You are on page 1of 14
VAN DE “NGUY TRIEU” VA VIEC NGHIEN CUU, DANH GIA, TRINH BAY VE THE CHE QUOC GIA VIET NAM TRONG LICH SUDAN TOC 1. Vin dé “nguy triéu” trong lich sit Vist Nam va lich sik thé gidi ‘Trong nghién cdu va trinh bay lich sit dan t6c Vigt Nam va lich st cia nhiéu quéc gia - dan tc khéc lun luén xudt hign mot logi van dé ma chting t6i tam goi chung la vin dé “nguy triéu”. Dé 1a nhiing thé ché chinh tri tén tai thyc té trong lich sit cae quéc gia - dan téc, nhung vi nhiing ly do cy thé khée nhau da khéng thé bién minh cho tinh chinh théng/ chinh dang (egitimacy- legitimation) cia minh, hoac bi tuéc bé tinh chinh théng/ chinh dang theo nhiing cach Khée nhau: do that bai trong cudc dau tranh quyén lye vdi ede thé ché déi dich, hofe do cae nha sit hoc sau d6, do bj chi phéi béi nhiing sit quan nao d6, dai phi nh4n tinh chinh théng/ chinh dang cha cée thé ché dé thong qua cach dénh gia va trinh bay lich sit dan tc cba ho. Mét sé logi hinh chinh thé thudng bj coi la “nguy triéu” trong lich sit 1a: - Loai hin thit nkét 1a céc chinh quyén duge mOt thé lye bén ngoai, nhat 1 gide ngoai xm, dung nén dé lam ba nhin, lam tay sai cho ching. Chinh quyén nay 6 nhiing tén goi khac nhau, nhung thudng bi dinh danh 1a puppet government hoae marionette government, titc 1a chinh pha bu —_ PHAM HONG TUNG” nhin, hode chinh phii hgp tac (government of collaborators). Chinh pha Tran Trong Kim 6 Viét Nam (1945), Chinh pha Vichy do Thong ché Philippe Pétain ding dau 6 Phap (1940-1944) hode Chinh phi Uéng Tinh Ve (1940-1944) 6 Trung Quéc 6 thé duge xem 1a nhiing trudng hop dién hinh cho loai thé ché nay. - Logi hinh thit hai 1a cdc chinh quyén lu vong (government in exile). Cac chinh quyén nay cé thé von 1a chinh quyén ting, cdm quyén 4 trong nuéc, trong qué trinh ddu tranh quyén lyc bj that bai, buge phai chay ra nuéc ngoai, hoge la cée hinh thite chinh quyén do c&c phan tit uu vong lap ra, déi dich vdi thé ché hién tén trong nutéc, trd thanh mét loai cong cu, 18 biéu tugng dé tap hgp lye lugng, tim cach dau tranh dé Jat dé quyén lyc dang théng tri 6 trong nude, Trong lich st Viét Nam da ting xudt hign nhing loai hinh chinh thé nay, nh ngéi vua cia Trdn Di Ai, Tran fch Tc nip bong quan Méng Nguyén héi thé ky XII, hoae nhu triéu dinh cua vua Lé Chiéu ‘Théng ting nup bong quan Thanh kéo vé nude réi lai bi danh bat sang Trung Quéc héi thé kj XVIII. Dé cing c6 thé 1a cae chinh pha cua Viét Quéc, Viet Cach thanh lap 6 phia Nam Trung Quéc trong théi ky * GS.TS. Vign Viet Nam hoc va Khoa hoe phat trién - DHQG Ha Noi 6 Thé chién II, hose gin day 1a cac loai “chinh pha” cia Hoang Co Minh, “Nha nude Dega” — (Montagnard == Dega Association, MDA)... ~ Logi hinh thit ba 1a cae chinh thé, chinh quyén cing déng thdi tén tai mét ving, mot nuée va tién hanh cuge ddu tranh quyén luc véi nhau. Trong qué trinh d6, chinh thé nay khong ngitng tim cach bac bé tinh chinh théng/chinh dang cha (cac) chinh thé kia, déng théi bién minh va Khang dinh tinh chinh dang/chinh théng/ chinh nghia cia minh. Cuéi cing, sé c6 mét chinh thé nao dé gianh thang loi va tuyén bé tinh chinh théng/chinh dang cia minh Ja duy nhét, Céc chinh thé bj dénh bai thi déu bj goi 1A “nguy”, “nguy triéu”. Day chinh 1a cAi logic nghiét nga cua thuc tién lich st “thang lam vua, thua lam giac”. - Logi hinh thit tla nhiing chinh thé do thé lyc ngoai x4m lap ra, 1a chinh phi cia gi&c ngoai xdm, sau khi xm chiém mét ving linh thé hay toan bé quéc gia-dén téc. Chinh phu loai nay nhin chung bi goi 1a “occupational government”, nhu chin quy6n cia nguéi Han sau khi dnb bai Hai Ba Trung, chinh quyén cia ngudi Minh sau khi danh bai triéu Hé va chiém déng Dai Viet vao dau thé ky XV. D6 cing 1a chinh quyén cia thyc dan Phap é Vigt Nam va Lao, Campuchia trong thai ky 1884-1945. D6 1A bén loai hinh (type) thudng gap cia cée chinh thé “nguy triu”. Trén thyc té, cé nhiing chinh thé 1a sy hon dung cha hai hogc nhiéu loai hinh trén. DAu thuéc loai nao thi viée xudt hign va tén tai cua cdc chinh thé néi trén luén luén dua lai nhiing trudng hgp phitc tap, gay ra nhiéu khé khan trong danh gid va trinh bay lich sit cha chting trong lich sit dan toc (national history) cha nhiéu quéc gia - dan téc va trong lich sit thé gidi va lich sit khu Rghién ciru Lich sik. 56 5.2017 vue. Day cing 1a mét trong nhitng loai vain dé dé gay ra nhiing tranh lu4n séi néi, kéo dai trong gidi nghién ctu. Tham chi, viée danh gid va trinh bay lich stt cla cdc chfnh thé nay c6 thé trd thanh mét nguén géc san sinh ra nhiing xung dét xa hdi, xung dot sc téc ho&c mau thuin gitta cde quéc gia - dan téc, dic biét 1a khi van dé nay lai duge cAc thé lyc ndo dé lam dung, bién thanh céng cu (instrumentalize) tuyén truyén cho nhiing muu dé chinh tri cia ho. Trong lich sit Vigt Nam da xudt hign nhiéu thé ché phitc tap nhu vay. Cé thé diém qua 6 day mét sd thé ché sau: + Thit nhat la nude Nam Vigt va nhén vGt Trigu Da (cuéi thé ky IIT - ddu thé ky I TON) (1). Trigu Da 1a ngudi Han, von la mét tuéng cia nha Tan. Nhan lic dé ché Trung Quéc roi vao hén loan do cuge Han - Sé tranh hing, éng da cat ctt 6 Nam Trung Quée, lap ra nude Nam Viét va la ngudi da nhiéu lin dem quan tan cong nuée Au Lac, cudi cing ha duge thanh Cé Loa, digt Au Lac. Trong tam thie din gian cing nh trong lich sit nghién citu vé nuéc Nam Viet va Trigu Da da xuat hién hai luéng ¥ kién khéc nhau. Mt luéng ¥ kién coi Nam Vigt nhu mét giai doan cata quéc théng Dai Viét -Viet Nam va do d6, Trigu Va Dé duge coi nhu “bac hién quan” da “khai théc dat Vigt ta ma ty lam dé trong nuéc, déi ngang véi nha Han, (...) mé ddu co nghiép dé vuong cho nudc Viet ta, céng ay c6 thé néi 1A to lim vay” (2). Trong khi d6, luéng ¥ kién thit hai, nhit 1a tae gid cha cdc b6 sit cong bé trong nhiing thap ky gén day, thi coi Trigu Da la ké x4m luge, phi nhdn vai tr, vi tri cua nuéc Nam