T: „Lalka”

Dzieje Stanisława Wokulskiego - głównego bohatera „Lalki”

1. Wokulski pochodził z zubożałej szlachty. Jego ojciec stracił resztki majątku na procesy sądowe.
Stanisław musiał zarabiać na swoje utrzymanie. Pracował w kawiarni u Hopfera. Miał ambicje naukowe,
dlatego zapisał się do Szkoły Przygotowawczej.

2. Zdał egzamin do Szkoły Głównej, studiował nauki ścisłe. W 1863 r. przerwał naukę, żeby wziąć
udział w powstaniu styczniowym. Prus pisze o powstaniu językiem ezopowym. Został za to zesłany na
Syberię w okolice Irkucka. Spędził tam 7 lat, prowadził badania naukowe. W 1877 wrócił do Warszawy. Nie
mógł znaleźć pracy. Pomógł mu najlepszy przyjaciel Ignacy Rzecki. Załatwił mu pracę subiekta (sprzedawcy)
w sklepie Mincla.

3. Po śmierci Mincla Wokulskim zainteresowała się wdowa-Małgorzata Minclowa. Wokulski ożenił się
z Małgorzatą. Była to bardzo zaborcza i zazdrosna żona. Próbowała się odmłodzić i przez to zmarła.

4. Po śmierci żony Wokulski odziedziczył sklep Minclów. Był to sklep galanteryjny. Chociaż Wokulski
nie kochał Małgorzaty, ale przywiązał się do niej, dlatego po jej śmierci był przygnębiony. Rzecki namówił
go na wizytę w teatrze, tam Wokulski ujrzał Izabelę Łęcką. Zakochał się w niej od pierwszego wejrzenia.
Ponieważ Izabela była arystokratką, Wokulski chciał zdobyć fortunę, aby stać się jej godnym. Wyjechał na
wojnę rosyjsko-turecką, która toczyła się w Bułgarii i zarobił znaczną sumę na dostawach dla wojska

5. Ignacy Rzecki – najlepszy przyjaciel Wokulskiego, a jednocześnie jego współpracownik, prowadził

sklep pod nieobecność Wokulskiego. Wychowywany był przez ojca żołnierza w duchu patriotycznym,
pochodził z rodziny mieszczańskiej. Po śmierci ojca ciotka oddała go na naukę do sklepu Mincla. Ignacy
pracował jako subiekt (1846). Wyjechał z kraju, aby wziąć udział w „Wiośnie Ludów”. Wraz z przyjacielem
Augustem Katzem walczył na Węgrzech. Po upadku tego powstania Katz popełnił samobójstwo, a Rzecki
wrócił do sklepu Mincla. Rzecki mieszkał przy sklepie, codziennie wstawał o 6:00, o 8:00 otwierał sklep, nie
miał rodziny, jedynie psa Ira. Grał na gitarze. W swoim pokoju miał popiersie Napoleona. Był bonapartystą -
uwielbiał Napoleona i wierzył, że jego potomek wyzwoli Polskę. W niedzielę Rzecki układał wystawy
sklepowe, było to jego ulubione zajęcie. Porównywał lalki do ludzi "Wszystko marionetki!... Zdaje im sie, że
robią, co chcą a robią tylko to, co im każe sprężyna, tak ślepa jak one”. Jest to nawiązanie do motywu
theatrum mundi (teatru świata), człowiek nie decyduje sam o swoim losie

T: Charakterystyka arystokracji na przykładzie Izabeli Łęckiej.

Podział społeczeństwa w „Lalce”

1. Arystokracja - jest to warstwa zdegenerowana izolująca się od reszty społeczeństwa, uważają się za
lepszych, a w rzeczywistości są pasożytami, żyją z pracy innych

2. Mieszczaństwo – jest to warstwa niejednolita, bo złożona z różnych narodowości (Polaków, Żydów i

Niemców). Niemcy i Żydzi są pracowici, natomiast Polacy leniwi i piją za dużo alkoholu.

3. Proletariat – najuboższa warstwa, mieszkają głównie na Powiślu, zdarzają się w śród nich patologie.

Bolesław Prus skrytykował całe społeczeństwo polskie, doszedł do wniosku, że ani praca organiczna ani
praca u podstaw nie ma sensu.

Izabela Łęcka - była jedyną córką Tomasza Łęckiego, jej matka już nie żyła, ma 25 lat, była wysoką
blondynką o wyjątkowo pięknych oczach. Była egotystką (uważała, że świat skupia się wokół niej), gardziła
pracą i ludźmi pracy, kryterium oceny człowieka było dla niej pochodzenie, była pusta, traktowała
małżeństwo jak transakcje. Łęccy byli bankrutami, ponieważ Tomasz roztrwonił majątek na podróże i
wystawne życie, w końcu musieli pożyczać od służby i wyprzedawali pamiątki rodzinne

