‫داﻧﺸﮑﺪه ﻓﻨﯽ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ‬

‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ درس‬

‫‪Thermodynamics I‬‬

‫ﲥﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪:‬‬
‫دﮐﱰ ﺣﺴﯿﻦ اﲪﺪی داﻧﺶ‬
‫ﻣﻬﻨﺪس ﻣﻬﺪی ﺷﺮﯾﻔﯽ ﻣﻨﺶ‬

‫وﯾﺮاﯾﺶ اول‪:‬‬
‫ﻧﯿﻤﺴﺎل دوم ‪1392 - 93‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪ -1-2‬ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ )ﺗﺮﻣﻮ ‪ +‬دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ( ‪1 .........................................................................................‬‬

‫‪ -2-2‬ﺳﯿﺴﺘﻤﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪1 .....................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-2‬ﺣﺠﻤﮑﻨﱰل ‪1 .........................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-3-2‬ﺳﯿﺴﺘﻤﺒﺴﺘﻪ )ﺟﺮﻣﮑﻨﱰل(‪1 ......................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3-2‬ﺳﯿﺴﺘﻤﺒﺎز )ﺣﺠﻤﮑﻨﱰل( ‪1 ........................................................................................................‬‬
‫‪ -4-2‬ﳏﯿﻂ ‪1 ..................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-2‬ﺧﻮاﺻﯿﺎﻣﺸﺨﺼﺎت ‪1 ..............................................................................................................................‬‬
‫‪ -6-2‬ﺣﺎﻟﺖ ‪2 ................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-2‬ﺧﻮاﺻﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪2 .......................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-7-2‬ﺧﻮاﺻﻤﻘﺪاری ‪2 ..........................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-7-2‬ﺧﻮاﺻﻐﯿﺮﻣﻘﺪاری ‪2 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ -8-2‬ﻓﺎز ‪2 ..................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-2‬ﺗﻌﺎدل ‪2 ..............................................................................................................................................‬‬
‫‪ -10-2‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﯾﺎﲢﻮل ‪2 ..............................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-10-2‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﺷﺒﻬﺘﻌﺎدﻟﯽ ‪3 .............................................................................................................‬‬
‫‪ -11-2‬ﭼﺮﺧﻬﯿﺎﺳﯿﮑﻞ ‪3 ................................................................................................................................‬‬
‫‪ -12-2‬ﮐﻤﯿﺖﻫﺎﯾﺎﺻﻠﯽ ‪3 ..............................................................................................................................‬‬
‫‪ -13-2‬ﮐﻤﯿﺘﻬﺎﯾﻔﺮﻋﯽ ‪3 ..............................................................................................................................‬‬
‫‪ -14-2‬ﺣﺠﻤﻤﺨﺼﻮص )ﺣﺠﻤﻮاﺣﺪﺟﺮم(‪3 ..................................................................................................... :‬‬
‫‪ -15-2‬ﻓﺸﺎر ‪4 ..............................................................................................................................................‬‬
‫‪ -16-2‬ﺗﻨﺶ ‪4 ................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -17-2‬واﺣﺪﻫﺎﯾﻔﺸﺎر ‪4 ..............................................................................................................................‬‬
‫‪ -18-2‬ﻓﺸﺎرواﻗﻌﯽ )ﻣﻄﻠﻖ( ‪4 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ -19-2‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮﯾﺎﺧﺘﻼﻓﻔﺸﺎر )ﻣﺎﻧﻮﻣﱰ(‪4 ..................................................................................... :‬‬
‫‪ -20-2‬دﻣﺎﯾﺎدرﺟﻬﺤﺮارت ‪5 .......................................................................................................................‬‬
‫‪ -21-2‬ﻗﺎﻧﻮﻧﺼﻔﺮﻣﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ‪5 ............................................................................................................‬‬
‫‪ -22-2‬ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎﯾﺎﻧﺪازهﮔﯿﺮﯾﺪﻣﺎ ‪5 .......................................................................................................‬‬
‫‪ -23-2‬ﳓﻮﻫﻨﻤﺎﯾﺸﮑﻤﯿﺖﻫﺎﲠﮑﻤﮑﺤﺮوف ‪5 .....................................................................................................‬‬
‫‪ -1-3‬ﻣﺎدﻫﺨﺎﻟﺺ ‪8 .......................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3‬ﺗﻌﺎدﻟﻔﺎزﻫﺎﯾﺒﺨﺎر‪،‬ﻣﺎﯾﻌﻮﺟﺎﻣﺪﺑﺮاﯾﻤﺎدﻫﺨﺎﻟﺺ ‪8 .....................................................................‬‬
‫‪ -1-2-3‬درﺟﻬﺤﺮارت )دﻣﺎی( اﺷﺒﺎع ‪8 ...............................................................................................‬‬
‫‪ -2-2-3‬ﻓﺸﺎراﺷﺒﺎع ‪8 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-3‬راﺑﻄﻬﺒﯿﻨﺪﻣﺎﯾﺎﺷﺒﺎﻋﻮﻓﺸﺎراﺷﺒﺎع ‪8 ............................................................................................‬‬
‫‪ -4-3‬ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﻤﺨﺘﻠﻔﻤﺎدﻫﺨﺎﻟﺺ ‪9 ............................................................................................................‬‬
‫‪ -1-4-3‬ﻣﺎﯾﻌﺎﺷﺒﺎع ‪9 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-4-3‬ﲞﺎراﺷﺒﺎع‪9 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-4-3‬ﻣﺎﯾﻌﺰﯾﺮﺳﺮد ‪9 ..........................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-4-3‬ﻣﺎﯾﻌﻔﺸﺮده ‪9 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-4-3‬ﲞﺎرﻓﻮﻗﮕﺮم ‪9 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ -6-4-3‬ﳐﻠﻮﻃﺎﺷﺒﺎع ‪9 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-3‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ‪9 ..............................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-5-3‬ﮐﯿﻔﯿﺘﺪرﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﻤﺨﺘﻠﻔﻤﺎدﻫﺨﺎص ‪9 ......................................................................................‬‬
‫‪ -6-3‬ﻧﻘﻄﻬﺒﺤﺮاﻧﯽ ‪10 ................................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-3‬ﺑﺮرﺳﯿﺤﺎﻟﺘﺠﺎﻣﺪ‪10 ..........................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-7-3‬ﻧﻘﻄﻬﺴﻪﮔﺎﻧﻪ ‪10 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ -8-3‬ﺧﻮاﺻﻤﺴﺘﻘﻞ ‪11 ...................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-3‬ﺧﻮاﺻﻐﯿﺮﻣﺴﺘﻘﻞ ‪11 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ -10-3‬ﻣﻌﺎدﻻﲢﺎﻟﺘﱪاﯾﻔﺎزﲞﺎرﯾﮑﻤﺎدﻫﱰاﮐﻤﭙﺬﯾﺮﺧﺎﻟﺺ ‪11 ...................................................................‬‬

‫أ‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪ -11-3‬ﮔﺎزاﯾﺪهآل ‪12 .................................................................................................................................‬‬

‫‪ -12-3‬ﮔﺎزﺣﻘﯿﻘﯽ ‪13 ...................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-12-3‬روﺷﺘﻌﯿﯿﻦ‪13 ....................................................................................................................... :z‬‬
‫‪ -13-3‬ﺟﺪاوﻟﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪13 .................................................................................................................‬‬
‫‪ -14-3‬ﺣﺎﻟﺘﻤﺨﻠﻮﻃﺎﺷﺒﺎﻋﱪاﯾﺤﺠﻤﻤﺨﺼﻮص ‪13 ............................................................................................‬‬
‫‪ -1-14-3‬ﻧﮑﺘﻬﺒﺴﯿﺎرﻣﻬﻢ )‪13 ......................................................................................................... (1‬‬
‫‪ -2-14-3‬ﻧﮑﺘﻬﺒﺴﯿﺎرﻣﻬﻢ )‪13 ......................................................................................................... (2‬‬
‫‪ -15-3‬ﻣﯿﺎﻧﯿﺎﺑﯿﻮﺑﺮوﻧﯿﺎﺑﯽ‪14 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ -1-15-3‬ﻣﯿﺎﻧﯿﺎﺑﯽ )‪ 5‬ﻣﻌﻠﻮم ‪ 1 +‬ﳎﻬﻮل( ‪14 ................................................................................‬‬
‫‪ -2-15-3‬ﺑﺮوﻧﯿﺎﺑﯽ )‪ 5‬ﻣﻌﻠﻮم ‪ 1 +‬ﳎﻬﻮل( ‪14 ................................................................................‬‬
‫‪ -16-3‬ﻣﺮاﺣﻠﺤﻠﻤﺴﺎﺋﻠﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ‪14 ...................................................................................................‬‬
‫‪ -17-3‬ﺣﻠﻤﺴﺌﻠﻪ ‪14 ....................................................................................................................... 3 – 97‬‬
‫‪ -1-4‬ﮐﺎر ‪18 ................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-4‬ﻣﻔﻬﻮﻣﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯿﮑﺎرازدﯾﺪﮔﺎﳘﺎﮐﺮوﺳﮑﻮﭘﯿﮏ ‪18 ...................................................................‬‬
‫‪ -3-4‬ﺻﻮرتﻫﺎﯾﻤﺨﺘﻠﻔﺎﳒﺎﻣﮑﺎردرﺳﯿﺴﺘﻤﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪18 ...................................................................‬‬
‫‪ -4-4‬ﻋﻼﻣﺘﮑﺎر ‪19 .......................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-4‬واﺣﺪﻫﺎﯾﺎﻧﺪازﻫﮕﯿﺮی ‪19 ................................................................................................................‬‬
‫‪ -6-4‬ﮐﺎردرواﺣﺪﺟﺮم ‪19 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-4‬ﮐﺎراﳒﺎﻣﺸﺪﻫﺪراﺛﺮﺗﻐﯿﯿﺮﺣﺠﻢ )ﻣﺮزﻣﺘﺤﺮﮐﺴﯿﺴﺘﻢ–اﻧﺒﺴﺎﻃﻮاﻧﻘﺒﺎض( ‪19 ...............................‬‬
‫‪ -1-7-4‬ﻧﮑﺎﲤﻬﻢ ‪19 .................................................................................................................................‬‬
‫‪ -8-4‬ﮐﻤﯿﺖﻫﺎدرﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ‪20 ............................................................................................................‬‬
‫‪ -9-4‬ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﺨﺎﺻﱪاﯾﻤﺤﺎﺳﺒﻬﮑﺎر ‪20 .....................................................................................................‬‬
‫‪ -1-9-4‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻓﺸﺎرﺛﺎﺑﺖ)‪20 .............................................................................................. (PV = cte‬‬
‫‪ -2-9-4‬ﻓﺮآﯾﻨﺪدﻣﺎﺛﺎﺑﺖ)‪20 .................................................................................................. (T = cte‬‬
‫‪ -3-9-4‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﭘﻠﯿﱰوﭘﯿﮏ)‪21 ......................................................................................... (PVn = cte‬‬
‫‪ -4-9-4‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﺣﺠﻤﺜﺎﺑﺖ)‪21 ............................................................................................... (W12 = 0‬‬
‫‪ -5-9-4‬ﻧﮑﺎت ‪21 ......................................................................................................................................‬‬
‫‪ -10-4‬ﺣﺮارت ‪21 ..........................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-10-4‬ﻧﮑﺎﲤﻬﻢ ‪21 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ -11-4‬ﻋﻼﻣﺘﺤﺮارت ‪22 .................................................................................................................................‬‬
‫‪ -12-4‬واﺣﺪاﻧﺪازهﮔﯿﺮی ‪22 .....................................................................................................................‬‬
‫‪ -13-4‬ﻣﺴﺌﻠﻬﻨﻤﻮﻧﻪ ‪22 ..............................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-5‬ﻣﻔﻬﻮﻣﮑﻠﯽ ‪26 .....................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-5‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪26 ............................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-5‬ﻗﺎﻧﻮﻧﺎوﻟﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﱪاﯾﺘﻐﯿﯿﺮﺣﺎﻟﺘﯿﮑﺴﯿﺴﺘﻤﺒﺴﺘﻪ )ﺟﺮﻣﮑﻨﱰل( ‪26 ...................................‬‬
‫‪ -4-5‬اﻧﺮژﯾﺴﯿﺴﺘﻢ ‪26 ................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-5‬ﺣﺎﻟﺘﻤﺨﻠﻮﻃﺎﺷﺒﺎﻋﱪاﯾﺎﻧﺮژﯾﺪاﺧﻠﯿﻮﯾﮋه ‪27 .................................................................................‬‬
‫‪ -6-5‬ﻗﺎﻧﻮﻧﺎوﻟﺒﻬﺼﻮرﺗﻨﺮﺧﺰﻣﺎﻧﯽ ‪27 .....................................................................................................‬‬
‫‪ -7-5‬ﺧﺎﺻﯿﺘﺠﺪﯾﺪﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ )اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ( ‪28 .................................................................................‬‬
‫‪ -8-5‬ﺣﺎﻟﺘﻤﺨﻠﻮﻃﺎﺷﺒﺎﻋﱪاﯾﺎﻧﺘﺎﻟﭙﯿﻮﯾﮋه ‪28 .......................................................................................‬‬
‫‪ -9-5‬ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎﯾﺎﻧﺘﺎﻟﭙﯽ ‪28 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-9-5‬ﳏﺎﺳﺒﻬﺤﺮارﲤﻨﺘﻘﻠﺸﺪﻫﺪرﻓﺮآﯾﻨﺪﻓﺸﺎرﺛﺎﺑﺘﺪرﺳﯿﺴﺘﻤﺠﺮﻣﮑﻨﱰل ‪28 ....................................‬‬
‫‪ -2-9-5‬درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻨﮑﺎرﻣﻨﺘﻘﻠﺸﺪﻫﺒﺎﺟﺮﯾﺎﻧﻮرودﯾﯿﺎﺧﺮوﺟﯿﺪرﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎﯾﺤﺠﻤﮑﻨﱰل ‪29 .............‬‬
‫‪ -10-5‬ﮔﺮﻣﺎﯾﻮﯾﮋﻫﺪرﺣﺠﻤﺜﺎﺑﺘﻮﮔﺮﻣﺎﯾﻮﯾﮋﻫﻔﺸﺎرﺛﺎﺑﺖ ‪29 ...................................................................‬‬
‫‪ -11-5‬ﮔﺮﻣﺎﯾﻮﯾﮋﻫﱪاﯾﮕﺎزﻫﺎ‪29 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ -1-11-5‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﺣﺠﻤﺜﺎﺑﺖ ‪29 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ -2-11-5‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻓﺸﺎرﺛﺎﺑﺖ ‪29 .............................................................................................................‬‬
‫‪ -12-5‬دوراﺑﻄﻬﻤﻬﻤﱪاﯾﮕﺮﻣﺎﯾﻮﯾﮋﻫﮕﺎزﻫﺎﯾﺎﯾﺪهآل ‪29 ........................................................................‬‬

‫ب‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪ -1-12-5‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﺣﺠﻤﺜﺎﺑﺖ ‪29 ...............................................................................................................‬‬

‫‪ -2-12-5‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻓﺸﺎرﺛﺎﺑﺖ ‪29 .............................................................................................................‬‬
‫‪ -13-5‬ﮔﺮﻣﺎﯾﻮﯾﮋﻫﱪاﯾﻤﺎﯾﻌﺎﺗﻮﺟﺎﻣﺪات ‪30 ............................................................................................‬‬
‫‪ -14-5‬ﳏﺎﺳﺒﻪ‪u‬و‪h‬ﺑﺮاﯾﮕﺎزﻫﺎﯾﺎﯾﺪهآل ‪30 ...............................................................................................‬‬
‫‪ -15-5‬ﻧﺘﺎﯾﺠﻤﻬﻤﺪرﻣﻮردﳏﺎﺳﺒﻪ‪u‬و‪h‬ﮔﺎزﻫﺎﯾﺎﯾﺪهآل ‪31 ........................................................................‬‬
‫‪ -16-5‬روﴰﺤﺎﺳﺒﻪ‪u‬و‪h‬ﺑﺮاﯾﮕﺎزاﯾﺪهآل ‪31 ...............................................................................................‬‬
‫‪ -1-16-5‬ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻨﺮوش ‪31 ....................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-16-5‬ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻨﺮوش ‪31 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-16-5‬ﲠﱰﯾﻨﺮوش ‪31 .............................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-16-5‬روﺷﺘﻘﺮﯾﺒﯽ ‪31 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ -17-5‬ﻧﮑﺘﻬﺒﺴﯿﺎرﻣﻬﻤﺪرﺑﺎرﻫﮕﺮﻣﺎﯾﻮﯾﮋﻫﮕﺎزﻫﺎﯾﺎﯾﺪهآل‪31 .............................................................‬‬
‫‪ -18-5‬رواﺑﻄﺒﯿﻦ‪Cv‬و‪32 .........................................................................................................................Cp‬‬
‫‪ -1-6‬ﺣﺠﻤﮑﻨﱰل ‪33 .......................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-6‬ﺳﻄﺤﮑﻨﱰل ‪33 .......................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-6‬ﻗﺎﻧﻮﻧﺒﻘﺎﯾﺠﺮم )ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ( ﺑﺮاﯾﺤﺠﻤﮑﻨﱰل ‪33 ..........................................................................‬‬
‫‪ -4-6‬ﺣﺎﻻﲣﺎص ‪33 .........................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-4-6‬ﺣﺎﻟﺘﭙﺎﯾﺪار ‪33 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-4-6‬ﺟﺮﯾﺎﻧﭙﺎﯾﺪار ‪34 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-6‬ﻗﺎﻧﻮﻧﺒﻘﺎﯾﺎﻧﺮژی )ﻗﺎﻧﻮﻧﺎوﻟﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﱪاﯾﺤﺠﻤﮑﻨﱰل( ‪34 .................................................‬‬
‫‪ -6-6‬ﺑﺮرﺳﯿﺤﺎﻻﲣﺎﺻﻘﺎﻧﻮﻧﺒﻘﺎﯾﺎﻧﺮژی ‪36 ..............................................................................................‬‬
‫‪ -1-6-6‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﺣﺎﻟﺘﭙﺎﯾﺪار–ﺟﺮﯾﺎﻧﭙﺎﯾﺪار ‪36 .............................................................................‬‬
‫‪ -1-1-6-6‬ﭼﻨﺪﻣﺜﺎﻟﱪاﯾﺤﺎﻟﺖ)‪36 ............................................................................................. (SSSF‬‬
‫‪ -1-1-1-6-6‬ﺗﻮرﺑﯿﻨﻤﻌﻤﻮﻟﯿﯿﺎﺳﺎده )ﯾﮑﻮرودﯾﻮﯾﮑﺨﺮوﺟﯽ( ‪36 ............................................‬‬
‫‪ -2-1-1-6-6‬ﭘﻤﭙﻮﮐﻤﭙﺮﺳﻮر )ﯾﮑﻮرودﯾﻮﯾﮑﺨﺮوﺟﯽ( ‪37 ............................................................‬‬
‫‪ -3-1-1-6-6‬ﺷﯿﭙﻮرهﻫﺎوﻧﺎزلﻫﺎ )ﯾﮑﻮرودﯾﻮﯾﮑﺨﺮوﺟﯽ( ‪37 ...................................................‬‬
‫‪ -4-1-1-6-6‬ﲢﻮﳋﻔﮕﯿﯿﺎاﺧﺘﻨﺎق ‪38 ..............................................................................................‬‬
‫‪ -7-6‬ﺧﺎﺻﯿﺘﺠﺪﯾﺪﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ )ﺿﺮﯾﺒﮋوﻟﺘﺎﻣﺴﻮن( ‪38 ...................................................................‬‬
‫‪ -2-6-6‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﺣﺎﻟﺘﯿﮑﻨﻮاﺧﺖ–ﺟﺮﯾﺎﻧﯿﮑﻨﻮاﺧﺖ ‪38 ...........................................................................‬‬
‫‪ -1-7‬آﺷﻨﺎﯾﯿﺒﺎﺳﯿﮑﻞﻫﺎﯾﻤﻬﻤﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪41 .....................................................................................‬‬
‫‪ -1-1-7‬ﻣﺎﺷﯿﻨﺤﺮارﺗﯽ ‪41 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-1-1-7‬وﯾﮋﮔﯿﻤﺎﺷﯿﻨﺤﺮارﺗﯿﺒﻄﻮرﺧﻼﺻﻪ ‪41 ................................................................................‬‬
‫‪ -2-1-1-7‬ﻃﺮزﳕﺎﯾﺸﻤﺎﺷﯿﻨﺤﺮارﺗﯽ‪42 ..............................................................................................‬‬
‫‪ -3-1-1-7‬ﻣﺜﺎل ‪ -‬ﻧﯿﺮوﮔﺎﻫﺒﺨﺎر‪42 ..............................................................................................‬‬
‫‪ -4-1-1-7‬ارزﯾﺎﺑﯿﻤﺎﺷﯿﻨﺤﺮارﺗﯽ‪42 ..............................................................................................‬‬
‫‪ -2-1-7‬ﺳﯿﮑﻠﺘﱪﯾﺪ )ﯾﺨﭽﺎﻟﯿﺎﭘﻤﭙﺤﺮارﺗﯽ( ‪43 .................................................................................‬‬
‫‪ -1-2-1-7‬وﯾﮋﮔﯿﺴﯿﮑﻠﺘﱪﯾﺪﺑﻄﻮرﺧﻼﺻﻪ‪43 .................................................................................... :‬‬
‫‪ -2-2-1-7‬ﻃﺮزﳕﺎﯾﺸﺴﯿﮑﻠﺘﱪﯾﺪ ‪43 ....................................................................................................‬‬
‫‪ -3-2-1-7‬ﻣﺜﺎل–ﺳﯿﮑﻠﺘﱪﯾﺪﺗﺮاﮐﻤﺒﺨﺎر ‪43 .....................................................................................‬‬
‫‪ -4-2-1-7‬ارزﯾﺎﺑﯿﯿﺨﭽﺎﻟﯿﺎﭘﻤﭙﺤﺮارﺗﯽ ‪44 ..................................................................................‬‬
‫‪ -1-4-2-1-7‬ﮐﺎﺑﺮدﺳﺮﻣﺎﯾﺸﯽ )ﯾﺨﭽﺎل(‪44 .................................................................................‬‬
‫‪ -2-4-2-1-7‬ﮐﺎرﺑﺮدﮔﺮﻣﺎﯾﺸﯽ )ﭘﻤﭙﺤﺮارﺗﯽ( ‪44 .....................................................................‬‬
‫‪ -2-7‬ﻣﻨﺒﻌﺤﺮارﺗﯽ ‪44 ................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-7‬ﺑﯿﺎﻧﻘﺎﻧﻮﻧﺪوﻣﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ‪44 .....................................................................................................‬‬
‫‪ -1-3-7‬ﺑﯿﺎﻧﮑﻠﻮﯾﻦ–ﺑﻼﻧﮏ ‪44 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3-7‬ﺑﯿﺎﻧﮑﻼزﯾﻮس ‪45 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-7‬ﻗﻀﯿﻪ ‪45 ..............................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-7‬اﻧﻮاﻋﻔﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ‪46 ..........................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-5-7‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﯾﺮ ‪46 .............................................................................................................‬‬

