LESONTWERP

Educatieve bachelor Secundair Onderwijs

UC Leuven-Limburg
Lerarenopleiding
Vestiging Heverlee
Hertogstraat 178, 3001 Heverlee
Tel. +32 16 37 56 00
Naam: Sofie Druyts Vakkencombinatie: AA-WISK
Les(senreeks) te geven op: 19/04/2021 (GL/LA)
Stagebegeleider LER: Ann Schellemans
23/04/2021 (EcoB)
Lesuur/-uren: 1e uur (GL/LA) & 7e uur (EcoB) Les ingediend bij mentor op:

School: SJCA Schaluin Onderwijsvorm / Finaliteit: A-stroom Lokaal: blauwe zaal gelijkvloers

Richting: Grieks-Latijn – Latijn Klas: 3 GL/LA

Vakmentor: Ilse Swevers
Economie 3 econ B

Onderwerp: Landbouw in Moesson-Azië Vak: aardrijkskunde Aantal leerlingen:

BEGINSITUATIE
Situering in de lessenreeks
Deze les situeert zich in het derde thema van het handboek WDM Aardrijkskunde 3. In dit thema is dit het derde hoofdstuk, dit is de allereerste les. In
de voorgaande hoofdstukken hebben de leerlingen landbouw en voeding in de wereld en landbouw in Sub-Sahara-Afrika al gezien.

Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)

 Kunnen Moesson-Azië lokaliseren op kaart (gezien in thema 1 hoofdstuk 1.2: wereldblokken)
 Kunnen reliëf op kaart analyseren en interpreteren
 Een klimatogram lezen en interpreteren
 Het klimaat van een gebied bepalen a.d.h.v. een klimatogram
 Groeimaanden bepalen a.d.h.v. een klimatogram
Belevings- en ervaringswereld & actualiteit
Video overstromingen door moessonregens in India (BBC-nieuwsvideo)
Op reis gaan naar India
Rijstgerechten uit verschillende landen

Leerniveaus binnen de klasgroep, klassfeer, …

/
Infrastructuur
/

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 1
DIDACTISCHE VERANTWOORDING
Aanschouwelijkheidsprincipe
Video over moessonregens en overstromingen in India (BBC-nieuws), PowerPointpresentatie die de les en oefeningen in het werkboek visualiseren,
extra afbeeldingen in de PowerPoint over o.a. terrasbouw

Activiteitsprincipe
Oefeningen in het werkboek via OLG, atlasoefening (reliëf in Moesson-Azië), whitebordjesoefening, slotspel rijstgerechten over de wereld

Motivatieprincipe
Instapfase over op reis gaan naar India, video van BBC nieuws over overstromingen door Moessonregens in India, whitebordjesoefening, slotspel
rijstgerechten over de wereld

Beperkingsprincipe
Bij de atlasstudie moeten de leerlingen pijltjes tekenen die de windrichting aantonen, in deze fase wordt het globaal windsysteem niet aangehaald
omdat de leerlingen dit nog niet kennen en niet echt nodig hebben voor deze oefening. Het zou de leerinhoud enkel ingewikkelder maken en dat is
niet nodig hierbij, daarom wordt deze informatie achterwege gelaten.

Herhalingsprincipe
Teeltvoorwaarden voor rijst worden ontdekt doorheen de les en op het einde nog eens herhaald;
Bij het schema over de stijgingsregen laat ik de leerlingen eerst zelf uitleggen hoe het komt dat de zomermoesson zo veel regen met zich meebrengt
vooraleer we naar het schema gaan, zodat deze leerstof tweemaal aan bod komt en dus herhaald wordt.

Structureringsprincipe
Doorheen de PowerPoint van de les wordt regelmatig een overzichtsdia aangehaald om de lesopbouw visueel voor te stellen

DOELSTELLINGEN
EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN ALGEMEEN LESDOEL
Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden)
ET 3 aan de hand van voorbeelden horizontale en verticale ruimtelijke relaties herkennen. Leerlingen kunnen verklaren waarom er in
Moesson-Azië aan rijstteelt gedaan wordt.
ET 4 de eigenheid van regio's beschrijven aan de hand van natuurlijke en menselijke kenmerken.

