LESONTWERP

Educatieve bachelor Secundair Onderwijs

Naam: Sofie Druyts Vakkencombinatie: wiskunde & aardrijkskunde
UC Leuven-Limburg
Lerarenopleiding Les(senreeks) te geven op: 12/11/20 Stagebegeleider LER: Ann Schellemans
Vestiging Heverlee
Hertogstraat 178, 3001 Heverlee Lesuur/-uren: 5e lesuur (12:55-13:45)
Les ingediend bij mentor op: 24/10/2020
Tel. +32 16 37 56 00

School: Heilig Hartinstituut Kessel-Lo Onderwijsvorm / Finaliteit: A-stroom Lokaal: K102

Vakmentor: Sofie Desseyn Richting: FLEX Klas: 1A

Onderwerp: Breedteligging en lengteligging Vak: Aardrijkskunde Aantal leerlingen: 17

BEGINSITUATIE
Situering in de lessenreeks
Deze les is de eerste les in thema 6 in het werkboek (Werkmap Aardrijkskunde 1). Dit thema gaat over lokaliseren in het wereldgradennet. De vorige
thema’s in het werkboek behandelden onderwerpen als landschapselementen, werken met (referentie)kaarten en werken met de atlas. In het
volgende hoofdstuk gaan de leerlingen leren hoe ze moeten werken met GIS-viewers.
In deze les gaan leerlingen de opbouw van het wereldgradennet leren (breedtegraad en lengtegraad), in de volgende les(sen) gaan ze plaatsen en
gebieden lokaliseren in het wereldgradennet.
Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)
 Werken met een atlas
 De begrippen aardas, evenaar, noordelijk/zuidelijk halfrond, oosterlengte, westerlengte, meridianen, parallellen.
 Leerlingen kunnen verwoorden bij welke meridiaan en parallel een plaats het dichtste bij gelegen is.
 Berekenen van coördinaten
Belevings- en ervaringswereld & actualiteit
Ligging van de Efteling in het wereldgradennet
Werking van een GPS
Leerniveaus binnen de klasgroep, klassfeer, …
Het is een gemotiveerde, actieve klas. Het leerniveau is gemiddeld: er zijn geen heel zwakke of heel sterke leerlingen.
Infrastructuur
Er is een smartboard met twee zijborden (whiteborden).

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 1
DIDACTISCHE VERANTWOORDING
DIDACTISCHE VERANTWOORDING
In deze les gaan leerlingen stapsgewijs leren hoe breedteligging en lengteligging in het wereldgradennet in elkaar zit. Hierbij komen vele (nieuwe)
termen aan bod, waarbij het belangrijk is dat de leerlingen aandachtig kunnen blijven luisteren. Daarom wordt er veel gevarieerd in manieren van
lesgeven. Abstractere begrippen worden duidelijk gemaakt via materiaal (wereldbollen), via de PowerPoint-presentatie wordt het verloop van de les
aangetoond en nieuwe leerstof wordt zoveel mogelijk aangebracht via OLG. Ook wordt de atlas regelmatig gebruikt doorheen de les.
Voor het samenstellen van deze les zijn er meerdere handboeken gebruikt, maar de structuur van het handboek waar de leerlingen mee werken heeft
de bovenhand.
Voor het aanleren van de nieuwe begrippen bij breedteligging en lengteligging wordt er gewerkt met een afwisseling van OLG en doceren. De
oefeningen in het werkboek worden wegens corona allemaal individueel opgelost door de leerlingen. De verbetering gebeurt altijd klassikaal en de
antwoorden komen vanuit de leerlingen.
De leerlingen worden in de instapfase gemotiveerd voor de les door de link met de eigen leefwereld (gps, Efteling…) (motivatieprincipe).
In de twee lesfasen over breedteligging en lengteligging wordt de leerstof voorstelbaar gemaakt via twee wereldbollen, waarbij de leerlingen
aandachtig moeten luisteren en kijken (aanschouwelijkheidsprincipe). Er worden veel vragen gesteld aan de leerlingen om de leerstof vast te zetten
(activiteitsprincipe), waarna die ook altijd herhaald wordt in de oefeningen van het werkboek (herhalingsprincipe). De leerstof wordt geleidelijk
aangebracht: we werken stap voor stap richting het opstellen van een wereldgradennet (geleidelijkheidsprincipe).
Om de les mee af te sluiten, wordt er nog een puzzelronde zoals in “de slimste mens ter wereld” gespeeld, waarbij de leerlingen de leerstof van het
afgelopen lesuur herhalen (herhalingsprincipe).