‫ت‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪ -2-5-7‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﺷﺒﻬﺘﻌﺎدﻟﯽ ‪46 .............................................................................................................‬‬

‫‪ -1-2-5-7‬ﻋﻮاﻣﻠﱪﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ‪46 ..................................................................................................‬‬
‫‪ -1-1-2-5-7‬اﺻﻄﮑﺎک ‪46 ................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-1-2-5-7‬اﻧﺒﺴﺎﻃﺂزاد ‪47 .......................................................................................................‬‬
‫‪ -3-1-2-5-7‬اﻧﺘﻘﺎﳊﺮارﺗﺒﻬﻮاﺳﻄﻬﺎﺧﺘﻼﻓﺪﻣﺎﯾﻘﺎﺑﻠﺘﻮﺟﻪ ‪47 .................................................‬‬
‫‪ -4-1-2-5-7‬اﺧﺘﻼﻃﮕﺎزﻫﺎ ‪47 .......................................................................................................‬‬
‫‪ -5-1-2-5-7‬واﮐﻨﺶﻫﺎﯾﺸﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ‪47 ............................................................................................‬‬
‫‪ -6-1-2-5-7‬ﺳﺎﯾﺮﻣﻮارد‪47 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ -6-7‬ﺳﯿﮑﻠﱪﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮﮐﺎرﻧﻮ ‪47 ................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-6-7‬ﻗﻀﯿﻪ ‪48 ................................................................................................................................. 1‬‬
‫‪ -1-1-6-7‬روﺷﺎﺛﺒﺎت ‪49 ....................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-6-7‬ﻗﻀﯿﻪ ‪49 ................................................................................................................................. 2‬‬
‫‪ -1-2-6-7‬روﺷﺎﺛﺒﺎت ‪49 ....................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-7‬روﴰﺤﺎﺳﺒﻬﺮاﻧﺪﻣﺎﻧﻮﺿﺮﯾﺒﻌﻤﻠﮑﺮدﺳﯿﮑﻠﱪﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ‪49 .............................................................. :‬‬
‫‪ -1-7-7‬ﻣﺎﺷﯿﻨﺤﺮارﺗﯽ ‪49 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-7-7‬ﯾﺨﭽﺎﻟﯿﺎﭘﻤﭙﺤﺮارﺗﯽ ‪50 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ -1-7-7‬ﻣﺜﺎﻟﯿﱪاﯾﻤﺎﺷﯿﻨﺤﺮارﺗﯽ‪50 ....................................................................................................‬‬
‫‪ -1-8‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪52 ............................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-1-8‬ﻧﺎﻣﻌﺎدﳍﮑﻼزﯾﻮس ‪52 .................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-1-1-8‬ﻣﺎﺷﯿﻨﺤﺮارﺗﯿﺎﯾﺪهآل )ﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ(‪52 .....................................................................‬‬
‫‪ -2-1-1-8‬ﻣﺎﺷﯿﻨﺤﺮارﺗﯿﻮاﻗﻌﯽ )ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺎﭘﺬﯾﺮ( ‪53 ..................................................................‬‬
‫‪ -3-1-1-8‬ﺳﯿﮑﻠﺘﱪﯾﺪاﯾﺪهآل )ﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ( ‪53 ...........................................................................‬‬
‫‪ -4-1-1-8‬ﺳﯿﮑﻠﺘﱪﯾﺪواﻗﻌﯽ )ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺎﭘﺬﯾﺮ( ‪54 .........................................................................‬‬
‫‪ -5-1-1-8‬ﺧﻼﺻﻬﻨﺎﻣﻌﺎدﳍﮑﻼزﯾﻮس ‪55 ................................................................................................‬‬
‫‪ -1-5-1-1-8‬ﮐﻠﯿﻬﺴﯿﮑﻞﻫﺎﯾﺎﯾﺪهآل ‪55 .......................................................................................‬‬
‫‪ -2-5-1-1-8‬ﮐﻠﯿﻬﺴﯿﮑﻞﻫﺎﯾﻮاﻗﻌﯽ ‪55 ..........................................................................................‬‬
‫‪ -3-5-1-1-8‬ﺑﺮاﯾﻬﻤﻬﺴﯿﮑﻞﻫﺎ‪55 .................................................................................................‬‬
‫‪ -2-8‬اﻧﱰوﭘﯽ ‪55 .........................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-8‬ﺣﺎﻟﺘﻤﺨﻠﻮﻃﺎﺷﺒﺎﻋﱪاﯾﺎﻧﱰوﭘﯿﻮﯾﮋه ‪56 ..........................................................................................‬‬
‫‪ -4-8‬ﳕﻮدارﻫﺎﯾﻤﻬﻤﺎﻧﱰوﭘﯽ ‪56 ................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮاﻧﱰوﭘﯿﺪرﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﺎﯾﺪهآل )ﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ( ‪56 ............................................................‬‬
‫‪ -1-5-8‬ﺳﯿﮑﻠﮑﺎرﻧﻮ )‪ 4‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ( ‪56 ..................................................................................................‬‬
‫‪ -1-1-5-8‬اﻧﺘﻘﺎﳊﺮارﺗﱪﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮﺑﺎﻣﻨﺒﻌﮕﺮم ‪56 .............................................................................‬‬
‫‪ -2-1-5-8‬آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮑﻮﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ ‪56 ...........................................................................................‬‬
‫‪ -3-1-5-8‬اﻧﺘﻘﺎﳊﺮارﺗﱪﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮﺑﺎﻣﻨﺒﻌﺴﺮد ‪57 .........................................................................‬‬
‫‪ -4-1-5-8‬آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮑﻮﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ ‪57 ...........................................................................................‬‬
‫‪ -2-5-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮﺣﺎﻟﺘﯿﮑﻤﺎدﻫﺨﺎﺻﺎزﻣﺎﯾﻌﺎﺷﺒﺎﻋﺘﺎﲞﺎرﻓﻮﻗﮕﺮم ‪58 ....................................................‬‬
‫‪ -1-2-5-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮﺣﺎﻟﺘﺎزﻣﺎﯾﻌﺎﺷﺒﺎﻋﺒﻬﺒﺨﺎراﺷﺒﺎع )ﻓﺮآﯾﻨﺪﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ( ‪58 .......................‬‬
‫‪ -2-2-5-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮﺣﺎﻟﺘﺎزﲞﺎراﺷﺒﺎﻋﺒﻬﺒﺨﺎرﻓﻮﻗﮕﺮم )ﻓﺮآﯾﻨﺪﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ( ‪58 .......................‬‬
‫‪ -3-5-8‬ﻓﺮآﯾﻨﺪآدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮑﱪﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ ‪58 ..........................................................................................‬‬
‫‪ -6-8‬دوراﺑﻄﻬﻤﻬﻤﱰﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪58 .......................................................................................................‬‬
‫‪ -1-6-8‬راﺑﻄﻬﺸﻤﺎره ‪58 .................................................................................................................... 1‬‬
‫‪ -2-6-8‬راﺑﻄﻬﺸﻤﺎره ‪59 .................................................................................................................... 2‬‬
‫‪ -7-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮاﻧﱰوﭘﯿﺴﯿﺴﺘﻤﺪرﲢﻮﻟﻮاﻗﻌﯽ )ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺎﭘﺬﯾﺮ( ‪59 ............................................................‬‬
‫‪ -8-8‬ﺗﻮﻟﯿﺪاﻧﱰوﭘﯽ ‪60 ..............................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-8-8‬ﻧﮑﺎﲤﻬﻢ ‪61 .................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-8‬اﺻﻼﻓﺰاﯾﺸﺎﻧﱰوﭘﯽ ‪61 .......................................................................................................................‬‬
‫‪ -10-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﺎﻧﱰوﭘﯿﺴﯿﺴﺘﻤﻮﳏﯿﻂ ‪61 ...................................................................................................‬‬

‫ث‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪ -1-10-8‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ‪62 .................................................................................................................................‬‬

‫‪ -11-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮاﻧﱰوﭘﯿﮕﺎزاﯾﺪهآل ‪62 ........................................................................................................‬‬
‫‪Cv -1-11-8‬و‪Cp‬ﺛﺎﺑﺖ ‪63 .......................................................................................................................‬‬
‫‪Cv -2-11-8‬و‪Cp‬ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ ‪63 ..................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-2-11-8‬ﯾﺎدآوری‪63 .....................................................................................................................‬‬
‫‪ -12-8‬ﻓﺸﺎرﻧﺴﺒﯿﻮﺣﺠﻤﻨﺴﺒﯽ ‪63 .................................................................................................................‬‬
‫‪Cv -1-12-8‬و‪Cp‬ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ ‪63 ..................................................................................................................‬‬
‫‪Cv -1-12-8‬و‪Cp‬ﺛﺎﺑﺖ ‪64 .......................................................................................................................‬‬
‫‪ 13-8‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﭘﻠﯿﱰوﭘﯿﮏ ‪64 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-13-8‬ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﺨﺎص ‪65 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ -14-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﺎﻧﱰوﭘﯿﻤﺎﯾﻌﺎﺗﻮﺟﺎﻣﺪات ‪65 ..........................................................................................‬‬
‫‪ 1-9‬ﮐﺎرﳐﺼﻮص ‪69 .........................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-1-9‬ﲢﻮﻵدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮑﻮﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ ‪69 ...............................................................................................‬‬
‫‪ -2-1-9‬ﲢﻮﻟﺪﻣﺎﺛﺎﺑﺘﻮﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ ‪69 .................................................................................................‬‬
‫‪ -3-1-9‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪69 ...................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-9‬راﻧﺪﻣﺎن–ﮐﺎراﯾﯽ–ﺑﺎزده ‪70 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ -1-2-9‬ﺣﺎﻟﺘﺎﯾﺪهآل ‪70 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-2-9‬راﻧﺪﻣﺎﻧﺘﻮرﺑﯿﻦﻫﺎ ‪70 .............................................................................................................‬‬
‫‪ -1-2-2-9‬ﻧﮑﺘﻬﻤﻬﻢ‪70 .......................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-2-9‬راﻧﺪﻣﺎﻧﭙﻤﭙﻮﮐﻤﭙﺮﺳﻮر ‪71 ......................................................................................................‬‬

‫ج‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪:‬‬

‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﻌﺎرﯾﻒ و‬
‫ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اوﻟﯿﻪ‬
‫‪Some Concepts & Definitions‬‬
 ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اوﻟﯿﻪ‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫‪ -1-2‬ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ )ﺗﺮﻣﻮ ‪ +‬دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ(‬

‫‪ -1‬ﻋﻠﻢ اﻧﺮژی و اﻧﱰوﭘﯽ‬
‫‪ -2‬ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺮارت و ﮐﺎر و ﺧﻮاﺻﯽ از ﻣﻮاد ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺣﺮارت و ﮐﺎر در ارﺗﺒﺎط ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺳﺮوﮐﺎر دارد‪.‬‬
‫‪ -2-2‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻣﻮرد و ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﺳﺖ و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪهاﺳﺖ از‬
‫وﺳﺎﯾﻞ و ﻣﺎدﳘﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -3-2‬ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬
‫ﻣﻮاد و وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮزی ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻄﺢ ﮐﻨﱰل‬
‫از ﻓﻀﺎی اﻃﺮاف ﳎﺰا ﺷﺪهاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﳏﯿﻂ اﻃﺮاف ﺗﺒﺎدﻻﻧﺮژی ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺣﺮارت ﯾﺎ ﮐﺎر داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل ‪ 2‬ﻧﻮع ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺴﺘﻪ )ﺟﺮم ﺛﺎﺑﺖ(‪ :‬ﺟﺮم ﮐﻨﱰل‬
‫‪ -2‬ﺑﺎز‪ :‬دارای ﺟﺮﯾﺎن ﺟﺮﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1-3-2‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺴﺘﻪ )ﺟﺮم ﮐﻨﱰل(‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﳏﯿﻂ ﺗﺒﺎدل ﺟﺮم ﻧﺪارد و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺒﺎدل‬
‫ﺣﺮارت ﯾﺎ ﮐﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-3-2‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎز )ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل(‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﳏﯿﻂ ﺗﺒﺎدل ﺟﺮم دارد و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺒﺎدل‬
‫ﺣﺮارت ﯾﺎ ﮐﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮز ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل ‪ 2‬ﻧﻮع ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪ -2‬ﻣﺘﺤﺮک‬
‫‪3‬‬
‫‪ -4-2‬ﳏﯿﻂ‬
‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺟﺪا از ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﳏﯿﻂ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ -5-2‬ﺧﻮاص ﯾﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت‬
‫‪-1‬ﮐﻤﯿﺖﻫﺎی ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪه ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺧﻮاص ﯾﺎ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎی آن‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻓﺸﺎر‪ ،‬دﻣﺎ‪ ،‬ﺟﺮم‪ ،‬ﺣﺠﻢ و ‪....‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬
‫ﺧﻮاص ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﺴﯿﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﳓﻮه و‬
‫ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ رﺳﯿﺪن ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ آن ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮی روی‬
‫ﻣﻘﺪار ﺧﻮاص ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪-2‬ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﮐﻤﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ دارد و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﺴﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪-Control Volume‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Control Mass‬‬
‫‪3‬‬
‫‪- Surrounding‬‬
‫‪4‬‬
‫‪- Properties‬‬

‫‪1‬‬
 ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اوﻟﯿﻪ‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫‪1‬‬
‫‪ -6-2‬ﺣﺎﻟﺖ‬
‫وﯾﮋﮔﯽای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاص ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‬
‫وﻗﺘﯽ ﲤﺎم ﺧﻮاص و ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ آن‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -7-2‬ﺧﻮاص ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬
‫‪ -1‬ﺧﻮاص ﻣﻘﺪاری ﯾﺎ ﺟﺮﻣﯽ‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -2‬ﺧﻮاص ﻏﯿﺮ ﻣﻘﺪاری ﯾﺎ ﺷﺪﺗﯽ ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﺟﺮﻣﯽ‬
‫‪ -1-7-2‬ﺧﻮاص ﻣﻘﺪاری‬
‫ﺧﻮاﺻﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺟﺮم ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارﻧﺪ و‬
‫ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﺟﺮم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺣﺠﻢ‪ ،‬ﺟﺮم و اﻧﺮژی ﮐﻞ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫‪ -2-7-2‬ﺧﻮاص ﻏﯿﺮ ﻣﻘﺪاری‬
‫ﺧﻮاﺻﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺮم ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻣﺎ و‬
‫ﭼﮕﺎﻟﯽ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺧﻮاص ﺟﺮﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺟﺮم ﻣﯽﺗﻮان آن ﻫﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﺧﻮاص ﻏﯿﺮ ﺟﺮﻣﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﳕﻮد‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫=‬
‫ﺣﺠﻢ‬
‫= ﺣﺠﻢ ﳐﺼﻮص‬
‫ﺟﺮم‬
‫‪ -8-2‬ﻓﺎز‬ ‫‪4‬‬

‫ﻣﻘﺪاری از ﻣﺎده ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‬

‫ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -9-2‬ﺗﻌﺎدل‬
‫اﮔﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﻣﺪت زﻣﺎن ﮐﺎﻓﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮی در ﺧﻮاص‬
‫آن رخ ﻧﺪﻫﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺣﺎﻻت ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ در ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ -10-2‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﲢﻮل‬
‫‪ -1‬وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢ دﭼﺎر‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﺷﻮد در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﺳﯿﺴﺘﻢ دﭼﺎر‬
‫ﲢﻮل ﯾﺎ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ از‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﲢﻮل ﻋﺒﻮر ﮐﺮدهاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺴﯿﺮی از ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﺘﻮاﻟﯽ و ﭘﯽ در ﭘﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ از‬
‫آﳕﯽﮔﺬرد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪- State‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Extensive‬‬
‫‪3‬‬
‫‪- Intensive‬‬
‫‪4‬‬
‫‪- Phase‬‬
‫‪5‬‬
‫‪- Equilibrium‬‬
‫‪6‬‬
‫‪- Process‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اوﻟﯿﻪ‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫‪ -3‬ﳎﻤﻮﻋﻪای از ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺧﻮاص ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬

‫ﺧﺎﺻﯽ اﳒﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬ﻓﻘﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺧﻮاص ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺣﺎﻟﺖ آن را ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪:‬در ﻃﯽ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد؟‬
‫ﺟﻮاب‪:‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی‬
‫ﻣﺘﻮاﻟﯽ و ﭘﯽدرﭘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -1-10-2‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ اﳓﺮاف آن از ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل اوﻟﯿﻪ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -11-2‬ﭼﺮﺧﻪ ﯾﺎ ﺳﯿﮑﻞ‬
‫ﳎﻤﻮﻋﻪای از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﲢﻮل اﺳﺖ )ﺣﺪاﻗﻞ دو ﲢﻮل( ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ‪‬ﺎﯾﯽ در آﺧﺮﯾﻦ ﲢﻮل ﺑﺎ ﺗﻌﺎدل اوﻟﯿﻪ در اوﻟﯿﻦ‬
‫ﲢﻮل‪ ،‬ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺮﺧﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬ ‫ﺧﺎﺻﯿﺖ‬
‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪4‬‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪5‬‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪6‬‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﱰوﭘﯽ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪7‬‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺪون اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﯾﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺎﯾﻖ ﺷﺪه‬
‫‪ -12-2‬ﮐﻤﯿﺖﻫﺎی اﺻﻠﯽ‬
‫ﺟﺮم) (–ﻃﻮل) (– زﻣﺎن ) (‪ -‬ﻣﻘﺪار روﺷﻨﺎﯾﯽ ) (– ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن‬
‫اﻟﮑﱰﯾﮑﯽ) (– درﺟﻪ دﻣﺎ) (‬
‫‪ -13-2‬ﮐﻤﯿﺖ ﻫﺎی ﻓﺮﻋﯽ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ) (– ﺷﺘﺎب ) (– اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ) (– ﻧﯿﺮو ) (– ﺗﻮان ) (–‬
‫ﺳﻄﺢ ) (‬
‫‪ -14-2‬ﺣﺠﻢ ﳐﺼﻮص )ﺣﺠﻢ واﺣﺪ ﺟﺮم(‪:‬‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﳊﺎظ رﯾﺎﺿﯽ ﻋﮑﺲ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫واﺣﺪ آن‬

