Nus

LESONTWERP
Educatieve bachelor Secundair Onderwijs
Naam: Kelly Croes Vakkencombinatie: Aardrijkskunde – geschiedenis
Campus Hertogstraat
Hertogstraat 178
3001 Heverlee
Les(senreeks) te geven op: 12/12/2022 Stagebegeleider LER: Arjan Van Der Star
tel. +32 (0) 16 375 600
Lesuur/-uren: 11:30
School: UCLL-Leuven Onderwijsvorm / Finaliteit: A-stroom Lokaal:I003

Vakmentor: Arjan Van Der Star Richting: ASO Klas: 1M&M

Onderwerp: De Zwarte Zee Vak: Aardrijkskunde Aantal leerlingen: 30

BEGINSITUATIE
Situering in de lessenreeks
Dit is de eerste les over de stijging van de zeespiegel en het onstaan van de Zwarte Zee.

Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)

De leerlingen kennen de Europese landen en kunnen deze situeren op een kaart.
De leerlingen kennen de huidige Zwarte Zee.
De leerlingen kunnen verwoorden wat een zeespiegelstijging is en wat de effecten hiervan zijn.
De leerlingen kunnen werken met een atlas.

Belevings- en ervaringswereld & actualiteit

De leerlingen weten wat een zeespiegel stijging is
De leerlingen weten waar Oekraïne ligt omwille van oorlog die momenteel actueel is.
De leerlingen weten dat de Zwarte Zee aan Oekraïne grenst.

Leerniveaus binnen de klasgroep, klassfeer, …

A-stroom 2de graad.

Infrastructuur
Computer, powerpoint, beamer

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 1 1
DIDACTISCHE VERANTWOORDING
Welke breinprincipes of (vak)didactische principes en werkvormen komen in je les aan bod? Op welke manier? Waarom kies je voor deze aanpak? Wees concreet.
Breinprincipes
Zintuigelijk rijk 🡪 ik ga de zeespiegelstijging na bootsen zodat de leerlingen het visueel kunnen zien. Ook gebruik ik de powerpoint om mijn les te
ondersteunen.
Voortbouwen op 🡪 ik bouw op een rustig tempo mijn les op en begin uit de actualiteit.
Herhalen 🡪 met het proefje herhaal ik een deel van de les
Creatie 🡪 een proefje doen om de zeespiegel na te bootsen
Focus 🡪 ik maak het realistisch voor de leerlingen door het voor te doen, en ook te koppelen aan een echt gebeurde situatie.

Didactische principes
Aanschouwelijkheidsprincipe 🡪 de leerlinhouden zoveel mogelijk zintuiglijk waarneembaar laten voorstellen.
Activiteitsprincipe 🡪 de leerlingen mogen fouten maken en ik breng verschillende werkvormen aanbod.
Motivatieprincipe 🡪 ik laat veel van de leerlingen komen.
Geleidelijkheisprincipe 🡪 ik bouw mijn les rustig op en nadien ga ik over naar de lesinhoud zelf.
Herhalingsprincipe 🡪 er zit een gevarieerde herhaling in mijn les, eerst met een proefje nadien verwoorden en als slotfase heb ik een proefje waar
ik de zeeën namaak.
Structureringsprincipe 🡪 ik laat de leerlingen eerst de Zwarte Zee opzoeken, nadien doe ik met een proefje een stijging van het waterniveau na, en
hierna komt de lesinhoud.

DOELSTELLINGEN
EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN ALGEMEEN LESDOEL
Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden) De leerlingen kunnen verwoorden hoe de Zwarte
9.5 De leerlingen reflecteren over ruimtelijke gevolgen van demografische en economische zee is ontstaan en kennen het verschil tussen
processen op verschillende ruimtelijke schaalniveaus. landijs en zee-ijs.

Situering in het leerplan:

AARa4 De leerlingen formuleren een hypothese in functie van een onderzoeksvraag aan de hand
van aangereikte criteria.
AARa5 De leerlingen verzamelen bij een onderzoeksvraag gegevens aan de hand van een
(terrein)waarneming, een meting, terrein technieken of een experiment volgens een gegeven
werkwijze.
AARa26 De leerlingen lokaliseren op kaart en globe: continenten, oceanen en zeeën, de
belangrijkste reliëfeenheden en rivieren, de belangrijkste staten.
AARa32 De leerlingen tonen aan dat het landschap kan veranderen op korte of lange termijn
door de gevolgen aan van zwaartekracht, stromend water, wind en ijs.

(DIGITALE) SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina’s in het werk- en/of handboek.)
Het ontstaan van de Zwarte Zee door zeespiegelstijging

ANDERE
BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens APA.)

