REVEREN

DISSIMI D. DOMINI THOMAE DE

Vio Caietani Cardinalis. S. Xiſti
aduerſus Luteranos iuxta
ſcripturam tracta
tus .

De ſacrificio milfæ .
Decommunione ,
De confeffione .
De fatisfactione
De inuocatione ſanctorum

Anno D, XXXI .
 Clementi VII. Pont. Max. Thomaj
de Vio Caietanus.Cardinalis S.
Xiſti felicitatem .

afti olim.P.
MAndbeatif ſime vt tari
quam inſtructor nuncă
fcriberem reſpondenda
obie &tis in libello de ce
na domini,afferente cor
pus & fanguinem Chri
Iſti in Euchariſtia efle dá
taxát ſicur in ſigno, oblato autem nuper
rime mihi libeilo Luterano etiã de coe
na domini, affirmante in Euchariſtia ve
rumChriſti corpus & ſanguinem ſed ne
gante facrificium miffæ , contra uniuer
fas etiam ſchiſmaticorum eccleſias : exi
ftimaui non eſſe expectandum mandatu
fed officii mei partesexequi, mánifeſtan
do rationes errandi in hac noua hæreſi.

Suſcipiat itaq decernédam apoſtolatus

tui cenſura lucubratiunculam hanct & fc
lix vale .
Thoma de vio Cajetani Card.s.Xiftide fáct>
ficio miffæ fecundo facras fcripturasıracialus, Macth.23
Intentio autoris: Cap . 1 .
Nicus magiſter omnium dominus
JeſusSadducæos (quiex facris libris
VA
Matth.23 .
Solos libros Moyſi recipiebãt) conſutan Marc. 12
do ex libris Moyſi, docuit nos vt aduer
ſus hæreticos abſtineamus a teftimoniis
quæ non recipiút: fed illis vtamur ſacris
teftibus quos non refutant. Quocirca ad Exfacris
aerſus hæreticos, qui Luterani vocátur luterislúe
( innitentes ſolis teftimcnns ſacrarű ſcri diglare.
pturarum ) ſcripturus de ſacrificio mißiæ ,
ex ſolis ſacris ſcripturis diſputationë do
ctrinamg oēm perficere intendo . Tũne
glorientur in ſolido fundari ſacrarūſcri
pturarü fundamento, negationē ſacrifici
miffæ.tū ne minus dcaiputentexéccle
ſiæ iſtitucione(non ſcripturæ autoritate)
fulciriſacrificiü miffæ . tū vrhabeãtLuté

rani illi quiignoranter errát vnde relipe

ſcant. Vtaất clarafiat apud očs veri
tas , primum in quo conueniūt & in quo
differunt Luterani a catholicis , deinde
quid ex facris ſcripturis de ſacrificio nur
fæ habetur, & demum Luteranæ obie
stiones diſcutientur ,
 Conuenientia & differentia Lutera:
norum cum catholicis circa ſacri

ficium miſſæ : Cap . II .

Onſentiunt Luterani miflami

poſſe ſacrificiá memoriale ap 1

pellari:ea
ratione quia in me
moriam ſacrificnoblati in cru
ce verum corpus Chriſti cum vero ſan
guine Chriſti conſecratur,veneratur&
Lucæ . si lumitur : dicente domino , hoc facite in
meicommemorationem . Negāt autem
duó. Alterum eft ,offerri corpus vel ſan
guinem Chriſti deo, quamuis enim affic
Áftruunt mēt in altari eſſe verum Chrifti corpus,
Lutheran negãt tameniillud verum Chriſti corpus
corp'Chri
Iti . Atipm offerri deo. Alterum eft effe in altari hơ
in altarı ſtiam ſeu ſacrificium pro expiationepec
haud of -
ferri. catorum , fiuepro viuis, fiue pro defun
Atis. Et fundant vtrunos ſuper do
Heb.co.
ctrina Epiſtolæ ad Hebræos . Vbi.clare
vnica oblatio corporis Chriſti in cruce
ſemelfacta, ſufficiens manifeftatur pro
peccatis totius mundi.Et proptereain
ferüt, quod quãuis cultus corporis Chri
ſti in memoriam pafſionis & mortisChri
fti lic inſtitutus a Chriſto: oblatio tamen

!
corporis Chriſti tanquã hoſtiæ propec ..
cato, eft adinuétio humana, confraria do
cumentis ſacræ ſcripturæ .
Ex inſtitutione Chriſti Eucha
riſtiam immolari. Cap. III .
Atholici autem agnoſcimus,
in facris literis ſçriptam eſſe
inſtitutione immolationis Eu
chariſtiæ . Euangeliftæ enim
( ſpecialiter Lucas cap.xxi . ſpecialiura
Paulus, i.ad Corint.xi.)tradāt poſt mul
tas actiones domini lelu in cæna, eú man
daſſe, hoc facite in mei commemoratio
nem . Quæ quia verba ſunt IESV
Chriſti,libranda valde ſunt, tum prono
men hoc, tum verbum facite , tū in mei
commemorationem . (Ad intelligen
dum ita demonſtra tum per pronomē
hoc, inſpicienda ſunt quæ præmittütur .
Præmittitur autem quod Ieſus accepit
panem , gratias egit, fregit, dedit, dixit : Luc.22.
accipite comedite ,hoc eft corpus meum Matth.28
quod provobis frangitur, vel ſecundum
Lucam datur Statimą ſubiunxit,hoc fa Lucæ . 22
cite in mei commemorationem.Prono
Pronomě.
men itaqhoc ,quum non artetur ad de
Á sj ...
 monſtrandum aliquod præmillorum & .
ad aliquod præmiſſorum non demon
ſtrandum ,conſequens eftvt demonſtret
uniuerfitatem præmiſforum .
Verbum facite,multa fert myſteria.
Nam non dixit hoc dicite, fed hoc facite
vt ſignificaretur q,id quod mandat, non
conſiſtit in dicere fed in facere.98 dice
re hic interueniens, non propter dicere ,
ſed propter facere eft : vtitelligeremus
q verba conſecrationis funt verba effici
Enter face encia illud quod ſignificant. Et adiúgen
e & com do in mei commemoratiomě, diſtinguit
senyrare facere a commemorare . Vtſignificanti
iscrimea
us non dixerit, hoc comměorare, fed hoc
facite in commemorationem mei.Man
dat itap dominus Ieſus, hoc .i . vniuerſa
præmitía ,facere i memoriam ſui. Actus
ergo faciendi hoc , mandatur relatus ad
recordationem domini leſu . Exeo au
tem p lub facere hoc , compræhenditur
non ſolum facere corpus Chriſti , fed
etiam facere corpus Chriſi quod fran
gitur ſeu datur pro nobis, manifeſtum
eſt dominumlelum mandalſe, faciţe cor
pus meum quod provobis frangitur &
datur.Perinde ateſt quod pro vobis
Prangitur & datur, ac fi diceretur quod
pro vobis immolaturNec enim aliter
frágitur aut datur niſi pro
quãto in cru
ce frangitur & datur ( hoceft immola- Facite.com
tur)pro vobis.Facere autě corpus me- inglacur
um quod pro vobis immolatur vt fic,
perinde eſt ac facere corpus meõ qua
tenus pro vobis immolatur. Vtaute
hæc quæ dicimus penetres, aduerte
fi dominus Iefus ob veritatem dútaxat
corporis ſui ſignificandam adiunxiffer
quod pro vobis frangitur feu datur, lat Luoe.2.3
fuiffet dicere quod in perſona mea vi
detis, leu quodcunque aliud eiuſmodi.
Sed abſit a domini leſu Chriſti ſermo Ser.Chrią
ne , ſermo non formalis, quo adempto, fiforma.
omnis tollitur certitudo fermonis .Valis.
garetur enim per infinita accidentia.
Dicendo ita quod provobis frāgitur
ſeu datur, formali ſermone ſignificatfa
cite corpus meum qtūs pro vobis offer
tur, & hoc ipsú facite in mei commēora Luc.23
tionēPorro ex eo g facere hocichri 1.Cor.1
memoriā ,plusēquã conſecrãdo facere
corpus chři, quia eft etiã facere corpus
chri g datur & frágitur pronobis,& pl".
 eſt quam recordari Chriſti ( quia eft fa
cere Chriſti corpus quod datur ac fran
gitur pro nobis inChriſti recordationě)
& dari ac frangi pro nobis, eſt immolari
pro nobis ( nam dari ſignificatin genere
offerri:frági vero ſignificat in ſpecie mo
dum offerendi, per fractionem ſcilicet.
Dedit enim ſemetipſum deo i cruce fra
& tione manuũ, pedum ac lateris pro no
bis ) conſequens eſt g mandante domi
no Ieſu hoc facite in mei commemora
tionem , mandatur hoc facite immolati
Faciteim
molaritio tio modo in mei commemorationem . Fa
modo. cere enim corpus Chrifti quod immola
tur , eft facere illud immolando ſeu per
modum immolationis . Nam ſic dunta
xat fit a nobis corpus Chriſti, quatenus
immolatur. Ná facto non fit a nobis cor
pus Chriſti quatenus immolatur , niſi v
trung fato impleatur:videlicet & con
ſecrando facere corpus Chriſti, & immo
lando facere quod datur & frágitur pro
nobis. Adiun &to tertio :videlicet in leſu
Chriſti memoriam . Q Et aduerte
prudés lector fada in cena dominica: vt
perpendas quam quadret inſtitutio inſti
tutioni,factum facto , & immolatio im
molationi. Cæna ſiquidem agni paſcha- Vetus &
Ius inftituta in memoriam eductionis de noua Pa .
ſcha mo -
ægypto,in facto conſiſtebat imolationis: do immo
ita pipracæna eratimolatio paſchalis a- latitio .
gni. Similiter nãą D. Ieſus completo ſa
crificio paſchalisagni, inſtituitnouũ nfm
paſcha ſeipſum vtimolatur: dicédo hoc
eſt corpus meú quod pro vobis datur ac
frangitur, hoc facite in mei memoriam .
Acli
verbo dixiſſet quod ſurrogationis
facto dicebat . Quemadmodú ha& enus
in memoriã exitus de Aegypto feciſtis
paſcha , ita deiceps hoc facite in meæ im
molationis memoriam . Vtipra ſurroga
tione nouipaſchatis pro veteri ,loquere
tur ac diceret.Paſcha illud feciſtis immo
lande communi cæna , & hoc facite im
moládo communi menfa in mei comme
morationem.Ita q exipfa ſurrogatione
noui paſchatis veteri, ſignificatur q di
cendo hoc facite in mei memoriam , in