‫=‬

‫‪1‬‬
‫‪- Quasi-equilibrium process‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Cycle‬‬
‫‪3‬‬
‫‪- Isothermal Process‬‬
‫‪4‬‬
‫‪- Isobaric Process‬‬
‫‪5‬‬
‫‪- Isochoric Process‬‬
‫‪6‬‬
‫‪- Isentropic Process‬‬
‫‪7‬‬
‫‪- Adiabatic‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اوﻟﯿﻪ‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫‪1‬‬
‫‪ -15-2‬ﻓﺸﺎر‬
‫ﻧﯿﺮو ﺑﺮ واﺣﺪ ﺳﻄﺢ )ﺳﯿﺎﻻت( اﺳﺖ و واﺣﺪ ﻓﺸﺎر ﭘﺎﺳﮑﺎل‬
‫) (ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫=‬
‫‪ -16-2‬ﺗﻨﺶ‬ ‫‪2‬‬

‫ﻧﯿﺮوی ﻋﻤﻮدی ﺑﺮ واﺣﺪ ﺳﻄﺢ )ﺟﺎﻣﺪات( اﺳﺖ ﮐﻪ واﺣﺪش ﺑﺎ‬

‫واﺣﺪ ﻓﺸﺎر ﯾﮑﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -17-2‬واﺣﺪﻫﺎی ﻓﺸﺎر‬
‫=‬
‫=‬
‫=‬
‫=‬
‫=‬
‫≅‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬
‫ﻓﺸﺎر در ﮔﺎزﻫﺎ در ﲤﺎم ﻧﻘﺎط و ﲤﺎم ﺟﻬﺎت ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ اﻣﺎ‬
‫در ﻣﺎﯾﻌﺎت در ﲤﺎم ﻧﻘﺎط ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ و در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ در ﲤﺎم‬
‫ﺟﻬﺎت ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ = ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ‬
‫ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎل ﻣﺘﺤﺮک = ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ‪ +‬ﻓﺸﺎر ﺳﮑﻮن‬
‫ﻓﺸﺎر ﳏﯿﻂ ﺑﺎ ﺑﺎروﻣﱰ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد و ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ را‬
‫ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺞ ﺧﻼء اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -18-2‬ﻓﺸﺎر واﻗﻌﯽ )ﻣﻄﻠﻖ(‬
‫ﻓﺸﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻼء ﻣﻄﻠﻖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮد و دو‬
‫ﺣﺎﻟﺖ دارد‪ .‬ﺑﯿﺸﱰ از ﻓﺸﺎر ﳏﯿﻂ و ﮐﻤﱰ از ﻓﺸﺎر ﳏﯿﻂ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻓﺸﺎر از ﻃﺮﯾﻖ ﲨﻊ ﺟﱪی ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ و ﻓﺸﺎر ﳏﯿﻂ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫در ﮐﻠﯿﻪ ﳏﺎﺳﺒﺎت ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ﻓﺸﺎر‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -19-2‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮی اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر )ﻣﺎﻧﻮﻣﱰ(‪:‬‬

‫= ∆‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬

‫‪1‬‬
‫‪- Pressure‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Stress‬‬

‫‪4‬‬
 ‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﻌﺎرﯾﻒ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اوﻟﯿﻪ‬ ‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫‪1‬‬
‫‪ -20-2‬دﻣﺎ ﯾﺎ درﺟﻪ ﺣﺮارت‬
‫‪ -1‬دﻣﺎ ﺧﺎﺻﯿﺘﯽ از ﺟﺴﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻣﯿﺰان ﮔﺮﻣﯽ ﯾﺎ‬
‫ﺳﺮدی آن ﺟﺴﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ روی ﺧﻮاص دﯾﮕﺮ آن ﺗﺄﺛﯿﺮ‬
‫ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬
‫‪ -2‬دﻣﺎ ﻣﻌﺮف ﺗﻌﺎدل ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ دو ﺟﺴﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬اﮔﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮی در ﺧﻮاص دو ﺟﺴﻢ ﮐﻪ در ﲤﺎس ﺣﺮارﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫اﯾﺠﺎد ﻧﺸﻮد‪ ،‬آن دو ﺟﺴﻢ دﻣﺎی ﻣﺴﺎوی دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -21-2‬ﻗﺎﻧﻮن ﺻﻔﺮم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‬
‫وﻗﺘﯽ دو ﺟﺴﻢ ﺑﺎ ﺟﺴﻢ ﺳﻮﻣﯽ دﻣﺎی ﻣﺴﺎوی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آن‬
‫دو ﺟﺴﻢ اوﻟﯿﻪ ﻧﯿﺰ دارای دﻣﺎی ﯾﮑﺴﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫=‬
‫=‬
‫ﭘﺲ‪:‬‬
‫=‬
‫‪ -22-2‬ﻣﻘﯿﺎسﻫﺎی اﻧﺪازهﮔﯿﺮی دﻣﺎ‬
‫‪ -1‬ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد‪ :‬ﺳﻠﯿﻮس اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﺷﻮد ﮐﻠﻮﯾﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪°‬‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫℃ ‪+‬‬
‫‪ -2‬ﻓﺎر‪‬ﺎﯾﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﺷﻮد راﻧﮑﯿﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫= ‪°‬‬ ‫‪.‬‬ ‫℉ ‪+‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬
‫در ﲤﺎﻣﯽ ﳏﺎﺳﺒﺎت ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ دﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ دﻣﺎی ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ اﺧﺘﻼف دﻣﺎ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -23-2‬ﳓﻮه ﳕﺎﯾﺶ ﮐﻤﯿﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺣﺮوف‬
‫ﺣﺮوف ﺑﺰرگ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺑﺮای ﮐﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫ﺣﺮوف ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺑﺮ واﺣﺪ ﺟﺮم اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫ﺣﺮوف ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎ ﺧﻂ ﺗﯿﺮه ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺑﺮ واﺣﺪ ﻣﻮل‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫ﺣﺮوف ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺧﺎﺻﯿﺖ در واﺣﺪ زﻣﺎن اﺳﺖ‪:‬‬
‫̇ ‪̇ − ̇ − ̇− ̇−‬‬

‫‪1‬‬
‫‪- Temperature‬‬

‫‪5‬‬
 :‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬

Properties Of A Pure Substance
 ‫ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫‪ -1-3‬ﻣﺎده ﺧﺎﻟﺺ‬
‫ﻣﺎدهاﯾﺴﺖ ﳘﮕﻦ‪ ،‬دارای ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺛﺎﺑﺖ و ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل آب در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﯾﻊ ﯾﺎ ﺟﺎﻣﺪ ﯾﺎ ﲞﺎر و ﯾﺎ ﳐﻠﻮط‬
‫اﯾﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎده ﺧﺎﻟﺺ ﻓﺮﺿﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﺿﯿﺎت‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺎده ﺧﺎﻟﺺ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺼﻮرت ﻓﺎزﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ وﺟﻮد‬
‫داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬از اﺛﺮات ﺳﻄﺤﯽ‪ ،‬ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ و اﻟﮑﱰﯾﮑﯽ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2-3‬ﺗﻌﺎدل ﻓﺎزﻫﺎی ﲞﺎر‪ ،‬ﻣﺎﯾﻊ و ﺟﺎﻣﺪ ﺑﺮای ﻣﺎده ﺧﺎﻟﺺ‬

‫‪2‬‬
‫‪-A‬ﻣﺎﯾﻊ زﯾﺮ ﺳﺮد‪1‬ﯾﺎ ﻣﺎﯾﻊ ﻓﺸﺮده‬
‫‪3‬‬
‫‪-B‬ﻣﺎﯾﻊ اﺷﺒﺎع‬
‫‪4‬‬
‫‪ -C‬ﳐﻠﻮط اﺷﺒﺎع‬
‫‪5‬‬
‫ﲞﺎر اﺷﺒﺎع‬ ‫‪-D‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ -E‬ﲞﺎر ﻓﻮق ﮔﺮم‬
‫‪7‬‬
‫‪ -1-2-3‬درﺟﻪ ﺣﺮارت )دﻣﺎی( اﺷﺒﺎع‬
‫دﻣﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن ﻣﺎده ﺧﺎﻟﺺ در ﻓﺸﺎر ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﺒﺨﯿﺮ‬
‫ﺷﺪن ﻣﯽﳕﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪ -2-2-3‬ﻓﺸﺎر اﺷﺒﺎع‬
‫ﻓﺸﺎری ﮐﻪ در آن ﻣﺎده ﺧﺎﻟﺺ در دﻣﺎی ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﺒﺨﯿﺮ‬
‫ﺷﺪن ﻣﯽﳕﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ -3-3‬راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ دﻣﺎی اﺷﺒﺎع و ﻓﺸﺎر اﺷﺒﺎع‬
‫ﻫﺮ دﻣﺎی اﺷﺒﺎع ﯾﮏ ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﺧﻮد را دارد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪- Sub-Cooled Liquid‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Compressed Liquid‬‬
‫‪3‬‬
‫‪- Saturated Liquid‬‬
‫‪4‬‬
‫‪- Saturated Mixture‬‬
‫‪5‬‬
‫‪- Saturated Vapor‬‬
‫‪6‬‬
‫‪- Super Heat Vapor‬‬
‫‪7‬‬
‫‪- Saturated Temperature‬‬
‫‪8‬‬
‫‪- Saturated Pressure‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫‪ -4-3‬ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ ﻣﺎده ﺧﺎﻟﺺ‬

‫‪1‬‬
‫‪ -1-4-3‬ﻣﺎﯾﻊ اﺷﺒﺎع‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎدهای ﺑﺼﻮرت ﻣﺎﯾﻊ در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر اﺷﺒﺎع ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻊ‬
‫اﺷﺒﺎع ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬ﺣﺎﻟﺖ (‬
‫‪2‬‬
‫‪ -2-4-3‬ﲞﺎر اﺷﺒﺎع‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎدهای ﺑﺼﻮرت ﲞﺎر در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر اﺷﺒﺎع ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﲞﺎر‬
‫اﺷﺒﺎع ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬ﺣﺎﻟﺖ (‬
‫‪3‬‬
‫‪ -3-4-3‬ﻣﺎﯾﻊ زﯾﺮ ﺳﺮد‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎﯾﻊ در ﻓﺸﺎر اﺷﺒﺎع و در دﻣﺎﯾﯽ ﮐﻤﱰ از دﻣﺎی اﺷﺒﺎع‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻊ زﯾﺮ ﺳﺮد ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬ﺣﺎﻟﺖ (‬
‫‪4‬‬
‫‪ -4-4-3‬ﻣﺎﯾﻊ ﻓﺸﺮده‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎﯾﻊ در دﻣﺎی اﺷﺒﺎع و در ﻓﺸﺎری ﺑﯿﺸﱰ از ﻓﺸﺎر اﺷﺒﺎع‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻊ ﻓﺸﺮده ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬ﺣﺎﻟﺖ (‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬دوﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻌﺎدل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -5-4-3‬ﲞﺎر ﻓﻮق ﮔﺮم‬
‫اﮔﺮ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﲞﺎر اﺷﺒﺎع اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﲞﺎر ﻓﻮق‬
‫ﮔﺮم ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬ﺣﺎﻟﺖ (‬
‫‪6‬‬
‫‪ -6-4-3‬ﳐﻠﻮط اﺷﺒﺎع‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ دو ﻓﺎز ﻣﺎﯾﻊ و ﲞﺎر ﺑﺎ ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‪) .‬ﺣﺎﻟﺖ‬
‫(‬
‫‪7‬‬
‫‪ -5-3‬ﮐﯿﻔﯿﺖ‬
‫ﺟﺮم ﲞﺎر‬ ‫ﺟﺮم ﲞﺎر‬
‫= ﮐﯿﻔﯿﺖ‬ ‫=‬
‫ﺟﺮم ﮐﻞ ﳐﻠﻮط‬ ‫)ﺟﺮم ﻣﺎﯾﻊ ‪ +‬ﺟﺮم ﲞﺎر(‬
‫=‬ ‫=‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪ -1-5-3‬ﮐﯿﻔﯿﺖ در ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ ﻣﺎده ﺧﺎص‬
‫⟶ ﻣﺎﯾﻊ اﺷﺒﺎع‬ ‫‪=0‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- Saturated Liquid‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Saturated Vapor‬‬
‫‪3‬‬
‫‪- Sub-Cooled Liquid‬‬
‫‪4‬‬
‫‪- Compressed Liquid‬‬
‫‪5‬‬
‫‪- Super Heat Vapor‬‬
‫‪6‬‬
‫‪- Saturated Mixture‬‬
‫‪7‬‬
‫‪- Quality‬‬

‫‪9‬‬
 ‫ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫‪ ⟶ = 1‬ﲞﺎر اﺷﺒﺎع‬
‫‪ ⟶ 0 < < 1‬ﳐﻠﻮط اﺷﺒﺎع‬
‫ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺸﺪه ⟶ ﻣﺎﯾﻊ زﯾﺮ ﺳﺮد‬
‫ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺸﺪه ⟶ ﲞﺎر ﻓﻮق ﮔﺮم‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﻋﺪد ﮐﯿﻔﯿﺖ را در ‪ 100‬ﺿﺮب ﳕﺎﯾﯿﻢ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﲠﺼﻮرت‬
‫درﺻﺪ ﺑﯿﺎن ﺧﻮاﻫﺪﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮﭼﻪ وزﻧﻪﻫﺎ ﺑﯿﺸﱰ ﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻫﺮﭼﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺸﱰ‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬زودﺗﺮ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﺷﺒﺎع ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺘﻘﺎرن ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﻘﻄﻪ ﲝﺮاﻧﯽ ﻧﯿﺰ وﺳﻂ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﳕﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -6-3‬ﻧﻘﻄﻪ ﲝﺮاﻧﯽ‬
‫ﻧﻘﻄﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻧﻘﻄﻪ ﲞﺎر اﺷﺒﺎع و ﻣﺎﯾﻊ اﺷﺒﺎع ﺑﺎ‬
‫ﻫﻢ ﻣﻌﺎدل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻓﺸﺎرﻫﺎی ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ ﲝﺮاﻧﯽ‪،‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺎز ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﳘﻮاره ﯾﮏ ﻓﺎز ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ﭼﮕﺎﻟﯽ اﺗﻔﺎق‬
‫ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻓﺮض ﻣﺎﯾﻊ و ﮔﺎز ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﺳﯿﺎل وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﲝﺮاﻧﯽ دارای دﻣﺎی ﲝﺮاﻧﯽ ) (‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﲝﺮاﻧﯽ ) ( و‬
‫ﺣﺠﻢ ﳐﺼﻮص ﲝﺮاﻧﯽ ) ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻣﺎده ﺧﺎﻟﺺ اﯾﻦ‬
‫ﻧﻘﺎط ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺘﻘﺎرن ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﻘﻄﻪ ﲝﺮاﻧﯽ ﻧﯿﺰ در وﺳﻂ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻗﺮار ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ -7-3‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ‬
‫‪ -1-7-3‬ﻧﻘﻄﻪ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﻘﻄﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺳﻪ ﻓﺎز در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل وﺟﻮد‬
‫دارد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪- Critical Point‬‬

‫‪10‬‬
 ‫ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﺳﺆال‪ :‬آﯾﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ؟ )ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ‬

‫ﻣﺎده ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ دارد؟(‬
‫ﻣﺘﻌﺪدی‬ ‫ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ‬ ‫ﻧﻘﺎط‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻣﺎده‬ ‫ﺟﻮاب‪:‬‬
‫داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪای ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻪ‬
‫ﻓﺎزﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻊ و ﲞﺎر اﺳﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻓﺎزﻫﺎی ﳐﺘﻠﻔﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد‬
‫داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺳﻬﮕﺎﻧﻪای ﺑﯿﻦ ﺳﻪ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ ﯾﺎ‬
‫دو ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ و ﻓﺎز ﻣﺎﯾﻊ ﯾﺎ ﲞﺎر ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد‬
‫داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺷﮑﻞ ‪(3 – 5‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 2 – 2‬ﻧﯿﺰ ﺧﻮاص ﻧﻘﺎط ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -8-3‬ﺧﻮاص ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫ﺳﺆال‪:‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺟﻮاب‪:‬‬
‫ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ﺣﺎﻟﺖ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﯾﻦ ﺧﻮاص ﻣﯽﺗﻮان‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻮاص را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﳕﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻮاص ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬دﻣﺎ و ﺣﺠﻢ‪ ،‬دﻣﺎ و ﮐﯿﻔﯿﺖ‪ ،‬ﻓﺸﺎر‬
‫و ﮐﯿﻔﯿﺖ‪ ،‬دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر )ﮐﻪ ﻣﻮرد آﺧﺮ اﮔﺮ ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ ﻏﯿﺮ‬
‫اﺷﺒﺎع ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎﯾﻊ زﯾﺮ ﺳﺮد و ﲞﺎر ﻓﻮق ﮔﺮﻣﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎﺻﯿﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﳏﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪(.‬‬
‫‪ -9-3‬ﺧﻮاص ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر )ﻣﻘﺼﻮد ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ اﺷﺒﺎع ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫‪ -10-3‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮای ﻓﺎز ﲞﺎر ﯾﮏ ﻣﺎده ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮ‬
‫ﺧﺎﻟﺺ‬
‫از ﻣﺸﺎﻫﺪات ﲡﺮﺑﯽ ﻓﺮﻣﻮل زﯾﺮ ﺑﺮای ﮔﺎزﻫﺎی اﯾﺪهآل ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫=‬
‫×‬
‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬

‫‪11‬‬
 ‫ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫×‬
‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬
‫×‬
‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬
‫ﯾﺎدآوری‪:‬‬
‫=‬
‫⟶‬ ‫=‬
‫=‬

‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬

‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬
‫ﻓﺸﺎر ∶‬
‫ﺣﺠﻢ واﺣﺪ ﻣﻮل ∶‬
‫‪ = .‬ﺛﺎﺑﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺎزﻫﺎ ∶‬ ‫(‪/‬‬ ‫) ‪°‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺎز ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ‪:‬‬
‫دﻣﺎی ﻣﻄﻠﻖ ∶‬
‫ﺟﺮم ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ∶‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ∶‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺎز ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ از ﺟﺪول‪A-5‬ﻣﯽﺗﻮان ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪:‬‬
‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬
‫اﮔﺮ ﺟﺮم ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫=‬ ‫=‬
‫اﯾﺪهآل‬ ‫ﮔﺎزﻫﺎی‬ ‫ﲤﺎﻣﯽ‬ ‫ﺑﺮای‬ ‫ﻓﻮق‪،‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫⋯=‬

‫=‬ ‫=‬ ‫⋯=‬

‫‪ -11-3‬ﮔﺎز اﯾﺪهآل‬
‫ﮔﺎزی اﺳﺖ ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﮐﻢ ﮐﻪ در آن ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ و‬
‫اﺛﺮات و اﻧﺮژیﻫﺎی ﻧﺎﺷﯽ از آنﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ رﻓﺘﺎر ﮔﺎزﻫﺎ در دﻣﺎی ﺑﺎﻻ و ﻓﺸﺎرﻫﺎی ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ‬
‫ﲰﺖ ﮔﺎز اﯾﺪهآل ﻣﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :A-3‬ﺧﻮاص ﺟﺎﻣﺪات‬
‫ﺟﺪول ‪ :A-4‬ﺧﻮاص ﻣﺎﯾﻌﺎت‬
‫ﺛﺎﺑﺖ و‬ ‫ﺟﺪول ‪ :A-5‬ﺧﻮاص ﮔﺎزﻫﺎی اﯾﺪهآل ﺑﺎ ﻓﺮض‬
‫ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪12‬‬
 ‫ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫‪ -12-3‬ﮔﺎز ﺣﻘﯿﻘﯽ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫از‬ ‫ﮔﺎز‬ ‫اﳓﺮاف از ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺪهآل – ﻣﻌﯿﺎر ﺳﻨﺠﺶ‬
‫اﯾﺪهآل‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫=‬