Viét trong quée théng Vidt Nam, déng thdi sy kién thanh Cé Loa that tha due coi 1A méc khdi ddu cha thdi ky Bac thuée. Cho dén nay hai luéng § kién trén van con anh hudng téi cach nhan thttc Van dé “Rguy triéu’ va viee nghién ciru... va trinh bay vé mot giai doan quan trong cia lich sit Viet Nam. ~ Thit hai la trutmg hop St Nhiép va thé’ ché chinh tri @ Giao Chau dudi thoi St Nhiép (187-226). Theo nhiing gi duge ghi lai trong Dai Viét sit ky toan thu thi ban than Si Nhiép cfing 1A mét tri thife én théi Han - Tam Quéc. Té tién Si Nhiép la ngudi Van Duong nuée Ld thugc Trung Nguyén, do chay loan Vuong Mang (45 TCN-23 SCN) ma “trénh sang 4 dat Viét ta”, tinh dén ong da trai 6 déi. Ong duge coi 1A ngudi 6 céng khai mé va dit nén mong cho su phat trién cata Nho hoc 4 Viét Nam, vi vay, nhiéu thé hé st gia Nho hoc Vigt Nam da t6n vinh ong 1a “Nam Giao hoc té”, goi 6ng 1a “St Vudng”. Lé Van Huu danb gid: “Si Vuong biét Idy khoan hau khiém ton dé kinh trong ké si, duge nguéi than yéu ma dat dén quy thinh mét théi. Lai hiéu nghia, tuy tai va dang khéng bing Trigu Va Dé, nhung chju nbn minh thd nude Ién, dé gitt ven ba cdi, c6 thé goi 1a ngudi tri duge”(3). Con Ngé Sy Lién thi viét: “Vuong 1a ngudi Khoan hau khiém tén, long ngudi yeu quy, gid ven dat Viet dé duong dau véi site manh cia Tam quée, di sang suét lai mu tri, dang goi 1a ngudi hién” (4), Tiép dé, ong cén viét: “Nude ta théng thi thu, hoc 18 nhac, lam mdt nude van hién, 1a bat dau ti Si Vuong, céng dtc Sy khong nhing chi 6 duong théi ma cén truyén mai ddi sau, ha chang 16n sao?” (5). Tham chi, nha Tran con sic phong cho Si Nhiép lam Thign Cam Gia Ung Linh Va Dai Vuong. Tuy nhién, luéng ¥ kién khéc Iai hoan toan déi lap vai quan diém va cach danh gia nhu trén. Cac sit gia triéu Nguyén, tac gid cla bd sach Kham dinh Viét siz Thong gidm Cuong muc cho rang: “Si Nhiép theo lénh trigu dinh ‘Trung Quéc phai sang lam Thai thu, khong titng xung vuong bao gid, thé ma sit ci cing chép riéng thanh mt ky, nay tude bd. Z di, chi chép thang cong vige thai dy dé ghi ly svt thyc..." (6). Day cing 1a cach nhin nhan duge tuyét dai da 86 cic sti gia Viet Nam hién dai chap nban. Mét 86 hoc gia khac tham chi cén pha nhan ca viée Si Nhiép 1a ngudi khai mé Nho hge 6 Viet Nam. Tuy nhién, ¢6 thé thay trude duge vin dé Si Nhiép sé cdn chua thé khép Iai. Diu ring ong khéng phai la ngudi khai mé thi chdc chin 6ng cing 6 déng gép rat 1én cho su du nhap va phat trién Nho hoc 6 Viet Nam. Mat khéc, du té tién Si Nhiép 1A ngudi Hén, song da di cu dén dat Viet va dinh cu 8 d6 6 ddi, vay c6 thé coi dng 1a ngudi Viét hay chva, trong khi cde truéng hop khée, nhu Ly Bi thi té tién moi dén dat Viet ti 5 ddi, té tién nha Trén méi dén dat Viet 7 dai, con t6 tién Ly Cong Udn c6 thé con mdi dén sém hon (mét di)... thi déu duge chinh thie ghi nhan la ngudi Vidt Nam. Déi véi Si Nhiép, c6 thé vigc cho ring Ong “gid ven dat Viet dé duong dau vdi site manh céa Tam quéc” la céch danh gia qua cao, khéng thy sy khach quan, nhung ch4c han cing nén ghi nh4n méc dé tu cha nhat dinh caa thé ché do éng ding déu trong méi tuong quan, lién hé vdi dé ché ‘Trung Quéc thai bay gid. - Van dé thit ba la Khie Thita Dy va cuge vgn déng ty chi cha con éng. Sit ch cho biét nhan luc nha Dudng suy yéu, dé ché Trung Quéc rai vao thé hdn loan, cae thé lye dja phuong néi lén cat cit, Khuc Thita Du khi dé von la mét hao trudng 6 Chu Dién da dem quan chiém thanh Dai La, ty lap lam Tinh Hai quén Tiét dé sa. Sau khi éng chét, nam 907, con ong - “ngudi Giao Chau 1a Khtic Hao chiém gitt chau tri, xung 1a Tidt d@ st” (7). Ta 6, chinh quyén Giao Chau nam trong tay Khiie Hao. Ong khong ngitng cing c6 thuc lve théng qua nhiéu gidi phap thyc tién, kha higu qua (8). Tuy nhién, ho Khic khong ting tuyén bé thoat ly khdi quan h¢ 1@ thuge véi cae thé luc 6 Trung Quéc. Tham chf, nim 919 “Khéc Thita My sai sit sang nha Luong xin duge linh tiét viét, nha Lung trao cho”. Vige nay di khién cho vua Nam Han 1a Lutu Nghiém ca gian (9). Vay thi nén danh gia va trinh bay vé su nghiép cha Khe Thita Dy va con, chau éng thé nao cho toan dign, khach quan, trung thyc va céng bang? Tiéc ring thong tin sit ligu da chiéu vé van dé nay khong nhiéu. Song, nhiing gi ma chung ta cé duge cing di cho thay vai trd va ¥ nghia to lén ctia nhitng viée ma ho Khtic da lam. D6 thuc suf 1a nhiing déng gop to lén vao né luc ca dan téc dang trén dudng di dén tai khdng dinh mt cach ving chic nén déc lap ty chit. Viée ho Khu chi “xung” 1a ‘Tiét dO sit va xin nhan tiét viét cla nha Luong chdc chdn da duge tinh todn rat ky ludng. Sit cit cing ghi rang nam 917 Khuc Hao da “sai con 1a Thita My lam Hoan hao stt sang Quang Chau dé thim dé tinh hinh [Nam Han] hu thyc thé nao” (10). R6 rang la cha con ho Khtic khéng ditng lai 4 muu dé cat cit nhut céc thé lye khae d Trung Quéc. Viée ho Khie trong dung Duong Dinh Nghé, tao diéu kién dé éng nudi dén 3 nghin “con nuéi”, muu sy lau dai, di thay tém nhin va cai tam cia ba dai ho Khtic véi dan t6c. Vi vay, ching ti cho rang cin khde phuc céch nhin may moc cua sit cii, tra lai vj thé xiing dang cho céng cuéc van déng, chuan bi di téi tran quyét chin chién luge chm dt vinh vién thdi ky Bac thugc. Cin phai thay duge nhiing cai gach néi lich sit ti’ Khtic Thita Dy qua Duong Dinh Nghé tdi Ngo Quyén thi mdi c6 cai nhin khéch quan, bién ching déi véi mt giai doan dic bigt cha lich sit Vigt Nam. ~ Thit tur la van dé nha Mae (timg bi sit ca goi la “ngyy triéu”) (11). Rghien ciru Lich sit. 56 5.2017 - Tht nim 1a vain dé Tay Son (tig bi nha Nguyén goi la “nguy triéu”) (12). = Thit sau 1a van dé Néi cc Trdn Trong Kim (13). - Tha bay 1a van dé thé ché Quéc gia Vigt Nam. - Thit tam 1a vain dé Viet Nam Céng hoa. Ngoai ra cdn mét sO van dé khéc cing khéng kém phan phic tap, nhu van dé Nang Tri Cao va cde hign tugng cét ett khae cia céc thi linh dan