i

øÇøNDEKøLER

AÇIKLAMALAR .....................................................................................................iii
GøRøù ......................................................................................................................... 1
ÖöRENME FAALøYETø-1....................................................................................... 3
1. KROKø ÇøZMEK................................................................................................... 3
1.1. Krokinin TanÕmÕ ve Önemi............................................................................. 3
1.2. Kroki Çeúitleri................................................................................................. 3
1.3. Kroki Çiziminde KullanÕlan Gereçler............................................................. 4
1.4. Krokide Ölçek................................................................................................. 5
1.5. Kroki ÇalÕúmasÕnda KullanÕlan Çizginin Özellikleri...................................... 5
1.6. Kroki Çizim Yöntemleri ................................................................................. 6
1.6.1. Düz Çizgi Çizim Yöntemi ....................................................................... 6
1.6.2. Daire Çizim Yöntemleri........................................................................... 6
1.6.2.1. Kare Yöntemiyle Daire Çizimi ......................................................... 6
1.6.2.2. Eksen Çizgileri Yöntemiyle Daire Çizimi ........................................ 7
1.6.2.3. Ka÷Õt Yöntemiyle Daire Çizimi ........................................................ 7
1.6.3. Yay Çizim Yöntemleri (Radüslerin Çizilmesi).................................... 7
1.6.3.1. Kare Yöntemiyle Yay Çizimi ........................................................... 7
1.6.3.2. Dik Do÷rular Yöntemiyle Yay Çizimi.............................................. 8
1.6.3.3. AçÕ Yöntemiyle Yay Çizimi ............................................................. 8
1.6.4. Elips Çizim Yöntemleri ........................................................................... 8
1.6.4.1. Eksen Çizgileri Yöntemiyle Elips Çizimi......................................... 8
1.6.4.2. Dikdörtgen Yöntemiyle Elips Çizimi ............................................... 8
1.6.4.3. Paralel Kenar Yöntemiyle Elips Çizimi............................................ 9
1.7. Kroki Çiziminde øúlem SÕrasÕ...................................................................... 9
1.7.1. Dik øzdüúüm Krokisi øçin øúlem SÕrasÕ..................................................... 9
1.7.2. Perspektif (Üç Boyutlu) Görünüú Krokisi øçin øúlem SÕrasÕ .................. 11
UYGULAMA FAALøYETø ................................................................................ 13
ÖLÇME VE DEöERLENDøRME ...................................................................... 15
PERFORMANS DEöERLENDøRME................................................................ 17
ÖöRENME FAALøYETø-2..................................................................................... 19
2. PERSPEKTøF RESøM ÇøZMEK......................................................................... 19
2.1. Perspektif Resmin TanÕmÕ ve Önemi............................................................ 19
2.2. Perspektif Resmin Çeúitleri........................................................................... 19
2.2.1 Aksonometrik Perspektif ........................................................................ 20
2.2.1.1. øzometrik Perspektif....................................................................... 20
2.2.1.2. øzometrik Perspektif Resim Çizim KurallarÕ ................................. 21
2.2.1.3. Dimetrik Perspektif......................................................................... 24
2.2.1.4. Dimetrik Perspektif Resim Çizim KurallarÕ ................................... 24
2.2.2. E÷ik Perspektif....................................................................................... 27
2.2.2.1. Kavaliyer Perspektif........................................................................ 27
2.2.2.2. Kabinet Perspektif........................................................................... 27

i
ii

2.2.2.3. Kavaliyer ve Kabinet Perspektif Resim Çizim KurallarÕ................ 27

2.2.2.4. Kuú BakÕúÕ (Planometrik) Perspektif .............................................. 29
2.2.3. Merkezi (Konik) Perspektif ................................................................... 29
2.2.3.1. Bir NoktalÕ Konik Perspektif .......................................................... 31
2.2.3.2 øki NoktalÕ Konik Perspektif............................................................ 31
2.2.3.3. Üç NoktalÕ Konik Perspektif........................................................... 32
UYGULAMA FAALøYETø ................................................................................ 34
ÖLÇME VE DEöERLENDøRME ...................................................................... 36
PERFORMANS DEöERLENDøRME................................................................ 38
ÖöRENME FAALøYETø-3..................................................................................... 40
3. YAPIM RESMø ÇøZMEK ................................................................................... 40
3.1. YapÕm Resminin TanÕmÕ ve Önemi .............................................................. 40
3.2. YapÕm Resminde OlmasÕ Gereken Özellikler............................................... 40
3.2.1. Görünüúler.............................................................................................. 41
3.2.2. Kesitler................................................................................................... 42
3.2.3. Ölçüler ve Toleranslar............................................................................ 42
3.2.4. Yüzey Kaliteleri ..................................................................................... 42
3.2.5. Ek AçÕklamalar ...................................................................................... 43
3.3.YapÕm Resmi Antedinin HazÕrlanmasÕ ve DoldurulmasÕ .............................. 43
UYGULAMA FAALøYETø ................................................................................ 49
ÖLÇME VE DEöERLENDøRME ...................................................................... 51
PERFORMANS DEöERLENDøRME................................................................ 53
CEVAP ANAHTARLARI....................................................................................... 56
MODÜL DEöERLENDøRME................................................................................ 57
MODÜL DEöERLENDøRME................................................................................ 60
KAYNAKLAR ........................................................................................................ 61

ii
iii

AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 520TC0007

ALAN Makine Teknolojisi

Bilgisayar Destekli Makine RessamlÕ÷Õ,

DAL/MESLEK Makine ømalatçÕlÕ÷Õ, Endüstriyel KalÕpçÕlÕk ve
Bilgisayar Destekli Endüstriyel Modelleme
DERS Temel Teknik Resim
MODÜLÜN ADI Kroki, Perspektif ve YapÕm Resmi
Makine Teknolojisi alanÕnda kroki, perspektif ve yapÕm
MODÜLÜN TANIMI resmi çizmek konularÕnÕ uygulamalÕ olarak ö÷reten
e÷itim aracÕdÕr.

SÜRE 40/32

Temel Teknik Resim dersinin 3 numaralÕ

ÖN KOùUL “Ölçülendirme ve Yüzey øúlemleri” modülünü almÕú
olmak.

YETERLøK Kroki, perspektif ve yapÕm resmi çizmek.

GENEL AMAÇ
Gerekli ortam sa÷ladÕ÷Õnda bu modül ile kroki,
perspektif çizimler ve imalat parça yapÕm resimlerini
tekni÷ine uygun çizebileceksiniz.
MODÜLÜN AMACI AMAÇLAR
1- Tekni÷ine uygun olarak kroki çizebileceksiniz.
2- Tekni÷ine uygun perspektif resim çizebileceksiniz.
3- Teknik resim kural ve standartlarÕna uygun olarak
imalat parça yapÕm resmi çizebileceksiniz.
Teknik resim çizim ortamÕ, resim masasÕ, örnek model
EöøTøM ÖöRETøM parçalar, çizim araç ve gereçleri, kroki çizimi için kareli
ORTAMLARI VE ka÷Õtlar, ölçme ve kontrol araç-gereçleri, bilgisayar
DONANIMLARI donanÕmÕ, projeksiyon veya tepegöz

Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen

ölçme araçlarÕyla kazandÕ÷ÕnÕz bilgi ve becerileri
ÖLÇME VE ölçerek kendi kendinizi de÷erlendireceksiniz.
DEöERLENDøRME Ö÷retmen; modül sonunda sizin üzerinizde ölçme aracÕ
uygulayacak, modül ile kazandÕ÷ÕnÕz bilgi ve becerileri
ölçerek, de÷erlendirecektir.

iii
iv

iv
1

GøRøù
GøRøù

Sevgili Ö÷renci,

Günümüzde yapÕlan iúler için canlÕlara ait kas gücü yerine insanlarÕn üretti÷i
makineler kullanÕlmaktadÕr. Makineler insan hayatÕnÕ kolaylaútÕrarak zaman ve
ekonomiden tasarruf edilmesini sa÷lamaktadÕr. Böylece yeni araútÕrma-geliútirme
faaliyetleri için daha çok kaynak ayrÕlmaktadÕr.

Makinelerin insan hayatÕna sunulabilmesi için çeúitli aúamalardan geçmesi gerekir.

Tasarlama, üretim ve kalite kontrol bu aúamalardan en önemlileridir. Tasarlama
aúamasÕnda ilk olarak kroki çizme yöntemine baúvurulur. Modülün birinci bölümünde
düúünülen makinenin, sistemin veya iú parçasÕnÕn ölçeksiz ve çizim araç gereci
kullanmadan krokisini çizebilecek, ölçülendirebilecek, yüzey kalitelerini ve toleranslarÕnÕ
gösterebilecek, antede ait bilgileri yazabileceksiniz.

Modülün ikinci bölümünde makine parçalarÕnÕn görünüúlerinden ve ölçülerinden

yararlanarak üç boyutlu (perspektif) resimlerini, do÷ru bir teknikle çizim araç-gereçleri
kullanarak çizebileceksiniz.

Üçüncü ve son bölümde, makine parçalarÕnÕn üretilmesi için görünüúlerinin,

ölçülerinin, yüzey kalite iúaretlerinin, toleranslarÕnÕn ve antetlerinin eksiksiz oldu÷u
hazÕrlandÕ÷Õ resimleri uygun araç-gereçlerle çizebileceksiniz.

Bu modülü baúarÕyla tamamladÕ÷ÕnÕzda Makine Teknolojisi alanÕna ait üretim yapan

iúletmelerde makine parçalarÕnÕ iki ve üç boyutlu düúünüp yorumlayarak, serbest elle veya
çizim araç-gereçleri kullanarak çizebileceksiniz.

1
2

2
3

ÖöRENME FAALøYETø-1

ÖöRENME FAALøYETø-1
AMAÇ
Bu faaliyet sonunda kurallarÕna uygun olarak kroki çizebileceksiniz.

ARAùTIRMA

Kroki konusunda kütüphanelerden, internetten ve makine üretimi yapan

iúletmelerden bilgi alÕnÕz. TopladÕ÷ÕnÕz bilgileri teknik resim çizim ortamÕnda
arkadaúlarÕnÕzla tartÕúÕnÕz. AyrÕca evinizdeki eúyalarÕn (bardak, sandalye, tencere,
televizyon, masa, buzdolabÕ vb.) krokilerini çizmeye çalÕúÕnÕz.

1. KROKø ÇøZMEK
1.1. Krokinin TanÕmÕ ve Önemi
Türk Dil Kurumu tarafÕndan yayÕnlanan Okul Sözlü÷ünde krokinin genel tanÕmÕ:
“Bir konu veya nesnenin baúlÕca özelliklerini yansÕtacak biçimde hazÕrlanmÕú tasla÷Õ”
olarak verilmiútir.

Teknik anlamÕ ise, düúünülen veya mevcut bir cismin (eúya, makine vb.) teknik
çizim aletleri kullanmadan, elle veya serbestçe çizilen resmidir.

Makine parçasÕnÕn eksi÷i olmadan üretilebilmesi için öncelikle çizilen krokinin tam
ve içerdi÷i bilgilerin yeterli olmasÕ gerekir. Bunun için krokide görünüúlerin,
ölçülendirmenin, yüzey kalitelerinin, toleranslarÕn ve antet bilgilerinin eksiksiz olmasÕ
gerekir. Teknik büroda çalÕúan makine ressamÕ, krokiden yararlanarak çizdi÷i ölçekli yapÕm
resmini makine imalatçÕsÕna verir. Böylece iú parçasÕnÕn üretimini yaptÕrabilir.

AyrÕca Teknik Resim derslerindeki resim okuma, problem çözme gibi çalÕúmalarda
kroki resim çok kullanÕlÕr.

1.2. Kroki Çeúitleri

øzdüúüm kurallarÕna göre dört çeúit kroki çizilebilir:
¾ Dik izdüúüm krokisi,
¾ Aksonometrik izdüúüm krokisi,
¾ E÷ik izdüúüm krokisi
¾ Merkezi (konik) izdüúüm krokisi.

3
4

ùekil 1.1’de kroki çeúitlerine ait örnek resimler verilmiútir.

ùekil 1.1: Kroki Çeúitleri

1.3. Kroki Çiziminde KullanÕlan Gereçler

Kroki çizmek için gereç olarak ka÷Õt, kalem, silgi, ölçme ve kontrol aletlerinin
bulundurulmasÕ yeterlidir.

Beyaz çizgisiz ka÷Õt kroki çiziminde kullanÕlabilece÷i gibi kareli ka÷Õt da kolaylÕk
sa÷layacaktÕr (ùekil 1.2).

ùekil 1.2: Kareli Ka÷Õt

øzometrik perspektif resimlerinin kroki olarak çizimini kolaylaútÕrmak için izometrik
kareli ka÷Õtlar da bulunmaktadÕr.

Kurúun kalemin yumuúak uçlu olanÕ tercih edilmelidir.

Beyaz ve yumuúak silgi, yapÕlan hatalarÕn iz bÕrakÕlmadan yok edilmesine yardÕmcÕ

olacaktÕr.
Makine parçasÕnÕn krokisini ölçülendirmek için ölçme ve kontrol aletleriyle
boyutlarÕnÕ tespit etmek gerekir. Çelik cetvel, kumpas (ùekil 1.3), mikrometre, kavis
mastarlarÕ, mihengir, pleyt gibi ölçü aletleri ölçme iúleminde kullanÕlÕr.

4
5

ùekil 1.3: Kumpas

1.4. Krokide Ölçek

Kroki serbest elle çizildi÷inden herhangi bir ölçek kullanÕlmaz.

YapÕm resimlerini çizebilmek için ölçülendirmeyle ilgili bilgilerin krokilerde

eksiksiz olmasÕ gerekir.

Kroki çizen kiúi ka÷ÕdÕn büyüklü÷ünü ve makine parçasÕnÕn boyutlarÕnÕ dikkate

alarak orantÕ kurmalÕdÕr. Milimetrik bölüntülü veya kareli ka÷Õt kullanÕlmasÕ orantÕ kurma
ve çizim kolaylÕ÷Õ sa÷layacaktÕr.

1.5. Kroki ÇalÕúmasÕnda KullanÕlan Çizginin Özellikleri

ùekil 1.4’de kroki çalÕúmasÕ yapÕlÕrken kullanÕlan çizgilerin çeúitleri ve özellikleri
verilmiútir.

a) Teknik Resim dersi “Geometrik

çizimler” modülünde açÕklanan ve TS 88’
de belirtilen çizgi çeúitleri kroki çiziminde
de kullanÕlmaktadÕr (ùekil 1.4).
b) Kroki çizilirken úeklin ana hatlarÕnÕ
oluúturmak için konstrüksiyon çizgisi
denilen çizgi tipi kullanÕlmaktadÕr.
c) Krokide çizilen çizgiler çizim araç
gereçleriyle çizilmiú çizgiler kadar düzgün
olmayabilir.

ùekil 1.4: Krokide KullanÕlan Çizgi Çeúitleri

5
6

1.6. Kroki Çizim Yöntemleri

Bu konu içerisinde, krokide kullanÕlan çizgilerin ve geometrik úekillerin çizim
yöntemleri anlatÕlacaktÕr.