telligitur de facere immolatitio modo: Confirma

nă & immolatitio modo fecerant vetus tio ex D.
Paulo .
paſcha. ( Hunc autem eſſe germanum
i
ſenſum mandat iftius , teſtantur etiam
C V
 Facta recitata a Paulo.i.ad Cor.x. Con
numerat liquidem Pauluspanem fan
cum & poculum fanguinis Chriſti in
ter immolata, ſupputar menſam noftra
inter altaria, decernit edentes & biben
tes de menſa domini inter comedentes
& bibentesimmolata . CEx quihus cla
re patet,tum apoſtolos intellexiſſe man
datum Chriſtihoc facite in mei memo
riam, de facere immolando Euchariſti
am.tum apoftolorú tempore Euchari
ſtiam fuiffe in Chriſti ecclefia non folü

facramentú, fedetiam ſacrificiu Tum

in ſacra ſcriptura & non ſolum i vſuec
.Cor.jo cleſiæ & libris doctorum , haberi immo
lationem corporis & fanguinis domini.
(Verba aút apoftoliſunt hæc. Fugite
ab idolorum cultu, vt prudentibus lo
quors iudicate vos quod dicoPoculü
benedictionis cuibenedicimus,nonne
communicatio fanguis Chriſtieſt: pa
nis quem frangimus, nonne communi
catio corporis Chriſtieft: quoniãynus
panis, vnum corpus multi fumus: nam
omnes ex codem pane participamus.
Videte Iſraelem ſecundú carnem, non

ne qui edút victimas, participes altaris

1 kunt: Quid ergo, dico quod ſimulacrű
aliquid fit, aut q ſimulacris immolatú
aliquid liciſed o quæ immolãtgentes,
demoniis immolant & non deo.Nolo
aút vos communicates fieri dæmonio .
rum. Non poteſtispoculú domini bibe
re & poculum dæmoniorum : nonpote
ſtis mēſze domini participes eſſe, & mē
fæ dæmoniorum . Hæc ille . Ex his.n.
Penes apo
manifeſte patet, apoſtolum inter vidi ftolá . Pa
mas Iſraelis & immolata dæmoniis re- nis & po
cenſere panem quem frangimus & po ferimmo
culúbenedictionis: & inter altare Ifrae lata
lis & menfam dæmoniorü menſam do
minit & inter edentes victimas altaris
Iſrael &edentes immolata dæmonñs ,
cdentes de menſa domi & bibētes de il
lius poculo, Kex huiufmodi ratione ar
guere non poſſunt immolatorú deo
& dæmonibus participes eſſe. Nifi.n.
imnolata eſſent deo panis & calix chri
fti, vniuerſa pauli fabrica ex immolatis Tempe D.
tam deo vero ab liraele quam immola Pauli fuit
tis demonijs a gentibus turgens rue- facrificiü
rec.Sed hoc tam clarum eft teftimoni- Pornis
um y panis & calix Chri tépore Pauli Cariki.
 immolabantur vt nrā clarificatione non
indigeat. 1
G Ex inſtitutione Chriſti immo
lari Euchariſtiam in remiſ
ſionem peccatorum .
Cap. IIII .
Lteruma Lutheranis negatů
in miſſa ( videlicet q ſit hoſtia
pro expiatione peccatorum )
facile ex eodem domini leſu
mandato, eadem procedendo viamon
ſtratur falſo negari. Nam Matth . xxvi.
Dominus Ieſus accepto calice non ſolu
dixit, hic eſt ſanguis meus qui pro mul
Lucæ.xxii tis effunditur, fed adiunxit in remiſſionē
peccatorum , & fubiunxit, hoc facite in
mei recordationem . Sub mandato itap
hoc facite , compræhenditur facereim
molando fanguinem Chriſti in poculo ,
non ſolum quatenus effunditur,ſed eti
am quatenus effunditur promultis in re
miſſionem peccatorum . Sermo enim
formalis ſignificato quemadmodú effu
fio fanguinis in remiſlionem peccatorů
eſt ipſa cruenta hoſtia pro peccatis no
ftris , ita facere poculum ſanguinis , qui
effunditur in remiffionem peccatoru , mi

vt ſic , eſt immolare poculum ſanguinis

quatenus effunditur in remiſſione pec
catorum , quatenus operatur remiffione
peccatorum . Efundi enim in remiſio
nem peccatorum , eſt operari remiffio
hem peccatorum , quantum eft ex parte
ſua, quicquid fit de effectu . Non
igitur humana eſt adinuentio, fed intelli
gentia, fed obedientia diuini mandati , tū
offerre corpus & fanguinem Chriſti ſub
ſpecie panis & vini, in memoriam domi
ninoſtri Ieſu Chriſti, cum hæc ipfa offer
repro expiatione peccatorum : vt ( opti
ma legisinterpres ) conſuetudo vniuer Antiqua
farum eccleſiarum ,non ſolumn Latina- oim cccio
tum & Græcarum , fed Armenarum , tudo de
Perſarum & reliquarú per orbem diffu miſta po
farum , ab antiquo ſemper interpretata cxpiatie
eft. peccatori

Obie & iones ex Epiſtola ad He

bræos contra ſacrificium millæ .