téc thiéu sé trong nhiing théi gian lich sit khac nhau; van dé chia Nguyén va Dang Trong xét trong béi canh Trinh-Nguyén phan tranh va béi canh khu vic Dong Nam A tit thé ky XVI dén thé ky XVIII; Van dé Cong hoa Nam Ky ty tri (1946-1949). Qua do, 6 thé thay vain dé “nguy triéu” da xudt hign nhiéu lin trong lich sit Viét Nam, é tat ca cdc thdi ky lich su, tir cé dai dén can - hién dai. G day chung téi chi diém qua mét sé van dé von da va dang gay ra nhiéu cugc tranh cdi thao luan, trong Khi cae van dé nhu trigu Mae, triéu Tay Son va N@i cae Trén Trong Kim 1a nhiing van dé da duge gidi nghién ctu ban thao ky, thi nhiing viin dé khae thi dudng nhu con la nhiing “khoang tréng hoc thuat” cin dutge tiép tue nghién ctu thém. Dugng nhién, mdi trudng hop lai cd dac diém, tinh chat riéng. Vi vay, that khong d8 dang gi khi phai dé xuat hode xéc lap nhiing nguyén téc chung co ban trong nghién cdu, dénh gia va trinh bay vé ching trong lich st quéc gia - dan téc Viét Nam. Tuy nhién, ching téi cho ring di cae trung hop cu thé cé phite tap dén dau thi trong nghién citu, gidi sit gia vin 6 thé di t6i thdng nhat vé mét sé nguyén tic chung. Tht nhét, vé thai do, nha stt hoc khong duge phép lang tranh va thye té 1a cing khéng thé phét 13 sy tén tai thuc té cha ‘Van dé “Rguy triéu’ va viée nghien ciru... nhing chinh thé “nguy triéu” nay. Ban than ching g6p phan cau thanh nén lich sit Viet Nam trong ting thdi gian va khong gian lich sit. Viée phét 13 hodc c tinh trinh bay mét cach sd sai lich sit cda cdc chinh thé nay sé lam cho lich sit dan t6c thiéu tinh todn dign, khéch quan, khoa hoc, tham chi c6 Itc roi vao ché phién dién, phan khoa hoc. Thit hai, trong nghién cttu, dénh gid va trinh bay lich sit cua nhiing trudng hgp tig duge/bj coi 1a “nguy triéu” céin dae bigt cha y dén tink thute chiing, tite 1a coi trong va ton trong sit ligu, phé phan siz liéu cdn trong theo dung yéu cdu cha si hoc chuyén nghiép. Thue té 1a déi véi cdc trudng hgp nay rat dé c6 hién tugng nguy tao thong tin, théi phéng hoae che gidu nhiing sy thyc lich sit theo y dé riéng cha ai dé. Vi vay, dé di téi mét nhan thite khach quan, khoa hoe, toan dign ddi héi ngudi nghién ctu phai luén luén né lye tim kiém sit ligu, cp nhat, bo sung thong tin tir nhiéu nguén, phé phan thong tin mét cdch cdn trong, khoa hoc. Thit ba, phdi ding vitng trén lap truing dan téc dé xem xét, danh gia va trinh bay vé lich sit cha nhiing thuc thé phic tap nay. Diéu nay c6 nghia la: tiéu cht gée, tiéu chi cét loi dé xem xét, dénh gid vd trink bay vé cée thite thé dé la loi ich ctta céng dong dan téc Viét Nam, bao gém ca lgi fch nga han, 6 tai khoang théi gian ma céc chfnh thé dé xuat hién va tén tai, va Idi ich dai han, tttc 1a dat ching vao trong toan bé lich si dan tée cho dén ngay nay dé xem xét va danh gid. Cau héi chinh yéu nhat ma nha ngh dat ra va tim kién cdu tra léi ul hign va tén tai cia cdc thé ché, thuc thé dé hoi ting chinh sach cita chinh thé dé, c6 déng thuan vdi Igi ich cha cng déng dan téc Viet Nam hay khéng? Déng thuan dén mic nao va déng thuan nhu thé nao. Tra lai mét 9 céch khdch quan, thue chting nhéng cau hdi trén sé gitp nha nghién etfu vugt qua duge hodc gidm thiéu nhiing dinh kién vé ¥ thie hé, van héa hodc sac téc, ton gido... trén cd 86 46, nhiing gi goi 1A “nguy triéu” sé khéng con tén tai. Cai duge nghién citu va trinh bay chi cén 1A déi tugng cua sit hoc, binh ding true “téa an cia ly tinh” - nhut céch néi cia F. Engels-dé bao chita cho sy tén tai lich sit ca chung. Thit tt, cin dic biét chi ¥ dén méi lién hé quée té’ va khu vue cita ede thute thé néi trén, Trong cudc d&u tranh quyén yc phite tap, cae thé ché “nguy triéu” thudng tim kiém sy cong nhan, ang hé cia cde thé lye ngoai bang - thé le khu vuc hay quéc té, théng qua dé cing e@ stte manh, déng thdi cing cai thién dan tinh chat chinh ding cia cugc d&u tranh cia ho. Trong qua trinh d6, céc chinh thé nay cé thé duge céng nhan béi mét hay nhiéu quéc gia hoiic cac té chuc quéc té va ho c6 nhiing cam két va hiép ude ky két vdi cdc déi tac quéc té nay. Day la ngudn cOi cua nhiing ric réi thuc tién sau khi cuge du tranh quyén lye gitta cic thé luc trong nude két thtic. Cho di khi dé, thé ché nao gianh thang loi cing phai duong ddu véi nhiing cam két quéc té trudc kia. Dé cé thé 1A nhing khoan ng, nhiing cam két vé Igi ich, tham chi ca nhiing cam két chinh tri hoa nhiing cam két vé chi quyén, cuong vue quéc gia (cit dat, nhugng quyén Ii...) Cac chinh thé cm quyén sau d6 thuéng phai tim nhiéu cach dé gidi quyét van dé nay, c6 thanh cong va c6 ca khong thanh céng. Vain dé dit ra vdi cde nha sit hoc 1a ho sé nhin nhn va trinh bay vin dé nay thé nao trong cac nghién citu cla minh? Mot lan nila, trung thyc, khach quan khoa hoc va ding viing trén lap trudng dan t9c 1a hai nguyén tic géc cla viée giai quyét van dé nay. Gidi sit hoe Viét Nam da c6 nhiing bai 10 hoc kinh nghigm quy bau rit ra duge tit viée x ly thanh cong véin dé “Mac Dang Dung dang dat” va vige vua Gia Long va triéu Nguyén (trong viéc ky cc hiép ude véi Phap, tit Hiép ude 1787 dén céc hiép u6e 1862, 1874, 1883 va 1884). Day chic chan la nhiing cd sd dé ching ta tiép tuc xem xét khi nghién citu va trinh bay vé cic trudng hgp khac. 2, Vé thé ché Quéc gia Vigt Nam Thé ché Quéc gia Viet Nam (Etat du Viét Nam) ra dii trong béi canh cla cude Khang chién chéng thyc din Phap hay con goi 1a cudc Chin tranh Déng Duong lin thi nhat, chinh thie duge thanh lap vao thang 6 ndm 1949 va tén tai cho tdi thang 10 nam 1955, Véi Bao Dai la Quéc truéng, chinh pha Quéc gia Vigt Nam da trai qua 6 “dai” Tha tuéng, cu thé nhu trong bang 1 Rghién citu Lich sir, 56 5.2017 dén su tén tai va vai tré cha Quéc gia Vist Nam trong lich sit dan téc Viet Nam néi chung, cing nhu trong lich sti cuge Chién tranh Déng Duong lin thi nhat néi riéng. Nguyén nhan chinh cé 1é nm 6 ché ban than chinh thé nay cing khéng thyc su dong vai trd quan trong gi, va do dé bj mac nhién coi nhu mét thit chinh pha ba nhin, tay sai ciia thyc dan Phép. Gan day, lich sit va vai tré cia chinh thé Quéc gia Viét Nam lai duge mot sé nha nghién cétu quan tam kha manh mé. Cé ba van dé chinh duge dat ra, ddi hdi cé nhiing nghién ctu céin trong, nghiém ttc hon vé thyc thé nay trong lich st Viét Nam. Thit nhét, lau nay ai cing biét ring 6 giai doan cuéi cue Chién tranh Dong Duong lan tht nhat, My ngay cdng can thiép sau hdn vao cuée chién va cuéi cing Bang 1: Thi tuéng Quéc gia Vigt Nam TT | Ho va tén Thdi gian bat | Thdi gian chim Chite vu dau chite vu ditt chie vy T_| Nguyén Vin Xuan | 27-5-1948 4-7-1949 Tho ting lam thoi 2 | Bao Dai 14-7-1949) 21-01-1950 ‘Quée trutng kiém Thi twéng '3_[ Nguyén Phan Long | 21-1-1950. 