1.6.1. Düz Çizgi Çizim Yöntemi

Kalem, uç kÕsmÕndan itibaren yaklaúÕk 40 mm yukarÕdan tutulmalÕdÕr. Çizilecek
çizgi yönüne göre dikey konumdaki kalemle önce yatay sonra düúey çizgiler çizilmelidir.

Yatay çizgiler soldan sa÷a do÷ru, bilek ve kol hareketiyle çizilmelidir (ùekil 1.5.a).
Düúey çizgiler yukarÕdan aúa÷Õya do÷ru, bilek ve parmak hareketiyle çizilmelidir (ùekil
1.5.b). E÷ik çizgileri çizerken ka÷ÕdÕn döndürülerek yatay konuma getirilmesi önerilir.
Uzun çizgiler de ise baúlangÕç ve bitiú noktalarÕnÕn belirlenerek birleútirilmesi istenilen
sonucun elde edilmesini sa÷layacaktÕr.

a) b)
ùekil 1.5: Krokide Düz Çizgi Çizim Yöntemleri

1.6.2. Daire Çizim Yöntemleri

Dairelerin çizimi için kare, eksen ve ka÷Õttan yararlanÕlabilinir.

1.6.2.1. Kare Yöntemiyle Daire Çizimi

Bir kenarÕ, krokisi çizilecek dairenin çapÕna tahmini eúit uzunlukta olacak úekilde
kare çizilir. Karenin köúegenleri karúÕlÕklÕ olarak birleútirilir. Kare kenarlarÕnÕn orta
noktalarÕ ile köúegenler üzerinde yarÕçap mesafeleri tahmini olarak iúaretlenir. øúaretli
noktalardan geçecek úekilde yaylar çizilerek daire tamamlanÕr (ùekil 1.6).

ùekil 1.6: Kare Yöntemiyle Daire Çizimi ùekil 1.7: Eksen Çizgileri Yöntemiyle
Daire Çizimi

6
7

1.6.2.2. Eksen Çizgileri Yöntemiyle Daire Çizimi

Birbirine dik olacak úekilde yatay ve düúey eksenler ile 45° lik açÕ ortaylarÕ çizilir.
Tahmini yarÕçap uzunlu÷u çizilen eksen çizgileri üzerine iúaretlenir. øúaretli noktalardan
geçecek úekilde yaylar çizilerek daire tamamlanÕr (ùekil 1.7).

1.6.2.3. Ka÷Õt Yöntemiyle Daire Çizimi

Büyük çaplÕ daire çizmek için úerit halindeki ka÷Õt üzerinde, yarÕçap uzunlu÷unun
baúlangÕç ve bitiú noktalarÕ tahmini olarak iúaretlenir. Kroki çizilecek ka÷Õda önce eksen
çizgileri çizilerek merkez iúaretlenir (ùekil 1.8.a). Merkez noktasÕ üzerine yarÕçap baúlangÕç
noktasÕ çakÕútÕrÕlÕr. YarÕçap bitiú noktasÕ iúaretli úerit halindeki ka÷Õt 360° döndürülürken
noktalar iúaretlenir (ùekil 1.8.b). Bu noktalar birleútirilerek daire çizimi tamamlanÕr (ùekil
1.8.c).

a) b) c)
ùekil 1.8: Ka÷Õt Yöntemiyle Daire Çizimi

1.6.3. Yay Çizim Yöntemleri (Radüslerin Çizilmesi)

YaylarÕn çizimi için kare, dik do÷rular ve açÕlardan yararlanÕlabilinir.

1.6.3.1. Kare Yöntemiyle Yay Çizimi

Bir kenarÕ, krokisi çizilecek yayÕn yarÕçapÕna tahmini eúit uzunlukta olacak úekilde
kare çizilir. Merkez belirlenen nokta dikkate alÕnarak karenin iki köúegeni arasÕ yay ile
birleútirilir (ùekil 1.9).

ùekil 1.9: Kare Yöntemiyle Yay Çizimi ùekil 1.10: Dik Do÷rular øle Yay Çizimi

7
8

1.6.3.2. Dik Do÷rular Yöntemiyle Yay Çizimi

Birbirine dik olacak úekilde yatay ve düúey do÷rular çizilip kesiútirilir. Tahmini
yarÕçap uzunlu÷u çizilen do÷rular üzerinde iúaretlenir. øúaretlenen bu noktalardan geçecek
úekilde yay çizilir (ùekil 1.10).

1.6.3.3. AçÕ Yöntemiyle Yay Çizimi

Krokisi çizilecek iú parçasÕnÕn úekline göre dar veya geniú açÕ çizilir. Tahmini
yarÕçap uzunlu÷u dikkate alÕnarak açÕ kollarÕna dikler çizilir. Dik çizilen çizgilerin açÕ
kollarÕnÕ kesti÷i yerler yayÕn te÷et noktalardÕr. Bu noktalarÕ yay ile birleútirerek iúlemimizi
tamamlarÕz (ùekil 1.11.a ve b).

a) b)
ùekil 1.11: AçÕ Yöntemiyle Yay Çizimi

1.6.4. Elips Çizim Yöntemleri

Aksonometrik ve e÷ik izdüúüm krokilerinde daireler genellikle elips olarak çizilir.
Elipsi çizebilmek için eksen çizgileri, dikdörtgen veya paralel kenar yöntemlerinden
yararlanÕlÕr.

1.6.4.1. Eksen Çizgileri Yöntemiyle Elips Çizimi

Birbirine dik olacak úekilde yatay ve düúey eksenler çizilir. Eksenler üzerinde elipse
ait büyük ve küçük yay uzunluklarÕ iúaretlenir. øúaretlenen bu noktalardan geçecek úekilde
elipse ait yaylar çizilerek birleútirilir (ùekil 1.12).

ùekil 1.12: Eksen Çizgileri Yöntemiyle ùekil 1.13: Dikdörtgen Yöntemiyle

Elips Çizimi Elips Çizimi

1.6.4.2. Dikdörtgen Yöntemiyle Elips Çizimi

Elipsin büyük ve küçük eksen ölçülerine göre dikdörtgen çizilir. Dikdörtgenin
kenarlarÕna ait orta noktalar iúaretlenerek birbirine dik yatay ve düúey eksenler çizilir.
Eksenlerin dikdörtgeni kesti÷i yerler te÷et noktalarÕdÕr. Bu noktalardan geçecek úekilde
uygun yaylar çizilerek elips tamamlanmÕú olur (ùekil 1.13).

8
9

1.6.4.3. Paralel Kenar Yöntemiyle Elips Çizimi

Bir kenarÕ, krokisi çizilecek dairenin çapÕna tahmini eúit uzunlukta olacak úekilde
paralel kenar çizilir. Paralel kenarÕn ayrÕtlarÕnÕn orta noktalarÕndan geçecek úekilde
birbirine dik eksenler çizilir (ùekil 1.14.a). Eksenlerin kenarlarÕ kesti÷i yerler te÷et
noktalardÕr. Paralel kenarÕn köúegenleri karúÕlÕklÕ olarak birleútirilir (ùekil 1.14.b). Te÷et
noktalardan geçecek úekilde uygun yaylar çizilerek elips tamamlanÕr (ùekil 1.14.c).

ùekil 1.14: Paralel Kenar Yöntemiyle Elips Çizimi AúamalarÕ

1.7. Kroki Çiziminde øúlem SÕrasÕ

Makine parçalarÕnÕn yapÕm resminin çizilmesinden önce yapÕlan kroki çalÕúmasÕnda
en çok dik izdüúüm krokisi tercih edilir. Kroki çiziminde iúlem sÕrasÕ izdüúüm çeúidine göre
belirlenir. Aúa÷Õda dik izdüúüm ve perspektif görünüú krokileri için iúlem sÕralarÕ
verilmiútir.

1.7.1. Dik øzdüúüm Krokisi øçin øúlem SÕrasÕ

¾ Krokisi çizilecek makine parçasÕnÕn úekli, nerede kullanÕlaca÷Õ ve ne iú yaptÕ÷Õ

araútÕrÕlÕr.
¾ Krokinin hangi çeúitte çizilece÷ine karar verilir. (ùekil 1.15)
¾ Ka÷Õt ölçüsü ve makine parçasÕnÕn boyutu dikkate alÕnarak yerleúim planÕ
yapÕlÕr.
¾ øú parçasÕnÕ en iyi anlatabilecek ön görünüú için bakÕú yönü seçilir (ùekil
1.15.a). Perspektife bakÕú yönüne göre görünüúlerin ana boyutlarÕ dörtgen
bloklar halinde ince çizgilerle çizilir (ùekil 1.15.b).
¾ øú parçasÕ üzerinde bulunan delik, kavis ve simetri úekiller için eksen çizgileri
çizilir. Girinti ve çÕkÕntÕlarÕn yeri dörtgen bloklar içerisinde iúaretlenerek
belirlenir (ùekil 1.15.c).
¾ Fazla çizgiler silinerek krokiye ait görünüúler taslak olarak elde edilir. Görünen
kenarlar koyulaútÕrÕlÕr. Eksenler ve görünmeyen kenarlar ince çizgi olarak
bÕrakÕlÕr (ùekil 1.15.d). Krokide görünmeyen ayrÕtlar ve yüzeyler için
gerekti÷inde çeúitli kesitler alÕnabilir.
¾ Makine parçasÕna ait ölçüler, yüzey kaliteleri, toleranslar ve di÷er bilgiler (parça
adÕ, gereci, sayÕsÕ, çizen, tarih, firma vb.) kroki üzerine aktarÕlÕr. Böylece iú
parçasÕnÕn yapÕm resminin çizimi için gerekli bilgiler krokide belirtilmiú olur
(ùekil 1.15.e).

9
10

a) b)

c) d)

e)
ùekil 1.15: Dik øzdüúüm Krokisi Çizim AúamalarÕ

10
11

1.7.2. Perspektif (Üç Boyutlu) Görünüú Krokisi øçin øúlem SÕrasÕ

¾ Krokisi çizilecek makine parçasÕnÕn úekli, nerede kullanÕlaca÷Õ ve ne iú yaptÕ÷Õ

araútÕrÕlÕr.
¾ Krokinin hangi çeúitte çizilece÷ine karar verilir. (ùekil 1.16)
¾ Ka÷Õt ölçüsü ve makine parçasÕnÕn boyutu dikkate alÕnarak yerleúim planÕ
yapÕlÕr.
¾ Görünüúleri verilen iú parçasÕnÕn (ùekil 1.16.a), seçilen perspektif çeúidine göre,
üç ana boyutunu kapsayan prizma çizilir. Parçada bulunan girinti ve çÕkÕntÕlar
prizma üzerinde iúaretlenir (ùekil1.16.b).
¾ Makine parçasÕna ait daire ve yaylarÕn çiziminde paralel kenar yönteminden
yararlanÕlÕr (ùekil 1.16.c).
¾ Fazla çizgiler silinir. Kontrol edildikten sonra çizgiler koyulaútÕrÕlÕr (ùekil
1.16.d).
¾ Makine parçasÕna ait ölçüler, yüzey kaliteleri, toleranslar ve di÷er bilgiler (parça
adÕ, gereci, sayÕsÕ, çizen, tarih, firma vb.) perspektif krokisi üzerine aktarÕlÕr.
Böylece iú parçasÕna ait gerekli bilgiler perspektif krokisinde belirtilerek
tamamlanmÕú olur.

11
12

ùekil 1.16: Perspektif (Üç Boyutlu) Görünüú Krokisi Çizim AúamalarÕ

Krokilerin perspektif olarak çizimi hakkÕnda daha geniú bilgi edinmek için bu
modülün 2. ö÷renme faaliyeti olan “Perspektif Resim Çizmek” konusuna bakÕnÕz.

12
13

UYGULAMA FAALøYETø
UYGULAMA FAALøYETø
Aúa÷Õdaki iúlem basamaklarÕ ve önerileri dikkate alarak kroki konusuna ait
uygulama faaliyetini yapÕnÕz.
øúlem BasamaklarÕ Öneriler
x Uygun ka÷Õt seçiniz. x øú önlü÷ü giyiniz.
x øú güvenli÷i kurallarÕna uyunuz.
x Krokilerin çiziminde kolaylÕk olmasÕ için
kareli ka÷Õt kullanÕnÕz (ùekil 1.2)
x Çizim araç ve gereçleri (kalem, silgi, x Bu modülün “Kroki Çiziminde KullanÕlan
ka÷Õt) kullanÕnÕz. Gereçler” konusuna bakÕnÕz.
x ùekil 1.5 ve 1.8’i inceleyiniz.
x Makine parçasÕnÕn yeterli x Temel Teknik Resim dersi “Görünüú ÇÕkarma”
görünüúünü veya görünüúlerini serbest modülüne bakÕnÕz.
elle çiziniz. x Bu modülün “Kroki Çeúitleri” konusuna
bakÕnÕz.
x ùekil 1.15 ve 1.16’yÕ inceleyiniz
x ùekil 1.2’yi ve bu modülün “Kroki
ÇalÕúmasÕnda KullanÕlan Çizginin Özellikleri”
konusunu inceleyiniz.
xÇizece÷iniz iú parçasÕnÕn úekline ve çalÕúma
konumuna uygun bakÕú yönü ve kroki çeúidi
belirleyiniz (ùekil 1.1).
x Seçti÷iniz bakÕú yönü ve kroki çeúidine göre
görünüú sayÕsÕnÕ tespit ediniz.
x Seçti÷iniz bakÕú yönü ve kroki çeúidine göre
görünüúü veya görünüúleri serbest elle çiziniz.
x Kesit görüúlere gerek varsa serbest x Temel Teknik Resim dersi “Görünüú ÇÕkarma”
elle çiziniz. modülü -Kesit Görünüú Çizmek- ö÷renme
faaliyetine bakÕnÕz.
xGörünüúlerde açÕklama ve ölçülendirme
gereken kÕsÕmlar için kesit düzlemi belirleyiniz.
x Belirledi÷iniz kesit düzlemine göre TS 88’de
verilen kurallara uygun olarak serbest elle kesit
görünüú çiziniz.
x Çizdi÷iniz kesit görünüúü standartlara uygun
olarak serbest elle tarayÕnÕz.
x Çizilmiú resimleri ölçülendiriniz. x Temel Teknik Resim dersi “Ölçülendirme ve
Yüzey øúlemleri” modülü -Çizilen Resmi
Ölçülendirmek- ö÷renme faaliyetine bakÕnÕz.
x Temel ømalat øúlemleri dersi “Temel El
øúlemleri” modülü -Ölçme Yapmak- ö÷renme
faaliyetine bakÕnÕz.

