Class-3 Telugu

‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` 3
eT÷&Ée ‘·s¡>∑‹
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ n_Ûeè~∆, Á|ü#·Ts¡D dü$T‹
H
¬ø. yÓÁ{Ïôd*« ◊.m.mdt &Ü. _. Á|ü‘ê|t¬s&ç¶ &ç. eT<ÛäTdü÷<äq sêe⁄
ES
Á|ü‘˚´ø£ n~Ûø±]DÏ dü+#ê\≈£î\T dü+#ê\≈£î\T
AD
bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´ sêÁwüº $<ë´|ü]XÀ<ÛäHê •ø£åD≤ dü+düú Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD≤\j·T+
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ
dü+bÕ<äø£ es¡Z+
PR
A
&Ü. &ç. #·+Á<äX‚Ks¡¬s&ç¶
R
$ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´\T, Ä+Á<Ûä kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ ÁbÕ#·´ø£fi≤XÊ\, ôV’≤<äsêu≤<é.

H
&Ü. sê#·bÕfiË+ #·+Á<äX‚Ks¡¬s&ç¶

D
$ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´\T, Áo ø£èwüí<˚esêj·T $X¯«$<ë´\j·T+, nq+‘·|ü⁄s¡+,

AN
&Ü. |ü]$T sêeTqs¡dæ+Vü≤+

$ÁXÊ+‘· ‘Ó\T>∑T Ä#ês¡T´\T, πø+ÁBj·T $X¯«$<ë´\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.
T
&Ü. ø£&çyÓTfi¯fl es¡Á|ükÕ<é

ER
$ÁXÊ+‘· ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, qsê‡|ü⁄s¡+, |ü•ÃeT>√<ëe].

SC
l Ä\÷s¡T •s√eTDÏX¯s¡à
$ÁXÊ+‘· ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, HÓ\÷¢s¡T
>ös¡e dü\Vü‰<ës¡T\T
&Üˆˆ {Ï. dü‘·´Hêsêj·TD MA., M.Phil., Ph.D., PGDT.,
Á|ü<ÛëHê#ês¡T´\T, ‘Ó\T>∑T $uÛ≤>∑+, Ä~ø£$ qqïj·T $X¯«$<ë´\j·T+, sê»eTùV≤+Á<äes¡+.
m. &ç. $. Á|ükÕ<é MA., M.Ed., M.Phil.,
$ÁXÊ+‘· ñ|üHê´dü≈£î\T, õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD≤ dü+düú, <ä÷ã#·s¡¢, |üˆˆ >√<ëe] õ˝≤¢.
ùwø˘. qJsY u≤cÕ MA., B.Ed.,
$ÁXÊ+‘· ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ø√≥, HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢.
düeTÁ>∑ •øå±, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
i
© Government of Andhra Pradesh, Amaravati
First Published 2020
All rights reserved
No part of this publication may be reproduced,

stored in a retrieval system, or transmitted, in any
H
form or by any means without the prior permission
ES
in writing of the publisher, nor be otherwise
circulated in any form of binding or cover other
than that in which it is published and without a
AD
similar condition including this condition being
imposed on the subsequent purchaser.
PR
The copy right holder of this book is the
Commissioner of School Education, Amaravati,
A
Andhra Pradesh.
R
H
D
AN
This book has been printed on 70 G.S.M. SS Maplitho

Title Page 200 G.S.M. White Art Card
T
ER
SC
düeTÁ>∑ •øå±, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK,

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
Printed in India
at the A.P. Govt. Text Book Press
Amaravati
Andhra Pradesh
ii
eTT+<äTe÷≥
uÛ≤wü n+fÒ uÛ≤yê‘·àø£yTÓ qÆ ~, düè»Hê‘·àø£yTÓ qÆ ~, Ä˝À#·Hê‘·àø£yTÓ qÆ ~. ìs¡“+<Ûä ñ∫‘· $<ë´Vü≤≈£îÿ #·≥+º 2009 |æ\\¢ +<äs÷¡
HêDýÓTÆq $<ä´qT bı+<˚ Vü≤≈£îÿqT ø£*Z ñHêïs¡ì, yê] düs¡«‘√eTTU≤_Ûeè~∆øÏ bÕsƒ¡´Á|üD≤[ø£ ‘√&ÉŒ&Ü\ì #Ó|æŒ+~. n˝≤π>
C≤rj·T q÷‘·q $<ë´$<Ûëq+ mHéÇ|æ`2019 u≤\\+<ä]ø° n‘·T´qï‘· Á|üe÷D≤\‘√ ≈£L&çq $<ä´qT n+~+#ê\ì, düe÷q
$<ë´ neø±XÊ\T ø£*Œ+#·&É+ <ë«sê düTdæúsê_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#ê\ì, uÛ≤s¡‘·düe÷C≤ìï n<äT“¤‘·yÓTÆq C≤„q düe÷»+>± r]Ã
~<ë›\ì Äø±+øÏådüTÔqï~. M{Ïì <äèwæº˝À ñ+#·T≈£îì q÷‘·q bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ uÛ≤cÕ uÀ<ÛäHê \øå±´\qT ìπs›•+#·Tø√e&É+ »]–+~.
q÷‘·q bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\T |æ\¢\ C≤„Hê‘·àø£, kÕe÷õø£, kÕ+düÿè‹ø£ H˚|ü<∏ë´\ø£qT>∑TD+>± ñ+&Ü\ì <˚X¯uÛÑøÏÔ, |üs¡düŒs¡
düV≤ü ø±s¡+, e÷qe‘·« $\Te\T, ø£fi\¯ T, JeqHÓ|’ ⁄ü D≤´\T, uÛ≤cÕ_ÛsT¡ ∫, HÓ‹’ ø£$\Te\T, Á|üøè£ ‹ es¡qí , dü+düÿèr dü+Á|ü<ëj·÷\T,
Vü‰dü´+ e+{Ï Ç‹eè‘êÔ\‘√ bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ +£ ‘·j÷· s¡T #˚jT· &É+ »]–+~. á Ç‹eè‘êÔ\ <ë«sê uÛ≤wüô|’ eTeTø±sêìï ô|+#·&ÜìøÏ,
uÛ≤wüqT düeTs¡ú·+>± $ìjÓ÷–+#·&ÜìøÏ M\e⁄‘·T+~. Ç+<äTø√dü+ bÕsƒê\T>± ÁbÕNq, Ä<ÛäTìø£ s¡#·sTT‘·\ s¡#·q\qT m+|æø£
#˚j·T&É+ $X‚wü+. Á|ü‹ bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝ÀH˚ ø£$ |ü]#·j·T+ Çe«&É+ á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ Á|ü‘˚´ø£‘·.
Ç‹eè‘êÔ\qT |ü]#·j·T+ #˚j·T&ÜìøÏ π>j·T+, ø£<∏ä, dü+uÛ≤wüD, yê´dü+, |ü<ä´+, ˝ÒK e+{Ï Á|üÁøÏj·T\qT m+|æø£
H
#˚dTü ø√e&É+ »]–+~. Ç$ |æ\˝¢ À¢ uÛ≤wü|≥ü ¢ ÄdüøìÔÏ , ñ‘·T‡ø£‘q· T, Ä˝À#·q\qT ô|+bı+~+∫ uÛ≤cÕ_Ûeè~∆øÏ ‘√&ÉŒ&É‘êsTT. Á|ü‹
ES
bÕsƒ¡+ |æ\¢˝À¢ ÄdüøÏÔì πs¬ø‹Ô+#˚˝≤ düìïy˚X¯ ∫Á‘·+‘√ ÁbÕs¡+uÛÑ+ ne⁄‘·T+~. bÕsƒ¡+ #·<äe>±H˚ nsêú\T |æ\¢˝Ò dü«j·T+>±
Á>∑V≤æ +#˚˝≤ |ü<ë\T`nsêú\ |ü{øºÏ £ Çe«&É+ »]–+~. uÛ≤cÕuÛ´Ñ düq Á|ü<ëÛ q+>± ne>±Vü≤q‘√ ≈£L&çq~>± ñ+&Ü*. Ç+<äTø√dü+
AD
Ç$ #˚j·T+&ç o]¸ø£‘√ nuÛ≤´kÕ\qT bı+<äT|ü]#ê+. Ç$ 1. $q&É+, Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É&É+ 2. #·<äe&É+, e´ø£Ô|üs¡#·&É+
3. |ü<äC≤\+ 4. d”«j·Ts¡#·q 5. düè»Hê‘·àø£‘· 6. Á|üX¯+dü 7. uÛ≤cÕ+XÊ\T 8. á e÷dü|ü⁄ bÕ≥ 9. á e÷dü|ü⁄ø£<∏ä o]¸ø£˝‘√
ñHêïsTT. #·<äe&É+, sêj·T&É+ H˚s¡TÃ≈£îqï |æ\¢\T eT]+‘· yÓTs¡T>±Z Áø£eT|ü<ä∆‹˝À uÛ≤ee´ø°Ôø£sD
PR ¡ #˚j·T&ÜìøÏ M\T>± nuÛ≤´kÕ\T
ñHêïsTT. uÛ≤wü Ä˝À#·q\T πs¬ø‹ÔdüTÔ+~. Ä˝À#·q\T düè»Hê‘·àø£‘·≈£î <ë] rkÕÔsTT. |üsƒ¡Hê_Û˝≤wüqT, uÛ≤e Á|ükÕs¡ HÓ’|ü⁄D≤´\qT,
uÛ≤cÕ_Ûe÷Hêìï ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ÁbÕC…≈£îº |üqT\T bı+<äT|üs¡#ês.
A
uÛ≤wüqT düeTs¡+ú >± H˚sT¡ Ãø√e&ÜìøÏ, uÛ≤cÕ kÕeTsêú´\qT kÕ~Û+#·&ÜìøÏ bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ +£ <√Vü≤<ä|&ü ‘ç ,˚ H˚sT¡ Ã≈£îqï n+XÊ\qT
R
|ü]|ü⁄wü˜+ #˚j·T&ÜìøÏ Á|üÁ|ü<∏äeT+>± kÕ<Ûäq ù|s¡T‘√ nuÛ≤´dæø£\qT s¡÷bı+~+∫ Çe«&É+ »]–+~. |æ\¢\T ‘·s¡>∑‹ ø£è‘ê´\T
H
ñbÕ<Ûë´j·TTì düVü‰j·T+‘√ #˚ùdÔ kÕ<Ûäq˝Àì ø£è‘ê´\qT »≥Tº>±qT, e´øÏÔ>∑‘·+>±qT #˚j·T>∑\T>∑T‘ês¡T. bÕsƒ¡XÊ\ |üì>∑+≥\T
D
<äèwæº˝À ñ+#·T≈£îì bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\qT, kÕ<ÛäqqT n+~düTÔHêï+. bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ ‘ê‹«ø£‘·qT ns¡ú+ #˚düT≈£îì ns¡úe+‘·yÓTÆq uÀ<Ûäq≈£î
düVü≤ø£]+#˚˝≤ ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î ø£s¡B|æø£qT n+~düTÔHêï+.
AN
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±ìï düeTs¡ú+>± ñ|üjÓ÷–+#·&É+˝À ñbÕ<Ûë´j·TT&ç bÕÁ‘· ø°\ø£yÓTÆq~. uÛ≤cÕkÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq≈£î πøe\+

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±ìπø |ü]$T‘·+ ø±≈£î+&Ü, Ä<ÛäTìø£ kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï, uÛ≤cÕ eqs¡T\qT, |üsƒ¡q kÕeTÁ–ì $ìjÓ÷–+#·T≈£îì
T
uÀ<ÛäHêuÛÑ´düq Á|üÁøÏj·T\qT #˚|ü{≤º\ì ñbÕ<Ûë´j·TT\+<ä]˙ ø√s¡T‘·THêï+.

ER
$<ä´˝À $q÷‘·ï e÷s¡TŒ\T rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ, q÷‘·q bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\qT Á|ü‹cÕ˜‘à· ø£+>± s¡÷bı+~+#·&ÜìøÏ dü«j·T+>±
|üPqT≈£îì e÷s¡Z<äs¡Ùq+ #˚dæq Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ eTTKéT+Á‹ >ös¡e˙j·TT˝…’q l yÓ’.mdt. »>∑HéyÓ÷Vü≤Hé ¬s&ç¶ >±]øÏ <Ûäqýê<ë\T.
SC
ø£˙$˙ ms¡T>∑ì Ø‹˝À bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ £ s¡÷|üø\£ Œq˝À Á|ü‘´· ø£+å >± dü÷#·q\T #˚d,æ düMTø£\å T ìs¡«Væ≤+∫, n+‘·sê®rj·T Á|üe÷D≤\‘√
HêD´‘· >∑\ bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\ ‘·j÷· ØøÏ ~XÊìπsX› +¯ #˚dqæ bÕsƒX¡ Ê\ $<ë´XÊU≤e÷‘·T´\T >ös¡e˙j·TT˝…q’ &Üˆˆ Ä~eT÷\|ü⁄ düTsπ wt
>±]øÏ Á|ü‘˚´ø£ ø£è‘·»„‘·\T.
á bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ £ s¡÷|üø\£ Œq˝À ~XÊ ìπsX› +¯ #˚dqæ bÕsƒX¡ Ê\ $<ä´ Á|ü<ëÛ q ø±s¡´<ä]Ù l ãT&ç‹ sê»X‚KsY, ◊mmdt >±]øÏ,
dü\Vü‰\T, dü÷#·q\T Ç∫Ãq bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´ ø£MTwüqs¡T l yêÁ&˚e⁄ ∫qMs¡uÛÑÁ<äT&ÉT, ◊mmdt >±]øÏ, Ä+>∑¢ e÷<ÛäéT Á|ü‘˚´ø£
n~Ûø±]DÏ ¬ø. yÓÁ{Ïôd*«, ◊mmdt >±]øÏ, nø£&É$Tø˘ n&Ó’«»] uÀs¡T¶ düuÛÑT´\≈£î, dü+bÕ<äø£ ãè+<ëìøÏ, dü\Vü‰<ës¡T\≈£î, $wüj·T
ì|ü⁄DT\≈£î, bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqï ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î, ˝Ò ne⁄{Ÿ &çC…’ì+>¥ #˚dæq yê]øÏ, ∫Á‘·ø±s¡T\≈£î Á|ü‘˚´ø£
ø£è‘·»‘„ \· T.
á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ |æ\¢\ uÛÑ$wü´‘·TÔ≈£î nedüs¡yÓTÆq uÛ≤cÕ bÕ≥yêìï, kÕeTsêú´ìï ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äì
Ä•düTÔHêï+. á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ô|’ dü÷#·q\qT, dü\Vü‰\qT ÄVü‰«ìdüTÔHêï+.
&Ü. _. Á|ü‘ê|t¬s&ç¶
dü+#ê\≈£î\T
sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûqä •ø£Då ≤ dü+dü,ú Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ
iii
e+<˚ e÷‘·s¡+
` ã+øÏ+#·+Á<ä #Û·≥Ø®
e+<˚ e÷‘·s¡+ e+<˚ e÷‘·s¡+
düT»˝≤+ düT|òü˝≤+ eT\j·T» o‘·˝≤+
düdü´XÊéT˝≤+ e÷‘·s¡+ e+<˚ e÷‘·s¡+
X¯óÁuÛÑCÀ´‘ê‡ï|ü⁄\øÏ‘· j·÷$T˙+
|òü⁄\¢≈£îdüT$T‘· Á<äTeT<äfi¯ XÀ_Û˙+
düTVü‰dæ˙+ düTeT<ÛäTs¡ uÛ≤wæD°+
düTK<ë+ es¡<ë+ e÷‘·s¡+ e+<˚ e÷‘·s¡+.
H
e÷ ‘Ó\T>∑T ‘·*¢
ES
` X¯+ø£s¡+u≤&ç düT+<äsê#ê]
AD
e÷ ‘Ó\T>∑T ‘·*¢øÏ eT˝…¢|üP<ä+&É
PR
e÷ ø£qï‘·*¢øÏ eT+>∑fi≤s¡‘·T\T
A
ø£&ÉT|ü⁄˝À ã+>±s¡T ø£qT#·÷|ü⁄˝À ø£s¡TD
R
∫s¡Tqe⁄«˝À dæs¡T\T <=s¡*+#·T e÷ ‘·*¢

H
>∑\>∑˝≤ >√<ë] ø£<ä*b˛‘·T+fÒqT

D
AN
_s¡_sê ø£èwüíeTà |üs¡T>∑T*&ÉT‘·T+fÒqT

ã+>±s¡T |ü+≥˝Ò |ü+&ÉT‘êsTT
T
ER
eTT]bÕ\ eTT‘ê´\T <=s¡\T‘êsTT

neTsêer q>∑s¡ n|ü⁄s¡÷|ü •˝≤Œ\T
SC
‘ê´>∑j·T´ >=+‘·T˝À ‘êsê&ÉT Hê<ë\T

‹ø£ÿj·T´ ø£\eTT˝À ‹j·T´+<äHê\T
ì‘·ýÓTÆ, ìœ\yÓTÆ ì*∫j·TT+&˚<ëø£
s¡TÁ<äeTà uÛÑT»X¯øÏÔ, eT\¢eTà |ü‹uÛÑøÏÔ
‹eTàs¡TdüT BÛj·TTøÏÔ, ø£èwüísêj·T\ ø°]Ô
e÷ #Óe⁄\ ]+>∑TeTì e÷s¡TÁyÓ÷π><ëø£
˙ Ä≥˝Ò Ä&ÉT‘ê+ ` ˙ bÕ≥˝Ò bÕ&ÉT‘ê+
C…’ ‘Ó\T>∑T ‘·©¢ ! C…’ ‘Ó\T>∑T ‘·©¢! C…’ ‘Ó\T>∑T ‘·©¢!
iv
C≤rj·T ^‘·+
` s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY
»q>∑DeTq n~ÛHêj·Tø£ »j·TùV≤!
uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´$<Ûë‘ê!
|ü+C≤ã, dæ+<ÛäT, >∑T»sê‘·, eTsêsƒê,
Á<ë$&É, ñ‘·ÿfi¯, e+>±!
$+<Ûä´, Væ≤e÷#·\, j·TeTTHê, >∑+>±!
H
ñ#·Ã\ »\~Û ‘·s¡+>±!
ES
‘·e X¯óuÛÑHêy˚T C≤π>!
AD
‘·e X¯óuÛÑ Ä•wü e÷"π>
>±ùV≤ ‘·e »j·T>±<∏ë!
PR
»q>∑D eT+>∑fi¯<ëj·Tø£ »j·TùV≤!
A
uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´ $<Ûë‘ê!
R
»j·TùV≤! »j·TùV≤! »j·TùV≤!

H
D
»j·T »j·T »j·T »j·TùV≤!!

AN
T
ER
Á|ü‹»„
SC
` ô|&’ eç TÁ] yÓ+ø£≥düTu≤“sêe⁄

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Hê e÷‘·èuÛÑ÷$T. uÛ≤s¡rj·TT\+<äs¡÷ Hê dü¨<äs¡T\T.
H˚qT Hê <˚XÊìï Áù|$TdüTHÔ êïqT. düTdü+|üqïyÓTqÆ , ãVüQ$<Ûyä TÓ qÆ Hê <˚X¯ yês¡d‘ü «·
dü+|ü<ä Hê≈£î >∑s¡«ø±s¡D+. BìøÏ ns¡Ω‘· bı+<ä&Üì¬ø’ düs¡«<ë H˚qT ø£èwæ #˚kÕÔqT.
Hê ‘·*¢<ä+Á&ÉT*ï, ñbÕ<Ûë´j·TT*ï, ô|<ä›\+<ä]ï >ös¡$kÕÔqT. Á|ü‹yê]‘√qT
eTsê´<ä>± q&ÉT#·Tø=+{≤qT. »+‘·Te⁄\|ü≥¢ <äj·T‘√ ñ+{≤qT.
Hê <˚X¯+|ü≥¢, Hê Á|ü»\|ü≥¢ ùdyêìs¡‹‘√ ñ+{≤qì Á|ü‹»„ #˚düTÔHêïqT.
yê] ÁX‚jÓ÷_Ûeè<äT∆˝Ò Hê Äq+<ëìøÏ eT÷˝+.
v
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqïyês¡T
>∑C…®\ <äTsêZsêe⁄ ‘·˝≤] sêe÷+»H˚j·TT\T b˛‘·T>∑+{Ï Ä+»H˚j·TT\T
ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT
eT+.|ü. ÁbÕ<∏ä$Tø√qï‘· bÕsƒ¡XÊ\, õ˝≤¢ |ü]wü‘Y ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\, eT+.|ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\ `ã÷<äyê&É
#Ós¡Te⁄ e÷<Ûäes¡+, õ.ø=+&É÷s¡T eT+&É\+, ø£ècÕí Ä‘·à≈£Ls¡T, nq+‘·|ü⁄s¡+ (yÓTsTTHé) C…. |ü+>∑\÷s¡T eT+&É\+, Á|üø±X¯+
˝…+ø£ »>∑BX¯«s¡ sêe⁄ ø£+Á&Ü‹ lyêDÏ uÛ≤s¡Z$ n>∑T&É÷] düs¡fi¯eTà

ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ñbÕ<Ûë´sTTì ñbÕ<Ûë´sTTì
eT+.|ü.ÁbÕ<∏ä$Tø√qï‘· bÕsƒ¡XÊ\, eT+.|ü]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø√qï‘· bÕsƒ¡XÊ\, |æ . C… . ÄsY . eT+.|ü ]wü‘Y ÁbÕ<∏ä$Tø√qï‘·
_.sêCÒs¡T, u§+&É|ü*¢ eT+&É\+, $»j·Tq>∑s¡+ yÓ+>∑eTTø£ÿbÕ˝…+, ˇ+>√\T, Á|üø±X¯+. bÕsƒ¡XÊ\, dæ.¬ø.|ü*¢, ∫‘·÷Ôs¡T
qø±ÿ &˚$&é sêE düj·T´<é U≤dæ+
H
ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT
ES
eT+.|ü.ÁbÕ. bÕsƒ¡XÊ\ HÓ+.1, >√bÕ\|ü⁄s¡+, eT+. |ü. ÁbÕ<∏ä$Tø√qï‘· bÕsƒ¡XÊ\,
sêe⁄\bÕ˝…+ eT+, ‘·÷s¡TŒ >√<ëe] ø={Ïø£\|üP&ç, ÇÁãV”≤+|ü≥ï+, ø£ècÕí
AD
PR
$wüj·Tì|ü⁄DT\T, düeTq«j·Tø£s¡Ô\T
A
&Ü. {Ï.$.mdt. s¡y˚Twt lìyêdüT\ s¡|òüTTsêyéT
R
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ düeTq«j·Tø£s¡Ô ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ düeTq«j·Tø£s¡Ô

H
$<ë´Á|üD≤[ø£ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑eTT, eT+.|ü. Ä. ÅbÕ. bÕsƒ¡XÊ\, ù|πs#Ós¡¢,

D
sêÁwüº $<ë´|ü]XÀ<ÛäHê •ø£åD≤ dü+düú, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ y˚T&çø=+&É÷s¡T, >∑T+≥÷s¡T

AN
T
kÕ+πø‹ø£ düVü‰j·T≈£î\T, $wüj·T ì|ü⁄DT\T

ER
&Ü. y˚+|ü*¢ >∑+>±<ÛäsY e+^|ü⁄s¡+ dü«s¡í\‘· eT÷\ ‘ê‘·j·T´

SC
mdt.|æ.|æ.ÄsY.ÄsY. õ˝≤¢ |ü]wü‘Y ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT

õ˝≤¢ |ü]wü‘Y u≤\Ts¡ bÕsƒ¡XÊ\, eTT<ä›q÷s¡T, Á|üuÛÑT‘·« –]»q dü+πøåeT ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\,
yÓ’.mdt.ÄsY. ø£&É|ü ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\, ‘êfi¯fl|üP&ç,
øÏ˝À¢sTT ø±\˙, eT+<ädü eT+ˆˆ,
|ü•ÃeT>√<ëe] Áoø±≈£îfi¯+
∫Á‘·ø±s¡T\T
ñ‘·ÔyéT
&ç.mdt.ø¬ .$. XÊÁdæÔ
˝Ò ne⁄{Ÿ &çC…’ì+>¥
kÕºsY MT&çj·÷ düØ«ôddt, ôV’≤<äsêu≤<é
vi
ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q\T
3e ‘·s¡>∑‹ q÷‘·q ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ uÛ≤wüqT n‘·´+‘· düeTs¡ú+>± H˚s¡Œ&ÜìøÏ ñ|üø£]+#˚˝≤ s¡÷bı+~+#·&É+
»]–+~. ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕúsTT˝À ø°\ø£yÓTÆq 3e ‘·s¡>∑‹ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø+£ nìï ÁbÕ+‘ê\ ø£e⁄\ s¡#·q\‘√ n\]düTÔ+~.
bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝À e÷‘·èuÛ≤wüô|’ eT≈£îÿe ô|+#˚˝≤ bÕsƒê\T, nuÛ≤´kÕ\T bı+<äT|ü]#ê+. bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+‘√ u≤≥T |æ\¢\≈£î
uÛ≤cÕ kÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq¬ø’ kÕ<Ûäq\qT ≈£L&Ü ÇdüTÔHêï+. yÓTT<ä{Ï s¬ +&ÉT bÕsƒê\˝Àì π>j·T+, ø£<∏ä pHé, E˝…’ HÓ\˝À¢
dü+dæ<ä∆‘ê bÕsƒê\T>± ìs¡«Væ≤+#ê*. Ä>∑wüßº HÓ\ qT+&ç bÕsƒê\T |üP]Ô kÕúsTT˝À uÀ~Û+#ê*.
e÷‘·èuÛ≤wü uÀ<Ûäq≈£î Á|ü‹s√E 90 ì$TcÕ\ düeTj·T+ ñ+≥T+~. Ç+<äT˝À yÓTT<ä{Ï 45 ì$TcÕ\T ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT
uÀ<ÛäHêuÛÑ´düq Á|üÁøÏj·T\T ìs¡«Væ≤+#ê*. ¬s+&Ée 45 ì$TcÕ\T Ä s√E uÀ~Û+∫q n+X¯+ Ä<Ûës¡+>± kÕ<Ûäq˝Àì n+XÊ\qT
|æ\¢\‘√ »≥Tº>±qT e´øÏÔ>∑‘·+>±q÷ #˚sTT+#ê*.
Á|ü ‹ bÕsƒ ¡ + ˇø£ dü ì ïy˚ X ¯ ∫Á‘· + ‘√ ÁbÕs¡ + uÛ Ñ e Te⁄‘· T +~. ∫Á‘· + >∑ T ]+∫ |æ \ ¢ \ ‘√ e÷{≤¢ & ç + #· ≥ + ˇø£
ñqTàFø£s¡D+>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~. Ç~ bÕsƒ¡+˝ÀøÏ yÓfi¯fl&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~. Bì øÏ+<˚ ñø£Ô˝ÒKq+ sêj·T&ÜìøÏ düú\+
H
ñ+~. Bì <ë«sê |æ\¢\ kÕúsTTì n+#·Hê y˚j·T&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~.
ES
bÕsƒ¡+ uÀ~Û+#·&É+ n+fÒ düìïy˚X¯ ∫Á‘·+ qT+&ç ªá e÷dü|ü⁄ ø£<∏äμ o]¸ø£‘√ Ç∫Ãq ø£<∏ä es¡≈£î ìs¡«Væ≤+#·e\dæ
ñ+≥T+~. n˝≤π> ˇø£ bÕsƒêìøÏ kÕ<Ûäq˝À Ç∫Ãq nuÛ≤´kÕ\qT |üP]Ô #˚j·T&É+ ≈£L&Ü bÕsƒ¡+ uÀ~Û+#·&É+˝À uÛ≤>∑+>±H˚
AD
uÛ≤$+#ê*.
M{Ï ø√dü+ |üP]Ô‘·s¡>∑‹ ø£è‘·´+ <ë«sê >±˙, »≥Tº|üì <ë«sê >±˙ uÀ<ÛäHêuÛÑ´düq Á|üÁøÏj·T\T ìs¡«Væ≤+#ê*. nuÛ≤´dæø£˝À
e´øÏÔ>∑‘·+>± #˚ùd ø£è‘ê´\qT |üs¡ý˚øÏå+#ê*. PR
uÀ<ÛäHêuÛÑ´düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤D
A
yÓTT<ä{Ï 45 ì$TcÕ\T øÏ+~ k˛bÕHê\T bÕ{Ï+#ê*.
R
1. ñb˛<ëÈ‘·+ : |ü\ø£]+|ü⁄, ñqTàFø£s¡D, H˚|ü<∏ä´+.

H
2. bÕsƒê´+X¯ uÀ<Ûäq / kÕeTsêú´\ ne>±Vü≤q : ∫Á‘ê\qT >∑T]+∫ e÷{≤¢&ç+#·≥+, |æ\¢\‘√ u≤Vü≤´|üsƒ¡q+,

D
ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Ä<äs¡Ù |üsƒ¡q+, |æ\¢\‘√ ns¡údü+Á>∑Vü≤D, bÕsƒê´+X¯

AN
$wüj·T+ô|’ #·s¡Ã, ne>±Vü≤q.

3. ne>±Vü≤q |ü]o\q : Ä s√E uÀ~Û+∫q n+XÊ\ô|’ |æ\¢\ ne>±Vü≤qqT |ü]o*+#·≥+.
T
¬s+&Ée 45 ì$TcÕ\T bÕ{Ïƒ+#·e\dæq k˛bÕHê\T

ER
1. nuÛ≤´dü $es¡D, »≥Tº ø£è‘ê´\ ìs¡«Vü≤D

SC
2. e´øÏÔ>∑‘· ø£è‘ê´\T #˚sTT+#·&É+, |üs¡ý˚øÏå+#·&É+

♦ bÕsƒ¡+ ∫es¡ ñqï ªá e÷dü|ü⁄ bÕ≥μ |æ\¢\+<ä]ø° ø£+sƒ¡düú+ ø±yê*. ªá e÷dü|ü⁄ ø£<∏äμ o]¸ø£‘√ ñqï ø£<∏äqT |æ\¢\T
kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ>∑\>±*. yêfi¯flì dü«‘·+Á‘· bÕsƒ¡≈£î\T>± m<ä>∑ìyê«*.
♦ kÕ<Ûäq˝Àì ø£è‘ê´\qT |æ\¢\T yês¡+‘¡≥yês¡T kı+‘·+>± #˚ùd˝≤ #·÷&Ü*.
♦ kÕ<Ûäq˝À ˇø£ bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫q nuÛ≤´kÕ\T |üP]Ô #˚kÕø£, ªH˚qT H˚s¡TÃ≈£îqï$μ o]¸ø£‘√ ñqï d”«j·TeT÷˝≤´+ø£Hêìï
|æ\¢\‘√ |üP]Ô #˚sTT+#ê*.
♦ |æ\¢\ nuÛÑ´düq+˝À bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+, kÕ<Ûäq ¬s+&É÷ düe÷q ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*–q kÕ<ÛäHê\T>± uÛ≤$+#ê*.
♦ ª|ü<ä´s¡‘êï\Tμ ˝Àì |ü<ë´\qT HÓ\≈£î ˇø£{Ï #=|ü⁄Œq |æ\¢\‘√ <Ûës¡D #˚sTT+#ê*.
♦ Á|ür bÕsƒêìï Ä bÕsƒ¡+ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq≈£î Á|üD≤[ø£qT s¡÷bı+~+#·T≈£îì neT\T #˚j·÷*.
uÛ≤wü H˚sT¡ Ãø√e&É+, uÀ<ÛHä êuÛ´Ñ düq Á|üÁøÏjT· \˝À |æ\\¢ uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√H˚ kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~. |æ\\¢ ns¡eú +‘·yTÓ qÆ nuÛ´Ñ düHêìøÏ,
‘·s¡>∑‹ >∑~˝À uÀ<ÛäHêuÛÑ´düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤D≈£î, Á|üD≤[ø£\T s¡÷bı+~+#·Tø√e{≤ìøÏ, neT\T #˚j·T{≤ìøÏ
ñbÕ<Ûë´j·TT\ ìs¡íj·Ty˚T n+‹eT+.
vii
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
|æ\¢\÷!
‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ MTø√dü+ n+<äyÓTÆq ∫Á‘ê\‘√ s¡+>∑T s¡+>∑T\‘√ n+~düTÔHêï+. ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü u≤>± H˚s¡TÃø√e&ÜìøÏ,
düeTs¡ú+>± ñ|üjÓ÷–+#·&ÜìøÏ á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ MT≈£î <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+~. n+<äT≈£î MTs¡T #˚j·Te\dæ+~ bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø±ìï u≤>±
ñ|üjÓ÷–+#·Tø√e&Éy˚T. n<Ó˝≤>√ #·÷<ë›+...
H Á|ü‹ bÕsƒ+¡ ˇø£ düìïy˚X¯ ∫Á‘·+‘√ ÁbÕs¡+uÛeÑ Te⁄‘·T+~. n~ bÕsƒ+¡ yÓ|’ ⁄ü $TeTà*ï rdüTø¬ fi¯ó‘·T+~. Ä ∫Á‘·+ >∑T]+∫ ùd«#·Ã>¤ ±
e÷{≤¢&+É &ç.
H düìïy˚X¯ ∫Á‘êìï #·÷dæ MTs¡T mìï |ü<ë\T sêj·T>∑\T>∑T‘ês√ ∫Á‘·+ øÏ+<ä sêj·T+&ç.
H ø£$ |ü]#·j·T+ >∑T]+∫ MT ñbÕ<Ûë´j·TT\T #ÓãT‘ês¡T. Ä ø£$ >∑T]+∫ eT]ìï $wüj·÷\T ‘Ó\TdüTø√+&ç.
H bÕsƒ¡+ ∫Á‘ê\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç. MT nqTuÛÑyê\qT CÀ&ç+∫ #Ó|üŒ+&ç. bÕsƒ¡+ kı+‘· e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç.
H bÕsƒêìï u≤>± #·<äe+&ç. ns¡ú+ ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^dæ ì|òüT+≥Te⁄qT |ü]o*+∫ nsêú\T ‘Ó\TdüTø√+&ç.
H
H MT ñbÕ<Ûë´j·TT\T bÕsƒ+¡ uÀ~Û+#˚≥|ü&ÉT ÁX¯<>∆ä ± $q+&ç. dü+<˚V‰ü \qT ìeè‹Ô #˚dTü ø√+&ç. ns¡+ú ø±ì$ n&ç– ‘Ó\TdüTø√+&ç.
ES
H bÕsƒ¡+ ∫es¡ ªÇ$ #˚j·T+&çμ o]¸ø£q nuÛ≤´kÕ\T ñ+{≤sTT. n$ MT uÛ≤cÕ kÕeTsêú´\qT ô|+#·T‘êsTT.
H nuÛ≤´kÕ\T ñbÕ<Ûë´j·TTì düVü‰j·T+‘√ #˚ùd$ ø=ìï, MT $TÁ‘·T\‘√ ø£*dæ »≥Tº>± #˚ùd$ ø=ìï, MTs¡T e´øÏÔ>∑‘·+>± #˚ùd$
AD
ø=ìï ñ+{≤sTT.
H Á|ü‹ nuÛ≤´dü+ #˚ùd≥|ü&ÉT MTs¡T ñ‘ê‡Vü≤+>± bÕ˝§ZHê*. á nuÛ≤´kÕ\ kÕ<Ûäq e\¢H˚ MT uÛ≤cÕ |ü]C≤„q+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
H
Ç$ ns¡ú+ #˚düT≈£îì kı+‘·+>± #˚j·T+&ç. PR
$q&É+ ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É&É+˝Àì Á|üX¯ï\≈£î ùd«#·Ã¤>± düe÷<ÛëHê\T #·]Ã+#·+&ç.
A
H #·<äe&É+ ` e´ø£Ô|üs¡#·&É+˝À Ç∫Ãq ù|sê\qT u≤>± #·<äe+&ç. »≥¢˝À #·]Ã+#·+&ç. düe÷<ÛëHê\qT kı+‘·+>± sêj·T+&ç.
R
H |ü<äC≤\+ ø£è‘·´+˝À MTs¡T q÷‘·q |ü<äC≤˝≤ìï H˚s¡TÃ≈£î+{≤s¡T. yê{Ïì MTs¡T »≥¢˝À #·]Ã+#·+&ç. MT kı+‘·+>± q÷‘·q
H
|ü<äC≤˝≤ìï ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç.