27-4-1950 Thi tudng 4_| Trin Van Haw 6-5-1950 3-6 -1952 Thi tw6ng 5_| Nuyén Van Tam 23. 6-1952 T-12-1953 Thu tudng 6 | Nguyén Phuc Bitu Loc | 11-01-1954 16-6-1954 Thu tudng 7_[ Ngo Dinh Dim 16-6-1954 23-10-1955 Thu tuéng Quée ky cia Quée gia Viét Nam la 14 3 vang c6 ba soc dé. Quéc ca 14 ban nhac “Thanh nién hanh khtic” do Luu Hiu Phude sang tac, nhung duge thay bang ldi méi, Quée huy 1a hinh réng xanh bay trén nén Quéc ky. Dén diu ndm 1950, Quéc gia Viet Nam duge 35 nude céng nhan va tham dy cée cugc hop cia Lién hgp quéc va nhiéu 6 chite quéc té khdc véi danh nghia dai dign chinh thie ca Vigt Nam. Tit truée cho téi nay, viée nghién ctu vé chinh thé Quée gia Vigt Nam cén kha so sai. Nhin chung, gidi str gia Viét Nam va nuéc ngoai déu khéng quan tam nhiéu lim da “hat cdng” Phap dé dong vai tro chinh yéu nh&t trong toan bé cude xung dét 6 Dong Dugng va Viet Nam cho t6i tan nim 1975. Thé nhung, qua trinh nay da dién ra nhu thé nao? Trong khi cd ging tim kiém cau tra Wi cho van dé trén, ngudi ta sé nhén ra vai tro quan trong cia chinh thé Quée gia Vi¢t Nam. Thit hai, néu ching ta xem xét céc o dau tranh, xung dot dién ra 6 Viet Nam tir thang 9 ndm 1945 cho tdi thang 4 nam 1975 duéi mét géc nhin khéc, coi dé nhu la cudc-van déng lich sit nhim théng nhat dat nitéc, théng nbat quéc gia - dan téc, thi ‘Vén dé “Ruy trigu” va viée nghién ciru... ching ta sé nhan ra nhiing tré ngai to lén nh&t cia cudc van déng ay, bén canh cac thé luc ngoai xam, chinh 1a xu huéng ly Khai (separatism) xuat hién trong cac bé phan, dja phuong duéi cc hinh thite khac nhau, Céc logi chinh thé nhu “Nam Ky quée’”, “Quéc gia Viét Nam”, va tham cht ca “vigt Nam Cong héa” déu 1a nhitng thye thé hign than cia chi ngbia ly khai nay. Thit ba, trong cuge dau tranh bao vé chat quyén, cuong vue, su théng nhat va Igi fch quéc gia - din téc hién nay, c6 mét sé van dé r&t quan trong lién quan dén céc chinh thé nhu Noi cée Trdn Trong Kim, Quée gia Viet Nam va Vigt Nam Céng héa. N6i cae Trin Trong Kim 1A chinh thé da 6 céng dam phan thanh céng véi quan déi Nhat Ban dé tiép nhan cac thanh phd nhugng dia (Ha Noi, Hai Phong va Da Nang), déi Nhat Ban trao tra va théng nhaét Nam B6 vao Dé quéc Viet Nam. Thu tudng Quéc gia Viet Nam Tran Van Hitu chinh 1a ngudi da ddu tranh thanb céng tai Hoi nghj San Francisco (thang 9 nAm 1951) dé bao vé cha quyén cia Viét Nam déi véi hai quén dao Trudng Sa va Hoang Sa. Trong thdi gian sau dé, Vigt Nam COng héa 1a chinh thé quan ly va da bao vé chi quyén cia Viet Nam di véi hai quan dao nay. Cac chinh thé ndi trén, di trong nhiing diéu kign khac nhau, da c6 céng bao vé chit quyén, cuong vue va Idi ich quéc gia-din téc. Dac biét, céc hoat dong, cac van ban gan véi cdc céng cude trén déu c6 gia tri phap ly quée té 6 nhiing mite d§ khéc nhau. Néu ngdy nay ching ta phd nhan hoan toan tinh chinh dang/chinh théng cia céc chinh thé nay, thi gian tiép, chting pha nhan hoge lam phugng hai dén cha quyén va Igi fch quéc gia-dan téc. Ré6 rang 1a cdn phai xem xét lai va c6 cach danh gia, trinh bay méi vé cdc thé ché nay trong cc céng trinh nghién ctu vé lich n su dan téc, dc biét 1a trong bé sach tap dai thanh vé lich st quéc gia-dan téc-tuyén ngén hoc thuat chinh thite cd toan bd gidi sit gia Viét Nam duong dai. Trén lap trudng dan toc cht nghia, quan triét nguyén tdc trung thuc, khach quan, toan dién va thye chting, ching tdi cho rAng cdn phai cht y nhiing diém sau trong nghién citu, trinh bay vé thé ché Quée gia Viét Nam trong lich st dan téc. Thit nhat, phdi xem xét vd trinh bay thé ché nay nhut mét thy thé lich sit. Su thc la thé ché dé c6 tén tai trong lich sit dan t6c. Ban chat cua thé ché nay 1a gi? Vai tro thuc t@ cla n6é ra sao? Tinh chinh dang/ chinh thong céa n6 nhy thé nao... thi sé duge xem xét ky sau, song chéc chin ching ta khéng nén va khong thé bé qua thé ché nay, mA trai lai cdn phai nghién ctu cdn trong va toan dién vé né, tiép dé sé cin nhac trinh bay nhitng ndi dung gi, trinh bay nhu thé nao dé céng trinh lich sit déng thuan cao nhét véi Igi fch cia tdan dn téc, xét trong béi canh lich sit cy thé céa thai gian d6 (1949-1955) va xét trong cai nhin toan cue, lau dai. Thit hai, phdi nghién citu, trinh bay ré hoan cdnh vd qué trink ra déi cia thé ché’ Quée gia Vigt Nam. - Vé hoan cdnh ra déi cha Quée gia Vigt Nam, can chi y dén nhiing vain dé sau: 1) Bén canh xu hudng cha dao hudng tdi théng nhat quéc gia-dan téc, da tén té nhiing xu huéng dia phvong cha nghia (regionalism) va xu hung ly khai cha nghia (separatism) trong lich sit Viét Nam, nhétt 1a lich si Vit Nam cn dai. Diéu nay c6 cin nguyén sau xa trong lich si qua trinh dan toc Vigt Nam va nguyén nbén truc tiép ti chinh sach “chia dé tri” (devide et empera) cua thyc dan Ph4p trong qua trinh xam luge va thong tri Viet Nam ti 12 gitta thé ky XIX. Trong cudc x4m lang tai chiém thuge dia sau Thé chién II, Igi dung cha nghia ly khai dé lam suy yéu khdi dai doan két dan tdc cing 1 thi doan duge cde nude dé quée thuc dan phuong Tay ap dung phé bién 6 Dong Nam A (Ha Lan ap dung trong cuéc tai chiém Indonesia, Anh ap dung trong cugc tai chiém Mién Dién va Malaysia, Php 4p dung trong cudc tai chiém Déng Duong, trudc hét la viée D'Argenlieu dung ra “Nam Ky quéc” hay “Cong hoa Tu tri Nam Ky quée”- République Autonome de Cochinchine, va sau nay 1a E. Bollaert l§p ra Quéc gia Viét Nam). 