мн І В

1
2

9 о
Catc
ch of

H
O
S
T
E
S

C3

6963

EXELECTORA
LI BIBLIO ,

THECA SERENISS.VTRIVSQ;

BAVARIAE DVCVM .
 th . Cat .
2 .

3662205792
< 0010

3662205792
< 0010

Bayer. Staatsbibliothek

:
 1
1
1

1
 OPVS CATECHISTICVM ,,

SI V E

DE S V MMA

DOCTRINAE CHRISTIA

NAE, D. PETRI CANISI THEO

LOGI SOCIETATIS IESV , PRÆCLARIS

DIV IN AE SCRIPTV R AE TESTIMONIIS, SOLI

disque ſanctorum Patrum ſententijs, vt nunquam antea, ſedulò

illuſtratum & auctum , quemadmodùm ex proxima
Præfatione conftabit.
!

EDITIO TERTIA , QV Æ ET PARISIENSEM

multis partibus excellit ; prioribus omnibus est copiofior lima

tiórque, vt reipſa Lector comperiet,

Cum duplici INDICE , locorum nempe Scripturæ ſacra , quæ hoc opere
cxplicantur, & rcrum atquc ſententiarum .

c O L O N I AE,

Apud Geruinum Calenium , & hæredes Iohannis Quentelij.

ANNO M. D. LXXXVI.

1
Cumgratia & priuilegio fummi Pontificis, ac Romanorum Imperato
ris in Decennium .
 IT. AD TIMOTHEVM 111.

Omnis fcriptura diuinitùs inſpirata, veilis cft ad docendum , ad arguendum ,ad corri.
piendum , ad erudiendum in iuftitia, vt perfectus ſit homo Dci, ad omnc opus bonum
inſtructus.
B. AVGVSTINVS TRACTATV, 1.1. IN EPIST. B. IOANNIS.
OMNIA quæ leguntur de fcripturis ſanctis, ad inſtructionem & falutem noftram in
tentè oporter audire. Maximè tamen memoriæ commendanda ſunt,quæ aduersùs hærc
ticosvalent plurimùm : quorum infidiæ infirmiores quoſquc & negligentiores circun ,
uenire non ceffant.

ORIGENES TRACTATV XXIX. IN MATTHAE VM .

QUoties Hæretici canonicas proferunt fcripturas,in quibus omnis Chriſtianus con

ſentit & credit, videnturdicere : Ecce in domibus verbum eſt veritatis.Sed nos illis crede
re non debemus, nec exire à prima & Eccleſiaſtica traditionc, nec aliter credere, nisl
quemadmodùm per ſucceſſionem Ecclefiæ Dei tradideruntnobis.

VINCENTIVS LIRINENSIS IN LIBELLO ADVERSVS

prophanas omnium Hæreſeon nouationes .

NECESSE eſt profectò omnibus Catholicis, qui ſeſe Ecclefiæ matris legitimos filios
probare ſtudent,vt fan & ę ſanctorum Patrum fidei inhęrcant, adglutinentur;immorian
tur: prophanas verò prophanorum nouitates deteftentur,horreſcant, inſectentur, per
ſequantur.
ITEM.

Hos in Eccleſia diuinitùsper tempora & loca diſpenſatos, quiſquis in ſenſu Catholici
dogmatis vnum aliquid in Chrifto fentientes contempferit, non hominem contemnit,
fed Deum .
1
D. AVGVSTINVS LIBRO II. CONTRA IVLIANUM
Pelagianum capite x .
Quod inuencrunt( Patres & Do & ores Catholici) in Eccleſia , tenuerunt : quod didi
cerunt, docuerunt : quod à Patribus acceperunt, hoc filijs tradiderunt. Nondùm vobil
cum apud illos iudices aliquid agebamus, & apud cosacta eft cauſa noſtra. Nec nos, nec
vos eisnoci fueramus ; & corum pro nobis latascontra vos ſententias recitamus ; non
dùm vobiſcum certabamus, & eispronunciantibus vicimus.

APPROBATIO HVIVS LIBRI.

OPVS hoc Catechiſticum , anteà quidem typis excuſum , recèns verò noua acceßione

locupletatum ac recognitum, magno cum fructu denuò euulgandum cenſeo

Ego frater THEODORICVS BvsCODUCENSIS,
Sacræ Theologiæ apud Colon.profeſor, er

Apoſtolicus Inquiſitor.

‫ܪ‬

Baverische
Staatsbibliothek
München
RE VERENDISS. IN

CHRISTO PATRI, AC ILLV

STRISS . PRINCIPI, DOMINO IVLIO

EPISCOPO. HER BÍ POLENSÍ, ET ORIE N

TALIS FRANCIAE DVCI, PATRONO BENI
GNISSIMO, PETRVS CANIS IVS
IN CH R I S TO I ES V
S. P. Di

NTER Chriſtianos Cæſares , quorum virtus &

pietas maiorem inmodum iam olim effulſit,Preſul

, duo
ampliſſime Theodoſij, ſenior & iunior, vì

vulgò dicuntur, fingularem laudem inprimis pro

meruerunt.Ego verò de prioretantùm dicam , quem

Auguſtinus, Oroſius, Diaconus meritò celebrant,
M
CO

& cui poëta Claudianus ob lætiſſimum rerum ſuc

ceffum haud temerèaccinit :

O nimiùm dilecte Deo, cui militatæther.

Et coniurati veniunt ad claßica venti.

Hicipſe multis quidem argumentis prodidit,fe vnà cum coniuge valdè reli
gioſum eſſe , & benemerendi deEccleſia ſtudio & amore cumprimis exarſit.
Imperium eius in difficilia tempora incidit, quibus ob excitatas nouas in fide

diffenfionesgliſcentesque fe & tas populares animipaſsim diſtrahebantur,do

&is interim acerrimè inter ſe concertantibus,vt ſi fieri poſſet, in errorem , aut

certè quidemin dubitationem etiam inducerentur eleâi.Etenim Eunomius

ele & um Sathanæ organum ,ſuatum zizania dominico tritico inſpergebat, &
Nouatianum ſerpebat virus, ſuasque copias augebantMacedoniani,& Arria

ni quidem Catholicos vel maximè diuexabant. Quid hîc ageret Thedoſius ?

magno cum animi dolore triſtiſſimam Eccleſiæ faciem fpe& ans

, præfertim
cùm publicæ pacis & Eccleſiaſticæ vnitatis, ficutoptimú principem patrem
que patriæ decebat, ſtudio & amore incredibili teneretur, ſed qui adiſta fune:

ſta doctorum diſſidiacomponendanullum ſatìsidoneum remedium inueni

ret.Accerſitigitur Nectarium epiſcopum Conftantinopolitanum , & ab eo
ſciſcitatur, quid facto ſit opùs ad concordiam ſciſſæ Eccleſiæ reſtituendam ,

priuſquàm grauiores ordinum fierent diftra & iones, motusque magìs exitia
les ex hiſcealtercationibus & ſectis in Chriſtianam Rempub. effunderentur.

Eccleſiam enim fidei vnitate conſeruari atque ſtabiliri,diſcordia verò religio

ha
nis lacerari atque ſubuerti re & iſſimè iudicauit. Nectarius verò cùm non

beret quod ex temporeCæſari reſponderet, dere tanta cenſet deliberandum ,

acinterim Agelium , licèt Nouatianorum epiſcopum , conſulit, vt eius fen

tentiam audiat ,priuſquàm redeat ad Imperatorem . Agelius tuncfortè Siſin

nium lectorem habebat,hominem non mediocriter eloquentem,in facris

etiam literis & philoſophiæ cognitione probè verfatum ,qui prętereà iudicio
& rerum agendarum dexteritate polleret. Is iuſſus dicere, quidroganti Cæſa
rirefpondendum putaret ,in hunc modum diſſeruit : Concordiam Chriſtia

næreligionis fruſtrà ſperari,quandiù libertasdiſputandi partibus nouam do

& trinæ formam inducentibuspropoſita & relicta eſſet :immòverò præſentia

ſchiſmata, non folùm hac hifputandi libertate non tolli , ſed augeri, grauio

resque indè lites ac pugnas irreconciliabiles expectari oportere , quibus vi

gentes nunc hæreſes & opiniones nouæmagismagisque corroborarentur:
a 2 aliam
 EPISTOLA

aliam igitur ineundæ concordiæ , quę ſolida eſſet,viam ineundam effe, nimia

rùm vt præſentes controuerſiæ cx veterum Patrum, qui Eccleſiæ calculo ap

probatiforent,traditione iudicarentur.Sicenim futurum ,vt via contentiolis

præcluderetur, nè quiſque pro ſui cerebri intemperie Dei verbum interpre

taretur ,& fuum illiſenfum , prout caufæ commodum putaret, affingeret,ſu

amque ſententiam iudicio Patrum ſimulque Eccleſiç publico anteferret.Vn

de Imperatorem re &è fa & urum ,fipræcipuos fe & arum magiſtros interrogan

dos curaret,velint´ne veterum Eccleſiæ doctorum iudicio ftare,qui ante na
tam modò contentionem & diuiſionem cum gloria floruiſſent ,nullique pre

ſenti vel parti,vel featę vnquàm fuiſſent addiãi: ac proptereà vt minimèſu

fpectos controuerfęnuncdo & rinæcenſores & arbitros iure agnoſcendos ac

recipiendos eſſe. Quodſi hos arbitros admittere detrectarent,poftulandú ab

illis videri,diſertis vt verbis pronúciarent,fibi damnari Patrum authoritatem .

At ſirurstis hanc damnationis legem ferre nollent; ex hac ſola tergiuerſatio

ne non obſcurè cóftare, quantum fidei mererentur noui de fide diſputatores,
vtpotètam arrogantes ,vtſeſetottantisý;probatis Patribus vel æquare,velan
teponere non erubeſcerent, & idcircò nulla illosvenia dignos, fed pro fallis

do &oribus veræque Eccleſiæ peſtibus iure habendos atque profligandos el

fe.Catholicorum verðmunusmanere proprium ,vt quam do & rinam profite

rentur,veterum Theologorum ſcriptis conſentaneam eſſe probarét , & fuam

religionem illorum teſtimonijs bona fide prolatis defenderēt ac illuſtrarent.

Quid multis ? Placuit hæc ſententia Ne & ario ,qui ftatim ad Theodoſium Cę.

farem regreſſus,confilium Siſinnij aperit, fuaque authoritate confirmat. Cæ

farverò, vt erat prudentiſſimus Princeps, Le& oris conſilium diligenter ex
pendit, & hanc ineundæ concordiæ rationem approbat, reque ipſa proban

dum cenſet, quod Siſinnius propoſuiſſet.Itaque fe &tarum principes ad diſpu

tandum armati & inſtructi conuocantur ,ac præter expectationem omnem a

Cæſare interrogantur ,quo in precio magiſtros Eccleſiarum habeant & habe

revelint ,eos nempe qui ante noua hæc diuiſionistempora extitiſſent,an cof
dem recipere & approbare deliberatum haberent. Hîc primùm illi modeſti
am præ ſe ferre, & de Patribus honorificè loqui,quaſı præceptores illos agno

ſcerent, feque illorum diſcipulos faterentur. Theodoſius iterùm ſciſcitatur,

ſit'neillis conftitutum , Patrum teſtimonia eo habere loco, vt per illa cùm de

alijs Chriſtianæ do & rinæ partibus, tum de ſubortis nuper controuerſijs iudi

cetur,omnequeiudicium terminetur.Hîcillihærent fufpenfi, alijs aliud ob

tendentibus, & eiuſdem etiam fe &tæ ſocijs inter fe mutuò altercantibus, quid

quantumą; ſcriptis & authoritati veterum eſſet largiendum . Quidam Cæſa

ris inſtitutum probare, fed plures veterum fententias defugere viſi ſunt,facilè
ſubodorati periculum de cauſa cadendi,ſiex antiquorum Patrum iudicio prę.
ſentes ipſorum controuerſiæ dirimerenrur.Vbinouæ diſcordiarum flammä
mox eruperunt,vtſianteà vnquam, nunc potiſſimum fe &tæinter fe diffe &tæ
viderentur ,non diſſimiles quidem priſcis illis gigantibus,ac alijs Babylonicę
turris ſtolidisedificatoribus, quorum & linguæ diuiſæ , & conatus fruſtrati, &

impenfæ omnes abfumptæ hocvnúeffecerüt, vt optatus ædificij progreſſus

in pudendum prorsus exitum commutaretur. Igitur non malè ceſſit Theo

doſio,quòdin Siſinnij conſilio acquicuerit, eoque fa &to memorandum toti

pofteritati reliquit exemplú,vt quod anteà Tertullianus docuerat,rc ipfa pro

batum eſſe cernamus.Tractans enim ille Pauli ſententiam ,Hereticum homi

nem poſtynam aut alteram correptionem deuita , ſeriò admonet,nè Catholi

cicum hæreticis de facris literis diſputaturi in arenam deſcendant, ſed potiùs
vtad
.

DEDICATORI A.

vt ad maiorumtraditionem prouocent, & ex illa germanam Scripturæ intel.

ligentiam ,omnemque de propofitis fidei quæftionibus veritatem petantat
que confirment
. Sicut & Origenes pronunciauit: Illa ſola credenda eſt veri
tas, quæ in nullo ab Eccleſiaſtica traditione diſcordat.
&
Visym eftautem hanc repetere narrationé,quam Caſſidorus in hiſtoria,
vtìvocant, tripartita recēſet, eamg
; magni eſſe momenti, & noftro tum ſecu

lo ,tum inſtituto quadrare quiuis facilèanimaduertat . Rogant multi atq; mi

ranty
ntur,qua de cauſatot colloquia,diſputationes & conatus quiad controuer
ſias in religionecóponendas noftraætate partìm in Germania,partìm in Gal
lia inſtituti fuerunt,adeò malè infeliciterý; ſucceſſerint, vt maiores etiá in re

ligione diſtractiones ac turbę conſecutę videantur.Nimirùm à di & o Siſinnij

conſilio diſceffum eft, & pietas abfuit Theodoſiana,qua nouis doctoribus ve

teres cum authoritate opponerétur.Hocnisì fiat, tot hereſum monftra,quot

nunc paſsim in Europanatacernimus, facilè & fumma cum Eccleſiępernicie
graffari pergent, ſemperá; impedient,quo minùs ad amabilem Eccleſiæ con

cordiam tandem redeatur. Acinterim prorsùs verendum eſt, nè poftlongas

contētiones funeſtus exitus çquèGermanos àc Gręcos opprimat& perdat,vt

noftrates è ſchiſmaticis Mahumetanos, aut atheos euafiflevel ferò doleamus.

Deindè hanc yeterem narrationé libuit inferere, vt noſtri ſeculi ftultitia,im

mòimpiecas re &iùs perſpiciatur,quando infimę ſortis,ac planè craſſi rudesa;

homines de Patribus vtprorsùs indignèſentiút, ita fcurriliter quoq;loquun

tur, illorumg ; di&ta & fa & a petulanter arrodút, fæpè & vanę ſuperſtitionis &

execrandæ idololatriæ fine vllo pudore condemnant. De Patribus dico,quo

rum eximia vitæ integritas, & in diuinis literisdo & rina ſapientiaque totmo
dis effulfit, diuino Spiritu in illis mirabiliter operante, & Chriſtianam Eccle

Liam tot ſeculis corroborante. Hiele &a diuini

Spiritus organa Chriſti fidem

non ore tantùm profeſfifunt

, ſed & fan & iſſimavita,multisque fæpèmiracu

lis nec rarò fanguine profuſo teſtati ſunt,nullus vt eos pro dignitate cele
brare, & facros eorum labores religionis ergô ſuſceptos & exantlatos fatìs
efferre poffe videatur. Quibustanto maior fides authoritasque debetur, quo

magis in vnum eundemque ſenſum conſpirant, quoque conſonantiùs de

Chriſtianæ do & rinę partibus teftificantur,vt quaſi cor vnum & anima vna,
immò & ſpiritus vnus in illis ineffe,nobisque loqui videatur
. Atque hocillo
rum conſenſu, tanquàm certo inhabitantis fpiritus indicio, depræhendi
mus, non folùm in Apoftolis, ſed etiam in Apoftolicis doctoribus fan &tis

que Patribus hanc præclaram Chriſti promiſſionem impleri,Non vos eſtis

qui loquimini,ſed Spiritus Patrisveſtri quiloquitur in vobis. Quocircà non
temerè ad hos referripoteft, quod Regum ille fapientiflimus Salomon do

cet,nèquis terminos antiquos à patribus poſitos traſgrediatur, quodquemo

net Eccleſiaſticis,vt fapientibus presbyteris,eorumquedo & rinæ nos adiun
gamus, qui diſciplinam à patribus traditam acceperunt
, vel ſicut Paulus lo

quitur
, qui depoſitum bona fide cuſtodiunt. Vndèvox Baſilio Magno digna
& avere Catholicis omnibus vfurpanda extat : άλλ' άπερ παρά των αγίων πατρών δεδιδά
γμεθα,ταύτα τοις ερωτώσιν ημας διαγγέλλομεν-hoc eft , Que a fantisPatribusedoti fumus ,
ea interrogantibus nos annunciamus. Tum AthanaſiusEccleſiæfortiſſimus

ropugnator,breuem & expeditam rationem , qua hereticorum artes & frau

des omnes elidantur, hiſce verbis oftendit : Toūto Móvov åxoxpirarbas Apdo td toidīta,

και άπεινάρκεί,ότεούκέσι ταύτα καθολικήςεκκλησίασ, ουδε ταύτα πατέρεσερρόνησαν. Ηoc,inquit,fo

lummodò refpondere ad talia, & dicere ſufficit, quòd ifta non ſunt Catholi
cæ Eccleſiæ , neque iſta Patres noftri ſenſerunt. Et ſanècum his Ecclefiæ ma
a 3 giſtris
 EPISTOLA

giſtris non ſapere, omninò eſt deſipere. Extra hunc faltare chorum ,vt ità
dicam , eſt primas infanię partes arripere. Ab his Eccleſię columnis auelli , ſte
regiam veritatis viam deſerere. Sine his Chriſtioculis & Eccleſiæ luminibus,
in diuino illo Scripturarum prato verſari, eft perindè ac in tenebris domini

cum agrum colere, velinmari cum Petro no&e piſcari. Damnatos ab his er
rores ample &i , eſt cum Eccleſiæ ludibrio hæreticorum deliria confirmare:

Horum deniquè ſenſum & conſenſum negligere, diuino eft repugnareora

culo , quod credentibus omnibus per Prophetam intonat :Hæc dicit Domi

nus : State ſuper vias veſtras, & videte & interrogate de ſemitis antiquis, quæ
1
fit via bona, & ambulate in ea : & inuenietis refrigerium animabus veftris.
1
Qvae omnia idcircò mihi præfanda duxi, Antiſtes illuſtriſs. præſens vt
1
opus, quod è colle & is grauiſſimorum Patrum fententijs conftat, maiorein 1

precio ab æquis cenſoribus habeatur

, tuæque inprimis Celſitudini ſit-com
mendatius. Prodit enim nunciterùm nofter Catechiſmus, nec folùm nitidi

us, ſed etiam animoſiùs prodit,quandoquidem inter medios velut fatellites;

immò duces & coryphæos probe ſtipatus incedit, vt minùs publicum con

fpe& um vereatur, & coram ac vibrantibus eorum gla

minacibus aduerfarijs
dijs, ſe perſtare poſſeconfidat. Adeſt enim illi inui & us bellator Spiritus fan

& us,fuoque gladio ,quod eft verbum Dei,hunc quanuìs exilem partum mu

nịre dignatur.Adſunt& generoſi Chriſti Regisæterni milites, quiſuis quaſi

armis nouú hofpitem circuncingunt,ornant,
muniunt atq; defendunt
. Qua
re ſi antea vnquam hic liber placuit bonis, cùm nudus ferè ac velut inermis
appareret,haud dubia mihiſpes eſt fore,vt idem maiore núc fauore & applau
fumultorum excipiatur, tot pręſertim patronorum , quiſuntomni exceptio

ne maiores, fuffragijs atque ſententijs vndiquècorroboratus.Hos Chriſtianę

do & rinæ teſtes ac vindices quiſquis contemnitvel negligit, nos etiá librum
que noftrum & contemnatacnegligat licet, quandoquidem in eadem cum ile
lis naui manemus, ac tantiſpèr manere conftitutum habemus , donec & ipfi
ſuperatisinfeſti procelloſique huius pelagi tempeftatibus, quibus in hac tota
vita ia &tamur, ad eundem falutis portum , quem illi nunc felices obtinent
;
Chriſto nauclero fauente tandem ſecuri perueniamus.

VBI de præſentis inftituti ratione plura di & urus, de primanoftri Catechi

ſmicditione cogorrepetere,quam inclytus ille Ceſar FERDINANDVs Vien
næde manibus noftris extorſit , & ante xxv I.annos edi voluit ſua authoritate,

me quidem nomen tunc meú ſupprimente,minùs vtinuidiofum eſſet opus;

cuius authorignoraretur.Sed quoniam hoc noftrum feculum ,vt nullum ferè

aliud contentionum flammis paſcitur,multique ad calumniandum præcipi.

tes nulla ferèminùs, quàm'orthodoxa ferunt probant

& dogmata, fierinon
potuit ,quin aliqui catechiſtico labore noſtro offenderentur, & hanc qualem :

cunque Chriſtianæ do & rinæſummam arroderentacinfe &tarentur.Cuiuſce

modi Eccleſiæ hoftibus tanto maior inſectandi libido creuit, quanto minùs

inuidi homines ferre potuerüt,opus hoc ſummi Principis authoritate com

probatum , à multis auidè legi, paſsìm circunferri,in ſcholarum vſum intro

1
duci ,in templis doceri, varias in linguastransfundi,in maximis gymnaſijsce
lebrari , nec folùm Eccleſiaſticis proceribus, ſed fummo Regi quoquePhilips

po , alijsque magiftratibus Catholicis ita probari, hunc vt Catechiſmum præ

cæteris ſtudiosè comple &terentur,ac eundem ſuis populis tum ad docendum ,
tum ad diſcendum publicè traderent, ſerioque commendarent. Quod ego

certèſine arrogantia dictum velim , nè honori nominique diuino quicquain

ſubtraham , quum ſoli bonorum omnium fontilætú rerum fucceffum affcri

bi, &
 DEDICATORI A.

bi;& ad illius gloriam fyncerècun & a referrideccat,nulla vtvnquam eius di

ai ſubrepat obliuio ,Non nobis Domine,non nobis, ſed nomini tuo da glo
riam . Atego rem multis hodiè notam commemoro , & de veritate conſtare

cupio poſteritati,vt re &iùs omnes de aduerfarijsiudicent,qui neſcio quo fpi

ritudu & i
, aut potiùs æmulationis ſtimulis exagitati,tam ægrè ſuſtinent hoc

exiguum Catholicæ do & rinæ teſtimonium , compendium , præſidium in

Germania ſupereſſe. Igitur Euangelici homines infenſis animis, maledicis

linguis, ac virulentis calamis certatim inftru & i, nullum hodie Catechiſmum

æquè ac noftrum tam petulanter appetere,tam rabiosè conuellere, iamque
atrociter damnare voluerunt. Pofteà verò cùm de eiufdem libri authore iam

rumorincrebuiſſet,ac opusipſum Catholicis exteris magis magisque inno

cuiſſet, Veneti & Gallinomen meum, quod ego tam diù celaueram ,me in
ſcio adfcripferunt
, idý ; ante annos decem publicè teftatum volui, cùm opus
idem recognitú Colonienſi Senatui nuncuparem . Acceſſit deindè PETRVS
Bvsalts Nouiomagus, homo noſtri ordinis eruditus, & in veterum mo

numentis probèverſatus
, qui amicorum hortatu, & ob publicam vtilitatem ,
ficutipfein ſua meminic prçfatione,ad hoc opus ornandum & muniendum ,

operam ſanè difficilem & laborioſam , vt prudentes intelligunt, exantlauit.

Etenim Scripturę Patrumq; conſonantia loca, quorum nos in ipfo contex :

tu mentionem frequentem feceramus, quæque ad libri marginem breuiter

fuerant adſcripta,& his etiam pluravndequaquecollegit,ex iplısque fontibus
deprompta tranſcripfit , & tranſcripta cum ipſa libri textura tam dextrè con
, vt quiuis fine negocio depræhendat, omnem Catechiſminoftri do .
iunxit
& rinam cum libris Canonicis & probatis Patrum ſcriptis pulchrè congrue
re, quantunuìs infefti & infenfi oblatrent calumniatores. Qui fanè Bulæila

multisque alijs pergratus accidit,eamque commoditatem

borHiſpanis, Italis,
ſuppeditatomnibus in munere docendi,vtad manum habeant ſeleđa,bona

que fidenotata, necomnibus obuia veterum teſtimonia, quibus ad vniuerſa

ferè.do & rinæ ſacræ capita tum intelligenda, tum in fcholis templisque tra

&tanda & explicandavti expeditiſſimèpoſſint. Ex quo fa & um elt, vt Typo

graphus Colonienſis prioris editionis exemplaria breui diſtraxerit, vtque

Veneti & Galli hocopus ſibi recudendum putârint,quod Romę & alibinon
modò commendari, fed etiam à multis paſsim deſiderari certò intelligebant.
, huc præfertim Geruino Cale
Interea dum Coloniæ noua editio apparatur

nio impellente, qui rei Catholicæ promouendæ perquàm ftudiofus eſt,bo

nam noftri operam nauârút,vt opusidem ſemel aciterùm recognofceretur,

in eoque multa partìm reſtituerentur, partim adiungerentur

, partìm melio,
rem in ordinem reuocarentur. Et quoniam prior editio in quatuor partes

ſcorſim excuſas ſecabatur,tres autem Venetus Typo

folas ,quas ego viderim ,

graphus dedit,longè commodius fore viſum eſt, li ex omnibus illis membris;

vnum quaſi corpus conflatum ,atque hoc vno volumine concluſum euulga
retur. Acceſſit demùm valdè vtilis explicatio Appendicis, vt quod Concilij
Tridentini Patres de hominis lapſu & iuftificatione fapientiſſimè grauiſſi

meque tradiderunt,nos verò ſummatim repetitum Catechiſmo adiunxera

mus,idluculentis Patrum teſtimonijs accuratècongeſtis ſolidè comprobare
tur. Hęcego de huius operis ratione & inſtituto dixerim ,quod ex grauiſſimis

maximorum Patrum fententijs colle & um , ac nunc poſtremòreſtitutum , tux

inprimis fapientiæ & æquitatis calculo, Illuſtriſs.Princeps,cupit approbari.
CAETER VM ſi de ſuſcepti operis Catechiſtici argumento aliquid adden
dum eſt,mihi ſand perſuadeo,fapientes veræque pietatis amantes omnesbo
nicon
 ' EPISTOL
' A

niconfulturos,immò & fponte ſua probaturos effe , quòd nos qualefcunque

Societatis Iesv profeſſores ,in hoc Catechiſticæ do &rinæ genere ac labore,

quicquid alij fentiant,multum fæpè olei operæque ponamus. Cur enim nos
pigeat ac pudeat eius inſtitutionis, quam fummo Dcogtatam , maximorum
hominum exemplo conſentaneam , Catholicæ Ecclefiæ falutarem , Chriſti.

anæ iuuentuti neceſſariam , & noftræ demùm profeſſionicongruentem eſſe

certiffimèconſtat ? Quidquod magiſter nofter & princeps paſtorum Chri
ftus Catechiſtæ partes quodammodò ſuſcepit atque ſuſtinuit, quum præci
puas Catechiſmi partes ore ſuo facrofan & o veltradidit ,vel confirmauic ? Ex

cuſentalij ſuas occupationes , ad ſublimiores ac maiori queſtui feruientes Ec

cleſiæ fun & iones adſpirent,vile autem & æquèlaboriofum hocminiſterium

iudicent,callideque fubterfugiant,nècum pueris quodammodò repueraſce

revelle videantur
. Atqui non veretur ipfa Dei fapientia Chriſtus ſe paruulis
perquam familiarem exhibere ,hos ad ſe iubet adduci,venientes vltrò ample

& itur,& amanter oſculatur,his ſuas ipſe manus imponit ac benedicit,hismi

niftros & cuftodes Angelos deputat, hos demùm cæleſtis regniciues & præ

alijs hæredes quaſı proprios facit. Qui prætereà pænam illi grauiflimam in .
in vitæ moribus
terminatur, fi quis vnum èparuulis ſiue in fidei do & rina, fiue
forte ſcandalizet: quidemùm in paruulos collatum beneficium adeò fibigra
tum fore pronunciat,vt quicunqueipſius nominc paruulu ſuſceperit,Chri
fum ipſum ſuſcipiat,habeatqueperpetuum debitorem . Tanti refert,fi Chri

fto Domino, eiusque facro Euangelio credimus, deparuulis benèmereri,ac

inſtituendis illorum ad pietatem animis operam dare,quemadmodùm probi
faciunt Catechiſtæ ,non Chriſtianum modò , ſed etiam Angelicum , vtliclo
quar,munus adminiftrātes. Quominùs egomiror,eximios illos Patres ,Ori
genem ,Bafilium , Ambroſium , Auguftinum , Cyrillum ab hoc docendi ge

nere non abftinuiſſe, ſed huius viæ duces ſe nobis præbuiffe ,vt in fidei do

· Ariaarudes ac veluti paruulos non grauatìm catechizemus, & cistanquam

matres lacſpirituale cupidè& alacriter ſubminiftremus. Videbant enim
ſapi
entiſlimi homines, in magnailla Deidomo plures carnales quàm fpirituales,

paruulos quàm viros atque perfe & os,vt Paulusappellat, reperiri

, magnamų
;
femper effe turbam ,non folùm çtate ,ſed etiam fpiritu imbecillium atque pu
fillorum , quibusEuangelicæ do & rinæpanem frangere conueniat,donècilli
, & in Chriſto ipſo grandeſcant atq; proficiant
ſolidiorem cibum admittant

Quòdfi nihil aliud,certèaduerfariorum improbuslabor,ac indefeffa cura huc

nosextimulare debebat acimpellere,vt quod ftudium illi fuæ fe &tæ per Cate
chiſmum propagandæ animisa; perillum corrumpendis noces ac dies im

pendunt, id nosad Catholicosreâè pieque inftituendos pari diligentia, ſed

meliorefide,ac purioris Catechiſmido & rina impigrè conuerteremus. Quid

alioquin turpius , quid ab officio Catholico magis alienum videri queat,

quam vigilante luda,in re tanti momentidormirePetrum , & vndiquègraf

ſantelupo paftorem ſui gregis curam abijcere, ac huius demùm ſeculi, im
mò tenebrarum filios in ſua generatione magis, quam in Chriſti regno lucis

filios, ſapere & prudentiores eſſe ? Quocirca TridentiniConcilij Patres, vt

alia multa de religione Catholica vindicanda optimè conſtituerunt,ſcillud

1
etiam fan & ifſimè fanxerunt, Parochi vtomnes diebus feftis non folùm ha

bendis ad populum concionibus vacarent, ſed etiam tradendo polt prandi

um Catechiſmo incumberent,acin fiderudiores omnes edocerent. Quęlex
fivſquam alibi, tum in Italicis Eccleſijsiam obtinet, magnoque cum populi

fruđu, nec minore bonorum parochorum laude hoc tempore obſeruatur.

Atque
 DEDICAT ORI Á .

Atque håđenùs de Catechiſmi commoditatė , præſtantia & neceſſitate,

quantum hic quidem locus ferre poteſt.

Ad extremam epiſtolæ partem accedo, quæ Patronum operi neceſſarium

poftulat accerſiri,vtnoua hæceditio non folùm apud æquos & candidos re

--
rumęſtimatores ſuam habeatgratiam ,verùm etiam aduersùsiniquos & inui
dos obtrectatores maiore polleat authoritate. Vbi Celſitudo tua Illuſtriſs.

Princeps, ſe commodè nobis offert, cuius tutelæ hunc librum reuerenter

commendare cupiam, ac vnicè nuncupare decerņam. Primùm enim inter

Germanos antiftites ac Principes Catholicos, qui hoc ſeculo prædicantur,

multorum iudicio ſublimem & illuſtrem locum tenes, his nimirùm animi

dotibus inſtructus & ornatus, quæ non modò fapientem præclaræ huius D.
CHILIANI vineæ cuſtodem , fed & generoſum bellicofæ Francorum

gentis moderatorem ac Imperij principem decent.Deindè ſingulari Catho

licæ pietatis ſtudio flagras, qui indèab initio ſuſcepti muneris effeciſti, vt Cle
rus ditioni tuæ fubie &tus, ad facras preces quotidiè fummo Deo recitandas

grauiter extimularetur, ſerioquereuocaretur. Accedit & zelus in domo Dei

repurganda neceſſarius, ac tali Epiſcopo dignus, qui Apoftolicum canonem

ad ſe pertinere mcminerit, Peccantes coram omnibus argue, vt & cæteri ti .

morem habeant. Igitur ad Catholicam religionem & diſciplinam Eccleſięre

ftituendam adijcis animum ,paftores hereticos amoues, & pænas immorige

ris infligendas proponis. Ad hæc quodrarum & egregium Mecænatem de

cet ,do & os & ſtudioſos homines magno fauore proſequeris, atque idcircò
gymnaſium publicum excitare pergis, quodnon modò Franconibus,ſed eti

am exteris haud minori præſidio quàm ornamento eſſe poſſit. Seminarium

verò nuper magnificè ere & um , & numero alumnorum & multis coemptis
ædificijs amplificas .Nequenoftros homines negligis, fed eorum Collegium
non ità pridèm Herbipoli excitatum amanter comple &teris, ac ſtudiosè fo
ues, totayt hæc IE sv Societas immortales gratias Patrono humaniſſimo de

beat, ac pro illo ſua vota Deo fummo faciat perlubenter.Necignoro, Eccle
ſiæ veftræ , quam honoris gratia nomino, multa & præclara in me merita
, quæ indèà primis Collegij noftri fundanientis Herbi
poſſe commemorari

poliiactis, cùm iſthic adeffem , & facris concionibus operam darem , equi
dem ſum frequenter expertus. His ergò cauſis, ac aliorum etiam conſilijs in

citatus facere non potui , quin per huius operis occaſionem aliquid ſcribe
rem ,ac vetus erga Celſitudinem tuam eiusque Eccleſiæ obſeruantiæ meę ſtu
dium qualicunque teſtimonio publicè comprobarem . Precor demùm à

Chriſto Opt. Max. vt Herbipolenſem vrbem & Franconiam omnem , hoc

difficilitempore propitius tueatur, vtque pios Amplitudinis tuæ conatus in

fuam æternam gloriam benè fortunet, neque folùm huius operis, fed
etiam Collegij tantum patronum diù ac feliciter nobis ſuper
eſſe concedat. FRIBURGI HELVETIOR VM
anno poft Virgineum partum
M. D. LXXXV.

!
b PIVS

:
 PIVS PAPA V. DILECTO

FILIO GERVINO CALENIO

TYPOGRAPHO COLONIEN.

ILECTE Fili Salutem & fpoftolicam benedi&tionem.Cum tu ,ficut accepia

--

mus, nonnullos de probatis Sanctorum hiſtorijs à dilecto filio Laurentio Surio

optima
fide collectis,nec non alios Tomos ſeu libros dile &tifilijPetri Canilijpre
sbyteri ſeu religiofi Societatis Iesv de doctrina fueInſtitutione Chriſtiana in
fcriptos, vnà cum certis Annotationibus nondimimpreſſos tua impenfa impri
mifaceredefideres: Nos tibi, quem in excudendis huiuſmodi Tomis ſeu libris
graues impenſas ſubireneceße est ,nè ex beneficio omnibus Chrifti fidelibris cob
lato detrimentum aliquod fentias ,opportunèprouidere,actein tuo laudabili oReipublicæ Chriftiana
perutili propohto confouere volentes, & à quibufuis Excommunicationis, fufpenfionis o interdiéti,
alijsý, Écclefiafticis ſententijs,cenfuris o pænis à iure velab homine quauis occaſione vel cauſalatis,
fiquibus quomodolibèr innodatusexiftis, ad effe &tum prafentium duntaxat conſéquendum ,harum ſe
rie abſolventes, & abfolutum fore cenfentes: Motu proprio non adtuam vel alicuius pro te nobisfuper
hoc oblate petitionis inftantiam f
, edex certa fcientia& mera deliberationenoftris tibi Tomosfeuli
brosprafatos per te vel alium ſeu alios imprimendi, & impreſſos vendendi licentiam & facultatem
plenam o liberam Apoftolica authoritate per preſentesconcedimus : Necnon omnibus fingulis im
prefforibus,librarijs, & mercatoribustamin Italia quàmextra Italiam conftitutis,in virturefanéta
obedientiæ ad fub Excömunicationis fententia ,necnon in terris fanétæ RomanæEcclefia mediatè vel
immediateſubiectis,fub amißionis Tomorum ſeu librorum huiuſmodi, acmille ducatorum auri de Cao
mera ,provna Camere Apoftolica , &altera medietatibus tibi,tuisg,hæredibus & fuccefforibusirre
mißibiliterloco damnorum applicandorum pænis,per alios abſq,tuîc hæredum vel fuccefforum tur
rum expreſſo mandato aut licentia habita excudentes ,feu imprimentes, aut vendentes, toties quoties
idfecerint, eo ipſo incurrendis, nè cofdem Tomosſeu libros infra decennium proximè
futurum ab illo
rúm impreßione computandum in quibuſuis literarum characteribus,autparua, mediocri,feu magna,
vel alia quacunque formaalicubà imprimere ,neque per alios impreſſos vendere abſque expreſſatui vel
hæredum & fuccefforum præfatorum licentia velconſenſu audeant velpræfumant, o
itàper quofcun
queiudices& commiſſarios quauis authoritate fungentes, ſublata eis& eorum cuilibet quauis aliter
iudicandi interpretand
facultate
i & authoritate, iudicarie diffiniri debere : dc quicquid fecùsſu
per his à quoquam quauis authoritate fcienter vel ignoranter attentari contigerit , irritum
& inane
decernimus : Mandantes nihilominùs Notu fimiliſub interdi&ti Ecclefiafticiingreſſus
o ecclefiarum
Venerabilibus Fratribus noftris Colonienf. & quorumuis aliorum ciuitatum & locorum Archiepiſco
pis, Epiſcopis, ac dile&tis filijs illorum vicarijsſeu officialibus ,legaris, vel Vicelegaris ,ac ſub primò
di&tis pænis,Gubernatoribus,Poteftatibus,& alijs quibuſuis ludicibus quibufcung, authoritate o of:
fungentibus,quatenùs quotiesproparte tua, & fuccefforum tuorum ,vel alicuius eorum huiufmodi
ficio
fuerint requifici in præmißis ,efficacis defenfionis
præfidioaßiftentes,faciant authoritate noftra inhi
prafatam inuiolabiliterobferuari: ac te, tuosý hæredes o fucceffores prafatos huiuſmodi,
bitionem
illorumý
fingulos conceßionepacificefrui & gaudere: Ac impreſſores,librarios,mercatores ,fautores ,
ſcientes o non reuelantes, quos inhibitioniprafata contraueniffe eis conftiterit,excommunicationis
Galias
ſententias, cenfuras & pænashuiuſmodi incurriſſe declarent, acpro talibuspublicè nunciari
mandent, &faciant contradi&tores quoſlibet &rebelles per eafdem cenfuras pænas, appellatione
poſtpoſita, compefcendo: inuocato etiam ad hoc,ſi opůsfuerit auxiliobrachijſecularis: Nonobſt anti
bus Conſtitutionibns & Ordinationibus Apoftolicis Priuilegijs quoquè, Indultis literis Apoftolicis
fuper imprimendorum Tomorum facultate quibufuis perfonis cuiuſcung, dignitatis & præeminentiæ
exiſtentibus etiam motu 6 ſcientia fimilibus, ac fubquibufuis tenoribus o formis ,necnon clauſulis á
decretisconceßis: Quibus omnibus etiamfide illis,eorumjtoris tenoribusſpecialis,ſpecifica,expreffa ,
& indiuidua : non autem per clauſulas generales idem importantes mentio feu
, quæuis alia expreſſio
habenda,aut aliqua alia exquiſita forma ad hoc feruandaforet ,illorum tenores ác fideverbo adver
bum infererentur,pralintibus pro expreßis habentes, illis aliâs in ſuo roborepermanfuris, hac vice
duntaxatſpecialiter & expreße derogamus : Aut ſi impreſſoribus, librarijs ,& mercatoribuspræfa
tis, velquibufuis alijs, communiter vel diuiſim ab Apoftolica fit Sede indultum ,quòd interdiciſuſpen
di, velexcommunicari non poſſint per literas Apoftolicas non facientes plenam & expreffim, ac de
Verbo ad verbum de indulto huiufmodi mentionem . Volumus autem &eadem authoritate decernia
mus præfentium literarum tranfcripta in ipfis Tomis impreſſa in iudicio & extra fufficere,&
plenam fidem facere,regula contraria non obftante. Datum Roma apud S. Pe
trum fub linnulo Piſcatoris die'xx111. Septembris,
M. D. L XIX . Pontificatus noftri
Anno quarto.

Ca. Glorieriss.
DE
DE HVIVS OPERIS RA

TIONE AC VTILITATE

PRÆFATIO PETRI BVSÆİ

N O V TOM A Gİ.

MICVS quidam noſter prudentia ac dignitate præftans, cùm

hunc Catechiſmum Doctoris Petri Caniſij diù ac multùm euol
uiſſet ,maiorem in modum optauit,vt quæ varijs ex Patribusin il
lo collecta, breuiterý ; tradita continentur, aliquanto fufiùs,prę.
ſertim in rudiorum gratiam explicarentur. Nec enim ſatisfore
putauit,ex alijs Catechiſmis, quinon pauci & vtcunquè elaborati
circunferuntur,huclucem maiorem adferre: ſed hoc poftulauit
maximè,vt ad verbum libro adſcriberentur, quæ partìm ex ſacris
literis, partim ex Patrum monumentis petita , circa marginem
duntaxat, vt fit, ſuccin & è indicabantur.Neque ille verò temerè cogitauit, hac quidem ra
tionc, & teftimoniorum ,quæ diximus, adiecta luce , fieri pofle, vt quod opus multorum
nunc manibusteritur,maiorem quoquè fru & um , & pleriſque ſingularem commodita
tem exhiberet. Primùm enim ità confulitur Catechiſtis, qui fiueCatechiſmũ Romanum
ex decreto Concilijeditum & pro parochisconſcriptum ,fiue hanc doctrinæ Chriftianæ
Summam ſimplicioribus alijs & populo traditam explicent,grauileuãtur labore in con
quirendis Authorum fententijs :prçſertim cùm nec ſuppetant omnibus tot libri Patrum
atq; Theologorum . Deindè non poteft ex harum ſententiarum collectione non aliqua
tum vtilitas,tum voluptas conſequi,cùm lector luce clariùs videt, veteris quidem Eccle
ſiæ ſenſum atqucconſenſum huiclibro tam pulchrèfauere atque patrocinari. Grauis eft
enim authoritas Patrum ,vtait Hilarius: quos omninò qui contemnunt vel negligunt,
næ illinon intelligunt , quantoperècontriſtent & offendant in ſuis electis organis Spiri
tum ſanctum ,qui etiam nuncin Patrum ſcriptis viuit ac loquitur côtinenter, magnum “;
lumen & robur neceſſarium præbet Eccleſiæ Dei , tum in fcripturarum interpretatione,
1
tum in Catholicæ fideidoctrina confirmanda ac propugnanda.Quam enim aliam potif
fimùm ob cauſam arbitramur poft Apoftolos, Prophetas & Euangeliſtas, diuinitùs per
tempora & loca datos conſtitutosque effe Paſtores & Doctores: nisi ,vt Apoftolus ait,ad Ephelia
conſummationem ſanctorum ,in opus miniſterij, in ædificationem corporis Chrifti, vt
iam non ſimus paruuli fluctuantes, & circunferamur omni vento doctrinæ in nequitia
hominum ,in aſtutia ad circunuentionem erroris ? Quo quidem officio ac munere ſuo
dum etiam poftquàm è vita exceſſerint,funguntur, relictis clariſſimis literarum monu
mentis, in quibus teftatas conſignatasque animorum fuorum ſententias prodiderunt : fi
eos,tanquàm quierrent ipſi, audire contemnimus : annon Deum ipſum aſpernamur,
cuius conceffu ac munere illos habemus ? An non eundem fraudis ac mendacij argui
mus, qui pro luce tenebras, pro viæ ducibus & doctoribus veritatis, errorum magiſtros
atque authores dederit, quique falfis promiffis Eccleſiam fponfam ſuam miſerè delufe
rit Etenim fi Patresin aliquo fidei dogmate conſentientes & quaſi conſpirantes, lapli
fuerint,vniuerſam Eccleſiam aliquādo in fide, quæ baſis & fundamentum eſt religionis, Heb.it.
errâſſe conſequetur. Aberrante liquidem Paſtore, neceffarium eft & oucs aberrare : &
quò oculi dirigunt corpus, cò pariter reliqua membra deferri mouerique neceſsè eſt.
Quo tandem igiturpacto Deus conftare ſibi,acin promiſlis ſuis conſentire poterit:Quę ioan.14 & 16.
Matth.28 .
fides , quæ authoritas diuinæ pollicitationis de perpetua Spiritus ſancti & Chriſti Domi Eſaia 59 .
ni præfentia ,acin veritatis fideiquedoctrina ſtabilitate & conftantia,quam Ecclefię pro- Matth.16
Lucæ 22..
miſſam diuinæ literæ planè & perſpicuè teſtantur ? Quomodò Chriftum Dei fapientiam
ſuper arenam ædificâſſc, & nonad co- Marth.7.
à ftultitiæ nota vindicabimus, qui & domum ſuam
lumnam & firmamentum veritatis, vtìdebebat, ſed ad erroris ducem atque magiſtram Timoth
Marth 18. ,
conſulendam atque audiendam ablegâffe videri poffet ? Quare ſumma repræhenſione
digni ſunt audaciſſimi fimul & arrogantiſſimi homines , qui Patres omnes in doctrina
conſentientes præ ſe contemnunt, illorumque grauiſſima iudicia in vulgi contemptio
nem adducunt : tum de horum erroribus & næuis ad arbitrium libidinemque garriunt
impudenter. Nam quis ignorat has voces, quas Luterum inconditè fundere, ac temerè
a la prologo
ſuperbeque effutire non puduit : In omniuni Patrum ſcriptis multos inueniri errores,
fæpè in oratione fecum ipſos pugnare, fæpè inter fe diffentire,diuinas ſcripturas torque ticulorunda.
re: Auguſtinum ſolùm diſputare,definire nihil : Hieronymum in Commentarijs ferè Icone deci.
nihil allerere, bipſumque & Origenem tam ineptè facras literas traââtie ac explanatie, mo.
vrnemo propemodùm ,li huic Momo credimus,ineptiùsid feciffe videatur.Atqueinfo arbitrio ad
b 2 Erafm .
lentiùs
 I

PR AE FATI O.

a Aduersùs lentiùs fefecfferens, certum ſegloriatur,improbeque iactat, dogmata ſua, quantunuis

en itig licaimpia,habere fe de celo: adcò vtnihilcuret, limille Auguſtini,mille Cypriani,ipfi quam
maximèaduerſenturatqucreclament: Deum errare,decipi & fallere non poſſe : Augu
ftinum & Cyprianum , ſicut omnes elc & os, errare potuiffe, fæpiusque errâffe. Melan
chthonis verò,qui modeftiorviderivoluit, quàm intolerabilisarrogantia ? dum in ſuo
6 De feruo de Locis comunibus rerum Theologicarum libello ,quem Luterus inui& um appella
Erafmum . uit, & non tantùm immortalitate, ſed canone quoquè Eccleſiaſtico dignum cenſuit, ſic
c In locisco. Caudet pronunciare : Scripsêţe de libero arbitrio Auguſtinus & Bernardus, & ille qui
Tilmunum dem ſua pofterioribus libris quos aduersùs Pelagianoscdidit,multipliciter retractauit.
Pletacrum Bernardus non eft fimilis ſui. Sunt hacdere etiam apud Græcos quædam , ſed ſparsim .
de hominis " EGO quandoquidem non ſequar hominum opiniones, & fimpliciſſimè & planiffimè
bero arbitrio rem exponam , quam ferè obſcurâ runt Authores tum veteres tum noui : quia ſicinter
prerabantur Scripturas, vt fimul vellent tamen rationis humanæ iudicio ſatisfieri, & c.
Quem libellum his tandem verbis concludit: Cenſeo non aliter atquè peſtem fugien
dos hominum commentarios in rebus ſacris, quòd doctrina ſpiritus purè nisì è ſcriptu
ris hauriri non poſſit. Atque hæcille Melanchthon auſus elt tanto ſupercilio dicere,
quum tamen aliquot annis pofteà,vt erat inconftans,di&tam ſuam de libero hominisar
oblado bitrio ſententiam prorsùs a rcuocârit, immo cam velut Stoicorum opinionem , & Ma
sicũ Regem nichçorum delirationes infaniasque ex profeſſo confurârit. Quid verò Caluinus Thra
Angl.ann.36.
cap.de cauſa ſo ille Gallicus ? quem nihil puduitin ſuis Inſtitutionibuse has voces faftus & arrogan
peccati & co :tiæ plenas fundere: Parùm ,ait ,mcmouent,quæ in veterum ſcriptis de ſatisfa & ione pal
ca.de huma- sìm occurrunt. Vidco quidem corum nonnullos (dicam ſimpliciter, omnes ferè quo
fois delibero rum libriextāt) aut in hac parte lapſos eſſe ,aut nimisafperè acdurè locutos. Quid hoc,
arbitrio . quæſo , eft aliud , quàm in præftantiſſimos viros, cum quibusnec vitæ fan & imonia, nec
tionibusalijs ſolida perfectaquc eruditionc conferri poſſunt Rabini iſti, ſcelerata procacitate inſul.
fequentium tare,atqueadeò veterem religionem ,hoceft, Catholicam veramquedoctrinam , impiè
Ininftitue. nequiterque irridere, & facra omnia conuellenda & peffundanda permittere populo,
fuis lib.3.C.4 quivel fpontè ad omnem huiuſmodi licentiam & ſacrorum negle & um prçceps fertur ?
De SS. Patrü Neque enim co vno folùm Patribus magnam authoritatem tribuimus, quod fuerint
authoritate omni doctrina & virtutc ornatiſſimi,quos conſtat Spiritu ſancto, qui eſt Spiritus verita
Itini & Livi. tis, permotos atque incitatos,non adumbratam quandam eruditionis imaginem, vt iſti
milos Cinea- nouatores, ſed fynceram , ſolidam ,atque expreſam do& rinam, diuinarumque litera
quaft.11.de rum, quæ ab eodem Spiritu profectæ ſunt, rectam intelligentiam conſecutos elle, fem
per pergue tenuiffe: ſed vel maximè ob cam etiam cauſam , quòd ex corum præclaris ac fide
150.& feq. dignis teftimonijs perſpicuè intelligamus, quænam ipſorum temporibus ſententia &
2.Tim.3. doctrina fuerit Ecclefiæ Catholicæ , quæ columna eft & firmamentum veritatis. Quod
quàm magni faciendum ſit, aducrſariorum ftudium atque inftitutum haud obſcure de
clarat. Quotieſcunquè enim ſuam doctrinam Patrum authoritate ftabilire ſibi poffe vi
dentur,id
quidem & ſummavoluntate, & libenter ſtudio ſequc faciunt: ſed qua fide,non
ignorant eruditi , & in rebus quidem facris vtcunquè verſati. Etenim licubi Patres illo
rum palato ſatisfaciunt,ipſorumguenouis placitis fauere videntur, tunc quidem ab cis
& fan &ti & do &i habentur præ cæteris,tunc horum laudes non ſine plauſu publicè cele
2
brantur. At rursùs, quum ſe ſuaque noua dogmata premi & reijci Patrum authoritatc
ſentiūt ,contra illosvelut homines errori obnoxios excipiunt,horú næuos accuſant,pru
dentiādeſiderant, imbecillitates agnofcunt: hoc eſt,ſe ſapere,illos defipere, fi nó verbis,
at reipſa quidē pro ſe ferunt,quin & vulgo perſuadere conantur. Proindè nouus hic la
bor cùm ad alia , tum ad conuincendos & redarguendos etiam cos non parùm conferet,
qui in hunc Catechiſmum ſcribere, ac virus acerbitatis ſuæ cuomere, eumque petulanti
lingua & inſano ſtudio non definunt inſectari : Nec fanèmirum .Malè habet hoftes con
iuratos Eccleſiæ ,hoc qualecunque do &trinæ Catholicæ compendium : illiscſt velutì ſu
desin oculis id omne,in quo ſentiunt ad veteris religionis confirmationem & illuſtrati
onem magna ineſſe momenta. Hincillæ lachrymæ,hincodia & furores aduerfariorum ,
in libri huius Authorem ità debacchantium, vt omnis modeftiæ , charitatis & pietatis
Euangelicę prorsùs oblíti effe vidcantur. Aegrè ferunt inuidi homines, optimum Cæſa
rem in Auſtria hoc opus primùm publicâffe,tum Reges, Principes ac Magiſtratus maxi
mos pro ſua quidem authoritate curâffe ſedulò, vt hic Cæſarcus Catechiſmus publicè
doceatur : & in varias quoquè linguas traductus,magno bonorum conſenſu ſimul& ap
plauſu paſsim excipiatur. Pergunt igitur ifti, fi ſecùs fieri non poteft, pergant inquam la
trareatque mordere : rideant & contemnant,quod in Curijs prudentiflimi Magiſtratus,
& in Gymnaſijs viri eruditiſſimi comprobârunt. Quòd ſi non vni credunt operis huius
Authori,faltem Patribus, quos ille duces de conſulto ſequitur, aut certè quidem Eccle
Matth.f. fiæ matri,quam Chriſtus audire præcepit, fidem & authoritatem velint concedere.Alia
quia
 1
;

A D L E CT OR E M.

quin cæci funt & obftinatè præfra&ti,nîvideant & admittant Scripturæ Patrümģue teſti
monia: quæ bona fide collecta proponuntur.Inſpiciantſuosiplicodices, adeant fontes,
& conferant vinnia quæ hîcè Patribus adducuntur: deindè iudicent ,ſed ità, vt veneran
dæ antiquitatis potiùs, quàm profanæ nouitatis ſe ſtudioſos eſſe declarent. Iam verò li
communis eft Patrum ſententia, ſi firma & certa Eccleſiæ doctrina, quam hic liber repe
tit atque confirmat,iniquè profe & ò faciunt, qui hoc vni Authori crimen exprobrant:
quod liomninò crimen habendum eſt,non magis in illo vno ,quàm in Catholicis omni
bus erat repræhendendum . Sed hac nimirùm arte & fraude libenter vtuntur Sectarij, vt
quemadmodùm Rhetores docent, ad odium inuidiamque confiandam nihil non con
gerant, variosque hominum impotentium concitent affectus vociferando, vt ſi non
pri um ,at populifaltem iudicio vincere & triumphare videantur. Accedit & alia
non leuis impoſtura, quòd noui iſtius Euangelij præcones imperito vulgo nunquàm
non inculcent ea quæ ad veteris Eccleſiç odium atque deſpicientiam fpcctant, & fingunt
audacter, Catholicorum doctrinam & ritus nuper cæpiſſe,& à Pontificibus, Monachis
ac Sophiſtis neſcio quibusſuam accepille vim & originem , nullisque firmis niti princi
pijs & fundamentis. Hac demùm arte ac fraude inſtructus Melanchthon, audet palàm
affeuerare,ſed futiliter prorsùs, - Neminem ante Gregorium Magnum ex veteribus fcri . Io Apolo .
ptoribus Inuocationis San & orum mentionem feciſſe: In veteri Eccleſia morem con- nx Confeffia
luetudinemque ſeruatam , vt poft diuortium perſonæ innocenti, coniuge ſuperſtite ,al- lois,cap.de
teri nubere liceret:Sacramenti Euchariftiæ oblationem pro mortuis, Auguſtini ætate Sanctorum.
nondùm vſurpatam fuiſſe. Sed nec Brentius ſcriberc dubitauit, Apparet, inquit, d veteri blacxamine
Eccleſiæ ignotam fuiſſe Tranſubſtantiationem : Euchariſtiam non creditam fuiffe olìm , anno 54.Vuie
tebergæ tra .
Sacrificium efle propitiatorium , autex ſead remiſſionem expiationemque peccati in dico , & in Ap
ftitutum : Nihil quod definitum ſitaut certum , Auguſtinum de Purgatorio pofteris pro- pëdice loco
didiffc. Caluinus verò quid ? Neminemº vſquead Gregorij tempora vidiffe quòd Ma. pofterioris
trimonium pro Sacramento datum fuerit: Vetercs, cùm de Sacramentis propriè lo- editionic.de
quuntur, ac præſertim Auguftinum , non plura duobus, Baptiſmo nimirùm & Euchari- < In libello
ſtia, agnouiſſe: Omnes 6 yeteres vna voce clamare, nullam penitùs voculam à Chriſto de Eccl. all
cmiffam ,cui non fit neceffariò obtemperandum : cosque nulla dubitatione vbiquè do- veterum ſcris
cere, ca , quæ vocamusEuangelica conſilia, Chriſtum non conſuluiſſe duntaxat, fed iuf- ptis.
Confer.
vocat auricularem )multis poft Chriftum ſeculis inauditam Gone Vuiredo
fiffe: Confeſſionem " ( quam
fuiffe atque inuſitatam . Verùm hæc aliaqueid genustam fæda quàm aperta mendacia bergenci.
quintum hoc parit Euangelium : his vcluti floſculis noui Theologi ſuos libros, ſuasquelib.4.cap.19.
conciones & diſputationes exornant : his figmentis vulgusſibi conciliare, & ab Ecclelia [catio..
Catholicæ caftris auocare contendunt. Cæterùm hos fumos ac fucos, hæc vana com - fel ... ma

menta,meraque mendacia is facilè intelliget atque diſpellet, qui hoc opus legerit, acin Lib.4.c.13
co Patrum probatiſſimorum ſententias expenderit, totanique antiquitatem conſulue- Teat.12 .
rit diligenter. Poftremò habent hicad manum Parochi & Concionatores, quo ad Ca- 04.104.14
techiſmum alijs tradendum paratiores accedant, vndè minori etiam negocio colligant
cçtera,quæ ſuſcepto argumento & auditorum captui magisaccommodata effe videbun
tur. Plurimùm verò rcfert, cos qui docent aliosdc Rcligione, ex Catechiſmo ſemper
aliquod ſibi caput excerpere, quod auditoribus tradant, & obſeruata Methodo expedi
antluculenter.Vtantur ergò & fruantur hoc laboreboniomnes ,fiuc magiſtri, liucdiſci
puli . Habcant ſanè, vndè fe & fuos in præcipuis Catholicæ doctrinæ capitibus, lo
cisque multis Theologicis, de quibus nuncmaximèdiſceptatur, commo
nefaciant, & folida veritatis teftimonia petant confirmcntqucs
Benè vale in Chrifto le & or, & hunc laborem noftrum
boni conſule. Coloniæ Agrippina Idi
bus Auguſti, Anno Domini
M. D. LXIX .

ъ3
ADMO
 ADMONITIO EIVSDEM

A D L E C TO REM .

RIVSQVAM ad hoc opus euolucndum candidelector accedas, de quibuſdam te

admonendum & informandum duximus. Ac primùm quidem , quid fibi velint al
phabeti literæ , quæ fingulis paragraphis quæftionum Catechiſmiadſcriptæ ſunt: tum
quid in citationibusScripturarum & fan & orum Patrum obſeruandum fit: demùm ,
vndè Patrum teftimonia,de quibus ambigi poſſes, deſcripta fint. Quòd igitur ad li
teras attinet, eas appofuimus, vtfaciliùs authoritates quæ ad marginem citantur, in.
ueniri poffint. Nam exempli cauſa ,ca teſtimonia quæ in paragrapho A citantur , co

Pdem ordinepofteà ſubſcripta reperiuntur,adiectis numeris : qui quidem numeri hoc

præftant,vtſialio in loco eadem teftimonia producantur, pollint citra difficultatem
reperiri : Nimirùm fi qua D.Auguftini authoritas, quæ vno in loco citata eft, repetatur & alibì : hoc com .
pendio inueniri poffit, cùm dicitur, Vide ſuprà quæftione 9.B 2. quod fignificat authoritatem ſecundam
paragraphi B.
Circa teftimoniorum & authoritatum deſcriptionem hec ferè indicanda videbantur. Primùm mirari
neminem debere , quòd numeros librorum & capitum non Arithmeticis notis, vt fieri ſolet,fed integris di
&tionibus exprefferimus.Ad quod faciendum hæcnos cauſa commouit, vt ſcilicet lectorem qui his authori
tatibus & fententijs vtetur,magisfecurum reddamus.Neque enim rarò accidit, & nos ipfi non ſemel obſer 1
uauimus, ve ea quæ ab ipfis authoribus rectè per numeros annotata fuerant,vel exſcribentium , vel typo
graphorum incuria permutarentur : nec fanèmirum ,cùm facilimè contingat, vt numerusalius pro alio
ſubſtituatur,aut propter formarum fimilitudinem , aut fola figurarum inuerlione facta. Itaque venderro
res eiuſmodi inciderent cum in ſcribendo fiue imprimendo, tum fineceſsè fuerit, aliâs recudendo, malui
musintegris dictionibus vti,quascommutare non ità facile foret. Fecimus id ob eam etiam cauſam , vtex
hoc libro faciliùs reftitui & corrigi loca poſlint,quæ in ipfius Catechiſmi margine annotantur, fi in eo fæpi
ås imprimédo,errores in numeriscommitterentur. Alterum eft,de quo admonendus videbare,ordinem
reftimoniorum in hac editione mutatum eſſe: non enim , vt olim factum fuit,ſeorsim primò Sacrarum li
terarum authoritates, & pòt Patrum teſtimonia fimul collocata ſunt : ſed ità permiſcuimus,ficut in mar.
gine hæc ab authore Catechiſmi citata ſunt: partìm quo faciliùs ſingulas authoritates ab authore Catechis
Imi adiectas reperias, & ad vniusdogmatisconfirmationem citatas,cum Scripturæ facræ , tum Patrum fen
tentias in vnum locum collectas habeas: partìm vtvideas quis fit genuinus Scripturarum citatarum ſenſus,
is nimirùm quem fancti Patres immediatè fubie &ti expreſſerunt. Tertium verò eft, vt fi animaduertas in
Scripturæ verbis quædam aliter legi, quàm in nonnullis Biblijs vulgatæ editionis habeatur,memineris nos
in ijs deſcribendis Louanienſium Theologorum caftigationem ad vetuftiffima exemplaria factam , ſecutos
effe. Poftremum deniquè eft, quòd non ignoremus plerofque fore qui ſententiarum & authoritatú longi
tudinem ægrè ferent. Verùm cùm è diuerſo fint non pauci, qui målint integras Patrum ſententias, quàm ich
breuiter adductas: non potuimus vtrique parti commodiùs ſatisfacere,quàm li viam mediam teneremus,
vt ea ſolùm proferrentur, quæ ad rem ipfam potiſſimum facerevidebantur : quanquam vereamur nèalia
cubì longiores aut æquo breuiores fuerimus:cuius errati facilè, vt fpero, veniam dabis. Vtuteſt, meo qui
dem iudicio ,ſanctorum Patrum ſententiæ faciliùs intelliguntur, quando & antecedentia & confequentia
ſimul ponuntur ob oculos: vt taceam ,quòd non rarò quando verba longiùs adnotantur, fimul etiam rati
ones & argumenta lectori ſuppeditentur,partim ex Scripturis ſacris, partim aliundè petita.Nequeenim nu
dè fimpliciteris de rebus fidei fuam ſententiam exponunt Patres, ſed nonnunquam ex profeſſo eam pro
bant & confirmant. Iam quis dubitet, quin eorum argumenta multo maiorem authoritatem fidei Catho
licæ confirmandæ, ſolidius robur tribuant, quàm fi fimpliciter affeuerarent quod fentiunt? Nunc ad il .
lud veniamus, dequo tertio loco dicendum erat. Sunt authores multi cum Græci tum Latini, qui partìm à
diuerfis translati,partim ab alijs atque alijs correcti,diuerſis locis & temporibus editi fuêre,in quibusedi
tionibus fæpenumerò, præfertim quòd ad numeros capitum aſſignandos attinet, reperire eft magnam va
rietarem . Vt igitur certiora noftra fint omnia, operæprecium erit indicare, quos interpretes Græcorum ,
quase editiones Latinorum , aut correctiones vtrorunque, ſecutifimus, non quidem in omnium Patrum
libris,ſed eorum tantùm , quorum mentionem facere, neceſſarium arbitramur: ne quis arbitretur nos ma
la fideegiſſe,licum ſuis codicibus hæc fortè teſtimonia non per omnia conueniant, aut capita capitibusmi
nùs refpondeant. Igitur veàGræcis ſumamus initium Secutiſumus translationem Ambroſij Camaldulen
fis in Dionyfio Areopagita ,veterem in Ignatio, in Conſtitutionibus Apoftolicis Clementis Franciſci Tur
riani,Gelenij in loſepho: quanquàm in libris antiquitatum retineamus numeros capitum , quiin editione
veteri habebantur,& in Gelenij translatione ad marginem adſcripti ſunt. In luftino Philoſopho & Marry
re Perionium , in hiſtoria Ecclefiaftica Euſebij, Socratis, Sozomeni, Theodoreti & Euagrij, nec Ruffinum ,
nec Muſculum , ſed loannem Chriſtophorſonum Anglum, Ciceftrenfem Epiſcopum ( necid quidem ſine
cauſa ) interpretem ſequimur: ac proindè mirari non debes, fi capicum numerus quiin hoc opere notatur,
cum editionibus aliorum non conueniat. Citamus Origenem ex editione Parifina anni Domini 1574. á
Gilberto Genebrardo diligenter recognita ; Athanaſium iuxta verſionem Nannij, Bafilium iuxta editio
nem & correctionem Godefridi TilmanniPariſienſem : quanquàm Cornarij numeros in citatione capi
tum non rarò etiam adiunxerimus. Nazianzenum ex poftrema Abbatis Billij conuerfione & editione Pa
riſienſi anni 158 3. eiuſdem verſionem in Damaſceno ſequimur. Nyſſenum ex editione partìm Bafileenfi,
quæ habet conuerfionem Laurentij Sifani, partìm Pariſina anni 1573.in qua pleraque àGentiano Herue
to , & Petro Franciſco Zino ſunt translata :Chryfoftomum & Theophyla & um ex correctione Philippi
Montani, Oecumenium denique, prout ise Græco in Latinum conuerſus eft ab Hentenio. In Irenzo ſecuci
ſumus edicionem Pariſinam , ftudio & opera F.Franciſci Feu -ardenti , ordinis F.Minorum, in S.Facultate
Parifien Theologi , B.anno 1575. emendatam . Quòdad Latinos ſpectat,Romanorum Pontificum epifto
las & Conciliorum canones ex tomis Conciliorum fecundùm poftremam Laurentij Surij editionem fere
deſcriplimus: in epiftolis tamen Leonis Magni retinuimus eum numerum , qui eſt in ipfius operibus, non
autem eum , qui in tomis Conciliorum . In Cypriano requimur editionem Manutij Romanam , & correctia
onem Pamelij Antvverpianam : in Epiftolis autem citandis, ordinem illum feruamus, in quem à Pamelio
digeftæ ſunt: ità tamen , vtad marginem etiam iuxta Manutij & antiquam editionem libri & Epiftolæ nu
merus notetur ; Tertulliano vſi lumus ex eiuſdem Pamelij edicione. In Ambrofio partim Bafileenfem
iuxta correctionem Coſterij, partìm nouiſſimam Pariſienſem Ioannis Gillorij Campani, In Hieronymi
Epiſtolis
 A ') MONIŤ DO À D L ÉCTOR E M.
Epiftolis Romanam , in relquis Plantinianam editionem , & Mariani Vi&torij Reatini emendationem : nu=
merus tamen capitum in primis tribus Tomis epiſtolarum eft iuxta impreſſionem Plantinianam : In Augu .
ftino Antuerpienſemà Thologis Louanienſibus corre&tam ,vndè non miretur lector numerum capitum
in quibuſdam librisnon conuenire cum alijs editionibus. In Gregorio Magno Pariſienſem : quod admone.
mus,nè mireris in libris Məralium aliam nos ſequi capitum diſtinctionem ,quàm habeat editio Bafileenfis.
Caftiano ab Henrico Cuyckio emendato & à Plantino anno 1578. impreffo vfi fumus. In Ifidoro & Ra
bano Colonienſem ex poſtema recognitioneMelchioris Hittorpij: in Proſpero, Lanfranco, & Guictmun.
do atque luone, Louanienem . Supereft,vede ijs libris Patrum dicamus,qui ſeparatim excufi,aut etiã alijs
Patribus inſerti atqueadiun & ti, non tam facilè à quouis inueniuntur: inter quos ſunt libri Paſchales Theo
phili Alexandrini, qui reperiunturin Antidoto contra diuerfas omnium ferè feculorum hæreſes, Bafilez
edito anno 1528. & in finesperum Diui HieronymiPariſienſis editionis,quanquàm illic Hieronymi epi
ftolæ ad eundem Theophilum ſcriptæ ,præfixæ non fint. Didymus Alexádrinusoperibus DiuiHieronymi
adiectus eft. Cyrilli Alexardrini epiftolam ad Caloſyrium Arfinoitam , vt à Bonauentura Vulcanio nunc
primùm edita eft,citamus: Bafilij verò epiſtolam ad Cæſaream Patritiam ,in operibus eius non inuenimus,
ſed quæà do & iſlimo viro Cutheberto Tonftallo Dunelmenfi Epiſcopo, in libro de veritate corporis & fan
guinis Domini Græcè & Latinè ex ea citantur, annotauimus. Sancti Nili quæ in hoc opere citantur, inueni
es inter opuſcula quatuor Abbatum à Perro Franciſco Zino Veronenfi in Latinam linguam verſa & edita .
Ibidem quoque extat GregorijNyſſeni oratio de vita S.Ephræm.impreffa ſunt Venetiis anno 1574. Petri
Laodicentis, & Germani Patriarche Conſtantinopolitani expofitiones in Orationem Dominicam , Petrus
Morellus eGrzcis recèns Latinas fa & as,Gregorij Niſſeni Catechetico maiori adiunxit, & Parifijs impri
mi curauit in octaua anno 1568. Ruffini expofitio in Symbolum, præterquàm quòd in quarto tomo ope
rum Diui Hieronymi reperiatur, extat éțiam inter D.Cypriani opuſcula. Chryfoftomi liber de Virgini
tate, ex verfione loannis Liuineij citatur ; vnico teftimonio pag. 360.excepto , in quo , cùm Liuineij nec
dùm poſfer haberi copia,lulij Pogiani verſio retenta fuit . Reliqua verò Chryfoftomihîccitata, quæ in eius
operibus nonreperiuntur,inuenies apud Metaphraften in tomis Aloyfij Lipomani, & Laurenti, SurijdeVi .
tis Sanctorum . Liturgia beati Iacobi, Bafilij, & Chryfoftomi fimuleditæ ſunt per Claudium Sainctefium
Theologum Pariſienſem :attamen Balilij.& Chryſoſtomi Liturgiæ, corum operibus in Pariſienli editione
etiam adiundæ ſunt. BeíTarionis ſcripta quædain de Euchariftia, in eodem opuſculo continentur. Si qui
Sunt eiusgeneris authores alijin Catechiſmo citati, quorum ſcripta haud ica nota funt, ea vel ſeparatim im
preſſa extant: vel in ijs voluminibus inueniuntur, in quibus diuerſorum authorum ſcripta collecta ſunt:
cuius generis funt o& o tomi Aloyfij Lipomani de Vitis San &torum , Moxport PsOCútixon, Antidotum contra die
uerfas hæreſes, Bibliotheca fan & orum Patrum cum ſua appendice Paritijs edita, Panoplia Euthymij: vel
deniquèlocus vbiquærendait authoritas, fimul annotatus eft.
Hæc funt,de quibus te candidelector admonere voluimus.Tu interim hoc labore fruere, ac humaniſti
mo conſultiſſimog luriſprudentiæ Licenciato D. Geruino Typographo diligentiſſimo & valdè Catholico
gratias habe, quipro ſua prompta iuuandæ Eccleſię & promouendorum ftudiorum theologicorum volun
tate,operam ſuam in hacrefideliter pręſtitit. Atque vt alia permulta eximia opera ad doctrinam Catholia
cam illuftrandam & propagandam politè & nitidè rypismandauit,atquein lucem emiſit : ità & in hocope
re ſuam in imprimendo induftriam declarat,quòd & eleganter & emendatè excudere voluit.Si qui errores
inter imprimendum obrepferunt, quod vitari vix poteft, eos tales effe exiftimamus, qui ab vnoquoque fa
cild corrigi poſline. Quòd ad ſententias ipſas attinet, dedimus ſand operam, vt facta collationediuerſorum
exemplarium ,quæ nanciſcipoteramus,quàm emendatiſfimè prodirent. Ea quæ in ſententijs Parrum potiſ
fimùm obſeruanda videbantur, & Scriprurarum quæ ab ijs adducuntur, loca, breuiter in ftudioforum gra
tiam ,ad marginem adfcripfimus. Quæ ficubinon omninò eregione locata ſunt, ducta linea ad ſuum locum
facilé referri poterunt. Et quoniam in hoc opere, ficut & fæpè aliâs, Lector ſcire cupit ,in quam ætatem citati
Patres inciderint, quóve ſeculo aut floruerint, aut ſcripſerint, quantamą vetuftatis commendationem ha
beant; hæc enim illorum ſententijs non paruam addit authoritatem ,vifum eft operę precium fore,fi Chro
nologiam Ecclefiafticam ab erudito Societatis noftræ Theologo recèns contextam , & per centurias diſtin í
& am hîc fubijceremus.Inde quiuis nullo ferè negotio intelligec Catalogum & feriem omnium , qui hactenùs
in Ecclefia extiterunt Pontificum & Imperatorum ; quo itidem tempore Concilia præcipua & alicuius no.
minis fuerint celebrata ; quando præterea non modò plerique fcriptores Ecclefiaftici, & plures quidem
quàm deindècitantur,cum laude vixerint; verùm etiam infames hæretici caftra Eccleliz inteftårint. Ho
rum omnium ſeries tam breuiter & dilucidè velut in tabellis propofita,etiam aliud agentes pulchre dele
etat, ac de multis rebus & publicis mutationibus in Ecclefia faétis doctos & indoctos vtilitermonet atądo
cer.Hoc ſolum incerìm notet Lector,in Pontificum & Imperatorum ætare allignanda Onuphrium ferè nos
ſecutos effe : deindè in ſecunda claffe,quæ Concilia complectitur, & quarta ,qua Scriptores Ecclefiaftici recen
ſentur, quæ tenuioribus diuerfio generistypis excuſa ſunt, eorum in hocopere mentionem non fieri:
reliquorum autem omnium teftimonia allaca depræhendi. Poftremò non abs re fore duxi
mus,fi quorundam Patrum encomia ex veteribus excerpta ſcriptoribus adijceren
cur, vt in quanto illi honore apud Maiores noftros fuerint, cognoſci
queat: habeant Concionatores & alij profeſſores epithe
ta, quibus vtantur dum eorum teftimonia
producunt. Iterùm vale,

CHRO
 CHRONOLOGIA ECCLESIASTICA .

Anno Dni| PONTIF. SVMM1. CONCIL. & PERSECVT. IMPERATORES ROMANI. SCRIPTORES Ec CLESIASTICI. HAERETICI.
ſucceſfit
I ESYS CHRISTYS. Auguſtus .
Tiberius .
34 S.Petrus Apoſtolus & Caius Caligula .
martyr . Claudius . Simon Magus.
HierofolymitanūConciliū . Philo ludæus.
S.Linusmartyr . Nero . Iudaizantes .
3० ९ s.Cletus S.Martialis.
"{ martyr . Prima perſecutio fub Neroc. S.Dionyfius Aropagita Epiſcopus
68 S. Clemens martyr . Galba,Otho , & Vitellius. & martyr. Nicolaus Antiochenus.
Veſpaſianus. Cerinthus. Ebion.
Titus. Iofephus Iudæus
Menander.
Secunda perſecutio ſub Do- Domitianus.
84 S.Anacletus martyr . mitiano .
S.Ignatius Epiſcopus & martyr. Saturninus,

|1400
96 S.Euariſtus martyr. Nerua. Prochorus difcipulu S.loan.Euangelifta .

An D.100 Traianus.
109 S.Alexãder 1. martyr. Tertia perſecutio ſub Traia Baſilides.
no .
117 S.Sixtus 1.martyr. Adrianus. Gnoftici à Carpocrate. 1
127 S. Teleſphorus mart. Chiliaftz.

annos
|Ante
138 S.Higinus martyr .
Antoninus Pius. S.Iuftinus Philofophus & mariyr. Cerdon. Archontici.
342 S.Pius 1.martyr . Hermes fraterPy Pontificis. Marcioa . Caini vel Ca.
iani.
153 S.Anicetus martyr . Valentinus.
163 S.Soter martyr. S.Dionyfius Corinthiorum Epifcopus
M.Antoninus Verus cum fratrc L.
Quarta perſecutio fub Mar S.Polycarpus martyr. Egelippm . Tatianus, à quo Encra.
Aurclio Commodo. S.Irenæus martyr.
174 S.Eleutheriusmartyr. co Antonino. tira .
Apelles. Bardeſanes ,
Montanus, à quo Cata .
186 S.Victor i. martyr. Commodus M. Antonini Verifi . Athenagoras.
lius. phrygx , & Pepuſiani.
Melito Sardenfis Epifcopus.
Seucriani à Seuero .Bla .
AElius pertinax . Clemens Alexandrinus. itus . Quartodecimani.
198 S.Zephyrinus martyr. Seuerus.
valeſij. Berillus. Apo

Añ'D.200
218 s. Calixtus 1. martyr .
223 S.Vrbanusi.martyr .
231 S.Pontianus martyr .
236 S.Anterus martyr.
1300
Tertullianus. stolici . Melchiſedechi.
Theophilm Antiochenu , ani. Florinus.
Quinta perſecutio ſub Scue Origencs .
ro . Antoninus Caracalla .
Macrinus. Ammonim Alexandrinu .
M.Antoninus Heliogabalus.
Minutius Felix . Helchiſita, ſeu Helche.
Alexander . faitz .
Sexta perſecutio fub Maxi- Maximinus .

annos
Ante
237 S.Fabianus martyr. mino . Balbinus & Pupienus . Iulius Africanus.
Gordianus .
S.Hirpolytus Portuenfis Epifcopus
Philippus cum filio Philippo . & martyr. S.Cyprianus Epiſco
251 S.Cornelius martyr. Septima perſecutio ſub De Decius cum Decio filio . pus & inart. S. Gregorius Neocæſari, Nouacus,à quo Nonati
253 S.Lucius 1.martyr . cio. Gallus cum Voluſiano. infis Epifcopus, Thaumaturgu dictm . aai & Cathari .
Octaua perſecutio Valerianus cum Galieno . Dionysius Alexandrinus Epiſcopus
255 S.Stephanus 1.mart. riano & Galicno. ſub Vale- s.Pontisi Diaconus B.Gypriani.
257 S.Sixtus 11. martyr. s. Victorinus Epifcopus Pictavienfis
260 S.Dionyſius 1.mart. Antiochenum Concilium martyr . Sabellius, à quo Patri.
contra
Claudius. paſliani.
271 S.Fel ix 1.mar tyr . Samofat enum . Paulus Samoſatenus.
Nona perſecutio lub Aurc- Aurelianus . Nepos Chiliaſta .
275 S.Eutychianus mart . liano .
Hicrachas,à quoHiera
Tacitus, & poft cum Florianus. chitz,ſeu Hierarchitæ .
Probus. S.Pamphilm presbyter eller martyr.
Carus cum filijs Carino & Nume Manes Perſa, vndè Ma.
283's . Caius martyr . riano .
Diocletianus cum Maximiano. S.Petrus Alexandrinm martyr. nichçi .
290 S.Marcellinus mart . Decima perſecutio fub Dio Arnobius . S. Methods us Tyri Epifcoo
cletiano . pus .
Añº ) .300 ខ្ញុំ
Sinuesaná in caufa Marcellini.
304 S.Marcellus s.mart .
Conftantius & Galerius.
CONSTANTINUS MAGNVS. Lactantius. Reticius Auguſtodu- Melcti Donatus,',à vndè
quoMeletiãi.
Dona
310 S. Euſebius martyr. Ancyranum 1.
31 S.Melchiades martyr. Neocæſarienſe. nenſis. Euſebiu s Cæſarie nſis. tiſta .
S.Antonius Abbas.
314 S.Syluefteri. Iuuencus presbyter. Arius, à quo Ariani.
I.S YNO DVS GENER ALIS
Dorotheus Tyri Epiſcopus.. Euftachius Sebaſtienfis
NICENA I. Patrú 318. ad Epiſc . Acelius Noua .
uersus Ariū, fub Sylueftro. Lucifer Caralitanm . tianus .
Romanum . Eliberinum . S. Athanaſius. Afterius Sophifta.
Arclatéſe 1. & 2. Gangrenſe .
Victorinus Afer Rhetor, Audeus Syrus, vndè An
Carthaginenſe 1.
thropomorphitæ.
annos

S.Marcus. S.Hilarius Pictauenſis Epiſcopus.

Ante

336 S.lulius Metangiſmonitz.

1.
Romanum . Colonienfe. Conftantinus 11. Conſtans i . & loanes Abbas Raythm.Orefieſismonachus Macedoniani,ſcufocu .
Conſtantius fratres. Ioannes Climachus . tomachi à Macedo .
Syrmienfe. Antiochenum .
Petrus Diaconus Constantinopolitanns. nio. Photinus.
Sardicenſe .
Optatus Mileuitanus.
353 S.Liberius ante & ite Chromatius Aquileienſis Epiſc. Luciferiani. Bonocos.
rùm poſt Felicē an S.Didymus Alexandrinus . Acariani ab Acatio .
no 356 . S.Pacianus Barciionenſis .
355 S.Felix 11.martyr . Aerius. Eunomius , à
lul.FirmicusMaterias,Danielmouachus Anomzi.
 CHRONOLOGÍA
PONTIF. SVMMT CONCILIA IMPERATORIS ROMANI. ISCRIPTORES ECCLESIASTÍ C1.
Iulianus Apoftata.
Laodicenum . louinianus,
Valentinianus 1.cum fratre Valēte. S.Diadochus.
360 S. Damalus. Valentinum . Aquileienſe. Gratianus cum Valentiniano si .
II. GENERALIS Synodus & Thcodofio r.
CONSTANTINOPOLITA
NA 1.Patrum iso . cötra Ma
cedonium fub Damaſo .
Romanum contra Apollinarium .
384 S. Siricius.
Carthaginenſe 2. 3. 4. & S.
Taurinatenſe.
398 S. Anaftafius t .
A.D. 400
Toletanum is
401 S.Innocentius I. Milcuitanum
416 S.Sozimus. Teléſe. Carthaginëſe 6. & 7.
419 S. Bonifacius 1.
Aphricanum .
423 S. Celeſtinus r .
III.GENERALIS Synodus
EPHESINA 200.Epiſcopo
rum contra Neftorium fub
Cæleſtino.
432 S.Sixtus III . Regienſe. Agathenfe, vel
ſub Symmacho potiùs.
440 S. LEO MAGNV S. Arauficanum 1. & 2.Vaſenſe
1. & 2. Carpenctoratenſe.
IIII GENERALIS Syno
dus CHALC EDONE NSIS
Epiſcoporū 630. contra' Eu
tychen & Diofcorú ſub Le.
one.
Arelatenſe 3.
Veneticum .
401S. Hilarius. Turonenfe I. Romanum .
467 S. Simplicius.
483 S. Felix 11 1.alijs 11.
492 S. Gelafius 1 .
Epaunenſe.
496 Anaftafius 11.
498 S. Symmachus.
Romana Cöcilia fex .Ravënëſe.
A.D. soo
114 S. Hormilda .
Aurelianenfe 1.Tarraconenſe.
Gerundenſe.Cçfarauguftanu. Iuftinus 1.
323 S. Ioannes 1.martyr. Ilerdenſe. Valentinum .
320 S. Felix inn.alijs 111. Toletanum 2. Iuſtinianus 1:
330 Bonifacius ir .
332 S.Ioannes 11 .
534 S. Agapetus. Constantinopolitanum
535 S. Siluerius martyr. Aurelianenfe 2 .
Braccarenſe 1 .
537 Vigilius.
V. GENERALIS Synodus
CONSTANTINPOLITA
N A 2. Epiſcoporum 165.con
tra Anthimum & Thcodo
rum ſub Vigilio.
Arwernenfe.
Aurelianenſe 3. 4. 5 :
356 S. Pelagius li
Pariſienſe 1.c 2. Turonenſe 2 .
S61 S.Ioannes 111.
Braccarenſe 2 .
573 S. Benedictus 1 .
579 S.Pelagius 11. Marifeonenſe 1. & 2.
Lag dunenfe 1. & 2. Mauritius:
Valentinum 2. Toletanum 3 .
590 S.GREGORI V S M As Romanum . Lateranenſe.
GNYS. Hiſpalenſe 1.
ECCLESIASTICA.
HAERETICI.
S.Bafilius Magnus. S. Gregorius Patriciani. Paterniani
Nazianzenus & Nyſſenus. S. Am - Rhetorius. Pattalorin
brofius. Prudentius. S.Ephræm . chitz . Agapetz.
Apollinariſtæ abApolli
S. Hieronymus. Theophilus nario . Aētius . Seleuci .
Alexandrinus. Ruffinus. ani. Proclianitæ. Pri.
S. Chryfoftomus. Scillianus . Iouinianus.
S. Epiphanius. Melaliani, ſeu Euchitę,
Philo Carpathij Epiſcopus. vel Enthuſiaſta . Vigi.
S.Cyrillus Hierofolymitanus. lantius. Collyridiani.
Palladius. Heluidius,vndèAptidi.
comarianitz.
Gregorius Boeticus.
Euagriusmonachus .
S. Amphilochius. Sabbatius, vndè Sabba .
Eutropius. tiani. Dorotheus,à quo
Arcadius & Honorius: Platiriani.
Gaudentius Brixienfis Epifcopus,
OOT
Abeliani.
Philaftrius. Q. Iulius Hilarion .
S. Auguftinus. Seuerus Sulpitius. Pelagiani, à Pelagio.
Seuerianus Gabalenfis. S. Paulinus. Cæleftius. Vincentiani.
Pollidonius. Orofius. Lucianm pre Prædeſtinati.
Thcodoſius 11. ſeu iunior,
sbyter. S.Eucherius Lugdunenſis.
& S.Maximus Taurinenſis. Iunilius,
cum Euodius. Primafius. Victor Vricenſis.
co
Cáſſianus. Marcus Eremita. S.1 for
Valentinianu s in . in Occidente. dorus Pelufiota abbas. Simcon Stilites. Neftorius, vndè Nefto.
Philippuspresbys. Cyrillus Alexand. riani.
Vincentius Lirinenfis. Socrates.
Sozomcnus. Theodorctus.
os
a|Aate
S. Proſper. S.Petrus Chryſologus.
n
S. Proclus Constantinopolitanus.
s. Vigilius Tridentinus Epifcopus. Eutyches & Diofcorus.
Sedulius. Palladim . S.Nilus Abbas.
Claudianus Mamertus Viennenfis Epis
Marcianus. fcopus. Saluianus Maßilienfis. Hilarim Acephali i Seuero Anti
Arela tenf . Selonius Viennenfis Epifcos ocheno Epiſcopo .
pus. S.Eugenius Carthaginenfis Epifco
pus. Cercalis Epifcopus.
Leo I. Antoninus Constantinienfis Epiſcopus.
Petrus Cnaphzus, vnde
Thcopachica .
Sidonius Apollinaris. Gennadius.
Zeno. S.Ful genti us Ruſpe nſis Epiſc opus. Theo dorus Mopſuefti .
Petrus Diaconus. enfis ,
Anaftafius a. S.Boetius martyr.
Fauftus Regienfis Epiſcopus. Xenaias, ſeu Philoxens
Perſa , primus Icono
|1000
machus.
Alcimus Auitus Viennenfis Epiſc.
Ferrandus Diaconus Carthaginenfis. Scuerus, vadè Scucci
ani.
S.Pafchafius Diaconus Romanus.
lornandes, Procopius,Agathias hiſtorio
graphi.
Caſſiodorus Senator Romanus.
Arator Subdiaconus Romanus .
Euſebius Emiſenus Gallus, cuius
habcntur homiliæ ,hocfortè teta .
pore claruit . qui verò Euangelia
explicauit , poſt Gregorium Ma.
gnum fcripfit.
Anthimus.
Dionyſus Romanus exiguus.
angos
Ante
S. Benedictus abbas. Anaftafius Antio. Monothelitz.
chenus. Intus Orgelitanus Epiſcopus. Chryftolitz.
Andreas Hieroſolymitanus Cre Agaoitæ , à Themiftio
tenſis Epiſcopus. Anaftafius Sinajta. Diacono .
Aphthartodocita .
Fortunatus Piftauienfis Epiſcopus.
Rufticus Diaconus hoc fortè tempore con
fcripfit.
tra Acephalos
Iuftinus is S. Martinus Bracarenſis Archiepiſcopu .
S.VenätiusHonoratus.Eugipius Abbar. Sadducæorum à Petro
Tiberius li . Apamcz Epiſcopo .
Euagrius Epiphanenſis .
Michael Syngelus. Leander Hifpalenfis Eutychius Coſtantinop
Epiſcopus . Ioannes Philoponus, 1
Gregorius Turonenfis Epiſcopus. quo Monophyficæ , &
Theopaſchitæ
Ilichius Epiſcopus Hierofolymita
tanus, qui in Leuiticum fcripfit,
900
tefte Glofla ordinaria .
 .1
1

CHRONOLOGIA ECCLESIASTICA,
PONTIF.SUMMI . CONCILIA . IMPERATORES ROMANI . SCRIPTORES ECCLESIAS TICI .! HAERETICI.
A.D. 600 !
Phocas. Lcontius Neapoleos Cypri Epiſc. ( lulianus Halicarnaſſe.
604) Sabinianus. l'aterius Rom .Ecclefie Notarius. us, vndè Aphtardocitç.
Sophronius. S. IGdorus Hifpalen- Iacobite,à lacobo Syro .
605, S.Bonifacius ill. fis Epiſcopus. Armenij. Heiceta .
Georgius Alexandrinus, author yi. Gnoſimachi, Chazin .
606 S.Bonifacius 1111 . Lucenſe. tæ S. Ioannis Chryfoftomi. zari.
Heraclius.
613. S.Deuſdedit . Antifiodorenſe. S. Antiochus.

617 Bonifacius y. Hiſpalenſe 2 :

622 Honorius s . Toletanum 4.S. S.Maximus Conferor. Sergius Mahometi pre .
Jonas Monachus. cepror.
637 Seuerinus. Tolctanum 6 . Tnethopſychita .

annos
633 loannes Intl . Theocatagnoftz .

|Aarc
Thcodorus 1 . Conſtantinus u11 . Heraclij filius. Mabomecani. Mono,
640
Heraclconas. thelirz inftaurati.
Toletanum 7. Conftans 11 .
647 S.Martinus t. martyr. Lateranenſe contra Monotheti. S. Eligimo.
tas . Toletanum 8.
634 Eugenius 1. Cabilonenſer . Toletanum
Ethnophrones.
9.10 .
657 Vitalianus. Theodorus Cantuarienfis Archiepifc. Patermeneuiz ,
1
S.CæfariusArelatenfis Epifcopus.
Lampetiani.
S.Audoinus Rothomagenfis Epifcopus.
672 Adeodatus. Toletanum . Ir. Braccarenſe 3. Conftantinus IIII .
Domnus i.yel Do Anglicanum s .
676
mnio.
699 Agatho. V I.GENERALIS Synodus
CONSTANTINOPOLITA S. Aldhelmus.
N A 3.Epiſcoporum 290.cdn
tra Monothelitas ſub Aga
thone. Anglicanum 2.0 Ron
manum contra coſdem . S.Iulianus Pomerinos Toletanus Archies
682 S.Leo 11 . Toletanum 12. piſcopw .
684 Benedictus 11. Toletanum 13 .
685 loannes y . Toletanum 14.
Iuftinianus 11.
686 Cuno,vel Conon .
687 ) Sergius s . Toletanum 15. 16. & 17.
Leontius fiue Leo 11.
Tiberius ill ,
A.D.700
201 Ioannes vi . Agonychita.
705 loannes vir Iuſtinianus 11.iterum .
707 Sifinnius.
708 Conſtantinus. Venerabilis Beda. Aponius.
Conſtantinopolitanum in
Trullo , cditi in co 102. ca
Philippicus Bardanas.
noncs nominc vi.Synodi.
Romanum 1.proimaginibus. Anaftafius ir.

716 S.Gregorius II . Thcodoſius III.

S.loanncs Damafcenus . Iconomachi.

|Ante s
Romanum 2.pro imaginibu .
anno
LCO 111. Iſaurus Iconom achus cum Coſmas Maiumen fis Epiſcopm .
filio s. Bonifacim Moguntinw 1.Archiepifc.
Conftantino v . Copronymo.
731 Gregorius III . Romanum 3. pro idem .
S. Germanus Conſtantinopolita
741 Zacharias a . Francicum . Romanum . nus Patriarcha.
Sweßionenſe.
Stephanus II .
752
Stepha.In.dict ' in.
757 Paulus i. Vernenfe fub Pipino. Gentilias Ambrofin Ansbertus,
768 Steph.un.di&tº11 cum Romanum .
772 Adrianus i. FelixVrgelitanus,à quo
Paulus Diaconus.
Lateranenſe. Anglicanum . Lco sus. hærelis Feliciada. Eli .
Alcuinus.
VII. GENERALIS Syno. Conftantinus vi. fandus Toleta . Pauli.
Vfuardus Monachus. ciani.
dus NICENA 11.cötra Ico cum mairc
nomachos, Epiſcoporu 350. Irenc.
fub Adriano . Dunenſe.
Francfordienfe. Genuenfe.
Foroiulienfe . Paderbornenfe. Albanenſes.
Ratisbonenfe. Bajolen cs, ſeu Bagno.
IMPERATORES.
3

796,S.Lco 111. leores . Concordenſes,

ROMANI . CONSTANTINOP . Paulinus Aquileienfis. feu Cozocenſes.
A. D.800
Concilsum apudTheodonis Villa CAROLVS Mac. Nicephorus 1. &
celebratum . primus poft tranf- Stauratius Impe
latum Imperium ratores Conftan
Turonenſe 3. Cabilonëſe 2. ad Germanos. tinopolitani . Turpins . Eginhardus.
Moguntinum . Michael 1. & The
Rhemenſe. Arelatenfe 4. ophylactus . Claudius Taurincngs
816 Stephanus v.dictus Ludouicus 1 . Lco v.Armenius. IonasAurelianenſis. Iconomachus.
IIII . Aquiſgranenſe 1 . Hilduinus Abbas Amularime Treuiréfis.
ADDOS

Pafchalis 1.
HAC

817 Angelomus. Haymo Halberſtattenſis

Michael 11.Balbº. Epiſcopus . Rabanus Maurus Mo
824 Eugenius 11 . guntinus Archiepiſcopus.
827 Freculphus Lexonienfis Epifcopus.
Valentinus .
Pariſienſe. Moguntinum . Strabus Fuldėſis authorGloffe ordinarie.
828 Gregorius 1111. Theophilus. V ValafridusStrabo Augienfis abbas,
 CHRONOLOGIA ECCLESIASTICA.
PONTIF. SVMMI. CONCILIA. ROMANI IMP. CONSTANT. IMP. SCRIPTORES ECCLESIASTICI: HAERETICI.
Aquiſgranenfc 2. Meldenſe. Lotharius, Aimoinus monachus. VVandelbertus.
Michael u . The
$44 Sergius 11. ophili filius,pri Hincmarus Remenfis Archiepifcopu .
347 Lco IIII. Concil.apud S.Medardi in fub mò cum matreAnaftafius Bibliothecarime.
urbio Sweßionenfi. Thcodora, dein Anlegiſm Lobienfis abbas.
dè folus. Chriftianus Druthmarsu . Godeſchalcus presby
ter Gallus .
855 Benedictus 111 . Ticinenſe. Valentinum . Ludoui cus 1 1. Photius Conftantinop. Patriarcha.
Ioanncs Diaconus Romanus.
858 Nicolaus i .
Remigius Antifiodorenſis .
VVormatienfe.
$67 Adrianus 11. VIII. GENERALIS Synó Theophylactus.
Balili' ..Macedo . Hucbaldusmonachus
dus CONSTANTINOPO
LITANA 4.Epifcoporu 300.
872 Ioannes VIII . contra Photiu Patriarcham ! Carolus 11.Calu '.
Coſtantinop.fub Adriano 2.Ludoui. I.Balbº.
Trecenfe. Carol u1.Craſs'.
882 Martinus 11. vel
Marinus i .
884 Adrianus 111.
885 Steph.v 1.di & us v. Colonienfe. Moguntinum . Arnulphus. Lco vi. Philoro . Pafchafim Ratbertms.
phus. Ericus,few Hericus monachus.
891 Formoſus. Metenfe.
893 Bonifacius yi.
890 Stephanus vri . di- Triburienſe. Nannctenſe .
etus VI .
Romanus. fortè hoc tépore habitum .
897 Thcodorus 11.
Lloannes ix.
899 Benedictus 1111 . Ludouicus II11 .
A.D. 900
SLco v. o do Cluniacenfis Abbas.
9031 Chriſtophorus 1 . Ado Viennenfis.Regino Prawmieſis Abbas.
904 Sergius 111 . Alexander.
Conftātinus VII.
911 Anaftafius Ius. Conradus i .
913 Lando .
914 Ioannes x. Henricus 1. Au
ceps .
Radulphus Flaviacenfis.
3 SLco vi .
928
Steph.vi.dic.yu .
Ratherius Belga Epiſcopus Veronenſis,
930 loannes xi.
pòft Leodienfis .
935 LCO VII . Erfordienſe. Otto Magnus.

annos
939 Steph.ix.didvin .

|Ante
1 942 Martinus 111. fiuc Bonnenſe.
Marinus 11.
V Vindichinus Corbeienfis Monachus,
946 Agapetus 11. Ingelheimenfe. Anguftanum . Lwieprandus Ticinenfis hiſtoriographi.

956 Ioannes XII. Ingelheimenfe. Romanum . Rathbodus Epiſcopus Trajectenfis.

Romanus.
Herigerus Lobienfis Abbas.
963) Leo VIII . Nicephort1.Pho
cas . Smaragdus Abbas. Fridegodus Diacon.
905 Ioannes XIII . IoanncsZimifces. Refuita fanctimonialis Gadersheimenfis.
SDomn° 11.velDon
972Benedict ' y.dis. VI.
Otto 11.
974 Bonifacius vis.
973 Benedic.yi.dic. yıl Bafilius Iunior, &
Otto III. Conſtācious yur.
984 loannes X1111.
985 Ioanncs xv. Silmanectenſe. Remenſ . Abbo Floriacenfis Abbas.

994 Ioannes XVI .

995 | Gregorius v.
Isoo

998 Sylucfter 11 .
A. D.1000
Sloannes 17.alijs 18. S.Henric'11 .Clau Radulplus Ardens. Fulbertus Carnor
1003 Lloannes.18 . al.19. dus, alijs 1 . tenfis Epifcopus.
1009 Sergius inn . Burchardus VVormaticfis Epiſcop.
1012 Bencdictus7.dic.8.
Salegūſtadienie Aquiſgranëſe Berno Augienfis abbas. Bruno Herbio
polenfis Epifcopus.
1024 loãnes xix.al.x x . Hermannus Contractus Comes Verino
Conradus il .
Triburienſe. RomanusArgyr'. genfis Monachus hiftoricus.
1032 Benedictus & .dic.9 .
Henricus 111.Ni. Michael 1111. Pa- S.Petrus Damianus.
ger, al. 11 . phlago.
Michacl v. Cala
sloy
the
so!

Sutrinum . Papienfe. phates.

10451 Gregorius vi. Conſtantinus ix. Vmbertus,ſew Humbertus Cardinalis. Berengarius Sacramen.
1047 Clemens ir : Monomachus. tarius .
Damaſus 11. S.LanfrācusCantuariēlis Archiep .
1048 Guitmundus EpiſcopusAuerſanus.
1049 Leo ix. Romanū & Vercellenfe con Rogerius Monachus.
tra Berengarium ſub Leo Algerus.
nc 9. Lateranenſe. Ticinenſe.
Remeſe.Mogūt. Vormatieſe. Theodora Auguſta
JOS : Victor 11 . Turonenſe contra cundé 3 . Michael vi . ſeni
Henricus mi.fili
ſub Victore 2. Florentinum . or Stratioticus .
1037 Steph. x. dictus 1x . ſuperioris.al.111 Ifaacius 1. Conc. OsbertusClarontins Monachus Anglus.
11US .
 CHRONOLOGIA ECCLESIASTIC A.
PONTIF. S v MMI. CONCILIA ROMANI IMP. CONSTANT. Imr.SCRIPTORESECCLESIASTICI. HAERETICI .
Nicolaus II . S. Anſelmus Cantuariefis Archiep .
1059 Romanum contra eundem Conſtantinus X. Oecumenius.
Berengarium , 4. ſub Nico Ducas .
1051 Alexander 11 . lao 2 .
Mantuanum contra eundem , Eudoxia cũ qua- alfanus Salernitanus Archiepiſcopus.
tuoc filijs.
Romanus Dioge- Marianus Scotus. Anfelmus Lucenfis
nes .
Michael vir. Pa Epifcopus.

1073 Gregorius vii . Romanum contra cundem , rapinaceus. Carnotenfis Epiſcopus.

ſub Gregorio 7. Conſtantinus x I.S.Iuo Bafilius author ſectç Bo
Hildebertus Cenom annenfisEpiſcopus.
Erfordienfe . Lateranenfia 8. Ducas, & Nice-: gomilorum .
phorus ini . Bo- S. Bruno Carthuſianus.
toniates. Edınerus Cantuarienſis Monachus.
1086 Victor 111 . Beneuentanum . Capuanum . Alexius 1. Com- Lambertus Schafnaburgenſis.
nenus .
1088 Vrbanus il . Dodequinus S. Dilybodi Abbas
Melphicum . Troianum . Placen , Guillelmus Malmisberienſis.
tinum . Claromontanum . Bas

400
1099 Paſchalis II . renſe. Romanum . Berengofius Abbas.
A.D. 1100
Lateranenſe. Florentinum . Henricus v . filius
Trecenſe. Northuifenſe. præcedentis, al . Sigebertus Gemblacenſis. zacharias
IIII . Cbryfopol. Anfelmus Landimenfis Taudemus
Londinenſe. Duradus de VVaidach .
1118 Gelaſius 11 . Ioannes Comne author Gloſe interlinearis.
1119 Calixtus II . Remenſe. Lateranenſe goo . nus . loānes Zonaras .Georgi us Cedren '. Petrobruſiani , à Petro
Theodoricus S.Trudonis Abbas. Glycas. de Bruis.
Patrum .
1124 Honorius 11 . Lotharius 11 . Rupertus Tuitiēſis.GuilelmusAbb . Henriciani .
HonoriºAuguſtoduneſ Fraco Hafflegini. Petrus Abailardus .
1130 Innocentius 11. Claromontenſe. Stampenſe. S. Bernardus Clareuallenſis Abbas. Arnaldiſta, ab Arnaldo
Remenſe. Piſanu. Moguntinum . Conradus 111 . Hugo de S.Victore . Gratianus. de Brixia .
Petrus Lombardus. Richardus de s. Pſeudoapoftolici.
Lateranenſe 100. Patrum . Viétore. Petrus Venerabilis Clu

ARICs
Suefonenſe. Senonenfe.

ano
· niacenfis Abbas . Constantinus
1143 Cæleftinus 11.
Lucius 11 . Harmenopulus.
11441 Manucl .. Cóncs .Hildegardis Abbatifft. Petrus Com
nus .
11451 Eugenius 111 . meſtor.
Theorianus.
Remenfe.
Fridericus 1. Bar Euthymius. Otto Frifingenfis Epifcop.
Treuirenſe. baroſſa . Arnoldus Boneuallis Abbas.
1133 Anaſtaſius illi. Robertus Montenfis Abbas. Cathari, fiue Pátareni.
1154 Adrianus IIII. Hugo Eterianus. Petrus Blefenfis. vvaldo Lugdunenfis,
Robertus Lincolnienfis. Leo Tufcus. quo VValdeores, réu
1159 Alexander ini. Paupercs de Lugdu.
Petrus de Riga Remenfis. no.
Turonenſe. Eckebertus S.Florini Abbas. Eudo
Alexius 11. Cone . Corrcrij, feu
Lateranenſe 280.Epiſcopor. Coterelli.
1181 Lucius 111 . nus .
Andronicus Co Godefridus Viterbienſis. Ioachim Abbas.
1185 Vrbanus ill. mnenus. Petrus Comeſtor Trecenfis.
Ifaacius 11. Ange- Theodorus Balſamus. Helmoldus.
lus.
1187 Gregorius vill .
1188 Clemens 111 . Guericus Igniacenfis abbas.
Henricus vi . Fri
1191 Celeſtinus 111 . derici filius.
Alexius int . An
1198 Innocentius ill . gelus frater Ifaa- Guilelmus Tyrius Archiepifcopus.
Philippus Henri- cij. Nicetas Choniates.
ci fratcr.
Otto II11 .
Saxo Grammaticus.
Richardus Cluniacenſis .
1300

A.D.1200

Alexius !!! .An- Helinandus Montisfrigidi monachus. Almaricus.

gelus filius Iſaa Ioannes Beleth . Petrus Cantor . Albigenſes.
cij.
Alexius v . Ducas Conradus à Lichtenau Vrſpergenſis
Murzuflus. Abbas.
Balduinus 1.Flan
drenſis. Cafarius Heisterbacenſis.
Henricus frater
LATERANENSIS Synodus Fridericus11 . cius. Iacobus de Vitriaco Cardinalis.
Magna Epiſcoporum 470.ac
Hugo Carenſis Cardinalis S.Sabine.
in vniuerſum 1285. Patrum ,
lub Innocentio 3 . S. Antoniusde Padua . Raymundus de
Penna forti,
1216 Honorius 111 . Guilelmus Antifiodorenfis. Guilelmus
Alemanicum . Pet.Antifiodorëſ. Parifienfis Epifcopus,
Oxonienfe. Robertus. loannes Friburgenſis.
1227 Gregorius ix. Alexander de ales.
angos
Anse

Londinenſe. Vincentius Bellowacenſis.

1241 Cæleftinus inn . Balduinus 31.
1243 Innocentius IIII .
Henricus VITO Dinantius
Lugdunenſe . Albertus Magnus Ratiſponenſis Epiſcop. Dauid
recrus loannis ,
, diſcipu
..
Guilelmus.
1234 Alexander 1111 . Conradus sunt. Mattheus l'arifius,feu Paris.
lus Abbatis loachim .!
Henricus Cardinalis Hoftienſis.
1261 Vrbanus inn . Richardus , & Michael vino.Pa- Humbertus Generalis Dominican . Guilelmus de fancto A
Alfonſus .
1265 Clemens innr . icologus. S. Thomas Aquinas . S.Bonawentura . morc.
1271 Gregorius x.
Lugdunėſe ſub Gregorio 10 .Rodolphus 1 . Thomas Cantipratenſis. loannes Va:
epiſcoporum soo. leis Galenfis, Flagellantes.
.

CHRONOLOGIA ECCLESIASTICA .
i
PONTIF. SVMMI. CONCILIA. ROMANI IMP. CONSTANT. IMP. SCRIPTORES ECCLESIASTICI. HAERETICI.
Innocentius y.
1270 Adrianus y .
Lloannes xx.al.xxi.
1277 Nicolaus ill .
Guiliel.Durandi Mimatenſis Epiſc.
1281 Martinus inn . Vdalricus Argentinenfis.
Andronic ' Senior Henricus Gandauus. A gidiusRomanus
Palçologus,cum Rituricenſis Archiepiſcopm .
Honorius 1111 . filio Michaele.
1285 Richardus de Mediauilla.
Aſchaffenburgenfe.
1288 Nicolaus 1111. Iacobus de Voragine Epiſcop. Genuenfis.
Adolphus .
1294 S. Cçleftinus. Georgius Pachymerus Hiſtoriographus.
Bonifacius yri . Marcus l'aulus Venetus.
1295
Ioannes Duns Scotus . Aitonus feia
Haitonus Armenins.

200
Lugdunenfe. Albertus 1. Iacobus Diacon . Cardinalis S.Georgi .
A.D. 1300
1303 Benedic . ix.dic.XI.
130s , Clemens y. Niceph. Calliſtus. Alanus de Inſulis.
Albertus Patavinus.Jacobus Viterbrēſis. Begardi.
Hēricus vii .Lut Petrus Paludanus. Petrus Aureolus. Fraricelli ab Hermáno.
Viennenſc ſub Clemente y.
zenburgenfis. Guido Perpinianus Carmelita . Nicola :
Ioánes xxi.al.xxii . Ludouicus 1111 . us Lyranus . Augustinus Anconitanus. Beguini.
1316 Marinus Polonus. Franciſcus Maronis. Dulcinus, à quo Dulci .
Moguntinum . Bauarus.
Andronicus Iuni . Nicephorus Gregoras. Orkam . Alwarus

annos
1334 Bencdi&t'x.dic.xii .

|Ante
or Palæologus. Pelagius. Guido demonte Rotherij. Luas
Lolhardi, à Gualtero
Ioannes Palcolopoldus Bebenburgius. Henricus de Vris Lolhardo. Michael
1347 Clemens vi . gus,cum loanne maria. Ludolfus Carthufianus, de Ceſena.Marſilius
Carolus IIIT. Cantacuzeno. Simon de Caßia . Robertus Holkot. Patauinus .
1352 Innocentius VI. Ioannes Bachon . Gregorius Ariminenſis.
1362 Vrbanus v. Thomas de Argétina. Frāciſ.Petrarcha.Bertholdus de Rorbach.
Petrus Berthorij .' Marfilius de Ingen . Turelupini.
1371 Gregorius xi . Mattheus V Veſtmonaſterienfis.
Vrbanus vi. loannes Vyiclef.
1378 Venceslaus. ! loannes Maronis. Richardus Armacas
Manuel 11. Palæ nus. Paulus Venetus.
1389 Bonifacius 1x.

100
ologus. Nicolaus de Gorran ,
A.D.1400
Robertus Bauarus Henricus Langenſtein, didius de Haßia. Ioannes Hus.
1404 Innocentius vil .
Thomas de Kempis. S.Laurentius luſtisHieronymus Pragenſis.
1406 Gregorius xur .
1409 Alexander y . nianus. Bartholomeus Vrbinas Epiſc.
1410 Ioannes XXII. di loanes Capreol. Petrus de Alsaco Card. Petrus Dreſenlis .
ctus XXIII .
Thomas V Valdenſis. loănes Gerfon . Piccardi, à Piccardo A.
Alfonfus Toftatws Abulenfis Epifcopus. damica .

1417 Martinus v. SYN ODU S CON STA NTI . Sig iſm undus . S. Vincentius Valentinus. Thab oritæ.
ENSIS. Ioannes Palæolo- Nicolaus Dinckelpule. Ioannes Nider. Orebita.
Eugenius anni . Baſileenſe . gus. Ambrofius Camaldulenf.Abb. Blondws.Nicolaus Galecus.
S.Antoninus Florentinus Archiepiſcopus.
SYNODUS FLORENTI. Albertus 11. Au Rochezana.

annos
ftriacus. S. Bernardinus Seneſis. Beſſario Card .
NA ſub Eugenio 4.

Ante
Nicolaus Siculus Abbas Panormitanus
Fridericus 111 . Archiepifcopus. Palmerius.
Cóftantinus xII .
1447 Nicolaus v. Palcologus vlti.
mus Conſtanti Gennadius Scholarius Patriar. Conſtans
nopolitanusIm- tinop. lohannes Behaini.
1435 Calixtus ill . perator Chriſti- Ioannes -'e Turrecremata Cardinalis.
1458 Pius II. anus. Dionyſius Rickel Carthufianus
Nicolaus Dorbellus, feu de Orbellis.
14641 Paulus II .
Ioannes de Indagine Carthufianus.
1471 Sixtus 1111. N'colaus Cufinus.
Platina.
1484 Innocentius vint.
Marſilius Ficinus.
1492 Alexander vi. Ioan Keiferſpergius. Albertus Krărzius.
Sabellicus. Gabriel Pryel.
Ioan.Trithemius Spanl,eimenfis abbas. Hermannus Rifluich .
Maximilianus i. Ioannes Nauclerus. lacobus Philippus
A.D.1500 Bergomcnfis.
S Piu s ill .
1903 lulius 11 . Baptiſta Mătuanus. Robertus Gaguinus.
Albertus Pius Carporü Princeps. Vola :
Lateranenſe ſub lulio 2. &
Leo x. terranus. loannes Eckius. Emferus. Ius Martinus Luterus, Zuin
IS13 Lcone 10.
CAROLVS v. docus Clichtoueus. Syluiſter Prierias. glius. Balthaſar Paci.
1522 Adrianus VI. Thomas Morus. Ioannes Roffenſis. montanus Anabap :ifi..
1523 Clemens vis. loãnes Cochleus.Iacobus Latomus , Bars Muntzerus . Oecolam .
Paulus ini . Senonenfe. Ratisbonenſe. thol.Latomus. Ioannes Gropperus . padius. Muſculus . OG.
1534
Colonienfia duo. Reginaldos Polus. Hoffmeisterus, Ber : ander. Stancarus. Bu
Treuirenfia duo. nardus Lutzenburgenf. Thomas Care , cerus. Dauid Georgius.
tanus. Aloyſius Lipomanus. Ludouicus Amſdorfius. Caluinus.
Auguftanum . Moguntinum .
Scructus. Melichthon .
Blofius. Ruardus Tapper. Cuthbertus
Maiorista . Caftalio ,
Tonſtailus. Io .Garetius.loan .Driedo Schuenckfeldius Ochi.
Iulius 111 . TRIDENTINA SYNOD VS
1950 Loannes Heffels. Ioach.lerionins . Stas nus. Breutius . Eeza
contra Lutheranos,Zuingli
S Marcellus 11. anos, Caluiniſtas & c . fub pbylsus. Ioannes Dietenbergius. Alfonſas PetrusMartyr. Bullmo
1555 Paulus 1111. Paulo 3. Iulio 3. & Pio 4. Ferdinandus. à Caſtro. Petrus a Dominicus à Solo.gerus. Purirani . Voi.
1360 Pius IIII . Franciſcus Viitoria . Gaſpar Cötarenus.quetarij. Trinitarij. Il
Maximilianus 11 . lacobus Sadoletus.Stunica. Franciſc.Tu lyricus. Kemnitius
I566 Pius v. Mediolanene. telmannus albert Pighius. Sasbout. Iu Smidelinus. & infiniti
1972 Gregorius x111 . docus Tiletanus. Safger Smytheus. alij.
Rodolphus 11.
1835 SIXTVS v. Icannes Faber Viennenſ & cæteri in
numerabiles .
3 ENCU .
 ENCOMI A QVOR VNDAM

PATR V M , Q VOR VM TESTIMO

NIA CREBRIVS IN HOC
OPERE CITAN T V R.

DE DIONYSIO AREOPAGITA. ITEM libro ſecundo de dono perfeuerantiæ , ca

RIGENES homilia ſecunda in pite decimonono : Quid autem amplins de hac re
diuerſos Euangelij locos : Omnia agere Cyprianusmartyr gloriofiflimus , & doctorlu
quæ per verbum ſunt facta, in ipſo cidiſimus potuit,& c. Et libro fecundo contra luli
viuunt, & vita ſunt. In ipſo enim , anum , capite o &auo : Audiamus victorioffimum
vt os loquitur diuinum , viuimus, martyrem Cyprianum & c. O Doctor præclariſſime
Decçlefti hi.
erarch.ca.4 . mouemur & ſumus : & vtait ma & tertis gloriofiflime, fic docuiſti, licmonuifti, fic te
& ca.s.de di gnus Dionyfius Areopagita , eſſe audiendum imitandúmque præbuifti. Meriò finitis
üinis nomi. omnium eft fupereflentia & diuinitas. alijs omnium cupiditatuin certaminibus, fanatisque
Aibus .
IOANNESDamafcenusoratione 2.de aſſumpti- vulneribus, cum extrema & omnium maxima vitæ
one B.Mariæ ,de dormitione fanctiflimæ dominę no- huius cupiditate, pro Chriſti veritate pugnâfti, & eius
ftræ Deiparæ ,quæ extat etiam apud Simeonem Meta- in te gratiæ largitate vicifti. Secura eft coronatua, vi
phraſten : Aderant porrò tum vnà cum Apoftolis & coriofa eft do & rina rua, in qua & iftos (Pelagianos)
ſanctiſfimus ac primus Ephefiorum Epifcopus Tic vincis, qui confidunt in virtute ſua.
DE ATHANASIO.
motheus, & Dionyfius Areopagita , quemadmodùm
GREGORIVS Nazianzenus in oratione vicefi.
ipſemet Dionyſiusde beato Hierotheo , qui & ipfe cúc
aderat, in his libris quos ad prædi&tum Apoftolum maprima, qu.xeft de laudibus beati Athanafij : Tan
Dediuinis Timotheum elaborauit,in hec verba teftatur: Quan- tum nobis in Athanafio ,illo inquá Ecclefiæ columi
nominibus, doquidem etiam apud ipſos diuinonumine afflatos ne præfidij erat, quandiù nobiſcum verſabatur, & c.
cap.3. ſacros noſtros antiſtites ,quo tempore nos quoque,ve IBIDEM : Cùm autem eum vitæ curſum tenuif
nôfti, ac plerique è facris noftris fratribus, ad corpus ſet, atque ità inftitutus fuiſſet,aliósque inftituiſſet, ve
illud, quod vitam inchoauerat,ac Deum ſuſceperat, & vita ipfius morúmque ratio Epiſcopatus norma
intuendum conuenimus. eſſer, & ipfius dogmata pro fidei Orthodoxæ lege ha
IDEM Damafcenus libro ſecundo Orthodoxę fi- berentur, & c.
DAMASCENVS in oratione de defunctis : ille
dei ,capite tertio : Vt autem fan &tiſtimus acTheologię
laude præſtantiſlimus vir Dionyfius Areopagita in- inſuper, & vita, & do&rina clarus, Ecclefiæus Dei lu
Decçlefti hi.. quit,Theologia omnis,hoceft,facra ſcriptura,nouem
crarch.ca.6 men,magnus Athanafius.
cæleftes fubftantias nuncupauit. RVEFINVS libro primo hiſtoriæ Ecclefiafticx ,
ET in oratione, quòd qui cum fide ex hac vita ex- capite decimoquarto : Sed huius tanti in Ecclefia pro
ceſſerunt,viuorum Millis,ac beneficijs iuuétur . Quo- fidei integritate agones fuerunt, vt etiam de hoc di
circà erudiciflimus ille acquein explicandisrebusdi- dum videatur quod ſcriptum eft: Ego enim often- Actor.9.
uinisexercitatiſfimusDionyfius (libetenim , quo pla . dam ei , quanta eum pati oporteat pro nomine meo .
nius fiat, id quod probandum inftitui, diuina ac ve In huius etenim perſecutiones coniuratus yniuerſus
neranda ipfius verba vſurpare) in myftica ſua de ijs orbis, & commoci ſunt principes terræ :gentes ,regna,
qui mortem obierunt contemplatione,diſertè hocar exercitus coiërant aduersus eum.Ille autem diuinum
Ecclefiaficz ſerit, Sanctorum preces in hac quoqué vita, nedùm illud conferuabat eloquium , dicens:Si confiftant ad- Plal.26.
hierar.cap.7 . poftmortéin ijs, quifan & is precibus digni ſunt, hoc uersùm me caftra, non timebitcor meum :fi inſurgat
eft, pijs acfide præditis, efficaces eſſe. in me prælium, in hocego ſperabo : & c.
GREGORIVS Magnushomilia trigefimaquar DE HILARIO.
ta in Euangelia : Fercur verò Dionyfius Areopagita , HIERONYM VS in epiftola centeſimaquadra
De cælefti antiquus videlicet & venerabilis Pater,dicere, quòd gefimaprimaad Marcellam : Tancum virum ,& tem
hierarch.ca.
ex minorum angelorum agminibus,foras ad explen- poribus ſuis diſertiſſimum reprehendere non audeo:
7.9 . & 13.
dum miniſterium vel viſibiliter vel inuifibiliter mit- qui & confeffionis ſuæ merito , & vitæ induſtria, &
tuntur, & c. eloquentiæ claritate, vbicunquè Romanum nomen
VIDE plura apud Nicephorum libro ſecundo eft, prædicatur,& c.
hiſtoriæ Ecclefiafticæ ,capite vigefimo: vbi inter cæ IDEM in proæmio ſecundi libri Commentari .
tera,eiusſcripta enumeraturus, fic ait : Quæ autem il- orum in epiſtolam ad Galatas : Hilarius Latinxelo
le ſcripta ſublimi rerum diuinarum contemplatione quentiæ Rhodanus& c.
AVGVSTINVS libro primo contra lulianum
ſententijs & elocutioneadmiranda prorsùs & excel
lencia, longe ab ijs, quæ pro hominum captu edita Pelagianum , capite tertio : Ecclefiæ Catholicæ aduer
ſunt, diſlita compofuerit,fic habent : Primum qui- sùs hæreticos acerrimum defenſorem , venerandum
dem opusde diuinis nominibus conſcripſit,& c. Vi- quis ignorat Hilarium Epiſcopum Gallum ? Hunc
de etiam Michaelem Syngelum , & Hilduinum in eius virum tanta in Epiſcopis Catholicis laude præcla
vita . rum, tanta notitia famáque conſpicuum , de peccato
DE CLEMENTE I. PON originali aude, fi quid tibi frontis eft, criminari, ET
TIFICE libro ſecundo, capite o & auo : Catholicus loquitur,
CONCILIVM primum Vaſenſe canone ſexto : inſignis Ecclefiarum doctor loquitur, Hilarius lo
Ex epiftola fancti Clementis, vtilia quæque præſenti quitur.
tempore ecclefijs neceſſaria , ſunt honorifice profe DE BASILIO MAGNO.
renda,& cum reuerentia ab omnibusfidelibus,ac prę. GREGORIVS Nazianzenus epiftola decima
cipue Clericis recipienda . Ex quibus, quod ſpeciali- ad Bafilium : Vtrùm nos an teipfum ignoras, tuin
ter placuit propter venerandam antiquitatem , ftatu- quam orbis lumen ,magna vox & tuba ,do & rinæ pa
tis præfentibus roboramus, quod ſupradi&tus beatus lacium ? Vnum Ver inter anni partes, vnus Sol inter
martyr de beatiſſimi Petri Apoſtoli conftitutione fidera, vnum cælum omnia complexu ſuo coër
commemorat . cens, vna vox tuade omnibus triumphans. ITEM
DE CYPRIANO . epiſtola vicefimaſexta ad eundem : Ego te,& pro vi.
A VGVSTI NVS libro ſecundo dedo & rina tæ duce, & pro fidei ac dogmatum magiftro , & quic
Chriſtiana,capitequadragefimo:Nónne adſpicimus, quid præclarià quopiam dici poteft, tum antiquitus
quanto auro & argento & veſte fuffarcinatus exierit habui, cum nunchabeo . ET epiftola tricefimaocta
de Aegypto Cyprianus do&or ſuauiſlimus , & martyr ua ad Simpliciam Hæreticam :Quòd ſanctum illum
beatiffimus ? ( Bafilium intelligit) & communem patrem noftrum
lau
 ENCOM LA PATRVM CITATOR V M.
laudibus vehis, illud inquam fidei columen , illum dulcium racemorum doctrinæ fru &tus producens,
illam veritatis normam, & Ecclefiæ formam , plená Ecclefię filios diuina charitate nutriens explenso re
prudentiæ canitien, illum vitæ humanæ & virtutis creat & oblectat. Quod ad fidem pertinet, nulla ex
modum fupergreſſum , illum fidelem feruü, & ma parte procul à pietate declinás rectè admodùm fen
gnum põtiticem ,Dei & hominum mediatorem , fpi- tiebat ; id quod cùm ex ſcriptis eius,tum ex Eccleliz
ricus ſandi domicilium ; hoc quidem rectè facis. deipfo exiſtimatione cognouimus. Non eas folùm ,
IDEM oratione vicefima in laudem Bafilij: quæ vel cunc, vel antè exortæ fuerant ex malitiæ ſea
Quis feipſum magis fpiritui purgauit, atque ità ſe minezizaniorum hæreſes, fidei rectitudine profliga
cöparauit, vt dignus eſſet, qui oracula diuina expla- uit ; ſed quæ perniciosè in poſterum pullulare pote
narer ? Quis rursum maiore ſcientiæ luce colluftra- rant,oculis propheticis proſpiciens precidit.Omnia
tus eft,atque in profunda ſpiritusproſpexit, ac cum enim ,quæ ab illo cõfcripta funt volumina, demon
Pal.ss. Deo, quæ Deiſunt,exquifiuic?Laudatur apud Daui- ftrationibus conferta funt.Omneenim & antiquam
103 106 . dem Solis pulchritudo, & magnitudo, & curſus, & & nouam ſcripturarú aſliduo ſtudio , vt quiuis ali
135
celeritas, & vis ac faculcas. Balilio autem pulchritu- us, diligenter verſauit, accurate ad verbum inter
do, vircus fuit; magnitudo,Theologia ; curſus,per- precatus eft, & ab ipſa mundi procreatione vſque ad
petua virtutis agitatio, per quotidianos afcenfus ad vltimum gratiæ librum , quæ abdita arcanaq erant,
Deum ferens ; potentia ,doctrinæ ſemen ac diſtribu- fpiritus lumine adiutus,commentarijs illuftrauit.
tio . Itaque ne hoc quidem mihi dicere verendum HIERONYMVS in Catalogo ſcriptorum Ec
Pfal.18. eft, in omnem terram ſonum illius exijſſe, atque in clefiafticoru: Ephræm Edeſſenæ Ecclefia diaconus,
fines orbis terræ vim illius verborum . multa Syro ſermone compofuit: & ad tantam venit
THEODORETVS libro quarto Ecclefiaftica claritudinem , vt poft lectionem ſcriprurarum , pu
hiftoriæ , capite decimoſeptimo: Valentis tempore blicè in quibuſdam Eccleſijs eius ſcripta recitentur.
Bafilius præclarum orbisterrarum luminare Eccle- Legi eiusde Spiritu ſancto Græcum volumen, quod
fiæ Cæſareenfis antiftes fuit. quidam de Syriaca lingua verterat : & acumen lub
GREGORIVS Nyſſenus in vita S.Ephræm Sy- limis ingenij etiam in translationecognoui.
ri : Cæfaream Cappadociæ diuino fpiritu ductus, DAMASCENVS in orationededefunctis:Be
ipſe os Ecclefiæ , auream illam do & rinæ luſciniam atus item Ephræm exactiſſima fecundi Chrifti ad.
Ba Glium vidit. ucntus cognitione imbutus & c .
AMPHILOCHIVS Iconienfis in vita Bafilij : NICEPHORVS libro nono Ecclefiafticæ hi
Ephrem cùm eſſet in eremo in ecſtafi factus, vidit co- ftorix ,capitedecimoquarto : Multi deniquèalijali
lumnam ignis,cuius caput pertingebat ad cælum , & ter ſpectati viri eiſdem annis viguêre, atq in Eccle
vocem delupèr dicenté audiuit: Ephrem ,Ephrem , fijs Dei enituêre: inter quos præcipuè eruditione &
quemadmodùm vidifti columnam iftam ignis,talis eloquentia floruit Euſebius Emiſenus Epiſcopus,
& Magnus eft Bafilius. Et paulopoft: Magno autem Titus Boſtrenſis & c. Videtur autem omnes hac in
Balilio ſacros libros legente, vidit S. Ephræm lin- parte gloria præcellere, atque Ecclefiam vniuerſa
guam igncam loquentem per oseius.Et dicit fan & us lem exornare Ephraim Syrus. Et capite decimo
Archidiacono: Vade, & dicei:Domine Ephrem, iu- fexto: Eadem hacætate & Ephraim Syrus preclarus
beris intrare fan & ū presbyterium . Obftupuit ergò fuit, qui quidem longo interuallo omnes præceflit:
in iftis S. Ephræm , glorificans Deú , & genuflectens, & tantum in lingua Syrorum profecit, vt cùm pieta
reſpondit dicens: Verè Magnus Bafilius, verè colu- tis exercitio ad ſuminum contemplationis peruene
mna ignis,verè Spiritus fančtus loquitur per os eius. rit,tum ſplendore, facilitate & fuauitate verborum ,
DAMASCENVS libro quarto Orthodoxæ fi necnon denfitate & grauitate fententiarum , etiam
dei, capite decimoſeptimo: Nam vt ille magna re- præclariſſimos quoſque Græcorum , quieloquentia
rum diuinarú eruditione præditus Bafilius ait,& c . antiquitùs excelluiſſent, ſuperauerit. Mirum qui
Et in oratione de defunctis: Orbis vniuerfi lumen dem auditu eſt,eundé & Græcè & Syriacè legi.Quam
eum vocat,rerum diuinarum pericillimum . ob cauſam magnus ille & oratione & virtute Balili
DE GREGORIO NAZIANZENO us, qui Cappadocum metropolim Epiſcopatu fuo
THEOLOGO . exornauit , fummoperè virum eft admiratus, eun
HIERONYMVS in Catalogo Scriptorum Ec- demg eruditionis nomine beatum cenſuit, vt tanti
clefiafticorum : Gregorius Nazianzenus Epiſcopus viri tam certo teftimonio manifeftum fit, commu
vir eloquentiflimus præceptor meus, quo ſcripturas niter quoquè à Græcis, qui tuncclarum in eloquen
explanante didici & c. tia obtinuêre nomen , præftantiffimum omnium
IDEM in Apologia ſecunda aduersùs Ruffinum : Ephraim iudicatum effe. Vox fanè Bafilij talis non
Nunquid in illa epiſtola Gregorium virū eloquen- temerè prolata effe exiftimanda eft. Eadem habet
tiſſimum non potui nominare, quiſui apud Latinos Sozomenus libro tertio Ecclefiafticæ hiſtorix , capi
impar eft, quo ego magiſtro glorior & exulto ? Erin te decimoquinto .
caput quintum epiftolæ ad Ephefios: Gregorius Na DE GREGORIO NYSSENO.
zianzenus vir valdè eloquens & in ſcripturis appri SVIDAS in Lexico : Gregorius Nyſſenus Epi
mè eruditus folebat dicere & c. ſcopus, Bafilij Cxſarienſis frater, vir & ipfe infignis,
AVGVSTIN VS libro primo contra lulianum omnia doctrinaexuberans,tam celeber præclarus
Pelagianum, capite quinto : Non cibi deerit magni in Rhetorica euafit ,quàm quiſquam veterum .
nominis & fama celeberrima illuftris Epiſcopuseti DAMASCENVS in oratione de defun &tis:His
am de partibus Orientis, cuius eloquia ingentis me- etiam aftipulatur doctillimus Gregorius Nyſſenus.
rito gratiæ , etiam in linguam Latinam translata vf NICEPHORVS libro 11.hiftoriæ Ecclefiaft.c.
quequaqué claruerunt. 19. Habuit Baſilius fratres, quorum vnus Gregorius
DAMASCENVS in oratione de defunctis : fuit Ecclefiæ Nyſleræ lux & ornamentum ; vir ſe.
Poft hunc autem Gregorius ille qui a Theologia co- cundùm fratrem doctrina,moribus, & vitæ ſancti.
gnomentum adeò traxit &c. tate fpe &tatus,plurima opuſcula do & rinis & inftitu
DE EPHRAEM SYRO . tionibus plena Ecclefiæ Dei reliquir.
GREGORIVS Nyſſenus in vita S. Ephræm : DE AMBROSIO.
Ephræm Chriftianis omnibus in ore verfatur, eius BASILIVS Magnus in epiftola quinquagefima
moribus exornamur, eius vitæ doctrinæ'm ſplendor quinta ad AmbroſiuniEpiſcopum Mediolanenſem :
vniuerſo orbi terrarum illuxit. In omni enim ferè Glorificauimus Deum noftrum, qui olim quidem
loco, qui illuſtratur à ſole, cognoſcitur; notus ille ex paſtoribus ouium populo ſuo principem excita
profe & ò Eccleſix Euphrates, cuius aquis irrigata uit, & Amos de grege caprarum fumptum , ſpiritu
Chriftianorum multitudo, cécuplum fidei fru &tum fuo inſtruxit, & ad prophetica dignitatem extulit :
affert. Ephrum fæcunda illa Dei vįtis, quæ inftar nunc verò virum ex vrbe regia , cui totius gétis prin
cipa.
 ENCOMIA PATRVM CITATORV M.

cipatus concreditus erat, ſapiétia fublimem ,generis omnes vel penè omnesqui ante illum ex vtraq par
claritate, vitæ fplendore, orandi facultate & rebus te orbis de doctrina Ecclefiaftica ſcripſerant, legit.
ſecularibus illuftrem ,ad gregum Chriſti paſturam ET lib.2. contra eundem , cap.10. De illo ſancto Pre
traxit, qui proiectis huius vitæ opibus vniuerfis, sbytero Hieronymo, qui ſecundùm gratiam quę da
prog damnohabitis, vtChriſtum lucrifaceret,com- ta eft ei , licin Ecclefia laborauit, vt eruditionem ca
miſſa fibi magniacpræclari nauigij, Ecclefiæ videli- tholicam multùm in Latina lingua, multis & neceſ .
cet Dei, in fideChriſti,gubernacula accepit. Age igi- ſarijs literis adiuuaret, & c. IDEM libro 18.de Ciui.
turô homo Dei, quandoquidem non ab hominibus tate Dei,capite 43. Quanuis non defuerit temporibus
accepifti aut do & us es Euangelium Chriſti, ſed ipſe noftris presbyter Hieronymus, homo doctiſlimus,
te Dominus è medio ludicum terræ defumptum ,ad & omnium trium linguarum pericus , qui non ex
præfidentiam Apoftolicam tranftulit : certa bo- Gręco, fed ex Hebræo in Latinum eloquium eaſdem
num certamen, & c. ſcripturas conuerterit, & c. ITEM Epiftola 19. ad
AVGVSTINVS libro primo contra lulianum Hieronymum , cap.4 . Quanquàm fecundùm hono
Pelagianum ,capite tertio : Sed adhucaudi alium ex rum vocabula, quæ iam Ecclefiæ vſus obtinuit, Epi
cellentem Dei difpenfatorem ,quem veneror ve pa- ſcopatus presbyterio maior fit : tamen in multisre
trem: in Chrifto enim leſu per Euangelium ipfe me bus Auguftinus Hieronymo minor eft. ET ad eun
genuit,& eo Chriſti miniftro lauacrum regeneracio- dem epiftola decimaquinta,capite ſecundo : Tantæ
nis accepi : beatum loquor Ambrofium , cuius pro mihi in literis tuis ,quæ in manus noftras venire po
Catholica fide gratiam , conſtantiam , labores, peri- tuerunt , apparent res; vt nihilftudiorum meorum
cula, fiue operibus, fiue fermonibus & ipfe ſum ex- mallem , fi poffem , quàm inhærere lateri tuo . Quod
percus, & mecum non dubitat orbis prædicare Ro- ego quia non poffum ,aliquem noftrorum in Domi
manus. Et libro fecundo contra eundé, capite no- no filiorum erudiendum ad te mittere cogito. Nam
no : Et quis hæc dicit ? Homo Dei Catholicus, & Ca- neg in me tantum ſcientię ſcripturarum diuinarum
tholicæ veritatis aduersùs hæreticos vſque ad peri- eſt,aut eſſe iam poterit,quantum ineffe tibi video.
culum fanguinis defenſor acerrimus . SEVERVS Sulpitius libro de virtutibus Orien
CASSIODORVS Senator in libro de diuinis talium monachorum , qui eft tertius de vita S.Marti
lectionibus, capite vigefimo: Sanctus quoque Am- ni: Igitur deindè digreſſus, Bethlehem oppidū petij.
brofius la &tei ſermonis emanator, cu grauitate acu- Ecclefiá loci illius Hieronymus presbyter regit : vir
tus, peruiolenta perſuaſione dulciſſimus, cui fuit propter fidei merirum , dotem'ó virtutú ,non folùm
æqualis doctrina cum vita, quando ei non paruis Latinis atæ Græcis, ſed & Hebræis etiam literis inſti
miraculis gratia diuinitatis arriſit. tutus, vt fe illi in omniſcientia nemo audeat com
DE CHRYSOSTOMO. parare. Apud eum ſex menfibus fui: cui iugis aduer
DAMASCENVS in oratione de defun &tis: De- sùsmalos pugna, perpetuuméz certamen . Conſciuit 1
inceps illeverè aurea loquens,atque ab auro cogno- odia perditorum , oderunt eum hæretici, quia eos
mentū nactus Ioannes,ille inquam amoris erga pau- impugnare non definit: oderunt eum clerici, quia
peres ac pænitétię dux & magiſter,in luculentiſtima vitam eorú infectatur & crimina.Sed planè eum bo
ſua enarratione in epiftolas ad Philippenſes & Gala- ni omnes admirantur & diligunt.Nain qui eum hę
tas his verbis vtitur & c. Diuinus præco Chryfofto- reticum eſſe arbitrantur, inſaniunt. Verè dixerim ,
mus,cuius præclariſſima ac prorsus aurea verba. catholica hominis fcientia , fana doctrina eft. Totus
AVGVSTINVS libro fecundo contra Iulia- ſemper in lectione,totus in libris eft :non die,nono
num Pelagianum , capite ſexto : Sanctus verò loan- cte quieſcit: aut legit aliquid ſemper : aut fcribit.
nes Conftantinopolitanus epiſcopus, quantum & c. DE AVGVSTINO.
Et paulò pòft: Meritò idem beatusIoannes . HIERONYMV S epiſtola octogefimaad Augu
INNOCENTIVS primus Pontifex in epifto- ftinum ,quç eſt vigefimaquinta inter epiſtolasAugu
la ad Archadium Imperatorem , quæ eft apud Nice- ftini : Omni quidem tempore beatitudinem tuam
phorum libro decimotertio Ecclefiafticæ hiftoriæ , eo quo decet honore veneratus ſum , & habitantem
capite trigefimoquarto : Eiecifti è chronoſuo ,re non in te dilexi Dominum Saluatorem : & nunc, fi fieri
iudicata,magnū totiusorbis doctorem , & vnà cum poteſt, cumulo aliquid addimus, & plenè comple
eo Chriſtum perſecutus es. Neqz de illo ità queror, mus, vt abſque tui nominis mentione ne vnam qui .
( fortem enim feu hæreditatem cum ſanctis Apofto- dem horam præterire patiamur, qui contra flantes
lis in Dei & feruatoris noftri Domini Ieſu Chriſti ventos ardore fidei perftitifti. Made virtute in orbe
regno conſecutus eft) quanuìs intolerabilis ia &tura celebraris : Catholici te conditoré antiquæ rursùm
ea fit: fed affligor proptereà, quòd primùm de ani- fidei venerantur atque ſuſpiciunt, & quod fignum
marum veftrarum falute, deindè de eis qui ſapien- maiorisgloriæ eft,omnes heretici deteſtantur, & me
tiſſima, ſpirituali & diuina doctrina & inftitutione pari profequuntur odio, vt quos gladijs nequeunt ,
eiusorbati,fameverbi Dei conficiuntur, ſum ſolici- voto interficiant. Incolumem & meî memorem ce
tus . Non enim Ecclefia tantùm Conftantinopolita- Chriſti Domini clementia tueatur, Domine vene
namellitæ illius linguæ ia &turam fecit, ſed & orbis rande & beatiſſime Papa .
ſub fole totus ad orbitatem redactus eft, viro tam PAVLINVS Epiſcopus Nolanus in epiftola pri
diuino amiſſo, perfuafione vnius mulieris, fabulam ma ad Auguſtinum , quæ in operibus Auguftini eſt
hanc & fpectaculum exhibentis . trigefimaprima: 0 verè ſal terrę,quo precordia no
NICEPHORVS Calliftus libro decimotertio ftra,nè poſſint ſeculi vaneſcere errore, condiuntur.
Ecclefiafticæ hiftoriæ , capite ſecundo: Ego verò fu- O lucerna dignè fupra candelabrum Ecclefię pofita,
pra mille eius viri lucubraciones legi,ineffabili qua- quæ latè Catholicis vrbibus de ſeptiformi lino pa
dam ſuauitate diffuentes. Iam enim indè ab adole- ftum oleo lætitiæ lumen effundens, denſas licèt hæ
fcentia amore eius flagraui, atque in illius perindè - reticorum caligines diſcutis, & lucé veritatis à con
atque Dei ipfiusvocibus acquieui. Atque fi quid mi- fuſione tenebrarü fplendore clarifici ſermonis enu
hi eſt eruditionis, id ei acceptum fero . bilas &c.Os enim tuum fiftulam aquę viuę& venam
DE HIERONYMO. fontis æterni meritò dixerim , quia fons vitæ aquæ
AVGVSTINVS lib . 1. aduersus Iulianum Pe- ſalientis in vitam ærernam Chriftus effectus eft, cu
lagianum , cap.7 . Nec fan & um Hieronymum , quia ius defiderio ficiuit in te anima mea , & vbertate tui
presbyter fuit,contemnendum arbitreris,quiGręco Auminis inebriariterra mca concupiuit.
& Latino, inſuper & Hebræo eruditus eloquio , ex SEVERVS Sulpitius in epiſtola ad Auguftinū ,
Occidentali ad Orientalem tranfiens Eccleliani, in quę eſt trigefimaſeptima inter ipfius Auguſtini epi
locis fan &tis atque in literis facris vfæ ad decrepitam ftolas: O verè artificioſa apis Dei,conftruens fauos
vixitætatem ; cuius nobis eloquium ab Oriente vſ Domini nectaris plenos,manantes miſericordiam .
in Occidentem ad inſtar lampadis reſplenduit. Hic PROSPER Epiſcopus Rhegienſis libro tertio
de yita
 TESTIMONIA IN HOC
loc OPERE CITANT V Ř:
de vita contemplatiua, capite trigefimoprimo: San- ftola ad Leonem Romanum Pontificem : Deus nunc
& us Auguftinus Epiſcopusacer ingenio, ſuauis elo- quoque Petri& Pauli ſedem claram infignemg red
quio, fecularis literaturę peritus, in Ecclefiafticis la- didit, cùm veftram fanétitatem in ea collocauerit,
boribus onerofus, in quotidianis diſputationibus quæ radios fidei orthodoxæ emittit.
clarus, in omni ſua actione compofitus, in expoficio SOPHRONIVS Patriarcha Hieroſolymitanus
ne ſua fidei noftræ Catholicus,in quzſtionibus ab- in epiſtola ad Sergium Patriarcham Conftantinopo
foluendis acutus, in reuincendishæreticis circunfpe- litanum , quæ recitata eft a &tione vndecima ſexca
& us, & in explicandis ſcripturis canonicis cautus . Synodi generalis' Confiantinopolitanæ : Tanquàm
CAELESTINUS Pontifex in epiftola primaad facram & cohonorandam ſuſcipio, rectz'a fidei proz
quofdam Galliarum Epiſcopos, capite primo : Au- pagatricem & à Deo condonatam , arqueà Deo infpi
guſtinum fan &tæ recordationis virum , pro vita fua " ratam epiſtolam Magni atque præclari Leonis fân
ato meritisin noftra cómunione ſemper habuimus, tiſſimi Romanæ Ecclefiæ , immò omnium quæ ſub
necunquàm hunc finiftræ ſuſpicionis ſaltem rumor ſole erunt luminarij : quam diuino manifeftè per
adſperlit; quem tantæ fcientiæ olim fuiſſe memini- motus fpiritu contra Eutychen maledi &um, & Deo
mus,vtinter magiftros optimos etiam à meis ſemper odibilem defipientem'g Neftorium , ad Flauianum
decefforibus haberetur. Benè ergò de co omnes in laudabilem ſcripſit regiæ vrbis Epiſcopum : quam &
commune ſenſerunt, vtpote qui vbique cunctis & firmamentum rectæ fidei appello atquedefinio, hos
amori fuerit, & honori. qui ita eam optimè definiêrunt, ſanctos patres affe
CASSIODORVS Senator in prologo ſuper quens, vtpotè omnem quidem reditudinem fidei
Pfalcerium : Eft enim literarum omnium egregius nos inftruentem , omnem verò prauitatem hæreti
magiſter,& (quod in vbertate rarum eft) cautiſfimus cam perimentem ,& aba Deo cuſtoditis atrijs noftræ
diſputator. Decurrit quippe tanquàm fons puriſli- fanctæ Catholicæ Ecclefiæ effugantem : cum qua di
mus,nulla fæce pollutusfed : in integritate fidei per- uina fyllaba & fcriptura, & cunctas eius epiftolas &
ſeuerans, neſcic hæreticis locum dare,vndèfefe pof- dogmata , tanquàm prolata ex ore Petri Principis
fint aliqua colluctatione defendere. Totus Catholi. Apoftolorum amplector& perofculor & veneror &
cus, totus Orthodoxus inuenicur: & in Ecclefia Do- anima tota complector. Vide plura in Synodo Chal
mini fuauiſlino nitore reſplendens, fuperni lumi- cedonenfi,actione tertia.
nis claritate radiat. DE GREGORIO MAGNO.
IDEM in libro de diuinis lectionibus, capite vi DAMASCENVS in Oratione de defunctis:Pro .
gefimofecundo: Ipſe Doctor eximius beatiſs .Augu- dear in medium Gregorius Dialogus antiquioris Ro
itinus, debellatorhæreticorum ,defenfor fidelium , & mæ Epifcopus, vir,vtomnes hôrunt,cum vitæ fan &ti
famoſorum palma certaminum,& c. tare,tum eruditioneclarusac celebris, quem ,cùm ſao
VENERABILIS Beda de ſex mundiætatibus, cris operaretur, cæleftem ac diuinum angelum facro
fiue in Chronico ſuo : B. Auguftinus Hipponenfis fancti muneris focium habuiſſe narrant.
epiſcopus,omnium Do&or eximius ecclefiarum , & c. CONCILIVM Toletanum octauum , canone
IDEŇ libro fecundo de tabernaculo & vafis eius ac fecundo : Beatusetiam Papa Gregorius, & vitæmeri
veſtibus facerdotum , capite tertio : Auguſtinus omnia tis honorandus, atque in ethicis affertionibus pend
quæ fidem turbare poterant, hæreticorum venena cunctis meritò præferendus, & c.
euacuat . ISIDOR VS Hiſpalenſis Epiſcopusde ſcriptori
REMIGIVS Antifiodoren Epiſcopus, in Com- bus Ecclefiafticis capite 27.Gregorius Papa Romanze
mentario ſuper pofteriorem ad Corinthios: Sicut fol Sedis Apoftolicæ præſul, compun & ione timorisDei
in lumine excedit omnes Planetas, ità Auguftinus plenus, & humilitate ſummus; tantum per gratiam
omnes excellicin exponendo ſacras ſcripturas. ſancti Spiritus,ſcientiæ lumine præditus, vtnon mo:
BERNARDVS ſermone o &togefimofuper Can- dò illi præfentium temporum quiſquam Docto
tica : Auguftinus eſt validiflimus malleus hæretico- rum, ſed nec in præteritis quidem illi par fuit vn
rum , quam .
IN Concilio Florentino feffione ſeptima Andre DE IOANNE DAMASCENO .
as Preſul Coloffen pro Romana Ecclefia reſpondens: SVIDAS : Ioannes Damafcenus, cognomento
Sed nunc inquit , ſanctorum Doctorum autboritates Manſur,vir fuit eloquentiffimus, ne vlli eorum , qui
in medium afferamus, ac in primis Auguſtini illu- ipfius tempeſtate doctrinæ laude claruerunt, ſecun
ftrillimi Latinorum Doctoris,quem quinta Synodus dus . Opera ipfius perquàm multa , & in primis eru :
conſecrauit. Vide etiam Concilium Toletanu octa- dita .
uum,canone ſecundo . IOANNES Patriarcha Hieroſolymitanus in vi:
DE CYRILLO ALEXANDRINO. ta loannis Damaſceni: Ioannes qui à Damaſco patria
EVAGRIVS Scholafticus Epiphanen lib . 1. hi- ſua cognomentum traxit, non exiguum Ecclefiaftici
ftoriæ Ecclefiafticæ ,cap.7. Cyrillus preco verbi infi. firmamenti fidus extitit; verùm maximum & fplen
gnis , & ftrenuus veræ ac falutaris doctrinæ antefigna- didiſſimum , non in hærefis folùm vbiqué diffuſa tes
nus, laude & prædicatione celebratur. nebris lucens, ſed etiam omnem peftiferæ doctrine
NICEPHOR V S libro decimoquarto hiſtoriæ noctem ſermonum ſuorūclaritate diſcutiens : quem
Ecclefiafticæ , capite trigefimoquarto : Celeſtinusau- fi quis omnis rectæ doctrinæ legem ,ac Moſaicas tabua
tem Romæ Epiſcopus, propter nauigationis pericu- las appellauerit, à vero minimè aberrårit.
la,ipſeſynodo (Ephefinæ) adeſſe detrectauit: ad Cy IOANNES Zonaras como tertio annalium , in
rillum tamen , vi locum ibi fuum obtineret,fcripfit. Conftantini Copronymi imperio : Tyrannus cum
Ex quo tempore, famaeft,mitram illum & Papæ ap- Patriarcha ſuo , & fectatoribus Epiſcopis anathemate
pellationem , atque vt orbis vniuerfi iudex appella- notârunt doctrina virtuceo præftantem Ioannem
retur, accepiffe : quä deindèomnia per ſucceſſionem Damaſcenum , qui hunc Dei hoftem & patrem eius
ad eos etiam peruenerint, quibus forte Alexandrine per literas fæpè impietatis arguit. Vide etiam ſub fi
Ecclefiæ thronus legitimè obueniffet, facros epiſco- nem ačtionis ſextæ Synodum Nicęnam ſecundam .
pos. Etlibro decimoquarto, capite trigefimoſexto : GEORGIVS Cedrenusin compendio hiſtoria
Cyrillus velutì quædam Ecclefiæ tuba finesterræ per- rum, in imperio Leonis Ifauri Iconomachi : Eras
ſonans, & propugnator Ecclelie fortiſſimus ab omnis fan & us hic loannes monachus & Presbyter, & vita
bus celebratur, & omnibus in ore eft. & oratione magifter optimus, omnidi
DE LEONE MAGNO. uina humanáque cognitione
THEODORETVS Cyrenfis Epiſcopus in epi repletus.

d AVGV
 AVGVSTINI PRO AVTHORE

CATECHISMI AD OPPVGNATORES DOCTRI

NAE IN EO TRADITAE, SACRARVM INPRIMIS LITE
rarum , deindè fan &tiſſimorum ſimul & vetuſtiſſimorum
Patrum teſtimonijs confirmatæ ,
RESPONSIO.

