EVROPSKI UNIVERZITET – SVEUČILIŠTE BRČKO;

SAOBRAĆAJNI FAKULTET

SEMINARSKI RAD
Tema: Ulična mreža

Profesor: Student:
prof. dr. Mladen Dobrić Josip Lelić
003/16-BS

Brčko, 2018.
 SADRŽAJ

UVOD.........................................................................................................................................1
1. POJAVA ULICE I DEFINICIJA............................................................................................2
1.1. Osnovni elementi ulice.....................................................................................................3
1.2. Funkcije ulice...................................................................................................................3
2. SISTEMI ULIČNE MREŽE...................................................................................................4
3. GRADSKA ULIČNA MREŽA..............................................................................................5
3.1. Brze ceste.........................................................................................................................6
3.2. Gradske ceste (ulice)........................................................................................................7
3.3. Magistralne ceste (ulice)..................................................................................................7
3.4. Zbirne ulice......................................................................................................................7
3.5. Stambene ulice.................................................................................................................8
3.6. Ostale saobraćajne površine.............................................................................................8
4. FAZE PROJEKTOVANJA PUTNE MREŽE........................................................................9
ZAKLJUČAK...........................................................................................................................11
LITERATURA.........................................................................................................................12
 UVOD

Uličnom mrežom smatra se sklop elemenata preko kojih se očituje saobraćaj u svom
dinamičkom i stacionarnom obliku.

Sav gradski saobraćaj odvija se preko gradske ulične mreže. Po vrsti, klasifikaciji i sistemu,
gradske ulične mreže mogu biti različite. Gradskom uličnom mrežom provode se i podzemni
vodovi komunalnih instalacija (kanalizacija, vodovod, elektrika, plin i si.).

Ulična mreža mora biti sagrađena tako da svojim profilom omogućuje dobru i brzu odvodnju.
 1. POJAVA ULICE I DEFINICIJA

Ulica je jedan od najvažnijih elemenata svakog naselja. Ulica nije samo linija koja spaja tačku
A sa tackom B, već objedinjuje čitav niz događaja. Ona zajedno sa drugim ulicama u naselju
formira uličnu mrežu.1

Vrsta ulične mreže:

1. ortogonalna,
2. radijalna,
3. radijalno-koncentricna,
4. ortogonalna sa dijagonalama, ili
5. kombinacija više razlicitih mreža.

Značaj ulice se može sagledati kroz pojavu nastanka naselja i njegovog širenja. Uz putne
pravce i na mjestima njihovog ukrštanja su se najčešce formirala naselja, a tokom vremena su
se uz glavne ulične pravce i širila. Od glavnog ulaza u nekadašnje gradove vodila je glavna
ulica do hrama ili trga u središtu grada. Velike transformacije naselja podrazumevale su
uvođenje novih saobraćajnica, kao što su 1876. godine prosječeni veliki bulevari u Parizu.

Tokom XX vijeka nestaju ulice i razvijaju se saobracajnice. Ulice u naseljima imaju ulogu:
- propuštanja gradskog saobraćaja i pješaka,
- razmještanja nadzemnih postrojenja ƒrazmještanja podzemnih uređaja ƒprovjetravanja
i sprovodenja zelenila.

Karakter ulica određuje se sistemima izgradnje gradskih zona (stambena, rekreativna...) i

intenzivnošću saobraćaja. Osnovnu mrežu čine magistrale svih vrsta i glavne saobraćajnice,
dajući mreži oblike i veličine blokova, trgova i ukrsnica. Položaj tih magistrala ulične mreže
uslovljen je razmještajem važnih gradskih punktova, kao što su opštinski i rejonski centri,
željezničke stanice, pristaništa, aerodromi, postrojenja privrede, mostovi, parkovi, izlazi na

1
http://vggs.rs/gradjevinski_odsek/predmeti_ispiti/urbanizam1/predavanje_13-14/urb1-
4_fizicka_struktura_grada.pdf
vangradsku magistralu i dr. Radi toga se magistrale često nisu uklopljene u pravougaonu,
radijainu ili drugu gradsku postojeću uličnu mrežu, već dobijaju svoju sopstvenu i trasu.

