LESONTWERP

Educatieve bachelor Secundair Onderwijs

Naam: Sofie Druyts Vakkencombinatie: AA-WISK
UC Leuven-Limburg
Lerarenopleiding Les(senreeks) te geven op: 20/04/2021 Stagebegeleider LER: Ann Schellemans
Vestiging Heverlee
Hertogstraat 178, 3001 Heverlee
Lesuur/-uren: 4e lesuur Les ingediend bij mentor op: 6/04/2021
Tel. +32 16 37 56 00

School: SJCA Schaluin Onderwijsvorm / Finaliteit: A-stroom Lokaal: online

Vakmentor: Ilse Swevers Richting: Wetenschappen Klas: 3 WeB

Onderwerp: Plantagelandbouw Vak: aardrijkskunde Aantal leerlingen:

BEGINSITUATIE
Situering in de lessenreeks
Het onderwerp van deze les situeert zich binnen thema 3: verschillen tussen landbouwlandschappen onder hoofdstuk 2: landbouw in Sub-Sahara-
Afrika (handboek WDM Aardrijkskunde 3). In de vorige deelhoofdstukken hebben de leerlingen reeds de landbouwgebieden gesitueerd (2.1), fysische
omstandigheden besproken (2.2) en de traditionele landbouw onderzocht (2.3). In deze les starten we dus met het vierde deelhoofdstuk over
plantagelandbouw.
In dit uur zal 2.4 niet volledig behandelt kunnen worden. In de lessen die hierop volgen worden de paragrafen behandelt over Faire Trade &
duurzaamheid, de synthese en plantagelandbouw in de wereld.

Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)

 De herkomst van bepaalde voedingsproducten situeren
 Landbouw in Sub-Sahara-Afrika situeren en fysieke omstandigheden beschrijven
 De traditionele landbouw in Sub-Sahara-Afrika beschrijven
 Kaarten correct kunnen interpreteren en gegeven landen situeren
Belevings- en ervaringswereld & actualiteit
Dagdagelijkse producten bv. bananen, koffie, katoen, cacao…
Slechte omstandigheden op plantages (globale problemen)
Leerniveaus binnen de klasgroep, klassfeer, …
/
Infrastructuur
/

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 1
DIDACTISCHE VERANTWOORDING
Het aanschouwelijkheidsprincipe
De oefeningen en foto’s uit het werkboek worden telkens duidelijk gevisualiseerd op de PowerPointpresentatie. In het mysteriespel waarmee we de les
beginnen, zitten ook twee foto’s verwerkt die een deel van het proces van koffieteelt tonen. In de lesfase over de rubberplantages van Liberia, zijn extra
kaarten en grafieken toegevoegd die de inhoud van de infotekst in het werkboek visueel voorstellen.

Het activiteitsprincipe
We beginnen de les met een mysteriespel, waarbij de leerlingen via de infokaartjes een antwoord moeten zoeken op de onderzoeksvraag: “waar vind
koffieteelt plaats en waarom daar?”. Hierbij werken de leerlingen samen met hun buur om relevante informatie te zoeken op de infokaartjes.
Doorheen de volledige les wordt ook steeds het OLG gebruikt om oefeningen te maken of te verbeteren, om de interactie met de klas hoog te houden.
Bij oefening 22 krijgen de leerlingen tijd om individueel deze oefening te maken. Nadien wordt er klassikaal verbeterd.
Om de tekstinhouden van oefening 25 en 26 te verwerken, splits ik de leerlingen op, zodat elke leerling maar één van deze teksten moet lezen. Nadien
moeten ze de inhoud van hun gelezen tekst uitleggen aan hun buur, die nadien klassikaal een antwoord zou moeten kunnen geven op mijn vragen. Zo
verzeker ik dat de leerlingen aandachtig de tekst lezen, daarnaast verwerken ze de inhoud beter door deze nadien te moeten uitleggen aan iemand
anders.
In de slotfase spelen we een kort simulatiespel waarbij de leerlingen zelf moeten nadenken welke keuzes ze maken. Hierbij laat ik elke leerling
nadenken, zodat iedereen actief bezig is met het spel. Iedereen moet ook zijn antwoorden tonen, nadien kan daarover gediscussieerd worden.

