You are on page 1of 40

+|dt ysTTdt

ke, sjT, ] ed|


d+|{ : 3

d+ : 9

d\V eT+&*:
b|.m $XXsY se
bn&| dHsjTD
b{.wHse
&<esE eTVsE
bmdt.u| sy
b|.eTTjT
bm+.<+&syT
b.cs&
b.\
bmdt.d+VB
&d.>Dwt
ueHsjTD
&C.eTTs<sY
&._ s&
&_.u\k$T
&.$<k>sY s&
&d.o+
&m. H>XsY se
& =seTT\ oydt

(s*+)
(#])
(\T>T)
(Ey\J)
(|_ n&dwH)
(b*{ dH)
(b*{ dH)
(b*{ dH)
(b*{ dH)
(C>|)
(kwj\J)
(djTsY s*dt)
(b*{ dH)
(HjTXd+)
(s*+)
(b*{ dH)
(\T>T)
(Ey\J)
(eTsY)

m&sY:
&$& M.A.,(Ph.D)
m&{]jT usY
sCw t M.A.,(Ph.D)
.H>sE M.C.J., (LLB.)
m+.dTswt M.C.J.,(Ph.D)
k*H M.A., (Ph.D)

&d+sY 2012

d+b<j
T +

*<H\T < ` ]^d bs&T<+


\+>D H<yT bD|<y T q H{ d+<s + *<H\T
=qk>&+ |\Te] $c<|sTdT+~. *<H\ e\
\+>D * q _&* Tq~. +>sT u$ wTq T e<T\T=
$<], jTTe DbjT+> eT bD* e<T\T+THsT.
bD* XTeqT m~]+# jTT<u$TH bs&T e<*.
$\Tyq bD* #+|e&+ e\ XTe neX$TqeT+~.
\+>D |\ bs+ H{~ <T. u $T d+, uT d+
s+s+ bs+ #dq |T q |\~. #] Ms bs
><\ T =\\T eTq |ksTT. <=s\T,MT+<s es+>
bs&q & |\ >\T y\$. #* \eT, <=&
=eTTsjT, +<^, u$T d+, uT d+, |& |\ $eTT
d+ bs& H\=]>sT. nTe+{ ysd + \+>D |\~.
d+<s + ysT e#T. s+s |yV+> k>TTq <e\T
\+>D |\ ] #|dT H sTT. H{ |\ +\ T rs< T .
eqsT\ |ssTTsD |\T ~rjT XD bsT\T> T&T dTH sT.
sE <eT+ V\T k>TTHjT+f sD+ H{ sjT
HjT\ yK], e+<\ T &T\T eTTC| \+>DqT
n&T +Tq +< |+ <s< dw+ > \TdT+ ~. + <eT+
q&TdTH , *<H\eTH =+<sT \+>D sjT HjT\T
eT |<e \qT e<\+& LsT+THsT. bs+ <s \+>D
k~+#Te#T nH \yTq $Xk |\ *+#&+ <T .
ke Xdy yT <TsYVyT V\T eT&T s\T>
sT>TjT #T&T. yTT<{> Egoistic suicides (_eq+)
>T]+ #T _eq+ <q&+ e\ eed q @$T
#jT <T n eqd d H V y| yTT>TZ &T. n{>
s +&e~ Altruistic sucide ( |sV ) | &T \+>D s>T Tq
V\T e eksTT. V+ ] sT>TTq
V\T |uT + V n #| e#T. eT&e~ Anomie
suicides |eD sV V\T sT>TsTT. nqT *
#dT e&yT +& < sDyTq y] L& #+| |]d
d+<s\ sT>TT+~. \+>D sw @sT |]d
seTTqT| |uT \T yT sw |jT qT y+H bs+_+#*.

d+b< \T
1

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

d+b<jT+
|* |......
CrjT/n+srjT+ : eT< bX+ |&> $ |q
jT<T C+Vs+
: m\ qT+ >f +<T Vs u < |< +
: b~ neX\qT <rdTq $<o |T&T\T
: 66 @ yqTuT us ks<T \T
: n> \ |u d+|qT !
b+rjT+
: $<V sj \T
: \+>D~ ~s d+|<jT+
X+ d>+
: d\ | n#s\T, ed< sD ` |]o\q
ke HjT+ : usrjT ke >| d]= esZ\
|T ` |s edH\T
: ke $|e sT&T n+u< sY
: ~ydT\ V\qT \sdTq |uT \T
: VQC +| +< Vk q\eT\
dsD
: V\ >=+TqT d]+#T+<+

` &$&
` eT{ CqjT
` sE

3
5
8

` $.XKsY
` & d. o+
` &$&
` yH \

11
13
19
23

` b Cy< \+ 26
31
` . H>sE
34
` m+. dTs wt
37
` k*H
39

+|dt ysTTdt |#T ]+q s#q j s#s TT\T y*Tq n_bj\ d+b< esZ n+^s+
sks+ e. |Ck$T #s yesD @sT #d |jT + n s\ |Ck$T
n_bj\ #T y\q< e |jT +. n+<T ke, sjT , ] n+X\ d++~+ $_q
n_bj\ |{ + # s#q \ yTeTT |#T ]dTH eTT. s#q \| bs \qT+& sD #s qT VdTH +.
|j>syTq #s ]>+<T &&+& ` d+b<\T.

s#q \T, n_bj\T, #+<\T |+|e\dq sTHe

m&sY

+|dt ysTTdt
s+.H+sY 34,qs< Vd (NRSH)
kj jTe]{,V <su<`500 007
Phone No. 8143606566, 9848384683, 9985697793
email:oucampusvoice@gmail.com
Blog : oucampusvoice.blogspot.com

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

CrjT`n+srjT+

eT<bX+ |&>$|q jT<T C+Vs+


` &$&

eT<bX+ jT+\ es+> ]q |]cs+ k< + < y| |{ + q ue, d<s T


sT>TuqT eTseeTT+< eTsesT jTT<yT|\T
eTTHsTT. jT<T\ CV+s+ |&> $|&+
b\dH uu>+ eTsk] HTsT &d+~. > ys+
sE\T> nyT] n+&<+ &\ CjT dq + b\dH
>C |D
+| ye <&T\ ~>&+ |<T \ d+K
|\\ T, e<T\ T, eTV\T eT #+<sT. C> CjT
uu>+| b\djTT\T s <&T\T #XsH k
CjT dq + >C |D
+| dq + $sT#T |&+ ~.
> = d+es\T> CjT b\d jTT* n&b<&b
$dTq |{. eT< \+ q C+V+s q>+>
|<] d | jTT< \T<TeTq~. CjT >+
qT $T+q ydut + u u>+| neT d{yT +{\
sD+ y>e ++ #jT &+ n& b\d jTT\T neT
sD\qT re+> ||T {d edTH sT. nsTT nyT]
n+&<+ &\T |w\+> q CjT ||T qqT
q jTT< d+| deTse++> |=&T >C
|D
#TTeTT{ re s+ <\ >T]#dT + ~. ||+ #
|<q eeV]dTq nyT] s +&T <X\ eT<
C+ #dT = deTdqT |]w]keT > <T <Xu\T>
#TTq|{ |+> CjTH deT]d b\dH|
jTT< |]=\TTq~. b\dH u u>\qT neT+>
$T+#T ]+q d{yT +| $#sD #j \,
CjT $T b\dH u u> b\d jTT\ dT\ qT
b&\, b\dH bsT\| CjT d{\s V+k
<&T\qT y]+#\, y] jTT<\qT kBq+ #dT y\
>+ s d$T eqe V\ d+d ]+~. 47
eT+~ duT \T >\ s d$T eqe V\ d+d ,
rsH nqTL\+> 36 <X\T zT yjT > |~ <X\T
z{+> bZq<T . nyT] f rsH es+>
zT yd+ ~. rsD f \Tk+~ nyT] me]
y| \T#Tq<H~ \TdTe&. eqe V\qT
V]+#&+ q, <sTDyTq jTT< Hs\ b\&&+ q,
eqe es Hs\T k+#&+ q sT>T ]sT
q nyT], nTe+{ Hs nyT] pjTsY bsq sY>
q CjT edT > se&+ Xssy T MT <T.
CjT d{yT +T ]+#&+ |d | b\dH deTd
3

d{ yT+ sD n]&+ jo\ b


sV+#& d<+ > < nyT] es zT <s
dw+ ne+~.
s +& ||+ # jTT<+ es >C ~s b+
b\d jTT eT u u>+> |{ + #T= n& yd+
@sT#dTq|{ nyT], +>+& <X\T eT
d|j H\d+ C$<c\T s #>=&+ b++
> &u @> jTT<\ eTT* e+~.
uu>+H b\djTT\T, jT<T\T >+ *d
eddT + &ysT. b++|q ^\T, seTqT wjT qT
nH ksT <+&j \T #d b*+#sT. <+&j
\+ jT<T* n&qT+ y> ={sT . <+ ysT
||+ #+ n y| \ e\d ysT. b\d jTT* L&
y>={q d+<s\THsTT. y <&T\qT,
<+&j \qT ||T {d n meeT+~ n&
ed+#sT. jTs|t <X\ y[ n& ds | & q jT<T\T
<X yk\T @sT #dT = n~ eT+~ e
\+H <q e+T\T> essT. nsTT s +& ||+ #
jTT<+ HJ VsY C+Vs+ X$T+#&+
jTs|t jT<T\ |]d |e<+ |&+ ~. HJ d \T
jT<T* jTs|t qT+& y >=& |jT +#sT. VsY
nsTT neqTw+> \ ~ eT+~ }# X&T. <
d+<s + eT <X L& e ds | & q jT<T* ]yTd
y] #+~q dT\qT eX|s#Ty\ mH @>
nqT+Tq nyT], +>+& <X\T |]De\T
*de#sTT. neX d~j>+ #dT y\qTq
_H, jT<T\T \<#Te& y]= <X+ y\
|b~++~. |b<q \ s jTs|,t nyT]
<X\T e+b&sTT. { eT d|j H\ d+ CjT
nH <X dw+ #sT. ydy |eT <X jT<T\|
esDVe b\&+~ VsY H+ s.
u~T \T sb <X\ #+~q jT<T\T. y] n+&>
\y*+~,y] <Ty*+~ L& +>+ &, nyT]
e+{ <X. HjT+ |sT ]q @e+
d++<+ b\dH *|X e> e]bsTT+~. b\dH
u u> neT+> n$T+ 1948 yT 15 Bq nyT],

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

CrjT`n+srjT+
_H\T CjT <X k|+#sTT. \\ eT+~
b\d jTT\qT y] qT+& u eTT\ qT+& \e++>
]yTd $$< <X q CjTjTT\qT b\dH
s| +#sT. b\d jTT\ dT\ T, u eTT\qT u { sT .
n ]$TyjT & b\d jTT\T eT dd \ ]
se& |jT +#&+ ] |T sD\T T T HsTT.
<<| |~ \\ eT+~ | <X\ e\d y[ n&
XsD
sT\ T> |{ HsT. n|{ qT+& b\dj
T T\T
eT dd ]se& m<TsT #dTH sT. #s \qT
esd bsT>Tq q nsu <X\ 1967 CjT
|q jTT< ~>sTT. jTT<+ CjT nyT]
n+&<+ &\ su <X* sT sEH z&+ b\dH
u u> + $T++~. |, d]j, CsH <X\
uu>* L& $T++~. s \+ |
CjT X+ |+<+ <TsT nyT] < s+
CjT $T<X + > + e+~. eT \Te &
sTTq b\d jTT\T s H HH, d]j\T,
<Dq |, >C, sTq ydT u+ \<#T+
THsT. b\d jTT\ d neds\T rs +& CjT
nH n&+ \T dwk +~. >TsT. k>TsT, n+< +&
n&T +{+~. b\dH |< q { eqsT +\T. dsd T .
{ eqsT\ e< b\d jTT\T s+& CjT
d{\sT <Tss+Z > eeV]dTH sT. { +\T, dsd T \qT
]dT +<\T> esTdTH sT. < b\d jTT\ b\T
| + & & + > > q + ne+~. y] b\ ; >
e]bTHsTT. jTT<\T <] +q jT<T rey<T\T
b\djTT\| <&T\T #d y] +& qT+ ]$T
=&y T |> |T +THsT. y] CjT bdT\T,
dq + dV jT+> edTH sT. M] <TssZ\qT |+# y]
nsdT #d $#sD +& d+es\ s& C
THsT.
nsTT > = <Xu\T> |]De\
>eTdTq s d$T b\d jTT\ n+&> *+~.
1967 jTT< eTT+<Tq d]V<T\ yq y\ sq+
#d+ ~. jTT<+ #dq eTD\T #$ sT<e T |{
ydt u+ &TTq d{yT+T #$sT<eT d$T
rsq+ HsTT. nyT] jTs|\t n+&e\q n$
neT\T e&+ <T . CjT | &T 1967 d]V<T\
y & | e&+ <T . |< >T+&> j ssTT+~.
||+ # nyT] bdT\sTT eT< b# (|edj )
CjT pjTsY bdT> nes+ m+~. CjT
b\dH uu> $T+#T C $e b{dT

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

CV+]> eeV]dT+ ~. nyT] @ n< &H


b\dH nqTL\+> H sH q $<H
esTH jT<T\ y]| & ksT . nyT]
q jT<T* CjT sZHC #dT , ysT |< ;>
@s& nyT] $<H* |u $+ #ksT . nyT] jT<T\
; n+ Xe+yTq~. y &T y] X
|k~++~. # | d+d\ T, m+.mH.d\T jT<T\$.
>>T jT<T\T k|+ +<.
CjT kdTq <TsHj\qT n+srjT
de+ > ju d+es\T> #d L& eTq+
b{d e+~. d]j sT>TuqT ssTT
q&T|Tq nyT], jTs|\t T ju jT qT+& k>TTq
CjT e\d b\qq, eqe V\ \+|TqqT,
b\d jTT\| k>TTq <eTq+&q n+ #jT &
|jT +#< T . eT |jT +#b e&yT sT \T
#dq |jT \qT n$ sT>sTd e#sTT. CjT
|< u+yTH HH VA jTT<$~> eqe V\
d+d rsq+| $w+ &T. eqe V\ d+d q
rsH H d>T Z |&* n VQ+]+#&T. nsTT
>+ nH<eT+ \ bqT bw+q usY e+{
<X # d+<s + eTq+> eeV]++. >+
b\dH deTd ] >q |]css+ qT>H\
|\T| q eTq+ sE #dq |qqT d+<s + >
|qsT<{+ #*. <s dTBs \+> u<\ T |&T Tq
b\dH |\T X+, >se+ eT+ k+<q
s+ +<T <V<|& *. @&T <Xu\T> b\dH
deTd| ||+ # <X\T #d+ <$T <T . 2007 s +&T
\\ eT+~ ed+# n q b\dH uT u>+| <TsV +s
CjT n<T jTT< d+| @| + > $sT#T|&
1400 eT+~ ejT bsT\qT *rdT+f sH |
HsT yT~|q nq <Xy T <T . 1947 sd CjTqT
@sT #dq | &T < {sTT+~ <<| 50 X+
b\dH uTu>+. > b\dH H&T ydtu+, >C\T
eyT $TsTT. Vedt >y< H|< + q|{
|CkeT+<+> ]q m\ <sH >C
n~s+ e+~ Vedt| >y< d+d> eTT<yd
CjT, nyT] >C| ~>+< kdTH sTT. >
= d+es\T> $<TT, { ds|s *|yd,
Vs+,eT+<T\T n+<+& #dTHsT. b++
n+srjT MT&j |<T\qT nqTeT+#\ eT
dT|+sT <X\qT d + ysT b{+#< T . | &Tq
|]dT =qk = @ b\dH b+yT +&

bT+~. jT<T syTq CjT eyT $T>T\TT+~.


4

CrjT`n+srjT+

m\ qT+ >f+<T Vs u< |<+


` eT{ CqjT

|dT+ ||+# \es|&TT deTd Vs k+~. Vs V J$+# V u>yT . n+<] n~


u <. n_e~ #+~q <X\ bT yqT&q <X\T
dV + H&T re Vs d+u m<Ts=+THsTT.
Vs d+u m<Ts=H+<T s d$T e+{
n+srjT d+d\T re+> w #dTq|{ B
n~$T+#bTHsTT. s>s+> J$+#+<T
nedsyTq Vs n y, n esZ\ |\
n_+|Cj
T yT Vs u < n n+srjT Vs eekjT
d+d s++~. ||+ # @ ] * u< +&L &<H
d+\+ s d$T, | & n+& n\sY ssZ C w H q T
1945 n=sY 16q q& H\=sT. ||+#+
m<Ts=+Tq re Vs d+u y]+#+<T qe+T>
3 _*jTH &\sq T {sTTdTq T s d$T C>
|{ + +~. nsTT {sTT+q <T \T #\e 2030
H{ Vs d+u |P] ksTT y]+#\+f @&~
d+ 20 _*jTH &\sT KsT|{\ d++~. re
sT es q | <X\ bT ||+ #+
<<| 30 <X |\ Vs |]d |e<+
+< *|+~. Vs d+u d\+ m<Ts=q
b ||+ # <<| 50 X+ eT+~ |\\ u$ wY
|Xs + > es |e<+ +< *|+~. s d$T
$&T<\ #dq C y~ ||+ #+ yTT+ bw Vs
|+ u<|&TTq |\ <<| 25 X+ usYH
Hs |s=+~. eTq <X+ yTT+ |\ <<| 22
X+ eT+~ bwVs |+ u< |&TTHs, 5
d+es\| |\ 43.5 X+ eT+~ |\\ T e
sTe +THs, <<| 7 X+ eT+~ |\\ T |{q
5 d+esH eTsDd T H s q y~ y\& + +~.
us< X + 76 X+ |\ y*q \ Vs+
\_+#&+ <T . >MTD Hu 80 X+, |D Hu
64 X+ < |]d m<Ts=+THsT. <X+ eTV
d>+ H meeT+~ |\ eT&+ H\T>+T\T
sV q u<| & T THsT. n| & |{q |\ 30 X+
e sTe HsT. us<X+ | eTT>TZsT
ejqT sT +&*q sTe, mT sT . n+f
y] Bs \ XV q qfq y< Xd+ #T+~.
us s+>+ J$+# VqT |\+<] b<$ T V>
5

<\+f eT<V uq |< + , deT> X n_e~ de\T,


~s bwVs |<\qT Vs u< #+ |]~
rdTsy*.
CrjT X+| ds |s+ | e sE
2400 \\ X # Vs+ rdTy*. >e
49 X+ eT+~, |D
53 X+ eT+~ \\
Vs rqb THsT. ||+ # d>
T \\T 2718,
n_e~ #+~q <X\ d>
T \\T 3206, ese q <X\
d>
T \\T 2573 > eTq <X+ ese q <X\
d>
T \\ +f e> $jdTH sT. |eTTK ]
Xdy |{jT ydq \ |s+ >e 87
X+ eT+~ 2400 \\ Vs+ L& n+<TuT
<T. B <jT+ be&yT sD+> |k+~.
||+ # Vs eT&e kH $T+q usY
e+{ <X bw Vs |+ |\\ T eTsD+ #&+ b\\
s +, ] $<H sDeT |DT |s=+THsT.
eTsy| y| \ d<T bj\T b e&+ e u mTq
Vs <H\T ><eTT eTTbTHjT us Vs
d+d |uT y~ deT]++~. Vs \\T |s
|sTbTH, <#TH kes + e< e&
dsq HjTkq+ dV + >+ | |{+ ~. <H
|\+> |+#e#T < n+ yTT{ jT yd+ ~.
~ H&T <X+ eq |]d .
nsTT |]d n~$ T+#+<T +< |uT +
Vs u < |< s neT\T#dT q T |{ + +~.
<X+ | s #*q+ Vs+ b+< VqT
#+ <s *+#\ +< |uT + yTs CrjT Vs
u< # sb+~dTqT H{ sw| |ub{
pH4, 2009q |{ + +~. nsTT Vs u < _\T
neT\T ed <X+ <]< s U ~>Teq q |\
#<s \ _jT+, ><T eT\T e+{ Vs <H\T \_kjT
|uT+ #TT+~. nsTT |\qT s+&T esZ\T>
$u +#&+ H b\\ <e+< yeT| b\T
$eT]dTH sTT. <X+ |\+<] Vsu < *+#
$<+ > |< $d] +#\ +<q se\T

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

CrjT`n+srjT+
sVdTH sT. <]< n+#H yjT & |uT + dTs wt
f+&\sY $T{ @sT #XsT. >MTD b++ sE
s.11.80 , |D b++ sE s.17.8 d+b~dTq
y]H <]< s K ~>Teq qy]> >T]dT H sT. $T*q
y] <]< s K m>Te qy]> >T]dT H sT. n<
$<+ > |D[ d+|T + >MTD b+ sE sbjT\T
22, |D b++ s.28 +f me d+b~+#ys+
<]< s K m>Teq qysT n $u ++~. +<
|uT + s +&T ds y{ rdTH <X Hu
n~ \T |< <s+>H +&e\d edT+ ~. ~
e\+ |\qT yd|#+<T |{+q |<+>H
$T*bT+~. y| |\ dTq d_&\ eT+>
myd T q |uT \T y\ sbjT\ d_&\qT
u] + |<\ Vsu < *+#+<T eTT+<T edT+ <+f
ByqT @< <e+<,2014 s>u jT m\qT
<w |T=H |uT+ |< s|\q #d+<
$|\T $eTs\T >T|dTHsTT. nsTT |uT +
dT> |\| |eT m+<T *+~. <X+
\~eT+~ |\\T bwVs+ u< |&TTHs,
yeT| \T, s sjT b\T mH d+es\T>
Vs u< d+ |T&TTH @H&T |{+#T +<
|uT + + n&e&> |uT + m+<T neT\T #d+<T
d<| & T T+<H +#*.
|dT + <X+ @&Tqs qT\ Vs \\T
|sTbjjT, $ s #&b sTT Vs $eTj
|s+& bjT |e<+ +< us Vs d+d
V#]++~. B n~$ T+#\+f sc\ dTq
+< {qT |+#\ +< |uT y~ |+|+~.
><eTT |sTbsTTq Vs \\qT s |+|D
#jT b <X# ] H $ msT>T ksTT Vs
\\T b&b jT |e<+ +< d++~. >+
><eTT Vs \\T b&b Tq $wj dT|+ sT
dV + | |{q $wjT + >eTq+ +#Tq +<+
Vs \\T b&b |< n|y<TqT eTTy*
edT+ < ++~. B qT+ n~$ T+#+<T eT]jTT
2014 m >f +&T |< neT\T #d+<T
V+ #|TqT \Tk+~. nsTT +<T $| \T,
yT<e\ nqTedTq T Vs u < |< + qT ]+#
|< + > esTT+< < |<\ |j >|& T T+<?
u es{ <sT\|j >|& |< + neT+< nH~

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

+#*. m+<T+f m\ d+ |uT + ><eTT


|sTbsTTq \\qT |+|D #d *+> |\ Vs
qT rs>*q u$ wT Vssq T m m<Ts=+{sT
nH~ |< |X > $T>T\TT+~.
eTq <X+ re Vs d+u m<Ts=e&
sDyT+H~ +# +& |]cs qT>=qeTT.
us<X+ Vs d+u+ nkT> q~ <T.
> <Xu |> nqTd]dTq ||+NsD u>+>
||+ #u+, &{z n< $<H neT\T#jT &+
sD+> @s&+~. 90e <X + ds ] $<H\
|T eq yD ds[ , qTe]& |+\ Vs
d+u+ reeTsTT+~. $H \T, msTe\T, |sT>T eT+<T\
<s b]X$T <|& |]+~. eTq <X+ s T \qT
|uT \T yD |+\T |+&+#+<T bV+#&+
s \ ds q ne>Vq b e&+, y{ TuT <s
\_+#be&+ s+>+ re qc\qT #$#XsT.
nqeds KsT\ sD+> s T \T n| \b V\
b\&q d+|T q\T nH+ ]>sTT. B y]+#+<T
|uT + #s \T rdTy\ |uT + jT$T+q jT
|Twt $T{, k$TH<H $T{ nH d#q\T #d+~
b\\T M{ |{+ #Tbe&+ re d+u+
@s&+~. Vsd+ u m<Ts=H+<T eekjT s+>
<T \T |+#&+ f |]cseT kT sd$T
s<] uHe TH d\$#&T. eekj |j >|&
u eTT\qT eekjTs s+>\ eT[+# +& deT> #+
#j *. s T \T |+&+# |+\ TuT <s *+#*.
|+&+# |+ \#dT H+<T >eH o\ &+ >T\T
@sT #j*. n| & Vsu< @s& neX+
+T+~. eekjT s+> | <w |{ n~ <T \T
{sTT+# |+ Vs+ d+ n\eT{+#y] d+K
sujT sE nqTV+> |]bT+< |DT\T
ddTHsT.
C yTTq{ b | Vs |< e T, H{
= Vs u< |<eT & ssT ] eed
Ts |{q |< ? y$ kw*dT, < kw{d T sV
uy\ qT+ |{q $ e. |T&<s d+, |T&
<s #, |T&<s jTT |<\T $. $dyTq eTq
>MTD eedq T ssT yD, b]X$T eed
6

CrjT`n+srjT+
nqTd+<q+ #d |D[ u>+>H sb+~q |< *$.
| Vs |< + eTqT sjT d+u+ qT+ b&+<
s]+#THsTT. < e\ >MTD |\ # n+~q
keTT k+q n<q| =qT> w \+ eT
+ #jT qT s=sT +|\T >T]+#sTT.
d] n+{ eT]= d+ e T |< \qT s|\ q
#XsTT. n+<T u>yT C Vs u<. |D eT<
s> T++ eT <jT+ 20`30 X+ keTTH
Vseds\ KsT #dT q ~. $T*+< Vs s ed
ke, s neds\ KsT #dT q ~. {~
>MTD |<\T eT n\ s& 60 X+ |>
Vseds\ KsT #dT H sT. eTTK+> sT|<\ $wjT +
b~ VMT keTT =+u X+ Vseds\
eT[+#&TTq< n$ s]+#sTT. >MTD |<\ Vs

K....