Magistralne tranzitne ulice određene su za intenzivan saobraćaj svih vozila sa velikim

brzinama. Ovakve se ulice trasiraju po iskustvu što pravije i sa što manje ukrštanja. Stambene
ulice služe lokalnom saobraćaju i njihove trase se postavljaju po uslovima namijenjene
izgradnje, a ne po zahtjevu gradskog tranzita. Unutar blokovski prilazi (slijepe ulice) služe za
snabdijevanje i omogućuju po potrebi prilaz vozilima do objekata.

1.1. Osnovni elementi ulice

U fizičkom smislu ulicu čine saobraćajne površine i dijelovi teritorija sa obje strane. To znači
da se ulica sastoji od više elemenata, kolovoza, trotoara i parcela (objekata i dvorišta) uz
saobraćajnu površinu. Izgledi ulice, koje čini niz 31 pojedinacnih objekata, su najuočljiviji
element prepoznavanja te ulice. Bez fizičkog okvira ulica postaje put, odvajanjem ulice od
fizičkog okvira nastaje saobraćajnica, a uništavanjem fizičkog okvira nestaje i ulica. Poprečni
presjek ulice je presjek pomoću ravni koja je upravna na pravac pružanja ulice. On presijeca
sve elemente ulice, saobraćajne površine i parcele sa obje strane kolovoza, pa obuhvata i dio
javne i dio privatne površine. Može biti promjenljiv po dužini ulice.

Poprečni profil ulice je dio poprečnog presjeka koji obuhvata samo javni dio, saobraćajne
površine i dio fizičkog okvira, fasade objekata koje formiraju ulicu. Podužni profil ulice je
presjek pomocu ravni koja je na sredini kolovoza, paralelna sa pravcem pružanja ulice. On
može biti prav ili zakrivljen, ravan ili u nagibu. Presjeci i profili ulice su pokazatelji različitih
uslova, funkcionalnih, ekoloških ili uslova sagledavanja fizickog okvira ulice.

1.2. Funkcije ulice

- Strukturna - saobraćajno i vizuelno razdvaja ili spaja različita područja grada, blokove
i značajne tačke u naselju;
- Komunikacijska (omogućava kretanje) - najznačajniji aspekt;
- Socijalna - pruža mogućnost susretanja i komunikacije ljudi, razvijanja društvenog
života i integracije stanovnika;
- Vizuelna - omogućava sagledavanje pojedinih dijelova naselja;
- Postizanje specifičnog identiteta - artraktivnost ulice, koja zavisi od sadržaja u
objektima, arhitekture, popločavanja, ugodnosti kretanja, uslova bezbjednosti.

2. SISTEMI ULIČNE MREŽE

1. Ortogonalni (pravougaoni) sistem - Prednosti ovog sistema je u tome što je povoljan

za gradnju s tipiziranim elementima oblika kvadrata ili pravougaonika, a nedostatak je
taj da rasipa saobraćajne tokove te se zaobilaznim putevima mora dolaziti do centra

2. Radijalni (zrakasti) sistem – pogodan u gradovima koji se nalaze na ravnim terenima.

Radijalno pružanje ulice omogućava najkraće veze perifernih dijelova grada sa
centrom. Nedostatak ovog sistema je u tome što nije moguće direktno povezivanje
pojedinih dijelova grada međusobno.

3. Radijalno – prestenasti sistem – doveo je do izvjesnog poboljšanja ali je zadržao

negativnu stranu preopterećenosti centra i otežano povezivanje pojedinih dijelova
grada.

4. Organski sistem – smjerovi ulica su određeni na temelju njihove funkcionalnosti te se

organski uklapaju u određenu fizičku sredinu. Saobraćaj se tako prilagođava strukturi
grada i postaje njen sastavni dio. Nalazimo ga u savremenim gradovima.
 3. GRADSKA ULIČNA MREŽA
Uličnom mrežom smatra se sklop elemenata preko kojih se očituje saobraćaj u svom
dinamičkom i stacionarnom obliku.