Caput, .V .
Duerſus hæc duo inſtituta inſur
gunt Luterani ex multis dictis in
Epiftola ad Hebræos, a cap. vn. vſ@ ad
 decimum incluſiue. Et contra quotidia
nam quidem oblationem Euchariſtiæ
arguunt tripliciter. Primo ex multitu
Mebra.7 dine facerdotü. Nam ibidem differen
tia ponitur inter Chriſtú ſacerdotem
noui teftamenti & ſacerdotem veteris
teſtamenti, ille eft vnicus , iſtum aūt
oportet multiplicare : quia ille æternus,
iſte temporalis. Inconueniens ergo eft
in nouo teftamento affirmare talem ho
ſtiã cui non fat eft vnicus facerdos chri
ſtus , red oportet ſucceſſiue ſecundum
temporú ſucceffus ſacerdotem facerdo.
ti ſuccedere : vt oportere videmus in
Hebre ' ,
.miſſæ ſacrificio . CSecundoex repeti
tione oblationis. Nam ibidem differen
tia ſcribiturinter ſacrificium veteris te
It amenti & facrificium noui teftamen
ti : q illud repetebatur tum ſingulis die
bus a ſacerdotibus ſimplicibus, tum ſin
gulis annis a ſummo ſacerdote : hoc au
Hebre.s tem nec quotidie nec quotannis refe
titur, ſed icmel oblatú eft. Inconueni .
ens eft ergo in nouo teftamento ſacri
ficium affirmare quod oportet ſeperc
petere , Tertio ex parte rei oblatæ .
Nam ibidem differentia iter facrificiü
veteris & noui teſtamenti ponitur :
tunc ſanguine hircorum & c. vtebatur
ſacerdos, nūc aút per proprium fangui Hebre .)
nem ſemetipsum ſemelobtulit . Incon
ueniés ergoeſt per nos offerri ſub
spe
čie panis & vini qui ſemel ſufficientiſts
me oblatus eſt Chriſtus a ſeipso .
Contra hoc vero ( videlicet qEucha
riſtia lit hoſtia pro peccatis ) arguúteti
am tripliciter. Primo ex repetitione,
Quia ibidem hoſtiarūveteris teftamen
tiinfirmitatiad delenda peccata ,aſcri
bitur repetitio hoſtiæ . Si enim pecca
ta purgaſſent,deſfientofferri. & ideo
nouiteftamenti hoſtia tollens peccata,
non repetitur. Inconueniens ergo eft
in nouo teftamento affirmare hoſtiam
pro petis quã oportet repetere: qualis Hebre.it
et miſſa. q Secúdo ex ſufficientia ſacri >
ficriChriſti, quia Chriſtus vnica oblatio
ne ſemetipſum offerens incruce, con
fummauit omnes accedentes ad eum,
& c : inniuria ergo fit ſufficientiffimæ
Chriſti hoſtiæ pro peccatistotius mun
di, addendo hoftiam aliam in noua
 teſtamento pro peccatis. Tertio ,
ex parte abolitorum peccatorum . Quia
Hebre . 10 ( vt ibidicitur) vbi non reſtãt peccata ex
pianda, non eft opus hoftiapro peccatis:
fed omnia peccata ſunt abolita per grati
am nouiteſtamenti, quod Chriſti morte
firniatum eft : non é ergo locus alteri ho
ftiæ pro peccatis in nouo teſtamento .
( Reſponſio ad obiecta
Cap. VI .
Fundamě Vndamentum veritatis & inte
tum veri
tatis circa telligēdi diuerſa ſacræ fcriptu
Chriftia ræ di ta circa noui teftamenti
num facri facrificium ac facerdotium , eft
ficium
vnitas hoſtiæ , ſimpliciter & ab
ſolute immolatæ ſemel in cruce ab ipſo
Chriſto ſecundum ſeipſum , & fecúdum
quid immolatæ quotidie ab eodem per
miniſtros eius in eccleſia ſua.Ita q in no
uo teftamēto eſt hoſtia cruenta , eft &ho
ſtia incruenta . Hoſtiam ſiquidem cruen
tam agnoſcimus leſum Chriſtum in cru
cis ara oblatumſemelpropeccatis totius
mundi: hoſtiam vero incruentam agno
ſcimus inſtitutã a Chriſto , corpus & ſan
guinem eius ſub ſpecie panis & vini: vt
citatæ ſcripturæ teftantur . Verum
hoſtia cruenta & incruēta non ſunt ho
ftiæ duæ ,ſed hoſtia vna: quia resquæ ē
hoftia, ē vnametres, non.n.chriſticor
pusin noſtro altari eft aliud ab illo chri.
ſti corpore quod oblatum eft in cruces
nec ſanguis Chrifti in roſtro altari alius

eft ab illo Chriſtiſanguinequi fuſus eſt

in cruce. Modus vero hanc vnam ean
demq hoſtiam immolandi,alterē.quia
ille vnicusſubftãtialis acprimæuus im
molandi modus, fuit cruentus : vtpote i
propria ſpecie corporis fractione i cru
ce ſanguinem fundens. Ifte vero quoti
dianus externus acceſſoriuſque modus,
eſt incruentus : vtpote ſub fpecie panis
& vini oblatum in cruce Chriſtum , im
molatitio modo reprælentās. Quo cir
ca noui teſtamenti hoſtia cruenta & in Nouiteft.
hoftia
cruēta, vnica eſt ex parte rei oblatæ , &
ex parte modi offerendi licet fit diuer
ſitas: quia tñ iſte modus (ſczincruente
immolare) non eft fecundū ſeipſum tan
quam diſparatus modus immolardi in
ftitutus, led dútaxat vt refertur ad cru
entam in cruce hoſtiam ,conſequenseft
 apud ſapientes ( & penetrantes q vbt
vnum non niſi propter alterum , ibivní
duntaxat eſt conſequens inquam eſt
Mat.26
non poſſe affirmari proprie loquendo,
duo ſacrificia aut duaz hoftias aut duas
oblationes, immolaciones & quouis no
mine appelles, eſte in nouo teftaméto ,
ex hoc geſtin eo hoſtia cruenta Chri
ſtus in cruce & hoftia incruenta Chri
ftus in altari:ſed effevnicam hoftiam ſe
mel oblatam in cruce , perſeuerantem
modo immolatitio quotidiana repeti
tione ex inſtitutione Chriſti in Euchari
ſtia . Perſeuerantiã aút hoſtiæ in cru
ceoblatæ non fingimus i noſtro altari:
fed ex identitate rei oblatæ in cruce &
in altari habemus. Ex eo enim pvnum 1
atą idem Chriſti corpus eſt quod obla
tum eft in cruce & illudmet offertur in
altari, clare patet non eſſe aliam hoftia
in altari & in cruce :led eam quæ in cru
ce oblata ſemel eſt, perfeuerare alio ta
men modo in altari,mandante Chriſto
hoc facite in mei commemorationem.
Sinãą iunxeris hæc duo ( videlicet hoc
facite Xin mei memoriam )perpendes
g vnum atæ idem illud quod tunc fie
bac facimus in Chriſti memóriá: quod
eſt illud vnum atq;idem quod túc fran
gebatur & effundebatur perſeuerare
ſub ſpecie panis & vini in memoriam
Chriſti .
CEx hisigitur ad ſingula obie &ta ſin Obie & a
gillatim diluenda deſcendedo', dicitur aducrfari
ad primum de vnitate facerdotis g in opre ma
ad primit
nouo teftamêtovnicus ē ſacerdos Chri
ftus, & ipſemeteſt facerdos in noſtro
altari. Nam miniſtri quiq non in per
ſonis proprns, ſed iperſonaChriſti con
ſecrāt corpus & fanguinem Chriſti, vt
teftantur verba conſecrationis, ac per

hoc vices Chriagentesofferunt. Non

en dicit facerdos, hoc eft corpus Chri
ſti ;fed hoc eft corpus meum faciendo
in Chriperſona ſubſpeciepanis corpus
Chriſti, iuxta mandatumChriſti hoc fa Luc. 23
cite . Et quã infertur, inconueniés ez
affirmare hoſtiã in nouo teftamêto cui
non ſateſt Chrūs, ſed oportet ſuccede
reminiſtros , reſpondetur p aliud eft
affirmare diſparatāhoſtiārequirentem
ſucceſſionem facerdotú , & aliudē affir
B2
 mare perfeuerantiã hoſtiæ in cruce ob
latæ ,requirentem ſucceſſionem mini
ſtrorum.Primum enim dedeceret no.
ui teftamenti ſtatum :fecundum autem
conſentaneu nouo teftamento eftvt iu

Adrecun gis vigeat vidtiavnica illa ſemel oblata .

