Ataturkun Not Defterleri 01. Cilt

T.C.
GENELKURMAY BAŞKANLIĞI
ANKARA
ATATÜRK’ÜN NOT
DEFTERLERİ
I
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı
ANKARA
GENELKURMAY BASIM EVİ
2004
T.C.
GENELKURMAY BAŞKANLIĞI
ANKARA
ATATÜRK’ÜN NOT DEFTERLERİ-I
HAREKET ORDUSU KURMAY BAŞKANI KURMAY

YÜZBAŞI MUSTAFA KEMAL’İN NOT DEFTERİ İLE
HAREKET ORDUSU KARARGÂHI KAYIT DEFTERİ
Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları
ANKARA
GENELKURMAY BASIM EVİ
2004
TÜRK SİLÂHLI KUVVETLERİ
ATATÜRK ARAŞTIRMA VE EĞİTİM MERKEZİ (ATAREM)
BİLİM KURULU BAŞKANI
Dr. Hv. Plt. Korg. Erdoğan KARAKUŞ
ATAREM BİLİM KURULU ÜYELERİ
Dr. E. Tümg. Güngör CEBECİOĞLU

Prof. Gülnihal BOZKURT
Prof. M. Cihat ÖZÖNDER
Doç. Ömer TURAN
Doç. Yusuf SARINAY
Dr. Öğ.Yb. Ali GÜLER
Dr. Öğ. Bnb. Zekeriya TÜRKMEN
YAYIN KOMİSYONU
Dr. Öğ. Bnb. Zekeriya TÜRKMEN

J. Yzb. Necdet KOPARAN
Tar. Uz. Z.Gülru ÇELEN
Tar. Uz. Aydın ÖZGÖREN
Tar. Uz. Dilek ÇAVUŞ
SUNUŞ
Tarihe yön veren, toplumsal değişimi gerçekleştiren büyük önderler,
köklü bir tarihe sahip büyük milletlerin bağrından çıkarlar. Fikir ve
düşünceleri ile Türk milletine yön vermiş olan ATATÜRK, kurduğu çağdaş
Türkiye Cumhuriyeti ile Türk tarihinde en büyük yenilikleri gerçekleştirmiş,
ulusuyla bütünleşmiş bir önderdir.
ATATÜRK, kalıplaşmış fikirlerden uzak duran, milletini bir arada
tutarak harekete geçirmesini ve elde tuttuğu kuvveti yararlı kılmasını bilen,
gerçekçilikten asla ödün vermeyen, önderlik ettiği ulusun ruh ve vicdanındaki
eğilimleri gören ve onu eyleme dönüştüren büyük bir inkılâpçıdır.
ATATÜRK ulusuna, Cumhuriyet’in sonsuza değin yaşaması için bağlı
kalması gereken ilkeler kadar, gerçekleştirmeye mecbur olduğu hedefleri,
dünya üzerinde lâyık olduğu şekilde var olmasının yollarını göstermiştir. Onu
anlamanın en güzel yolu; göstermiş olduğu hedeflere her geçen gün biraz
daha yaklaşmak, ilkelerine sahip çıkmaktır. Büyük ATATÜRK’ü anlamak
kadar anlatmak için en bilimsel yol, onu yine onun eserleriyle, çevresiyle,
milletiyle, kendine özgü yanlarıyla anlamaya ve anlatmaya çalışmaktır.
ATATÜRK’ü gerçek yönleriyle anlamakta takip edilecek en akılcı yol, onun
yazdıklarını okumaktır.
ATATÜRK, okuyan, okuduğunu başöğretmen olarak Türk milletine
öğretmeye çalışan, milletiyle bütünleşmiş bir önderdir. Önder şahsiyetler
milletlerin kaderine yön veren kişilerdir. Onlar söyledikleri, yazdıkları ve
uygulamaları ile milletlerin hafızalarında derin izler bırakan insanlardır.
Nutuk, Türk hitabet sanatının şaheserlerinden biridir. Bu eser, Türk
İstiklâl Mücadelesi’ni veciz bir şekilde anlatır. ATATÜRK’ün Nutuk adlı
eserinin dışında, özellikle askerlik konusunda yazmış olduğu eserler, onun
genç subaylık döneminde meslekî bilgisinin gücünü ortaya koymaktadır.
ATATÜRK ve dönemi ile ilgili araştırmalarda en önemli kaynaklardan birisi,
kuşkusuz onun kendi düşüncelerini yansıtan, bizzat kendi kaleminden çıkan
notlarıdır. ATATÜRK tarafından kaleme alınan, fakat, bugün çeşitli kişi ve
kurumlarda bulunan eserlerin bilimsel olarak incelenip yayımlanması hiç
şüphe yok ki, yakın dönem Türk tarihinin aydınlatılmasına önemli katkı
sağlayacaktır. ATATÜRK’ün Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE)
Başkanlığı Arşivinde bulunan not defterlerinin de bu bağlamda ayrıca
değerlendirilmesi ve bilim dünyasına kazandırılması; Osmanlı tarihinin son
dönemi ile Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet dönemi tarihimize ışık tutması
bakımından özel bir önem arz etmektedir.
ATATÜRK’ün Osmanlıca ve Lâtin harfleri ile kaleme aldığı notları
içeren defterler, Türk Silâhlı Kuvvetleri ATATÜRK Araştırma ve Eğitim
Merkezi (ATAREM) uzmanları tarafından titiz bir çalışma ile bugünkü yazıya
aktarıldıktan sonra değerlendirmeye tâbi tutularak yayıma hazırlanmıştır.
Defterlerin bir kısmı onun askerî konularla ilgili değerlendirmelerini ve kısa
kısa notlarını içerirken diğerleri de bunları yazdığı dönemin (1900-1933)
önemli siyasî, toplumsal, iktisadî olaylarına ışık tutabilecek değerlendirmeleri
içine almaktadır. İç ve dış siyasî, askerî ve toplumsal olaylarla ilgili
değerlendirmeler defterlerde ağırlıklı olarak göze çarpan konulardandır. Bu
defterler incelendiğinde, ATATÜRK’ün bir önder olarak kişiliği, kararlılığı,
olaylar karşısındaki tutum ve davranışı daha açık bir şekilde karşımıza
çıkmaktadır. Defterler arasında yer alan bir kısım notlar, onun insanî yönünü
yani bizlerden biri olduğunu, bizler gibi düşündüğünü ortaya koymaktadır. Bu
not defterlerinde ATATÜRK’ün verdiği çok önemli bilgilerin yanında, yaşadığı
dönemdeki ruh dünyasının yansımalarını da gözlemlemek mümkündür.
Özellikle Kurtuluş Savaşı dönemine ait defterlerde yer alan şiirler ve şarkı
sözleri onun, Kurtuluş Savaşı’nın sıkıntılı ortamına rağmen özel yaşantısını
ve ruh dünyasını göstermesi bakımından oldukça ilgi çekicidir. Nitekim
ATATÜRK’ün not defterlerinin tamamı incelendiğinde de dünya görüşü,
olaylar karşısındaki tutum ve davranışı, olayları yorumlayışı ve düşünceleri
daha açık ortaya çıkmaktadır.
ATATÜRK’ün not defterleri tarihî açıdan bir sıralamaya tâbi tutulursa
Harp Okulu öğrencilik döneminden başlayıp yüksekokul devrimini
gerçekleştirdiği 1933 yılına kadar uzanan zamanı kapsamaktadır. Defterlerin
bir kısmında XVII-XIX. yüzyıllarda yapılan önemli savaşlara ait bilgiler,
Osmanlı-Rus Savaşları (1768-1774; 1877-1878), Osmanlı-Yunan Savaşı
(1897), Alman-Fransız Savaşı (1870) ve bunların askerî yönden
değerlendirmeleri yer almaktadır. Bu defterlerde yer alan notlar harp tarihini
ilgilendiren bilgileri içermektedir.
Devletimizin kurucusu, Ulu Önder Mustafa Kemal ATATÜRK’ün bizzat
kendi kaleminden çıkmış olan not defterlerinin ATASE Başkanlığının bilimsel
değerlendirmesiyle yayımlanması bu alandaki boşluğu dolduracağı gibi
konuyla ilgili çalışma yapanlara önemli bir kaynak eser, bilim dünyasına da
büyük katkı sağlayacaktır. Bu eser, Cumhuriyet’in 80’inci yıl dönümü
münasebetiyle ATASE Başkanlığının değerli bilim kurulu üyelerinin de
katkılarıyla yayıma hazırlanmıştır.
ATASE Başkanlığı Arşivinde muhafaza edilen bu defterlerden;
Hareket Ordusunun hazırlanması, sevk ve idaresi ile 31 Mart Olayı’nın
bastırılmasına dair bilgileri içeren Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in (K: 44
G: 14) no.lu defteri ile Hareket Ordusu Komutanlığı karargâh kayıtlarının
tutulduğu (K: 44 G: 2) no.lu defter konu bakımından birbirlerini
bütünlediklerinden bir arada değerlendirilerek yayıma hazırlanmıştır. Bu
eserde başta bizzat Mustafa Kemal ATATÜRK’ün yazdığı notlar ele alınıp
değerlendirildikten sonra, Hareket Ordusu Kurmay Başkanı olarak kendisinin
yazdırdığı emir, talimat ve beyannameleri içine alan Hareket Ordusu
Karargâhı kayıt defterine yer verilmiştir.
Bu eser, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Arşivinde bulunan
ATATÜRK’ün 32 adet not defterinin birincisinden ve Hareket Ordusu
kayıtlarından yararlanılarak yayımlanmıştır. Bu ilk cildi takiben diğer ciltlerin
de yayımlanmasıyla on iki ciltlik bir eser oluşturulacaktır. Eserlerin yayımına
II
ATATÜRK’ün notları tutmaya başladığı öğrencilik dönemi yerine askerlik
hayatının gelişimine büyük etkisi olan Hareket Ordusu Kurmay Başkanlığı
döneminde tuttuğu notlarla başlanmıştır.
“ATATÜRK’ün Not Defterleri-I” (Hareket Ordusu Kurmay Başkanı
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in Not Defteri ile Hareket Ordusu
Komutanlığı Karargâh Kayıt Defteri) adlı bilimsel çalışmayı yayıma
hazırlayan ATAREM Genel Sekreter Vekili Dr. Öğ. Kd. Bnb. Zekeriya
TÜRKMEN’i tebrik ederim. ATAREM Yayın Kurulu ve Yayın Danışma Kurulu
tarafından da incelenen bu çalışma; ATATÜRK’le ilgili yapılan bilimsel
çalışmalar için önemli bir başvuru eseri olacak, bilim dünyasına da önemli
katkı sağlayacaktır.
Erdoğan KARAKUŞ
Dr. Hv. Korgeneral
ATASE Başkanı
III
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ
İÇİNDEKİLER........................................................................................... V
ÖN SÖZ.................................................................................................... VII
KISALTMALAR......................................................................................... IX
AÇIKLAMALAR......................................................................................... XI
BİRİNCİ BÖLÜM
HAREKET ORDUSU KURMAY BAŞKANI KURMAY YÜZBAŞI MUSTAFA
KEMAL’İN NOT DEFTERİ İLE HAREKET ORDUSU KARARGÂHI KAYIT
DEFTERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Hareket Ordusu Kurmay Başkanı Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in
Not Defteri ile Hareket Ordusu Karargâhı Kayıt Defterinin
Değerlendirilmesi ...................................................................................... 1
İKİNCİ BÖLÜM
DEFTERİNİN GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİNE AKTARIMI
A. Hareket Ordusu Kurmay Başkanı Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in
Not Defteri (K: 44, G: 14) nin Günümüz Türkçesine Aktarımı ................... 15
B. Hareket Ordusu Karargâhı Kayıt Defteri (K: 44, G: 2) nin Günümüz
Türkçesine Aktarımı................................................................................... 29
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DEFTERİNİN ÖZGÜN METİNLERİ VE ÇEVİRİM YAZILARI
A. Hareket Ordusu Kurmay Başkanı Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in
Not Defteri (K: 44, G: 14) nin Özgün Metinleri ve Çevirim Yazıları ........... 105
B. Hareket Ordusu Karargâhı Kayıt Defteri (K: 44, G: 2) nin Özgün
Metinleri ve Çevirim Yazıları...................................................................... 225
Zaman Dizini.............................................................................................. 379
DİZİN (Şahıs, Yer Adları ).......................................................................... 383
V
ÖN SÖZ
İkinci Meşrutiyet’in ilânından sonra Osmanlı Devleti’nde her alanda
geniş bir özgürlük ortamının doğması ve bu ortamda gelişen siyasî
cemiyetler arasındaki iktidar mücadelesi kısa sürede tüm ülkeyi sarmış;
siyasî çıkar kavgaları, iktidar hırsı, ordunun siyasete alet olması, her şeyden
önemlisi toplumsal ve iktisadî alandaki olumsuz gelişmeler ve sömürgeci
devletlerin tutum ve kışkırtmaları Osmanlı Devleti’ni 1909 yılına girerken çok
zor bir döneme doğru sürüklemiştir. Bütün bu olumsuz gelişmelere bir de 31
Mart Ayaklanması adıyla tarihe geçen irtica olayı eklenmiştir. Denilebilir ki,
1909 yılında Osmanlı Devleti'ni en çok uğraştıran sorunlardan biri, 31 Mart
Ayaklanması’dır.
İkinci Meşrutiyet döneminin toplumsal, siyasî ve iktisadî gelişmelerini
de dikkate alarak olaylara geniş açıdan bakılırsa, o dönemde yaşananların
günümüzdeki benzer olaylara ışık tutabilecek değerde olduğu anlaşılacaktır.
31 Mart Ayaklanması hakkında ülkemizde ilmî çalışmalar yapılmış
olmasına rağmen bu olayın bastırılmasında önemli rolü üstlenen Hareket
Ordusu ve onun sevk ve idaresinde önemli bir görevi gerçekleştiren, çağdaş
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal
(ATATÜRK)’in bu dönemdeki faaliyetleri hakkında yapılmış birkaç çalışma
dışında, yayın bulunmamaktadır.
ATATÜRK ve dönemiyle ilgili olarak yapılan araştırmalarda en önemli
kaynaklardan birinin şüphesiz ki, bizzat ATATÜRK’ün kendi düşüncelerini
yansıtan, kendi kaleminden çıkmış kaynaklar olduğu bilinen bir gerçektir.
Nitekim, ATATÜRK’ün Kurtuluş Savaşı dönemindeki düşüncelerini yansıtan
en önemli kaynak eser Nutuk’tur. Onun düşüncelerini yansıtan kaynaklardan
bir diğeri de hiç kuşkusuz bizzat kendi kaleminden çıkan not defterleridir.
Nutuk ve diğer temel nitelikteki anı türü eserler ile birlikte bu not defterleri
okunduğunda, ilginç ve bir o kadar da önemli gerçekler ortaya çıkmaktadır.
Yayıma hazırladığımız bu defterler, 31 Mart Ayaklanması’nı bastırmak
üzere hazırlanan ordunun kurmay başkanının, yazdırdığı emirlerin yer aldığı
Hareket Ordusu Komutanlığı karargâh kayıtlarını içerirken diğeri bizzat
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in yazdığı emirlerin kısa özetlerini, hatırlatıcı
ipuçlarının yer aldığı kendi notlarını içermektedir. Defterlerde günlük olarak
askerî ve siyasî konuların kaydedildiği bilgiler yer almaktadır.
Bu çalışma incelendiğinde, 31 Mart İsyanı’nı bastıran Hareket Ordusu
ve bu ordunun kurmay heyetinde önemli bir görevi üstlenmiş bulunan
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in etkinliği belirgin bir şekilde ortaya
çıkmaktadır. Üç bölüm hâlinde ele alınan eserin birinci bölümünde defterlerin
kısa bir değerlendirmesi yapılmış; ikinci bölümde defterlerin Osmanlıcadan
günümüz Türkçesine aktarımı yapılmış; üçüncü bölümde ise defterlerin
özgün metinleri ile çevirim yazıları konulmuştur. Çalışmanın sonuna, zaman
dizini ile şahıs ve yer adları dizini de ilâve edilmiştir.
VII
Bu defterlerin bilimsel bir şekilde işlenerek araştırmacıların hizmetine
sunulması bu alandaki boşluğu dolduracağı gibi, ATATÜRK ve dönemiyle
ilgili bilimsel çalışma yapanlara da yeni ufuklar açacaktır.
Zekeriya TÜRKMEN
Dr.Öğ.Kd.Bnb.
ATAREM Gensek. Vek.
VIII
KISALTMALAR
a.g.a. : Adı geçen arşiv

a.g.e. : Adı geçen eser
ATAREM : Atatürk Araştırma ve Eğitim Merkezi
Al. : Alay
ATAZB. : Atatürk Koleksiyonu (Ziraat Bankasından
Gelen Evrak)
Bk. : Bakınız, bak
Bl : Bölük
Ds. : Dosya
F. : Fihrist
G. : Gömlek
Gnkur. ATASE Arşivi : Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik
Etüt Başkanlığı Arşivi
Hz. : Hazırlayan
K. : Kutu
No. : Numara
s. : Sayfa
TSK : Türk Silâhlı Kuvvetleri
IX
AÇIKLAMALAR
Ayastefanos : Yeşilköy
Askerî Kulüp : Ordu evi
Birinci Ferik : Korgeneral
Cebel Topçusu : Dağ topçusu
Daire-i Mebusan : Meclis Dairesi
Erkân-ı Harbiye Kolağası : Kurmay yüzbaşı
Fırka : Tümen
Ferik : Tümgeneral
Harbiye Nezareti : Savunma Bakanlığı
Harbiye Mektebi : Harp Okulu
Helyosto : Işıldak
Jurnal : Kayıt
Kabine : Bakanlar Kurulu
Kaymakam : Yarbay
Liva : Tugay
Makriköy : Bakırköy
Mekkâri : Eşya ve levazım nakli için kira ile
genelde yük taşımada kullanılan
katırlar için bu ifade yer alır.
Mirliva : Tuğgeneral
Mülâzım-ı Evvel : Üsteğmen
Mülâzım-ı Sânî : Asteğmen
Mülhak : Kurmay yardımcısı
Mümtaz : Kurmay stajını bitiremeden
kıt’aya çıkan subaylar için
kullanılan bir terimdir.
Mürettep : Tertip olunmuş, sıralanmış
Mürettep Tümen : Karışık sınıflara mensup askerî
birliklerden oluşan tümen
Müşir : Mareşal (Orgeneral)
XI
Redif : Osmanlı ordusunda nizamiye
(düzenli) ordu sınıfındaki
muvazzaflık döneminden sonra
geçilen sınıf için kullanılan bir
ifade olup, gerekli görüldüğünde
bu askerden istifade yoluna
gidilirdi.
Zaptiye Nezareti : İçişleri Bakanlığının güvenlikten
sorumlu bölümü
XII
BİRİNCİ BÖLÜM

DEFTERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
1. Değerlendirmeye Alınan Defterlerin Tanıtımı
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal, Hareket Ordusunda kurmay
başkanlığı görevini yürüttüğü sırada meydana gelen gelişmeleri iki deftere
kaydetmiştir. Bu defterlerden biri Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’e bağlı
birimler tarafından tutulmuş olan karargâh kayıt defteri, diğeri ise karargâh
kayıt defterinde yer alan emirlerin ve diğer yazıların kısa özetlerinin ve
karalamalarının bulunduğu Mustafa Kemal’in not defteridir. Defterler ATASE
Başkanlığı Arşivinde, ATATÜRK Koleksiyonları Bölümünde bulunmaktadır.
Kutu: 44, Gömlek 14 ve Kutu: 44, Gömlek: 2 numaralarda kayıtlıdır. 44-2
numaralı defter Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in 44-14 no.lu defterde
yazdıklarını bütünlemektedir. Defterde yer alan bilgiler de Mustafa Kemal
tarafından yazdırılmıştır.
a. Kutu: 44, Gömlek: 14 numaralı defter
8,5 x 13,5 cm ebadında, siyah ciltli, küçük boy, kareli cep not defteri
şeklindedir. Defterin tamamı 45 yaprak olup 36 yaprağı rik’a usûlü el
yazısıyla ve kurşun kalemle yazılmıştır.1 Diğer defterde yer almayan bir
kısım bilgilere ait kayıtlar bu defterde yer almaktadır. Yazılanlara tarih sırası
itibarıyla bakıldığında, hemen hemen diğer defterdeki gibi, 31 Mart Olayı’nı
takip eden süreçte meydana gelen gelişmelere ait kayıtların yer aldığı ve
1909 yılı Mayıs sonuna kadar geçen olayları içerdiği anlaşılmaktadır.
Kısa kısa notlar hâlinde yazılan bilgilerden dolayı bu defterin Mustafa
Kemal tarafından bir akıl defteri olarak tutulmuş olabileceği izlenimi
vermektedir. Haliyle o dönemin şartları gereği tutulan kayıtların kimi düzenli,
kimi ise düzensiz bir şekilde yazılmıştır. Günün şartları ve zamanın sıkışıklığı
gibi nedenler, deftere aktarılan konunun ağırlık ve önemine göre de
değişiklik göstermektedir. Önemli sayılan konular teferruatıyla yazılırken,
önemsiz veya daha az öneme sahip konular kısa cümlelerle geçiştirilmeye
çalışılmıştır.
Not defteri, birtakım rakamlardan sonra, “4 Nisan 1325 [17 Nisan
1909] Cumartesi, saat 8.15, Beylerbeyi’nde Altıncı Daire Reisi sabıkı
Mehmet Ali Bey hanesinde” yazısıyla başlamaktadır. Aynı sayfanın altında,
defter ancak ters çevrilmesiyle okunabilecek olan “Üsteğmen Nazif” kaydı
bulunmaktadır. Kimi sayfalar birbiri ardınca yazılı iken arada boş sayfalar da
bulunmaktadır.
1
Gnkur. ATASE Arşivi, .ATAZB, K: 44 G: 14.
1
Geçmişte olduğu gibi, günümüzde de hemen hemen herkesin önemli
bilgilerini tuttuğu bu not defterlerine yazılan notun işi bitince üzerine bir çizgi
çekilmek yönündeki uygulama Mustafa Kemal’in not defterlerinde de
bulunmaktadır. Bu defterde de kimi yerlerin bu şekilde çarpı işareti ile
çizildiği görülmektedir.
b. Kutu: 44, Gömlek: 2 numaralı defter
25,5 x 38 cm ebadında, siyah bez ciltli, büyük boy, çizgili 150 sayfalık
bir defter olup 45 yaprak yazılı evrakı içermektedir. Mürekkepli kalemle
Osmanlıca rik’a tarzı yazı ile kaleme alınmıştır. Yazılı yaprakların içinde ilâve
edilmiş, bazı resmî evraklar da yer almaktadır. Bu evraklar da yukarıda
belirtilen 45 yapraklık evraka dahildir. Defterin baş tarafında İstanbul’da
Çiçek Pasajı’nda hazırlandığına dair Fransızca bir kayıt bulunmaktadır.
Defterin, Hareket Ordusu Komutanlığı Kurmay Başkanlığı’nın karargâh
yazışmalarının tutulduğu resmî kayıt defteri olarak hazırlandığı
anlaşılmaktadır. Bu görüntüsü ile bir not defterinden ziyade, önemli evrakın
(emir, talimat, genelge) kaydedildiği bir defter görünümü arz etmektedir.
Defterin kenarları kesildikten sonra renkli baskı tekniği uygulanarak ebrulî bir
görünüme kavuşturulmuştur.
Bu defterdeki notlar son derece düzenli bir şekilde mürekkepli kalemle
tutulmuştur. Diğer not defterlerine göre bu defterde yer alan cümleler veya
yazı şekli daha düzenlidir. Tespitlerimize göre bu defter Hareket Ordusunun
resmî kayıt defteri şeklinde kaleme alınmış olmasından dolayı yazı şekli,
defterin kullanılışı bakımından tertip ve düzenlidir. Bu defterde yer alan
bilgiler, Mustafa Kemal’in not defterindeki bilgilerle uyumlu olup birbirlerini
tamamlamaktadır. Mustafa Kemal’in not defterinde yer alan çok kısa emir,
bilgi, talimat vs.nin detayı karargâh kayıt defterinde yer almaktadır.
Defterin koyu yeşil renkli iç kapağının baş tarafının üzerinde aşağıdaki
yazılar bulunmaktadır:
“Selânik’te Redif Fırka (Tümen) Karargâhı Erkân-ı Harbiye Reisi
(Kurmay Başkanı) Mustafa Kemal Beye,
Aziz Efendimiz,
Bugün hareket ediyorum. Bugüne kadar bu defteri göndermediğime
hakikaten kusurum vardır.
Artık Allah’a ısmarladık.
Asteğmen (imza) Hakkı
2
18 Temmuz 1325 [31 Temmuz 1909]”
Bu kayıttan anlaşıldığına göre, Hareket Ordusunun faaliyetleri ve ordu
komutanlığı tarafından yayımlanan emirlerin kaydedildiği bu defter,
2
a.g.a, K: 44, G: 2.
2
Asteğmen Hakkı tarafından daha sonra [31 Temmuz 1909’da] Kurmay
Yüzbaşı Mustafa Kemal’e takdim edilmiştir. Asteğmen Hakkı’nın da bu arada
Hareket Ordusu karargâhında çalışan birisi olduğunu ve kurmay yardımcısı
subay olarak karargâhta görev yaptığı bilinmektedir.
Defterin ilk sayfasında Hareket Ordusu Komutanlığının harp düzenine
göre kuruluşundan bahsedilmektedir. Burada sırasıyla ordu komutanı
Tümgeneral Hüseyin Hüsnü Paşa ve kurmay heyeti hakkında bilgi
verilmektedir.
2. Defterlerin Muhtevâ Açısından Değerlendirilmesi
Hareket Ordusu, rumî 31 Mart 1325 milâdî 13 Nisan 1909 tarihinde
İstanbul’da ortaya çıkan irtica yanlısı isyân hareketini bastırmak üzere
hazırlanmış bir ordu idi.3 Bu ordunun kurmay başkanlığını yapmış olan
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in tuttuğu notlar ise birinci elden tarihî belge
olması bakımından son derece önemlidir. Tarihin en önemli dayanakları
birinci elden arşiv kaynaklarıdır. Bu nedenle bizzat Mustafa Kemal
ATATÜRK’ün kurmay başkanı olarak görev yaptığı ordunun karargâh kayıt
defteri ile kendisi tarafından tutulan notlar, 1909 yılında meydana gelen 31
Mart Olayı’nın daha gerçekçi değerlendirilmesine; olayın bastırılması
esnasında tatbik edilen askerî yöntemlerin açıklanması bakımından büyük
öneme sahiptir.
a. Kutu: 44, Gömlek: 14 numaralı defter
Hareket Ordusu Kurmay Başkanı Yüzbaşı Mustafa Kemal’in bir önceki
defteri, tümene mahsus büyük boy evrak kayıt defteri olarak
düzenlenmişken; bu defter küçük boy, cep not defteri şeklindedir. Hareket
Ordusu Birinci Mürettep Tümene ait bilgiler kısa kısa notlar hâlinde Mustafa
Kemal tarafından küçük boy cep not defterine kaydedilmiştir. Bir nevi akıl
defteri olarak tutulmuş notları ihtiva etmesi bakımından büyük öneme
sahiptir.
İlk sayfası, “4 Nisan 1325 (17 Nisan 1909) Cumartesi, saat 8.15,
Beylerbeyinde Altıncı Daire Reisi Sabıkı Mehmet Ali Bey hanesinde”
ifadesiyle başlayan not defteri, okunaklı el yazısıyla kaleme alınmıştır.
Defterin devamında 31 Mart Olayı’nı bastırmak üzere Selânik’te hazırlanan
Hareket Ordusunun sevk ve idaresi, Hüseyin Hüsnü Paşa komutasındaki
Birinci Mürettep Tümenin İstanbul’a kuvvet sevkıyatı, Mahmut Şevket
Paşa’nın komutanlığı devralması ve ondan sonraki gelişmeler, birliklerin
İstanbul’a girişi, İstanbul’da denetimi ele geçirmesi, karakol, kışla ve diğer
resmî daireleri denetim altına alması, görev dağılımı, isyanın bastırılması ve
3
Hareket Ordusunun hazırlanması, sevk ve idâresi hakkında geniş bilgi için bakınız; Zekeriya
Türkmen, Osmanlı Meşrutiyetinde Ordu-Siyaset Çatışması, İstanbul 1993; ayrıca bk., Aynı
yazar, Hareket Ordusu ve Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal, Gnkur. ATASE Başkanlığı Yay.,
Ankara 1999.
3
ordunun kayıpları, genel durumla ilgili bilgiler ve Hareket Ordusu birliklerinin
Balkanlar’a geri dönüşleri hakkında açıklamalar bulunmaktadır.
Defterde, Selânik’ten İstanbul’a gönderilen askerî birliklerin kuruluş ve
personel sayıları, İstanbul’daki harekâta katılan birlikler ve rütbeli personele
ait bilgiler bulunmaktadır. Gerçi Hareket Ordusunda görev yapan bütün
personeli bulmak mümkün olmamakla birlikte, genel olarak üst rütbeli birlik
komutanlarının isimleri kayıtlıdır. Ayrıca defterde 31 Mart Olayı’yla ilgili pek
fazla ayrıntı bulunmamakta, isyan olayıyla ilgili ipuçları, yazılmış olan
emirlerde dolaylı olarak yer almaktadır. Birliklerin Selânik’ten İstanbul’a
uzanan yolculuğu sırasında gelişen olaylara ait de kısa kısa notlar
bulunmaktadır.
Defterin 14aa sayfasında ordunun erzak ihtiyacı hakkında bilgiler
bulunmakta ve erzak kafilesinin 6000 kişiye 10 gün yetecek erzak temini
konusuna dair bilgiler yer almaktadır. Ordunun sevkıyatı sırasında uygun
görülecek birlik komutanlarıyla temasta bulunulacağına dair kayıtlar; özellikle
sevkıyat sırasında inzibatın sağlanması konusu; sevkedilecek kuvvetlerin
ihtiyaç durumları, Mürettep Birinci Tümen Komutanı tarafından birliklere
yayımlanacak beyannâme hakkında kısa kısa notlar yer almaktadır. Defterin
14ab sayfasında yer alan ifadeler İstanbul’daki âsiler hakkındaki kanaatleri
açığa vuran ifadeler olarak not edilmiştir. Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal şu
notları yazmıştır: “Sarık saran hafiyelerin din perdesi altındaki hareketleri
menfaatten başka bir şey değildir...” Mustafa Kemal bu notları ile
İstanbul’daki isyan olayının dini kendi çıkarları için kullanmak isteyenler
tarafından çıkarıldığını anlatmak istiyor; Hareket Ordusunun İstanbul’a geliş
amacının anayasayı tekrar uygulamaya koymak ve dolayısıyla düzeni
bozmaya çalışanlara karşı yapılmış olan bu gerici hareketi icra edenlere
yönelik olduğunu ifade etmek istiyordu.4 Bu cümle ATATÜRK’ün o günün
şartlarında 31 Mart Olayı’na bakışını, kendi amaçlarını ortaya koyan ve
geleceğe yönelik de bilgiler taşıyan önemli bir konuyu açıklamaktadır.
Notların devamında bu düşüncelerini destekleyen ifadeler de yer almaktadır.
Nitekim sayfa 14aca’da “İstanbul ahalisine beyannâme: Maksadımız kanuna
taarruzu men. İdare-i Osmanî’nin kanun dairesinde tamamen tatbiki”
şeklinde geçen not ile Hareket Ordusunun amacının meşrutiyete darbe
vuran asileri ortadan kaldırıp, anayasayı yeniden uygulamaya koymak
olduğunu belirtiyordu.
Not defterinin 14ad, 14ada sayfasında ise Fransızca olarak kısa kısa
notlar yazılmıştır. Bu notlarda son derece önemli bilgiler yer almaktadır.
Fransızca olarak yazılmış notlarda: “muhakkak ki meşrutiyet büyük güçlük
olmadan, bütün yabancılar ve ülke için tehlike olmayacaktır. Emin olunuz!
Ordunun genel hedefi üç kolordu olacak, zalimliğe ve İstanbul’a karşı
hareket edecek, yenilik yapacak” denilmektedir. Bu sayfaların devamında
İstanbul’a hareket eden taburların adedi hakkında bir not yazıldıktan sonra,
4
a.g.a., G: 14ab.
4
karargâhın Hadımköyü’nde kurulacağı; İstanbul yönünden gelecek birliklerle
ordunun kesinlikle görüştürülmemesi gerektiği yazılmıştır. Burada isyanı
bastırmak üzere getirilen ordunun arasına bozgunculuk sokulabileceği
görüşünden hareketle istihbarî tedbir için bu ifadelere yer verildiği
değerlendirilebilir. Yazılan bir diğer önemli husus da sık sık birliklerin
yoklama yapılarak disiplinin denetimi konusudur.5
Defterin 14af sayfasında Dâhiliye başlığı altında verilen bilgilerde
Hareket Ordusunun 5000 kişilik bir öncü kuvvetle İstanbul’a doğru ilerlediği,
bütün Balkanların tek vücut olduğu, coşan millî onur karşısında asiler
tarafından alınacak hiçbir tedbirin yarar getirmeyeceği; trenlerin alamadığı
kahramanların yürüyerek İstanbul’a doğru hareket halinde bulundukları ifade
ediliyordu.6 Ayrıca bu sayfanın devamında, daha sonraki araştırmalarda her
ne kadar 31 Mart Olayı’nda dönemin padişahı II. Abdülhamit’in bir
müdahalesi tespit edilememişse de, bu isyan olayındaki müdahalesini ima
eden ifadeler yer almaktadır. Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal not defterine,
“Padişaha arz ediniz, milletin isteği artık red edilemez, başkentleriyle beraber
Osmanlı taç ve tahtı bütün milleti vahim bir yok oluşa sevk ettirir” şeklinde bir
ifade yazmıştır. Burada Mustafa Kemal’in de diğer aydınlar gibi II.
Abdülhamit düzenine karşı olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Not defterinde
yer alan millî onur, milletin isteği gibi bir takım ifadeler ise, onun gelecekte
sık sık kullanacağı ifadeler arasında yer alacaktır. Özellikle Kurtuluş
Savaşı’nın başlangıcıyla birlikte ulus kavramı ön plâna çıkarılmış; bütün
yapılanlar ulus adına ve ulus çıkarları için gerçekleştirilmiştir. Bu ifadelerden
hareketle ATATÜRK’ün daha o yıllarda cumhuriyetçi fikirlere sahip bir subay
olduğunu değerlendirmek mümkündür. Sayfa 14ag’de ise, Yıldız Sarayı’nda
padişahın yakınlarından olan Nadir Ağa, İlyas Bey, Frenk Emin Bey,
Müsahip Fevzi, Mustafa Bey gibi hainlerden bahsedilmesi isyan olayında
saray mensuplarının da katılımı olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır.
Nitekim, Yüzbaşı Mustafa Kemal’in notlarında geçen bu isimler 31 Mart
Olayı’ndan sonra kurulan divanı harplerde mahkûm edilmişler, bir kısmı
idam, bir kısmı da sürgün cezasına çarptırılmışlardır.
Not defterinin 14ai sayfasında yer alan İstanbul halkına hitaben
yayımlanan ve Mustafa Kemal’in kaleminden çıkan beyanname ile7 Hareket
Ordusunun maksadını açıkça ortaya koymakta ve milletin çıkarlarını
korumak amacıyla, millet istediği için İstanbul’a geldiği belirtilmektedir. İkinci
Meşrutiyet’in ilânıyla birlikte başlayan demokratikleşme hareketinde bu bildiri
son derece önemli bir yere sahiptir. Dolayısıyla Mustafa Kemal ATATÜRK
tarafından kaleme alınan bu bildiride demokrasi anlayışıyla bütünleşen
ifadeler önemli bir yer tutmaktadır.
5
a.g.a., G: 14aae, aea.
6
a.g.a., G: 14af.
7
a.g.a., G: 14ai, aia, aj, aja, ak, al, ala, am, ama.
5
Defterin 14ao sayfasından itibaren Hareket Ordusunun İstanbul’daki
faaliyetleri, kışla ve diğer askerî birliklerin denetim altına alınması konusunda
kısa kısa bilgiler bulunmaktadır. Ayrıca ele geçirilen asilerle ilgili de kimi
notlara rastlanmaktadır. Bir önceki defterde daha ayrıntılı olarak yazılmış
olan bilgiler bu defterde daha özet bir şekilde yer almaktadır. Hareket
Ordusunun İstanbul’a yönelik olarak icra edeceği harekât ile ilgili kısa kısa
bilgilerin yanında sayfa 14ata’da yer alan “5 Mayıs 1325 (18 Mayıs 1909)
tayini 475,5 kuruş” ifadesi o sırada Yüzbaşı Mustafa Kemal’in aldığı maaş
dışındaki harcırahını göstermesi bakımından önemlidir. Bu sayfanın
devamında yer alan “Mayıs nihayetine kadar Jandarma Efrâd-ı Cedide
Mektep Kumandanlığına kimsenin tayin edilmemesi, Vasıf” şeklinde geçen
cümlede de Selânik’te bulunan Jandarma Okul Komutanlığı konusunu dile
getirmektedir. Defterin bundan sonraki sayfalarında da Hareket Ordusu
hakkında çeşitli bilgiler yer almakta; orduya mensup taburların görevleri kısa
kısa notlarla açıklanmaktadır.
Yüzbaşı Mustafa Kemal, defterin 14bd sayfasında yer alan notlardan
anlaşıldığına göre, 2 Mayıs 1325 (15 Mayıs 1909) bünyesi yorgun
düştüğünden rahatsızlanmış ve Gülhane Hastahanesine yatmış; 5 Mayıs
1325 (18 Mayıs 1909) tarihinde çıkmıştır. Bir sonraki sayfada ise ordunun su
ihtiyacı konusunda su şirketleriyle temasa geçilmesi konusunda bilgiler yer
almaktadır.
Defterin 14bg sayfasında ise Selânik’e gönderilecek taburlar hakkında
kısa kısa bilgiler tutulmuştur. Burada yer alan notlarda öncelikle gönüllü
taburların gönderilmesi söz konusu olduğundan onların isimleri yazılmıştır.
Devamındaki sayfalarda da Hareket Ordusu birlikleri hakkında kısa notlar
yer almaktadır.
Sonuç olarak ATATÜRK tarafından kaleme alınan bu not defteri,
tarihe ışık tutması bazı bilinmeyenleri ortaya çıkarması açısından bilimsel bir
eser niteliğindedir. Asıl önemi ise tarihî bir kişilik olan ATATÜRK’ün
kaleminden çıkmış olmasıdır. ATATÜRK tarafından bizzat kendisi tarafından
yazılan ve yazdırılan bu defterlerde satır aralarında yer alan kısa kısa notlar,
tarihî belge ve bilgilerle birlikte değerlendirildiğinde önemli bir kaynak
değerine sahip bulunmaktadır.
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in genç subaylık döneminde tuttuğu
bu notlar, onun 31 Mart Olayı olarak tarihe geçen isyan hadisesinin
bastırılmasında görevi kısa ipuçlarıyla da olsa açıklaması bakımından tarihî
kıymeti haiz belgelerdir. Özellikle Osmanlı tarihinde önemli bir dönüm
noktası olan 31 Mart Olayı ile ilgili araştırma yapacak olanlara bu eserin
önemli bir kaynak olabileceği değerlendirilmektedir.
6
b. Kutu: 44, Gömlek: 2 numaralı defter
Hareket Ordusu Kurmay Başkanlığına ait önemli evrakın aynen
kaydedildiği karargâh kayıt defteri, bir cep defteri ölçülerinden oldukça büyük
olup notların düzenli tutulmasından dolayı da ordu resmî evrak kayıt defteri
niteliğine sahiptir.
Genel hatlarıyla defter incelendiğinde, Kurmay Yüzbaşı Mustafa
Kemal tarafından yazdırıldığını tespit ettiğimiz bu defterde Hareket
Ordusunun kuruluş ve teşkilâtı açıklandıktan sonra, ordunun sevk ve
idaresinden, ast birliklere yazılan emirlerden, onlardan gelen önemli
yazılardan bahsedilmekte; Hareket Ordusunun İstanbul’a girişinde takip ettiği
güzergâh, harekât emri ayrıntılı olarak izah edilmektedir. Türk harp tarihi
açısından bakıldığında Osmanlı başkentinde çıkan bir iç isyan olayına karşı
ordunun takip ettiği yöntemlerin açıklanması bakımından son derece önemli
bilgileri içermektedir.
Defter, ayrıntılı bir şekilde incelemeye tabi tutulduğunda, 31 Mart
Olayı’nın bastırılmasında ordunun ne kadar hassas davrandığı ve her
durumu ayrıntıyla incelediği sonucu ortaya çıkmaktadır.
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal tarafından yazdırılan karargâh kayıt
defterinin ilk sayfasında Hareket Ordusunun ilk birliği olan Birinci Mürettep
Tümenin kadro kuruluşundan bahsedilmektedir. Bu kuruluştan bahsedilirken
karargâhta kimlerin görev yaptığı da izah edilmekte, burada kendisi
Erkânıharbiye Reisi yani kurmay başkanı olarak gösterilmektedir.
Bu arada Birinci Mürettep Tümenin iki mürettep tugaydan teşekkül
ettiğini açıklandıktan sonra bunlara bağlı beş mürettep alayın bulunduğunu,
ayrıca orduya bağlı bir topçu tugayı ile iki süvari bölüğü, bir makineli tüfek
bölüğü ve iki jandarma taburu bulunduğu açıklanmaktadır. Düzenli birliklerin
komutanları da 15 Nisan 1909 tarihi itibarıyla şu şekilde açıklanmaktadır:8
“Tümen Komutanı : Tümgeneral Hüseyin Hüsnü Paşa,
Kurmay Başkanı : Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal Bey,
Kurmay Başkanı : Kurmay Yüzbaşı Sami Bey,
Kurmay Başkanı : Kurmay Yüzbaşı İzzettin Bey,
Kurmay Yardımcısı : Mümtaz Yüzbaşı Vasıf Efendi,
Piyade Üsteğmen : Ahmet Tevfik Efendi,
Piyade Asteğmen : Hakkı Efendi.9
8
a.g.a., K: 44, G: 2., 2aa.
9
Asteğmen Hakkı Efendi, Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in maiyetinde çalışan, karargâh kayıt
defterine Mustafa Kemal’in emriyle yazıları yazan kişidir. (YN)
7
Hareket Ordusuna ise iki tugayın bağlı bulunduğu belirtilerek aşağıda
belirtilen kişilerin görev yaptığı yazılıdır:
Birinci Mürettep Tugay Komutanı : Kurmay Albay Hasan İzzet Bey,
İkinci Mürettep Tugay Komutanı : Kurmay Yarbay Cemalettin Bey,
Bunlara bağlı alayların komutanları da şu şekilde izah edilmektedir:
Birinci Mürettep Alay Komutanı : Kurmay Binbaşı Muhtar Bey,
İkinci Mürettep Alay Komutanı : Kurmay Binbaşı Aziz Bey,
Üçüncü Mürettep Alay Komutanı : Kurmay Binbaşı Mehmet Nâki Bey,
Dördüncü Mürettep Alay Komutanı: Kurmay Binbaşı Ali Hikmet Bey,
Beşinci Mürettep Alay Komutanı : Kurmay Binbaşı Ruşen Bey,
Topçu Komutanı : Tuğgeneral Sohban Paşa
Makineli Tüfek Bölüğü Komutanı : Yüzbaşı Ahmet Efendi
Jandarma Birlikleri Komutanı : Yüzbaşı Haydar Efendi.”
Defterin devamında Hareket Ordusu kurmay heyetinin görev dağılımı
hakkında bilgi verilmektedir. Kurmay heyetinin görevleri burada iki kısma
ayrılmış ve İstanbul’a yönelik olarak düzenlenecek harekâtın genel olarak
tertip ve düzeninden sorumlu bulunmaları hususu kaydedilmiştir.
31 Mart Olayı’nın Selânik’te duyulması üzerine bu isyanı bastırmak
üzere hazırlanan ordunun İstanbul’a sevk edilmesi ile ordunun iaşe ve ikmali
de önem arz eden konular arasındadır. Defterde bu hususlarla ilgili bilgiler
de yer almaktadır. Nitekim, Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal, 18 nci Nişancı
Taburuna yazdığı bir yazıda ne zaman, kaç mevcutla hareket edeceklerini
sormakta ve Binbaşı Âsım’dan gelen yazıda ise hazırlıkların henüz
tamamlanamadığına dair bilgi yer almaktadır.10
31 Mart İsyanı’nın başlaması üzerine Hareket Ordusu birliklerinin
Selânik’ten İstanbul’a trenle sevk edilmeleri kararlaştırılmıştır. Bu hususla
ilgili yazışmalara dair bilgiler de defterde bulunmaktadır. Selânik’ten
gönderilecek birlikler demir yolu ile Çatalca’da toplanacaklar, oradan da
Hadımköyü’ne nakledileceklerdir. Hadımköyü, İstanbul üzerine sevk edilecek
olan ordunun ilk toplanma bölgesi olarak seçilmiştir. Diğer taraftan Hareket
Ordusuna Selânik’teki Üçüncü Ordudan başka Edirne’deki İkinci Ordudan da
birlik gönderilmesi ve müşterek bir ordu hazırlanması söz konusu
olduğundan, İkinci Ordu Komutanı Salih (Hulûsi) Paşa ile ilgili yazışmalara
da defterde yer verilmiştir.
Hareket Ordusunun öncü birlikleri 16 Nisan 1909 tarihinde trenle
Selânik’ten Çatalca’ya hareket etmiştir. Defterde de bu hususla bağlantı
10
a.g.a., G: 2aa.
8
kurulabilecek kayıtlar mevcuttur.11 Ordunun sevkıyatında haberleşme
hususuna da büyük önem verilmiş; özellikle güzergâhtaki telgraf hatlarının
kullanılır olmasına dikkat çekilmiştir. Hatta tamiri lâzım gelenlerin tamiri
konusunda da yazışmalarda bilgiler mevcuttur.
Hareket Ordusunun İstanbul’a sevk edilmesi sırasında, İstanbul
tarafındaki ordudan kendilerine yönelik bir hareketin çıkması ihtimaline karşı
da tedbir alınmıştır. Bu maksatla keşif için gönderilen subaylarla İstanbul
civarındaki askerî birliklerdeki neferlerin ruh hâli de çözülmeye, Hareket
Ordusuna karşı tavırları öğrenilmeye çalışılmıştır. Nitekim Birinci Mürettep
Tugay Komutanı Kurmay Albay Hasan İzzet Bey tarafından, Hareket Ordusu
Komutanlığına gönderilen bir yazıda, Davutpaşa Kışlasına gönderilen
istihbarat subaylarının kışladaki personelin hâl ve hareketlerini inceledikleri
belirtildikten sonra bunlara gereken nasihatin yapıldığı ve Hareket Ordusuna
karşı herhangi bir olumsuz tavırlarının olmadığı ifade edilmektedir.
Hareket Ordusu birlikleri 19-20 Nisan 1909 tarihli yazıda kaydedildiği
üzere büyük ölçüde Hadımköyü’ndeki karargâhta toplanmışlardır. Hareket
Ordusu birliklerinin İstanbul’a yönelik harekâtı burada kısaca özetlendikten
sonra, ordu karargâhının ertesi gün (20 Nisan 1920) Büyükhalkalı’ya
nakledileceği belirtilmektedir.12 Nitekim, Hadımköy’den trenle Ispartakule’ye
ve oradan da Büyükhalkalı’ya nakledilen ordu karargâhı, ertesi günden
itibaren Halkalı Ziraat Mektebi binasını karargâh olarak kullanmaya
başlamıştır. Hareket Ordusu Kurmay Başkanı Mustafa Kemal buradan
yazdığı bir yazıda konak ve ordugâhlar hakkında birliklere ayrıca
Büyükhalkalı’dan bilgi verileceğini açıklamıştır.
Defterde 21 Nisan 1909 saat 10.00’da Halkalı Ziraat Mektebi
Karargâhından yazılan bir emirde ise önemli açıklamalara yer verilmektedir.
Bu açıklamalara, İstanbul basınında çıkan haberlerin sebep olması
ihtimalinin yüksek olduğu değerlendirilebilir. Hareket Ordusunun
hazırlanmasında İttihat ve Terakki Cemiyetinin önemli müdahalesi olduğu,
ordunun da siyasetle içli dışlı hareket ettiği tarzındaki haberlerin etkili olduğu
düşünülebilir. Nitekim bu yazıda öne çıkan hususlar şu şekilde yer
almaktadır: “Hareket Ordusu vazifesini sırf askerî bir nokta-i nazardan ifâ
edecektir. Siyasî hususlar ve bu yolda İstanbul ile müzakerelere girişmek
şimdilik vazife haricindedir.” Ayrıca Hareket Ordusu adına hiçbir kimsenin bu
konularda açıklama yapmasına izin verilmediği ifade edildikten sonra,
Hareket Ordusuna bağlı birliklerin İstanbul’a daha da yaklaştıklarına dikkat
çekilmektedir.13
Hareket Ordusunun hazırlanmasında Osmanlılık düşüncesinden
hareketle Balkanlar’daki çeşitli soydan milletlere mensup gönüllü birliklerin
de katılımının sağlanması kararlaştırılmıştır. Bu düşünceden hareketle
11
a.g.a., G: 2aaa.
12
a.g.a., G: 2aba.
13
a.g.a., G: 2ac, 2bf, 2bg, 2bh, 2bi.
9
gönüllü birlikleri de ordunun yanında yer almış olup defterde gönüllü
birliklerle ilgili bilgilere de yer verilmiş; yazılan emirlerde hangi gönüllü birliğin
nerede bulunduğu, hangi nizamî birliğe bağlı bulundukları belirtilmiştir.14
Hareket Ordusu Komutanlığının 21 Nisan 1909 tarihinden itibaren
İstanbul’a yönelik olarak icra edilecek askerî harekât konusuna daha fazla
önem vermeye başladığı, gerekli yığınağın yapıldığı, başkentin her yönden
denetim altında tutulması için bütün yolların sıkı bir denetim altında tutulması
gerektiğine dair aldığı kararlar da defterde yer almaktadır.
Bu arada Selânik’ten gelen Üçüncü Ordu Komutanı Mahmut Şevket
Paşa, Büyükhalkalı karargâhına 20 Nisan 1909 tarihinde gelerek komutanlığı
devr almıştır. Mahmut Şevket Paşa, 21/22 Nisan 1909 gecesi sözlü olarak
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’e söyledikleri üzerine yazdıkları hususlar
defterde genişçe yer almaktadır. Bu emirde ordunun Bakırköy’den trenle
İstanbul’a hareketi, Topkapı Sarayı’nın kuşatılması, Savunma Bakanlığı
binasının denetim altına alınması, 31 Mart İsyanı’na sebebiyet veren Avcı
Taburlarının kaldığı Taşkışla’nın kuşatılmasına dair bilgiler, ihtiyat birliklerinin
hareket tarzları izah edilmektedir. Sadece kara yoluyla değil, deniz yoluyla
da İstanbul’un merkezine kuvvet sevki hakkında bilgiler yer almaktadır.15
Hareket Ordusunun hazırlanması, İstanbul’a sevk ve idaresinde
önemli bir rolü üstlenen Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’den başka, Kurmay
Binbaşı Enver (Paşa) Beyden de bahsedilerek Taşkışla’ya yönelik olarak
düzenlenecek harekâtta yer alacağı belirtilmiştir. Ayrıca daha sonraki
dönemde ve Cumhuriyet’e uzanan süreçte Mustafa Kemal’in yakın
arkadaşlarından biri olan Ali Fethi (Okyar) Beyin de Harp Okuluna
düzenlenecek olan askerî harekâtta görevlendirildiği yazılmıştır.
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal tarafından karargâh kayıt defterine
yazdırılan emir, talimat ve beyannamelerde adı geçen şahıslar
incelendiğinde bunların büyük bölümünün özellikle Kurtuluş Savaşı yıllarında
yakın çevresinde yer alan komutanlar olduğu anlaşılmaktadır. Osmanlı
başkentine yönelik olarak düzenlenen bu askerî harekât, asiler tarafından
düzen değişikliğine gidilen yolda meşrutiyeti ayakta tutmaya yönelik
başlatılmış önemli bir hareket olarak yorumlanabilir.
23 Nisan 1909 tarihli kayıt incelendiğinde Hareket Ordusunun
İstanbul’u dört bir yandan kuşatma altına aldığı, gönüllü birliklerin düzenli
ordu birlikleri arasına serpiştirilerek kullanıldığı anlaşılmaktadır.16 Nitekim bu
tedbir ve tecrübeler, Kurtuluş Savaşı yıllarında da başarıyla uygulanacaktır.
Mustafa Kemal, gönüllü birliklerden teşekkül eden Kuvayı Milliye birliklerini
14
a.g.a., G: 2aca.
15
a.g.a., G: 2ad.
16
a.g.a., G: 2ae.
10
düzenli ordunun denetiminde kullanmaya, zaman içinde bunları tamamen
düzenli orduya dönüştürmeye gayret göstermiştir.
Mustafa Kemal’in yine aynı tarihle (23 Nisan) kaydettirdiği, Mürettep
Tümen Komutanlığının 2 numaralı emri, İstanbul (suriçi) ve Beyoğlu tarafına
icra edilecek olan askerî harekâtı tüm ayrıntıları ile ortaya koymaktadır. 24
Nisan 1909 günü ise Hareket Ordusu birliklerinin sur içindeki İstanbul’un
hemen hemen tamamını denetim altına aldığına dair bilgiler bulunmaktadır.
24/25 Nisan tarihli kayıtlarda ise isyana katılan asilerin yakalanmaya
başladıklarına dair bilgilere yer verilmektedir.
Hareket Ordusu Komutanlığının 10 numaralı emri ise 26 Nisan 1909
tarihlidir. Bu emirde Yıldız Sarayı’na karşı icra edilecek askerî harekât ve
sarayın denetim altına alınması hususunda takip edilecek usuller
açıklanmaktadır. Gerçi ordu bu emir yayımlanmazdan önce Yıldız Sarayı’nı
ele geçirmiştir. Bu hususta emrin altında “işbu emir verilmek üzere iken
Yıldız sükût etmiştir” ifadesi yer almaktadır.17
Defterin K: 44, G: 2aj sayfasında Hareket Ordusunda yer alan üst
birlikler ve bunların komutanları şu şekilde açıklanmaktadır:18
Komutan : Korgeneral Mahmut Şevket Paşa
Kurmay Başkanı : Tuğgeneral Ali Rıza Paşa
Birinci Mürettep Tümen Komutanı: Tümgeneral Hüseyin Hüsnü Paşa
Kurmay Başkanı : Yüzbaşı Mustafa Kemal
Birinci Mürettep Tugay Komutanı : Kurmay Albay Hasan İzzet Bey
Kurmay Başkanı : Kurmay Binbaşı Aziz Bey
İkinci Mürettep Tugay Komutanı : Kurmay Binbaşı Zihni Bey,
İkinci Mürettep Tümen Komutanı: Tuğgeneral Şevket Turgut Paşa,
Kurmay Başkanı: Yüzbaşı Kâzım (Karabekir) Bey,
Üçüncü Mürettep Tugay Komutanı: Kurmay Yarbay Selahattin Bey,
Dördüncü Mürettep Tugay Komutanı: Kurmay Albay Mehmet Ali Bey.
Hareket Ordusu Birinci Mürettep Tümen Komutanı Hüseyin Hüsnü
Paşa 28 Nisan 1909 tarihli emriyle (10 numaralı emir) mürettep tümene bağlı
taburların komutanları tarafından icra edilen harekât hakkında muntazam
birer harp ceridesi tutulmasını istediği ve bunu en kısa zamanda tümen
karargâhına göndermelerini emrettiği anlaşılmaktadır. Zira bu kayıtlar
gelecekte bu harekâtla ilgili araştırma yapanlara önemli bilgileri aktaracak
resmî evraklar olduğundan bu hususa dikkat çekmiştir. Bu arada tümene
17
a.g.a., G: 2ai.
18
a.g.a., G: 2aj.
11
mensup bütün personelin disipline riayet etmeleri, özellikle askerin sağda
solda başıboş hâlde dolaştırılmamasına, devriye kolları çıkartılarak asayişin
sağlanmasına önem verilmesini istiyordu.19
Hareket Ordusunda bulunan gönüllü taburların, İstanbul’un ordu
tarafından denetim altına alınmasından sonra Balkanlar’a gönderilmeleri
konusu gündeme gelmiştir. Bu konuda defterde ayrıntılı bilgiler
bulunmaktadır. Özellikle gönüllü birliklerin denetiminde bulunan yerlerin
nizamiye birlikleri tarafından teslim alınması, gönüllülerin demir yolu ile sevk
edilmeleri hususu anlatılmıştır.
Defterdeki kayıtlardan anlaşıldığına göre, Hareket Ordusu birlikleri
İstanbul’da denetimi ele geçirdikten sonra bütün karakollara küçük birlikler
yerleştirilmiştir. Bu arada başkentte ilân edilen sıkıyönetim ile asayişin kısa
sürede sağlanması mümkün olmuştur.
Defterin 2ap sayfasından itibaren işlem gören evraka ait bir çizelge
yer almaktadır. Bu çizelgeden anlaşıldığına göre, 18 Nisan 1325 (1 Mayıs
1909)’den, 30 Nisan 1325 (13 Mayıs 1909) tarihine kadar çeşitli konularda
yazılan emir, telgraf vs. hakkında bilgi özetleri ve nerelere gönderildikleri
hakkında bilgiler yer almaktadır.20
Hareket Ordusunun İstanbul’a girdiği bazı noktalarda asilerle
çatışmalar da yaşanmıştır. Bu çatışmalarda 31 Mart Olayı’na karışan
askerler tarafından Hareket Ordusu birliklerine karşı silâh kullanılmış; bu
çarpışmalarda yaralanan ve şehit düşenler olmuştur. Defterin 2ar
sayfasından itibaren Hareket Ordusuna mensup asker, subay ve
gönüllülerden şehit olanlarla yaralananların isim ve künye bilgileri, bağlı
bulundukları birlikler, o sırada yaralı ise nerede tedavi gördükleri hakkında
ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır.21
Defterin 2ay sayfasında ise Hareket Ordusu Birinci Mürettep Tümene
mensup bir kısım birliklerin silâh ve personel mevcudunu ayrıntılı bir şekilde
gösteren çizelge bulunmaktadır. Benzer çizelge diğer sayfada da yer
almasına rağmen boş bırakılmıştır.
2aza sayfasından itibaren de 30 Nisan 1909 tarihi itibarıyla Hareket
Ordusuna mensup birlikler tarafından denetim altına alınan kışla, karakol,
resmî daire vesaireye ait bilgiler, ne kadar askerle buralarının denetim
altında tutulduğu konusunda açıklamalara yer verilmiştir.22 Bu
açıklamalardan anlaşıldığına göre Hareket Ordusuna mensup Birinci
Mürettep Tümen, İstanbul’un hemen hemen büyük bir bölümünü denetim
altına almış; asayişin sağlanması için de sıkı güvenlik tedbirleri uygulamıştır.
19
a.g.a., G: 2ak.
20
a.g.a., G: 2ap, 2aq.
21
a.g.a., G: 2ar, as, asa, at, ata, au, aua, av, ava, ax, axa.
22
a.g.a., G: 2aza, 2ba, baa, bb.
12
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal tarafından yazdırılan, defterin 2bba
sayfasından itibaren, kurmay başkanlığını yaptığı Birinci Tümenin personel
eksikliği konusunda bilgiler verilmektedir. Notlar incelendiğinde özellikle
küçük rütbeli (atğm., tğm.) personel konusunda sıkıntı çekildiği
anlaşılmaktadır. Sayfa 2bc’de ise, tümenin levazım ihtiyaçları hakkında
bilgiler bulunmaktadır. Buna göre, süvari birlikleri için gereken birtakım
malzemelerle, mutfak malzemesi ve eğitim elbisesi (süvariler için) ihtiyacı
dile getirilmektedir. 23
Birinci Mürettep Tümen Kurmay Başkanının yazdırdıklarına göre
tümenin İstanbul’daki harekâtı esnasında uğradığı kayıplar (şehit, yaralı ve
kayıp) da ayrıca verilmiştir. Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal’in yazdırdığı
kayıtlara göre Birinci Tümen personelinden üç subay, 29 asker şehit
düşmüş; iki subay, 65 asker yaralanmıştır. Bu arada kaybedilen hayvan,
silâh, mermi miktarı da ayrıca belirtilmiştir.24
Hareket Ordusu İstanbul’da asayişi sağladıktan sonra öncelikle
gönüllü birliklerin Balkanlara gönderilmesi konusu gündeme gelmiştir. Birinci
Mürettep Tümen Kurmay Başkanı Mustafa Kemal, bu konuyu deftere
kaydettirmiştir. Gönüllülerin yanında redif taburları da mayıs ayı ortalarına
doğru Balkanlar’a gönderilmeye başlanmıştır. Defterin 2bea sayfasında
verilen çizelgede Drama, Serez, Köprülü, Kavala, Selânik, Manastır, Ohri,
Nasliç redif taburlarının demir yolu ve deniz yoluyla gönderilmeleri
konusunda bilgiler mevcuttur. Bu çizelgede belirtildiği üzere 7566 asker, 1-2
Mayıs 1909 gecesi tren ve vapurla Balkanlar’a gönderilmiştir.25 Bu birlikler
Hareket Ordusunun küçük bir bölümünü teşkil etmekte idi. Mahmut Şevket
Paşa’nın ifadelerine göre Balkanlar’dan İstanbul önlerine gelen ordunun
mevcudu 50.000 civarında bulunuyordu.
Defterin son bölümünde yer alan 15 Mayıs 1909 tarihli ve Üçüncü
Ordu Komutanlığına hitaben yazılan bir yazıdan ise yurt dışına eğitim için
gönderilecek subayların seçiminden bahsedilmektedir. Çeşitli sınıflara
mensup 12 subayın Üçüncü Ordu personeli arasından seçilmesi konusunda
bilgiler yer almaktadır.26
Defterin son sayfasında yer alan ve Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal
tarafından imzalanan İkinci Mıntıka Komutanlığına yazılan bir yazıdan
anlaşıldığına göre, İstanbul’da bazı toplulukların isyan hazırlığı içinde
bulundukları belirtilerek Fatih ve Şehzadebaşı’nda konuşlandırılmış olan
Hareket Ordusu birliklerinin dikkatli olmaları isteniyordu.27
İncelediğimiz bu defterde yer alan bilgiler Kurmay Yüzbaşı Mustafa
Kemal tarafından yazdırılmış olan emir, talimat ve beyannameleri içermekte
23
a.g.a., G: 2bba, 2bc.
24
a.g.a., G: 2bd, 2be.
25
a.g.a., G: 2bea.
26
a.g.a., G: 2bq.
27
a.g.a., G: 2br.
13
olup Hareket Ordusuna bağlı Birinci Mürettep Tümenin karargâh kayıt defteri
niteliğindedir. Her ne kadar Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından kaleme
alınmamış olsa da bizzat onun tarafından yazdırılan bilgileri içermekte, diğer
cep defteri olarak tutulan not defterindeki bilgileri pekiştirici niteliktedir.
14
İKİNCİ BÖLÜM

