FAKULTET ZA BEZBJEDNOST I ZAŠTITU

PRVI CIKLUS STUDIJA

STUDIJSKI PROGRAM BEZBJEDNOST I KRIMINALISTIKA

PROCJENA STANJA BEZBJEDNOSTI NA PODRUČJU GRADA BANJA

LUKA Seminarski rad iz predmeta Osnovi bezbjednosti i zaštitte

N A S T A V N I K S T U D E N T prof. dr. Dragomir Ksereović Bogdana Mićić Broj

Indeksa: 05/18

SADRŽAJ:
UVOD
.....................................................................................................................................................
. 1 1. POJAM BEZBJEDNOSTI
................................................................................................................

2 1.2. Procjene
..........................................................................................................
stanja bezbjednosti 3 2.
SISTEM BEZBJEDNOSTI U BOSNI I HERCEGOVINI .............................................................
3 3. GRAD BANJA LUKA
.......................................................................................................................

4 4. PROCJENA
STANJA BEZBJEDNOSTI NA TERITORIJI GRADA BANJA LUKA ................ 4 4.1.
Ileglane migracije
............................................................................................................................

5 4.2.
Upotreba i stavljanje u promet opojnih droga
.............................................................................
6 4.3. Ugrožavanje javnog reda i mira
....................................................................................................

7 4.3.1. Video nadzor u

Luci ..........................................................................................................
Banja 7 4.4.
Opasnost od poplava
.......................................................................................................................

8 4.5. Mišljenje
bezbjednosti ......................................................................................
građana o stanju 8
ZAKLJUČAK
........................................................................................................................................

LITERATURA
..................................................................................................................................... 10
UVOD

Ovaj seminarski rad pokušat će da analizira stanje bezbjednosti na području Grada

Banja Luka. Odmah treba naglasiti da zadatak nije bio jednostavan zbog nepristupačnosti
informacijama od strane šire javnosti.
Seminarski rad će prvo objasniti šta je to bezbjednost, kako se ugoržava i zašto je
potrebno raditi procjene stanja beubjednosti. Zatim ćemo analizirati sistem bezbjednosti u
Bosni i Hercegovini, da bismo mogli doći do Grada Banja Luka – gdje ćemo izložiti neke od
oblika ugrožavanja bezbjednosti.
1. POJAM BEZJEDNOSTI

Pojam bezbjednost je najjednostavnije objasniti kao stanje zaštićenosti osnovnih

društveih vrijednosti, dok oblici društvenih vrijednosti koje se štite modu varirati od poretka u
društvu ili državi. Ipak, kao neke od najvažnijih društvenih vrijednosti mogu se navesti:
državna suverenost, nezavisnost od spoljnih uticaja i teritorijalni integritet.
U širem smislu osnovne društvene vrijednosti mogu se klasifikovati kao: čovjek kao
najinteligentnije biće koje je sposobno da stvara za dobrobit čovječanstva; osnovne
komponente životne sredine, čija zaštita predstavlja uslov za opstanak čovjeka; biljni i
životinjski svijet; ljudska prava i građanske slobode; imovina i druge vrijednosti koje propiše
vlast.1
Bezbjednost se može analizirati sa više aspekata, te prema tome ona može biti javna
– i obuhvata veliki broj pojava kojima se ugrožava bezbjednost; nacionalna – ima za cilj da
zaštiti određenu državu od svega što može ugroziti njen opstanak, suverenitet, temeljne
institucije i vitalne interese; ekološka – nastoji zaštiti ekološku sredinu od raznih oblika
ugrožavanja; zdravstvena – nastoji obezbjediti psihičko i fizičko zdravlje građana;
saobraćajna – bavi se obezbjeđenjem učesnika u saobraćaju; ekonomsko-socijalna – nastoji
omogućiti i zaštiti privredne i druge proizvodne djelatnosti.
Bezbjednost, kao pojam, može se definisati kao: „svojstvo nekog realnog, društvenog,
prirodnog ili tehničkog subjekta ispoljeno kroz uspostavljeno, održano ili unaprijeđeno stanje i
vrijednosti, a koja se izražava kroz ispunjenost minimuma određenih standarda svojstvenih
tom subjektu, a što mu omogućava realnu osnovu za opstanak, rad, rast i razvoj bez obzira
2
na nosioce, oblike, vrijeme i mjesto ugrožavanja.“
Bezbjednost je jedna od osnovnih ljudskih potreba, a ta potreba se zasniva na želji za
predvidljivosti, izvjesnosti u pogledu sudbine najvažnijih dobara i vrijednosti. Bezbjednost se
može smatrati procesom, ali i stanjem. Svrha bezbjednosti je zaštita od uticaja neželjenih
pojava, te mogućnost osjećanja zaštite u kontrolisanim okolnostima. „Bezbjednost je
rezultanta odnosa-balansa između stvarne i potencijalne ugroženosti referentnih vrijednosti i
interesa i postojećih kapaciteta (ljudskih, materijalnih, organizacionih i funkcionalnih) koji ih
štite.“3
Kako je primarna svrha bezbjednosti zaštita ljudskih vrijednosti i interesa, može se
govoriti i o ugrožavanju bezbjednosti ili nebezbjednosti. Tu se radi o svim pojavama i
procesima koji su