V quitam crebrò nobis Manichęorum nomen opponis,quos & quales Libra,

cötrau
viros & quantos fidei catholicæ defenſores tam execrabili criminatio lianur
Pro Catholi . neappctere audeas, ſi euigilasintuere.Non quidem omnium de hac re Caps
co dogmatc ( loquitur de peccato originalı, idem de reliquis hoc libro confirmatis articulis intelli
ab Augufti.
no ſententi. ge ) fententias,nec omnes corum quos commemorabo, me congrega
am pronnn
ciaturi Pa. turum effe polliceor, quia nimis longum cft, & neceſsè eſſe non arbi
tres intro tror ; ſed ponam pauca paucorum , quibus tamen noſtri contradicto

in hoc opere res coganturerubeſcere,& cedere, li vllusin eis vel Dei timor, vel hominum pudor tan
factum .
tum malum peruicaciæ ſuperauerit. Irenæus Lugdunenſis Epiſcopus, non longè à tem
Creperiantuse poribus Apoſtolorum fuit; de eadem fide beatiſſimus martyr & Epiſcopus Cyprianus
Cyprianus
Carthag
Recicius Au. ( fcribit ). Reticium ab Auguftuduno Epiſcopum magnæ fuiffe authoritatis in Eccleſia
gultudunen. tempore Epiſcopatus ſui,gefta illa Ecclefiaftica nobis indicant, quando in vrbe Romana
Melchiade Apoſtolicæ ſedis Epiſcopo præſidente, cum alijs iudex interfuit, Donatumý ;
damnauit, qui prior authorDonatiftarum ſchiſmatis fuit, & Cæcilianum Epiſcopum Ec
Olympius cleſiæ Carthaginienſis abſoluit. Olympius Hiſpanus Epiſcopus,vir magnæ in Eccleſia &
Hifpanus. in Chrifto gloriæ ( extitit ). Eccleſiæ Catholicæ aduersùshæreticos acerrimum defenſo .
HilariusGal.rem venerandum quis ignorat Hilarium Epiſcopum Gallum ? Huncvirum tanta in Epi .
lus. ſcopis catholicis laude præclarum ,tanta notitia famaque conſpicuum ,de peccato origi
nali (aut alijs fideicatholicæ articulis ) aude, fi quid tibi frontis eſt, criminari. Sed adhucaudi
alium excellentem Dei diſpenſatorem , quem veneror vt patrem : in Chriſto enim leſu
per Euangelium ipſe megenuit,& co Chriſti miniſtro lauacrum regenerationis accepi ;
B. Ambrogi. beatum loquor Ambroſium ,cuiuspro Catholica fide gratiam ,conftantiam , labores, pc
us.
ricula , ſiucoperibus, fiue ſermonibus & ipſe ſum expertus, & mecum non dubitat orbis
prædicare Romanus.( Posť prædi&torum verò de peccatooriginali propoficasſentencias, ità fubijcit ) :
Tale nè quid i nunc, & mihi obijce originale peccatum ,( immò dogma vllum catholicum lic confirmatum ) dif- Cap.4 .
fingere Cal. ſimula ab iſtis, fingete neſcire quid dicant ; & ſanctæ Eccleſiæ tot tantosque doctores,qui
Luterani por vita optimè gefta, debellarisque ſuorum temporum erroribus, gloriofiflimè de hocle
fior,ante il culo ,antequàm vos ebulliretis exierunt,velut eis non viſis,in me impetū faciens, & velut
Jos, quid hi neſciens, quòd illi ſub meo nominc lacerentur, tanquàm ſecurus inſulta. Crederem te,
learesTence. fateor,quid mali facias ignorare,necimpudentiæ , fed imprudentiæ tuæ tribuerem , quòd
rint,propo. hæc lumina ciuitatis Dei audeshoftiliterinſectari, quæ ſectari fideliter debuiſti : Crede
An nö idem rem te,inquam , hoc tantum nefas committereneſcientem ,nisì in co libro cuite reſpon
de Caluinia . diſſe vel exiſtimas, vel exiſtimari cupis , apertiflimum teftimonium de fan & i Ambroſij
nis dhima diſputatione poſuiſſes. ( cuil.bet etiam veſtrum hoc dicitur, qui Patres ipfos vos legere in fcriptisve
1
te oportet, Aris profitemini.) Cernis nempe cum quibus tua maledicta ſuſtineam , cernis cum quibus
pro fe ftare mihi lit cauſa communis, quam nulla conſideratione ſobria pulſare calumnijs & expu
videri vo.
Junt gnare conaris ? Cernis quàm tibi pernicioſum ſit, tam horribilecrimen ( hærefeos ) obijcere
talibus; & quàm mihiglorioſum ſit,quodlibet crimen audire cum talibus : Sicernis, cer
ne,& tandem tace , Pelagianam ( Caluinianam ,Luteranam ) linguam tot linguis catholicis de
prime, tot venerandis oribus proterua ora ſubmitte. Si ſcholam Xenocratis ſicut Pole .
mo ex antelucano conuiuio temulentus intrâffes, non tanta quanta in iſto coetu tot fan
Verecãdiam ctorum ,deberes verecundia coerceri.Hîc enim certè tanto maior debet cffe verecundia ,
quos inl.me quanto verior addiſcitur fapientia. Tanto ampliùs reuerendi ſunt tot memorabilium
uinianis Lu. Epifcoporum , quàm vnius Xenocratis vultus, quanto Platone Xenocratis doctore, do
delideret. ctor iftorum maior eft Chriftus. Cùm te viderem in libris tuis non antelucano conuiuio
In fanétorü temulentum , fed inſano conuicio turbulentum ,introduxite ſedandum atq; ſanandum ,
Patrú paciti. non in alicuius philoſophi auditorium , ſed in fan & orum Patrum pacificum honoran
ficur bono.
rádum con dumque conuentum . Sit operæprecium obſecro te, aſpice illos quodammodò afpicien .
uetum & ein teste, & manſuetè, acleniter dicentes tibi ; Itáne nosfili luliane ( Illyrice, Kemniti , Gc.)
hoc oper
Manichęi ſumus ( aut à fide Catholica aberramus )? Rogo quid reſpondebis ? Quibuscos ocu
mur .
lis intueberis : Quæ tibi argumenta ſuccurrent? Quæ Ariftotelis categoriæ , quibus vt in
nos vclut artifex diſputator inſilias,videri appetis climatus ? Quæ tuorum argumento
rum vel acies vitrea , vel plumbei pugionesin illorum conſpectu exeri audebūt ? Queabs
tearma non fugient,nudumý; deſtituent ? An fortè dicturus es, neminem illorú te in ifto
crimi.
 AD OPPV GNATORES RESPONS I O.
crimine nominâſſe? Et quid facies cùm tibidixerint; Tolerabiliùs dente maledico nomi- Patres mat no
na concideresnoftra, quàm fidem noftram ,cuius merito in cælo nomina ſcripta ſunt no- perftringant
heretici,corů
ftra : An fortè dices cis ; Nec fidem veftram vllo tali crimine violaui ? Sed qua confidentia tamen fidem
id dicere audebis homo,qui dicis Manichęum eſſe ſenſum ,confiteri ex Adam trahere na- imperudi.
ſcentes originale peccatü ,quod ifti confelſi atq; profeſſi ſunt ; quod in Chriſti Eccleſia ſu
' orum rudimentorũ tempore didicerunt,quod Chrifti Eccleſiam ſuorum honorum tem
pore docuerunt ; qui per Spiritum ſanctum tam multa peccata omnibus, quosbaptizare
potuerunt, tam multis paruulis ſola originalia remiſerunt ? Iterùm readmoneo, iterùm
rogo, aſpice tot ac tales Eccleſiç Catholicæ defenſores atq; rectores; vide quibus tam gra
uem ,tamý; nefariam irrogâris iniuriam . An idcò contemnědos putas, quia occidentalis
Eccleſiç ſunt omnes,nec vlluseſt in eis commemoratus à nobis Orientis Epiſcopus?Quid Occidentalis
sergò faciemus,cùm illi Gręci ſint, nos Latini ? Puto tibi eam partem orbis ſufficere debe- bis confenti:
re,in qua primum Apoftolorú ſuorum voluit Dominus gloriofiflimomartyrio corona- minde delo
ire. Cui Eccleliçpræcedentem bcatū Innocentium ſi audire voluiſſes, iam tunc periculo- fuff
lico homini
icere de
famiuuentutē tuam Pelagianis laqueis exuiſſes. Quid enim potuit vir ille ſanctus Africa bet.
nis reſpondere concilijs, nisi quod antiquitùs Apoftolica Sedes & Romana cum cæteris ad cam Ca.
tholici Luto
tener perſeueranter Eccleſia :Et tamen eius ſucceſſorem crimine pręuaricationis accuſas, ranos Calui .
quia do & rinæ Apoftolicę & ſui deceſſoris fententiæ noluit refragari.Sed de hoc interim aiaposa: củ
tacco, nèanimü tuum , quem ſanare potiùs cupio , quàm irritare,laudibus tui damnatoris uocamus,
exulcerem . Sancto Innocētio vide quid reſpondeas, qui nihil aliud de hacre ſapit ,quàm
quod iſti in quorum te conuentum ,fi tamen prodeft aliquid ,introduxi ; cum his etiã ipſe
conſidet, etfi pofterior tempore,priorloco.Non eft ergo cur prouoces ad Orientis anti
fires, quia & ipfi vtiq ; Chriſtiani ſunt,& vtriuſq; parristerrarum fides iſta vna eft : quia &
fides ifta Chriſtiana eſt, & te certè occidentalis terra gencrauit ,occidentalis regenerauit
Ecclefia.Quid ei qaxris inferre,quod in ea noninuenifti,quando in eiusmcmbra venifti? Otiētales par
Cap.s.
Sed non tibi deerit magni nominis & fama celeberrima illuſtris Epiſcopus ctiam de par. tholico do
tibus Orientis, cuius eloquia ingentis merito gratiæ , eriam in linguam Latinam tranflata Smalie porno
vſquequaquèclaruerunt. Sedeat ergò cum iſtis Patribusetiam fan &tus Gregorius, & cum introducti.
eis tuæ criminationis inanem patiatur inuidiam , dum tamen cum eis contra nouitia pe. Gregorius:
ftem veftram m
, edicinalem proferat & ipfe fententiam . Audis omnes vno corde,vno ore, Patrumvaa &
vna fide idipſum dicere, & hanc eſſe catholicam fidem non diſſonanteconteſtationefir- de fideSena
inatam.An tibi parua in vno Gregorio Epiſcoporum orientalium videtur authoritas ? Eft centia. 7
quidem tanta perſona, vt neq; ille hocnisì ex fide Chriſtiana omnibusnotiſſima diceret ;
necilli eum tam clarū haberent atq; venerandum ,nisi hæc ab illo di&ta ex regula notiſſi
må veritatis agnofcerent. Si vis addimus huic & fan & um Bafilium , imniò velisnolisad . Bafilius.
dendus eft.Quod credunt,credo ; quod tenenc,teneo ; quod docent,doceo ; quod prædi- Huiuſmodi
cāt ,prçdico.Iltis cede,& mihicedes.Acquieſce iftis, & quieſcis à me. Poftremò fi mihi per mini var doo
cosamicus fieri non vis, ſaltem peto,nèper me illorum efficiarisinimicus.Sed quomodò uenit,
non efficieris,fi in ifto errore permanſeris? Quanto ergò melius vt his accedas, ab illo re
cedas ? Tantúmne apud te poffunt Pelagius & Celeſtius ( Caluinus, Luterus ) yrà ſolis Ortu
vfqucad Occaſum toractantos catholicę fidci doctores & defenſores,antiquos & noftrę
ætati contiguos,dormientes & månentes,non folùm deſerere, véruneriā Manichęos au
deas appellare ? Miror ſi hocaliquando ex tuo poterit ore procedere, quod tetamen cla
mare prauitas tui copellit'erroris. Sed mirum fi in facie hominis tantum interuallum eft
Cap. 6 . inter frontem & linguam ,vt in hac cauſa frons non coprimat lingua. " Sed quid muſſites,
noui. Dic iam dic,audiamus,in extremo tui operis, de quo nuncagimus,id eſt,in quartili Cogita hic h.
A
bri parte nouiffima eſt. San &tus loannes,inquis,conftātinopolitanus negat elſe in paruulis originale pec- mia calumait
catum. Itánc verba fan & ti loannis Epiſcopi audes tanquàm econtrariò tot taliumở
; ſenten- que hoc face
tijs collegarú eius opponere , eumq; ab illorum concordilſima ſocietate ſeiungere, & eis Caluing, Bici
aduerſarium conftituere? Abſit,abſit hocmalum de tanto viro credere autdicere.Abſit, Familicum
inquam ,vt Conſtantinopolitanus loannes de baptiſmate paruulorum , corumý ; à pater- pro ſuis erro
ribus produs
nichirographi liberatione per Chriftum ,tot actantis coëpiſcopis ſuis, maximea ; Roma cuat,
no Innocentio , Carthaginienfi Cypriano, Cappadoci Baſilio ,Gregorio Nazianzeno ,Gal
lo Hilario ,Mediolanenſireſiſtat Ambroſio.Alia funt in quibus inter ſe aliquando etiam mento
in fideiPatres
funda
doctiſſimi atq; optimi regulæ catholicæ defenſores, ſalua fidei compage non conſonant,
& aliusalio devna re melius aliquid dicit & verius.Hoc autem vndè nuncagimus,ad ipſa libicontraria
Cap.4. fidei pertinet fundamēta . Nunc primùm perſpicis hoc didiciffe & docuiſſe tot ſanctos, Exiftimet La
quod & nos didicimus & docemus : muta iain iftam mentem ,obliuiſcere huius erroris & teraniCalui
propemodùm furoris,quo in tot actales Patres Manichęum iacularis opprobrium.Sinc- fc etiam poft
ſciens hoc fecifti, cur non miſeram relpuis imperitiam ? Si ſciens,curnon facrilegam de- perlectas hic
ponisaudaciam ? Conuinceris vndique, luce clariora funt teftimonia tanta ſan & orú; in tias vrgeri,&
quorum conuentum tcintroduxerim conſpice. Hîc eft Mediolanenſis Ambroſius, quem (quod Deum ) .
d 2 magi- lipiſcaat .
 AVGVSTINI PRO AV THORB CATECHISMI

Beraudim pe magiſter tuus Pelagius tanta prædicatione laudauit , vt diceret in libris eius præcipuè fidem l «
trum carus, cere Romanam ,qui Scriptorum inter Latinos flos quidam ſpecioſus cnituit, ita vt eiusfidem
quem etiam
præſens opus & puriſſimú in ſcripturis ſenſum reprehendere necinimicus auderet. Hic elt & Conſtan
cxhiber.
tinopolitanus loanncs, quem tu in numero cruditorum ac ſanctorum excellentiſſimum
in hac ipſa tua, cui reſpondco, diſputatione poluiſti. Hic eft Baſilius,cuius te verbis ad id
quod nuncagitur non pertinentibus, putâſti aliquid adiuuari . Hîc ſunt & cætcriquorú te
mouere debet ranta cófenfio.Non eftifta,ſicutſtylo maledico ſcribis,confpiratio perditorum .
Patrum elo . In Eccleſia catholica do &rinæ fanęſtudijs claruerunt; ſpiritalibus armismuniti & accin
& i,ftrenuacontra hæreticosbella gefferunt;perfun &ti fideliter ſuæ diſpenſationis labo
ribus,in pacis gremio dormicrunt.Vnum dicisegreffum ,meipſum ſignificans,qui in ſe ſummam
. Eccè nó cgo vnus , ſed tot ac tanti ſan & ti cruditiġ; do &tores,tibi pro
prelij firam optat intelligi
Eccleßaßici mcvel mecum proque omnium noftrum & tua ipfius, li lapis, ſalute reſpondent.Scd ecce
tantùm filij, quò teintroduxi,conuentus ſanctorü iſtorum non eft multitudo popularis ,non ſolùm fi
ceràm
ctia , cietes. lij,fed & patres Eccleſiç ſunt.Ex illo numero ſunt,de quibus prædi& ú eſt,Pro patribustuis
Ecclefiç
Pfal.44. nati ſunt tibi filij,conſtitues cos principes ſuper omnem terrā. Ex qua filij regencrati ſunt,
vt hæc diſcerēt ; cius patres fa & i funt,vt docerent.Quid eft quod vos gaudereiactas, quòd
ifta veritas, quam tu errorem putas,vel putari cupis,detanta multitudineaffertorem non poteft in
uenire;quaſi parua fit eiusaffertio,quòd in hocfidei firmiſſimo & antiquiſſimo fundamen
to ipſa toto orbediffuſa non à ſe diſcrepat multitudo : Si autē allertores cos flagitas, quo
Adeſtrandet.
iam in hoc o rum aliquid etiam literarum inueniripoteft ,illuftrisy; do & rina eft : en adeſt affertorum
pere & exhi. cius memorabilis & vencrabilis conſellus atq; conſenſus.Itảne tuum ficamabis errorem ,
felfuscoalen. in quem iuuenili confidentia & humano laplu incautiùs decidifti,vt ab iftis catholicę vni
fusque.
tatis & veritatis facerdotibus, ex diuerſis orbis terrarum partibus tanta inter ſe fideicon
cordia congruentibus in tam magna caufa , vbi Chriſtianæ religionis ſumma coliftit, non
ſolùm diſſentire, ſed cos audeas Manichços inſuper nuncupare ?Quòd fi hoc nó facis,nec
mihi hoc iuftè facis, quem cernis in cadem cauſa diſputationibusmeis ,quibus aduersùs
me ferociter irritaris,illorum ſecutum fuiſſe veſtigia.Si autem mc ſolum taliafpergis op
probrio ,non ob aliud ,nisi quia de peccato primi hominis quod fentiunt,fentio: quod te
Sic fanè ho nent,tenco :quod prçdicant,prçdico : quistcnon videatin me apertū iactareconuicium ;
ac Caluinia : de illis occultū quidem ,ſed tamen ſimile habere iudicium ? Ego quidem pro dilectione,
thulicos de* quæ mihi cſt erga te ,quam Deo propitio quibuſibet couicijs abſit vtdemedullis mei cor
bachatur,la dis extirpes,mallem fili lulianc, vt iuuentute meliorc atq; fortiorete vinceres, & animo.
tjentes con fitatem quid aliud quàm humanam , qua cupis tuam ,qualiſcunque fit ,quoniam tua iam fa
dempaat.
&a eſt ,præualere fententiam ,potcntiore pietate ſuperares. Et ſicut Polemo luxurięcoro
nis ſenſim capite detractis, cisỹ; abiectis,manú pallio ſubdidit, os & vultū formauit ad ve :
recundiam ,ad extremum totum ſe illi,ad quem deridendum venerat,diſcipulú tradidit :
fic & tu loquentibustibi tot venerabilibus viris,maximca; Epiſcopo Ambroſio integrita.
te catholicæ fidei,etiam tuimali doctoris & deceptoris ore laudato,& Epiſcopis Baſilio &
loanne,quos tu quoquè in fan & is cruditis veridica atteſtatione poluifti,tanquàm coronas
Lo quidhomi.
ricuin hęte.ebrioforum abijceres laudes Pelagianorum ,quibustanquam magnus corum defenſor ex
bem retincat tolleris, & ſtylú ,vt mitiùs dixerim ,contumelioſum , non tanquam pallio pudoris abſcon
nè reſipiſcere deres, ſed tanquàm manu emendatiore confringeres; tuumg; pc& us veritate complen
Vtinàm & no.dum , non Platonico Xenocrati, ſed iſtis ſacerdotibus Chriftianis,vel potiùs in eis ipſi Do
ai Calvinia.mino Chriſto ,non velut qui nấc primùm veneris, traderes,ſed velut quirecefferas,reddc
que ratribus res. Quod fi tibi conſilium meum diſplicet,age vt placet.Ego enim & ſi corectus fueris,in
caderent, & quo maiora vota mca ſunt, abundantiùs cumulatiusý; gaudebo : & fi, quod abominor,in
in hisChrifto hac prauitate permāſeris,cx opprobrijs tuis fructuoſum habebo ,& pro meceleſtismerce
In Catechi- disaugmentum , & dete miſericordis doloris aculcū . Propoſuimus hîcauthoritatis mo- Lib. 2.in
fincaide prz• le ſan & orum , qui Epiſcopiante nos, non folùm ſermonecùm hîc viuerent,verumetiam Epilogo
Cap.g.
fcriptis, quæ pofteritati relinquerent, fidem catholicam ftrenuèdefenderunt; veftra argu
menta confringere.Hocautem probauimus catholicorum authoritate fan & orum ,qui &
hocaſſerüt,quod de originali peccato dicimus , & illa quinque immòomnia quæ in Catechiſmo
docuimus ) cffe vera omnia confitentur. Acper hoc non eſt conſequens, vt hoc falſum ſit,
quia vera funtilla. Tales quippeac tanti viriſecundùm catholicāfidem , quæ vbiquè toto
orbe diffunditur, & hoc, & illa vera eſſe confirmant; ve veftra fragilis ,& quaſi argutula no
uitas ſola authoritate conteratur illorum ,præterquam quòd ca dicunt ,vt ſe per cos loqui
Patresoptimi veritas ipſa teftetur. Atego vbicunquèlis ,vbicunquè lcgereiſta potueris ,te anteiftos iu- Cap.zo..
zquilami. dices intùs in cuo corde conſtituo ; quos non amicos meos & inimicos tuos,aliqua in me
rum de reli am partē gratia propendentes,aliquo abs te mcrito tuæ offenſionis auerſos, & ob hoc tibi
gione cogai.
tores. aduerſos,in hac noſtra diſceptationecöſtitui cognitores : Nec eos qui nunquàm fuerunt,
aut non ſunt, aut quorum ſententiæ ,dc hoc quod inter nos diſputatur,incertæ ſunt, inani
cogitatione confinxi; ſed fanctos,& in fancta Eccleſia illuftrcs antiftites Dei,non Platoni
cis &
 AD OPPV GNAT O R E S K ES PONS I Ò.
cis & Ariſtotelicis & Zenonicisalijsq ; huiuſcemodi, vel Græcis vel Latinis, quanquam &
iſtis aliquos eorum , verùm omnes facris literis cruditos, nominatim , ſicut oportebat, ex -
preſli: corumý
; ſentētias, quantum ſufficere videbatur,finevlla editas ambiguitatediger in Catechi
li,vi in eis timeas non ipſos; ſed illum qui ſibi eos vtilia vaſa formauit, & fancta templa fententie qui
conftruxit, qui tuncdeilta cauſa iudicauerunt, quando eos némo poteft dicerè perperam bus, noderas
cuiquam veladuerſari,vel fauere potuiſſe.Nondûm enim extiteratis, contra quos fuſcipe deciderunt
remus de hac quæftione conflictum.Nondum enim eratis quidiceretis; quod in libris tuis digeltz.
ponis,quia de vobis multitudini mentiti fuerimus,& quod Celeftianorum vel Pelagianorum nomine homi
nes terreamus, & quòd terroreab omnibus extorqueamus affenfum. Certè ipſe dixifti, quod omnes iudices
abodio, amicitia ,inimicitia, ira vacuos effe deceat: pauci táles potucrütinueniri.Sed Ambroſium , Quæ in æquo
aliosquecollegas eius,quos cum illocommemoraui,talesfuiſſe credendum eſt.Verùm & rere polas il.
fitales non fuerunt in his cauſis, quas ad ſedelatas & inter partes cognitas, cùm hîc viuc la inPatribus
rent,ſuo iudicio definiêrunt; ad hanctamen cauſam tales erant,quando deilla ſententias
protulerunt, nullas nobiſcum , vel vobiſcum amicitias attenderunt, vel inimicitias exer
cuerunt : ncquc nobis, neque vobis irati ſunt; neque nos, neque vos miſerati ſunt. Quod Patres tradi.
inuenerunt in Eccleſia , tenuerunt: quod didicerunt,docuerunt:quodà patribus accepe- fuis filijs qui
runt ,hocfilijs tradiderunt. Nondùm vobiſcü apud iſtos iudices aliquid agebamus, & apud ipfià ſuis
accepas
.
cosacta eſt cauſa noſtra.Nec nos, nec vos cis notifueramus; & eorum pro nobis latas con perunt.
tra vosfententias recitamus :nondùm vobiſcum certabamus, & eis pronunciantibus vici
mus. Dicis me ſi ſub poteftate iudicum premerer ,qualcs tibi ipſi componis, non habitu . Iudicibus Pa
rum fuiffe quid facerem , quò confugerē,cùm tuis argumentationibus vndè occurrerem , mus Cathos
reperire non poſem . Ego planèhaberem quod facerem ,haberem quò confugerem ; à Pe. lici.
lagianis enim ( Luteranis, Caluinianis ) tenebris ad hæctam clara catholica lumina prouoca- Hereticorum
rem , quod & nunciam facio . Tu ergò reſponde, quid facias ,dic quo confugias. Ego à Pe . grauati ca
lagianisad iſtos, tu ab iſtis ad quos: An quia non numerandas,fed ponderandas cenfesele
ſentencias, colici,Pratecs
& addis, quod quidem & ego verum eſſe conſentio ,ad aliquid inueniendum ,multitudinem nihil
prodeſſe cæcorum ; eriam iſtos cæcos dicere audebis ? Etvſqueadeò permiſcuit imis ſumma
longus dies, vſqueadeò tenebræ lux , & lux tenebræ eſſe dicuntur, vt videant Pelagius, Ce Mirum & hoc
leſtius,lulianus,( Luterus, Caluinus) & cæci ſint Hilarius, Gregorius, Ambroſius ? Sed qualif miati Lulei.
cunque homo ſis, tamen quia homo es,videremihi vidcor verecundiam tuam , ſi tamen fiteri
canique pro ..
non in te ſpeseſt omnis emortua ſanitatis ; & quodammodò audiovocem tuam . Refpon.
des, Ablit ve audeam'cæcosiſtos viros, vel cogitare,vel dicere . Eorum crgò appende fen
tentias. Nolo effe plures,vt eas te pigeat numerare. Sed non ſunt leues, vt eas dedigneris
appendere; imò tam ſuntgraues, vt te vidcam ſub earum onere laborarc. Nunquid & de
iſtisdi& urus es,meimbellem tibi opinionem conſortis opponere, o velut conſternacum meta,conſcios nomi
nare? Ifti Epiſcopi ſunt do&ti,graues, ſancti,veritatisacérrimidefenfores aduersùs garrulas que in iudice
vanitates,in quorum ratione, cruditione, libertate, quæ tria bona iudici tribuifti, non po- in Patribus
eft inucnirci
tes inuenire quod ( pernas. Si Epiſcopalis ſynodus ex toto orbe congregaretur, mirum fi
tales poffentillic facilè tot ſedere, quia neciſtivno tempore fucrunt.Sed fideles,& multis
excellentiores paucos diſpenſatores ſuos Deus per diuerſasætates temporum , locorum
quediftantias,ſicut ei placet atquc.expedire iudicat, ipſe diſpenſat. Hos itaque dealijs at- Entibi inhọc
que alijs temporibus,atqueregionibus ab Oriente & Occidente congregatos vides, non poterü coetutin .
in locum quo nauigare cogantur homines, ſed in librum , qui nauigare poflitad homines .
Quanto tibi effent ifti iudices optabiliores, li teneres catholicam fidem , tanto tibi ſunt Heretici quia
Catholicain
terribiliores,quia oppugnas catholicam fidem , quam in lacte ſuxerunt,quám in cibo ſum fidem oppu.
pſerunt, cuiuslac & cibum paruis magnisqueminiſtrauerunt, quam contra inimicos eti- gnant, Patrā
am vos tunc nondùm natos,vndè nunc reuelamini , apertifſimè ac fortiſſimè defende- terfugiunt.
runt. Talibus poft Apoftolos ſancta Eccleſia plantatoribus, rigatoribus, ædificatoribus, Patrespofta .
paſtoribus,nutritoribus creuit. Ideò profanas voces veſtræ nouitatis expauit ; & cauta ac clefię plantas
ſobria ex admonitione Apoftolica, nè ſicut ſerpens Euam ſeduxit aftutia ſua, fic & mens 2.Cor.1
cores & ..c.
cius corrumperetur à caftitate, quæ eſt in Chriſto ; catholicæ fidei virginitati inſidiasve
ftri dogmatis fubrepentis exhorruit, & tanquàm caput colubri calcauit,obtriuit,abiecit.
His igitur eloquijs & tanta authoritate fan & orum , profectò aut lanaberis Dei miſericor
dia donante,quod quantum tibi optem videt qui faciat: aut ſi ,quod abominor, in eadem
quæ tibi videtur ſapientia, & eſt magna ſtultitia, perduraueris ; non tu iudices quæſitu
rus es, vbicauſam tuam purges ; fed vb : tot ſanatos doctores egregios atque memorabi.
les catholicæ veritatis accules, Irenæum , Cyprianum , Recicium , Olympium , larium ,
Gregorium , Ambroſium , Bafilium , Ioannem , Innocentium , Hieronymum ,cæterosquc
Tocios ac participes corum , inſuper & vniuerſam Chriſti Eccleſiam , cui diuinæ fa
miliæ dominica cibaria fideliter miniftrantes, ingenti in Do.
mino gloria claruerunt:

d 3 INDEX
INDEX , TOTIVS CATECHISMI

ORDINEM ET SVMMAM COMPLECTENS :

INDICANS ITEM CONTROVERSIAS , QV AE IN
HOC LIBRO PER ANTIQVOR V M PATR V M
ET SCRIPT VRAE SA CRAE TE S TIM O.
NIA DECIDV N T V R.

CHRISTIANA do & rina circa Sapientiam & Iuſtitiam verfatur.

Ad Sapientiam , quæ ordine ſequuntur, & infrà tractantur, capita referri poſſunt.

1. De Fide & Symbolo Fidei, per queſtiones 22. vbi inter cætera etiam agitur
De authore Symboli Apoftolici, quæftione 5.
De defcenfu Chrifti ad inferos, quaſtione 13.
(Viſibilis
Vna
De notis Ecclefia, quòd ea fit Saneta -queftione 18 .

( Catholica

II . De Spe & Oratione Dominica ,cum Angelica Salutatione, per quæftiones 19 ;

Atque etiam
De Spe cum timore coniungenda, quaſtione 2.
Laude
De Veneratione Beatæ Maria Virginis, quæftione 15. & fequentibus .
Inuocatione

III. De Charitate & mandatis Decalogi, per queſtiones 20. Item

An mandat a Decalogi ad Chriftianos pertineant, quæftione 6 .
An ea impleri poßint,quaftione 6.
Inuocatione
Cultu
De Sanctorum quæftione 8.
Reliquijs
Ferijs

Chrifti
De Imaginibus Samelorum } queftione 9.
!

De præceptis Eccleſiæ , perqueſtiones 19. nominatim verð

De Traditionibus Apoftoliciso Ecclefiafticis ,quæftione 1. O fequentibus.
De Ecclefia & eius authoritate, quæftione 9.10.6 16 .
De Romano Pontifice & Ecclefia Romana, quæftione 9.
De Concilijs, quaftione vndecima.
De authoritate Sanctorum Patrum , quæftione eadem .
De quinque præceptisEcclefiæ, quæftione 14 . )

De Scripturafacra o eius interpretatione, quæftione 16.

IIII. DE SACRAMENTIS .

De Sacramentis in genere , per quæſtiones 8.

De Ceremonijs,
quæftione8 .

DeBaptiſmi Sacramento ,per queſtionės 4.

De Concupifcentia Renatorum , quæftione 3.

De Confirmationis Sacramento,per queſtiones s.

De Chriſmate, quæftione 4.

De Euchariſtiæ Sacramento , per queſtiones 10 .

De Veritate, quæftione 4:
Tranfubftantiatione, queſtione 5 .
Adoracione, quæftione 6 .
De Miffa, quæftione 7.
De Communionefub veraque fpecie,quæftione 8 .
De

1
 INDEX , CATECHISMI SVMMAM COMPLECTÉN S.

De Pænitentiæ Sacramento ,perqueſtiones 10 .

De Contritione ,quaftione 4.
De Confeßione, queſtione 5.66.
De Satisfactione, quaftione 7.6 8.
De Purgatorio fidelibusdefunétis, quæftione 9.

De Sacramento Extremæ Vn & ionis, per queſtiones 3.

i
De Ordinis Sacramento , per queſtiones 8 .

fintSacerdotes, quaſtione 8 .
An omnes Chriſtiani
De honorandis Sacerdotibus fiue bonis fiuemalis, quaſtione 6.6 7.

De Matrimonij Sacramento , per queſtiones 5 .

De Diuortio, quaftione 3.
De Votifragis, quaftione 4.
De Coniugio Monachorum & Monialium, quæftione eadem .
De Celibatu Sacerdotum , quaſtione 4.6 5.
De Virginitate, quaſtione S. G latiùs de confilijs Euangelicis, quaftione 4.

V. DE IVSTITIA CHRISTIAN A.

Ad Iuſtitiæ priorem partem , quæ in malis fugiendis eſt ſita, pertinent hæc :
1.
De peccatis in genere,per questiones C.
II.
De peccatis ſeptem Capitalibus, per questiones 9 .
III.
De peccatis alienis, culpa aliqua noſtra ad nos pertinentibus, per queſtio
nes II .

III . Depeccatis in Spiritum fan & um , per questiones 8.

1
De peccatis in cælum clamantibus ,per questiones 5.
VI .
De peccatorum expiatione, per quæftiones 3.
VII.
De peccatis minutis ſeu venialibus, quæftione 2.

Ad Iuſtitiæ partem alteram , quæ in bonis faciendis aut confe & tandis eſt poſita,re
&è referri poſſunt

Bonorum operum genera triplicia ,per queſtiones 18.vbi etiam agitur

De fručtu bonorum operum , quaſtione 2.
De leiunio, queſtione 4.6
fequentibus,
De Oratione
, queſtione 7.6
ſequentibus.
De Eleemoſyna ó Operibus miſericordia, quæftione 10. fequentibus
& .
II. Virtutes Cardinales, perquastiones 6.

III. Dona & fru & tus Spiritus ſancti, perqueſtiones 4 .

I. O & o beatitudines, per questiones 3 .

V. Conſilia Euangelica per queſtiones 6 .

De Euangelica Paupertate, Caftitate, & Obedientia, quæftione 3. 4. & 5 .

De Monachiſmo & Religioforum inſtituto, quæftione 3 .
VI.
Quatuor hominis nouiſſima, per queſtiones 7.

Ad Chriſtianæ do & rinæ totius ſummam vnico ceu verbo compræhen

dendam , Eccleſiaſtici ſententia notatu digna eſt, qui ait :

Eccli .
Fili concupifcens Sapientiam , conſerua Iustitiam , & Deus præbebit
illam tibi.

APPEN
 INDEX , CATECHISMI SVMMAM COMPLECTENS.

APPENDIX DE HOMINIS LAPS V ET

IVSTIFICATIONE SECVNDVM SENTENTI.
AM ET DOCTRINAM CONCILII
TKI D E N T INI.

I. De lapſu primi hominis.

II. De peccato Adam in omnes homines transfuſo.

III. Deremedio originalis peccati.

IIII. Dereliquijs originalis peccati in baptizatis.

V.
Denaturæ & legis ad iuftificandos homines imbecillitate .
VI. Dediſpenſatione& myſterio aduentus Chriſti.

VII. Qui per Chriſtum iuſtificentur.

VIII. Deſcriptio iuſtificationis impij, & moduseius in ftatu gratiæ .

IX . De neceſſitate præparationis ad Iuſtificationem in adultis , & vndè illa ſit.

X. Modus præparationis ad Iuſtificationem quis.

XI. Quid ſit Iuftificatio impij , & quæ eius caufæ .

XII. Quomodò intelligatur, impium perfidem & gratis iuſtificari,

XIII. Contrainanem hæreticorum fiduciam .

XIIII . Deacceptæ Iuftificationis incremento .

XV . Deobſeruatione mandatorum ,dcque illius neceſſitate & poſſibilitate.

XVI. Prædeſtinationis temerariam præſumptionem cauendam eſſe.

XVII , De perſeuerantiæ munere .

XVIII. De lapſis & eorum reparatione.

XIX. Quolibet mortali peccato amitti gratiam , ſed non fidem .

XX. De fru & u Iuftificationis, hoc eſt, de merito bonorum operum , deque
1
ipfiusmeritiratione.

CAPVT
 CAPVT PRIMVM DE

FIDE ET SYMBO

LO FIDEI .

1.

Quis dicendus eft . Chriſtianus ? 1 A & or. 11.d 1. Pet.4 d

– VI IESV CHRISTI veri Dei& hominis ſalutarem
do & rinam in eius Ecclesia profitetur. b Athanaſ. contra Arrian .
. ..
B. Omnes proindècultus & ſe& as,quęextra CHRI- & defimplicit.Przlatorá:
sti doctrinam & ECCLESIAM vbiuis gentium re- Aug. Trad. 13. in loan.&

periuntur ,vteſt, Iudaica, Ethnica, Mahometica, Hæ- in Enchir.cap.s.Tertul.lib.

retica,damnat & deteftatur penitùs, quiverè Chriſtia- feripiharep.cap.sz.

nus eſt,& in ipſa CHRISTI doctrina firmiter acquieſcit .

TESTIMONIA QVAE AD MARGINEM

CITATA
1. A ACTORVM vndecimo capite:Profectus
cft auté(Barnabas) Tarſum , vt quæreret Saulum :
quem cùm inueniffet, perduxit Antiochiam . Et
annum totum conuerfati funt ibi in Ecclefia: &
docuerüt turbam multam ,ita vt cognominaren-
tur primùm Antiochiæ Diſcipuli ,Chriftiani.
2. PRIORIS epiftolæ diui Petri quarto capi-
ce : Nemo autem veftrùm patiatur vt homicida,
aut fur, aut maledicus, aut alienorum appeticor.
Si aurem vt Chriſtianus, non erubeſca glorificet
autem Deum in ifto nomine.
3. ATHANASIVS in oratione fecunda cótra
Arrianos : Nunquam populus ab Epiſcopis ſuis,
fed à Domino,in quem creditum fuit,nomen ac
cepit. Certè à beatis Apoftolis præceptoribus no-
ftris,miniſtrisép Euágelij Saluatoris noftri, appel-
Chriftiani à lationes adepti non lumus,ſedà Chriſto , Chriſti-
Chrifto nos. ani & fumus & nuncupamur: Illi verò,qui aliun.
de originem ſulæ fidei deducüt meritò authorum
fuorum cognomenta, vt ad quos pertineant, præ
fe ferunt. Quapropter, quum omnes à Chrifto,
Chriſtiani & eſſemus & diceremur, exploſus est
Hæretici no. Marcion inuentor hærefeos : reliqui autem qui
ab inuentori. cum explofore Marcionis remansêre, Chriſtiani
bus hærefeo. titulum retinuerunt: qui verò ſecuti ſunt Marcis
onem , non iam indè Chriftiani, ſed Marcioniſtæ
appellati fünt. Ità quoque Valentinus, Bafilides,
Manichæus, & Simon Magus fectatoribus fua vo
cabula imparciêrunginde'p fa & um ,vtalijValen-
tiniani , alij Bafilidiani, alijManichæi,alij Simo-
niaci, alij Cataphryges à Phrygia , alij à Nouato
Nouatiani vocati fint.Ita Melicius eieétus à Petro
& Epiſcopo & Martyre, fuos, quiipſum ſequeba-
tur,non Chriſtianos pofteà ,ſed Melitianos deno-
minauit.Eádem iterùm ratione B.Alexandro Ar-
rium eijciente, ij qui Alexandro adhæſerunt, re-
manſerunt Chriſtiani: illi vcrò,qui vnà cum Ar-
rio receſſerunt, nomen Saluatoris noftri Alexan-
1 dro cum fuis relinquentes,Arriani deinceps ap-
pellati ſunt. Et paucis interie &tis: Qui ex eodem
genere ad iftos abeunt, aut ab Eccleſia ad hæreſim
tranfitum faciunt, nomen Chriſti derclinquunt,
& Arrianorum vocabulo induuntur, quafi non
ampliùs fidem Chrifti retineant, ſed Arrianæ in
Arriani non fanięgregales habentur.Quomodò igitur Chriſti-
funt Chrifti- ani fuerint, qui non Chriſtiani,fed Ariomanitæ
appellantur aut quomodò de numero Ecclefiz
Catholicę habeantur,qui Apoftolicâ fidé excuſſe-
runt, & nouarum peftium inuentores ſe prebent ?
lib.4.epift 2. 4. CYPRIANVS epiſtola quinquagefimafe-
Qui in eccle.cunda ad Antonianum : Quifquis ille ei,& qua-
Christianus liſcunque eft, Chriſtianus non eft,qui in Chrifti
nun ett. Eccleſia non eft.
S VNT.
§. IDEM in tractatu de Simplicitáte Prælato
rum , fiue de Vnitate Eccleſiæ : Non pertinet ad Eccleſi ma.
Chriſti præmia, qui relinquit Ecclefiam Chrifti. tue agnofcas
Alienus eft,prophanus eft,hoftis eft. Habere iam haberc pati.
non poteft Deum patrem , qui Ecclefiam non ha
bet matrem .
6. IGNATIVS epiftola ad Magneſianos :Di
gnos nos exhibeamus cognomento quod acce- Chriftianorá
pimus : qui enim alio nomine appellatur præter nomčaoui .
iftud,hic non eft Dei : non ſuſcipit
prophetiam il
Efa.62.
lam , quæ nobis ait, Vocabiturnomine nouo, quo
Dominus nuncupabit eum : & erit populus fan
&us. Quod & impletum eſtprimò in Syria: nam aa.a.
in Antiochia diſcipuli, Chriftiani appellati ſuns
Paulo & Petro Ecclefiam fundantibus.
7. AVGVSTINVS tractatu centeſimo deci
motertio in Ioannem : In negatione Apoſtoli Pe- Chriftianuſe
tri, debemus aduertere, non folùm ab eo negari ft negås, Chri
um acga t.
Chriftum , qui dicit eum non effe Chriftum ,ſed ab
illo etiam quicùm fit, negat fe effe Chriftianum .
Dominus enim non ait Petro, Diſcipulum meum
te negabis : ſed, me negabis. Negauit ergò ipſum ,
cùm fe negauit eius eſſe diſcipulum .
8. IDEM ſermone cétefimo o &togefimoprimo
Chriſtianus
de tempore, capite duodecimo: Quiſquis ille eft, qui in
& qualiſcunqueille eft, Chriftianus non eft, qui Chriki Eco
in Chriſti Eccleſia non eft. clefia no eft.
9. ITEM in Enchiridio ad Laurentium capite
quinto :Certum verò proprium ' fidei Catholicæ
fundamentú , Chriſtus eſt. Fundamentú enim ali- s.Cor.3.
ud, ait Apoftolus, nemo poteft ponere præterid
quod pofitú eft, quod eft Chriftus Ieſus. Nem hoc
ideò negandū eſt propriú fundamétum effe fidei
catholicæ, quia putari poteft aliquibus hæreticis
hoc nobiſcú eſſe commune.Si enim diligéter quæ
ad Chriſtū pertinent cogitétur ; nomine tenus in- Hæretici, ve .
uenitur Chriſtusapud quoslibet hæreticos ,qui ſe nonrio Chriftiani
Chriſtianos vocari volunt, re verò ipfa non eft
apud eos.Quod oftendere nimìs longum eft,quo
niam commemorandæ ſunt omneshæreſes, fiue
quæ fuerunt, fiue quæfunt , fiue quæ poterunt eſſe
fub vocabulo Chriſtiano , & quàm fithocverum ,
per fingulas quaſquemonftrandum eſt.
10. TERTVLLIANVS in libro de Pudicitia ,
capite feptimo: Ouis propriè Chriſtianus,& grex Chriftiani ng
Dominiecclefiæ populus, & paftorbonus Chri- fuel economieb
ftus, & ideò Chriſtianus non intelligendus, qui geaberrant.
ab Ecclefiæ grege aberrauerit.
11. IDE Å in libro de præfcriptionibus aduer
sùshæreticos,capite trigefimoſeptimo: Sihæreti- Hæretici ne.
poffun:,non àChriſto Chriftiani.
ci funt, Chrißianieſſe non enel
habendo quod de ſua electione feáati, hæretico
rum nomine admittunt.
А II.
 >

Q. II. III. DE FIDE ET

II.

Quo compendio Chriſtianam doctrinam licet comple &ti ?

a Eccli 1.d
Vrnimirùm Chriftianus ea nôrit & obſeruet, quæ tum ad “ Sapientiam,
b Lib.z.Retr.tum ad Iuſtitiam fpe& ant
. Sapientia, vt Auguſtinus oftendit,circa virtutes
chir.c.2.& 3. verſatur Theologicas, Fidem , Spem , & Charitatem , quæ & diuinitùs infun

C 1.Cor.13.d duntur, & cùm in hac vita purè maximeque excoluntur, beatos homines di
d Profp.fen. uinosque reddunt.Iuſtitia verò " duabus partibus,declinatione à malo, & bo
98.exAuguſt.
nioperatione,abſoluitur . Huc enim fpe &tat, quod Propheta inquit Regius :
Pfal.33.c “ Diuerte à malo, & facbonum .Iam ex hifce fontibus, Sapientiæ ſcilicet & lufti
& 36.0
1. Pet.3.6
tiæ ,non difficultér hauriuntur cætera, quæcunque Chriſtianæ quidem Inſti
tutioni atque diſciplinæ congruunt.
TESTIMONIA .
1. ECCLESIASTICI primo capite :Fili,cô dero, (ad hanc videlicet quæftionem , quonam
cupiſcens ſapientiam ,conferua iuftitiam , & Deus modo fit colendus Deus) fide,ſpe,charitate colen- Colitur Deus
præbebit illam tibi. fide,ſpe, &
dum Deum ; profectò dicturus es,breuiùs hoc di- charitat
e,
AVGVSTINVS libro fecundo Retractati- &um effe quàm velis.
onum , capite fexagefimotertio :Scripfi librum de 5: PRIORIS epiſtolę ád Corinthioscapitede
fide, ſpe & charitate, cùm à me, ad quem fcriptus cimotertio :Nunc autem manent,fides,fpes,chari
eſt poltulâffet,vtaliquod opufculum haberetme- tas,tria hæc: maior autem horum eft charitas.
uni, de ſuis manibusnon receſſurum : quod genus 6. PROSPER in ſententijs ex librisAuguſtini
Sapientia decerptis, ſententia nonagefimaoctaua: Tota iu
Chriſtiani Græci Enchiridion vocant. Vbi ſatis diligenter
hominis co. mihi videor eſſe complexus ,quo modo fit colen- ftitiæ ratio eft, vt declinenturmala,& fiant bona. Iuftitia Chile
liftit in recto dus Deus, quam fapientiam effe hominis vtique cuius obferuátiæ inter quaslibetaduerfitates for- diana indum
obus confi .
Dei cultu . veram Diuina fcriptura definit. ma ſeruanda eft : quia hoc folùm nunquàm amit- ftit.
3. IDEM in Enchiridio ad Laurentium ,capite tjtur,quodoperipietatis impenditur.
fecundo:Hominis ſapientia pietas eft. Habes hoc 7. PSALMO trigefimotertio:Diuerte dmalo & c.
Job 28. ſecü . in libro ſancti Iob : nam ibi legitur, quòd ipſa fa- 8. Et trigeſimoſexto: Declina àmalo, & fac bo
dùm LXX. pientia dixerit homini, Ecce pietas eſt ſapientia. num, & inhabita in ſeculum feculi,
Si autem quæras,quam dixerit eo loco pietatem , 9. PRIORIS epiſtolæ Petri capite tertio : Qui
diſtinctiùs in Græco reperies TwiBuay, quieft Dei vult vitam diligere, & dies viderebonos: Coërce
cultus. at linguam ſuam à malo, & labia eius nè loquan
4. ITEM ibidem capite tertio : Hîc fi reſpon- tur dolum . Declinet à malo, & faciat bonum .

III.

Quid primùm traditur in doctrina Chriſtiana ?

Rom.10.c Heb.11. a
Auguft. ſerm . 38.de Fides, ianuailla noſtræ falutis ſine qua Deum inuenire & inuocare,
e .devceb: Deo feruire & placere nullus in hac vita poteft. ^,Credere enim oportet acce

a de Natiuit.Dom . dentem ad Deum ,inquit Apoftolus : quiverò non crediderit,condemnabitur, com

Heb.u.b
b Mar.16.b
‘ iam iudicatus est, ex Chriſti ſententia.
cloan.3.b
TESTIMONIA .
1 . AD Romanos decimo : Quomodò inuoca- re conferuat; clericos ordinat, facerdotes confe
bunt,in quem non crediderunt ? crat ,regnis cæleftibus præparat,in æterna hæredi
2. AD Hebrços vndecimo capite : Sine fide im tate cum angelis fan &tis communicat, Eandem
poſſibile eſt placere Deo . Credere enim oportet fententiam ijſdem verbis repetiuit ſermone cen
accedentem ad Deum, quia eft, & inquirentibus tefimo octogeſimoprimo de tempore, capite du
fe remunerator fit. :) odecimo .
3: AVGVSTINVSfermone trigeſimooctauo 5. LEO Magnus ſermone quarto in ſolennita
de tempore: Conftat, neminem ad veram perue- te natiuitatis Domininoftri Ieſu Chrifti : Magnú Fides nisi in .
nire poffe beatitudiné,nisi Deo placeat, & Deo ne- præfidium eſt fides integra, fides vera, in qua nec tegra & vna
Fides quàm minem poffe placere,nisì per fidem.Fides nanque augeri ab vllo quicquam, nec minuipoteft : quia fit, fides nox
eft bonorú omnium fundamentum.Fides eft hu- nisì vna eft, fides non eft, dicente Apoftolo: Vnus Ephef.4.
manæ ſalutis initiū. Sine hac nemo ad filiorü Dei Dominus, vna fides , vnum baptiſma, vnus Deus
conſortium poteft peruenire ,quia fine ipſa necin & pater omniū, quiſuper omnes, & per omnia, &
hoc ſeculo quiſquam iuſtificationis conſequitur in omnibus nobis. Huic vnitati, dilectiſſimi, in
gratiam ,nec in futuro vitam poſiidebit æternam . concullis mentibus inhærere, & in hac omnem ſe
Et fi quis hîc nõ ambulaueritper fidem , non per- camini ſanctitatem , & in hac præceptis Domini
ueniet ad fpeciem beatæ vifionis Domini noftri deferuite, quia fine fide impoflibile eft placere
.
Jeſu Chriſti. Idem habet in initio ſermonis cen- Deo , & nihil fine illa ſanctum , nihil caftum eft,ni
teſimi octogefimiprimi de tempore , hil viuum.Iuftus enim ex fide viuit ,
4. IDEM ſermone primo de verbis Apoftoli, 6. AD Hebræos vndecimo, vt in texto & tefti
FidesCatho. capite quarto : Nullæ ſunt maiores diuitiæ , nulli monio fecundo .
licatheſau . theſauri, nulli honores,nulla mūdi huius maior 7. MARCI decimoſexto : Qui crediderit & ban
rus ingens .
ſubſtantia, quàm eſt fides Catholica ,quæ peccato- ptizatus fuerit,faluus erit : quiverò non credide
res homines faluat, cæcos illuminat, infirmos cu- rit, condemnabitur.
rat, catechumenos baptizat,fideles iuftificagpe- 8. 10 ANNIS tertio : Qui credit in eú ,non iu
nitentes reparat, iuftos augmentat, martyres co dicatur: qui autem non credit, iam iudicatus eft :
ronat , virgines, viduas & coniugales caſto pudo . quia non credit in nomine vnigeniti filij Dei .
IIII.
 i SYMBOL O. Q. IIII. 3
IIII .

Quid fidei nomine intelligitur?

A. DEI'donum & lumen , quo illuftratus homo, firmiter afſenti- 3 Ephefizetnie bieden
tur atque adhæret ijs, quæ vt credantur, funt diuinitùs reuelata, & ab guft.
felf.Bernar.epift.-90. Au
contra epift. Funda .
menti.cap.s .
Eccleſianobispropofita.

B. Cuiuſmodi ſunt,Deum eſſetrinum & vnum , è nihilo creatum cGenel...

blogas.b a loan ... b Lu .
mundum , Deú fa & um eſſe hominé,& pro nobismortem ſuſtinuiſſe, czz:a Rom.s.b
Mariam d & virginem ,& Dermatrem exiſterc ,mortuos omnesad vi- Luci.c
4 Concil. Ephef.cano.13.
1.Corin . 15.8 10
tam excitandos efle ,hominem ex aqua & Spiritu fan & o regenerari
, an.3.b

totum Chriſtum in Euchariſtia cótineri

, & id genus alia Religionis & Conftantien.Florentia,
noſtræ veneranda myfteria : quæ diuinitus reuelara, non humani
f Eccli. 3.c 2.Cor.io.b
* ſenſus captu comprehendi, ſed fide duntaxat percipi poſſunt
.
C. Vnde Propheta : 5 Nisi credideritis, inquit
, non intelligetis. Non enim besecundàm l.xx.

enim fpe& at fides naturæ ordinem , non ſenſuum fidit experientiæ : talibus ,
non potentia aut ratione humana, ſed virtute & authoritate diuina gel. Chryfoft.in c.ad Cor.

nititur
, illud planècertum habens,ſummam æternamque veritatem ,
quæ Deys elt,nec falli poſſevnquam ,nec fallere.
D. Quamobrem id fidei vel maximè proprium eſt, vt“ in captiuita- b 2.Cor.1o.b

tem redigat omnem intelle & um in obſequium Chriſti, apud quem

i Lucæ 1.c Hiere.32.d
non eft difficile, nedùm impoſſibile' omne verbum . Hæc “ fides lu- k Eufeb.Emile.Hom..de
ſymb. Cyrill. catech.5.ila
men eſt animæ,oſtium vitæ ,fundamentum ſalutisæternæ . lum . Chryfoft. ſer.defide,
TESTIMONIA . ſpe ,& charitate, Cyril.lib .
4.in loan.cap.9.
1.A. AD Ephefios ſecundo capite :Gratia eftisfal- quoniã non confundar.Placet mihi, fateor, illius Heb.it.
uati per fidem , & hoc non ex vobis: Dei enim do- Paulifidei
de fide definitio,etfiifte etiá ipfam latéter infimu- nitio na defi
ex
num eft. let.Fides eft,ait,fubftantia rerú fperandarī ,argu
plicatur.
2. ' AD Hebreos vndecimo capite : Eft autem fi- mentū non apparentium .Subftátia ,inquit,rcrum
des ſperandarum ſubſtantia rerum argumentum fperandarum ,non inanium phantafia coniectu
non apparentium . rarum . Audis ſubftantiâ, non licet tibi in fide pu
3. BASILIVS in ſermone de fidei confeſſione, tare vel diſputare pro libitu ,nó hacillacą vagari
Fides eft fir. liue devera ac pia fide in Afceticis:Eft igitur fides, per inania opinionum ,per deuia errorū.Subftan
mus affenfus eorú quæ dicta ſunt,affentiensapprobatio fine vl- tiæ nomine aliquid tibi certum fixuma præfigi
zitatis . la hælitatione, cum animiperſuaſione, de eorum tur.Certis clauderis finibus, certis limitibus coar
veritate quæ Dei munere ſunt prædicata. ctaris.Non enim eft fides æftimatio ,fed certitudo .
4., BERNARDVS in epiftola centeſima no- IDEM in eadé epiſtola: Quid magiscontra rati- Fidesratione
nagefima ad Innocentium pontificem ,contra Pe- onem , quàm ratione rationem conari traſcende- eft. metiėda non
trum Abailardū: In primo limineTheologię(vel re ? Et quid magis contra fidé, quàm credere nolle
Fides non eft
çftimatio aut potiùs ftultilogiæ ſuæ ) fidedefinit eſtimationem : quicquid non poffit ratione attingere ? Denique
opinio. quafi cuique, in ea ſentire & loqui, quę libeat, lice- exponere volens illud Sapientis, Qui credit citò, Eccli 19.a
at, aut pendeant ſub incerto in vagis acvarijs opi- leuiseft corde. Citò credere eft,inquit, adhibere
nionibus noftræ fidei facramenta, & non magis fidem anterationé,cùm hoc Salomon non defide
certa veritate ſubfiftát. Nónne fi fluctuat fides, in- in Deum , fed de mutua inter nos dixerit creduli
anis eft & fpes noftra ? Stulti ergò martyres noftri, tate.Nam illam quçin Deum eftfidem ,beatus Pa
fuftinentes tá acerba propter incerta,necdubitan- pa Gregorius negat planè haberemeritū ,fi ei hu- Hom.26.in
Euang .
tes ſub dubio remunerationis premio, durum per mana ratio præbeat experimentū .Laudatautem
Fidei certitu- exitūdiuturnum inire exilium . Sed abfit vt pute- Apoftolos, quòd ad vnius iuſionis você fequuti
do.
mus in fide vel ſpe noftra aliquid, vt is putat,du- ſunt redemptoré.Sit nimirùm pro laude dičtum :
biaeſtimatione pendulū ,& non magis totī quod In auditu auris obediuit mihi . increpatos eregio- Pfal.17.
in ea eſt,certa ac ſolida veritate ſubnixum ,oracu- nè diſcipulos, quòd tardiùs credidiſſent.Denique Mar.16 .
lis & miraculis diuinitùs perſuaſum , ſtabilitum laudatur Maria quòd rationem fide præuenit, & Luc.i.
& conſecratū partu virginis, ſanguine redempto- punitur Zacharias quòd fidem ratione tentauit.
Pral.92. ris, gloria reſurgentis. Teſtimonia ifta credibilia Et rursuim Abraham commendatur, qui contra Rom.q.
Rom.8.
facta ſuntnimìs.Si quo minùs, ipfe poftremò fpi- fpem in fpem credidit.
ritusreddit teftimoniū ſpirituinoſtro, quòd filij 5. AVGVSTINVScontra epiſtolá Manichçi,
Dei ſumus. Quomodò ergò fidem quis audeat di- quam vocant fundamenti,capite quinto: Si inue- Ecclefiæ ay
cere æſtimationé, nisi quiſpiritūiſtum nondum nires aliquem, qui Euangelio nondùm credit, thoritas Au
accepit; quive Euangelium aut ignoret, aut fabu- quid faceres dicenti tibi,non credo ? Ego verò Eu- guftinu com
2. Tim.I. lam putet ?Scio cui credidi, & certus ſum , clamat angelio non crederem , nisi me Catholicæ Eccle- dendú Euan

habet ambil Apoftolus :& tu mihiſubtíbilas,fides eſt æſtima-
zuum . tio ? Tu mihi ambiguú gárris, quo nihil eſt certi-
us ?Sed Auguſtinus aliter,fides,ait,non coniectan-
do vel opinado habetur in corde in quo eft,ab co
cuius eft, fed certa fcientia ,acclamante cófcientia .
Abfitergò,abfit,vthosfines fides habeat Chriſtia-
na. Academicorú ſintiſtæ æſtimationes, quorum
eft dubitare de omnibus, fcire nihil . Ego verò fe-
curus in magiftrigentiū ſententiam pergo ,& fcio
fix commoueret authoritas. gclio.
1.B. PRIMAE epiſtolç ioannis quinto capite :
Tres ſunt qui teftimonium dantin cælo : Pater,
Verbuni, & Spiritus ſanctus. & hi tres vnum ſunt.
2 . GENESE OS primo : In principio creauit
Deus cælum & terram.
3. IOANNIS primo capite : Et verbum caro
factum eft, & habitauit in nobis.
4. LV CAE ſecundo : Et peperit filium fuú pri
A Z moge
 Q. IIII. DE FIDÉ ET

primogenitum . Et paulò pòft:Natus eft vobis 3. IDEM in Moralibus regula octogeſima, ca :

hodiè Saluator,qui eft Chriftus Dominus,in ciui- pite vigefimoprimo: Quid proprium fidei? Čer
tate Dauid . tiſſima animiexpletio de diuinorum verborum
5. AD Romanos quinto : Commendat autem veritate, quæ nulla, neque à naturali neceflitate
charitatem ſuamDeus in nobis, quoniá cùm ad- indu &ta ratione, neque ad veræ pietatis fimulati
huc peccatores effemus, Chriftus pro nobis mor onem conformata vllo modo poflit labefactari.
tuus eſt . Quid proprium fidelis ? Vt cum eiuſmodi cerca
6. CONCILIVM Ephefinum canone deci animi expletione veram eſſe illorú vim credat,
motertio : vide infrà quæſtione decima, A.teſti- quę di&ta funtin ſcriptura ,nihilqz reijciat,aut no
mo.decimotertio . uum ftatuere audeat.
7. LVCAE primo : Quod naſcetur ex te San 4. GREGORIVS Magnus homilia vigefima
ctum ,vocabitur filius Dei. ſexta in Euangelia : Sciendum nobis eft, quòd di- Fides quçes.
8. P'RIORIS ad Corinthios decimoquinto : uina operatio, fi ratione compræhenditur, nö eft perientia ni.
Omnes quidé refurgemus,fed non omnesimmu- admirabilis. Nec fides habet meritum , cuihuma- ria nonett.
tabimur. In momento,in ictu oculi,in nouiffima na ratio prębet experimentum.Et quibuſdam in
tuba, (canet enim tuba) & mortui reſurgent in- terpofitis , Cùm Paulus Apoftolus dicat:Eft au- Heb.lI.
corrupti, & nos immutabimur : Oportet enim tem fides ſperandarum ſubftantia rerñ,argumen
corruptibile hoc induere incorruptioné, & mor tum non apparentiū : profectò liquet,quia fides
tale hoc induere immortalitatem . illarum rerum argumétum eft, quæ apparere non
9. IOANNIS tertio : Amen amen dico tibi, poffunt. Quæ etenim apparent,iam fidem non ha
nisi quis renatus fuerit ex aqua & Spiritu ſancto, bent, fed agnitionem . Dum ergò vidit Thomas,
non poteft introire in regnum Dei . dum palpauit,curei dicitur: Quia vidiſti me, cre- 1029.2a,
CONCILIVM Conftantienſe, Florenti- didifti? Sed aliud vidit,aliud credidit. A mortali
num & Tridentinum : vide infrà de Sacramento quippe hominediuinitas videri non potuit . Ho
Euchariftia , quæſtione octaua G.teftimo.nono , & minem ergò vidit, & Deuni confeffus eft.
vndecimo, & H.teftimo.fexto . 5. CHRYSOSTOMVS homilia quarta in
11. ECCLESIATICI tertio : Altiora te nd priorem epiftolam ad Corinthios: Quæ huma
quæſieris, & fortiora te nè fcrutacus fueris: fed quę nam excedunt rationem , fideduntaxatindigent.
præcepit tibiDeus, illa cogita ſemper, & in pluri- 1.D. POSTERIORIŚad Corinthios decimo,
bus operibus eius nė fueris curioſus. non eſt enim vt paulò fuperiùs B.teſtimo.duodecimo.
tibi neceſſarium , ea quæ abſcondita funt videre 2. LVCAE primo :Non erit impoſſibile apud
oculis tuis.In fuperuacuisrebus noli fcrutari mul Deum omne verbum .
tipliciter, & in pluribus operibus eius nó eris curi 3. HIEREMIAE trigeſimofecundo: Ecce ego
oſus.Plurima enim ſuper ſenſum hominú oſtenſa Dominus Deus vniuerfà carnis : nunquid mihi
ſunt tibi.Multos enim ſupplantauitfufpicio illo- impoſſibile erit omne verbum ?
rum , & in vanitate detinuit ſenſus illorum . EVSEBIVS Emiſenus homilia fecunda de
12. POSTERIOR IS ad Corinthios decimo: Symbolo :Fidesreligionis catholicæ,luméeft ani- Catholiczki
In captiuitatem redigentes omnem intellectum mx, oftiú vitę,fundamentum falutisęcernx .Qui- & neceflitas.
in obſequium Chrifti. cung hac derelicta, velut peflimuducéproprium
1.C. ESAIAE feptimo iuxta translationem Se- fequitur intelle&tī quicunq per ſapientięſuçſen
ptuaginta interpretum : Nisì credideritis,non in- fum , ad myſterioru cæleſtiü fe putat poſſe perue
telligetis. nire ſecretu: fic facit, quomodô fi abſque funda- 'Similitudo
2. BASILIVS in pſalmum centefimum deci- mento ædificet domů, aut fi prętermiffo oftio ve- clegans.
mumquintū, in ea verba, Credidi propter quod lit introire per tectü :vel fi nocte finelumine infe
Pides a de. locutus fum , & c.Sacrorū quę de Deo funt,eloqui- rat greſſum , torum ſe claufisoculis vrgeat in pro
móftratione
orum prædux eſto fides planè, non item demon- fundū. Hancergò nobis fidem velutmagnálam
sonpendet. Atratio. fides, inquam ,animam inuitans,immò& padem Chriftus
, adueniens, errantibus via mon
perſuadens ad confenfionépræ cunctis rationali- fraturus exhibuit, per quam poſſit Deus ignotus
bus methodis.Neque enim fides geometricis niti- requiri, quæfitus credi , creditus inueniri.
tur probationibus,quas neceſitates vocitant: ſed s. ' CYRILLVS Hieroſolymorum Archiepi
animis noftris fe infinuat efficaci operatione fpi- ſcopus Catechefi quinta illuminatorum : Oculus
ritus ſancti. Et nónullis interiectis: In quocunque omnem illuminans conſcientiam eft fides, & in
tandem humanarum artium exercitio ( id modò telligentiam efficiens. Dicit enim Propheta : Nisì lſaiz 7.
via & ordinead præftitutum fibi progrediatur fi- credideritis ,non intelligetis.
nem ) impoflibile eſt primarum propofitionum 6. CHRYSOSTOMVS in ſermone de fide,
inquirere demonftrationes : Immò neceſſe eſt, ve .
ſpe, & charitate: Fides eft origo iuftitiæ , fan & ita- Commcada
quum admiſeris earum artium quæ certa ratione tis caput, deuotionis principium , religionis fun- tio.
nitūtur,principia vt confeſſa ,nec proindè vllam damentum . Nullus vnquam fine hacDominum
requirentia demonftratiuam probationé, id de- promeruit : nullus finc illa faftigium ſublimita
mùm infpicias,quicquid ex præſuppofitis ordine eis aſcendit. Eft enim , fides innocens ac pura cre
Simplex af- conſequitur.Nihilo feciùs & Theologiæ myfteri- dulitas: qua ad Deum accedimus, qua præceptis
Senſus.
um requirit aſſenſum , nulla præuia inquiſitionc infiftimus, qua expiata mente Dominum vene
Heb.se. nitentem.Sanè ait Apoftolus: Credere enim opor ramur. Hæcexcludit dubia,tenet certa, promiſſa
tet, quia Deus eſt, non item in quæftionem voca- confignat. Hanc qui tenet, felix eft: qui deſerue.
re,aut controuerfim opponere illud:Quid eft De- rit,miſer. Hæc in Ecclefia figna oftendit, virtutes
us? Atop adeò in vniuerſum , fides fi ſubſtantia ea exercet, chariſmata complet.
Heb.jr. rum eft, quæ ſperantur,rerum , & corum quæ non 7. CYRILLVS Alexandrinus libro quarto in
videntur, argumentum : nè mihi tuanxius con loanné,capitenono,in hæc verba fcribens, Amen Ioan.6.
tendas videre iam , quæ longiore ſepofita ſunt in- amen dico vobis, qui credit in me, habet vitam
teruallo, neu quæ fperaste olim conſecuturum ,in æternam : Ianua & via in vitam fides eft, & recur
ambiguam reuoces dubiámve partem, quòd ad ſus quidam atque reductio à corruptione in im
ea nondùm potueris certa notione pertingere. mortalitatem ,

V.

Eft'ne breuis aliqua fideicomplexio, ac fumma omnium nobis credendorum ?

Est illa,quam duodecim Apoftoli ſuo fymbolo tradiderüt, quamque in
fectio
 SYMBOL O. Q. V. 5
a Clemens epift.i. ad frat.
ſe & iones ſeu articulos duodecim aptè diſtinxerunt.Dignú ſanè opus Do. Ambr.epift.81. & fer.

his ` authoribus, qui poſt Chriſtum Dominú Chriſtianæ fidei præci- Kushi hayo At lemmit" :

pui & fan & iſlimi fundatores extitêre. Quod quidem ſymbolú velut foliep ... once
illuftris nota eſt,qua Chriſtianiab impijs, qui vel nullam, vel non re- d.ca.u.Leoferu.depaf
ctam Chriſti fidem profitentur,diſcernendi acinternoſcendi ſunt. & epift.:3. ad Pulcheriam.
& fer.contra Eurychetem .
Maximus hom.de traditi
TESTIMONIA . one ſymb.
1. CLEMENS epiſtola prima ad fratrem Do- ceptum eis à Domino datum ob prædicandum
Apoftoli cur mini : Chriſto reſurgente & aſcendente in celum , Dei verbü ad fingulas quenque proficiſci natio
co miſſo fancto Spiritu , collara Apoftolis ſciétia lin - nes.Diſceffuri itaque ab inuicem normam prædi- Cur & quo
& quädofym
diderút
bolum . guarum ,adhuc in vno pofiti,fymbolum , quod fi- cationis in commune conftituunt, nè fortè alius modo Apo
delis nunc tenet Ecclefia, vnuſquiſque quod fen- ab alio abducti, diuerſum aliquid his qui ad fidé ftoli Symbo.
lum codide
fic dicendo, condiderunt, vt diłcedentes ab inui- Chrifti inuitabantur,exponerent. Omnes ergò in runt .
Nominis in. cem ,hanc regulam per omnes gentes predicarent. vno pofiti, & Spiritu ſancto repleti,breue iftud fu
terpretatio. Et poft pauca : Symbolum enim Græcè, Latinè turæ fibi,vtdiximus, prædicationis indiciū, con
collatio dicitur. Er hoc prædicti ſancti Apoftoli ferédo in vnū quod fentiebat vnuſquiſque, com
inter ſe perSpiritum ſanctü falubriter (vt dictum ponunt, atque hanc credentibus dandam eſſe re
eft) condiderunt. Dicitur & indicium , quòd per gulam ftatuunt. Symbolum autem hoc multis &
Symbolun hoc quirectè crediderit, indicatur. iuſtiſſimis ex caufis appellare voluerunt. Symbo- Appellatio ,
Apoftolicum 2 . AMBROSIVS in epiftola octogefimapri- lum enim Gręce, indicium dici poteft & collatio, nis ratio .
Rom.eccle, ma ad Syricium Papam : Credatur fymbolo Apo- hoceft, quod plures in vnum conferunt. Id enim
tum ſeruat. ftolorum , quod Eccleſia Romana * intemeratum feceruntApoftoli in his ſermonibus, in vnü con
* al.iteratú. femper cuftodit & feruat. ferendo vnuſquiſque quod fenfit. Indiciú autem
3. IDEM fermone trigefimoo & auo : Arbitror vel fignum idcircò dicitur, quia illo tempore, fic
Apoftolicam fidem duodecim artificum operatio ut & Paulus Apoftolusdicit, & in A&is Apoftolo- 2.Cor.1 .
one confatam.Duodecim enim Apoftolorūſym- rum multi ex circuncifis Iudæis fimulabant ſe eſſe
bolo fides ſancta cócepta eft, qui velut periti arți- Apoftolos Chrifti, & lucri alicuius vel vétris gra
Clauis eft.
fices in vnum conuenientes, clauem ſuo conſilio . tia ad prædicandum proficiſcebantur, nominan
conflauerunt. Clauem enim quandá ipſum fym- tes quidem Chriſtum , ſed non integris traditio
bolum dixerim , per quod referantur diaboli te num lineis nunciantes. Idcircò ergo iftud indici
nebræ , vt lux Chrifti adueniat: aperiuntur con um poſuere, per quod agnoſceretur is, quiChri
ſcientiæ claufa peccata, vt iuftitiæ fulgeant opera ftum verè fecundùm Apoftolicas regulas prædis
manifeſta.Igitur hæc clauis oftendenda eſt fratri- caret.Denique & in bellis ciuilibus hoc obſeruari
bus noftris, vt & ipfi tanquàm diſcipuliPetri,in- ferunt: quoniam & armorum habituspar , & fo
Matth.16 . ferna fibi referare,cælos aperire confuefcant. nus vocis idem, & mos vnus eft, atque eadem in
4. AVGVSTINVS ſermonecenteſimoocto- ftituta belládi,nèqua doli fubreptio fiat,ſymbo
gefimoprimo de tépore, qui eſt fermoprimus in la diſcreta vnuſquiſque dux ſuismilitibus tradit,
vigilia Pétecoftes, in præfatione: Sancti Apoftoli quæ Latinè vel figna ,velindicia nominantur : vt
certam regulā fidei tradiderunt,quam fecundùm , fi fortè occurreret quis, de quo dubitetur, inter-..
Duodecim numerum Apoſtolicú duodecim fententijs com- ' rogatus fymbolum prodat, fi fit hoftis, an ſocius.
ſententiis
Apoftoli fi prehenſam , Symbolū vocauerunt; per quam cre- Idcircò deniq hæc non ſcribi chartulis ato mem- Symbolü no
dei regulam dentes Catholica tenerent vnitatem , & per quam branis , fed retineri cordibus cradiderunt, vt cer- cit ab Apo
ftolis ſcripto
comprehen- hæreticá conuincerent prauitatem.Symbolu ergò cum eſſet neminem hec ex lectione quæ interdum traditum ,
deruar.
tali ratione inſtitutum maiores noítri dixerunt . peruenire etiam ad infideles ſolet, ſed ex Apofto
Quandò & Tradunt enim, quòd poft afcenfionem Domini lorū traditione didiciſſe fufficeret.Diſceſfúri er
quomodo & Saluatoris noftri ad Patré,cùm per aduentum gò,vt diximus ,ad prædicandum , iftud vnanimi
symbolum Spiritus fancti diſcipuli eius inflammati,linguis tatis & fidei fuæ indicium Apoftoli pofuêre, non
cópofucrint. omniū loquerentur, ad fingulas quafo nationes, ficut filij Noë diſceffuri ab alterutrum ,currem ex Gen.II.
vt Dei verbum prædicarent, ituri ac difceffuri ab latere cocto & bitumine conſtruentes, cuius cacu
inuicèm ,normam priùs fibi futuræ prędicationis men pertingeret vſque ad cælum ,fed munimenta
in commune ftatuerunt,nè localiter ab inuicem fidei, quæ ftarent aduersùm faciem inimici, ex la
difcedentes,diuerſum vel diſſonâ predicarent his pidibus viuis & margaritis dominicisædificates,
qui ad fidem Chrifti inuitabantur. Omnes igitur quæ neque venti impellerent,nequeflumina ſub
in vno pofiti, & Spiritu ſancto repleti, breue ſuæ uerterent, neque tempeſtatum ac procellarū tur
predicationis indiciū conferendo in vnum , quod bines permouerent. Meritò ergò illi ab inuicem
fentiebat vnuſquiſque cóputabat, atque hancità ſeparandi, turré ſuperbiæ ædificantes, linguarum
Magnú effa. credentibus dandá eſſe regulam inftituerūt. Sym- confuſione damnati ſunt, vtà nè vnufquifo por :
cramentis bolum breue eſt verbis, fed magnüeſt ſacramen- ſet aduertere proximi ſui loquelam .Ifti verò ,qui
fymbolumn .
tis.Quicquid enim præfiguratū eſt in Patriarchis, turrem fidei conſtruebant, omnium linguarum
quicquid denunciatū in fcripturis,quicquid prę- ſcientia & agnitione donati funt,vt illud peccati,
dictum eſtin Prophetis, vel de Deo ingenito, vel hoc fidei probaretur indicium .
ex Deo in Deum nato , vel de Spiritu ſancto ,vel de 6. IRENAEVS aduersùs hærefes Valentini &
ſuſcipiendo omni facramento, vel de morte Do- fimilium , libro primo capite fecundo: Ecclefia Ab Apoftolis
mini reſurrectionisop eius myfterio,totum breui- per vniuerſum orbem vſque ad fines terræ femi- fymbolica.
pita profecta
ter hoc fymbolum continet,& continendo habet nata , & ab Apoftolis & à diſcipulis eorum accepit Punt.
Symbolum & confitendo.Diſcat ergò quiſque fidem Apofto- eam fidem ,quæ eft in ynum Deum patrcm omni
quod in ba licam profeſſus per ora geltantium in baptiſmo, potentem ,qui fecit celum & terra, mare & omnia
mus profeffi cùm adannos intelligibiles venerit. quæ in eis ſunt, & c .
per ora go5. RVFFINVS in expoſitionein fymbolum 1. IDEM libro tertio capite quarto : Quid au-Traditiones
itatiuni, cdi- Apoftolorum : Tradütmaioresnoftri,quòd poft tem fi neqzApoftoli quidé fcripturas reliquiſſent Apoftolicz .
cendum eft.
aſcenſionem Domini, cùm per aduentum ſancti nobis, nónne oportebatordinem ſequi traditio
Spiritus fuper fingulos quoſque Apoſtolosignez nis,quamtradiderunt ijs quibuscómittebant Ec
linguæ ſediſſent, vt loquelis diuerfis varijsiz lo- cleſias ?cui ordinationi aſientiút multę gétesBar
querentur, per quod eis nulla gens extera, nulla barorum ,eorú qui in Chriftú credunt,linechara
linguæ barbaries inacceſfa videretur & inuia,pre- &tere vel atramento ſcriptam habentes per Spiri
A 3 tum
 Q. V. VI. DE FIDE
cum in cordibus ſuis falutem , & veterem traditi-
onem diligenter cuſtodiétes, in vum Deum cre-
dentes fabricatorem cæli & terrx, & omniú que
in eis ſunt,per Chriftum leſum Dei filium .
S. HIERONYMVS ad Pammachiú aduer-
sùs errores Ioannis Hierofolymitani, epiſtola ſe
Symbolum xagefimaprima, capite nono: In Symbolo fidei &
Holis trad fpei noftræ ,quod ab Apoftolis traditum non ſcri-
tum , & cor . bitur in charta & atramento ,fed in tabulis cordis
dibusChri- carnalibus poft confeſſionem Trinitatis & vnita-
ftian.inſeri
tem Ecclefiæ, omne Chriſtiani dogmatis facra-
prum . mentum carnis reſurrectione concluditur.
9. LEO Magnus ſermone vndecimo de Paſione
Dñi :Hac fidei regula , dilectiſlimi,quá in ipſo exor
Apoftolicz dio fymboli p authoritateApoftolicęinftitutióis
inftitutionis
cft. accepimus, Dñm noſtru lefum Chriftă, qué filium
DeiPatris omnipotétis vnicú dicim ',eundé quon
deSpiritu ſancto natū ex Maria virgine cófitemur.
10. IDEM in epiftola decimatertia ad Pulche-
riam Augufta : Iplius Catholici ſymboli breuis &
Duodecim perfecta confeflio ,duodecim Apoftolorum toti-
Apoftolis dem eft fignata Sententijstanquã inftruéta fit mu-
duodecim
articuli rc nitione cælefti,vtomnes hæreticorum opiniones
ſpondent. folo ipfius poſſint gladio detruncari. Cuius fym-
boli plenitudinem fi Eutyches puro & fimplici
Symboliper.voluiffet corde concipere,in nullo à decretis fa-
fectio.
cratiſſimi Niceni Concilij deuiaret, & hoc à fan-
VI.
ET
ctis Patribus intelligeret conftitutum vt contra
Apoftolicam fidem , quæ non nisì vna eft,nullum des non nisi
ſe ingenium ,nullum eleuaret eloquium. vna cft.
11. IDEM in ſermoneſeu tractatu contra Euty
chetem : Fraterna vos & paterna ſolicitudineco
monemus,vt inimicos Catholicæ fidei ,hoftes Ec
clefiæ , incarnationis Dominicę negatores, & infti- Inftituti ab
tuto à fanétis Apoftolis Symbolo repugnantes,in Apoftolis
nullum recipiatis confenfionis affectum . Symbolum .
12. MAXIMVS Taurinéfis Ecclefiç Epiſcopus
in homilia de traditione fymboli & expofitionc
eiuſdé: Cùm apud Patres noftros,ficut liber Iudi- Symbolů cut
cũrefert, quædá Ifraelitico tribus ciuili aduersùm abApoftolis
ſe pręlio decertarent,nec propterconfimilé popu- compoſicum .
li vnius habitú inter bellátes poffet eſſe diſcretio :
tribus illa,cuiusiuftior erat cauſa pugnandi,quia
meritò perDei auxiliū victoria pfumebat,fignum
fibi certo in ſermone coſtituit, vt quos vna armo
rúfacies cófundebat, ſecretioris verbi diftingue
rec ſacramentu. Quod beati Apoſtoli,veego reor,
exemplū ſequentes, Eccleſiç Dei, quam aduersùm
militia diabolici furoris armabát,myfteriúſym
boli tradiderúc, vt quia ſub vno Chrifti nomine
credentiū erat futura diuerficas, fignaculum fym
boli inter fideles perfidosag ſecerneret, & alienusa
fide atqz hoftis appareret Ecclefiæ , aut tang bapti
zatus neſciffet,aut tanquàm hereticus corrupiler.

Qui ſunt Symboli huius articuli ?

Symbolum explicarüt Cy. T.
rillus ja Carcchefibus II. Credo in Deum patré omnipotentem ,crcatoré cæli & terræ ,
lum . Chryſoft.hom.::& II. Etin leſum Chriftum filium eius vnicum ,Dominú noſtrum .

Auguet in Enchiridisad III. Qui conceptus eſt deSpiritu ſancto, natus ex Maria virgine.
de fymb.ad catech. Inlib
. IIII. Paſſus ſub Pontio Pilato , crucifixus,mortuus, & fepultus.

119.123-125.03. ,19292. V.
. Euſeb.Emiſc Deſcendit ad inferos,tertia die reſurrexit à mortuis.
homil.s. & 2.in Symb. VI. Aſcendit ad cælos, ſedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis.
Chryſolog.form.57.58. 59.
60.61.6..
d.de Maximus homil.VII. Indèventurus eft iudicare viuos & mortuos.
diuerfis.
VIII.Credo in Spiritum ſan & um .

IX. San & tam Eccleſiam Catholicam ,San & orum communionem .
X. Remiſſionem peccatorum .

XI. Carnis reſurrectionem .

XII. Vitam æternam . Amen .

VII.

Quù maximèſpectant hæc Symboli verba ?

Hiermee A. Eò certè, vt veram Dei diuinarumý; rerú cognitionem ,quę ad benè bea
1.Cor. 2.a
1. Pet...b teque viuendum eſt cuiqueneceſſaria, ſuccin & è comprehenſam habeamus.
Sap.13.a
B. Vbiprimum & præcipuum habet locum agnitio & cõfeſſio fan & iffimæ
lib.7.cap.4. Trinitatis, nèvllo modo dubitetur, Deum, quo nihilautómaius,auč melius,
aut fapientius poteft excogitari,in eſſentia quidem ſeu natura diuinavnum &
kide"kelimb.fimplicē, in perſonis veròtribus efſe diſtin & um , vtalius“ Pater, alius Filius,
cap.9.
alius Spiritus fan & us eſſe, ante omnia certò credatur. Pater eſt, qui ſuum ab
en her er a æternofiliūgenerat, fons & opifex rerum : Filius ex Patris genitus ſubſtan
26.06.2 tia , mundiredemptor elt,ac Saluator: Spiritus fan & us,qui & * Paracletus dici
1. Ioan 4.C
c loan.is.d tur, Eccleſiæ ſeu Chriſti fidelium eſt adminiſtrator.Iam hitres vnum funt :

16.5 24.6 & hoceft,vnus,verusæternus, immenſus & incompræhenſibilis Deus.

Tim ndodc . Pulchrèigitur huic fan & iſſimæ ſimul & indiuiduę Trinitati partes Sym
Hifte . » « d boli tres præcipuæ reſpondent:Prima nimirùmde creatione,fecunda dere
demptione,tertiade fan & tificatione.
TESTIMONIA.
1. A HIEREMIAE nono capite: Nóglorietur 2. IOANNIS decimoſeptimo: Hæc eft autem
ſapiés in ſapiétia ſua, & nó glorietur fortis in for- vita æterna, ve cognoſcát te folum Deum verum ,
titudiné ſua, & nõglorietur diues in diuitijsſuis: & quem mififti Iefum Chriftum .
ſed in hocglorietur, 4 gloriatur, ſcire & noſſeme. 3. PRIORIS ad Corinthios capite fecúdo:Non
enim
 SYMBOL O. Q. VII. 7
enim iudicaui me ſcire aliquid inter vos, nisì le- omnipotens Spiritus ſanctus: & tamen non tres
fum Chriftú, & hunc crucifixú : & quę fequuntur. omnipotentes,ſed vnus omnipotens. ità Deus Pa
4. PRIORIS Petri primo capite : In quénnuc ter,Deus Filius,DeusSpiritus fan &tus: & tamé non
quoquè non videntes creditis: credentes autem , tres Dij,fed vnus eft Deus: ità Dominus Pater,Do
exultatis lecitia inenarrabili & glorificata,repor- minus Filius,DominusSpiritus ſanctus: & tamen
tantes finem fidei veftræ falutem animarum . nó tres Domini, fed vnus eft Dominus . Quia ficut
5. SAPIENTIAE decimotertio capite :Vanifingtilatìm , vnamquanque perſonam Deum aut
autem ſunt omnes homines, in quibus non ſubeft Dominū confiteri Chriftiana veritate compelli
ſcientia Dei , & de his quæ videntur bona,non po- mur, ità tres Deos aut Dominos dicere Catholica
tuerurft intelligere eum qui eft, neque operibus religione prohibemur.Paterà nullo eft factus,nec
attendentes,agnouerunt quis eſſet artifex . creatus , nec genitus: Filius à Patre ſolo eft , non
1.B. AVGVSTIN V Slibro primo Confeſſio- fa& us,nec creatus, fed genitus : Spiritus ſanctus à
Dei maiekas nú,capite quarto: Quid es ergò Deusmeus ?Quid , Patre & Filio ,non factus, neccreatus, nec genitus,
rogo, nisi Dominus Deus ?Quis enim Dominus ſed procedens. Vnus ergò Pater, non tres Patres;
præter Dominum ? aut quis Deus præter Deú no vnus Filius, nó tres Filij: vnus Spiritus fanctus,nó
Itrum ?Summe, optime, potétiffime,omnipoten- tres Spiritus fan & i. Et in hac Trinitate nihil prius
tiffime,miſericordiſſime,& iuftiſime, ſecretiſi- aut pofterius, nihilmaiusaut minus, fed totæ tres
me, & präſentiſime, pulcherrime & fortiſſime, perfonæ coæternę ſibi ſunt & coæquales. Ità ve per
ftabilis & incompræhenfibilis, immutabilis mu- omnia , ficutiam ſuprà dictü eft, & vnitas in Tri
tans omnia, nunquàm nouus , nunquàm vetus, nitate, & Trinitas in vnitate veneranda fit. Qui
innouans omnia, & in vetuftatem perducens ſu- vult ergò faluuseſſe, ità de Trinitate fentiat.
perbos, & neſciunt.Semperagens,ſemper quietus, 5. PSALMO centefimonono:Tecum principi
colligens & non egens, portans & implens& pro- um in die virtutis tuæ in fplédoribus fanctorum :
tegens,creans & nutriés & perficiens, querens cùm ex vtero ante luciferum genui te .
nihil defit tibi, amas nec æſtuas,zelas & ſecurus es, 6. AD Hebræos primo: Nouiflimè diebus iftis
pænitet te & non doles, iraſceris & tranquillus es, locutus eftnobis in filio, quem cóftituithæredem
opera mutas, nec mutas confilium , recipis quod vniuerforum , per qué fecit & ſecula. Qui cùm fit
inuenis, & nunquàm amififti. Nunquàm inops & fplendor gloriæ & figura ſubftátiæ eius, portando
gaudes lucris, nunquàmauarus & vſuras exigis. omnia verbo virtutis fuæ, purgationem peccato
Supererogatur tibi vt debeas, & quis habet quic- rum faciens, ſedet ad dexteram maieftatis in ex
quam non tuum ? Reddis debit? nulli debens,do- celfis : tantò meliorangelis effectus, quantò diffe
nans debita nihil perdens. Et quid dicimus Deus rentius præ illis nomen hæreditauit.Cui enim di
meus, vita mea , dulcedomea fånéta, aut quid di- xitaliquandò angelorum , Filius meus es tu, ego
cit aliquis, cùin de te dicit ? & vx tacentibusde te, modiè genui te? Et rurſum :Ego ero illi in patrem ,
quoniam loquaces muti ſunt, & ipfe erit mihi in filium ? Etcùm iterùm intro
2. Idem libro de fide & fymbolo, capite no. ducit primogenitum in orbem terræ ,dicit: Et ad
Perfonarum no : Ifta Trinitas vnus eftDeus: non vtidem fitPa- orent eum omnes Angeli Dei. Et ad Angelos qui
ſanctifl.Tri. ter, qui eft filius & fpiritusſanctus, ſed vt Pater fit dem dicit:Qui facit angelos ſuos ſpiritus, & mini
aitate Pater, & Filius fit Filius, & Spiritus fan &tus fit Spi- ftros ſuos fammam ignis. Ad filiú autem, Thro
ritus ſanctus: ſed hęc Trinitas vnus Deus,ficutfcri- nus tuus Deus in ſeculum ſeculi: virga æquitatis
Deur.6 . ptum eft, Audi Iſrael, Dominus Deus tuus, Deus virga regni tui . Dilexifti iuftitiam ,& c.
vnus eft.Tamen ſi interrogemur de fingulis, & di- 7. PRIMAE Ioannis quarto : Pater mifit fili
cacur nobis,Deuseft Pater? reſpondebimus,Deus, um fuum Saluatorem mundi. Et paulò antè: Ipſe
Si quæratur, vtrùm Deus fit Filius, hoc reſponde- dilexit nos, & mifit filium ſuum propitiationem
bimus. Nec fi fuerit de Spiritu ſancto talis inter- pro peccatis noftris.
rogatio ,aliud effe eum debemus reſpódere,quàm §. IOANNIS decimoquinto : Cùm autem ve
Deum ,vehementer cauentes fic accipere, quomo- nerit paracletus, quem ego mittam vobis à Patre,
Pfal.31, dd de hominibus di& um eſt, Dijeſtis
1.Cor.s. . Non enim fpiritum veritatis,qui à Patre procedit & c.
ſunt naturaliter dij , quicunque funt facti atque 9. ET capite decimoſexto: Si enim non abiero ,
conditi ex Patreper Filium dono Spiritus fan &ti. paracletusnon veniet ad vos.
Ipfa enim fignificaturTrinitas,cùm Apoftolusdi 10. ITEM capite decimoquarto :Et ego rogabo
Rom.11. cit, Quoniam ex ipſo, & in ipſo, & peripſum ſunt Patrem , & alium paracletum dabit vobis, vtma
omnia.Quodcunqueergò de fingulis interrogati, neat vobiſcum in æternum . Et paulò pòft: Para
reſpondeamus Deum effe de quo quæritur, fiue cletus autem Spiritus ſanctus, quem mittet Pater
Patrem ,fiueFilium ,fiue Spiritum fan &tum , vt ta- in nomine meo , ille vos docebit omnia, & fugge
men non tres docerià nobis coli quiſquam exifti- ret vobis omnia ,quæcunque dixero vobis.
mauerit.Nec mirum ,quòd hęc de ineffabili natu 11. PRIMAE loannis quinto : Tres ſunt qui te
ra dicuntur,cuni in ijs etiam rebus,quas corpore- ftimonium dant in cælo ,Pater,Verbum, & Spiri
is oculis cernimus, & corporco ſenſu dijudica- tus ſanctus : & hi tres vnum ſunt.
mus,tale aliquid accidat.Nam cùm de fonte & c. 12. PRIORIS ad Timotheum primo : Regi au
3. MATTHAEI vigefimooctauo: Baptizantes tem ſeculorum immortali ,inuifibili,foli Deo ho
eos in nomine Patris, & Filij, & Spiritus fancti. nor & gloria in fecula ſeculorum .
4. ATHANASI VS in ſymbolo fuo: Fides au- 13. EŤ capite fexto : Quem ſuis téporibusoften
tem Catholica hæceft,vt vnü Deum in Trinitate, det beatus & ſolus potés,Rex regum & Dominus
de romanum & Trinitatem in vnitate veneremur : Neque con- dominantium , quifolus habet immortalitatem ,
carundema fundentes perſonas, neque fubftantiam feparan- & lucem inhabitat inacceſlibilem , quem nullus
conuenicn. tes.Alia eft enim perſona Patris,alia Filij,alia Spi- hominum vidit, fed nec videre poteft, cui honor
ritus ſancti:ſed Patris & Filij & Spiritus ſancti vna & imperium fempiternum ,Amen .
eft Diuinitas,& qualis gloria , & coeterna maieſtas: 14 . HIEREMIAE trigefimofecundo : Ecce tu
Qualis Pater ,talis Filius,talis Spiritus ſanctus. In- fecifti cælum & terram in fortitudinetua magna ,
creatus Pater, incrcatus Filius, incrcatus Spiritus & in brachio tuo extento : non erit tibi difficile
ſanctus.Immenſus Pater,imméfus Filius,immen- omne verbum.Qui facis miſericordiam in milli
ſus Spiritus fan & us. Aeternus Pater, æternus Fili- bus, & reddis iniquitatem patrum in finum filio
us,şternusSpiritusſanctus: & tamen nõ treseter- rum corum pofteos.Fortiſime,magne, & potens,
ni, ſed vnus æternus: ſicut nó tres increati,nec tres Dominus exercituum nomen tibi . Magnus confi
immenfi, fed vnus incrcatus, & vnus immenſus. lio, & incompræhenfibilis cogitatu : cuius ocu
Similiter omnipotens Pater,omnipotens Filius, li aperti funt ſuper omnes vias filiorum Adam ,
A 4 Vered.
 8 Q. VIII. DE FIDE ET
vt reddas vnicuique fecundùm vias ſuas & ſecun- nomen ficut eft dies hæc & c. Et fa & um eft ver
dùm fructum adinuentionum eius. Qui pofuifti bum Domini ad Hieremiam ,dicens:Ecce ego Do
figna & portenta in terra Aegyptivſque ad diem minus Deus vniuerfæ carnis, nunquid mihi diffi
hanc, & in Ifrael, & in hominibus: & fecifti tibi cile erit omne verbum ?

VIII.

primus Symboli articulus, Credo in Deum

Quid fibi vult
Patrem ?
Deut 6.2 Marth.6.b A. OSTENDIT nobis primùm , Dcum vnum, & in Deitate pri
1. Timoth ... d Genef.1, a
Eſaia 53.a lob 37.a d mam perſonam eſſe Patrem cæleftem , æternum , potentiamaieſtaté
Eccles 3.b Luc . 1.C
Hicr.32.c quefummum ,cui nihil factu impoſſibile fit vel difficile : qui vitæ ac
a Sap.16.b 1.Reg.2.a mortis“poteſtatem omnem obtinet.

b Pfal.z.b Heb.1.6 RO B. Is ipſe Pater Filium ex omniæternitate genuit, & nos hoctem
Match.c.de Hocolose . Ti- pore gratiæ in filios ſibi adoptauit. Eius tanta vis eft, vt yerbo ſolo

moth. 4.c & od kom.l.d tam viſibilia quàm inuiſibilia produxerit ex nihilo, produđa verò
vſque conſeruet atque gubernet ſummacum bonitate ac ſapientia,
d lacob.1.C 2.Cor.1.a
à quo & ad quem non eſt
omnia. Ipſe“ Pater luminum , apudquem
Act 14.C
tranſmutatio,Pater miſericordiarum , & Devs totius conſolationis:
e Luc.s2.a Gen.17.a b u
Pfal.26.2 90.a.134.a lob talis demùm ac tantus, vt ad nutum illius ſupera terreſtria ,inferaſ

4ha t.Cor.10.c Eccli13-a bitò pareant: quo duce ac protectorc, nos in ſummis etiam malis at
que periculis illæſi ac tuti conſeruamur.
TESTIMONIA.
1. A. DEVTERONOMII ſexto : Audi Iſrael,
Dominus Deus nofter Deus vnus eft.
2. MATTHAEI ſexto : Pater nofter qui es in
cælis.
3. PRIORIS ad Timotheum primo : Regi au-
tem ſeculorü immortali, inuiſibili, foli Deo ho-
nor & gloria in fecula ſeculorum .
4. GENESIS primo : In principio creauit De-
us cæluni & terram .
5. ESAIAE quinquagefimotertio :Quis credi-
ditauditui noftro, & brachium Domini cui reue-
latum eft.
6. IOB trigefimoſeptimo: Subter omnes cælos
ipfe cófiderat, & lumen illius ſuper terminos ter-
ræ . Poft eú rugier fonitus, tonabit voce magnitu-
dinis ſuę, & non inueftigabitur,cùm audita fuerit
vox eius. Tonabit Deus in voce ſua mirabiliter,
qui facit magna & inſcrutabilia. Qui præcipit ni-
ui vt deſcendat in terra, & hyemis pluuijs & imbri
fortitudinis fuæ . Qui in manu omniú hominum
fignat,vtnouerintfinguli opera ſua. IBIDEM :
Dignè eú inuenire non poffumus:magnusfortitu-
dine, & iudicio , & iuſtitia, & enarrari non poteft.
Ideò timebunteum viri, & non audebunt cótem-
plari omnes, qui ſibi videntur eſſe ſapientes.
7. ECCLESIAST AE tertio : Cuneta fecit bo-
na in tempore fuo, & mundum tradidit diſputa-
tioni eorum , vt non inueniat homo opus quod
operatus eft Deusab initio vſque ad finem .
8. LVCAE primò: Non erit impoſſibile apud
Deum omne verbum .
9. HIEREMIAE trigeſimoſecundo : Domine
Deus, ecce tu fecifti cælum & terra in fortitudine
magna, & in brachio tuo extento :nõ erit tibi dif-
ficile omne verbum . Item : Fortiſſime, magne, &
potés, Dominus exercituum nomen tibi . Magnus
confilio, & incomprehenfibilis cogitatu. Ibidem :
Ecce ego Dominus Deus vniuerfæ carnis, núquid
mihi difficile erit omne verbum ?
10. SAPIENTIAE decimoſexto : Tu es Domi-
nequivitæ & mortis habes poteftatem , & dedu-
cis ad portas mortis & reducis.
11. PRIMI Regum ſecundo capite: Dominus
mortificat & viuificar,deducit ad inferos & redu-
cit. Domini ſunt cardines terræ , & poſuit ſuper
eos orbem .
1. B. PSALMO ſecundo : Dominus dixit ad
me, Filius meus es tu : ego hodiè genuite.
2. AD Hebrços primo:Cuienim dixit aliquan
dò angelorum , Filiusmeus es tu , ego hodiè genui
te ? Et rurfum : Ego ero illi in patrem , & ipſe eric
mihi in filium ?
3. A D Romanos octauo : Quicunque ſpiritu
Dei aguntur, ij ſunt filijDei. Non enim accepiftis
fpiritum feruitutis iterùm in timore :ſed accepi
ftis ſpiritum adoptionis filiorum , in quo clama
mus,Abba(Pater). Ipfe enim fpiritusteftimoniú
redditſpirituinoftro, quòd fumus filij Dei.Si au
tem filij, & heredes :heredes quidem Dei, cohere
des autem Chrifti : fi tamen copatimur, vt & con
glorificemur. Et nos ipfi primitias ſpiritus haben
res intra nos gemimus, adoptionem filiorum Dei
expectantes.
4. * PSALMO trigefimofecundo:Verbo Domi
ni cæli firmati ſunt, & fpiritu oris eius omnis vir
tus eorum.Quoniam ipſedixit, & facta funt: ipſe
mandauit, & creata funt.
5. AD Coloſſenſes primo : In ipſo condita ſunt
vniuerſa in cælis & in terra , vifibilia & inuifibi
lia,fiue throni, fiue dominationes, fiue principa
cus, fiue poteſtates :omnia per ipfum & in ipſo cre
ata ſunt : & ipſe eft ante omnes, & omnia in ipſo
conftant.
6. MATTHAEI fexto : Reſpicite volatilia cx
li , quoniam non ferunt,nequemetunt,nequecon
gregantin horrea, & pater veſter cæleſtis paſcitil
la.Confiderate lilia agri,quomodò creſcunt: non
laborant, neque nent. Dico autem vobis, quoni
am nec Salomon in omni gloria ſua coopertus eſt
ficut vnum ex illis . Si autem fænum agri, quod
hodiè eft, & cràs in clibanum mittitur,Deus fic ve
ftit, quanto magis vosminimæ fidci?
7. AD Hebræos decimotertio : Sint mores fine
auaritia, contenti præſentibus. Ipfe enim dixit,
Non te deſeram ,neque derelinquam , ità vt confi
denter dicamus, Dominus mihi adiutor : non ti
nebo quid faciat mihihomo.
8. PRIORIS ad Timotheum quarto : Spera
musin Deum viuum , qui eſt ſaluator omnium
hominum ,maximè fidelium .
9. ET capite ſexto eiuſdem epiſtolz :Quem (le
fum Chriftum ) ſuis temporibus oftendet beatus
& folus potens, Rex regum , & Dominus domi
nantium , qui ſolus habet immortalitatem , & lu
ccm
 1

SYMBOL O.
cem inhabitat inacceſſibilem : quem nullus ho-
minum yidit, ſed nec videre poteft, cui honor &
imperium ſempiternum .
10. AD Romanos vndecimo : Ex ipfo , & per
ipſum, & in ipſo ſunt omnia.
11. JACOBI primo capite: Omne datum opti-
mum, & omne donum perfećtum deſurſum eſt,
deſcendens à Patre luminum, apud quem non eft
tranſmutatio, nec viciffitudinis obumbratio .
12. POSTERIORIS ad Corinthios primo:
Benedictus Deus & pater Domini noftri IefuChri-
fti,pater miſericordiarum & Deus totius conſo-
lationis, qui conſolatur nos in omni tribulatione
noftra .
13. ACTOR VM decimoquarto : Annuncian-
tes vobis ab his vanis conuerti ad Deum viuum,
qui fecit cælum & terram , & mare & omnia quæ
in eis ſunt,qui in præteritis generationibus dimi-
fitomnes gentes ingredivias ſuas. Et quidem non
fine teftimonio femetipſum reliquit, benefaciens
de cælo, dans pluuias & tempora fructifera, im-
plens cibo & lætitia corda noftra.
14. LVCAE duodecimo : Oftendá vobis quem
timeatis:timete eum,qui poftquàm occiderit,ha-
bet poteſtatem mittere in gehennam .
15. GENESIS decimoſeptimo capite: Ego Do
minus omnipotens :ambula coram me, & efto
perfectus.dabo tibi & ſemini tuo terram pere-
grinationis tuæ , omnem terram Chanaan in pof-
Q. VIII, IX .
feſfionem æternam , erop Deus eorum .
PSALMO vigefimoſexto : Dominus illu
minatio mea & falusmea .quem timebo ? Domi
nusprotector vitæ meæ, à quo trepidabo ?
17. ET nonagefimo: Qui habitat in adiutorio
altiſſimi, in protectione Deicæli commorabitúr.
Dicet Domino, ſuſceptor meus es tu , & refugium
meum Deus meus,fperabo in eum .Quoniam ipfe
liberauit me de laqueo venantiú & à verbo afpe
ro . Scapulis ſuis obumbrabit tibi, & fub pennis
eius fperabis. Scuto circúdabit te veritas eius:non
timebisa timore nocturno , & c.
18. ITEM centeſimo vigefimoquarto :Qui con
fidunt in Domino ficutmons Sion : non common
uebitur in æternum , qui habitat in Hierufalem .
Quia non relinquet Dominus virgam peccato
rum ſuper fortem iuftorum ,vt non extendant iu
fti ad iniquitatem manus ſuas.
19. 10B quadragefimoprimo:Quis refiftere po
teft vultui meo Q
. uis antè dedit mihi,vt reddam
ei ? Omnia quæ ſub cælo ſunt,mea ſunt.
20 , PRIORIS ad Corinthios decimo capite :
Fidelis Deus eft,qui non patiecur vos tentari fu =
pra id quod poteftis : ſed faciet etiam cum tenta
tione prouentum , vt poflitis ſuſtinere,
21 . ECCLESIASTICI trigefimotertio capi.
te: Timenti Dominum non occurrent mala, fed
in tentatione Deus illum conferuabit, & libera
bità malo .

IX

Quid habet
ſecundus articulus, Credo in Ieſum Chriſtum ?
A. COMMONSTRAT ſecundam in Deitate perſonāIeſum Chri- buloan.s.d Luc.x.C 2.6 €
ftum verum Deum, & verum hominem :dictum quidem Ieſum , hoc Luc.ec. &
plalegg.b
10. 1. ss.ce.
eft, faluatorem populi fui:& Chriſtum , id eſt,vn & um Spiritu ſancto, 16.2 €

ac * plenum omnigratia& veritate,Meſſiam , Regem, & Pontificem a loans.bfAp0.17.0 19.6

noftrum , qui primatum tenet in omnibus, & in quo corporaliter in- Colof.c 2.6
habitat omnis plenitudo diuinitatis.
b Ephef.z.ad 1020.10.C
B. Oftendit eundem efle filiú Dei vnicum à Patre natum ,abæter- boleh

no genitum ,naturalem ,conſubftantialem , & ei prorſus æqualem fententia de Dan.7.d

cundùm diuinitatem : Dominum verò noftrum , & omniú in ipſum

clue.is.bf1. &
credétium ,vtquos ipſe perditos exferuitute Satanæ vltrò liberauit, 1.Cor.6.d H.C Aő.5.2
Pet.1.c
quosq ; iugo peccati & damnatio nis obnoxios liberaliſ ſimèredem it.

C. Is impijs quoquè dominatur : omnia enim pedibus eius ſub- d Pfal.s.b.Rom.14.6

iecta ſunt. Tum verò maximè Dominum dominantium , & Regem c Apoc.19.C 17.d

regum fe improbis ac vniuerſo mundo palàm declarabit, cùm fManh.25. 1.Cor.15.d

ho- Pfalm.109.a

ftesad vnum omnes,quanuis inuitos, fuæ ſubijcietpoteſtati,ac veluti

& paleam igne comburet inextinguibili.Hic dile& us filius, hic nofter Luca.de.
Matth.3.04

Emmanuel,& audiendus Præceptor: necaliud nomen eſt ſub cælo Ela.7.c

h Ator.4.b
datum hominibus,in quo nos ſaluos fieri oporteat.
TESTIMONIA .
a . A. PRIMAE loanis quinto capite :Et fcimus 4. MATTHAEI primo capite: Pariet auté fi*
quoniam filius Dei venit, & dedit nobis fenfum , lium , & vocabis nomen eiusIESV M. ipfe enim
vt cognoſcamus verum Deum,& fimus in vero fi- faluum faciet populum ſuum à peccatis eorum .
lio eius.Hic eft verus Deus, & vita æterna. 5. ESAIAE nono capite :Paruulus enim natus
2. LVCAE primo capite :Eccè cõcipies in vte- eft nobis, & filius datuseft nobis,& factus eſt prin
ro , & paries filium , & vocabis nomen eius leſum . cipatus ſuper humerum eius : & vocabitur nomen
hic erit magnus, & filius altiſſimi vocabitur. Et eius,admirabilis, conſiliarius, Deus, fortis, pater
paulò pòft: Ideóque,& quod naſcetur ex te San- futuri feculi,princepspacis.
ctum ,vocabitur filius Dei. 6. ET capite ſexageſimoprimo: Spiritus Domi
3. ET capite fecundo : Ecce enim euangelizo ni ſuper me,eô quòd vnxerit Dominus me: ad an
vobis gaudium magnum quod erit omni popu« nunciandum máluetis mifit me, vt mederer con
lo : quia natus eſt vobis hodiè Saluator, qui eft tritis corde & c .
Chriftus Dominus , in ciuitate Dauid. Et paulò 7. LV CAE quarto capite : Spiritus Domini fil
pòft: Vocatum eft nomen eius IESV.S, quod vo- per me,propter quod vnxit me, euágelizare pau
Catum eft ab angelo, priuſquam in vtero concipe- peribusmiſit mc, & c.
retur. 8. PSALMO quadragefimoquarto : Dilexifti
ialis

7
 Q. IX . DE FIDE ET
iuftitiam & odiſti iniquitaté: proptereàvnxit te in dilecto filio fuo & c.Non ceſſo gratias agens pro
Deus Deus tuus oleo lætitiæ præ conſortibus tuis. vobis, memoriam veftrî faciens in orationibus
ET o &togefimooctauo: Inueni Dauid feruú meis, vt Deus,Domini noftri Iefu Chrifti Pater ,
meum : oleo fancto meo vnxi eum . Semel iuraui gloriæ ,dervobis Spiritum ſapientiæ & reuelatio
in ſancto meo ,fi Dauid mentiar :femé eius in æter- nis & c.ſuſcitans illum à mortuis, & cóftituens ad
num manebit. Et thronus eius ficut folin confpe- dexteram ſuam in cæleftibus,ſupra omnem prin
&u meo, & ficut luna perfecta in æternum,& teſtis cipatum & poteftatem & virtutem & dominatio .
in cælo fidelis. nem & c.
10. ACTOR VM quarto capite: Conuenerunt 2. IOANNIS decimo capite :Ego & pater vnú
enim verè in ciuitate iſta aduersùs fan &tú puerum fumus. Quem pater ſanctificauit & mifit in mun
tuum IESVM , quem vnxifti, Herodes & Pontius dum ,vos dicitis, Quia blafphemas, quia dixi , Fi
Pilatus ,cum Gétibus & populis Ifrael, facere quæ lius Dei fum ? Pater in meeft, & ego in patre.
manus tua & confilium tuum decreuerunt fieri. 3. AD Hebræos primo capite : Multifariam
ET capitedecimo: Vos ſcitis & c.IESVM à multis modis olim Deus loquens patribus in
Nazareth quomodòvnxit eum Deus Spiritu fan- Prophetis,nouiſſimè diebus iftis locutus eft nobis
eto & virtute, qui pertranſijt benefaciendo, & fa- in filio, quem conftituit hæredem vniuerſorum ,
nando omnes oppreffos à diabolo, quoniam De- per quem fecit & fecula.Qui cùm fit fplendor glo
us erat cum illo . rix, & figura fubftantiæ eius. & quæ fequuntur,
12 , PRIMI Regum decimo capite:Tulit autem 4. APOCALYPSIS primo capite : Ego ſum
Samuel lenticula olei, & effudit ſuper caput Sau- primus & nouiflimus, & viuus, & fui mortuus, &
lis, & deoſculatus eft eum, & ait:Eccè, vnxitte Do- ecce fum viuens in ſecula ſeculorum , & habeo cla
minus ſuper hæreditatem ſuam in principem, & ues mortis & inferni.
liberabis populum fuum demanibus inimicorú 5. MATTHAEI vigefimooctauo capite : Data
eius qui in circuitu eius funt. Et hoc tibi fignum, eft mihi omnis poteftas in cælo & in terra.
quia vnxit te Deus in principem . 6. DANIELIS feptimocapite : Afpiciebam in
iz . ET capite decimoſexto: Tulic ergò Samuel viſione noctis, & eccè cum nubibuscæli quafi fili
cornu olei, & vnxit Dauid in medio fratrú eius: us hominis veniebat, & vſque ad antiquum die
& directus eft fpiritus Domini à die illa in Dauid, rum peruenit: & in conſpectu eius obtulerunteú .
& deinceps. Et dedit ei poteftatem , & honorem , & regnum , &
14. IOANNIS primo capite : Et verbum caro omnes populi,tribus, & linguę ipfi feruient: pote
fa & um eft, & habitauit in nobis, (& vidimus glo- ftas eius,poteftas æterna quæ non auferetur, & re
riam eius, gloriam quafi vnigeniti à patre) ple- gnum eius quod non corrumpetur.
num gratię & veritatis.Et de plenitudine eiusnos 7. AD Philippenſes ſecundo capite :Hoc enim
omnes accepimus , & gratiam pro gratia . IBI- ſentite in vobis, quod & in Chrifto Ieſu , qui cùm
DEM : InuenimusMeſſiam ,quod eſt interpreta- in forma Dei eſſet,non rapinam arbitratus eft elle
tum , Chriſtus. ſe æqualem Deo, ſed ſemetipſum exinaniuit & c.
15. APOCALYPSIS decimoſeptimo capite : propter quod & Deus exaltauitillum , & donauit
Hicum Agno pugnabunt, & Agnus vincet illos, illi nomen quod eft fuperomnenomen ,ve in no
quoniam Dominus dominoru eft, & Rex regum . mine IESV omne genu fectatur, cæleftium , ter
16. ET decimonono capite : Et habet in veſti- reftrium , & infernorum : & omnis lingua confi
mento & in femore fuo ſcriptum , Rex regum & teatur, quia Dominus Ieſus Chriſtus in gloria eft
Dominus dominantium . Dei Patris.
17. A D Hebræos tertio capite: Cõſiderare Apo- 3. LVCAE decimoquinco : Cógraculamini mi
ſtolum & Pontificem confeflionis noftrę IESVM, hi, quia inueni quem meam quæ perierat,& c. Ibi
qui fidelis eft ei, qui fecit illum, ficut & Moyſes in dem :Dixit autem pater ad ſeruos fuos:Citò pro 1
omni domo eius. ferte ftolam primam , & induite illum , & date an
18. ET capite quinto : Chriſtus non ſeipſum cla- nulum in mamum eius, & calceamenta in pedes
rificauit vt Pontifex fieret: fed qui locutus eft ad eius: & adducite vitulum ſaginatum , & occidite:
eum ,Filius meus es tu : ego hodiè genui te.Quem- & niandusemus, & epulemur : quia hic filius me
admodùm & in alio loco dicit : Tu es facerdos in us mortuus erat & reuixit, perierat & inuétus eft.
æternum , ſecundùm ordinem Melchifedec. Qui Et paulò pòft: Frater tuus hic mortuus erat & re
in diebus carnis ſuæ , preces ſupplicationesqz ad uixit, perierat & inuentus eſt.
eum,qui poſſit illum ſaluum facere à morte, cum 9. ET vndecimo capite : Cùm fortis armatus
clamore valido & lachrymis offerens, exauditus cuftodit atrium ſuum , in pace ſunt ea quæ poſſi
eft pro ſua reuerentia . Et quidem cùm eſſet filius det. Si autem fortior eo fuperueniés vicerit eum ,
Dei, didicit ex ijs quæ paſſus eſt, obedientiam : & vniuerſa arma eius auferet in quibus confidebat,
conſummatus, factus eſt omnibus obtemperanti- & ſpolia eius diftribuet.
bus ſibi,cauſa falutis æternæ ,appellatus à Dco Pó- 10. * Ad Romanos octauo :Nihil ergò nunc da
tifex iuxta ordinem Melchifedec.
mnationis eft ijs qui ſunt in Chrifto Ieſu, qui non
19. PRIORIS Petri ſecundo capite : Eratis fic- fecundùm carnem ambulant. Lex enim fpiritus
ut oues errantes, ſed conuerfi eſtis nunc ad Paftor vitæ in Chrifto Ieſu, liberauit me à lege peccati &
rem & Epiſcopum animarum veftrarum . mortis.
20 . AD Coloſſenſes primo capite : Et ipfe eft ca. 11 . PRIOR IS ad Corinthios ſexto :Empti eftis
put corporis Ecclefiæ ,qui eft principiun, primo- precio magno . Glorificate & portate Deú in cor
genitus ex mortuis: vt lit in omnibus ipſe prima- pore veftro.
tum tenens:quia in ipfo complacuit, omnem ple- 12 . PRIORIS Petri primo capite: Non corru
nitudinem inhabitare, & per eum reconciliare ptibilibus auro vel argento redempti eſtis de va
omnia in ipſum , pacificans per ſanguinem crucis na veftra conuerfatione paternæ traditionis , fed
cius,fiue quæ in terris, fiue quæ in cælis ſunt. precioſo ſanguine quafi agni immaculati Chrifti
21.
ET ſecundo capite : In ipſo inhabitat omnis & incontaminati.
plenitudo diuinitatis corporaliter : & eftis in il- 1.C. PSALMO octauo : Omnia ſubieciſti ſub
lo repleti ,qui eft caput omnis principatus & po- pedibus eius.
teftatis. 2. AD Romanos decimoquarto : In hoc Chri
1.B AD Ephefios primo capite : Benedi& us De- ftus mortuus eft & reſurrexit,vt& mortuorum &
us & Pater Domini noftri Iefu Chrifti, qui bene viuorum dominetur.
dixit nos in omni benedictione ſpirituali & c . in 3. APOCALYPSISdecimonono:Rex regum
laudem gloriæ gratiæ fuæ , in qua gratificauit nos & Dominus dominantium ,
ITEM
 SYMBOL O.
4. ITEM capite decimöſeptimo: Hicum Agno
pugnabunt, & Agnus vincet illos, quoniam Do-
minus dominorum eft & Rex regum .
5. MATTHAEI vigefimoquinto :Cùm autem
venerit filius hominis in maieftate fua, & omnes
angelicum eo, tunc fedebit ſuper ſedem maiefta-
cisfuæ :& congregabuntur ante eum omnes gen-
tés, & feparabit eos ab inuicem & c .
6. ' PRIORIS ad Corinthios decimoquinto:
Deindè finis, cùm tradiderit regnú Deo & Patri,
cùm euacuauerit omnem principatum & pote-
ftatem & virtutem. Oportet autem illum regna-
re ,donec ponat omnes inimicosſub pedibus eius.
Nouiſfima auté,inimica deftruetur mors.Omnia
cnim ſubiecit ſub pedibus eius. Cùm autem di
cat , Omnia fubie & a funt ei: fine dubio , præter
eun ,qui ſubiecitei omnia. Cùm autem ſubiecta
fuerint illi omnia, tunc & ipfe filius ſubiectus erit
ei qui ſubiecit fibi omnia, vt fit Deus omnia in
omnibus.
7. PSALMO centefimonono: DixitDominus
Domino meo, ſedeà dextris meis : donec pon am
ponam
os
inimic tuos ſcabel lum pedum tuorum . Virgam
virtutis tuæ emittet Dominus ex Sion , dominare
in medio inimicorum tuorum .
8. LVCAE tertio capite :Ipſe vos baptizabit in
ſpiritu ſancto & igni . Cuius ventilabrum in ma-
X
Q. IX . X.
nu eius, & purgabit aream ſuam : & congregabit )
triticum in horreu :n ſuum , paleas autem combu
ret igni inextinguibili. Et paulò pòft :Et vox de
celo factaeft:Tues Filius meus diſectus,in te com
placuit mihi.
9. MATTHAEI tertio: Cuius ventilabrum in
manu fua, & permundabitaream ſuam : & cõgre
gabit triticum fuum in horreum , paleas autem
comburet igni inextinguibili. Et poft pauca : Et
eccé vox de cælis, dicens: Hic eft filius meus dile
& us, in quo mihi complacui .
10. LVCAE vigefimo : Dixit autem dominus
vinex, Quid faciam ? Mittam filium meum dile
ctum :Forfitan ,cùm hunc viderint, verebuntur.
11 . MATTHAEI decimoſeptimo: Et ecce vox
de nube,dicens:Hiceft filius meus dilectus,in quo
mihi benècomplacui:ipſum audite,
'12 . ET primo : Ecce virgo in vtero habebit &
pariet filium , & vocabuntnomen eius Emmanu
el,quod eft interpretatum ,Nobiſcum Deus.
13. ESAIAE ſeptimo:Et vocabitur nomen eius
Emmanuel .
14. ACTORVM quarto : Hiceft lapis qui re
probatus eſt à vobis ædificantibus, qui factus eſt
in caputanguli. Et nõ eft in alio aliquo falus. Nec
enim aliud nomen eſt ſub cælo datú hominibus,
in quo oporteat nos faluos fieri.

Quid credendum proponittertius articulus,Conceptus de Spirituſancto ?

A. Evndem teftatur Dominum , qui iam indèabæterno genitus à Macon Ioan.c.4 16.
Deo Patre ſinematrefuit, propternos de cælis deſcendiffe, & huma
nam aſſumpſiſſe “naturam ,qua temporaliter & conceptus ſit in Na-mahalaaRomica

zareth, & ſub Cæfare Augufto in Bethleem natus ſine patre ex illiba- Efa.7.c Hiere.31.d

ta Virgine,operante ſcilicet in illa ſic Spiritus fan & i virtute, vt ( quod

admirationem omnem excedit) VE RBV Mocaro & Devs homo fie- b Concil.Epheſ.cano.13
c Hieron.in Heluidium .
ret,atque Maria ſimul Deimater & ' virgo eſſet. Ambrof.in epift. 81.

B. Hæc filij Dei temporalis conceptio & generatio, humanæ fa- Ezechiel.443
d Ioan.33
lutis ac redemptionis & primordia continet,noftræque eſtforma re- Heb. 2.a 7.d Tit.3.b 3d
. I.Pet.za
generationis. Qua fit, vt maledi & i Adæ filij de immundo ſemine
c Iob 3.a Ephef..a
concepti, & iræ filij nati,purificemur:tum vt è carnalibus fpiritua

les,ac planefilij Dei efficiamur in Chriſto , cui Pater æternus confor

mes fieri voluit ele& os,vt fit ipfe,quemadmodùm Paulus ait, in multis fRom.sf
fratribus primogenitus.
TESTIMONIA .
1.A. MICHEAEquinto capite:Ettu Bethleem
Ephrata, paruulus es in millibus Iuda, ex te mihi
egrediecur qui fit dominator in Iſrael, & egreſſus
eius ab initio , à diebus æternitatis.
2. IOANNIS primo capite : In principio erat
Verbum , & Verbú erat apud Deum , & Deus erat
Verbum : Hoc erat in principio apud Deum .
3. ITEM capite decimoſexto : Exiui à Patre, &
veni in mundum : iterùm relinquo mundum, &
vado ad Patrem . Dicunt ei diſcipuli & c . In hoc
credimus quia à Deo exífti.
4. ESAIAE quinquageſimotertio capite : Gen
nerationem eius quis enarrabit ?
5. IOANNIS fexto : Hæc eft voluntas patris
mei qui mifit me. Item, Non quia Patrem vidit '
quiſquam , nisì is qui eft à Deo,hic vidit Patrem .
Item ,Ego ſum panis viuus quide cælo deſcendi.
6. AD Galatas quarto : Vbì venit plenitudo
temporis, mifit Deus filium factum ex muliere,
factum fub lege.
7. AD Romanos primo:Quod antè promiſeråt
per Prophetas fuos in ſcripturis fanéis de filio
fuo, qui factus eft ei ex ſemine Dauid fecundùm
carnem ,
8. MATTHAEI primo : Cùm effet defponfa
ta mater eius Maria Iofeph, antequàm conueni
rent, inuenta eft in vtero habensde Spiritu ſancto
&c. Quod enim in ea natum eft, de Spiritu ſancto
eſt. Pariet autem filium , & vocabis nomen eius
leſum .
2. LVCAE primo:Miffus eft angelusGabriel à
Deo in ciuitatem Galilęz , cui nomen Nazareth,
ad virginem defponfatam viro cui nomen erat
loſeph , de domo Dauid , & nomé virginisMaria.
Et ait angelus ei : Ne timeas Maria, inuenifti enim
gratiam apud Deum : Eccè cöcipies in vtero & pa
ries filium , & vocabis nomen eius Ieſum & c.
10. ET capite fecüdo:Exijt edi&tum à Ceſare Au
guſto ,vtdefcriberetur vniuerſus orbis & c. Aſcen
dit auté & Iofeph à Galilæa de ciuitate Nazareth ,
in Iudæam ciuitatem Dauid quæ vocatur Bethle
em , eô quòd effet de domo & familia Dauid, vt
profiteretur cú Maria defponfata fibi vxore præ
gnante.Factum eſt aūt cùm eſſent ibi,impleti ſunt
dies ve pareret:& peperit filiū ſuú primogenitum .
11. ESAIAE ſeptimo :Ecce virgo concipiet di
pariet filium .
is. IEREMIAE trigefimoprimo : Creauit Dó.
minus
 12 DE FIDE ET
minus nouum ſuper terram , Fæmina circunda- pire : Dixit Dominus ad me,Porta hæc clauſa eris
bit virum . non aperietur, & vir non tranfiet per eam : quo
13. CONCILIVM Ephefinum canone deci- niam DominusDeus Ifraelingreſſus eſt per eam ,
motertio:Non dicimus, quòd Dei natura conuer- ' eritop clauſa principi.
ſa vel immutata fa & a fit caro :nec quòd in totum . B.' 10 ANNIS tertio: Nisi quis renacus fue.
hominem, qui eft ex anima & corpore, transfor- rit ex aqua & fpiritu fan & o, non poteft introire
mata fit:fed illud magis, quòd carnem animatam in regnum Dei.
anima rationali fibi copulauerit Verbú ſubſtan- 2. PRIORIS Peeri ſecundo capite : Deponene
tialiter, & ineffabiliter & indeprehenfibiliter fa- tes igitur omnem malitiam & omnem dolum , &
étus fit homo, & núcupatus fit etiam filius homi- ' fimulationes, & inuidias, & omnes detractiones,
nis,non nuda tantummodò voluntate, ſed nec af- ficut modò geniui infantes ,rationabiles, fine dolo
fumptione ſola perſona, ſed quòd diuerfæ qui- lac concupifcite ,vtin co creſcatis in falutem .
dem naturæ in vnum conuenerint. Vnus tamen 3. ET capite tertio eiuſdeni epiſtolæ : Quod &
ex ambabus Chriſtus & filius, non cuacuata aut vos nunc fimilis formæ ſaluos facit baptiſma.
ſublata diuerfitate naturarú per coniunctionem , 4 . AD Hebræos ſecundo capite: Quomodò nos
ſed quia fimul nobis effecerunt vnum Dominum effugiemus, fi tantam neglexerimusfalutem ,quæ
& Chriftum & filium ,id eft,diuinitas& humani- ' cùm initium accepiſſetenarrari per Dominum ,
cas, per arcanam illam ineffabilem copulatio- ab eis qui audiêrunt,in nos confirmata eft,conce
nem ad vnitatem . ftante Deo fignis, & portentis,& varijs virtutibus,
14. HIERONYMVS in libello aduersås Hel- & Spiritus ſancti diſtributionibus fecúdùm ſuam
uidiú, ex profeſſo egregiè defendit virginitatem voluntatem .
perpetuam beatæ Mariæ , 5. ET capite feptimo:Saluare in perpetuum po
15. AMBROSIVS epiftola octogefimaprima teft accedens per femetipfum ad Deum, femper
De Marla ad Syriciū Papa : Sed de via peruerfitatis produn- viuensad interpellandum pro nobis.
virginitate
perpetua. tur dicere:Virgo concepit,fed nó virgo generauit. 6. AD Titum tertio : Saluosnos fecit per laua
Quæ potuit ergò virgo côcipere, potuit virgo ge- crú regenerationis & renouationis Spiritus fan
nerare,cùm femper conceptus precedat, partus fe- & i , quem effudit in nos abundè per Ieſum Chri
quatur. Sed fi doctrinis non creditur facerdotum , ftum Saluatorem noftrum .
credatur oraculis Chrifti, credatur monitis ange. 7. IOB decimoquarto capite : Quispoteftface
2u6.8 ,
lorum dicentium : Quia non eft impoffibile Deo re mundum de immundo conceptum femine ?
omne verbum.Credatur ſymbolo Apoftolorum , Nónne tu qui folus es ?
sitesacum quod Ecclefia Romana * intemeratum ſemper cu- 8. AD Epheſios ſecundo : Eramus natura filij
ftodit & feruat. Audiuit Maria vocem Angeli, & iræ,ficut & cęteri : Deus autem qui diues eftin mi
quæante dixerat:Quomodò fieriftud ? non de fi- ſericordia, propter nimiam charitaté ſuam qua
de generationis interrogans,reſpondit pofteà:Ec- dilexit nos, & cùm eſſemus mortui peccatis, con
cè ancilla Domini, contingat mihi fecưdùm ver- uiuificauit nos in Chriſto , cuius gratia faluati
bum tuum . Hæc eft virgo , quæ in vtero concepit, eftis, & conreſuſcitauit, & confedere fecic in cæ
virgo quæ peperit filium .Sic enim ſcriptum eft: leftibus in Chrifto Iefu .
LIS.. Ecce virgo in vtero accipiet & pariet filium . Non 9. AD Romanos ſexco :Quicunque baptizaciſu
enim concepturam tantummodò virginem , fed mus in Chrifto Ieſu, in morte ipfius baptizati ſu
Ezech.47 & parituram virginem dixit. Quæ autem eft illa mus : conſepulti enim ſumus cum illo per bapti
porta ſanctorum , illa exterior ad Orientem , quæ ſmum in mortem , vt quomodò Chriftus furrc

manet claufa, & nemo, inquit, pertranfibit per
cam , nisi folus Deus Ifrael ! Nónneeſt hæc porta
Maria, per quam in hunc mundum redemptor
Matth .3 .
intrauit? Hæc porta iuftitiæ, ficuc ipſe dixit: Sine
nos implere omnem iuftitiam . Hæc porta eſt bea-
ta Maria: de qua ſcriptum eft, quia Dominus per-
is tranfibit per eam,& erit clauſa poft partum , quia
virgo concepit & genuit. Quid autem incredibi.
le, fi contra vſum originis naturalis peperit Ma-
Pfal.iig.
ria, & virgo permanet, quandò contra vſum na-
turæ mare vidit, atque in fontem ſuum Iordanis
fuenta remeårūt? Non ergò excedit fidem , quòd
Num.zo. virgo peperit, quandò legimus, quòd petra vo-
Exod.14 muit aquas, & in montis fpeciem maris vnda fo-
lidata eſt: Non ergò excedit fidé, quòd homo exi-
4.Reg.6 . uit de virgine,quádò petra profluxit, ſcaturiuit
Matth.14 .
ferrű ſuper aquas, ambulauit homo ſuper aquas.
Ergò fi hominem vnda portauit, non potuit ho-
Efa. 19 . minemvirgo generare : atque hominé de quo le-
gimus, Et mittet illis Dominus homineni qui ſal.
uos faciet eos, & notus erit Dominus Aegyprijs?
EZECHIELIS quadragefimoquarto ca-
XI.
xità mortuis per gloriam Patris,ità & nos in no-.
uitate vitæ àmbulemus.
10. ET capite o & auo: Nihil ergò nunc damna
tionis eft ijs qui ſunt in Chrifto Ieſu, qui nó ſecun
dùm carnem ambulant.Lex enim fpiritus vitæ in
Chrifto Ieſu,liberauitme à legepeccati& mortis.
Nam quod impoſſibile erat legi, in quo infirma
batur per carnem , Deus filium fuum mittens in
fimilitudinem carnis peccati, & de peccato da
mnauit peccatum in carne, vtiuftificatio legis im.
pleretur in nobis, quinon ſecundùm carnem am
bulamus, ſed ſecundùm fpiritum . Et paulò pòft :
Ergò fratres debitores fumus non carni,vt fecun
dùm carnem viuamus: fi enim fecundùm carnem
vixeritis, moriemini: fi autem fpiritu facta carnis
mortificaueritis, viueris. Quicunqueenim ſpiritu
Dei aguntur, ij ſunt filij Dei & c.Si aútfilij, & heres
des : hæredes quidem Dei,coheredes auté Chrifti,
fitamen compatimur, vt & congloriticemur.
11 . IBIDEM : Quos præſciuit,& prædeftinauit
cóformes fieri imaginis filijfui, vtipfe fit primo
genitus inmultis fratribus.