2) Su phan héa cia tang ldp tinh hoa chinh tri (political elite) é Vigt Nam tit sau Thé chién I la mét su thie lich sit cdin ditge chit ¥. Mét dac diém chung cia tat cA cdc cuée van déng duy tan, cai cach, yéu nude va céch mang (bao gém cd cac cudc van dong cai luong van héa, xa hdi, cho dén cdc phong trao yéu nuée va cach mang) thii can dai é Vigt Nam 1a: cdc cude van déng nay déu do gidi trf thie Minh dao. Nita sau thé ky XIX luc lugng lanh dao 1a trf thite Nho hoe, trong nhiing ném dau thé ky XX la cae tri thie Nho hoc cap tién va ti! sau ‘Thé chign I 1a trf thie Tay hoc. Bén canh tang lép tri thie cing cdn c6 mét sé thi linh ton gido hoc ca nhan thuéc gidi doanh nghiép, quan lai, ngudi lao déng... Ching tdi goi chung gidi tri thie va cae phdn th lanh dao cae euge van déng nay 1a tang lép tinh hoa chinh tri Viét Nam (political elite) (14), Trude thé ky XX, nhin chung tAng lép nay 14 mét khéi thdng nhdt, chi cé rat it sy khae bigt. Bat dau tit ddu thé ky 20 ¢6 sy phan héa, nhung chua sau sac lim, gitta “phai Duy tan” va “phai Bao dong”, gitia “minh xa” va “am xa”. Nhung dén thdi gian tit sau Thé chién I, ting lép tinh hoa chinh tri nay chit yéu IA tri thite Tay hoc, da ngay cang phan héa sau séc. Sy khac biét gitta Rghien ciru Lich sit, sé 5.2017 cae nhém trude hét 1a vé ¥ thite hé tudng chinh trj ma ho chju anh hudng: 6 nhiing ngudi theo cha nghia Mac - Lénin, 6 nhitng ngudi theo chi nghia Tam dan, c6 nhiing ngudi “trung thanh” véi tu tudng dan chi tu sin cha céch mang Phap, hoac 6 nhiing ngudi theo chit nghia Trotsky, ngutdi lai tin theo tu tudng cua Ghandi... Ho cing bj phan ligt sau sdc 4 thi dé di vdi ché dé the dén Phdp. C6 nhiing nhém, nhiing ngudi kién quyét phi nhan ché dé thuc dan, kién quyét hy sinh tranh dau lat 46 ché dé dé, gidi phong dan téc khéi phuc déc lap dan tdc; ¢6 nhiing nguéi, nhing nhém lai chit truong “Phap - Viét dé hué”, “Phap-Nam hop tac”, khéng nhiing tan thanh nén bao hé ca Phép ma cén phi bang va chdng lai tit cd cae phong trao chéng thyc dan, phong trao yéu nude va cach mang; Tang lép nay cing edn bj phan héa bii thai 6, lap truting vdi ché’ d6 quan chi, cy thé voi Nam trigu. Trong khi nhiéu nhém tri thie Tay hoc kién quyét doi tha tiéu ché d6 quan cha dé tién téi kin lap ché d6 cong héa dan chit thi van c6 nhiing nhém bao hoang, bao vé ché dé quan chi va tén pha nhiing vj quén vung khéc nhau: Bao Dai, Cudng Dé hay Duy Tan. Ngoai ra cn c6 nhiing suf khac biét khong nhé nifa gitfa c4e nhém trf thite Tay hoc trong thai dé véi phong trao giai phong phy ni, véi dac tinh vang mién, tham chi 1a vé nhiing quan diém nghé thuat, van chudng, ton gido hay khoa hoc... Bén canh dé cén 6 nhiing ca nhan, nhiing nhém di xuyén gitta nhiéu lap trudng, nhiéu nhom (cc trudng hgp dién hinh nhu Nguyén An Ninh, Hé Hitu Tudng, Huynh Thtic Khang), hay don gian la vai ddu trong van chuong, thuéc phién va tiém hat cé dau. Sy phan héa, phan ligt cia tang Idp tinh hoa chinh tri Vigt Nam cfn dai da timg gay ra nhiing xung dét khi ng&m ngam, khi gay git gita Vén dé “Rguy triéu’ va viée nghién ciru... 13 cde nhom, cdc td chite va cdc xu hudng. Day chinh 1a nhiing eg hi, nhiing khoang tréng dé cdc thé lye bén ngoai can thiép vao, tao ra nhiing Iyc lung than Phap, than Nhat, than Tau Tudng, than Mj.... bién ho thanh nhiing lye lugng ly khai chinh trj va phan dan t6c. Sy ra dai va hoat dong cia Nam Ky quéc va Quéc gia Viet Nam cing co phan bat nguén tir hién thuc lich sit nay. 8) Hoan canh lich sit tryc tigp din dén sy ra ddi cia thé ché Quéc gia Viet Nam chinh la si sa lay cia thue dan Phap trong cugc chién nh&m tai chiém thudc dia 6 Viét Nam. Cé mét sé diém cén luu ¥: + Thue dan Phap da that bai trong viée Igi dung khuynh hudng ly khai cha mét so phan tit 6 Nam Ky dé lap ra va phat trién cai goi la Cong hoa Tu tri Nam Ki quée (République Autonome de Cochinchine). ‘Thé ché nay da duge ngudi Phép rép tam chudn bj, it nhat la tir khi Charles de Gaulle dua ra ban tuyén bé ngay 24 thang 3 ndm 1945 véi chi truong thanh lap Lién bang Déng Duong gém 5 “quéc gia” “dude phan biét bang van minh, ching téc va truyén théng, sé van duy tri nhitng dée diém riéng cia ho trong Lién bang’ (15). Tigp d6, chi truong nay duge Jean Cédille va Georges Thierry D'Argenlieu hién thuc héa thong qua vige thanh lap Cong hoa Ty tri Nam Kj quée vao ngay 27 thang 5 nim 1946 (chinh thie tuyén bé thanh lap vao ngay 1 thang 6 ndm 1946) (16). Thuc té, thé ché nay khéng cé thyc luc va quyén uy gi. No chi 1a mt cng cy trong tay thyc dan Phép nham thyc hién Am muu chia tach Nam Ky ra khéi Viét Nam va lam suy yéu khéi dai doan két dan téc chéng thuc din Phap dudi sy lanh dao cita Chinh phi Vidt Nam Dan chi Cong hoa (VNDCCH). Dang cha y la: Nguyén Van Xuan, Thi tudng cudi cing cla Nam Ky quéc cing chinh 1a ngudi di bay sang Hongkong vao ngay 19 thang 7 nam 1947 gap Bao Dai, dé xuat viée eyu hoang ding ra diéu dinh véi Php, lap ra Quéc gia Viét Nam. Ong Xuan cam két véi cuu hoang sé gidi thé Nam Ky quée dé sap nhap vao Quée gia Vigt Nam. Vé sau, Nguyén Van Xuan cing trd thanh Tha tuéng ddu tién cha Quéc gia Viét Nam, trong khi Lé Van Hoach - mét Tha tuéng khée cha Nam Ky quéc cing tré thanh Quéc vu khanh Nam Kj ciia Quée gia Viét Nam. + Trén chién trudng, sau khi chién tranh chinh thttc bung nd vao dém ngay 19 thang 12 ném 1946, thye dan Phap st dung chign luge “dinh nhanh, thang nhanh” héng nhanh chéng dé bep site khang cy cia VNDCCH. Tuy nhién, quan Php da bj cdm chan 60 ngay 4 Ha Néi, bi danh chan tai