1 GAĆEŠA, Dragan: Organizacija i nadležnost policije, Fakultet za bezbjednost i zaštitu, Banja Luka, 2018.,
str. 14. 2 STAJIĆ, LJ.: Osnovi sistema bezbednosti na osnovama istraživanja bezbednosnih pojava,
Pravni fakultet, Novi Sad, 2008., str. 28.
3 MIJALKOVIĆ S., KESEROVIĆ, D.: Osnovi bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zaštitu, Banja Luka, 2010.,
str. 34.
destruktivini po štićene vrijednosti i interese, jer te pojave ugrožavaju postojanje tih
vrijednosti i interesa, kao i njihovo uživanje i dalji razvoj.
Izvori ugrožavanja bezbjednosti mogu se podjeliti u tri kategorije, a to su: društveni –
socijalne devijacije, krivična djela, prekršaji i slično. Karakteristično za njih je da su u
suprotnosti sa pravnim normama, opasni po društvo ili u suprotnosti sa ostalim društvenim
odnosima; prirodni – atmosferske, hidrosferske i biosferske pojave; tehničko-tehnološke –
hemijske kontaminacije, požari, radijacija, zračenje, saobraćajne nesreće i slični akcidenti na
tehničko-tehnološkim postrojenjima.

1.1. Procjene stanja bezbjednosti

Procjene stanja bezbjednosti se provode na različitim nivoima, i za različite svrhe.

Ovakva procjena pruža sustavan odgovor na pitanja o raznim rizicima s kojima se susreće
društvo. Rezultati procjene bezbjednosti omogućavaju usmjeravanje resursa prema
otkonjavanju izvora ugrožavanja bezbjednosti. Da bi se opasnosti ublažile ili izbjegle potrebno
je prvo imati znanje o svim prijetnjama, te je moguće planirati kako odgovoriti na njih.

2. SISTEM BEZBJEDNOSTI U BOSNI I HERCEGOVINI

 Sistem bezbjednosti na teritoriji Bosne i Hercegovine je veoma složen i kompleksan.
Ova činjenica proizilazi iz sistema državnog uređenja Bosne i Hercegovine – koju možemo
smatrati asimetričnom federacijom. Zbog specifične podjele državnog uređenja i državne
vlasti Bosna i Hercegovina ima i specifičan sistem bezbjednosti. Tako susrećemo sistem
bezbjednosti cjelokupne države, sistem bezbjednosti entiteta, sistem bezbjednosti kantona
unutar Federacije Bosne i Hercegovine, te sistem bezbjednosti na teritoriji Distrikta Brčko.
Sistem uređenja Bosne i Hercegovine je rezultat državnog uređenja sa akcentom na
izdeferenciranu sliku države, te snažno međunarodno prisustvo.
Sistemi bezbjednosti na nivou države, koji imaju centralizovanu komandu, su: Oružane
snage Bosne i Hercegovine, Državna agencija za istrage i zaštitu, Granična policija Bosne i

Hercegovine i Obavještajno bezbjednosna agencija Bosne i Hercegovine. 4

4 MIJALKOVIĆ S., KESEROVIĆ, D.: Osnovi bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zaštitu, B. Luka, 2010., str.
233.
Dok ove strukture postoje i na teritoriji Republike Srpske, ipak Ministarstvo unutrašnjih
poslova Republike Srpske, zajedno za Policijiom Republike Srpske, čine jezgro
bezbjednosnog sistema u Republici Srpskoj.