Quid continet articulus quartus, 'Paſſus fub Pontio Pilato ?

Matth.27.f.
Aftor:10fEſa.so.c
Marc.s5.c 53.a bs A. OSTENDIT Chriltum , cùm præclarè docendi &miracula pa
loan 1.d Heb.7.d trandi finem feciſſet , ſuum pro nobis, qui perieramus,redimendis
1.Pet.1.c 2. d Apoc... d
3.Tim.6.cd Rom.s.b agonem tandem abſoluiſſe. Itaque licèt Agnus effet abſque macula 1
loan.is.b
innocentiſfimus,immò & Deus fimul iminortalis,tamen vtcharita

109,134 13: 2.b.& tem erga nos ſuam maximam declararet,paffus eſt ille volens à ſce
loan.19. AA.13.0 leſtiſſimis extrema & acerbiſſima quæque : vndè nec iudicium im

pij iudi.
 SYMBOL O. Q. XI. 13

pij iudicis Pilati,quanuis iniquiſſimum , neque crucem probroſiffi-bapized Meblz.

mum ſupplicij genus defugit, morté pro nobis crudeliſſimā adiens, Mat.17.8 titz.d
& ſepulturam in alieno etiam monumento delatam non recuſans: Gal.l. a Ela.s.d

totum vt fe viuensmoriens donaret atque impenderet mortalibus.

B. Quæ CHRISTI paſſio, ' ſanguis,crux, vulnera & mors, pecca- Apoc:1
:6*Ephef.1.6

toribus conſolationem , fanitatem , virtutem & vitam continuè ex

hibent, fitamen paremus & dcompatimur capiti, vt ità ſimul & con- + Rom.s.c 2.Cor.1.b

glorificemur. Conſummatäs enim faétus eft omnibus obtemperantibus ſibie Hcb.sic

cauſaſalutis æterna .
TESTIMONIA .
1. A. ACTOR V M decimo capite ait B.Petrus: minabatur: tradebat autem iudicanti ſe iniuſte :
Vos ſcitis quod factum eft verbů per vniuerfam qui peccata noftra ipſe pertulit in corpore fuo ſu :
Iudeam : incipiens enim à Galilæa, poftbaptiſmū per ſignum : vt peccatis mortui, iuftitię viuamus :
quod prædicauit Ioannes , lefum à Nazareth , cuiusliuorefanati eftis.
quomodò vnxit eum Deus Spiritu ſancto & vir- 10. APOCALYPSIS primo :Ego ſum primus
tute , qui pertranfijt benefaciendo, & ſanando & nouiflimus, & viuus, & fui mortuus, & ecce ſum
omnes oppreſſos à diabolo , quoniam Deus erat viuens in ſecula ſeculorum , & habeo claues mor
cum illo : qué occiderunt ſuſpendentes in ligno. tis & inferni.
2. MATTHAEI vigefimoſeptimo:Ieſus autć 11. PRIORIS ad Timotheu ſexto: Pręcipio ti
iterùm clamans voce magna,emiſit ſpiritum . bi coram Deo, qui viuificat omnia, & Chrifto le
3. MARCIdecimoquinto:Etcrucifigétes eum , ſu , qui teftimoniú reddidit ſub Pontio Pilato bo
diuiſerunt veftimenta eius, & c. nam confeffionem : vt ferues mandatum fine ma
4. ESAIAE quinquageſimo: Corpusmeum de- cula ,irreprehenfibile vſqz in aduentūDomini no
di percuticntibus, & genas meas yellentibus: faci- ftri Iefu Chrifti: quem ſuis temporibus oftendet
em mcam non auerti ab increpantibus & confpu- beatus & ſolus potens,Rex regum & Dominus do
entibus. Dominus Deus auxiliator meus, ideò nó minantium , qui ſolushabet immortalitatem & c .
fum cöfufus. ideò pofui faciem meam vt petram 12. ĄD Romanos quinto : Vt quid enim Chri
duriflimam , & ſcio quoniam non confundar. ftus, cùm adhucinfirmi eſſemus, ſecundùm tem
5. ITEM quinquagefimotertio : Quis credidit pus pro impijs mortuus eft ? Vix enim pro iufto
auditui noftro, & brachium Domini cuireuela- quismoritur:nam pro bono forſitan quis audeat
tum eft ? Et aſcendet ficutvirgultum coram eo, & mori . Commendat autem charitatem ſuam De
ficut radix de terra ſitienti: nö eft fpecies ei nequeus in nobis, quoniam cùm adhuc peccatores ef
decor: & vidimus eum , & non erat aſpectus, & de- ſemus, Chriftus pro nobis mortuus eft. Multo igi
fiderauimus eum : Defpectum & nouiflimum vi tur magis nunciuftificati in ſanguine ipfius, ſalui
rorum , virum dolorum & fcientem infirmita- erimusab ira per ipſum.Sienim cùm inimici eſſe
tem : & quafiabfconditus vultus eius & deſpectus, mus, reconciliati fumus Deo per morté filijeius : :
vnde nec reputauimus elim . Verè languores no- multo magis reconciliati falui erimus in vita
ftros ipſe tulit, & dolores noftros ipſe portauit: & ipſius.
nosputauimus eum quali leproſum , & percuffum 13. IOANNIS decimoquinto : Maiorem hac
à Deo & humiliatum . Ipfe autem vulneratus eft dilectionem nemohabec ,vtanimam ſuam ponat
propter iniquitates noftras , attritus eft propter quis pro amicis ſuis.
Icelera noftra : diſciplina pacis noftræ ſuper eum , 14. ITEM decimooctauo : Iefus itaque fciens
& liuore eius fanati ſumus.Omnes nos quafi oues omnia,qux ventura erant ſuper ſe,proceſlit, & di
errauimus, vnuſquiſque in viam ſuam declina- xit eis:Quem quæritis ? Reſponderunt'ei,I ES VM
uit : & pofuit Dominus in eo iniquitaté omnium Nazarenum , & c.
noftrum , Oblatus eft, quia ipfe voluit, & non ape- 15. ET decimonono capite : Non haberes pote
ruitos ſuun :ficut ouis ad occifionem ducetur, & ftatem aduersùm me vllam , nisì tibi datum efſet
quafíagnus coram tonděte ſe obmutefcet,& non defupèr.
aperiet osfuum . De anguſtia & de iudicio ſubla- 16. CAPITE tertio :Sicut Moyſes exaltauit fer
tuseft:generationen eius quis enarrabit? quia ab- pentem in deſerto ,ità exaltari oportet filium hom
ſciſſus eſt de terra viuentium : propter ſcelus po- minis : vtomnis qui credit in ipſum , non pereat,
puli mei percuſieum.Et dabit impios pro fepul- fed habeat vitam æternam . Sic enim Deusdilexit
tura,& diuitem pro morte ſua : cô quòd iniquita- mundum , vt filium ſuum vnigenitum daret: vt
tem non fecerit, neque dolus fuerit in ore eius. omnis qui creditin eum, non pereat, fed habeat
Tradiditin mortem animam ſuam , & cum ſcele- vitam æternam . Non enim miſit Deus filiūſuum
ratis reputatus eft: & ipfe peccata multorum tulit, in mundum , vt iudicet mundum, fed vt faluetur
& 'pro tranſgreſſoribus orauit. mundus per ipſum .
6. 10ANNIS primo: Altera die vidit Ioannes 17. ITÊM capite duodecimo : Ego fi exaltatus
Jeſum venientem ad ſe , & ait : Ecce agnus Dei ,eccé fuero à terra, omnia traham ad meipſum : hocau
S tem dicebat ſignificásqua morte effet moriturus.
qui tollit peccata mundi ,
7. AD Hebræos feptimo : Talis enim decebat vt 18. MATTHAEI vigefimofeptimo: Et vinetű
nobis eſſet Pontifex, Tanctus, innocens, impollu- adduxerunt eum , & tradiderunt Pontio Pilato
tus, ſegregatusà peccatoribus, & excelfior cælis fa- præſidi. Et dimiſit illis Barrabam : Ieſum autem
étus, qui non habet neceſsitatem quotidiè (quem- Aagellatum tradidit eis,vt crucifigeretur.
admodùm ſacerdotes) priùs pro luis deli &tis ho- 19. MARCI decimoquinto :Pilatus autem vo
ftias offerre ,deindè pro populi . lens populo ſatisfacere, dimifit illis Barrabam , &
8. PRIORIS Petri primo capite : Redépti eftis tradidit Iefum flagellis cæſum , vt crucifigeretur.
precioſo ſanguine quali agni immaculati Chrifti 20. LVCAE vigefimotertio :Et Pilatusadiudi
& incontaminati. cauit fieri petitionem eorum . Dimifit autem illis
9. ET ſecundo capite: Qui peccatum non fecit, eum , qui propter homicidium & feditioné mif
nec inuétus eſt dolus in ore cius.Quicùm maledi- ſus fuerat in carcerem , quem petebant : Ieſum ve
ceretur,non maledicebat:cùm pateretur,no com- rò tradidit voluntati eorum .
B 31. IOANA
 DE FIDE
Q. X 1.
21. IOANNIS decimonono: Tunc ergò tradi-
dit eis illum,vt crucifigeretur.
22. ACTORVM decimotertio : Nullam cau
ſam mortis(inquitPaulus) inuenientes in eo, pe-
tiêrunt à Pilato,vt interficerent eum . Cum'a con-
fummâſſent omnia, quæ de eo ſcripta erant,depo-
nentes eum de ligno,poſueruntinmonumento .
23. SAPIENTIAE ſecundo: Dixerunt impij,
cogitantes apud fe non rectè: Circunueniamus iu-
ftum , quoniam inutilis eft nobis, & contrarius eft
operibusnoftris,& improperat nobis peccata le-
gis, & diffamat in nos peccata diſciplinæ noftræ.
Promittit ſe ſcientia Deihabere, & filium Dei ſe
nominat. Fa&us eft nobis in traductionem cogi-
tationum noftrarum . Grauis eft nobis etiá ad vi-
dendum :quoniam diſſimilis eft alijs vita illius, &
immutata funt viæ eius . Tanquàm nugaces æfti-
mati ſumus ab illo, & abftinet ſe à vijs noftris tan-
quàm immunditijs, & præfert nouiſfima iuftorú,
&gloriatur patrem fe habere Deú . Videamusergò
fi fermones illius veri ſint, & tentemusquęventu-
ra ſunt illi, & ſciemusquæ eruntnouiſtima illius.
Si enim eft verusfilius Dei,ſuſcipietillum , & libe-
sabit illú de manibus contrariorum.Contumelia
& torméto interrogemuseū, vt ſciamus reueren-
tiam eius, & probemus patientiam illius . Morte
curpiſlima condemnemus eum :eritenim ei reſpe-
Etus ex ſermonibus illius.Hæccogitauerunt, & er-
rauerunt: excæcauit enim illos malitia eorum.
24. AD Hebrços duodecimo: Aſpicientes in au-
thorem fidei, & confummatorem Ieſum ,qui pro-
pofito fibi gaudio ſuſtinuit crucem , confuſione
contempta,atque in dextera ſedisDeiſedet.Reco-
gitate enim eum , qui talem fuftinuit à peccatori-
bus aduersùm femetipfum contradictionem : vt
nè fatigemini animis veftris deficientes.Nondùm
enim vſque ad fanguiné reſtitiſtis, aduersùs pec-
catum repugnantes .
25. AD Philippenſes ſecundo : Humiliauit fe-
metipſum ,factus obediens vſque ad morté, mor-
tem autem crucis.
26. A D Romanos quinto , vt ſuprà teſtimo.duo-
decimo .
27. MATTHAEI vigefimoſeptimo: Et acce-
pto corpore , Iofeph inuoluit illud in findone
ET
munda: & pofuit illud in monumento ſuo nouo,
quod exciderat in petra.
28. AD Titum fecundo : Quidedit femetipfum
pro nobis, vt nos redimeret ab omni iniquitate,
& mundaret fibi populum acceptabilem ,ſectato
rem bonorum operum ,.
29. AD Galatas primo : Quidedit ſemetipſum
pro peccatis noftris, vt eriperet nos de præfenti ſe
culo nequam , ſecundùm voluntatem Dei & Pa
tris noftri.
30. ESAIAE quinquagefimotertio: Ipfe pecca
ta multorum tulit.
1. B. PRIORIS Petri primo : Sciétes quòd non
corruptibilibus auro vel argento redempti eftis
de vana veftra conuerſationepaternæ traditio
nis : ſed precioſo ſanguine quali agni immaculati
Chrifti & incontaminati.
2. PRIMAE loannis primo : Si autem in luce
ambulamus, ficut & ipfe eft in luce : ſocietatem
habemus adinuicem , & fanguis Ieſu Chrifti filij
eius emundat nos ab omni peccato.
3. APOCALYPSIS primo : Qui dilexitnos,
& lauit nos à peccatis noftris in fanguine ſuo .
4. AD Ephefios primo: In quo habemus redem
ptionem per ſanguinem eius(remiffionem pecca
torum ) ſecundùm diuitias gratiæ eius.
5. AD Romanos o &tauo : Ipfe enim Spiritus te
ftimonium reddit fpiritui noftro, quòd fumus fi
lij Dei. Siautem filij, & hæredes: hæredes quidem
Dei,cohæredes autem Chrifti : fi tamen compati
mur,vt & conglorificemur. Exiſtimo enim quòd
non ſunt condignæ pafliones & c.
6. POSTERIORIS ad Corinthios primo :
Scientes quòd ficut focij paſionum eftis, liceritis
& confolationis.
7. POSTERIORIS ad Timotheum fecun
do : Ideò omnia fuftineo propter electos, vt & ipfi
ſalutem cöſequantur, quæ eft in Chrifto Ieſu cum
gloria cæleſti. Fidelis ſermo: Nam ficommortui
lumus, & conuiuemus: fi fuftinebimus, & conre
grabimus.
. AD Hebræos quinto : Ecquidem cùm effet fi
lius Dei,didicit ex ijs quę paſſuseft, obedientiam :
& conſummatus factus eft omnibusobtemperan
tibus fibi,caufa falutis æternæ .

XII.

Quis vfus fructus in eo eft,quòd crucem Chriftidigitis efformamus, &

ea frontem conſignamus ?
Tertulede militisA. Hvnc fanèritum & * veterum pietas ,& conſtans Ecclefiæ con

oranazaAnguide.dein ſuetudo nobis commendat. Ac primùm hinc excitamur ad gratam

Hoiatoria Nation de orato memoriam ſummi myſterij atq; beneficij,quod nobis in cruce per

virg:cpift.22. capit.& ad a &tum ac ampliſſimè donatum fuit.

e compte en B. Deindè prouocamur ad veram ſan & amquegloriam & totius ſa

Trip.hist. lib.6.cap.1. Ef.lutis noftræ ancoram in cruce Domini noftri defigendam .

Casa Orig hormit indie C. Eft hoc prætereà teſtimonium , nos cum inimicis crucis Chriſti
hil.c.29. Niceph.lib.r.ca.Iudæis ac Ethnicis nihil habere commune , ſed contra hos omnes li

lume. Chyfoet in demonft,bere profiteri quěcolimus,Dominum leſum & hunccrucifixum .

Chriftus fit Deus . D. Hoc etiam fignaculo ad patientiæ ſtudium incitamur,vtſiæter

nægloriæ cupidi ſumus, (eſſe verò debemus omnes) crucem quam

ho parlare .cd Luc.9.c colimus, & viam cruciso duce Chriſto non grauatìm ample &tamur.

Hierbein vitavish Badinmis E. Neque minùs arma hinc vi &ricia petimus aduersus Satanam
Ignat.ad Philip.
olim crucis virtute proſtratum ,immò & contra omnes noftræ ſalutis
aduerſarios ità communimur.
d Ambrof. Serm.43. F. Demùm , vt auſpicatiùs ' ordiamur , & maioré in rebus gerendis

ſucceſſum experiamur,hoccrucis illuſtre trophæum arripimus

, & in
e Eufeb.lib.1.& 2.8 devita hoc ſignoʻvičturi , fæpè dicere non dubitamus: In nominet Patris, o
TESTI
cap.3.& lib.7.ca.47.& 49. Filij, & Spiritus ſancti.
 SYMBOL O. Q. XII. 15

TESTIMONIA .
1. A. TERTULLIANVS de Corona militis miniadeft; cùm ſacratiſſimo alimur cibo, cùm in
Extradir.no capite tertio ,traditiones non ſcriptas enumerans : ordine conſecrandi ſtatuimur, vbiquè ac ſemper
ſcripta, Cru .
cis ūgnáculo Ad omnem , inquit,progreſſum ato promotum, id victoriæ infigne nobis aſliftit. Quapropter & in Fronti,parie:
frontem tere ad omnem aditum & exicum , ad vefticum & cala penetralibus, & in parietibus, & in feneitris,& in libus,& fene
band antiqui ceatum , ad lauacra, ad menfas, ad lumina, ad cu- fronte quoque, ac ments, magno ſtudio crucé in- mitur.
oem actioné. bilia ,ad ſedilia, quacunque nos conuerſatio exer- ſeramus. Id enim ſalutis noftræ, id communis li 4
cet,frontem crucis fignaculo terimus. bertatis, id manſuetudinis atque humilitatis Do
BASILIVS Magnus in libro de fpiritu fan- mini fignú eft. Quando igitur cruce teſignas, vni- Informatióe
&to,capite vigeſimoſeptimo, Traditiones Apofto- uerfam tecu crucis caufam verce, & iræ ac reliqua cogitanduma.
Crucis figno licas non ſcriptas in medium adducturus, Quod rum pallionum incendia extingue:quando te cru
confignantur
genus eft, (inquit)vt eiusquod primum eft & vul ce ſignas,magna cuam fronté arma fiducia,liberta
Chriſtiani ex
tradis. Apoft. gatiſlimum , primo loco commemorem : vt figno te animú munias. Nec enim latec vosquęnam fing,
Crucis cos, qui fpem collocârunt in Chriftum , fi- quibus libertate donati ſumus. Paulus enim cùm
gnemus, quis ſcripto docuit ? ad capeſſendam veram hanclibertaté nos hortare
3. AVGVSTINVS in libro de Catechizandis turg ad crucis & fanguinis Dominici memoriam
rudibus, capite vigefimo: Chrifti paſſionis & cru- reduxit,dicens: Precio enpreftis, non fitis ſerui 1.Cor.6 .
cis figno in fronte hodiè tanquàm in pofte fignan- hominum . Precium auté hic crucem appellauit,
dus es,omnesq; Chriftiani fignantur. quam nó fimpliciter digito in corpore,fed magna
4. ET tractatu centefimo decimooctauo in Eu- profe & ò fide in mente priùs formare oportet, Ná
Sine Crucis angelium loannis: Quid eft quod omnesnouerüt li hoc modo eam faciei cuęimpreſſeris,nullus ſce Dæmonesfil
figno Sacra: fignum Chrifti, nisi crux Chrifti ?Quod fignum leftorūdæmonum , cùm haftam videat, qua letalę gnum Crucis
perficiuntur. nisi adhibeatur , fiue frotibus credentium ,fiueipfi vulnus ſuſcepit, congredi tecum audebit. Nam G timeat.
aquæ ex qua regenerantur,fiue oleo quo chriſma- cùm ſolummodò loca, in quibus capite damnati
te vnguntur,fiue ſacrificio quo aluntur; nihil eo- pænas perſoluunt,videmus,ingenti horrore con
rum ritè perficitur. cutimur: quid palſurú putas diabolum ,fimụcro
5. GREGORIVS Nazianzenus oratione ter nem tenere te viderit, quo vires eius Chriftus dif
tia ,quæ eft prima contraIulianum Imperatorem foluit, & quo caput draconis
draconis magno ictu rotauit?
apoftatam : Quodà pluribus commemoratur,nec . Noli ergo tanto tu bonoverecundari, nė,quando verecundang
De Cruceno
a fide alienum eft,oratione perfequar. Deſcende in maieſtate ſua veniet Chriſtus, de te verecunde dum .
bat in quoddam adytum pleriſque inacceſſum & tur. Tunc enim fignum hoc ſuper radios folis co
horrendum ,comitem cum habés, quimultis ady- ruſcans,ante Chriftum videbis. Hoc fignú & pri
tis dignus erat, hoceft, hominem huiuſmodi re fcis & noftris téporibus,clauſas ianuas reſerauit,
bus ſapientem , vel potiùs ſophiſtá.Vt autem egre- hoc venenorü vires extinxit, hoc cicutæ vim dili
gium virum progredientem ,terrores adoriricce- ſoluit hoc feroces beftias repreſlic, hoc letales ſer
perunt, ac ſubindè plures & formidabiliores ( fo- pentum morſus curauit. Etenim fi portas inferni Virtus figni
Crucis ,
nos quofdam inſuetos,aiunt, tetrosis odores, at- perfregit, fi cælorú oſtia recluſit, fi paradifi reno
que ignea ſpectra, & neſcio quas nugas & delira- ruauit ingreffum , fi diaboli neruos recidit;quid
menta ) rei nouitate perculſus, (harum enim re- mirū eft,fipeftifera venena, atroces beſtias, aliaß
rum ftudium ſerò amplexus fuerat) ad crucem huiuſmodi ſuperauit ? Hoc igitur in mente tua
Iulianus Apo vetusiz remedium confugit, hocas ſe aduersùs inſculpe, & animarum amplectere ſalutem &c.
i dzmõibus, terrores conſignat, eumß, quem perſequebatur, 10. HISTORIAE Tripartitæ libro fexto ,capi.
Crucis figno' opitulatorem aſciſcit . Ac quæ fequuntur, magis te primo: ex hiſtoria Ecclefiaftica Theodoreti, lib.
cos profligat. tremenda. Valuit fignaculum , cedunt dæmones, tertio, capite tertio : Cæpit igitur Iulianus Impe
pelluntur timores.Quid deindè ? Reſpirat malú ; rialia ſceptra deſiderare. Quamobrem diſcurrens
rursùs audaciam concipit,rursùs aggreditur, rur-, per vniuerſam Hellada ,vates quærebat reſponſa
sùs ijdem terrores vrgent:rursùs fignum adhibe- reddentes, conſulens an ad fuú imperium perue
tur,ac dæmones conquieſcunt.atque confilijino- niret,inuenitq virum , qui illi deſiderata ſe dicere
pia laborat diſcipulus; ac facrorum antiſtes ipfi- fateretur. Is eum perducens ad quenda idolorum
us lateri hærens, veritatem finiſtrè interpretatur. locum, & introducens in adytum ,ſeductores dx
Iulianusapos
Abominationi illis fuimus, dicens, non terrori , mones euocauit.Quibus folenniter apparentibus,
vincit quod peius eft.His enim verbis diſcipulum terrore compellicur lulianus in fronte ſua crucis signo demo
permouet , ac permotum ad exitij voraginem formare ſignaculum.Tunc dæmones trophæi do- nes fugat.
ducit, minīci figuram reſpicientes, & ſuęrecordati deui
6. HIERONYMVS ad Euftochium de cuſto- ctionis, repentè difparuerunt. Quod cognoſcens
dia virginitatis,epiſtola vigefimaſecunda, capite Magus cæpitinculpare Iulianum . At ille & terro
Ad omnem decimoſexto : Ad omnem a & um , ad omnemin rem ſignificauit,. & de crucis ſe dixit obftupuille
actú manus ceffum manus pingat crucem . virtute, eò quòd vidétes hoc fignú demones eua
pingat crucē.
7. IDEM ad Fabiola deveſte Sacerdotali, epi- nuiſſent.Porrò Magus:Nohoc fufpiceris,inquit, ô
Exod.28. ftola centeſima vicefimaoctaua : Quod olim in la- bone vir, eos timuiſſe ficut ais, ſed abominacihoc
Signum cru mina monftrabatur, in figno oftenditur Crucis. fignum potiùs,abſceſſerunt.Et ità capiensmiſerú,
figuratum . Tunc fignum , iuxta Ezechielis vocem , gemétibus odio repleuit Chriſtiani fignaculi lulianum .
Ezech ,9. figebatur in fronte: nunc portantes Crucem ,dici- 11 . EPHRAE M Syrus in libro de vera pæni
Pfal.4. !
mus: Signatum eft fuper nos &c. tentia , capite tertio :Nos Chriſtiani à Gentilibus
8. IDEM Hieronymus in caput nonum Eze ac Iudæis declinemus,poftes noftros precioſa ac Poftes Cruce
chielis ,fuper ea verba : Omnem auté fuper quem viuifica Cruce coronemus, dicentes cum Apofto- coronandi.
Thauformam
um Hebrz. videritis Thau,nè occidatis: Antiquis(inquit)He- lo Paulo :Mihi abfit gloriari,nisì in Cruce Domi- Gal.6.
crucis haber bræorum literis,quibus vſque hodiè vtuntur Sa- ni noftri Ieſu Chrifti.Pingamus in ianuis,atque in Signum cru
cis in omni
maritanijextremaThau litera,crucis habet fimili- frontibus noftris, & in ore, & in pectore, atque in bus inembris
tudinem : quç in Chriftianorum frontibus pingi- membris omnibus viuificum fignum . Armemur pingendum ,
tur, & frequenti manus inſcriptione ſignatur. inſuperabili hac Chriſtianorū armatura. Ea enim Crucis com
9. CHRYSOSTOMVS homilia quinquage- victrix eftmortis , fidelium fpes, lux orbis terræ , mendatio.
fimaquinta in Matthæum : Velutì coronam ,ſiçlę paradiſi reſeratrix, profligatrix hæreſum , mona
Per crucem to animo crucem Chrifti circunferamus. Omnia chorum adminiculum , firmamentū fidei, magna
confumman . enim quiçad falutem noftrá conducunt,per ipſam falutarisiz cuftodia , & gloria perpetua Orthodo
tui omnia, Armatura.
-quæ ad fe lu- conſummátur. Nam cùm regeneramur, crux Do- xorú in æternum . Hanc ô Chriſtiane armaturam
té conducát. B 2 diebus

♡
 16 Q. XII . DE FIDE ET
diebus fingulis & no& ibus,horis atque momentis gratia quæ non colerent circunferrent figna? Illi
inomni loco circunferre non definas, nihilq; fine grauem ante plures annosin Perfide & patria fua Peltis in Per.
.
ipfa perficias: fed fiue dormias, fiue iter agas, fiue peltem coortam eſſe dixerunt, à qua quum multi cis fiori Tur
euigiles , fiue operi infiftas, fiuemanduces, fiue bi- mortales infecti interirét, Chriſtianos quofdam , corú impref.
bas, fiue maria nauiges, fiue tranſmittas Áumina, qui ibi fuêre,hominibus, fi hoc feciffent,falucifug forepellitur.
hacte lorica circuntegs, membraip tua omnia fa- conſulturos eſle, regionem eam à lue tali inta
lutari figno exorna,atque circunſepi, & non acce- ctam liberatamą fore perſuafiffe : Ido ità eſe ab
Fuga damo. dentad te mala.Hoc enim figno conſpecto,aduer- eis factum .
acs.
fariæ poteftates conterritx , trementesop recedunt. 15. CYRILLVS Archiepiſcopus Hierofolymi.
Crux ipfa Chrifti veraciter fan &tificauit orbem , tanus Catechefi quarta illuminatorum : Multi
fugauit tenebras, lucem reuexit.Hæc eliminauit quidem aliàs quoquè crucifixi ſunt, ſed cuius al
errores ,viamo monftrauit. Hæc ab Ortu ſolis & terius crucifixi inuocatio dæmones expulir? Non
Occaſu à Septentrione & Meridie,collegit gentes, pudeat itaque nos crucis Chriſti. Quòd fi aliquis Demones for
atque in vnam Ecclefiam , in vnafide, fub vno ca- id occultet, tu manifeftè figna re cruce in fronte, Crucis
giunt fignum
.
pite in charitate connexuit.Hæc Orthodoxorum vtdæmones fignum regis videntes, tremeces pro
inexpugnabilis muruseſt. cùl fugiant. Facautem hocfignum , & máducans, In omni ge
12. ORIGENES homilia octaua in diuerſos & bibens, & fedens, & ftans, & loquens,& ambu- gocio,co VEE.
euangelij locos : Filij Dei humilitas, noftra ſubli- lans: in ſumma,in omni tuo negocio .
mitas eft:illius crux,noftra victoria eft: illius pati- 16. IDEM in catecheſi decimatertia illumina
bulum ,nofter triúphus. Gaudentes leuemus hoc torum : Infitum igitureft lignum vitæ in terra , vt
fignum , in humeris noftris victoriarum vexilla maledi&ta terra deinceps frui pofſet benedi& io
De momente portemus. Immortale lauacrü portemus in fron- ne, & vt liberentur, viuificentura mortui.Non
frontibus im . tibus noftris. Cùm dæmones viderint, contremi- pudeat igitur nos, crucifixúconfiteri, ſed in fron- Fronti cras
preſlam . ſcent.Qui aurata capitolia non timent,crucem ti- te cöfidenter fignaculum crucis digitis imprima- cazin amni
ment. Qui contemnunt fceptra regalia, & purpu- tur, & in alijs omnibus crux fiat:In panibuscome actionc vten.
ras Ceſarum & dapes,Chriſtianiſordes & ieiunia dendis & in poculis bibédis , & in egreſſu & ingreſ- dum .
Ezech ...
pertineſcut. Denique in Ezechiele Propheta cùm fu ,ante fomnum ,recumbendo & furgendo, eŭdo
omnes qui miffus fueratAngelus occidiffet, & in- & quieſcendo. Magna hæc eft cuftodia, quæ pro
Thau cucis terfectio cæpiſſet à ſanctis, illi tátummodd ſoſpi- pter pauperes gratis datur: fine labore propter in
Sigură refert. tes reſeruantur, quos T tau literæ , id eft,crucis pi- firmos,cùmà Deo fit hæc gratia ,fignú fidelium , & Signum fide.
& ura fignauerat.Exultemus itaque,fratres charif timor demonü :Triumphauit enim de illis in hoc Dzmonum .
fimi, & ad crucis fimilitudinem fan& as in cælum figno Oltenta illud audacter.Quandò enim vide
Exod.17 . leuemus manus : cùm fic nos Dæmones armatos rint crucé, recordantur crucifixi. Metuunt eum ,
viderint, opprimentur. Quandò Moyſes erectas qui contriuit capita draconis. Neque propterea
habebat manus, vincebatur Amalech. Si paulu- quod eft gratuitum , contemnas hocfignaculum :
Crucis figură lùm illæ conciderant, inualeſcebat. Antennz na- ſed ideò magisvenerare benefactorem .
hémines, na uium ,velorūcornua,ſub figura noftræ crucis vo- 17. CHRYSOSTOMVS in demonftratione
> repræſentar. litant. Aues quoque ipfæ quandò in ſublimiora aduersus Gentiles,quòd Chriftus fit Deus :Verun
obuoluuntur, & pendent per aéra extéfis alis, imi- tamen hocmaledi& ú, hoc abominabile, hoc ex
tantur crucem.Sed & trophæa ipfa, & victoriæ tri- tremi ſupplicij ſymbolum ,crux,diadematibus&
umphorum ornatæ, cruces ſunt : quas non folùm coronis clarius factum eſt. Neque enim fic regia
in frontibus, fed & in animabus quoquè noftris corona ornatur caput, vt cruce, quæ omni cultu

Pral.9o. habere debemus,vtcùm ficfuerimus armati,cal- dignior, & quam omnespriùs abhorrebant, eius Figurasfeucis
cemus ſuper afpidem & bafiliſcũ in Chrifto Iefu . figuram tantoperè quçrunt: atqueaded vbiquè ea quens apud

13. RVFFIN VS libro fecūdo Ecclefiafticxhi-
ftoriæ , capite vigeſimonono : Sed & illud apud
Alexandriam geftum eft, quòd etiam Thoraces
Serapis, qui per fingulasqualque domos in parie-
tibus, in ingreſſibus,in poftibus etiam ac feneftris
erant, ità abſciſiſuntomnes & abrafi, vt ne vefti-
gium quidem vfquàm , vel nominis appellatio,
aut ipſius,aut cuiuslibet alterius dæmonis rema-
Crucis domi
nicx lignü in neret: fed pro his crucis Dominicæ fignum vnuf-
poftibus,fe- quiſque in poftibus,in ingreſlībus, in feneftris, in
actris,pari. parietibus,columnisq depingeret. Quod cùm fa-
etibus & co . & tum eſſe hi quiſuperfuerant ex Paganis, viderét,
in recordationem rei magnæ ex traditione fibi
met antiquitùs commendata veniffe perhibétur.
Signā hoc in- Signum hoc noftrum Dominicæ Crucis inter il-
tales literas las quas dicunt iipatixáo, id eft, facerdotales literas
habcbant habere Aegyptij dicuntur, velut vnum ex cæteris
Acgyptij.
literarum , quæ apud illos ſunt, elementis. Cuius
literæ ſeu vocabuli hanceſſe aſſerunt interpreta-
tionem, VITA VENTVRA.Dicebantergòhi,
qui tunc admiratione rerum geftarum conuerte-
bantur ad fidem , ità fibi ab antiquis traditú ,quòd
hęç que nunc coluntur, tam diù ftarent,quàm diù
viderent fignum iftud veniſſe, in quo cffet vita .
Vndè accidit, vt magis hi qui erantex Sacerdoti-
bus vel miniftris templorum , ad fidem conuerte-
rentur,quàm illi quos errorum præftigiæ & dece-
ptionum machinæ delectabant.
14. NICEPHORVS libro decimooctauo hi-
forię Ecclefiafticx, capite vigefimo: Turcos, quos
Chofroes Conftátinopolim miſerat,ſtigmaticos
liquato atramento cruces in frontibus impreſſas
Imperator habere videns , interrogauit, quánam
inuenitur apud principes, apud fubditos, apud Chriftianos.
mulieres,apud viros,apud virgines ,apud nuptas,
apud ſeruos,apud liberos: fubindè omnes ea ſefi
gnant, inſcribendo in nobiliffimum membrum
noftrum.In fronte enim noftra ,quafi in columna
quotidie figuratur.Sicin ſacra menſa, fie in ſacer
datum ordinationibus, fic iterùm cum corpore
Chrifti in myſticis cænis fulget. Hanc vbique ce
lebrari videre licet,in domibus in foro,in folitu
ding in vijs,in mótibus, in collibus,in vallibus,in
mari, in nauigijs & infulis in le&tis, in veftibus,in
armis, in thalamis,in fympofijs,in vafis argenteis,
in aureis, in margaritis, in murorum picturis, in
corporibus brutis male affe &tis, in corporibus à
dæmonibus obfeffis,in bellis,in pace, in diebus,in
noctibus, in delicatorũ choreis,in monachorum
ordinibus : adeò certatim donú hocmirabilera
piunt omnes. Mira eft hæc gratia, nullus confun
ditur, nullus erubeſcit, cogitans quòd maledictz
mortis fymbolum fuerit : ſed omnes ipfo magis
ornantur, quàm diadematum coronis,vel multis
gemmatismonilibus & torquibus. Et non folùm
non fugitur, fed & defideratur & adamatur, & oés
de ea foliciti ſunt, & vbiq fulget, & ſparſa eft in pa
rietibusdomorú in culminibus, in libris,in ciui
tatibus in vicis,in locis quæ habitátur, & quæ non particulas lio
habitátur. Et paulò pòft: Ipſum ergò hoc lignum , gni Crucis
in quo pofitú fanétum corpus Donini, & crucifi- quantoperè
xum , quarenā habere totusorbis ità contendit, vt olim Chrifti
qui paruú quiddam ex illo habent, hoc auro in- ani.
cludant,tá viri quàm mulieres, & ceruicibus fuis Auro inclus
( as de collo
aptent, hinc valde honeſtati & magnifici, muniti protectionis
& protecti,licet condemnationis fuerit lignum ? caufa fufpen.
1.D. MAT- debant

1
 SYMBOL O.
1.D. MATTHAEI decimoſexto : Si quis vult
poft me venire,abneget ſemetipfum , & tollat cru
cem ſuam , & fequaturme.
LVCAE nono:Si quis vult poft me venire,
abneget femetipfum , & tollat crucem fuam quo-
tidiè, & fequaturme:
3. PRIORIS Petri tertio : Si quid patimini
propter iuftitiam ,beati. Melius eft enim vt bene
facientes ( fi voluntas Dei velit) pati, quàm male-
facientes : quia & Chriftus femel pro peccatis no-
ftrismortuus eft, iuftus pro iniuſtis, vt nos offer-
rer Deo, mortificatos quidem carne, viuificatos
autem fpiritu .
4. ET ſecundo capite eiuſdem epiſtolæ : Hçc eſt
enim gratia, fi propter Dei conſcientiam fuftinet
quis triſtitias,patiens iniuftè.Quæ enim eft gratia ,
fi peccantes,& colaphizatiſuffertis? Sed fi benefa-
cientes patienter fuftinetis, hec eft gratia apud De-
um.In hoc enim vocati eſtis: quia & Chriſtus paf-
fus eft pro nobis,vobis relinquens exemplum , vt
ſequamini veſtigia eius.
1. E. ATHANASIVS in vita beati Antonij,
ita refert Antonium ad dæmones dixiſſc: Si quid :
valetis, fi vobis in me poteftatem Dominusdedit,
ecce præſtò fum ,deuorate conceſſum . Si verò non
Murus aduer poteftis,cur fruftrà nitimini?Signum enim.crucis
sùsDemones & fides ad Dominum , inexpugnabilis nobis mu- .
listes en de rus eft. Item in cõcione quam ad fratres ſuosha-
fignum Cru- buit:Solentno &tè venientes demones ,angelos Dei
cis .
ſe fingere, laudare ftudium , mirari perſeueranti.
contraDa. am ,futura præmia polliceri, Quos cùm videritis,
Doncs . tá vos quàm domos veſtras crucis armate figna-
culo, & confeftim foluentur in nihilum :quiame
tuunt illud crophæum , in quo Saluator aèreas ex-
polians poteftates,eas fecit oftentui.
2. HIERONYM VS in vitabeati Hilarionis :
Quadam nocte cæpit infantum audire vagitus,
balatus pecorum ,mugitus boum, plan&um quali
mulierum ,leonum rugirus,murmur exercitus, &
rursùs variarum portenta vocum , vt antèfonitu ,
quàm aſpectu territus cederet. Intellexit dæmo-
CrucisChri- num ludibria : & prouolutus genibus, Chrifti cru-
Iti fignú fró .
ti imprimit cem fignauit in fronte. Talip armatus caſſide, &
Hilarion có . lorica fidei circundatus, iacens fortiùs præliaba-
tra Diaboli tur, amodò videre defiderans, quos horrebat au-
praktigias. dire, & folicitis oculis huc illuca circunfpiciens.
Cùm interim ex improuiſo ſplendente luna,cer-
nic rhedam feruentibus equis ſuper ſe irruere :
cumç inclamâffet Ieſum , ante oculos eius repen-
tino terrxhiatu pompa omnis abſorpta eft. Ibi-
dèm :Eatempeſtate terræmotu totius orbis, qui
poft luliani mortem accidit, maria egreſſa funt
terminos fuos, & quafi rurſum Deus diluuiū mi-
naretur, vel in antiquum chaosredirent omnia ,
naues ad prærupta delateremontium pepende
runt. Quod cùm viderent Epidauritani, fremen-
tes ſcilicet fluctus, & .vndarum moles, & montes
gurgitum littoribus inferri, verentes quod iam
cueniffe cernebant, nè oppidum funditùs ſubuer-
teretur, ingreſli ſunt ad ſenem , & quaſi ad pręlium
proficiſcentes ,poſuerunt eum in littore. Qui cùm
Miraculum . eria crucis figna pinxiſſet in fabulo,manusqz cötrà
tenderet,incredibile dictu eft, in quantam alticu .
diné intumeſcensmare ante cū fteterit, ac diù fre-
mens, & quafi ad obicé indignans, paulatìrn in ſe
metipſum relapfum fit. Hoc Epidaurus,ce omnis
illa regio vſą hodiè prçdicat,matresą docétlibe-
ros ſuos, ad memoria in pofteros tranſmittédam .
3. IGNATIVS in epiftola ad Philippenſes:
Princepsmi. Crucis fignūtrophæum eft contra principismun-
fignú. di virtutem : quod videns, expauefcit, & audiens
diexpauefcit
Crucis
timet.
1.F AMBROSIVS ſermone quadrageſimo-
tertio: Debemus ergò ſurgétes gratias Chriſto age-
re, & omnc diei opus in figno facere Saluatoris.
Nónne cùm adhucgentilis eſſes, folebas ligna per-
quirere ? Quæ ſigna quibusrebus eſſent proſpera,
Q. XII.
magna inquifitione colligere ? Iam nunc nolo er
res in numero , fcito quia in vno figno Chriſti in vno figno
omnium rerum eft tuta proſperitas.Qui in hoc fi- Chrifti,omni
gno ſeminare coeperit, vitæ fructum confequetur um rerá tuta
proſperitas.
eternæ. Qui in hoc hgno iter facere aggreditur, ad
cælum vſque perueniet.
2. ' EVSEBIVS Cæſareenſis libro primo de vi
ta Conſtantini Magni , capite vigefimofecundo :
Imperatori precanti vifio quædam diuina, & in
primis admirabilis apparuit: quam fiquis fortè
alius dixiffet, non tam facilè hominibus potuif
fet perfuaderi: verùmcùm Imperator ipfe victor ,
nobis ipfis, qui hanc hiftoriam iam literis perſe
quimur, lógo tempore pòft, cùm notitia eramus
& familiari colloquio ab eo dignati,narraret, &
fermonem iureiurando confirmaret ,cui dubium
effe poterit, quin fit rei ità commemoratæ fides
omninò adhibenda : pręſertim cùm tempus poft
cà conſequutum , ratum orationi teftimonium
dederit ? Cùm iam fol ad medium cælum afcen- Cóftantinus
diffet, die in pomeridianū tempus paululum in- crucis fignú.
clinante, dixit ſe crucis fignum ex lucis fplendore i
figuratum , in ipſo cælo ſoli imminens manifeſto
oculis afpexiffe, in eo infcriptionem conſigna
tam , quæ hæc verba complectebatur, IN HOC In Crucis fi:
VINCES. Admiratio ingens ipfum & totum gaovictoria .
exercitum , qui eum quopiam iter facientem co
mitabatur, atque adeò huius prodigij fpe&tator
factus erat, inceſlit. ET capite vigefimotertio :
Se dubitatione admodùm intra fe diftrahi, quid
tandem iltud oftentum fibi vellet, afferuit. Atque
eum diù multumß de eo cogitantem oppreſlit
nox . Ibi ei dormienti Chriftum Dei cum ſigno in Chriftus iu .
bet fignú cru
cælo monftrato viſum eſſe, præcepiſſea ,vtexem cis fabricari,
plari ad imitationem illiusfigni,quod in celo ap- in præſidium
paruerat, fabricato, eo tanquam præſidio in præ- cótra hoftes .
lijs cum hoftibus committêdis vteretur. ITEM
capite vigefimoquarto : Ille, ſimulatos dies illuxit,
furgens,primùm arcanum illud viſum amicis ex
ponit: deindè artificibus, quiaurū & lapides pre- cs Crucis efigi.
auro & la .
cioſos affabrè fculpere nôrant, accerfitis, médio pidibus pre
inter illos loco aſlidet, verbis figni deſcribit effigi- ciofis adum
em, eam auro & lapidibus precioſis imitatione brata,
adumbrare mandat.Quam quidem effigiem ,con
tigit, vt nos oculis olim contemplaremur. ipfe
enim Imperator, Deo illud largienre, eam nobis
oftédere dignar eft.Deindè capitevigefimoquin
to ponitur defcriptio vexilli inftar crucis fabri.
cati, quod nuncRomani LA BARVM appellant. Ac Labarum .
deindè : Ifto igitur falutari ſigno (inquit )Inipera
cor, tanquàm hoftiliscuiuſque & infefte violen
tiæ propugnaculo,ſemper vfus eft.Cujus expreffæ Propugna.
fimilitudines,mandauit vt vniuerſum exercitum culum .
perpetuò antecederent. ET eiuſdem libri capite
trigefimotertio : In vrbe media, quæ præ cæteris
principem locum facilè obtinet, (Romam intel
ligit) ingens iſtud tropheum contra hoftes erexit:
& hocfalutare ſignū characteribus,qui nullo mo
do dėleri poterant, ined inſculptis Romanorum , lum Propugnacu.
Romani
aliorum omnium imperio ſubiectorum propu
gnaculum eſſe demonftrauit, palamoz omnibus
propoſuit ad intuendum . Ac ftatim vhi erectum
haftile, ad formam crucis in manu propriæ ima
ginis in ftatua expreſſæ infertum , Romx in loco Romæ fignü
celebri,ac multùm à populo frequétato ,locatum crucis cređū
fuit, hanc inſcriptionem Latino fermone in eo
mandat incidere : Hocfalutariſigno, vero fortitudinis
indicio, cinitatem vestram tyrannidis inigo liberaui, da
S.P.Q.R.in libertatem vindicans,pristina amplitudini
& fplendorirestitui.
3. IDEM EVSEBIVS libro fecundo de vita
eiuſdem Conftantini,capite feptimo : Atqueadeò Vexilla Cru :
iam falutari Seruatorisvexillo exercitum fuum cis in exerci.
tu quid effe
antecedente, præclariora victoriæ crophea conſe - cerit.
curus eft. Nam in qua parte iftud crucis vexillum
viſum fuit, hoftes fugam capere , victores perſe
B 3 qui .
 18 Q. XII. XIII. DE FIDE
ſequi. Qua re intellecta, Imperator,ficubì partem
aliquam fuiexercitus languentem cernebat, ibi
ſalutare illud vexillum , tanquam quoddam ſub
fidium ad victoriam obtinendam locari manda-
uit. Cuius adiumétis extemplò parta eft victoria :
quippe dimicantium vires Diuina quadam po-
cencia fuêre admodùm confirmatæ . DEINDE
capite octauo refert quinquaginta viros ad por-
candum Crucem dele & os.CAPITEnono verò,
quòd de cruciferis quidam cùm fugiſſet, interfe-
& us fit:qui verò fideliter permanſerat, ſeruatus fit
Nota de Cru- illęſus. Atque iftud (inquit)omnem planè ſuperat
ciferis.
admirationem , tum quòd tela ab hoftibus iacta
fic intra exiguum illum & anguſtum haftilis am-
bitum prouolabant, vtin codem fixa hæreſcerét:
tum quòd ille qui illud ipfum geftabat, mortem
effugeret: immòverò, vt qui hoc minifteriü obi-
ET
bant,nihil damni incommodive aliquando acci
perent. Neque cercèhæcnoftra eft oratio, ſed ipfi
us Imperatoris : qui præter alias res, hanc etiam
nobis coràm memorauit.
4. NICEPHOR VS Calliſtus Ecclefiafticęhi.
ftoriæ libro o&auo, capite tertio, refert idé quod
Euſebius de figno crucis in cælo à Conftantino
Imperatore viſo, cùm bellum gereret aduersùs
Maxentium .
5. ET libro feptimo, capire quadrageſimoſe
primonarratConftátinum denuò vidiſſe fignum
crucis in cælo cum eadem inſcriptione: In boc ipſo fuo
gno hoftes omnes vinces : idézz in bello aduersùs Byzanti
os gefto.
6. ⓇET capite quadragefimonono, tertiò crucem Tertiò figna
Conftantino apparuille, cum aduersus Scythas Condtäcinus
.
bellum gereret.

XIII.

Quid credendum profert quintus

, articulus, Deſcendit ad inferos,
Üreſurrexit?

Pfal.15.5 Zack ...e ilet,A. CHRIST v M docet, poftquàm mortuus eſſet in cruce, ſecun

16.2.4 Olcz 13.doen.dùm animam quidem adinferos vſque penetrâffe, tum vt mortis ac
& 57.quzti.1. & lib.zo.de Satanæ deuictorem , tum vt Patrum in limbo ſedentium liberatorem

197.detone Hiero.in cap:ſeſe declararet :ſecundùm corpus autem , quo iacuerat in ſepulcro,
aul.libid.cont.Marcionem tertio pòft die, cùm Triumphator exinferis redire vellet, eundem ad
Mare.ic.be Apoc.bd vitam ſua viimmortalem ac glorioſum , primogenitum ex mortuis
15.2 c reſurrexiſſe.

B. Quo admirabili opere conſolatur ac docet, ele & os de poteſtate

Satanæ ,
mortis & inferni liberari,eamg;reſurgendi gratiam omnibus
a Rom.6.a Col. 3. a b
Philip.3.d Ephere offert atque commendat, vt vere credentes in Chriſtum ,de vitijs ad
1. Pet.l. a
b 1. Corinth.19.c virtutem , à morte peccati ad vitam gratiæ, in fine porrò ſeculorum
omnium de morte corporis ad vitam immortalem reſurgant
. Nam

c2.Cor.4.d 1.Thef.4.c d qui* ſuſcitauit Iesvm , & nos cum Iesv ſuſcitabit.
TESTIMONIA .
1. A. PSALMO decimoquinto :Inſupèr & caro 8. IRENAEVS libro quinto aduersùs hæ
mea requieſcet in fpe: quoniam non derelinques reſes, capite trigefimoprimo: Ipfe Dominus tri- Chriftus
animam meam in inferno, nec dabis Sanctum tu bus diebus conuerfatus eft vbi erant mortui, os commora
um videre corruptionem . quemadmodùm prophetia ait de co : Comme- tus eftvfque
2. ZACHARI AE nono : Tu quoque in ſangui- moratus eſt Dominus fanctorum mortuorum tium ad diem
. ter
ne teftamenti tui emififti vinctos tuos de lacu, infuorum , eorum qui antè dormiêrunt in terram
quo non eft aqua . ftipulationis, & defcendit ad eos , extrahere eos,
3. PRIORIS Petri tertio : Chriftus ſemel pro & faluare eos. Et ipſe autem Dominus, Quemad- Matth.z. :
peccatis noftris mortuus eſt, iuftus pro iniuftis,vt modùm , ait, Ionas in ventre ceri tres dies, & tres
nos offerret Deo ,mortificatos quidem carne, vi- noctes manfit, fic erit filius hominis in corde ter
uificatos autem fpiritu. In quo & his qui in carce- ræ . Sed & Apoftolus ait : Aſcendit autem ,quid eft, Ephel.fo
* (aliasſpi. re erant,* fpiritu veniésprædicauit: qui incredu- nisi quia & deſcendit in inferiora cerræ ?Hoc &
tilibus)
li fueranr aliquando, quando expectabant Dei Dauid in eum prophetans dixit: Et eripuiſti ani- Pſalm.ss.
patientiam in diebus Noë cùm fabricaretur arca . mam meam ex inferno inferiori. Reſurgens au
4. AD Coloſſenſes fecundo : Delens quod ad- tem tertia die,& Mariæ, quæ ſe prima vidit & ad- loan.20.
uersùs nos crat chirographum decreti, quod erat orauit, dicebat : Noli me tangere, nondùm enim
contrarium nobis. Etipſum tulit de medio, affi- afcendi ad patrem meum : ſed vade ad diſcipulos,
gens illud cruci : expolians
& principatus & pote- & dices eis, Aſcendoad patrem meum, & patrem
itates, traduxit cófidenter, palàm triumphans ile veftrum . Si ergò Dominus legem mortuorum ſer
losin femetipfo . uauit, vt fierct primogenitus à mortuis, & com
5. ECCLESIASTICI vigefimoquarto : Pe moratus vſquead tertiá diem in inferioribus ter
netrabo omnes inferiores partes terræ, & infpici- ræ , pòft deinde furgens in carne, vt etiam figuras loan.20 .
am omnes dormientes, & illuminabo omnesfpe- clauorú oftenderet diſcipulis, fic aſcendit ad pa
rantes in Domino . trem : quomodò non confundentur, qui dicunt
6. ACTOR VM ſecundo: Quem Deus ſuſcita- inferosquidem eſſe hunc mundum , qui fit ſecun
uit ſolutis doloribus inferni,iuxta quod impoſii- dùm nos,interiorem autem hominem ipforum ,
bile erat teneri illum ab eo . Dauid enim dicit in derelinquentem hîc corpus , in ſupercæleftem
eum : Prouidebam Dominum in conſpectu meo aſcendere locum ? Cùm enim Dominus in medio
ſemper, quoniam & c. Dauid prouidés locutus eft vmbræ mortis abierit , vbi animæ mortuorum
de reſurrectione Chrifti, quia neque derelictus eſt erant, pòft deindè corporaliter reſurrexit , & c.
in inferno, neque caro eius vidit corruptionem . 9. AVGVSTINVS epiſtola nonagefimano
7. OSE AE decimotertio :De manu mortis libe- na ad Euodium : Et Dominum quidé carne mor- Chriſtam in
rabo cos, de morte redimam eos : ero mors qua ổ tificatum veniſſe in infernum ,fatìsconſtat. Ne- infernum.de
mors,morſus tuus ero inferne. que enim contradici poteft vel prophetiæ, quæ Hat.
dixis :
 í
SYMBOL O.
Pfal.15. dixit: Quoniam non derelinques animam meam eta. Neque enim infideles quoque & pro fuis cri- Impios no 11..
in inferno.Quod,nè aliterquiſquam ſapere aude minibus æternis ſupplicijs deditos, ad veniam berauit ab in
Actor... res, in A &tibus Apoſtolorum idem Petrus expo : Dominus reſurgendo reparauit : fed illos ex in feris.
nit, vel eiuſdem Petri illis verbis, quibus eum af- ferni clauftris rapuit, quos fuos in fide & a &tibus
ferit ſoluiſſe inferni dolores, in quibus impofli- recognouit. Vndè recte etiá per Ofee dicitur : Ero Ofeç 13.
Nemo nisi bile erat eum teneri.Quis ergò nisi infidelis nega- mors tua ô mors ; cro morſus tuus inferne. Id
infidelis ne- uerit fuiſſeapud inferos Chriftum ? Quòd fimo- nanque quod occidimus, agimus vt penitùs non
gat Chriſtum
apud inferos uet aliquem, quemadmodùm accipiendum ſit fit.Ex eo autem quod mordemus, partem abftra- Morfus in .
inferni ab illo folutos dolores : neque enim cæ- himus , partem
fuiſe.
perat in eis effe tanquàm in vinculis, & fic eos ſol-
uit,tanquàm fi catenas ſoluiſſet, quibus fuerat al-
ligatus; facile eft intelligere liceos ſolutos, quem-
Dolores in- admodùm folui poffunt laquei venantium , nè
de foluti dic teneant, non quia tenuerunt. Poteft & fic, vt eos
cantur. dolores eum foluiſſe credamus, quibusteneri ipfe
non poterat, ſed quibus alij tenebantur, quos ille
nouerat liberandos. Et paulò pòft: Si cauſa quæ-
ritur, cur volueritvenire in infernum , vbi dolo-
resillieſſent, quibus teneri omninò non poterat;
Pfal.37. quia erat, vtſcriptum eft, inter mortuos liber, in
quo princeps & præpofitus mortis non inuenit
aliquid quod fupplicio deberetur, hoc ſcilicet
quod ſcriptü eft :Solutis doloribus inferni ; non
in omnibus,ſed in quibuſdam accipi poteft, quos
ille dignos iſta liberatione iudicabat. Et deillo
Adamum ex quidem primo homine patre generis humani,
inferno libe: quòd eum ibidem ſoluerit,Ecclefia ferè tota con
Ecclefia. ſentit: quod eam non inaniter credidiſſe creden-
dum eft, vndecunquè hoc traditum ſit, etiam fi
Canonicarum ſcripturarum hinc expreſſa non
proferatur authoritas.
10 . IDEM in epiftola quinquagefimaſeprima
ad Dardanum , ad quæftionem primam exponés
illud,Hodiè mecum eris in Paradiſo : Non ex his
verbis in cælo exiſtimandus eft efle Paradiſus.Ne-
Chriftus fe . que enim ipſo die in cælo futurus erat homo
cundùm ani- Chriſtus Ieſus,ſed in inferno fecundùm animam ;
mam ja.in. in ſepulcro autem ſecundum carnem .Et de carne
dùm corpus quidé quòd eo die in ſepulcro fit pofita ,manife-
inſepulcro . Atiflimum eſt Euangelium . Quòd verò iila anima
in infernum deſcéderit Apoſtolicadodrina pre
Ados.z.
dicat. Quandoquidem B.Petrus ad hanc rem te-
Pfal. 15. Atimonium de Pfalmis adhibet,vbi deipfo predi-
duni eſſe demonftrat: Quoniam non derelinques
animam meam in inferno, neque dabis Sanctum
tuum videre corruptioné.Illud de anima dictum
eft,quia non ibi eft derelicta, vndè tam citò reme-
auit :illud de corpore, quod in ſepulcro corrum
pi celerireſurrectione non potuit.Sed in ſepulcro
Paradiſum nullus intelligit. Reſtat igiturvt fi fe-
Paradiſus in cundùm hominem dictum eft ; Hodiè mecum
en gastro fui eris in Paradiſo ,in inferno intelligatur effe para-
curus erat . difus, vbi erat eo die futurus ſecüdùm humanam
animam Chriftus .
11.
ET libro vigeſimo de ciuitate Dei, capite de-
Apimæ pio- cimoquinto : Si enim non abfurdè credi videtur,
rum ex iafer. antiquos etiam ſanctos, qui venturi Chrifti tenue
fi deſcēſum erunt fidem ,locis quidem à tormentis impiorum
Liberatz . remotiffimi s, ſed apud inferos fuiſſe, donèc eos
indè fanguis Chrifti, & ad ea loca deſcenſus, erue
ret; profectò deinceps boni fideles effuſo illo pre-
cio iam redempti,prorsùs inferosneſciunt,donèc
etiam receptis corporibus, bona recipiant quz
merentur.
12. ITEM fermone cétefimo trigeſimoſeptimo
de tempore: Nulla neceflitate, fed propria volun
tate in ligno ſe ſuſpendipermifit,clauiscorpus ſu
Anima Chri- um perforari non renuit, animam ponédo mor
fti ad inferos temſuſtinuit,carnem in fepulcro pofuit, & comi-
deſcendit &
electos indè tante ſecum anima ad infernadeſcendit.Per hanc
liberauit. electi,qui quanuis in cranquillitatis fimu, tamen
Eadem habet
B. Greg.ho. apud inferni clauftra tenebantur, ad Paradiſi am
22.in Euang, mæna reducti ſunt. Quod ante paflionem dixit,
loansz . in reſurrectione ſua Dominus impleuit: Si exalta-
tus fuero, inquit, à terra, omnia traham ad me.
Omnia etenim traxit, qui de electis ſuis apud in
feros nullum reliquit.Omnia abftulit,vtiqu'elem
Q. XIII. 19
relinquimus. Quia ergò in ele ferni.
ctisſuis funditùs occidit mortem ,mors mortis
extitit. Quia verò ex inferno partem abftulit, &
partem reliquit, non occidit funditùs, ſed mo
mordit infernū. Ait ergò ; Ero mors cua ô mors.
Ac fi apertè dicat, Quia in electis meis te funditùs
perimo : Ero morſus tuus inferne, quia ſublatis
meis ,te in parte transfigo.Tunc etenim Dominus
nofter Ieſus Chriftus illum tenebrarum & mortis Principë te
principem colligauit,legiones illius perturbauit, nebrarú alli
portarum inferni većtes ferreos confregit,omnes cites ferrc .
iuftos, qui originali peccato adftricti tenebantur, os conftegie.
abfoluit, captiuos in libertatem priſtinam reuo. Pſal.106.
cauit, peccatorum tenebris obcæcatosfplendida
luce perfudit. Ecce audiftis, quòd defenfor no
fter vltionis Dominus liberè egiſſe deſcribitur: Pfal.93,
poftquam enim exaltatus, id eft, à Iudæis in cruce
ſuſpenſus eft,vt hæc breuiter cuncta perftringam ,
mox ve ſpiritum reddidit, vnita ſuæ diuinitati Vnita diuini.
anima ad inferorum profunda deſcendit.Cumi tati anima ad
tenebrarum terminum quafi quidam depræda- inferos fta . .
tim deſcédit
tor ſplendidus ac terribilis attigiſſet, aſpicientes
eum impiæ ac tartaricæ legiones territæ ac treme.
tes inquirere cæperunt, dicentes : Quisnã eft ifte Terror &
terribilis, & niueo ſplendore coruſcus? Nunquàm querimonia
nofter talem excepit tartarus, nunquàm in no Dæmonum .
ftram cauernam talem euomuit mundus.Inuafor
ifte, non debitor ; exactor eft, non peccator : iu
dicem videmus, non ſupplicem : venit iubere,
non ſuccumbere: eripere,non manere , & c.ad lon
gum pulcherrimè.
i3. HIERONYMVS in caput quartum ad Ex
phefios:Inferiora terræ infernusaccipitur,ad qué Ephef.4 .
Dominus nofter Saluatoris deſcendit, vt ſancto- Animas ex
rum animas, quç ibi tenebantur incluſat,fecum ad infernoChri
cælos victor abduceret. Vndè & poft reſurrectio- Masabduxit.
nem eius, plurimacorpora iuftorum in ſancta ci- Infernuseft
uitate viſa funt. Quod autem infernus in inferio- in inferiori
parte terræ .
ri parte terrę fit, & Pſalmiſta teſtatur dicens: Aper
Pfal.os.
ta eft terra, & deuorauit Dathan , & operuit ſuper
congregationem Abyron . Et ipſum in Numero
rum libro pleniùs explicatur. Alio quoque loco Num.16.
legimus : Veniat mors ſuper eos, & deſcendant in Pfal.54.
infernum viuentes .
14. IDEM in caput decimumtertium Ofex : Li
berauit omnes Dominus, & redemit in paflione Anima Chri.
crucis, & effuſione ſanguinisſui : quando anima fi in inferna
eius deſcendit in iufernum , & caro eius non vidit pios libera.
corruptionem , & ad ipfam mortem atque infer- uit.
ô mors. Idcircò oreç 13 .
num locutus eſt : Ero mors cuamorte
enim mortuus ſum , vt tu mea moriaris.
Ero morſus tuus inferne, qui omnes cuis faucibus
deuorabas.
15. TERTULLIAN V Slibro fecundo aduer
sús Marcionem ,capite quarto, poſtquam deſcri
pfiffet Chriſti paſſionem
& mortem , fubiungit:
Poft vbi fecretas inferni venit ad vndas ; Chriltus ad
inferos des
Atque ſuum vi&or captiuum luce retexit, ſcendir.
Aftanti iuſſum patris virtute peregit,
Spontè ſuü corpus quod liquerat,ipfe recepit.
16. ` MATTHAEI duodecimo: Quomodò po
teſt quiſquam intrare in domum fortis, & vaſa
eius diripere,nisì priùs alligauerit fortem , & tunc
domum illiusdiripiet?
17. A D Hebræos ſecundo : Vtper mortem de
ftrueret eum qui habebat mortis iinperiū, id eft,
diabolum, & liberaret eos,qui timoremortis per
totam vitam obnoxijeraniſeruituti.
18. MARCI decimoſexto:Surrexit,non eft hic.
B 4 Sur
 20 Q. XIII. DE FIDE ET
Surgens autem Ieſus mane prima fabbati, appa- peccatum in veftro mortali corpore , vt obediatis
ruit primòMariæ Magdalenæ & c. concupiſcentijs eius . Sed neque exhibeatis mem
19. APOCALYPSIS primo capite : A leſu bra veftra arma iniquitatispeccato : ſed exhibete
Chrifto, quieft teftis fidelis,primogenitusmortu- vos Deo , tanquàm ex mortuis viuentes : & mem
orum . Ibidem: Ego ſum primus & nouiflimus, & bra veftra arma iuftitia Deo .
viuus, & fui mortuus, & cccè ſum viuens in ſecula 2. AD Coloſſenſes tertio : Igitur fi conſurrexi
ſeculorum , & habeo claues mortis & inferni, ftis cum Chriſto , quæ fursùm funt quærite, vbi
20. IOANNIS ſecūdo : Soluite templum hoc, Chriftus eſt in dextera Dei ſedens : qux fursùm
& irrtribus diebus excitabo illud . Elle autem dice- ſunt ſapite,non
quæ ſuper terram . Mortificate er
bat de templo corporis ſui. gò membra veftra quæ funt ſuper terram : forni
21 . AD Coloſſenſes primo:Etipfe eft caput cor- cationem , immunditiam & c. Nunc autem & de
poris Eccleſiæ , quieſt principium ,primogenitus ponite vos omnia: iram , indignationem , maliti
exmortuis,vt fic in omnibus ipſe primatum te- am ,blafphemiam , turpem ſermonem de ore ve
nens :quia in ipſo complacuit omnem plenitudi- ftro. Nolite mentiri inuicem ,expoliantes vos ve
nem inhabitare: & per eum reconciliare omnia terem hominem cum actibus fuis, & induentes
in ipſum , pacificans per ſanguinem crucis eius, fi nouum eum qui renouatur in agnitionem , ſecun
ue quæ in terris,fiue quæ in cælis ſunt. : dùm imaginem eius qui creauit illum . Induite
22. " PRIORIS ad Corinthios decimoquinto : / vos ergò ficut electi Dei, fancti & dilecti, viſcera
Tradidi enim vobis in primis, quod & accepi: miſericordiæ & c.
quoniá Chriſtus mortuus eft pro peccatis noftris, 3: AD Philippenſes tertio :Noftra auté conuer
fecundùm fcripturas: & quia ſepultus eft, & quia fatio in cælis eft : vndè etiam Saluatorem expecta
reſurrexit tertia die,ſecundùm ſcripturas : & quia mus Dominum noftrum Ieſum Chriſtum , quire
viſus eft Cephę,& poft hocvndecim.Deindè viſus formabit corpus humilitatis noftræ , configura
eſt plus quam quingétis fratribus fimul:ex quibus tum corpori claritatis fuæ, fecundùm operatio
multi manent vfq adhuc, quidam autem dormi nem qua etiam poſlitſubijcere fibi omnia .
erunt. Deindè vifus eft lacobo, deindè Apoftolis 4. AD Ephefios quarto:Deponite.vos ſecüdùm
omnibus.Nouiſſimè autem omniú tanquàm ab- priftinam conuerfationem veterem hominé, qui
ortiuo viſus eft & mihi.Si reſurrectio mortuorum corrumpitur ſecundùm defideria erroris. Reno
non eft,nem Chriftus refurrexit.Si autem Chriftus uamini autem ſpiritu mentis veftræ , & induite
non reſurrexit, inanis eft ergò prædicatio noftra, nouum hominem , qui fecundùm Deum creatus
inanis eſt & fides veſtra. Inuenimur autem & falfi eft in iuftitia & fan &titate veritatis. Propter quod
teftes Dei: quoniá tcftimonium diximusaduersùs deponentes mendacium , loquimini veritaté &c.
Deum , quòd fufcitauerit Chriſtum quem nó fuf- Eftote autem inuicem benigni &c.
citauit, fimortui non reſurgunt. Nam fimortui 5. PRIORIS Petri primo: Benedi& us Deus &
non reſurgunt,nequeChriftus reſurrexit.Quòd fi Pater Domini noftri Iefu Chrifti, qui ſecundùm
Chriftus non refurrexit, vana eft fides veſtra: ad- miſericordiam ſuam magnam regenerauit nos in
huc enim eftis in peccatis veftris. Ergò & qui dor . fpem viuam per reſurrectionem Ieſu Chrifti ex
miêrunt in Chrifto, periêrunt. Si in hac vita tan- mortuis, in hæreditatem incorruptibilem & in
tùm in Chrifto fperantes ſumus, miſerabiliores contaminatam & immarceſcibilem ,conſeruatam
fumus omnibus hominibus. Nunc autem Chri- in cælis &c.
ftus reſurrexit àmortuisprimitię dormientium , 6. PRIORIS ad Corinthios decimoquinto :
quoniam quidam per hominem mors, & per ho- Sicuc in Adam omnes moriuntur,ita & in Chrifto
minem reſurrectio mortuorum . omnes viuificabuntur. Vnuſquiſo auté in ſuo ora
1. B. AD Romanos ſexco : Conſepulti enim ſum dine, primitiæ Chriftus: deindèij qui ſuntChri
mus cum illo per baptiſmum inmortem , vt quo- fti, qui in aduentum eius crediderunt.
modò Chriſtus ſurrexit à mortuis per gloria Pa- 7. POSTERIORIS ad Corinthios quarto :
tris, ità & nos in nouitatevitçambulemus.Si enim Sciétes quoniam qui ſuſcitauit Ieſum , & nos cum
complantati facti ſumus fimilitudini mortis eius, Iefu ſuſcitabit.
fimul & reſurrectionis erimus. Hoc fcientes, quia 8. PRIOR IS ad Theſſalonicenſes quarto : Si
vetushomonofter fimul crucifixus eſt, ve deſtru- credimus quòd Ieſus morcuus eft, & reſurrexit:
atur corpus peccati, vt vltrà non ſeruiamus pec- ità & Deus eos qui dormiêrunt per Ieſum , addu
cato .Qui enim mortuus eft ,iuftificatus eſtà pecca cet cum eo . Hoc enim vobis dicimus in verbo
to .Si autémortui fumus cum Chriſto, credimus Domini, quia nos qui viuimus, qui reſidui ſu
quia fimul etiam viuemus cum Chriſto: ſcientes mus in aduentu Domini, non præueniemus eos
quòd Chriftus reſurgés ex mortuis, iam non mo- qui dormiêrunt.Quoniá ipfe Dominus in iuſſu &
ritur:mors illi vltrà no dominabitur.Quòd enim in voce archangeli, & in tuba Dei defcendet de cę.
mortuus eft, peccato mortuuseſt ſemel q : uòd au- lo : & mortui qui in Chrifto funt, reſurgent pri
té viuit,viuit Deo.Ità & vos exiſtimate, vos mor- mi . Deindè nos quiviuimus, qui relinquimur,fi
tuos quidem eſſe peccato , viuentes autem Deo in mul rapiemur cum illis in nubibusobuiam Chri
Chrifto Ieſu Domino noftro. Non ergò regnet ſto in aèra, & fic ſemper cum Domino erimųs.
XIIII.

Quid adfert fextusarticulus, Aſcendit ad celos ?

Pfal.67.c d 46.1-8.a Mar.
16. d loan.3 b Actor.1.b A. ABSOLVto humanæredemptionisopere,Dominum IES V.M

Hebu P.Pet.2. to band oftendit,poftquam rediuiuusille ſuis apparuiffet,multisq; argumen

2.a loan.20.d
tis reſurre & ionis ſuç veritatéconfirmâffet,demùm quadrageſimo die

in cælú aſcendiffe, vt fecundùm naturá humaná ſuper omnia exalta

1 a Plal.1o9.a. Act.7.8 Lue retur, & vnus omnium maximè ab omnibus celebraretur. ' Sedet igi
22.8
Ephef.i.d Matth.28.d tur Dominus Iesvs in celis ad dexteram virtutis Dei,parem cum Pa

tre poteſtatem exercens, gubernans omnia, diuinaque maieſtate re

b.Aug.lib.de fide & ſynıb. ſplendens penitùs : quodeft nimirùm ad Patris ſedere dexteram .
B. Hæc læta CHRISTI aſcenſio, noſtrę Fideiac Spei certitudo eft,

vt quo
 SYMBOLO.
vt quò' caput præceſſit, proſtrațis ſemel hoftibus, eodèm membra
etiam , ſi capiti“ modò pareant & inhæreant fuo, peruentura eſſe ma
ximèconfidamus. Vado, inquit,parare vobis locum .
TESTIMONI A.
1. A. PSALM O ſexageſimoſeptimo:Regna ter-
ræ cantate Deo :pſallite Domino,prallite Deo ,qui
aſcendit fuper cælum cæli ad Orientem . Ibidem ,
Aſcendifti in altum ,cepifticaptiuitatem accepifti
dona in hominibus. Videruntingreſſus tuos De-
us,ingreffus Dei mei, regismei, qui eft in fancto.
Præuenerunt principes coniuncti pſallentibus in
medio iuuencularum tympaniſtriarum .
2. ITEM quadragefimoſexto : Aſcendit Deus
in iubilo ,Dominus in voce tubæ ,
3. ET octauo : Eleuata eſt magnificentia tua ſú-
per cælos.
MARCI decimoſexto :Et Dominusquidem
Ieſus poftquàm locutus eft eis, aſſumptus eſt incz-
lum , & fedet à dextris Dei .
5. IOANNIS tertio : Nemo aſcendit in celum ,
nisi qui deſcendit de cælo , filius hominis qui eſt
in cælo .
6. ACTOR VM primo: Primum quidem ſer-
monem feci deomnibus,ô Theophile, quę cæpit
Ieſus facere & docere, vfque in diem qua præcipi-
ens Apoftolis per Spiritum ſanctum , quos elegit,
affumptus eít : quibus & præbuit ſeipſum viuum
poft pafſionem ſuam in multis argumentis, per
dies quadraginta appárens eis, & loqués de regno
Dei . Et videntibus illis eleuatus eft, & nubes ſuf
cepit eum ab oculis eorum .
7. AD Ephefios quarto:Aſcendens in altum ,ca-
priuam duxit captiuitatem : dedit dona homini-
bus. Quòd autem aſcendit,quid eft, nisi quia de-
ſcendit primùm in inferiores partes terræ ? Qui
deſcendit,ipſe eit & qui aſcendit ſupra omnes cx
los, vt impleret omnia ,
8. ET capiteſecüdo : Cùm effemusmortuipec-
catis , conuiuificauit nos in Chrifto, ( cuius gratia
eftis ſaluati) & conreſuſcitauit, & conſedere fecit
in cæleftibus in Chrifto Iefu .
9. : ITEM capiteprimo:Suſcitans illum à mor-
tuis, & conftituensad dexteram ſuam in cælefti-
bus ſupra omnem principatum & poteftatem , &
virtutem , & dominationé, & omne nomen quod
nominatur non ſolùm in hoc ſeculo ,fed etiam in
futuro . Et omnia ſubiecit fub pedibus eius : &
ipfum dedit caput fupra omnem ecclefiam , quæ
eft corpusipfius, plenitudo eius, qui omnia in
omnibus adimpletur.
10. AD.Coloſſenſes tertio: Igitur fi conſurrexi
ftis cum Chrifto , qux furſum funt quærite, vbi
Chriftus eft in dextera Dei fedens : qux ſurſum
ſunt ſapite, non quæ ſuper terram .
11. AD Hebræos primo :Sedet ad dexterámaie-
ftatis in excelfis, tanto melior angelis effectus,
quanto differentius præ illis nomen hæredita-
uit,& c. Ad quem autem Angelorūdixit aliquan-
do Sedeà dextris meis.
12. PRIORIS Petri fecüdo:Ad quem acceden-
tes, lapidem viuum, ab hominibus quidérepro-
batum , à Deo autem electum & honorificatum .
13. PRIMAE epiftolæ Ioannis ſecundo: Si quis
peccauerit,aduocatum habemus apud patrem le-
Tum Chriftum iuftum : & ipſe eſt propitiatio pro
peccatis noftris : non pro noftris autem tantùm,
ſed etiam pro totius mundi .
14. IOANNIS vigefimo : Vade ad fratres me-
os, & diceis, Aſcendo ad patrem meum & patrem
XV.
Quid credendum exhibet ſeptimus articulus, Indè venturus eſtiudicare?
A.
PROPONIT extremum iudicij dié, quádo Chriſtus in humana Pfal.c.a Efa.3.0 66.4
carne rursùs à fummo cælo deſcendet,ac tremendú aget iudicem to. Malac.4.1 6 loel.s.de
Q. XVIII.
c Heb.s.c Rom 8.c 2.Ti.
motha.. ioan.lsia
d loan.14.a
veftrum ,Deum meum & Deum veftrum .
15. ' PSALMO centefimo nono : Dixit Domi
nus Domino meo , ſede à dextris meis,donec po
nam inimicos & c .
16. ACTOR VM ſeptimo: Cùm autem Stepha
nus eſſet plenus Spiritu ſancto , intendens in cælu ,
vidit gloriam Dei,& Ieſuni ftantem à dextris Dei.
Et ait,Ecce video cælos apertos,& filium hominis
ftantem à dextris virtutis Dei.
17. LVCAE vigefimofecundo : Ex hoc autem
erit filius hominis fedensà dextris virtutis Dei .
18. PRIORIS ad Corinthios decimoquinto :
Oportet autem illü regnare, donèc ponat omnes
inimicos ſub pedibus eius.
19 . AD Ephefios primo: Suſcitans illum à mor
tuis, & conftituens ad dexteram ſuam in cælefti
bus,& c.vt fuprà.
20. MATTHAEI vigefimooctauo : Data eft
mihi omnis poteftas in cælo & in terra.
21. AVGVSTINVS in libro de fide& fymbo
lo ,capite ſeptimo: Credimus, quòd fedet ad dex
teram Dei Patris: nec ideò tamen quafi humana
forma circunſcriptü effe Deum Patrem ,arbitran
dum eft, vt de illo cogitatibus, dextrum aut ſini.
ftrum latus animo occurrat: aut id ipſum , quòd
ſedere Pater dicitur, flexis poplitibus fieriputan
dum eft, né illud incidamus facrilegiú, quo exe
cratur Apoftolus eos, qui commutauerunt glo- Rom.i.
riam incorruptibilis Dei,in ſimilitudiné corru
ptibilis hominis. Tale enim fimulacrú Deo nefas
eft Chriftiano in templo collocare, multo magis
in corde nefarium eft ,vbi verè eft templum Dei ,fi
à terrena cupiditate atque errore mundetur, Ad Sedere ad
dexterá ergointelligendú eft dictum eſſe in fum-dexterá quid
mabeatitudine,vbi iuftitia & pax & gaudium eſt.
Sicut ad finiftram hædi conftituuntur; id eft, in Matth . 25.
miſeria, propteriniquitates & labores atque cru
ciatus. Sedere ergò quòd dicitur Deus, non mem
brorum pofitionem , fed iudiciariam fignificat
poteftatem ,qua illa maieſtas núquàm caret, ſem
per digna dignis tribuendo : quanuìs in extremo
iudicio multò manifeftiùs inter homines vnige
niti filij Dei iudicis viuorum atquemortuorum
claritas indubitata fulfura fit.
1. B. AD Hebræos quinto : Et quidem cùm effe
filiusDei,didicit ex ijs, quæ paffus eft, obedienti
am : & conſummatus, factus eft omnibus obtem
perantibus fibi,caufa falutis æternæ .
2. AD Romanos octauo : Ipfe enim Spiritus te
2.
ftimonium reddit ſpiritui noftro ,quòd fumus fi
lij Dei.Si autem filij, & hæredes :hæredes quidem
Dei,cohæredes autem Chrifti : fi tamon compati
mur, vt & conglorificemur.
3. POSTERIORIS ad Timotheum ſecundo :
Fidelis fermo. Nam fi commortui ſumus, & con
uiuemus: fifuftinebimus, & conregnabimus.
4. IOANNIS decimoquinto : si quis in me
non manferit, mittetur foràs ficut palmes, & are
ſcet, & colligent eum, & in ignem mittent, &
ardet. Si manſeritis in me, & verba mea in vo
bis manſerint, quodcunque volueritis peteris, &
fiet vobis.
5. ITEM decimoquarto : In domo Patris mei
manſiones multæ ſunt. Si quo minùs, dixiffem
vobis : quia vado parare vobis locum .
tius
 22 Q. XV. DE FIDE ET

à Matth.25.C 24.bcd tius orbis, & palàm vnicuiq; reddet ſecúdùm opera ſua. Iudicabit‘igi
Luc.21.6 Actor.co.f
1.Thef.4.0 saa 1.Cor.158tur in ſede Maieſtatis ſuæ ad vnum omnes probos ac improbos, ſiuc
2.Thef.z.a b 2. Pet.2.c
quos iudicijdies illa viuosadhucin carne,vel anteà mortuos offendet.

B. Vndè admonemur, eo cautiùs re &iusq; nobis viuendú eſſe, quo

b Matth.12.c Sap.le , certiùs perſuaſum habemus,noftras a & iones,"cogitationes, & vitę ra
Efa.66.f Eccles 12.d
Rom.2.c Apoc.20.d tiones omnes ob oculoscuncta cernétis & æquiflimèiudicantis Dei
Bafil.cpift.ad virginem
lapſam . vſque verſari. Etenim æquus & iuftus eſt ſcrutator ille cordium &
c Hicr.17.b Heb.4.d
Gal.6.6 1. Thell.4.b vindex iniquitatú, ante cuiustribunalmanifeſtari nos omnes opors
Eccles 12 d 2.Cor.s.b
Rom . 14.b tet ,vt vnuſquiſque prout geſſit ſuo in corpore, fiue bonum ,fiuema

Math.10.d Iob 24. lum , ab illo recipiat. Quinec boni « quicquam in hac vita geſtum ſuo
præmio defraudabit, nec perperam fa &ta vlla impunèſinet abire.
TESTIMONIA .
1. A. PSALM O nonageſimoſexto : Nubes & temporeillo,cùm conuertero captiuitatem luda
caligo in circuitu eius,iuftitia & iudiciú correctio & Hieruſalem , congregabo omnes gentes, & de
ſedis eius.Ignis ante ipſum pręcedet, & inflamma- ducam easin vallem loſaphat: & diſceptabo cum
bit in circuitu inimicos eius. Alluxerunt fulgura cisibi ſuper populo meo & hæreditate mea Iſra
eiusorbiterræ ,vidit & commota eft terra: Mon- el, quos diſperſerunt in nationibus, & terram me
tes ficut cera Auxerunt à facie Donini,à facie Do- am diuiſerunt. ' Et paulò pòft : Conſurgant &
mini omnis terra.Annunciauerunt cæli iuftitiam aſcendant Gentes in vallem loſaphat: quia ibi ſe.
cius ,& viderunt omnes populi gloriam eius. debo, vtiudicem omnes gentes in circuitu.
2. ESAIAE'tertio : Dominus ad iudicium ve- 8. MATTHAEI vigelimoquinto :Cùm autem
niet cum fenibus populi fui, & principibus eius. venerit filius hominis in maieftate ſua, & omnes
Stacadiudicandum Dominus, & ftat ad iudican- angeli cum eo, tuncſedebit ſuper ſedem majefta .
dos populos. tis lux, & congregabuntur ante eum omnes gen .
3. Ef ſexageſimoſexto: Ecce Dominus in igne tes , & feparabit eos ab inuicèm , ficut paſtor ſegre
venis& quafi curbo quadrige eius : reddere in in- gat oues ab hædis : & ftatuet oues quidem à dex
dignatione furorem fuum , & increpationem fu- tris ſuis, hædos autem à finiftris. Tunc dicet rex
am in fiammaignis : quia in igne Dominus diju- his qui à dextris eius erung, Venite benedicti pas
dicabit, & in gladio fuo ad omné carnem , & mul- tris mei & c.
tiplicabuntur interfecti à Domino . 9. ET vigefimoquarto : Et multi pſeudopro
4. IOANNIS quinto : Neque enim pater iu- phetæ ſurgent &c. Etprædicabitur hoc euangeli
dicat quenquam : fed omne iudicium dedit filio , um regni in vniuerſo orbe, in teſtimoniú omni
vtomnes honorificent filium , ficut honorificant bus gentibus : & tunc veniet confummatio . Sur.
patrem . Et paulò pòft : Sicut enim pater habet vi gent pſeudochrifti,& pſeudoprophetæ , & dabunt
tam in femetipfo,fic dedit & filio habere vitamin figna
magna & prodigia,ità vt in errorem indu .
femetipfo : & poteftatem dedit ei eriam iudici- cantur (li fieri poteft) etiam ele& i. Ecce prædixi
um facere, quia filiushominis eſt. Nolite mirari vobis. Si ergò dixerint vobis, Eccè in deſerto eft :
hos quia venit hora in qua omnes, quiin monu- nolite exire. eccèin penetralibus, nolite credere.
mentis funt, audient vocem filij Dei. Sicut enim fulgur exit ab Oriente, & párec vſque
S. SOPHONIAE primo:luxtà eſt dies Domi- in Occidentem : ità erit & aduentus filij homi.
ni magnus, iuxtà eft & velox nimis: vox diei Do- nis. Vbicunquè fuerit corpus, illic congregabun
mini amara, tribulabitur ibi fortis. Dies irz dies tur & aquilæ . Statim antem poft tribulationem
illa, dies tribulationis & anguftiz, dies calamita- dierum illorum fol obfcurabitur, & luna non
tis & miferiæ , dies tenebrarů & caliginis ;diesne- dabit lumen ſuum , & ftellæ cadene de cælo , &
bulę & turbinis, dies cubÇ & clāgoris ſuper ciuita- virtutes cælorum commouebuntur, & tunc pa
tes munitas, & ſuper angulos excelſos. Et tribula- rebit fignum filij hominis in cælo : & cunc plan
bo homines, & ambulabútvtcæci,quia Domino gentomnes tribus terræ, & videbunt filium ho
peccauerunt : & effundetur ſanguis eorum ficut minis venientem in nubibus cæli cum virtute
humus,& corpora eorum ficutftercora:fed &ar- multa & maieftate.Et mittet angelos ſuos cum
gentum eorum, & aurum eorum non poterit li- tuba & voce magna : & congregabunt electos eius
berare 'cos in die irę Domini : in igne zeli eius de- à quatuor ventis, à fummis cælorum vſque ad
uorabitur omnis terra, quia conſummationem terminos corum . De dieautem illa & hora nemo
cum feftinatione facietcui &tishabitantibus terrā. cit, neque angeli cælorum , nisi folus pater. Sic
6. MALACHIAE quarto : Ecce enim dies ve ut autem in diebus Noé, ità erit aduentus filij ho
niet fuccenſa ,quafi caminus: & erut omnes ſuper- minis, ficut enim erantin diebus ante diluuium
bi & omnes,faciétesimpietaté, ftipula ; & inflam- comedentes & bibentes, nubentes & nuptui tra
mabit eos dies veniens, dicit Dominus exercitu- dentes, vfque ad eum diem, quo intrauit Noë in
um, quæ non derelinquet eis radicé & germen . Et arcam, & non cognouerunt donèc venit diluui.
orietur vobis timentibus nomen meum ſol iufti- um, & tulit omnes : ità erit & aduentus filij ho
tiæ , & fanitas in pennis'eius : & egrediemini, & fa- minis, & c.
lietis ficut vitulidearmento. Et calcabitis impi- 10. LVCAE vigefimoprimo: Et erunt figna in
ot cùm fuerint cinis fub planta pedum veftro- fole & luna & ftellis : & in terris preſſura gentium
rum , in die qua ego facio , dicit Dominus exerci- præ confufione fonitus maris & Aucuum , are
tuum . Mementote legis Moyfi ferui mei, quam ſcentibus hominibus præ timore & expectatione,
mandaui ei in Horeb ad omnem Iſraelpræcepta quæ ſuperuenient vniuerſo orbi. nam virtutes
& iudicia.Ecce ego mittam vobis Eliam Prophe- cælorum mouebuntur : & tunc videbunt filium
tam , antequàm veniat dies Domini magnus & hominis veniétem in nube cum poteſtate magna
horribilis, & conuertet cor patrum ad filios, & & maieſtate. Amen dico vobis, quia non prætera
cor filiorum ad patres eorum , nè fortè veniam & ibitgeneratio hæc, donec omnia fiant. Cælum &
percutiam terram anathemate. terra tranſibunt,verba autem mea non tranfibut.
7. 10ELIS tertio : Ecce in diebus illis & in Atcendite aurem vobis, ne fortè grauentur cor
da vea
 SYMBOL O.
Q. XV.
da veftra in crapula & ebrietate, & curis huius vi- Nouos verò cælos & nouam terram fecundùm
tæ : & fuperueniat in vos repentiua dies illa.Tan- promiſſa ipfius expectamus, in quibus iuſtitia
quàm laqueusenim fuperueniet in omnes, quiſe habitat.
dent ſuper faciem omnis terræ . Vigilate itaque 1. B. MATTHAEI duodecimo : Dico autem
omni tempore orantes, vt dignihabeaminifuge- vobis,quoniam omne verbum ociofum quodlo
re ifta omnia , quæ futura ſunt, & ftare ante filium cuti fuerint homines, reddent rationem de eo in
hominis . die iudicij.Ex verbis enim tuis iuftificaberis, & ex
It . ACTOR VM decimo : Et præcepit nobis verbis tuis condemnaberis.
prædicare populo & teftificari, quia ipfe eft, qui 2. SAPIENTIAE primo : Propter hoc qui
conftitutus eft à Deo iudex viuorū & mortuorü . loquitur iniqua, non poteft latere, nec præteriet
12. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quarto:Nos illum corripiens iudiciū . In cogitationibus enim
qui viuimus, quireſidui ſumus in aduentu Domi- impijinterrogacio crit: fermonum autem illius
ni,non pręueniemus eos qui dormiêrunt.Quoni- auditio ad Deum veniet, ad correptionem ini
am ipfe Dominusin iuſfu & in voce Archangeli & quitatum illius. Sermo obſcurus in vacuum non
in tubaDei deſcendet de cælo : & mortui qui in ibit.
Chriſto ſunt,refurgentprimi.Deindè nos qui vi- 3. ESAIAE fexagefimoſexto : Ego autem ope
uimus, qui relinquimur, fimul rapiemur cum il- ra eorum & cogitationes eorum venio vt congre
lis in nubibus obuiàm Chrifto in aëra, & fic ſem- gem cum omnibus gentibus & linguis : & veni
per cum Domino erimus.Itaque conſolamini in- ent, & videbunt gloriam meam .
uicem in verbis iftis. 4. ECCLESIASTAė duodecimo : Cuncta
13. ET capite quinto : Dies Domini ficutfur in qux fiút,adducet Deus in iudicium pro omni er
nocte, ità veniet. Cùm enim dixerint,Pax & ſecu- rato , fiue bonum , fiue malum fit.
ritas, cuncrepentinus eis fuperuenietinteritus,fic- 5. AD Romanos ſecundo : Cùm enim gentes
ut dolor in vtero habenti, & non effugient. Vos quæ legem non habent, naturaliter ea quæ legis
autem fratres,non eſtis in tenebris, vt vos dies il- funt faciunt: eiuſmodi legem non habentes, ipfi
la tanquam fur compræhendat. fibi funt lex : qui oftendunt opus legis fcriptum in
14. . PRIORIS ad Corinthios decimoquinto : cordibus fuis, teftimonium reddente illis conſci
Ecce myfterium vobis dico. Omnes quidem re entia ipforum , & inter fe inuicem cogitationum
ſurgemus,fed non omnes immutabimur. In mo- accuſantium aut etiam defendentium , in die cùm
méto, in iđu oculi, in nouiſſima tuba (canet enim iudicabit Deus occulta hominum.
tuba ) & mortui reſurgent incorrupti, & nos im 7. APOCALYPSIS vigefimo:Etvidithronú
mutabimur. magnum candidum ,& fedentem ſuper eú à cuius
15. POSTERIORIS ad Theſſalonicenſes ſem conſpectu fugit terra & cælum, & locus non eft
cundo:Non citò moueamini à veſtro ſenſu ,neque inuentus eis. Et vidi mortuos magnos & pufillos
terreamini,nequeper ſpiritum ,neque per fermo- ftantes in conſpectu
throni, & libri apertiſunt: &
nem , neqs per epiſtolam táquam per nos miſſam , alius liber apertus eſt,qui eft vitę: & iudicati ſunt
quafi inftet dies Domini. Ne quis vos feducatvl- mortui ex his quæ fcripta erant in libris fecúdùm
lo modo, quoniã nisi venerit diſceſio primú, & opera ipforum . Et dedit mare mortuos qui in eo
reuelatus fuerit homo peccati, filius perditionis, erác, & mors & infernus dederunt mortuos ſuos
qui aduerſatur, & extollitur ſupra omne quod qui in ipſis erant: & iudicatum eſt de fingulis fe
dicitur Deus,aut quod colitur,ita vt in téplo Dei cundùm opera ipforum.Et infernus & morsmif
fedeat,oftendes ſe tanğfit Deus. Et tunc reuelabi- fi funt in ftagnum ignis . Hæc eft mors ſecunda. &
tur ille iniquus,qué Dominus Iefus interficiet fpi- qui non eft inuentus in libro vitæ ſcriptus, miffus
ritu oris fui, & deftruet illuſtratione aduentus fui eft in ftagnum ignis.
eu,cuius eft aduentus ſecundùm operationéSata- 2. BASILIVS Magnus in Epiſtola ad virgi
næ in omni virtute, & fignis & prodigijs mendaci nem elapfam : Reuoca in memoria diuinam Da
bus, & in omni feductione iniquitatis ijsqui pere- nielis vifionem: Fluuius ignis decurrebat ante Dan.ge
unt, eo quòd charitatem veritatis non receperüt, ipfum ,mille millia miniftrabant ipfi,cétena mil
vt falui fierent. Ideò mittet illis Deus operatio- lia adftabantipſi,iudicij locum conftituit, & libri
nem erroris, vt credant mendacio: vt iudicentur aperti ſunt. Bona, mala, manifeſta, occulta, res,
omnes, qui non crediderunt veritati, fed confen- verba, cogitatus, omnia aceruatìm ,vt ab omni
ſeruntiniquitati. bus angelis achominibus exaudiri poſlint,mani
16. POSTERIORIS Petritertio:Hoc primùm feftè reuelabuntur. Ad hæcquales neceſse eſt effe
fcientes, quòd venientin nouiflimis diebus in de- cos qui malè vixerunt ?
ceptione illuſores, iuxta proprias concupiſcenti- 8. TEREMIAE decimoſeptimo: Prauum eft
as ambulantes,dicentes : Vbieft promiſlio aut ad- cor hominis & infcrutabile: quis cognofcet illud ?
uentus eius?Ex quo enim patres dormiêrunt,o- Ego Dominus fcrutans cor & probans renes : qui
mnia fic perfeuerát ab initio creaturæ.Latet enim do vnicuiqueiuxta viam ſuam , & iuxta fructum
eos hoc volentes,quòd cęli erant priùs, & terra ,de adinuentionum ſuarum .
aqua & per aquam ,confiftens Dei verbo: per quę, 9. Ad Hebræos quarto : Viuus eſt fermo Dei &
ille tunc mundus aqua inundatus perijt. Cæli au- efficax, & penetrabilior omnigladio ancipiti : &
tem qui nuncſung & terra, eodem verbo repofiti pertingens vſqz ad diuifionem animæac ſpiritus,
funt, igni reſeruati in diem iudicij & perditionis compagum quoque ac medullarum , & diſcretor
impiorum hominum.Vnum verò hoc non lateat cogitationum & intentionum cordis. Et non eft
vos chariſſimi,quia vnus dies apud Dominú ſic- vlla creatura inuifibilis in conſpectu eius : omnia
ut mille anni, & mille anni ficut dies vnus. Non ausem nuda & aperta ſunt oculis eius.
tardat Dominus promiſlionem fuá ficut quidam 10 . AD Galatas ſexto : Vnuſquiſque onus ſuum
10.
exiftimant: ſed patienter agit propter vos, nolens portabit. Quæ ſeminauerit homo, hæc & meter.
aliquos perire, fed omnes ad pænitentiam reuer- Quoniá qui feminat in carne ſua, de carne & me
ti.Adueniet autem dies Domini vefur,in quo celi tet corruptionem : quiautem ſeminat in ſpiritu ,
magno inipetu tranſient, eleinenta verò calore de ſpiritu metet vitam æternam . Bonum autem
foluentur: terra autem & quæ in ipfa funt opera, facientes non deficiamus:tempore enim ſuo me
exurentur. Cùm igitur hæc omnia diſſoluenda temus non deficientes.
fint: quales oportet vos eſſe in ſanctis conuerſati 11 . PRIORIS ad Theſſalonicenſes quarto : Ne
onibus & pietatibus, expectantes & properantes quisſupergrediatur,neque circunueniatin nego
in aduentum diei Domini, per quem cæli arden- cio fratrem ſuum , quoniam vindex eſt Dominus
tes ſoluentur, & elementa ignis ardore tabeſcent? dehisomnibus.
12. EC

2
 Q. XVI. DE
12 . ECCLESIASTAE duodecimo.: Cuncta
quæ fiunt & c. vt fuprà.
13. POSTERIORIS ad Corinthios quinto :
Omnes nos manifeftari oportet ante tribunal
Chrifti,vtreferat vnuſquiſque propria corporis,
proutgeſlit,fiuebonum ,ſiuemalum .
14. AD Romanos decimoquarto :Omnes ftabi-
mus ante tribunal Chrifti, & vnuſquiſo noftrûm
pro fe rationem reddet Deo.
XVI.
FIDE ET
15. MATTHAEI decimo:Qui recipit prophe:
tam in nomine prophetæ , mercedem prophetæ
accipiec : & quirecipit iuftum in nomine iufti,
mercedem iufti accipiet.Et quicunque porúdede
rit vni ex minimisiltis calicem aquę frigidz,tan
tùm in nomine diſcipuli : amen dico vobis, non
perdet mercedem ſuam .
16. 10 B vigefimoquarto: Deus inulcum abire
non patitur.

Quæ fumma eſt articulorum de ſecundain Deitate perſona ?

1.1021.1.2.
loan.s.d A. Haec ſumma eft,Chriſtum verum Deum & hominem eſſe,qui mirifi
Epher.s.b cum Redemptionis humanæ opus ſit aggreſſus atque perfecerit,vt idem ſit

Robesitas ipſe nobis •Via, Veritas, & Vita,per quem vnum , cùm perijſſemus omnes,
Apoc.s.b faluati & liberati, Deoque Patri reconciliati ſumus.
1. Tim .2.b
Rom.z.d B. Decuius quidem Redemptionisbeneficio ac vero vſu ità ſcriptum eſt:
b Tit...d
Apparuit gratia Dei Saluatoris nostri omnibus hominibus, erudiens nos, vt abnegantes
impietatem o ſeculariadeſideria,fobriè, & iuſtè, & piè viuamus inhoc ſeculo,expectan.

tes beatamſpem & aduentum gloriæ magni Dei & Saluatoris noftri Iefu Chriſti : qui
deditſemetipfum pronobis,vtnos redimeret ab omni iniquitate ,& mundaret ſibi populum
• Ephel.a.b acceptabilem ,ſečtatorem bonorum operum . Sic Apoſtolus Paulus
. Et alibi: Ipfius
(Dei) fumus factura,creatiin Chriſto IESV in operibus bonis, quæ præparauit Deus,
d ..Cor.s.c vt in illis ambulemus. Atque iterùm , Pro omnibus mortuus est Chriſtus, inquit, vt

fibi viuant,ſed ei qui pro ipſis mortuus eſt,

Gqui viuunt, iam non reſurrexit.
C. Quarè cauendus illorum eſt error maximè,qui Chriſtum nó integrè , ſed

e 1.Tim.2.
Rom.3.d velutì mutilatum confitentur, dum ſolùm Mediatorem illú & Redempto
f Eſa.33.d rem cui fidamus,agnoſcunt:nec fimulrecipiunt eum & ʻlegiſlatorem ,cuius
Jacob.4.c
loan.3.bd iuflis obtemperemus, & virtutum exemplar omnium , quodimitemur,& iu
1. Pet.2.d
g 2.Tim.4.b ftum iudicem , qui debitum cuiuſque operi præmium aut ſupplicium certo
Rom.7.b
rependat.
TESTIMONIA .
1. A IOANNIS primo :In principio erat Ver-
bum, & Verbum erat apud Deü, & Deus erat Ver-
bum . Et Verbum caro fa & um eft, & habitauit in
nobis. Et paulò pòft: Et ego vidi,& teftimonium
perhibui, quia hic eft filius Dei .
2. PRIMAE epiſtolæ Ioannis quinto capite :
Scimus quoniam filius Dei venit : & dedit nobis
ſenſum ,vtcognoſcamus verum Deum , & fimus in
vero filio eius. Hic eft verus Deus, & vita æterna.
3. AD Epheſios primo: Gratificauit nos in dile-
éto filio fuo : in quo habemus redemptionem per
ſanguinem eius (remiſſionem peccatorum )ſecun-
dùm diuitias graciæ eius.
4. IOANNIS decimoquarto : Ego ſum Via,
Veritas,& Vita: nemo venitad patré nisì per me.
5. AD Romanos quinto : Vt quid enim Chriftus,
cùm adhucinfirmieffemus, ſecüdùm tempus pró
impijs mortuus eft? Vix enim pro iuſto quis mo-
ritur : nam pro bono forfitan quis audeat mori.
Commendatautem charitatem fuam Deus in no-
bis:quoniã cùm adhuc peccatores eſſemus, Chri-
ftus pro nobis mortuus eſt. Multo igitur magis
nunčiuftificati in ſanguineipfius, falui erimus ab
1 ira per ipſum . Si enim cùm inimici eſſemus, re
conciliati ſumus Deoper mortem filij eius: mul-
to magis reconciliati, falui erimus in vita ipfius.
6. APOCALYPSIS primo :Qui dilexit nos,
& lauit nos à peccatis noftris in fanguine fuo .
7. PRIORIS ad Timotheum ſecundo : Vnus
Deus, vnus& mediator Dei & hominum homo
Chriſtus IESVS , qui dedit redéptionem ſemet-
ipſum pro omnibus.
8 AD Romanostertio:Iuftificati gratis per gra-
tiam ipfius,per redemptionem quæ eftin Chrifto
Jeſu : quem propoſuitDeus propitiatorem per fi-
dem in fanguine ipfus, ad oftenfionem iuſtitia
fuæ ,propter remiffionépræcedentium delictoru.
1. B ” AD Titum ſecundo : Apparuit gratia Dei
Saluatoris & c. vtin textu.
2. AD Epheſios ſecundo : Ipfiusenim ſumus fa
& ura &c. vt in textu .
3. POSTERIORIS ad Corinthios quinto :
Pro omnibus mortuus eſt Chriſtus & c.vt in tex .
1. PRIORIS ad Timotheum fecundo : Vnus
Deus & c.vt ſuprà hac eadem quæftione'A. teſti
mo.ſeptimo.
2. AD Romanos tertio, vt ſup.Ibidem teſtimo.
octauo ,
3. ESAIAE trigefimotertio : Dominus iudex
nofter, Dominus legifer nofter, Dominus rex no
fter: ipfe faluabit nos.
4. IACOBI quarto : Vnus eft legislator & iu
dex ,qui poteft perdere & liberare.
5. IOANNIS decimotertio : Exemplum dedi
vobis, vt quéadmodùm ego feci vobis, ità & vos
faciatis. Ibidem : Mandatum nouum do vobis,vt
diligatis inuicem ficut dilexi vos,vt & vos diliga
eis inuicem .
6. PRIMAE loannis fecundo : Qui dicit fe in
ipſo manere, debet ficut ille ambulauit, & ipfe
ambulare. Chariſlimi, non mandatum nouum
ſcribo vobis,fed mandatum vetusquod habuiſtis
ab initio .
7. PRIORIS Petri ſecúdo : Quæ eft enim glo.
ria,fi peccantes,& colaphizati ſuffertis? Sed libe.
nè faciétes,patienter fuftinetis: hęc eft gratia apud
Deum . In hoc enim vocati eftis, quia & Chriftus
paffuseft pro nobis,vobis relinquensexemplum ,
ve ſequamini veſtigia eius : qui peccata noftra
ipfe pertulit in corpore fuo ſuper lignum : vt pec
cacis
 SYMBOL O.
tatis mortui, iuftitiæ viuamus.
8. POSTERIORIS ad Timotheum quarto :
Bonui certamen certaui, curſum conſummauin
fidem feruaui: In reliquo repofita eft mihi coro
na iuftitiæ, quam reddet mihi Dominus in illa
die iuftus iudex : non folùm autem mihi, ſed &
ijs qui diligunt aduentum eius.
9. AD Romanos ſecundo : Secundùm duritiam
tuam & impænitens cor,theſaurizas tibi iram in
die iræ & reuelationis iuftiiudicij Dei ; qui red- ,
XVII .
Q. XVII. 23
det vnicuique fecundùm opera eius : Ijs quidem
qui ſecundùm patientiam boni operis, gloriam
& honorem & incorruptionem quærunt, vitam
æternam : ijs autem qui ſunt ex contentione, &
qui non acquieſcunt veritati, credunt autem
iniquitati,ira & indignatio : Tribulatio & angu
ftia in omnem animam hominis operantis ma
lum, Iudæi primùm & Græci: Gloria autem &
honor & pax omni operanti bonum, Iudæo pri
mùm & Græco .

Quid docet o & tauus articulus, Credo in Spiritum ſan& tum .

A. SVBIVNGIT tertiá in Deitate perſona,Spiritú fan & um : qui ex symb.Confátinop .&e Că

Patre Filioq;procedens,verus,vtriq;coeternus,coçqualis,cóſubſtan - Gendita Pfal.10.d

tialis Deus exiſtit,& eadem fideparique cultu & honore colendus eſt. loan:1.0 4.64 10:
B. Hic ille Paracletus & Dođorveritatis, quicorda credentiú gratia z.Cor.3.d 1.Cor.6.0 & 3.4

ſua ſuisq; donis illuſtrat,purificat,fan & ificat,& in omni fan & itate cö Konst Efa.Ila Gal.s.a

firmat .Hiceſt *pignus hæreditatis noftræ, quiadiuuat infirmitaté no a Ephef.t.c

ſtrā ;& fingulis prout vult,varias donationes ſuasdiſtribuitimpertitq ;. 1.Cor.6.b

TESTIMONIA.
1. A. SYMBOLVM Concilij Conſtantinopo-
litani,quod eft fecundum generale: Credimus in
Spiriçum fan & um , Dominum & viuificatorem ,
ex Patre procedentem , cum Patre & Filio ado-
randum & conglorificandum : qui locutus eſt per
Prophetas,
2. CONCILIVM Florentinum in literis vni-
onis: Definimus vt hæc fidei veritas ab omnibus
Chriſtianis credatur & ſuſcipiatur: ficioz omnes
profiteantur, quia Spiritus ſanctusex Patre & Fi-
lio æternalitereft, & eſſentiam ſuam , ſuumq eſſe
ſubfiftens habet ex Patre fimul & Filio, & ex vtro-
que æternaliter,táquam ab vno principio & vni-
caſpiratione procedit. Definimus inſuper expli-, quoniam membra veftra templum ſunt ſpiritus
cationem verborum illorum ,FILIO'QVE,ve fancti qui in vobis eft, quem habetis à Deo, & non
ritatis declarandæ gratia & imminente tunc ne- eſtis veftri?
ceſſitate, licitè ac rationabiliter Symbolo fuifle
appofitam .
3." GENESIS primo: Terra autem erat inanis
& vacua , & tenebræ erantſuper faciem abyſli, &
Spiritus Domini ferebatur ſuper aquas.
4. PSALMO centefimo tertio: Emittes ſpiritú
tuum,& creabuntur : & renouabis faciem terræ.
$. IOB vigefimoquarto: Ipfi fuerunt rebelles
lumini,neſciêrunt vias eius.
6. MATTHAEI vigefimooctauo: Baptizan-
tes in nomine Patris, & Filij, & Spiritus ſancti.
7. IOANNIS primo: Vidiſpiritú deſcenden-
tem quafi columbá de cælo , & manfit ſuper eum .
Ibidem : Hic eft quibaptizatin ſpiritu ſancto.
8. ET decimoquarto : Ego rogabo Patrem , &
alium paracletum dabit vobis, vt maneat vobif
cum in æternum ,fpiritum veritatis, quem mun
dus non poteft accipere.Apud vos manebit, & in
vobis erit. Et paucis interpofitis, Paracletus au-
tem fpiritus ſanctus, quem mittetPater in nomi..
ne meo, ille vosdocebit omnia, & ſuggeret vobis
omnia ,quæcunque dixero vobis.
9. ITEM decimoſexto : Si non abiero , paracle-
tus non veniet ad vos : Et cùm venerit ille,arguet
mundum depeccato, & de iuftitia, & de iudicio.
Cùm veneritfpiritusveritatis,docebit vos omné
veritatem , & quæ ventura ſunt, annunciabit vo-
bis. Ille me clarificabit,quia de meo accipiet, &
annunciabit vobis.
PRIMAE Ioannis quinto : Tres ſunt qui te-
ftimonium dant in cælo : Pater,Verbum ,& Spiri-
tus ſanctus: & hi tres vnuin ſunt.
11. AD Romanos octauo : Vos auté in carnenon
eftis,ſed in ſpiritu , fi tamen fpiritus Dei habitat in
vobis.Si quis autem fpiritü Chriſti non habet, hic
non eft eius.Quòd fi fpiritus eius, qui ſuſcitauit Ie-
fumàmortuis,habitat in vobis: qui ſuſcitauit le
fum Chriftum à mortuis, viuificabit & mortalia
corpora veſtra propter inhabitantem ſpiritü eius
in vobis. Quicung fpiritu Deiaguntur,ij ſunt filij
Dei.Non enim accepiftis ſpiritu ſeruitutisiterùm
in timore, fed accepiftis ſpiritum adoptionis fili
orum , in quo clamamus, Abba Pater. Ipfe enim
fpiritus teſtimoniü reddit fpiritui noftro, quòd
fumus filij Dei.
12. POSTERIORIS ad Corinthios tertio :
Dominus autem fpiritus eft: vbiautem fpiritus,
Domini, ibì libertas.
iz. PRIORIS ad Corinthios ſexto : An neſcitis,
14. ET capite tertio:Neſcitis quia templum Dei
cftis ,& fpiritus Dei habitat in vobis? Si quis autem
templum Dei violauerit, diſperdet illum Deus.
Templum enim Dei ſanctum eft : quod eftis vos.
15. PSALMO quinquageſimo : Cormundum
crea in me Deus, & fpiritum rectum innoua in vi
ſceribus meis. Nè proijciasmeà facie tua, & fpiri
tum ſanctum cuum né auferas à me. Reddemi
hi lætitiam falutaris tui, & fpiritu principali con
firmame.
16 . ES AIAE vndecimo : Egredietur virga de
radice leffe , & flos de radice eius afcédet.Etrequi
eſcet ſuper eum Spiritus Domini, Spiritus ſapien
tiæ & intellectus, Spiritus confilij & fortitudinis,
Spiritus ſcientiæ & pietatis.Et replebit eum Spiri
tus timoris Domini.
17 . AD Galatas quinto : Fructus autem Spiritus
eſt charitas, gaudium , pax, patientia, benignitas,
bonitas,longanimitas, manſuetudo,fides,mode
ſtia , continentia,caftitas.
18. AD Romanos quinto: Charitas Dei diffuſa
eft in cordibus noftris per Spiritum ſanctum , qui
datus eft nobis.
1.B. AD Epheſios primo : In Chriſto credentes
fignati eſtis Spiritu promiſionis ſancto, quieſt pi
gnus hæreditatis noftræ ,in redemptionem acqui
fitionis, in laudem glorięipfius.
2 AD Romanosoctauo: Similiter autem & fpi
ritus adiuuat infirmitatem noftram .
3. PRIORIS ad Corinthiosduodecimo: Ne
mo poteft dicere ,Dominus IESVS, nisì in Spiri
tu ſancto.Diuifiones verò gratiarum funt, idé au
tem ſpiritus. Et diuiſiones miniſtrationum ſunt,
idem auté Dominus . Et diuifiones operationum
funt,idé verò Deus, quioperatur omnia in omni
bus, Vnicuique autem datut manifeftatio fpiritus
с ad
 26 Q. XVIII. ECCLESIAM ESSE VISIBILE M.
ad vtilitatem.Alijquidem per ſpiritum datur fer- virtutum ,alij prophetia,alij diſcretio fpirituum ,
mo ſapientiæ , alij autem fermo fcientiæ ſecüdùm alij genera linguarum , alij interpretatio fermo
eundem fpiritum : alteri fides in eodem fpiritu : num . Hæc autem omnia operatur vnus atos idem
alij gratia ſanitacum ,in vno ſpiritu : alij operatio fpiritus, diuidens ſingulis prout vult.

XVIII.

Quid addit articulus nonus, Credo Ecclefiam fan &tam Catholicam ?

a Matth.5.b Efa.60.ac. & A. OSTENDIT Eccleſiam ,id eft, cunctorum Chriſti fidelium vi

epit.103.&ede viita.cccle.fibilem congregationem , pro qua Dei filius hominis natura ſuſce 1
Chryfhð.4.deverb. Eſaiz.pta,cuncta & fecit,& pertulit.
6.C 1.Cor.1.b12.baEpher.B. Eamque docet primùmºvnam eſſe & confentientem in fide fis

tren.si ...Hie .Idage deique do & rina, & adminiftratione Sacramétorum , quæquc ſubvno
such.epift.11.cap.4. Chryf.
hom.i.in 1. Corinth . capite ſuo Chrilto , vnoque vices eius in terris gerente Pontifice

e opere impide Epifties:Maximo regitur,acin vnitate conſeruatur.

adDames erit:37.& 57. C. Deindè hanc fan & am effe prædicat,quia per Spiritú fan & um

a.Ephefisieicán
2.b mob.pet:à
Auguft, in ench. c.56. & Chrifto vſquè fan & ificatur,vt ſan &i homines, & fan &tæ leges nun

. quàm in illa deſint. Nec vllus extra huius conſortium , fan & itatis par
cap.6. Iren.lib.3.cap.40. ticeps effe poteft.
c Actor... b Gen.az.d
Marc.16.d Luc.24.8 D. * Tertiò eſſe “ Catholicam ,id eſt,vniuerſalem , adeò ,vtper orbem

170.8 166. Cont.epif.fånd.longèlateque diffuſa,omnes omnium temporum , locorum ac nati

cap.7. Pacianusepift.i.ad onum homines, quimodò in Chriſti fide ac do & rina conueniunt,
Heron.comt. Lucif.capig:vno quaſi materno ſinu excipiat, concludat ac faluet.
Beda in 6.cap.Cant .
E. Quartò effe in eadem Eccleſia Sanctorum Communioné,vt qui
Cephe en el fons.h fin Ecclefia ,velutìdomo Dei familiaque verfantur, focietatem quan
a . Cor 8.c 1.loan... b
Rom . 12.b 1.Cor.12.b dam inter fe & vnionem feruent indiuiduam ; & ſicutì vnius corpo
Auguft.cact. 32.in Ioan .
rismembra,mutuis officijs,meritis & orationibus fe inuicem iuuent.

Apud hos eſt vnitas fidei

, do & rina conſentiens, conformis vſus Sa.
s Euleb.celo hitblob.co:cramentorum : qui etiam , qualeſcunque demùm quorūdam errores
kecepit...Item
lig.cap.6 . deverate aut diffenfioncs incidant, ſolicitiſunt * ſeruare vnitatem Spiritus in
* Ephef.4.2
vinculo pacis. In qua quidem communione non modò fan & i Eccle

fiæ militantis in terra peregrinantes,verùm etiam beati omnes Eccle

beaus dem fiæ cum Christo in celis felicifſimètriumphantis, ac inſupèr pi

caput labore et dolore magna alebo orum

animæ, quæ ex hac vita egreffæ , nondùm ' tamen illam beato
cap.39 .
k Gen.7.d 1.Pet.3.d Efa . rum felicitatem ſunt conſecutæ , ſimul comprehenduntur.
60.b Auguft.epift.so.& 152:F. Extra hanc Sanctorum communionem (ſicut extra Noëarcam )

19. Fulgen.de fide ad Petrá certum quidem exitium , nulla verò falus mortalibus: non Iudæis aut

sadsympro. frem.lib.4.c Ethnicis, qui fidem Eccleſiæ nunquàm receperunt: non Hæreticis,
Chryf. hon in ep.ad Eph.qui receptam deſeruerunt vel corruperunt: non Schiſmaticis, quipa
cimus Awit,
J.loan.2 lib.4.cap.9
.c loan.6 . & 13.C. cem & vnitatem Eccleſiæ reliquerunt: poftremò neque'Excommu
ludz c
nicatis, qui qualibet alia graui de cauſa id meruerunt
, vt ab Eccleſiæ
1 1.Cor.5.a 1.Tim ...d
Num.12.d Matth.:8.b corpore ceuperniciofa quædam membra præſcinderentur ac fepara
d
Cypr.epift.63. Aug.lib.l. rentur. Atqueiſtiuſmodiomnes,quoniam ad Eccleſiam eiusque fan
1
poder aducerea Aam communionem non pertinet,Diuinæ gratiæ & falutisæternę
Damaſc.lib.3.Paralle.c.4s.
m Aug.ſerm .181.de temp. non poſſunt eſſe participes, nisì Eccleſiæ ,à qua ſuo illi vitio funt fc
ca.12 . & in Pſal.88.conc.2.
Item epift.204. Cyp.cpift. melauulfi,primùm reconcilientur atquereſtituantur.Certa eſt enim
57.& 52.
" Cypriani & Auguſtiniºregula : Non habebit Deum patrem , qui
n De fimplic.prælatorum .
o lib.4.de symb.ad care: Eccleſiam noluerit habere matrem .
chu.cap.13.
TESTIMONI A.
ECCLE,
. 1. A. MATTHAEI quinto : Vos eſtis luxmun- ruſalem , quia venit lumen cuum , & gloria Domi
SE VISI. di.Non poteft ciuitasabſcondi fupra monté pofi- ni ſuper te ortaeft.Quia eccé tenebræ operientter
BILEM. ta : nepaccendüt lucerná, & ponunt eam ſub mo ram , & caligo populos : ſuper te autem orietur
dio, ſed ſuper candelabrum , vt luceat omnibus Dominus, & gloria eius in te videbitur. Etambu
qui in domo funt. Sic luceat lux veftra coram ho- labuntgentes in lumine tuo,& reges in fplendore
minibus, vt videant opera vcftra bona, & glorifi- ortus tui,& c. Et aperientur portæ tuæ iugiter: die
cent Patrem veftrum qui in cælis eft. ac no &te non claudentur, vt afferatur adte forti
2. ESAIAE fexagefimo:Surge illuminare Hic- tudo gentium , & reges earum adducantur. Et ve
nient
 E C CL E SI Á M ÉSS È VISIBILEM . Q. XVIII.
nient ad te curui filij eorum qui humiliauerunt eam in ſcripturis intuebantur, foràs fugerunt à Prophetæ cut
te , & adorabunt veftigia pedum tuorum omnes me.Obſcuriùs dixerüt Prophete deChrifto ,quàm apertius de
qui detrahebant tibi, & vocabunt te ciuitatem de Eccleſia : puto proptereà, quia videbant in ſpi- de Chrifto
Domini,Sion Sancti lfraël. Pro co quòd fuifti de- ritu, contra Ecclefiam homines facturos effe par- prophetåsút.
ticulas; & de Chriſto non tantam litem habitii
relicta , & odio habita , & non erat qui per te tranf-
iret,ponam tein ſuperbiam ſeculorum &c. ros de Ecclefia magnas contentiones excitaturos.
3. ĒT capite ſecundo: Et erit in nouiflimis die Ideò illud vndè maiores lites futurę erant, plani
bus præparatus mons domus Domini in vertice us prædictū & apertiùsprophetatum eft, vtad iu
montiū , & eleuabitur fuper colles : & fluét ad eum dicium illisvaleat, quividerūt& foràs fugerunt.
omnes gentes . Et ibunt populi multi, & dicent : Et paulò pòft:Et penè vbiq Chriftus in aliquo in
Venite, aſcendamus ad montem Domini, & ad uoluto facramento predicatus eft à Prophetis,Ec
domum Dei Iacob , & docebit nos vias ſuas, & am- cleſia apertè ; vt viderétillam & qui futuri erant
bulabimus in ſemitis eius : quia de Sion exibit contra illam ,& impleretur in eis ifta nequitia,
lex, & verbum Domini de Hierufalem . quam prædixit Pſalmus : Quividebant me,foràs Pſal.fo.
4. PSALMO decimooctauo : In omné terram fugerunt à me. Ex nobis exiềrunt,ſed non erant 1.loan.2.
exiuit fonus eorum , & in fines orbis terræ verba ex nobis.Hoc Apoftolus Ioannes de illis dixit.
eorum . In ſole poſuittabernaculum ſuum , & ipſe 8. CHRYSOSTOMVS homilia quarta de
tanquàm ſponſus procedens de thalamo ſuo. verbis Efaię,VidiDominū : Ecclefia radices in ce
5. AVGVSTINVS tractatu primo in epifto- lo fixas habetpotiùs quàm in terra. Verùm fortal
Da... , lam Ioannis: Nónneille lapis (de quo apud Dani- sìs ethnicus meam deſpicit arrogantiam , fed ma Facilius eft
elem ) creuit, & factus eſt mons magnus, & imple neat donèc harum rerum probationem attulero, folem extin.
uit vniuerſum orbem terrarum ?Nunquid digito diſcato vimveritatis, quomodò facilius eft fo- liam
gui, qobſcu
Eccle.
,
oftendimus iftum mõtem, quomodò oftenditur lem extingui, quàm Eccleſiam obſcurari. rari.
hominibus tertia luna? Verbigratia ,quando vo 1. B. IOANNIS vndecimo : Hoc autem à ſe YNAM .
lunt homines videre lunam nouam , dicunt:Ecce metipſo non dixit: ſed cùm eflet Pontifex anni il
luna,ecce vbi eft : & fi funtibiqui non valeant in- lius, prophetauit quòd Ieſus moriturus erat pro
tendere aciem , & dicant, vbi? Intenditur illis di- gente: & non tantùm pro gente, fed vt filios Dei
gitus ve videant. Aliquando, dum erubeſcunt, nè qui erant difperfi,congregaret in vnum .
cęci putentur,dicunt ſe vidiſſe quod non viderút. 2. ET decimo : Et alias oues habeo quæ non
Ecclefia Nunquid fic oftendimus Ecclefiam , fratres mei ? ſunt ex hoc ouili : & illas oportet me adducere, &
aperta cft.& Nónne apertaeft Nónne manifeita ?? Nonne
eft ? Nónnemanifesta ob-
Nónne ob vocem meam audient, & fiet vnum ouile & vnus
tinuit omnes gentes? Nonneimpletur quod ante paftor.
Gencf.aa.
totannos promiſſum eſt Abrahæ ,in femine eius 3. ITEM decimoſeptimo : Pater fancte, ſerua
benedici omnes gentes ?Vni fideli promiffum eft, eos in nomine tuo, quos dediſti mihi : vt fint
in milibus fidelium mundus implctus eft. Eccé vnum, ficut & nos.
mons implens vniuerfam faciem terræ : eccè ciui- 4. CANTICORVM ſexto : Vna eft columba
Matth.s . tas de qua dictum eſt,Non poteft ciuitas abſcondi mea,perfecta mea : vna eſt matri ſuæ, electa geni
fuper monté conſtituta. Illi aut offendútin mon- trici fuæ .
tem.Et cùm eis dicitur, Aſcendite,non eſt mõs,di- 5. PRIORIS ad Corinthios primo : Fidelis
cunt, & faciliùs illuc faciem impingunt, quàm il- Deus, per quem vocati eſtis in ſocietaté Filij eius
Efa.2. a
lic habitaculū quærunt.Erit (inquit Eſaias) in no- Ieſu Chriſti Domini noftri. Obſecro autem vos
uiſſimis diebus, manifeftus mons domus Domi- fratres per nomen Domini noftri Ieſu Chriſti, ve
ni paratus in cacuminemontiū .Quid tam mani- idipfum dicatis omnes, & non ſint in vobis ſchi
feftú, quàmmons? Sed funt & montes ignoti, quia (mata: ſitis autem perfe &ti in eodem ſenſu, & in
in vna parteterrarú pofiti ſunt. Quis veftrùm no eadem fententia .
uit Olympum montem ? quomodò ibi qui habi- 6. ET capite duodecimo : Sicut corpus vnum
tant,Giddabam noftrú non nouerüt. In partibus eft, & membra habet multa, omnia autem mem
ſuntiftimontes.Ille autem mons non fic,quia im- bra corporis cùm fint multa, vnum tamen corpus
pleuit vniuerſam facié terrę: & de illo dicit, Para- ſunt: ità & Chriftus.Etenim in vno fpiritu omnes
tus in cacumine montiū. Mõseſt ſuper cacumina nos in vnum corpus baptizati ſumus, fiue Iudæi,
omnium montiũ . Et congregabuntur, inquit,ad fiue Gentiles, fiue ferui, fiue liberi : & omnes in
eum omnes gentes. Quis erratin hocmonte? Quis vno fpiritu potati ſumus. Et paulo pòft: Sed Deus
frangit facié offendendo in illum ? Quis ignorat teniperauit corpus,ei cui deerat, abundantiorem
Leclelia ab ciuitatem ſuper montem conftitutam ? Sed nolite tribuendo honorem , vt non fit ſchiſma in corpo
hæreticis
ignoratur. mirari, quia ignoraturab iftis quioderüt fratres; re, fed idipfum pro inuicem folicita fint mem
quia in tenebris ambulant, & neſciunt quò eant, bra. Et fi quid patitur vnum membrum , compa
quia tenebræ excæcauerunt oculos eorum . tiuntur omnia membra : fiue gloriatur vnum
6. IDEM in libro de vnitate Ecclefiæ cótra epi- membrum,congaudent omnia membra . Vos au
ftolam PerilianiDonatiftx , capite decimoſexto : tem eſtis corpus Chrifti, & membra de membro.
Matth.s.
Eccleſia aper Non eft Ecclefia operta, quia non eft fub modio, Et quoſdam quidem poſuit Deus in Eccleſia , pri
ta eft,& ramëfed fuper candelabrum , vt luceat omnibusqui in mùm Apoftolos & c .
hæreticis eft domoſunt.Et de illa dictum eft, Non poteft ciui- 7. AD Ephefios quarto : Soliciti feruare vnita
velut operta. tas abſcondi ſuper montem conſtituta.Sed Dona tem fpiritus in vinculo pacis. Vnú corpus, & vnus
Matth.s
tiſtis velutoperta eft, quia audiunt tam lucida & fpiritus,ſicutvocati eftis in vnaſpe vocationis ve
manifeſta teſtimonia, quæ illam toto orbe de- ftræ. Vnus Dominus , vna fides, vnum baptiſma,
monftrant ; & mâlunt clauſis oculisoffendere in vnus Deus & pater omnium ,quieſt ſuper omnes,
montem, quàm in eum aſcendere; qui cùm eſſet & per omnia, & in omnibus nobis .Vnicuique au
Dan.no lapis præciſus demonte fine manibus, creuit, & tem noftrûım data eft gratia ſecundùm menſuram
fa & us eft mons ingens, & impleuit vniuerſam donationis Chriſti.
terram . 8. CYPRIANVS in tractatu de ſimplicitate
7. IDEM in Pſalmum trigefimum concioneſe- prælatorum , fiue de vnitate Ecclefiæ : Vnam eſſe
cunda,ſuper illum verſum , Quividebant me, fo- Ecclefiam etiam in Cantico Canticorum Spiri- Cant.6 .
ràs fugerunt àme: Illud eftmagisgemendū ,illud tus ſanctus ex perſona Domini defignat, & dicit:
omninò intolerabile, quia multi qui cognoue- Vna eſt columba mea, perfecta mea : vnaeft matri
runt quid eſſet Eccleſia ,exiêruntforis, & hæreſes ſux ,electa genitrici ſuæ. Hanc Ecclefiæ vnitatem vnitas Ec.
& ſchiſmata contra ecclefiam fecerunt. Qui vide- qui non tenet, tenere ſe fidem credit ? qui Ecclefiæ clefix .
bant me,id eft, qui nouerant, quid fit Eccletia, qui renititur & refiftit, qui Cathedram Petri, fuper
C2 quam
 28 Q. XVIII. ECCLESIAM ES SE
ESSE VNAM .