13
14

x ùekil 1.15.a ve e’ yi inceleyiniz.

x Yüzey iúleme iúaretlerini serbest elle x Temel Teknik Resim dersi “Ölçülendirme ve
çiziniz.
x Kroki resim üzerine tolerans sembol x øú parçasÕnÕn takÕldÕ÷Õ yerdeki alÕútÕrma
ve de÷erlerini yazÕnÕz.
x YapÕm resmi antedi çiziniz.
x Çizdi÷iniz kroki görünüúleri TS 11397 ve TS
11398 standartlarÕna uygun olarak
ölçülendiriniz..
Yüzey øúlemleri” modülü -Yüzey Kalite
øúaretlerini Çizmek- ö÷renme faaliyetine bakÕnÕz.
x Yüzey kalite de÷erlerini TS 2040 ISO 1302
standardÕndan seçiniz.
x Kroki görünüúler üzerine yüzey kalite
sembollerini TS 11397 ve TS 11398 standardÕna
uygun olarak çiziniz.
x ùekil 1.15.e’ yi inceleyiniz.
x Bu modülün “YapÕm Resmi Çizmek” ö÷renme
faaliyetine bakÕnÕz.
çeúidine, boyutuna, úekline ve konumuna uygun
toleranslarÕ belirleyiniz.
x TS 1845’e göre belirledi÷iniz alÕútÕrma ve
boyut toleranslarÕnÕ çizdi÷iniz krokinin ilgili
yerlerinde gösteriniz.
x Belirledi÷iniz úekil ve konum toleranslarÕnÕ,
çizdi÷iniz krokinin ilgili yerlerinde TS 1304’e
göre çizerek gösteriniz.
x Temel Teknik Resim dersi “Ölçülendirme ve
Yüzey øúlemleri” modülü -ToleranslarÕ
Belirlemek ve Yazmak- ö÷renme faaliyetine
bakÕnÕz.
x Bu modülün “YapÕm Resmi Çizmek” ö÷renme
faaliyetine bakÕnÕz
x Bu modülün “YapÕm Resmi Antedinin
HazÕrlanmasÕ ve DoldurulmasÕ” konusuna
bakÕnÕz.
x Çizdi÷iniz krokiye uygun tek parça yapÕm
resmi antedini ùekil 3.3’den seçiniz.
x Seçti÷iniz antedi krokinin çerçevesinin alt
çizgisine bitiúik olacak úekilde çiziniz.
x Serbest elle çizdi÷iniz antedi ùekil 3.4 veya
3.5’i inceleyerek doldurunuz.
x Gereç seçimini çizelge 1’e veya devamÕndaki
ilgili açÕklamalara göre yapÕnÕz.

14
15

ÖLÇME VE DEöERLENDøRME
ÖLÇME VE DEöERLENDøRME
Aúa÷Õdaki testte çoktan seçmeli 9 soru bulunmaktadÕr. Do÷ru úÕkkÕ yuvarlak
içerisine alarak cevaplandÕrÕnÕz. Süreniz 10 dakikadÕr.

ÖLÇME SORULARI

S-1) Makine üretimi yapan bir fabrikada freze tezgahÕna ait tabla hareket kolu kÕrÕlmÕútÕr.
Bu parçanÕn üretilebilmesi için ilk olarak ne çizilmelidir?

A) Geometrik úekiller
B) Yüzey iúleme iúaretleri
C) Kroki
D) Tolerans sembolleri

S-2) YapÕm resmi çizilecek bir parçanÕn hangi izdüúüm krokisini çizilmelidir?

A) Aksonometrik
B) E÷ik
C) Konik
D) Dik

S-3) Kroki çizmek için neden kareli ka÷Õt kullanÕlmalÕdÕr?

A) Ozalit Ka÷ÕdÕ bulunmadÕ÷Õ için

B) Çizimde kolaylÕk sa÷lamasÕ için
C) AydÕnger Ka÷ÕdÕ pahalÕ oldu÷u için
D) Çizgisiz ka÷Õttan tasarruf etmek için

S-4) Kroki çizerken aúa÷Õdaki seçeneklerden hangisini uygulanÕr?

A) 5/1 Ölçek kullanÕr

B) 2/1 Ölçek kullanÕr
C) 1/2 Ölçek kullanÕr
D) Ölçek kullanmaz

S-5) Silindirik bir parçanÕn dik izdüúüm krokisini çizecektir. Parçadaki dairesel úekillerin
çiziminde aúa÷Õdaki yöntemlerden hangisini kullanmalÕdÕr?

A) AçÕ yöntemi
B) Dikdörtgen yöntemi
C) Kare yöntemi
D) Paralel kenar yöntemi

15
16

S-6) Krokisi çizilecek iú parçasÕ üzerinde kavisli yüzeyler bulunmaktadÕr.Bu yüzeylerin

ölçüsünü almak için aúa÷Õdaki ölçme aletlerinden hangisini kullanmalÕdÕr?

A) Kavis mastarÕ
B) Mikrometre
C) Çelik cetvel
D) Kumpas

S-7) Kroki çiziminde önce ……………sonra ……….…..çizgiler çizilir.” Bu tümcede

noktalÕ yerlere aúa÷Õdaki seçeneklerden hangisi gelmelidir?

A) E÷ik-Çapraz
B) Yatay-Düúey
C) Yatay-E÷ik
D) Yatay-Çapraz

S-8) “Yatak Gövdesi” parçasÕnÕn krokisinin çizilmesi gerekmektedir. Bu iúi yapabilmek

için en uygun seçenek aúa÷Õdakilerden hangisinde verilmiútir?

A) TS 88’ de belirtilen çizgi çeúitleri kullanÕlmalÕdÕr.

B) Dar (ønce) noktalÕ kesik çizgi kullanÕlmalÕdÕr.
C) Dar (ønce) iki noktalÕ kesik çizgi kullanÕlmalÕdÕr.
D) Dar (ønce) kesik çizgi kullanÕlmalÕdÕr.

S-9) Aksonometrik izdüúüm krokisi çizilecektir. Bu resimdeki elipsleri çizmek için

aúa÷Õdaki yöntemlerden hangisini kullanÕlmalÕdÕr?

A) AçÕ yöntemi
B) Beúgen yöntemi
C) Kare yöntemi
D) Paralel kenar yöntemi

16
17

PERFORMANS DEöERLENDøRME
PERFORMANS DEöERLENDøRME

Aúa÷Õda perspektif resmi verilen “FlanúlÕ Yatak” parçasÕnÕn imalat öncesi kroki
yapÕm resmini çiziniz. Bunun için:

¾ Uygun çizim araç ve gereçleri kullanÕnÕz.

¾ Parçaya ait yeterli görünüúleri –gerekiyorsa kesit alarak- çiziniz.
¾ Ölçülendiriniz. (Eksik ölçülendirme yapmayÕnÕz. Ölçü tekrarÕndan kaçÕnÕnÕz.)
¾ Yüzey kalite iúaretlerini resimde gösteriniz. (ÇapÕ 30 olan delik raybalanmÕú, çapÕ
15 olan delikler matkapla delinmiútir. Geriye kalan yüzeyler ise dökümden çÕktÕ÷Õ
gibi kalacaktÕr.)
¾ Tolerans de÷erlerini resmi ölçülendirirken gösteriniz. (ÇapÕ 30 olan delik H8
toleranslÕdÕr.)
¾ Antet bilgilerini yazÕnÕz. (ParçanÕn gereci DDL 20’ dir.)
¾ Süreniz 15 dakikadÕr.

17
18

PERFORMANS KONTROL LøSTESø

Faaliyet AdÕ: Kroki Çizmek
Amaç: Tekni÷ine uygun olarak kroki çizebileceksiniz
AdÕ ve SoyadÕ: ………………………………………………..
AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekleútirirken aúa÷Õdaki kontrol listesini bir arkadaúÕnÕzÕn
doldurmasÕnÕ isteyiniz.
Aúa÷Õda listelenen davranÕúlarÕn her birinin arkadaúÕnÕz tarafÕndan yapÕlÕp
yapÕlmadÕ÷ÕnÕ gözlemleyiniz. E÷er yapÕldÕysa evet kutucu÷unun hizasÕna (X) iúareti
koyunuz. YapÕlmadÕysa hayÕr kutucu÷unun hizasÕna (X) iúareti koyunuz.
DEöERLENDøRME KRøTERLERø EVET HAYIR
1 øú önlü÷ünü giydin m.?
Kroki çizmek için gerekli çizim araç ve gereçlerini (kalem,
2
silgi, kareli ka÷Õt) kullandÕ mÕ?
øú parçasÕnÕn úekline göre bakÕú yönünü ve yeterli görünüú
3
sayÕsÕnÕ belirledi mi?
Seçilen bakÕú yönüne göre yeterli görünüúü veya görünüúleri
4
serbest elle çizdi mi?
Krokiyi çizerken TS 88’ de belirtilen çizgi çeúitlerini kullandÕ
5
mÕ?
Belirlenen kesit düzlemine ve TS 88’ de verilen kurallara göre
6
kesit görünüúü veya görünüúleri serbest elle çizdi mi?
Çizilen kesit görünüúü veya görünüúleri standartlara uygun
7
olarak serbest elle taradÕ mÕ?
8 Krokisi çizilen iú parçasÕnÕ ölçülendirdi mi?
Ölçme araçlarÕyla iú parçasÕ üzerinden ölçüleri alÕp kroki
9
üzerine yazdÕ mÕ?
TS 2040 ISO 1302 standardÕna uygun olarak yüzey kalite
10
de÷erlerini seçti mi?
Yüzey iúleme iúaretlerini TS 11397 ve TS 11398 standardÕna
11
uygun olarak kroki üzerine çizdi mi?
øú parçasÕnÕn boyutuna uygun toleranslarÕ belirleyip TS 1845’e
12
göre krokinin ilgili yerlerinde gösterdi mi?
øú parçasÕnÕn úekline ve konumuna uygun toleranslarÕ belirleyip
13
TS 1304’e göre krokinin ilgili yerlerinde gösterdi mi?
Krokiye uygun olan tek parça yapÕm resmi antedini çizip
14
eksiksiz doldurdu mu?
15 øúi istenilen sürede bitirdi mi?
16 øúleri tek baúÕna yapabildi mi?
TOPLAM:
DEöERLENDøRME

ArkadaúÕnÕz kontrol listesindeki davranÕúlarÕ sÕrasÕyla uygulayabilmelidir.

UygulayamadÕ÷Õ davranÕútan di÷er davranÕúa geçmek eksik ö÷renmeye neden olaca÷Õndan
faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz.

18
19

ÖöRENME FAALøYETø-2
ÖöRENME FAALøYETø-2

AMAÇ

Bu faaliyet sonunda tekni÷ine uygun olarak perspektif resim çizebileceksiniz.

ARAùTIRMA

Perspektif resim konusunda kütüphanelerden, internetten, makine üretimi yapan

iúletmelerden, reklam ve grafik tasarÕmÕ yapan firmalardan bilgi alÕnÕz. TopladÕ÷ÕnÕz
bilgileri teknik resim çizim ortamÕnda arkadaúlarÕnÕzla tartÕúÕnÕz. AyrÕca evinizdeki
eúyalarÕn (bardak, sandalye, tencere, televizyon, masa, buzdolabÕ vb.) perspektif resimlerini
çizmeye çalÕúÕnÕz.

2. PERSPEKTøF RESøM ÇøZMEK

2.1. Perspektif Resmin TanÕmÕ ve Önemi
Türk Dil Kurumu tarafÕndan yayÕnlanan Okul Sözlü÷ünde perspektifin genel tanÕmÕ,
“Nesneleri bir yüzey üzerine görüldükleri gibi çizme sanatÕ” olarak verilmiútir.

Teknik anlamÕ ise, cisimlerin gözümüzün gördü÷ü úekle benzer özelliklerdeki üç

boyutlu (hacimsel) anlatÕmÕnÕ bir görünüúle (izdüúümle) ifade eden resimdir.

Perspektif resimler, genellikle teknik resim bilgisine sahip olmayanlar için tanÕtÕm
amaçlÕ kataloglarda (özellikle mobilya ve mimari ürün için) çizilir. AyrÕca teknik resim
derslerinde, makine parçalarÕnÕ canlandÕrma ve resim okuma becerilerinin kazanÕlmasÕnda
da kullanÕlÕr.

2.2. Perspektif Resmin Çeúitleri

Perspektif çeúitleri, izdüúüm düzlemleri, bakÕú noktalarÕ, cismin uzaydaki konumu ve
çizilen ÕúÕnlarÕn bu düzlemlere dik veya e÷ik gelmesine göre oluúur. Perspektif çeúitlerinin
sÕnÕflandÕrÕlmasÕ TS ISO 3456-1, 3 ve 4 standardÕna göre yapÕlmÕútÕr (ùekil 2.1).

19
20

ùekil 2.1: Perspektifin SÕnÕflandÕrÕlmasÕ

2.2.1 Aksonometrik Perspektif

Paralel perspektif çeúitlerinden biridir. Cismin, izdüúüm düzlemine göre dönme

miktarÕna ba÷lÕ olarak, kenar uzunluklarÕnda kÕsalmalar ve perspektif ekseninde de÷iúik
açÕlar ortaya çÕkar. Böylece aksonometrik perspektif çeúitleri olan izometrik ve dimetrik
perspektifler elde edilmiú olur.

2.2.1.1. øzometrik Perspektif

øzometrik perspektif, bütün kenarlardaki kÕsalma oranlarÕnÕn ve perspektif ekseni

açÕlarÕnÕn eúit oldu÷u paralel perspektif çeúididir. øzometrik perspektifte, taban kenarlarÕ
yatayla 30º açÕ yaptÕ÷Õndan % 82 oranÕnda kÕsalma meydana gelir. Çizimlerde kolaylÕk
olmasÕ amacÕyla bu kÕsalma dikkate alÕnmadan 1:1 ölçe÷i kullanÕlÕr.

20
21

ùekil 2.2: øzometrik Perspektif Çizim AúamalarÕ

2.2.1.2. øzometrik Perspektif Resim Çizim KurallarÕ

øzometrik perspektif resimler çizilirken aúa÷Õdaki kurallara uyulmasÕ iúimizi

kolaylaútÕracaktÕr:

1- øzometrik perspektif resmi istenen iú parçasÕnÕn dik izdüúümleri

(görünüúleri) incelenerek boyutlarÕ ve úekli hakkÕnda fikir edinilmelidir
(ùekil 2.2.a).
2- T cetveli ve 30º lik gönye yardÕmÕyla øzometrik perspektif eksenleri çizilir.
Bu eksenler üzerine iú parçasÕna ait geniúlik (A), yükseklik (B) ve derinlik
(C) ölçüleri iúaretlenir. Bu noktalardan eksenlere paralel do÷rular (30º lik
açÕlÕ do÷rular) çizilerek prizma elde edilir (ùekil 2.2.b).
3- Görünüúlerdeki boúluklar sÕrayla prizma üzerine taúÕnarak perspektife ait
resim ortaya çÕkarÕlÕr (ùekil 2.2.c ve d).

21
22

4- Fazla çizgiler silindikten sonra koyulaútÕrma iúlemi yapÕlarak perspektif resim

tamamlanÕr (ùekil 2.2.e).
5- øzometrik perspektifi çizilecek iú parçasÕnda açÕlÕ veya e÷ik yüzey varsa; açÕyÕ
veya e÷ik yüzeyi meydana getiren köúe noktalarÕnÕn yerleútirme ölçüleri (X
ölçüsü) görünüú üzerinden perspektif resme taúÕnÕr (ùekil 2.3.a, c ve d).

ùekil 2.3: øzometrik Perspektifte AçÕlarÕn ve E÷ik Yüzeylerin Çizimi

6- Çizilen izometrik perspektifin ölçülendirilmesi gerekiyorsa Temel Teknik Resim

dersinin “Ölçülendirme ve Yüzey øúlemleri” modülünde verilen ölçülendirme
kurallarÕ dikkate alÕnmalÕdÕr.
x Ölçülendirme iúlemi perspektifin dÕúÕna gelecek biçimde yapÕlmalÕdÕr.
x Ölçü çizgisi, ölçülendirilen yüzeyin uzantÕsÕ üzerine gelecek úekilde
çizilmelidir (ùekil 2.3.b,c,d).
7- øzometrik perspektifi çizilecek iú parçasÕnda dairesel kÕsÕm varsa dört merkezli
elips yöntemi kullanÕlÕr.
x øú parçasÕ üzerindeki dairenin merkezlerini belirten eksen çizgileri çizilir.

