6.

SÜREKLİ DALGA MODÜLASYONLU HABERLEŞME SİSTEMLERİNDE

GÜRÜLTÜ

Rasgele bir işaret olan elektriksel gürültü, ancak istatistiksel olarak modellenebilir. İstatistiksel
modellemede olasılık yoğunluk fonksiyonu (probability density function, pdf) ve birikimli dağılım
fonksiyonu (cumulative distribution function, cdf) kullanılır.

6.1. Olasılık Yoğunluk Fonksiyonu (pdf) ve Birikimli Dağılım Fonksiyonu (cdf)

x2
 𝑃 (x1 < x < x2 ) = ∫x f(x)dx
1

∞
 ∫−∞ f(x)dx = 1
x
 F(x) = ∫−∞ f(u)du (Birikimli dağılım fonksiyonu)
(Cumulative distribution function, cdf)

Şekil 6.1. Olasılık yoğunluk fonksiyonu  0 ≤ F(x) ≤ 1

dF(x)
 f(x) = dx
x2
 𝑃 (x1 < x < x2 ) = ∫x f(x)dx = F(x2 ) − F(x1 )
1
 Şekil 6.2. a) Olasılık yoğunluk fonksiyonu ve b) Birikimli dağılım fonksiyonu için örnekler

Bir rasgele olayın orijine (sıfıra)göre momentleri

 Orijine göre n. momenti

∞
μn = ∫ x n f(x)dx
−∞

 Orijine göre 0. moment

μ0 = 1
 Orijine göre 1. moment (rasgele olayın aritmetik ortalama değeri)
∞
μ1 = ∫ xf(x)dx
−∞
 Orijine göre 2. moment (rasgele olayın gücü)
∞
μ2 = ∫ x 2 f(x)dx
−∞
Bir rasgele olayın merkezi momentleri

 n. merkezi moment
∞
mn = ∫ (x − 𝜇1 )n f(x)dx
−∞
 0. merkezi moment
m0 = 1
 1. merkezi moment
m1 = 0

 2. merkezi moment (varyans, değişinti)

m2 = 𝜇2 − 2𝜇1 𝜇1 + 𝜇12 = 𝜇2 − 𝜇12 = 𝜎 2

 Standart sapma
𝜎 = √𝑚 2

 mi (i tek) = 0 → f(x) olasılık yoğunluk fonksiyonu, μ1’e (aritmetik ortalama değere) göre simetriktir.
Gauss Dağılımı:
Gürültü işaretinin olasılık yoğunluk fonksiyonu, Gauss (normal) dağılım formundadır. Gauss dağılımı
formundaki olasılık yoğunluk fonksiyonu,

(x−a)2⁄
−
1 2σ2
f(x) = e
√2πσ2

Şekil 6.3. Gauss dağılımı formundaki olasılık yoğunluk ve birikimli dağılım fonksiyonları

Gauss dağılımının orijine göre ve merkezi momentleri

μ0 = 0 m0 = 1 mn = 0 (n tek ise)
μ1 = a m1 = 0 mn = 1.3.5…..(n-1) σn (n çift ise)
μ2 = σ2 + a2 m2 = σ2
  Gürültü için Gauss dağılımda a=0 alınır; çünkü gürültünün ortalama değeri sıfırdır.
Standart sapma (σ) gürültünün etkin değerini, varyans (σ2) da gürültünün gücünü verir.

6.2. Gürültü ve Beyaz Gürültü

R direnci üzerindeki ısıl gürültünün (termal noise) ortalama gücü

〈n2T (t)〉 = 4kT∆f

k Boltzmann sabiti (1.38 x 10-23 J/⁰K), T sıcaklık (⁰K), ∆f bantgenişliği (Hz)

Yarıiletkenlerde de parçacıkların düzensiz hareketinden dolayı oluşan parçacık (Schottky) gürültüsü

oluşur.

 Isıl gürültü ve Schottky gürültüsü “Beyaz Gürültü” formundadır.