dum omne q Ad ſecundum ex parte repetitionis,
& i aduer . dicitur q in nouo teftamento non repe
Cariorum . titur facrificium ſeu oblatio , fed perſe
uerat immolatitio modo vnicum facri
ficium ſemel oblatum : & in modo
per $
ſeuerandi interuenit repetitio , non in
ipſa re oblata. Nec etiam ipſe qui repe
titur modus , concurrit ad ſacrificiúpro
pterſe ,ſed propter oblationem in cru
ce commemorandam incruente . Hu
ius autem modi repetitionem non eſſe
Hebrz ., contra do &rinam epiſtolæ ad Hebræ.
teſtantur verba illius: inferentia qlire
peteretur noui teſtamenti lacrificium ,
oportuiſſet Chriſtum ſæpe pati. Dere
petitione igitur facrificij manifeſtat ſe
loqui, non de repetitione iſtius modi a
domino leſu Chrifto inſtituti.
ob
iectum ad Ad tertium ex parte rei oblatæ , dici
acrlarion, turp cum hocg; Chriſtus ſemel pro

1
prium fanguiazm ſufficientiffime & a
bundātiffime fuderit in cruce , quadrat
vt perſeueret immolatitio modo in Eu
chariſtia, illa vnica ac ſufficiētiſſima ſan
guinis in cruce effuſio.
Ad primi autem contra Eucha
riſtiam quatenus affirmatur hoſtia pro
peccatis, dicitur concedendo q ex ho
ſtiæ impotentia ad delenda peccata de
creta eſt in lege veteri repetitio eiuſde
hoſtiæ.Et quum infertur inconueniés
eſſe, in nouo teftamento affirmarc ho
ftiampro peccatis quam oportet repe

tere, concediturtotum proprie loquen

do :quia non repetitur in miſſa hoftia,
fed illamet hoſtia in cruce oblatą perſe
uerans immolatitio modo , recolitur in
qualibet miffa. GAd fecundum au- Mirfa cur
tem dicitur o abſitą fideliú mentibus celebrates
etiam cogitare p ad ſupplendum effi
caciam hoſtiæ in cruce oblatæ celebre
tur miſſa. Celebratur enim tanquam
vehiculum remiſſionis peccatorü per
Chriſtum in cruce factx ': ita q quem
admodum non eft alia hoftia , ita non

aliam affert remiffionem peccatorum .

B3
 Nam quemadmodú Chriſtus per pro
prium languinë penetrauit cælos per
ſeuerans facerdos in æternum ad inter
pellandum pro nobis (vt in eadem epi
Hebr.v.); ſtola ſcribitur)itaperſeuerat nobiſcum
perEuchariſtiam immolatitio modo, in
tercedendo pro nobis. Sicut enim ſuffi
cientia & efficacia ſumma ſacrificij in
ara crucis non excludit perſeuerantia
Chriſti in cælis in officio interpellandi
pro nobis, ita non excludit perſeueran
tiam eiuſdem nobiſcũ immolatitio mo
do ad intercedendum pro nobis . Nam
quemadmodum continua interceflio
Chriſti pro nobis in cælo , non derogat
vnicæ interceſſioni mortis Chriſti, ita
non.immo multo minus, eidem dero
gat perſeuerantia Chrifti immolatitio

modo ad intercedendnm pronobis vt

participes ſimus remiſſionis peccatorű
in ara crucisfactæ quanto iſta interceſ
fio fit per myſterium ſub ſpeciç panis
& vini. Illa autem in cælo fit per Chri
ftum in propria ſpecie i qua crucifixus
eft. Sienim derogationi locus eſſet, ma
gis derogaret vnicæ mortis interceſſio

i
ni, vt poft mortis interceflionem inter
cedat CHRISTVS ſub ſpecie pro
pria quam ſub ſpecie aliera.Illud ran
Bintercedere præ ſe ſert quali ſupple
mentum intercedendi : hoc aút præſe
fert cæremonialium intercederdi mo
dum , nobis valde conſorum . Påå tobis
GAd tertium dicitur , q cũ giano falis per chriai
intelligendú eft patã effe nobis remila morte die
per Chriſti mortem :videlicet per Chri miniaus
mortem applicatam nobis per irftituta
a Chriſto ſacramenta : In hoc em Chri
ſtiani omnes conuenimus. Inter ſacra

menta autem a Chriſto inſtituta ſuppu

tatur & eft facramentum Euchariftiæ ,
inftitutum ab ipſo Chriſto immolatitio
modo :vt declaratūeft ex verbis Chri..
fti & Pauli. Etideo ſiqui inter Chri Luc.22
ſtianos ſunt egentes poſt baptiſma re- Math .:6
i Corin.j s
miſſione peccatorum , Euchariſtiæ ho 1 Corin.lo
ſtia prodeffe poteft illis ad remiflio .
nem peccatorum , applicando efficaci Eucharift .
am mortis Chriſti ad illos : non egenti prodeft iu
bus autem remiſſione peccatorum, pro iis,
deft ad vegetationem animæ ,quemad
modum cibus & potus corporeus ve
B 4
 getat corpus .Sacramentum enim Eu
chariſtiæ quam jis immolatitio modo
intitutum litetiam pro expiatione pec
carorum fa &ta per crucem Chriſti appli
canda colentibus.non tamen eft inſtitu
tum propter hoc duntaxat , ſed pro ali
is anim e bonis . Cum omnibus igi
tur ſcriptis in epiſtola ad Hebræos , ſtar
ſacrificium miſſe quod eccleſia catholi
ca edocta a Chriſto & Apoftolis cele
brat.Ethecſint di&ta extenſione ibide
dictorumadmiffa ad Euchariſtie hofti
am.Noui enim q iuxta genuinum ſen
fum , de ſacrificñs cruétis tractat autor
Ellius epiſtolæ :monſtransexcellentiam
cruěti ſacrificñ oblatia Chrifto conden
do nouum teftamentum , relatiue ad ſa
crificia omniaveteris teſtamēti. Viſum
ſiquidem eſt expedire claritati verita
tis catholicæ ,admittere huiuſmodi ex
tenſionem , vt nulla ex parte hælitandi
locus relinquatur. Ad deigloriam :Ro
me die tertio Mar.M.D.XXXI.
Tradatus de Sacrificio miſfæ,æditip
Reverendif.D . Dominum Thomam de
Vio Caietanum Card.S.Xifi FINIS :
 STHOMAE

DE VIO CAIETANI CAR

dinalis ſandiXiſti : de quatuor
Luteranorum erroribus
tractatus.

Proæmium .
Ertinax . Luteranorű animus

prætextu conſciétiæ , Clemés

VII . Pont . maxime, erga com
PH
munionem populi ſub vtraß
puchariſtiæ ſpecie, confeſſionemo non
omnium peccatorumac negaram fatiſ
factionem , necnon inuocationem ſan
dorum , inuitat me ad ſcribendum de
his:non abſolute ſed quatenus pendet
ex facra ſcriptura : quoniam ipſi ſolius
ſacræ ſcripturæ authoritatem ſuſcipiūt
& profitentur ſe illi inniti. Et quamuis
pertinacibus non proderīt noſtra hæc,
fperamus tamen ytilia fore; tum ad re
trahendum alios ne illos imitentur . tū
ad conſolavidum fidelium mentes . Vi
dere enim in facra fcriptura falſitatem
eorum , quæ hæretici ia đantesſe pro

14
 fatores facri euangelij docent, non par
!! um ſolatium fidelibus confert. Et quã
uis hæc pro eccleſia catholica ſcripſe
1pm ,ad tribunal tamēbeatitudinis tuæ

con minus hæc quam reliqua mea om

via refero .

De communione ſub vtrax

ſpecie. Caput I.