22
23

x Dairenin çapÕna eúit olan karenin izometrik perspektifi (eúkenar dörtgen)

çizilir (ùekil 2.4.a).
x Eúkenar dörtgenin geniú açÕ köúelerinden karúÕ kenarlara dik çizgiler çizilir
(ùekil 2.4.b).
x Dik çizgilerin kesiúti÷i noktalar (2 adet) ile geniú açÕ köúeleri (2 adet)
çizilecek elipsin merkezleridir (ùekil 2.4.c).
x Bu merkezler kullanÕlarak pergel yardÕmÕyla te÷et yaylar çizilip birleútirilir
(ùekil 2.4.d).
x Çizilen perspektifte deliklerin çapÕ parçanÕn et kalÕnlÕ÷Õndan fazlaysa deli÷in
bitti÷ini gösteren yay kÕsmÕnÕn çizilmesi gerekir (ùekil 2.6.a ve 2.7.a).
8- øzometrik perspektifi çizilecek iú parçasÕnda ki kavislerin (Radüslerin) çizimi için
6. madde de anlattÕ÷ÕmÕz dört merkezli elips yönteminden yararlanÕlÕr (ùekil 2.4.
ve 2.5).

ùekil 2.4: øzometrik Perspektifte Dört ùekil 2.5: øzometrik Perspektifte Dört
Merkezli Elips Çizimi Merkezli Elips Yöntemiyle Silindirik
ParçanÕn Çizimi

23
24

9- Çizilecek iú parçasÕnÕn iç kÕsÕmlarÕnÕn da gösterilmesi gerekiyorsa izometrik

perspektif kesitleri çizilir. øzometrik perspektifte kenarlar 30º açÕ ile çizildi÷inden
tarama çizgileri 45º yerine 60º açÕyla yapÕlÕr (ùekil 2.6.b). DÕú kÕsÕmlarÕn büyük
bölümünü göstermek için yarÕm kesit tercih edilir. YarÕm kesitlerde kesilen
yüzeyler birbirlerine dik olduklarÕndan tarama çizgileri 60º açÕyla ve ters yönde
çizilir (ùekil 2.7.b).

ùekil 2.6: øzometrik Perspektifte Tam Kesit ùekil 2.7: øzometrik Perspektifte YarÕm Kesit

2.2.1.3. Dimetrik Perspektif

Bir cisme ait kenarlarÕn iki farklÕ açÕ ve ölçek kullanÕlarak çizildi÷i perspektif
resimlerdir. Dimetrik perspektifte,
x Yükseklik boyutu yataya dik ve 1/1 ölçe÷inde,
x Geniúlik boyutu yatayla 7º açÕ yaparak ve 1/1 ölçe÷inde,
x Derinlik boyutu yatayla 42º açÕ yaparak ve 1/2 ölçe÷inde çizilir (ùekil
2.8.a).
x Çizim kolaylÕ÷Õ olmasÕ amacÕyla 7º yerine 7º 30’ ve 42º yerine 45º açÕlarÕ
tercih edilebilir (ùekil 2.8.b).

2.2.1.4. Dimetrik Perspektif Resim Çizim KurallarÕ

Dimetrik perspektif resimler çizilirken aúa÷Õdaki kurallara uyulmasÕ iúimizi
kolaylaútÕracaktÕr.

24
25

ùekil 2.8: Dimetrik Perspektifte AçÕlar ùekil 2.9: Dimetrik Perspektifte Çizim AúamalarÕ

1- Dimetrik perspektif resmi istenen iú parçasÕnÕn dik izdüúümleri (görünüúleri)

incelenerek boyutlarÕ ve úekli hakkÕnda fikir edinilmelidir (ùekil 2.9.a).
2- T cetveli, 45º lik gönye, açÕ ölçer veya pergel yardÕmÕyla dimetrik perspektif
eksenleri çizilir (ùekil 2.9.b).
x Bu eksenler üzerine iú parçasÕna ait geniúlik (50 mm), yükseklik (60 mm) ve
derinlik (70 mm) ölçüleri iúaretlenir. (Derinlik ölçüsü 1/2 ölçek ile
çizildi÷inden 35 mm alÕnÕr.)
x Bu noktalardan eksenlere paralel do÷rular (7º30’ ve 45º lik açÕlÕ do÷rular)
çizilerek prizma elde edilir (ùekil 2.9.b).
3- Görünüúlerdeki boúluklar sÕrayla prizma üzerine taúÕnarak perspektife ait resim
ortaya çÕkarÕlÕr (ùekil 2.9.c). KoyulaútÕrma iúlemi yapÕldÕktan sonra fazla çizgiler silinerek
perspektif resim tamamlanÕr.
4- Dimetrik perspektifi çizilecek iú parçasÕnda açÕlÕ veya e÷ik yüzey varsa, açÕyÕ veya
e÷ik yüzeyi meydana getiren köúe noktalarÕnÕn yerleútirme ölçüleri (60 mm, 20 mm, 15
mm ve 30 mm ölçüleri) görünüú üzerinden perspektif resme taúÕnÕr (ùekil 2.9.a, b ve c).
5- Çizilen dimetrik perspektifin ölçülendirilmesi gerekiyorsa Temel Teknik Resim
dersinin “Ölçülendirme ve Yüzey øúlemleri” modülünde verilen ölçülendirme kurallarÕ
dikkate alÕnmalÕdÕr.
x Ölçülendirme iúlemi perspektifin dÕúÕna gelecek biçimde yapÕlmalÕdÕr.
x Ölçü çizgisi, ölçülendirilen yüzeyin uzantÕsÕ üzerine gelecek úekilde
çizilmelidir (ùekil 2.9.b).

25
26

6- Dimetrik perspektifi çizilecek iú parçasÕnda delik veya silindirik çÕkÕntÕ varsa

yerleútirme ölçüleri yöntemi kullanÕlÕr.
x øú parçasÕnÕn daire úeklindeki görünüúü kare içerisine alÕnarak 30º açÕyla eúit
sayÕda parçalara bölünür (ùekil 2.10.a).
x Dimetrik perspektif açÕlarÕna göre (7º30’ ve 45º) eksen çizgileri çizilir (ùekil
2.10.b).
x Eksen çizgilerinin merkez noktalarÕ dikkate alÕnarak dairenin çapÕna uygun
dimetrik kareler (Yükseklik 1/1, derinlik 1/2 ölçekli) çizilir (ùekil 2.10.c).
x Görünüúte kare içerisine alÕnmÕú ve eúit parçalara bölünmüú olan daireye ait
noktalar dimetrik kareler içerisine taúÕnÕr (ùekil 2.10.d).
x Dimetrik kare içerisinde iúaretlenen daireye ait noktalar birleútirilerek
elipsler (dimetrik daireler) elde edilir.
x Dimetrik perspektifteki elipsler te÷et birleútirilip fazlalÕklarÕ silinerek iúlem
tamamlanmÕú olur (ùekil 2.10.e).

ùekil 2.10: Dimetrik Perspektifte Dairelerin Yerleútirme Ölçüleriyle Çizimi

7- Dimetrik perspektifi çizilecek iú parçasÕndaki yaylarÕn (radüslerin) çizimi için 6.

madde de anlattÕ÷ÕmÕz yerleútirme ölçüleri yönteminden yararlanÕlÕr.
8- øú parçasÕna ait dimetrik perspektifin iç kÕsÕmlarÕnÕn gösterilmesi gerekiyorsa
izometrik perspektif kesit resimleri (ùekil 2.6 ve 2.7) incelenmelidir.

26
27

2.2.2. E÷ik Perspektif

Kavaliyer, kabinet ve kuú bakÕúÕ (planometrik) olmak üzere üç çeúittir.

2.2.2.1. Kavaliyer Perspektif

Geri eksen açÕsÕnÕn 45º ve bütün boyutlarÕnÕn 1/1 alÕndÕ÷Õ perspektife kavaliyer
perspektif denir. Kavaliyer perspektifi çizilecek iú parçasÕnÕn görünüúlerinden herhangi
birinde daire veya yay varsa bu görünüúün ön yüzeye alÕnmasÕ gerçek ölçülerde çizilmesini
sa÷lar Bu ise çizimde büyük kolaylÕk sa÷layacaktÕr. Ön yüzeye gelmeyen dairesel yüzeyleri
elips olarak çizmek gerekir.
ùekil 2.11’de kavaliyer perspektife ait geri eksen açÕsÕ ve boyutu görülmektedir.

ùekil 2.11: Kavaliyer Perspektife ùekil 2.12: Kabinet Perspektife Ait Geri Eksen AçÕsÕ
Ait Geri Eksen AçÕsÕ ve Boyutu ve BoyutlarÕ

2.2.2.2. Kabinet Perspektif

Geri eksen açÕsÕnÕn 45º ve derinlik boyutunun 1/2 veya 3/4 ölçekle çizildi÷i
perspektife kabinet perspektif denir. Kavaliyer perspektiften farkÕ, sadece derinlik
boyutunun 1/2 veya 3/4 ölçekle çizilmesidir. Kavaliyer ve kabinet perspektifin di÷er
özellikleri ise aynÕdÕr. Kabinet perspektifte derinlik boyutunun 1/2 ölçekle çizilmesi
kavaliyer perspektife göre biraz daha zarif görünmektedir (ùekil 2.12).

2.2.2.3. Kavaliyer ve Kabinet Perspektif Resim Çizim KurallarÕ

Kavaliyer ve kabinet perspektifler sadece derinlik boyutunda farklÕlÕk gösterdi÷inden
bunlara ait çizim kurallarÕ ortak anlatÕlacaktÕr.

1- Kavaliyer veya kabinet perspektif resmi istenen iú parçasÕnÕn dik izdüúümleri

(görünüúleri) incelenerek boyutlarÕ ve úekli hakkÕnda fikir edinilmelidir (ùekil 2.13.a).
2- Dairesel veya yaylÕ kÕsÕmlar ön cepheye gelecek úekilde perspektif çizimine
baúlanÕr (ùekil 2.13.b).
3- Daire veya yayÕn derinlik boyutuna ait merkez noktalarÕ (B, C, D, E, F) 45º lik
geri eksen açÕsÕ üzerinde kavaliyer perspektif için 1/1, kabinet için 1/2 ya da 3/4 ölçek
dikkate alÕnarak iúaretlenir (ùekil 2.13.c).
4- øúaretlenen merkez noktalara göre (B, C, D, E, F) daireler veya yaylar çizilir
(ùekil 2.13.d).

27
28

5- Çizilen daireler veya yaylar te÷et do÷rularla birleútirilir (ùekil 2.13.e). Parça
içerisinde delik varsa ve bunun çapÕ parçanÕn et kalÕnlÕ÷Õndan fazlaysa deli÷e ait bitiú
yayÕnÕn çizilmesi gerekir (ùekil 2.11 ve 2.12).
6- KoyulaútÕrma iúlemi yapÕlarak kavaliyer veya kabinet perspektif tamamlanmÕú
olur (ùekil 2.13.e).

ùekil 2.13: Kavaliyer ve Kabinet Perspektif Çizim AúamalarÕ

7- Kavaliyer veya kabinet perspektifi çizilecek iú parçasÕnda açÕlÕ ya da e÷ik yüzey

varsa, açÕyÕ veya e÷ik yüzeyi meydana getiren köúe noktalarÕnÕn yerleútirme ölçüleri
görünüú üzerinden perspektif resme taúÕnÕr (ùekil 2.13.d, e ve f).
8- Çizilen kavaliyer ya da kabinet perspektifin ölçülendirilmesi gerekiyorsa Temel
Teknik Resim dersinin “Ölçülendirme ve Yüzey øúlemleri” modülünde verilen
ölçülendirme kurallarÕ dikkate alÕnmalÕdÕr. Ek olarak, izometrik perspektifte örnek verilen
úekiller 2.2.b, c ve d incelenmelidir.
9- øú parçasÕna ait kavaliyer veya kabinet perspektifin iç kÕsÕmlarÕnÕn gösterilmesi
gerekiyorsa izometrik perspektif kesit resimleri (ùekil 2.6 ve 2.7) incelenmelidir.

28
29

2.2.2.4. Kuú BakÕúÕ (Planometrik) Perspektif

Bütün boyutlarÕ 1/1 ölçekle, yataya göre 30º ve 60º açÕlarÕ kullanÕlarak çizilen
perspektiflere kuú bakÕúÕ (planometrik) perspektif denir (ùekil 2.14). E÷ik perspektifin bu
çeúidi kavaliyer ve kabinet perspektif kadar tercih edilmez.
Kuú bakÕúÕ perspektifi çizilen parçalarÕn üst yüzeyindeki dairenin görüntüsü yine
daire biçimindedir (ùekil 2.15). Di÷er yüzeylerdeki dairelerse izometrik perspektifte
anlatÕlan dört merkezli elips yöntemiyle çizilir.

ùekil 2.14: Kuú BakÕúÕ Perspektiflerde ùekil 2.15: Kuú BakÕúÕ Perspektiflerde
AçÕlar ve Ölçekler Dairesel Görüntülü Parçalar

2.2.3. Merkezi (Konik) Perspektif

Cisimleri gördü÷ümüz úekle yakÕn görünüú veren perspektiflere merkezi (konik)
perspektif denir.
Cisimlerin konik perspektif resimleri paralel perspektiflere göre estetik görünür,
fakat çizimleri daha zordur. Konik perspektif makine parçalarÕnÕn resimlerinin çiziminde
tercih edilmemekle beraber, mimarlar ve yapÕ ressamlarÕ tarafÕndan daha çok
kullanÕlmaktadÕr.
ùekil 2.16 ve 2.17’de elektrik direklerine bakÕldÕ÷Õnda meydana gelen görüntünün
konik perspektif olarak açÕklamasÕ verilmektedir.

ùekil 2.16: Elektrik Direklerine Bakan Bir ùekil 2.17: KarúÕdan BakÕldÕ÷Õnda Elektrik
Kiúinin Yandan Görünüúü Direklerinin KaçÕú NoktasÕnda Birleúmesi

29
30

Konik perspektif çiziminde aúa÷Õdaki terimler kullanÕlmaktadÕr:

BakÕú noktasÕ (BN): Perspektifi çizilecek cisme göre 30º veya daha küçük açÕda
alÕnmalÕdÕr. BakÕú noktasÕnÕn cisme olan mesafesi, yükseklik veya geniúlik ölçüsünün iki
katÕndan az olmamalÕdÕr. Cismin yan yüzeylerini perspektifte göstermek için bakÕú noktasÕ,
cismin ön yüzeyine göre sa÷ veya sol tarafÕnda alÕnmalÕdÕr.

Resim düzlemi (RD): Perspektif çizimlerinde ölçü almayÕ kolaylaútÕrmak için,

cismin ön yüzeyi veya düúey ayrÕtÕ resim düzlemine çakÕúÕk alÕnÕr.

