ΕΠΟ 33

Δημιουργία και εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

1
 ΕΠΟ 33
Δημιουργία και εξέλιξη των Ευρωπαϊκών
Κοινοτήτων

Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά ρεύματα β’ μισό 20ου

αιώνα
«Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα»

2
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

ΕΖΕΣ
ΕΖΕΣ

• Η Βρετανία όπως γνωρίζουµε δεν θέλησε να συµµετάσχει καταρχάς στη

δηµιουργία της ΕΚΑΧ και λίγο αργότερα, της ΕΟΚ και της ΕΥΡΑΤΟΜ. Αποφάσισε
όµως να ιδρύσει την ΕΖΕΣ (Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών) το 1960 µε
τη Συνθήκη της Στοκχόλµης. Η ΕΖΕΣ είχε µέλη, επτά χώρες: Βρετανία, Αυστρία,
Ελβετία, Σουηδία, Νορβηγία, Πορτογαλία.

3
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Ομοιότητες και διαφορές ΕΖΕΣ - ΕΚ

 Χαρακτήρας των κοινών ευρωπαϊκών θεσµών

Στην Οικονοµική Κοινότητα των έξι µπορούµε να µιλάµε για ισχυρούς

υπερεθνικούς δεσµούς. Στην ΕΖΕΣ µιλάµε για χαλαρούς διακυβερνητικούς δεσµούς

 Προϊόντα (που θα περιλαµβάνονται στο κάθε σχήµα)

Στην Οικονοµική Κοινότητα των έξι γίνεται λόγο για βιοµηχανικά και αγροτικά
προϊόντα. Στην ΕΖΕΣ λόγος γίνεται µόνο για βιοµηχανικά προϊόντα.

4
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Ομοιότητες και διαφορές ΕΖΕΣ - ΕΚ

 Κοινοί εξωτερικοί δασµοί

Στην Οικονοµική Κοινότητα των έξι, τα κράτη-µέλη δεσµεύονται για κοινούς

εξωτερικούς δασµούς απέναντι σε τρίτες χώρες. Στην ΕΖΕΣ το κάθεκράτος-µέλος
ακολουθεί τη δική του εξωτερική οικονοµική πολιτική ως προς τους δασµούς.

5
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Ομοιότητες και διαφορές ΕΖΕΣ - ΕΚ

6
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Επιπτώσεις στάσης Βρετανίας

• Η διαφοροποιηµένη στάση της Βρετανίας στα τέλη της δεκαετίας του 1950
και η υποστήριξη µιας εναλλακτικής πρότασης, της Ζώνης Ελευθέρων
Συναλλαγών, υπήρξε ιδιαίτερα σηµαντική για την πορεία της ευρωπαϊκής
πολιτικής στο σύνολό της. Ας αναλογιστούµε τρεις βασικές παραµέτρους:

7
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Επιπτώσεις στάσης Βρετανίας

 Άφησε τη Γαλλία και κατ’ επέκταση, στις γαλλογερµανικές σχέσεις, τον ρόλο τους
κυριάρχου παράγοντα στον καθορισµό των µετέπειτα εξελίξεων.

 ∆ιαµόρφωσε συνθήκες διαίρεσης µέσα στη δυτική Ευρώπη, ανάµεσα στους «έξι»
και τους «επτά», όπως έγιναν γνωστές την εποχή εκείνη οι δύο οµαδοποιήσεις
ανάµεσα στις έξι χώρες των Ε.Κ και τις επτά χώρες της ΕΖΕΣ.

 Έθεσε τις βάσεις για την παγίωση, στην εσωτερική πολιτική της Βρετανίας,
µιας γενικά επιφυλακτικής προσέγγισης σε ό, τι αφορά την ευρωπαϊκή
ενοποίηση.

8
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Στάση Γαλλίας

• Η Γαλλία όπως έχουµε δει, όχι µόνο πρωτοστάτησε στη δηµιουργία της
ΕΚΑΧ, αλλά έπαιξε και κρίσιµο ρόλο στην ίδρυση των δύο άλλων
Κοινοτήτων το 1957 (ΕΥΡΑΤΟΜ και ΕΟΚ).

9
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Στάση Γαλλίας

• Με τις κυβερνήσεις De Gaulle µετά το 1958 (και έως το 1969 που έµεινε
στην εξουσία), η προσέγγιση της Γαλλίας τροποποιήθηκε σ’ ένα βαθµό. Η
έµφαση στην τοµεακή προσέγγιση παρέµεινε, αλλά χάθηκε ο αρχικός
ενθουσιασµός για τη δυναµική διάσταση της όλης διαδικασίας, η οποία θα
οδηγούσε σύµφωνα µε τις ευρωπαϊκές αντιλήψεις σε ολοένα και βαθύτερη
ενοποίηση.