19:11 ;; : . Vtheranis non ſat eſt ipſos

comnunicare ſub vtraqz fre
cie, ſed nequeunt fiecti ad di
cendum licitam effe ccm
jaunionem ſub altera tantū ſpecie.quia
cimex vſu Chriſti, tõex præcepto ei
idem communicandum eft ſub vtraß
Precie.Proide opus eſt diſcutere ſecun
- um ſcripturas ſacras vtrunq :vtvide
Hicet manifeftemus,nec ex vivſusChri
. ,necex vi præceptorum eius illicitú
Te populo communicare ſub alterată
1.in ſpecie . Hoc liquidem patefacto ,
· prum erit non teneripopulumex di
alege ad communionem ſub vtrag
ccie .
1
1 Quia igitur ſaluator nofter invlei Obic&tio •
ma cæna inſtituens facramentum Eu .
chariſtiæ vfus eft hoc facraméto fub v
traß fpecie communicando apoſtolos,
( vt euangeliſtæ teſtātur) hinc infertur, Matth.26.
1
quod ſacerdos non niſi fub vtraq; fpe- Marci. 14
cie dare debet Euchariſtiam . Debet Luc. 24.
enim facerdos dare Euchariſtiam , qué
admodum dedit illam Chriſtus . Et fi
militer debemus omnes communica
re, quemadmodum communicauerunt
apoſtoli.
Nos autem facile manifeſtamus Refpófio .
vſum Chriſti& apoftolorum , non ha
bere vim legis quod ſimili modo diftrı
buatur populo Euchariſtia . nam ſi ille
vſus Chriſti vim legis haberet, nonob
ligaremur ad quædã in vſu illius diſtri .
butionis ſeruata & ad quædã non , ſed
ad omnia in illo vſu ſeruata. Perſpicu
um autem eſt,nos non obligari ad om
nia in illa diſtributione facta a CHRI

1 STO.Ergo nec tenemur diſtribuen

do Euchariſtiāļſeruare hoc vnum: vi- Noomnia
delicet dare ſubvtraque ſpecie .Quod Carvin fa
enim non teneamur ad reruãdum oia, gis babči.
 patet tum quia Chriſtus fregit fratam
dedit ſpeciem panis : ridiculú autem
eſt dicere quod ſacerdos teneatur dare
hoſtiam fractam . Tum quia Chriſtus
diſtribuendo non immiſit in ora apo
ftolorum Euchariſtiam , ſed dixit: Ac
Mat.26 cipite & comedite : ridiculú autem eſt
dicere quod facerdos tenetur non im
mittere Euchariſtiam in os communi
cantis, fed dare in manum illius vt ipfe
- ſe communicet.Tum quia Chriſtus di
ftribuit hoc ſacramentū Apoftolis poſt
cænam : plus autem quã ridiculum eft
dicere quod teneamur communicare
poſt cænam , illicitumq fit dare Eucha
riſtiam ieiunis . Tum quia Chriſtus de
dit Euchariſtiam ſub ſpecie panis azy
mi , & tamen vniuerfalis eccleſia fate .
tur non efle illicitum Euchariſtia vtili
ue in azymo , lue in fermentato . Ex
his enim omnibus clare patet quod di
ſtributio Euchariſtiæ qua vſus'eftChri
ſtus, non habet vim legis, ftatuentis vt
Similiter fiat diſtributio a nobis.
Atſi quiſpiã contenderit in hoc vno
imitandain eſte Chriſti diſtributionem
 quod ſub vtrag ſpecie deditEuchari- Matth.26
ſtiam . AnimaduertacChriſtum dediffe Marc.14
Luc.22
ſub vtraß ſpecie apoſtolis ſolis, & non
dediffe feptuaginta diſcipulis nec mul
titudini eorum quicredebant in illum :
vtvel ex hoc ſat ſit inferre ab exemplo Soli præf
Chriſti, ergo ſucceſſoribus apoftolorú vtraq; fpe
dãda eft Euchariſtia ſub vtraqſpecie, cle sono

Non enim plus inferri poteft ex Chri nicando

ſti diſtributione. Non igiturinferri po
deſt, ergovniuerſis Chriſtianis danda
eſt Euchariſtia ſub vtraq ſpecie. Pater
itaß quodex vſu Chriſti non poteft in
ferri illicitam efle communionem po .
puli tub altera tantum ſpecie.Et multo
minus inferri hoc poteſt exvſu eccleſiæ
Corinthiorum , cuius meminit Paulus
in prima epiſtola ad Corinthios . Vfus i.Corite
emvnius particularis Ecclefiæ non fta
tuitlegem eccleſns alijs. Hæc de víų .
Diſcutienda ſunt deinceps præcepta
Chriſti tam ante inſtitutionem Eucha
riſtiæ quam in ipfa iſtitutione promul
gata.Primum itao præceptumexver
bis domini lohan . vi. olim aſſumptum
eſta Boemis. Ait enim Chriſtus : Nil
 manducaueritis carnem film hominis&
biberitis eius fanguinem ,non habebitis
vitam in vobis. Quid inquiunt clarius :
Eodem enim modo neceffitatem com
municandi ſub vtraque fpecie promul
gat , quo promulgauerat neceffitatem
baptiſmi
. Nam quemadmodum de ba
ptiſmo dixerat Iohannis tertio . Niſi
quis natus fuerit ex aqua & fpiritu non
poteſt introire in regnum Dei , ita de
Euchariftia dicit: nili conre deritis car
nem filij hominis & biberitis eius fan
guinem ,non habebitis vitamin vobis.
Nos autem dicimus hæc Chriſti
Verbum
Chrifti,to verba non effe ſecundă genuinum ſen
han ... Nifi ſum intelligenda de vſu Euchariſtiæ :
quis &c.
exponitur immo nec poffe intelligiſalua Chriſtia
na fide de cibo & potu ſacramétali. Er
hoc facile manifeftatur , ex eo quod fi 7
intelligerentur de Euchariſtia, tollere
tur baptiſmi ſufficientia ad falutem .Pa
ri ſiquidem modo hæc neceffitatem ſo
nantedendicarnem & bibendi ſangui
nem film homis; quo ſonantilla alia do
mini verba neceſſitatem naſcendi exca
Iohan.j.
qua & fpū , Et propterea manifeſte ſe
 quitur , quod fi in iſtis verbis indicitur
neceffitas ſumendi Euchariſtiam , no !
fufficit baptiſmus ad falutem : Seda !
hoc quod aliquis habeat vitā oporteret .
& baptizari & fumere Euchariſtiam .
Cuius contrarium non ſolum in lymbo
lo fatemur, confitentesynum baptiſma
in remiſſionem
peccatorum : led domi
nus in Euangelio dicit: Qui crediderit
& baptizatus fuerit faluus erit.EtP2.
lus apoſtolus adTit . Saluos , inquit ,nos
fecit per lauacrú regenerationis. Quiz
igitur idemeſt allerere verba illa Chri
ſti Iohann.vi . intelligi de cibo & potuitions
Sacra :nenti Euchariſtiæ , & negare ba
ptiſmi fufficientiã ad ſalutem , clare fa
tetverba illa nec intelligi, necintelligi
poſle de cibo & potu Euchariſtiæ . Ég
propterea inde non habetur præcepti
ad lumendam Euchariſtiam ſub v trac;
ſpecie . Diſcutere autem quis sit Ger
malus ſenſus illorumChriſti verborü ,
non eſt præfentis negocn . Namſat eft
propolicæ queſtioni noffe quodnon lo

( quitur ibi
 dominus ad literam de facramentali ct
bo & potu .
Supereft demū diſcutere præcepta
Chriſti promulgata quádo inſtituit Eu
chariſtie facramentum . Vide euange .
lia omnia: & nullum inuenies in illis de

Luc.23 Euchariſtia præceptum , niſi apud Lu

cam immediate poſt Euchariſtiam ſub
ſpecie panis.Hocfacite in meicomme
morationem . Apud tamen Paulú apo
ftolum.i.ad Corinth.xi. duo præcepta
leguntur data a Chriſto in inſtitutione
Euchariſtiæ . Alterum immediate poſt
Euchariſtiam ſub fpecie panis . Hocfa
cite in mei commemorationem . Alterú
immediate poſt Euchariſtiam , ſub fpe
cie vini:videlicet . Hoc facite quotienſ
cung biberitis in mei commemoratio
nem . Quæ præcepta ſiperſpicati
us fuerit conſiderata , nullum fecum fe
runt mãdatû de communione ſub vtra
@fpecie: vt patet diſcutiendo ſingula .
Præceptum enim immediate poft fpe
ciem panis tam apud Lucam quāapud
Paulum manifefte refertur ad Euchari*
ftiã ſub ſpecie panis: vtiple contextus