DEFTERİNİN GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİNE AKTARIMI
(K:44 G:14, K:44 G:2 )
A. HAREKET ORDUSU KURMAY BAŞKANI KURMAY YÜZBAŞI

MUSTAFA KEMAL’İN NOT DEFTERİ (K: 44 - G: 14) NİN GÜNÜMÜZ
TÜRKÇESİNE AKTARIMI
K: 44-14
Numara
1250
60
________
7/5/00 7.5.10
4 Nisan 325 (17 Nisan 1909) Cumartesi

Saat : 8 : 15
Beylerbeyi’nde Altıncı Daire Eski Başkanı Mehmet Ali Bey evinde
(Üsteğmen Nazif)
14aa
Ekmekçi Kolu
1 Kıdemli Yüzbaşı
1 Teğmen
9 Asker
________
Erzak kafilesi = 6 bin kişilik 10 günlük
Orada toplanan taburların erzakı yoktur. Levâzım başkanı para ile

idare edilip arkadan yetiştireceğini söylemiş. Taburları orada sıkıntıya
düşürmemek için karargâhın hareketi lâzımdır.
15
14aaa
1. Serez ve diğer önemli merkezlerden: Ordu komutanına telgraf.
2. Uygun görülecek yerden ileriye bilgi verilmesi.
3. Serez’de karargâhın ulaşım araçları hakkında. Araştırma
(arkadaşlardan biri ile) İbrahim Beye
4. İnzibat ve namaz. Gerekli olan dinî nasihatlerin yerine getirilmesi
hakkında emir.
5. Mevcut kuvvetleri ve ihtiyaç miktarları kıt’alardan sorulacaktır.
6. Tümen komutanı tarafından kıt’alara bir beyannâme. Amaç, ulusal
onur ve haysiyet için gayret, İstanbul’dakilere ait hiç kimsenin hiçbir sözünü
dinlememek, başlarına
14ab
Not:
1. Erzak için Refîk
2. Hattın muhafazası ordudan te’min ettirilmeli.
Sarık saran gizli örgüt mensuplarının din perdesi altındaki fesat ve
reklamları menfaatten başka bir şey değildir. Din, şeriat, vatan sevgisinin
gerçek menfaati, Kur’anıkerim’in hükümlerini ve onun hükümlerinin
gereğinden olan Kanunuesasi’yi [Meşrutiyet Anayasası’nı] muhafaza
etmektir. İşte bizim hareketimiz gibi.
7. Savaş düzenini incelemek.
14aba
Tümenin idaresi için düzenlenen taburun, harekâta katılacağı açıktır.
Bunlar idaresi için ayrıca bir idarenin komutanlıktan istenilmesi. Bu
husus hakkında İdâre Reisi, Kıdemli Yüzbaşı Ahmet Efendiyle
görüşülecektir.
Fırka için gerekli olan erzak Ahmet Efendi tarafından sevkıyata
yazılacağı gibi.
14ac
Tekrar ordu komutanlığına müracaat edilecektir. Ahmet Efendi ile bu
yolda görüş alış verişinde bulunulması hususunun unutulmaması.
4 Nisan 325 (17 Nisan 1909)
Ne gibi erzak aranılacağı her zaman olduğu gibi anlatılacaktır.
14aca
Ali Paşa Hazretlerine
16
8. Genel namaz. Şeyhülislâmlık makamına.
9. Bizim Çatalca İstasyonu’na varışımızda orada bulacağımız piyade,
süvari, topçu miktarı (Ahmet Efendiye)
10. İstanbul halkına beyannâme: Amacımız kanuna karşı yapılmış
saldırıları ortadan kaldırmak. İdarenin, kanun çerçevesinde tam anlamıyla
uygulanması. (Hakkı Efendiye)
11. Çorlu sevk memuruna, geçen taburların numara ve mevcudunu
bildirmek için kendisine emir.
14ad
..... ler
General
.... üç. Birlik....e doğru yaklaşıyor. Zalimliğe karşı ve ..... yenilik
yapacak.
14ada
....için .... üzerine büyük zorluklar olmadan tamamlanacak.
14ae
1. Durum, tabur sayısı, ikinci kuvveti, misafirleriniz ve
haklarındaki muamelenize dair pek kısa bilgiler.
2. Acele etmek lâzım, ihtiyacınız var mıdır?
3. Karargâh Hadımköyü’nde kurulacaktır. Subaylar aracılığıyla
gerekli olan şeylerin karşılanması.
4. Kıt’alar, karşıdan gelenlerle kesinlikle görüştürülmeyecek.
14aea
5. Taburların akşam yoklamalarının eskiden olduğu gibi
yapılması ve dinî yükümlülüklerin düzenli olarak yerine getirilmesi ve
karşıdan gelenlerle kesin surette görüştürülmemesi konusunu tugay
komutanına özel olarak söyleyiniz.
- Bu şekilde gelenler hakkında aynı muameleyi uygulayın.
14af
DÂHİLİYE
Yine tekrar ederim. Bütün Balkanlar tek vücut olarak ayağa kalkmıştır.
Şehirler İstanbul’a doğru boşalıyor.
Tümgeneral [Hüseyin] Hüsnü Paşa [Hareket Ordusu ilk komutanı]
kumandasıyla 5 bin kişilik bir ordu yürümektedir. Paşa, kurmay heyetiyle
17
yarın Çatalca’da bulunacaktır. Bu sebeple coşan ulusal onur karşısında ne
söz, ne tedbir kâr eder. Trenlerin alamadığı kahramanlar yürüyerek
14afa
gidiş hazırlığında bulunuyor. 3 tren topçu levazımıyla gidiyor.
Padişaha arz ediniz. Milletin isteği artık reddedilemez.
Osmanlı başkentiyle beraber, taç ve Osmanlı tahtını ve bütün Osmanlı
ulusunu vahim bir yok oluşa sevk ettirir.
14ag
Padişahın etrafında bulunup bugünkü feci halin tertipçisi olan Nadir
Ağa, İlyas Bey, Frenk Emin Bey, Müsahip Fevzi Mustafa Bey gibi hainler
hemen uzaklaştırılmalı ve hapistekilerin tahliye temennisi ile güvenliklerinin
temin edilerek genel aftan sonra cinayetlere sebep olanların adalete teslimini
süngü ile istifaya mecbur edilen milletvekillerinin meşrutiyet dairesine
14aga
iadesini ve bu suretle yeniden hükümdarın yeminine sadık kalmasını
istiyorlar. İnancımıza göre artık tereddüde imkân yoktur.
14ah
1. Sıkıyönetim ilan olunmuştur. Mürettep Tümenin asli vazifesi, her
nevi taarruzdan korunacak şekilde gayet kuvvetli bir meşruti hükümet teşkil
etmektedir. Sokaklarda devriyelerin gelip geçişinde doğru-yanlış adı geçen
müfrezelere söz söyleyenler sorumlu tutulacaktır. Devriyelerin vazifelerini
yaparken vazifede zerre kadar zorluk çıkarıldığı görülürse silâh
kullanılacaktır.
2. Hükûmetten izin alanların dışında silâh taşıyan görülürse asilerden
14aha
sayılacaktır.
3. Cemiyet kulüpleri yürürlükten kaldırılmıştır.
14ai
BEYANNÂME (İstanbul Halkına hitaben)
1. Millet senelerden beri zulüm yapan istibdat kuvvetini parçalayarak
meşru, meşrutiyet hükûmetini kurdu. Bu kan dökülmeden yapılan, mutlu
inkılâptan zarar gören aşağılıklar meşru olmayan bir şekilde menfaat elde
etmeye hizmet eden geçmiş idarenin iadesi için bin türlü hile oyunlarına ve
alçaklıklara müracaat ederek
18
14aia
meşru meşrutiyet hükûmetini zarara uğratmak istedi ve bütün insanlık
âleminin lânetlediği İstanbul faciasının meydana gelmesine sebebiyet
vererek masum kanlar döktü.
2. Ulus; hayat ve isteklerinin yegâne kefili olan meşrutiyetin zarara
uğratılmak ve şeriat hükümlerinin ve ulusun genelinin saadet ve huzurunu
kuvvetlendiren anayasamızın ayaklar altına alınmak istendiğini gördü ve bu
alçakça hareketin gerçek sorumlularını kesinlikle cezalandırmak
14aj
lüzûmunu takdir ederek genel heyeti ile İstanbul üzerine yürümeye
karar verdi. Bizi İstanbul surlarının karşısında gördüğünüz ve ilk bir icra
kuvveti olmak üzere işte bu Hareket Ordusunu buraya gönderdi.
3. Hareket Ordusunun amacı, meşru meşrutiyet hükümetini hiçbir
kuvvetin sarsamayacağı surette kuvvetlendirmek, anayasanın üstünde hiçbir
kanun, hiçbir kuvvet
14aja
olmadığını ve olamayacağını ispat etmek ve meşru meşrutiyetin
kararlılığından memnun olmayan vatan ve ulus hainlerine son ve kesin bir
uyanış dersi vermektir.
4. Zulüm gören halk, tarafsız kişiler tamamıyla himâye edilecek
teşvikçiler, bozguncular ve ortakları mutlaka lâyık oldukları kanunî cezadan
kurtulamayacaklardır.
5. Fazilet heyeti olan ulemâ övünç kaynağımız, baş tacımızdır. Fakat
hainlikle adî ve şahsî menfaat elde etmek maksadıyla yalandan ilmiye
kisvesine bürünerek ve şerefli İslâm dinini küçümseyip alay konusu haline
getirmekten çekinmeyerek fesat yaymaya kalkışan birtakım gizli örgüt
üyeleri, menfaatperestler elbette
14ak
kanun ve şeriat hükümlerine göre muamele görmekten
6. Ulus milletvekillerinin ve bu muhterem milletvekillerinin güvenilir
görüp seçtikleri hükûmet üyelerinin hayatları ve anayasanın kendilerine
verdiği haklar ve yetkiler olduğu gibi korunacak
14al
genel olarak huzur ve güven kesinlikle sağlanacaktır.
7. Vatanın kurtuluşu ve ulusal saadetimizin lüzum gösterdiği bu askerî
harekatımız esnasında İstanbul’da bulunan bütün saygıdeğer elçiler ve
yabancı misafirlerin huzursuz olmalarına meydan verilmeyecektir.
19
Memleketin iç güvenliği ve huzurunu ve herkesin mal ve canının
korunmasını
14ala
sağlamak için her türlü tedbirin alınması kararlaştırılmıştır.
8. İstanbul faciası olayında kanları dökülen şehitlerin ruhları
karşısında hesap vermeye korkanlar, ancak bu kanlı facianın failleri ve
tahrikçileri ve ortaklarıdır. Bu hakikati herkes bilmeli, (telâş ve heyecana
kapılmayıp) rahat olmalıdır.
14am
Hareket Ordusu Komutanı
Elçiler ve yabancı misafirler.
14ama
6. Milletvekilleriyle hükûmet ve subaylar ile diğer ileri gelen kişilerin
haksız yere akıtılan masum kanlarını sürüyüp getirmesiyle iktidarda oturan,
bu meşru olmayan kanlı Bakanlar Kurulu tamamen ortadan kaldırılacak ve
bütün ulusun ve bundan dolayı muhterem milletvekillerinin tam güvenini
kazanmış olanlar başa getirilecektir.
14an
7. Milletvekillerinin hayatı, devletin nüfûzu korunacaktır.
14ao
Fatih, Samatya, Rami Bölgesi Komutanı
Kurmay Binbaşı Musa Kâzım Bey
(Mürettep İkinci Alay Kumandanı)
Karargâh Fatih
1 nci Tabur Ramiz
2 nci Tabur Samatya (367)
3 ncü Tabur Fatih (300)
_______________________
Çatışmalarda 60 kadar şehit ve yaralı
Halka herhangi bir müdahale eden yoktur. Şüpheli adamları gözetim
altında tutmak için komutanlar tarafından gönderilen özel bazı asker.
Softaların durumu fenâdır. Ele geçenlerin üzerlerinde silâh çıkıyor.
20
14aoa
Buradan sevk olunan tutuklular 1000’den fazla
(Davutpaşa yetersiz)
• Davutpaşa’da muhafız bir bölük
• Samatya [Kocamustafapaşa] durumu iyidir (Kumkapı, Yedikule
karakollarında birer bölük, 2 nci Samatya karakolunda)
Kişileri teslim alınan
Altımermer
Koca Mustafa Paşa
Seyid Nizam
Mevlâna Kapısı boştur.
Bu mıntıka için en iyi merkez Kumkapı olması daha uygundur.
14ap
Fatih telgrafhanesine – bir telgrafçı lâzım.
(S. 7 nci Alay Süvari Binbaşı Sabit) Selimiye’de
14aq
Beyoğlu tarafı, Tuğgeneral Şevket [Turgut] Paşa, Kâzım [Karabekir]
Bey
Kabayut’ta:
Kavala Redif Taburu
Manastır Redif Taburu
İkinci Ordudan bir batarya (Yedinci Seyyar, 2 nci Tabur)
Yedinci Süvari Alayı, İkinci Ordudan
Onuncu Süvari Alayı, İkinci Ordudan
Bir otomobil
Taksim civarında:
24/1, 20/1, 36/1, 10/4, (Bir bölük Harp Okulunda)
81/2 makinali tüfek bölüğü
14aqa
Harp Okulunda:
İkinci Ordudan iki batarya (7 nci Alay, 2 nci Taburdan)
21
Üçüncü Ordudan iki dağ topu bataryası
Onuncu Alayın Dördüncü Taburundan bir bölük
Üsküdar’a gitmek üzere Kabataş’a gönderilen:
18 nci Tabur,
6 ncı Tabur.
Manastır Gönüllüleri
Bir otomobil Harp Okulunda karargâhtadır.
14ar
İkinci Ordu’nun İstanbul Tarafındaki Kuvvetleri:
Rami ve Fatih ve Unkapanı civarında:
2 nci Alay (3 ncü Tabur)
Telgraf müfrezesi (Bugün Rami’den Harbiye karargâhına aldırılıyor)
Otuz kişilik Jandarma müfrezesi.
Bakırköy ve Babıâlî civarında
Yeşilköy’de
9 ncu Süvari Alayı (Meclis muhafızı)
14ara
Kavala
Manastır, Ali Hikmet Beye
Köprülü
Drama Ordu komutanı adına Topçu Kışlası komutan yardımcısı
Ohri, Kurmay Yüzbaşı Osman
14as
Manastır Gönüllü Taburuna sözlü olarak
Kısmen vapur ve kısmen trenle 18 nci Nişancı
Menlik Redif Süvari Teğmeni Ahmet Efendi
14at
Hüseyin Efendi
Komutan Paşa = 2 binek
Ve bendeniz Eyüp = 2 yedek
22
Hazırlanıp Aziziye karakoluna gönderiniz.
14ata
5 Mayıs 325 (18 Mayıs 1909) tayinatı [maaş haricinde verilen yiyecek
harcırahı] 475,5 kuruş
14au
Mayıs ayı sonuna kadar Jandarma Efrâd-ı Cedide Mektep (Yeni
Jandarma Askerî Okulu) Komutanlığına* kimsenin tayin edilmemesi. Vasıf,
Sirkeci
İzmir Oteli müşterisi Ahmet Efendi aracılığıyla Teğmen Eyüp Efendi’ye
14ax
Ödül
Üçüncü Taburdan Yüzbaşı İzmirli Lâtif Zeki, İstihkâm Taburundan Ali
Çavuş
14ay
4 Nisan (17 Nisan) Selânik’ten hareket,
9 Mayıs (22 Mayıs) Selânik’e geri dövüş
Galata köprüsünde 3 tüfek, iki makineli tüfek
14aya
1. Nereye verecekmişiz ?
2. .................
14az
Köprüde iki makineli tüfek
14aza
Gülhane’deki kuvvet
11 nci Alay, 3 ncü Tabur, 2 nci Bölük. Cephane karakolunda Gülhane
Hastahanesi (250)
4 ncü Bölük Sarayiçi’nde
3 ncü Bölük Babıhümâyûn (Topkapı Sarayı dış kapısı) yakınında yeni
karakol
(50) 1 nci Bölük Babıâli ve Mebusan
*
Jandarma teşkilatına küçük rütbeli eleman (astsubay) yetiştirmek üzere
açılmış bir okuldur.
23
34 ncü Alay, 1 nci Tabur, 1 nci Bölük Unkapanı, Küçükpazar, Yenice
karakolu
2 nci Bölük Tophane karakolu
Yenice Karakolu
3 ncü Bölük Osmanlı Bankası ve civarı
4 ncü Bölük Aziziye
14ba
14 ncü Süvari Alayı Sirkeci
Merkezdeki topçular
14 ncü Alay Bölükleri 4 adet devriye kolu çıkarılacaktır.
12 Nisan 325 (27 Nisan 1909) 3-4 saatte değiştirilmek üzere
14baa
Maçka’da 1 nci Tabur
Silâhlar Maçka deposunda
Karargâh Taksim Kışlasında
Enver
Savunma Bakanlığı kolu:
Fettah Bey’le beraber Tophane istikametine giden kuvvet (35 nci Alay,
1 nci Tabur, 34 ncü Alay, 4 ncü Taburdan oluşturulmuş bir bölük, Manastır
Gönüllü Taburu, Sahra topçu 15 nci Alaydan 1, 2 [batarya]
Savunma Bakanlığında bulunan kuvvet:
35 nci Alay 1 nci Tabur
17 nci Tabur (merkezde)
Süleyman Bey 24 ncü Alay, 4 ncü Tabur (bir bölük) , 221 nci Bölük
Genele Hapishane 1 bölük, Davutpaşa’da, 1 bölük Topçu kışlasında
14bb
Sahra Topçu 14 ncü Alay 2 ve 3 ncü Top Bataryaları
Bu kuvvet aynı zamanda Sirkeci iskelesi yanında toplanmış
bulunacak.
Serez Redifi
Bir bölük (Manastır Gönüllü Taburunda bir makineli tüfek)
3 ncü Alay, 3 ncü Tabur
24
24 ncü Alay, 1 nci Tabur, bir bölük
2 dağ bataryası
2 sahra bataryası
14bba
35 nci Alay, 3 ncü Tabur
18 nci Nişancı Taburu
24 ncü Alay, 1 nci Tabur
21 nci Alay, 1 nci Tabur
Serez Redif
Piyade, 6 tabur
Tophane’de ve Taşkışla’da iki makineli tüfek
7 nci Alay, 1 Bölük
Bu kuvvetin tamamı bugün saat 2:30’da Kabataş iskelesi yanında
toplanmış bulunacaktır.
Selânik Redif Taburu
Ohri
Naslıç
14bc
650 17 nci Nişancı Taburu
450 Selânik Redif Taburu
350 24 ncü Alay 1 nci Tabur
350 6 ncı Nişancı Taburu
500 Serez 34 ncü Alay 1 nci Tabur
--------------------
3.000
400 Resne Ulusal Taburu
14bd
Süvari İkinci Alay Kıdemli Yüzbaşı Salih Efendi
Aksaray’da Oğlanlar Tekkesi yakınında
Sorguç Sokağında Rıfat Paşanın hanesi
25
2 Mayıs 325 [15 Mayıs 1909] Gülhane Hastahanesine yattım.
5 Mayıs 325’te [18 Mayıs 1909] çıktım.
(imza) Mustafa Kemal
14be
Pertev Paşa,
2 nci Ordu topçularından bir bataryanın numune bataryası olarak
İstanbul’da bırakılması.
Su kumpanyası su versin Kâğıthane, Orhaniye ve Yıldız’daki süvari
kışlalarına
14bea
Yarın sabah hareket edilecektir. Ekmek hazırlanması ve askerin
tamamıyla toplanması için
Üçüncü Ordu Levâzım Başkanı Mart maaşını soruyor.
Yaralıların miktarı, ayrı koğuşlara ayrılması.
14bf
Sebzeyi Yeni Cami’de sebze kurulu
et, ekmek ayaklarına gidecek.
ot, saman Kasımpaşa ambarından
odun ve kömür, erzak Sarayburnu’ndaki erzak ambarından
14bfa
Mıntıkalar Adet Taburların sayısı
1. Savunma Bakanlığı 2 35/1, 17 nci nişancı
2. Meclis ve Gülhane 2 34/1, 34/4
3. Fatih ve Eyüp 2 36/2, 20/1
4. Üsküdar 3 6 (Üsküdar iskelesi),
18 (Bakırköy), 24/1, 1 cebel batarya
5. Bakırköy 1 35/3
Aziz Bey Sohban Paşa

Ali Hikmet Bey Topçu 15/14 ncü Alay 6 batarya
Nâki Bey makineli tüfek
Hasan İzzet Bey 5 makineli tüfek 35/3 komutanı
26
14bg
Selânik’e Sevk Olunacak Taburlar
Selânik ve gönüllüleri
Manastır Ulusal Taburları
Ohri Taburları
Manastır Redif Taburları
Köprülü Redif Taburları
Nasliç Redif Taburları : Deniz yoluyla
Drama
Kavala : Trenle
Serez
Sevkler Müdür Yardımcısı Binbaşı Reşat Bey

Tümen tarafından Kıdemli Yüzbaşı Nuri Bey (askerî tütün)
14bga
(Müşir Ethem Paşa [Dömeke Kahramanı] Hazretlerinin yaverleriyle
maiyetlerindeki iki çavuşun gidişine engel olunmaması konusunda Merkez
komutanı Remzi Beye bildirilmiştir).
Mehterhane
14bh
Kurmay Kıdemli Yüzbaşı İzzettin Beye
Bataryalar
= Sarayburnu’nda
Selânik Redif
14bi
Makineli tüfekler
3 ncü Ordu Adet
1. Unkapanı’nda 2
= Yüzbaşı Ahmet Hamdi
27
2. Galata 3
Sarayburnu’nda
Tüfek
2 Buraya
1 Ihlamur
1 Mahpus (Maçka)
14bia
11 Nisan 325 [24 Nisan 1909]
saat 12.00 Gülhane
140 = 14 ncü Alay Bölük (Tatavla’da) köşede
15 nci Alay Bölük (açık ordugâhda) yanda
Karargâh süvarisi (açık ordugâhta) kuyunun sağında
Gülhane Kolu Komutanı : İsmail Hakkı Bey
2 nci Fırka, 1 nci Alay, 1 nci Tabur (Meclis ve Topkapı Sarayı)
2 nci Tabur, 1 nci Batarya (Ayasofya’da)
Karargâhı (Savunma Bakanlığı) (2000)
34/4 itfaiye erlerinden alınıp sandığınızda saklı bulunan
14bj
Teğmen Hakkı Efendi cephaneye görevlendirilecek iyi bir muhafız er
için Hafız Hakkı Beye
Beylerbeyinde Selâhattin Beyin Köşkünde
Topkapı’daki tabur Selânik’e
Lira
12,5 Gümüş 20 1351
10
___
22
28
B. HAREKET ORDUSU KARARGÂHI KAYIT DEFTERİ (K:44, G:2)
NİN GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİNE AKTARIMI
K:44 – G: 2
2 Nisan 325 [15 Nisan 1909]
Perşembe
Numara
1
Mürettep Tümenin Savaş Düzeni
Tümen Komutanı : Tümgeneral Hüsnü Paşa Hazretleri
Kurmay Başkanı : Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal [ATATÜRK] Bey
Kurmay Başkanı : Kurmay Yüzbaşı Sami Bey
Kurmay Başkanı : Kurmay Yüzbaşı İzzettin Bey
Yardımcı, Kurmay Başkanı Yardımcısı : Mümtaz Yüzbaşı Vasıf Efendi
Mülhak : Piyade Üsteğmeni Ahmed Tevfik Efendi
Mülhak : Piyade Asteğmeni Hakkı Efendi
Birinci Mürettep Tugay

Komutanı: Kurmay Albay Hasan İzzet Bey
İkinci Mürettep Tugay
Komutanı: Kurmay Yarbay Selahattin Bey
Birinci Mürettep Alayı
Komutanı : Kurmay Binbaşı Muhtar Bey
1 2 3 4
34 35
1 3 Drama Selânik
İkinci Mürettep Alay

Komutanı: Kurmay Binbaşı Aziz Bey
29
1 2 3 4
24 35 17 nci
4 1 Nişancı Serez
Üçüncü Mürettep Alay

Komutanı: Binbaşı Mehmed Nâki Bey
1 2 3 4
18 nci 36 20
Nişancı 2 1 Köprülü
Dördüncü Mürettep Alayı

Komutanı: Kurmay Binbaşı Ali Hikmet Bey
1 2 3 4
24 36
1 3 Kavala Manastır
Beşinci Mürettep Alay

Komutanı: Kurmay Binbaşı Ruşen Bey
1 2 3
6 ncı
Nişancı Ohri Nasliç
Süvari Bölükleri
1nci Bölük 2 nci Bölük
Topçu Komutanı: Tuğgeneral Sohban Paşa

1nci Tabur 2 nci Tabur 3 ncü Tabur 4ncü Tabur
30
14 25 25
1 1 2 cebel
Makineli Tüfek Komutanı: Yüzbaşı Ahmed Efendi

1 nci Takım Selânik 2 nci Takım Serez
Jandarma Komutanı: Yüzbaşı Haydar Efendi
7
2aa
2 Nisan 325 [15 Nisan 1909]
Perşembe
Tümen Kurmay Başkanlığının Görev Dağılımı
Birinci kısım – Kurmay Yüzbaşı Kemal Bey ve Mümtaz Yüzbaşı Vasıf
Efendi
Görev: İkinci ve Üçüncü kısımlardan verilecek esaslar üzerine genel
hareketi tertip ve düzene koymak, köprü ile haberleşmeyi idâre etmek.
İkinci Kısım – Kurmay Yüzbaşı Sami Bey ve Piyade Üsteğmeni
Ahmed Tevfik Efendi.
Görev: Tümenin her konak tesisinde ve diğer lüzum görülen
zamanlarda askerin konuşlandırılışına dair çizimini düzenleme ve birinci
kısma ulaştırmak ve tümenin genel kuvvetlerinin kayıtlarını idâre ve kıt’anın
malzeme, kuvvet ve buna benzer konuların dahi genel ihtiyaçları incelemek
ve tamamlamak.
Üçüncü Kısım: Kurmay Yüzbaşı İzzettin Bey ve Piyade Asteğmeni
Hakkı Efendi.
Görev: Karşı tarafa, gerektiğinde karşının (asilerin) savunma
tertipleri ve arazisine dair gelecek bilgileri toplayıp her konağın ardına bir
askerîn konuşlandırılış çizimini düzenleme ile birinci kısma teslim etmek ve
genel emirlerin yayımlanması ve evrakın muhafazasını düzenli olarak
kayıtlarının zapt ve idaresini temin etmek.
Onsekizinci Nişancı Taburu Komutanlığına yazılı emir
31
Kaç mevcutla, saat kaçta hareket edebileceğinizi derhâl bildiriniz.
Kurmay Başkanı M. Kemal
(İmza)
Cevabı:
Henüz hazırlığımızı tamamlayamadık, çünkü askerler pek geç geldi,
yarından evvel hareket olunamayacağı arz olunur. Binbaşı Asım
6 Nisan 325 (19 Nisan 1909) Mürettep Tümenin konuşlandırılış
çizimidir.
2aaa
3 Nisan 325 (16 Nisan 1909) Cuma
Selânik’te Redif Komutanlığına tel:3 – İlk muayeneden dönüldü.
Meydana gelen karışıklık üzerine mahallî asayişi temin etmek maksadıyla iki
yüz askerin silâh altına aldırıldığı ve verilecek emre göre hareket etmek
üzere taburumuzun sekizyüz mevcudla celb ve toplanmasının emredilmiş
olduğu anlaşılmakla bilgilerinize arz olunur.
Kavala Redif Taburu Komutanı
(imza)
32
Tel:3 Silâh altına alınan askerler ile bulunduğunuz durum ve son
hareketler hakkında verilecek emri bekleyiniz. (Ordu Kurmay Başkanlığına
da bilgi verilecektir)
Selânik Redif Tümeni
Bu taraftaki vazifemi gördüm, ileri gidiyorum. Komutan Hüsnü Paşa
Hazretlerine,
(Drama’dan) Albay Hasan İzzet
Selânik Redif Taburu Komutanlığına yazı, 3,
Saat kaçta ve ne kadar mevcutla hareket edebileceğinizi hemen
bildiriniz.
Kurmay Başkanı
M. Kemal
Cevaben, 3
Mevcudumuz ancak 250 kadardır. Akşama kadar altıyüzü bulmak
ihtimali olduğu gibi akşama doğru hareket olunabilecektir. Bir buçuk saate
kadar daha kesin bilgileri arz ederim.
Binbaşı Necati
Selânik Redif Tümen Komutanlığına,
Tel: 3
Bin mevcutla şimdi harekete hazır bulunduğumuz arz olunur.
Serez (Serez) Redif Taburu Komutanı
Nazmi
Cevabı Tel: 3
İcâb eden trenin, kumpanyaya müracaat edilerek hazırlanması ile
hareket ve hareket vaktinin bildirilmesi.
Selânik Ordu Komutanlığına, Tel:3

Buradaki tabur (34/1) nihayet iki saate kadar hareket edecektir.
Demirhisar’daki taburlar yarın biri sabahleyin ve ikisi öğle vakti hareket
edecektir.
Tuğgeneral Sami
Selânik Ordu Komutanlığına, Tel:3
Cevap :1 Nisan 325 (14 Nisan 1909)
33
Yedinci Alayın Birinci Taburunun bugün, Kumanova ve Gostivar’daki
kıt’aatın celb ve demir yolu hattındaki askerleri toplatılarak yarın harekete
hazır bulunacağı arz olunur.
Beşinci Tümen Komutanı
Tuğgeneral Ahmed Hamdi
Kurmay Başkanlığı Heyetine Çatalca’dan
Tel: 6/7, 12
Buraya gelen Süvari Alay Komutanı ilerlemekte tereddüt ediyor. İkinci
Ordu Komutanından telgrafla ne yapacaklarını soruyor. Subaylar hemen
Hadımköyü’ne gelmeye ısrar ediyorlar. Hemen Hadımköyü’ne hareket
etmeleri için şimdi adı geçen Alay Komutanına emir veriniz.
Rauf
Rapor, 13, 6
Davutpaşa Kışlasının önündeki talimhanede ufak ufak küme şeklinde
askerler toplanıyor.
14 ncü Alay 3 ncü Süvari Bölüğü
Asteğmen Celâl
2ab
7 Nisan 325 (20 Nisan 1909) Salı
Hadımköyü’nde Mürettep Tümen Komutanlığına, Tel: 14
Çatalca’ya doğru hareket halinde bulunan Yirminci Alayın Birinci
Taburunun Uzunköprü’de trenden inip Keşan’a gitmesi lüzûmu dün Üçüncü
Ordu Komutanlığından tarafıma bildirilmiş ve şimdi alınan telgrafta
bahsedilen taburun Keşan’a gitmesine lüzum olup olmadığı hakkında
Hareket Ordusu Komutanlığıyla irtibata geçilmesi, şayet gitmesine lüzûm yok
ise o taburun dahi Çatalca’ya doğru hareketine devam edilmesi bildirilmiş ve
trenin ise Uzunköprü’ye gelmesine ise üç saat kalmış olduğundan Keşan’a
mı yoksa Çatalca’ya mı sevk edilmesi lâzım geleceğinin emirle bildirilmesi
için makine başında hazır bekliyorum.
Uzunköprü Mevki Komutanı
Yarbay Cavid
Hadımköyü’nde Seyyar Kuvvetler Komutanlığına
İleri hatta taburun kumandasını bendeniz üstlendiğim emirlerinizin
bana bildirilmesi ve yahut kime müracaat olacağının emir buyurulmasını rica
ederim.
34
İkinci Alay Komutanı
Aziz Sami
Hadımköy’de Mürettep Kuvvetler Komutanlığına
Keşan’a şimdilik tabur sevkine lüzûm yoktur.
İkinci Ordu Komutanı Korgeneral Salih
Tümen Komutanı [Hüseyin] Hüsnü Paşa Hazretlerine

Yarımburgaz’da istasyon mevcut değildir. Telgraf merkezi yoktur.
İnzâl istasyonu için Ispartakule’nin tamiri lâzımdır. Karargâh Komutanı
Mümtaz Yüzbaşı Mehmed Akif
Komutan Hüsnü Paşaya
Mademki beklememiz gerekmektedir, emir buyurunuz, hareket
vaktimizin bildirilmesi rica olunur.
Komutan Ahmet
2aba
8 Nisan 325 (21 Nisan1909) Çarşamba
Hareket Ordusu Kurmay Başkanlığına
Sahra ve Dağ top bataryalarının Bosnaviran kuzeyinde ordugâh
kurmuş oldukları görüldü. Bir yanlış anlaşılma neticesi olsa gereklidir.
Dikkatinizi çekmek için yazıyorum.
Albay Hasan İzzet (Kaleköy güneyinde)
Hareket Ordusu Komutanlığına

Rapor:
Davutpaşa Kışlası istikametine 8 Nisan’da keşfe gönderilen gönüllü
asker (Teğmen Osman Bey) ve üç arkadaşı kışlaya kadar gitmiş ve askerler
ile epeyce görüşmüş ve askerlerin o oradaki hâllerini bize taraftar bulmuştur.
Sözlü olarak daha çok bilgi alınıp ve adı geçen kışlada nasihatta bulunmak
üzere gönderilmesi kararlaştırılan dört kişi hizmeti bunlar iyi görür takdim.
Mürettep Birinci Tugay Komutanı
Albay Hasan İzzet
Tugay Komutanlığına (Sözlü emir) Hadımköy Karargâhından
6-7 Nisan 325 (19-20 Nisan 1909)
35
İkinci ve Üçüncü Ordu kıt’aatı yarın aşağıdaki harekâtı yerine
getirecektir.
Selânik Redif (Bosnaviran), Drama Redif (Kaleköy, Bosnaviran)
arasında, 34/1 (Kaleköy, Bosnaviran) arasında, 34/4 ve 35/1 ve 14 ncü
Alay 1 nci Süvari Bölüğü (Büyükhalkalı), 24/1 Nişancı / 6 ve bütün bataryalar
(Yarımburgaz), 15 nci Süvari Alay Süvari Mürettep Bölüğü (Bosnaviran)da.
Makineli Tüfek Müfrezesi (Büyükhalkalı) mevkilerinde toplanacaklardır. İkinci
Ordunun : 81/1, 11/2,3,4 (İkitelli – Kaleköy) arasında, 7 nci Süvari Alayı sol
tarafta toplanacaktır. Jandarma Müfrezesi Yeşilköy’de kalacaktır.
Birinci ve ikinci tümenlerin süvari ve piyadeleri gerekli keşiflerde
bulunacaklar ve İstanbul’dan gelen yolları denetim altında tutacaklar,
bağlantıyı kesinlikle önleyeceklerdir. Diğer taburlar bulundukları yerlerde
kalacaklardır. Gelecek olan taburlara hareket istikameti Hadımköyü’nde özel
memur tarafından bildirilecektir. Sıhhıye ve idâre heyetleri şimdilik
Hadımköyü’ndedir.
Karargâh: Yarın akşama kadar Hadımköy’de kalacak ve ondan sonra
(Büyükhalkalı)’ya nakledilecektir.
2ac
8 Nisan 325 (21 Nisan 1909) Çarşamba
Mürettep Tümen Komutanlığına
Altı yüz seksen dört asker ve altmış mekkari ile şimdi Drama’dan
hareket edildiği arz olunur.
36
Binbaşı Mustafa
Hareket Ordusu Yarımburgaz’dan

8 Nisan 325 (21 Nisan 1909) gündüz saat: 04:30
Nişancı 6 ncı Tabur
24 ncü Alay 1 nci Tabur = Komutanlıklarına
1. Altıncı Nişancı Taburu bağlı olduğu Beşinci Alaya, Yirmidördüncü
Alayın Birinci Taburu bağlı olduğu Dördüncü Alaya katılıp şimdi İkinci Tugay
Merkezi olan (Kaleköy’e) hareket edecektir.
2. Gerekli emri ve mevkiilerine ait talimatı tugay ve alay
komutanlarından alacaktır.
Mürettep Tümen Kurmay Başkanı
Mustafa Kemal
Hareket Ordusu
Yarımburgaz’dan
8 Nisan 325 (21 Nisan 1909) gündüz 04:35
Topçu (Sahra Taburu, Dağ Topçu Taburu) Komutanlıklarına
1.Taburlarınız şimdi hareketle Büyükhalkalı istikametinde
geleceklerdir. Orada konak ve ordugâhlara yerleşeceklerdir.
2. Konak ve ordugahlar hakkında karargâhtan - Büyükhalkalı’da-
ayrıca emir verilecektir.
Mürettep Tümen Kurmay Başkanı
Mustafa Kemal
Hareket Ordusu Büyükhalkalı – Ziraat Mektebi Karargâhı

8 Nisan 325 (21 Nisan 1909) gündüz saat : 10 dakika : 00
İkinci Tümen Komutanlığına (ve tugaylara)

1. Hareket Ordusu görevini sırf askerî yönden gerçekleştirecektir.
Siyasî hususlar ve bu yolda İstanbul ile görüşmelerin yapılması şimdilik
görevimiz dışındadır. Hiçbir rütbe sahibi, hiçbir kimse ile bu yolda
37
müzakereye yetkili değildir. Hareket Ordusunun savaş düzenine dâhil
olmayan hiçbir kimse bu göreve dâhil değildir.
2. Hareket Ordusu bugün akşama kadar aşağıda belirtilen şekilde
toplanacaktır.
- Birinci Tugay: Bosnaviran ile Safraköy köyleri ve civarındaki
sırtlarda. Sağ taraf Bosnaviran’ın güneyine inmeyecektir.
- İkinci Tugay: Kaleköy ve Kaleköy ile (Çatalca- İstanbul) caddesi
arasındaki sırtlarda, Sol taraf Kaleköy kuzeyine geçmeyecektir.
- İkinci Tümen: İkitelli ve İkitelli ile Kaleköy arasındaki sırtlarda Birinci
ve İkinci Tümenin Topçuları birleştirilmiştir.
- Genel Topçu ve Birinci Tümenin Makineli Tüfek kıt’aları Büyük
Halkalı’da
- 14 ncü Süvari Alayı 1 nci Bölüğü Bosnaviran’da. Bu bölük Birinci
Tugay Komutanlığının emrine tabi olacak ve her gün Köprüdere’yi Marmara
sahilinden Kavas köyüne kadar keşif ve gözetleme yapacak ve fakat bu hattı
ileri geçmeyecek ve demiryolu
2aca
hattına yaklaşmayacaktır.
- 15 nci Süvari Alayı 1 nci Bölük İkinci Tugay ve adı geçen tugayın
alay komutanlığına haberleşme için yirmi atlı terk edip geriye kalan
kuvvetiyle Büyükhalkalı’da karargâh emrinde bulunacaktır.
3- Büyülhalkalı, Bosnaviran, Ayestefanos mevkilerinde birer ışıldak
vardır. Kaleköyü’ne de ışıldak konulacaktır.
4- Tümen Sıhhıye Heyeti Büyükhalkalı’dadır.
5- Manastır Millî Taburu İkinci Tugay Komutanlığının emri altında
bulunacaktır.
6- Tugaylara bağlı olup tugay mıntıkası dışında bulunan taburlar da
Nişancı 6, genel bataryalar 34/4, 35/1 Taburlarına karargâhtan emir vererek
tugayları mıntıkalarına gönderilmiştir.
7- Henüz trenlerle hareket halinde bulunan taburlar Hadımköyü’ndeki
sevk memurluğundan istikamet alarak tugayları mıntıkalarına girecektir.
8- İkinci Tümen ve tugaylar karargâhlarıyla adı geçen her küçük
birliğin konuşlandırılışı çizim ile bildirilecektir.
9- Genel Karargâh Büyükhalkalı’da (Ziraat Mektebinde) kurulmuştur.
Kurmay Başkanı
M. Kemal
38
2ad
Hareket Ordusu Büyük Halkalı Karargâhı
Numara: 2 8 Nisan 1325 (21 Nisan 1909) , gündüz saat 11, dk. 30
Tümen ve Tugay, 1 ve 2 Komutanlıklarına
İstanbul’dan temas ve irtibatı kesinlikle önlemek üzere mıntıkamız
dâhilinde bulunan bütün yolların gayet sıkı bir denetim altında
bulundurularak açıkgöz kişilerden oluşan yeterli miktarda kapı postalarının
hemen görevlendirilmesiyle İstanbul’dan katılmak üzere gelen veya diğer
maksatla gelecek kimselerin askerlerle kesinlikle temas ettirilmeyerek derhal
ve gizlice kolordu karargâhına gönderilmesi lüzumu öneminin
büyüklüğünden dolayı tavsiye olunur.
Hareket Ordusu Komutanı
Tümgeneral
Hüseyin Hüsnü
Büyük Halkalı’da sözlü emir:
Hareket Ordusu Komutanı Birinci Ferik (Korgeneral) Mahmut Şevket
Paşanın Mürettep Birinci Tümen Kurmay Başkanı Mustafa Kemal Beye
39
sözlü olarak söylenip not edilen emirleridir. 8/9 Nisan 1325.(21/22 Nisan
1909)
1. Saat 7/8’de Bakırköy ve Davutpaşa ve Rami Kışlaları ve bir taburla
dahi Baruthane işgal edilecektir. İşgal olunan bu mevki ve kışlalardaki 321
(1905/1906) ve 322 duhullü askerler ayrılacak ve Çatalca’ya sevk edilecektir.
323 (1907) ve 324 (1908) duhûllü askerler dahi Rami ve Davutpaşa
Kışlalarında kalacaktır.
2. Bakırköy istasyonunda 3-4 tren hazır ettirilecek ve yarın akşamdan
itibaren İstanbul ile ilişkiler kesilecektir. Hazırlanan trenlere iki tabur piyade,
iki bölük makineli tüfek (Köprü için) bindirilecektir.
3. Taşkışla’ya 4 tabur, Maçka’ya 2 tabur, Taksim’e 1 alay piyade
düzenlenip ve sevk edilecektir.
4. Topkapı’ya bir tabur piyade sevk edilecektir. Buradaki askerlerin
321(1905) ve 322(1906) duhûllüleri Çatalca’ya 323(1907) ve 324(1908)
duhullüleri ise Davutpaşa ve Rami kışlalarına sevk edileceklerdir. Rami
Kışlası askerleri tamamen İstanbul’a gönderilecektir.
5. Savunma Bakanlığı ve Topkapı’ya iki zabıta postası ve Beyoğlu
telgrafhanesi iki subay ve 10-15 askerle işgal edilecektir.
6. Rami’ye iki batarya sevk olunacaktır.
7. İhtiyat taburları (3 tabur) Bakırköy’e sevk edilecektir.
8. Topkapı, Fatih gibi yerlere çete mensupları verilmeyecektir.
9. Enver Bey (Taşkışla), Fethi Bey (Harbiye Mektebi), Muhtar Bey
(Taksim), Aziz Bey (Köprü) taraflarına görevlendirilecektir.
10. Şirket vapurlarından üç adedi Bakırköy’e gelecektir.
11. Niyazi Bey Harbiye Nezareti tarafına Kahireli Aziz Bey Tophane
taraflarına görevlendirilecektir.
2ada
Numara: 1
Büyük Halkalı’da Hareket Ordusu Komutanlığı Yüksek Katına
8 Nisan 1325 (21 Nisan 1909) tarih ve (1) numaralı ordu emrine
cevaptır.
İkinci tugaydan 6 ncı Nişancı Taburu ile 24 ncü Alay 1 nci Tabur ve 26
ncı Alay 2 nci Nizamiye Taburlarıyla Köprülü Redif ve Manastır Millî
Taburları dün Kalfaköy’e ulaşmış ve 26 ncı Alay 2 nci Tabur köyün ilerisinde
(doğuda) çadırlı ordugâh kurulmuş, Köprülü Taburu geç vakit vardığı ve
kazık tedarik edemediği için konaklara yerleşmiş idi. Bugün bu taburlar da 26
ncı Alay 2 nci Taburun yanında çadır kuracaktır. Diğer üç taburun çadırı ve
Millî Taburunun fazlaca beylik ve yağmurluğu olmaması sebebiyle
40
zorunluluktan dolayı konaklarda kalacaktır. Çadırlarda bulunacak iki taburun
ordugâh mevkii ordu emrinde ayrılacak olan sırtların biraz ilerisinde tarıma
elverişli alan olmayıp, geniş ve rüzgardan korunaklıdır. Nişancı 2 nci Tabur
ile 24 ncü Alay 1 nci Tabur daima beraberimizde bulunduğundan ordu
emrinin altıncı maddesinde doğruca verildiği açık olan emrin bugün
tugaydan uzak bulunan 18 nci Nişancı Taburuna ait olacağı açıktır.
Bahsedilen taburun (Kalfaköyü’ne) gidiş emrinin verilip verilmemesi yüksek
makamlarınca takdir ve yapılması emredilecek hususlardandır. Tugaya
ayrılan onaltı atlı henüz gelmedi. Topçu 13 ncü Alaya yem terk etmekte
olduğum için topçu veya süvariden binek olarak kullanmak üzere tarafımıza
bir hayvan verilmesi usûl ve nizama uygundur. İstenen çizim ekte takdim
kılındı. (Ekli çizim aynen : 8/9 Nisan 1325 işaretli olarak kopya edilmiştir.) 9
Nisan 1325 (22 Nisan 1909)
İkinci Tugay Komutanı
Yarbay
Hasan İzzet
Büyük Halkalı’da 9/10 Nisan 1325 (22/23 Nisan 1909)