 Beyaz gürültü, sabit bir güç spektral yoğunluk fonksiyonuna sahiptir.
 Şekil 6.4. Beyaz gürültü güç spektral yoğunluğu

 Bantsınırlı (B bantgenişlikli) beyaz gürültünün ortalama gücü

〈𝒏𝟐 (𝐭)〉 = 𝐧𝟎 . 𝐁

Gürültü Özilişki (Autocorrelation) Fonksiyonu:

1 T/2
R n (τ) = lim ∫ n(t)n(t + τ)dt
T→∞ T −T/2

R n (τ) ↔ Gn (f)
∞ ∞
R n (τ) = ∫−∞ Gn (f)ej2πfτ df Gn (f) = ∫−∞ R n (τ)e−j2πfτ dτ
Şekil 6.5. a) Bantsınırlı ve b) bantsınırsız beyaz gürültü güç spektral yoğunluk ve özilişki fonksiyonları
6.3. Darbantlı Gürültü

 Haberleşme sistemlerinde gürültü darbantlı süzgeçlerden geçtiği için darbantlı gürültü olarak
kabul edilir.
 Darbantlı süzgeç merkez frekansı fc ve bantgenişliği B olmak üzere, fc>>B koşulunu sağlayan
sügeçtir.
 Darbantlı gürültü, sinüsoidal işaret formuna sahip olmakla beraber genliği raslantısal olarak
değişen gürültüdür. Darbantlı gürültünün iki sıfır geçişi arasındaki süre de raslantısal olarak
değişmekle beraber, bu sürenin ortalama değeri 1/(2fc) dir.

Şekil 6.6. Darbantlı süzgeç çıkışındaki darbantlı gürültü

 𝐧𝐝𝐛 (𝐭) = 𝐳(𝐭). 𝐜𝐨𝐬⁡[𝛚𝐜 𝐭 + 𝛗(𝐭)]

z(t) darbantlı gürültünün zarfını ve φ(t) fazını gösterir. Her ikisi de rastlantısal olarak değişmektedir.

Şekil 6.7. Tek yanlı darbant gürültü spektrumunun a) sürekli ve b) kesikli biçimde gösterilimi

Şekil 6.7. a’da gösterilen sürekli spektruma Δf→0 seçmek koşuluyla Şekil 6.7.b’deki kesikli spektrum ile
yaklaşılabilir. Bu durumda i. spektrum çizgisi için

ni (t) = ai . cos⁡[(ωc + i. ∆ω)t + φi ]

𝐧𝐝𝐛 (𝐭) = ∑ 𝐧𝐢 (𝐭) = ∑ 𝐚𝐢 . 𝐜𝐨𝐬⁡[(𝛚𝐜 + 𝐢. ∆𝛚)𝐭 + 𝛗𝐢 ]
𝐢 𝐢
𝐧𝐝𝐛 (𝐭) = ∑ 𝐚𝐢 . 𝐜𝐨𝐬(𝐢. ∆𝛚. 𝐭 + 𝛗𝐢 ). 𝐜𝐨𝐬𝛚𝐜 𝐭⁡− ∑ 𝐚𝐢 . 𝐬𝐢𝐧(𝐢. ∆𝛚. 𝐭 + 𝛗𝐢 ). 𝐬𝐢𝐧𝛚𝐜 𝐭⁡
𝐢 𝐢

𝐧𝐝𝐛 (𝐭) = 𝐧𝐜 (𝐭). 𝐜𝐨𝐬𝛚𝐜 𝐭 − 𝐧𝐬 (𝐭). 𝐬𝐢𝐧𝛚𝐜 𝐭

nc (t) = ∑ ai . cos(i. ∆ω. t + φi )

i

ns (t) = ∑ ai . sin(i. ∆ω. t + φi )

i

𝐧𝐝𝐛 (𝐭) = 𝐳(𝐭). 𝐜𝐨𝐬⁡[𝛚𝐜 𝐭 + 𝛗(𝐭)]

𝐳(𝐭) = √𝐧𝟐𝐜 (𝐭) + 𝐧𝟐𝐬 (𝐭)

−𝟏
𝐧𝐬 (𝐭)
𝛗(𝐭) = 𝒕𝒂𝒏
𝐧𝐜 (𝐭)
 nc(t) ve ns(t), tıpkı ndb(t) gibi ortalama değerleri sıfır ve varyansları ortalama gürültü gücüne
eşit olan raslantısal olaylardır.

