MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

TEMA: PENYENGGARAAN DAN KESINAMBUNGAN HIDUP

BAB 3 : KELESTARIAN ALAM SEKITAR

3.1 Kitaran Hayat Produk

1 Jejak Karbon (Carbon Footprint)
Apakah yang dimaksudkan dengan jejak karbon?
Jumlah karbon dioksida yang dibebaskan ke atmosfera hasil daripada aktiviti individu, peristiwa, organisasi,
komuniti atau produk yang digunakan dalam kehidupan harian.

Air Pembebasan
gas rumah hijau

Bahan api

Aktiviti Tenaga elektrik

persendirian

Pengangkutan
Gas
Imbangan (offset)
Imbangan merujuk proses yang
(offset) mengurangkan
Kitar semula
pembebasan gas
rumah hijau seperti
penanaman
tumbuhan hijau
Sisa

2 Kajian jejak karbon bagi seseorang individu bermula dengan mencerakinkan produk yang digunakannya
dalam sehari. Sebagai contoh, peti sejuk merupakan suatu produk yang digunakan sepanjang hari dalam
kehidupan seseorang individu bermula dari waktu bangun pagi sehingga waktu tidur
3 Aktiviti 3.1
Untuk mencerakinkan produk yang digunakan dalam kehidupan seharian seseorang indivdu

1. Pilih alat pencahayaan elektrik (lampu berfilamen, lampu jimat tenaga atau lampu LED)
2. Perhatikan dan catat dalam jadual
 Kuasa alat pencahayaan elektrik itu dalam unit kilowatt (kW)
 Kekerapan penggunaannya dalam sehari bermula dari waktu bangun pagi hingga waktu
tidur dalam unit jam (j)
3. Hitungkan dan catat tenaga elektrik yang digunakan oleh alat pencahayaan elektrik itu dalam
kilowatt-jam (kWj)
4. Hitungkan dan catat jisim karbon dioksida yang dibebaskan oleh penggunaan alat pencahayaan
elektrik dalam satu hari dengan menggunakan formula berikut:

Jumlah karbon dioksida yang Tenaga elektrik yang digunakan (kWj)

= X 39 g
dibebaskan (g) 50 KwJ

Anggapan : Penggunaan 50 kWj tenaga elektrik menghasilkan 39 g karbon dioksida

Alat pencahayaan elektrik Lampu LED
Kuasa alat pencahayaan elektrik (kW) 0.009
Kekerapan penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (j) 5
Tenaga elektrik yang digunakan dalam sehari (kWj) 0.045
Jumlah karbon dioksida yang dibebaskan (g) 0.0351
Jejak karbon penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (g) 0.0351

1
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Latihan Prestasi
1 Hitungkan jumlah karbon dioksida dibebaskan (g) alat elektrik di bawah menggunakan formula diberikan.

Jumlah karbon dioksida yang Tenaga elektrik yang digunakan (kWj)

= X 39 g
dibebaskan (g) 50 KwJ

a)
Alat pencahayaan elektrik Lampu LED
Kuasa alat pencahayaan elektrik (kW) 0.009
Kekerapan penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (j) 7
Tenaga elektrik yang digunakan dalam sehari (kWj)
Jumlah karbon dioksida yang dibebaskan (g)
Jejak karbon penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (g)

b)
Alat pencahayaan elektrik Peti sejuk
Kuasa alat pencahayaan elektrik (kW) 0.103
Kekerapan penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (j) 24
Tenaga elektrik yang digunakan dalam sehari (kWj)
Jumlah karbon dioksida yang dibebaskan (g)
Jejak karbon penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (g)

c)
Alat pencahayaan elektrik Mesin basuh
Kuasa alat pencahayaan elektrik (kW) 0.400
Kekerapan penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (j) 3
Tenaga elektrik yang digunakan dalam sehari (kWj)
Jumlah karbon dioksida yang dibebaskan (g)
Jejak karbon penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (g)

d)
Alat pencahayaan elektrik Periuk nasi
Kuasa alat pencahayaan elektrik (kW) 0.650
Kekerapan penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (j) 2
Tenaga elektrik yang digunakan dalam sehari (kWj)
Jumlah karbon dioksida yang dibebaskan (g)
Jejak karbon penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (g)

e)
Alat pencahayaan elektrik Kipas berdiri
Kuasa alat pencahayaan elektrik (kW) 0.075
Kekerapan penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (j) 4
Tenaga elektrik yang digunakan dalam sehari (kWj)
Jumlah karbon dioksida yang dibebaskan (g)
Jejak karbon penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (g)

f)
Alat pencahayaan elektrik Pengering rambut
Kuasa alat pencahayaan elektrik (kW) 0.5
Kekerapan penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (j) 2
Tenaga elektrik yang digunakan dalam sehari (kWj)
Jumlah karbon dioksida yang dibebaskan (g)
Jejak karbon penggunaan alat pencahayaan elektrik dalam sehari (g)