Ufuk çizgisi (UÇ): Perspektifi çizilecek parçanÕn, gösterilmek istenen yüzeylerine

göre yerleútirilir. Makine parçalarÕnÕn çiziminde cismin üst tarafÕnda alÕnarak üst yüzeyin
de görülmesi sa÷lanmÕú olur.

KaçÕú noktasÕ (KN): Cisimlerin ufuk çizgisi üzerinde bir noktaya do÷ru küçülerek
birleúiyormuú gibi göründü÷ü yere kaçÕú noktasÕ denir. Konik perspektif sÕnÕflandÕrÕlÕrken
kaçÕú noktalarÕnÕn sayÕsÕ dikkate alÕnÕr.

Buna göre konik perspektif çeúitleri:

1- Bir noktalÕ konik perspektif,
2- øki noktalÕ konik perspektif,
3- Üç noktalÕ konik perspektif

ùekil 2.18’ de konik perspektif çeúitleri görülmektedir.

ùekil 2.18: Konik Perspektif Çeúitleri

30
31

2.2.3.1. Bir NoktalÕ Konik Perspektif

En kolay çizilebilen konik perspektif çeúididir. Bir tane kaçÕú noktasÕ (KN) alÕnarak
perspektif resim çizilir.

Bir NoktalÕ Konik Perspektif Resim Çizim KurallarÕ

1- Geniúlik ve yükseklik boyutlarÕnÕn resim düzlemine paralel olmasÕ için cismin ön
yüzü resim düzlemine (RD) paralel alÕnÕr.
2- KaçÕú noktasÕ (KN), cismin görünmesi istenen yüzeylerine göre ufuk çizgisi (UÇ)
üzerinde alÕnÕr.
3- Derinlik boyutu kaçÕú noktasÕna (KN) ba÷lÕ olarak konik çizilir (ùekil 2.19).

ùekil 2.19: Bir NoktalÕ Konik Perspektif Örne÷i

2.2.3.2 øki NoktalÕ Konik Perspektif

øki tane kaçÕú noktasÕ (KN) alÕnarak çizilen konik perspektif resim çeúididir. Bir
noktalÕ konik perspektife göre daha hoú görünür.

øki NoktalÕ Konik Perspektif Resim Çizim KurallarÕ

1- øki noktalÕ konik perspektifte cismin üst görünüúü (Ön ve yan yüzeyleri resim
düzlemine 30º ve 60º e÷ik olacak úekilde) açÕlÕ çizilir.
2- Çizimde kolaylÕk olmasÕ için cismin düúey kenarÕ resim düzlemine (RD) çakÕúÕk
alÕnÕr. Böylece düúey kenarÕn yüksekli÷i perspektifte gerçek ölçüsünde olur.
3- KaçÕú noktalarÕ (KN1 ve KN2), cismin görünmesi istenen yüzeylerine göre RD
üzerinde alÕnÕr.

31
32

4- Ufuk çizgisi (UÇ), çizilecek perspektif için yeterli boúluk bÕrakÕlarak RD’ ye
paralel olarak çizilir.
5- Cismin ön görünüúü ufuk çizgisi üzerinde ve perspektif için yeterli boúluk
bÕrakÕlarak çizilir.
6- BakÕú noktasÕ (BN) RD’ ye çakÕúÕk kenarÕn hizasÕnda ve ufuk çizgisinin arka
tarafÕnda alÕnÕr.
7- RD’ ye çakÕúÕk üst görünüúün düúey kenarÕyla BN birleútirilir. Ön görünüúten
yükseklik taúÕnÕr. KN1 ve KN2’den yüksekli÷e ÕúÕnlar gönderilir. Derinlik ve geniúlik
boyutlarÕ KN1 ve KN2’lere göre ba÷lÕ olarak konik çizilir (ùekil 2.20).

2.2.3.3. Üç NoktalÕ Konik Perspektif

Üç noktalÕ konik perspektif, çok büyük cisimlerin çizimleri için kullanÕlÕr. Yüksek
bir binaya yerden yukarÕ do÷ru baktÕ÷ÕmÕzda gördü÷ümüz úekil üç noktalÕ konik
perspektife örnektir.

ùekil 2.20: øki NoktalÕ Konik Perspektif Örne÷i

32
33

ùekil 2.21: Üç NoktalÕ Konik Perspektif

Üç NoktalÕ Konik Perspektif Resim Çizim KurallarÕ

1- øki görünüúü verilen bir iú parçasÕnÕn üç noktalÕ konik perspektifini çizmek için
önce ufuk çizgisinin (UÇ) iúaretlenmesi gerekir. (ùekil 2.21’de “X”, “Y” olarak
verilmiútir.)
2- UÇ üzerindeki “O” noktasÕndan çizilen düúey çizgi üzerinde “KN3” noktasÕ alÕnÕr.
“KN3”ün sa÷ ve sol tarafÕnda “KN1” ile “KN2” alÕnÕr.
3- Görünüúler üzerinde iúaretlenen 0, 1, 2, 3 ve 0, 4 noktalarÕ orantÕlÕ olarak “UÇ”
üzerine taúÕnÕr. Bu noktalar “KN1” ve “KN2”yi birleútiren do÷ru üzerinde belirli oranda
alÕnan “Öx” – “Öy” ile birleútirilir.
4- “KN2” ile “KN3”ü birleútiren do÷ruya paralel “Oz” do÷rusu alÕnÕr. Görünüúler
üzerinde iúaretlenen 0, 5, 6 noktalarÕ “Oz” üzerine orantÕlÕ olarak taúÕnÕr. Bu noktalar
“KN2”-“KN3” üzerindeki “Öz” ile birleútirilerek üç noktalÕ konik perspektif tamamlanmÕú
olur (ùekil 2.21).

33
34

UYGULAMA FAALøYETø
UYGULAMA FAALøYETø
Aúa÷Õdaki iúlem basamaklarÕ ve önerileri dikkate alarak perspektif konusuna
ait uygulama faaliyetlerini yapÕnÕz.

øúlem BasamaklarÕ Öneriler

x Yer ekseni çizgilerini (X, Y, Z) çiziniz.
x Yer ekseni üzerinde “X” ölçülerini
çiziniz.
x Yer ekseni üzerinde “Y” ölçülerini
Çiziniz.
x Yer ekseni üzerinde “Z” ölçülerini
çiziniz.
x KenarlarÕ geometrik olarak çiziniz.
x øú önlü÷ü giyiniz.
x Çizim araç ve gereçlerinizi eksiksiz
hazÕrlayÕnÕz.
x Çizim araç - gereçlerinizin ve
ortamÕnÕzÕn temizli÷ine özen gösteriniz.
x Çizece÷iniz perspektif çeúidini
belirleyiniz (ùekil 2.1).
x Çizece÷iniz perspektif çeúidine göre açÕ
ölçer, gönye ve gerekli çizim araç – gereci
kullanÕnÕz.
x Çizece÷iniz perspektif resmin
kaplayaca÷Õ alanÕ dikkate alarak ka÷Õt
boyutunu seçiniz ve yerleúim planÕ yapÕnÕz.
x “X” ölçülerini görünüúler üzerinde
belirleyiniz ve yer ekseni çizgilerinin
üzerinde çiziniz.
x ùekil 2.2.b, 2.2.c, 2.9.b, 2.11, 2.12, 2.14
ve 2.19’a bakÕnÕz.
x “Y” ölçülerini görünüúler üzerinde
belirleyiniz ve yer ekseni çizgilerinin
üzerinde çiziniz.
x ùekil 2.2.b, 2.2.d, 2.9.b, 2.13.f, 2.14,
2.19’a bakÕnÕz.
x “Z” ölçülerini görünüúler üzerinde
belirleyiniz ve yer ekseni çizgilerinin
üzerinde çiziniz.
x ùekil 2.2.b, 2.9.b, 2.14, 2.19’a bakÕnÕz.
x Perspektife ait “X”, “Y”, “Z” ölçüleri
görünüúlerden taúÕnÕrken parça üzerinde
bulunan çeúitli girinti ve çÕkÕntÕlara dikkat
edilmelidir.
x AçÕlÕ, delik veya kavisli yüzeylerin
çizimi için uygun yöntemler kullanÕlmalÕdÕr.
x Deliklerin çapÕ parçanÕn et kalÕnlÕ÷Õndan
fazlaysa deli÷in bitiú yayÕnÕ çiziniz.
x ùekil 2.2.e, 2.5.d, 2.6.b, 2.7.b, 2.10.e,

34
35

2.11, 2.12, 2.13.f, 2.15, 2.19’a bakÕnÕz.

x Perspektif yapÕm resmi antedi çiziniz.
x Perspektif yapÕm resmi antedini
doldurunuz.
x Bu modülün “YapÕm Resmi Antedinin
HazÕrlanmasÕ ve DoldurulmasÕ” konusuna
bakÕnÕz.
x ùekil 3.3’ü inceleyiniz.
x Bu modülün “YapÕm Resmi Antedinin
HazÕrlanmasÕ ve DoldurulmasÕ” konusuna
bakÕnÕz.
x ùekil 3.4 veya 3.5’i inceleyiniz.

35
36

ÖLÇME VE DEöERLENDøRME
ÖLÇME VE DEöERLENDøRME
Aúa÷Õdaki testte çoktan seçmeli 9 soru bulunmaktadÕr. Do÷ru úÕkkÕ yuvarlak
içerisine alarak cevaplandÕrÕnÕz. Süreniz 10 dakikadÕr.

ÖLÇME SORULARI

S-1) Çizim araç gereçleriyle Döner PuntanÕn üç boyutlu resmini çizilmiútir. Bu resmin
antedinde parça ismi olarak ne yazÕlmasÕ gerekir?

A) Döner PuntanÕn Kroki Resmi

B) Döner PuntanÕn Perspektif Resmi
C) Döner PuntanÕn YapÕm Resmi
D) Döner PuntanÕn Görünüúleri

S-2) Aksonometrik Perspektif çeúidi olarak aúa÷Õdakilerden hangisini çizilmelidir?

A) Bir noktalÕ
B) øki noktalÕ
C) Üç noktalÕ
D) øzometrik

S-3) Dairesel yüzeyleri ön tarafta olan bir parçanÕn perspektif resmi çizilecektir. Aúa÷Õdaki
perspektif çeúitlerinden hangisinin kullanÕlmasÕ uygundur?

A) Kavaliyer
B) Dimetrik
C) Aksonometrik
D) øzometrik

S-4) Mutfak tasarÕmÕ yapÕlmaktadÕr.tasarlanan mutfa÷Õ çizerek göstermek için hangi

perspektif çeúidi kullanÕlmalÕdÕr?

A) E÷ik
B) Dimetrik
C) Konik (Merkezi)
B) øzometrik

36
37

S-5) Dimetrik perspektif çizerken kullanÕlan geri eksen açÕlarÕ kaçar derece olmalÕdÕr?

A) 42º ve 30º
B) 30º ve 7º 30’
C) 30º ve 45º
D) 7º ve 42º

S-6) Derinlik boyutu çok fazla olan bir parçanÕn perspektif resmi çizilecektir. Aúa÷Õdaki
perspektif çeúitlerinden hangisi kullanÕldÕ÷Õnda bu parça göze hoú görünür?

A) øzometrik
B) Kuú bakÕúÕ (Planometrik)
c) Kabinet
D) Kavaliyer

S-7) øzometrik perspektifte çizilen küpün yüzeylerine daire úekilleri yapmak isteniyor.
Bunun için aúa÷Õdaki yöntemlerden hangisi kullanÕlmalÕdÕr?

A) Kare yöntemi
B) Dört merkezli elips yöntemi
C) Ka÷Õt yöntemi
D) AçÕ yöntemi

S-8) Perspektifte iki farklÕ geri eksen açÕsÕ kullanmÕútÕr. Bu perspektif çeúidi
aúa÷Õdakilerden hangisidir?

A) Kuú bakÕúÕ (Planometrik)

B) øzometrik
C) Kavaliyer
D) Kabinet

S-9) Konik perspektif çeúitleri belirlenirken aúa÷Õdaki terimlerden hangisi dikkate

alÕnmÕútÕr?

A) Resim düzlemi (RD)

B) BakÕú noktasÕ (BN)
C) Ufuk çizgisi (UÇ)
D) KaçÕú noktasÕ (KN)

37
38

PERFORMANS DEöERLENDøRME
PERFORMANS DEöERLENDøRME
Aúa÷Õda önden ve yandan görünüúleri verilen “Yatak” parçasÕnÕn perspektifini çiziniz.
Bunun için:
x Teknik resim çizim ortamÕnÕzÕn ve araç-gereçlerinizin temiz olmasÕnÕ sa÷layÕnÕz.
x Uygun ka÷Õt ve çizim araç-gereçleri kullanÕnÕz.
x KullandÕ÷ÕnÕz ka÷Õda çerçeve ve antet çiziniz.
x Çizece÷iniz perspektife uygun geri eksen açÕsÕ ve ölçe÷i kullanÕnÕz.
x Daire ve yaylarÕn çiziminde uygun yöntemler kullanÕnÕz.
x Delik çapÕnÕn parçanÕn et kalÕnlÕ÷Õndan fazla oldu÷u yerlerde bitiú yaylarÕnÕ çiziniz.
x Perspektif resmi çizilen parçanÕn antet bilgilerini yazÕnÕz.
Süreniz 80 dakikadÕr.

38
39

PERFORMANS TESTø KONTROL LøSTESø

Faaliyet AdÕ: Perspektif Resim Çizmek
Amaç: Tekni÷ine uygun perspektif resim çizebileceksiniz
AdÕ ve SoyadÕ: …………………………………………………….
AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekleútirirken aúa÷Õdaki kontrol listesini bir arkadaúÕnÕzÕn
doldurmasÕnÕ isteyiniz.
Aúa÷Õda listelenen davranÕúlarÕn her birinin arkadaúÕnÕz tarafÕndan yapÕlÕp
yapÕlmadÕ÷ÕnÕ gözlemleyiniz. E÷er yapÕldÕysa evet kutucu÷unun hizasÕna (X) iúareti
koyunuz. YapÕlmadÕysa hayÕr kutucu÷unun hizasÕna (X) iúareti koyunuz.
DEöERLENDøRME KRøTERLERø EVET HAYIR
øú önlü÷ünü giyip çizim araç-gereçlerini eksiksiz hazÕrladÕ
1
mÕ?
Çizim araç-gereçlerinin ve ortamÕn temiz olmasÕnÕ sa÷ladÕ
2
mÕ?
3 Uygun perspektif çeúidini belirledi mi?
Çizilecek perspektif resmin kaplayaca÷Õ alanÕ dikkate alarak
4
ka÷Õt boyutunu seçip yerleúim planÕ yaptÕ mÕ?
Seçilen perspektif çeúidine göre açÕ ölçer, gönye ve gerekli
5
çizim araç–gereci kullandÕ mÕ?
6 Yer ekseni çizgilerini (X, Y, Z) çizdi mi?
Görünüúler üzerinde “X” ölçülerini belirleyip yer ekseni
7
çizgileri üzerinde çizdi mi?
Görünüúler üzerinde “Y” ölçülerini belirleyip yer ekseni
8
çizgileri üzerinde çizdi mi?
Görünüúler üzerinde “Z” ölçülerini belirleyip yer ekseni
9
çizgileri üzerinde çizdi mi?
Görünüúler üzerinde bulunan çeúitli girinti ve çÕkÕntÕlarÕ yer
10
ekseni çizgileri üzerinde eksiksiz çizdi mi?
AçÕlÕ, delik veya kavisli yüzeylerin çizimi için uygun
11
yöntemler kullandÕ mÕ?
Delik çapÕnÕn parçanÕn et kalÕnlÕ÷Õndan fazla oldu÷u yerlerde
12
deli÷in bitiú yayÕnÕ çizdi mi?
Bütün ayrÕtlarÕ eksiksiz çizerek perspektif resim çizimini
13
tamamladÕ mÕ?
14 Perspektif resme ait antedi çizip bilgilerini yazdÕ mÕ?
15 øúi istenilen sürede ve tek baúÕna yapabildi mi?
TOPLAM:

DEöERLENDøRME
ArkadaúÕnÕz kontrol listesindeki davranÕúlarÕ sÕrasÕyla uygulayabilmelidir.
UygulayamadÕ÷Õ davranÕútan di÷er davranÕúa geçmek eksik ö÷renmeye neden olaca÷Õndan
faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz.

