚ kapolaa qaDnao maaTIqaI barabar ZaMkI dovauM.
³4´ koLnaa nakamaa Baaganaao naaSa krvaao joqaI pu#t ikTk tomaaM Bara[ rho nahI.
³5´ raopvaa maaTonaI gaaMzaonao AaSaro 550 sao.tapmaanavaaLa garma paNaImaaM 5 qaI 10 imainaT
DUbaaLI raKvaI.
³6´ gaaMzaonao raoPyaa pholaa baharnaI sapaTI saaf krI‚ 3 qaI 4 idvasa saUya^naa tapmaaM tpavaI‚
CaNa Anao raKnaI rbaDImaaM DUbaaDvaI.
³7´ raopvaa maaTonaI gaaMznao maaonaaok`aoTaofaosa Aqavaa klaaorpayarIfaosa ³10 ilaTr paNaImaaM 30
ima.ila.´ dvaanaa WavaNamaaM 5 qaI 10 imainaT baaoLI raKvaI.
³8´ daNaadar dvaaAao jovaI ko kabaao^fyaurana 5 qaI 10 ga`ama Aqavaa faoroT 30 ga`ama p`maaNao
raopvaa maaTonaa KaDamaaM CaoD dIz AapvaI.
 2.maaolaaomaSaI : AofID
vaO&ainak naama : ponTalaaonaIyaa naIga`aonarvaaosaa Anao AokIsa gaaosaIpI
AaoLK :
maaolaaonaa pu#t kITk pILa qaI kaLaSa pDta rMganaa Anao paocaa
SarIrvaaLa haoya Co. tonaa SarIrnaaM paCLnaa Baagao naLI jovaa bao Baaga Aavaolaa
haoya Co jonao Cornicals kho Co. pu#t nar maaolaao naanaI ,paMKvaaLI Anao pu#t
maada maaolaao maaoTI ,paMK vagarnaI haoya Co. maada maaolaao saIQaa baccaaMnao jnma
(Ovoviviparous) Aapo Co. maada maaolaao 8 qaI 22 baccaa p`it idna jnma Aapo
Co. Aa baccaa 7 qaI 9 idvasamaaM pu#t banaI jaya Co. pu#tnaao ŸvanakaL 2
qaI 3 AzvaaiDyaanaao haoya Co. Aa Ÿvaat Aok vaYa- drmyaanamaaM 12 qaI 14
Ÿvanacak` puNa- kro Co.
naukSaana :
koLnaa paknao saIQao saIQaMu nahI pNa ivaYaaNauqaI qataM bancaI Taop naamanaa raoganaa vaahk
trIko kama krI maaolaaomaSaI maaoTuM nauksaana phaoMcaaDo Co. Aa ŸvaatnaI mau#ya bao jatao jaovaa
maLo Co. jomaaMqaI ponTalaaonaIyaa naIga`aonarvaaosaa baMcaI Taop tqaa AokIsa gaaosaIpI maaoJok raoganaa
ivaYaaNauM folaavao Co. Aa Ÿvaat koLnaI Aajubaajunaa pIlaa ]pr maaoTI saM#yaamaaM jaovaa maLo Co.
inayaM~Na :
Chrysopa Adult
³1´ sTIkI T/op gaaozvaI Ÿvaatnaao ]p_`vanaI maa~a GaTaDI Sakaya
Co.
³2´ laala daiLyaa ³laoDI baD- baITla´ naa pu#t Anao [yaL baMnao
Avasqaa ŸvanakaL drmyaana 500 qaI 600 maalaaonauM BaxaNa kro
Chrysopa Larva Co. jyaaro laIlaI fUdDI ³k`ayasaaopa´ naIo [yaL Avasqaa 200 qaI
250 maalaaonauM BaxaNa kro Co.
Lady bird beetle Adult
³3´ kao[pNa Aok SaaoYak p`karnaI jovaI ko ,
faosfamaIDaona 0.03 ‰ ³ 3 maI.laI.À 10 laITr paNaI´ ,
DayamaIqaaoAoT 0.03 ‰ ³ 10 maI.laI.À 10 laITr paNaI´ Anao
imaqaa[la¹Aao¹DImaoTaona 0.025‰ ³ 10 maI.laI.À 10 laITr paNaI´
Lady bird beetle larva
dvaanaao CMTkava krvaao.