2
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Jejak Karbon (Carbon Footprint) dan Tapak Tangan Karbon (Carbon Handprint) bagi Sesuatu Produk
1
Jejak karbon (carbon Tapak tangan karbon
footprint) bagi sesuatu (carbon handprint)
produk merujuk bagi sesuatu produk
kepada impak negatif merujuk kepada
terhadap kelestarian impak positif
alam sekitar yang terhadap kelestarian
disebabkan oleh alam sekitar yang
produk tersebut disebabkan oleh
sepanjang kitar produk tersebut
hayatnya sepanjang kitar
hayatnya

2 Tapak tangan karbon bagi sesuatu produk adalah bertujuan untuk mengurangkan jejak karbon bagi produk
tersebut dan menambahkan impak positif terhadap kelestarian alam sekitar. Antara langkah tapak tangan
karbon untuk mengurangkan pembebasan gas rumah hijau dalam kitaran hayat sesuatu produk adalah
seperti berikut:

•Bahan binaan yang tidak boleh baharu dan membebaskan gas

rumah hijau yang banyak digantikan dengan bahan binaan
Penggunaan bahan dengan baharu dan kurang membebaskan gas rumah hijau.
jejak karbon yang rendah •Contoh : Simen digantikan dengan kayu balak
dalam pembuatan produk

•Sebagai contoh, bateri yang boleh dicas semula dan panel suria
merupakan produk dengan kitar hayat yang dipanjangkan dan
Pemanjangan kitar hayat kecekapan tenaga yang ditingkatkan
dan peningkatan kecekapan
produk

Penggunaan tenaga yang
kurang membebaskan gas
rumah hijau dan pengubah
tenaga yang mempunyai
kecekapan tenaga yang
tinggi
•Penjanaan tenaga elektrik daripada stesen jana kuasa seperti
stesen jana kuasa hidroelektrik yang menggunakan sumber
tenaga boleh baharu dan tidak membebaskan gas rumah hijau ke
atmosfera

•Pengurusan sisa yang berkonsep 5R (Refuse, Reduce, Recycle,

Resuse, Rot) dapat mengurangkan sisa dengan tidak menerima
Pengurusan sisa yang cekap produk yang tidak diperlukan, mengurangkan kuantiti produk yang
ke arah kelestarian alam digunakan, kitar semula produk, guna semula produk dan
sekitar memudahkan pereputan sisa melalui pembuatan kompos

•Singki karbon merupakan tempat semula jadi seperti hutan dan

lautan yang berfungsi menyingkirkan karbon dioksida daripada
Penyingkiran gas rumah hijau udara
dan penyimpanan karbon •Pengurangan karbon dioksida dalam udara berlaku apabila
dioksida dalam singki karbon karbon dioksida melarut dalam air laut dan diserap oleh tumbuhan
hijau di dalam hutan
•Karbon dikumpul dalam biojisim membantu mengurangkan
karbon dioksida dalam udara

3
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Kitaran Hayat Sesuatu Produk

Kitar hayat umum bagi produk bermula daripada sumber sehingga peringkat pelupusan sama ada dikitar semula
(cradle – to – cradle life cycle of a product) atau (cradle – to – grave life cycle of a product)
A cradle – to – cradle life cycle of a product

Sumber Pembuatan Kertas atau produk

Pokok balak atau bahan
mentah

Dikitar semula Pengangkutan

Penghantaran produk

Pelupusan Penggunaan
Produk digunakan
Produk dilupuskan

B cradle – to – grave life cycle of a product

Sumber Pembuatan Kertas atau produk

Pokok balak atau bahan
mentah

Mereput di tapak pelupusan

Mereput Pengangkutan
Penghantaran produk

Pelupusan Penggunaan
Produk digunakan
Produk dilupuskan

4
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Latihan Prestasi
1 Apakah yang dimaksudkan dengan jejak karbon?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

2 Rajah 1 menunjukkan label cekap tenaga pada sesuatu barangan elektrik.

Rajah 1
Apakah hubung kait antara label cekap tenaga pada suatu alat elektrik dengan jejak karbonnya?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