Het motivatieprincipe (of belangstellingsprincipe)

We beginnen de les met een mysteriespel waarbij de leerlingen per twee mogen werken. Dit spel dient om de leerlingen gemotiveerd te maken voor het
onderwerp en ook om ze actief bezig te laten zijn met de leerstof.
Over de rubberproductie van Liberia heb ik extra infokaarten en -grafieken gezocht, om de inhoud te verduidelijken en de belangstelling van de
leerlingen te prikkelen.
De leesteksten bij oefening 25-26 moeten de leerlingen uitleggen aan hun buur, zo hebben ze een duidelijke motivatie voor ogen wanneer ze de tekst
lezen.
In het simulatiespel in de slotfase laat ik de leerlingen individueel nadenken over een ethisch dilemma, zodat hun belangstelling voor dit onderwerp
geprikkeld wordt. Hopelijk motiveert het hen ook om bewust te zijn van deze problemen en indien mogelijk zelfs actie te ondernemen.

Het integratieprincipe
Bij de leerinhoud wordt een voorbeeld van de rubberplantages in Liberia geïntegreerd. Daarnaast moeten de leerlingen in de slotfase zich ook inleven in
de wereld van een bedrijfsbaas die een bananenplantage met veel moeilijkheden heeft. Zo worden de leerlingen geïntegreerd in de problemen/situaties
in de wereld.

Het herhalingsprincipe
In het begin van lesfase 2 herhalen we de drie eerder geziene kenmerken van plantagelandbouw vooraleer we de twee nieuwe toevoegen.

Het structureringsprincipe
Overzichtsdia in de PowerPointpresentatie.

DOELSTELLINGEN
EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN ALGEMEEN LESDOEL

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 2
Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden)
2 bestudeerde regio's en thema's op eenvoudige thematische wereldkaarten situeren. De leerlingen kunnen de kenmerken van
plantagelandbouw beschrijven.
3 aan de hand van voorbeelden horizontale en verticale ruimtelijke relaties herkennen.

4 de eigenheid van regio's beschrijven aan de hand van natuurlijke en menselijke kenmerken.

6 aan de hand van regionale voorbeelden redenen opnoemen die de lokalisatie, de spreiding en
de eventuele wijzigingen verklaren van:
- landbouwactiviteiten;
- industriële activiteiten;
- tertiaire activiteiten.

12 verbanden leggen tussen levenswijze, cultuur en leefmilieu.

14 de herkomst van een aantal producten in diverse informatiebronnen opzoeken en lokaliseren

*22 houden in hun handelen rekening met duurzame ontwikkeling in tijd en ruimte.

Situering in het leerplan + situering binnen de taxonomie van Bloom:

1 Telkens de te bestuderen regio’s op de wereldreferentiekaart en op eenvoudige thematische
wereldkaarten situeren. (begrijpen)

5.2 In hun handelen rekening houden met duurzame ontwikkeling in tijd en ruimte. (begrijpen)

1 Aan de hand van concrete voorbeelden, van beelden en van andere informatiebronnen de
herkomst van een aantal voedingsproducten op kaarten aflezen. (begrijpen)

2.1 De kenmerken van een traditioneel agrarisch landschap uit Sub-Sahara-Afrika (vroeger
zwart Afrika genoemd) beschrijven aan de hand van natuurlijke en menselijke kenmerken, via
beelden, kaarten en andere informatiebronnen. (analyseren)
6 (U) Door analyse van beelden, van kaarten en van andere informatiebronnen de
relaties tussen plantagelandbouw en de fysische en sociale omstandigheden nagaan.
(analyseren)

(DIGITALE) SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina’s in het werk- en/of handboek.)
2.4 Plantagelandbouw (p. 134-141)

ANDERE
BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens APA.)
Samengewerkt met:
Ilse Swevers

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 3
Ann Schellemans

Gebruikte bronnen:
TOPOS 3 (2016) hoofdstuk 2 (landbouwlandschappen): 5 – plantagelandbouw in Zuid-Amerika
WDM Aardrijkskunde 3: thema 3 (verschillen in landbouwlandschappen)

Mysteriespel:
- https://www.zwartekoffie.nl/in-9-stappen-van-boon-naar-kopje/
- https://www.zuidamerika.nl/brazilie/reisgids/klimaat-brazilie/#:~:text=Klimaat%20in%20Amazonegebied&text=Het%20jaar%20is%20niet
%20verdeeld,van%20Brazili%C3%AB%20regent%20het%20weinig.
- https://eostrace.be/traces/trace-van-koffie
- https://misterbarish.nl/koffie-kennisbank/koffie/koffie-brazilie/