+|dt ysTTdt qT <]+#+&

$<sT\ T, yT<e\T, |
C keTy<Ts!
#] kj $X$<\jT+ nH
bs{\,<e\ |{ \T. n~ e+<es+
<eT+ e#T...<+f u $T,uT , $eTT bs+>
e] C+ s#] s*+q \+>D s +>
kjTT<b s+ e#T.... n+{ q $Tq> ||+ #
|C <e\ sksTT> *bjT $<+ > eT
qT*y# HT { <s\ s $+ 369 eT+~
$<] neTsT\T q&|q =*<X 1969 | \+>D
<eT+ H, +<,sw |uT \ yT&\T e+ |
sw @sT |jT bs+ueTT+~ n+
|{+|CdTq H{ | \+>D <eT+
e#T......s& eT+ qT+ <[,VQq
<e\ es <~ nqs+ n+ d<+\
d+|T sD, nqT+ yT<eT<q + s+s *
<e\ $\d\TT q~ kj $X$<\jT+.
nTe+{ $X$<\jT+ ke dV, |Ck$T
uy\T *q |]X< $<sT\ T> yTeTT <eT
ysd =qkd eTs eTT+<&T >T yd ke,
sjT , ] ed |qT |#T ]dTH eTT. |
7

&{ ej Zd | eT q+ u+ #Ls<
L& n$ >T]+#sTT. n+<T sjT eed <s
|C<q+ e <s\ |< |\ Vseds\qT
rs<\+~. <s y] &TqT Vs s U eT[+#
|< + |+~. n+<Td+ |uT + |C<H Vs
u<, CrjTb~ |<+. +{< s>o |<yTH!
n+eT+> &T |eV+#~ ss{ dT|T\ eT]!
s|+> z | zT =qT>\T #dT +T+~. eTs
| s s T + |\ # H # ybs
|eV+|#d T q ~. <T\T> +|\ qT+& u yTT\
b |+&T\T>, e> qT\T> < \+#\T>
sT +T+~. < e\jT+, <|& eT\+.
yds Xd |]X< \T

@ sjT b =eTTjT+& wb+>


eeV]d, $XwHyTq yk\qT MTeTT+<T
rdTedT+ ~. |{ \T>T nH ed| \T
q| { CrjT+>, n+srjT+> edTq
esT\qT, ke, sjT, d <e\qT
o+> |]o*d \T>T bs \ n+~dTq d]jTdt
|\T # e>H HjT #| e#T, TqT
|P&+<T, |]X< $<sT\ T> e |jT +.
+|dt ysTTdt bs+_+ = H\\T eyT
nsTTq|{ $<], yT<e\, |Ck$T y<T\
eTqq\T b+~ eTT+<T <dT yS + ~.H&T |\T
rdTse&+ m+ XeT, ejT |j d\ L&Tq~
nsTTq| { ke |]X<\T> |\qT
# q e+T\qT #jT &+ e u< > >T]+, ed
|qT rdTedTH eTT. yTeTT #dT q |jT
MTqT+& d\V\T, d#q\T n+~d sD
#s &&+&. | MT~, e~, eTq+<]~.
|qT n+<] #~$+#+~. #+<<sT\T> #]+#+&.

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

CrjT`n+srjT+

b~ neX\qT <rdTq $<o |T&T\T


sE

\s es \ CT +<+ \T |{+ ~. \s
ybs+| y] X\| #*+ ~. ]f ybs+
$<o | |T&T\ s & s{ yd ~>Te, eT< s>
|\ JeHb~ eTsk] |++~. m|{ qT+# \s
ybs+ $<o | |T&T\qT nqTeT+#\
#dTq jT|@, bsy T +{ es\ deyX\ nq+s+
q eTqw e uj
T |{+ ~. eTq<X+ sD,d|sY
es{ edTe\qT |L\Td $<o yDC
nqTeT#d+~. nB ] d+dsD\ < eT+
sT DeT+ q \T H #sT #T+~.
]f s+>+ $<o | |T&T\qT V+
#& esd DeT\T +>dt, |uT eT<T
|d+V]+#Tq|{ |uT+ yqT&T yjT&
d<| & < T . jT|@ yTT<{ <b b\q \+H \s
ybs s+>+ $<o | |T&T\qT V+#&
+>dt |uT+ |jTd yeT|\T n&T>\&+ e\
yqT&T >T yd+ ~. <b e+ d|+ qT+ $| \
qT+ es e+ nsTTq|{ |uT + e+ q
eH H+Z #T+~. ||+ #+ n~ \s es +
q <X+ eTq~. n+#H |s+ us <X d\
Crj \s es + 30 \\ T qT \Tk+~.
es+ 2014e d+es+ H{ 45 \\
#sT +T+< |DT\ n+#H. + |< es{qT eT
>T~| + #T y\ VQC +|\T mH
d+es\ qT+ |jT dTH sTT. usY ]f s+>+
$<o |T&T\ nqTL\ yesD+ be&+
=H y#&*q |]d e+~. <X+
d+dsD\qT |yX |&+ q e+T bqT s]+q
|< ||+# <X\T ] d+u+ LsTbTq
sT D+ us< X ] d+u+ qT+ s+ , jTTe
b~ neX\T *+#+ dyT d+dsD\T neT\T
#dTHeT $esD #TH&T. us<X+ ]
d+u+ e& sD+ mesT nH~ e+
jTq #| &+ <T . jTq ] eT+> q \+
|yX |{q d+dsD\ |* yT <X+ H&T m<Ts=+Tq
<Td sD+ nH~ $d]dTH&T.

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

b\\T |yX |{q d+dsD\ |* +> <X+


sEsE sT<>+ |sT>T e+~. jTTe d]jT q
b~ neX\T b e&+ {~ sT<> usrjTT\T
nys+> =~b{ |T&T\ \s <TD\T se &yT
@ |ejT+> m+#THsT. dTesT { 40 \\
\s <TD\T H&T <X+ y*XsTT. M{| H\T>T
eT+~ sTybsT\T | + > JeHb~ b+<TTHsT.
|s+ > {~eT+~ b~ \_k+~. d+dsD\ |* +>H
<X+ sT<>+ |]bsTT |\T |ejT+> \s
es m+#T+f H&T s+> L& s+ #jT &
us b\\T u|&TTHsT. |{ <X+
b~ neX\ |]d sXq+> q deTjT+
\s ybs+ $<o | |T&T\T nqTeTd n~
b~ neX\| re |u e+ #| neX+ +<
yT<e\T +<q e+ #dTHsT. \s es d\
ejT+ <TD\T q&|ysT, d+ c|\T |T qysT,
qs ksY sV\T yTT<\T M~ <TD<sT\T
HsT. \ ~ eT+~ k+|<jTs sb \s es +
<s b~ b+<TTHsT. =~yTT+ |T&T\
d++> s+>+ n&T>T|f M\T+&+ sT<>T\
s+>+ |< mTq neX\T \_dT H sTT. > |~
|H +& \s es + eTq <X+ |sT>T e+~.
yTT+ > ]f s+>+ |sT>T<\ +f ~ y>+ > |sT>T+~.
|s>& |< q sD+ eTq+ m<Ts=+Tq sT<>+,
b <> deTd ~ |_++> u$+#e#T. eekjT
s+>+ |{ q+ +&bsTT+~. n<q+> b~
neX\T *+# neX\T n+<T e. edT j
s+>+ d H\=+~. B+ \ ~ eT+~ usrjTT\T
nys+> de\ s+>+ |y + b~ yT y*
e+~. n& L& neX\T n+> b e&+ =~
b{ |T&T\T |>* qys+ \s <TD\T se +
@y |ejT+> e+< | | +> m+#Tq~
<T.
8

CrjT`n+srjT+
|dT + yesY VQC +| ||+ #+
15 <X\ 55 |s 8,500 c|\qT *+~. yesY,
|d] |s nyT], yyT |sT yT, k
|sT \+&H , udt |d t |sT +&j |{ q
ybs q&T|T +~. 2006 usr m+sY|C d t yesY
q ybs u>ke eTq <X+ bs+_++~. udt |d t
|sT yesY +| q yTT<{ c|tqT 2012 yT
neTYds Y bs+_++~. us |uT + ]f s+>+
51 X+ $<o |T&T\ y<+ \T| d|+ sY
14q |# C+& |&+ q ybs $d] +#&
yesY neX+ @s&+~. nsTT yesY e+{ $<o
VQCr +|\T eTq<X ]f s+>+ |y d
n<q +> \ ~> <> neX\T \_kjT , eds
edTe \ <s \ T bZ jT m|&t deTs \T y~dTH sT.
$$< <X\ nqTue + B _q+> +~. yesY
e+{ & +|\T us< X + n&T>T|& n~ =>
<> dw d \s es qeTTq 17 eT+~
<>\T y* edT+ < s #+~q yT{wt
n+& +| |{ + +~. yesY ]f s+>+
|y +q |~d+esH <<| 50 X+ eT+~ q
es + | <s|& q ysT q ybs y* e+<
Y kH nH nyT]H ]y q ds |s=H&T.
yesY +|H #H qT+ edTe\qT ~>TeT
#dT e&+ eT\+> nyT] <<| 2 \\ eT+~
\T eT <>\T y* e+< n>s+
nyT] |uT \T #TTHsTT. yesY 2006
w> ndH b+ \Ty| 2008
b++ yTT+ 306 q <TD 82 <TD\T
eT|& jT nyT] qT+ y\Te&TTq n{+{ d{d t
nH | y\Te]++~. yesY #TT| \ <TD\
eTdy s T 35 X+ qT+ 60 X+ +T+< ~
mq$T &e\|tyT +{ s q n< jTq+ y\& + +~.
yesY e+{ VQC +|\ e = <>\
e m{ H <>\T y* edT+< mH
n< jTH\T \T|THsTT. ydy \T e+f |uT +
9

e+ => <> neX\T ekjT , <s \ T >T Z jT


ydy \qT <|f+ <T |jT dT+ ~. VQC +|\T
]f s+>+ eq s b<$ T <X = $d
edTe \T # <s \ \_+q|{ u$ wT B |u e+
|L\+> +T+~. u$ wT u\ d+ <ojT es{
<s \ +f =+ \+ & +|\T e edTe \qT
neTTsTT. B e\ c|+> e #TT|\ q
\s <TD\T eTyd T y*q |]d @s&TT+~.
|* +> eT |&q \s ybs s+> kBq+ #dT q
& + |\T e T w y T Tq s neTT
$j><sT\qT <|& >T]#ksTT. <jYT+& $<o
|T&T\T |y +q =~ <X+ ]f s+>+
yTT+ ybs+ 40 X +|\T n$T+#sTT.
u mTq \s <TD\T eT|& sTT. jTeqT\T
sT<>T\jsT. 2003 md \H dj ]f
yD+ |]d y~ q T $&T<\ #d+ ~. y~
#H ,<D
=]j,eTwj
,d+>|P sY,y H,<jYT+&\T
]f $<o | |T&T\T nqTeT+q s u
mTq c|+> e |T e#jT, <s 90 <X +
u mTq b~ neX\T *+q ]f s+>+
#e<q< dw + #k+~. nyT]H <T, sT
dj <X\ L& ]+~ <. yesY, fk,]b
e+{ VQC +|\T \s es+ n&T>T|{q
|# sTybsT\T s&Tq |&q |]d n+srjT+>
nqTuy\T #TTHsTT.
yesY e+{ VQC +|\qT ]f
s+>+ nqTeT+#&+ e #H <X+ ] >q n_e~
k~++<, <X #d HsTy\ eTHVH
d\$dTH &T. #H nqTue + _q+> +~. yesY
dsT <<| 70 X+ #H qT+ ~>TeT #dT +T+~.
#H ed s+>+ m+ \yTq < n+<] *d+<.
70 X+ #H edTe \ yesY m& ybs+
#dq u>T|&~ #H < yesY( nyT]) > usY
<T. <X+ d+dsD\T ne*+_+#| &T, n<X
@ s + > $< X \ qT+ d V s + ned s +

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

CrjT`n+srjT+
+T+< s+>H $<o dV s VksT .
V+#&q +|\T L& d<o \ <>+
*+#*. n V+q| & @ <XH |j >+
+T+~. $<o |T&T\ <s <X+ b]X$T
<q |+#< +&*. d+dsD\T C <] +#*
|ssTT <X\ C T|&+ <T. \s es +
$<o |T&T\qT eTq<X+ nqTeTd & ]>~
n<.
$<o |T&<sT\ eTq+ $Xd+ *+#\,
n| & $<o |T&T\T eTq<X ekjT |<
n+TH&T. $<o |T&<sTeTH Xs,eqd
$+>T? ysT us de+ k+|T ndeq\
qeT Hs? y] $Xk, qeT *+#&.
|T&<sT\ n<Tb\ q&TdTq VQC +|\T
<X <#Te& |y dT+ f y y]+#*+~bsTT
y] msyN\T |] k>+#&+ me] |j H\d+
|< H d\$y*. nyT] n< &T ue us< X +
d+dsD\T + y>e ++ y\ q ny<q qT e+
#X&T. n+f nyT] +|\ eTq<X+ |yX+
*+#\ jTq s&T. ] e+<+ q

q <X VQC +|\T jT <X\ ybs+


sV+ eT <X >f + #\ jTq sTTH&T.
nyT] |<q e\ Zq eTq |< d|+ qT+
$| qT+ T< <X |\ qT+ re es e+
neTq|{ yq>&Z + <T . $<o |T&T\T eTq
<X_e~, eTq |\ @ $<+>, m+es
|j >|& T +< n + sj
T + rdTy* ,
eTs <X| e& Z eTq <X T |s<T.
$<o edTe \ es+>, b\q es+>
<X+ jeT |<m Tq bs+ sV+q #] eTq~.
n{+{ H\| $<o +|\ msyN\T |] k>+
|\&+ k+<e, bs HjT +#|& # & y T
neT +~. >+B d<+| ]+#& b n #| +Tq
+>dt, eT >+B d<+\ <* VQC
d+d\ eTT+<T y\eTT+<T \&&+ @ ysd y
<X |\ #b*. >+ |+ ysT, s +^w ysT
H ybs+ yTT<\T|{ s b\q <++
eTq *d+<. | &T d+dsD\ |De n eT
$<o VQC +|\ eTq u eTT\qT, ybs
n|+#&+ eTq ksueT T |&yT neT+~.

$X$<\j q $<qT nud+# $<sT\T>, |]X<\T>


MTsT de+ sT>TTq ke, sjT , ] n+X\qT +>
|]o*dT+ {sT. d+<s + > @< |T q $TeT* +|Cd
+&e#T < $TeT* ~*+ +&e#T. d+<s+> MTsT
|]o*+q, $TeT* +|Cd q n+X\| MTsT n_bj
e +{sT. MT n_bj\T deC |j >|& $ nsTT
e |+|+#+&. y{ +|dt ysTTdt | +& |#T ]k+.
+|dt ysTTdt ed| Te+{ s#q\ dyT m<TsT#dT+~.
+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

10

CrjT`n+srjT+

66 @ yqTuT us ks<T\T
n>\ |u d+|qT!
$.XKsY
md, md <>T\ |ywq ]swqT eT+~ n<q| s<sT <s T md\T, <s T md n~sT\T
*+#+<T < +q _\TqT +< |uT + eT<
sdu |yX |& |jT + $|\ + nsTT+~.
d+<s + > b\, || b\ <+< T<T\ T <X |\
eTT+<T q>+> |<] eTjsTT. deCyB b, edq
b\T _\T es+> H<*d du |yX | +&
n&T HsTT. `> { +u D k> #| |j wq
_\T _.C.| y\&+ ~. |y wq ]swqT *+#&+
e\q pjTsT djTse sT. <+ C? |uT b\H
CbsTT+~ n eTjT+ md,md\ J$\|
|]Vde&&T. q\u jT L& +& q =&T
<X+ n|< sc eTTKeT+> sT~q eTTjT+
n> \ djTs |, md,md pjTsT |q + kks
> +<q |&&T. &* b{+& bsyT+T
m+| #dT = |CkeT eedH |< C> e]q
eTTjT+, HjT<yTq #{ C> #|+<T
]+#&T. _\T d+<s + > n>es\ z d+
b, V+< z d+ eTs b _\TqT n&T e&yT
, eT \ <TsV+s\qT L& d>TZ> u
|THsTT.
md,md <>T\ |y wq ]swq d+ +>dt
|uT + \|{q _\T deyX\ e] sE |yX |&y T
b X ~ \T|+~. |y wq _\T deyX
y<+ b+<&+ weT eT+ dTo esY w+&
|{ + #&y T B sTEe. > { +u D d++~+
|< sJHe #j \q eT &e+& Z md,md
|ywH _\T| #s d<eT _.C.| |{+#&+ _.C.|
esT yd+. |ywq _\T| #s nqTeTrd `>{
&e+& e# qw+ @$T{? |y wq _\T| #s ]
+>dt b `> { +u D+ qT+ u
|&T T+<?
e\+ HjTyTq _\T #+ > es neX+ q+
eq _.C.| bs |{e T yTT<Tu sTT+<?
us <X s{ yTT m&
neX# eTTKyTq ,HjTyTq _\T, b\,|| eTTs\
sjT $ & be> e]bsTT+~. |uT+
bsy T +{ |{ + q \ |syT 149 d ksTT
n~sT s+f sT L& md e &T . 180
11

eyT HsT. CsTT+{ d ksTT n~sT\T


477 eT+~ +f md\T 31 eT+~(6.5%), md\ T 15
eT+~(3.1%) eyT HsT. &s s T 590 eT+~
+f y] md\T 17 eT+~ (2.9%) > md\ T 7>TsT
(1.2%) eyT . q~sT\ yTT+ #d 1324
eT+~ 50 eT+~ (3.78%)md\T, 28 eT+~ (2.11%)
md\ T eyT HsT. md <>T\T 15%, md <>T\T
7.5% ]swqT +&e\dq # e\+ 3.7, 2.11 X+
eyT +&& { q kH\qT n$T++~ |u
d+|qT\ #| +Tqysq >V +#e#T. de#s+
n+ |uT+ q<. bsyT+T #ssT>TTq
d+<s + > |.m+.z dV jT eT+ |.HsjTD k$T
>D+\T |{ + #&T.
q |<e e# y] n~ \T .@.mdt,
.|.mdt, ,m|t.mdt &sY ys +{sT. sT |ywq
<s &sY HsT > jT$T+#& sT. .@.mdt
d++~+ &s ]LT 2011 e] H{ 3251 eT+~
+f y] md\T 454 eT+~ (13.9 X+), md\ T 240
eT+~ (7.3 X+), z_d\T e\+ 420 eT+~, (12.9
X+) yTT+ 34.1% eT+~ eyT HsT. sC+>+
sX + |s+ 15 X+ md\T, 7.5 X+ md\ T {|t
&s jT$T+#e\d +&> n s><T. n+f
q kH ]swqT d]>Z neT\T s>&+ <
>eT+#e#T. n++& s q, eT< ksTT kH
md,md\ d+ ]sY #dq nH bdT\ T H{ U>
HsTT. du > qe+sY $. HsjTD k$T
#dq | q |s+ 73 |uT $u>\T, d+d\ md\
d+ ]sY #dq bdT\ T 25,034 U> HsTT. +<T
4,518 bdT |ywH e& md nusTes
n+<TuT q+<Tq U> |& HsTT. md bdT\ T
28,178 U> +f 7,416 bdT\ T |y wq d+ nu sT\ T
q+<Te\d U> HsTT. Te+{ |]d U>
|& q bdT\ qT +|& |y wq _\T neds+ nsTT+~.
_\T e\q n>es\ #+~q |ud+|qT\T Tq
<>\T @MT e. $wj +< |uT n~sT\T
dw+ >H #TTHsT. nsTTH ds bdT\ T U> nsTTH
+&=#T > |\ de\T n+<b sTTH, |]b\q