‫=‬
‫≠ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺎز‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺎز اﯾﺪهآل اﺳﺖ و اﮔﺮ‬ ‫اﮔﺮ‬ ‫=‬
‫ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1-12-3‬روش ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪:z‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮای ﮔﺎز ﻧﯿﱰوژن از ﺷﮑﻞ ‪ 3 – 22‬و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ دﻣﺎ و‬
‫ﻓﺸﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫و‬ ‫‪ -2‬ﺑﺮای ﮐﻠﯿﻪ ﮔﺎزﻫﺎ‪ ،‬ازﺷﮑﻞ‪D-1‬و‬
‫=‬ ‫و‬ ‫=‬
‫ﺟﺪاول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬ ‫‪-13-3‬‬
‫آب اﺷﺒﺎع )ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻣﺎ(‬ ‫‪:B-1-1‬‬
‫آب اﺷﺒﺎع )دﻣﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻓﺸﺎر(‬ ‫‪:B-1-2‬‬
‫آب ﲞﺎر ﻓﻮق ﮔﺮم‬ ‫‪:B-1-3‬‬
‫آب ﻣﺎﯾﻊ زﯾﺮ ﺳﺮد‬ ‫‪:B-1-4‬‬
‫آب ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺟﺎﻣﺪ و ﲞﺎر‬ ‫‪:B-1-5‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﳐﻠﻮط اﺷﺒﺎع ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﳐﺼﻮص‬ ‫‪-14-3‬‬
‫=‬ ‫) ‪+( −‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫)∗(‬
‫=‬ ‫) ‪−( −‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر از‬
‫=‬ ‫‪−‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺳﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد ﮐﻪ راﺑﻄﻪ )∗( ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -1-14-3‬ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ )‪(1‬‬
‫ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﯾﻊ زﯾﺮ ﺳﺮد ﺟﺪول ‪B-1-4‬در ﻣﻮرد آب ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺧﻼﺻﻪ و ﳐﺘﺼﺮ اﺳﺖ و در ﻣﻮرد ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮاد اﺻﻼ اراﺋﻪ‬
‫ﻧﺸﺪهاﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﺮای ﺧﻮاص ﻣﺎﯾﻊ زﯾﺮ ﺳﺮد ﻣﯽﺗﻮان‬
‫از ﺧﻮاص ﻣﺎﯾﻊ اﺷﺒﺎع در ﳘﺎن دﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﳕﻮد‪) .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺣﺠﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪(.‬‬
‫ﺧﻮاص ﻣﺎﯾﻊ اﺷﺒﺎع در ﳘﺎن دﻣﺎ = ﺧﻮاص ﻣﺎﯾﻊ ﻣﱰاﮐﻢ‬
‫‪ -2-14-3‬ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ )‪(2‬‬
‫ً از ﺟﺪاول ﻗﺎﺑﻞ دﺳﱰﺳﯽ‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻘﺎدﯾﺮ وارد ﺷﺪه ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﯿﺎﻧﯿﺎﺑﯽ ﯾﺎ ﺑﺮوﻧﯿﺎﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮان آ‪‬ﺎ‬
‫را ﳏﺎﺳﺒﻪ ﳕﻮد‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫‪ -15-3‬ﻣﯿﺎﻧﯿﺎﺑﯽ و ﺑﺮوﻧﯿﺎﺑﯽ‬
‫‪ -1-15-3‬ﻣﯿﺎﻧﯿﺎﺑﯽ )‪ 5‬ﻣﻌﻠﻮم ‪ 1 +‬ﳎﻬﻮل(‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪D‬‬

‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫=‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪ -2-15-3‬ﺑﺮوﻧﯿﺎﺑﯽ )‪ 5‬ﻣﻌﻠﻮم ‪ 1 +‬ﳎﻬﻮل(‬
‫‪A‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪E‬‬

‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫=‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪X‬‬

‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫=‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬

‫‪ -16-3‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‬

‫‪ -1‬ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 3‬ﺑﺎر ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬دادهﻫﺎی ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎی ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ در‬
‫ﺳﺘﻮن ﭼﭙﮑﺎﻏﺬ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮدودر ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ﺷﮑﻞ ﺳﺎدهای‬
‫از ﻣﺴﺌﻠﻪ رﺳﻢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻮع ﺳﯿﺴﺘﻢ )ﺟﺮم ﮐﻨﱰل – ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل(‬
‫‪ -4‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻮع ﻣﺎده‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺧﺎﻟﺺ‪ :‬از ﺟﺪاول ﺳﺮی اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﻮد‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﮔﺎز اﯾﺪهآل‪ :‬از رواﺑﻂ ﮔﺎز اﯾﺪهآل ﳏﺎﺳﺒﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻌﻠﻮم‪.‬‬
‫‪ -6‬اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﻠﯿﻪ ﺧﻮاص از ﺟﺪاول ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻌﻠﻮم‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻧﻮﺷﱳ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ و رواﺑﻂ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺎ ﻫﺪف‬
‫دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﳎﻬﻮﻻت ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه‪.‬‬

‫‪ -17-3‬ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪3 – 97‬‬

‫دو ﳐﺰن و ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ را‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﳐﺰن‬ ‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﳐﺎزن‬
‫در ℃ و ‪ %‬ﺣﺠﻤﯽ ﻣﺎﯾﻊ و ‪ %‬ﺣﺠﻤﯽ ﲞﺎر‬ ‫‪−‬‬ ‫دارای ﻣﱪد‬
‫ﲥﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺷﯿﺮ را ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﲞﺎر‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﳐﺰن‬

‫‪14‬‬
 ‫ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫و‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﻓﺸﺎر درون‬ ‫اﺷﺒﺎع از ﳐﺰن ﲠﻤﺨﺰن‬

‫ﯾﮑﺴﺎن ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﺷﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻪ آراﻣﯽ‬
‫اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارتﻫﺎ در ﻃﻮل ﻓﺮآﯾﻨﺪ در‬
‫در ﻃﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭼﻘﺪر‬ ‫℃ ﺑﺎﻗﯽ ﲟﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ درون ﳐﺰن‬
‫اﺳﺖ؟‬

‫‪−‬‬ ‫ﻣﱪد‬
‫=‬ ‫‪= .‬‬
‫‪A:‬ﳐﺰن‬
‫=‬ ‫℃‬
‫‪%‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪%‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫℃‬
‫=‬
‫= ∆‬ ‫‪−‬‬ ‫?=‬
‫ﳐﻠﻮط اﺷﺒﺎع ⟶ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿﻪ‬
‫ﲥﯽ ⟶ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿﻪ‬
‫ﳐﻠﻮط اﺷﺒﺎع ⟶ ﺣﺎﻟﺖ ‪‬ﺎﯾﯽ‬
‫ﲞﺎر اﺷﺒﺎع ⟶ ﺣﺎﻟﺖ ‪‬ﺎﯾﯽ‬

‫ﳏﺎﺳﺒﺎت ﻗﺒﻞ از ﺑﺎز ﺷﺪن ﺷﯿﺮ‪:‬‬

‫=‬ ‫‪.‬‬
‫⎧‬
‫⎪‬ ‫‪= .‬‬
‫⎪‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫℃‬
‫⎨‬ ‫‪= .‬‬
‫⎪‬
‫⎪‬ ‫‪= .‬‬
‫⎩‬
‫)(‬ ‫) ‪( . )( .‬‬
‫=) (‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫) (‬ ‫) ‪( . )( .‬‬
‫=) (‬ ‫=‬ ‫‪= .‬‬
‫‪.‬‬
‫= ﮐﻞ‬ ‫=‬ ‫‪( )+‬‬ ‫‪( )= .‬‬ ‫‪+ .‬‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬
‫) (‬ ‫‪.‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫‪= .‬‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫‪%‬‬
‫ﮐﻞ‬ ‫‪.‬‬
‫ﳏﺎﺳﺒﺎت ﺑﻌﺪ ازﺑﺎز ﺷﺪن ﺷﯿﺮ‪:‬‬

‫‪15‬‬
 ‫ﺧﻮاص ﻣﻮاد ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﻣﻨﺘﻘﻞ‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺷﯿﺮ ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﲞﺎر اﺷﺒﺎع از‬
‫ﻓﻘﻂ ﲞﺎر اﺷﺒﺎع‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺣﺎﻟﺖ ‪‬ﺎﯾﯽ ﳐﺰن‬
‫وﺟﻮد دارد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ‪ %100‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫⟶ ℃‬ ‫‪= .‬‬

‫=‬ ‫زﯾﺮا در ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿﻪ ﲥﯽ ﺑﺎﺷﺪﻣﯽ‬

‫) ‪( .‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫‪= .‬‬
‫‪.‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫‪− .‬‬ ‫‪= .‬‬
‫‪.‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫‪= .‬‬ ‫∗‬
‫‪.‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪⟶ .‬‬ ‫‪= .‬‬ ‫=‬ ‫‪( .‬‬ ‫)‬
‫⟶‬ ‫‪= .‬‬ ‫‪= . %‬‬
‫= ∆‬ ‫‪−‬‬ ‫‪= .‬‬ ‫‪− .‬‬ ‫‪= .‬‬ ‫‪= %‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﺎص‪ ،‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه از ﺟﺪول‬

‫ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿﻪ و ﺣﺎﻟﺖ ‪‬ﺎﯾﯽ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ در‬
‫اﮐﺜﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪:‬‬

‫ﮐﺎر و ﺣﺮارت‬
‫‪Work & Heat‬‬
 ‫ﮐﺎر و ﺣﺮارت‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫‪1‬‬
‫‪ -1-4‬ﮐﺎر‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﻧﯿﺮوﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن دﻫﺪ و ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻣﮑﺎن در راﺳﺘﺎی ﻧﯿﺮو ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎر ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ‪.‬‬

‫=‬ ‫‪⃗.‬‬ ‫⃗‬

‫‪| |= .‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪ -2-4‬ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﮐﺎر از دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺎﮐﺮوﺳﮑﻮﭘﯿﮏ‬
‫از دﯾﺪﮔﺎه ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ وﻗﺘﯽ ﮐﺎر اﳒﺎم ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ وزﻧﻪای را ﺑﺎﻻ ﺑﱪد و ﯾﺎ اﺛﺮی ﺑﺮ ﳏﯿﻂ داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‬
‫ٌ از ﻣﺮز‬‫ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺘﻤﺎ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺒﻮر ﳕﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪ -1‬ﳘﺮاه ﺑﺎ ﭘﺮواﻧﻪ و ﯾﺎ ﺑﻪ‬
‫اﳒﺎم‬ ‫ﮐﺎر‬ ‫ذﯾﻞ‪،‬‬ ‫ﺷﮑﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬در‬
‫ذﯾﻞ ﭼﻮن ﺗﺒﺎدﻟﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻧﺪارد و اﺛﺮی ﻧﯿﺰ ﺑﺮ‬ ‫ﳏﯿﻂ‬
‫اﳒﺎم‬ ‫ﮐﺎر‬ ‫ﻧﺪارد‪،‬‬ ‫ﳏﯿﻂ‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬از ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺮژی اﻟﮑﱰﯾﮑﯽ ﻋﺒﻮر‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ اﻧﺮژی ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﳒﺎم‬
‫ﮐﺎر را دارد و در اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﮐﺎر‬
‫اﳒﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-4‬ﺻﻮرتﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ اﳒﺎم ﮐﺎر در ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬
‫‪ -1‬ﳏﻮر دوار‬
‫‪ -2‬ﻣﺮز ﻣﺘﺤﺮک ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﻧﯿﺮوی ﻣﻘﺎوم در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن‬
‫‪ -3‬ﺟﺮﯾﺎن اﻟﮑﱰﯾﮑﯽ‬
‫ﮐﺎر ﺷﮑﻠﯽ از اﻧﺮژی اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﳘﯿﺸﻪ از ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﻋﺒﻮر ﳕﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪- Work‬‬

‫‪18‬‬
 ‫ﮐﺎر و ﺣﺮارت‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫‪ -4-4‬ﻋﻼﻣﺖ ﮐﺎر‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﮔﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﺎر اﳒﺎم ﺑﺪﻫﺪ )‪ .(+‬ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺮژی از‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬
‫ب‪ -‬اﮔﺮ ﮐﺎر ﺑﺮ روی ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺟﺎم ﺷﻮد )‪ .(-‬ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺮژی ﺑﻪ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ وارد ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -5-4‬واﺣﺪﻫﺎی اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی‬
‫‪.‬‬ ‫(‪=( )−‬‬ ‫(‪)−‬‬ ‫)‬
‫ﮐﺎر در واﺣﺪ زﻣﺎن را ﺗﻮان‪1‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫‪ -6-4‬ﮐﺎر درواﺣﺪ ﺟﺮم‬
‫=‬
‫‪ -7-4‬ﮐﺎر اﳒﺎم ﺷﺪه در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ )ﻣﺮز ﻣﺘﺤﺮک ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫– اﻧﺒﺴﺎط و اﻧﻘﺒﺎض(‬

‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬

‫‪= .‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﮐﺎر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﻣﻘﺪار ﮐﺎر )ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ( ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﻨﺤﻨﯽ )ﻣﺴﯿﺮ(‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد و در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬
‫ﳕﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-7-4‬ﻧﮑﺎت ﻣﻬﻢ‬
‫‪ -1‬ﺑﺮای ﳏﺎﺳﺒﻪ اﻧﺘﮕﺮال ﺑﺎﯾﺪ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ﻣﻨﺤﻨﯽ و ﺳﻄﺢ زﯾﺮ آن‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ دﯾﮕﺮ در ﲤﺎم ﻃﻮل ﻣﺴﯿﺮ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاص ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ )ﺣﺠﻢ و ﻓﺸﺎر( ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪-Power‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ﮐﺎر و ﺣﺮارت‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫‪ -3‬ﮐﺎر ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺴﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﮐﺎر ﯾﮏ ﺧﺎﺻﯿﺖ‬

‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ از ﻧﻘﻄﻪ ‪1‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ‪ ،2‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﳐﺘﻠﻔﯽ‬
‫ﮐﺎر ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﳒﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -8-4‬ﮐﻤﯿﺖﻫﺎ در ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‬
‫‪ -1‬ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ -‬ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﯽ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ﯾﮏ‬ ‫در‬ ‫‪-‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ – – – – − – :‬و ‪...‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات اﯾﻦ ﻧﻮع از ﮐﻤﯿﺖﻫﺎ ﺑﺪﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﻤﯿﺖ ﻧﻘﻄﻪای‪:‬‬
‫ﻣﻘﺪار اوﻟﯿﻪ – ﻣﻘﺪار ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ = ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﻤﯿﺖ ﻧﻘﻄﻪای‬
‫=‬ ‫‪−‬‬
‫ب‪ -‬ﺑﻪ ﺻﻮرت دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻠﯽ‪:‬‬
‫‪,‬‬ ‫…و‬
‫‪ -2‬ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪ -‬ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارﻧﺪ‬
‫‪ -‬در ﯾﮏ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪ -‬در ﻃﻮل ﯾﮏ‬
‫ﲢﻮل ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﯾﮏ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﻠﻮم دارای ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﻘﻂ در ﺣﯿﻦ ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫از ﯾﮏ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ دﯾﮕﺮ ﻣﻘﺪار‬
‫ﳕﺎﯾﺶ آن ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﺻﻮرت دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻠﯽ ) ( اﺳﺖ و‬
‫ﺎ اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ و ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﻪ ﺻﻮرت دﻟﺘﺎ )∆(اﺳﺎﺳً‬
‫∫‬ ‫=‬ ‫ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪ -9-4‬ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﺧﺎص ﺑﺮای ﳏﺎﺳﺒﻪ ﮐﺎر‬
‫= (‬ ‫‪ -1-9-4‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ )‬

‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫( =‬ ‫‪−‬‬ ‫=)‬

‫= (‬ ‫‪-2-9-4‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ)‬
‫=‬ ‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬

‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫[‬ ‫]‬

‫=‬ ‫=‬ ‫=‬

‫‪20‬‬
 ‫ﮐﺎر و ﺣﺮارت‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫(‬ ‫=‬ ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﻠﯽ ﺗﺮوﭘﯿﮏ )‬ ‫‪-3-9-4‬‬

‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫⋯=‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫⋯=‬

‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫=‬

‫‪−‬‬
‫(‬ ‫(‪)−‬‬ ‫)‬
‫=‬ ‫‪,‬‬ ‫≠‬
‫‪−‬‬
‫(‬ ‫‪ -4-9-4‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ ) =‬

‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫⎯⎯‬ ‫=‬

‫‪ -5-9-4‬ﻧﮑﺎت‬
‫‪ -1‬ﺟﺎﻣﺪاﺗﯽ ﮐﻪ ﲢﺖ اﺛﺮ ﻧﯿﺮو ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬درون آنﻫﺎ‬
‫ﮐﺎر اﳒﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﯿﺮوی ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ در ﻣﺎﯾﻌﺎت ﻫﻢ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﳒﺎم ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺮز ﻣﺘﺤﺮک ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﳒﺎم ﮐﺎر‬
‫ً ﻧﯿﺮوی ﻣﻘﺎوﻣﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ آن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ -10-4‬ﺣﺮارت‬
‫ﺷﮑﻠﯽ از اﻧﺮژی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﺟﻮد اﺧﺘﻼف دﻣﺎ از ﺟﺴﻤﯽ‬
‫ﺑﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻪ ﺟﺴﻤﯽ ﺑﺎ دﻣﺎی ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺮارت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮای ﺟﺴﻢ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺘﻘﺎل در ﻣﺮز دو ﺟﺴﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -1-10-4‬ﻧﮑﺎت ﻣﻬﻢ‬
‫‪ -1‬ﺣﺮارت ﳘﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺴﯿﺮ اﺳﺖ و در ﻣﺮز ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﺮژی ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﺎر اﳒﺎم‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪-Heat‬‬

‫‪21‬‬
 ‫ﮐﺎر و ﺣﺮارت‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫و‬ ‫∫=‬ ‫‪ -3‬ﳓﻮه ﳕﺎﯾﺶ ﺣﺮارت ﳘﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﺣﺮارت در واﺣﺪ ﺟﺮم = و ﺣﺮارت در واﺣﺪ زﻣﺎن‬
‫= ̇ و = ̇ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -11-4‬ﻋﻼﻣﺖ ﺣﺮارت‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺣﺮارت ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﳏﯿﻂ )‪.(-‬‬
‫ب‪ -‬ﺣﺮارت ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه از ﳏﯿﻂ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ )‪.(+‬‬
‫‪ -12-4‬واﺣﺪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی‬
‫واﺣﺪ ﮐﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ واﺣﺪ ﮐﺎر اﺳﺖ‪ .‬درواﻗﻊ ﮐﺎر و ﺣﺮارت‬
‫ﻫﺮدو از ﯾﮏ ﺟﻨﺲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﯽﺗﻮان روی آ‪‬ﺎ اﻋﻤﺎل ﺟﱪی اﳒﺎم‬
‫داد‪.‬‬
‫‪= .‬‬ ‫‪≈ .‬‬
‫‪ -13-4‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﳕﻮﻧﻪ‬
‫و ﻓﺸﺎر‬ ‫در ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺣﺠﻢ اوﻟﯿﻪ ﺳﯿﻠﻨﺪر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻨﺮ ﳑﺎس ﺑﺮ ﭘﯿﺴﺘﻮن اﺳﺖ‬ ‫داﺧﻞ آن‬
‫و ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺮوﯾﯽ وارد ﳕﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ وارد ﺷﺪه و‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﺣﺠﻢ آن ﺑﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺠﻢ اوﻟﯿﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در ﻃﻮل اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوی ﻓﻨﺮ‬ ‫و ﻓﺸﺎر آن ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻃﻮل آن ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺧﻄﯽ دارد‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻮا در داﺧﻞ ﺳﯿﻠﻨﺪر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﳏﺴﻮب ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺎر اﳒﺎم ﺷﺪه ﮐﻞ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﮐﺎر اﳒﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ روی ﻓﻨﺮ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫‪ −‬را رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ و ﻧﺘﺎﯾﺞ‬ ‫ج‪ -‬ﳕﻮدار‬
‫ﲢﻠﯿﻠﯽ و ﮔﺮاﻓﯿﮑﯽ را ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﳕﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫)در ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻻﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬ﻧﯿﺮو ﺑﺎ ﺟﺎﲜﺎﯾﯽ راﺑﻄﻪ‬
‫ﺧﻄﯽ دارد‪(.‬‬