D
H d”«j·T s¡#·q˝Àì Á|üX¯ï\T bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫qy˚. n$ MTs¡T kı+‘· e÷{˝À¢ sêj·÷*.

AN
H düè»Hê‘·àø£‘· ø£è‘·´+˝À MT≈£î uÛ≤wüô|’ |ü≥Tº sêe&ÜìøÏ $$<Ûä Á|üÁøÏj·T\qT |ü]#·j·T+ #˚kÕ+. bÕ≥qT bı&ç–+∫ sêj·T&É+,
dü+uÛ≤wüD\T sêj·T&É+, ˝ÒK sêj·T&É+, ~q#·s¡´ sêj·T&É+ e+{Ï Á|üÁøÏj·T\qT H˚s¡TÃ≈£î+{≤s¡T. M{Ïì ñbÕ<Ûë´j·TT\‘√,
T
»≥Tº˝À #·]Ã+∫q ‘·s¡Tyê‘· me]øÏ yês¡T kı+‘·+>± sêj·T+&ç.

ER
H Á|üX+¯ dü ø£è‘·´+ MT $TÁ‘·T\qT m˝≤ n_Ûq+~+#ê˝À H˚sT¡ Œ‘·T+~. $TÁ‘·T\qT n_Ûq+~+#·+&ç. n~ yê]øÏ m+‘√ Áb˛‘ê‡Vü‰ìï
ÇdüT+Ô ~.
SC
H ÁbÕC…≈î£ º |üqT\T MT uÛ≤cÕ_Ûe÷Hêìï ô|+#·T‘·T+~. ø£<∏ä\qT ùdø£]+#·&É+ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À #·]Ã+#·&É+ <ë«sê uÛ≤wüô|’ eT≈£îÿe
ô|s¡T>∑T‘·T+~. MT $kÕÔs¡ |üsƒ¡HêìøÏ n~ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.
H uÛ≤cÕ+XÊ\T ‘Ó\T>∑T uÛ≤cÕ ìj·Te÷\qT ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. yê{Ïì MT ñbÕ<Ûë´j·TT\ düV‰ü j·T+‘√ ns¡+ú #˚dTü ø√+&ç. eTq uÛ≤wü
ìsêàD+˝Àì dü÷Á‘ê\qT ‘Ó\TdüT≈£îqï|ü&˚ uÛ≤wüqT u≤>± $ìjÓ÷–+#·>∑\T>∑T‘ês¡T.
H á e÷dü|ü⁄ bÕ≥ì ø£+sƒ¡düú+ #˚j·T+&ç. sê>∑uÛ≤ej·TTø£Ô+>± bÕ&É+&ç. n_Ûqj·T+ #˚j·T+&ç.
H bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø£+˝Àì bÕ≥\˙ï kÕ<Ûäq #˚j·T+&ç. MT bÕsƒ¡XÊ\˝À Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
H ø£<∏ä\qT #·<äe+&ç. MT≈£î ns¡úyÓTÆq $<Ûä+>± kı+‘· e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç.
H ø£<\ä∏ qT #·<eä &É+ ˇø£ n\yê≥T>± e÷s¡TÃø√+&ç. n+<äTø√dü+ MT bÕsƒX¡ Ê\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝Àì |ü⁄düøÔ ±\qT u≤>± #·<eä +&ç.
H bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø£+‘√ u≤≥T MT≈£î uÛ≤cÕ kÕeTsê∆´\qT ô|+#·&ÜìøÏ ªkÕ<Ûäqμ ù|s¡T‘√ nuÛ≤´kÕ\qT ÇdüTÔHêïs.
H ªkÕ<Ûäqμ ˝Àì ø£è‘ê´\T MTs¡T kı+‘·+>± #˚j·T>∑*–q$, »≥Tº˝À #·]Ã+∫ #˚ùd$>± ñ+{≤sTT.
H ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü u≤>± H˚s¡TÃø√e&É+ n+fÒ uÛ≤wüqT düeTs¡ú+>± $ìjÓ÷–+#·&Éy˚T. n+<äT≈£î bÕsƒêìï u≤>± ns¡ú+ #˚düTø√+&ç.
MT ñbÕ<Ûë´j·TT\‘√ #·]Ã+#·+&ç. kÕ<Ûäq #˚j·T+&ç.
viii
$wüj·Tdü÷∫ø£
Áø£.dü+. bÕsƒ¡+ Ç‹eè‘·Ô+ Á|üÁøÏj·T e÷dü+ |ü⁄≥
1. ‘Ó\T>∑T ‘·*¢ <˚X¯uÛÑøÏÔ π>j·T+ pHé 1` 6
(dü+dæ<ä∆‘ê bÕsƒ¡+)
H
ES
2. eTsê´<ä #˚<ë›+ Vü‰dü´+ ø£<ä∏ E˝…’ 7`12
AD
(dü+dæ<ä∆‘ê bÕsƒ¡+)
3. eT+∫ u≤\T&ÉT düVü‰qTuÛÑ÷‹ PR
π>j·Tø£<∏ä Ä>∑wüßº 13`22
4. Hê u≤\´+ ø£fi¯\T Ä‘·àø£<∏ä ôdô|º+ãs¡T 23`32
A
R
H
5. bı&ÉT|ü⁄`$&ÉT|ü⁄ uÛ≤cÕ_Ûs¡T∫ dü+uÛ≤wüD nø√ºãs¡T 33`44

D
6. ôy˚Ty˚T y˚Tø£ |æ\¢ |üs¡düŒs¡ düVü≤ø±s¡+ ø£<∏ä qe+ãsY 45`54

AN
7. |ü<ä´s¡‘êï\T HÓ’‹ø£ $\Te\T |ü<ë´\T &çôd+ãsY 55`66

T
ER
8. e÷ eP] @s¡T Á|üø£è‹ es¡íq π>j·T+ »qe] 67`76

SC
9. ‘=*|ü+&ÉT>∑ dü+düÿèr dü+Á|ü<ëj·÷\T ø£<∏äq+ |òæÁãe] 77`86

10. |ü⁄q:X¯Ãs¡D e÷]Ã,
@Á|æj·T˝Ÿ
ix
Ä•+∫q nuÛÑ´düq |òü*‘ê\T
1. $q&É+, Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É&É+
u $qï, #·÷dæq, #·~$q n+XÊ\qT Áø£eT |ü<ä∆‹˝À kı+‘·e÷≥˝À¢ #ÓbÕŒ*. u #·s¡Ã˝À¢ ùd«#·Ã¤>± bÕ˝§Zì ‘·eT
n_ÛÁbÕj·÷\T #ÓbÕŒ*. u >π j·÷\T sê>∑+‘√ bÕ&Ü*. n_Ûqj·T+ #˚j÷· * u >π j·÷\T, bÕ≥\T, ø£<\ä∏ T, dü+uÛ≤wüD\T,
∫Á‘ê\T, bÕÁ‘·\T yÓTT<ä˝…’q yê{Ï >∑T]+∫ ùd«#·Ã¤>± e÷{≤¢&Ü*, Á|ü•ï+#ê*, #·]Ã+#ê*. u e´≈£îÔ\ >∑T]+∫,
bÕsƒê\˝Àì bÕÁ‘·\ >∑T]+∫ ‘·eT n_ÛÁbÕj·÷\qT #ÓbÕŒ*.
2. #·<eä &É+, e´ø£|Ô sü #¡ &· +É
u> π j·T+, ø£<,ä∏ dü+uÛ≤wüD, ø£<qä∏ +, |ü<´ä + e+{Ï Á|üÁøÏj÷· s¡÷bÕ\T <Ûësêfi¯+>± #·<yä ê*. yê{Ï >∑T]+∫ dü+uÛ≤wæ+#ê*,
sêj·÷*. u #·~$q n+XÊ\˝Àì ÁbÕdü |ü<ë\T, »+≥|ü<ë\T, e´‹πsø£|ü<ë\T yÓTT<ä˝q…’ $ >∑T]Ô+#ê*. u #·~$q
H
n+XÊ\˝Àì |ü<ë\ nsêú\qT dü+<äsê“¤ìï ã{Ïº Á>∑Væ≤+#ê*. u #·~$q n+X¯+ >∑T]+∫ ns¡ú+ #˚düTø√yê*,
ES
kı+‘·e÷≥˝À¢ #ÓbÕŒ*, sêj·÷*.
3. |ü<äC≤\+
AD
u q÷‘·q |ü<ë\qT dü+<äs√“¤∫‘·+>± kı+‘· yêø±´\˝À ñ|üj÷ Ó –+#ê*. u dü+<äsê“¤ìï ã{Ïº nsêú\qT, ì|òTü +≥Te⁄
PR
<ë«sê ‘Ó\TdüTø=ì ns¡úe+‘·+>± |ü<ë\qT yêø±´\˝À ñ|üjÓ÷–+#ê*. u uÛ≤cÕ Áø°&É\ <ë«sê dü+<äs√“¤∫‘·+>±
|ü<ë\qT sêj·÷*.
4. d”«j·Ts¡#q·
A
u $qï, #·~$q, ‘Ó*dæq n+XÊ\ >∑T]+∫ kı+‘·+>± sêj·÷*. u bÕsƒê´+XÊ˝À¢ bÕÁ‘·\ >∑T]+∫, düú˝≤\ >∑T]+∫
R
H
dü+|òüT≥q\ >∑T]+∫ kÕsê+XÊ\T yÓTT<ä˝…’q yê{Ïì kı+‘· e÷≥˝À¢ sêj·÷*. u ‘·|ü⁄Œ\T ˝Ò≈£î+&Ü $sêeT ∫Vü≤ï\T
D
ñ|üjÓ÷–+∫ Áø£eT|ü<ä∆‹˝À sêj·÷*. u sêùd≥|ü⁄Œ&ÉT yêø±´\qT ns¡úe+‘·yÓTÆq |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–+∫ sêj·÷*.

AN
5. düè»Hê‘·àø£‘·
u π>j·÷\qT, ø£<∏ä\qT bı&ç–+#ê*. ø£<∏äqT }Væ≤+∫ sêj·T&É+, dü+uÛ≤wüD yÓTT<ä˝…’q yê{Ïì sêj·÷*.
u π>j·÷\qT sê>∑j·TTø£Ô+>± bÕ&Ü*.ø£<∏ä˝Àì bÕÁ‘·\qT n_Ûqj·T+ #˚j·÷*. u ãTÁs¡ø£<∏ä n_Ûqj·T+ #˚j·T&É+,
T
ER
bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T ‘·j·÷s¡T #˚j·T&É+, |ü<ë´ìï sêj·T&É+ e+{Ï düè»Hê‘·àø£ s¡#·q\T #˚j·T>∑\>±*.
6. Á|üX+¯ dü
SC
u Ç‘·s¡ s¡#·q\˝Àì uÛ≤wüqT, Ç‘·s¡T\ Ä˝À#·q\qT, uÛ≤y√<˚«>±\qT, dü+düÿ èr dü+Á|ü<ëj·÷\qT, uÛ≤cÕXË’*ì
>ös¡$+#·>∑\>±*. Ç‘·s¡T\T #˚dæq eT+∫ |üqT\qT, yê] $»j·÷\qT n_Ûq+~+#ê*.

7. uÛ≤cÕ+XÊ\T
u |ü<ë\˝Àì ÁVü≤dü«, BsêÈø£åsê\T, n\ŒÁbÕD, eTVü‰ÁbÕD nø£åsê\qT düŒwüº+>± |ü\ø£&É+˝À ‘˚&ÜqT >∑T]Ô+#ê*
u uÛ≤cÕ yê´ø£s¡D≤+XÊ\T (HêeTyê#·ø±\T, düs¡«Hêe÷\T, ÁøÏj·T yÓTT<ä˝…’q$) >∑T]Ô+#ê*. yêø£´ ìsêàD+ #˚j·÷*.
u ‘·eT s¡#·q˝À $sêeT ∫Vü‰ï\qT ñ|üjÓ÷–+∫ (|üPs¡í $sêeT+, dü«\Œ $sêeT+) sêj·÷*.
u yê´ø£s¡D dü÷Á‘ê\qT ø£+sƒ¡düú+ #˚j·T≈£î+&Ü uÛ≤cÕ ìj·Te÷\qT, yêø£´ ìsêàD≤ìï |ü]o*+∫ ne>±Vü≤q
#˚dTü ø√yê*.
u bÕ]uÛ≤wæø£ |ü<ë\qT ‘Ó\TdüTø=ì ñ|üjÓ÷–+#ê*.
x
dü+dæ<ä∆‘ê bÕsƒ¡+ 1. ‘Ó\T>∑T ‘·*¢
∫Á‘·+ #·÷&É+&ç ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É+&ç
H
ES
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
1. ∫Á‘·+˝Àì düìïy˚XÊ\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

2. bÕsƒ¡XÊ\˝À @+ »s¡T>∑T‘·Tqï~? me¬ses¡T @+ #˚düTÔHêïs¡T?
3. MT¬s|ü&Ó’Hê bÕsƒ¡XÊ\˝À »]π> ø±s¡´Áø£e÷\˝À bÕ˝§ZHêïsê? #Ó|üŒ+&ç.
|æ\¢\÷! ô|’ ∫Á‘·+ qT+&ç MTs¡T sêj·T>∑*–qìï |ü<ë\T sêj·T+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 1 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

‘Ó\T>∑T ‘·*¢
H
ES
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
3e ‘·s¡>∑‹ 2 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

H
ES
n<Óy√ ‘Ó\T>∑T‘·*¢
AD
n+<ë\ ì+&ÉT C≤_*¢
Äq+<ë\ ø£\Œe*¢
PR n<˚ ˙ ‘Ó\T>∑T‘·*¢
A
|ü<äy√sTT ‘Ó\T>√&Ü
R
n<Ó ˙ ‘Ó\T>∑T y˚T&É

H
dü+¬øfi¯ófl ˝Òì H˚\

D
dü+‘√wü #·+Á<äXÊ\
AN
ø£qy√sTT ‘ÓqT+>∑T πs&Ü

T
n<Ó ˙ nqT+>∑T H˚\

ER
n~>√ düT<ä÷s¡ H˚\

SC
#·qy√jYT ‘Ó\T>∑T Msê!

|ü<äy√sTT ìs¡“¤j·T+>±
|ü<äy√sTT ìX¯Ãj·T+>±
≈£<ä\y√jYT Ä+Á<Ûä ≈£îe÷sê
ìÁ<ä e<ä˝y√jYT qe j·TT>∑+
ì]à+|ü>∑ kÕ>∑y√jYT
ø£<ä\y√jYT Ä+Á<Ûä ≈£îe÷sê!
3e ‘·s¡>∑‹ 3 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

|ü<ë\T ` nsêú\T
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
ø£\Œe*¢ R ø√]q ø√¬sÿ\T rπsÃ~ nqT+>∑T R Á|æj·TyÓTÆq
C≤_*¢ R #·+<äe÷eT düT<ä÷s¡+ R #ê˝≤ <ä÷s¡+
‘ÓqT+>∑T R ‘Ó\T>∑T #·qy√jYT R yÓfi¯fly√sTT
#·+Á<äXÊ\ R #·\Tesê‹ y˚T&É qe j·TT>∑+ R ø=‘·Ô ø±\+
ø£qy√sTT R #·÷&Éy√sTT ìs¡“¤j·T+>± R uÛÑj·T+ ˝Ò≈£î+&Ü
πs&ÉT R sêE ìX¯Ãj·T+>± R qeTàø£+>±, ‘·|Œü ìdü]>±
π>j·T kÕsê+X¯+
H
eTq ‘Ó\T>∑T ‘·*¢ n+<äyÓTÆq ì+&ÉT #·+<äe÷eT e+{Ï~. eTq+ ø√]q ø√]ø£\T r]Ã, Äq+<ë\
ES
ì#˚Ã eTq ‘Ó\T>∑T‘·*¢.
AD
z ‘Ó\T>∑Tyê&Ü! eTT+<äT≈£î q&ÉT. á ‘Ó\T>∑T H˚\ n+<äyTÓ qÆ y˚T&É e+{Ï~. Ç~ ùd«#êÃ¤, kÕ«‘·+Á‘ê´\
ì#˚Ã #·ø£ÿì H˚\. dü+‘√cÕ\ì#˚Ã #·\Tesê‹ y˚T&É e+{Ï~ eTq ‘Ó\T>∑T H˚\. n<˚ ˙ Á|æj·TyÓTÆq H˚\.
á ‘Ó\T>∑T H˚\ $XÊ\yÓTÆq~. z ‘Ó\T>∑T Ms¡T&Ü! ø=‘·Ô˝Àø£+ ì]à+#·&ÜìøÏ q&ÉT+ _–+∫ PR
eTT+<äT≈£î kÕ–b˛. uÛÑj·T+ ˝Ò≈£î+&Ü eTT+<äT≈£î yÓfi¯ófl. ˙<˚ $»j·T+.
A
R
ø£$ |ü]#·j·T+
H
D
ls¡+>∑+ lìyêdüsêe⁄
AN
(14.4.1910 ` 15.6.1983)
ªllμ>± Á|üd~æ ∆ #Ó+~q ls¡+>∑+ lìyêdüsêe⁄ eTVü‰ø£$, nuÛTÑ ´<äjT· j·TT>∑øs£ ,Ô¡ ø£<≈ä∏ î£ \T,
T
Hê≥ø£øs£ ,Ô¡ $eTs¡Ù≈£î\T, nqTyê<ä≈î£ \T. ªeTVü‰Á|ükÕúq+μ ‘Ó\T>∑T ø£$‘ê«ìï ˇø£ eT\T|ü⁄
ER
‹|æŒq s¡#·q. ªeTs√ Á|ükÕúq+μ, ªK&ÉZdüèwæºμ, Äj·Tq Ç‘·s¡ s¡#·q\T. ªnq+‘·+μ yê]
d”«j·T #·]Á‘·.
SC
Ç$ #˚j·T+&ç
$q&É+ ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É≥+
1. π>j·÷ìï sê>∑ j·TTø£Ô+>± bÕ&É+&ç. n_Ûqj·T+ #˚j·T+&ç.
2. á π>j·T+ me]ì >∑T]+∫ #ÓãT‘·T+<√ #Ó|üŒ+&ç.
3. ‘Ó\T>∑T ‘·*¢ì >∑÷]Ã ø£$ @eTì $e]+#ês√ #Ó|üŒ+&ç.
4. ‘Ó\T>∑T ‘·*¢ì n+<ë\ ì+&ÉT C≤_*¢ nHêïs¡T >∑<ë! ì+&ÉT C≤_*¢ì #·÷ùdÔ MT≈£î @eTì|ædüTÔ+<√
#Ó|üŒ+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 4 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
á e÷dü|ü⁄ bÕ≥ ‘·©¢ uÛ≤s¡‹ e+<äqeTT
|ü\¢$ : ‘·©¢ uÛ≤s¡‹ e+<äqeTT
˙ Ç˝Ò¢ e÷ q+<äqeTT
y˚TeT+‘ê ˙ |æ\¢\eT÷
˙ #·\¢ì ˇ&ç˝À eT˝…¢\eT÷
ˆˆ‘·©¢ uÛ≤s¡‹ˆˆ
#·s¡D+: #·<äTe⁄\T u≤>± #·~yÓ<äeTe÷à
H
C≤‹ >ös¡e+ ô|+#Ó<äeTe÷à
ES
‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT >∑Ts¡Te⁄\qT
AD
m\¢y˚fi¯˝≤ ø=*#Ó<äeTe÷à
#·s¡D+: ≈£î\ eT‘· uÛÒ<ä+ eT]#Ó<äeTT PR
ø£\‘·\T e÷ì yÓT*¬><äeTT
A
R
e÷qe⁄\+‘ê düe÷qeT+≥÷
H
eTeT‘·qT düeT‘·qT |ü+#Ó<äeTT

D
AN
#·s¡D+: ‘Ó\T>∑T C≤‹øÏ nuÛÑT´<äj·T+

T
qe uÛ≤s¡‹øÏ qy√<äj·T+
ER
uÛ≤$ bÂs¡T\+ eTq+ eTq+

SC
uÛ≤s¡‘· »qT\≈£î »j·T+ »j·T+

ø£$ |ü]#·j·T+
<ëX¯s¡~∏ ø£èwüíe÷#ês¡´ (22.7.1925 ` 5.11.1987)
ìC≤+ ìs¡+≈£îX¯‘«· + MT<ä ~Ûø±ÿs¡ dü«s¡+ $ì|æ+∫q ø£$. ìC≤+ sê#·]ø£+ qT+∫ ‘Ó\+>±D
$yÓ÷#·q≈£î y˚T\Tø=\T|ü⁄ bÕ&çqyês¡T. |ü<ë´ìï, bÕ≥ì ≈£L&Ü düe÷q+>± ìs¡«Væ≤+∫q
ø£$. ªn–ï<Ûës¡μ, ªs¡TÁ<äMDμ, ªeTVü‰+Á<Û√<äj·T+μ, ª‹$Ts¡+‘√ düeTs¡+μ yÓTT<ä˝…’q$ Äj·Tq
s¡#·q\T. ªj·÷Á‘êdüàè‹μ M] d”«j·T #·]Á‘·. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêÁwüº ÄkÕúq ø£$>± ñHêïs¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 5 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ ø£<∏ä ◊ø£eT‘·´+
sê
sêe÷|ü⁄s¡+ nH˚ Á>±eT+˝À
ˇø£ ¬s’‘·T ñ+&˚yê&ÉT. n‘·ìøÏ
eTT>∑ T Z s ¡ T ø=&É T ≈£ î \T. yês¡ T
∫qï|ü&ÉT ø£*dæyÓT*dæ ô|]>±s¡T.
ø±ì ô|<ä›yêfi¯flj˚T´ ø=B› yê]˝À
yês¡T ø£\Væ≤+#·Tø√e&É+ yÓTT<ä\T
ô|{≤º s ¡ T . ‘· + Á&ç ø£ * dæ y Ó T \dæ
H
ñ+&ÉeTì yêfi¯¢≈£î m|ü&É÷ #Ó|üPÔ
ES
ñ+&˚ y ê&É T . nsTTHê yêfi¯ ¢ ˝ À
AD
e÷s¡TŒsê˝Ò<äT. yêfi¯¢˝À e÷s¡TŒ
‘˚ e &É + m˝≤ nì ‘· + Á&ç
Ä˝À∫+#ê&ÉT. ˇø£s√E yêfi¯¢‘√ PR
ø=ìï |ü⁄\¢\T ‘Ó|æŒ+#ê&ÉT. yê{Ïì
A
ø£≥º>± ø£≥ºeTì #ÓbÕŒ&ÉT.
R
yÓTT<ä{Ï ø=&ÉT≈£îqT |æ*#ê&ÉT. |ü⁄\¢\ ø£≥qº T $s¡eeTHêï&ÉT. n‘·qT $s¡e˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT. s¬ +&Ée ø=&ÉT≈£îì
H
D
|æ*#ê&ÉT. |ü⁄\¢\ ø£≥ºqT $s¡eeTHêï&ÉT. n‘·qT ≈£L&Ü $s¡e˝Òø£b˛j·÷&ÉT. ∫e]>± eT÷&Ée ø=&ÉT≈£îì
AN
|æ*#ê&ÉT. |ü⁄\¢\ ø£≥ºqT $s¡eeTHêï&ÉT. |ü⁄\¢\ø£≥ºqT $s¡e&É+ n‘·ìe\¢ ≈£L&Ü ø±˝Ò<äT.

‘·+Á&ç eTT>∑TZs¡T ø=&ÉT≈£î\qT <ä>∑Zs¡≈£î |æ*#ê&ÉT. |ü⁄\¢\ ø£≥ºqT $|æŒ $&ç$&ç>± ˇø=ÿø£ÿ |ü⁄\¢qT
T
$s¡#·eTì #ÓbÕŒ&ÉT. yêfi¯ófl ne©\>± $]#˚XÊs¡T. n|ü&ÉT ‘·+Á&ç ø=&ÉT≈£î\yÓ’|ü⁄ #·÷dæ n&ç>±&ÉT, ªªMT≈£î
ER
@eTs¡úyÓTÆ+~?μμ
SC
ªªHêHêï! ø£\dæe⁄+fÒ eTeTà*ï me«s¡÷ @$T #˚j·T˝Òs¡T. $&çb˛‘˚ ã\V”≤qT\yÓTÆb˛‘ê+. HêHêï! Çø£
ø£\dæ e⁄+{≤+. m|ü&É÷ ø£\Væ≤+#·+μμ nHêïs¡T ø=&ÉT≈£î\T.
‘·+Á&ç dü+‘·è|æÔ #Ó+<ë&ÉT.
ø£$ |ü]#·j·T+
*jÓ÷ {≤˝ŸkÕºjYT (9`9`1828 ` 20`11`1910)
á ø£<≈ä∏ î£ {≤˝ŸkÕºjTY ø£<ä∏ Ä<Ûës¡+. *jÓ÷ {≤˝ŸkÕºjTY Á|ü|+ü #· Á|üd~æ ∆ bı+~q
s¡wü´Hé ø£<∏ä≈£î\T, qe˝≤ø±s¡T\T. ªdüeTs¡+`XÊ+‹μ, ªÄHê¬ø]ìHêμ e+{Ï >=|üŒ
qe\\T s¡∫+#ês¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 6 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

dü+dæ<ä∆‘ê bÕsƒ¡+ 2. eTsê´<ä #˚<ë›+
∫Á‘·+ #·÷&É+&ç ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É+&ç
H
ES
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
1. ∫Á‘·+˝Àì düìïy˚XÊ\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

2. ∫Á‘·+˝Àì yês¡T #˚düTÔqï |üqT\T dü¬s’qy˚Hê! m+<äT≈£î?
3. Ç˝≤+{Ï dü+|òüT≥q\T MT¬s|ü&Ó’Hê #·÷XÊsê! yê{Ï >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 7 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

eTsê´<ä #˚<ë›+
|üPs¡«+ ø£[+>∑ sê»´+˝À |üs¡e÷q+<äj·T´ nH˚ |ü+&ç‘·T&ÉT ñ+&˚yê&ÉT. Äj·TqøÏ |üHÓï+&ÉT eT+~
•wüß´\T. yês¡T #ê˝≤ ne÷j·T≈£î\T. ej·TdüT ô|]–Hê yê]øÏ ãT~∆ ô|s¡>∑˝Ò<äT. yês¡T #˚ùd |üqT\T ø√|ü+‘√
bÕ≥T qeP« ‘Ó|æŒdüTÔ+{≤sTT.
H
ES
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
ˇø£s√E |üs¡e÷q+<äj·T´>±s¡T uÛ≤s¡´‘√ ø£*dæ >∑T&çøÏ yÓfi≤fls¡T. n<˚ düeTj·T+˝À bıs¡T>∑÷]

qT+&ç ù|s¡j·T´ nH˚ |ü+&ç‘·T&ÉT e#êÃ&ÉT. edü÷ÔH˚ ªªzjYT |üs¡e÷q+<ä+! ˇπsjYT |üs¡e÷!μμ n+≥÷ πøø£\T
y˚XÊ&ÉT. Ä πøø£\T $qï •wüß´\≈£î $|üØ‘·yÓTÆq ø√|ü+ e∫Ã+~. ‘·eT >∑Ts¡Te⁄>±]ì ªªzjYT, ˇπsjYT n+{≤&Ü!μμ
nqT≈£îHêïs¡T.
n+‘˚ Äj·Tìï Ç+{À¢ düÔ+uÛ≤ìøÏ ø£fÒºXÊs¡T. ø=≥º{≤ìøÏ ø£Ás¡\ ø√dü+ Ç<ä›s¡T ãj·T{ÏøÏ yÓfi≤fls¡T.
Ä |ü+&ç‘·T&ç n<äèwüº+ u≤>∑T+~. n<˚ düeTj·÷ìøÏ |üs¡e÷q+<äj·T´ <ä+|ü‘·T\T Ç+{Ïø=#êÃs¡T. edü÷ÔH˚
|üs¡e÷q+<äj·T´ >±s¡T ªªnjÓ÷´... njÓ÷´... Ç<˚+ n|òü÷sTT‘·´+sê! áj·Tq Hê ùdïVæ≤‘·T&ÉT sê!μμ n+≥÷
ù|s¡jT· ´ ø£≥T¢ $bÕŒ&ÉT. ªªdüeTj·÷ìøÏ qTe⁄« sêø£b˛‘˚ #·+ù|ùdyês¡Tsê, |üse¡ ÷!μμ n+≥÷ ù|s¡jT· ´ u≤e⁄s¡TeTHêï&ÉT.
3e ‘·s¡>∑‹ 8 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
•wüß´\T _ø£ÿyÓTTVü≤+ y˚XÊs¡T. |üs¡e÷q+<äj·T´ >±s¡T ªªbÕ|ü+ Mfi¯flπøMT ‘Ó*j·T<äT. ˇ{Ïº ne÷j·T≈£î\T. yê]ì
ø£å$T+#·Tμμ nHêï&ÉT.
ù|s¡j·T´ |üs¡e÷q+<äj·T´ <ä+|ü‘·T\qT ô|[¢øÏ |æ*∫ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. n|ü⁄&ÉT |üs¡e÷q+<äj·T´ •wüß´\qT
|æ*∫ ø√|üŒ&ç, ªªˇπsjYT eTq Ç+{ÏøÏ e#˚Ã n‹<∏äT*ï >ös¡$+∫ eTsê´<ä\T #˚j·÷*μμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. •wüß´\T
düπsqì ‘·\\÷bÕs¡T.
|üs¡e÷q+<äj·T´>±s¡T uÛ≤s¡´‘√ ø£\dæ ù|s¡j·T´ ≈£L‘·T] ô|[fløÏ bıs¡T>∑÷s¡T yÓfi≤fls¡T. n<˚ n<äqT>±
eTT>∑TZs¡T <=+>∑\T Ä sêÁ‹ |üs¡e÷q+<äj·T´ >±] Ç+{ÏøÏ <=+>∑‘·HêìøÏ e#êÃs¡T. Ç+{ÏøÏ ø£qï+ y˚j·T≥+
yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. Ä n*øÏ&çøÏ •wüß´\≈£î yÓT\≈£îe e∫Ã+~. •wüß´˝À¢ ˇø£&ÉT, ªªˇπsjYT! ô|<ä› eTqTwüß\Tsê!
n‹~∏<˚e⁄fi¯ófl! Ç+{À¢øÏ <ä÷] edüTHÔ êïs¡T. u≤>± eTsê´<ä #˚<ë›+μμ nHêï&ÉT. yêfi¯ó¢ ˝À|ü*øÏ <ä÷]edüTqÔ ï ˇø=ÿø£ÿ]˙
˝À|ü\øÏ ˝≤>±s¡T. mes¡÷ ˝Òsì¡ Ç+{À¢ #=s¡ã&çq <=+>∑\T Ä |üHïÓ +&ÉTeT+~ •wüß´\qT #·÷dæ yÓTT<ä≥ uÛj Ñ T· |ü&Ü¶sT¡ .
H
‘·sT¡ yê‘· yê] ne÷j·Tø£‘ê«ìï Á>∑V≤æ +#ês¡T. #·|ü &Ó‘’ ˚ }] »qT\T ìÁ<ä ˝ÒkÕÔsì¡ , eTÚq+>± ñHêïs¡T.
ES
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
3e ‘·s¡>∑‹ 9 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

•wüß´\T >∑Ts¡Te⁄>±] e÷≥\T >∑Ts¡TÔ+#·T≈£îHêïs¡T. n‹<∏äT\ |üP» yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. Ç<ä›s¡T b˛sTT _+<Ó\‘√
˙fi¯ófl ‘Ó∫Ã, yêfi¯fl HÓ‹Ôq ≈£îeTà]+#ês¡T. Ä #·* ø±\|ü⁄ #·˙ïfi¯fløÏ <=+>∑\T >∑»>∑» eDÏø±s¡T! eTs√ Ç<ä›s¡T
n\+ø£]+#·{≤ìøÏ |üdüT|ü⁄, ≈£î+≈£îeT, >∑+<Ûä+ ‘Ó∫Ã |üPXÊs¡T. ø£fi¯fl ì+&Ü |üdüT|ü⁄, ≈£î+≈£îeT |ü&ç eT+&É≥+‘√
<=+>∑\T eT÷\>∑≥+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. •wüß´\T kÕ+Áu≤DÏ ‘Ó∫Ã <Ûä÷|ü+ y˚j·TkÕ>±s¡T. Ç\¢+‘ê bı>∑\T ø£$Tà,
øÏ{Ïø°˝À¢ì+∫ bı>∑ ãj·T≥≈£î sêe≥+ yÓTT<ä˝…’+~.
Ä <ë]q b˛‘·Tqï sê» uÛÑ≥T\T ªª>∑Ts¡Te⁄>±]\T¢ ø±*b˛‘·Tqï~sêμμ nqTø=ì >∑ã>∑u≤ ‘·\T|ü⁄\T ‘√düT≈£îì
˝À|ü*øÏ e#êÃs¡T. •wüß´\ #˚‹˝À ∫Á‘·Væ≤+dü\T |ü&ÉT‘·Tqï yê]ì <=+>∑\T>± >∑T]Ô+#ês¡T. yÓ+≥H˚ yê]ì
ã+~Û+∫ sêE>±] <ä>∑Z]øÏ rdüTø=ì yÓfi≤fls¡T. eTs¡Tdü{Ï s√E e∫Ãq >∑Ts¡Te⁄>±s¡T •wüß´\ ne÷j·Tø£‘ê«ìøÏ
qe⁄«ø=Hêïs¡T. Ç+{Ïì <=+>∑\T <√#·Tø√≈£î+&Ü ø±bÕ&çq+<äT≈£î dü+‘√wæ+#ês¡T. <=+>∑\qT |ü{Ïº+∫q
|üs¡e÷q+<äj·T´ •wüß´\qT sêE>±s¡T |æ*|æ+∫ |òüTq+>± düHêàì+#ês¡T.
H
`|üs¡e÷q+<äj·T´ ø£<∏ä
ES
|ü<ë\T ` nsêú\T ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
AD
|ü+&ç‘·T&ÉT R u≤>± #·<äTe⁄≈£îqïyê&ÉT n‹<∏äT\T R nqTø√≈£î+&Ü Ç+{ÏøÏ
n˙ï ‘Ó*dæqyê&ÉT PR e#˚Ãyês¡T
»qT\T R Á|ü»\T eTsê´<ä R >ös¡e+
A
ne÷j·Tø£‘·«+ R ‘Ó*j·Tì‘·q+ n*øÏ&ç R X¯ã›+
R
H
bıs¡T>∑÷s¡T R |üø£ÿ}s¡T ≈£îeTà]+#·≥+ R ˇø£ÿkÕ]>± bıj·T´≥+

D
<ä+|ü‘·T\T R uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\T ∫Á‘·Væ≤+dü\T R HêHêu≤<Û\ä T

AN
n|òü÷sTT‘·´+ R #˚j·T≈£L&Éì |üì ã+~Û+∫ R ø£{Ïºy˚dæ

u≤e⁄s¡TeTqT R uÀs¡Tq @&Ée&É+ düHêàì+#·≥+ R >ös¡$+#·&É+
T
ER
_ø£ÿyÓTTVü≤+ R @&ÉT|ü⁄ yÓTTVü≤+ |òüTq+>± R >=|üŒ>±