Son hattan yapılan yürüyüş ve icraat ve daha sonra İstanbul’a giriş
hakkında Tümen Kurmay Başkanlığınca düşünülen düzen ve plan Kurmay
Başkanı Mustafa Kemal Bey’in tarafından bizzat Mahmut Şevket Paşa
hazretlerine arz edilmiş ve adı geçen paşa tarafından aynen kabul edilerek
yalnız önceki sayfada korunmuş olan belirli noktalar not ettirilmiştir.
Bahse konu harekât, dün son planı (2-3) numaralı ordu emrinden
çıkartılan diğer (2) numaralı emirdeki kolların kuvvet komutanları, kol
komutanları Pertev Paşa tarafından tayin edilmiştir.
2ae
Hareket Ordusu
Ordu emri numara: 2 Büyük Halkalı Çiftliği
10 Nisan 1325 (23 Nisan 1909) gündüz, saat 1.45
Hareket Ordusunun kıt’aları bugün aşağıdaki harekâtı yerine
getirecekledir:
Savaş Düzeni
Birinci Tümen İstanbul Tarafına Karşı
Birinci Mürettep Tugay

Birinci Mürettep Alay (4 tabur)
41
1. Birinci Mürettep Alay (1/34, 3/35, Selânik Redif ve Drama Redif)
gündüz saat 6’da Bosnaviran’dan hareketle (Baruthane ve Bakırköy’ü) işgal
edecek ve orada kalacaktır.
İkinci Mürettep Alay (4 tabur)
2. İkinci Tümenin Birinci Piyade Alayı (3 tabur) gündüz saat 5’te

(Kadıyapılı)’dan hareketle direk (Kalfaköyü-Terkos) yoluyla Bakırköy’e
gelecek ve köyün kuzeybatı mevkiinde kalacaktır.
İkinci Mürettep Tugay
Üçüncü Mürettep Alay (4 tabur)
3. İkinci Mürettep Alay (4/34, 1/35, 17 nci Nişancı Taburu) gündüz

saat 6’da Bosnaviran’dan hareketle Davutpaşa Kışlasını işgal edecek ve
orada kalacaktır. Davutpaşa Kışlası işgal edilir edilmez Manastır Gönüllü
Taburu İkinci Mürettep Alaya katılacaktır.
İkinci Tümen
Birinci Piyade Alayı (3 tabur)
İkinci Piyade Alayı (3 tabur)
4. İkinci Tümenin İkinci Piyade Alayı (3 tabur) gündüz saat 5’te
Kadıyapılı’ya hareketle (Rami Çiftliğini) işgal edecek ve daha sonra bir
taburunu Davutpaşa Kışlasına gönderecek, geri kalan kuvvetiyle birlikte
Rami’de kalacaktır.
Üçüncü Piyade Alayı (3 tabur)
5. Onbeşinci Sahra Topçu Alayının 1 nci Bataryası ile 3 ncü Orduya
bağlı 5 nci Makineli tüfek Bakırköy’ün işgali ardından 1 nci Mürettep Alaya
katılacak ve aynı alayın 2 nci, 3 ncü bataryaları Davutpaşa Kışlasının
işgalinden sonra 2 nci Mürettep Alaya katılacaktır.
Topçu:
7 sahra bataryası (seri ateşli)
2 dağ bataryası (seri ateşli)
6. Onbeşinci Sahra Topçu Alayının 4 ncü Bataryası Rami Kışlasının
işgalinin ardından 2 nci Tümenin 2 nci Piyade Alayına katılacaktır.
Süvari:
Üçüncü Ordudan 2 bölük süvari
İkinci Ordudan 7 nci, 9 ncu Süvari Alayı
42
7. 14 ncü Süvari Alayının Mürettep Bölüğü 2 nci Mürettep Alaya eşlik
ederek Davutpaşa Kışlasında kalacaktır.
8. Baruthane, Bakırköy ile Davutpaşa ve Rami Kışlaları işgal
edildikten sonra Baruthane ile adı geçen kışlalardaki 21 ve 22 seneli kişiler
ayrılacak ve İkinci Ordunun yeni gelen 9 ncu Süvari Alayı ile birlikte karadan
Çatalca’ya sevk edileceklerdir. Bu maksat için 9 ncu Alayın iki bölüğü
Bakırköy’e, iki bölüğü Davutpaşa’ya bir bölüğü Rami’ye tahsis olunacaktır.
23 ve 24 seneli kişiler Baruthane ve Davutpaşa ve Rami’de terk edilecektir.
İkinci Ordu Makineli Tüfek Bölüğü
Işıldak Takımı
Jandarma müfrezesi (250)
9. 1 nci Mürettep Tugay Komutanı Albay Hasan İzzet Bey Bakırköy’ün
işgali ardından karargâhını Bakırköy istasyonunda ve 2 nci Tümen Komutanı
Tuğgeneral Şevket (Turgut) Paşa, Rami kışlasının işgalinin ardından
(Beyoğlu taraflarına karşı) karargâhını adı geçen kışlada kuracaktır.
10. 2 nci Mürettep Tugay (18 nci Nişancı Taburu, 36/2, 20/1, Köprülü
Redif, 24/1 ve 6 ncı Nişancı Taburu) ile Serez Redif Taburu gündüz saat
5’de Kalfa köyünden hareket ederek (Kavasköy-Büyük köy yoluyla
Silâhdarağa, ve Alibey köyüne) gelecek ve orada kalacaktır. Serez Redif
Taburu ona göre zamanında Kalfaköyü’nden hazır bulunmalıdır.
11. 2 nci Tümenin 3 ncü Piyade Alayı (3 tabur) ile İkinci Orduya
mensup Sahra Topçu Taburu ve dört makineli tüfek gündüz saat 5’te
Kadıyapılı’dan hareket ederek (Çamurluhan-Cebeci-Maslak) yoluyla
Çobançeşme’ye gelecek ve orada kalacaktır.
12. 2 nci Cebel Bataryası saat 5’e kadar Kalfaköyünde hazır
bulunarak 2 nci Mürettep Tugaya eşlik edecektir.
13. İkinci Orduya mensup 7 nci Süvari Alayı ile 10 ncu Süvari Alayı
vaktinde Kağıthane köyünü işgal ederek orada kalacaktır.
2af
14. Bakırköy istasyonu ile Rami Kışlası işgal edilir edilmez her iki
nokta arasında ışıldak muhaberesi sağlanacaktır.
15. Jandarma müfrezesinden (250) jandarma askeri (Kavasköy-
Küçükköy) yoluyla bu akşama kadar Silâhdarağa’ya ulaşacak ve orada
kalacaktır. Geri kalan jandarma Bakırköy’ün işgalinin ardından Yeşilköy’de
bir posta terk ederek Bakırköy istasyonuna gelecektir.
16. Ağırlıklar hakkında tümenler kendi başlarına hareket edecektir.
17. 1 nci Tümen karargâhı ile ordu karargâhı (Bakırköy-Davutpaşa-
Rami) hattının işgaline kadar Büyük Halkalı çiftliğinde kalacaklar sonra
43
Bakırköy’e geleceklerdir. 15 nci Süvari Alayının mürettep bölüğü ordu
karargâhıyla birlikte bulunacaktır.
Hareket Ordusu Komutanı Korgeneral
Mahmut Şevket
Mürettep Tümen Komutanlığına, Davutpaşa Kışlası Önünden

10 Nisan 1325 (23 Nisan 1909) gündüz saat 9.30
1. Davutpaşa Kışlası askerimiz tarafından kuşatılmıştır.
2. Mürettep 2 nci Alay Komutanıyla birlikte kışlaya girip albayla
görüştük. Askerlerin, emir ve tenbih dairesinde tutulması -isteğine rağmen-,
askerin buna uymayarak her hâlde başkaldıracağı albay tarafından ifade
olundu.
3. Kısa bir görüşmeden sonra askerîn yoklama haline konulması,
teklifin nasihatlerle beraber söylenmesi ve uymadıkları halde zorla teklifinizi
kabul ettirmek üzere bir saat kadar top ve tüfek kullanılmasına teşebbüs
edileceği kesin olarak bildirildi. Zaman zaman bilgi veririm.
4. Mersin için oluşturulacak kuvvet hakkında Bakırköy’de Mürettep 1
nci Alay Komutanlığına emir verildi.
Mürettep 1 nci Tugay Komutanı
Albay Hasan İzzet
Bakırköy’den Hareket Ordusu Komutanlığına

Davutpaşa’dan
10 Nisan 1325 (23 Nisan 1909) gece saat 02.10
Akşam üzeri saat 11:30 sıralarında bir piyade kolunun Maltepe
Hastahanesinden Davutpaşa’ya doğru ilerlediği keşif kolunun raporundan
anlaşılması üzerine o yöne bir bölük sevk olundu. Adı geçen bölükle çatışma
meydana geldiği tüfek seslerinden anlaşılarak iki bölükle takviye olundu.
Davutpaşa Kışlası talimhanesi meydanında mevzi alan batarya da ateş açtı.
İki piyade bölüğü de takviye amacıyla gönderildi. Saat yarıma doğru piyade
tarafından hücum olunarak adı geçen piyade uzaklaştırılmış ve kaldırılmış ve
askerimizden bir kayıp olmamıştır. Karşı koyan kıt’anın bağlı olduğu birlik ve
kuvveti anlaşılamamış ise de her hâlde bir bölükten fazla olduğunu arz
ederim.
İkinci Alay Komutanı
Kurmay Binbaşı
Aziz Sami
44
2afa
Mürettep Birinci Tümen Komutanlığı 10 Nisan 1325 (23 Nisan 1909)
gündüz, saat 06.
Fırka Emri Numara (2)

Hareket Ordusu 11 Nisan Cumartesi günü olan yarın İstanbul ve
Beyoğlu taraflarını aşağıda belirtildiği şekilde işgal edecektir:
İstanbul Tarafı
1. Köprü Kolu: Bu gece saat 6.30’da Bakırköy’den hareket ederek
(Yedikule-Aksaray) yoluyla Eminönü’ne ulaşacak ve daha sonra İstanbul
yönünden iki piyade bölüğü ve iki makineli tüfekle (Galata Köprüsü’nü) ve iki
piyade bölüğü ve bir makineli tüfekle (Unkapanı Köprüsü’nü) işgal edecek ve
koruyacaktır.
2. Gülhane Kolu bu gece saat 7.30’da Bakırköy’den hareketle
(Yedikule-Aksaray) yoluyla (Topkapı Sarayı) üzerine gidecek ve Gülhane
koluna bağlı batarya 15 nci Süvari Alayının mürettep bölüğünden 20 atlıyla
birlikte gece saat 8’de (Bakırköy’den) hareketle (Yedikule) ve (Aksaray)
yoluyla Topkapı Sarayı’na gidecektir. Gülhane kolu kendi komutanının
belirleyeceği şekilde Gülhane ve Topkapı Sarayı’nı işgal edecek ve
koruyacaktır.
3. (Topkapı kolu) Bakırköy’den hareketle (Yedikule-Aksaray) yoluyla
Topkapı Sarayına gidecek bir bölükle Aziziye Karakolunu ve üç bölükle
Tophane’yi işgal edip korumaya alacaktır.
4. Savunma Bakanlığı kolu bu gece saat 8.30’da öncüleriyle
Topkapı’da suru geçecek şekilde Davutpaşa’dan hareket edecek ve
(Topkapı-Aksaray) yoluyla Savunma Bakanlığı meydanına gelerek kendi
komutasının düzeni üzerine Savunma Bakanlığıyla civarındaki kışlaları işgal
edecektir.
5. (Fatih kolu) ile (Langa kolu) bu gece saat 9.00’da öncüleriyle
Edirnekapısı’ndan suru geçecek şekilde birlikte Rami Kışlasından hareket
edecekler. Fatih kolu Fatih Karakol ve meydanını işgal altına alacak Langa
kolu oradan Langa’ya inerek Yenikapı ve Kumkapı yönlerini gözetleyecektir.
6. 15 nci Sahra Topçu Alayının 4 ncü Bataryası gerektiğinde (Haliç) ve
(Tersane)yi top ateşine tutacak şekilde yarın şafakla beraber Rami Çiftliği
sırtlarında mevzi alacaktır. 14 ncü Süvari Alayının mürettep bölüğü bu
bataryanın emrine 20 atlı verecektir.
7. 1 nci Mürettep Tugay Komutanı Albay Hasan İzzet Bey şehrin
tamamiyle işgalinden sonra mıntıka Komutanlığını üzerinde bulundurmak
45
kaydıyla başlangıçta 1 nci Tümen Karargâhıyla beraber Bakırköy’de
kalacaktır.
8. (Köprü) ve (Tophane) kollarına 15 nci Süvari Alayının mürettep
bölüğünden (Fatih) ve (Langa) kollarına 14 ncü Süvari Alayının mürettep
bölüğünden onar üst rütbeli subay seyisi verilecektir.
Beyoğlu Tarafı
9. Taşkışla, Maçka, Taksim, Kabayut istikametlerinden çeşitli kollar
aynı zamanda harekâtı yürüteceklerdir.
10. Fırka karargâhı daha sonra bildirilecek emre kadar Bakırköy’de
kalacaktır.
Askerî Bölümler
İstanbul Mevki Komutanı Tümgeneral Hüsnü Paşa
1. Köprü Kolu Yedek Komutanı: Kurmay Binbaşı Aziz Sami Bey, (aynı
zamanda Tophane kolu kuvveti de emrindedir.) 24 ncü Alay 1 nci Tabur
Üçüncü Orduya bağlı üç makineli tüfek.
2. Tophane kolu
Drama Redif
Üçüncü Orduya bağlı bir makineli tüfek
3. Gülhane Kolu: Komutanı Kurmay Binbaşı Hafız Hakkı Bey
Toplam 3 tabur (Selânik redif, 35 nci Alay 3 ncü Tabur, 2 nci Tümenin
1 nci Piyade Alayından bir tabur, Üçüncü Orduya bağlı bir makineli tüfek)
15 nci Alay Süvari mürettep bölüğünden 20 atlı
4. Savunma Bakanlığı kolu: Komutanı Kurmay Binbaşı Ali Hikmet Bey
Toplam 4 tabur (17 nci Tabur, 35 nci Alay 1 nci Tabur, 2 nci Tümenin
2 nci Piyade Alayından Davutpaşa’daki tabur, Manastır Gönüllü)
14 ncü Süvari Alayı mürettep 1 nci Bölük (40 atlı eksik) 15 nci Alay
Seyyar 2 nci, 3 ncü Top Bataryası
5. Fatih Kuvveti
2 nci fırkanın 2 nci Piyade Alayından bir tabur (Rami kışlasındaki)
6. Langa Kolu:
2 nci Fırkanın 2 nci Piyade Alayından Rami Kışlasındaki diğer tabur.
15 nci Seyyar Topçu Alayı 4 ncü Batarya (Rami’de) 14 ncü Süvari
Alayı Mürettep 1 nci Bölüğünden (20 atlı)
46
2ag
Hareket Ordusu Mürettep 1 nci Tümen Komutanlığı
Birinci Tugay Komutanlığına Bakırköy Karargâhı
10 Nisan 1325 (23 Nisan 1909)
1. Bu gece Bakırköy’de bulunacak olan mürettep alay yarın Gülhane
civarından harekâtı yürüteceğinden 2 nci ve 3 ncü Tabur subaylarına gerekli
emirleri vermek üzere Bakırköy’de tümen karargâhında Kurmay Binbaşı
Hakkı Bey’e müracaat etmelerini kendilerine bildiriniz.
2. Bu gece Silâhdârağa’da ve Alibey’de bulunacak olan mürettep alay
yarın Taşkışla üzerine hareket edeceğinden 3 ncü ve 4 ncü Avcı Taburu
subaylarının bu gece Alibeyköyü’nde olan karargâhında Kurmay Binbaşı
Enver Beye müracaat etmelerini kendilerine tebliğ ediniz.
3. Bu iki maddenin öneminden dolayı adı geçen subayların başka
tarafta bile bulunsalar mutlaka bulunarak tebligatın yapılması önemle tavsiye
olunur.
Mürettep 1 nci Tümen Komutanı
Tümgeneral
Hüseyin Hüsnü
2aga
Mürettep 1 nci Tümen Komutanlığı Bakırköy Karargâhından
11 Nisan 1325 (24 Nisan 1909), gündüz
Bakırköy’de İkinci Orduya bağlı Alay Komutanlığına
Zeytinburnu fabrikası işgal edilmemiş ise son derece önemli
olmasından dolayı hemen belirlenecek miktarda yeterli kuvvetle adı geçen
fabrikanın işgali ile neticesinin bildirilmesi.
Tümgeneral
Hüseyin Hüsnü
Ayasofya Meydanı’ndan
11 Nisan 1325 (24 Nisan 1909), gündüz saat 10.10
Hareket Ordusu İstanbul Mevkii Komutanı Tümgeneral Hüseyin
Hüsnü Paşa Hazretlerine,
47
1. Sabahleyin saat 9.00’da (iki buçuk) hareket eden tren etraf ağardığı
zaman Topkapı Sarayı cephanelikleri altına ulaştı. Trenden inilir inilmez
hemen gerimizde kalan (İplik Fabrikası) Karakolu işgal edilmiş ve geriye
kalan kuvveti tatlı dil ile diğer birliklerden değiştirmek istedik ise de hemen
ateş için mevzi almaya başladıklarından çatışma başlamış Hassa
taburlarıyla beraber (Topkapı) setlerini işgal eden Avcı taburuna toplam üç
kayıp verdirilmiştir. Bunun ardından ateş kestirilerek teslim teklifi yapılmış ise
de tamamen kabul ettirilememiş ancak içlerinden bazı asilerin teslim
alınmasında başarılı olunmuştur.
2. Sabah Saat 9.00’da Bakırköy’den iki bölük piyade ve yirmi atlı
süvari ile hareket eden batarya Babıâli Caddesindeki (Hükûmet Caddesi)
Ordu Evi hizasına gelince önünden ve iki yanından pusuya tutulmuş ve
özellikle Ordu Evinden açılan ateş ve bir defa atılan bombanın tesiriyle
patlayan cephane arabası önemli hasara uğramıştır. Topçu dört topla dört
istikametine ateşe mecbur kalarak hafif ve ağır olmak üzere az zaman içinde
oniki yaralı vermiştir. Muhafız piyadeden bir şehit ve bir yaralı vardır, asiler
ateşçe üstün bir hâlde bulunmuştur.
3.Topçunun ilk ateş ettiğini işittiğim zaman ateşin uzaktan gelmesi,
bize ateş edenlere bir tesir yapamaması dikkatimi çekmiş ve hemen aşağıda
arz edilen teslim teklifi ile Topkapı asilerinin dikkatini çekmeden 4-5 askerle
top sesine gittim. Babıâlî ile aynı zamandaki karakolun arasındaki caddede
halktan bir ölü bulunmuş ve yola devam ettiğim esnada iki ateş arasında
kalmış isem de hamd olsun herhangi bir kayıp vermeyerek topların yanına
varılmış ve hemen ordu evine hücum için bir kol düzenlenmiştir. Bu esnada
topçunun cephanesi de tükenmek üzere bulunduğu ve iki bölüğü mevcut
120’yi geçmeyen Edirne Ordusu taburu bölükleri Hassa taburu karşısında
zor durumda kaldığının görülmesi sebebiyle hemen Savunma Bakanlığı’na
gidilerek ateşi bitirmiş olan Fethi Beyden iki top ve birbuçuk bölük piyade
alınmıştır. Bu kuvvet sayesinide Ordu Evi hücumla zapt edilerek içinde
isimleri ekteki pusulada da yazılı dört asker 12 mavzer ve 7 kasatura ele
geçirilmiş ve kulüpten ateş edenlerin isimlerini bu dört asker söyleyerek
isimleri ekte sunulmuştur. Topçuların bu gayet zor durumda gösterdikleri
soğukkanlılık gerçekten harikulâde görülmüştür.
4. Aynı zamanda Savunma Bakanlığından Fethi Beyden alınmış olan
iki top Meclis karşısına getirilmiş ve piyadenin de aynı zamanda ilerlemesi
üzerine Mehterhane- Meclis muhafızları teslime mecbur olmuştur.
5. Bu aralık Topkapı Sarayı’nın büyük kapısından Ayasofya tarafından
gösterilen hücumlarla karakol alınmış ise de avcılarla Hassa taburlarının geri
kalanları inatla dayanmışlardır. Avcılar topçu ateşine maruz kalmamak için
Hırka-i Şerif damına çıkmışlardır. Fakat bir taraftan kendilerinin içinde
tanıdığımız şahıslar diğer taraftan şiddetli harekât sayesinde avcılar da
hassa ordusundan sonra silâhlarını teslim etmişler ve Davutpaşa ile
48
Hadımköy’e bu kadar önemli kuvvetin sevkine kuvvet ve takat olmadığından
Savunma Bakanlığı meydanına sevkleri emredilmiştir.
6.Tophane kolunun topçu ihtiyacı olduğuna dair bir rapor alınması
üzerine hemen iki top gereken miktarda muhafızla sevk olunmuştur.
2 ah
7. İkinci Ordu Taburu Meclis ve Topkapı Sarayı korumasına terk
edilmiş geriye kalan iki tabur ve bir batarya Ayasofya Meydanı’nda
toplanmıştır.
Karargâhımız Ayasofya Meydanı’nda Lüks Feneri karşısındaki Dar
Kahvededir.
Gülhane Kolu Komutanı Kurmay
Binbaşı Hafız Hakkı
İlâve: Subaylar ve askerler her türlü çarpışmalarda son derece
isteklidirler.
Numara 1
Bakırköyü’nde 1 nci Tümen Komutanlığına
Davutpaşa Kışlası,11 Nisan 1325 (24 Nisan 1909)
Cumartesi, gündüz 11.30
1 nci ve 4 ncü Alaylarla Yıldız Sarayında yapılan “Selâmlık Törenine”
giden 3 ncü Alayın dağınık birlikleri silâhlarını teslim etmişlerdir.
Kurmay Yüzbaşı Sami
Numara: 2 Bu dahi
Davutpaşa Kışlası 11/12 Nisan 1325 (24/25 Nisan 1909)
Gece saat 12.20
Topkapı tarafından İstanbul askeriyle bizim asker arasında çatışma
başlamıştır. Düşman kolu surlar içinde olduğu için bilinmiyor.
Kurmay Yüzbaşı
Sami
Ordu evinde tutulan askerler
Ali oğlu Osman Ali oğlu Ali Mehmet Ali oğlu Feyzi Ali oğlu Şakir,
Çorum Bursa Adapazarı Gemlik
Yukarıdaki kişiler tarafından isimleri açıklanan ordu evindeki asi
askerler: 2 nci Alay 1 nci Bölük
49
Nazif, Bursa Hafiye Sıdkı Bey, Bursa, Ali, Geyve
Mustafa, Bursa Ahmet, Bursa İsmail Şenle, Bursa
Şaban, Çankırı
2aha
Kurmay Binbaşı Remzi Beye
Bugün gelecek olan İkinci Ordu taburlarından birinin iki bölüğünün
Meclis dairesi koruması için ayrılması gerektiği bildirilir.
13 Nisan 1325 (26 Nisan 1909), saat 4
Mürettep Birinci Tümen Komutanı
Tümgeneral
Hüseyin Hüsnü
Aceledir. Bakırköy (Telgraf)

11 Nisan 1325 (24 Nisan 1909), gece saat 4.30
Harbiye Dairesinde Hareket Ordusu Komutanı Hüseyin Hüsnü Paşa
Hazretlerine
Bakırköy Baruthane Kışlasında Hassa Ordusu askerlerinden 21 ve

22’liler evvelce Çatalca’ya gönderildi. Bugün belirtilen devrelerden daha bir
miktar asker ile çeşitli devrelerden de asker var. İdadi (lise) Mektebinden ise
İstanbul’dan tutuklanarak gönderilmiş 650 askerin yirmi kadar başı bozuk
olduğu araştırmalar sonunda anlaşıldı. Burada süvari yoktur. Sayıları pek az
olan iki nizamiye baruthanelerle Zeytinburnu’na ancak yetiyor. Bakırköy
kışlalarından teslim alınan çeşitli devrelere ait askerler Davutpaşa’ya
gönderilecektir. Diğer askerler ile son olarak İstanbul’dan gönderilenlerin
nerelere sevk edileceğinin emredilmesini arz ederim.
Birinci Alay Komutanı
Kurmay Binbaşı
Zihni
2ai
Hareket Ordusu
Ordu Emri, numara (5)
Savunma Bakanlığı,
13 Nisan 1325 (26 Nisan 1909) Pazartesi, gündüz, saat 9.00
50
Hareket Ordusu Yıldız’daki askerî birliklere silâhlarını teslim ettirmek
üzere 13/14 Nisan Salı gecesi aşağıdaki harekâtı yerine getirecektir.
1. Balmumcu kolu, 14 Nisan (27 Nisan ) Salı sabahı saat 9’a kadar
hazır bulunan piyade kuvvetiyle Balmumcu güneyindeki sırtlarda hazırlık
içine girmiş bulunacak, topçusuna Balmumcu batısındaki sırtlarda mevzi
aldıracak ve süvarisini Zincirlikuyu Karakolunda bulunduracaktır.
2. Ortaköy kolu gece saat 6’da öncü birlikleriyle Eminönü’nden
hareketle Beşiktaş-Ortaköy caddesinden ilerleyerek Ortaköy kuzeyindeki
kışlaya yönelecek ve bu civarda mevzi aldıracaktır. Bu kolun kendisine,
katılacak olan sahra bataryası Ortaköy deresinin doğusundaki sırtların
münasip bir mahallinde top indirecektir.
3. Beşiktaş kolu gece saat 6.15’te öncü birlikleriyle Eminönü’nden
hareketle Galata-Dolmabahçe yoluyla ilerleyecek ve bir tabur Beşiktaş-Şeyh
Zafir Tekkesi yolundan diğer taburu Ihlamur Köşkü-Yeni mahalle yolundan
Yıldız üzerine sevk ederek Hamidiye Camii batısında mevzi alacaktır.
Belirtilen kolun topçusu Maçka sırtlarında kalacaktır.
4. Genel ihtiyat, gece saat 6.30’da öncü birlikleriyle Bayezıd
Meydanı’ndan hareketle Galata Köprüsü-Tophane-Beşiktaş caddesini takip
edecek ve icabında her iki tarafa yardım edebilmek üzere Beşiktaş ile
Ortaköy arasındaki cadde üzerinde hazır duracaktır.
5. Ordu genel karargâhı gece saat 9.30’dan itibaren Balmumcu
Çiftliği’nde bulunacaktır.
(Bahsedilen emir verilmek üzere iken Yıldız Sarayı ele geçirilip
susturulmuştur.)
Askerî Bölümler
Yıldız müfrezesi, Komutanı Tuğgeneral Şevket (Turgut) Paşa
Balmumcu kolu, Komutanı Kurmay Binbaşı Fethi Bey
Karışık piyade taburu 10/4’ten iki bölük 81/2’den iki bölük
Kavala Redif Taburu
Harbiye Mektebinde iki makineli tüfek
7 nci Sahra Topçu Alayının iki bataryası
10 ncu Süvari Alayı
51
Ortaköy Kolu
Komutanı
Kurmay Binbaşı Hafız Hakkı Bey
Nasliç Redif Taburu
Kırcaali Gönüllü Taburu
Harbiye Mektebinden bir sahra bataryası
20 süvari
Beşiktaş kolu
Komutanı Kurmay Binbaşı Aziz Sami Bey
Serez Redif Taburu
7 nci Sahra Topçu Alayının bir bataryası
Genel İhtiyat
Komutanı Yüzbaşı (Resneli) Niyazi Bey
Manastır Gönüllü Taburu
Toplam kuvvet
7 tabur piyade, 4 sahra bataryası, 3 süvari bölüğü, 2 makineli tüfenk
2aj
Asıl savaş düzeni dikkate alınarak bölümlere ayrılmış olan kollara
göre alınan doğal savaş düzeni
Hareket Ordusu Savaş Düzeni

Komutan: Korgeneral Mahmut Şevket Paşa
Kurmay Başkanı: Tuğgeneral Ali Rıza Paşa
Mümtaz Yüzbaşı Vasıf Efendi
Mümtaz Yüzbaşı Bekir Efendi.
Birinci Mürettep Tümen Komutanı Tümgeneral Hüseyin Hüsnü Paşa

Kurmay Başkanı Yüzbaşı Mustafa Kemal Bey
52
Yüzbaşı Sami Bey
Yüzbaşı İzzettin Bey
Yardımcı Piyade Üsteğmeni Ahmet Tevfik Efendi
Yardımcı Piyade Üsteğmeni İbrahim Efendi
Yardımcı Piyade Asteğmeni Hakkı Efendi
Birinci Mürettep Tümen Komutanı Kurmay Albay Hasan İzzet Bey

Mürettep 1 nci Alay Kurmay Binbaşı Aziz Bey (1 nci Tabur 34/1, 2 nci
Tabur Drama Redif, 3 tabur Ohri Redif, 4 ncü Tabur Nasliç Redif)
Mürettep 2 nci Alay Kurmay Binbaşı Hafız Hakkı Bey (1 nci Tabur
Selânik Redif, 2 nci Tabur 11/2, 3 ncü Tabur 35/3)
İkinci Mürettep Tugay Komutanı Kurmay Binbaşı Zihni Bey
Mürettep 3 ncü Alay Komutanı Kurmay Binbaşı Fethi Bey (1 nci Tabur
17 nci nişancı, 2 tabur 35/1, 3 ncü Tabur 14/3, Manastır Gönüllü Taburu)
Mürettep 4 ncü Alay Kurmay Binbaşı Musa Kâzım Bey (1 nci Tabur
12/2, 2 tabur 12/3, 3 ncü Tabur 13/3)
Süvari 15 nci Alay Mürettep bölüğü, 14 ncü Alay mürettep bölüğü, 9
ncu Alay
15 nci Seyyar Topçu Alayı, 1 nci , 2 nci, 3 ncü ve 4 ncü Batarya
Makineli tüfek, 1 nci Selânik Bölüğü (2 tüfek), 2 nci Serez Takımı (3
tüfek)
Jandarma 250
Zırhlı Otomobil 1 adet
Telgraf müfrezesi
Sıhhiye heyeti
İkinci Müretttep Tümen Komutanı: Tuğgeneral Şevket (Turgut) Paşa
Kurmay Başkanı: Yüzbaşı Kâzım Bey
Üçüncü Mürettep Tugay Komutanı: Kurmay Yarbay Selahattin Bey
Mürettep 5 nci Alay Kurmay Binbaşı Enver Bey (18 nci Nişancı
Taburu, 36/2, 20/1, Serez Redif Taburu)
Mürettep 6 ncı Alay Kurmay Binbaşı Mümtaz Bey (Köprülü Redif
Taburu, 11/1, 24/1, 10/1 Taburu)
Dördüncü Mürettep Tugay Komutanı: Kurmay Albay Mehmet Ali Bey
53
Mürettep 7 nci Alay, Kurmay Binbaşı Ali Fethi Bey (11/4, 6 ncı
Nişancı, Kavala Redif Taburu)
Mürettep 8 nci Alay, Piyade Binbaşı Nâki Bey, (34/4, 11/3, 11/4
Taburu)
Süvari 7 nci ve 10 ncu Süvari Alayları
Dağ Demirhisar (1nci ve 2 nci Batarya)
8 nci Seyyar Topçu Alayı (1 nci, 2 nci ve 3 ncü Batarya)
1 nci makineli tüfek bölüğü (5 tüfenk)
Jandarma 250
Zırhlı otomobil bir adet
Telgraf müfrezesi
Sıhhiye heyeti
2ak
Aziziye Karakolundan
Çok Aceledir (telgraf) Liman Dairesi
8 Nisan 1325 (21 Nisan 1909) gündüz saat 3.45
Savunma Bakanlığında Mürettep Birinci Tümen Komutanlığına
Taburlarımızın yarın öğlene kadar Meclis-Babıâlî-Gülhane mevkilerini
ve orada bulunan İkinci Orduya bağlı 11 nci ve 12 nci Alayların taburlarından
teslim alması emrediliyor. Halbuki taburlarımızın mevcudu nakliye hayvanları
dahil ve hademe 350 askerden ibaret olduğu gibi Aziziye karakoluyla
Osmanlı Bankası, Almanya, Avusturya, İngiltere ve Yunan bankalarını
Şişhane, Çürüklük, Bahçekapı, Sevkıyat, Unkapanı Köprüsü, Tabhiye,
Küçükpazarkapı Karakolları işgal edildiğinden sözkonusu önemli mevkileri
hangi taburlara teslim edilecek ise numarasının bildirilmesi ve adı geçen
taburun yarın sabaha karşı gelip belirtilen mevkileri teslim alması hususunun
binbaşılığa emir ve tebliği arz olunur.
34 ncü Alay, 1 nci Tabur Binbaşı Abbas Hilmi
Üsküdar Komutanlığı (Telgraf) Selimiye’den

Aceledir. 15 Nisan 1325 (28 Nisan 1909)
gündüz saat 11.00
Harbiye Nezaretinde Mürettep 1 nci Tümen Komutanlığına
54
C: Üsküdar’da bulunan taburlardan ikisinin yarın Bakırköy’e
gönderilmesi emir buyruldu. Esasen Üsküdar’da dört tabur var. Bunların ikisi
tamamen ve birisi kısmen Üsküdar, Kadıköy ve Beykoz ve Boğaziçi’ne
taksim edilmiştir. Yalnız bir tam tabur toplu olarak Selimiye Kışlasında bir
çok nöbetlerle meşguldür. Bununla birlikte, sonuçta adı geçen taburu
buradan ayırmak uygun olur ve bir tabur daha ayırmak uygun değildir. Bu
taburların mevcudu esasen azdır. Selânik’te bir buçuk bölüğü bilindiği üzere
Kesendire’de bırakılmıştır. Bu hususlar dikkate alınarak yalnız bir tabur
hakkında emrinize hazırım.
Üsküdar Komutanı Albay Hasan İzzet
Hareket Ordusu Mürettep 1 nci Tümen Komutanlığı,

Harbiye Nezareti, 15 Nisan 1325 (28 Nisan 1909)
Tümen Emri, numara: (10)
1. Mürettep 1 nci Tümene bağlı taburlar başlangıç istasyonları olan
Selânik veya Edirne’den itibaren İstanbul’un tamamıyla işgaline kadar
yürüttükleri askerî harekât hakkında düzenli birer harp tutanağı yazdırarak
bir an evvel tümen karargâhına göndereceklerdir.
2. Elde edilen millî ve askerî, şan ve şerefin korunması itaat ve
düzenin gerektiği gibi kurulması ve sağlanmasına bağlı bulunduğundan;
(1) Bir emir ve görev verilmedikçe subayların kıt’aları başından
ayrılmamaları,
(2) Askerlerin dağınık olarak ötede beride dolaşmayıp, devriye
kolu veya diğer işlerle görevlendirilen başka askerlerin birliklerini terk
etmemeleri,
(3) Askerlerin kendiliklerinden hiçbir şekilde ve hiçbir sebeple
kesinlikle silâh atmamaları,
(4) Önceden emredildiği gibi subayların asker elbisesiyle
dolaşmaktan ve silâh taşımaktan vazgeçip subay kıyafetini giymeleri gibi
önemli hususlara bütün kıt’aların üst rütbeli ve ast rütbeli subayları büyük bir
özen gösterecek ve bu konuya dikkat edecek ve inzibat ve askerliğin şanına
zarar verecek olan hareketlere girişenler sorumlu tutulacaktır.
Mürettep 1 nci Tümen ve İstanbul Mevki Komutanı
Tümgeneral Hüseyin Hüsnü
2al
Taksim’de 20 nci Alayın 1 nci Tabur Komutanlığına,
15 Nisan 1325 (28 Nisan 1909) saat 9
55
Taburunuz Eyüp civarındaki İplikhane’yi yarın öğleye kadar işgal
edecektir. Daha şimdiden bir bölük göndererek Ohri Millî Taburunun işgali
altındaki önemli karakolları teslim alınız. Yarın hazırlıkların
tamamlanmasından sonra Savunma Bakanlığındaki tümen karargâhına bilgi
vereceksiniz.
Savunma Bakanlığı Karargâhı

15 Nisan 1325 (28 Nisan 1909)
Aziziye Karakolunda 24/1 Komutanlığına,
Yarın (16 Nisan 1325/29 Nisan 1909) öğleye kadar Meclis-Babıâlî -
Gülhane mevkileri orada bulunan İkinci Orduya bağlı 11 nci Alayın 3 ncü ve
12 nci Alayın 3 ncü Taburlarından teslim alacak ve teslim olayını tümen
karargâhına bildireceksiniz.
Mürettep Tümen Komutanı Tümgeneral
Üsküdar Bölgesi Komutanlığına,

Üsküdar’da bulunan taburlardan uygun iki taburu yarın Üsküdar
iskelesinden vapura bindirip doğrudan doğruya Bakırköy’e göndereceksiniz.
Bahse konu taburlar orada İkinci Ordu taburlarından Zeytinburnu ve
cephaneliği teslim alacaktır. Üsküdar’da kalan iki taburun tamamı ile
Selimiye Kışlası, Boğaziçi’nin Anadolu sahilinde bulunan önemli karakolları
işgal ettireceksiniz. Yarın saat 12’de iki vapurun Üsküdar iskelesinde
emrinize hazır bulunması için makamına emir yazılmıştır. Akşam tertibatın
tümen karargâhına bildirilmesi tavsiye olunur.
Fatih, Topkapı, Samatya, Bakırköy, Davutpaşa Tarafı
Komutanlıklarına,
Daha sonra Mürettep 2 nci Fırkaya tâbi olacak ve gereken emirleri adı
geçen tümen karargâhından alacaksınız. İşgal ettiğiniz mevkilerin diğer
kıt’alar ile değiştirilmesi kararlaştırılmış olmakla bu yolda emirler ve gereken
tebligatı almak üzere 2 nci Tümen Komutanlığına müracaat ediniz.
Tümgeneral
Harp Okulu’ndaki 36/2 Komutanlığına

Taburunuzla yarın Fatih’e hareket edecek ve orada İkinci Orduya
bağlı taburların işgali altında bulunan karakolları teslim alacak ve sonuç ve
düzenlemelerini Savunma Bakanlığındaki 1 nci Mürettep Tümen karargâhına
bildireceksiniz.
56
Müsvedde : imza
Mustafa Kemal
2am
Mürettep 1 nci Tümen Kurmay Başkanlığı Yüksek Makamına,
Saadetlû Efendim Hazretleri,
(16) Nisan yani bugün öğleye kadar Meclis-Babıâlî ve Gülhane
mevkilerinin orada bulunan İkinci Orduya bağlı 11 nci Alayın 3 ncü ve 12 nci
Alayın 3 ncü Taburlarından taburumuz tarafından teslim alınarak durumun
bildirilmesi 15 Nisan tarihli yüksek emirlerinden anlaşılmış, taburumuzun
işgal ettiği Aziziye, Osmanlı Bankası, Alman, Avusturya, İngiliz, Yunan ve
Selânik bankalarıyla Şişhane ve Çürüklük Köprüsünün İstanbul tarafı,
Bahçekapı, Sevkıyat, Unkapanı, Köprü karakollarıyla Tanca, Küçükpazar,
Ayakapu karakollarının teslim edilecek taburun numarasının emir ve
bildirilmesi telgrafla istenmişse de henüz cevabı gelmediğinden bu yolda
cevabî emirlerinize hazırım. Ferman, 16 Nisan 1325 (29 Nisan 1909)
Aziziye Karakolu Komutanı
32 nci Alay 1 nci Tabur Binbaşı
Harbiye Nezaretinde Hareket Ordusu 1 nci Tümen Komutanlığına,
Redif gönüllülerden oluşturulmuş olan taburların bugün başlayıp son
bulan sevkıyatı aşağıda verilmiştir.
Drama Redif Taburunun gündüz saat 5’te trenle 800,
Serez Redif Taburu gündüz saat 8’de trenle 1050,
Köprülü Redif Taburu ve 36 ncı Alayın 2 nci Taburunun gönüllüleri
deniz yoluyla Hecin vapuruyla gündüz saat 9’da 950 asker,
Kavala Redif Taburu Selânik vapuruyla gece saat yarımda 836 asker
Selânik ve Manastır Redif Taburlarıyla Manastır ve Ohri Millî Taburları
Bezm-i Alem vapuruyla gece saat 1.15 geçe 2880 asker, İstanbul’dan
bindirilen birkaç yüz askerî tutuklu da bu vapurlardadır.
Nasliç Redif Taburu Taşoz vapuruna gece saat 4’te 750 asker kişilere
ikişer günlük ekmek ile zeytin ve bu gibi yiyecek dağıtılmıştır. Adı geçen
sevkıyattan bahsedilerek Selânik, Serez, Drama, Kavala’ya telgraflar
çekilmiş ve bu taburların şehirde ötede beride tek tük perakendeleri kalacağı
doğal bulunduğundan bunların da sevklerinin temin sebeplerinin
tamamlanması lüzumu bu günkü sevkıyatın sorunsuz yapıldığı arz olunur.
17 Nisan 1325 (30 Nisan 1909)
Sevkıyata Memur
Mümtaz Yüzbaşı Mehmet Nuri
57
Birinci Mürettep Tümen Kıt’aları
Savunma Bakanlığı, Piyade 35 nci Alay, 1 nci Tabur (447), 17 nci
Nişancı Taburu (450)
Meclis ve Gülhane, 34 ncü Alay 1 nci Tabur (380), 34 ncü Alay, 4 ncü
Tabur (410)
Fatih, 26 ncı Alay, 2 nci Tabur (600)
Eyüp, İplikhane 20 nci Alay, 1 nci Tabur (398)
Üsküdar, 6 ncı Nişancı Taburu (358), 18 nci Nişançı Taburu, 24 ncü
Alaya 1 nci Tabur (398) bir dağ bataryası (Bakırköy İtfaiye karakolunda,
Üsküdar İskelesi karakolunda, Selimiye kışlasında)
15 nci Topçu Alayından 6 batarya
14 ncü Topçu Alayından 3 batarya
5 adet makineli tüfek
14 ncü Süvari Alayından mürettep bölük
Sarayburnunda,
15 nci Süvari Alayından mürettep bölük
Karargâhın taşınmasıile ilgili takım Harbiye Nezaretinden
2an
Fatih ve civarı karakolları teslim alındı. İkinci Orduya bağlı tabur
hareket etti. Emniyetin tam olduğu arz olunur.
Fatih Karakolundan
36 ncı Alay 2 nci Tabur Binbaşı Hasan
Liman Dairesi Vasıtasıyla;
Aziziye Karakolu Komutanı Binbaşı Abbas Hilmi Efendiye
C: 16 Nisan 1325 (29 Nisan 1909) trenlerini işgal etmeniz lâzım
geleceği hakkındaki emirleri Ayasofya ve Gülhane mıntıkası Komutanı
Kurmay Binbaşı Ali Hikmet Beye Meclis dairesine müracaat ediniz.
Fatih Nizamiye Karakolu Komutanı
Binbaşı Hasan Efendi
58
C: 17 Nisan (30 Nisan), mevcut silâhların sevki için lüzum görülen
araba miktarını tayin olunmak üzere silâhların adedinin bildirilmesi lâzımdır.
Bakırköy’de 35 nci Alay 3 ncü Tabur Komutanı Yüzbaşı Asım
Efendiye
C: 16 Nisan, önemli olmayan karakolların kapatılması ve taburunuzla
ancak çok önemli olan yerlerin koruma altında bulundurulması,
17 Nisan 1325 (30 Nisan 1909) gündüz, saat 2.25
Savunma Bakanlığında Hareket Ordusu 1 nci Tümen Komutanlığına

Aceledir.
Bağlı bulunduğum taburun iki bölüğü Galata tarafında işgal ettiği
karakolların İkinci Ordunun 3 ncü Nişancı Taburu ve İstanbul tarafında diğer
iki bölüğün işgal ettiği Unkapanı, Bahçekapı ve diğer karakolların Üçüncü
Ordudan diğer taburların teslim alacağı Kurmay Yüzbaşı Kâzım Bey ifade
etmiş; halbuki bu iki bölük değiştirilmedikçe taburumuzun işgal edeceği
Babıâlî- Meclis ve Gülhane karakollarını mevcutları az olan iki bölükle teslim
almak mümkün olamayacağı düşüncesiyle adı geçen mevkileri her kim
teslim alacak ise bir an önce gönderilmesi sebeplerinin araştırılması arz
olunur. Ferman, 16 Nisan 1325 (29 Nisan 1909)
Binbaşı Abbas Hilmi
Gayet Aceledir
Hareket Ordusu 1 nci Tümen İstanbul tarafı Komutanlığına
Taburla Selimiye’den Bakırköy’e geldim. Evvelce 1.200 askerle
beklenen Baruthane ve Zeytinburunu fabrikasının teslim alınması Bakırköy
Komutanlığından emr olunuyor. Bunların dışında dağınık 220 askeri
geçmeyen tabur mevcuduyla bu çok önemli olan noktaların tamamen teslim
olunamayacağı açık olduğundan orada komutanın emirlerini makine başında
beklerim, ferman, 16 Nisan 1325 (29 Nisan 1909)
25 nci Alay 3 ncü Tabur Komutanı
Yüzbaşı Mehmet Saim
Fatih ve civarı karakollarıyla Sulu Manastıra bağlı mevkilerde bir çok
silâh mevcut olmakla bunların mahallerine sevki için gerekli arabaların
gönderilmesi konusunda gerekenlere emir verilmesi arz olunur. 17 Nisan
1325 (30 Nisan 1909)
Fatih Nizamiye Karakolu Komutanı
Binbaşı Hasan
59
2ao
Fatih’te 36 ncı Alayın 2 nci Taburu Komutanlığına
Telgraf
Eyüp’te 20 nci Alayın 1 nci Taburu Komutanlığına
İstanbul tarafı iki mıntıkaya ayrılmıştır. Bağlı olduğunuz ikinci mıntıka
Savunma Bakanlığı, Fatih ve Eyüp mevkilerini içine alır. Komutanı Binbaşı
Mehmet Nâki Beydir. Merkezi ; Savunma Bakanlığı bağlı birlikleri 35 nci Alay
1 nci Tabur, 17 nci Nişancı Taburu, 36 ncı Alay 5 nci Tabur 20 nci Alay 1 nci
Tabur makineli tüfek bölükleriyle 14 ncü Süvari Alayının mürettep bölüğüdür.
Bütün faaliyetler ve gerekenler için adı geçen mıntıka komutanlıklarına
müracaat edilecektir. 19 Nisan 1325 (2 Mayıs 1909)
Mürettep 1 nci Tümen ve İstanbul Mevkii
Kurmay Başkanı
Yüzbaşı Mustafa Kemal
Harbiye Nezaretinden:
17 nci Nişancı Taburu Komutanlığına
İstanbul tarafı iki mıntıkaya ayrılmıştır.
Birinci Mıntıka: (Gülhane, Meclis Dairesi, Babıâlî) Komutanı Kurmay
Binbaşı Ali Hikmet Bey, merkezi Meclis Dairesi.
Bu mıntıkaya bağlı birlikler:
34 ncü Alay 1 nci Tabur, 4 ncü Tabur, 15 nci Süvari Alayı 1 nci Bölük,
Genel Topçu
İkinci Mıntıka: (Savunma Bakanlığı, Fatih, Eyüp) Komutanı: Binbaşı
Mehmet Nâki Bey, merkezi Savunma Bakanlığı
Bu mıntıkaya bağlı birlikler:
35 nci Alay 2 nci Tabur, 17 nci Nişancı Taburu, 36 ncı Alay 2 nci
Tabur, 20 nci Alay 1 nci Tabur makineli tüfek bölükleri 14 ncü Süvari Alayı 1
nci Bölük. Kıt’alar, bütün emirler ve hususlar için adı geçen mıntıka
komutanlıklarına müracaat edecektir.
Mürettep 1nci Tümen ve İstanbul Mevkii Komutanı
Tümgeneral
Birinci Mıntıka Komutanlığına ve mıntıkası dâhilindeki kıt’alara

komutan paşa tarafından sözlü olarak bildirilmiştir.
60
Kurmay Başkanı Mustafa Kemal
İkinci mıntıkadan Fatih, Eyüp Komutanlıklarına telgraf yazıldı. 18
Nisan. (1 Mayıs)
2ap
TARİH ÖZET İŞLEM YAPILAN İŞLEM
TARİHİ
18 Nisan 36 ncı Alay 2 ve 3 ncü 21 Nisan Mıntıkalara tamim
1325 Tabur Kudüslü firari Ali 1325 edildi.
oğlu Selim’in
(01 Mayıs (04 Mayıs
yakalanması hakkında
1909) 1909)
kayıt
18 Nisan Subayların 19 Nisan Birkaç güne kadar
1325 ihtiyacından dolayı 1325 ödeneceğinden
(01 Mayıs Mart maaşının (02 Mayıs bahsedilerek

1909) verilmesi hakkında 1909) mıntıkalara bildirildi.
34/1 yazısı
16 Nisan Gebze civarında 19 Nisan Üsküdar Mevkii
1325 ahaliye saldıran asker 1325 Komutanlığına
kaçaklarının telgraf yazıldı.
(29 Nisan (02 Mayıs
uzaklaştırılması ve
1909) 1909)
bastırılması hakkında
19 Nisan 14 ncü Süvari Alayı 20 Nisan Saklanması
1325 mürettep bölüğünden 1325
beş baş hayvanın
tedavi altında
1909) 1909)
bulunduğu hakkında
19 Nisan 82/1’den erzak ve yem 22/23 Nisan Ait olan kıt’alara
1325 alan kıt’aların senet 1325 yazılmıştır.
vermeleri hakkında
(02 Mayıs (05/06 Mayıs
1909) 1909)
19 Nisan Gebze civarındaki 20 Nisan Cevap yazıldı.
1325 kaçaklar hakkında 1325
telgraf 2 kıt’a
1909) 1909)
61
20 Nisan İstanbul’da bulunan 21 Nisan Mıntıkalara bildirildi.
1325 Hareket Ordusuna 1325
bağlı olan birliklere
maaş verileceği
1909) 1909)
hakkında
20 Nisan Üsküdar tarafının iki 21 Nisan Saklanması
1325 taburla idaresi 1325
hakkında
1909) 1909)
20 Nisan Üsküdar’dan gelecek 20 Nisan Ali Hikmet Bey’e
1325 taburların 1325
konuşlandırılışı
hakkında
1909) 1909)
20 Nisan Üçüncü Ordudan 20 Nisan Taburlardan talep
1325 gelen bazı taburların 1325 edildi.
maaşları hakkında
1909) 1909)
20 Nisan Genel Hapishanenin 1 20 Nisan İşlemi yapıldı.