2.kRima : inamaoTaoD
kRima : roDaofaolasa saImaIlaIsa
nauksaana :
CaoDnaa mauLmaaM rhI kRima paknao QaNauM nauksaana kro Co.maUL kaLa
pDI jaya Co itraD pDo Co Anao pCI saDao poda qaaya Co. Aavaa
AsarvaaLa CaoDnaa pIlaa baIjo raopta CaoDnaao ivakasa qatao naqaI.
inayaM~Na :
³1´ CaoD dIz 10 qaI 15 ga`ama kabaa^ofyaurana Aqavaa faoroT 5 qaI 10
ga`ama raoptI vaKto Anao raoPyaa pCI caaoqaa maasao AapvaanaI Asarkark
inayaM~Na qaaya Co.
raogaao :
³k´ fUgaqaI qataM raogaao : fngala DIsaIsaIJ
1. pananaaM ~aikyaa TpkaM naao raoga :¹ saIgaaTaoka laIf spaoT
fuga : maa[kaosforolaa mausaIkaolaa
raoganaa laxaNaao :
fugaqaI qata Aa raogamaaM Sa$AatmaaM pana pr Aokdma naanaI pILI
CaMT pDo Co. jo QaImao QaImao maaoTI Anao badamaI rMganaI banao Co. AavaaM
TpkaM vaKt jtaM ~ak Aakrnaa banao jonaao vaccaonaao Baaga raKaoDI
rMganaao haoya Co. TpkaMnaI iknaarI GaaTaM badamaI ko kaLa rMganaI haoya
Co. Anao frto pILao Baasa doKaya Co. vaKt jtaM Aavaa TpkaM maaoTa
banaI AokbaIjamaaM BaLI j[ AaKa pananao saukvaI naaKo Co. raogavaaLa
CaoDmaaM laUmaao naanaI rho Co. Anao laUmamaaM koLanauM kd Anao saM#yaa pNa
GaTo Co. GaNaIvaKt raogavaaLa CaoDmaaM fuganaa Aak`maNaqaI [qaIlaIna
naamaanaa rasaayaNanauM p`maaNa vaQaI jtaM laUmamaaM kacaaM koLaM pakI jvaanaI
samasyaa ]BaI qaaya Co. joqaI ]%padna pr KUba j maazI Asar qaaya Co.
satt varsaadvaaLu‚ Baojmaya Anao garma hvaamaana raoganao vaQau AnaukUL
Aavao Co. Aa raoga AaogaYT maasamaaM tIva` haoya Co.

2. kaLa TpkaM JaLnaao raoga :¹ Aonqa`oknaaoJ

fuga : kaolaoTaoT`\Ikma myausaI
raoganaa laxaNaao :
hvaajnya fugaqaI qataM Aa raoganaI Sa$Aat pananaI iknaarI pr
naanaa gaaoL ko laMbagaaoL Aakarnaa badamaI rMganaa TpkaM qaaya Co. Aa
TpkaM samaya jtaM vaQaInao QaabaamaaM pirNaamao Co. Anao naŸk naŸknaaM
Qaabaa maLInao AaKu pana JLa[nao sauka[ jaya Co. GaNaI vaKt Aa
raoganao laIQao fL ]pr naanaa gaaoL kaLa rMganaa TpkaMAao jaovaa maLo Co.
Aavaa TpkaM pDI gayaolaa koLaM vaholaaM pakI jaya Co. Aa raoganao garma
Anao BaojvaaLu vaatavarNa vaQau AnaukUL Aavao Co. bajarmaaM maLtaM kaLI
CaMTvaaL koLaM maIza koLaM trIko vaocaaya Co.