SC
Ç$ #˚j·T+&ç
$q&É+ ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É≥+

1. bÕsƒ¡+˝Àì ∫Á‘ê\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
2. bÕsƒ¡+˝À MT≈£î u≤>± q∫Ãq düìïy˚X¯+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
3. |üs¡e÷q+<äj·T´ •wüß´\T m˝≤+{Ïyês√ #Ó|üŒ+&ç.
4. MT≈£î ‘Ó*dæq @<Ó’Hê Vü‰dü´ø£<∏äqT #Ó|üŒ+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 10 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
á e÷dü|ü⁄ bÕ≥ πs˝≤... πs˝≤...
` C≤q|ü<ä π>j·T+
|üˆˆ πs˝≤ πs˝≤ πs˝≤ πs˝≤ πs˝≤¬s

πs˝≤ πs˝≤ πs˝≤ πs˝≤ πs˝≤¬s
n&É$ ‘·*¢øÏ <ä+&Ü˝À ` e÷ ‘·*¢ n&É$øÏ <ä+&Ü˝À...
n&É$ #·\¢+>∑T+f… ` nHêïìøÏ ø=<äy˚ ˝Ò<äT.
|ü+≥ Ç+{Ïø=ùdÔ |ü+&ÉT>∑ #˚<ë›eTT.
H
#·s¡D+ˆˆ ø=+&É\qT+&ç ø√q\qT+&ç
ES
>√<ës¡eTà |üs¡T>∑T\T #·÷&ÉT
>√<ës¡eTà |üs¡T>∑T\T #·÷&ÉT
AD
ˇ+|ü⁄\T ‹s¡T>∑T‘·T ˇj·÷´s¡+>±
ô|qT>∑+>∑eTà ñs¡ø£\T #·÷&ÉT PR
ô|qT>∑+>∑eTà ñs¡ø£\T #·÷&ÉT
A
@{Ï˝Àq }≥ #·÷&ÉT
R
˙{Ï˝Àq düT&ÉT\T #·÷&ÉT

H
n+<ä]ø° n+&É>∑ì*#Ó
D
AN
n&É$‘·*¢ n+<ä+ #·÷&ÉT ˆˆ πs˝≤ ˆˆ

#·s¡D+ˆˆ øÏ\ øÏ\ øÏ\øÏ\ øÏ\øÏ\
T
sêeT∫\Tø£\ |ü\T≈£î\T #·÷&ÉT

ER
sêeT∫\Tø£\ |ü\T≈£î\T #·÷&ÉT

≈£îVüA ≈£îVüA ≈£îVüA ≈£îVüA
SC
ø√sTT\eTà\ bÕ≥\T #·÷&ÉT

ø√sTT\eTà\ bÕ≥\T #·÷&ÉT
bÕe⁄sê\ »+≥ #·÷&ÉT
bÕ\|æ≥º bÕ≥ #·÷&ÉT
n+<ä]ø° n+&É>∑ ì*#Ó
n&É$‘·*¢ n+<ä+ #·÷&ÉT ˆˆ πs˝≤ ˆˆ
3e ‘·s¡>∑‹ 11 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ ø£<∏ä õ+ø£ `ádü|t ø£<∏ä
õ+ø£ ˇø£{Ï ˙fi¯ó¢ ‘ê>∑&ÜìøÏ ôd\j˚T{Ï <ä>∑Z]øÏ yÓ[¢+~. ˙fi¯¢˝À ‘·q Á|ü‹_+ã+ #·÷düT≈£î+~. ‘·q
ø=eTTà\T m+‘· ô|<ä›y√, m+‘· u≤>± m<äT>∑T‘·THêïjÓ÷ #·÷dæ eTT]dæb˛sTT+~. ‘·sê«‘· ø±fi¯ó¢ #·÷düT≈£î+~.
ªª|tÃ.. Hê ø±fi¯ófl e÷Á‘·+ N|ü⁄s¡T |ü⁄\¢˝≤¢ ñHêïsTT, @+ u≤>± ˝Òe⁄μμ nqT≈£î+~.
Ç+‘·˝À Vü≤sƒê‘·TÔ>± ˇø£ dæ+Vü≤+ ‘·q MT<ä≈£î <ä÷ø£uÀe≥+ #·÷dæ+~. õ+ø£ uÛÑj·T+‘√ ]e⁄«q
<ä÷düT≈£îb˛sTT+~. n~ n˝≤ bÕ]b˛‘·÷ bÕ]b˛‘·÷ n&É$˝À #Ó≥¢ >∑TãTs¡T˝À¢øÏ yÓ[flb˛sTT+~. <ëì n+<äyÓTÆq
ø=eTTà\T ø=eTà\≈£î ‘·>T∑ \T≈£îì Çs¡T≈£îÿb˛j·÷sTT. dæ+Vü≤+ <ä>]Z∑ øÏ e#˚Ãk˛Ô+~. õ+ø£ ø=eTTà\T e~*+#·Tø√e&ÜìøÏ
m+‘√ Á|üj·T‘·ï+ #˚dæ+~. n<äèwüºeXÊ‘·TÔ dæ+Vü≤+ MT<ä|ü&˚ ˝À|ü˝Ò ø=eTTà\T ãj·T≥|ü&Ü¶sTT. ã‘·T≈£î Je⁄&Ü
H
ES
nì õ+ø£ y˚>∑+>± bÕ]b˛sTT+~.
eT∞fl ôd\j˚T{Ï <ä>∑Z]øÏ yÓ[fl ªªm+‘· <ä<ä›eTàqT H˚qT! u≤>± ˝Òe⁄ nqT≈£îqï |ü⁄\¢˝≤¢+{Ï ø±fi¯ófl qqTï
AD
ø±bÕ&ÜsTT. H˚qT eTT]dæb˛sTTq ø=eTTà\T Hê≈£î ÁbÕD+ MT~øÏ ‘Ó∫Ãô|{≤ºsTT.μμ nqT≈£î+~.
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
ádü|t ø£<∏ä\T Á^≈£î |ü⁄sêD ø£<∏ä\T>± Á|üdæ~∆. Ç$ 2500 dü+e‘·‡sê\

Hê{Ï$. á ø£<∏ä\T nìï Á|ü|ü+#· uÛ≤wü\˝ÀøÏ nqTe~+#·ã&Ü¶sTT.
3e ‘·s¡>∑‹ 12 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
3. eT+∫ u≤\T&ÉT
∫Á‘·+ #·÷&É+&ç ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É+&ç
H
ES
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
1. ∫Á‘·+˝Àì düìïy˚XÊ\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

2. ∫Á‘·+˝À @j˚T »+‘·Te⁄\T ñHêïsTT? @+ #˚düTÔHêïsTT?
3. MTs¡T MT Ç+{À¢ me¬se]øÏ @$<Ûä+>± düVü‰j·T+ #˚kÕÔs√ #Ó|üŒ+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 13 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

eT+∫ u≤\T&ÉT
‘·fi¯‘·fi¯ $T\ $T\ yÓTs¡T|ü⁄\T yÓTs¡dæ Ä Á‘√eqT bÕ|ü+ ˇø£ eTTdü\eTà
Vü≤√s¡Tq, CÀs¡Tq es¡¸+ ≈£î]dæ ø±{ÏøÏ ø±fi¯ófl #ê∫q≥T¢qï~
M<∏äT˝À¢ ø±\«\T ø£{≤ºsTT >∑&É>∑&É eDÏø°, ‘·&É ã&ç ‘=DÏø°
ø±\«\ ì+&Ü ˙fi§¢#êÃsTT n&ÉT>∑T\T ˝…øÏÿ&ÉT‘·÷ b˛‘·Tqï~
#Ó|ü\T ‘·&çd” ã≥º\T ‘·&çd” yÓT<ä\ø£ me] Á‘√eH˚ yês¡T
∫+<˚ ˙fi¯fl≈£î, ãTs¡<ä≈£î »&çd” |æqï\T ô|<ä›\T b˛‘·THêïs¡T
»qT\T yÓT\¢>± b˛‘·THêïs¡T eDÏπø ‘=DÏπø Ä eTTdü\eTà≈£î
H
˝Ò≈£î+fÒ C≤πs |ü&É‘ês¡T me«s¡T kÕj·T+ #˚ùdyês¡T?
ES
Ç+‘·˝Àq <ä>∑Zs¡˝À ˇø£ ã&ç
AD
e<ä* ô|≥º>± |æ\¢\T e&ç e&ç
πøø£\T y˚dü÷Ô |üs¡T>∑T\T rdü÷Ô
PR e#êÃ¬s+‘√ dü+<ä&ç #˚dü÷Ô
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
3e ‘·s¡>∑‹ 14 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

øÏ\øÏ\˝≤&˚, Ä&˚, bÕ&˚ ‹]– e∫Ã ‘·q ‘√{Ï yê]‘√
u≤\Ts¡ n&ÉT>∑T\T Äqe⁄ uÛÑ÷$Tì nHêï&Ü‘·&ÉT ` ªªùdïVæ≤‘·T˝≤sê!
yês¡T ndü\T #·÷#ês√, ˝Ò<√ Ä eTTdü\eTà ≈£L&É eT] jÓTTø£]øÏ
>∑&É>∑&É eDÏπø eTT<äTdü* ÄyÓTqT ny˚Tà nì Ä˝À∫+#êsê?
ø±˙ yê]˝À ˇø£ÿ u≤\T&Ü eT] e÷j·TeTà ≈£L&É eTT<äTdü*jÓÆT
eTT<äTdü* ne«qT #·÷∫, C≤*>=ì H˚ <ä÷sêHÓ#·{À ñqï|ü&ÉT,
#˚sTT ã{Ïº ø=ìb˛j·÷&ÜyÓTqT nedüs¡ eT+<äT Ä<äTø=ì <äj·T‘√
$&ç∫ e∫ÃHê&ÜyÓT uÛÑeqeTTq kÕj·T+ #˚jÓTT<ë› eT] ˇø£ÿ&ÉT?μμ
Ç~ $ì Á|ü‹ u≤\T&ÉT ‘·q eTqeTTq
H
dæ>∑TZ C…+~ nqTø=Hêï&ç≥¢ì
ES
ªª<äTs¡“\T\≈£î kÕj·T+ #˚j·Tì jÓT&É
ø=s¡>± <Ó+<äT≈£î eTqTEì eTqT>∑&μÉ μ
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
3e ‘·s¡>∑‹ 15 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

kÕsê+X¯+
ˇø£s√E CÀs¡Tq yêq ≈£îs¡TdüTÔqï~. H˚\+‘ê ãTs¡<ä>± e÷]+~. Ä CÀs¡T yêq˝À ˇø£ eTTdü\eTà
>∑&É>∑&É eDT≈£î‘·÷ q&ÉTdüTÔqï~. ÄyÓT n&ÉT>∑T\T ‘·&Éã&ÉT‘·THêïsTT. ÄyÓTqT mes¡÷ |ü{Ïº+#·Tø√e≥+
˝Ò<äT. Ä düeTj·T+˝À ã&ç e~˝≤s¡T. |æ\¢\T dü+<ä&ç #˚dü÷Ô ãj·T{ÏøÏ e#êÃs¡T. Äq+<ä+>± ¬>+‘·T\T
y˚dü÷Ô yÓfi¯óÔHêïs¡T. eTTdü\eTàqT #·÷dæq ˇø£ |æ\¢yê&ÉT H˚s¡T>± ÄyÓT e<ä›≈£î yÓfi≤fl&ÉT. #˚sTT |ü≥Tºø=ì
H
s√&ÉT¶ <ë{Ï+#ê&ÉT. ÄyÓTqT yêfi¯fl Ç+{Ï<ä>∑Zs¡ ~>∑u…{Ïº e#êÃ&ÉT. n|ü&ÉT ne« Ä nu≤“sTTì B$+∫+~.
ES
Ä nu≤“sTT ùdïVæ≤‘·T\ <ä>∑Zs¡≈£î ‹]– e#êÃ&ÉT. ªªneTà me]¬ø’Hê ny˚Tàμμ nHêï&ÉT. @<√ ˇø£s√E e÷
AD
neTà≈£î ≈£L&Ü mes√ ˇø£s¡T kÕj·T+ #Ój·÷´* >∑<ë! nHêï&ÉT. |æ\¢\+<ä]øÏ n‘·ì e÷≥\T q#êÃsTT.
eTTdü\eTà≈£î kÕj·T+ #˚j·Tq+<äT≈£î yês¡+‘ê dæ>∑TZ|ü&Ü¶s¡T. ø£cÕº\˝À ñqïyê]øÏ kÕj·T+ #Ój·T´ì eTìwæ
J$‘·+ e´s¡ú+ nì yês¡T ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T.
PR
A
|ü<ë\T ` nsêú\T
R○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
H
M<∏äT\T R ãC≤s¡T\T C≤* R <äj·T

D
»&çdæ R uÛÑj·T|ü&ç ø=ìb˛e⁄ R rdüT≈£îb˛e⁄

AN
»qT\T R Á|ü»\T, »q+ eTqeTT R eTqdüT‡

Á‘√e R <ë]
T
<äTs¡“\T\T R ã\+ ˝Òìyês¡T

ER
e&ç R y˚>∑+
kÕj·T+ R düVü‰j·T+ eTqTE&ÉT R eTìwæ
SC
eTT<äTdü* R eTTdü* eTqT>∑&É R Jeq+, J$‘·+
ø£$ |ü]#·j·T+
Ä\÷] u…’sê– (5.11.1925 ` 9.9.1978)
20e X¯‘êu›|⁄ü nÁ>∑ÁX‚DÏ ‘Ó\T>∑T ø£e⁄˝À¢ ˇø£sT¡ . e÷qe⁄&ç ndæ‘Ô «· y˚<qä ì ø£$‘·«+>±
yÓ\Te]+#ês¡T. ªNø£{Ïy˚T&É\Tμ, ªq÷‹˝À >=+‘·T≈£\Tμ, ªÄ>∑eT^‹μ, ª~eúÛÑeq+μ
Äj·Tq Á|üd<æ ∆ä s¡#q· \T. u≤\\ ø√dü+ #·øÿ£ {Ï >π j·T ø£<\ä∏ T s¡∫+#ês¡T. øπ +Á<äkÕVæ≤‘·´
nø±&É$T |ü⁄s¡kÕÿs¡+ bı+<ës¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 16 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Ç$ #˚j·T+&ç
$q&É+ ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É≥+
1. π>j·÷ìï n_Ûqj·T+ #˚dü÷Ô bÕ&É+&ç.
2. π>j·T ø£<∏ä˝À u≤\T&ÉT eTTdü\eTà≈£î düVü‰j·T+ #˚XÊ&ÉT >∑<ë!
MT¬s|ü&ÓH’ ê me]¬øH’ ê n≥Te+{Ï düV‰ü j·T+ #˚XÊsê? #Ó|Œü +&ç.
3. π>j·T ø£<∏äqT MT kı+‘· e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç?
#·<äe&É+ ` e´ø£Ô|üs¡#·&É+
H
ES
n) øÏ+~ yêø±´\≈£î düe÷q nsêúìï#˚Ã π>j·T bÕ<ë\qT π>j·T+˝À >∑T]Ô+∫, ^‘· ^j·T+&ç.
AD
1. M<∏äT\˙ï ˙fi¯fl‘√ ì+&çb˛j·÷sTT.
2. |æ\¢\ bÕ<ë\T H˚\ô|’ Äq&É+ ˝Ò<äT.
3. PR
eTqTwüß\T HÓeTà~>± q&ÉT#·T≈£î+≥÷ yÓfi¯óÔHêïs¡T.
4. dü+<ä&ç #˚dü÷Ô e#êÃs¡T.
A
R
5. Ç+{Ï <ä>∑Zs¡ ~>∑u…{Ïº e#êÃ&ÉT.

H
Ä) øÏ+~ ù|sêqT #·<äe+&ç. ù|sê Ä<Ûës¡+>± »‘·|üs¡∫ sêj·T+&ç.

D
AN
CÀs¡Tq yêq ≈£î]dæ+~. H˚\+‘ê ãTs¡<ä>± e⁄+~. eTTdü\eTà eDT≈£î‘·÷ q&ÉTdüTÔqï~. ˇø£
|æ\¢yê&ÉT ÄyÓTqT #˚sTT |ü≥Tºø=ì s√&ÉT¶ <ë{Ï+#ê&ÉT. n+<äs¡÷ n‘·&çì n_Ûq+~+#ês¡T.
T
1. CÀs¡Tq >∑&É>∑&É eDÏøÏ+~

ER
2. H˚\+‘ê yêq ≈£î]dæ+~

SC
3. eTTdü\eTà ãTs¡<ä>± e÷]+~

4. |æ\¢yê&ÉT n_Ûq+~+#ês¡T
5. n+<äs¡÷ #˚sTT|ü≥Tºø=ì q&ç|æ+#ê&ÉT
ñ<ëˆˆ 1. CÀs¡Tq yêq ≈£î]dæ+~.
2.
3.
4.
5.
3e ‘·s¡>∑‹ 17 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
Ç) øÏ+~ ø£<∏ä #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
ˇø£s√E ø±øÏøÏ <ëVü≤+ y˚dæ+~. ô|s¡{À¢ z ˙fi¯fl ≈£î+&É ø£ì|æ+∫+~. ø±ì
n+<äT˝À ˙fi¯ófl n&ÉT>∑Tq ñHêïsTT. n$ ø±øÏøÏ n+<ä&É+ ˝Ò<äT. ≈£î+&É˝À ø=ìï
>∑T\ø£ sêfi¯ófl y˚dæ+~ ø±øÏ. n|ü⁄Œ&ÉT ˙fi¯ófl ô|’øÏ e#êÃsTT. ø±øÏ Ä ˙fi¯ófl ‘ê–+~.
Vü‰sTT>± m–]b˛sTT+~.
1. ø±øÏøÏ ˙{Ï≈£î+&É mø£ÿ&É ø£ì|æ+∫+~?
».
2. ø±øÏøÏ ≈£î+&É˝Àì ˙s¡T m+<äT≈£î n+<ä˝Ò<äT?
».
H
3. ø±øÏ ≈£î+&É˝Àì ˙s¡T ô|’øÏ sêe&ÜìøÏ @+ #˚dæ+~?
ES
».
AD
|ü<äC≤\+
n) bÕsƒ¡+˝Àì »+≥|ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç. PR
ñ<ëˆˆ ‘·fi¯‘·fi¯
A
R
Ä) øÏ+~ e÷≥\T >∑eTì+#·+&ç.

H
yÓTs¡T|ü⁄ ` yÓTs¡T|ü⁄\T
D
ô|’ e÷≥˝À¢ yÓTT<ä{Ï~ ˇø£fÒ (@ø£e#·q+). n+fÒ ˇø£ yÓTs¡T|ü⁄. ¬s+&√ e÷≥ yÓTT<ä{Ï <ëìøÏ ª\Tμ
AN
#˚]Ãq~. n+fÒ ˇø£{Ïø£+fÒ m≈£îÿe ñHêïj·Tì ns¡ú+ (ãVüQe#·q+). øÏ+~ |ü<ë\≈£î ãVüQe#·Hê\T
sêj·T+&ç.
T
ER
@ø£e#·q+ ` ãVüQe#·q+ @ø£e#·q+ ` ãVüQe#·q+

øπ ø£ ` ........................... |æ\¢ ` .....................
SC
ø£\ ` ........................... n&ÉT>∑T ` .....................
d”«j·Ts¡#·q
øÏ+~ |ü<ë\ Ä<Ûës¡+>± ªes¡¸+μ ≈£î dü+ã+~Û+∫q ¬s+&ÉT yêø±´\T sêj·T+&ç.
yÓTs¡T|ü⁄\T ñ<ëˆˆ es¡¸+ CÀs¡T>± ≈£î]dæ+~.
CÀs¡T>∑ M<∏äT\T 1. ..............................................
es¡¸+ 2. .............................................
ãTs¡<ä ø±\Te\T
3e ‘·s¡>∑‹ 18 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
düè»Hê‘·àø£‘·
kÕj·T+ #˚dæq |æ\¢yê&çøÏ ne« eT÷&ÉT ãVüQeT‘·T\T Ç∫Ã+~ nqTø√+&ç. Ä ‘·s¡Tyê‘· @+ »]– ñ+≥T+<√
∫Á‘ê\T #·÷dæ ø£<∏ä #Ó|üŒ+&ç. kı+‘· e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
1.
ne« u≤\T&çøÏ \&É÷¶, |üP\yÓTTø£ÿ,
H
$düqø£Ás¡ Ç∫Ã+~.
ES
AD
2. PR
A
R
H
D
AN
T
3.
ER
SC
4.
3e ‘·s¡>∑‹ 19 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Á|üX¯+dü
π>j·T+˝À u≤\T&ÉT eTTdü\eTà≈£î düVü‰j·T+ #˚dæ eT+∫ |üì #˚XÊ&ÉT ø£<ë! MTs¡T @ j˚T eT+∫ |üqT\T
#˚kÕÔs√ #Ó|üŒ+&ç.
H˚qT yêø±´+‘·
_+<äTe⁄qT. yêø£´+ ∫es¡q
uÛ≤cÕ+XÊ\T ñ+{≤qT.
n) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç.
1. ‘˚» ã&çøÏ yÓfi≤fl&ÉT.
H
2. H˚qT πs|ü⁄ dæìe÷≈£î yÓfi≤ÔqT.
ES
3. e÷ ‘√≥ #ê˝≤ n+<ä+>± ñ+≥T+~.
AD
ô|’ yêø±´\ ∫es¡ #·Tø£ÿ (.) >∑Ts¡TÔ ñ+~ø£<÷ä ! Ç˝≤ yêø£´+ ∫es¡q ñ+#˚ #·Tø£ÿ (.) qT yêø±´+‘·_+<äTe⁄
(|üPs¡í $sêeT+) n+{≤s¡T. Bìï Ä+>∑¢+˝À ªª|òü⁄˝ŸkÕº|tμμ n+{≤s¡T. á |üPs¡í $sêeT _+<äTe⁄ ñ+fÒ
Ä yêø£´+ nø£ÿ&çøÏ |üP]Ô nsTT+~ nì ns¡ú+.
PR
A
R
Ä) øÏ+~ ù|sê #·<äe+&ç. |üPs¡í$sêe÷ìï dü¬s’q #√≥ ñ+#·+&ç. H˚qT dü«\Œ $sêeT
H
ˇø£ n&É$˝À ≈£î+<˚\T ñ+~ n~ Ä&ÉT≈£î+≥÷ ø±\TC≤] |ü&+ç ~ _+<äTe⁄ì. dü«\Œ $sêeT+
D
<ëì ø±*øÏ <Óã“‘·–*+~ ø£<ä\˝Òø£ @&çÃ+~ ø√‹ e∫Ã+~ Ç#˚Ã #√≥ ñ+{≤qT.
AN
≈£î+<˚\TqT ÄdüT|üÁ‹øÏ rdüTø=ì b˛sTT+~

T
Ç) øÏ+~ yêø±´\qT #·<äe+&ç. |ü<ë\eT<Ûä´ ñqï >∑Ts¡TÔqT >∑eTì+#·+&ç.

ER
1. ‘√≥˝À C≤eT #Ó≥T¢, düb˛≥ #Ó≥T¢, Hê]+» #Ó≥T¢, e÷$T&ç#Ó≥T¢ ñHêïsTT.

SC
2. sêeTT, n+õ, »>∑TZ eT+∫ ùdïVæ≤‘·T\T.

ô|’ yêø±´\T #·~y˚≥|ü⁄&ÉT ø=ìï #√≥¢ ø=~›>± Ä|æ #·<äTe⁄‘ê+ ø£<ë! n{≤¢ Ä|æ #·<äe{≤ìï dü«\Œ
$sêeT+ n+{≤s¡T. n{≤¢ dü«\Œ $sêeT+ Ç#˚Ã #√≥ , >∑Ts¡TÔ ñ+~ ø£<ä÷! Bìï dü«\Œ
$sêeT∫Vü≤ï+ n+{≤s¡T. Ä+>∑¢+˝À ªø±e÷μ n+{≤s¡T
á) øÏ+~ ù|sêqT #·<äe+&ç. dü«\Œ $sêeT ∫Vü‰ïìï (ø±e÷qT) dü¬s’q #√≥ ñ+#·+&ç.
ˇø£ #Ós¡Te⁄˝À ø£|üŒ\T #˚|ü\T ‘êeTs¡|üP\T ñHêïsTT. nø£ÿ&çøÏ »j·T »\» sêπøwt yÓfi≤fls¡T. ‘êeTs¡
|üP\qT #·÷dæ Äq+~+#ês¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 20 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ bÕ≥ ø£\|ü+&ç #˚sTT #˚sTT
|üˆˆ ø£\|ü+&ç #˚sTT #˚sTT ø£\|ü+&ç

|ü~eT+~ uÛÑT»+ uÛÑT»+ ø£\|ü+&ç
#˚sTT #˚sTT ø£\|ü+&ç.
#·ˆˆ ø=+&Ésêfi¯ófl |ü>∑T\>={Ïº ø√q #·<äTqT #˚<ë›+
H
ø√q yÓ+≥ <ë]rdæ sê<ës¡T\T y˚<ë›+
ES
ø=+&Ésêfi¯ófl |ü>∑T\>={Ïº ø√q #·<äTqT #˚<ë›+
AD
ø√q yÓ+≥ <ë]rdæ >√<ës¡T\T y˚<ë›+
ø=+&É ø√q ˝§+>∑ Bdæ ø=\¢\T |ü+&ç<ë›+
ˆˆ ø£\|ü+&ç ˆˆ PR
A
#·ˆˆ bÕ&ÉT≈£î+≥T |üì#˚ùdÔ |ü~eT+~øÏ ˝≤Væ≤]
R
Ä&ÉT≈£î+≥T |üì#˚ùdÔ nì|æ+#·<äT #êøÏ]

H
D
bÕ&ÉT≈£î+≥T |üì#˚ùdÔ |ü~eT+~øÏ ˝≤Væ≤]

AN
Ä&ÉT≈£î+≥T |üì#˚ùdÔ nì|æ+#·<äT #êøÏ]

ø£\ø£‘êÔ ø±oàs¡+ ø±o ø£Hê´≈£îe÷]
T
ø£*ù|kÕÔ+ ¬s’\T<ë] ø±qø√q s¡Vü≤<ë]

ER
ˆˆ ø£\|ü+&ç ˆˆ
SC
ø£$ |ü]#·j·T+
<˚e⁄\|ü*¢ y˚+ø£≥ø£èwüíXÊÁdæÔ (1.11.1897 ` 24.2.1980)
Ä<ÛäTìø£ ‘Ó\T>∑T ø£$‘·«+˝À uÛ≤eø£$‘·« j·TT>±ìøÏ ‘·\T|ü⁄\T ‘Ó]#ês¡T. n#·ÃyÓTÆq ‘Ó\T>∑T
ø£$. nø£ås¡ s¡eT´‘·, uÛ≤eHê kÂ≈£îe÷s¡´+, X¯ã› dü+kÕÿs¡+ ø£èwüíXÊÁdæÔ ø£$‘·« \ø£åD≤\T.
n+<äTø£H˚ yê] ø£$‘ê«ìï ll Ç≈£îå düeTTÁ<ä+‘√ b˛˝≤Ãs¡T. ªø£èwü|í øü +å£ μ, ª}s¡«•μ, ªÁ|üyêdüeTTμ
M] Á|üdæ<ä∆ s¡#·q\T. |ü<äàuÛÑ÷wüDY |ü⁄s¡kÕÿs¡+ n+<äT≈£îHêïs¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 21 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ ø£<∏ä u≤$˝À ˙fi¯ófl nø£“sY ` ;s¡“˝Ÿ ø£<∏ä
nø£“sY ÄkÕúq+˝À ;s¡“˝Ÿ nH˚ eT+Á‹ ñ+&˚yê&ÉT. Äj·Tq @ düeTdü´HÓ’Hê ‘·q ‘Ó*$‘˚≥\‘√ düT\Te⁄>±
|ü]wüÿ]+#˚yê&ÉT.
Ä sê»´+˝À ˇø£ »MT+<ës¡T ñHêï&ÉT. n‘·qT ¬s’‘·TøÏ ˇø£ u≤$ ne÷à&ÉT. Ä ¬s’‘·T u≤$˝À ˙fi¯ófl
‘√&ÉTø√e&ÜìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. n|ü&ÉT »MT+<ës¡T s¬ ‘’ T· ì ÄbÕ&ÉT. ªªH˚qT ˙≈£î u≤$ì ne÷àqT ø±˙, n+<äT˝Àì ˙fi¯ófl
neTà˝Ò<äT. n$ Hê$. Ä ˙fi¯ófl ø±yê\+fÒ ‘·–q <Ûäq+ Ç∫Ã ‘√&ÉTø√!μμ nHêï&ÉT.
¬s’‘·TøÏ ø√|ü+ e∫Ã+~. yê]<ä›] eT<Ûä´ >=&Ée yÓTT<ä˝…’+~. Hê´j·T+ ø√dü+ nø£“sY ÄkÕúHêìøÏ yÓfi≤fls¡T.
nø£“sY yês¡T #Ó|æŒq<ä+‘ê $ì ;s¡“˝Ÿ yÓ’|ü⁄ #·÷XÊ&ÉT. düeTdü´qT |ü]wüÿ]+#·eTHêï&ÉT.
H
;s¡“˝Ÿ ø=~›ùd|ü⁄ Ä˝À∫+#ê&ÉT. »MT+<ës¡T yÓ’|ü⁄ #·÷dæ Ç˝≤ nHêï&ÉT ªªdüπs qTe⁄« u≤$ ˇø£ÿfÒ
ES
ne÷àe⁄, ˙fi¯ófl neTà˝Ò<Tä ø£<ë!μμ »MT+<ës¡T dü+‘√wü+>± ªªne⁄qTμμ nHêï&ÉT. ;s¡“˝Ÿ n&ç>±&ÉT ªªu≤$ s¬ ‘’ T· <˚Hê?μμ
AD
»MT+<ës¡T ªªne⁄qTμμ nHêï&ÉT.
ªªdüπs, ¬s’‘·T u≤$˝À ˙ ˙fi¯ó¢ ñHêïsTT. yÓ+≥H˚ u≤$˝Àì ˙fi¯fl˙ï ‘√&ÉTø=ì yÓ[flb˛ ˝Ò<ë ˙fi¯ófl
ô|≥Tº≈£îqï+<äT≈£î ¬s’‘·T≈£î n<Ó› #Ó*¢+#·Tμμ nì rsêàì+#ê&ÉT.PR
»MT+<ës¡T eTTK+ bÕ*b˛sTT+~. #˚dqæ ‘·|ü ≈£î ‘·\~+#·T≈£îHêï&ÉT. s¬ ‘’ T· ì yÓ÷dü+ #˚j÷· \qT≈£îqï+<äT≈£î
A
R
‘·qqT ø£å$T+#·eTì nø£“sY bÕ<äTcÕì y˚&ÉT≈£îHêï&ÉT. ¬s’‘·T dü+‘√wæ+#ê&ÉT. nø£“sY ;s¡“˝Ÿì n_Ûq+~+#ê&ÉT.
H
D
AN
T
ER
SC
3e ‘·s¡>∑‹ 22 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

4. Hê u≤\´+
∫Á‘·+ #·÷&É+&ç ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É+&ç
H
ES
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
1. ∫Á‘·+˝Àì düìïy˚XÊ\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

2. ∫Á‘·+˝À me¬ses¡T ñHêïs¡T. @y˚T+ #˚düTÔHêïs¡T.
3. MTs¡T Ç˝≤+{Ï düìïy˚XÊ\T m|ü&Ó’Hê #·÷XÊsê! <ëì >∑T]+∫ e÷{≤¢&+É &ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 23 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Hê u≤\´+
bıHÓïø£\T¢ ‘·÷s¡TŒ M~∏˝À kÕsTTãT\ |ü+~]>∑T+» ≈£L&Ü bÕ≥ bÕ&ÉT‘·T+<äì ù|s¡T. H˚qT Ä |ü+~] øÏ+<ä
|ü⁄{≤ºqT. H˚qT |ü⁄≥º>±H˚ ªªnãT›˝Ÿ nJCŸμμ nì |æ*#ês¡≥ e÷ >±s¡bÕ&ÉT ‘ê‘·. e÷ Hêqï≈£î Ä ù|s¡T q#·Ã˝Ò<äT.
ªªHê»sYμμ nì |æ\yê\ì Äj·Tq ÄX¯.
e÷ >±s¡bÕ&ÉT e÷eT\÷, n‘·Ô\÷ qqTï ªªnãT›˝Ÿ nJCŸμμ n˙, bıHÓïø£\T¢ ô|<äHêqï\T, ∫Hêïqï\T,
neTà\÷, nø£ÿ\÷ ªªHê»s¡÷μμ nì |æ\Tdü÷Ô e#êÃs¡T. H˚qT ‘·|üŒ≥&ÉT>∑T\T y˚dü÷ÔH˚ eNÃsêì e÷≥\‘√
ªªVü≤... n~>√ ˝Ò&û
|ü]¬>&ÉT‘√+~
˝Ò&ç uÀjÓTsê
H
Vü≤... u≤Dy˚Tj·Tsêμμ nì bÕ&ÉT‘·÷ m–] >∑+‘·T˝Òùdyê&çq≥. π><Ó, <äTqï ‘√ø£ yÓ+Á≥Tø£\T
ES
|”ø=ÿ∫Ã, >∑&Ü¶\÷, MTkÕ\T, u§≥T¢ ô|{Ïº
AD
ªªH˚H˚ ÁãVü≤àqTsê
bÕeTs¡T˝≤sê
z »qT˝≤sê PR
H˚H˚ ÁãVü≤àqTsêμμ nì ≈£Lìsê>±\T rdüTÔ+&˚ yê&çì.
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
3e ‘·s¡>∑‹ 24 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

ne÷à Hêqï Äs¡T>±\+ m+&Éqø±, yêqqø±, n\T|ü⁄ kı\T|ü⁄ ˝Ò≈£î+&Ü ø£wüº|ü&˚yês¡T. e÷ neTà #ê¬s&ÉT
–+»\T <ä+∫, e+&ç Hê≈£L e÷#Ó*¢ø°Ï ô|≥º&É+, eT∞fl n+‘ê |üqT\≈£î b˛e&É+ ~q#·s¡´>± »s¡T>∑T‘·T+&˚~.
Hê≈£î ã&ç˝À y˚ùd ej·TdüT e∫Ã+~. m˝≤>√ ÁX¯eT|ü&ç ø=‘·Ô˝≤>∑÷, ø=‘·Ô#=ø±ÿ ≈£î{Ïº+#ê&ÉT e÷ Hêqï.
#·<äTe⁄ eT÷&√H˚Á‘·eT˙ ø=ã“]ø±j·T, Ä≈£î\÷, eø£ÿ\÷ bÕe˝≤ >∑Ts¡T<äøÏåD >∑Ts¡Te⁄>±]øÏ∫Ã qqTï M~∏ ã&ç˝À
n|üŒ–+#ê&ÉT e÷ Hêqï.
eT<Ûë´Vü≤ï+ ã&çqT+&ç Ç+{ÏøÏ yÓfi¯fl>±H˚ ªª–+»\T rdüTø=ì sTT+ø± MT Hêqï sTT+{ÏøÏ sê˝Ò<äT Hêj·THê!
Ç+ø± e+&É˝Ò<äT.kÕj·T+ø±\+ |ü+‘·T\T >±]ï n&ç– ô|+<ä\ø£&É sê nj·÷´!μμ nì neTà bÕ˝À, ô|s¡T>√, #·˝À¢
‘ê>∑&ÜìøÏ Ç#˚Ã~.
H˚qT ‘ê– eT÷‹ ‘·T&ÉT#·Tø=ì ªªdü»® C§qï\T ˝Òe⁄ >±˙ #·\¢ ‘ê^ #·<Tä e⁄ø√sêμμ nì bÕ&ÉT≈£î+≥÷
H
b˛j˚TyêDÏí.
ES
Vü‰s√àìdüTº U≤<äsY ˇø£s√E e÷ Ç+{Ïø=∫Ã,
AD
eTkÕÔHé >±s¡÷ eTq ≈£îÁs√&ÉT eT+∫ ‘Ó*$
ø£\yê&ÉT. ÁX¯ó‹, \j·T, >±q+, eT+∫ ø£+sƒ¡+
ø£\yê&ÉT. Hê‘√ |ü+|ü+&ç. #·<äTe⁄, dü+^‘·+
H˚]Ã+∫ >=|üŒyêDÏí #˚kÕÔqHêï&ÉT. e÷ Hêqï
PR
A
düπsqHêï&ÉT.
R
>√>∑ T |ü ⁄ \¢ >=≥º + ‘√ ˙fi¯ fl #Ó + ãT˝À

H
eP~dü÷Ô, ÁX¯ó‹ >∑Tø£ÿ H˚]Œ+#˚yê&ÉT. @&É«&É+,

D
AN
qe«&É+, ø√|ü+>± e÷{≤¢&É&É+, #·÷&É&É+, eT÷‹

eTT&Ée&É+, ø£fi¯ófls¡eT&É+ ˝≤+{Ï$ H˚πsŒyê&ÉT.
ø£fi¯fl˝À ø=ã“] q÷HÓ y˚dæ, ˝…’≥T e+ø£ #·÷dæ,
T
ER
˙s¡T ø±s¡T‘·T+fÒ @&ÉT|ü⁄ &Ó˝’ ≤>∑T\T #Ó|Œæ +#˚yê&ÉT.

bÕsƒ¡XÊ\ yê]¸ø√‘·‡e+ e∫Ã+~. ªªÁ<√D
SC
$»j·T+μμ nH˚ ∫qï Hê{Ïø£ Ä&ÜeTT. H˚qT

Á<√D≤#ês¡T´\T>± |ü<ë´\T, bÕ≥\T bÕ&ÜqT. e÷
|ü + ‘· T \T >±s¡ T Hê M|ü ⁄ ‘· & É T ‘· ÷ u≤>±
#·<äTe⁄ø√sê eT+∫ >±j·T≈£î&ÉeP q≥T&ÉeP
ne⁄‘êeì, ◊<äT s¡÷bÕj·T\T, |ü⁄düÔø£+, ô|ì‡\T
ãVüQeT‹>± Ç#êÃs¡T. n˝≤ Hê u≤\´+ Äø£*‘√
Ä≥\‘√ bÕ≥\‘√ >∑&ç∫b˛sTT+~.
3e ‘·s¡>∑‹ 25 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Hê»sY J$‘· $X‚cÕ\T
• ùwø˘ Hê»sY ìs¡Tù|<ä eTTdæ+¢ ≈£î≥T+ã+˝À >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ bıHÓïø£\T¢ Á>±eT+˝À
1920 |òæÁãe] 5e ‘˚Bq »ìà+#ês¡T.
• Hê»sY ‘·+Á&ç ùwø˘ eTkÕÔHé, ‘·*¢ ;Hê;.
• ‘·*¢<ä+Á&ÉT\, >∑Ts¡Te⁄\ Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√ ÁbÕNq C≤q|ü<ä ø£fi≤s¡÷|üyÓTÆq ãTÁs¡ø£<∏ä
Á|üÁøÏj·T≈£î Hê»sY ø=‘·Ô yÓTs¡T>∑T\T ~<ë›s¡T.
• |ü˝≤ï{Ï j·TT<ä∆+, Msê_ÛeTqT´, u§_“* j·TT<ä∆+, n\÷¢] d”‘êsêeTsêE,
u…+>±˝Ÿ ø£sT¡ e⁄ e+{Ï Ç‹ eè‘êÔ\˝À düeTø±©q n+XÊ\T »‘·#d˚ æ Hê»sY ãTÁs¡ø<£ \ä∏ T s¡÷bı+~+#ês¡T.
• Hê»sY #˚dæq ø£èwæì >∑T]Ô+∫ uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ 1986˝À |ü<äàl |ü⁄s¡kÕÿs¡+‘√ dü‘·ÿ]+∫+~.
• Hê»sY 1997 |òæÁãe] 21e ‘˚Bq eTs¡DÏ+#ês¡T.
H
ES
|ü<ë\T ` nsêú\T ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
AD
ÄX¯ R ø√]ø£ yê]¸ø√‘·‡e+ R dü+e‘·‡s¡+ ∫es¡q
Äs¡T>±\+ R @&Ü~ n+‘ê PR »s¡T|ü⁄≈£îH˚ y˚&ÉTø£
~q#·s¡´ R Á|ü‹s√p #˚ùd |üqT\T >∑T+» R sê≥
A
>∑Ts¡T<äøÏåD R >∑Ts¡Te⁄\≈£î Ç#˚Ã ø±qTø£ bÕeTs¡T\T R #·<äTe⁄ø√ìyês¡T
R
H
D
ø£$ |ü]#·j·T+
AN
ùwø˘ Hê»sY ‘·q J$‘·ø£<∏äqT ‘êH˚ #Ó|ü⁄Œ≈£îqï≥T¢>± n+>∑&Ü\ s¡eTDeT÷]Ô

T
nø£åØø£]+#ê&ÉT. d”«j·T #·]Á‘ê‘·àø£yÓTÆq á ø£<∏ä≈£î ª|æ+C≤]μ nì ù|s¡T ô|{≤º&ÉT.