ET 6 aan de hand van regionale voorbeelden redenen opnoemen die de lokalisatie, de spreiding
en de eventuele wijzigingen verklaren van:
- landbouwactiviteiten;
- industriële activiteiten;
- tertiaire activiteiten.
ET 12 verbanden leggen tussen levenswijze, cultuur en leefmilieu.

Situering in het leerplan + situering binnen de taxonomie van Bloom:

7.1 De kenmerken van een agrarisch landschap met intensieve rijstteelt in Moesson-Azië
beschrijven aan de hand van natuurlijke en menselijke kenmerken, via beelden, kaarten en
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 2
andere informatiebronnen.

7.2 De verticale en horizontale relaties herkennen in een landbouwlandschap. De

landbouwactiviteit verklaren vanuit de kenmerken van het natuurlijk milieu en de menselijke
omstandigheden (zoals bevolkingsdichtheid, levenswijze).

(DIGITALE) SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina’s in het werk- en/of handboek.)
Thema 3 hoofdstuk 3: Landbouw in Moesson-Azië (p. 153-155)

ANDERE
BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens APA.)
Samengewerkt met:
Ilse Swevers

Gebruikte bronnen:
Horizon 3 – werkboek 2015: 13 – landbouw in Moesson-Azië
Topos 3 – 2016: 2. Landbouwlandschappen
WDM Aardrijkskunde 3: thema 3 hoofdstuk 3: landbouw in Moesson-Azië

LEERMIDDELEN & MEDIA

PowerPointpresentatie
WDM Aardrijkskunde 3
Whitebordjes + stiften + doekjes
Atlas
Antwoordenblad slotspel
Wereldkaart

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 3
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 4
 Didactisch lesontwerp
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Leerdoelen
Basis + Uitbreiding/Verdieping Lesfasen
Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud
& timing
Instapfase Lk zegt dat we deze les ons gaan focussen
op een deel van Azië dat we Moesson-Azië PowerPoint-
(3 min) noemen. presentatie
Lk toont een kaart uit thema 1.
 Welk wereldblok op deze kaart is
Moesson-Azië?
 Welke landen liggen in dit (eigen antwoord lln)
wereldblok?
LK zegt dat we als voorbeeldland India gaan
nemen.
 Stel dat ik op reis wil gaan naar
India, wat is dan de beste tijd van
het jaar om te gaan?
 Waarom zou ik (niet) in de zomer
naar India willen gaan? Wat zijn de
voor-/nadelen?
Lk zegt dat als we in de zomer op vakantie
zouden gaan naar India, we mogelijks
midden in het regenseizoen gaan.
Lk toont een video over hevige https://www.yout
moessonregens in India. ube.com/watch?
 Buiten de toeristische sector, op v=itwRqh0chtw
welke andere sector hebben deze
moessonregens heel veel invloed?
 Welk gewas verwacht je dat er vooral De hevige moessonregens hebben een
geteeld zal worden in India en de grote invloed op de landbouwsector.
rest van Moesson-Azië? In moesson-Azië wordt vooral aan
Lk kondigt aan dat we vandaag de landbouw rijstteelt gedaan.
in Moesson-Azië zullen onderzoeken en
toont een overzicht van de les.
Lesfase 1: OLG 3.1 Situering (p.153)
oefening 37-38 Lk zegt dat de lln hun boek erbij mogen PowerPoint- Oefening 37: rijstteelt in Moesson-
nemen op p. 153 en leest de opgave voor. presentatie Azië
(15 min) Lk zegt dat lln in de kader “Moesson-Azië”
moeten schrijven. WDM

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 5
 Lk haalt aan dat er twee stippellijnen op de Aardrijkskunde 3
De leerlingen kunnen de afbeelding staan.
evenaar en  Welke stippellijn is de evenaar en
Kreeftskeerkring welke is de Kreeftskeerkring?
herkennen op kaart  In welke klimaatzone bevindt dit
(begrijpen) (b). gebied zich? Warm, gematigd of
koud?

De groene lijn is de Kreeftskeerkring.

De rode lijn is de evenaar.