〈𝐧𝟐𝐝𝐛 (𝐭)〉 = 〈𝐧𝟐𝐜 (𝐭)〉 = 〈𝐧𝟐𝐬 (𝐭)〉 = 𝐧𝟎 . 𝐁

 ndb(t), fc merkez frekansı çevresinde B bantgenişliği ile salınım yapan raslantısal işaret iken; nc(t) ve
ns(t), sıfır frekans çevresinde B/2 bantgenişliği ile salınım yapan raslantısal işaretlerdir.

 Gc(f) ve Gs(f) güç spektral yoğunlukları için

Gdb (f + fc ) + G(f − fc ) ⁡⁡⁡,⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡ − fc < f < fc

Gc (f) = Gs (f) = {
0⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡,⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡dışında

ya da

𝐆𝐜 (𝐟) = 𝐆𝐬 (𝐟) = 𝟐𝐆𝐝𝐛 (𝐟 + 𝐟𝐜 )

Şekil 6.8. a) simetrik darbant gürültü güç spektral yoğunluğu b) Nc(f) ve Ns(f) güç spektral yoğunluğu
6.4. Gürültünün Genlik Modülasyonlu Sistemlerdeki Etkisi

 Modülasyonlu işaret iletim kanalını geçip alıcı girişine geldiğinde, oldukça zayıflamış
olduğundan, gürültü özellikle alıcı girişinde etkilidir. Bu nedenle, gürültünün modülasyonlu
sistemlerdeki etkisi, özellikle alıcıdaki demodülasyon için incelenir.
 Gürültü etkisi SNR oranından yararlanılarak belirlenir.

 Bu nedenle, genlik modülasyonu türlerinin senkron demodülasyon ve zarf demodülasyonu için

SNR oranları belirlenerek karşılaştırma yapılacaktır.

6.4.1. Senkron Demodülasyon

6.4.1.1. BTGM Sistemlerde Gürültü Etkisi

Şekil 6.9. Gürültü etkisi altındaki BTGM modülasyonlu işaretin alıcıdaki senkron demodülasyonu
Demodülatör girişindeki işaret

fgd (t) = Ac fb (t)cosωc t + ndb (t)

Demodülatörde çarpıcı çıkışındaki işaret

fgd (t). cosωc t = Ac fb (t)cos 2 ωc t + ndb (t). cosωc t

Darbant gürültü ifadesi yerine konursa

fgd (t). cosωc t = Ac fb (t)cos 2 ωc t + nc (t). cos 2 ωc t − ns (t). sinωc t. cosωc t

Ac fb (t) nc (t) ns (t)

= (1 + cos2ωc t) + . (1 + cos2ωc t) − . sin2ωc t
2 2 2
Demodülatörde B=ωb bantgenişlikli AGF çıkışındaki işaret

fçd (t) = k. [Ac fb (t) + nc (t)]

k: Demodülatör katsayısı
Demodülatör girişindeki işaret ve gürültü ortalama güçleri ile SNR değeri

1
Pgd = A2c 〈fb2 (t)〉
2
Ngd = 〈n2db (t)〉 = 2n0 B
Pgd A2c 〈fb2 (t)〉
SNR gd = =
Ngd 4n0 B

Demodülatör çıkışındaki işaret ve gürültü ortalama güçleri ile SNR değeri

Pçd = k 2 A2c 〈fb2 (t)〉

Nçd = k 2 〈n2c (t)〉
Pçd A2c 〈fb2 (t)〉 A2c 〈fb2 (t)〉
SNR çd = = =
Nçd 〈n2c (t)〉 2n0 B