ER
SC
Ç$ #˚j·T+&ç
$q&É+ ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É≥+
1. MT ‘·s¡>∑‹˝À u≤>± bÕ≥\T bÕ&˚ yê] >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
2. Hê»sY @ ø£fi≤ø±s¡Tì>± ù|s¡T bı+<ë&ÉT?
3. bÕsƒ¡XÊ\ yê]¸ø√‘·‡e+˝À MTs¡T @j˚T |ü<äs¡Ùq\T #˚kÕÔs¡T?
4. Hê»sY >∑T]+∫ MT≈£î ‘Ó*dæq $wüj·÷\T #Ó|üŒ+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 26 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

#·<äe&É+ ` e´ø£Ô|üs¡#·&É+
n) øÏ+~ |ü{øºÏ £ #·<eä +&ç. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± Hê»sYqT mes¡T m˝≤ |æ*#˚yês√ ‘Ó\T|ü⁄‘÷· yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. >±s¡bÕ&ÉT ‘ê‘·
2. ô|<äHêqï\T, ∫Hêïqï\T nãT›˝Ÿ nJCŸ nì |æ*#˚yê&ÉT
3. e÷eT\T, n‘·Ô\T Hê»sY n˙ |æ*#˚yês¡T
4. Hêqï>±s¡T
ñ<ëˆˆ ô|<äHêqï\T, ∫Hêïqï\T Hê»sY nì |æ*#˚yês¡T.
H
ES
AD
Ä) øÏ+~ ù|sêqT #·~$ Ç, á Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
PR
Vü‰s√àìdüTº U≤<äsY ˇø£ s√E e÷ Ç+{Ïø=∫Ã, eTkÕÔHé>±s¡÷ eTq ≈£îÁs√&ÉT eT+∫ ‘Ó*$>∑\yê&ÉT.
A
ÁX¯ó‹, \j·T, >±q+, eT+∫ ø£+sƒ¡+ ø£\yê&ÉT. Hê‘√ |ü+|ü+&ç. #·<äTe⁄, dü+^‘·+ H˚]Œ+∫
R
>=|üŒyê&çï #˚kÕÔqT nHêï&ÉT.

H
D
Ç) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

AN
1. Hê»sY Hêqï ù|πs$T{Ï?

».
T
ER
2. ªªHê‘√ |ü+|ü+&çμμ á e÷≥\T mes¡T me]‘√ nHêïs¡T?

».
SC
3. Hê»sY >∑T]+∫ U≤<äsY @eTHêï&ÉT?

».
á) øÏ+~ yêø±´\˝À ‘·|ü (I), ˇ|ü (3) \qT >∑T]Ô+#·+&ç?
1. nJCŸ Hê»sY≈£î #·<äTe⁄, dü+^‘·+ H˚s¡TŒ‘êqHêï&ÉT. ( )
2. eTkÕÔHé ≈£îe÷s¡T&ÉT Hê»sY. ( )
3. U≤<äsY ejÓTT*Hé $<ë«+düT&ÉT. ( )
4. Hê»sY eT+∫ ‘Ó*$>∑\yê&ÉT. ( )
3e ‘·s¡>∑‹ 27 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

ñ) |æ\¢\÷! ø=+&É|ü*¢ u§eTà\ Ä‘·àø£<∏äqT #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
|æ\¢\÷! H˚qT MT ø=+&É|ü*¢ u§eTàqT. s¡+>∑Ts¡+>∑T˝À¢ n+<äs>± ñ+{≤qì n+<äs¡÷ qqTï
<ë#·T≈£î+{≤s¡T. H˚qT @qT>∑T n+u≤Ø, <äXÊe‘êsê\T, ‘ê{Ï#Ó≥Tº e+{Ï s¡÷bÕ\˝À ñ+{≤qT.
qqTï bıDÏøÏ ø£Ás¡‘√ ‘·j·÷s¡T#˚kÕÔs¡ì MT≈£î ‘Ó\TkÕ! ø£Ás¡qT u§eTà>± eT\#·&É+˝À m+‘√
ø£wüº+ ñ+≥T+~. e÷ |üP]«≈£î\T sêCkÕúHé qT+&ç e#êÃs¡≥. Á|üdüTÔ‘·+ y˚TeTT eTq sêh+˝Àì
ø£ècÕí õ˝≤¢, ø=+&É|ü*¢˝À dæús¡|ü&çb˛j·÷+.
1. ø=+&É|ü*¢ u§eTà\T #˚ùdyê] |üP]«≈£î\T mø£ÿ&ç qT+&ç e#êÃs¡T?

». ..............................................................................
H
ES
2. ø=+&É|ü*¢ @ õ˝≤¢˝À ñ+~?
». ..............................................................................
AD
3. ø=+&É|ü*¢ u§eTà\qT @ ø£Ás¡‘√ ‘·j·÷s¡T #˚kÕÔs¡T?
». PR
..............................................................................
A
|ü<äC≤\+
R
H
n) |æ\¢\÷! ø=+&É|ü*¢ u§eTà ‘·qqT <˚ì‘√ ‘·j·÷s¡T#˚kÕÔs√ #Ó|æŒ+~ ø£<ë! eT] øÏ+~ edüTÔe⁄\qT
D
y˚{Ï‘√ ‘·j·÷s¡T#˚kÕÔs√ »‘·|üs¡#·+&ç. yê{Ïì yêø±´\T>± sêj·T+&ç.

AN
1. ≈£î+&É yÓ<äTs¡T
2. n<ä›+ ÇqTeTT
T
ER
3. ãT≥º eT{Ïº
4. >∑Tq|ü+ >±E
SC
ñ<ëˆˆ 1. ≈£î+&É\T eT{Ïº‘√ ‘·j·÷s¡T #˚kÕÔs¡T. 2.

3. 4.
|æ\\¢ ÷! bÕsƒ+¡ ˝À ñqï øÏ+~ |ü<ë\qT eTq sêÁwü+º ˝Àì |ü\T ÁbÕ+‘ê\˝À Ç˝≤ ≈£L&Ü n+{≤s¡ì ‘Ó\TdüTø√+&ç.
1. >∑T+» : sê≥, ì{≤º&ÉT, düÔ+uÛÑ+
2. ∫Hêïqï : u≤u≤sTT, |æq‘·+Á&ç, ∫qïã“, ∫Hêïj·Tq
3. ãTe« : nqï+, ≈£L&ÉT, yÓT‘·T≈£î\T
ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q : Ç˝≤+{Ï$ eT]ø=ìï |ü<ë\qT |ü]#·j·T+ #˚j·T+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 28 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
d”«j·Ts¡#·q
n) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î kı+‘· e÷≥˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
1. ªHê»sYμqT me¬ses¡T m˝≤ |æ\TkÕÔs√ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T >∑<ë! $TeTà*ï me¬ses¡T m˝≤ |æ\TkÕÔs√
sêj·T+&ç.
Hê ù|s¡T ............................................................
qqTï e÷ neTà ............................... nì |æ\TdüTÔ+~.
e÷ Hêqï ............................................................
H
e÷ ....................................................................
ES
...........................................................................
AD
2. Hê»sY ‘·q ne÷à, Hêqï\ >∑T]+∫ @+ #ÓbÕŒs√ sêj·T+&ç.
3. U≤<äsY, Hê»sY≈£î dü+^‘·+ m˝≤ H˚]Œ+#ê&√ sêj·T+&ç. PR
A
R
H
|æ\¢\÷! øÏ+~ ãTÁs¡ø£<∏äqT ñbÕ<Ûë´j·TTì düVü‰j·T+‘√

D
AN
H˚s¡TÃø√+&ç. MT ùdïVæ≤‘·T\‘√ ø£\dæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

|ü\¢$ : $qsê uÛ≤s¡‘· Ms¡≈£îe÷s¡
T
$»j·T+ eTq<˚sê ` ‘·+<ëq ‘êq

ER
$qsê Ms¡≈£îe÷s¡
SC
s¡a≤˙‡\øÏÎ ø£<∏äq÷ ` ‘·+<ëq ‘êq

#·s¡D+ : #·<äTe⁄\T #·ø£ÿ>∑ H˚¬sÃsê ` ôd’
j·TT<ä∆ $<ä´˝Ò H˚¬sÃsê ` ôd’
X¯Á‘·T eT÷ø£H˚ N˝…Ãsê ` ôd’
Á|ü»\qT Áù|eT>∑ #·÷dæ+<ë...
Ms¡Hê]>± yÓ*dæ+<ë...
uÛÑfi≤q+{Ï uÛ≤sTT ‘·eTTà&Ü
y˚T˝Ÿ uÛÑfi≤H√jYT ‘·+<ëHê...
‘·]–≥ s¡a+‘·] ‘√+
3e ‘·s¡>∑‹ 29 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
Á|üX¯+dü
ªHê»sYμ ãTÁs¡ø£<∏ä #Ó|üŒ&É+˝À eT+∫ù|s¡T bı+<ë&ÉT>∑<ë! Ç˝≤+{Ï ø£fi¯\qT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=ì ‘·s¡>∑‹
>∑~˝À e÷{≤¢&É+&ç.
uÛ≤cÕ+XÊ\T
n) øÏ+~ yêø±´\qT #·<äe+&ç. yêø£´+ ∫es¡ ñqï ª ? μ >∑Ts¡TÔqT >∑eTì+#·+&ç.
1. u≤ã÷! ˙ ù|πs$T{Ï?
H
ES
2. ^‘ê! MT }s¡T @~?
AD
3. ˙e⁄ @ ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·THêïe⁄?
4. \‘ê! ˙e⁄ mø£ÿ&çøÏ yÓfi¯óÔHêïe⁄?
PR
ô|’ yêø±´\ ∫es¡ ª?μ >∑Ts¡TÔ ñ+~ø£<ë! Bìì ªÁ|üXÊïs¡úø£+μ n+{≤s¡T. á ª?μ >∑Ts¡TÔ ñqï yêø±´\qT
A
R
ªÁ|üXÊïs¡úø£ yêø±´\Tμ n+{≤s¡T.

H
ªªm|ü&ÉT, mø£ÿ&É, m+<äT≈£î, @$T{Ï, m˝≤, mes¡Tμμ Ç˝≤+{Ï |ü<ë\qT ªÁ|üXÊïs¡úø£ |ü<ë\Tμ n+{≤s¡T.
D
AN
á |ü<ë\T yêø±´\˝À e∫Ãq|ü⁄&ÉT yêø±´ìøÏ Á|üXÊïs¡úø£+ (?) >∑Ts¡TÔ edüTÔ+~.

Ä) øÏ+~ ù|sêqT #·<äe+&ç. ù|sê˝À á ª ! μ >∑Ts¡TÔqT >∑eTì+#·+&ç.
T
ER
nuÀ“! p m+‘· n+<ä+>± ñ+<√! n+<äT˝À õsê|ò” m+‘· m‘·TÔ>± ñ+<√! nyÓ÷à! dæ+Vü‰ìï #·÷&É>±H˚
m+‘· uÛÑj·Ty˚Tdæ+<√! n˝≤π> |ü≈£åî\qT #·÷&É>±H˚ m+‘· eTT#·Ã≥ y˚dæ+<√! nì ªpμ ˝À #·÷dæq
SC
$X‚cÕ\qT ø£eT\ eq»‘√ #Ó|æŒ+~.

ô|’ ù|sê˝À ª ! μ >∑Ts¡TÔqT >∑eTì+#ês¡T ø£<ä÷! Ç~ ÄX¯Ãsê´ìï ‘Ó*ù|~. á >∑Ts¡TÔH˚ ªÄX¯Ãsê´s¡úø£+μ
n+{≤s¡T.
Ç) ô|’ ù|sê˝À ÄX¯Ãsê´s¡úø£+ ª ! μ >∑Ts¡TÔ ñqï |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 30 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ bÕ≥ ã+>±s¡T bÕbÕsTT
|üˆˆ ã+>±s¡T bÕbÕsTT ãVüQeT‘·T\T bı+<ë*

bÕbÕsTT #·<äyê* e÷ eT+∫ #·<äTe⁄ ˆˆ
#·ˆˆ |ü\Td”eT\≈£î b˛sTT, ‘Ó*$>∑\ bÕbÕsTT

ø£fi¯\ìï #·÷|æ+∫ |òüTqø°]Ô bı+<ë*
H
|òüTqø°]Ô bı+<ë* |òüTqø°]Ô ‘˚yê*
ES
ˆˆã+>±s¡Tˆˆ
AD
#·ˆˆ e÷ bÕ|ü |ü*øÏ‘˚ eT<ÛäTe⁄˝Ò ≈£î]j·÷*
bÕbÕsTT bÕ&ç‘˚ bÕeTT˝Ò Ä&Ü* PR
@ <˚X¯y˚TC≤‹ me]+{ÏB bÕ|ü ?
A
R
me«Ø bÕbÕsTT nì m\¢s¡&É>±*

H
ˆû+>±s¡Tˆˆ
D
AN
#·ˆˆ ‘ÓqT>∑T<˚X¯eTT Hê~, ‘ÓqT>∑TbÕ|üqT H˚qT

nì bÕ|ü »>∑eT+‘ê #ê{Ï yÓ\sTT+#ê*
T
e÷ H√eTT\|ü⁄&ÉT e÷ u≤>± |òü*sTT+#ê*

ER
ˆˆã+>±s¡Tˆˆ
SC
ø£$ |ü]#·j·T+
eT+#êfi¯ »>∑Hêï<∏äsêe⁄ (1921`1985)
eT+#êfi¯ »>∑Hêï<∏sä êe⁄ ø£$, dü+^‘· $<ë«+düT\T. Á|üd<æ ∆ä yêπ>j
Z T· ø±s¡T\
ø£è‘·T\≈£î dü«s¡ s¡#·q #˚kÕs¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 31 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ ø£<∏ä ã+>±s¡T yÓTT\ø£
nq>∑q>± ˇø£ sêE. Ä sêE Á|ü»\qT #·ø£ÿ>± |ü]bÕ*+#˚yê&ÉT. düeTj·T+ <=]øÏq|ü&É˝≤¢ sê»´+˝À
|üs¡´{Ï+#˚yê&ÉT. Á|ü»\ ø£wüºdüTU≤\qT ‘Ó\TdüTø=H˚yê&ÉT. m|üŒ{Ï˝≤H˚ ˇø£s√E sêE |üs¡´≥q≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT.
ˇø£ Á>±eT+ bı*y˚Ts¡˝À sêEøÏ e÷$T&ç yÓTTø£ÿ‘√ ˇø£ eTTdü*yê&ÉT ø£ì|æ+#ê&ÉT. sêE Ä eè<äT&∆ ìç >∑eTìdüTHÔ êï&ÉT.
n‘·qT e÷$T&ç yÓTTø£ÿqT Hê{Ï, <ëìøÏ ˙s¡T b˛j·TkÕ>±&ÉT.
sêE eTqdüT˝À ˇø£ Ä˝À#·q yÓT~*+~. á yÓTTø£ÿ m|ü&ÉT #Ó≥eº ⁄‘·T+~? ø±j·T\T ø±düT+Ô ~? á eTTdü*yê&ÉT
m|ü&ÉT yê{Ïì ‹+{≤&ÉT? sêE≈£î qe⁄« ≈£L&Ü e∫Ã+~. ‘ê‘·qT n&ç>±&ÉT.
ªª‘ê‘ê ˙e⁄ m+‘· ne÷j·T≈£î&ç$. Ç|ü&ÉT e÷$T&çyÓTTø£ÿ Hê≥T‘·THêïe⁄. Ç~ ô|s¡>±*. ô|<ä›<äyê«*. <ëìøÏ
H
ES
ø±j·T\T ø±j·÷*. Ç~ m|üŒ{ÏøÏ »]π> |üì? n|üŒ{Ï<ëø± ˙e⁄ ã‹øÏñ+{≤yê?μμ
sêE e÷≥\T $ì eTTdü*yê&ÉT uÀdæH√{Ï‘√ qyê«&ÉT. ªªsêC≤! á yÓTTø£ÿ HêfÒ~ Hêø√dü+ ø±<äT. n|üŒ{Ïes¡≈î£
AD
ã‹øÏ ñ+&Éqì Hê≈£î ‘Ó\TdüT. Ç~ ô|<ä›<äsTT ø±j·T\T ø±ùdÔ Hê ø=&ÉT≈£î ‹+{≤&ÉT. Hê ≈£L‘·Ts¡T ‹+≥T+~. Hê
eTqTeT\T ‹+{≤s¡T. yê] |æ\¢\T ‹+{≤s¡T. »q+ ‹+{≤s¡T.
PR
mqï&√ eTq ‘ê‘·\T Hê{Ïq yÓTTø£ÿ˝Ò Ç|üŒ{ÏøÏ #Ó≥¢sTT |òü˝≤\T ÇdüTHÔ êïsTT. yê{ÏH˚ eTq+ ‹+≥THêï+ø£<ë!
A
@|üì nsTTHê eTqø√düyT˚ #˚jT· e\dæq |üì˝Ò<Tä . sπ |ü{Ï ø√dü+ ≈£L&Ü #˚j÷· *. me]ø√dü+ yês¡T Ä˝À∫+#·T≈£î+fÒ
R
á ˝Àø£+ Ç+‘· <ä÷s¡+ e#˚Ã<ë! Ç+‘· n_Ûeè~∆ ñ+&˚<ë!μμ nHêï&ÉT

H
eTTdü*yê&ÉT.
D
ªª‘ê‘· eT+∫e÷≥ #ÓbÕŒ&ÉT. ‘ê‘· eTqdüT #ê˝≤ eT+∫~μμ

AN
nqT≈£îì sêE eTTdü*yê&çøÏ bÕ‹ø£ ã+>±s¡T HêDÒ\T

n+~+#ê&ÉT. ‘ê‘· eTTK+ Äq+<ä+‘√
T
ER
$ø£dæ+∫+~.
ªª#·÷XÊyê! sêC≤! á yÓTTø£ÿ
SC
Hê{Ï q s√CÒ ã+>±s¡ T ø±dü T \T

ø±dæ+~μμ n+≥÷ ‘ê‘· dü+ãs¡
|ü&çb˛j·÷&ÉT. n‘·ì dü+ãs¡+
#·÷dæ sêE ≈£L&Ü Äq+~+#ê&ÉT.
3e ‘·s¡>∑‹ 32 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

5. bı&ÉT|ü⁄ ` $&ÉT|ü⁄
∫Á‘·+ #·÷&É+&ç ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É+&ç
H
ES
AD
???...
PR
A
R
H
D
AN
n&É$˝À |ü⁄{Ïº+~, n&É$˝À

ô|]–+~, e÷ Ç+{Ïø=∫Ã+~,
T
‘Ó’‘·ø£ÿ˝≤&ç+~. @$T≥~?
ER
SC
1. ∫Á‘·+˝Àì düìïy˚XÊ\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

2. ∫Á‘·+˝À @j˚T »+‘·Te⁄\T ñHêïsTT? @+ #˚düTÔHêïsTT?
3. ≈£î+<˚\T Á|üX¯ï≈£î MT¬s’‘˚ @+ »yêãT #ÓãT‘ês¡T?
3e ‘·s¡>∑‹ 33 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

bı&ÉT|ü⁄ ` $&ÉT|ü⁄
y˚ d ü $ ôd\e⁄˝À¢ –], dü ÷ ]
yêfi¯fl e÷eTj·T´ >±] }s¡T
yÓfi≤fls¡T. s√»+‘ê d”‹, yÓ+øÏ\‘√
‘√≥˝À dü s ¡ < ë>± >∑ & ç b Õs¡ T .
BbÕ\T ô|fÒº düeTj·÷ìøÏ Ç+{ÏøÏ
e#êÃs¡T. n+<äs÷¡ ø£*dæ uÛÀ»q+
H
#˚ X Ês¡ T . e÷eTj· T ´ ≈£ î ØÃ˝À
ES
≈£Ls=Ãì ~q|üÁ‹ø£ #·<eä kÕ>±&ÉT.
dü÷] nqïj·T´ –] ekÕsê˝À
AD
PR
#·+<äe÷eT ø£<∏ä\ |ü⁄düÔø±ìï #·<äTe⁄≈£î+≥THêï&ÉT. dü÷], d”‹, yÓ+øÏ q&Ée˝Àì eT+#·+ MT<ä |ü&ÉT≈£îHêïs¡T.
yêfi¯fl≈£î ìÁ<ä |ü≥º˝Ò<äT. yêfi¯ófl Ç˝≤ e÷{≤¢&ÉTø√kÕ>±s¡T.
A
dü÷] : d”‹, yÓ+øÏ H˚H=ø£
R
ø£<∏ä #ÓãT‘êqT $+{≤sê !

H
D
yÓ+øÏ : @+ ø£<∏ä #ÓãT‘êe⁄ ?

AN
d”‹ : m|ü&É÷ ø£<∏ä˝ÒHê ? Ç+πøyÓTÆHê #Ó|ü.

dü÷] : nsTT‘˚ bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T #Ó|ü≈£î+<ëe÷?
T
d”‹ : Ä... Ä... bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä˝Ò! #Ó|ü≈£î+<ë+.

ER
yÓ+øÏ : ø£<∏ä #ÓãT‘êqHêïe⁄?

SC
dü÷] : ÇB ø£<∏ä ˝≤+{Ï<˚. ‘·e÷cÕ>±

ñ+≥T+~. $qT.
d”‹ : nsTT‘˚ bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏äqT H˚qT
yÓTT<ä\Tô|≥ºHê?
dü÷] : düπs ! yÓTT<ä\Tô|≥Tº
d”‹ : rùd ø=B› ô|]π><˚$T{Ï?
dü÷] : #Ó|üŒHê! #Ó|üŒHê?...
qTsTT´... ne⁄Hê?
3e ‘·s¡>∑‹ 34 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
d”‹ : ø±<äT. H˚qT #Ó|üŒHê...
#Óù|ŒdüTÔHêï... >=sTT´
yÓ+øÏ : ne⁄qT >=j˚T´.
dü÷] : Ä! ªªqTsTT´μμ e÷Á‘·+ ô|s¡>∑<ë @$T{Ï?
d”‹ : düπs ákÕ] qTe⁄« bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä bı&ÉT, #·÷<ë›+.
dü÷] : ªªyÓ+&ç >=\TdüT yÓj·T´&Éy˚T >±ì, ‹j·T´˝ÒeTTμμ @$T{À #Ó|üø√!
d”‹ : @+≥u≤“!
yÓ+øÏ : H˚qT #Ó|üŒHê?... Vü‰s¡+ ø£<ä÷!...
dü÷] : ø±<äT... qTe⁄« #Ó|ü d”‹.
d”‹ : Ä! >√&É ø£<ä÷!
H
dü÷] : ø±<äT... ø±<äT... eTT>∑TZ\T.
ES
d”‹ : n<Ó{≤¢?
dü÷] : eTT>∑TZqT yÓj·T´>∑\+ >±˙, ‹j·T´>∑\y˚$T{Ï? eTT>∑TZ\T yÓ+&ç >=\TdüT˝≤¢ ñ+{≤sTT ø£<ë!
AD
d”‹ : ákÕ] H˚H=ø£ bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä bı&ÉeHê! q÷s¡T ∫\ø£\≈£î ˇø£fÒ eTT≈£îÿ ... @$T{À #Ó|üø√+&ç?
yÓ+øÏ
dü÷]
: ñ*¢bÕj·T... ø£<ä÷!
: ñ*¢bÕj·T≈£î eTT≈£îÿ ñ+≥T+<ë!
PR
A
d”‹ : H˚H˚ #ÓãT‘êqT... |üfi¯fl >∑T‹Ô...
R
dü÷] : |üfi¯fl >∑T‹Ô nsTT‘˚, eTT≈£îÿ @<äe÷à!

H
d”‹ : |üfi¯fl >∑T‹Ô˝À ñ+&˚ ø±&˚ eTT≈£îÿ.

D
yÓ+øÏ : ákÕ] H˚H=ø£ bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä bı&ÉTkÕÔqT... MTs¡T $|üŒ+&ç. #·÷<ë›+.

AN
dü÷] : düπs! $|ü‘ê+. bı&ÉT.

yÓ+øÏ : |ü#·Ã #=ø±ÿ yê&ÉT #=ø±ÿ $|üø=ì q÷‹˝À |ü&Ü¶&ÉT ` Bìï $|üŒ+&ç.
T
d”‹ : C≤eT |ü+&ÉT ø£<ä÷!

ER
dü÷] : C≤eT |ü+&ÉT q÷‹˝À |ü&ÉT‘·T+<ë! @$T{Ï?

SC
d”‹ : q÷‹ <ä>∑Zs¡ C≤eT #Ó≥Tº ñ+fÒ |ü&É<ë?

yÓ+øÏ : düπs! qTe⁄« #Ó|ü dü÷]!
dü÷] : n~... ns¡{Ï|ü+&ÉT.
d”‹ : n<Ó˝≤!
dü÷] : ns¡{Ï|ü+&ÉT ‘=ø£ÿ rkÕÔs¡T. H√{À¢ y˚düT≈£î+{≤s¡T.
d”‹ : z¨! H√s¡T ªqTsTT´μ nqïe÷≥.
yÓ+øÏ : ne⁄qT.
dü÷] : H˚qT eTs=ø£ÿ{Ï bı&ÉTkÕÔqT. $q+&ç eT]... Ç+{À¢ ø£*... ˇ+{À¢ ø£*... @$T{À #Ó|üø√+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 35 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

yÓ+øÏ : eTT+<äT qTe⁄« ˇø£{Ï $|ü ... $T>∑‘ê$ y˚T+ #ÓãT‘ê+.
dü÷] : Ç+{À¢ ø£* ... n+fÒ ªs√ø£*μ. Ç|ü&ÉT #Ó|üø√+&ç.
d”‹ : ˇ+{À¢ ø£* ... n+fÒ Äø£* ø£<ä÷!
dü÷] : düπs! düπs! u≤>±H˚ #ÓbÕŒs¡T. Ç|ü&ÉT eTs√ Ä≥ Ä&ÉT≈£î+<ëe÷! >=\TdüTø£≥Tº Ä≥. Ç~ Ç+ø±
u≤>∑T+≥T+~.
yÓ+øÏ : düπs! yÓTT<ä\Tô|≥Tº.
dü÷] : H˚qT Á|üX¯ï y˚kÕÔqT MTs¡T düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ*.
d”‹ : düπs! n˝≤π>
dü÷] : qTe⁄« mø£ÿ&ç¬øfi≤fle⁄?
@{ÏøÏ
H
@ @s¡T?
ES
bÕ˝Òs¡T
@ bÕ\T
AD
y˚Tø£ bÕ\T
@ y˚Tø£?
ø=y˚Tàø£.
PR
A
@ ø=eTTà
R
................
H
................
D
Ç+‘·˝À neTà |ü&ÉTø√eTì πøπødæ+~. eTT>∑TZs¡÷ ìÁ<ä˝ÀøÏ C≤s¡T≈£îHêïs¡T. |æ\¢\÷! dü÷], d”‹, yÓ+øÏ
AN
Ä&çq >=\TdüTø£≥Tº Ä≥qT MTs¡T ø=qkÕ–+#·+&ç, eT]!

T
|ü<ë\T ` nsêú\T
ER
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
qTsTT´ R u≤$ ÁbÕs¡+_Û+#·T R yÓTT<ä\Tô|≥Tº @s¡T R q~

SC
ø£$ |ü]#·j·T+
∫+‘ê BøÏå‘·T\T (25.8.1891` 25.8.1960)
ø£$, ø£<∏ä≈£î\T, $<ëý˚‘·Ô. ‘Ó\T>∑T˝À u≤\kÕVæ≤‘ê´ìøÏ ‘=*‘·s¡+ e÷s¡Z<äs¡Ù≈£î˝À¢
eTTKT´\T. –]»qT\ >∑T]+N dü+#ês¡ C≤‘·T\ >∑T]+N ‘Ó\T>∑T˝À ø£<∏ä\T sêdæq
‘=* s¡#s· TT‘·. ª@ø±<ä•μ, ªX¯ã]μ, ªe{°sêe⁄ ø£<\ä∏ Tμ, ª\ø£ÿ|æ&‘É \· Tμ Äj·Tq s¡#q· \T.
C≤q|ü<ä π>j·÷\T ùdø£]+#ês¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 36 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Ç$ #˚j·T+&ç
$q&É+ ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É≥+

1. bÕsƒ¡+˝Àì ∫Á‘ê\˝À me¬ses¡T ñHêïs√ #Ó|üŒ+&ç.
2. á bÕsƒ¡+˝Àì dü+uÛ≤wüD\T me¬se] eT<Ûä´ »]>±jÓ÷ <˚ì >∑T]+∫ »]>±jÓ÷ #Ó|üŒ+&ç.
3. MT ô|<ä›\ <ä>∑Zs¡ bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T m|ü⁄&Ó’Hê $Hêïsê? ny˚$T{À MT≈£î ‘Ó*dæq$ #Ó|üŒ+&ç.
4. bÕsƒ¡+˝À ns¡{Ï |ü+&ÉT, C≤eT|ü+&ÉT ˝≤+{Ï |ü+&ÉT¢ e#êÃsTT. MT≈£î @@ |ü+&É¢+fÒ ÇwüºyÓ÷ #Ó|üŒ+&ç.
H
#·<äe&É+ ` e´ø£Ô|üs¡#·&É+
ES
n) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± á e÷≥\T mes¡T me]‘√ nHêïs√ sêj·T+&ç.
AD
1. ªªm|ü&É÷ ø£<∏ä˝ÒHê! Ç+πøyÓTÆHê #Ó|üμμ
».
PR
A
2. ªªdüπs! yÓTT<ä\Tô|≥Tº.μμ
R
H
».
D
AN
3. ªªÄ! ñ*¢bÕj·Tø£<ä÷!μμ
».
T
ER
4. ªªz¨! H√s¡T qTsTT´ nqïe÷≥.μμ

SC
».
Ä) øÏ+~ ø£<∏äqT #·<äe+&ç. bı&ÉT|ü⁄≈£î $&ÉT|ü⁄ #Ó|üŒ+&ç.
≈£î+<˚\T qø£ÿu≤e ô|+&ç¢øÏ ãj·T\T<˚]+~. <ë]˝À ≈£î+<˚\T≈£î <ëVü≤+ y˚dæ+~. ˙{Ïì

yÓ‘·T≈£î‘·÷ yê>∑T #˚]+~. ˙s¡T ‘ê>∑uÀsTT+~. Ç+‘·˝À ˇø£ |ü⁄* e∫Ã+~. ªªÄ>∑T! á yê>∑T
Hê~! qTe⁄« ˙fi¯ófl ‘ê>±\+fÒ Hê Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T #ÓbÕŒ*. #Ó|üŒ˝Òø£b˛‘˚ ìqTï ‹ì Hê
Äø£* rs¡TÃ≈£î+{≤qTμμ n+~. ≈£î+<˚\T düπs n+~.
3e ‘·s¡>∑‹ 37 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

‘Ó\¢ì bı\+˝À
q\¢ì $‘·ÔHê\T
#˚‘√Ô #·\T¢‘ês¡T
H√{Ï‘√ @s¡T‘ês¡T
#Ój·T´ì ≈£î+&É
bıj·T´ì ˙fi¯ófl
yÓj·T´ì düTqï+
H
‹j·T´>∑qT+&ÉT
ES
AD
ô|’H=ø£ |ü\ø£
øÏ+<=ø£ |ü\ø£
PR
A
|ü\ø£\ q&ÉTeT
R
yÓT*ø£\ –\ø£
H
D
AN
n+‘·T˝Òì #Ó≥Tº≈£î
ns¡yÓ’ ø=eTà\T
T
ER
ø=eTà ø=eTà≈£î ø√{Ï|⁄ü e⁄«\T

|ü⁄e⁄«˝À¢ ¬s+&˚ ø±j·T\T
SC
Ç˝≤ |ü⁄* n&ç–q nìï Á|üXï¯ \≈£L ≈£î+<˚\T »yêãT\T #Ó|Œæ +~. Vü‰sTT>± ˙s¡T ‘ê– yÓ[flb˛sTT+~.
øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
1. ≈£î+<˚\T mø£ÿ&çøÏ ãj·T\T<˚]+~?
».
2. ≈£î+<˚\T yê>∑T <ä>∑Zs¡≈£î m+<äT≈£î yÓ[fl+~ ?
».
3e ‘·s¡>∑‹ 38 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
3. ô|’ ø£<∏ä˝À |üPs¡í$sêe÷ìøÏ (.) eTT+<äTqï |ü<ë\T sêj·T+&ç.
».
4. ô|’ ø£<∏ä˝À ~«‘ê«ø£åsê\Tqï |ü<ë\T sêj·T+&ç.