Sav gradski saobraćaj odvija se preko gradske ulične mreže. Po vrsti, klasifikaciji i sustavu,
gradske ulične mreže mogu biti različite. Gradskom uličnom mrežom provode se i podzemni
vodovi komunalnih instalacija (kanalizacija, vodovod, elektrika, plin i si.). Ulična mreža mora
biti sagrađena tako da svojim profilom omogućuje dobru i brzu odvodnju.2

Prema funkcionalnom karakteru, ceste, ulice i saobraćajne površine u gradovima mogu se

podijeliti u ove vrste:

 brze ceste,
 gradske ceste,
 magistralne ulice,
 zbirne ulice,
 stambene ceste i
 ostale saobraćajne površine

Pod pojmom gradska putna mreža podrazumijeva se mrežni sistem objekata koji ima
višestruku funkciju, počevši od kretanja i mirovanja vozila svih vidova saobraćaja, pa do
obezbjeđenja saobraćajne pristupačnosti urbanističkim sadržajima. Gradska putna mreža ima
dodatnu ulogu kao koridor za smještanje vodova infrastrukture. Složeni zadaci gradske putne
mreže uslovljavaju specijalizaciju njenih dijelova, dionica i čvorova po kriterijumu
dominantne funkcije, odnosno potrebu funkcionalne klasifikacije pojedinačnih dionica koje se
preko, čvornih tačaka – raskrsnica, povezuju u hijerarhijski uređeni mrežni sistem.3
2
https://www.prometna-zona.com/gradska-ulicna-mreza
3
https://www.scribd.com/doc/141840239/planiranje-i-projektovanje-saobra%C4%87ajnica-u-gradovima-
mihailo-maletin-beograd-2009
Po funkcionalnom značaju i ulozi u prostornoj organizaciji grada, putna mreža se dijeli na
primarnu i sekundarnu. Primarna gradska putna mreža regionalnog i gradskog dometa, čiji je
osnovni zadatak kretanje, predstavlja najznačajniji elemenat cjelovite saobraćajne osnove
gradskog organizma i mora se direktno povezivati sa međugradskom, putnom mrežom i
terminalima drugih daljinski sistema saobraćaja. Sekundarna ili lokalna putna mreža,
naprotiv, potpuno je podređena specifičnoj funkciji pristupa urbanim aktivnostima, te se u
određenoj mjeri može smatrati posebnom planerskom i projektantskom cjelinom.

3.1. Brze ceste

Brze ceste služe povezivanju šire regije ili dijelova regije s naseljem. One su građene
prvenstveno za tranzitni saobraćaj. Tehnički elementi tih cesta omogućuju veliku propusnu
moć. Brze ceste križaju  se  s ostalim  saobraćajnicama u dvije  razine,  a  pristup  na  njih
omogućen je samo na nekoliko izabranih mjesta. Te ceste na području grada obično se
izgrađuju kao visoke ceste.

Brze ceste mogu se podijeliti na:

1. daljinske brze ceste i

2. primarne regionalne ceste.
Autoceste na području naselja zadržavaju isti karakter i režim kao i na otvorenim dijelovima
ceste. One se izvode za računsku brzinu VR = 120 km/h, a maksimalni uzdužni nagib im je
4%.

Primarne regionalne ceste povezuju daljinske brze ceste s gradskom cestovnom mrežom,
zatim povezuju okolnu regiju s naseljem i služe prvenstveno ciljnom prometu. One se izvode
za računsku brzinu VR = 100 (80) km/h, a maksimalni im je uzdužni nagib također 4%.
 3.2. Gradske ceste (ulice)

Gradske ceste su saobraćajnice koje služe povezivanju gradova s regionalnim   središtima  

ili   odijeljenim   većim   predgrađima.   One   su namijenjene  prvenstveno 
lokalnom  saobraćaju.   Gradske  ceste   mogu   se podijeliti na:4

1. primarne i
2. sekundarne.

Primarne gradske ceste namijenjene su mješovitom saobraćaju . Izvode se za računsku brzinu

VR = 80 km/h, a maksimalni uzdužni nagib im je 4 (5)%. 5 Dvosmjerni kolnici međusobno su
odvojeni nadvišenim razdijelnim pojasom, a samo u iznimnim slučajevima punom
razdijelnom crtom. Tim je cestama za gradski javni saobraćaj dodan posebni krajnji vozni
trak. Biciklistički saobraćaj odvija se na posebnom traku koji je odijeljen zelenim
medupojasom. Sva križanja u razini regulirana su svjetlosnom signalizacijom.