BTGM demodülatör gürültü faktörü (GF):

𝐒𝐍𝐑 𝐠𝐝 𝐏𝐠𝐝 ⁄𝐍𝐠𝐝 𝟏
𝐆𝐅𝐁𝐓𝐆𝐌𝐝𝐞𝐦 = = =
𝐒𝐍𝐑 ç𝐝 𝐏ç𝐝 ⁄𝐍ç𝐝 𝟐
 6.4.1.2. GM Sistemlerde Gürültü Etkisi

Demodülatör girişindeki işaret

fgd (t) = Ac [1 + mfb (t)]cosωc t + ndb (t)

Demodülatörde çarpıcı çıkışındaki işaret

fgd (t). cosωc t = Ac [1 + mfb (t)]cos 2 ωc t + ndb (t). cosωc t

Darbant gürültü ifadesi yerine konursa

fgd (t). cosωc t = Ac [1 + mfb (t)]cos 2 ωc t + nc (t). cos 2 ωc t − ns (t). sinωc t. cosωc t

Ac [1 + mfb (t)] nc (t) ns (t)

= ( )
1 + cos2ωc t + ( )
. 1 + cos2ωc t − . sin2ωc t
2 2 2
Demodülatörde B=ωb bantgenişlikli AGF çıkışındaki işaret

fçd (t) = k. [Ac + Ac mfb (t) + nc (t)]

k: Demodülatör katsayısı
Demodülatör girişindeki işaret ve gürültü ortalama güçleri ile SNR değeri

1
Pgd = A2c [1 + m2 〈fb2 (t)〉]
2
Ngd = 〈n2db (t)〉 = 2n0 B

Pgd A2c [1 + m2 〈fb2 (t)〉]

SNR gd = =
Ngd 4n0 B

Demodülatör çıkışındaki işaret ve gürültü ortalama güçleri ile SNR değeri

Pçd = k 2 A2c m2 〈fb2 (t)〉 (Çıkış işaretindeki ilk terim taşıyıcı ile ilgili olduğundan ihmal edildi.)
Nçd = k 2 〈n2c (t)〉
Pçd A2c m2 〈fb2 (t)〉 A2c m2 〈fb2 (t)〉
SNR çd = = =
Nçd 〈n2c (t)〉 2n0 B

GM demodülatör gürültü faktörü (GF):

𝐒𝐍𝐑 𝐠𝐝 𝐏𝐠𝐝 ⁄𝐍𝐠𝐝 [𝟏 + 𝐦𝟐 〈𝐟𝐛𝟐 (𝐭)〉]
𝐆𝐅𝐆𝐌𝐝𝐞𝐦 = = =
𝐒𝐍𝐑 ç𝐝 𝐏ç𝐝 ⁄𝐍ç𝐝 𝟐. 𝐦𝟐 〈𝐟𝐛𝟐 (𝐭)〉
 GM’de m ≤ 1 ve |fb(t)| ≤ 1 koşulu bulunduğundan

𝐒𝐍𝐑 ç𝐝 ≤ 𝐒𝐍𝐑 𝐠𝐝

 𝐺𝐹𝐺𝑀𝑑𝑒𝑚 ve 𝐺𝐹𝐵𝑇𝐺𝑀𝑑𝑒𝑚 kıyaslanırsa, eşit güçle iletim yapılması durumunda, GM’de elde edilen
SNR, BTGM’de elde edilen SNR değerinin en fazla yarısı olabilir.

 Eşit SNR elde etmek için, GM iletimde, BTGM iletime göre en az 2 kat güç harcamak gerekir. Bu
gücü en az yarısı taşıyıcının iletimi için harcanacak, SNR oranının yükselmesine yardımcı
olmayacaktır.