».
|ü<äC≤\+
H
n) bÕsƒ+¡ ˝À Äø£* ` s√ø£* e+{Ï ÁbÕdü |ü<ë\T ñHêïsTT ø£<ë! n˝≤+{Ïy˚ eT]ø=ìï øÏ+~ |ü{øºÏ ˝£ À¢ sêj·T+&ç.
ES
1. ¬>\T|ü⁄ 2. ãs¡Te⁄ 3. ‘Ó\T>∑T 4. Vü‰s¡eTT
AD
‘Ó\T|ü⁄
PR
5. ∫qT≈£î 6. ô|s¡T>∑T 7. |ü\T≈£î 8. ∫\ø£
A
R
H
D
Ä) øÏ+~ es¡Tdü\˝À dü+ã+<Ûä+ ˝Òì |ü<ëìï >∑T]Ô+∫ <ëìøÏ ª μ #·T≥º+&ç.

AN
ñ<ëˆˆ 1. |ü⁄düÔø£+ ô|ì‡\T ã\|ü+ C≤eT|ü+&ÉT

T
ER
2. ∫+‘·|ü+&ÉT u§bÕŒsTT |ü+&ÉT <ëìeTà|ü+&ÉT ns¡{Ï|ü+&ÉT

SC
3. sêeT∫\Tø£ @qT>∑T |æ#·TÃø£ HÓeT*
4. Äe⁄ y˚Tø£ m<äT› u≤‘·T
5. u…+&Éø±j·T ‘√≥≈£Ls¡ >√+>∑÷s¡ bÕ\≈£Ls¡
6. y˚|ü#Ó≥Tº eTÁ]#Ó≥Tº ã#·Ã*r>∑ sê$#Ó≥Tº
3e ‘·s¡>∑‹ 39 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Ç) øÏ+~ Ä<Ûësê\qT ã{Ïº ª\Tμ ‘√ n+‘·eTj˚T´ |ü<ë\T sêj·T+&ç. n˝≤+{Ï$ eT]ø=ìï ‘·j·÷s¡T
#˚j·T+&ç.
1. $q&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚$ ñ<ë: #Ó e⁄ \T
2. ìÁ<ä˝À e#˚Ã$ \T
3. y˚dü$˝À e#˚Ã$ \T
4. |ü≈£åî\≈£î ñ+&˚$ \T
5. |æ\¢\≈£î ÇwüºyÓTÆq$ \T
H
ES
6 ............................ \T
AD
6 ............................ \T
PR
d”«j·Ts¡#·q
A
R
H
n) øÏ+~ Ä<Ûësê\‘√ ˙{Ï e\¢ ø£*π> Á|üjÓ÷»Hê\T sêj·T+&ç.

D
AN
#Ó≥T¢
T
bÕÁ‘·\T
ER
|ü+≥\T
˙s¡T
SC
ã≥º\T
<ëVü≤+
3e ‘·s¡>∑‹ 40 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Ä) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î kı+‘· e÷≥˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
1. á bÕsƒ¡+˝À dü+uÛ≤wüD\T me¬se] eT<Ûä´ »]>±jÓ÷ sêj·T+&ç.
2. á bÕsƒ¡+˝À |æ\¢\T y˚{Ï >∑T]+∫ e÷{≤¢&ÉT≈£îHêïs¡T?
3. MT≈£î ‘Ó*dæq ø=ìï bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T sêj·T+&ç.
4. á bÕsƒ¡+˝À |æ\¢\T bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T, >=\TdüTø£≥Tº Ä≥\T Ä&Üs¡T>∑<ë! MTs¡T @j˚T Ä≥\T
Ä&É‘ês√ sêj·T+&ç.
H
ES
øÏ+~ Ä<Ûësê\‘√ bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\qT ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç.
AD
PR
A
R
|ü+&É¢˝À sêEqT H˚qT

H
Hê\T>∑T ø±fi¯fl »+‘·Te⁄qT

.......................................... ..........................................
D
‹j·T´{Ï bÕ\÷ ÇkÕÔqT

.......................................... ‹j·T´>± ñ+{≤qT H˚qT
..........................................
AN
n+u≤ n+u≤ n+{≤qT

.......................................... ..........................................
me]ì? H˚HÓe]˙? me]ì? H˚HÓe]˙?
T
.......................................... ..........................................
ER
SC
n+<ä]ø° e÷eTqT H˚qT

.......................................... ..........................................
Äø±X¯+˝À
.......................................... ..........................................
.......................................... ..........................................
.......................................... ..........................................
3e ‘·s¡>∑‹ 41 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
Á|üX¯+dü
MTs¡T MT ùdïVæ≤‘·T\T ø£*dæ bı&ÉT|ü⁄ ø£<\ä∏ T, >=\TdüTø£≥Tº Ä≥ Ä&É+&ç. u≤>± Ä&çq yê]ì n_Ûq+~+#·+&ç.
ÁbÕC…≈£îº|üì
bÕsƒ¡+˝À bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\T $Hêïs¡T ø£<ë! n˝≤+{Ï eT]ø=ìï bı&ÉT|ü⁄ ø£<∏ä\qT ùdø£]+∫ ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À
Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
H
uÛ≤cÕ+XÊ\T
ES
n) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. ^‘·^dæq |ü<ë\T >∑eTì+#·+&ç.
AD
1. lqT, >∑D|ü‹, sêE ãC≤s¡T≈£î yÓfi≤fls¡T.
2. s¡$ ô|qTï, |ü⁄düÔø£+, ô|ì‡\T ø=Hêï&ÉT. PR
3. C≤eT #Ó≥Tºô|’ sêeT∫\Tø£, bÕe⁄s¡+ yê˝≤sTT.
A
R
ô|’ yêø±´\˝À ^‘·^dæq |ü<ë\T eTqTwüß\ ù|s¡T¢, edüTÔe⁄\ ù|s¡T¢, |ü≈£åî\ ù|s¡¢qT ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïsTT
H
ø£<ä÷! Ç˝≤ ù|s¡¢qT ‘Ó*ù| |ü<ë\qT ªªHêeTyê#·ø±\Tμμ n+{≤s¡T.

D
AN
Ä) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝À MT≈£î ‘Ó*dæq eTqTwüß\ ù|s¡T¢, »+‘·Te⁄\ ù|s¡T¢, |ü≈£åî\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
T
eTqTwüß\ ù|s¡T¢ »+‘·Te⁄\ ù|s¡T¢ |ü≈£åî\ ù|s¡T¢

ER
ñ<ëˆˆ n+»* ñ<ëˆˆ ≈£îø£ÿ ñ<ëˆˆ HÓeT*

SC
3e ‘·s¡>∑‹ 42 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ bÕ≥ #·+<äe÷eT
n+<äyÓTÆq #·+<äe÷eT
n+<äsêì #·+<äe÷eT
ne÷à Hê #˚‹˝Àì
n<ä›eTT˝À ∫øÏÿHê&˚ ˆˆn+<äyÓTÆqˆˆ
H
¬sø£ÿ\T Hê≈£î+fÒHê
ES
ˇø£ÿ m>∑Ts¡T m–]b˛Hê?
AD
HÓ\e+ø£‘= Ä≥˝≤&ç
˙ y=&çπø ‹]– sêHê? ˆˆn+<äyTÓ qÆ ˆˆ
PR
>∑Tqïe÷$ ø=eTà\˝À
A
düqïC≤õ ¬seTà\˝À
R
H
qøÏÿqøÏÿ <=+>∑˝Ò¢
D
qqTï #·÷∫ q$«Hê&˚ ˆˆn+<äyTÓ qÆ ˆˆ

AN
˝…ø£ÿ˝Òì #·Tø£ÿ\ø°
T
#·Áø£e]Ô #·+<äe÷eT
ER
˙* ˙* eTãT“\˝À
SC
‘˚*b˛e⁄ #·+<äe÷eT ˆˆn+<äyTÓ qÆ ˆˆ
ø£$ |ü]#·j·T+
q+&É÷] sêeTyÓ÷Vü≤qsêe⁄ (24.4.1927 ` 2.9.2011)
ø£$, nqTyê<ä≈î£ \T, >=|üŒ uÛ≤e⁄≈£î\T. ªVü≤]$\T¢μ Äj·Tq s¡∫+∫q u≤\π>j·÷\ dü+|ü⁄{+.
ªqsêe‘ês¡+μ, ª$X¯«s¡÷|ü+μ\ <ë«sê $C≤„q XÊÁkÕÔìï düT\uÛÑXË’*˝À bÕsƒ¡≈£î\≈£î |ü]#·j·T+
#˚XÊs¡T. ª$X¯«<äsÙ¡ q+μ, ªnø£så j
¡ ÷· Á‘·μ e+{Ï s¡#q· ˝‘√ bÕ≥T e÷sYÿfÒ«sTTHé s¡∫+∫q ª{≤yéT
kÕj·TsYμ, ªVü≤ø£˝Ÿ u…]|òæHéμ e+{Ï nqTyê<ë\T ≈£L&Ü #˚XÊs¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 43 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ ø£<∏ä $ø£≥ø£$ ` ‘ÓHê* sêeTø£èwüí ø£<∏ä\T
ø£ècÕírs¡+˝À >±s¡¢bÕ&ÉT nH˚ }s¡T ñ+~. Ä }]˝À sêeTj·T´ eT+Á‹ nH˚ |ü+&ç‘·T&ÉTHêï&ÉT. n‘·ì uÛ≤s¡´
\ø£åàeTà. yê] ≈£îe÷s¡T&ÉT sêeTø£èwüßí&ÉT. ∫qï‘·q+˝À sêeTø£èwüßìí ‘·+Á&ç eTs¡DÏ+#ê&ÉT. y˚Tqe÷eT n‘·ìï
‘ÓHê*øÏ rdæø=ì e#êÃ&ÉT. sêeTø£èwüßíì ã&ç˝À y˚XÊ&ÉT.
sêeTø£èwüßí&ÉT #·<äTe⁄≈£îH˚yê&ÉT ø±<äT. ã&çøÏ b˛j˚Tyê&ÉT ø±<äT. bı<äT›H˚ï Ç+{Ï qT+∫ ãj·T\T<˚] n≥÷
Ç≥÷ ‹]π>yê&ÉT. kÕj·T+Á‘·+ Ç+{ÏøÏ #˚πsyê&ÉT. #·<äTe⁄ ˝Ò<äT. n\¢] m≈£îÿe. ô|<ä›yê&Ée⁄‘·THêï&ÉT.
ˇø£s√E sêeTø£èwüßí&ÉT n˝≤ ‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT.n‘·ìøÏ ˇø£ kÕ<ÛäTe⁄ m<äTs¡j·÷´&ÉT. kÕ<ÛäTe⁄≈£î m+<äTø√
sêeTø£èwüßí&ç MT<ä <äj·T ø£*–+~. n‘·ìï <ä>∑Z]øÏ |æ*#ê&ÉT. ªªHêj·THê! ˙≈£î ˇø£ eT+Á‘·+ #ÓbÕÔqT. ø±[ø±
H
<˚$ >∑T&çøÏ yÓfi¯ó¢. nø£ÿ&É neTàyê]ì |üPõ+#·T. á eT+Á‘·+ »|æ+#·T. ˙≈£î y˚T\T ø£\T>∑T‘·T+~μμ nì #ÓbÕŒ&ÉT.
ES
sêeTø£èwüßí&ÉT eT+Á‘·+ H˚s¡TÃ≈£îHêï&ÉT. Ä eT+Á‘êìï |üØøÏå+#ê\qT≈£îHêï&ÉT. ø±[ø±<˚$ >∑T&çøÏ yÓfi≤¢&ÉT.
neTàyê] eTT+<äT ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. eT+Á‘·+ #·<äTe⁄‘·÷ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. |ü>∑\T >∑&ç∫b˛sTT+~, sêÁ‹ >∑&ç∫b˛sTT+~.
AD
sêeTø£èwüßí&ÉT eT+Á‘·+ #·<äTe⁄‘·÷H˚ ñHêï&ÉT. ø±[ø±<˚$ Á|ü‘·´ø£eå TsTT´+~.
ø±[ø±<˚$ ¬s+&ÉT #˚‘·T˝À¢ ¬s+&ÉT bÕÁ‘·\THêïsTT. ÄyÓT sêeTø£èwüßìí |æ*∫+~. ªªHêj·THê! Ç$>√ ¬s+&ÉT
PR
bÕÁ‘·\T. ˇø£ <ëì˝À bÕ\THêïsTT. eTs=ø£<ëì˝À ô|s¡T>∑T ñ+~. bÕ\T ‘ê–‘˚ >=|üŒ |ü+&ç‘·T&çee⁄‘êe⁄.
ô|s¡T>∑T ‘ê–‘˚ ◊X¯«s¡é+‘·T&çee⁄‘êe⁄. ˙πø+ ø±yê˝À ø√s¡Tø√μμ n+~.
A
sêeTø£èwüßí&ÉT dü+<˚Vü≤+>± #·÷XÊ&ÉT. ªne÷àμ n$ ndü\T m˝≤ ñHêïjÓ÷ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. Ä ¬s+&É÷
R
Çe⁄«. ˇø£kÕ] #·÷dæ #ÓbÕÔqT nHêï&ÉT.

H
D
<˚$ Ç∫Ã+~. sêeTø£èwüßí&ÉT ˇø£kÕ] bÕ\ –HÓï yÓ’|ü⁄ #·÷XÊ&ÉT. ˇø£kÕ] ô|s¡T>∑T –HÓï yÓ’|ü⁄ #·÷XÊ&ÉT.
AN
ˇø£kÕ] neTàyê]ì #·÷XÊ&ÉT. ˇø£ÿkÕπs bÕ\T, ô|s¡T>∑÷ H√{À¢ b˛düT≈£îHêï&ÉT.

ø±[ø±<˚$øÏ ø√|ü+ e∫Ã+~. ªªÇ<˚+ |üì? ˙e⁄ $ø£≥ø£$$ ne⁄‘êe⁄ bò˛μμ n+~.
T
sêeTø£èwüßí&ÉT <˚$ ø±fi¯¢ô|’ ã&Ü¶&ÉT. ø£å$T+#·eTHêï&ÉT. <Ûäq+ ˝Òì bÕ+&ç‘·´+, bÕ+&ç‘·´+ ˝Òì <Ûäq+ ¬s+&É÷
ER
e´s¡úy˚T. n+<äTπø ¬s+&É÷ ø±yê\Hêï&ÉT. ‘·©¢! <äj·T #·÷|æ+#·eTì y˚&ÉT≈£îHêï&ÉT.

ø±[ø±<˚ $ øÏ <ä j · T ø£ * –+~.
SC
Äos¡ « ~+∫+~. á ‘Ó H ê* sêeTø£ è wü ß í & ˚

$ø£≥ø£$>± Á|üdæ<äT∆&ÉT. $ø£≥ø£$ ‹s¡>∑y˚dæ
#·<eä +&ç. eT∞¢ $ø£≥ø£$ ne⁄‘·T+~. sêeTø£èwüß&í TÉ
sêj·T\ yê] ÄkÕúq+˝À #˚sê&ÉT. nwüº ~>∑CZ ≤\˝À
ˇø£&Éj·÷´&ÉT. >=|üŒ ø±yê´\T sêXÊ&ÉT. ‘ÓHê*
sêeTø£èwüßí&ÉHêï sêeT*+>∑&ÉHêï ˇø£πs.
n‘· ì ï >∑ T ]+∫ mH√ï ø£ < ∏ ä \ THêïsTT.
‘Ó\TdüTø√+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 44 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

6. y˚Ty˚T y˚Tø£|æ\¢
∫Á‘·+ #·÷&É+&ç ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É+&ç
H
ES
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
1. ∫Á‘·+˝Àì düìïy˚XÊ\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

2. ∫Á‘·+˝À me¬ses¡T @+ #˚düTÔHêïs¡T?
3. MT ‘√{Ï |æ\¢\‘√ MTs¡T m˝≤ ñ+{≤s¡T?
3e ‘·s¡>∑‹ 45 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

y˚Ty˚T y˚Tø£|æ\¢
nq>∑q>± ˇø£ }s¡T. Ä }fiÀ¢ ˇø£ y˚Tø£. Ä y˚Tø£≈£î Hê\T>∑T |æ\¢\T. Hê\T>√<ëì ù|s¡T ªy˚Ty˚Tμ. <ëìøÏ
‘=+<ä¬s≈£îÿe. e÷≥ $q<äT.
ˇø£s√E y˚Ty˚TøÏ &Ûç©¢sêEqT #·÷&Ü\ì ãT~∆
|ü⁄{Ï+º ~. ˝Ò&øç Ï ˝Ò∫+<˚ |üsT¡ >∑T ø£<ë! neTà≈£î #Ó|Œæ +~
sêEqT #·÷&É&ÜìøÏ &Ûç©¢ yÓfi¯ó‘·THêïqì. ªqTe⁄«
∫qï<ëì$. n+‘·<ä÷s¡+ yÓfi¯¢˝Òe⁄μ n+~ neTà y˚Tø£.
ø±ì y˚Ty˚T $+fÒHê. ãj·T\T<˚]+~.
H
ª&Ûç©¢ yÓfi¯<ë+ ` sêEqT #·÷<ë›+μ nì
ES
bÕ&ÉT≈£î+≥÷ |ü]¬>‘·ÔkÕ–+~.
eT<Ûä´˝À ˇø£ @s¡T e∫Ã+~. <ëìøÏ n&É¶+>±
AD
ˇø£ ø=eTà |ü&ç ñ+~. ªy˚Tø£|æ˝≤¢, y˚Tø£|æ˝≤¢ mø£ÿ&ç¬øfi¯óÔHêïyéμ, ª&Ûç©¢¬øfi¯ó‘·THêï, sêEqT #·÷kÕÔμ n+~. ªdüπs
yÓfi¯ó¢, ø±ì eTT+<äT á ø=eTà Hê≈£î ãs¡Te⁄>± ñ+~. Ä≈£î\˙ï ‹H˚ôdj·Týê!μ n+~ @s¡T.
PR ªnyÓ÷à! Hê≈£î r]ø£˝Ò<äT. &Ûç©¢øÏ b˛yê*, sêEqT
#·÷&Ü*μ nì |ü]¬>‹Ô+~ y˚Ty˚T.
A
R
‘√e˝À ˇø£ eT+≥ ø£ì|æ+∫+~ y˚Ty˚TøÏ. n~

H
Ä]b˛‘·÷ ñ+~. eT+≥ ≈£L&Ü @s¡T˝≤π> mø£ÿ&çøÏ

D
b˛‘·THêïeì n&ç–+~ y˚Ty˚Tì. n<˚ »yêãT #Ó|æŒ+~

AN
y˚Ty˚T. ªªH˚qT Ä]b˛‘·THêïqT. ªø=+#Ó+ Hê\T>∑T |ü⁄\¢\T

m>∑<√j·Te÷àμμ nì n&ç–+~ eT+≥.
T
ªnyÓ÷à! &Û©ç ø¢ Ï yÓfi≤¢*, sêEqT #·÷&Ü*. Hê≈£î r]ø£

ER
˝Ò<äT bò˛μ nì ø£düTs¡Tø=qï~ y˚Ty˚T.

SC
y˚Ty˚T eT∞¢ |ü]¬>‹Ô+~. ˇø£ #Ó≥Tº m<äT¬s’+~. <ëì

#·T≥÷º ˇø£ eTTfi¯¢ ø£+#Ó. #Ó≥TºMT<äT>± e#˚Ã>±*øÏ ø£+#Ó
n&É+¶ . >±* n&ç–+~ y˚Ty˚Tì. ªy˚Tø£|˝æ ≤¢, y˚Tø£|˝æ ≤¢ mø£ÿ&çøÏ
n˝≤ |üs¡T¬>‘·TÔ‘·THêïyéμ.
ªn+<äs¡÷ n&çπ>yêfi‚¢qe÷à. HêπøMT |üì˝Ò<ë. MT≈£î
»yêãT\T #Ó|üŒ&Éy˚THê Hê |üì?μ n+~ y˚Ty˚T.
ªdüπs˝Ò. ø=+#Ó+ á ø£+#Ó »s¡|üeP. Hê≈£î eTTfi¯ó¢
>∑T#·TÃ≈£î+≥THêïsTTμ n+~ >±*.
3e ‘·s¡>∑‹ 46 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

ªH˚qT &Ûç©¢ yÓfi¯ó‘·THêï, sêEqT #·÷&Ü*. r]πø˝Ò<äT. bò˛ bò˛μ nì N<ä]+#·T≈£î+≥÷ |ü]¬>‹Ôb˛sTT+~
y˚Ty˚T.
n˝≤ n˝≤ y˚Ty˚T &Ûç©¢˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïº+~. n+‘ê »q+. sêC…es¡T? mø£ÿ&ÉT+{≤&ÉT? m˝≤ ‘Ó\TdüTø√yê*?
m≥T yÓfi≤¢*? n+‘ê >∑+<äs¡>√fi¯+.
n+‘·˝À <ëìøÏ ˇø£ eTìwæ m<äTs¡j·÷´&ÉT. y˚Ty˚T n‘·ìï n&ç–+~ ª&Ûç©¢ sêEqT #·÷&Ü* H˚qT, Hê≈£î
‘√e #·÷|æ+#·Tμ. ªz¨ n˝≤>±, H˚qT sêE <ä>sπZ∑ ñ+{≤. Hê‘√sê #·÷|ækÕÔμ nì Ä eTìwæ y˚Ty˚Tì #·+ø£H‘Ó T· ≈Ô î£ Hêï&ÉT.
n‘·qT sêE>±] e+≥yê&ÉT. ás√E≈£î uÛ˝Ñ Ò
≈£Ls¡ <=]øÏ+~˝Ò nì dü+‘√wü|ü&Ü¶&ÉT.
y˚Ty˚Tì e+≥>∑~˝ÀøÏ rdüTø=ì
yÓfi≤¢&TÉ . <ëìï ˇø£ ô|<ä› ˙fi¯¢ ø±>∑T˝À ô|{≤º&TÉ
H
eT÷‘·ô|&ÉT‘·÷ <ëìøÏ #ÓbÕŒ&ÉT, ªÇø£ÿ&˚
ES
ñ+&ÉT. ˝Òø£b˛‘˚ me¬s’Hê m‘·TÔ≈£îb˛>∑\s¡T.μ
AD
y˚Ty˚TøÏ uÛj
Ñ T· +>±H˚ ñ+~. e+≥eTìwæ
yê\ø£+ <ëìøÏ q#·Ã˝Ò<äT.
ªuÛÑ˝Ò uÛÑ˝Ò y˚Tø£ |æ\¢+&ç, Çyê«fi¯ Ç<˚ PR
≈£Ls¡+&çμ nì bÕ&ÉT≈£î+≥÷ yÓfi≤¢&ÉT.
A
y˚Ty˚T n+‘ê $qï~. ø±ì @+
R
#˚j·T>∑\<äT. Ç+‘·˝À eTs=ø£&ÉT e#êÃ&ÉT.

H
Ä ˙fi¯ fl ø±>∑ T qT nqï+ e+&˚

D
ø±>∑ q T≈£ î Hêï&É T . <ëìï bısTT´

AN
MT~¬øøÏÿ+#ê&ÉT. eT+≥ sêCÒXÊ&ÉT. ˙fi¯ó¢ ø=+#Ó+ y˚&Óø±ÿsTT.

T
y˚Ty˚T uÛÑj·T+‘√ ˙fi¯¢qT n&ç–+~. ª˙fi¯S¢ ˙fi¯S¢ MTs¡T ø±>=<äT›. y˚&çøÏ H˚qT #·∫Ãb˛‘êqT.μ ˙fi¯ó¢ nHêïsTT
ER
ø£<ë ªªø=+#Ó+ Ä≈£î\T ‹H˚dæ n&É¶+ ‘=\–+#·eTHêïqT ø£<ë! Hê e÷≥ $Hêïyê? Hê≈£î kÕj·T+ #˚XÊyê? H˚qT
Ç|ü&ÉT ˙¬ø+<äT≈£î kÕj·T+ #Ój·÷´*?μμ
SC
y˚Ty˚TøÏ ‘·q ‘·|ü⁄Œ ‘Ó*dæ+~. ø±˙ @+ ˝≤uÛÑ+? ˙fi¯fl≈£î y˚Ty˚Tô|’ C≤* y˚dæ+~. ªªH˚qT y˚&Óø£ÿ≈£î+&Ü
ñ+&Ü\+fÒ ì|ü⁄Œ eT+&É ≈£L&É<äT. qTe⁄« ì|ü⁄Œq&ÉT>∑Tμμ n+~. y˚Ty˚TøÏ ì|ü⁄Œ‘√ ‘·q Á|ües¡Ôq >∑Ts¡TÔø=∫Ã+~.
@&ÉT|ü⁄ e∫Ã+~. ì|ü⁄Œ‘√ ªì|üPŒ ì|üPŒ qTe⁄« eT+&Ée<äT›, H˚qT #·∫Ãb˛‘êqTμ n+~.
ì|ü n+~ ø£<ë ªªHê\T>∑T |ü⁄\¢\T m>∑<=j·TéT+fÒ $Hêïyê? ˙ e÷≥ H˚HÓ+<äT≈£î $Hê*. ˙¬ø+<äT≈£î
kÕj·T+ #˚j·÷*?μμ nsTTHê ì|ü⁄Œ≈£î y˚Ty˚Tô|’ C≤* y˚dæ+~. ªªH˚qT eT+&É≈£L&É<ä+fÒ >±* M#·≈£L&É<äT. qTe⁄«
>±*ì n&ÉT>∑Tμμ n+~.
y˚Ty˚T @&ÉT|ü⁄ Ä|ü⁄ø√˝Òø£b˛sTT+~. @&ÉTdü÷ÔH˚ >±*‘√ n+~. ªª>±© >±© qTe⁄« >∑{Ïº>± M#·≈£î. eT+≥
ô|<ä›<äsTT‘˚ H˚qT #·∫Ãb˛‘êqT.μμ
3e ‘·s¡>∑‹ 47 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

>±*øÏ C≤* y˚dæ+~. ªª#·÷XÊyê eT]. ˙e⁄ me]ø° kÕj·T+ #˚j·T˝Ò<äT. eT] ˙¬øes¡T kÕj·T+ #˚kÕÔs¡T?
H˚qT eT+≥qT |üø£ÿ≈£î ‘√ùdkÕÔ˝Ò. e+≥ eTìwæ ˙fi¯ó¢ y˚&ç #·÷&É{≤ìøÏ eT÷‘· rkÕÔ&ÉT. >∑ãT≈£îÿq <ä÷πødæ
bÕ]b˛μμ n+~.
>±* #Ó|æŒqfÒ¢ e+≥eTìwæ e#êÃ&ÉT. eT÷‘· rXÊ&√ ˝Ò<√ y˚Ty˚T ˇø£ÿ <ä÷≈£î <ä÷øÏ n<äèX¯ýÓTÆb˛sTT+~.
ª&Ûç©¢ e<äT›
sêp e<äT›
neTà e÷fÒ $+{≤
ñ+&É<äT Hêπø ‘·+{≤μ
nì bÕ&ÉT≈£î+≥÷ m˝≤>√ Ç\T¢ #˚s¡T≈£î+~. neTà≈£î »]–+<ä+‘ê #Ó|æŒ+~.
H
n+<ä]ø° kÕj·T+ #˚kÕÔq+~. neTà e÷≥ $+{≤q+~. neTà m+‘√ dü+‘√wæ+∫+~.
ES
|ü<ë\T ` nsêú\T ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
AD
ãT~∆ R Ä˝À#·q bı>∑s¡T R >∑s¡«+
yê\ø£+ R rs¡T PR
‹qï>∑ R H˚s¡T>±
>∑+<äs¡>√fi¯+ R ‹ø£eTø£ eTs¡>∑&É+ R ø±>∑&É+
A
n<äèX¯´+ R e÷j·T+ ø±>∑T R ô|<ä› _+<Ó

R
H
D
AN
Ç$ #˚j·T+&ç
T
$q&É+ ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É≥+

ER
1. bÕsƒ¡+˝Àì ∫Á‘êìï #·÷&É+&ç. me¬ses¡THêïs√ @+ #˚düTÔHêïs√ #Ó|üŒ+&ç.

SC
2. y˚Tø£|æ\¢≈£î me¬ses¡T m<äTs¡j·÷´s√, @eTì n&ç>±s√ #Ó|üŒ+&ç.

3. y˚Tø£|æ\¢≈£î e+≥yê&ÉT ø±≈£î+&Ü sêE m<äTs¡sTT‘˚ @$T »]– ñ+&˚<√ }Væ≤+∫ #Ó|üŒ+&ç.
4. MTs¡T y˚Tø£|æ\¢ kÕúq+˝À ñ+fÒ @+ #˚ùdyês√ #Ó|üŒ+&ç.
ø£$ |ü]#·j·T+
#·+<äe÷eT ø£<∏ä\T
1949˝À u≤|ü≥¢≈£î #Ó+~q ÄsY.X¯≈£î+‘·\ s¡∫+∫q #·+<äe÷eT ø£<∏ä.
3e ‘·s¡>∑‹ 48 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

#·<äe&É+ ` e´ø£Ô|üs¡#·&É+
n) øÏ+~ e÷≥\T mes¡T me]‘√ nHêïs√ bÕsƒ¡+˝À >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
1. ªªnyÓ÷à Hê≈£î r]ø£ ˝Ò<äT. &Ûç©¢øÏ b˛yê*, sêEqT #·÷&Ü*μμ
».
2. ªªø=+#Ó+ Hê\T>∑T |ü⁄\¢\T m>∑<√j·Te÷àμμ
».
3. ªªzôVA n˝≤>±, H˚qT sêE <ä>∑Zπs ñ+{≤. Hê‘√sê #·÷|ækÕÔμμ
».
H
4. ªª#·÷kÕyê eT]. ˙e⁄ me]ø° kÕj·T+ #˚j·T˝Ò<äT. eT] ˙¬øes¡T kÕj·T+ #˚kÕÔs¡T?μμ
ES
».
AD
Ä) øÏ+~ ù|sêqT #·<äe+&ç. øÏ+<ä Ç∫Ãq Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
nq>∑q>± ˇø£ ≈£Ls¡>±j·T\ ‘√≥. Ä ‘√≥˝Àì
PR
≈£Ls¡>±j·T\≈£î |ü≈£åî˝≤¢ m>∑sê\ì ø√]ø£. eq<˚e‘·
es¡+‘√ yê{ÏøÏ s¬ ø£ÿ\T e#êÃsTT. ≈£Ls¡>±j·T\T m>∑s≥¡ +
A
ÁbÕs¡+_Û+#êsTT. <=+&É, ø±ø£s¡, $Ts¡|ü VüQcÕs¡T>±
R
m–sêsTT. kıs¡ø±j·T, >∑TeTà&ç ø±j·T\T m>∑s¡˝Òø£

H
D
Äj·÷dü |ü&TÉ ‘·THêïsTT. ø±´¬s≥Tº, eTT\¢+–, u…+&É #·øÿ£ s¡T¢

AN
ø=&ÉT‘·÷ m>∑Ts¡T‘·THêïsTT. n+‘·˝À ˇø£ |ü≈£åî\ >∑T+|ü⁄

≈£Ls¡>±j·T\ô|’ <ë&ç #˚dæ+~. |ü≈£åî\T bı&ÉTdüTÔ+fÒ
T
‘·|æŒ+#·Tø√&ÜìøÏ ≈£Ls¡>±j·T\T HêHê ‹|üŒ\T |ü&Ü¶sTT. ∫e]øÏ m˝≤>√˝≤ ‘·|æŒ+#·Tø√&ÜìøÏ

ER
‘√≥˝ÀøÏ #˚sêsTT. eq<˚e‘·qT ÁbÕ]ú+∫ ‘·eT≈£î ¬sø£ÿ\T e<ä›HêïsTT. ‹]– yê{Ï j·T<∏ëkÕúHêìøÏ
#˚]b˛j·÷sTT.
SC
1. ô|’ ù|sê˝À ñqï ≈£Ls¡>±j·T\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.