Dit gebied bevindt zich in de gematigde

klimaatzone.
De leerlingen kunnen Oefening met atlas Atlas
belangrijke Lk overloopt oefening 38. 3.2 Fysische omstandigheden (p.
reliëfgebieden en Lk zegt dat de lln voor deze oefening 153)
rivieren in Moesson-Azië gebruik mogen maken van de atlas wanneer Oefening 38: reliëf in Moesson-Azië
situeren op kaart nodig.
(toepassen) (b). Lk deelt de atlassen uit.
Lk geeft de lln 5-10 min tijd om de oefening
De leerlingen kunnen de te maken.
atlas gebruiken om Lk verbetert de oefening klassikaal.
relevante informatie op LK duidt per antwoord een leerling aan om
te zoeken (toepassen) zijn/haar oplossing luidop te zeggen.
(b).

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 6
 Lk toont de kaart Moesson-Azië rijstteelt en
Moesson-Azië reliëf naast elkaar.
Leerlingen kunnen  Welk verband zie je tussen deze twee
verbanden leggen tussen kaarten?
kaarten (analyseren)  In welke reliëfgebieden doet men
(b). vooral aan rijstteelt?
Lk toont foto’s van rijstteeltgebieden.
Als we deze twee kaarten met elkaar
vergelijken, merken we op dat de
gebieden waar rijstteelt voorkomt
overlappen met de lagergelegen, vlakke
gebieden op de reliëfkaart.
Men doet dus vooral aan rijstteelt in
vlakke gebieden.

 Wat als je aan rijstteelt wil doen Wanneer het gebied niet vlak genoeg is,
maar er zitten heuvels in het kan men terrassen aanleggen.
landschap? Wat gaat men dan
aanleggen om aan rijstteelt te
kunnen doen?
Lk toont foto’s.
 Wat is een eerste voorwaarde om Een eerste voorwaarde om aan rijstteelt
aan rijstteelt te kunnen doen? te kunnen doen is een vlak reliëf.
Lesfase 2: OLG PowerPoint- Oefening 39: klimaat in Moesson-
oefening 39 Lk leest oefening 39 voor. presentatie Azië
Leerlingen kunnen een  Van welke stad is dit het
klimatogram lezen en (7 min) klimatogram? WDM
hier de nodige informatie  Waar ligt Kolkata? (Gebruik je atlas) Aardrijkskunde 3
uithalen (toepassen) (b). Lk toont een klimaat-determineertabel op de
PPT. Atlas
 Wat is het klimaat in Kolkata?
Leerlingen kunnen de  Wat zijn de voorwaarden om een De twee voorwaarden om een maand als
voorwaarden voor een maand als “groeimaand” te “groeimaand” te beschouwen:
groeimaand opnoemen beschouwen? 1. Voldoende warm (Tm > 10°)
(onthouden) (b).  In welke maanden is de temperatuur 2. Voldoende neerslag (Nm > 2xTm)
hoog genoeg?
Lk benadrukt dat de lln deze maanden
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 7
 moeten kleuren onder het klimatogram.
 In welke maanden is er genoeg
neerslag?
 Welke maanden zijn in deze oefening
de groeimaanden?

Leerlingen kunnen  In welke periode kan men aan

oplossingen bedenken landbouw doen?
voor  Stel dat de boeren in april al aan
landbouwproblemen landbouw willen doen, wat kunnen zij
(creëren) (b). doen om de groeiperiode te
verlengen?

 Juni tot september worden

beschouwd als groeimaanden, maar
wat zou de invloed kunnen zijn van
de grote hoeveelheid neerslag op de
plantengroei?
 Waar moet je dus goed over
nadenken wanneer je als boer in
Kolkata aan landbouw wil doen?