Super cathe- quam fundata eſt Ecclefia,deſerisin Ecclefia fe ef- priorem epiſtolam ad Corinthios: Ecclefiam Dei
dram Petri;. le confidit ? quando & beatus Apoftolus Paulus appellat Apoftolus, vtoftendat in vnum eam re
clefia . hoc idem doceat, & facramentum vnitatis often- digi oportere. Nam fi Dei eft, vna eft,non Corin- Ecclefia &
Epheft dat, dicens: Vnum corpus & vnus Spiritus, vna thi folùm , fed vniuerfi orbis. Nam Ecclefiæ no- Dei eft, vna
fpes vocationis noftræ, vnus Dominus,vna fides, men non ſeparationem , fed vnionem & conſo - cl
vnum baptiſma, vnus Deus ? Quam vnitatem fir- nantiam fignificat.
miter tenere & vindicare debemus, maxime Epi- 12. CYPRIANVS in tractatu de fimplicitate
ſcopi, quiin Ecclefia præſidemus, vt Epiſcopatum Prælatorum , fiue de vnitate Ecclefiæ : Videns ini
quoque ipſum vnum atque indiuifum probe- micus idola dereli&ta,& per nimium credenti
mus.Nemo fraternitatem mendacio fallac, nemo um populum ſedes fuas ac templa deſerta, exco
fidei veritatem perfida præuaricatione corrum- gitauit nouam fraudem , ve ſub ipſo Chriftiani
pat. Epiſcopatus vnus eft, cuius à fingulis in ſoli- nominis titulo fallat incautos. Hæreſes inuenit &
dum pars tenetur. Ecclefia vna eft, quæ in multi- ſchiſinata , quibus fubuerteret fidem , veritatem
tudinem latiùs incremento fæcunditatis exten- corrumperet, ſcinderet vnitatem . Rapit de ipſa
ditur : quo modo folis multi radij, ſed lumen Ecclefiahomines, & du fibi appropinquaſſe iam
vnum : & rami arboris multi, fed robur vnum , lumini , atque euafiffe feculi noctem videntur,ali
tenaci radice fundatum : & cùm de fonte vno riui as nefcientibus tenebras rurfus infundit : & c.
plurimi defluunt,numerofitas licèt diffuſa videa. Hoc eò fit, fratres dile & illimi, dum ad veritatis
cur exundantis copiz largitate, vnitas tamen fer- originem non reditur, nec caput quæritur, nec
uatur in origine . Auelle radium Solisà corpore, magiftri cæleftis doctrina ſeruatur. Quæ fi quis facilis ratio
diuifionem lucis vnitas non capit : ab arbore confideret & examinet, tra & atu longo atque ar- dijudicandi
frange ramum ,fractus germinare non poterit : á gumentis opùs non eft. Probatio eft ad fidem fa- ubi fit vera
fides & vera
fonte precideriuum , præciſus areſcer. Sic & Eccle- cilis compendio veritatis . Loquitur Dominus ad Eccleſia .
fia Domini luce perfufa, perorbem totum radios Petrum : Ego tibi dico, inquit, quia tu es Petrus, Match.16.
ſuos porrigit: vnum tamen lumen eft, quod vbi- & ſuper iftam petram edificabo Ecclefiam meam ,
què diffunditur, nec vnitas corporis ſeparatur: & portæ inferorum non vincent eam. Tibi dabo
ramos ſuos in vniuerfam terram copia vbertatis claues regni cælorum : & quæ ligaueris ſuper ter
extendit, profluentes largiter riuos latiùs expan- ram ,erunt ligata & in cælis: & quæcunque ſolue
dit : vnum tamen capuc eft,& origo vna, & vna ris ſuper terram, erunt ſoluta & in cælis.Eteidem
mater,fæcunditatisſucceſlibus copioſa.Illius fe poft reſurrectionem ſuam dicit : Paſce oues me- loan.ale
tu naſcimur,illius lacte nutrimur, fpiritu eius ani- as. Super illum vnum ædificat Ecclefiam ſuam ,
mamur . Adulterari non poteft fponfa Chrifti,in- & illi pafcendas mandat oues fuas. Et quanuis
corrupta eſt & pudica : vnam domum nouit,vni- Apoftolis omnibuspoft reſurrectionem ſuam pa
us cubiculi ſanctitatem caſto pudore cuſtodit. rem poteftatem tribuat & dicat : Sicut mifit meloan : 20 .
Hæc nos Deo ſeruat. &c. Pater, & ego mitto vos : accipite Spiritum ſan - Petrus capus
9. IRENAEVS libro primo aduersùs hæreſes, aum : Si cui remiſeritis peccata, remittentur il- Apoftolorú,
capite tertio : Hanc prædicationem cùm accepe li : ficui tenueritis, tenebuntur: tamen vt vnita- in
licetApoftola
omncs
Ve Eccleſia, rit, & hanc fidem , quemadmodùm prædiximus, tem manifeftaret,vnam cathedram conftituit, & tu paces tiven
ità & cius fi. Ecclefia , & quidem in vniuerſum mundum diſſe vnitatis eiuſdem originem ab vno incipientem cias .
uerfum mun. minata ,diligenter cuftodit, quafi vnam domum fua authoritate difpofuit. Hoc erant vtique &
dum vna cat. inhabitans, & fimiliter credit ijs, videlicet quafi cæteri Apoſtoli, quod fuit Petrus pari confortio
vnam animam habens & vnum cor, & confonan- præditi & honoris & poteftatis, fed exordium ab
ter hæc prædicat & docet & tradit, quafi vnúpof- vnitate proficiſcitur. Primacus Petro datur, ve
fidens os. Nam etfi in mundo loquelæ diffimiles vna Chrifti Ecclefia & cathedra vna monftretur:
funt, ſed tamen virtus traditionis vna & eadem & paitores ſuntomnes,fed grex vnus oftenditur,
Lccleliçer. eft. Etneg hæ quæ in Germania ſunt fundatæ Ec- qui ab Apoftolis omnibus vnanimi confenfione
miniz noclefiæ ,alitercredunt,aut aliter tradunt: neque ha paſcatur.Quam vnam Ecclefiam etiam in Canti
quam Hifpa: quæ in Hiberisſunt, nequehæque in Celtis,neque co Canticorum Spiricus fan & us ex perſona Do- Cant. 6 .
nix &6. hæ quæ in Oriente, neque hæ quæ in Aegypto, nc- mini deſignat, & dicit: Vna eſt columba mea , & c.
quehę queinLybia,neque hç quç in medio mun- vt ſuprà hac eadem quæftione B.8.
di funt cółtitutæ : fed ficut ſoi creatura Dei in vni- 13. IDEM epiftola quinquagefimaquinta ad lib.t. epift...
uerſo mundo vnus & idem eft,fic & lumen ,præ . Cornelium : Neque enim aliunde hærefesobor- beli telescopia
dicatio veritatis,vbiquelucet, & illuminatomnes tæſunt,aut nata funt ſchiſmata, quàm indè quòd pontificis &
homines, qui volunt ad cognitionem veritatis facerdoti Dei non obtemperatur : nec vnus in Chriftivica
venire. Et neque qui valde præualet in fermone, Eccleſia ad tempus facerdos & ad tempus iudex tij contéptu.
eccleſijs,alia quàm hæc funt, di-
ex ijs qui præſunt vice Chrifti cogitatur.cui fi fecundùm magifte
cet .Nemoenim ſuper magiftrum eft: neque in- ria diuina, obtemperaret fraternitas vniuerſa,
firmius in dicendo deminorabit traditionem , nemo aduersùm facerdotum collegium quic.
Cùm enim vna & eadem fides fit, neque is qui quam moueret : nemo poft Diuinum iudicium ,
multum de ea poteſt dicere, ampliat : neque is poſt populi fuffragium , poft coëpiſcoporum
qui minus,deminorat. confenſum , iudicem fe iam non Epiſcopi, ſed
19. HIERONYMVSad Ageruchiam fiue Ge . Dei faceret: nemo diſcidio vnitatis Chrifti Eccle
rontiam deMonogamia ,epiftola vndecima,capi- fiam ſcinderet, nemo fibi placens ac tumens ſe
Merda.sy. te quarto : Erunt duo in carnem vnam ,non in du- orſum forishæreſim nouam conderet. Ibidem :
as nec in tres. Propter quod relinquet homo pa- Chrifti aduerfarius & Ecclefiæ eius inimicus ad Cor Azrecic?
Eccleſiæ pir .
trem & matrem , & adhærebit vxori ſuæ : certè hoc Ecclefiæ præpofitum fua infeſtatione perſe pofitum po
non vxoribus. Quod teftimonium Paulus ediffe- quitur, vt gubernatore fublato, atrociùs atque fillimùm op
Epher.s. rens, ad Chriftum refert & ad Ecclefiam : vt pri- violentiùs circa Ecclefiæ naufragia graſſetur. Et pugnent.
mus Adam in carne, ſecundus in ſpiritu mono- paulò pòft: Petrus tamen ,ſuper quem ædifica- superherec.
Eco
Ecclefii vnđ gamus fit. Sit vna Eua, mater cunctorum viuenti- ta ab codem Domino fuerat Ecclefia , vnus pro clelia .
in plures
ccraar la-
hærc um : & vna Ecclefia,parens omnium Chriftiano- omnibus loquens, & Eccleſiæ voce reſpondens, loan. 6.
tici. rum.Sicut illam maledictus Lamech in duas diui- ait : Domine, ad quem ibimus ? Verbum vitæ
Gen.4 . fit vxores : fic hanc hæretici in plures Eccleſias la- æternæ habes : & nos credimus & cognouimus,
Apoc... cerant : quæ iuxta Apocalypfim Ioannis, fynago- quoniam tu es filius Dei viui:fignificans ſcilicet
Ecclelize Fune gæ magis diaboli appellandz ſunt, quàm Chrifti & oftendens, eos qui à Chrifto recefferint, culpa Ecclefia nun.
fynagogæ di. conciliabula.
ſua perire : Ecclefiam tamen quæ in Chriftum quàm àChri
aboli.
11. CHRYSOSTOMVS homilia prima in credag & quæ ſemel id quod cognouerit teneat, Ao recedit.
nunquam

1
 ECCLESIAM ESSE SANCT A M. Q. XVIII. 29
nunquàm omninò ab eo difcedere, & eos effe Ec um fummo , principaliter colocaret, vt ab ipfo
clefiam , qui in domo Deipermanét. Et multis in- quali quodam capite, dona ſua velut in corpus
Romane Ec- terie&tis: Poftifta adhuc inſuper pſeudoëpiſcopo omne diffunderet, vt exortem fe myfterij intelli
cleliçprima- fibi ab hæreticis conftituto ,nauigareaudent, & ad gerer eſſe diuini, qui auſus fuiffet à Petri ſolidita
tus & in fide Petri cathedram atque ad Ecclefia principalem , terecedere. Hunc enim in conſortium indiuiduæ
conftantia . vndè vnitas facerdotalis exorta eft,å ſchiſmaticis vnitatis affumptum ,id quod ipſe erat, voluit no
& prophanis literas ferre, nec cogitare eos eſſe minari,dicendo: Tu es Petrus, & ſuper hanc pe Matth.16.
Rom.i.
Romanos, (quorum fides, Apoſtolo prædicante, tram ædificabo Ecclefiam meam : vt æterni edi
laudata eft) ad quos perfidia habere non poffit ficario templi ,mirabili munere gratiæ Dei in Pe
acceffum , tri foliditate confifteret, hac Ecclefiam fùam fir
lib.4.cpil.9.
9. 14. ET epiſtola ſexageſimanona ad Florentium nitate corroborans, vt illam nec humana témé
fiue Puppianum : Nechæc iacto , ſed dolens pro- ritas poſſet appetere, nec portæ contra illam infe Petri præcze
fero , cùm te iudicem Dei conftituas & Chrifti, ri præualerent.Cui Pecro cììm præ cæteris foluen teris Apofto .
quidicitad Apoftolos, ac per hoc ad omnes præ- di& ligandi tradita fit poteftas, paſcendarum ta- lis priuilegiu
pofitos, quiApoſtolis vicaria ordinatione ſucce- men ouium cura ſpecialiùs mandata eft.Cui quif- Matth ..
.16
loan.21
Luc.io. dunt : Qui audit vos,meaudit: & qui me audit , quis principatum æſtimat denegandum , illius Principatui
audit eum qui memifit. Et qui reijcit vos, mere- quidem nullo modo poteſt minuere dignitatem , D.Petri detra
Hæreſes ex ijcit, & eum qui me miſit. Indèenim ſchiſmata & fed inflatus fpiritu ſuperbiæ ſuæ , femetipfum in hètes quo 1c
demergant.
funimi sa. hæreſes oboriæ ſunt & oriuntur, dum Epiſcopus inferna demergit.
tempru util qui vnus eft, & Ecclefiæ præeſt, ſuperba quorun- 1.C. AD Ephefios quinto : Viri,diligite vxores SANCTAM .
untur. dam præfumptione contemnitur, & homo di veftras, ficut & Chriſtus dilexit Ecclefiam , & fe
gnatione Dei honoratus, indignus hominibus iu- ipſum tradidit pro ea,vt illam fan & ificaret,mun
dicatur. Et paulò pòft: Dominus quoquein Eu- dans eam lauacro aquæ in verbo vitæ , vt cxhibe
angelio , cùm eum loquentem diſcipuli derelin- rer ipſe libi gloriofam Ecclefiam , non habentem
querent, conuerſus ad duodecim , dixit : Nun- maculam ,aut rugam, aut aliquid huiuſmodi,ſed
loan.6. quid & vos vultis ire ? Reſpondit ei Petrus, di- vt fit fancta & immaculata.
cens: Domine ad quem imus?vcrbum vitæ æter CANTICORVM quarto : Tota pulchra
næ habes : & nos credimus & cognouimus, quo- es amica mea,& macula non eft in te.
niam tu es filius Dei viui . Loquitur illic Petrus, 3. PRIORIS Petri ſecundo : Vos autem genus
Super Perrü fuper quem ædificata fuerat Ecclefia, Ecclefiæ no- eleétum ,regale ſacerdotium ,gens ſancta, populus
adificata Ec. mine, docens & oftendens, quia etfi contumax ac acquiſitionis : vt virtutes annuncietis eius, qui de
clefia.
fuperba obaudire nolentium multitudo diſce- tenebris vos vocauit in admirabile lumen ſuum .
dat, Ecclefia tamen à Chrifto non recedit : & il- Qui aliquandò non populus, nunc autem popu
li funt Ecclefia, plebs ſacerdoti adunata, & pa- lusDei: quinon conſecuti miſericordiam , nunc
ftori ſuo grex adhærens. Vndè fcire debes Epi- autem miſericordiam conſecuti. >
ſcopum in Ecclefia eſſe, & Ecclefiam in Epifco- 4. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lauren
QuicuEpi- po : & fiqui cum Epiſcopo non fing in Ecclefia tium ,capite quinquagefimoſexto: Rećtus confef
Scopo non
ſunt, in Ec non effe : & fruftrà libi blandiri eos, qui pacem fionis ordo pofcebat, vt Trinitati ſubiungeretur Ecclefia do
cleſia non cum facerdotibus Dei non habentes, obrepunt; Eccleſia, tanquàm habitatori domus fua, & Deo plū mus&eft, rem s.
ciuica
ſuar. & latenter apud quoſdam communicare ſe cre- cemplum ſuum , & conditori ciuitas fua. S. Trinitatis.
dunt: quandò Ecclefia quæ Catholica vna eft, 5. IDEM in Pfalmum octogefimumquintum
Sacerdotum fciffa non ſit, neque diuiſa, fed fit vtiquè conne- ſuper ea verba,Cuftodi animam meam , quoniam
libi inuicèm rentium libiinuicem facerdotum glu-
cohærcncium xa, & cohæ fan &tusſum :Audeat & corpus Chrifti, audeat & modo Ecclefia quo
ſancta.
tino copulata . vnus ille homo claman's à finibus terre, cum capi
glutinocopus
lata Ecclelia. 15. IRENAE V S libro tertio aduersùs hæreſes, te ſuo, & ſub capite ſuo dicere, Sanctus ſum . Acce
Rom.Eccle. capite tertio: Ad hanc Ecclefiam (Romanam )pro- pit enim gratiam fan & itatis, gratiam baptiſmi &
luz
tus principa.
. pter potentiorem principalitatem , neceſse eſt remiſſionis peccatorum . Dicat & vnuſquiſque fi,
omnem conuenire Ecclefiam ,hoceft,cos qui ſunt delium ,San &tus fum . Non eft ifta ſuperbia elati,
vndiqué fideles, in qua ſemper ab his qui funt fed confeflio no ingrati.DicDeo tuo ;Sanctus ſum ,
vndiqué, conſeruata eft ea quæ eft ab Apoftolis quia ſanctificâſti me. Si enim Chriftiani omnes,
traditio , & fideles baptizati in illo, ipſum induerunt, fic
Hieronymus
Romano Po. 16. HIERONYMVS ad Damaſum epiſtola ut Apoftolus dicit; Quotquot in Chrifto bapti- Gal.6.
quinquagefimaſeptima : Ego nullum primum , zati eftis, Chriſtum induiftis : fi membra ſunt fa
rificiadhçret.
Matth.16 . nisi Chriftum fequens, beatitudini tuæ,id efi, ca- &ti corporis eius, & dicunt ſe ſanctos non eſſe, ca
Exod. 13. thedræ Perri , communione confocior: fuper il- piti ipli faciunt iniuriam , cuius membra fancta
lam petram ædificatam Ecclefiam fcio . Quicun- funt.
que extra hanc domum agnum comederit,pro- 6. BERNARDVS ſermone tertio in vigilia
Gen.7. phanus eft. Si quis in arca Noé non fuerit,per- Natiuitatis Domini : Hodiè fcietis, quia venier Exod.16 .
Extra Ecclc. ibit regnante diluuio .Quicunque tecum non col. Dominus.Verba hec quidem ſuo loco & tempore
là Rom.no ligit,fpargit: hoc eft ,qui
eft falus. Chrifti non eft,Antichri- in ſcriptura pofita funt,ſed non incongruè illa vi
fti eft. giliæ Dominicę natiuitatis Ecclefia mater aptauit.
17. ITEM ad eundé Damaſum epiſtola quin- Ecclefia ,inquam , illa quæ fecum haber confilium Ecclega in
quagefimaoctaua : Ego interim clamito, fi quis & Spiritūſponſi & Dei ſui,củidilectus inter vbera terris ſecú ha
cathedræ Petri iungitur, meus eſt: commoratur, ipfam cordis ſui ſedem principali- bet cöfilium
18. LEO MAGNVS epiftola octogefimano- ter poflidens& conſeruans.Nimirùm ipfa eft quæ fponat
na ad Epiſcopos per Viennenfem prouincia con- vulnerauit cor eius, & in ipſam abyſſum ſecreto- Cant.i.
ftitutos : Diuinæ cultū religionis quem in omnes · rum Dei, oculum contemplationis immerfit, vt Cant.4.
gentes omnesqz nationes, Dei voluit gratia coru- & illi in ſuo , & fibi in eius corde, perennen faciat
ſcare, icà Dominus nofter Ieſus Chriſtus humani manfionem .
generis Saluator inſtituit, vt veritasquæ anteà le-, 7. GREGORIVS libro trigeſimoquinto Mo
gis & Prophetarum præconio continebatur, per ralium, capire ſexto :Sola Ecclefia Catholica eft, Sacrificiú Ec.
Apoftolicam tubam in ſalutem vniuerſitatis exi- per quam facrificium Dominuslibenter accipiat, clefizCatho
Plal. 18 . ret, ficut fcriptum eft: In omnem terram exiuit fola quæ pro errantibus fidutialiter intercedat. lìcæ tantùm
Dco acceprū .
ſonus eorum , & in fines orbis terræ verba eorum . Vndè etiam de agni hoſtia Dominus przcepic,di
Petrus à Chri Sed huius muneris ſacramentum ità Dominus ad cens : In vna domo comedetur, nec efferetis de Exod.12.
. fo capur Ec. omnium Apoftolorum officium pertinere vo- carnibuscius forås. In vna nanque domo agnus
clefiz.confi. luit, vtin beatiſſimo Petro, Apoftolorum omni- comeditur : quia in vna Catholica Ecclefia vera
с 3 hoſtia
 30 Q. XVIII. ECCLESIAM ESSE CATHOLICAM .
hoſtia redemptoris immolatur. De cuius carni- hæ di& ę ſunt promiſiones& femini eius: non di
bus diuina lex efferri foràs prohibet : quia dari cit, Et fominibus, táquam in multis, fed tanquàm
Opus bonum ſanctum canibus vetat. Sola eft, in qua opus bo- in vno , & ſemini tuo ,quod eft Chriftus : ibà agno
fructuosèta- num fructuosè peragitur, vndè & mercedem de- uimus Ecclefiam , de qua dicit Deus ad Abraham ,
cùm in Eccle.
ſia peragitur. narij non nisi qui intra vineam laborauerant,ac- In femine tuo benedicentur omnes gentes. Vbi Genef.11.
ceperunt. Sola eft, quæ intra fe pofitos valida cha- agnouimusChriftum in Pſalmo de ſe prophetan
Genef.7. ritatis compage cuſtodit . Vnde & aqua diluuijar- tem ; Dominus dixit ad me, filius meus es tu , ego Pſalm.s .
cam quidem adfublimiora fuftulit,omnes autem hodiè genui te ; ibì agnouimus Ecclefiam in eo
quos extra arcam inuenit, extinxit. Sola eſt, in quod fequitur; Poftula à me, & dabo tibi gentes
qua ſupernamyfteria veraciter contemplemur. hæreditatem tuam, & poffeffionem tuam termi
Exod.33. Vndè & ad Moyſen Dominus dicit : Eft locus nos terræ. Vbì agnouimusChriſtum in eo quod
apud me, & ftabis ſupra petram . Et paulò pòft: ſcriptum eft , Er ipſe tanquàm fponfus procedens Plalm.a .
Tollam manum meam , & videbis pofteriora de thalamo ſuo, exultauit vt gigas ad currendum
Veritas ex ſo- mea . Quia enim ex ſola catholica Ecclefia veritas viam ; ibì agnouimus & Ecclefiam in co , quod
laCathol.Es conſpicitur, apud fe effe locum Dominus perhi- paulò fuperiùs dicitur : In omnem terram exiuit
1 clefia conſpi- bet ,de quo videatur. Tonuseorum , & in fines orbis terræ verba eorum :
cirur.
8. IRENAE V S libro tertio aduersùshæreſes, In fole poſuit tabernaculum ſuum . Ipſa eſt Eccle- Ecclefia ia
capite quadragefimo: In Eccleſia pofuit Deus A- fia in ſole pofita,hoc eft, in manifeſtatione omni- ſole polita .
poftolos,Prophetas, doctores,& vniuerſam reli- bus nota vfque ad terminos terrç. Adfert deindè
quam operationen Spiricus , cuiusnon ſuntpar- plura ex ſcripturis teftimonia , velutè ex pralino
ticipes omnes, qui non concurrunt ad Ecclefiam . vigefimoprimo, Conuertétur ad Dominum yni
IgEcclefia Vbi Ecclefia, ibi& fpiritus Dei;& vbi fpiritus Dei , uerfi finesterræ .Ex pſalmo quinquagefimoſexto,
Spiritus
tus san- illic Ecclefia, & omnis gratia : Spiritus autem ve- Exaltare ſuper cælos Deus, & fuper omnem ter
& veri
tas . ritas. Quapropter qui non participant eum, ne- ram gloria tua. Ex pſalmo ſeptuageſimoprimo,
queà mammillis matris nutriuntur in vitam ,ne- Et dominabitur à mari vſque ad mare, & c. Item
que percipiunt de corpore Chrifti procedentem ex Danielis ſecundo capite, Lapidem creuiſſe, &
Hiere.a. nitidiflimum fontem : fed effodiunt fibilacusde- factum montem magnum , & repleuifſc omnem
tritos de foſlis terrenis, & de cæno putridam bi- terram . Ex Abacuc tertio, Et laudis eius plena eft
bunt aquam , effugientes fidem Ecclefiz ,ne tradu- terra.Ex Efaiz quinquagefimoquarto capite, Læ
cantur,reijcientes verò Spiritum ,vinon crudian- tare ſterilis quæ non paris & c.Ex pfalmo quadra
cur. Alienati verò à veritate, dignd in omni vo- geſimonono, Et vocauit terram à ſolis ortu vſque
lutantur errore, & c.
ad occaſum . Et ex Sophoniæ ſecundo capite, Ad- '
CATHO.
LICAM. 1. D. ACTOR VM primo: Et eritis mihi teſtes orabunt in conſpectu eius vnuſquiſque de loco
in Hieruſalem , & in omni ludza & Samaria , & vf fuo ,omnes inſulægentium.
que ad vltimum terræ. 9. IDEM contra epiftolam Manichæi, quam
2. GENESIS vigefimofecundo : Benedicam vocant fundanienti, capite quarto : Vt omittam Auguftinum
tibi, & multiplicabo ſemen tuum ficut ftellas cx- fynceriſfimam ſapientiam quam in Ecclefia elle que in Eccle.
li,& velutarenain quæ eft in littore maris: pofli- catholica non creditis, multa funt alia quę in eius fiancatholica
debit ſemen tuum portas inimicorum ſuorum , & gremio me iuftiffimè teneant. Tenet confenfio
benedicentur in ſemine tuo omnes gentes terra , populorum atque gentium ; tenet authoritas mi
quia obedifti voci mex. raculis inchoata,fpe nutrita ,charitate aucta,vetul
3. MARCI decimoſexto : Euntes in mundum ftate firmata : Tenet ab ipfa fede Petri Apoftoli,
vniuerfum ,prædicate Euangelium omni creatu- cui paſcendas oues ſuas poit reſurrectionem Do- loan.a6.
ræ.Illi autem profecti,predicauerunt vbiqué,Do- minus commendauit, vſque ad præſentem Epi
mino cooperante, & fermonem confirmante ſe- ſcopatum ſucceſlio ſacerdotum : Tenet poftremd
quentibus fignis. ipſum Catholicæ nomen ,quod non fine cauſa in
4. LV CAE vigefimoquarto : Sic oportebac ter tam multas hæreſes fic ifta Ecclefia fola obti
Chriftum paci,& refurgere à mortuis tertia dic , & , nuit, vt cùm omnes hæretici ſe Catholicos dici
prædicari in nomine eius poenitentiam & remif velint: quærenti tamen peregrino alicui, vbiad
lionem peccatorum in omnes gentes, incipienti- Catholicam conueniatur, nullus hæreticorum
bus ab Hierofolyma. vel bafilicam fuam , vel domú audeat oftendere.
S. MATTHAEI vigefimooctauo : Euntes do- 10. IDEM libro de vera religione, capite ſepti
cete omnes gentes, baptizantes cos in nomine Pa- mo : Tenenda eft nobis Chriftiana religio, & eius
tris & Filij & Spiritus ſancti.Etecce ego vobiſcum Ecclefiæ communicatio quæ Catholica eft, & Ca
fum omnibus diebus, vſque ad conſummatio- tholica nominatur ,non folùm à ſuis, verùm eti
nem feculi, am ab omnibus inimicis. Velint enim nolíntve
6. ET capite decimoſexto : Super hanc petram ipfi quoque hæretici, & ſchiſmatum alumni,
ædificabo Ecclefiam meam ,& portæ inferi non quando non cum ſuis, fed cum extraneis lo
præualebunt aduersùs eam . quuntur, Catholicam nihil aliud quàm Catholi- Catholiga ne
7. AVGVSTINVS epiftola centeſima ſeptu- cam vocant. Non enim poffuntintelligi,nisì hoc minatur ab
agefima ad Seuerinum confanguineum fuü : Per- eam nomine diſcernant, quo ab vniuerſo orbe be. waivescobre,
fpicisquàm fit dolendum , vt qui ſecundùm car- nuncupatur.
nem fratres ſumus, in Chrifticorporenon vna fo- 11. PACIANVS Barcilonenfis epiſcopus epi
Ecclefia faci. cietate viuamus; præſertim quia facile tibi eft ac- ftola primaad Sympronianú Nouatianum de Ĉa
lè videri po. tendere & videre ciuitatem ſuper montem con tholico nomine, ipfum alloquens Sympronia
teft. ftitutam ,de qua Dominus ait in Euangelio ,quòd num ait : Sub apoftolis,inquies,nemo Catholicus Catholicino.
Matth.s. abſcondi non poffit.Ipfa eft enim Eccleſia Catho- vocabatur, efto,fic fuerit, velillud indulge.cùm men inuentã
Catholica lica ; vndè rebonx Græcè appellatur, quòd per poft apoftolos hereſes extitiſſent,diuerſisa nomi- vt plebsapo
cur dicatur. totum orbem terrarum diffunditur. Hancigno- nibus columbam Dei,atque reginam lacerare per retica Cecos:
Nulli licet rare nulli licet, ideò fecundùm yerbum Domini partes & ſcindere niterentur ; nónne cognomen acretur.
ignorare Ec- noftri Iefu Chrifti ,abſcondi non poteft. ſuum plebs apoſtolica poftulabat, quo incorrupti
cleſiam .
8. IDEM in epiſtola cétefima ſexageſimafexta populi diſtingueret vnitatem , ne intemeratam
In ſcripturis ad Donatiftas: In fcripturis didicimus Chriftum , Dei virginem error aliquorum per membra lace
vt Chriſtus, in ſcripturis didicimus Ecclefiam . Has fcripturas raret ? nonne appellatione propria decuit capúc
ità & Eccleſia communiter habemus, quarè non in eis & Chri- principale fignari ?Ego forte ingreffuspopulofam
demóftratur, ftum & Ecclefiam communiter rétinemus ? Nos vrbem hodie, cùm Marcionitas, cum Apollina
Galat.3. vbi agnouimus eü de quo dicit Apoftolus ; Abra. riacos, Cataphrygas, Nouarianos, & cæteros ciuf
modi
--
 IN ECCLESIA ESSE SANCTOR YM COMMVNIONEM . Q. XVIII. 39
modi comperiſſem , qui fe Chriftianos vocarent, ter vno eodem's conſenſu ,apertè,frequenter,per
quo cognomine congregationem meæ plebis ſeuerancer,tenuiſſe,fcripfiſſe,docuiſſe cognouerit ,
agnofcerem , nisi Catholica diceretur? Age, quis id fibi quoque intelligat abſque vlla dubitatione
cæteris plebibus nomina tanta largitus eft ? Ipfe credendum .
ille, qui Catholicum nomen interrogat, cauſam 13. HIERONYMVS in dialogo aduersùs Lu
fui nominis nefciet, fi requiram , vndè mihi tra- la qua Eccla
ciferianos, capite nono : Breuem tibi apertama
dicum eft. Certè non eft ab homine mutuatum , tia m am ſia permand.
animi mei fenten profer : in illa eſſe Ec- dum .
quod per fecula canta non cecidit. Catholicum clefia permanendum , quæ ab Apoftolisfundata,
iſtud , nec Marcionem , nec Apellem, nec Monta- vſque ad diem hanc durat. Sicubi audieris eos,
num fonat, nec hæreticos ſumit authores. Mul- qui dicuntur Chrifti,non à Domino Ieſu Chriſto
ta nos Spiritus ſanctus edocuit : quem paracle- ſed à quoquam alio núcupari, vtputa Marcioni
tum apoftolis & magiftrum Deus mifit è cælis. tas, Valentinianos,Montenſes fiue Campitas: ſcito
Chriſtianus mihi nomen eft ; Catholicus verò non Ecclefiam Chrifti, fed Antichrifti eſte ſynago- Antichrifti
fyoagoga.
cognomen . illud me nuncupat, iftud oſtendit: gam.Ex hoc enim ipſo quod pofteà inftituti ſunt,
cel fignifi. hoc probor , indè fignificor. Etfi reddenda po-
Quid eos ſe effe indicant, quos futuros Apoftolus præ- 1. Tim.4.
ftremò Catholici vocabuli ratio eft , & expri- nunciauit.
menda de Græco interpretatione Romana :Ca- 14. BEDA in ſextum caput Canticorum :Sicut
tholicus vbiqué vnum , vel,vt doctiores putant, vnus Dominus , vna fides, vnum baptiſmum , Catholicum
obedientia omnium nuncupatur, mandatorum vnusDeus& pater omnium ,ità eft vna Catholica loco ex perſonarū
rum &
ſcilicet Dei.Ergo qui Catholicus, idem obediens: electorum omniú multitudo ,per omnia & mun temporum
qui obediens, idem eft Chriftianus:atque ità Ca- diloca,& tempora feculi, eidem vni Deo & patri vniuerlicate
dicitur.
tholicus Chriſtianus eft.Quare ab hæretico nomi- ſubiecta.
ne nofter populus hac appellatione diuiditur, 1. E AD Ephefios quarto : Et ipfe dedit quof. In cadě effe
cùm Catholicus nuncupatur. dam quidem Apoftolos, & c. ad conſummatio- SANCTO .
RVM COMO
12. VINCENTIVS Lirinenfis in libello ad- něm fan &torum , in opus miniſterij, in ædifica MYNIQ
uerstis profanas omnium hæreſeon nouationes: tionem corporis Chrifti & c. vt creſcamus in il- NEM .
Verus Catho. Ille eft verus & germanus Catholicus, qui verita- lo per omnia, qui eft caput , Chriftus : ex quo
licus quis fit. tem Dei, qui Ecclefiam , quiChrifti corpus diligit, totum corpus compactum & connexum per o
qui diuinæ religioni , qui Catholicæ fidei nihil mnem iun & uram fubminiftrationis, fecundùm
pręponit,non hominis cuiuſpiam authoritatem , operationem in menſuram vniuſcuiuſque mem
nonamorem , non ingenium , non eloquentiam , bri,augmentum corporis facit in ædificationem
non philoſophiam : fed hæc cuncta defpiciens, & ſuiin charitate.
in fide fixus & ftabilis permanens, quicquid vni- 2. PSALMO centefimo decimooctauo: Parti
uerfaliter antiquitus Ecclefiam Catholicam te ceps ego ſum omnium timentium te, & cuftodi
nuiſſe cognoueris, id folum fibi tenédum creden- entium mandata tua .
dum's decernit. Quicquid verò ab aliquo dein- 3. AD Coloſſenſes primo :Gratias agentes Deo .
ceps vno ,pręter omnes, vel contra omnesfan &tos, & Patri, qui dignos nos fecit in partem ſortis ſan
nouum & inauditum fubinduci ſenſerit, id non eorum in lumine: qui eripuit nos depoteftate te
ad religionem ,ſed ad tentationem potiùs intelli- nebrarum , & tranftulit in regnum filij dile & ionis
Catholicum gat pertinere. Et ſub libri principium : In ipfa Ca- ſuz ,in quo habemusredemptionen .
quid propriè tholica Ecclefia magnoperè curandum eſt, vt id 4. AD Philippenſes primo : Gratias ago Deo
teneamus, quod vbique, quod ſemper, quod ab meo in omni memoria veftrî, ( ſemper in cunctis
omnibus creditum : hoc elt etenim verè proprie orationibus meis pro omnibus vobis cum gau
catholicum , quod ipfa vis nominis ratio decla- . dio deprecationem faciens) ſuper communica
rat, quæomnia verè vniuerſaliter comprehendit. tionc veftra in Euangelio Chrifti, à prima die vf
Sed hocità demùm fit,fi ſequamurvniuerfitatem , que nunc .
Vniuerſitas. antiquitatem ,confenfionem . Sequemurauté vni- s. POSTERIORIS ad Corinthios octauo :
uerfitatem hoc modo :Si hanc vnam fidem veram Non enim vt alijs fit remiffio , vobis autem tri
effe fateamur, quam tota per orbem terrarú con- bulatio :fed ex æqualitate. In przſenti tempore
Antiquitas. fitetur Eccleſia : Antiquitaté verò ità, fi ab his nul- veftra abundantia illorum inopiam ſuppleat : vt
latenùs ſenſibus recedamus, quos fanctos Maiores & illorum abundantia veftræ inopiæ fit fupple
Conſenſus. ac patres noftros celebråffe manifeftum eft : Con- mentum ,vtfiat zqualitas, ficut fcriptum eft: Qui Exod.16.
fenfionem quoque icidem , fi in ipfavetuftate, o- multum ,non abundauit : & qui modicum , non “
mnium vel certè penè omnium facerdotuni pari minorauit.
ter & magiftrorum definitiones, ſententiaeg ren 6. PRIMAE Ioannis primo capite: Vt & vos
ctemur. Quid igitur faciet Chriſtianus Catholi- focietatem habeatis nobiſcum , & focietas noftra
cus, fife aliqua Ecclefiæ particula ab vniuerfalis fit cum Patre & cum Filio eius Ieſu Chrifto... ,
fidei comunione præciderit ? Quid itaque, nisì vt 7. AD Romanos duodecimo : Sicut in vno cor
peftifero corruptos membro fanitatem vniuerfi pore multa membra habemus , omnia autem
corporis anteponat? Quid fi nouella aliqua con- membra non eundem actum habent: ità multi
tagio non iam portiunculam tantùm , fed totam vnum corpus fumus in Chrifto , finguli autem al
pariter Ecclefiam commacalare conetur ? Tunc ter alterius membra. Habentes autem donatio
ité prouidebit, vtantiquitati inhæreat, quæ pror- nes, fecundùm gratiam quæ data eft nobis, diffe
susiam non poteft ab vllanouitatis fraude fedu- rentes, fiue prophetiam ſecüdùm rationem fidei,
ci . Quid fi in ipfa vetuftate, duorum aut trium fiue minifterium in miniſtrando , fiue quidocet
hominum , vel certè ciuitatis vnius, aut etiá pro- in doctrina, & c .
uinciæ alicuiuserrordepræhédatur? Tuncomni- 8. PRIORIS ad Corinthios duodecimo: Sicut
nò curabit, vt paucorum temeritati vel inſcitiæ , corpus vnum eft & membra habet multa, &c. Et
fi qua funt vniuerfaliter antiquitùs vniuerfalis fiquid patitur vnum membrum, compatiuntur
* aliàs Ec . * Concilij decreta præponat. Quid fi tale aliquid omnia membra :fiue gloriatur vnum membrum ,
clefiae emergat, vbi nihil eiuſmodi reperiatur ? Tunco - congaudent omnia membra.Vosautem eftis cora
peram dabit, vt collatas inter ſe Maiorum conſu- pus Chrifti,& membra de membro .
lat interrogeréz fententias, eorum duntaxat, qui 9. AVGVSTINVS tractatu trigefimofecun
diuerfis licèt temporibus & locis, in vnius tamen do in Euangeliú loannis: Eccleſia eft corpusChri
Ecclefiæ Catholicæ communione & fide perma- fti,in hoccorpore membrum es. Cum ergò mem
nentes, magiftri probabiles extiterunt : & quic- brum fis eius corporis quod loquitur omnibus
quid non vnus aut duo tantùm ,fed omnes pari- linguis, crede te loqui omnibus linguis. Vnitas
C4 ; cnim
 Q. XVIII. EXTRA ECCLESIAM
3
enim membrorum charitate concordat; & ipfa 15. AVGVSTINVS fermone centefimo octo
vnitas loquitur, quoinodò cunc vnus homo lo gefimoprimo de tenipore, capite decimotertio :
1.Cor.12 , quebatur. Datuseft fpiritus,ficutApoſtolus dicit, Sanétorum communionem : id eft,cum illis ſan Ad fan & orú
admanifeftationem : quia alij datur per ſpiritum & is, qui in hac quá ſuſcepimus fide defun &ti funt, communio
nem eriam .
ſermo fapientiæ & c. ſed cu forſitan eorum omni- ſocietate & fpei communione ceneamur. Si igitur defun &ti per
um quæ dixi, nihil habes. Si amas,non nihil ha- cum fan & is inæterna vita communionem habere tinent.
bes: ſi enim amas vnitatem ,etiam tibi habet quif- volumus, de imitatione eorum cogitemus. De
Conimunio quis in illa habet aliquid. Tolle inuidiam , & tu- bent enim in nobis aliquid recognoſcere de fuis saati pro no .
fidc'iū
bris men . um eft quod habeo:tollam inuidiam , & meum
humani virtutibus, vt pro nobis dignentur Domino fup- bibolicale.
corporis re eft quod habes.Liuor ſeparat,charitas iugit . Ocu- plicare.
fpondet. lus folus videt in corpore, fed nunquid ſoli fibi 16. ET in Enchiridio ,capite quinquagefimo
oculus videt ? Etmanuividet, & pedividet, & cx- ſexto :Ecclefia tota hîc accipiéda eſt, non folùm ex
teris membris videt : non enim fi aliquis ictus in parte qua peregrinatur in terris, à ſolis ortu vſque
pedem veniat, auertit ſe oculus indė, ve non præ- ad occaſum laudans nomen Domini , & poft ve 1
caueat. & c. tuftatis captiuitacem cantans canticum nouum :
10. EVSEBIVS Cæſarecnfis Ecclefiafticx hi- verùm etiam ex illa quæ in cælis ſemper ex quo
ftoriæ libro ſeptimo,capite decimonono,vbi agit condita eft, cohæfit Deo , nec vllum fui cafus ma i
de Nepote Epiſcopo & eius ſchiſmate, refert ex lum experta eſt. Hæc in ſanctis angelis beata perfi- Ecclefia crid. 1
Dionyfio Atexádrino , quemadmodùm ille Pre- ftit, & fux parti peregrinanti ficut oportet opicu- phásmilitāti
sbyceros hærefi Chiliaftarum infectos inftituerit: latur : quia vtraque vna erit cófortio æternitatis, opitulatur .
.
cosés valdėparatos& promptos fuiſſe ad aſſenti- & nunc vna eft vinculo charitatis, quæ tota infti
endum veritaci percepcæ, & Ichiſmati atque erro- cuta eft ad colendum vnum Deum .
riabrenunciandum . 17. ITEM libro vigefimo de ciuitate Dei, capi
11. AVGVSTINVS libro fecundo de bapti- te nono:Neque piorum animæmortuorum ſepa- Piorü anime
ſmo contra Donatiftas, capite fexto: Vos itaque rantur ab Eccleſia , quæ etiam nunc eft regnú Chri- detunetorum
Donatiftæ quid ad hæc dicitis ? Si noſtra fententia fti. Alioquin nec ad altare Dei fieret eorú memo- ad Ecclefiam
pertinent, &
de baptiſmo vera eft,omnes qui aliter Sapiebant ria in communicatione corporis Chrifti: nec ali communio .
Cypriani temporibus,non ſunt ab ecclefiæ vnita- quid prodeſſet ad eius in periculis baptiſmú cur- nem cius.
te ſeparati,donèc illud quod aliter ſaperent Dcus rere, nè fine illo finiatur hæc vita : nec ad reconci
illis reuelaret.Vos ergò quarè feparatione ſacrile- liationem , fi fortè per pænitétiam malamvecon
ga pacis vinculum dirupiftis ! Deindė, quantum ſcientiam quiſque ab eodem corpore reparatus
Schiſmaquá crimé fit ſchiſma facere,hisverbis explicat : Tem- eſt. Cur enim fiunt iſta ,nisi quia tideles,etiam de
grane pecca. porcillo , quo Dominus priora delicta recentibus funéti,membra eius ſunt ?
pænarum exemplis cauenda monftrauit, & ido- 18. GREGORIV Slibro quarto Dialogorum ,
Exod.32.
Jerem . 36 . lum fabricatum atque adoratum eft, & propheti- capite trigefimonono:Dequibuſdam leuibus cul
cus liber ira regis contemptoris incenfus, & ſchi- pis eſſe ante iudicium purgatorius ignis creden- Purgatorius
(ma tentaram :idololatria gladio punita cft,exu- dus eft, pro eo quod veritas dicit:Quia fiquis in Matth.12
ignis; .
ftio libri bellica cæde & peregrina captiuitate : fanéto Spiritu blafphemiam dixerit & c. vt infra
Num.16
ſchſma hiatu terræ , ſepultis authoribus viuis, & de Sacramento Pænitentiz ,quæſtione nona, B.ce
cæteris cæleſti igneconſumptis. Quisiam dubita- ftimo.duodecimo.
uerit hoc effe fceleratius commiſſum , quod eſt 1. F. GENESIS feptimo :Deleuitomnem fub- EXTRA
grauiùs vindicatum ? ftantiam quæ erat ſuper terram ab homine vſque ECCLE .
12. IDEM epiſtola decimanona ad Hierony- ad pecus,tam reptile,quam volucres cęli & dele- Ed Calu.com
mum fcribens, oftendit fe falua charitate ab eo ta funt de terra : remanfitautem ſolus Noë, & qui
diſſentire circa repræhenſionem , qua aduersùs S. cum eo erant in arca .
Petrum vfus eft B.Paulus. 2. PRIORIS Petri tertio : In diebus Noë cùm
13. ITEM in libro de vera religione,capite ſex . fabricaretur arca,in qua pauci, id eft,octo animx
to de bonis Chriftianis loquens, ità air: Sæpe fi- faluæ factæ ſunt per aquam ,
nic diuina prouidentia per nonnullas nimiùm 3. ESAIAE ſexagefimo: Gens & regnum quod
turbulentas carnalium hominum feditiones ex- non ſeruierit tibi peribit.
pelli de congregatione Chriſtiana, etiam bonos 4. AVGVSTIN VS epiftola quinquagefima
Pacé Eccle. viros. Quam contumeliam vel iniuriam ſuam ad Bonifacium Comicem : Mului vnum corpus Rom.12.
la quantifa- cùm patientiſlimè pro Ecclefiæ pace tulerint, ne- fumus in Chrifto.Ac per hoc nemo poterit effe iu- extra eccle.
Chriftiani. que vllas nouitates vel ſchiſmatis,vel hærefis mo- ftus,quam diù fueritab vnitate huius corporis fe- Húsemouta.
liti fuerint, docebunt homines, quam vero affe- paratus. Quemadmodùm enim membrú, fipræ- ciæ ipinituin
& u , & quanta fynceritate charitatis Deo feruien- cidatur ab hominis viui corpore,non poteft tene- tenere po
dum fit. Táliiim ergò virorum propofitum eft, refpiritú vitæ : fichomo qui præciditur de Chri- tett.
aut ſedatis remeare turbinibus : aut fiid nó finan- fti iufti corpore, nullo modo poteft fpiritum te
tur, veleadem tempeftate perſeuerante,velnė ſuo nere iuftitiæ, etiam fi figurá membri teneat, quam
reditu talis aut ſquior oriatur,tenent voluntatem fumpfitin corpore. Et ſub finé eiuſdem epiftolæ :
confulendi etiam eis ipfis, quorum motibus per- Ecclefia Catholica ſola corpus eſt Chrifti ,cuius il Spiritus fan
turbationibus ceſſerunt, fine vlla conuerticulos le caput'eft Saluator corporis fui. Extra hoc cor- ctus no viui
rum fegregationevfque ad mortem defendentes, pus neminem viuificat Spiritus ſanctus; quia ficut ficat nisimé.
bra ecciefia .
& teftimonio iuuantes eam fidem quam in Eccle- ipfe dicit Apoftolus , Charitas Dei diffuſa eft in Rom . ) .
fia Catholica predicari ſciunt. Hos coronat in oc- cordibus noftris per ſpiritum fan & um , qui datus
culto pater, in occulto videns.Rarum hoc videtur eft nobis . Non eft autem particeps diuinæ chari- Vnitatis ho .
genus,fed tamen exempla non deſunt: immò plu- tatis, qui hoftis eft vnitatis. Non habétitaque fpi- ftischaritaté
ra ſunt, quàm credi poteft. Ità omnibus generibus ritum fan & um , qui ſunt extra Ecclefiam . De illis non haber.
hominum & exemplorum ad animaru curatio- quippe ſcriptum eft:Quiſeipſos ſegregant,anima- Iudas in 1
nem , & ad inſt itut ione m fpiri talis populi, vtitur les fpiritum non habentes. Sed nec ille eum perci- cpift.
diuina prouidentia.
pit, quifictuseſt in ecclefia, quoniá & deindefori
14. AD Epheſios quarto : Obſecro vos ego yin- ptum eft: San &us enim fpiritusdiſciplinæ effugi- Sap.i.
&tus in Domino, vi dignè ambuletis vocatione, et fictum.Qui ergò vult habere fpiritum fan &tum ,
qua vocati eftis ,cum omni humilitate & manſue- caueat foris ab ccclefia remanere, caueat in eam fi
tudine, cum patientia, fupportantes inuicem in mulaté intrare. Aut fiiam talis intrauit, caueatin
charitate, foliciti feruare vnitatem ſpiritus in vin eadem fimulatione perfiftere, vt veraciter coale
culo pacis. ſcat arbori yitx .
5. ITEM
 NON EST SAL VS. Q.XVIII. 33
So ITEM epiftola centeſima quinquagefimafe- rendum , charitatem autem non habeam , nihil
Lia Deima.. cunda ad Donatiftas:Quiſquis ergò ab hac Catho- mihiprodeft.
ab Ecclefia lica Ecclefia fuerit ſeparatus, quantūlibèc lauda- 12. IRENAEVS libro quarto aduersùs hære
auullos. biliter ſe viuere exiftimet, hoc folo fcelere, quòd ſes, capite quadragefimotertio : Eis qui in Eccle.
à Chrifti vnitate difiunctus eft, nó habebit vitam , fia ſunt Presbyteris obaudire oportet, his qui
ſed ira Dei manet fuper eum. ſucceflionem habent ab Apoſtolis, ficut oftendi
6. IDEM libro de vnitate Ecclefię,capite quar- mus, qui cum Epiſcopatus ſucceſſione, chariſma
Non ſufficie " co : Quicũque de ipſo capitefcripturis ſanctis con- veritatis certum, fecundùm placitum patris ac
deChrifto re. ſentiunt, & vnitati Ecclefiæ non communicant, ceperunt. Reliquos verò qui abfiftunt à princi
&è fentire,
nisi ctii Ec. nó ſunt in Eccleſia , quia de Chrifti corpore, quod pali ſucceſlione, & quocunque loco colliguntur,
cleliz vnitati eft Ecclefia ,ab ipſius Chrifti teftificatione diffenti- luſpectos habere,vel quafi hæreticos, & malæ ſen
communice.
mus . unt. Etpaulò pòft : Quicunque creduntquidem , tentiæ , vel quaſi ſcindentes & elatos, & fibi pla
quòd Chriftus Ieſus, ità vt di& um eft, in carne ver centes,aut rurſus vt hypocritas, quæftus gratia , &
neric, & in eadem carne, in qua natus & paſſus eft, vanæ gloriæ hoc operantes. Omnes autem hide
reſurrexeris, & ipfe fit filius Dei , Deus apud Deū cidunt à veritate. Et hæretici quidem alienum Hęteticorum
&c. fed tamen ab eius corpore, quod eft Ecclefia, ignem afferentes ad altare Dei , id eft, alienas do- &cor
Schiſmati
um pani.
ità diſſentiunt, vt eorum communio non fit cum ctrinas, à cæleſti igne comburentur, quemadmo & interitus.
toto quacunq diffunditur , fed in aliqua parte ſe- dùm Nadab & Abiu . Qui verò exurgunt contra Leuit.10.
parata inueniatur, manifeftum eft eosnon efle in veritatem , & alteros adhortantur aduersùs Eccle
Catholica Ecclefia . fiam Dei , remanent apud inferos, voragine terræ
7. ET capite decimonono eiufdem libri : Ad abſorpti, quemadmodùm qui circa Chore, Da- Num.16.
Extra eccle- ipfam ſalutem ac vitam æternam nemo peruenit, than,& Abiron . Qui autem ſcindunt & feparant
La nuila ſa. nisi qui habet caput Chriſtum . Habere autem ca vnitatem Ecclefiæ, eandem quam Ieroboam pe- 3.Reg.4.
Jus .'
put Chriftum nemo poterit, nisi quiin eius cor nam percipiunt à Deo .
pore fuerit, quod eft Écclefia. * 13 . GREGORIVS libro decimoquarto Mo
8. FVLGENTIVS libro de fide ad Petrum ralium ,capite ſecundo:Sancta vniuerſalis ecclefia Extra eccles
Extra eccle . Diaconum , capite trigefimoſeptimo : Firmiſlimè fá nemoſal.
prædicat, faluari veraciter nisì intra fe non poffe, natur.
ked fieri para tene, & nullatenusdubites, omnem extra Eccleſi- afferens quòd omnes qui extra ipfam ſunt, mini
ticeps vicz am Catholicam baptizatum ,participem fieri non me faluabuntur.
xteraz . poſſe vitæ æternæ , liante finem vitæ huius Catho- 14. CHRYSOSTOMVS homilia vndeci
licæno fuerit redditusatqueincorporatus Eccle- main epifolam ad Ephefios: Nihil icà Deum iri- Schiſmatis
1.Cor.13. fix. Quia fi habeam ,inquit Apoftolus,omnem fi- tat,ficutEcclefię diuifio.Et fiinnumera bona ope- peccatum .
dem , & nouerim omnia facramenta, charitatem rati fuerimus, non minores tamen pænas dabi
autem non habeam , nihil ſum . Nam & in diebus mus, quàm qui corpus ipſius profciderunt, fi ple
Gen.7. diluuij neminem legimus extra arcam potuiſſe nitudinem & integritatem Ecclefiafticam diſcer
faluari, pſerimus. Illud enim lucro quidem factum eft to
9. DEINDE, capite trigefimooctauo : Fir- tius orbis, tametfi non eo animo, G reprobosil
Extra eccle. miſlimè tene, & nullatenùs dubites, non ſolùm los reſpexeris. Iftud verò nihil vfpiam commodi
di maneres, omnes Paganos , ſed etiam omnes ludæos, Hæ- habet,fed plurimum nocumenti: Ifta mihi non
damnabútur.
reticos, arque Schiſmaticos, qui extra Eccleſiam ad Ecclefiæ primoresduntaxat dicuntur , fed & ad
Catholicam præſentem finiunt vitam , in ignem fubditos. Vir quidam ſanctus t quippiam dixit, Cyprianum
æternum ituros, qui paratus eft diabolo & ange- quod audaciam fapere videtur attamen
, dixit. intelligit.
lis eius. Quid autem eft iftud ? Peccatum videlicet iftud Martyrij fana
10 . ET capite trigefimonono : Firmiſlimè tene, ne martyrij quidem ſanguine deleri . Dic enim , guine no de.
& nullatenus dubites, quemlibet Hæreticum fiue quæſo, quam ob caufam martyrium ſubis ? An erpeccará
Schiſmaticum in nomine Patris & Filij & Spiritus non propter Chriſti gloriam ? Quo itaque pacto,
fancti baptizatum , fi Ecclefiæ Catholicæ non fue- qui animam pro Chrifto exponis, Ecclefiam op
Martyriâ ex.rit aggregatus, quantaſcunque eleemofynas fece- pugnas,pro qua animam ſuam tradidit Chriftus?
Hon ſaluar.
aon flecam ritgeth pro Chrifti nomine etiam ſanguinem fu- Audi Paulum ipfum : Non fum ,inqui , dignus,vt i.Cor.ss.
deris,nullatenùs pofTe faluari. Omni enim homi vocer Apoſtolus, quoniam Ecclefiam Dei perſea
ni, qui Ecclefiæ Catholicæ non tenet vnitatem ,ne- cutus fum , ac vaſtaui illam . Et interiectis qui
que baptiſmus,neque eleemofyna quamlibet co bufdam : Dico & obteftor , Ecclefiam fcindere
piora, neque mors pro nomine Chrifti fuſcepta non minus eſſe peccatum , quam in hæreſim in
proficere poterit ad falutem , quàm diù in eo hæ- cidere.
retica vel ſchiſmatica prauitas perſeuerat,quç du- 15. CONCILIVM LATERANENSE ma
cit ad mortem . gnum ſub Innocentio tertio ,cañone primo : Vna Nemo'ſaluaa
u . PACIANVS Barcilonenfis epiſcopus epi- eft fidelium vniuerfalis eccléfia, extra quam nul- te extra
cleliam . Eco
ftola ſecunda ad Sympronianum Nouatianum : lus omninò faluatur.
Nouatianus martyrium nunquam tulit, nec ex 16. ALCIMVS Auitus Viennenſis Archiepi
verbis beatiſlimi Cypriani auditum iftud, aut le- fcopus libro quarto , qui eft de diluuio, capite de
ctum eft. habes eius epiftolas,quibus Cornelium cimonono :
vrbis epiſcopum ,cui tunc Nouatianus inuiderat, Arca vetus Noe, Chrifti eft Eccleſia ,per quam, Aicat Nočleo
dia
gna Ecc
ini mic is pri nci pib us ref ift ent em ,fæp è con fef fum , Ext ra eti am qu am ne mo pot eft fal uar ier. hi,cxtra qu !
fæpè vexatum refert,plurimis confefforibus, plus 17. PRIMAE Ioannis ſecundo :Filioli, nouilli- ncmo faluda
rimis quoquè martyribus ducem factum , & cum ma hora eft, & ficut audiftis, quia Antichriſtus ve- tur.
plurimis gloriofiſfimè coronatum , viuente cunc nit, núcAntichriſti multi facti ſunt: vndè ſcimus,
Nouatiano ,etiam's ſecuro . nam & ideò ab eccle- quia nouiffima hora eſt. Ex nobis prodiêrunt, ſed
fia Chrifti receſſerat, nè illum labor confeſſionis non erant ex nobis : nam fi fuiſſent ex nobis, per
vrgeret.Porrò etiamfi paffus eft aliquid Nouatia- manfiffent vtiquè nobiſcum :ſed vtmanifefti fint,
nus,non tamen etiam occiſus:etiamſi occiſus,non quoniam non ſunt omnes ex nobis.
Extra eccle: tamen coronatus. Quid ni ? extra ccclefiæ pacem , 18. IOANNIS fexto : Ex hoc multi diſcipulo
Gå non poteſt extra concordiam ,extra eam matrem, cuius por rum eíus abiêrunt retrò, & iam non cum illo am
ciſe martys.
3. Cor.13. tio debet effe, qui martyr eft. Audi Apoftolum : bulabant. Dixit ergò Ieſus ad duodecim : Nun
Et fi habuero omnem fidem ,ita vt montes trasfe- quid & vos vultis abire ?
ram , charitatem non habeam , nihil fum . Et fi in 19. ET decimotertio : Cùm ergò accepiſſet
cibos pauperum diuiſero omnem fubftantiam Iudas buccellam , exiuit continud . Erat autem
meam, & fi tradidero corpus meum ad combu- nox.
20. IV DAS
 34 Q. XVIIT. EXTRA
IV DAS Apoftolus in epiftola Canonica: In
nouiflimis temporibus venient illuſores, fecun-
dùm defideria ſua ambulantes in impietatibus.Hi
ſunt qui ſegregant ſemetipſos, animales, ſpiritum
non habentes .
21. PRIORIS ad Corinthios quinto: Omninò
auditur inter vos fornicatio , & talis fornicatio,
qualis nec inter gétes, ità vt vxorem patrisaliquis
habeat. Et vos inflati eftis : & non magis luctum
habuiftis, vt tollatur de medio veftrùm qui hoc
opus fecit. Ego quidem abſens corpore, præſens
autem ſpiritu,iam iudicaui vt preſens,eum qui fic
operatus eſt,in nomine Domini noftri Ieſu Chri-
fti,congregatis vobis & meo ſpiritu, cum virtute
Domini noftri Iefu Chriſti,tradere huiuſmodi fa-
;
ECCLESIAM
mis abſumeretur, fi feris ſubrigeretur. Nam ibi
quoquè ſubiunxit, Amen dico vobis, quæ liga
ueritis ſuper cerram , erunt ligata & in cælis v :e
intelligeretur, quanto grauius fit punitus, quive
lut reli & us eft impunitus. Hîc dicatiſte, fi placet,
Siccine mandata Saluatoris accipimus iubentis,
Nemini reddideritis malum pro malo ;fed fi quis Matth.s,
vos percufferit in vnam maxillam , præbete & al
teram, & dimittite iniurias fratribus veftris ?Eccè Nota pro ex
communica
ab hominibus non reddentibus malum pro ma
lo, alligatur homoamariùs & infeliciùs ecclefiz tione.
clauibus, quàm quibuslibet grauiflimis & durilli
mis ferreis vel adamantinis nexibus.
29. EVSEBIVS apud Damaſcenum libro ter
tio Parallelorum , capite quadrageſimoquinto :

tanæ in interitū carnis, vt ſpiritus ſaluus fit in die

Cùm quiſpiam ab Ecclefia eijcitur , ftatim eum Excommuni.
Domini noftri Ieſu Chrifti. Non eit bona gloria- Satanas affumit, nec priùs ab co abſcedit, quàm calus manet
rio veſtra. Neſcitis quia modicum fermentum to- Presbyter eum ſuſceperit. Cùm enim à Chriftia- diaboli,& eft
tam maffam corrūpit? Expurgate vetus fermen- norum finibus homo profcriptus & extermina- tanquàm Gé.
tum.Auferte malum ex vobifipfis. tus eft, quandiù ſeiunctus manet, tandiù in Genti- titis.
22. PRIORIS ad Timotheum primo : Habens lium albo cenſetur.
fidem & bonam conſcientiam , quam quidam re- 30. AVGVSTINVS ſermone cétefimo octo
pellentes, circa fidem naufragauerunt : ex quibus geſimoprimo de tempore, capite duodecimo:
eft Hymenzus & Alexander: quos tradidi ſatanx, Quiſquis ille eft, & qualifcunque eft, Chriſtianus Extra eccleß
vt diſcant non blaſphemare. non eft,qui in Chrifti ecclefia non eft.Sola quippe am Chriftia.
23. NVMERORVM duodecimo : Reſpondit ett per quam facrificiú Dominus libéter accipiat, & nibilDeo
Dominus Moyfi: Separetur ſeptem diebus extra fola quæ pro errátibus fiducialiter intercedat.Vn
caftra, & pofteá reuocabitur. Excluſa eft itaqz Ma- dè etiam de agni hoftia Dominus præcepit, di- accepta eft
Exod.ia,
ria extra caftra feptem diebus : & populus non eſt cens : In vna domo comedetis , nec efferetis de
motus dcloco illo ,donèc reuocata eft Maria. carnibus eius forås. In vna nanque domo agnus
24. MATTHAEI decimooctauo :Si peccaue- comeditur, quia in vna Catholica ecclefia vera
ric in te frater tuus, vadc & corripe eum inter te & hoftia redemptoris immolatur. De cuius carni
ipſum ſolum . Si te audierit , lucratus eris fratrem bus diuina iuftio efferri foras prohibet, quia dari
tuum : fi autem te non audierit, adhibetecum ad- fanétum canibus vetat. Sola eft in qua opus bo
Matth.20 .
hucvnum vel duos : vtin ore duorum vel trium num fructuosè peragitur ; vndèmercedem dena
teftium ftetomne verbum . Quòd fi non audierit rij non nisi qui intra vineam laborauerant acce
cos, dicEcclefiæ : fi autem Ecclefiam non audie- perunt. Sola eft quæ intra fe pofitos valida charia
rit, fit tibi ficut ethnicus & publicanus. Amen di- tatis compage cuftodit, & c. vt Gregorius fuprà ,
co vobis, quæcunque alligaueritis fuper terram , litera C.teſtimo.7.
erunt ligata & in cælo : & quæcung ſolueritis ſu- 31. ITEM in Pfalmum octogeſimumoctauum , Ecclefia
per terram , erunt ſoluta & in cælo. concione fecunda : Amemus Dominum Deūno - amanda eft
25. IN ſecunda epiftola Ioannis: Si quis venit ftrum , amemus ecclefia eius: illum ficut patrem, táquam ma.
ad vos , & hanc do & rinam non adfert,nolite reci- iftam ſicut matrem : illum ficut Dominum ,hanc ter.
pere eum in domum, nec Aue ei dixeritis. Qui ficut ancillam eius, quia filijancillæ ipfius ſumus,
enim dicit illi, Aue, communicat operibus eius Sed matrimoniú hoc magna charitate compagi
malignis. natur. Nemo offender vnum , & promeretur altė
26. POSTERIORIS ad Theſſalonicenſes ter- rum.Nemo dicat,Ad idola quidem vado arrepti
tio : Denunciamus autem vobis fratres in nomine cios quidem & ſorrilegos conſulo , ſed tamen Dei
Domini noftri Ieſu Chriſti, vt ſubtrahatis vos ab Eccleliam non relinquo: Catholicus ſum.Tenens
omni fratre ambulante inordinatè, & non ſecun- matrem , offendis patrem . Alius item dicit, Ab
dùm traditionem quam acceperüt à nobis.Quòd fit à me, non conſulo ſortilegum , non quæro ar
fi quis non obedit verbo noftro, per epiſtolam repeicium , non quæro diuinationes facrilegas,
hunc notate : & nè commiſceamini cum illo, vt nec eo ad adoranda dæmonia, non feruio lapidi
confundatur: & nolite quaſi inimicum exiftima- bus ; ſed tamen in parte Donati fum . Quid tibi
re,ſed corripite vt fratrem . prodeft non offenſus pater, qui offenfam vindi
lib.z. epift.11. 27. CYPRIANVS epiftola ſexagefimaſecun- cat matrem ? Quid prodeft, fi Dominum confite- Non prodeft
Deut.17. da ad Pomponium : Interfici Deus iuſlit Sacerdo- ris, Deum honoras, ipſum prædicas, filium eius & agnoicere,
tibus ſuis non obtéperantes,iudicibus à ſe ad tem- agnofcis, fedentemad dexteram patris confiteris; fi LicleGam
pus conftitutis non obedientes : & tunc quidégla- & blaſphemas eccleſiam eius ? Non te corrigunt eius blasphe.
dio occidebantur, quando adhuc & circuncifio exempla humaniconiugij ?Si haberes aliqué pa- Sinile.
Excómunica. carnalismanebat : nunc auté quia circuncifio fpi- tronum , cui quotidiè obſequereris, cuius limina
tio eft gladi. ritalis effe ad fideles feruos Dei cæpit,fpiritali gla- ſeruiendo contereres,quem quotidiè non dico fa
us fpiritalis. dio ſuperbi & cõtumaces necantur,dum de eccle- lutares, fed & adorares, cui impenderes fidelia ob
Foris viuere fia eijciuntur. Neque enim viuere forìs poſſunt, ſequia ; fi vnum crimen de eius coniuge diceres,
nequcunt. cùm domus Dei vna fit, & nemini ſalus elle nisì in nunquid domum eius intrares? Attendite ergo
Ecclefia poflit.
chariſlimi, tenete omnes vnanimiter Deum pa
28. AVGVSTINVS libro primo contra ad trem & matrem Ecclefiam .
uerfarium legis& Prophetarum , capite decimo- 32. ET epiſtola ducenteſima quarta ad Dona .
ſeptimo: Claues regnicælorum fic dedit Chriſtus cum presbyterum Donatiftam : Foris autem ab Martyrii ex
tracccieſian
Matt.16 . & 1. Ecclefiæ , vtnon folùm diceret;' Quæ ſolueritis ſu- ecclefia conſtitutus, & feparatus à compage vnita inutile .
per terram , erunt ſoluta & in cælis: vbiapertiſfi- tis & vinculo charitatis , æterno ſupplicio puni
mėbonum , non malum ,pro malo reddit Eccle- reris, etiamſi pro Chriſtinomine viuus incende
fia : verùm & adiungeret, Quæ ligaueritis in ter- reris.
ra,erunt ligata & in cælo : quia bona eſt, & vindi- 33. CYPRIANVS epiſtola quinquagefimaſe- lib.i.epif.s.
Matth . 18. candi iuftitia. Illud enim quod ait, Si nec Ecclefi- ptima : Inimicus & hoſtis ecclefiæ , quos aliena
Excommuni .
cario quanrű am audierit, ſit tibi tanquàm ethnicus & publica- uit ab ecclefia & foràs duxit, vt captiuos & vin
timcoda . nus : grauius eft quàm fi gladio feriretur, li fam . etos contemnit & præterit : cos pergit laceſſere,
in qui
 NON EST SAL VS.
Q.XVIII, XIX. 35
in quibus Chriftum cernit habitare. Quanquàm culpa difcordix, nec paſſione purgatur. Eſſe mar- Ne martyrio
etfi aliquisex talibus fuerit appræhenfus, non eft tyr non poteft,qui in Ecclefia non
quod fibi quafi in confeſſione nominis blandia- peruenire non poterit, qui eam eft : ad regnum quidem ſchi
, quæ regnatura la deletur .
tur,cùm conftet fioccifi ejuſmodiextra ecclef iam eft, dereli nquit . Cum Deo manere non poſſunt,
Bane
diz. perf. fuerint,fidei coronam non eſſe, ſed pænam potiùs quia eſſe in Ecclefia Deivnaninies noluerunt. Ar
eſſe perfidiæ . deant licèt fiammis , & ignibus traditi , vel obiecti
Lib. 4.epift.z. 34. " IDEM epiftola quinquagefimaſecunda ad beftijs animas ſuas ponant:non erit illa fidei co
Admitti ne- Antonianum in fine: Apoftatę verò & deſertores, rona, ſed pæna perfidię: nec religioſe virtutis exi- Poena perf .
queütades: vel aduerfarij & hoftes, & Chrifti ecclefiam diffi- tusgloriofus,fed defperationis interitus . Occidi diz .
cleliçpa cem .
pantes,nec fioccifi pro nomine forìs fuerint, ad- talis poteft, coronarinon poteft. An eſſe fibi cum
mitti ſecundùm Apoftolum poffunt ad ecclefiæ Chriſto videtur, qui aduersùs facerdotes Chrifti
Ephef.4. pacem, quando nec fpiritus,nececcleſiętenuerunt facit? qui ſe à cleri eius& plebis ſocietate ſecernit?
vnitatem . Armaille contra Ecclefiam portat, cótra Dei dif
35. ITEM in tra & atu de Simplicitate Prælato- pofitionem repugnat. Si extra Ecclefiam fuerit
Deum patrė rum, fiue de vnitate Ecclefix : Quiſquis ab Ecclefia occiſus, ad Ecclefiæ non poteft præmia peruenire.
non habebit, fegregatus adulteræiungitur, à promiſlis Ecclefiæ Deus vnus eft, & Chriftus vnus, & vna Ecclefia
qui Ecclelik
non habet ſeparatur. Nec perueniet ad Chriſti præmia, qui eius, & fides vna,& plebsin folidam corporis vni
matrem . relinquit Ecclefiam Chrifti.Alienus eft ,profanus tatem concordiæ glutino copulata . Scindi vnitas
eft, hoftis eft : Habere iam non poteft Deum pa- non poteſt, nec corpus vnum diſcidio compagi
trem , qui Ecclefiam non habet matrem . Si potuit nis feparari,diuulfis laceratione viſceribus in fru
euadere quiſquam , qui extra arcam Noc fuit : & ita difcerpi.Quidquid à matrice diſceſſerit, ſeor- A matrice le
Extra Eccle- qui extra Ecclefiam forìs fuerit, euadit.Stare tu & fum viuere & ſpirare non poterit,fubftantiam fa- paratum vi
poſſe de Ecclefia recedentem, fedes amittit.
lutis AV
alus aliaputas
viuere
fiam .non eft fibi s & diuerfa domicilia condentem ? cùm 36. GVSTINVS libro quarto de Symbo ucrc aequit.

dictum fit ad Raab, in qua præformabatur Eccle-
Joſuc 2 . fia ,Patrem tuum & matrem tuam ,& fratres tuos,
& totam donum patris tui colliges ad te ipfam
in domum tuam : & erit, omnis qui exierit ofti-
um domus tuę fords,reus fibi erit.Item facramen-
Exod.12. tum Pafchæ nihil aliud in Exodi lege contineat,
load Catechumenos,capite decimotertio : Huius Extra Eccle.
conclufio facramenti per ſanctam Ecclefiam ter- fiam confti.
minatur;quoniam fiquis abfque ea inuentus fue tuti.
rit, alienus erit à numero filiorum . Nec habebit
Deum patrem , qui Ecclefiá noluerit habere ma- Mater Eccle .
trem . Nihil ei valebit quòd crediditvelfecit ta- lia.

quàm vt agnus,qui in figura Chrifti occiditur,in
domo vna edatur. Caro Chrifti & ſanctum Do-
mini eijci foras non poteft, nec alia vlla credenti-
bus præcer ynam Ecclefiam domus eſt. An ſecum
effe Chriftum ,cùm collecti fuerint, opinātur, qui
extra Chrifti Ecclefiam colliguntur ? Tales etiam
fi occifi in confeffione nominis fuerint, macula
ifta nec ſanguine abluitur. Inexpiabilis & grauis
ta bona fine fine fummiboni.Ecclefia mater eft
fpiritalis; Ecclefia ſponſa Chrifti eft; gratia eius
dealbata, precioſo ſanguine dotata.Tocú poſſidet
quod à viro ſuo accepit in dote. Quæcunque con- Hæretici funt
gregatio cuiuslibet hæreſis in angulis ſedet; cócu- filij concubi.
bina eft,non matrona. Cùm refpexerit ille ſpon næ, & fords
ſus,eijcieris tu vt ancilla cum filijs tuis; quoniam eijciend
Gen.zi.i.
non erunt hæredes filijancillæ cum filijs libera.

XIX

Quid proponit articulus decimus ?

A. REMISSIONEM peccatorum , qua fineiuſtus & faluuseſſe nul

lus poteft.Huncautem verèdiuitemtheſaurum Chriftus nobis acer . Efa.3.d Matth.d &

bamorte,fuoque precioſo ſanguine comparauit, totus vt múdus pec -zelHaberleri

Heb.i. a
catis eorumque pænis perpetuis liberaretur.

B. Cuius quidem theſauri per Chriſti gratiam participes duntaxat

fiuntij, qui ſe Fide & Baptiſmo ad Chriſti adiunguntEccleſiam ,& in batz.I aibes Marisa

. Deindè qui de commiſſis poft fapados.Sede verbis Domi.

eius vnitate obedientiaque perſiſtunt

Baptiſmum peccatis ° pænitentiam feriò agunt, & ijsaduersùs peccata loan.20.

* z.Cor.saf Ato:
c Apoc.a. b
pharmacis quæ Chriſtus inſtituit, hoc eſt, Sacramentis, conuenien
ter vtuntur . d Hier.cpi.i.ad Heliod.c.7
Auguft. hom.49.c.3. & 50.
c. Atque hucſpectat poteftas,vtvocant,“ Clauium , quam Chriſtus came Chryfoelinde

ad remittenda peccata miniſtris Eccleſiæ, & inprimis Apoftolo Pe- Lucto. Math.16.b loan.

tro eiusque ſucceſſoribus legitimis, vtpotè ſummis Ecclefiæ re &ori
bus commendauit .
TESTIMONIA .
1.A ESAIAE trigefimotertio : Dominus iudex
nofter, Dominus legifer nofter, Dominus rex no-
fter: ipſefaluabit nos, & c. Populus qui habitat in
ca (Hieruſalem), auferetur ab eo iniquitas.
2. MATTHAEI primo : Vocabisnomen eius
Ieſum : ipſe enim faluum faciet populum ſuum á
peccatis eorum .
3. ET nono : Et videns Iefus fidé illorum , dixit
paralytico, Confide fili, remittuntur tibi peccata
tua. Vtautem ſciatis quia filius hominis habet po-
teftatem in terra dimittendi peccata, & c.
4. APOCALYPSIS primo: Qui dilexitnos,
& lauit nos à peccatis noftris in fanguine ſuo.
Marathi in loan.He
nar.lib.2. de confid . cap.8 .
Concil.Florent.
5. LVCAE vigefimoquarto: Oportebat Chri
ftum pati , & refurgere à mortuis tertia die:& pro
dicari in nomine eius pænitentiam & remiſlio
nem peccatorum in omnes gentes, incipientibus
ab Hieroſolyma.
6. ACTOR V M decimo ait B.Petrus: Pręcepic
nobis prædicare populo & teftificari ,quia ipſe eſt
qui conftitutus eft à Deo iudex viuorum & mor
tuorum.Huicomnes Prophetæ teftimonium per
hibent,remiffionem peccatorum accipere per no
men eius,omnes qui credunt in eum.
7. AD Hebræos nono : Chriſtusaſiſtens Ponti
fex futurorum bonorü per amplius & perfectius
taber
 DE FIDE ET
36 Q. XIX .
tabernaculum non manufactum ,id eft,non huius tra &tantes, ab eius congregatione feiun &ti funt,
creationis : neque per ſanguinem hircorum aut 7. POSTERIORIS ad Corinthios duodeci
vitulorum , ſed per proprium fanguinem introie mo : Timeo nè fortè cùm venero, non quales volo
uit femel in Sancta , æterna redemptione inuenta . inueniam vos, & c.nè iterùm cùm venero ,humili.
Si enim fanguis hircorum & taurorum & cinis vi- et me Deus apud vos, & lugeam multos ex ijs qui
tulæ aſperſus, inquinatos ſan & ificat ad emunda- antè peccauerunt,& non egerunt pænitentiam fu
cionem carnis: quanto magisſanguis Chriſti, qui per immundicia & fornicatione & impudicitia ,
per Spiritum ſanctum ſemetipſum obtulit imma- quam geſſerunt.
culatum Deo, emundabit conſcientiam noftram 8. ACTORVM octauo : Pænitentiam age ab
ab operibus mortuis ad ſeruiendum Deo viuen- hac nequitia tua, ( inquit Petrus ad Simonem Ma
gum ) & roga Deum ,li fortè remittatur tibi hec co
ti ? &c.
8. PRIM AE loannis primo : Sanguis Ieſu Chri- gitatio cordistui.
fti filij eius emundat nos ab omni peccato. 9. IOANNIS vigefimo:Accipite Spiritum ſan
9. AD Epheſios primo: Gratificauit nos in dile- ctum : Quorum remiſeritis peccata, remittuntur
co filio ſuo . In quo habemus redemptionem per eis : & quorum retinueritis, retenta ſunt.
ſanguinem eius ( remiffionem peccatorum ) ſecun- 10. APOCALYPSIS ſecundo : Habeo aduer
dùm diuitias gratiæ eius. sùm te pauca, quòd charitatem tuam primam re
10. AD Coloſſenſes primo:Qui eripuit nos de liquifi.Memorefto itaque vndè excideris: & age
poteſtate tenebrarum , & tranſtulit in regnum filij pænitétiam , & prima opera fac. Sin autem , venio
dilectionis ſuæ , in quo habemus redemptionem , tibi, & mouebo candelabrum tuum de loco ſuo ,
remiflionem peccatorum . nisi pænitentiam egeris.
11. AD Hebræos primo : Purgationem peccato- 1. C. HIERONYMVS epiftola prima ad Ho Sacerdotes
rum faciens, ſedet ad dexteram maieftatis in ex- liodorum, capite feptimo : Abfit vt de his quic corpus Chri.
celfis . quam finiltrú loquar, qui Apoftolico gradui ſuc- fti cóficiunt;
1. B. ACTOR VM fecundo : His auditis, com- cedentes, Chrifti corpusfacro ore conficiunt, per & ante diem
punéti ſunt corde, & dixerunt ad Petrum & ad re- quos & nos Chriſtiani fumus: qui claues regni ce- ai inod 240
liquos Apoftolos: Quid faciemus viri fratres ? Pe- lorum habentes, quodammodò ante iudicij di- dicare Cla :
trus verò ad illos: Pænitentiam , inquit, agite, & em iudicant: qui fponfam Domini ſobria cafti- uiú poteftate.
baptizetur vnuſquiſque veftrùm in nomine leſu tate conſeruant.
Chriſti in remiſlionem peccatorum veftrorum : 1. AVGVSTINVS in libro quinquaginta ho.
& accipietis donum Spiritus ſancti. miliarum , homilia quadragefimanona,capiteter
2. ITEM octauo : Cùm verò credidiflent Sa- tio : Agite pænitentiam , qualis agitur in Ecclefia ,
maritani Philippo euangelizanti de regno Dei , in vt oret pro vobis Ecclefia.Nemo fibi dicat,Occul.
nomine Ieſu Chrifti baptizabantur viri ac mulic tè ago ,apud Deú ago ; nouit Deus, qui mihi igiro
res. Ibidem: Et cùm irent per viam ,venerunt ad fcit,quia in corde ago . Ergò fine cauſa dictum eſt, Matth.18.
quandam aquam : & ait Eunuchus, Eccé aqua, quis Quæ ſolueritis in terra, foluta erunt in cælo ? Er- Eccleliç date
prohibet me baptizari? Dixit autem Philippus: gð ſine cauſa ſunt claues datæ Eccleſiæ Dei ? Fru- lunt clanes
Si credis ex toto corde,licet. Et reſpondens,ait: Atramus Euangelium Dei,fruftramus verba Chri- ad remitten
da peccata.
Credo filiú Dei eſſe Ieſum Chriſtum.Et iuflit itare fti ? Promittimus vobis quod ille negat ?
currum, & deſcenderunt vterque in aquam, Phi- 3. ET homilia quinquagefima eiuſdem libri,
capite quarto : Implicatus ergòquis tam mortife Claues Es
lippus & Eunuchus : & baptizauit eum . cleliz .
3. MARCI decimoſexto :Qui crediderit, & ba- risvinculispeccatorum , detrectat aut differt, aut
ptizatus fuerit,faluus erit. dubitat confugere ad ipſas claues Ecclefiæ , quibus
4. IOANNIS tertio : Nisi quis renatus fuerit foluatur in terra ,vt fit folutusin cælo : & audet fi
ex aqua & Spiritu ſancto, non poteſt introire in bi poft hanc vitam ,quia tantùm Chriſtianusdici
regnum Dei . tur, ſalutem ,aliquam polliceri? Iudicct ergò ſei
5. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lauren- pſum homo in iftis voluntate dum poteft, & mo
tium , capite fexagefimoquinto : Quia plerunquè res conuertat in melius; nè cùm iam non poterit,
dolor alterius cordis occultus eft alteri, neque in etiam præter voluntatem à Domino iudicetur.Et Claucs in Ec
aliorum notitiam per verba vel quæcunque alia cùm ipſe in ſe protuleritſeueriſfimo medicine, ſed clefia per An
Pfal.37 . figna procedit, cùm fit coram illo ,cui dicitur, Ge- tamenmcdicinæ, ſententiam , veniat ad antiſtices, tiſtites mini
mitusmeusă te non eſt abfconditus: rectè confti- per quosilli in Eccleſia clattes miniſtrātur; & tan- ftrantur.
tuuntur, ab ijs qui Ecclefiæ præſunt, tempora poe- quàm bonus iam incipiéseffe filius, maternorum
nitentiæ ,vtfiat etiam fatìs Ecclefiæ, in quia remit- membrorum ordine cuſtodito,à prępofitisſacra- Satisfađiõis
modus à ſa
Extra Eccle. tuntur ipfa peccata :extra eam quippe non remit- métorum accipiat ſatisfactionis ſuç modū. Et ca cerdotibus
fiam non eft tuntur. Ipſa nanque propriè Spiritum ſanctum pi- pite quinto : Certiores ſunt claues Ecclefiæ ,quàm accipiendus.
peccatorum gnus accepit, fine quo non remittuntur vlla pec- corda regum : quibus clauibus quodcunq in terra
remiffio .
cata , ità vt quibus dimittuntur, conſequantur vi- foluitur, etiam in cælo folutum promittitur. Et
tam æternam . multò eft honeftior humilitas, qua ſe quiſque hu
6. IDEM ſermone vndecimo de verbisDomi- miliat Eccleſiæ Dei ; & labor minor imponitur,
ni,capite vicefimo:Remiſlio peccatorum quoni- & nullo temporalismortispericulo morsæterna Mors zterna
vitarus .
am non datur nisì in Spiritufancto, in illa Ecclefia vitatur.
tantummodò dari poteft, quæ habet Spiritu ſan- 4. CHRYSOSTOMVS libro tertio de Sa
Extra vnitaté & tum . Ideò remiſlio peccatorum , qua in fe diuifi cerdotio : Qui terram incoluntatque in ea verſan
Ecclefia non fpiritus euertitur & expellitur regnum , ideòfo- tur, ijs commiffum eft vt ea quæ in cælis ſunt, diſ
peccatorum . cietas vnitatisEcclefiæ Dei, extra quam nó fitipfa penſént: ijs datum eft vt poteſtatem habeãt,quam Sacerdotum
remiſliopeccatorum , táquàm proprium eft opus Deus optimus neque angelis nequearchágelis da- angelis ac.
Spirituſfancti, Patre fanè & Filio cooperantibus; tam eſſe voluit : neque enim ad illos dictum eſt, negut?.
quia ſocietas eft quodammodò Patris & Filijipſe Quæcunque alligaueris in terra, erunt alligata & Mat.16. & 18.
Spiritus ſanctus. Et capite viceſimo ſecundo: In in cælo : & quçcunqueſolueris in terra, erunt folu
lectione fecundùm Matthæum , multo manifefti- ta & in cælo. Habent quidem & terreſtres princi
ùs aperuit Dominus quid hîc vellet intelligi: id pes vinculi poteftatem , verùm corporum iolùm . Sacerdotum
In Spiritum eft, quòd ipfe dicat verbum contra Spiritum fan- id autem quod dico Sacerdotü vinculum , ipfam vinculum ad
ſanctum pec- ctum , quivnitati Ecclefiæ cordeimpænitenti reli- ctiam animam cötingit,atquead cælos vfque per- czlos perua
deimpæni- ftit, vbi in Spiritufancto fit remiſlio peccatorum . uadit : vſque adeò vtquæcunque inferné ſacerdo- dir.
tenti vnitati Hunc enim Spiritum non habent, vt iam dictum tes confecerint, illa eadem Deus ſupernè rata ha
Ecclefia reli. eſt, qui etiam Chrifti Sacramenta portantes atque beat, ac feruorum ſententiam Dominus cófirmet.
Etenim

1
 -
SYMBOL O. 2. XIX. 37
Quanta corü Etenim quidná hoc aliud effe dicas, nisì omnem cui oues creditæ ſunt. Sunt quidem & alij cæliia
poteftas.
rerum cæleftium poteftatem illis à Deo côceſſam ? nitores , & gregum paftores: ſed tu táto gloriofiùs,
Quorumcunque enim ait,peccata retinueritis,re- quanto &differentius vtrunque præ cæteris no
tenta funt.Quęnam , obſecro poteftashac vna ma men hæreditâfti.Habent illi fibi aflignatos greges,
Matth.28. ior efle queat ? Pater omnifariá Filio poteſtatem finguli fingulos : tibi vniuerfi crediti, vni vnus.
dedit : cæterùm video ipfam eandem omnifari- Necmodò ouium , fed & paltorũ tu vnus omniū Paftorum pa.
am poteftaté à Deo filio illis traditam . Et paulò paſtor. Vndèid probē quæris ? Ex verbo Domini.Probar exfa
Animæ lepra pòſt: Noftris ſacerdotibus non corporis lepram , Cui enim non dico Epiſcoporũ, ſed etiá Apofto - cris literis
purgant. , &
fed oues ? Sime Petre,paſceoues meas.Quas cis authori
5. CYPRIANVS epiftola quinquagefimaquar- lius, velillius populos ciuitatis, aut regionis, aut tatem .
lib.i.epift.2. ta ad Cornelium : Nec enim fas erat aut permitte- certè regni? Ouesmeas,inquit. Cui non planum , loan.25.
bat paterna pietas & diuinaclementia, Eccleſiam non delignâffe aliquas,fed allignåſſe omnes? Nihil
pulſantibus claudi, & dolentibus ac deprecátibus excipitur,vbi diftinguitur nihil . Et fortè præſen
fpei falutaris fubfidium denegari, vt de ſeculo re- tes cæteri condiſcipuli erát, cùm committens vni
cedentes, fine communicatione & pace ad Domi- vnitaté omnibus commendaret in vno grege, &
num dimitterentur, quando permiſeritipfe, qui vno paftore,fecundū illud: Vna eft columbamea Cant.6.
In Ecclefia
militante legem dedit,vt ligata in terris, etiam in cælis liga- formoſa mea,perfecta mea. Vbi vnitas, ibi perfe
re.
miſlio pecca. ta eífent:ſolui autem poſſent illic,quę hîc priùs in ctio. Reliqui numeri perfectionem non habent,
torum obti. Ecclefia foluerentur. fed diuifioné,recedentes ab vnitate.Indè eft quòd
aeripoteft. 6. LVCAE decimo : Altera die protulit duos alij ſinguli fingulas ſortiti ſuntplebes, ſcientes fa
denarios, & dedit ftabulario , & ait : Curam illius cramentum . Denique Iacobus qui videbatur co- Galat...
habe, & quodcunque ſupererogaueris, ego cùm lumna Ecclefiæ, vna contentus eft Hieroſolyma,
rediero ,reddam tibi , Petro vniuerfitatem cedens. Pulchrè verò ibi po
7. MATTHAEI decimooctauo : Amen dico fitus eſt ſuſcitare ſemen defun &ti fratris , vbì occi
yobis,quæcunque alligaueritis fuper terram , erūtſus eft ille. Nam dictus eſt frater Domini. Porrò
ligaca & in celo: & quçcunquefolueritis ſuper ter- cedente Domini fratre, quis ſe alter ingerat Perri
ram , erunt ſoluta & in cælo . prærogatiuæ ? Ergò iuxta canones tuos alijin par
8. IOANNIS vigefimo : Accipite Spiritūſan- tem ſolicitudinis,tu in plenitudiné poteftatis vo
ctum : quorum remiferitis & c. catus es. Aliorü poceſtas certis arctatur limitibus:
9. MATTHAEI decimoſexto : Et tibi dabo tua extenditur & in ipfos qui poteftate ſuper ali
(ait Dominus ad Petrum ) claues regni cælorum. os acceperunt. Nonne fi cauſa extiterit, tu epiſco
Et quodcunque ligaueris fuper terra, erit ligatum po cælum claudere, tu ipfum ab Epiſcopatu de
& in cælis : & quodcunque ſolueris fuper terram , ponere, etiam & tradere fatanz potes? Stat ergò
erit ſolutum & in cælis . inconcuſſum priuilegium tuum tibi tam in datis
IOANNIS vigefimoprimo: Dicit Simoni clauibus, quàm in ouibus commendatis. Accipe
' Petro Ieſus: Simon loannis, diligis me plus his? aliud quod nihilominùsprærogatiuam cófirmat
Dicit ei : Etiam Domine,tu ſcis quia amo te.Dicit tibi.Difcipuli nauigabant, & Dominus apparebat loan.zi. (
ei,Paſceagnos meos.Dicit ei iterùm :Simon loan- in littore:quod'ą iucundius erat,in corpore redi
nis, diligis me ? Ait illi: Etiá Domine, tu fcis quia uiuo. Sciens Petrus quia Dominus eft, in mare ſe
amo te. Dicit ei,Pafceagnos meos. Dicit ei tertiò : mifit: & fic venit ad ipſum , alijs nauigio perueni
Simon loannis,amasme ? Contriſtatus eft Petrus, entibus.Quid iftud ?Nempeſignú fingularis Pon
quia dixit ei tertiò, Amas me ? Et dixit ei : Domi- tificij Petri,per quod non nauim vnam , vt cæteri
ne,tu omnia fcis: tuſcis quia amo te.Dicit ei ,Paſce quique ſuam , fed feculū ipſum ſuſceperit guber
oues meas. nandum .Mare enim ſeculum cft : naues,Ecclefiæ.
HILARIVS Pictauorum Epiſcopus cano- Indè eft quòd altera vice inſtàr Domini gradiens Matth.14.
Perrus Eccle.
Siz petra . ne decimoſexto in Matthæum : 0 in nuncupatio- fuper aquas, vnicum ſe Chriſti vicarium defigna
ne nouinominis felix Ecclefiç fundamentum ,di- uit, qui non vni populo, ſed cunctis præeſſe debe
gnac ædificatione illius petra, quæ infernas leges, ret. Siquidem aquæ mulcx,populi multi. Ità cùm Apoc.17.
& tartari portas, & omnia mortis clauftra diffol- quiſque cæterorum habeatluam ,tibivna comiſſa
Petriarbitrio
Claues cæli ueret . O beatus cæliianitor, cuius arbitrio claues eſt grandiflima nauis facta ex omnibus ipſa vni
uaduntur. æterni aditus traduntur, cuius terreſtre iudicium uerfalis Ecclefia toto orbe diffuſa .
præiudicata authoritas ſit in cælo, vt quæ in terris 13. CONCILIVM Florentinum in literis
aut ligata funtaut foluta, ftatuti eiuſdem condi- vnionis: Diffinimus fanctam Apoftolicam ſedem Rom.Ponti,
tionem obtineant & in cælo. & Romanum Pontificem , in vniuerfum orbem fex in vniuel.
12. BERNARD VS libro fecundo deconfide- tenere primatum , & ipſum Pontificem Roma- primatū re
ratione ad Eugenium pontificem maximum ,cap. num fuccefforem effe beatiPetri principis Apo- net.
8.Agè indagemus adhuc diligentiùs quis fis,quam ftolorum , & verum Chrifti vicarium ,totius Ec
geras videlicet pro tempore perſonam in Ecclefia clefiæ caput, & omnium Chriftianorum patrem
hificis quPone Dei . Quis es ?Sacerdos magnus, fummus pontifex . ac do& oré exiftere, & ipfi in beato Petro pafcen- In Petro ples
authoritas. Tu princeps Epiſcoporum , tu hæres Apoftolorú, di , regendi, & gubernandi vniuerfalem Eccleſi- na ftasei pote..
tradica
tu primatu Abel, gubernatu Noe, patriarchatu amà Domino noftro Iefu Chrifto plenam pote
· Abraham , ordine Melchiſedech , dignitate Aaron, ſtatem tradita effe, quemadmodùm etiam in ger
authoritate Moyſes , iudicatu Samuci, poteftate ſtis æcumenicorum Conciliorum , & in ſacris ca
Petrus, vnctione Chriftus.Tu es cui claues traditę, nonibus continetur.
ХХ .

Quid habet vndecimus articulus ? Eſa.26.d Iob 19.d Eze.97.4

A. CO2:15:52 Theaters
CARNIS refurre &tionem , quæ in nouiſſimo die bonis,malisque
Dan.12.a Philip.s.d
continget.Nam corpus hocquod fragile, caducum ,multisque morbis Hier.ad Minerjum & Ale .
& perpetuis ærumnis obnoxium , & poftmortem quoque vermibus zamenecment copiste
exedendum circunferimus, tum reuiuiſcet , cùm in extremo illo die for. Ioan.Hidrof.cap.9. &

mortui omnes, Chriſto vocanteiudice ,fimul ad vitam & iudicium ex- cap. inde fequentib. Aus

citabuntur.Igitur ante Chriſti tribunal in carne cuncti apparebunt, 22.

questo cinediab
lité defequentibus.
cap.:2.&
D yt ci , a 2.Cor.5.b Rom.14.b
 38 Q. XX , DE FIDE ET

vt citra exceptionem vnuſquiſque, prout geſſit in corpore fuo, quod

b loans.e Match.13.d illi reddeturintegrum ,ſiuebonum ,liue malum recipiat." Procedentaus

tem , qui bona fecerunt,in reſurrectionem vita : qui verò mala egerunt, in reſur
c Matth.ss.d 13.8 rectionem iudicij, ' in ſupplicium æternum .
Athanaf.in fymb.
B. Hac fide vir bonus & patiens in ærumnis ſevelmaximis conſola

d lob 19.0 tur , vt in ſupremo etiam vitæ agone dicar, " Scio quod Redemptor me.
us viuit, & in nouißimo die de terra ſurrečturus fum , Grursum circundabor
Colol.3.a j.Per.3.c pelle meu , c in carne mea videbo Deum . Prudentes illi fanè, qui terrena

C 1.Cor.9.d Rom.6.bcd hæc & moribunda membra, in iuftitiæ ac virtutis ſeruitutem redi.
1.Cor.is.f
gunt , quique corpus hoc , velutì vas purum , beatæ præparant im
mortalitati.

TESTIMONI A.
1. A ESAIAE vigefimoſexto : Viuent morcui
tui,interfe &ti mei reſurgét: expergiſcimini , & lau-
date qui habitatis in puluere.
2. IOB decimonono : Scio quòd redemptor
meus viuit, & in nouiſlimo die de terra furre &tu-
rus ſum . Et rursùm circundabor pelle mea , & in
carne mea videbo Deum. Quem viſurus ſum ego
ipfe, & oculi mei confpe& uri ſunt, & non alius:
repofita eft hæc fpes mea in finu meo .
3. EZECHIELIS trigefimoſeptimo: Facta eft
ſupermemanus Domini, & eduxit me in ſpiritu
Domini : & dimiſit me in medio campi, qui erat
plenus oſlibus. Et circunduxit me per ea in gyro :
erant autem multa valdè ſuper faciem campi, fic-
ca'ß vehementer . Et dixit ad me : Fili hominis,
putásne viuent offa iſta ? Et dixi,Domine Deus,cu
nôfti. Et dixit ad me: Vaticinare de oflibus iftis,
& dices eis : Oſſa arida, audite verbum Domini.
Hæc dicit Dominus Deus oſlibus his, Ecce ego in-
tromittam in vos ſpiritum , & viuetis.Etdabo fu-
per vos neruos , & fuccreſcere faciam ſuper vos
carncs, & fuperextendam in vobis cutem : & dabo
vobis ſpiritum , & viuetis : & ſcietis quia ego Do-
minus. Etprophetaui ficut præceperat mihi . Fa-
&us eft autem fonitus prophetante me , & ecce
commotio : & accefferüt oſſa ad oſſa,vnumquod-
que ad iuncturam ſuam . Et vidi, & eccè fuper ea
nerui, & carnes aſcenderunt : & extenta eft in ijs
cutis deſupèr, & fpiritum non habebant. Et dixit
ad me : Vaticinare ad ſpiritum ,vaticinare fili ho
minis, & dices ad ſpiricum , Hæc dicit Dominus
Deus: A quatuor ventis veni ſpiritus, & inſuffla
ſuper interfe&tosiſtos, & reuiuifcant. Et prophe-
taui ficut præceperat mihi :& ingreſſus eft in ea
ſpiritus:fteterunting ſuper pedesſuos exercitus grā .
dis nimis valdė, & c.
& ionem vitæ : qui verò mala egerunt, in reſurre
ctionem judicij.
8. MATTHAEI vigefimofecundo : In illo die
acceſſerunt ad eum Saducæi, qui dicunt nó effe re
furre &tionem : & interrogauerunt eum ,dicentes :
Magifter,Moyſesdixit, Siquis mortuus fuerit nő Deut24
habens filium , vt ducat frater eius vxorem illius,
& fuſcitet ſeinen fratri ſuo.Erant autem apud nos
ſeptem fratres : & primus vxore du &ta defun & us
eft : & non habens femen , reliquit vxorem fuam
fratri ſuo . Similiter fecundus & tertius vſque ad
ſeptimum .Nouiſlimèautem omnium & mulier
defun &ta eft. In reſurrectione ergò cuius erit de fe
ptem ,vxor?omnes enim habuerunt eam.Refpon
dens autem Ieſus, ait illis : Erratis, neſcientes fcri
pturas,neque virtutem Dei.In reſurrectione enim
neque nubent,neque nubentur: ſed ſunt ficut an
geli Dei in cælo . De reſurrectione autem mortuo
rum non legiſtis quod di&tum eft à Deo dicente
vobis, Ego fum Deus Abraham , & Deus Ifaac , & Exod.z.
Deus Iacob ? Non elt Deus mortuorum , ſed via
uentium .
9. DANIELIS duodecimo : Et multi de his
qui dormiunt in terræ puluere, euigilabunt, alij
in vitam æternam, alij in opprobrium , vt video
ant ſemper. Qui autem do&ti fuerint, fulgebung
quafi fplendor firmamenti : & qui ad iuftitiam
erudiunt multos,quafi ftellæ in perpetuas zterni
tates.
10. AD Philippenſestertio : Noftra autem con
uerſatio in celis eft: vnde etiam Saluatorem expe
ctamus Dominum noftrum Iefum Chriftum , qui
reformabit corpus humilitatis noftræ ,configura
tum corpori claritatis ſuæ , fecundùm operatio
nem quaetiam poſlitſubijcere fibi omnia.
11. HIERONYMVS in epiſtola centefima

4. PRIORIS ad Corinthios decimoquinto : quinquageſimaſecunda ad Minerium & Alexan

Omnes quidem reſurgemus, ſed non omnes im-
mutabimur. Inmomento,in ictu oculi, in nouif-
fima tuba (canet enim tuba) & mortui reſurgent
incorrupti, & nos immutabimur : Oportet enim
corruptibile hocinduere incorruptioné, & mor-
tale hoc induere immortalitatem ,
5. PRIORIS ad Theſſalonicenſesquarto : Ipfe
Dominus in iuſſu & in voce archangeli & in tuba
Dei deſcendet de cælo, & mortui qui in Chrifto
funt, reſurgent primi: Deindè nos quiviuimus,
qui relinquimur,fimul rapiemur cum illis in nu-
bibus obuiam Chrifto in aëra, & fic ſemper cum
Domino erimus.
6. IOANNIS vndecimo : Dicit ei Martha ,
Scio quia reſurget in reſurrectione in nouiſſimo
die.
7. ET capite quinto : Amen amen dico vobis,
quia venithora & nunc eft,quando mortui audi-
ent você filij Dei : & qui audierint,viuent.Et pau-
lò pòft: Nolite mirari hoc,quia venit hora in qua
omnes qui in monumentis ſunt, audient vocem
cius: & procedent qui bona fecerunt, in reſurre-
drum : Quæritis quo fenfu dictum fit, & quo mo
do in prima ad Corinthios epiſtola Pauli Apo
ftoli fit legendum : Omnes quidem dormiemus,
non autem omnes immutabimur. An iuxta qux
dam exemplaria,non omnes dormiemus, omnes
autem immutabimur : vtrunque enim in Græcis
codicibus inuenitur. Deinde adducens veterum
fuper ea re explicationes & fententias, hæc ex Di
dymo commemorat: Didymus (inquit)non pe
dibus, ſed verbis in Origenis tranfiens fententi
am ,contraria via graditur.Ecce myſterium vobis
loquor: Omnes quidem dormiemus, non omnes
autem immutabimur. Quod ità differuit : Si non
indigeret reſurrectio interprete, necobſcuritatem
haberet in fenfibus: nunquàm Paulus poft multa, ..Cor.is.
quz de reſurrectione locutus eft, intuliffet: Ecce
myſterium vobis dico : Omnes quidem dormie
mus, id eft, moriemur: non omnes autem , ſed ſo
li fan & i, immutabimur. Scio quòd in nonnullis
codicibus ſcriptum fit : Non quidem omnes dor
miemus, omnes autem immutabimur. Sed confi
derandum an ei,quod præmiffum eft,Omnesim
muta . 1
 SYMBOL O. Q. XX. 39
mutabimur,poſlit cõuenire, quod fequitur: Mor- nitatis & vnitatem Ecclefiæ ,omne Chriſtiani do
tui reſurgent incorrupti,& nos immutabimur. Si gmatis ſacramentum , carnis reſurrectione con
enim omnes immutabuntur, & hoc commune cluditur. Et tu intantùm in corporis, & iterùm
cum cæteris eft,fuperfluum fuit dicere, Et nos in- corporis, & tertiò corporis, & vfque nouiès cor
mutabimur. Quamobrem ità legendü eft:Omnes poris vel ſermone vel numero immoraris : nec fe
quidem dormiemus,non omnes autem immuta- mel nominas carnē,quod illi ſemper nominant
bimur. Si enim in Adam omnes moriuntur,& in carnem , corpus verò tacent. ET capite decimo
morte dormitio eft : omnes ergò dormiemus,fiue verba lob adducens, Rursùm circundabor pelle lob is.
1.Thef.4 . moriemur. Dormit autem iuxta idioma ſcriptu- mea : Vbi hic, inquit, corpus æthereum ? vbi aereū,
loan.l. rarum , qui mortuus eft fpe reſurrectionis futu- & fpiritui & auræ fimile ? Certè vbi pellis & caro,
ræ : Omnis z qui dormit, vtiquè expergiſcitur, fi vbi offa & nerui & fanguis & venæ, ibi carnis ftru
tamen non ſubita vis mortis eum oppreſſerit, & etura,ibi ſextis proprietas.Et in carne,inquit ,mea
mors ſomno fuerit copulata . Cuma omnes ità videbo Deum . Quando omnis caro videbit ſalu
dormierint lege 'naturæ, ſoli ſancti & corpore & tare Dei ,id eft,Iefum Deum ,tunc & ego videbo re- Luc.3.
anima in melius mutabuntur: ità vt incorruptio demptorem & faluatorem & Deum meum : vide
omnium reſurgentium fit, gloria autem atque boautem in ifta carne quæ me nunc cruciat, quæ
mutatio propriè fanctorum . Et paulò pòft Aca nunc præ dolore diſtillat. Quem viſurus fum ego
cij Cæſareenlis epiſcopi 'expofitionem adfert, ipſe & c. Is finon in ſexu ſuo reſurrecturus eft, fi
quem in hæc verba fcripfiffe ait : Dicamus pri- non eiſdem membris quæ iacuêre in ftercore, fi
mùm de eo quod magìs in plurimis codicibus non eoſdem oculosaperiatad videndum Deum ,
inuenitur : Ecce myſterium dico vobis : Omnes quibus tunc videbat vermiculos, vbi erit ergò
quidem dormiemus, non omnes autem immu- lob ? ITEM capite vndecimo:Egò liberèdicam ,
tabimur. Dormitio mortem iftam , quæ commu- fidem Ecclefiæ apertiſfimè confitebor. Reſurre- In cadě car
nis eſt omnium, fignificat: vndè rectiflimè pofu- - &ionis veritas catholicæ, fine carne & oſſibus, fine ne& ijſdem
it, quòd omnes dormiamus, id eft, moriamur , ſanguine & membris intelligi non poteft. Vbi ca- ſurgernus.
1.Cor.15. ficut ſuprà dixit: Quo modo in Adam omnes mo ro & oſſa & ſanguis & membra ſunt,ibi neceſse eſt
riuntur, fic & in Chrifto omnes viuificabuntur. vt ſexus diuerſitas fit : vbifexus diuerſitas eft, ibi
Cùm ergò omnes morituri fint, audite ſacra- loannes Ioannes, Maria Maria. Mea ruſticitas fic
menta , quæ dico : Omnes quidem moriemur,fed credit, & fic intelligit fexum confiteri fine ſexu
non omnes immutabimur . Commutatio qua um operibus : homines reſurgere,& fic eos angelis
Paulus mutandus & fancti ſunt, glorificatio in- adæquari . Nec ftatìm ſuperđua videbitur mem
telligitur. Incorruptio autem idcircò communis brorum reſurrectio ,quæ caritura ſint officio ſuo,
eft omnium , quia in eo miſerabiliores erunt pec- cùm adhucin hac vita pofiti, nitamur opera non
catores, vt ad tormenta perpetui fint,& non mor- implere membrorum . Et paulò pòft:Quid poten- Potentia di
tali & corruptibili corpore diffoluantur. Legi- tiam Dei calumniaris ? qui poteft de medulla il- corpora,
uina circa
mus in eadem epiftola, Apoftolo differente, facra- la & de ſeminario veftro interiori, nó carnes tan
tam diuerfitatem reſurrectionis non in natura tùm de carnibus, fed corpus educere, & aliud ex
corporum , ſed in varietate gloriæ: dum alijre- alio facere, & de aqua , id eſt,de vilitate carnium,
ſurgunt ad pænasperpetuas, alijad gloriam ſem- precioſa & aêrijcorporis vina mutare: poteftvti
1.Cor.15. piternam . Alia enim caro volatilium , alia piſci- què eadem potentia ,quade nihilo cuncta fabrica
um, alia iumentorum , & corpora cæleftia, & cor tuscft,reddere quę fuerunt: quia multo minus eſt
pora terreſtria. Sic, inquit,erit & reſurrectio mor- reſtituere quod fuerit,quàm facere quod nó fuit.
Eccleſia ſen- tuorum . Cui ſententiæ magìs acquieſcit Ecclefia , Miraris ſi de infantibus & fenibus in perfectiviri
teatia eftoês vt omnes communi morte moriamur, & non o ætatem reſurrectio fiat, cùm de limo terrę,abſque
ſed non oes mnesmutemur in gloriam.iuxtra illud quod Da- vllis ætatum incrementis , conſummatus homo
ad gloriam niel ſcribit, Multi dormientes in terrępuluere re- factus fit? ET capite duodecimo:Reſurrectionem
iminutádos .
Dan.12. ſurgent: alij in gloriam eternam ,alij in confufio- carnis omnium membrorum fi velim proba
nem & opprobrium ſempiternum . Qui enim re- re, & ad fingula teſtimonia explanationes adiun
ſurgent in opprobrium & cófuſionem ſempiter- gere, multis libris opus erit. Profert deindè mul
nam ,non reſurgent in æternam gloriam ,in quam ta fcripturæ teſtimonia , quibus eam ſententiam
Paulus, & qui cum eo ſunt,mutabuntur. Atque in probat.
fine Hieronymus ità concludit:Illud autem in fi- 13. GREGORIVS libro decimoquarto Mo
ne breuiter commoneo : hoc quod in Latinis co- ralium in lob ,capite trigefimo: Quid enim quo- Reſurrectio .
dicibus legitur: Omnes quidem reſurgemus,non tidiè, nisi reſurrectionem noftram in elementis ftrati nis demon
o per fic
omnes autem immutabimur :in Græcisvolumi- fuis mundus imitatur ? Per quotidiana quippe militudines
nibus nó haberi,fed vel ; Omnes dormiemus, non momenta lux ipfa temporalis quaſi moritur, rerum natu ,
auté omnes immutabimur: vel ,Non omnes dor- dum fuperuenientibus noctis tenebris, ca quæ ralium.
miemus, omnes autem immutabimur: quorum afpiciebatur, fubtrahitur: & quaſi quotidièreſur
quis fenfus fit,fuprà diximus. git,dum lux ablata oculis fuppreffa iterùm nocte,
12. ET epiſtola fexagefimaprima ad Pamma- reparatur.Permomenta quoquè temporum cer
chium aduersùs errores Ioannis Hierofolymita- nimus arbuſta viriditatem foliorum amittere, à
ni, qui Origenem ſecutus, corporis quidem reſur- fructuum prolatione ceffare : & ecce fubitò quafi
rectioné futuram confitebatur, fed non item car ex areſcéti ligno, velut quadam refurrectione ve
nis & eorundem membrorum ,capite nono : Mihi niente videmus folia erumpere, fructum grande 2
crede, inquit , non eft fimplex ſilentium tuú,quòd ſcere, & totam arborem rediuiuo decore veſtiri.
in expofitione fidei tuæ ad decipiédas aures igno- Indeſinéter cernimus parua arborum femina ter
rantium , nouiès corpus, & ne ſemel quidem car ræ humoribus commendari:ex quibus non lon
nes nominas.Alia enim carnis, alia corporis defi- gè pòft afpicimus magna arbuita furgere,folia po
nitio eft. Omnis caro eſt corpus, non omne cor- mam proferre. Quid ergò mirum , fi tenuiſſimum
puseftcaro.Caro eft propriè,quæ fanguine ,venis , puluerem ,vel à noftris oculis in elementis reda
ollibus, neruisé cóftringitur. Corpusquanquàm & um ,cùm vult,in hominem reformat, qui ex te
& caro dicatur, interdum tamen æthereum vel nuiſſimis feminibus imméfa arbufta redintegrat?
aëreum nominatur, quod tactui viſuig non fub- Quia ergò rationales fumus conditi, fpem reſur
iacet,& plerunquèvifibile eft & tangibile.In ſym- rečtionis noftræex ipfa debemus rerum ſpecie &
bolo fidei & fpei noftræ , quod ab Apoftolis tradi- contemplatione colligere. Sed quia in nobis ſen
tum , non fcribitur in charta & atramento, ſed in ſus torpuit rationis , acceílit in exemplum gratia
tabulis cordis carnalibus, polt confeſſionem Tri- redemptoris. Venit nanque conditor nofter, ſuf
D 2 cepic
 40 Q. XX. DE FIDE
Chriftus fu- cepit mortem , oftendit reſurrectionem : vtqui
turz reſurre- refurre & ionis fpem ex ratione tenere noluimus,
&tionis ex
cmplar. hanc ex cius adiutorio & exemplo teneremus.
Et quiſquis reſurrectionis virtutem in fe fieri
Job intellige. pofie deſperat, verba in gentilitate pofiti viri fi-
delis erubeſcat, & penſer quanto pænæ fit ponde-
re feriendus, fi adhuc non credit fuam , qui iam
reſurrectionem Dominicognouit factam fi & il-
le fuam credidit,qui adhuc Dominileſu ſperabat
effe faciendam .
14. ET capite trigefimoprimo : In illa reſur-
Corpus no. rectionis gloria erit corpusnoftrum ſubtile qui-
Brú crit poft dem
refurreétioné per effectum fpiritalis potentiæ , ſed pal-
palpabile . pabile per veritatem naturæ . In illa cæleftis re
gni gloria caro fecundùm naturam erit , ſed ſe-
cundùm paſſionum defideria non eris, quia de
uicto mortis aculco, in æterna incorruptione re-
gnabit.
15. ITEM capite trigefimotertio: Si poftreſur-
rectionem corpus palpabile nó erit, profectò ali-
us ſurgit quàm moritur: quod dicu nefaseft cre-
dere, quia ego morior, & alius reſurgat.
16. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lau-
rentium , capite octogefimoquarto : Reſurrectu-
ram carnem omnium quicunquc nati ſunt ho-
minum atque naſcentur, & mortui ſunt atque
morientur , nullo modo dubitare debet Chri-
ftianus.
17. CAPITE octogefimoquinto , & o &togefi-
moſexto de abortiuis fæcibus diſputat, an reſur-
recturi fint.
AIT autem capite octogefimoſexto: Ex quo
mit & mortu- incipit homo viuere,ex illo vtique iam mori po-
us ca , relura teft. Mortuus verò, vbicunque illi mors potuit
get. euenire, quomodò ad reſurrectionem non perti-
neat mortuorum ,reperire non poſſum .
Monftra fine 19. CAPITE octogeſimoſeptimo de monſtro-
monftra quæ
vlla deformi. fis færibus ità ait : Neque enim &
tate naturæ naſcuntur & viuunt, quamlibet citò moriantur,
reſurgent. aut reſurre & ura negabuntur, aut ità reſurrectura
credenda ſunt ac non potiùs correcta emendatap
natura .
Materia car- 20. CAPITE octogeſimooctauo : Non perit
nishumanz Deo terrena materies, de qua mortalium creatur
nõ perit Dco, caro ; ſed in quemlibet puluerem cinerémve ſol-
quanuis va
lijs formis uatur , in quoslibet halicus auraso diffugiat, in
ſubijciatur. quamcunque aliorum corporum fubftantiam
vel in ipſa elementa vertatur, in quorumcunque
animalium , etiam hominum, cibum cedar car-
nem'p mutetur, illi animæ humanæ puncto tem-
poris redit, quæ illam primitùs, vt homo fieret,
creſceret , viueret , animauit. Vide ifta latiùs li-
bro vigefimofecundo de ciuitate Dei,capite vige-
fimo.
21 . CAPITE nonagefimo in Enchiridio : In-
Nihil inde
coruin . decorum aliquid ibi non erit, ſed quicquid futu-
rum eft,hoc decebit, quia nec futurum est, finon
decebit.
22. CAPITE nonagefimo
Nihil vitij primo: Reſurgétigi-
aur tur ſanctorum corpora fine vllo vitio , fine vlla
iacis in San. deformitate, ficut fine vlla corruptione, onere,
Ctorum cor, difficultate. Quantum attinet ad corruptionem ,
poribus. quæ nūc aggrauat animam , & ad vitia, quibus ca-
Caro vera
ro aduersùs fpiritum cócupiſcit, tunc non erit ca
erit finc car .
nalitamen ro, ſed corpus. Quantum auté attinet ad fubftan-
concupiſcen- tiam , etiam tunc caro erit. Propter quod & poft
tia. reſurrectionem corpus Chriſti caro appellatum
3.Cor.15.
eft.Sed ideò ait Apoftolus, Seminatur corpus ani-
male,reſurget corpus ſpiritale : quoniam táta erit
tuncconcordia carnis & fpiritus, viuificante fpi-
ritu fine fuftentaculi alicuius indigétia fubditam
carnem , vt nihil nobis repugnec ex nobis,fed ficut
forìs neminem , ità nec intus nofipfos patiamur
inimicos.
23. IDEM libro vigefimofecundo de ciuitate
Dei, capiteduodecimo, argumenta & calumnias
infidelium contra reſurrectionem proponit.
ET
24. CAPITE decimotertio de abortiuis ea
dem tradit quæ in Enchiridio .
25. CAPIT E decimoquarto: Infantes(inquit )
non in ea reſurrecturi ſunt corporis exiguitate,
qua mortui:fed quod eis tardiùs acceſſurum erat
tempore, hocfunt illo Dei opere miro atque cele
berrimo recepturi.
26. CAPITE decimoquinto : Reftat ergò , vt Aeras & ta .
ſuam recipiat quiſque menfuram , quam vel ha- turarefur
buit in iuuentute, etiamfi fenex eft mortuus : vel
fuerat habicurus,fiantè eft defunctus.Atque illud
quod commemorauit Apoftolus de méfura xta- Ephes.A
tis plenitudinis Chrifti, fi de reſurrectione corpo
rum dictum eft, fic accipiamus dictum , vt nec vl.
tra , nec infra iuuenilem formam reſurgant cor
pora mortuorum : ſed in ea çtate & robore,vſque
ad quam Chriftum hîc perueniſſe cognouimus.
Circa triginta quippe annos definiérūt eſſe etiam
ſeculi huius doctiflimi homines, iuuentutem .
27. CAPITE decimoſeptimo: Mihimeliùs fa- In codem
ſexu .
pere videntur, qui vtrunque ſexū reſurrecturum
effe non dubitant. Non enim libido ibi erit, quæ
confufionis eft caufa, & c. Qui ergò vtrunque ſe
xum inftituit,vtrunque reftituet.
28. CAPITE decimonono : Nulla erit defor- Decor & pul.
mitas, quam facit incongruentia partium , vbi chritudo ,
& quæ praua ſunt, corrigentur : & quod minus
eft quàin decet, vndè creator nouit, indè fupple
bitur : & quod plus eft, quàm decet, materiæ fer
uata integritate, detrahetur. Coloris porrò ſua
uitas quanta erit, vbi iufti fulgebunt licut ſol in Matth.13.
regno patris fui? Quæ claritas in Chriſti corpo- Clasicas.
re cùm reſurrexit, ab oculis diſcipulorum potiùs
abfcondita fuiſſe ,quàm defuiſſe credéda eft. Non
enim eá ferret humanus atque infirmus aſpectus,
quando ille à ſuis ità deberet attendi , vt poffet
agnoſci.
29. CAPITE vigefimo:Neſcio quo autemmo
do fic afficimur amore martyrum beatorum , vt Cicatrices
velimus in illo regno in eorum corporibus vide- martyrum .
re vulnerum cicatrices, quæ pro Chriſti nomine
pertulerunt : & fortaſse videbimus. Non enim
deformitas in eis, ſed dignitas erit : & quædam,
quáuis in corpore, non corporis,fed virtutis pul
chritudo fulgebit :nec ideò tamen fi aliqua mar
tyribus amputata & ablata funt membra, lineipfis Membra am .
membris erunt in reſurre& ione mortuorum :qui- putata refti•
bus dictum eft,Capilluscapitis veftri non peribit. Martiwio.
Sed fi hoc decebit in illo nouo ſeculo , ve indicia
glorioſorum vulnerum in illa immortali carne
cernantur, vbimembra, vt præciderentur, per
cuſſa vel fecta ſunt, ibi cicatrices, fed tamen eiſ
dem membris redditis,non perditis, apparebunt.
Quanuìs itaque omnia quæ acciderunt corpori
vitia, tuncnon erunt: non ſunt tamen deputan
da, vel appellanda vitia, virtutis indicia.Abfit au- Potentia cie .
tem , vt ad reſuſcitanda corpora, vitæ'z redden- atoris in re .
da, non poflit omnipotentia creatoris omnia rc- ncribus.
uocare, quæ velbeſtia, vel ignis abfumpſit, vel in
puluerem cinerém vecollapfum , velin humorem
folutum , vel in auras eſ exhalatum. Ablit, vt fi
nus vllus, ſecretumq; naturæ ità recipiat aliquid
ſubtractum ſenfibus noſtris,vtomnium creatoris
aut lateat cognitionem, aut effugiat poteftatem .
Et poft quædam : Etfi omnibus perijſſet modis
caro humana, nec vlla eius materies in vllis natu
rælatebris remanfiffet,vndè vellet,eam repararet
omnipotens.
30. POSTERIORIS ad Corinthios quinto :
Omnes nos manifeftari 'oportet ante tribunal
Chrifti, vtreferat vnuſquiſque propria corporis,
prout geſlit,fiuebonum ,fiue malum .
31. AD Romanosdecimoquarto :Omnes ſtabie
mus ante tribunal Chrifti , & vnuſquiſp noſtrtim
pro fe rationem reddet Deo.
32. 10 ANNIS quinto , vt ſupra teſtimo. ſe
ptimo.
33. MAT .
 SYMBOL O.
33. MATTHAEI decimotertio : In tempore
meſlis dicam mefforibus, Colligite primùm ziza-
nia,& alligate ea in faſciculos ad comburendum ,
triticum autem congregate in horreum meum .
Sicut ergò colligunturzizania, & igni comburun-
tur: fic erit in conſummatione feculi.Mittet filius
hominis angelos ſuos, & colligent de regno eius
omnia ſcandala, & eos qui faciunt iniquitatem : &
mittent eos in caminum ignis. Ibi erit Aetus &
ftridor dentium.Tunciufti fulgebuntficut fol in
regno patris eorum . Simile eft regnum cælorum
ſagenæ miffæ in mare , & ex omni genere piſcium
congreganti. Quam ,cùm impleta effet,educentes,
& ſecus littusſedentes,elegerūt bonos in vafa,ma-
los autem fords miſerunt. Sic erit in conſumma-
tione feculi :exibunt angeli, & ſeparabunt malos
de medio iuftorum , & mittent cos in caminum
ignis. Ibi erit fletus & ftridor dentium .
34. ET vigefimoquinto : Et ibunt hi in ſuppli-
cium æternum , iufti autein in vitam æternam .
35. ATHANASIVS Alexandrinus epiſcopus
in Symbolo :Ad cuius aduentum omnes homines
reſurgere habent cum corporibus ſuis, & redditu-
ri ſunt de factis proprijs rationem . Et qui bona
egerunt,ibunt in vitam æternam : qui verò mala,
in ignem æternum .
Q. XX. XXI. 41
1.B. 10 B decimonono: Scio quòd redemptor
& c.vt in textu .
2 . AD Coloffenſes tertio : Mortificare membra
veftra quæ ſunt ſuper terram ,fornicationem ; im
munditiam , & c.
3. PRIORIS Petri tertio : Mortuus eſt iuſtus
pro iniuftis, vt nos offerret Deo ,mortificatos qui
dem carne,viuificatos autem ſpiritu.
4. PRIORIS ad Corinthios nono : Caſtigo
corpus meum & in feruitutem redigo, nèfortè
cùm alijs prædicauerim, ipſe reprobus efficiar.
5. AD Romanos ſexto :Non ergò regnet pecca
tum in veftromortali corpore, veobediatis con
cupiſcentijs eius. Sed neque exhibeatis membra
ve&ra arma iniquitatis peccato :ſed exhibere vos
Deo , tanquàm ex mortuis viuétes : & membra ve
ftra arma iuſtitiæ Deo. Sicut exhibuiftis membra
veftra feruire immüditiæ & iniquitati ad iniqui
tatem , ità nunc exhibete membra veſtra ſeruire
iuftitiæ in fanctificationem .
6. PRIORIS ad Corinthios decimoquinto :
Seminatur in corruptione : ſurget in incorrupti
one. Seminatur in ignobilitate : ſurget in glo
ria. Seminacur in infirmirate : ſurget in virtute.
Seminatur corpus animale : ſurget corpus ſpiri
tale.

XXI.

Quis eſt poftremusarticulus ?

A. De vita æterna, quam ele & is poftmortem ſupereſſe minimè come Joan.17.a Matti
dubitemus . Atque hic fructus & finis eft fidei ,fpei, patientiæ & exer. 3.0 dzd.21.baz.bc.Rom .

citationis Chriſtianæ.Cuius vitæ confequendæ caufa nullum pietatis *.be 10 Ronde de

opus arduum, nullus labor grauis,nullusdolor acerbus,nullú in agen

do patiédoque tempus diuturnum ac moleſtum verè credenti debet

exiſtimari. Quod fi vita hac , quæ calamitatis alioquin plena eſt ,nihil

dulcius acoptabilius ducitur :quanto illa demùm potior habenda eſt,

quæ ab omnimalorum ſenſu & metu procul abeſt, quæ celeſtibus & a Auguft.deciute Pici , lib.
lib.arbit.ca.vlt.Item ſerm .
ineffabilibus ſine fine gaudijs, delicijs ac voluptatibus omni ex par 64.de verb.Dom.c.i. & feq.
& lib.3.de Symb. ad Catec.
te ſemper abundat? cap.12.
B. De qua vita Chriſtus, Nolite timere pufillus grex , inquit, quia com-b Lucæ 12. d

placuit 'Patri veſtro dare vobisregnum . Qui & in extremo iudicij die dicet
ele & is :‘Venite benedi& ti Patris mei ,poßidete paratum vobis Regnum à con . c Matth. 2s.c

ſtitutione mundi.Impijs verò in huncmodum loquetur : Diſcedite à me a ibidèm . d

maledi£ ti in ignem æternum, quiparatus eſt diabolo Gangelis eius

. Id quod
non folùm ad Ethnicos,Hereticos, Schiſmaticos & palàm flagitio- Fulgentins: iedib.de fide
38. & 40. 1
fos pertinet : verùm etiam ad Chriſtianos, quos in mortali peccato
f Eze, 18.a 33. b Rom.6.d
'morsopprimit, eft referendum . Sap.s.d i.Cor.6.b
C. Adijcitur demùm clauſula iſthæc & Amen , vt fidei & confeſſionis g Hieron. ad Marcellana
huius Chriſtianę teſtimonium apud nos indubitatum effe ac folidum epif37.

demonftretur,
TESTIMONIA .
1. A PRIORIS ad Corinthios ſecundo : Sed lic-
ut ſcriptum eft, ( Efaię ſexagefimoquarto ſcilicet)
Quod oculus non vidit, nec auris audiuit, nec in
corhominis aſcendit,quæ pręparauit Deus ijs qui
diligunt illum .
2. IOANNIS decimofeptimo :Hæc eft autem
vita æterna,ve cognoſcát te, folum Deum verum,
& quem miſifti leſum Chriſtum .
3. MATTHAEI decimonono : Et ſunt Eunu-
chi qui ſeipſos caftrauerunt propter regnum cæ
lorum.Sinite paruulos, & nolite eos prohibere ad
me venire: talium eft enim regnum celorum .Ma-
gifter bone, quid boni faciam , vt habeam vitam
æternam ? Si vis ad vitam ingredi , ſerua man
data. Diues difficilè intrabit in regnum cælo-
rum . Omnis qui reliquerit domum vel fratres,
& c. centuplum accipiet, & vitam æternam pofii
debit.
4. ET vigefimoquinto :Venite benedicti Patris
mei,poſlidete paratum vobis regnum à conſtitu
tione mundi . & c. Et ibunt hi in lupplicium æter
num , iuſti autem in vitam æternam .
5. APOCALYPSIS fecundo : Vincenti dabo
edere de ligno vitæ , quod eft in Paradiſo Dei
mei . Eſto fidelis vſque ad mortem , & dabo ti
bi coronam vitæ , Vincenti dabo manna abſcon
ditum , & c. Qui vicerit, & cuftodierit vfque in fi
nem opera mea : dabo illi poteftatem fuper gen
tes, & reget eas in virga ferrea, & táquam vas tigue
li confringentur, ficut & ego accepi à Patre meo :
D3 & da
 Q. XXI . DE FIDE ET
& dabo illi ftellam matutinam . 14. POSTERIORIS ad Timotheum quarto :
6. ITEM tertio : Ecce venio citò: tene quod ha- Bonum certamen certaui, curſum confummaui,
bes, vtnemo accipiat coronam tuam . Qui vicerit, fidem ſeruaui.In reliquo repofita eft mihi corona
faciam illum columna in templo Dei mei, & fo- iuftitiæ , quam reddet mihi Dominus in illa die,
ràs non egredietur ampliùs: & fcribam ſuper eum iuftus iudex: non ſolùm autem mihi,fed & ijs qui
nomen Dei mei,& nomen ciuitatis Dei mei nouæ diligunt aduentum eius.
Hieruſalem , quæ deſcendit de cælo à Deo meo, & 15. PRIMAE epiftolæ Ioannis ſecundo capite :
nomen meum nouum.Qui vicerit,dabo ei ſedere Et hęceft repromiſlio quam ipfe pollicitus eft no
mecü in throno meo : ficut & ego vici, & fedi cum bis, vitam æternam .
Patre meo in chrono etus. 16. ET capite tertio : Chariſlimi, nunc filij Dei
7. ET ſeptimo: Hi ſunt quivenerunt detribu- fumus : & nondùm apparuit quid erimus.Scimus
latione magna, & lauerunt ftolas ſuas, & dealban quoniam cùm apparuerit,fimiles ei erimus, quo
uerunt eas in fanguine agni. Ideò funt ante thro- niam videbimus eum ficutà eft. Et omnis qui ha
num Dei, & ſeruiūtei die acnocte in templo eius: bechancfpem in eo ,fan &tificat ſe, ficut & ille fan
& qui ſedet in throno, habitabit ſuper illos. Non &us eft.
eſurient neque fitientampliùs,nec cadet ſuper il- 17. PRIORIS epiftolæ Petri primo capite : Be
los fol, neque vllus æftus:quoniam agnus qui in nedi &tus Deus & Pater Domininoftri Iefu Chri
medio throni eft, reget illos, & deducet eos ad vi- fti, qui fecundùm miſericordiam ſuam magnam
tæ fontes aquarum, & abfterget Deus omnem la- regenerauit nos in fpem viuam, per reſurrectio
chrymam ab oculis eorum . nem lefu Chrifti ex mortuis, in hæreditatem in
8. IBIDEM vigefimoprimo: Vidi ſanctam ci- corruptibilem , & incontaminatam , & immarce
uitatem Hierufalem nouam , deſcendentem decę- ſcibilem ,conſeruatam in cælis.
lo,à Deo paratam , ficut ſponſam ornatá viro ſuo. 18. AD Romanos ſexto : Nunc verò liberati à
& audiui vocem magna in de throno dicentem : peccato , ſerui autem facti Deo , habetis fructum
Eccè tabernaculum Dei cum hominibus, & habi- veftrum in ſanctificationem , finem verò vitam
tabit cú eis, & ipſi populus eius erunt : & ipfe Deus xternam .
cum eis erit eorú Deus: & abfterger Deusomnem 19. AVGVSTINVS libro vigefimofecundo
lachrymam ab oculis eorum : & mors vltrà non de ciuitate Dei, capite vigeſimonono : Propter
erit,neque luctus, neque clamor ,neque dolor erit quod aitApoftolus: Videmus nunc per fpeculum 1. Cor.13.
vltrà, quæ prima abierunt. Qui vicerit, poflidebit in ænigmate,tunc autem facie ad faciem . Præmi
hęc: & ero illi Deus,& ille eritmihifilius.Timidis um itaque fidei nobis viſio iſta ſeruatur ,de qua &
autem & incredulis , & execratis, & homicidis, & Ioannes Apoftolus loquens : Cùm apparuerit, in- 1.1oan.3.
fornicatoribus, & veneficis, & idololatris , & o- quit,fimiles ei erimus, quoniam videbimus eum
mnibus mendacibus, pars illorum erit in ftagno ficuti eft. Facies autem Dei , manifeſtatio eius in
ardenti igne & ſulphure, quod eft mors fecunda. telligenda eſt,non aliquod tale membrum , quale
Et paulòpòft: Et fuftulit me in ſpiritu in montem nos habemus in corpore, atque iſto nomine nun
magnum & altum , & oftédit mihiciuitatem fan- cupamus. Diſputai deinde , an corporeis oculis
&tam Hieruſalen deſcendenté de cælo à Deo, ha- Deum viſuri fimus.
bentem claritatem Dei , & lumen eius fimile lapi- 20. ET capite trigefimo eiufdem libri : Quanta vitz zcerne
di preciofo , & c. Et ciuitas non eget ſole neque lu- erit illa felicitas,vbinullum erit malum , nullum felicitas quá
na,vt luceant in ea . Nam claritas Deiilluminabit latebit bomum , vacabitur Dei laudibus, qui erit.Cor.is.
eam , & lucerna eius eft agnus. Et portæ eiusnon omnia in omnibus? Nam quid aliud agetur, vbi
claudentur per diem : nox enim nó erit illic. Non neque vlla defidia ceffabitur, neque vlla indigen
intrabit in eam aliquod coinquinatum, aut abo- tia laborabitur, neſcio . Admoneor etiam fan & o
minationem faciens & mendacium : nisi qui ſcri- Cantico, vbi lego , vel audio : Beati qui habitant Pfal.33.
pti ſunt in libro vitæ agni. in domo tua Domine, in ſecula ſeculorum lau
9. ET capite vigefimofecundo : Et oftendit mi- dabunt te . Omnia membra & viſcera incorru
hi Aunium aquæ viuæ,fplendidum tanquàm cry- ptibilis corporis, quæ nuncvidemus per vſus ne
ftallum , procedentem deſede Dei & agni . In me- ceſtitatis varios diſtributa , quoniam tunc non
dio platex eius, & ex vtraque parte Auminis li- eritipſa neceſſitas, ſed plena, certa ,fecura, ſempi
gnum vitæ ,afferens fructus duodecim ,per menſes terna felicitas, proficient in laudibus Dei.Omnes
fingulos reddens fructum ſuum . Et folia ligni ad quippe illi , de quibus iam ſum locutus, qui nunc
fanitatem Gentium . Et omne maledictum nöerit latent harmoniæ corporalis numeri, non late
ampliùs : & ſedes Dei & Agni in illa erunt, & ſerui bunt, intrinfecùs & extrinfecùs per corporis cun
eius feruient illi . Et videbunt faciem eius : & no- cta diſpoſiti, & cum cæteris rebus, quæ ibimagng
men eius in frontibus eorum . Et nox vltrà non atque mirabiles videbuntur , rationales mentes
erit: & non egebunt lumine lucernę, neque lumi- in tanti artificis laudem rationalis pulchritudi
ne ſolis ,quoniam Dominus Deus illuminatillos, nis delectatione fuccendent. Certè vbi volet ſpiri
& regnabunt in fecula feculorum . Et dixit mihi , tus, ibi protinus eritcorpus:nec volet aliquid fpi
Hæc verbafideliſſima ſunt & vera. & c. Eccè venio ritus,quod nec fpiritum poflit decere, nec corpus,
citò , & merces mea mecum eft,reddere vnicuique Vera ibi gloria erit,vbi laudantis,nec errorequiſ
ſecundùm opera fua. quam, nec adulatione laudabitur. Verus honor,
AD Romanos fecundo : Qui reddetvnicui- qui nulli negabitur digno, nulli deferetur indi
que ſecundùm opera eius : ijs quidem , qui ſecun- gno: fed nec ad eum ambiet vilus indignus, vbi
dùm patientiam boni operis, gloriam & honoré nullus permittetur eſſe,nisìdignus. Vera pax ibi
rem & incorruptionem quærunt, vitam eternam . eft,vbinihil aduerfi,nec à feipfo, nec ab alio quiſo
Gloria ,& honor, & pax omni operanti bonum . quá patietur. Præmium virtutis erit ipfe qui vir
11. AD Titum primo: Paulus Apoftolus ſecun tutem dediteig feipfum ,quo melius & maius ni
dùm fidem electorum Dei & agnitionem verita- hil poſſiteſſe ,promifit. Quid eſt enim aliud quod
tis,quæ fecundùm pietatem eft in fpem vitæ æter- per prophetam dixit; Ero illorú Deus, & ipfi erűt Hiere.3 .
næ , quam promifit qui non mentitur Deus ante mihi plebs: nisi, ego ero vndè fatientur: ego ero
tempora fecularis, quæcung ab hominibus honeftè defiderantur, &
12 . E T capite fecundo: Expectantes beatá ſpem vita , & falus, & vi&tus, & copia , & gloria, & honor,
& aduentum gloriæ magni Dei & Saluatoris no- & pax , & omnia bona ? Sic enim & illud re &tè in
ftri Ieſu Chrifti, & c. telligitur, quod ait Apoftolus, vt fit Deus omnia 1.Cor.19.
13. ITEM capite tertio:Vt iuftificati gratia ipfi in omnibus.Ipfe finis erit defideriorú noftrorum ,
us hæredes fimus fecundùm fpem vitæ æternæ , qui fine fine videbitur,finefaftidio amabitur,line
fatiga
 SYMBOL O.
fatigatione laudabitur. Hoc munus; hicaffe& us,
hic actus profectò erit omnibus, ficut ipſa vita
Premioram æterna ,communis. Cæterùm qui futuri fint pro
in cælo di meritis præmiorum etiam gradus honorum at
uerfitas.
quegloriarum , quis eft idoneus cogitare, quanto
magis dicere?Quod tamen futuri fint,non eftam-
bigendum . Atque id etiam beata ciuitas illa ma-
gnum in fe bonum videbit, quod nulli fuperiori
vllus inferior inuidebit, ficut nunc non inuident
archangelis angeli cæteri.
21. IDEM libro tertio de libero arbitrio,capite
Nota de gau. vigefimoquinto,eo'x vltimo: Tanta eft pulchrit
diis regnice. tudo iuftitiæ, tanta iucunditas lucis æternæ , hoc ·
leftis .
eft, incommutabilis veritatis atque ſapientiæ, vt
etiamfinon liceret ampliùs in ea manere, quam
vnius diei mora,propter hoc ſolum innumerabi-
les anni huius vitæ plenidelicijs & circunfluentia
temporalium bonorī , rectèmerito contemne
rentur. Non enim falſo aut paruo affectu dictum
Pfal.83. eft : Quoniam mclior eft dies vnus in atrijs tuis ſu-
permillia .
22. ITEM ſermone fexagefimoquarto de ver-
bis Domini, capite primo :Non magnum eft diù
Quàm dili- viuere, aut ſemper viuere; ſed magnum eſt, beaté
genter labo- viuere.Et capite fecundò :Amemus vitam eterná;
candum
vitæ pro & ex eo nouerimus quantum pro vita æterna la-
æterna.
borare debemus, cùm videmus homines amato-
res præfentis vitæ temporalis atæ finiendz,ficpro
illa laborare, vtquando venerit metus mortis,
quidquid poſſunt faciant,non vt auferant, fed vt
differant mortem . Quantū laborat homo,quan-
do mors imminet, fugiendo, latendo, quidquid
haber dando, & fe redimendo,laborando,crucia-
In vita eter- tus moleftiasa fuftinendo,medicosadhibédo , &
na quid non quicquid aliud homo poteft? Faciliùs inuenimus
fit, facilius in vita æterna quid ibi non fit, quàm quid ibi ſit.
quam quid in Et capite tertio : Tantum valet quantum habes.
ca Gr. Tantum valet, quantum es tu.Teda,& habebis il-
lam.No ibi erit laſſari & dormire; nõibi erit eſu-
rire & fitire; non ibi erit creſcere & ſeneſcere.Eccè
quáta retuli, & nodùm dixi quid ibi erit.Eccè iam
vita eft, iam incolumitaseft, iam nulla pena nul-
la fames,nulla fitis,nullus defectus; nihilhorum ,
1.Cor.3 . & tamen nondùm dixi, quod oculus non vidit,
necauris audiuit,nec in cor hominis aſcendit.
23. ET libro tertio de ſymbolo ad Catechume
nos, capite duodecimo, com vltimo:Faciliùs pof
ſumus dicere in illa vita æterna quid ibi non fit,
quàm quid ibi fit. Non eft ibi mors,non eſt ibi lu-
XXII.
Q.xả1. 43
& tus,non eft ibi laſſitudo, non eſt infirmitas, non Quid non fit
in ea.
eft fames ; nulla fitis,nullusęſtus,nulla corruptio,
nulla indigétia,nulla mæftitia,nulla triftitia, Ec
cè diximus quid ibi non fit. Quid autem ibi fit,
vultis noffe ? Hæc nec oculus vidit,necauris audi- I. Cor.z.
uit, nec in cor hominis aſcendit,quæ præparauit
Deus diligentibus fe.Si in cor hominis non aſcen
dit ,cor hominis illuc afcendat. Mundetur cor ab
omni immunditia, vt poflit portare Deum , qui
eft vera ſempiternam iuftitia.
1.B. LVCAE duodecimo,vt in textu .
2. MATTHAEI vicefimoquinto, ibidem , &
fuprà A.teftimo.quarto.
3. FVLGENTIVSin libro de fidead Petrum
Diaconum ,capite trigefimooctauo : vt ſuprà quę
ftione decimaoctaua P.teſtimonio nono .
4. ET capite quadragefimo: Firmiſme tene &
nullatenus dubites, non omnes qui intra Ecclefi
am Catholicam baptizantur, accepturos eſſe vi
tam æternam ; fed eos qui percepto baptiſmate
rectè viuun , id eft, qui abftinuerunt fe à vitijs & Soliprobica
concupiſcentijs carnis. Regnú cnim cælorú ſícut tholici ſal
infideles hæretici atqz ſchiſmatici non habebunt, Matthias.
fic Catholici criminofi poffidere non poterunt.
so EZECHIELIS decimooctauo: Anima que
peccauerit,ipfa morietur.
6. ET capite trigefimotertio : Impius in iniqui
tate ſua morietur.
7. AD Romanos ſexto :Stipendia peccati,mors.
3. SAPIENTIAE primo : Iniuftitia estmor:
tis acquifitio : impij autem manibus & verbis ac
cerſiêruntillam .
9. PRIORIS ad Corinthiosfexto : An nefcitis
quia iniqui regnum Dei non poflidebunt? Nolite
errare. Neque fornicarij,& c. neque fures, neque
auari, nequeebriofi,nequemaledici, neque rapa
ces regnum Dei poſſidebunt.
C. HIERONYMVS ad Marcellá epiſtola cente
ſima trigefimafeprima:Amen ,Aquila AET15WHÉVWs Amén quid
defignet.
exprimit: quod nos, fideliter, poffumus dicere,
ductum aduerbium ex nomine fidei. Amen, Se
ptuaginta yévolto,id eft, fiat : vndè & in fine libro
rum (in quinque fiquidem volumina pſalterium
apud Hebræos diuifum eft) fiat fiat,tranſtuleruūt:
quod in Hebraico legitur, Amenamen , quo ſcili
cet ea verè di&ta quæ ſunt ſuprà , confirmentur.
Vndè & Paulus afferit,non poffe aliquem reſpon- 1.Cor.14.
dere Amen,id eft,confirmare quęprædicata funt,
nisà intellexerit prædicationem .

Eft'nefatis Chriſtiano ea ſolacredere,qu.e complectitur Symbolum ?

A. Primvm & maximèquidem ea,quç Symbolo tradunturApo. Heb.s.d 6.2 1.Pct.3.c

ſtolico, cuiuis credenda, & apertèʻprofitenda funt. Ea verò explicati- amember.lib. de virginit,
ora fiunt ex collationetum Symboli Patrum , tum eius quod Athana- techu.cap.1.& lib.z.cap...
ſio inſcribitur.

B. Secundò Chriſtianus quæcunq ; ſcriptura diuina ſeu Canonica bo zopetund Rom.15.2

. Certos verò & ‘ legitimos ſcripturæ li-

cóplectitur, credat neceſsè eft Tolet..can. 31.Auguſta
Hie.infym ad pamatum
bros nó aliundè, quàm ex Eccleſięiudicio & authoritate,petere fas eſt. Aug.contra .
Trident.fent.4.
C. Tertiò hucilla pertinent, quæ partim ex Symboli articulis, par
tìm ex ſcripturis ,velut diuinis fontibusneceſſariò deducuntur. d Marth.22.6

D. Quartò demùm pro facrofan & is habēda firmiſſimaſ; fide com

plectenda ſunt, quę Spiritus fan & us credendanobis reuelat,pronun .

ciatque per Eccleſiam ,ſiue ſcripto illa, fiue viuævocis traditione no- re.ib . 4.4.& l .
45. & 63. Hieron. cont. Lu ,
b is commendentur.Qua de re pofteà commodiùs diſſeretur. cif.cap. 4. Vincen.Lirinen.

