OBRADA METALA

PLASTIČNOM
DEFORMACIJOM
KOVANJE I PRESOVANJE- ZNAČAJ, PRIMJENA,
RAZLIKE
Obrada metala deformacijom, ili obrada bez skidanja strugotine,
podrazumijeva one metode pri kojima se metalu daje željeni oblik
plastičnom deformacijom i odvajanjem.

Postupak obrade plastičnom deformacijom se sastoji u većem ili

manjem relativnom pomijeranju pojedinih djelića materijala
pod djejstvom vanjskih sila, a da pri tome ne dođe do pojave
loma i pukotina u materijalu.

 Da bi se materijal mogao prerađivati, potrebno ga je dovesti u

stanje plastičnog tečenja, što znači da ga treba opteretiti iznad
granice elastičnosti.
Plastičnost materijala zavisi od više faktora, od kojih su
najznačajniji:

- hemijski sastav materijala,

- temperatura na kojoj se vrši obrada materijala,
- oblik i dimenzije početnog materijala,
- način obrade,
- pravilan izbor i izvođenje postupka obrade
Obradom plastičnom deformacijom najčešće se obrađuju čelici,a
mogu se obrađivati i legure bakra i aluminijuma pojedinim
vrstama plastične obrade, što zavisi od hemijskog sastava legura.

Sposobnost čelika za obradu plastičnom defonnacijom opada

sa povećanjem sadržaja ugljenika.

U obradu materijala plastičnom deformacijom ubrajamo više

postupaka, a najširu primjenu imaju sljedeći postupci:

kovanje, presovanje , valjanje i izvlačenje.

Kovanje je veoma stara metoda prerade metala, koja zajedno sa
presovanjem zauzima vrlo značajno mjesto u preradi metala.

 Ovim postupkom se izrađuju veoma složeni dijelovi od kojih se

zahtijevaju veoma dobre mehaničke osobine

Na poboljšanje mehaničkih osobina pri ovom procesu, promjena

strukture pri obradi je glavni faktor.

Kovanje je takav postupak plastične obrade materijala kod kojeg

se pod djejstvom udarne sile alata (čekića) dobija predmet
odgovarajućeg oblika i dimenzija. Kovanje se izvodi u vrućem
stanju, mada ima metala koji se daju kovati i u hladnom stanju
Kovanje čelika se vrši u temperaturnom intervalu u kome čelik ima
najveću plastičnost i najmanji otpor plastičnoj promjeni oblika i
dimenzija, a pod temperaturnim intervalom podrazumijevamo
interval između temperature početka i završetka kovanja komada.

Temperatura kovanja čelika je (750 do 1200)O C što ovisi o

hemijskom sastavu.
Kovanje većih i složenijih dijelova, te izrada dijelova u većim
serijama,ručnim kovanjem bi bilo neizvodivo, a samim tim proces
bi bio veoma neekonomičan.

Zbog toga se u ovim slučajevima koriste kovačke mašine koje se

nazivaju mehanički čekići i prese.

Osnovna razlika između presa i čekića u dužini trajanja pritiska

alata na radni predmet. Kod presa taj proces traje duže, pa se na
njima pored presovanja obavljaju i druge radnje kao što su: duboko
izvlačenje, odsijecanje, prosijecanje, savijanje itd.
Kovanje se vrši čekićima, velikim brzinama deformisanja,
udarima malja čekića u obradak, a obradak se naziva otkovak.

Presovanje se vrši na presama, malim brzinama deformisanja,

pritiskom pritiskivača prese na obradak, koji se naziva otpresak.

Razlika između kovanja i presovanja se ogleda i u tome da

presovanje daje bolje rezultate u odnosu na kovanje, posebno
pri obradi velikih pripremaka. Pri presovanju sila duže traje pa
se vrši postepeni prenos njenog dejstva na sve slojeve
materijala (deformiše cijelu zapreminu)
SLOBODNO KOVANJE

 Materijal se slobodno širi i izdužuje u svim

horizontalnim pravcima.

 Vrši se udarom malja čekića ili pritiskivanjem prese u

toplom stanju.

 Dijeli se na ručno i mašinsko slobodno kovanje.