cae khu vue khac 4 ving déng bang va trung du, trong khi Chinh phd va luc lugng khang chién da di chuyén thanh cong lén chién khu Viét Bac, chudn bi cho cuge khang chién trudng ky. Thang 10 ndm 1947, Phap lai td chite Chién dich Léa (Chién dich Viét Bac Thu - Déng 1947) hong dénh tp, tiéu diét déu nao khang chién va hay hoai moi tiém lve cia VNDCCH. Tuy nhién, thue dan Phap khong nhiing khong thyc hién duge 4m muu nay ma cdn bj gidng cho nhing din nang né. That bai nay buée Phap phai thay ddi cach tigp cn véi cudc chién, diéu chinh chién luge chién tranh. Cao dy méi cha Phép 1a Emile Bollaert, sau khi that bai véi am muu “chiéu hang” Hé Chi Minh” da quyét dinh “choi con bai Bao Dai’, Sau nhiéu ldn thugng lugng, mac ca céc diéu kign, cudi cing ng dé thuyét phye duge Bao Dai cing véi nhém “chinh khach” ca Nam Kj quéc va mét sé nhom tri thite than Phap khac lap ra chinh thé Quéc gia Viét Nam vao thang 3 n&m 1948. - Vé qué trinh ra déi ca chinh thé Quéc gia Viet Nam, cé thé tom tat nhu sau: 14 Sau khi thoai vi dé thuc hién y nguyén. “ung lam dan mét nude dgc lap hon kam vua mét nude né 1é” (17), Bao Dai ra Ha Noi lam C8 vain t6i cao cho Chinh phi Lam théi VNDCCH. Gitta thing 3 nim 1946, éng duge cit sang Trung Quéc cing véi doan céng tac cha Chinh phi. Nhung khéng hiéu vi ly do gi éng da khong vé nuéc ma d lai én Minh réi di Hongkong. Ngay lap ttc, ngudi My va ngudi Php da tiép can Bao Dai. Ngudi déng vai trd quan trong hinh thanh nén “gidi phap Bao Dai” chinh 1a cyu trim mat tham Cousseau. Tiép d6, thang 5 nam 1947, Mat tran Quéc gia lién hiép - mot lién minh ofa cde lye lugng, dang phéi va ton giao than Phap, chéng céng, bao gémCao Dai, Hod Hao, Viet Nam Cach ménh Déng minh Héi, Dai Viet Quéc din dang va Viet Nam Quée dan Dang, cit ngudi sang gap va dé nghi Bao Dai dig ra thanh lap mét chinh thé, thuong lygng véi Phap vé nén déc lap caa Vigt Nam. Sau khi chélp nh§n Idi dé nghj néi trén, Bio Dai da c6 nhiing cuge dam phn véi dai dién thy dan Phap tai Vinh Ha Long (7-12-1947), Genave (thang 1-1948), tai Hongkong (thang 3 nam 1948) va tai Vinh Ha Long lan II (ngay 5 thang 6 nam 1948), noi Bao Dai ky véi thye dan Phap hiép djnh thit hai vé vie Phap sé cong khai cong nh§n nén déc lap cia Quéc gia Vit Nam trong Lién bang Déng Duong va trong Lién hiép Phap. Cudi cing, ngay 8 thang 3ndm 1949, sau nhiéu thang dam phan, Téng théng Phap Vincent Auriol va cutu hoang Bao Dai da ky Higp dinh Elysée tuyén bd xac nhan "nén déc lap cia Viét Nam", chinh thie thanh lap Quéc gia Viet Nam trong khéi Lién hiép Phép, ding ddu 1a Quée trudng Bao Dai. Nhu vay, xét vé nguén géc, hoan canh ra ddi va qué trinh ra ddi, chinh thé Quéc Rghien ciru Lich sit, 36 5.2017 gia Viet Nam 1A mt “nguy triéu” thuge loai I (trong 4 loai da nhc dén 4 phan ddu bai viét nay). Chinh thé nay ra di khong phai do két qua cia bat ky mét phong trao dan téc cha nghia hay phong trao yéu nuéc nao. Né cing khéng dude bat ky mot thiét ché dan chi dai dign nao (quéc héi, dai hdi quéc dan... eit ra, bau ra hoge phé duyét. Trai lai, né la su tiép néi cha mot chinh thé ly khai (Cong héa Ty tri Nam Ky quéc), va nim trong tinh toan chién luge cia thyc dan Phap, c6 su két hgp véi van déng chinh tri cha mét sé nhom va ca nhan chinh khach. Bang ching ré nhat cho nhiing nhan djnh trén chinh 1a qué trinh x4c lap thé ché Quéc gia Viét Nam: no duge lap ra trén cd sd thuong lugng tay ba: Thue dan Phép-Cyu hoang Bao Dai- Mat tran Quéc gia lién hiép. Xét tit nhiing phuong digén va yéu to trén day, chinh thé Quéc gia Viét Nam hoan toan khéng c6 tu cach va cd sd dé dai dién cho toan thé dan tc Viét Nam va cho quée gia Vigt Nam. Né chi dai dién cho mot sé nhém, té chite va ca nhan thuge gidi “thugng luu ban xd” than Phép va chong Vigt Minh - Cong san. Vé nguén géc va qué trinh cing nhu thé thie ra ddi, chinh thé nay khéng thé bién minh cho tinh chinh théng/chinh dang chinh tri cda minh (political legitimacy), vi né khéng duge bat ky mt thiét ché dan cit nao cit ra, bau ra hode phé chudin. Ding trén quan diém Igi ich dan toc (national interest) thi chinh thé nay ra ddi va tén tai hoan toan di nguge lai nguyén vong cia dan téc va déi nghich véi Igi ich quée gia. Nguyén vong cao nhat cia din t6c, Igi ich cin ban nhat cia quéc gia 1a nén déc lap that su, théng nhat dat nude va cha quyén toan ven cia quéc gia. Day 1a nhiing ‘Van dé “Rguy triéu’ va vige nghien ciru... yéu cdu mA Quéc gia Viét Nam khéng thé dap ting duge. Trong hoat d6ng thuc tién ti, Quéc gia Vigt Nam da hgp tac vi thye din Phap, véi dé quée My, tién hanh nhing hoat dong chinh tri, quan sy chéng lai Chinh pha Viét Nam Dan cha Céng héa - Chinh thé da ra dai ti cuée d&u tranh chéng cae thé lye ngogi xém va ché dj quan cha, déng thdi da chting té duge tinh chinh thng chinh trj cua minh théng qua Quée dan Dai héi Tan trao va cuéc bau cit Quéc héi ddu tién vao thang 1 ndm 1946, Day cing 1a chinh thé dang lanh dao cude khang chién cha dan téc chng lai cude chién tranh tai chiém thugc dja cia thye dan Phap. Vi thé, bat ky chinh thé hay lye lugng nao hgp tée vdi cic thé Iyc ngoai xam chéng lai cuéc khang chién cha dan tée lic d6, déu di nguge lai nguyén vong va Igi {ch co ban, s6ng cén cua dan téc Viet Nam (18). Tuy nhién, xem xét tit nhitng phiong dign khée va dat trong béi cdnh cu thé, chinh thé Quée gia Viét Nam dé khang dinh duge trén thue té& tinh chink dang chinh tri cia minh, déng thai da biét sit dung tinh chink dang dé m6t edch higu qua dé déng thudn va bdo vé Idi ich dan t6c vd cht quyén quéc gia. Chinh thé Quéc gia Viét Nam dai ra dvi trong béi canh cia cuge Chién tranh lanh. Day 1a cuge déi ddu ¥ thie hé gitta chi nghia c6ng san véi chii nghia tu ban, gitta cde nude va cdc luc higng thudc phe XHCN V6i cde nude va cae uc lugng thuge phe TBCN. Trong béi canh dé, phong trao dan t6c cia nhiéu nude thuge cae khu