3. pananaaM badamaI TpkaMnaao raoga :¹ DoyaTaonaIAolaa laIf spaoT

fuga : DoyaTaonaIAolaa Taoryaulaaosaa
raoganaa laxaNaao :
hvaajnya fugaqaI qataM Aa raoganaI Sa$Aat pana pr naanaa
gaaoLakar badamaI rMganaa TpkaMqaI qaaya Co. jo samaya jtaM ivaksaIt qa[
laMbagaaoL Aakarnaa banao Co. jonao maQyaBaaga sauka[nao raKaoDI rMganaao
Anao iknaarI GaaTa badamaI rMganaI doKaya Co. Anao frto AaCao pILao
Baasa jaovaa maLo Co. pana ]pr }MQaa AMga`oŸ "v" Aakarnaa Qaabaa
doKaya Co. Anao QaIroQaIro pana JLa[nao sauka[ jaya Co. Aa raoganao
varsaadvaaLu‚ Baojmaya hUMfaLuM hvaamaana vaQaaro AnaukUL Aavao Co.
 4. pnaamaa saukaraoÀ fugaqaI qatao saukarao : fyauJorIyama vaIlT
fuga : fyauJorIyama AaokJIspaorma fao.spI.kyaubaonsa
raoganaa laxaNaao :
Aa raoga saaO p`qama pnaamaamaaM naaoMQaayaola haovaaqaI tonao
‘pnaamaa ivalT’ trIko AaoLKvaamaaM Aavao Co. jao ko gaujratmaaM
Aa raoga Kasa jaovaa maLtao naqaI. fUgaqaI qata Aa raoganaI
Sa$AatmaaM jUnaa Anao naIcaonaa pana pr JaMKa pILa rMganaI
p+IAao qaaya Co. koLnaa Taocanaa pana naIcaoqaI ]prnaI trf QaIro
QaIro iknaarI AagaLnaI pILa pDInao saukata jaya Co. raoigaYT
CaoDnaa pana caImaLa[‚ sauka[nao qaD pasaoqaI namaI CaoDnaa qaDnao
AaDu faDInao jaota koLnaa qaaoqaamaaM vaccaonaao Baaga tMdurst jaovaa
maLo Co jyaaro tonaI Aajubaajunaao Baaga Gaora badamaI rMganaao saDolaao
jaovaa maLo Co. kao[k vaKt jmaInaqaI ]prnaa Baaga pr Aavaola
koLnaa qaDmaaM faT jaovaa maLo Co. tomaj kMdmaaM pNa saDao jaovaa
maLo Co.
Aa raoga jmaInajnya fUga Wara folaaya Co. AnaukULta
maLta Aa fUga CaoDnaa [ja pamaolaa maUL maarft CaoDmaaM daKla
qaaya Co. raoganaao folaavaao raoigaYT CaoDnaa maUL tMdurst CaoDnaa
maULnaa saMsaga^maaM Aavata qaaya Co. raogaga`st koLnaa maULmaaM
kRimanauM pNa Aak`maNa jaovaa maLo Co. jmaInanaI BaaOitk isqait
baMQaarNa‚ vaQau pDtao naa[T`\aojna Anao vaQaaro pDtI KoD pNa Aa
raoganaI AavavaanaI Sakyata vaQaaro Co.

5. koLnaao gaullaao marI ko laUma pDI jvaanaao raoga :¹

raoganaa laxaNaao :
fUgaqaI qatao Aa raoga saamaanya rIto koLamaaM lauma bahar naIkLvaanaa samayao jaovaa maLo
Co. jomaaM koLnaI laUma bahar naIkLyaa pholaaM dMDnaI AMdrnaa Baaga pr raoganauM Aak`maNa qataM
laUma QaImao QaImao kaohvaa[nao saDI jaya Co. saDolaaM BaagamaaM paCLqaI maRtaopŸvaI fUga ŸvaaNauMnauM
pNa Aak`maNa jaovaa maLo Co. Aama saDolaao dMD bahar naIkLtI laUmanauM vajna sahna na krI
SaktaM laUma dMD saaqao naIcao tUTI pDo Co. KoDUtao Aanao gaullaao marI jvaanaa raogaqaI AaoLKo Co.
saDI gayaolaaM dMDmaaMqaI Kraba vaasa Aavao Co. dixaNa gaujratmaaM Aa raoga GaNauM K$M Aoip`la
mao¹jUna maasamaaM garmaInaa samayamaaM jaovaa maLo Co.
³K´ ŸvaaNaMuqaI qata raogaao : baokTorIyala DIsaIsaIJ
6. koLnaao maaokao Aqavaa ŸvaaNauMqaI qatao saukarao :¹ baokTorIyala vaIlTÀmaaokao
ŸvaaNauM : syauDaomaaonaasa saaolaanaosaIAorma
raoganaa laxaNaao :
Aa raoga ŸvaaNauMqaI qaaya Co. raoganao caop pIlaa maarfto qaaya Co.
koL raoPyaa pCI AaSaro bao maasa pCI raoganaaM laxaNaao jaovaa maLo Co.
raoigaYT CaoDnaa pana AaCa pILaM ko pILaM pDI QaIr QaIro badamaI rMga
QaarNa kro Co. maaoTa CaoDmaaM raoga lagataM pana QaIro QaIro pILaM pDI
sauka[ jaya Co. Anao Aavaa CaoDmaaM laUmanaa koLaM pNa pILaM pDo Co.
jo kapInao jaotaM tomaaM maQyamaaM laala Anao BaUKraM rMganaao gaBa^ jaovaa maLo
Co. Aa raogaqaI koLnaa maUL kaLa pDI saDI jtaM koL saUka[nao jmaIna
pr ZLI pDo Co. jo Aa raoganaI mau#ya AaoLK Co. raoganaao caop
jmaInamaaM pNa haoya Co. jo maUL vaaTo folaaya Co.