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

CrjT`n+srjT+
+T&H |s<T > md,md\ T q kH #s&
M <T . jT$T+#&+ e\ sd md,md\ T
|y ks , B e\ |u <+T+< n>es\T >>Z\T
|&TTHsT. _\TqT n&T +THsT. ]swH {
{sTT+q bdT L& md,md\T jT$T+#+&
s~+#&e T+f ~ dw+ > \ $e . e~>\T, e\\T,
=+& CT\T |uT + q kH #s +& s~+#
\$e. z d+ ]swqT |{ d , |{ + q ]swqT
L& u +& |jT |Ps+> s~dTq n+
q>yTq \ $e. us <X |]b\H eed
eT\ d+u+> q sd md,md\T sT.
qy] #T n~s+ +&<T. y H n~
|n ~sT\ n<Tb\ & +&e\d+<q, yT$T
#jT b THeT+ =+<s md,md q~sT\T
$$< d+<s\ q y<q qT e+ #XsT. n+f <X
b\H |>Z\ n> \ |u d+|qT\ #T H q~
| |u < #|&TTq md, md #T <
dw+> \Tk+~.
nsyjs d+ us+ ||+#+ d>+
<]< \jT+> eT>TZ +<+f, Xe +yT q eT+<T\T
q|{ ;< ]q q+ |{ eT]j,fb sTT&
s\ #dT H s+f, eTTsT>T \e\ d+ L& n
q jTs|t <X\eTT+<T <V n+ _#yTT T q<+f,
eqy_e~ d 134e kq+, \d] <jT+
128e kq+, $< d 147e kq+ <X+
H]\TTq<+f, \+< #sTT &| | s<]
qT+ s T < |\ T n+>T+ L& <\ <+f, <X
eqsT\qT |\ |j>|+& $<o +|\
neTT n$ $~ &\s yTT\qT msTH b\\T
Hs+f sD+ mesT? B+{ q |<e
q n> \ |u d+|qT\T sD+ <?.... <X+
md,md, _d, eTTd+ \ #T <T . <X+ |u! |u!
n+ >=\ |&TTq n> \ d+|qT #T +~.
md, md\ T,_d\T |< q+> XeT#d <X ]dTq esZ
HsT | |+ <sT <T . sT <s T e
H |+<sT\ de. qT H{ us <X <Td
sD+ n> \ d+|qT. \+ \+ n+ >+Tq
n> \ |<\ L& n> \ |uy<+ ]+<MT
<T .
|u d+|qT\ syj
s @\T&
<X+ }&u&+~ @eTH +<+f n~ 18 \\
$<o n| , 40 \\ d<o n| . ||+ # u+
n| d | <X+ dyT +{ s&T |& d <X

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

~>CssT. eTTsT>T \\T y\H Hs, V+& +{


n q <X\ eTT+<T C |e \d+<. 75 X+ eekjT
u eTT\T { bsT<\ ks + es| #T d+
# | |@& ysm #&e\d+<. MsT |e+q
<T <y\j\T Hs * sT+f |P&& eT
||+#u+ |<\T y*. ||+#+ d>+ <]<+
us< X + H yd+. <]< s K +<, + +<
=d | <]< +Z # <]<+ |u d+|qT\~.
us <XyT us <X |\ #T <T. _{wt
y&T q< y&=& <X |uTe. | &sTT
|uT e\ =<e<T . nyT],bH,sc,bH,s, NeT
\jT+ V\+&, uj
T +\T e] q> yTTq
\&q <D
]j L& us b\\ |uT e.
<X\+{ >=\TdTT y|+ q VQC
+| us <X+ bT nH |<<X \ |uT e\T.
nsyj
s bT |uT e\ de #jT &+H n> \
b\\T, |uy<T\T >&bsT | us |\ de
#jT &+ <T. y* rdq eqsT,$j>+ q
d+|< n~ u>+ $<X\ s*bsTT+~. yd{
u+, \+&H |H H +|, ddt u+, b]dt,
u]H , { ~s <T q>s\ |y
T XV s\
us <X d+|< |\T> |sTbsTT+~. |\ qT+
us <X+ ] edTq < $<o |T&T\T. eTq &T
eTq+ m|.t &., m|.t m|.t \ s|+ =~> $~*+#&
<X ksue~s *rdT+THsTT VQC
+|\T. |u d+|qT\T #&e\d+~, yX| & e \d+~
<|& #d >, s=s yq T\ d+ n
|&T Tq md,md, _d\qT #d <T. #H eT |uq T
d]V<T <{bTq d+|<q T n&T e&+ |uy<T\T
#b*. us |\ #C]bsTTq us ksue~s
] |\ #T #s &+ #b*. ~ydT\ +<
q KeqsT\qT =\>=&+ d+ dE&T+\q,
sDMsY dq\qT dwd T q b\\ \qT \e]+#&+
#b*. ||+ # ke |+| <X n&T >T ksTT
*|q \ eedqT s|e| deq+ H\=\&+
d+ eT |uq T kq|{*. dVjT ~yd |\|H ,
Hq |\|H \ ~ d \ jTT<+ #dT q b\\
<TsHj\qT m<Ts=e&+ |uq T $j+#*. L
&T\, U &T |\, B\ T neds+ sdq \,
\ d+ T&TdTq ;<_ H < Tq
d yTT\ u>+ d+ b{|& |u nd\T |u
< |uy<T\T >T]+#*.
` sjT $Xw \T
12

b+rjT+

$<V sj \T
& d.o+

< d+<s+. eTq+ s|{ >T]+ y |Hd+#&T. =*k]> uc |jT T sc\T @s&\
#]+#*. > \+ yT\T e#T\+ +f n \T>T
kV+ qqjT #b& n+{sT. n+f qH
u>T+T+~ s |{ H n ns+ . e#T\+ yT\T
> \+ +f n e n&T>TC& >TsC& #b&T.
m|&H e#T\yT u>T+T+~. nsTT s | #]
neds+ . y d+<s + L& {. s |{ >T]+ eTq+
+#*. > d+es+ < deTjT+ k+<
#+~q eJ Xdq duT &T yd+ sX&T. qe+sY
1 $<V+ nsTT, $<V+ 1956 qe+sY 1 @s&{
\+>D b++ qT+ b< + eV+q |< eTqTw\T
L& $<VQH n |dTH &T. (sT\Z seTcse,
<Xs~ s+>s&, #Hs& +{ ysT n| &T \+>D
qT+ b< + eV+#sT) \+>D y 1956 qe+sY
1 +< |<X @s&{ L& w #XsT. eT] MTs+
qe+sY 1 $<VeT+THs+f eT] M+ <] &TTqf
<! eT+<T << \+&? n jTq yd+ sX&T.
{$ L& jTq n< #s #dT H &T.
qe+sY 1 nH~ e\+ \+>D $wjT +H
$<V+ <T. n~ sjT\deT $wjT + L& $<VyT.
n~ m{> yd+ #]+& |jT kqT. nd\T
+< sw @s&\q ueq m{+~? ueq
eq|&T yTTyT T< sjT\deT yqT +< sw+
\T|HsT. d+<s + > sjT\deT y L& re+>
es+#sT. n&TqTe+{ Crj<eT uy\T>\
ysT,|CkeT y<T\T,|> o\TsT H&T +< sw
@sTqT es+#sT. nH&T k y sjT\deT
y] <>Zs y[ MTsT, yTeTT \d +<sw+>
@s&T<eTq| &T MT \e+ e w+ < sjT\deT
y dw+> #bsT. qT \+>D |\T eyT
qe+sY 1 $<V+ n nq&+<T . H&T sjT\deT
y L& $<V+ n+THsT.
y\ d+<s + { $<V #] \TdTy*.
\TdTy*q neds+ L& +~. k y 1910
jTTe kV d+|T eT |{sT . u| du ]bsT.
du e\|* qe\ sdq qe \HsjTD
13

jTq q n_bj #b&T. du H|< + qT+


jTTe kV d+| k+ 1912 +< eTVduq T
@sT #dT HsT. +< eTVdu nH d+|T + |T=
n< u| 1913 =& y+|jT n< q yTT<{
eTVdu ]| d+<s + > = rsD\T #XsT. ny$T{
#<+.
1. eT<dT sw+ +^w |uT |]b\q, eT<djT T\T
($T\T) <>, ], sjT neX\ \T>T
y] deTT kq+ e+ <T . qT eTq+ |
sw+ > @s&* n yTT<{ rsq+.
2. \T>T y] d+d q~. $T\ d+d
q~. k+d ed+ +&+ eT\+> y
eTqMT< ~| + #sTTdTH sT. qT eTq d+d
eTq+ s+ #Ty\+f eTq+ | sw+ > @s&*.
3. u]jTH <>+ d+ <sT \T>T y,
$T&T +s ed $T& <>+ #sT.
qT eT<dT *d +f eTq <>\T se.
| sw+> @s&yT deTd |]cseT
u$+#sT.
~ s< sw+ @s&{ sDyTq #].
$wj \qT @ MT&j m& |k$+#<T . qTH |T&
T< |{q $w |\T |\T n oo @H&
nH&T. |T&, T< |{q $w |\T
q @+ nedsy < eyT |#s+ #ksTT. \>&b {
s>b $jTy& yT{ ~+&d T = sVs B
LdTH&T. n+es u>H q~ yq uqsY T H&T.
dyT+<|<X sw+ d+ eTsD sVs B #dq
b{ oseTT\T Xj \T =qk<+ n sdTH&T.
yTT+ {M\ ~ |#s+ #XsTT. &T\T |{ jTq
s +&T sE\T $seT+ +& |#s+ #sTT+#TH&T.
+< |<X d+ b{ oseTT\T @MT >+ #jT <T ,
+< |<X b{ oseTT\T @MT d++<+ <T n
s H , H&H #s |{s? s H yd+
ssTT+#s? <T y $<V ~q+ n eTqeT+f
$<V ~qyTeT+< yk\T eksTT. B $<V
~qeT m+<T+{sT n #s |&TTHsT.

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

b+rjT+
b{ oseTT\T +<sw+ d+ eyT
sV s B #X&T. +<s w+ L& $TH&T qT+
+< | sw+> @s&{ eyT sVs B
#X&T. H&T +<s w+ keT n+^s+ ]+~.
$wjT+ <>ZsH b{ oseTT\T sVs B
=qk+#&T. n<$T+f eT<dT eT& s<>HH
+&* < +< b* b++>HH +&\ jTq
s&T. $T\ ~| + +< jT sy\qTq| &T
y b+ e~d sy* y n s<T . k+<
<|& esZ\T m| &T L& m& me neX\T
<=sTsTT. m& me <|& #dT e#T, me] m{
$T+>j\H , #q\T #d +{sT. n{+{
#q\T b{ oseTT\TH e +&e#T, < jTq
yqT q |T&H #q *+ +&e#T. eT<dT
eT& s< d+, +< b* b++ d+ jTq
sVs B =qk+#&T. n~ k<+ <T. jTq
#bj&T. ~ b{ oseTT\T eTsD B yqT q
#]. #]qT @ | sjT<T, @ {M #q
#]+#<T . b{ oseTT\T +<s w @sT d+
bD>+ #X& | &T |#s+ sVdTHsT.
nsTT y V <su< +<b* b++>HH
< eT& s<>HH +f \+>D e{
nu +s+ < =+eT+~ +< |T&<sT\T, u keTT\T
e{&T THsT. n+f y #q m| &H |T&
$d]+#Te+, |T& |{ u\T b+<+ #Tf
sT>TT+~. sT \qT <|& #jT +, <|& #jT {
m& neX\T +f n& $d] +#T<eTH |< b{
oseTT\T \+ qT+ =qk>TT+~. +< y $T
\ |q + qT+ jT |&\qTHsT. n nqTq| &T
e\+ +< y sw+ > @s& ue+&TqT n
] y deTd\ e#$ e. | q q
sjT\deT yqT \T|+f u>T+T+~ <? nH
#q e+~. #q eq y+H y #s \T
yTT<\T|{sT . nsTT >+ +< y sjT\deT
y nqTue + +~. 1924 +< jTe]{
@sT #dq | &T eT<dT eT& sw+ jTe]{
|{* n nqTHsT. nsTT jTe]{ $XK|D +
< uy& ($jTy&) |{\ < nqT+<+ >
|J d+sYqT sjT\deT |{* n nqTHsT.
n~ L& nq+| s+H |{* n ss TT+#sT.
n+^s eq s +< jTe]{ nsTT

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

$XK| D y [ +~ >, | . J d+sY e +


nq+| s s<T . n+f +<y sjT\deT y
$wjT+ m+ nHjT+>, #dTq |+<\T,
e{&T q e\T m{ \+|T +#s #&+&. m+
yqT&q , y\ d+es\T> b> eed q
n~. sjT\deT y&+~ jTe]{ L& <T.
e\+ |J d+sY eyT. eTV n+f 100
<>\T eksTT. s +&T e+<\ eT+~ #<T eH
neX+ @s&TT+~. n+, n+ $T+ @MT +&<T .
d+ < L& e<T .
1924 \+|T q ]q s sjT\deT
y sjT\deT eTVdu nH d+|T+ |TqsT.
d+|T + < s+ 1934 du ]+~. B+{
rsq+ #XsT. du ] se#sT\T nH
kVr y e{&T (jTq eH) uw |jT T
sc\T ns < HqT nqqT. y{ e\q # u\TqsTT.
, #qsw+ qT+& +< sw+ $&&T u s y T q #,
+<s w+ qT+ sjT\deT $&&T eT]+ u+ .
m+<T+f ky], eTq* ms eT\ =+&\T ysT #dT H sTT.
u>[+> ysT eTqeTT ysT . y] uw, VseTT, yw< sD
n ysT ysT > HsTT. qT y] eTq bT <s< T
~ du #dq rsq+. qT deT ydT\T y *d
+&{ n+^]+#< T . \e++> yqT \T|H
|jT+ #XsT. \T|HsT.
1924 sjT\deT y eq nqTue + @$T+f
+<y e se\dq |.J d+sY e<T . yTeT&q
q ]H ysT Hsysq| &T s| u$wT yTeTT
y] *d eTeT* |* || #ksT nH~ nse TsTT
sdq e+ #XsT. rsH\ $$< |\ <s
jT e#sTT. eq s +>T] |X+ +{
y sjTus q&bsT. |X+ |+T\T n&
y[ sjT\deT |<\ e{&&T. k+< |T&
<s e{&&T. e{& sjT\deT |\qT eTq*
$Xd+ rdTy\+f y eTq* qyTT #j *.
n #j \+f d+ = $wj \HH y] ]\T
eTq+ n+^]+#*. |{ |.J d+sY e be+
e\q eTq+ y # yd+ #X+ n y e{&&T.
B+ +< |<\ T | HsT. H>Xsse |+T\T
nH jTq | q&|y&T. e<dT jTq
\T +&~. \TqT o u> n |*#ysT. +{
sjT\deT |<\ T, k+< |<\ T Ls e{&T HsT.
14

b+rjT+
e{& |+<+ #dT HsT. |+<H o u>
|+<+ n+{sT. ou> |+<+ nH~ sjT\deT
y, k+< y ]q |+<+. +<s w+ @s&+
d+ ]+~. |+<+ s +&T b+\ |<e TqTw\T
Ls e{&T HsT. |+<+ rsD\T
#dTHsT.
1. 1924 @< e{&s |.J d+sY nq+| s
sy*.
2. cq~, T+>u <q~, |Hq~ eT&T q<T\ MT<
y&+ H\sT , k \ m+ y&+
sT>TT+< n++ f me> sjT\deT \
{sTT+, bC sD+ #j *. ~ d+ 10
d+es\ |> =qk>*.
3. +< sw+ y @s& VsT nsTTH <
sw s< nsTTH sjT\deT y*. |+<+
#dT q s L& nq+| s |.J d+sY s<T .
yTT<T s<T (1924), s s<T (1935)
$wjT + L& deT nHjTyT ]+~.
ou> |+< eT&e n+X+. V sT> ,
s< > sjT\deT +&*. VsT nsTT
sjT\deT s &yT & _*+>\T m& e { n&
y <T . s< e+ s \T y[+~. s \T
sw s< >T&s\T yd q&bsT. s< s \T
y[q|&T uy& du ]+~. du s<
V <u< b >T+sT, uy& eT< |{H |s<T
s\T s< e+f yT+ n+^]+#+ n
k+< |<\ T =+<sT du ]| # >+<s> + #XsT.
n+f +<y #q m{ +&< #&+&. n~ |T&,
u keT+ #T q <Tss|Z #q. |T& e+
s eqed + < \T+& e . ] d + +<
+{sTT. +> k y s \T s< es+H,
njT<X+ X sse, \+ d+Jes&, +>T] |X+
|+T\T |<e TqTw\T> eeV]+, y+<] |+#sT.
m{ n+f s \T s< nH~ e\+ *yT s
| HjTqs! ns+ #dT+& eT< V<su<
q~. \+>D kjTT<b s+ q&TdTq ~. ~ nsTTbsTTq
s m< $<+ > HH V <su< sc \T|e#
#bsT. n+f de+< |<\ eTT+<TqT+& \+>DqT
\T|y\H #q +&+~.
H&T k+< HjT + eT& eTdT
b (d|) +< eTVdu |sT &= duqT
15

@sT #XsT u>H +~. bs+ q&bsT. q&|q


s ~ $X+<y| <] rjT&, \+>D
$X+< y & H{ eTdT b HjT
m& # k+< ueC\+ |#d+ <H~ =+
n<jTq+ #dTq eT+ H|dTq~. ~ |q
esTe*q neds+ +~. +<e TVdu, eTdT
HjT + qTe+{ k+< HjT + mH
# eTq+ \T>T y+ *d +<+ nH #q
bT k+< ueC\+ |#d +T+~. m+<T+f esY
nqT | eTw #H n ke ndyT
ss TTdT+ ~. eTq+ |{q b++. eTq+ |{q \+.
eTq+ | #dT q d+d. ~ eTq ke nd +. ~
eTq # H ss TTdT+ ~. | &T yTeTT b\eTsT qT+
e#+, qT e nd + e # q + ss TTdT+ ~. qT
yT+ #TqT+& eq|&T q T n&> nH
# q + e +> +T+~. <[T> H nd +,
b\eTsT y&> H nd +, \+>D y&> H
nd + n*yT {> n nd * ss TT+#~ esZ
nd + nsTTq|&T n~ysT . nd \T +&+ |
<T> nd q&|Te+{ # q + T+T+~
<? esZ # q yT n+eT+. qT k+< qT+&
eqTe+{ eTdT HjT + L& & eT b+
ueC >Ts +&e#T. n+<T +< |<\ T n+
qeT+> m| & k] eTq+ +>DqT eTq+
\T|y*q yyT. \T|q s s&yT&> q
V <su< n ue H\T eTq eksTT. *+>HH
s\T s<> | =+& n +>] |X+
|+T\T y #| n| &T y | +f +<sw+
s \T s<> @s&+~. ~ #]. *|| &T
sjT\deT |\T m+ ||T{+#sT, u<|&sT.
es+#sT nsTTH deT ydT\ sdq\qT, u<\qT
H&T |{+#T+& \e++> +<sw+
\T|HsT. +< |<X es+Z dT>eT+ #XsT. qT
qe+sY 1 deTydT\ L& $<V ~qyT.
\+>D kjTT< bs $seTD ]+~.
| n MTwH 1953 & e+~. \+>DqT
V<su< sw+> |+> +#\ #bsT. =H
s eT Xdqdu 1961 m\T ]> Xdqdu
eT&qT{ sj
T + rdTy\ | #b&T. H&T
\T>Ty+ <sT fqH~ eTs ueq +{~. <Xs~ ,
, sT\Z , s+>s&, {+{ y+ <s ueq
=T bsTT +&e#T. nsTTH s+>s& e+ K+>

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

b+rjT+
\+>D zTyd m{| ] d T \+>D +< \|&
M\T<T n y~+#sT. <Xs~ +{ y e+ jTq
yTT<{+ \T>T y+<sT f nq ueq qT+
e#&T. { jTq $eT+ nf =qk+#&T.
{ =~eT+~ H&T \+>D +<s w+ \y*q
neds+ +< y~+q e ydeyT e#T
n+H s {+ |> & |\T +< sw+ \e&
es+#sT. m{ es+#sT nH~ ]sT q~.
| $TwH eTT+<T m+ eT+~ y+>\T #sT.
#<T es y L& e e{&sT. #<T e eq y
mf ow $T{ $q |\T #s n $q
|\T L& #sT. s\T, <s \T #XsT. eT] <+
@$T{? y\ yk\T sdTq y, #s #dT q Te+{
y e\+ <Xs~ #|, sT\Z qT #| e{&T THsT
sdq \ deTV\ ef$T{? $wj m{
e] +#sT. s \T s< *yT V <su<qT
eTq+ m| &H n$Tk+ m| &H \T|+{+ nH
#q @$T{? <+ #s #jT+& e\+ ||
#s $T{? qe+sY1 $<VeT m+<T+THeT+f
nT sjT\deT |\ +\ qT <w |T+&
*|dTHsT ~ $<V+ <?
y qe+sY1 $<V+ b, e|
MTsT <V+ #jT b, mf ou> |+<+ #dT Hs,
\+>D \T|e+ d+ L& \+>D |\
|+<+ #dT HsT < nq+| s+ qT+ e \+
d+Jes& #H d++ |{e <?, >T \#q
jTq #H d++ |{&T <? MTsT @ #sTTH
d+\T #Xs, mf deT y] ou> |+<
\+|T+#s, sjT\deT nHjT+ #Xs, nf
|<e TqTw\ |+<+ L& \+|T +#sT. eT] y
\+|T ++~ <V|P]eTT+< < MTs d\$y*.
$E\T MTsT, dssjT+< +|T +Te\qT, Xs se TT\qT
sdq ysT, uH |T +Te\qT s e #dq y $E\T
#| +& MTs &q ] $T+> @+{? + #\ $wj \T
HsTT. nsTTH HqT y{ C* yq T. |< eTqTw\
|+< H\T> bsTT+T,@& bsTT+{qT #&+&.
@& bsTT+{ $<V d++~++~. eTq+ $<sT\
< y +< |<X sw+ @s& n+<T \+>D
*d \+>D H{ ns d 4%. \T>T e{&
neX+ # \T>T bsX \\T #, \T>T sd
neX+ # 4% nsd. n{+{ b++
u keT,ud de| qy\T #$#dqTe+{ b++