vue A, Phi va My Latinh déu da bj Idi kéo béi ca hai phe va bj phan ligt thanh céc lye lugng va thé ché déi déu nhau, hodc than 1B phe XHCN hoc than phe TBCN. Ra dai va tén tai trong béi canh nhu vay, nhiéu chinh thé (thugc cd hai phe) da nhan duge sy cong nhan quéc té cia nhiéu nude va to chttc quéc té, hoac cla phe nay, ho&c cha phe kia, bat ké chinh thé dé c6 nhan duge suf ang h6 eda nhan dan trong nude hay khéng va trong qué trinh ra ddi né 6 duge mét thiét ché dan cu dan cha nao d trong nue cif ra ho&c phé chudn hay khong. Cho dén déu nam 1950, Chinh thé Quée gia Viet Nam da cé dude su céng nhan cia 35 nude va td chite quée té chinh Ja trong diéu kign lich sit dae bigt nh vay. Nhung bat ké diéu kign lich sit dé dic biét thé nao thi sy céng nhan quéc té dé la su thuc va cé gia tri phap ly quéc té day da, Su thyc 1a: Quée gia Viét Nam la dai dign chinh thtte cia Vigt Nam tai cdc dién dan quéc té, trong d6 c6 Hoi nghi San Francisco nam 1951 H6i nghj San Francisco (Mj) hop ti ngay 5 dén ngay 8 thang 9 nam 1951. Day 14 cuge hdi nghj cata cée nuée Déng minh thang tran trong Thé chién II, myc dich 1a ban thao di t6i ky két m6t hiép ude diéu chinh quy dinh vé viée Nhat Ban ddu hang va béi thudng chién tranh nhu thé nao; vai tré va thé thite cha nuée Nhat sau cudc chién ra sao. Trong noi dung thi nhat c6 ca viée bude Nhat phai trao mét so phan lanh thé, dao, qudn dado ma Nhat da chiém déng cho mét sé quée gia Tham dy Héi nghi c6 51 nude, trong d6, dang chi ¥ la cé Phap, Lién X6, My, Anh, Ha Lan va cée nude trong khu vue nh Campuchia, Lao, Philipinnes, Indonesia va Nam. Dai dign cae nuée Dong Nam A déu 1a cae chinh thé hgp tae vi cae nude thuc dan trong qua trinh tai chiém thudc dia. CHND Trung Hoa va Trung Hoa Dan 16 quée déu khong tham du vi Lién X6, Anh va Mg khong théng nhat duce viée ai sé chinh thie dai dign cho Trung Quée. Cho di cd hai nuée Trung Hoa ving mat thi Héi nghj San. Francisco nay van la mét héi nghj quan trong cia phe Déng Minh, c6 day di thim quyén dé dinh doat céc vain dé va céc quyét nghj cia Héi nghj cé gia tri phap ly quée té, tuong ty nhu tat cd cac hoi nghi cha Déng Minh tit nam 1943 dén nam 1951. Ngay trong ngay khai mac Héi nghi, dai digén cia Lién X6 la Andrei A. Gromyko di néu dé xuat tu chinh van ban Hiép uéc héa binh sé ky gitia Déng Minh va Nhat, trong dé c6 viée Nhat nhin nhan chit quyén cia Cong hoa Nhén dan Trung Hoa déi vdi déo Hodng Sa va nhitng déo xa hon nita dudi phia Nam. Hoi nghi da ba phiéu vé cae dé nghj nay cia Lién X6. Két qua: 46 phiéu chéng, 1 phiéu tring va chi cé 2 phiéu thuan. Hai ngay sau, ngay 7 thang 9 nim 1951, Tha tuéng Quéc gia Vigt Nam la 6ng Trdn Van Hitu da phat biéu tai Hoi nghi, trong dé éng da dua ra tuyén bé ro rang, ditt khoat vé cha quyén cua Viét Nam véi hai qudn dao Hoang Sa va Trudng Sa; “Va cing vi cdn phai thanh that Igi dung tat cd moi co hgi dé dap tat nhing mdm méng céc tranh chap sau nay, chung t6i xac nhan cha quyén da cé tit lau adi cua Vigt Nam trén qudn dado Trudng Sa va Hoang Sa” (19) Tuyén bé nay da duge Hdi nghi ghi nhan, khong gap phai bat ky sit phan déi nao. Diéu cdn dac biét nh&n manh 4 day 1a cho da cae chinh thé Vigt Nam da thyc thi cha quyén quéc gia déi véi hai quén dao trén ti nhiéu thé ky va cho dd nguédi dan Vigt Nam da lién tuc chiém hiiu, khai théc, stt dung va bao vé hai quén dao dé tit ngan dai thi tuyén bé eda chinh thé Quéc gia Viét Nam ngay 7 thang 9 nam Rghién ciru Lich sir, 56 5.2017 1951 1a tuyén bé chinh thi tai mét dién dan quéc té cé tham quyén loai cao nhat déi véi cha quyén tuyét doi cla Vigt Nam di véi hai quan dao Hoang Sa va Truéng Sa. Vi vay, day chinh 1a mét tuyén bé lich sti, c6 gid tri phap ly cao nhat cia Viét Nam déi véi hai qudn dao trén. Cho da tai ban Hiép ude - van ban quan trong nhat cua Hoi nghij - van dé hai quén dao nay khong duce dé cap téi, nhung, sau dé, mc cho Tha tuéng CHND Trung Hoa Chu An Lai c6 ra tuyén bo phan déi, bac bd toan bé cac quyét nghi cla H@i nghj San Francisco, déng théi tuyén bé cha quyén cua Trung Quéc déi véi cic quan dao Tay Sa (Hoang Sa), Nam Sa (Trudng Sa) va Déng Sa, thi khi quan Nhat rit di, hai qudn déo Hoang Sa va Trudng Sa da duge giao cho Quéc gia Viét Nam (sau nay 1 Vigt Nam Cong héa) quan ly va thye thi cha quyén, cho'dén truéc khi Hoang Sa bj CHND Trung Hoa dang va lye cudng chiém vao nam 1974, réi sau d6 mot s6 dao thuge quan dao Trudng Sa cing bj ‘Trung Quéc xdm chim. 3. Van dé nghién cifu va trinh bay vé chinh thé Quéc gia Viét Nam trong lich sit dan téc Sau khi diém lai van dé “ngyy triéu” trong lich sit Viét Nam va dac biét la van dé thé ché Quéc gia Viét Nam (1949- 1956), toi xin néu ra § kién cia minh vé vige nghién cttu va trinh bay lich sit cia Quée gia Viet Nam trong lich sit dan téc Vigt Nam nhut thé nao. Thit nhdt, chinh thé Quéc gia Vit Nam la mét thyc thé ljch st. Vi vay né cdn dude nghién cttu cén trong, sfu sfc vA toan dign, déng théi cdn duge trinh bay khach quan, trung thyc vé lich sif cia chinh thé nay trong lich sit qudc gia - dan téc nhu Véin dé “Rguy trigu’ va viée nghién citu... bat ky déi tugng nghién ctu nado khac cha lich sit Vigt Nam. Vige nghién ctu sau sie va trinh bay khach quan, trung thuc, day da vé chinh thé nay sé gp phan lam cho nhan thie va su trinh bay vé mét giai doan kha phite tap cia lich stt quéc gia - dan tée thém day dd hon, chan thye hon, Thit hai, cho da sf trinh bay nao vé lich sit eding chi 1a biéu hign cha nhan thite chai quan cia mot ca nhan nha sit hoc, mgt nhém nha sit hoc hay tham chi caa ca gidi sit gia nao dé, thi su trinh bay lich sit dy cing cdn dam bdo tuan tha nguyén téc minh bach vé nguén théng tin, sy logic trong lap luan. Tige 1A cho dén nay cac nguén st liéu lién quan dén chinh thé Quéc gia Viét Nam con phan tan, chua duge suu tap, xt ly va sit dung dang theo céc nguyén tc cla sit