10
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Στάση Γαλλίας

• Αντίθετα, ο de Gaulle έβλεπε µε καχυποψία την ισχυροποίηση των

Κοινοτικών θεσµών και κυρίως της Επιτροπής, τον πρώτο Πρόεδρο της
οποίας (W. Hallstein), θεωρούσε φιλόδοξο και υπερβολικά «ευρωπαϊστή». Ο
de Gaulle επιθυµούσε τη διατήρηση µιας διακυβερνητικής κατά κύριο λόγο
θεσµικής δοµής και τρόπου λειτουργίας των Κοινοτήτων. Για τον de Gaulle,
η ενοποίηση έπρεπε να οικοδοµηθεί στα θεµέλια της συνεχούς και στενής
συνεργασίας ανάµεσα στα εθνικά κράτη.

11
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Στάση Γαλλίας

• Έχοντας ακόµη εξασφαλίσει την ιστορική γαλλογερµανική Συνθήκη Φιλίας

που υπέγραψαν ο de Gaulle και Κ Adenauer τον Ιανουάριο του 1963, ο
Γάλλος Πρόεδρος έριξε το βάρος της πολιτικής του σε µία προσπάθεια
κρατικιστικού εκσυγχρονισµού της γαλλικής οικονοµίας και ανύψωσης του
γοήτρου της Γαλλίας ως µοναδικής πυρηνικής δύναµης της Ευρώπης των
Κοινοτήτων.

12
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Στάση Γαλλίας

• Πράγµατι, το 1961 η βρετανική κυβέρνηση (του Συντηρητικού Κόµµατος, µε

πρωθυπουργό τον Η. Macmillan) αποφάσισε ν’ αλλάξει πορεία και να
αποδεχτεί τη σηµασία των Ε.Κ, καταθέτοντας αίτηση ένταξης στις
Κοινότητες. Οι βασικότεροι λόγοι που εξηγούν την αλλαγή αυτή είναι δύο:

13
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Λόγοι αλλαγής στάσης Βρετανίας

 Καταρχήν, µεταξύ του 1957 (υπογραφή συνθήκης Ρώµης)και του 1961 (υποβολή
της βρετανικής αίτησης ένταξης), οι Κοινότητες γνώρισαν µια πρώτη
δυναµική φάση ανάπτυξης. Έγινε σαφές ότι το πείραµα θα «πετύχαινε».

14
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Λόγοι αλλαγής στάσης Βρετανίας

 Παράλληλα οι οικονοµικοί και πολιτικοί δεσµοί της Βρετανίας µε την

Κοινοπολιτεία θα εξασθενούσαν ολοένα και περισσότερο. Το βρετανικό εµπόριο
και οι οικονοµικές σχέσεις είχαν εισέλθει σε µία πορεία εξευρωπαϊσµού.
Εξέλειπε έτσι σταδιακά, ένας από τους βασικούς λόγους που καθόριζαν
αρχικά την επιφυλακτική στάση της Βρετανίας απέναντι στα σχέδια της
οικονοµικής κοινότητας στη δυτική Ευρώπη.

15
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Ερμηνεία Βρετανικών αιτήσεων ένταξης

• Όταν η βρετανική κυβέρνηση το 1961 κατέθεσε την αίτηση ένταξης της στις
Ε.Κ, µετά από διαπραγµατεύσεις περίπου δύο ετών, η γαλλική κυβέρνηση
άσκησε βέτο και η ενταξιακή διαδικασία σταµάτησε. Η δεύτερη βρετανική
αίτηση που υποβλήθηκε το 1967 (αυτή τη φορά από την τότε κυβέρνηση του
Εργατικού Κόµµατος), είχε την ίδια τύχη.

16
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Ερμηνεία Βρετανικών αιτήσεων ένταξης

• Οι Βρετανοί αναλυτές κατά την περίοδο αυτή δεν έπαυαν να υπογραµµίζουν τον
εθνικιστικό χαρακτήρα της πολιτικής του de Gaulle και τη συστηµατική του
προσπάθεια να πετύχει την παγίωση της γαλλικής ηγεµονίας στη δυτική Ευρώπη.