E. Leo
Circahęcigitur omnia fides orthodoxaverſatur,quafline Se &ta fcon el ſerm.4.d
restauro eoNat.Dom .
rijomnes fruſtră libiacalijsgratiá & falutem in Chriſto pollicentur.
TESTIMONIA .
1. A. ADHebreos quinto : Etenim cùm debere- tis magiftri eſſe propter tempus,rursùm indigetis
D 4 Ve
1
44 . Q. XXII. DE FIDE
ve vos doceamini quæ fine elementa exordijfer-
monum Dei : & fa &ti eftis quibus lacte opus fit,
non folido cibo.
2. ET ſexto capite :Quapropter intermittentes
inchoationis Chrifti fermonem ,ad perfectionem
feramur, nõrursùm iacientes fundamentum poen
nitentiæ ab operibus mortuis, & fidei ad Deum ,
baptiſmatū do & rinæ, impofitionis quoquè ma-
nuum , ac reſurrectionis mortuoruni, & iudicij
æterni.
3. PRIORIS Petri tertio : Dominum autem
Chriſtum ſanctificate in cordibus veftris, parati
ſemper ad fatisfa &tionem omni poſcenti vos rati-
onem de ea , quæ in vobis eſt, ſpe.
4. AMBROSIVS libro tertio deVirginibus:
Symbolum Symbolum quoque ſpecialiter debemus táquàm
cenfendum. noftri ſignaculum cordis, antelucanis horis quo-
tidiè recenſere : quò etiam cùm horremus ali-
Militia ſa. quid ,animo recurrendum eſt. Quando enim ſine
/ cramcatum . militiæ facramento miles in tentorio , bellator in
prælio ?
5. AVGVSTINVS libro primo de Symbolo
Symbolum ad Catechumenos , capite primo : Accipite regu-
quoridie die lam fidei ,quod Symbolum dicitur : & cùm acce
cendum .
peritis, in corde ſcribite, & quotidiè dicite apud
vos : antequàm dormiatis, antequàm procedatis,
veftro ſymbolo vos munite.
6. IDEM libro fecundo de Symbolo ad Cate-
Cum Symbo- chumenos,capite primo: Siquando voluerit ad-
di ſacraméto uerſarius diabolus inſidiari, nouerit redemptus,
xillo diabolo cum Symboli facramento & crucis vexillo ei de-
Occurrendū . bere occurri.
1. B. POSTERIORIS Petri primo : Ethabe-
mus firmioré propheticum ſermonem : cui bene-
facitis attendentes quafi lucerne lucenti in caligi-
noſo loco, donèc dies illuceſcat, & lucifer oriatur
in cordibus veftris : hoc primùm intelligentes,
quòd omnis prophetia Scripturæ, propria inter-
pretatione non fit. Non enim voluntate humana
allata eſt aliquando prophetia : ſed Spiritu ſancto ,
inſpirati, locuti ſunt fanctiDei homines,
2. AD Romanos decimoquinto : Quæcunque
ſcripta ſunt, ad noftram doctrinam ſcripta ſunt;
vt per patientiam & confolationem feriptura-
rum ,fpem habeamus. Deus autem patientiæ & fo-
latij det vobis id ipſum ſapere in alterutrum ſe-,
cundùm leſum Chriftum : vt vnanimes, vno ore
honorificetis Deum, & Patrem Domini noftri le-
fu Chrifti.
3. POSTERIORIS ad Timotheum tertio :
Tu verò permane in ijs, quæ didiciſti & credita
ſunt tibi, ſciens à quo didiceris : & quia ab infan- bis, nónne oportebat ordinem ſequi traditio
tia ſacras literas nồfti ,qux te poffunt instruere ad nis, quam tradiderunt ijs quibus committebant
faluteni,per fidem quæ eftin Chrifto Ieſu. Omnis Ecclefias? cui ordinationi affentiuni multæ gen
ſcriptura diuinitùs inſpirata, vtilis eft ad docen- tes Barbarorum , eorum qui in Chriftum cre
dum , ad arguendum , ad corrigendum , ad erudi- dunt, fine charactere vel atramento ſcriptam
endum in iuftitia : vt perfectus fit homo Dei, ad habentes per Spiritum in cordibus fuis falu
omne opus bonum inſtructus.
4. CONCILIVM primum Toletanum , ca-
none vigefimoprimo in affertione Catholicæ fi-
Canonicz dei : Si quis dixerit vel crediderit, alias fcriptu-
fcripturæ ex 'ras, præter eas quas Eccleſia Catholica recipit, in
Ecclefiz
cio indi. authoritate habendas vel eſſe venerandas, ana-
thema fit,
5. AVGVSTINVS ſermone centefimo vige-
ſimonono de tempore : Si quis aliquas ſcripturas
præter eas quas Ecclefia Catholica recepit, velin
authoritate habendas eſſe crediderit, vel fuerit
veneratus, anathema fit.
6. ° IDEM ſermone centefimo nonagefimopri-
mo de tempore : Nouum & vetus teftamentum
recipimus in illo librorum numero , quem ſanctz
Ecclefiæ Catholicæ tradit authoritas.
7. HIERONYMV Sin explanatione Symbo-
li ad Damafum : Nouum & vetus teftamentum re-
cipimus in eo librorum numero , quem fanctæ
Catholicæ Ecclefiæ tradit authoritas ,
ET SYMBOL O.
8. AVGVSTINVS contra epiſtolam Mania
chæi, quam vocant fundamenti, capite quinto :
Ego verò Euangelio nó crederem, nisi me Catho
licæ Ecclefiæ commoueret authoritas.
9. CONCILIVM Tridentinūtellione quarta
in decreto de Canonicis ſcripturis : Si quis autem
libros ipſos integros cum omnibus ſuis partibus,
prout in Ecclefia Catholica legi conſueuerunt, &
in veteri vulgata Latina editione habentur, pro
ſacris & canonicis non ſuſceperit, & traditiones
predictas ſciens & prudens contempferit, anathe
ma fit. Vide latiùs infrà de præceptis Ecclefiæ ,
quæftionedecimaſexta, A.teftimo.duodecimo.
C. MATTHAEI vigefimofecundo : Erratis,
neſcientes ſcripturas, neque virtutem Dei. In re
furre &tione enim neque nubent,neque nubentur :
ſed ſunt ficut angeli Dei in cælo. Dereſurrectione
autem mortuorum non legiſtis, quod di&um eft
à Deo dicente vobis, Ego ſum Deus Abraham , & Exod.3.
Deus Iſaac, & Deus Iacob ? Non eft Deus mortuo
rum , fed viuentium ,
1. D. CYRILLVS Alexandrinus vnà cum Ale
xandrina fynodo ,epiſtola decimaad Neftorium :
Non fufficiet pietati tuæ , fi fymbolum tantùm fi- Non fatis eft,
dei,quod olim à ſancta & magna fynodo in Ni- Symbolun.
cea in ſpiritu ſancto congregata eſt expoſitum ,no profiteri.
biſcum confiteare. Non enim rectè illud intelli
gis & interpretaris, ſed magìs peruersè,licèt dicti 1
onem illius voce confitearis: fed conueniet, vt &
ſcripto & iureiurando confiteare, cùm quòd ſce
leſta tua & prophana dogmata anathematizes,
tum quòd fenfurus fis & do & urus eadem , qux & Docendü &
nos omnes , & qui in oriente ſunt & occidente Epi- fentiendum
ſcopi & do & ores, & populorum præfides. Subie -gedecpieco 1
cimus verò hiſce literis noftris cùm quæ ſentire doctores.
debeas ac docere,tum à quibus abftinere conueni
at . Eft enim hæc Catholicæ & Apoftolicę Ecclefiæ
fides, quam probant omnes tam occidentis, quàm
orientis Orthodoxi epiſcopi.
2. IRENAE VS libro tertio aduersùs hæreſes,
capite quarto : Non oportet adhuc quærereapud ab Ecclefia
perenda
alios veritatem , quam facile eft ab Ecclefia fume- ritas . ve
re, cùm Apoftoli, quafi in depofitorium diues,
pleniffime in ea contulerint omnia quæ fint ve
ritatis, vtì omnis quicunque velit, ſumat ex ea
potum vitæ. Hæc eft enim vitæ introitus,omnes
autem reliqui, fures funt & latrones : propter
quod oportet deuitare quidem illos, quæ autem
ſunt Ecclefiæ, cum magna diligentia diligere, &
appræhendere veritatis traditioncm . Quid fi ne- Traditiones
que Apoftoli quidem ſcripturas reliquiſſent no Apoftolicæ
non ſcripta .
tem , & veterem traditionem diligenter cuſtodi
entes, & c .
3. IDEM libro quarto, capite quadragefimo
quinto : Paulus ait,PofuitDeus primò in Ecclefia Ephef.4.
Apoftolos, ſecundò Prophetas, tertiò doctores.
vbi'igitur chariſmata Domini pofita funt,ibi di
ſcere oportetveritatem , apud quos eft ea quæ eft
ab Apoftolis Ecclefiæ fucceſfio, & id quod eft fa
num & irreprobabile conuerfationis, & inadul
teratum & incorruptibile fermonis conftat. Hi Vndè veritas
enim & eam quæ eft in vnum Deum , qui omnia petenda.
fecit,fidem noftram cuftodiunt, & eam quæ eft in
filium Dei dilectionem adaugent, qui tantas dif
pofitiones propter nos fecit, & Scripturas fine pe
ficulo nobis exponunt.
4. : ET capite fexagefimotertio eiuſdem libri :
Agnitio vera eft Apoftolorü doctrina, & antiquus
Ecclefiæ ftatus, in vniuerfo mundo , & character
corporis Chriſti, fecundùm fucceffiones Epiſco
porum , quibus illi eam quæ in vnoquoque loco
eft
 DE SPE ET ORATIONÉ
eft Eccleſiam tradiderunt, quæ peruenit vſque ad
nos,cuſtodita fine fictione Scripturarum tractati-
one pleniflima,neque additamentum neque ab-
lationem recipiens, & lectio fine falſatione, & fe-
cundùm Scripturas expofitio legitima & dili-
gens, & fine periculo, & fine blaſphemia, & præcis
puũdilectionis munus, quod eſt preciofius quàm
agnitio ,gloriofius autem quam prophetia,omni-
bus autem reliquis chariſinatibus ſupereminen-
tius.
5. HIERONYM VS in dialogo aduersùs Lu-
Totius orbis ciferianos, capite quarto, vbi Lucifericà ait : Eri-
amfi ſcripturæ authoritas non ſubeſſer, totius or-
bis in hanc partem conſenſus inftar præcepti ob-
tineret. Nam & multa alia, quæ per traditionem
in Ecclefijs obſeruantur,authoritatem fibi fcriptę
legis vſurpauerunt. Cui ſententiæ Orthodoxus
alientit.
Catholica 6. VINCENTIVS Lirinenſis aduersùs pro-
DIO MINICA. Q. I. 45
intelligentię iungatur authoritas ?Quiavidelicet Curfota ſcti
ſcripturam facram pro ipfa fua altitudine nővno prura non
.
eodemqz ſenſu vniuerfi accipiūt, ſed eiuſdem elo
quia aliter atq;aliter alius atque alius interpreta
tur,vtpenè quot homines ſunt, totillic ſententiz
erui poſſe videantur. Aliter nang illam Nouatia
nus aliter Photinus,aliter Sabellius, aliter Dona
tus exponit, aliter Arrius, Eunomius, Macedoni
us,aliter Apollinaris,Priſcillianus,aliter Iouinia
nus, Pelagius, Cæleftius,aliter poftremò Neftori
us.Atquì idcircò multùm neceſsè eft,propter tan
tos tam varij erroris anfractus, vt propheticæ &
Apoftolicæ interpretationis linea , ſecundùm Ec
clefiaſtici & Catholici ſenſusnormam dirigatur.
in ipfa item Catholica Ecclefia magnoperè cu
randum eft, vt id teneamus, quod vbiquè, quod
ſemper, quod ab omnibus creditum eft : & c.
E. LEO Magnus fermone quarto de Natiuica
te Domini:Magnum præfidium eft fides integra, Fidei com

hettrica quo.phanas omnium hæreſeon nouationes : Sæpè ma-
modo difesi- gno ſtudio & fumma attentione perquirens à
acnda . quamplurimis ſanctitate & doctrina præftanti-
bus viris,quonammodo poſlim certa quadam &
quafi generali ac regulari via, Catholicæ fideive-
ritatem ab hæreticæ prauitatis falfitate diſcerne
) re,huiuſmodi ſemper reſponſum ab omnibus fe-
re retuli : quòd fiue ego ,fiue quis aliusvelletexur.
gentium hæreticorum fraudes depræhendere, la-
queosez vitare, & in fide ſana ſanusatqueinteger
Fides muni.
enda feriptu- permanere , duplicimodo munire fidéfuam Do-
sarum & Fc. mino adiuuante deberet : Primò fcilicet diuinz
cleliz aucho. legis authoritate,tum deindè Ecclefiæ Catholicæ
sitatc. traditione. Hic forfitan requirat aliquis : cùm fit
perfectus fcripturarü canon, fibi ad omnia fatìs
ſuperóz fufficiat, quid opus eft, vt ei ecclefiafticæ
fides vera,inqua nec augeri ab vllo quicquam , mendatio,&
nec minui poteft: quia nisìvna eſt, fides non eſt, ceffaria.
i eafit ac.
dicéte Apoftolo : Vnus Dominus,vna fides ,vnum
Ephef.4:
baptiſma, vnus Deus & pater omnium , qui fuper
omnes , & per omnia, & in omnibus nobis. Huic
vnitati, dile &tiſtimi, inconcuflis mentibus inhæ
rete,& in hac omnem ſectamini ſanctitatem , & in
hac præceptis Domini deſeruite: quia fine fide Heb.co.
impoſſibile eſt placere Deo , & nihil fine illa fan
eum , nihil caftum eft,nihil viuum . Iuſtus enim Abac.z.
ex fide viuit.Quam qui diabolo decipiente perdi
derit, viuens mortuus eft. Quia ficut per fidem iu
ftitia, ità etiam per fidem veram vita obtinetur
æterna, dicente Domino Saluatore : Hæc eſt au- loan.17.
tem vita æterna, vt cognoſcant te, folum verum
Deum,& quem mififti Ieſum Chriftum .

CAPVT SECVNDVM

DE SPE ET ORATIONE

DOMINIC A.

I.

Quid est Spes ?

IrTvs eſt diuinitus infula, per quá certa cum fidutia Auguft.inEnchirid.cap.s.

noſtræ ſalutis & æternæ vitæ bona a Deo expe & tátur. Tie zadzib dielo .
Parùm eft alioquin Deo Deique verbo fidem ha- 16. Maril. Pf.:26.0

bere ,ac diuina, quæin Eccleſia predicantur, dogmata Theil.seb.Ephef.6.c

profiteri, nisì Chriſtianus Dei bonitate percepta,

ſpem indèconcipiat ac fidutiam conſequendæ gratię

& ſalutis æternę. Quę ſpes tantoperè iuſtum fulcitin ſummis* ęru- Pral.3o.d
EccliqubProuerb.28.a
Roms :

mnis, vt etiam li mundi pręſidijs omnibus deſtituatur, intrepidè ta

men dicat: Etiamſi occiderit me,in ipſo ſperabo. Et, ' In Deo ſperaui,non bc lob - 3.b
Pſal.ss.a
timebo quid faciat mihi caro. “ Deus meus in te confido, non erubeſcam . d Pfal. 24.8
TESTIMONIA :

Aliqua cre . 1. AVGVSTINVS in Enchiridio ,capite octa-
duntur quæ uo : Quid autem fperari poteft, quod non credi-
no ſpcrantur. tur ?Porrò etiam aliquid ,quod non fperatur,cre-
Diſcrime in di poteft. Quis nanque fidelium pænas non cre-
ter fidem & dit impiorum ,nec ſperat tamen ? Et itaq fides &
fpem . malarum rerum , & bonarum : quia & bona cre-
duntur, & mala . Eft etiam fides & præteritarúre-
rum,& præſentiū , & futurarum . Item fides & ſua-
rum rerum eft, & alienarum . Spes autem non nisì
bonarum rerum eſt, nec nisì futurarú, & ad eum
pertinentium ,qui earum ſpem gerere perhibetur.
Quæcùm ità fint,propter has cauſas diftinguenda
crit fides à fpe : ſicut vocabulo ,ita & rationabili
differentia. Nam quòd attinet ad non videre,fiue communio
Fidci & fpei
.
quæ creduntur, fiue quæ ſperantur, fidei ſpeitz Credere ali
commune eft. Cùm bona nobis futura eſſe cre quádo ligpi.
duntur,nihil aliud quàm fperatur. ficat fperard.
2. PRIORIS ad Corinthios decimotertio :
Nunc autem manent fides ſpes, charitás,tria hæc :
maior autem horum eft charitas.
3. AD Romanos quinto : Per quem & habemus
acceſſum per fidem in gratiam iftam , in qua fta
mus, & gloriamurin ſpe glorię filiorum Dei.Non
folùm autem, fed & gloriamur in tribulationi
bus, ſcientes quòd tribulatio patientiam opera
tur,patientia autem probationem ,probatio verð
Грет,
 Q. II. DE SPE
fpem , ſpes autem non confundit: quia charitas
Dei diffufa eft in cordibus noftris & c.
4. ET octauo :Spe falui facti ſumus.Spes autem
quæ videtur,non eft fpes. Nam quod videt quis,
quid ſperat ?Si autem quod non videmus ſpera-
mus,per patientiam expectamus.
5. AD Titum ſecundo capite : Apparuit gratia
i
Dei Saluatoris noftri omnibus hominibus:erudi-
ens nos,vt abnegantes impietatem & ſecularia de-
fideria,ſobriè & iuftè & piè viuamus in hoc ſecu-
lo,expectantes beatam ſpem , & aduentum gloriæ
magni Dei & Saluatoris noftri Iefu Chrifti.
6. ET capite tertio : Vt juftificati gratia ipfius,
hæredes finius ſecundùm fpem vitæ æternæ.
7. PRIOR IS Petri primo capite: Regenerauit
nos in ſpem viuam & c .
8. PRIMAE loannis quinto : Et hæc eſt fidutia
quam habemusad Deum : quia quodéunque pe-
tierimus ſecundùm voluntatem eius, audit nos.
9. IACOBI primo: Probatio fidei veſtræ pati-
entiam operatur & c.Si quis autem veftrâum indi-
get ſapientia ,poftulet à Deo, qui dat omnibus af-
Huenter, & non improperat: & dabitur ei . Poftu-
let autem in fide nihil hæfitans : qui enim hæfitat,
fimilis eſt Auctui maris, qui à vento mouetur &
circunfertur : non ergò æftimet homo ille quòd
accipiat aliquid à Domino .
10. IOANNIS decimoquarto : Quodcunque
petieritis Patrem in nomine meo, hoc faciam , vt
glorificetur Pater in Filio.Si quid petieritis me in
nomine meo ,hoc faciam .
11. ET decimoquinto :Si máſeritis in me,& ver-
ba mea in vobis manſerint: quodcun volueritis
peteris, & fiet vobis.Poſui vos vt eaiis, & fructum
afferatis, & fructus veſter maneat : vt quodcun-
que petieritis Patrem in nominemco ,det vobis .
12. ITEM capitedecimoſexto :Amen amen di-
co vobis, fiquid petieritis Patrê in nomine meo,
dabit vobis. Petite, & accipietis, vt gaudium ve
ftrum fit plenum .
13. MARCI vndecimo:Omnia quęciing oran-
tes peritis, credite quia accipietis, & eueniét vobis.
PSALMO vigefimoſexto : Credo videre
bona Domini in terra viuentium.Expecta Domi-
num ,viriliter age, & confortetur cor cuum,& ſuf
tine Dominum .
15. ET centefimovigefimonono: Suſtinuitani-
ma mea in verbo eius; fperauitanima mea in Do-
mino.A cuftodiamatutina vſád noctem , fperet
II.
ET
Iſrael in Domino. Quia apud Dominum miſeri
cordia, & copioſa apud cum redemptio. Et ipſe.
redimet Iſrael ex omnibus iniquitatibus eius.
16. ITEM ſeptuagefimofecundo: Mihi autem
adhærere Deo bonum eft,ponerein Domino Deo
fpem meam .
17. ET fexagefimoprimo:In Deo ſalutaremeú ,
& gloria mea :Deus auxilij mei, & fpes mea in Deo
eft.Sperate in eo omnis congregatio populi,effun
dite coram illo corda veftra: Deus adiutor nofter
in æternum . Nolite ſperare in iniquitate & c.
18. PRIORIS ad Timotheum quarto : Spera
mus in Deum viuum , qui eſt Saluator omnium
hominum, maximè fidelium .
19. PRIORIS ad Theſſalonicéſes quinto : Nos
autem qui diei ſumus, ſobrij fimus, induti lori
cam fidei & charitatis, & galeam ſpem ſalutis.
20. ' AD Epheſios ſexto : In omnibus fumentes
ſcutum fidei, in quo poffitis omnia tela nequiſti
mi ignea extinguere. Etgaleam falutis affumite:
& gladium ſpiritus,quod eft verbum Dei.
21. AD Hebrços decimo : Nolite amittere confi
dentiam veſtra ,quęmagnam habet remuneratio
uem.Patiétia enim vobisneceſſaria eft: vt volun
tatem Dei facientes,reportetis promiſlionem .
22. ET capite ſexto : Fortiſſimūſolatiú habemus,
qui confugimus ad tenendam propofitam ſpem ,
quam ficutancoră habemus animz tutam acfir
mam, & incedentem vſo ad interiora velaminis.
23. ECCLESIASTICI trigefimoquarto :Spes
timentium Deum in ſalutem & c . Qui timet Do
minum, nihil trepidabit, & non pauebit : quoni
am ipfe eft fpes eius.
24. AD Romanos octauo :Quis ergò nos ſepara
bit & c. Certus ſum enim quianeque mors, neque
vita, nec angeli, neque principatus, neque vircu
tes, neque inſtantia ,neque futura, neque fortitu
do ,neque altitudo ,nequeprofundum ,nequecre
atura alia poterit nos ſeparare à charitate Dei,que
eft in Chrifto Iefu Domino noftro .
25. PSALMO trigeſimo: Viriliter agite, & con
forcetur cor veftrum , omnes qui fperatis in Do
mino.
26. PROVERBIORVM vigefimooctauo :
Fugit impiusnemine perſequente: iuftus autcm
quafi leo confidens,abſque terrore erit.
27. IOB decimotertio, 28. PSALMO quin
quagefimoquinto, 29. E T pſalmo vicefimoquar
to , vt in textu .

Quarationehanc ſpem licet conſequi?

sluThelst seLuc
Matth.7.b . 1.2 A.
Eccli 18.0 Primvm hucpertinet ardens& frequens adé Deum precatio.

Deindè nutrieda Spes eſt & excitanda quotidiana meditatione boni

b Ephef.z.a TitheaRom tatis ac beneficiorum Dei,illorum pręſertim , quæ Christ Vs Do

ds.d Rom.s.b minus pro imméfain nos charitate ſuapręſtitit ac promiſitvelimme

< PEO:15.b 1.1020:32. An- rentibus . Demùm conſcientiæ'puritas coniungendavenit, eaq; pijs
cap.47.& 40;& lib.3.ca.io. operibus & inui & a in aduerſis patientia ſemper eſta comprobanda.

da baco.ubchlebb . Nam quibusbonæ confcientiæ teſtimonium , aut melioris vitæ pro

Job
e 2. Pet.2.d Eccli s.ab, poſitum deeft, hiſpem quam oportet,non adferunt
, ſed “ præſumptis
Grcg.33.Moral.cap.is. onem potiùs, & vanam omnino fidutiam temerè ia &tant, quantun

uìs de Chriſti meritis Deique gratia glorientur.

f Pfalm.36.a
B. Spera,inquit'Propheta, in Domino, & fac bonitatem . Idemque rur
& Thren.3.c
sus: Subditus eſto Domino, Gora eum . Et alius, * Bonuseſt Dominusſperan
bi Gregalib. Geceni do feito tibus in eum , animæ querenti illum . Quam fpem ab omni timore “ diſiun
Magdal.
i Pfalm.146.b gendamnon eſſe, ſatìsillud oſtendit: " Beneplacitum est Domino ſuper

timentes eum , & in eis qui ſperant ſuper miſericordia eius.

TESTIMONIA .
1. A. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quinto : Sinc intermiflionc orate.
2. LVCAE
 ORATIONE DOMINICA . O. II.
BLVCAE vndecimo :Petite, & dabiturvobis : fperet fe ad id quod diligit, effe venturum .
1.2.4.62.aft.
quærite, & inuenietis: pulfare,& aperierur vobis. 18. ET capite quadragefimo:Cùm diceret Apo- 4.& 9.65.asc.
3. ET decimooctauo :Oportet ſemper orare,& ftolus, Finis præcepti eft charitas :addidit, de cor- 1.Tim.i.
non deficere. de puro: vt nihil aliud quàm id quod diligédum
4. MATTHAEI feptimo: Pecite, & dabitur eft, diligatur.Conſcientiam verò bonam fubiun
vobis & c. vtin Luca . xit, propter fpem.Ille enim fe ad id quod credit
5. ECCLESIASTICI decimooctauo : Non & diligit,peruéturum eſſedeſperat, cuimalecon
impediaris otate ſemper. ſcientię ſcrupulus ineft. Tertiò , & fide(inquit )non
6. ‘ AD Ephefios ſecundo: Deus autem qui diues ficta : Sienim fides noftra mendacio caruerit, tunc
eft in miſericordia, propter nimiâ charitatem ſu- & non diligimus quod non eft diligendum,& re
am ,qua dilexit nos, & cùm eſſemus mortui pecca- ctè viuendo id ſperamus, vt nullo modo fpes no
tis, couiuificauit nosin Chrifto ( cuiusgratia eſtis ftra fallatur.
- faluati)& conreſuſcitauit,& conſedere fecitince 19. ITEM libro tertio de doctrina Chriſtiana,
leftibus in Chrifto Iefu ,vtoftenderet in ſeculis ſu- capitedecimo : Spes fua cuique eft in conſcientia
peruenientibus abundantes diuitias gratiæ ſuæ , in propria ,quemadmodùm ſe ſentit ad dilectionem
bonitate ſuper nos in Chrifto Iefu . Gratia enim Dei & proximi cognitionem proficere,
eftis ſaluati per fidem ,( & hoc non ex vobis, Dei 20. IDEM in præfatione enarrationis Pfalmi
enim donum eft) non ex operibus, vt ne quis glo- trigefimiprimi: Ipfa charitas bend operantis, dat
rietur. Ipfius enim fumus factura, creati in Chri- ei ſpem bonæ conſcientiz: fpem enim gerit bona
fto Iefu in operibusbonis,quæ præparauit Deus, conſcientia. Quomodò mala conſcientia tota in
Vtambulemus in eis. deſperationc eft, fic bona conſcientia tota in fpe.
7. AD Titu tercio : Eramus aliquandò & nosin- Finis ( inquit Apoftolus) præcepti eft charitasde 1. Tim ..
fipientes, increduli, & c. Cùm autem benignitas & cordepuro, & conſcientia bona, & fide non ficta.
humanitas apparuit Saluatoris noftri Dei,non ex Proſpe bona conſcientia pofuit. Ille enim fperat,
operibus iuftitiæ quæ fecimus nos, fed fecundùm qui bonam conſcientiam gerit. Quem vero pun
fuam mifericordiam faluos nos fecit & c , git mala conſcientia, retrahit ſe à fpe, & non fibi
8. AD Romanos octauo : Nam quos præſciuit, ſperat nisì damnationem . Vtergò fperet regnum ,
& prædeftinauit conformes fieri imaginis filij fui: habeat bonam conſcientiam ; vt & habeat bonam
vt ipſefit primogenitus in multis fratribus.Si De- confcientiam , credat & operetur : quia quod cre
us pro nobis ,quis contra nos ? Quietiam proprio dit,fidei eft ; quod operatur,charitatiseft.
filio fuo non pepercit,fed pro nobis omnibus tra- 21. POSTERIORIS ad Corinthios primo:
didicillū: quomodò non etiam cum illo omnia Sitie autem tribulamur, pro veftra exhortatione
nobis donauit ? & falute: fiue exhortamur,pro veftra exhortatio
9. IOANNIS certio :Sic Deus dilexit mūdum , ne & falute, quæ operatur tolerantiam earundem
vt filium ſuum vnigenitum daret & c. paſtionum quas & nospatimur: & ſpes noftra fir
10. PRIMAE Ioannis quarto : In hoc apparuit ma eft pro vobis, ſcientes quòd ficut focij paflio
charitas Dei in nobis ,quoniam filium ſuum vni- ' num eftis, fic eritis & confolationis.
genitum mifit Deusin mundum , vt viuamus per 22. AD Hebrços tertio : Chriſtus verò tanquàm
eum . In hoc eſt charitas : non quaſi nos dilexeri- filius in domo fua : quæ domus fumus nos, fifi
mus Deum, ſed quoniam ipfe prior dilexit nos, dutiam & gloriam ſpei vfque ad finem firmam
& mifit filium ſuum propitiationem pro peccatis retineamus.
noftris, 23. ET capite decimo :Nam & vinetiscompaſli
11. AD Hebræos decimo: Accedamus cum vero eſtis, & rapinam bonorum veftrorum cum gau
corde in plenitudine fidei, aſperlicorda à conſci- dio ſuſcepiftis, cognoſcentes vos habere melio
entia mala, & abluti corpus aqua munda, tenea rem & manentem ſubſtantia . Nolite itaque amit
mus ſpei noftræ confeflionem indeclinabilem , tere confidentiam veftram , quæ magnam habet
(fidelis enim eft qui repromifit) & conſideremus remunerationem . Patientia enim vobis neceſſa
inuicem in prouocationem charitatis & bono- ria eft, vt voluntatem Dei facientes, reporteris
rum operum . promiflionem .
12. AD Titum primo : In fpem vitæ æterng, 24. PRIMAE Ioannis tertio : Videbimus eum
quam promifit qui non mentitur Deus . ficuti eft.Et omnis qui habet hanc fpem in eo ,ſan
13. AD Romanos quinto : Commendat charita- & ificat fe,ficut & ille fanctus eft,
tem fuam Deus in nobis : quoniá cùm adhuc pec- 25. AD Coloſſenſes primo: Nunc autem recon
catores effemus, fecundùm tempus Chriftus pro ciliauit in corpore carnis eius per mortem , exhi
nobis mortuus eft, & c.Si in vnius delicto mors re- bere vos fanctos & immaculatos, & irrepræhenfin
gnauit per vnum :multò magis abundantiá gra- biles coram ipſo: fi tamen permanetis in fide fun (
tiæ & donationis & iuftitiæ accipientes, in vita re- dati & ftabiles ,& immobiles à fpe euangelijquod
gnabunt per vnum leſum Chriſtum.Vbi abunda- audiftis.
uit delictum , fuperabundauit gratia : ve ficut re 26. POSTERIORIS Petri primo capite :
gnauit peccatum in mortem, ità & gratia regnet Quapropter fratres magìs ſacagite, vt per bona
per iuftitiam in vitam æternam , per Ieſum Chri- opera certam veftram vocationem & electionem
Itum Dominum noftrum . faciatis.
14. ET capite octauo: Non funt condignx pafli- 27. IBIDEM capite ſecundo : Hi ſunt fontes
ones huiustemporis ad futuram gloriam ,quę re- fine aqua, & c. Superba enim vanitatis loquentes,
uelabitur in nobis. pelliciūt in defiderijs carnis luxuriæ eos
qui pau
15. PROVERBIORVM decimoquinto : Se- lulùm effugiunt, qui in errore conuerfantur, li
cura mens quali iuge conuiuium . bertatem illis promittentes, cùm ipfi ferui fino
16. PRIMAE loannis tertio : Chariſlimi, fi cor corruptionis.
noftrum non repræhenderitnos, tidutiá habemus 28. ECCLESIASTICI quinto : Nè dixeris,
ad Deum : & quicquid petierimus,accipiemus ab Peccaui, & quid mihi accidit triſte ? Aloiſimus
eo, quoniam mandata eius cuftodimus, & ea quæ enim eft patiens redditor . De propitiato peccato
ſuntplacita coram eo facimus. noli eſſe fine metu,neque adijcias peccatum ſuper
Spes ve for. 17. AVGVSTINVS libro primo de doctrina peccatum . Et ne dicas, Miſeratio Dominimagna
mata fit,cha- Chriſtiana,capite trigeſimoſeptimo:Si à fide quif eft,multitudinis peccatorum meorum miſerebi
rit & bonam que ceciderit,àcharitate etiá neceſse eſt cadat. or- tur. Miſericordia enim , & ira ab illo citò proxi
conſciétiam. rò fi & credit & diligit, benè agendo & præceptis mant, & in peccatores reſpicit ira illius,
Vide D.Tho . bonorum morum obtemperádo efficit, vtetiam 29. GREGORIUS Magnus libro trigefimo
tercio
 Q. II . III. DE SPE ET
tertio Moralium in lob, capite decimoquinto : tamen adhuc trepidás dicebat: Caſtigo corpus me 1.Cor.9 .
Piusaciuftus eſt conditor nofter.Sed nemo dicat: um & feruituti ſubijcio ,nèfortè alijs predicás,ipſe
quia pius eft,venialiter pecco.Et nemo qui pecca- reprobus efficiar. Adhuc timet ,qui iam ad cælum
uerit,dicat: quia iuftus eft, de peccati remiſſione ducitur : & iam timerenon vult,quiadhucin ter
deſpero. Relaxat enim Deus facinus quod defle- raconuerfatur? Perpéde dulciſfima filia ,quia ma- Mater negli.
Spes timori tur, fed perpetrare quiſque timeat, quod , fi dignè ter negligentiæ ſolet effe ſecuritas. Habere ergò in gentiæ
riras. ſecu.
coniūgenda. defiere poffit, ignorat.Ante culpam ergòiuſtitiam hac vita non debes ſecuritatem , per quam negli
metuat,poft culpam tamen de pictate præſumat: gens reddaris : Scriptum eft enim : Beatus vir qui Prouer.26.
neque ità iuftitiam timeat, vt nulla fpei conſola- femper eft pauidus.Et rursus fcriptum eft : Seruite pſal.2.
tione conualeſcat : neque ità confidat de miſeri- Domino in timore, & exultate ei cum tremore.In
cordia, vtadhibere vulneribus ſuis dignæ pæni- pauco ergò huius vitæ tempore mentem veftram
tentiæ negligatmedicinam :ſed quem preſumit fi- neceſsè eft vt tremor teneat,quatenùs per ſecurita
bi piè parcere,ſemper etiam cogitet & diſtrictè iu- tis gaudium fine fine poftmodùm exultet.
dicare. Spes igitur præſumptionis noftræ habeat 4. BERNARDVS in ſermone de fefto beatæ
etiam morſum cimoris: vtad corrigenda pecca- Mariæ Magdalenæ: Pedes iſti ſunt miſericordia & Fugienda ſe.
ta iuftitia iudicantis terreat, quem ad fiduriam iudicium : quorum alterü finealtero ofcularivel curitas & de.
fperatio .
Veniægratia parcentis inuitat. temeraria ſecuritas eft, vel defperatio fugienda.
1. B. PSALMO trigeſimoſexto, 2. THRE- Quis enim Dei miſericordiam indefinéter atcen
NOR VM tertio, vtin textu . dens, non ftatìm tepidioris vitæ quietem exoptet?
3. GREGORIVS libro fexto epiſtolaru, epi- Cùm enim recogitat vniuerfitatis Dominū for- Deceptoria
ſtola vigefimaſecunda ad Gregoriam cubiculari- mam ſerui pro feruis ſuſcipere, triginta & tribus mifericordiä
am Auguftæ : Quòd verò dulcedo tua in ſuis epi- annis operari ſalutem noftram in medio terræ attendere.
ftolis ſubiunxit, Importuna ſe mihi exiſtere, quo- huius,capi,ligari, lanceari,crucifigi, & hoc totum
adulquè fcribam mihi eſſe reuelatum ,quia pecca- pati pro filijs hominum : ftatìm deceptoria fpe fie
ta tua dimiſſa ſunt : rem & difficilem etiam & in- bi blanditur & alludit, gaudet obferuari in mife
utilem poftulâfti.Difficilem quidem ,quia ego in- rationibus, iudicium neſcit, ignorat iuftitiam , &
Securitas de dignus fum cui reuelatio fieri debeat.Inutilem ve- punienda æſtimat non puniri. Fallitur qui fic Præſumptio
semillionero ,quia fecura depeccatis tuis fieri non debes,nisì ofculatur miſericordiæ pedem , vtpedem iudicij exſola & de .
peccatorum cùm iam in die vitæ tuæ vltimo plangere eadem non attendat : qui cotum de miſericordiæ pede
A in hac peccata minimè valebis. Quæ dies quouſque ve præſumit, hoc folum ad falutem fufficere cre
vita. niat,femper ſuſpecta, ſemper trepidametuere cul- dens, quòd credit. Nec eft iudicij pedi miorofiùs
pas debes, atque eas quotidianis fletibus lauare. incumbendum , nè pietatis intuitum ferocia iu
2.Cor.12 Certè Paulus Apoftolus iam in tertiú cælú aſcen- dicantis excludat.
derat, in paradiſum quoquèductusfuerat arcana ş: PSALMO centefimo quadragefimoſexto,vt
verba audiuerat,quçhomini loqui non liceret: & in textu .
III.

Quæ bona ſub Spem cadunt, & Chriſtiano ſperandaſunt ?

a Tit... d 3.b PRAECIPVE quidem bona illa regni cæleſtis, quæ homines beant, nec

finunt vlla ex parte miſeros effe. Tum illa quæcunquc mortalibus in hac vita
b Heb.q.d bconducibilia, re& èa Dco deſiderantur atque petuntur,in bonis fperandis &

Enchir.cap
. expectandis debent haberi. Eaverò præcipuè relucent in DominicaOratio
Matth.6.b
Luc.11. a ne, vtpotè quam Chriftus Dominus' ore facro prodidit, & admirabili fapi
entia præſcripſit omnibus, qui fpem ſuam ac vota oratione cupiunt Deo ex
plicare.
TESTIMONIA .
1. AD Titum ſecundo: Expectantes beatá ſpem lo inne&titur. Ideò non nisi à Domino Deo petere
& aduentum gloriæmagni Dei. debemus, quicquid fperamus nos vel benè opera
ET capite tertio : Vt iuftificati grația ipfius, turos,vel pro bonis operibus adepturos.
hæredes ſimus ſecundùm ſpem vitæ æternæ. 5. MATTHAEI ſexto : Sic ergò vos orabitis ;
3: AD Hebræosquarto : Adeamus ergò cum fi- Pater nofter qui es in celis &c. Panem noftrum ſu
dutia ad thronum gratiæ eius,vtmiſericordiam perſubſtantialem &c.
confequamur, & gratiam inueniamus in auxilio 6. LVCAE vndecimo : Et fa & ú eft,cùm eſſec in
oportuno . quodam loco orás,vtceffauit,dixit vnus ex diſci
AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lauré- pulis eiusad eum :Domine,doce nos orare, ficut
Quicquid tiū capite centeſimo decimoquarto : De ijs omni docuit & Ioannes diſcipulos ſuos.Et ait illis:Cùm
ſperandú cft, bus quæ fideliter ſunt credéda,ea tantùm ad fpem oratis, dicite: Pater, ſanctificetur nomen tuum :
minica con pertinent, quæ in oratione Dominica cótinentur. Adueniat regnum tuum : Panem noftrum quoti
tinctur. Maledictus eft enim omnis, ficut diuina teſtantur dianum da nobis hodie &: dimitte nobis peccata
eloquia,quifpem ponit in homine:ac per hocin noſtra,fiquidem & ipfi dimittimus omni deben
femetipfo qui fpem ponit huiusmaledi&ti vincu- ti nobis. Ec nè nos inducas in tentationem .
Orationem Dominică es . IIII.
plicant Tertull . & Nyſlen.
lib.dc Orat. Cypria.ſer.6. Qucforma est Dominicze Orationis ?
de orat. Dom . Cyril . Ca.
ort . Domi.Chtyfoft.Haec
tech.s. Myftaga.
hom.de & in c. eft, Pater nofter qui es in cælis,
6. Matth. Hieron. Thcoph. 1 . San & tificetur nomen tuum ,
Euthym.in Matth . Ambr.
lib.s.de facramcnt. cap.4. 2 . Adueniat regnum tuum ,
Auguſt. .
c.uk. Idé li.z.de fer.Do.in 3. Fiat voluntas tuaficut in cælo & in terra,

11.4xso. defer.de tép 124. 4. Panem noſtrum quotidianum danobis hodiè,

Chryfolog , fot
Janoc.3.lib.s.dc 67. & . Mif
. myft feq
: 5. Et dimitte nobis debita noftra ,ficut Gnos dimittimus debitoribus noſtris,
6. Et
 (

ORATIONE DOMINICA. Q. V. VI. 49

ſz ,c.17.& fequentib. Petrus
6. Etne nos inducas intentationem . Laodicenfis, & Germanus
Patriarcha Coſtantinop.in
7. Sed libera nos à malo. Amen . expor.oratióis Doninica.
Callia.Colla.9.c.18. & ſeq.
V.

Quæ ſummatim in Dominica Oratione tractantur ?

A. . Septem in ea petitiones proponuntur,ad quas referri omnes omni- Aug in En,

um orationum ſpecies & formæ poffunt ac debent, fiue pro expetendis bo- liboa.de fer
nis, ſiue pro delendis peccatis, ſiue pro auertendis malis quibuslibet diuinam c.cap. io
b Aug.epift.
opem imploremus. 121.ad Probā,
cap.12 .
B. In prioribus autem tribus petitioni bus, quæ propriè ad æterna perti
nent, ordine poſcuntur : in reliquis quatuor etiam temporaria ,quæ & ipfa
propteræterna conſequenda funtnobis neceſſaria.
TESTIMONIA .
1. A. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lau- verba dicamus,quç affectus orantis vel preceden- Dominica
Septem peti- rentium , capite centeſimodecimoquinto: Apud do format vt clareat, vel conſequédo attendit vt omnis
oratione
recta
tiones,& ca- Euangeliftam Matthæum ſeptem petitiones con- creſcat, nihil aliud dicimus, quàm quod in ifta precatio con
sā diſtinctio. cinere Dominicavidetur oratio : quarum in tri- Dominica oratione pofitum eft, fi rectè & cõgru- tinctur.
bus æterna poſcuntur,in reliquis quatuor tempo- enter oramus. Quiſquis autem id dicit, quod ad
ralia, quæ tamen propter æterna conſequenda iſtam Euangelicam precem pertinere non poflit,
ſunt neceffaria . etiamfi non illicitè orat,carnaliter orat: quod
2. IDEM libro fecundo de ſermone Domini neſcio quemadmodùm nö dicatur illicitè, quan
in monte ,capite decimo: Harum ſeptem petitio- doquidem ſpiritu renatos, non nisì fpiritaliter
num.confideranda & commendanda diſtinctio decet orare. Et fi per omnia precationum fancta
eft. Nam cùm vita noftra temporaliter nuncaga- rum verba diſcurras,quantum exiftimo, nihilin
tur, atque ſperetur æterna ; & cùm æterna priora uenies, quod non ifta Dominica contineat & con
fint dignitate,quanuis temporalibus pritis a &tis cludatoratio. Vndè liberum eſt, alijs atque alijs alijs verbis
ad illa tranfeatur, trium primarum petitionum verbis, eadem tamen in orando dicere ; fed non precari licet,
impetrationes in hac vita,quz in iftofeculo agi- debet eſſe liberum ,alia dicere. Hæc & pro nobis, led non alia.
tur, exordium capiunt. Reliqua verò quatuor & pro noftris, & pro alienis, atque pro ipfis ini
qux petimus, ad temporalem iftam vitam perti- micisfinefluctu dubitationis oranda funt:quan
neremihividentur. uìs alius pro iſto ,alius pro illo ,ficut fehabét pro
3. ITEM in epiſtola centeſimavigefimaprima pinquitates vel longinquitates neceſſitudinum ,
ad Probam , capite duodecimo: Quamlibètalia in corde orantis oriatur,autexcellat affectus.
VI.

Quid ſibi vult initium Orationis, Pater nofter qui es in cælis ?

A. PRAEFATIVNCVLA eft, & nosmemores redditſummi beneficij

, quo Exod.15.25
Deus Pater ,æterna illamaicſtas,in cælis perbeatèregnans, nos recepit in gra- Malach.t.b
tiam , & propter CHRISTVM filium in ſuos quoquèfilios & regni cæleſtis žhilip.z.de
Apoc.4.d
Rom.8.c
hæredes per Spiritum fan &um adoptauit.. Galat.4.2
B. Quæ tantorum beneficiorum memoria non ſolùm attentionem 'exci- r.Pet.j.a

tat, ſed etiam adredamandum Patrem , illique obtemperandum prouocat fi- Natiuir.Do.
a Cyprian.in
lios, neque minùs orandi impetrandique illis auget fidutiam . ſerm.de orat.
Domin.
TESTIMONIA . b Lucæ 1.b
1. A. ' EXODI decimoquinto : Quis fimilis tuî fti, Pater miſericordiarum , & Deus totius con- lacob.i.a
in fortibus Domine ? Quis fimilis tuî, magnificus folationis.
in fan & itate, terribilis atque laudabilis, faciens 6. AD Philippenſes quarto: Deusautem meus
mirabilia ? impleat omne deſiderium veftrum fecundùm die
2. ESAIAE quadragefimofecundo: Hæc dicit uitias fuas in gloria,in Chrifto Ieſu.Deo autem &
Dominus Deus creans culos, & extendens eos,fir- Patri noftro gloria in fecula ſeculorum . Amen .
mans terram , & quæ germinant exea : dans fla- .7. APOCALYPSIS quarto: Procidebant vi
tum populo quieſt ſuper eam , & fpiritum calcan- gintiquatuor ſeniores ante ſedétem in throno, &
tibus eam : Ego Dominus, hoc eft nomen meum : adorabant viuentcm in fecula feculorum ,& mit
gloriam meam alteri non dabo, & laudem meam tebant coronas ſuas ante thronum, dicentes : Di
ſculptilibus. gnus es Domine Deus nofter accipere gloriam &
3. ET ſexagefimotertio : Attēde de cælo, & vide honorem & virtutem , quia tu creâſti omnia.
dehabitaculo fancto tuo & ſolio gloriæ tuæ: vbi 8. AD Romanos octauo : Accepiſtis ſpiritum
eft zelus tuus & fortitudo tua , multitudo viſce- adoptionis filiorum ,in quo clamamus: Abba,Pa
rum tuorum & miſerationum tuarum ? Tu Do- der. Ipſe enim fpiritus teſtimonium reddit ſpiri
mine pater nofter, redemptor nofter, à feculo no- tui noftro, quòd fumus filij Dei . Si autem filij, &
men tuum . hæredes :-hæredes quidem Dei,cohæredes autem
4. MALACHIAE primo: Filius honoratpa- Chrifti: fi tamen cöpatimur,vt & cõglorificemur.
tré, & feruus dominū ſuum.Si ergò Pater ego fum , 9. AD Galatas quarto :Mifit Deus filium ſuum
vbi eft honor meus? Et fi Dominus ego fum ,vbi factum ex muliere, fa&tum ſub lege,vt eosqui ſub
eft timormeus,dicitDominusexercituum ?::. lege erant redimeret, vtadoptionem filiorum re
5. POSTERIORIS ad Corinthios primo" : ciperemus. Quoniam autem eſtis filij Dei,milit
Benedi&tus Deus & Pater Domini noftriJefu Chri Deus fpiritum filij fui in corda veftra , clamátem ;
E Abba ,
 so Q. VI. VII. VIII. DE SPE ET
Abba, Pater. Itaque iam non es feruus, ſed filius. alienari & capi ineptis cogitationibus & propha
Quòd fi filius, & hæres per Deum . nis cùm Dominú deprecaris? quafi fit aliud, quod
10. PRIOR IS Petri tertio : Deglutiens mor- magis debeas cogitare, quàm quod cum Deo lo
tem , vtvitæ æternæ hæredes efficeremur. queris. Quomodò te à Deo audiri poftulas, cùm
11. LEO Magnus ſermone fexto de natiuitate te ipfe non audias ? Vis effe Deum memorem euf
Deum nomi- Domini:Magnum eft,dile &tiſlimi,huius muneris cùm rogas , quando tu ipfe memor tui non fis ?
aare patrem ,
quàm lit cxi: ſacramentú, & omnia dona excedithoc donum , 2. LVCA.vndecimo:Quis autem ex vobis pa
mium . vt Deus hominem vocet filium , & homo Deum trem petit pané,nunquid lapidem dabicilli? Auc
nominet patrem . piſcé,nunquid pro piſce ſerpentem dabit illi? Aut
1. B. CYPRIANVS in ſermone de oratione li petierit ouũ ,nunquid porriget illi ſcorpionem ?
Attentio in . Dominica : Quádo ftamus ad orationé,fratres di- Si ergò vos cùm fitis mali, noftis bona data dare
tez orandum . le & tiſlimi, vigilare & incúbere ad preces toto cor- filijs veftris:quanto magis pater vefter cçleftis de
de debemus.Cogitatio omnis carnalis & ſecularis cælo dabit fpiritum bonum petentibus ſe ?
abfcedat, nec quicquam tunc animus quàm id ſo- 3. JACOBI primo: Poftulet autem in fide,nic ,
lum cogitet,quod precatur. Quæ auté ſegnitia eft, hil hæfitans.
VII.

Quis est ſenſusprime petitionis ,San & iificetur nomen tuum ?

hoteles ec A. In nobis, quemadmodùm in omnibus alijs, promoueri ſemper & au

1.Cor.10.8
geri petimus, quicquidadgloriam ſummioptimique Patris noftri fpe& at .
Rom.is.b
Eccli 36.2 B. Id verò fitmaximè ,cùm veræ fidei confeſſio, Spes etiam & charitas,ac fi
Luci.g mul Chriſtianæ vitæ ſancta conuerfatio ſuam in nobis lucem acvim exerit,

Philipib. vt fpe &tantes alijquoquèglorificent Patrem .

TESTIMONIA.
1. A. MATTHAEI quinto : Sic luceat lux ve-
ftra coram hominibus, vevideát opera veftra bo-
na, & glorificent patrem veftrum qui in cælis eft.
2. PRIORIS Petri ſecundo : Obſecro vostan-
quàm aduenas & peregrinos, & c.conuerſationem
veftram inter Gentes habentes bonam , vt in eo
quòd detrectant de vobis tanquàm demalefacto
ribus, ex bonis operibus vos confiderantes , glori.
ficentDeum in die vifitationis.
3. ET capite quarto : Si quis loquitur, quafi ſer-
mones Dei: fi quis miniſtrat,tanquàm ex virtute
quam adminiſtrat Deus : vtin omnibus honori-
ficetur Deus per Iefum Chriftum .
4. PRIORIS ad Corinthios decimo : Siue mã.
ducatis, fiue bibitis,fiue aliud quid facitis,omnia
in gloriam Dei facite.
Ş : AD Coloſſenſes tertio : Omne quodcunque
facitis in verbo aut in opere, omnia in nomine
Domini leſu Chrifti facite, gratias agentes Deo &
Patri per ipſum .
6. AD Romanos decimoquinto : Vt vnanimes,
vno ore honorificetis Deum & Patrem Domini
noftri Iefu Chrifti.
7. ECCLESIASTICItrigeſimoſexto :Immit-
VIII .
te timoré ruum ſuperGentes,quç non exquiſiêrút
te: vt cognoſcát quia nó eft Deusnisi tu, vienarréc
magnalia tua.Sicut enim in confpectu eorum fan
&tificatus es in nobis, ficin cófpeétu noftro magni
ficaberis in eis : vt cognoſcát te,ficut & nos cogno
uimus, quoniam non eftDeus præter te Domine.
Glorifica manum & brachium dextrum & c.
1.B. LVCAE primo : Vt fine timore de manu ini.
micorü noftrorú liberati,feruiamusilli in ſancti
tate & iuftitia corá ipfo ,omnibus dicbus noftris.
2. PRIORIS Petri primo : Secundùm eum qui
vocauit vos,ſanctum , vr & ipfiin omni conuerfa Leuit.st
.g
tione fanéti fitis,quoniam ſcriptum eft ,Sancti eri- 19.a 20.5
tis,quoniam ego fan &tus ſum .
3. ET capite tertio : Cum modeftia & timore 1
conſcientiam habentesbonam : vtin eo quod de
trahunt vobis,confundantur, qui calumniantur
veſtram bonam in Chriſto conuerfationem .
4. AD Philippenſes ſecundo: Vtfitis finequere
la & fimplices filij Dei, fine repræhenfione inme
dio nationis praux & peruerfæ : inter quos luce
tis ficut luminaria in mundo .
5. MATTHAEI quinto : Sic luceat lux veftra
& c.vtin A.teftimonio primo.

Quid continet ſecundapetitio, Adueniat regnum tuum ?

Math, c.d Rom.14.c Pal.A. Petimvs, vt per gratiam & iuftitiam ſuam regnet in Eccleſia
conscad
Matth.13 Ephef.tid
. f 1.Cor.is.cd Deus, immò & in mundo vniuerſo , eie & is hinc aduerfarijs poteſtati
Coloff ...b Pſal.67.a bus, & cupiditatibusmalis omnibusèmedio profligatis.
a Philip.1.d Heb.u.c
3.Pet.2.b iob 7.a 2.Cor.s. B. Tum optamus & precamur , vt ex hoc múdo,velutì è grauiºper
variety or Apoc.2.a egrinatione militiaque vocati, quamprimùm transferamur ad re
gnum gloriæ & felicitaris æternæ , vtcum Chrifto & San & is eius in

ſempiternum regnemus.
TESTIMONIA .
1. A. MATTHAEI ſexto : Quærite primùm
regnum Dei & iuftitiam eius, & hæc omnia adijci-
entur vobis.
AD Romanos decimoquarto : Non eft rem
gnum Dei eſca & potus: ſed iuftitia , & pax, & gau-
dium in Spiritu ſancto . Qui enim in hoc feruit
Chriſto, placet Deo, & probacus eft hominibus.
3. PSALMO vigefimofecundo: Dominus re-
gitme, & nihil mihi deeris, in loco paſcuz ibimc
collocauit.
4. ET ſeptuagefimonono: Qui regis Ifraël, in-
tende : qui deducis velut ouem , Iofeph : Excita
potentiam tuam, & veni vt faluos facias nos.
5. LVCAE primo: Etregnabitin domo lacob
in æternum , & regni eius non erit finis.
6. ET decimoſeptimo : Interrogatus autem à
Pharifæis, quando vcnit regnum Dei : reſpondic
eis , & dixit : Non venit regnum Dei cum obſerua
tione: neque dicens, eccehîc, aut eccé illic. Ecce
enim regnum Dei intra vosert.
7. PRIORIS ad Corinthios tertio : Neſcitis
quia templum Dei eftis, & Spiritus Dei habitat in
Yobis ?
 ORATIONE DOMINICA Q. VIII, IX , 51
vobis ? Si quis autem templum Dei violauerit,dif- bens diffolui & effe cum Chrifto.
perder illum Deus . Templum enim Dei fanétum 2. AD Hebræos vndecimo : Iuxta fidem defun
eft ,quod eſtis vos. & ti ſunt omnes ifti, no acceptis repromiſlionibus,
8. ET capite quarto : Non in ſermone eſt re- ſedà longè eas aſpicientes, & falutantes, & confi
gnum Dei , fed in virtute. tentes, quia peregrini & hofpites ſunt fuper ter
9 . AD Epheſios primo : Vt ſciatis quæ fit fpes ram . Qui enim hæc dicunt, ſignificant ſe patriam
vocationis eius , & quæ diuitiæ gloriæ hæredita- inquirere.
tis eius in ſanctis, & quæ fit fupereminens magni- 3. PRIORIS Petri ſecundo : Obſecro vos tan
tudo virtutis eius in nos qui credimus,fecundùm quàm aduenas & peregrinos, abftinere vos à car
operatione potentiæ virtucis eius,quam operatus nalibus defiderijs.
eſt in Chrifto , & c. Et ipſum dedit caput ſupra 4. IOB feptimo: Militia eſt vita hominis fuper
omnem Ecclefiam , quæ eft corpus ipfius. terram , & ficut dies mercenarij dies eius.
10. MATTHAEI decimotertio : In conſum- 5. POSTERIORIS ad Corinthios quinto :
marione ſeculi mittet filius hominis angelos ſuos, Audentes igitur femper, & fcientes, quoniam dum
& colligent de regno eius omnia ſcandala, & eos fumus in corpore, peregrinamur à Domino : (per
qui faciunt iniquitatem . fidem enim ambulamus, & non per fpeciem ) au .
11. PRIOR 1 $ ad Corinthios decimoquinto : demus autem , & bonam voluntatem habemus
Deinde finis,cùm tradiderit regnum Deo & Patri, magis peregrinari à corpore, & præſentes eſſead
cùm euacuauerit omnem principatum & potefta- Dominum .
tem & virtutem . Oportet autem illum regnare, 6. SAPIENTI AE quinto:Iuftiautem in per
donèc ponat inimicos ſub pedibus eius & c. petuum viuent, & apud Dominum eft merces'eo
AD Coloſſenſes primo: Gratias agentes Deo rum , & cogitatio illorum apud altiſſimum . Ideò
& Patri,qui dignos nos fecit in partem fortisSan- accipient regnum decoris & diadema fpeciei de
Gorum in lumine: qui eripuit nos de poteftate re- manu Donini, quoniam dextera fua regeteos , &
nebrarum , & tranftulit in regnum filijdilectionis in brachio ſancto fuo defender illos, & c .
ſux, qui eſt imago Dei inuifibilis, primogenitus 7. APOCALYPSIS vigefimofecundo : Et vi
omnis creaturx , & c.Et ipfe eft caput corporis Ec- debunt faciem eius, & nomen eius in frontibus
clefiæ, qui eſt principium , primogenitus ex mor corum . Et nox vltrà non erit : & non egebunt. lu
tuis,vt fit in omnibus ipfe primatum tenens,& c. mine lucernx, neque lumine folis, quoniam Do
13. PSALMO ſexageſimoſeptimo: Exurgat De- minus Deus illuminabit illos, & regnabunt in ſe
us,& diſlipentur inimici eius, & fugiant, qui ode- cula ſeculorum .
runt eum , à facie eius : Sicut deficit funius,defici- 8. MATTHAEI octauo : Dico vobis, & multi
ant : ficut fuit cera à facie ignis, fic pereant pecca- ab oriente & occidente venient, & recumbet cum
tores à facie Dei. Abraham & Ifaac & Iacob in regno cælorum : filij
1. B. AD Philippenſes primo : Defiderium ha- autem regni eijcientur in tenebras exteriores.
IX.

Quid includit tertia petitio ,Fiat voluntas tua ?

RoGamvs,vt ficutin celo Angeli & Beatiomnes,nos quoquein Pfal.1o.deRomabados

terris , quanuisimbecilles & exigui,exactamDeo pręſtemus obedien-lac.4.
tiam , nihil habentes prius , quàm vt diuinæ voluntati tum in proſpe
ris,tum in aduerſis libenter nos ſubijciamus, & noftra quę ad malum
prona eſt, voluntate reie &ta, in diuina ſemper acquieſcamus.
TESTIMONIA .
1. PSALMO centefimo fecundo : Benedicite
Domino omnesangeli eius: potentes virtute ,faci-
entes verbum illius, ad audienda vocem ſermo
num eius. Benedicite Domino omnes virtutes
eius,miniſtrieius qui facitis voluntatem eius. ,
AD Romanos primo : Obſecrans fiquo mo-
do tandem aliquando profperum iter habeam in
voluntate Dei veniendi ad vos.
3: ACTORVM nono : Domine, quid me vis
facere?
4. ACTOR VM vigeſimoprimo : Et cùm ei
fuadere non poſſemus, quicuimus,dicentes : Do-
mini voluntas fiat.
5. ' DEVTERONOMII duodecimo:Non fa-
cietis ibi quæ nos hîc facimus hodiè, finguli quod
fibi rectum videtur.
6. AD Hebræosdecimotertio :Deus pacis aptet
vos in omni bono, vt faciatis eius voluntatem .
9. IACOBI quarto : Eccenuncquidicitis,Ho-
diè aut craftino ibimusin illam ciuitatem, & fa-
ciemus ibi quidem annum , & mercabimur, & lu-
crum faciemus, (qui ignoratis quid erit in crafti-
no) pro eo vt dicatis: ŠiDominus voluerit : & , Si
vixerimus, faciemus hocaut illud .
8. LVCAE vigefimofecundo:Pater,fivis, trans-
fer calicem iftum à me.Veruntamen non mea vo
luntas, fed tua fiat.
9. PRIORIS Petri quarto : Qui paſſus eſt in
carne,delijt à peccatis : vt iam nó dcfiderijs homi-
num ,ſed voluntati Dei quod reliquum eft in car-
Act.s.e Luc.21.C.Pet.f .a
lob.d 1.Pct.s.c.
fecere... Mathiazide
b loan.4.c 5.C 6.d 1.Reg.
3.d
ne viuat temporis.Sufficit enim præteritum tem
pus ad voluntatem Gentium conſummandam .
10. ACTORVM quinto :Obedire oportet Deo
magis quàm hominibus.
11. IOB primo : Dominus dedit, Dominusabf
tulit : ficut Domino placuit, ità factum eft. Sit no
men Dominibenedictum .
12. PRIORIS Petri quinto : Humiliamini ſub
potenti manu Dei , vt vosexaltet in tempore viſi
tationis,
13. GENESIS octauo: Séſus & cogitatio huma
ni cordis in malú prona funt ab adoleſcentia ſua.
14. MATTHAEI vigefimoſexto : Vigilate &
orate,vtnon intrecis intentationem.Spiritus qui
dem promptus eſt,caro autem infirma.
15: BERNARD VS in ſermone tertio de reſur .'
rectione Domini : Incorde duplex eſt lepra,pro
pria voluntas, & proprium cöfilium . Lepra vtra
que nimis peſſima, eoqz perniciofior, quo magis
interior. Voluntatem dico propriam,quænon eſt propria vo
cómunis cum Deo & hominibus, ſed noftra tan- lūtas qua fit,
tìm, quando quod volumus, non ad honorem & quàm per
Dei,non ad vtilitatem fratrum , fed propter nof- ecrabilis.
metipſos facimus,non intendentes placere Deo &
prodeſſe fratribus, fed fatisfacere proprijs moti
bus animorum.Huic contraria eft recta fröte cha
ritas, quæ Deus eft. Hęcenin aduersus Deum ini- 1. Ioan.4.
micitiasexercens eft, & guerram crudeliſſimam ,
Quid enim odit aut punir Delis præter propriam
voluntatem ? Cefiet voluntas propria, & infernus Ceffet volun
tas propria,
E 2 non
 52 Q. IX. X. DE SPE ET
& infernus non erit. In quem enim ignis ille defæuiet, nisì in leżna ſæuiſlima.Hæceft immundiſfima lepra ani
ROR CRİB.
propriam voluntatem ? Etiam nunc cùm frigus mi, propter quam in lordane mergi oporteat, &
aut famem ,autaliquid tale patimur,quid lęditur imitari eum qui non venit facere voluntatem ſu
Deum maxi- nisì propria voluntas & c ? Porrò volútas propria am V . ndè & in paſſione,Non mea, inquit, volun- Matth.26.
meimpugnat quo furore Dominum maieftatis impugnet, au- tas,fed cua fiat.Lepra verò proprij confilij co per- Propriâ con
volūcas pro- diant & timeant ſerui propriæ voluntatis. Primò niciofior eft, quomagis occulta : & quáto plùs ab- filium quàm
pria . nanque ſeipſam fubtrahit, & fubducit eius domi- undat,tanto fibi quiſquefanior eſſe videtur. Hæc pernicioſum
natuì,cui tanquàm authori ſeruire iure debuerat, illorúeft,qui zelum Dei habent,fed non fecüdùm
dum efficitur fua. Sed nunquid contenta erit hac ſcientiam ,fequenteserrorem ſuum , & obftinati Rom.ia
iniuria ?Addit adhuc, & quòd in ſe eft,omnia quo- inco , ità vtnullis velint confilijsacquieſcere. Hi
que quç Dei ſunt collit & diripit.Quem enim mo- funt vnitatis diuiſores, inimici pacis, charitatis
dum fibi ponit humana cupiditas: Nonne qui per expertes,vanitate tumentes, placentes fibi, & ma
vfuram acquirit pecuniam modicam , fimiliter gni in oculis ſuis, ignorantes Deiiuftitiam , & fu- Ronja .
mundum lucrari conaretur vniuerſum , fi non de- am volentes conftituere. Et quz maior ſuperbia,
effet pollibilitas, fi fuppeteret voluntati facultas ? ' quàm vt vnus homo toti congregationi iudici
Dico fidutialiter, nemini qui fit in propria vo- um ſuum preferat, tanquam ipfe ſolus habcat ſpi
luntate, poffet vniuerſus mundus fufficere. Sed ritum Dei? Idololatriz ſcelus eft,non acquiefce- 1.Reg.is.
veinam vel rebus iftis effet contenta, ne in ipſum re : & quafi peccatum ariolandi,repugnare.
(horribile di& u) defzuiret authorem . Nunc au- 16. IOANNIS quarto : Meus cibus eft,vt faci
tem & ipſum ( quantùm in ipſa eft )Deum perimit am voluntatem cius qui mifit me, vt perficiam
voluntas propria. Omninò enim vellet, Deum opus eius.
peccata ſua aut vindicare non poffe,aut nolle, aut 17., ET quinto : Non quæro voluntatem mcam,
ca neſcire. Vult ergò eum non effe Deum , quæ ſed voluntatem eius qui mifit me.
quantùm in ipfa eft, vult eum aut impotentem , 18. ITEM ſexto : Deſcendi de cælo ,non vt faci
aut iniuftum effe ,aut infipientem . Crudelis plane am voluntatem meam , ſed voluntatem eius qui
& omninò execranda malicia, quæ Dei potenti- miſit me.
am ,iuftitiam ,ſapientiam perire deſiderat. Hęceft 19. PRIMI Regū tertio: Et refponditHeli ,Do 1
crudelis beftia, fera peſfima, rapacillima lupa, & minus eft : quod bonum eft in oculis fuis,faciata

X.

Quid habet quarta petitio, Panem noſtrum quotidianum

da nobis hodie ?
lac.1.a e Pfal.39.d Deur. AB omnis boni authore ac fonte nos , velutì pauperes & mendici ,
1o.d Gen.28.d 1.Tim . 6.b
Prover.zo.a Pfal.144.c ca deſideramus, quæ ad hanc vitam corporis quotidiè ſuſtentandam
ſunt fatìs, vi & um ſcilicet & veſtitum : prætereà quæ ad vitam animæ
a Matth.4.a Amos 3.6 promouendam faciunt, nimirùm verbum Dei,animę ſpirituale pa
Eccli 15.2 Proucr.9.b

Matiz.c.cub Loan..e bulum , ſacroſan & am Euchariſtiam , panem illum cæleftem , cætera
infes de orat.Dom. amb que falutifera Eccleſiæ Sacramenta ac Dei dona, quæ ad benè beate
2.de fer.Do.inmonte.c.7 :que viuendum pafcunt, curant, confirmant hominem interiorem .
TESTIMONIA .
1. IACOBI prmo: Si quis veftrlim indiget fa-
pientia,poftulet à Deo , qui dat omnibus affuen-
ter, & non improperar.Omne datum optimum &
omne donum perfe & um , deſurſum eft, deſcen-
dens à patre luminum .
2. PSALMO trigeſimonono:Ego autem men-
dicus ſum & pauper : Dominus ſolicitus eft mei.
3. DEVTERONOMII decimo : Dominus
Deus iudicium facit pupillo & vidua ,amat pere-
grinum , & dat ei victum atque veftitum .
4. GENESIS vigefimooctauo :Vouit lacob vo
tum , dicens : Si fuerit Dominus mecum , & cufto-
dierit me in via per quam ego ambulo,& dederit
mihi pané ad vefcendum , & veftimentum ad in-
duendum, reuerſusq3 fuero profperè ad domum
patris mei: erit mihi Dominus in Deum , cuncto-
rum quæ dederis mihi ,decimas offeram tibi.
5. PRIORIS ad Timotheum ſexto : Habentes
alimenta & quibus tegamur ,his contenti ſumus .
6. PROVERBIORVM trigefimo:Mendici-
tatem & diuitias nè dederis mihi:tribue tátùm vi-
& tui meo neceffaria: nè fortè fatiatus illiciar ad
negandum , & dica, Quis eft Dominus ? aut egefta-
te compulſus,furer,periurem
& nomen Domini.
7. PSALMO centeſimo quadragefimoquar-
to : Oculi omnium in te ſperant Domine, & tu
das eſcam illorum in tempore opportuno. Ape-
ris tu manum tuam, & imples omne animal be-
nedictione.
8. MATTHAEI quarto :Scriptum eft (Deute-
ronomijoctauo ): Non in ſolo pane viuit homo,
ſed in omni verbo quod procedit de ore Dei.
9. AMOSo & auo:Ecce dies veniút,dicit Domi
nus, & emittam famem in terram : nó famem pa .
nis, neq fitim aquæ ,ſed audiendiverbü Domini.
10. ECCLESIASTICI decimoquinto : Ci
babit illum pane vitæ & intelle & us, & aqua fapi
entiæ ſalutaris potabitillum .
11. PROVERBIORVM nono : Venite, co
medite panem meum ,& bibite vinum quod mi
ſcui vobis.
MATTHAEI vigefimoſexto :Hoceft cor
pusmeum .
13. ET capite fexto : Panem noftrum ſuperſub
ftantialem da nobis hodie.
14. IOANNIS fexto:Panis quem ego dabo ,ca
ro mea eft, pro mundivita.
15. HIERONYMVS in caputſextú Matthæi:
Quod nos ſuperſubſtantialé expreſſimus,in Græ- Superſubas.
cialis panis.
co habetur incovoier:quod verbum Septuaginta in
terpretes reprovetoy frequentiſſimè transferüt.Con
fiderauimus ergò in Hebræo , & vbicunque illi
Teplovciq exprefferunt, nos inuenimus SECVLAH,
quod Symmachus ifaipetor, id eft,præcipuum , vel
egregiu, tranftulit: licet in quodā loco peculiare
interpretatus fit.Quando ergò petimus,vtpeculi
arem ,velpræcipuum nobis Deus tribuat panem ,
illú petimus, qui dicit: Ego ſum panis viuus, qui Ioan .
de cælo deſcendi. Poffumus ſuperſubftantialem
panem & aliter intelligere: qui ſuper omnes ſub
Itantias fit , & vniuerſas ſuperet creaturas.
16. CYPRIANVS in ſermone de oratione Do
minica:Panem noftrum vocamus, quia Chriſtus,
nofter ( qui corpus cius contingimus) panis eft.
Huns
?

.
 ORATIONE
Hunc autem panem dari nobis quotidie poftula-
Euchariftia. mus,ne qui in Chrifto fumus, & Euchariftiã quo-
tidiè ad cibum falutis accipimus, intercedente
aliquo grauiore delicto , dum abftenti & nó com-
municantes, à cæleſti paneprohibemur, à Chrifti
loan.6. corpore feparemur,ipfo prædicante & monen-
te : Ego fum panis vitæ qii de cælo deſcendi. Si
quis ederit de meo pane,viuetin æternum . Panis
autem , quem ego dederg, caro mea eſt, pro fecu-
culi vita. Quando ergò d.cit in æternum viuere,fi
quis ederit de eius pang vt manifeftum eft eos
viuere,quicorpus eius atingung, & euchariſtiam
iure communicationis accipiunt : ità contrà ti-
mendum eft & orandım, ne, dum quis abften-,
tus ſeparatura Chrifti corpore, procul remaneat
loan.6 . à falute,comminante pro & dicente: Nisi ederi-
tis carnem filij hominis, & biberitis fanguinem
eius, non habebitis vtam in vobis. Et ideò pané
noftrum ,id eft, Chrifum dari nobis quotidiè pe-
timus, vtqui in Chrifto manemus & viuimus, à
fanctificationc eius & corpore non recedamus.
17. AMBROSIVS libro quinto de ſacramen-
cis, capite quarto : Menini ſermonis mei, cùm de
Sacramétis tractarem . Dixi vobis ,quòd ante ver-
DOMINICA .
Q. X. XI. 53
ba Chriſti, quod offertur, panis dicatur:vbì Chri
fti verba deprompta fuerint, iam non panis dici
tur,fed corpus appellatur.Quarè ergò in orationc
Dominica , quæ pofteà fequitur, ait, Panem no
ftrum ? Panem quidem dixit, ſed invoudron dixit, Supetſubas.
hoc eſt, ſuperſubftantialem.Non ifte panis eft qui tialis.
vadit in corpus, ſed ille panis vitæ æternæ , qui
animæ noftræ fubftantiam fulcit. Ideò Græcè
ilovoy dicicur. Latinus autem hunc panem quo
tidianum dixir, quem Græci dicüt aduenientem .
Quia Græci dicunt tu itrotoap évigoryaduenientem
diem . Ergò quod Latinus dixit & quod Græcus,
vtrunque vtile videtur. Græcus vtrunque vno
ſermone ſignificauit ,Latinus quotidianum dixit.
Si quotidianus eft panis, cur poft annum illum Quotidianus.
fumis ? &c.
18. AVGVSTINVS libro fecundo deſermo
ne Domini in monte , capire ſeptimo : Panis quo
tidianus aut pro ijs omnibus di& us eft, quæ huius
vitæ neceffitatemfuftentant: aut pro facramento
corporis Chriſti, quod quotidiè accipimus : aut
pro fpiritali cibo, de quo Dominus dicit, Opera- loan.6 .
mini efcam quæ non corrumpitur. Et illud, Ego Ibid.
ſum panis vitæ , qui de cælo deſcendi.

XI.

Quo pa & to intelligitur quinta petitio, Dimitte nobis des

bita noſtra ??

A. Hîc petimus,a labe peccati , quo nihil fodius,nihilanimæ peſti- Thren.4.b.Cor.10.b Lo .

lentius eſſe poteft,clementer expurgari, & ea ipſa quæ peccando con-.is ,Luc Tob.12.0
Sap.16.b Pfal.so.a
traximus, debita'relaxari.

B. Nè verò fruſtranea fit precatio , animo in proximum perperàm

a Rom.12.d Colorf ,3.b

cum proximis in gratiam redijffe, & cuiuis ex animo noxam condo . Ephel.gog
nâffe. Hoc enim , quod Chriſtus alibivoluit, cùm diceret : • Dimitti b Luc.6.f
te, o dimittemini. Et iterùm : “ Sinon dimiferitis hominibus,nec pater vester - Matheb.def.Eccli
Aug.in .
dimittet vobis peccata veſtra.
TESTIMONI A.
1.A, THRENORVM quarto : Denigrata eft fuerint mandatum Domini atque deliquerint,
fuper carbones facies eorum . confitebuntur peccatum ſuum , & c. Si declinâfti á
2. " PRIORIS ad Corinthios decimo :Non fi-' viro tuo ,atquepolluta es, & concubuifti cum al
mus concupiſcentes malorum , ficut & illiconcu- tero viro, his maledi&tionibus ſubiacebis: Det te
piêrunt: Nequcidololatræ efficiamini, ficut qui- Dominus in maledi&tionem , exemplum cun
dam ex ipfis :Neque fornicemur , ficut quidam ex . ctorum in populo ſuo : putreſcere faciat femur
ipfis fornicati ſunt, & ceciderunt vna die vigin- tuum , & tumens vterustuus diſrumpatur: Ingre
titria millia.Nequetentemus Chriſtum ,ficut qui- diantur,aquæ maledi & æin ventrem tuum ,& vte
dam eorum tentauerunt, & à ſerpentibus periê- ro tumeſcente, putreſcat femur.
runt. Neque murmuraueritis ,ficut quida eorum 5. EXODI trigefimofecundo: Hęc dicit Domi
murmurauerunt , & periêrunt ab exterminatore. nus Deus Ifraël, Ponat vir gladium fuper femur
Hæc autem omnia in figura contingebant illis: fuum ,(inquit Moyſes ad filios Leui,cùm Ifraëlitz
fcripta ſunt autem ad correptionem noſtram , in adoråſent vitulum ) & occidat vnuſquiſque fra
quos fines ſeculorum deuenerunt. trem , & amicum,& proximum fuum . Fecerunt
3: LEVITICI vigeſimoſexto :Quòd fi non au- filij Leui iuxta fermonem Moyfi, cecideruntos in
dieritis me, nec feceritis omnia mandata mea, fi die illa quali trigintatria millia hominum . Qui
ſpreueritis leges meas, & iudicia mea contemple- peccauerit mihi, ( inquit Dominus) delebo eum
ritis, vt non faciatis ea quçà me conftituta ſunt, & delibro meo. Ego autem in die vltionis vifitabo
ad irritum perducatispactum meum , ego quo- & hoc peccatum eorum .
què hæc faciam vobis : Viſitabo vos velociter in 6. LŨ CAE ſeptimo : Remittuntur ei peccata
egeftate & ardore, qui conficiat oculos veftros, & multa, quoniam dilexit multùm .
conſumat animas veftras. Fruftrà feretis ſemen- 7. TOBIAE duodecimo : Qui faciuntpecca
tem ,quæ ab hoftibus deuorabitur.Ponam faciem tum & iniquitatem ,hoftes funt animæ ſuæ .
meam contra vos , & corruetis coram hoftibus 8. SAPIENTIAE.decimoſexto : Homo occi
veftris, & fubijciemini his qui oderunt vos. Fu- dit per malitiam animam ſuam .
gietis nemine perſequentes.Sin auté nec fic obedi- 2. PSALMO quinquageſimo : Et fecundùm
> eritis mihi, addá correptiones veſtras feptuplùm multitudinem miferationum tuaru dele iniqui
propterpeccata veftra , & conterá fuperbiá duritię tatem mea. Ampliùs laua me ab iniquitate mea,
veſtræ.Dabog vobis cælum defuper ficut ferrum , & à peccato meo munda me. Aſperges me Domi
& terram æneam , & cætera quæ ſequuntur. ne hyffopo, & mundabor:lauabis nie, & fuper ni
4. NVMERORVM quinto : Vir ſiuemulier uem dealbabor. Auerre faciem tuam à peccatis
cùm fecerint ex omnibus peccatis quæ ſolent ho- meis, & omnes iniquitates meas dele.
minibus accidere, & per negligentiam tranſgreffi 1. B. AD Romanos duodecimo: Nulli malum
E 3 pro
 54 Q. XI. XII. DE SPE ET

pro malo reddentes.Non voſmetipfos defenden- bis peccata veftra .

tes,chariſſimi, fed date locum iræ. Scriptum eft
Deut.32 .
enim : Mihi vindi&tam , & ego retribuam , dicit
Dominus. Noli vinci à malo, fed vince in bono
. malum .
2 . AD Coloſſenſes tertio :Nunc autem deponi-
te & vosomnia,iram ,indignationem & c.Induite
vos ficut ele &ti Dei,fan & i,& dile& ti, viſcera miſeri-
cordiæ ,benignitatem ,humilitatem , modeftiá, pa-
tientiam ,ſupportantesinuicem, & donantes vo-
biſmetipfis li quis aduersùs aliquem habet quere.
lam : ficut & Dominus donauit vobis, ita & vos.
3. LV.CAE vigefimotertio: Pater,dimitte illis,
non enim ſciunt quid faciunt.
4. ACTOR VM ſeptimo: Domine, ne ftatuas
illis hoc peccatum .
S. MARCIvndecimo: Et cùm ftabitis ad oran-
dum , dimittite fi quid habetis aduersùs aliquem :
vt & Pater veſter qui in cælis eft, dimiteat vobis
peccata veftra. Quòd fi vos non dimiferitis, nec
Pater vefter qui in cæliseft, dimittet vobis pecca-
? ta veſtra.
6. AD Ephefios quarto : Eftote inuicem beni-
gni,miſericordes,donantesinuicem , ficut & Deus
in Chrifto donauit vobis .
7. LVCAE ſexto : Dimittite, & dimittemini .
8. MATTHAEI fexto : Si dimiferitis hominis
bus peccata eorum , dimittet & vobis pater ve-
fter cæleftis delicta veſtra. Si autem non dimi-
ſeritis hominibus, nec pater vefter dimittet vo-
XII .
9. ET decimoo & auo: Et iratus dominus eius,
tradidit eum tortoribus, quoaduſque redderet
vniuerſum debitum. Sic & pater meus cæleftis fa
ciet vobis, fi non remiſeritis vnuſquiſque fratri
fuo de cordibus veftris. Et paulò ante : Tuncac
cedens Petrus ad eum ,dxit:Domine, quotiespec .
cabit in me frater meus, & dimittamei? Vſque ſe.
priès ? Dixit illi Ieſus:Non dico tibi vſque fepties:
ſed , vſque ſeptuagièsſepuids.
10. ECCLESIASTICI vigefimooctauo : Qui
vindicari vult, à Domino inueniet vindictam , &
peccata illius ſeruans feruabit. Relinque proxi
mo tuo nocenti te : & tun deprecanti tibi pecca
ta ſoluentur. Homo homni reſeruatiram : & à
Deo quzrit medelam ? Inlominem fimilem fibi
non habet miſericordiam : & de peccatis fuis de
precatur ? Ipſe dum caro it, reſeruat iram : &
propitiationem pecit à Deo ? quis exorabit pro
deli &tis illius ? Memento nouillimorum , & deline
inimicari.
11. AVGVSTIN V Sin Eachiridio ad Lauren
tium , capite feptuagefimoquarto : Quiſquis ro
ganti & peccati ſuipænitentinon ex corde dimic.
tit, nullo modo exiftimet à Domino fua peccata
dimitti, quoniam mentiri veritas non poteft : Si Marth...
non dimiferitis hominibus, nec Pater vefter di
mittet vobis peccata veftra. Ad tam magnum to- Tonitruam
nitruum qui non expergiſcitur, non dormit, ſed magaum .
mortuus eft.

Quid continet ſexta petitio, Nè nos inducas in tentationem ?

Iobeza ndicho.s Tob.3.d QUONIAM præſens hæcvita perindè àcmilitia eſt ſuper terram ,

Heb..darthed 1.2o.103, dum varijstentationibus ſemper impugnamur, grauiterq;cum mun

10.C Jag blieb spets:cdo ,carne, & Satana confli & amur, idcircò pie ſoliciti diuinam opem

loffin... Apocal,z.bes imploramus, nè huiuſmodi aduerfariorum impugnationibus ſuc

2.Tim.4.b
cumbamus, atque ſuccumbendo damnemur, ſed vt in hac perpetua

pugnadurantes ,Deiquedextera nitentes, poteſtati Satanæreſiſtamus

fortiter, contemnamus mundum, caſtigemus carnem, atque ità de
& 2. Tim.2.a mùm velutinui &i milites Chriſti, poſt victoriam coronemur. Neque

enim coronabitur, Apoftolo tefte, nisi qui legitimè certauerit,

TESTIMONIA.
1. IOB ſeptimo: Militia eft vita hominis fuper tentatio probaret te.
terram .
5: MATTHAEI quarto : Du& us eft Ieſus in
2. IVDITH o & auo:Memores fint, quia tenta- deſertum à ſpiritu, vt tentaretur à diabolo.
ti funt Patres noftri, vt probarentur, fi verècole- 6. ET capite vigefimoſexto : Vigilate & orate ,
rent Deum ſuum . Memores eſſe debent, quomo- vtnon intretis in tentationem .
dò paternofter Abraham tentatus eft,& per mul- 7. AD Hebræos ſecundo : Inco in quo paſſus eft
tas tribulationes probatus, Dei amicus effectus eſt. ipfe & tentatus, potens eft & eis qui tentantur, au
Sic Iſaac, fic lacob ,fic Moyſes, & omnes qui placu- xiliari.
erüt Deo, per multas tribulationes tranfieruntfi- 8. POSTERIORIS ad Theſſalonicenſes ter
deles. Illi autem qui tentationes non ſuſceperunt tio : Fidelis autem Dominus eſt, qui confirmabit
cum timore Domini, & impatientiam ſuam & vos, & cuftodietà malo.
improperium murmurationis ſuæ contra Domi- 9. PRIMAE loannis ſecundo :Scribo vobis iu
num protulerunt; exterminati ſunt ab extermi- uenes ,quoniam fortes eftis, & verbum Dei manet
natore, & à ſerpentibus periêrunt. Et nos ergò in vobis, & viciſtis malignum : Nolite diligere
non vlciſcamurnospro his quæ patimur: ſed re- mundum & c. quoniam omne quod eft in mun
putantes peccatis noftris hæcipſa lupplicia mino- do, concupiſcentia carnis eft, & concupiſcentia
ra eſſe, flagella Domini, quibus quali ſerui corri- oculorum , & fuperbia vitæ: quæ non eft ex Patre,
pimur, ad emendationem , & non ad perditio . fed ex mundo eſt. Et mundus tranfit, & concupi
nem noſtram eueniffe credamus.
ſcentia eius.Qui autem facit yoluntatem Dei,ma
3. TOBIAE tertio (ait Sara ):Hoc pro certo ha- net in zternum .
bet omnis quite colit, quòd vita eius, fi in proba- 10. ET capite quinto: Omnequod natum eftex
tione fuerit,coronabitur: fi autem in tribulatio- Deo , vincitmundum . Et hæc eft victoria qug vin
-nefuerit, liberabitur: & fi in corruptione fuerit, citmundum , fides noftra.
ad miſericordiam tuam venire licebit.Non enim 11. MATTHAEI decimoſexto : Si quis vult
delectaris in perditionibus noftris : quia poft poft me venire, abneget ſemetipſum , & tollat cru :
tempeſtatem tranquillum facis, & poft lachry- cem fuam , & ſequatur me,
mationem & Aetum , exultationem infundis. 12. PRIORIS ad Corinthios nono :Caſtigo cor
ITEM capite duodecimo ait Raphael ad pus meū , & in ſeruitutem redigo .Ibidem :Omnis
Tobiam : Quia acceptus eras Deo, neceſsè fuit vt qui in agonecontendit,ab omnibus fe abftinet.
13. Ec
 ORATIONE DOMINICA . Q. XII, XIII. 55
13. ET capite decimo:Quiſe exiſtimat ftare, vi- Dei , vt poſitis ftare aduersùs infidias diaboli:
deat nè cadat. Tentatio vosnon appræhendat, ni- quoniam non eft nobis collu &tatio aduersùs car
sì humana. Fidelis autem Deus eft, quinon patie- nem & fanguinem :fed aduersùs principes & pote
cur vos tentari fupra id quod poteftis: ſed faciet ſtates, aduersùs mundi rectores tenebrarum ha
etiam cum tentatione prouentum , vt poſſitis fuf- rum ,cótra fpiritualia nequitiæ in cæleftibus. Pro
tinere. ptereà accipite armaturam Dei,vtpoflitis reſiſtere
14. IACOBIquarto:Neſcitisquia amicitia hu- in diemalo, & in omnibus perfecti ftare & c.
ius mundi inimica eft Dei ? Quicunque ergò vo 19. AD Coloſſenſes tertio : Mortificate membra
luérit amicus eſſe ſeculi huius, inimicus Dei con- veftra quæ ſunt ſuper terram ,fornicationem ,im
ftituitur. munditiam , libidinem , concupiſcentiá malam .
15. ET primo: Beatus vir qui ſuffert tentatio- 20. APOCALYPSIS fecundo:Vincenti dabo
nem : quoniam cùm probatus fuerit, accipiet co - edere de ligno vitæ , quod eft in Paradiſo Deimei.
ronam vitæ , quam repromifit Deus diligentibus Efto fidelis vſquead mortem , & dabo tibi coro
ſe.Nemo cùmtentatur, dicat quoniam à Deo ten nam vitæ .Quivicerit,non læderur à morte fecun
tatur. Deus enim intentator malorum eft : ipſe da.Vincenti dabo manna abſconditum . Qui vice
autem neminem tentat. Vnuſquiſque verò ten- rit & cuftodierit vſque in finem opera mea, dabo
tatur à concupiſcentia ſua abftractus & illectus. illi poteſtatem ſuper gentes & c,
Deindè concupifcentia cùm conceperit,parit pec- 21. "POSTERIOR IS ad Timotheum quarto :
catum : peccatum verò cùm conſummatum fue- Bonum certamen certaui, curſum confummaui,
fit, generat mortem . fidem feruaui. In reliquo repofita eft mihi corona
16. PRIORIS Petri capite quinto : Aduerſari- iuftitiæ, quam reddet mihi Dominus in illa die,
us vefter diabolus tanquam lco rugiens circuit, iuftus iudex : non ſolùm autem mihi,fed & ijs qui
quærens quem deuoret. Cuirefiftite fortes in fide. diligunt aduentum eius.
Deus autem omnis gratiæ , modicum paſſos ipfe 22. ET capite ſecundo : Labora ficut bonus mi
perficiet,confirmabit, folidabítque. les Chrifti leſu. Nemo militans Deo, implicat ſe
7. POSTERIOR IS Perri ſecúdo: Nouit Do- negocijs fecularibus, vt ei placeat cui ſe probauit.
minus pios de tentatione eripere . Nam & qui certae in agone,non coronatur nisi le
18. AD Ephefios ſexto : Induite vos armaturam gitimè certauerit.
‫و هتل‬
XIII .

Quideſt in ſeptima Gpoſtrema petitione, Libera nos a malo ?

A. PRECĀM VR ad extremum ,vthuius ſeculi calamitatibus
, quibus ; de control de la

exercentur etiam pij, non ſinatnos Deus perdi& euerti cum impijs, bet tai nebo
ſed vt benignitate ſua nos liberet, quatenùs ſaluti noftræ conuenit, at- Pfal.3.a b'd

que ab omni malo cùm corporis, tum animæ , ſiue in hac vita, ſiue in
futura propitius tueatur. Nam & ipſeità promiſit,' Inuoca me in die trisa Pfal.fo:t

bulationis, ëruam te , & honorificabis me .

B. Demùm totam precationem hac vnayoce, Amen, claudimus,vtb 2.Cor.1.d. Amb.in Pfal.
40. Hicron.in c.6.Matth .
noftram in orando ſimul& impetrando fidutiam comprobemus,tum
propter Chriſti,qui non fallit, promiſſionem , Petite, inquit ,odabi- (Matth.7.b Luc.lb

tur vobis :tum propter Patris erga nos immenfam clementiam & pro d
penſam in omnes miſericordiam , vt hinc Ioannes dixerit, ' Quodcun

que petierimus fecundùm voluntatem eius , audit nos.

TESTIMONI A.
1. A. TERTII Regum octauo : Sifugerit popu- 4. IEREMIAE ſecundo: Nunquid feruus eft
lustuusIſraël inimicos fuos, (quia peccaturus eft Ifraël aut vernaculus ? quarè ergò factus eft in preu
tibi) & agentes pænitentiam ,& confitentesnomi- dam ? Super eum rugiểrunt leones , & dederunt
ni tuo venerint, & orauerint, & deprecati te fue- vocem fuam , poſuerunt terram eius in ſolitudi
rintin domo hac,exaudi in celo,& dimitte pecca- nem: ciuitates eiusexuſtę ſunt, & non eft qui habi
tum populi tui Iſrael, & reduces eos in terra quam tet in eis. Nunquid non iftud factum eft tibi, quia
dedifti patribus eorum. Si clauſum fuerit cælum , dereliquifti Dominum Deum tuum eo tempore,
& non pluerit propter peccata eorum, &c. Ità Sa- quo ducebat te per viam ?
lomon in oratione fua. 5. TOBIAE primo : Cùm rex Sennacherib ira
2. PROVERBIORVM decimo : Quafi tem tus multos occideret ex filijs Iſraël, Tobias ſepe
peftas tráfiens non erit impius : iuftus autem qua- liebat corpora eorum . Atvbi nunciatum eft regi,
fi fundamentum ſempiternum . Expectatio iu- iuſlit eum occidi,& tulit omnem fubftantia eius.
forum , lætitia : fpes autem impiorum peribit. Tobias verò cum filio fuo, & cum vxore fugiens,
Fortitudo fimplicis , via Domini : & pauor his nudus latuit, quia diligebant eum . Poft dies verò
qui operantur malum . Iuftus in æternum non quadragintaquinque,occiderunt regem filijipfi
commouebitur :impijautem non habitabunt ſu- us, & reuerſus eft Tobiasin domum ſuā ,omniso
per terram . facultas eius reftituta eft ei ,
3. ECCLESIASTICI vigefimotertio: Néin- . 6. ET ſecundo : Contigit autem vtquadam die
cidam in conſpectu aduerfariorum meorum, & fatigatus à ſepultura , veniens in domum ſuam ,
gaudeat inimicus meus. Domine pater & Deus vi- ia &taffet ſe iuxta parietem , & obdormiffet : & ex
tæ meæ ,nė derelinquas me in cogitatu illorú , Ex- nido hirundinum dormienti illi calida ftercora
tollentiam oculorum meorum nè dederis mihi , inciderent ſuper oculos eius,fieretas cæcus. Hanc
& omne defiderium auerte à me. Aufer à me ven autem tentationem ideò permifit Dominus eue
trisconcupiſcentias, & concubitus cócupiſcentiz nire illi, vt pofteris daretur exemplum patientiæ
ndappræhendant me, & animæ irreuerenti & in eius, ficut & fanéti lob . Nam cùm ab infantia ſua
ſemper Deum timuerit , & mandata eius cufto
frunitæ nè trapas me.
E 4 dierit,
56 Q. XIII. XIIII. DE SPE ET ORATIONE DOMINICA .
dierit,non eft contriftatus cótra Deum , quòdpla- runt iufti, & Dominus exaudiuit eos : & ex omni
ga cæcitatis euenerit ei : fed immobilis in Deiti- bus tribulationibus eorum liberauit eos . Iuxtà cft
more permanfis, agens gratias Deo omnibus die- Dominus ijs qui tribulato ſunt corde : & humiles
bus vitæ ſux. Nam ficut beato lob inſultabant re- fpiritu ſaluabit.Multæ tribulationes iuftorum : &
ges, ità ifti parentes & cognati ejus irridebant vi- de omnibus his liberabit eos Dominus. Cuftodis
tam eius,dicétes : Vbi eft fpes tua, pro qua eleemo- Dominus omnia oſſa corum : vnum ex his non
fynas & ſepulturas faciebas ?Tobias verò incre- conteretur.Mors peccatorum peſſima: & qui ode
pabat eos,dicens : Nolite ità loqui , quoniam filij runt iuftum ,delinquent. Redimet Dominus ani
fanctoruin ſumus, & vitam illam expectamus, mas ſeruorum ſuorum : & non delinquem omnes
quam Deus daturus eſt his qui fidem ſuam nun- qui ſperant in eo .
quàm mutant ab eo. 12. ET pſalmo quadragefimonono, vt in textu .
7. ECCLESIASTICIvicefimoſeptimo:Pro- 1.B. POSTERIOR IS ad Corinthios primo:
peer inopiam multi deliquerunt. Si nõin timore Ideò & per ipſum , Amen Deo , ad gloriam no
Domini tenueris te inſtanter, citò fubuertetur do- ftram .
mus tua. Vaſa figuli probat fornax , & homines 2. AMBROSIVS in Pfalmum quadragefi
juftos tentatio tribulationis. mum ſuper ea verba, Fiat, fiat : In Hebræo habet,
8. APOCALYPSIS tertio : Quoniam ſerua- Amen,amen : vt afferuerunt quilibrum legerunt
fti verbum patientiæ meæ , & ego ſeruabo te ab in Hebraicis literis ſcriptum . Græcus hoc loco ,
hora tentationis, quæ ventura eit in orbem vni- givoro.pirito dixit: quod eft,fiat,fiat.Quod verbum Fiat, fiat.
uerſum tentare habitantes in terra. Eccè venio ci- diuerſas fignificationes habet, vt fic interdùmim
cò : tenc quod habes, vt nemo accipiat coronam perantis , interdum precantis, interdùm confir
tuam . mantis aliquid.Imperantis eft, cùm ſuperior infes
9. PSALMO vigefimoquarto: Oculi mei ſem- riori ftatuit, quid faciendum fic vel fequendum .
per ad Dominum , quoniá ipſe euellet de laqueo Precantis elt ſicut illud, Fiat voluntas tua. Non Matth.6.
pedes meos. Reſpice inme, & miſerere mei, quia eniin Deo quis imperat, ſed precem fundit. Con
vnicus & pauper fum ego . Tribulationes cordis firmantiseſt, cùm benedicit Propheta, vel facer
mcimultiplicareſunt: de neceſſitatibus meis ērue dos , vel fan & us aliquis, & populus reſpondet,
me. Vide humilitatem meam & laborem meum, Fiat, Fiat. Sicut enim cùm facerdos benedicit, po
& dimitte vniuerſa delica mea. Reſpice inimicoś pulus refpondet, Amen, confirmans benedictio- Amen .
meos, quoniam multiplicatiſunt, & odio iniquo nem fibi,quam plebi ſacerdosd Domino depreca
oderunt me . Cuſtodi animam meam, & ërueme: tur : ità in Pſalmo reſponſum eſt, Fiat, fiat, quafi,
non erubeſcam , quoniam ſperauiin te. Innocen- Amen,amen. Amen auté confirmationis verbum
tes & recti adhæſerunt mihi , quia ſuſtinui te . Li- euidenter oftenditur in Euangelio , vbi Dominus Matt.18. & 19.
bera Deus Ifrael ex omnibus tribulationibusſuis. cöfirmans ſermonem ſuum ,dicit: Amen dico vo
ET trigefimo : Inclina ad me aurem tuam, bis.Maior autem vis eft, vbi reperitus eft ſermo;
accelera vt ěruas me. Educes me de laqueo hoc quod in libro Euangelij ſecundùm loannem fre- Ioa0.3.6.la
quem abſconderunt mihi:quoniam tu es prote- quentiùs inuenimus : quia maximd de cæleftibus
&or meus. Saluâfti do neceſſitatibus animam me- & profundismyſterijs eftlocutus. Indicium quoq
am . Nec conclufifti mein manibus inimici: ftatu-
què eft libri finiti, Fiat,fiat. Nam in quing libros
ifti in loco ſpatioſo pedes meos. Eripe me dema-diuiſum videtur eſſe Pſalterium .
nu inimicorum meorum , & à perſequétibus me. 3. HIERONYMVS in caput fextū Matthæi:
Illuſtra faciem tuam ſuper ſeruum tuum, Caluum Amen fignaculum orationis Dominicæ eft: quod
me facin miſericordia tua. Aquila interpretatur, fideliter : nos, veré, poffum
11. ITEM trigefimotertio : Exquifiui Dominū, mus dicere.
& exaudiuit me : & ex omnibus tribulationibus 4. MATTHAEI feptimo, s. LVCAE vn
meis eripuit me.Ifte pauper clamauit, & Dominus decimo, vt in textu .
exaudiuit eum : & de omnibus tribulationibus. 6. IOANNIS decimoſexto : Petite, & accipie
eius faluauit eum . Immittet angelus Domini in tis, vtgaudium veftrum fit plenum .
circuitu timentium eum , & eripiet eos. Clamaue 7. PRIMAE Ioannis quinto , vt in textu .

XIIII .

Quæ eft fumma orationis Dominica ?

A. Formulam abſolutam continet non folùm orandi ac poftulandi bo 1

na,verùm etiam deprecandi acfugiendi mala quælibet.

B. Inter bona verò primum eftillud expetendum ,vt Pater cæleſtis ab omni
bus ſemper & vbiquè glorificetur :deindè verò, vt illius regni participes effi

ciamur: tum vt ea nobis adminicula ſuppetant,quibus ad regnum Dei com

modè peruenitur.Quale eft ex parte quidem animæ noftræ, voluntati diuinæ

conformari,ex parte verò corporis,vi & um habere neceſſarium :
C. Quæ autem ſecundo loco ad finem vſque totius precationis adduntur,
affe & um exprimunt maladeprecantis, vt Dei gratia & virtute aut penitus illa
remoueantur, peccata nimirùm bonorum omnium corruptelæ, & reliquo
rum lernęmalorum ,auteadem ſictemperentur, nè ſua vi ſaluti conſequendę
officere poſſint. Eiuſmodi ſunt variæin hocmundo tentationes, & quælibet

tum præfentis,tum futuræ vitæ calamitates.

D. Reliqua de Oratione tractanda,in eum referuabuntur locum , quibono

rum operum genera triplicia declarabit.

DE
 DE DE SALVTATIONE
SALVTATIONE ANGELICA
ANGELICA
. Q.XV.

X V.

Quæ ſalutatio dici Angelicafolet ?

A, quæ fan & iſſimæ Virgini Deique

matri his verbis defertur: Lu..ce Chryfb.& Tacob.
Aue Maria gratia plena,Dominus tecum , benedi& ta tu in mulieribus, & Annunc.Ambr.incl.Luc.
EObenedi &tus fructus ventris tui IESVS : Sancta Maria mater Dei, ora Bern.Hom ...Super Miltus
eft. Fulgent.in ( er.delay .
pro nobispeccatoribus nunc &in hora mortis nostre. Amen. dib.B.Virginis .
Τ Ε S Τ Ι Μ Ο Ν Ι Α.
1. LVCAE primo: Et ingreffus angelus, ad eam Dominę noftrę matris Dei, & femper virginis Ma- Preces & in .
dixit : Aue gratia plena,Dominus tecum :benedi- riæ ,ac omnium ſanctorum , & iuftorum , vtpreci terceſſiones
eta tu in mulieribus.Quæ cùm audiffet, turbata eft bus atque interceflionibus eorum omnes miferi B Virginis &
in ſermone eius, & cogitabat qualis eſſet ifta ſalu- cordiam conſequamur.Etpoft quçdam : Aue Ma
tatio. Et ait Angelus ei : Ne timeas Maria, inueni- ria gratia plena, Dominus tecum , benedicta tu in Salutatio
ftienim gratiam apud Deum . Eccè concipies in mulieribus, & benedi &us fructus ventris tui,quia Angelica.
vtero , & paries filium : & vocabis nomen eius le- faluatorem peperiſti animarum noftrarum . Di
fum.Hiceritmagnus, & filius altiſfimivocabitur. gnum eft, ve te verè beatam dicamus Deiparam Laudes Dei
& dabit illi Dominus Deus fedem Dauid patris femper beatam , & omnibus modis irrepræhen- pare .
eius, & regnabit in domo Iacob in æternum ,& re- ſam , & matrem Dei noftri, honorabilioré quàm
gni eius non erit finis. Dixit autem Maria ad An- Cherubim, & gloriofiorem quàm Seraphim , quæ
gelum :Quomodò fiet iſtud , quoniam virum non fine corruptione Deum verbum peperiſti,te reue
cognoſco ? Et reſpondens Angelus, dixit ei: Spiri- rà Deiparam magnificamus. Tibi 8 plenagratiæ, Vniuerſa cre.
tus ſanctusfuperueniet in re,& virtus altiſſimiob- vniuerſa creatura gratulatur, Angelorum coetus, atura Maris
umbrabit tibi. Ideo's & quod naſcetur ex te San-. & hominum genus, quæ es templů ſanctificatum , gratulatur.
& um ,vocabitur filius Dei.Et paulò pòft: Et reple- paradiſus fpiritalis,virginum gloria,ex qua Deus
ta eft Spiritu ſancto Eliſabeth ,& exclamauit voce carnem affumpfit, & puer factus eft Deus nofter ,
magna, & dixit: Benedicta tu inter mulieres, & qui eft anteſecula. tuum enim vterum thronum
benedictus fructus ventris tui . Et vndd hoc mihi, fecit, & tuum ventrem latiorem ac ampliorem
vt veniat mater Domini mei ad me ? Ecce enim cælis ipfis reddidit. tibi ô gratix plena, vniuerfa
ve facta eſt vox falutationis tuæ in auribus meis, creatura gratulatur: gloria tibi.
exultauit in gaudio infans in vtero meo, & beata 4. AVGVSTINVS ſermone fecundo de An
quę credidišti ,quoniam perticientur ea que dicta nunciatione Dominica, qui eft fermo decimuso
ſunt tibi à Domino. ctauus de ſanctis : Deſcendit Angelus de cælo ,mif
2. CHRYSOSTOMVS in Liturgia , ſiue in ſus à patre Deo in noftræ redemptionis exordiú ,
laterceſso . Miffa fua :Precibus Domine eius quęgenuit te Dei- ad beatam ſalutandá Mariam :Aue,ait,gratia ple- Luc.s.
Sandorum parz , & femper virginis Mariæ, lanetarum omni- na,Dominustecum . Impleta eft ergò Mariagra
aliorum . um poteftatum ſpiritualium , preciofi prophetæ . tia, & Euæ vacuata eft culpa. Maledi& io Euz, in Expoſitio
Salutationis
præcurſoris ac Baptiſtæ Ioannis, ſanctorum glo- benedi&tionemmutatur Marię: Aue,inquit gratia Angelica .
rioforum Apoftolorum , & fancti Nicolai, cuius plena,Dominus tecum . Tecum Dominus in cor
& memoriam celebramus, miſerere & ferua nos . de, tecum in ventre, tecum in vtero , tecü in auxi
Ibidem ſępiùs : San & iſſimæ,incontaminatæ ,ſuper lio .Gratularebeata virgo ,Chriſtus rex è cælo ſuo
omnes benedictæ, gloriofæ Dominæ noftræ Dei- incarnacur in vtero tuo, ex finu Patris in vterum
parz , & femper virginis Mariæ cum omnibus ſan- dignatur deſcendere matris. Benedicta tu , inquit,
& is memoriam agentes, nofipfos, & inuicem , & in mulieribus, quæ vitam & viris & mulieribus
omnem vitam noftram Chrifto Deo noſtro com- peperiſti. Mater generis noftri pæná inculit mun- cum Comparatie
Eua.
Preces
park . Dei. mendemus. Iterùm : Precibus fan &tiſſimæ Deipa- dongenitrix Domini noftri falutem attulit mun
Plal.67 . rx , ſeruator, ſerua nos. Et paulò pòft :Dominus do.Auctrix peccati Eua , auctrix meriti Maria.Eua
dabit verbum euangelizantibus virtute multa , occidendo obfuit,Maria viuificando profuit. Il
Preces Ma- per preces dominæ noftræ Deiparæ , & femper vir- la percuſfit, ifta fanauit. Pro inobedientia enim
six & San- ginis Mariæ , ſancti & gloriofi Apoftoli & Euan- obedientia commutatur, fides pro perfidia com
geliftæ huius. Et quibuſdam interpoſitis :Vt verè péſatur. Etpoft quędam : O beata Maria ,ſeculum
dignum & iuftum eft, glorificare te Deiparam & omne captiuum tuūdeprecaturaffenſum ,te apud
femper beatiſſimam , & penitùsincontaminatam Deum mundus ſuæ fidei oblidem fecit. Nolime
matrem Dei noftri & c.vt infrà queſtione decima- rari virgo, nuncio feftinanter reſponde verbum ,
Salutatio nona. Aue gratia plena Maria, Dominus tecum , & ſuſcipe filium :da fidem , & fenti virtutem .Ecce,
Angelica.
benedicta tu in mulieribus, & benedictus fructus inquit,ancilla Domini, fiat mihi ſecundùm verbú Luc.i.
ventris tui : quoniam ſaluatorem animarum pe- tuum . Nec mora, reuertitur nūcius, & virginalem
Interceſio periſti noftrarū . Rursùm : Interceſſione immacu . thalamum ingreditur Chriftus. Efficitur ſubitò
Dominæ no- latæ Dominx noftræ Deiparæ, & femper virginis prægnans beata Dei genitrix, & cuncta per ſecula Felix per ci
Ata ſecula .
Mariæ dignum me fac, vt fine condemnationeac- prędicatur felix. Quid mirum , fi fine corruptione
cipiam immaculatum tuum donum in remiſſio- naſcitur,qui de ſanctificatione concipitur? Non
nem peccatorum , & c. Iterùm : Dirige noftram vi- enim decebat, vt ille qui nobis afferebat falutem ,
Preces & fup. am,& confirma nos in timore tuo omnes,cuſtodi matri præriperet integritatis dignitaté. Nam qui
plicationes vitam noftram , ſtabili noftros greſſus, precibus & terra,mari,cæloq non capitur,intra vnius corpu
omnium fupplicationibus fan &tæ Deiparæ , & femper virgi- ſculi membra ſuſcipitur.Hæc eft illa nouitas,Hie
Sanctorum . nis Mariæ,& omnium fanctorum . remix Prophetæ vaticinio prænunciata : Faciet, Hier.zl.
3. IACOB VS Apoftolus & frater Domini in inquit,Dominusnouum ſuper terram , fæmina
Liturgia fiue Miſſa fua: Commemorantes fan &tif- circundabit virum . O fæmina ſuper fæminas
fimam , immaculatam , gloriofiflimã Dominam benedicta, quæ virum omninò non nouis, & vi
noftram matrem Dei , & femper virginem Mari- rum ſuo vtero circundedit. Circundat virum
'am ,cum omnibus ſanctis & iuftis,nofipfos, & in- Maria , Angelo fidem dando , quia Eua perdi.
ter nos, & omnem vitá noftrá Chrifto Deo com- dit virum ferpenti conſentiendo . O beata Maria,
mendemus. Ibidem : Commemorationé agamus quis tibi dignè valeat iura gratiarum ac laudum
fanctiſſimæ,immaculate,gloriofiflimæ,benedi&tę præconia rependere, quæ fingulari tuo aſſenſu
mundo
 L

NE
58 Q. XV. DE SAL VTATIO
mundo ſuccurriſti perdito ? Quas tibi laudes fra- elegerat, cuius decoré concupierat. Meritò autem
gilitas humani generis perfoluat,quæ ſolo tuo co- concupiuit rex decorem virginis. Fecerat enim
mercio recuperandi aditum inuenit ? Accipeita quicquid longè anteà præmonita fuerat à patre
quaſcunque exiles , quaſcunque meritis tuisimpa- ſuo Dauid ,dicente fibi: Audifilia, & vide, & incli- Pfal.44.
res gratiarum actiones : & cùm ſuſceperis vota, na aurem tuam , & obliuiſcerepopulum tuum , &
Inuocatio
Virginis. B. culpas noftras orando excuſa. Admitte noftras domum patris tui . Et fi hoc feceris, concupifcet
preces intra ſacrarium exauditionis , & reporta rex decorem tuum . Inclinauit aurem ſua ad obe
nobis antidotum reconciliationis . Sit per te ex- dientiam , & cor fuum ad difciplinam , & oblita
cuſabile, quod per te ingerimus :fiatimpetrabile, eſt populum ſuum, & domum patris ſui: quia nec
quod fida mente poſcimus. Accipe quod offeri- populum ſuum augere prolis ſucceſſione, nec do
mus , redona quod rogamus, excuſa quod time- mui patris ſui relinquere curauit hæredem : fed
Spes vnica mus: quia tu es ſpes vnica peccatorum ,per te fpe- quicquid honoris in populo, quicquid de pater
peccatorum
pot Chriſtū. ramus veniam delictorum , & in te beatiſſima no na domo rerum terrenarum habere potuiſſet, o
ftrorum eft expectatio præmiorum . Sancta Ma- 'mnia arbitrata eft vt ftercora, vt Chriftum lucri- Philip.3.
ria, fuccurre miſeris iuua pufillanimes,refoue fle- faceret. Nec fefellit eam intentio ,quando & Chri
biles : & c. vt infrà quæftionedecimanona. Allifte ftum fibi filium védicauit, nec propofitum pudi
parata votis pofcentiú , & repende omnibus opta- citiæ violauit. Benè igitur gratia plena,quę & vir
cum effe& um . Sint tibi ftudia aſſidue orare pro ginitatis gratiam tenuit, & inſupèr fæcunditatis
populo Dei, quæ meruiſti benedi&a redempto- gloriam acquifiuit.Non dixit,Dominus in te: ſed,
rem ferre mundi. Dominus tecum.Deus enim qui vbiquè æqualiter Dominus
5. AMBROSIVS in caput primum Lucę: Ma- totus eft per ſuam fimplicem fubftantiam , aliter fecum.
Salutatio an . ria benedi &tionis nouam formulam mirabatur, tamen in rationalibuscreaturis, quàm in cæteris,
te inaudita.
quæ nuſquam lecta eſt,nuſquàm antè coperta. So- & ipſarum aliter in bonis, quàm in malis eft per
li Marięhæcſalutatio feruabatur. Benè enim ſola efficaciam . Ità ſanè eft in irrationabilibus creatu
Gratia,qui gratia plena dicitur,qux ſola gratiam ,quam nul- ris,vt tamen non capiatur ab ipfis.A rationalibus
pulla alia
la alia meruerat,conſecuta eft,vt gratięrepleretur autem omnibusquidem capipoteft per cognitio
meruit,con- authore. Ibid.Nec mirum fi Dominusredemptu . nem , fed à bonis tantùm capitur etiam peramo
rus mundum , diuinam operationé fuam inchoa- rem . In ſolis ergò bonis ità eit, vt etiá fit cum ipfis
uità matre, vt per quam falus omnibus paraba- propter concordiam voluntatis . Sed cùm ità fit
tur, eadem prima fructum falutis hauriret ex pi- cum omnibus fanctis, ſpecialiter tamen cum Ma
Luc.s. gnore.Rursùs: Et meruit audire,Beata quęcredi- ria,cum qua vtiquè tanta ei confenfio fuit, vt illi
difti.Et verè beata , quæ ſacerdote præftátior :cùm us non folùm voluntatem , fed etiam carnem fibi
facerdos negâffet,virgo correxit errorem . coniungeret ,ac fi de ſua virginisez fubftátia vnum
6. PETRVS ChryſologusArchiepiſcopusRa- Chriſtum efficeret, vel potiùs vnus Chriftus fie
uennas , ſermone centeſimo quadragefimo & fe- ret : qui etfi nec totus de Deo,nec totus de virgine,
quentibus,exponit Euangelium de Annunciatio totus tamen Dei & totus virginis eſſet : nec duo fi
ne Dominica,atqueinter cætera fermone centefi- lij, ſed vnus vtriuſque filius. Nec tantùm Domi
mo quadragefimo fic ait : Pacta eft verè nunc ma- nus filius tecum , quem carne tua induis:fed & Do
ter viuentium per gratiam, quæ mater antè exci- minus Spiritus fan &us, de quo concipis, & Do
titmorientium per naturam.Quantus fit Deus, fa- minus Pater,qui genuit, quem concipis. Non quia Benedicta.
tìs ignorat ille, qui huius virginis métem non ftu- tu benedi&ta, ideò benedictus fructus ventris tui ;
pet, animum non miratur: pauet celum ,tremunt ſed quia ille te præuenit in benedi & ionibus dul
angeli, creatura non fuftinet, natura non fufficit: cedinis , ideò tu benedi&ta . Verè etenim benedi- Benedi&
. us
& vna puella ſic Deum in ſui pectoris capit, reci- Aus fru & us ventris tui , in quo benedicta ſunt
pit, oblectat hoſpitio, vt pacem terris, cælis glo- omnes gentes : de cuius plenitudine tu quoque
riam , falutem perditis, vitam mortuis, terrenis accepifti cum ceteris, etfi differentiùs à cęteris. Be
cum cæleftibus parentelam , ipfius Dei cum carne nedíctus in odore, benedi&tus in fapore, benedi
commercium pro ipfa domûs exigat penſione; cus in ſpecie. Ex cuius benedictione benedi&ta
pro ipfius vteri mercede conquirat, & impleat etiam tu in mulieribus : quia non poteſt mala ar- Matth.7.
Plal.:26 . illud Prophetæ : Ecce hereditas Dominifilij,mer- bor fructum facere bonum.Benedicta ,inquam ,tu
ces fructus ventris. Deindè fermone centefimo in mulieribus, quæ illam generalem maledi&tio
quadrageſimoſecundo : Agit cum Maria Angelus nem euafifti, qua dictum eft: In triſtitia paries fili- Gen 3 .
de ſalute, quia cum Eua angelus egerat de ruina. os : & nihilominùs illam ,qua ſecutum eſt, Male
Ante caufam dignitas virginis annunciatur ex di & ta fterilis in Iſraël : ac fingularem conſecuta es
MARIA. nomine : nam MARIA Hebræo ſermone, Lati- bcnedi &tionem , vt nec fterilis maneas, nec cum
nè domina nuncupatur. Et fermone centefimo doloreparturias.O virgo prudens, ô virgo deuo
quadragefimotertio : Aue gratia plena . Quia fin- ta, quis te docuit, Deo placere virginitatem ? Tu
gulis gratia fe eft largita per partes,MARTAE ve- non dicam præceptum ,fed nec confilium habes,
ròfimul ſe totam dedit gratiæ plenitudo.Omnes, nec exemplum , nisi quòd vnctio docebat te de
Joan . 1. inquit Euágeliſta, de plenitudine eius accepimus . omnibus, ac ſermo Dei viuus & efficax antè tibi
1 Verè benedi&ta, quæ fuit maior cælo, fortior ter fa &tus eft magiſter, quàm filius: priùs inſtruxerit
ra ,orbe latior:nam Deum quem mundus non ca- mentem ,quàm induerit carnem .Chriſto ergò de- Maria virsi
nitarem von
pit,fola cepit. Portauit Deum , qui portat orbem : uoues te exhibere virginem , & nefcis quòd ipfi ex- uit:
genuit genitorem ſuum ,nutriuit omnium viuen- hiberi te oportet etiam matrem . Eligis in Ifraël
tium nutritorem . eſſe contemptibilis, & vtilli placeas cui te probảo
7. BERNARD VS homilia tertia de laudibus fti, maledictum incurrcre fterilitatis :& ecce ma
Virginis matris , ſuper Euangelium, Miſſus eſt An- ledictio benedictione commutatur , fterilitas fe
gelus Gabriel : vbi explicatAngelicam ſalutatio- cunditate recompenſatur.
Ador.6. nem ,atq inter cætera ità ſcribit :Legimus in Actis 8. FVLGENTIVS Ruſpenfis epiſcopus in
bus Apoftolorum & Stephanum plenum gratia, ſermone de laudibus Mariæ ex partu Saluato
& Apoftolos fuiſſe repletos ſpiritu ſancto:fed lon- ris : Facta eft Maria feneſtra cæli , quia per ipfam
Plena gratia . gè diffimiliter à Maria. Alioquin'nec in illo habi- Deus, & c. vt infrà quæſtione decimanona. Tria Comparatus
tauit plenitudo diuinitatis corporaliter , quem- denique mala Eux, à tribus bonis Mariæ proban- cum i ua .
admodùm in Maria : necilli conceperunt deſpiri- tur excluſa. Nam Euæ dictum eſt, In doloribus & GCA . 3.
tu ſancto, quomodò Maria.Quid mirum fi gratia triftitia paries, & ad virum cóuerſatio tua, & ipſe
plena erat,cum qua Dominuserat Preuenitſuum dominabitur tui . Tribus ergò his malis té tubiue
nuncium ad virginem ,quá amauerat; quam fibi gant fæminę quæ Mariam nó ſequuntur, dolori,
wiftia
 ANGELICA .
triftitix , feruituti.Maria autem econtrariò ,quàm
præclariſſimis tribus bonis ſublimetur auſculta,
ſalutationis Angelicæ , benedi&tionis diuinæ , &
plenitudinis gratię .Sicenim eam legitur ſalutâſſe:
Aue Maria , gratia plena, bencdicta tu inter mu
lieres. Cùm dixit, Aue, falutationem illi cæle-
fem exhibuit. Cùm dixit, gratia plena, oſtendit
ex integro iram exclufamprimæ fententiæ , &
plenam benedi& ionis gratiam reftitutam . Cùm
dixit , benedicta tu inter mulieres , virginitatis
cius benedictum fructum expreſlit, vt ex eo be-
nedicta dicatur inter mulieres, quæcunque per-
feuerauerit virgo. Maledicta enim Eua fuerat,
XVI.
Q. XV. XVI. XVII. 59
quam nunc credimus per Mariam ad benedi
ctionem gloriæ remeälle. Venite virgines ad vir
ginem, venite concipientes ad concipientem , ve
nice parturientes ad parturientem , venite ma
tres ad matrem , venite lactantes ad lactantem ,
venite iuuenculæ ad iuuéculam . Ideò omnes iftos
curſus naturæ virgo Maria ,in Domino noſto le
fu Chrifto ſuſcepit, vt omnibus ad ſe confugi- Ad fe confil.
entibus fæminis fubueniret , & fic reſtauraret o- fubuenit:
mne genus fæminarum ad fe venientium , noua
Eua feruando virginitatem , ficut omne genus
virorum Adam nouus recuperat Dominus Iefus
Chriftus.

Vndè hic modus Deiparam Virginem ſalutandiprofluxit ?

A. PRIM v M ex Euangelicis verbis & exemplis nata eft hecfalutatio,quan

do nosità docét afflati diuino fpiritu magnus Gabriel Archangelus, * & præ
curforis Domini mater ſancta Eliſabetha. b Damaſc.io
B. Deindèconfirmat nobis hanc ſalutandi formulam vſus & coſenſus Ec- annunc.
CanticoDei
de

cleſiæ perpetuus, quem fan & i Patres & maiores in hunc vſque diem religio- seminario in
Euāg.de ſan .
fillimé obferuârunt,ac obſeruari à nobis voluerunt. Atist. Deipa
1. LVCAE primo , vt ſuprà quæftione præce- genitrici angeli você fine vlla intermiſſione mo- ra,& plures
denti,teftimo.primo. dulantes cum exultatione clamét, Aue gratia ple- alij.
Bij indefinĉ. 2. DAMASCENVS in cantica fiue carmine na,Dominustecum .
ser B.Virgini in ſan &tiſſimæ Dei genitricis Annunciationem : 3. ATHANASIVM , plurésque alios, vide
secitent ſalu.
fationem an. Tanquàm viuam Dei arcam prophanorū manus quæftione decimaoctaua & decimanona ſequen
gelicam . haudquaquàm tangant.Atverò piorum labia Dei ubus.

XVII .

Quid prodesthuiuſmodi ſalutatione vti ?

A. His præclaris verbis admonemur primùm ſummibeneficij,quod per

Mariam Deiparam æternus Pater inchoare voluit in Chrifto , & humano ge- Galat.4 ..
neri redimendo clementer exhibere.

B. Tum inſignis hęceſt commendatio ſacroſan & ę & admirandæ Virginis,

quam nobis Deusinuentricem gratiæ ac vitæ genitricem eſſe decreuit.

C. Quarè nihil mirum , fi poftpia vota , quæ in precatione Dominica Deo

commendauimus,hîc acceptæ per Chriſtúgratiæ memores ,non modò Chri

ſti matrem , ſed etiam Deum Patrem in eadem Virgine Deipara laudemus,&

collætantes angelis,eandem reuerenter , & fæpè quidem ,falutemus.

TESTIMONIA .
1. AD Galatas quarto : Vbi venit plenitudo
temporis , mifit Deus filium ſuum factum ex
muliere, factum ſub lege, vt eos qui fub lege -
rant redimeret, vt adoptionem filiorum recipe-
remus.
3. B. LYCAE vndecimo: Factum eft autem cùm
hæc diceret, extollens vocem quædam mulier de
turba, dixit illi: Beatus venter qui te portauit, &
hubera quæ ſuxifti. At ille dixit :Quinimmò.
2. ET primo : Et ait angelus ei:Netimeas Maria ,
inyeniſi enim gratiam apud Deum.ecce concipia
es in ytero,&c.

XVIII.

Quis est huius ſalutationis fenfus?

A. , & gratulando prędica- Andreas lietas un chien
Primis quidem verbis iure gratulamur
mus eam , quæ nobis Euam ſecundam ,eamque felicem præftitit. Ete- angelie.Sepulibaba.col
nim quodilla priormundo intulit Vemaledi& ionis,hęcſuo falutife- fod.virg,epift.n.c.5.& ,
ro partu ſuſtulit ,ipſamque maledi & ionem filiorum Adæ ,benedi& io- ptione. Bern.hom..fuper
Annunciat.
ne perpetua commutauit.
B. Digna quidem illa,quę gratia plena prçdicetur,vt quę plena Deo ,
plena virtutibus, fola ( nam Ambroſij verbis vtemur) gratiam quam Ambe.inr.cap.Luc. vide

nulla alia meruerat ,conſecuta eſt,vt gratiæ repleretur authore.Et quis

potuit in eiusanimavel corpore locus eſſe vitiorum , quando fanai

ſanctorum eſttemplum effecta ?

C. Additur porrò, Dominus tecum : quia & virtus Patris illi ſingula
riterº obumbrauit, & Spiritus ſanctus cumulatiſſimè ſuperuenit, & a Lucæld ·
• Verbum
 .

60 Q. XVIII. DE SALVTATIONE
b loan.1.a Pfal.18.a b
Verbum caro factum ex illa, tanquàm fponſus de thalamo ſuo , ad

mirabiliter proceſſit.
* Eſa.7.c Ezech.44.a D. Ad hæc , benedi &ta in mulieribus, quia * virginitate ſponſa ſimul
c Lucz 1.6 & fæcunditate mater exiſtit, quam proindè ſummo iure beatam di
d Cant. 4. b cunt, ſemperque dicentomnes generationes. Mulier tota " pulchra

e Ambr&. epift.sl. Hier.in & immaculata, virgo ante partum , in partu , & poft partum , ſemper
Heluid. in apolo.pro lib.
aduersùs louin.cap.8. incorrupta, ab omni peccati labe libera, ſuper cælos omnes exaltata,
f Aug de nat.& grat.ca.36 .
Conc.Trident.sèl.s. Item quæ nec minùs viuificando profuit, quàm infelix Eua obfuit morta
Tel.6 .canone 23.
libus occidendo .

E. Et benedictus fru tus ventris tui Iesvs , vt qui ex Maria radice

& Efa.i.a.
& velut flosafcendens, & ipſe quodammodo terræ fru & um fe præſtitit,
h loan.is.a
& æternæ falutis fructum ità membris ſuis,ſicut vitis “ palmitibus ſuc
i Lucz 11. d cum & vigorem ſuppeditat. Verè'beatus venter, qui te portauit &

edidit mundo Saluatorem : verèbeata vbera,quæ de celo plena, filium

k vide antiquum Breuiari.Dei lactauerunt.

doCócilij Trident.cditu .F. Et additur demùm ab Eccleſia,“ Sancta Maria mater Dei, ora pro nobis

& in orat.ad eadem .Ireinpeccatoribus nunc Gin hora mortis noftræ. Quippe fan & orum 'Patrum
cium.Nazian.Orat.19 in Cy:veſtigijs inſiſtentes, non modò laudabilem & admirabilem illam Vir

kuspatiens. Fulgcn.infer.ginem , quæ ſicut lilium ™ eſtinterſpinas, ſalutamus, ſed & eam virtu

inus de excelena B.vir:te Dei auctam eſſetanta credimus atque profitemur, vt poſſit prodef
Binis,coft Beton femme fe, fauere,annuere miſeris mortalibus, dum hi præſertim ſe ſuaque

Damafc.osat:.deNatiet vota illi commendant, ac diuinam gratiam matris interceſſione ſúp