Extra kaarten en grafiek:

- https://www.tilasto.com/en/topic/geography-and-agriculture/crop/natural-rubber/natural-rubber-production-quantity/liberia
- https://www.researchgate.net/figure/Rubber-extent-in-all-rubber-producing-countries-excluding-Bolivia-for-which-data-were_fig1_275151803
- https://en.actualitix.com/country/wld/rubber-exporting-countries.php

LEERMIDDELEN & MEDIA

PowerPointpresentatie
Werkboek WDM Aardrijkskunde 3 (p. 134-141)
Envelop met infokaartjes mysteriespel
Gekleurde kaartjes (6 kleuren, voor elke leerling 6 kaartjes)

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 4
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 5
 Didactisch lesontwerp
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Leerdoelen
Basis + Uitbreiding/Verdieping Lesfasen
Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud
& timing
Instapfase Mysteriespel PowerPoint-
Lk zegt dat we in thema 3 de verschillen presentatie
(12 min) tussen landbouwregio’s aan het
onderzoeken zijn. Enveloppen met
LK overloopt wat de lln al gezien hebben. kaartjes
Lk zegt dat het onderwerp van vandaag iets
meer zal vertellen over de herkomst van
bepaalde voedingsproducten en over een
landbouwvorm die ook in sub-Sahara-Afrika
plaatsvind. MYSTERIESPEL KOFFIETEELT
Lk toont dat het onderwerp van de les De leerlingen werken per twee. Zij
vandaag plantagelandbouw is. krijgen een envelop met een twintigtal
Lk vertelt dat we als inleiding van dit kaartjes. Op deze kaartjes staat iets van
onderwerp een mysteriespel gaan spelen informatie over koffieteelt. Via deze
over koffieteelt en legt uit hoe dit in zijn informatie moeten ze een antwoord
Leerlingen kunnen werk zal gaan. proberen geven op de onderzoeksvraag:
relevante informatie “Waar vind koffieteelt plaats en waarom
selecteren om een Lk deelt de enveloppen uit en geeft de daar?”
antwoord te vinden op leerlingen 5-10 minuten om het mysterie op Hierbij moeten ze kritisch de kaartjes
een onderzoeksvraag te lossen. lezen en onderscheid maken tussen
(analyseren) (u). Lk overloopt nadien de antwoorden. welke kaartjes informatie bevatten die
 Waar vind koffieteelt plaats in het nuttig is voor het beantwoorden van de
mysterie? onderzoeksvraag en welke niet.
 Welke redenen heb je gevonden voor
koffieteelt in Brazilië?
Lk overloopt de antwoorden op de PPT.
Lesfase 1: OLG (oef 21) WDM 2.4 plantagelandbouw
Kenmerken Lk zegt dat de lln hun werkboek erbij mogen Aardrijkskunde 3 A. Plantageteelten.
plantagelandbouw nemen op p. 134, waar het hoofdstuk over
: gewassen en plantagelandbouw begint met deel A. Oef 21: plantageteelten op foto’s (p.
regio’s (15 min) Plantageteelten. PowerPoint- 134)
Lk leest oefening 21 voor. presentatie
Lk zegt dat we beginnen bij de foto Foto 3.37: (palmvruchten) palmolie
linksboven.
 Welk gewas zie je hier?

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 6
  Welk product wordt er van
Leerlingen kunnen palmvruchten gemaakt? (Kleine tip:
producten van het zit vooral in producten zoals zeep
plantageteelten en shampoo)
benoemen op foto Lk zegt dat dit de moeilijkste foto was en de Foto 3.38: katoen
(begrijpen) (b). andere producten vlotter herkent zullen Foto 3.39: bananen
worden. Foto 3.40: ananas
 Welk product zie je op de foto van Foto 3.41: rubber
Brazilië (3.38) rechtsboven? Foto 3.42: thee
 Welk product herken je op de foto uit
Tenerife (3.39)/Thailand (3.40, 3.41,
3.42)?