1325 nci Tümen tarafından 1325
teslim alınması
hakkında
1909) 1909)
21 Nisan Polislerin rovelvör 22 Nisan Mıntıka

1325 taşımaları hakkında 1325 Komutanlarına
184 Emniyet Bakanlığı yazıldı.
1909) 1909)
21 Nisan Fatih’te Fevzullah 21 Nisan Mıntıka

1325 Efendi medresesindeki 1325 Komutanlarına
hırsızlık hakkında, yazıldı.
Hareket Ordusu
1909) 1909)
21 Nisan Taburların alacakları 22 Nisan Mıntıka

1325 et istihkakı hakkında 1325 Komutanlarına
Hareket Ordusu yazıldı.
1909) 1909)
62
21 Nisan 24/1 Birinci mıntıkaya 21 Nisan Tutanak
1325 katıldığı hakkında, 1325
Mıntıka Komutanı
1909) 1909)
21 Nisan 34/1 Hayvanat nal ve 25 Nisan Bahsedilen kıt’aata

1325 çivileri hakkında, 1325 yazı yazıldı.
makineli tüfek 4 ncü
Bölük yüzbaşısı
1909) 1909)
21 Nisan Bostancı civarında bir 22 Nisan Üsküdar tarafına tel

1325 topçu subayını 1325 yazıldı.
emanete hıyanetinden
dolayı askerlerin
1909) 1909)
katledecekleri
hakkında, İzmit
Komutanlığından
22 Nisan Askerlerin yerli ahali, 22 Nisan Mıntıkalara bildirildi.

1325 polis ve jandarma ile 1325
temasta
bulunmamaları
1909) 1909)
hakkında, Hareket
Ordusundan
22 Nisan Hızır gününde 22 Nisan Mıntıkalara bildirildi.

1325 [Hıdırellez] askerlere 1325
kuzu verileceği
hakkında, Genel
1909) 1909)
Levazım Şb.den
22 Nisan Eğlence yerlerinde 22 Nisan Mıntıkalara bildirildi.
1325 devriyelere süvari 1325
eklenmesi hakkında,
Hareket Ordusundan
1909) 1909)
63
23 Nisan Fırınlardan alınacak 24 Nisan Mıntıkalara bildirildi.
1325 ekmeklerin çift olarak 1325
senet karşılığında
alınması hakkında,
1909) 1909)
Hareket Ordusundan
23 Nisan Erzak ve diğer şeylerin 24 Nisan Mıntıkalara bildirildi.

1325 alınması için verilecek 1325
senetlerin ay
nihayetinde özel
1909) 1909)
senetler verilmesi
hakkında, Hareket
Ordusundan
23 Nisan Hareket Ordusu 24 Nisan Mıntıkalara bildirildi.
1325 kıtaatına elbise, 1325
çamaşır ve diğer
şeylerin verileceği
1909) 1909)
hakkında, Hareket
Ordusundan
23 Nisan Son harekât 24 Nisan Mıntıkalara bildirildi.
1325 esnasındaki şehit ve 1325
sakatlar hakkında,
Hareket Ordusundan
1909) 1909)
23 Nisan 35/1’in mevcudunun 24 Nisan Mıntıkalara bildirildi.
1325 azlığından 1325
bahsedilerek müfreze
(06 Mayıs
oluşturulmaması
1909)
hakkında, Tabur (07 Mayıs
komutanlığından 1909)
2aq
TARİH NUMARA ÖZETİ İŞLEM TARİHİ NUMARASI
24 ---- Hareket Ordusu Hareket Ordusu 25 Nisan ---

Nisan kıt’alarının Komutanlığından, 1325
1325 alacakları bildirildi.
(08
maaşlarda
(07 Mayıs
kesinti
Mayıs 1909)
yapılmaması
1909)
hakkında
64
25 ---- Hareket Ordusu Hareket Ordusu 25 Nisan ---
Nisan kıt’atlarının Komutanlığından,
1325
1325 aldıkları yem bildirildi.
çuvallarının (08
(08
iadesi hakkında Mayıs
Mayıs
1909)
1909)
25 --- Hareket Ordusu Hareket Ordusu 26 Nisan ---
Nisan çadır ihtiyaçları Komutanlığından, 1325
1325 hakkında bildirildi.
(09
(08 Mayıs
Mayıs 1909)
1909)
25 ---- Hareket Ordusu Hareket Ordusu 26 Nisan ----
Nisan yaralı subaylar Komutanlığından, 1325
1325 ve askerlere bildirildi.
(09
hastahaneden
(08 Mayıs
çıkmaları için
Mayıs 1909)
yanında
1909)
verilecek
elbiseler
hakkında
26 --- Nizamiye İlâve olarak 26 Nisan ----

Nisan Kasımpaşa Hareket Ordusu 1325
1325 ambarından Komutanlığından,
(09
verilen yem bildirildi.
(09 Mayıs
karşılığında
Mayıs 1909)
yapılması
1909)
gereken özel
senetler
hakkında
27 --- Hareket Ordusu Üçüncü Ordudan 28 Nisan ----

Nisan kıtaatı arasında keza ordu 1325
1325 inzibatın Komutanlığından
(11
tamamen temini
(10 Mayıs
için girişimlerde
Mayıs 1909)
ve bu konu
1909)
üzerinde
dikkatle
durulması
hakkında
65
30 ---- Günlük Üçüncü Ordudan 30 Nisan 1325 ---
Nisan alınmakta olan keza ordu
(13 Mayıs 1909)
1325 et erzakının Komutanlığından
tutanak ile
(13
alınması
Mayıs
hakkında
1909)
2ar
Şehit ve Yaralılar
36 ncı Alay 2 nci Tabur 4 ncü Bölük gönüllü askeri, Selânik vilâyetine
tâbi Gevgili kazasının Boğdanca köyünden Ahmet oğlu İbrahim, Gönüllü, 2
Nisan 1325 (15 Nisan 1909) “Sakat”
Taksim Kışlası çatışmasında bölüğüyle beraber bulunarak sol
ayağından yaralanmış ve tedavide bulunduğu Surp Agop Ermeni
hastahanesinde görülen lüzum üzerine ayağı kesilerek sakatlanmıştır. Kayıt
67, 25 Nisan 1325 (08 Mayıs 1909)
Şehit, 11 Nisan 1325 (24 Nisan 1909)
2 nci Bölük 1 nci Manga nizamiye Adana vilâyetinin Karaisalı
kazasının Yukarı Perikli köyünden Deli Ali oğlu Mehmet oğlu Hasan, 1303
(Şehiden vefat), Nizamiye, 10 Haziran 1324. (23 Haziran 1908)
Taşkışla çarpışmasında şehit olmuştur. Kayıt 68, 25 Nisan (8 Mayıs)
Yaralı
1 nci Bölük 5 nci Manga
Adana vilâyetinin Osmaniye sancağının Nefibahçe köyünden Osman
Hamza oğlu İsa 1301, Nizamiye, 10 Haziran 1324 (23 Haziran 1908)
Taşkışla çarpışmasında yaralı, Kayıt 69, 25 Nisan (08 Mayıs)
Yaralı
Drama sancağının Kavala kazasının Misvaklı köyünden Osman oğlu
Hasan, 1301, Nizamiye 21 Kanun-ı sâni 1322 (02 Şubat 1907)
Taşkışla çatışmasında yaralı, Kayıt 69, 25 Nisan (08 Mayıs)
Şehid
2 nci Tabur, Dağ Topçusu, 11 Nisan 1325 (24 Nisan 1909), onbaşı
olup
Manastır kazasının Burgaş köyünden Şahin oğlu Ahmet, 1299,
Nizamiye 16 Haziran 1324 (29 Haziran 1908), 13 Mart 1323 (26 Mart 1907)
66
Şehit.
Taşkışla çatışmasında şehit.
25 Nisan 1325 (08 Mayıs 1909)
2as
Yaralı
2 nci Tabur dağ topu 2 askeri
Selânik vilâyetinde Serez sancağına bağlı Nevrekop kazasından
İsfarçete köyünden Mehmet oğlu Hüseyin, 1304 (1888)
Nizamiye, 8 Temmuz 1324 (21 Temmuz 1908)
İstanbul’da Taşkışla’da asi askerlerle meydana gelen çatışmada
yaralanarak Harbiye Hastahanesine gönderilmiş 11 Nisan 1325 (24 Nisan
1909) (sağlık durumu bilinmediğinden taburu tarafından hastahaneden
araştırılması.) 25 Nisan 1325 (08 Mayıs 1909)
Sakat
34 ncü Alay 4 ncü Tabur 1 nci Bölük
Gönüllü askerlerden Drama sancağına bağlı Kozluköy’den
İbrahim Çavuş oğlu Mustafa, tabura duhûlü 2 Nisan 1325 (15 Nisan
1909)
Babıâlî caddesinde asilerle meydana gelen çatışmada sağ kolunun bir
kısmı yaralanmış, tedavi için Gülhane Hastahanesinde bulunan, 24 Nisan
1325 (07 Mayıs 1909)
Yaralı
Nasliç Redif Taburu redif askerlerinden
Kayalar kazasının Habur köyünden Seyid Ali oğlu Salih
Üsküdar’da Büyük karakol civarında meydana gelen çatışmada
başından yaralanarak Üsküdar hastahanelerinden birine yatırıldığı tabur
Komutanlığının bildirdiğine göre Üçüncü Ordu Komutanlığının, 26 Nisan
1325 (09 Mayıs 1909) telgrafı
Şehit
35 nci Alay, 1nci Tabur 1 nci Bölük, 8 nci Manga askerlerinden
67
Kuşadası Redif Taburu dairesinden Aydın sancağının Söke
kazasından Mandıca nahiyesinin Burunköy köyünden Arab Mustafa oğlu
Sait, 1303 (1888), 26 Nisan 1325 (12 Mayıs 1909)
Şehit
24 ncü Alay, 1 nci Tabur 2 nci Bölük, 11 nci Manga onbaşısı
Feylas kazasının Dolani köyünden Nusret oğlu Hamit, 1300 (1884)
Nasbı 1 Teşrin-i evvel 1324 (14 Ekim 1908), Duhûlü 17 Şubat 1321
(02 Mart 1906)
11 Nisan günü Taksim kışlasına meydana gelen taarruz ve hücum
esnasında şehit olmuştur. 29 Nisan 1325 (12 Mayıs 1909)
Şehit
24 ncü Alay 1 nci Tabur 3 ncü Manga
Avlonya kazasının Taramaç köyünden Salko oğlu Vakyan, 1298
(1883)
23 Ağustos 1322 (05 Eylül 1906)
Taksim Kışlasına yönelik saldırıda vefat etmiştir. 29 Nisan 1325 (12
Mayıs 1909)
Şehit
24 ncü Alay 1 nci Tabur 4 ncü Bölük 9 ncu Manga onbaşı
Avlonya kazasının Zilve köyünden Celal oğlu Zeynel, 1299 (1883)
Nasbı 1 Teşrin-i evvel 1324 (14 Ekim 1908) Duhûlü 10 Mart 1321 (23
Mart 1905)
Taksim kışlasına saldırırken şehit olmuştur. 29 Nisan 1325 (12 Mayıs
1909)
2asa
Şehit
24 ncü Alay 1 nci Tabur 4 ncü Bölük, 10 ncu Manga onbaşısı
Yanya vilâyetine bağlı Filas kazasının Şalı köyünden Naim oğlu
Süleyman, 1296 (1880)
Nasbı 1 Teşrini evvel 1324 (14 Ekim 1908), Duhûlü 16 Mart 1321 (29
Mart 1905)
68
11 Nisan günü Taksim Kışlasına yönelik taarruz ve hücum esnasında
şehit olmuştur. 29 Nisan 1325 (12 Mayıs 1909)
Şehit
24 ncü Alay, 6 ncı Tabur, 4 ncü Bölük, 9 ncu Manga
Üsküp’ün Kumanova kazasından Ramiz oğlu Halil 1303 (1887)
Duhûlü 25 Ağustos 1324 (07 Eylül 1908)
şehit olmuştur.
Şehit
24 ncü Alay 1 nci Tabur 4 ncü Bölük 9 ncu Manga
Grebene kazasının Bayraklı köyünden Recep oğlu Yakup, 1303
(1887)
Duhûlü 28 Mart 1324 (10 Nisan 1908)
şehit olmuştur.
Şehit
24 ncü Alay, 1 nci Tabur 4 ncü Bölük, 6 ncı Manga
İzmir vilayetinin Menemen kazasının Bakıç köyünden Ahmet oğlu
Osman
Duhûlü 23 Mart 1324 (05 Nisan 1908)
şehit olmuştur.
Yaralı
24 ncü Alay, 1 nci Tabur, 2 nci Bölük, 2 nci Manga
Gilan kazasının Lokovik köyünden Ramazan oğlu Murtaza
Duhûlü 1 Mayıs 1321 (14 Mayıs 1905)
yaralanmıştır.
Yaralı
24 ncü Alay, 1 nci Tabur, 3 ncü Bölük, 1 nci Manga
Gümüşhane sancağının Denizli köyünden Mehmet oğlu İbrahim
Duhûlü 18 Mart 1322 (31 Mart 1906), nasbı 1 Teşrin-i evvel (Ekim)
1324 (14 Ekim 1908)
69
11 Nisan günü Taksim kışlasına yönelik taarruz ve hücum esnasında
yaralanmıştır.
Yaralı
24 ncü Alay, 1 nci Tabur, 3 ncü Bölük 10 ncu Manga onbaşısı
Bayburt sancağının Hart nahiyesinin Gerze-i Ulya köyünden
Süleyman oğlu Ali
Duhûlü 6 Nisan 1321 (19 Nisan 1905), nasbı 1 Teşrin-i evvel 1324 (14
Ekim 1908)
yaralanmıştır.
Yaralı
Prizren sancağının Kalkandelen kazasının Selviyan köyünden
Haydar oğlu Behlül, 1301 (1885)
Nasbı 5 Haziran 1323 (18 Haziran 1907)
yaralanmıştır.
2at
Yaralı
24 ncü Alay, 1 nci Tabur, 4 ncü Bölük, 3 ncü Manga onbaşısı
Sinop sancağının Çarşamba nahiyesinden Mehmet oğlu Ali, 1297
(1881)
Duhûlü 20 Mart 1321 (02 Nisan 1905), nasbı 1 Teşrin-i evvel 1324 (14
Ekim 1908)
yaralanmıştır.
Yaralı
24 ncü Alay, 1 nci Tabur, 4 ncü Bölük, 3 ncü Manga
Kayalar kazasının Langa köyünden Şükrü oğlu Hasan 1304 (1889)
Duhûlü 7 Temmuz 1324 (20 Temmuz 1908)
yaralanmıştır.
Yaralı
24 ncü Alay, 1 nci Tabur 4 ncü Bölük 12 nci Manga
70
Kayalar kazasının Langa köyünden Ali oğlu Abdullah, 1299 (1883)
Duhûlü 1 Teşrin-i evvel 1323 (14 Ekim 1907)
yaralanmıştır.
24 ncü Alay 1 nci Tabur şehit ve yaralıların sayısı 15’dir,
29 Nisan 1325 (12 Mayıs 1909)
Yaralandıktan sonra şehit
15 nci Süvari Alayı 3 ncü süvari bölüğü
Vodina kasabasının Mustafa Bey Mahallesi’nden Rüstem oğlu Mahmut
Üçüncü Ordu 15 nci Seyyar Topçu Alayı
Şehit
1 nci Bölük Emini Mehmet Ali oğlu Hacı Abdullatif, İzmir.
Yaralı
1 nci Bölük, Hasan oğlu Mehmet, Ödemiş, 19 Nisan 1325 (02 Mayıs
1909)
Yaralı
1 nci Bölük Onbaşı Ali oğlu Mehmet, Manisa, 19 Nisan 1325 (02
Mayıs 1909)
2ata
15 nci Seyyar Topçu Alayı
Yaralı
1 nci Bölük Nuri oğlu Osman, Aydın 13 Nisan 1325 (26 Mayıs 1909)
Yaralı
1 nci Bölük Salih oğlu İsmail, Serez, 19 Nisan 1325 (02 Mayıs 1909)
Yaralı
1 nci Bölük Davut oğlu Hurşit, Serez, 19 Nisan 1325 (02 Mayıs 1909)
Yaralı
1 nci Bölük Mehmet oğlu İsmail, Nablus, 19 Nisan 1325 (02 Mayıs
1909)
Yaralı
71
1 nci Bölük onbaşı Mehmet oğlu Mehmet Emin, İzmir, 19 Nisan 1325
(02 Mayıs 1909)
Yaralı
1 nci Bölük Nişancı Onbaşı
Hasan oğlu Halil, Sivas, 19 Nisan (02 Mayıs)
Yaralı
1 nci Bölük Ali oğlu Mustafa, Menlik, 19 Nisan (02 Mayıs)
Yaralı
1 nci Bölük, Abdurrahman oğlu İbrahim, Manisa, 19 Nisan (02 Mayıs)
Yaralı
Üsteğmen Abdullah Bey, 19 Nisan 1325 (02 Mayıs 1909)
Yaralı
Marangoz Tevfik Usta, 19 Nisan (02 Mayıs)
Şehit
Üçüncü Süvari Tümeni Kurmay Başkanı
Kurmay Binbaşı Muhtar Bey, 11 Nisan 1325 (24 Nisan 1909)
Yüzbaşı Osman Efendi, 19 Nisan 1325 (2 Mayıs 1909)
2au
Redif 47 nci Alayı, 1 nci Tabur, Serez
Serez’in Osmaniye Mahallesi’nden Recep oğlu Sofyalı Latif, 1298
“Şehit”
Gönüllü, Serez’in Hacı Ali Mahallesi’nden Ahmet oğlu Mustafa “Şehit”
- Onbaşı Serez’in Ayşe Hatun Mahallesi’nden Abdurrahman oğlu Salih
“Şehit”
- Gönüllü, Serez’in Hacı Ali Mahallesi’nden Şaban oğlu Ahmet “Yaralı”
- Hane, 50/1 Serez’in Hacı Mahallesi’nden Osman oğlu Mustafa, 1286
“Yaralı”
- Hane, 28/1 Serez’in Osmaniye Mahallesi’nden Ferit oğlu Doğmiçeli
Ali, 1292 “Yaralı”
- Hane, 27/1 Gönüllü Serez’in Osmaniye Mahallesi’nden Kadri oğlu
Prizrenli Ahmet, 1293 “Yaralı”
- Hane Gönüllü Arabacı Mahallesi’nden Hasan oğlu Durak “Yaralı”
-Hane Muhacir Mahallesi’nden Mehmet oğlu Rüstem “Yaralı”
72
2aua
Yaralı
Hane
Serez’in Kamaniçe Mahallesi’nden Salih oğlu Zeynel
Yaralı
Hane
Bayraklı Cuma köyünden Halil oğlu Hacı Ali
Yaralı
Hane
Fevaidiye Mahallesi’nden Musa oğlu Elmas
Yaralı
Hane
Serez’in Dilli köyünden Abdullah oğlu İsmail
Yaralı
Hane
Serez’in Arabacı Mahallesi’nden Ali oğlu Mehmet
Şehit
(İplikhane Karakolu çatışmasında, bekâr, babası, üç erkek ve bir kız
kardeşi vardır.)
Redif askeri
Hane, 25/3
Kavala kazasının Korucu köyünden
Kuyumcu oğlu Hüseyin oğlu Mustafa
1289(1873), şehit.
Sakat
İstanbul’a giderken Çatalca istasyonunda ayağını tren ezerek Edirne
Hastahanesine gönderilmiş ve orada ayağı kesilerek sakat olmuştur.
Redif askerî
Hane, 47/1
Kavala kazasının Rikoş köyü Seki Mahallesi’nden
Kasap Hasan’ın Salih oğlu Şevki Hüseyin
73
1289 (1873)
Yaralı
(İplikhane çatışmasında yaralanmışsa da yarası geçmiştir.)
Redif Boru Çavuşu
Hane, 37/1
Kavala kazasının Ortadere köyünden
Mustafa oğlu Hüseyin
1289 (1873)
Şehit
(İplikhane ve Yıldız taraflarında yapılan harekât esnasında
vatanperverane hizmetleri görülmüş ve yaralandıktan sonra Gümüşsuyu
Hastahanesinde vefat etmiştir, ailesi mevcut olduğu)
Redif askeri
Hane, 25/2
Paravişte kazasının Koçkar köyünden
Mehmet oğlu Hasan
1298 (1882)
Yaralı
Manastır Millî Taburundan
Manastır’ın Kazak köyünden
Hüseyin oğlu Yusuf
2av
Tahminen şehit
(Osmanlı Bankası karakolundaki çatışmada yaralanıp Gülhane
Hastahanesinde vefat ettiği, ölenin karısıyla üç çocuğunun bulunduğu)
Drama Redif Taburundan
Hacı Şevket oğlu Ahmet
Şehit
Üsküdar’da şehit olmuştur (Annesiyle, erkek kardeşi Hüsnü mevcut
olduğu)
42 nci Redif Alayı, 1 nci Tabur
Hane
74
Selânik kasabasının Kazaz Hacı Mahallesi’nden Mustafa Kamil oğlu
Temur Ali
1304 (1888)
Ölü
Öldürülmüştür. (Üsküdarda şehit olmuştur) (Annesiyle bir kız kardeşi
vardır)
Gönüllü
Tikveş kazasının Perezdova köyünden
Hristotire
Yaralı
Sağ kolu kesilecektir. (Annesiyle bir erkek kardeşi vardır)
Gönüllü
Iskarapa kazasının Vejeja köyünden Rıza oğlu Kâzım
Yaralı
Üzerinde taşımakta olduğu rovelvörün ateş alması üzerine kazara
ordugâhta yaralanmıştır.
6 ncı Nişancı Taburu 4 ncü Bölük, 5 nci Manga
Mahir oğlu Süleyman
Beypazarı
Duhûlü 23 Ağustos 1323 (05 Eylül 1907)
Yaralı
Üzerinde taşımakta olduğu rovelvörün patlaması ile kazara ordugâhta
yaralanmıştır.
6 ncı Nişancı Taburu 4 ncü Nişancı bölüğü borazan askeri
Ahmet oğlu Hüseyin
Diyarbakır
Duhûlü 10 Mayıs 1322 (23 Mayıs 1906)
Şehit
Taşkışla Taksim çatışmasında şehit, 11 Nisan 1325 (24 Nisan 1909)
20 nci Alay 1 nci Tabur 4 ncü Bölük Asteğmeni Niğde sancağında
Yeniköy’den Bekir Efendi oğlu Mehmet Efendi
Duhûlü 10 Teşrin-i evvel 1311 (22 Ekim 1895), nasbı 10 Kanun-ı evvel
1319 (23 Aralık 1903)
75
Şehit
Şehit
Taşkışla Taksim çatışmasında şehit
Hane
1 nci Bölük, 1 nci Manga
Manastır sancağının Resne nahiyesinin Sâlis Mahallesi’nden Paşa
oğlu Salih
1300 (1884)
Duhûlü 10 Şubat 1321 (23 Şubat 1906)
2ava
Şehitler
Taşkışla ve Taksim çatışmasında
Şehit : Taşkışla ve Taksim Çatışmasında
20 nci Alay 1 nci Tabur 1 nci Bölük 1 nci Manga
Gostivar kazasının Dut köyünden
Abdülvahit oğlu Mehmet
Sene 1302 (1886)
Duhûlü : 18 Temmuz 1323 (31 Temmuz 1907)
Şehit : Taşkışla ve Taksim çatışmasında

1 nci Bölük 3 ncü Manga
Hane
Tikveş kazasının Salkova köyünden
Hasan oğlu Şakir, sene 1303 (1887)
Duhûlü : 24 Mart 1324 (06 Nisan 1908)
Şehit : Taşkışla ve Taksim çatışmasında

1 nci Bölük, 3 ncü Manga
Üsküp Sancağının Para köyünden
Şehabettin oğlu Bayram
Duhûlü : 8 Mart 1325 (21 Mart 1909)
76
Şehit :
Hane
Menteşe sancağının, Köyceğiz kazasının
Elçek köyünden
Koca Ömer oğlu Ömer oğlu Mehmet
1302 (1886)
11/4 ncü Bölük

Ramazan oğlu Abdülbaki
Kırçova, 1303 (1887)
30/ 4 ncü Bölük
Ethem oğlu Bahtiyar
Kalkandelen, 1302 (1886)
Şehit
15/4 ncü Bölük
Mehmet oğlu Hüseyin
Refahiye, 1297 (1881)
9/ 1 nci Bölük
Akova kazasının Merdek köyünden
Beşir oğlu Eyüp, 1299 (1883)
5/ 4 ncü Bölük
İsmail oğlu Mehmet
Menemen, 1303 (1887)
3 ncü Bölük çavuşu
Mehmet oğlu Ali
Refahiye, 1299 (1883)
77
13/1 nci Bölük
Yunus oğlu Emin
Kalkandelen, 1303 (1887)
13/1 nci Bölük
Sait oğlu Abdurrahim
Kozana, 1301 (1885)
1/4 ncü Bölük

Bekir oğlu Bekir
Samsun, 1302 (1886)
3/4 ncü Bölük
Yusuf oğlu İdris
Üsküp, 1303 (1887)
Şehitler : 19
Yaralılar: 18
Sağlığına kavuşanlar : 10
__________
47
2ax
20 nci Alay, 1 nci Tabur Yaralıları
1 nci Bölük çavuşu, Sait oğlu İsmail, Yenihan, 1299 (1883)
1/1 nci Bölük, Abdullah oğlu İbrahim, Pirlepe, 1301 (1885)
3/1 nci Bölük, Hasan oğlu Hacı Mehmet, Sivas, 1302 (1886)
5/1 nci Bölük, Hasan oğlu Musa, Manastır, 1300 (1884)
5/1 nci Bölük, Şakir oğlu Nasuhi, Kalkandelen, 1302 (1886)
5/1 nci Bölük, İbrahim oğlu Yako, Ankara, 1304 (1888)
7/1 nci Bölük, Mustafa oğlu Zekeriya, Balıkesir, 1303 (1887)
11/1 nci Bölük, Muhittin oğlu Latif, Refahiye, 1299 (1883)
15/1 nci Bölük, Şaban oğlu Yusuf, Samsun, Çarşamba, 1302 (1886)
15/1 nci Bölük, Feyzullah oğlu Maksut, Gostivar, 1299 (1883)
78
1/1 nci Bölük, İsmail oğlu Hakkı, Aydın, 1302 (1886)
11/3 ncü Bölük, Hüseyin oğlu. Ahmet, Divrik, 1302 (1886)
3/3 ncü Bölük, Yahya oğlu Mustafa, Bandırma, 1303 (1887)
4 ncü Bölük, Asteğmen, Selânik vilâyetine tâbi Eğribucak köyünün
önde gelenlerinden Rıza Ağanın oğlu İbrahim Lütfi Efendi oğlu Rıza, 1303
(1887), Duhûlü 1 Kanunu evvel 1321 (14 Aralık 1905), nasbı 21 Eylül 1324
(04 Ekim 1908)
5/4 ncü Bölük, Hayri oğlu İzzet, Sivas, 1302 (1886)
11/4 ncü Bölük, Arif oğlu Şükrü, Samsun, 1303 (1887)
11/4 ncü Bölük, Mustafa oğlu Ahmet, Filorina, 1300 (1884)
20/1 Yaralıyken hastahaneye yatırılıp sağlığına kavuşmakla Taburda
mevcut olan;
1 nci Bölük emiri Abbas oğlu Mahmut, Sivas, Kangal 1302 (1886)
7/1 nci Bölük, Osman oğlu Mehmet, Bandırma, 1300 (1884)
7/1 nci Bölük, Bektaş oğlu Hüseyin, Gostivar, 1302 (1886)
7/1 nci Bölük onbaşı (Fazlı) Haşim oğlu Mehmet, Turgutlu, 1294
(1878)
13/3 ncü Bölük, İsmail oğlu Cabir, Gostivar, 1293 (1877)
11/4 ncü Bölük, Mehmet, oğlu.Halil, Sivas, 1302 (1886)
13/4 ncü Bölük, Onbaşı, Rıza oğlu Abidin, Filorina, 1300 (1884)
13/4 ncü Bölük, Basri b.Bekir, Kırçova, 1303 (1887)
13/4 ncü Bölük, Süleyman oğlu Ahmet, Üsküp, 1302 (1886)
15/4 ncü Bölük, Abidin oğlu Aziz, Florina, 1300 (1884)
2axa
18 nci Nişancı Taburu yaralı ve şehitleri
Yaralı, 18 nci Nişancı Taburu, 2 nci Bölük, Ömer oğlu Sadık, Ulferiye
Yaralı, 3/3 ncü Bölük, Ali oğlu Mehmet, Ankara
Şehit, 2 nci Gönüllü Selânik Bölüğü, Rufai dervişlerinden Derviş
Hüsnü, 11 Nisan (24 Nisan)
Şehit, 2 nci Gönüllü Selânik Bölüğü, Sayaste oğlu Hasan, 11 Nisan
(24 Nisan)
Şehit, 2 nci Gönüllü Selânik Bölüğü, Mehmet oğlu Hüseyin, Girit, 11
Nisan (24 Nisan)
79
Yaralı, 2 nci Gönüllü Bölüğünden Gümrük memurlarından Süleyman
Efendi, İstanbul
Şehit, 4/2 nci Bölük, Osman oğlu Mehmet, Karahisar, 11 Nisan (24
Nisan)
Yaralı, 4/2 nci Bölük, Halil oğlu İbrahim, Alaşehir
Şehit, Gönüllü 4 ncü Bölük, Maksut oğlu Ali, İlbasan, 11 Nisan (24
Nisan)
Şehit, Gönüllü 4 ncü Bölük, Rıza oğlu Mahmut, İlbasan, 11 Nisan (24
Nisan)
- Gülhane Hastahanesinin 65 numaralı, 11 Mayıs 1325 (24 Mayıs
1909), 7 asker Tokmaktepe’de Yavedud civarındaki mezarlığa defnedildiği,
- Gümüşsuyu Hastahanesinin, 11 Mayıs 1325 (24 Mayıs 1909), 1
subay Etfal Hastahanesine nakledildiği
- Etfal Hastahanesi, 10 Mayıs 1325 (23 Mayıs 1909) 2 subay, 42
asker, Hürriyet-i Ebediye tepesine defnedilmiştir.
Manastır Birinci Millî Taburu şehit ve yaralılarından şehit olanlar

İstanbul’da tabura katılan Süvari Teğmeni Siyahi Nazmi Efendi, Kabataş
Karakolu civarındaki çatışmada şehit olmuştur.
Kolundan yaralanmıştır.
Tabur Eczacısı
Manastır Obüs Topçu Alayı eczacılarından Zekeriya Efendi .
Manastır’ın Karani köyünden Hüseyin oğlu Yusuf, bugünkü günde
İstanbul’da hastahanededir. Sakat kalacağı söyleniyor.
Yaralı, Manastır’ın Karani köyünden Demir Mustafa,
Yaralı, Manastır’ın Karani köyünden Zikir oğlu İsa
Yaralı, Resne Tabur kâtibi İsmail Efendi oğlu Selim
80
2ay
MÜRETTEP TÜMENİN GENEL KUVVETİ
MEVCUDU MÜHİMMAT VE LEVAZIMAT

Subay Silâhlı Toplam Hayvanat Toplam
asker
mevcudu
Alay No Tabur Komutanın Mekkari Koşum Binek Cephane Erzak Çadır Düşünceler
No rütbe ve ismi (Yük sandık günlük adedi
Hayvanı)
34 4 Bnb.Süleyman 18 290 308 22 - - 22 40 Günlük 60 14 Nisan 1325

Efendi (27 Nisan 1909)
Dağ 2 Yüzbaşı 6 137 143 96 - 10 106 51 Günlük 23 25 Nisan 1325

Recep Efendi (08 Mayıs 1909)
15.Süvari Mürettep Yzb.Vekili Akif 5 98 103 5 - 102 107 1 - - 23 Nisan 1325

Bölük Efendi (06 Mayıs 1909)
35 1 Bnb. Galip Bey 21 381 402 22 - - 22 40 - 50 22 Nisan 1325

(05 Mayıs 1909)
35 3 Yüzbaşı 18 361 379 61 - 1 62 40 - 11 25 Nisan 1325

Mehmet Saim (08 Mayıs 1909)
Efendi
Nişancı 17 Bnb. Şevki 14 498 512 30 - - 30 27 - 30 25 Nisan 1325

Efendi
(08 Mayıs 1909)
81
7 nci süvari - Yarbay Hakkı 24 178 202 35 4 192 231 - - 5 25 Nisan 1325
Bey (08 Mayıs 1909)
Nişancı 18 Bnb. Asım Bey 14 260 274 32 - - 32 35 - 70 25 Nisan 1325

(08 Mayıs 1909)
Nişancı 6 Mümtaz 20 378 398 12 - 6 18 66 - 51 25 Nisan 1325

Yüzbaşı Âdil (08 Mayıs 1909)
Efendi
36 2 Bnb. Hasan 18 409 427 39 - - 39 86 - 45 25 Nisan 1325

Askerî Efendi (08 Mayıs 1909)
14 ncü 1 Vekil Yzb. 15 237 248 23 159 51 233 1680 - 30 29 Nisan 1325
Seyyar Mustafa Arif mermi (02 Mayıs 1909)
15 nci Topçu Yarbay 40 459 499 - 428 35 463 3282 - 61 25 Nisan 1325
Seyyar Mustafa İzzet mermi (08 Mayıs 1909)
34 1 40
20 1 45
24 1 45
4 ncü Serez Yzb. Hüsnü 3 45 48 - - - 26

Makineli Efendi
Tüfek
6 Selânik Yzb. Ahmet 3 47 50 - - - 10
Efendi
82
2az
[Bu sayfada boş bir çizelge vardır.]
2aza
17 Nisan 1325 (30 Nisan 1909) Cuma
Tümenin genel kuvveti ve çoğaltılmış hâli
Mıntıka Komutanı, Birinci Mıntıka: Komutanı Kurmay Binbaşı Ali
Hikmet Bey
Kıt’a Numarası : 3 ncü Ordu, 34 ncü Alay, 1 nci Tabur, 4 ncü Tabur
14 ncü Süvari Alayı, 1 nci Bölük 3 ncü Ordu Topçu Alayı
Kıt’a merkezi : Babıâlî , Gülhane kışlası, Sarayiçi (Gülhane Sarayiçi)
Kıt’a Komutanının ismi : Binbaşı Abbas Efendi, Binbaşı Süleyman
Bey, Tuğgeneral Sohban Paşa
Subayların mevcudu :24, 22-4=18, 35+10=45
Silâhlı personel mevcudu : 352, 298, 467
İşgal ettiği karakollar ve bölük numaraları ve karakol mevcudu.
Mebusan Meclisi 87, Bahçekapı 49, Sevkıyat 39, Babıâli karakolu 161
Babıâli içinde 15
Gülhane Kışlası 136, Davutpaşa Kışlası 72, Kadırga Karakolu 10,
Topkapı Sarayı 80
Cephane, sandık 100 adet
Hayvanat 46, Gülhane Kışlası 49, Sarayburnu 466
Düşünceler : Tebligat ve gayretler yoktur.
Mıntıka Komutanı : Bakırköy Mevkii Komutanı Piyade Yüzbaşı Saim
Efendi.
Kıt’a Numarası : 3 ncü Ordu 35 nci Alay, 3 cü Tabur, Kıt’a merkezi
Bakırköy
Subay mevcudu : 18, Asker : 342
İşgal ettiği karakollar, adı, karakol komutanı, mevcudu
Birinci Daire Karakolu Yüzbaşı Ömer Efendi, 56 kişi
Kapı Karakolu Hasan Çavuş, 17 kişi
Demirkapı Karakolu, Üsteğmen Yakup Efendi, 19 kişi
Tepebaşı Karakolu, Abdi Çavuş, 16 kişi
83
Dolaplı Karakolu Teğmen Muammer Efendi, 12 kişi
Yeni Mahzen karakolu, Mehmet Çavuş, 12 kişi
Kuleli Karakolu, Bekir Çavuş, 13 kişi
Zeytinburnu Karakolu, Yüzbaşı Şakir Efendi, 64 kişi
Baruthane Karakolu, Yüzbaşı Şefik Efendi, 70 kişi
Fişenkhane, Rıfat Çavuş, 20 kişi
Hayvanat: 62,
Düşünceler: Kayıp yoktur.
Üsküdar Mevkii Komutanı: Kurmay Albay Hasan İzzet Bey
6 ncı Nişancı Taburu Kadıköy Komutanı Mümtaz Yüzbaşı Adil Bey
Subay 16, silâhlı asker 383
Moda Karakolu 27 kişi, Kadıköy 62, Haydarpaşa 84, Haydarpaşa
Hastahanesi 12
Tıbbıye Mektebi 73, Küçük Çamlıca 19, İbrahim Ağa Çayırı 57
Kurbağalı Dere 18, Maltepe 13, İtfaiye 16
18 nci Nişancı Taburu: Üsküdar İskelesi Binbaşı Asım Bey
Subay: 13, silâhlı asker: 232
Kuleli Mektebinde 27
Beylerbeyi Karakolunda 27
Beylerbeyi Kışlasında 38
Nakkaş(tepe) Karakolunda 31
Kuzguncuk’ta 9
Paşa Limanı 15
Büyük Üsküdâr 24
İskele 37
Şemsi Paşa 21
Hayvanat 33
2ba
Cetveldir.
İkinci Mıntıka : Komutanı Piyade Binbaşı Mehmet Nâki Bey
84
17 nci Nişancı Taburu, Savunma Bakanlığı Binbaşı Şevki Efendi, 19
subay, 410 silâhlı asker
3 ncü Ordu, 35 nci Alay, 1 nci Tabur, Savunma Bakanlığı, Binbaşı
Galip Bey, 21 subay, 378 silâhlı asker
2 nci Ordu, 36 ncı Alay, 2 nci Tabur, Fatih, Binbaşı Hasan Askerî Bey,
19 subay, 415 silâhlı asker
20 nci Alay, 1 nci Tabur, Unkapanı, Kurmay Yüzbaşı Cemil Bey, silâhlı
asker, 369
15 nci Süvari Alayı, 1 nci Bölük Vezneciler, Yüzbaşı Akif Efendi, 5
subay, 96 silâhlı asker
Makineli tüfek Bölüğü. Fener, Yüzbaşı Ahmet Efendi 6 subay, 92
silâhlı asker
14 ncü Alayı Mürettep Bölüğü, Sarayiçi (Gülhane) 8 subay, 133 silâhlı
asker
Karakollar
Vefa : 20 asker, Vezneciler 40, Salisiye 20, Askerî Misafirhane 80,
Harbiye Nezareti Tahtakapısı 80 asker
Fatih: 166, Şehzade:11, Çarşamba 22, Hırka-i şerif 87, Yenibahçe 18,
Sulumanastır 75, Yedikule 15, Samatya 21
Unkapanı 59, Soyakapı 10, Un fabrikası 10, İplikhane 167, Karaağaç
20, Gümüşhane 20, Rami 53
3 ncü Ordu 24 ncü Alay 1 nci Tabur Selimiye Kışlası 16 subay, 412
silâhlı asker
2 nci Ordu 7 nci Süvari alayı Selimiye Kışlası, 29 subay, 155 silâhlı
asker.
3 ncü Ordu Cebel Topçu 2 nci Batarya Selimiye Kışlası, 2 subay, 73
silâhlı asker,
3 ncü Ordu 15 Seyyar Topçu Alayı ve Misafir 2 nci Tabur 3 ncü Cebel
Sarayiçi (Gülhane) Yarbay Mustafa İzzet Efendi 45+2=47, 450+62=512
3 ncü Ordu 14 ncü Seyyar Topçu Alayı, 1 nci Tabur komutanı namına
ve Üsteğmen Mehmet Fuat Sarayiçi 237 silâhlı asker
Göksu Karakolu 52 asker, Çubuklu 10, Beykoz 25, Hikmet Karakolu
15, Ada 70, Şişli Mevkii 22, Komutan Paşa maiyeti 7, Rami Kışla 2,
Hadımköyü’nde kalmış 1
85
2baa
Hareket Ordusu :
Mürettep Birinci Tümen Mıntıkası karakol komutanlarıyla mevcut
devriyelerini gösterir cetveldir. 20 Nisan 1325 (03 Mayıs 1909)
34 ncü Alay 1 nci Tabur Mebusân dairesi karakolu 87 silâhlı asker
(Bâbıâli) Bahçekapı dairesi karakolu 49 silâhlı asker
Sevkıyat dairesi karakol 39 silâhlı asker
Babıâlî dairesi karakolu 176 silâhlı asker
34 ncü Alay 4 ncü Tabur Gülhane dairesi karakolu 136 silâhlı asker
(Gülhane)
Topkapı Sarayı dairesi karakolu Yüzbaşı Şevki Efendi : 80
Kadırga dairesi karakolu 1 subay + 10 kişi
Davutpaşa dairesi karakolu Yüzbaşı Mehmet Efendi, 3 subay, 72 kişi
14 ncü süvari Bölüğü, Sarayiçi
17 nci Nişancı Taburu Harbiye Nezaretinde toplanmıştır.
35 nci Alay 1 nci Tabur Vefa Karakolu 20 silâhlı asker
Vezneciler Karakolu 40 silâhlı asker
Maliye İdaresi Karakolu 20 silâhlı asker
Misafirhane Karakolu 80 silâhlı asker
Harbiye Nezareti Tahtakapısı 80 silâhlı asker
36 ncı Alay 2 nci Tabur

Fatih Karakolu 166 silâhlı asker
Şehzadebaşı Karakolu 11 silâhlı asker
Çarşamba Karakolu 22 silâhlı asker
Hırka-i Şerif Karakolu 87 silâhlı asker
Yenibahçe Karakolu 18 silâhlı asker
Sulu Manastır Karakolu 75 silâhlı asker
Yedikule Karakolu 15 silâhlı asker
Samatya Karakolu 21 silâhlı asker
86
20 nci Alay 1 nci Tabur (Unkapanı)
Unkapanı Karakolu 59 silâhlı asker
Ayakapı Karakolu 10 silâhlı asker
Un Fabrikası Karakolu 10 silâhlı asker
İplikhane Karakolu 167 silâhlı asker
Karaağaç Karakolu 20 silâhlı asker
Rami Karakolu 80 silâhlı asker
2bb
Alay numarası tabur numarası karakolların ismi, karakol komutanı ve
isim ve rütbesi toplamı
6 ncı Nişancı Taburu (Üsküdar tarafı)
Moda Karakolu 27 silâhlı asker
Kadıköy Kadıköy Karakolu 62 silâhlı asker
İtfaiye Karakolu 16 silâhlı asker
Haydarpaşa Karakolu 84 silâhlı asker
Haydarpaşa Hastahane Karakolu 12 silâhlı asker
Haydarpaşa Tıbbıye Karakolu 73 silâhlı asker
Mekteb-i Tıbbıye Karakolu 18 silâhlı asker
Kurbağalıdere Karakolu 18 silâhlı asker
Maltepe Karakolu 13 silâhlı asker
35 nci Alay 3 ncü Tabur (Bakırköy)
1 nci Daire Karakolu 1 nci Bölük Yüzbaşısı Ömer Efendi 56 silâhlı asker
Kapu Karakolu Hasan Çavuş 17 silâhlı asker
Demirkapı Karakolu Üsteğmen Yakup Efendi 19 silâhlı asker
Tepebaşı Karakolu Abdi Çavuş 16 silâhlı asker
Dolaplı Karakolu Asteğmen Muammer Efendi 12 silâhlı asker
Yeni Mahzen Karakolu Mehmet Çavuş 12 silâhlı asker
Kuleli Karakolu Bekir Çavuş 12 silâhlı asker
Zeytinburnu Karakolu 2 nci Bölük Yüzbaşısı Selim Efendi 64 silâhlı asker
Baruthane Karakolu 4 ncü Bölük Yüzbaşısı Şefik Efendi 70 silâhlı asker
Fişekhane Karakolu Rıfat Çavuş 20 silâhlı asker
87
Kuleli Mektebi Karakolu - 27 silâhlı asker
Üsküdar’da 27 silâhlı asker Koşuyolunda Validebağı yanında çadırlı
ordugâh kurdu.
27 Nisan 325 (10 Mayıs 1909)
18 nci Nişancı Taburu Kuleli Karakolu 27 silâhlı asker
Beylerbeyi İskelesi Karakolu 38 silâhlı asker
Nakkaş Karakolu 31 silâhlı asker
Kuzguncuk Karakolu 9 silâhlı asker
Paşalimanı Karakolu 15 silâhlı asker
Büyük Karakolu 24 silâhlı asker
İskele Karakolu 37 silâhlı asker
Şemsi Paşa Karakolu 21 silâhlı asker
Göksu Karakolu 52 silâhlı asker
Çubuklu Karakolu 10 silâhlı asker
Beykoz Karakolu 25 silâhlı asker
Beykoz Hükümet Karakolu 15 silâhlı asker
Ada Karakolu 70 silâhlı asker
Şişli Karakolu 22 silâhlı asker
Komutan Paşa maiyeti 7 silâhlı asker
2bba
Hareket Ordusu : Mürettep Birinci Tümene bağlı birliklerdeki personel
ihtiyacını gösterir cetveldir.
20 nci Alay, 1 nci Tabur, 4 ncü Bölük, 1 asteğmen
35 ncı Alay, 1 nci Tabur, 1 yüzbaşı, 1 ve 3 ncü Bölükte bir üsteğmen
17 nci Nişancı Taburu, 1 nci Bölük, 1 cerrah, 2 nci Bölükte 1
asteğmen, 4 ncü Bölük, 1 üsteğmen
36 ncı Alay, 2. Tabur, 1 yüzbaşı, 1 tabip, 1 nci Bölükte:1 Asteğmen
2 nci Bölükte 1 üsteğmen, 3 ncü Bölükte 1 asteğmen
35 ncı Alay, 3. Tabur, 1 cerrah, 1 yüzbaşı, 2 asteğmen
Dağ Demirhisar 2 nci Topçu Alayı, 1 tabip, 1 cerrah, 1 baytar, 1 kâtip,
1 üsteğmen, 4 asteğmen
34 ncü Alay 4 ncü Tabur
88
14 ncü Topçu Alayı, 1 nci Tabur 4 yüzbaşı, 2 üsteğmen, 1 asteğmen
2bc
Mürettep Tümen: Birliklerin ihtiyacına karşılık İstanbul Levazım
idâresinden verilip tümenden onaylanan 3 ncü Ordu kıtaatının takımları
içindekilerinin kaydıdır.
4 ncü Makineli tüfek Bölüğü : 3 ncü Kıta (20/21/22) 4 Mayıs 1325 (17
Mayıs 1909) onay tarihi aynı bakraç 6, tavla başlığı 70, tavla elbisesi 70,
eğer 6, helâ çadırı 2, başka tüfeğe mahsus kuru 20 adet
24 ncü Alay 4 ncü Tabur; 4 Mayıs 325 (17 Mayıs 1909)
Bakraç 30, Küçük kazan 8, saplı 4, kevgir 2, tava 4, hasım tezkiresi 8
7 nci Süvari Alayı, 11 Mayıs 325 (24 Mayıs 1909)
10 kalbur, urgan 60, koşum 10...10
35 nci Alay 3 ncü Tabur, 16 kıta, 7 Mayıs 325 (20 Mayıs 1909)
4 eğer takımı, 6 tavla elbisesi ve seki, 2 eğer baltron, nöbetçi koşumu
12 adet
2bd
Hareket Ordusu : Mürettep Birinci Tümene bağlı birliklerin kayıp ve
zayiatını gösterir cetveldir.
Birinci Mıntıka : 34/1 Taksim civarında çatışma yapmamıştır. Muhtar

Bey şehit
34/4 İstanbul Ordu Evinde çatışma olmuştur. 1 yaralı, 2137 mermi
harcamış, 1 tüfek ve 1 kasatura kaybolmuş.
Süvari 14/1; 91 adet mermi harcamış 1 tüfek, 1 kılıç ve 1 hayvan
kayıp
15 nci Topçu Alayı; 1 subay, 10 asker yaralanmıştır.
İkinci Mıntıka :
17 nci Nişancı Taburu çatışmaya girmemiştir. Kayıp yoktur. 18 Nisan
1325 (01 Mayıs 1909)
35/1 Maltepe ve Fındıklı’da çatışmaya girmiştir. 1 asker şehit, 2130
mermi kayıp, 2 kasatura kayıptır. 18 Nisan 325 (01 Mayıs 1909)
36/2; 1 asker şehit , 3 asker yaralı, 7708 mermi kayıp, 8 tüfek, 6
kasatura, 1 hayvan kayıp edilmiştir. 19 Nisan (02 Mayıs)
89
20/1 Topçu ve Taşkışla’ya karşı Taksim bahçesi civarında; 1 subay,
13 asker şehit, 1 subay, 33 asker yaralı, 56 tüfek, 4 hayvan kayıp olmuştur.
Silâhlar Maçka kışlasına teslim edilmiştir. 18 Nisan (01 Mayıs)
1/1 Redif ; 1 asker şehit, 1 asker yaralı
Makineli tüfek Bölüğü; Tophane’de çatışmaya girmiş, 934 mermi
harcamıştır. Kayıp yoktur. 22 Nisan (05 Mayıs)
Bakırköy Tarafı
35/1 çatışmaya girmemiştir. Kayıp yoktur.
Üsküdar Tarafı
24/1; 7 asker şehit, 8 asker yaralı, 2 hayvan kayıp
18 nci Nişancı Taburu, Taşkışla civarında çatışma olmuştur. 4 asker
şehit, 5 asker yaralı
6 ncı Nişancı Taburu; 3 hayvan kayıp etmiştir.
7 nci Süvari Alayı; Taksim’de çatışmaya girmiştir. 1 asker şehit, 4
hayvan kayıp
2 nci Dağ Bataryası; 1 asker şehit, 1 asker yaralı, 3 hayvan yaralı,
Toplam : 29 asker şehit, 65 asker yaralıdır.
2be
Hareket Ordusu: Mürettep Birinci Tümen birliklerinin şehit ve
yaralılarıyla uğradığı cephane kaybı ve personel kaybını gösterir cetvelidir:
34/4 Yaralı: asker:1; 1 nci Bölük gönüllülerinden Drama Sancağının
Kozlu köyünden İbrahim Çavuş oğlu Mustafa, Sağ kolunun üst kısmından
hafifçe yaralanmış ve tedavi için Gülhane Hastahanesine yatırılmıştır. 18
Nisan 325 (01 Mayıs 1909) (Babıâlî çatışmasında Ordu Evi civarı)
Kayıplar :
189693 nolu kasatura : kaza sonucu denize düşmüştür.
173312 nolu kasatura : Balçıken tüfek ağzıyla ilgili kısmı kırılmıştır.
Çatışma esnasında harcanan cephane:
Aded : 13
Paket : 144 = 2173 adet
15 nci Alay, 1 nci Bölük
90
Çatışmada yaralanarak İtfaiye Hastahanesinde tedavide bulunan 15
nci Süvari Alayı, 3 ncü Bölük, 2 nci Manga Rüstem oğlu Mehmet
2bea
Hareket Ordusu : Mürettep Birinci Tümen birliklerinin İstanbul’dan
hareket cetveli
Toplamı Hareket Hareket Hareket Sevkıyat

İskelesi Tarihi Zamanı
Drama 800 Bakırköy 17 Nisan Gündüz Trenle
Redif
(30 Nisan) 5:00
Taburu
Serez 1050 Bakırköy 17 Nisan Gündüz Trenle

Redif 8:00
(30 Nisan)
Taburu
Köprülü 950 Bakırköy 17 Nisan Gündüz Bahren Hecin

Redif 8:00 vapuru ile
(30 Nisan)
Gönüllü
36/2’den
Kavala 836 Bakırköy 17/18 Nisan Gece Selânik
Redif 12:30 vapuru ile
(30 Nisan /
Taburu
01 Mayıs )
Redif 2880 Bakırköy 17/18 Nisan Gece Bezm-i Alem
Selânik 01:30 Vapuruyla
(30 Nisan /
Redif 01 Mayıs )
Manastır
Ohri Milli
Taburları
................. 300 Bakırköy 17/18 Nisan Gece Bezm-i Alem
01:30 Vapuruyla
(30 Nisan /
01 Mayıs )
Nasliç 750 Bakırköy 17/18Nisan Gece Taşoz
Redif 04:00 Vapuruyla
(30 Nisan /
01 Mayıs )
91
Sevkıyata memur Mümtaz Yüzbaşı Nuri Beyin telgrafı üzerine
kaydedildi.
2bf
Ordu Emri Hadımköy Karargâhından
Numara : 1 6/7 Nisan 1325 (19-20 Nisan 1909)
1. Ekli beyannamede yer alan içeriğe göre küçük birlik komutanları
tarafından birlikler toplu oldukları halde bütün askerle gayet açık ve uygun
bir dille anlaşılacaktır.
2. Askerin inzibatının sağlanmasında ve kendilerini buraya sevk eden
yüce fikirleri ortadan kaldırabilecek her türlü temaslardan uzak durmalarına
yönelik sebep ve tedbirlerinin uygulamaya konulması hususu ile, en son
gayret ve onurlarını gösterme gereği bütün rütbe sahiplerine mutlaka
bildirilecektir. (Beyanname 6/7 tarihlidir.)