3. GRAD BANJA LUKA

Grad Banja Luka po broju stanovnika je najveća jedinica lokalne samouprave u Republici
Srpskoj i druga u Bosni i Hercegovini. Prostire se na 1.239 km2. Prema konačnim podacima
Popisa stanovništva Bosni i Hercegovini 2013. godine za Republiku Srpsku koje je izdao
Republički zavod za statistiku živjelo je 180.053 građana na teritoriji Grada Banja Luka
Analizairati stanje bezbjednosti na teritoriji Grada Banja Luka predstavlja kompleksan
zadatak, prvenstveno zbog nedostatka javnih informacija na ovom području. Procjene
bezbjednosti se redovno vrše na republičkom nivou, te se objavljuju javnosti. Ali kada se radi
o samom Gradu Banja Luka teško je doći to tačnih informacija i statistika. Ministartstvo
unutrašnjih poslova Republike Srpske vrši statistički pregled stanja bezbjednosti, te ga
Narodna Skupština razmatra i objavljuje, ali takva praksa ne postoji na gradskom nivou. Iz
republičkog izvještaja moguće je izdvojiti neke informacije o samom Gradu Banja Luka, ali su
one ipak nepotpune. Od ostalih organa koji objavljuju slične izvještaje ne može se dobiti
mnogo informacija, a najveći razlog za to je ne ažuriranje sadržaja.
Zbog toga treba naglasiti da ova procjena neće sadržati konkretne statističke podatke
u većini slučajeva, već će se bazirati na prikupljanju javno dostupnih informacija o Gradu
Banja Luka. Takođe, treba naglasiti da će se ova procjena fokusirati na samo neke aspekte
bezbjednosti, i njenog ugrožavanja – kao što su ilegalne migracije, upotreba i stavljanje u
promet opojnih droga, ugrožavanje javnog reda i mira, i opasnost od poplava.

4. PROCJENA STANJA BEZBJEDNOSTI NA TERITORIJI GRADA BANJA LUKA

Teritorija Republike Srpske, iako ima entitetsku vlast, ipak nije izolovana od ostatka
Bosne i Hercegovine, regiona i šireg globalnog okruženja. Republika Srpska se nalazi u
centralnom dijelu regije Balkana i Jugoistočne Evrope, te graniči sa spoljnim granicama
Evropske Unije. Dio je rute za
razne crste krijumčarenja, sa istoka prema zapadu – što uključuje i ilegalnu
trgovinu drogama, a u zadnje vrijeme je i ruta za ilegalne migracije.
Jedan od najvećih izazova u ovom periodu su ilegalne migracije, koje su zapčele još
2015. godine. Iako Republika Srpska, i Bosna i Hercegovina, nisu krajnja destinacija ilegalnih
migranata one su pogođene ovim problem, naročito od kada je Evropska Unija zatvorila svoje
granice za ilegalne migrante.
Jedna od većih opasnosti po bezbjednost je i organizovani kriminal, koji se pojavljuje u
različitim oblicima: neovlaštena proizvodnja i promet opojnih droga, privredni kriminalitet,
korupcija, trgovina i krijumčarenje ljudi. Na ove pojave ugrožavanja bezbjednosti utiče

nestabila politička situacija, zloupotreba savremenih tehnologija, te neprimjenjivanje propisa. 5