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 1 2
Samengewerkt met:
/
Gebruikte bronnen:
Boek 🡪 (In het oog van de storm, 2012)
(Wikipedia, 2014)
(Wikipedia, Zwarte Zee, 2022)
(Atlases, s.d.)

LEERMIDDELEN & MEDIA

Powerpoint
Atlas

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 1 3
 Didactisch lesontwerp
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Leerdoelen
Lesfasen
Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud
& timing
De leerlingen kunnen de Instapfase Onderwijsactiviteit: onderwijsleergesprek Atlas 38-39
Zwarte Zee situeren op 5” Lkr. Kan iemand de Zwarte Zee situeren op ppt
de kaart. deze kaart?

Leeractiviteit: zelfstandig beleid werk

Leerling situeert de zwarte zee op de blanco
kaart van Europa.

Onderwijsactiviteit
Lkr. Welke landen grenzen aan de Zwarte
Zee? Hiervoor mag je je atlas gebruiken.

Leeractiviteit
Roemenië, Bulgarije, Turkije, Georgië,
Leerlingen sommen de aangrenzende Rusland en Oekraïne
landen op.
De leerlingen kunnen Lesfase 1: Onderwijsactiviteit: Instructie geven Glas
visueel begrijpen hoe 10” Lkr. We gaan eens kijken, ik heb hier een IJsblokjes
een zeespiegel er uit glas en ijsblokjes, wat gaat er volgens jullie Water
ziet. gebeuren als ik hier ijsblokjes in ga doen.
Jullie mogen jullie hypotheses maken.

Leeractiviteit
Leerlingen schrijven op wat ze denken dat Het waterniveau gaat stijgen.
er gaat gebeuren als de ijsblokjes in het
glas gaan.

Onderwijsactiviteit: demonstreren
Lkr. Ik ga hier nu de ijsblokjes in doen. Wat
gebeurt er?
Het waterniveau is gestegen
Leeractiviteit
Leerlingen verwoorden wat er is gebeurd
toen de ijsblokjes in het glas werden
gedaan.
Leerlingen kunnen het Lesfase 2 Onderwijsactiviteit ppt
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 1 4
verschil uitleggen 8” Lkr. Je ziet hier twee afbeeldingen van twee
tussen landijs en zee-ijs soorten ijs. Hoe zouden we de eerste
afbeelding noemen?
Leeractiviteit
Leerlingen verwoorden hoe ze de eerste Zee-ijs
afbeelding noemen.

Lkr. Hoe zouden we de tweede afbeelding

noemen?
Leeractiviteit
Leerlingen verwoorden hoe ze de tweede Landijs
afbeelding noemen

Lkr. Als je deze afbeeldingen goed bekijkt,

wat kan dan een verschil zijn, jullie mogen
dit per 2 kort bespreken.
Landijs ligt op het land als dit smelt
Leeractiviteit duowerk komt het in de zee, zee-ijs ligt al op de
Leerlingen verwoorden per twee wat het zeeën dus als dit smelt heeft het geen
verschil kan zijn tussen zee-ijs en landijs verdere invloed

Lkr. Ja inderdaad, landijs is eigenlijk het

ophopen van sneeuw over een heel lange
periode, door de druk ontstaat hier ijs en
dit gaat dan om gletsjers of ijskappen.
Zee-ijs is eigenlijk een drijvende ijsmassa
die op de poolzeeën ligt.
Welke conclusie kunnen we dan maken?
Heeft landijs een effect op de
zeespiegelstijging?

Leeractiviteit conclusie Het smelten van gletsjers en ijskappen

Leerlingen beantwoorden de conclusie over heeft wel een effect op het stijgen van
landijs de zeespiegel?

Lkr. En wat is dan de conclusie over zee-

ijs? Heeft dit een invloed op het stijgen van
de zeespiegel?
Het smelten van zee-ijs heeft geen
Leerlingen beantwoorden de conclusie over effect op het stijgen van de zeespiegel?
zee-ijs

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 1 5
De leerlingen kunnen Lesfase 3 Onderwijsactiviteit instructie geven Atlas 36-37
het Euxine meer 7“ lkr. Jullie krijgen 5 minuten om per twee ppt
herkennen in de huidige even te bespreken wat je herkent op deze
Zwarte Zee. kaart en wat je opvalt, kijk goed naar wat
er rond staat en welke gebieden je nu nog
ziet.

Leeractiviteit Duowerk Leerlingen herkennen de Zwarte Zee.

Leerlingen gaan per twee even nadenken
en opschrijven wat hun opvalt.