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

e&+ eT\+> b+ n_e~ |s# & + d+


40% $<eX\qT b+ y* n |<e TqTw\
|+<+ sdT= MTsT d++ |{sT . <VsD100
jTe]{\T @s& 40 jTe]{\T \+>D |{,
MT |syT |{s? sjT\deT 4 \THsTT 4
7 jTe]{\THsTT (b |s+) +<
9 \THsTT, 9 5 jTe]{\THsTT. | &=q
3 n<q| jTe]{\T \+>D b \ |s+
rjT jTe]{ q~. 40% |s+ 4
\ 7 jTe]{\T, 9 \ 5 jTe]{\T
ed eT] 10 \Tq e m jTe]{\T sy?
~ $<V+ <?. jTe]{ rjT
jTe]{. eT] kj d+>+ MTsT n&>=#T.
kj jTe]{ |C H. kjqT |C H #d
\+>D < +& #XsT. n+<T yTeTT $<V+
n+TH+.
+ \+>D <eT+ sT>TT+f sw|
s T m& |C HqT rdT=#sT. |C H nH~
sw| s T , |<e TqTw\ |+< m& <T . 6
d\ |< + L& m&< T . m& < $Ts
dw+ #sT. ~ <V+ <? + <eT+ sT>TT+f
&^J H{| wH e+~. 2009 eT < MT<
#s ]| ]d+{> #sT. d+{> #d d{ &sY
n ds|{> |{sT. m&~ d{ &sY. V<su<,
d+ <u< nH~ seCH u>+. | + <T. nsTT
|{ L& d{ &sY |sT MT< kj |CH
|] dT MTsT =fX sT. <>\T MTs =fX sT. ~
$<V+ <?
1999 &md H{| wH eq|&T e \+>D
d& + & |+ { zjT d] >T+sT n|j
TY #jT &
|+|+#eTT. nqT V+&|t, n~u< n~.
|s+ H&T &j
T + oV] eTqy& $<XK eT+.
H&T 40 X+ HH {. |<e TqTw\ |+<+
|s+ 15% HH . 15% eTq+ $XK|+HH
n| #jT T#T, >T+sTHH n| #jT T#T, m&H n|
#jTT#T. +< y L& 15% eTq eTVTuq>sY
se#T es+> se#T. y 15% <? 40%
n \+>D y <> jT$T+#&sT .
eTq+ |jT <eT n~u< e >T+sT |+|+#+.
|+|d n| #jT& y n&T+f sY n|wH
#d n~u< qT+ e+& me] *jTCd $<sT\ T
16

b+rjT+
e s +&T \T qTe+{ y& s+ +& ={
|+|++&T. ~ $<V+ <?. b @$T{? MTsT
e<>sZ n| #dT e& e#sT < e |\\ T HH
yq T y =&+ yTT<T |& y d+> @$T{?
e d<++ n~ <T. b|+ |\\ T L& @ XeT
Je\ _& @ |X+ qT+#, @ >T+sT qT+# e#T+{sT
qT yTeTT $<+ > #jT <\T<T . nH&T eq
ne>Vq n~. H&T eq ne>Vq L& n<.
qTe |<e TqTw\ |+<+ sdTq~ neT\T
#jT <T . n+<T yTeTT $<V+ n n+THeTT.
mH { , seTse n~ s + e#
$<s+>+ + nHjT+ ]+~. sE yTeTT
q| &T b $Hy+ nq e+& seTq e+&,
sT|q >T+&T={, uTMT< uT|{, qT H
nq\+ nqqT +| s+ uT |T q&T n.
jTq e# eT+>H q
T nq\q&T 9 H\\
n~ s + e+& T . b| + s + J$ L & nf
nsTTqqTH&T. uus |&+&T. eTq s m+
nHjT+ #d+ &+f, +>dt |uT + b\q 1956`83
es m+ nHjT+ ]+< 5 d+es\ jTq
s {+ | nHjT+ #X&T. |{ n+u< sY z|H jTe]{
| &T +< |<X ks $X $<\jT+> +&~.
~ $jT|], \+>D +&~. \+>D +f mH{ sY
< rdT= V <su< |{+ &T. nH&T eTq \+>D
<>dT\T =~eT+~ T~Je\T y[ m+{ ksY ~
V<su< |{sT \+>D +f =~eT+~H
b~ <=sT~ <? n n+f <T <T V <su<
s< < ~ s< +f n+<] se&
be& M\T> +T+~. #<T ee& u>T+T+~
n+<Td+ & |{qT nq&T. ds u>H +~ s
jTq CmH{jTqT L& es+> qT+ rdT=
V <su< |{&T . n| &T L& eTq y n&>sT.
n& ~ sw y| b<q q jTe]{ {
V <su< |{qT n #b&T. n|&T |H jTe]{
$wjT +, |&T CmH{j
T $wjT + mH{ sY y<qH
| +<+. nj mH{ sY >sT qTe eq s o
|<e eTV $X$<\jT+ +~< n~ s<
+&* <! eT] sjT\deT sT| m+<T y[+<jT
n |X eTq+ yj . | &T yd #| {
jTq <T . eTV jTe]{ |{q | &T sw+
n~ L& V <su< +&* < njTq &
|< T . s jTqH V jTe]{ |{&T . ~
17

L& jTe]{ +~. n~ L& V <su<


+&* $jTy& rdTbj&T. b+
jTe]{ ed b++ MT< n< jT+ sT>T~.
b++ q ke, ], sjT, d+d
|]cs$T{ nH~ n&Tq yT<e\T n< jTq+ #d
jT{ deC rdTysT . =~ y]H b++
y <>\T \_ksTT. T++ ] <>+
ed yTT+ 5,6 eT+~ q T++ u>T |&~ .
neX\T \+>D +&, \+>D q s +&T
jTe]{\qT rdT= V<su< |{&T. &
|{*q y{ sjT\deT { +< { |{&T .
eT] |< eTqTw\ |+<+ |s+ 40% |e\d+~
@yT+ ~. ~ $<V+ <?
\T>T jTe]{ V<u< |{+&T
seTse>sT. B e\q \+>D $<sT\ $T u+ <T .
+< &e +|\ y |=dTq ~. >s+{ m+q
sdqT s$+<u s sjuse&=#T / e |< +
b& yTeTT HysY ={#T / $XH<, oo\ $qeT+>
yTT=#T / e <Xs~ , =|& <V+ <?
n |&T eTq+ n&>*. uy m| &T e$ n MTsT
sM+<u s 9 >+\ es b&sT . |< + b&H
m&T+&? & by\+f |d \ T y* qT | H
\T>T jTe]{ q~ &+ > > |j +#THsT.
\T>T jTe]{ n+f n& m+.@ \T>T |< q+>
+&*. m+.@ \T>T sTqT V <su< +<+
es+> +<+ > |< T . es+> Cq|<
\ T |{sT . seT+& \T>T |s+ |{sT . \+>D
y #<TeH+<T \T>T sT\T L& & |.
V <su< +<+ \, &| , |P
T, eTC\ , sT\T
|{&T . $ sT? &| =& sTT+> nedse ?
e |CeT+&* |usY q&T. &| syTwt q&T.
m+ eT+~ \+>D sT\T eHsT.
<sTTdTq dsT|
s { q |\ rdT
64 \ 32 \ T e~>y&T &| MT< |j d& T .
< fsTT+> neds+ +& J$++ ed~ .
$ n+{&T >eT+ >yT n+{sT. d+d+
> e T+ > y T n+f b n ns +
q~. Xs+ n eTs ns+ q~ >eT+ >yT
n+f XseT+ bf n <qs+ . Xs+ eT+ bfq T
XseT+ &| , qT &| qT H]+#& sT

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

b+rjT+
|{e e \+>D &| HsT y*q neds+
<T . nB {yT{> ed~ . sTT+> neds+ <T .
n+f n&qT+& e#y d]>Z @$T nedsy y]
y*q sT\T |{e. \+>D y y*q sT\T
e+ m& e. ~ $<s+>+ eTq #dq Te+{
<V+. { #| +{ b, d\dt $wjT + qTe
*d +&eT, uw { n, eTq ueq f n
#] f n #| q| &T qTe +>T] |X+
|+T\T >T]+ HH&f |{y <! ds n+^syT
_{wt y es+> bs+ #X&T. eT+ bsyT.
s jTq m& y&T. n~ ys #s >, #d
bs+ CsTT> #X&T. dT\ T e~dT q&T. |<
&+> jTsY. <eT+ #X&T. s eTTKeT+ nj&T.
w| & &T |* + b+<&T. +>T] |X+ |+T\j&T.
\T>T HH&f e y+ <sT jTq >T]+ #| H sT.
sE\ s =eTTs+ ;+ >T]+ + #s sT>TT+f
nT _{wt y] es+>, T HC + es+>
ns + eTT sqTe+{ $&T bes
Ts | d+{ H] f eqT\ # jTT<+
#sTT+qTe+{ eTTs+ ;+ #] qe\ e |{
eTT| @+&e T+~. qe\ m&H HH&f > |{\
q&H n|++<? eT] < $<VeTqb
@eTH*. < <V+ nqb @eTH*.
\T>T n&$T q~ bs |d \T sd~.
~ \T>T &$T<T. C~ +< n&$T.
\T>T &$T eTq y s, <s n| &| &T
< u<T \T> | #XsT. \+>D ud eTqd +
L& q~. nT sjT HjT + q~. T
+ e L& q~. ud eTqd + u>+>
y #| +~ $q+. M #jT + b eTTs+ ;+
#] |&<+, #* nsTT\eT >T]+ bs+ > |&<+
n b \+>D kjTT< bs+ ||+ #+ m&
L& yTTyTT< sT\T kjTT<T bs+ #dq #]
<T <? yTTyT T< \+>D q~. eT] #]
|&<eTH&~ @eTq+<? nd\T |. es L&
#] m& L& bs+X+> <T. #<Te+f s|sH
|d+> #<Tey*. <+f Bddt #<Tey
d+ Vd] HH bs+ |&eT n|+# y.
m+<T|+#<T n+f y #q $<q+ m& \+>q
+ jT ed +<sTT< , m& \+>D bs+
|& < y+ #s q&Td< . n~ # q e++> eTT+<T
yT+~. TeT |+&T> 4000 d+es\ #]

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

+< #|+{sT. 300 @+& #] uH\ |+&T>


+< #| + {sT. m| & 9e s> HqT n~ bs+
#~$q. n~ |+&> H \TdT H TeT |+&T>
\<T. V<su< e#es. m+<T+f e
\],=|P sY, n#+|, H>sY s b++
TeT |+&T> sT|sT . TeT |+&T> +<H $wjT +
H \<T. V <su< e s \ y q | &T
TeT |+&T> +< *d+~. m& +<
]> ~ H \TdT. m{ \TdT bs+ #~$q {
\TdT. eT] n< TeT |+&T> >T]+ $Ts+<T |.
|& e ~ <? + |< \sY. n~ m+{
\sY \sY, X$T Je\, |+\ eTT&|&
qTe+{ \sY. |eT eTT&|& q |+&>~ . eT]
< <VeTqb @eTH*.
nesTT nusTT #d |+& #k+.
eT+>T+&\H < eTqeT+ |+& #d~. s nusTT
<TssT&Z , >Tu, sT>TuT nsTT meT]? s
y&T <V+ #dq T <? nf MTsT <V+ #XsT.
n+<Td+ q&TdTq \+ >+ ese q+ MT #]
n+ L& <V|P]yT q #]. #] <s+>
#dT =H qe+sY 1 \+>D |\ $wjT + $<V+
]q ~q+> yT+ b{+#<\ Tq+. sdq s|+.
MTssTT $T\ ~| , d+d, ], sjT ,
<>, n~| es+> bs+ #d | sw+
@s&\ nqTHs, d]>Z n< d+, y yTeTT
MT n| #dTH+. yTeTT => #dq d+ ~~.
y e sy*q |<e TqTw\ |+<+ H\T>T, @&,
bsTT+{ sdTq < |s+ 40% <>\T sy*.
df]jT{ 4 y\ @&T e+<\ eT+~ <>T\T
HsT. nq|jT rdT= y[ # |T= ~ q|jT
n #| y 4 e+<\ eT+~, $T> y ksjT n
#bsT . > ksjT n #|y+ <s L& \+>Ds T \T
n ns + . y T T + sw + $< q s j \T # d
d]jT{H e sy*q y{ <<T. {
#| + b n s+> eTq sy*q y{ s<T
f qe+sY 1 $<V ~q+. >dT 15 $<V+ #| b
H nq+ dV +#<T nH&T #s +&sE. qe+sY 1
$<V+ #| b &Tq HL nq+ dV +#<T .
(s#sTT MT{+> e{&q |Hk bs\
|j>|&TT+&H <X+ & yd+> dTH+ `m&sY)

18

b+rjT+

\+>D~ ~s d+|<jT+
&$&
| \+>D <eT+ u>dT \ yTq eTq+.
| \+>D sw+ ed eTq deTd\ @< |]cs+
#|T+<, ~ se\d+<,< |e+ nqTH eTq+.
eTq > #] \ |T {\ qT+ @+ HsT y*
e+~. eTq \+>D #] m+{ ~s d+|<jT+
+< \TdT+f eTq bs+ m sV+#
nse TeT+~. H <w , H n< jTq+ yTs \+>D
eq bs d+|<j MT <w # +<T yd+
|jTkqT. \+>D H\H ~s due+
q~. \+>D e>q+ m+ n<TyTq d+|<
<$ ++~. d+|< H djT+ sj
~s C
q~. eTse] + +&+ nH due+ q~. \+>D
#]qT > 5,6 d+es\T> =+ n< jTq+ #dT q | &T
# d+<V yTdT+ ~. m&qT+ e+~ |T sD, m&
qT+ e+~ d+|<jT+. y| sEqT ~ ]+q,
s] ~ ]+q deT ks\eT. eTsy| sC
& ~ ]+q #]. rjTsE ||sT <T&T q
|< ~sq #X&T. |\T eT |< ~s+ #XsT.
yTT+ > \+>D n+ ~s+ q~. ||sT <T&T
|qT\T #*+ #eT |&<s EqT C|+ #&T. |&< sE,
q us deT, LTsT ks\eT\T sEqT es+#sT.
e |qT\T #*+#eT+{y? sTy=q| &T |qT\T
#*+ #eT+{y? yTeTT #*+ #+ m+ #ky #dT n
||sT <T m~]+#sT. ||sT <T&T dH |+|+#&T.
dq + jTT<+ #d+ ~. jTT<+ =+<sT eTsD+ #sT.
|&< sE eTsD+ #&T. deT eTsD+ +~. bs+
=qk>TTq eT+ LTsT kseT eTsD+ +~. =&T
+|q eTsD+ #&T. bs+ >< T . ~ ~seT+f.
n~ eyT <T ||sT<T z&+#&
e*U|s Y 13 ksT |jT +#&T. ||sT <T&T $s+>
bs&&T <s < T . e] T> +~+#&T. +~+
& rdTbj&T. # d+es\ s 800
d+es\ $ s+>s& >sT q < sX&T
ud + T q eTsDyT yT\T n. || sT<T&T
ef nH&T. ||sT <T & rdTbT+f T>
ud> e+&{ w| & qs< q~ < bD+
19

~&T. VQX b<Tc ke+T> ]>= es+>


@y&y ? n @\<\#T<T . ud <\#T<T .n~
~seT+f. { ysTT d+es\ \+ d+es
s q n<Ty T q MsT\T, \+>D +q T m|{ q
MsT\T. \+>D |\ ~s duy m|{ q MsT\T.
\+>D | m>s dq MsT\T eTq \+>D #]
b&T>Tq |ksT.
@ kw Vd |t ~ < H n ]#s.Y m+
H nH nyT] #]sT&T |d + sX&T. Xs+
ydT + ~ jTq s#q #<T eT +f. jTq < H d++~+q
m$T~ eT+~ e\ qT rdT= 13e X+ qT+ 18
e X+ < < H n+f eTs{&,s *dq
\+>D mTe+{ ~s d+|<jT+ e+~ nH
$wj #]+#&T. e\ J$ #]\ <s+>
qT \+>D #]qT, <H #]qT |q]]+#
|qTH&T. \T>T qT+ jTq rdTq~ yTT<{ e
||sT<T&T. s+&e e dssY b|q. dssY b|q
eTq+ y\ +~bT n |sT |{+ &e#T. +eTsTTq
|sT |{+&e#T @$T{ dssT b|q ]+~. dssY
b|q ]+~ H H\ MT< V H<, eTs] n+^]+#qT
nH&T. 1668`1724 eT< \+ yTT|T #esT\ T
eTq <X+ | <+& j b+\qT $T+#THsT.
y] b\q es+> $$< |<X \ sT>TuT
yTT<\jsTT. yTT|T sE\qT m<Ts=e&+ d+ b|q
q dH @sT #XsT. dq + $$< \
#+~q y] #sT yTT|T es+> > ] bs+
#XsT. eTVsw eTTd+ \ es+> yJ bs&TTq
\+H \+>D b|q djT+ sj
~s+ d+
bs+ sV+#&T. ~ ~seT+f.
s s \T> eT XeT q+ <sbd <TqT+Tq
u $T|, |+&+q |+| eT V <\ _{wt
y] es+>,_{wt y =T> eq HC + es+>
>+&TsE s+J eT&T sE\T bT Ms+> bs&&T.
q q dq + _{wt y], HC +qT z&+#& \TdT,
nsTTH y] +><\ #T<T . q bD+ bjT esL
Ms+> bs& ]+u eTT<&&T. @ H\ >+&T

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

b+rjT+
s+J _{wt y] es+> bs+ sV+#& n<
H\ n< ysd || #Tq eTTs+ ;+ 85
d+es\ s |+ =d+, u $T d+, >+&T d+d
|]sD d+ = bs s|+ eTT+<T=#&T.
|+ MT<, u $T MT<, d+d k+|<j\ MT< me]
n~ s + +T+< e Tf , s+ MT< me]
n~seTT+T+< y&< ds V. { n+eT+>
bs+ e >+&T s+ ey* nH H<+
|H +&T >+&T >&\qT @+#d C&+| { +<+>
_{wt y], HC+ es+> $syTq bs+
sV+ MseTsD+ b+<&T .~ \+>D ~seT+f.
nsTT \+>D, < H > ysTT d+es\T>
H\MT< V H< n | q #d H q~. | q
u>yT, djT+ sj~s+ u>yT, ~s
d+|<jT+ u>yT , \+>D s +> kjTT< bs+.
nsTT n~ X+ qT+& VsT> }&|& < T . \+>D
kjTT< bs+ bs+u+ +f eTT+< 30,40 d+s\
bT nH eT+~ #] eTVj<T \T bs+ #XsT.
n{ e e yq b 1857 eTq TsuC
UH,y neBH\ T |ksT . V <su< y|
ksY+> eTsy| nduCV |uT e _{wt |uT
+ e+&<\ #THs 1956 H{ #] <H \T
#T HsTT. V <su< >qT sT>TuT #]
eTq+ us< X e<T\Te* edT+ ~. qT V <su<qT
mfH {e +#+& n \+&H qT+ \ , \
qT+ \+&H nH ese H\T k>sTT. n| &T C+
|uT e +bj&T. .X 1800 d+es+ C+ qyT
+bsTT _{wt d+ &j +| ], ybs d++<
|+<\qT <TsTHsT. B+ d+kq+ jTq
re es + ~. 1857 <X+ =* k+
b* dbsTT\ sT>TuT bs+uyT+~. B d]>
rdT= TsuC UH, eT neBH\T k+
bs+ <TsT. kVde+Tq 500 eT+~ jTTe\,
@&T E 17q _{wt sd& (|{ ]
yTH J)| <& #X&T. _{wt s d&+ { s sY &$&dH
n dq + ] \T\T _{wt dq + TsuC UH,
eT neBH\ T Ms+> bs&sT. es M*<]
_{wt y #+|& |jT +#&+ { | +#THsT.
s TsuC UH esTyw+ u+>TSsY y\TT+&>
eTVuq>sY yTT>*< dH \ <=]bj&T.