Lk zegt dat we op p. 135 eerst verder de

producten gaan herkennen voor we de
kenmerken van plantagelandbouw Foto 3.43: koffie
bespreken.
 Welk product herken je op de foto Foto 3.44: cacao
van Brazilië linksboven?
 Welk product herken je op de foto
van Peru? (Tip: denk aan de reclame Foto 3.45: cashewnoten
van Côte d’ôr)
 Welk product herken je op de foto Foto 3.46: tabak
van Brazilië?
 Welk product herken je op de foto
van Cuba? (Tip: denk aan een
typisch product van Cuba, de Foto 3.47: suikerriet
Cubaanse …)
 Welk product herken je op de foto Foto 3.48: avocado
van Brazilië?
 Welk product herken je op de foto
van Chili?
Lk zegt dat we nu bovenaan deze pagina de
kenmerken van plantagelandbouw gaan
bespreken.
Leerlingen kunnen de  Zijn de akkers groot of klein? KENMERKEN PLANTAGELANDBOUW
kenmerken van  Is er een monocultuur of zijn er
plantagelandbouw meerdere gewassen?
afleiden uit gegeven  Worden de gewassen geteeld voor
foto’s (begrijpen) (b). zelfvoorziening of voor export?

Individuele oefening (oef 22)

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 7
 Lk leest oefening 22 voor en legt uit wat de
lln moeten doen. Oef 22: plantagelandbouw in de
Lk geeft de lln een drietal minuten om de wereld (p. 136-137)
oefening te maken. (Tabel en kaart: zie bijlage)
Lk overloopt nadien klassikaal de Welke landen komen meer dan 3 keer
oplossingen. voor in de bovenstaande tabel?
Leerlingen kunnen uit  Wat is al één land dat meer dan 3 Indonesië (8), Brazilië (7), India (7),
tabellen en kaarten keer voorkomt in de tabel op p. 136? China (6), Nigeria (4), Vietnam (4).
afleiden in welke landen  Hoe vaak wordt dit land genoemd in
plantageteelt veel de tabel?
voorkomt (toepassen)  Welke andere landen heb je nog
(b). gevonden en hoe vaak worden ze
vermeld in de tabel?
Leerlingen kunnen  Hoe komt het dat plantagelandbouw
verklaren waarom vooral in deze landen plaatsvind? In deze landen heerst een optimaal
plantagelandbouw Wat zijn mogelijke oorzaken? klimaat voor de gewassen die in plantage
plaatsvind in bepaalde geteeld worden. Ook zijn hier veel
landen (analyseren) (u). Lk zegt dat we de gewassen en regio’s van goedkope werkkrachten om te werken op
plantagelandbouw bestudeerd hebben, en plantages.
dat we nu meer gaan focussen op de
mensen die werken op een plantage.
Lesfase 2: OLG (oef 23)
kenmerken Lk zegt dat we op p. 138 bij oef 23 verder PowerPoint-
plantagelandbouw de kenmerken van plantagelandbouw gaan presentatie
: menselijke onderzoeken. KENMERKEN PLANTAGELANDBOUW
factoren (3 min) Lk herhaalt dat we bij een vorige oefening al WDM 1. Grote oppervlakte
drie kenmerken hebben gezien. Aardrijkskunde 3 2. Monocultuur (gewassen)
 Zonder terug in je boek te bladeren: 3. Exportgericht
Leerlingen kunnen de wat waren de drie kenmerken van
kenmerken van plantagelandbouw?
plantagelandbouw Lk zegt dat we bij de volgende kenmerken
benoemen (onthouden) meer gaan focussen op de werknemers en
(b). het werk dat zij verrichten.
Lk zegt dat de lln a.d.h.v. de foto’s de
volgende kenmerken van plantagelandbouw
moeten kunnen ontdekken. KENMERKEN PLANTAGELANDBOUW
 Wat kan je zeggen over de
landbouwmethode: is deze modern of
traditioneel? De landbouwmethode is afhankelijk van
Lk legt uit waarom beide juist zijn. het gebied: wanneer er met machines
aan te pas komen, beschouwen we het
als moderne landbouw. Op sommige

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 8
 plantages echter wordt er nog
grotendeels met de hand gewerkt voor
o.a. het oogsten en zaaien, dan spreekt
men van traditionele landbouw. Beide
landbouwmethodes zijn dus mogelijke bij
plantageteelt.
 Is het arbeidsintensief of
arbeidsextensief? KENMERKEN PLANTAGELANDBOUW
Lk toont een overzicht met de kenmerken 1. Grote oppervlakte
van plantagelandbouw. 2. Monocultuur (gewassen)
3. Exportgericht
4. Moderne én traditionele
landbouwmethode
5. arbeidsintensief