DOELSTELLINGEN
EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN ALGEMEEN LESDOEL
(VVKSO Aardrijkskunde 1e graad A-stroom, Brussel D/2019/13.758/010)
Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden) Leerlingen kunnen belangrijke begrippen i.v.m.
9.1 De leerlingen situeren personen, plaatsen en patronen op relevante ruimtelijke breedteligging en lengteligging correct plaatsen en
schaalniveaus. gebruiken.
Leerlingen kunnen locaties plaatsen in het
Situering in het leerplan + situering binnen de taxonomie van Bloom: noordelijk/zuidelijk en oostelijk/westelijk halfrond.
LPD 2 De leerlingen situeren personen, plaatsen en patronen op relevante ruimtelijke
schaalniveaus.
Beheersingsniveau: Toepassen

LPD 27 De leerlingen lokaliseren op een wereldkaart: de evenaar, nulmeridiaan, lengte- en

breedtelijnen, keerkringen en poolcirkels, halfronden
Beheersingsniveau: Toepassen

(DIGITALE) SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina’s in het werk- en/of handboek.)
Wereldgradennet: breedteligging en lengteligging (werkboek p. 39-41)

ANDERE
BRONNEN
Samengewerkt met:
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 2
Sofie Desseyn (feedback en richtlijnen)
Ann Schellemans (aanbreng nieuwe termen en gebruik van voetbal als wereldbol)
Torben Schoovaerts (ideeën voor extra oefeningen en lestiming)

Gebruikte bronnen:
Leysen, R., Nauwelaerts, K., van Boven, M., & Wauters, J. (2019). Werkmap Aardrijkskunde 1. Diligentia.
Demuynck, E., Verbouw, K., (2015). Topos 1. Die Keure
Broeck, C. (2020) Telescoop 1. Van In.

LEERMIDDELEN & MEDIA

Voor leerkracht:
 PowerPointpresentatie
 Twee wereldbollen (sponzen voetballen waarvan één horizontaal en één verticaal doorgesneden, met aanduidingen van de begrippen)
 Geodriehoek
 Werkmap Aardrijkskunde 1 (thema 6: lokaliseren in het wereldgradennet)
 Laptop/computer met internetverbinding
Voor leerlingen:
 Werkmap Aardrijkskunde 1 (thema 6: lokaliseren in het wereldgradennet)

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 3
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 4

Leerdoelen
Basis + Uitbreiding/Verdieping
Instapfase
(3 min)
Didactisch lesontwerp
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Lesfasen
Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud
& timing
OLG
Lk zegt dat we in een ideale wereld nu op
excursie zouden gaan naar de Efteling, maar
dat gaat niet (enerzijds vanwege corona, en
omdat we daar niet op tijd van zouden terug
zijn voor het volgende lesuur). Lk zegt dat
we ons gaan inbeelden dat we toch op
excursie vertrekken naar de Efteling.
Lk geeft toe dat ze daar nog nooit is
geweest en dat ze de weg dus ook niet
weet.
 Hoe kunnen we de weg vinden naar
de Efteling?
Lk zegt dat we gebruik kunnen maken van
een gps.
 GPS is eigenlijk een afkorting van GPS = Global Positioning System
een Engelse term; waar staat GPS
eigenlijk voor?
Lk zegt dat GPS staat voor Global
Positioning System.
 Welke getalletjes heeft een GPS
nodig om een locatie te vinden?
Lk zegt dat een GPS werkt met coördinaten
die doorgestuurd worden door satellieten.
 In welk vak op school werken jullie
ook met coördinaten? PowerPoint-
Lk toont een assenstelsel dat de leerlingen presentatie
herkennen uit de wiskundelessen.
Lk legt uit dat satellieten ook een
assenstelsel gebruiken om coördinaten van wereldgradennet
een plaats op aarde te vinden. Dit netwerk van horizontale lijnen
assenstelsel noemen we het (parallellen) en verticale lijnen
wereldgradennet.
(meridianen)
Lk haalt de onderzoeksvraag van deze les
aan: “Hoe wordt een plaats op de
wereldbol exact bepaald?”
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 5
 Lesfase 1: OLG Wereldbol Het Wereldgradennet
Breedteligging Lk toont een voetbal die een wereldbol (sponzen voetbal, 1) Breedteligging
(25 min) voorstelt (die verticaal doorgesneden is). verticaal
Lk zegt dat deze bol de aarde voorstelt en doorgesneden)
toont waar de Noordpool en de Zuidpool PowerPoint-
liggen. presentatie
Lk toont dat een lijn de aardbol horizontaal
in twee even grote helften verdeelt: een
noordelijk en een zuidelijk deel.
Leerlingen kunnen het  Hoe noemen we de noordelijke helft De evenaar verdeelt de aardbol in twee
noordelijk en zuidelijk van de aardbol? gelijke delen: het noordelijk halfrond
halfrond aanduiden op  Hoe noemen we de zuidelijke helft en het zuidelijk halfrond.
een kaart/globe. van de aardbol?
(onthouden) (b) Lk zegt en toont dat er op de plaats waar de
twee helften samenkomen een belangrijke Evenaar
cirkel ligt. Lk zegt dat we dit de evenaar = breedtecirkel van 0 graden (0°) die
noemen. het aardoppervlak verdeelt in een
Leerlingen kunnen de Lk zegt dat de leerlingen die naam kunnen noordelijk en zuidelijk halfrond
evenaar lokaliseren en onthouden omdat het de plaats die even ver
zijn functie uitleggen. van de Zuidpool als van de Noordpool
(begrijpen) (b) gelegen is (even ver -> evenaar ).