Numara : 2 7 Nisan 1325 (20 Nisan 1909)
1. Ordu idâre heyeti şimdilik Hadımköy’de kalacaktır.
2. Gerek buradaki topçu kıt’alarından ve gerekse ahalinden
toplanacak arabaları idare heyeti maiyetine alıp bir yiyecek kolu teşkil
edecek ve bu arabalar vasıtasıyla Büyük Halkalı’ya yiyecek sevk olunacaktır.
3. İdare Heyeti Büyük Halkalı’ya bir memur gönderecek ve bu memur,
buraya gelecek olan yiyecekleri taburlardan gelecek memurlara tutanakla
verecektir.
4. İdare heyeti, ekmekçi kolundaki hizmetleri yerine getirmek üzere 24
ncü Alay, 1 nci Tabur ve 4 ncü Nişancı Taburlarından beşer asker
verilecektir.
Ordu Emri 7 Nisan (20 Nisan) Hadımköy’den

Numara : 3
Her perşembe günü genel kuvvetleri karargâha göndermek için
birliklere dağıtılması gereken cetveller gönderildi. Fakat ilk gönderilecek
92
genel kuvvetin mümkün olduğu kadar süratle ulaştırılması gerekir. Kıt’alarca
gerekli görülen ihtiyaçlar cetvelin arkasına yazıldı.
Savaş düzenine göre tamim
Ordu Emri Büyük Halkalı Karargâhından

Numara : 1 8 Nisan 325(21 Nisan 1909), gündüz saat 10:00
1. Hareket Ordusu görevini sırf askerî bir noktadan yerine getirecektir.
Siyasî hususlar ve bu yolda İstanbul ile görüşmelerin yapılması şimdilik
görev dışındadır. Hiçbir rütbe sahibi, savaş düzenine dahil olmayan hiçbir
kimse ile bu yolda görüşmeye ve Hareket Ordusunun görevlerine ortak
etmeye yetkili değildir.
2. Hareket Ordusu bugün akşama kadar aşağıda belirtilen şekilde
toplanacaktır.
B. Birinci Tugay : Bosnaviran ve Safraköy ile civarındaki sırtlarda
sağ taraf Bosnaviran’ın güneyine inmeyecektir.
H. İkinci Tugay : Kalfaköy ve Kalfaköy ile Çatalca-İstanbul caddesi
arasındaki sırtlarda sol taraf Kalfaköy’ün kuzeyine geçmeyecektir.
E. İkinci Tümen: İkitelli ve İkitelli ile Kalfaköy arasındaki sırtlara
Birinci ve İkinci Tümenin topçularıyla birleştirilmiştir.
K. Genel Topçu ve Birinci Tümenin Makineli Tüfek birlikleri Büyük
Halkalı’da.
S. 15 nci Süvari Alayı 1 nci Bölüğü Bosnaviran’da bu Bölük Birinci
Tugay Komutanının emrine tabi olacak ve her gün Köprüdere’yi Marmara
sahilinden Kavas köyüne kadar keşif ve gözetim altında tutacak, fakat bu
hattı ileri geçmeyecek ve şimendifer (demir yolu) hattına yaklaşmayacaktır.
T. 14 ncü Süvari Alayının 1 nci Bölüğü, 2 nci Tugay ve adı geçen
tugayın alay komutanına haberleşme için 20 atlı terk edip geriye kalan
kuvvetiyle Büyük Halkalı’da karargâh emrinde bulunacaktır.
3. Büyük Halkalı, Bosnaviran, Yeşilköy mevkilerinde bir ışıldak vardır.
Kalfaköyü’nde de bir ışıldak konulacaktır.
4. Tümen Sıhhıye Heyeti Büyük Halkalı’dadır.
5. Manastır Millî Taburu 2 nci Tugay Komutanlığının emri altında
bulunacaktır.
6. Tugaylara bağlı olup tugay mıntıkasının dışında bulunan taburlarda
6 ncı Nişancı, bütün bataryalar, 34/4, 35/1 taburlarına karargâhtan emir
vererek tugayları mıntıkalarına hareket etmişlerdir.
93
7. Henüz trenlerle hareket halinde bulunan taburlar Hadımköyü’ndeki
Sevk Memurluğundan istikamet alarak tugayları mıntıkalarına gidecektir.
2bg
8. İkinci Tümen ve tugaylar karargâhlarıyla bahse konu birliklerin
konuşlandırılışı çizim ile bildirilecektir.
Hareket Ordusu Büyük Halkalı Karargâhından

Numara : 2 8 Nisan 325 (21 Nisan 1909), Gündüz : 11:30
İstanbul’dan temas ve irtibatı kesinlikle men etmek üzere mıntıkanız
dahilinde bulunan bütün yolların gayet sıkı bir gözetim altında
bulundurularak açıkgöz askerlerden oluşan yeterli miktarda kapı postalarının
(devriyelerin) hemen teşkiliyle İstanbul’dan katılacak veya diğer maksatla
gelecek kimselerin askerle katiyen temas ettirilmeyerek derhal tutuklanarak
kolordu karargâhına gönderilmesi lüzumu son derece önemli olmasından
dolayı kesinlikle tavsiye olunur.
2bh
Numara : 1 6/7 Nisan 1325 (19-20 Nisan 1909), Gece Saat 04:15
Tümen Karargâhı bugün Hadımköyü’nde kuruldu.

Askerî birlikler yarın aşağıdaki mevkilere ilerleyip birleşecekler
17 ve 18 nci Nişancı Taburları mevkilerinde kalacaktır.
34/4 Büyük Halkalı
34/1 ve Drama Redif, Kalfa köyüne
2bi
Tamamlanması gereken
Topçu cephane miktarı “harcamalar, kayıplar, şehitler ve yaralılar
(isimleriyle )
17 Nisancı Taburu cephane
36/2 Cephane ve yük hayvanı doğru mevcudu / çatışma mahalli
6 ncı Nişancı Taburu cephane ve yük hayvanı
20/1 Cephane harcamaları ve silâhların kayıbının tüfek mi kasatura
mı olduğunun belirlenmesi
35/3 Cephane miktarı
94
15/1 Çarpışma yeri. Cephane ihtiyatı
18 nci Nişancı Cephane
34/1 Cephane
7 nci Süvari Cephane = Komutanları, cephane harcaması
2 nci Cebel Topçu Cephane
2bj
Fatih ve Eyüp – Binbaşı Fethi Bey
Harbiye Nezareti – Merkez Komutanı Kurmay Binbaşı Aziz Bey
Gülhane – Mebusân Dairesi – Ali Hikmet Bey
Üsküdar Tarafı – Hasan İzzet Bey
Bakırköy 35/3 Tabur Komutanı Yüzbaşı Mehmet Saim Efendi
2bk
Günlük Emir : 1 Pazartesi için 27 Nisan 1325 [10 Mayıs 1909]
1 nci ve 2 nci mıntıkalara bildirildi.
26 Nisan 1325 (09 Mayıs 1909)
20/1 Eyüp’te, 36/2 Fatih’te
17 nci Nişancı Beyazıt’ta
34/4 veyahut 34/1 Ayasofya’da
14 ncü Alay ve 15 nci Alaydan mürettep bölükten Eyüp’te
Sarayiçi’ndeki bütün topçular: Sarayiçi’nde
1. Yukarıda adı geçen kıt’alar, (yarınki) Pazartesi günü saat 02:00’de
bulundukları mevkide kendilerine gösterilecek yerlerde gerekli önlemleri
almış bulunacaklardır.
2. Askerlere erkence yemek yedirilecek ve mümkünse askerlere birer
de peksimet verilecektir.
3. Askerlerin tamamen resmî elbisesini giymiş olmaları talep
olunduğundan yarına kadar mutlaka levâzıma müracaatla bu husus temin
edilmiş olacaktır.
4. Kıt’aların subayları mutlaka kıt’aları başında bulunacaklardır.
5. Her kıta, padişah hazretlerinin kendi hizasından geçişinden sonra
oturduğu yere geri dönecektir.
2bl
Mürettep Birinci Tümene Bağlı Üçüncü Ordu Kıt’aları
95
17 nci Nişancı Harbiye Nezaretinden Selânik
35/1 Harbiye Nezaretinden Demirhisar
36/2 Gevgili – Fatih, Gevgili
21/1 Eyüp, İplikhane
15nci Süvari, Direklerarası - Vezneciler, Manastır
14 ncü Süvari, Topkapı Sarayı, Köprüler
34/1 Babıâlî, Mebusân Dairesi, Genel Hapishane
34/4 Gülhane (Topkapı Sarayı)
35/3 Bakırköy
18 nci Nişancı Üsküdar
6 ncı Nişancı Kadıköy
14 nci Alay, 1 nci Tabur, 15 nci Alay, 1 nci 2 nci Tabur, 2 nci Dağ
Topçu Taburu (Topkapı Sarayı)
2bm
Birinci Mürettep Tümen Kurmay Başkanlığı
Toplam Silâhlı
asker
Tümen 1 albay, 1 kıdemli yüzbaşı, 1 yüzbaşı, 7 -
Karargâhı 3 üsteğmen, 1 asteğmen
17 nci 1 binbaşı, 1 kâtip, 1 yüzbaşı, 1 eczacı, 24 500
Nişancı 1 tüfekçi, 1 tabur imamı, 5 yüzbaşı, 2
Taburu üsteğmen, 11 asteğmen
18 nci 1 binbaşı, 1 kıdemli yüzbaşı, 1 kâtip, 1 19 260
Nişancı tabip yüzbaşı, 1 cerrah, 1 eczacı, 1
Taburu tabur imamı, 3 yüzbaşı, 3 üsteğmen, 5
asteğmen
20/1 1 kıdemli yüzbaşı, 1 kâtip, 1 yüzbaşı, 1 24 400
cerrah, 1 eczacı, 1 tüfekçi, 1 tabur
imamı (müftü), 5 yüzbaşı, 4 üsteğmen,
8 asteğmen
34/1 1 binbaşı, 1 kıdemli yüzbaşı, 1 kâtip, 1 23 340
yüzbaşı, 1 cerrah, 1 eczacı, 1 tüfekçi, 4
yüzbaşı, 3 üsteğmen, 8 asteğmen
96
34/4 1 binbaşı, 1 kıdemli yüzbaşı, 1 katip, 1 22 360
tabip kıdemli yüzbaşı, 1 cerrah, 1
eczacı, 1 tüfekçi, 1 tabur imamı, 4
yüzbaşı, 3 üsteğmen, 7 asteğmen
35/1 1 binbaşı, 1 kıdemli yüzbaşı, 1 17 380
tabur imamı, 3 yüzbaşı, 3 üsteğmen, 4
asteğmen
35/2 1 kıdemli yüzbaşı, 1 kâtip, 1 yüzbaşı, 1 17 360
cerrah, 1 eczacı, 1 tüfekçi, 1 tabur
imamı, 3 yüzbaşı, 3 üsteğmen, 4
asteğmen
33/1 1 kâtip, 1 yüzbaşı, 1 cerrah, 1 eczacı, 19 280
4 yüzbaşı, 1 üsteğmen, 10 asteğmen
33/2 1 kıdemli yüzbaşı, 1 kâtip, 1 kâtip 21 260
yüzbaşı, 1 cerrah, 1 eczacı, 4 tabur
imamı, 4 üsteğmenl, 8 asteğmen
36/2 1 binbaşı, 1 kâtip, 1 tabip kıdemli 20 400
tabur imamı, 4 yüzbaşı, 3 üsteğmen, 6
asteğmen
4 ncü 2 yüzbaşı, 1 üsteğmen, 2 asteğmen 5 153
Süvari
Mürettep
15 nci 1 yüzbaşı, 1 üsteğmen, 3 asteğmen 5 110
Süvari
Mürettep
Makineli 2 yüzbaşı, 2 üsteğmen, 2 asteğmen 6 100
tüfek
Toplam : 1 albay, 6 binbaşı, 7 kıdemli yüzbaşı, 8 kâtip, 3 tabip kıdemli
yüzbaşı, 8 tabip yüzbaşı, 9 cerrah, 10 eczacı, 8 tüfekçi, 5 tabur imamı, 45
yüzbaşı, 37 üsteğmen, 82 asteğmen.
Subay toplamı : 233
Silâhlı asker toplamı : 4.100
2bn
Hareket Ordusu Mürettep Birinci tümene ait ihtiyacı gösteren cetveldir.
Alay – tabur İhtiyaç Bölük numarası / ihtiyaçlar
numarası
97
20/1 - 4 ncü Bölük – 1 asteğmen
35/1 1 kıdemli yüzbaşı 1 ve 3 ncü Bölük, 2 üsteğmen
17 nci Nişancı 1 kıdemli yüzbaşı, 1 2 ve 4 ncü Bölük, 1 üsteğmen, 1
Taburu cerrah asteğmen
36/2 1 kıdemli yüzbaşı, 1, 2, 3, 4 ncü Bölükler, 2
üsteğmen, 2 asteğmen
1 tabip
35/3 1 cerrah 2 ve 3 ncü Bölükler, 1 yüzbaşı, 2
asteğmen
Düşünceler : 24 ncü Alay, 2 nci Tabur, 1 nci Bölük Muammer Efendi

Misafir olarak görevlendirilenler (gönüllü olarak)
24 ncü Alay, 2 nci Tabur, 2 nci Bölük Abdurrahman Efendi misafir
olarak görevli (gönüllü olarak)
2bna
- 2 nci Alay, 3 ncü Tabur, 4 ncü Bölük Yüzbaşı Şevki Efendi oğlu Ali
Rıza, Bosna
- Ordu açığında 29 ncu Alay 2 nci Taburda Misafir Yüzbaşı Tahsin
Efendi
- 124 ncü Alay, Nevrekop Redif, 2 nci Tabur, 3 ncü Bölük Asteğmen
Muammer Efendi oğlu Ahmet Faik, Zeyrek
- Bu dahi 2 nci Bölük Asteğmeni Abdurrahman Efendi oğlu Mustafa,
Diyarbakır
- 33 ncü Redif Alayı, 3 ncü Tabur, Ergiri, Kıdemli Yüzbaşı Faik Efendi
oğlu İbrahim Ethem, Üsküdar, (Manastır’dadır)
- Avlonya 2 nci Sınıf Redif Yüzbaşı Naci Efendi
- Üçüncü Ordudan gelmiş 86 ncı Alay, 2 nci Tabur, 1 nci Bölük,
Asteğmen İsmail Efendi oğlu Ali, İzmir
- 86 ncı Alay Albayı, Selânik Merkez Komutanlığından gelen Hüseyin
Hüsnü Bey
- 118 nci Alay, 4 ncü Tabur Gilan 4 ncü Bölük Üsteğmeni, Hilmi oğlu
Salih, Adana
2bo
17 nci Nişancı
98
18 nci Nişancı gelmiştir. Savaş tutanaklarının gönderilmesi için
1 nci Mıntıka Komutanlığına
34/1 , 24/1
2 nci Mıntıka Komutanlığına
36/2, 20/1, 35/1
Bakırköy Komutanlığında
35/3
Üsküdar Mevkii Komutanlığına, 6 ncı Nişancı yazılmıştır.
(Her tabura beşer adet)
2bp
Üst Rütbeli Subaylar Silâhlı Askerler Alay ve Tabur
Şehit Yaralı Şehit Yaralılar
1- - 1 3 36/2
-- - 1 - Nasliç
-- - - 1 34/4
-- - - 1 Nasliç Redif
-- - 1 - 35/1
-- - 7 8 34/1
-- - 1 - 15 nci Süvari Mürettep
-1 1 1 10 15 nci Alay
-- - 8 15 Drama,Serez,Köprülü
Kavala, Selânik, Manastır
11 1 20 39 20/1
18 Nisan (01 Mayıs)
1 1 1 18 27
64
44 80
2bq
Üçüncü Ordu ve Hareket Ordusu Komutanlığı Yüksek Katına
99
Üçüncü Ordunun genişliği, büyüklügü ve ihtiyaçları dikkate alınarak
Almanya’ya gönderilecek subayların diğer yerlere seçimlerine dair âcizâne
arzımızdır.
Kosova – Selânik – Manastır – Metroviçe – Serez mıntıkaları gibi
bunların dışında redif, beş nizamiye tümenini içine alan Üçüncü Ordunun
genişliği ve askerî birliklerin çokluğu dikkate alındığı takdirde ordumuzun,
Hassa ve İkinci Ordularının tamamı kadar bir kıymet ve asker sayısına haiz
bulunduğu dikkatlerden uzak değildir. Zaman ve muhitin gereklerinden
olarak gayret ve faaliyetleriyle diğer ordular subaylarına nisbeten yükselmiş
olanlar herkesçe bilinen Üçüncü Ordu arasında Selânik’te yapılan
müsabakada liyakat kazanarak İstanbul’a gönderilen çeşitli sınıflardan
seçilmiştir. 12 kadar subay kendi ordularınca musabakaları yerine getirilip
seçilmek suretiyle tayin edilmiştir. Ayrılmış olan Hassa ve İkinci Ordu
subaylarıyla tekrar burada bir nazarî imtihana katılmaya mecbur tutulmaları
ve neticede her ordudan aynı miktarda subayın ayrılmasının
mağduriyetimize sebep olabileceği ve ordumuzun gelecekteki görevlerinin
kısılmasına sebep olacağı pek tabiî bulunmuş olmakla ordumuzun
büyüklüğü ve subaylarının sayıca çok olması da dikkate alınmaktadır. Her
hâlde Üçüncü Ordudan diğer ordulara nisbetle fazla miktarda subay
göndermek suretiyle hukukumuzun korunması yönündeki isteklerimizi arza
cesaret ederiz.
2 Mayıs 1325 (15 Mayıs 1909)
2br
İkinci Mıntıka Komutanlığından
Çok acele ve gizlidir.
Rif’atlû Efendim
Not : Lüzum kalmadığından bu yazı sonradan yazılmıştır.
2bs
2- Tahliye olunacak karakolların jandarma tarafından işgali
kararlaştırılmış olup ancak belirtilen karakolların tahliyesi için Jandarmanın
silâhlandırılmasını beklemeyip kapıları kapatacaktır.
100
3- Subaylar ve askerler kesinlikle şehir dâhilinde gezmeyecek ancak
meşru kuvvet isteği üzerine gidecekleri yerde görev yapacakları şekilde kısa
süreli izine ayrılabileceklerdir.
4- Taburlar bundan sonra her gün düzenli olarak eğitim ile vakit
geçireceklerdir.
Mürettep Birinci Tümen Kurmay Başkanı

Mustafa Kemal (imza)
101
102
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DEFTERİNİN ÖZGÜN METİNLERİ VE ÇEVİRİM YAZILARI
(K: 44 G: 14, K: 44 G: 2)
103
104
A. HAREKET ORDUSU KURMAY BAŞKANI KURMAY YÜZBAŞI
MUSTAFA KEMAL’İN NOT DEFTERİ (K: 44, G: 14) NİN ÖZGÜN
METİNLERİ VE ÇEVİRİM YAZILARI
44-14
105
K: 44-14
Numara
1250
60
_________
7/5/00 7.5.10
4 Nisan 325 [17 Nisan 1909] Cumartesi

Saat : 8 : 15
Beylerbeyi’nde Altıncı Daire Reisi sâbıkı Mehmet Ali Bey hanesinde
(Birinci Mülâzım-ı evvel Nazif)
106
44-14aa
107
14.aa
Ekmekçi Kolu
1 Kolağası
1 Mülâzım
9 Nefer
________
Erzak kafilesi = 6 bin kişilik 10 günlük
Orada içtimâ eden taburların erzakı yoktur. Levazım reisi para ile idare edilip
arkadan yetiştireceğini söylemiş. Taburları orda zarurete dûçar etmemek
üzere karargâhın hareketi lazımdır.
108
44-14aaa
109
14.aaa
1. Serez ve diğer mühim merkezlerden: Ordu kumandanına telgraf.
2. Münasip görülecek mıntıkadan ileriye ma’lûmât.
3. Serez’de karargâhın binekleri hakkında. Tahkikat (arkadaşlardan
biri ile) İbrahim Bey’e
4. İnzibat ve namaz, nesayih-i lâzıme-i şeri’iyye îfâ ettirilmesi
hakkında emir.
5. Kuvve-i mevcûdelerini ve derece-i ihtiyaçları kıt’aâttan sorulacaktır.
6. Fırka kumandanı tarafından kıt’aâta bir beyannâme. Maksat,
gayret-i hamiyyet, İstanbul’dakilere ait hiç kimsenin hiç bir sözünü
dinlememek, başlarına
110
44-14ab
111
14ab
Not:
1. Erzak için Refîk
2. Hattın muhafazası ordudan te’min ettirilmeli.
Sarık saran hafiyelerin din perdesi altındaki ilkaâtı menfaatten başka
bir şey değildir. Din, şeriat, hamiyet-i vataniye menfaat-i hakikîsi, Kurân-ı
Kerim’in ahkâmını ve onun ahkâm-ı icabâtından olan Kanun-ı esâsîyi
muhafaza etmektir. İşte bizim hareketimiz gibi.
7. Nizâm-ı harbi tetkik.
112
44-14aba
113
14aba
Fırkanın idâresi için tertip edilen tabur harekâta iştirâk edeceği açıktır.
Bunlar idâresi için ayrıca bir idarenin kumandanlıktan istenilmesi. Bu
husus hakkında İdâre Reisi Kolağası Ahmet Efendiyle görüşülecektir.
Fırka için muktezi erzâk Ahmet Efendi tarafından sevkıyata yazılacağı
gibi.
114
44-14ac
115
14ac
Te’kiden de ordu kumandanlığına mürâcaat edilecektir. Ahmet Efendi
ile bu bâbda istişare edilmesi hususunun unutulmaması.
4 Nisan 325 [17 Nisan 1909]
Ne gibi erzak aranılacağı tabii izâh edilecektir.
116
44-14aca
117
14aca
Ali Paşa Hazretlerine
8. Umumi namaz makam-ı dindarânesi.
9. Bizim Çatalca İstasyonu’na muvasalatımızda orada bulacağımız
piyâde, süvari, topçu miktarı (Ahmet Efendiye)
10. İstanbul ahalisine beyannâme: Maksadımız kanuna taarruzu men.
İdâre-i Osmanînin kanun dairesinde tamamen tatbiki. (Hakkı Efendiye)
11. Çorlu sevk memuruna geçen taburların numro ve mevcudunu
bildirmek için kendisine emir.
118
44-14ad
119
14ad
..... les
h. ...... general de l’armee
... trois. Corps approche vers .... est contre despotisme et .....il va
reformer.
120
44-14ada
121
14ada
.............. complete sans grand difficultes soyez sur il n’y ....pour....
122
44-14ae
123
14ae
1. Vaziyet, tabur adedi, ikinci kuvveti, misafirleriniz ve haklarındaki
muamelenize dair pek kısa malûmât.
2. Ta’cili lâzım, ihtiyacınız var mıdır?
3. Karargâh Hadımköyü’nde tesis edilecektir. Zabitân marifetiyle
tedarükat-ı lâzimede bulunulması.
4. Kıt’aat karşıdan gelenlerle kat’iyyen ihtilâtta.
124
44-14aea
125
14aea
1. Taburların akşam yoklamalarının usûl-i sabık vechile icrâsı ve
ferâiz-i diniyelerinin muntazaman îfâ ettirilmesi ve karşıdan gelenlerle sûret-i
kat’iyede ihtilât ettirilmemesi hususunu liva kumandanına sûret-i hususiyede
söyleyiniz.
- Bu misillû gelenler hakkında aynı muameleyi tatbik edin.
126
44-14af
127
14af
DAHİLİYE
Yine tekrar ederim. Bütün Rumeli yek vücut olarak kıyam halindedir.
Şehirler İstanbul’a doğru boşalıyor.
Ferik [Hüseyin] Hüsnü Paşa [Hareket Ordusu ilk kumandanı]
kumandasıyla 5 bin kişilik bir ordu yürümektedir. Paşa Erkân-ı harbiyle yarın
Çatalca’da bulunacaktır. Bu sebeple hurûşân-ı hamiyet karşışında ne söz ne
tedbir kâr eder. Trenlerin alamadığı kahramanlar maşiyen
128
44-14afa
129
14afa
azimet hazırlığında bulunuyor. 3 tren topçu levâzımıyla gidiyor.
Padişaha arz ediniz. Dilhâh-ı millet artık red edilemez.
Payıtaht-ı şahâneleriyle beraber taç ve taht-ı Osmanîyi ve bütün milleti
vahim bir izmihlâle sevk ettirir.
130
44-14ag
131
14ag
Etraf-ı şahânede bulunup yevm-i hâl-i faciasını tertibi hâiz Nadir Ağa,
İlyas Bey, Frenk Emin Bey, Müsahip Fevzi Mustafa Bey gibi hainler hemen
te’dip edilmeli ve mahpusînlerimizin tahliye temennisi ile selâmet-i
nefsiyelerini teminen afv-ı umumiden sonra mütecasir-i cinayât olanların
adalete teslimini süngü ile istifaya mecbur edilen vükelânın meşrutiyet
dairesine
132
44-14aga
133
14aga
iadesini ve bu suretle yeniden hükümdarın yemini ispata riayet
etmesini istiyorlar. İtikad-ı acizanemizce artık tereddüde imkân yoktur.
134
44-14ah
135
14ah
1. İdâre-i örfiye ilân olunmuştur. Fırka-i mürettebenin vazife-i asliyesi
her nevi taarruzdan masun olacak vechile gayet kuvvetli bir hükümet-i
meşrûta teşkil etmektedir. Sokaklarda devriyelerin keşf-i güzârında sevap
nâ-sevap mezkûr müfrezelere söz söyleyenler mesul tutulacaktır.
Devriyelerin îfâ-yı vazifede zerre kadar müşkilâta i’kâ olunduğu görülürse
silâh istimâl edecektir.
2. Hükümetten mezun olanlardan ma’dasında silâh görülürse
müfsitlerden
136
44-14aha
137
14aha
ad edilecektir.
3. Cemiyet kulûpleri mefsuhtur
138
44-14ai
139
14ai
BEYANNÂME (İstanbul Halkına hitaben)
1. Millet senelerden beri icrâ-yı mezâlim eden kuvve-i istibdâdı
parçalayarak hükümet-i meşrû’a-yı meşrutayı tesis etti. Bu kansız inkılâb-ı
mes’uddan mutazarır olan edânî gayr-ı meşrû bir suretde temin-i
menfaatlerine hadim olan hâl-i sabıkın iadesi için bin türlü hiyel-i desâise
[hile oyunlarına] ve denâete mürâcaat ederek
140
44-14aia
141
14aia
Hükümet-i meşrua-yı meşrûtamızı rehne-dâr etmek istedi ve bütün
âlem-i insaniyetin tel’in eylediği İstanbul faciasının hudûsuna sebebiyet
vererek masum kanlar döktü.
2. Millet; hayat ve ikbâlinin kâfül-i yegânesi olan meşrutiyetin rehne-
dâr edilmek ve ahkâm-ı şer’iye ve saadet ve selâmet-i umumiye-i milliyemizi
zâmin olan Kanun-ı esâsimizin ayaklar altına alınmak istenildiğini gördü ve
bu harekât-ı denâetkâranenin müsebbib-i aslilerini kâtiyen te’dib.
142
44-14aj
143
14aj
Etmek lüzumunu takdir ederek heyet-i umumiyesi ile İstanbul üzerine
yürümeğe karar verdi. Bizi İstanbul surlarının karşısında gördüğünüz ve ilk
bir kuvve-i icraiye olmak üzere işte bu Hareket Ordusunu buraya gönderdi.
3. Hareket Ordusunun maksadı, hükûmet-i meşru’a-yı meşrûtamızı
hiçbir kuvvetin sarsamayacağı surette tarsin etmek ve sırf kuvvet-i şeriat-ı
garrâ ile müeyyed olundu. Kanun-ı esâsînin fevkinde hiçbir kanun, hiçbir
kuvvet
144
44-14aja
145
14aja
olmadığını ve olamayacağı ispat eylemek ve meşrutiyet-i
meşru’amızın istikrarından memnun olmayan vatan ve millet hainlerine son
ve kat’î bir ders-i intibah vermektir.
4. Mazlum ahali, bî-taraf efrad tamamıyla himâye edilecek muharrikler,
müfsitler ve müşârikler behemehal lâyık oldukları te’dibât-ı kanuniyeden
146
44-14ak
147
14ak
5. Heyet-i fâzılâ-ı ilmiye ki, tac-ı ihtirâm ve intihapta şayân-ı terkim ve
ta’zimdir. Fakat temin-i mel’anet ve menfaat-i âdiye maksadıyla yalandan
kisve-i ilmiyeye bürünerek Din-i Şerif-i Muhammedî’yi tezyif ve istihfâftan
çekinmeyerek teşmil-i mefsedete kalkışan bir takım hafiyeler,
menfaatperestler elbette
148
44-14aka
149
14aka
mukteza-yı şer’ ve kanuna göre muamele görmekten halâs
olamayacaklardır.
6. Millet mebuslarının ve bu muhterem mebusların şayân-ı itimad
görüp intihap ettikleri heyet-i vükelânın hayatları ve Kanun-ı esasî’nin
kendilerine bahşeylediği hukuk ve nüfuz-ı salahiyetleri tamamıyla ve
kemaliyle
150
44-14al
151
14al
temin ve sükûn ve sürûr-ı umumiye kat’iyen istihsal edilecektir.
7. Selâmet-i vatan ve saadet-i milletimizin istilzam eylediği
(gerçekleştirdiği) icrâat-ı askerîyemiz esnasında İstanbul’da bulunan
bilcümle muhterem süfera ve ecnebi misafirlerin kat’iyyen muhafaza-i
hukuku temin edilmelidir. Memleketin inzibat-ı dahilî ve sükûnet-i tammesini
ve cümlenin muhafaza-i hayat ve malını
152
44-14ala
153
14ala
temin için her türlü tedabir ittihazına tevessül edilmiştir.
8. İstanbul vak’a-i faciasında kanları dökülen şühedânın ervâh-ı
muazzaması karşısında hesap vermeye düçâr-ı havf ve haşyet olmaya
mahkum olanlar ancak o facia-yı hûn-alûdun fâilleri ve muharrik ve
müşârikleridir. Bu vaziyeti herkes bilmeli ve müsterih olmalıdır.
154
44-14am
155
14am
Hareket Ordusu kumandanı
Süfera ve misafirîn-i ecnebiyenin bî-huzur.
156
44-14ama
157
14ama
6. Mebusân-ı milletle vükelâ-yı devlet ve zabitân ve efrad-ı saire-i
hamiyetin mevcut muhteremlerinin nâ-hakk yere akıtılan masum kanların
sürüyüp getirmesiyle mevki-i iktidara kaid olan bu nâ-meşru ve kanlı
kabineye behemehal sükut ettirilecek ve bütün milletin ve binaenaleyh
bunların muhterem mebuslarının itimad ve emniyet-i tammesini hâiz olanlar
reis-kâra ık’ad olunacaktır.
158
44-14an
159
14an
7. Vükelâ-yı millet ve devletin nüfûz hayatları hakkıyla temin
edilecektir.
160
44-14ao
161
14ao
Fatih, Samatya, Ramiz cihetleri kumandanı
Erkân-ı Harp Binbaşı Musa Kâzım Bey
(Mürettep İkinci Alay kumandanı)
Karargâh Fatih
1nci Tabur Rami
2nci Tabur Samatya (367)
3ncü Tabur Fatih (300)
_______________________
Müsadematta 60 kadar şehid ve yaralı
Ahali ile temas eden yoktur. Şüpheli adamları tarassud için

kumandanlar tarafından gönderilen hususi bazı efrad. Softaların ahvali
fenâdır. Derdest olanlar üzerlerinde silâh çıkıyor.
162
44-14aoa
163
14aoa
Buradan sevk olunan mevkûflar 1000’den fazla
(Davut Paşa gayr-ı kâfi)
• Davutpaşa’da muhafız bir bölük
• Samatya ahvâli iyidir (Kumkapı, Yedikule karakollarında birer
bölük, 2 nci Samatya Karakolunda)
Efradı teslim alınan

Altımermer
Koca Mustafa Paşa
Seyid Nizam
Mevlâna Kapısı boştur.
Bu mıntıka için en iyi merkez Kumkapı olması daha muvafıktır.
164
44-14ap
165
14ap
Fatih telgrafhanesine – bir telgrafçı lâzım.
(S. 7 nci Alay süvari Binbaşı Sabit) Selimiye’de
166
44-14aq
167
14aq
Beyoğlu ciheti, Mirliva Şevket [Turgut] Paşa, Kâzım [Karabekir] Bey
Kabayut’ta:
Kavala Redif Taburu
İkinci Ordudan bir batarya (Yedinci Seyyar, 2 nci Tabur)
Yedinci Süvari Alayı, ikinci Ordudan
Onuncu Süvari Alayı, İkinci Ordudan
Bir otomobil
Taksim civarında:
24/1, 20/1, 36/1, 10/4, (Bir bölük Mekteb-i Harbiye’de )
81/2 makinali tüfek bölüğü
168
44-14aqa
169
14aqa
Mekteb-i Harbiye’de:
İkinci Ordudan iki batarya (7nci Alay, 2 nci Taburdan)
Üçüncü Ordudan iki cebel bataryası
Onuncu Alayın dördüncü taburundan bir bölük
Üsküdar’a gitmek üzere Kabataş’a gönderilen:
18 nci Tabur
6 ncı Tabur
Manastır Gönüllüleri
Bir otomobil Mekteb-i Harbiye’de karargâhtadır
170
44-14ar
171
14ar
İkinci Ordu’nun İstanbul Cihetindeki Kuvvetleri:
Rami ve Fatih ve Unkapanı civarında:
Telgraf müfrezesi (Bugün Rami’den Harbiye karargâhına aldırılıyor)
Otuz kişilik Jandarma müfrezesi.
Makriköy [Bakırköy] ve Bâbıâlî civarında
Ayastefanos’ta [Yeşilköy’de]:
9 ncu Süvari Alayı (Meclis-i Mebusân muhafızı)
172
44-14ara
173
14ara
Kavala
Manastır, Ali Hikmet Beye
Köprülü
Drama Ordu kumandanı namına Topçu Kışlası kumandan vekili
Ohri Erkân-ı Harbiye Yüzbaşı Osman
174
44-14as
175
14as
Manastır Gönüllü Taburuna şifahen
kısmen vapur ve kısmen trenle 18 nci Nişancı Menlik Redif Süvari
Mülâzımı Ahmet Efendi
176
44-14at
177
14at
Hüseyin Efendi
Kumandan Paşa = 2 binek
Ve bendeniz Eyüp = 2 yedek
Hazırlanıp Aziziye Karakoluna gönderiniz.
178
44-14ata
179
14ata
5 Mayıs 325 tayinâtı 475,5 kuruş
180
44-14au
181
14au
Mayıs nihayetine kadar Jandarma Efrad-ı Cedide Mektep
Kumandanlığına kimsenin ta’yin edilmemesi. Vasıf, Sirkeci İzmir Oteli
müste’ciri (müşterisi) Ahmet Efendi vasıtasıyla Mülâzım Eyüp Efendiye
182
44-14ax
183
14ax
Mükâfat
Üçüncü Taburdan Yüzbaşı İzmirli Lâtif Zeki, İstihkâm taburundan Ali Çavuş
184
44-14ay
185
14ay
4 Nisan Selânik’ten hareket,
9 Mayıs Selânik’e avdet
Galata köprüsünde 3 tüfek, iki mitralyöz
186
44-14aya
187
14aya
1. Nereye verecekmişiz ?
2. .................
188
44-14az
189
14az
Köprüde iki mitralyöz
190
44-14aza
191
14aza
Gülhane’deki kuvvet
11 nci Alay, 3 ncü Tabur, 2 nci Bölük. Cephane karakolunda Gülhane
Hastahanesi (250)
4 ncü Bölük saray içinde
3 ncü Bölük Bâb-ı Hümâyûn ittisâlinde yeni karakol (50) 1 nci Bölük
Bâbıâli ve Mebusân
34 ncü Alay, 1 nci Tabur, 1 nci Bölük Unkapanı, Küçükpazar, Yenice
Karakolu
2 nci Bölük Tophane Karakolu
Yenice Karakolu
3 ncü Bölük Bank-ı Osmanî ve civarı
4 ncü Bölük Aziziye
192
44-14ba
193
14ba
14 ncü Süvari Alayı Sirkeci
Merkezdeki topçular
14 ncü Alay Bölükleri 4 adet devriye kolu çıkarılacaktır.
12 Nisan 325 (27 Nisan 1909) 3-4 saatte tebdil edilmek (değiştirilmek)
üzere
194
44-14baa
195
14baa
Maçka’da 1 nci Tabur
Silâhlar Maçka deposunda
Karargâh Taksim kışlasında
Enver
Harbiye Nezareti kolu:
Fettah Bey’le beraber Tophane istikametine giden kuvvet (35 nci Alay,
1 nci Tabur, 34 ncü Alay, 4 ncü Taburdan mürettep bir bölük Manastır
Gönüllü Taburu, Sahra topçu 15 nci Alaydan 1, 2 [batarya]
Harbiye Nezaretinde bulunan kuvvet:
35 nci Alay 1 nci Tabur
17 nci Tabur (merkezde)
Süleyman Bey 24 ncü Alay, 4 ncü Tabur (bir bölük), 221 nci Bölük
Hapishane-i Umumiye 1 bölük, Davutpaşa’da, 1 bölük Topçu kışlasında
196
44-14bb
197
14bb
Sahra Topçu 14 ncü Alay 2 ve 3 ncü Top Bataryaları
Bu kuvvet aynı zamanda Sirkeci iskelesi ittisalinde içtima’ etmiş
bulunacak.
Serez Redifi
Bir bölük (Manastır Gönüllü Taburunda bir makineli tüfek)
24 ncü Alay, 1 nci Tabur, bir bölük
2 cebel bataryası
2 sahra bataryası
198
44-14bba
199
14bba
35 nci Alay, 3 ncü Tabur
18 nci Nişancı Taburu
24 ncü Alay, 1 nci Tabur
21 nci Alay, 1 nci Tabur
Serez Redif
Piyade, 6 tabur
Tophane’de ve Taşkışla’da iki makineli tüfek
7 nci Alay, 1 Bölük
Tekmil bu kuvvet bugün saat 2:30’da Kabataş iskelesi ittisalinde
toplanmış bulunacaktır.
Ohri
Naslıç
200
44-14bc
201
14bc
450 Selânik Redif Taburu
350 24 ncü Alay 1 nci Tabur
350 6 ncı Nişancı Taburu
500 Serez 34 ncü Alay 1 nci Tabur
--------------------
3.000
400 Resne Millî Taburu
202
44-14bd
203
14bd
Süvari İkinci Alay Kolağası Salih Efendi
Aksaray’da Oğlanlar Tekkesi yakınında
Sorguç Sokağı’nda Rıf’at Paşanın hanesi
2 Mayıs 325 [15 Mayıs 1909] Gülhane Hastahanesine yattım. (*)
5 Mayıs 325’de [ 8 Mayıs 1909] çıktım.
(imza) Mustafa Kemâl
204
44-14be
205
14be
Pertev Paşa,
2 nci Ordu topçularından bir bataryanın nümune bataryası olarak
İstanbul’da bırakılması.
Su kumpanyası su versin Kağıthane, Orhaniye ve Yıldız’daki süvari
kışlalarına
206
44-14bea
207
14bea
Yarın sabah tahrik edilecektir. Ekmek ihzarı ve efradın tamamıyla
toplanması için
Üçüncü Ordu Levâzım Reisi Mart maaşını soruyor.
Mecrûhların miktarı, ayrı kuvvetlere tefriki.
208
44-14bf
209
14bf
Sebzeyi Yeni Cami’de sebze komisyonu
et, ekmek ayaklarına gidecek.
Ot, saman Kasımpaşa ambarından
Odun ve kömür, erzak Sarayburnu’ndaki erzak ambarından
210
44-14bfa
211
14bfa
Mıntıkalar Adet Taburların adedi
1. Harbiye Nezareti 2 35/1, 17 nci nişancı
2. Meclis-i Mebusân ve Gülhane 2 34/1, 34/4
3. Fatih ve Eyüp 2 36/2, 20/1
4. Üsküdar 3 6 (Üsküdar iskelesi),18
(Makriköy), 24/1, 1 cebel batarya
5. Makriköy [Bakırköy] 1 35/3
Aziz Bey Sohban Paşa

Ali Hikmet Bey Topçu 15/14 ncü Alay 6 batarya
Nâki Bey mitralyöz
Hasan İzzet Bey 5 makineli tüfek 35/3 kumandanı
212
44-14bg
213
14bg
Selânik’e Sevk Olunacak Taburlar
Selânik ve gönüllüleri
Manastır Millî Taburları
Ohri Taburları
Manastır Redif Taburları
Köprülü Redif Taburları
Nasliç Redif Taburları : Bahren
Drama
Kavala : Trenle
Serez
Sevkiyâtlar Müdür Muavini Binbaşı Reşat Bey

Fırka tarafından Mümtaz Yüzbaşı Nuri Bey (Tütün-i askerî)
214
44-14bga
215
14bga
(Müşir Ethem Paşa [Dömeke Kahramanı] Hazretlerinin yaverleriyle
maiyetlerindeki iki çavuşun mûrurlarına mûmana’at olunmaması zımnında
Merkez kumandanı Remzi Beye tebliğ olunmuştur).
Mehterhane
216
44-14bh
217
14bh
Erkân-ı Harbiye Kolağası İzzettin Beye
Bataryalar
= Sarayburnu’nda
Selânik Redif
218
44-14bi
219
14bi
mitralyözler
3 ncü Ordu Adet
1. Unkapanı’nda 2
= Yüzbaşı Ahmet Hamdi
2. Galata 3
Sarayburnu’nda
Tüfek
2 Buraya
1 Ihlamur
1 Mahpus (Maçka)
220
44-14bia
221
14bia
11 Nisan 325 [24 Nisan 1909]
saat 12.00 Gülhane
140 = 14 ncü Alay Bölük (Tatavla’da) münzevî

15 nci Alay Bölük (açık ordugâhda) yanda
Karargâh süvarisi (açık ordugâhta) kuyunun sağında
Gülhane kolu, kumandanı: İsmail Hakkı Bey

2 nci Fırka, 1 nci Alay, 1 nci Tabur (Meclis-i Mebusân ve Topkapı
Sarayı)
2 nci Tabur, 1 nci Batarya (Ayasofya’da)
Karargâhı (Bâb-ı Seraskerî ) (2000)
34/4 itfaiye neferlerinden alınıp sandığınızda mahfuz bulunan
222
44-14bj
223
14bj
Mülâzım Hakkı Efendi cephaneye memur iyi bir muhafız efrad için
Hafız Hakkı Beye
Beylerbeyi’nde Selâhattin Beyin Köşkünde
Topkapı’daki tabur Selânik’e
Lira
12,5 Gümüş 20 1351
10
_____
22,5
224
B. HAREKET ORDUSU KARARGÂHI KAYIT DEFTERİ (K: 44, G: 2)
NİN ÖZGÜN METİNLERİ VE ÇEVİRİM YAZILARI
44-2
225
44-2
2 Nisan 325 [15 Nisan 1909]
Perşembe
Numro
1
Mürettep Fırkanın Nizam-ı Harbi
Fırka Kumandanı : Ferik Hüsnü Paşa Hazretleri
Erkân-ı Harbiye Reisi : Erkân-ı Harbiye Kolağası Mustafa Kemâl
(Erkân) Bey
Erkân-ı Harbiye Reisi : Erkân-ı Harbiye Kolağası Sami Bey
Erkân-ı Harbiye Reisi : Erkân-ı Harbiye Kolağası İzzettin Bey
Mülhak : Mümtaz Kolağası Vasıf Efendi
Mülhak : Piyade Mülâzım-ı evvel Ahmed Tevfik Efendi
Mülhak : Piyade Mülâzım-ı sânî Hakkı Efendi
Birinci Mürettep Liva

Kumandanı: Erkân-ı Harbiye Miralayı Hasan İzzet Bey
İkinci Mürettep Liva
Kumandanı: Erkân-ı Harbiye Kaymakamı Salahaddin Bey
Birinci Mürettep Alayı

Kumandanı : Erkân-ı Harbiye Binbaşı Muhtar Bey
1 2 3 4
34 35
1 3 Drama Selânik
İkinci Mürettep Alay

Kumandanı: Erkân-ı Harbiye Binbaşı Aziz Bey
226
1 2 3 4
24 35 17 nci
4 1 Nişancı Serez
Üçüncü Mürettep Alay

Kumandanı: Binbaşı Mehmed Nâki Bey
1 2 3 4
18 nci 36 20
Nişancı 2 1 Köprülü
Dördüncü Mürettep Alayı

Kumandanı: Erkân-ı Harbiye Binbaşı Ali Hikmet Bey
1 2 3 4
24 36
1 3 Kavala Manastır
Beşinci Mürettep Alay

Kumandanı: Erkân-ı Harbiye Binbaşı Ruşen Bey
1 2 3
6 ncı
Nişancı Ohri Nasliç
Süvari Bölükleri
1nci Bölük 2 nci Bölük
227
Topçu Kumandanı: Mirliva Sohban Paşa
1nci Tabur 2 nci Tabur 3 ncü Tabur 4ncü
Tabur
14 25 25
1 1 2 cebel
Mitralyöz Kumandanı: Yüzbaşı Ahmed Efendi

1 nci Takım Selânik 2 nci Takım Serez
Jandarma Kumandanı: Kolağası Haydar Efendi
7
228
44-2aa
229
44-2aa
2 Nisan 325 [15 Nisan 1909]
Perşembe
Fırka Erkân-ı Harbiyesinin Taksimât ve İştigalâtı
Birinci kısım – Erkân-ı Harbiye Kolağası Kemal Bey ve Mümtaz
Kolağası Vasıf Efendi
İştigalât: İkinci ve Üçüncü kısımlardan verilecek esaslar üzerine
Harekât-ı umumiyeyi tertip ve tanzim ve köprü ile muhabereyi idare etmek.
İkinci Kısım – Erkân-ı Harbiye Kolağası Sami Bey ve Piyâde
Mülâzım-ı evveli Ahmed Tevfik Efendi.
İştigalât: Fırkanın her konak tesisinde ve sair lüzum hissolunduğu
vakitlerde bir vazü’l-ceyş krokisini tanzim ve Birinci Kısma tevdî etmek ve
fırkanın kuvve-i umumiye kuyûdunu idâre ve kıt’anın malzeme kuvvet ve
ilah hakkında Umum ihtiyacâtını tedkik ve tesviye etmek.
Üçüncü Kısım: Erkân-ı Harbiye Kolağası İzzettin Bey ve Piyade
Mülâzım-ı sânî Hakkı Efendi.
İştigalât: Karşı tarafa lede’l-iktizâ karşının tahkimâtına ve arazisine
dair gelecek ma’lûmâtı cem’ ve her konağı müteakip bir vazü’l-ceyş krokisini
tanzim ile birinci kısma teslim etmek ve umum evâmirin neşrini ve evrakın
muhafazasını muntazaman kuyûdâtın zabt ve idâresini temin etmek.
Onsekizinci Nişancı Taburu Kumandanlığına (tezkire)
Kaç mevcutla, saat kaçta hareket edebileceğinizi serian bildiriniz.
Erkân-ı Harbiye Kolağası
(imza) M. Kemal
Cevabı:
Henüz hazırlığımızı ikmâl edemedik, zira efrad pek geç geldi,
yarından evvel hareket olunamıyacağı arz olunur.
Binbaşı Asım
6 Nisan 325 [19 Nisan 1909] Mürettep Fırkanın vazü’l-ceyş

krokisidir.
230
44-2aaa
231
2aaa
3 Nisan 325 [16 Nisan 1909] Cuma
Selânik’de Redif Kumandanlığı’na tel:3 – Muayene-i ibtidâiyeden
avdet edildi. Vuku’ bulan heyecan üzerine asayiş-i mahallîyi temin etmek
maksadıyla ikiyüz neferin silâh altına aldırıldığı ve verilecek emre göre
hareket etmek üzere taburumuzun sekizyüz mevcudlu celb ve cem’i
emredilmiş olduğu anlaşılmakla berâ-yı ma’lûmât arz olunur.
Kavala Redif Taburu Kolağası Ziver
Tel 3: Tath-ı silâha alınan efrad ile bulunduğunuz vaziyette harekât-ı