7. kMdnaa saDanaao raoga :¹ baokTorIyala saaofT raoT

ŸvaaNauM : [vaI^naIyaa k`ayasaonTomaI
raoganaa laxaNaao :
Aa raoga [vaI^naIyaa naamanaa ŸvaaNauMqaI qaaya Co. GaNaaKra
ikssaaAaomaaM jmaInajnya fUga Anao kRima pNa Aa raoga saaqao
saMkLayaolaa jNaaya Co. koLnaaM kMdmaaM Sa$AatmaaM kaLa caaMda pDo
Co‚ QaIro QaIro Aavaao kMd saDI jaya Co. raogaIYT kMdnao faDInao jaota
AMdrnaao Baaga badamaI ko kaLa rMganaao qa[ gayaolaao jNaaya Co.
raoganaI Sa$Aat tIva` haoya tao pIlaao naIkLtao j naqaI
Anao pIlaao naIkLo tao QaImao QaImao pILao pDI sauka[nao marI jaya
Co. GaNaIvaar pakmaaM Sa$AatmaaM mao jUna Anao paCLqaI
saPTombar¹ AaokTaobar maasamaaM raoganaao ]pWva jaovaa maLo Co.
raoganao garma Anao BaojvaaLuM vaatavarNa KUba j AnaukUL Aavao
Co.
³ga´ ivaYaaNauMqaI qata raogaao : vaa[rla DIsaIsaIJ
8. pananaao pILa caTapTanaao raoga : banaanaa maaoJok
ivaYaaNaMu : kukumbar maaoJo[k vaayarsa
raoganaa laxaNaao :
Aa raoga ivaYaaNauqaI qaaya Co. tonao AMga`oŸmaaM maaoJo[k kho Co.
raoganaI Sa$Aat pana pr AaCI laIlaI ko pILI‚ naanaI Anao laaMbaI
CaMTqaI qaaya Co. jo AokbaIjamaaM BaLInao pILI p+ImaaM $paMtr pamao Co.
Aama pananaI naSanao samaaMtr pILa Anao laIlaa p+a jaovaa maLo Co. joqaI
tonao caTapTanaao raoga kho Co. raoganaI AsarvaaLa CaoDnaaM pana naanaa‚
saaMkDa Anao barD qa[ jaya Co. CaoDnaI vaQa ATkInao CaoD zIMgaNaao rhI
jaya Co. Aavaa CaoD pr laUma AavatI naqaI. Anao Aavao tao pNa naanaI
Anao ivakRt qa[ jaya Co. raoganaI maa~a vaQau haoya tao pIlaao vaccaoqaI
saDInao marI jaya Co. raoganaao p`aqaimak caop kMd maarfto Anao ]Baa
pakmaaM maaolaaomaSaI Wara tonaao folaavaao qaaya Co.

9. JUmaiKyaa pananaao raoga : bancaI Taop

ivaYaaNaMu : banaanaa bancaI Taop vaayarsa
raoganaa laxaNaao :
ivaYaaNaujnya raogamaaM pana naanaa Anao saaMkDa banao Co
tqaa jqqaamaaM naIkLta jaovaa maLo Co. laUmaao naanaI Aavao Co.
raogavaaLa CaoD kapInao naaSa krvaao ej ]paya Co tqaa raoga
Aavatao ATkavavaa maaTo SarUAatmaaM jMtunaaSak dvaanaoa CMTkava
krI maaolaao ³ponTalaaonaIAa naIga`aonarvaaosaa´nauM inayaM~Na krvauM.
gaujratmaaM Aa raoga CUTaCvaayaao jaovaa maLo Co.