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

@&~qs C\ T J$+ >&b 1859 qe] 18q C\ T


qT+ |+#TH&T. C+ |uT+ TsuC UHqT
|{ d 5000 sbjT\ q>sT VQeT keT |{ + +~.
su n nH z <V q de#s+ s
s+&TsE\ TsuCUH yT< TbH <>Zs _{wt
d \ <=]bj&T. n& _{wt y] ]q |T sD
TsuC UH MseTsD+ #+<&T. TsuC UH u
j V <su< q>s rdT=#sT. qT| d+
+~+ ] dTH CsY s +&T sE\T q>+>
y&BXsT. eT neBHq T e+ n+&eH C\ T
|+bsT. n& nqT 26 d+es\bT qs bjTyTq
J$ >&| 1884 n&H eTsD+ #&T. VQc n|{
qT+ bs+_+ yq e+ b z b\T\]
keTH<T &T, z deT ks\eT, ||sT <T&T, z
yTs bq, z dssY b|q Te+{ |T q\T nH+
|ksTT.
1890 e# d] yTT<{ k] V <su< sw+
V<su< + yTT<+~. V<su< +
=qk+|>H 1901 yTT<{k] V<su<
oc+<u c \jT+ @s&+~. 1904 Vq=+&
ss qs+< +< >+<\jT+ yTT<+ ~. $ \+>D
C yTq& d\T. >+<\j\T, #<T e q
ysT @+ #ksT ? |\T < #jT e\d+~. 1941e
H{ dddT H{ L& V<su< s+ nsw
X+ 10. n+<T eTs{&, s b+\T \+>D
H nsw eTqq eTT+<T+&$. $&> #d
\+>D 6 X+ H e ns w +&~. 1901
#<T eH ysT q| &T >+<\jT+ y~sTT+~.
>+<\jT+ esZ<] nsTT+~. >+<\j
m& & qT+# eq |\T, m& &qT+# eq
kV+ #~$ $|+#&+ yTT<\T |{sT . 1901 qT+
yTT<\T |{ 1920 es V <su< s+ 8
\T>T nH e+<~ >+<\j\T e#sTT. C+
s+X bq\ \T>T uw,d+d |P]> D + bsTTq
\eT~. b<$ T V\T sTT |\T ~\T #dTq
sT DeT~. >d cH sH 53 Jy nqTd]+ deyX\T
L& |uT + nqTeT < s|s <H <Td . ke+>
\+>D me X+ ss dT\T, ns dT L&
udT~ +&~. Vs+ eTTd+ \qT nqTd]+#ysT.
k+d+> \+^ u<+ ^ n, eTTyTTK+ uw
20

b+rjT+
\T>T n n|V d+ #dT H n<eT n&> H<T & &T .
Te+{ y 1921 qe+sY 11e Bq $ye ] ~jT s
d+|T d+ks du ]+~. deyX+ s +& sE #]qT
eT\T| | d+|T q ]+~. n\+y* y+sese
e\T, \T>T |d+ >+ bs+_+#>H du >\, n\&
bs+uy T + ~. H{ \+>D jTTe B neeq+>
u$++~. du y~| q e&b{ VqTeT+se, du
q u sT\Z seTcse, eT+<TeTT\ q]+>se, $T{
\ qsjT, s+>se e+{ jTTe\T duq T Vw]+#sT.
n< s |<=+&T eT+~ duT\ +< qd+|T+
k|+ #THsT. =+& y+s+>s& n< q sY.s>b
s& n<\T>, e&b{ VqTeT+se s<]>,
eT+<TeTT\ qsd+ >se | s<]> ses+Z @s&+~.
n =+<s \+>D n+ B XK\T $d] +#sTT.
du yTT<{ deyX+ e&b{ y]+{ ]+~. +<T
\+>D ksd, k+d d+|< b& <jT+
jTee[ @sT #dT HsT. }sTs >+<\j\T @sT
#dT y\, $<sT\ bV <T \T n+<Cj
\,
$ |+&T \qT >s$+#\, | >+<\T, XdH\
|T \T |]X~+ d+s+ #\, \|T T |d \T, |<X \
<s $Cq y| #j \, \ qT bV+#\, \T>T
uwqT d+s+ #\ rsD+ #XsT. y{# ] es+>
d+|T + =*k] C+ |uT +| <eT+ bs+_+#sT.
<eT+ m+ # q e+yT + B, #]qT eT\T| |+~
n+f nXj <T. m+<T+f, keq q+, e\
e~>\T, #*, eT+>*, eT] \ y y{ qT+&
$eTT b+<sT. 1930 qdu $d] +#&+ \+>D
|\+ <e n+&<+ &\+~+#sT.
\ +>D n b+ q # q +
*+#\ j b+ +< qdu\ T @sT #XsT.
yTTyTT<{ du(1930) C| dTses+ ||s&
n< q ]+~. +<e TVdu C| yTT<{ eTVdu
|T q| &T +<e TVdu |\ n#sTT eHsTT.
k] #~$#d eTq #] ns+ neT+~. eTq
H\MT< m++ eT+~ j<T \T, m++ eT+~ #q
|sT \T, m++eT+~ ss\ T m+ w dsT.
w |* eTq+ y\ nqTu$ dTH +. w |*
eTq+ d+|Ps+> nqTu$+#e? y \\T |P]>
Hsysj? \\T Hsys& eTqyT$T #j*
q~ n +#&H eTq+ |\qT #<T y*
21

eq~. =*sE eTq+ |& w+ @$T{? y m{


nsTT e uw >se+ y\ n&T>TTHy d]>Z
n{H 80 d+es\ + e uw >se+ y\
MTsY kH UH d~ eTVsY |T HsT.
eTVsY, s +&T eTVsY\T |&T +f kH UH
|+ e+~. |+ e jTq @+ #X&+f eTVsY\T
n+^]+#&+ <T dH 53 |{ nd\T du\ T |&
M\T <T , >+<\j\ |sT MTsT du\ T |&TTHsT
{ MTsT du\T |& M\T < y{| \T
$~+#&T. eTeT+> +< eTVdu 1931 qT+
1944 es 14 d+es\T >&# |{ +< eTVdu\
*$& e+~. msT *+~. uc =s,
kV+ d+,#] d+ ={& d]b<T. uwMT<,
#]MT<,kV+ MT< me] n~s+ +T+<+f u $T
MT< me] n~s+ +T+< y& n~s+ +T+~.
qT uwMT< #d bs+, #]MT< #d bs+, kV+
MT< #d bs+ d+d MT< #d bs+ n+eT+>
u $T bs+ y*. k<q + MT< bs+ y*.
k<H \qT |\T d]+#, |\T n$T+#, |\T
kBq + #dT =H bs+ y*. n+<Te\H 1944 H{
\+>D +<e TVduq T C+ +<e TVdu nHysT.
eTdT\ HjT +, s +>dt #]q $Ty<
| HjT+ +<eTVdu> @s&+~.
d+<s + H &y + & bsT>Tq q es&
>&+ +<^ n<Ty T q bs{ sV+#&T.
+<^, | s Y V< nH nq<eTT\T bs+ #sy|
*#sT. s +<+ # >=|~ nqT+{eTT <! | s Y
V< $dTq] s+#+<s& +T nj&T. +<^ \+>D
bs q+ nj&T. <s T ysT ysT | \T rdTHsT.
y\ \+>D d+s\T sT|+Tq eTq H\T
kHn ueT |&TTHsT. sMHsjTD s & ueT
|&TTHsT. <s T \Tks? <s T | q \Tks?
nq<eTT | q \TesT n 1944 #| +~. es&
>&+ +<^ =+ eekjT u $T +&~. q b*y&T
nsTTq | s Y V < +< ^ u $T| H d <
$T+#Te& |jT +#&T. +<^ m<TsT s>& +
|sY V< <XeTTU |s<T #X&T. <XeTTU, |sY
V< u $T y\ +<^ u~]d e#&T. +<^
dd$Ts eq+ q>eT sT d$ dT yX&T.
nsTT E 17 1941 q>eT \T yTd{ rsT

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

b+rjT+
y\& + #* +~. rsTqT eTT+< |d> { q <XeTTU +<^
# + | e T q s sTT eT \ qT | s e sTT+#& T .
q>eT`ds| sV<] k+& q&T#T+
y Tq +<^ n+ eTT+< eT ydq <XeTTU
>T+&\T >=& <& #d, T\ b& <sTD+>
VessT. q$Tq HjT+ d+ MseTsD+ b+<&T.
~ \+>D ~seT+f.
< &y + & #+~q q q]+VQ\T #
n<Ty T q < sX&T. C dT+<sj
T sdq |d +
q, eH de|qjT sdq |d + H, s$ HsjTD
s & sdq |d + H #<T ee\dq |d + q q]+VQ\T
sdq |d + . # nejT+> sX&T. q~ qT>
#b&T. m& <#< T jTq. y\ q b d+
es<T . s +&e ||+ # jTT<+ _{wt dH \ MTsT
kH nUH edt |*&T qT, jTT< dHV\
d+ M edT\ #d bs+ yTT<\sTT+~. M ed\T
#jT &eT+f C^ss\Y T, <wet TTU\T, <wbt +&\T,bjT>\T
M\+<sT y |\ >& > ={ ed\T #dq , >TeTT\
+& q <q+ qT+ |k e<T . |< |\
>& > ={ eT jTT< M ed\T #jT &+ yTT<\T |{sT .
n{ |\ >& > ={ M ed\T #jT &+ yTT<\T|{q | &T.
yTT< uw d+, d+d d+ bs+uyTq eTVdu
y{ # es+> bs+ yTT<\sTT+~. u |+|D
ndeq\ es+> bs+ yTT<\sTT+~.
<THy u $T y* n = bs+ edTq
eT+ &y + & }s+| rXsT. M ed\T
#d n~sT\T e \ |& e +{ q +#&,
eH& mT b THsT < k] <=s\ +{ y[
#&+&. <=sy] +{ |T |T> <H\T HsTT,
| M #s n n&>& }s+| rXsT.
}s+| nd\T |X yd+ ~. <=sqT |+#L &<T . \+>D
s+ H |+#&+ q~. n+<Te\ |++~.
|X yks n <=s >& qT+ \T\T yTT<\jsTT.
C <=s &y + & +&&T . b\] | q $dTqsY
sEH s +&T \\ sbjT\T |{ {+ q >&
+{&T. jTq * CqeT &y + & >& +&~. nyTqT
<=sk n+f MT <=s kH n =f~ . ne n+f
neTH s, HqT q#H n =f~ . =&
@ k H |s<T nTe+{ <TssTsZ \T HeT .
u keT|, s]| nV+s s+>]+#Tq d yT.

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

yT+< q y }s+| MT< \T\T ]bsT. \T\T


]| +< eTVdu ss <=& =eTTsjT }s+|
eTT+<s H&T. * |&b j&T. <=& eT\jT
|&b j&T. <s T eT+>* y |&b jsT. +< eTVduq T
q&T|Tq eTdT b u+ <T. |{ d+
H\T>T, <T # eTq+ < H+. eTq+ V+dqT
m<Ts=H+. | V+d | <T. jTT<+ |
|<T. #sTT n&+ | |<T. H |&T
|&T HeTT. = d+es\T> |&T HeTT.
<=s\ +<, u keTT\ +< q* b HeTT.
HH m~]+# | <T. m~]+#& >T\ d+|T +
yTT<\sTT+~. jTT<\T |T<T. yTT< >T\T
|T HsT. <] n&+ > +| +T+~ <? <
s|& f |T= ]q y f q jTT<
duy >T]+#sT. eT+ jTT<+ |THsT.
~ \+>D ~s #].
1947 d|+ sY 11q sVQ<sY >sY, eT>+
yVqTBH, <+ ms & eTTZ] d+\ kjTT< bs
|
q bs+uy T + ~. kjTT< bs+ 48 d|+ sY
H{ nH >e\ $d] ++~. | >eT+
|\T *#sT. d+& es\T *#sTT. n&T >T
| \T *#s T . y\ \ +>D |
<eT HjT\T> #| =+Tq =+<sT #]qT
k e]+ +< b++ qT+ eq HjT
& bs+ ]bsT n+THsT. C HjT +
n~ d+K \+>D _& . s$ HsjTD s &, n
\s &, nsT s+#+<s &, q q]+VQ\T, #q + j<]
se, @ \yTq rdT+&, @ ke esyZ T q rdT=+&
n&T >T u $T sT|<\ <>sZ qT+, \T <sT\T,
q s T \ qT+ eT< s> s T \ < | sT
bs+ bZHsT. y\ m> d+& \T
\+>D eT*$& <eT+ bZHs n> H&T
deTd \ y bZHsT. |\T = sb
mqTe&+ eT\+> m+ =+ $j\T k~+#sT.
$j\ s \+ HjT + eV+q y
\uT Hs < nH~ + #s , s s \T eTqT
|{ |&dTq HC+ es+> bs+ sV+#+.
eT] +{ bs ysd + *eq eTq+, m+{
bs s|+ m+#Ty*, \+>D | sc m

k~+#Ty* nH~ eTq+ \Ty* eq~.


22

X+ d>+

d\| n#s\T, ed<sD ` |]o\q


yH\
<X+ eTV\|, u*\| n#s+ s> eTV|kq+, =jT>Ts+ e+{ <T y\qT L&
sE <T . eT< \+ nsTT |T q +<q
*+# ksTT sT>TTHsTT. nsTT +{ d+|T q\T
]q| &T u<T\qT ]q+> +#*q |uT\T,
|uT + q |<\ T n#s\T s>& eTV\
s \+ Hb y]|H Hfj
T & |jT dTHsT.
<X+ sT>Tq esTd n#s\ sD+ d\ T,|sTw\T
sdT|PdT s>& y T sDeT+ eT< |eTu+>
eTTKeT+ eTeT uq s|+#sT. yTTq VsH
+< 16 @ u* V#s >Ts q d+<s + >
n#s\qT n&T
y j
T & u*\ 16 @ |[\T
#j \ >eT U|t |<\ T d+#sT. B VsH
eJ eTTKeT+ z+ |X # L& e+b&&T.
< VsH + |<e Tw n#s\ sD+ |sT w\T
eT+kVs+ q&yT sDeT+ + $ s|D
#X&T. >+ eTq sw &J| ~Hwt s& L& d\|
n#s\T s>& ysT <] dTq ek\T L&
sD+ n+ yU+#&T. eTV\|, u*\| y
{+> |T q\T |]be& d\ T <] dTq s# <TdT\ T,
dsT\T sDeT, ~ jTTe\qT s#>=&T+<,
DeT myT s+JY #] L& yU+#&T.
< d+<s + n\ us |C+ eTV d+|T +
(<) sw b< s\T C>eT d+>H VsH e+{
sc\ eTV\| n#s\T s>& |sTw\ +f
d\ T e> +&+e, |sT w\ $yV\T be&+
Te+{ < T s q\T #T# d T =+THj T ny T
n_bjT|&sT. H|<+ nd\T eTV\|
eT< \+ n#s\T |]be& sDyT+{ nH~
yd+ #]+#& |jT kqT.
20 d+es\ + dT|u + nH | ysT
nyT] qT+ $XK|+ e |]X<q #dT q =+eT+~
jTTer jTTe\qT +s #XsT. y \T>T HsT
23

#~$ [| #dT H+ |ue+T\T. y esTT


s*dT |X n&>&T. +&j MT q+~, q#~
@$T{? n. +&j qq~ & y] |+#
rjT ue+ nsTT, q#~ $<ojTT\qT eTTK+>
eTV\qT ]bs #&+ n. n<< eqys |<s
#dTq T m>~> #&+ # +~> +T<
nesTT #|+~. bX d+d eTq m+
nu +s s y T q $wj H q&e#T <TdT\ qT {
e\ qT eTTK+> eTV\qT n+#H yjT &+, nesTT
#| qT ]bs #&+, + |> #b\+f Hd
#&+ #d de+ # e ksTT +<|dT + ~.
| { <TdT\T ydT |dT edTq
qejTTe #d Tb THeT, > d+es+
yTT<{ nyT] |d T eT>eTVsE\T s|d
jeq+ yTqT <>+ qT+ =\+#&+ |< d+#\q
ys nsTTbsTT+~. <+ nHjT+ n+ yT jeH
sT &+<qT+& |sTw\T ns~ >+s+>
H, sT eyT ydT |qT\T #dT +TH |+#,
n|+# ndu d <TdT\ $wjT+ eyT
|+#&+ m& Vbd < +<|k+~.
n#s+ #jT&+. \VqT\| Xs+>,
eqd+ > <sq + #jT &+ e+{$ nsq > <TdT\ e\
s> + < H $Xd+. m+<T+f H&T <X+ , sw+ ,
sT>TTq n#s |sTw eT<eT>\T 3 d+es\
|d |\\ qT+ |+&T eTTd*yq T dV + e<f< T .
eT< H Hwq y T ]sY s <X+ eTV\| ]q
n#s\ ]sTq T jT|{+ ~. <X y|+ > > d+es+
24,003 n#s d+|T q\T ] y{ yTH ]{ s
|d|\\| 7058 n#s\T ]qT \T
#TTHsTT. n+f n#s u~T 30 X+ eT+~
|d| \ \ T +THsT. eTq sw+ > d+es+

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

X+ d>+
1442 n#s d+|Tq\T ]qT bdT ]sT\T
#TT+f y{ 646 eT+~ u~T \T |d| \ \ T HsT.
n+f eTq sw+ <<| 44.7 X+ n#s\T
u*\|, q |\\ | ]qT \Tk+~. eTeT uq
>sT |]b*dTq sw+ > d+es+ yTT+ 2363
eT+~| n#s |T q\T ] y{ yTH { s
345 eT+~ |d| \ \ T eHs CrjT Hs |]X<q $u>+
#TT+~. eT] +eT+~ |d|\\T n#s
>T]e& |\\ T me] sdT|PdT ]>s
$& d\$y* eTV eTTKeT+ ksTT e+&
eTV\| sT>TTq n#s\ +{ #usT sD\T
#| &+ ue+ <T.
U|t |<\ T #| q rsTqT zk] |]o*<+.
u\$yV\T n#s\qT n]& jT ysT n+THsT.
nsTT VsH e+{ sw+ eTV\| sT>TTq
n#s\ |T q\qT |]o*d n~ yde + < \Tk+~.
> d+es+ VsH yTT+ 725 n#s\T ]
n+<T 661 eT+~ u~T \T $yVT (30 @ | &q
y) n CrjT Hs |]X<q $u>+ \T #TTHsTT.
n+f u\ $yV\T #dq + eq n#s\T
be |> u\ $yV\ e\ u*\qT +
n+<s+ H{yjT&yT b deTdqT |]w]+#&+
< nse Te+~.
< HjTs\T y<qqT >eT<+. H&T
eTV\| n#s\T sT>& |sTw\ +f d\ T
e> +&&+ sD+ n yT n+THsT <? nsTT
y<q m+ es yde + zk] |]o*<+. <X+ H
n~+ > w (ysTT eT+~ |sTw Hu eq
d\ ) eTV\T me> q sc\T eT< |<X ,|eT
u+>, +< |<X \T. eT&T sw+ H n~+ >
eTV\| n#s |Tq\T ]qT \Tk+~. >
d+es+ eT< |<X 3396 , |eT u+> 2356,
+< |<X 1442 n#s\T ]>sTT. n+f n#s\T
s>& d, |sTw w f sD+ < \Tk+~.
nsTT & +#e\dq $wjTyTeT+f eTV\T

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

eTTKeT+T\T>, V+eT+T\T> n~s+ q scH


(<: |eT u+>, +< |<X ) d\ | n#s\T me>
s>&+ +<q *k+~. |> n#s\
b\&TTq y me eT+~ *dq e\ T, +<T e
n |uT \T #TTHsTT.
H&T eTV\|, u\\| sT>TTq n#s\
sD+ |sT wkeT+ nq+& < b{ d \e++>
sTe&+ nq+&, n~ n~eT\+ qT+ H{ es
=qk>TH edT+~. +T|e eTq H{
~eTs|+H =qk>T+~. B sD+ eTq #T
=qk>TTq ke sD | ed<sD, d\
Hu e> e+&&y , u\ $yV\T #jT be&y
sD+ <T.
eTq |+<\ eTV n+>+> e]d yTqT
q>+> $ \u{q | &T,n<Ty T q eX* eTV
nejTy\qT es|+ |<] q| &T y{ ndV eT
eTq+ @H&T nq<T . m+<T+f sE\,s]\T e
q\qT n++ > |#T e\ qsH\T q
\+, sE\ u>\d |r>H |+<\T eTV\
n+>+> ns \ suXsTT. +{ esq \qT <
kVeT+ | &T $eT]dTq |{ yTT+ > |+<
y\qT w~+#eT mes s&+ <T . n s&+
<s eT+ |* \T ekjT L& #| eTT.
| &T <T de+ |sT, eTq
n+>+>\H +& {e* es eTq+ | <#Tq
eTq + +~jqTuT\qT L& Vs+>+>
e ] +#TH d de\ s|+, {M c\ s|+,
kV+ s|+ e#, sV <T d+d
eTqeT+ <kVeTe&+ ]bj, eTV\ ed< sD
eyT | sTTbsTT, de+ n&T>T|{q s ndu s
n+X\T, |esq \T | +& bj?. H> eTqB
n eTq+ nqTq < n nqT u$ T+q k+d
J$ $\Te\+{ }&bsydTq = d+d
d++~+q n n+X\qT <X+ |yX |{ y]
|+#+&, n s\T> = d+d d\
24

X+ d>+
nqTeTT\qT eT+psT #dq eTq ], b\H $<H\qT
|+# +&, m~]+# +& e\+ eTV\ ed< sD
sD+> |sTw& T~ eTT] n+{bsTT+< ybe&+
+f u\Tq+ eTq +={ <q T+{qT.
d+ <e \ [ +f uj
T +sy T q ~...
n~ d#qT sTT+~... n 80 @ yT #\+ d
nH yd d+|{ |{ + #sT. eTw d#q T sTe&+
bs+ue Tj, eTV d#q T sT+& +T+<?.
<T |sT n n\yqT, neX\qT, +\ qT
eTq$> #dT H *d s>& + , <T ek\T <] +#&y T
eyT nu +s s + n+f ueyTH?
{ e+ +. @<sTT |\ d+d n
nqT+THy, |C d+d y n s\T>
|&T Tq de+ eTq+ J$dTH +. eTq~ | &T
ns b|\sY d+d. b|t d+d. s+|t d+d.
s d+d. c\ d+d. eTq d+d n eTq+ <qsTT
>=|~> u$dTH y < \ue \dq u< eTV\|H
+< #| &+, n sTe&+ HjT+ <qT+{qT.
HjT+ $wjT + | q |+&. eTq de+
> b eTT+<T> yTT<b sTTq sV = d+d
deC yTT+ > eV+#d+ ~. n s\T> \T|\T
]#X+ eTq+. jT{ qT+ e |&T Tq =
sV ], ke, sjT , k+d J$ $<q+
eTq n\ysTTbj, keTV+> eTq+ <
y~+#X +&L &<T , <] +#L &<T n
k &J|jT yU+H | <T. | &T e|&T Tq
b|\sY d+d jTs|t,nyT] <Xu\ yT
deC\qT eV+#d+~. eTq de+ {e
n&T>T|{+~. se&+ T> eH fdT> eH,
edTq < |+ |q\ eTq+ ~*bTHeTT. ~ eT+~
<qT+f ~ d| sTw\ sTe] L& eT+~ <H
ns+. B eT+~ <, eTq e< nqT+f B
+f eT+ d+d eTq+ sTy*. jT{qT+ <dT
edTq = d+d eTq d+d<T, |C d+d
n++ f <T nqT+f < nqT>TD+> ese\dq
25

< d+d <s+> +&e\dq neds+ , u<


d |sTw*sTe]|H e+~.
eTq+ |P]> ukeT de+q eTT.
|T&< de+q eTT. s +& |qydT bsTTq
de+ +THeTT. Xu\T> +{H +&bsTTq
&~ jT e#, s| +#& Ns, b+T @~
& @+ deC? m+<T nqeds nu +s\T?
eTV\ | n+sZ+> @< |$D+ +{~
eTq\+<] y+{&T+<qT+{qT. TsU <] +H,
Ns TH, JH ydTH d\| + <&T\T n>e,
m+<T+f n#s+ d\ ed< sD d++~++~ <T.
n~ eT>& Xs , s <s D+.
eTq+ b|\sY d+d e<T n nqTH eTq
de >eTq+ nTy | b+~. { | &T mes
@MT #jT sT . q~ bjTqT |&+ , n&T e&+ dT\uy T
y\TeqT |+ k< + <T. = d+d y\Te
<dT=k+~. B+{ eTV\| n~ ydT q |u e+ eyT
#<T n+f <s<T <. |{ |sTw\T |+#, +&Ty
<] +#&+ 90 X+ *bsTT+~. |sTw\T> eTq+ #
es+ eTV esT # fd T > edT+ ~ B
eTq+ TbTHeTT. |sTw\T +{, jT{
n&~&+>, eTV eTT], wyTTqT> eT>&T
eeV]dTq | &T &y u] +#< ? s+>HjTeT >sT
Cq $eTT qe\ &jTsT q y+{eqT |T
d + # #& eT& jT< ? eTV\T eTq |
eTq eTT] | + m+ ndV + |sTbsTT +<
y jT|& < *d~?. nsTTH #d #| @
<w +~ nH~ eTTK+. jTTeT\ Ns, #T&<sY
<] +#&+ ...ns <TdT\ T <] +#&+ nH~ eTTK+ <qT+{qT.
y| n+>s >V +| eqe&T n&T& sE m+
<s+ < \T #sT #T+Tq eTq+ n< eqe&T
eTV\| n#s\T #dT q +<T d>T |Z & *+~ bsTT
y]| n#s\T s>& y <]dTq ek\T
sDeT+ yU+#&+ Vd<+ > +T+~.