.
reſtatur. Præceptá autem apud Columi
Paulum ſcriptum de imitatione Chri
ſti in Euchariſtia lub ſpecie vini, limi
tatur manifeſtifſime ad vices quibus bi
bimus in commemorationem Chriſti.
Ita quod non eft præceptum abſolute,
ſedeftpræceptumex ſuppoſitione: vi Quoties
com uma
delicet ſi biberimus in Chriſti memori
re Chris
am , faciamus hoc quodfecit Chriftas. Sanguini,i
Nonigitur præcipit vtbibamus inciusnoftrock
memoriī, ſed præcipitve quoties in ei
us memoriã biberimus,faciamas q fe
cit ipfe:hoc eft , quoties vtemini cali
ce Euchariſtiæ , ſacrificate hoc . Bibere
nang manifeſte fignificat vſum calicis:
& confequéter facere hoc diftinctam
contra bibere , ſignificat conſecrare Calicis sa
hoc.Præcipitur eń ad literam vt affo.afici <
cietur vſus
calicis facrificio calicis. Et goda
ex hoc ipſo , quod ſimilem aſſociationé
non præcepit circa vſum Euchariftiae
ſub ſpecie panis, inſinuauit q vſus qui
dem calicis illicitus effet ſeorlam afat
crificio:vſus vero fub fpecie panis lici- fpecie,a
tus: yt ritus eccleſiæ feruar ,non reſer - katto
uando Euchariſtiam ſub ſpecie porus ,mm
 fed duntaxat ſubſpecie panis, & pro in
firmis , & pro communicantibus extra
miffarum folennia .
Atſi quiſpiam contēderit quod hoc
præceptum directe obligando ſacerdo
tes conſequêter obligat populá. Nam
ex eo quod bibéribusin Chriſti memo
riam præcipitur hocfacite , manifeſte
1
fequitur quod ſacerdotib . celebratib .
miſſas(quos conſtat bibere inChricom
mēorationě præcipitur hoc facite; ſed
fub hocfacite ,compréhenditur etiã da
se alns calicê . Quia compræhenditoia
quæChrűs fecit circacalicem . Ergoex
hocprecepto ſacerdos tenetur quoties
ipſe bibir dare alrjs calicem : ac per hoc
ali tenêtur accipere & bibere . Aduer
tat hocargumento v tens, inprimis ad
textūliteriz : quia contextui literæ non
quadrat hic ſenſus. Nam in litera, hoc
facite diftiguitur contra bibere:ac per
hoc conficere Sacramentum diſtingui
tur contra vſum Sacramêti: ac per hoc
non tam ample in hac litera extéditur
hoc facite, fèd ex ipſo contextu reſtrin
gitur addemonſtcandumfiplum Sacra
 mentum vt diſtinguitur contra vſum ſa
craméti, eo ipſo quod diſtinguitur con
tra vſum calicis. Quæcunq igitur fpe
ctant ad vſum calicis compræhendun
turhicfub hibere : & quæ ſpectant ad
I
ipſum Sacacramentú compræhendun
tur ſub facere hoc , fecundum ſuauem
contextus ſenſum . Perſpicuum autem
eſt quod dare alijs calicem fpe & ar ad
vſum Sacramenti, & non ad Sacramen
tum ipſum . Non igitur compræhendi
tur in hac litera fub hocfacite , dare ali 1
is calicem . Aduertat deinde quod Lo
terapi non conſtarentfibijpfis dicendo' ,
ſic: quia ex hoc arguméto ſequitur ma
nifeſte quod ſacerdos celebrans tene
tur dare calicem omnibus præféntibus
ſi hoc facite compræhendit etiam dare
Sacramentum , vt Chriſtus dedit.
Nam Chriſtus dedit omnitus præſen
tibus.Conſtat autem Lutheranos hoc
non feruare . Non igitur obligatur

Chriſtianus populus ad bibendum Sa

cramentum Euchariftiæ ex hoc CH .

RISTIpræcepto ſecundum planum

ſuauiffimumą literæ fenfum .
C
 Ec quia nullibi niſi in allatislocis habe
tur in ſacra ſcriptura mádatum aliquod 1
de communione Euchariſtiæ ; manife
ftum eft quod non tenetur Chriſtianus
populus ex præcepto in diuio iure feri
pro ad communionem ſubvtraquë ſpe
cie . Voluntarie igitur & nonäuthori
tate ſcripturæ prædicatur illicitam effe
communionem ſub ſpecie panis tantú .
Et hoc fufficit aduerſus Luteranos; ſo
lius ſacræ ſcripturæ authoritatem ſuſci
Impia hea
rericoruri pientes. Hæc de communione populi
temeritas lub altera tantum ſpecie.
( De integritate confeſſionis,
quo ad peccata omnia.
Caput II.
1
Onfiteri peccata mortalia o
mnia quæ quis admiſit, Lute
rant non ſolum negãc effe ne
ceffarium , ſed affirmant repu
gnare facræſcripturæ , & eſſe impoſſi
bile : quia ſcriptum eſt .Deli &ta quis in
Pfalm.js telligit; 1
Nos autem dicimus haberi ex Euan
gelio confeſſionem peccatorum mor
talium omnium , & non obftare prophe
 kæ fententiam allacam . Quod empecca
ta omnia confitenda ſint in ſacramenta
ti confeſſione, ex ipſa forma miniſtran
di Sacramentum pænitentiæ tradita a
Chriſto, quádo inſtituit hoc Sacramen
tum lohan.xx.manifeftatur. Ait enim
Chriſtus apoſtolis: Quorum remiſeri
tis peccata remittuntureis, & quorum
retinueritis recenta ſunt.In quibus ver
bis datura Chrifto miniſtro Sacramen
ti facultas duarum actionum : videlicet

remittendi vel retinendi peccata quo

rumcão . Etex hocipſo quod miniſtro
committitur facultas diſcernendi , an
remittenda , ' an retinenda ſint peccata
cuius pænitentis,manifeſte fequitur
quod oportet miniſtrum (niſi cæcus mi
niſtrare velit) noſſe ſi in pænitente eft
aliquod peccatum retinendú: quod eſt
note, ſi in pænitente eftaliquid impe .
dieps remiffionem . Nam omne pecca
tum retinendum , impedit remiffio .
nem cuiuſcuno peccati hominis conft
tentis: quia non poteft ſimul vnum pec
catum remitti,& aliudretineri . Nam
mortaliapeccata quæcung vnius hois
#
Fas mor . connexa elle tam quo ad remiffionem ,
per conne quã adretentionem , &relatiue quo ad
xa,ideogs deum , & relatiue ad Chriſti miniſtrű ,

semittun- perſpicuum eſt. Et relatiue quidem ad

cntur . deum , patet ex eo quod ille cui remit
tur,autre
tin
Plala .31 titur a deo peccatum, amicus dei con
ftituitur: iuxta illud.Beatus vir cui non
imputauit dominus peccatum , ille autē
cuius retinet deus peccatum & manet
in peccatovnico, inimicus deieft : vtpo
te omnium reus : iuxta illud Iac.ij. Qui
in vno offendit, reus omniú factus eſt.
Ex hoc autem quod tam remiſlio quã
retentio diuina eft peccatorummorta

lium omnium quæ his habet, manifeſte

ſequitur quod etiam tam remiflio quá
retentio quæ fita Chriſti miniſtro, de
bet eſſe non aliquorum peccatorú mor
talium confitentis ſed omnium :quia tã
remifio quam retentio miniſtri debet
effe talis, vt remiſſioni aſliſtat diujnare
miſſio , & retentioni alliſtatdiuina re
tentio :alioquin nonverificarētur Chri
fti verba, Quorum remiſeritis pecca
ta remittuntur eis , & quorum retinue
2 titis retenta ſunt. Non vendicaret aus

