£862 (96) - 2011 - Di abn van nda phi vit thd
QUA Kut LA BE bé CUA HEN TAI VA
TUONG LAI - MOT CACH UNG XU CUA
NGUGI VidT V61 T6 THEN
= Tur thuy6t h6n linh t6i tuc thé cong 66 tién
C6 gid thuyét cho rang, tuc thé cting té tién
bat nguén tir thuyét hén linh. Sé di gid thuyét
nay t6n tai va duge nhiéu ngudi chap nhan vi
1n6 dua vao nihitng ngi dung co ban cla thuyét
hén iinh, trong 46 nhain manh rang, t6 tién ciia
loai ngudi °sé di én quan nigm vé mét yéu t6
cd ban khac véi than thé minh, tie 1a quan
rnigm vé finh hén, sau hai Kin nghiém tam sinh
ly: mot mat la cdc hién tudng vé gide ngii, ve
bénh tat, vé trang thai xuét than (trang thai hon,
mé) va vé sy chét; mat khac la kinh nghiém
riéng vé cac giée ma va cde a mong (des
r8ves et des visions). Khi yéu t6 co ban dy tam
thai rdi khdi thé xéc, con ngudi ngi,linh én di
lang thang va ¢6 nhiing kinh nghigm riéng ca
16, la cc gic mo. Khi finh hén phan li khdi thé:
xac, dy a suf chét. Trang thai xudt than va bénh
tat cZing duge cat nghia bang sy réi bé tam thei
da linh hén khdi thé xdc. Va, vilé ngudi ta nam.
ma thay nhimg nguéi chét da lau nén ngudi ta
cho rng, inh hén cdn tén tai tu sau khi chét
Tir quan niém vé linh hén va thé linh tén
nhu vay, 06 18, nguéi nguyén thay, trong 4 06
gui Viét, da tin rang, linh hén t6 tién oda ho
van tén tai va 66 nhimg stic manh nha dinh ah
hung dén cude séng hién thdi cia chinh ho, vi
thé ho phai ién anh nhiing nghi Ié edu cing,
* ViEN VEN HOA NOHE THOAT
viet NAM
18. BU HOAL 8ON*
Khi ditim nguén géc cia tén gido, khéng chi
€6 Tylor, mot s6 hoe gid khdéc nhw Auguste
Comte va Herbert Spencer cling 4 nhin thdy
nguén géc tuc thé cling té tién tiv tin nguang
than linh: “ngudi ta ton bai té tién ding vité tien
‘8 thanh ‘than finh"™.
Chiing téi cho rang, phat trién tir thuyét
hén linh, tuc thé cting 6 tién trd nén phd bién.
Th cing t6 tién cling la mét ech thie (ing xr
chung ella nhan loai, Biéu nay duge minh
ching qua cée nghién cfu cila cae nha nhan
hoc nhu Edward Burnett Tylor, Herbert
‘Spencer va Frank Byron Jevons trong suét
thé ky XIX. Cae nha nhan hoc nay, dudi céch
tigp can olla thuyét hdn linh, da xem xét tin
Ingudng thé céing 16 tin nhur mét trong nhiing
hinh thé t6n giao phdi thai in. Co 8d
‘cho nhimg suy luan cia ho oting bat nguén tir
nhan thé rang, ngudi nguyén thay khéng thé
Wy giaihét nhing hién tuong xay ra xung
‘quanh ho, trong do 66 cai chét. Voi ho, cai
cchét nhur mét thé gi do théin bi, khéng ty nhién
va dang sq’. Bén canh dé, ho phan biét gilta
nhimg ngudi chét t6t va nguti chét xdu, trong
46, nhitng ngudi chét trong gia téc, ban bé
duce a6i xis nh nhimg ngudi chet t6t, cdn
nhing ngudi chét xdu bi coi la ma quy. Cé 16
cchinh vi vay, nguél nguyen thy c6 nhiing thyc
hanh 48 thd cling d6i véi nhing ngudi da chét
{a t6 tign cla minh.hign tuong 66 hu sau:
“Bang hong béi hién tyong ty nhién thudng
dién ra khéng theo quy téc tr ty, con ngubi da
tao ra trén tri dat nhimg sinh vat siéu nhién,
thanh than, Ké én, con ngudi lai co nhu cu
cn phai hai hoa véi nhiing sttc manh huyén bi
t6n tai xung quanh. Con nguti hiéu rang, céch
t6t nhat dé khéng bi nhiing ste manh nay tac
dong dén chinh la ted thanh déng minh ca
ching, duy tri va phat trién su hai hoa dé.
Trong giai dogn lich sit nay, chua c6 mét hinh
thd lién minh hay lién két nao duoc biét dén
ma chi o6 hinh the quan hé ho hang. Tat o&
moi thanh vién cia thi tc gidp nhau béi ban
than la ba con ho hang véi nhau hoac bai cac.
thanh vign xem nhau nhu thé. Trai lai, céc thi
téc khdc nhau xem nhau nhu ké thil boi Khong
cong huyét théng. Do 46, céch duy nhat 48 o6
dude sy gilip 43 cia nhiing sinh vat siéu nhién
1a xem nhiing sinh vat 46 nh ho hang ola
minh va tac dong dén nhimg sinh vat nay dé
cchiing cing coi minh la than thugo: thoa thudin
huy€t théng (blood - covenant) l& phusong phdp
6B dang dat duge muc dich nay".
Cac nha nghién ctu da 6 nhimg tu ligu cho
thay, thy hanh nay duge phé bién & nhiéu toc
ngudi chau Phi, Ai Cap cd, La Ma c6, thé dan
chau My va dae biét 1a & cdc nude chau A,
{rong 46 06 Trung Quéc, Han Qué, Nhat Ban,
Philippin va Viet Nam.
Vé co ban, céc nha khoa hoc déng y véi
nhau rang, tin ngu@ng thd ciing t6 tién phé bién
‘trong nhiéu nén van héa bdi né bat nguén tir
hai quan nigm chinh: (i) Té tien di da khuat
van déng vai fro quan trong, déng thai vin duy
tri mdi ign hé va cn gidp ich cho nhimg ngudi
dang séng. (2) Su'lo King va doi khi sg hai cla
ngudi dang s6ng ddi véi té tién da khudt khién
nhimg ngudi dang s6ng cén cé nhimg thyc
hhanh nghi 18 d8 an Gi, dong vién ngudi chét.
Tuy hinh thie thé cing té tien tuong adi
ging nhau, chit yéu hudng dén viée thyc hién
Iighia vu lam con, nhung néi dung va each thi
eta méi dan téc Gng xif véi td tién minh 06
rnhimg kha biét. Sy khdc bigt nay 66 nhiéu Iy
do, trong 66 dang ké nhat la nhiing thay déi vé
ton gido & cdc dan toc. Diu db duge thay ro
Bul Hoi Sore Gud thi i.
nhdt qua su bin déi cach thie thé cling t6 tién
ca nhitng ngudi theo dao Co dé0, 8 a6, tin
ngung thé cting 16 tién chi con roi rét lai trong
cae ngay I8 nhu Halloween, ngay 18 cdc Thanh,
hay Ié Mass.
2. Tam quan trong ila tha cing t6 tién vat
gud Viet
Gia dinh a6i véi ngudi Viet la mot hang sé
‘quan trong. Vi thé, m6t hoc gia phuong Tay da