».
2. ≈£Ls¡>±j·T\≈£î ø£*–q ø√]ø£ @$T{Ï?
».
3. ≈£Ls¡>±j·T\T ∫es¡≈£î eq<˚e‘·qT @eTì ÁbÕ]ú+#êsTT?
».
4. |ü≈£åî\T ≈£Ls¡>±j·T\qT @$T #˚XÊsTT?
».
3e ‘·s¡>∑‹ 49 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
Ç) Ä` nuÛ≤´dü+˝À Ç∫Ãq ù|sê Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\˝Àì U≤∞\qT |üP]+#·+&ç.
1. ................. es¡+‘√ ≈£Ls¡>±j·T\≈£î ¬sø£ÿ\T e#êÃsTT.
2. ................ m>∑s¡˝Òø£ Äj·÷dü|ü&Ü¶sTT.
3. ≈£Ls¡>±j·T\ô|’ ................... >∑T+|ü⁄ <ë&ç #˚dæ+~.
4. ≈£Ls¡>±j·T\T ‘·|æŒ+#·Tø=ì ........... ˝ÀøÏ #˚sêsTT.
|ü<äC≤\+
H
n) eTT+<äT bÕsƒ¡+˝À ª$ø£≥ø£$μ ø£<∏äqT #·~yês¡T ø£<ë! ª$ø£≥ø£$μ |ü<ä+ m≥TqT+&ç #·~$Hê ˇπø˝≤
ES
ñ+≥T+~. M{Ïì ÁuÛÑeTø£ |ü<ë\T nì n+{≤s¡T. øÏ+~ ÁuÛÑeTø£ |ü<ë\qT #·<äe+&ç. n˝≤+{Ï$
eT]ø=ìï MTs¡T sêj·T+&ç.
AD
ñ<ëˆˆ »\» $Tdæ$T eTT‘·éTT øÏ{ÏøÏ
PR
A
Ä) øÏ+~ Ä<Ûësê\‘√ >∑fi¯flqT |üP]+∫ e÷≥\T ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç.
R
H
1. >√&É≈£î ø=fÒº$
1 y˚T
D
2. |üX¯óe⁄\≈£î y˚ùd~
AN
2 y˚T
3. uÛÑeHêìøÏ eTs√ ù|s¡T 3 y˚T
T
4. bı\+ <äTqï&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷–+#˚~

ER
4 ø£
5. |üøÏåì Ç˝≤ ≈£L&Ü |æ\TkÕÔs¡T 5 |æ
SC
6. #Óø£ÿ‘√ #˚ùd~ 6 \¢
d”«j·Ts¡#·q
n) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î kı+‘· e÷≥˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
1. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± y˚Tø£|æ\¢≈£î m<äT¬s’q dü+|òüT≥q\ >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
2. y˚T y˚T y˚Tø£|æ\¢≈£î >±* @eTì Væ≤‘·uÀ<Ûä #˚dæ+~?
3. MT¬s|ü⁄Œ&Ó’Hê neTà e<ä›qï |üqT\T #˚kÕsê? @$T≥$?
3e ‘·s¡>∑‹ 50 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
øÏ+~ ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± dü+uÛ≤wüD\T sêj·T+&ç.
>±* : qTe⁄« #ê˝≤

e÷]b˛j·÷e⁄
H
y˚Tø£ :
ES
ne⁄qT. Çø£qT+&ç eTq+ ùdïVæ≤‘·T\+
AD
PR
ì|ü :
A
R
H
D
AN
y˚Tø£ :
T
ER
SC
@s¡T :
y˚Tø£ :
3e ‘·s¡>∑‹ 51 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Á|üX¯+dü
MT Ç+{ÏøÏ e∫Ãq ùdïVæ≤‘·T\qT MTs¡T m{≤¢ >ös¡$kÕÔs√ #Ó|üŒ+&ç.
@yÓ’Hê »+‘·Te⁄\ ø£<∏ä\qT ùdø£]+∫ MT ‘·s¡>∑‹˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
uÛ≤cÕ+XÊ\T
n) øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. ^‘· ^dæq |ü<ë\T >∑eTì+#·+&ç.
H
1. $»jYT ‘Ó*yÓ’q u≤\T&ÉT.
ES
2. n‘·qT eT÷&Ée ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·THêï&ÉT.
AD
yÓTT<ä{Ï yêø£´+˝À ª$»jYTμ HêeTyê#·ø£ |ü<ä+ ø£<ë !
PR
¬s+&Ée yêø£´+˝À ªn‘·qTμ nH˚ |ü<ëìï ª$»jYTμøÏ ã<äT\T>± yê&Üs¡T.
Ç˝≤ HêeTyê#·ø±\≈£î ã<äT\T>± yê&˚ |ü<ë\qT ªdüs¡«Hêe÷\Tμ n+{≤s¡T.
A
R
n‘·&ÉT, ÄyÓT, n~, y˚TeTT, H˚qT, yês¡T, Ms¡T yÓTT<ä˝…’q$ ªªdüs¡«Hêe÷\Tμμ

H
Ä) øÏ+~ |ü{Ïºø£˝Àì düs¡«Hêe÷\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

D
AN
ñ<ëˆˆ eTq+
\‘·, n‘·qT, ÄyÓT, Ms¡T,
1. 5.
sêE, ∫\Tø£, n~, #Ó≥Tº, yês¡T,
T
2. 6.
ER
Ç‘·qT, y˚TeTT, eq», ã&ç, H˚qT,

˙e⁄, eTq+ 3. 7.
SC
4. 8.
Ç) øÏ+~ düs¡«Hêe÷\qT >∑eTì+#·+&ç.
H˚qT y˚TeTT/eTq+
˙e⁄ MTs¡T
yê&ÉT/ÄyÓT yês¡T/yêfi¯ó¢
M&ÉT/áyÓT Ms¡T/Mfi¯ó¢
n~ n$
Ç~ Ç$
3e ‘·s¡>∑‹ 52 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
á e÷dü|ü⁄ bÕ≥ ‘Ó\T>∑T ‘√≥
|ü\¢$ :
m+‘· #·ø£ÿì<√sTT á ‘Ó\T>∑T ‘√≥
m+‘· |ü]eTfi¯yÓ÷sTT á ‘√≥ |üP\T
ˆˆm+‘·ˆˆ
#·s¡D+ :
@ q+<äqeTTqT+&ç á Hês¡T ‘Ó∫Ãs√
H
@ dü«s¡íqB»\eTT á eT&ÉT\ ¬ø‹Ôs√
ES
m+‘· $+‘·\ C≤‘·T© ‘√≥˝À ô|s¡T>∑T
AD
á ‘√≥ @|ü⁄˝À Ç+‘· qeø£eTT $]j·T
ˆˆm+‘·ˆˆ
#·s¡D+ :
PR
@ neTè‘· Vü≤kÕÔ\ @düTs¡\T ‘êøÏs√
A
R
@ n#ÓÃs¡\ yÓTs¡T|ü⁄©rs¡T ~~›s√

H
á |üP\ rs¡T˝À Ç+‘· rj·T+<äqeTT

D
á \‘·\ b˛ø£fi¯fl øÏ+‘· ej·÷´s¡eTT

AN
ˆˆm+‘·ˆˆ
T
ER
SC
ø£$ |ü]#·j·T+
ø£+<äT≈£L] sêeTuÛÑÁ<äsêe⁄
(31`1`1905 ` 8`10`1976)
ø£+<äT≈£L] sêeTuÛÑÁ<äsêe⁄ ø£$, $<ëý˚‘·Ô. ª˝ÒyÓTT>∑Zμ, ª‘·s¡+–DÏμ,
ªπ>j·TeT+»]μ yÓTT<ä˝…’q s¡#·q\T #˚XÊs¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 53 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ ø£<∏ä y˚Tø£b˛‘·T >±+;Ûs¡´+
ˇø£s√E ˇø£ y˚Tø£ eT+<ä qT+&ç ‘·|æŒb˛sTT+~. Ç+{Ï<ë] ø√dü+ yÓ‘·T≈£î‘·÷... n&ç$ ˝À|ü*øÏ yÓ[¢
b˛sTT+~. Nø£{Ï |ü&ç+~. ø±ì, Ç+{ÏøÏ yÓfi‚fl e÷s¡Z+ ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. @+ #˚j·÷˝À bÕ\Tb˛ø£ n≥÷...
Ç≥÷ ‹s¡T>∑T‘·Tqï <ëìøÏ ˇø£ sê‹ >∑TVü≤ ø£ì|æ+∫+~. Ä >∑TVü≤ ˝À|ü*øÏ yÓ[fl |ü&ÉT≈£î+~.
ø=+‘· düeTj·T+ >∑&ç#êø£ dæ+Vü≤+ nø£ÿ&çøÏ e∫Ã+~. Ä >∑TVü≤ dæ+Vü‰ì<˚. ˝À|ü*øÏ yÓfi¯fluÀsTTq
dæ+Vü‰ìøÏ Ä Nø£{À¢ $T\$T˝≤ yÓTs¡TdüTÔqï y˚Tø£ ø£fi¯ófl ø£ì|æ+#êsTT. <ë+‘√ uÛÑj·T|ü&ç+~ dæ+Vü≤+. ˝À|ü*øÏ
yÓfi¯fl≈£î+&Ü Ä sêÁ‘·+‘ê ãj·TfÒ ≈£Ls¡TÃ+~.
dæ+Vü≤+ C≤&É |üdæø£{Ïºq y˚Tø£b˛‘·T ≈£L&Ü uÛÑj·T+‘√ >∑&É>∑&Ü eDÏøÏb˛sTT+~. ªnyÓ÷à Ç~ dæ+Vü≤+
H
>∑TVü‰? ‘Ó©ø£ e∫Ã ∫≈£îÿ≈£îb˛j·÷qT. <ëì ø£+{À¢ |ü&ç‘˚ Ç+πøyÓTÆHê e⁄+<ë! >∑T≥T≈£îÿq $T+π>j·T<ä÷.. m˝≤
ES
Ä|ü<ä qT+&ç >∑f…ºπøÿ~μ nqT≈£îì e⁄qï #√≥H˚ ≈£L\ã&ç b˛sTT+~ y˚Tø£b˛‘·T.
AD
‘Ó\¢yê]+~. y˚Tø£b˛‘·T <ä&É<ä&É˝≤&˚ >∑T+&ÓqT ∫ø£ÿã≥Tº≈£î+~. ô|’øÏ e÷Á‘·+ <ÛÓ’s¡´+ Á|ü<ä]Ùdü÷Ô >∑TVü≤
ãj·T≥≈£î e∫Ã+~. ªª@jYT mes¡Tïe⁄«?μμ dæ+Vü‰ìï >∑~›+∫ n&ç–+~. Ä >∑~›+|ü⁄ $q>±H˚ dæ+Vü≤+
uÛÑj·T+>± ªªnj·÷´ H˚qT á n&ç$øÏ sêEì. ‘·eT¬ses¡T?μμ n+~. PR
ªªHê >∑T]+∫ ˙e⁄ $q˝Ò<ë? Ç|üŒ{Ï es¡≈£î H˚qT ‘=+uÛ…’ ‘=$Tà~ dæ+Vü‰\qT #·+|æ ‹HêïqT. q÷s¡T
A
dæ+Vü‰\qT #·+|æ‘˚ ø±ì Hê ¬>&É¶+ rj·Tqì Áe‘·+ |ü{≤ºqT. ˙ø√düy˚T m<äTs¡T #·÷dü÷Ô ˙ >∑TVü≤˝ÀH˚ e÷≥T
R
H
y˚kÕqT. ìqTï #·+|æ‘˚ Hê Áe‘·+ |üPs¡Ôe⁄‘·T+~μμ nì y˚Tø£b˛‘·T >∑+;Ûs¡+>± n+~.

D
n+‘˚ø±<äT ¬s+&ÉT ø±fi¯ófl ô|’¬ø‹Ô dæ+Vü≤+ MT<ä≈£î <ä÷ø£&ÜìøÏ dæ<∆+ä nsTT+~. y˚Tø£b˛‘·T e÷≥\T
AN
q$Tàq dæ+Vü≤+ uÛj Ñ T· |ü&ç nø£ÿ&ç qT+&ç bÕ]b˛sTT+~. á $<Û+ä >± ñbÕj·T+‘√ nbÕj·÷ìï ‘·|Œæ +#·T≈£î+~
y˚Tø£b˛‘·T.
T
ER
SC
3e ‘·s¡>∑‹ 54 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

7. |ü<´ä s¡‘êï\T
∫Á‘·+ #·÷&É+&ç ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É+&ç
H
ES
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
1. ∫Á‘·+˝Àì düìïy˚XÊ\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

2. |æ\¢\T @+ #˚düTÔHêïs¡T?
3. ô|<ä›yê]‘√ MTs¡T m˝≤ e÷{≤¢&É‘ês√ #Ó|üŒ+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 55 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

|ü<´ä s¡‘êï\T
1. nq>∑ qq>∑ sê>∑ eT‹X¯sTT\T¢#·T qT+&ÉT
‹q>∑ ‹q>∑ y˚eTT ‹j·T´ qT+&ÉT
kÕ<ÛäqeTTq |üqT\T düeT≈£Ls¡T <Ûäs¡˝Àq
$X¯«<ë_ÛsêeT $qTs¡ y˚eT!
nsêú\T : nq>∑qq>∑ R bÕ&É>± bÕ&É>±— n‹X¯sTT\T¢ R n_Ûeè~∆#Ó+<äT‘·T+~—
y˚eTT R y˚|ü— kÕ<ÛäqeTT R nuÛ≤´dü+— düeT≈£Ls¡T R HÓs¡y˚s¡T‘·T+~—
H
<Ûäs¡ R uÛÑ÷$T, H˚\.
ES
uÛ≤e+ : z y˚e÷! kÕ<Ûäq #˚j·T>±, #˚j·T>± sê>±ìï u≤>± rj·T>∑\TZ‘ê+. ‹q>± ‹q>± y˚bÕ≈£î
≈£L&Ü ‹q{≤ìøÏ rj·T>± ñ+≥T+~. n˝≤π> u≤>± kÕ<Ûäq #˚ùdÔ m+‘·{Ï ø£wüºyÓTÆq |üHÓ’Hê
AD
‘˚*ø£>± #˚j·T>∑\TZ‘ê+.
PR
2. ãVüQfi¯ ø±eéTT\qT |ü]øÏ+|ü>± e#·TÃ
ãVüQfi¯ X¯ã›#·j·TeTT |ü\Tø£e#·TÃ
A
düVü≤q yÓTTø£ÿ≥ã“ #ê˝ ø£wüº+ãTsê
R
$X¯«<ë_ÛsêeT $qTs¡y˚eT
H
D
nsêú\T : ãVüQfi¯ R nH˚ø£— ø±eéTT\T R Á>∑+<∏ë\T— |ü]øÏ+#·T R |ü]o*+#·T—

AN
X¯ã›#·j·TeTT R |ü<ë\ düeT÷Vü≤+— düVü≤qeTT R zs¡TŒ— nãT“ R n\yê≥>∑T

uÛ≤e+ : z y˚e÷! nH˚ø£ s¡ø±\ Á>∑+<∏ë\qT #·~$ ñ+&Ée#·TÃqT. mH√ï e÷≥\T e÷{≤¢&É&É+
T
e∫Ã ñ+&Ée#·TÃ. ø±ì ªzs¡TŒ ø£*–ñ+&É&É+μ nH˚~ #ê˝≤ ø£wüºyÓTÆq |üì. n+<äTe\¢
ER
Á|ü‹ˇø£ÿs¡÷ zs¡TŒqT n\es¡#·Tø√yê*.

SC
3. #·<äTe⁄ #·<äe≈£îqï kÂK´+ãT qT+&É<äT

#·<äTe⁄ #·~yÓH˚ì düs¡düT&É>∑TqT
#·<äTe⁄ eTs¡àyÓT]– #·~$q #·<äTe⁄sê
$X¯«<ë_ÛsêeT $qTs¡y˚eT!
nsêú\T : #·<äTe⁄ R $<ä´— #·<äe≈£îqï R H˚s¡TÃø√ø£b˛‘˚— kÂK´+ R düTK+—
düs¡düT&ÉT R eT+∫ì Á>∑Væ≤+#·>∑\yê&ÉT— eTs¡àeTT R kÕs¡+, uÛ≤e+, s¡Vü≤dü´+.
uÛ≤e+ : eTq+ düTK+>± J$+#ê\+fÒ #·<äTe⁄ ñ+&Ü*. #·<äTe⁄ ñqïyê&˚ nìï+{Ïì #·ø£ÿ>±
Á>∑Væ≤+#·>∑\T>∑T‘ê&ÉT. ø±ì, ndü\T #·<äTe⁄ n+fÒ @$T{Ï? πøe\+ |ü⁄düÔø±\T #·<äe≥y˚T
ø±<äT. yê{Ï ì»yÓTÆq uÛ≤e+ ‘Ó\TdüTø=ì #·<äe≥y˚T ì»yÓTÆq #·<äTe⁄.
3e ‘·s¡>∑‹ 56 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
4. ◊ø£eT‘·ýÓTTø£ÿ {≤eX¯´ø£+u…|ü⁄¶
<ëì ã*$T HÓ+‘· jÓÆTq >∑÷&ÉT
>∑&ç¶ yÓ+{Ï u…{Ïº ø£≥ºsê j˚TqT+>∑T
$X¯«<ë_ÛsêeT $qTs¡y˚eT!
nsêú\T : ◊ø£eT‘·´+ R ø£\dæ ñ+&É&É+— ÄeX¯´ø£+ R nedüs¡+— m|ü⁄¶ R m\¢|ü⁄Œ&ÉT—
ã*$T R ã\+
uÛ≤e+ : ◊ø£eT‘·ýÓTTø£ÿfÒ m|ü⁄Œ&É÷ nedüs¡+. <ëì ã\+ e\¢ m+‘·{Ï Á|üjÓ÷»qyÓTÆHê #˚≈£Ls¡T‘·T+~.
>∑&ç¶ |üs¡ø£\T ã\V”≤qyÓTÆq$ nsTTHê yê{Ïqìï+{Ïì ø£*|æ yÓ+{Ïù|ì‘˚, Ä yÓ+{Ï‘√ ô|<ä›
H
@qT>∑THÓ’Hê ø£≥ºe#·TÃ.
ES
5. ø£eT\eTT\T ˙≥u≤dæq
AD
ø£eT˝≤|ü⁄Ôì s¡•à k˛øÏ ø£eT*quÛÑ+–Hé
‘·eT‘·eT HÓ\e⁄\T <ä|æŒq
PR
‘·eT $TÁ‘·T˝… X¯Á‘·T˝Ö≥ ‘·<∏äéTT düTeTr!
A
nsêú\T : ø£eT\eTT\T R ‘êeTs¡|üP\T— ø£eT˝≤|ü⁄Ô&ÉT R dü÷s¡T´&ÉT (‘êeTs¡\≈£î $TÁ‘·T&ÉT)—
R
s¡•à R øÏs¡DeTT, y˚&ç— k˛øÏ R ‘êøÏ, ‘·–*— HÓ\e⁄ R #√≥T.

H
D
uÛ≤e+ : düTeTr! ‘êeTs¡\T ‘·eT ìyêdüyÓTÆq ˙{Ïì e~*‘˚ ‘·eT $TÁ‘·T&Ó’q dü÷s¡T´ì y˚&ç#˚‘·
AN
yê&çb˛‘êsTT. n˝≤π> e÷qe⁄\T ≈£L&Ü ‘·eT kÕúHê\T e~*, ñ+&É≈£L&Éì #√≥ ñ+fÒ, ‘·eT
ùdïVæ≤‘·T˝Ò X¯Á‘·Te⁄\T ne⁄‘ês¡T. Ç~ ì»+.
T
ER
6. ˝≤e⁄>∑\ yêìø£+f…qT
uÛ≤$+|ü>∑ ˙‹|üs¡T&Ó ã\e+‘·T+&Í
SC
Á>±e+ã+‘· >∑»+ãTqT
e÷e{Ïyê&ÓøÏÿq≥T¢ eTVæ≤˝À düTeTr.
nsêú\T : düTeTr R eT+∫ãT~∆>∑\yê&Ü, ˝≤e⁄ R ã\+ / X¯øÏÔ, uÛ≤$+|ü>∑ R Ä˝À∫+|ü>∑,
˙‹|üs¡T&Ó R ‘Ó*$>∑\ yê&˚, Á>±e+ R ø=+&É, >∑»eTT R @qT>∑T, e÷e{Ïyê&ÉT R
@qT>∑TqT q&ç|æ+#˚yê&ÉT, eTVæ≤ R uÛÑ÷$T.
uÛ≤e+ : düTeTr! X¯Øs¡ ã\+ ñqïyê&çø£+f… ‘Ó*$ ‘˚≥\T ñqïyê&˚ ã\e+‘·T&ÉT. m˝≤>∑+fÒ
ø=+&É˝≤ ñ+&˚ @qT>∑TqT ôd‘’ +· e÷e{Ïyê&ÉT ne©\>± ˝§+>∑BdüTø=ì q&ç|kæ ÕÔ&TÉ ø£<ë!
3e ‘·s¡>∑‹ 57 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

7. ø£*$T >∑\ ˝À_Û ø£qïqT
$\dæ‘·eTT>∑ ù|<ä y˚T\T $‘·s¡DÏjÓÆTqHé
#·* #Ó\eT y˚T\T>±<ë
≈£î\ì~Û j·T+uÛÀ~Û ø£qï >∑Te«\#ÓHêï!
nsêú\T : ø£*$T R dü+|ü<ä— ˝À_Û R |ædæHê]— $\dæ‘·eTT>∑ R #·ø£ÿ>±— ù|<ä R ;<äyê&ÉT—
$‘·s¡DÏ R <ë‘·— #·*#Ó\eT R eT+∫˙{Ï>∑T+≥—
≈£î\ì~Û R m≈£îÿe ˙s¡T ø£*–q~— n+uÛÀ~Û R düeTTÁ<ä+.
uÛ≤e+ : z >∑Te«\#ÓHêï! <Ûqä e+‘·T&Óq’ |ædHæ ê]ø£+fÒ <ëq>∑TD+ >∑\ ù|<äyê&ÉT y˚T\T. m˝≤>∑+fÒ
H
nbÕs¡yTÓ qÆ ˙s¡T ñ+&˚ düeTTÁ<ä+ ø£+fÒ eT+∫˙s¡T n+~+#˚ ∫qï ˙{Ï>T∑ +≥ eT+∫~ ø£<ë!
ES
8. <˚X¯ùde ø£+f… <˚e‘ês¡Ãq ˝Ò<äT
AD
kÕ«s¡ú|üs¡‘· ø£+f… #êe⁄ ˝Ò<äT
kÕqTuÛÑ÷‹ ø£+f… dü«s¡Z+ãT ˝Ò<äTsê
PR
\*‘· düT>∑TD C≤\ ‘Ó\T>∑T u≤\
A
nsêú\T : ns¡Ãq R |üP», ùde— kÕ«s¡ú|üs¡‘· R n˙ï ‘·qπø ø±yê\qTø√≥+— #êe⁄ R eTs¡D+,
R
#·ìb˛e≥+— kÕqTuÛÑ÷‹ R <äj·Tø£*– ñ+&É≥+— dü«s¡Z+ R düTK+.

H
D
uÛ≤e+ : z ‘Ó\T>∑Tu≤\! <˚XÊìøÏ ùde #˚j·T&É+ø£+f… $T+∫q <Ó’e |üP» ˝Ò<äT. n˝≤π> n˙ï
AN
‘·qπø ø±yê\qTø√e&ÜìøÏ $T+∫q #êe⁄ ˝Ò<äT. Ç‘·s¡T\ |ü≥¢ C≤* ø£*– ñ+&É&É+ø£+fÒ
$T+∫q dü«s¡Z+ ˝Ò<äT.
T
ER
9. dü+|ü<ä\ ‘˚\Tq|ü⁄Œ&ç#·Ãø£eTT˝≤&ç
nqï, ‘·eTTà&ÉT j·TqTyês¡˝≤|üÔes¡T˝…
SC
ø£wüº~qeTT\ H˚ ~≈£îÿ>±+#·q|ü&ÉT
#˚sTT j·T+~#·TÃ yê¬sb˛ #Ó*$Tø±+Á&ÉT
nsêú\T : Ç#·Ãø£eTT\T R Á|æj·TyÓTÆq e÷≥\T— Ä|üÔes¡T\T R Væ≤‘·T\T— ø±+#·T R #·÷#·T—
#Ó*$Tø±+Á&ÉT R ùdïVæ≤‘·T\T—
uÛ≤e+ : eTq+ dü+|ü<ä\‘√ ‘·T\‘·÷π>≥|ü&ÉT nHêï, ‘·eTTà&Ü nì |æ*#˚yêfi¯ó¢, eTq eTqdüT‡≈£î
q#˚Ã≥≥T¢ e÷j·Te÷≥\T e÷{≤¢&˚yêfi¯ó¢ eTq≈£î Ä|ü⁄Ô\T ø±s¡T. ø£cÕº\T e∫Ã eTq≈£î
~≈£îÿ ‘√#·q|ü&ÉT düVü‰j·T+ #˚ùdyêfi‚¢ ì»yÓTÆq ùdïVæ≤‘·T\T.
3e ‘·s¡>∑‹ 58 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

ø£$ |ü]#·j·T+
1. ø£$ : y˚eTq (1, 2, 3, 4 |ü<ë´\T)

»qq+ : 17`18 X¯‘êu≤›\ eT<Ûä´ ø±\+
»qàdüú\+ : ø£&É|ü õ˝≤¢≈£î #Ó+~q yês¡ì #·]Á‘·ø±s¡T\T uÛ≤$düTÔHêïs¡T.
y˚eTq düe÷~Û : nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢˝Àì ø£~] ÁbÕ+‘·+˝Àì ø£{≤s¡T|ü˝…¢.
X¯‘·ø£+ : y˚eTq X¯‘·ø£+
H
2. ø£$ : ã<Ó›q (5,6 |ü<ë´\T)
ES
ø±\+ : 13e X¯‘êã›+
AD
X¯‘·ø£+ : düTeTr X¯‘·ø£+
PR
3. ø£$ : >∑Te«\ #Óqï&ÉT (7e |ü<ä´+)
A
ø±\+ : Áø°.X¯. 17`18 X¯‘êu≤›\≈£î #Ó+~q ø£$
R
H
dü«dü\ú + : ø£&É|ü õ˝≤¢˝Àì sêj·T#√{Ï ÁbÕ+‘·+

D
eT≈£î≥+ : >∑Te«\ #ÓHêï.

AN
4. ø£$ : »+<Ûë´\ bÕ|üj·T´ XÊÅdæÔ (8e |ü<ä´+)

T
ER
»qq+ : 4`8`1912 ` 12`06`1992

dü«düú\+ : >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢˝Àì ô|<äq+~bÕ&ÉT eT+ˆˆ ø=eT÷às¡T Á>±eT+˝À »ìà+#ês¡T.
SC
Ç‘·s¡ s¡#·q\T : $»j·Tl, ñ<äj·Tl, ø£s¡TDl yÓTT<ä˝…’q ø±yê´\T s¡∫+#ês¡T.
5. ø£$ : <äTeP«] sê$T¬s&ç¶ (9e |ü<ä´+)

ø±\+ : 9`11`1895 ` 11`09`1947
dü«düú\+ : HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢
s¡#·q\T : ø£èw”e\T&ÉT, »\<ë+>∑q, >∑T˝≤_‘√≥, bÕqXÊ\ yÓTT<ä˝…’q$.
3e ‘·s¡>∑‹ 59 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Ç$ #˚j·T+&ç
$q&É+ ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É≥+
1. |ü<ë´\qT sê>∑j·TTø£Ô+>± bÕ&É+&ç. yê{Ï uÛ≤yê\T #Ó|üŒ+&ç.
2. ªª<˚X¯ ùde ø£+f… <˚e‘ês¡Ãq ˝Ò<äTμμ nH˚ |ü<ä´+ <ë«sê MTπs+ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs√ #Ó|üŒ+&ç.
3. ì»yÓTÆq ùdïVæ≤‘·T\T mes¡T?
4. bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\˝À MT≈£î u≤>± q∫Ãq |ü<ä´+ @~? <ëì >∑T]+∫ #Ó|Œü +&ç.
H
#·<äe&É+ ` e´ø£Ô|üs¡#·&É+
ES
n) øÏ+~ |ü<ä´bÕ<ë\qT #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\˝À >∑T]Ô+∫ ^‘·^j·T+&ç.
AD
1. #·<äTe⁄, #·~yÓH˚ì düs¡düT&É>∑TqT.
2. ‹q>∑ ‹q>∑ y˚eTT ‹j·T´qT+&ÉT.
3. ø£wüº~qeTT\ H˚ ~≈£îÿ >±+#·q|ü⁄Œ&ÉT
PR
A
4. #·* #Ó\eT y˚T\T>±<ë.
R
Ä) øÏ+~ |ü<ä´ uÛ≤yêìï #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

H
D
z >∑Te«\#ÓHêï! <Ûäqe+‘·T&Ó’q |ædæHê]ø£+fÒ <ëq>∑TD+ >∑\ ù|<äyê&ÉT y˚T\T. m˝≤>∑+fÒ

AN
nq+‘·yÓTÆq ñ|ü˙s¡T >∑\ düeTTÁ<äeTTø£Hêï, ‘ê>∑&ÜìøÏ |üìøÏe#˚Ã eT+∫˙s¡T ñqï ∫qï

>=sTT´ eT+∫~ ø£<ë!
T
ER
1. ô|’ ù|sê˝À ñqï ~«‘·«, dü+j·TTø±Ôø£ås¡ |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

SC
».
2. <ëq >∑TD+ >∑\ ù|<äyê&çì ø£$ <˚ì‘√ b˛˝≤Ã&ÉT?
».
3. ø£$ <Ûäqe+‘·T&Ó’q |ædæHê] ø£+f… mes¡T y˚T\ì #ÓbÕŒ&ÉT?
».
4. ô|’ uÛ≤e+˝À ªn+uÛÀ~Ûμ nH˚ |ü<ëìøÏ düe÷Hêsêúìï >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
».
3e ‘·s¡>∑‹ 60 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
Ç) øÏ+~ ù|sê #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
|æ\¢\÷! ‘êfi¯flbÕø£ ‹eTàø£ÿ ‘Ó\T>∑T˝À yÓTT<ä{Ï ø£esTTÁ‹. áyÓT ndü\T ù|s¡T ‘êfi¯flbÕø£
‹s¡TeT\eTà. ‘êfi¯flbÕø£ nqïe÷#ês¡T´\ uÛ≤s¡´. áyÓT ªdüTuÛÑÁ<ë ø£fi≤´D+μ nH˚ ø±yê´ìï
sêdæ+~. Ä ø±e´+ ‘˚≥‘Ó\T>∑T |ü<ë\‘√ ñ+&ç n+<ä]#˚‘· Á|üX¯+dü\+<äT≈£î+~.
n) ù|sê˝Àì ~«‘·«, dü+j·TTø±Ôø£ås¡ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
».
Ä) ‘êfi¯flbÕø£ ‹eTàø£ÿ ndü\T ù|πs$T{Ï?
H
».
ES
Ç) ‘êfi¯flbÕø£ ‹eTàø£ÿ sêdæq ø±e´+ ù|s¡T @$T{Ï?
AD
».
á) ÄyÓT sêdæq ø±e´+ m˝≤+{Ï |ü<ë\‘√ ñ+~? PR
».
A
R
ô|’ ù|sê Ä<Ûës¡+>± ˇ|ü (3), ‘·|ü (I) \qT >∑T]Ô+#·+&ç.

H
n) ‘êfi¯flbÕø£ ‹eTàø£ÿ nqïe÷#ês¡T´\ uÛ≤s¡´. ( )

D
AN
Ä) ªdüTuÛÑÁ<ë ø£fi≤´D+μ ø±yê´ìï ‹ø£ÿq s¡∫+#ês¡T. ( )

Ç) ‘Ó\T>∑T˝À yÓTT<ä{Ï ø£esTTÁ‹ ‘êfi¯flbÕø£ ‹eTàø£ÿ. ( )
T
á) ªdüTuÛÑÁ<ë ø£fi≤´D+μ ‘˚≥ ‘Ó\T>∑T |ü<ë\‘√ #Ó|üŒã&ç+~. ( )

ER
|ü<äC≤\+
SC
n) øÏ+~ |ü<ë\˝À <ë–e⁄qï |ü<ë\qT sêj·T+&ç.

ñ<ë: 1. düTeT‹ : düTeT eT‹ 6. |üqdü :
2. yÓTÆ<ëq+ : 7. ‘ês¡ø£+ :
3. yêqs¡+ : 8. s¡eTDÏ :
4. edü‹ : 9. ø£\‘· :
5. >√<ë] : 10. \ø£åD+ :
3e ‘·s¡>∑‹ 61 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
Ä) øÏ+~ |ü<ë\ Ä<Ûës¡+>± kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. y˚eTT, #˚<äT : y˚eTT #˚<äT>± ñ+≥T+~.
2. $TÁ‘·T&ÉT, düVü‰j·T+ :
3. y˚T\T, bıs¡T>∑Tyês¡T :
4. zs¡TŒ, ø£wüº+ :
Ç) øÏ+~ Ä<Ûësê\qT »‘·|üs¡∫ düs¡<ë>± z |ü<ë´ìï sê<ë›+.
1. bÕ‘· πs&çjÓ÷\T H˚{Ï u≤\
H
2. H˚{Ï f…*$»qT\T ø√s¡T≈£îqï~ <ä≈£îÿ
ES
3. ø=‘·Ô bò˛qTq+<äT bÕ≥\Hé $ì|æ+#·T
AD
4. ì»$T<˚>∑<äj·T´ ˙‹ |ü+#·T
bÕ‘· πs&çjÓ÷\T bÕ≥\Hé $ì|æ+#·T PR
A
R
H
D
AN
T
d”«j·Ts¡#·q
ER
SC
n) øÏ+~ |ü<ä´ bÕ<ë\≈£î uÛ≤yê\T kı+‘· e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.

1. ãVüQfi¯ ø±eéTT\qT |ü]øÏ+|ü>±e#·TÃ.
2. ªkÕ<ÛäqeTTq |üqT\T düeT≈£Ls¡T <Ûäs¡˝Àqμ.
3. ªkÕ«s¡ú|üs¡‘·ø£+f… #êe⁄˝Ò<äTμ
Ä) y˚eTq #·<äTe⁄ >∑T]+∫ @eTì #ÓbÕŒ&√ sêj·T+&ç.
Ç) ª<˚X¯ ùdeø£+f…μ |ü<ä´ uÛ≤yêìï MT kı+‘· e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 62 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

düè»Hê‘·àø£‘· øÏ+~ ∫Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± ø£<∏äqT sêj·T+&ç.
H
ˇø£ n&É$˝À »+‘·Te⁄\˙ï ùdïVü≤+>±
ES
ˇø£s√E n&É$˝À...
ñ+&˚$.
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
3e ‘·s¡>∑‹ 63 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Á|üX¯+dü
bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\T bÕ&ÉT≈£îHêïs¡Tø£<ä÷! MT ‘·s¡>∑‹˝À |ü<ë´\T, bÕ≥\T u≤>± bÕ&˚yê]ì MTs¡T
m˝≤ yÓT#·TÃ≈£î+{≤s√ #Ó|üŒ+&ç?
uÛ≤cÕ+XÊ\T
n) øÏ+~ yêø±´\qT #·<äe+&ç. ^‘· ^dæq |ü<ë\qT >∑eTì+#·+&ç.
1. neTà nqï+ e+&ç+~.
H
2. Hêqï ãC≤s¡T≈£î yÓfi≤fl&ÉT.
ES
3. neTàeTà ø£<∏ä #Ó|æŒ+~.
4. #Ó*¢ C≤eT|ü+&ÉT ø√dæ+~.
AD
ô|’q ^‘· ^dæq |ü<ë\T neTà, Hêqï, neTàeTà, #Ó*¢ #˚dæq |üqT\qT ‘Ó*j·T CÒdüTÔHêïsTT>∑<ë!
PR
Ç˝≤ |üqT\qT ‘Ó*j·TCÒùd |ü<ë\qT ªÁøÏj·÷ |ü<ë\Tμ n+{≤s¡T.
#˚XÊ&ÉT, ‹Hêïs¡T, ø√dæ+~, #·÷dæ+~, yÓfi¯‘ê&ÉT, ekÕÔ&ÉT, #ÓbÕŒ&ÉT,
A
e+&ÉT‘·THêï&ÉT, #˚düTÔHêïs¡T, ^dæ+~ yÓTT<ä\sTTq$ ÁøÏj·T|ü<ë\T
R
H
Ä) Ç˝≤+{Ï ÁøÏj·÷ |ü<ë\qT ªbı&ÉT|ü⁄`$&ÉT|ü⁄μ bÕsƒ¡+˝À >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.

D
AN
T
Ç) øÏ+~ yêø±´\T |ü]o*+#·+&ç. ÁøÏj·÷ |ü<ë\T m|ü⁄Œ&Ó|ü⁄Œ&ÉT m˝≤ e÷sêjÓ÷ >∑eTì+#·+&ç.