39
40

ÖöRENME FAALøYETø-3
ÖöRENME FAALøYETø-3

AMAÇ

Bu faaliyet sonunda teknik resim kurallarÕna ve standartlarÕna uygun olarak imalat

parça yapÕm resmi çizebileceksiniz.

ARAùTIRMA
YapÕm resmi konusunda kütüphanelerden, internetten, makine üretimi yapan
iúletmelerden bilgi alÕnÕz. TopladÕ÷ÕnÕz bilgileri teknik resim çizim ortamÕnda
arkadaúlarÕnÕzla tartÕúÕnÕz.

3. YAPIM RESMø ÇøZMEK

3.1. YapÕm Resminin TanÕmÕ ve Önemi

Bir parçanÕn üretilmesi (imal edilmesi) için gerekli bilgileri kapsayan teknik resme
yapÕm resmi denir.

Makineler, birden fazla parçanÕn bir araya getirilmesiyle meydana gelir. Bu

parçalarÕn her birinin úekli, ölçüleri, gereci ve görevi farklÕdÕr. DolayÕsÕyla her parçanÕn
üretilebilmesi için yapÕm resminin çizilmesi gerekir. ParçanÕn bu resmi, bir bütün
oluúturdu÷u makineye ait di÷er parçalarla olan iliúkisi dikkate alÕnmadan çizilmelidir.

Makineler, standart olan ve standart olmayan parçalardan meydana gelmiútir.

Standart olan makine parçalarÕ çeúitli çizelgelerden (TS, DIN vb.) seçilerek hazÕr olarak
alÕnÕrlar. Bundan dolayÕ standart parçalarÕn yapÕm resimlerini çizmeye gerek yoktur.
Standart olmayan makine parçalarÕnÕn üretilebilmesi için mutlaka yapÕm resimlerinin
çizilmesi gerekir.

3.2. YapÕm Resminde OlmasÕ Gereken Özellikler

YapÕm resminde; görünüúlerin, kesitlerin, ölçülerin, yüzey kalitelerinin,
toleranslarÕn, ek açÕklamalarÕn, yazÕ alanÕnÕn (antedin) ve bilgilerin eksiksiz olarak
belirtilmesi gerekir.

40
41

ùekil 3.1: YapÕm Resminde OlmasÕ Gereken Özellikler

3.2.1. Görünüúler
Öncelikle parçayÕ en iyi ifade edebilecek bakÕú do÷rultusunu ve yeterli görünüú
sayÕsÕnÕ seçmeliyiz. Bunun için parçanÕn geometrik yapÕsÕ (kalÕnlÕ÷Õ, dairesel yüzeyleri,
girinti ve çÕkÕntÕlarÕ gibi) dikkate alÕnmalÕdÕr (ùekil 3.1)

YapÕm resmi çizilecek makine parçasÕnÕn boyutlarÕna göre ölçek belirlenerek ka÷Õt
ebadÕ seçilmelidir. Görünüúlerin ka÷Õda en uygun úekilde yerleúimi tasarlanmalÕdÕr.

41
42

Görünüúler; TS 88-30 ISO 128-30 ve TS 88-34 ISO 128-34 standartlarÕ esas alÕnarak
düzenlenmelidir. Görünüúlerle ilgili bilgileri hatÕrlamanÕz için ayrÕca Teknik Resim
dersinin “Görünüú ÇÕkarma” modülüne bakÕnÕz.

ùekil 3.1’e baktÕ÷ÕmÕzda parçayÕ en iyi anlatan “T” úeklinin ön görünüú için
seçildi÷ini görmekteyiz.

3.2.2. Kesitler

Parçada bulunan delik, kanal, boúluk vb. kÕsÕmlarÕn daha iyi anlaúÕlmasÕ ve
ölçülendirilmesi için tam kesit, yarÕm kesit veya koparÕlmÕú (kÕsmi) kesitleri alÕnabilir.

Kesit görünüúler, TS 88-40 ISO 128-40, TS 88-44 ISO 128-44 ve TS 88-50 ISO
128-50 standartlarÕnda verilen kesit kurallarÕna göre çizilip isimlendirilmelidir. Kesit
görünüúlerle ilgili bilgileri hatÕrlamanÕz için Teknik Resim dersinin “Görünüú ÇÕkarma”
modülüne bakÕnÕz.

ùekil 3.1’i inceledi÷imizde parça üzerindeki dört delik için yandan görünüú A-A tam
kesiti alÕnarak çizilmiútir. Alt kÕsÕmdaki yuvarlaklÕk için B-B, üst-arkadaki pahlarÕ
açÕklamak için C-C profil kesit görünüúleri çizilmiútir.

3.2.3. Ölçüler ve Toleranslar

ParçanÕn yeterli görünüúleri çizildikten sonra, parçanÕn boyutlarÕnÕ gösteren ölçüler

verilmelidir. YapÕm resimlerini ölçülendirirken parçadaki geometrik elemanlarÕn görevleri,
girinti ve çÕkÕntÕlarÕn durumu, markalama ile imalat úekli dikkate alÕnmalÕdÕr.

Ölçülendirme yapÕlÕrken TS 11397 ve TS 11398 standartlarÕna uyulmalÕdÕr.

Teknik olarak hiçbir ölçünün ve úeklin tam olarak üretilemeyece÷i kabul edilir.
Hassas üretilmesi istenen iú parçasÕnÕn boyut ölçülerine “Boyut ToleransÕ”; geometrik
úekillerine “ùekil ve Konum ToleranslarÕ” verilmelidir. MontajÕ yapÕlacak makine
parçalarÕnÕn birbirleriyle çalÕúan yüzeyleri için de “AlÕútÕrma ToleransÕ” verilmelidir.
Tolerans verilirken TS 1980-1 EN ISO 22768-1 standardÕna uyulmalÕdÕr. Ölçüler ve
toleranslarla ilgili bilgileri hatÕrlamanÕz için Teknik Resim dersinin “Ölçülendirme ve
Yüzey øúlemleri” modülü -ToleranslarÕ Belirlemek ve Yazmak- faaliyetine bakÕnÕz.

ùekil 3.1’i inceledi÷imizde parçada yeteri kadar büyüklük ve konum ölçüleri

verilmiútir. Ölçü tekrarÕ yapÕlmamÕú ve uygun görünüúlere ölçüler verilmiútir. YapÕm
resminde verilen alÕútÕrma toleranslarÕyla ilgili antedin sa÷ üst tarafÕnda tolerans çizelgesi
yapÕlmÕútÕr. AyrÕca parçanÕn durumuna göre standarda uygun olarak boyut ile úekil ve
konum toleranslarÕ verilmiútir.

3.2.4. Yüzey Kaliteleri

Makine parçalarÕ çeúitli imalat yöntemleriyle (döküm, dövme, kesme, talaú kaldÕrma
vb.) üretilirler. DolayÕsÕyla parçaya ait yüzeylerin hangi kalitede oldu÷u ve hangi

42
43

yöntemlerle üretildi÷i yapÕm resminde belirtilmelidir. Yüzey iúleme sembolleri TS 2040

ISO 1302 standardÕ kullanÕlarak gösterilmelidir. Yüzey kaliteleriyle ilgili bilgileri
hatÕrlamanÕz için Teknik Resim dersinin “Ölçülendirme ve Yüzey øúlemleri” modülü -
Yüzey Kalite øúaretlerini Çizmek- faaliyetine bakÕnÕz.
ùekil 3.1’e baktÕ÷ÕmÕzda parçanÕn özel olarak iúlenmesi istenen yüzeylerine Ra 0,8
ve Ra 3,2 de÷erleri verilmiútir. Di÷er yüzeylerinse Ra 12,5 kalitesinde üretilmesi
istenmiútir.

3.2.5. Ek AçÕklamalar
Makine parçasÕnÕn resmi çizildikten sonra, üretim öncesinde veya sonrasÕnda
yapÕlacak bazÕ iúlemler ya da açÕklamalar (sertleútirme, kaplama vb.), úeklin veya ka÷ÕdÕn
uygun bir yerinde gösterilmelidir.

ùekil 3.1’i inceledi÷imizde yan görünüúteki bir deli÷in 1 numaralÕ parçayla birlikte
delinece÷i, parçadaki keskin köúelerin yuvarlatÕlaca÷Õ ek açÕklama olarak belirtilmiútir.

3.3.YapÕm Resmi Antedinin HazÕrlanmasÕ ve DoldurulmasÕ

Teknik resimde görünüúlerle birlikte tamamlayÕcÕ bilgilerin de bulunmasÕ gerekir.
TamamlayÕcÕ bilgiler, resimlerin incelenmesini kolaylaútÕrmak için antet denilen yazÕ
alanÕnda toplanÕr.

Antet, en az 170 mm uzunlu÷unda ve en az 15 mm yüksekli÷inde olan, dikdörtgen

úeklinde bir çizelgedir. Bu çizelge içerisindeki yatay ve düúey bölüntülere kurumun adÕ,
resim numarasÕ, parçanÕn adÕ, ölçek, parçadan kaç adet üretilece÷i, hangi gereçten
yapÕlaca÷Õ, resimden sorumlu kiúilerin isimleri, imzalarÕ ve iúlemleri yaptÕklarÕ tarihleri
belirten tamamlayÕcÕ bilgiler yazÕlÕr.

Antet, ka÷Õt formlarÕnÕn sa÷ alt köúelerine ve çerçeve çizgisine bitiúik çizilir.

Antetler, TS 6709 ve TS 7015 numaralÕ standartlarda verilmiú olup firmalarÕn

ihtiyaçlarÕna veya parçanÕn durumuna göre de÷iúik úekillerde düzenlenebilir.

Antetlerdeki çerçeve ve düúey çizgiler, 0,5 mm kalÕn, ara yatay çizgiler, 0,25 mm
ince çizgilerle çizilmelidir.

Antetlerdeki yazÕlar, TS 10841 EN ISO 3098-2 standardÕnda belirtilen B tipi norm

yazÕ olmalÕdÕr. Antetteki; ölçek, parça adÕ ve resim numarasÕ bilgileri h = 5 mm veya h = 7
mm yazÕ yüksekli÷i ile yazÕlmalÕdÕr. Di÷er yazÕlar ise h = 3,5 mm’ lik yazÕyla yazÕlmalÕdÕr.

Antetlerin ölçek kÕsmÕnÕn altÕnda bulunan ùekil 3.2’ deki iúaret izdüúüm yönteminin
sembolüdür. Görünüú çÕkarÕlÕrken ülkemizde ve Avrupa’da izdüúüm düzlemlerinin I.
Bölgesi kullanÕlmaktadÕr. I. Bölgede çizilen resimlere ISO E yöntemiyle çizilmiú resimler
denir. YukarÕda belirtilen sembol ISO E yönteminin sembolüdür. (Teknik Resim dersi
“Görünüú ÇÕkarma” modülüne bakÕnÕz.). Ö÷renim amaçlÕ çizilen teknik resimlerde sürekli
ISO E yöntemi kullanÕldÕ÷Õndan bu sembol antetlerde çok fazla belirtilmez (ùekil 3.3).

43
44

ùekil 3.2: ISO E yönteminin Sembolü

ùekil 3.3: Örnek Antet Çeúitleri

ùekil 3.3’de verilen antet örneklerinde, “Ödev antedi” ö÷retim amaçlÕ çizilen antettir.
“BaúlÕk” ve “Parça listesi” bir bütün olarak montaj resimlerinde kullanÕlan antet çeúididir.
“Montaj Resmi Olmayan Tek Parça YapÕm Resmi Antedi” ve “Montaj Resmi Çizilmiú Tek
Parça YapÕm Resmi Antedi” yapÕm resminde kullanÕlÕr. YapÕm resminde verilmiú alÕútÕrma
toleranslarÕ varsa bununla ilgili bilgiler yapÕm resmi antedinin sa÷ üst bitiúi÷ine çizilen
“Tolerans” antedine yazÕlmalÕdÕr (ùekil 3.3).

44
45

ùekil 3.4’de montaj resmi olmayan tek parça yapÕm resmi antedinin doldurulmuú
örne÷i verilmiútir. Kenarlardaki daireler içerisinde yazan rakamlar antedin o kÕsmÕna ait
ölçüsüdür. Resmi çizen kiúi adÕnÕ, soyadÕnÕ, tarihi yazdÕktan sonra imzasÕnÕ atmalÕdÕr.
Resmin hangi ölçekle çizildi÷i, parçanÕn adÕ, resim numarasÕ ve kurumun adÕ mutlaka
belirtilmelidir. Çizilen parçanÕn kullanÕm yerine göre kaç adet yapÕlmasÕ gerekti÷i sayÕ
bölümüne, hangi gereçten üretilmesi gerekti÷i ise antetteki ilgili yere yazÕlmalÕdÕr. Resim
çizildikten sonra yetkili kiúi tarafÕndan kontrol edilmelidir. Kontrol eden kiúi adÕnÕ,
soyadÕnÕ, tarihi yazÕp imzasÕnÕ atmalÕdÕr.

ùekil 3.4: Montaj Resmi Olmayan Tek Parça YapÕm Resmi Antedinin Doldurulmuú Örne÷i

ùekil 3.5’de montaj resmi çizilmiú tek parça yapÕm resmi antedi ile tolerans
antedinin doldurulmuú örne÷i verilmiútir. ùekil 3.4 için yukarÕda yapÕlan açÕklamalar ùekil
3.5 için de geçerli olup montaj resmi çizilmiú olan tek parça yapÕm resimlerinin antetleri
montaj antedinden yararlanÕlarak kolayca doldurulur.

Tolerans antedi, yapÕm resmi antedinin sa÷ üst tarafÕna bitiúik çizilmelidir. YapÕm
resmi üzerinde hangi ölçüye tolerans verilmiúse tolerans antedine o ölçü ve iúareti
yazÕlmalÕdÕr. Tolerans çizelgesinden yararlanarak (TS 1845-DIN 7154 T1) ölçü ve iúarete
göre üst ve alt sapma de÷erleri tespit edilmelidir. Bu de÷erler milimetre birimine
dönüútürülerek yazÕlmalÕdÕr. Toleranslarla ilgili bilgileri hatÕrlamanÕz için Teknik Resim
dersi “Ölçülendirme ve Yüzey øúlemleri” modülü –ToleranslarÕ Belirlemek ve Yazmak-
faaliyetine bakÕnÕz.