6.4.1.3. TYBM Sistemlerde Gürültü Etkisi

 Bu bölümde SNR hesaplamasında kolaylık olması açısından bilgi işareti fb(t)=cosωbt formunda
alınacaktır.
 Senkron demodülasyondaki çarpma işlemi lineer bir işlem olduğundan, sinüsoidal bilgi işareti için
bulunan sonuçlar, herhangi bir bilgi işareti için de geçerli olacaktır.
 Alıcıya gelen TYBM işaret gücünün, ÇYBM türlerindekine eşit olması için taşıyıcı genliği 𝐴𝑐 ⁄√2
seçilecektir.
 TYBM demodülasyon devresindeki ara frekans süzgeci üst yanbant modülasyonlu işaret için artık fc ile
(fc + fb) frekansları ile bantsınırlıdır.
Üst yanbant modülasyonlu işaret

Ac Ac
fÜYBM (t) = [fb (t). cosωc t − fb^ (t). sinωc t]= [cosωb t. cosωc t − sinωb t. sinωc t]
√ 2 √2
𝐀𝐜
𝐟Ü𝐘𝐁𝐌 (𝐭) = 𝐜𝐨𝐬(𝛚𝐜 + 𝛚𝐛 )𝐭
√𝟐
Demodülatör girişindeki işaret

Ac
fgd (t) = cos(ωc + ωb )t + ndb (t)
√2
Demodülatörde çarpıcı çıkışındaki işaret

Ac
fgd (t). cosωc t = cos(ωc + ωb )t. cosωc t + ndb (t). cosωc t
√2
Darbant gürültü ifadesi yerine konursa

Ac
fgd (t). cosωc t = cos(ωc + ωb )t. cosωc t + nc (t). cos 2 ωc t − ns (t). sinωc t. cosωc t
√2
 Ac nc (t) ns (t)
= [cosωb t + cos(2ωc + ωb )t] + . (1 + cos2ωc t) − . sin2ωc t
2√2 2 2

Demodülatörde B=ωb bantgenişlikli AGF çıkışındaki işaret

Ac nc (t)
fçd (t) = [ cosωb t + ]
2√2 2
k: Demodülatör katsayısı

Demodülatör girişindeki işaret ve gürültü ortalama güçleri ile SNR değeri

A2c
Pgd =
4
Ngd = 〈n2db (t)〉 = n0 B
Pgd A2c
SNR gd = =
Ngd 4n0 B
Demodülatör çıkışındaki işaret ve gürültü ortalama güçleri ile SNR değeri

A2c
Pçd =
16
1 2 n0 B
Nçd = 〈nc (t)〉 =
4 4
Pçd A2c
SNR çd = =
Nçd 4n0 B

ÜYB demodülatör gürültü faktörü (GF):

𝐒𝐍𝐑 𝐠𝐝 𝐏𝐠𝐝 ⁄𝐍𝐠𝐝
𝐆𝐅Ü𝐘𝐁𝐝𝐞𝐦 = = =𝟏
𝐒𝐍𝐑 ç𝐝 𝐏ç𝐝 ⁄𝐍ç𝐝
6.4.1.4. BTGM, GM ve TYBM Sistemlerde Senkron Demodülasyon için Gürültü Etkisinin
Karşılaştırılması

 BTGM, GM ve TYBM türlerinin senkron demodülasyonlarının birbiriyle

karşılaştırılabilmesi için, demodülatör giriş güçleri eşit yapılmalıdır.

 Bilgi işareti bantgenişliğindeki gürültü gücü

Nb = n0 . B

Pçd ⁄Nçd
 Karşılaştırma katsayısı K = şeklinde hesaplanırsa
Pgd ⁄Nb

⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡𝟏⁡,⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡𝐁𝐓𝐆𝐌⁡𝐢ç𝐢𝐧⁡⁡⁡⁡⁡
𝐦𝟐 〈𝐟𝐛𝟐 (𝐭)〉
𝐊 = ⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡ ,⁡⁡⁡𝐆𝐌⁡𝐢ç𝐢𝐧⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡
𝟏 + 𝐦𝟐 〈𝐟𝐛𝟐 (𝐭)〉
{ ⁡⁡𝟏⁡,⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡𝐓𝐘𝐁𝐌⁡𝐢ç𝐢𝐧

 BTGM ve TYBM birbirine eşit ve GM’den daha iyi sonuç vermektedir.