Leerlingen kunnen Lk legt uit dat de aardbol in breedtecirkels breedtecirkel

uitleggen wat is verdeeld die horizontaal over de aarde = een denkbeeldige cirkel rond de aarde
breedtecirkels zijn en lopen. die evenwijdig loopt met de evenaar, ook
deze herkennen op een parallel genoemd, bv. evenaar,
kaart/globe. keerkring, poolcirkel
(begrijpen) (b)
 Als we dichter naar de Noordpool Hoe dichter we naar de
gaan, wat gebeurt er dan met de noordpool/zuidpool gaan, hoe kleiner de
grootte van de cirkels? cirkels worden.
 Hoe lopen de breedtecirkels ten De breedtecirkels lopen evenwijdig met
opzichte van elkaar en de evenaar? elkaar en de evenaar.
Kunnen zij elkaar ooit snijden?
Lk zegt dat breedtecirkels evenwijdig
(parallel) liggen ten opzichte van elkaar, en
dat we ze daarom ook parallellen noemen.

Doceren
Lk zegt dat we via de breedtecirkels de
breedteligging van een plaats op aarde
Leerlingen kunnen kunnen bepalen, en dat deze aangeduid De breedteligging van een plaats op
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 6
uitleggen waarom de wordt in graden. aarde wordt aangeduid in
breedteligging van een Lk zegt dat plaatsen ten noorden van de - graden noorderbreedte (°NB)
plaats in het evenaar een breedteligging in als de plaats ten noorden van de
wereldgradennet noorderbreedte hebben, en plaatsen ten evenaar ligt
uitgedrukt wordt in zuiden van de evenaar een breedteligging in - graden zuiderbreedte (°ZB) als
noorderbreedte of zuiderbreedte hebben. de plaats ten zuiden van de
zuiderbreedte. Lk zegt dat we noorderbreedte als NB of N evenaar ligt
(begrijpen) (b) kunnen noteren, hetzelfde geldt voor
zuiderbreedte (ZB of Z).
Lk zegt dat een Engelsman niet veel gaat
hebben aan een aanduiding in “°Z”.
 Wat zijn de Engelse woorden voor
noord en zuid? Internationaal gezien gaan we
Lk zegt dat we internationaal gezien daarom noorderbreedte en zuiderbreedte
altijd °N en °S i.p.v. °Z gebruiken, maar aanduiden met °N (north) en °S (south).
voor nu is °Z ook zeker goed.

Lk geeft een trucje om te meten op hoeveel

graden breedteligging een plaats ligt: de
leerlingen moeten zich voorstellen dat ze
een geodriehoek in het midden van de aarde
leggen.
Lk toont een halve bol (verticale doorsnede Geodriehoek
van de aardbol) en legt de nullijn van een
geodriehoek in het midden van de aarde
(gelijk met de evenaar).
Lk toont dat we via de gradenboog op de
geodriehoek kunnen tellen op hoeveel
graden breedteligging een plaats ligt. Lk
duidt voor het noordelijk halfrond aan dat
hoe verder naar het noorden we gaan, hoe
hoger het aantal graden is. Lk zegt dat dit
hetzelfde is voor het zuidelijk halfrond.
 Op hoeveel graden breedteligging De evenaar is voor de breedteligging de
ligt de evenaar dan? nullijn en ligt dus op 0° N/Z.
Lk zegt dat voor de breedteligging de
evenaar de nullijn is.