3 Tuliskan formula untuk menghitung jumlah karbon dioksida yang dibebaskan.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

4 Bandingkan jejak karbon dengan tapak tangan karbon bagi sesuatu produk.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

5 Senaraikan dua langkah-langkah tapak tangan karbon untuk mengurangkan pembebasan gas rumah hijau
dalam kitaran hayat sesuatu produk

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

6 Terangkan konsep 5R (Refuse, Reduce, Recycle, Reuse, Rot)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

7 Apakah yang dimaksudkan dengan singki karbon?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

8 Nyatakan dua jenis kitar hayat yang umum bagi sesuatu produk

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

5
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Pengurusan Cekap bagi Sisa Plastik ke Arah Kelestarian Alam Sekitar

1 Masyarakat perlu menguruskan sisa plastik dengan menggunakan idea pengurusan yang cekap untuk
menuju ke arah kelestarian alam sekitar.
2 Contohnya proses kitar semula, upcycle merupakan suatu idea pengurusan yang cekap yang digunakan
untuk menghasilkan produk plastik baharu.
3 Contoh : penyapu plastik yang merupakan produk baharu yang mempunyai nilai yang lebih tinggi daripada
produk asal iaitu botol plastik terpakai.
Mikroplastik dalam Rantaian Makanan
o Menurut U.S National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), mikroplastik ialah kepingan plastik
yang panjangnya kurang daripada 5 mm dan menjadi berbahaya jika berada di dalam badan organisma
akuatik. Sumber utama mikroplastik ialah sisa plastik yang berasal daripada pelbagai jenis produk plastik
seperti botol, tekstil buatan manusia, cat dan peralatan elektronik yang dibuang.

Mikroplastik

Plankton Larva Ikan Penyu

Organisma
Manusia Mamalia marin
dwicangkerang

Mikroplastik dalam siratan makanan

 Pemindahan mikroplastik antara pelbagai jenis organisma sehingga berakhir dalam badan manusia
dan mamalia marin melalui pemakanan dalam siratan makanan
 Bagaimana isu mikroplastik dalam rantaian makanan dapat diselesaikan?
Dengan cara mengurangkan sisa plastik dan penggunaan produk plastik

Latihan Prestasi
1 Apakah yang dikatakan sebagai upcycle?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

2 Apakah yang dimaksudkan dengan mikroplastik?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

3 Nyatakan 4 contoh produk plastik yang menyebabkan terhasilnya mikroplastik

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

4 Bagaimanakah mikroplastik dapat dipindahkan antara pelbagai jenis organisma?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

5 Bagaimanakah cara untuk mengurangkan isu mikroplastik yang diperkatakan dalam siratan makanan?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

6
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Latihan Prestasi
1 Rajah 1 menunjukkan sikap yang tidak bertanggungjawab membuang bahan polimer sintetik ke
dalam laut.

Rajah 1

a) Namakan bahan polimer sintetik tersebut.

……………………………………………………………………………………………………………………….

b) Apakah yang dimaksudkan dengan mikroplastik?

……………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………….

c) Bagaimanakah mikroplastik dapat dipindahkan antara pelbagai jenis organisma

……………………………………………………………………………………………………………………….

d) Menggunakan organisma berikut, tuliskan satu rantai makanan yang berlaku berpunca
daripada mikroplastik.

Mikroplastik Mamalia marin Larva Plankton Ikan

e) Bagaimanakah dua cara untuk mengurangkan isu mikroplastik yang diperkatakan dalam
siratan makanan?

……………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………….

7
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

3.2 Pencemaran Alam Sekitar

1 Jenis dan Punca Pencemaran Alam Sekitar
Apakah yang dimaksudkan pencemaran alam sekitar?
Pencemaran alam sekitar merupakan perubahan ciri fizikal, kimia atau biologi yang
dikehendaki dalam komponen alam sekitar, iaitu udara, air dan tanah
2 Pencemaran alam sekitar menyebabkan isu alam sekitar seperti banjir kilat
3 Jenis pencemaran alam sekitar

Pencemaran
udara

Jenis
Pencemaran pencemaan Pencemaran
air alam tanah
sekitar

Pencemaran
terma

Jenis dan punca pencemaran alam sekitar

Jenis pencemaran Punca pencemaran alam sekitar

alam sekitar
Pencemaran udara  Pembakaran bahan api fosil dan biojisim, gas ekzos automobil,
pereputan bahan dan sisa organik yang membebaskan gas
rumah hijau dan pelbagai jenis gas toksik seperti sulfur dioksida
ke dalam udara
 Pencemaran udara semula jadi
- Letusan gunung berapi
- Pembakaran hutan
- Ribut debu
- Sisa organik yang mereput
 Pencemaran udara buatan manusia
- Gas ekzos daripada alat atau kenderaan bermotor
- Relau bagas
- Stesen jana kuasa terma
- Industri dan tapak pelupusan sampah