4.1. Ilegalne migracije

 Jedan od većih bezbjednosnih izazova na teritoriji Republike Srpska, a s tim i Banja
Luke, je migrantska kriza. Na to ukazuje činjenica da je u 2018. godini Ministarstvo
bezbjednosti BiH, Služba za poslove sa strancima evidentirala 223.902 nezakonita migranta,
a u periodu 01.01. do 09.05.2019. godine još 6.991. Od ukupno pronađenih migranata u
izvještajnom periodu (30.893) namjeru za azil je iskazalo 93,9% lica, dok je 1.702 lica
podnijelo zahtjev za azil. Međutim, stvarni broj ilegalnih migranata koji su u ovom periodu ušli
na teritoriju Bosne i Hercegovine je daleko veći. Za očekivati je nastavak eskalacije
migrantske krize, koja bi mogla trajati više godina, jer migranti dolaze i iz zemalja u kojima
nema ratnih sukoba. Takođe, problem predstavlja što migranti nesmetano dolaze do Bosne i
Hercegovine, jer ih sve zemlje propuštaju od Grčke, Makedonije, Bugarske, Albanije, Crne
Gore i Srbije. Na toj ruti Bosna i Hercegovina je najzapadnija zemlja i graniči se sa
Evropskom unijom, odnosno Republikom Hrvatskom koja sve jače kontroliše svoju granicu i
ne dozvoljava prolazak u zemlje Evropske unije.
U 2018. godini policijski službenici Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske
su pronašli i evidentirali ukupno 4.607 lica – migranta, koji su ilegalno prešli granicu Bosne i
Hercegovine, od kojih 74,8% kod sebe nije posjedovalo nikakvu dokumentaciju. Tako je
prema izjavama pronađenih migranata, identifikovano 35 država iz kojih isti dolaze, iako za
određen broj migranata (3,6%) nije bilo moguće utvrditi identitet. Od ukupnog broja
pronađenih i kontrolisanih migranata je: 38,2% iz Pakistana, 14,0% iz Sirije, 11,9% iz Irana,
8,2% iz Iraka i drugi.

5 Ministarstvo unurašnjih poslova Republike Srpske, Informacija o stanju bezbjednosti u Republici

Srpskoj u 2018. godini i prva četiri mjeseca 2019. godine, str. 3.
Na teritoriji policijske uprave Banja Luka u 2018. godini pronađena su 572 ilegalna
migranta, što čini 12,4% od ukupnog broja pronađenih ilegalnih migranata na teritoriji
Republike Srpske. U periodu od januara do aprila 2019. godine na teritoriji PU Banja Luka
pronađena su 425 ilegalna migranta – što ukazuje na porast trenda dolaska ilegalnih
migranata na teritoriju Grada Banja Luka.
Osim uznemiravanja građana od strane ilegalnih migranata, takođe su zabilježeni
slučajevi u kojima migranti izvršavaju imovinska krivična djela (razbojništvo, teška krađa,

oštećenje i oduzimanje tuđe stvari).6

4.2. Upotreba i stavljanje u promet opojnih droga

Upotreba opojnih droga kao krivično djelo je u porastu u odnosu na prošlu godinu.
Evidentirano je 31,3 % više djela ovog karaktera u protekloj 2018. godini. Dok je u istom
periodu otkriveno šest labaratorija za ilegalnu prozvodnju opojnih droga na teritoriji PU Banja
Luka, te i zasadi indijske konoplje. U 2018. godini otkriveno za oko 137% više slučajeva
zloupotreba opojnih droga u odnosu na 2014. godinu, što pokazuje sve veću angažovanost i
efikasnost policijskih službenika u ovoj oblasti.7
Na osnovu rezultata više sprovedenih operativnih akcija u ovom periodu u kojima su
policijski službenici razbili nekoliko organizovanih kriminalnih grupa i zaplijenili određene
količine opojnih droga skank i kokain, izvršena je analiza stanja bezbjednosti i procjena
eventualne ugroženosti građana Republike Srpske od prekomjerne zloupotrebe opojnih droga
i narkotičkih sredstava. Ova analiza ukazuje da organizovane kriminalne grupe teritoriju
Republike Srpske, odnosno teritoriju Bosne i Hercegovine, koriste za tranzit i krijumčarenje
većih količina opojne droge skank i marihuana iz Albanije i Crne Gore, preko istočne
Hercegovine i zapadnog dijela Republike Srpske, prema Republici Hrvatskoj i drugim
zemljama Zapadne Evrope. Manji dio ovih narkotičkih sredstava završava i na tržištu
Republike Srpske gdje je evidentiran i najveći broj konzumenata i uživalaca opojne droge
marihuane i skanka u odnosu na druge narkotike.
U poređenju sa ostalim dijelovima Republike Srpske kada su u pitanju krivična djela
upotrebe i stavljanje u promet opojnih droga može se zaključiti da je stanje na teritoriji PU
Banja Luka zadovoljavajuće.