3.3. Magistralne ceste (ulice)

Magistralne ulice moraju zadovoljiti sve uvjete koji su dani za gradske ceste, osim što se na

njima ne predviđaju biciklističke staze. One se izvode za računsku brzinu VR = 60 km/h, a

maksimalni uzdužni nagib im je 4 (5)%. Njihove se značajke određuju prema konkretnim

saobraćajnim uvjetima.

3.4. Zbirne ulice

Zbirne ulice preuzimaju saobraćaj iz stambenih, industrijskih i poslovnih područja i odvode

ga prema cestama višeg reda. One se obično izvode za računsku brzinu VR = 60 (50) km/h, a
maksimalni uzdužni nagib im je 6%. I na tim su cestama križanja u razini regulirana
svjetlosnom signalizacijom.

4
Luburić, G., „Sigurnost cestovnog i gradskog prometa I“, Sveučilište u Zagrebu, Fakultet prometnih znanosti.
5
https://www.prometna-zona.com/gradska-ulicna-mreza
 3.5. Stambene ulice

Stambene ceste služe izvornom i ciljnom saobraćaju, a mogu se podijeliti na:

1. dovozne ceste,
2. dovozne ulice i
3. industrijske ceste.

Dovozne ceste služe preuzimanju saobraćaja iz stambenih ili poslovnih četvrti, a grade se za
računske brzine Vr = 50(40) km/h. Maksimalni uzdužni nagib im je 7%. Radi boljeg odvijanja
prometa na tim se cestama obično uvodi jednosmjerni promet.

Dovozne ulice služe priključivanju stambenih blokova na dovozne ceste. Grade se za

računske brzine VR = 40(50) km/h. Na tim se cestama preporučuje izradba traka za parkiranje
vozila.6

Industrijske ceste služe povezivanju industrijskih i poslovnih područja s ostalim dijelovima

grada. Grade se za računsku brzinu VR = 40(50) km/h. Na tim su cestama znakoviti jaki
tokovi pješaka i biciklista koje je potrebno posebno riješiti.

3.6. Ostale saobraćajne površine

Među ostale saobraćajne površine u gradovima mogu se svrstati:

 površine za parkiranje,
 biciklističke staze i
 pješački  hodnici.

6
https://www.prometna-zona.com/gradska-ulicna-mreza
 4. FAZE PROJEKTOVANJA PUTNE MREŽE

Studija infrastrukturnih i saobraćajnih mreža grada, koja podrazumijeva i fizičku provjeru

osnovnih planerskih ideja u realnim uslovima, predstavlja kostur za racionalnu i efikasnu
organizaciju prostora, saglasno najširim društveno – ekonomskim ciljevima gazdovanja
gradskim prostorom. Struktura procesa projektovanja saobraćajnica u gradovima zasnovana je
na hijerarhijskom nizu sužavanja problema koji počinje društvenim opredjeljenim, a završava
numeričkim definisanjem neophodnih elemenata u banci podataka o prostornoj i fizičkoj
strukturi grada. Jasno se izdvajaju četiri projektne faze: svaka faza podrazumijeva iterativno
ispitivanje mogućih varijanti i donošenje odluka o najpovoljnijem rješenju.7

Generalni projekti saobraćajnice u gradskom naselju je funkcionalno – tehnička osnova Plana

generalne regulacije. Polazne osnove za izradu Generalnog projekta su programski uslovi,
proistekli iz saobraćajnih studija mreže i informacija o prostoru (kvantitatvnih i kvalitativnih).
Trasa u generalnom projektu razmatra se sa gledišta prostornih mogućnosti i ograničenja, a
svi pokazatelji, dobijeni kroz geometrijske, dinamičke, saobraćajne, ekološke, ekonomske i sl.
analize uključuju se u proces vrednoanja sa ciljem da se dokumentovano i pouzdano definišu
koridor, poprečni profil, kapacitet građenja, lokaciji i koncepciji raskrsnica, uslovima
eksploatacije, kolovoznoj konstrukciji i sl. Osnovna razmjera Generalnog projekta je 1:5.000
(1:2.500) dok je kod Generalnog projekta rekonstrukcije 1:2.500 (1:1.000).

Idejni projekat je osnovna podloga za izradu Regulacionog plana. Ovo je istraživačka faza u
kojoj se jednoznačno i sistemu definiše trasa saglasno kompleksnosti procesa planiranja ili
projektovanja saobraćajnica u gradskim naseljima.