Lk zegt dat we nu eens gaan kijken hoe het

zit met de Efteling (dit punt staat ook
aangeduid op de wereldbol). Lk telt vanaf de
evenaar (0°) tot aan het punt van de

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 7
 Efteling en zegt dat we zo kunnen vinden
dat de Efteling op 51° N ligt. De Efteling ligt op 51°N.

 Tot hoeveel graden Een plaats op de wereld kan maximaal

Noorderbreedte/Zuiderbreedte 90°N/Z liggen.
kunnen we maximaal gaan? Op 90°N ligt de Noordpool.
 Welke plaats ligt er op 90°NB/ZB? Op 90°Z ligt de Zuidpool.

Lk zegt dat er naast de evenaar andere

Leerlingen kunnen de belangrijke breedtecirkels zijn op de De Kreeftskeerkring ligt op 23,5°N.
Kreeftskeerkring en de aardbol. De Steenbokskeerkring ligt op 23,5°Z.
Steenbokskeerkring Lk zegt dat op 23,5° N de Kreeftskeerkring Tip om ligging van de keerkringen te
lokaliseren en herkennen ligt, en op 23,5° Z de Steenbokskeerkring. onthouden:
op kaart/globe.  Wat kan een trucje zijn om te De kreeft kan op de steenbok zitten,
(onthouden + creëren) onthouden welke keerkring er in het maar de steenbok niet op de kreeft.
(b) noorden ligt en welke in het zuiden?
De Kreeftskeerkring ligt op 23,5°N
Lk legt ook uit waarom deze keerkringen op omdat dit de plaats is waar in de zomer
die breedtegraden gelegen zijn. de zon loodrecht op het noordelijk
halfrond schijnt.
De Steenbokskeerkring ligt op 23,5°Z
omdat dit de plaats is waar in de zomer
de zon loodrecht op het zuidelijk halfrond
schijnt.

De noordpoolcirkel ligt op 66,5° N.

Leerlingen kunnen de Lk zegt dat er nog verder van de evenaar, De zuidpoolcirkel ligt op 66,5° Z.
noordpoolcirkel en op 66,5° NB/ZB de noordpoolcirkel en De poolcirkels liggen op een speciale
zuidpoolcirkel lokaliseren zuidpoolcirkel gelegen zijn. Lk legt uit grens: in deze cirkels ligt het gebied
en herkennen op waarom deze breedtecirkels daar liggen. waar de zon minstens één dag per jaar
kaart/globe niet opkomt en één dag per jaar niet
(onthouden) (b) ondergaat.

OLG (herhaling)
Lk zegt dat we al veel breedtecirkels
genoemd hebben en dat we ze even gaan
herhalen en aanduiden op de wereldbol.
 Hoe noemen we de lijn die de aarde De lijn die de aarde in het noordelijk en
in twee helften verdeelt? (Tip: ze ligt zuidelijk halfrond verdeelt noemen we de
even ver van de Noordpool als van evenaar.
de Zuidpool)
 Hoe noemen we de bovenste helft?

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 8
  En hoe de onderste?
 Welke breedtecirkel ligt op 23,5°N? Op 23,5°N ligt de Kreeftskeerkring.
 Welke breedtecirkel ligt op 66,5°N? Op 66,5°N ligt de noordpoolcirkel.
 Welke breedtecirkel ligt op 23,5°Z? Op 23,5°Z ligt de Steenbokskeerkring.
 Welke breedtecirkel ligt op 66,5°Z? Op 66,5°Z ligt de zuidpoolcirkel.