‫=‬ ‫=‬ ‫∗‬ ‫‪= .‬‬

‫=‬
‫=‬
‫=‬
‫=‬
‫‪:‬ﻓﺸﺎر ﻓﻨﺮ‬ ‫=‬ ‫= ∆ &‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬
‫ﻓﺸﺎر ﻓﻨﺮ ‪ +‬ﻓﺸﺎر اوﻟﯿﻪ ﳏﯿﻂ = ﻓﺸﺎر ﮐﻞ‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫∶ ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﻫﺮ ﳊﻈﻪ‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬

‫∶ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬

‫‪22‬‬
 ‫ﮐﺎر و ﺣﺮارت‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪.‬‬

‫(‬ ‫(‪) −‬‬ ‫)‬
‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫[‬ ‫‪−‬‬ ‫‪]+‬‬

‫ﭼﻮن ﻓﻨﺮ در اﺑﺘﺪا آزاد ﺑﻮدهاﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻃﻮل‬

‫اوﻟﯿﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫=‬ ‫&‬ ‫=‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫)∗(‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاری در راﺑﻄﻪﻫﺎی ﻗﺒﻠﯽ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪−‬‬
‫(=‬ ‫‪−‬‬ ‫()‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬
‫ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺳﺎدهﺳﺎزی راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﻓﺮﻣﻮل ﳏﺎﺳﺒﻪ ﮐﻞ ﮐﺎر ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪+‬‬
‫(=‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫در‬ ‫ب‪ -‬ﮐﺎر ﻓﻨﺮ از راﺑﻄﻪ )∗( ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﮐﺎﻓﯿﺎﺳﺖ‬
‫راﺑﻄﻪ )∗( ﺣﺬف ﺷﻮد‪( = ) .‬‬
‫=‬ ‫ً راﺑﻄﻪ را ﺑﺮﺣﺴﺐ و ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ⟶‬
‫ﳎﺪدا‬
‫‪−‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫(=‬ ‫‪−‬‬ ‫()‬ ‫)‬
‫ﮐﻞ ﮐﺎر‪:‬‬
‫‪+‬‬
‫) ‪=( . − .‬‬ ‫=‬

‫ﮐﺎر ﻓﻨﺮ‪:‬‬
‫‪−‬‬
‫) ‪=( . − .‬‬ ‫=‬
‫ج‪-‬‬

‫‪23‬‬
 ‫ﮐﺎر و ﺣﺮارت‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ = ) ‪: = ( −‬ﮐﺎر ﺑﺪون ﻓﻨﺮ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬

‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺜﻠﺚ =‬
‫ﺳﻄﺢ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ‬ ‫اﮔﺮ ﻓﻨﺮ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ‪:‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎی اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫آﻣﺪه از آن‪ ،‬ﺑﺮای ﮐﺎر ﮐﻞ و ﮐﺎر ﻓﻨﺮ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻻﺳﺘﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪:‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اول‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﻧﯿﺰ‬ ‫اﻧﺮژی‬ ‫ﺑﻘﺎی‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‪،‬‬

‫ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫اول‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-5‬ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻠﯽ‬
‫ﺗﺒﺎدل ﮐﺎر و ﺣﺮارت در ﻃﻮل ﲢﻮﻻت ﯾﮏ ﺳﯿﮑﻞ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2-5‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫وﻗﺘﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﯿﮑﻞ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ را ﻃﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻧﺘﮕﺮال ﺳﯿﮑﻠﯽ ﮐﺎر ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮال ﺳﯿﮑﻠﯽ ﺣﺮارت ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫=‬
‫‪ -3-5‬ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ )ﺟﺮم ﮐﻨﱰل(‬

‫(‬ ‫‪) +‬‬ ‫(‬ ‫= )‬ ‫(‬ ‫‪) +‬‬ ‫(‬ ‫)( )‬

‫(‬ ‫‪) +‬‬ ‫(‬ ‫= )‬ ‫(‬ ‫‪) +‬‬ ‫(‬ ‫) ( )‬

‫راﺑﻄﻪ ) (را از راﺑﻄﻪ ) ( ﮐﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫(‬ ‫‪) −‬‬ ‫(‬ ‫= )‬ ‫(‬ ‫‪) −‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫(‬ ‫‪) −‬‬ ‫(‬ ‫= )‬ ‫(‬ ‫‪) −‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫در آﺧﺮ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫= )‬ ‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫ﻣﻘﺪار داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی و ﮐﺎﻣﻼ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﻣﺴﯿﺮ دﯾﮕﺮی‬
‫اﳔﺎب ﻣﯽﺷﺪ ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﻪ ﳘﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﺪﯾﻢ‪.‬‬
‫‪ -4-5‬اﻧﺮژی ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫اﻧﺮژی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫اﻧﺮژی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫‪−‬‬ ‫=‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬
‫ﺑﻪ اﻧﺮژی ﺑﺮ واﺣﺪ ﺟﺮم »اﻧﺮژی وﯾﮋه« ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫=‬ ‫(‬ ‫)‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬
‫اﻧﺮژی‬ ‫اﻧﺮژی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‪ :‬ﳎﻤﻮع اﻧﺮژی ﺟﻨﺒﺸﯽ‪،‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ و ﺳﺎﯾﺮ اﻧﻮاع اﻧﺮژی )اﻧﺮژی داﺧﻠﯽ(‬
‫اﻧﺮژی داﺧﻠﯽ ‪ +‬اﻧﺮژی ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ‪ +‬اﻧﺮژی ﺟﻨﺒﺸﯽ = اﻧﺮژی ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫(‪)+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫اﮔﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺮژی ﺟﻨﺒﺸﯽ و اﻧﺮژی ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪−‬‬ ‫=‬
‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺧﺎﺻﯿﺖﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬ ‫اﻧﺮژی داﺧﻠﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﯾﮋه«‬ ‫داﺧﻠﯽ‬ ‫»اﻧﺮژی‬ ‫ﺟﺮم‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫ﺑﺮ‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺮژی داﺧﻠﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫=‬ ‫(‬ ‫)‬

‫را‬ ‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ‬ ‫در ﺟﺪاول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‪ ،‬در ﺳﺘﻮن ﺑﻌﺪ از‬

‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -5-5‬ﺣﺎﻟﺖ ﳐﻠﻮط اﺷﺒﺎع ﺑﺮای اﻧﺮژی داﺧﻠﯽ وﯾﮋه‬
‫=‬ ‫) ‪+( −‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫)∗(‬
‫=‬ ‫) ‪−( −‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر از‬
‫=‬ ‫‪−‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺳﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد ﮐﻪ راﺑﻄﻪ )∗( ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -6-5‬ﻗﺎﻧﻮن اول ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺮخ زﻣﺎﻧﯽ‬
‫= ̇ ‪̇ −‬‬

‫= ̇ ‪̇ −‬‬

‫= ̇ ‪̇−‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫=‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫=‬ ‫اﮔﺮ در ﺳﯿﮑﻞ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬
‫ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬

‫‪27‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫‪ -7-5‬ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ )اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ‪(1‬‬

‫اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﯿﺐ دﯾﮕﺮ‬
‫ﺧﻮاص ﻧﻈﯿﺮ ‪ ،‬و ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫=‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫واﺣﺪ اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ وﯾﮋه‬
‫ﺳﺘﻮن ﭘﻨﺠﻢ ﺟﺪاول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﳕﺎﯾﺸﮕﺮ اﻋﺪاد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -8-5‬ﺣﺎﻟﺖ ﳐﻠﻮط اﺷﺒﺎع ﺑﺮای اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ وﯾﮋه‬
‫=‬ ‫) ‪+( −‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫)∗(‬
‫=‬ ‫) ‪−( −‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﺗﺎ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر از‬
‫=‬ ‫‪−‬‬
‫‪ -9-5‬ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ‬
‫‪ -1-9-5‬ﳏﺎﺳﺒﻪ ﺣﺮارت ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ در‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺟﺮم ﮐﻨﱰل‬

‫=‬ ‫=‬
‫‪:‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫(‪)+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮض ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻮدن اﻧﺮژی ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ و اﻧﺮژی ﺟﻨﺒﺸﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ‬
‫داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫( =‬ ‫‪−‬‬ ‫=)‬ ‫‪−‬‬
‫در ‪‬ﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاری ﮐﺎر و اﻧﺮژی داﺧﻠﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪=( +‬‬ ‫‪)−( +‬‬ ‫=)‬ ‫‪−‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪=( +‬‬ ‫‪)−( +‬‬ ‫=)‬ ‫‪−‬‬

‫‪1‬‬
‫‪- Enthalpy‬‬

‫‪28‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫‪ -2-9-5‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﱳ ﮐﺎر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ورودی ﯾﺎ‬

‫ﺧﺮوﺟﯽ در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬
‫)در ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ اﯾﻦ رواﺑﻂ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد‪(.‬‬
‫‪ -10-5‬ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه در ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ و ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬
‫= ⟶ از دوره دﯾﱪﺳﺘﺎن‬
‫= ⟶ وﻟﯽ در اﯾﻨﺠﺎ دارﯾﻢ‬ ‫⟶‬ ‫=‬ ‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫=‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫=‬ ‫=‬

‫‪ -11-5‬ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﺑﺮای ﮔﺎزﻫﺎ‬

‫‪ -1-11-5‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫(=‬ ‫)‬ ‫)‪(I‬‬
‫‪ -2-11-5‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬
‫اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد‪:‬‬
‫(=‬ ‫)‬ ‫)‪(II‬‬
‫‪ -12-5‬دو راﺑﻄﻪ ﻣﻬﻢ ﺑﺮای ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﮔﺎزﻫﺎی اﯾﺪهآل‬
‫‪ -1-12-5‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬
‫‪:‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻨﺨﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫=‬ ‫⟹‬ ‫=‬
‫‪ ،‬و ‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در‬ ‫‪،‬‬ ‫اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﺻﯿﺖ دﯾﮕﺮﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫اﯾﻦ ﺻﻮرت از راﺑﻄﻪ)‪(I‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫(=‬ ‫(= )‬ ‫)‬ ‫)‪(III‬‬

‫‪ -2-12-5‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫در ﲞﺶ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ اﺛﺒﺎت ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫=‬ ‫⟹‬ ‫=‬
‫‪ ،‬و ‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در‬ ‫‪،‬‬ ‫اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﺻﯿﺖ دﯾﮕﺮﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫اﯾﻦ ﺻﻮرت از راﺑﻄﻪ)‪(II‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫(=‬ ‫(= )‬ ‫)‬ ‫)‪(IV‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻓﻮق ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪29‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫=‬ ‫(‬ ‫(= )‬ ‫(= )‬ ‫)‬

‫=‬ ‫(‬ ‫(= )‬ ‫(= )‬ ‫)‬

‫‪ -13-5‬ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﺑﺮای ﻣﺎﯾﻌﺎت و ﺟﺎﻣﺪات‬
‫ﻃﺒﻖ ﻓﺮﻣﻮل اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻮدن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬ ‫) ∗(‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺮای ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫=‬ ‫) ∗(‬
‫ﺣﺎل از راﺑﻄﻪﻫﺎی ) ∗(و ) ∗(راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫≈‬ ‫≈‬ ‫≈‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻮده‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ‬ ‫از‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ‬ ‫و ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﳏﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫و ﺑﺮای ﮔﺎزﻫﺎی اﯾﺪهآل‬ ‫‪ -14-5‬ﳏﺎﺳﺒﻪ‬

‫ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن دادهاﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺮژی داﺧﻠﯽ ﮔﺎزﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﺗﺎﺑﻊ دو ﭘﺎراﻣﱰ دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد‬
‫ﮔﺎزﻫﺎی ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ و ﯾﺎ دﻣﺎی ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد )ﮔﺎزﻫﺎی‬
‫اﯾﺪهآل(‪ ،‬اﻧﺮژی داﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﺎﺧﺺ ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر ﺗﺄﺛﯿﺮ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺮ اﻧﺮژی داﺧﻠﯽ آن ﻧﺪارد‪.‬‬
‫) ( =‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫=‬ ‫) ∗(‬
‫و از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﺎﺻﯿﺖ اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫) ∗(‬

‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاری راﺑﻄﻪ ) ∗(در راﺑﻄﻪ ) ∗( ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫=‬ ‫‪+‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫) ( =‬
‫اﻧﺮژی‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻧﯿﺰ‬ ‫اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ‬
‫)ﯾﻌﻨﯽ در ﮔﺎزﻫﺎی اﯾﺪهآل‪،‬‬
‫داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﻻزم ﺑﺮای ﮔﺎزﻫﺎی اﯾﺪهآل ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫‪30‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫∶ )‪(III‬‬ ‫(=‬ ‫(= )‬ ‫⟶ )‬ ‫=‬ ‫ﯾﺎ‬ ‫=‬

‫∶ )‪(IV‬‬ ‫(=‬ ‫(= )‬ ‫⟶ )‬ ‫=‬ ‫ﯾﺎ‬ ‫=‬

‫‪ -15-5‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻬﻢ درﻣﻮرد ﳏﺎﺳﺒﻪ و ﮔﺎزﻫﺎی اﯾﺪهآل‬

‫‪ -1‬ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﻮرد ﻫﺮﮔﺎزی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺠﻢ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ در‬
‫ﻣﻮرد ﮔﺎزﻫﺎی اﯾﺪهآل‪ ،‬ﭼﻮن‪u‬و ‪h‬ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﳘﻮاره و ﺑﺮای ﳘﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫=‬
‫=‬
‫ﻧﯿﺰ ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫و ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و‬ ‫‪ -2‬از آﳒﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫دﻣﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﳏﺎﺳﺒﻪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از اﻧﺘﮕﺮال از ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎی زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﳕﻮد‪:‬‬
‫=‬ ‫) (‬ ‫⟶‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫) (‬

‫=‬ ‫) (‬ ‫⟶‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫) (‬

‫‪ -16-5‬روش ﳏﺎﺳﺒﻪ و ﺑﺮای ﮔﺎز اﯾﺪهآل‬

‫‪ -1-16-5‬ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ روش‬
‫و اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ‪A-5‬ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﮐﺮدن ﻣﻘﺎدﯾﺮ‬
‫ﮐﻤﮏ رواﺑﻂ زﯾﺮ‪:‬‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫‪ -2-16-5‬ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ روش‬
‫از ﺟﺪول ‪A-6‬و اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮی از‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﺑﻊ ) (‬
‫آن‪:‬‬
‫= ∆‬ ‫) (‬
‫‪ -3-16-5‬ﲠﱰﯾﻦ روش‬
‫و ‪ℎ‬ﺑﺮﺣﺴﺐ دﻣﺎﻫﺎی ﳐﺘﻠﻒ در ﺟﺪاوﻟﯽ ﮐﻪ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎدﯾﺮ‬
‫در اداﻣﻪ آﻣﺪﻫﺎﺳﺖ‪:‬‬
‫‪− −‬‬ ‫ﺑﺮای ﻫﻮا ⟶‬
‫‪−‬‬
‫ﺑﺮای ﺳﺎﯾﺮ ﮔﺎزﻫﺎ ⟶‬
‫‪−‬‬
‫‪ -4-16-5‬روش ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎدﯾﺮ دﻣﺎﻫﺎی ﻣﺘﻮﺳﻂ در رواﺑﻂ ﺟﺪول)) ( (‪A-6‬‬
‫‪ -17-5‬ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ درﺑﺎره ﮔﺮﻣﺎی وﯾﮋه ﮔﺎزﻫﺎی اﯾﺪهآل‬
‫ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫درﻣﺴﺎﺋﻞ ﮔﺎزﻫﺎی اﯾﺪهآل ﻣﻌﻤﻮﻻ ﯾﺎ از ﻓﺮض‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮ )ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎ(‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد و ﯾﺎ از ﻓﺮض‬

‫‪31‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ از ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ روش )روش ﴰﺎره ‪(1‬اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻓﺮض‬

‫ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ از ﲠﱰﯾﻦ روش )روش ﴰﺎره‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و اﮔﺮ ﻓﺮض‬
‫‪ (3‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫و‬ ‫‪ -18-5‬رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ و ﮔﺎز اﯾﺪهآل‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺸﺘﻖ ﮔﯿﺮی از راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫ﺿﺮب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﺴﺎوی را در‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫⟶‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫⇒‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫)∗(‬
‫راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﮔﺎزﻫﺎی‬
‫ﳘﯿﺸﻪ ﻣﻘﺪاری ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ )ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه‬ ‫و‬ ‫ﺗﻔﺎﺿﻞ ﺑﯿﻦ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺎزﻫﺎ) (‬
‫=‬
‫) ﻋﺪدی ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد‪(.‬‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ راﺑﻄﻪ )∗(را در ﺿﺮب ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪−‬‬ ‫=‬

‫=‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫⟶‬ ‫‪−‬‬
‫=‬
‫‪−‬‬

‫‪32‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪:‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن اول‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‬
‫ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫‪ -1-6‬ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬
‫ﺣﺠﻢ ﻓﺮﺿﯽ و دﳋﻮاﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ در آ‪‬ﺎ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﺟﺮﻣﯽ وﺟﻮد دارد و ﯾﺎ ﺟﺮم ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ اﺳﺖ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺒﺎدل ﮐﺎر و ﺣﺮارت ﺑﺎ ﳏﯿﻂ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-6‬ﺳﻄﺢ ﮐﻨﱰل‬
‫ﻣﺮز ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و دارای ﺳﻪ وﯾﮋﮔﯽ زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﳘﻮاره ﺳﻄﺢ ﮐﻨﱰل ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﯾﺎ ﻣﺘﺤﺮک ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ اﻧﺒﺴﺎط و اﻧﻘﺒﺎض‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﳐﺘﺼﺎت ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺮم‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﮐﻨﱰل‪ ،‬دو ﺣﺎﻟﺖ دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺳﻄﺢ ﮐﻨﱰل ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3-6‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻘﺎی ﺟﺮم )ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ( ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬

‫ﺟﺮم ﺧﺮوﺟﯽ – ﺟﺮم ورودی = ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﺮم در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎز‬

‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬

‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫(‪)+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=)‬

‫ﺿﺮب ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﺴﺎوی را در‬

‫‪−‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬
‫‪. .‬‬
‫= ̇ ‪+ ̇ −‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ )ﭼﻨﺪ ورودی و ﭼﻨﺪ ﺧﺮوﺟﯽ( دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪. .‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪̇ −‬‬ ‫= ̇‬
‫‪ -4-6‬ﺣﺎﻻت ﺧﺎص‬
‫‪1‬‬
‫‪ -1-4-6‬ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﯾﺪار‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﺮم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫)‪- Steady State (S.S‬‬

‫‪33‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫‪. .‬‬
‫=‬ ‫⟶‬ ‫̇‬ ‫=‬ ‫̇‬
‫‪1‬‬
‫‪ -2-4-6‬ﺟﺮﯾﺎن ﭘﺎﯾﺪار‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﮔﺮ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﯽ و‬
‫‪ ...‬ﺑﺮای ﺟﺮﯾﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ )ﺑﻘﺎی ﺟﺮم(‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﻠﯽ زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪. ⃗. .‬‬ ‫=‬

‫)ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ در ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت و اﻧﺘﻘﺎل‬

‫ﺣﺮارت(‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻮق ﺑﺮﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﺳﻪ ﺷﺮط زﯾﺮ‬
‫ﺑﺮﻗﺮارﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺳﻄﺢ ﮐﻨﱰل ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﮐﻨﱰل ﻋﻤﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ و ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬روی ﺳﻄﺢ ﺟﺮﯾﺎن در‬
‫ﳘﻪ ﳊﻈﺎت ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از رواﺑﻂ زﯾﺮ ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎدﻫﮑﺮد‪:‬‬
‫‪= .‬‬
‫̇ ‪̇ = .‬‬
‫= ̇‬ ‫)دﺑﯽ ﺟﺮﻣﯽ = ﻋﺒﻮرﯾﺠﺮم در واﺣﺪ زﻣﺎن(‬