âhire emrine intizâr ediniz. (Ordu Erkân-ı Harbiyesinde ma’lûmât
verilecektir)
Selânik Redif Fırkası Bu cihetce vazifemi gördüm, ileri gidiyorum
Kumandanı Hüsnü Paşa Hazretlerine (Drama’dan) Miralay Hasan
İzzet
Selânik Redif Taburu Kumandanlığı’na tezkire, 3 saat kaçta ve ne
kadar mevcutla hareket edebileceğinizi hemen bildiriniz.
Erkân-ı Harbiye Kolağası
M. Kemal
Cevab, 3
Mevcudumuz ancak 250 vardır. Akşama kadar altıyüze kadar bulmak
ihtimaâli olduğu gibi akşama doğru hareket olunabilecektir. Bir buçuk saate
kadar daha kat’i ma’lûmât arz ederim.
Binbaşı Necati
Selânik Redif Fırkası Kumandanlığına
Tel:3
Bin mevcudla şimdi harekete müheyya bulunduğumuz ma’ruzdur.
Serez Redif Taburu Kumandanı Nazmi
Cevabı tel:3
İcâb eden trenin kumpanyaya bil-mürâcaat ihzar ile hareket ve vakt-i
hareketin iş’ârı
Selânik Ordu Kumandanlığına, Tel:3
232
Buradaki tabur (34/1) nihayet iki saae kadar hareket edecektir.
Demirhisar’daki taburlar Petriç’teki taburlar yarın biri sabahleyin ve ikisi
öğleyin vakti hareket edecektir.
Mirliva Sami
Selânik Ordu Kumandanlığına
Tel:3
Cevap, 1 Nisan 325.
Yedinci Alayın Birinci Taburunun bugün Komanova ve Gostivar’daki
kıt’aatı celp ve şimdendifer hattındaki efradı cem ettirilerek yarın harekete
müheyyâ hazır bulunacağı ma’ruzdur.
Beşinci Fırka Kumandanı
Mirliva Ahmed Hamdi
Erkân-ı Harbiye Heyetine, Çatalca’dan
Tel : 6/7 , 12
Buraya gelen Süvari Alay Kumandanı ilerlemekte tereddüt ediyor.
İkinci Ordu Kumandanı’ndan telgrafla ne yapacaklarını soruyor. Zabitân
hemen Hadımköyü’ne gelmeye ısrar ediyorlar. Hemen Hadımköyü’ne
hareket etmeleri için şimdi mezkûr Alay Kumandanına emir veriniz.
Rauf
Rapor , 13, 6
Davudpaşa Kışlası’nın önündeki talimhanede ufak ufak küme şeklinde
efrad toplanıyor.
14 ncü Alay 3 ncü Süvari Bölüğü
Mülâzım-ı sânî Celal
233
44-2ab
234
2ab
7 Nisan 325 [20 Nisan 1909] Salı

Hadımköyü’nde Mürettep Fırka Kumandanlığına, Tel:14
Çatalca’ya doğru hal-i harekette bulunan Yirminci Alayın Birinci
Taburunun Uzunköprü’de trenden inip Keşan’a gitmesi lüzumu dün Üçüncü
Ordu Kumandanlığından taraf-ı âcizaneme bildirilmiş ve şimdi alınan
telgrafnâmede işbu taburun Keşan’a gitmesine lüzum olup olmadığı
hakkında zat-ı akdes-i kumandanîleriyle bi’l-muhabere, şayet gitmesine
lüzum yok ise o taburun dahi Çatalca’ya doğru hareketine devam edilmesi
iş’âr kılınmış ve trenin ise Uzunköprü’ye gelmesine ise üç saat kalmış
olduğundan Keşan’a mı yoksa Çatalca’ya mı sevk edilmesi lâzım
geleceğinin emr-i iş’arına makine başında muntazırım, ferman.
Uzunköprü Mevki Kumandanı
Kaymakam Cavid
Hadımköyü’nde Kuvve-i Seyyare Kumandanlığına
İleri hatta taburun kumandasını bendeniz deruhte ettiğimden
emirlerinizin bana tebliği ve yahud kime mürâcaat olacağının emir
buyurulmasını istirham ederim.
İkinci Alay Kumandanı
Aziz Sami
Hadımköy’de Kuvve-i Mürettebe Kumandanlığına

Keşan’a şimdilik tabur sevkine lüzum yoktur.
İkinci Ordu Kumandanı
Ferik Salih
Fırka Kumandanı [Hüseyin] Hüsnü Paşa Hazretlerine
Yarımburgaz’da istasyon mevcud değildir. Telgraf merkezi yoktur.
İnzâl istasyonu için Ispartakule’nin tamiri lâzımdır. Karargâh kumandanı
Mümtaz Yüzbaşı Mehmed Akif
Kumandan Hüsnü Paşa’ya
Mademki tehirimiz zarûridir, emir buyurunuz vakt-i hareketimizin iş’ârı
müstercadır.
Kumandan Ahmet
235
44-2aba
236
2aba
8 Nisan 325 [21 Nisan] Çarşamba
Hareket Ordusu Erkân-ı Harbiye Riyasetine
Sahra ve Cebel bataryalarının Bosnaviran şimalinde ordugâh tesis
eylemiş oldukları görüldü. Bir sû-i tefehhüm neticesi olsa gereklidir. Nazar-ı
dikkatinizi celb için yazıyorum.
Miralay Hasan İzzet
(Kaleköy cenûbunda)
Hareket Ordusu Kumandanlığına
Rapor:
Davutpaşa Kışlası istikametine 8 Nisan’da keşfe gönderilen gönüllü
nefer (Mülâzım Osman Bey) ve üç refiki kışlaya kadar gitmiş ve efrad ile
epeyce görüşmüş ve efradın o oradaki hallerini bize mütemâyil bulmuştur.
Şifahen daha ziyâde tafsilat alınıp ve mezkûr kışlada ifâ-yı nasihat etmek
üzere gönderilmesi tensib buyrulan dört kişi hizmeti bunlar iyi görür takdim.
Mürettep Birinci Liva Kumandanı
Miralay Hasan İzzet
Liva Kumandanlığına (Emr-i Şifâhî) Hadımköy Karargâhından
6-7 Nisan [19-20 Nisan 1909] 325
İkinci ve Üçüncü Ordu kıt’aâtı yarın ber-vech-i âti harekâtı icrâ
edeceklerdir.
Selânik Redif (Bosnaviran), Drama Redif (Kaleköy, Bosnaviran)
arasında 34/1 Kaleköy, Bosnaviran) arasında, 34/4 ve 35/1 ve 14 ncü Alay
1 nci Süvari Bölüğü (Büyükhalkalı) 24/1 Nişancı / 6 ve umum bataryalar
(Yarımburgaz) 15 nci Süvari Alay Süvari Mürettep Bölüğü (Bosnaviran)da.
Makineli Tüfek Müfrezesi (Büyükhalkalı) mevkillerinde içtima edecekleridir.
İkinci Ordunun : 81/1, 11/2, 3, 4 (İkitelli – Kaleköy) arasında 7 nci Süvari
Alayı sol cenahta ictima’ edeceklerdir. Jandarma Müfrezesi (Ayastefanos)’da
[Yeşilköy] kalacaktır.
Birinci ve İkinci fırkalar süvari ve piyadeler istikşafât-ı lâzimede
bulunacaklar ve İstanbul’dan gelen yolları tarassut ettirecek, ihtilâtı katiyen
men edeceklerdir. Diğer taburlar bulundukları yerlerde kalacaklardır. Vâsıl
olacak taburlara istikamet-i hareket Hadımköyü’nde memur-ı mahsusî
tarafından ira’e edilecektir. Sıhhıye ve idâre heyetleri şimdilik
Hadımköyü’ndedir.
Karargâh: Yarın akşama kadar Hadımköy’de kalacak ve ondan sonra
(Büyükhalkalı)’ya nakledilecektir.
237
44-2ac
238
2ac
8 Nisan 325 [21 Nisan 1909] Çarşamba
Fırka-i Mürettep Kumandanlığ’ına
Altıyüz seksen dört efrad ve altmış mekkari ile şimdi Drama’dan
hareket edildiği ma’ruzdur.
Binbaşı Mustafa
Hareket Ordusu Yarımburgaz’dan

8 Nisan 325 gündüz saat: 04:30
Nişancı 6 ncı Tabur
24 ncü Alay 1 nci Tabur = Kumandanlıklarına
1. Altıncı Nişancı merbut olduğu Beşinci Alaya Yirmidördüncü Alayın
Birinci Taburu mensub olduğu Dördüncü Alaya berâ-yı iltihak şimdi İkinci
Liva Merkezi olan (Kaleköy’e) hareket edecektir.
2. Lâzım gelen emri ve mevkilerine ait talimatı liva ve alay
kumandanlarından alacaktır.
Mürettep Fırka Erkân-ı Harbiye Reisi
Mustafa Kemal
Hareket Ordusu
Yarımburgaz’dan
8 Nisan 325 gündüz
04:35
Topçu (Sahra Taburu, Cebel Taburu) Kumandanlıklarına
1. Taburlarınız şimdi hareketle Büyükhalkalı istikametinde

geleceklerdir. Orada konak ve ordugâhlara yerleşeceklerdir.
2. Konak ve ordugâhlar hakkında karargâhtan – Büyükhalkalı’da-
ayrıca emir verilecektir.
Mürettep Fırka Erkân-ı Harbiye Reisi
Mustafa Kemal
239
Hareket Ordusu Büyükhalkalı – Ziraat Mektebi Karargâhı
8 Nisan 325 gündüz saat : 10 dakika : 00
İkinci Fırka Kumandanlığına (ve livalara)
1. Hareket Ordusu vazifesini sırf askerî bir nokta-i nazardan ifâ
edecektir. Hususât-ı siyasiye ve bu bâbda İstanbul ile müzakerât icrası
şimdilik vazife haricindedir. Hiçbir rütbe ashâbı hiçbir kimse ile bu babda
müzakereye ve Hareket Ordusunun nizâm-ı harbine dahil olmayan hiçbir
kimseyi vazifesine iştirak ettirmeye mezun değildir.
2. Hareket Ordusu bugün akşama kadar ber-vech-i âti vaziyette
ictima’ edecektir.
- Birinci Liva: Bosnaviran ile Safraköy karyeleri ve civarındaki sırtlarda.
Sağ cenah Bosnaviran’ın cenûbuna inmeyecektir.
- İkinci Liva: Kaleköy ve Kaleköy ile (Çatalca - İstanbul) caddesi
arasındaki sırtlarda, Sol cenah Kaleköy şimâline geçmeyecektir.
- İkinci Fırka: İkitelli ve İkitelli ile Kaleköy arasındaki sırtlarda. Birinci ve
İkinci Fırkanın topçuları (tevhid) edilmiştir.
- Umum Topçu ve Birinci Fırkanın Mitralyöz kıt’aâtı Büyük Halkalı’da
- 14 ncü Süvari Alayı 1 nci Bölüğü Bosnaviran’da. Bu bölük Birinci
Liva Kumandanlığının emrine tabi olacak ve her gün Köprüdere’yi Marmara
sahilinden Kavas köyüne kadar istikşâf ve tarassut edecek ve fakat bu hattı
ileri geçmeyecek ve şimendifer.
240
44-2aca
241
2aca
Hattına takarrüb etmeyecektir.
- 15 nci Süvari Alayı 1 nci Bölük İkinci Liva ve mezkûr Livanın Alay
Kumandanlığına muhabere için yirmi atlı terk edip mütebakî kuvvetiyle
Büyükhalkalı’da karargâh nezdinde bulunacaktır.
3- Büyülhalkalı, Bosnaviran, Ayestefanos mevkilerinde birer helyosta
[ışıldak] vardır. Kaleköyü’ne de helyosta konulacaktır.
4- Fırka Sıhhıye Heyeti Büyükhalkalı’dadır.
5- Manastır Millî Taburu İkinci Liva Kumandanlığının emri altında
bulunacaktır.
6- Livalara mensup olup liva mıntıkasından hariçte bulunan taburlar
da Nişancı 6, umum bataryalar 34/4, 35/1 taburlarına karargâhtan emir
vererek livaları mıntıkalarına tahrik edilmiştir.
7- Henüz trenlerle hâl-i harekette bulunan taburlar Hadımköyü’ndeki
Sevk Memurluğundan istikamet alarak livaları mıntıkalarına girecektir.
8- İkinci Fırka ve Livalar karargâhlarıyla mezkur cüz-i tamların vazü’l-
ceyşi bir kroki ile bildirilecektir.
9- Karargâh-ı Umumî Büyükhalkalı’da (Ziraat Mektebi’nde) tesis
olunmuştur.
Erkân-ı Harbiye Reisi
M. Kemâl
242
44-2ad
243
2ad
Numro: 2 8 Nisan 1325, gündüz saat 11, dk. 30
Fırka ve Liva, 1 ve 2 Kumandanlıklarına
İstanbul’dan temas ve irtibatı kat’iyen men eylemek üzere mıntıkamız
dahilinde bulunan bilcümle yolların gayet sıkı bir tarassut altında
bulundurularak açıkgöz efraddan mürekkep kâfi miktarda kapı postalarının
hemen tesisiyle İstanbul’dan berâ-yı iltihak veya sair maksatla gelecek
kesânın efratla kat’iyen temas ettirilmeyerek derhal ve mahfuzen kolordu
karargâhına gönderilmesi lüzumu ehemmiyet-i azimesine bina’en ve te’kiden
tavsiye olunur.
Hareket Ordusu Kumandanı
Ferik
Hüseyin Hüsnü
Büyük Halkalı’da emr-i şifâhî:
Hareket Ordusu Kumandanı Birinci Ferik Mahmut Şevket Paşa
hazretlerinin Mürettep Birinci Fırka Erkân-ı Harbiye Reisi Mustafa Kemal
Bey’e şifahen i’tâ olunup not edilen emr-i şifâhîleridir. 8/9 Nisan 1325.
1. Saat 7/8’de Makriköyü ve Davutpaşa ve Rami kışlaları ve bir taburla
dahi Baruthane işgal edilecektir. İşgâl olunan bu mevki ve kışlalardaki 321
ve 322 duhûllü efrad tefrik olunacak ve Çatalca’ya sevk edilecektir. 323 ve
324 duhûllü efrad dahi Rami ve Davutpaşa Kışlalarında kalacaktır.
2. Makriköy istasyonunda 3-4 tren ihzar ettirilecek ve yarın akşamdan
itibaren İstanbul ile kat’-ı münasebat edilecektir. İhzâr olunan trenlere iki
tabur piyade, iki bölük mitralyöz (Köprü için) irkab edilecektir.
3. Taşkışla’ya 4 tabur, Maçka’ya 2 tabur, Taksim’e 1 alay piyade tertip
ve sevk edilecektir.
4. Topkapı’ya bir tabur piyade sevk edilecektir. Buradaki efradın 321
ve 322 duhullüleri Çatalca’ya 323 ve 324 duhullüleri ise Davutpaşa ve Rami
Kışlalarına sevk edileceklerdir. Rami Kışlası efradı kâmilen İstanbul’a
gönderilecektir.
5. Harbiye Nezareti ve Topkapı’ya iki zabıta postası ve Beyoğlu
telgrafhanesi iki zabit ve 10-15 neferle işgal edilecektir.
6. Rami’ye iki batarya sevk olunacaktır.
7. İhtiyat taburları (3 tabur) Makriköyü’ne sevk edilecektir.
8. Topkapı, Fatih gibi yerlere çete efradı verilmeyecektir.
244
9. Enver Bey (Taşkışla), Fethi Bey (Harbiye Mektebi), Muhtar Bey
(Taksim), Aziz Bey (Köprü) cihetlerine memur edilecektir.
10. Şirket vapurlarından üç adedi Makriköyü’ne gelecektir.
11. Niyazi Bey Harbiye Nezareti cihetine, Kahireli Aziz Bey Tophane
cihetlerine memur kılınacaktır.
245
44-2ada
246
2ada
Numro: 1
Büyük Halkalı’da Hareket Ordusu Kumandanlığı Cânib-i Âlîsine
8 Nisan 1325 [21 Nisan 1909] tarih ve (1) numrolu ordu emrine
cevaptır.
İkinci livadan 6 ncı Nişancı Taburu ile 24 ncü Alay 1 nci Tabur ve 26
ncı Alay 2 nci Nizamiye Taburlarıyla Köprülü Redif ve Manastır Millî
Taburları dün Kalfaköy’e vasıl olmuş ve 26 ncı Alay 2 nci Tabur köyün
ilerisinde (şarkında) çadırlı ordugâh te’sis etmiş Köprülü Taburu geç vakit
vardığı ve kazık tedârik edemediği için konaklara yerleşmiş idi. Bugün bu
taburlar dahi 26 ncı Alay 2 nci Taburun yanında çadır kuracaktır. Diğer üç
taburun çadırı ve Millî Taburunun fazla olarak beylik ve yağmurluğu olmadığı
cihetle bi’zzarûre konaklarda kalacaktır. Çadırlarda bulunacak iki taburun
ordugâh mevkii ordu emrinde tefrik olunan sırtların biraz ilerisinde suyu havi
gayr-i mezrû’ ve vâsi’ ve rüzgârdan mahfuzdur. Nişancı 2 nci Tabur ile 24
ncü Alay 1nci Tabur daima refakat-i âcizide bulunduğundan ordu emrinin
altıncı maddesinde doğruca verildiği musarrah olan emrin elyevm livadan
uzak bulunan 18 nci Nişancı Taburuna ait olacağı derkârdır. İşbu taburun
(Kalfaköyü’ne) azimeti emrinin itâ ve adem-i itâsı makam-ı âlîlerince takdir
ve icra buyrulacak hususattandır. Livaya tahsis olunan onaltı atlı henüz
gelmedi. Topçu 13 ncü Alaya yem terk etmekte olduğum için topçu veya
süvariden rükûb-ı âciziye bir hayvan verilmesi usûl-i nizamına muvafıktır.
Matlub kroki leffen takdim kılındı. (Melfûf krokiyi aynen : 8/9 Nisan 1325
işaretli olarak kopya edilmiştir.) 9 Nisan 1325 [22 Nisan 1909]
İkinci Liva Kumandanı
Kaymakam
Hasan İzzet
Büyük Halkalı’da 9/10 Nisan 1325
Son hattan icra edilen yürüyüş ve icrâat ve ba’dehû İstanbul’a duhûl
hakkında Fırka Erkân-ı Harbiyesince tasavvur edilen tertip ve plân Erkân-ı
Harbiye Reisi Mustafa Kemal Bey’in tarafından bizzat Mahmut Şevket Paşa
hazretlerine arz edilmiş ve müşârünileyh tarafından aynen kabul edilerek
yalnız evvelki sayfada mahfuz olan nukat-ı mumâileyh not ettirilmiştir.
Mezkûr harekât, dün son plânı (2-3) numrolu ordu emrinden tezâhür
eden ahar (2) numrolu emirdeki kolların tayin-i kuvveleriyle kol kumandanları
Pertev Paşa tarafından tayin edilmiştir.
247
44-2ae
248
2ae
Hareket Ordusu
Ordu emri numro: 2 Büyük Halkalı Çiftliği
10 Nisan 1325 [23 Nisan 1909] gündüz, saat 1.45
Hareket Ordusunun kıt’aatı bugün âtideki harekâtı icra edeceklerdir:
Nizam-ı Harp
Birinci Fırka İstanbul cihetine karşı
Birinci Mürettep Liva
Birinci Mürettep Alay (4 tabur)
1. Birinci Mürettep Alay (1/34, 3/35, Selânik Redif ve Drama Redif)
gündüz saat 6’da Bosnaviran’dan hareketle (Baruthane ve Makriköy’ü) işgal
edecek ve orada kalacaktır.
İkinci Mürettep Alay (4 tabur)
2. İkinci Fırkanın Birinci Piyade Alayı (3 tabur) gündüz saat 5’de
(Kadıyapılı)’dan hareketle direk (Kalfaköyü-Terkos) tarikıyla Makriköy’e
gelecek ve karyenin şimâl-i garbî mevkiinde kalacaktır.
İkinci Mürettep Liva
Üçüncü Mürettep Alay (4 tabur)
3. İkinci Mürettep Alay (4/34, 1/35, 17 nci Nişancı Taburu) gündüz
saat 6’da Bosnavirandan hareketle Davutpaşa kışlasını işgal edecek ve
orada kalacaktır. Davutpaşa Kışlası işgal edilir edilmez Manastır Gönüllü
Taburu İkinci Mürettep Alaya iltihak edecektir.
İkinci Fırka
Birinci Piyade Alayı (3 tabur)
İkinci Piyade Alayı (3 tabur)
4. İkinci Fırkanın İkinci Piyade Alayı (3 tabur) gündüz saat 5’te
Kadıyapılı’ya hareketle (Rami Çiftliğini) işgal ve badehu bir taburunu
Davutpaşa Kışlasına göndererek mütebâki kuvvetiyle Rami’de kalacaktır.
Üçüncü Piyade Alayı (3 tabur)
5. Onbeşinci Sahra Topçu Alayının 1 nci Bataryası ile 3 ncü Orduya
mensup 5 nci Makineli Tüfenk Makriköyü’nün işgalini müteakip 1 nci
Mürettep Alaya iltihak edecek ve aynı alayın 2 nci, 3 ncü Bataryaları
Davutpaşa Kışlasının işgalini müteakiben 2 nci Mürettep Alaya iltihak
edecektir.
249
Topçu:
7 Sahra Bataryası (serî ateşli)
2 Cebel Bataryası (serî ateşli)
6. Onbeşinci Sahra Topçu Alayının 4 ncü Bataryası Rami kışlasının
işgalini müteakip 2 nci Fırkanın 2 nci Piyade Alayına iltihak edecektir.
Süvari:
Üçüncü Ordudan 2 bölük süvari
İkinci Ordudan 7 nci, 9 ncu Süvari Alayı
7. 14 ncü Süvari Alayının Mürettep Bölüğü 2 nci Mürettep Alaya
refakat ederek Davutpaşa kışlasında kalacaktır.
8. Baruthane, Makriköyü ile Davutpaşa ve Rami kışlaları işgal
edildikten sonra Baruthane ile mezkûr kışlalardaki 21 ve 22 seneli efrad
tefrik olunacak ve İkinci Ordunun yeni gelen 9 ncu Süvari Alayı refakatıyla
karadan Çatalca’ya sevk edileceklerdir. Bu maksat için 9 ncu Alayın iki
bölüğü Makriköy’e, iki bölüğü Davutpaşa’ya bir bölüğü Rami’ye tahsis
olunacaktır. 23 ve 24 seneli efrat Baruthane ve Davutpaşa ve Rami’de
terkedilecektir.
İkinci Ordu Makineli Tüfenk Bölüğü
Helyosta Takımı
Jandarma müfrezesi (250)
9. 1 nci Mürettep Liva Kumandanı Miralay Hasan İzzet Bey
Makriköyü’nün işgalini müteakip karargâhını Makriköy istasyonunda ve 2 nci
Fırka Kumandanı Mirliva Şevket (Turgut) Paşa, Rami kışlasının işgalini
müteakip (Beyoğlu cihetlerine karşı) karargâhını mezkûr kışlada tesis
edecektir.
10. 2 nci Mürettep Liva (18 nci Nişancı Taburu, 36/2, 20/1, Köprülü
redif, 24/1 ve 6 ncı Nişancı Taburu) ile Serez Redif Taburu gündüz saat 5’de
Kalfa köyünden hareket ederek (Kavasköy-Büyük köy tarikıyla Silâhdârağa,
ve Alibey köyüne) gelecek ve orada kalacaktır. Serez Redif Taburu ona göre
vakt-i zamanıyla Kalfaköyü’nden hazır bulunmalıdır.
11. 2 nci Fırkanın 3 ncü Piyade Alayı (3 tabur) ile İkinci Orduya
mensup Sahra Topçu taburu ve dört makineli tüfenk gündüz saat 5’de
Kadıyapılı’dan hareket ederek (Çamurluhan-Cebeci-Maslak) tarikıyla
Çobançeşme’ye gelecek ve orada kalacaktır.
12. 2 nci Cebel Bataryası saat 5’e kadar Kalfaköyünde hazır
bulunarak 2 nci Mürettep livaya refakat edecektir.
13. İkinci Orduya mensup 7 nci Süvari Alayı ile 10 ncu Süvari Alayı
vakt-i zamanıyla Kağıthane köyünü işgal ederek orada kalacaktır.
250
44-2af
251
2af
14. Makriköyü istasyonu ile Rami kışlası işgal edilir edilmez her iki
nokta arasında Helyosta muhaberesi tesis edilecektir.
15. Jandarma müfrezesinden (250) jandarma efradı (Kavasköy-
Küçükköy) tarıkıyla bu akşama kadar Silâhdârağa’ya vasıl olacak ve orada
kalacaktır. Mütebâkî jandarma Makriköyü’nün işgalini müteakip
Ayastefanos’ta bir posta terk ederek Makriköy istasyonuna gelecektir.
16. Ağırlıklar hakkında fırkalar müstakilen hareket edecektir.
17. 1 nci Fırka karargâhı ile ordu karargâhı (Makriköy-Davutpaşa-
Rami) hattının işgaline kadar Büyük Halkalı Çiftliği’nde kalacaklar sonra
Makriköyü’ne geleceklerdir. 15 nci Süvari Alayının mürettep bölüğü ordu
karargâhıyla birlikte bulunacaktır.
Hareket Ordusu Kumandanı
Birinci Ferik [Korgeneral]
Mahmut Şevket
Mürettep Fırka Kumandanlığına Davutpaşa Kışlası Önünden

10 Nisan 1325 gündüz saat 9.30
1. Davutpaşa kışlası askerîmiz tarafından ihâta edilmiştir.
2. Mürettep 2 nci Alay kumandanıyla birlikte kışlaya girip miralayla
görüştük. Efradın emir ve tenbih dairesinde tefriki, askerin muvafakat
etmeyerek behemehal serkeşlik edecekleri miralay tarafından ifade olundu.
3. Kısa bir müzakereden sonra askerin yoklama haline vaz’ıyla teklifin
nesâyih ile beraber söylenmesi ve muvafakat etmedikleri halde cebren
teklifinizi kabul ettirmek üzere bir saat kadar top ve tüfenk isti’mâline
teşebbüs olunacağı suret-i kat’iyede bildirildi. Peyderpey ma’lûmât beyan
ederim.
4. Mersin için tertip edilecek kuvvet hakkında Makriköyü’nde Mürettep
1nci Alay Kumandanlığına emir verildi.
Mürettep 1 nci Liva Kumandanı
Miralay
Hasan İzzet
Makriköyü’nde Hareket Ordusu Kumandanlığına Davutpaşa’dan
10 Nisan 1325 gece saat 02.10
Akşam üzeri saat 11.30 raddelerinde bir piyade kolunun Maltepe
Hastahanesinden Davutpaşa’ya doğru ilerlediği keşif kolunun raporundan
252
anlaşılması üzerine o cihete bir bölük sevk olundu. Mezkûr bölükle
müsademe vuku’u tüfenk seslerinden anlaşılarak iki bölükle takviye olundu.
Davutpaşa Kışlası talimhanesi meydanında mevzi alan batarya da ateş açtı.
İki piyade bölüğü de berâ-yı takviye gönderildi. Saat yarıma doğru piyade
tarafından hücum olunarak mezkûr piyade tard ve ref’ edilmiş ve
askerîmizden bir zayiât olmamıştır. Mukavemet eden kıt’anın mensubiyeti ve
kuvveti anlaşılamamış ise de her halde bir bölükten ziyade olduğu
ma’rûzdur.
İkinci Alay Kumandanı
Erkân-ı Harp Binbaşısı
Aziz Sami
253
44-2afa
254
2afa
Mürettep Birinci Fırka Kumandanlığı 10 Nisan 1325 gündüz, saat 06.
Fırka Emri Numro (2)
Hareket Ordusu Nisan’ın 11 nci Cumartesi günü olan yarın İstanbul ve
Beyoğlu cihetlerini bervech-i bâlâ işgal edecektir:
İstanbul Ciheti
1. Köprü Kolu: Bu gece saat 6.30’da Makriköyü’nden hareket ederek
(Yedikule-Aksaray) tarikıyla Eminönü’ne vasıl olunacak ve derakab İstanbul
cihetinden iki piyade bölüğü ve iki makineli tüfenkle (Galata Köprüsünü) ve
iki piyade bölüğü ve bir makineli tüfenkle (Unkapanı Köprüsünü) işgal ve
muhafaza edecektir.
2. Gülhane Kolu bu gece saat 7:30’da Makriköyü’nden hareketle
(Yedikule-Aksaray) tarikıyla (Topkapı Sarayı) üzerine gidecek ve Gülhane
koluna mensup batarya 15 nci Süvari Alayının mürettep bölüğünden 20 atlı
refakatıyla gece saat 8’de (Makriköyü’nden) hareketle (Yedikule) ve
(Aksaray) tarıkıyla Topkapı Sarayı’na gidecektir. Gülhane kolu kendi
kumandanının tensibi vechile Gülhane ve Topkapı Sarayını işgal ve
muhafaza edecektir.
3. (Topkapı kolu) Makriköyü’nden hareketle (Yedikule-Aksaray)
tarikıyla Topkapı Sarayına gidecek bir bölükle Aziziye Karakolunu ve üç
bölükle Tophane’yi taht-ı işgal ve muhafazaya alacaktır.
4. (Harbiye Nezareti kolu) bu gece saat 8.30’da re’sile Topkapı’da
suru geçecek vechile Davutpaşa’dan hareket edecek ve (Topkapı-Aksaray)
tarikıyla Harbiye Nezareti meydanına gelerek kendi kumandasının tertibi
vechile Harbiye Nezaretiyle mücâvir kışlaları işgal edecektir.
5. (Fatih kolu) ile (Langa kolu) bu gece saat 9.00’da re’sile
Edirnekapısı’ndan suru geçecek vechile birlikte Rami Kışlası’ndan hareket
edecekler. Fatih kolu Fatih Karakol ve meydanını taht-ı işgal ve temine
alacak Langa kolu oradan Langa’ya inerek Yenikapı ve Kumkapı cihetlerini
tarassut edecektir.
6. 15 nci Sahra Topçu Alayının 4 ncü Bataryası icabında (Haliç) ve
(Tersane)yi döğecek vechile yarın şafakla beraber Rami Çiftliği sırtlarında
mevzi alacaktır. 14 ncü Süvari Alayının mürettep bölüğü bu bataryanın
refakatına 20 atlı verecektir.
7. 1 nci Mürettep Liva Kumandanı Miralay Hasan İzzet Bey şehrin
tamamiyle işgaliniden sonra mıntıka kumandanlığını deruhte etmek üzere
bidayette 1 nci Fırka karargâhıyla beraber Makriköyü’nde kalacaktır.
255
8. (Köprü) ve (Tophane) kollarına 15 nci Süvari Alayının mürettep
bölüğünden (Fatih) ve (Langa) kollarına 14 ncü Süvari Alayının mürettep
bölüğünden onar ümera seyisi îtâ olunacaktır.
Beyoğlu Ciheti
1. Taşkışla, Maçka, Taksim, Kabayut istikametlerinden muhtelif kollar
aynı zamanda icrâ-yı harekât edeceklerdir.
2. Fırka karargâhı iş’âr-ı âhire kadar Makriköyü’nde kalacaktır.
İnkısâm-ı Askerî
İstanbul ciheti: Kumandanı Ferik Hüsnü Paşa
1. Köprü Kolu Yedek Kumandanı: Erkân-ı Harp Binbaşısı Aziz Sami
Bey, (aynı zamanda Tophane kolu kuvveti taht-ı nezaretindedir.) 24 ncü
Alay 1 nci Tabur Üçüncü Orduya mensup üç makineli tüfenk.
2. Tophane kolu
Drama Redif
Üçüncü Orduya mensup bir makineli tüfenk
3. Gülhane Kolu: Kumandanı Erkân-ı Harp Binbaşısı Hafız Hakkı Bey.
Cem’an 3 tabur (Selânik Redif, 35 nci Alay 3 ncü Tabur, 2 nci Fırkanın
1nci Piyade Alayından bir tabur, Üçüncü Orduya mensup bir makineli tüfenk)
15 nci Alay Süvari mürettep bölüğünden 20 atlı
4. Harbiye Nezareti Kolu: Kumandanı Erkân-ı Harp Binbaşısı Ali
Hikmet Bey
Cem’an 4 tabur (17 nci Tabur, 35 nci Alay 1 nci Tabur, 2 nci Fırkanın
2 nci Piyade Alayından Davutpaşa’daki tabur, Manastır Gönüllü)
14 ncü Süvari Alayı mürettep 1 nci Bölük (40 atlı eksik) 15 nci Alay
seyyar 2 nci, 3 ncü top bataryası
5. Fatih Kuvveti
2 nci Fırkanın 2 nci Piyade Alayından bir tabur (Rami Kışlasındaki)
6 ncı Langa Kolu:
2 nci Fırkanın 2 nci Piyade alayından Rami Kışlasındaki diğer tabur.
15 nci Seyyar Topçu Alayı 4 ncü Batarya (Rami’de) 14 ncü Süvari
Alayı Mürettep 1 nci Bölüğünden (20 atlı)
256
44-2ag
257
2ag
Hareket Ordusu Mürettep 1nci Fırka Kumandanlığı
Birinci Liva Kumandanlığına Makriköy [Bakırköy] Karargâhı
10 Nisan 1325
1. Bu gece Makriköyü’nde bulunacak olan mürettep alay yarın
Gülhane civarından icrâ-yı harekât edeceğinden 2 nci ve 3 ncü Tabur
zabitanının evâmir-i lâzimeyi telâkki etmek üzre Makriköyü’nde fırka
karargâhında Erkân-ı Harp Binbaşısı Hakkı Beye mürâcaat etmelerini
kendilerine tebliğ ediniz.
2. Bu gece Silâhdârağa’da ve Alibey’de bulunacak olan mürettep alay
yarın Taşkışla üzerine hareket edeceğinden 3 ncü ve 4 ncü Avcı Taburu
zabitanının bu gece Alibeyköyü’nde olan karargâhında Erkân-ı Harp
Binbaşısı Enver Beye mürâcaat etmelerini kendilerine tebliğ ediniz.
3. Bu iki maddenin ehemmiyet-i mahsusasına mebni zabitân-ı
mumaileyhim başka tarafta bile bulunsalar mutlaka kendileri buldurularak
tebligatın temin-i ifâsı ehemmiyetle tavsiye olunur.
Mürettep 1 nci Fırka Kumandanı
Ferik
Hüseyin Hüsnü
258
44-2aga
259
2aga
Mürettep 1nci Fırka Kumandanlığı Makriköy Karargâhından
11 Nisan 1325, gündüz
Makriköyü’nde İkinci Orduya mensup Alay Kumandanlığına
Zeytinburnu fabrikası işgal edilmemiş ise ehemmiyet-i fevkalâdesine

mebni hemen bittercih mikdâr-ı kâfi kuvvetle mezkûr fabrikanın işgali ile
neticesinin iş’ârı.
Mürettep 1 nci Fırka Kumandanı
Ferik
Hüseyin Hüsnü
Ayasofya Meydanı’ndan
11 Nisan 1325, gündüz saat 10.10
Hareket Ordusu İstanbul ciheti Kumandanı Ferik Hüseyin Hüsnü Paşa

Hazretlerine,
1. Sabahleyin saat 9.00’da (iki buçuk) hareket eden tren etraf ağardığı
zaman Topkapı Sarayı cephanelikleri altına vasıl oldu. Trenden inilir inilmez
hemen gerimizde kalan (İplik Fabrikası) Karakolu işgal edilmiş ve mütebâki
kuvvet tatlı dil ile diğer kıtaattan tebdil etmek istedik ise de, hemen ateş için
mevki işgaline şitap ettiklerinden musademe başlamış Hassa taburlarıyla
beraber (Topkapı) setlerini işgal eden Avcı taburuna cem’an üç zayiât
verdirilmiştir. Bunu müteakip ateş kestirilerek teslim teklifi yapılmış ise de
tamamen ısga ettirilememiş ancak içlerinden bazı şerirlerin celbine muvaffak
olunmuştur.
2. Sabah Saat 9.00’da Makriköyü’nden iki bölüm piyade ve yirmi atlı
süvari ile hareket eden batarya Bâbıâli caddesindeki Askerî Kulûbün
hizasında gelince önünden ve iki yanından pusuya tutulmuş ve bilhassa
Askerî Kulûbünden edilen ateş ve bir defa atılan bombanın tesiriyle patlayan
cephane arka arabası mühim hasaratı mucip olmuştur. Topçu dört topla dört
istikametinde ateşe mecbur olarak hafif ve ağır olmak üzere az zaman içinde
oniki yaralı vermiştir. Muhafız piyadeden bir şehit ve bir yaralı vukua gelmiş,
usât ateşçe tefevvuk bir halde bulunmuştur.
3.Topçunun ilk ateşi ettiğini işittiğim zaman endahtın uzaktan gelmesi,
bize ateş edenlere bir tesir yapamaması nazar-ı dikkat-i acizânemi celp
etmiş ve hemen bervech-i maruz teslim teklifi ile Topkapı usâtını bilâ-iğfal 4-
5 neferle top sesine gittim. Bâbıâlî ile aynı zamandaki karakolun arasındaki
260
caddede ahaliden bir maktul bulunmuş ve yola devam ettiğim esnada iki
ateş arasında kalmış isem de lehülhamd bir günâ zayiat olmayarak topların
yanına vusûl müyesser olmuş ve hemen Askerî Kulûbüne hücum için bir kol
tertip edilmiştir. Bu esnada topçunun cephanesi de tükenmek üzere
bulunduğu ve iki bölüğü mevcut 120’yi mütecaviz etmeyen Edirne Ordusu
Taburu bölükleri Hassa taburu karşısında müşkil bir vaziyette kaldığı
görüldüğü cihetle hemen Harbiye Nezaretine gidilerek ateşi bitirmiş olan
Fethi Bey’den iki top ve birbuçuk bölük piyade alınmıştır. Bu kuvvet
sayesinide Askerî Kulûp bilhücum zapt edilerek derûnunda esâmisi melfûf
pusulada da muharrer dört nefer 12 mavzer ve 7 kasatura derdest edilmiş ve
kulûpten ateş edenlerin esâmisini bu dört nefer söyleyerek esâmisi leffen
takdim kılınmıştır. Topçuların bu gayet müşkil vaziyette gösterdikleri metânet
cidden harikulâde görülmüştür.
4. Aynı zamanda Harbiye Nezaretinden Fethi Beyden alınmış olan iki
top Meclis-i Mebusân karşısına getirilmiş ve piyadenin de aynı zamanda
ilerlemesi üzerine Mehterhane, Meclis-i Mebusân muhafazları teslime
mecbur olmuştur.
5. Bu aralık Topkapı Sarayı’nın büyük kapısından Ayasofya cihetinden
gösterilen hücumlarla karakol zapt edilmiş ise de avcılarla hassa
taburlarlarının mütebâkisi sebatta taannüd göstermiştir. Avcılar topçu
ateşiyle döğülmemek için Hırka-i Şerif damına çıkmışlardır. Fakat bir taraftan
kendilerinin içinde tanıdığımız eşhas diğer cihetten şiddetli harekât
sayesinde avcılar da hassadan sonra silâhlarını teslim etmişler ve
Davutpaşa ile Hadımköy’e bu kadar mühim kuvvetin sevkine kuvvet ve takat
olmadığından Harbiye Nezareti meydanına sevkleri emredilmiştir.
6.Tophane kolunun topçu ihtiyacı olduğuna dair bir rapor alınması
üzerine hemen iki top lüzumu miktar muhafızla sevk olunmuştur.
261
44-2ah
262
2ah
7. İkinci Ordu Taburu Meclis-i Mebusân ve Topkapı Sarayı
muhafazasına terk edilmiş mütebâkî iki tabur ve bir batarya Ayasofya
Meydanı’nda içtima ettirilmiştir.
Karargâh-ı âciziyi Ayasofya Meydan’ında Lüks Feneri karşısındaki Dar
Kahvededir.
Gülhane Kolu Kumandanı
Hafız Hakkı
Haşiye: Zabitân ve efrad her nevi musademâta son derece
hâhişgerdirler.
Numro 1
Makriköyünde 1nci Fırka Kumandanlığına
Davutpaşa Kışlası, 11 Nisan 1325
Cumartesi, gündüz 11.30
1nci ve 4ncü Alaylarla selâmlığa giden 3 ncü Alayın perakendeleri
teslim-i silâh eylemişlerdir.
Erkân-ı Harp Kolağası
Sami
Numro 2 Bu dahi
Davutpaşa Kışlası 11/12 Nisan 1325
Gece saat 12.20
Topkapı cihetinden İstanbul askerîyle bizim asker arasında
müsâdeme başlamıştır. Düşman kolu surlar dahilinde olduğu için meçhuldür.
Erkân-ı Harp Kolağası
Sami
Askerî Kulûbünde tutulan efrad
Ali b. Osman, Ali b. Ali Mehmet Ali b. Feyzi Ali b. Şakir,
Çorum Bursa Adapazarı Gemlik
Bâlâdaki efrad tarafından isimleri ifşâ edilen Askerî Kulûbündeki
efrad-ı âsiye: 2 nci Alay 1 nci Bölük
Nazif Bursa Hafiye Sıdkı Bey Bursa, Ali Geyve

Mustafa, Bursa Ahmet, Bursa İsmail Şenle, Bursa, Şaban, Kengürü
263
44-2aha
264
2aha
Erkân-ı Harp Binbaşısı Remzi Bey’e
Bugün muvasalat edecek olan İkinci Ordu Taburlarından birinin iki
bölüğünün Meclis-i Mebusân Dairesi muhafazasına tahsis ettirilmesi lüzumu
beyan olunur.
13 Nisan 1325, saat 4

Mürettep Birinci Fırka Kumandanı
Ferik
Hüseyin Hüsnü
Müsta’celdir. Makriköyü (Telgraf)

11 Nisan 1325, gece saat 4.30
Harbiye Dairesinde Hareket Ordusu Kumandanı Hüseyin Hüsnü Paşa
Hazretlerine
Makriköyü Baruthane Kışlasında Hassa efradından 21 ve 22’liler
evvelce Çatalca’ya gönderildi. Elyevm mezkûr senelerden daha bir miktar
efrad ile sinîn-i saire efradı var. İdâdi Mektebinden ise İstanbul’dan
mahfuzen gönderilmiş 650 askerin yirmi kadar başı bozuk olduğu bittahkik
anlaşıldı. Burada süvari yoktur. Mevcutları pek az olan iki nizamiye
baruthanelerle Zeytinburnu’na ancak kifayet ediyor. Makriköy Kışlalarından
teslim alınan sinîn-i saire efradı Davutpaşa’ya gönderilecektir. Diğer efrad ile
âhiren İstanbul’dan gönderilenlerin nerelere nakil suretiyle sevkleri icâp
edeceğinin şimdi emir buyrulmasına muntazırım.
Birinci Alay Kumandanı
Zihni
265
44-2ai
266
2ai
Hareket Ordusu
Ordu Emri, numro (5)
Harbiye Nezareti, 13 Nisan 1325,
Pazartesi, gündüz, saat 9.00
Hareket Ordusu Yıldız’daki kıtaat-ı askerîyeye teslim-i silâh ettirmek

üzere Nisan’ın 13/14 ncü Salı gecesi âtideki harekâtı icrâ edecektir.
1. Balmumcu kolu, Nisan’ın 14 ncü Salı sabahı saat 9’a kadar
tekmil piyade kuvvetiyle Balmumcu cenûbundaki sırtlarda hazırlık vaziyetine
girmiş bulunacak, topçusuna Balmumcu garbındaki sırtlarda ahz-ı mevzi
ettirecek ve süvarisini Zincirlikuyu Karakolu’nda bulunduracaktır.
2. Ortaköy kolu, gece saat 6’da re’sile Eminönü’nden hareketle
Beşiktaş-Ortaköy caddesinden ilerleyerek Ortaköy şimâlindeki kışlaya tevcih
edecek ve bu civarda ahz-ı mevki edecektir. Bu kolun kendisine iltihak
eyleyecek olan sahra bataryası Ortaköy deresinin şarkındaki sırtların
münâsip bir mahallinde top indirecektir.
3. Beşiktaş kolu gece saat 6.15’de re’sile Eminönü’nden hareketle
Galata-Dolmabahçe tarikıyla ilerleyecek ve bir tabur Beşiktaş-Şeyh Zâfir
Tekkesi yolundan diğer taburu Ihlamur Köşkü-Yeni Mahalle yolundan Yıldız
üzerine sevk ederek Hamidiye Camii garbında mevzi alacaktır. Mezkûr kolun
topçusu Maçka sırtlarında kalacaktır.
4. İhtiyât-ı umumî, gece saat 6.30’da re’sile Bayezıd Meydanı’ndan
hareketle Galata Köprüsü-Tophane-Beşiktaş caddesini takip edecek ve
icâbında her iki tarafa muavenet edebilmek üzere Beşiktaş ile Ortaköy
arasındaki cadde üzerinde yol kolunda hazır duracaktır.
5. Ordu karargâh-ı umumîsi gece saat 9.30’dan itibaren Balmumcu
Çiftliğinde bulunacaktır.
(İşbu emir verilmek üzere iken Yıldız sükût etmiştir.)
İnkısâm-ı Asâkir
Yıldız müfrezesi, kumandanı Mirliva Şevket (Turgut) Paşa
Balmumcu kolu, kumandanı Erkân-ı Harp Binbaşısı Fethi Bey
Muhtelit piyade taburu 10/4’den iki bölük 81/2’den iki bölük
Kavala Redif Taburu
Mekteb-i Harbiyede iki makineli tüfenk
267
7 nci Sahra Topçu Alayının iki bataryası
10 ncu Süvari Alayı
Ortaköy Kolu
Kumandanı
Erkân-ı Harbiye Binbaşısı Hafız Hakkı Bey
Nasliç Redif Taburu
Kırcaali Gönüllü Taburu
Mekteb-i Harbiye’den bir sahra bataryası
20 süvari
Beşiktaş kolu
Kumandanı Erkân-ı Harbiye Binbaşısı Aziz Sami Bey
Serez Redif Taburu
7 nci Sahra Topçu Alayının bir bataryası
İhtiyat-ı Umumî
Kumandanı Kolağası Niyazi Bey
Manastır Gönüllü Taburu
Cem’an yekûn
7 tabur piyade, 4 sahra bataryası, 3 süvari bölüğü, 2 makineli tüfenk
268
44-2aj
269
2aj
Nizâm-ı harb-i aslî nazar-ı dikkate alınarak taksim edilmiş olan kollara
nazaran alınan nizâm-ı harb-i tabiî.
Hareket Ordusu Nizâm-ı Harbi
Kumandan: Birinci Ferik Mahmut Şevket Paşa
Erkân-ı Harbiye Reisi Mirliva Ali Rıza Paşa
Mümtaz Kolağası Vasıf Efendi
Mümtaz Yüzbaşı Bekir Efendi.
Birinci Mürettep Fırka Kumandanı Ferik Hüseyin Hüsnü Paşa

Erkân-ı Harbiye Reisi Kolağası Mustafa Kemal Bey
Kolağası Sami Bey
Kolağası İzzettin Bey
Mülhak Piyade Mülâzım-ı evveli Ahmet Tevfik Efendi
Mülhak Piyade Mülâzım-ı evveli İbrahim Efendi
Mülhak Piyade Mülâzım-ı sânî Hakkı Efendi
Birinci Mürettep liva kumandanı Erkân-ı Harbiye Miralayı Hasan İzzet
Bey
Mürettep 1 nci Alay Erkân-ı Harb Binbaşısı Aziz Bey (1 nci Tabur
34/1, 2 nci Tabur Drama Redif, 3 Tabur Ohri Redif, 4 ncü Tabur Nasliç
Redif)
Mürettep 2 nci Alay Erkân-ı Harb Binbaşısı Hafız Hakkı Bey (1 nci
Tabur Selânik Redif, 2 nci Tabur 11/2, 3 ncü Tabur 35/3)
İkinci Mürettep Liva Kumandanı Erkân-ı Harbiye Binbaşısı Zihni Bey
Mürettep 3 ncü Alay kumandanı Erkân-ı Harp Binbaşısı Fethi Bey (1
nci Tabur 17 nci Nişancı, 2 tabur 35/1, 3 ncü Tabur 14/3, Manastır Gönüllü
Taburu)
Mürettep 4 ncü Alay Erkân-ı Harbiye Binbaşısı Musa Kazım Bey (1
nci Tabur 12/2, 2 tabur 12/3, 3 ncü Tabur 13/3
Süvari 15 nci Alay Mürettep Bölüğü, 14 ncü Alay Mürettep Bölüğü,
9 ncu Alay
15 nci Seyyar Topçu Alayı, 1 nci , 2 nci, 3 ncü ve 4 ncü Batarya
270
Mitralyöz, 1 nci Selânik Bölüğü (2 tüfenk), 2 nci Serez bölüğü (3
tüfenk)
Jandarma 250
Zırhlı Otomobil 1 adet
Telgraf müfrezesi
Sıhhiye heyeti
İkinci Müretttep Fırka Kumandanı: Erkân-ı Harp Mirlivası Şevket
(Turgut) Paşa
Erkân-ı Harbiye Reisi: Kolağası Kâzım Bey
Üçüncü Mürettep Liva Kumandanı: Erkân-ı Harbiye Kaymakamı
Selahattin Bey
Mürettep 5 nci Alay Erkân-ı Harp Binbaşısı Enver Bey (18 nci Nişancı
Taburu, 36/2, 20/1, Serez Redif Taburu)
Mürettep 6 ncı Alay Erkân-ı Harp Binbaşı Mümtaz Bey (Köprülü Redif
Taburu, 11/1, 24/1, 10/1 taburu)
Dördüncü Mürettep Liva kumandanı: Erkân-ı Harbiye Miralayı Mehmet
Ali Bey
Mürettep 7 nci Alay, Erkân-ı Harbiye Binbaşısı Ali Fethi Bey (11/4, 6
ncı Nişancı, Kavala Redif Taburu)
Mürettep 8 nci Alay, Piyade Binbaşısı Nâki Bey, (34/4, 11/3, 11/4
taburu)
Süvari 7 nci ve 10 ncu Süvari Alayları
Cebel Demirhisar (1nci ve 2 nci Batarya)
8 nci Seyyar Topçu Alayı (1 nci, 2 nci ve 3 ncü batarya)
1 nci Mitralyöz Bölüğü (5 tüfenk)
Jandarma 250
Zırhlı otomobil bir adet
Telgraf müfrezesi
Sıhhiye heyeti
271
44-2ak
272
2ak
Aziziye Karakolu’ndan
Gayet Müsta’celdir (telgraf) Liman Dairesi
8 Nisan 1325 [21 Nisan 1909] gündüz saat 3.45
Harbiye Nezaretinde Mürettep Birinci Fırka Kumandanlığına