6.4.2. Zarf Demodülasyonu

GM sistemlerde zarf demodülasyonu yapılabildiğine göre demodülatör girişindeki toplam işaret

(GM işaret+ gürültü)

fgd (t) = Ac [1 + mfb (t)]. cosωc t + nc (t). cosωc t − ns (t). sinωc t

fgd (t) = {Ac [1 + mfb (t)] + nc (t)}. cosωc t − ns (t). sinωc t

fgd (t) = z(t). cos⁡[ωc t + φ(t)]

Zarf işareti z(t)

z(t) = √{Ac [1 + mfb (t)] + nc (t)}2 + n2s (t)

Şekil 6.10. Demodülatör girişindeki GM işaret

ve gürültü toplamının fazör gösterimi
 z(t) = √Ac 2 [1 + mfb (t)]2 + 2Ac [1 + mfb (t)]nc (t) + nc 2 (t) + n2s (t)

 Gürültünün işaretten çok küçük olduğu durum için (𝐴2𝑐 ≫ 𝑛2 (𝑡))

2nc (t)
z(t) ≅ √Ac 2 [1 + mfb (t)]2 + 2Ac [1 + mfb (t)]nc (t) = Ac [1 + mfb (t)]√1 +
Ac [1 + mfb (t)]
𝛼
 𝛼 ≪ 1⁡ → √1 + 𝛼 ≅ 1 + ⁡⁡⁡denkleminden yararlanılırsa
2

𝐧𝐜 (𝐭)
𝐳(𝐭) = 𝐀𝐜 [𝟏 + 𝐦𝐟𝐛 (𝐭)] {𝟏 + } = 𝐀𝐜 [𝟏 + 𝐦𝐟𝐛 (𝐭)] + 𝐧𝐜 (𝐭)
𝐀𝐜 [𝟏 + 𝐦𝐟𝐛 (𝐭)]

DC terimin zarf dedektörü tarafından yokedildiğini gözönünde bulundurarak, dedektör çıkışındaki işaret ve
gürültü ortalama güçleri ile SNR değeri

Pçd = A2c m2 〈fb2 (t)〉

Nçd = 〈n2c (t)〉 = 2n0 B
Pçd A2c m2 〈fb2 (t)〉 A2c m2 〈fb2 (t)〉
SNR çd = = =
Nçd 〈n2c (t)〉 2n0 B
Zarf dedektörü girişindeki işaret gücü ve bilgi işareti bantgenişliğindeki gürültü gücü

1 2
Pgd = Ac [1 + m2 〈fb2 (t)〉]
2
Nb = n0 . B

Karşılaştırma katsayısı K

𝐏ç𝐝 ⁄𝐍ç𝐝 𝐦𝟐 〈𝐟𝐛𝟐 (𝐭)〉

𝐊= =
𝐏𝐠𝐝 ⁄𝐍𝐛 𝟏 + 𝐦𝟐 〈𝐟𝐛𝟐 (𝐭)〉

 GM zarf demodülasyonu için bulunan

karşılaştırma katsayısı ile GM senkron
demodülasyon için bulunan karşılaştırma
katsayısı aynıdır. Gürültünün işaretten çok küçük
olması durumunda zarf demodülasyonu, senkron
demodülasyon ile aynı sonucu vermektedir.
 Gürültünün artması durumu için Şekil
6.11’e bakınız.

Şekil 6.11. Senkron ve zaf demodülatörlerinde çıkış

SNR değerinin giriş SNR değeriyle değişimi
6.5. Gürültünün Açı Modülasyonlu Sistemlerdeki Etkisi

Şekil 6.12. FM demodülatör

 Ara frekans katı bantgenişliği Bs, açısal modülasyonlu giriş işaretinin bantgenişliğine eşittir.