B. Mariæ . & in carmin, ad
candem . plices expetunt.
m Cant.2.a
TESTIMONIA .
1. A. ANDREAS Hierofolymitanus Archie- ritale precognitionis perſpicuę ſpeculú , per quod
piſcopus Cretenfis , in ſalutationem Angelicam : Prophetæ infinitam erga nosDei ſubmiſlionem
Luca 1 .
Dominus Aue,inquit ,gratia plena : Dominus tecum . Qui eft myfticè vaticinati ſunt.Gaudeſpeculú , per quod
tecum . ante te,hodiè tecum eft, & paulò pòfterit ex te. Il- iuſtitiæ ſolem venientem è cælo ſuſpicientes ij qui
lud quidem ab omni æternitate, hoc autem in denfis in tenebris peccati verſabantur, illuſtrati
tempore. O imméfam humanitatem , o benigni- funt. Salue Prophetarum & Patriarcharūomni
tatem incredibilem .Non fuit fatìs gaudium in- um decus,& clariſſima arcanæ pręcognitionis hu,
dicâſſe ,nisì ipſum gaudij authorem inefle Virgini manz tuba.Benedicta tu inmulieribus,& benedi
fignificarct. Illud enim , Dominus tecu, perſpicud étus fru & us ventris tui.Et meritò benedi&ta bene- Benedi ta in
mulieribus.
Regis præſentiá declarat, qui ſicex ipfa corpusaf- dixit enim te Deus tabernaculú ſuum , quoniam
ſumithumanum , vt à propria gloria no recedat. paternæ gloriæ plenü Chriftum leſum ,hominem
Aue gratia plena,Dominus tecum . Gaude lætitix eundem & Deum in ijs ex quibus, & in quibus na
inſtrumentum , per quod triftis execrationis fen- turis cófiftit,admirabili ratione in vtero tuo ger
Eximiz lau. tentia in lætum gaudij iudicium cõmutatur.Gau- fiſti. Benedicta tu in mulieribus,quę celeſtem the
des B. Virgin. de verè benedicta,gaude virgo pręclariſlima,gau- faurum , in quo funt omnes theſauri fapientiæ & Colo..
de ornatiſfimum diuinæ gloriæ templum . Gaude ſcientiæ Dei recóditi,in facro virginitatis tuæ pe
ſacroſanctum regis palatium , gaude thalame, in nu,fine anguftia comprehendifti. Tu verè benedi
quo fibi Chriſtus humanitatem ſponſam adiun- cta es, cuiusvterus arex cumulus eft: quia benedi
xit . Gaude electa à Deo antequàm genita. Gaude &ionis fructum , immortalitatis ſpicà Chriftum ,
Perfugium diuinum inter Deum atque homines conciliatio- fine feminc, fine cultoris labore multiplicem fru
conciliatio- nis perfugium . Gaude theſaure vitæ immortalis, gum innumerabilium meffem * noſtræ ſalutis for. *noftræ.
um & homi- gaude cælum , in quo ſolgloriæ ſplendet: domici- Agricolæ produxiſti. Tu verè benedicta,quæ fola agricol que ſalutis
am
ncs . lium cælo præftantius. Gaude vnicum illius, qui ex omnibus matribus creatori tuo mater electa
nuſquàm capitur , ampliflimum habitaculum . es, & quod eft matrum omnium proprium igno
Gaude ſancta terra virginea, ex qua nouus Adam ras : cuius quoquè excellentiavirginitatis, mater
formatur, qui veterem Adam feruet . Gaude fer- nis doloribus corrupta non eft, virgineo germine
mentum ſanctum ac Deo gratum , ex quo toti- tuo figna cux caftitatis integra cóſeruante. Tuve
us generis humani maſſa fermentatur, & in vnius rè benedicta, quæ fola fine viri coniunctione fili
corporis Chriſti panem euadit, & admirabili ra- um genuifti, qui cælos codidit, & terram virginia
Figurz B. tione coaugmentatur . Gaude gaudijmater ſempi- tate tua cælis exæquauit. Benedicta tu in mulieri-
virginis .
Gen.7 • terni,gaude noua Dei arca, in qua Dei Spiritus có- bus , quæ fola benedi&tionem ſuſcepifti,quam Deo
Exod.37. quieſcit. Arca , in qua nofter Noe Chriſtus huma- us per Abraham gentibus omnibus promiſit. Tu
nitaté ſeruauit :arca,in qua nouęglorię ſanctifica- verè benedi&ta, quę ſola benedictifilij Ieſu Chriſti
tio, & qui natura ſanctus eſt, in virginea naturæ & Saluatoris noftri dcclarata es mater,per quam .
officina corpus fibi ratione mirabili fabricatus clamantgentes:Benedictus qui venit in nomine Pfal.119.
eft, non deponens id quod erat: eft enim immuta- Domini: & , Benedictum nomen gloriæ eius in ſe- Pfal.71.
bilis: fed allumens id quod nö erat : eft cnim beni- cula : & , Implebitur gloria cius omnis terra :fiat ,
Exod.16.
Heb.9 . gnus & hominūamantiſfimus.Gaude vrna aurea, fiat.Benedi&ta tu in mulieribus, quam beatam di- Luc...
Pialm.so . quæ contines illum , qui dulcemanna& melè pe- cunt omnes generationes : quam reges honorant,
tra ingrato populo ſubminiſtrauit. Gaude Sera- principes venerantur, diuites populi obſecrang,.Diuites Ma.
E faiz 6.
phica myſtici carbonis ardentis forceps.Salue fpis virgines quæ vel præceſſerunt vel ſequuntur, in crant.
tiam obfc
templum
 ANGELI C
templum Regis comitantur. Benedicta tu inmu-
lieribus, quam Eſajas oculis propheticis afpiciés,
Efa. s.
prophetiſfam , & virginem , & laterem, & locum ,
& caput libri obfignatum arcana ratione nomi-
Ezcch.44. nauit.Benedicta tu verè, quam Ezechiel auroram ,
& portam cöcluſam , per quam ſolus Deus ingreſ-
fus eft, & rurſum cóclufam appellauit.Tu ſola ve-
Dan.2 . rè benedicta , quam vir defiderioru Daniel mon
Abac.z. tem vidit , & Abacuc admirabilis montem opa-
Pſal.67. cum . Montem quoque Dei, montem pinguem ,
montem coagulatum , montem in quo placitum
eft Deo habitare, te tuus ille progenitor atque rex
Zach.4. propheticè decantauit. Benedi &a tu in mulieri-
bus, quam Zacharias rerum diuinarum inſpector
eximius candelabrum aureum vidit feptem lu-
cernis, & feptem infuforijs,id eft, feptem Spiritus
fancti muneribus exornatum . Tu verè benedicta,
quæ tanquàm paradiſus intra te contines ipſius
Gen.z. Éden plantatorem Chriftum : qui infinita virtute
ex almo vtero tuo prodiens inftar fluuij, quatuor
principijs per Euangelium rigat faciem vniuerfæ
terræ. Benedicta tu in mulieribus, & benedi&tus
Gen 3 .
fructus ventristui . Fructus, ex quo protoplaſtus
Adam veſcens,euomet veterem illam potionem ,
per quam fraudis venenú haufit. Fructus, ex quo
ſigniamaritudo dulceſcit: quiexpurgat humani-
tatem , qui vero Iſraëli fontes vberrimos præbet
Exod.15.16. in ſolitudine, qui aquas amaras efficit dulces, &
& 17. nouum panis ac cibi imbrem emittit. Benedi&us
fructus, quiex incorrupta virginei vteri pláta ma-
Benedictus turus racemos extulit. Benedictusfructus, ex quo
fructus. fontes emanant aquæ ſalientis in vitam æternam.
loan.4 .
Fructus, ex quo vitalis panis Dominici corporis,
& falutare immortalitatis poculum conficitur.
Benedictus fructus, qué omnis lingua cæleftium ,
Philip.z. terreftrium & infernorum celebrat triplici ſancti
tate,in vna diuinitate trinitatem indicans perſo-
narum .
Ź. IRENAE V S libro tertio aduersùs hæreſes,
Adam ex ter- capite trigefimoprimo : Quemadmodùm proto-
ra adhuc vir- plaftus ille Adam derudi terra , & de adhuc virgi-
gine forma .
tus. ne ( nondùm enim pluerat Deus, & homo nó erat
Gen.z. operatus terram ) habuit fubftantiam , & plaſma-
Joan.r. tus eftmanu Dei, id eſt, Verbo Dei : omnia enim
Gen.2 .
per ipſum facta funt: & fumpfit Dominuslimum
à terra, & plaſınauithominem : Ità recapitulans in
fe Adam ipfe, Verbum exiftens ex Maria, quæ ad-
huc erat virgo, rectè accipiebat generationem Adę
recapitulationis. Si igitur primus Adam habuit
patrem hominem , & ex ſemine viri natus eft,me
ritò dicerent, & fecüdum Adam ex Iofeph eſſe ge-
neratum. Si autem illede terra quidem fumptus
eft ,& verbo Dei plaſmatus eft ,oportebat id ipſum
Verbum recapitulationem Adæ in femetipſum
faciens, eiuſdem generationis habere fimilitu-
dinem .
Comparatur 3. ET capite trigefimotertio :Sicut Eua inobau-
cum Eua . diens facta, & fibi & vniuerſo generi humano cau-
ſa facta eft mortis : fic & Maria habens prædefti-
natum virum ,tamen virgo obaudiens, & fibi &
Vniuerſo ge- vniuerſo generi humano cauſa facta eft falutis.
entiæ nodus folutionem accepit per
&ta eft cau Euxinobedi
nerihumano
fa
ſa falutis, obedientiam Mariæ : quod enim alligauit virgo
Eua per incredulitatem , hoc virgo Maria foluit
per fidem ,
4. HIERONYMVS epiſtola vigefimaſecun-
da ad Euſtochium decuftodia virginitatis,capite fpiciat caftrorum aciem ordinatam , deprecetur
octauo : Exiet virga de radice Ieffe , & flos de radice Mariam , vt ipfa per filium mittat auxilium de Pfal.19.
Eſa.u. eius afcendet. Virga, mater eſt Domini , fimplex;
Maria virga. pura , fyncera, nullo extrinfecùs germine cohz 6. BERNARD VShomilia ſecunda de laudi
rente, & ad fimilitudinem Dei vnione fæcunda.
Cant.z. Virgæflos, Chriftus eft,dicens:Ego floscampi, & Curre Eua ad Mariam ,curre mater ad filiam . filia Maria reftau.
Dan.2 . lilium conuallium . Qui & in alio loco lapis præ- pro matre reſpondeat, ipfa matris opprobrium ratrix Euz .
Maria mons
cit. dicatur abfciffus de monte fine manibus : fignifi- auferat: ipfa patri pro matre ſatisfaciat: quia ecce
cante Propheta, virginemr naſciturum effe de vir- fivir cecidit per feminam , iam non erigitur nisi
gine. Manus quippe accipiūturpro opere nuptia-
rum . ET capitenono : În doloribus iugiter Eua dediſti mihi, dedit mihi de ligno ,& comedi . Ver
A. , Q. XVIII. 61
parturiebat : poftquàm verò virgo cöcepit in vte- Eſa.g.
ro,& peperit nobis puerum, cuius principatus in
humeroseius,Deum , fortem , patrem futuri ſecu
li : folutamaledi&tio eft. Mors per Euam ,vita per Vita per Ma
Mariam . Ideoqz & ditius virginitatis donum Au- tiam .
xit in fæminas, quia cæpit à fæmina.
5: INNOCENTIVS tertius ſermone ſecun
do de Aſſumptione Mariæ virginis : Oportebat, Confertur
vt ficut per fæminam mors intrauit in orbem , ità cum Eua .
per fæminam vita rediret in orbem : & ideò quod
damnauit Eua,faluauitMaria , vt vndè mors orie
batur,indè vita reſurgeret.Illa conſenfit diabolo,
& vetitum pomum comedit , fecundùm illud :
Tulit de fručtu, & comedit,deditớp viro : Ifta cre- Gen.3.
didit angelo, & filium promiffum concepit , fe
cundùm illud : Eccè concipies & paries filium . Luc.i.
Illa comedit pomum ad mortem , iuxta quod
fuerat illi prædictum : Quacunque die comede- Gen. 2.
ris,morte morieris. Ifta concepit filium ad falu
tem , ficut ei fuerat prænotatum : Vocabis nomen Matth .2.
eius leſum : Ipfe enim faluum faciet populum fu
um à peccatis eorum. Illa peperit in dolore, ſe
cundùm illud : Multiplicabo ærumnas tuas , & Gen.3.
conceptus tuos, & in dolore paries. Ifta generauit
in gaudio,fecundùm illud : Annuncio vobis gau- Luc. 2 .
dium magnum ,quod erit omni populo,quia na
tus eft vobis hodiè Saluator, qui eft Chriftus Do
minus, in ciuïtate Dauid . illa fuit de ſolo viro
producta, quoniam ædificauit Dominus Deus co- Gen.z.
ftam , quam tulerat de Adam, in mulierem : fed
produxit virum & fæminam.Hæc autem produ
& a fuit de viro & fæmina, ſed ſolum virum pro
duxit : Quia nouum fecit Dominus ſuper terram , Hier. 31.
fæmina circundedit virum gremio vteri ſui. Illa
di &ta eft Eua , huic di &um eft Aue : quia per hanc Eua in Aue
niutatum .
mutatum eft nomen Euæ : Aue,inquit, gratia ple
Luc.i.
na,Dominustecum . Quafi diceret: Illa fuitplena
peccato ,ſed tu plena gratia. Illa fuit maledicta in
mulieribus, ſed benedi&ta tu in mulieribus. Fru
ctus ventris illius fuit maledictus Cain, fed fru
ctus ventris tui erit benedictus IESVS. Et ſub fi
nem : Ipſa eft ergò aurora conſurgens, pulchra ve Cant.6.
luna,electa vt ſol, terribilis vt caftrorum acies or
dinata. Luna lucet in nocte, aurora in diluculo,
folin die . Nox autem eft culpa, diluculum pæni
tentia,dies gratia. Qui ergò iacet in nocte culpæ, Peccaror de.
prececur Ma.
reſpiciat lunam , deprecetur Mariam , ve ipfa per fiam .
filium cor eius ad compunctionem illuftret. Quis
enim de nocte inuocauit eam, & non eft exau
ditus ab ea ? Ipfa eft mater pulchrz dilectionis
& fan &tæ ſpei. Qui verò ad diluculum pænitentiæ Eccli 24.
furgit; refpiciat auroram ,deprecetur Mariam : vt Poenités de
ipſa per filium cor eius ad ſatisfactionem illumi precetur Ma .
net. Quis enim deuotè inuocauit eam, & non eſt riam .
exauditus ab ca ? Ipfa eft mater pulchræ dilectio
nis & ſanctæ ſpei. Quia verò militia eft vita homi- lob 7.
1. Joan.s.
nis fuper terram, (nam mundus pofitus eft in ma Galat.s .
ligno: caro concupiſcit aduersùs ſpiritum , oculus Thren.3.
deprædatur animam , mors ingreditur per fene- Hicr.o.
ftras: nec eft nobis colluctatio tantùm aduersùs Ephef.6.
carnem & fanguinem : fed aduersùs ſpiritualia
nequitiæ in cæleftibus, aduersùs rectorem tene
brarum harum . Aduerſarius enim nofter diabo- 1. Pet.s.
Jus tanquam leo rugiens circuit , quærens quem
deuoret) quicunq; ſentit impugnationem ab ho- Qui tentátur,
ftibus, vel àmundo, vel à carne, velà dæmone, re- uocent.
Mariam in
fancto , & de Sion tueatur.
Virginis Matris ſuper Euangelium ,Miffuseft:
per fæminam.Quid dicebas ô Adam ? Mulier quá Gen. z .
F ba mas
 162 Q. XVII . DE SAL
I VTA
TIO
ba malitiæ ſunt hæc, quibus magis augeasquàm rit mentis, NE ad Mariam . Si criminú imma
reſpice
Sapien.7. deleas culpam . Veruntamen fapientia vicit ma- nitate turbatus, conſcientiæ fæditate confuſus,iu
litiam : cùm occafionem venix , quam à te Deus dicij horrore perterritus, barathro incipias ab
interrogando elicere tentauit, ſed non potuit, in forberi triftitiæ,deſperationis abyſſo :cogita Ma
theſauro indeficientis ſuæ pietatis inuenit.Reddi- riam.In periculis,in anguftijs,in rebus dubijs,Ma ve impetres
tur nempe fæmina pro fæmina, prudens pro fa- riam cogita,Mariam inuoca. Non recedat ab ore, eius oratióis
tua,humilis pro ſuperba : quæ pro ligno mortis, non recedatà corde,& vrimpetres eius orationis fuffragiũ, nó
guſtum tibiporrigat virę,& pro venenoſo cibo il- fuffragiū, non deſeras conuerfationis exemplum . deſeras cone
lo amaritudinis, dulcedinem pariat fructus æter- Ipfam fequens,non deuias: ipfam rogans,non de- uerfationis
ni.Muta ergò iniquæ excufationis verbum in vo- ſperas:ipfam cogitans,non erras . Ipfa tenentenon
cem gratiarum a &tionis, & dic : Domine, Mulier corruis,ipſa protegente no metuis , ipfa duce non
quam dediſti mihi, dedit mihi de ligno vitæ , & defatigaris,ipſa propitia peruenis, & ficin temet
comedi, & dulce fa&tú eſt ſuper mel ori meo, quia ipſo experiris,quàm meritò dictum fit, Et nomen
in ipfo viuificáfti me. Ecce enim ad hoc miffus eft virginis Maria.
Laus B.Vir . angelus ad virginem . O admirandá & omni ho- 7. AVGVSTINVS ſermone fecundo de An
giais.
nore digniſſimam virginem ,ô fæminam fingula- nunciatione Dominica, vt fuprà quæſt. decima
riter venerandam, ſuper omnes fæminas admi- quinta ,teftimonio quarto.
rabilem ,parentum reparatricem , pofterorum vi- 1.B. AMBROSIVS in primum caput Lucæ :
Gratia ,qu10
uificatricem . Miſſus elt, inquit, angelus ad virgi-, Bend ſola gratia plena dicitur, quz ſola gratiam , nulla alla
nem . Virginem carne,virginem mente, virginem quam nulla aliameruerat,conſecuta eft, vtgratix meruerat,
profeſſione, virginem deniquè qualem defcribit repleretur authore. cóſecuta eft.
1.Cor.7. Apoftolus,mente & corporefan &tam . Nec noui- 2. BERNARDVS ſermone nono ex paruis:
ter, nec fortuitu inuétam, fed à feculo ele &tam : ab Chriftus quifactus eft nobis ſapientia à Deo, & iu- 1.Cor.1,
altiſlimo præcognitam & fibi præparatam ,ab an- ftitia, & fan & ificatio, & redemptio ,de finu patris
gelis ſeruatam , a Patribus præfiguratá, à Prophe- ad nos veniens ædificauit fibi domum, ipfam fci
Vaticinatio .
nes de ca. tis promiſlam . Scrutare ſcripturas, & proba quæ licet matrem ſuam Virginem Mariam : in qua fe- Prouer.g.
dico. Vísne vt & ego aliqua ex his teſtímonia hic prem columnas excidit. Quid eft in ea ſeptem co
inſeram ? Vt pauca loquar de pluribus,quam tibi lumnas excidere, nisì ipfam dignum fibi habita
aliam prædixiſſe Deus videtur, quádo ad ſerpen- culum fide & operibus præparare N ? imirùm ter- Habitaculum
Gea.s. tem ait: Inimicitias ponam inter te & mulierem ? narius numerus ad fidem propter ſanctam Trini. S. Trinicatis.
Et fi adhuc dubitas, an de Maria dixerit : audi tatem , quaternarius pertinet ad mores, propter
quod ſequitur, Ipfa conteretcaputtuum .Cui hæc quatuor principalesvirtutes. Quòd autem in bea
feruata victoria eft,nisì Mariæ Ipfa proculdubiò ta Maria ſancta Trinitas fuerit ( fuerit dico per
caput contriuit venenatū, quæ omnimodam ma- preſentiam maieftatis)vbiſolus filius erat per fuf
ligni ſuggeſtionem tam de carnis illecebra,quàm ceptionem humanitatis :teftaturnuncius celeftis;
demétis ſuperbia deduxit ad nihilum . Quam ve qui ei arcana myfteria referans,ait,Auegratia ple- Luc.i.
Prouer 31. rò aliam Salomon requirebat, cùm dicebat:Mu- na , Dominus tecum . & poft pauca,śpiritus fanétus
lierem fortem quis inueniet ? Et multis teftimo- ſuperueniet in te, & virtus altiſlimi obumbrabit
nijs in medium productis, ità concludit : Vides tibi. EccehabesDominum , habes Virtutem altif
quàm pulchrè & concorditer ſanctorummira fa- fimi, habes Spiritumſanctum , habes Patrem &
da, & myftica di&ta fibi inuicem concinunt ? Vi- Filium & Spiritum ſanctum . & c. Et poft pauca :
des quàm ftupendum fit hoc vnum de virgine, & Vtrùm auté & quatuor principales virtutes tan- Poffedit qua.
in virgine fačtum miraculum ,quod totmiracula quam quatuor columnas poſſederit, inquifitione tuorvirtutes
prçuenerunt,totmiracula promiſerunt?Vnus ni- dignum videtur. Primùm ergò videamus an for. cardinales ,
mirùm fuit Spiritus prophetaru :& licèt diuerfis titudiné habuerit. Quz nimirùm virtus quomo
modis, fignis & temporibus eandem rem diuerſi dò illi abeſſe potuit,quę abiectis ſecularibus pom
non diuerſo fpiritu & pręuiderút & prędixerunt. pis, fpretis voluptatibus carnis, ſoli Deo in vir
Exod . 3.
Num.17. Quod Moyfi monftratum eft in rubo & igne , Aa- ginitate viuere propoſuit? Nisì fallor,hæcvirgo
Jud.6 . roni in virga & More, Gedeoni in vellere& rore, eft quæ apud Salomonem legitur :Mulierem for- Pronet.s ..
Proucr.31 . hoc aperte Salomon præuidit in forti muliere & tem quis inueniet ? Quæ adeò fortis fuit, vt illius
Hicrc.31 .
Eſa. 7. eius precio ,apertiùsHieremias præcinit de fæmi- ſerpentis caputcontereret, cui à Domino dictum
na & viro, apertiſſimè Eſaias declarauit de virgi- eſt: Inimicitias ponam inter te & mulierem , & in- Gen.z.
ne & Deo . Et in fine ſermonis : Loquamur pauca ter ſemen tuum & femen illius : ipfa cõceret caput
Mariæ nome & fuper hoc nomine (Maria) quod interpretatú, tuum . Porrò quòd temperans, prudens, & iufta
ſignificar, at maris ftella dicitur: & matri virgini valdè conue- fuerit,ex angeli collocutione, & fua ipfius refpon
que ipfa fel. niéter aptatur. Ipſa nanque aptiflimè fideri com- fione luce clarius comprobamus.& c. Etpaulò in
içcóparatur. paratur: quia ficut fine fuicorruptione fidus ſuú feriùs:Fuit igitur beata Virgo Maria ,fortisin pro
emittit radium ,fic abfq fui lęſione virgo parturit pofito ,temperans in filentio ,prudens in interro
filium.Necfideri radius ſuam minuit claritatem , gatione,iufta in confeſſione.
Num . 24 . nec virgini filiusſuam integritatem.Ipfa eft igitur i.C. LV CAE primo: Spiritus fan &tus fuperue
nobilis illa ſtella ex lacob orta, cuius radius vni- niet in te, & virtus altiſſimi obumbrabit tibi.
uerfum orbem illuminat: cuius ſplendor , & præ- 2. JOANNIS primo: Verbum caro factum eft,
fulgetin ſupernis, & inferos penetrat, terras etiá & habitauit in nobis. 1
perluftrans, & calefaciens magìs mentes, quàm 3: PSALMO decimooctauo : Et ipfetanquam
corpora, fouet virtutes, excoquit vitia .Ipla in- fponfus procedens de thalamo ſuo . Exultauit vt
quam eft preclara & eximia ftella, ſuper hoc mare gigas ad currendam viam, à fummo cælo egreſſio
Micat meri • magnum & fpatiofum neceffariò ſubleuata, mi- eius.
tis .
cans meritis, illuftrans exemplis.O quiſquis te in- 1. D. ESAIA E feptimo:Ecce virgo concipiet &
telligis in huius ſeculi profluuio magis inter pro- pariet filiū ,& vocabiturnomen eius Emmanuel .
cellas & tem peftates Auctuare, quàm per terram 2. EZECHIELIS quadragefimoquarto:Por
ambulare : nè auertas oculos à fulgorehuius ſide- ta hæc clauſa erit: non aperietur, & virnon tranſi
Inuocanda ris, fi non vis obrui procellis. Si inſurgant venti et per cam :quoniam Dominus Deus Iſrael ingref
Maria in ten
tatione & pe. tentationum , fi incurras ſcopulos tribulationum : ſus eft per eam , erito claufa principi .
riculis . refpice ftellam ,vocaMariam .Siiactaris ſuperbię 3. LUCAE primo: Reſpexit humilitatem an
vndis,fi ambitionis, fi detractionis, fi æmulatio- cillæ ſuæ : ecce enim ex hoc beatam me dicent
nis: reſpice ftellam ,vocaMariam.Si iracundia ,aut omnes generationes. Quia fecit mihi magna qui
auaritia, aut carnis illecebra nauiculam concull potens eft.
4. CANTI
 ANGELICA .
CANTICORVM quarto : Tota pulchra
es amica mea , & macula non eft in te .
S. AMBROSI VS in epiſtola octogefimapri-
ma ad Syriciú Papam :vtſuprà de ſymbolo , quęlt.
decima, A.teftimo.decimoquinto .
6.1. HIERONYMVS aduersùs Heluidiú pro-
bat perpetuam virginitatem Mariæ ,& argumen-
ta contraria refutatex profeſſo.
7. IDEM in Apologia ad Pammachium pro
libris aduersùs Iouinianum , capite octauo : Chri-
ftus virgo, mater virginis noftri virgo perpetua,
loan.20.
Luc.23. mater & virgo :lefus enim claufis ingreffuseſt ofti-
js: & in ſepulcro eius, quod nouum & in petra du-
riſiima fuerat excifum , nec anteà quis, nec pofteà
Cant.4 .
Joel 3. poſitus eft.Hortus concluſus, fonsfignatus:dequo
fonte ille Auuius manat , iuxta loël, qui irrigat
torrentem vel funium , vel ſpinarum : funiú pec-
catorum , quibus anté alligabamur :ſpinarum ,
qux ſuffocant fementem Patrisfamiliâs. Hxc eſt
Ezech.43.4 + porta orientalis, vt ait Ezechiel, ſemper claufa &
lucida , operiens in fe vel ex fe proferens fancta
ſanctorum , per quam ſol iuftitiæ & pontifex no-
fer ſecundùm ordinem Melchifedek ingreditur
& egredicur. Refpondeant mihi, quo modo le-
loan.co.
ſus ingreſſus eft claufis oftijs, cùm palpandas ma-
Luc.24.
nus ,& latus cöfiderandum , & offa carnema mon-
Vt ianuis ftrauerit, nè veritas corporis phantaſma putare-
clauſis in tur : & ego reſpondebo, quo modo fancta Maria
greffus,itàex fit & Mater, & Virgo : virgo poſt partum, mater
matre virgi. antequàm nupta. Igitur vt dicere cæperamus,
ne patus .
Virginitatis Chriſtus virgo, virgo Maria , vtriuſque ſexus vir-
vtriuſq; ſexus ginitatem dedicauere.
dedicatio . 8. AVGVSTINVS libro de natura & gratia,
capite trigefimoſexto:Excepta ſancta virgine Ma-
ria,dequa propter honorem Domini nullá pror-
Maria finc ſus, cùm de peccatis agitur,habere volo quæftio-
peccato. nem : * Vndèenim ſcimus, quid ei plus gratiæ col.
* vel vtlegit latum fuerit ad vincendum omni ex parte pecca-
S. Thomas tum,quæ concipere ac parere meruit eum ,quem
.
Inda enim conftat nullum habuiffe peccatum . Hac ergò vir-
Icimus, quod gine excepta , fiomnes illos fanctos & fanctas cùm
ciplusgrauię hîc viuerent, congregare poffemus, & interrogare
rit ad vincen verùm eſſent fine peccato, quid fuiſſe reſponſuros
dum omniex putamus?vtrùm hoc quod Pelagius dicit ,an quod
parte pecca. loannes Apoftolus:Rogo vos,quantalibet fuerint
tum ,quod in hoc corpore excellentia fanétitatis, fi hocinter-
1.loan.i.
rogari potuiffent, nónne vna voce clamâffent; $ i
dixerimus quia peccatum non habemus,nofipfos
ſeducimus, & veritas in nobis non eft ?
9. CONCILIVM Tridentinú ſeſſione quin-
Cócepcio B. ta in decreto de peccato Originali : Declarar tamé
Virginis.
hæcipfa fancta fynodus, non eſſe fuæ intentionis
compræhendere in hoc decreto , vbi de peccato
originali agitur, beatam & immaculatan virgi-
nem Mariam , Dei genitricem , fed obferuandas ef
ſe coſtitutiones fel.rec.Xifi Papæ . III . ſub pænis
in eis conftitutionibus contentis , quas innouat.
10. ET ſeſſione ſexta, canone vigefimotertio : Si
quis hominem femel iuftificatum ,dixerit ampli-
ùs peccare non poffe, neque gratiam amittere :at-
que ideò eum ,qui labitur & peccat,nunquàm ve-
rè fuiſſe iuftificatum , aut contrà, poffe in tota vita
peccata omnia, etiam venialia vitare, nisi ex ſpe-
. Maria ſine ciali Dei priuilegio, quéadmodùm de beata Vir
peccato ve
niali. gine tenet Ecclefia : anathema fit.
1. E ESAIAE vndecimo: Egredietur virga de
radice leſſe, & Alos de radice eius afcendet. Et re-
quieſcet ſupeream ſpiritus Domini, fpiritus ſapi-
entiæ & intellectus, & c .
2. IOANNIS decimoquinto : Ego ſum vitis,
vos palmites. qui manet in me, & ego in co, hić
fert fructum multum : quia fine me nihil poteftis
facere.
3. LVCAE vndecimo : Factum eft autem cùm
hæc diceret, extollens vocem quædam mulier de
turba, dixit illi : Beatus venter qui te portauit,
& hubera quæ fuxifti. Atille dixit : Quinimmò :
Q. XVIII. 63
Beati qui audiuntverbum Dei , & cuftodiunt il
lud .
1.F. EPHRAEM in oratione de laudibus fan- Laudes B.
& tiſlimæ Dei matris : Intemerata prorſus pura Virginis .
virgo Deipara, regina omniuni, ſpes deſperanti- Spes deſpe.
um ,dominamea gloriofiflima, eademqz optima, rantiun .
ſublimior cælicolis, purior ſolis radijs & fplédo
ribus,honoratior Cherubim & Polyommatîs, id
eft,multoculis fpiritibus, ſanctior Seraphim , &
nulla comparatione cæteris omnibus ſuperis ex
ercitibus gloriofior, ſpes Patrum , gloria Prophe
tarum , Apoſtolorum præconium , & honor Mar
tyrum , ſanctorum lætitia, & lumen ftudioforum
Abrahá,Iſaac & Iacob, decus Aaron, Moyfis fplen
dor, & Gedeonis vellus, Hierarcharum cetus, & Iudic.6.
omnium ſanctorum ac virginum corona, ob ful
gorem inacceſfa. Acerra aurea ,lucernamicantiſli- Exod.39.
ma, vrna cæli manna geſtans,tabula fcriptam le- Heb.9 . '
gem ferensmortalibus, arca vera, charta diuiniſ
lima, omnium princeps, circunſpecta & lucifera
virgo , confolatio fanctiſlima, & omnium dux , fa
cratiſlima puella. O rube incombufte, & patens Exod.3 .
prædium , & viridans Aaron illius virga. Virga Num.17 .
profectò extitifti, & nos filius tuus. E radice Da- Efa.11.
uid & Salomonis germinauit Chriſtus nofter cre
ator, Deus & Dominus omnipotens, altiſſimus &
ſolus. Tu quo ad corpus,Deum & verbūgenuiſti, Per Mariam
virgo ante partum ,virgo in partu, virgo poft par- conciliati.
Chrifto re
tum. Per te reconciliati fumus Chrifto Deo meo
filio tuo . Tu peccantium & auxilio deftitutorum adiutrix,
adiutrix . Tu portusprocella vexatoru , folatium portus,libe
ratrix,rede.
mundi , carcere clauſorū liberatrix celeberrima. prio, ſalus,
Tu orphanorum ſuſceptio, tu captiuorü redem- ipes poft De.
prio,tu ægrotantium exultatio, & omnium falus. um Maria.
Tu ſolitariorum ſtabilimentū, & ſpesmundano
rum.Tu virginum decus, corona ,& gaudium.Sub
alîs tuis cuftodi me & protege. Miſerere mei, qui Implorat au
fum luto inquinatus, qui ſceleribus quáplurimis xilium
Virginis.
creatorem Deum meum & Iudicé offendi, nè ad
uersùs me glorietur ſatanas exitiofiffimus. Non
mihi alia fidutia ô virgo fyncera. Tu enim meus Nota Maria
portus ô virgo inuiolata , & præſens auxiliatrix. maſtix .
Deniquè fub tutela & protectionetua totus ſum .
Crebris lachrymiste o celeberrimamater implo
ro ,& aduoluor tibi domina mea fuppliciter cla
mans,nèdulcis filius tuus , & vitæ omnium dator,
ob multa quæ patraui ſcelera, tollat me de medio
& c. Dignare virgo te tuum feruü laudare, & dice- Salutat B.
re : Aue Deifplendidiflimum & luculentíflimum Virginem.
vas: aue domina Maria,gratia plena :ane inmuli
cribus virgo beatiſſima: aue ftella fulgétiſlima, ex
qua Chriftus prodijt :aue illuftriſlima lux, mater
& virgo : aue quę mirificè regem omnium peperi
fti: aue per quam nobis fol pręclariſfimus illuxit:
aue domina cunctis ſublimior : aue cáticum Ches
rubim , & hymnus angelorum : aue pax, gaudium , ſalus
Pax, mundi.
gaudiú,
& falus mundi : aue generis humani lætitia : aue
Patrum præconium , & prophetarum decus :aue
Martyru pulchritudo, & corona fan &torum : aue
piorum gloria , & in ſolitudine degentiū hymnus:
aue præclariſſimum hierarcharum cæleftium or
namentum : aue præſtantiſſimum orbis terræmi
raculum : aue lignum vitæ,gaudium & voluptas:
ane vallum fidelium , & müdi falus: aue tranquil
le portus,& à Auctibusagitatorum liberatrix :aue Liberatrix &
noſtra periclitantium auxiliatrix : aue flosgratiæ auxiliatrix . ·
& cóſolationis: aue refugium peccatorum , & ho- Refugium ,
fpitium :aue ſpes omnium proborum aduerſis ca- fpes, tutela .
libus afAlictorum :aue conuerſorum refugium : aue
virorum iuxtà mulieruma regina & tutela: aue
mundi mcdiatrix gloriofiffima: aue vniuerfi ter- Müdi media.
rarum orbis auxiliatrix : aue domina, ſceptrum trix & conci
.
fidelibus tuis impetrans : aue porta cælorū , aſcen
fus omnium : aue reſcramentum portarum para
difi: aue quæ mærores fedâſti, adornatrix omni
um : aue clauis cælorum & regni Chrifi & c . Prc- Per B. Virgi .
cibus Dei genitricis ſemper virginis, & exercitus nis cenácto
F 2 cælefti- suin preces
 64 Q. XVIII. DE SALVTATIONE
miſericordi- cæleftium , ac cætus angelorum , Cherubim , Sera-
am fagitat à phim ,Prophetarum ,Martyrum ,Hierarcharum ,
Deo.
fanëtorum ſtudioſorü interceſſionibus, & omni-
um beatorum fupplicationibus, miſerere tuæ cre
aturæ Deus mi clementiſſime. A dextris in hora
iudicij colloca humiles feruos tuos. Nè ô Domi-
ne vitæ author ad opera,quæ nosmortales legem
præuaricati commifimus, aſpexeris: quin potiùs
afpice ad mitiſlimam humanitatem & mifericor-
diam tuam.Amen .
Oratio ad B. 2. IDEM in oratione ad fan & iflimam Dei ge-
Virginem . nitricem :Immaculata ,impolluta , incorrupta ,pu- patiens: vt in quęžt.ſequenti in itxtu E. & ibidem
Vnica ſpes dica virgo, Dei fponfa, domina noftra, vnica fpes in teſtimonio .
fublidiá, au- deſperatorü,oppreſſorum ſubfidium , & ad te cur
xilium , pro- rentium auxilium præſentiſfimum , omnium de-
fugių præſen. nique Chriftianorum profugium : mea ſordidif-
tiſſimum ad
quiduis à fi fimâ, indigniső labijs expreſiam orationem , ad-
lio impetran. mitte ,nec nocuum quidem filium , meum autem
dum . herum & Deum , materna tua liberalitate volens
exora,vt mihi quoquèmitiſlimailla ſuæ pietatis
viſcera referet , & pofthabitis innumerabilibus
peccatis meis,ad pænitentiá me cóuertat,probeiß
ſua cóplere mandata cõcedat. Adfis mihi femper
virgo miſericors, clemens, & benigna, in præſenti
Proteatrix & quidem vita ferués protectrix & auxiliatrix ,ho-
auxiliatrix, ſtiles impetus repellens, & me deducens ad falu
prçfertim in
hoia mortis tem , ac in ſupremo vitæ momento miſeram me
& iudicij. am animá conſeruas, & tenebroſos malorum dæ-
monum aſpectusab ea procùl abigens: in terribili
autem die iudicij ab æterna damnationeme libe-
râns, poftremò inacceſſæ tui filij & Dei gloriæ me
Per intercer. hæredem efficiens. Quam per intercefſionéfauo-
Lionem eius rem tuum domina mea ſanctiſlima,Dei mater,
nam cöfequi te etiam atp etiam oro, affequi valea gratia, miſe
cxoptat. ratione, & humanitate vnigenititui filij Domini,
& Dei,ac Saluatoris noftri Ieſu Chriſti, cui conue-
nit omnis gloria ,honor, & veneratio cum æterno
eius Patre , & ſanctiſlimo optimo ' vitæ authore
ſpiritu nūc & feniper , & in fecula ſeculorú, Amen .
3. ITEM in Threno ſeu lamentatione fanctiffi-
mæ Dei genitricis,quæ dicitur fancta & magna pa-
Oratio ad B. raſceue:Nos teô immaculata & benedicta filijtui
Virginem.
Dei omnium mater inculpata, pura,integra, fa-
Spes deſpe. croſanctiſlima, deſperantium fpes & danınato-
rantium .
Luc.i. rum, collaudamus: benedicimus tibi , vt gratia
plena quæ Chriftü genuifti, omnes tibi aduolui-
mur, omneste imploramus.Erue nosô intemera-
ta à cunctis diaboli tétationibus. Eſto noftra con
Conciliatrix ciliatrix & aduocata in hora iudicij, libera nos à
& aduocata . futuro igne & tenebris : & cui filijgloria virgo nos
Spes Chrifti , dignare. Tu nanque es ſpes apud Deum Chriftia-
aborum
Deum. apud norum ſanctiſſima, cui honor in ſecula ſeculo-
rum.Amen .
4. IRENAEVS libro quinto aduersùs hære-
ſes:vt infrà,quæft.fequentiin textu A.
5. GREGORIVS Naziázenus oratione deci-
maoctaua, quæ eft in laudé S.Cypriani martyris :
Virgo quædã erat patritio genere nata, honeſtisa
moribus prædita. Huius amore magnus Cypria-
nus captus eſt, eiusop pudicitiam tentabat, ac pro
lenone,non vetula quadam muliercula ad huiuf-
modi res idonea, ſed dæmone quodá, corporum
ac voluptatis amante vtitur. At puella fimulatæ
malum perſenſit, atque infidias intellexit, defpe-
ratis omnibus alijs remedijs, ad Deum confugit,
atque aduersùs deteſtabilem amorem , fponfum
Dan.13. fuum patronum ac defenſorem aſſumit, qui & Su-
fannam mortis periculo liberauit, & Thecla ſer-
uauit, illam à fæuis presbyteris, hanc à tyranno
ipfius proco, patreqzmagis tyrannico . Quem tan
Luc.9. dèm hunc ? Chriftum , qui & fpiricus increpat, &
Matth.14 . eos , qui merguntur , ſubleuat, & pedibus mare
peragrat, & fpirituum legionem in profundum
mittit & c. Hæc, atque his plura commemorans,
Virgo B. Ma. Virginema Mariam ſupplex obſecrans, vt peri-
riam inuoca- clitanti virgini fuppetias ferret , ieiunij & cha-
uit, & exau.
dita fuit. meunix pharmaco ſeſe communit : partìm vt
formæ venuftatem tanquàm infidiofam obſcura
ret,ficaz flammæ materiam ſubtraheret, ac libidi
nis facem abſunieret: partìm vt per ſuî affli&tio
nem propitium fibi Deum & exorabilem redde
ret. Neque enim Deus vlla reperindè, atq; corpo
risærumna,cóciliatur : lachrymisa miſericordia
viciſsìm rependi ſolet. Virgo ſuperat, dæmon ſu
peratur. Tentator ad amantem accedit,ſeqs fuc
cubuiſſe indicat ; eam ob cauſam ab eo con
temnitur.
6. IDEM in tragedia , quçinfcribitur, Chriftus
FVLGENTIVS in fermone de laudibus
Mariæ ex partu Saluatoris,vtfuprà , quzſtione de
cimaquinta ,teſtimonio octauo.
8. ANSELMVS Archiepiſcopus Cantuarien
fis in libro de excellentia gloriofiffimæ virginis
Mariæ, capite duodecimo :Rogamus te domina Inuocatio B.
per ipſamgratiam ,qua te pius & omnipotens De- Virginis .
us ficexaltauit, & oninia tibi fecum pollibilia eſſe
donauit, quatenus id apud ipſum nobis impetres
& obtineas, vt plenitudo gratix, quam meruifti,
in nobis ficoperetur,quô participium beati præ
mij nobis eius miſericorditer quando codone
tur. Ad hoc quippe Deus nofter per te factus eft
frater nofter,vt quemadmodùm ipſe dignatus eft
conſors fieri noftræ humanitatis, fic nos merean
mur confortes fieri fuæ diuinitatis. Intende ergo
domina pijſlima, vt nobis ad effectum proueniat,
propter quod Deus nofter ex tuo caftiſlimo vtero
factus homo inter homines venit: nec fis quæſu
mus exoratu difficilis, quia proculdubiò idem
benigniffimus filius tuus Dominus nofter Iefus Chriftus ad
Chriſtus erit ad concedendum quicquid voles facili concedédum
s quic.
promptiſſimus & exaudibilis. Tantummodò ita quid Maria
que velis ſalutem noftrá , & verè nequaq uàm falui poftulauerit.
effe non poterimus.Quid igitur ftringet larga mi
fericordiæ tuæ viſcera Dominacontra nos, vtno
lis faluare nos? Certè Deus nofter (tefte Propheta) Pfal.ss. & 143.
miſericordia noftra eft, & tu eiuſdem Domini no
ftri abfą dubio vera mater.Si tu ergò que Dei ma- Mater miſe
ter es, & cô reueràmiſericordiæ mater & gratix, fedicitur
denegas nobis effectú miſericordiæ , cuius tam mi- Maria .
rabiliter facta es mater , quid facienus, cùm idem
filius tuusaduenerit cun & osęquo iudicaturus iu
dicio ? Subueni ergò nobis domina pijſlima, &
non confiderata peccatorum noftrorum multi
tudine, velle tuum ad miſerendum nobis infle .
éte. Cogita quæſo & recogita apud te, quia non ad
damnandum , ſed ad faluandum peccatores con
ditor nofter ex te factus eft homo.Cur itaque non
iuuabis nos peccatores,quádo propter nos in tan
tam celfitudinem es leuata, vt te dominam habe
at & veneretur omnis pariter creatura ? Ab initio Sub ciuspre.
fidiü confu
renouationis humanæ omnibus ſub tuum præfi gičtibusfcm .
dium confugientibus hucuſquèſuccurrifti,& id Perfuccurrit .
circò prx omni creatura , omni laude digniſſima
dici & effe meruifti. Eià ſuccurre, oramus, vt laus
quam per tot ſecula dignè poſſediſti, continua ti
bi durer in gratia ipfa , qua mundo perdito ſub
uenifti. Tibi ergò nos commendamus, tu pro
cura nè pereamus: effice potiùs, vt falus noftra
de die in diem multiplicetur, & filio tuo Domino
noftro Ieſu Chriſto vita noftra iugi deuotione fa
muletur.
9. BERNARD VS ſermone ſecundo Domini
cæprimæ poſt octauas Epiphaniæ :Quotids mihi
neceſsè eft,fratres, poft lachrymoſas querimonias
veſtras exorare matrem miſericordiæ ,vtſuggerat
ſuo benigniſſimo filio , quoniam vinum non ha
beatis ? Etipſa, dico vobis, chariſlimi, ſipièà no- Mariz inuo.
bis pulſata fuerit, non deeritneceſſitati noftræ : catio.
quoniam miſericors eft, & mater mifericordiæ . Mater miſe
ricordiz .
Nam fi compaſſa eſt verecundię illorum ,à quibus
fuerac inuitata :multò magis compatietur nobis,
fi piè fuerit inuocata. Placent enim illi nupriz
noſtra ,
1
 ANGELICA Q. XVIII, 652

noftræ, & pertinent ad cammultò ampliùs illis, tionem fanétis tuis precibus obtinédo.In hac quo
Pral. 18 . nimirùm decuius vtero tanquàmè thalamo fuo què die folennitatis & lætitiæ dulciffimum Marię
cæleftis fponfas proceffit, nomen cum laude inuocantibus feruulis, per te
10. IDEM fermone primoin Affumptione bea- regina clemens gratiæ fuæ munera largiatur Jeſus
tæ Mariæ : Præceſſit nos regina noſtra, præceffit , & Chriftus filius tuus Dominus nofter: qui eſt ſuper Rom.9.
tam gloriosè ſuſcepta eft,vtfiducialiter fequantur omnia Deusbenedictusin ſecula .
Cantic.s. dominam feruuli clamantes, Trahenos poft tein 12, DAMASCENVS oratione prima de nati
Aduocata .
odore vnguentorum tuorum curremus.Aduoca- uitate B.Marię:Saluto te,Maria ,dulciſfimum An
tam præmifit peregrinatio noftra, quæ tanquàm ne pignus. Meritò te beatā predicantomnes gene
Mater miſe.
ricordiæ. iudicis mater, & mater miſericordiæ fuppliciter rationes, vt eximium humanigeneris deçus. Tu Maria gloria
& efficaciter falutis noftræ negotia pertractabit. facerdotum gloria, Chriſtianorú ſpes,virginitatis ſacerdotum ,
Aſcendés ergò in altu virgo beata, dabit ipſa quo- feraciffima planta. Per te enim virginitatis pul ſpes.
que dona hominibus. Quidni daret? Siquidem chritudo latiſfimėſeſediffudit.Benedicta tu inter
Regina cælo. nec facultas ei deeffe poterit, nec voluntas. Regi- mulieres, & benedictus fructus vētristui. Qui Dei
rum .
na cælorum eft,miſericors eft. Deniquèmatereft genitricé re confitentur ,benedicti funt: & qui in
täta fit pietas vnigeniti filij Dei . Nihil enim fic poteft poteftatis, ficiantur , maledi &i . O Ioachim & Annæ filia, ac Inuocat B.
feu poteftas . eius feu pietatis magnitudiné comendare:nisì for- ' Domina, peccatoris orationem accipe, ardenter virgine,ſpé
té žue non creditur Dei filius honorare matré, aut tamen amantis,accolentis,te'oz folam gaudij ſpem gaudii, vita
dubitare quis poteft omninò in affe& ūcharitatis habentis ,vitæ anciſtitem , in gratiam cum filio me sam falutis.
tráfiffe Marięviſcera,in quibus ipſa queex Deo eft reducentem ,firmamo ſalutis arram.Peccatorum
charitas nouem menfibus corporaliter requieuit. farcinam diſcute, id'o quod menti meæ tenebras
ITEM ſermone quarto in eadem ſolennita- offundit,acterrenam craffitiem diſlipa.Tentatio
Maria inuo- te: Sileat miſericordiam tuam ,virgo beata,fiquis nes comprime , pieos ac fanctè vitam meam gu
cata nemini
deeft, eft ,qui inuocatami tein neceſſitatibus fuis fibi me- berna, atquead cæleftem beatitudinem fac te du
minerit defuiſſe. Nos quidem feruuli tui cæteris ceperueniam . Pacem mundo,atque omnibus hu
in virtutibus congaudemus tibi , fed in hac potiùs iufce vrbis incolis recte de religione fentientibus
nobis ipfis.Laudamus virginitatem ,humilitatem abfoluta numeris omnibus lætitiam ac ſempiter
miramur, ſed miſericordia miſeris ſapit dulciùs,
nam ſalutem , per tuorum parentum ac totius Ec
miſericordia amplectimur chariùs, recordamur cleſiæ complementi preces concilia.Fiat, fiat. Aue
fæpiùs, crebriùs inuocamus. Hæceft enim , quệto : gratia plena, Dominus tecum : benedicta tu inter
tius mundi reparationé obtinuit, falutem omni- mulieres, & benedictus fru & us ventris tui Ieſus
um impetrauit. Conftatenim pro vniuerſo gene- Chriſtus Dei filius.
Luc.s.
re humano fuiſſe ſolicitam , cui di &um eft : Ne ti- . 13. ET in carminibus ad B.Virginem :Inuitupe
meas Maria:Inuenifti gratiam ,vtiquè quam quæ- rabilem Deipara fpem tuam habens ſeruabor, de- spes.
rebas. Quis ergò miſericordiæ tuz, ô benedicta, fenfionem tuam poffidens, per quam , o púra,non
longitudinem & latitudinem , fublimitatem & timebo : perfequar inimicos meos, & in fuga ver
profundum queat inueftigare? Nam longitudo tam, ſolam habens vt thoracem protectionem tu
eius vſque in diem nouiſſimum inuocãtibus eam am , & omnipotens auxilium tuum : & deprecor
fubuenit vniuerſis. Latitudo eius replet brbéter- clamáns tibi :Domina, ſálua me interceſfionibus Salaamein
rarum , vt tua quogmiſericordia plena fit omnis tuis. Item : Gloriofa ,fempervirgo, mater Chrifti cerceffionibus tuis .
terra . Sic & fublimitas eius ciuitatis ſupernæ inue- Dei , adduc noftram deprecationem filio tuo &
nit reftaurationem , & profundum eius fedenti- Deo ,vtfaluet per te animas noftras. Iterum :Miſe
bus in tenebris & in vmbra mortis obtinuit re ricordiæ ianuam aperi nobis bencdieta Deiparą:
Matiz in oës demptionem.Per te enim cælum replétum ,infer- ſperantes igitur in te , nè aberremus : liberemur
beneficia. nus euacuatus eft, inftauratæ ruinæ celeftis Hieru- per te à calamitatibus: tu enim es ſalus generis ho- Salus homi.
num.
falem ,expectantibusmiſeris vita perdita data .Sic minum . Ad eandem : Agnoſcens multitudines
potétiffima & pijſlima charitas & affectu compa- mcorum Deipara peccatorum , ad te confugi, ô 1
tiendi, & ſubueniendi abundar effectu,æquè locu- fan & a, ſalutis indigens;viſita ægrotantem meam
ples in vtroque. Ad hunc igitur fontem fitibunda animam ,& pete à filio tuo & Deo modò dari mi
properet anima noftra, ad huncmiſericordiæ cu hi remiſionem eorum , quæ feci, malorum ,ſola
mulum tota ſolicitudine miſeria noſtra recurrat. fan & a, ſola benedicta. Denique eidem : Omnem
Sit pietatis tuæ ipfam quam apud Deum gratiam fpem meam in te repono mater luminis: ferua me
inuenifti,notam faceremundo : reisveniam , me- ſub protectionem tuam .
delam ægris, puſillis corde robur, afflictis conſo- 14. CANTICORVM fecundo : Sicut lilium
lacionem , periclitantibus adiutorium & libera- inter fpinas,fic amica mea inter filias.

XIX .

Patrum de Maria Virgine teſtimonia .

A. IRENAEVS: Sicut Eua ſedu &ta cft ,vt effugeret Deum , ſic Maria ſuala hilo.capers

eft obedire Deo , vtì virginis Euæ virgo Maria fieret aduocata: & quemad

modùm adftri &um eſtmorti genus humanum per virginem , foluatur per
virginem : æqualance diſpofita virginalis inobedientia, pervirginalem obe
dientiam .

B. CHRYSOSTOMVS : Vtverè dignum & iuftum eft, glorificare te Deipa- In Liturgia.

ram & femper beatiſſimam & penitùs incontaminatam matrem Dei noſtri,

honoratiorem Cherubim , & gloriofiorem incomparabiliter Seraphim , quæ

citra corruptionem Deum peperiſti : verè Deiparam te magnificamus. Aue
gratiaplena Maria, Dominus tecum , benedi& ta tu in mulieribus, & benedi&tusfructus

ventris tui, quoniam faluatorem animarum noftrarum peperiſti.

C. AMBROSIVS : Sit nobis tanquàm in imaginc defcripta virginitas vi- Lib:12.de vis
3 taguc

1
 66 Q. XIX . DE SALVTATIONE

taque beatæ Mariæ , de qua velut fpeculo refulget ſpecies caftitatis & forma
virtutis. Quid nobilius Dei matre ? quid ſplendidius ea, quam ſplendor ele

git ? quid caftius ea , quecorpus fine corporiscontagione generauit? Talis fuit

Maria, vt eius vnius vita omnium diſciplina fit.

in Euang de D. ATHANASIVS: Quandoquidem ipfe Rex eſt, qui natus eſt ex virgine,

1 Deipara. idemque Dominus & Deus: eapropter & mater quæ eum genuit, & Regina
& Domina,& Deipara propriè & verè cenſetur. Ifta noua Euamater vitæ ap
pellatur,variegataque permanet ad primitias vitæ immortalis omnium viuen

tium.Dicimus eam igitur iterum atque iterùm & femper & vndequaquebea
tiſſimam . Adte clamamus,recordare noftrî ſan & iſſima virgo, quę etiam àpar
. Aue gratia plena, Dominus tecum : beatam te prædicant
tu virgo permanſiſti
omnium angelorum & terreſtrium hierarchiæ . Benedi &ta tu in mulieribus, &

benedictusfručtusventris tui. Interçede hera & domina, & regina, & mater Dei
pro nobis.
In trag.Chri.E. GREGORIUS NAZIANZ ENVS :
itus paticns.
O ter beata mater, ô luxvirginum ,
Quæ templa cælilucidißima incolis ,
Mortalitatis liberata fordibus,

Ornata iam immortalitatis esſtola :

Meis benignam ab alto auremexhibe verbis,

Measý virgo fuſcipe,obſecro,preces.

Ser..den:F. AVGVSTINVS : San &a Maria,ſuccurre miſeris, iuua pufillanimes,refo

ue flebiles,ora pro populo, interueni pro clero, intercede pro deuoto fæmi
neo ſexu : ſentiant omnes tuum iuuamen, quicunque celebrant tuam com
memorationem .
Serm.delay .
dib.Mariz . G. FvlgenTIVs : Fa &ta eft Maria feneftracæli, quia per ipfam Devs ve
rum fudit ſeculis lumen . Fa & a eft Maria ſcala celeſtis,quia peripfam Deus de

ſcendit ad terras, vt peripſam homines aſcendere mereantur ad cælos. Facta

eſt Maria reſtauratio fæminarum , quia peripfam à ruina primæ maledi io

nisprobantur eſſe ſubtractæ .

Ser.a.de Ad-H. BERNARDVS : Virgoregia ipſa eſt via ,per quam Saluator aduenit, pro

cunde hom. cedens de ipfius vtero tanquàm fponfus de thalamo ſuo. Per te acceſſum ha
fus CA.& in beamus ad filium , ô benedicta inuentrix gratiæ , genitrix vitæ , mater ſalutis,

Signamagni vt perte nos ſuſcipiat,qui perte datus eft nobis.

apparuit
in ſer.dena TESTIMONIA .
ciuitate Vir .
ginis . A. IRENAEVS libro quinto cótra hæreſes ,cap. um quærere.Nullum læderc,bendvelleomnibus,
decimonono : Sicut Eua ſeducta eft, & c. vt in tex. affurgere maioribus natu, æqualibus non inuide
B. CHRYSOSTOMVS in Liturgia, vt in re, fugereiactantiá, rationem fequi, amare virtu
textu , & fuprà quæſtione decimaquinta, teſtimo. tem. Quando iſta vel vultu læfit parentes ? quádo
fecundo . diſſenfitpropinquis ? quádo faftidiuit humilem ?
C. AMBROSIVS libro fecundo de virgini- quando derifit debilem ? quádo vitauit inopem ?
bus: Sit vobis ô fanetę virgines,tanquàm in imagi. Eos ſolos ſolita cetus virorum inuiſere, quos mi
ne deſcripta virginicas vita beatæ Mariæ , dequa fericordia non erubeſceret, neque præteriret ve
velut in fpeculo refulget ſpecies caftitatis & for- recundia. Nihil toruum in oculis, nihil in verbis
ma virtutis. Hincſumatis licet exempla viuendi, procax, nihilin a & u inuerecundum . Non geftus
vbi tanquàm in exemplari magifteria expreſſa fractior, non inceſſus folutior, non vox peculan
probitatis,quid corrigere, quid effugere, quid te- tior : vt ipſa corporis ſpecies ſimulacrum fuerit
nere debcatis, oftendunt. Primus diſcendi ardor, mentis, figura probitatis . Bona quippe domus
nobilitas eft magiftri. Quid nobilius Dei matre? in ipfo veftibulo debet agnofci, ac primo præ
Mariæ virtu- Quid fplendidius ea, quam fplendor elegit ? quid tendat ingreſſu , nihil intus latere tenebrarum :
tes,& quz vi- caftius ea, quæ corpus fine corporis contagionegen ve mens noftra nullis retinaculis corporalibus
fo
fuerir. ratio nerauit ? Nam de cæteris eius virtutibus quid lo- impedita, tanquàm lucernæ lux intììs pofita,
uendi
quar ? Virgo erat non folùm corpore, ſed etiam rìs luceat . Quid ego exequar ciborum parfimo
mente q : uæ nullo doli ambitu ſyncerum adulte- niam , officiorum redundantiam , alterum vl
raret affe& um . Corde humilis, verbis grauis,ani- tra naturam fuperfuiſſe, alterum pend ipfi natu
mi prudens, loquendi parcior, legédi ftudiofior. ræ defuiſſe ? Ilic nulla intermiņa tempora, hinc
non in incerto diuitiarum , ſed in prece pauperis congeminatos ieiunio dies :Et fi quando reficiédi Ieiunia Ma.
sją .
fpem reponens. Intenta operi, verecunda fermo- fucceffiffet voluntas, cibus plerunque obuius, qui
ne: arbitrum mentis folita non hominem , fed De mortem arceret , non delicias miniftraret. Dor
miro

1
 - ANGELICA . Q. XIX .
mire non priù : cupiditas, quàm neceffitas fuit : & ipfæ fint mecum . Sed non folùm fihidebent pro
tamen cuin quieſceret corpus, vigilare animus, deffe, quæ non ſolæ vixerunt fibi. Hæc parentes
qui frequenter in ſomnis aurleeta repetit,aut fo- redimat,hæc fratres. Pater iufte, mundus me non
mno interrupta continuat,aut difpofita gerit,aut cognouit: iftæ autem me cognouerunt, & mun
gerenda pronunciat. Prodire domo neſcia, nisì dum cognoſcere noluerüt.Quæ pompa illa, quan
cùm ad Ecclefiam conueniret, & hoc ipſum cum ta angelorum lætitia plaudentium , quòd habita
parentibus, aut propinquis. Domeftico opero- re mereatur virgo in cælo, quæ cæleftem vitam
fa fecreto , forenli ftipata comitatu, nullo meli- vixit in ſeculo?Tunc etiam Maria tympanum fu- Exod.ss.
ore tamen fuî cuftode, quàm feipfa: quæ inceſſu mens, choros virginales excitabit, cantantes Do
affatum venerabilis,non tam veſtigium pedis tol- mino, quòd per mare ſeculi, fine ſecularibus Au
'leret,quàm gradum virtutis attolleret. Vt tamen ctibus tranſiêrunt.Tunc vnaqueque exultabit ,di
alios liabeat virgo membrorü cuftodes fuorum : cens : Introibo ad altare Dei, ad Deum quilætifi- Pfal.43. & 4..
morum autem ſuorum fe habeat ipſa cuftodem . catiuuentutem meam . Immolo Deo facrificium
Plures erűt, de quibusdiſcat,ſeipſa le doceas, quæ laudis, & reddo altiſſimo vota mea. Neque enim
virtutes magiſtras habet : quia quicquid egerit, dubitauerim vobis patere altaria, quarum men
diſciplina eft.Sic Maria intédebat omnibus,quafi tes altaria Dei confidenter dixerim : in quibus
à pluribusmoneretur : licimpiebatomnia virtu- quotidiè pro redemptione corporis Chriſtus im
tis officia, vt non tam diſceret,quàm doceret . Ta- molatur. Nam li corpus virginis Dei templum
lem hanc Euangelifta monftrauit, talem angelus eft, animus quid eft , qui tanquàm membrorum
reperit, talem Spiritus fan & us elegit. Quid enim cineribus excitatis, ſacerdotis æterni redopertus
in fingulis moreri vt eam parentes dilexerint,ex- manu , vaporem diuini ignis exhalat ? Beatæ yir ,
tranei prædicauerint, quæ dignafuit, ex quaFili- gines, quæ tam immortali ſpiratis gratia , vthor
Loc.s. us Dei naſceretur ? Hæc ad ipſos ingreffus angeli u Aoribus, vt templa religione, vt altaria facer
inuenca domi in penetralibus fine comite,ne quis dote. Ergò fancta Maria diſciplinam vitæ in
intentionem abrumperet,ne quis obftreperet.Ne- formet.
que enim comites fæminas defiderabat, quæ bo- D. ATHANASIVS in ſermoneſuper Euage
nas conrites cogitationes habebat. Quinetia tum liūde ſanctiſſima noftra Deipara : Quandoquidé
fibi minùs ſola videbatur, cùm fola eſſet. Nam ipſe rex eft, qui natus eft ex virgine & c.vt in textu.
quemadmodùm ſola, cui tot libri adeſſent, tot E. GREGORIVS Nazianzenus in fine Tra
Archangeli,totProphetæ ? Deniquè & Gabriel cá, gædiæ ſuæ , quæ inſcribitur, CHRISTVS patiens:
vbi reuiſere folebat, inuenit : & angelum Maria Inuocat B.
Veneranda, ô virgo ,cafta,felicißima,
Virgincm in 3
quafi viri ſpecie mota trepidauit, quafi non in Quando beata nunc beatorum in polo cælo glorifi
cognitum audito nomine recognouit. Ità pere , Exuta quicquidfacis humana ſedes catani.
grinata eft in viro, quç non eft peregrinata in an Aeternitatis pallio ornata , vt dea
gelo : vt agnoſcas aures religioſas, oculos vere
Habita , fene &ta expers fupremo ex athere
cundos. Deniquè falutata obmutuit, & appella
ta reſpondit: fed quæ primotitubauerat aſpectu, Benigna adeſto vocibus meis : preces
pofteà promiſit obſequium .Quàm verò religioſa Admitte virgo, ô inclyta, hic quando tibi
Luc .. in propinquas fuerit, fcriptura diuina fignificat. Verbi parenti, ſed ſupra modum tamen
Nam & humilior faéta eit, vbi fe à Deo cognouit , folus inter omnes contigit
Legem
electam : & ftatim ad cognatam ſuam in monta Honor . Ego fretushis tibi me audentiùs
na proceſiit,non vtique vt exemplo crederet, quz In verba ſupplex offeram , & fuauißimo
iam crediderat oraculo . Beata enim , inquit,quz Contextam ab horto qua tuum exornem caput Marię auxili .
credidifti.Et tribus cum ea menfibus manfit.Tan um & bcncfi .
Coronam , ô Domina, proferam , vt qua ,gratia cia .
ti aurem interuallo temporis non fides quæritur, Modum ſupraomnem me tua femper leuans,
ſed pietas exhibetur. Et hoc,pofteaquàm in vtero Megenere quouis caſuum eruis ominium ,
parentis exiliens puer matrem Domini falutauit,
priùs compos deuotionis, quàm naturæ . Indè tot Hoftes apertos, quodý longè maius est,
illos latente machina qui me petunt,
fequentibus fignis, cùm fterilis pareret, virgo con
Auertis. At tu , quod precorfummum , id mihi
ciperet,loqueretur mucus, adoraretmagus, expe
Matth.z . &taret Simeon ,fidera nunciarent, Maria mobilis Concede, vita fic vt excedam , illius
Luc.2. "
ad introitum , immobilisad miraculum , conſer Vt tantum habens te praſidem ſemper, velut Præfes vire
uabat, inquit, hæc omnia in corde fuo. Quanuis & patrona
Ingentem opum vim, te tuum erga filium erga filium .
mater Domini, diſcere tamen præcepta Domini Mihi patronam fentiam acceptiſsimam .
deſiderabat : & quę Deum genuerat,Deum tamen Nè me ergo iradi tu finas tanquam ad crucem ,
ſcire cupiebat. Quid, quòd annis quoque omni Ludibrioſ, illius exponi, omnium
Luc.2 . busibat in Hierufalem folenni die Pafchæ , & ibat
Iuratus boftis quifis, & mortalium
cum Ioſeph ? Vbiqu è in virgine comes fingula
rum virtutum eft pudor. Hic indiuiduus debet Peſtis, tuere me atque ab æterno aſſere
eſſe virginitati, fine quo non poteſt eſſe virgini Igne, & tenebris, per fidem qua iuftior
tas. Nec ad templum igitur Maria fine pudoris Sum faftus,& pergratiam tuam inclytam ,
ſui cuſtode proceſlit. Hæc eft imago virginitatis. Qua nuspiam vlla notior nobis fuit.
Maria vita, Talis enim fuit Maria, vt eius vniusvita, omni Hoc propter, eccè, texo nunc tibi memor ,
omnium di- um diſciplina fit. Si igitur author non diſplicet, Gratumg, carmen. O puella, gratia
fciplina cft.
opus probemus , vt quæcunue fibi eius exoptat Aequanda nullis, mater, & virgo ſupra
præmium , imitetur exemplum . Quantz in vna Oinnes decora virgines, & maxima,
virgine ſpecies virtutum emicant ?Secretum ve
Que vincis omnes calitum ordines,
recundiæ,vexillum fidei,deuotionis obſequium : Regina, Domina , generis humani bonum , Regina,Dos
virgo intra domum ,comes ad minifterium , ma miaa.
Amica ſemper efto tu mortalibus,
terad templum . O quantis illa virginibus occur Salus .
ret : quantas complexa ad Dominum trahet, di Maximaſ quouis in loco mihiſalus.
cens:Hæc torum filijmei,hæc thalamos nuptia- F. AVGVSTINVS ſermone fecundo deAn
les immaculato ſeruauit pudore. Quemadmo- nunciatione Dominica : Sancta Maria, ſuccurre :
dùm eas ipſe Dominus commendabit Patri , ni- miſeris, & c. vt in textu, & fuprà in quæſtione de
mirùm illud repetens ſuum : Pater ſancte, iftæ cimaquinta,teſtimonio quarto. )
loan.17 . ſunt quas ſeruaui tibi : in quibus filius hominis G. FULGENTIVS in ſermone de laudibus
caput reclinans quieuit: peto vt vbi ego ſum , & Mariæ ex partu Saluatoris: Facta eft Maria fene
F.4 Atra
 )

68 Q. XIX . DE SALVTATIONE
Ara cæli,& c. vt in textu , & fuprà, quæftione deci- vniuerſam hæretica'm prauitatem . Alius non de Cū &tas hæte.
maquinta, teftimonio octauo . fubftantia carnis ſuæ Chriftum edidille dogmati- ſes intere mit
1.H. BERNARD VS ſermone ſecundo in Ad- zabatgalius paruulü non peperiſſe ,ſed reperiſſe fi
uentu Domini: Virgo regia ipſa eſt via, per quam bilabat :alius (pel poſt partū) viro cognitam bla
Saluator aduenit,procedens ex ipfius vtero , tan- fphemabat: alius Dei matrem audire non ſufti
quàm fponfus de thalamo fuo. Tenentes ergò vi- nens, magnū illud nomen theotocos, impijflimè
am , ftudeamus & nos dilectiſfimi ad ipſum per fugillabat: ſed contrici ſunt infidiatores ,concul
eam aſcédere,qui peripfam ad nos defcendit, per cati ſupplantatores,confutati derogatores, & be
ipfius, qui per eam in no-
eam venire in gratiam atá eam dicûtomnes generationes.Amplectamur Luc.i.
.
Oratio ad B. ftram miferiam venit. Per te acceſlum habeamus Mariæ veftigia, fratresmei , & deuotiſlima ſuppli
Virgincm . ad filium ô benedicta inuentrix gratiæ , genitrix cationebeatis illius pedibus prouoluamur.Tene- Mariz pedi
bus procidé.
vitæ ,mater ſalutis, vtper te nos ſuſcipiat, qui per amus eam ,nec dimittamus,donèbenedixerit no dum .
te datus eft nobis. Excuſet apud ipfum integritas bis.Potens eft enim.Nempe vellus ef mediú inter Potétia eius .
tua culpam noftre corruptionis, & humilitas Deo rorem & aream , mulier inter ſolem &luna, Ma Media inter
grata noftræ veniam impetret vanitati . Copioſa ria inter Chriftum & Ecclefiá conftituta. Et qui- Chriftum &
charitas tua noftrorum cooperiat multitudinem buſdam interiedis : Quis ftellas nominet, quibus Ecclefiam .
peccatorum , & fæcunditas gloriofa fæcundita- Mariæ regium diadema compa & um eft ? Supra
Domina,me. tem nobis conferat meritorum . Domina noftra, hominem eft coronæ huius rationem exponere,
diatrix, & ad- mediatrix noftra, aduocata noftra, tuo filio nos indicare compofitioné. Nos tamen pro modulo
uocata noftra
reconcilia, tuo filio nos commenda, tuo nos filio noftræ exiguitatis abftinentes à periculofo ſcruti
repreſenta. Fac ô benedi ta per gratiam quam in- nio ſecretorum , non incongruè forfitan duode- Stellęduode
uenifti ,per prærogatiuam quammeruifti,per mi- cim ſtellas iftas, duodecim prærogatiuas gratia- na cim inVirgi...
coro
fericordiam quam peperiſti : vt qui te mediante rum intelligere videamur, quibus Maria fingula nis, ſunt 12.
fieri dignatuseft particeps infirmitatis & miferiæ riter adornatur. Siquidem inuenire eſt in Maria priuilegia.
noftræ , te quoque intercedente, participes faciat prærogatiuas cæli,prærogatiuas carnis, prærogati
nos gloriæ & beatitudinis ſuæ Ieſus Chriſtus filius uas cordis : & fi fuerit ternarius ifte per quaterna
Rom.s. tuusDominus nofter, qui eſt ſuper omnia Deus rium multiplicatus habemus forte Atellasduode
benedictus in fecula , Amen . cim , quibus Reginæ noftræ diadema præfulgeat
2. IDEM ſermoneſecundo de laudibus virgi- vniuerfis. Mihi faneſingularis rutilat fulgor, pri
nis matris ſuper Euangelium , Miſſus eſt : Si in- mò quidem in Mariæ generatione: fecúdò in an
ſurgant venti tentationum , fi incurras fcopulos gelica vifitatione: tertiò in ſpiritûs fuperuentio
tribulationis : reſpiceftellam , voca Mariam : &c. ne : quartò in filij Dei inenarrabili cõceptione, Sic
vt ſuprà, quæſtione decimaoctaua, A. teſtimonio & in his quoq fidereu planè irradiatdecus, quòd
fexto . virginitatis primiceria, quòd fine 'corruptione 1
Apoc.12. 3. ET in ſermonede verbis Apocalypſis, Signú fæcūda, quòd fine grauamine grauida, quod fine
magnum apparuit in cælo : Et quidem fufficere dolore puerpera. Nihilominùs etiá ſpeciali quo
2.Cor.3 . poterat Chriſtus,fiquidem & nunc omnis ſuffici- dam ſplendore in Maria coruſcant máſetudo pua
entia noftra ex eo eft: fed nobis bonī non erat ,effe doris,deuotio humilitatis,magnanimitas credu
hominéſolum : Congruú magis, vt adeſſet noftræ litatis,martyriü cordis. Et in fine fermonis : lam Eccleſiz ora.
reparationi fexus vterque, quorum corruptioni te mater miſericordiæ per ipfum fynceriſlimętuq tio ad matre
miſericordia
neuter defuiſſet.Fidelis planè & potens mediator mentis affe&tū, tuis iacens prouoluta pedibus lu & mediatrice
Dei & hominūhomo Chriftus Ieſus,ſed diuinam na, mediatricé fibi apud folem iuftitiæ conftitu- apud folë iu
in eo reuerentur homines maieftaté. Non fola illi tam deuotis ſupplicationibus interpellat, vein lu- ftitia.
Pfal.ioo. cantatur miſericordia ,cátatur pariter & iudiciú : minetuo videat lumen, & ſolis gratiá tuo merea
Heb.12 . quia etfi didicit ex his quæ palſus eft,cópaſſioné, cur obtentu , quam verèamauit præ omnibus, &
vemiſericors fieret,habet tamen & iudiciaria po- ornauit, ftola gloriæinduens, & corona pulchri
Opùs eft mc. teftaté.Opus eſt mediatore ad mediatoré iftū, nec tudinis ponens in capite tuo, Plena es gratiarum ,
diatore ad alter nobis vtilior, quàm Maria. Crudelis nimi- plena rore cælefti, innixa ſuper dile & um , delicijs Cantic...
mediatorem
Chriftum . rùm Eua,per quam ſerpens antiquus peftifernm affluens. Ciba hodiè pauperes tuos domina, ipfi
etiá ipfi viro virus infudit: fed fidelis Maria,quæ quoquè catelli de micis edant,nec puero Abrahæ Matth. 15.
falutis antidotū & viris & mulieribus propinauit. tantùm , fed & camelis potum tribuas de ſuperef- Gencl.24.
Illa enim miniftra ſeductionis, hæc propitiatio- Auenti hydria tua, quia tu verèpuella es præele
nis . Illa ſuggeſſit pręuaricationé,hæc iniecit redó- éta & præparata altiffimi filio tuo, qui eſt fuper
prionem.Quid ad Mariá accedere trepidet huma- omnia Deus benedictus in ſecula, Amen . Rom.9.
Maria beni- na fragilitas? Nihilauſterum in ea,nihil terribile, 4. IDEM in fermone de natiuitate Marię: Alti
trix . media. tota fuauis eft,omnibus offerens lac & lanam .Re-
gna ùs ergò intueamini, quanto deuotionis affectu à
uolue diligentiùs cuangelicæ hiſtorię ſeriem vni- nobis Mariam voluerit honorari,quitotiusboni HonorariMa
uerfam , & fi quid fortè increpatorium , fi quid du- plenitudinem pofuit in Maria: vt proindèfi quid riam
Deus .voluit
rū , fi quod deniquè fignū vel tenuisindignationis fpei in nobis eft, fi quid gratiæ, fi quid falutis,ab ea
occurrerit in Maria ,decęterò ſuſpectam habeas& nouerimus redundare, quæ aſcendit delicijsaffu- Cantic.o.
accedere verearis.Quòdfi(vt verè funt) plena ma ens . Hortus planè deliciarum , quem non modò Cantic.4 .
gis omnia pietatis & gratiæ ,plena manſuetudinis afflauerit veniens, ſed & portaucrit ſuperueni
& miſericordiæ , quæ ad eam pertinentinueneris: ens auſter ille diuinus, vt vndiqué Auant & effii
age gratias ei, qui talé tibi mediatricem benignif- ant aromata eius, chariſmata ſcilicet gratiarum .
fimamiſeratione prouidit,in quanihil poffit eſſe Tolle corpus hoc folare, quod illuminat mun
ſuſpectū. Denique omnibus omnia facta eſt, ſapi- dum , vbi dies ? Tolle Mariam hanc maris ftel
1.Cor.9. entibus & infipientibus copiofiffima charitate de- lam , maris vtique magni & fpatiofi, quid nisica
De Marię ple bitricē ſe fecit,omnibus miſericordiæ finū aperit, ligo inuoluens, & vmbra mortis,ac denfiflimæte- Pfal.103.
cipiuntvai : vt de plenitudine eiusaccipiát vniuerfi: captiuus nebræ relinquuntur ? Totis ergò medulliscordi
uerſi.
redemptionem ,æger curationem ,triſtis conſola- um ,totis pręcordiorum affectibus, & votis omni
tionem, peccator veniá,iuſtusgratiam ,angeluslę- bus Mariam hanc veneremur, quia fic eſt volütas
titiam : deniq tota Trinitas gloriam , Filij perſona eius, qui totum nos habere voluit perMariá :lies
Pfal.is. carnis humanæ ſubftantiâ , vt nõlit, qui ſe abfcon- inquam voluntas eius eft,fed pro nobis.In omni
dat à calore eius.Ipfà cit quondàm à Deo promiſſa bus fiquidem & per omnia prouidens miſeris,
Maria cötri. mulier, ſerpentis antiqui caput virtutis pede con- trepidationem noftram folatur, fidem excitat,
uit capucſes, tritura : cuius planè calcaneo in multis verſurijs ſpem roborar, diffidenciam abigit,erigit publla
pentis . infidiatus eft, fed fine caufa . Sola enim contriuit nimitatem , Ad Patrem verebaris accedere, folo
Genes. 3.
auditu
 DE C H Ả R IT A T E E1 DECALOGO. 69
Q. 1.
J.Tim.2 auditu territus'ad folia fugiebas Iefum tibi dedit Salomon, non diuitias, non honores, non poten

mediatorem . Quid non apud talem Patrem Fili-
Heb.s. us talis obtineat ?Exaudieturvtiquè pro reueren-
tia fua : Pater enim diligit Filium. An verò trepi-
das & ad ipfum ? Frater tuus eft & caro tua,tétatus
per omnia abſque peccato , ve miſericors fieret.
Nota
Hunc tibi fratrem Maria dedit: ſed forfitan & in
ipſo maieftatem vereare diuinam, quòd licèt fa-
Etus fit homo,manferit tamen Deus.Aduocatum
habere vis & ad ipſum ? Ad Mariam recurre. Pura
Maria aduo.
Catsiad.Chri: fiquidem humanitas in Maria, non modò pura
ftum . ab omnicontaminatione, fed & pura fingularita-
te naturæ.Nec dubius dixerim : exaudietur & ipfa
pro reuerentia ſua. Exaudiet vriquématrem fili-
us, & exaudiet filium pater. Filioli, hæcpeccato-
rum ſcala, hæc mea maxima fiducia eft, hæc tota
Scala pecca; ratio fpei mez.Quid enim ? Poteft-ne filius aut re-
ad filium ,& à pellere, aut fuftinere repulfam ? non audire, aut
Filio ad Pa . non audiri filius poteft . Neutrum planè. Inueni
tem . fti (ait angelus) gratiam apud Deum . Feliciter.
Luc.I. Semper hæc inueniet gratiam , & fola eft gratia
qua egemus. Prudens virgo non fapientiam ficut
tiam, fed gratiam requirebat. Nimirùm fola eft
gratia qua ſaluamur. Quid nos alia concupiſci
mus fratres ? Quæramus gratiam , & per Mariam perMariam
quæramus : quia quod quærit inuenit, & fruftrari quærenda
non poteft. Et in fine fermonis: Cæterùm quic- gratia.
quid illud eft quod offerre paras, Mariæ comen
dare memento, vt eodem alueo ad largitorem
gratięgratia redeat,quo influxit.Neque enim im
potenserat Deus & fine hoc aquædu & u ( fcilicet
Maria ) infundere gratiam prout vellet, fed tibi
vehiculum voluit prouidere. Fortè enim manus
tuæ aut fanguine plenz, aut infe &tæ muneribus,
quòd non eas ab omnimuncre excuſfitti. Ideois
modicũ iftud quod offerre defideras, gratiſſimis
illis, & onini acceptione digniffimis Mariæma
nibus offerendū tradere cura, fi non vis ſuſtinere
repulfam . Nimirùm candidiſfima quædam lilia
ſunt, nec cauſabicur ille liliorum amacor in
ter lilia non inuentum, quidquid ila
lud fit quod inter Mariæ ma
nusinuencrit.

CAPVT TERTIVM

DE CHARITATE

ET DECALOGO .

I.

Eſt'ne ſatis Chriſtiano, in fidei ac fpeido &trina inſtitui?

Erert ſummoperè, illum qui Fidem ac Spem eſt >

confecutus, Charitate quoquè præditum eſſe. Nam

de histribus coniun & im docet Paulus: Nuncmanent,

* inquit,Fides,Spes,Charitas ,triah.ec: maior autem horum a 1.Cor.15.2

b 1.Cor.13.a Mar.1.6
est Charitas. Magna certè Fides, quæ fatis effe queat Watches :

ad montes transferendos, & patranda miracula: ma

gna etiam Spes,ſalutis quædamgalea & ancora,quæ propoſita Dei dicebeamus.b Epheſ...
bonitate & præmij magnitadine,tum efficacem confolationem la

borantibus, tum fidutiam fingularem precantibus ſuggerit. Maxima

d Profpes li.3.dc vita coti.
verò Charitas,avirtutum omnium princeps, quæ modum finemque complement
neſcit,nec morientes deſerit,
morte ipſafortior,qua fine Fides & Spes dipl.104.7. december this
Chriſtiano quidem ineſſe ,ſed ad benèbeateque viuendum fufficere cap.19.& fer-5s.detëpore.
e Aug.is.de Trinit.cap.18.
minimè poſſunt . Vndè à loannedi &tum eft : ' Quinon diligit, manet in & c.loan.z.c
morte, quanuisinterìm credat ac fperet ille ,vt fatuæ virgines in Euan- & Matheson ne fortes
gelionobis exemplo eſle poſſunt.
TESTIMONIA .
1. PRIORIS ad Corinthios decimotertio : lorum : fed qui facit voluntatem Patris mei, qui
Nunc manent fides ,fpes,charitas, & c.vtin textu. in cælis eft, ipſe intrabit in regnum cælorū . Multi
2. IBIDEM :Si linguis hominū loquar & ange- dicent mihi in illa die, Domine, Domine,nónne
lorum, charitatem autem nó habeam , factus ſum in nomine tuo prophetauimus, & in nomine tuo
velutæs ſonans, aut cymbalum tinniens. Et fiha- dæmonia eiecimus, & in nomine'tuo virtutes
buero prophetiam , & nouerim myfteria omnia, multas fecimus? Et tunc confitebor illis, Quia
& omnem ſcientiam : & fi habuero omnem fidem nunquam noui vos : diſcedite à me omnes qui
ità vt montes transferam , charitatem autem non operamini iniquitatem .
habuero,nihil fum . Et fi diſtribuero in cibos pau- 5. PRIORIS ad Theſſalonicenſesquinto capi
perum omnes facultates meas, & fitradidero cor te : Nos autem qui dici fumus,fobrijfimus,induti
pus meum ità vtardeam ,charitatem autem non loricani fidei & charitatis, & galeam ſpem ſalutis.
habuero ,nihilmihi prodeſt. 6. AD Epheſios fexto : In omnibus ſumentes
3. MARCI vndecimo : Habete fidé Dei, Amen fcutum fidei, in quo poffitis omnia tela nequiffi
dico vobis, quia quicunque dixerit huic monti , mi ignea extinguere: & galcanı ſalutis aſſumite: &
Tollere & mittere in mare, & non hæfitauerit in gladium ſpiritus, quod eft verbum Dei .
corde fuo,fed crediderit ,quia quodcunquedixe- %. AD Hebræos fexto : Confugimus ad tenen
rit, fiat: fiet ei. dam propofitam ſpem , quam ficut ancoram ha
4.' MATTHAEI feprimo: Non omnis quidi- bemus animæ cucam ac firmam , & incedentem
cit mihi, Domine,Domine,intrabitin regnum ce- vſque ad interiora velaminis, & c .
8. PRO
 70 Q. 1. DE CHARITATE ET :
$ . PROSPER Regienfis Epiſcopus libro ter-, amat : quoniá non illi tantùm proximinoſtri cre- Proximi no .
tio de vita contemplatiua, capite decimotertio : dendi funt,quos nobis gradus fanguinisiugit, ſed Ari quinam
fint.
Laus charita- Charitas eft, vt mihi videcur, recta voluntas ab proximi noftri credédı ſunt omnes homines, na
tis.
omnibus terrenis ac præfentibus prorſus auerſa: turæ noftræ ,ficut dixi,participes. Nam li propin
iuncta Deo inſeparabiliter, & vnita: igne quodam quos noftros quáuis incompoficos,turpes,acma
fancti Spiritus, à quo eft, & ad quem
refertur, in- lè moratos, plùs quàm quoslibe : fanctos, quos à
cenfa: inquinamenti omnis extranea, corrumpi nobis fecundùm fanguinem vocamus extraneos,
neſcia, nullo vitio mutabilitatis obnoxia ,ſupra diligamus : non folum carnaliter diligimus, fed
omnia quæ carnaliter diliguntur excelſa ,affectio- etiam grauiter in tali eorú dilectione peccamus.
num omnium potentiſſima, diuinæ contempla- Proindè fecundùm nos proximos omnes diligi
1.Timoth.l. tionis auida, in omnibus ſemper inuicta, ſumma mus , quando ad mores bonos, & ad æterná vitam
actionum bonarú ,falus morum , finis celeſtiu prę, conſequendam , ficut nobis, ſaluti eorum conſu
ceptorū,mors criminum , vita virtutu ,virtus pu- limus,quando nosin eorum peccatis ac periculis
gnantium ,palmavictoru,animalanctarum men- cogitamus : & ficut nobis fubueniri optamus, ità
Caufa mieri- cium ,caufameritorum bonorum ,præmium per- eis pro viribus ſubuenimus : aut fi facultas defue
torum
rum . bono- fe &torü.In peccatis ſuis mortuos ſulcitat,languen- rit,voluntatem fubueniédi tenemus.Quapropter
tes fanat, perditos inftaurat, fpem defperatis in- hæc eft proximitota dilectio, vt bonum , quod ti
ſpirat, pacificas mentes inhabitat : fructuofa in bi conferri vis,velis & proximo: &malum quod
pænitentibus, læta in proficientibus, glorioſa in tibi nolis accidere, nolis & proximo. Illi verò Diligentes
perſeuerantibus, victorioſa in martyribus, ope- plùs,quàm ſe,diligunt Deum ,qui pro eius amore Deum plus
rofa in omnibus omninò fidelibus : quam fides fuæ ad tempus faluti non parcunt: feipfos tribu- quàm ſcipſos
concipit,ad quam ſpes currit,cui profectus omni- lationibus ac periculis tradunt, nndari facultati
um feruit, ex qua quicquid eft boni operis, viuit, bus proprijs, patriæ ſuæ extorres fieri, parentibus
ſub qua obedientia creſcit, per quam patientia & vxoribus ac filijs fuis renunciare parati ſunt, &
vincit, propter quam carnalia blandimenta de- vt totum dicam , ipſam corporis mortem non ſo
Nullus fine uotio religioſa contemnit : fine qua nullus Deo lùm non refugiunt, ſed etiam libenter excipiunt,
cuit,& chilla placuit, cum qua nec potuit aliquis peccare, nec ambientes à corporis ſui vita magis, quàm àDeo
neino pecca- poterit. Hæc eſt charitas vera , germana, perfecta, vita vitæ ſuæ difcedere. Ifte igitur nobis dilectio- Ordo dile
re potuit. quam excellétiorem viam nominat ſanctus Apo- nis ordo ſeruandus eſt,iuxta illud , quod dicit Spi- ctionis.
1. Cor.12.
folus. Et verè ipſa eſt via, quæ ducit per ſe ambu- ritus ſanctus: Ordinauit in me charitatem :vt ficut Cant. a.
lantes ad patriam :quia ficut fine via peruenit nul- ordinata charitas pofcit,Deum principaliterdili
lus quò tendit: ità fine charitate,quæ dicta eſt via , gamus : & propter ipſum in ipſo ea, que diligenda
non ambulare poffunt homines,fed errare . ludt, tantum quantum ipſe præcipit, diligamus.
1.Tim.r. Ipfe enim precipit, vtcorpora noſtra propter nos, Leuit.19.
9. ET capite decimoquinto: Ergò fi charitatem Matth.22 .
Aus mortali Deo exhibeamus,& proximo decorde puro, & proximos ficut nos,& ipſum plùs diligere, quàm
at charitas. conſcientia bona, & fide non fi &ta, facile peccato nos debeamus : ità fanè, vt eis quos nobis coniun
refiftimus ,bonis omnibus abūdamus,feculi blan- Etiores familiaritas facit, fi eos fama no reprobat,
dimenta contemnimus, & omnia quæ difficilia & vita commendat, nos ampliùs impendamus,
ſunt humanę fragilitati,vel aſpera,etiam cum de- omniū profe &tus noftros effe credamus, & de ali
Deut.6 .
lectatione perficimus : fi tamen Deum charitate orú peccatis, tanquàm de noftris miſericorditer
Matth.22 .
Luc.10. perfecta,quç nobis ex illo eft,ex toto corde,ex to- lugeamus.Sic ergo poſſunt in hac vita illi eſſe per
Marc.12 . ta anima, & ex totis viribus diligamus.Ex ea enim fečti, qui perfectè diligunt Deum . Et illi perfecte Perfectè qui
Deú diligāt.
parte quis peccat,ex qua minus diligit Deu: quem Deum diligunt,qui volendo quod vult Deus, &
li ex toto corde diligamus,nihil erit in nobis, vn- nolendo quod non vult,necvllis peccatis, quibus
de peccati defiderijs ſeruiamus.Etquid eft dilige- offenditur, acquieſcunt: & ſemper ſe ad virtutes,
* aliàscopu- re Deum , nisì illi * occupare animum , concipere quas ipſe dignatur donare, diligédas & habendas
lari animo. fruendæ vifionis eius affectum , peccati odium , extendunt. Hi ſunt, qui omnia bona quæ implere
mundi faftidium , diligere etiam proximū,quem potuerint, ab illo ſe adiutos vt poflint, veraciter
ipfe in ſe cenſuit diligendum , in ipſo amore ſer- credunt: quicquid mali commiſerint, vitio ſuz
uare legitimum modum , nec peruertere dilectio- voluntatis affcribunt: quicquid boni norrpotue
Ordo dile. nis ordinem conftitutum ? Ordinem dilectionis rint implere, ab illo , vt poffint, iugiter petunt:
étionis
bu s à qui illi peruertunt , nec modum diligēdi cuſtodiunt, cùm potuerint,illi gratias agunt. Bona eius quæ
tatur. qui aut mundum , qui contemnendus eft, dili- fuerint conſecuti, etiam alijs conferri ſocialiter,
Vide Aug.li. gunt, aut corpora ſua minùs diligenda plùs dili- volung , & vſque in ſuos inimicos dilectionis fue
Chriflt.ca.27. gunt, aut proximos non ficut ſeipſos, aut Deum latitudinem porrigentes, hoc omnes cupiunt ef
plùs quàm ſeipſos fortè non diligūt. Sed de mun- fe, quod ipfi funt.
do, quod diligi omninò non debeat, ipfius Dei 10. AVGVSTINVS in Pſalmum quadragefi
noftri per ſanctum Ioannem Apoftolum vox eſt mumſeptimum : Intellige vim charitatis. Ipfa eft
1.Ioan.2.
dicentis : Nolite diligere mundum.Corpusautem virtus quam nemo vincit. Huius igneni nulli flu
modo dii, noftrum , quia pars noftrîeft, ad hoc nobis dili- & us feculi,nulla fumina tentationis extinguunt.
gendum . gendú ,vt fàluti eiusac fragilitati naturaliter con- De hac dictum eſt : Valida eft ficut mors dilectio. Cant.8.
Quomodò
ſulamus, & agamus quatenùs fpiritui ordinatè Quomodò enim mors quádo venit, refiftiei non charitas va
ſubiectum , ad æternam ſalutem accepta immor- poteſt, quibuslibet artibus, quibuslibet medica- lida ficut
talitate & incorruptione perueniat : non fuis vo mentis occurras,violentiam mortis vitare nó po- mors .
luptatibus difAuendo,animæ rigorem ſibi ceden- tes,quia mortalis natus es ; fic contra violentiam
tis emolliat,puritatem polluat, & totam dignita- charitatis mundus nil poteſt.A contrario enim fi
Proximum tem ſuæ delectationis morbo corrumpat. Proxi- militudo data eſt de morte : Quomodò enim
quando dili. mos autem tunc diligimus ficut nos,finópropter morsad auferendum violentiſſima eft, fic chari
nofipfos. aliquas vtilitates noftras,non propter fperata be- tas violentiſſima eft ad faluandū. Per charitatem
neficia vel accepta, nõ propteraffinitates vel con- cnim multi mortui ſunt feculo , vt viuerent Deo .
fanguinitates, fed propter hoc tantùm , quòd ſunt Hac charitate accéfi martyres, nó fimulati , nova
naturx noftræ participes,diligamus: quia nöeos na gloria ventilati , non tales de quibus dictü eft :
ficut nofipfosamamus,quando propter illa ſupe- Si tradidero corpus meum ve ardea'; charitatem 1.Cor.13 .
riùs dicta diligimus. Neqz enim ideò proximum autem non habeam ,nihil mihi prodeft : fed tales,
tanquàm feipfum diligit quiſque, quia fibi frater quos verè Chrifti & veritatis charitas perduce
aut foror, pater aut filius, mater aut filia, nepos ret ad paſionem . Quid eis fecerunt tentationes
aut neptis eſt. Carnaliter quippe amat, qui taliter fæuientium ? Maiorem violentiam habucrunt
oculi
 DECALOGO. Q. I. 72
oculi Pentium ſuorum, quàm perſecutiones in- fpiritum fan & um munera,fed fine charitate nihil
fectantium . Quàm multos enim tenebant filij, nè proſunt. Nisi ergò tátum impertiatur cuique Spi
paterentur? quàm multorum genibus prouolue- ritus fanctus, vt eum Dei & proximi faciatamato
bantur vxores, nè viduæ relinquerentur? quàm rem ,à finiftra non transfertur ad dexteram . Nec
multos parentes filij prohibebant mori, ficut no- ſpiritus propriè dicitur donum, nisìpropter di
uimus & legimus in paffionebeatæ Perpetux ? Fa- le&tionem : quam qui non habuerit, filinguis ho- 1.Cor.13.
eta funt ifta . Sed lachrymæ quantælibet, & quan- minum loquatur & angelorum , fonans æramen
tolibet impetu Auerent, quomodò ardoreni cha- tum eft & cymbalum tinniens.Et fi habuerit pro
ritatis extinguerent? Hæc eft virtus Sion, cui & pheriam, & fcierit omnia ſacramenta, & c.Quan
Pfal.122. alibi dicitur: Fiat pax in virtute tua,& abundan- tum ergò bonum eft, fine quo ad æternam vitam
cia in turribus tuis. Annunciate in turribus eius. neminem bona tanta perducunt ? Ipfa verò dile
Ponite corda veftra in virtute eius. ctio fiue charitas, nam vnius rei eft vtrunque no
11. IDEM tractatu quinto in epiſtolam beati men, fi habeat eam qui non loquitur linguis,
s.loan.3. Ioannis,fuper ea verba,In hoc manifeftati funt fi- nec habet prophetiam , nec omnia ſcit facramen
lij Dei , & filij diaboli. Omnis qui non eft iuftus, ta, omnem fcientiam , nec diftribuit omnia fua
non eft à Deo ; & qui non diligit fratrem fuum : pauperibus, vel non habendo quod diftribuat,
Certè iam manifeftum eft vndè dicat, Etqui'non vel aliqua neceſſitate prohibitus, nec tradit cor- Fidem vtile
Charitas ſe- diligit, inquit ,fratré fuum . Dilectio ergo ſola dif- pus ſuum vtardeat, fi talis paſſionis nulla tenta facit.
parat filios
cernit inter filios Dei & filios diaboli.Signent ſe tio eft, perducit ad regnum , ita vtipfam fide non Sine charita .
Deià filijs
diabo ! .. onines ligno crucis Chrifti. Reſpondeant omnes, faciat veilem nisì charitas. Sine charitate quippe re fides effe
Amen . Cantent omnes, Halleluia : Baptizentur fides poteft quidem effe,fed non & prodeſſe. Pro- poteft , ſed
omnes, intrent Ecclefias, faciant parietesbafilica- pter quod & Apoftolus Paulus in Chrifto ,inquit, nó prodeſſe.
rum : non diſcernuntur filij Deià filijs diaboli, jeſu ,neque circuncifio ,nequepræputium aliquid Galat.s .
nisì charitate. Qui habent charitaté, nati ſunt ex valet,fed fides que per dilectionem operatur. Sic
Deo : qui non habent, non funt nati ex Deo . Ma- eam diſcernens ab ea fide,qua & dæmones credut laco . z.
Sola charitas gnum iudicium , magna diſcretio . Quicquid vis, & contremiſcunt. Dilectio igitur quæ ex Deo eſt,
Sufficit, & fi- habe : hoc folum non habeas, nihil tibi prodeft. & Deus eft, propriè fpiritus fanctus eſt, per quem
ne ea nihil.
Alia fi non habeas,hochabe, & implefti legé. Qui diffunditur in cordibus noftris Dei charitas, per Rom.s.
Rom.13.
enim diligit alterum ,legem impleuit,ait Apofto- quam nos tota inhabitat Trinitas. Quocirca re
lus: Et,Plenitudo legis charitas. Puto iſtam mar- & iffimè fpiritus ſanctus cùm fit Deus, vocatur eti
garitam eſſe illam ,pro qua homo negociator de- am donum Dei. Quod donum propriè quid nisi
Matth . 13.
fcribitur in Euangelio, qui inuenit vnam marga- charitas intelligenda eſt, quæ perducit ad Deum,
ritam , & vendidit omnia quæ habebat, & emebat & fine qua quodlibet aliud donum Dei non per
eam . Hæc eft margarita precioſa, charitas,fine qua ducit ad Deum ?
nihil tibiprodeft quodcunquehabueris ;quam fi 15. PRIMAE Ioannis tertio : Qui non diligit,
folam habeas, fufficit tibi. manet in morte .
12. ET in Enchiridio ad Laurentiū , capite cen 16. MATTHAEI vigefimoquinto :Nouiflimè
1.Cor.13. tefimo decimofeptimo : Charitas, quam fide ac veniunt & reliquæ virgines, dicentes: Domine,
fpemaiorem dixitApoftolus, quanto in quocun- Domine,aperinobis.Atille refpódens, ait:Amen
que maior eft, tanto melior eftin quo eſt. Cùm dico vobis, neſcio vos.
enim queritur,vtrùm quiſog fit homo bonus,non 17. AVGVSTINVS de verbis Domini fer
quæritur quid credat, aut iperet, fed quid amet. mone vigefimotertio ,capite quarto : Intentū me
Homobonus Nam qui rectè amat, proculdubiò rectè credit & fecit Euangelium fan &tum . Etiam ipfas virgines Matth.25.
non ex fide ſperat: quiverò nonamat ,inaniter credit,ctiamſi & ferentes lampades, alias dixit prudentes, alias
aut fpe,fed funt vera quęcredit:inaniter fperat,etiamfiad ve- ftultas. Vnde intuemur ? vndè diſcernimus? De
ex charitate. ram
felicitatem doceantur pertinere quæ fperat, oleo.Aliquid magnum ſignificatoleum ; & valde
nisì & hoc credat ac fperet, quòd fibi petenti do- magnū.Putas nó charitas eft? Quærendo dicimus,
nari poſlit, vt amet. non ſententiam præcipitamus.Vndèmihi videa- Oleum cha
13. İTEM ſermone quinquagefimotertio de tur oleú charitatem fignificare, dicam vobis.Apo- ritas.
Charitatis tempore: Charitas omnium arx eftvirtutū ,pro- ftolus dicit ; Adhuc fupereminentiorem vobis vi- 1.Cor.12.
laus . miſlio regni, præmium ſummum fanctorum in am demonftro.Supereminentiorem viam quam
cælo ; quia in perenni gaudio nihil gratius, nihil demonſtrat? Si linguis hominum loquar & ange- r.Cor.13.
dulcius habent ſancti perfecto amore Dei . Quem lorum , charitatem autem non habeã, factus ſum
quia præfentem vident,ſuauiùs diligunt,& dulci- æramentum ſonans,autcymbalum tinniens.Ipfa
us fruuntur ipſo bono. In omnibuspræceptis Dei eft fupereminens via,id eſt, charitas, quæ meritò
charitas obtinet principatum , fine cuius perfecti- oleo fignificatur.Omnibus enim humoribus ole
one nihil Deo placere poſſe Paulus Apoſtolus tem um fupereminet. Mitte aquam, & fuperinfunde
3.Cor.13. ftatur; quia nec martyrium , nec ſeculi contem- oleum , oleum ſupereminet. Mitte oleum , ſuper
ptum, nec eleemofynarum largitionem fine cha- infunde aquam ,oleum ſupereminet. Si ordinem
ritatis officio quicquam proficere poffe oftendit. feruaueris, vincit: fiordinem mutaueris, vincit :
14. ET libro decimoquinto de Trinitate,capite Charitas nunquam cadit. Et capite o&auo : Sapi
Excellentia decimooctauo: Nullü eft ifto Deidono excellen- entium lampades ardebant de oleo æterno, de
& neceffitas tius. Solú eft quod diuidit inter filios regni eter- conſcientiæ ſecuritate, de interiore gloria, de inti
" charitatis. ni,& filios perditionis æternæ. Dantur & alia per macharitate.

II.

Quid verò est Charitas ?

A. Virtvs infuſa diuinitùs, qua ſincerè diligitur propter ſe De Matth.2.d 1.06.00

.3.de€ doct
Mar.
Chrift.cap.io.
us, & propter Deum proximus.
B. Diligêdus enim prçcipuè eft Deus in omnibus, & fuper omnia , ikerna je tractatude di
& propter ſe ſolum , vt qui vnusſummum æternumģ ; bonum exiſtit,

quod folum noſtros explet animos : cuius amor & " honor noftræ b 1.Cor 10.8 Colom...
tum voluntatis, tum adionis omnis initium & ſcopus eſſe deber.
C. De
 Q. II. DE CHARITATE ET
72

Auguft.hom.38.exso.c C. Deindèpropter Deum amandus proximus, hoc eſt, citra dif

a Auguft.in Pfal.18.conci-crimen "homo quilibet, quando inter nos omnes proximi, maxima
one 3.Item ſerm . 53. & 59 .
de tempore. que propinquitate coniuncti ſumus, fecundùm eandem ſcilicet na

turam humanam filijs Adę communcm , & ob diuinam gratiam æter

namquegloriam cun & is , qui velint, communicabilem .
TESTIMONI A.
1. A. MATTHAEI vigeſimofecundo : Magi- gratuitus impenditur, ſed rependitur debitus?
# ſter,quod eft mandatum magnum in lege ? Aicil. Amat ergò immenfitas, amat æternitas, amat ſu
li Iefus : Diliges Dominum Deum cum ex toto pereminens fcientiæ charitas, amat Deus, cuius Pral. 144. &
corde tuo, & in tota anima tua, & in tota mente magnitudinis non eft finis,cuius ſapientię non eft 146.
tua . Hoc eſt maximum & primum mandatum . numerus, cuius pax exuperat omné intellectum , Philip.4.
Secundum autem fimile eft huic, Diliges proxi- & vicem rependimus cum méſura.Non fine præ- prani Deus j fine
intui.
mum tuum ficut teipſum . In his duobus manda- mio diligitur Deus,etfi abſque premij intuitudi tu diligêdus,
tis vniuerſa lex pendet & prophetæ . ligendus fit.Vacua nanque vera charitas eſſe non nectamen li
2. LVCAE decimo: Et ecce quidam legiſperi- poteft,nec tamen mercenaria eſt.Quippe non que- ne peçmio di
tus furrexit tentans illum , & dicens : Magifter, rit quæ ſua ſunt. Affectus ett, non contractus,nec ligitur.
1.Cor.3.
quid faciendo vitam æternam poſſidebo ? At ille acquiritur pacto, nec acquirit. Spontè afficit, &
dixit ad eum : In lege quid fcriptum eſt ? quomo- ſpontaneum facit. Verus amor ſeipfo contentus
dò legis ? Ille reſpódens, dixit : Diliges Dominum eſt. Habet præmium, ſed id quod amatur.Nam
Deum cuum ex toto corde tuo, & ex tota anima quidquid propter aliud amare videaris, id plane
tua, & ex omnibus viribus tuis,& ex omni mente amas, quò amoris finis pertendis, non per quod
tua :& proximum tuum ficut teipfum.Dixitéb il- - tendit. Paulus non euangelizat vt comedat, fed 1.Cor.9.
li : Rectè refpondifti. hoc fac, & viues.Ille autem comedit vt euangelizet, eò quòd amet nó cibum , Verus amor
meretur prize
volens iuftificare ſeipſum , dixit ad Ieſum : Et quis ſed Euangelium . Verusamor præmium non re mium .
* aliâs Suſci- eft meus proximus ? * Suſpiciens autem leſus,di- quirit,ſed meretur . Præmiū fanè necdùm amanti Nora.
, piens
xit: Homo quidam deſcendebat ab Ieruſalem in proponitur,amanti debetur, perſeueranti reddi
Iericho, & c. Quis horum trium videtur tibi pro- tur. Pofteà verò, vt perfecta iuſtitia fit diligere Proximi di
ximus fuiſſe illi qui incidit in latrones ? At ille di- proximum ,Deum in caufa habere neceſse eft.Ali- non lectio
eft ,puta
nisi
xit : Qui fecit miſericordiam in illum . Et ait illi oquin proximum purè diligerequomodò poteft, propter Dcú
Iefus : Vade, & tu fac fimiliter. qui in Deo non diligit.Porrò in Deo diligere non fiar.
3. MARCI duodecimo: Interrogauit eu vnus poteft, qui Deum non diligit.Oportet ergò Deum
deſcribis,quod eſſet primum omniū mandatum . diligi priùs, vt in Deo diligi poflit & proximus. Proximi di
Ieſus autem refponditei : Quia primum omnium facit ergò etiam fe diligi Deus, qui & cætera bona lectio nonelt
mandatum eft, Audi Iſraël, Dominus Deus tuus facit. Es in fine : Quia carnales ſumus, & de carnis lectione.
Deus vnus eft. Et diliges Dominum Deum tuum concupiſcentia nalcimur, neceſse eſt, vtcupiditas
ex toto corde tuo, & ex tota anima tua, & ex tota noſtra vel amor nofter à carne incipiat, quæ fire
mente tua,& ex tota virtute tua.Hoc eft primum co ordine dirigitur,quibuſdam luis gradibus du- Quibus gra.
mandatum . Secundum autem fimile eft illi, Dili- cegratia proficiens,fpiritu tandem confummabi- dibus amoris
ges proximum tuum tanquàm teipfum . Maius ad verä сha
tur : quia non priùs quodfpirituale, fed quod ani- ritatem aicē .
horum aliud mandatum non eſt. Et ait illi Scri- male,deindè quod fpirituale. Et priùs neceſse eſt datur.
ba : Benè Magiſter, in veritate dixifti, quia vnus portemus imaginem terreſtris,deindècæleſtis. In 1.Cor.is.
eft Deus, & non eft alius præter eum, & vt diliga- primis ergò diligitfeipfum homo propter fe, Ca
tur ex toto corde, & ex toto intellectu, & ex tota ro quippe eft, & nil ſapere valet præter ſe. Cum
anima, & ex tota fortitudine: & diligere proxi- ſe videt per ſe non poffe fubfiftere,Deum quafine
mum tanquàm feipfum ,maiuseft omnibus holo- ceſſarium incipit per fidem inquirere & diligere.
cautomatibus & facrificijs. Ieſus autem videns Diligit itaque in ſecüdo gradu Deum ,ſed propter
quòd ſapienter reſpõdiſſet, dixit illi : Non es lon- fe, non propter Deum . At verò cùm ipſum coepe
gé à regno Dei . rit occaſione propriæ neceſſitatis colere & frequé
4. AVGVSTINVS libro tertio de doctrina tare,cogitando ,legendo, orádo,obediendo :qua
Charitas Chriſtiana,capite decimo : Charitatem voco mo dam huiuſcemodi familiaritate paulatim fen
quid lit. tuin animi ad fruendum Deo propter ipſum , & fimo Deus innoteſcit, conſequenter & dulceſcit :
ſe atque proximo propter Deum. & ficguftato, quàm ſuauis eft Dominus tranſitad
1. B. ' BERNARD VS in tractatu de diligendo tertium gradum ,vt diligat Deum non iam pro
Caufa & mo. Deo: Vulțis à meaudire, quarè& quomodo dili- pter ſe, ſed propter ipfum.Sanè in hoc gradu diù
dus diligëdi gendus fit Deus ? Et ego : Caufa diligendi Deu ,De- ftatur : & neſcio fià quoquam hominum quartus
Deum.
us eft: Modus, fine modo diligere. Ob duplicem in hac vita perfectè appræhenditur, vt fe fcilicet
autem cauſam Deum dixerim propter feipfum diligat homo tantùm propter Deum .
diligendum : fiue quia nihiliuftius, fiuequia nil 2. PRIORIS ad Corinthios decimo:Siueman
diligi fructuofiùs poteſt. Mereturamari propter ducatis,fiue bibitis,fiue aliud quid facitis,omnia
feipfum Deus, & ab infideli: qui etſi neſciat Chri- in gloriam Dei facite .
ftum , fcit tamen ſeipſum . Proindèinexcụſabilis 3: AD Coloſſenſes tertio : Omne quodcunque
eft omnis etiam infidelis, fi non diligitDominum facitis in verbo aut in opere, omnia in nomine
Deum fiium ex toto corde,tota anima,tota virtu- Domini Ieſu Chrifti facite, gratias agentes Deo &
te ſua. Clamat nempe intus ei innata & nó ignota Patri per ipſum .
rationi iuftitia, quia ex toto ſe illum diligere de- 1.C. AVGVSTINVS homilia trigeſimaocta
beat,cui ſe totum deberenon ignorat,& c. Etqui- ua ex libro quinquaginta homiliarum , capite fe
Quomodò , buſdam interpofitis: Hic primùm vide, quo mo- cundo : Incipiat homo amare Deum , & non ama
mereatur. do, immò quàm fine modo à nobis Deus amari bit in homine nisì Deum . Capite tertio : Vide
meruerit, qui prioripfe dilexit nos tantus & tan at enim charitas veftra primùm , amicitiæ amor
tùm , & gratis tantillos & tales . Et cùm dilectio qualiter debeat eſſe gratuitus.Non enim propter- Gratuitus
quæ tendit in Deum ,tendat in immenfum ,tendat eà debes habere amicum , vel amare, vt aliquid amor.
in infinitum , ( nam & infinitus Deus eft, & immen- tibi præftet. Si proptereà illum amas, vt præfter
fus)quísnam quęſo debeat finis eſſe noftri velmo- tibi vel pecuniam ,vel aliquod commodum tem
dus amoris ? Quid quòd amor ipſe nofter nõiam porale ; non illum amas, ſed illud quod præſtat.
Aini
 DECALOGO .
Amicus gratis amanduseſt, propter feſe, non pro-
pter aliud. Si hominem te hortatur amicitiæ re-
gula, vt gratì diligas : quàm gratis amandus eft
Deus, qui iubet vt hominem diligas? Nihil dele-
ctabilius Deo.Nam in homine ſunt quæ offendát,
per amicitiam tamen cogis te, vt etiam illa quæ
offendunt in homine tolerés propter amicitiam.
Si ergò non debes propter quedam toleranda dif-
Déi amicitia foluere hominis amicitiam : Dei amicitia quibus
diffolui diffoluatur à te ? Nihil'iņue-
debet. non rebus debet cogi , vt
nis delectabilius Deo . Deus non eft qui te offen-
dat,fitu eum non offendas: nihil illo pulchrius,
nihil illo dulcius . Sed di &urus es mihi ; Non il-
lum video ; quomodò fum amaturus quem non
video ? Etquomodò diſcis amare quem non vi.
des ? Modò oftendo vndè coneris videre, quod
iftis oculis non potes videre . Eccèamas amicum ,
quid in illo amas ? Gratis eum amas. Sed fortè
amicus iſte tuus, vtalia omittam ,ſenex homo eft:
Pieci enim poteít,vt habeas amicum fenem . Quid
amas in ſene?Incuruum corpus,album caput,ru-
gas in fronte , contractam maxillam ? Si corpus
quod vides,nihil deformius præ ſenectute : & ta
men aliquid amas, & corpus quod vides nõ amas,
1 quia deformeeft: vndè vides quod amas? Sienim
quæram à te, Quarè amas? reſponſurus es mihi ,
Homo eft fidelis.Ergò fidem amas. Si fidem amas,
quibus oculis videtur fides, ipfis oculis videtur
Deus. Incipe ergò Deum amare, & amabis homi-
nem propter Deum . Et capite quinto : Siomnis
qui amat ,ſalaum vult habere quod amat,fi intel-
ligat quæ fit vera ſalus, incipit illam amare in ſe,
& ipſam cogitur veram amare & in amico .
1. " IDEM in pfalmum centefimum decimum-
i Omnis ho , octauum , concione octaua:Omnis homo eft omni
mo proxi• homini proximus ; nec vlla cogitanda eft lon-
mus.
III.
Quot ſunt Charitatis præcepta ?
A. Dvo quidem ſummaria, quorum primum de diligendo Deo,
ficè in veteri nouaque lege proponitur : Diliges Dominum Deum tuum lib.co.Moral.cap.6.& 7.
ex toto corde tuo , & ex tota anima tua, & ex tota mente tua , o ex omnibus
viribus tuis. Hoc est primam & maximum mandatum.Secundum autem fimile
eſt huic, Diliges proximum tuum ficutteipſum. In his duobus mandatis vniuerfa
lex pendet Prophetae.
B. Hæc charitas eſt plenitudo legis & ſumma iuſtitiæ.
'vinculum perfe &tionis: charitas, inquam ,ede corde puro, & con d 1. Tim ...a
ſcientia bona, & fide non fi& ta.
TESTIMONIA .
1. A. DEVTERONOMII fexto :Audi Iſraël,
Dominus Deus nofter, Deus vnus cft. Dilige Do-
minum Deum tuum ex toto corde tuo, & ex tota
anima tua , & ex tota fortitudine tua.Eruntaz ver-
ba hæc,quæ ego præcipio tibihodiè,in cordetuo ,
& narrabis ea filijs tuis, & meditaberis fedens in
domo tua, & ambulans in itinere, dormiens at
que conſurgens. Et ligabis ea quaſi ſignum in ma-
nu tua, erunt & mouebuntur inter oculos tu-
os,ſcribes ea in limine & oftijs domus tuæ.
2. MATTHAEIvigefimofecundo , 3. MAR-
CI duodecimo, 4. LVCAE decimo, vt ſuprà ,
quæftione præcedenti, A. teſtimonio primo, & fe
quentibus.
5. GREGORIVS Magnus libro decimo Mo-
ralium in Iob, capite ſexto : Dei dilectio per tria
diftinguitur : quia ex toto corde, & ex tota ani-
ma, & ex tota virtute diligi conditor iubetur.Qua
inre notandum eft , quòd diuinus ſermo cùm De-
um diligi præcipit, non folùm narrat ex quo, ſed
etiam informat ex quanto , cùm fubiungit, ex to-
to : vt videlicet qui perfectè Deo placere defide-
rat,fibi de ſe nihil relinquat.Proximi autem dile-
Q. II. III. 73
ginquitas generis, vbi eft natura comunis. Quan
quàm nec proximum nouerat qui Domino ait ,
Et quis eft mihi proximus? Quando illi eft pro- Luc.10.
pofitus homo quidam , qui deſcendens ab Hieru
ſalem in Hiericho, incidit in latrones : cui proxi
mum non fuiſſe nisi qui cụm illo fecit miſéricor
diam ,ipfe qui interrogaueratiudicauit, patuitím,
in faciendamiſericordia neminem alienum effe
putandum ab eo qui diligit proximum . Et poft
pauca : Vt fciamus diligere Deum ,fciendus eft De
us : & vt ſciat homo diligere proximum tanquàm
feipfum , priùs debce diligendo Deum diligere ſe
ipſum . Quod vndè poterit ſcire, ſi neſcit Deum,
fineſcit & feipfum ?
3. ET fermone quinquageſimotertio de tem
pore : Si fortè quislibet quærat, quis fit proximus, Proximi no .
fciat omnem Chriftianum recte proximum dici , Chriſ
ftri funtoes
tiani.
quia omnes in baptiſmo filij Deifan &tificamur,ve
fratres fimus fpiritaliter in charitate perfecta.No
bilior eſt generatio fpiritalis quàm carnalis, de
qua in Euangelio ipſa Veritasait: Nisi quis rena- loan.3.
tus fuerit ex aqua & c. Qui autem taliter intelli
gens proximum diligit, fine dubio charitatem
veram in ſemetipſo tenebit.
4. ITEM ſermone quinquagefimonono de
tempore: Sic autem diligendus eft inimicus, non Inimicus
quatenùs die
inquantùm inimicus, ſed inquantùm homoeft, 1157 ligendus.
vtei hoc velis prouenire quod tibi ; id eft, vt ad
regnum corredus reuocatus & perueniat . Proxi- Proximus
mus eft autem omnis homo . Omnes proximi ſu homo.
mus conditione terrenæ natiuitatis & mortalita
tis, & etiá fpe cæleſtis hæreditatis : quia neſcimus
quis quid futurus fit, quoniam aut Iudæus, aut
hæreticus, aut paganus : fortè enim per miſericor
diam Dei conuertetur ad Deum , & inter fanctos
primum locum habere merebitur.
Deut.c:a.Matth.and
eſt b Rom.19.c hoc
c Coloff.3.c
& io ad duo pręcepta deriuatur, cùm & per quen
dam iuſtum dicitur: Quod ab alio tibi odis fieri, Tob.4.
vide nè tu alteri facias.Et per ſemetipſam Veritas
dicit : Quæ vultis vt faciant vobis homines, & vos Matth.7.
facite illis. Quibus duobus ſcilicet vtriuſque te
ftamenti mandatis, per vnum malitia compeſci
tur, per aliud benignitas prærogatur : vtmalum
quod pati non vult quiſque non faciens, ceſſer à
nocendi opere : & rursùm bonum, quod fibi fieri
appetit, impendens, erga vtilitatem ſe proximi
exerceat ex benignitate.
6. DEINDE capite feptimo eiufdem libri : Be 2
nè ergò lex Dei multiplex dicitur: quia nimirùm Virtus cha
cùm vna eadem'qz fit charitas, fi mentem plenè ce- ritatis mul .
tiplex.
perit,hanc ad innumera opera multiformiter ac
cendit.Cuius diuerfitatem breuiterexprimimu , s
fi in ele & tis fingulis bona illius reſtringédo nume
remus . Hæc nano primùm per Abel & electa Deo Gen.4.
munera obtulit, & fratris gladium non reluctan
do tolerauit.Hec Enoch & inter homines fpirita- Geo.s.
liter viuere docuit, & ad fublimem vitam ab ho
minibus etiam corporaliter abftraxit. HæcNoë,
deſpećtis omnibus, ſolum Deo placabilem often- Gen.7.
G dit,
.
 74 Q.III. IIII . DE CHARITATE ET
dit,atque in arcu fabricam ftudio longi laboris non erubuit, & fubdueto carnali velamine,ſuper
exercuit, & mudo ſuperftitem pro opere exercen- na myfteria penetrauit. Hæc Heliam , quia feruo- 4. Reg. 2 ,
Gen. 9.
do feruauit:Hæc per Sem & Iaphet humiliter ve- ris zelo viuere ſpiritaliter docuit, ad vitam quo
renda patris erubuit, & fuperiecto dorſis pallio, què & corporaliter abftraxit : Hæc Heliſæum , ibidèm.
Gen 22.
quæ non videbat,abſcódit.Hæc Abrahæ dextram quia magiſtrum fimpliciter diligere inftituit,ma
quia ad mortem filij obcdiendo extulit ,húc pro- giftri ſpiritu dupliciter impleuit. Per hanc Hiere- lerem.41.
Gen.27 lis innumerx , gentium patrem fecit. Hæc Iſaac mias,nè in Aegyptum populus deſcenderet,reſti
mentem quam ſemper ad munditiam tenuit, ca tit : ſed tamen & inobedientes diligens, quò de
ligantibus ætate oculis, ad videnda longè pòft ſcendi prohibuit , & ipſe deſcendit. Hæc Ezechie- Ezech.s.
Gc0.37 ventura dilatauit. Hæc lacob compulit amif- lem, quia priùs à terrenis defiderijs fuftulit, poft
fum bonum filium medullitùs gemere, & pra- per cincinnum capitis in aëre librauit. Hæc in
uorum filiorum præfentiam fub equanimitate Daniele quia à regijs dapibus gulam compeſcuit,
Gen.42. tolerare. Hæc Iofeph docuicà fratribus venunda- ei & efurientium ora leonum claufit. Hæc tribus Dan.4.
tum , libertate animi infra &ta feruitium perpeti , pueris, quia in tranquillitate pofitis incendia vi
& eifdem pòft fratribus mente non elata princi- tiorum fubdidic, tribulationis tempore & fámas Dàn.z.
Exod.32.
pari . HæcMoyſen ,delinquente populo, & vſque in fornace temperauit . Hæc in Petro & minister
ad petitionem mortis in precibus ftrauit, & vfque rentiu principum fortiter reſtitit, & in circunci
ad interfectionem populi per zeli ftudium ere- fione fubmouéda,minorum verba humiliter au- Ador.1s.
xit : vt & pro pereunte plebe fefe morti obijceret, diuit . Hæc in Paulo & manus perſequentium hu
& contra peccantem protinus vice Domini ira- militer pertulit, & tamen in circuncifionis nego . Galat ...
Num.35 . fcentis fæuiret. Hæc Phinees brachium in vltio- cio longè ſe imparis prioris ſenſum audenter in
nem peccantium crexit,vtarrepto gladio coëun- crepauit. Multiplex ergò iſta lex Dei eft, quæ fin
tes transfigeret, & iram Domini iratus placaret. gulis rerum articulis non permutata congruit, &
Solue ..
Hæcloſue exploratorem docuit, vt & priùs con- cauſis ſe variantibus non variata coniungit.
tra falliloquos ciues veritatem verbo defende- 1. B. AD Romanos decimotertio : Qui diligit
ret, & hancpoftmodùm gladio contra hoftesalle- proximum , legem impleuit.Nam , Non adultera
1.Reg.3. garet . HæcSamuel& in principatu humilem prę- bis, Non occides, Non furaberis, Non falſum te
buit, & integrum in deiectione feruauit: qui cùm ftimonium dices,Non concupiſces, & fi quod eft
perſequentem ſe plebem diligeret, ipfe fibi teſti- aliud mandatum : in hoc verbo inſtauratur,Dili
monium extitit,quia culmen ex quo deie &tuseft, ges proximum tuum ficut teipfum . Dile& tio pro
1.Reg. 14. non amauit. Hæc Dauid ante iniquum regem & ximi,malum non operatur. Plenitudo ergò legis
humilitate commouit ad fugam , & pietate reple- eft dilectio.
uit ad veniam : qui perſecutorem ſuum & timen- 2. AD Coloſſenſes tertio : Induite viſceramiſe
do fugit vt dominum , & tamen cùm poteftatem ricordiæ , benignitatem , & c. Super omnia autem
1.Reg.13. feriendi reperit , non agnouit inimicum . Hæc Na- hxc, charitatem habete, quod eft vinculum per
than & contra peccantem Regem in authorita- fectionis.
tem liberæ increpationis fuftulit, & cùm Regis 3.- PRIORIS ad Timotheum primo : Finis
culpa deeſſet, in petitione humiliter trauit . Hæc præcepti eft charitas de corde puro, & conſcientia
Efa.20 .
per Efaiam nuditatcm carnis in prædicatione bona, & fide non fi& ta.

IIII.

Quo indicio ſe prodit ſyncera Charitas?

1 Grez.hom ..A. PROBATIO * dilectionis feucharitatis , exhibitio eftoperis, & diuino
rum obſeruatio mandatorum . Vndè & loannes Chriſto dile &us inquit :
b.1.10an...a b Hæc eſt vera charitas Dei, vt mandata eius cuſtodiamus: & mandata eius grauia non

C1.Ioan.3.2 ſunt. Et rurſum : “ Qui dicit fe noße Deum ,& mandata eins non custodit, mendax eft ,

☺ inhoc veritas non est. Qui autem feruatverbum eius, verè in hoc charitas Deiperfecta

est. In hocfcimus, quoniam in ipſo fumus.

d loan.14.b ¢ B. Quinetiam Chriſtus ipſe docet : “ Si diligitisme, mandatamea ſeruate

. Qui
babet mandata mea feruat ea, ille eſt qu' diligit me. Qui autem diligitme,diligetur di

Patre meo : Gego diligam eum , & manifeftabo ei meipfumi. Qui non diligitme, fermo.
nes meos non feruat.
TESTIMONI A.
GREGORIVS homilia trigeſima in Eua- dax eft.Verè enim diligimus, fi ad mandata eius à
1090.14 . gelia : Si quis diligitme,ſermonem meú ſeruabit.
noftris nos voluptatibus coarctamus. Ná qui ad
Probatio ergò dile &tionis, cxhibitio eſt operis.
huc per illicita defideria diffuit, profectò Deum
..lod. 2. & 4. Hinc in epiſtola ſua idem loãnes dicit: Qui dicit,
non amat: quia ei in ſua voluntate contradicit.
diligo Deum , & mandata eius non cuſtodit,men-Reliqua teſtimonia habes in textu .

V.

funt mandata Dei, ad Charitatem præcipuèſpectantia ?

Quæ
Exod.20. a b 34.d Leuit. Decem Dei verba primùm per Moyſen ludæis tradita , & dein
19.a b Dcu.4.a b s.a bio.a
• Matt.19.0 5.c 22.b Mar. dè per Chriftum & Apoftolos Chriſtianis omnibus commendata:

Rom.m.b.3.67.b
lac.z.b Gala.s.& quæ & Decalogi nomen obtinuerunt, atque ita recenſentur:
1.d4.c 1.Tim.i.b
Concil . Triden.ſeft.6.can . Ego ſum Dominus Deus tuus.
19.20 .& 21 .
b Leuit.26.a 1. Non habebis Deos alienos coramme. Nonfacies tibiſculptile,'vt adores
illud.

II. Non
 DECALOGO.
II. Non aſſumes nomen Domini Dei tui in vanum .
III. Memento vt diem Sabbati ſanétifices ,
IIII. Honora patrem tuum & matrem tuam , vt ſis longauus fuper terram , com chordis,
quam Dominus Deus tuus dabit tibi.
V. Non occides.
VI. Non mæchaberis .
VII. Nonfurtum facies.
VIII. Non loquéris contra proximum tuum falſum
IX . « Non concupiſces vxorem proximitui:
X. Non domum ,non agrum , non feruum ,non ancillam , non bouem , non aſis
num , & vniuerſa quæ illius funt.
TESTIMONIA .
1. EXODI vigeſimo : Locutus eft Dominus
cunctos ſermones hos : Ego fum Dominus Deus
tuus, qui eduxi te de terra Aegypsi, de domo fer-
uitutis. Non habebis deos alienos coram me.Non
facies tibi ſculptile,neque omnem ſimilitudinem
quæ eft in cælo deſuper, & quæ in terra deorſum ,
nec eorum quæ ſunt in aquis ſub terra . Non ado-
rabis ea,neque coles : Ego fum Dominus Deus tu-
us fortis, zelotes, viſitans iniquitatem patrum in
filios in tertiam & quartam generationem eorum
quioderuntme: & faciens miſericordiam in mil.
lia his qui diligunt me, & cuftodiunt præcepta
mea. Non aſſumes nomen Domini Dei tui in va-
num : nec enim habebit inſontem Dominuseum ,
qui aſſumpſerit nomen Domini Dei ſui fruftrà.
Memento vtdiem Sabbati fanctifices. Sex diebus
operaberis, & facies omnia opera tua. Septimo
autem die Sabbatum Domini Dei tui eft : non fa-
cies omne opus in eo, tu & filius tuus, & filia tua ,
ſeruus tuus & ancilla tua, iumentum tuum , & ad
uena qui eft intra portas tuas. Sex enim diebus fe-
cit Dominus cælum & terram , & mare, & omnia
quæ in eis funt, & requieuit in die ſeptimo: idcir-
còbenedixit Dominus diei Sabbati, & fan & tifica-
uit eum .Honora patrem tuum & matrem tuam,
yt fis longæuus fuper terram ,quam Dominus De-
us tuus dabit tibi. Non occides, Non mechahe-
ris,Non furtum facies ,Non loquéris contra pro-
ximum tuum falſum teſtimonium , Non concu-
piſces domum proximitui : necdefiderabisvxo-
rem eius,non feruum ,non ancillam,non bouem,
non afinum , nec omnia quæ illius ſunt.
2. ET capite trigefimoquarto :Dixit Dominus
ad Moyſen ,Scribe tibiverba hæc, quibus & tecum
& cum Iſraëlpepigi fædus. Fuit ergò ibi cum Do-
mino quadraginta dies & quadraginta noctes :
panem non comedit, & aquam non bibit, & ſcri
pfit in tabulis verba fæderis decem. Cump de-
fcenderet Moyſes de monte Sinai,tenebat duas ta-
bulas teſtimonij, & ignorabat quòd cornuta eſſet
facies fua ex conſortio fermonisDomini.
3. LEVITICI decimonono : Locutus eft Do
minus ad Moyſen, dicens: Loquere ad omnem
cærum filiorum Ifrael, & dices ad eos : San &ti efto-
te, quia ego fanctus fum Dominus Deus vefter.
Vnuſquiſque patrem fuum & matré ſuam timeat.
Sabbata mea cuſtodite. Ego Dominus Deus ve-
fter. Nolite conuerti ad idola, nec dcos conflati-
les faciatis vobis. Ego Dominus Deus veſter.Non
facietis furtum , Non mentiemini , nec decipiet
vnuſquiſque proximum ſuum . Non periurabis
in nomine meo, nec pollues nomen Dei tui . Ego
Dominus. Et in fine capitis : Cuftodite omnia
præcepta mea & vniuerfa iudicia , & facite ea.Ego
Dominus.
4. DEVTERONOMII quarto : Et nuncIf
raël audi præcepta & iudicia quæ ego docco te, vt
faciens ea, viuas, & ingrediens poſlideas terram ,
quá Dominus Deus patrum veftrorūdacurus eft
Q. V. 75
Exponunt Decalogů Orig.
in Exod.hom.8 . Aug.quçſt.
71.in Exod. & tract.de de.
ccm plagis , & lib . de de.
i
teſtimonium .
s Deuter.s.e
vobis . Non addetis ad verbú quod vobis loquor,
nec auferetis ab eo : cuftodite mandata Domi
ni Dei veftri, quæ ego prácipio vobis. Scitis quòd
docuerim vos præcepta atque iuftitias, ficutman
dauit mihi Dominus Deusmeus : fic facietis in
terra ea, quam poffeffuri eftis, & obferuabitis, &
implebitis opere. Hæc eft enim veſtra ſapientia, &
intellectus coram populis, vt audientes vniuerfi
præcepta hæc,dicant:En populusſapiens & intel
figens gens magna.Neceftalia natio tamn grandis,
quæ habeat deos appropinquantes fibi, licut Do
minus Deus nofter adeft cun & is obfecrationibus
noftris.Quæ cft enim alia gens fic inclyta,vthabe
at cæremonias, iuſtao iudicia , & vniuerfam le
gem , quam ego proponam hodiè ante oculos ve
ftros : Cuſtodi igitur temetipſum & animam tu
am ſolicitè. Nè obliuiſcarisverborum quæ vide
runt oculi tui , & nè excidantde corde tuo cunctis
diebus vitæ tuæ. Docebis ea filios ac nepotes tuos,
diem in quo ftetifti coram Domino Deo tuo in
Horeb, quando Dominus locutus eftmihi,dicens:
Congrega ad me populum , vt audiant ſermones
meos, & diſcant timere me omni tempore quo
viuunt in terra ,doceanton filios ſuos. Et acceſiltis
ad radices montis qui ardebat vſque ad cælum :
erantéz in eo tenebre ,& nubes, & caligo.Locutusi
eſt Dominus ad vos de medio ignis. Vocem ver
borum eius audiftis, & formam penitùs non vidi
ftis, & oftendit vobis pactum ſuum , quod præce
pit vt faceretis, & decem verba quæ fcripfit in du
abus tabulis lapideis.Mihi mádauit in illo tem
pore, vt docerem vos cæremonias & iudicia, quæ
facere deberetis in terra quam poffeſſuri eſtis.
Cuſtodite igitur folicité animas veftras.
5. ET capite quinto :Ego Dominus Deus tuus,
quieduxite de terra Aegypti, de domo ſeruitu
tis. Non habebis deos alienos in conſpectu meo .
Nó facies tibifculptile, nec fimilitudinem omni )
um, quæ in cælo ſunt deſuper, & quæ in terra de
orsùm, & quæ verſantur in aquis ſub terra. Non
adorabis ea, & non coles. Ego enim ſum Domi
nus Deus tuus, Deusæmulator,reddens iniquita
tem patrum ſuper filios in tertiam & quartam ge
nerationem his qui oderunt me, & faciens miſeri-.
cordiam in multa millia diligentibus, me, & cu
ftodiétibus præcepta mea.Non vſurpabis nomen
Domini Dei tui fruftrà, quia non erit impunitus,
qui ſuper re vana nomen eius aſſumpſerit. Obſer
ua diem Sabbati,yt ſanctifices eum, ficut præcepit
tibi Dominus Deus tuus. Sex diebus operaberis,
& facies omnia opera tua . Septimus dies Sabbati
eft,id eft,requies Domini Dei tui.Non facies in co
quicquam Aperis, tu & filius tuus& filia , ſeruus &
ancilla, & bos, & afinus, & omne iumentum tu
um , & peregrinus qui eft intra portas tuas : vt re
quiefcat feruus tuus & ancilla tua,ficut& tu . Me
mento quod & ipfe feruieris in Aegypto, & edu
xerit te indè Dominus Deus tuusin manu forti &
brachio extento . Ideircò præcepit tibi, vt obfer
G uares
 76 - Q. V. DE CHARITATE ET
uares diem Sabbati. Honora patrem tuum & ma- terabis, Non occídes, Non furaberis, Non falſuni
trem , ficut præcepit tibi Dominus Deus tuus, vt teftimonium dices, Non concupiſces, & fi quod
longo vinas tempore, & benè ſit tibi in terra, eft aliud mandatum, in hoc verbo inftauratur,
quam Dominus Deus tuus daturus eft tibi. Non Diliges proximum tuum ficut teipſum . Dilectio
occides, Neque mechaberis . Furtumsno facies. proximi malum non operatur. Plenitudo ergò
Nec loquéris contra proximum tuum falſum te- legis eft dile & tio .
ftimonium . Non concupiſces vxorem proximi 16. ITEM capite feptimo: Quid ergò dicemus ?
tui , non domum , non agrum , non feruum , non lex peccatum eſt ? Ablît.Sed peccatum non cogno.
ancillam, non bouem, non alinum , & vniuerfa ui, nisì per legem . nam concupiſcentiam neſcie
quzillius ſunt.Hec verba locutus eſt Dominus ad bam ,nisilex diceret,Non concupiſces, & c. Itaque
omnemmultitudinem veftram in monte de me- lex quidem ſancta, & mandatum ſanctum , & iu
dio ignis, & nubis, & caliginis, voce magna, nihil ftuni, & bonum ,& c.
addens ampliùs, & fcripfit ea in duabus tabulis la- 17. AD Galatas quinto : Vos in libertatem vo
pideis ,quas tradidit mihi. cati eftis fratres : tantùm ne libertatem in occafio
6. IT EŇ capite decimo: In tempore illo dixit nem decis carnis, fed per charitatem ſeruite inui
Dominus ad me : Dola tibi duas tabulas lapideas, cem . Omnis enim lex in vno ſermone impletur :
ficut priores fuerunt, & aſcende ad me in morem, Diliges proximum cuum ficut teipſum .
faciesą arcam ligneam , & fcribam in tabulis ver- 18. IACOBI ſecundo: Si tamen legem perfici
ba qux
'fuerunt in his, quasante confregiſti, po- tis regalem fecundùm ſcripturas, Diliges proxi
nesas eas in arca. Feci igitur arcam de lignis ſetim .
mum tuum ficut teipfum : benè facitis. Si autem
Cumiz dolaffem duastabulas lapideasinſtår pri- perſonas accipitis, peccatum operamini,redargu
orum aſcendiin montem ,habens eas in manibus. ti à lege, quaſi tranſgreſſores.Quicunque autem
Scripſiti in tabulis iuxta id quod priùs fcripſe- totam legem feruauerit, offendit autem in vno,
rat, verba decem , quæ locutus eſt Dominus ad factus eftomnium reus.Qui enim dixit,Non me
vos in monte de medio ignis, quando populus chaberis : dixit &,Non occides.Quòd fi non mce
congregatus eft, & dedit eas mihi. Reuerfusop de chaberis,occides autem : factus es tranſgreſſor le
monte deſcendi, & poſuitabulas in arcam quam gis . Sicloquimini, & fic facite,ficut per legem li
feceram , quæ hucuſque ibi ſunt, ficut mihi præce- bertatis incipientes iudicari .
pit Dominus. 19. ET capite primo : Qui perſpexerit in lege
7. MATTHAEI decimonono : Et ecce vnus perfe&tæ libertatis, & permanferit in ea,non audi.
Ad Chriftia. accedens, ait illi : Magiſter bone, quid boni faci- tor obliuiofusfactus, fed fa & or operis :hic beatus
nos etia per
calogum De: am vthabeam vitam eternam ?Qui dixit ei ,Quid in facto ſuo erit .
cipcrc. me interrogas de bono ? Vnus eſt bonus, Deus. si 20.
20. ET capite quarto : Qui detrahit fratri, aut
aucem vis ad vitam ingredi,ferua mandata.Dicit qui iudicat fratrem ſuum d : etrahit legi, & iudi
illi, Quæ ? Iefus autem dixit : Non homicidium cat legem . Si autem iudicas legem , non es factor
facies,Non adulterabis, Non facies furcum , Non legis,fed iudex .Vnus eft enim legislator & iudex ,
falſum teftimonium dices,Honora patremtuum qui poteft perdere & liberare.
& matrem tuam, Diliges proximum tuum ficut 21. " PRIORIS ad Timotheum primo : Finis
teipſum . autem præcepti eft charitasde corde puro & con
8. " ITEM capite quinto : Nolite putare, quoni- ſcientia bona & fide non ficta. A quibus quidam
am veni ſoluere legem aut Prophetas, & c.vtinfrà aberrantes,conuerfi ſunt in vaniloquium,volen
quæſtioneſequenti,A.teftimonio feptimo. tes eſſe legis doctores, non intelligentes neque
9. ET vigefimofecundo, vt ſuprà quæſtionefe- quæ loquuntur, neque de quibus affirmant.
cunda,A.teftimonio primo . Scimus autem quia bona eſt lex, fi quis ea legiti
10. MARCI decimo : Procurrens quidam ge- mè vratur.
nuflexo ante eum , rogabat eum : Magiſter bone, 22 . CONCILIVM Tridentinú ſeſſione ſexta ,
quid faciam ,ve vitam æternam percipiam ? Ieſus canone decimonono: Si quis dixerit nihil præce- przceptie
autem dixitei :Quidmedicis bonum Nemobo- ptum effeinEuangelio præterfidem , cætera elle cuangelica.
nus, nisi vnus Deus. Præcepta nôfti . Ne adulteres, indifferentia, neque præcepta, neque prohibita ,
Né occidas, Nè fureris, Nè falſum teftimonium ſed libera : aut decem præcepta nihil pertinere ad
dixeris, Nè fraudem feceris, Honora patrem tu- Chriftianos, anathema fit,
um & matrem . At ille reſpondens aitilli: Magi- 23. ET canone'vigefimo: Si quis hominem iu- Mandata
ſter ,hxcomnia obſeruauiaiuuentute mea. lefus ftificatum , & quantumlibet perfectum ,dixerit lite heities
autem intuitus eum dilexit eum . non teneri ad obferuantiam mandatorum Dei & nis obferua .
11. ET capite duodecimo, vt ſuprà quæſtione Ecclefiæ, ſed tantùm ad credendum : quafi verò da .
ſecunda ,A.teftimonio tertio . Euangelium fit nuda & abſoluta promiſlio vitæ
12. , LV C AE decimooctauo : Et interrogauit æternæ fine conditione obferuationis mandato
eum quidam princeps, dicens : Magifter boné, rum , anathema fit.
quid faciens vitam æternam poſſidebo ? Dixit 24. ' ITEM canone vigefimoprimo : Si quis di
autem ei leſus, Quid me dicis bonum ? nemo bón xerit Chriftum leſum à Deo hominibus datum Chriftus le
gislator.
nus nisì ſolusDeus:Mandata nôfti: Non occides, fuiſſe vt redemptorem cui fidant, non etiam vt
* Non mechaberis, Non furtum facies, Non fal- legislatorem cui obediant,anathema fit.
" fum teftimonium dices,Honora patrem tuum & 25. LEVITICI vigeſimoſexto : Non facietis
matrem .
vobis idolum & fculptile, nec titulos erigetis, nec
13. . ET decimo, ve ſuprà quæſtione ſecunda, A. inſignem lapidem ponetis in terra veftra, vt ado
teſtimonio fecundo . retis eum .
14. AD Romanos fecundo : Non enim audito- 26. DEVTERONOMII quinto :Non loqué
res legisiufti funt apud Deum , fed factores legis ris contra proximú tuum falium teftimonium .
iuſtificabuntur.
Non concupiſces vxorem proximi tui; non do
15. ET capite decimotertio: Neminiquicquam mum , non agrum ,non feruum , non anciliam,
debeatis : nisi, ve inuicem diligatis. Qui enim di- ' on boucm, non alinum , & vniuerſa quæ illius
n
ligit proximum , legé impleuit. Nam , Non adul- funt.
VI.

Quid fibivult hoc exordium , Ego fum Dominus Deus tuus ?

Deut.6.a d 4 d io.d
Malach.1.bd Hicr.32.C A. DECALOGVM exorditurDeus à notitia fui,& ab inſinuatione
Pfal.46.a
Maie.
 DECALOG Q. Q. VI. 77

Maieſtatis ſuæ ,vt cognitum Legiſlatorem magis reuereamur,eiusque

propoſitis mandatismaior apud omnes authoritas conſtet. Nempe

tam ſeriò nobiſcum agitur ,vt ſivnquàm * falui eſſe velimus, hîc velut aMat..c19.0 21.d Hebs.c
in clariſſimo ſpeculo , diuinæ maieſtatis voluntatem , omnemque rc- quart.140.Super Exodum .

&è viuendi rationem certò contemplemur, agnitamque legem il

lam fan & iſſimam , adiuuante Chriſti fpiritu, accuratè"ſeruemus. b Rom.s.c loa. 1.c Phil.4.c

B. Necenim præcipitfolùm , fed benedi & ionem quoquèpromit- vefat.3.b Deut.8.2

tit, & opem tribuit nofter Legiſlator. ° Spiritummeum ,inquit, ponam in a Ezcch.36.5 8.1.0
medio vestri,& faciam vt in præceptis meis ambuletis, & iudicia mea cuſtodia .
tis G operemini.

c. Quarècùm Chriſtus * etiam præcepiſſet

, Tollite iugum meum ſuper concil.Trid.com
vos, nè quis cauſaretur difficultatem ,adiccit: Iugum enim meum ſuaue est, decanis. Chryfoft.ib..

Ognus meum leue, ijs videlicet, qui gratiæ fpiritu imbuti ; in charitate oribus. dest.7o.in
Aug regulisbreui
de nat. & gra.
non ficta ambulant. cap.43. & 69. ltem ſer.61.
& 191.de temp. Hicron.in
TESTIMONIA . ſymb.ad Damar.
1. A. DEVTERONOMII ſexto : Hæc funt tibi difficile omne verbum . Qui facis miſericor
præcepta & cæremoniæ atæ iudicia , quæ manda- diam in millibus,& reddis iniquitatépatrum in
uit Dominus Deus veſter vt docerem vos, & faci- finum filiorum corum poft eos: Fortiſſime, ma
atis ea in terra ad quam tranſgredimini poffiden- gne, & potens, Dominus exercituum nomen tibi,
dam, vt timeas Dominum Deum tuum , & cuſto- Magnus confilio , & incomprehenſibilis cogitatu:
dias omnia mandata & præcepta eius, quæ ego cuius oculi aperti ſunt ſuper omnes vias filiorum
præcipio tibi & filijs ac nepotibus tuis cunctis die- Adam , vt reddas vnicuique fecundùm vias fuas,
bus vitæ tuæ, vtprolongétur dies tui. Audi Iſraël, & fecundùm fructum adinuentionum eius.
& obſerua, vt facias quæ præcepit tibi Dominus, 6. PSALMO quadragefimoſexto : Quoniam
& benè fit tibi, & multipliceris ampliùs,ficutpol- Dominus excelſus, terribilis, Rex magnus fuper
licitus eft Dominus Deus patrum tuorum tibi ter omnem terram .
ram lacte & melle manantem.Audi Iſrael,Domi- 7. MATTHAEI quinto : Nolite putare quo
nus Deus nofter,Deus vnus eft,& c.Non ibitis poft niam veni foluere legem aut prophetas. Non veni
deos alienos & c. quoniam Deus emulator Domi- foluere, fed adimplere.Amen quippe dico vobis,
nus Deus tuus in medio tuî : nè quando iraſcatur donec tranſeat cælum & terra, iota vnú,autvnus
furor Domini Dei tui cótra te, & auferat te de ſu- apex non præteribit à lege, donec omnia fiant.Qui
perficie terræ. Et in fine capitis: Præcepica nobis ergò foluerit vnum de mandatis iftis minimis, &
Dominus, vt faciamus omnia legitima hæc, & ti- docuerit fic homines, minimus vocabitur in re
meamus Dominum Deum noftrum , vt benè fit gno cælorum . Qui autem fecerit & docuerit, hic
nobis cun &tis diebus vitæ noftræ , ficut eſt hodiè. magnus vocabitur in regno cælorum . Dico enim
Erita noftri miſericors, fi cuſtodierimus & fece- vobis, quia nisi abundauerit iuftitia veftra plùs
rimus omnia præcepta eius coram Domino Deo quàm Scribarum & Pharifæorum , non intrabitis
noftro ,ficut mandauit nobis. in regnum cælorum . Audiftis quia dictum eft an
2. ET capite quarto : Caue nè quando obliui- tiquis,Non occides. qui autem occiderit,reuserit
ſcaris pa &ti Domini Dei tui,quod pepigit tecum : iudicio. Ego auté dico vobis, quia omnis qui ira
(

& facias tibi ſculptam fimilitudinem eorum,quz [citurfratri ſuo , reuserit iudicio . Qui autem di
fieri Dominus prohibuit, quia Dominus Deus tu- xerit fratri ſuo ,Raca : reus erit cöcilio.Qui autem
us ignis conſumens eft,Deus emulator. Ibid.Scito dixerit, Fatue : reus eritgehennæ ignis. Si ergo of
ergo hodiè, & cogitato in corde tuo, & Dominus fers munus tuum ad altare, & ibi recordatus fue
ipfe eft Deus in celo ſursùm , & in terra deorsùm, & ris, quia frater tuus habet aliquid aduersùm te: re
non ſit alius . Cuftodi præcepta eius atqz mandata linque ibi munus tuum ante altare, & vade priùs
quæ ego præcipio tibi : vt benè fit tibi , & filijs tuis reconciliari fratri tuo, & tuncveniés offeresmu
poft te, & permaneas multo tempore fuper ter nus tuum . Audiftis quia di& um eft antiquis,Non
ram , quam Dominus Deus tuus daturus eft tibi . mechaberis. Ego autem dico vobis, quia omnis
3. ITEM capite decimo: Circuncidite igitur qui viderit mulierem ad concupiſcendum eam,
præputium cordis veftri, & ceruicem veftram nė jam mechacus eft eam in corde fuo. Di&um eft :
induretis ampliùs, quia DominusDeus veſter ipfe Quicunque dimiſerit vxorem ſuam , det ei libel
eft Deus deorum , & Dominus dominantium , De- lum repudij. Ego auté dico vobis, quia omnisqui
us magnus & potens, & terribilis, quiperſonam dimiſerit &c. Iterùm audiftis quia dictú eft anti
non accipit,nec munera. Facit iudicium pupillo quis, Non periurabis: reddes auté Domino iura
& viduç,amat peregrinum , & dat ei victum atque menta tua.Ego auté dico vobis,non iurareomni
veſtitum . & vos ergò amate peregrinos, quia & nò,neq per cælum , quia & c.Auditis quia di&um
ipfi fuiftis aduenæ in terra Aegypti. Dominum eft,Oculum pro oculo ,& denté pro dente.Ego au
Deum tuum timebis, & ei ſeruies: ipfi adhærebis, tem dico vobis,non refiftere malo : fed fi quis te
iurabisop in nomine illius. Ipfe eft laus tua, & De- percufferit in dexteram maxillam tuá,præbe illi
us tuus, qui fecit tibi hæc magnalia & terribilia, & alteram : & ei qui vult tecü iudicio contendere,
quæ viderunt oculi tui . & tunicá tuam tollere, dimitte ei & palliū. Audi
4. MALACHIAE primo:Magnificetur Domi- ftis quia di& â eft, Diliges proximūruum , & odio
nus ſuper terminū Ifrael. Filius honorat patrem, habebis inimicum tuum . Ego autem dico vobis,
& feruus dominum ſuum : fi ergò pater ego fum , Díligite inimicos veftros, benefacitehis qui ode
vbi eft honor meus ? & fi Dominus ego fum ,vbi runt vos, & orate pro perſequentibus & calumni
eſt timor meus ? dicit Dominus exercituum . Et antibus vos: vt fitis filij patris veftri qui in cælis
in fine:Rex magnus ego ,dicit Dominus exercitu- eft, qui ſoléfuum oriri facit fuper bonos & malos,
um , & nomen meum horribile in gentibus. & pluit ſuper juſtos & iniuftos. Si enim diligitis
5. HIER EMIAE trigefimofecundo :Non erit ' cos quivos diligunt, quámercedé habebitis ?non
G 3 ne &
 ATE DECALO
GO
78 Q. VI. DE CHARIT ET .

ne & publicani hoć faciūt? Et fi falutaueritis fra- caput, & non in caudam , & cris ſemper fupra , &
tres veftros tantùm , quid ampliùs facitis ? nónne non ſubter : fi tamen audierismandata Domini
& ethnici hoc faciunt? Eftote ergò vos perfe &ti, Dei tui, quæ ego præcipio tibi hodiè, & cuftodien
ficut & pater vefter cæleſtis perfectus eft. ris & feceris, ac non declinaueris ab eis, nec ad
8 . ITEM decimonono : Si vis ad vitam ingre- dextram , nec ad finiftram , nec ſecutus fueris deos
di, ferua mandata . alienos, neque colueris eos.
9 . ET capite vigefimooctauo : Euntes ergò do- 3. LEVITICI vigefimoſexto : Si in præceptis
cete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Pa- meis ambulaueritis , & mandata mea cuftodieri
tris & Filij & Spiritûs fancti, docentes eos ſeruare tis , & feceritis ea,dabo vobis pluuiastemporibus
omnia quæcunque mandaui vobis . ſuis, & terra gignet germen ſuum , & pomisarbo
10. AD Hebræos quinto : Et conſummatus, fa- res replebuntur. Appræhendet meſſium tritura
&tus eft omnibus obtemperantibus fibi, caufa fa- vindemiam , & vindemia occupabit ſementem : &
lutis æternæ . comedetis panem veftrum in faturitate, & abfque
11. PSALMO centefimo decimooctauo : Beati pauore habitabitis in terra veftra.Dabo pacem in
immaculati in via, qui ambulant in lege Domini. finibus veſtris: dormieris, & non erit qui excer
Tu mandátti,mandata tua cuſtodiri nimis.Male- reat.Auferam malas beftias: & gladius non tranſ
dicti qui declinant à mandatis tuis . ibic terminos veftros. Perſequemini inimicos
12. PRIMAE Ioannis tertio : Et hoc eftman- veftros, & corruent coram vobis. Perfequentur
dacum eius, vt credamus in nomine filij eius leſu quinque de veftris centum alienos, & centum de
Chrifti, & diligamus alterutrùm ,ficutdedit man- vobisdecem millia : cadent inimici veftri gladio
datum nobis. Et qui ſeruat mandata eius, in illo in conſpectu veftro. Refpiciam vos, & creſcere fa
manet, & ipſe in eo . Et in hoc ſcimus quoniá ma- ciam : multiplicabimini, & firmabo pactum me
net in nobis,deſpiritu quem dedit nobis. um vobiſcum . Comedetis vetuftiffima veterum,
13. AVGVSTINVS quçſtionecentefimaqua- & vetera nouis fuperuenientibusproijcietis. Po
dragefima fuper Exodum :Cùm tam multa lo- nam tabernaculum meum inmedio veftri,& non
cutus fit Deus, duæ tantùm tabulæ dantur Moyfi . abijciet vos anima mea. Ambulabo inter vos, &
lapidex, quæ dicuntur tabulæ teftimonij futuræ ero Deusvefter, vosiz eritis populus meus. Quòd
Ex Decalogo in arca . Nimirùm omnia cætera quæ præcepit fi non audieritis me, nec feceritis omnia mandata
pendent
omnia Dci Deus, ex illis decem præceptis, quæ duabus tabu- mea , li ſpreueritis leges mcas, & iudicia mea con
præcepta . lis conſcripta ſunt, pendere intelliguntur, fidili. tempſeritis, vt non faciatis ea quæ à me conftitu
genter quærantur & benè intelligantur : quomo- ta funt, & ad irritum perducatis pa &um meum :
dò hæc ipſa rursus decem præcepta,ex duobus il- ego quoquèhæcfaciam vobis, Viſitabo vos velo
Matth.22 .
lis, dilectione ſcilicet Dei & proximi, in quibus citer in egeftate, & ardore, qui conficiat oculos
tota lex pender & prophetæ. veftros, & conſumat animas veſtras. Fruftrà ſere
14. AD Romanos octauo : Spiritus adiuuatin- tisſementem , quæ ab hoftibus deuorabitur. Po
firmitatem noftram . nam faciem meam contra vos, & corructis co
15.. IOANNIS primo capite : De plenitudine. ram hoftibus veſtris, & fubijciemini his quiode
eius nos omnes accepimus, & gratiam pro gratia : runt vos.fugietis nemine perſequente . Sin autem
quia lex per Moyfen data eft, gratia & veritas per nec fic obedieritis mihi, addam correptiones ve
Iefum Chriftum facta eft. ſtras feptuplum propter peccata veftra, & conte
16. AD Philippenſes quarto : Omnia poſſum in ram ſuperbiam duritiæ veftræ . Dabog vobis cx
eo qui me confortat. lum defupèr ficut ferrum , & terram æneam.Con
1. B. PSALMO octogeſimotertio : Etenim be- fumetur incaſſum laborvefter,non proferetterra
nedictiones dabit legislator, ibunt de virtute in germen ,nec arbores poma prębebunt. Si ambula
virtutem . ueritis ex aduerſo mihi,nec volueritis audire me ,
2. DEVTERONOMII vigeſimooctauo : Si addam plagas veftras vſą in ſeptuplum propter
audieris vocem Domini Dei tui, vt facias atque peccata veftra:immittamą in vos beſtias agri,quç
cuſtodias omnia mandata eius quæ ego præcipio conſumant vos & pecora veftra, & ad paucitatem
tibi hodiè, faciet te Dominus Deus tuus excellio- cuncta redigant,deſertäq fiant viæ veftræ. Quòd
rem cunctis gentibus qux verſantur in terra . Ve- fi nec fic volueritis recipere diſciplinā, fed & am
niéntque ſuper te vniuerfæ benedictiones iſtæ , & bulaueritis ex aduerſo mihi: ego quoq; cótra vos
appræhendent te : fi tamen præcepta eius au aduerſus incedam , & percutiam vos ſeptiès pro
dieris .Benedi&tus tu in ciuitate, & benedi& us in pter peccata veftra.inducam ſuper vos gladium
agro . Benedictus fructus ventris tui, & fru & us vltorem fæderis mei. Cum'ós confugeritisin vr
terræ tuæ , fructuső iumentorum tuorum, greges bes,mittam peftilentiâ in medio veftri, & trade
armentorum tuorum , & caulæ ouium tuarum. mini in manibus hoftiū , poftquàm cófregero ba
Benedicta horrea cua , & benedi&tæ reliquiæ tuæ. culum panis veſtri: ità vi decem mulieres in vno
Benedictus eris ingrediens & egrediens.Dabit Do clibano coquant panes, & reddant eos ad pondus;
minus inimicos tuos qui confurgunt aduersùm & comedetis, & non faturabimini. Sin autem nec
te, corruentes in conſpectu tuo : per vnam viam per hæc audieritis me, fed ambulaueritis contra
venient contra te, & per ſeptem fugient à facie me: & ego incedá aduersus vos in furore cótrario,
tua. Emittet Dominus benedi&tionem ſuper cel- & corripiá vos ſeptem plagis propter peccata ve
laria tua,& fuper omnia opera manuum tuarum : Ara, ità vt comedatis carnes filiorum veftrorum ,
benediceto tibiin terra quam acceperis. Suſcita- & filiarūveftrarum . deftruam excelſa veſtra , & fi
bit te Dominus fibi in populum ſanctum , ficut mulacra confringam.Cadetis inter ruinas idolo
iurauit tibi, fi cuſtodieris mandata Domini Dei rum veftrorú, & abominabitur vos anima mea ,
țui, & ambulauerisin vijs eius.Videbunt omnes in tantum vc vrbes veſtras rediga in ſolitudinem ,
terrarum populi, quòd nomen Domini inuoca- & deſerta faciam fanctuaria veftra, nec recipiam
tum fit fuper te, & timebunt te. Abundare te faci- vltrà odorem ſuauiſimū. Diſperdam ( terrá ve
et Dominus omnibus bonis, fructu vteri tui, & ftram , & ftupebūt ſuper ea inimici veftri, cùm ha
fructu iumentorum tuorum , fructu terræ tuæ, bitatores illius fuerint, vos autem diſpergam in
quam iurauit Dominus Patribus tuis, vt daret Gentes, & euaginabo poft vosgladium ,erita terra
tibi. Aperiet Dominus theſaurum ſuum opti- veftra deſerta, & ciuitates veſtræ dirutæ. Et quide
mum , cælum , vt tribuat pluuiam terræ tuæ in vobisremáferint, dabo pauorem in cordibus eo
tempore ſuo: benedicetos cunctis operibus manu rum in regionibus hoftium , terrebit eos fonitus
um tuarum , & fænerabis gentibusmultis, & ipfe folij volantis, & ità fugient quaſigladium :cadent
à nullo fænus accipies, Conftituet te Dominus in nullo perſequente, & corruét finguli ſuper fratres
ſuos,
 MANDATA DEI NON
fuos,quafi bella fugientes, nemo veftrùm inimi-
cisaudebit refiftere. peribitis inter Gentes, & ho-
Atilis vos terra cõſumer. Quòdfi & de ijs aliqui re-
manſering, tabeſcentin iniquitatibus ſuis, in terra
inimicorum ſuorum , & propter peccata patrum
fuorum & ſua affigentur:donec confiteantur ini-
quitates ſuas, & Maiorum ſuorum , quibus præua-
ricati ſunt in me, & ambulauerunt ex aduerſo mi-
hi . Ambulabo igitur & ego cótra eos, & inducam
illos in terram hoftilem , donec erubeſcat incir-
cuncifa mens eorum .
4. EZECHIELIS trigefimoſexto : Dabo vo
bis cor nouum,& fpiritum nouum ponam in me
dió veftri, & auferam cor lapideum de carne ve
ftra , & dabo vobis corcarneum. Et ſpiritum me-
um ponam in medio veftrî & c. vt in textu.Et ha-
bitabitis in terra quam dedi patribus veftris: &
eritis mihi in populum, & ego ero vobis in De-
um . Et ſaluabo vos ex vniuerſis inquinamentis
veftris: & vocabo frumentum , & multiplicabo
illud, & non imponam vobis famem . Et multi-
plicabo fructum ligni,& genimina agri : vt non
porteris vltrà opprobrium famis in Gentibus.
5. ET capite vndecimo: Dabo eis corvnum , &
fpiritum nouum tribuam in viſceribus eorum : &
auferam cor lapideum de carne eorum , & dabo
eis cor carneum ,vtin præceptis meis ambulent, &
iudicia mea cuftodiant, facianti ea : & fint mihi
in populum , & ego ſim eis in Deum .
1. C. ' MATTHAEI vndecimo : Venite ad me
omnes qui laboratis, & onerati eſtis ,& ego refici-
am vos. Tollite iugum meum ſuper vos, & diſci-
te à me, quia mitis Tum & humilis corde : & inue-
nietis requié animabus veſtris. Iugum enim me-
um ſuaue eft , & onus meum leue .
2. PRIMAE Ioannis quinto : In hoc cognofci- .
mus quoniá diligimus natos Dei, cùm Deum dili-
gamus, & mandata eius faciamus. Hæc eft enim
charitas Dei, vt mandata eius cuftodiamus: &
mandata eius grauia non funt. 1.
3. CONCILIVM Tridétinum ſeſſione ſexta,
Luftificati ad. capite vndecimo: Nemo autem , quantumuis iu-
obferuatione ftificatus, liberum fe effe ab obferuatione manda-
præceptoru . torum putare debet : nemo temeraria illa & à pa-
Dei mandata tribus ſub anathemate prohibita voce vti, Dei
non impoſfi.
bilia . præcepta homini iuftificato ad obferuandum effe
impollibilia: nam Deus impoflibilia non iubet,
fed iubendo monet & facere quodpoffis, & petere
1.Ioan.s. quod non poſſis : & adiuuat, vt poſtis.Cuius man-
data
Matth. u. grauia non funt , cuius iugum ſuaue eft , &
onus leue. Qui enim ſunt filij Dei , Chriftum di
Ioan.14 .
ligunt : quiautem diligunt eum , vt ipfe teftatur,
feruant fermones eius. Quod vtique cum diuinó
auxilio præftare poffunt.licet enim in hac morta-
Peccataveni. li vita quantumuis fancti & iufti in leuia faltem
non tollunt. & quotidiana, quæ etiam venialia dicuntur,pec-
cata quandoquè cadane, non proptereà definunt
effe iufti. Nam iuftorum illa vox elt & humilis &
Matth.6 .
Lucji . verax : Dimitte nobis debita. quo fit, vt iuſti ipfi
Rom.6. eo magis ſe obligatos ad ambulandum in via iu-
Tit. 2, ftitiæ lentire debeant, quo liberati iam à peccato,
ferui autem facti Deo ,fobriè,iuftè, & piè viuentes,
proficere poſſunt per Chriftum Ieſum , per quem
Deuspemi. acceffum habueruntin gratiam iftam . Deus nan-
deli sit. que ſua gratia femel iuftificatos non deferit , nisì
ab eis priùs deferatur. Itaque nemo fibi in fola fi-
de blandiri debet, putans fide fola fe hæredem ef-
ſe conftitutum , hæreditatem'a confecuturum , eti-
amfi Chrifto non compatiatur, vt & conglorifice-
Rom.s.
tur.nam & Chriſtus ipfe, vt inquit Apoftolus, cùm
Heb.j.
eſſet filius Dei , didicit ex ijs quæ paffus eft, obedi-
entiam : & confummatus, factus eft omnibus ob-
temperantibus fibi caufa falutisæternæ. Propter-
1.Cor.s.
eà Apoftolusipſe monet iuſtificatos, dicens : Ne-
fcitis quòd ij qui in ftadio currunt, omnes qui-
dem currunt,fed vnus accipit brauium ? ficcurri-
te ,vtcompræhendatis. Ego igitur fic curto , non
ESSE IMPOSSIBILIA . Q. VI. 79
quaſi inincertum : fic pugno, nó quafi aérem ver
berans: fed caſtigo corpusmeum ,& in feruitutem
redigo: nėfortè cùm alijs prædicauerim , ipſe re
probus efficiar. Item princeps Apoftolorum Pe
trus : Satagite, vtper bona opera certam veftram 2.Pet. I..
vocationem & electionem faciatis. Hæc enim fa
luftus
cientes, non peccabitisaliquando. Vndè conftat, cari nõ pea
n quoc ú.
eos orthodoxæ religionis doctrinæ aduerfari qui
que opere.
dicunt,iuftum in omni bono opere ſaltem venia
liter peccare, aut quod intolerabilius elt, pænas
æternasmereri :atqueetiam eos, qui ftatuunt in
omnibus operibus iuftos peccare, fi in illis fuam
ipforum focordiam excitando, & ſeſe ad curren
dum in ſtadio cohortando , cum hoc, vt inprimis
glorificetur Deus , mercedem quoque intuentur Mercedetis.
æternam :cùm ſcriptum fit :Inclinauicor meum rantes por
ad faciendas iuftificationes tuas propter retribu- ſunt.
tionem . & de Moyfe dicat Apoftolus, quòd refpi- Hab.116.
ciebat in remunerationem .
4. ITEM canone decimooctauo : Si quis dixe- Dei mandata
rit, Dei præcepta homini etiam iuſtificato & fub non impoſfi
.
gratia conſtituto,eſſe ad obſeruandum impoflibi
lia , anathema fit. . '
5. CHRYSOSTOMVS in libro primo de
Compunctione cordis: Reuerà ipſe pronunciauit Facilia ſunt
Dei pręcepta
de præceptis ſuis, quòd nihil in eis laboriofum fit,
& nihil oneroſum , dicens : lugum enim meú ſua- Matth. 11.
ue eft, & onusmeum leue. Et nos ecotrà grauia ef
ficimus,quçille leuia conſtituit : & que ille ſuauia
pofuit,nosfacimus amara peccando. Quòd fila
borioſum aliquid eſſet in præceptis, decenter &
meritò virtutem laborcomitaretur:premia enim
propofita funt poft laborem . Nunc verò infelix
anima ne hanc quidem reuerentiam diuinis legi
bus dabit, vtfileat & quieſcat, nè ad præuaricatio
nem laborando perueniat, quanuis fint aliqua in
quibus paululùm laboris eſt adhibendum ,in his
duntaxat, in quibus Paulus dicit: Nam quod in 2.COL.4.
præfenti eft momentaneum & leue tribulationis
noftræ, ſupra modum immenſum æternæ gloriæ
pondus operatur in nobis.Vides ergò etiam quid
quid in præfenti eſt,leueeffe, etiam fi tribulatio
fit.Quo modo leue ? Quia immenſum pondus fu- 1
turæ gloriæ , leuem facit præfentis temporis tribu
lationem , etiam fi fenfibusnoftris grauius videa
tur. Deniquè & ipſe cauſas in conſequentibus ex
ponit, vt omne id duci leue debeat, quicquid paf
fio præſentis téporis intulerit. Aitenim : Non re
fpicientibus nobis quæ videntur, fed quæ non vi
dentur. Quę enim videntur,temporalia ſunt: qug
autem non videntur, æterna ſunt.
6. BASILIVS in regulis breuioribus, fiue con
cifiùs diſputatis,interrogatione centeſima feptua
gefimafexta, agens de inimicorum dilectione: Si
nedubio ( inquit) non præcepiſſet hoc qui bonus Matth.s.
aciuftus eft,nisi etiam facultatem qua id facere- bonus
Deus,quia
& iu.
mus, fuiffet largitus. ftus, impollin
7.-- AVGVSTINVS in libro de natura & gra- bilia non iu -
tia, capite quadragefimotertio :Non igitur Deus bet.
impoflibilia iubet;ſed iubendo admonet, & face Nota.
re quod poffis, & petere quod non poffis.
8. ' ET capite fexagefimonono :Valdè bona funt
præcepta, fi legitimè his vtamur . Eo quippe ipfo Quia bonus
quo firmiffimè creditur, Deum iuftum & bonum impoffibilia
impoffibilia non potuiſſe præcipere, hincadmo- prçcipere no
nemur , & in facilibus quid agamus, & in difficili- potuit Deus,
bus quid petamus. Omnia quippe fiunt facilia Omnia faci
charitati, cui vni Chrifti farcina leuis eft, aut ea lia charitati,
vna eft farcina ipſa quæ leuis eft : fecundùm hoc
Matth.nr.
dictum eft, Et præcepta eius grauia nö ſunt, vt cui 1.loan.s.
grauia ſunt, conſideret non potuiffe diuinitùsdi
ci, grauia non funt, nisi quia poteft effe cordis affe
cus,cui grauia non funt, & petat quo deſtituitur,
vrimpleat quod iubetur. Ec quod diciturad Ifra
el in Deuteronomio, fi piè, 6i fanété, fi fpiritaliter Deut.3o .
intelligatur,hocidem fignificat: quia vtiquècùm
hoc teftimonium commemorâiſet Apoftolus ,
G 4 Pro
 80 Q. VI. VII. MANDATA DEI NON ESSE IMPOSSIBILIA .
Rom.jo. Propè eft verbú in ore tuo , & in corde tuo : quod credi . Et ideò quia veritas mentiri nó poteft,iam Iuftitiæ & ple
hic habet , in manibus tuis: in corde enim ſunt vanas excuſationes ſuas relinquat humana fragi ctatidiuina
repugnat, die
ſpiritales manus: Hoc eft, inquit , verbum fidei litas : quia nec impoffibile aliquid potuit impe- cere, Impof
quod prædicamus. Conuerſus ergò quiſque, fic- rare, qui iuſtuseft :nec damnaturus eft hominem fibilia ta nobis
præcep eſte
ut ibi præcipitur, ad Dominum Deum ſuum ex pro eo , quod non potuit vitare, qui pius eft.
mopri
toto corde fuo,& ex tota anima ſua, mandatum 10. ITEM ſermone centefimo nonagefi
t
Dei non habebi graue.Quom od ò e
eft enim grau , mo de temp or e m
: Eft aute patr um no ft ro ru m fi
Nora. ion is at um ? Aut en im iſ qu e s c ed im us in De um Pa tr em om ni po te n
cùm fit dilect mand qu de hæ : Cr
m
non diligit, & ideò graue eft : aut diligit, & graue tem , & c. Execramur etiam blafphemia eorum , Bla ſphemi.
eft execrabi
effe non poteft. qui dicunt, impofl ibile aliqui d homin i à Deo effé lis .
9. IDEM ſermone ſexagefimoprimo de tem- præceptum , & mandata Dei non à fingulis, ſed ab .
pore: Sed dicit aliquis :Nulla ratione poffum ini- omnibus incommune poffe feruari.
micos meos diligere . In omnibus ſcripturis Deus H. HIERONYMVS in explanatione Sym
tibi dicit,quia potes.Tu ecótrariò refpondes,non boli ad Damaſum : Execramur etiam corum bla . Iterum .
poſſe. Conſidera nunc, vtrùm cibi,an Deo debeat ſphemiam , & c.vt Auguftinus.

