Mikroyapısal Görüntüleme

ve Tanı
-Ek Ders Notları-
Yrd. Doç. Dr. Enbiya Türedi
Aralık 2012

Kaynak: www.metallograph.de
 2

Malzeme: 1.7131 (16MnCr5) – ötektoid-altı – ısıl işlemsiz Malzeme: 1.5511 (35B2) – ötektoid-altı – ısıl işlemsiz
Büyütme: 500 : 1 Büyütme: 500 : 1
Dağlayıcı: 3 % nital Dağlayıcı: 3 % nital
Numune yüzeyi: dik kesit Numune yüzeyi: dik kesit
Bulunanlar: Ferrit, Sorbit, Beynit (Zwischenstufe), Martenzit Bulunanlar: Ferrit , Perlit , Sorbit

Malzeme: 1.7035 (41Cr4) – ötektoid-altı – ıslah edilmiş Malzeme: 1.5511 (35B2) – ötektoid-altı – ısıl işlemsiz
Büyütme: 500 : 1 Büyütme: 500 : 1
Dağlayıcı: 3 % nital Dağlayıcı: 3 % nital
Numune yüzeyi: dik kesit Numune yüzeyi: dik kesit
Bulunanlar: Temperleme sonrası dönüşmüş martenzit (Martensitumwandlung) ve Bulunanlar: Widmannstätten yapısı / dejenere ferrit – perlit dönüşümü
dönüşmüş beynit (Zwischenstufenumwandlung) yapısı
 3

Malzeme: 1.6582 (34CrNiMo6) – ötektoid-altı – ısıl işlemsiz Malzeme: 1.7160 (16MnCrB5) – ötektoid-altı – yüzey sertleştirilmiş (sementasyon)
Büyütme: 500 : 1 Büyütme: 1000 : 1
Dağlayıcı: 3 % nital Dağlayıcı: 3 % nital
Numune yüzeyi: dik kesit Numune yüzeyi: dik kesit
Bulunanlar: Üst beynit (obere Zwisch.), alt beynit (untere Zw.), martenzit Bulunanlar: Martenzit, kalıntı östenit (Restaustenit)

Malzeme: 1.2210 (115CrV3) – ötektoid-üstü – yumuşak tavlanmış Malzeme: 1.2008 (140Cr2) – ötektoid-üstü – ısıl işlemsiz
Büyütme: 1000 : 1 Büyütme: 500 : 1
Dağlayıcı: 3 % nital Dağlayıcı: 3 % nital
Numune yüzeyi: dik kesit Numune yüzeyi: dik kesit
Bulunanlar: Küresel perlit (ferritik matriste küresel karbürler (Eingeformter Perlit), Bulunanlar: Sorbit, Perlit, Sekonder sementit
sekonder sementit (tane sınırı sementiti)
 4

Malzeme: 1.4301 (X5CrNi18-10) - östenitik – ısıl işlemsiz Malzeme: 1.7076 (32CrB4) – ötektoid-altı – yumuşak tavlanmış
Büyütme: 200 : 1 Büyütme: 1000 : 1
Dağlayıcı: Kral suyu Dağlayıcı: 3 % nital
Numune yüzeyi: uzunlamasına kesit Numune yüzeyi: dik kesit
Bulunanlar: Segregasyon satırlarında delta ferrit içeren östenitik yapı Bulunanlar: ferrit, küresel perlit (ferritik matriste küresel sementit)

Malzeme: 1.2379 (X153CrMoV12) - ledeburitik – yumuşak tavlanmış Malzeme: 1.2842 (90MnCrV8) – ötektoid-üstü – yumuşak tavlanmış
Büyütme: 1000 : 1 Büyütme: 1000 : 1
Dağlayıcı: 3 % nital Dağlayıcı: 3 % nital
Numune yüzeyi: dik kesit Numune yüzeyi: dik kesit
Bulunanlar: 100 % küreselleşmiş yumuşatma tavı yapısı ile primer karbürler / Bulunanlar: Süreksiz/kesintili karbür ağı (Karbidnetzwerk) ve segregasyon
kromkarbürler.
 5