6 Ministarstvo unurašnjih poslova Republike Srpske, Informacija o stanju bezbjednosti u Republici

Srpskoj u 2018. godini i prva četiri mjeseca 2019. godine, str. 5.
7 Ministarstvo unurašnjih poslova Republike Srpske, Informacija o stanju bezbjednosti u Republici
Srpskoj u 2018. godini i prva četiri mjeseca 2019. godine, str. 13.
4.3. Ugrožavanje javnog reda i mira

Povoljno stanje javnog reda i mira održano je u 2018. godini, što se ogleda kroz
smanjen broj evidentiranih prekršaja javnog reda i mira. Najbrojniji prekršaji narušavanja
javnog reda i mira su tuče i fizički napad, vrijeđanje, svađa, vika, vriska i nepristojno
ponašanje, ometanje državnih organa u vršenju javnih funkcija, prosjačenje i drugo. Mjesta
na kojima je najčešće narušen javni red i mir su trgovi i ulice (u 42,5% slučajeva), ugostiteljski
objekti (u 27,9% slučajeva), javni skupovi (1,9% slučaja), te ostala mjesta (27,7%).
Policijska uprava Banja Luka je u protekloj 2018. godini zabilježila više prekršaja
prilikom javnih okupljanja, u poređenju sa ostatkom Republike Srpske. Banja Luka je
zabilježila skoro 300 javnih okupljanja, na Trgu Krajine – od kojih je samo par bilo prijavljeno i
odobreno. Ta situacija je eskalirala krajem 2018. godine, kada je došlo do sukoba građana sa
policijom – zbog vršenja službene dužnosti. Ova situacija se smirila početkom 2019. godine,
te je stanje trenutno u potpunosti stabilo.
U toku 2018. godine nisu registrovani slučajevi narušavanja integriteta štićenih ličnosti
i objekta koji se posebno obezbjeđuju, ali je evidentirano više bezbjednosnih incidenata
usmjerenih prema štićenim licima i objektima, odnosno upućivane su prijetnje štićenim licima,
i vršeno je okupljanje u blizini štićenih objekata koji su u suprotnosti sa odredbama Zakona o
javnom okupljanju. U vezi navedenih bezbjednosnih incidenata, preduzimane su mjere na
otkrivanju i otklanjanju mogućih prijetnji, identifikovanju izvršioca i njihovom sankcionisanju,
kao i organizaciji mjera neophodnih za omogućavanje nesmetanog rada državnih organa. 8

4.3.1. Video nadzor u Banja Luci

Kao preventivna mjera u Banja Luci je započeo projekat postavljanja video nadzora na
javnim površinama u gradu. Nabavljeno je 325 kamera, koje će biti postavljenje na 105
lokacija. Projekat se realizuje na inicijativu Grada Banjaluka, kao jedna od aktivnosti Foruma
za bezbjednost, a u saradnji sa Administrativnom službom Grada sa kojom je u toku
definisanje konačnih lokacija za instalaciju kamera i dinamike instalacije opreme. Sistem
video-nadzora je namijenjen za nadzor javnih površina, trgova, parkova, objekata, mostova,
ulica, raskrsnica, parkinga, sportskih objekata. Cilj uspostavljanja sistema je prije svega
preventivna zaštita građana i njihove imovine, ali i borba protiv protiv kriminala, terorizma i
svih drugih oblika narušavanja bezbjednosti, javnog reda i mira.