Pencemaran air  Sisa

- Air sisa, sisa domestik seperti detergen dan kumbahan, sisa
pepejal seperti sampah sarap, bahan buangan industri
seperti gris
 Bahan kimia yang digunakan dalam pertanian seperti baja
kimia dan racun perosak
Pencemaran tanah  Penggunaan baja dan racun serangga yang berlebihan
 Pengurusan sisa pepejal yang kurang sesuai
 Hujan asid
 Sisa nuklear
 Sisa elektronik
Pencemaran terma  Penyahhutanan
 Aktiviti perindustrian
 Pembakaran bahan api dalam kenderaan atau mesin

8
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Latihan Prestasi
1 Keseimbangan alam sangat penting kepada kehidupan.
a) Huraikan bagaimana kitar nitrogen dapat mengekalkan keseimbangan alam

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..
[4 markah]

b) Pusat pembuangan sampah yang tidak terurus merupakan ancaman terbaharu kepada
keseimbangan alam dan menjejaskan kualiti air. Anda diminta memberikan cadangan
untuk mengatasi masalah ini.
Cadangan anda hendaklah merangkumi kriteria berikut:

i) Mengenal pasti masalah

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]
ii) Terangkan dua kaedah penyelesaian masalah tersebut

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..
[4 markah]
iii) Pilih kaedah terbaik dan jelaskan pilihan anda

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]

2 Nyatakan dua jenis pencemaran alam sekitar dan punca pencemaran tersebut.

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

[4 markah]

9
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

3 Penggunaan baja kimia dan pestisid telah meningkatkan hasil pertanian. Namun begitu,
penggunaan secara tidak terkawal bahan –bahan kimia tersebut telah menyebabkan
pencemaran alam sekitar.

a) Nyatakan empat kesan penggunaan baja kimia dan pestisid secara tidak terkawal
terhadap alam sekitar

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..
[4 markah]

b) Peningkatan penggunaan kenderaan di jalan raya semakin meningkat sehingga

menyebabkan pencemaran udara berlaku terutama di kawasan bandar. Huraikan cara
untuk mengatasi masalah ini. Penerangan anda mesti mengandungi aspek-aspek berikut:

i) Mengenal pasti masalah

………………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]

ii) Terangkan punca masalah tersebut

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]

iii) Terangkan dua kaedah penyelesaian masalah tersebut

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..
[4 markah]

c) Bandingkan antara jejak karbon dengan tapak tangan karbon

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..
[2 markah]

10
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

4 a) Nyatakan kesan pencemaran terhadap alam sekitar

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..
[4 markah]

b) Rajah 4 menunjukkan hakisan tanah yang berlaku akibat daripada aktiviti yang tidak
terkawal seperti penyahhutanan dan pembukaan tanah untuk pertanian.

Rajah 4
Terangkan bagaimana anda boleh mengatasi masalah ini.
i) Mengenal pasti masalah

………………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]

ii) Terangkan dua kaedah bagi menyelesaikan masalah tersebut.

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..
[4 markah]

iii) Pilih kaedah terbaik dan jelaskan pemilihan anda

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..
[1 markah]

11
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Tahap Pencemaran Air daripada Sisa Domestik

1 Indeks Pencemaran Udara (IPU) merupakan parameter pencemaran udara yang diukur untuk
menentukan tahap pencemaran udara
2 Biochemical Oxygen Demand (BOD) merupakan parameter pencemaran air yang diukur untuk
menentukan tahap pencemaran air
3 Eutrofikasi ialah respons ekosistem terhadap penambahan ion fosfat dan ion nitrat (daripada
detergen, baja dan sampah) ke dalam suatu ekosistem akuatik
4 Pertumbuhan alga yang pesat dalam air yang mengandungi bekalan ion nitrat yang
berlebihan adalah salah satu contoh eutrofikasi
5 Kesan negatif eutrofikasi ialah pengurangan kandungan oksigen dalam air boleh
menyebabkan kematian haiwan dan tumbuhan akuatik
Biochemical Oxygen Demand (BOD)
6 Biochemical Oxygen Demand (BOD) ialah jumlah oksigen terlarut yang diperlukan oleh
mikroorganisma seperti bakteria untuk menguraikan bahan organik di dalam sesuatu sumber
air.
7 Semakin tinggi BOD bagi sesuatu sampel air, semakin banyak mikroorganisma yang berada
dalam sampel air itu.
8 Tahap pencemaran air bagi sesuatu sampel air boleh ditentukan dengan mengukur masa
yang diambil untuk warna larutan metilena biru luntur setelah dicampurkan dengan sampel air
tersebut.
9 Apabila larutan metilena biru dimasukkan ke dalam sesuatu sampel air yang tercemar yang
mengandungi kandungan oksigen terlarut yang rendah, warna biru larutan metilena biru akan
luntur dengan cepatnya. Semakin tinggi tahap pencemaran air, semakin singkat masa yang
diambil untuk warna larutan metilena biru luntur.