OLG
Lk zegt dat we dit nu ook gaan bekijken op
een 2D wereldkaart.
 Op hoeveel graden breedteligging De evenaar ligt op 0° N/Z. Deze zien we
hebben we gezegd dat de evenaar PowerPoint- op een wereldkaart dan ook altijd in het
ligt? presentatie midden van de kaart zien.
 Waar ergens op de wereldkaart
zullen we de evenaar dan kunnen
zien?
 Op hoeveel graden ligt de De Kreeftskeerkring ligt op 23,5°NB.
Kreeftskeerkring? (In het noordelijk Deze ligt dus boven de evenaar.
of zuidelijk halfrond?)
 Ligt deze dan boven of onder de
evenaar?
 Op hoeveel graden ligt de De Steenbokskeerkring ligt op 23,5°ZB.
Steenbokskeerkring?
 Op hoeveel graden ligt de De noordpoolcirkel ligt op 66,5°NB.
noordpoolcirkel?
 Op hoeveel graden ligt de De zuidpoolcirkel ligt op 66,5°ZB.
zuidpoolcirkel?
Lk zegt dat als we op een kaart de
breedteligging willen vinden, we deze
kunnen aflezen aan de cijfertjes die aan de
Leerlingen kunnen de zijkant bij elke breedtecirkel staan.
breedtegraad van een Lk zegt dat de leerlingen door hun atlas
plaats aflezen op kaart kunnen bladeren om dit na te kijken.
(toepassen) (b). Lk zegt dat we de Efteling ook weer kunnen
lokaliseren (op p. 38 in de atlas): als we
kijken naar de dichtstbijzijnde breedtecirkel,
dan zien we dat de Efteling iets boven de Atlas (Plantyn
breedtecirkel van 50° ligt (op 51° N). wereldatlas, editie
2017)
Oefeningen
Lk zegt dat we nu bij opdracht 14 (p. 39) Opdracht 14, oef 1 (p. 39)
oef 1 kunnen invullen. Lk zegt dat als de
Leerlingen kunnen de leerlingen het niet meer weten, ze altijd het
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 9
pasgeleerde termen tekstje boven de oefening kunnen herlezen. Werkmap
i.v.m. breedteligging in Lk geeft leerlingen een paar minuten om de Aardrijkskunde
het wereldgradennet oefening te maken. (p. 39: opdracht
plaatsen op een Lk duidt een leerling aan om luidop te 14, oef 1)
kaart/globe zeggen wat hij/zij in de vijf vakjes links PowerPoint-
(begrijpen) (b) ingevuld heeft. presentatie
Lk duidt een andere leerling aan om luidop
te zeggen wat hij/zij in de vier vakjes rechts
ingevuld heeft.

Lk zegt dat we nu nog klassikaal een

Leerlingen kunnen van oefening gaan maken waar de leerlingen
een kaart aflezen of een hun atlas voor nodig hebben. Oefening in PowerPointpresentatie
plaats in het noordelijk Lk noemt een land en de leerlingen moeten Atlas (Plantyn  Canada: noordelijk halfrond
of zuidelijk halfrond (of zoeken of dit in het noordelijk of zuidelijk wereldatlas, editie  Zuid-Afrika: zuidelijk halfrond
in beide) gelegen is. halfrond ligt. 2017)  Zweden: noordelijk halfrond
(toepassen) (b). Lk zegt dat telkens ze denken dat het land  Brazilië: beide
in het noordelijk halfrond ligt, ze mogen
rechtstaan, en als ze denken dat het in het
zuidelijk halfrond ligt, ze mogen blijven
zitten.
Leerkracht toont één voor één de opgaves
en geeft telkens 1 à 2 minuten denktijd per
opgave.
Lesfase 2: de Doceren 2) Lengteligging
lengteligging Lk zegt dat we na de breedteligging, het nu
(20 min) gaan hebben over de lengteligging.
Leerlingen kunnen op Lk zegt dat lengteligging aangeduid word op
kaart/globe de een kaart of globe met verticale lijnen die
meridianen herkennen. we meridianen noemen. De lengteligging wordt aangeduid met
(begrijpen) (b). Lk zegt dat elke meridiaan de noordpool met meridianen (lengtelijnen).
de zuidpool verbindt en illustreert dit op de Wereldbol
wereldbol. (sponzen voetbal, Elke meridiaan verbindt de Noordpool
Lk zegt dat er in het handboek staat dat horizontaal met de Zuidpool.
lengteligging aangeduid wordt met doorgesneden)
lengtecirkels, maar dit is fout! Een
meridiaan vormt slechts een halve cirkel.
Lk zegt dat de leerlingen dit nu overal in hun
werkboek moeten aanpassen:
- op p. 39 in de groene kader rechts Werkmap
- op p. 40 in de uitleg (twee keer) Aardrijkskunde 1
- op p. 42 in de rode kader, allerlaatste (p. 39-45)