ER
H˚qT nqï+ ‹HêïqT

SC
y˚TeTT / eTq+ nqï+ ‹Hêï+

˙e⁄ nqï+ ‹Hêïe⁄
MTs¡T nqï+ ‹Hêïs¡T
yê&ÉT/n‘·qT nqï+ ‹Hêï&ÉT
ÄyÓT/n~ nqï+ ‹qï~
yêfi¯ó¢ nqï+ ‹Hêïs¡T
n$ nqï+ ‹HêïsTT
3e ‘·s¡>∑‹ 64 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ bÕ≥ n+<äyÓTÆq bÕ≥
Äe⁄ bÕ\ e+{Ï~ n+<äyÓTÆq bÕ≥
|ü⁄≥º ‘˚HÓ e+{Ï~ ∫{Ïº bÕ|ü e÷≥
neTàbÕ≥ bÕ|ü\≈£î ø£eTàì #Ó$$+<äT

u§eTà˝≤≥ bÕ|ü\≈£î ø£eTàì ø£qT$+<äT
H
bÕ≥\‘√ Ä≥˝≤&ÉT bÕbÕsTT\ #Ó*$T
ES
<˚X¯e÷‘· eTqdüT˝Àì ÄX¯\πø ã*$T
AD
bÕ≥bÕ&ç ãTõ®bÕ|ü bÕs¡eX¯ýÓTT+<ë*
e÷≥˝≤&ç eTT<äT›bÕ|ü eTqT>∑&É kÕ~Û+#ê*
PR
A
R
n+<ë\qT #·+<ë\qT |ü+~]>± y˚j·÷*

H
n+<äT˝Àq \‘·\y√˝… n\T¢≈£î+≥T b˛yê*

D
AN
ø£qï‘·*¢ eTT<äT›˝Àì yÓqï˝≤s¡–+#ê*

T
ø£qï‘·+Á&ç eTT<äT›˝Àì yÓHÓï\ yÓ*–+#ê*

ER
#·<äTe⁄\˝À kÕs¡yÓT\¢ kÕ<Ûäq˝À ì\bÕ*

SC
‘Ó\T>∑TyêDÏÏ ‹j·T´<äqeTT q\TeT÷\\ ‘Ó\bÕ*
ø£$ |ü]#·j·T+
õ.$.düTÁãVü≤´D´+ (01.9.1935 `15.8.2006)
$<ë«+düT\T, $eTs¡Ù≈£î\T. ‘Ó\T>∑T˝À qe´dü+Á|ü<ëj·T <äèwæ‘º √ kÕVæ≤‘·´ $eTs¡Ù #˚|{ü ≤ºsT¡ .
ªMs¡s¡düeTTμ, ªs¡k˛˝≤¢düeTTμ, kÕVæ≤‘·´ #·]Á‘·˝À #·s¡Ã˙j·÷+XÊ\T s¡#·q\T #˚XÊs¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 65 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ ø£<∏ä ~©|ü⁄ì ø£<∏ä ` |ü⁄sêD ø£<∏ä
~©|ü eTVü‰sêE≈£î dü+‘êq+ ˝Ò<äT. Äj·Tq uÛ≤s¡´ düT<äøÏåD≤ <˚$. eTVü‰sêE |æ\¢\T ˝Òs¡H˚ ‘·q u≤<ÛäqT
>∑Ts¡TyÓq’ e•wüßì˜ øÏ #Ó|ü ≈£îHêï&ÉT. >∑Ts¡Te⁄ Äj·Tq≈£î q+~ì nH˚ ˇø£ Äe⁄qT #·÷|æ+∫ <ëìøÏ ùde #˚jT· eTHêï&ÉT.
eTVü‰sê» <ä+|ü‘·T\T q+~ìì m+‘√ Áù|eT>± ô|+#·kÕ>±s¡T. ~©|ü⁄&ÉT Á|ü‹s√p dü«j·T+>± <ëìï
düMT|ü+˝Àì n&É$øÏ y˚T‘·øÏ rdüTø=ì yÓfi‚flyê&ÉT. ˇø£s√E m|üŒ{Ï˝≤>±H˚ ~©|ü⁄&ÉT q+~ìì n&É$øÏ rdüTø=ì
yÓfi≤fl&ÉT. q+~ì y˚T‘· y˚Tdü÷Ô <ë] ‘·|æŒ, ˇø£ dæ+Vü≤+ >∑TVü≤˝ÀøÏ yÓ[fl+~. q+~ìì #·÷dæq dæ+Vü≤+ ‘·q≈£î
ÄVü‰s¡+ <=]øÏ+<äì dü+ãs¡|ü&ç+~. <ëìì ‹quÀsTT+~.
q+~ì ns¡T|ü⁄\T $qï ~©|ü⁄&ÉT |üs¡T>∑Tq >∑TVü≤e<ä›≈£î e#êÃ&ÉT. Äe⁄qT $&ç∫ô|≥ºeTì dæ+Vü‰ìï
H
ø√sê&ÉT. dæ+Vü≤+ q$«, ªªz eTVü‰sêC≤! H˚qT Ä≈£î\T, >∑&ç¶ ‹ì ã‘·ø£˝ÒqT. Hê ÄVü‰s¡+ »+‘·Te⁄˝Ò ø£<ë! <˚XÊìï
ES
@˝Ò sêEe⁄. ˙≈£î ‘Ó*j·T<ë! eT] qqTï @+ ‹ì ã‘·ø£eT+{≤e⁄? qTy˚« #Ó|üμμ. n+~.
AD
sêE ˇø£ÿ ø£åD+ Ä˝À∫+#ê&ÉT. dæ+Vü≤+yÓ’|ü⁄ #·÷dæ ªªá >√e÷‘·qT ø£qï_&É¶˝≤ #·÷düT≈£î+{≤qì e÷
>∑Ts¡Te⁄>±]øÏ e÷{Ï#êÃqT. <äj·T ñ+∫ >√e÷‘·qT $&ç∫ô|≥Tº. <ëìøÏ ã<äT\T qqTï ˙ ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]+#·Tμμ.
nì ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶&ÉT. PR
~©|ü⁄ì e÷≥\T $ì, dæ+Vü≤+ ÄX¯Ãs¡´b˛sTT+~. ªª˙e⁄ ã‹øÏñ+fÒ yÓsTT´ Äe⁄\qT <ëq+ #˚j·T>∑\e⁄.
A
R
˙ ÁbÕD≤\T e<äT\T≈£î+{≤yê?μμ nì Á|ü•ï+∫+~. n|ü⁄&ÉT sêE ªªˇø£ >√e÷‘·qT ø±bÕ&É˝Òì, ˇø£ eTè>∑sêE
H
Äø£* rs¡Ã˝Òì H˚qT á <˚XÊìï m˝≤ bÕ*+#·>∑\qT?μμ nì $qj·T+>± ã<äT*#êÃ&ÉT.

D
dæ+Vü≤+ düπsq+~. sêE ø£fi¯ófl eT÷düT≈£îHêï&ÉT. n+‘˚! n‘·ìô|’ |üP\ yêq ≈£î]dæ+~. sêE ø£fi¯ófl‘Ó]∫
AN
#·÷ùdÔ <˚e‘·\T Á|ü‘·´ø£åeTj·÷´s¡T.

ªªzsêC≤! ˙ <Û ä s ¡ à ìs¡ ‹ ì
T
ER
|üØøÏå+#·&Üìπø y˚TeTT á dæ+Vü‰ìï

düèwæº+#êeTT. qTe⁄« e÷ |üØø£å˝À
SC
HÓ > ±Z e ⁄. Çø£ qTe⁄« ì•Ã+‘· > ±

yÓfi¯fle#·TÃμμ nHêïs¡T. eTVü‰sêE
yê]øÏ qeTdüÿ]+∫ q+~ìì rdüTø=ì
Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fl&ÉT. ø=Hêïfi¯fl≈£î Ä
sêE≈£î ˇø£ ≈£îe÷s¡T&ÉT »ìà+#ê&ÉT.
n‘·H˚ s¡|òüTT eTVü‰sêE. á e+X¯+
yê&˚˚ lsêeTT&ÉT.
3e ‘·s¡>∑‹ 66 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

8. e÷ eP] @s¡T
∫Á‘·+ #·÷&É+&ç ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É+&ç
H
ES
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
1. ∫Á‘·+˝Àì düìïy˚XÊ\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

2. ∫Á‘·+˝À me¬ses¡T @+ #˚düTÔHêïs√ #Ó|üŒ+&ç.
3. MTs¡T+&˚ ÁbÕ+‘·+˝À q<äT\T >±˙ #Ós¡Te⁄\T >±˙ ñHêïj·÷! yê{Ï >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 67 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

e÷ eP] @s¡T
#·÷&É#·ø£ÿì @s¡T e÷ eP] @s¡T !

@&Ü~ ø=ø£kÕ] eTT#·Ã≥>∑ bÕs¡T
@{Ï eT<Ûä´qT >∑\e⁄ q\¢ì >∑T+&ÉT¢
H
ES
@{Ï øÏs¡TyÓ’|ü⁄˝≤ yÓTT>∑* bı<ä]+&ÉT¢
ˆˆ#·÷&É#ø· ÿ£ ìˆˆ
AD
PR
bı<ä]+&ÉT¢ <ë– yÓTT>∑* yÓTT>∑Z\T¢
A
R
eT<ÛäTs¡ düT>∑+<ÛäeTTà ~≈£îÿ\qT »\T¢

H
D
yêq u≤>∑T>∑ ≈£î]dæ #Ós¡Te⁄\T¢ ì+&ÉT

AN
es¡<ä e∫Ãq y˚fi¯ #·÷&Ü* MTs¡T

T
ER
SC
ñbıŒ+– e÷ @s¡T Á|üeVæ≤+#·T‘·T+~

ñs¡e&ç‘= e÷ @s¡T Á|üeVæ≤+#·T‘·T+~
¨s¡T ¨s¡Tq s=<ä\T $qTM~∏ eTT≥º
†j·T\T>± e÷ @s¡T Á|üeVæ≤+#·T‘·T+~
3e ‘·s¡>∑‹ 68 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

#·÷&Ée˝…H˚ >±ì #Ó|üŒ+>∑ ˝ÒeTT
eT÷D≤ífi¯fl ‹s¡TD≤\ e÷ @{Ï es¡<ä
Ä ô|’q Ä bı+>∑T @eTÚH=>±ì
ÄX¯Ãs¡éTT>∑ @s¡T Ç+øÏb˛‘·T+~ˆ ˆ#·÷&É#ø· ÿ£ ìˆˆ
Ç+øÏb˛sTTqH˚$T e÷ @{Ï˝Àq
ÇdüTø£ ‹HÓï\T ø£qT\|ü+&ÉT¬>’ j·TT+&ÉT,
H
me«πseTqTø=qï e÷ πø$T ø=s¡‘· ?
ES
e÷ @¬s e÷ø=ø£ÿ ñ<ë´q eqeTT. ˆ#·÷&É#ø· ÿ£ ìˆˆ
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
3e ‘·s¡>∑‹ 69 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

|ü<ë\T ` nsêú\T
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
@&Ü~ R dü+e‘·‡s¡+ ‹s¡TD≤fi¯ó¢ R }] |ü+&ÉT>∑— y˚&ÉTø£
eTT#·Ã≥>∑ R #·ø£ÿ>± bı+>∑T R Á|üyêVü≤+ ô|s¡T>∑T
bÕs¡T R Á|üeVæ≤+#·T Ç+øÏb˛e&É+ R ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü H˚\˝ÀøÏ
>∑T+&ÉT¢ R >∑T+Á&Éì sêfi¯ófl yÓ[¢b˛e&É+
bı<ä]+&ÉT¢ R <ä≥ºyÓTÆq bı<ä\T ÇdüTø£ ‹HÓï\T R ÇdüTø£ y˚T≥\T
düT>∑+<ÛäeTT R eT+∫ yêdüq, düTyêdüq ø=s¡‘· R ‘·≈£îÿe
H
es¡<ä R m≈£îÿe ˙{Ï Á|üyêVü≤+ ñ<ë´qeq+ R |üP\ ‘√≥
ES
s=<ä\T R X¯u≤›\T ÁbÕs¡+_Û+#·T R yÓTT<ä\Tô|≥Tº
AD
$qTM~∏ R Äø±X¯+ @s¡T R q~
†j·T\T>± R ej·÷´s¡+>± PR
A
π>j·T kÕsê+X¯+
R
H
e÷ }] @s¡T #ê˝≤ n+<ä+>± e⁄+≥T+~. n~ j˚T&Ü~øÏ ˇø£kÕπs bÕs¡T‘·T+~. @{Ï

D
eT<Ûä´˝À >∑T+Á&Éì q\¢ì sêfi¯ófl e⁄HêïsTT. @{ÏøÏ Çs¡TyÓ’|ü⁄\ yÓTT>∑* bı<ä\T e⁄HêïsTT. Ä bı<ä\
AN
eT<Û´ä ˝À yÓTT>∑* |üP\T eT+∫ yêdüqqT q\T~≈£îÿ˝≤ yÓ<»ä \T¢‘T· +{≤sTT. yêq\T u≤>± ≈£î]dæq|ü⁄&ÉT
#Ós¡Te⁄\T ì+&ç es¡<ä\T ekÕÔsTT. Ä düeTj·T+˝À y˚>∑+>± ñbıŒ+– e÷ @s¡T Á|üeVæ≤düTÔ+~.
T
ER
¨s¡T ¨s¡TeTH˚ X¯ã›+‘√ @s¡T Á|üeVæ≤düTÔ+fÒ Ä n+<ä+ e÷≥\˝À #Ó|üŒ˝ÒeTT. @{Ï es¡<ä
eT÷&ÉTHêfi¯fl eTT#·Ãf…Æ Ä ‘·s¡Tyê‘· @eTÚ‘·T+<√ >±ì ÄX¯Ãs¡´+>± e÷j·TyÓTÆb˛‘·T+~. ˙s¡T
SC
Ç+øÏb˛sTTHê, @{Ï˝À e⁄+&˚ ÇdüTø£ ‹HÓï\T m+‘√ n+<ä+>± ø£ì|ækÕÔsTT. e÷ eP] @s¡T e÷ø=ø£
n+<äyÓTÆq |üP\‘√≥.
ø£$ |ü]#·j·T+
eT<ÛäTsê+‘·ø£+ sêC≤sê+ (5.10.1930 ` 1.4.1999)
düTÁ|üdæ<ä∆ ø£<∏ä≈£î\T. sêj·T\d”eT J$‘êìï Á|ü‹_+_dü÷Ô 400\≈£î ô|’>±
ø£<∏ä\T sêXÊs¡T. e÷qe dü+ã+<Ûë˝À¢ì düTìï‘· bÕsêÙ«\qT ∫Á‹+#ês¡T.
ñ‘·eÔ T ñbÕ<Ûë´j·TT\T. øπ +Á<äkÕVæ≤‘·´ nø±&ÉMT |ü⁄s¡kÕÿsêìï n+<äT≈£îHêïs¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 70 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Ç$ #˚j·T+&ç
$q&É+ ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É≥+
1. π>j·÷ìï sê>∑j·TTø£Ô+>± bÕ&É+&ç. n_Ûqj·T+ #˚j·T+&ç ?
2. á π>j·T+ #·~$‘˚ MTπøeTì|æ+∫+~ ?
3. á π>j·T+˝À @s¡T m˝≤ Á|üeVæ≤düTÔ+<√ MT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç ?
4. á π>j·T kÕsê+X¯+ #Ó|üŒ+&ç.
#·<äe&É+ ` e´ø£Ô|üs¡#·&É+
H
ES
n) øÏ+~ yêø±´\≈£î dü]b˛j˚T π>j·T|ü+≈£îÔ\T >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
1. ÇdüTø£ ‹HÓï\T ø£qTï\ |ü+&ÉT>∑>± ñ+{≤sTT.
AD
2. ‹j·T´HÓ’q |ü]eTfi≤\qT ~≈£îÿ\≈£î #·\T¢‘êsTT.
PR
3. dü+e‘·‡sêìøÏ ˇø£kÕ] n+<ä+>± Á|üeVæ≤düTÔ+~.
A
R
4. Á|üyêVü≤+ eT÷&ÉT s√E\ |ü+&ÉT>∑˝≤ ñ+≥T+~.

H
D
Ä) øÏ+~ ù|sêqT #·<äe+&ç. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.

AN
‘Ó\T>∑Tyês¡T ø£èwüíy˚DÏ n˙, ø£èwüíe÷à n˙, ø£èwüí nì ÄbÕ´j·T+>± |æ*#˚ q~ ø£ècÕíq~.

T
Ç~ |ü&ÉeT{Ï ø£qTeT\˝Àì eTVü‰ã˝ÒX¯«s¡+ e<ä› |ü⁄{Ïº+~. nø£ÿ&ç qT+&ç ø£èwüíeTà ø=+&É\T,

ER
ø√q\T <ë{Ï lXË’\+, Hê>±s¡T®qkÕ>∑sY, Á|üø±X¯+ Äqø£≥º\ <ë«sê |ü+≥\‘√ düdü´XÊéT\+

#˚düTÔ+~. <ë<ë|ü⁄ 1400 øÏ˝ÀMT≥s¡T¢ Á|üj·÷D+ #˚düTÔ+~. ∫e]øÏ Vü≤+dü\B$ e<ä› ¬s+&ÉT
SC
bÕj·T\T>± N* ã+>±fi≤U≤‘·+˝À ø£\TdüTÔ+~.

1. ø£ècÕíq~ mø£ÿ&É |ü⁄{Ïº+~ ?
2. ø£èwüíeTàqT @j˚T ù|s¡¢‘√ |æ\TkÕÔs¡T ?
3. ø£èwüíeTà m˝≤ Á|üeVæ≤düTÔ+~ ?
4. ô|’ ù|sê≈£î o]¸ø£ ô|≥º+&ç ?
3e ‘·s¡>∑‹ 71 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

ªÄμ nuÛ≤´dü+˝À Ç∫Ãq ù|sê Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\T ‘·|ü (I), ˇ|ü (3) \qT >∑T]Ô+#·+&ç.
1. ø£ècÕíq~ 1500 øÏ˝ÀMT≥s¡T¢ Á|üj·÷DÏdüTÔ+~. ( )
2. ø£ècÕíq~ |ü&ÉeT{Ï ø£qTeT\˝À |ü⁄{Ïº+~. ( )
3. Hê>±s¡T®qkÕ>∑sY Äqø£≥º ø£ècÕíq~ô|’ ñ+~. ( )
4. ø£èwüíeTà ã+>±fi≤U≤‘·+˝À ø£\TdüTÔ+~. ( )
øÏ+~ |ü<ë\qT #·<äe+&ç. ªÄμ nuÛ≤´dü+˝À Ç∫Ãq ù|sê˝À >∑T]Ô+#·+&ç. yê{Ï‘√ kı+‘·yêø±´\T
sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ düdü´XÊéT\+ : e÷ }s¡T bÕ&ç|ü+≥\‘√ düdü´XÊéT\+>± ñ+≥T+~.
H
1. ÄbÕ´j·T+>± :
ES
2. Á|üj·÷D+ :
AD
3. |ü⁄{Ïº+~ :
4. bÕj·T\T : PR
A
|ü<äC≤\+
R
H
n) bÕsƒ¡+˝À q\¢ì>∑T+&ÉT¢ `bı<ä]+&ÉT¢ ˝≤+{Ï ÁbÕdü|ü<ë\T ñHêïsTTø£<ë! n˝≤+{Ï |ü<ë\qT ø=ìï

D
sêj·T+&ç.
AN
ñ<ëˆˆ ø£≥Tº≈£î+~ `Ä&ÉT≈£î+~

T
ER
Ä) øÏ+~ ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î düe÷q nsêú\T >∑\ |ü<ë\‘√ yêø±´\T ‹]– sêj·T+&ç.
SC
ñ<ëˆˆ u≤≥≈£î Çs¡TyÓ’|ü⁄˝≤ |üP\yÓTTø£ÿ\T ñHêïsTT.

». u≤≥≈£î ¬s+&ÉTyÓ’|ü⁄˝≤ |üP\yÓTTø£ÿ\T ñHêïsTT.
2. e÷ Á>±eT+˝À @&Ü~øÏ ˇø£kÕ] C≤‘·s¡ »s¡T>∑T‘·T+~.
».
3. >±*|ü≥+ $qTM~∏˝À m>∑Ts¡T‘·T+~.
».
3e ‘·s¡>∑‹ 72 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
d”«j·Ts¡#·q
øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
1) Ç∫Ãq Ä<Ûësê\‘√ MT ÁbÕ+‘·+˝À ñqï @s¡T / q~ / #Ós¡Te⁄ / ø±\Te >∑T]+∫ Hê\T>∑T
yêø±´\T sêj·T+&ç.
y˚>∑+>±
@&Ü~ bı&Ée⁄Hê ñbıŒ+–
@s¡T
H
m\¢ y˚fi¯˝≤ ì+&ÉT>±
ES
2. ø£$ á π>j·T+˝À ÇdüTø£‹HÓï\ >∑T]+∫ @+ #ÓbÕŒ&√ sêj·T+&ç ?
AD
3. es¡¸+ ≈£î]ùd≥|ü&ÉT MT≈£î @eTì|ædüTÔ+<√ sêj·T+&ç.
PR
4. yÓTT>∑* |üP\T eT+∫yêdüq\T ÇkÕÔsTT>∑<ë! n˝≤+{Ï eT]ø=ìï |ü⁄e⁄«\ ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
A
R
H
øÏ+~ ∫Á‘êìøÏ s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. Hê\T>∑T yêø±´\T sêj·T+&ç.

D
AN
T
ER
SC
3e ‘·s¡>∑‹ 73 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Á|üX¯+dü
MT ÁbÕ+‘·+˝À Á|üeVæ≤+#˚ q~øÏ / #Ós¡Te⁄≈£î / @{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q $X‚cÕ\qT ‘Ó\TdüTø=ì MT
‘·s¡>∑‹ >∑~˝À e÷{≤¢&É+&ç.
~q |üÁ‹ø£\˝À e∫Ãq q<äT\T, yê{Ïô|’ ì]à+∫q Äqø£≥º\ ∫Á‘ê\qT ùdø£]+∫ #êsYºô|’ n‹øÏ+∫
‘·s¡>∑‹ >∑~˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
H
uÛ≤cÕ+XÊ\T
ES
|æ\¢\÷ ! øÏ+~ dü+uÛ≤wüD #·<äe+&ç. . , ! ? >∑Ts¡TÔ\qT dü]jÓÆTq #√≥ ñ+#·+&ç.
AD
∫≥T≈£î : @yÓ÷jYT \≥T≈£L H˚q÷ Hê $TÁ‘·T&ÉT ãT&ÉT>∑T $XÊK|ü≥ï+ ekÕÔ+. <˚ì MT<ä ekÕÔyÓ÷
‘Ó\TkÕ? PR
A
\≥T≈£î : ãdüT‡ MT<ë
R
∫≥T≈£î : ø±<äT
H
D
\≥T≈£î : ø±s¡T MT<ë

AN
∫≥T≈£î : ø±<äT
T
\≥T≈£î : ¬s’\T MT<ë

ER
∫≥T≈£î : ø±<√jYT
SC
\≥T≈£î : eT] $e÷q+ MT<ë

∫≥T≈£î : nuÒ“
\≥T≈£î : eT] |ü&Ée MT<ë
∫≥T≈£î : ø±<äT u≤ã÷
\≥T≈£î : nsTT‘˚ ˙ yÓTTVü≤+ eT] <˚ì MT<ä sê<ä*#ês¡T
∫≥T≈£î : <˚ì MT<äHê y˚TeTT s√&ÉT¶ MT<ä ekÕÔeTT
\≥T≈£î : z¨ n˝≤>±
3e ‘·s¡>∑‹ 74 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ bÕ≥ |ü+≥ #˚\T
|ü+≥#˚\ >∑≥¢ MT<ä q&Éyê*
}Vü≤˝ÒyÓTT ¬sø£ÿ˝§∫Ã m>∑sê*
e÷ }s¡T ˇø£ÿkÕ] b˛sTT sêyê*
C≤„|üø±\ ãs¡Te⁄‘√ ‹]– sêyê* ˆˆ |ü+≥#˚\ ˆˆ
ˇj·÷´] q&Éø£\‘√ Ä @s¡T
H
ES
Ä @s¡T <ë{Ï‘˚ e÷ }s¡T
}] eT<Ûä´ ø√yÓ˝≤, ø√H˚s¡T
AD
ˇø£ÿkÕ] #·÷dæÔsê, ‹]– b˛˝Òs¡T ˆˆ |ü+≥#˚\ ˆˆ
|ü#·Ãì |ü∫Ãø£ô|’Hê y˚TqT yê˝≤Ã*

PR
A
ô|’s¡>±* e∫Ã qqTï øö–*+#ê*
R
@s¡T<ë{Ï ‘√≥ ‘√|ü⁄ ‹s¡>±*

H
D
me¬ses√ e∫Ã qqTï |ü\ø£]+#ê* ˆˆ |ü+≥#˚\ ˆˆ

AN
∫qïHê{Ï H˚kÕÔ\T #·T≥÷º #˚sê*

T
eTqdüT$|æŒ e÷{≤¢&˚ eTqTwüß\T ø£\yê*

ER
ˇø£s=ø£s¡T ÄbÕ´j·T‘·˝§\ø£ u§j·÷´*

SC
Ä>∑˝Òø£ Hê ø£qTï\T #ÓeTà–˝≤¢* ˆˆ |ü+≥#˚\ ˆˆ
ø£$ |ü]#·j·T+
bÕ\>∑T$Tà $X¯«Hê<∏ä+ (1-6-1919 - 25-10-2012)
bÕ\>∑T$Tà $X¯«Hê<∏ä+ Äø±X¯yêDÏ˝À |üì#˚XÊs¡T. \*‘· dü+^‘êìøÏ
Á|ü#ês¡+ ø£*Œ+#ês¡T. y˚˝≤~ bÕ≥\≈£î dü+^‘·+ ≈£LsêÃs¡T. ^‘·ø£s¡Ô.
3e ‘·s¡>∑‹ 75 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ ø£<∏ä ãT~∆ ã\+ ` |ü+#·‘·+Á‘· ø£<∏ä\T
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT uÛ≤düTs¡ø£+ nH˚ ô|<ä› dæ+Vü≤+ ñ+&˚~. n~ n&É$øÏ sêE. Á|ü‹s√p mH√ï »+‘·Te⁄\qT
y˚{≤&ç #·+ù|~. ø±ì <ëìøÏ s√Eø=ø£ÿ »+‘·Te⁄ #ê\T. ˇø£s√E n&É$˝À »+‘·Te⁄\˙ï uÛ≤düTs¡ø£+ <ä>∑Zs¡≈£î
yÓfi≤¢sTT, ªªÁ|üuÛÑ÷! sêE ø£s¡Ôe´+ ‘·q uÛÑè‘·T´*ï s¡øÏå+#·&É+— yêfi¯¢qT HêX¯q+ #˚j·T&É+ ø±<äT. MTs¡T
nqedüs¡+>± mH√ï »+‘·Te⁄\qT #·+|ü⁄‘·THêïs¡T. MTs¡T MT >∑TVü≤˝ÀH˚ ñ+fÒ y˚TeTT MT≈£î ÄVü‰s¡+>± s√p
ˇø£ »+‘·Te⁄qT |ü+|ü⁄‘ê+. MTs¡T <ëìï #·+|æ ‹qe#·TÃμμ nHêïsTT.
dæ+Vü≤+ ˇ|ü⁄Œ≈£î+~. ø=+‘·ø±\+ á @sêŒ≥T Á|üø±s¡y˚T »]–+~. ˇø£s√E ˇø£ ≈£î+<˚\T e+‘·T
e∫Ã+~. n~ dæ+Vü≤+ >∑TVü≤ yÓ’|ü⁄ yÓT\¢>± q&Ée&É+ ÁbÕs¡+_Û+∫+~. ‘√e˝À ô|<ä› u≤$ ø£ì|æ+∫+~.
H
≈£î‘·÷Vü≤\+‘√ Ä u≤$˝ÀøÏ ‘=+– #·÷dæ+~. ‘·q Á|ü‹_+ã+ ø£ì|æ+∫+~. <ëìøÏ yÓTs¡T|ü⁄˝≤+{Ï Ä˝À#·q
ES
‘√∫+~. kÕj·T+ø±\+ <ëø± ñ+&ç n~ dæ+Vü≤+ >∑TVü≤≈£î yÓ[¢+~. dæ+Vü≤+ Äø£*‘√ qø£qø£˝≤&ÉT‘·÷
ñ+~. ø√|ü+‘√ }–b˛‘·÷ ñ+~.
AD
≈£î+<˚\Tô|’ n]∫+~, ªª˙e⁄ Hê≈£î dü]b˛j˚T+‘· »+‘·Te⁄$ ø±<äT.
PR
ô|’>± Ç+‘· Ä\dü´+ #˚XÊe⁄. ìq÷ï, »+‘·Te⁄\ìï{Ï˙ ≈£L&Ü #·+|ü⁄‘êqTμμ.
≈£î+<˚\T #Ó|æŒ+~, ªªeTVü‰sêC≤! HêMT<ä ø√|ü–+#·ø£+&ç. »+‘·Te⁄\≈£î ‘Ó\TdüT y˚T+ #ê˝≤ ∫qï
A
»+‘·Te⁄\eTì. n+<äTπø Hê‘√bÕ≥T eTs√ eTT>∑TZ]ï |ü+bÕsTT. ‘√e˝À eTs√ dæ+Vü≤+ m<äTs¡sTT+~. ‘·qT
R
MTø£+fÒ ô|<ä›<ëqï˙, ã\yÓTÆq <ëqï˙ #Ó|æŒ+~. ‘·H˚ n&É$øÏ ì»yÓTÆq sêEqì #Ó|æŒ+~. Hê‘√ e∫Ãq
H
eT÷&ÉT ≈£î+<˚fi¯¢q÷ #·+|æ ‹qï~. á $wüj·TeT+‘ê #Ó|üŒ&ÜìøÏ qqTï MT e<ä›≈£î |ü+|æ+∫+~μμ.

D
uÛ≤düTs¡ø±ìøÏ #ê˝≤ ø√|ü+ e∫Ã+~. Ä ø=‘·Ô dæ+Vü‰ìï #·÷&É&ÜìøÏ ≈£î+<˚\T‘√ ãj·T\T <˚]+~.
AN
≈£î+<˚\T <ëìï u≤$ <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îyÓ[¢+~. dæ+Vü≤+ ˙fi¯¢˝À ‘·q ˙&ÉqT #·÷düTø=+~. u≤$˝À eTs=ø£
T
dæ + Vü ≤ + ñqï≥T¢ ÁuÛ Ñ $ T+∫+~.

ER
uÛjÑ T· +ø£s+¡ >± >∑]d® ÷ü Ô u≤$˝À <ä÷øÏ+~.

<ë+‘√ uÛ≤düTs¡ø£+ |üì |üPs¡ÔsTT+~.
SC
≈£î+<˚\T dü+‘√wü+>± á yês¡ÔqT

»+‘·Te⁄\ìï{Ïø° #Ó|æŒ+~. n˙ï ø£*dæ
Á≈£Ls¡ dæ+Vü≤+ |”&É $s¡>∑&ÉsTTq+<äT≈£î
|ü+&É>∑ #˚düT≈£îHêïsTT.
3e ‘·s¡>∑‹ 76 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

9. ‘=* |ü+&ÉT>∑
∫Á‘·+ #·÷&É+&ç ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É+&ç
H
ES
AD
PR
A
R
H
D
AN
T
ER
SC
1. ∫Á‘·+˝Àì düìïy˚XÊ\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

2. s¡+>∑T s¡+>∑T\ eTT>∑TZ\T m|ü⁄&Ó|ü⁄&ÉT y˚kÕÔs√ #Ó|üŒ+&ç.
3. MTs¡T Çwüº+>± »s¡T|ü⁄≈£îH˚ |ü+&ÉT>∑ >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
3e ‘·s¡>∑‹ 77 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

‘=* |ü+&ÉT>∑
e÷<Ûäes¡+ #ê˝≤ n+<äyÓTÆq Á>±eT+. Ä }] ∫es¡q ñ+&˚ ‘ê‘·\ Hê{Ï y˚|ü#Ó≥Tº Ä Á>±e÷ìπø n+<ä+.
n+‘˚ø±<äT, n~ |æ\¢\≈£î Ä≥düú\+, ô|<ä›\≈£î s¡#·Ãã+&É ≈£L&Üq÷. ôd\e⁄ s√E˝À¢ |æ\¢\+‘ê nø£ÿ&É Ä&ç, bÕ&ç
Äq+<ä+>± >∑&çù|kÕÔs¡T. ‘Ó#·TÃ≈£îqï |ü<ësêú\T n+<äs¡÷ ø£\dæ |ü+#·Tø=ì Çwüº+>± ‹+{≤s¡T. s¡$ n+fÒ
|æ\¢\+<ä]ø° #ê˝≤ Çwüº+. s¡$ #ê˝≤ u≤>± bÕ≥\T bÕ&ÉT‘ê&ÉT. nsTT‘˚ s¡$ q&Ée˝Ò&ÉT. yêfi¯fl nø£ÿ \‘· s¡$ì
#·Áø±\ ≈£îØÃ˝À nø£ÿ&É≈£î rdüTø=ìedü÷Ô ñ+&˚~.
Äs√E ôd\e⁄ ø±e&É+‘√ Äq+<é, XÊeT÷´˝Ÿ y˚|ü#Ó≥Tº øÏ+<ä≈£î #˚sês¡T. yê[fl<ä›s¡÷ ‘·eT $TÁ‘·T\
sêø£ø√dü+ m<äTs¡T#·÷düTÔHêïs¡T. edü+‘· ãTT‘·Te⁄ ø±e&É+‘√ y˚|ü|üP‘· sê* H˚\+‘ê ‘Ó\¢>± |üs¡T#·Tø=ì ñ+~.
Ä |üø£ÿH˚ ñqï e÷$T&ç #Ó≥Tº≈£î >∑T‘·TÔ\T >∑T‘·TÔ\T>± ø±j·T\T y˚˝≤&ÉT‘·÷ ø£eTàì yêdüq ìdüTÔHêïsTT.
H
ES
ªªn~>√! \‘·, s¡$ edüTÔHêïÁsê!μμ nHêï&ÉT Äq+<é. ªªyêfi¯ófl ãT≥º˝À @y√ ‘ÓdüTÔHêïÁsê!μμ nHêï&ÉT XÊeT÷´˝Ÿ.
\‘· s¡$ì nø£ÿ&çøÏ #·Áø±\ ≈£îØÃ˝À rdüTø=ì e∫Ã+~. @+ #˚düTÔHêïÁsê! @+ ‘Ó#êÃs¡T MTs¡T? nì n&ç–+~
AD
\‘· XÊeT÷´˝Ÿì. ªªH˚qT u…\¢+eTTø£ÿ\T ‘Ó#êÃqø±ÿ! Äq+<é C≤eTø±j·T\T ‘Ó#êÃ&ÉT. Ç+‘·≈£L MTπs+ ‘Ó#êÃs¡T!μμ
nì n&ç>±&ÉT XÊeT÷´˝Ÿ yêfi¯fl ãT≥º\yÓ’|ü⁄ #·÷dü÷Ô. ªª#ê˝≤ ‘Ó#êÃ+ ≈£Ls√Ã+&çμμ nHêï&ÉT s¡$.
PR
Äq+<é >∑ã>∑ã yÓ[fl, Ä|üø£ÿH˚ sê*q u≤<ä+ Ä≈£î\T @s¡Tø=#êÃ&ÉT. yê{Ïì |üø£ÿq ñqï bı\+˝Àì
|ü+|ü⁄˙{Ï˝À ø£&ç– ‘Ó#êÃ&ÉT XÊeT÷´˝Ÿ. Ä≈£î\T |üs¡#·Tø=ì ‘Ó#·TÃ≈£îqï |ü<ësêú\T |ü+#·Tø√kÕ>±s¡T $TÁ‘·T\T.
A
R
ªªnu≤“! |ü P s¡ í + ã÷¬ s \T,

H
>±¬s\T, |üs¡e÷qï+ Hê≈£î m+‘·

D
Çwü º y Ó ÷ !μμ nHêï&É T Äq+<é .

AN
ªªás√E ñ>±~ |ü+&ÉT>∑ ø£<ë! e÷

neTà #˚dæ+~. M≥ìï+{Ïø£+fÒ
T
eTT+<äT ñ>±~ |ü#·Ã&ç ‹Hê*μμ

ER
n+≥÷ –HÓï eT÷‘· rdæ n+<ä]ø°

SC
‘·˝≤ ø=+#Ó+ |ü+#ê&ÉT s¡$.