Lesfase 3: B. OLG + doceren (oef 24) PowerPoint- Oef 24: situering Liberia (p. 139)
Rubberplantages Lk zegt dat we in deze fase van de les gaan presentatie
in Liberia kijken naar de specifieke situatie van de
(17 min) rubberplantages in Liberia. WDM
Lk leest oef 24 op p. 139 voor. Aardrijkskunde 3
 Waar ligt Liberia op deze kaart?
Leerlingen kunnen Lk benadrukt dat de lln dit moeten
kaarten correct aanduiden met een pijl.
interpreteren  Welke natuurlijke vegetatie tref je
(toepassen) (b). hier aan?
Lk leest/vertelt wat er in de infotekst staat
en toont bijhorende kaarten en grafieken op
de PPT.

Natuurlijke vegetatie in Liberia: tropisch

regenwoud

Wist je dat? Rubber in Liberia

Rubber is het belangrijkste
exportproduct van Liberia. Het land
haalde in 2015 ruim één vijfde van zijn
inkomsten uit de verkoop van dit
Leerlingen kunnen de commerciële gewas. De rubberplantages
situatie van de liggen verspreid over het hele land. Er
rubberplantages in zijn enkele grote multinationals zoals
Liberia in eigen woorden Firestone en Goodyear die vooral rubber

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 9
schetsen (begrijpen) (b). voor autobanden produceren. Er werken
naar schatting zo’n 30 000 mensen. Maar
meer dan de helft van de productie
gebeurt in zo’n 60 000 kleine
familiebedrijven. De waarde van de
rubberexport is de afgelopen jaren
drastisch gedaald als gevolg van de
afnemende vraag naar natuurlijk rubber
en de concurrentie uit China. De prijs
zakte van 400 euro per ton in 2010 tot
100 euro per ton in 2016! Bijgevolg zijn
er veel Liberianen die voor de grote
multinationals werkten de afgelopen
jaren ontslagen, met heel wat sociale
drama’s tot gevolg.

Infografiek: productiehoeveelheid rubber

van Liberia (1961-2019)

Infokaart 1: rubber-exporterende landen

met bijhorende oppervlakte aan
rubberplantages

Infokaart 2: rubber-exporterende landen

met inkomsten in dollar

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 10
 Duowerk (oef 25-26) Oef 25: een familieplantage (p. 140)
Leerlingen kunnen de Lk kondigt aan dat we nu aan oef 25 op p. Oef 26: een grootschalige plantage
situatie op een 40 gekomen zijn, maar dat we deze gaan (p. 141).
familieplantage in Liberia samen nemen met oef 26 op p. 141.
in eigen woorden Lk zegt dat de lln voor deze oefening gaan (Teksten: zie bijlage)
vertellen (begrijpen) (b). samenwerken met hun buur: diegene die
links zit gaat de tekst bij oef 25 lezen,
diegene die rechts zit gaat de tekst bij oef
26 lezen.
Leerlingen kunnen de Lk legt uit dat ze nadien aan elkaar gaan
situatie op een uitleggen wat er in de teksten staat.
grootschalige plantage in Lk kondigt aan dat ze nadien ook zal
eigen woorden vertellen controleren of ze het goed hebben kunnen
(begrijpen) (b). uitleggen aan elkaar.

Lk geeft de leerlingen 5-10 minuten om de

teksten te lezen en aan elkaar uit te leggen.

Lk kondigt aan dat we eerst de inhoud van

de tekst bij oef 25 gaan overlopen.
Lk legt uit dat enkel diegene die deze tekst
NIET gelezen hebben hun vinger mogen
opsteken bij de vragen (dus enkel diegene
die rechts zitten). Als hun buur de inhoud
goed heeft uitgelegd, dan kunnen ze de
vragen beantwoorden.
 Hoe komt het dat Ayouba zijn familie
de rubberplantage kwijtraakte? Door de 14-jaar durende burgeroorlog,
waarbij ze de plantage verloren aan de
rebellen. Na de oorlog kreeg Ayouba de
plantage terug door de
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 11
 eigendomsbewijzen voor te leggen.