hoc. Day Ja nhiém vu hang dau cia chung ta dé di tdi nhiing nhan thttc khach quan, day di vé van dé nay. Thi ba, ditng trén lap trudng dan téc, cdn tiép tuc lam ré lich sit ra ddi va hoat déng cia chinh thé Quéc gia Vigt Nam. Trudc hét, cin phai dat né trong béi canh lich sit cia cuge khang chign chéng Phap cua dan téc Viet Nam. Déng thdi cing phai dat toan bé cugc khang chién dé cing nhu vén dé Quéc gia Vigt Nam trong béi canh cia cuge Chién tranh lanh. ‘Ta két qua nghién ctu bude ddu, 06 thé thay r6 rang: chinh thé Quéc gia Viét Nam khong thé bién minh duge tinh chinh dang chinh trj (political legitimacy) 6 trong nude, bdi 1é vé ban chat, d6 1a mét chinh thé ba nhin, do thuc dan Phap cing véi mgt s6 nhém chinh khach dai dign cho cdc xu huéng ly khai dan t6c va ly khai chinh tri lap ra, khong duge bau ra va phé chudn bdi bat kj thiét ché dan 17 cu dan chi nao. Hon nia, trong qua trinh tén tai, chinh thé nay da cé nhitng hoat dong ty chung té la chinh thé hgp tac véi thé luc ngoai x4m, chéng lai cuée dau tranh vi déc lap, vi tu do, vi théng nhat dat nuéc. Vi vay, téi cho rang khéng thé vi bat ky ly do gi ma khéng trinh bay ro van dé nay, nh&t 1a khéng duge “cio bang”, dat chinh thé Quéc gia Viét Nam ngang bang véi chinh thé Viét Nam Dan cha Cong héa. Tuy nhién, trong béi canh Chién tranh lanh, da vé ban chat 1a chinh thé ba nhin, tay sai cia thye dan Phap, thi chinh thé Quéc gia Viét Nam la chinh thé duge quéc té cng nhan va 1a dai dign hgp Nam tai mét sé dién dan té. Vi vay, moi hoat dong, cam két quéc té cua chinh thé nay déu cé gid tri phdp ly quéc té day du. Cho da sau nay su tén tai cua no bi chdm dit nhu thé nao thi céc chinh thé ké tiép (Vigt Nam Cong hda va ngay nay la Cong hoa XHCN Viét Nam) cing tiép tuc duge thita ké di sin va chiu tréch nhiém vé cae cam két quéc té cua n6é. Day chinh la théng 1é quéc té dude dam bao bing nhiéu van ban luat phap quéc té. Vi vay, ban tuyén bé lich sit cua Tha tuéng Quéc gia Viét Nam Trdn Van Hitu tai Hdi nghi San Francisco 1a mét ban tuyén bd cé gid tri phdp ly quée té day da, da dude céng déng quéc té thita nhan, bat chap sy phan déi ca CHND Trung Hoa. Cho nén, chting t6i cho ring cin phai trinh bay ro, day da, dua trén nhiing sit ligu tryc tiép vé vin dé nay trong bé lich st quéc gia - dan téc. Dé chinh 1a sy minh bach, chn thyc, khach quan, xAc tin cia mt céng trinh sit hee. 18 CHU THICH (1). Xem: Nguyén Quang Ngoc, “Bae thude va chéng Bac thugc: thanh tyu nghién citu va nhitng vin dé cin tiép tuc thao luan”, in trong: Héi Khoa hge Lich sit Viét Nam, 50 ndm sit hoc hién dai Viet Nam (1966-2016), Ha N6i, 2016, tr.31-32. (2), (3), (7). Lai cua Lé Van Huu, chép lai trong Dai Viet Siz ky Toan thu cha Ngé S¥ Lién va cac sit thin nha Lé So. Xem: Dai Viét Sid ky Toan thu, tap I, Nxb. Khoa hoc Xa héi, Ha Noi, 1998, tr. 146- 147, 164, 201. (4), (5). Dai Viet Si ky Todn thu, sdd, tr. 161, 164. (6). Dan Jai theo chu thich s6 1 cla ngudi chu gidi sich Dai Viet Su ky Todn thu, sdd, tr. 161. (8). Vi vay ma gin day nhiing chinh sach cia ho Khe da duge mét nha sit hoc Viét Nam nghién citu va ghi nhan 1a m6t trong 10 cuge cai céch 1én trong lich sit Viét Nam. Xem: Van Tao, Muti cude edi cich lin trong lich sit Viét Nam, Nxb. Dai hoc Su pham, Ha N6i, 2006, tr.18-31. (9), (10). Dai Vigt Sut ky Todn thu, tap I, sdd, tr. 202, 201. (11). Vé vain dé triéu Mac, xem Trin Thj Vinh, Nha Mac vé thai dai nhé Mac: hai muoi nm nghién cttu va nhdn thite, Nxb. Khoa hoe Xa héi, Ha Néi, 2016; Ban Tuyén giao Thanh dy Ha Néi, Hei sit hoc Ha Noi, Trung tam Bao tén di san ‘Thang Long - Ha Noi, Vong triéu Mac vdi suv nghiép canh tan dat nude, Nxb. Chinh tri Quéc gia - Su that, Ha Noi, 2015. (12). Vé van dé triéu Tay Son, xem Phan Huy Lé (chai bién), Lich sw Viet Nam, tap II, Nxb. Giéo dye Vidt Nam, 2013. (18). Vé van dé N6i cdc Trin Trong Kim, xem Pham Héng Tung, N@i cdc Tran Trong Kim: Ban chdt, vai tro va vi tri lich siz, Nb. Dai hoe Quéc gia ‘Ha Noi, Ha N@i, 2015. (14). Khéng nén nhdm lin thuat ngit nay véi thuat ngi “gidi thugng luu ban xi” (indegenous Rghién ciru Lich str. 56 5.2017 elite) von 4a kh4 thong dung trén vain dan thai can dai va duge sit dung trong nhiéu cbng trinh nghién ctu cia sit gia phudng Tay. Thugt nga nay duge dang dé chi mét nhém ngudi Viet Nam, bao gm céo quan lai, chi doanh nghiép Ién, dai dia chi, mt bé phan tri thie hgp tac v6i chinh phi thuée dia nh Pham Quynh, Nguyén Van Vinh, Trén ‘Trong Kim, Nguyén Phan Long (15). Shipway, Martin, The Road to War: France and Vietnam 1944-1947, Berghahn Books, New York, 2003, tr. 129, (16). Cong hoa Ty tri Nam Ky quée hay cin goi la Nam Ky quéc t6n tai tir thang 6 nam 1946 én cudi thang 5 ndm 1949, khi Quée hoi Phap bd phiéu chinh thie théng qua vige sap nhap Nam Ky vao Quée gia Viét Nam. Quéc ky cia Céng hoa Ty tri Nam Ky quéc la Id od nén ving, 06 ba soc xanb. Quéc ca 1a tam cau dau cia bai “Chinh phu ngam”, Nam Ky quée da cai té chink phi nhiéu ldn, déng thdi voi viée diéu chinh tén goi chinh thie va da trai qua ba dai Thi tuéng: Nguyén Van Thinh (1/6/1946-10/11/ 1946), Lé Van Hoge (29/11/1946-29/9/1947) va Nguyén Van Xuan (8/10/1947- 27/5/1948). (17). Lai tuyén Chiu cia Hoang 4& Bio Dai ngay 18/8/1945. Din theo: Trin Trong Kim, Mgt con gi6 bui, Vinh Son, Sai Gdn, 1969, tr. 196. (28). Cin thiét phai nhde dén sy kign: Cé nhan Trén Van Hau kbi cdn am Thi hién Nam Phin da ra Ienh cho binh linh va ednh sét din &p di man cuge biéu tinh ca sinh vién mién Nam doi ty do, dan cha, ngay 9 thang 1 ném 1951, ban chét sinh vién Trin Van On. (19). Tap chi France: Asia, si 66-67, thang 11- 12-1951, tr.505. Dan Iai theo: Tran Diing Dai, Cae vdn kign chinh thite xée nhén chi: quyén Viet Nam trén hai quén déo Hoang Sa va Tritiing Sa tit thot Phap thuge tdi nay, Tap san Sit Dia - s6 29, thing 1-3-1975, Sai Gon, tr.286,

You might also like