10. pananaI laITInaao raoga : banaanaa sT`\Ip

raoganaa laxaNaao :
halamaaM dixaNa gaujratmaaM Aa raoga saaO p`qama vaar puvana naamanaI jatmaaM jaovaa maLola
Co. Aa raoganaI Sa$AatmaaM pana pr saaonaorI pILaSa pDtaM TpkaM Aqavaa laITI jaovaa maLo Co.
samaya jtaM Aa pILI laITI kaLI pDI sauka[ jaya Co tomaj raoganaI tIva`ta vaQata pNa^dMD pr
pNa GaaTa badamaI Aqavaa kaLaSa pDta laala rMganaI laITIAao jaovaa maLo Co. GaNaI vaKt
AavaI laITI raoganaa ivaYaaNauMnauM Aak`maNa haovaa CtaM pana pr jaovaa maLtI naqaI. navaI
naIkLta pana pr pNa Aavaa icanhao Amauk maihnaaAao sauQaI jaovaa maLta naqaI. AnaukUL
hvaamaana maLta frIqaI raoganaa icanhao Sa$ qaaya Co. dixaNa gaujratmaaM Aa raoga Amauk koLnaI
vaaDIAaomaaM jaovaa maLola. Aa raogaqaI GaNaIvaar laUma naIkLvaanaa samayao laUmanaao DaoDao naIkLtao
naqaI Aqavaa tao fsaa[ jaya Co‚ kyaarok gaBa^QaarNa qatuM naqaI Aqavaa tao qaDnaa maQyaBaagaoqaI
Aokdma naanaI laUma naIkLo Co. koLa doKavamaaM ivakRt‚ kdmaaM naanaa tomaj tomaaM baIj jaovaa
maLo Co. raoigaYT CaoDnaao ivakasa ATko Co. Aama ]%padnamaaM GaNauM nauksaana qaaya Co. raoigaYT
CaoDnaa pIlaa Aa raoganaao p`aqaimak folaavaao kro Co. raoganaa ivaYaaNauM laIMbaumaaM AavatI icakTao
naamanaI ŸvaatqaI koLmaaM folaaya Co jyaaro SaorDImaaM AavatI icakTao naamanaI ŸvaatqaI SaorDImaaMqaI
koLmaaM folaaya Co.
11. DaoDanaao maaoJok :
raoganaa laxaNaao :
Aa pNa ivaYaaNauMqaI qatao raoga Co Anao halamaaM dixaNa gaujratmaaM koLnaI vaaDImaaM saaO
p`qama vaar jaovaa maLola Co. Aa raogamaaM koLnaa qaD‚ maQya nasa tomaj pNa^ dMDIka pr laaMbaI
patLa AakarnaI badamaI qaI laIlaaSa pDtI laITI jaovaa maLo Co. QaImao QaImao maaoJok p`karnaa
icanhao koLnaa nar puYpnaa DaoDa pr jaovaa maLo Co tomaj koLnaa qaD prnauM saUkuM pana kaZI
naaKta maaoJoknaa Qaabaa jaovaa maLo Co. GaNaI vaKt Aa raoganaa Aak`maNaqaI koLnaa pananaI
gaaozvaNa badlaa[nao p`vaasaI koLanaI pananaI joma Aok pCI Aok naIkLta jaovaa maLo Co.
koLnaI naonWaona jatmaaM kao[k vaKt laUmanaao daMDao laaMbaao Aqavaa Aokdma pNa^dMDa pr sauka
KrbacaDa ]JrDa pNa jaovaa maLo Co. Aa raoganaao p`aqaimak folaavaao raoigaYT pIlaa maarfto
qaaya Co. iWtIya folaavaao maSaIqaI qaaya Co.

³Ga´ Anya raogaao :

12. Apirpkva koLanauM pakI jvauM : ip`maocyaur ra[pnaIMga Aaof banaanaa
raoganaa laxaNaao :
koLanaa paknaao Aa BayaMkr raoga Co. gaujratmaaM saurt‚ BarUca Anao
KoDa ŸllaamaaM Aa raogaqaI GaNau j nauksaana qa[ saukola Co. Aa raogaqaI
koLnaa pana pILa pDI jaya Co. pana ]pr pILa rMganaI iknaaravaaLa laala
DaGa pDI jaya Co. koLa ksamayanaa vaholaaM pakI paocaa pDI jaya Co gauNava<aa
QaTo Co tqaa ]%padna VTtaM Aaiqa-k rIto VNauM nauksaana qaaya Co. raoga GaNaa
pirbaLaonauM pirNaama Co. raoga Aavatao ATko e maaTo 10 ilaTr paNaImaMa 5
ga`ama kaba^nDaJIma Anao 10 ilaTr paNaImaaM 10 ga`ama koPTafaolanaao dr maihnao
vaarafrtI CMTkava krvaanaI BalaamaNa krvaamaaM Aavaola Co.Aa isavaaya Agaa]
jNaavyaa p`maaNao pIlaanao maavajt AapvaI. Aa maavajtqaI pananaa Tpka
(saIgaaToaka) naamanaa raoganauM pNa inayaM~Na qaSao.