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 10
 zin
- op p. 45 in de leertekst (twee keer)

Lk zegt dat de lengteligging net als de

breedteligging uitgedrukt wordt in graden.
Lk zegt dat we voor het tellen van de
lengteligging beginnen bij de meest bekende
meridiaan: de nulmeridiaan. Lk zegt dat
De leerlingen kunnen de de nulmeridiaan voor de lengteligging de Nulmeridiaan
nulmeridiaan lokaliseren nullijn is. Alle plaatsen op deze lijn (van de = de meridiaan die door Greenwich bij
en herkennen op Noordpool, door Greenwich, naar de Londen loopt. Het is de meridiaan van 0
kaart/globe. Zuidpool) liggen dus op 0°. graden (0°).
(onthouden) (b)
De leerlingen kunnen de  Weet iemand ook door welke stad de
functie van de nulmeridiaan loopt?
nulmeridiaan  Is iemand hier al eens geweest (of in
verwoorden. (begrijpen) Londen)?
(b)
Leerlingen kunnen het Lk zegt dat we zeggen dat de nulmeridiaan
oostelijk en westelijk de aardbol verdeelt in het oostelijk en
halfrond lokaliseren op westelijk halfrond.
kaart/globe. Lk zegt dat de nulmeridiaan maar een halve
(onthouden) (b) cirkel is, en dus niet alleen een wereldbol in
twee helften kan verdelen, hier hebben we
nog een andere meridiaan voor nodig aan de
andere kant van de wereld.
 Hoeveel graden is een volledige Een volledige cirkel is 360°.
cirkel? De nulmeridiaan loopt op 0°. Dan moet
 Als we de aarde in twee gelijke er op 180° ook een meridiaan lopen,
helften willen verdelen (het oostelijk waarmee de nulmeridiaan de wereld
en westelijk halfrond), op hoeveel verdeelt in twee gelijke helften (het
graden moet dan de andere oostelijk en westelijk halfrond).
meridiaan lopen?
Lk legt uit dat het oostelijk halfrond gelegen De nulmeridiaan en de 180°-meridiaan
is ten oosten van de nulmeridiaan tot aan de verdelen de aardbol in het oostelijk en
180°-meridiaan, en het westelijk halfrond westelijk halfrond.
gelegen is ten westen van de nulmeridiaan
tot aan de 180°-meridiaan (lk duidt dit ook
aan op de wereldbol).
Leerlingen kunnen Lk legt uit dat ten oosten van de De lengteligging van een plaats op aarde
uitleggen waarom de nulmeridiaan de lengteligging aangeduid wordt aangeduid in
lengteligging van een wordt in oosterlengte en ten westen - graden oosterlengte (°O) als

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 11
plaats in het hiervan in westerlengte. de plaats ten oosten van de
wereldgradennet Lk zegt dat we graden oosterlengte kunnen nulmeridiaan ligt
aangeduid wordt in noteren als °O of °OL, hetzelfde geldt voor - graden westerlengte (°W) als
oosterlengte of graden westerlengte (°W of °WL). Beide de plaats ten westen van de
westerlengte. manieren zijn goed. nulmeridiaan ligt
(begrijpen) (b) Lk zegt dat we internationaal gezien ook
terug met Engelse termen kunnen werken.
 Hoe zeggen we “oost” en “west” in Internationaal gezien gaan we graden
het Engels? oosterlengte noteren als °E (east).
Lk zegt dat we graden oost dus ook kunnen
schrijven als °E, maar dat de Nederlandse
versie voorlopig ook goed is.
 We weten op hoeveel graden de
grenzen van het oostelijk en westelijk De lengteligging kan maximaal tot 180°
halfrond liggen: op hoeveel graden O/W gaan.
oosterlengte of westerlengte zou een
plaats dan maximaal kunnen liggen?
 Hoeveel graden konden we maximaal De breedteligging kan maximaal tot 90°
gaan bij de breedteligging? N/Z gaan.
Lk zegt dat de leerlingen dit goed moeten
onthouden, omdat dit makkelijk door elkaar
gehaald wordt.

Lk zegt dat we ook weer gaan kijken hoe het

zit met de Efteling. Lk duidt de locatie van
de Efteling aan op de wereldbol.
 In welk halfrond ligt De Efteling?
(Oostelijk of westelijk?)
Lk duidt aan dat we op 0° in Greenwich
zitten, en dat we maar een klein beetje in
oostelijke richting moeten gaan om de
Efteling tegen te komen. Zo vinden we dat De Efteling ligt in het oostelijk halfrond
de Efteling op 5° O ligt. op 5°O.