Isıl İşlemsiz Çeliklerin İçyapıları

Dik kesit
Hemen hemen hiç karbon içermeyen (% 0,01) ötektoid-altı çelik. Saf ferrit yapısı
görülmektedir.
 6

Isıl İşlemsiz Çeliklerin İçyapıları

Dik kesit

Yaklaşık % 0,10 karbon içeren düşük karbonlu ötektoid-altı bir çelik. Büyük
oranda ferrit ve bir miktar perlitten oluşan bir içyapı.
 7

Isıl İşlemsiz Çeliklerin İçyapıları

Dik kesit

% 0,4 karbonlu çelik. İçyapı %50 ferrit, %50 perlitten oluşmaktadır. Perlit kısmen
lamelli ve diğer kısımları ise yoğun plakalı / ince lamelli (sorbit) oluşmuştur.
 8

Isıl İşlemsiz Çeliklerin İçyapıları

Dik kesit

% 0,8 karbonlu ötektoid çelik. Lamelli perlit ve sorbit (ince lamelli perlit) yapısı.
Görece yüksek karbon miktarından dolayı ferrit bulunmamaktadır.
 9

Isıl İşlemsiz Çeliklerin İçyapıları

Dik kesit

% 1,2 karbonlu ötektoid-üstü çelik. Lamelli perlit ve sorbit yapısı. Yüksek karbon
içeriği nedeniyle ilaveten ikincil sementit de mevcuttur. Sementit tane
sınırlarında bir ağ şeklinde bulunmaktadır.
 10

Isıl İşlemsiz Çeliklerin İçyapıları

Dik kesit

Sıcak şekillendirme sonrası çok hızlı soğutulmuş ötektoid-altı çelik. Yapı

martenzit ve alt-beynit fazlarından oluşmaktadır. Numune iğneli yapıya iyi bir
örnektir.
 11

Isıl İşlemsiz Çeliklerin İçyapıları

Dik kesit

Sıcak şekillendirme sonrası çok hızlı soğutulmuş ötektoid-altı çelik. Beynitik bir yapı
oluşmuştur. Buradaki beynit üst beynit yapısıdır. İçyapı ferritik bir matriste paralel
yönlenmiş taneli yapısıyla tanınmaktadır.
 12

Yumuşak Tavlanmış Çeliklerin Yapıları

Dik kesit

Ötektoid-altı bir çelikte iyi küreselleşmiş yumuşak tavlama yapısı. Perlit %100
küreselleşmiştir.
 13

Yumuşak Tavlanmış Çeliklerin Yapıları

Dik kesit

Ötektoid-altı bir çelikte kötü yumuşak tavlama yapısı. Perlitin sadece küçük bir
kısmı küreselleşmiştir, çoğunluğu lamelar formdadır.
 14

Yumuşak Tavlanmış Çeliklerin Yapıları

Dik kesit

Ötektoid-üstü bir çelikte başarılı bir yumuşatma tavlaması yapısı. Güçlü bir
sementit ağı ise halen vardır.
 15

Gerilim Giderme Uygulanmış Çeliklerin Yapısı

Dik kesit

Perlit + Sorbit ile az miktarda ferritten oluşan bir içyapı. Çelik gerilim giderilmiş
haldedir. Yapıda sadece az miktarda başlangıç aşamasında bir küreselleşme söz
konusudur.
 16

Gerilim Giderme Uygulanmış Çeliklerin Yapısı

Dik kesit
Perlit + sorbit ile az miktarda ferritten oluşan içyapı. Çelikte bir miktar yüksek
sıcaklıkta gerilim giderme tavlaması uygulanmıştır. Yapı çok daha bariz bir
küreselleşme eğilimi göstermektedir.
 17

Gerilim Giderme Uygulanmış Çeliklerin Yapısı

Dik kesit

Güçlü bir küreselleşme gözlenen beynit yapısı. Çelik daha yüksek sıcaklıklarda gerilim
giderme tavlamasına maruz bırakılmıştır. Gerilim gidermede beynit, ferrit-perlit
yapısından daha hızlı küreselleşir ve hemen hemen yumuşak tavlanmış yapı gibidir.
 18

Islah Edilmiş Çeliklerin Yapısı

Dik kesit

Kusursuz bir ısıl işlem görmüş çelik yapısı. Ferrit içermeyen bir ıslah yapısı. Soğutma hızı
ve sertleştirme sıcaklığı doğru seçilmiş.
 19