‫= ̇‬ ‫)دﺑﯽ ﺣﺠﻤﯽ = ﻋﺒﻮرﯾﺤﺠﻢ در واﺣﺪ زﻣﺎن(‬

‫=‬
‫‪̇ = . .‬‬
‫‪.‬‬
‫= ̇‬
‫‪̇ = .‬‬

‫‪ -5-6‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻘﺎی اﻧﺮژی )ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺑﺮای‬

‫ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل(‬

‫‪1‬‬
‫)‪- Steady Flow (S.F‬‬

‫‪34‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫‪:‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬

‫‪:‬در زﻣﺎن‬ ‫‪= +‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪:‬در زﻣﺎن ‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪.‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫(=‬ ‫‪+‬‬ ‫(‪. )−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫(=‬ ‫(‪− )+‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‬
‫)ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺮژی ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﺟﺮﻣﯽ( ‪) +‬ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺮژی‬
‫داﺧﻠﯽ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل( = ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺮژی‬
‫و ﳘﭽﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪. .‬‬ ‫(‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫)ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺎر ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ﺟﺮﻣﯽ( ‪ ) +‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺎر‬
‫ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل( = ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺎر‬
‫=‬ ‫=‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺎر در ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪. .‬‬ ‫(‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﺮای ﻗﺎﻧﻮن اول‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬
‫‪−‬‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫(=‬ ‫‪−‬‬ ‫(‪)+‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪.‬‬ ‫)‬
‫ﺿﺮب ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﺴﺎوی را ﭘﺲ از ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮدن‪ ،‬در‬
‫‪. .‬‬ ‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬
‫‪+‬‬ ‫(‬ ‫‪+‬‬ ‫=)‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫(‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬
‫‪. .‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+ ̇ ( +‬‬ ‫̇ = )‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ̇ ( +‬‬ ‫) ∗( )‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﻧﺮژی ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫) ∗(‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬارﯾﻤﻌﺎدﻟﻪ ) ∗( در ﻣﻌﺎدﻟﻪ) ∗(‪ ،‬راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫‪. .‬‬ ‫‪+ ̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫̇ = )‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫) ∗( )‬
‫و ﻧﯿﺰ از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﻧﺘﺎﻟﭙﯿﻮﯾﮋه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫) ∗(‬
‫در ‪‬ﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬارﯾﻤﻌﺎدﻟﻪ ) ∗( در ﻣﻌﺎدﻟﻪ) ∗(‪ ،‬راﺑﻄﻪ‬
‫زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪. .‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+ ̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫̇ = )‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬
‫ﻓﺮم ﮐﻠﯽ ﻗﺎﻧﻮن اول ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل )ﭼﻨﺪ ورودی و ﭼﻨﺪ‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ(‪:‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫̇ = )‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬

‫‪35‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫‪ -6-6‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺎﻻت ﺧﺎص ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻘﺎی اﻧﺮژی‬

‫‪1‬‬
‫‪ -1-6-6‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﯾﺪار – ﺟﺮﯾﺎن ﭘﺎﯾﺪار‬
‫در اﯾﻦ ﲢﻮل‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ داﺧﻞ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﳏﻮرﻫﺎی ﳐﺘﺼﺎت ﺳﺎﮐﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺟﺮم و ﻣﻘﺪار ﺟﺮم در ﲤﺎم ﻧﻘﺎط ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ زﻣﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﳕﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬دﺑﯽ ﺟﺮﻣﯽ) ̇ ( و ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺮم ﻋﺒﻮر ﮐﻨﻨﺪه از ﻫﺮ ﺳﻄﺤﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻏﯿﺮ از ﺳﻄﺢ ﮐﻨﱰل‪ ،‬ﳘﺎﻧﻨﺪ ﺟﺮم ﻋﺒﻮری از ﺳﻄﺢ ﮐﻨﱰل‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده و ﺑﺎ زﻣﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﳕﯽﮐﻨﺪ و ﺷﺪت ﺣﺮارت و‬
‫ﮐﺎر ﻋﺒﻮری از ﺳﻄﺢ ﮐﻨﱰل ﻧﯿﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫) (‬ ‫‪. .‬‬
‫= ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن‬ ‫⟶‬ ‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬
‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪. .‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪̇ −‬‬ ‫= ̇‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺣﺎﻟﺖ )‪ (SSSF‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫̇‬ ‫=‬ ‫̇‬
‫اﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ورودی و ﯾﮏ ﺧﺮوﺟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬رواﺑﻂ زﯾﺮ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫̇‬ ‫̇ = ̇ =‬
‫‪̇ . .‬‬
‫=‬
‫̇‬
‫‪̇ . .‬‬
‫=‬
‫̇‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺑﺮای ﯾﮏ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ‬
‫ورودی و ﯾﮏ ﺧﺮوﺟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪: +( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫= )‬ ‫‪+( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬

‫‪ -1-1-6-6‬ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ )‪(SSSF‬‬

‫‪ -1-1-1-6-6‬ﺗﻮرﺑﯿﻦ‪ 2‬ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﯾﺎ ﺳﺎده )ﯾﮏ ورودی و ﯾﮏ‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ(‬
‫‪ -1‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪( = ) .‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺮژی ﺟﻨﺒﺸﯽ و اﻧﺮژی ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪- SSSF or Steady State – Steady Flow‬‬

‫‪2‬‬
‫‪- Turbine‬‬

‫‪36‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫;‬ ‫>‬ ‫⇒‬ ‫>‬

‫‪ -2-1-1-6-6‬ﭘﻤﭗ‪ 1‬و ﮐﻤﭙﺮﺳﻮر‪)2‬ﯾﮏ ورودی و ﯾﮏ ﺧﺮوﺟﯽ(‬

‫‪ -1‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪( = ) .‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺮژی ﺟﻨﺒﺸﯽ و اﻧﺮژی ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫;‬ ‫⇒‪<0‬‬ ‫<‬

‫‪ -3-1-1-6-6‬ﺷﯿﭙﻮرهﻫﺎ‪ 3‬و ﻧﺎزلﻫﺎ‪)4‬ﯾﮏ ورودی و ﯾﮏ ﺧﺮوﺟﯽ(‬

‫‪ -1‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪( = ) .‬‬
‫‪ -2‬ﭼﻮن در ارﺗﻔﺎع ﮐﻢ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﺗﻐﯿﯿﺮات ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻠﻨﯿﺰ‬
‫ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺮژی‬
‫ﺟﻨﺒﺸﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪- Pump‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- Compressor‬‬
‫‪3‬‬
‫‪- Diffusers‬‬
‫‪4‬‬
‫‪- Nozzles‬‬

‫‪37‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪( +‬‬ ‫‪) =( +‬‬ ‫)‬ ‫;‬ ‫=‬
‫‪1‬‬
‫‪ -4-1-1-6-6‬ﲢﻮل ﺧﻔﮕﯽ ﯾﺎ اﺧﺘﻨﺎق‬
‫اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ در اﺛﺮ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن از ﯾﮏ ﳎﺮای ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﺑﺎرﯾﮏ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺮﻋﺖ اﳒﺎم ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬زﻣﺎن‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﺎ ﻣﺼﺮف‬
‫ﮐﺎر ﻫﻢ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪( +‬‬ ‫‪) =( +‬‬ ‫)‬ ‫⟶‬ ‫=‬

‫≈‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﺘﺎﻟﭙﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -7-6‬ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ )ﺿﺮﯾﺐ ژول ﺗﺎﻣﺴﻮن(‬
‫در ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﺘﺎﭘﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺎرﺑﺮد دارد ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﻮارد ﳐﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻔﯽ و ﯾﺎ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫(=‬ ‫)‬
‫⟶‪>0‬‬ ‫<‬ ‫ﮐﺎﻫﺶ دﻣﺎ دارﯾﻢ ⟶‬
‫⟶‪<0‬‬ ‫>‬ ‫دارﯾﻤﺪﻣﺎاﻓﺰاﯾﺶ ⟶‬
‫⟶‪=0‬‬ ‫=‬ ‫ﮔﺎز آﻻﯾﺪه ⟶‬
‫‪2‬‬
‫‪ -2-6-6‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ–ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ‬
‫در اﯾﻦ ﲢﻮل‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ داﺧﻞ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﺘﻐﯿﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﳏﻮرﻫﺎی ﳐﺘﺼﺎت ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺮم درون ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ در ﻫﺮ ﳊﻈﻪ‪ ،‬در ﳘﻪ ﻧﻘﺎط ﯾﺎ در ﭼﻨﺪ‬
‫ﻧﻘﻄﻪاﯾﮑﻪ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺣﺎﺋﺰ اﳘﯿﺖ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی ورودی و ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن‪،‬‬
‫دﺑﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻣﺎ ﺣﺎﻟﺖ آنﻫﺎ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪-Throttling‬‬
‫‪2‬‬
‫‪- USUF or Uniform State – Uniform Flow‬‬

‫‪38‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫ﺑﺮﻃﺒﻖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪. .‬‬
‫(‬ ‫‪+‬‬ ‫‪̇ −‬‬ ‫) ̇‬ ‫=‬

‫‪. .‬‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(=‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬ ‫‪. .‬‬

‫̇‬ ‫=‬

‫̇‬ ‫=‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺣﺎﻟﺖ )‪(USUF‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬
‫ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ و در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪. .‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫̇ = )‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬ ‫) ∗(‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ اﻧﺮژی ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫) ∗(‬

‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫) ∗(‬

‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬارﯾﻤﻌﺎدﻟﻪ ) ∗( در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ) ∗(‪ ،‬راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫‪( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫̇ = )‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬

‫∫ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬ ‫از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﺴﺎوی ﻓﻮق‪،‬‬

‫‪( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬
‫̇‬ ‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬ ‫=‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪̇ ( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬

‫ﭘﺲ از اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪‬ﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫= )‬ ‫‪. .‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬

‫∶ ﻧﮑﺘﻪ‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬

‫‪39‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪:‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن دوم‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫=‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎر و ﺣﺮارت در ﺳﯿﮑﻞ‬
‫ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﮑﺎن وﻗﻮع و ﺟﻬﺖ اﳒﺎم ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻗﺮاری ﻗﺎﻧﻮن اول در ﻣﻮرد ﯾﮏ ﺳﯿﮑﻞ‬
‫ﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﳒﺎم ﺑﻮدن ﺳﯿﮑﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺰاﻣً‬
‫اﻣﮑﺎن وﻗﻮع ﻫﺎﲢﻮل ‪−‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﳒﺎم ﻫﺎﲢﻮل ‪−‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﴰﺎره ‪: 1‬‬

‫‪:‬‬ ‫=‬
‫‪:‬‬ ‫ﺷﻮداﳒﺎم ‪= :‬‬ ‫اﮔﺮﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎ ﮔﺮﻣﺎ ﮐﺎرﺑﺪﻫﯿﻢ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﭘﺬﯾﺮاﻣﮑﺎن ﻧﯿﺴﺖ ⟶‬
‫ﻣﺜﺎل ﴰﺎره ‪: 2‬‬

‫‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫در ﻣﻮرد‬

‫‪ -1-7‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﯿﮑﻞﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬
‫‪1‬‬
‫‪ -1-1-7‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ‬
‫وﺳﯿﻠﻪاﯾﺴﺖ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺳﯿﮑﻞ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت از ﻣﻨﺒﻊ )ﺟﺴﻢ( ﺑﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫)ﺟﺴﻢ( ﺑﺎ دﻣﺎی ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﻘﺪاری ﮐﺎر ﻣﺜﺒﺖ اﳒﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-1-1-7‬وﯾﮋﮔﯽ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ‬

‫‪ -1‬درﯾﺎﻓﺖ ﺣﺮارت از ﻣﻨﺒﻊ )ﺟﺴﻢ( ﺑﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻ و اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺣﺮارت ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ )ﺟﺴﻢ( ﺑﺎ دﻣﺎی ﭘﺎﯾﯿﻦ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺎر‬

‫‪1‬‬
‫‪-Heat Engine‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫‪ -2-1-1-7‬ﻃﺮز ﳕﺎﯾﺶ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ‬

‫‪ -3-1-1-7‬ﻣﺜﺎل ‪ -‬ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﲞﺎر‬

‫‪ 4‬ﺟﺰء اﺻﻠﯽ دارد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ -1‬ﭘﻤﭗ ‪Pump -‬‬
‫‪ -2‬دﯾﮓ ﲞﺎر –‪Boiler‬‬
‫‪ -3‬ﺗﻮرﺑﯿﻦ –‪Turbine‬‬
‫‪ -4‬ﭼﮕﺎﻟﻨﺪه ‪Condenser -‬‬
‫‪:‬‬ ‫|=‬ ‫|‪|−‬‬ ‫|‬
‫=‬ ‫|‪−‬‬ ‫|‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺎر ﭘﻤﭗ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫≈‬
‫‪ -4-1-1-7‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ‬
‫ﳕﺎﯾﺶ داده‬ ‫ﺑﻪ ﺷﮑﻞ راﻧﺪﻣﺎن ﺣﺮارﺗﯽ‪ 1‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪-Efficiency‬‬

‫‪42‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫ﻧﺎمﻫﺎی دﯾﮕﺮ آن‪ ،‬ﺑﺎزده‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن ﯾﺎ ﮐﺎراﯾﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪−‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -2-1-7‬ﺳﯿﮑﻞ ﺗﱪﯾﺪ )ﯾﺨﭽﺎل ﯾﺎ ﭘﻤﭗ ﺣﺮارﺗﯽ(‬
‫وﺳﯿﻠﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺳﯿﮑﻞ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ واﺳﻄﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺪاری ﺣﺮارت را از ﻣﻨﺒﻊ )ﺟﺴﻢ(‬
‫ﺑﺎ دﻣﺎی ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ )ﺟﺴﻢ( ﺑﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-2-1-7‬وﯾﮋﮔﯽ ﺳﯿﮑﻞ ﺗﱪﯾﺪ ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺎر‪.‬‬
‫‪ -2‬درﯾﺎﻓﺖ ﺣﺮارت از ﻣﻨﺒﻊ )ﺟﺴﻢ( ﺑﺎ دﻣﺎی ﭘﺎﯾﯿﻦ و‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ )ﺟﺴﻢ( ﺑﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻ‪.‬‬
‫‪ -2-2-1-7‬ﻃﺮز ﳕﺎﯾﺶ ﺳﯿﮑﻞ ﺗﱪﯾﺪ‬

‫‪ -3-2-1-7‬ﻣﺜﺎل – ﺳﯿﮑﻞ ﺗﱪﯾﺪ ﺗﺮاﮐﻢ ﲞﺎر‬

‫ﻣﻌﮑﻮس ﺳﯿﮑﻞ ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ‪ 4‬ﺟﺰء اﺻﻠﯽ دارد‬

‫ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺷﯿﺮ اﻧﺒﺴﺎط ‪Expansion -‬‬
‫‪ -2‬ﭼﮕﺎﻟﻨﺪه–‪Condenser‬‬
‫‪ -3‬ﮐﻤﭙﺮﺳﻮر–‪Compressor‬‬
‫‪ -4‬ﺗﺒﺨﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪه ‪Evaporator -‬‬
‫‪:‬‬ ‫|=‬ ‫|‪|−‬‬ ‫|‬
‫‪1‬‬
‫)‪-Refrigeration Cycle (Heat Pump‬‬

‫‪43‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫ﻣﺎده ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﯾﻦ ﺳﯿﮑﻞ را ﻣﱪد ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‬

‫آﻣﻮﻧﯿﺎک ﯾﺎ اﻧﻮاع ﻣﱪدﻫﺎی ‪ (R-24 ،R-22 ،R-12) CFC‬و ﯾﺎ‬
‫ﻣﱪدﻫﺎی ﻏﯿﺮ ‪ (R-134a)CFC‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-2-1-7‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﯾﺨﭽﺎل ﯾﺎ ﭘﻤﭗ ﺣﺮارﺗﯽ‬
‫از راﻧﺪﻣﺎن )ﺑﺎزده( اﺳﺘﻔﺎده ﳕﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد‪1‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪ -1-4-2-1-7‬ﮐﺎﺑﺮد ﺳﺮﻣﺎﯾﺸﯽ )ﯾﺨﭽﺎل(‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪−‬‬
‫‪ -2-4-2-1-7‬ﮐﺎرﺑﺮد ﮔﺮﻣﺎﯾﺸﯽ )ﭘﻤﭗ ﺣﺮارﺗﯽ(‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪−‬‬
‫‪ -2-7‬ﻣﻨﺒﻊ ﺣﺮارﺗﯽ‬
‫ﺟﺴﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﺮﭼﻪ‬
‫ﺣﺮارت از آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ آن داده ﺷﻮد ﺗﻐﯿﯿﺮ ﳏﺴﻮﺳﯽ در‬
‫دﻣﺎی آن اﯾﺠﺎد ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -3-7‬ﺑﯿﺎن ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‬
‫ﺑﻪ ‪ 2‬روش ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1-3-7‬ﺑﯿﺎن ﮐﻠﻮﯾﻦ –ﭘﻼﻧﮏ‬
‫ﻏﯿﺮ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺘﻮان وﺳﯿﻠﻪای ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺳﯿﮑﻞ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺎر ﳕﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﺣﺮارﺗﯽ ﺗﺒﺎدل ﺣﺮارت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﳕﯽﺗﻮان ﲤﺎم ﺣﺮارت را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺗﺒﺪﯾﻞ ﳕﻮد‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫=‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎزده ﻫﯿﭻ ﻣﺎﺷﯿﻦ‬
‫ﺣﺮارﺗﯽ ‪ %100‬ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫⇒‬

‫‪1‬‬
‫‪-COP = Coefficient Of Performance‬‬

‫‪44‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫‪ -2-3-7‬ﺑﯿﺎن ﮐﻼزﯾﻮس‬
‫اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﺑﺘﻮان ﭘﻤﭗ ﺣﺮارﺗﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺳﯿﮑﻞ‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ اﺛﺮ آن ﺑﺮ ﳏﯿﻂ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺣﺮارت از ﺟﺴﻢ ﺑﺎ دﻣﺎی ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﺑﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﳕﯽﺗﻮان ﯾﺨﭽﺎل ﯾﺎ ﭘﻤﭗ ﺣﺮارﺗﯽ درﺳﺖ ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪون درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺎر ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪:‬‬ ‫=‬
‫ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺑﯿﻨﻬﺎﯾﺖ‬
‫ﳕﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫=‬ ‫⇒ ∞=‬
‫دو ﺑﯿﺎن ﻓﻮق ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺗﻔﺎوت ﻇﺎﻫﺮی ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻌﺎدل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻗﻀﯿﻪ زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4-7‬ﻗﻀﯿﻪ‬
‫ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﺑﯿﺎن ﮐﻼزﯾﻮس ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﻠﻮﯾﻦ – ﭘﻼﻧﮏ ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ‪.‬‬
‫روش اﺛﺒﺎت‪ :‬ﺑﺮﻫﺎن ﺧﻠﻒ‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺑﯿﺎن ﮐﻼزﯾﻮس ﻧﻘﺾ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯿﺪﻫﯿﻢ ﺑﯿﺎن ﮐﻠﻮﯾﻦ ﺑﻼﻧﮏ ﻫﻢ ﻧﻘﺾ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﭼﯿﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم در ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ و ﮐﺎر ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬

‫‪45‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﻘﺾ ﺑﯿﺎن ﮐﻠﻮﯾﻦ –ﺑﻼﻧﮏ اﺳﺖ‪) .‬زﯾﺮا ﻣﻘﺪار‬