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

ke HjT+

usrjT ke >| d]= esZ\


|T ` |sedH\T ` bCy< \+
<|& >TseTq |\T \+, eT+ V<T\ T
<TT esZ b|~| dMT]+#&&+ < Hq, H
yeT| $TT\ +<q #+<TTH+. <|& >TsjT
|\T <|&, |&q \ es+> dV +>H @eTes
eTdT b\T |{q <>]Z qT+& u$d e#sTT. n
m& s> < #| +. eTVs \+>D s +> bs+,
u bs+ ]>sTT. + nH b+ s T \T
$<+ > yT bs&sT. $es\qT nHe T+~ yeT|
yT<e\T >+<d + #XsT. eeT\T deTj L& Bs \+
|<, eT<s> s+>+ +> +&&+, ]esZ+
*d sjT <e\T s|& + sT>TTq<.
{e* \+, eTTK+> eT+& +<q sT y <|&
>TseTq s +>+ eT< +Z ~. ]es+Z *d
bs{\T #jT &+ | nHd |]+~. C V+B
b++ dT$X b++ eTTK+> sT jTT|,
;VsY\ eTdT b\ sjT |u e+, d+k>
sD+ +Z ~.
eTT+<T> HqT HqT XeV \D + n+f, <|&
>TsjT | dV +> +& eTjT \D + bs+_+
sT y yeT| \ |u e+ >&Z <]rdq |]d T
y qT. Xy< sD+ esY eTVXjT T&. ]\+
@ d< X+> j sjT <sD +T+< esY eTdT
e|k # dw+ > #b&T. n+f +>+&T>,
bH>, sb, nyT] m&H > ]\+>
s+ > +{s jTq #b&T. jT+\T X$T
&\qT =\ksTT nq <sD #| & sD+.
|]XeT\ |sT>T<\ ]\ eT< n+s\T eT]+
>T Z sTT n eTsk] jTq yU+#&T. ~ s +&T
sb\qT d+]+#T+T+~. y| k+d, C|sy T q
&\T ]bsTT, s+&y| d++ sqTsqT
eT]+ nk<yTbT+~. CrjT @| <sD (C
$e) =qk>&+ L& nk< yT bT+~. e L&
esZ ys \qT ds s + #ksTT. <+ L& |T&<
eed n_e~e\ d+u$ dT+ ~. ]esZ n~| +
|]> =B e eT]+ y>+ > s|edbsTT.

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

|e T sb n+{ H\= q |]d T \


<s+> esY XeV ssD
e#&T. <T
eTT+<Tq ke eed\ T o|T +> n+]+bTq
\eT~. n+f |T&< |Ps deC\T #]
*dbTHsTT. (#] *dbe&+ n+f ns+ y{
>+ +& be&+ <T |dT \+ +& be&+).
B $sT<+> us <X+ e+ <T
eTT+<Tq deC\T =qk>TTHsTT. jTs|t H{
|\T m |#Xs \TdTy\+f <VsD \T\
| m #Xy s, m \T Hdys, m H> j sT
#dy, y |+, |\\ $X+ deTj\qT
m >& |ys \TdTy\+f HqT #] | y[
\TdTy*. n+<Te\H n& 19e X| yTT<{
nsu >+H e+Xbs+|s eT\ T, T\T e+{ |<\T
|\ |]uwqT+& V&$& +& w$T#sTT. y{
kq+ = |<\T e #s& y T |q HqT #| q <
|\ <VsD. nsTT usY e+ e~]> s> < T .
usY sy T q |qT\T eTqT>& +&&y T +&
#\qo\+> L& HsTT. e\+ T e\T,bs+|s
eT\ T, ke ksTT\ $wjT + L& < sT>T+~.
+= e #b\+f & eTq <X+ >+
>+b<T . n~ |{ qqT >T]+#\ & d H
+~. eTq+ >+ sT y ese q+ nq \ |yV+
ed+#&+ <T . & >+ , ese q+ < | eTs={
de+s+ > |jT dTH sTT.
eTq+ eddTq de+ ysT<+ s @
deC\H # re+> q~. <T bNq
dV Jeq+ nH~ @ |eT <Xe T mq& #$#&< T .
|eT <X |T& < eed, <uf ey <| ,
djT+|| >*q, djT |j q+ >*q ew +
n_e~ #+~+~. |eT <X\ <T ks+X+ n~.
eTq e+ >+ n+f >+ <T. & >+
s+sjT+> <T q T eTT+<T k+~. n+<Te\
eTq+ >+ sTy eseq+ nq \ |yV+
ed+#&+ <T . & >+ , ese q+ < | eTs={
deH+s+ > |jT dTH sTT.
26

ke HjT+
k<H\qT+& X$T\qT ysT#jT&+
<s |T&< eed s # *>Z,
deTse ++> sV++~. n+f s +>, #eT\
y] y]y] k<H \qT+& <s+ #d+ ~. BH
esY q |T& >+<+ e] n<jT+ b<$ T
d+#jT q+ nH&T. y\T, \\ d+K |\qT u $TqT+&,
|\ qT+& ysT #jT &+ ys+ |D
\ e\dbsTT
]\T>H sT<> dq +>H essT. eT\qT+&
ysT #jT &&+ y de+ qT+& ysT |& n&, &
sT>T eT<+ J$+ nu>T\T> essT.
esY eTVb<jTT&q V> B eTV e\d nH&T.
ke\T> q |\qT deC\qT+& ysT #d,
]es+Z \e++> #=|+#&+ <s =* ]
esZ j sT#jT >*>sT. + e #b\+f H&T
e , s+/<X eT< eT< e] + eV+#ysT mesT
sT .
dwy T q &\Tq |Pss+>+ HqT eT+&
+<q nq+s |]d #]kqT. eT+& +<q
d+<s + > <X+ |\qT \ y> dMT]+#&+
|]+~. us <X $wy T q \ y\Te + ~.
eT+& +<H, < |> q esZ\ |r|
n\s , B b\ es+Z dH eT< T \|&+ ...e
L& # \+> us <X+ yqT&q \T,
<[T edTq = <sDT\qT |T u$ +|CX sTT.
|&q \ \D
+ |< esT\T dT q
<sD b|~, n+sZ > @s&TTq <=s ,
esZ $u H. <|& >TseTq s +&T e\T
sT>TTHsTT. yTT<{~ , k++ sT y ]q u
d+dsD\ nq+s+ eTTK+> eekjT s+>+ dTBs \+
|T&< n_e~ ]+~. s yqT&q s> T \T
(z_d)\ nH eT+~ d+ ndT\ T >\ eekjT<sTH sT.
sT \ MT< Bs \+ <s|&
T #dq TuT y]
bjsTT. HeT~>H nsTTH z_d $<, b~
$d] +#sTT. = <T esZ\T HeT~> $s$ +#sTT.
<[T + ksTT bsTTH =~ ksTT nsTTH
$<, <> ]swqT, s d+ e T se\ Te+{
esT\H #sTT. <[T\T d$Tw> n_e~ +& n&T q
n+X u d+dsD\T neT\T ]|q rsT {.
d+dsD\ e\ u$T HsT> <TqTH y <<T.
n~ X+ <[T\ u $T eekjT ]\T>H
27

$T*bjsT. <e\ y| yH sj
b e&+, eTsy| ke |&q <[T\| =qk>TH
HsTT.
yTT+ |]De\ e\ ndeTT\+>H nsTTH
n+sZ + > es,Z <jT $u q sT>T+~.
B e\ d+|<jT HjT + #T qT+&
n~s+ sT \ <sTT+#&T+~. >+
n+<] n<j\T <<| deq+> +&$ >qT
#s sy T q deq+ +&~. \ |<\
rsT\T e>s deq b|~> ]>$. \ eT\ L,
y] #s T e\L eT< *+ be&+ nH~ nH
|]De\ <]rd+~. ~ |\T #qT+& eTs
#T |< mTq s* be& bV++~. \+
ysT $$< eT\ T d]+#&, nH s\T>, b+q
H| D\T d+b~+#& <]rd+~. Te+{ |]De\T
>+ desT ]>sTT. |]De\{ e\ #s\T
n+sZ + > ndeq b|~> j sjsTT. nsTT
eT+ $_q $_q ksTTq, y>q
]+~. Be\ |\ eT< <T esZ\T
@s&sTT. d+|<jT ~s+ <=+sT @s&+ , n~s+
d+|<jTT\ #T qT+& sT \ #s& + e L&
||+ NsD
jTT>+ #d bNq deC\T n<X+
e&+ nH e <]rj*. us <X+
nTe+{<M T s> < T . dMT|u$ wT L& ]> |]d
|+#&+ <T . & |T&< eed $d] +#&+ ,
es{ X \ T n s+> #=#Tbe&+ e\ ew +,
djT |j H + o|T +> |s>q |{ |q #| q
|]De\T e+ usY d+u$ +# neX\T |+#&+
<T. |dT+ z_d dq{ < s+> <=+s,
sTy |< eT<s> s+> <=+s, sTy
+~ ksTT |< mTq |< s +>+ nH <=+s\ T @s&sTT.
|q #| q esZ $u H eT+ H <
eT< s> s +>+ qT+& eq y] eT< s>
es+Z @s&T+~. eT+ eT]+ eTT+<T be&+
nH~ |\+ + e&+ nH e
$sT<y T q e <]rdT+ ~. des e~]>
+& |\qT \ y> |s# & +
nH~ => TTq eT<s> esZ
|j H\ neds+ . |CkeT+ eTTK+> m\
b{ me] \qT ysT |]#+<T |jT dTH sT.

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

ke HjT+
eTq+, |& qT+& => T T q qj`
eT< s> esZ |{ @s& q eT< s> es+Z qT+&
ysT > #&*. +<T eTq+ s +&T $_qyTq <sDT\T
#k+.
H n+sZ esZ $uq s>&+, ew
|j H\T eTT+<T se&+ nH s +&T s\ yqT
q ys T <\T eT+ |* \qT e&+ <T . sjT +>
esZ\ eT< dMTsD \T s>& + nH< _qyTq neX\T
@s&TTHsTT. >+ mq& q+ |< ksTT \
dMTsD \T sT>TTHsTT. usrjT de+ H&T s +&T
s\ b{\T H\=HsTT. M{ |sekq+ |CkeT
eT+| re+> +T+~. yTT<{~ , de+ ksTT,
|wq b+<& q esZ+ y{\sY
<>\T, b|wq <>\T b+<&yTq qj `
eT< s> ` es+Z u$k+~. |{ ds | & q des eT< s>
es+Z e~]> M] de+ ksTT <s|& < > Z
dT\ T e. n+<Te\ ds | & q eT< s> es+Z >T~ s+
eVdTq <> #=#T be&+ eT djT`>sy
n+ \+ n MsT u$dTH sT. n+<Te\H ke
HjT+ k~+#& ]swH {\ d+ |jT
|&T THsT. s +&~, n~s+ y{ d+ reyTq
b{ H\=q~. d+ b<+, d+K
nqT>TD+> n~s+ y{, eT+ |<e \ {sTT+|
e>s \ L& | &T M k~] > #TTHsT.
s +&T |<\T L& |& \ sj d+
s#H\qT d+]+#THsTT.
Be\ ]+<eT+f, yTT<{>
qj`eT<s>`esZ+ +< |\T dMT]+#&&+
|]+~. H < s +>+ es+Z | n~| +
eVk+~. eTq+ |q #| q =* <sD B *|
#~$ j<e\T, \T, < rysT, \T
<[T\T nH \T k<sD |]uwH \T>
HsTT >, ese ed eT+ y{ +&*q \D
\T
e + s d ]+# & s TT. Ms T ke > | \T
( e T{ \ T)> ess T . ke > | \qT
ke`sjT >|\T>H >T]+#>\ +. C ke
>| nH< ds y T q s#q+ e&+ w+ . | \
<]rdT+ ~ L&. |]d { ke >|\ d]V<T\ T
e]bTHsTT. <VsD, V+< X\ <&T\
H|<+ eTTd+\, de\ ke >|\T

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

(eT{)\T> eeV]ksT . s |]d T n+f


wj, dT\ eT<, <*, bfd+ eT< |TsD
]>| &T ysT eTqT eTT ke >|\T>
d #| +{sT. Te+{ <VsD\T nH+
#| e#T. <VsD, >eT+ yT\T ]>| &
ke >|> j seT+~. es d<++ #|
qT \ eT< d++< +&*q \D \ +&
s \D
\ @s D
eT+ ]qsTT n| &T \+
ke V+> +&&+ wy T b T+~. ~
sj eT eTTK+> ]> $wjT+. |CkeT
sj s n+X\T n> q|{ n~s bs+|s +
nH~ *# n+X+ <T. | &T ese ed d++~+q
|<\ eeT\T> #| &, #s \L |]$TyT H sTT.
$ n+sZ dN\T> > |& \ djT
>T]+|> V\T> e. $ e\+ q \T>
#| H y] deq+> n~s+ |+#T& |\qT
dMT]+# e\T>H $T*bjsTT. $ >+
> \eed |\qT \ { +# |<\T>
H&T <T. | &T n>esTq ~E\T eyT eTqT
eTT VDT\T, sLsT n >s +> |\T#T>\T>TTHsT.
esZ b\q u>+> eT ke n~| b&T&,
\ n+s\qT bV+#& n s\ |jT j\
#dTHsT.
|& @s&q ke >|\T
(eT{\T) H&T y| eT n> \ deqeT,
>T]+|P y\ bs&TTHsT. eTsy| ds | & q eT< s>
dTKu>\ es+> bs&TTHsT. bs+ re+>
+~, $s+> L& +~. $s+> +<q&+ m+<T+f
|& | | s ||+ #+ n{ b+<&+
d+ nT #+<TTHsT. n| & deq+ k~+#&qT
nqT+THsT. n+<Te\ eTq+ bsy T + <w H,
ke neds\H MT&j q, ><T q
]> #s \e\H sj
\ s+& C> |&*.
T desT\ >+ +&q d++<\qT L&
d|<+ qT+& #]|d+<T d<|& eT+ >#]k+~.
e L& d$Tw k+sV+q,
|CkeT+ d+ ]> bs+q eTT&|& HsTT.
us <X+ H&Tq d$Tw k+ sV |]dT
k++ d+ yd | n&T> >T]+| d+ |\T|>
esT+~. >T]+| nH~ <] eT< |#T H d++<+
28

ke HjT+
n V> #b&T. n+<Te\ >T]+| d+ |\T| n+f
deq+ d+ |\T| +<H . <qs+ H sT \L
eT< qTq & +& be&+ <T. n+<Te\ >T]+|
ebe&+ n+f de+ ebe&yT . >T]+|
e&+ nH~ de+ #s d++~+q eT+ n
V> #b&T. & eTq+ \ >T]+ #| +TH+
>qT, >T]+|L, >T]+| sj \L eT< & >T]+
eTq dw +&&+ neds+ . nsTTq| { >+
q k+ sVd q+<Tq deq+ d+ ]>
bs+ d$Tw bs+> esTT+~. $wjT + V>
#| +~ s HqqT+THqT. < |s+ us <X+
~>Te \ ysT sTTq deq n>\T
>T]+# +& +&&+ nH~ usrjT |CkeT $\Te\qT
\sd n+X\T> HsTT.
+ eTT+<T HqT #| qT <+ |T&<
deq+ d+ sT>TTq bsyT. |T& <] nq
|<+ & |L\ ue+ y&+~ <T. yde deq+
s+& #| s y T q deqeTq e. jT<T deTd
~s q =* yk esY #|syTq (p]d)
nH | < | j +q ns + H H q
|j +#qT. yde deq+ d+ |& T \T kdTq
sj ks+X eTq+ | &T #<+. ke
HjT+ |sT sT>TTq sjT <e ]esZ
sj e~]> |D[<y T q ] mC+&
n+ +&<T . sj \T yde deq+ d+
kdTq $ e. e] eje L& u d+dsD\T
sTe&+ <T . desT\ T sT \| n~s+ #sTT+q
e~]>H <[T\ n~s+ y\ nyT n&T>TTHsT.
~ |C+ s neH < nq~ & eTTKyTq
deTd H <T. Be\ us <X+ |CkeT
jTe MT< e+ |< esT e+< #| e#T. <+
L& |C+ eT+ = < \ <]rd eqsT>
+~. |C+ $\Te\ T&*q neds+ +&H
~ us sj |C+ eed |qdMTsD
<]rk+~. |eT <X ndeq e\ eT< sTy
deq+ d+ bs{\T ]qT & s> < T . &
d$Tw> k+ sV+> q, k+ deTjT+
nkT> #|syTq k++, b{ sj
n&T>T |{q |& \ eT< bs+ sT>T+~.
n|{ ds | & q eT< s> es+Z , +^w $< qu d+q
29

|+ < es+Z eT neX\qT =fd T q $wj ysT


#XsT.
us< X + ]esZ bs{\T +& s
n s\ bs{\ k+sV d #+~q ^\
|\ sT>TTqy.. n+<Te\H <X+ n <e\L
ke <e\ ydq | +& rsT+~. ke
>| (eT{) |\ qT+& jT|&y ], y{
d++<\T +#T+<eTqTH y] eT ke
>| sT \ qT+& , X|Hs\ | &+ <T .
n+<Te\ d]>Z +# e L& ke >|
u>+> q| &T ke >| >T]e\d
ek+~.
|& HqT H y<q bs eTTkqT.
\D
+ q | \ (C)qT >=&T>T+<
e&+, n~s+ se&+ d+ sjT +> dMT]+#&y T
|&T \ dMTsD\ \+. <s eseed
d++<\T es\q~ y] <X +. n+<Te\ s#
$eT]dTq T \ dMTsD
\ \ + +< se.
<+ us sj \qT T\qT |]o*+# +& e\+
| | \D
\qT #d #d $eTs\T eyT . eTq<X+
L& |eT<X ]q e~] |T&< n_e<
] s>\ sTe&+ es |j d neT+~. n&
|sq ke >|\ eT< +<\T eT+> qTeTsT>
|< +<+ , C (HwH ) nH +<+ @s&+~.
rjT ||+ # <X |T&< eed sTy |C+
X\T Hsy s keTs + < *bsTTqf < <T `|Ps
ke >|\qT (eT{\qT) s<T # d keTs + L&
<T . n+<Te\ ke >|\T dTBs \+ bT
eTq eT< eTqT>& k+#uTHsTT. qT de+
deT\ esT\T y\+f yeT| X \ T L& <q T>TDyTq
mT> & \ qT n_e~ #dT y*.
us sj \ + < HqT nqqT.
us sj @+ sT>T+< s U e+>
\TdTy\q< H ]. HqT #|<eT+f, \|sy T q
|<\T m |j +q|{ e\+ \ >T]+|qT H=
#|&, dMT]+#& d#yTq \+> #|+.
nd\T deTd \ + usrjT sj m e+~
nH<. | &T HqT HD s +&y| |]o*kqT.
eT+& MTwH +<q\ sTy ke
dMTsD
s +& <X bs+u+ e&+ bs+

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

ke HjT+
eT]+ $ s|+ rdT+~. |{ ds | & q eT< s>
jTT # q + VDT\T, sLsT e+{ \ |j H\y| >
eT+> ~>C]b+~. d+|<jT+> ~| + eVd
eq eT< s> eTT d+| #+~ H+ nqTHysT,
n~ yde + bsTTq|{, eT ke
nr+> q< ysT u$+#ysT. eT eTT @ss#T q
$<ue+, n+f \ # H nr+> m~bjeTT
nH ue+ > <X\+ |L*bsTT+~. eTT
|| u>+H +&\ ysT |{ sT+THsT.
~ $$< sq n> \ # H \y| yq T rdTb+~.
m sq |{ e < eTs={ dV+>H
HsTT. n+<Te\H VD, j\T V+<
dVeTjsT. <+ L& n~| y<+, n_e~
s< y\Te> ] <s q$Te&yT .
e eTq+ ns+ #dTy\+f |{
ds|&q eT<s> > $#&*. eT<s>
e\dy< \+ n>es\qT+& |{+ ~. n+<Te\ <
dT\ T, |w, n~s+ n L& ysd d+eTD
<s \_ + #sTT. n~ ] eed q, n~ s
jT++>+q, |uT + s d+d q eTT+<T>
#=s&&+ e\ < n~| + e+~. qT < \
y> +#*q neds+ +& bsTT+~. n+<Te\
n~ q qT \ |]<T \T <{bjq u$k+~.
n> e{&T +~. | &T # q eT ~>HdbsTT+~.
n+<Te\ ysT | &T $$< n> \T> eT n~|
m>H \T|y\ |jT |&T THsT. nsTT
$wj HsT > n+^]+# +& <T |<C \+ eTq
< eeV]dTH sT. @ n<T de+HH yT]{,
keTs + nH~ eTTKyTq $wjT yT. n+<Te\H nj deC
de+> yqT&qy] neX\T *+# { |<
(m|s {y jH ) n+ \ $wj H sTT. nsTT
\D
\qT $d y T q k+|T d+ e T+, deq+ nq
<D+ qT+& $&Bd y{ <e nb~+#sT. <e +
nH~ ks |j H\ eTTdT>T $TqV eTs$T <T.
\ >T]+| nd\T $wjT + <. & n>
B esyT q eT+ >eTk+. n< deTjT+ neX\T
e> q ke >|\ >T]+| edTq esT\T
L& # eTTKyTq ~. n> \T sT \ neX\qT
sd]+#&+, V+< |q #s&+ eTTd+\T y]
esZ kH\qT { z_d\T, <[T\ | q #ssT.