In de boombast van een rubberboom

 Hoe wordt rubber (ofwel latex) wordt een schuin aflopende tapsnede
verzameld? gemaakt. Het melkachtig sap (latex)
loopt via de snede naar een blikken tuitje
dat in de boom geslagen is. Via het tuitje
wordt de latex opgeslagen in een potje.
Deze latex wordt nadien bewaard in een
opslagplaats.

Neen, het verwerken wordt gedaan door

 Gaan de mensen die het latex een Chinees bedrijf in de buurt.
verzameld hebben deze zelf ook
verwerken tot rubberproducten? Omdat de bomen pas geveld worden
 Waarom is rubberhout ecologisch- nadat ze geen latex meer leveren, in
vriendelijk? tegenstelling tot andere bomen in bv. het
Amazonewoud die enkel geplant worden
om nadien om te kappen. Daarnaast
vermijdt het kappen van rubberbomen
het jaarlijks kappen van 600 000 ha
tropisch woud.

Lk zegt dat nu de inhoud van de tekst bij oef

26 gaan overlopen en dat nu enkel de
andere helft van de lln (die links zitten) hun
vinger in de lucht mogen steken om te
antwoorden. Firestone is een Amerikaanse
 Wat is “Firestone”? multinational met rubberplantages in
Liberia.

De tappers werken in slechte

 In welke werkomstandigheden omstandigheden: laag loon, 12u per dag,
moeten de tappers van Firestone geen veiligheidsvoorzieningen, zware
werken? emmers die ze moeten dragen over
lange afstanden, onhaalbare quota,
kinderarbeid…

De arbeiders kwamen in opstand en

 Welke reactie lokte dat uit bij de gingen staken.
werknemers? Onder druk moest Firestone een contract
 Hoe loste dit conflict zich op? ondertekenen met afspraken over betere

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 12
 arbeidsverhoudingen en
arbeidsomstandigheden.

De bedrijfsbazen in de VS.

 Wie krijgt de winst van de Recent stortte de latexprijs van de

rubberplantages? wereldmarkt ineen, waardoor Firestone
 Wat is er recent gebeurd? veel werknemers ontsloeg. De werklozen
 Wat was het gevolg hiervan? verloren daarmee ook hun huisvesting,
schoolgeld, medische hulp en
OLG gesubsidieerde maatregelen.
Lk prijst de lln en zegt dat we nu de voor-
en nadelen van plantagelandbouw gaan VOORDELEN
bespreken onderaan p. 141.
 Wat is het grote voordeel van een
Leerlingen kunnen de plantage?
voor- en nadelen van Lk leest volgende zin voor en legt uit wat Deviezen zijn geldswaarden die gebruikt
plantagelandbouw geven “deviezen” betekent. kunnen worden in het internationale
(onthouden) (b).  Gaat men met de deviezen die ze betalingsverkeer. Hieronder vallen o.a.
krijgen door de export van hun (buitenlands) geld en schuldafbetalingen.
producten buitenlandse producten
kunnen inkopen of verkopen? NADELEN

 Zijn plantages in de handen van de

lokale overheid of van
multinationals?
 Leveren ze de onafgewerkte
producten aan binnenlandse of
buitenlandse bedrijven?
 Gebeurt de verwerking van de
grondstof in het binnen- of
buitenland?
 Wat kan je zeggen van de arbeiders?
Zijn deze goedkoop/geschoold/goed
betaald?
 Is de winst of het verlies afhankelijk
van de prijs op de wereldmarkt?
Lk zegt dat we hiermee deel A en B van het
hoofdstuk over plantagelandbouw hebben
bestudeerd: de teeltgewassen, de
kenmerken en een voorbeeldsituatie van
rubberplantages in Liberia.
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 13
 Slotfase Keuzespel met gekleurde kaartjes PowerPoint-
(3 min) Lk zegt dat we om af te sluiten nog een presentatie Situatie:
korte simulatieoefening gaan doen en deelt Je bent bedrijfsbaas van een
Leerlingen verwerven gekleurde kaartjes uit (6 aan elke leerling). 6 gekleurde bananenplantage geworden. Er zijn een
inzicht in humanitaire en Lk legt de opzet van het spel uit. kaartjes voor elke hele hoop problemen met de plantage op
ecologische problemen leerling zowat alle vlakken, maar welke 2
die gelinkt zijn aan problemen pak jij als eerste aan (en vind
plantages (evalueren) je dus het belangrijkst)?
(u).  Armoedeloon
 Lange werkuren en -dagen voor
werknemers
 Ontbossing
 Vervuiling/uitstoot van machines
 Giftige pesticiden
Lk laat de lln tegelijk hun gekozen kaartjes  Kinderarbeid
in de lucht steken.
Lk laat lln aan het woord om hun keuze uit
te leggen.

