Stanisław Wyspiański WESELE

W listopadzie 1900 roku krakowski poeta, Lucjan Rydel, poślubił prostą dziewczynę z pobliskich
Bronowic, Jadwigę Mikołajczykównę. Na weselu obecny był również Stanisław Wyspiański, który w
kilka tygodni później napisał dramat oparty na autentycznych wydarzeniach tamtej listopadowej
nocy. W ten sposób powstało „Wesele”, utwór będący próbą krytycznej oceny współczesności oraz
narodowych mitów.

Czas i miejsce akcji

Czas i miejsce akcji zostały ściśle sprecyzowane w didaskaliach, poprzedzających akt I. Akcja
dramatu rozgrywa się w świetlicy wiejskiej chaty. Widoczne są również drzwi, prowadzące do
kolejnego pomieszczenia, z którego dochodzą dźwięki weselnej muzyki i gwar rozmów. Jest
listopadowa noc, roku 1900. Wydarzenia opisane w „Weselu” rozgrywają się w ciągu kilku godzin –
rozpoczynają się wieczorem (w akcie II wybija północ - będąca sygnałem do oczepin), a kończą o
świcie następnego dnia.

Geneza   dramatu

Geneza dramatu ma swoje źródła w fakcie z „kroniki towarzyskiej”. O wydarzeniach, które

zainspirowały Wyspiańskiego do napisania utworu, mówią relacje, pozostawione przez mu
współczesnych, a w szczególności przez Tadeusza Boya-Żeleńskiego ( „Plotka o Weselu
Wyspiańskiego” ) .

W 1890 roku jeden z najznakomitszych krakowskich artystów, Włodzimierz Tetmajer, poślubił córkę
gospodarza z Bronowic, Annę Mikołajczykównę. Nowożeńcy osiedlili się na wsi, a ich dworek stał
się szybko ulubionym miejscem spotkań krakowskich artystów zwanych cyganerią.

Wśród młodych artystów zapanowała chłopomania, której największym zwolennikiem stał się Lucjan
Rydel. Poeta, urzeczony małżeństwem Tetmajera, poślubił młodszą siostrę Anny, Jadwigę. Ślub
odbył się 20 listopada 1900 roku w Kościele Mariackim. Po ceremonii goście zostali zaproszeni do
domu Tetmajerów, gdzie odbyło się wesele. Za stołami zasiedli prawie wszyscy mieszkańcy
Bronowic, krewni Lucjana Rydla, przedstawiciele krakowskiej inteligencji oraz młodopolscy artyści

Wśród zaproszonych „z miasta” był również Stanisław Wyspiański, wieloletni przyjaciel Lucjana
Rydla, o którym Tadeusz Boy-Żeleński tak napisał w „Plotce o Weselu”:
„…szczelnie zapięty w swój czarny tużurek stał całą noc oparty o futrynę drzwi, patrząc swoimi
stalowymi, niesamowitymi oczyma. Obok wrzało weselisko, huczały tańce, a tu do tej izby raz po raz
wchodziło po parę osób, raz po raz dolatywał jego uszu strzęp rozmów. I tam ujrzał i usłyszał swoją
sztukę”.
W kilka tygodni później Stanisław Wyspiański zasiadł do pisania  „Wesela ” . Uczestnicy wesela i
komentatorzy dramatu wskazywali na podobieństwo postaci utworu, niektórych sytuacji oraz
fragmentów rozmów do rzeczywistych zdarzeń i osób. Natomiast scenografia, określona w
didaskaliach, dość wiernie odzwierciedlała wnętrze domu Tetmajerów.

Kreując postacie  „ Wesela”, autor posłużył się realnymi pierwowzorami. 

Po trzech miesiącach (17 lutego) „Wesele” było ukończone i Wyspiański przesłał dyrektorowi teatru
w Krakowie wiadomość, że może zapoznać go ze swoją nową sztuką.  Premiera odbyła się 16 marca
1901 roku. W tym samym roku ukazało się pierwsze wydanie dramatu.

str. 1
Obraz społeczeństwa polskiego w ,,Weselu”
Stanisław Wyspiański napisał  „ Wesele”, opierając akcję utworu na autentycznym zdarzeniu i
kreując swych bohaterów w oparciu o istniejące w rzeczywistości pierwowzory. Dzięki temu dramat,
osadzony w konkretnych realiach epoki, tworzy obraz współczesności, doskonale znanej autorowi.
Należy jednak zaznaczyć, iż Wyspiański skupił się przede wszystkim na przedstawieniu  chłopów i
inteligencji pochodzenia szlacheckiego, pomijając pozostałe grupy społeczne.