Latihan Prestasi
1 Apakah yang dikatakan Indeks Pencemaran Udara (IPU)?

…………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………...

2 Apakah yang dikatakan Biochemical Oxygen Demand (BOD)?

…………………………………………………………………………………………………………………………

3 Takrifkan eutrofikasi.

…………………………………………………………………………………………………………………………

4 Nyatakan ion yang hadir daripada bahan pencemar ke dalam ekosistem akuatik.

…………………………………………………………………………………………………………………………

5 Apakah implikasi terhadap eutrofikasi?

…………………………………………………………………………………………………………………………

6 Apakah hubungan antara BOD dengan bilangan mikroorganisma?

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

7 Apakah hubungan antara tahap pencemaran dengan masa yang diambil untuk larutan
metilena biru luntur?

…………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………

12
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Aktiviti 3.5 : Menentukan tahap pencemaran air dalam sampel air yang berlainan
Bahan : Larutan metilena biru 0.1% dan empat sampel air yang berlainan (setiap
sampel 200 cm3)
Radas : Empat botol reagen dengan penutup, picagari, jam dan silinder
penyukat
Arahan :
1. Sediakan susunan radas seperti Rajah 1

Rajah 1
2. Masukkan 1 cm3 larutan metilena biru dengan menggunakan picagari ke dalam setiap botol
reagen A, B, C dan D dan tutup semua botol reagen tersebut.
3. Simpan kesemua botol reagen di dalam almari yang gelap
4. Perhatikan warna sampel air setiap 30 minit dan catat masa yang diambil untuk warna larutan
metilena biru luntur.
Pemerhatian:

Botol Masa yang diambil untuk warna larutan metilena biru

Jenis sampel air
reagen luntur (minit)

A Air paip

B Air sungai

C Air suling

D Air kolam

Perbincangan:
1 Apakah kegunaan larutan metilena biru dalam aktiviti ini?

…………………………………………………………………………………………………………………………..

2 Apakah hubungan antara masa yang diambil untuk warna larutan metilena biru luntur dengan
jumlah oksigen terlarut dalam sampel air?

…………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………..

3 Sampel air yang manakah paling tercemar? Jelaskan jawapan anda

…………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………..

13
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Latihan Prestasi
1 Rajah 1 menunjukkan susunan radas bagi menentukan tahap pencemaran 4 sampel air yang
berlainan.

Picagari Picagari

1 cm3 1 cm3
larutan larutan
metilena 200 cm3
metilena
biru sampel
biru
Q
200 cm3
200 cm3 200 cm3
sampel
sampel sampel
P
R S

Rajah 1

Jadual 1 menunjukkan keputusan bagi eksperimen ini.

Botol Masa yang diambil untuk warna larutan metilena biru

Jenis sampel air
reagen luntur (minit)

A P 32

B Q 26

C R 40

D S 68

Jadual 1

a) Nyatakan satu pemerhatian bagi eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………………….....

………………………………………………………………………………………………………………….....

b) Nyatakan inferens bagi pemerhatian anda di (a).

………………………………………………………………………………………………………………….....

………………………………………………………………………………………………………………….....

c) Nyatakan pemboleh ubah dimanipulasikan dalam eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………………….....

d) Nyatakan hipotesis bagi eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………………….....

………………………………………………………………………………………………………………….....

e) Sampel air manakah dikategorikan air kurang tercemar?

………………………………………………………………………………………………………………….....