Onderwijsactiviteit: doceren
Lkr. Wat valt jullie op? Herken je aan de omliggende landen en
Leeractiviteit
de zee van Azov
Leerlingen sommen de zaken op die ze
herkennen op de kaart van het Euxine Meer

Onderwijsactiviteit:
Welke rivieren komen eruit op de Zwarte
Zee? Ook hier mag je je atlas voor
gebruiken. Donau, Djnepr, Dnjester, Don (niet
helemaal), Koeban, Sakarya, Kizil Irmak
Leeractvitieit: opzoeken
Leerlingen zoeken op in de atlas welke
rivieren er uitkomen op de Zwarte Zee
De leerlingen kunnen Lesfase 4 Onderwijsactiviteit: uitleggen Bord
inzien wat het gevolg is 15” Lkr. Stel dat de Zwarte Zee niet altijd zo Krijt
van een groot was. ppt
zeespiegelstijging. En wat als ik jullie nu zeg dat de zee
helemaal geen zee was? Maar dat ze dit
een meer was. En dat ze dit het noemde
het Pontus Euxinus meer noemde of zoals
wij het noemen het Euxinemeer wat
gastvrije zee betekent in het Grieks. Dit
was een zoetwater meer.
Wat kan hier een invloed van zijn geweest?
(Verschillende invloeden op bord schrijven).
Denk terug aan het begin van de les. Wat
hadden we toen gezien?

Leeractiviteit
De leerlingen denken terug aan het proefje
en verwoorden wat er daar was gebeurd.
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 1 6
 Het water is gestegen.
Onderwijsactiviteit doceren
Lkr. Ja inderdaad, hier zie je ook het
verschil in grootte. (zwart wit foto) We
gaan eens even terug in de tijd, zo’n 8000
jaar geleden was er een mini-ijstijd die
ongeveer 350 jaar geduurd heeft opnieuw
als gevolg van een kortstondige
uitschakeling van de golfstroom (een
snelle, krachtige warme stroming in de
Oceaan. Vanaf de Golf van Mexico). Maar
op het einde van deze piek was er een
kleine opwarming. Wat kunnen de gevolgen
hiervan zijn?

Leeractiviteit
Leerlingen formuleren hun antwoord welke
gevolgen er zijn van een kleine opwarming
na een ijstijd. Een zeespiegelstijging.
Onderwijsactiviteit Het ijs dat gevormd is in die tijd gaat
Lkr. En als deze gletsjers smelten, waar smelten.
komen deze dan terecht?
Leeractiviteit
Leerlingen beantwoorden waar de gletsjers
terecht komen als deze smelten
De gletsjers komen terecht in de zee.
Onderwijsactiviteit
Lkr. En wat kunnen de gevolgen hiervan
zijn als je gaat kijken naar het proefje dat
we hebben gedaan?
Leeractiviteit
Leerlingen beantwoorden de gevolgen van
gletsjers die smelten en in de zee komen.

Onderwijsactiviteit Het waterniveau gaat stijgen.

Lkr. Wat kunnen nog gevolgen zijn als de
zeespiegel stijgt? Denk eens aan kleine
landen, of landen die aan de zeeën
grenzen, kijk naar België?
Leeractiviteit
Leerlingen hebben door dat dit grote
gevolgen heeft.

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 1 7
 Onderwijsactiviteit
Lkr. Deze zeespiegelstijging heeft voor nog
een grote impact gezorgd. Het heeft Groot- Kleine landen die omringt zijn door zee
Brittannië en Tasmanië van het vaste land of landen die aan een zee grenzen zoals
afgescheurd. Dit zijn nog verwachtingen België hebben kans om met een deel
voor in de toekomst voor Europa als de van het land onder water te staan
zeespiegel gaat stijgen.

De leerlingen zien Slotfase Onderwijsactiviteit: demonstreren Bak

visueel een 5” Ik heb hier een bak met zand bij, deze Zand
zeespiegelstijging aan stellen de Egeïsche zee, de Zee van Water
de hand van een Marmara, de Middellandse zee en de zee
proefje. van Azov voor
Ik ga hier al een beetje water gieten, wat
gaat er gebeuren volgens jullie?

Leeractiviteit De Middellandse zee gaat overlopen en

Leerlingen verwoorden wat ze denken dat gaat zo stijgen dat het Euxinemeer
er gaat gebeuren. overloopt en groter wordt.
Onderwijsactiviteit
Inderdaad. We gaan eens de situatie van
8000 jaar geleden op het einde van mini-
ijstijd na te bootsen.

Opmerkingen i.v.m. bijlagen:

● Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek.

● Indien gebruik gemaakt wordt van een digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit).

● Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen.

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 1 8
BORDSCHEMA

Voor welke impact kan een zeespiegelstijging zorgen (mindmap)

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 1 9
PowerPoint

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 1 10
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 1 11