koLmaaM saMkilat raoga inayaM~Na : -

]pr jNaavaolaa raogaaonaa saMkilat inayaM~Na maaTo naIcao maujbanaa pgalaaM laovaa KUba j
j$rI Co.
1. saara inatarvaaLuM Kotr psaMd krvauM Anao inatar naIknaI vyavasqaa krvaI.
2. Ÿ.Aosa.Aof.saI.naa poSaI savaMQa^na ivaBaaga Wara tOyaar krolaa raogamaukt Anao tMdurst
CaoDnaI j raopNaI krvaI.
3. JUMmaiKyaa pana‚ caTapTa‚ maaokao ko panamaanaa saUkara jovaa raogaaonaao ]pWva inavaarvaa
raogamaukt ivastarmaaMqaI raogamaukt pIlaa maoLvavaa.
4. koLmaaM AavataM kMdnaa saDanaa Asarkark inavaarNa tqaa saIgaaTaoka pananaa TpkaM Anao
JaLraoganauM p`maaNa GaTaDvaa maaTo 15 maI Aoip`la ko 30 maI Aoip`la koLnaaM kMdnaI raopNaI
krvaI.
5. vaavavaa maaTo psaMd krolaa pIlaanao caTapTa Anao maaokaonaa caopqaI dUr krvaa maaTo raopta
pholaaM 90 imainaT sauQaI AaoiryaaofMgaIna ³1.2 ga`ama À 10 ilaTr paNaI´ † sT`\oPTaosaayaklaIna
³1 ga`ama À 10 ilaTr paNaI´naa WavaNamaaM baaoLI saukvaI pIlaanaI raopNaI 15 Aoip`la qaI 30
Aoip`la sauQaImaaM krvaanaI BalaamaNa krvaamaaM Aavao Co.
6. pIlaanaI raopNaI vaKto kMdnaa saDanaa ]pWvaga`st ivastarmaaM pIlaanaI frto parayaukt dvaa
Aoma.[.Aoma.saI.nauM WavaNa pIlaa dIz Aok laITr p`maaNao roDvauM.
7. fugaqaI qataM pananaaM TpkaM‚ JaL Anao koLaM vaholaaM pakI jvaanaa Asarkark inayaM~Na
maaTo raopNaInaa 25 qaI 30 idvasanaa AMtro vaarafrtI naIcao maujba dvaamaaMqaI gamao to Aoknaao
CMTkava krvaao.
A. pak 6 maihnaanaao qaaya %yaar pCI maonkaoJoba ³25 ga`ama À 10 ilaTr paNaImaaM´
Aqavaa kabao^nDaJIma ³5 ga`ama À 10 ilaTr paNaImaaM´naao CMTkava krvaao. ]praokt
dvaa saaqao isTkr ]maorvauM ihtavah Co.
ba. pananaaM TpkaM tomaj pananaa JaLnaa Asarkark inayaM~Na maaTo kabao^nDaJIma 5
ga`ama Aqavaa p`aopIkaonaaJaola 5 ima.ila. Aqavaa p`aopInaoba 20 ga`ama Aqavaa
qaayaaofonaoT imaqaa[la 5 ga`ama Aqavaa hokJaokaonaaJaola 10 ima.ila. dvaaAao pOkI
gamao to Aok dvaanaao 10 ilaTr paNaImaaM AaogaaLI koLnaI raopNaInaa Aaz maihnaa
baad maihnaanaa AMtro caar CMTkava krvaanaI BalaamaNa krvaamaaM Aavao Co.
8. dr daoZqaI bao maasanaa AMtro naIcaonaa raoigaYT pana kpavaI KotrnaI bahar AokzaM krI
baaLInao naaSa krvaao.
9. koLmaaM ivaYaaNauMqaI qataM caTapTa Anao JUmaiKyaa pananaa raoganaaM inayaM~Na maaTo raogavaaLa
CaoD sa%varo ]paDI naaSa krvaao Anao tonaao folaavaao ATkavavaa SaaoYak p`karnaI jMtunaaSakao