14
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Kaedah Pembersihan Air yang Tercemar dengan Penggunaan Teknologi Hijau

Penggunaan Bebola Lumpur Mikroorganisma Efektif (Effective Microorganism, EM)
1 Usaha mereka cipta kaedah pembersihan air yang tercemar dengan penggunaan Teknologi
Hijau merupakan proses yang berterusan di Malaysia.
2 Antara kaedah Teknologi Hijau yang digunakan untuk merawat air sungai tercemar ialah
penggunaan bebola lumpur mikroorganisma efektif (Effective Microorganism,EM)
3 Mikroorganisma efektif (EM) terdiri daripada tiga jenis mikroorganisma iaitu:
 Bakteria asid laktik seperti Lactobacillus casei
Bakteria ini akan merawat sisa kumbahan, menyingkirkan bau busuk air, merencatkan
pertumbuhan mikroorganisma berbahaya dan memudahkan pereputan bahan
organik
 Bakteria fotosintetik seperti Rhodopseudomonas palustris
Bakteria fotosintetik menggunakan bahan organik untuk mensintesis bahan yang
berguna seperti asid amino dan gula untuk pemakanan haiwan dan tumbuhan akuatik
 Yis
Yis menghasilkan bahan keperluan bagi pertumbuhan tumbuhan hijau

Aktiviti 3.6 : Membuat bebola lumpur mikroorganisma efektif (Effective Microorganism, EM)
Bahan : 1.4 kg tanah, 70 g EM Bokashi, atau rice bran, 500 cm3 larutan EM dan surat khabar
Radas ; Dulang, bekas penyiram dan besen
Arahan :
1. Jalankan aktiviti secara berkumpulan
2. Sediakan bahan untuk membuat 10 biji bebola lumpur mikroorganisma efektif mengikut
prosedur berikut:
Masukkan
tanah dan EM Alas dasar dulang dengan
Bokashi ke surat khabar dan letakkan
dalam besen bebola lumpur EM di
dan gaul atasnya
campuran
Simpan bekas yang
mengandungi bebola
Tambah larutan lumpur EM di tempat tanpa
EM ke dalam sinaran matahari atau angin
campuran tadi kuat untuk mengelakkan
dan gaul bebola menjadi kering
sehingga sebati dengan cepatnya

Bulatkan Bebola lumpur EM sedia

campuran digunakan apabila
menjadi bebola permukaan bebola disaluti
lumpur EM oleh fungi putih

3. Bebola lumpur EM dapat digunakan untuk merawat sumber air yang tercemar

Latihan Prestasi
1 Namakan kaedah untuk merawat air sungai yang tercemar

…………………………………………………………………………………………………………………

2 Namakan tiga mikroorganisma yang terlibat dalam penghasilan kaedah yang

dinamakan di(a).

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

15
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

3.3 Pemeliharaan dan Pemuliharaan Alam Sekitar

Rajah 1 menunjukkan graf kandungan karbon dioksida dalam atmosfera.

Kandungan karbon dioksida

(bahagian per juta)

Tahun

Rajah 1

a) Apakah yang dapat diperhatikan mengenai kandungan karbon dioksida dalam atmosfera dari
tahun 2006 hingga 2019?

……………………………………………………………………………………………………………………………

b) Apakah kesan buruk kandungan karbon dioksida yang tinggi dalam atmosfera?

……………………………………………………………………………………………………………………………

c) Mengapakah setiap individu perlu memainkan peranan untuk mengurangkan kandungan

karbon dioksida dalam atmosfera?

……………………………………………………………………………………………………………………………

d) Nyatakan dua aktiviti yang melibatkan peningkatan karbon dioksida di atmosfera.

……………………………………………………………………………………………………………………………

e) Namakan fenomena apabila kandungan gas karbon dioksida di atmosfera tahap yang tinggi?

……………………………………………………………………………………………………………………………

f) Cadangkan satu teknologi untuk menyingkirkan gas karbon dioksida dalam atmosfera

……………………………………………………………………………………………………………………………

g) Gas karbon dioksida merupakah salah satu gas rumah hijau. Namakan satu contoh lain bagi gas
tersebut.

……………………………………………………………………………………………………………………………

16
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Teknologi Emisi Negatif

1 Teknologi Emisi Negatif merupakan teknologi yang menyingkirkan kandungan karbon dioksida
dalam atmosfera iaitu penggunaan mikroalga.
2 Apakah proses yang dijalankan oleh mikroalga dalam membantu mengurangkan kandungan
karbon dioksida dalam atmosfera? Apakah sifat yang ada pada alga?
3 Mikroalga yang biasa digunakan dalam Teknologi Emisi Negatif ialah mikroalga marin iaitu alga
mikroskopik yang hidup, tumbuh dan membiak dengan banyaknya dalam air laut
4 Mikroalga marin sesuai digunakan dalam Teknologi Emisi Negatif kerana mikroalga ini
mengurangkan kandungan karbon dioksida dalam atmosfera melalui proses fotosintesis.