17
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Ερμηνεία Βρετανικών αιτήσεων ένταξης

• Από την άλλη πλευρά, οι προσκείµενοι στις γκωλικές κυβερνήσεις αναλυτές

επέµεναν, ότι πρώτον, η Βρετανία στην πραγµατικότητα παρέµενε
προσκολληµένη στο σχέδιο µιας ευρύτερης και χαλαρής ζώνης ελευθέρων
συναλλαγών και δεύτερον, η ανοιχτά φιλοαµερικανική πολιτική της σήµαινε
ότι, αν γινόταν πλήρες µέλος των Ε.Κ, θα εξελισσόταν σε µόνιµο συνήγορο των
θέσεων των ΗΠΑ στο εσωτερικό των Κοινοτήτων (πρόκειται για την περίφηµη
κατηγορία εναντίον της Βρετανίας ότι αποτελούσε το ∆ούρειο Ίππο των ΗΠΑ
στις Ε.Κ.

18
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Ερμηνεία Βρετανικών αιτήσεων ένταξης

• Στην πραγµατικότητα και οι δύο πλευρές υποστήριζαν απόψεις που περιείχαν και
κάποια στοιχεία που ανταποκρίνονταν στην πραγµατικότητα. Η Βρετανία
πράγµατι δεν είχε εγκαταλείψει την εποχή εκείνη την προτίµησή της στην ΕΖΕΣ,
ωστόσο θεώρησε ότι η επιτυχία και η παγίωση των Ε.Κ τής επέβαλαν µια
ρεαλιστική στροφή. Από την άλλη πλευρά, οι γκωλικές κυβερνήσεις έβλεπαν
µε καχυποψία τόσο την «ειδική σχέση» Βρετανίας –ΗΠΑ όσο και τη
γενικότερη βρετανική βιοµηχανική και στρατιωτικ πυρηνική ισχύ, οι οποίες θα
αµφισβητούσαν τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Γαλλίας στις Ε.Κ.

19
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Συµβιβασµός του Λουξεµβούργου

Συμβιβασμός Λουξεμβούργου

• Έχουµε αναφερθεί στις τριβές ανάµεσα στη γαλλική κυβέρνηση (de Gaulle), την
Eπιτροπή (πρόεδρος Hallstein), και ορισµένες άλλες κυβερνήσεις κρατών-
µελών. Οι τριβές αυτές είχαν δύο κύρια αντικείµενα. Το πρώτο ήταν, ο
τρόπος µε τον οποίο η Επιτροπή επιχειρούσε να προωθήσει την ενοποίηση.
Το δεύτερο αφορούσε τα γαλλικά συµφέροντα µε τρόπο πιο άµεσο:
περιστρεφόταν γύρω από την προσπάθεια της γαλλικής κυβέρνησης να πετύχει
µεγαλύτερα οφέλη για τον αγροτικό τοµέα της Γαλλίας από τις Κοινοτικές
πολιτικές. Για να το πετύχει αυτό, επιζητούσε περαιτέρω ενίσχυση της Κοινής
Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ).

20
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Συμβιβασμός Λουξεμβούργου

• Η Γαλλία πέτυχε, µε τον λεγόµενο Συµβιβασµό του Λουξεµβούργου

(Ιανουάριος 1966), να γίνουν δεκτές µια σειρά από θέσεις της. Έτσι ,όσον
αφορά την ΚΑΠ, ενισχύθηκε.

• Ωστόσο το κεντρικό σηµείο του Συµβιβασµού αφορούσε τη διαδικασία

λήψης αποφάσεων στις Ε.Κ. Σύµφωνα µε την απαίτηση του de Gaulle, η αρχή της
οµοφωνίας στη λήψη των αποφάσεων παρέµεινε ισχυρή και η µετεξέλιξη προς
την επικράτηση της αρχής της ειδικής πλειοψηφίας, ανακόπηκε προσωρινά.

21
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Συμβιβασμός Λουξεμβούργου

• Η οµοφωνία και το δικαίωµα του βέτο παρέµειναν ισχυρά, µε την έννοια ότι
αν ένα από τα κράτη-µέλη θεωρούσε πως κάποια Κοινοτική απόφαση έθιγε
«πολύ σηµαντικά εθνικά συµφέροντα», θα καταβαλλόταν κάθε δυνατή
προσπάθεια να ληφθεί απόφαση οµόφωνα.

22
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Συμβιβασμός Λουξεμβούργου

• Ο Συµβιβασµός του Λουξεµβούργου επέφερε ως ένα βαθµό θεσµική

στασιµότητα, εφόσον η κυρίαρχη στα προηγούµενα χρόνια δυναµική της
εµβάθυνσης της ενοποίησης ανακόπηκε µε την ισχυροποίηση της αρχής της
οµοφωνίας στην Κοινοτική διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ωστόσο, ο
Συµβιβασµός έπαψε να παίζει τόσο σηµαντικό ρόλο µετά την αλλαγή της
κυβέρνησης στη Γαλλία (το ‘69 ο Pompidou διαδέχεται τον de Gaulle).