VII.

Quid comple& titur in ſe primum præceptum ?

Deut.13.0 4.be 13.6 1.Reg.A. Prohibet ac damnat idololatriam , obſeruationes ſuperſtitio

19.5 20.3 c Eccli34.a fas, vſum etiam artis magicæ vel diuinatoriæ.

•Aug.lib.to.de ciuit.Dei,B. Docet etiam atque exigit,vt nullam prorſus creaturam , quátun
gratias, quzft.3 . uis excellentem , pro Deo habeamus, fed folum vnum verum , æter

num , immenſumque Deum credamus & confiteamur, eique vni ſa

6 Aug.10.de ciuit.Dei,ca. crificium & ſingularem ſummumque cultum , quem Græci darpeiav
15.cap.9.& lib.zo. cap:11. appellant, exhibeamus.

6 108.4.CRom.10.0 1.10. C. Hoc fit, vt ſuper omnia colamus, inuocemus, adoremus ſum

4.6*Efa-43.2b 2. Timoth.mum illud æternumque bonum , Optimum Maximum Creatorem,

6.c Rom.9.b Pſal.83. d
Redemptorem ,Saluatorem ,vnum & immortalem Deum, qui eſt ſu

per omnia benedi & us ,omnisgratiæ & gloriæ largitorem .

TESTIMONIA .

1. A. DEVTERONOMII duodecimo :Sub- 5. PSALMO centefimo decimotertio : Simu

uertite omnia loca, in quibus coluerunt omnes
gentes, quas poffeffuri eftis, deosfuos ſuper mon-
tes excellos & colles, & fubter omne lignum fron-
dofum.Diſſipate aras earum , & confringite ftatu-
as, lucos igne comburite, & idola comminuite :
diſperdite nominaearum de locis illis.
ET capite quarto :Locutusą eft Dominus ad
vos de medio ignis. Vocem verborum eius au-
diftis, & formam penitùs non vidiftis. Cuſtodite
igitur folicitè animas veftras. Non vidiftis ali-
quam fimilitudinem in die qua locutus eft vo- magos, nec ab ariolis aliquid ſciſcitemini, vtpol
bis Dominus in Horeb de medio ignis :nè fortè luamini per eos.ego DominusDeus veſter.
decepti faciatis vobis ſculptam fimilitudinem , 7. ET capite vigefimo :Anima quæ declinaue
aut imaginem maſculi vel fæminæ , fimilitudi- ritad magos & ariolos, & fornicata fuerit cú eis,
nem omnium iumentorum quæ ſunt ſuper ter-
ram , vel auium ſub cælo volantium , atque repti-
lium quæ mouentur in terra,fiue piſcium qui ſub
terra morantur in aquis:nè forte cleuatis oculis
ad cælum ,videas ſolem & lunam, & omnia aftra
cæli,& erroredeceptusadoresea & colas, quæ cre-
auit Dominus Deus tuus in miniſterium cunctis
gentibus quæ ſub cælo ſunt.
3. ITEŇ capite decimooctauo : Quando ingreſ-
ſus fueris terram , quá Dominus Deus cuus dabit
tibi,caue nè imitari velis abominationes illarum
gentium . Nec inueniatur in te qui luſtret filium
fuum aut filiam , ducens per ignem : aut qui ario-
los ſciſcitetur, & obferuet ſomnia atque auguria,
nec fit maleficus,nec incantator,ncque qui pytho-
nes conſulat, nec diuinos, & quærat à mortuis ve-
ritatem.Omnia enim hæc abominatur Dominus,
& propter iftiuſmodi ſcelera delebit eos in introi-
tu tuo . Perfe& us eris & abſque macula cum Do-
mino Deo tuo. Gentes iftæ quarum poflidebis ter-
ram ,augures & diuinos audiunt : tu autem à Do-
mino Deo tuo aliter inftitutus es.
4. PRIMI Regum vicefimooctauo: Saul abftu-
lit magos & ariolos de terra : & interfecit eos, qui
pythones habebant in ventre.
lacra gentium argentum & aurum , opera manu
um hominum . Os habent & non loquentur: ocu
los habent & non videbunt. Aures habent & non
audient: nares habent & non odorabunt. Manus
habent & non palpabunt: pedes habent & nó am
bulabunt :non clamabunt in gutture ſuo. Similes
illis fiant quifaciunt ea, & omnes qui confidunt
ineis.
6. LEVITICI decimonono : Non augurabi
mini,nec obſeruabitis fomnia. Non declinetis ad
ponam faciem meam contra eam , & interficiam
eam de medio populi fui. Etin fine capitis:Vir fi
ue mulier ,in quibus pythonicus vel diuinationis
fuerit ſpiritus,mortemoriantur:lapidibus obru
entcos: fanguis eorum fitfuper illos.
8. ECCLESIASTICI trigefimoquarto : Ab
immundo quid mundabitur & ? à mendace quid
verudicetur ? Diuinatio erroris, & auguriamen
dacia , & ſomnia malefacientium , vanitas eft.
1. B. AVGVSTINVS libro decimo de ciuita
Lauriz culeus
te Dei ,capite primo : Quæ larpeia Græcè nuncupa foli Deo de .
tur, & Latinè interpretatur feruitus, ſed ea qua co- betur.
limus Deum : vel quæ Irxoxua Gręce,Latinè autem
Religio dicitur, fed ea quæ nobis eft erga Deum :
vel quam illiDtoot6tiar, nos verò nó vno verbo ex
primere, fed Dei cultum poſſumus appellare: hác
ei tantùm Deo deberi dicimus, qui verus eft Deus,
facit fuos cultores Deos. Quicunque igiturſunt
in cæleftibus habitationibusimmortales & beati,
fi nos non amant,necbeatoseſſe nos volút, colen
divtiquè non ſunt. Si autem amant, & beatos vo
lunt, & profectò indè volunt,vnde & ipfi funt: an
aliundeipfibeati,aliundenos ?
2. ET epiftola quadragefimanona ad Deograti
as, quæftionctertia :Neo illincexcufant impij ſua
facri .
 DE CHARITATE
facrilega facra & fimulacra, quòd eleganter inter-
pretantur quid quxæ fignificent. Omnis quippe
illa interpretatio ad creaturá refertur, nó ad crea-
torem,cui vni debetur feruitus religionis illa, que
Lauris
vno nomine Latria Græcè appellatur. Nec nosdi-
cimus terram ,maria,celum ,folem ,lunam , ftellas,
& quafdá non in promptu lítas cælites poteftates,
effe demonia:fed cùm omnis creatura partìm cor-
poralis fit, partim verò inéorporalis, quam etiam
fpiritalem vocamus,manifeftú eſt, id quod à no-
bis piè ac religiosè fit, à volütate animi proficiſci,
quæ creatura ſpiritalis elt, & omni corporali prx-
Corporali ponenda. Vndè colligitur,corporali creaturenon
creatura non. effe facrificádum . Reftat fpiritalis, quæ vel pia ,vel
impia eft:Pia ſcilicet, in hominibus & angelisiu-
ftis , & Deo ritè feruientibus : Impia verò in homi-
nibus & angelis iniquis, quos etiá dæmones dici-
Nec fpiritali. mus . Ac per hoc nec fpiritali, quanuis iuftæ , crea
turæ facrificandum cft. Quoniam quantò magis
piaeſt & ſubdita Deo, tanto minùs fe tali honore
dignatur, quem fcit non deberi nisì Deo . Quanto
ergò perniciofius eft facrificare dæmonijs ?
3. ° Idem libro decimo de ciuitate Dei, capite
primo: Nunc videndū ac differendü eft, quantum
Deus donat, immortales acbeati in cæleftibus ſe
dibus,dominationibus, principatibus, poteftati-
bus conftituti,quosiſti deos, & ex quibus quofdá
vel bonos dæmones,vel nobiſcum angelos nomi-
nant, quomodò credédi fint velle à nobis religio-
nem pietatemą ſeruari:hoceft,vtapertiùs dicam ,
Vtrùm etiá fibi,an tantùm Deo fuo ,quietiã nofter
eſt, placeat eisvt facra faciamus, & facrificemus;
vel aliqua noftra ſeu nofipfos religionis ritibus
cõfecremus.Hic eft enim diuinitati,vel fi expreſli-
Latino aomi ùs dicendúett, deitati debitus cultus, propter qué
mur ad cultū vno verbo fignificandum , quoniá mihi fatìs ido-
foli Deo de neum non occurrit Latinú, Græco, vbi neceſse eſt,
bitum fignifi.
candum , infinuo, quid velim dicere. Latria quippe noftri,
vbicunqlanctarum ſcripturarum pofitúeft,inter-
Seruitus. pretati funt feruitutem .Sed ea feruitus, quæ debe-
Ephef.6.
Dulia . tur hominibus, fecúdùm quá præcipit Apoftolus,
ſeruos dominis ſuis fubditos eſſe debere, alio no-
mine Gręcè nuncupari ſolet.Latria verò fecúdùm
conſuetudinem qua locuti ſunt, qui nobis diuina
eloquia condiderunt,aut ſemper, aut tá frequen-
ter vt penè ſemper, ea dicitur feruitus, quæ perti-
Cultus. net ad colendum Deum . Proindè fi tantummodò
cultus ipfe dicatur,no ſoli Deo deberi videtur.Di,
cimur enim etiá colere homines, quoshonorifica
vel recordatione vel præſentia frequétamus. Nec
folùm'ea, quibus nos religiofa humilitate fubijci-
mus, fed quædá etiam quę ſubiecta ſunt nobis,coli
perhibentur.Nam ex hocverbo agricolæ , & colo-
ni , & incolæ vocantur. Acper hoc culcum quidem
non deberi nisì Deo,propria quadá notione ver-
bi huius omninò verifiimum eft. Sed quia & alia-
rum rerum dicitur cultus, ideò Latinè vno verbo
fignificari cultus Deo debitus non poteft. Nam &
Religio . ipfa religio , quanuis diſtinctiùs nõ quemlibet, fed
Dei cultum fignificare videatur : vndè iſto nomi-
ne interpretati ſunt noftrieam ,quæ Gręce Ipnoxua
dicitur:tamen quia Latina loquendi cófuetudine,
non folùm imperitorum , verùm etiá doctiflimo-
rum & cognationibus humanis ata affinitatibus,
& quibuſo neceſiitudinibus dicitur exhibéda re-
ligio ; non eo vocabulo vitatur ambiguum , cùm
de culcu deitatis vérticur queſtio :vtfidenter dice-
re valeamus, religionem non effe nisì Dei cultum :
quoniá videtur hoc verbum à fignificanda obfer-
uantia propinquitatis humanæ inſolenter aufer-
Pictas. ri . Pietas quoque propriè Dei cultus intelligi fo-
les , quam Græci ivoiStian vocant.Hæc tamen & erga
parétes officiosè haberi dicitur. Moreautem vul-
gi hoc nomen etiá in operibus mifericordiæ fre
quentatur: quod ideò arbitror eueniffe, quia hæc
fieri precipuè Deus mandat, eam fibi vel pro ſacri-
ficijs,vel præ ſacrificijs placere teftatur.Ex qua lo-
ET DECALOGO . '
Q. VII. 81
quendi confuetudine fa & ú eft, vr & Deus ipfe di
catur pius : qué fanè Græci nullo fuo ſermonis vfu
tvorbuis vocant:quanuìs ivarbuiap pro miſericordia il
lorum etiá vulgusvſurpet.Vndè in quibuſdā ſcri
pturarum locis, vt diſtinctio certior appareret,nó
iustStiap ,quod ex bono cultu, ſed Dualtia , quod ex
Dei cultu compofitum reſonat,dicere maluerunt.
Vtrumlibet autem horum , nos yno verbo enun
ciare non poſſumus.Quæ itaque darpúa Gręce nun
cupatur,& c. vt paulò antè in hac quæftione.
4. ITEM capite quarto eiufdem libri decimi :
Huic ( vni Deo Deorum ) nos ſeruituté, quæ latria Latria.
Græcè dicitur, fiue in quibuſop facramentis, fiue in
nobifipfis debemus. Huius enim templum fimul
omnes, & fingulitempla fumus: quia & omnium
concordiam , & fingulos inhabitare dignatur: non
in omnibus, quàm in fingulis maior :quoniá nec
mole diftenditur, nec partitione minuitur. Cùm
ad illum ſursùm eft, eiuseft altare cor noftrum :
eius vnigenito eum ſacerdote placamus: ei cruen
tas victimas cædimus,quando vſæ ad fanguinem
pro eius veritate certamus: ei ſuauiſimum adole
mus incenſum , cùm in eius conſpectu pio fanctog
amore fagramus : eidona eius in nobis, nósque
ipſos vouemus, & rcddimus: ei beneficiorum eius Dies fefti cus
instituci.
folennitatibus feftis & diebus ftatutis dicamusfa
cramusa memoriam , nè volumine temporù in
graca fubrepat obliuio : ei ſacrificamus hoftiam
humilitatis & laudis in ara cordis igne feruidæ
charitatis. Ad hunc videndum ficut videri pote .
rit,eis cohærendum , ab omni peccatorum & cu
piditatum malarum labemundamur, & eius no
mine conſecramur. Ipfe enim fons noftrębeatitu
dinis,ipfe omnis appetitioniseft finis.Hunc elige
tes,vel potiùsreligentes, amiſeramus enim negli
gentes :hunc ergò religentes,vndè & religio dista
perhibetur, ad eum dile &tione tédimus, vt perue
niendo quieſcamus: ideò beati, quia illo fine pera :
fecti. Bonum enim noftru, de cuiusfine inter Phi
lofophos magna contentio eft, nullum eft aliud,
quàm illicohærere;cuius vnius anima intellectue
alis incorporeo , fi dici poteft, amplexu, verisim
pletur fæcundatur'oz virtutibus. Hoc enim bonú
diligere in toto corde,in tota anima,& in tota vir
tute præcipimur. Ad hocbonúdebemus, & à qui
bus diligimur,duci, & quos diligimus, ducere.Sic
complentur duo illa præcepta, in quibus tota lex
pendet & prophetæ : Diliges Dominum Deum cu- Matth .2a:
um in toto corde tuo, & in tota anima tua, & in to
ta mente tua : & diliges proximum cuú tanquàm
teipſum . Vt enim homo fefe diligere nôffet, cófti
tutus eft eifinis ,qud referrer omnia quæ ageret,vt
beatuseſſet .Non enim qui ſe diligit,aliud eſſe vult
quam beatus. Hic autem finis elt, adhærere Deo.
lam igitur ſcienti diligere feipſum , cùm mádatur
de proximo diligendo, ficut ſeipſum : quid aliud
mandatur,nisì vtei,quantùm poteft,commendet
diligendum Deum ? Hic eft Dei cultus,hæc vera Dei culrus.
religio,hæc recta pietas,hæctátùm Deo debita ſera
uicus. Quæcunq; igitur immortalis poteftas quan
talibet virtute prædita, fi nosdiligit ficut feiplum ,
ei vult eſſe ſubditos,vtbeati fimus, cui & ipfa fuba
dita beata eſt. Si ergò non colic Deum , miſera eft,
quia Deo priuatur:fi auté colitDeum , non vult ſé
coli pro Deo.Illi enim potiùs diuinæ fentétiæ ſuf
fragatur, & dile & tionis viribusfauet; qua ſcriptū
eft:Sacrificansdijs eradicabitur, nisi Domino To- Exod.22.
li . Nam vt alia nunc taceam , quæ pertinent ad re- Sacrificium
ligionis obſequium , quo colitur Deus; ſacrifici- folipcodes
um certè,nullus hominum eft, qui audeat dicere betur.
deberi, nisìDco foli. Multa denique de cultu di
uino vſurpata funt, quæ honoribus deferuntur
humanis : ſiue humilitate nimia , fiue adulatio
ne peftifera: ità camen, vt quibus ea deferuntur
homines haberentur, qui dicuntur colendi& ve
nerandi: fi autem eis multum additur ,& adoran
di.Quis verò facrificandum cenſuit, nisi ei , quem
Deum
 }

82 Q. VII. DE CHARITATE ET DIE CALOGO.

Deum aut fciuit, aut putauit, aut finxit ? Quàm
porrò antiquus fit in facrificando Dei cultus,duo
Gen.me illifratres Cain & Abel fatìs indicant, quorūma-
ioris Deus reprobauit ſacrificiú, minoris afpexit.
5. ET Auguſtinus libro decimoquinto contra
Fauftum Manichæum ,capite nono : Adonai,ver-
bum Hebræum eft, & interpretatur Dominus, eo
modo quo folus Deus dicitur Dominus: ficut la- enim eft diftinctio Iudæi& Græci: nam idem Do
Laria , tria, quod verbum Græcum eft, & interpretatur minus omnium , diues in omnes qui inuocant il
ſeruitus,non quecunque,ſed illa,qua tantummo- lum . Omnis enim quicunq inuocauerit nomen
do Deo fernitur. Domini, faluus erit.
6. ITEM libro vigefimo-contra eundem ,capi-
te vigeſimoprimo: Populus Chriſtianus memori-
asmartyrum religioſa folennitate concelebrat, &
ad excitandam imitationem , & vt meritis eorum
Soli Deoco . conſocietur, atqueorationibus adiuuetur: ità ta-
ftituuntur al. men , vtnulli martyrum , ſed ipfi Deo martyrum
taria , quãuis ſacrificemus, quanuisin memorias martyrú con
in meinorias ftituamus altaria.Quis enim antiſtitū in locis ſan-
martyrum .
eorum corporum aſliftens altari,aliquádo dixit:
Sanctis non Offerimus tibi Petre,aut Paule ,aut Cypriane? ſed
offeruntur quod offertur, offertur Deo, qui martyres coro-
nauit,apud memorias eorum quos coronauit : vt
ex ipſorum locorū admonitione maior affe & us
exurgat,ad acuendam charitatem ,& in illos quos
imitari poſſumus, & in illum quo adiuuante pof
Martyres & fumus. Colimus ergò martyres eo cultu dilećtio-
Sancti
modo quo.colan . nis & ſocietatis, quo & in hac vita coluntur ſancti
tur. homines Dei, quorum cor ad talem pro Euange
lica veritate paffionem paratum eſſe Tentimus.At
illo cultu , quæ Græcè latria dicitur , Latinè vno
Latria,diui verbo dici non poteſt, cùm fit quædam propriè
nitatidebita diuinitati debita feruitus,nec colimus, nec colen-
ſeruitus.
dum docemus,nisì vnum Deum . Cùm autem ad
hunc cultū pertineatoblatio facrificij, vndè ido-
lolatria dicitur eorum , quihoc etiam idolisexhi-
Nulli creatu- bent : nullo modo tale aliquid offerimus, aut of-
sa facrifica- ferendum præcipimus,velcuiquam martyri, vel
tur
cuiquam ſanctæ animx, vel cuiquam angelo ; &
quiſquis in hunc errorem delabitur, corripitur
per ſanam doctrinam , fiue vt corrigatur, fiue vt
códemnetur,fiue vt caueatur. Ipfienim fancti,vel
homines, vel angeli exhiberi fibi nolūt, quod vni
AA.14 . Deo deberi norunt. Apparuit hocin Paulo & Bar-
naba, cùm commoti miraculis, quæ per eos facta
ſunt, Lycaonijtanquàm dijs immolare voluerút:
conſciſſis enim veſtimentis ſuis,cofitentes & per-
ſuadentes ſe deos non eſſe, ifta fibi fieri vetuerunt.
Apo.19 .& 22. Apparuit & in angelis, ficutin Apocalypfi legimus
angelum fe adorari prohibentem ,ac dicentě ado-
ratori ſuo ; Conſeruus tuusſum & fratrú tuorum ,
Demones ex. Ifta fibi plane ſuperbiſpiritus exigunt,diabolus
perunt ſacri- & angeli eius,ficutper omnia templa & facragen-
ficia .
tilium . Et poft pauca : Longèminoris peccati eſt,
cbrium redire à martyribus, quàm vel ieiunum
Deo in me- facrificare martyribus Sacrificaremartyribus di-
morijs mar- xi, non dixi ſacrificare Deo in memorijs marty-
tyrum ſacrifi.
calur. rum : quod frequentiſſimè facimus, illo duntaxat
ritu, quo fibi ſacrificare noui Teſtamenti manife-
ftatione prçcepit :quod pertinet ad illum cultum,
quæ latria dicitur, & vni Deo debetur.
1. C. IOANNIS quarto : Venit hora & nunc
eft, quando veri adoratores adorabuntPatrem in
fpiritu & veritate. Nam & Pater tales quærit, qui
adorent eum.Spirituseft Deus : & eos qui adorant
eum , in ſpiritu & veritate oportet adorare.
2. AD Romanos decimo. Dicit enim ſcriptura,
Omnis qui credit in illum ,non cõfundetur. Non
3. PRÍM AE loannis quarto : Omnis qui dili
git,ex Deo natus eft, & cognoſcit Deum . Qui non
diligit, non nouit Deum : quoniam Deus charicas . 74
eft. In hoc apparuit charitas Dei in nobis,quoni
am filium ſuum vnigenitum mifit Deus in mun
dum, vt viuamus per eum . In hoc eft charitas :
non quafi nos dilexerimus Deum , ſed quoniam
ipfe prior dilexit nos,& mifit filium ſuum propia
tiationem pro peccatis noftris. In hoc cognofci
mus, quoniamin eo manemus, & ipfe in nobis ,
quoniam de fpiritu fuo dedit nobis. Etnos vidi
mus & teftificamur, quoniam Patermiſit filium
fuum Saluatorem mundi .
4. MATTHAEI quarto : Tunc dicit ei Ieſus:
Vade Satana :ſcriptum eftenim ,Dominum Deum
tuum adorabis, & illi ſoli feruies.
5. LVCAE quarto : Reſpondens Ieſus, dixit il
li: Scriptum eft,Dominum Deum tuum adorabis,
& illi foli ſeruies.
6. ESAIAE quadragefimotertio : Et nunc hæc
dicit Dominus creans te lacob , & formás te Iſrael:
Nolitimere, quia redemite, & vocaui te nominc
tuo: Meus es tu.Cùm tranfieris per aquas, tecủ cro,
& flumina non operient te: cùm ambulaueris in
igne, non combureris, & flamma non ardebit in .
te.Quia ego Dominus Deus tuus fan &tus Iſrael Sal
uator tuus.Ante me non eft formatus Deus, & poft
menon erit.Ego ſum ,ego fum Dominus, & no eſt
abfque me Saluator.Ego annüciaui, & ſaluaui. Et
ab initio ego ipfe , & non eft qui de manu mea eru
at:operabor, & quis auertetillud ?
7. PRIORIS ad Timotheum ſexto: Præcipio
tibi corá Deo qui viuificat omnia , & Chrifto Ieſu ,
qui teftimonium reddidit ſub Pontio Pilato bo
nam confeſſionem : vt ferues mandatum ſinema
cula, irrepræhenfibile vſq; in aduentum Domini
noftri Iefu Chrifti: quem ſuis temporibus oftédec
beatus & folus potés,Rex regum ,& Dominus do
minantium , qui folus habet immortalitatem , &
lucem inhabitat inacceſlibilem , quem nullus ho
minum vidit, ſed nec videre poteft, cui honor &
imperium ſempiternum ,Amen .
8. ' AD Romanos nono : Ex quibus eft Chriſtus
ſecundùm carnem, qui eſt ſuper omnia Deus be
nedictusinfecula.Amen.
2. PSALMO o &togefimotertio : Quia miſeri
cordiam & veritatem diligitDeus:gratiam & glo
riam dabit Dominus. Non priuabitbonis eos qui
ambulant in innocentia : Domine virtutum , bea
tus homo qui fperatin te ,

VIII.

Quomodò præter Deum San & tos colimus & inuocamus ?

A. DE SANCTIs, hoc eſt, ſan & ificatis & in Chrifto renatis omni.

Rom.dol.com
lip.4.4 Colof ... Phi.Phi-bus hoc loco non agimus, ſicut* Paulus hoc nomen ad Chriſtianos
lemn.b
b Apoc.7.ca omnes crebrò refert :fed eos intelligimus, qui vera fuæ fan & itatis in
cælo præmia ſunt conſecuti. De quibus idem Paulus teſtatur, quòd
c Heb.u.f с
per fidem vicerunt regna,operatifunt iuftitiam , & adepti repromißiones.
Ephef.s.f.Apoc...?ic a B. Ac hi verè quidem ſan &i & immaculati , ſine macula & ru
1.Cor.6.d
ga, hæc præſtantiora Eccleſiæ membra, & electa prorsùs organa dia

uini ſpiritûs, in quæ peccatum ac malum iam nullum cadere poteſt.

Qui
 DE SANCTOR VM VENERATIONE.'
Q. VIII. 83
Qui fan & i partim ex Angelica, partim ex humana natura coſtant,
creaturæ quidem illę omnium nobiliſſimæ ac beatiſſimæ, quibus
datum eft, vt ſummis & æternis in cælo bonis affluant, & cum
d Philip.s.c 2.Cor.s.ab Gre
Chriſto Domino ſemper coniun & iſlimè viuant. gor.4 .Moral.cap.32. Nyſſen.de S.

C. Igitur & illius gratia,quç apud nos in terris geruntur,poffunt binecorespondem lib.1.de com
intelligere: & quoniam eximia in fratres etiam abſentes charitate c Greg.lib. 12.Moral.ca.19.& lib.
, ſalutis noftræ cura'tanguntur, nobis perpetuò fauent & melet:Cap 15.& 16. Orige.contea
flagrant
optant quçque falutaria,tantoqueftudiofiùs cauſam noftrá agant, f4.0
Dan.io.c d Matth.18.b Heb... d
quô ſunt minùs de ſeipſis ſoliciti
, quoque maiorem ſinceræ & cha- Tobe :6 Lucas.b Acto.s.d 1:a
ritatis ac virtutis omnis ,quæ beatis congruit, perfectionem conti- lit. Nazian.ora ...
8 Hieron.in Vigilant.c.2.3. Ber .
nenter exercent. nar. in vigil.Pet. & Paul. & ſer. .
in feft.eorundem . . Item fer.2, de
D. Eftigitur cur hæccæli lumina & Eccleſiæ firmamenta, ſimul s.victores
& ornamenta poft Deum maxima “ veneremur: eſt cur ſan &tos h Damaſce.li.4.orthod.fid.c.16.

hos præ cæteris mortalibus quantumlibèt excellentibus magni

i Bafil. in 40.mart . & in Maman .
faciamus, prædicemus, imitemur, & amemus plurimùm :eft cur tem .Nazian.Oratis. in Cypria.az

eoſdem tanta talique dignitate iam auctos, magnis afficiamus ho- fen.des.Ephręm . Chryfo.in ver.
de carcnis & gladio S. Petri . Amb.
de vid. & de fide relur . & in ca.22 .
noribus, pro noftra quidem exiguitate: eft denique cur eos ipfos
pro Chriſtiana pietate compellemus ſiue ' inuocemus, non fanè Ephi chorale les baimin.66.adpop .

vt per ſe largiantur,fed vt apud Deum omnis boni largitorem no- Aug-de cuta pro mortca.4;& li.
biſcum preccntur, fintque velimmerentibusfauentes & efficaces Ziceat:Donateca, Bernarfer.com
& in Philotheo. Prudeatius in li .
interceffores. Perì ſtephanon. 7. Syn.action.6.
E. Cuiuſmodi cultus & inuocatio , fi rectè fiat, nimirùm vtſum - wide eciam fupràop Salut.Anger

mus ille cultus & honos ſummo Deo debitus , quem aerpeiav dixi- oleme in Zacht: Hicre.isoa

mus , integrè conftet, nihil fanè habet incommodi , neque cum liberiebene Fault.c . Item lib.
ſcriptura' pugnat, ſed firmis Eccleſiæ teſtimonijs comprobatur, Coloff.4.
Bonsa 1.Theff.s.
Hebr .dEphefia
2. Theff.
3.a Luc.7.a lob 42.b c
multumque affert vtilitatis.

F. Quòdautem huncin modum fan & tos colimus, & cum Eccle

ſia inuocamus, adeò Chriſti Saluatoris & Domini noftri gloriam

m
non obſcurat,vt etiammagis illuſtret,amplificet ,augeatņue.Hic m Tridcat.Concil.feffione 2s.

enim Chriſti Redemptoris virtus eximia fplendeſcit ac gloria,

quòd is non quidem in ſetantùm ,fedin fan &tis etiam ſuis eftap- - Pfalm.67.6 loan.14 6
paretque potēs,gloriofus,mirabilis : quòd eoſdemºhonorat ipfe, Joan.12.d Mat.19.d Luc.19.c
nimisque honorari vult in cælo & interra : quòd per eos itidem , p Pſalm 139.1
& propter eos multa largitur, & parcit fæpè immerentibus. Nec a Chryfoft.hom.2. in Pfaim.so.

I Gen.
enimobſcurum eſt, quòd'Abraham ,Iſaac, Iacob, Dauid, Hieren Conteun.fee Exod.32 . C 3.Reg.
26.a c devirtutib.&vitijs.
11.b f is . a Eſa.37.8. 4.Reg. 8.6
mias, quanquàm defun & i,viuistamen profuiſſe legantur. 19.8 & 20.a 2.Machab.is.bc

G. Vndè Patres cùm de San &is loquuntur, 'luffragatores eos & Lamo:dexiduis fein cap.z.Luc.

interceſſores patronosque noftros frequenter appellant.Necim-fermonib.de anniuerfar.Pontiti.

meritò fanè, quòd Sanctorum fida ſuffragia, cùm humiliter & piè Felice. Maximus de Taurinent.
qualities in Exod
in CHRISTI nomine implorantur,experientiateſte ,multis opi- par.euang.lib.13 . Suicb.depiga
.cap.7.
tulentur, Hicro.cótra vigilant.c.2 .& feq.

H. Quare iam pridem damnati ſunt'Vigilátiani, qui Sanctos & & in epift.so.ad Riparium , & in.
horum ' Reliquias facras ſuis fraudant honoribus,quos illis Eccle- & Gangrent.
v 4.Reg.13.d Auguft.22. de ciuit.
ſia tribuit Orthodoxa . Deicap.s. Damafc.lib.4.cap.16.

I. Nec audiendi etiam calumniatores, qui fingunt diuinum ho- Belil.de Mar Life har doim te

norem in homines * hac ratione transferri, San &tos pro pijs adora-dri. Amb.epit.35.& ferW.895.

ri, creaturas creatori à Catholicis exæquari. Nam longèſecùs rem Na.19.65.c Luc.fi Marathi.com.co
habere, cùm alia multa conuincunt, tum vetus & ſolēnisilla telta- * Gen.19.2 23.2 33-ab 42.bio

tur ſupplicatio, quam Litaniam vocant. Vbi Deus diuinæque per- 2.c 1.Para:29.
ſonæ primùm , ac multò quidem ſublimiùs quàm ' Sandi & San- you can fier de modis orandi:

& torum ordines omnes coluntur & inuocantur.

K. Hinc
3
 84 Q. VIII. DE SANCTOR V M
K. Hinc & illęde San tis inſtitutę ferię, quas Auguſtinus aduer
3. Lib.20.cont.Fauft.cap.21, Ja sùs Fauftum Manichæum ſcribens ? ità defendit :Populus Chri
Sanctis.
IſidoBernar,in vigil.Het.&. ftianus, inquit,memorias Martyrum religioſa ſolennitate conce
34. & 35. lebrat, & ad excitandam imitationem , & vt meritis eorum conſo
cietur, atque orationibus adiuuetur.
TESTIMONIA .
San&ti dicun- 1. A. AD Romanos primo : Omnibus qui ſunt
tur Chriftia- Romæ dilectis Dei ,vocatis fanctis.
ni.
2. POSTERIORIS ad Corinthios primo :
Paulus Apoftolus Ieſu Chriſti per voluntatem
Dei, & Timotheus frater :Ecclefiæ Deique eſt Co-
rinthi,cum omnibus fan & is, qui ſunt in vniuerſa
Achaia.
3. AD Philippenſes quarto : Salutate omnem
ſanctum in Chrifto Ieſu. Salutant vos omnes
fancti.
4. AD Coloſſenſes primo : Paulus Apoftolus
leſu Chrifti per voluntaté Dei, & Timotheus fra-
ter : eis qui ſunt Coloffis,fanctis & fidelibus fratri-
bus in Chrifto Ieſu . Audientes fidem veftram in
Chrifto Iefu, & dilectionem quam habetis in ſan-
&tos omnes .
5. AD Philemonem : Gaudium magnum habui
& conſolationé in charitate tua, quia viſcera fan-
ctorum requieuerunt per te frater.
6. APOCALYPSIS ſeptimo : Poft hæc vidi
San&ti in cx- turbam magnam , quam dinumerare nemo pote-
lo regnant.
rat, ex omnibus gentibus & tribubus, & populis,
& linguis, ftantes ante thronum & in confpectu
Agni,amictiftolis albis, & palmæ in manibus eo
rum , & clamabant voce magna , dicentes : Salus
Deo noftro qui ſedet fuper thronum , & Agno .Et
omnes angeli ftabant in circuitu throni & ſenio-
rum & quatuor animalium : & ceciderunt in con-
ſpectu chroni in facies ſuas , & adorauerunt De-
um , dicentes : Amen. Benedictio, & claritas, & ſa-
pientia , & gratiarum actio ,honor & virtus,& for-
titudo Deo noftro in fecula feculorum . Amen . Et
reſpondit vnus de ſenioribus, & dixit mihi : Hi
qui ami& iſuntftolis albis, quiſunt & vndèvene-
runt ? Et dixi illi : Dominemi,tu fcis. Et dixit mi-
hi : Hi funt quivenerunt de tribulatione magna ,
& lauerunt ftolasſuas, & dealbauerunt eas in ſan-
guine Agni: ideò ſuntante thronum Dei,& ferui-
untei die ac nocte in templo eius : & qui ſedec in
throno ,habitabit ſuper illos. Non eſurient,neque
fitient ampliùs,nec cadet ſuper illos ſol,neque vl-
lus æftus, quoniam Agnus qui in medio throni
eft,reget illos, & deducet eos ad vitæ fontes aqua-
rum , & abfterget Deus omnem lachrymá ab ocu
lis eorum .
7. AD Hebræos vndecimo: San &i per fidem vi-
cerunt regna, operati funt iuftitiam , adepti ſunt
repromifliones .
1. B. AD Ephefios quinto: Vt exhiberetipfe fibi
glorioſam Ecclefiam , non habentem maculam
aut rugam, aut aliquid huiuſmodi, ſed vt fit ſan-
eta & immaculata .
2. APOCALYPSIS quinto : Quatuor anima-
lia & vigintiquatuor ſeniores ceciderunt coram
Agno, habentes finguli citharas, & phialas aureas
plenas odoramentorum ,quæ funt orationesSan-
&orum : & cantabant canticum nouum , dicentes :
Dignus es Domine accipere librum , & aperire fi-
gnacula eius:quoniá occiſus es, & redemifti nos
Deo in ſanguine tuo, ex omni tribu & lingua, &
populo & natione, & fecifti nos Deo noftro re
gnum & facerdotes, & regnabimus ſuper terram .
Et vidi , & audiui vocem angelorum multoru in
circuitu throni & animalium & ſeniorum ,& erat
numerus eorum millia millium , dicentium voce
magna : Dignus eſt Agnus qui occiſus eſt, accipere
virtutem , & diuinitatem , & fapientia , & fortitu-
dinem,& honorem ,& gloria,& benedictionem .
3. IBIDEM capire ſeptimo, vt paulò antè hac
eadem quæftione citatum .
4. ET capite vigefimoprimo : Et ego Ioannes
vidi ſan & ain ciuitatem Hieruſalem nouam , de
ſcendentem de cælo, à Deo paratam , ficut ſpon
fam ornatam viro ſuo.Et audiui vocem magnam
de throno , dicétem : Ecce tabernaculum Dei cum
hominibus, & habitabit cum eis. Et ipſi populus
eius erunt, & ipſe Deus cum eis erit eorum Deus :
& abfterget Deus omnem lachrymam ab oculis
eorum :& morsvltrà non erit,neque luctus,neque
clamor, nec dolor erit vltrà ,quęprima abiếrunt.
Acin fine: Et ciuitas non eget ſole neque luna, vt
luceant in ea . nam claritas Deiilluminabit eam,
& lucerna eius eft Agnus. Et ambulabunt gentes
in lumine eius: & reges terræ afferent gloriâ fuam
& honorem in illam . Et portæ eius non clauden
tur per diem . nox'enim non eritillit. Etafferent
gloriam & honorem gentium in illam . Non in
trabit in eam aliquod coinquinatum , aut abomi
nationem faciens & mendacium , nisi qui ſcripti
ſunt in libro vitæ Agni.
5.
5: ET capite vigefimofecundo :Et omne male .
di&um non erit ampliùs, & ſedes Dei & Agni inil
la erunt, & ſerui eius feruientilli. Et videbunt fa
ciem eius, & nomen eius in frontibus eorum . Et
nox vltrà non erit : & non egebunt lumine lucer
nx,nequelumine ſolis, quoniá DominusDeus il
luminat illos, & regnabunt in ſecula ſeculorum ,
6. AD Epheſios quarto : Nolite contriftare ſpi
ritum fan & um Dei: in quo fignati eſtis in die re
demptionis .
7. PRIOR IS ad Corinthios ſexto : An neſcitis
quoniam membra veftra templum ſunt ſpiritûs
ſancti qui in vobis eft,quem habetis à Deo , & non
eftis veſtri?
8. AD Philippenſes primo :Mihi viuere Chri- Migratio ad
Chriftum .
ftus eft, & morilucrum . Quòd ſi viuere in carne,
hic mihi fructus operis eft, & quid eligam igno
ro . Coarctor autem è duobus : defiderium ha
bens diffolui & eſſe cum Chriſto , multo magis
melius : permanere autem in carne, neceſſarium
propter vos.
9. POSTERIORIS ad Corinthios quinto :
Scimus quoniam fi terreſtris domus noftra huius
habitationis diffoluatur, quòd ædificationem ex
Deo habemus, domum no manufactam æternam
in celis & c. Audentes igitur ſemper, & fciétes quo
niam dum fumus in corpore, peregrinamur à Do
mino. (per fidem enim ambulamus, & non per
fpeciem ) audemus autem, & bonam voluntatem
habemus magis peregrinari à corporc, & præſen
tes eſſe ad Dominum.
10. GREGORIVS libro quarto Moralium ,
capite trigefimofecundo : Poftquàm de corpori- Patres noui
bus tranſeunt prædicatores Eccleſiæ, nequaquàm fitameri ná
per morarum ſpatia , ficut antiqui Pátres,à celeftis patria cæletti
patriæ perceptione differuntur. Mox quippe vt à poftmorte.
carnis colligatione exeunt, in cælefti ſede quie
ſcun , Paulo atteſtante, quiait:Scimus quoniam fi 2.Cor.s.
terreſtris domus noftra huius habitationis diffol
uatur, quòd ædificationem ex Deo habemus , do
mum non manufactam , æternam in cælis. Priùs
autem quàm redemptor nofter morte fua huma
ni generis pænam folueret ,eos etiam qui cæleftis
patrięvias ſectati ſunt, poftegreſſum carnis ,infer
ni clauftra tenuerunt :non ve pæna quafi pecca
tores plecteret, ſed vt eos in locis remotioribus
quieſcen
 VENERATION E.
quieſcentes, quia necdum interceſtio mediatoris
aduenerat, ab ingreſſu regni, reatus primæ culpæ
prohiberet . Vndè iuxta eiufdem redemptoris no-
Luc.16 .
Itri teſtimonium , diues qui apud inferos torque-
tur,in finu Abrahæ requiefcere Lazarum contem
platur. Qui profectò li adhuc in imis non eſſent,
ħos ille in tormentis pofitus non videret.Vndè &
idem redemptor nofter pro noftræ culpæ debito
occumbens , inferna penetrat, vt fuos qui ei inhæ-
ſerant,ad cæleftia reducat. Sed quò nūc homo re-
demptus aſcendit,illuc profectòfi peccare noluif-
fet, etiam fine redemptione pertingeret.
II . GREGORIVS Nyſſenus in vita S.Ephræm
Arliftit diui. eum inuocans fub tiné : Tu verò diuino alliftens
no altaricum altari, vitæ principi ac facroſanctæ vnà cum an
angelis.
gelis ſacrificans Trinitati, omniū noftrùm recor-
Nobis venia
torum pecca. dare, nobisé peccatorum veniâ impetra, vt fem-
piterni regni cæleftis beatitudine perfruamur.
impetra .
12. EPHRAEM libro primo de cõpunctione
cordis, capite vltimo,orans Deum : Grex tuus ele-
&us,monachorum quoquè cõuentus , & omnium
San&i nunc ſanctorum quiplacuerunt ante te, qui nunc en pa-
iſo tur pro me, & obfet
exult antes & radiſo exultant, iam deprecan
in parad
orantes pro crane te ſolum amatorem hominum . Exaudies
nobis exau. quoque
quoquè eos & faluabis me obſecrationibus eo-
diuntur. rum .Ego verò per eos tibi gloriam & laudem of-
feram , qui exaudiſti orationes eorum .
1. C. GREGORIVS libro duodecimoMora :
lium, capite decimotertio : Sicut hi qui adhuc vi-
uentes ſunt,mortuorum animę quo loco habean-
tur,ignorant: ità mortui vitam in carne viuentia
um ,poft eos qualiter diſponatur,neſciunt:quia &
vita ſpiritûs,longè eft à vita carnis: & ficut corpo-
rea atque incorporea diuerfa ſunt genere, ità etiá
Animz ſans diftin &ta cognitione. Quod tamen de animabus
in Deomidor, ſanctis ſentiendum non eft: quia quæ intùs omni-
quæ fcilicet potentis Dei claritatem vident,nullo modo cre-
ad corú glo- dendum eft, quia forìs fit aliquid quod ignorent.
ſalutem con Sed carnales quique quia amorem præcipuum fi
riä & noftra.
ducunt. lijs impendút, hoc eos B.Iob neſcire poftmodùm
Job 14 . aſferit, quod hîc vehementer amauerunt : vt fiue
nobiles fiue ignobiles ſint filij, nefciant, quorum
cos ſemper cura fatigabat.
2. ET libro quarto Dialogorum , capite trigefi-
In Dei clari- motertio : Quia in illa æterna hæreditate omnes
tate omnia
fciunt. communi claritate Deum confpiciunt, quid eft
quod ibi neſciant, vbifcientem omnia ſciunt?
3. AVGVSTINVS in libro de cura pro mor-
tuis gerenda, capite decimoquinto : Proindè fa-
tendum eft, neſcire quidé mortuos quid hic aga-
Quot modis
mortui por. tur, ſed dum hîc agitur, pofteà verò audire ab eis,
fint ea quæ qui hincad eos moriendo pergunt : non quidem
hıc gerütur, omnia, ſed quæ finuntur indicare, qui finuntur
cognoſcere. etiam ifta meminiſſe: & quæ illos, quibus hæc in-
dicant,oportet audire . Poßunt & ab angelis, qui
rebus quæ aguntur hîc ,præſtò funt,audire aliquid
mortui , quod vnumquenqz illorum audire debe-
reiudicat,cuicūcta ſubiecta ſunt. Nisi enim eſſent
angeli,qui poffent intereſſe & viuorú & mortuo .
Luc.16. rum locis, non dixiffet Dominus Iefus, Contigit
autem mori inopem illum , & ferri ab angelis in
finum Abrahæ.Nuncergò hîc, nuncibi effe potue-
runt, qui hinc illuc quem Deus voluit abftulerüt,
Poffunt etiam fpiritus mortuorum aliqua quæ
hîc aguntur, quæ neceffarium eſt eos nôffe, & quæ
neceſſarium non eſt cos non nôffe, non folùm prę-
Spiritu Dei terita vel præſentia, verumetiam futura fpiritu
Ieuelante.
Dei reuelante cognoſcere : ficut non omnes homi-
nes, ſed Prophetæ dum hîc viuerent cognoſcebát,
nec ipfi omnia, ſed quæ illis eſſe reuelanda Dei
prouidentia iudicabat. Mitti quoquè ad viuos
2.Cor. 12. aliquos ex mortuis , ficutecontrariò quod Pauluş
ex viuis in Paradiſum raptus eft, diuina fcriptura
1.Rcg 28.
teſtatur. Nam Samuel propheta defunctus viuo
Sauli etiam regi futura prædixit ; quanuis non
nulli non ipfùm fuiſſe qui potuiſſet magicis arti-
bus euocari,fed aliquem fpiritum tam malis ope-
2. VIII. 85
ribus congruentem , illius exiftiment ſimilitudi
nem figuråſſe: cùm liber Ecclefiafticus, quem leſus
tilius Sirach ſcripfiffe traditur, & propter eloquij
nonnullá fimilitudinem Salomonis pronuncia
tur ,contineat in laude påtrum , quòd Samuel eri- Eccli 46.
am mortuus prophetauerit. Sed fi huic libro ex
Hebræorum ( quia in eo non eft canone) contra
dicitur; quid deMoyſe di&turi ſumus, qui certè & Dcut.34 .
in Deuteronomio mortuus, & in Euangelio cum Matth.17.
Helia, qui mortuus non eft, legitur apparuiſſe vi- 4.Reg.2.
uentibus ?
4. ET capite decimoſexto : Alij funt humana
rum limites rerum ,alia diuinarūſigna virtutum:
alia funt quæ naturaliter, alia quæ mirabiliter fi
unt : quanuis & naturę Deus adfit vt fit, & miracu- Quanuis Sá .
lis natura non defit. Non igitur ideò putandum civiuorum
rebus inter .
eft, viuorum rebus quoslibet interelle poſſe de ſint, non oēs
functos, quoniam quibuſdam ſanandis vel adiu- tamen mor.
uadis Martyres adſunt:fed ideò potiùs intelligen- tui intereſſe
poſſunt.
dum eft, quòd per Diuinam potentiam martyres
viuorum rebus interſunt, quoniam defuncti per
naturam propriam , .viuorum rebus intereſſe non
poſſunt. Quanquàm ifta quæftio vires intelligen-
Auguſtini du
tiæ meæ vincat, quéadmodùm opitulentur mar- bitatio de
tyres ijs quos per eos certum eſt adiuuari: vtrùm modo quo in
ipfi per feipfos adfint vno tépore tam diuerfis lo- diverfis locis
cis, & tanta inter fe longinquitate diſcretis, fiue
vbi funt eorum memoriæ , fiuepręter ſuas memo
rias vbicunquèadeſſe ſentiuntur: an ipfis in loco
fuismeritis congruo ab omni mortalium conuer
fatione remotis, & tamen generaliter orátibus pro
indigétia ſupplicantú, ficut nos oramus pro mor- Oratio pro
tuis,quibus veiquè non præſentamur, nec vbi fint mortuis.
nec quid agant ſcimus, Deus omnipotens qui eſt
vbiquè præſens,nec concretus nobis, nec remotus
à nobis, exaudiens martyrum preces,per angelica
minifteria vſquequaqué diffuſa,præbeat homini
bus ifta ſolatia, quibusin huius vitæ miſeria iudi
cat effe præbenda : & fuorum merita martyrum
vbi vult, quando vult, quomodò vult,maxime
per eorum memorias,quoniam hocnouit expe
dire nobis ad ædificandam fidem Chrifti, pro cu
ius illi confeffione ſunt paſli, mirabili atque inef
fabili poteſtate acbonitate commender.
5. ORIGENES libro octauo contra Celſum :
Vnus eft nobis placandus Deus vniuerſorum Do
minus, vnius fauor ambiendus per pietatem vir
tutesq cæteras. Si vult præter hunc placari etiá ali
os, cogitet quòd ficut moto corpore vmbra quo
què ipfius mouetur, ità cùm aliquis Deum habet
propitium ,fequitur vt amicos habeat omnes eius
angelos,animas & fpiritus.Sentiunt enim quifint Angeli & fan
digni fanore cæleftis numinis, quibus non folùm noftra
corú anime
nórút,
ipli benè volunt, verumetiam dant operam , ve ac pro nobis
Deum ei feruire volentibus ,concilient ,& vnà no- & nobifcum
biſcum precantur : vt quotquot eum colimus,au- precantur.
deamusdicere, hominibus bonæ voluntatis pre
cantibus vltrò ſe adiungere innumera ſanctorum
angelorum millia, & intercedere pro mortali no
ftro genere, & ( vt ità loquar) laborare nobiſcum
in hoc certamine .
6. QVARTI Regū quinto capite : Et dixitEli
feus : Vndè venis Giezi? Qui reſpondit, Noniuit Cognitio
feruus tuus quoquàm . At ille ait, Nonne cor meu ſanctorum .
in præſenti erat, quádo reuerſus eft homo de cur
ru ſuo in occurſum tuî ?
7. ET capite ſexto : Rex autem Syriæ pugnabat
contra lſrael, confiliumqz inijt cum ſeruis fuis, di
cens : In loco illo & illo ponamus infidias. Milic
itaque vir Dei ad regem Ifraël,dicens : Caue nè
tranſeas in locum illum : quia ibi Syri in infidijs
ſunt. Miſititaque rex Ifraël ad locum quem di
xerat ei vir Dei , & præoccupauit eum , & obſerua
uit ſe ibi non ſemelneque bis. Conturbatuma eft
cor regis Syriæ pro hacre, & cõuocatis feruis fuis,
ait : Quareno indicatis mihi,quis proditor meî lić
apud regem Iſraël? Dixit& vnus feruorum eius :
H Nequa
 86 Q. VIII. DE SANCTOR V M
Nequaquam Domine mi rex, fed Eliſeus prophe- lic Apoftolorum gloriofus chorus, & c.
ta qui eft in Iſrael, indicat regi Iſraël omnia verba 19. GREGORIVS Nazianzenus oratione de
quæcunque locutus fueris in conclaui tuo . cimanona in funere patris habita, loquens de pa
8. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto :Si tre fuo defuncto :Necdubito quin hoc nunc quo- Sanali in co
omnes prophetent,intret autem quis infidelis vel què tanto magis deprecatione fua,quàm priùs do puc coitu.
idiota : conuincitur ab omnibus, dijudicatur ab & rina,præftes, quanto nunc magis Deo appropin- pro nobis,
omnibus : occulta cordis eius manifefta fiunt: & quat, vt qui corporeas compedes excufferit, ac li- quo Deo funt
ità cadens in faciem , adorabit,Deum , pronunci- mo illo ,mentis puritatem inticiente, liberatus fit, magis
juncti. cun
ans qudd verè Deus in vobis fit. nudusg cum nuda principe illa & puriſima méte
9. DANIELIS decimo : Et ait adme(vir line verſecur,Angelici ordinis dignitatem & fiduciam
Cura & auxi. is veftitus & c.) Noli metuere Daniel , quia ex die confecutus,
lium . primo, quo pofuifti cor tuum ad intelligendum , 20. HIERONYMVS aduersùs Vigilantium stainð ſuns
appellandi
vtte afAigeres in conſpectu Dei cui, exaudita funt capite ſecundo: Mortuum (Samuelem )fufpicaris, mortui.
verba cua, & ego véni propter ſermones tuos.Prin & idcircò blafphemas.Lege Euangeliu :DeusAbra- Mar.is.
ceps autem regni Perſarum reftitit mihi viginti & ham , DeusIſaac, Deus lacob : nó eft Deus mortuo- Luc.16.
vno diebus: & ecce Michael vnus de principibus rum ,ſed viuorum . Si ergò viuunt, honeſto iuxta Sportos
primis venit in adiutorium meum ,& ego reman- te carcere non clauduntur. Ais enim , vel in finu poffe viuis
fiibi iuxta regem Perfarum . Véni autem ,vtdoce- Abrahæ, vel in loco refrigerij, vel fubter ará Dci , adeffe,hæref.
rem te quæ vécura funt populo tuo in nouiſſimis animas Apoſtolorum & martyrum cõſediſſe, nec eft vigilātij.
diebus,quoniam adhuc viſio in dies & c.Nunquid poſſe ſuis tumulis , & vbivoluérint,adeſſe præſen
ſcis quare venerim ad te ? & nunc reuertar,vtpræ- tes . Senatoriæ videlicet dignitatis funt, vt non in
lier aduersùm principé Perfarum.Cùm ergò egre- ter homicidasteterrimo carcere, fed in libera ho
derer, apparuit princepsGræcorum veniens. Ve- neftai cuſtodia in fortunatoru inſulis, & in cam
runtamen annunciabo tibi quod expreffum eft in pis Elyfijs recludantur. Tu Deo leges pones ? Tu
ſcriptura veritatis : & nemo eft adiutor meus in Apoſtolis vincula inijcies, vt vſque ad diem iudi- Sancti ſunt
omnibus his nisi Michael princeps vefter. cij teneantur cuftodia ,nec fint cum Domino fuo ? cum agno.
10. MATTHAEI decimooctauo : Videte nè De quibus fcriptum eft :Sequuntur agnum quo Apoc.14 .
contemnatis vnum ex his pufillis :dico enim vo- cunque vadit. Si agnus vbique,ergo & hi,quicum
bis ,quia angeli eorum in cælis ſemper vident fa- agno ſunt, vbiqueeſſe credendi funt. Et cùm dia- Nonminùs a
ciem patrismeiqui in cælis eft. bolus, & dæmones toto vagentur orbe, & celerita- bis adeſe
AD Hebrzos capite primo: Nónne omnes ce nimia vbiquè præſentes lint:martyres ,poft ef- poffunt.
(angeli) ſunt adminiſtratorij fpiritus, in minifte- fufionem fanguinis fui,arca operientur inclufi, &
rium miſi propter cos qui hæreditacem capient indè exirenon poterunt? ET capite tertio : Di- An tantūviui
falutis ? cis in libello tuo ,quod dum viuimus, mutuò pro bero etiam
12. TOBIAE duodecimo : Quádo orabas cum nobis orare poffumus: poftquàm aútmortui fue- mortuipro
lachrymis & fepeliebas mortuos, & derelinque- rimus,nullius fit pro alio exaudienda oratio : prę- viuis orare
bas prandium tuum , & mortuos abſcondebas per fertim cììm martyres, vltionem ſui ſanguinis ob- poliams.
diem in domo tua,& no &te fepeliebas eos, ego ob- fecrantes, impetrare non quiuerint. Si Apoſtoli Refponfio
tuli orationem tuam Domino. Et quia acceptus & martyres, adhuc in corpore conftituti, poffunt pulchra.
eras Deo, neceſse fuit vt tentatio probaret te. Et orarepro cæteris, quando pro fe adhuc debent ef- Exod.32.
nunc miſit me Dominus vt curarem te, & Saram ſe ſoliciti: quanto magis poft coronas , victorias,
vxorem filijtuià dæmonio liberarem . Ego enim & triumphos?Vnus homo Moyſes ſexcétis milli
fum Raphael angelus vnus ex ſeptem , qui aftamus bus armatorum impetrat à Deo veniam : & Ste
ante Dominum . phanus imitator Domini ſui, & primusmartyrin Ador.7
13. LVCAE decimoquinto : Dico vobis quòd Chrifto, pro perſecutoribus veniam deprecatur:
ità gaudium erit in cælo ſuper vno peccatore pos- &, poftquàm cùm Chrifto effe cæperint, minùs
nitentiam agente, quàm ſuper nonagintanouem valebunt? Paulus Apoftolus ducentas feptuagin- Actor. 29.
iuftis, qui non indigent pænitentia. taſex fibi dicit in nauị animas condonatas : &
14. ACTORVÀ quinto : Angelus autem Do- poftquàm reſolutus, eſſe cæperit cum Chrifto,
mini per noctem aperiens ianuas carceris,& edu- tunc ora clauſurus eft, & proijs, qui in toto orbe
cens eos,dixit: Ite,& ftantes loquimini in templo ad ſuum Euangelium crediderunt, mutire non
plebi omnia verba vitæ huius. poterit? Meliorib erit Vigilantius canis viuens, Eccles g.
15. ET capite duodecimo : Et ecce angelus Do- quàm ille leo mortuus? Readhoc de Ecclefiafte
mini adftitit,& lumen refulfit in habitaculo: per- proponerem , fi Paulum in ſpiritu mortuum con
cuſſo'm latere Petri& c. fiterer. Denique ſancti nonappellantur mortui, Sandi dor .
16. APOCALYPSIS quinto , vt ſuprà hac ea ſed dormientes. Vnde & Lazarus, qui reſurre- mientesapo
dem quæftione,B.teftimonio fecundo . & turus erat , dormiffe perhibetur. Et Apoftolus loan.Ir.
17. ET capite octauo : Et alius angelus venit , & vetat Theſſalonicenſes de dormientibus contri- 1. Thel.4
fterit ante altare, habens thuribulum aureum : & ftari.
data funt illi incenſa multa , vt daret de orationi 21 . BERNARD VS in vigilia Petri & Pauli
bus fan &torum omniú fuper altare aureum :quod Apoftolorum : Tria funt quçin feftiuitatibus ſan- Infezije fan
eft ante thronum Dei . Et aſcendit fumus incenfo- ctorum vigilanter confiderare debemus : auxili- cólideranda
rum de orationibus ſanctorum de manu angelium fan &ti, exemplum eius, cofufionem noftram . San &torü in
coram Deo. Auxilium eius, quia qui potens in terra, potenti- calis oratio
18. CYPRIANVS in ſermone de mortalitate: oreft in cælis ante faciem Domini Deifui.Si enim & potenţia.
Patriam noftrá paradiſum computamu s,parentes dum hîc viueret,mifertus eft peccatoribus, & ora
patriarchas habere iam cæpimus: quid non pro- uit pro eis :nunc tanto ampliùs, quanto veriùs
peramus & currimus,vt patriam noftram videre, agnoſcit miferias noſtras, orat pro nobis Patrem :
si &i nos ex- vt parentes falutare poflimus? Magnus illic nos quia beata illa patria charitatem eius non immu- Charicatio
pectant, & de charorum numerus expectat,parentum ,fratrum , tauit, ſed augmentauit.Neque enim quia impafli- incremcard
noftra falure filiorum : frequens nos & copiofa turba deſiderat, bilis omninò, ideò & incompaſfibilis fa & us eft:
iam de ſua immortalitate ſecura, & adhuc de nos ſed nunc potiùs induit fibi viſcera miſericordiæ ,
ſtra ſalute ſolicita.Ad horum conſpectum & com- cùm ante fontem miſericordiæ exiſtit. Eft & alia
plexum venire, quanta & illlis & nobis in com cauſa quæ magis vrget ſanctos, vt foliciti fint de
mune lætitia eſt qualis illic cæleftium regnorum nobis , quia iuxta vocem Apoſtoli, Deus proui
voluptas fine timore moriendi, & cum æternitate det pro nobis, nè fine nobis conſummentur, ficut
viuendi ? quàm ſumma & perpetua felicitas ? il- ait fan & us Dauid: Me expectant iufti dondc recrie Pfal.141
buas
 VENERATION E. Q. VIII. 87
buas mihi. Debemusetiam attendere exemplum tyrio viuentem ſui corporis hoftiamimmolauit.
cius: quia quandiù in terris vifus eft , & cum hor Sedet veteranus miles debita iam fuauitate & fe
minibus conuerfatuseft,non declinauit ad dexte - curitate quietus. Securus quidem fibi: fed noftrî
ram ,neque ad finiftram : ſed viam regiam tenuit folicitus. Non enim cum putredine carnis fimul soliciti de
Ioan.14. donec veniret ad illum qui dicit Ego
: fum via, & fe exuit viſceribus pietatis: nec libi fic induit fto- nobis Sancti.
veritas, & vita. Sed & diligentioriintuitu confu- lam gloriæ , ve noſtræ pariter miſeriæ ſuæ's ipſius
fionem noſtram inſpiciamus : quia homo ille fie miſericordiæ obliuionem inducret. Non eft cer- tant Nonterram.
inbabi.
milis nobis fuit pallibilis, ex eodem luto forma ra obliuionis, quam anima Victoris inhabitat, obliuionis,
tus, ex quo & nos. Quid eftergo quod non folùm non terra laboris, vư occupetur in ea ,non deni
difficile,fed & impoſſibile credimus, vt faciamus quèserra, ſed cælum eft. Nunquid cæleftis habi
opera quæ fecit,& fequamur veftigia eius? Sicer- tatio animas quas admittit indurat, aut memo
go in ſanctorum feftiuitatibus & gaudere & con- ria priuat, aut ſploliat piecate ? Fratres, latitudo In cæloau.
geſcit chaçi.
fundi debemus :gaudere, quia patronosprçmili- cæli dilatat corda, non arctat: exhilarat mentes, tas, pictas &
mus: confundi, quia eos imitari non poffumus. non alienat :affectiones non contrahit, ſed exten- memoria.
Patroni po. Quid illis potentius dum fuerunt in terris ? quo- dit.In lumine Dei ſerenatur memoria,non obſcu
teates. rum alteri traduntur claues regni cælorum ,alteri ratur.In lumine Dei diſcitur, quod nefcitur : non
.
Alto.9.& s. magiſteriú gentium :alter Ananiam & Sapphiram quod ſcitur, dediſcitur. Superni fpiritus illi qui
2.Cor.3 .& is: occidit in verbis oris lui, alter donat quidquid ab initio cælos inhabitát,nunquid quia incolunt
donacin perfona Chrifti, & cùm infirmatur, cunc cælos, deſpiciune terras, & nonmagis eas viſitant
fortior eft & potens. Quam potétiores ſuntin cæ- & frequentant? Nunquid quòd femper videntfa- Matth.is .
lis, qui tam potentes fuerunt in terris ? Et qui no- ciem patris, miniſteriūeuacuant pietatis? Omnes
bis reliqueruntmaioraexempla, quàmilli qui in nihilominùs adminiſtrarorij ſpiritus ſunt, miſ Heb...
fame & lici,in frigore & nuditate , & in oninibus fi in miniſterium propter eos qui hæreditatem
Heb.n. illis quæ Paulus enumeras, iugiter ſunt afflicti, & capiunt falutis. Quid ergò ? Diſcurrunt angeli, &
demùm felici martyrio regna cæleftia conſcendo fuccurrunt hominibus: & qui ex nobis funt,ne- San &i non
Orandi Apo• runt ? Verè nobis rubor cöfufionis ſunt, quosvix fciunt nos ? nec nôrunt iam compati , in quibus minùs noftri
Roli, vechci- audemus reſpicere,ne dicam imitari. Oremus er- palli funt & ipfi? Qui dolores neſciunt, ſentiunt cura tangun
turq Angeli.
propitium go cos, vt ipfi propitium nobis reddant amicum tamen noftros : & qui veneruntdemagna tribu
ieddant. ſuum ,iudicem noſtrum . latione, non recognoſcunt iam in quo fuerunt ?
22. IDEM ſermone fecundo in die Apoftolo- Scio qui dixit,Meexpectant iufti donec retribuas Pfal.141.
Sanctorum
nunc major rum Petri & Pauli :Si in terra adhucpofiţi omnia mihi . Iuftus eft Vi& oreciam , expectans noftram
virtas,quaon poterant: non quidem in ſe, ſed in Chriſto: quid proculdubiò retribucionem . Non eft ille pincer- Gencl.4o.
cùm viuerent non poterunt hodiè viuentes in æterna felicitatę na Pharaonis, qui inuentam gratiam retinuitli
in terris.
cum ipſo ?Mortales adhuc & moricuri imperium bi, prophetæ ſuipariter & captiuiminimè recor.
Adto.s.& 9. vitæ ,&mortis videbantur habere: ſolo nimirùm datus. Miniſter Chriſti eft , Chriſtum fequitur .
verbo mortificantes viuos, & mortuos ſuſcitátes: Non eft ille oblicus fuæ promiſlionis, nec focio
Pſal.138. quanto magis nunc cùm honorati ſunt nimis, ni- paflionis regni conſortium denegauit. Non eft
misconfortatus eft principatuseorum ? diſcipulus contra magiftrum , non poteft Vi&tor
23. ITEM ſermone ſecundo de fancto Victo- quicquam facere, nisi quod viderit magiſtrum
re: Fa&us de medio, appropiauit Deo , vt multo facientem. Opera quz -ille fecis :& ifte fecit fimi.
plures eius interceſſione ſaluentur. Habet ex ho- liter. lam cælos ingreſſus quos & antè apertos
minibus cui hominum peccata donet , miſeri- beatis oculis fufpiciebat, verè nunc reuelata fa
cors & miſerator Dominus. Habet tempus & lo- cie ſpeculatur gloriam Dei, abforprus quidem ,
Aduocatus. cum intercedendi pius & miſericors aduocatus. ſed non oblitus clamorem pauperum . Beata vi
Equidem locum quietum & tempus feriacum . fio, qua in eandem imaginem transformatur de
In terris viſus eft, vt effet exemplo : in cælum le- claritate in claritatem , tanquam à Domini ſpi
uacus eſt, vt fit patrocinio. Hîc informat ad vi- ricu. O vi&trix anima, quæ ficut paſſer tranſuo- Inuocat s.
tam , illic inuitat ad gloriam . Factus eſt media- lans, mundi laqueos euafifti: reſpice ad incautas vi & orem .
Mediator ad
Isgnum , de tor ad regnum , qui fuit incitator ad opus. Bonus animas intricatas illis,periclitantes in illis, vt tuo
nobis rätùın mediator, quifibi iam poftulans nihil, totum in patrocinio eruamur. O miles emerice, qui Chri
foiicirus. nos transferre defiderat, & fupplicantis affectum ftianæ militiæ duris laboribus angelicæ felicita
& fupplicationis fructum . Quid enim quærat ſibi tis requiem commutåſti: reſpice ad imbelles &
Pfal.40.8 22 qui nullius eget ?Dominus conſeruat eum & vi- imbecilles commilitones tuos, qui inter hoftiles
uificateum , & beatum facit eum in gloria, nihil gladios & fpiritales nequicias,tuislaudibus occu
illi deerit in loco paſcuæ collocato. Introiuit in pamur. O victor inclyte, qui & de cerra & de cæ
Potentior ad potentias Domini: gaudeamus, quia nunc poten- lo gloriofiſiime triumphäfti,illius gloriam nobi
faluandum . tior eft ad faluandum . Hodiè Vi &or pofito cor- liter fuperbus defpiciens, & huius regna pie vio
pore, quo ſolo præpediri ab introitu gloriæ vi- lentus diripiens, reſpice de cælo ad vinetos terrx ,
debatur, tanto alacrior, quanto expeditior pene- vt hæc fit cyorum confummatio triumphorum ,
trauit in fancta,fimilis factus in gloria fanctorum . fi & nobis demùm viciffe te ſentiamus. Nam fi
Pfal. 34 Anima eius in bonis demorabitur. Quæris vbi ? ex re nomen tibi, perfe & a veritas nominis ex no
Matth . s .
Animz fan . Cum Abraham , Iſaac, & Iacob in regno cælo- ftra liberatione célebitur : & certè deeft interpre
Horum in cę. rum . Ità cum talibus, & tali in loco libi ſedet: tationi quàm diù nos qui tui ſumus,minime libe
lis deguntců Sedet excelſa & fulgida, ſedet lætabunda & lau- ramur. Quàm pium, quàm dulce, quàm fuaue ô
Angelis. dans . Sedet delicata & ornata monilibus, ſtipa- Victor in hoc loco afHictionis & in hoc corpore
Cant.a.
ta mális, fulcita Aoribus. Sedet inquam fibi va- mortis te canere ,te colere,te precari ? Nomen tu
cua curis, delicijs affluens,abundans ocij & quie- um & memoriale tuum fauus diſtillans in labi- Cantic.m.
Pfal.136. tis ad vacandum ſapientiæ. Quæ fedit & fleuit ſu- js captiuorum ,mel & lac ſub lingua eorum , qui
per Aumina Babylonis, ſedet modòad fontem tui memoria delectantur. Eià ergò fortis athle- Patronus, ad.
vitæ & c. Sedet media angelorum , digna planè ta ,dulcis patrone,aduocate fidelis: exurge in ad- uocatus.
corum conſortio, quorum defiderio flagrat, pu- iutorium nobis , vt & nos de noftra ereptione
ritate nitet , caftimonia decoratur. Sedet inter gaudeamus , & tu de plena victoria glorieris.
Apoſtolos vir Apoftolicæ gratiæ : nec eſt quod fe Omnipotens pater, peccauimus tibi fa & i filij ali- Oratio ad
Deú Patrcm
abſcondat à cuneo prophetarum : quem illi præ- eni,ſed appropinuimus in Victore ,quidum vicie
dixerunt, glorificauit & portauit in corporeſuo. cupiditatem ſuam ,vincat & iram tuam ,nos quo
Neque ſe putat victorioſis martyrum choris Vi- què in gratiam potéter reftituat. O victor IESV, Oratio ad
&tor nofter arcédum , qui duro & diuturno mar- te in noftro Victore laudamus , quia te in illo vi- Chriftum .
H . cifte
 88 Q. VIII. DE SANCTOR V M
M
ciffe cognoſcimus.Da eipijſlime IESV fic de fua
in te victoria gloriari, vtnó fubeat obliuio noftri.
Fili Dei,immitte ei,noftri ſemper in coſpectu tuo
memorem eſſe, noftram in tuo tremendo iudicio
ſuſcipere & agere caufam .
1. D. IOANNES Damafcenus libro quarto
Sandihono- Orthodoxæ fidei, capite decimoſexto : San &tis, vt
Inicichrili, Chrifti amicis, & Dei filijs,atque hæredibus, ho-
& filijDei. nor haberi debet, quemadmodum inquit Theo-
loan. 1. logus & Euangelifta Ioannes,Quotquotáutem re-
ceperunt eum , dediteis poteftatem filios Dei fieri.
Quocircà non iam ſerui funt, fed filij. Quòd fi fi-
Gal.4 .
Rom.s. lij, profectò & hæredes, hæredes quidemDei,co-
hæredes autem Chrifti. Ac Dominus in facris
loan.is. Euangelijs ad Apoftolos ità loquitur : Vos ami-
cimeieftis. Et,Non iam dicam vos feruos. Seruus
enim neſcit quid faciat dominus eius. Quinetiam
cùm Rex regum , & Dominus dominantium , &
Deus deorum , ſuinmus ille rerum omniū archi-
rectus ac Dominus dicatur, profectò Sancti quo-
que;tum dij, tum domini, cum reges fint, neceffe
ek. Horum enim Deus, & Deus , & Dominus, &
Exod.3.
Rexeft , & appellatur.Ego enim ,inquit ad Moſen ,
fum Deus Abraham , & Deus Iſaac, & Deus lacob .
Exod .) . Ac MofesPharaonis Deus à Deo factus eft. Deos
porrò, & reges, acdominos non natura dico, fed
quia perturbationibus animi imperârunt,acdo.
minati funt, atque imaginem diuinam, ad cuius
fimilitudinem procreati fuerant, integram mini-
meos adulteratam feruârunt, (nam & ipfa regis
imago rex dicitur) & quia animi indu &tione ac
voluntate Deo vniti ſunt, eumqz hofpitem fufce-
perunt, ac per eius perceptionem , quod ipfe na-
turå eft, hocper gratiam extiterunt. Ecquid igi-
tur caufæ effe poteft , quin eos honore comple
&tamur, qui Dei ferui,& amici, ac filij appellati
funt ? Etenim is honor, qui probis conferuis ha-
Item tãquam betur, beneuoli erga communem Dominum ani-
Dei templa. mi argumentum eft. Illi ſanè Dei promptuaria
2.Cor.6. & pura domicilia extiterunt. Inhabitabo enim
Sap.3. in illis, äit Deus, & inambulabo, atque ero illo-
rum Deus. Ac quòd iuftorum animæ in manu
Dei' fint; nec mors cos attingat, literis facris pro-
Pfal.48. ditum eſt. Mors enim fanctorum fomnus potiùs
eft, quàm mors . Laborauerunt fiquidem in hoc
Pral.us. æuo : & in æternum viuent. Ac precioſa in con-
fpe & u Domini mors fan & orum eius. Quid au-
tem præclarius , ac pluris æſtimandum , quàm in
manù Dei eſſe? Deus quippè vita & lux eft. Ità
fit, vt qui in manu Dei ſunt, in vita quoquè ac
luce fint. Quòd autem Deus etiam per mentem
in ipforum quoquè corporibus ſedem ac domi-
I.Cor.6 . cilium habuerit, his verbis Apoftolus ceftatur:
Neſcitis quòd corpora veftra templum funt Spi-
1.Cor.3. ritus ſancti qui habitat in vobis ? Dominus au-
tem fpiritus eft. Et, Si quis Dei templum viola-
uerit , difperder eum Deus. Quid igitur afferri
poteft, quin animatis Dei templis, & viuisDeita-
bernaculis honor fit adhibendus? Hicùm huiuſce
vitæ vſura fruerentur , Deo fidenti animo afti-
terunt.
quadra-
. 2. BASILI V S homilia vigefima in
ta aduerlia ginta Martyres : Hi funt qui noftram obtinen-
siorum in . tes regionem , quafi quædam turres contra ad-
curfum . uerfariorum incurfum refugium exhibent:Nec
vno in loco fefe clauſerunt , ſed in multis locis
hofpitio recepti, multorum patrias ornauerunt:
nec tamen ſeparati, fed inter fe commixti : fi in
fingulos ipſos diuiferis, proprium numerum
non excedunt : fi verò in vnum congregaueris,
quadraginta nihilominùs erunt, ac ità vt ignis
natura permanent : nam ille & ad progredien-
Quadraginta tem tranfit , & totus eſt apud habentem : fic hi
apud lingu . quadraginta ſunt vnum , & omnes apud fingu-
los . los. Beneficium igitur hoc , fratres dilectiſlimi,
Chriftianorü gratiam hanc minimè deficientem ex Deo ob-
auxilium . tinemus. Paratum eft hîc Chriftianis auxilium ,
1
eccleſia videlicet martyrum , óxercitiis trium
phantium , chorus laudantium Deum . Sæpè ope
ram dediftis, fæpè laboråftis, vt vnum pro vo- Orane fandi
bis orantem inueniretis : quadraginta lunt hi , pro nobis .
vnaní orationis emittentes vocem.Vbi enim ſunt Mattb.is.
duo vel tres in nomine Domini congregati , ibi
Deus eft. Vbi vero quadraginta fuerint, quis dui
bitet Deum effe præfentem ? Qui aliqua premii- Inuocandi
cür anguſtia , ad hos confugiat: qui rursus læta- ſunt marty .
tur, hos oret : hic vt à malis liberetur,ille ve duret " es .
in rebus lætis. Hic mulier orans pro filijs audi
cur: peregrinanti viro reditum incolumem ,egro
tanti vero falutem implorat. Cum his ergò mar
tyribus noftras effundamus preces. Et paulò pòft:
' fandum chorum , ô facrum ordinem , o cune
um inexpugnabilem , ô communes generis huma. Cuftodia gs
nicuftodes, oprimicurarum focij,precum ac vớc neris hume
corum inuicem fuffragatores, legati apud Deum Suffragaro.
potentiſſimi,attra mundi; Aores Ecclefiarum . Vos res & legad
non terra corexit; ſed cælum excepit. Aperta ſunt apud Deum
vobis paradiſi portze, dignum profecto exerciti potentiffimi:
bus angelorum , Patriarchis, Prophetis, & iuftis excepit.
omnibus ſpectaculum .
3. IDEM in homilia vigefimafexta de marty
re Mamante : Memores eftote martyris , quos- Sanctimar
quot illo per fomnia potiti eftis, quotquot in theseboca
hoc loco confticuti, adiutorem ipſum ad pre- Gicia .
candum habuiftis, quibufcunque ex nomine ad
uocatus ipfis adfuit operibus, quotquot aber
rantes ad viam reduxit , quoſcunque ſanitati re
ftituit , quibuſcunque pueros iam mortuos ad
vitam reductos reddidit , quotquot vitz termis
nos prorogauit. Collectis in vnum his omni
bus ,ex communi fymbolo martyri encomium
conſtruite. Conferte inter vos mucud, qus quif
que nouit, illa fubminiftret ignoranti quæ igno
rat , illa accipiat ab eo qui nouit, atque ita qua
fi ad conuiuium quod quiſque habet conferen
tes, noftræ ignoſcite imbecillitati. Ina nanque
demùm funtmartyris encomia , ſpiritualium
chariſmatum diuitiæ. Et pòft pauca: Ad Marty: Ad feftum di.
ris verò memoriam & tota regio mota eft, & ad cm & menio
illius feftum diem vrbs vniuerfa immutata ge- tis cofluun .
ftit. Neque cognati diuitum ad Maiorum fuo
rum ſepulcra declinant , fed omnes ad pietatis
locum tendunt. Et in fine: Deus Ecclefiam hanc Turres ſunt
quibus mu
immotam ac magnis martyrum turribus mu niuntur Ec.
nicam conſeruet, & omnes furentium hæretico - clefiz ,
rum infidias & incurſus in tranquillitate ac filen
tio auertat.
4. GREGORIVS Nazianzenus oratione
4.
decimaoctaua , quæ eft in laudem S. Cypriani Inuocat s.
martyris: At tu nosè czlo benignusafpicias,ſer- enisnum
monésque noftros & vitam gubernes , ſacrum lium implo .
hunc gregem paſcas, aut pafcentem adiuues, cùm rat.
in cæteris rebus, quoàd eius fieri poterit, eum
ad optimaquæque dirigens, tum graues lupos,
fyllabarum & verborum captacores amoliens,
ſanctæ Trinitatis,cuinunc adfiftis, pleniorem adfi
S. Trinitati
tit Cy
clariorémquem fplendorem nobis concilians , prianus.
quam adoramus, & c . Etpaulò ante : Nam quan
quàm Cypriani nomen apud omnes non modò
Chriſtianos, verùm etiam eos, qui aduerfæ claf
fis erant, clariſſimum ac celeberrimum effet: cor
pus tamen obfcurum erat': atque hic theſaurus Reliquiariıma
apud mulierem quandam pietate feruidam oc- S.Cypriani
cultabatur, idą perdiuturno tempore : fiue quòd
Deus hac ratione piam matronam honore affi
ci vellet, ac proptereà illa Martyrem comple
xu ſud ceneret : fiue etiam vedeliderium noftrum
exerceret, num ſcilicet hoc damno angeremur ,
acerbéque ferremus ' nos facrofan & is reliquijs
priuari . At verò pofteaquàm ille Martyrum De- A Deo reue
latur.
us commune omnium bonum alicui priuatim
concedere , ac fingulari erga illam gratia publi
cis commodis detrimentum afferre mininefuf
tinuir, per reuclationem corpus in apertum pro
furt :
 VENERATION E.
Cur mulieri fert: atque hunc rurfus honorem probæ cuidam
reuclerur.
mulieri confert : vt mulieres quoquè ex eo fan-
& ificentur, quòd quemadmodùm Chriftum an-
cè pepererunt, reſurrectionisque ipfius nuncium
diſcipulis attulerunt, ità nunc etiam Cypria-
num, hoceft, publicum orbis bonum, partim in-
dicârunt, partim tradiderunt. Atque hæc etiam
cò diſſeruimus, vt debito illo honoris officio
vtcunquè defungeremur. Veftræ iam partes ſunt,
ea quæ reſtant, à vobiſmetipſis adiungere; (vt
nonnullum ipſi quoque Martyri munus offera-
cis) dæmonum nimirùm oppreſlionem , morbo-
rum depulfionem , futurarum rerum prænoti-
Cyprian! po- onem : quæ quidem omnia vel cineres ipfi Cy-
acrum cius priani, modò fides adfit, efficiunt : quemad-
virtus. modùm nôrunt, qui huius rei periculum fece-
runt, ac miraculum ad nos vfque tranſmiſerunt,
eiusdémque memoriam pofteris quoqué tradi-
curi ſunt. Immò verò his maiora offerte, qualia-
que eos offerre par eft, qui eum verè ac ſyncerè
! colunt, corporis fcilicet macerationem , animz
aſcenſionem , vitij fugam , virtutis incremen-
tum.
$. IDEM oratione vicefimaprima, de laudi-
bus Athanafij Magni Archiepiſcopi Alexandri-
Santos lau- ni : Athanaſíum laudans , virtutem laudabo .
dis,virtutem
& Deum Idem enim eſt illum dicere, quod virtutem lau-
ipſum lau dibus efferre: quóniam virtutes omnes in vnum
dar. collectas tenebat : vel , vt veriùs loquar , tenet.
Q. VIII. 89
ferre queat oratio , quæ laudati meritis ſupera
tur? Sed ob viuentium potiùs vtilitatem . Quan- Laus ſancto.
doquidem bonorum & præftantium virorum cum viuenti
bus vtilis.
laudationes, vt ftimuli & faces animis admo
tæ , vehementer homines ad rectiùs viuendum
incitant & inflammant. Hanc autem laudandi
prouinciam alacriùs cepimus, quum multis ali- Captiuus in.
is rationibus adducti, præter vitæ doctrinæus fa- cohanimi
mam , tum cura illa, quam in homine eiuſdem beratus.
nominis liberando adhibuifti: is enim nos ad
onus ſubeundum impulit , qui à pofteris Iſma
el in bello captus , & procul à patria diù com
moratus, cùm ad eam reuerti cuperet , & viam
commodiorem ignoraret, admirabili ope tua
rationem ad falutem aptam inuenit, & quod
optauerat, eft conſecutus. Nam cùm in maxi
mum vitæ diſcrimen adductus fuiſfet, quoniam
omnes viæ barbarorum copijs interclufæ tene
bantur,te nomine tantùm inuocauir,dicens; San
ete Ephræm , adiuua me ; atque ità tutò periculo S.Ephræm ,
rum laqueos euafit, mortemiz neglexit, & inopi- adiuua me.
natam falutem aſſecutus, patriz, auxilio tuo mu
nitus, præter ſpem redditus eft.
8. CHRYSOSTOMVS ſermone in adora
tionem venerabilium catenarum & gladij, fan
&ti & Apoftolorum principis Petri : Tu verò ô
Petre, Chriſti Ecclefiæ petra & firmamentum , Petrus Eccle.
ſię petra, Apo
fumme Apoſtolorum vertex , qui catenas has ftolorú VCE
inftar fcelerati alicuius hominis pertulifti , & tex.

Deo viuunt Deo quippe omnes viuunt, qui ſecundùm De- curationum fontem illas reddidifti: tu , quæſo, Nota .
ſancti. um vixerunt, etiam fi ex hac vita migrårint. adefto hodiè miſertus noftri, & hoc in loco fpi
Matth.22 . Vndè & Deus, Deus Abraham , & Deus Iſaac, & ritu verſare. Adfis huic templo miraculorum S.Petrum in
vocat.
Deus lacob dicitur, vt viuentium Deus, non promptuario , quod fancta nominis tui appel
mortuorum . Virtutem autem laudans, Deum latione præcipuè honoratur : in quo veneran
laudabo , à quo virtus hominibus eft, illúdque, das catenas tuas, vt thefaurum quendam, repo
vt per cognatam illuminationem ad eum eue- ni voluifti. His catenis noftrarum animarum
Naziäzenus
jouocat S. hantur, vel potiùs reducantur. Et ſub finem : At vulnera, quæſo , liges. His tumores & inflatio
Athanaſiū. ô charum & facrum caput, tu nos vtinàm beni- nes, à delictis illatas, reſeces, & diuinis medica
gnus defupèr & placidus afpicias, atque hunc po- mentis eas cures: His vt ſcuto bonæ voluntatis,
pulum gubernes , perfectum perfectæ Trinitatis, Chriſti gregem corones. His barbaros ipſos de
quæ in Patris & Filij & Spiritus fancti contempla- uincias,captiuos ducas, & ciuitati te veneranti
cione intelligitur & colitur,adoratorem : meg , fi- hoſtilesillorum exuuias conferas. Omnium ma
quidem res pacatæ futuræ fint, in vita teneas,gre- ximè pium & fideliſſimum Imperatore noftrum ,
gemíp mecum paſcas: fin autem Ecclefia bellis ia- pro telis militaribus, his catenis armes,munias,
gratura eft, reducas,autaffumas, tecum , & cum cuftodias, vi&torijs ac trophæis corones, hoftibus
tuî fimilibus colloces, tametfi magnum fit quod terribilem , & ſubiectis benignum atæ optabilem
poftulo , facias. & c .
6. ET oratione viceſima, quæ eft funebris in 9. AMBROSI 1S in libro de viduis : Magnis, Luc. 4.
laudem Baſilij Magni : Sed res quidem noftræ, inquit, tenebatur febribus, & rogauerunt illum
Bafilius in
vt Dei voluntas tulerit, ferantur : atque ytinàm pro ea . Et tu habes proximos,qui Deo pro te ſup- Martyres &
bis obertura per illius deprecationem meliùs ferantur. Et in plicent,habes Apoftolos proximos,habes marry- nobis oriente.
crificia, & fine : Ac nunc ille quidem in cælis eft , illic eti- res proximos , li ipfa martyribus deuotionis ſo
pro populo am , ni fallor, facriticià pro nobis offerens, & cietate, miſericordiæ quoque muneribus appro
precatur, pro populo preces fundens, ( neque enim irà nos pinques. Proximus eft enim , qui mifericordi- Luc.io.
reliquit , vt prorſus reliquerit.) Nec vobis , qui am facit. Fac tu miſericordiam , & eris Petro
ab ipfo doctrina ſacra imbuti eftis , quidquam proxima. Non ſanguinis neceſlitudo, ſed virtu
aliud fuaferim , quàm vt eum femper fpečtetis, tis cognatio facit proximos : quia non in carne
ac tanquam ipſe , & vos videat, & à vobis vi- ambulamus, fed in ſpiritu. Ama ergò propinqui
Inuocat fan . deatur , fpiritu inſtruamini. Tu verò, ſacrum tatem Petri,affinitatem Andrex ,vtpro te rogent,
Aun Bafiliú . & diuinum caput; è cælo nos quæſo inſpice, car- & recedant cupiditates tuæ verbo Dei pullæ. Et
nisias Atimulum à Deo nobis ad diſciplinam da- poft pauca : Habetis ergò viduæ auxilium , fi ta
tum , aut precibus tuis fifte,aut certè, vt forti les vobis generos pofteritatis veſtræ patronos,
animo perferanius, perſuade: atque omnem no tales proximos eligatis . Ergò rogauerunt provi
ftram vitam ad id , quod maximè conducibile dua Petrus & Andreas. Vtinam exiſtat aliquis,
eft, dirige : nósque , pofteaquàm ex hac vita mi- qui tam citò poſſit rogare pro nobis, vel certè
grauerimus, illic quoqué tabernaculis tuis exci- ilte qui pro ſocru rogat Petrus & Andreas frater
pe : vt fimul viuentes, & ſanctam ac beatam Tri- eius.
eius enim pro affinitate poterant , nunc
. Tunc enim
nitatem , cuius nuncexiguam ſpeciem & imagi- iam poſſunt pro nobis & pro omnibus impetra
nem accepimus, puriùs pleniusa cernentes, defi- re. Videtis enim quòd magno peccato obnoxia, Peccatis obco
derijs noftris finem ftatuamus, ac bellorūeorum noxij adhib
minùs idonea fit quæ pro ſe precetur , certè quz re debet
quæ intulimus,vel pertulimus, hoc præmium re- pro ſe impetret. Adhibeat igitur ad medicum os fimul prc.
feramus. alios precatores. Aegri enim, nisì ad eos aliorum catores.
7. GREGORIVS Nyſſenus in vita S.Ephræm precibusmedicus fuerit inuitatus , pro fe rogare
Alloquitur Syri, fub finem fic eum alloquitur : Hæc tibi, non poſſunt. Infirma eft caro, mens ægra eſt, &
Sanctum . Patrum optime, Ecclefiæ'p Doctor, munera lau- peccatorum vinculis impedita , ad medici illi
dum afferimus, non ea quidem pro dignitate , us ſedem debile non poteft explicare veftigium . obfecrandi
neque indigenti cibi. Quam enim gloriam af- Obfecrandi ſunt Angeli pro nobis, qui nobis ad Angeli &
H 3 præſi- Martyres,
 90 Q. VIII. DE SANCTOR VM
præfidium dati funt: martyres obſecrandi, quo- mulieres, ſeruos,liberos. Illic magnus timor, hic
rum videmur nobis quoddam corporis pignore inexplicabilis voluptas. Sed dulce ſpectaculum
patrocinium vindicare. Poffunt pro peccatis ro- eft ,regem aureis indutum & coronatum ſpectare,
gare noftris, qui proprio ſanguine etiam fi qua & aditantes duces & principes,ductores,tribunos
habuerunt peccata, lauerunt. Jfti enim ſunt Dei & militum magiftros: verùm hæc tanto ſuntillis
Præſules, fpc. martyres, noſtri præſules, ſpeculatores vitæ a & u- honeftiora & magis reuerenda, vt illa fabulæ fint
culatores vi- um'm noftrorum . Non erubeſcamus eos intercef- & ludicra . Simulac enim pauimenta calcaueris,
tz noftræ ,& , fores noftræ infirmitatisadhibere, quia ipfi infir- ad cælum mentem locus tranſmiſerit, & ad fu
ſuntMarty.mitatem corporis, etiam cùm vincerent, cogno- pernum regeni & illum angelorum exercitum &
res . tierunt. Tublimem thronum , & inacceſfibilem gloriam .
10. IDEM oratione de fide reſurrectionis , in Et hic quidem regnans alicui fubiecto præcipit,
fine : Quòd fi in hoc erro , quia angelis me poft vt hunc quidem ſoluat, illum verò liget: ſancto
mortem fociari målo quàm beftijs, libenter in rum autem ofſa non hanc habent miſerabilem &
hoc erro : neque vnquàm hacmeopinione,dum abiectam poteftatem , fed illa multo maiorem .
viuo , fraudari patiar. Quid enim mihi fuper- Dæmonas enim fiftunt & torquent , & vinctosab Reliquiæ $1.
eft folatij, quàm quòd me citiùs ad te frater illis foluunt fæuiffimis vinculis. Quid hoc foro Coru dzmo.
ſpero venturum , nec digreſsüs tui inter nos lon- magìs reuerédum , cùm videatur nemo,nemo dæ- nas torquée.
Interceſfio .
ga diuortia fore, tuisque interceſſionibus mihi monis inftet lateribus, voces ſentiuntur & lacera
acs Satyri.
hoc poffe conferri, vt citiùs defiderantem tui tiones, flagella, tormentaque, ac linguæ ardentes,
aduoces ? terribilem illam vim dæmone non ferente ? Ec
11. ITEM in caput vigeſimum ſecundum Lucx : corpus induti, incorporeasopprimunt poteſtates.
Inuocat B. Vndè ce euoccm ,Petre,vtdoceas me quid fens co- Et cinis & offa , & fauilla inuifibiles illas pote
Petrum .
gitaueris ? Vnde, inquam ,te cuocem ?Decælo, vbi ftates dilaniant. Itaque quô regias quidem au- Peregrinati
choro inſertus es angelorum ,an etiam detu-
iam las videat, nullus vnquam peregrinatus fuerit: doradcan
mulo ? quia non putas iniuriam & ibi effe, vndè multi verò reges plerunque huius ſpectaculi gra- pulcra.
Dominus refurrexit. Doce nos quid tibi profue- tia peregrinati funt. Futuri nanque iudicij ve
rint lachrymæ tuæ. ftigia & figna ſanctorum ædes exhibent, vbi de
12. CHRYSOSTOMVS homilia fexagefi- mones flagellantur, corriguntur homines & li
maſexta ad populum Antiochenum : Chriftus berantur.
tunc omnem terrarum orbem ad ſe traxit ado- 13. EPHRAEM in ſermone de ſanctis marty Oratio ad
randum , cùm mortuus fuiſſet. Et quid de Chri- ribus : Precamur beatiſſimi martyres , qui pro Canttosmar
ſto loquor , cùm & diſcipulos poſtquàm obie- Domino faluatore, próque illius charitate ſpon- tyres,vt co
runt, tunc effulgere fecerit? Quid dico diſcipu- tè & impigré tormenta fubiftis , atque ideò fa- rum preci
los ? Nam & eorum loca & ſepulcra fimul & tem- miliariùs Domino coniun&ti eftis, tur,
pora perenni memoria celebrari curauit. Tu ve- miſeris & peccatoribus , & negligentiæ ſqualo
rò mihi ſepulcrum oftendas Alexandri , & pro- re ſordentibus Dominum interpellare dignemi
fer diem quo vitam finiuit. Sed nihil horum in- ni, vt fuperueniat in nos gratia Chriſti, quæ cor
figne, ſed omnia deſtructa ſunt & exterminata : da noftra radio fan &tæ charitatis illuftret, vt
Sepulcra & Chrifti verò feruorum & ſepulcra clara ſunt, re- ipſum toto corde diligere poſſimus. Vos nem
natalitia giam affecuta ciuitatem , & dies notiffimi mun pe verè beati atque gloriofi cftis, quos angeli &
Apoftolorú do feſtam afferentes lætitiam . Et illius quidem homines pari conſenſu beatos prædicant. Et cir
loculum & proprij neſciunt,horum autem ſciunt ca finem : Nunc igitur ô beatiſſimi viri, ô glorio
& barbari : Etferuorum crucifixi ſepulcra regi- fillimi martyres Dei, me miſerum veftris iuuate
js aulis funt clariora, non magnitudine & æditi- precibus , vt in illa hora miſericordiam confe
ciorum pulchritudine, (nam & in hoc quidem quar, quando manifefta erút occulta hominum . s.Cor.4
ſuperant) ſed quod multo maius eſt, conuenien. Et poft pauca : Ego item imbecillis accepto ve
Imperatores tium ſtudio. Nam & ipſe qui purpuram indu- ftris meritis ac precibus robore, cecini tota de
Sadis fuppli. tus eſt, accedit illa complexurus ſepulcra , & fa- uotione animi ante fanctas reliquias veſtras hy
Calamua Beda ftu depofito, ftat fan & is fupplicaturus, vt pro fe mnum veſtræ laudis & gloriæ. Pro meigiturmi
intercedant. apud Deum intercedant : & ſcenarum fabrum , ſero ante thronum maieftatis adfiftite, vt veſtris
& pifcatorem etiam mortuos vt protectores o- precibus faluarimerear,ac vobiſcum æterna bea
rat, qui diademate redimitus incedit. Audebis titudine perfrui.
igitur, queſo ,horum Dominum nuncuparemor- 14. KIÊRONYMVS in Epitaphio Paulæ vi
Protectores tuum , cuius ſerui vel mortui terrarum orbis re- due,ad Euftochium epiſtola vigefimaſeptima,ca
Impcratorů.
gum ſunt protectores? Nec hoc tantùm quis Ro- pite primo: Non mæremus quòd talé amifimus,
mę fieri viderit,verùm & Conſtantinopoli. Nam ſed gratias agimus quòd habuimus, immò habe.
& hîc Conftantinum Magnum ipfius filiusho- mus.Deo enim viuunt omnia: & quidquid reuer- Decount
Sancti,
nore magno cenſuit haberi, fi pro foribus piſca- titur ad Dominum ,in familiæ numero computa
toris paternum corpus collocaret. Et quod in re- tur.Quanquàm amiſlio illius, cæleftis domas ha
2.Cor.se
gijs ſunt ianitores'regibus,hocſunt in monumen- bitatio fit: quæ quandiu in corpore fuit, peregri
to piſcatoribus reges : & illi quidem vt domini nata eft à Domino. ET capite ſexto deſcribens
loca tenent interiora, hiverò tanquam inquilini eiuſdem peregrinationem per terra fan &tam , In
& vicini , aulæ ianuam fibi gratum habuêre depu- dè diuertens, inquit, vidit duodecim Patriarcha
tari, & infidelibus ex his oftendentes, quòd in re- rum ſepulcra & Sebaſten ,id eft,Samariam,quæin
ſurrectione maior erit piſcatoribus dignitas. Si honorem Augufti ab Herode Græco fermone Au
hic enim ità in ſepulcris,multo magis & in reſur- guſta eft nominata. Ibi fiti funt Elifæus, & Abdias
rectione ordo commutatus eft. Reges quidem mi- Prophetæ , &, quo maior inter natos mulierum
niftrorum , ſubditi verò regum vicem induerunt, non fuit, Ioannes Baptifta . Vbi multis incremuit Apud ſepul
quinimmo & fplendidiorem . Et quòd hoc non confternata mirabilibus : Nanque cernebat vari- cra fanctorā
aftentatio fit,ipfa veritas oſtendit. Ex illis cnim & is dæmones rugire cruciatibus, & ante ſepulcra torquentur.
hi illuſtres factifunt. Multo nanque cæteris rega- Sanctorum vlulare homines more luporum , vo
libus fepulcris hæc monumenta ſunt clariora. cibus latrare canum , fremere leonum , fibilare
Nam illic quidem magna ſolitudo, hîc auté,ma- ſerpentum ,mugire taurorum ,alios rotare caput,
gnus concurſus. Quòd fi velis & regalibus aulis & poft tergum terram vertice tangere :& c . miſe
monumenta comparare, rurſum & hîcvi& oria : rebatur omnium,& per fingulos effufis lachrymis
nam illic quidem multi deterrétes, hîc verò mul- Chrifti clementiá deprecabatur. ITEM capite de- InuocatPau .
ti vocantes & attrahentes diuites, pauperes,viros, cimoquarto : Valeô Paula,& cultoris cui vltimam nymus.
fene
 VENERATIONE. Q. VIII. 91
Pręſens Chri- ſenectutem orationibus iuua. Fides & opera tua ces. Qui verò iam fofpites rediêrunt, gratias agūt,
Ho,faciliùs Chriſto te fociant: præſens, faciliùs quod poſtu-
impetrabit. acceptum beneficium confitences. Non qui ſead Non invocá
las, impetrabis. deos accedere arbitrentur, ſed qui orent Dei Mar- tur martyres
15. AVGVSTINVS in libro de cura pro mor . tyres tanquàm diuinos homines, interceſſoreso ting aduoca.
tuis gerenda ,capite quarto :Prouiſus ſepeliendis fibi eos apud Deum aduocent ac precentur.Piè ve- ti & interceſ
fores.
corporibus apud memoriam Sanctorum locus, rò fideliteræ precatos ea maximè conſequi quæ
bonę affectionis humanæ eft erga funera ſuorum : defiderant, teſtantur illa, qux votorum rei dona Nora vfum
quoniam fi nonnulla religio eft vt fepeliantur, perfoluunt, manifeſta nimirùm adeptæ fanitatis fufpendendi
non poteftnulla eſſe, quando vbi ſepeliantur, at- indicia.Nam alijquidem oculorum ,alij verò pe- as martyrum
tenditur. Sed cùm talia viuorü folatia requirun- dum , alij porrò manuum ſimulacra ſuſpendunt imagāculas,
tur, quibus eorum pius in ſuos animus appareat, ex argento auroveconfecta . Gratiſlimè nang ac- accepta be.
non video quæ ſunt adiumenta mortuorum ; nisì cipit eorum Dominus qualiacunque ſunt dona: ficantes.
Defun & orú ad hoc,vt dum recolunt vbi fint pofita eorú quos nec exigua, nec vilia dedignatur, quippe qui ea
animz fan .
Atis comen : diligunt corpora, eiſdem fanctis illos tanquàm pro ferentis facultate meticur. Hæc itaque omni
dantur tan. patronis ſuſceptos apud Dominum adiuuandos um ſpectaculo exporrecta, teſtantur morborum
quàm patro- orando commendent. Quod quidem facere pof- depulfionem , cuius ipfa certiſſima figna funt,à fa
ſent,eciam fi talibus locis eos humare non poſſent. nitatem conſequutis allata .Hệcinquam fepulto- Virtus San .
Cùm itaque recolit animus, vbi fepultum fitcha- rum ibi Martyrum quæ ſic virtus,oftendūt. Mar. Ctorum ,Dei
riſlimi corpus, & occurrit locus nomine marty- gloriam illu .
tyrum autem virtus, quem ipfi coluerunt Deum, & rat.
ris venerabilis, eidem martyri animam dilectam verum effe Deum declarat.
commendat recordantis & precantis affectus. 19. IDEM Theodoretus in Philothco fiue in his
16. IDEM libro ſeptimo de baptiſmo contra itoria ſanctorum Patrum , vita prima , quæ eft Ia
Donatiftas,capite primo : Beatus Cyprianus qui- cobi Niſbenfis : Hoc mihi quoque in præfentia Theodoretus
Sap.g. dem iam corpore quod corrumpitur non aggra- opùs eft auxilio, quiconor eorum vitam fcribere Sanctorum,
uante animam ,necdeprimenteterrena inhabita- ſandorum , qui parùm antenos& noftris tempo- lat,quorum
tione ſenſum multa cogitantem , ſereniùs perfpi- ribus claruêre, & veluti quaſdam leges ijs qui imi- vitasſcriptu
cit veritatem , quam meruit adipiſci per charita- tari volent, velim proponere. Horum ergò fune rus eft.
Inuocat S. tem . Adiuuetitaque nos orationibus ſuis in iftius preces inuocandæ, & incipiendum eft narrare. Et
Cyprianu B. carnis mortalitate, tanquàm in caliginoſa nube in fine : Hæc cùm de viro diuino recenſuerim ,ad
Auguflinus. laborantes ,ve donante Domino,quantùm poſſu- aliam tranſibo narrationem ,rogans vt conſequar Iacobum in
mus,bona eius imitemur. eius benedictionem . DEINDE in vita fecunda, uocat.
17. BERNARDVS ſermone fexagefimoſexto quæ eſtluliani Sabz, in fine : Ego autem hîc deeo Iulianu Sabí
Hæretici Ca. in Cantica Canticorum : Videre detractores,vide- fiftens orationem , tranfibo ad alium, rogans ſan- inuocat, acis
tholicos eti te canes. Irrident nos quia baptizamus infantes, eos qui in hanc ingrediuntur narrationem , per vitis reliquos
amaí hodie quòd oramus pro mortuis,quòd Sanctorü ſuffra- fuam interceſſionem mihifupernam conciliare
itridēt quod gia poftulamus. In omni genere hominum atque beneuolentiam . ITEM vita tertia, queeſt Mar
baptizent in. in vtroqz ſexu feſtinant profcribere Chriftum , in tiani ,in fine: Rogo & quæſo , vtper horum omni
fantes, orent
pro mortuis, adultis & paruulis,in vinis & mortuis. Hinc qui- um interceffionem diuinum coſequar auxilium .
& Sanctorum dem infantibus ex impoſſibilitate naturx , indė SIMILITER vita quarta, quæ eſt Eufebij, in
pofulent ſuf. verò adultis ex difficultate continentiæ præſcri- fine: Rurſus eft addenda, quæ illinc capitur,veili
fragia.
bentes.Porrò mortuos viuentium fraudantes au- tas,cùm horum magnorum virorum benedictio
xilijs, viuentes nihilominùsSanctorum qui decer- nis rogauerimus vt fimusparticipes. ET in fine
Pfal.94
ſerung ſuffragijs ſpoliantes. Ablit: Non relinquet quintæ vitæ , quæ eft Publij: Planè fcio , quòd fi
Dominus plebem ſuam , que eft ficut arena maris: eorum memoriam fecero in hominibus, futu
nec contentus erit paucitate hæreticorum , qui rum fit,vt ijquoquemeîmeminerint apud Deum
Pfal.129. omnes redemit. Neque enim parua,ſed planè co- vniuerſorum . ITERVM in calce vitæ ſextæ ,
pioſa apud Deum redemptio. Quantus verò nu- ' quæ eft Simeonis Priſci : Ego autem nuncoro , vc
merus iftorum ad magnitudinem precij ? Se ma- quam dare poteft,eius conſequar interceſfionem :
gìs precio fraudant, qui ipſum euacuare conátur. & fcio me conſecuturum.Omninò enim dabit pe
Etpaulò pòft: Vincentium preces& hoftias nior- titionem ,imitans Domini benignitatem . RVR
Beatorum fo. tui quiopus habebunt & digni erunt, medianti- SVS in vita feptima, quæ eft Palladij: Mihi au
deer viuisnó bus percipient angelis: & eorum qui iam perue
latiauot tem quog detur conſequi auxilium , qui eorum
,
nerunt, viuentibus adhuc nequaquàm ſolatia de memoria lingua ſanctificaui. PRAETER EA in
erūt per Deum,qui vbiqué eſt, & in Deo nuſquàm octaua, quæ eft Aphraatis: Oro quoque, vt eius
affectu charitatis abfentium . cófequar interceflionem . ITERVM in vita no
18. THEODO RET VS Cyrenſis Epiſcopusde na , quæ eft Petri : Ego autem , cuius, dum adhuc
Græcarum affectionum curatione libro octauo, eſſet ſuperftes, percepi benedi& ionem , ea vt nunc
Martyres qui eſt de Martyribus : Hi ſunt igitur verè homi- quoquè fruar, precatus, finem imponam huic
funt hominu num duces, principes, propugnatores, cuftodes, narrationi. ITEM in decima, quæ eft Theodo
pugnatores per quos à nobis infortunia auertuntur, procula fij: Rogo, vt eius quoque conſequar benedi&tio
& cuftodes. arcentur, quæ à dæmonibus inferuntur mala . Et nem . ET in vndecima, quæ eft Romani: Cùm
Templa mar- ſub finem : Martyrum templa conſpicua cernun : hinc itaque benedictionem mihi conciliauero,
cyrum , ſſunt tur, magnitudinéque præſtantia, omni prætereà aliorum quoque athletarum res geſtas narra
illuftria, & ornatûs generevariata, ſplendorem quodam bo . RVRSVS in vita duodecima,quę eft Zeno
fidelibus fre . modò pulchritudinis ſuæ latè fundentia. Neque nis : Ego autem cùm eum, vt pro me ad Domi
quententur. verò ad hæc per annum ſemėl, aut bìs, aut quin- num intercedat, orauero, me ad aliam conuer
quièsaduentamus :ſed in eis fæpenumerò dies fe- tam narrationem . IN decimaquarta, quçeſtMę
ſtos peragimus, fæpè diebus fingulis eorum mar- ſymx :Cuius ego vtinam ad aliquam ſaltem par
cyrum Domino laudes hymnosqz cátamus.Quia tem exiguam luftollar, corum adiutus precibus.
Implorantur homines proſpera ſunt valetudine, conſeruari IN decimaquinta, quæ eft Acepſema: Cuius ver
à fidelibus cam fibiàmartyribuspetunt : qui verò ægritudi- bis & operibus inſtructi,vtinam eius etiam preci
auxilia mas- nem aliquam patiuntur, fanitatem expofcunt. bus adiuri, cælefti vocatione digni efficiamur
Inſupèr & fteriles viri & mulieres, dari ſibi filios in Chrifto Domino noftro. I N decimaoctaua,
petunt : Qui verò parentes ſunt, integra fibi & quæ eft alterius Euſebij : Ego autem rogo, vt
propria cuitodiri quæ conſecuti ſunt dona. Item illam conſequar incercellionem , quam hucur San&i vluar,
qui peregrè aliquò proficiſcuntur ,petunt marty- què percepi, dum eſſet adhuc ſuperftes. Credo & puriore ha.
#
res ſibi comites eſie in via, vel potiùs itineris du- enim eum viuere, & habere puriorem ad Deum benr ad Deü !
' H“ 4 fidų , fiduriam .
 92 Q. VIII. DE SANCTOR VM
fiduciam . ITEM vigefima vita ,quæ eft Maris : Vilia, marcidä, fefta tamen .
Cùm itaque nunc orauero, vt eius conſequar au Sic venerarier oſſa libet,
xilium ,imponam finem narrationi. ET in vigo Ollibus altar & impofitum :
fimaprima, quæ eft Iacobi alterius : Noftram im Illa Dei fita ſub pedibus
becillitatem fuftentet ac ſuffulciat ſuis orationi Proſpicit hæc, populosta ſuos Sá & i profpi
bus,vtconfirmati, multas quas alij in nos conſe Carminc propitiata fouet, ciunt apitra .
cuti ſunt victorias,eis eripiamus, & victoresèvita ITEM hymno quarto in decem & octo Cçſarau
excedamus. ET in vigefimaſeptima Baradati : guftanos:
Mihi autem detur, vt eorum fuffultus precibus, Hæc ſub altari fita fempiterno, Veniam pre .
cantur mar.
non fim procul ab hocmonte, ſed paulatim con Lapfibus noftris veniam precatur tyres noftris
ſcendam , & me eorum contemplationis volupta Turba, quam ſeruat procerum creatrix lapſibus.
te expleam . DEINDE in vigefimaoctaua Tha Purpureorum .
lelæi : Horum ſanctorum martyrum concedatur Nos pio Alecu, date, perluamus louocacia
interceſſionibus,vt nos ab his adiuti, fimus vehe Marmorum ſulcos, quibus eft operta
mentes amatorescertaminum philoſophiæ . DE Spes, vtabſoluam retinaculorum
MVM in trigefima & vltima, quæ eft Domnina : Vincla meorum ,
Eos obſecro , quorum vitam confcripfi, nè mede Sterne te totam generofa ſanctis
ſpiciant procul degentem ab illorum fpiritali Ciuitasmecum cumulis: deindè
chorea : fed trahantinfrà iacentem, & ad virtutis Mox reſurgenteis animas,& artus
tollant altitudinem , & fuo choro coniungant, vt Tota ſequeris.
non ſolùm laudem alienas diuitias,ſed ipfe etiam DEINDE hymno quinto in Vincentium Cçſar .
habeam aliquam laudis occaſionem , & facto & auguftanum :
verbo & cogitatione glorificans ſeruatorem vni Adefto nunc, & percipe Jouocat S.
Vincentium .
uerforum . Voces precantum ſupplices,
20. PRVDENTIVS in libro qui inſcribitur Noftri reatusefficax
Trepisspávw ,fiue de Coronis,hymno primo, inHe Orator ad thronum Patris.
miterium & Cheledonium Calagurritanos: Per te , per illum carcerem ,
Illitas aruore ſancto nuncarenasincolæ Honoris augmentum tui,
Peregrinatio Confrequentant,obfecrátes voce, votis munere . Per vincla , flammas, vngulas,
ad martyrum Exteri, necnon & orbis huc colonus aduenit : Per carceralem ftipicem .
ſepulcra. Fama ná terras in omneis precucurrit proditrix , Per fragmcn illud tefteum ,

Patroni mů. Heic patronos eſſe mundi, quos precantes am Quo parta creuit gloria,
di . biant. Pet quem trementes poſteri
Impetrantur Nemo puras heic rogando fruftrà congeſſit Exolculamur lectulum :
poftulata. Miſerere noftrarum precum ,
preces :
Lætus hinc terfis reuertit fupplicator Aetibus. Placatus vt Chriſtus ſuis
Omne, quod iuftum popofcit, impetratum ſen Inclinet aurem proſperam ,
tiens. Noxas nec omneis imputet.
Tanta pro noftris periclis cura fuffragantium Si ritè folennem diem
eft, Veneramur ore & pectore,
No finant,inane vt vllus voce murmur fuderit : Si ſub tuorum gaudio
Audiunt, ftatimo ad aurem Regis æterni ferunt. Veſtigiorum fternimur :
Indė larga fonte ab ipfo dona terris influunt. Pauliſper huc tu illabere ,
Sancti audi
unt preces Supplicum cauſas petitis quæ medelis irrigant. Chrifti fauorem deferens,
poftras. Nil ſuis bonisnegauit Chriſtus vnquàm teftibus. Senſus grauati vt fentiant
IDEM in eodem libro , hymno fecundo in di Leuamenindulgentiæ ,
uum Laurentium , fub finem : ITEM hymno nono in Caſſianum Forocorno
Rogatus an. Quæ fit poteftas credita, lianum :
nuit Laurea . Et muneris quantum datum, Suggere, fi quod habes iuftú velamabile votum ,
tius.
Probant Quiricum gaudia Tibi fi qua fpes eft, fi quid intùs æftuas.
Quibus rogatus annuis. Audit, crcde, preces martyropſperrimus omneis, Audit preces
noftras.
Impetrano Quod quiſque ſupplex poftulat, Ratasa reddit quas videt probabileis.
orantes quod Fert impetratum profpere : Parco , cóplector cumulū,lachrymas quogfundo:
poftulant. Poſcunt, litantur,indicant, Altar tepefcit ore, faxum pecore.
Et triftishaud vllus redit. Tunc arcana mei percenfeo cun&a laboris :
Ceu præſtò ſemper adlies, Tunc,quod petebam , quod timebá,murmuro :
I Tuosos alumnos vrbicos Et poft terga domum dubia ſub ſorte relictam ,
Lactante complexus ſinu, Et fpem futuri forte nutantem boni.
Paterno amore nutrias. Audior, vrbem adeo, dextris ſucceſlibus vtor,
Inuocat S. Hos inter, ô Chrifti decus, Domum reuertor,Caſſianum prædico .
Laurentium . Audi poëtam rufticum , PRAETEREA in eodem libro Periftephanon ,
Cordis fatentem crimina , hymno decimo in Romanum Antiochenum :
Et facta prodentem ſua. Romane Chrifti fortis affertor Dei, lauocatlo . '
Per patronos Indignus, agnoſco & fcio , Elinguis oris organum fautor moue : manum .
martyres ij Quem Chriſtus ipfe exaudiat: Largire comptum carmen infantiflimo:
qui indigni Sed per patronos martyres
ſunt à Chri Fac vt tuarum mira laudum concinam :
Ito audiri, Poteft medelam conſequi. Nam ſcis & ipfe poffe mutos eloqui.
medeli con Audi benignus ſupplicem Et poft medium :
ſcquuntur. Chrifti reum Prudentium , Puerú popofcit carnifex : mater dedit,
Et feruientem corpori, Nec immorata eft fetibus : tantùm ofculú
Abſolue vinclis feculi. Impreſlit vnum . Vale, ait, dulciflime, Puerum iam.
iam niartyrio
ET in hymno tertio eiuſdem libri in Eulaliam Et cùm beatus regna Chriſti intraueris, coronandum
virginem Lufitanam : Memento matris iam patrone ex filio . orat mater
Ilta comantibus è folijs In fine verò : ve ei patro.
nus fiat.
Munera virgo, puer'o date : Vellem , finifter inter hedorum greges
Aftego ſerta choro in medio Vtfum futurus, eminùs dignoſcerer,
Texta feram pede.dactylico , Atquehoc precante, diceret rex optimus :
Roma
 .

VENERATIONE.
Q. VIII.
San & orum Romanusorat : transfer hunchædum mihi : 25. OSEAE capite duodecimo : In vtero ſup 93
intcrcello.
Sit dexter agnus, induatur vellere ." plantauit fratrem ſuum , & in fortitudine ſun di
IN Hippolytum ad Valerianum Epifcopum , rectus eſt (Iacob ) cum angelo.Et inualuit ad anges
hymno vndecimo: lum , & confortatus eft : feuit, & rogauit eum : in
Mira loci pietas, & prompta precantibus ara : Bethel inuenit eum .
Spes hominum placida proſperitate iuuat. 26. ZACHARIAE primo capire : Et reſpon
Heic corruptelis animi & corporis xger dit Angelus Domini, & dixit : Dominè exerciru
Oraui quoties ftratus, opem merui . um , vfquequò tu non mifereberis Ierufalem &
Precites ex- Quòd lätor reditu,quòd te venerande facerdos, vrbium luda, quibus iratus es ? ifte iam feptua
audit Hippo. Comple &ti licitum eft feribo quòd hęc, eadem gefimus annus eft. Et refpondit Dominus Ange
lycus ex Chri
dimuncrc. Hippolyto ſcio me debere : DeuscuiChriftus
lo quiloquebatur in me, verba bona, verba con
"Poffe'dedit ,quod quis poftulet, annuere. folatoria .
IN :Cyprianum Carthaginenſem , hymno deci- 27. IEREMIAE decimoquinto : Et dixit Do. Oratio .
motertio eiufdem libri aipi stopávwje: minus ad me, Si fteterit Moyſes & Samuel coram
San& i in ca. Define flere bonum tantum.tenet illeregna cæli, me,non eft animameaad populum iftum .
lo degentes, Nec minùs inuolitat terris; nec ab hoc recedit .E . AVGVSTINVS libro decimo de ciuitas
noftris ctiam
rebus jacer orbe : te Dei,capiteprimo:vt ſuprà quæftione feptima,
Luns. Diſferit, eloquitur, tractat, docet, inftruit, pro- B.teftimonio primo.
phetat. IDM libro vigefimo contra Fauftum Manis
Nec Libyæ populos tantùm regit, exit vſque in chæum ,capite vigefimoprimo, vtſuprà eodem in
ortum loco, teſtimonio fexto . 11
Solis , & vſque obitum . Gallos fouet, imbuit Bri- 3. ITEM libro octauo deciuitate Dei,capite vi- Martyribus
tannos,
gefimofeptimo: Nec tamen nos eiſdem martyri- non facrifi
Præſidet Heſperiz; Chriftum ſerit vltimis Iberis. bus tépla,facerdotia ,facra, & facrificia conſtitui diuinos ho
Deniquè doctor humi eſt, idem quoquè martyr mus : quoniam non ipfi,fed Deus eorum nobis eſt-nores tribu
in ſupernis. Deus. Honoramus fanè memorias eorü tanquàm imus. í
Es celo dona Inftruit heichơies,illinc piadonadat patronus. fanctorum hominum Dei , qui vfque ad mortem Cur corum
dant patroni. IN eodem libro,hynino decimoquarto in Agnes fuorum corporum pro veritate certarunt, vt in honoramus.
tem virginem Romanam : noteſceret yera religio, falfis religionibus fictisez
Auxilium & Agnis fepulcrum eft Romulea in domo conuictis : quod etiam fi qui anteà fentiebant, ci
beneficia s. Fortis puellæ , martyris inclyta . mendo reprimebant. Quis auté audiuit aliquan
Agaetis.
Conſpectu in ipfo condita currium . do fidelium , ftantem facerdotem ad altare eciam
Seruat falutem virgo Quiritium . ſuper ſanctum corpus martyris ad Dei honoren
Necnon & ipfos protegit aduienas, cultumą conſtructum ,dicere in precibus : Offero Sacrificium
Puro ac fideli pe &tore ſupplices. tibi facrificiūPétre, vel Paule,vel Cypriane, cùm Milla no ofa
ET fub finem : apud eorum memorias offeratur Deo, qui eos& rũ cuiquam .
lauocat
O virgo felix, ô noua gloria, homines & martyres fecit, & fanctis fuis angelis
Agacicm .
Cæleftis arcis nobilis incola, cælefti honore ſociauit : vt ea celebritate, & Deo
Intende noftris colluuionibus vero de illorü victorijs gratias agamus, & nos ad
Vultum gemello cum diademate : imitationé talium coronarum ate palmarum eo
Cui poffe foliCunctiparens dedit, dem inuocato in auxitium, ex eorum memoriæ
Caftum vel ipſum reddere fornicem .' renouatione adhortemari Quæcung igitur adhi- Honor mar
Purgabor oris propitiabilis bentur religioſorú obſequia in martyrű locis,or- tyruin .
Fulgore, noftrum fiiecur impleas. namenta funt memoriarü ,non facra vel facrificia
Nilnonpudicum eft, quod pia viſere mortuorú tanquàm deorum . Quicunog etiá epu
Dignaris, almo vel pede tangere. las ſuas eò deferunt; quod quidé à Chriftianis me
21. SEPTIMA Synodus generalis, quæ eft fe- lioribus non fit, & in plerilo terrarum * nulla ta- * locis
Potulanda cunda Nicena, actione fexta,in fine : Cum timore lis eft confuetudo: tamen quicunqueid faciunt,
incercelo B. Dei omnia agamus,poftulantes interceſfiones in- quas cùm appofuerint, orant, & auferunt; veve
gelorum ,& contaminatæ Deiparę & femper virginis Doming fcantur,velex eisetiá indigentibustargiátur,fan- San & per
cibus. ificatut
me.
omniú san- noftræ Mariæ , item ſanctorum angelorum ,omni- &tificari ibi eas volunt permerita martyrú in no rita martyrú .
Ctorum .
ump fanctoru , Salutantes & venerandas illorum mine Domini martyrum . Non autem ifta effe fa Sacrificium ,
Aoru hono. reliquias, vt nos fanctitudinis eorum fiamus par- crificia martyrum nouit,qui nouit vnum , quod Chriftiano
randa . ticipes.Sic enim reddemur perfecti in omne opus Deo illic offertur,facrificium Chriftianorum . rum . 1
bonum in Chrifto Iefu Domino noftro . 4 . A D Romanos decimoquinto : Obſecro ergò viuentium
22. GENESIS quadragefimooctauo ait Iacob : vos fratres per Dominum noftrum Ieſum Chri- interceflio.
Angelus quieruit me de cunctis malis, benedicat ftum , & per charitatem fancti Spiritus, vt adiuue
lauocatio . pueris iftis, & inuocetur ſuper cos nomen meum , tis me in orationibus pro mead Deum, vt liberer
nomina quoque patrum meorum Abraham & ab infidelibus qui ſunt in Iudæa & c.
Iſaac. 5. AD Hebræos decimotertio : Orate pro nou
23. IOB quinto: Voca ergò fi eft qui tibi refpon- bis : confidimus enim quia bonam confcientiam
deat, & ad aliquem ſanctorum conuertere . habemus, in omnibus benè volentes conuerfari.
24. GENESIS trigefimofecundo : Et ecce vir Ampliùsautem deprecor vos hoc facere, quô ce
luctabatur cum co vſque manè. Qui cùm viderét, leriùs reftituar vobis.
quòd eum ſuperare non poſſet,tetigit neruum fe- 6. ' AD Ephefios ſexto: Vigilátes in omni inſtan
moris cius, & ftatìm emarcuit.Dixitó ad eum , Di- tia , & obſecratione pro omnibus ſanctis, & pro
mitte me: iam enim aſcendit aurora. Refpondit, me, vt detur mihi fermo in apertione oris mei
Non dimittam te,nisì benedixeris mihi.Ait ergò: cum fiducia ,notum faceremyſterium Euangelij,
Quod nomen eft tibi ? Refpondit: Iacob . Arille, pro quo legatione fungor in catena, ita vt in ipfo
Nequaquàm , inquit, lacob appellabitur nomen audeam ,prout oportet me loqui .
tuum ,fed Ifraël: quoniam fi contra Deum fortis 7. AD Coloſſenſes quarto : Orationi inftate,vi
fuifti, quanto magis contra homines præualebis? gilantes in ea in gratiarum actione, orantes fimul
Interrogauit eum Iacob : Dic mihi, quo appella- & pro nobis,vtDeus aperiatnobis oftium ſermo
ris nomine? Reſpondit: Cur quæris nomen me- nis ad loqucndum myfterium Chrifti.
um ? Etbenedixit eiin eodem loco . Vocauitau la- 8. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quinto :Fra
cob nomen loci illius Phanuel, dicés:Vidi Domi- tres, orate pro nobis.
num facie ad faciem ,& falua facta eſt animamea: .9: POSTERIORIS ad Theſſalonicenſes ter
tio :
.