Peranan Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu (PBB) untuk menangani Isu Alam Sekitar pada
Peringkat Global
1 Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu (PBB) memainkan peranan secara efektif untuk menangani
isu alam sekitar pada peringkat global. PBB meningkatkan kerjasama negara-negara seluruh
dunia untuk menangani isu alam sekitar global dengan mengambil langkah-langkah seperti
yang berikut:
 Mencari penyelesaian untuk menangani isu perubahan iklim secara global melalui
anjuran persidangan dan perjanjian antarabangsa yang ditandatangani oleh
masyarakat global
 Menjamin bekalan air minuman yang bersih dan cukup
 Melindungi lapisan ozon dengan pengharaman penggunaan klorofluorokarbon yang
menyebabkan penipisan lapisan ozon
 Mengharamkan penggunaan bahan kimia toksik seperti pestisid DDT

Latihan Prestasi
1 Apakah yang dimaksudkan dengan Teknologi Emisi Negatif?

………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………….

2 Nyatakan satu mikroorganisma yang digunakan dalam Teknologi Emisi Negatif?

………………………………………………………………………………………………………………………….

3 Namakan mikroalga yang biasa digunakan dalam Teknologi Emisi Negatif.

………………………………………………………………………………………………………………………….

4 Bagaimanakah mikroalga membantu mengurangkan kandungan karbon dioksida?

………………………………………………………………………………………………………………………….

5 Nyatakan tiga langkah-langkah yang diambil oleh Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu dalam
menangani isu alam sekitar global.

………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………….

17
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Latihan Prestasi
1 Rajah 1.1 menunjukkan keratan akhbar yang mengenai sejenis pencemaran yang berlaku.

(Sumber : KOSMO! 7 Februari 2016)

Rajah 1.1
a) Namakan pencemaran yang terlibat

……………………………………………………………………………………………………………………..

b) Berdasarkan Rajah 1.1, nyatakan punca berlakunya pencemaran yang dinamakan di(a).

……………………………………………………………………………………………………………………..

c) Namakan parameter untuk menguji tahap pencemaran tersebut.

……………………………………………………………………………………………………………………..

d) Rajah 1.2 menunjukkan susunan radas bagi menguji tahap pencemaran tersebut.

Picagari

1 cm3
larutan
metilena biru

200 cm3 sampel air

sungai tersebut

Rajah 1.2
i) Ramalkan apakah yang berlaku selepas 30 minit dibiarkan.

………………………………………………………………………………………………………………

18
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

ii) Terangkan pemerhatian anda di (i).

………………………………………………………………………………………………………………

e) Nyatakan kaedah Teknologi Hijau yang dilaksanakan untuk mengatasi pencemaran

tersebut di Malaysia

……………………………………………………………………………………………………………………..

f) Namakan tiga mikroorganisma yang terlibat kaedah dinamakan di (e).

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

2 Anda dikehendaki menyediakan bebola lumpur mikroorganisma efektif. Anda diberikan 1.4 kg
tanah, 70 g EM Bokashi, atau rice bran, 500 cm3 larutan EM, surat khabar, dulang, bekas
penyiram dan besen. Terangkan kaedah penyediaan bebola tersebut.

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

19
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

Latihan Prestasi – Soalan Objektif

1 Antara yang berikut, proses manakah yang mengurangkan jejak karbon
A Pengangkutan B Pembakaran bahan api
C Pembebasan gas rumah hijau D Kitar semula

2 Rajah 1 menunjukkan label cekap tenaga pada barangan elektrik P,Q,R dan S.

P Q R S

Rajah 1
Barangan elektrik manakah yang merupakan paling cekap tenaga?
A P B Q
C R D S

3 Jadual 1 menunjukkan kuasa barangan elektrik (kW) dan tempoh penggunaan dalam sehari
(j).

Barangan elektrik Kuasa (kW) Tempoh penggunaan, jam (j)

K 0.65 1
L 0.45 7
M 0.38 10
N 1.00 5

Jadual 1

Jejak karbon barangan elektrik manakah yang digunakan sehari lebih tinggi?
A K B L
C M D N

4 Hitungkan jumlah karbon dioksida yang dibebaskan unit gram, g bagi barangan elektrik A yang
mempunyai kuasa sebanyak 0.075 kilowatt(kW) dan tempoh penggunaan dalam sehari selama
4 jam.
Gunakan formula:

Jumlah karbon dioksida yang Tenaga elektrik yang digunakan (kWj)

= X 39 g
dibebaskan (g) 50 KwJ

A 0.0063 B 0.234
C 0.3 D 0.123

5 Maklumat berikut mengenai suatu inovasi dalam kelestarian alam sekitar.

 Merujuk kepada impak positif terhadap kelestarian

alam sekitar
 Mengurangkan pembebasan gas rumah hijau

Antara yang berikut, yang manakah benar mengenai inovasi tersebut?