Lk zegt dat we nu gaan kijken op een kaart

in de atlas naar de lengtelijnen. Lk vraagt
aan leerlingen om de atlaskaart op p. 152 te Atlas (Plantyn
nemen. wereldatlas, editie
Lk zegt dat we vanaf de nulmeridiaan 180° 2017)
naar het oosten en 180° naar het westen
kunnen tellen.
Lk zegt dat als we op een kaart de

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 12
 lengteligging van een plaats willen weten,
we de lengtegraad kunnen aflezen aan de
Leerlingen kunnen de cijfertjes die bij de lengtelijn staan
lengtegraad van een bovenaan en onderaan de kaart.
plaats aflezen op kaart. Lk zegt dat wanneer we de lengtegraad van
(toepassen) (b). de Efteling willen weten, we dan gaan kijken
bij welke lengtelijn de Efteling het kortste bij
ligt. De Efteling ligt net in het midden tussen
die van 0° en die van 10°O, dus kunnen we
redeneren dat de Efteling op 5° O ligt.

Oefeningen
Lk zegt dat als er geen vragen meer zijn, de
leerlingen oef 2 op p. 40 mogen maken. Lk Werkmap
zegt dat als ze het even niet meer weten, ze Aardrijkskunde 1 Oef 2 (p. 40)
De leerlingen kunnen de altijd het tekstje boven de oefening kunnen (p. 40-41: oef 2,
pasgeleerde termen lezen voor de uitleg. 3 en 4)
i.v.m. lengteligging in Lk geeft leerlingen een paar minuten om de
het wereldgradennet oefening te maken.
plaatsen op een Lk duidt een leerling aan om luidop te
kaart/globe. (begrijpen) zeggen wat hij/zij in de twee vakjes links
(b) ingevuld heeft.
Lk duidt een andere leerling aan om luidop
te zeggen wat hij/zij in de drie vakjes rechts
ingevuld heeft.
Lk projecteert tegelijk de verbetering.

Lk zegt dat we nu nog klassikaal een

oefening gaan maken waar de leerlingen Atlas (Plantyn Oefening in PowerPointpresentatie
hun atlas voor nodig hebben. wereldatlas, editie  China: oostelijk halfrond
Lk noemt een land en de leerlingen moeten 2017)  Mexico: westelijk halfrond
opzoeken of dit in het westelijk of oostelijk  Spanje: beide
halfrond ligt.  Egypte: oostelijk halfrond
Lk zegt dat telkens ze denken dat het land
in het westelijk halfrond ligt, ze mogen
rechtstaan, en als ze denken dat het in het
oostelijk halfrond ligt, ze mogen blijven
zitten.
Leerkracht toont één voor één de opgaves
en geeft telkens 1 à 2 minuten denktijd per
opgave.

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 13
 (hier stoppen, tenzij les vlot gaat en er
voldoende tijd is)

Lk zegt dat de leerlingen ook oefening 3 en

4 mogen maken. Oef 3-4 (p. 41)
Lk zegt dat er in de werkboeken van de
leerlingen een foutje staat op deze
wereldkaart: links staat tweemaal 0°, en
geen 10° NB en 10° ZB. Dit moet aangepast
worden.
Lk geeft leerlingen 2 minuten denktijd.
Lk zegt dat de leerlingen oef 3 en 4 van hun
buur mogen verbeteren.

Slotfase (2 min) Lk zegt dat we als korte afsluiter een PowerPoint-

De leerlingen linken puzzelronde van de slimste mens ter wereld presentatie
termen die ze kennen gaan spelen over de leerstof van de les.
om tot een begrip te Lk vraagt of iedereen weet hoe de
komen. (analyseren) (b) puzzelronde werkt en legt uit indien nodig.
Lk zegt dat de leerlingen één minuut krijgen
om de drie linken te vinden. De leerlingen
schrijven deze op of onthouden ze in stilte.
Wanneer iemand alle drie linken gevonden
denkt te hebben, steekt hij/zij een hand in
de lucht.
Lk duidt na de minuut iemand aan om het
antwoord te zeggen en projecteert de
oplossing.

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 14
BORDSCHEMA

PowerPoint-presentatie

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 15
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 16
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 17
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 18