ùekil 3.5: Montaj Resmi Çizilmiú Tek Parça YapÕm Resmi ve

Tolerans Antedinin Doldurulmuú Örne÷i

45
46

ùekil 3.6: Cam Tencere KalÕbÕ Mastörünün YapÕm Resmi

ùekil 3.6’ da “Cam Tencere KalÕbÕ Mastörü” yapÕm resmi örnek olarak verilmiútir.
Bu iú parçasÕnÕn yapÕm resmi montaj resmi olan bir sistemden alÕnarak çizilmiútir. Bundan
dolayÕ montaj resmi çizilmiú tek parça yapÕm resmi antedi kullanÕlmÕútÕr. AyrÕca bu
resimde yapÕm resminde bulunmasÕ gereken tüm bilgiler de eksiksiz olarak verilmiútir.

YapÕm resimlerinin antetlerinde doldurulmasÕ gereken bölümlerden biri de “Gereç”

kÕsmÕdÕr. Makine Teknolojisi alanÕnda üretim yapÕlÕrken en çok kullanÕlan gereç türü
demir-karbon alaúÕmÕ olan metallerdir. Çizelge 3.1, Türk StandartlarÕna göre çelikler ve
sembollerini dikkate alÕnarak hazÕrlanmÕútÕr.

Çizelge 3.1: TS 1111- Çelikler ve Demir-Karbon Döküm Malzemesi SÕnÕf ve øúaretleri

ÖRNEK
TS NU. ADI KULLANILDIöI YERLER
GÖSTERøLøùø
SÕcak ve so÷uk perçinlerin
TS 1909 Perçin çelikleri Fe34, Fe38, Fe44
yapÕmÕnda
DayanÕmÕn fazla olmasÕ istenen Fe33, sFe37-2,
TS 2162 Genel yapÕ çelikleri
yerlerde Fe44-3, Fe 50-2
38Si6, 50CrV4,
Yay ve segman gibi esneyebilen
TS 2288 Yay çelikleri 60SiCr7,
makine elemanlarÕnÕn yapÕmÕnda
60SiMn5
Burulma, kÕrÕlma ve çatlama C5-1, C8-2, C15-
TS 2348 Filmaúinler (Tellik) istenmeyen yerlerde (so÷uk çekme 2
için) C20-2, C45-2

46
47

Çekme dayanÕmÕn fazla olmasÕ C22, Ck45, C60,

TS 2525 Islah çelikleri
istenen yerlerde 28Mn6, 50CrMo4
X7Cr13,
Biçimlendirilebilen Paslanmaya ve kimyasal etkilere
TS 2535 X10Cr13
paslanmaz çelikler karúÕ dayanÕm istenen yerlerde
X5Cr18Ni12Mo
Nitrürlenebilen 34CrAlNi7,
TS 2556 Nitrürlemeye elveriúli yerlerde
çelikler 39CrMoV139
KaynaklÕ zincir halkalarÕnÕn KFe35-2, Fe35-3,
TS 2835 Zincir çelikleri
yapÕmÕnda 23MnNiCrMo64
Fe36, Fe38, Fe44
(Standart
CÕvata ve somun
TS 2837 CÕvata ve somun yapÕmÕnda cÕvatalarda özel
gereçleri
semboller
kullanÕlÕr.)
Sementasyon DayanÕmÕn fazla olmasÕ istenen Ck10, 15Cr3,
TS 2850
çelikleri yerlerde 20MnCr4
HÕzlÕ ve kolay talaú kaldÕrÕlmasÕ 9S20, 9SMn36,
TS 3051 Otomat çelikleri
istenen yerlerde 9SMnPb28
Yüksek sÕcaklÕ÷a Ck35, 24CrMo5,
Yüksek sÕcaklÕ÷a dayanÕklÕ cÕvata
TS 3149 dayanÕklÕ cÕvata 21CrMoV57,
ve somunlarÕn yapÕmÕnda
çelikleri X22CrMoV121
AlaúÕmsÕz parlak Fe34.2, C10, C15
TS 3186 Parlak çelik çubuk yapÕmÕnda
çelikler Ck26, Fe37.2
Çeli÷in mekanik özelliklerini uzun
yFe35, yFe41,
TS 3364 Yaúlanmayan çelikler süre korumasÕ gerekti÷i yerlerde
yFe45, yFe52
Buhar kazanÕ, basÕnçlÕ kap ve boru
17Mn4, 15;Mo3,
Kazanlar için çelik yapÕmÕnda
TS 3650 19Mn5,
sac ve levhalar
13CrMo44
Torna ve freze kalemlerinin H6-5-3, H7-4-2-5,
TS 3703 Yüksek hÕz çelikleri
yapÕmÕnda HC6-5-2
TS 3812 YapÕ çeli÷i Sac yapÕmÕnda Fe37, Fe42, Fe50
AlaúÕmsÕz yumuúak So÷uk haddelenmiú çelik úerit ve
TS 3813 Fe12, Fe13, Fe14
çelikler saclarÕn yapÕmÕnda
Demir dÕúÕ metalleri iúlemek için 32Cr3Mo3V,
SÕcak iú takÕm
TS 3920 basÕnç ve püskürtme döküm 40Cr5Mo1V,
çelikleri
kalÕplarÕnÕn yapÕmÕnda 55NiCrMoV6
AlaúÕmlÕ so÷uk iú ÇalÕúma sÕrasÕnda sÕcaklÕ÷Õ 200ºC yi X210Cr12W,
TS 3921
takÕm çelikleri geçmeyen takÕmlarÕn yapÕmÕnda 155CrV3
AlaúÕmsÕz takÕm Yüzeylerin sert ve aúÕnmaya karúÕ C60T, C70T,
TS 3941
çelikleri dirençli olmasÕ istenen yerlerde C80T, C105T

47
48

Makine elemanlarÕnÕn yapÕmÕnda döküm gereçler de kullanÕlmaktadÕr. BunlarÕn

sembollerle gösterilmesi örnek olarak úöyledir:

¾ DÇ C35 D60 sembolünde ki DÇ: Dökme çelik, C35: %0,35 karbonlu, D60: Gereç
dayanÕmÕn 60 kgf/mm² oldu÷unu anlatmaktadÕr.

¾ DDL 20 sembolünde ki DDL: Lamel grafitli dökme demir, 20: Gereç dayanÕmÕnÕn
20 kgf/mm² oldu÷unu anlatmaktadÕr.

¾ Ülkemizde Makine Kimya Endüstrisi (MKE) tarafÕndan üretilen çelikler Amerikan

standartlarÕna (SAE ve AISI) göre numaralandÕrÕlmÕútÕr. Örnek: Ç1020
¾ Ç: Çelik, 10: Sade karbonlu çelik, 20: %0,20 karbon bulundu÷unu anlatmaktadÕr.

48
49

UYGULAMA FAALøYETø
UYGULAMA FAALøYETø
Aúa÷Õdaki iúlem basamaklarÕ ve önerileri dikkate alarak yapÕm resmi konusuna
ait uygulama faaliyetini yapÕnÕz.
øúlem BasamaklarÕ
x Yeterli ve kesit görünüúler çiziniz.
x Ölçülendirme yapÕnÕz.
x Yüzey iúleme iúaretlerini
çiziniz.
Öneriler
x øú önlü÷ü giyiniz.
x Çizim araç ve gereçlerinizi eksiksiz
hazÕrlayÕnÕz.
x Çizim araç - gereçlerinizin ve ortamÕnÕzÕn
temizli÷ine özen gösteriniz.
x Temel Teknik Resim dersi “Görünüú
ÇÕkarma” modülüne bakÕnÕz.
x Çizece÷iniz iú parçasÕnÕn úekline ve çalÕúma
konumuna göre bakÕú yönü belirleyiniz.
x Seçti÷iniz bakÕú yönüne göre görünüú sayÕsÕnÕ
tespit ediniz (ùekil 3.1).
x Çizilecek yapÕm resminin boyutuna göre
standart ölçek ve ka÷Õt seçiniz.
x Seçti÷iniz ölçe÷e göre ka÷Õt üzerine yapÕm
resminin yerleúim planÕnÕ yapÕnÕz.
x Görünüúlerde, açÕklama ve ölçülendirme
gereken kÕsÕmlar için kesit düzlemi belirleyiniz
(ùekil 3.1).
x Belirledi÷iniz kesit düzlemine göre ve TS
10849 numaralÕ standardÕ dikkate alarak kesit
görünüú çiziniz (ùekil 3.1).
x Çizdi÷iniz kesit görünüúü standartlara uygun
olarak tarayÕnÕz (ùekil 3.6).
x Temel Teknik Resim dersi “Ölçülendirme ve
Yüzey øúlemleri” modülü -Çizilen Resmi
Ölçülendirmek- faaliyetine bakÕnÕz.
x Çizdi÷iniz görünüúleri TS 11398’e göre
ölçülendiriniz.
x ùekil 3.1 ve 3.6’ya bakÕnÕz.
x Gerekli yerde yüzey iúleme iúaretinin
konulmamasÕ kaliteyi düúürür. Gereksiz yerde
konulmasÕ ise maliyeti artÕrÕr. (ùekil 3.1 ve 3.6’
ya bakÕnÕz.)
x Temel Teknik Resim dersi “Ölçülendirme ve
Yüzey øúlemleri” modülü -Yüzey Kalite
øúaretlerini Çizmek- faaliyetine bakÕnÕz.
x Üretim yöntemine göre iú parçasÕnÕn
yüzeyinde oluúan yüzey kalitelerini belirleyiniz.

49
50
x Tolerans de÷erlerini yazÕnÕz.
x YapÕm resmi antedi çiziniz ve
doldurunuz.
x Belirlenen yüzey kalitelerini TS 2040 ISO
1302 standardÕndan seçiniz.
x TS 2040 ISO 1302 standardÕndan seçilen
yüzey kalite de÷erlerini çizdi÷iniz resimdeki
ilgili yerlerde TS 11397 ve TS11398’e göre
gösteriniz (ùekil 3.6).
x Hiçbir makine parçasÕnÕn ideal úekil ve tam
ölçüsünde yapÕlamayaca÷ÕnÕ unutmayÕnÕz.
x Temel Teknik Resim dersi “Ölçülendirme ve
Yüzey øúlemleri” modülü -ToleranslarÕ
Belirlemek ve Yazmak- faaliyetine bakÕnÕz.
x øú parçasÕnÕn boyut, alÕútÕrma, úekil ve
konumuna uygun toleransÕ belirleyiniz.
x TS 1845’e göre belirledi÷iniz boyut ve
alÕútÕrma toleranslarÕnÕ çizdi÷iniz resmin ilgili
yerlerinde gösteriniz.
x Belirledi÷iniz úekil ve konum toleranslarÕnÕ
çizdi÷iniz resmin ilgili yerlerinde TS 1304’e
göre gösteriniz.
x ùekil 3.1 ve 3.6’ya bakÕnÕz
x Antet bilgilerinin eksik veya yanlÕú olmasÕ
üretim hatalarÕna neden olur.
x Çizdi÷iniz yapÕm resmine uygun tek parça
yapÕm resmi antedini ùekil 3.3’den seçiniz.
x Seçti÷iniz antedi yapÕm resminin çerçevesinin
alt çizgisine bitiúik olacak úekilde çiziniz.
x Çizdi÷iniz antedi úekil 3.4 veya 3.5’ i
inceleyerek doldurunuz.
x Gereç seçimini Çizelge 1’e veya ilgili
açÕklamalara göre yapÕnÕz.
x YapÕm resmini ölçülendirirken gösterdi÷iniz
alÕútÕrma toleranslarÕna ait sapmalarÕ TS
1845’ten bulunuz.
x Buldu÷unuz sapmalarÕ yapÕm resmi antedinin
sa÷ üst bitiúi÷ine çizdi÷iniz tolerans antedine
yazÕnÕz (ùekil 3.1, 3.5 ve 3.6).
x Bu modülün “YapÕm Resmi Antedinin
HazÕrlanmasÕ ve DoldurulmasÕ” konusuna
bakÕnÕz.
50
51

ÖLÇME VE DEöERLENDøRME
ÖLÇME VE DEöERLENDøRME
Aúa÷Õdaki testte çoktan seçmeli 8 soru bulunmaktadÕr. Do÷ru úÕkkÕ yuvarlak
içerisine alarak cevaplandÕrÕnÕz. Süreniz 10 dakikadÕr.

ÖLÇME SORULARI

S-1) “Mil Yata÷Õ”nÕn üretilmesi için gerekli bilgileri kapsayan teknik resmi çizilmiútir. Bu
resme aúa÷Õdaki seçeneklerden hangisi isim olarak verilmelidir?

A) Mil Yata÷Õ’nÕn YapÕm Resmi

B) Mil Yata÷Õ’nÕn Perspektif Resmi
C) Mil Yata÷Õ’nÕn Geometrik Resmi
D) Mil Yata÷Õ’nÕn Tolerans Resmi

S-2) “Mil’in YapÕm Resmi”nde aúa÷Õdaki seçeneklerden hangisi bulunmalÕdÕr?

A) Divizör
B) Kesici
C) Görünüú
D) Rayba

S-3) “Makara’nÕn YapÕm Resmi”nde aúa÷Õdaki seçeneklerden hangisi bulunmamalÕdÕr?

A) Kesit
B) Kesici
C) Görünüú
D) Ölçülendirme

S-4) “Gövde” parçasÕnÕn yapÕm resmini ölçülendirirken aúa÷Õdaki seçeneklerden hangisine

uygun davranÕlmalÕdÕr?

A) Rasgele yapÕlmalÕdÕr.
B) Standartlara uyulmamalÕdÕr.
C) Her yere tolerans verilmelidir.
D) Ölçü tekrarÕndan kaçÕnÕlmalÕdÕr.

S-5) “Kasnak” parçasÕnÕn yapÕm resminde delikler bulunmaktadÕr. BunlarÕn daha iyi
anlaúÕlmasÕ ve ölçülendirilmesi için, ne yapÕlmasÕ gerekir?

A) Kesit alÕnmalÕdÕr.
B) Tolerans verilmelidir.
C) Yüzey kaliteleri belirtilmelidir.
D) YazÕlar yazÕlmalÕdÕr.

51
52

S-6) “Düz Diúli Çark” parçasÕnÕn yapÕm resmi antedi en az kaç milimetre uzunlu÷unda
olmalÕdÕr?

A) 160
B) 170
C) 200
D) 210

S-7) “Mil”in “Yatak” parçasÕna sÕkÕ takÕlmasÕ gerekti÷ini belirtmesi için; yapÕm resminde,
ne yapÕlmalÕdÕr?

A) YalnÕz kesit alÕnmalÕdÕr.

B) Görünüúleri yeterlidir.
C) Tolerans verilmelidir.
D) Sadece ölçülendirme yapÕlmalÕdÕr.

S-8) “Gövde”nin yapÕm resmi antedine gereç olarak DDL yazÕlmÕútÕr. Bu kÕsaltmanÕn
açÕnÕmÕ aúa÷Õdaki seçeneklerden hangisidir?