Taburlarımızın yarın öğlene kadar Meclis-i Mebusân-Bâbıâlî-Gülhane
mevâkiini ve orada bulunan İkinci Orduya mensup 11 nci ve 12 nci Alayların
taburlarından teslim alınmasını irade buyruluyor. Halbuki taburlarımızın
mevcudu ma’a-mekkârî ve hademe 350 neferden ibaret olduğu gibi Aziziye
karakoluyla Bank-ı Osmanî, Almanya, Avusturya, İngiltere ve Yunan
bankalarını Şişhane, Çürüklük, Bahçekapı sevkiyât, Unkapanı Köprüsü,
Tabhiye, Küçükpazarkapı Karakollarını işgal eylediğinden işbu mevâkî-i
mühimme hangi taburlara teslim edilecek ise numrosunun iş’ârı ve mezkûr
taburun yarın al’es-sabah gelip mevâki’-i mahsusayı teslim alması
hususunun binbaşılığa emr ü tebliği maruzdur ferman.
34 ncü Alay, 1 nci Tabur Binbaşı Abbas Hilmi
Üsküdar Kumandanlığı (Telgraf) Selimiye’den
Müsta’celdir. 15 Nisan 1325 [28 Nisan 1909]
gündüz saat 11.00
Harbiye Nezaretinde Mürettep 1 nci Fırka Kumandanlığına
C: Üsküdar’da bulunan taburlardan ikisinin yarın Makriköyü’ne
gönderilmesi emir buyruldu. Esasen Üsküdar’da dört tabur var. Bunların ikisi
kâmilen ve birisi kısmen Üsküdar, Kadıköy ve Beykoz ve Boğaziçi’ne
inkısam etmiştir. Yalnız bir tam tabur müctemi’ olarak Selimiye Kışlası’nda
bir çok nöbetlerle meşguldür. Mamafih, nihayet-i mezkûr taburu buradan
ayırmak kabil olur ve bir tabur daha ayırmak muvaffık değildir. Bu taburların
mevcudu esasen azdır. Selânik’te bir buçuk bölüğü ma’lûm olduğu üzere
Kesendire’de bırakılmıştır. Bu hususat nazar-ı dikkate alınarak yalnız bir
tabur hakkında emrinize muhtazırım.
Üsküdar Kumandanı Miralay Hasan İzzet
Hareket Ordusu Mürettep 1 nci Fırka Kumandanlığı,
Harbiye Nezareti, 15 Nisan 1325
Fırka Emri, numro: (10)
1. Mürettep 1 nci Fırkaya mensup taburlar meb’den istasyonları olan
Selânik veya Edirne’den itibaren Dersaadet’in tamamiyle işgaline kadar icrâ
273
eyledikleri harekât-ı askerîye hakkında muntazam birer harp ceridesi
yazdırarak bir an evvel fırka karargâhına göndereceklerdir.
2. İhrâz olunan şan ve şeref-i askerî ve millînin muhafazası itaat ve
zabt u rabtın lâyıkıyla tesis ve teminine mütevakkıf bulunduğundan;
(1) Bir emir ve vazife verilmedikçe zabitanın kıt’aları başından
ayrılmamaları,
(2) Efrad-ı askerîyenin perakende olarak ötede beride dolaşmayıp
devriye kolu veya sair bir vazife ile memur edilen efrad-ı askerîyeden
gayrısının mevki-i askerîlerini terk etmemeleri,
(3) Efrad-ı askerîyenin kendiliklerinden hiçbir suret ve vesileyle
kat’iyen silâh atmamaları,
(4) Evvelce emrolunduğu vechile zabitânın nefer elbisesiyle
dolaşmaktan ve silâh taşımaktan feragatle kıyafet-i askerîyelerini takmaları
gibi hususât-ı mühimmeyi bütün kıt’aat ümerâ ve zabitânı tarafından
fevkalâde itina ve dikkat olunacak ve inzibat ve şân-ı askerîyi muhtel olan
harekât-ı mâ’lûmeyi irtikap edenler mes’ul tutulacaktır.
Mürettep 1 nci Fırka ve İstanbul Ciheti Kumandanı
Ferik
Hüseyin Hüsnü
274
44-2al
275
2al
Taksim’de 20 nci Alayın 1 nci Tabur Kumandanlığına,
15 Nisan 1325, saat 9
Taburunuz Eyüp civarındaki İplikhane’yi yarın öğleye kadar işgal
edecektir. Daha şimdiden bir bölük göndererek Ohri Millî Taburunun taht-ı
işgalindeki mühim karakolları teslim alınız. Yarın tertibatın ikmâlinden sonra
Harbiye Nezaretindeki fırka karargâhına ma’lûmât vereceksiniz.
Harbiye Nezareti Karargâhı,
15 Nisan 1325
Aziziye Karakolunda 24/1 Kumandanlığına,
Yarın (16 Nisan 1325/29 Nisan 1909)) öğleye kadar Meclis-i
Mebusân-Bâbıâli- Gülhane mevakii orada bulunan İkinci Orduya mensup 11
nci Alayın 3 ncü ve 12 nci Alayın 3 ncü Taburlarından teslim alacak ve
keyfiyet-i teslimi fırka karargâhına bildireceksiniz.
Mürettep Fırka Kumandanı Ferik
Üsküdar Ciheti Kumandanlığına,
Üsküdar’da bulunan taburlardan münâsip iki taburu yarın Üsküdar
iskelesinden vapura bilirkap doğrudan doğruya Makriköyü’ne
göndereceksiniz. Mezkûr taburlar orada İkinci Ordu taburlarından
Zeytinburnu ve cephaneliği teslim alacaktır. Üsküdar’da kalan diğer iki
taburlardan ikisi ile Selimiye Kışlası bu Boğaziçi’nin Anadolu sahilinde
bulunan mühim karakollarını işgal ettireceksiniz. Yarın saat 12’de iki vapurun
Üsküdar iskelesinde emrinize amade bulunması için makamına emir
yazılmıştır. Akşam tertibatın fırka karargâhına bildirilmesi tavsiye olunur.
Fatih, Topkapı, Samatya, Makriköy, Davutpaşa ciheti
Kumandanlıklarına,
Bademâ Mürettep 2 nci Fırkaya tabi bulunacak ve icâp eden evâmiri
mezkûr fırka karargâhından telakki edeceksiniz. İşgal ettiğiniz mevakiin
kıt’aat-ı saire ile tebdili mukarrer bulunmakla bu bâbda evâmir ve tebligât-ı
lâzime almak üzere 2 nci Fırka Kumandanlığına mürâcaat ediniz.
Mürettep 1 nci Fırka Kumandanı Ferik
Mekteb-i Harbiye’de 36/2 Kumandanlığına
Taburunuzla yarın Fatih’e hareket edecek ve orada İkinci Orduya
mensup taburların taht-ı işgalinde bulunan karakolları teslim alacak ve
hitam-ı tertibatını Harbiye Nezareti’nde 1 nci Mürettep Fırka karargâhına
bildireceksiniz.
Müsvedde :
İmza
Mustafa Kemal
276
44-2am
277
2am
Mürettep 1 nci Fırka Erkân-ı Harbiye Riyaseti Cânib-i Âlisine,
Saadetlû Efendim Hazretleri,
(16) Nisan yani bugün öğleye kadar Meclis-i Mebusân-Bâbıâlî ve
Gülhane mevakiinin orada bulunan İkinci Orduya mensup 11 nci Alayın 3
ncü ve 12 nci Alayın 3 ncü Taburlarından taburumuz tarafından teslim
alınarak keyfiyetin bildirilmesi 15 Nisan tarihli emr-i âlîlerinden anlaşılmış,
taburumuzun işgal eylediği Aziziye, Bank-ı Osmanî, Alman, Avusturya,
İngiliz, Yunan ve Selânik bankalarıyla Şişhane ve Çürüklük Köprüsünün
İstanbul ciheti, Bahçekapı, Sevkiyat, Unkapanı, Köprü karakollarıyla Tanca,
Küçükpazar, Ayakapu karakollarının teslim edilecek taburun numrosunun
emr ü iş’âr buyrulması bâ-telgraf istirham kılınmış ise de henüz cevabı
gelmediğinden bu bâbda emr-i cevabî-yi âlîlerine muntazırım. Ferman, 16
Nisan 1325.
Aziziye Karakolu Kumandanı
32 nci Alay 1 nci Tabur Binbaşı
Harbiye Nezaretinde Hareket Ordusu 1 nci Fırka Kumandanlığına,
Redif gönüllülerden mürekkep olan taburların bu gün başlayıp hitâm
bulan sevkiyâtı bervech-i âtîdir. Drama Redif Taburunun gündüz saat 5’de
trenle 800, Serez Redif Taburu gündüz saat 8’de trenle 1050, Köprülü Redif
Taburu ve 36 ncı Alayın 2 nci Taburunun gönüllüleri bahren Hecin vapuruyla
gündüz saat 9’da 950 nefer, Kavala Redif Taburu Selânik vapuruyla gece
saat yarımda 836 nefer Selânik ve Manastır Redif Taburlarıyla Manastır ve
Ohri Millî Taburları Bezm-i Âlem vapuruyla gece saat 1.15 geçe 2880 nefer
İstanbul’dan irkap olunan birkaç yüz mevkufîn-i asker de bu vapurlardadır.
Nasliç Redif Taburu Taşoz vapuruna gece saat 4’de 750 nefer efrada ikişer
günlük ekmek ile zeytin ve mütenevviâttan ibaret katık tevzî olunmuştur. İşbu
sevkiyâttan bahis olarak Selânik, Serez, Drama, Kavala’ya telgraflar çekilmiş
ve bu taburların dahil-i şehirde ötede beride tek tük perakendeleri kalacağı
tabii bulunduğundan bunların da temin-i sevkleri esbâbının istikmâli lüzumu
bu günkü sevkiyâtın bilâ-vukuât icrâ edildiği maruzdur.
17 Nisan 1325.
Sevkiyata Memur
Mümtaz Yüzbaşı Mehmet Nuri
Birinci Mürettep Fırka Kıt’aâtı
Harbiye Nezareti, Piyade 35 nci Alay, 1 nci Tabur (447), 17 nci
Nişancı Taburu (450)
Meclis-i Mebusân ve Gülhane, 34 ncü Alay 1 nci Tabur (380), 34 ncü
Alay, 4 ncü Tabur (410)
278
Fatih, 26 ncı Alay, 2 nci Tabur (600)
Eyüp İplikhane 20 nci Alay, 1 nci Tabur (398)
Üsküdar, 6 ncı Nişancı Taburu (358), 18 nci Nişancı Taburu, 24 ncü
Alaya 1 nci Tabur (398) bir cebel bataryası (Makriköy İtfaiye Karakolunda,
Üsküdar İskelesi Karakolunda, Selimiye Kışlasında)
15 nci Topçu Alayından 6 batarya
14 ncü Topçu Alayından 3 batarya
5 adet makineli tüfenk
14 ncü Süvari Alayından mürettep bölük Sarayburnu’nda,
15 nci Süvari Alayından mürettep bölük
Karargâhın rükûbuna mahsus bir takım Harbiye Nezaretinden
279
44-2an
280
2an
Fatih ve civarı karakolları teslim alındı. İkinci Orduya mensup tabur
hareket etti. Emniyetin be-kemâl bulunduğu ma’ruzdur.
Fatih Karakolundan
36 ncı Alay 2 nci Tabur Binbaşı Hasan
Liman Dairesi Vasıtasıyla;

Aziziye Karakolu Kumandanı Binbaşı Abbas Hilmi Efendiye
C: 16 Nisan 1325 trenlerini işgal etmeniz lâzım geleceği hakkındaki

evâmiri Ayasofya ve Gülhane mıntıkası kumandanı Erkân-ı Harb Binbaşısı
Ali Hikmet Beye Meclis-i Mebusân dairesine mürâcaat ediniz.
Fatih Nizamiye Karakolu Kumandanı
Binbaşı Hasan Efendi
C: 17 Nisan, mevcut eslihânın sevki için lüzûm görülen araba miktarını
tayin olunmak üzere eslihâ adedinin bildirilmesi lazımdır.
Makriköy’de 35 nci Alay 3 ncü Tabur Kumandanı Kolağası Asım
Efendiye
C: 16 Nisan, haiz-i ehemmiyet olmayan Karakolların seddi ve
taburunuzla ancak fevkalâde mühim olan mahallerin taht-ı muhafazada
bulundurulması,
17 Nisan 1325 gündüz, saat 2.25
Harbiye Nezaretinde Hareket Ordusu 1 nci Fırka Kumandanlığına
Müsta’celdir.
Mensubu bulunduğum taburun iki bölüğü Galata cihetinde işgal
eylediği karakolların İkinci Ordunun 3 ncü Nişancı Taburu ve İstanbul
cihetinde diğer iki bölüğün işgal ettiği Unkapanı, Bahçekapı ve sair
karakolların Üçüncü Ordudan diğer taburların teslim alacağı Erkân-ı Harp
Kolağası Kâzım Bey ifade eylemiş; halbuki bu iki bölük tebdil edilmedikçe
taburumuzun işgal edeceği Bâbıâli-Meclis-i Mebusân ve Gülhane
karakollarını mevcutları kalil olan iki bölükle teslim almak mümkün
olamayacağı cihetle mezkûr mevkileri her kim teslim alacak ise bir an evvel
i’zâmı esbâbının istikmâl buyrulması maruzdur ferman, 16 Nisan 1325
Binbaşı Abbas Hilmi
Gayet Müsta’celdir
281
Hareket Ordusu 1 nci Fırka İstanbul Ciheti Kumandanlığına
Taburla Selimiye’den Makriköye geldim. Evvelce 1.200 neferle
beklenen Baruthane ve Zeytinburnu fabrikasının teslim alınması Makriköy
kumandanlığından emr olunuyor. Ezgayr-ı perakende 220 neferi tecavüz
etmeyen tabur mevcuduyla bu fevkalâde mühim olan nukatın kâmilen teslim
olunamayacağı bedihi olduğundan orada kumandanlarına makine başında
muntazırım, ferman, 16 Nisan 1325
25 nci Alay 3 ncü Tabur Kumandanı

Kolağası Mehmet Saim

Fatih ve civarı karakollarıyla Sulu Manastıra merbut mevaki’de bir çok
eslihâ mevcut olmakla bunların mahallerine sevki için muktezî arabaların
irsâli zımnında icâp edenlere emir itâ buyrulması maruzdur. 17 Nisan 1325
Fatih Nizamiye Karakolu Kumandanı
Binbaşı Hasan
282
44-2ao
283
2ao
Fatih’te 36 ncı Alayın 2 nci Taburu Kumandanlığına
Telgraf
Eyüp’te 20 nci Alayın 1 nci Taburu Kumandanlığına
İstanbul ciheti iki mıntıkaya ayrılmıştır. Mensup olduğunuz ikinci
mıntıka Harbiye Nezareti, Fatih ve Eyüp mevakiini şâmildir. Kumandanı
Binbaşı Mehmet Nâki Bey’dir. Merkezi Harbiye Nezareti merbut kıtaatı 35 nci
Alay 1 nci Tabur, 17 nci Nişancı Taburu, 36 ncı Alay 5 nci Tabur 20 nci Alay
1 nci Tabur mitralyöz bölükleriyle 14 ncü Süvari Alayının mürettep
bölüğüdür. Kâffe-i umur ve hususât için mezkûr mıntıka kumandanlıklarına
mürâcaat edilecektir. 19 Nisan 1325
Mürettep 1 nci Fırka ve İstanbul Ciheti
Erkân-ı Harbiye Reisi
Kolağası Mustafa Kemal
Harbiye Nezaretinden:
17 nci Nişancı Taburu Kumandanlığına
İstanbul ciheti iki mıntıkaya ayrılmıştır.
Birinci Mıntıka: (Gülhane, Daire-i Mebusân, Bâbıâlî) kumandanı
Erkân-ı Harbiye Binbaşısı Ali Hikmet Bey, Merkezi Mebusân Dairesi.
Bu mıntıkaya merbut kıt’aât:
34 ncü Alay 1 nci Tabur, 4 ncü Tabur, 15 nci Süvari Alayı 1 nci Bölük,
Umum Topçu
İkinci Mıntıka: (Harbiye Nezareti, Fatih, Eyüp) Kumandanı: Binbaşı
Mehmet Nâki Bey, Merkezi Harbiye Nezareti
Bu mıntıkaya merbut kıt’aât:
35 nci Alay 2 nci Tabur, 17 nci Nişancı Taburu, 36 ncı Alay 2 nci
Tabur, 20 nci Alay 1 nci Tabur mitralyöz bölükleri 14 ncü Süvari Alayı 1 nci
Bölük. Kıtaât, kâffe-i umûr ve hususat için mezkûr mıntıka kumandanlıklarına
mürâcaat edecektir.
Mürettep 1 nci Fırka ve İstanbul Ciheti kumandanı Ferik
Birinci mıntıka kumandanlığına ve mıntıkası dahilindeki kıt’aâta
kumandan paşa tarafından şifahen tebliğ olunmuştur.
Erkân-ı Harbiye Reisi Mustafa Kemal
İkinci mıntıkadan Fatih, Eyüp kumandanlıklarına telgraf yazıldı. 18
Nisan.
284
44-2ap
285
2ap
TARİH HÜLÂSASI MUAMELE MUAMELESİ
TARİHİ
18 Nisan 1325 36 ncı Alay 2 ve 3 21 Nisan 1325 Mıntıkalara tamim
ncü Tabur Kudüslü edildi.
firari Ali b. Selim’in
derdesti hakkında
jurnal
18 Nisan 1325 Zabitanın şiddet-i 19 Nisan 1325 Birkaç güne kadar
ihtiyacına mebni îtâ olunacağından
Mart maaşı itâsı bahisle mıntıkalara
hakkında 34/1 takriri tamim edildi.
16 Nisan 1325 Gekbüze civarında 19 Nisan 1325 Üsküdar ciheti
ahaliye taarruz eden kumandanlığına
firari askerlerin def telgraf yazıldı.
ve tenkili hakkında
19 Nisan 1325 14 ncü Süvari Alayı 20 Nisan 1325 Hıfzı
mürettep
bölüğünden beş re’s
hayvanın taht-ı
tedavide bulunduğu
hakkında
19 Nisan 1325 82/1’den erzak ve 22/23 Nisan Ait olan kıt’aâta
yem alan kıt’aatın 1325 yazılmıştır.
sened-i mahsus
vermeleri hakkında
19 Nisan 1325 Gekbüze civarındaki 20 Nisan 1325 Cevap yazıldı.
firariler hakkında
telgraf 2 kıt’a
20 Nisan 1325 Dersaadet’te 21 Nisan 1325 Mıntıkalara tamim
bulunan Hareket edildi.
Ordusuna mensup
olan kıtaâta maaş
itâ olunacağı
hakkında
20 Nisan 1325 Üsküdar cihetinin iki 21 Nisan 1325 Hıfzı
taburla idaresi
hakkında
286
20 Nisan 1325 Üsküdar’dan 20 Nisan 1325 Ali Hikmet Bey’e
gelecek taburların
vaz’ül-ceyşi
hakkında
20 Nisan 1325 Üçüncü Ordudan 20 Nisan 1325 Taburlardan talep
gelen bazı taburların edildi.
maaşları hakkında
20 Nisan 1325 Hapishane-i 20 Nisan 1325 Muamelesi yapıldı.
umuminin 1 nci
Fırka tarafından
teslim alınması
hakkında
21 Nisan 1325 Polislerin rovelvör 22 Nisan 1325 Mıntıka
taşımaları hakkında, kumandanlarına
184 Zaptiye yazıldı.
Nezaretinden
21 Nisan 1325 Fatih’te Fevzullah 21 Nisan 1325 Mıntıka
Efendi kumandanlarına
medresesindeki yazıldı.
sirkat hakkında,
Hareket Ordusu
21 Nisan 1325 Taburların ahz 22 Nisan 1325 Mıntıka
edecekleri lahm kumandanlarına
istihkakı hakkında yazıldı.
Hareket Ordusu
21 Nisan 1325 24/1 Birinci 21 Nisan 1325 Mazbata
mıntıkaya iltihak
ettiği hakkında,
Mıntıka kumandanı
21 Nisan 1325 34/1 Hayvanat nal 25 Nisan 1325 Mâlûm kıt’aâta
ve mıhları hakkında, tezkire yazıldı.
mitralyöz 4 ncü
bölük yüzbaşısı
287
21 Nisan 1325 Bostancı civarında 22 Nisan 1325 Üsküdar cihetine tel
bir topçu zabitini yazıldı.
emanete
hıyanetinden dolayı
efradın
katledecekleri
hakkında, İzmit
Kumandanlığından
22 Nisan 1325 Efradın yerli ahali, 22 Nisan 1325 Mıntıkalara tamim
polis ve jandarma ile edildi
temasta
bulunmamaları
hakkında, Hareket
Ordusundan
22 Nisan 1325 Rûz-ı Hızır’da 22 Nisan 1325 Mıntıkalara tamim
efrada kuzu itâ edildi.
olunacağı hakkında,
Levâzımât-ı
Umumiyeden
22 Nisan 1325 Teferrücgâh olan 22 Nisan 1325 Mıntıkalara tamim
mevakide edildi.
devriyelere süvari
terfiki hakkında,
Hareket
Ordusundan
23 Nisan 1325 Fırınlardan alınacak 24 Nisan 1325 Mıntıkalara tamim
ekmeklerin çift edildi
olarak senet
mukabilinde ahzı
hakkında, Hareket
Ordusundan
288
23 Nisan 1325 Erzak ve sairenin 24 Nisan 1325 Mıntıkalara tamim
ahzı için verilecek edildi
senetlerin ay
nihayetinde
senedât-ı mahsus
itâsı hakkında,
Hareket
Ordusundan
23 Nisan 1325 Hareket Ordusu 24 Nisan 1325 Mıntıkalara tamim
kıtaatına elbise, edildi
çamaşır vesaire ita
olunacağı hakkında,
Hareket
Ordusundan
23 Nisan 1325 Harekât-ı âhire 24 Nisan 1325 Mıntıkalara tamim
esnasındaki şehit ve edildi
sakatlar hakkında,
Hareket
Ordusundan
23 Nisan 1325 35/1’in mevcudunun 24 Nisan 1325 Mıntıkalara tamim
azlığından bahisle edildi
müfreze tertip
edilmemesi
hakkında, Tabur
kumandanlığından
289
44-2aq
290
2aq
TARİH NUMRO HÜLASASI MUAMELE TARİHİ NUMROSU
Sİ
24 ---- Hareket Hareket 25 ----
Nisan Ordusu Ordusu Nisan
1325 kıt’aatının Kumandanlı 1325
alacakları ğından,
maaşlarda tamim
tevkifat icra edildi.
edilmemeleri
hakkında
25 ---- Hareket “ “ 25 ---
Nisan Ordusu Nisan
kıtaatının
aldıkları yem
çuvallarının
iadesi
hakkında
25 --- Hareket “ 26 ---
Nisan Ordusu çadır “ Nisan
ihtiyaçları
hakkında
25 Hareket “ 26 ---
Nisan ---- Ordusu yaralı “ Nisan
zabitân ve
efrada
hastahaneden
çıkmaları için
yanında itâ
olunacak
elbiseler
hakkında
26 --- Nizamiye Zeylen “ “ 26 ---
Nisan Kasımpaşa Nisan
anbarından îtâ
olunan yem
mukabilinde
icâp eden
senedât-ı
mahsusa
hakkında
291
27 --- Hareket Üçüncü 28 ---
Nisan Ordusu kıtaatı Ordudan Nisan
arasında keza ordu
inzibatın kumandanlı
tamamen ğından
temini için
teşebbüsât ve
takayyüdatta
bulunulması
hakkında
30 --- Yevmî “ “ “ 30 Nisan ---
Nisan alınmakta
olan lahm
tayinâtının
mazbata ile
ahzı hakkında
292
44-2ar
293
2ar
Şüheda ve Mecrûhîn
36 ncı Alay 2 nci Tabur 4 ncü Bölük gönüllü neferi, Selânik vilâyetine
tabi Gevgili kazasının Boğdanca karyesinden Ahmet b. İbrahim, Gönüllü, 2
Nisan 1325 “Sakat”
Taksim Kışlası musademesinde bölüğüyle beraber bulunarak sol

ayağından Mecrûh olmuş ve taht-ı tedavide bulunduğu Surp Agop Ermeni
Hastahanesinde görülen lüzûm üzerine ayağı kat edilerek sakatlanmıştır.
Jurnal 67, 25 Nisan 1325
Şehid, 11 Nisan 1325

2 nci Bölük 1 nci Manga nizamiye Adana vilâyetinin Karaisalı
kazasının Yukarı Perikli karyesinden Deli Ali oğlu Mehmet b. Hasan, 1303
(Şehiden vefat), Nizamiye, 10 Haziran 1324.
Taşkışla musaademesinde şehiden irtihâl-i dâr-ı beka etmiştir. Jurnal
68, 25 Nisan
Mecrûh
1 nci Bölük 5 nci manga
Adana vilayetinin Cebel-i Bereket sancağının Nefibahçe karyesinden
Osman Hamza b. İsa 1301, Nizamiye, 10 Haziran 1324.
Taşkışla musademesinde Mecrûhen, Jurnal 69, 25 Nisan
Mecrûh
Drama sancağının Kavala kazasının Misvaklı karyesinden Osman b.
Hasan, 1301, Nizamiye 21 Kanun-ı sani 1322
Taşkışla musademesinide Mecrûhen, Jurnal 69, 25 Nisan
Şehid
2 nci Tabur, cebel topî, 11 Nisan 1325, onbaşı olup
Manastır kazasının Burgaş karyesinden Şahin b. Ahmet, 1299,
Nizamiye 16 Haziran 1324, 13 Mart 1323
Şehiden fevt
Taşkışla musademesinde şehiden vefat
25 Nisan 1325
294
44-2as
295
2as
Mecrûh
2 nci Tabur cebel top 2 neferi
Selânik vilayetinde Serez sancağına tabi Nevrekop kazasından,
İsfarçete karyesinden Mehmet b. Hüseyin, 1304
Nizamiye, 8 Temmuz 1324
Dersaadette Taşkışla’da efrâd-ı âsiye ile vukubulan musademede
mecrûhen Harbiye Hastahanesi’ne terkim 11 Nisan 1325 (ahvâl-i sıhhıyesi
taburca meçhul olduğundan hastahaneden sual buyrula). 25 Nisan 1325.
Sakat
34 ncü Alay 4 ncü Tabur 1 nci Bölük
Gönüllü efradından Drama sancağına tabi Kozluköy karyesinden
İbrahim Çavuş b. Mustafa, tabura duhûlü 2 Nisan 1325
Bâbıâlî caddesinde usât ile vukubulan musademede sağ kolunun
kısm-ı ulyasından mecrûh olup berâ-yı tedavi Gülhane Hastahanesi’nde
bulunan, 24 Nisan 1325
Mecrûh
Nasliç Redif Taburu efrad-ı redifesinden
Kayalar kazasının Habur karyesinden Seyid Ali b. Salih
Üsküdar’da Büyük karakol civarında vukubulan musademede
başından yaralanarak Üsküdar hastahanelerinden birine yatırıldığı taburu
kumandanlığının işarına atfen Üçüncü Ordu Kumandanlığının, 26 Nisan
1325 telgrafı
Şehit
35 nci Alay, 1nci Tabur 1 nci Bölük, 8 nci Manga efradından
Kuşadası Redif Taburu dairesinden Aydın sancağının Söke
kazasından Mandıca nahiyesinin Burunköy karyesinden Arab Mustafa b.
Sait, 1303, 26 Nisan 1325
Şehit
24 ncü Alay, 1 nci Tabur 2 nci Bölük, 11 nci manga onbaşısı
Feylas kazasının Dolani karyesinden Nusret b. Hamid, 1300
Nasbı 1 Teşrin-i evvel 1324, duhûlü 17 Şubat 1321
Nisanın 11 nci günü Taksim Kışlasına vukubulan taarruz ve hücum
esnasında şehiden vefat etmiştir. 29 Nisan 1325
296
Şehit
24 ncü Alay 1 nci Tabur 3 ncü Manga
Avlonya kazasının Taramaç karyesinden Salko b. Vakyan, 1298
23 Ağustos 1322
Taksim Kışlasına vukubulan taarruzda vefat etmiştir. 29 Nisan 1325
Şehit
24 ncü Alay 1 nci Tabur 4 ncü Bölük 9 nu manga onbaşı
Avlonya kazasının Zilve karyesinden Celal b. Zeynel, 1299
Nasbı 1 Teşrin-i evvel 1324, Duhûlü 10 Mart 1321.
Taksim Kışlasına taarruz ederken şehit olmuştur. 29 Nisan 1325.
297
44-2asa
298
2asa
Şehit
24 ncü Alay 1 nci Tabur 4 ncü Bölük, 10 ncu Manga onbaşısı
Yanya vilayetine merbut Filas kazasının Şalı karyesinden Naim b.
Süleyman, 1296
Nasbı 1 Teşrini evvel 1324, duhûlü 16 Mart 1321
esnasında şehiden vefat etmiştir. 29 Nisan 1325
Şehid
24 ncü Alay, 6 ncı Tabur, 4 ncü Bölük, 9 ncu Manga
Üsküp’ün Kumanova kazasından Ramiz b. Halil 1303
Duhûlü 25 Ağustos 1324
Nisan’ın 11 nci günü Taksim Kışlasına vukubulan taarruz ve hücum
esnasında şehiden vefat etmiştir.
Şehit
24 ncü Alay 1 nci Tabur 4 ncü Bölük 9 ncu Manga
Grebene kazasının Bayraklı karyesinden Recep b. Yakup, 1303
Duhûlü 28 Mart 1324
Şehit
24 ncü Alay, 1 nci Tabur 4 ncü Bölük, 6 ncı Manga
İzmir vilâyetinin Menemen kazasının Bakıç karyesinden Ahmet b.
Osman
Duhûlü 23 Mart 1324
Nisanın 11 nci günü Taksim kışlasına vuku bulan taarruz ve hücum
Mecrûh
24 ncü Alay, 1 nci Tabur, 2 nci Bölük, 2 nci Manga
Gilan kazasının Lokovik karyesinden Ramazan b. Murtaza
Duhûlü 1 Mayıs 1321
esnasında mecrûh olmuştur.
299
Mecrûh
Gümüşhane sancağının Denizli karyesinden Mehmet b. İbrahim
Duhûlü 18 Mart 1322, nasbı 1 Teşrin-i evvel 1324
Nisanın 11 nci günü Taksim Kışlasına vuku bulan taarruz ve hücum
Mecrûh
24 ncü Alay, 1 nci Tabur, 3 ncü Bölük 10 ncu Manga onbaşısı
Bayburt sancağının Hart nahiyesinin Gerze-i Ulya karyesinden
Süleyman b. Ali
Duhûlü 6 Nisan 1321, nasbı 1 Teşrin-i evvel 1324
Mecrûh
Prizren sancağının Kalkandelen kazasının Selviyan karyesinden
Haydar b. Behlül, 1301
Nasbı 5 Haziran 1323
300
44-2at
301
2at
Mecrûh
24 ncü Alay, 1 nci Tabur, 4 ncü Bölük, 3 ncü Manga onbaşısı
Sinop sancağının Çarşamba nahiyesinden Mehmet b. Ali, 1297
Duhûlü 20 Mart 1321, nasbı 1 Teşrin-i evvel 1324
esnasında Mecrûh olmuştur.
Mecrûh
24 ncü Alay, 1 nci Tabur, 4 ncü Bölük, 3 ncü Manga
Kayalar kazasının Langa karyesinden Şükrü b. Hasan 1304
Duhûlü 7 Temmuz 1324
esnasında Mecrûh olmuştur.
Mecrûh
24 ncü alay, 1 nci Tabur 4 ncü Bölük 12 nci Manga
Kayalar kazasının Langa karyesinden Ali b. Abdullah, 1299
Duhûlü 1 Teşrin-i evvel 1323
24 ncü Alay 1 nci Tabur şehit ve Mecrûhîn neferen 15’dir,
29 Nisan 1325
Mecrûhen şehit
15 nci Süvari Alayı 3 ncü Süvari Bölüğü
Vodina kasabasının Mustafa Bey Mahallesi’nden Rüstem b. Mahmut
Üçüncü Ordu 15 nci Seyyar Topçu Alayı
Şehit
1 nci Bölük emini Mehmet Ali b. Hacı Abdullatif, İzmir.
Mecrûh
1 nci Bölük, Hasan b. Mehmet, Ödemiş, 19 Nisan 1325
Mecrûh
1 nci Bölük Onbaşı Ali b. Mehmet, Manisa, 19 Nisan 1325
302
44-2ata
303
2ata
15 nci Seyyar Topçu Alayı
Mecrûh
1 nci Bölük Nuri b. Osman, Aydın 13 Nisan 1325
Mecrûh
1 nci Bölük Salih b. İsmail, Serez, 19 Nisan 1325
Mecrûh
1 nci Bölük Davut b. Hurşit, Serez, 19 Nisan 1325
Mecrûh
1 nci Bölük Mehmet b. İsmail, Nablus, 19 Nisan 1325
Mecrûh
1 nci Bölük onbaşı Mehmet b. Mehmet Emin, İzmir, 19 Nisan 1325
Mecrûh
1 nci Bölük Nişancı Onbaşı
Hasan b. Halil, Sivas, 19 Nisan,
Mecrûh
1 nci Bölük Ali b. Mustafa, Menlik, 19 Nisan
Mecrûh,
1 nci Bölük, Abdurrahman b. İbrahim, Manisa, 19 Nisan
Mecrûh
Mülâzım-ı evvel Abdullah Bey, 19 Nisan 1325
Mecrûh
Marangoz Tevfik Usta, 19 Nisan
Şehiden vefat
Üçüncü Süvari Fırkası Erkân-ı Harbiye Reisi
Erkân-ı Harp Binbaşısı Muhtar Bey, 11 Nisan 1325
Yüzbaşı Osman Efendi, 19 Nisan 1325.
304
44-2au
305
2au
Redif 47 nci Alayı, 1 nci Tabur, Serez
Serez’in Osmaniye Mahallesi’nden Recep b. Sofyalı Latif, 1298
“Şehit”
Gönüllü, Serez’un Hacı Ali Mahallesi’nden Ahmet b. Mustafa “Şehit”
- Onbaşı Serez’un Ayşe Hatun Mahallesi’nden Abdurrahman b. Salih
“Şehit”
- Gönüllü, Serez’un Hacı Ali Mahallesi’nden Şaban b. Ahmet “Mecrûh”
- Hane, 50/1 Serez’un Hacı Mahallesi’nden Osman b. Mustafa, 1286
“Mecrûh”
- Hane, 28/1 Serez’un Osmaniye Mahallesi’nden Ferid b. Doğmiçeli
Ali, 1292 “Mecrûh”
- Hane, 27/1 Gönüllü Serez’un Osmaniye Mahallesi’nden Kadri b.
Prizrenli Ahmet, 1293 “Mecrûh”
- Hane Gönüllü Arabacı Mahallesi’nden Hasan b. Durak “Mecrûh”
-Hane Muhacir Mahallesi’nden Mehmet b. Rüstem “Mecrûh”
306
44-2aua
307
2aua
Mecrûh
Hane
Serez’un Kamaniçe Mahallesi’nden Salih b. Zeynel
Mecrûh
Hane
Bayraklı Cuma karyesinden Halil b. Hacı Ali
Mecrûh
Hane
Fevaidiye Mahallesi’nden Musa b. Elmas
Mecrûh
Hane
Serez’un Dilli karyesinden Abdullah b. İsmail
Mecrûh
Hane
Serez’un Arabacı Mahallesi’nden Ali b. Mehmet
Şehit
(İplikhane Karakolu musademesinde mücerret ve pederi üç erkek ve
bir kız kardeşi vardır.)
Redif neferi
Hane, 25/3
Kavala kazasının Korucu karyesinden
Kuyumcu oğlu Hüseyin b. Mustafa
1289, şehiden vefat.
Sakat
(Merkum Dersaadet’e giderken Çatalca istasyonunda ayağını tren
ezerek Edirne Hastahanesine gönderilmiş ve orada ayağı kesilerek sakat
olmuştur.)
Redif neferi
Hane, 47/1
Kavala kazasının Rikoş karyesi Seki Mahallesi’nden
Kasap Hasan’ın Salih b. Şevki Hüseyin
308
1289
Mecrûh
(İplikhane musademesinde Mecrûh olmuş ise de cerihası geçmiştir.)
Redif Boru Çavuşu
Hane, 37/1
Kavala kazasının Ortadere karyesinden
Mustafa b. Hüseyin
1289
Şehit
(Merkum İplikhane ve Yıldız taraflarında vatanperverâne hidmet-i
fevkalâdesi görülmüş ve muahharen Gümüşsuyu Hastahanesinden vefat
etmiştir, ailesi mevcut olduğu)
Redif neferi
Hane, 25/2
Paravişte kazasının Koçkar karyesinden
Mehmet b. Hasan
1298
Mecrûh
Manastır Millî Taburundan
Manastır’ın Kazak karyesinden
Hüseyin b. Yusuf
309
44-2av
310
2av
Tahminen şehit
(Bank-ı Osmanî karakolunda verilen (sigaradan?) teslim edilip
Gülhane Hastahanesinde vefat ettiği, müteveffanın haremiyle üç nefer sabi’i
olduğu)
Drama Redif Taburunudan
Hacı Şevket b. Ahmet
Şehit
Üsküdar’da şehit olmuştur (Validesiyle biraderi Hüsnü mevcut olduğu)
42 nci Redif Alayı, 1 nci Tabur
Hane
Selânik kasabasının Kazaz Hacı Mahallesi’nden Mustafa Kamil b.
Temur Ali
1304
Maktul
Maktul olmuştur. (Üsküdar’da şehit olmuştur?) (Validesiyle bakire bir
hemşiresi vardır)
Gönüllü
Tikveş kazasının Perezdova karyesinden
Hristotire
Mecrûh
Sağ kolu kesilecektir. (Validesiyle bir biraderi vardır)
Gönüllü
Iskarapa kazasının Vejeja karyesinden Rıza b. Kâzım
Mecrûh
Üzerinde taşımakta olduğu rovelvörden kazaen ordugâhta
yaralanmıştır.
6 ncı Nişancı Taburu 4 ncü Bölük, 5 nci manga
Mahir b. Süleyman
Beypazarı
Duhûlü 23 Ağustos 1323
Mecrûh
311
Üzerinde taşımakta olduğu rovelvörden kazaen ordugâhta
yaralanmıştır.
6 ncı Nişancı Taburu 4 ncü Nişancı Bölüğü borazan neferi
Ahmet b. Hüseyin
Diyarbekir
Duhûlü 10 Mayıs 1322
Şehit
Taşkışla Taksim musademesinde şehit, 11 Nisan 1325
20 nci Alay 1 nci Tabur 4 ncü Bölük Mülâzım-ı sânî Niğde sancağında
Yeniköy karyesinden Bekir Efendi b. Mehmet Efendi
Duhûlü 10 Teşrin-i evvel 1311, nasbı 10 Kânûn-ı evvel 1319
Şehiden vefat
Şehit
Taşkışla Taksim musademesinde şehit
Hane
1 nci Bölük, 1 nci Manga
Manastır sancağının Resne nahiyesinin Salis Mahallesi’nden Paşa b.
Salih
1300
Duhûlü 10 Şubat 1321
312
44-2ava
313
2ava
Şühedâ
Taşkışla ve Taksim Musademesinde
Şehit : Taşkışla ve Taksim Musademesinde
20 nci Alay 1 nci Tabur 1 nci Bölük 1 nci Manga
Gostivar kazasının Dut karyesinden
Abdülvahit b. Mehmet
Sene 1302
Duhûlü : 18 Temmuz 1323
1 nci Bölük 3 ncü Manga
Hane
Tikveş kazasının Salkova karyesinden
Hasan b. Şakir, sene 1303
Duhûlü : 24 Mart 1324
Üsküp Sancağının Para karyesinden
Şehabettin b. Bayram
Duhûlü : 8 Mart 1325
Şehit :
Hane
Menteşe sancağının, Köyceğiz kazasının
Elçek karyesinden
Koca Ömer oğlu Ömer b. Mehmet
1302
11/4 ncü Bölük
Ramazan b. Abdülbaki
Kırçova, 1303.
30/ 4 ncü Bölük
314
Ethem b. Bahtiyar
Kalkandelen, 1302
Şehit
15/4 ncü Bölük
Mehmet b. Hüseyin
Refahiye, 1297
9/ 1 nci Bölük
Akova kazasının Merdek karyesinden
Beşir b. Eyüp, 1299
5/ 4 ncü Bölük
İsmail b. Mehmet
Menemen, 1303
3 ncü Bölük Çavuşu
Mehmet b. Ali
Refahiye, 1299
13/1 nci Bölük
Yunus b. Emin
Kalkandelen, 1303
13/1 nci Bölük
Sait b. Abdurrahim
Kozana, 1301
1/4 ncü Bölük
Bekir b.Bekir
Samsun, 1302
3/4 ncü Bölük
Yusuf b. İdris
Üsküp, 1303
Şüheda : 19
Mecrûh : 18
İadeyi afiyet : 10
47
315
44-2ax
316
2ax
20 nci Alay, 1 nci Tabur Mecrûhiyeti
1 nci Bölük çavuşu, Sait b.İsmail, Yenihan, 1299
1/1 nci Bölük, Abdullah b. İbrahim, Pirlepe, 1301
3/1 nci Bölük, Hasan b. Hacı Mehmet, Sivas, 1302
5/1 nci Bölük, Hasan b.Musa, Manastır, 1300
5/1 nci Bölük, Şakir b.Nasuhi, Kalkandelen, 1302
5/1 nci Bölük, İbrahim b. Yako, Ankara, 1304
7/1 nci Bölük, Mustafa b. Zekeriya, Balıkesir, 1303
11/1 nci Bölük, Muhittin b. Latif, Refahiye, 1299
15/1 nci Bölük, Şaban b.Yusuf, Samsun, Çarşamba, 1302
15/1 nci Bölük, Feyzullah b. Maksut, Gostivar, 1299
1/1 nci Bölük, İsmail b. Hakkı, Aydın, 1302
11/3 ncü Bölük, Hüseyin b. Ahmet, Divrik, 1302
3/3 ncü Bölük, Yahya b. Mustafa, Bandırma, 1303
4 ncü Bölük, Mülâzım-ı sânî, Selânik vilâyetine tabi Eğribucak
karyesinden ashab-ı alâkadan Rıza Ağanın mahdumu İbrahim Lütfi Efendi b.
Rıza, 1303, Duhûlü 1 Kanunu evvel 1321, nasbı 21 Eylül 1324
5/4 ncü Bölük, Hayri b.İzzet, Sivas, 1302
11/4 ncü Bölük, Arif b.Şükrü, Samsun, 1303
11/4 ncü Bölük, Mustafa b. Ahmet, Filorina, 1300
20/1 Mecrûhan hastahaneye yatırılıp iade-i âfiyet etmekle Taburda
mevcut olan;
1 nci Bölük emiri Abbas b. Mahmut, sivas, Kangal 1302
7/1 nci Bölük, Osman b. Mehmet, Bandırma, 1300
7/1 nci Bölük, Bektaş b. Hüseyin, Gostivar, 1302
7/1 nci Bölük Onbaşı (Fazlı) Haşim b. Mehmet, Turgutlu, 1294
13/3 ncü Bölük, İsmail b.Cabir, Gostivar, 1293
11/4 ncü Bölük, Mehmet, b.Halil, Sivas, 1302
13/4 ncü Bölük, Onbaşı, Rıza b.Abidin, Filorina, 1300
13/4 ncü Bölük, Basri b.Bekir, Kırçova, 1303
13/4 ncü Bölük, Süleyman b.Ahmet, Üsküp, 1302
15/4 ncü Bölük, Abidin b. Aziz, Florina, 1300
317
44-2axa
318
2axa
18 nci Nişancı Taburu mecrûh ve şühedâsı
Mecrûh, 18 nci Nişancı Taburu, 2 nci Bölük, Ömer b. Sadık,
Ulferiye(?)
Mecrûh, 3/3 ncü Bölük, Ali b. Mehmet, Ankara
Şehiden vefat, 2 nci Gönüllü Selânik Bölüğü, Rufaî dervişlerinden
Derviş Hüsnü, 11 Nisan
Şehiden vefat, 2 nci Gönülü Selânik Bölüğü, Sayaste oğlu Hasan, 11
Nisan
Şehiden vefat, 2 nci Gönüllü Selânik Bölüğü, Mehmet b. Hüseyin,
Girit, 11 Nisan
Mecrûh, 2 nci Gönüllü Bölüğünden Gümrük memurlarından Süleyman
Efendi, Dersaadet
Şehiden vefat, 4/2 nci Bölük, Osman b. Mehmet, Karahisar, 11 Nisan
Mecrûh, 4/2 nci Bölük, Halil b. İbrahim, Alaşehir
Şehiden vefat, Gönüllü 4 ncü Bölük, Maksut b. Ali, İlbasan, 11 Nisan
Şehiden vefat, Gönüllü 4 ncü Bölük, Rıza b. Mahmut, İlbasan, 11
Nisan
- Gülhane hastahanesinin 65 numaralı, 11 Mayıs 1325, yedi nefer
Tokmaktepe’de Yavedûd civarındaki kabristanda defin edildiği,
- Gümüşsuyu Hastahanesinin, 11 Mayıs 1325, 1 Zabit Etfal
Hastahanesine nakledildiği
- Etfal Hastahanesi, 10 Mayıs 1325, 2 zabit, 42 nefer, Hürriyet-i
Ebediye tepesine defnedilmiştir.
Manastır Birinci Millî Taburu şühedâ ve mecrûhîni şehiden vefat
Dersaadet’te tabura iltihak eden Süvari Mülâzımı Siyahi Nazmi Efendi,
Kabataş Karakolu civarındaki müsademe de şehit olmuştur.
Kolundan mecrûh olmuştur.
Tabur Eczacısı
Manastır Obüs Topçu Alayı eczacılarından Zekeriya Efendi.
Manastır’ın Karani karyesinden Hüseyin b. Yusuf, elyevm İstanbul’da
hastahanededir. Sakat kalacağı söyleniyor.
Mecrûh, Manastır’ın Karani karyesinden Demir Mustafa,
Mecrûh, Manastır’ın Karani karyesinden Zikir b. İsa
Mecrûh, Resne tabur katibi İsmail Efendi b. Selim
319
44-2ay
320
2 ay
MÜRETTEP FIRKA KUVVE-İ UMUMİYESİ
MEVCUDU MÜHİMMAT VE LEVAZIMAT
Zabit Silâhendaz Yekûn Hayvanat Yekûn
Alay No Tabur No Kumandanın Mekkâri Koşum Binek Cephane Erzak Çadır Mülâhiyat
rütbe ve ismi sandık yevmiye adedi
34 4 Bnb.Süleyman 18 290 308 22 - - 22 40 Yevmiye 60 14 Nisan 1325

Efendi
Cebel 2 Kolağası Recep 6 137 143 96 - 10 106 51 Yevmiye 23 25 Nisan 1325

Efendi
15 nci Mürettep Yzb.Vekili Akif 5 98 103 5 - 102 107 1 - - 23 Nisan 1325

Süvari Bölük Efendi
35 1 Bnb. Galip Bey 21 381 402 22 - - 22 40 - 50 22 Nisan 1325
35 3 Kolağası 18 361 379 61 - 1 62 40 - 11 25 Nisan 1325

Mehmet Saim
Efendi
Nişancı 17 Bnb. Şevki 14 498 512 30 - - 30 27 30 25 Nisan 1325

Efendi
321
7 nci - Kaymakam 24 178 202 35 4 192 231 - - 5 25 Nisan 1325
süvari Hakkı Bey
Nişancı 18 Bnb. Âsım Bey 14 260 274 32 - - 32 35 - 70 25 Nisan 1325
Nişancı 6 Mümtaz 20 378 398 12 - 6 18 66 - 51 25 Nisan 1325

Kolağası Âdil
Efendi
36 2 Bnb. Hasan 18 409 427 39 - - 39 86 - 45 25 Nisan 1325

Askerî Efendi
14 ncü 1 Vekil Yzb. 15 237 248 23 159 51 233 1680 - 30 29 Nisan 1325
Seyyar Mustafa Arif mermi
15 nci Topçu Kaymakam 40 459 499 - 428 35 463 3282 61 25 Nisan 1325
Seyyar Mustafa İzzet mermi
34 1 40
20 1 45
24 1 45
4 ncü Serez Yzb. Hüsnü 3 45 48 - - - 26

Mitralyöz Efendi
6 Selânik Yzb. Ahmet 3 47 50 - - - 10

Efendi
322
44-2az
323
2az
Bu sayfada boş bir çizelge vardır.
324
44-2aza
325
2aza
17 Nisan 1325 [30 Nisan 1909] Cuma
Fırkanın kuvve-i umumiye ve diplikasyonlu hali
Mıntıka kumandanı Birinci Mıntıka: Kumandanı Erkân-ı Harp Binbaşısı
Ali Hikmet Bey
Kıt’a Numarası : 3 ncü Ordu, 34 ncü Alay, 1 nci Tabur, 4 ncü Tabur
14 ncü Süvari Alayı, 1 nci Bölük
3 ncü Ordu Topçu Alayı
Kıt’a merkezi : Bâbıâlî, Gülhane Kışlası, Sarayiçi (Gülhane Sarayiçi)
Kıt’a kumandanının ismi : Binbaşı Abbas Efendi, Binbaşı Süleyman
Bey, Mirliva Sohban Paşa
Zabitin mevcudu :24, 22-4=18, 35+10=45
Silâhendâz mevcudu : 352, 298, 467
İşgâl ettiği karakollar ve Bölük numaraları ve karakol mevcudu.
Meclis-i Mebusân 87, Bahçekapı 49, Sevkiyat 39, Bâbıâlî Karakolu
161
Bâbıâli dahilinde 15
Gülhane Kışlası 136, Davutpaşa kışlası 72, Kadırga karakolu 10,
Topkapı Sarayı 80
Cephane, sandık 100 adet
Hayvanat 46, Gülhane Kışlası 49, Sarayburnu 466
Mülâhazât : Tebligat ve gayrâtı yoktur.
Mıntıka Kumandanı : Makriköy ciheti kumandanı Piyade Kolağası

Saim Efendi
Kıt’a Numarası : 3 ncü Ordu 35 nci Alay, 3 cü Tabur, Kıt’a merkezi
Makriköy
Zabit mevcudu : 18, silâhendâz : 342
İşgâl ettiği karakollar, adı, karakol kumandanı, mevcudu
Birinci Daire Karakolu Yüzbaşı Ömer Efendi, 56 kişi
Kapı Karakolu Hasan Çavuş, 17 kişi
Demirkapı Karakolu, Mülâzım-ı evvel Yakup Efendi, 19 kişi
Tepebaşı Karakolu, Abdi Çavuş, 16 kişi
326
Dolaplı Karakolu Mülâzım Muammer Efendi, 12 kişi
Yeni Mahzen karakolu, Mehmet Çavuş, 12 kişi
Kuleli Karakolu, Bekir Çavuş, 13 kişi
Zeytinburnu Karakolu, Yüzbaşı Şakir Efendi, 64 kişi
Baruthane Karakolu, Yüzbaşı Şefik Efendi, 70 kişi
Fişenkhane, Rıfat Çavuş, 20 kişi
Hayvanat: 62, Mülahazat: zayiat yoktur.
Üsküdar Ciheti Kumandanı: Erkân-ı Harbiye Miralayı Hasan İzzet Bey
6 ncı Nişancı Taburu Kadıköy Kumandanı Mümtaz Kolağası Adil Bey
Zabit 16, silâhendaz 383
Moda Karakolu 27 kişi, Kadıköy 62, Haydarpaşa 84, Haydarpaşa
Hastanesi 12
Mekteb-i Tıbbıye 73, Küçük Çamlıca 19, İbrahim Ağa Çayırı 57
Kurbağalı Dere 18, Maltepe 13, İtfaiye 16
18 nci Nişancı Taburu: Üsküdar iskelesi Binbaşı Asım Bey
Zabit : 13, silâhendaz 232
Kuleli Mektebinde 27
Beylerbeyi Karakolunda 27
Beylerbeyi Kışlasında 38
Nakkaş Karakolunda 31
Kuzguncuk’ta 9
Paşa Limanı 15
Büyük Üsküdâr 24
İskele 37
Şemsi Paşa 21
Hayvanat 33
327
44-2ba
328
2ba
Cetveldir.
İkinci Mıntıka : Kumandanı Piyade Binbaşı Mehmet Nâki Bey
17 nci Nişancı Taburu, Harbiye Nezareti Binbaşı Şevki Efendi, 19
zabit, 410 silâhendaz
3 ncü Ordu, 35 nci Alay, 1 nci Tabur, Harbiye Nezareti, Binbaşı Galip
Bey, 21 zabit 378 silâhendar
2 nci Ordu, 36 ncı Alay, 2 nci Tabur, Fatih, Bnb. Hasan Askerî Bey, 19
zabit, 415 silâhendâz
20 nci Alay, 1 nci Tabur, Unkapanı, Erkân-ı Harp Kolağası Cemil Bey,
silâhendâz, 369
15 nci Süvari Alayı, 1 nci Bl. Vezneciler, Yüzbaşı Âkif Efendi, 5 zabit,
96 nefer silâhendâz
Mitralyöz Bölüğü. Fener, Yüzbaşı Ahmet Efendi 6 zabit, 92 silâhendaz
14 ncü Alayı Mürettep Bölüğü, Sarayiçi (Gülhane) 8 zabit, 133
silâhendâz
Karakollar
Vefa : 20 nefer, Vezneciler 40, Sâlisiye 20, Misafirhane-i Askerîye 80,
Harbiye Nezareti Tahtakapısı 80 nefer
Fatih: 166, Şehzade:11, Çarşamba 22, Hırka-i Şerif 87, Yenibahçe 18,
Sulumanastır 75, Yedikule 15, Samatya 21
Unkapanı 59, Soyakapı 10, Un fabrikası 10, İplikhane 167, Karaağaç
20, Gümüşhane 20, Rami 53
3 ncü Ordu 24 ncü Alay 1 nci Tabur Selimiye Kışlası 16 zabit, 412
silâhendâz
2 nci Ordu 7 nci Süvari Alayı Selimiye Kışlası, 29 zabit, 155
silâhandaz
3 ncü Ordu Cebel Topçu 2 nci Batarya Selimiye Kışlası, 2 zabit, 73
silâhandaz
3 ncü Ordu 15 Seyyar Topçu Alayı ve Misafir 2 nci Tabur 3 ncü Cebel
Sarayiçi (Gülhane) Kaymakam Mustafa İzzet Efendi 45+2=47, 450+62=512
3 ncü Ordu 14 ncü Seyyar Topçu Alayı, 1 nci Tabur komutanı namına
ve Mülâzım-ı evvel Mehmet Fuat Sarayiçi 237 silâhendâz
Göksu Karakolu 52 nefer, Çubuklu 10 Beykoz 25, Hikmet Karakolu
15, Ada 70, Şişli Mevkii 22, Kumandan Paşa maiyeti 7, Rami Kışla 2,
Hadımköyü’nde kalmış 1
329
44-2baa
330
2baa
Hareket Ordusu :
Mürettep Birinci Fırka Mıntıkası karakol kumandanlarıyla mevcut
devriyelerini müş’ir cetveldir. 20 Nisan 1325
34 ncü Alay 1 nci Tabur Mebusân dairesi karakolu 87 silâhendâz
(Bâbıâlî) Bahçekapı dairesi karakolu 49 silâhendâz
Şevkiyat dairesi karakolu 39 silâhendâz
Bâbıâlî dairesi karakolu 176 silâhendâz
34 ncü Alay 4 ncü Tabur Gülhane dairesi karakolu 136 silâhendâz