Demodülatör girişindeki işaretin gücü

𝟐
𝟏 𝟐
𝐏𝐠𝐝 = 〈𝐟𝐅𝐌 (𝐭)〉 = 𝐀
𝟐 𝐜
Demodülatör girişindeki gürültü gücü

𝐍𝐠𝐝 = 〈𝐧𝟐𝐝𝐛 (𝐭)〉 = 𝐧𝟎 . 𝐁𝐬

Demodülatör girişindeki işaret gürültü oranı

𝐏𝐠𝐝 𝐀𝟐𝐜
𝐒𝐍𝐑 𝐠𝐝 = =
𝐍𝐠𝐝 𝟐. 𝐧𝟎 . 𝐁𝐬
Demodülatör çıkışındaki işaretin gücü

Demodülatör girişindeki işaret

t
fgd (t) = ⁡ fFM (t) = Ac cos⁡(ωc t + k f ∫ fb (τ)dτ)
0

formunda olduğuna göre, demodülatör çıkışındaki işaret

fçd (t) ≈ k(ωc + ∆ω. fb (t))

k: Demodülatör katsayısı

Zarf dedektöründe DC bileşenin yokedildiği düşünülürse, çıkış işaretinin gücü

𝐏ç𝐝 = 𝐤 𝟐 (∆𝛚)𝟐 〈𝐟𝐛𝟐 (𝐭)〉

Demodülatör çıkışındaki gürültü gücü

 FM demodülatör çıkışındaki gürültü gücü bilgi işaretinin gücünden yaklaşık olarak bağımsızdır. Bu
nedenle çıkış gürültü gücü hesaplanırken fb(t) = 0 kabulü yapılacaktır.
Bu durumda sınırlayıcı (limiter) girişine gelen toplam işaret (taşıyıcı+ darbantlı gürültü)

f1 (t) = Ac . cosωc t + nc (t). cosωc t − ns (t). sinωc t = [Ac + nc (t)]. cosωc t − ns (t). sinωc t

z(t) = √[Ac + nc (t)]2 + n2s (t)

ns (t)
φ(t) = tan−1
Ac + nc (t)
f1 (t) = z(t)⁡cos[ωc t + φ(t)]

Şekil 6.13. Sınırlayıcı girişindeki işaretin

fazör gösterimi
 Gürültü etkisi ile z(t) zamanla değişmektedir. Ancak sınırlayıcı (limiter) f1(t) işaretinin zarfını bu
değişimlerden kurtarır ve sabit bir Ak değerine getirir. Bu durum FM işarette sınırlayıcının önemini
göstermektedir.

Bu durumda sınırlayıcı çıkışındaki işaret

f2 (t) = Ak ⁡cos[ωc t + φ(t)]

 Yine Ac >> n(t) ve dolayısıyla Ak >> n(t) durumu için

−1
ns (t) ns (t)
φ(t) = tan ≅
Ac + nc (t) Ac

ns (t)
f2 (t) = Ak ⁡cos [ωc t + ]
Ac
 Zarf dedektörü çıkışında, diskriminatör girişindeki işaretin (f2(t)) ani frekansıyla orantılı bir işaret
elde edileceğine ve bu işaretteki DC bileşen yokedileceğine göre

k dns (t)
f4 (t) = .
Ac dt
k: modülatör katsayısı
Şekil 6.14. AGF giriş ve çıkışındaki gürültü güç spektral yoğunluk fonksiyonu
 f4(t) işareti ns(t) işaretinin transfer fonksiyonu H(f)=jkω/Ac olan bir türev alıcıdan geçirilmesiyle
elde edilir. Bu durumda AGF süzgecin girişine gelen f4(t) işaretinin güç spektral yoğunluğu