Islah Edilmiş Çeliklerin Yapısı

Dik kesit

Büyük bir kısmı üst beynit olan bir ıslah edilmiş yapı. Isıl işlemdeki bu hatalı durum
sertleştirme sıcaklığından su vermede düşük bir soğutma hızı seçildiğinde meydana gelir.
 20

Islah Edilmiş Çeliklerin Yapısı

Dik kesit

Büyük oranda ferrit içeren bir ıslah edilmiş çelik yapısı. Bu hata sertleştirme sıcaklığında
yetersiz bekleme süresi veya östenitleştirme sıcaklığının düşük seçilmesi nedeniyle
meydana gelir. Su vermede yavaşlama nedenli ön-ötektoid ferrit çökelmesi de olasıdır.
 21

Östenitik Çeliklerin Yapısı

Dik kesit

Karbür çökeltisi içermeyen ve delta-ferrit bulunmayan östenitik yapı. Ortalama bir tane
boyutu söz konusudur.
 22

Östenitik Çeliklerin Yapısı

Dik kesit

Tane içinde ve tane sınırlarında karbür çökeltileri olan östenitik yapı. Delta-ferrit
içermemekte.
 23

Östenitik Çeliklerin Yapısı

Uzunlamasına kesit

Çok miktarda delta-ferrit içeren östenitik yapı. Delta-ferritin numune yüzeyinden

ayrılmaması için dağlama hafif miktarda yapılmıştır.
 24

Yüzey Dekarbürizasyonunun Türleri

Dik kesit

Ötektoid-altı ve ısıl işlemsiz bir çelikte yüzey dekarbürizasyonu. Yüzeyde esas yapıya
kıyasla çok miktarda ferrit bulunmaktadır.
 25

Yüzey Dekarbürizasyonunun Türleri

Dik kesit

Yumuşak tavlanmış ötektoid-altı bir çelikte yüzey dekarbürizasyonu. Yüzey

dekarbürizasyonu burada karbür yoğunluğundaki azalmayla tanınmaktadır.
 26

Yüzey Dekarbürizasyonunun Türleri

Dik kesit

Yumuşak tavlanmış ötektoid-üstü bir çelikte yüzey dekarbürizasyonu. Yüzey

dekarbürizasyonu burada lamelar perlit içeren bir bölgenin oluşması şeklindedir. Bu
çeliklerde karbür yoğunluğunda bir azalma meydana gelmekle birlikte çoğunlukla her iki
dekarbürizasyon türünün bir kombinasyonu olarak karşımıza çıkar.
 27

Yüzey Dekarbürizasyonunun Türleri

Dik kesit

Islah edilmiş durumundaki bir numune yüzey dekarbürizasyonu. Orijinal yapı bir ıslah
yapısıdır ve dekarbürizasyon nedeniyle yüzey yapısı beynite ve karbon kaybının çok
olduğu yerlerde de kısmen ferrite dönüşmüştür.
 28

Yüzey Dekarbürizasyonunun Türleri

Dik kesit

Yüksek alaşımlı krom çeliklerinde dağlama sonrası yüzey dekarbürizasyonu açık renkli bir
kuşak şeklinde görünmektedir. Dekarbürizasyon bölgesinde karbon azalması nedeniyle
kimyasal direnç artmakta ve böylece daha zayıf bir dağlanabilirlik ortaya çıkmaktadır.
 29

Karbonsuzlaşma ve Tane Sınırı Oksidasyonu

Dik kesit

0,02 mm derinliğinde tane sınırı oksidasyonu.

 30

Karbonsuzlaşma ve Tane Sınırı Oksidasyonu

Dik kesit

Ötektoid-altı bir çelikte şiddetli bir karbonsuzlaşma (yüzeyde sıfır karbon).

 31

Karbonsuzlaşma ve Tane Sınırı Oksidasyonu

Dik kesit

Ötektoid-altı bir çelikte şiddetli karbonsuzlaşma. Karbon çelik yüzeyinden neredeyse

tamamen çekilmiştir.
 32

Karbonsuzlaşma ve Tane Sınırı Oksidasyonu

Dik kesit

Ötektoid-üstü bir çelikte şiddetli karbonsuzlaşma ve yüzeyde kolonsal tane oluşumu.