23
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

ΚΑΠ

• Η Κοινή Αγροτική Πολιτική προωθεί τη δηµιουργία µιας κοινής αγοράς για

τα αγροτικά προϊόντα των Ε.Κ. Παρέχει ουσιαστικά ένα καθεστώς
προστασίας στα Κοινοτικά προϊόντα από τον ανταγωνισµό που δέχονται από
τα αγροτικά προϊόντα τα προερχόµενα εκτός των Κοινοτήτων.

• Η ΚΑΠ έχει στόχο τον καλύτερο από κοινού συντονισµό της αγροτικής
πολιτικής, την εξασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης στους
αγρότες της Ευρώπης.

24
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

ΚΑΠ

• Παρέχει επίσης εγγύηση µιας ελάχιστης τιµής σε όλους τους παραγωγούς ενός
προϊόντος. Παρά κάποιες πρόσφατες αναπροσαρµογές και σηµαντικές
µειώσεις, στην ΚΑΠ εξακολουθεί να διατίθεται το µεγαλύτερο κοµµάτι του
Κοινοτικού προϋπολογισµού.

25
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Χάγη 1969

• Στη συνάντηση των αρχηγών των κυβερνήσεων (σύγκληση του Ευρωπαϊκού

Συµβουλίου) στη Χάγη το 1969 φάνηκε η σηµασία της προσέγγισης της
νέας γαλλικής κυβέρνησης (Το 1969 ο G. Pompidou, διαδέχτηκε τον de
Gaulle στην Προεδρία της Γαλλικής ∆ηµοκρατίας).

• Στη Χάγη οι κυβερνήσεις συµφώνησαν να προχωρήσουν στη διεύρυνση των

Ε.Κ ενώ παράλληλα έθεσαν τις βάσεις για τα επόµενα βήµατα της
ενοποίησης.

26
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

Χάγη 1969

• Η Γαλλία πλέον συµφώνησε να άρει το βέτο για την ένταξη της Βρετανίας,
συγχρόνως όµως µπόρεσε να αποσπάσει συµφωνία για ουσιαστικές αυξήσεις
στην ΚΑΠ. Οι διαπραγµατεύσεις για την ένταξη της Βρετανίας, της ∆ανίας
και της Ιρλανδίας στέφθηκαν τελικά µε επιτυχία και οι τρεις χώρες έγιναν πλήρη
µέλη των Κοινοτήτων το 1973.

27
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

«Η ενοποίηση έφτασε σε ένα νέο επίπεδο ισορροπίας και

στασιµότητας» (κατά την περίοδο 1957-1965)

 Υπήρξε παγίωση των Ε.Κ.

 Η Επιτροπή παγιώθηκε µεν, αλλά µε καθηµερινές δραστηριότητες πολύ

λιγότερο φιλόδοξες σε σχέση µε παλαιότερα χρόνια.

28
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

«Η ενοποίηση έφτασε σε ένα νέο επίπεδο ισορροπίας και

στασιµότητας» (κατά την περίοδο 1957-1965)

 Η Κοινότητα άρχισε να γίνεται λιγότερο οµοιογενής. Έτσι, η γενικότερη αρχή

της Κοινοτικής Αλληλεγγύης, που είχε διάφορες εκφάνσεις, απέκτησε και µια
συγκεκριµένη οικονοµική αναφορά: την πολιτική υποβοήθηση της ανάπτυξης
των περιοχών που υπολείπονται σε σχέση µε τον µέσο όρο των Ε.Κ. Μια
δεκαετία αργότερα, η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία ως νέα µέλη,
επρόκειτο να αποκοµίσουν σηµαντικά οφέλη από την παγίωση αυτής της
πολιτικής.

29
 Από τα επιτεύγματα στη στασιμότητα

«Η ενοποίηση έφτασε σε ένα νέο επίπεδο ισορροπίας και

στασιµότητας» (κατά την περίοδο 1957-1965)

• Η νέα αυτή ισορροπία άρχισε να χαρακτηρίζεται από στοιχεία στασιμότητας,

ιδιαίτερα όταν οι οικονοµικές συνθήκες κατά το μεγαλύτερο µέρος της
δεκαετίας του 1970 επιδείνωσαν την κατάσταση. Ξεκινώντας µε την πρώτη
πετρελαϊκή κρίση το 1973, οι διεθνείς οικονοµικές συνθήκες σύντοµα
προκάλεσαν εσωτερικές πιέσεις για διαφοροποιήσεις στην άσκηση οικονοµικής
πολιτικής στα ευρωπαϊκά κράτη και επέφεραν τριβές στις µεταξύ τους σχέσεις.

30