Door de overvloedige regenval,

verdrinken de gewassen en kunnen ze
niet geoogst worden. In zo’n geval doet
de neerslag meer kwaad dan goed. Veel
neerslag is dus niet altijd positief. Als
landbouwer moet je je gewassen daarom
zorgvuldig uitkiezen, zodat ze goed
kunnen groeien in het plaatselijk klimaat.
Lesfase 3: OLG + whitebordjesoefening PowerPoint- Oefening 40: de moesson
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 8
 oefening 40 Lk zegt dat we met oefening 40 gaan presentatie
beginnen.
(18 min) Lk zegt dat we in de eerste oefening het WDM 3
foute antwoord moeten schrappen.
Leerlingen kunnen de Lk deelt whitebordjes uit en zegt dat de lln Whitebordjes +
verschillen tussen het hun antwoord telkens op het whitebord stiften + doekjes
opwarmen/afkoelen van moeten schrijven en in de lucht steken.
water en land aanhalen  Warmt land sneller of trager op dan
en de invloed hiervan op water?
de luchtdrukgebieden  Koelt land sneller of trager af dan
duiden (begrijpen) (b). water?
 Hoe komt het dat land sneller
Leerlingen kunnen de opwarmt en afkoelt dan water?
windrichting aanwijzen  Is koude lucht zwaarder of lichter
o.b.v. de dan warme lucht?
luchtdrukgebieden  Hoe waait de wind: van een hoog
(onthouden) (b). naar een laag luchtdrukgebied of van
een laag naar een hoog
luchtdrukgebied?

Leerlingen kunnen de Lk zegt dat we nu gaan kijken naar het

omstandigheden van de stukje over de winter.
winter in Moesson-Azië  Ontstaat door de koude boven het
beschrijven (begrijpen) land een gebied met hoge of lage
(b). luchtdruk?
 Vormt zich boven de zee een gebied
met hoge of lage luchtdruk?
 Waait de wind van het land naar de
zee of van de zee naar het land?

Leerlingen kunnen de Lk zegt dat we nu gaan kijken naar het

omstandigheden van de stukje over de zomer.
zomer in Moesson-Azië  Ontstaat er door de opwarming van
beschrijven (begrijpen) het land boven het land een gebied
(b). met hoge of lage luchtdruk?
 Ontstaat er boven de zee een gebied
met hoge of lage luchtdruk?
 Waait de wind dan van de zee naar
het land of van het land naar de zee?
 Is die wind dan droog of nat?
Moesson
Lk haalt de whitebordjes terug op en vraagt Deze halfjaarlijks kerende winden
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 9
 aan de lln om ondertussen de tekst over noemen we moessons.
Moessons te lezen. Tijdens het keren van de wind ontstaan
dikwijls wervelwinden of tropische
cyclonen (tyfoons) en vloedgolven die
erg veel schade aanrichten.
Het wisselen van de moesson gebeurt
niet altijd op hetzelfde tijdstip. Het
vroeger of later komen van de
zomermoesson (het regenseizoen)
bepaalt dikwijls de landbouwopbrengst.

OLG Atlasstudie
Leerlingen kunnen het Lk leest de opgave van de atlasstudie.
luchtdrukgebied van een  Op welke kaart is de temperatuur
plaats benoemen algemeen het hoogst?
a.d.h.v. de temperatuur  Welk luchtdrukgebied gaat samen
op de kaart (begrijpen) met een hoge temperatuur?
(b).  Op welke kaart ga je een L schrijven
in de bol(letjes)? En op welke een H?
Lk zegt dat we a.d.h.v. de vorige oefening
Leerlingen kunnen de nu al kunnen bepalen welke kaart die van de
windrichting tekenen op zomermoesson is en welke die van de
een kaart a.d.h.v. de wintermoesson.
luchtdrukgebieden  Welke kaart is die van de
(begrijpen) (b). zomermoesson en welke die van de
wintermoesson?
Lk benadrukt dat ze deze benamingen onder
de kaarten moeten schrijven.
Lk zegt dat de volgende opgave is om
Leerlingen kunnen de pijltjes te tekenen die aanduiden hoe de
kaart van zomermoesson winden waaien.
en wintermoesson van  In welk seizoen valt de meeste
elkaar onderscheiden regen?
(begrijpen) (b).  Van waar moet de wind dan komen
in de zomer?
 Valt er veel regen in de winter?
 Hoe ga je de pijltjes voor de
Leerlingen kunnen de wintermoesson dan tekenen?
kenmerken van de wind Lk toont op PPT hoe de pijltjes getekend
bij de moeten worden.
zomer-/wintermoesson  Zijn de winden bij de zomermoesson
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 10
opnoemen en verklaren aanlandig of aflandig?
(begrijpen) (b).  En hoe zijn ze bij de wintermoesson?
 Is de wind bij de zomermoesson
droog of vochtig?
 Waarom is dat zo?
 En bij de wintermoesson?
 Waarom is dat zo?