1
 tem fibi remiffio miniſtri, affiftentiam
remiffionis diuinæ , ſi diſcordaret a re
miffione diuina. Diſcordaretautem , ſi
deo remittente omnia yel rétinente. o
mnia, miniſter quoque non remitteret
omnia vel non retineret omnia . Ad
hoc autem vt miniſter vel remittat om
nia velretineat omia, oportet miniſtro
innoteſcere omnia, piſicæcus ac teme
rarius remiffor vel retentor ſit. & quo
niam miniſtroChriſti peccata pæniten
tis, per ipſius confeſſionem propriam
innoteſcunt, conſequens eft vtoporte
ar confitětem confiteri omnia ſua mor
talia peccata. Vide , examina & libra
prudés lector quæ diximus: & perpen
des exipſa inſtitutionis forma in euan
gelio ſcripta,haberi confeſſionemom
pium peccatorum .
Supereſt diluere obiecta a Lu
theranis : diſtinguendo de confeſſione
yel abſolute, velvteft a & us humanus.
Eft autem confiteri omnia abſolute ,
nullum peccatum inconfeffum relin

quere: confiteri vero omnia vt confer

lio eſt actus humanus eft confiteri
4 с 4
 omnia , quorum confeffio ſubeſt huma
na facultati. Vnde ex hoc quod deli
Ata nullus ad plenú intelligit,eſto quod
impoſſibile fit honiinem confiteri abſo
lute omnia peccata ſua ( quoniam igno
ta relinquit inconfefta ; non tamẽ hinc
ſequitur quin confeſſione hũana poſlic
quis confiteri omnia peccata fua : quo
niam ſub integritate confeſſionis huma
næ non compræhenduntur omnia péc
cata abſolute, ſed duntaxat nota & quo
rum quis memoriam habet. Namobli
ta & incognita confiterinon ſubeft fa
cultati humanæ . Et quia perfpicuú eſt
ſub lege, tam diuina quã humana actio
nem nullam exigi ab homine quæ non
fit in hominis poteftate, ideo quum ex
Euangelio habetur confeffionem oim
peccatorum requiri ad ſacramentü pce
nitentiæ , non eft ſermo de confeſſione
omnium peccatorum abſolute , ſed de
confeffione omnium peccatorů, vt ſub
eft facultatihumanæ . Quod eft dicere
vi pænitens confireaturomnia pecca
taſua non ignota nec oblita . Hæc de
confeffione omnium peccatorum .
 DE SATISFACTIONE.
Caput III.

Atisfactionem pro peccatis

quæ tertia pars pænitentiæ
ponitùr, Luterani negant.
Tum quia non habetur ex fa
cra ſcriptura : tủ quia opera noſtra non
funt meritoria nec fatisfactoria .
Nos autem dicimusex facra ſcriptu
ra haberineceſſaria quandoßeffe poft
veniam peccati, ſatiſfactionem propec
Remiffa
catis, eamq fieripoffe operib . noftris. culpa,ſaril
Et quidem poftconſecutam veniāpec huc ncad.
facio
cf
cati,ſatiſfactionem quandoqſupereſſe faria pro
pænæ pro peccato ,teftatur duplex mo batur
dus quo deus remittit peccatum . Legi
mus enim deum quádoque remittere
peccatum quo ad culpam & quoad på
nam : vt patet tum in latrone, cuidixit :Luc. 13
Hodie mecum eris in paradiſo.tumin
remiſſione peccatorum quæ fit baptif- Sola bap -
mo . Gratia ſiquidem baptiſmalis ſola tia fufficit
fufficit ad falutem æternam , ſi antequă ad ſalutem
baptizatus moriatur nouum peccati o
bičem non ponat vltimobaptiſmieffe
GS
Aụi, quieſtvita æterna.Et in huiuſmo
di remiſſionibus perſpicuú eſtnon eſſe
opus ſatisfactione. Legimus quoß de
um quandop remittere peccatum , &
non remittere totam pænam peccati,
vt patet:n.Reg.xn .Vbiclare legimus
quod arguente Nathan propheta Da
uidem de adulterio fimul & homicidio
& dicente Dauide Peccaui domino,
reſpondit Nathan: Etiã dominus tran
fire fecit peccatum tuum , & nonmo
rieris, veruntamen filius quinatuseſt
tibi, morietur.Ex his enim patet deum
remififfe peccatum , & quo ad culpam ,
& quo ad aliquam pænam :non remi
fiffe autem quoad punitionem Daui
dis inmorte filij,nec ( vtſubiuncta in ca
pite.xvi.teltanțur) quoad punitionem
eiuſdem in publica violatione vxorum
a proprio filio, nec quoad punitionem
eiuſdem in perpeffione mali ex domo
propria. Nam propter hoc peccatum
paffus eſt ab Abfalon filio fuo. Omnes
fiquidem pænas has exparte dei Na
than propheta commiatus eft propter
Alud peccatum Dauidis.Ex hoc igituc
 quod Deus remittit quando pecca
tum , & tamen poft peccativeniam re
ſtar qui peccauit adhuc puniendus,ma
nifelte diſcimus deum quandoqremit
}
tere peccatum . & non remittere totam
pænam pro peccato debitam . Hincer
go naſcitur neceſſitas exoluendi illud
pænæ reliquum quod deus non remi
(it remittendo peccatum .
Quia autem huiuſmodi reliquiæ pæ
næ exolui poſſunt dupliciter ( vel latis
patiendo , vel ſatisfaciendo) & Dauid
exoluit ſatispatiendo (nam non ipſe in
tulit ſibipli quas debet ar panas, ſed
deus intuliteas illi ) lupereſt oftendere
ex fcriptura quod huiuſmodi reliquias
pænæ poffumus ſatisfaciendo exolue
re.Lege in Euangelio Matth. cap.ij.
& inuenies Iohannem baptiſtam præ- Toan.Bap:
dicantem duo . Alterum pænitentiam diam u ſa

agite : alterum facite fructum dignum tisfa & io -

nem domu
poenitentia. Quorum primum Ipecta
re ad ipfum peccatum , græca di & io a
pertius manifeftat:dum ſimplicem pæ
nitendiactum ſignificat.

7
Secundum autem verba ipſa teftantur
ad noſtra opera poenitentia conſequen
tia pertinere . Fructus enim pæniten
tiæ ſonat opus proueniens a pnia , vt a
radice feu arbore . Et ex eo quod non 1
dicit, facite fru & um dignum innocen
tia, ſeu fructum dignum iuſtitia ,ſeu fru
etum dignum bonitate , fedfructum di
gnum pænitetią, manifeſtum fit quod
de fructu digno pænitentia formaliter
(hoc eſt quatenus pnia )loquitur:yt vi
delicet faciant fructum dignum radice
interne pænitentiæ . Perſpicuum

autem eft ex eo quod pnia eft præteri

torum peccatorum , quod fructus dig
nus pænitentia, eft opus ręſtaurans ea
quorum eft pænitentia : hoc eſt, repa
rãs ea quæ omiliſſe vel commififfe nos
poenitet. Hoc autem vocamus ſatiffa
cere pro peccatis : pro quanto in hoc
compræhenditur deletio omnium ma
lorum quæ in pocnitente remanſerunt
ex peccato : quorum vnū eſt reatus re
liquæ pro peccato poenæ . Siempnia
non fructificaret reparationem omnių
perditorum per peccatum , nequaqua
 adfru & us dignos ſeipfa extêderetur:
quoniã fuapte natura exigit vt ad per
fectum ducatur quod ipla inchoduit: &
clàrum eft ad, perfe & um non duci do
nec fupereft aliquid ex peccato ſoluen
dum .

CEx authoritate itaæ facræ ſcripturæ

häbetur, quod quandog poſt veniam
peccati opus eſt ſatiſfactione, quæ fit
per opera qui ſunt fructus digni pæni
tentia .

Quod vero obijcitur de noftris ope .

ribus quod nec meritoria nec fatiffacto
ria ſunt; indignum cēſeo diſcuſſione no
ua . Nám ſacra ſcriptura plena eft fen
tenëns ſonantibus, tum quod opera no Oppbanka
ftra non ſunt meritoria, tum q opera ria, & ...
noſtra ſunt meritoria . Et perſpicuú eft mernasa
has duas ſententiäs non fibiinuicem ad
uerfari: ſed eſte ſenſum quod opera no
ftra quatenus ſuntex nobis, non ſunt
meritoria, & conſequenternec fàtiſfa
Aoria : quodą opera noftra quatenus
ex diuina ſunt gratia & præueniente
& ſubſequente & perficiente ſunt me
ritoria, & conſequenter ſatiſfactoria .
 Er ambo tam clare habentur in inndo
meris fcripturæ locis, vt apud exercita
tos in facris literis luce meridiana cla.

riora ſint. & proptereapertranſeo.