A) Demir Döküm Listesi

B) Lehimli Dökme Demir
C) Dökme Demirli L parça
D) Lamel grafitli Dökme Demir

52
53

PERFORMANS DEöERLENDøRME
PERFORMANS DEöERLENDøRME

Aúa÷Õda perspektif resmi verilen “Mil” parçasÕnÕn imalat öncesi parça yapÕm resmini
çiziniz.

¾ Uygun ölçek ve ka÷Õt seçiniz.

¾ Parçaya ait görünüúleri –gerekiyorsa kesit alarak- çiziniz.
¾ Ölçülendiriniz. (Eksik ölçülendirme yapmayÕnÕz. Ölçü tekrarÕndan kaçÕnÕnÕz.)
¾ Yüzey kalite iúaretlerini resimde gösteriniz:
x ÇapÕ 12 olan kÕsÕm ince tornalamÕútÕr.
x ÇapÕ 17 olan sa÷daki bölüm ise orta kalitede
tornalanmÕútÕr.
x Geriye kalan yüzeyler ise kaba tornalanmÕútÕr.
¾ Tolerans de÷erlerini resmi ölçülendirirken gösteriniz.
x ÇapÕ 12 olan kÕsÕm h6, çapÕ 17 olan sa÷daki kÕsÕmsa h9
toleranslÕdÕr.
x Çap 27 olan kÕsmÕn silindiriklik toleransÕ 0,01’ dir.
x ParçanÕn gereci C 10’ dur.

¾ Antet bilgilerini yazÕnÕz.

¾ Süreniz 60 dakikadÕr.

53
54

PERFORMANS TESTø KONTROL LøSTESø

Faaliyet AdÕ: YapÕm Resmi Çizmek

Amaç: Teknik kural ve standartlarÕna uygun olarak imalat parça yapÕm resmi
çizebileceksiniz
AdÕ ve SoyadÕ: ………………………………………………………
AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekleútirirken aúa÷Õdaki kontrol listesini bir arkadaúÕnÕzÕn
doldurmasÕnÕ isteyiniz.
Aúa÷Õda listelenen davranÕúlarÕn her birinin arkadaúÕnÕz tarafÕndan yapÕlÕp
yapÕlmadÕ÷ÕnÕ gözlemleyiniz. E÷er yapÕldÕysa evet kutucu÷unun hizasÕna (X) iúareti
koyunuz. YapÕlmadÕysa hayÕr kutucu÷unun hizasÕna (X) iúareti koyunuz.
DEöERLENDøRME KRøTERLERø EVET HAYIR
1 øú önlü÷ünü giydi mi?
2 Çizim araç-gereçlerini eksiksiz hazÕrladÕ mÕ?
3 Çizim araç-gereçlerinin ve ortamÕn temiz olmasÕnÕ sa÷ladÕ mÕ?
øú parçasÕnÕn úekline ve çalÕúma konumuna göre bakÕú yönü
4
belirledi mi?
5 Seçilen bakÕú yönüne göre görünüú sayÕsÕnÕ tespit etti mi?
Çizilecek yapÕm resminin boyutuna göre standart ölçek ve
6
ka÷Õt seçti mi?
Seçilen ölçe÷e göre ka÷Õt üzerine yapÕm resminin yerleúim
7
planÕnÕ yaptÕ mÕ?
Görünüúlerde açÕklama ve ölçülendirme gereken kÕsÕmlar için
8
kesit düzlemi belirledi mi?
Kesit düzlemine göre ve TS 10849 numaralÕ standardÕ dikkate
9
alarak kesit görünüúü veya görünüúleri çizdi mi?
Çizilen kesit görünüúü veya görünüúleri standartlara uygun
10
olarak taradÕ mÕ?
11 Görünüúleri TS 11398 standardÕna göre ölçülendirdi mi?
Üretim yöntemine göre iú parçasÕnÕn yüzeyinde oluúan yüzey
12
kalitelerini TS 2040 ISO 1302 standardÕndan seçti mi?
Seçilen yüzey kalite de÷erlerini çizilen resimdeki ilgili
13
yerlerde TS 11397 ve TS 11398’ e göre gösterdi mi?
øú parçasÕnÕn çalÕúma durumuna uygun alÕútÕrma toleransÕnÕ ve
14 toleranslarÕnÕ belirleyip çizilen resmin ilgili yerlerinde TS
1845’e göre gösterdi mi?
øú parçasÕnÕn úekline ve konumuna uygun toleransÕ veya
15 toleranslarÕ belirleyip çizilen resmin ilgili yerlerinde TS
1304’e göre gösterdi mi?
øú parçasÕna uygun olan tek parça yapÕm resmi antedini çizdi
16
mi?
Çizilen tek parça yapÕm resmi antedini iú parçasÕna uygun
17
olarak eksiksiz doldurdu mu?

54
55

Tek parça yapÕm resmi antedinin sa÷ üst bitiúi÷ine alÕútÕrma

18
toleransÕ antedi çizdi mi?
YapÕm resminde verilen alÕútÕrma toleranslarÕna ait sapma
19
de÷erlerini TS 1845’e göre buldu mu?
20 Bulunan sapma de÷erlerini tolerans antedine yazdÕ mÕ?
21 øúleri tek baúÕna yapabildi mi?
22 øúi istenen sürede bitirebildi mi?
TOPLAM:
DÜùÜNCELER:………………………………………………………………..

DEöERLENDøRME

ArkadaúÕnÕz kontrol listesindeki davranÕúlarÕ sÕrasÕyla uygulayabilmelidir.

UygulayamadÕ÷Õ davranÕútan di÷er davranÕúa geçmek eksik ö÷renmeye neden olaca÷Õndan
faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz.

55
56

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖöRENME FAALøYETø 1 CEVAP ANAHTARI
1 C
2 D
3 B
4 D
5 D
6 A
7 B
8 A
9 D

ÖöRENME FAALøYETø 2 CEVAP ANAHTARI

1 B
2 D
3 A
4 D
5 D
6 C
7 B
8 A
9 D

ÖöRENME FAALøYETø 3 CEVAP ANAHTARI

1 A
2 D
3 B
4 D
5 A
6 B
7 C
8 D

DEöERLENDøRME
CevaplarÕnÕzÕ cevap anahtarÕyla karúÕlaútÕrÕnÕz ve do÷ru cevap sayÕnÕzÕ belirleyerek
kendinizi de÷erlendiriniz. YanlÕú cevapladÕ÷ÕnÕz konularla ilgili ö÷renme faaliyetlerini
tekrarlayÕnÕz.

56
57

MODÜL DEöERLENDøRME
MODÜL DEöERLENDøRME
YETERLøK ÖLÇME
Aúa÷Õda perspektif resmi verilen “Mafsal” parçasÕnÕn
x ømalat öncesi kroki yapÕm resmini uygun ka÷Õda çiziniz.
-Yüzey kalite iúaretleri:
ÇapÕ 30 olan delik raybalanmÕú,
ÇapÕ 15 olan delikler matkapla delinmiú,
Geriye kalan yüzeyler ise dökümden çÕktÕ÷Õ gibi kalacaktÕr.
-Tolerans de÷erleri:
ÇapÕ 30 olan delik H7 toleranslÕdÕr.
Çap 30 olan deli÷in dairesellik toleransÕ 0,02’ dir.
-ParçanÕn gereci DDL 18’ dir.
x ømalat öncesi parça yapÕm resmini çiziniz.
-Üstte kroki için verilen bilgileri ve iúlemleri dikkate alÕnÕz.
Süreniz 90 dakikadÕr.

57
58

DEöERLENDøRME ÖLÇEöø
Modülün AdÕ: Kroki, Perspektif ve YapÕm Resmi
Amaç: Gerekli ortam sa÷landÕ÷Õnda bu modül ile kroki, perspektif çizimler ve
imalat parça yapÕm resimlerini tekni÷ine uygun çizebileceksiniz.
AdÕ ve SoyadÕ: …………………………………………………………………...
AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekleútirirken aúa÷Õdaki dereceleme ölçe÷ini ö÷retmeniniz
dolduracaktÕr. Sadece ilgili alanÕ doldurunuz.
Aúa÷Õda listelenen davranÕúlarÕ ö÷rencide gözleyemediyseniz (0), zayÕf nitelikte
gözledinizse (1), orta düzeyde gözlediyseniz (2) ve iyi nitelikte gözledinizse (3) rakamÕnÕn
altÕndaki ilgili kutucu÷a X iúareti koyunuz.
DEöER ÖLÇEöø
DEöERLENDøRME KRøTERLERø
0 1 2 3
1 øú önlü÷ünü giyme ve gerekli güvenlik önlemlerini alma
Kroki çizmek için gerekli çizim araç ve gereçleri (kalem, silgi,
2
kareli ka÷Õt) kullanma
øú parçasÕnÕn úekline göre bakÕú yönünü ve yeterli görünüú
3
sayÕsÕnÕ belirleme
Seçilen bakÕú yönüne göre yeterli görünüúü veya görünüúleri
4
serbest elle çizme
5 Krokiyi çizerken TS 88’ de belirtilen çizgi çeúitlerini kullanma
Belirlenen kesit düzlemine ve TS 88’ de verilen kurallara göre
6
kesit görünüúü veya görünüúleri serbest elle çizme
Çizilen kesit görünüúü veya görünüúleri standartlara uygun
7
olarak serbest elle tarama
8 Krokisi çizilen iú parçasÕnÕ ölçülendirme
Ölçme araçlarÕyla iú parçasÕ üzerinden ölçüleri do÷ru alma ve
9
kroki üzerine eksiksiz yazma
TS 2040 ISO 1302 standardÕna uygun olarak yüzey kalite
10
de÷erlerini seçme
Kroki üzerine yüzey iúleme iúaretlerini TS 11397 ve TS 11398
11
standardÕna uygun olarak çizme
øú parçasÕnÕn boyutuna ve alÕútÕrmasÕna uygun toleranslarÕ
12 belirleme ve çizilen krokinin ilgili yerlerinde TS 1845’e göre
gösterme
øú parçasÕnÕn úekline ve konumuna uygun toleranslarÕ
13 belirleme ve çizilen krokinin ilgili yerlerinde TS 1304’e göre
gösterme
Krokiye uygun olan tek parça yapÕm resmi antedi çizme ve
14
eksiksiz doldurma
Teknik resim çizim ortamÕnÕ ve çizim araç gereçlerini
15
hazÕrlama

58
59

Krokisi çizilen parçanÕn úekline ve boyutuna uygun ölçek ve

16
ka÷Õt seçme
Ka÷ÕdÕ masaya ba÷lama ve çizim araç-gereçleriyle çerçeve
17
çizme
Krokiden yaralanarak çizim araç-gereçleriyle parçanÕn
18
görünüúlerini ka÷Õda yerleútirme ve çizme
Krokiden yaralanarak çizim araç-gereçleriyle parçanÕn
19
görünüúlerini ölçülendirme
Krokiden yaralanarak çizim araç-gereçleriyle yüzey kalite
20
de÷erlerini parçanÕn görünüúleri üzerinde gösterme
Krokiden yaralanarak alÕútÕrma ve boyut toleranslarÕnÕ
21
parçanÕn ölçüleri üzerinde gösterme
Krokiden yaralanarak úekil ve konum toleranslarÕnÕ parçanÕn
22
görünüúleri üzerinde gösterme
Krokiden yaralanarak iú parçasÕna uygun tek parça yapÕm
23 resmi antedi çizim araç-gereçleriyle çizme ve eksiksiz
doldurma
YapÕm resminde verilen alÕútÕrma toleranslarÕna ait sapma
24
de÷erlerini çizelgelerden bulma ve tolerans antedine yazma
25 øúleri tek baúÕna yapabilme
26 øúi istenen sürede bitirebilme
TOPLAM:
DÜùÜNCELER:………………………………………………………………..

DEöERLENDøRME

Ö÷renci derecelendirme ölçe÷i listesindeki davranÕúlarÕ sÕrasÕyla uygulayabilmelidir.

Hangi davranÕútan 0 ve 1 de÷er ölçe÷ini iúaretlediyseniz o konuyla ilgili faaliyeti tekrar
etmesini isteyiniz.

59
60

MODÜL DEöERLENDøRME

¾ AlmÕú oldu÷unuz e÷itimle kroki, perspektif ve yapÕm resmi çizimi yöntemlerini

ö÷renmiú oldunuz. Edindi÷iniz bu bilgi ve tecrübeleri “Makine Teknolojisi”
alanÕnda üretim yapan bir iúletmede çalÕúarak pekiútirebilirsiniz.

¾ Size verilen iú parçasÕnÕn krokisini ve yapÕm resmini çizebilmelisiniz. AyrÕca iú

parçalarÕna ait iki boyutlu verilen resimlerden (görünüúler) üç boyutlu (perspektif)
resimleri düúünebilmeli ve çizebilmelisiniz. AnlayamadÕ÷ÕnÕz bir nokta olursa
konuyla ilgili faaliyeti tekrar ediniz.

¾ Performans testindeki iúlemleri yapabilirseniz bu modülü baúarÕyla tamamlarsÕnÕz.

Böylece bu modülle ilgili tam ö÷renmeyi sa÷layarak di÷er modüle geçebilirsiniz.

¾ FarklÕ iú parçalarÕ üzerinde modüle ait konularÕ iúlemeniz bilgilerinizin pekiúmesini

ve baúarÕnÕzÕn artmasÕnÕ sa÷layacaktÕr.

¾ Ölçme sorularÕ ve performans testinden baúarÕlÕ olamazsanÕz bu modülü tekrar

etmeniz sizin için daha yararlÕ olacaktÕr.

60
61

KAYNAKLAR
KAYNAKLAR
¾ BORA Halil ve ùen, ø. Zeki, Bilgisayar Destekli Çizim Uygulama
Örnekleri. østanbul: Ege BasÕm, 2004.

¾ DEDE TarÕk, FÕrÕn øçerisinde ve Mutfakta Çok AmaçlÕ KullanÕlabilen

Cam KaplarÕn (Borcam) KalÕplarÕnÕn Üretim AúamalarÕ ve Bilgisayar
Destekli TasarÕmÕ. østanbul: Yüksek Lisans Tezi, 1997.

¾ EFEOöLU Mustafa, Yüksel Karataú ve Mehmet Konar, Makine

RessamlÕ÷Õ Atölye ve Teknoloji I Temel Ders KitabÕ. østanbul: MEB,
Birinci BaskÕ, Serler BasÕm, 2003.

¾ GÖZAYDIN, Prof. Dr. Nevzat, Prof. Dr. øsmail ParlatÕr ve Prof. Dr. Hamza
Zülfikar. Okul Sözlü÷ü. Ankara: Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk
Dil Kurumu yayÕnlarÕ: 603, 1997

¾ ÖZÇøLøNGøR Nail ve ùen, ø. Zeki Teknik Resim Temel Bilgiler. østanbul:

Ege Reklam BasÕm SanatlarÕ Tesisleri, 2002.

¾ ÖZÇøLøNGøR Nail ve ùen, ø. Zeki. Temel Teknik Resim. østanbul: Ders

kitaplarÕ Anonim ùirketi, 1994.

¾ ÖZÇøLøNGøR Nail ve ùen, ø. Zeki. Makine Resmi. østanbul: Ege Reklam

BasÕm SanatlarÕ Tesisleri, 2004.

¾ Türk StandartlarÕ Enstitüsü’nün konularla ilgili standartlarÕ.

61