8 Ministarstvo unurašnjih poslova Republike Srpske, Informacija o stanju bezbjednosti u Republici

Srpskoj u 2018. godini i prva četiri mjeseca 2019. godine.
4.4. Opasnost od poplava
 Cijela teritorija Grada Banja Luka spada u slivno područje rijeke Vrbas, čija je dužina
toka kroz grad 10 kilometara. Na režim toka rijeke Vrbas veliki uticaj imaju hidroelektrane,
posebno HE Bočac koja svojom akumulacijom i režimom rada direktno utiče na količinu vode
koja protiče Vrbasom kroz Banja Luku. Sa aspekta smanjenja rikiza od poplava možemo reći
da je Grad Banja Luka u dobroj poziciji, jer se poplavni talasi mogu najaviti u saradnji sa HE
Bočac koja može u značajnoj mjeri ublažiti velike vode koje dolaze Vrbasom.
U 2014. godini Banja Luka je zabilježila poplave velikih razmjera, koje su
prouzrokovale veliku materijalnu štetu po građane, privredu i grad u cjelini. U 2019. godini
zabilježen je veliki broj padavina, ali zbog dobre procjene opasnosti, i dobre prijevremene
reakcije na nju Grad Banja Luka nije pogođen poplavama, te nije bilo ni materijalne štete.
Osmatranje vodostaja na području Grada Banja Luka vrši se na rijekama Vrbas i Vrbanja,
na tri lokacije – hidrološka stanica Banja Luka, hidrološka stanica Delibašino i hidrološka stanica
Vrbanja. Na hidrološkim stanicama Delibašino i Vrbanja postavljene su automatske stanice za

kontinuirano osmatranje vodostaja i izvještavanje u realnom vremenu. 9

4.5. Mišljenje građana o stanju bezbjednosti

Ove godine u Banja Luci je osnovan Forum za bezbjednost građana, savjetodavno

tijelo za interakciju institucija, ustanova i građana. Osim predstavnika gradskih ustanova,
među članovima su i predstavnici mjesnih zajednica, nevladinih organizacija i udruženja
građana.
Ovaj forum proveo je anketu o stavu građana prema stanju bezbjednosti u gradu.
Većina građana se izjasnila da je stanje zadovoljavajuće.
Članovi foruma će biti aktivni u davanju prijedloga i preporuka Gradskoj upravi, ali i
višim nivoima vlasti, te će davati sugestije o tome šta se može učiniti kako bi se bezbjednost
podigla na viši nivo.
9 Skupština Grada, Grad Banja Luka, Procjena ugroženosti od elementarne nepogode i druge nesreće
Grada Banja Luka, 2015.
ZAKLJUČAK

Iz predhodno analiziranih detalja može se zaključiti da je Grad Banja Luka veoma

bezbjedan za život – što je i mišljenje većine građana. To je takođe mišljenje i stranih organa,
koji Banja Luku procjenjuju sa niskim stepenom rizika.
Jedan od visokih faktora rizika u Gradu Banja Luka su ilegalne migacije, koje postaju
sve više prisutne na teritoriji Grada Banja Luka, te predstavljaju potencijalnu opasnost po
građane i pravni poredak. Borba protiv ovog oblika ugrožavnja treba biti sistematizovana, te
se treba odvijati ne samo na teritoriji grada, već i na teritoriji Republike Srpske, kao i Bosne i
Hercegovine.
Ostali oblici ugrožavanja bezbjednosti (uživanje i stavljanje u promet opojnih droga,
teški kriminal, krađe, krivična djela protiv tijela i slično) u Gradu Banja Luka su na manjem
nivou nego u ostalim dijelovima države. Građani se pretežno osjećaju sigurnim, što je veoma
očigledno u svakodnevnom životu.
Jedan od problema, kako na globalnom nivou, pa tako i ovdje je svakako širenje
dezinformacija i „rat vijestima“ gdje se od strane raznih stranih aktera pokušava stvoriti
iskrivljena slika o dešavanjima i stanju. U tom pogledu bitno je sustavno informisati javnost o
stvarnim dešavanjima, te takođe treba obrazovati javnost u pogledu bezbjednosti, i njegovati
transparentnost u organima sistema bezbjednosti.
LITERATURA

- GAĆEŠA, Dragan: Organizacija i nadležnost policije, Fakultet za bezbjednost i

zaštitu, Banja Luka 2018.

- STAJIĆ, LJ.: Osnovi sistema bezbednosti na osnovama istraživanja bezbednosnih

pojava, Pravni fakultet, Novi Sad, 2008.
- MIJALKOVIĆ S., KESEROVIĆ, D.: Osnovi bezbjednosti, Fakultet za bezbjednost i zaštitu,
B. Luka, 2010., str.

- Ministarstvo unurašnjih poslova Republike Srpske, Informacija o stanju bezbjednosti

u Republici Srpskoj u 2018. godini i prva četiri mjeseca 2019. godine., 2019.

- Skupština Grada, Grad Banja Luka, Procjena ugroženosti od elementarne nepogode

i druge nesreće Grada Banja Luka, 2015.