Z  „ Wesela ”  wyłania się obraz chłopów. Są oni zapalczywi, uparci i kierują się własnym rozumem,
choć jednocześnie wykazują się dobrymi chęciami. Jest to grupa wewnętrznie zróżnicowana, o
ukształtowanej świadomości narodowej, lecz potrzebują odpowiedniego przewodnictwa , które
utwierdziłoby ich w tej świadomości. Uwidacznia się także zróżnicowanie materialne (zamożni chłopi
i parobkowie), a także charakterologiczne.

„ Goście z miasta”, reprezentujący drugą grupę społeczną, przedstawieni zostali jako ludzie skłonni
do popadania w samozadowolenie, bierni i bezradni w obliczu rzeczywistości i narodowej niewoli .
Można wśród nich odnaleźć przedstawicieli mieszczaństwa (Radczyni), inteligentów (Dziennikarz)
oraz artystów (Pan Młody, Poeta). Mieszczanie są niechętnie nastawieni do chłopów, myślą
schematami, przekonani o własnej wyższości i należnej im roli przewodniej w narodzie. Inteligenci
są świadomi faktu, że zostali powołani do oświecania społeczeństwa, lecz lekceważą swoją rolę.
Czują jednak własną niemoc, nie podejmują żadnych kroków, aby wypełnić wyznaczone im zadanie.
Natomiast artyści poddają się nastrojom, charakterystycznym dla epoki, ulegają dekadencji i
ludomanii . Są to ich sposoby na ucieczkę od rzeczywistości, spowodowane rozpaczą, wynikającą
ze świadomości, iż nie potrafią sprostać roli duchowego przewodnika narodu , a niekiedy rozterkami,
dotyczącymi własnej niemocy twórczej.

Przedstawione w  „ Weselu” grupy społeczne są niezdolne do wzajemnego porozumienia się.

Inteligenci obawiają się siły, tkwiącej w chłopach, są niechętni, by zrozumieć rzeczywiste problemy
wsi i poznać charakter jej mieszkańców. Chłopi natomiast dostrzegają niemoc i ignorancję „gości z
miasta”, zarzucając im chwilowe zauroczenie życiem na wsi.
Obie grupy zostały surowo ocenione, a Wyspiański ukazał ich największe wady: porywczość
chłopów, schematyczność myślenia inteligencji i brak odpowiedzialności, przejawiającą się w
powierzeniu złotego rogu Jaśkowi, który nie został odpowiednio przygotowany do wypełnienia misji
zwołania pospolitego ruszenia.
Autor  „ Wesela” oskarża wprost inteligencję, podkreślając, że to właśnie ta grupa społeczna została
powołana do uświadamiania i oświecania chłopów. Ów oskarżycielski ton łagodzi nieco interpretacja
finałowej sceny dzieła. Obie grupy łączą się w finałowym tańcu w takt muzyki Chochoła. Chochoł,
okrywający przez zimę różę, która zakwitnie na wiosnę, symbolizuje swoisty optymizm oraz nadzieje
Wyspiańskiego, że społeczeństwo polskie przebudzi się w końcu ze spowodowanego wieloletnią
niewolą ,,snu”.
Z poszczególnych scen dramatu Wyspiańskiego wyłania się gorzka krytyka narodu polskiego,
Społeczeństwo polskie zostało ukazane jako bierne i zniechęcone, niezdolne do aktywnego podjęcia
walki narodowowyzwoleńczej, czekające na cud i nie dostrzegające nadarzającej się okazji
odzyskania wolności.
Jednocześnie autor  „ Wesela” wskazuje, że brak jest grupy społecznej, która byłaby zdolna do
przyjęcia odpowiedzialności za losy całego narodu , choć można doszukać się odrobiny nadziei i
optymizmu, iż nadejdzie czas, kiedy społeczeństwo polskie będzie gotowe do walki o wolność swej
ojczyzny.

str. 2