³faosfamaIDaona Aqavaa DayamaIqaaoAoT Aqavaa imaqaa[la Aao DImaoTaona Aqavaa [maIDaklaaop`ID
Aqavaa T`\ayaoJaofaosa´ CaMTI maSaInauM inayaM~Na krvauM Anao raogavaaLa KotrmaaMqaI pIlaa na
Aavao tonaI Kasa kaLŸ laovaI.
10. koLnaao gaullaao marI jvaanaa raoganaa inayaM~Na maaTo sT`\oPTaosaayaklaIna Anao kabao^nDoJIma
vaarafrtI 10 qaI 15 idvasanao AMtro mao¹jUna mahInaa drmyaana bao qaI ~Na vaKt KUlata
pananaI BaUMgaLImaaM WavaNa roDvauM.
11. kMdnaa saDa tomaj kRimanaa inayaM~Na maaTo raoganaI AsarvaaLa CaoDnaI frto kabaao^fyaurana¹3
Ÿ Aqavaa faoroT 10 Ÿ daNaadar dvaa maaTImaaM BaoLvaI pCI Aoma.[.Aoma.saI. nauM wavaNa
CaoD dIz 1 laITr joTlauM CaoDnaa frto droDvauM. 15 qaI 20 idvasa baad frIvaar Aa maavajt
AapvaI.
12. ŸvaaNauMqaI qataM raogaao pr kabau maoLvavaa koLnaa CaoD pr sT`\oPTaosaa[klaIna 1 ga`ama † kaopr
AaoksaIklaaora[D 20 ga`ama À 10 ilaTr paNaImaaM BaoLvaI CMTkava krvaao. tqaa mayaa^idt
KoD krI CaoDnaa maULnao AaoCI [jaAao qaaya tonaI kaLŸ raKvaI.
13. koLnaao pak laIQaa pCI paknaa AvaSaoYaaonaao naaSa krvaao.
14. paknaI forbadlaI krvaI.
15. ]naaLamaaM }MDI KoD krI jmaIna tpavavaI.
16. pnaamaa saukara maaTonaI raoga p`itkark jat raobasTanauM vaavaotr krvauM.
 fLfLadI ]tayaa^ baadnaa raogaao Anao tonauM saMkilat inayaM~Na
³1´ mau#ya fLdaMDI À k`a]na À DIMcanaao saDao :
fugaao : kaolaoTaoT`\Ikma myausaI‚ fyauJorIyama saomaITokTma\‚ saoroTaosaIsTIsa\
poraDaoxaa‚ kuvau^laorIAa‚ baaoT`\IyaaoDIPlaaoDIAa qaIAaoba`aomaI‚ vaTI^SaIlaIyama\
raoganaa laxaNaao :
saamaanya rIto raoganaI Sa$Aat KotrmaaMqaI qaaya Co. prMtu laUma ]
tayaa^ baad fLao paktaI vaKto tonaI tIva`ta vaQao Co. mau#ya daMDInaa
kpayaolaa BaagaoqaI Aqavaa tonaa ]pr pDolaa Gaa pasao badamaI ko kaLa
caaMza pDolaa jaovaa maLo Co Anao to Baaga saDI jaya Co. Aa saDao JDpqaI
AaKI laUma daMDInao pNa AavarI lao Co. koLanaaM katranao mau#ya daMDIqaI
trt CUTa paDvaamaaM na Aavao tao Aavaao saDao katranaa maqaaLanaao Baaga
³k`a]na´ kaLao pDI saDI jaya Co.samaya jta Aa saDao JDpqaI koLanaa
DIMca ³fIMgar´ trf AagaL vaQao Co Anao DIMcaa saDI jvaaqaI koLaM DIMcaoqaI
paocaa pDI CUTa pDI jaya Co. vaQau BaojvaaLI jgyaaAo saMga`h krta Aa
saDao KUba JDpqaI folaaya Co. Anao saDolaa Baaga ]pr safod‚ gaulaabaI ko
kaLa rMganaI vaQa^na qayaolauM jNaaya Co. raoganaa ]pWvaqaI fLnaI gauNava<aa
bagaDo Co Anao jldI pakI jvaaqaI fLao laaMbaao samaya saMga`hI Sakata
naqaI.