TREŚĆ LALKI

1. Wokulski wraca z wojny

2. Wokulski gra w karty z Tomaszem Łęckim i pozwala mu wygrać

3. Wokulski wykupuje srebrną zastawę Łęckich i ich weksle

4. Izabela podejrzewa że Wokulski chce ją zdobyć

5. Izabela odwiedza sklep Wokulskiego

6. Izabela kokietuje Mraczewskiego

7. Wokulski zwalnia Mraczewskiego

8. W. spaceruje po Powiślu

9. Spotyka Wysockiego, któremu zdechł koń

10. W. daje mu pieniądze

11. Izabela z ciotką w Wielkim Tygodniu kwestuje w kościele

12. Izabela staje za Mraczewskim, W. obiecuje mu dać posadę w Moskwie

13. W. pomaga prostytutce Mariannie, oferuje jej naukę szycia

14. W. nawiązuje kontakty z arystokracją – tworzy spółkę do handlu ze wschodem

15. Pani Meliton informuje W. o Izabeli i dzięki niej W. zaczyna się uczyć angielskiego

16. W. za pośrednictwem Szlangbauma kupuje kamienicę Łęckich, płaci za nią 90 tys. Rubli, chociaż była
warta 60 tys.

17. W. zostaje zaproszony na obiad do Łęckich

18. Przybywa Kazimierz Starski

19. Izabela i Starski rozmawiają po angielsku, W. czuje się zlekceważony i postanawia sam jechać do
Paryża

20. W. w Paryżu poznaje Geista, który pracuje nad odkryciem metalu lżejszego od powietrza

21. W. zachwyca się Paryżem

22. Rzecki odwiedza kamienice W. i poznaje Helenę Stawską, (mąż Stawskiej uciekł za granicę, miała na
utrzymaniu córkę Helunię i starą matkę)
23. W Paryżu W. pracuję dla Suzina, myśli nawet aby zostać w Paryżu, ale otrzymuje list od prezesowej
Zasławskiej (niegdyś kochała się w stryju W., ale nie wyszła za niego bo był biedny)

24. W. wraca do PL i jedzie do Zasławka, gdzie bawi się arystokracja

25. W. i Izabela zostają parą

26. Baronowa Krzyszowska usiłuje odkupić kamienicę W.

27. Krzeszowska wytacza Stawskiej proces o lalkę, która znajdowała się w pokoju zmarłej córki
Krzeszowskiej, identyczną lalkę Stawska dostała od W.

28. Izabela, W., T. Łęcki i Starski jechali pociągiem, Izabela i Starski rozmawiali po angielsku

29. W. wysiada z pociągu w Skierniewicach i kładzie się na torach, ratuje go Kacper Wysocki

30. W. wraca do W-w i zamyka się w domu i czyta książki przygodowe, zrywa z Izabelą, sprzedaje sklep
Szlangbaumowi i rozwiązuje spółkę

31. Rzecki i Łęcki umierają, Izabela wstępuje do klasztoru, Helena Stawska wychodzi za Mraczewskiego

32. Niewiadomo co stało się z W., więc zakończenie powieści jest otwarte:

- mógł wrócić do Geista i pracować naukowo

- podróżuje po świecie
- być może popełnił samobójstwo wysadzając ruiny zamku, wśród których niegdyś spacerował z Izabelą

T: Idealiści w „Lalce”.

Początkowo powieść miała nosić tytuł „3 pokolenia”. Pokolenia te odpowiadają 3 idealistom. Pokolenia
romantyków:

- idealista polityczny – Ignacy Rzecki wierzył, że potomkowie Napoleona mogą wyzwolić Polskę. W
staraniach Wokulskiego o Izabelę dopatrywał się działań politycznych

- idealista miłości – Wokulski – pokolenie przejściowe między romantyzmem a pozytywizmem

- idealista nauki – Julian Ochocki – marzył o wynalezieniu machiny latającej, „chciał przypiąć ludzkości
skrzydła”

Wokulski

#romantyk: #pozytywista:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
- nieszczęśliwa miłość - realizował ideał pracy u podstaw
- próba samobójcza - ideał pracy organicznej
- udział w powstaniu - ideał asymilacji Żydów
- odrzucał podział społeczeństwa - cenił nauki ścisłe
. ustanowiony przez ustrój feudalny - miał szacunek do pracy

T: „Lalka” jako powieść realistyczna.

Cechy powieści realistycznej na podstawie „Lalki”:

- obiektywny narrator trzecio-osobowy (czasami narracja pierwszoosobowa pamiętnikarska)
- nieschematyczni bohaterowie uwarunkowani przez środowisko
- mowa pozornie zależna (autor przekazuje myśli bohatera)
- zasada prawdopodobieństwa
- rozbudowane opisy miejsc i osób -
wyraźne związki przyczynowa-skutkowe -
chronologia wydarzeń

Inne gatunki występujące w „Lalce”:

- powieść psychologiczna (wątek miłości Wokulskiego do Izabeli)

- powieść sci-fi (wątek Geista i metalu) -
powieść historyczna (wspomnienia z powstania)
- powieść filozoficzna -
satyra (opisy życia arystokracji) -
humoreska - zabawny utwór oparty na dialogu

„Lalka” jest rozliczeniem z ideałami pozytywizmu.

- praca u podstaw –Wokulski pomaga Wysockim i Mariannie

- praca organiczna – Wokulski prowadzi polski sklep
- asymilacja Żydów – Szlangbaum zmienił nazwisko na Szlangowski i walczył w postaniu styczniowym, ale
mimo to Polacy nie zaakceptowali go - emancypacja
kobiet – kobietom bardzo trudno jest utrzyma się z pracy zawodowej, najlepszym rozwiązaniem jest dla
nich nadal wyjście za mąż

Historia w „Lalce”:

- powstanie styczniowe -
wojna Anglii z Zulusami -
śmierć Ludwika Napoleona (Lulu) -
wzrastająca niechęć do Żydów -
Wiosna Ludów

Wokulski jako bohater tragiczny i romantyczny:

- Wokulski ma cechy bohatera bajronicznego (udział w powstaniu styczniowym, praca u podstaw) i cechy
bohatera werterowskiego (próba samobójcza). Tragiczny: Byłby nieszczęśliwy z Izabelą i był nieszczęśliwy
bez niej.