‫ﮐﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮی‬ ‫داده ﺷﺪه دوﺑﺎره ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﳕﯽﮐﻨﺪ‪(.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬اﮔﺮ دﺳﱰﺳﯽ ﺑﻪ راﻧﺪﻣﺎن ‪ %100‬و ﺿﺮﯾﺐ ﻋﻤﻠﮑﺮد ∞‬
‫اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ از ﳊﺎظ ﺗﺌﻮری ﺣﺪاﮐﺜﺮ راﻧﺪﻣﺎن ﳑﮑﻦ و‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺿﺮﯾﺐ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻮﺟﻮد ﭼﻘﺪر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪ -5-7‬اﻧﻮاع ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ‬
‫‪1‬‬
‫‪ -1-5-7‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﯾﺮ‬
‫ﯾﮏ ﲢﻮل ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬ﲢﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن را در ﺟﻬﺖ‬
‫ً ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اوﻟﯿﻪ رﺳﯿﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫ﻣﻌﮑﻮس اﳒﺎم داد و دﻗﯿﻘﺎ‬
‫ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ اﺛﺮی ﺑﺮ ﳏﯿﻂ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )ﺗﺒﺎدل ﮐﺎر و ﺣﺮارت(‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ اﮔﺮ در ﲢﻮﻟﯽ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ 1‬ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺪاری ﮐﺎر ﺑﺪﻫﯿﻢ و‬
‫ﺣﺮارت ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬در ﲢﻮل ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ 2‬ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ‪1‬‬
‫ً ﳘﺎن ﻣﻘﺪار ﮐﺎر ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ و ﺣﺮارت ﺑﺪﻫﯿﻢ‪.‬‬ ‫دﻗﯿﻘﺎ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‪ ،‬ﯾﮏ ﲢﻮل اﯾﺪهآل ﲢﻮﻟﯽ ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﯾﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻤﻼ در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﲢﻮﻟﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﳕﯽﺷﻮد‪ .‬ﲤﺎم‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ در ﻋﺎﱂ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﯿﺰان ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی آنﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -2-5-7‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ اﳓﺮاف از ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿﻪ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﺼﺪاﻗﯽ‬
‫از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪(.‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺎﭘﺬﯾﺮی را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬
‫و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎی واﻗﻌﯽ ﳏﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ﮐﻤﱰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫اﯾﺪهآل ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺳﺮﻋﺖ اﳒﺎم آن ﮐﻤﱰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ‪ %100‬ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫اﳒﺎم ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺻﻔﺮ ﯾﺎ زﻣﺎن اﳒﺎم ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﯽ‪‬ﺎﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺪم اﳒﺎم ﻓﺮآﯾﻨﺪ در ﻋﻤﻞ و واﻗﻌﯿﺖ‪.‬‬
‫‪ -1-2-5-7‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮی‬
‫‪ -1-1-2-5-7‬اﺻﻄﮑﺎک‬
‫ﻧﯿﺮوی ﻣﻘﺎوم در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﲞﺸﯽ از اﻧﺮژی ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻣﺎ ﻫﺪر ﻣﯽدﻫﺪ و وﺟﻮد اﺻﻄﮑﺎک ﳘﻮاره ﺑﺎﻋﺚ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪-Reversible Process‬‬
‫‪2‬‬
‫‪-Quasi Equilibrium Process‬‬

‫‪46‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫‪ -2-1-2-5-7‬اﻧﺒﺴﺎط آزاد‬

‫‪ -3-1-2-5-7‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﺑﻪ واﺳﻄﻪ اﺧﺘﻼف دﻣﺎی ﻗﺎﺑﻞ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت اﯾﺪهآل ﯾﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت در دﻣﺎی ﺛﺎﺑﺖ )در ﻋﻤﻞ ﻏﯿﺮ ﳑﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺮﺿﯽ اﯾﺪهآل(‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ∆ ﮐﻮﭼﮑﱰ ﺷﻮد‬
‫ﺣﺮارت‬ ‫اﻧﺘﻘﺎل‬ ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی‬ ‫ﮐﻨﺪ(‬ ‫ﻣﯿﻞ‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫)ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ﮐﻤﱰی ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-1-2-5-7‬اﺧﺘﻼط ﮔﺎزﻫﺎ‬

‫‪ -5-1-2-5-7‬واﮐﻨﺶﻫﺎی ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬
‫ﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺣﱰاق‪.‬‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ذاﺗً‬

‫‪ -6-1-2-5-7‬ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺛﺮات ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ و اﻟﮑﱰﯾﮑﯽ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺑﺎزده ﯾﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﯿﮑﻠﯽ اﺳﺖ )ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ و ﭘﻤﭗ ﺣﺮارﺗﯽ( ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﺎ دﻣﺎی ﳐﺘﻠﻒ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ و ﳘﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی آن ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -6-7‬ﺳﯿﮑﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﮐﺎرﻧﻮ‬

‫‪1‬‬
‫ﺳﯿﮑﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ )ﺳﯿﮑﻞ ﮐﺎرﻧﻮ ( از ‪ 4‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﯾﺮ‬
‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪-Carnot Cycle‬‬

‫‪47‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫‪ -1‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ )از‪ /‬ﺑﻪ( ﻣﻨﺒﻊ‬

‫ﮔﺮم‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﳘﺮاه ﺑﺎ )ﮐﺎﻫﺶ‪/‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ(دﻣﺎ و )ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ /‬درﯾﺎﻓﺖ( ﮐﺎر‪.‬‬
‫‪ -3‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ)ﺑﻪ‪ /‬از( ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﺳﺮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﳘﺮاه ﺑﺎ )اﻓﺰاﯾﺶ‪/‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ( دﻣﺎ )درﯾﺎﻓﺖ‪ /‬ﺗﻮﻟﯿﺪ( ﮐﺎر‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬راﻧﺪﻣﺎن ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺳﯿﺎل ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد و‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮی ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ و دﻣﺎﻫﺎی ﺳﺮد و ﮔﺮم‬
‫واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -1-6-7‬ﻗﻀﯿﻪ ‪1‬‬
‫ﺑﺎزده ﻫﺮ ﻣﺎﺷﯿﻦ )ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ‪ (Reversible-‬ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻣﻨﺒﻊ‬
‫دﻣﺎﯾﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﺑﺎزده ﻫﺮ ﻣﺎﺷﯿﻦ دﯾﮕﺮ )ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ‪ (Irreversible -‬ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﳘﺎن دو ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﯿﺸﱰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪48‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫‪ -1-1-6-7‬روش اﺛﺒﺎت‬
‫ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﻦ دو ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎزده آن از ﻣﺎﺷﯿﻦ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﯿﺸﱰ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ )ﺑﯿﺎن ﮐﻠﻮﯾﻦ – ﺑﻼﻧﮏ( ﻧﻘﺾ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫>‬ ‫‪.‬‬
‫> ‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫<‬
‫= ‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪.‬‬ ‫(=‬ ‫‪−‬‬ ‫(‪)−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=)‬ ‫‪−‬‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﻠﯽ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻂ ﭼﯿﻦ در ﺣﮑﻢ ﯾﮏ ﻣﺎﺷﯿﻦ‬

‫ﺣﺮارﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮد‬
‫ﺗﺒﺎدل ﺣﺮارﺗﯽ دارد و اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻘﺾ ﻗﻀﯿﻪ ﮐﻠﻮﯾﻦ –ﭘﻼﻧﮏ‪.‬‬
‫‪ -2-6-7‬ﻗﻀﯿﻪ ‪2‬‬
‫ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎی ﺣﺮارﺗﯽ ﮐﻪ در ﺳﯿﮑﻞ ﮐﺎرﻧﻮ )ﺳﯿﮑﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫ﭘﺬﯾﺮ( ﺑﯿﻦ دو ﻣﻨﺒﻊ ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﺎ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺸﺨﺺ ﯾﮑﺴﺎن‬
‫ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎزده ﺑﺮاﺑﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-2-6-7‬روش اﺛﺒﺎت‬
‫ﮐﺎﻣﻼ ﺷﺒﯿﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻓﻘﻂ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﻣﺎﺷﯿﻦ‪،‬‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -7-7‬روش ﳏﺎﺳﺒﻪ راﻧﺪﻣﺎن و ﺿﺮﯾﺐ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﯿﮑﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬

‫ﭘﺬﯾﺮ‪:‬‬
‫‪ -1-7-7‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ‬
‫‪−‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬در ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺪار‬
‫ﺣﺮارت و دﻣﺎی ﻣﻄﻠﻖ آن وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪49‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫)ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻟﺮد – ﮐﻠﻮﯾﻦ ﺑﺮای ﻣﻘﯿﺎس ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬

‫دﻣﺎ(‬
‫=‬ ‫)∗(‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﳊﺎظ ﮐﺮدن راﺑﻄﻪ)∗( در راﺑﻄﻪ ﺑﺎزده ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬
‫‪ -2-7-7‬ﯾﺨﭽﺎل ﯾﺎ ﭘﻤﭗ ﺣﺮارﺗﯽ‬
‫ﳘﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﳊﺎظ ﮐﺮدن راﺑﻄﻪ )∗( در ﺿﺮﯾﺐ ﻋﻤﻠﮑﺮد )ﺳﯿﮑﻞ ﺗﱪﯾﺪ‬
‫و ﭘﻤﭗ ﺣﺮارﺗﯽ( ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫ﯾﺨﭽﺎل ∶‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫ﭘﻤﭗ ﺣﺮارﺗﯽ ∶‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪ -1-7-7‬ﻣﺜﺎﻟﯽ ﺑﺮای ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ‬
‫آﯾﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫ﺑﺮای ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ دو راﻧﺪﻣﺎن در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫‪ -1‬واﻗﻌﯽ‬
‫‪ -2‬اﯾﺪهآل )ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ(‬

‫=‬ ‫=‬ ‫‪. %‬‬

‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪%‬‬

‫>‬ ‫⇒‬

‫‪50‬‬
 ‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻚ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫اﮔﺮ دﻣﺎی ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﻪ ∞ ﺑﺮﺳﺪ ﯾﺎ دﻣﺎی ﻣﻨﺒﻊ ﭘﺎﯾﯿﻦ‬

‫ﺑﻪ ‪ °‬ﺑﺮﺳﺪ راﻧﺪﻣﺎن ‪ %100‬ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪51‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪:‬‬

‫اﻧﱰوﭘﯽ‬
‫‪Entropy‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫ﺗﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ آﺷﻨﺎ ﺷﺪﯾﻢ و آﻣﻮﺧﺘﯿﻢ‪:‬‬

‫ﻓﺼﻞ ‪ : 6‬ﮐﺎرﺑﺮد ﻗﺎﻧﻮن اول ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺑﺮای ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی‬
‫ﺑﺎز‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ : 7‬ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ و ﺳﯿﮑﻞﻫﺎ‬
‫و اﻣﺎ در ﻓﺼﻞ ‪ 8‬ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ و ﻧﻘﺶ آن در‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ واژه اﻧﱰوﭘﯽ آﺷﻨﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-8‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪1‬‬
‫‪ -1-1-8‬ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮐﻼزﯾﻮس‬
‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺮای ﳘﻪ ﺳﯿﮑﻞﻫﺎ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫≤‬
‫ﺑﺮای اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﮑﻞﻫﺎ در ‪ 4‬ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪ -1-1-1-8‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ اﯾﺪهآل )ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ(‬

‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪>0‬‬

‫از ﻃﺮﻓﯽ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬

‫∶ زﯾﺮا‬ ‫=‬
‫ﭘﺲ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫=‬

‫∶‬ ‫⟼‬ ‫⟹‬ ‫=‬ ‫&‬ ‫⟼‬

‫ﭘﺲ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪-Clausius Inequality‬‬

‫‪52‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫=‬

‫≥‬
‫‪ -2-1-1-8‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺣﺮارﺗﯽ واﻗﻌﯽ )ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ(‬

‫‪.‬‬ ‫<‬ ‫‪.‬‬

‫‪−‬‬ ‫<‬ ‫‪−‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪:‬‬
‫>‬
‫و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮﻣﯽداﻧﯿﻢ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪>0‬‬

‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪<0‬‬

‫∶ زﯾﺮا‬ ‫=‬ ‫&‬ ‫>‬

‫ﭘﺲ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫<‬
‫‪،‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻘﺪر ﺑﺎزﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ﺑﯿﺸﱰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮض ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن‬
‫‪ ،‬در اﯾﻨﺼﻮرت دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫و‬
‫⟼‬ ‫&‬ ‫≪‬
‫ﭘﺲ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫<‬

‫≥‬
‫‪ -3-1-1-8‬ﺳﯿﮑﻞ ﺗﱪﯾﺪ اﯾﺪهآل )ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫ﭘﺬﯾﺮ(‬

‫‪53‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫‪=−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪<0‬‬

‫از ﻃﺮﻓﯽ‪:‬‬
‫‪−‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬

‫∶ زﯾﺮا‬ ‫=‬
‫ﭘﺲ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫=‬

‫∶‬ ‫⟼‬ ‫⟹‬ ‫=‬ ‫&‬ ‫⟼‬

‫ﭘﺲ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫=‬

‫≤‬
‫‪ -4-1-1-8‬ﺳﯿﮑﻞ ﺗﱪﯾﺪ واﻗﻌﯽ )ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ(‬

‫> ‪.‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪−‬‬ ‫>‬ ‫‪−‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﯽداﻧﯿﻢ‪:‬‬
‫>‬
‫و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮﻣﯽداﻧﯿﻢ‪:‬‬
‫‪=−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪<0‬‬
‫‪−‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪<0‬‬

‫∶ زﯾﺮا‬ ‫=‬ ‫&‬ ‫>‬

‫ﭘﺲ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪54‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫<‬
‫ﻫﺮﭼﻘﺪر ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ﺑﯿﺸﱰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮض ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن‬
‫‪ ،‬در اﯾﻨﺼﻮرت دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬
‫≪‬ ‫&‬ ‫≪‬
‫‪ -5-1-1-8‬ﺧﻼﺻﻪ ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮐﻼزﯾﻮس‬
‫‪ -1-5-1-1-8‬ﮐﻠﯿﻪ ﺳﯿﮑﻞﻫﺎی اﯾﺪهآل‬
‫=‬

‫≶‬
‫‪ -2-5-1-1-8‬ﮐﻠﯿﻪ ﺳﯿﮑﻞﻫﺎی واﻗﻌﯽ‬
‫<‬

‫≶‬
‫‪ -3-5-1-1-8‬ﺑﺮای ﳘﻪ ﺳﯿﮑﻞﻫﺎ‬
‫≤‬
‫‪1‬‬
‫‪ -2-8‬اﻧﱰوﭘﯽ‬

‫∶ ﺳﯿﮑﻞ‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬

‫∶ ﺳﯿﮑﻞ‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬

‫ﭘﺲ از ﺗﻔﺮﯾﻖ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎی ﻗﺒﻞ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬

‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻘﺪار ﻋﺒﺎرتﻫﺎی ﻓﻮق ﺑﺮای ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی‬

‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻣﺴﯿﺮ دﳋﻮاه دﯾﮕﺮی )ﺑﻪ ﺷﺮط ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻓﻮق‬ ‫ﻋﺒﺎرت‬ ‫ﭘﺬﯾﺮی(‬
‫‪1‬‬
‫‪-Entropy‬‬

‫‪55‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫ﺧﺎﺻﯿﺖ‬ ‫ﯾﮏ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺪارد‬ ‫ﺑﺴﺘﮕﯽ‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ‬ ‫∫ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺪار‬

‫‪.‬‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫= ∆‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫∶ واﺣﺪ‬
‫‪.‬‬ ‫‪°‬‬
‫∶ اﻧﱰوﭘﯽ‬ ‫=‬ ‫∶ واﺣﺪ‬
‫‪°‬‬
‫=‬
‫‪.‬‬

‫‪ -3-8‬ﺣﺎﻟﺖ ﳐﻠﻮط اﺷﺒﺎع ﺑﺮای اﻧﱰوﭘﯽ وﯾﮋه‬

‫=‬ ‫) ‪+( −‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫)∗(‬
‫=‬ ‫) ‪−( −‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر از‬
‫=‬ ‫‪−‬‬

‫‪ -4-8‬ﳕﻮدارﻫﺎی ﻣﻬﻢ اﻧﱰوﭘﯽ‬

‫‪−‬‬ ‫از اﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺮای ﲢﻠﯿﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﻨﺤﻨﯽ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪ −‬را رﺳﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ -5-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﱰوﭘﯽ در ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی اﯾﺪهآل)ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ(‬

‫‪ -1-5-8‬ﺳﯿﮑﻞ ﮐﺎرﻧﻮ )‪ 4‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ(‬
‫‪ -1-1-5-8‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﮔﺮم‬
‫‪−‬‬ ‫=‬
‫‪.‬‬

‫=‬ ‫⟶‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬

‫‪ -2-1-5-8‬آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ‬

‫=‬
‫‪.‬‬

‫‪56‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬

‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬

‫‪ -3-1-5-8‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮد‬

‫‪−‬‬ ‫=‬
‫‪.‬‬

‫=‬ ‫⟶‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬

‫‪ -4-1-5-8‬آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ‬

‫=‬
‫‪.‬‬
‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬

‫=‬ ‫‪−‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺳﯿﮑﻞ ﮐﺎرﻧﻮ را ﺑﺼﻮرت ﺳﯿﮑﻞ ﺗﱪﯾﺪ در ﻧﻈﺮ‬

‫ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﲤﺎم ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﻣﻌﮑﻮس ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪57‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫‪ -2-5-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮏ ﻣﺎده ﺧﺎص از ﻣﺎﯾﻊ اﺷﺒﺎع ﺗﺎ ﲞﺎر‬

‫ﻓﻮق ﮔﺮم‬
‫‪ -1-2-5-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ از ﻣﺎﯾﻊ اﺷﺒﺎع ﺑﻪ ﲞﺎر اﺷﺒﺎع‬
‫)ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ(‬

‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬

‫‪.‬‬

‫=‬ ‫⟶‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫‪.‬‬

‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬

‫‪ -2-2-5-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ از ﲞﺎر اﺷﺒﺎع ﺑﻪ ﲞﺎر ﻓﻮق ﮔﺮم‬

‫)ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ(‬
‫=‬
‫=‬
‫∫‬
‫→‬ ‫=‬
‫ﺑﺎﯾﺪ راﺑﻄﻪ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﺮای ﳏﺎﺳﺒﻪ‬ ‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫و‬ ‫ای ﺑﯿﻦ‬
‫ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ در ﳕﻮدار ﻓﻮق ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ :‬ﯾﺎ ﯾﺎ‬
‫‪ -3-5-8‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﱰوﭘﯽ ﺛﺎﺑﺖ‪1‬ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫=‬ ‫= ∆⟶‬ ‫⟶‬ ‫=‬
‫‪ -6-8‬دو راﺑﻄﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬
‫‪ -1-6-8‬راﺑﻄﻪ ﴰﺎره ‪1‬‬
‫∶‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫⎫‬
‫⎪‬
‫∶‬ ‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫)∗(‬
‫‪.‬‬ ‫⎬‬
‫∶ ﲢﻮل ﺷﺒﻪ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﻣﺎده ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮ‬ ‫=‬ ‫⎪‬
‫⎭‬

‫‪1‬‬
‫‪- Isentropic‬‬

‫‪58‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬

‫‪ -2-6-8‬راﺑﻄﻪ ﴰﺎره ‪2‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫از ﺑﺎﻻراﺑﻄﻪ ﻣﺸﺘﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‬
‫⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫⟶‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫ﭘﺲ از ﺟﺎﯾﮕﺬاری راﺑﻄﻪ )∗( در راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬
‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬
‫‪ -7-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﱰوﭘﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﲢﻮل واﻗﻌﯽ )ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ(‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮐﻼزﯾﻮس دارﯾﻢ‪:‬‬

‫آﻻﯾﺪه‬ ‫∶ ﺳﯿﮑﻞ‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬

‫واﻗﻌﯽ‬ ‫∶ ﺳﯿﮑﻞ‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪<0‬‬

‫از ‪ 2‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫>‬ ‫)∗(‬

‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪:‬‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ‬

‫=‬ ‫(‬ ‫)‬

‫‪ 2‬ﺗﻌﺒﯿﺮ وﺟﻮد‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ‬

‫دارد‪:‬‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ در اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻌﺒﯿﺮ اول ⇜ اﮔﺮ ﻣﺴﯿﺮ‬
‫ﺻﻮرت‪:‬‬
‫(‬ ‫= )‬ ‫(‬ ‫= )‬

‫ﺗﻌﺒﯿﺮ دوم ⇜ اﻧﱰوﭘﯽ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ‬

‫ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎی )‪ (1‬و )‪ (2‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﱰوﭘﯽ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی )‪ (1‬و )‪ ،(2‬ﺑﻪ ازای ﻫﺮ ﻣﺴﯿﺮی‬
‫)ﯾﻌﻨﯽ ‪B‬و‪ (C‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪59‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫(‬ ‫= )‬ ‫(‬ ‫= )‬ ‫)∗∗(‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ار رواﺑﻂ )∗( و )∗∗( ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫(‬ ‫> )‬
‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫∶ ﻫﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ واﻗﻌﯽ‬ ‫>‬