 33

Karbonsuzlaşma ve Tane Sınırı Oksidasyonu

Dik kesit

Ötektoid-üstü bir çelikte şiddetli karbonsuzlaşma. Karbon çelik yüzeyinden neredeyse

tamamen çekilmiştir.
 34

Karbonsuzlaşma ve Tane Sınırı Oksidasyonu

Dik kesit

Oluşmuş ince bir yüzey katmanında düşük karbonsuzlaşma ve tane sınırı oksidasyonu.
 35
Nitrasyon Bölgesi

Dik kesit

Numunede yaklaşık 0,30 mm kalınlıkta nitrasyon tabakası mevcuttur. Mikronaltı

seviyedeki nitrür çökeltileri nedeniyle nitrürlenmiş bölge hızlı dağlanmaktadır ve bu
nedenle koyu bir şerit halinde görünmektedir. Yüzeyde demir-nitrür esaslı bir beyaz
tabaka bulunmaktadır.
 36
Nitrasyon Bölgesi

Dik kesit

Yaklaşık 15 µm kalınlığında bağlantı tabakası (çökelti tabakası). Bu bağlantı tabakası çok

yüksek bir sertliğe sahiptir ve parçanın aşınma özelliklerini iyi yönde geliştirir. Hemen
altındaki difüzyon tabakası da serttir ve bağlantı tabakası için daha tok ve destekleyici
nitelikte bir alt-tabakayı meydana getirir.
 37

Çeşitli Metalik Olmayan Kalıntılar

Uzunlamasına kesit

Satırlanma şeklinde sülfür kalıntıları.

 38

Çeşitli Metalik Olmayan Kalıntılar

Uzunlamasına kesit

Çözünmüş alüminyum oksit formunda oksit kalıntıları.

 39

Çeşitli Metalik Olmayan Kalıntılar

Uzunlamasına kesit

Çubuksu silikat formunda oksit kalıntıları.

 40

Çeşitli Metalik Olmayan Kalıntılar

Uzunlamasına kesit

Küresel şekilli oksit kalıntıları.

 41

Çeşitli Metalik Olmayan Kalıntılar

Dik kesit

Titanyum karbür (titanyum karbo-nitrür) portakala çalan rengiyle tanınır.

 42

Çeşitli Metalik Olmayan Kalıntılar

Uzunlamasına kesit

Titanyum karbür (titanyum karbo-nitrür) portakala çalan rengiyle tanınır.

 43

Çeşitli Metalik Olmayan Kalıntılar/Çökeltiler

Dik kesit

Dökme demirde lamel grafitler.

 44

Çeşitli Metalik Olmayan Kalıntılar/Çökeltiler

Dik kesit

Dökme demirde küresel (sfero) grafitler.

 45

Çeşitli Metalik Olmayan Kalıntılar

Dik kesit

Mangan sülfür ve demir sülfür karışımı

Demir sülfür kirli sarımtırak rengiyle tanınır.
 46

Çelikte Segregasyonlar

Uzunlamasına kesit

Ötektoid-altı ısıl işlemsiz bir çelikte büyük segregasyon satırları. Ferrit ve perlit satırlar
halinde yan yana bulunmaktadır.
 47

Çelikte Segregasyonlar

Uzunlamasına kesit

Yumuşatma tavlaması uygulanmış takım çeliğinde büyük segregasyon satırları.

Segregasyon satırlarında yüksek karbür yoğunluğu bulunmaktadır ve bu yüzden daha
koyu renkte görünmektedir.
 48

Çelikte Segregasyonlar

Uzunlamasına kesit

Islah edilmiş takım çeliğinde büyük segregasyon satırları. Segregasyon satırlarında yüksek
karbür yoğunluğu bulunmaktadır ve bu yüzden daha koyu renkte görünmektedir.
 49

Çelikte Segregasyonlar

Dik kesit

Parçanın merkezi bölgesinde bulutsu segregasyon çökeltileri. Segrege olmuş bölgeler

daha yüksek bir karbür yoğunluğu göstermektedir.
 50

Çelikte Segregasyonlar

Uzunlamasına kesit

Parça merkezinde şiddetli segregasyon satırları.