A Carbon Footprint B Carbon Handprint
C Carbon Faceprint D Carbon Thumbprint

20
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

6 Salah satu langkah Carbon Handprint ialah dengan mengamalkan konsep 5R, iaitu Refuse,
Reduce, Recycle, Reuse dan Rot. Apakah yang dimaksudkan dengan Rot?
A Tidak menerima produk yang tidak B Kurangkan kuantiti produk yang digunakan
diperlukan
C Memudahkan pereputan sisa D Asingkan mengikut kadar pereputan yang
betul

7 Rajah 2 menunjukkan salah satu produk daripada botol plastik.

Rajah 2
Namakan proses yang terlibat bagi penghasilan produk plastik baharu ini.
A Recycle B Reuse
C Reduce D Upcycle

8 Rajah 3 menunjukkan sejenis pencemaran alam sekitar.

Rajah 3
Namakan pencemaran tersebut.
A Pencemaran air B Pencemaran tanah
C Pencemaran terma D Pencemaran udara

9 Apakah ion yang menyumbang kepada proses eutrofikasi dalam ekosistem akuatik?
A Kalsium B Natrium
C Sulfat D Fosfat

10 Antara penyataan berikut, manakah merujuk kepada pencemaran yang lebih tinggi?
A Bacaan BOD adalah tinggi B Warna larutan metilena meluntur lebih
lama
C Kandungan oksigen terlarut tinggi D Mikroorganisma kurang menguraikan
bahan organik

11 Aktiviti perindustrian, penyahhutanan dan pembakaran bahan api dalam kenderaan atau
mesin boleh menyebabkan suatu pencemaran. Apakah pencemaran tersebut?
A Udara B Air
C Tanah D Terma

21
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP
 MODUL ULAS T5 KSSM MULAI 2021

12 Penggunaan racun serangga dan baja berlebihan serta pengurusan sisa pepejal yang kurang
sesuai dan sisa nuklear boleh mengakibatkan pencemaran. Namakan jenis pencemaran
tersebut.
A Udara B Air
C Tanah D Terma

13 Antara yang berikut, manakah punca kepada pencemaran air?

A Sisa organik yang mereput B Sisa domestik
C Sisa nuklear D Sisa elektronik

14 Antara yang berikut, manakah punca kepada pencemaran tanah?

A Sisa organik yang mereput A Sisa domestik
C Sisa pepejal C Sisa elektronik

15 Antara yang berikut, manakah kaedah Teknologi Hijau dalam merawat air yang tercemar?
A Biochemical Oxygen Demand (BOD) B Effecive Microorganism (EM)
C Teknologi Emisi Negatif D Carbon Handprint

16 Antara yang berikut, mikroorganisma manakah yang terlibat dalam Effective Microorganism
(EM)?
I Bakteria asid laktik II Bakteria fotosintetik
III Yis
A I dan II sahaja B I dan III sahaja
C II dan III sahaja D I, II dan III

17 Antara yang berikut, manakah kaedah Teknologi Hijau dalam menyingkirkan karbon dioksida
dalam atmosfera?
A Biochemical Oxygen Demand (BOD) A Effecive Microorganism (EM)
C Teknologi Emisi Negatif C Carbon Footprint

18 Apakah yang membantu dalam mengurangkan kandungan karbon dioksida dalam

atmosfera?
A Mikroplastik B Mikroalga
C Bakteria asid laktik D Yis

19 Antara yang berikut, bahan manakah yang menyebabkan penipisan lapisan ozon?
A Karbon dioksida B Karbon monoksida
C Nitrogen dioksida D Klorofluorokarbon

20 Antara yang berikut, bahan manakah yang menyebabkan pemanasan global?

A Karbon dioksida B Karbon monoksida
C Nitrogen dioksida D Klorofluorokarbon

~MODUL BAB 3 TAMAT~

22
Disediakan oleh Cikgu Abadi@SMKIP