‫∶ ﮐﻠﯿﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ‬ ‫≥‬

‫‪1‬‬
‫‪ -8-8‬ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﱰوﭘﯽ‬
‫در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﯾﺎ واﻗﻌﯽ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫>‬
‫‪.‬‬

‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫≥‬
‫در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﱰوﭘﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ و ﺑﺮای‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ واﻗﻌﯽ ﺑﺰرﮔﱰ از ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪:‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ‬ ‫=‬ ‫‪,‬‬ ‫=‬
‫‪:‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺎﭘﺬﯾﺮ‬ ‫= ‪.‬‬ ‫∆ ‪−‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫<‬
‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫)∗( ‪.‬‬
‫‪:‬راﺑﻄﻪ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﻜﻲ‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫⟶‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬
‫راﺑﻄﻪ )∗( را در راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺟﺎﯾﮕﺬاری ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫∆ ‪−‬‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪.‬‬
‫= ‪.‬‬ ‫∆ ‪−‬‬ ‫‪.‬‬
‫∆‬ ‫‪.‬‬‫ﮐﺎر ﺗﻠﻒ ﺷﺪه ∶‬
‫‪.‬‬ ‫<‬

‫‪1‬‬
‫‪- Entropy Generation‬‬

‫‪60‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫ﻫﺮ دو ﳕﻮدار ﻓﻮق ﺷﺮط ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدن ﻓﺮآﯾﻨﺪ را دارد‬

‫اﻣﺎ در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ -1-8-8‬ﻧﮑﺎت ﻣﻬﻢ‬
‫اﻟﻒ( ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﱰوﭘﯽ ﺑﻪ ‪ 2‬روش اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﻧﺘﻘﺎل اﻧﱰوﭘﯽ )ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ‪(.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﱰوﭘﯽ )ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬
‫اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪(.‬‬
‫ب( ﺑﺮای اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﱰوﭘﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪ 2‬راه وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﱳ در ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪.‬‬
‫ج( ﺑﺮای ﮐﺎﻫﺶ اﻧﱰوﭘﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ 1‬راه وﺟﻮد دارد و آن‬
‫ﻫﻢ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت از ﺳﯿﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫د( در ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﱰوﭘﯽ ﺻﻔﺮ‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﱰوﭘﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪(.‬‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﱰوﭘﯽ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ واﻗﻌﯽ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﱰوﭘﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -9-8‬اﺻﻞ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﱰوﭘﯽ‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﱰوﭘﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺣﺎل‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﺳﯿﮑﻞ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ اﯾﺪهآل ﯾﺎ واﻗﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -10-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﱰوﭘﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﳏﯿﻂ‬
‫∆ = اﻧﱰوﭘﯽ ﮐﻠﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات = ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺧﺎﻟﺺ اﻧﱰوﭘﯽ ∶ ﳓﻮه ﻧﺎﻣﮕﺬاری‬
‫∆=‬
‫∆ ∶ روش ﳏﺎﺳﺒﻪ‬ ‫∆=‬ ‫∆=‬ ‫∆‪.+‬‬ ‫‪.‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﱰوﭘﯽ ﺑﺮای ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫≥‬
‫∶ روش ﳏﺎﺳﺒﻪ‬ ‫‪−‬‬
‫و ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﱰوﭘﯽ ﺑﺮای ﳏﯿﻂ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪−‬‬
‫∆‬ ‫‪.‬‬ ‫=‬

‫‪61‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺴﺎوی ﺑﺮای اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻣﺎی ﳏﯿﻂ ﳘﻮاره ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و‬
‫ﻟﺬا ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﺑﻪ ﳏﯿﻂ‪ ،‬در دﻣﺎی ﺛﺎﺑﺖ اﳒﺎم‬
‫ﻣﯿﺸﻮد )ﯾﻌﻨﯿﻔﺮآﯾﻨﺪ‪،‬ﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ اﺳﺖ( و ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﳕﺎﯾﺸﮕﺮ‬
‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﻣﺎ از دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ‪:‬‬
‫∆‬ ‫∆=‬ ‫∆=‬ ‫‪.‬‬ ‫∆‪+‬‬ ‫‪.‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﳘﻮاره ﻣﺜﺒﺖ ﯾﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫∆‬ ‫∆=‬ ‫∆=‬ ‫‪.‬‬ ‫∆‪+‬‬ ‫‪.‬‬ ‫≥‬
‫∆‬ ‫≥‬ ‫‪−‬‬

‫∆‬ ‫≥‬ ‫‪−‬‬

‫‪ -1-10-8‬ﲝﺚ‬
‫∆‬ ‫≥‬ ‫‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫‪−‬‬ ‫‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪> 0‬‬ ‫>‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﻧﯿﺰ‬ ‫‪−‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪< 0 ،‬‬ ‫<‬ ‫اﮔﺮ‬
‫∆ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪> 0‬‬ ‫<‬
‫∆‬ ‫∆‪.+‬‬ ‫∆ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪.‬‬ ‫∆ ﯾﺎ ﳘﺎن‬ ‫ﳘﻮاره‬
‫‪ ،‬ﳘﻮاره ﺑﺰرﮔﱰ ﻣﺴﺎوی ﺻﻔﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻓﻮق ﯾﮏ واﻗﻌﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﮐﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن وﻗﻮع ﻫﺮ‬
‫ﭘﺪﯾﺪهای را در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﻓﺮآﯾﻨﺪی ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻮق را ارﺿﺎ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬اﳒﺎم ﺷﺪﻧﯽ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﳎﻤﻮع اﻧﱰوﭘﯽ ﺟﻬﺎن ﳘﻮاره‬
‫در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ‬
‫ﻓﯿﺰﯾﮏ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل دﯾﮕﺮ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -11-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﱰوﭘﯽ ﮔﺎز اﯾﺪهآل‬

‫=‬ ‫‪+‬‬

‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬

‫=‬
‫ﭘﺲ از اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮی از راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬

‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫) ∗(‬

‫⎧‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬

‫⎪‬
‫=‬ ‫⟶‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬
‫⎨‬
‫⎪‬ ‫=‬
‫⎩‬
‫ﭘﺲ از اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮی از راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪62‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬

‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫) ∗(‬

‫راﺑﻄﻪﻫﺎی ) ∗( و ) ∗( ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫و‬ ‫‪-1-11-8‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫و‬ ‫اﮔﺮ‬
‫=‬
‫⟶‬ ‫=‬
‫=‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬

‫=‬ ‫(‪+‬‬ ‫) ‪+‬‬

‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬

‫ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ‬ ‫و‬ ‫‪-2-11-8‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ )ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ( دارﯾﻢ‪:‬‬ ‫و‬ ‫اﮔﺮ‬
‫∫ را ﮐﻪ در رواﺑﻂ‪،‬‬ ‫∫ و‬ ‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﳏﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮای ﺳﺎده ﺷﺪن و ﭘﺮﻫﯿﺰ از‬
‫ﳏﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ در‬ ‫∫=‬ ‫اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻋﺒﺎرت‬
‫ﺟﺪاول ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫ﯾﮏ دﻣﺎی ﻣﺒﻨﺎی ﻗﺮاردادی اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫)‬
‫ﺟﺪاول‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮا(‬ ‫ﺟﺪول ‪) − −‬ﺑﺮای‬ ‫از‬ ‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ‬
‫‪−‬‬
‫)ﺑﺮای ﺳﺎﯾﺮ ﮔﺎزﻫﺎ( ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪−‬‬
‫‪ -1-2-11-8‬ﯾﺎدآوری‬
‫ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬ ‫و‬ ‫ﺑﺮای ﮔﺎز اﯾﺪهآل‬
‫ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎ‬ ‫ﺟﺪاول ‪ A-7‬و ‪ A-8‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ‬
‫ً ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫از ﺟﺪاول ‪ A-7‬و ‪ A-8‬ﺑﺪﺳﺖ‬ ‫و ﻓﺸﺎر اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ و ﺳﭙﺲ ∆ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﳏﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -12-8‬ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ و ﺣﺠﻢ ﻧﺴﺒﯽ‬
‫ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ‬ ‫و‬ ‫‪-1-12-8‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان از رواﺑﻂ ذﯾﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﮔﺎز اﯾﺪهآل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎ ﺗﺎﺑﻊ دﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫‪ -3‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ ) = ∆(‬
‫=‬ ‫&‬ ‫=‬

‫‪63‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫از ﺟﺪول ‪) A-7-2‬ﺑﺮای ﻫﻮا( ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ و ﺑﺮای‬ ‫و‬

‫ﺳﺎﯾﺮ ﮔﺎزﻫﺎ در ﮐﺘﺎب ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫و‬ ‫‪-1-12-8‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ رواﺑﻂ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﮔﺎز اﯾﺪهآل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬
‫‪ -3‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ ) = ∆(‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫⎯⎯⎯‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬

‫⎯⎯⎯‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫)∗(‬

‫∶ از ﻃﺮﻓﯽ داﻧﯿﻢﻣﯽ‬ ‫=‬
‫از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﺴﺎوی ﻣﺸﺘﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‬
‫⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺮﺗﺐ ﺳﺎزی‬
‫⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯‬ ‫=‬ ‫(‬ ‫‪+‬‬ ‫)‬
‫ﺟﺎﯾﮕﺬاری راﺑﻄﻪ)∗( در راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ‬
‫⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯‬ ‫(‬ ‫‪+‬‬ ‫‪)+‬‬ ‫=‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺮﺗﺐ ﺳﺎزی‬
‫⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬
‫) ‪⟶( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬
‫(‬ ‫)‬
‫⎯⎯⎯⎯⎯⎯‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬
‫×‬
‫⎯‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬

‫⎯⎯‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬

‫×‬
‫⎯‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬
‫∫‬
‫→‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫⇒ ﻣﻘﺪاری ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫=‬
‫=‬ ‫=‬ ‫⋯=‬

‫=‬ ‫=‬

‫=‬ ‫=‬ ‫=‬

‫‪ 13-8‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﻠﯽ ﺗﺮوﭘﯿﮏ‬
‫اﮔﺮ ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﮔﺎز اﯾﺪهآل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ ﻧﺒﺎﺷﺪ )ﯾﻌﻨﯽ دارای اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.(.‬‬

‫‪64‬‬
 ‫اﻧﱰوﭘﻲ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫اﮔﺮ ﯾﮏ ﮔﺎز اﯾﺪهآل ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮی را ﻃﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در‬

‫آن اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ‬
‫ﻓﺸﺎر در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ ﺣﺠﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻂ راﺳﺖ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ‬
‫ﻣﻨﻔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﻠﯽ ﺗﺮوﭘﯿﮏ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و راﺑﻄﻪ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬

‫(‬ ‫)‬
‫‪=−‬‬
‫(‬ ‫)‬
‫(‬ ‫‪)+‬‬ ‫(‬ ‫=)‬
‫∫‬
‫→‬ ‫=‬
‫=‬ ‫=‬ ‫⋯=‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻓﺮآﯾﻨﺪ از ∞‪ −‬ﺗﺎ ∞‪ +‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﺷﺪه آن در ﳕﻮدارﻫﺎی ‪8-18‬‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪهاﺳﺖ‪.‬‬
‫=‬ ‫=‬

‫=‬ ‫=‬ ‫=‬

‫‪ -1-13-8‬ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﺧﺎص‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -1‬اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪= ،‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪= ،‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -3‬اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪= ∞ ،‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -4‬اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﱰوﭘﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪= ،‬‬
‫‪ -14-8‬ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﱰوﭘﯽ ﻣﺎﯾﻌﺎت و ﺟﺎﻣﺪات‬
‫=‬ ‫‪+‬‬
‫⎯⎯⎯‬ ‫=‬
‫⟶‬ ‫≈‬ ‫=‬
‫∫‬
‫= ∆ →‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬

‫‪65‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪‬ﻢ‪:‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن دوم‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‬
‫ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪‬ﻤﻘﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬

‫≥‬
‫(=‬ ‫‪−‬‬ ‫(=)‬ ‫‪−‬‬ ‫(‪)+‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪−‬‬ ‫) ‪.‬‬
‫‪. .‬‬
‫(⟶‬ ‫‪−‬‬ ‫(‪)+‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪−‬‬ ‫≥) ‪.‬‬
‫×‬
‫‪. .‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫‪+ ̇ .‬‬ ‫‪+ ̇ .‬‬ ‫≥‬
‫‪. .‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫∶ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ‬ ‫‪+‬‬ ‫‪̇ .‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪̇ .‬‬ ‫≥‬ ‫̇ ‪+‬‬ ‫‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﲢﻮل ‪SSSF‬ﺑﺎﺷﺪ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫‪. .‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫⎯⎯⎯⎯‬ ‫‪̇ .‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪̇ .‬‬ ‫≥‬ ‫̇ ‪+‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪. .‬‬
‫اﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ورودی و ﯾﮏ ﺧﺮوﺟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪:‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫(̇‬ ‫‪−‬‬ ‫≥)‬ ‫̇ ‪+‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪. .‬‬

‫اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫⎯⎯‬ ‫=‬ ‫̇ ‪+‬‬ ‫‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫=‬

‫اﮔﺮ ﲢﻮل ‪ USUF‬ﺑﺎﺷﺪ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫‪. .‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪̇ .‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪̇ .‬‬ ‫≥‬ ‫̇ ‪+‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪. .‬‬

‫‪68‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪‬ﻤﻘﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬

‫از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن اﻧﺘﮕﺮال ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬

‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.+‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪.‬‬ ‫≥‬ ‫̇ ‪+‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪. .‬‬

‫‪ 1-9‬ﮐﺎر ﳐﺼﻮص‬
‫ﳏﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﺎر ﲢﻮل ‪ SSSF‬ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ )ﯾﮏ ورودی و ﯾﮏ‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ(‪:‬‬
‫∶‬ ‫‪+( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫= )‬ ‫‪+( +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)∗( )‬
‫̇‬
‫(̇ ∶‬ ‫‪−‬‬ ‫≥)‬ ‫̇ ‪+‬‬ ‫‪.‬‬

‫در دو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ -1-1-9‬ﲢﻮل آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ‬
‫=‬
‫∶ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬
‫⎯⎯⎯‬ ‫=‬
‫∫‬
‫→‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬
‫)∗(‬
‫(=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫( ‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬

‫⇒‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫( ‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬

‫‪ -2-1-9‬ﲢﻮل دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ‬

‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫(̇‬ ‫‪−‬‬ ‫=)‬ ‫=‬
‫=) ‪⟶ ( −‬‬ ‫‪. .‬‬
‫∶ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬
‫∫‬
‫→‬ ‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫(=)‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)−‬‬
‫)∗(‬
‫‪=−‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫( ‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫)‬

‫‪ -3-1-9‬ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﺮای ﳏﺎﺳﺒﻪ ﮐﺎر در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﺟﺮم ﺛﺎﺑﺖ و ﻓﺸﺎر‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ وﻟﯽ در ﺳﯿﺴﺘﻢ‬ ‫∫=‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ از راﺑﻄﻪ‬
‫‪ SSSF‬و ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﻮق‪ ،‬اﳒﺎم ﳏﺎﺳﺒﻪ از راﺑﻄﻪ =‬
‫ﺟﻨﺒﺸﯽ‬ ‫اﻧﺮژیﻫﺎی‬ ‫ﺑﻮدن‬ ‫ﻧﺎﭼﯿﺰ‬ ‫ﺷﺮط‬ ‫∫ ‪)−‬ﺑﺎ‬
‫وﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ(ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫= ( ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﯿﺎل ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ )‪.‬‬ ‫=‬ ‫اﮔﺮ‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪69‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪‬ﻤﻘﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬

‫(‬ ‫‪−‬‬ ‫‪)+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫( ‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=)‬

‫اﺻﻞ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﱰوﭘﯽ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‪:‬‬
‫‪. .‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫∶ ﺑﺮای ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬ ‫≥‬ ‫‪̇ .‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪̇ .‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪. .‬‬
‫‪. .‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫∶ ﺑﺮای ﳏﯿﻂ‬ ‫=‬ ‫‪̇ .‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪̇ .‬‬ ‫‪−‬‬
‫ﺑﺎ ﲨﻊ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﺴﺎوی دارﯾﻢ‪:‬‬
‫‪. .‬‬ ‫‪. .‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫̇‬ ‫‪. .‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬
‫‪. .‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ̇ . . > 0 ،‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮ >‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ̇ . . < 0 ،‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮ <‬
‫ﳎﻤﻮع ﻋﺒﺎرات ﻓﻮق ﳘﻮاره ﺑﺰرﮔﱰ ﯾﺎ ﻣﺴﺎوی ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -2-9‬راﻧﺪﻣﺎن – ﮐﺎراﯾﯽ – ﺑﺎزده‬
‫ﺷﺎﺧﺼﯽ ﻗﺮاردادی اﺳﺖ ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﻤﯽ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ورودی و ﺧﺮوﺟﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ )ﻣﺎﺷﯿﻦ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ(‬
‫‪ -2‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﯽ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺪهآل‬
‫)ﺑﺎزده ﲡﻬﯿﺰات(‬
‫‪ -1-2-9‬ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺪهآل‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ و ﺑﺮﮔﺸﺘﭙﺬﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ) = ⟶ = ∆(‪.‬‬
‫ﭼﻮن اﳓﺮاف ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﯽ از ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺪهآل ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮیﻫﺎ )ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﱰوﭘﯽ( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راﻧﺪﻣﺎن ﳏﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ روش ﻓﻮق ﺑﻪ راﻧﺪﻣﺎن اﯾﺰوﻧﱰوﭘﯿﮏ‬
‫ﯾﺎ راﻧﺪﻣﺎن ﺗﮏ اﻧﱰوﭘﯽ )اﻧﱰوﭘﯽ ﺛﺎﺑﺖ( ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2-2-9‬راﻧﺪﻣﺎن ﺗﻮرﺑﯿﻦﻫﺎ‬
‫ﮐﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮرﺑﯿﻦ واﻗﻌﯽ‬
‫=‬ ‫=‬
‫ﮐﺎر ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮرﺑﯿﻦ آلاﯾﺪه‬

‫‪ -1-2-2-9‬ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‬
‫در ﻣﻮرد ﺗﻮرﺑﯿﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﯽ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺪهآل ﯾﮑﺴﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ﺗﺄﺛﯿﺮی در ﻓﺸﺎر ﺧﺮوﺟﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫و ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا دﻣﺎی ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺮوﺟﯽ در‬
‫ﺗﻮرﺑﯿﻦ واﻗﻌﯽ از ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺪهآل ﺑﯿﺸﱰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﻧﺪﻣﺎن ﺷﯿﭙﻮرهﻫﺎ )ﻧﺎزلﻫﺎ‪ ،‬دﯾﻔﯿﻮزرﻫﺎ(‪:‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﺮژی ﺟﻨﺒﺸﯽ در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﯽ‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﺮژی ﺟﻨﺒﺸﯽ در ﺣﺎﻟﺖ آﻻﯾﺪه‬

‫‪1‬‬
‫‪- Efficiency‬‬

‫‪70‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ‪‬ﻤﻘﺎﻧﻮن دوم ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺑﺮای ﺣﺠﻢ ﮐﻨﱰل‬

‫‪ -3-2-9‬راﻧﺪﻣﺎن ﭘﻤﭗ و ﮐﻤﭙﺮﺳﻮر‬

‫ﭘﻤﭗ و ﮐﻤﭙﺮﺳﻮر ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه ﮐﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺮف ﮐﺎر در ﺣﺎﻟﺖ آﻻﯾﺪه‬
‫‪/‬‬ ‫‪.‬‬
‫=‬ ‫=‬
‫ﻣﺼﺮف ﮐﺎر در ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﯽ‬

‫ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﻤﭙﺮﺳﻮرﻫﺎ در ﺣﯿﻦ ﺗﺮاﮐﻢ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت از ﮔﺎز‬

‫اﳒﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ )ﻋﻤﻞ ﺧﻨﮑﮑﺎری(‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ آدﯾﺎﺑﺎﺗﯿﮏ‬
‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺪهآل ﺑﺮای اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﺪهآل‪:‬‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫در‬ ‫ﻛﺎر‬
‫‪/‬‬ ‫‪.‬‬
‫=‬

‫‪71‬‬