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

#]+> b<Tq u X\T |q HqT


$e]+q |]De\qT jT+dTH sTT. eTq+ |X
ydT +<+: e\d b\q eTT+<T \+ us ke
eT+ | <sT { +q +<+ m+{~?
~ # eTTK+. m+<T+f eTq+ H&T <[T\T, z_d\T
n+Tq ysT us <X+ #d esZ\T. eekjT+
HsT > |#jT &+ <s>, >V|]XeTq \T\q
BjT <sT\T>H ysT HsT > bZHsT.
de+ dq |\T s > >, #eT\
<s> n> \| <s|& \T> es&sT .
& >T]+#e\dq eTTKyTq $wjT yTeT+f <s|& +
nH~ e> + > +& d$Tw> ]+~. + e
#b\+f HsT> #dysT s |P& eed
e d# +& HsT. nsTT k+sV+
nH~ jTs|t e~]>H n+ eTT+<T ^,
seTH \+ ud\ e~]>H e> + > +&
usY d$Tw> @s&+~. ndeq\T @s&&+ f
& deTd <T. Xs XeT & H +>q, u~+ >q
VqksTT #s &+~. n+<T. m+> Xs XeT
#d n+> n|]Xuy T q s+> es&+~. #d |
m+ nXuy T + <sTT ysT n+> +~ djT&sT .
V s n+ > < s + # j T & s T . n+ >
k+sV >T]#jT &sT . sy T q $ eT+
us< X + | kq+ b+~+~.
Te+{ +<+ k] y|Ps+>>,
# <+ >, eek> + >> <\ e&+ bs+uy T n| &T
k++, >se+ d+ ]> bs+ L& d$Tw
<sD H k>TT+~. +<+ be&+ nH~ |T&<
eed $se+ bs+_+, sC+> <+ > \ $e
s<T #jT &+ es dTBs \+> k>T e+~. >+
<sT&T eqe> VqksTT H&&T >qT
| &T ] ydT \TuT H L& >se+, |w
nH$ eTT+<T e#sTT. s +&T n+X\qT HqT >{>
qeTTTHqT, y{H & #| & |jT +#qT. M{
>{ u |H~ +~. M{ >T]+#&+ n+f e]C
eTs D+ qT+& eD+#&y T neT+~. n< HqT L&
#jT & |jT +#qT. nsTT n+<T m+> $jT+
k~+#H #| qT.
(e]dT kq+)
s#s TT m|mt jTe]{ eJ yd t #H\sY
30

ke HjT+

ke $|e sT&T n+u< sY


&s Y _.sY n+u< sY. |sT *dH <[T\ esbZ s{`ke bs+ dH+> nqsTT+
>T+& +, <>+ \T>TsTT. s s \T> #qyT
\ de+ ud + +f |T syT q ndX sD+>
de+# N<]+#&T, nH neeH\T m<Ts=q
<[T&T us< X + >]+# ksTT m~>&T. |{q |{
qT+& |] |<y & $<X\ q #<T e\T #~$ L&
#q yT \ de+ nH neeH\qT, u<\ qT
dV +#* e+~. neqTwyT q ndX es+>
q J$++ bs& $X$T+ &d+sY 6 H{ 56
d+es\T >+bjsTT. # eT+~ n+u< sYqT <[T\
HjT&>, <[T\ d+ bs&q e> H #ksT .
jTq <[T\ nuT q =s m+ bs+ sV+#&
n++ f me bs{ <X+ nDy >TseT q
]\T, s T \T, d\ V\ d+ bs&&T. $wj \T
*dq yT<e\T, e\ T jTq #dq bs{\qT eTsT>Tq
|] jTqqT <[T y&\ |]$T+ #XsT.
<X+ eq | |]d T \,esZ bs{\T
s +& s>\ n+u< sY n+#sT. nsTT ke deTd
|]csyT H ] deTd| bs+ sV+#& |\T
@eTs jTq q y<qqT $|+#&T.
esbZ s{\qT $d]+, e\+ ke bs{\T eyT
sV+#\ jTq #| qT #eT+~ <[ yT<e\T
jTq d<+ e]dTHsT. jTq J$+ q
\eT+ \`esZ deTd\| jTq bs+ sV#&T.
#eT+~ <[ yT<e\T n+u< sY d<+ e] +
bs{\T sV+# +& e\+ sC~s #+#T+f
n deTd\T |]cseTejT |#s+ sVdTH sT.
\|s+> $u+#&q usY e+{ |]dT <|&
>TseTq |\ deTd\T |]w]+#+<T esbZ s{\T
sVdH ke HjT+ d+ L& bs+ #j *.
s+&+{ deTqjT+ <s <|& >TseTq
\`esZ \ qT d + | T { | s & + ned s + . n+f
31

n> \ u sTy , u keT esZ\| bs+ sV+#&+


<sH <X+ q \`esZ deTd\ |]cs
qT>=q>\eTT. <X+ $|y <eT+ qT+ yeT| \
es s +&T esZ\ eT< qT k~+#b e&+ e\
deTd sEsE {\+>H esTTq~.
<THy u $T <\H H<+ nDyjT &
q+ kjTT< bs+ sV+ \ ~ ms\ u $T
|< |\ |+|D #XeT es+Z >s +> |#s+
sV+#T+THsT. < H<+ eTVsw
=+D b+ s T \, s T L\ @+#d U{ \H
u keTT\, $T+<sT\ es+> <e sV+
n+u< sY $jT+ k~+q $wjT + # eT+~ *jT<T.
eTdT\ HjT + ]q \+>D s +> kjTT<
bs+ +f eTT+< n+u< sY <TH y u $T H<+
1937H <$T+#&T. H{ eTVsw =+D
b++ sT\T, sT L\T u$T <T |+&d+f
u $T MT< V\T e+ U{\q& u kMT esZ\
#T \ +&$. |< yTT ;<s T \ qT+& u $T dT\ T
ed\T #d n+<T ysT =+ rdT=, $T>~ |uT
#*+ #ysT. s +>+ |+&+# |+\qT L& kBq +
#dT +, s T \qT s L\qT ud\+f <q+>
#dysT. U{ nq& |Ts <Tss |]d =
<Xu\ bT =qk>T e+~. s T L\qT <|&
#dT q sT U{ |< s*+#\ n+u< sY +D+
T H&T. 1929 @| 14q s ] bH ]q
s+> eTVdu s+>| s e+k\qT |* ||
#dTq U{ |< DyT dd #b\ |\T|#&T.
U{ |< es+> s+> L&>{ |< mTq
<e q&b&T. s ], ds, Hd, b+\ qT+&
y~ eT+~ s +> dMT]+, |< s+| u+usTT
Xdq du es y] rdT [ U{ s\q >] +<q

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

ke HjT+
#ksT. H{ _{wt |uT +| U{ s\q d+, s +>|
d# Jeq+ d+ m+ & #sT. n+u< sY +<q
|*+> 1937 d|+sY 17q U{ s\q _\TqT
|yX |{+ #&+ $jT+ k~+#&T. n+u< sY #dq +<q
|* +> 1949 U{ s\q _\T # s|+ neT\T
e+~. < |* +> u keTT\ =+ qw| ] Vs
#*d s T \ u $T <TqTH d# V\qT |uT +
*+~. $<+ > <TH y&< u $T nH H<
n+u< sY <T&j &T.
n> eTVsY \ |\T sq |>\q
y{# ] #jT &+, } q n> \ |<\ qT
d\ + qT+& eTs d u C\MT< e&\ MT< ydT & + ,
#q Xy\qT bsjT&+, >e X~ #jT &+ e+{
neqTw <s#s\T #jT e\d +&$. y{ |qT\
>q #s&T +\T |+&+#Te& =~> u $T
|j +#T#ysT <H eTVsYeH n |*#ysT.
y{ #d H #s&T +\T | y @ s
V\T * +&ysT. <T. <Xb+&, <XeTTU,
\], |f yTT<q y @ |qT\T +& |uT
u eTT* kBq+ #dT = sT|< L\ # y{ |qT\T
#sTT+#T=HysT. y]#H |qT\T L& {+ #THysT.
u $T MT< e# |* \qT e+ q L\ ysT
nqTu$ +#ysT. +{ neqTw <Ts#q y{ |qT\qT
esd |C L&>{ &_.sY. n+u< sY +<q
sV+ eTVsYeH s\q w#X&T. |*+>
y{# >Ts q eekjT L\ u keTT\ +<
Vk\qT+& $eTT \_++~.
1938 &d+sY X$T\T dyT \T #jT &
es+> b]X$T $y<+ >T]+q _\T u+usTT
$<qdu |yX |&+~. _\T |s+ = |
|]d X$T\T Vs #jT&+ #$sT<+>
|]>D+ #&TT+~. _\T X$T\ b* X|+ n
&_.sY +u<sY re+> es+#&T. k++
d+ dVjT+ ssD |$yTq V nsTT
X$T\ Vs #d V L& n+ |$yTq<

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

_\T X$T\ bsd# H\sd #+ neT +<H&T.


_\T es+> eTC< sY jTjTH, d+ eTC< sY
b\T s +& *d #{ $sT<+ > Vs #jT &
jTT< &+ y+#sT. d+<s + > ]q Vs
|sTsY, &+>, +usY yTT<q HjT\ bT>
n+u< sY bZH&T. d+<s + > @sT #dq du
dTesT mqu y\ eT+~ X$T\qT d+u~d n+u< sY
X$T\ # |]b\H~s+ sq+esL y] deTd\T
|]w]+#&e n |\T| #sT. e #b\+f
], s \ b\qH H |\T <X+ keTy<
k|+ #>\ sT. n |sH&T.
&_.sY n+u< sY ] XK eT+> q\+
L& (1942 qT+& 1946) X$T\ |j Hs+ nH
#{\T #X&T. { |#d X$T\ |]d
yTsT>T|&\ +&jTH { +{\T d+dsD _\T
y~+|#X sT. $T\T |#d ]\ jTT< \+
qw+ y{* ]\ qw| ] Vs jeqyT #*+ #
$<+ > _\T neT\jTT #X&T. >qT |#d >s e +Tq
eTV X$T\ |de \| d\e\T. J+ @sTqT
*+# _\TqT L& jTq y~+|#X &T. |* +>1945
e] >qT |#d eTV ]\ |de \ > s T VsT
d\e $wjT + eTTKyTq _\T bdT #sTT+#sT. 1846
| e] jTq 10 >+\ |~H 8 >+\ |~q+>
Z+#{ _\TqT bdT #sTT+ us<X| ]\
J$+ $|y yT q d+dsDqT #sT. 1943 d|+ sY
9q |q sY |]wT b]XMTsD
MT< |Hd+
d |T&< bsy T + |CkeT eed s +&T
$wj \T | +& +{jT, |#d y ;<]+
+&e\d edT+~. |#jT y] <>Zs |q+
|T& b>eT +< *bsT. y| sjT ndeq+
s+&y| ] ek\T. X$T\ L&T, >&T, >T&,
s>yTq J$+ \_+#q+es, $Xw+ >se+>
T sj
T +> J$ >&| q +es k+
@$T ns+ <T nH&T. usrjT ] deK ysT
1943 yT H\ 11e ~q u+usTT @sT #dq
32

ke HjT+
y &_.sY n+u< sY bZ e{&T ]
<eT+ e\d+~ |j q XSqyTq | | yTsT>T\T
<T. ] HjT\T eT eT $u<\T eTs,
y~> @s& |T& <] $<H m<Ts=y\
|\T|#&T. ]\T <$T+ _{H s +&T |sj\T
|uT #+#T>*>sT. _H ]qT>H usrjT
] es+Z <X+ L& sC~s #+#Ty\.
n+<T ] HjT\+> +> d+|T {+ y*q
neds+ m+sTTq +< |sH&T. ] es+Z jTT
X kes\MT<H <X+ jTT u$wT <s|&
q< |s=H&T. jTq ] es+Z jTT X kes\qT
>T]+ MTsT n~s #|f+<T d+|\T { +>
<$T+#+& n |\T|#&T.
<X+ eq | |]d T \,esZ bs{\T
s+& s>\ n+u<sY n+#sT. jTq J$+q
\eT+ < #]+ #b&T. nsTT ke deTd
|]csyT H ] deTd| bs+ sV+#& |\T
@eTs jTq q y<qqT $|+#&T.
esbZ s{\qT $d]+, e\+ ke bs{\T eyT
sV+#\ jTq #| qT #eT+~ <[ yT<e\T
jTq d<+ e] dTH sT. #eT+~ <[ yT<e\T
bs{\T sV+# +& e\+ sC~s #+#T+f
n deTd\T |]cseTejT |#s+ sVdTH sT.
n+u< sY #q, #sD
n~ < nH d+<s
sTEeeH e+~. \|s+ > $u +#&q usY e+{
|]d T <|& >TseT q |\ deTd\T |]w]+#+<T

esbZ s{\T sVdH ke HjT+ d+ L&


bs+ #j *. s +&+{ deTqjT+ <s <|&
>TseTq \`esZ\qT d+|T {| s &+ neds+ .
65 d+es\ d+ us+ H{ \$e ,
n+sq+ $$< sb qk>T+~. <[T\
<TqTe& u $T <T , k+ | \T H{ n&T
esZ\ n+< <> H $T*bsTT+~. <[T\,]qT\
&{ sy*q y{qT <]eT[dTH , \jT+ |sT
y~ sTbjT\T {sTT+|\T #dT H , nd\T u eTT
<[T\ ]><+< |+# ys sT . d< > sZ
y&TH HjT\T <[T\ deTd\qT |{+ #Te&+ <T .
n+u< sY ysdT \eT #eT neTq HjT\T
d+|\T M{ es+> bs+ sV+#
bTHsTT. <[T\|sT #| = <[ |<T \T> #d u
msTTq HjT\T #d u M{>T ]+ | T efq
e{& b THsT. <[T\ es+> |uT \T nH
$<H\T ne\+_dT H y{ es+# +& |uT \
edT |\&+ m+ es deT+dy +#*.
n+u< sY ysdT \+> u~+#T, dMT]+#T, bs&T nH
H<\qT eTT+<T rdTby*q u< ,M{ es+>
bs&*q u< eTq+<] MT< +~. n+u< sY Xj \T
=qk+#&+ n+f e\+ jTq jT+, es+ y
n]+#&y T nqT+THsT. jTq jT+ es+ \
b jTq bs{\qT >TsT #T e&+ <T . &
n+u< sY es+ d+<s + >HH jTq Xj \qT eTT+<T
rdTbe& |qs+e Te<+.

+|dt ysTTdt| MT n_bj\T \|+&. |#TsD deTq


n+X\ MT< yk\T, |d dMT\T, kV ys\T, $\T, b\T yd
|+|+&. MT s#q \T y| dw+ >, nse TjT> sd |+|+&.
MT #s ndw+> +f |\T <=s |e<+ +~.
`m&sY
33

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

ke HjT+

~ydT\ V\qT \sdTq |uT\T


.H>sE
eTq <X+ $$< sc\ wesT 700 $ T+#T nqTu$ dTH s |u T + jT$T+q sY>
>\ #+~q 9 eT+~|> ~ydT\T Jeq+
kdTHsT. M] 92 X |<q JeH<s+
nM u eTT. eTq sw+ 30 >\ #+~q ~ydT\T,
eTs <T >\ #+~q yT< q b+ydT\T 60 \\
eT+~ |> 9 w&\T b+ edTH sT.
sC+> |s+ > w&\T 5,6 \ | sD \T *+#&q
~ydT\ Jeq+ H&T |qTd+u m<Ts=+Tq~.
yT<q b+ ces, e&ybsT\ yk\.
nHj\,<|& <sH \ bs dT n~sT\ y~+ |\
>Ts ~ydT\T >\\+> eT eTqT>& d+, yTsT> q
Jeq+ d+ bsTHsT. H&T deTd\+{
&T y~, \ ~ ms\ nM u eTT\qT |]XeT\
k|q |], bC \ sD+ |],>qT\ e+
|] &, VQC, ss{ d+d\ u

+
<s ~ydT\qT n&$ qT+& XX+> <s+ #d+<T
b\\T |PqTHsT. ~ydT\ J$ y\T>T\T
+|eTq b\\T > sTqs <Xu\T> #|& T Tq
$<H\ <s > s+&T <Xu\T> ~ydT\
*+#eTq sD \ {> =\+yd edTH sT.

~yd V\ #{\qT sT>sTdTq b\\T:


o ]q s +> <eq+s+ \+
nM b++ ~ydT\ u $TVqT HeTe+ >HH
|]s+ # 1/70 #{ sw |uT + #d+ ~. #{
eT+> sTsTd eq b\ |uT \, nM
u eTT\qT ]Hs u keTT\ |s+ #jT + bT,
|<m Tq & b]X$T d+d\ u & T e#sTT.
~ydT\ djT+ b\q >eTdu\ | n~s\T
*d 1996 |+#sTTrsC ]q b+\ $ds D
#{ (|k) +~. 15 d+es\ s {e\
\+ | u T + < neT\T +< q \T
sb+~+#+H ~ydT\ V\ n~s\qT
|+#sTTr\L, eT+&\ |]wT \ L u & T ~ydT\
V\| yT yd+ ~. <s ~ydT\ nM u eTT\qT
nH++ #d #s \qT y>e ++ #d+ ~. |sesD
eT+XK >D+\ | syT \ ms\ nM u eTT\qT
+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

$T{ y\& + #d+ ~. HsT s+>se u $T{ ~ydT\


u eTT\ <TseTDqT |< q+> |k$++~.
key< ||+ NsD
$<H\qT neT\T
#jT + bs+uy T q s n~ydT\ Jeq+ |q+
MT< qT+& bsTT |&q #+<+ nsTT+~. $<o,
key< & +|\T $#\$&> n&e\
u >s , |]\ dV d+|<\ +{ =\>=T +<T
<|& b\\T ns\ nqTeTT\ ydT H sT.
HeTe+>HH n~ydT\ V\ sD d+ eHjT
#| #{\ #s \ |P]> T&|T bTHsTT.
$<qT n+< <> e] ss{] +q b\\T
eTs # $<V #+ #dq $<+ >H y<
K<q n+>&d s T > e]q b\ sJy s>o
|<\ ueT\T *dTqT>HVs u< #{
#dT q rsTH` ~ydT\ V\+{ y| q
V]+ydTq b\\T, eTsy|q ~ydV\
#+ `2006 |] eTs #{ eTT+<T #sT.
~ydT\T nM T\ T d]+ d+H,
{&@ <sH neTT+, b&T eekjT+
#dT +q k+|<jT ~ydT\ Jeq+ kd
edTH sT. eTT eekjT+ #dT q b++ u ks+
>Z eTs b+H+#T= n& eekjT+ #jT eTH
|< ~ydT\T nqTd]d edTH sT. nsTT MsT
k>T#dT +Tq nM u eTT\ # < |{\qT,
y{| eTs=] ~| n~ydT\T ms>s T . >,
b\\T rdTeq ~yd V\ #+ `~ydT\
V\T n<q+> *+#b>, k+|<jT+>
~yd T \ n& $ | d + $ T+q V \qT
V]+yjT { eTss|+ |PqTq~. ~yd
T+u 5 ms\ ]w, nM u $T| |uT
| { , y] XX + > n & es &
#jT qTeeTq~`#+ n+q +> <eq
nd\T <X+. <s b\\T, $T*q nM
u eTT\+{ jT<# > <|& esZ\ u f + <T
#| s + > ydT \TuT b+< #q B yqT <e+~.
34

ke HjT+
~yd u eTT\ |ssTsD `|\ ||T q: ~yd d+ e n+q b\\T:
deT dT dT|+sT 1/70 |qsT<{d
@ b+ u eTT\qT ]Hs T \ es< $dw+ >
|s=q~. b\\T rsTqT sT>sT e#sT.
@ b+ u eTT\T |uT < s+ $jdTq T>
He& +< e+{ $$< d+d\ u & T
edTH sT. b\\T $<H\, #s \ es+>
res+ < nDy\ qT m<Ts=+ <X+ $$<
b+\ |\T ||T {d eTT+<T k>TTHsT.
]k sw+ `[+> q>sY eT u eTT\qT <Ts$T+
]dTq {{ s>s k|q qT sd+ q ~ydT\|
|uT + \T\T ]| 12 eT+~ *>=+~. bk
=s y<+ d+ nM u eTD\ es+>
~ydT\T dyT bs+ kdTH sT. eTq sw+
$XK +|* @ u { >qT\ e\qT
n~ydT\T re+> esdT H sT. o+
H <s=+& yT +> E es+> <$TdTH sT.
b\es+ bC sD+ 9 eT+&\ |]~ 276
~yd >e\ #+~q \juy \ eT+~ sdT *
#d+<T b\\T re+> |jT dTH sT. uj
T ><e],
KeT+ ~ydT\T \e+| udsDqT
esdH &$ &$, u$T u$T H<+
<$TdTH sT.

~yd Jeq+| $w k+d <&:


z y| q ~ydT\T JeH $<+ > $< +d+
#jT + bT eTsy| q y] d+d, Jeq $<H
L& [+#+<T qTeTsT>T#d+<T, b\\T $w
k+d <& re+ #XsT. > s +&T <Xu\ \+q
|>T= ~ydT\ d+dr, k+|<j\qT $q+
#d+<T key< k+d e< e\qT ~ydT\
eT< C|dTH sT. <T ks\qT n+<TuT
dT H eTH |], $<TT y\T>T\ eTq $H<+,
$Cq+ <T\T> edT yyV d+d eTT+#T T HsT.
{.$.\qT, db qqT ~ydT\ L& n+<TuT
e&yT , y] n_e~ <s q+> b\esZ yT<e\T
#+\T >T<T +THsT. ydy ~yd deTV\
q&TeT deTTV+ ~ydT\ q&TeT ~ qT+&
=qk>TedTq rjT d$Tw bs Je+<H
>=+TqT*$TyjT <\#THsT.
35

>dT 15, qe] 26\ d+<s + > eTTeH\


C+&\qT y&y& m>Tsyd <[,|& , & |\
n_eB, d+ e TyT eT \ +> >=+T+#T=H b\\T
|\ eTTK+> H>] deC <s+> H{
|& T n<e <e TT\T> n+ <jT jT |]d T \
q&TeT Jeq+ kdTq <X| eT\ydTq ~ydT\
d+e #|&Tq $<H\T, #s\ XSqeTH~
dwe TTq~. ~ydT\ $<,y< \ d+, d+ e T+
d+ {sTT+# <T\qT L& b\\T eT+>
~+yd edTH sT. sw &{ ]q dubH +<
6.6 X+ <T \qT ~ydT\ n_e~ =s KsT#j *.
{sTT+q <T \HH ]w \\ d+ y+# +&
ss |<T\ <] eT[dTqsT. , ]q
d + s \T> nes y T q { & @ y T T< \ T=
q~sT\, |C|<T \ n$ \qT <T=
]q d+ e < ~ >T+&TdTH nH~ <T
q&TTq yde +> e+~.

n~ydT\ eT>yTq d |uT y<+:


~yd |C+ d+ bw s+ sT y, nHs>\
T&TdTHsT. |uT \ |syT ~ydT
50 X+ eT+~ d bwVs+ n+<+ <T.
eTV\T |< q+> sV q u<| & T THsT. sV q,
bwVs |+ sD+> |sT{H bD*&TdTq
|d_ &\ d+K ~yd n~+ > e+~. ~ydT
X eTsD\T | ysTT eT+~ Xe\>qT 150
qT+& 250 esL e+THsTT.
n~ ~yd >e H{ db{
y< d<T bjT+ , q &s T , y< d+~, |]s\T,
eT+<T\T, ed ks\T n+<TuTe. 1999
$XK @ $ws\ u]q|& 3 y\ eT+~|>
n~ydT\T eTsD+ q d+#\q d+|T q| H{ eqe
V\ MTwH #s H & yDT>b\se < s+
@s&q MTwH deTdqT k\+> |]o*+ d$es+>
|]cs\qT dd |uT n+<Cd q y~qT
b\\T @H& b|fX sT. d+es+ E H{
$XK @H 100 eT+~ |> ~ydT\T eTs]j,
&jT ]j, yTsy <T \ #bjsT. > d+es+
$jTq>s+ H 4 y\ eT+~ ~ydT\T eTs]j
+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

ke HjT+
u]q |&sT . |{ @&~ ~yd b+ 280
eT+~ &+>, eT]j y<T \ >Tsj sT. bbsyT
eT]j yT<&T k eTTy |&T THsT.
|e<s y<T \T y|+# yH\+ eTT+<T>
yT H\ <eT\ y| n]f+ <T #j *q <eT\s<
skjTH\ dsTT+> eTsT>Tq|&+ ~. |uT |s+ >
~ydT\ n+~+# yT&f& <eTs\ |+|+
HeTeyT . ~yd b+ <<|> s eT+sT
}d<T . ]q XeTbsX \ $<sT\ T >, <Ts<\ T
e+{ #s y<T \ u<| & T THsT. ~yd u*,
eTV > deTd\T re+> eHsTT. neds
de\d+ @sT #d m|&$ T d C& <T . n+TH \T
{ ns eH n$ |#jT e. d+~e+&sT . B
&T> eT]j ysD |qT, eT+<T\T #\
+
bZ q ~qd ] L \ # * + #*q sTT\T
|sTbe+ ys+ ] $<T se{
d<+>sT.