ªªnπs! uÛÑ˝Ò ñ+<˚ ñ>±~
|ü # · Ã &ç . ‹j· T ´‹j· T ´>±...
|ü⁄\¢|ü⁄\¢>±... #˚<äT #˚<äT>±...μμ
n+≥÷ ˝§≥º\T y˚XÊ&ÉT XÊeT÷´˝Ÿ.
n|ü  &˚ |ü ø £ ÿ H˚ ñqï
bı\+˝À |üì |üP]Ô #˚düTø=ì
#Ó≥Tºø+Ï ~øÏ #˚sê&ÉT s¡+>∑jT· ´ ‘ê‘·.
3e ‘·s¡>∑‹ 78 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

ªª‘ê‘ê! #˚‘·T\T ø£&ÉTø√ÿ. ˙≈£î ñ>±~
|ü#·Ã&ç ô|&É‘êqT. ‘·s¡Tyê‘· |üPsêí\T,
>±¬s\T ≈£L&Ü ô|&É‘êqTμμ n+~ \‘·.
s¡+>∑j·T´ ‘ê‘· #˚‘·T\T ø£&ÉTø=ÿì \‘·
ô|{Ïºq |ü#·Ã&ç ‹Hêï&ÉT. ªªHê ã+>±s¡T
‘·*¢ee÷à! |ü#·Ã&ç #ê˝≤ u≤>∑T+~μμ
nì yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT. ªªÇ+‘·ø,° |æ\\¢ ÷!
ñ>±~ |ü#·Ã&ç m+<äT≈£î #˚kÕÔs√ MT≈£î
‘Ó\TkÕ?μμ nì n&ç>±&ÉT s¡+>∑j·T´
H
‘ê‘·. ªª‘Ó©<äT ‘ê‘ê! qTy˚« #Ó|üμμ
ES
nHêï&ÉT XÊeT÷´˝Ÿ.
ªªñ>±~ ‘Ó \ T>∑ T yê] ‘=*
AD
|ü+&ÉT>∑. á |ü+&ÉT>∑‘√H˚ ‘Ó\T>∑T
dü+e‘·‡s¡+ yÓTT<ä\e⁄‘·T+~. n+<äTπø
Bìì ‘Ó\T>∑T dü+e‘·‡sê~ n˙,
PR
A
j·TT>±~ n˙ |æ\TkÕÔeTTμμ nHêï&ÉT. ªª|ü#Ã· &ç >∑T]+∫ #Ó|ü ‘ê‘ê!μμ nì n&ç>±&ÉT Äq+<é eT<Û´ä ˝À ø£*Œ+#·T≈£î+≥÷.
R
ªª˙¬ø|ü⁄&É÷ ‹+&ç >√˝Ò! ‘ê‘·ì #Ó|üŒ˙. eT<Ûä´˝À n&ÉT¶|ü&É≈£îμμ nì ø√|üŒ&ç+~ \‘·. ‘ê‘·‘√ düVü‰ yês¡+‘ê
H
qyê«s¡T Ä e÷≥øÏ. ªª#ÓãT‘·THêï... y˚|ü |üP‘·, ˝Ò‘· e÷$T&ç eTTø£ÿ\T, ø=‘·Ô ∫+‘·|ü+&ÉT, ø=‘·Ô u…\¢+, ñ|ü,
D
ø±sê\qT ø£*|æ ñ>±~ |ü#·Ã&ç #˚kÕÔs¡T. |æ\¢\÷! <ëì˝À #˚<äT, e>∑sT¡ , |ü⁄\T|ü⁄, r|æ, ñ|ü, ø±s¡+ Ç˝≤ Äs¡T
AN
s¡T#·T\T ñ+{≤sTT. á |ü#·Ã&çH˚ <˚e⁄&çøÏ HÓ’y˚<ä´+>± ô|&É‘ês¡T. á |ü#·Ã&ç˝À $$<Ûä s¡T#·T\T ñqïfÒ¢, eTq
J$‘·+˝À ≈£L&Ü u≤<Ûä\T, ø£cÕº\T, düTU≤\T, dü+‘√cÕ\T ø£\>∑*dæ ñ+{≤j·Tì yê{Ïqìï+{Ïì eTq+ düe÷q+>±
T
rdüTø√yê\ì Bì uÛ≤e+μμ nì eTT–+#ê&ÉT s¡+>∑j·T´ ‘ê‘·.

ER
ªªne⁄qT ‘ê‘ê! M{Ïì wüÁ&ÉT#·T\T n+{≤s¡ì e÷ {°#·s¡T #ÓbÕŒs¡Tμμ nì >∑Ts¡TÔ#˚XÊ&ÉT Äq+<é. ªªdüπs
SC
Hêj·THê! ø±ùd|ü⁄ Ä&ÉTø=ì Ç+{ÏøÏ yÓfi¯fl+&ç. |ü+&ÉT>∑+fÒ Äq+<ëìï n+<ä]‘√ |ü+#·Tø√&Éy˚T...μμ n+≥÷
nø£ÿ&çqT+&ç ˝Ò∫ yÓ[flb˛j·÷&ÉT s¡+>∑j·T´‘ê‘·.
Ä ‘·s¡Tyê‘· ø=~›ùd|ü⁄ Ä≥\‘√, bÕ≥\‘√ >∑&çbÕs¡T. s¡$ #·ø£ÿì bÕ≥\T bÕ&ç n+<ä]˙ dü+‘√wü|ü]#ê&ÉT.
|æ\¢\+<äs¡÷ nø£ÿ&çqT+&ç ãj·T\T<˚sês¡T.
Ç+{ÏøÏ yÓfi‚fl<ë]˝À sêe÷\j·T+ <ä>∑Zs¡ cÕ$Tj·÷Hê y˚dæ, ‘√s¡D≤\T ø£&ÉT‘·THêïs¡T. n<˚$T{À #·÷<ë›eTì
nø£ÿ&çøÏ yÓfi≤fls¡T |æ\¢\T. ˝…’{Ï+>¥ <ä+&É\T ø£fÒº ø£ØeTT˝≤¢ì #·÷dæ ªªø£ØyéTe÷e÷! m+<äT≈£î Çe˙ï ø£&ÉT‘·THêïs¡T?μμ
nì n&ç>±&ÉT XÊeT÷´˝Ÿ. á s√E ñ>±~ ø£<ë! |ü+‘·T\T>±s¡T |ü+#ê+>∑+ #ÓãT‘ês¡T. n+fÒ ø=‘·Ô dü+e‘·‡s¡+˝À
yê‘êes¡D $esê\T, <˚X¯ $<˚XÊ˝À¢ »]π> $X‚cÕ\qT eTT+<äT>±H˚ #ÓãT‘ês¡qïe÷≥ nì $e]+#ê&ÉT ø£ØeTT˝≤¢.
ªªz... n˝≤nsTT‘˚ y˚TeTT Çø£ÿ&˚ ñ+&ç $H˚dæ yÓfi≤ÔeTTμμ nì ≈£îØÃ˝À¢ ≈£Ls¡TÃHêïs¡T |æ\¢\T.
3e ‘·s¡>∑‹ 79 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

|ü<ë\T ` nsêú\T
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Á>±eT+ R }s¡T, |ü˝…¢≥÷s¡T HÓ’y˚<ä´+ R <˚e⁄&çøÏ ô|fÒ~º / ìy˚<qä #˚ùd~
ø£eTàì R eT+∫, #·ø£ÿì wüÁ&ÉT#·T\T R Äs¡T s¡T#·T\T
‘=* R yÓTT<ä{Ï |ü+#ê+>∑+ R ◊<äT uÛ≤>±\T >∑\~
ÁbÕs¡+uÛÑ+ R yÓTT<ä\T $X‚cÕ\T R ø=‘·Ô $wüj·÷\T
Ä~ R yÓTT<ä\T
Ç$ #˚j·T+&ç
$q&É+ ` Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&É≥+
H
ES
1. MT≈£î ‘Ó*dæq ø=ìï |ü+&ÉT>∑\ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç.
AD
2. |æ\¢\÷! ôd\e⁄ s√E˝À¢ mø£ÿ&çøÏ yÓ[fl Ä≥\T Ä&˚yês√ #Ó|üŒ+&ç.
3. MT≈£î ÇwüºyÓTÆq |ü+&ÉT>∑ @~? <ëìï MTs¡T m˝≤ »s¡T|ü⁄≈£î+{≤s√ #Ó|üŒ+&ç.
4. |æ\¢\÷! ôd\e⁄ s√E˝À¢ MTπsy˚T$T #˚kÕÔs√ #Ó|üŒ+&ç.
PR
A
R
#·<äe&É+ ` e´ø£Ô|üs¡#·&É+
H
n) øÏ+~ yêø±´\qT #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± mes¡T me]‘√ nHêïs√ sêj·T+&ç.

D
AN
1. ñ>±~ |ü+&ÉT>∑ ø£<ë! e÷ neTà #˚dæ+~.

».
T
2. \‘·, s¡$ edüTÔHêïÁsê!

ER
».
3. Hê ã+>±s¡T‘·*¢ee÷à!
SC
».
4. ªªø£ØyéTe÷e÷! m+<äT≈£î Çe˙ï ø£&ÉT‘·THêïs¡T?μμ
».
Ä) øÏ+~ ù|sê #·<äe+&ç.
ñ>±~ |ü+&ÉT>∑qT ‘Ó\T>∑T dü+e‘·‡sê~, j·TT>±~ nì≈£L&Ü n+{≤+. á |ü+&ÉT>∑qT
#Ó’Á‘· X¯ó<ä∆ bÕ&É´$T Hê&ÉT »s¡T|ü⁄≈£î+{≤+. á |ü+&ÉT>∑ s√Eq #˚ùd ñ>±~ |ü#·Ã&ç ø£wüºdüTU≤\
ø£\sTTø£≈£î Á|ürø£. á |ü#·Ã&ç˝À r|æ, |ü⁄\T|ü⁄, ø±s¡+, e>∑s¡T, #˚<äT, ñ|ü s¡T#·T\T
ñ+{≤sTT. M{ÏH˚ wüÁ&ÉT#·T\T n+{≤s¡T. ás√Eq |ü+#ê+>∑ ÁX¯eD+ #˚kÕÔs¡T. ‹~∏, yês¡,
qø£åÁ‘·, jÓ÷>∑, ø£s¡DeTT\qT ‘Ó*ù| Á>∑+<∏ëìï |ü+#ê+>∑+ n+{≤s¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 80 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
øÏ+~ |ü<ë\≈£î düe÷Hêsêú\T Ç#˚Ã |ü<ë\T ù|sê˝À ñHêïsTT. yê{Ïì yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ 1. >∑Ts¡TÔ :
2. Äs¡Ts¡T#·T\T :
3. $q&É+ :
4. ◊<äT n+>±\T :
5. |üs¡«+ :
6. s√E :
á) øÏ+~ dü+uÛ≤wüD\T #·<äe+&ç. ‘Ó\T>∑T dü+e‘·‡sê\T, HÓ\\T, sêX¯ó\T >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
‘˚» : ‘ê‘·j·÷´! á ô|[fl |üÁ‹ø£˝À XÊs¡«] HêeT
H
ES
dü+e‘·‡s¡+, ÄX¯«j·TT» e÷dü+, @ø±<ä•
<Ûäìwü˜ qø£åÁ‘·+ nì sêdæñ+~.
AD
‘ê‘·j·T´ : XÊs¡«] nH˚~ ‘Ó\T>∑T dü+e‘·‡sê\˝À ˇø£
dü+e‘·‡s¡+ ù|s¡T. dü+e‘·‡sê\T yÓTT‘·Ô+
ns¡yÓ’. n$...
PR
A
R
1. Á|üuÛÑe 16. ∫Á‘·uÛ≤qT 31. ùV≤$fi¯+_ 46. |üØ<Ûë$

H
2. $uÛÑe 17. dü«uÛ≤qT 32. $fi¯+_ 47. Á|üe÷~

D
3. X¯óø£¢ 18. ‘ês¡D 33. $ø±] 48. Äq+<ä

AN
4. Á|üyÓ÷<ä÷‘· 19. bÕ]úe 34. XÊs¡«] 49. sêø£ådü

5. Á|üCÀ‘·Œ‹Ô 20. e´j·T 35. |ü¢e 50. q\
T
ER
6. n+^s¡dü 21. düs¡«õ‘·TÔ 36. X¯óuÛÑø£è‘·TÔ 51. |æ+>∑fi¯

7. leTTK 22. düs¡«<Ûë] 37. XÀuÛÑø£è‘·TÔ 52. ø±fi¯j·TTøÏÔ
SC
8. uÛ≤e 23. $s√~Û 38. Áø√~Û 53. dæ<ë∆]ú

9. j·TTe 24. $ø£è‹ 39. $XÊ«edüT 54. söÁ<ä
10. <Ûë‘· 25. Ks¡ 40. |üsêuÛÑe 55. <äTs¡à‹
11. áX¯«s¡ 26. q+<äq 41. |ü¢e+>∑ 56. <äT+<äT_Û
12. ãVüQ<Ûëq´ 27. $»j·T 42. ø°\ø£ 57. s¡T~Ûs√<ëZ]
13. Á|üe÷~ 28. »j·T 43. kÂeT´ 58. s¡ø±ÔøÏå
14. $Áø£eT 29. eTqà<∏ä 44. kÕ<Ûës¡D 59. Áø√<Ûäq
15. eèwü 30. <äTs¡Tàœ 45. $s√~Ûø£è‘·TÔ 60. nø£åj·T
3e ‘·s¡>∑‹ 81 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

‘˚» : nyÓ÷à! m+‘· u≤>± >∑Ts¡TÔHêïsTT ‘ê‘·j·T´ ˙≈£L... eT] ªÄX¯«j·TT» e÷dü+μ nì
ñ+~ ` n<˚$T{Ï?
‘ê‘·j·T´ : »qe] qT+&ç &çôd+ãs¡T es¡≈£L ñqï HÓ\\T Ä+>∑¢ dü+e‘·‡sêìøÏ #Ó+~q$. nsTT‘˚
eTq ‘Ó\T>∑Tyê]øÏ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq HÓ\\THêïsTT. yê{Ïì ‘Ó\T>∑T HÓ\\T n+{≤s¡T. n$
1. #Ó’Á‘·+ 5. ÁXÊeD+ 9. e÷s¡Z•s¡+
2. yÓ’XÊK+ 6. uÛ≤Á<ä|ü<ä+ 10. |ü⁄wü´+
3. CÒ´wü˜+ 7. ÄX¯«j·TT»+ 11. e÷|òüT+
4. ÄcÕ&ÛÉ+ 8. ø±]Ôø£+ 12. bòÕ\TZD+
‘˚» : nyÓ÷à! ˙≈£î #ê˝≤ ‘Ó\TdüT ‘ê‘·j·÷´!
‘ê‘·j·T´ : eT] M≥ìï{Ïì ˙e⁄ u≤>± H˚s¡TÃø√yê* düπsHê!
H
‘˚» : düπs ‘ê‘·j·÷´!
ES
}) øÏ+~ Á|üX¯ï\ »yêãT\qT »≥¢˝À #·]Ã+#·+&ç.
1. ‘Ó\T>∑T HÓ\\T mìï? n$ @$?
AD
2. ‘Ó\T>∑T dü+e‘·‡sê\T mìï? n$ @$?
PR
|ü<äC≤\+
A
n) øÏ+~ |ü+&ÉT>∑\ ù|s¡T¢ #·<äe+&ç. yê{Ïì ñ|üjÓ÷–+∫ ˇø=ÿø£ÿ yêø£´+ sêj·T+&ç.

R
H
BbÕe[ ÁøÏdteTdt <ädüsê ¨© lsêeTqe$T dü+Áø±+‹

D
ãÁø°<é yÓTTVü≤Ás¡+ >∑T&éÁô|ò’&˚ sêF $Hêj·Tø£ #·$‹ s¡+C≤Hé

AN
ñ<ëˆˆ s¡+C≤Hé e÷dü+˝À ñ|üyêkÕ\T ñ+{≤s¡T

T
1.
ER
2.
3.
SC
4.
Ä) øÏ+~ Ä<Ûësê\‘√ U≤∞>± ñqï >∑&ÉT\qT dü¬s’q nø£åsê\‘√ |üP]+#·+&ç.
1. ñ>±~ |ü#·Ã&ç˝À r|æ ì#˚Ã~. u… \¢+
2. ñ>±~ |ü#·Ã&ç˝À #˚<äT ì#˚Ã~. |üP
3. ñ>±~ |ü#·Ã&ç˝À |ü⁄\T|ü⁄ ì#˚Ã~. ‘·
4. >∑Te÷àìøÏ ‘√s¡D≤\T>± ø£fÒº$. &Ü
5. ñ>±~ s√Eq Á|ü‘˚´ø£+>± $H˚~. ÁX¯
6. ñ>±~ s√Eq HÓ’y˚<ä´+>± ô|fÒº~. >± &ç
3e ‘·s¡>∑‹ 82 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
Ç) øÏ+~ |ü<ë\‘√ kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.
(‘√≥, Ä≥\T, #Ó≥Tº, u§ã“≥T¢, |ü⁄*ôVAs¡)
ñ<ëˆˆ >√|æ ‘√≥≈£î yÓfi≤fl&ÉT.
1.
2.
3.
d”«j·Ts¡#·q
H
ES
øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î kı+‘·e÷≥˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
1. s¡$ ‘·q $TÁ‘·T\≈£î ã÷¬s\T, >±¬s\T yÓTT<ä˝…’q |æ+&çe+≥\T ‘Ó#êÃ&ÉT>∑<ë! n˝≤π> MT≈£î ÇwüºyÓTÆq
AD
|æ+&çe+≥\T sêj·T+&ç.
PR
2. s¡$, \‘·, Äq+<é, XÊeT÷´˝Ÿ ôd\e⁄ s√E˝À¢ y˚|ü#Ó≥Tº øÏ+<ä Ä≥\T Ä&É‘ês¡T>∑<ë! MTs¡T
ôd\e⁄s√E˝À¢ @@ Ä≥\T Ä&É‘ês√ sêj·T+&ç.
A
3. ªñ>±~ |ü#·Ã&çμ >∑T]+∫ s¡+>∑j·T´‘ê‘· @eTì #ÓbÕŒ&ÉT?
R
4. ª|ü+#ê+>∑ ÁX¯eD+μ ˝À @@ $wüj·÷\T+{≤jÓ÷ sêj·T+&ç.

H
D
AN
øÏ+~ Ä<Ûësê\‘√ π>j·÷ìï bı&ç–+#·+&ç. #·ø£ÿ>± bÕ&É+&ç.
T
ER
edü+‘·ø±\|ü⁄ ñ>±~øÏ
ø√øÏ\ |ü*¬øqT kÕ«>∑‘·+
SC
ñ>±~ |ü#·Ã&ç #˚j·T&ÜìøÏ

neTà\ø£ÿ\T sês¡+&ç.
y˚|ü|üP‘· ..........................
......................................
......................................
......................... ø£*bÕs¡T.
......................... #˚XÊs¡T.
......................... ô|{≤ºs¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 83 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Á|üX¯+dü
|æ\\¢ ÷! ñ>±~ |ü+&ÉT>∑ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T>∑<ë! n˝≤π> s¡+C≤Hé, ÁøÏdet Tdt
|ü+&ÉT>∑\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=ì ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À #·]Ã+#·+&ç.
ªø±´˝…+&És¡Tμ Ä<Ûës¡+>± @@ |ü+&ÉT>∑\T, @@ HÓ\˝˝À ekÕÔjÓ÷ øÏ+~ |ü{Ïºø£˝À |üP]+#·+&ç.
|ü+&ÉT>∑ ù|s¡T Ä+>∑¢ HÓ\ ‘Ó\T>∑T HÓ\ ‘˚~ yês¡+
H
ES
AD
PR
uÛ≤cÕ+XÊ\T
A
R
n) bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ~«‘·«, dü+j·TTø£Ô nø£åsê\Tqï |ü<ë\T >∑T]Ô+∫ |ü{Ïºø£˝À sêj·T+&ç.

H
D
~«‘·« nø£åsê\Tqï |ü<ë\T dü+j·TTø£Ô nø£åsê\Tqï |ü<ë\T

AN
T
ER
SC
Ä) øÏ+~ ù|sêqT #·<äe+&ç. , ø±e÷, . |üPs¡í$sêe÷\qT dü¬s’q #√≥ ñ+∫ ù|sêqT ‹s¡>∑ sêj·T+&ç.
>√|æ Ç+{Ï qT+&ç u§ã“≥T¢ >±¬s\T bÕj·Tdü+ |ü⁄*¨s¡ ‘Ó#êÃ&ÉT n‘·ìø√dü+ s¡$ düT<Ûä m<äTs¡T#·÷dü÷Ô
ñHêïs¡T yês¡+‘ê |üø£ÿH˚ ñqï ‘√≥≈£î yÓ[fl ns¡{Ï Ä≈£î\T eT+∫˙fi¯ófl ‘Ó#·TÃ≈£îHêïs¡T #Ó≥Tº øÏ+<ä
≈£Ls=Ãì ÄVü‰s¡|ü<ësêú\T ‹Hêïs¡T ø=+‘·ùd|ü⁄ Ä≥\T bÕ≥\‘√ >∑&çbÕs¡T Ç+{ÏøÏ ‹]– yÓfi≤fls¡T
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
3e ‘·s¡>∑‹ 84 ‘Ó\T>∑T ‘√≥
á e÷dü|ü⁄ bÕ≥ n+<ë\ ‘√≥˝À
n+<ë\ ‘√≥˝À u≤\ @eT+~ ?

Ä&É>± bÕ&É>± ‘√&ÉT s¡eTà+~
>∑THêïe÷$T&ç ô|’ì ø√sTT˝ÒeT+~ ?
ª≈£Lμ n+f… ª≈£Lμ nqï ø=+f… mes¡+~
H
ì+&ÉT>± |ü⁄] $|æŒ HÓeT* @eT+~ ?
ES
qè‘ê´\T, Hê{≤´\T H˚s¡TÃø=eTà+~
AD
#Ó≥Tºø=eTàq sêeT∫\Tø£ @eT+~ ?
dü>∑eTT ø=]øÏq |ü+&ÉT¢ #·$ #·÷&ÉeT+~
#Ó+>∑T #Ó+>∑Tq m–] õ+ø£ @eT+~ ?
PR
A
|üs¡T>∑T |ü+<ÓeTT˝Àq |üdü #·÷&ÉeT+~
R
n+‘·\+‘·\y˚Tj·TT Äe⁄ @eT+~ ?

H
D
Ä– ‹j·T´ì bÕ\T Á‘ê– bıeTà+~

AN
Áø=‘·Ô>± ø=qï{Ïº >∑TÁs¡y˚TeT+~ ?

kÕ«] #˚ùdÔ ˙e⁄ kÕVü≤düT&Ée+~
T
ER
$]j·T ã÷∫q |ü+&ÉT yÓHÓï˝ÒeT+~ ?

$+‘· $+‘·\ ø£<∏ä\ $+<äT H˚&É+~
SC
ø£$ |ü]#·j·T+
ø£dü÷Ô] qs¡dæ+Vü≤eT÷]Ô
á bÕ≥ ø£dü÷Ô] qs¡dæ+Vü≤eT÷]Ô >±s¡T s¡∫+∫q ªbÕbÕsTT dæs¡T\Tμ nH˚
π>j·Tdü+|ü⁄{Ï qT+∫ rdüT≈£îHêïs¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 85 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

á e÷dü|ü⁄ ø£<∏ä qø£ÿ j·TTøÏÔ ` C≤q|ü<ä ø£<∏ä
ˇø£ qBrs¡+. qø£ÿ u≤e $#ês¡+>± ñ+~. n≥÷ Ç≥÷ |ü#ês¡T¢ #˚k˛Ô+~. ‘·q˝À ‘êqT Ç˝≤ nqT≈£î+~.
ªª|üs¡T>∑T\‘√, ‘·s¡>∑\‘√ bÕs¡T‘√+~. Ç|ü&ûq~ <ë≥&É+ me] ‘·s¡+? mø£ÿ&√ |ü&ç+~ yêq, es¡<ä˝≤ e∫Ã+~
˙s¡T. m|ü&ÉT rdüTÔ+~ ˙s¡T, m˝≤ #˚s¡‘êqT Ç\T¢μμ
qø£ÿ u≤e ñbÕj·Ty˚T<äì Ä˝À∫dü÷Ô ñ+~. n+‘·˝À q~˝À qT+&ç ˇø£ yÓTTdü* ãj·T{ÏøÏ e∫Ã+~.
qø£ÿ‘√ ªª@$T{Ï qø£ÿ u≤yê! ˇø£ÿ&ÉeP @<√ Bs¡È+>± Ä˝À∫dü÷Ô ñHêïe⁄?μμ n+~. yÓTs¡T|ü⁄˝≤ qø£ÿ u≤e eT~˝À
yÓT]dæ+<√ ñbÕj·T+.
n~ yÓTTdü*‘√ n+~ ªªì»y˚Tqj·÷´ yÓTTdü* u≤yê! ìqTï #·÷&É>±H˚ Hêø=ø£ dü+<˚Vü≤+ e∫Ã+~. á
H
n&É$˝À qø£ÿ\T m≈£îÿe ñHêïj·÷? á q~˝À MT yÓTTdüfi¯ófl m≈£îÿe ñHêïj·÷?μμ
ES
yÓTTdü* ‘·&ÉTeTTø√≈£î+&Ü n+~ ªªnqTe÷qyÓT+<äT≈£î qø£ÿu≤yê? y˚Ty˚T m≈£îÿeμμ
AD
qø£ÿ n+~ ªª@yÓ÷! Hê≈£î y˚Ty˚T m≈£îÿe nì|ædüTÔ+~.μμ
PR
yÓTTdü* n+~, ªªe÷ yêfi¯flqT Ç|ü&˚ |æ\TkÕÔqT. qTy˚« #·÷∫ ˝…øÏÿ+∫ #Ó|üμμ
yÓTTdü* ‘·eT yêfi¯flq+<ä]˙ ù|s¡T ù|s¡THê |æ*∫ es¡Tdü>± á ˇ&ÉT¶ qT+&ç Ä ˇ&ÉT¶ es¡≈£î ì\u…{Ïº+∫+~.
A
n|ü&ÉT q~ô|’ yÓTTdüfi¯fl e+‘Óq ‘·j·÷s¡sTT´+~. ‘·q j·TTøÏÔ bÕ]q+<äT≈£î dü+‘√wæ+∫+~ qø£ÿ. Çø£ÿ&É
R
qT+&ç n+<ä]˙ ˝…øÏÿ+#ê\+fÒ ø£wüº+. H˚qT ˇø=ÿø£ÿ]ô|’ m>∑Ts¡T‘·÷ ˝…øÏÿkÕÔqTμμ n+~. yÓTTdü* düπs n+~.
H
qø£ÿ ˇø=ÿø£ÿ yÓTTdü*ô|’ <ä÷≈£î‘·÷ q~

D
<ë{Ï + ~. n|ü  &É T yÓ T Tdü * ªªÇ|ü  &É T

AN
˝…øÏÿ+#êe⁄>± #Ó|ü. y˚Ty˚T ø£<ë m≈£îÿe

ñqï~μμ n+~.
T
ER
n|ü&ÉT qø£ÿ q$« ªªá q~ <ë≥&ÜìøÏ

H˚qT y˚dæq m‘·TÔ n~. me¬s≈£îÿe ◊‘˚
SC
e÷Á‘·+ e#˚Ã ˝≤uÛÑ+ @+{Ïμμ n+~.

qø£ÿ ‘Ó*$øÏ yÓTTdü* ÄX¯Ãs¡´b˛sTT+~.
ø£$ |ü]#·j·T+
»+<Ûë´\ düTÁãVü≤àD´ XÊÅdæÔ (1892-1980)
>∑<ë«\ dü+kÕúq ø£$, ne<Ûëq $<ä´˝À ìcÕí‘·T&ÉT, düVü≤ÁkÕe<Ûëì. ªÄ+Á<ÛäT\ #·]Á‘·μ,
ªÄ+Á<Ûä kÕÁe÷»´+μ, ªs¡‘ï· \ø°àå X¯‘|· Áü ‘·eTTμ, ªπøH√|üìwü‘T· μÔ yÓTT<ä˝q’… s¡#q· \T #˚kÕs¡T.
3e ‘·s¡>∑‹ 86 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

Class-3 Telugu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Class-3 Telugu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‘Ó\T>∑T ‘√≥ ` 3

$ÁXÊ+‘· Á|ü<ÛëHê#ês¡T´\T, Ä+Á<Ûä kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ ÁbÕ#·´ø£ﬁ≤XÊ\, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Ü. sê#·bÕﬁË+ #·+Á<äX‚Ks¡¬s&ç¶

$ÁXÊ+‘· Ä#ês¡T´\T, Áo ø£èwüí<˚esêj·T $X¯«$<ë´\j·T+, nq+‘·|ü⁄s¡+,

&Ü. |ü]$T sêeTqs¡dæ+Vü≤+

&Ü. ø£&çyÓTﬁ¯ﬂ es¡Á|ükÕ<é

$ÁXÊ+‘· ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, qsê‡|ü⁄s¡+, |ü•ÃeT>√<ëe].

First Published 2020

All rights reserved

No part of this publication may be reproduced,

This book has been printed on 70 G.S.M. SS Maplitho

düeTÁ>∑ •øå±, bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK,

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±ìï düeTs¡ú+>± ñ|üjÓ÷–+#·&É+˝À ñbÕ<Ûë´j·TT&ç bÕÁ‘· ø°\ø£yÓTÆq~. uÛ≤cÕkÕeTsêú´\ kÕ<Ûäq≈£î πøe\+

uÀ<ÛäHêuÛÑ´düq Á|üÁøÏj·T\qT #˚|ü{≤º\ì ñbÕ<Ûë´j·TT\+<ä]˙ ø√s¡T‘·THêï+.

∫s¡Tqe⁄«˝À dæs¡T\T <=s¡*+#·T e÷ ‘·*¢

>∑\>∑˝≤ >√<ë] ø£<ä*b˛‘·T+fÒqT

_s¡_sê ø£èwüíeTà |üs¡T>∑T*&ÉT‘·T+fÒqT

eTT]bÕ\ eTT‘ê´\T <=s¡\T‘êsTT

‘ê´>∑j·T´ >=+‘·T˝À ‘êsê&ÉT Hê<ë\T

»j·TùV≤! »j·TùV≤! »j·TùV≤!

»j·T »j·T »j·T »j·TùV≤!!

` ô|&’ eç TÁ] yÓ+ø£≥düTu≤“sêe⁄

˝…+ø£ »>∑BX¯«s¡ sêe⁄ ø£+Á&Ü‹ lyêDÏ uÛ≤s¡Z$ n>∑T&É÷] düs¡ﬁ¯eTà

qø±ÿ &˚$&é sêE düj·T´<é U≤dæ+

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\ düeTq«j·Tø£s¡Ô ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ düeTq«j·Tø£s¡Ô

$<ë´Á|üD≤[ø£ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ $uÛ≤>∑eTT, eT+.|ü. Ä. ÅbÕ. bÕsƒ¡XÊ\, ù|πs#Ós¡¢,

sêÁwüº $<ë´|ü]XÀ<ÛäHê •ø£åD≤ dü+düú, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ y˚T&çø=+&É÷s¡T, >∑T+≥÷s¡T

kÕ+πø‹ø£ düVü‰j·T≈£î\T, $wüj·T ì|ü⁄DT\T

&Ü. y˚+|ü*¢ >∑+>±<ÛäsY e+^|ü⁄s¡+ dü«s¡í\‘· eT÷\ ‘ê‘·j·T´

mdt.|æ.|æ.ÄsY.ÄsY. õ˝≤¢ |ü]wü‘Y ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT

1. ñb˛<ëÈ‘·+ : |ü\ø£]+|ü⁄, ñqTàFø£s¡D, H˚|ü<∏ä´+.

2. bÕsƒê´+X¯ uÀ<Ûäq / kÕeTsêú´\ ne>±Vü≤q : ∫Á‘ê\qT >∑T]+∫ e÷{≤¢&ç+#·≥+, |æ\¢\‘√ u≤Vü≤´|üsƒ¡q+,

ñbÕ<Ûë´j·TT&ç Ä<äs¡Ù |üsƒ¡q+, |æ\¢\‘√ ns¡údü+Á>∑Vü≤D, bÕsƒê´+X¯

$wüj·T+ô|’ #·s¡Ã, ne>±Vü≤q.

¬s+&Ée 45 ì$TcÕ\T bÕ{Ïƒ+#·e\dæq k˛bÕHê\T

1. nuÛ≤´dü $es¡D, »≥Tº ø£è‘ê´\ ìs¡«Vü≤D

2. e´øÏÔ>∑‘· ø£è‘ê´\T #˚sTT+#·&É+, |üs¡´y˚øÏå+#·&É+

|ü<äC≤˝≤ìï ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç.

H d”«j·T s¡#·q˝Àì Á|üX¯ï\T bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫qy˚. n$ MTs¡T kı+‘· e÷{˝À¢ sêj·÷*.

»≥Tº˝À #·]Ã+∫q ‘·s¡Tyê‘· me]øÏ yês¡T kı+‘·+>± sêj·T+&ç.

5. bı&ÉT|ü⁄`$&ÉT|ü⁄ uÛ≤cÕ_Ûs¡T∫ dü+uÛ≤wüD nø√ºãs¡T 33`44

6. ôy˚Ty˚T y˚Tø£ |æ\¢ |üs¡düŒs¡ düVü≤ø±s¡+ ø£<∏ä qe+ãsY 45`54

7. |ü<ä´s¡‘êï\T HÓ’‹ø£ $\Te\T |ü<ë´\T &çôd+ãsY 55`66

8. e÷ eP] @s¡T Á|üø£è‹ es¡íq π>j·T+ »qe] 67`76

9. ‘=*|ü+&ÉT>∑ dü+düÿèr dü+Á|ü<ëj·÷\T ø£<∏äq+ |òæÁãe] 77`86

ñ|üjÓ÷–+∫ Áø£eT|ü<ä∆‹˝À sêj·÷*. u sêùd≥|ü⁄Œ&ÉT yêø±´\qT ns¡úe+‘·yÓTÆq |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–+∫ sêj·÷*.

u Ç‘·s¡ s¡#·q\˝Àì uÛ≤wüqT, Ç‘·s¡T\ Ä˝À#·q\qT, uÛ≤y√<˚«>±\qT, dü+düÿ èr dü+Á|ü<ëj·÷\qT, uÛ≤cÕXË’*ì

>ös¡$+#·>∑\>±*. Ç‘·s¡T\T #˚dæq eT+∫ |üqT\qT, yê] $»j·÷\qT n_Ûq+~+#ê*.

1. ∫Á‘·+˝Àì düìïy˚XÊ\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.

3e ‘·s¡>∑‹ 1 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

3e ‘·s¡>∑‹ 2 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

n<Ó ˙ ‘Ó\T>∑T y˚T&É

dü+¬øﬁ¯óﬂ ˝Òì H˚\

ø£qy√sTT ‘ÓqT+>∑T πs&Ü

n<Ó ˙ nqT+>∑T H˚\

n~>√ düT<ä÷s¡ H˚\

#·qy√jYT ‘Ó\T>∑T Msê!

3e ‘·s¡>∑‹ 3 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

eTeT‘·qT düeT‘·qT |ü+#Ó<äeTT

#·s¡D+: ‘Ó\T>∑T C≤‹øÏ nuÛÑT´<äj·T+

uÛ≤$ bÂs¡T\+ eTq+ eTq+

uÛ≤s¡‘· »qT\≈£î »j·T+ »j·T+

3e ‘·s¡>∑‹ 5 ‘Ó\T>∑T ‘√≥

∫s¡Tqe⁄«˝À dæs¡T\T <=s¡+#·T e÷ ‘·¢

ñ|üjÓ÷–+∫ Áø£eT|ü<ä∆‹˝À sêj·÷. u sêùd≥|ü⁄Œ&ÉT yêø±´\qT ns¡úe+‘·yÓTÆq |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–+∫ sêj·÷.

>ös¡$+#·>∑\>±. Ç‘·s¡T\T #˚dæq eT+∫ |üqT\qT, yê] $»j·÷\qT n_Ûq+~+#ê.