k2
G4 (f) = |H(f) n0 = 2 n0 ω2
|2
Ac

B
k2 B
2
Nçd = ∫ G4 (f)df = 2 n0 ∫ 4π2 f df
−B Ac −B

𝟖𝛑𝟐 𝐤 𝟐
𝐍ç𝐝 = 𝟐
𝐧𝟎 𝐁 𝟑
𝟑 𝐀𝐜

Şekil 6.14. AGF girişi ve çıkışındaki gürültü güç

spektral yoğunluk fonksiyonu
Demodülatör çıkışındaki SNR

Pçd = k 2 (∆ω)2 〈fb2 (t)〉

8π2 k 2 3
Nçd = n 0 B
3 A2c
𝐏ç𝐝 𝟑𝐀𝟐𝐜 (∆𝛚)𝟐 〈𝐟𝐛𝟐 (𝐭)〉
𝐒𝐍𝐑 ç𝐝 = =
𝐍ç𝐝 𝟖𝛑𝟐 𝐧𝟎 . 𝐁 𝟑

Karşılaştırma katsayısı KFM

2
1 2
Pgd = 〈fFM (t)〉 = Ac
2

𝐏ç𝐝 ⁄𝐍ç𝐝 𝟑 (∆𝛚)𝟐 〈𝐟𝐛𝟐 (𝐭)〉

𝐊 𝐅𝐌 = =
𝐏𝐠𝐝 ⁄𝐍𝐛 𝟒𝛑𝟐 𝐁𝟐

Nb=n0.B (B bantgenişliğindeki gürültü gücü)

 Bilgi işaretinin birim genlikli sinüsoidal işaret olması durumunda [fb(t)=cosωbt]

1
(∆ω)2 〈fb2 (t)〉 = 4π2 k 2f . = 2π2 k 2f
2

Pçd ⁄Nçd 3 2π2 k 2f 3 kf 2

K FM = = = ( )
Pgd ⁄Nb 4π2 B 2 2 B

𝟑 𝟐
𝐊 𝐅𝐌 = 𝛃
𝟐

6.6. FM ve GM Sistemlerin Karşılaştrılması

⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡1⁡,⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡BTGM⁡için⁡⁡⁡⁡⁡
m2 〈fb2 (t)〉
K = ⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡ ,⁡⁡⁡GM⁡için⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡
1 + m2 〈fb2 (t)〉
{ ⁡⁡1⁡,⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡⁡TYBM⁡için

3
K FM = β2
2
 1
m=1 durumunda 𝐾𝐺𝑀𝑚𝑎𝑥 =
3

K FM K FM 3
= = β2
K BTGM K TYBM 2

K FM 9 2
= β
K GMmax 2

 𝛃 > √𝟐⁄𝟑 ⁡(≅ 𝟎. 𝟓) ise FM, GM’dekinden daha⁡yüksek⁡SNR⁡değerleri⁡vermektedir.

 SNR’daki yükseliş⁡β2 ile⁡orantılıdır.

 NBFM’de SNR, GM’dekiyle aynıdır.

 FM’de β arttıkça, SNR artarken iletim bantgenişliği de artmaktadır. GM’de bantgenişliğinin

artması SNR’ı arttırmaz.
  Giriş SNR değeri belirli bir “eşik” değerin
altına düşerse, çıkış SNR değerindeki düşme
artar. Eşik değerin altındaki giriş SNR
değerlerinde FM, GM’den daha düşük çıkış SNR
değeri verebilir.

 Eşik değeri düşürmek için kullanılan

uygulamalardan bazıları faz kilitlemeli çevrim ve
geribeslemeli FM demodülatördür.

Şekil 6.15. FM ve GM’de çıkış SNR değerinin

giriş SNR değeri ile değişimi

 FM sistemlerde, SNR değerini artırmak için kullanılan uygulamalardan biri de vericide

önvurgulama (preemphasis) ve alıcıda düzeltme (deemphasis) işlemidir. FM radyo yayıncılığında
kullanılır. Ses işaret spektrumunda, alçak frekanslarda güç spektral yoğunluğu büyük iken, yüksek
frekanslarda zayıflar. Bu amaçla vericide yüksek frekanslı bileşenler güçlendirilir (önvurgulama).
Böylece alıcıda SNR arttırılır. Ancak FM demodülasyonunun ardından önvurgulamalı işaret
düzeltilerek (deemphasis) orijinal haline getirilir.