Bu tür segregasyonlar şiddetli bir iç segregasyondan kaynaklanmaktadır. İç segregasyon
satırlarının yanında sıklıkla segregasyon kaybı olan bölgeler de vardır.
 51

Yüksek Alaşımlı Çeliklerde Primer Karbürler

Dik kesit

Yüksek alaşımlı takım çeliklerinde yapıda kısmen izole olmuş primer (birincil) karbürlere
rastlanabilir. Bunlar segregasyon bölgelerinde bulunur.
 52

Yüksek Alaşımlı Çeliklerde Primer Karbürler

Uzunlamasına kesit

Yüksek alaşımlı sıcak-iş ve soğuk-iş takım çeliklerinde segregasyon bölgelerinde ve

dendritlerde devasa primer karbürler bulunabilir.
 53

Yüksek Alaşımlı Çeliklerde Primer Karbürler

Uzunlamasına kesit

Yüksek alaşımlı takım çeliklerinde izole olmuş primer karbürler hemen hemen daima
segregasyon satırlarında çökelirler.
 54

Yüksek Alaşımlı Çeliklerde Primer Karbürler

Dik kesit

Yüksek alaşımlı takım çeliğinde iç segregasyon bölgesinde primer karbür birikimi.

 55

Özel Fazlar ve Yapılar

Dik kesit

Ferritik-östenitik yapıda büyük miktarda Sigma fazı. Sigma fazı burada mavimsi-gri renkte
dağlanmıştır. Ferrit sadece zayıf kararmıştır. Östenit ise beyaz, aydınlık görünümdedir.
 56

Özel Fazlar ve Yapılar

Dik kesit

Widmanstaetten yapısı. Ferrit ve perlitin tarağın dişleri gibi birbiri içerisine girdiği bir
dejenere ferrit-perlit yapısıdır.
 57

Özel Fazlar ve Yapılar

Dik kesit

Ağ yapısı şeklinde ferrit taneleri. Soğuma hızının şiddetli bir şekilde yükselmesiyle ön-
ötektoid ferrit çökelmesinin erkenden sonlanmasıyla oluşur. Yapı ferrit ağı ve sorbitten
meydana gelmektedir.
 58

Özel Fazlar ve Yapılar

Dik kesit

Yüksek alaşımlı takım çeliklerinde karbür çökeltileri çoğunlukla tane sınırlarında meydana
gelmektedir. Alaşım elementlerindeki yüksek oranlar/miktarlar nedeniyle bu çelikler
%0,8 C miktarının altında bile ötektoid-üstü niteliktedir ve ikincil sementitler oluşur.
 59

Özel Fazlar ve Yapılar

Dik kesit

Dendritik yapı. Katılaşmada belirli bir soğuma hızına bağlı olarak ortaya çıkan primer
yapıdır.
 60

Özel Fazlar ve Yapılar

Dik kesit

Ledeburit ötektiği. %10 W ve %10 Co içeren yüksek alaşımlı bir takım çeliğinde ötektik
(ledeburit) yapısı.
 61
Tavlamada Yapının Yeniden Oluşması

Dik kesit

Isıl işlem parametresindeki yanlışlık (çok yüksek sıcaklık) nedeniyle bu numunede yapı
küreselleşmemiş, bunun yerine soğutma sırasında kısmen yeniden oluşmuştur. Bu yapıda
martenzit, beynit ve sorbit bulunmaktadır.
 62
Tavlamada Yapının Yeniden Oluşması

Dik kesit

Isıl işlem parametresindeki yanlışlık (çok yüksek sıcaklık) nedeniyle bu numunede yapı
tam olarak küreselleşmemiş, kısmen yeniden oluşmuştur. Yapıda perlitte kısmen yeniden
oluşum görünmektedir.
 63
Tavlamada Yapının Yeniden Oluşması

Dik kesit

Tavlama sıcaklığının biraz yüksek seçilmesiyle ilişkili olarak yüzeyde dekarbürizasyon

nedeniyle yüzey yapısı kısmen yeniden dönüşmüştür. Tavlanmış yapıda karışım söz
konusu, sorbit, beynit ve biraz martenzit.