Opmerkingen i.v.m. bijlagen:

 Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek.
 Indien gebruik gemaakt wordt van een digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit).
 Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen.

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 14
BORDSCHEMA

PowerPointpresentatie

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 15
Kaartjes mysteriespel (instapfase)
Om de bonen te gaan exporteren,
moeten ze eerst nog gesorteerd
worden. Een machine sorteert ze
op maat, nadien worden de bonen
die niet goed genoeg zijn ofwel
door machines ofwel met de hand
verwijdert. Zo krijg je enkel de
beste groene bonen.
De warmte in Brazilië is vochtig en
beklemmend, maar daar heeft
Pedro geen last van, omdat hij dit
gewend is
Om koffie te kunnen telen, hebben
we een (sub)tropisch klimaat nodig
waar het warmer dan 20° en
vochtig is.
Als er onvoldoende ruimte is om
nieuwe plantages aan te leggen,
dan wordt een deel van het
Amazonewoud ontbost.
De bonen worden uit hun schil
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2
In Brazilië valt er gedurende het
hele jaar wel neerslag, maar nooit
overdreven veel. Tenzij je in het
Amazonegebied woont: hier zijn de
seizoenen verdeelt in een nat en
een droog seizoen.
Een koffieboon is eigenlijk een
zaadje. Koffiezaden worden eerst in
een schaduwrijke plek gelegd waar
ze kunnen ontkiemen in zorgvuldig
samengestelde grond.
Doordat de bonen via machines
geplukt worden, gaat de kwaliteit
van het eindproduct achteruit.
Pedro concludeert daaruit dat de
overheid meer belang hecht aan
massaproductie dan aan kwaliteit.
Wanneer de vrucht, de koffiekers,
er helder en donkerrood uitziet, dan
is hij rijp en klaar om geoogst te
worden. Dit gebeurt vaak nog met
de hand. In vlakke gebieden kan er
machinaal geoogst worden, maar
dat is onhaalbaar in steilere
gebieden.
Een koffieplant kan tot wel 10 meter
In 2017 was het
werkloosheidspercentage van de
Braziliaanse bevolking 12,8%.
Pedro werkt op een plantage waar
hij dagelijks met de hand
koffiebonen moet plukken. Op deze
manier wordt de beste kwaliteit
verzekert, maar daardoor is het
heel intensief werken.
Meer dan een kwart van de
Braziliaanse bevolking moet
toekomen met een maandelijks
inkomen van R$ 406, dat is aan de
huidige wisselkoers ongeveer 95
euro.
Om de opbrengst te verhogen,
worden steeds vaker de plukkers
vervangen door machines. Omdat
Pedro nog jong is, kan hij nog elke
dag komen werken, maar hij is
bang dat hij binnenkort ook
vervangen zal worden door een
machine.
Door handmatig te plukken kan
Koffiebonen krijgen pas hun typische,
donkerbruine kleur wanneer ze
gebrand worden. Nadien worden ze
vermaalt tot poeder.
De grootste en sterkste scheuten van
de koffieplant worden na het
ontkiemen geplant. Dit gebeurt
meestal in het natte seizoen, zodat de
grond vochtig blijft en de wortels zich
goed kunnen vastgrijpen in de
bodem.
In Brazilië kan aan massaproductie
gedaan worden omdat er voldoende
vlakke landschappen zijn. Daardoor is
het makkelijker om machines in te
zetten ter vervanging van de
werknemers, waardoor de productie
stijgt.
Pedro is 19 en woont in Brazilië. Hij is
16
gehaald en te drogen gelegd op
grote oppervlaktes.
groot worden. men garanderen dat enkel de beste
koffiebonen geplukt worden. Voor
de plukkers is dit intensief en
kostbaar werk. Per dag plukken zij
50-100 kilo aan koffiekersen.
trots op zijn nationaliteit en woont
hier graag, omdat hij van de warmte
houdt. Gemiddeld is het hier 25°, hij
heeft daarom nooit last van koude
winters.

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 17
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2
18
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2
19
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2
20
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2
21
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2
22
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2
23
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2
24
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2
25