Hæc de ſatisfactione .

De inuocatione ſanctorums
Capuc

Vterani imrocationem San

torú aiunt ex ſcriptura nort

laberi. Et quamuis non pu
remeos loquideinuocatione
ſanctorum angelorum ſed fanctorũ ho
minum , tutiorem tamen eligendo par
tem declarabimus ſummarie primum
de ſan & is angelis, deinde de ſanctis ho
Angeli e minibus, quæ habentur in ſcriptura de
hominib . inuocatione eorum .
orans .
4 Et quidem quod angeli intercedant
pro nobis, clare patetZach.i.vbi ange
lus dicit deo . Domine exercituum vf
quequo non miſereberis Hieruſalem
& vrbium luda, quibus iratus es iam ſe
ptuaginta annos : Matthæi quoß.xviñ
dominu dicit angelos caulam agere
pufillorum qui contemnuntur.Videte
ne contemnatis vnum ex puſillis iſtis:
dico enim vobis quod angelieorum in
coelis ſemper vidēt faciem patris mei,
proculdubio ad patrocinium præſtan
dum puſillis contemptis .
Quod autem inuocandi a nobis ſint
Angeli io
Sancti angeli, habetur in primis ex Ge uocandi
neſi .xxxi. vbi lacob inuocauit angelű
adbenedicendum libi.Non dimittam
inquit,té niſi benedixeris mihi . Dein :
de ex Danielis.vn.vbi Daniel de feip
ro dicit. Acceſſi ad vnum de aſſiſtenti.
bus, & veritatem quærebî ab eo . Nec
eft dubium quod de ſanctis angelis aſ
fıſtétibus loquitur. Ad Hebræos
quo
que cap.i.de ſanctis angelis dicitur,
omnes funt adminiſtratorn ſpiritus qui
in miniſterium mittuntur, propterços

qui hæreditatem capient ſalutis . Ex

hoc enini quod Deus diſpoſuit guber
nare nos per medios angelos,nonpro
prer ſe deum , ſed propternos hære
des vitæ ærernæ , ordinaſſé intelligia
tur vt nos inuocemus ſanctos angelos,
tanquammedios inter nos & Deum ,
Efficax poniſi vscadeodeſipereliceat, vt dante
batio fan- principe ſeu curia aduocatum peregri
& os inuo. no yel pupillo, negetur ſimuldiſponi,
candos an
gelos ve peregrinus, aut pupillus , inuocare
poffit patrocinium aduocaridati.
Quocirca inuocationem Sancto
rum angelorum vtpote manifeſtam ſe
cundum ſacras ſcripturas relinquendo
ad inuocationem Sanctorum hominü
tranſeamus. Duobus modis inuacare
Duobºmo confueuimus Sanctos, vel directe eos

inuocätur" rogando: puta , Sancte Petre'orapro

nobis . Vel rogando deumper San & o
rum merita : vt in canone mille Eccle
ſia conſueuit rogare , dicendo, quorum
meritis precibus concedas,& c.
(Vtrom autem niodo exſacra ſcriptu
ra haberi inuocationem Sanctorum di
cimus. Et quidem quod animæ Sãcto
rum intercedát pronobis, habetur ex
Apocivi. Vidi lub altari animas inter
fe & orum propter verbum dei: & cla
mabant voce magna, dicentes : Vfque
quo domine ſanctus & verus non iudi
cas & vindicas ſanguinem noftrum ,de
is qui habitant in terra ; Ex hoc enim

I
quod animæ Sanctorum orant deứcon
tra malos habitátes in terra , manifeſte Sancti pro
diſcimus quod multo magis orant pro nobisorår
falute electorum , quanto propenſior é
volūtas ſanctorü ad bonum noſtrũ, qua
ad malum noftrū.Rurſas Luc.xvi.re.
uelauit nobis dominns, q diues i infer .
no interceſſit pro fratribus ſuis in hac
vita manentibus. Ex hoc enim reuela .

tumeſſe in ſinuauit, quod multomagis

Sanctæ animæ intercedunt pro ſalute
ſuorum.Nam fi diues cui dum effet in
hacvità nulla fuit cura salutis fratrum,
in tormentis pofitus etiam importune
fupplicat pro salute fratrũ, multo ma
gis Sancti viri, quorum in hac vita ſtu
dium fuit circa salutem fratrum , exuti
carnemiamą beati continuant charita
tis affectum & intercedunt profalute
fratrum :
Quod autem a nobis inuocandi kint,
exſcriptis Mac.xxvij.habetur.Scribi
tur eíibi quod multa corpora Sã & o
rum, qui dormierant surrexerűt & ve
nerunt in Sanctam ciuitatem , & appa
ruerunt multis. Hinc enim habetur $
D
 deus poft Chrifti refurre& ionemgus
berna, inſtruendo nos non solum per
Sanctos angelos, sed etiam per Sãdos
homines . Non enim vanæ apparuerüt
multis, sed ad inftruendum eos devero
Meſſia, deq; illius reſurrectise.Exhoc
enim q vsß ad tempus illud guberna
uit nos per angelos Sãdos, & non per
homines Sanctos , & tunc incepit gu«
bernare nos per Sanctos homines ,in
finuauit noua fé adhibuiſſe media gu ?
bernationi electorum . Et nifi ordini
gubernationis diuinæ erga nos, adiun
atos ex merito pafſionis & resurreal
Mar; 18 onis Chriſti Sanctos homines manife
lohan. 20 ſtarevoluiffet deus, misiffer angelos in
Hieruſalem ad apparendum multis &
inſtruendum illos: ledex eo g non ſo
lum per medios angelos i fepalchroap
parentes mulieribus, ſed etiam per fan
& os homines apparétes multis in Hie
rufalem manifeftauit refurre &tionent

Chriſti, iſınuauit quod ad ea quæ ſunt

noftræ æternæ lalutis miniſterio ange
lorum adiuxit miniſterium hominum
beatorum . Ethinc vlterius fequiturg
ex ipſo ordine diuinæ gubernationis ,
gubernat nos etiam per Sáctos ho
quo
mines, manifeſtatur recurrendumeſſe
nobis ad ſanctos homines :alioquin re
diret illudidem abſurdum quod dedu Sancti pro
& um eft fi non poſſemus inuocare San Saluteno
dos angelos. Datosenim eſſe Sancios ftra folici
tantur ,
homines ad noftram vtilitatem medi- ob id inuo
os inter deum & nos , teſtatur dicta ap candi

paritio . Ad datos autem diuinitus me

dios poſſe nos recurrere , perſpicuú ex
dictis eſt. Pauloo minus abſurdum ſe
quitur, fi deus diſpoſuit gubernare nos
per medias interceſſiones ſanctorü ho
minum (vt priores ſcripturæ teftantur)
& nobis non liceret ad iterceffores no
ftros recurreret
Quod demŭ orandus fit a nobis de
us per meriça Sanctorum , habetur ex
Exodi.xxxij.ca.dum Moſes ſupplican
do deo, inter alia dicit: Recordare A
braham , Ishac, & Ifrael ſeruorum tuo
rum Hoc enim nihil aliud eft quam ro
gare per merita 'Abrahæ ,Ishac, & If .
rael. Éthuicfi adiunxeris prius decla
rata (videlicet q Sancti intercedút pro
D 2
Per meri- nobis) manifeſte inferes quod non fo
fan& ore , lumper merita, ſed etiã per preces ſan
deo fuppli & torum ſupplicare nos deo e ſcriptura
candum .
habetur. Et his ſi adiữxeris g in idem
reditorare deum per merita & preces
ſanctorum , & orare Sanctos vt merita
& preces proponant apud deum (nam
res eſt eadem ,licetmodus ſit diſpar: &
vtrobiq eſt inuocatio Sanctorum ,licet
diuerſimode )facile perpendes omiex
parte tradiex ſacra ſcriptura inuocatio
nem ſanctorum . Et hæc de propoſitis
dicta qui legerint, meminerint inerudi
torum effe certitudinem mathematică
quærere in moralibus. & vniuerfaliter
in agědisa nobis. Romæ die, xxv. Au
guſti. M. D. XXXI.

Colonia , Apud Petrum Quentell .

Anno M. D. XXXII.