Lasiodiplodia theobromae ³2´ fLnaao paocaao saDao : saaofT raoT Aaof f`uT
fugaao : baaoT`\IyaaoDIPlaaoDIAa qaIAaoba`aomaI Anao fyauJorIyama maaonaIlaIfaomaI^
raoganaa laxaNaao :
raoganaI Sa$Aat fLnaa DIMca ]prqaI ko Taocanaa BaagaoqaI qaaya Co.
jo kaLa pDI saDo Co. fL paktI vaKto saDao KUba JDpqaI vaQaI fLnaao
maaoTao Baaga AavarI lao Co Anao fL paocaa pDo Co. tomaaMqaI paNaInauM JrNa
jaovaa maLo Co. GaNaI vaKt Aavaa fLmaaMqaI ANagamatI vaasa pNa Aavao
Co. vaQaaro Baoj haoya tao Aavaa fLao pr safod ¹ BaUKrI fUganauM vaQa^na
qayaola jNaaya Co. raoganaI tIva`ta vaQau haoya tao fL Kavaa laayak rhota
naqaI.

³3´ fLnaa TpkaM : f`uT spaoT

fugaao : kaolaoTaoT`\Ikma myausaI‚ DITaonaolaa Taoyau^laaosaa
raoganaa laxaNaao :
fUgaaonao laIQao fLnaI Cala pr AaCa badamaI ko kaLa rMganaa
AsaM#ya gaaoL TpkaM pDo Co. raoganaao caop fL CaoD ]pr haoya %yaaro j
laagao Co. Anao fL paktI vaKto TpkaM sva$po spYT jNaa[ Aavao Co.
Aavaa TpkaM KaDavaaLa banao Co. Anao GaNaaM TpkaM AokbaIjamaaM BaLI
jtaM CovaTo QaabaamaaM forvaaya Co. maaoTo Baagao Aavaa TpkaM tonaI Cala
sauQaI j saImaIt rho Co Anao fL vaholaa pako Co.
 ³4´ saIgaar AonD raoT:
fuga : vaTI^SaIlaIyama qaIAaoba`aomaI
raoganaa laxaNaao :
raoga saamaanya rIto KotrmaaM jaovaa maLo Co‚ jomaaM koLanaa CoDanaao
Baaga BaUKrao Anao Cala caImaLayaolaI banaI saDao poda kro Co. Aa saDao
QaImao QaImao AagaL vaQao Co. Anao saLgatI saIgaaroT ³saIgaar´naa zUMza
jovaao doKava Aapo Co. saDolaa Baaga ]pr safod fUga AacCaidt qayaolaI
haoya Co. jo paCLqaI gaulaabaI ko BaUKra rMganaI qaaya Co. koLnaI
AMdrnaao maavaao pNa saDolaao haoya Co. joqaI fL caImaLayaolauM rho Co.

inayaM~Na :
1. maaoTa Baagao koLaM ]tayaa^ baad tomaaM Aavata raogaaonaao caop KotrmaaMqaI j Aavao Co. joqaI
Aavaa raogaao Aavata ATkavavaa maaTo raogavaaLa saukayaolaI pananaa AvaSaoYaao dUr krI
Kotr svacC raKvauM.
2. raoga Aavao naih to maaTo laUma ]tayaa^ pholaaM ³KotrmaaM´ kabao^nDaJIma ³5 ga`ama À 10
laITr´ ko maonkaoJoma ³25 ga`ama À 10 laI.´ dvaanaa CMTkava krvaa.
3. laUma ]tayaa^ baad trt tonaa katra CUTa paDI Sakya haoya tao svacC paNaIqaI Qaao[nao
kabao^nDaJIma Aqavaa baonaaolaIma ³10 ga`ama À 10 laITr paNaI´ naa WavaNamaaM 5 qaI 10
maInaIT raKI maavajt AapI koLaM pkvavaa maaTo maUkvaa.
4. koLanao garma paNaI ³500 sao.tapmaana ¹ 5 maInaIT´naI maavajt AapvaaqaI fLnaa saDanauM
p`maaNa GaTaDI Sakaya Co.
5. koLaMnao 100 sao.]YNatamaanao saMga`h krvaaqaI tonao laaMbaa samaya sauQaI saMga`hI Sakaya Co.