Prethodna analiza uticaja na životnu sredinu, koja se radi saglasno i na osnovu Generalnog
projekta poteza gradske saobraćajnice, obuhvata generalnu lokaciju objekta, osnovne
funkcionalne – tehničke karakteristike projektovanog objekta, varijante koje su bile
razmatrane i razlozi za izbor optimalne, procjenu vrsta i količina zagađivača, kao mjere koje

7
https://www.scribd.com/doc/141840239/planiranje-i-projektovanje-saobra%C4%87ajnica-u-gradovima-
mihailo-maletin-beograd-2009
se predviđaju za sprječavanje ili smanjenje uticaja sa prikazom efekata, program mjerenja i
istraživanja za potrebe sljedeće faze izrade projekta i sl. Osnovu za izradu ovog dokumenta
čini posebna Studija zaštite životne sredine kao integralni dio Generalnog projekta kao i
detaljnija razrada optimalne varijante.8

Detaljna analiza uticaja na životnu sredinu koja se radi saglasno i na osnovu Idejnog projekta
poteza gradske saobraćajnice obuhvata tačnu lokaciju objekta, detaljne funkcionalne –
tehničke karakteristike projektovanog objekta, varijante koje su bile razmatrane i razlozi za
izbor optimalne, proračun vrsta i količina zagađivača, kao i korištena mjerenja i metode
proračuna uticaja, ocjenu opasnosti d incidentnih pojava, idejne projekte tehničkih mjera
zaštite tokom realizacije objekta itd. Osnovu za izradu ovog projekta čini poseban elaborat o
uticajima na životnu sredinu kao i Prateći projekat tehničkih mjra zaštite životne sredine kao
integralni dijelovi Idejnog projekta. Pozitivna ocjena ovog dokumenta je preduslov za
saglasnost, odnosno, izdavanje građevinske dozvole.

8
Maletin, M., „Planiranje i projektovanje saobraćajnica u gradovima“, Orion Art Beograd, Drugo izdanje, 2009.
 ZAKLJUČAK

Ulica je jedan od najvažnijih elemenata svakog naselja. Značaj ulice se može sagledati kroz
pojavu nastanka naselja i njegovog širenja.

Uličnom mrežom smatra se sklop elemenata preko kojih se očituje saobraćaj u svom
dinamičkom i stacionarnom obliku. Osnovni sistemi ulične mreže su : ortogonalni
(pravougaoni) sistem, radijalni (zrakasti) sistem, organski sistem i radijalno – prestenasti
sistem

Pod pojmom gradska putna mreža podrazumijeva se mrežni sistem objekata koji ima
višestruku funkciju, počevši od kretanja i mirovanja vozila svih vidova saobraćaja, pa do
obezbjeđenja saobraćajne pristupačnosti urbanističkim sadržajima. Gradska putna mreža ima
dodatnu ulogu kao koridor za smještanje vodova infrastrukture. Po funkcionalnom značaju i
ulozi u prostornoj organizaciji grada, putna mreža se dijeli na primarnu i sekundarnu.

Struktura procesa projektovanja saobraćajnica u gradovima zasnovana je na hijerarhijskom

nizu sužavanja problema koji počinje društvenim opredjeljenim, a završava numeričkim
definisanjem neophodnih elemenata u banci podataka o prostornoj i fizičkoj strukturi grada.
Jasno se izdvajaju četiri projektne faze: svaka faza podrazumijeva iterativno ispitivanje
mogućih varijanti i donošenje odluka o najpovoljnijem rješenju.
 LITERATURA

1. Luburić, G., „Sigurnost cestovnog i gradskog prometa I“, Sveučilište u Zagrebu,

Fakultet prometnih znanosti.
2. Maletin, M., „Planiranje i projektovanje saobraćajnica u gradovima“, Orion Art
Beograd, Drugo izdanje, 2009.
3. http://vggs.rs/gradjevinski_odsek/predmeti_ispiti/urbanizam1/predavanje_13-14/urb1-
4_fizicka_struktura_grada.pdf
4. https://www.prometna-zona.com/gradska-ulicna-mreza
5. https://www.scribd.com/doc/141840239/planiranje-i-projektovanje-saobra
%C4%87ajnica-u-gradovima-mihailo-maletin-beograd-2009