~ydT\ $<, <>eX\ ~+|:


< $<+ > ~yd $< ks\qT L&
b\\T eT+> V]+ydT H sT. |uT \ |s+
H{ n~ydT ns d 16 X $T+#< T .
~yd $<sT\ d+ ]+q d+ e T Vd qs
Lb\qT \|dT H sTT. > | &T ]q d+ e T
Vd qT, >TsT\ bsX \\qT ~+ydT H sT. >TsT\
~yd bsX \ #<T e+Tq &|\ \ |]d eT
<jT jT+> e+~. M]| y~+ |\T, + <&T\T,
<sH \T ds k<sD eTjsTT. {e* \+ >sXj
T
eTTK<s qsYqT s~dT + < #T >sd nH
{qT >TsT\ bsX \ #<T eH ~yd u*\|
|uT b<\+ |j +#sT. n+ |e<s y T q
nH Ww<|j>\ |*+> M] =+<sT
eTsD+#> nHeT+~ Ww< |\ <Tw*\
H<T s=+THsT.
n~ydT\ <> b~ \qqT ` d+
#<T e q n~ydT\H <> \HeX\qT ~+
ydTHsT. m+{ VL\, u< *,
+{ |< T eyT =H H neX\T *dTH sT.
> 10 d+es\+ 15 y\ n~ydT\ bdT\ T
$$< |uT XK\ U>eq|{ y{ u #jT <T .
sqTq \+ nM b+ eT]+ re+ qTq
~yd <e\qT nDyd+<T eTq+{ eTq
y*H b&# $<H m+#THsT. ~yd jTTe\
+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

eT< \+ myTH <>\T *+#sT. n+f


n$ bdT d T <>\T eyT !

~ydT\| s+<+ `nDy:


Xq sc ~yd T \ bs{\qT
@m|mt dt|@ e+{ Ls #{\, bX$ s+<
|j + b\\T nDyjT pdTH sT. nk+
~ydT\ >T&X\qT @qT>T\ =d, >TjT\
>e\qT eTq sw+ >T \u{+ # bddT #s \
b\&TTHsT. ^HV +{ |] ~yd b+\+{
bdT, d \>\qT yV]dTHsT. qqT
nDyd+<Td+ k\E&T+ |] ~ydT\ qT+&
| \>\qT sb+~+, D
>]|, jTT<*
y] |j dTH sT.
~yd b+\+{ k+d $w \Tw+
+|yjT+bT, <|& eed| y] bs+
mu +& nH |uT s d#+ < d+dq T |<m Tq
bVdTH sT. s++> nM b++ deTd
eqsT\q =\>=f+ <T nqTe>`eqesV n&e\T>
es+<T ` key<T\ <s| q < b\\T
|PqT= eeV]dTH sT.

~yd bs j<T \ ysd + <$T+#*:


~eT\+ qT+& | ;u\, Ls
eT>\ m<Ts=& bs&q deTso\ ysd + eT
d+yT q ~ydT\T`_{wt e\dy<T\ jTT<d + |,
d \>\ eTT+<TL& \e+# +& Msq bs+
k+#sT. eTq<X+ #<T eq eT< s> +f
eTT+<T>H yT e\dy< es Crj<e
es<Z s +> *#sq++ nXj u<T. q>\ ,
o ]q bs{\ Ms+> bs& u keTT\,
<|& b\\ >T+&\<s> ={q |T q #] ysdT \T
~ydT\T. H{ Xq sc\ dV sas+ &,
&c, s ~s sc\+{ ~ydT\ bs{\T
k>TTHsTT. d+w H|< + ~ydT\ bs{\qT
| es+Z |{+ # n s\ <sDT\q m<Ts= z&+#*.
~yd bs j<T \T ;seTT+& yTT<\T =eTTs+;+
esL k+q deTso\ bs d] ~yd
<e\T d++ #dT y*. nM u eTT\ dss D ,
$k|q es+> ~ydT\T |{ $$< b+
kdTq <e\qT eT]+ dyT >, d+|T {+ >
deTso\+> s |& esZ\ deTqjT+ k+#*.

36

ke HjT+

VQC +| +< Vk q\eT\


m+.dTswt

< X |jH\T, |\ |jH\H, $d] + +~. 80 |<| \T\T, s +&Te+<\ |> sT


key< VQC d+d\ <|& |j H eTTKeT
u$+# us b\\T <X+ dV eqsT\qT, eekjT
u eTT\qT, n&e\qT y] <s<+ #dT H sT. <D |
#+~q &;sY u& VQ C d+d eC\ nHwD,
e\ d+ q\eT\ nM u eTT\qT n|+#+ n+<T
C <s q+.
b]X$T n_e~, m>TeTT\T, $<o es <e
deTTbsq |sT & |]Xe~| T \, VQC d+d\
\ ~ ms\ eekjT u eTT\qT u f + <T |uT +
2005 d+es+ dC#+ #d+~. | ] eT+&
|sT |{es 25 \\ ms\ eekjT j>yTq
ueTT\qT s+>+ qT+& \e++> >T+Eq~.
+<s w+ yH| |sT >T+sT, |X+ \
28 y\ ms\qT sdt Ue d+d n|++~. H&
dC d+ bdT \>\qT s+>+ ~+| \e++>
s T \ ||T q eT< qT+& |+\T |+& dd XeT\yTq
10 y\ ms\qT kBq+ #dT+Tq~. H& `
$XK|+ |{ ]&sY |sT 110 >e\qT U
#sTT+~ \ juy \ ms\qT s +>+ qT+& kBq+
#dT=H |jT #|{+~. H\sT w|+ H
+< 16,500 ms\qT kBq+ #dT =H+<T n~sT\T
s+>+ ~>sT. $<+> s+>+ qT+& kBq+
#dT =q u eTT\qT <ojT, $<o & b]X$T y\
u{ eTs= u md{ <sT\T> y] esTdTq~.
sw |uT + | &T q\eT\ n&e eC\qT
qT>=H+<T <D
| #+~q & VQC d+d
&;sY +<`sw |uT \T 15 \\ ms\ nM
b+, eekjT \qT u f + <T >TT #| &T
+& |+<+ #dT=HsTT. sw+ s\T,
eTVTuq>s,Y q\>=+&, >T+sT, |X+ $d] +q
nM b++ 429 #+#T >&\THsTT. 2001 Hu
\ |s+ 42,032 eT+~ Hu e+f H{ n~ y\
d+K |] e+T+~. b++ |<| \T\ d+sD

d+ s +&T nuj
sD\qT @sT #XsT. H>sTq k>s,Y
oX\ + |\T\ nuj
sD yTTf 3,500 #..MT, es
37

|\T\T +<T sD b+<TTHsTT. nH~ ~yd


ysdT \T> & #+#T\T Jeq+ kdTH sT.
q\eT\ n&$ ~ydT\, |\T\ d+sD ,
|e<+ e|&+ ~. <D
| #+~q & eybs
VQC d+d eTVuq>sY eC\ nHwDd+
6 y\ #..MT. u $T +<` sw |uT \T {sTT+#sTT.
d+d eC\ nHwD yT+> E d+ 2000
d+es+ +< |uT <sUdT #jT> 2005
n+<T d++~+q |jT bs+uy T 2008 +<+
y<+ *|+~. +<+ y< nDT>TD+> sw
|uT + 2009 qe+sY 12q .y.H+.237 n< H\ 16q
.y. m+.mdt H+.236, 24 Bq .y=.m+.mdt 242 H+.
\qT $&T<\ #d+ ~. s +&T y\ #<s | MTs nMu $T,
< |]ds b+ eekjT u $T eTs 4y\ #..MT
eC\ nHwD d+ {sTTdTq T J.y |sHsT.
eTVuq>sY nM, eekjT u eTT\qT
&;sY d+d e{ +<`sw |uT \T d+es+|>
n >|+> +#sTT. \+ yd |P]+> q\eT\
n&$qT+& #+#T\qT U #sTT+#+<T |#s+
bs+_+#sTT. |\T\ d+#s+ me> +< n~ #+#T
bD\ |e<s e T, n+<Te\q n&$ qT+& U #sTT+
dTs b+\ #+#T\qT s*+#+<T |uT+
|PqT+~. s s \T> n&$ edTq #+#T\ |<
|\T\ qT+& m sD b+< y] Jeq+H <e+~.
#+#T\qT |\T\ |e<+ qT+& sk eT+Tq b\\T,
#+#T\ e\q |\T\ d+#s |e<+ @s&+< |D \
<>sZ > \\T ]+ s* +#+<T |jT dT+ ~. ~
|uT <+< <s q+. n&$ |{ |]q d#
Jeq #+#T\T |D yesD+ eT& eTT e+#
nM b+\ y[bjs+f n&$ y] q
nqT+<+ m+{< nse TT+~.
q\eT\ nM b+, < |]ds eekjT
u eTT\qT &;sY d+d n|+#+| re es
eyTsTT+~. sw |uT+| re $eTs\T y\TysTT.
B+ sw nMXK, |sesD eT+ &;sY eTT

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

ke HjT+
mTe+{ nqTeT e< , sw u >s $u>+, +<
|uT e\ eT+XK d+jTT+ > nqTeT eT+psT
#dq T d+CsTTw #T=HsT. 1957 H{ >qT\T, KC\T
n_e~ jT+D #+ +< u $T eT+psT #dq | &T
+< |sesD |]sD XK nqTeT neds+ . +<`sw
nM |sesD eT+ XK\ *jT+&H &;sY
nM u eTT\qT m {sTT+#sq< |X . &;sY E
q u eTT |~X+ eyT nM u eTT\T HjT
n|{ nM eT+ |{ + #sT. eT {sTT+q u $T
q\eT\ nM u eTT\T e &;sY d+d TsTTdTq ~.
eTVuq>sY eT {sTT+q 6y\ #..MT
$ds + e\+ 130 #..MT $ds y T ]sT nM b++
+<, n~ q\eT\ b++ < #TTq~. {sTT+q
nM u $T @ b++ qB #| + <T . eTVuq>sY
>T eT+&\+ eT| s+ >eT dMT| nM b++
&;sY m+<T &*+ > |qT\T bs+_++~? ]qT\T
|d eT+{ deT TsTT+#+ m+<T? &;sY
#| +# yT q\eT\ nM u eTT\qT {sTTd sw
|uT + .y\T m+<T $&T<\ #d+ ~? nMXK e+
q\eT\ nM u eTT\T {sTT+| qT dw+ #d+ ~.
zT|s+ yT +> +| sT|Tq e\
d++~+q dT d+<s e TT> |sesD <w |T=
nM b+\ m+{ e\qT nqTeT+#eT dT|yT
sT |<q HjTeT] |{+#sT. nM b++
# <y T q yT +>\ L& nqTeT+#~ < , +<`sw
|uT\T n+^]+H, nqTeT+#ueT dT|+sT
|s=+~. +<T _q+> +<`sw |uT \T &;sY
m nM u eTT\T {sTT+#sTT?
dT|+ sT |{+#yT +&, |dTeTTq
#{\ |s+ L& X+#T @]j mTe+{ sD\T
>, e\T >, u eTT\ {sTT+|> +<`sw
|uT \ n~s+ <T . +{ # dT|+ sT
deq || *q d+ m+|esY $T{ (d..d)
|s yD
L& +T+~. n+ +& ]q w&
b++ n&$, nM ueTT\qT |yT e\
n|+#L &<T . |uT + L& u $T rdTs<T. e\T,
sD\T #|f + <T L& >eT du\ nqTeT y*.
~ b\\T j sT #dq sC+>+H +~. VQ

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

C d+d\ eTT+<T y]*q b\\T, eT sC+>


T+> = nM u eTT\qT y] u & T THsT.
eC\ nHwD |j +# Hbs & sD
\
e\q +Te\, \eqsT\ qw+ @s&TT+~.
|U>+q q\eT\ n&$ n+]+ bT+~. #+#T\
Jeq+, y] nH~ d+d HXqeTT+~. |sesD+
\Tw eTT+~. +T d+sD
HeT e+> q
|<| \T\T, sT| \T\T n+]+bsTT. eC\bT
K d+|< n+ VQC d+d |se TT+~. q\eT\
nM b++ key<T\ |j H\ \jTeTT+~.
|e<\T b+ q q\eT\ nM b+,<
|]ds eekjT ueTT\qT, &;sY u{ <X
|j H\qT, ]qT\ J$\qT *|f+ <T +<`sw
|uT\T d<yTHsTT.
&;sY d+d eC\ ybs+ ||+ #+H n
|< VQC d+d. B nH <X @\T
HsTT. +&j &;sY +&j |y { *$Tf& |sT
q se\qT =qkdTq ~. ||+ #+ <=] eC\qT
kqf+ <T us <X eTTK +<+> m+#T=q~.
& ]\ XeTX #> <=s
+ bT, |
nH |e<\ L&T= +&eT +<T sD+.
nH <X +{ |qT\ ]\T eTT+<T se+
<T . us< X + q @+ (<sT\T) <s >TsY
sw+ dsY e |]XeT eC\qT |+| kq|{+
s* +#TbT+~. m+ |e<s | #dT q HeT e|
yH ]\ \_dT H sTT. y] J$\T <Tss + >
HsTT. +{ |]d T J\T |+#eT ]\T
], < @+T reyTq nDy |PqT=+THsT.
eC\qT kq{+, ]\qT <sTD+>
<#T=+Tq &;sY & VQ C d+d | &T HsT >
eC\ e us< X + |y ++~. n+<T u>yT
eTVuq>sY eC\ nHwD us < b\\T
n $<\ &;sY dV s n+~dTH sT. eTq dV
eqsT\qT, n&e\qT, KC\qT, eC\qT, +>s,
eekjT u eTT\qT keTCy<, VQC d+d\ |s+
#dT q b\ |uT \ es+> <$T+, y{
b&Ty*q u< us |\|q q~.
` yds , s |]X< \T

38

dsD

V\ >=+TqT d]+#T+<+
k*H

1970`80 <Xu\ nH \ <e\T b+\ |jT&T sT>TTq $ws\| y] s| q


eTq<XH ||+ # <T| ~bsTT. sb
$<sT\ sT>TuT, $jT+ jTT< es bs+,
nyT] u b+<s Y <eT+. us< X + q
<eT+ yTT<qy{ H|<+ m+<s =s+
|CHjT\T $s$ +#sT. n{+{ y] &.u\>b
|eTTKT\T. m |+< \T m<Ts H , m <&T\T ]H
#jT +& +< |<X bsV \ <e |< s X +
#dq kVd &.u\>b. n{+{ e eTq deC
+]> e~d y[ n| & eT&T d+es\T >+
bjsTT. >DXd b|dsY> s#sTT>,e>, e\T>
VQeTTK |ue+T&q u\>b q J$ |P>
& | & | \ d + e n+ + # X & T .
sV+d,bsV \ \+|T q m& @ esTeT\ @
nM b++ ]H jTq y+H n& | y T
|qT\ n+&> *#y&T. n+<Td+ rjT
$X$<\jT+ q n<| e d + DbjT+>
+#&T.
sV+dbT, $|e + |sT ]> nqT V+dqT
L& |d jTq bsV \ d+|T + qT+ $&bsTT
eqe V\ d+| k|+ q |]~ +
$d] +#THsT. nsTT jTq eqe V\ d+ #dq
w *dqT> HjTy~> jTq |\ n+~+q
de >T]+ #eT+~ *jT<T. qT |<q+>
>DXdE&T nsTTq|{ |T\, u<ds<Tw\
eT]+> de\T n+~+#\H \ + jTsY> V sT
mH dT\T y~+#sT. ~ydT\T, ;&\T, b~
sTTq y, >V V+d, sV+d >Tsqy
m+<s +<] s| q jTq |k |E
rdT+&
n+ |ue++> y~+ HjT+ ]|+#sT.
|P]\+ V sT HjTy~> +, |<\ | q
nH dT\T y~d, y] Hj n e KsT
n+<TuT e& jTq q XjTX \ w #XsT.
eT<H $jTq>s+ sw+H n|<<q
p{$T\T> |sT>+q H*e Ts \ J\| sT
y~+ y] nqTL\+> rsT #sT. ]q, ~yd,
39

n\T|s> bs+ #XsT. |uT + sT ]deT\


u{ KC =\>={ |y{ +|\ neT&
|jT dT+ f, n> n\$TjT+ b |& |\
*> nqs\|q reyTq bs{ yqT<qT> *#sT.
<+&sD+ dE&T+ |sT ~yd >\ eT< |{q
]#T s>T Tq eqMjT V+d es+> qT
k++> |s {+, yk\T sd, dT|+ sT L&
|{w H yd bs+ #X&T. s+ bsT\ V\qT V]+#
| n+X HjTkq+ <w e& <s nu>T\
n+&> \&& nV]X\T q s> |{+ #T+&
w #dq s&+s J$ & .u\>b.
u\>b eqeV\ H> , HjTy~>H
s#sTT> L& m+ dT|d<T\T, \T>T, +^w, s+&T
uw jTq mH |d \T, yk\T sXsT. | +
mH$T n+& b*{ M dTesT e+< |>
jTq sdq yk\T, q{ <eT+ MT< sdq |d \T
m+ d+#\q+ dw+ #sTT. V <u< Tdt |#T ]+q
jTq s#q \ os+, bNq us<X #]
(&.&.X+_ |]#jT + nqTy<+) m+ b#Ts+ b+<sTT.
sT edeT nq+| s+ +, <e\ |]{>&
zsT>\T yT<eT<q + #dq &.u\>b yT<y T {
$<]> q +]+> J #<T eTq sEH
<e\ y| n&T>T\T yjT + bs+_+#sT. sw+
|| ysY <eT+ n| &| & bs+uy T q \+. <
+<+> e]q es+>\T ...] y+ sT > $<sT\ T
]T \T e+, d< ++> u\>bqT e]dT
<e <qT> *# #d+ ~. n< |+< jTq
m~>&T. rjT jTe]{ =+\+ b|d s >Y
|#dq u\>b n< es+Z eTT+<T y y[
H=u >V njTys njTqT u> *dq yT<e\T
#TsT. yT<y T { +f dT\uy T + ~ eTsB < u\>b
>sT nHys+f njTq m+{ yT<y ns+ #dT e#T.
rjT jTe]{ b|d s >Y q| &T u\>b >sT
esesse+{ s $<e+T\ *d bsV \ d+|T +
ss> \ b bw+#sT. n& qT+& jTq

+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

dsD
<eT |kq+ yTT<+ ~. |< |\ HjT+ #jT +
d+, y] V\qT b&+ d+ 30 @ bT s+s+
w #XsT. |&T\qT nq #sT d< rssT.
e]dT yT<e u\>b~ | yT q |+<.
qT J$+ q+ es @~ q$T < X ~
# ] +#& T ,nqTd ] +#& T . q$Tq< s +< + >
sd ]+#&T. eTw mesH n V \sd n~s+
eTs eTw < >{> qe&T,y~+#&T. bsV \
<eT+ m s+ <\T m<Ts H , V|jT \T ]H,
u\T &|t #dH jTq yse <T . <X+ , sw+
eqe V\ | sT>TTq ns#\qT re+>
sd+ #&T. =sT yT+f *jT |\ HjT+ #d+<T
$X+ msT> +& X$T+#&T. jTq <e
|]$T+ <T . esZ eyT deT]+#< T . n~
md eZs D
bsyTH , y|* neqTwyT q , osY
\yTq , <+&sD esD+& nsTTq, b|* dC
u eTD nsTTq, deTd @<H jTq nu>T\ b*
>=+T> *#&T. y| sw+ T~Je\+ eJ
eTTKeT+ eTsD+ | X<+* >{d jTq HeTdsD
eTTbT+f s +&T eTsD\T nH eTsD\qT, deTd\qT
<#XjT +&<\ T ={q T #| >\ kVd jTq.
jTq uy\T |& |C| V\ nqT>TD+>
m<T>T e#sTT. eT+H jTq sw bsV \
d+| <seTj&T. sV+dqT es+qf |y {
V+d L& d]<q n_bj >{> $|+#sT.
m|dm d <syT q sT y eqeV\ d+| @sT
#XsT. < s| q nH <e bZHsT, bs{\T
#XsT. e #b\+f eqe V\+f

u\>b....u\>b n+f eqe V\T nq ksTT


jTq #sT HsT. c \ |+|D $wjT + eTVTuq>sY
]q nHj d + jTq |+#sT. +<Td+
><\ y~> jTq q&|q <eT+ #]yT + ~.
q{ u jTq us sC+> sd+ #< T .
sC+> d] H bsV \qT |q:s+#+ \
b bw+#sT. V\ |]sD \yTq |H~
@sT #XsT. > eT&T <Xu sw+ , <X+ #T
#dT+Tq | d+u+ d+<s+q jo\+>
d+~+q e &.u\>b >sT. #~$+~ >D Xdy T q
ke, sjT , ] s+>\ $Xw |u q]q
yT<$ u\>b. ke |]d T \qT m|{| &T n[+|
#dT+T |<\ V\ d+ CsTT <
d< ++> nseT]\T +& \&q e jTq.
ks+ , &T, d+b<q, dTK\d +, $eTjT +,
e> y+#\ T, yyV\T $|+> |]bsTTq H{
\+ ks+ >, , s&+s , |s|s
|>*# u\>b>] JeqX* +> n<T+ .
sV+d H&T nH = sb\ |\| <&T\T#dT + f
qT eTT+<T>H y{ \TdT= n+<] C>s \qT
#dq eTV <]&jTq .jTq q{ es eTqeT< q
e+q *$+> +&. u\>b e+{ ysT T
s&+ <Tsu+. |C\ >=&eqT q >=&e> $+
re ds+ $|+q y&T . |\ >=TqT q
>+ > esT eedq T \Bdq y&T &.u\>b.
u\>b >] y[ n]+#&+ n+f jTq @ |& T \d+
nsTT nV]X\T bT|&& y] #<&Ty<&T> e+&&y T
eTq+ jTq # y[.
` yds : kwj \ |]X< \T

ke,sjT,] ed|
+|dt ysTTdtqT
#<e+&, #~$+#+&. #+<<sT\T> #s+&
#+<$es\T:
<>T\ : 150
(d+es)
k\sY
: 120
$<sT\ : 100
d+d\
: 150
+|dt ysTTdt - &d+sY 2012

s#q \T, n_bj\T, #+<\T,


|+|e\dq sTHe:

m&sY
+|dt ysTTdt
s+.H+sY 34, qs< Vd, kj
jTe]{, V <su<`500 007
email:oucampusvoice@gmail.com

40

You might also like