(Gülhane)
Topkapı Sarayı dairesi karakolu Yüzbaşı Şevki Efendi : 80
Kadırga dairesi karakolu 1 zabit + 10 kişi
Davut Paşa dairesi karakolu Yzb. Mehmet Efendi, 3
zabît, 72 kişi
14 ncü süvari Bölüğü, Sarayiçi

17 nci Nişancı Taburu Harbiye Nezaretinde müctemîdir.
35 nci Alay 1 nci Tabur Vefa Karakolu 20 silâhendâz
Vezneciler Karakolu 40 silâhendâz
Maliye İdaresi Karakolu 20 silâhendâz
Misafirhane Karakolu 80 silâhendâz
Harbiye Nezareti Tahtakapısı 80 silâhendâz
36 ncı Alay 2 nci Tabur
Fatih Karakolu 166 silâhendâz
Şehzadebaşı Karakolu 11 silâhendâz
Çarşamba Karakolu 22 silâhendâz
Hırka-i Şerif Karakolu 87 silâhendâz
Yenibahçe Karakolu 18 silâhendâz
Sulu Manastır Karakolu 75 silâhendâz
Yedikule Karakolu 15 silâhendâz
331
Samatya Karakolu 21 silâhendâz
20 nci Alay 1 nci Tabur (Unkapanı)
Unkapanı Karakolu 59 silâhendâz
Ayakapı Karakolu 10 silâhendâz
Un Fabrikası Karakolu 10 silâhendâz
İplikhane Karakolu 167 silâhendâz
Karaağaç Karakolu 20 silâhendâz
Rami Karakolu 80 silâhendâz
332
44-2bb
333
2bb
Alay numarası, Tabur numarası, Karakolların ismi, Karakol komutanı
ve isim ve rütbesi mevcudu
6 ncı Nişancı Taburu (Üsküdar ciheti) Moda Karakolu 27 silâhendâz
Kadıköy Kadıköy Karakolu 62 silâhendâz
İtfaiye Karakolu 16 silâhendâz
Haydarpaşa Karakolu 84 silâhendâz
Haydarpaşa Hastahanesi Karakolu 12 silâhendâz
Haydarpaşa Tıbbıye Karakolu 73 silâhendâz
Mekteb-i Tıbbıye Karakolu 18 silâhendâz
Kurbağalıdere Karakolu 18 silâhendâz
Maltepe Karakolu 13 silâhendâz
35 nci Alay 3 ncü Tabur (Makriköy)
1 nci Daire Karakolu 1 nci Bölük Yüzbaşısı Ömer Efendi 56
silahendâz
Kapu Karakolu Hasan Çavuş 17 silâhendâz
Demirkapı Karakolu Mülâzım-ı evvel Yakup Efendi 19
silâhendâz
Tepebaşı Karakolu Abdi Çavuş 16 silâhendâz
Dolaplı Karakolu Mülâzım-ı sâni Muammer Efend 12 silâhendâz
Yeni Mahzen Karakolu Mehmet Çavuş 12 silâhendâz
Kuleli Karakolu Bekir Çavuş 12 silâhendâz
Zeytinburnu Karakolu 2 nci Bölük Yüzbaşısı Selim Efendi 64
silâhendâz
Baruthane Karakolu 4 ncü Bölük Yüzbaşısı Şefik Efendi 70
silâhendâz
Fişekhane Karakolu Rıfat Çavuş 20 silâhendâz
Kuleli Mektebi Karakolu - 27 silâhendâz
Üsküdar’da 27 silâhendâz Koşuyolunda Validebağı yanında çadırlı

ordugâh teüssüs etti.
27 Nisan 325 [10 Mayıs 1909]
334
18 nci Nişancı Taburu Kuleli Karakolu 27 silâhendâz
Beylerbeyi İskelesi Karakolu 38 silâhendâz
Nakkaş Karakolu 31 silâhendâz
Kuzguncuk Karakolu 9 silâhendâz
Paşalimanı Karakolu 15 silâhendâz
Büyük Karakolu 24 silâhendâz
İskele Karakolu 37 silâhendâz
Şemsi Paşa Karakolu 21 silâhendâz
Göksu Karakolu 52 silâhendâz
Çubuklu Karakolu 10 silâhendâz
Beykoz Karakolu 25 silâhendâz
Beykoz Hükümet Karakolu 15 silâhendâz
Ada Karakolu 70 silâhendâz
Şişli Karakolu 22 silâhendâz
Kumandan Paşa maiyeti 7 silâhendâz
335
44-2bba
336
2bba
Hareket Ordusu : Mürettep Birinci Fırkaya mensup kıtaatın
münhalâtını havi cetveldir.
20 nci Alay, 1 nci Tabur, 4 ncü Bölük, 1 mülâzım-ı sâni
35 nci Alay, 1 nci Tabur, 1 kolağası, 1 ve 3 ncü Bölükte bir mülâzım-ı
evvel
17 nci Nişancı Taburu, 1 nci Bölük, 1 cerrah, 2 nci Bölükte 1
mülâzım-ı sâni, 4 ncü Bölük, 1 mülâzım-ı evvel
36 ncı Alay, 2.Tabur, 1 kolağası, 1 tabip, 1 nci Bölükte: 1 mülâzım-ı
sâni
2 nci Bölükte 1 Mülâzım-ı evvel 3 ncü Bölükte 1 mülâzım-ı sâni
35 ncı Alay, 3 Tabur, 1 cerrah, 1 kolağası, 2 Mülâzım-ı sâni
Cebel Demirhisar 2 nci Topçu Alayı, 1 tabip, 1 cerrah, 1 baytar, 1
kâtip, 1 mülâzım-ı evvel, 4 mülâzım-ı sâni
34 ncü alay 4 ncü Tabur
14 ncü Topçu Alayı, 1 nci Tabur 4 kolağası, 2 mülâzım-ı evvel, 1
mülâzım-ı sâni
337
44-2bc
338
2bc
Mürettep Fırka: Kıt’aâtın ihtiyacına mukabil Dersaadet Levâzım
İdâresi’nden verilip Fırkadan tasdik edilen 3 ncü Ordu kıt’aâtının takımları
muhteviyatının kaydıdır.
4 ncü Mitralyöz Bölüğü : 3 ncü Kıta (20/21/22) 4 Mayıs 1325 tasdik
tarihi aynı Bakraç 6, tavla serpuşu 70, tavla elbisesi 70, eğer 6, hela çadırı 2,
başka tüfenge mahsus kuru 20 adet
24 ncü Alay 4 ncü Tabur; 4 Mayıs 325
Bakraç 30, küçük kazan 8, saplı 4, kevgir 2, tava 4, hasım tezkiresi 8
7 nci Süvari Alayı, 11 Mayıs 325
10 kalbur, urgan 60, koşum 10...10
35 nci Alay 3 ncü Tabur, 16 kıt’a, 7 Mayıs 325
4 eğer takımı, 6 tavla elbisesi ve seki, 2 eğer baltron, nöbetçi koşumu
12 adet
339
44-2 bd
340
2bd
Hareket Ordusu : Mürettep Birinci Fırkaya mensup kıt’aâtın telefât ve
zayiâtını müş’ir cetveldir.
Birinci Mıntıka : 34/1 Taksim civarında musademe etmemiştir. Muhtar
Bey şehit
34/4 Dersaadet Askerî kulûbünde musademe etmiştir. 1 Mecrûh, 2137
mermi harcamış, 1 tüfek ve 1 kasatura zayi olmuş.
Süvari 14/1; 91 adet mermi harcamış 1 tüfek, 1 kılıç ve 1 hayvan zayi
15 nci Topçu Alayı; 1 zabit, 10 efrad yaralanmıştır.
İkinci Mıntıka :
17 nci Nişancı Taburu musademe etmemiştir. Zayiatı yoktur. 18 Nisan
1325
35/1 Maltepe ve Fındıklı’da musademe etmiştir. 1 efrad şehid, 2130
mermi zayi, 2 kasatura kayıptır. 18 Nisan 325
36/2; 1 efrad şehid , 3 efrad yaralı, 7708 mermi zayi, 8 tüfek, 6
kasatura, 1 hayvan zâyi edilmiştir. 19 Nisan
20/1 Topçu ve Taşkışla’ya karşı Taksim bahçesi civarında; 1 zabit, 13
efrad şehit, 1 zabit, 33 efrad Mecrûh, 56 tüfek, 4 hayvan zayi olmıştur. Eslihâ
Maçka Kışlasına teslim edilmiştir. 18 Nisan
1/1 Redif ; 1 efrad şehid, 1 efrad yaralı
Mitralyöz Bölüğü; Tophane’de musademe edilmiştir. 934 mermi
harcamıştır. Zayiatı yoktur. 22 Nisan
Makriköy ciheti
35/1 musademe etmemiştir. Zayiâtı yoktur.
Üsküdar ciheti
24/1; 7 nefer şehit, 8 nefer yaralı, 2 hayvan zâyi
18 nci Nişancı Taburu, Taşkışla civarında musademe etmiştir. 4 nefer
şehit, 5 nefer mecrûh
6 ncı Nişancı Taburu; 3 hayvan zâyi etmiştir.
7 nci Süvari Alayı; Taksim’de musâdeme etmiştir. 1 nefer şehit, 4
hayvan zâyi
2 nci Cebel Bataryası; 1 nefer şehit, 1 nefer yaralı, 3 hayvan mecrûh,
Toplam : 29 nefer şehit, 65 nefer mecrûhtur.
341
44-2be
342
2be
Hareket Ordusu: Mürettep Birinci Fırka Kıt’aatının şühedâ ve
mecrûhîniyle sarfiyat ve zayiatını müş’ir mevzu cetvelidir.
34/4 Mecrûh: nefer:1; 1 nci Bölük gönüllülerinden Drama Sancağının
Kozlu köyü karyesinden İbrahim Çavuş b. Mustafa, Sağ kolu kısm-ı
ulyasından hafifçe yaralanmış ve berâ-yı tedâvi Gülhane Hastahanesine
yatırılmıştır. 18 Nisan 325 (Bâbıâli müsademesinde Askerî Kulûbü civarı)
Zâyiat :
189693 nolu kasatura : Kazaen denize düşmüştür.
173312 nolu kasatura : Balçıken tüfek ağzına mahsus kısmı şikest
olmuştur. Esnâ-yı müsâdemede
Sarfiyatı cephane
Aded : 13
Paket : 144 = 2173 adet
15 nci Alay, 1 nci Bölük
Musademede Mecrûhen İtfaiye Hastahanesinde taht-ı tedâvideki 15
nci Süvari Alayı, 3 ncü Bölük, 2 nci Manga Rüstem b. Mehmet
343
44-2bea
344
2bea
Hareket Ordusu : Müretep Birinci Fırka Kıt’atının İstanbul’dan hareket
cetveli
Mevcudu Hareket Hareket Zaman-ı Sûret-i

İskelesi Tarihi Hareket Sevki
Drama Redif 800 Makriköy 17 Gündüz Şimendiferle
Taburu Nisan 5:00
Serez Redif 1050 Makriköy 17 Gündüz Şimendiferle

Taburu Nisan 8:00
Köprülü Redif 950 Makriköy 17 Gündüz Bahren

Nisan 8:00 Hecin
Gönüllü
vapuru ile
36/2’den
Kavala Redif 836 Makriköy 17/18 Gece Selânik

Taburu Nisan 12:30 vapuru ile
Redif Selânik 2880 Makriköy 17/18 Gece Bezm-i

Nisan 01:30 Âlem
Redif Manastır
Vapuruyla
Ohri Millî
Taburları
.............. 300 Makriköy 17/18 Gece Bezm-i
Nisan 01:30 Alem
Vapuruyla
Nasliç Redif 750 Makriköy 17/18 Gece Taşoz
04:00 Vapuruyla
Nisan
Sevkiyata memur Mümtaz Yüzbaşı Nuri Bey’in telgrafı üzerine kayd

edildi.
345
44-2bf
346
2bf
Numro : 1 6/7 Nisan 1325 [19-20 Nisan 1909]
1. Melfûf beyannâme meâl-i münderecâtı cüzitâm kumandanları
tarafından cüzitâmlar müctemi’ oldukları halde bilcümle efrad gayet açık ve
münasip bir lisan ile anlaşılacaktır.
2. Efradın temin-i inzibatında ve kendilerini buraya sevk eden fikr-i
ulviyi taglit edebilecek her türlü temaslardan vikayeleri esbab ve tedabirinin
ittihazından en son gayret ve hamiyetlerinin ibrazı lüzûmu bilcümle rütbe
ashâbına tekiden tebliğ edilecektir. (Beyannâme 6/7 tarihlidir.)
Numro : 2 7 Nisan 1325 [20 Nisan 1909]
1. Ordu idâre heyeti şimdilik Hadımköy’de kalacaktır.
2. Gerek buradaki topçu kıt’atından ve gerekse ahalinden toplanacak
arabaları idare heyeti maiyetine alıp bir erzak kolu teşkil edecek ve bu
arabalar vasıtasıyla Büyük Halkalı’ya erzak sevk olunacaktır.
3. İdâre Heyeti Büyük Halkalı’ya bir memur gönderecek ve bu memur,
buraya gelecek olan erzakı taburlardan gelecek memurlara ba-mazbata
tevdî edecektir.
4. İdâre heyeti, ekmekçi kolundaki hıdmatı ifâ etmek üzere 24 ncü
Alay, 1 nci Tabur ve 4 ncü Nişancı Taburlarından beşer nefer verilecektir.
Ordu Emri 7 (Nisan) Hadımköy’den

Numro : 3
Her Perşembe günü kuvve-i umumiyeleri karargâha göndermek için
cüzitâmlara tevzii lâzım gelen cetveller gönderildi. Fakat ilk gönderilecek
kuvve-i umumiyenin mümkün olduğu kadar süratle irsâli lâzım gelir. Kıt’aatça
lüzum görülen ihtiyacat cetvel zahrına yazıldı.
Nizam-ı harbe göre tamim
Ordu Emri Büyük Halkalı Karargâhından

Numro : 1 8 Nisan 325, gündüz saat 10:00
1. Hareket Ordusu vazifesini sırf askerî bir nokta-i nazardan ifâ
edecektir. Hususat-ı siyasiye ve bu bâbda İstanbul ile müzakerat icrası
şimdilik vazife haricindedir. Hiçbir rütbe ashabı nizam-ı harbe dahil olmayan
347
hiçbir kimse ile bu babda müzakereye ve Hareket Ordusunun vezaifine
iştirak ettirmekte mezun değildir.
2. Hareket Ordusu bugün akşama kadar bervech-i âtî vaziyette içtima
edecektir.
B. Birinci Liva : Bosnaviran ile Safraköy karyeleri ile civarındaki
sırtlarda sağ cenah Bosnaviran’ın cenûbuna inmeyecektir.
H. İkinci Liva : Kalfaköy ve Kalfaköy ile Çatalca-İstanbul caddesi
arasındaki sırtlarda sol cenah Kalfaköy’ün şimaline geçmeyecektir.
E. İkinci Fırka: İkitelli ve İkitelli ile Kalfaköy arasındaki sırtlara Birinci
ve İkinci Fırkanın topçularıyla tevhid edilmiştir.
K. Umum Topçu ve Birinci Fırkanın mitralyöz kıt’aatı Büyük
Halkalı’da
S. 15 nci Süvari Alayı 1 nci Bölüğü Bosnaviran’da bu bölük Birinci
Liva kumandanının emrine tabi olacak ve her gün Köprüdere’yi Marmara
sahilinden Kavas köyüne kadar istikşaf ve tarassut edecek ve fakat bu hattı
ileri geçmeyecek ve şimendifer hattına tekarrup etmeyecektir.
T. 14 ncü Süvari Alayının 1 nci Bölüğü, 2 nci Liva ve mezkür livanın
alay kumandanına muhabere için 20 atlı terk edip mütebaki kuvvetiyle Büyük
Halkalı’da karargâh nezdinde bulunacaktır.
3. Büyük Halkalı, Bosnaviran, Ayastefanos mevkilerinde bir helyosta
vardır. Kalfaköyü’nde de bir helyosta konulacaktır.
4. Fırka Sıhhıye Heyeti Büyük Halkalı’dadır.
5. Manastır Millî Taburu 2 nci Liva Kumandanlığının emri altında
bulunacaktır.
6. Livalara mensup olup Liva mıntıkasından haricinde bulunan
taburlarda 6 ncı Nişancı, umum bataryalar, 34/4, 35/1 taburlarına
karargâhtan emir vererek livaları mıntıkalarına tahrik edilmiştir.
7. Henüz trenlerle hal-i harekette bulunan taburlar Hadımköyü’ndeki
Sevk memurluğundan istikamet alarak livaları mıntıkalarına gidecektir.
348
44-2bg
349
2bg
8. İkinci Fırka ve livalar karargâhlarıyla mezkûr cüzitâmların vazu’l-
ceyşi bir kroki ile bildirilecektir.
Hareket Ordusu Büyük Halkalı Karargâhından
Numra : 2 8 Nisan 325, Gündüz : 11:30
İstanbul’dan temas ve irtibatı katı’yen men etmek üzere mıntıkanız dahilinde
bulunan bilcümle yolların gayet sıkı bir tarassut altında bulundurularak
açıkgöz efrattan mürekkep kâfi miktarda kapı postalarının hemen tesisiyle
İstanbul’dan berâ-yı iltihak veya sair maksatla gelecek kesanın efradla
katiyen temas ettirmeyerek derhal mahfuzen kolordu karargâhına
gönderilmesi lüzumu ehemmiyet-i azimesine binaen ve te’kiden tavsiye
olunur.
350
44-2bh
351
2bh
Numro : 1 6/7 Nisan 1325, Gece Saat 04:15
Fırka Karargâhı bugün Hadımköyü’nde teessüs etti.
Kıt’aât-ı askerîye yarın bervech-i âtî mevâki’e ilerleyip birleşecekler
17 ve 18 nci Nişancı Taburları mevkilerinde kalacaktır.
34/4 Büyük Halkalı
34/1 ve Drama Redif Kalfa köyüne
352
44-2bi
353
2bi
İkmâli icâp eden
Topçu cephane miktarı “sarfiyatı, zayiât, şühedâ ve mecrûhîni
(ale’lesâmi )
17 Nisancı Taburu cephane
36/2 Cephane ve mekkâri sahih mevcudu / mahallî müsâdeme
6 ncı Nişancı Taburu cephane ve mekkâri
20/1 Cephane sarfiyatı ve eslihâ zayiatının tüfek mi kasatura mı
olduğunun tefriki
35/3 Cephane miktarı
15/1 Mahall-i musademe. İhtiyat-ı cephane
18 nci Nişancı Cephane
34/1 Cephane
7 nci Süvari Cephane = Kumandanları, cephane sarfiyatı
2 nci Cebel Topçu Cephane
354
44-2bj
355
2bj
Fatih ve Eyüp – Binbaşı Fethi Bey
Harbiye Nezareti – Merkez Kumandanı Erkân-ı Harbiye Binbaşısı Aziz
Bey
Gülhane – Mebusân Dairesi – Ali Hikmet Bey
Üsküdar Ciheti – Hasan İzzet Bey
Makriköy 35/3 tabur kumandanı Kolağası Mehmet Saim Efendi
356
44-2bk
357
2bk
Evâmir-i Yevmiye : 1 Pazartesi için 27 Nisan 1325 [10 Mayıs 1909]
1 nci ve 2 nci Mıntıkalara tamim edildi. 26 Nisan 1325
20/1 Eyüp’te, 36/2 Fatih’te
17 nci Nişancı Beyazid’da
34/4 veyahut 34/1 Ayasofya’da
14 ncü Alay ve 15 nci Alaydan mürettep bölükten 7
Sarayiçi’ndeki tekmil topçular: Sarayiçinde
1. Bâlâda mezkûr kıt’aât, yarın ki pazartesi günü saat 02:00’de
bulundukları mevkiide kendilerine gösterilecek mahallerde tertibât-ı lâzımeyi
ahzetmiş bulunacaklardır.
2. Efrada erkence yemek yedirilmiş bulundurulacak ve mümkünse
efrada birer de peksimet verilecektir.
3. Efradın kâmilen messini giymiş olmaları matlup olduğundan yarına
kadar behemahal levâzıma müracâatla bu husus temin edilmiş olacaktır.
4. Kıt’aât zabitânı behemahal kıt’aları başında bulunacaklardır.
5. Her kıta zât-ı hazret-i padişahînin kendi hizasından mürûrundan
sonra mahall-i ikametine avdet edecektir.
358
44-2bl
359
2bl
Mürettep Birinci Fırıkaya Mensup Üçüncü Ordu Kıt’aâtı
17 nci Nişancı Harbiye Nezaretinden Selânik
35/1 Harbiye Nezaretinden Demirhisar
36/2 Gevgili - Fatih Gevgili
21/1 Eyüp, İplikhane
15 nci Süvari, Direklerarası - Vezneciler Manastır
14 ncü Süvari Topkapı Sarayı, Köprüler
34/1 Bâbıâlî, Mebusân dairesi, Hapishane-i Umumi
35/3 Makriköy
18 nci Nişancı Üsküdar
6 ncı Nişancı Kadıköy
14 nci Alay, 1 nci Tabur, 15 nci Alay, 1 nci 2 nci Tabur, 2 nci Cebel
Topçu Taburu (Topkapı Sarayı)
360
44-2bm
361
2bm
Birinci Mürettep Fırka Erkân-ı Harbiyesi
Yekûn Silâhendâz
Fırka 1 miralay, 1 kolağası, 1 7 -

Karargâhı yüzbaşı, 3 mülâzım-ı
evvel, 1 mülâzım-ı sâni
17 nci Nişancı 1 Binbaşı, 1 kâtip, 1 24 500
Taburu yüzbaşı, 1 eczacı, 1
tüfekçi, 1 tabur imamı, 5
yüzbaşı, 2 mülâzım-ı
18 nci Nişancı 1 binbaşı, 1 kolağası, 1 19 260
Taburu katip, 1 tabip kolağası, 1
cerrah, 1 eczacı, 1 tabur
imamı, 3 yüzbaşı, 3
mülâzım-ı evvel, 5
mülâzım-ı sâni
20/1 1 kolağası, 1 katip, 1 24 400
yüzbaşı, 1 cerrah, 1
eczacı, 1 tüfekçi, 1 tabur
imamı (müftü), 5
34/1 1 Binbaşı, 1 kolağası, 1 23 340
katip, 1 yüzbaşı, 1
cerrah, 1 eczacı, 1
tüfekçi, 4 yüzbaşı, 3
mülâzım-ı sâni
katip, 1 Tabip kolağası,
1 cerrah, 1 eczacı, 1
362
mülâzım-ı sâni
35/2 1 kolağası, 1 katip, 1 17 360
mülâzım-ı sâni
33/1 1 kâtip, 1 yüzbaşı, 1 19 280
33/2 1 kolağası, 1 katip, 1 21 260
katip yüzbaşı, 1 cerrah,
1 eczacı, 4 tabur imamı,
4 mülâzım-ı evvel, 8
mülâzım-ı sâni
36/2 1 Binbaşı, 1 katip, 1 20 400
Tabip kolağası, 1
14 ncü 2 yüzbaşı, 1 mülâzım-ı 5 153
Süvari evvel, 2 mülâzım-ı sâni
Mürette
p
15 nci Süvari 1 yüzbaşı, 1 mülâzım-ı 5 110
Mürettep evvel, 3 mülâzım-ı sâni
Mitralyöz 2 yüzbaşı, 2 mülâzım-ı 6 100
Toplam : 1 miralay, 6 binbaşı, 7 kolağası, 8 kâtip, 3 tabip kolağası, 8
tabip yüzbaşı, 9 cerrah, 10 eczacı, 8 tüfekçi, 5 tabur imamı, 45 yüzbaşı, 37
mülâzım-ı evvel, 82 mülâzım-ı sâni : Yekün : 233
Silâhendâz toplamı : 4100 nefer
363
44-2bn
364
2bn
Hareket Ordusu Mürettep Birinci Fırkaya mensup münhalâtı havi
cetveldir.
Alay – tabur İhtiyaç Bölük numarası / ihtiyaçlar
numarası
20/1 - 4 ncü Bölük – 1 mülâzım-ı sâni
35/1 1 kolağası 1 ve 3 ncü Bölük, 2 mülâzım-ı
evvel
17 nci Nişancı 1 kolağası, 1 cerrah 2 ve 4 ncü Bölük, 1 mülâzım-ı
Taburu evvel, 1 mülâzım-ı sâni
36/2 1 kolağası, 1 tabip 1,2,3,4 ncü Bölükler, 2 mülâzım-ı
35/3 1 cerrah 2 ve 3 ncü Bölükler, 1 yüzbaşı, 2
mülâzım-ı sâni
Mülâhazât : 24 ncü Alay, 2 nci Tabur, 1 nci Bölük Muammer Efendi

Misafireten müstahdem (gönüllü olarak)
24 ncü Alay, 2 nci Tabur, 2 nci Bölük Abdurrahman Efendi misafireten
müstahdem (gönüllü olarak)
365
44-2bna
366
2bna
- 2 nci Alay, 3 ncü Tabur, 4 ncü Bölük Yüzbaşı Şevki Efendi b. Ali
Rıza, Bosna
- Ordu açığında 29 ncu Alay 2 nci Taburda Misafir Yüzbaşı Tahsin
Efendi
- 124 ncü Alay, Nevrekop Redif, 2 nci Tabur, 3 ncü Bölük Mülâzım-ı
sâni Muammer Efendi b.Ahmet Faik, Zeyrek
- Bu dahi 2 nci Bölük Mülâzım-ı sâni Abdurrahman Efendi b. Mustafa,
Diyarbakır
- 33 ncü Redif Alayı, 3 ncü Tabur, Ergiri, Kolağası Faik Efendi b.
İbrahim Ethem, Üsküdar, (Manastır’dadır)
- Avlonya 2 nci sınıf Redif Yüzbaşı Naci Efendi
- Üçüncü Ordudan gelmiş 86 ncı Alay, 2 nci Tabur, 1 nci Bölük,
Mülâzım-ı sâni İsmail Efendi b.Ali, İzmir
- 86 ncı Alay Miralayı Selânik Merkez Kumandanlığından gelen
Hüseyin Hüsnü Bey
118 nci Alay, 4 ncü Tabur Gilan 4 ncü Bölük Mülâzım-ı evvel, Hilmi b.
Salih, Adana
367
44-2bo
368
2bo
17 nci Nişancı
18 nci Nişancı gelmiştir. Harp ceridelerinin irsâli için
1 nci Mıntıka Kumandanlığına
34/1, 24/1
2 nci Mıntıka Kumandanlığına
36/2, 20/1, 35/1
Makriköy Kumandanlığında
35/3
Üsküdar Ciheti Kumandanlığına, 6 ncı Nişancı yazılmıştır.
(Beher tabura beşer adet)
369
44-2bp
370
2bp
Ümerâ Zabitân Nefer Silâhendâz Alay ve Tabur
Şehit Mecrûh Şehit Mecrûh
1- - 1 3 36/2
-- - 1 - Nasliç
-- - - 1 34/4
-- - - 1 Nasliç Redif
-- - 1 - 35/1
-- - 7 8 34/1
-- - 1 - 15 nci Süvari Mürettep
-1 1 1 10 15 nci Alay
-- - 8 15 Drama, Serez, Köprülü
Kavala, Selânik, Manastır
11 1 20 39 20/1 18 Nisan
1 1 1 18 27
64
44 80
371
44-2bq
372
2bq
Üçüncü Ordu ve Hareket Ordusu Kumandanlığı cânib-i âlîsine
Üçüncü Ordunun nazar-ı ihtiyara alınarak vüs’at ve cesâmeti
Almanya’ya izâm kılınacak zabitanını sair yerlere miktar-ı tefriki istirhamına
dair ma’ruz-ı âcizânemdir.
Kosova – Selânik – Manastır – Metroviçe – Serez mıntıkaları gibi ez-
gayr-ı redif beş nizamiye fırkasını ihtiva eden Üçüncü Ordunun vüsatı ve
kıt’aat-ı askerîyesinin kesreti nazar-ı itibara alındığı takdirde ordumuzun,
Hassa ve İkinci Ordularına heyeti mecmuası kadar bir kıymet ve ekseriyet-i
askerîyeyi haiz bulunduğu vareste-i arz ve izahtır. İcâbat-ı muhit ve
zamandan olarak gayret ve faaliyetleriyle sair ordular zabitâna nisbeten
temayüz etmiş olanları müsellem bulunan Üçüncü Ordu meyânında
Selânik’te icra edilen müsabakada kesb-i liyakat ederek Dersaadet’e i’zam
kılınan sunuf-ı muhtelifeden müntehip 12 kadar zabitânın kendi ordularınca
musabakaları icrâ edilip intihap suretiyle tayin ve tefrik edilmiş olan Hassa ve
İkinci Ordu zabıtânıyla tekrar burada bir musabaka-i nazariye ye iştirake
mecbur tutulmaları ve neticede her ordudan aynı miktarda zabitin tefrik
edilmesi minkülli vücuh-ı mağduriyetimizi mucip ve ordumuzun istifade-i
müstakbelesinin tenkısını müedda olacağı pek tabii bulunmuş olmakla
ordumuzun cesamet ve zabitânının tefevvuk-ı adedisi nazar-ı dikkat ve
nisfete alınmak ve her halde üçüncü Ordudan sair ordulara nisbetle fazla
miktarda zabitân i’zam kılınmak suretiyle muhafazai hukukumuz esbabının
istikametine delâlet-i samilerin bî-derig buyurulmasını arz ve istirhama
cesaret eyleriz.
Ol bâbda 2 Mayıs 1325 [15 Mayıs 1909]
373
44-2br
374
2br
İkinci Mıntıka Kumandanlığından
Müsta’cel ve mahremdir.
Rif’atlû Efendim,
Not : Lüzûm kalmadığından te’hiren yazılmıştır.
375
44-2bs
376
2bs
2- Tahliye olunacak karakolların Jandarma tarafından işgali mukarrer
olup ancak mezkûr karakolların tahliyesi için Jandarmanın teslih olmasına
intizar edil
meyip kapıları kapatacaktır.
3- Zabitân ve efrad suret-i kat’iyede şehir dahilinde gezmeyecek
ancak bir makderet-i meşru’a üzerine gidecekleri bir müddet-i mezûne ile
ayrılmalarına müsaade edilecektir.
4- Taburlar fimâbâ her gün muntazaman ta’lim ile iştigâl edeceklerdir.
Mürettep Birinci Fırka Erkân-ı Harbiye Reisi

Mustafa Kemal [imza]
377
378
ZAMAN DİZİNİ*
24 Temmuz 1908 İkinci Meşrutiyet’in ilân edilmesi.

17 Aralık 1908 İkinci Meşrutiyet Meclisi Mebusanının
açılması.
14 Şubat 1909 Hüseyin Hilmi Paşa kabinesinin kurulması.
26 Şubat 1909 Osmanlı Devleti’nde ilk defa medrese
mezunlarının da askere alınacağına dair
kanunun kabulü.
6/7 Nisan 1909 Serbestî gazetesi başyazarı Hasan Fehmi
Beyin Galata Köprüsü’nde öldürülmesi.
13 Nisan 1909 İstanbul’da 31 Mart Olayı adıyla tarihe
geçen isyanın patlak vermesi.
Volkan gazetesi sahibi ve başyazarı Derviş
Vahdeti’nin yayın yoluyla asileri ve halkı
İttihat ve Terakki Cemiyeti aleyhine
kışkırtması.
İstanbul’daki Avcı taburlarına mensup
askerlerle, medreselilerin ve İttihat ve
Terakki Cemiyetine düşman olan
unsurların birleşerek Ayasofya Meydanı’na
doğru yürüyüşe geçmeleri.
Hüseyin Hilmi Paşa kabinesinin istifa edip
Ahmet Tevfik Paşa kabinesinin kurulması.
Selânik’te 3 ncü Ordu karargâhında bir
toplantı yapılarak İstanbul’a 2 nci ve 3 ncü
Ordulardan müşterek bir ordu gönderilmesi
kararlaştırılması.
14 Nisan 1909 Selânik’te 30.000 kişinin katıldığı
İstanbul’daki isyanı tel’in eden büyük bir
mitingin düzenlenmesi.
Selânik 17 nci Redif Fırkası Komutanı
Hüseyin Hüsnü Paşanın İstanbul’a
gönderilecek olan ordu ile ilgili olarak
Kurmay Başkanı Kurmay Yüzbaşı Mustafa
Kemal’le görüşmesi.
*
Zaman dizininde sadece incelediğimiz defterle ilgili olan tarihler ele alınmıştır.(YN)
379
15 Nisan 1909 Selânik’ten İstanbul’a gönderilecek orduya
Mustafa Kemal tarafından Hareket Ordusu
adının verilmesi.
Hareket Ordusuna bağlı Kurmay Binbaşı
Muhtar Beye bağlı öncü birliklerin
Selânik’ten İstanbul’a trenle hareket
etmeleri.
16 Nisan 1909 Edirne’deki 2 nci Orduya bağlı öncü
birliklerin trenle Çatalca’ya hareket
etmeleri.
Hareket Ordusunun ilk öncü birliklerinin
Çatalca’ya ulaşması.
Ahmet Tevfik Paşa kabinesi tarafından
Selânik’ten gelen ordunun Çatalca’da
kalması için önde gelen asker ve sivil
yetkililerden oluşan bir nasihat heyetini
Çatalca’ya göndermek üzere karar alması.
17 Nisan 1909 Hükûmetin gönderdiği Nasihat Heyetinin
Çatalca ve Hadımköyü’ndeki faaliyetleri.
19 Nisan 1909 Hareket Ordusu komutanı Korgeneral
Hüseyin Hüsnü Paşa’nın Kurmay Başkanı
Mustafa Kemal ile birlikte Dedeağaç’tan
İstanbul’a hareket etmesi.
Hareket Ordusu Komutanlığının İstanbul
halkına hitaben, Mustafa Kemal’in kaleme
aldığı ilk bildirisini yayımlaması.
21 Nisan 1909 Hareket ordusu birliklerinin Halkalı’da
karargâh kurmaları.
Mahmut Şevket Paşanın Halkalı’ya gelerek
Hareket ordusunun komutanlığını üzerine
alması.
22 Nisan 1909 Hareket Ordusu birliklerinin Yeşilköy’e
konuşlandırılması.
22/23 Nisan 1909 Hareket Ordusu Kurmay Başkanı Kurmay
Yüzbaşı Mustafa Kemal’in ordunun
İstanbul’a yönelik harekâtına dair emri
yayımlaması.
22 Nisan 1909 Meclisi Mebusan ve Meclisi Ayan üyelerinin
Yeşilköy’deki Yat Kulübünde toplantı
yaparak II. Abdülhamit’in tahttan indirilmesi
hakkında karar almaları.
380
23 Nisan 1909 II.Abdülhamit’in son “Cuma Selâmlığı”
törenini yapması.
24 Nisan 1909 Hareket Ordusu tarafından İstanbul’un
kuşatılması ve birliklerin şehre girerek
mukavemetle karşılaşması, bazı semtlerde
asilerle çatışmaların yaşanması.
Ordunun İstanbul’a tamamen hâkim
olması.
25 Nisan 1909 Hareket Ordusunun İstanbul’da tamamen
denetimi ele geçirmesi, sıkıyönetim ilân
edilmesi.
26/27 Nisan 1909 Yıldız Sarayı’nın ele geçirilmesi.
27 Nisan 1909 Meclisi Millînin aldığı karar gereği
II.Abdülhamit’in tahttan indirilip yerine V.
Mehmet Reşat’ın tahta çıkarılması.
28 Nisan 1909 Hareket Ordusu birliklerinin İstanbul’dan
Selânik’e geri dönmeye başlamaları.
30 Nisan 1909 Hareket ordusu birliklerine Balkanlar’daki
asıl birliklerine geri dönmeleri emrinin
verilmesi.
15 Mayıs 1909 Mustafa Kemal’in rahatsızlanarak Gülhane
Hastahanesine yatması.
18 Mayıs 1909 Mustafa Kemal’in Gülhane
Hastahanesinden taburcu olması.
Mayıs 1909 Mustafa Kemal’in tekrar 17 nci Redif
Fırkasındaki görevine geri dönmesi.
381
382
DİZİN
Bandırma · 79
3
Baruthane · 40, 42, 43, 50, 59, 84,
31 Mart Olayı VII, 3, 6, 8 87
Beşiktaş · 51, 52
Beykoz · 55, 85, 88
A
Beylerbeyi · 1, 15, 84, 88
Adana · 66, 98
Beyoğlu · 11, 21, 40, 43, 45, 46
Aksaray · 25, 45
Beypazarı · 75
Alaşehir · 80
Binbaşı Âsım · 8
Ali Fethi (OKYAR) Bey · 10
Binbaşı Mehmet Nâki Bey · 30,
Alibeyköyü · 47 60, 84
Alman · II, 57 Binbaşı Mustafa · 37
Ankara · 3, 78, 79 Boğaziçi · 55, 56
Askerî Kulüp · 48 Bosnaviran · 35, 36, 38, 42, 93
ATATÜRK · I, II, III, VII, VIII, 1, 3, Burunköy · 68
4, 5, 6, 29
Büyükhalkalı · 9, 10, 36, 37, 38,
Avlonya · 68, 98 92
Avusturya · 54, 57
Ayasofya Meydanı · 49
Ayastefanos · 22, 36, 93 Ç
Aziziye · 23, 24, 45, 54, 56, 57, 58 Çatalca · 8, 17, 18, 34, 38, 40, 43,
50, 73, 93
Çubuklu · 85, 88
B Çürüklük · 54, 57
Babıâli · 22, 23, 48, 54, 56, 57,

59, 60, 67, 83, 86, 90, 96
Bahçekapı · 54, 57, 59, 83, 86 D
Bakırköy · 10, 22, 26, 40, 42, 43, Davutpaşa · 9, 21, 35, 40, 42, 43,
44, 45, 46, 47, 48, 50, 55, 56, 58, 44, 45, 46, 48, 49, 50, 56, 83
59, 83, 87, 90, 91, 96, 99 Demirhisar · 54, 88, 96
Balkanlar · 9 Demirkapı · 83, 87
Balmumcu · 51
383
Dolaplı · 84, 87 Halkalı Ziraat Mektebi · 9
Dolmabahçe · 51 Hamidiye Camii · 51
Drama · 13, 22, 27, 33, 36, 42, 46, Harbiye Mektebi · 40
53, 57, 66, 67, 74, 90, 91, 94, 99
Hareket Ordusu · II, III, VII, 2, 3, 4,
5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 19,
20, 34, 35, 37, 38, 39, 40, 41, 44,
45, 47, 50, 51, 52, 55, 57, 59, 62,
E 64, 65, 86, 88, 89, 90, 91, 93, 94,
Edirne · 8, 48, 55, 73 97, 99, 100
Eminönü · 45 Hareket Ordusu Komutanlığı · 2,

3, 9, 10, 11, 40, 99
Eyüp · 60, 95
Haydarpaşa · 63, 84, 87
Hüseyin Hüsnü Paşa · 3, 7, 11,
47, 50, 52
F
Fatih · 13, 20, 21, 22, 26, 40, 45,
46, 56, 58, 59, 60, 61, 62, 85, 86,
95, 96, 100 I
Fethi Bey· 48 Ihlamur Köşkü · 51
Filorina · 79 II. Abdülhamit · 5
Fişekhane · 87 İkinci Meşrutiyet’in ilânı · 5
Fransızca · 2, 4 Ispartakule · 9, 35
Frenk Emin Bey · 5, 18
İ
G İkitelli · 36, 38, 93
Galata · 23, 28, 45, 51, 59 İlyas Bey · 5, 18
Gevgili · 66, 96 İngiliz · 57
Gostivar · 34, 76, 78, 79 İplik Fabrikası · 48
Göksu · 85, 88 İstanbul · 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10,

11, 12, 13, 16, 17, 18, 19, 20, 22,
Gümüşsuyu · 74, 80 26, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 45, 46,
47, 49, 50, 55, 57, 59, 60, 62, 67,
H 73, 80, 89, 91, 93, 94, 100
Hadımköyü · 5, 8, 9, 17, 34, 36, İttihat ve Terakkî Cemiyeti· 9
38, 85, 92, 94
384
K Kurmay Yüzbaşı İzzettin Bey · 7,
29, 31
Kabayut · 21, 46
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal ·
Kahireli Aziz Bey · 40 III, V, VII, VIII, 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8,
Kaleköy · 35, 36, 37, 38 10, 13
Kalfaköy · 93 Kurmay Yüzbaşı Sami Bey · 7, 29,
31
Kalkandelen · 70, 77, 78
Kurtuluş Savaşı · I, II, VII, 10
Kavala · 13, 21, 22, 27, 32, 51,
54, 57, 66, 73, 74, 91, 99 Kuvayı Milliye · 10
Kavasköyü · 38, 43, 93 Küçükköy · 43
Keşan · 34, 35 Küçükpazarkapı · 54
Kırcaali · 52
Kozluköy · 67
Köprülü · 13, 22, 27, 38, 40, 43, L
53, 57, 91, 93, 99 Langa · 45, 46, 70, 71
Kuleli · 84, 87, 88
Kurmay Albay Hasan İzzet Bey ·
8, 9, 11, 29, 53, 84 M
Kurmay Binbaşı Ali Hikmet Bey ·
Maçka · 24, 28, 40, 46, 51, 90
8, 30, 46, 58, 60, 83
Mahmut Şevket Paşa · 3, 10, 11,
Kurmay Binbaşı Aziz Bey · 8, 11,
13, 41, 52
29, 53, 95
Makriköy · 10, 26, 42, 43, 50, 95
Kurmay Binbaşı Enver · 10, 47, 53
Maltepe · 44, 84, 87, 89
Kurmay Binbaşı Mehmet Nâki Bey
·8 Manastır · 13, 21, 22, 24, 27, 36,
38, 40, 42, 46, 51, 52, 53, 57, 66,
Kurmay Binbaşı Muhtar Bey · 8,
74, 76, 78, 80, 86, 91, 93, 96, 98,
72
99, 100
Kurmay Binbaşı Mümtaz Bey · 29,
Marmara · 38, 93
53
Mebusân Meclisi · 22, 26, 28, 48,
Kurmay Binbaşı Ruşen Bey · 8,
49, 50, 54, 56, 57, 58, 59, 83
30
Mehmet Ali Bey · 1, 3, 11, 15, 53
Kurmay Binbaşı Zihni Bey · 11, 53
Mirliva (Tuğg.) Ali Rıza Paşa · 11
Kurmay Yarbay Cemalettin Bey ·
8 Mirliva (Tuğgeneral) Sobhan Paşa
·8
385
Mirliva Şevket Turgut Paşa · 11 R
Muhtar Bey · 40, 89 Rami · 20, 22, 40, 42, 43, 45, 46,
Mustafa Bey · 5, 18, 71 85, 87, 100
Mustafa Kemal · 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, Rumeli · 13, 17

10, 11, 13, 26, 37, 39, 41, 52, 57,
61, 101
Mülâzım Nazif · 1 S
Mümtaz Yüzbaşı Mehmed Akif ·
Salih (Hulûsi) Paşa · 8
35
Samsun · 78, 79
Mümtaz Yüzbaşı Vasıf Efendi · 7,
31, 52 Selânik · 2, 3, 4, 6, 8, 10, 13, 23,
25, 27, 28, 31, 32, 33, 36, 42, 46,
Müsahip Fevzi · 5, 18
52, 53, 55, 57, 66, 67, 75, 79, 82,
91, 96, 98, 99, 100
Selânik’te Redif Fırka Karargâhı ·
N 2
Nadir Ağa · 5, 18 Selimiye Kışlası · 56, 85
Nasliç · 13, 27, 53, 57, 67, 91, 99 Serez · 13, 16, 24, 25, 27, 31, 33,
43, 52, 53, 57, 67, 71, 72, 73, 82,
Nevrekop · 67, 98 91, 99, 100
Sivas · 72, 78, 79
Söke · 68
O Sulu Manastır · 59
Ohri · 13, 22, 25, 27, 53, 56, 57,
91
Ortaköy · 51, 52
Ş
Şemsi Paşa · 84, 88
Şişhane · 54, 57
P
Şişli · 85, 88
Paşalimanı · 88
Piyade Mülâzım-ı evveli (Ütğm.)
Ahmet Tevfik Efendi · 7, 29
Piyade Mülâzım-ı sânî (Atğm.) T
Hakkı Efendi · 7 Taksim · 40
Taşkışla · 10, 25, 40, 46, 47, 66,
67, 75, 76, 90
386
Terkos · 42 V
Topkapı · 10, 23, 28, 40, 45, 48, Validebağı · 88
49, 56, 83, 86, 96
Tuğgeneral Şevket (Turgut) · 43,
51, 53
Y
Turgutlu · 79
Yarımburgaz · 35, 36, 37
Yedikule · 21, 45, 85, 86
U Yeşilköy · 22, 36, 43
Unkapanı Köprüsü · 45 Yıldız · 5, 11, 26, 49, 51, 74
Uzunköprü · 34 Yunan · II, 54, 57

Yüzbaşı Ahmet Efendi · 8, 31, 85
Yüzbaşı Haydar Efendi · 8, 31
Ü Yüzbaşı Kâzım (Karabekir) Bey ·
11
Üsküdar · 22, 26, 54, 55, 56, 58,
61, 62, 63, 67, 74, 84, 87, 88, 90,
Z
95, 96, 98, 99
Zeytinburnu · 47, 50, 56, 84, 87
Üsküp · 69, 76, 78, 79
387

Ataturkun Not Defterleri 01. Cilt

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ataturkun Not Defterleri 01. Cilt

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı

ATATÜRK’ÜN NOT DEFTERLERİ-I

HAREKET ORDUSU KURMAY BAŞKANI KURMAY

Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları

ATAREM BİLİM KURULU ÜYELERİ

Dr. E. Tümg. Güngör CEBECİOĞLU

Dr. Öğ. Bnb. Zekeriya TÜRKMEN

a.g.a. : Adı geçen arşiv

HAREKET ORDUSU KURMAY BAŞKANI KURMAY YÜZBAŞI MUSTAFA

HAREKET ORDUSU KURMAY BAŞKANI KURMAY YÜZBAŞI MUSTAFA

A. HAREKET ORDUSU KURMAY BAŞKANI KURMAY YÜZBAŞI

4 Nisan 325 (17 Nisan 1909) Cumartesi

Orada toplanan taburların erzakı yoktur. Levâzım başkanı para ile

Aziz Bey Sohban Paşa

Sevkler Müdür Yardımcısı Binbaşı Reşat Bey

Birinci Mürettep Tugay

İkinci Mürettep Alay

Üçüncü Mürettep Alay

Dördüncü Mürettep Alayı

Beşinci Mürettep Alay

Topçu Komutanı: Tuğgeneral Sohban Paşa

Makineli Tüfek Komutanı: Yüzbaşı Ahmed Efendi

Onsekizinci Nişancı Taburu Komutanlığına yazılı emir

Selânik Ordu Komutanlığına, Tel:3

Tümen Komutanı [Hüseyin] Hüsnü Paşa Hazretlerine

Hareket Ordusu Komutanlığına

Hareket Ordusu Yarımburgaz’dan

Hareket Ordusu Büyükhalkalı – Ziraat Mektebi Karargâhı

İkinci Tümen Komutanlığına (ve tugaylara)

Büyük Halkalı’da 9/10 Nisan 1325 (22/23 Nisan 1909)

Birinci Mürettep Tugay

2. İkinci Tümenin Birinci Piyade Alayı (3 tabur) gündüz saat 5’te

3. İkinci Mürettep Alay (4/34, 1/35, 17 nci Nişancı Taburu) gündüz

Mürettep Tümen Komutanlığına, Davutpaşa Kışlası Önünden

Bakırköy’den Hareket Ordusu Komutanlığına

Fırka Emri Numara (2)

Aceledir. Bakırköy (Telgraf)

Bakırköy Baruthane Kışlasında Hassa Ordusu askerlerinden 21 ve

Hareket Ordusu Savaş Düzeni

Birinci Mürettep Tümen Komutanı Tümgeneral Hüseyin Hüsnü Paşa

Birinci Mürettep Tümen Komutanı Kurmay Albay Hasan İzzet Bey

Üsküdar Komutanlığı (Telgraf) Selimiye’den

Hareket Ordusu Mürettep 1 nci Tümen Komutanlığı,

Savunma Bakanlığı Karargâhı

Üsküdar Bölgesi Komutanlığına,

Harp Okulu’ndaki 36/2 Komutanlığına

Savunma Bakanlığında Hareket Ordusu 1 nci Tümen Komutanlığına

Birinci Mıntıka Komutanlığına ve mıntıkası dâhilindeki kıt’alara

(01 Mayıs Mart maaşının (02 Mayıs bahsedilerek

20 Nisan Genel Hapishanenin 1 20 Nisan İşlemi yapıldı.

21 Nisan Polislerin rovelvör 22 Nisan Mıntıka

21 Nisan Fatih’te Fevzullah 21 Nisan Mıntıka

21 Nisan Taburların alacakları 22 Nisan Mıntıka

21 Nisan 34/1 Hayvanat nal ve 25 Nisan Bahsedilen kıt’aata

21 Nisan Bostancı civarında bir 22 Nisan Üsküdar tarafına tel

22 Nisan Askerlerin yerli ahali, 22 Nisan Mıntıkalara bildirildi.

22 Nisan Hızır gününde 22 Nisan Mıntıkalara bildirildi.

23 Nisan Erzak ve diğer şeylerin 24 Nisan Mıntıkalara bildirildi.

24 ---- Hareket Ordusu Hareket Ordusu 25 Nisan ---

26 --- Nizamiye İlâve olarak 26 Nisan ----

27 --- Hareket Ordusu Üçüncü Ordudan 28 Nisan ----

Şehit : Taşkışla ve Taksim çatışmasında