Bij de zomermoesson is de wind

aanlandig en vochtig, omdat de wind
Leerlingen kunnen in naar een laag luchtdrukgebied waait (dus
eigen woorden uitleggen richting het land) en de wind komt van
waarom de over de zee, waardoor de lucht vochtig
zomermoesson zo veel is.
neerslag met zich brengt Bij de wintermoesson is de wind aflandig
 Hoe komt het dat de zomermoesson
(begrijpen) (b). en droog, omdat de wind weg van het
zoveel regen met zich meebrengt?
hoge luchtdrukgebied op het land waait
Hoe wordt die regen gevormd?
(dus richting de zee). Omdat de wind
boven het land vertrekt, is deze ook
droog.
De zomermoesson veroorzaakt enorme
regenval omdat het vochtige lucht is die
moet stijgen door het Himalayagebergte,
waardoor de lucht afkoelt en neerslag
vormt.

Lk zegt dat dit uitgelegd wordt aan de hand

van de tekening.
Lk leest de tekst voor en onderbreekt
telkens wanneer er een term aangeduid
moet worden.
 Gaat de vochtige lucht opwarmen of
De vochtige lucht wordt gedwongen tot
afkoelen wanneer ze moet stijgen?
stijgen aan de rand van het Hoogland
Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 11
  Is het hoogland van Tiber droger of van Dekan en de Himalaya, waardoor hij
vochtiger? snel opwarmt/afkoelt en er zich wolken
Lk zegt dat we hiermee het klimaat van vormen waaruit veel neerslag valt. Het
Moesson-Azië volledig onderzocht hebben en hoogland van Tibet is veel
terug kunnen nadenken over het onderwerp droger/vochtiger want het bevindt zich
van de les: rijstteelt in Moesson-Azië. in de regenschaduw van de Himalaya.
 Wat was de eerste teeltvoorwaarde
die we eerder in de les hadden
ontdekt?
 Wat is een tweede teeltvoorwaarde
die je kan afleiden uit het klimaat
van Moesson-Azië? Wat zou rijst veel Een eerste teeltvoorwaarde is een vlak
nodig hebben? reliëf.

Een tweede teeltvoorwaarde is een grote

hoeveelheid neerslag.
Slotfase Slotspel: in duo’s Per duo: Slotspel: rijstgerechten van de
Lk zegt dat we om de les af te sluiten een wereldkaart en wereld
(7 min) kort spel gaan spelen over een aantal antwoordenblad
bekende rijstgerechten.
PowerPoint-
Lk zegt dat de leerlingen dit spel per twee presentatie
(met hun buur) gaan spelen.
Lk geeft aan elke groep een wereldkaart en
een antwoordenblad.

Lk zegt dat de leerlingen per twee moeten

proberen de rijstgerechten bij het juiste land
te plaatsen. Dit land moeten ze dan ook
aanduiden op de wereldkaart. Als ze het
land juist hebben geraden en gelokaliseerd
op de kaart, krijgen ze 1 punt.
Als ze de naam van dit gerecht ook kunnen
geven, dan krijgen ze een bonuspunt (telt
niet wanneer ze het gerecht bij het foute
land hebben geplaatst).

Lk geeft de leerlingen een vijftal minuten de

tijd om de oefening te maken.
Lk projecteert de foto’s.

Lk komt bij elk duo controleren en punten

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 12
 tellen.

Lk kondigt aan wie er gewonnen heeft.

Lk overloopt de juiste antwoorden via de

PPT.

Opmerkingen i.v.m. bijlagen:

 Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek.
 Indien gebruik gemaakt wordt van een digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit).
 Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen.

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 13
BORDSCHEMA

PowerPointpresentatie

Lesontwerp Hogeschool UCLL – Lerarenopleiding – Vestiging Heverlee – Educatieve bachelor Secundair Onderwijs – Opleidingsfase 2 14