>

1
 94 Q. VIII. DE SANCTOR VM
cio : Decæterò fratres, orate pro nobis, vt fermo
Dei currat & clarificetur, ficut & apud vos , & vt
liberemur ab importunis & malis hominibus.
10. LVCAE feptimo: Centurionis auté cuiuf
dam ſeruus maléhabens,eratmoriturus: qui illi
erat precioſus. Et cùm audiffet de leſu, mifit ad
cum feniores Iudæorum , rogans eum, vt veniret
& faluaret feruum eius. Ac illi cùm veniffent ad
leſum , rogabant eum ſolicitè, dicentes ei: Quia
dignus eſt vthoc illi præftes :& c.
u . 10 B quadragefimofecundo :Dixit Dominus
ad Elipaz Themaniten , Iratus eft furor meus in
te , & in duos amicos tuos, quoniam non eftis lo-
cuti coram me rectum , ficut feruus meus Iob . Su-
mite ergo vobis ſeptem tauros & feptem arietes,
& ite ad feruum meú lob, & offerte holocauftum
pro vobis : lob autem feruus meus orabit pro vo-
bis : faciem eius ſuſcipiam , vt non vobisimpute-
tur ftultitia : neque enim locuti eſtis ad me recta,
ficut feruus meus lob. Abiêrunt ergò Elipaz Thé
manites, & Baldad Suhites, & Sophar Naamathi-
tes : & fecerunt ficut locutus fuerat Dominus ad
eos, & ſuſcepit Dominus faciem Iob . Dominus
quoquè conuerſus eft ad pænitentiam lob, cùm
oraret ille pro amicis fuis
1. F. CONCILIVM Tridentinú ſeſſione vige.
fimaquinta in decreco de inuocatione, vencratio-
ne, & reliquijsfanctorum , & facrisimaginibus;
Mandat ſancta Synodus omnibus Epifcopis, & cer
teris docendi munus curam fuftinentibus, vt
Ecclefizper.
peruus vſus. iuxca Catholicæ & Apoftolicæ Ecclefiæ vſum à
primæuis Chriftianæ religionis temporibus rece-
prum , ſanctorumó Patrum conſenlionem , & fa-
Sanctorü in crorum Conciliorum decreta, in primis de San ;
serceſfio .
& torum interceſſione, inuocatione, Reliquiarum
honore, & legitimo imaginū vſu , fideles diligen .
Invocació.
ter inftruant,docentes eos,San & os vnà cum Chri-
Implorare: . fto regnantes, orationesſúas pro hominibus Deo
liun . offerre: bonum ato vtile eſſe fuppliciter eos in-
uocare: & ob beneficia impetranda a Deo per fili-
um eius Iefum Chriftum Dominum noftrum ,qui
· folus nofter redemptor & Saluator eſt,ad eorum
orationes, opem , auxilium confugere: illos ve
Impiè ſenti- rò qui negát San &tos, æterna felicitate in cælo fru-
unt illi,qui entes, inuocandos eſſe : aut qui aſſerunt, vel illos
deinuocatio pro hominibusnon orare,veleorum , vt prono-
Acm Sancto : bis etiam fingulis orentinuocationem efe idolo-
rum negant. latriam , velpugnare cum verbo Dei , aduerſari
honori vnius mediatoris Dei & hominum Iefu
Chrifti : vel ftultum effe, in cælo regnantibus vo-
Anathema . ce vel mente ſupplicare; impiè ſentire,& c. Si quis
chis . autem his decretis contraria docuerit, aut ſenſe-
rit, anathema fit.
Honorillis, 2. ' PSALMO ſexageſimoſeptimo : Mirabilis
Dco&impen
ſus potce . Deus in fan & is ſuis, Deus Iſraêl ipſe dabit virtu-
tas. tem & fortitudinem plebiſux.
3. IOANNIS decimoquarto : Amen amen di-
co vobis: qui credit in me,opera quæ ego facio &
ipſe faciet, & maiora horum faciet, quia ego ad
patrem vado .
4. ITEM duodecimo: Si quismihi miniſtrat,
me ſequatur : & vbi ego fum ,illic & minifter me-
us erit. Si quis mihi miniftraueric, honorificabit
cum Pater meus.
5. MATTHAEI decimonono:Amen dico vo-
bis,quòd vos qui ſecuti eftis me, in regeneracione
cùm federit filius hominis in ſede maieftatis fuæ,
ſedebitis & vos ſuper ſedes duodecim , iudicantes
duodecim tribus Iſrael.
6. LVCAE decimonono:Venit autem primus,
dicens: Domine,mna tuadecem mnas acquifiuit.
Et ait illi: Eugé hone ſerue, quia in modico fuiſti
fidelis,eris poteftatem habens ſuper decem ciui-
tates. Et alter venit, dicens : Domine, mna tua fe-
cit quinque mnas. Et huic ait : Et tu eſto fuper
quinque ciuitates.
7. APOCALYPSIS ſecundo : Qui vicerit, &
cuſtodierit vfquc in finem opera mea, dabo illi
poteftatem ſuper Gentes, & reget eas in virga fer
rea, & tanquàm vas figuli confringentur, ficut &
ego accepià Patre meo : & dabo illi ftellam ma
tutinam .
8. ET capite tertio : Eccè fo ad oftium & pulſo:
fi quis audierit vocem meam, & aperueritmihi
ianuam , intrabo ad illum , & cænabo cum illo , &
ipſe mecum . Qui vicerit, dabo ei ſedere mecum
in throno meo :licut& ego vici, & fedicum Patre
meo in chrono cius.
9. PSALMO cençeſimo trigefimoo & auo ; Mi
hi autem nimis honorificati ſunt amici cui Deus;
nimis confortatus eft principatus eorum .
10. CHRYSOSTOMVS homilia fecunda in
Pſalmum quinquageſimum : Videtis chariſlimi, MericaS44
quanta eft pænitentiæ virtus, & conuerfionis ad corum .
Deum ab operibus malis Hic enim fan &tus Dauid
non ſolùm cùm in corpore eſſet,placuit Deo : fed Sancti poft
& poft mortem fuam viuis inuenitur præftitiffe mortem vi
uëtibus pro
grande ſolatium . Contigit nanque Ezechiæ regi , funt.
inimicas in temporibus ludæorum gentes circun
ualláſſe Hierofolymam.Et cùm eſſet Ezechias iu
ftus vir ,rogauit Deum : & proftratus, lachrymis
deprecabatur,vltionem dcaduerſarijs poftulans.
Venit ad eum Efaias propheta,& dicit: Nd puta- 4.Reg.19.
retille, quia iuftitia ſúaexauditus eft: & certè.iam
defecerat Dauid , & habebat multos annos requie
ſcens. Quid ergò dicit ei ? Protegam hanc ciuita- Efa.37.
cem propter me, & propter Dauid feruum me
um . Dauid mortuus eft, & merita eius vigent. O Dauidis mor
rem admirandam , ô ineffabilis clementia Dei: tuimeritavvir
gent.
homo mortuus viuo patrocinacur: 8 iuftorum
& poft confummationem inexpugnabilis pugna
virorum .
11. IDE M homilia vigefimaſeptima in Marthe
um : Adeò poft illa vulnera Dauid refulfit, fic fe'à
maculis abluit, ità mundum effecit animum , vt
vel mortuuspeccantibuspofteris ſuis ſuccurrerit: Mortuus Do.
& quod deabraham , id quog de Dauid Deum di- uidpeccanti
xiſſe ſcriptura teftatur, immò veròmultò magis rig
de Dauid.De Abraham enim ſcriptum eſt: Recor- Exod.6.
datus ſum teftaméti mei quod erat ad Abraham :
hîc verò non dicit teftamenti, ſed propter Dauid 4.Reg.19 .
Efa.37.
feruum meum protegam ciuitatem hanc.
12. ITEM homilia quadragefimaſecûda in Go
neſim : Aliorum virtus multorú tegere valetma- Propter de
litiam . Multa enim Domini bonitas eft,& fæpè fo- tosmifere
lec etiam propter paucos multis dare ſalutem . Et tur Deusvi.
quid dico, propter paucos iuftos ? Sæpè quando
non inuentus eft in præſentivita iuftus, propter
defunctorum virtutem , viuentium miferetur &
curam habet : vndè clamat, dicens: Protegam ci- 4.Re.19. & co.
uitatem hanc propter me, & propter Dauid pue-.
rum meum : quafi diceret: Licèt ipfi indigni fint,
& nullam falutis habeant occafionem : verùm
quia ſolitus fum miſericorditer agere , & ad miſe
randum promptus ſum , propter meipſum faci
am ,& propter puerum meum Dauid : & qui ante
tot annos é vita migrauit ,hic author fit falutis his
qui fua ſeſeperdiderantdefidia.
iz. ET in fermonedevirtutibus & vitijs: Quan
do Deus viuos homines, quibus loquendi fiducia Propter mos.
fit, quim peccatores reftituere poffit, nullos pror- miferetur
ſus inueneristūverò ad mortuosille profugiens: Deus.
per eos, inquit,peccata remitto. Quomodò enim
fatur? Hanc ego,inquit,mea ipſe gratia tutor vr- 4.Rc.19 . & 20.
bem ,Dauid etiá filijmei cauſa,qui ab haciampri
dem vita deceſſit. Afpice Sanctorum quáta fit vir- San & orü vir.
cus. Nec enim ſua verba tantùm aut corpora , ſed veftibus, re
ipfa etiam corporis tegmina,ſemper omni ſunt liquijs, &
poffeflione auguftiora.Heliæ fiquidé leonina pel- alijs rcbus;
lislordanem difcindere fecit.Trium pueroru cal- quibus ufifue
cei per ignes ambulârunt. Eliſei lignů potuit vn- [cit.
darum mutare naturam , quas quidem ſuperficie 4.Rc.2. Di.3.
ſua quaſi tergo ferrum fuftinere cogit. Moyſes 4.Reg.6.
virga marc rubrum dehiſcere iuflis, petram dif- Ex0.14 .& 17.
rum
 VENERATION E.
A & or.19 . & s. rumpere valuit. Pauli veſtes morbos fuderüt, Pe- ' uum ſuum , ficut promiſerat ei, vt daret illi lucer
Cinis Marty- trivmbræ mortem fugårunt. San &torum marty- nam , & filijs eiuscunctis diebus.
rum dæmo.
rum cinis improbos dæmones expulit. Summa 20. ET decimonono :Protegam
acs cxpulis.
igitur cum poteftate omnia faciunt,ficutHelias.
14. GENESIS vigefimoſexto ait Dominus ad uum meum.
Merita pro . Ifaac: Ero tecum , & benedicam tibi . tibi enim &
prer quç mul. ſemini cuo dabo vniuerſas regiones has, coplens
ca facit Deus
port Sancto . iuramentum quod fpopondiAbraham patri tuo .
sú mortem . Et multiplicabo ſemen tuum ficut ftellas cæli, dan
bom pofteris tuis vniuerſas regiones has, & bene-
dicentur in ſemine tuo omnes gentes terra , eộ
quòd obedierit Abraham vocimeæ ,& cuftodie-
rit præcepta & mandata mea, & cæremonias le-
geséz ſeruauerit. Et nonnullis interpofitis: Appa-
ruit ei Dominus in ipſa no&te, dicens : Ego ſum
Deus Abraham patris tui : noli timere, quia ego
tecum ſum : benedicam tibi , & multiplicabo le-
men tuum propter feruum meum Abraham .
15. EXODI irigeſimoſecundo : Moyſesorabat
Dominum Deum ſuum ,dicens :Cur Domine ira-
Scitur furor tuus contra populum tuum , quem
eduxiſti de terra Aegypci in fortitudine magna,
& in manu robuſta ? Nè quæſo dicant Aegyptij,
Callidè eduxit cos, vt interficeret in montibus &
delerer è terra : quieſcat ira tua, & eſto placabilis
fuper nequitia populitui . Recordare Abraham ,
Iſaac, & Ifrael feruorum tuorum, quibus iuraſti
per temetipfum ,dicens : Multiplicabo ſemen ve-
Arum ficut ftellas cæli : & vniuerſam terrá hanc,
de qua locutus ſum , dabo ſemini veſtro , & poßi-
debitis eam ſemper. Placatusig eft Dominus nė
faceret malum quod locutus fuerat aduersùs po-
pulum ſuum.
16. TERTII Regum vndecimo: Dixit Domi-
nus Salomoni: Diſrumpens fcindam regnum tu
um , & dabo illud ſcruo tuo . Veruntamen in die-
bus tuis non faciam propter Dauid patrem tuum :
de manu filij cui ſcindam illud, nec totú regnum
auferam , ſed tribum vnam dabo filio tuo propter
Dauid feruum meum & leruſalem quam elegi.
Ibidem : Ait Ahias Silonites propheta ad Ierobo-
am: Hçc dicit Dominus Deus Iſrael,Ecce ego ſcin-
dam regnum de manu Salomonis, & dabo tibi de
cem tribus. Porrò vna tribus remanebit ei , ppter
ſeruum meum Dauid, & Ieruſalem ciuitaté quam
elegi ex omnibus tribubus Iſrael, eô quòd dereli-
querit me,& c.Nec auferam omne regnum de ma-
nu eius,ſed ducem ponam eum cunctis diebus vi-
tę ſux, propter Dauid ſeruum meum quem elegi,
qui cuſtodiuit mandata mea , & pręcepta mea.Au
feram autem regnum de manu filijeius, & dabo
tibi decem tribus: filio autem eius dabo tribum
vnam ,vt remancat lucerna Dauid feruo meo cun-
&tis diebus coram mein Ieruſalem ciuitatequam
elegi, vt effet nomen meum ibi .
17. ° ET decimoquinto : Ambulauitqz ( Abiam ) nos exhortationibus fuis, & pro nobis orare non nibus lio & oratio
in omnibus peccatis patris ſui,quæ fecerat anteceſſans, vt nulla centatione ſuperemur. Si autem cet.
/
Q. VIII. 95
vrbem hanc,
& faluabo eam propter me & propter Dauid fer
21. IBIDEM capite vigefimo : Addam diebus
cuis ( ait Dominusper Eſaiam ad Ezechia) quin
decim annos: fed & de manu regis Aſſyriorum li
berabo te, & ciuitatem hanc, & protegam vrbem
iftam propterme, & propter Dauid ſeruü meum .
22. SECVNDI Machabęorú decimoquinto :
Machabæus autem ſemper confidebat cum omni
ſpe auxilium ſibi à Deo affuturum , & hortabatur
fuos nèformidarent. Singulos autem illorum ar
mauit non clypei & haftæ munitione, ſed fermo
nibus optimis & exhortationibus expofito digno
fide ſomnio, per quod vniuerſos lztificauit. Erat
auté huiuſcemodi viſus: Orriam qui fuerat ſum
mus ſacerdos,virübonum & benignum ,verecun
dum viſu ,modeftū moribus & eloquio decorú, &
quià pucro in virtutibus exercitatus fit, manus
protendenté orare pro omni populo Iudçorum :
Poft hoc apparuiſſe & aliū virum ætate & gloria
mirabile, & magnidecoris habitudine circa illú.
Reſpondenté verò Oniam dixiſſe, Hic eft fratrü
amator & populi Iſrael: hic eft qui multùm orat
pro populo & vniuerſa fancta ciuitate, Ieremias
propheta Dei . Extendiſſe aút Ieremiam dextram ,
& dediffe Iudæ gladium aureum ,dicentem :Acci
pe ſanctum gladium munusà Deo,in quo deijcies
aduerfarios populi mei Iſrael. Etpoft quædam :
ludas verò,& qui cum eo erant,inuocato Deo ,per
orationes, congreſſi ſunt, manu quidem pugnan
tes, ſed Dominum cordibus orantes, proftraue
runt non minùs trigintaquinque millia .
1.G. AMBROSIVS in libro de viduis, vt fuo
prà hac eadem quæftione,D.teſtimonio octauo.
2. IDEM in caput vigefimumprimum Lucæ :
Mortuis regibus,in perpetuum Martyres regnum Martyres pro
cæleftis gratis honore ſuccedunt : & illi fiunt ſup- troni Regum
ſupplicantiú .
plices,hipatroni.
3. LEO Magnus ſermone primo in natali Apo
ftolorum Petri & Pauli: Sicut & nos experti fu- Experientia
mus, & noſtri probauêre Maiores, credimus atque auxilio & be.
confidimus,inter omnes labores iftius vite ad ob- neficijs.
tinendam miſericordiam Dei,ſemper nos ſpecia
lium patronorum orationibus adiuuandos, ve
quantum proprijs peccatis deprimimur, tantum
Apoftolicis meritis erigamur.
ET fermone ſecundo de eiſdem : Potreſur
rećtionem fuam Dominus beato Petro Apoftolo ...
poft regni claues,ad trinam gterni amoris profeſ
fionem , myftica inſinuatione ter dixit:Palce oues loan .21.
meas. quod & nunc proculdubiò facit, & man- hus officium
datum Domini pius paſtor exequitur, confirmās paftoris auxi.
excr

eum :nec erat cor eius perfectum cum Domino hanc pietatis ſuæ curam omni populo Dei , ficut
Deo ſuo, ficut cor Dauid patris eius. Sed propter credendum eft, vbique protendit, quanto magis
Dauid dedit ei Dominus Deusſuus lucernam in alumnis fuis opem fuam dignatur impendere, Romanze Vr.
.
Ieruſalem , vt ſuſcitaret filium eius poft eum , & apud quos in ſacro dormitionis toro eadem qua fit fpecialem
ftatueret Ieruſalem : eò quòd feciſſet Dauid rectú præſedic, carne requieſcit?
in oculis Domini , & non declinâffet ab omnibus, §. IDEM ſermone primo in anniuerſario die
quæ præceperat ei,cunctis diebus vitæ fuz . aſſumptionis ſuæ ad Pontificatum : Nec abeft, vt B.Perri prz .
ſentia.
18. ESAI AE trigeſimoſeptimo: Hæc dicit Do confido, ab hoc cætu etiam beatiſlimi Apoſtoli
minus de rege Affyriorum : Non intrabit ciuita . Petri pia dignatio & fida dilectio: nec veftram de
tem hanc,& nonjaciec ibi ſagittam , & non occu uotionem ille deſeruit, cuius nos reuerentia con
pabit cam clypeus, & non mittet in circuitu eius gregauit.De veftro itaque & ipfe gaudetaffe & u, &
aggerem . In via qua venit, per eam reuertetur, & in conſortibus honoris fui obferuantiam Domi
ciuitatem hanc non ingredietur, dicit Dominus. nicæ inftitutionis amplecticur, probans ordina
Et protegam ciuitatem iftam ,vtfaluem eam pro- tiſlimam totius Ecclefiæ charitatem , quæ in Petri
pter me, & propter Dauid ſeruum meum . Egref- ſede Petrum ſuſcipit , & à tanti amore paftoris nec
ſus eſt autem angelus Domini, & percuflit in in perſona tam imparis tepeſcit hæredis. Petri mcrita.
caftris Affyriorum centum octogintaquinque 6. IT E Min fermone ſecüdo: Petrus nunc ple - cus,& suri:
‫ܝܪ‬ millia .
niùs & potentiùs ea, quæ fibi cómiſſa ſunt peragit lium in ad
19. QVART I Regum octauo : Noluit autem & omnes partes officiorum ato curarum in ipſo miniſtratio .
1 ne l'onrificiç
Dominus diſperdere Iudam, propter Dauid ſer- & cum ipſo , per quem eli glorificatus, exequitur. dignitatis.
ſi quid
 96 Q. VIII. DE SANCTOR V M
Si quid itaque à nobis rectè agitur, recte diſcer-
nitur, ſi quid à miſericordia Dei quotidianis ſup
plicationibus obtinetur, illius eſt operum atque
meritorum , cuius in ſede ſua viuit poteftas & ex
cellit authoritas.
7. ET ſermone tertio in eodem anniuerſario :
B.Petri cura YeſusChriſtustantam potentiam dedit ei, quem
& auxilium .
totius Ecclefiæ principem fecit : vt fi quid etiam
noftris temporibus rectè per nos agitur, recteq
diſponitur,illius operibus, illius fit gubernaculis
Luc.22 . deputandū, cui dictum eft: Et tu conuerſus, con-
firma fratres tuos. Et cui poft reſurrectionem ſu
am Dominus ad trinam æterni amoris profeſio
loan.21. nem myftica inſinuatione ter dixit : Paſce oues
meas . Quod nunc quoque proculdubiò facit, &
mandatum Domini pius paſtor exequitur, con
Orare non firmans nos cohortationibus ſuis, & pro nobis
ceſſar. orare non ceffans ,vt nulla tentatione fuperemur .
Si autem hanc pietatis fuæ curam omni populo
Dei,ficut credendum eft,vbique prætendit, quan
to magis nobis alumnis fuis opem fuam dignatur
impendere , apud quos in ſacro beatæ dormitio
nis toro eadem qua reſedit,carnerequieſcit .
8. PAVLINVS Nolanus in carmine ad Cy
therium de naufragio Martiniani, dum refert
quemadmodùm beatus Felix cundem à graui pe
riculo liberauit:
In ora lapſus, ora non lædit fua :
In faxa fuſus & rubos,
B.Felix No. Nec ſente vultum , nec lapide artus contudit,
lanus ciui Felicis exceptus manu .
ſuo opem
Qui iam propinquantem ædibus fratrem ſuis,
tulit.
Non paſſus occurſu mali
Suis periculum in finibus capeſſere,
Hoftem remouit inuidum ,
Et hunc fidelis compotem voti , ſuis
Confeffor induxit locis.
Noftris'qz iuxtà fedibus gratum intulit
Felix patronus hofpitem .
9. IDEM Paulinus in vita & miraculis S.Feli
cis martyris Nolani , quamplurima habet, quæ
tum ad ſanctorum inuocationé, interceſſionem ,
venerationem , & poteftatem ftabiliendam faci
unt, tum ad reliquiarum ſanctarum honorem &
commendationem : ex quibus pauca ſubijcimus.
Ait igitur in natali fecundo :
Et maria intraui duce te ,quia cura pericli
Ceſlir amore tuî : nec te fine : nam tua ſenſi
Præſidia , in Dño ſuperans maris afpera Chriſto
* cgo Semper * eo, & terris te propter tutus & vndis .
Inuocat S.
Felicem Pau Sis bonus ô felixiy tuis,Dominumą potentem
linus . Exores : liceat placati munere Chriſti
Poft pelagi fluctus, mundi quoqfluctibus actis
In ftatione tua placido confiftere portu .
Hoc bené ſubductam religaui littore claſſem :
In te compofitæ mihi fixa fit ancora vitx .
ET in natali tertio :
Nunc precor æterna nobiſcum pace ferenum
Inuocatio Poſce diem : hoc iterùm liceat gaudere reuerſo .
ciuſdem .
Annuaiz hîc & vota tuis & carmina feftis,
Reddere placati tranquillo nomine Chriſti .
Hicamor, hic labor eft nobis : hæcvota tuorum
Sufcipe , commendaz Deo ,vt cùm ſedula cura
Seruitium noftrum longo tibi penderitæuo,
Tunc demùm placidos pietate laborisalumnos
Abſoluas mittente manu, pofitaso tuorum
Ante tuos vultus animas, vectare paterno
Nèrenuas gremio, Domini fulgentis ad ora :
Quem bonitat epium, ſed maieſtate tremédum ,
Exora, vtprecibus plenis meritisiz redonet
Debita noftra tuis: cùm tu quop magna piorū
Portio ,regnantem Felix comitaueris agnuin :
Poſce ouium grege nos ftatui,vt fentétia ſummi
Iudicis hoc quog nos iterùm tibimunere donet ,
Nèmalègratatis læuos adiudicet hædis,
Sed potius dextræ pofitos in parte falutis,
Munifico pecori laudatis aggreget agnis.
VENERATIONE .
IN natali ſexto :
Eccè vides tumulū ſacra martyris oſſa tegentem ,
Et tacitum obtento feruari marmore corpus.
Mébra latent pofiti,placida caro morte quieſcit,
In ſpem non vacuam rediuiuæ condita vitæ .
Vndè igitur tantus circunftat limina terror ? Reliquiarum
virtus & ho
Quis tátos agit huc populos? quęnámanusvrget nos .
Dæmonas ? inuitosa rapit ? fruſtraw rebelli
Voce reclamantes compellit aduſa ſepulcrum
Martyris , & fancto qualifixos limine liftit ?
ET quibuſdam interiectis:
Præſidet ſuis
Prælidet ipfe fuis facer oflibus : oflac fancti
Corporis in tumulo non obfita puluere mortis, reliquis.
Arcano æternæ ſed prædita ſemine vitæ,
Viuificum ſpirant animæ victricis odorem , Reliquiarum
Quo medicina potens datur exorantibus ægris. virtus.
Quanta refurgentis virtus & gloria cinget,
Coniectare licet,cùm gratia tanta ſepultos
Ambiat: & quanto rediuiua decoremicabunt
Corpora, in obfcuris cùm fit lux tanta fauillis?
Quid nobis minimis horum præftare coronæ
Suutticiunt, quorū & cineres dant cömoda viuis ?
Cernere ſæpè iuuat varijs ſpectacula formis
Mira ſalutantū & fibi quęque accommoda votis
Poſcentum.videas etiam derure colonos Pecora ægra
Non folùm gremio ſua pignora ferre paterno , ad Sanctorü
fepulcra in
Sed pecora ægra manu fæpè introducere fecum , duci folita.
Et fancto quati conſpicuo mandare licenter :
Moxi datam ſua confifos ad vota medelam
Experto gaudere Deo , & iam credere ſana,
Et verè plcrunque breuì ſanata ſub ipſo
Limine, læta fuis iumenta reducere tectis .
RVRSVM in natali octauo :
Concurramus ad hunc fpeconſpirante patronú, Refuginm
fanctos . ad
Suſcipiat noftras placida pietate querelas,
Et dum natalem ipfius celebramus ouantes,
Ille preces noftras.meritis pius adſeret alcis,
Non eft inſo
Inqz vicem flebit nobis, quia mente dicata litumſanctis,
Nos lætamur ei , non eft cura hæc noua fanctis, orate propec
Exorare Deum pro peccatoribus ægris, catoribus.
Vic boni meriti mericum ſuperare ſiniftrum .
ET paulò pòft :
Sancte Deo dilecte, Dei tu dextera Felix, Inuocat S.
Eſto precor nobis tu munitiſlima turris. Felicem .
DENIQVE natali nono :
Ergò tuos etiam Felix imploro parentes , (tos, Inuocat pa
Hîc quoqades mihi nunc, poſcas & adeſſe voca- triarchas,
Qui colitis lætos Paradifi cælitùs hortos, Apoftolos ,
Prophetas, &
Quic ſub excelſa Dñirequieſcitis ara, ( chìm Martyrs.
Pulcher Apoftolici chorus agminis & Patriar
Gés prior,ambo chori ,pcerú ,quos agmine bino
Per duodena Deus fignauit nomina Patres,
Gentibus & populis regnum ad cæleſte vocãdis.
Vos etiam ſancti ſupplex depoſco Prophetæ,
In noſtra qui carne Deum fore præcinuiftis:
Vos quoquècorporibus cælis & ſanguinefuſo
Occifum & viuum teſtati martyres Agnum,
Omnes diuinis à fontibus vna propago ,
Quos pius Abraham , facer Ifac, leuis lacob
Progenuêre Deo per non numerabile ſemen,
Et bifidum meritis cæleftibus atque caducis
Acquantes his aſtra poli,his telluris arenam ,
Credo equidem vos officio pietatis ad iftum
Vndique conueniſſediem Felicis amore,
Vtconfefforis focij celebretis honorem .
10. MAXIMVS Epiſcopus Taurinenſis, in na- vide Ambro.
tali ſanctorum Taurinorum martyrum ,Octaui), Natalitijdies
Aduentitij , & Solutoris : Cùm omniū ſanctorum ſanctorum
martyrum ,fratres,deuotiſſimè natalem celebra - celebrandi.
re debemus , tum precipuè eorum ſolennitas tota
nobis veneratione curanda eſt, qui in noſtris do
micilijs proprium ſanguinem profuderunt.Nam
licèt vniuerſi fan &ti vbiquè ſint, & omnibus pro- Sādi vbique
fint: ſpecialiter illi tamen pro nobis interuenit , bus profunt,
qui & ſupplicia pertulêre pro nobis. Et paulo & pro nobis
pòft: Cuneti igitur martyres deuotiſfimè perco orant :maxi
mè vero (an
lendi ſunt,ſed ſpecialiter ij venerādi ſunt à nobis,
tipatrij.
quorum
 RELIQVI'S. Q. VIII 91
quorum reliquias poſlidemus. illi enim nos ora- Quid eft illud,neſcio quid, ſcire deſidero.Expone
tionibus adiuuant, ifti etiam adiuuant paſfione. manifeftiùs, vt tota libertate blaſphemes. Pului
Nore cum hisauté nobis familiaritas eft. ſemper enim ſculum , inquit, neſcio quod in modico vaſculo 1
nobiſcum ſunt,nobiſcum morantur.hoceft, & in precioſo linteamine circundatum . Dolet marty
corpore nos viuentes cuftodiunt, & de corpore rum reliquias precioſo operiri velamine, & non
recedentes excipiunt: hîc nèpeccatorum nos la- vel pannis vel cilicio colligari, vel proijci in ſter
bes aſſumat, ibi nè inferni horror inuadat. Nam quilinium , vtſolus Vigilantius ebrius & dormi
Curſepelian.ideò hocà Maioribus prouiſum eſt,vt fanctorum ensadoretur. Ergò facrilegi ſumus, quando Apo
tur Chriftia. oſſibus noftra corpora ſociemus :'vt dum illos ftolorum baſilicas ingredimur ? Sacrilegus fuit Heliquijs lain
ni apud re
pulcra ſan tartarus mecuit, nos pæna non tangat: dum illos Cóftantinus Imperator, quiſanctas reliquiasAn- bitúshonor.
dorum . Chriftus illuminat, nobis tenebrarum caligo dif- drex, Lucæ, & Timothei tranſtulit Conitantino
fugiat. Cum ſanctis ergò martyribus quieſcentes polini, apud quasdæmones rugiunt, & inhabita- Dæmones
euadimus inferni tenebras eorum proprijs meri- tores Vigilantij, illorum ſe ſentire präſentiá con- apud easius
tis,attamen conſocij fanctitate . fitentur :Sacrilegus dicendus eft & nunc Auguftus giunt.
11 . BASILIYS homilia vigefima in quadra- Archadius, qui offa beati Samuelis longo pòft
gintamariyres,vt fupràhac eadem quæftione, D. tempore de Iudæa tráftulitin Thraciam ? Omnes
teſtimonio fecundo . Epiſcopi nó folùm facrilegi, fed & fatui iudican
12. AVGVSTINVS quæftione cétefimaocta- di,qui rem viliſſimam & cineres diſſolutos, in ſe
Ixod . 26 . ua in Exodum :Iuber vela cooperiripellibusari- rico & vaſe aureo portauerunt ? Stulti omnium
Martyrum etinis rubricatis. Aries autem rubricatus, cui non ' Ecclefiarum populi, qui occurrerunt fanctis reli
orationibus occurrat Chriſtus paſſione cruentatus? Significan- quijs,& tanta lætitia, quafi preſentem viuentem
Propitiarus, tur his etiam martyres fan & i, quorum orationi- prophetam cernerent,fufceperunt, vede Palæſti
Deuspellica- bus propitiatur Deus peccatis populiſui. na vſque Chalcedonem iungerenturpopulorum
.
13. EVSEBIVS Pamphili Cæſareenfis Epiſco- examina, & in Chriſti laudem vna voce reſona
pus, in libro decimotertio de præparatione euan- rent? Videlicet adorabant Samuelem & nő Chri
gelica, capite feptimo : Sed videamus quid de his ftum ,cuius Samuel & Leuita & prophetes fuit ?
dicat Plato , qui pro defenfionepatrię magno ani- 2. ET capite tertio : Cauſabantur quondam &
mo militantes,mortui ſunt :Nónneigitur,inquit, Apoftoli, quòd periret vnguentum , ſed Domini
eos qui militiæ fortiter pro patria facientes inter- voce correpti ſunt. Neque enim Chriftus indige- Martyres no
iêrunt,aurei generis fuiffe dicemus ? Omninò, in- bat vnguento ,nec martyres lumine cereorum :& indigětcere
quit. Credemus igitur Hefiodo, poftquàm aurei tamen illa mulier in honore Chrifti hoc fecit,de- ne,ficutnec
generis homines niortui ſunt, à multis homines uotio'z mentis eius recipitur: & quicunque ac- Chriftus vn .
anguftijs femideos factos liberare,mortalium cendunt cereos, fecundùm fidem fuam habent Matth.26
guento, .
ad omnium eſſe cuſtodes: acin pofterum quaſi deos mercedem ,dicente Apoftolo : Vnuſquiſque in ſuo Rom.14.
colemus, eorum adorabimus monumenta . Si- ſenſu abundet . Idololatras appellas huiuſmodi Idololatras
militer etiam omnes, qui præclarè vixerunt,quo- homines ? Non diffiteor omnes nos qui in Chri- appellabarvi
Chriftianorú quo modo mortui funt, honorabimus. Hæcnos ftum credimus ,de idololatrię errore veniſſe.Non qui accendut
To conſuetudo
Conftantini quotidiè factitamus, qui veræ pietatis milites, vt enim naſcimur ,fed renaſcimur Chriſtiani:& quia cercos ad ho.
tempore in Dei amicos honorantes, ad monumenta quoquè quondam colebamus idola, nunc Deum colere norem mar .
precandis illorum accedimus: votaque ipfis facimus, tan non debemus, nè fimili eum videamur cum ido- tyrum .
ſanctis .
quàm viris fanctis, quorum interceſſione ad De- lis honore venerari? Illud fiebatidolis, & idcircò
Plato pleraq ; um non parùm iuuari profitemur. Hæc à Plato- deteftandum eſt:hoc fit martyribus, & idcircò re
ſua ex doctri. ne coliegimus, vt oftenderemus Hebraica illum cipiendum eft. Nam & abſque martyrũ reliquijs
naladçorum philofophia munitum , noftris conſentanea fcri- per totas Orientis Eccleſias,quando legendum eft Cur interdið
accendancur
pfiffe . Euangelium ,accenduntur luminaria iam ſcleru luminaria .
DeReliquijs. i.H. HIERONYMVS contra Vigilantiū ca- tilante, non vtiquè ad fugandas tenebras, fed ad
Vigilātij
relis hz. pite ſecundo: Galliæ vernaculum hoftem fufti-
contra ſignum lætitiæ demonftrandum.Vnde & virgines
nent, & hominem moti capitis, atque Hippocra- illz Euangelicæ femper habent accenſas lampa- Matth.as.
.
quias, & ac- tis vinculis alligandum , fedentem cernunt in Ec- des ſuas: & ad Apoftolos dicitur : Sint lumbive- Luc.12 .
celoscercos. clefia , &, inter cætera verba blaſphemiæ ,iſta quo- ftri prxcincti, & lucernæ ardentesin manibuts ve
que dicentem : Quid neceſse eſt, te tanto honore ftris. Et de Ioanne Baptiſta : Ille erat lucerna ar
non folùm honorare,fed etiam adorare illud ne- dens & lucens : vt fub typo luminis corporalis, loan.s.
ſcio quid , quod inmodico vaſculo transferendo illa lux oftendatur, de qua in Pſalterio legiinus:
colis ? Et rurſum in eodem libro :Quid puluerem , Lucerna pedibus meis verbum tuum Domine, & Pfal.tis .
linteamine circundatum , adorando oſcularis ? EĆ lumé ſemitis meis .Malèfacit ergò Romanus: Epi- oſa apofto .
in conſequentibus : Propè ritum gentilium vide- ſcopus, qui ſuper mortuorum hominum Petri & lorum
randa. venc .
mus fub prætextu religionis introductum in ec- Pauli , fecundùm nos oſſa veneranda ,fecundùm te
cleſias, ſole adhuc fulgente moles cereorú accen- vileni puluiſculum , offert Domino facrificia, &
di, & vbicunquè puluiſculum neſcio quod,in mo- tumulos eorum Chrifti arbitraturaltaria ?Et non Tumuli fan .
Ctorumfunc
dico vaſculo precioſo linteamine circundatum, ſolùm vnius vrbis,fed totius orbis errant Epiſco Chrifti alta.
oſculantes adorare. Magnum honorem præbent pi,qui cauponem Vigilantium contemnerites,in- ria .
huiufmodi homines beatiſſimis martyribus, grediuntur bafilicas mortuorum , in quibus pul
quos putant de viliffimis cereolis illuſtrandos: uis viliſimus & fauilla neſcio que,iacetlinteami
Apoc.21. quos Agnus, qui eſt in medio throni, cum omni ne conuoluta, vt polluta omnia polluat , & quafi
ReſpólioHie- fulgoremaieſtatisfuæ illuftrat. Quis enim , ô infa- fepulcra Pharifaica forìs dealbata ſint, cùm intùs Matth.23.
sonymi, non num caput , aliquando martyres adorauit ? quis immundo cinere iuxta te, immunda omnia ole
adorarimar
tyres tanquä hominem putauit Deum ? Nónne Paulus & Bar- ant atque fordeant. Et poft hçc debarathro pecto
Deum . nabas cùm àLycaonibus Iupiter & Mercurius pu- ris tui cænofam ſpurcitiam euomens,audes dice
Actor.14. tarentur, & eis vellenthoftias immolare,fciderüt re : Ergò cineres ſuos amant animæ martyrum & Abſentes au
veſtimenta fua, & fe homines effedixerunt, non circunuolant eos,femper'n præſentes funt,nèfor- dire poffunt.
quòd meliores non eſſent olìm mortuis homini- tè fi aliquis precator aduenerit , abſentes audire
bus loue atque Mercurio , ſed quòd fub gentilita- non poflint ? O portentum in terras vltimas de
tis errore honor cis Deo debicus deferretur.Quod portandum.Rides de reliquijs martyrum ,& cum
& de Petro legimus,qui Cornelium fe adorare cu- authore huius hæreſcos Eunomio Éccleſijs Chri- Eunomij ha
relis,
Altor.1o , pientem manu ſubleuauit, & dixit: Surge,nam & fti calumniam ſtruis: nec tali ſocietate terreris, vt
ego homo fum.Et audes dicere,Illud nefcio quid, eadem contra nos loquaris queille contra Eccle
quod in modico vaſculo transferendo colisi fiam loquitur ? Omnes enim fectatoreseius, bafi
I licas
 VM IS
T OR VI
I NC L IQ
98 Q. VII . DE SA RE .
licas Apoftolorum & martyrum non ingrediun . dis, & mortuum mortuis copularet. O præciden
tur, vt ſcilicet mortuum adorent Eunomium . dam linguam à medicis, immò inſanum curan
3. ITEM capite quarto : Argumentaturcontra dum caput, vt qui loqui neſcit, diſcat aliquando
Miracula ligna atque virtutes,quæ in bafilicis martyrum fi- reticere. Iterùm dicam: Ergò martyrú immundę
martyrum . unt : & dicit eas incredulis prodeſſe,non creden- funt reliquiæ ? & quid palli ſunt Apoftoli, veim
tibus : quafi nunc hoc quæratur,quibus fiant, & mundu Stephani corpus tanta funeris ambitione Actor..
non , quà virtute fiant. Nolo mihi dicas, Signa in- præcederent, vtfacerent ei planctum magnum ,vt
fidelium ſunt: ſed reſponde, quo modo in viliſfi- eorum luctus in gaudium noftrum verteretur?
mo puluere, & fauilla neſcio qua, tanta fit figno- 5. ET in caputſexagefimumquintum Elaię: Ni
rum virtutumą præſentia.Sentio,fentio infeliciſ hil fuit ſacrilegij quod Iſrael populus prætermit
fime mortalium , quid doleas,quid timeas. Spiri- ceret : non ſolùm in hortis immolans,& fuper la
Vigilantius
daimone im à. tus ifte immundus, quihæcte cogit fcribere, Tæpè teres thura ſuccendens: fed fedens quog vel habi
pellitur ad hoc viliſtimo tortus eft puluere, immò hodiecas tans in ſepulcris, & in delubris idoloru dormiens:
impugnandū torquetur,& qui in te plagas diſtimulat,in cæteris vbi ftratis pellibus hoſtiarü incubare ſolitierant, Heretici k
reliquias ſan confitetur. Nisì fortè in morem gentilium impi- veſomnijs futura cognofcerent & c. Et intantùm Vigilantiani
orumg Porphyrij & Eunomij, has preſtigias dz- procacitatis ac ſuperbiæ augmenta capiebant ; vt fugiunt Chd
monum effe confingas, & non vere clamare dæ- quicunque non fimili duceretur errore, cum ar- Aisnos, qui
mones,ſed ſua ſimulare tormenta.Do confilium : bitrarentur immundum , contactum eius fuge- Hanycubali
ingredere bafilicas martyrum , & aliquando pur- rent : quemadmodùm Samaritani & ludzi no- caula ingre
gaberis: inuenies ibi multos ſocios tuos, & nequa- bis faciunt, omnesæ hæretici : quales nuper ſub diuntur.
quàm cereis martyrum qui tibi diſplicent, ſed magiſtro cerebroſo in Gallia pullulärunt ; qui
fiammis inuifibilibus comburéris : & tunc fate- bañilicas martyrum declinantes,nos qui ibi ora
beris,quod nunc negas . tiones ex more celebramus, quaſi immundos fu
4. IDEM in epiſtola quinquagefimatertia ad giunt. Hocautem non tam illi faciunt, quàm ha- Nota quoru
Riparium Presbyterű aduersùsVigilantium : Ais, bitantes in eis dæmones ; fortitudinem & flagel- facia
impulfu
nt.
id
Vigilantium , qui xar'årt iqpaoin hoc vocatur no: la fandi cineris non ferentes.
Dormitatius mine,nam Dormitantius rectiùs diceretur,os fe- 6. SECVNDVM Concilium Nicenum actio
Reliquiarum tidum rurſum aperire, & putorem fpurciſſimum ne feptima, in definitione ipfius S.Synodi : Qui
ſanctarum contra fanctorum martyrum proferre reliquias, aufi fuerint aliud fentire, aut docere, aut more
. impiorum hæreticorum Ecclefiafticas Traditio
idololatras & nos quieas ſuſcipimus, appellare Cinerarios &
& Cinerarios idololatras, qui mortuorum hominum oſfa ve- nes contaminare, aut nouam quandam vanilo
nos appella t neremur.O infelicem hominem, & omni lachry- quentiam inducere, aut quicquam de conſecratis
Vigilantius.
marum fonte plangendum ,qui hæc dicens, non in Ecclefia abijcere, Euangelij inquam depi&tum Imagines
ſe intelligat eſſe Samaritanú & Iudæum ,qui cor- codicem, aut figurá Crucis, aut, imaginisalicuius crucis & San
pora mortuorum pro immundishabent,& etiam pi& uram ,aut reliquias Martyrum ,quas ſciuerintReliqm.se
vala, quæ in eadé domo fuerint, pollui fufpican- eſſe germanas & veras, aut contra iſta vafrè & im
tur,fequentes occidentem literam, & non viuiti- probè aliquid excogitare, quod fit contra conſti
Non adora. cantem fpiritum.Nosautem non dico martyrum cutionem Ecclefiafticam :aut vti tanquàm cómu
musmartyră reliquias,ſed ne folem quidem & luná, non'ange- nibus, ſacratis Dco, repofitis preciofis,aut mona
reliquias .
los, non archangelos, non Cherubim , non Sera- fterijs reuerendis : fi fuerint Epiſcopi aut Clerici,
phim , & omne nomen quod nominatur & in prç deponuntor : fimonachi aut laici,communione
ſenti feculo & in futuro,colimus & adoramus: ne priuantor. IN eadem Synodo, adionetertia,le
ſeruiamus creaturę potius,quàm Creatori quieft & a eft epiftola Orientalium Epiſcoporú ad Tha
HonorSan . benedi & us in ſecula.Honoramus autem reliquias raſium ConftantinopolitanumArchiepiſcopum ,
dorum martyrú, vt eum cuius funt martyres adoremus. quam Sancta Synodus approbauit, vbihæc verba
Dominum . Honoramus ſeruos,vt honor feruorum redundet leguntur : Apoftolicas Eccleſix Traditiones,qui- Traditio A.
Matth.so. ad Dominum , qui ait: Qui vos ſuſcipit, me ſuſci- bus veneratio culturaiz Sanctorum docetur, reci- poſtolica de
Iinmunda ef Sanctorum
ſe mortuorú pit.Ergò Petri & Pauli immundæ ſunt reliquiæ ? pimus & veneramur.Eos auté vtminiftros, ami veneracione ,
corpora affe- ergò Moyficorpuſculum ,immundum erit,quod, cos, & filios Dei exiſtentes, honoramus. Honor
ritvigilārius. iuxta Hebraica veritatem ,ab ipſo ſepulcú eft Do- enim quia conſeruis idem ſentientibus inuicem
Deut. 34
mino ? Et quotieſcung Apoftolorú & Propheta- exhibetur,indicium eft beneuolentiæ erga Domi
rum , & omniú martyrūbafilicas ingredimur, to- num . Sunt enim promptuaria Dei & pura Chriſti Cut Sanctos
tiès idolorú templa veneramur? accenfic ante tu- habitacula , Spiritusop fancti immaculata ſpecula. veneramur .
mulos eorú cerei,idololatrię infignia ſunt? Plus Quin etiam animz corum in manu Dei exiftunt,
aliquid dicá,quod redundet in authoris caput, & vt fcriptum eft.Deus enim vita exiſtens,cùm San- Sap.s.
inſanú cerebrum , velſanet aliquando, vel deleat, cti in Dei manu fint, in vita & lumine neceſſum eft
Mar.16. nè tantis ſacrilegijs fimpliciū animæ ſubuertárur. vt exiftant. Et ob id preciofa in conſpectu Domi- Pfal.iis.
Ergò & Domini corpus in ſepulcro pofitum , im- ni mors Sanctorum eius. Hi viuentes, in libertate
mundum fuit : & angeli quicádidis veftibusve Deo adftiterunt. Seruator nofter Chriftus fontes Reliquiefona
bantur,mortuo cadaueri atą polluto præbebant ſalutares,Sanctorü reliquias nobis reliquit, mul- tes funtfalu .
excubias, ve poft multa fecula Dormitantius fo- tis modis beneficia in debiles fundentes, vnguen- beneficia pre
mniaret,immòeructaret immundiſfimam crapu- tum redolétis ſuauitatis ſcaturientes. Et vtinquit ftant.
lam , & cum luliano perſecutore, Sanctorú bafili- magnus Doctor,cui ab immortalitate nomen eft, Athanaſium
cas aut deftrueret ,aut in tépla conuerteret? Si non martyrum oſſa morbos fugant, infirmis medi- intelligit.
funt honorandæ reliquiæ martyrum ,quomodò cantur,cęcis viſum impartiunt,lepras emundant,
Pſal.115 . tentationes & mærores ſoluunt. Atque id per
legimus: Precioſa in conſpectu Dominimors ſan-
& orum eius ? Si oſſa mortuorú polluuut contin- Chriſtum , qui in ipſis habitat. Benè etiam Pſal
4.Reg.13. gentes, quo modo Eliſeus mortuus mortuú ſuſci- mographuscecinit: Mirabilis Deus in ſanctis ſuis. Pfal.67.
tauit, & dedit vitam corpus, quod iuxta Vigilan- Et iterùm : Sanctus in terra illius, mirificas fecit Pfal.is.
Exod.13 . tium jacebat immundū ? Ergò omnia caftra Ifra- omnes voluntates eius in ipfis.
loſue 24 .
elitici exercitus & populi Dei fuêreimmūda, quia 7. CONCILIVM Gangrenſe in proæmio :
Ioſeph & Patriarcharī corpora portabant in ſoli- Quoniam ſancta Epiſcoporum ſynodus inuenit
tudine, & ad fan &tam terrá immūdoscineres per- multa fieri indecenter ab his, quiEuftachium ſe
tulerunt? Ioſeph quoß qui in typo preceſfit Do- . cuti ſunt,neceſſariò ftatuit palàm omnibus factis,
Geneſ.so. mini Saluatoris noftri,ſceleratus fuit: qui tanta amputare vniuerſa quęab eodem malè commiſſa
ambitione Iacob in Hebron oſſa portauit,vt im- ſunt. Loca ſan & orú martyrum vel bafilicas con Euftach lani
hæretici loca
mundum patrem auo & atauo ſociaret immun- temnere, & omnes qui illuc conueniunt, repræ- Martyrum
hendere commowar:
 DE SANCTOR VM RELIQVIIS. Q. VIII. 99
hendere inuenti funt. ET canone vigefimo : Si ratum erat, vt quiſquis mortuum contigiffet, im Num.19.
quis arrogantia vtens, & martyrum congregatio- mundus cenferetur.Verùm hi in mortuorum nu
nesabhorrens, & facra quæ in eis celebrantur, & mero minimè habendi ſunt. Ex quo enim ipſa
eorum memorias accufet, fit anathema. met vita , ac vitæ author inter mortuos afcriptus
8. QVARTI Regum decimotertio : Quidam eft,eosqui in fpe reſurrectionis, fideq erga eum , Sanctosnon
autem fepeliences hominem , viderunt latruncu- diem extremum clauferunt, mortuos haudqua appellamus
mortuos .
los, & proiecerütcadauer in ſepulcro Eliſei.Quod quàm appellamus. Qui enim mortuum corpus
cùm tetigiffet oſfa Elifei,reuixithomo, & ftetitſu- miracula edere queat? Quonam itaque modo per
per pedes fuos. ea demonesexpelluntur,morbi proAigátur, egro
5. AVGVSTINVS libro vigefimofecúdo de ti fanantur,cæci proſpiciunt, leprofimundantur,
Miracule
Geruafij & ciuitate Dei,capiteoctauo: Miraculum quod Mes tentationes ac mærores diſcutiuntur, ac deniqué
Procafij. diolani factum eft, cùm illic effemus, quando il- omne donum optimūà patre luminum eorű ope- lacob ...
* luminatus eft cæcus, ad multorum notitiam po ra ad eos, qui fide minimè dubia poftulant; de
ruit peruenire, quia & grādis eft ciuitas, & ibi erat ſcendit? Quid non laboris ſuſcipias, vt patronum
ui tunc Imperator,& immenſo populo teſte resge- quendam nanciſcaris, qui te mortali regi offerat,
fta eft,concurrente ad corpora Martyrum Prota- actuo nomine ad eum verba faciat? An non igi
fij & Geruafij. Quæ cùm latérent, & penitùs neſci- tur ij honorandi funt, qui totius humani gene- Patroni no.
rentur, Epiſcopo Ambrofio per ſomnium reuela- ris patronos ſe profitentur, ac Deo noftra caufa Atri funt , &
ta reperta funt, vbi cæcus ille depulfis veteribus fupplicant ? Honorandi certè: & quidem ità , vt nomandi.
tenebris dicm vidit. Narrar ibidem inter alia mi- in eorum nomine templa Deo extruamus, do
racula Auguftinus, de quodam orationis loco à na offeramus, corum memoriam colamus, atque
tribunitio viro Heſperio ipfius Auguſtini permif in ea ſpiritualiter oble&temur: quò nimirùm la
Ex terra fan- ſuedificato, in quo terra ſancta deHierofolymis titia noftra ijs, à quibus inuitamur, congruat,ac
( ta.
allara, reuerentiæ caufà locata ſeruabatur: quòd non, dum eos colere ac demereri ftudemus,offen
cùm eò iuuenis quidam paralyticus à parentibus damus potiùs & irritemus. Quibus enim rebus sá &i ijfdem
ipfo pecente fuiflet allatus orauerit,aco indècon- Deus colitur,ijſdem ſerui quoque ipfius oblectan- rebus,quibus
tinuð (inquit) pedibus ſuis faluus abſceſfit.Et poft tur. Quibus autem Deus offenditur, ijſdem eti- rur & offens
alia quædã cómemorata miracula ,nõnulla debe- am ipſius militesoffenduntur. Quocircà in pfal- duntur .
ati Stephani reliquijs narrat: quorü primú verbis mis, & hymnis, & canticis fpiritualibus, & com
Ad reliquias huiuſmodi recéſér : Ad aquas Tibilitanas, inquit, pun & ione, & eorum , qui in egeftate verſantur,
S. Stephani Epiſcopo afferente Proiecto, reliquias marcyris commiſeratione ( quibus obfequijs Deus potiffi
! eiultitudo . glorioſiſſimiStephani,ad eius memoriáveniebat mùm conciliatur) Sanctos colamus, ftatuas ipſis, Statuas San.
magnæ multitudinis cócurfus & occurſus.Ibi cęča ac viſibiles imagines erigamus: immò ipfi virtu- mus.
tis eriga.
mulier, vt ad Epifcopú portantem pignora ſacra tibus eorum imitandishoc conſequamur, veviuę
duceretur,orauit; flores quosferebat,dedit: rece. eorum ftatuç atæ imagines fimus.Dei genitricem , Cur fingulo.
Miracula . pic,oculis admouit protinùs vidit.Stupétibusqui ve propriè ac verè Dei matré honore afficiamus, cum ordinum
Sancti hono .
: aderát,præibatexultans,viá carpens,& vięducem Prophetam loannem vt præcurforé & baptiftam , re prequen .
vlteriùs non requirés. Ibidem aliud hiſce verbis vt Apoftolum & martyrem ( Neque enim, vt Do- di fiat.
recenſet: Memoratimemoriá martyris, quę pofi- minus dixit, maior quiſquam loanne inter na- Matth. 21.
ta eft in caftello Synicenfi,quodHipponenfi colo- tos mulierum furrexit: regnią ipfe præconium
niæ vicinum eft,eiuſdem lociLucillus Epiſcopus, primusobijt.)Apoftolos item , vt Domini fratres,
populo præcedente atą ſubſequente, portabat : fi- & conſpectores,miniftrosqueipfius paſionum ,
Aula, cuius moleſtia iam diù laborauerat,& fa- quos Deus ac Paterpręſciuitac prędeftinauit con
miliariſlimifui medici, qui eam fecaret,opperie- formes fieriimagini filij ſui, primùm Apoftolos, Rom.s.
batur manus,illius pixſarcinæ vectationerepen- deinde Prophetas,demùm paftores ac magiſtros,
tè fanata eft .Nam deinceps ea in fuo corpore non ac Domini teftes, ex omnibus ordinibus electos,
inuenit. Et pluribus alijs miraculis,quæ per eiuf vt Chrifti milites, qui ipfius calicem biberunt,
dem ſancti reliquias Dominus operatus eft, enu- & viuificæ mortis ipfius baptiſmo tincti ſunt,
meratis,itàſubiungit: Simiracula fanitatū ,vtalia velut paffionis ipfius & gloriæ focios ( quorum
taceam , ea tantummodò velim ſcribere, quæ per antefignanus fuit ille primns Chrifti diaconus,
hunc martyrem ,id eft,gloriofiſlimú Stephanum , & Apoftolus, ac primusmartyrStephanus :) cum
facta ſunt in colonia Calamenſi, & in noftra,plu- ctiam ſanctos Patres noftros ac diuinitùs afflatos
rimi conficiendi ſunt libri ; nec tamen omnia col monachos, qui diuturniore ac moleftiore conſci
ligi poterunt : fed tantùm de quibus libelli dati entiæ martyrio perfun &ti funt, qui circuiêrunt in Heb.nl.
funt, qui recitarentur in populis. Refert deindè melotis, in pellibus caprinis, egentes, afdicti, an
defratribusfepté & tribus fororibus,eos per mai guftiati, in ſolitudinibus errantes, & montibus,
ledi&tionem matris tali pæna diuinitùs muleta- & fpeluncis, & cauernis terræ, quibus dignus non
tos, vt horribiliter quaterentur omnes tremore erat mundus: ac deniquè eos,quorum ætas grati
membrorū & quôcunq irent,omnium in fe afpe- am anteceflit, Prophetas,Patriarchas, iuftos, qui
&um cöuerterent. Veniſſe autem ex his duos, fra- Chrifti aduentum prenunciârunt. Horum omni- Heb.12.
trem & ſororé , ad beati Auguſtini ciuitaté,& cùm um vitæ rationem intuentes, fidem , charitatem ,
memoriam gloriofiflimi martyris Stephani fre- ſpem , zelum, vitam , tolerantiam in cruciatibus
quentåffent, eos, omni populo Deú glorificante, perferendis, ac patientiam vfque ad fanguinem
ante loci fancti cancellos ſanitatem recepiſſe. imitemur.Sic enim fiet,vtglorię quoquè coronas
10. DAMASCENVS libro quarto Orthodoxe communes cum ipfis habeamus.
Reliquiarum fidei,capite decimoſexto : Chriſtus Dominus fan- 11. BASILIVS'homilia in Pfalmum centefi
vicini & bco eorú reliquias,velut falutiferos fontes præbuit, mum decimumquintum : Pro legis Iudaicæritu,
ex quibus plurima ad nos beneficia manāt,ſuauiſ fi qui moriebantur, horum morticinia habeban
fimum vnguentú profuit. Nec verò quiſquam tur abominationi. Contrà mors fi cuipiam irro
Exod.17 huic ſermoni fidé detrahat. Nam fiaqua in defer- gatur pro Chriſti nomine, preciofæ cenfentur re
Num.zo. liquiç ſanctorum eius.In priorilege dicebatur Sa
Judic.16 . to ex afpera & ſolida rupe,ato ex afini maxilla ad
ſedandâ Samſonis fitim Deo ità volente profilije, cerdotibus & Nazaręis illud: Non contaminabi- Leuit. 26.
eritne cur cuiquam incredibile videatur, ex mar- tur ſuper vllo mortuo. Et, Si quis tetigerit cada- Num.6. & iº .
tyrum reliquijs ſuaue vnguentum ſcaturire? Mi- uer, immunduserit. Et hoc, Lauabit veftimenta Tangetes te.
nimè certe,ijs quidem quibus Dei potentia, ho- fua.Nuncé diuerſo martyris oſſa quiſquis attige- liquias fa.
noris,quo ſanctos fuos afficit,perſpectus & explo- rit, ob gratiam corpori infidentem fit quadante- dammodo
ratus eft. Atque illud quidem veteri Legecompa . nùs ſanctificationis particeps. Quare precioſa eſt fanctitatis
I : in con participes ,
 190 Q. VIII. DE SANCTORVM
in confpectu Domini mors fanctorum eius . apoftolicum illud ac beatum corpus colligârunt,
12. CÀRYSOSTOM V Sfermone in luuenti-
Martyres num & Maximum martyres:Illos non indignum
fuerit & columnas, & fcopulos, & turres, & cande-
columaz.
labra, & tauros funulappellare. Nam Ecclefiá fic
ut columnę ſuſtinent: ficut curres muniunt: & fic
ut fcopuli, omnes vndarum affultus repulerunt,
multam interim ipfi feruantes tranquillitaté, fica
ut luminaria tenebras impietaris diſcuſſerunt: &
ficut tauri,animapromptitudinea eadem, ſuaue
inuirendi,&e Chrifti iugu traxêre. Idcircò fæpe eos inuifamus,
magna fide tumulos adornemus,magna fidereliquiaseorú
reliquiz con- contingamus,veinde benedi& tionem aliquam af-
tingeadz be
acdictionis ſequamur. Etenim ficut milites vulnera, quæin
confequendę prælijs fibi infliata, regi monftrantes fidenter lo-
gratia. quuntur: ità & illi in manibusabſecta capita ge
Quz volue . ftantes,& in mediú afferentes,quæque voluerint,
sine,impetra. apud regé celorú impetrare poſſunt.Proindè ma-
re poflunt. gna fide próptitudinem huc veniamus, quô & vifis
lanctorú monumentis, & confideratis eorü præ
mijs, indè varios theſauros vndiquaquè colliga-
inus: & per præſentem vitam ità iuxta volunta-
tem Dei tranſeamus, vtin portum eternitatis cum
multis mercibus ingrediamur, fruituri regno cæ-
lorum in Chrifto Ieſu Domino noftro .
13. IDEM in libro contra gentiles, devita ſandi
Babylx Antiocheni epiſcopi ac martyris: Atquà
poterat Babylas vel exemplo Enoch transferri,
vel Heliæ modo rapi,vtqui vtriuſo emulator fu-
erat. At Deus,qua eftin humanú genus benignita-
ce,inter alias quas infinitas nobisſalutis noftrgoc-
Sanctorum
caſiones dedit, & hanc quoque via nobis à ſe mu-
quida Deo nitam eſſe voluit, idoneum ad virtutem capeſſen-
reli ta . dam ſtimulum , relictis ſcilicet interim apud nos
fan &torú reliquijs.Nam poft fermonis facultatem
ipfa certè ſanctoru ſepulcra proximü locum obti-
nent,ad animas hominü in ipfos fanctos intuenti-
Sepulcra Sa- um,ad virtutum earundem æmulationé excitan-
&torum quid das.Ac ficubi quis huiuſmodi conditorijs aditat,
nobis pro. fuum ftatim fenfum ab hac, quam dico, vicorre-
ptum animaduertit.capſulę enim aſpectus in ani-
mam inuadés,ipfam percellit & exufcitat, ac per-
indè afficit,quafi quiillic mortuus iacesprecesfi-
mul fundat, præſenses adeffe cernatur :deinde fit,
ve qui ſe ficaffectum ſentit,mira alacritate geſtiés,
aliusq prorsùs quodam modo effectus, ità ex eo
loco decedat. Quiſquis porrò animum aduertere
velit ad eos, quimortuos luctu proſequütur,pro-
bè indè edocebitur, imaginationem de mortuis
conceptam ſolere ex ipfis locisin animos inſinua-
re : qui vbì mortuorum ſepulcris adftiterüt, pro-
tinùs quafi ibidem fepultoscoràm ftantes contu-
eantur, fic eoſdem in ipfo ftatim veſtibulo incla-
mant: plerique autem intolerabili dolore vexa-
ti,reliquü vitæ tempus ad demortuorum monu-
menta habitare fibi in animü induxerút.Id quod
nequaquàm feciffent,nisì à locorum aſpectu con-
ſolationem aliquá cepiſſent. Et quid hic de locis
ac ſepulcris verba facio ? quum & Tæpè veftis fola
mortuorum viſa ,& verbum vnum in mentem in-
Auens , animum noftrum excitet, & memoriam
interlabentem refricet, quibus de caufis ipſas no-
bis fanctorü reliquias Deus reliquit. Et nonnul-
lis interiectis: Ea eft enim fanctorum poteftas, vt
illorum ſuperftitum dæmones ne vmbras qui-
Demonesre. dem aut veftes ferre poſſint, vita autem functo
formidant
Sanctorum rum & loculos quoque reformident.
loculos. 14. IDEM Chryfoftomus ſermone in adorati
onem venerabilium catenarum & gladij,fancti&
Catenæ S.Pe. Apoftolorum principis Petri: Petrus magnum il.
eri vim mira. lud orbis terrarú miraculú ,omni celeſti & huma-
culorum ha- na laude,omni preconio digniſſimus:cuius fivm-
bent
piori cx pro- bra & lintei morbos profugabant, certè catenx,
conta
itu. quæ venerandū apoftoli corpusattigerunt, quan-
Actor.s. to propiorem tactum habuerunt,tanto abundan-
tiorem miraculorum vim participârunt: catenę,
inquam , illæ omninò venerandæ ac precioſa , quę
quęmanus illas miraculorum effectrices,adftrin
xerunt, quæ diuina gratia ab ipfisrepletæ ſunt, ex Diuina gratie
quibus miracula abundè ſcaturiunt, quæęgrotos repletę funt.
homines à morbis liberác, quæ homines illosfan- San & os effi.
eos efficiunt, quicum fide ad eas accedunt : à qui- ciunt acce
deates cum
bus animarum maculæ myftico quodam modo dides
expurgantur , & morbidzinAuentiæ reprimúrur.
quæ deniquè in aéream celfitatem extenfa , & vfq
ad celos ipſos peruenientes,à Dominico illo & di
uino folio tanquàm ab ancora quadá, extendun
tur.Has catenas potentiarum ,quęà Deo ipſo defe- Diabolus cao
cerunt, princeps exhorruit, & nunc etiam exhor- exhorres, &
fugit.
ret,ac mulco cum timore illas ſubterfugiens com
primitur. Has aërea fpirituum multitudo metu
ens ac tremens, iaculisg indè immiffis percuſſa,
longiùsprofugatur. Non enim ferre poteft Spiri
tus fan &i gratiam ,hasipſas catenas obumbracem ,
neep ſcintillas ex diuino illarū igne exilientes ful
tinet : ſed ab ipfis incéditur ato comburitur. Has
compofuit Dei patris Verbum ,eiuſdem æternita
tis & principijparticeps, vt eius de Deo confeſli
onis præmium eſſent. Illas ignitas reddidit carbo
ille, ab Eſaia anteà viſus, & ad Deú intuendú effi- Eſuiz
caciſſimus. Spiritus ſanctus paracletus ſuo affatu
igné,e carbone illo exilienté,ad opus perficiendú
maximè idoneureddidit. Quamobrem licet fer
reæ fint natura , diuina tamen gratia & potentia Diuina pa
plenç ſunt.Ab his dæmonum praui ſpiritus illiga- tentia plena
ti enecantur.Ab his princeps mundihuius pertra
&tus,captiuusducitur,à fidelibus hominibus illu
ditur,hoceft,ab ijs, qui anteà peccatorum laqueis
conftri& i,foluti & liberati funt, & mortis retibus
anteà circundari,ad vitam tranfierunt.Hæ diuing
hæreditatis terminos cingentes , & vndiqué muni
entes ,faciūtnè ab
hoftibus expugnari poffint. Eę
dem Chriftianorú vertices coronantes, ab illorú Chriftianos
hoftium infidijs, qui corporeis oculis no cernun- ab hoftium .
tur, intactos ſeruant.His & núc fan &tiffima,omniß Aos ſeruant,
ex parte incorrupta ac pura Chrifti fponfa Eccle- & Ecclefiam
ornant.
fia,tanquam fplendido monili,& aureo quodam
ornatu induta ,velutcorona quadá ex intactis flo
ribus cótexta,decorata eft, & ad dexterá ſui fponfi
partem affiftit.Has, inquá,catenas & nos copiofif- Eas Chriftia.
fimus Chrifti populus hodierno die amplexa- niamplexan.
mur. Has reuerétes veneramur & colimus, & pro Gngulis ad
animarú emendatione habemus.His omnem len- mouentes
fum & membru admouentes,illarüſanctitate im- fanétitate
impleatus
plemur, & per mentis intelligentiá fancti Spiritus
gratiá in animos ipfos admittimus. Deceret certe,
deceret,non folùm catenas, quę manus adftrinxe
runt,magnoperè venerari: fed etiá indiciaomnia,
ad quæ Apoftoli membra acceſſerunt, fingulatìm
ample&i ac reuereri, & in illis fingulis dié feſtum
acpanegyrim celebrare. Etnonnullis interiectis:
Gladius etiá eius vt res quçdá preciofa, & omnind S:Petri gla.
veneráda, Apoftolicisesmanibus deſeruiés, ac eas quædam ve.
tangens,eodé honore & veneratione, qua& cate- deranda, &
næ ipfæ in regali palatio, vbi Apoftolo Petro fa- tanquàm ca..
crú templum ere &túeft, velutfacratus quidam & rus affcrua .
celeftis theſaurus,in intimo loco repofitus ſerua- cut in templo
tur, vtſcimus : qui fidelibus Imperatoribus & fi- S.Petri.
delium virorü multitudiniad ſanctitaté propo
ni folet. Cælefté enim gratiam confert, variarum Eius vis.
curationú copia ſuppeditat, ſuicultores ſalutari
ter cuftodit, ſem amplectentes erigit,animas ipſo
rú eleuas. Quòd fi breuis & informis videtur gla
dius ille,nó eft propterea deſpiciendus. Apoftoli
cam enim miraculorum vim & potétiam fecum
continet.Nam hunc Apoftolus,vt potétisDei fra
meá poſſedit , & vt ancipitem gladium cognouit.
Sic & aliæ Apoftolicæ veftes atos induméta,mul
tùm illa quidem vilia ſunt atæ abiecta : ſed fi quis
eorü decorem & magnificentia, quæ mente com
præhéditur, inſpexerit,diuina & cælefti gratia re
Com quis
pleta effe, & apoftolicis miraculis nihilo inferio hæcipſa ro
ra inueniet. Sed perindè valet, cùm quis hæc ipfa cordatur,pet
į recor
 RELIQVIIS.
indeclity of
ina recordatur, ac fi Apoftolum inuocet. Ego &car-
NOCCt. ceré ipfum ,in quo Apoftolus cuftodituseft,omni
Carcer apo. præconio dignum cenfeo, quippe qui omnivene
ttoliomniye ratione plenus eft: dignus enim habitus fuit, qui
pls
auset ,& to: tantum fan & itatis domicilium intra ſe acciperet.
lum in quo Ego & folú illud,in quo decubuit; & vinctus dor-
decubuit. miuit, fanctitate decorum exiftimo, & apoftolica
gratia refertum .Sed dubitat aliquis, num hæcità
Nota. fe habeant: nec hec tanti eſſe credit,vtgratiam il-
lam , quæ in Apoftolo fuis, participărint. Perſua-
A &# 5. & 19. dearhuic vmbra ipfa ,& femicinaia : quorum illa
quidem ex corporis oppofitione ad ſolis lucem
compofita , & ab Apoftolorú principis tactu lon-
gè diftans: hæc autem à Pauli corpore delata, &
diuinam ex illo gratiam participantia , pari &
miraculorum effe&trici potentia repleta funt:
quodą admirabilius eft,per ſecundam participa-
tionis conſecutionem , & gratiarü translationem ,
fibi adhærentibus impercita ,eandé miraculorum
potentiá , & nihilo minorem abundèfuppeditant.
Chryfofto
mus etiä las. Si quis autem mihi daret, vt & ſandalia & veftes,
dalia & vc. quibus ab Angelo ſe induere iuffus eft,ipfevidere
Resvidere poffem ,illa certè apertis vlnis excipere atque am-
cupit. ple& erer, & vt cælefte donum in cordis mei pene-
iralibus conderem . Húcigiturfacratum gladium
Videntes & cum ſacris & Apoftolicis catenis connectentes,Pe-
tangētes ca.
tenas & gla- trum ipſum mente inſpicere nobis videmur : &
dium S.Petri, vraque tangentes,Apoftolum à nobis tangi exifti-
mur Apofto- mamus,nec vllo modo ambigimus, eô quòd hçc
lum videre & loco ab Apoftolo ipfo difiuncta fint:fed & hæc,&
tangere. illum méte formantes, & per fidé ipfam in vnum
copulantes, ad eum ipſum quiper hæc paſſus eſt,
totum referimus. Hec amplectentes,illum videre
nos credimus : atqs illâ cogitantes, hæc, quæ illius
fuerunt,videre nos arbitramur. Itam non omni-
S.Petrus Ro . nò ipfius gratiarü expertesconftituti ſumus.Nam
vrbe Roma diuerſatur per corporis
tus. & fepul- etfi in vetere
mec
ſepulturam , quam vrbs illa ſortita eft: nontamen
à nobifipfis abeſſe vult, quod pertinet ad illius
gladium & catenas . Adeft enim & apud nos, qui
partem hanc vt totum corpus continentes, ab eius
coniun&ione non ſeparamur : fed cùm vna ea-
Eade eft per demo fit gratia, quæ per eius corpus, catenas, ve
tia, quz
eius corpus, ſtes & gladium miracula operatur :nemo dubita-
catenas,ve: uerit, quin præſens fit in fingulis.
um mifacula 15. AMBROSIVS epiftola octogeſimaquinta
operatur, ad fororem fuá deinuentione corporum ſancto-
rú Geruafij & Protafij: Reſpexit fanè humilia Do-
minus, qui latentes ſub ignobili ceſpite reliquias
Reuelatio re . fanctorum ,fuę Ecclefiçreuelauit, quorum anima
liquiarú Sig . in cælo, corpus in terra, ſuſcitans à terra inopem,
Starum .
Praj.112 . & de ftercoreerigens pauperé,quos videcis vteos
cum principibus populi ſui collocårit. Principes
populi quos alios, nisi ſanctos martyres æftimare
debemus? quorum iam in numerūdiù antèigno-
raci Protafius Geruafius(p proferuntur,quifteri-
lem martyribus Ecclefiam Mediolanenſem ,iam
plurimorum matré filiorum ,letari paſlionis pro-
priæ fecerint & titulis & exemplis.Et poftpauca :
Cognouiſtis, immò vidiftis ipfimultosà dæmo-
Miracula ad nijs purgatos,plurimos eciam vbì veſtem ſancto-
Sanctorum rum manibus contigerunt, ijs quibus laborabant
reliquias.
debilitatibus abſolutos. Reparata vetufti corpo-
ris miracula, quo fe per aduentū Domini Ieſu gra-
tia terrismaior infuderat,vmbra quadam fancto-
Oraria & ve . rum corporum plerofob fanatos cernitis. Quanta
ftimentamota
quijsad reli. oraria iaditantur ? quanta indumenta ſuper reli-
medicamen- quias ſacratiſſimas, vt tactu ipſo medicabilia re-
tum prçftant. pofcantur?Gaudent omnesextrema linea contin-
gere, & qui contigerit,faluus erit. Gratias tibi Do-
mine Iefu ,quòd hoc tépore tales nobis fan & orum
martyrum fpiritus excitâfti, quo ecclefia tua præ-
fidiamaiora defiderat.Cognoſcantomnes, quales
ego propugnatores requirā, qui propugnare pof-
fint,impugnare non ſoleant. Hosego acquifiui ti-
bi plebs fancta, qui profint omnibus,nemini no
ceát. Tales ego ambio defenſores,tales milites ha-
Q. VIII, joj
beo. Quorum quo maiora, co tutiora patrocinia Propugnato
ſunt. Iterùm poft pauca : Patronos habebamus, & res,defenſo
res,& patrói.
neſciebamus ? Succedant victimæ triumphalesin
locum vbi Chriftus hoftia eft. Sed ille ſuper alta
re , qui pro omnibus paffus eft : ifti fub altari, qui Reliquię maj
illius redempti ſuntpaſſione. Hunc ego locum taribus cyrum lúbalo
re
prædeftinaueram mihi. Dignum eft enim , vtibi condi ſolear.
requieſcat facerdos, vbi offerre conſueuit. Sed ce
do ſacris vi& imisdexteram portionem ,locus ifte
martyribusdebebatur. Condamus ergò reliqui
as facrofan &tas & dignis ædibus inuehamus, to
tum diem fida deuotione celebremus.
16. IDEM ſermone nonagefimoprimo de in
uentione corporú ſanctorü Gerualij & Protafij:
Celebritati veftræ ,qui folent,inuident.Et quia ce
lebritatem veftram inuidis animisferre non pofe Arriani ne
ſunt,caufam celebritatisodêre, atque amentiæ in gant martyra
cantum prodeus, vtnegent martyrũ merita, quo- demones
rum opera etiam dæmones confitentur. Sed hoc confitentur.
non mirum . Siquidem tanta eſt incredulorü per
fidia,vt tolerabilior fitdiaboli confeſſio.Dicebat
enim Diabolus :Ieſu fili Dei viui,quid veniſtiante
tempus torquere nos ? Et cùm hec audirentIudçi, Matths.
ipfi tamen Dei filium denegabant. Et nunc audi
ftis clamantes dæmones & confitétesmartyribus,
quòd pænas ferre non poflint, & dicentes : Quid
veniftis, vt ante tempus nos tam grauiter torque
atis ? Et Arriani dicunt: Non funt ifti martyres,
nec torquere diabolum poffunt, nec aliquem li
berare : cùm tormenta dæmonum , ipforum voce
probentur: & beneficiamartyrum , remedijs cx
corum & abſolutorum indicijs declarentur. Ne- Czco retits.
gant cæcum illuminatum , fed ille non negat fe fa- tus
ex aſpectus
fimbrie
natum . Clamas, quia vt contigit fimbriam deve contactu .
fte martyrum , qua facræ reliquiæ veftiuntur, red
dicum fibi lumen fit. Et paulò pòft : Sed quæro, Martyrú mi•
quid non credát, vtrùm à martyribus poflint ali- racula negan
tes, Chrilto
qui vifitari,hoc eſt,Chriſto no credere. Ipfe enim non credunt,
dixit : Et maiora his facietis: an ab iftis martyri- loan.iq.
bus, quorum merita iam dudùm vigent, corpora
dudum reperta funt? Quæro hic,vtrùm mihi, an
fanctis martyribus inuideant? Simihi,nunquid à
me aliquæ virtutes fiunt ? nunquid meo opere,
meo nomine? Cur igitur mihi inuidétquodme
um non eft? Si martyribus,(reftat enim vtfi mihi Martyres al
non inuident, martyribusinuidere videantur ) terius fidei
oftendunt alterius fideifuiſſe martyres, quàm ipfi fuêre quàm
hæretici :&
credunt. Neque enim aliter eorum operibus inui idcircò eis
derent,nisì fidem in his fuiſſe eam ,quam ifti non inuident.
habent,iudicarent.Fidem illam Maiorum tradi
tione firmatam , quam dæmones ipſi negare non
poſſunt,fed Arriani negant.Non accipio à diabo
lo teftimonium , ſed confeffionem . Inuitus dixit
diabolus, fed exactus & tortus. Quod nequitia
ſupprimit,extorquet iniuria.Cedit diaboluspla
gis, & adhuc cedere neſciunt Arriani. Dicebant
hodiè & ſuperiore die vel no & e demones:Scimus
quiamartyres eftis .Et Arriani dicunt: Neſcimus,
nolumus intelligere, nolumus credere. Dicütdze
mones martyribus: Veniftis perdere nos ? Arriani Arriani dice .
dicunt : Non ſunt dæmonum vera tormenta, ſed bantefle fiéta
tormenta de
ficta & compofita ludibria. Audiui multa com monum .
poni . hoc nemo vnquam fingere potuit, vt demo
niacum ſe eſfe fimularet.
17. ET fermone nonagefimotertio in Natali
ſanctorü martyrum Nazarij & Celfi, qui in Baſile
enſi editione eſt nonagefimus ſecundus: Exultant Reliquis fan.
felices fingularú vrbium populi, fi vnius faltem ctorum mu
niunt ciuita
martyris reliquijs muniantur. Ecce nos populos tes .
martyrú poflidemus.Gaudeatterra noftra nutrix
cæleftium militum , & tantarum parens fæcunda
virtutum.Beatum itaq Nazarium martyré Chri
fti fancta Mediolanenlis Ecclefia ,licèt totum cor
pore ſecum retineat, & mundo tamen totú in be
nedi&tione tranſmiſít.Hec eft enim fanétorú mar
tyrum gloria , quorum ctfi per vniuerſum mun
dum ſeminetur in cineribus portio ,manettamen
I 3 integra
 102 Q.VIII. DE SANCTORVM RELIQVITS.
integra in virtutibus plenitudo , Et ſub finem : Li- Ecclefia. Si quis autem his decretis contraria do- Agarbene.
cèt hic tantus Chriſti teftis precioſus çonfeſione, cuerit aut fenferit, anathema fit.
preciofior ſanguine,crudelivulnere preciofior,& 20. ACTOR VM decimonono : Virtutesnon
Martyrũ me- tin &ta veſte candidior, licèt hic Mediolanenſium quaslibet faciebat Deusper manum Pauli, ità ve
rita & suffra- peculiaris putetur priuilegio ſepulcri, ſed omniú etiam ſuper languidos deferrenturà corpore eius
gia multis eft communione ſuffragij. Necenim iftius vrbis ſudaria vel
ſemicindia, & recedebant ab eis lan
communia.
charitas profua & fides auara tantum huic mar- guorcs , & fpiritus nequam egrediebantur.
tyri derogauerit dum fibi arrogat, vt folùm erga 21. ET capite quinto : Magis autem augebatur
mænia ſua,patrocinijillius beneficia affutura ede credétium in Domino multitudo virorú ac mu
crediderit.Non clauditur locis,quod diffunditur lierum : ità ve in plateas eijcerent infirmos, & po
meritis. Inuocâſti vbique martyré, vbique te ex- nerentin le& ulis ac grabbatis: vt venientePetro,
audit ille qui honoratur in martyre. Moderante faltem vmbra illius obúbraret quéquam illorü ,
itaque eo qui penſat vota tua, & diſpenſạc muner & liberarentur omnes ab infirmitatibus ſuis,& c.
ra ſua, intantùm vicina præfentia efficacispræbe- 22. LVCAE octauo : Acceſliç retro, & tetigit, 1
bitur aduocati , inquátùm fuerit fides deuota ſuf. fimbriam veftimenti eius : & confeftim ftetit fiu .
Honorandi cepti. Et paulò pòft: Honoremus beatos martyres xus ſanguinis eius.
quality instea principes fidei, intercefforesmundi, præcones re- 23. MATTHAEI decimoquarto :Et cùm co
ceffores gni,cohæredes Dei . Quòd fi dicas mihi, quid ho- gnouiſſent eum viri loci illius, miſerunt in vni
mundi. noras in carne iam reſoluta atqueconſumpta, de uerfam regionem illam, & obtulerunt ei omnes
quanulla iam Deo cura eft? Et vbi eft illud , cha- malé habentes: & rogabant eum , vt vel fimbriam
riſlimi, quod ipfa veritas loquitur per prophe veſtimenti eius tangerent. Et quicunque terige
Pfalm.is.& tam ? Preciofa,inquit, in conſpectu Domini mors runt, falui factiſunt.
133 .
ſanctorum eius. Etiterùm ,Mihiautem valdè ho- 1.I. GENESIS decimonono : Venerunt duo Adoratie
norificandi ſuntamici cui Deus. Honorare debe- angeli Sodomam vefperè,ſedente Loch in foribus
mus feruos Dei ,quanto magis amicos Dei ? De qui- ciuitatis.Qui cùm vidiſſet eos,ſurrexit, & iuit ob
Pfalm . 33. bus alio loco dicitur: Dominus, inquit, cuftodit uidm eis : adorauitóp produs in terram ,& dixit:
omnia oſſa eorum, & vnum ex his non coreretur. Obfecro domini, declinate in domum pueri ve .
Honoro ergò in carne martyris exceptas pro ſtri, & manete ibi.
Chriſti nomine cicatrices, honoro viuentis me 2. ET capite vigefimotertio : Surrexit Abrahá,
moriam perennitate virtutis,honoro per confef- & adorauit populum terræ , filios videlicet Heth .
Vencratio fionem Domini ſacratos cineres,honoro in cine. 3. ITEM capite trigefimotertio :Ec ipſe ( Iacob )
Reliquiarü. ribus femina æternitatis, honoro corpus quod progrediens adorauit pronus in terram fepties,
mihi Dominum meum oftendit diligere, quod donec appropinquaret frater eius. Et appropin
me propter Dominum mortem docuit non time- quantes ancillæ & filij earum , incuruatifunt.Ac
re.Cur autem non honorent corpus illud fideles, ceffit quoque Lia cum puerisſuis: & cùm fimiliter
quod reuerentur & demones? quod & affixerunt adoráſſent, extremi lofeph & Rachel adorauerüt.
in fupplicio,ſed glorificant in fepulcro. Honoro 4. CAPITE quadrageſimoſecundo : Cuma
itaque corpus, quod Chriſtus honorauit in glan adoråſſent Ioſeph fratres ſui,& agnouiſſet cos,& ća
dio , quod cum Chrifto regnabit in cælo . 5. IOS V AE quinto : Cùm autem loſue eſſecin
18. GREGORIVS Nazianzenus in Carminc agro vrbis lericho , leuauit oculos, & vidit virum
lambico decimooctauo, quod eft de Virtute : tantem contra ſe, euaginatum tenenté gladium ,
Laus Marty
Hunc penè totum clara per ſacraria , perrexito ad eum ,& ait: Nofter es, an aduerſario
Thronos & altos, perip doctrinam piam, rum ? Qui refpondit : Nequaquàm , ſed ſum prin
Cætúsque,fanctæ plebis & curſus leucs, ceps exercitùs Domini,& nunc venio. Cecidit lo
Dignasqz laudes maximis laboribus, ſue pronus in terram.Etadorans ait:Quid Domi
Fulgorecomplent, fiderum in morem ,illius, nus meus loquitur ad feruum ſuum Solue, ? in
Mactatus eft qui,martyres clariſlimi . quit,calceamentum tuum de pedibus tuis : locus
Veneratiofae Venerationi tam'ap magnæ eft veritas, enim in quo ftas, ſanctus eft. Fecitaz loſue vt fibi
crarum reli. Exiguus etiam puluis vt,veloſſium fuerat imperatum .
quiarum ,etiã
paruaruin Particula veterú quæpiam ,aut paulum comx , 6. PRIM I Regum vigefimo: Surrexit Dauid de
partium . Veſtésve,fparfi aut fanguinis quædam notx , loco, qui vergebat ad auſtrum , & cadens pronus
Cultum parem habeant, ato corpus integrum . in terram ,adorauit tertid,& oſculantes ſe alteru
Locis nomen Martyris folùm inditum trùm ,feuerunt pariter (Dauid & Ionathas).
Noui quibuſdam ,martyrisloco integri, 7. ET capite vigefimoquinto : Cùm auté vidif
Habuiſſe prorſusvim parem (ô miraculum !) ſet Abigail Dauid ,feftinauit, & defcendit de afino ,
Martyris vel
fola recorda. Meminiffe nam vel martyrum ſolùm , vt reor, & procidit coram Dauid ſuper faciem fuam , &
tio falutaris. Affert falutem . Quid febres ac dæmones, adorauit fuper terram , & cecidit ad pedes eius.
Miracula. Mirum hinc fugatos in modum recenfeam ? 8. QVARTI Regum fecundo:Videntes autem
Quin & ſepulcra, ſacra vbiolim corpora filij prophetarum qui erant in Iericho econtrà,
lacuêre, prauosfpirituspellunt procul. dixerunt: Requieuit ſpiritus Eliz ſuper Eliſeum .
Hæc mira pugiles in dies patrantmei. Et venientes in occurſum cius, adorauerunt eum
19. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vi- proni terram .
gefimaquinta,in decreto de inuocatione,venera- § . PRIMI Paralipomenon vigeſimonono: Es
tione, & reliquijsSanctorü , & facris imaginibus: benedixit omnis Ecclefia Domino Deo patrum
Sanctorü quoquè martyrum , & aliorü cum Chri- fuorum , & inclinauerunt fe, & adorauerunt De
ſto viuentium fancta corpora, quæ viua membra um,& deindè Regem (Dauid fcilicet).
fuerút Chrifti & templum Spiritûs fan &ti, ab ipſo 10. BERNARD VS in ſermone de quatuor
adæternam vitam ſuſcitanda & glorificanda,do- modis orandi: Sunt quos adhuc peccaticonſcien
ceant Epiſcopi& cæteridocendimunus fuftinen- tia terret & cruciat, nondum accepta refiftendi
tes,à fidelibus veneranda eſſe :per quæ multa bem virtute,tunc ſcilicet cùm primum ipſos in pecca
neficia à Deo hominibus præftantur: ità vt affir torum cæno iacentes ſpiritus veritatis irradiat, &
Reliquiarum mantes, Sanctorum reliquijs venerationem atquc excitans erubeſcere facit & timere Deum ,dum vi
veneratio & honorem non deberi, vel eas aliáve ſacra monu dent immanitatem criminum, meritorum exi
beneficia .
menra à fidelibus inutiliter honorari, at eorum guitatem, & velut ardentem coram fegehennam
opisimpetrandę cauſa ſanctorum memorias fru- expaueſcentes, quoniam in ſeipfis boni nil in
ftrà frequentari : omninò damnandos eſſe, prout ueniunt, aliundè apprehendunt vndè tegantur.
iam pridem eos damnauit, & nunc etiam damnat Sciunt enim quòd non fit tucum in conſpectu
Domini
 DE SANCTOR VM
Ex0.23 . & 34 Domini Dei ſui vacuos apparere contra legis præ
ceptuin, &multo minus id præſumere plenis fter-
core manibus audent. Quia ergo timent,& meri-
Litaniarum tò timent per feipfos accedere, ſtudent quafi per
precationes, alios fupplicare. Tale eft illud orationis genus,
Sande Petre, quo ſolemus vti,dicétes: Sancte Petre,ora pro no-
Ora pro no- bis, & fimilia. Maximè verò illud obfecratio eſt
biri od per manifefta: Per paſlionem tuam , libera nos Domi-
cuam libera ne, & cætera in hunc modum . Huic ergò minimè
notbemine expedit per ſeipſum ad Chriftūaccedere, fed tan-
Sumum con. gere, fi quá inuenerit eius fimbriam , hoceft,eum
menjant. conſiderare hominem , quem humiliorem vide-
rit, & extremum in Ecclefia quæ eft veftis Chrifti:
eum inquam ,qui elegit abie & us eſſe in domo Dei,
oportet confiderare, quoniam is verè eft fimbria
pofita in ora veſtimenti,ad quam vtique ſpiritua-
Pfalm.132. lisvnguenti deſcendens à capite copia tota decur-
rit. Hunc fi bencficijs aliquibus feu prece humili,
aut confeſſione pura tetigerit, vt affe &tum eius er-
gafe moueat ad compariendú fibi, habeat fidem ,
& fine dubitatione fanabitur. Illud tamen noue-
ritfimbria ,non à fe,fed à Chrifto exijſle virtutem,
qui & tangi ſe proteftatur in fimbria.
VICTOR Africanus libro tertio de perfe-
Inuocat ange cutione Vuandalorum circa finem : Adeftote An-
chas, Troptie geli Dei mei, qui nunquam deeftis, conſtituti in
tas ,Apo& o. minifterio veſtro propter eos qui hæreditaté ca-
los, peſſuri ſunt æternæ falutis, & videre Africam co-
tam dudùm tantarú Eccleſiarum cuneis fultam ,
nuncab omnibus defolatam : tantis ordinibus fa-
cerdotum ornatam , modò fedentem viduam &
abiečiam . Deprecamini patriarchæ, de quorum
ftirpe generis nata et, quænunc laborat in terris.
Orate fan & i prophetz , cognofcentes afdictam ,
quam anteà vaticinante præconio ceciniſtis.Efo-
te Apoſtoli fuffragatores eius, quam ve congrega-
recis, vniuerfum orbem aſcendente in vobis Do-
mino, vtequi velociſſimi curfitâftis. Præcipuè cu
Petre beate, quard files pro ouibus & agnis, à com-
muni Dominomagna tibi cautela & ſolicitudine
commédatis? Tu fancte Paule gentiū magiſter,qui
ab Hieruſalem yfæ ad Illyricum prędicáfti Euan-
gelium Dei, cognoſce quid Vuandali faciunt Ar-
riani, & filij tui
gemunt lugendo captiui. Vniuer-
fig ingemiſcite ſan &tifimul pro nobis Apoftoli,
Sed fcimus quia indignü eft vobis pro nobis ora-
re, quia ifta quæ venerütnobis, non ad probatio-
nem , quomodò ſanctis, ſed malis meritis ſuppli-
cia debebantur. Sed & pro malis orate iam filijs,
quia & Chriftus orauit etiá pro inimicis Iudæis.
Sufficiant caſtigationi quæ iuftè illata funt nobis,
& iam iam delinquentibus veniapoftuletur.Dis
catur angelo percutienti, fufficit: iam cohibe ma-
num tuam . Quis ignorethợc nobis probrorú no-
Itrorum ſcelera procurâffe, aberrantibus à man
datis Dei, & in lege eius nolentibus ambulare? Sed
proftrati rogamus, vt non ſpernatis veſtros miſo
ros peccatores, pereum qui vos ad apoftolicum
culmen prouexit humiles piſcatores.
1.K. AVGVSTINVS libro vigefimo cótra Fau
De feftis San fú Manichęú ,capitevigefimoprimo: vt in textu ,
ctorum . & ſuprà,quæftioneſeptima, B.teftimonio fexto .
IX
Pugnátne cum hoc primo precepto vfus receptus imaginum Chriſti
atque Sanctorum ?
M
A. HAVDQVAQVA , quia non , ſicut Ethnici ſolent, adora- bBar uch
musſculptilia,ligna, lapides, perindè àcèdeos quofdam ,( id enim atebe
hoc præcepto caueturmaximè)ſed more Chriſtiano ac mēte pia aduersàs Marcionem cap.32.
Chriftum ipſum & Sanctos illic veneramur , vbi per imagines b Bafi.de fpir.San &t c.it. Damal
propoſitas nobis Ørepræſentantur.
B. Ità tum
præſens, tum vetus “ Ecclefia fummo conſenſu lib.s.de
I 4
FESTIS
.. Q. VIII. IX. 103
IDEM in Pſalmum octogeſimumoctauum ,
concione ſecúda in fine: Natalitia ſanctorum cum Natalitia fan
fobrietate celebrate, vt imitemur eos qui præcef- forum ccle
ferunt, & gaudeant de vobis, qui orant pro vobis,
vt benedictio Domini in æternum maneat ſuper
vos, fiát fiat.
3. 'ET fermone quadragefimofeptimo de San
étis;quiapud S.Leonem ext fermo de Martyribus:
Quotieſcunque fratres chariſlimi fanctorá mar
tyrum ſolennia celebramus, ità ipfis intercedenti
bus expe& emus à Domino conſequi temporalia
beneficia, vt ipſosmartyresimitádo accipere me
reamurxterna. Ab ipſis enim ſanctorum marty- Fekidies fan
rumin veritate feftiuitatum gaudia celebrantur, Militare qua
quiipforum martyrumexempla fequuntur. So- lebrantur,
lennitates enim martyrum , exhortationes funt
martyriorum , vt imitari non pigeat, quod cele
brare delectat.Sed nos volumus gaudere cum fan- Imitatio San
& orum insa
étis, & tribulationem mundi nolumus fuftinere ceffaria.
cum ipfis.Qui enim fanétos martyres,inquantùm
potuerit, imitari noluerit, ad eorū beatitudinem
non poterit peruenire. Sic & Paulus Apoftolus
predicat, dicens : Si fuerimus ſocijpaſſionum , eri- 2.Cor.si
inus & confolationum . & Dominus in Euágelio,
Si mundus vos odit, ſcitote quia mc priorem vo- Ioan.is.
bis odio habuit. Recufateffe in corpore, qui odi
um non vult ſuſtinere cum capite.
4. BERNARD VS in vigilia Petri & Pauli
Apoftolorum , vt fuprà in hac eadem quæftione,
C. teftimonio vicefimo.
5. ISIDOR VS libro primo de Ecclefiafticis
officijs,capite trigefimoquarto : Feftiuitates Apo- Felta Santa
ftolorum , feu in honore marryrum ſolennitates, celebra
rum curdam
ad
antiqui patres in venerationismyftcrio celebrari inftituta .
ſanxerunt, vel ad excitádam imitationem , vel vt Eadem haber
meritis eorum conſociemur , atque orationibus Rabanus lib .
adiuuemur: ità tamen ,vt nulli martyrum ,fed ipfi de inftit.
Dco martyrum offeramus, quanuis in memorijs
martyrum conftituamus altaria. Quis enim anti
fticum , in locis ſanctorum corporum aſliftens al- Ex.B.Aug.li.
tari, aliquando dixit , Offerimus tibi Petre, aut 20.com:Fau.
Paule, aut Cypriane ? ſed quod offertur, offertur Ciuit.Dei;
Deo ,qui martyres coronauit, apud memorias co - cap.27 .
rum ,quos coronauit, quô ex ipforú locorú amo
re maior affe & us exurgat ad augendam charita
té, & in illis, quos imitari poffumus, & in illo quo
adiuuante polimus. Colimus ergò martyres eo
cultu dilectionis & ſocietatis, quo & in hac vita
coluntur ſancti homines Dei ,quorü cor ad talem
pro Euágelica veritate pallioné paratum eſſe ſen
timus. Sed illos tanto deuotiùs, quanto ſecuriùs
poft certamina omnia fuperata , quanto etiam fi
dentiore laude predicamus iam in illa vita felici
ores victores, quàm in ifta adhuc vſque pugnátes.
6. ET capite trigeſimoquinto : Omnes feftiuita- Cur dies fe .
tes pro varietate regionum ,diuerſaq in honorem fi San& orú
martyrum tempora, ided á viris prudentibus in- inftituti.
fituta funt, ne fortè rara congregatio populi fi- Fade haber lib .
dem minuerec in Chriſto.Proptereà ergò dics ali 2.de inftit.
qui cöftituti ſunt,vt in vnum omnes pariter con- cler.cap.45:
uenirent, vté confpe & u mutuo & fides creſca , &
lætitia maior oriatur,
. & 134 4.
c Deut.b4.- sePfal
d
.nz.
.
Leuit.26 . a Tertullianus lib.2.
lib.4.c.17.ortho.fid . Athan.ſer.4 .
contra Arrianos .
Synod. led t.fynod.can.s.A
ug
copſ.cuäg.c.io. Damaſus
docet,
>
 DE SANCTOR VM
104 Q. IX .
io vita Silueti. Athanaf.de parf:docet, commendans nobis pias & venerandas Imagines :vt qua

india...epift.32. Damaf.rum vſum Apoftolica etiam traditione commendatum accepe

hit.c.i4. Sozo.lib.s.c.20.Nicep:rimus, & facroſanta Patrum Synodo approbatum retineamus.

de imperio Manuelis congeni Immo & veteri “ Synagogæ ſuas Deus imagines dedit.

Aurelian deimage-colum.deDana C. Quapropter damnatus eſterror Iconoclaſtarum , vt quiin .

absodis.be27.a Num.7.8** ter ſimulacra deorú & imagines Chriſtiatque San &orum diſcri
o zsyno Nic:alt:7,& Syngitas:men nullum conſtituerent: neque rationem temporis gratię ſeu

egint 9. ad Serenú Mafilica.Trid.nouæ Legis haberent, quo Deus homo fa& us,imaginem ſimili
f Gca... d Phil.2.a
tudinemque fluam initiò à ſe creatam ipſe induit, atque in ca ſe

nobis repræſentauit.Nequeſolùm imperitus error,fed etiam ne

$ Paulus Diacon. lib.6.de getis fandus iſtorum furor eſt, qui ſacris è locis imagines ipſas, & in

djs Roman.infin.
cha Joan.Fatnat his Dominicam quoquè crucem eijciunt, ac facrilegis manibus
vita Damaſceni.
ſacra ferèomnia,vbi poſſunt,demoliuntur.
TESTIMONIA ..
1. A. BARVCH fexto capite,multis verbis hor horum culturam & hos qui ignorabant, artifi
tatur Ieremias Iudæos, vtfibi caueant ab idolola- cis eximia diligentia . Ille enim volens placere
tria Babyloniorum : oftendens à plurimis effecti- illi qui ſe aſſumpſit, elaborauit arte ſua, vt fimi
bus imbecillia efle idola, penitusap ſenſu carencia licudinem in melius figuraret. Multitudo autem
ac vaniſlima,vbi inter cætera fic ait: Lapidibusde hominum abducta per fpeciem operis, eum qui
monte fimiles ſunt dij illorum, lignei & lapidei ante tempus tanquam homo honoratus fuerat,
& aurei & argentei.Qui autem colunt ea ,confun- nunc DEVM æftimauerunt. Et hæc fuit vita
dentur & c.
2. DEVTERONOMII quarto:Non vidiftis gibus deferuientes homines , incommunicabile
aliquam ſimilitudinem in die qualocutus eft vo- nomen lapidibus & lignis impoſuerunt. Etnon
bis Dominus in Horeb de medio ignis : nè fortè fuffecerat crråfTe eos circa Dei ſcientiam , fed & in
decepti, faciatis vobis ſculptam fimilitudinem , magno viuentes inſcientiæ bello, tot & tam ma
aut imaginem maſculi vel fæminæ, fimilitudi- gnamála pacem appellant. Er paulò pòft: Infan
nem omnium iumentorum quæ ſunt ſuper ter- dorum idolorum cultura, omnis mali caufa eft,
ram , vel auium ſub cælo volantium , atque repti- & initium & finis. Aut enim dum lætantur, inſa
lium quæ mouentur in terra,fiue piſcium qui ſub niunt : aut certè vaticinantur falfa, aut viuunt in
terra morantur in aquis :ne forte eleuatis oculis iufte, aut perierant citd. Dum enim confidunt in
ad cælum, videas folem & lunam , & omnia aſtra idolis quæ fine anima funt, malè iurantes noceri
cæli , & crrore deceptus adores ea & colas, quæ ſe non ſperant. Vtraque ergd illis euenient digne,
creauit Dominus Deus tuus in minifterium çıin- quoniam malè ſenſerunt de Deo ,attendentesido
&tis gentibus quæ ſub cælo funt. lis, & iurauerunt iniuftè, in dolo contemnentes
3. E T capite quinto : Non facies tibi ſculptile, iuftitiam.Non enim iurantium eft virtus, ſed pec
nec ſimilitudinem omnium quæ in cælo ſunt de- cantium pæna perambulat ſemper iniuftorum
fuper, & quæ in terra deorſum , & quæ verfantur præuaricationem .
in aquis ſub terra. Non adorabis ea, & non coles. 3. PRIORIS ad Corinthios decimo : Neque
4. PSALMO centefimo decimotertio : Simu- idololatrę efficiamini,ficutquidá ex ipfis : quem
lacta gentium , argentum & aurum , opera ma- admodùm ſcriptum eſt, Sedit populusmanduca- Exod.se
nuum hominum .Os habent & non loquentur: re & bibere,& ſurrexeruntludere.
oculos habent & non videbunt. Aures habent & 8. ET capite octauo eiuſdem epiftolz : De eſcis
non audient: nares habent & nó odorabunt. Ma- autem quz idolis immolantur,fcimus quia nihil
nushabent& non palpabunt:pedes habent & non eft idolum in mundo , & quod nullus eft Deus,ni
ambulabunt: non clamabuntin gutture ſuo. Si- si vnus. Nam etfi ſunt qui dicantur dij, fiue in cz
miles illis fiant qui faciunt ea, & omnes qui con- lo ,fiuein terra ,( fiquidem ſunt dij multi,& domi
fidunt in eis. nimulti) nobis tamen vnus Deus, pater , ex quo
5. ET centeſimo trigefimoquarto : Simulacra omnia,& nos in illo: & vnusDominus Ieſus Chri
gentium argentum & aurum ,& c. Neque enim eft ftus, & nos per ipſum .
fpiritus in ore ipſorum . 9. LEVITICI vigefimoſexto : Non facietis
6. SAPIENTIAE decimoquarto : Initium vobis idolum & fculptile, nec titulos erigetis,
fornicationis, eft exquifitio idolorum : adin nec infignem lapidem ponetis in terra veftra, ve
uentio illorum , corruptio vitæ eft. Neque enim adoretis eum . Ego enim fum Dominus Deus
crant ab initio , neque erunt in perpetuum . Su- vefter .
peruacuitas enim hominum hæc adinuenit in 10. TERTULLIANVS libro fecundo aduer
orbem terrarum : & ideò breuis illorum finis eft sùsMarcionem , capite vicefimofecundo :Proindè No abſolute
phibita funt
inuentus. Acerbo enim luctu dolens pater , citò & fimilitudinem vetans fieri omnium quæ in cæ
fibi rap ti t
filij feci imagin em : & illum qui tunc lo & in terra & in aquis,oftendit & caufas, idolo- fed quæ ad
quafi homo mortuus fuerat, nunc tanquàm De- latriæ ſcilicet ſubſtantiá cohibentes.fubijcit enim , idololatris
um colere cæpit, & conftituit inter ſeruos ſuos ſa- Non adorabitis ea, neque feruietis illis . Serpentis eriguntur.
cra & facrificia . Deinde interueniente tempore , autem ænei effigies pofteà præcepto Moyfi à Do , Exod.as.
conualeſcente iniqua conſuetudine,hic error tan- mino ,non ad idololatriæ titulum pertinebat, ſed
quam lex cuftoditus eft, & tyrannorum imperio ad remediandos eos, qui à ſerpétibus infeftaban
colebantur figmenta.Et hos quos in palàm homi- tur.Et taceo de figura remedij.Sic & Cherubim &
nes honorare non poterát, propter hoc quòd lon- Seraphim aurea in arcæ figuratū exemplum , certè
gè eſſent,èlonginquo figura eorum allata,euiden- fimplex ornamentum , accommodata ſuggeſtui,
tem imaginem regis quem honorare volebant, longè diuerſas habédo cauſas ab idololatriz con
fecerunt, vt illum qui aberat, tanquàm præſen- ditione, ob quam fimilitudo prohibetur, non vi
tem colerent ſua ſolicitudine. Prouexit autem ad dentur fimilitudinum prohibitarum legi refra
gari,
 IMAGINIBV S.
Q. IX.
gari, non in eo fimilitudinis ftatu depræhenſa, oblici codicis materiam , nec crucis materiam ad lentatur,ad
quod repra.
quem fimilitudo prohibetur. oramus,verùm id quod per ea exprimitur. Quid Oramus ,
1. BASILIVS Magnus libro de fpiritu fan & o enim alioquì diſcriminis eſt inter crucem eam ,
ad fanétum Amphilochium Iconij Epiſcopũ, ca quæ Domini imaginem expreſſam non habet,
pice decimooctauo: Rex dicicur regis imago, non & eam quæ habet ?Quod etiam de Dei matre
Xoborima. autem duo reges .Neque enim poteftas ſcinditur, fentiendum eft. Etenim is honor, quem ei adhi
ginis ad pri. neque gloria diuiditur. Quemadmodùm autem bemus , ad eum qui carnem ex ipſa affumpfit;
mum exem- principatus ac poteftas nobis dominans, vna eft : refertur : itémque egregia fan &torum virorum Imagines
ſanctorum
glarrefertur. Sic & glorificatio quam illi deferimus,vna eft,non facinora, quæ nos ad animi magnitudinem & Dos excitant
multæ . Itaque imaginis honor ad exemplar pri- zelum , virtutisque eorum imitationem , ac Dei ad ipforum
mum refertur. gloriam , extimulant. Nam ,vtà diximus, honor imitatione.
12. DAMASCENVS libro quarto Orthodo- ille, quo probos conferuos afficimus, noftræ er : Honorima.
Diſputat ad
uersùs eos g xx fidei, capite decimoſeprimo : Quoniam au ga communem Dominum beneuolentiæ argu- fotypi trans
seprçhendú: tem nonnulli eo nomine nos repræhendunt, mentum eft:atque imaginis honor ad exemplar fertur.
Imaginum , quòd Saluatoris,ac Dominæ noftræ , reliquorúm- tranſit. Eft autem hæc traditio ex earum nume- Traditio non
eorum venc. que Sanctorum , ac Chrifti feruorum , imagines ro, quæ Scripturæ verbis minimè expreſſæ ſunt, fcripta ,ett
culcus & vſus
xationem . adoramus atque honore afficimus, audiant ve- quemadmodùm & ea, qua ad Orientem conuer Indaginum .
Gen.1.
lim quòd Deusab initio hominem ad imaginem fi adoramus, & ea, qua crucem adoramus, aliæi
fuam effinxit. Qui fit igitur, vt alij alios adore- complures his fimiles. Quin hiſtorię quoquè pro- Eiuſdé hiſto
mus,nisi quia ad Deiimaginem facti ſumus? Nam ditum eſt , cùm Abagarus Edeffæ rex eo nomine riz & imagi
Bafil.cap.it. ve ille magnarerum diuinarum eruditione præ- pictorem mififfet, vi Domini imaginem expri- Niceph .eccl.
libido Spiri. dicusBaſilius ait , Imaginis honor ad exemplar meret, neque id pictor ob ſplendorem ex ipfius hift. I. 2. c.7.
tu .
tranſit. Exemplar porrò eft id , cuius effigies vultu manantem confequi potuiſſet; Dominum & l1.17.c.16.
exprimitur, ex quo forma hinc ducta fit. Quid ipfum diuinæ fuæ ac viuificæ faciei pallium ad Euagr.ccclo.
ergò cauſæ fuit , quamobrem Mofaicus popu- mouiſſe, imaginema ſuami ei impreſliffe, fica il- SeptimaSyn .
Exod.33 . lus tabernaculum illud, quod cæleſtium rerum , lud ad Abagarum , vtipfius cupiditati ſatisfaceret, actio.s.Con
facinus Por ,
immò vniuerfæ creaturæ imaginem ac figuram mififfe.Quod autem Apoftoliquamplurima,nul
gerebat, vndique adoraret ? Ait quippe Deus lo Scripturę facræ loco prodita nobis tradiderint, apud Meta
Ixod.25. Mofi, Vide ve omnia facias iuxta formam tibi his rerbis teftatur illegentium ApoftolusPaulus, phraften 16.
Augufti.
oftenfam in monte. Quid ? Cherubim illa, quz State igitur, fratres, & tenete traditiones noftras,
propitiatorium obumbrabant, an non huma- quas didiciftis,fiue per fermonem ,fiueper epiſto- traditiones
narum manuum opera erant ? Quid Hierofoly- lam noftram . Et ad Corinthios ſcribens, Laudo non fcripta .
mitanum illud clariflimi nominis templum , an vos, fratres, quòdper omnia meî memores eſtis: 1.2.Thedia. Cor..
No tam quid non manu atque hominum arte conftructum & ficuttradidivobis,traditiones tenetis.
fiatſ cui & erat ? AtScriptura diuina eos , qui ſculptilia ad- 13. ATHANASIVS fermone quarto contra
quo animofi- orant, dæmonijs victimas offerunt, inſectatur. Arrianos : In imagine regia ſpecies regis & for
át videndū. Siquidem cum Græci , tum Iudæi facrificabant: ma apparet, & in rege imaginis ſpecies : ſine enim
verùm Græci dæmonijs, Iudæi autem Deo. Ac omni diſcrepantia vultus regis in imagine ex
proindè Græcorum quidem facrificium reijcie- preſſus eſt, vt qui videtimaginem , videat in ea
batur ac damnabatur : Iudæorum autem , Deo regem : & viciſsim , qui regew intueatur, agno
Rea.s.
gratum & acceptum erat. Obtulit enim Noé fa- ſcat illum ipſum eundem elle, qui in imagine re
crificium : & odoratus eft Deus odorem ſuauita- præfentatur. Cæterùm quia in ambobusnulla eft
tis , ve qui probe ipfius voluntatis, atque erga diſſimilitudo, fi quis poft confpectam imaginem
ſe beneuolentiæ , ſuauitatem comprobarer. Ità, velit regem videre, huic ad eum modum ità ima
Sculptilia
Græcorum quidem ſculptilia, quoniam dæmo- go iure loqueretur: Ego & rex vnum ſumus: ego
han lama. num fimulacra erant , improbata quoque ac in- enim in illo fum , & ille in me: & quod in meani
lacra erant, terdi&a erant. Adhæc quifnam eſt, qui inuifibi- maduertis , id quoque in eo animaduertas : &
prohibeban- lis & corpore vacantis, ac circunſcriptionis & fi- quod viderisin illo, videris & in me. Qui igitur Adorás ima
diuinitatem guræ expertis Dei fimulacrum effingere queat? adorat imaginem , in illa adorat ipſum regem , ginem regis,
per eaexpri- Extremæ itaque dementiæ atque impietatis fue- quippe cùm ipfa imago nihil aliud fit,quàm regis adorat.
mere cona. rit diuinum numen fingere ac figurare? Atque forma acfpecies .
bantur.
Deut.4 . hinc eft, quòd in veteri Teftamento minimètri 1. B. SECVND A Synodus Nicena, quæ eft fe
Luc. , tus ac peruulgatus imaginum vſus erat. Poftea- ptima generalis trecentoruin quinquaginta Epi
quàm autem Deus ob viſcera miſericordiæ fuæ, fcoporum , celebrata eſt contra eos qui imagines
Gen.ss. falutísque noftræ cauſa,homo verè factus eft, ac Chrifti & ſanctorum ex Ecclefijs eijciunt, ac cao
non iam vt Abrahæ, nec ve Prophetis, humana rum venerationem inprobant. Conſtat verò ſe
ſpecie conſpicandum fe præbuit : verùm eſſentia- ptem actionibus. In ſecunda actione recitatur Ex epift. Syn.
liter ac verè homo extitit , atque in terra verſa- epiftola fynodica Adriani primi Pontificis Ro- odica Adria
Baruch 3 . tus eft, & cum hominibus conſuetudinem habu- mani , ad Conftantinum Imperatorem & Irenen , actione ab

it,miracula edidit,paffus& cruci affixus eft,refur-
rexit, affumptus eft, atque hæc omnia verè conti-
gerunt, & ab hominibusperſpecta ſunt: literarum
quidem monumentis ad alendam memoriam
noftram , & doctrinam eorum ,qui tum non ade-
rant,ifta mandata ſunt: vt ea quæ nõ vidimus au-
dientes ac credentes, beatitudinem eam , quá Do-
minus prædicauit, affequamur. Verùm quia non
Imagines, li. omnibus hoc contigit, vt literas nôrint, ac lectio
horum loco ni operam impendant, idcircò Patribus viſum
eft, vt refricandæ quamprimùm memoriæ caufa,
hæc tanquàm præclara quxdam trophæa in ima
Imago cruci
fixi,memori. ginibus pingerentur.Siquidem perſæpe vſu venit,
am paflionis vt Domini paflionem animo minimè verfantes,
intuentibus conſpecta Chriſti crucifixi imagine, in ſalutiferæ
renouat.
paſfionis memoriam redeamus, acproftrati, non
Adorantes
imagine, non materiam, ſed eum cuius imago effingitur, ad-
materia,fed oremus : quemadmodùm videlicet nec Euange-
eius matrem : in qua inter cætera hunc in mo- vniuerſa Syn
dum ait : Hi principes Apoftolorum funt, ( Pe- &odo recépra.
trum & Paulum intelligit) qui Catholicam Or
thodoxam fidem auſpicati,per ſcripta quidě vel
urà legibus latis fidem ſuam feruandam præcepe
runt: omnibus ſcilicet, qui in fedes illorum fuc
ceſfuri erant, & in fide eorum vſque ad conſum
mationem ſeculi permanfuri, atque ita noftra fer- Ecclefia Ró.
ab Apoftolis
uat Ecclefia , & ſanctas eorum figuras veneratur, edocta, vence
vnde in hunc vfque diemvenerádis horum ima ratur Sancto .
ginibus Ecclefiæ noftræ ornatæ ac cófpicuæ ſunt. rum imagi
Quemadmodùm fan & iffimus & beatifimus Pa- acs.
paSyluefter in principio Chriftianorum noftro
rú orthodoxa fide teftatur. Deindè recitata hifto
ria, quomodò Conftantinus Magnus per beatum
Petrum & Paulú nocte admonitus, à beato Sylue
ftro in fide eruditus fuerit, & ad baptiſmum ſuſci
piendú inuitatus, ità fubiungit : Poftquàm finem
narra
>

R V M
106 Q. IX. DE SANCTO
barrationis feciſſet, quæfiuit Imperator,quales ri, & in memoria eorum imagines ftatuere & eri
nam arbitraretur elle Deos Petruni & Paulum , gere,nè in obliuionem perpetuam veniane?Hanc
quos viderat? Refpondit Pater, nequaquàm effe autem Adriani epiftolâ vniuerfa Synodus in ea- Approbatio
huius epifto .
Deos, ſed feruos & diſcipulos Domini noftri Ieſu dem a & ione fecunda recepit & approbauit. la .
IN actione tertia ab eadem Synodo appro
Chrifti,quos in hocelegiffet, vtomnes gentes con- 2.
uerterent, vt crederent in eum . Hæc cùm audi- bantur literæ Orientalium Epiſcoporum ad Tha- Ex epiſtola
Orientalium
Syluefter ha. uiffet Imperator, perconcatus eft, num alicubi raſium Patriarcham Conftantinopolitanum : in
bebat D.Pe. Epiſcoporu
tri & Pauli eſſent hiſtoriæ illorum : mox beacus Syluefter quibus inter cætera fic fcribunt: Sanctas imagines a Synodo ap
Imagines. .per Diaconos adferri, quas habebaty. A poſtolo- reuerenur, principiò adorantes Dei verbi, pro- probata &
rum imagines iuſlic, quas cum Imperator aſpexif prer nos incarnari,Domininoftri & Seruatoris le secepta .
Eade de ijs fer, clara voce proclamauit : Hi funt quos per vi- lu Chriſti, qui formam ſerui adfumplir, imagi- Christie'ss
imaginibus
refert Nice fum confpexeram , neque ampliùs incredulus nem . Veneramur etiam & adoramus imaginem & orüveneră
phor.lib.7. fum : paretur lauacrum in meam ſalucem . Con- Deiparx, & Dominæ noftræ irreprehenfibilis,im- sur Orienta
cap.33. Itructo autem lauacro, cùm facro rore cin & us ef maculatz,& inexplicitæ caftitatis matris, quæ il- les Epiſcopi.
ſet,confeftim eſt fanitati priſtingreftiturus.Dein- lum peperit. Quinetiam ſanctorú Apoftolorum ,
Magnus Eco de non immemor aceepti beneficij, Eccleſias Dei
Coftantinus Prophecarum &, vi &torum Martyrum , ſancto
clelias ima . exædificare cæpit , columnas earum pafsim ſa- rum's & beatorum ,velutì amicorum Dei imagi
ginibus ex. cris imaginibus in memoriam incarnationis Do- nes colimus,non in materia aut coloribus hono- No in mate
orgauir. ria auc colo .
nini noftri Ieſu Chriſti,omniumg fanctorum re- rem conſtituentes, fed per hoc officium noftrum , ribus honoré
uerentiam exornauit:nec alia de cauſa, quàm vt quod ipſis adeò , quorum typum imagines geftat, conftituunt.
Chriftianiſmum in lucem & veritatem , Deiq cul- debemus impartientes : cùm ſciamus,iuxta Bafi- InFiguratum
tum proueheret, & omnes gentes à cultu idolo- lij Magni ſententiam , quòd imagini honor exhi- honorredun .
dar.
rum , & diabolica deceptione conuerceret .Quem- bitus,ad ipfum prototypum referatur.
Ad Serenum admodùm etiam Diuus Pater GregoriusApofto- 3. IN actione quarta adducuntur multa teſti
Mabiliëfem lorum ſucceſſor prædicauit,ob id depingi in tem- monia fcripturæ lacræ, & ſanctorum patrum, ac ExB.Chry
& ad eadem plis Euangelicas hiſtorias,vc homines illiterati, & hiftoriæ nonnulla de pio & vtili vſu imaginum : fotomo.
Imagines
epift.rog.lib. qui facros libros legere nequeunt, (quorum fanè quæ longum eflet perſcribere: Inter cætera verò Meletij Anti .
7.indi& ióe 2. maxima pars eft) conſpectis illis, redderent Deo. ex beato Chryfoftomoin encomio in Meletium ocheniepiſc.
gloriam, & reducerent in mentem , quæ in carne refertur, quod in annulis, in poculis,in phialis, in videeadem
conuerfatio Domini noftri Ieſu Chrifti fuiſſet: thalami parietibus, & vbique ſanctam Melecij apud Nicep.
lib . 12. ca.14 .
oes orthodo Vt taceam interim Orthodoxos alios & Chriſti- imaginem multi pinxerint. Deindè in oratione,
xiftantin ca.. aniſimos Imperatores, cum facerdotibus omni- quòd veteris & noui teftamenti vnus fit Legisla
bus & honeſtis viris Deum colentibus, fimul . tor: Ego, inquit, & ex cera fufilem picturam pie
etiam cum vniuerſo Chriftiano populo , qui o- tate plenam amaui . Prætereà ex oratione beati cam amauit
mnes iuxta antiquam ſanctorum Patrum tradi- Gregorij Nyſſeni de deitate Filij & Spiritus, & in Ex Nyleno.
tionem , venerandas ,, imagines & receperunt & Abraham :Vidi ſæpiùs inſcriptionis imaginem , Geaci:22.
tenent, & in memoriam & compunctionem cor- & finelachrymis tranſire non potui, cùm tam
dis conferuant, & in hunc vſquediem veneran- efficaciter pictura ob oculos poneret hiftoriam.
tur. Neque aliter fiebat in partibus & regionie Procumbit enim ante aram Ifaac genibus inni
Lcollaurus, bus iftis, donèc proauus vefter ex impiorum xus, circunductas ferens in tergo manus. Ibidem
Imperator. quorundam inſtructione venerandas imagines recitatus eft Diui Athanafij libellus, de Chrifti Ex Athanaſ.
abſtulit. Ex quo tempore magnus error Græciam imagine, quam Iudæi in Beryto trasfixerant.Præ- de paffione
imaginis.
iftanı inuafit, vndè non contemnendum fcanda- terea lecta eft in ca actione beati Patris Nili epifto
Matth.18.
Gregorij Nyſ lum in mundo factum eſt. Sed væillis,per quos la ad Olympiodorum proconſulem , qui conſti
fenirettimo ſcandala in mundum irrepferunt. In eadem epi-, tuerat ædificare templum :Debet effe firmæ & vi
nium . ftola nonnullis fcripturæ exemplis & teftimonijs rili ſententiæ genuinum , in ſacro locoab Oriente Intemplis
adductis,illud ex Gregorio Nyſteno ſubiecit: Vi- fan & iſfimi templi, vnicam & folam effigiari cru- ad Genieteni.
Pi& ura im . di( inquit ille,de PatriarchaAbraham ſermonem cem . Per ſolam enim falutiferam crucem , genus
molationis faciens) non infrequenter paſſionis figuram , ne humanum liberatum eft. Pero hanc deſperabun
gorium ad que fine lachrymis eiuſcemodi picturam tranfij, dis vndiquèſpes annunciatur. Verùm noui & ve
lachrymas cùm fcilicet opus artificij in perſonam fignifica- teris teſtamenti hiſtorijs hincindè parietes templi la parietibus,
commouit. tam demonftratum eſſe viderem . Quinetiam in repleri do &tiſlimi pictoris opera velim ,quô ſcili cra depin
epiftola Diui Bafilij, qua in Iulianum deſertorem cechi qui literas non nôrunt, neque ſacram ſcri- genda .
Bafilij Ma- inuehitur : Confiteor filij incarnatam exoroniaw : pturam legere queunt , contemplatione pi &turæ
gni teſtimo- deindè fanctam Mariam quæ fecundùm carnem in memoriam reducant, quinam germanè vero
nium.
illum peperit , hanc Deiparam vocans. Suſcipio illi Deo per fortia facta ſeruiêrunt, atque in certa
Sancti pro
nobis ſuppli. etiam fanctos Apoftolos,Prophetas & martyres, men excitentur glorioſorum & laudatorum fa
cant. qui pro me apud Deum fupplicant, quô per illo- cinorum , per quæ cum cælo terrá commutârunt,
rum mediationem propitius mihi fit Deus no venerantes ſcilicet per contemplationem ea quæ
fter benigniſſimus, & remiſlionem peccatorum non viderunt.
Honorat ima mihi gratis largiatur. Quam ob cauſam & hi- 4. ET in fine actionis quartæ ſancta Synodus
ginc Bafil. forias imaginum illorum honoro , & palam dixit: Venerandas imagines veneramur.Nosve- fynod Approbat S.
us ima.
rum traditio . adoro. Hoc enim nobis traditum à ſanctis Apo- teri Ecclefiæ legislationi infiftamus, Nos ftatuta ginum venca
ne.
ftolis, non eft prohibendum , ſed in omnibus Ec- patrum conſeruemus. Nos,qui adduntaut aufe- rationem .
clef ijs nof tri s eor um hiſt oria s eri gim us. Adf ert
, run t aliquid de Ecclefia, anathematizamus. Nos
deindé Chryfoftomi, Cyrilli ,Athanaſij, Ambro- nuperam Chriftianorum accufatorum inuentio-,
ſij, & beati Stephani epiſcopi Boſtrenſis teſtimo- ņem anathematizamus. Nos venerandas imagi
StephaniBo- nia : ex quo Stephano hæc citat : Omnis imago, nes ſalutamus.Nos,quific nolūt, anathemati ſub- Anathema
forenfus tefti- fiueAngelorum , fiue Prophetarum ,aut Apofto- ijcimus: Chriſtianorum accuſatoribus, videlicet Iconoclaſtis.
lorum aut, Martyrum, aut alioquì iuftorum vi- Iconoclaſtis,anathema &c.
No honora. rorum , in nomine Dei facta , ſancta eſt. Non enim 5. ACTIO ſexta continet refutationem hære
me lignu aut ipſum lignum honoratur, fed ipſum illud quod ticorum ,qui in Conſtantinopolitano conciliabu- Conciliabu.
lum Cottan
Vide Pano. in ligno datur contemplandum : atque ità per re- lo ſub Leone heretico Imperatore imagines dána tinop.de tol .
pliam Eus cordatio nem o r a z
vencrati exhibetu . Omnes enim uerant : quorum argument & ſententi referun- lendis ima
Nota..tit.19. principes, ctiamfi peſimi ſint peccatores, adora- tur per Gregorium quendam Neocæſarienſem . ginibus.
ihymij
mus & reueréter falutamus.quid vetat igitur, quo qui iam reſipuerat : & per Epiphanium Diaco
minùsnon liceat & ſanctos Dei miniftros venera- num, nomine fanctæ Synodi egregiè refelluntur.
Diftri
 1
)

I M A GINI B V S. Q. IX 107
Diſtributa eft hæc a &tio per ſex tomos. In quarto credimus, omnes idem fapuimus, omnes appro
Ab Apoftolis bantes ſubſcripfimus. Hæceft fidesApoſtolorum , Hécel fides
autem tomoità legimus : Quòd autem cum mul-
fraditio ab tis alijs, quæ in Ecclefia obferuantur fine fcriptu- hec eft fidesPatrum ,hęceſt fides Orthodoxorum , Apoftolorü
hiftorijs & ra ,nobisimaginum veneratio tradita fit, ab Apo- hæc fides orbem terrarum cófirmauit. Credentes & Orthodo .
Xorum .
patribusap- ftolorum temporibus latè per hiſtorias traditum in vnum Deum, in Trinitate laudatum, veneran
Matth... eft, de imagine maximè hæmorrhoillx, quá mul- das imagines amplexamur.
cis ſcriptoribusconfirmare poſſumus. Huiuſmo- 7. OCTAVA Tynodus generalis,Conltantino
di autem cum ipſo Domino imago in ftatua con- politana, canonetertio : Sacram imaginem Do
flata eft. Contingit autem ipſa fimbriam ftatuæ mini noftri Ieſu Chriſti & omnium Saluatoris,
Dominicæ , quemadmodùm in Euangelio tradi- zquo honore cum libro ſanctorú Euangeliorum
tum eft, vndè etiam falutem conſequuta eft ,atque adorari decernimus. Sicut enim per fyllabarum
hæc in libris multorum Ecclefiafticorum ſcripto- eloquia, quæ in libro feruntur, faluté conſequun
Sufilius. rum reperire licet. Quinetiam Bafilius Magnus, tur omnes : ità per colorum imaginariam opera
cuius fcripta per omnes terræ fines reſonant,in di- tionem & ſapientes & idiotę cuncti, ex eo quod in
uerfis opuſculis ſuis mentionem imaginum facit. promptu eſt, perfruuntur vtilitate . Quæ enim in
Greg. Nylle. Gregorius etiam illius & carne & fpiritu frater, fyllabis ſermo, hæc & fcripturaquæ in coloribus,
Aus .
Nyſienfium Præſul, in ſermone in Abraham , prædicat & commendat. Dignum eft enim , vt fe- veneranda
Imagines .
Naziizcaus. idem ſentit . Item alter Gregorius, qui à theolo- cundùm congruétiam rationis & antiquiſſimam
gia nomen fortitus eft, in verfibus à fe conditis, traditionem ,propter honorem , quia ad principa
Chryfofto . qui de virtute inſcribuntur, affentit. & loannes, lia ipfa refertur, etiam deriuatiuz imagines ho
us . qui os auro ſplendidius & lucidius cóſecutus eft, norentur, & adorentur, vt ſanctorum Euangelio
in oratione funebri in Meletium Epiſcopum An rum facer liber,atque typus preciofæ crucis.
tiochiæ , & in ſermone qui inſcribitur, quòd vete- 8. AVGVSTINvs libro primo de confenfu
Cyrill. Aler. ris & noui teſtamenti vnus fit legislator. Cyrillus Euangeliſtarum ,capite decimo de ijs loquens,qui
item expiator Neftorianæ hærefis, in epiftolaad fe Chrifti libros ad Petrum & Paulum ſcriptos le
Anaftafius. Acacium Epifcopum Scythopoleos, Anaftafius giſle, & in eis magicam artem defcriptam inuenif
Sophronius. Epiſcopus Theopoleos , Sophronius, Maximus . le mentiuntur: Cùm vellent( inquit) tale aliquid
Maximus. - Sed quid hos nominatim citamus? Omnes enim fingere Chriſtum fcripfiffe ad difcipulos fuos,co
onics Par ſan & i patres noftri imagines receperunt. Quam gitauerunt, ad quos potiffimùm ſcribere potuiſſe
mes
pes imagi
recepe,. ob caufam mendaces depræhenduntur in hoc, facilè crederetur,tanquàm ad illos qui ei familia
TUDO . quòd dicunt, non effe patrum traditionem . riùs adhæfiſſent, quibus illud quali ſecretum di
6. ACTIONE ſeptima demùm in definitio- gnècommitteretur; & occurrit eis Petrus & Pau- S.Petius &
ne fanctæ, magnæ, & vniuerfalis in Nicea Syno- lus, credo quòd pluribus locis fimul eos cum illo D.Paulus ca
Traditio cc. di fecundæ : Fatemur vnanimiter nos Ecclefia- merita Petri & Pauli etiam
pictos viderunt, quia pingi olim
clefiaftica de fticas traditiones, fiue ſcripto fiue conſuetudine propter eundem paſſionis diem, celebriùs & fo- folebant.
Imaginibus. valentes & decretas , retinere velle, quarum de' lenniter Roma commendat.
numero eft imaginum effiguratio , vt quæ hiſto- 2. DAMASVS Papa libro Pontificali in vita
rix Euangelicæ promiſlionis concinat, ad credu- Sylueftri: Huius temporibus fecit Conftantinus Coſtantinus
litatem veræ & non phantafticæ incarnationis Auguftus bafilicas iſtas, quas & ornauit : Bafili- Magnus col
Dei, & ad vtilitatem fimilitudinis, quam nobis cam Conſtantinianam , vbi pofuit dona iſta : Fa- locauit inte.
exhibet, vtiliter inuentam . His fic fe habentibus, ftigium argenteum ,habens in fronte Saluatorem ftatuas sal.
regiam viam incedentes, & ſanctorum noftro- fedentem in ſella quinque pedum , penſantem li- uatoris & 12 .
Synodi defi. rum & diuinorum Patrum doctrinæ infiften- bras * centum viginti . Et duodecim Apoftolos, Apoftolorū.
Aitio de ho . tes
doridis ima . & Catholicæ ecclefiæ , in qua ſanctus Spiri- habentes finguli quinos pedes, penſantes libras ve quid per
ginibus. tus inhabitat , traditionem obferuantes : defini- nonaginta, cum coronis ex argéto puriſſimo.Item ditio hæc,di
mus cum omni diligentia & cura, venerandas& à tergo reſpicientem in abfide
Saluatorem , ſeden - catfortècum
ſandas imagines ad modum & formam vene tem in throno in pedibus quinque ex argento pu- machus alia
randæ & viuificantis crucis è coloribus & teffel- riſſimo , penſantem libras centum quadraginta. quis.
lis , aut alia quauis materia commodè paratas, Et angelos, quatuor ex argento in quinis pedi- Angelorum
dedicandas, & in templis fanctis Dei collocãdas, bus, qui penſant ſinguli libras centum quinque quatuor ima.
gin es argen.
habendásque :cum in ſacris vafis & veſtibus, tum cum gemmis Alabandenis . Et infrà : Annexum fez.
in parietibus & tabulis, in edibus priuatis, in vijs ſtipa
ex fti pa Ammianti in labro fontis agnum ex auro
publicis: maxime autem imaginem Domini & puriſſimo, fundentem aquam , penſantem libras
Dei Seruatoris noftri Iefu Chrifti, deindè inte- triginta. Ad dexteram agni, Saluatorem ex argen- Agni.
meratæ Dominæ noftræ Deiparz,venerandorum to puriſſimo,in pedibus quinque, penſantem li- Saluatoris.
angelorum , & omnium deindè fanctorum viro- bras centum ſeptuaginta. In læua agni,beatum Io- loannis Bar
Veilicas San. rum . Quô fcilicet per hanc imaginum pictarum annem Baptiftam ex argero, in pedibus quinque, ptiſtæ.
& aruin ima. inſpectionem , omnes qui contemplantur,ad pro tenentem titulum ſcriptum , qui hoc habet : Éccé loan.I.
ginum . agnus Dei , ecce qui tollit peccata mundi, penſan
totyporum memoriam & recordationem & de-
fiderium veniant,illisq falutationem & honora tem libras centum . Ibidem : Super corpus beati
riam adorationem exhibeant, non ſecundùm fi- Petri,ſuper osquo côclufit illud, fecit crucem au- Crux aurca.
Qualis venc- dem noftram , veram latriam , quæ folùm diui- ream puriſſimam , penſantem libras cétum quin
ratio ijs de . næ naturæ competit : ſed quemadmodùm typo quaginta.Sed & crucem auream ſuper locum bea
beatur . 1
venerandæ & viuificantis crucis, & fan &tis cuan- ti Pauli Apoftoli poſuit, penſantem libras centum
gelijs,& reliquis facris oblationibus ſuffitorum & quinquaginta.
luminarium reuerenter accedimus, quemadmo- 10. ATHANASI V S in libello de paſſione
dùm veteribus piè in conſuetudinem hoc addu- imaginis Domini noftri IESV Chrifti, qualiter
&tum eſt. Imaginis enim honor in prototypum crucifixa eſt in Syria, in vrbeBeryto, capite quar
reſultat : & qui adorat imaginem , in ea adorat to : Poftquàm curati ſunt (perundione ſangui- LeAuscelt hic
quoquè deſcriptum argumentum . Sic enim fan- nis qui ex imagine Auxerat) cun & i, qui ægritu- libellus in
&orum noftrorum patrum obtinet diſciplina, dine detinebantur, cucurrit omnis multitudo feptima fyn .
vel traditio Catholicæ Ecclefiæ , quæ à finibus vſ Iudæorum ad domum fan &tæ Ecclefiæ, quæ in ea- li,a& ionc 4.
que ad fines Euangelium ſuſcepit. Paulo ergò fic dem vrbe erat, vbi & Metropolitanú inuenerunt.
in Chrifto loquenti , omnim Apoſtolico cætui & Cuius prouoluti veftigijs, ſe peccäfſe, ſe grauiter
patribus ſanctis idem ſentientibus inherentes,fer- dcliquiſſe, magnis vocibus fatebantur. Is cùm ab
uamustraditionesquas ſuſcepimus.Et ſubſcripti- eis perquireretomnem rei geftæ veritatem , fan
one facta, fancta Synodus exclamauit : Omnes fic cam iconam Domini Saluatoris eidem demon
Atran

108 Q. IX . DE SANC
ftrantes,annunciauerüt cuncta,quæ in ea exercue-
rant : & qualiter ab icù lanceże fanguis & aqua
emanauit ex latere ipfius,nec non & de mirabili
bus ab ea oftenfis ipli retulerunt per ordinem. ll-
le verò interrogabat, qualiter icona ipſa ab eis
fuiſſet reperta , & fi ab aliquo eam accepiſſent. At
illi retulerunt ei , quòd quidam Chrifticola per
obliuionem in cellula ſynagogæ proxima dimi-
fiffet eandem iconam , dum fe ad alium locum
transferret hoſpitandi gratia. Quiftatim iubetur
inquiri : & repertus,in præfentia Domini Metro-
facta Chrifti politani ftatuitur. Cúmque ab eo ftudiofiffimè
A Nicodemo
imago, po fuiſſet interrogatus, quomodò icona apud ſe de.
Ateris relicta , ueniſſet, vel à quo tam mirabiliter pofita eſſet, re-
loan.3.
ſpondit dicens, quòd Nicodemus, qui ad Ieſum
nocte venerat , proprijs manibus eam compofuil
fet, & moriens Gamalieli tradidiffet. Gamaliel
Acto.23.
autem doctoris gentium Pauli magiſter, cùın di-
em fibi cerneret adeffe extremum , lacobo eam re-
liquit, & lacobusSymeoni ,& Symeon Zachco , &
fic per fucceſſiones temporum in Hierofolyma
perdurauit, vfquequò fubuerfio illius vrbis pa-
trata eſt quadragefimo & tertio anno poft afcen-
fionem Domini Saluatoris ad cælos. Sed biennio
antequàm Titus & Veſpafianus eandem fubuerte-
rent vrbem , admoniti ſunt à Spiritu fan & o fide-
les, atque diſcipuli Chrifti , vtrelicta vrbe, ad re
gnum ſe transferrrent Agrippæ Regis , quia ipſe
tunc Agrippa Romanis fæderatus erat. Qui egref
fi ab vrbe,omnia quæ ad cultum noftræ religionis
vel fidei pertinere videbantur,fecú auferentes, in
has regiones ſe tranftulerunt.Quo tempore etia m
icona cum cæterisrebus Ecclefiafticis deportata,
vſque hodie in Syria permanfit, quam ego ipfe à
parentibus ex hac luce migrantibus, mihi tradi-
tam ,iure hereditario vfque nuncpoffedi. Heccer-
ta & manifefta ratio eft de icona fancta Domini
Saluatoris, qualiter de Iudæa in Syriæ partes de-
uenit.
11. GREGORIVS libro nono epiſtolarum ,
epiſtola nona ad Şerenum Maſiilienfem Epiſco-
TOR
V M
uifibilia demonftramus. Sichomo qui alium ar
denter videre defiderat,aut fponfam amans vide
re conatur, fi contigerit eam ad balneum , aut ad
Eccleſiam ire,ftatim per viam incedenti fe præpa
rat, ve de viſione eius hilaris recedat. Scio qui
dem, quòd imaginem Saluatoris noftri non idcò
petis,ve quafi Deum colas, ſed ob recordationem
filij Dei in eius amore recaleſcas, cuius te imagi
nem videre confideras. Et nos quidem non quafi Ante imagen
ante diuinitatem ante illam proſternimur, fed il- nemon quasa
lum adoramus, quem per imaginem aut natum, tate profter.
aut paffum , fed & in throno fedentem recorda- nimur.
mur.Et dum nobis ipfa pictura quaſi ſcriptura ad
memoriam filium Dei reducit,animum noftrum
aut de reſurrectione lætificat, aut de paſſione de
mulcet . Ideóque direximus tibi furtarias duas , Tranſmiccie
imaginem DeiSaluatoris, & fan & tæ Dei genitricis Gregorius
Marix,beatorúmque Apoftolorum Petri & Pauli chines
continentes, per fupradi&tum filium noſtrum , & virginis, per
vnani crucem , clauim etiam pro benedi& ione à tri & Pauli .
fanctiſtimo corpore Petri Apoftolorum princi
pis, vt per ipſum à maligno fis defenſus, per cuius
lignummunitum te effe credis:& ex eo te prote
gat,qui iuuenilia femper ſuggerit recordari : vt in
bonis actibus perſeuerans, alios in eius amore ac
cendas, propter quem te feciſti haberi, vt vitæ hu
ius mala quęque inimicus ſuggerit retroactamen
tis prouétibus quaſi faciliùs inardeſcas, pro cuius
amore vitam etiam velis finire. Ipfe quoque te
protegat vſque in finem, qui cun &tum mundum
dignatus eſt redimere Ieſus Chriſtus.
13. IBIDEM epiſtola centefima nona ad Sere
num Maſilienſem Epifcopum : Indico dudùm Appahendie
ad nos perueniffe, quod fraternitas veftra quof- confra toré.
dam imaginum adoratores aſpiciens, caſdem Ec
cleſiæ imagines confregit atque proiecit. Et qui
dem zelum vos, nè quid manufactúadorari por
fit,habuiſſe laudamus: fed frangere eaſdem ima
gines non debuiffe iudicauimus. Idcircò enim pi- Picture cus
in Ecclefijs
& tura in Ecclefijs adhibetur,vthi qui literasnefci- adlıibeantur.
unt, ſaltem in parietibus videndo legant, quiæ le

Lpiſcopus pum : Perlatum ad nos fuerat,quòd inconfidera- gere in codicibus non valent.
qui imagi. to zelo ſuccenſus, ſanctorum imagines ſub hac 14. DAMASCENVS libro quarto Orthodo

ne adoreneur quafi excuſatione, ne adorari debuiffent, confre- xæ fidei, capite decimoſeptimo : vt fuprà hac ea
confregerat, geris. Et quidem quia eas adorari vetuiſies,omni- dem quæftione, A.teftimonio duodecimo.
sepræhendi-
tus . nò laudauimus , fregiffe verò repræhendimus. 15. EVSEBIVS Cæſareenfis libro ſeptimo Ec
Dic frater, à quo factum ſacerdote aliquando au- clefiafticæ hiftorix , capitedecimoquarto:Quoni
ditum eft quod fecifti ? Si non aliud, vel illud team in huius ciuitatis ( Cæſaree Philippi,quam Pa- Hic eadem
non debuit reuocare, nè defpectis alijs fratribus, neadeni vocant ) mentionem incidi,operæpreci- 1.6.hift.cccl.
folum te fanctum & eſſe crederes fapientem ? Ali um arbitror,hiſtoriam hoc loco citare, quæ digna cap.is.
ud eft enim , pi&turam adorare:aliud , per pictu- planè videtur, quam memoriæ ad pofteritatem
ræ hiftoriam , quid fitadorádum , addiſcere. Nam commendemus. Mulierem illam fanguinis pro
quod legentibus ſcriptura, hocidiotis præſtat pi- Auuio affidatam , quam fan & orum Euangelio- Matth.9.
Pictura.idio
larusn libri . & ura cernentibus, quia in ipfa etiam ignorantes rum teftimonio à ſeruatore noftro morbi reme- Marc.s.
vident quod ſequi debeant, in ipſa legunt qui li dium inueniſſe cognouimus, ex ea ciuitate oriun
teras neſciunt. Vndè & præcipuè gentibus pro le- dam ,illiusiz domum ibi oftendi, & admirabilia
ctione pictura eft . Quod magnoperè à te, qui in- quædam Seruatoris in eam beneficij monumen
ter gentes habitas, attendi debuerat , nė, dum re ta & quafi crophæaad hoc tempusdurarememo
{to zelo incautè fuccenderis , ferocibus animis . rant . Pro foribus enim domus illius æneam mu- Mulier in
Imagines no ſcandalum generares. Frangi verò non debuit, lieris effigicm genibus flexis, & manibus inflàr cuangelio
funt in Eccle: quod non ad adorandum in Ecclefijs, ſed ad in- fupplicantis, in anteriorem partem extenfis, ſu- comendata a
Chriſto , eius
tz ad adorá, ftruendas ſolummodò mentes fuit neſcientium per editum lapidem collocatam : huic eregionè imagini erc .
dum, ſcilicet collocatum . Et quia in locis venerabilibus ſan- viri erectam imaginem, ex eadem materia con- xit.
latriz cultu . corum depingi hiſtorias non fine ratione vetu- Aatam , veſtitu ad talos demiſſo decenter orna
ftas admifit, fi zelum diſcretione condijſſes, fine tam , & manum mulieri porrigentem , ad cuius
dubio & ea quæ intendebas ſalubriter obtinere, & pedes in ipfa baſi peregrinam quandam & inufi
collectum gregem non diſpergere, ſed potiùs di- tatam herbæ ſpeciem enafci: quam quidem , vbi Miraculam .
ſperſum poteras congregare : ve paftorisin te me- adænei veſtitus fimbriam excreuerit, morbiscu
ritum nomen excelleret, non culpa diſperſoris iuſque generis medicandi vim & facultatem ha
incumberet . bere . Hanc ftatuam , effigiem Ieſu exprimere di
12. ET libro feptimo, indi&tione fecunda, epi- cunt: quam ad noftram vſque çtatem manentem , Euſebius ef
ftola quinquagefimatertia ad Secundinum : Ima- ipfi ad eam ciuitatem profccti, oculis cerncba- imaginem
oculis con
diaco- mus. Nec planèmirum ,eos,quiex gentilibus pro
gines quas tibi dirigendas per Dulcidum diaco fpexit.
Imagines num rogafti,mifimus. Vndè valdè nobis tua po- gnati, à Seruatore dum inter homines viuebat,
deuotionem
excitant. ftulatio placuit, quia illum toto corde, tota in- beneficijs affećti fuiſſent, iſta effeciſſe, cùm & nos
tentione diligis,cuius imaginem præoculis habe- Petri & Pauli Apoftolorum , & Chriſti etiain ipfi- Imagines Pe
redefideras. Abre non facimus, fì per vifibilia in- us , imagines in picturis colorum varietate ex- tri & Pauli.
preſſas,
 i
IMAGINIBV S.
preſſas, conſeruatásque aſpeximus.
16. SÓZOMENVS hiftoriæ Ecclefiafticæ li-
bro quinto,capite vigeſimo: Illud porrò dicetur
àme, quod etiam regñante Iuliano accidit : quod
quidem , vt Chrifti potentiam planè indicat, ità
iram diuinam aduersùs Imperatorem accenſam
Julianus apº euidenter oftendit. Cùm certior factus eſſet Cæfa-
illam Chrifti reç Philippi(eft ea quidem vrbs Phæniciæ, quam
deturbauit. Paneadem vocant) præclaram effe Chrifti ftatu-
am, quam mulier qux fanguinis profluuio labo-
L rabat,cùm eſſet morbo liberata, ibi collocauerat:
eam deturbauit, ſuam in eius loco pofuit. Quo
Apoftatç ima
gode calo fa& o, ignis violentus de cælo delapſus, ftatuamil-
tacta cft. lam circiter pe&tus perſecuit, caputæ vnà cum col-
lo in terram deiecit,atque in faciem humi ea in
parte defixit, quæ fuerat à pectore diuulfa.Ex quo
quidem tempore ad hodiernum diem atra tan-
quàm fulminis ictu ambufta manet. Id temporis
igitur Gentilesftatuam Chrifti tanta cum violen-
Fragmenta tia trahebant,vteam confringerent. atChriftiani
Chrifti in Ec. pofteà eiusfragmenta cùm collegiſſent, in Eccle-
clefia cufto- fia pofuerunt,vbietiam adhuc cuftoditur.Ex bafi
dita.
Euſebius vt ſupra quam hęc ſtatua locata erat,herba quędam,
fuprà. vei narrat Euſebius,quæ morbis cuiuſque generis
mederi ſolet, enaſcebatur: quæ quidem cuius ge
neris eſſet, nemo noftrorum medicorum , qui vel
fcientia valebant medendi, vel experiétia, omni-
nò nouit.
17. NICEPHORVS Calliftus libro ſecundo
hiſtoriæ Ecclefiafticæ, capite feptimo : Poftquàm
Augarus ſcripto ſuo perſuadere Chrifto quod vo-
luiſſet (vt ſcilicet ad feveniret, ipſumą; quo iam-
ndit dudùm affligebatur, inuecerato morbo liberaret)
non potuit,defperato Ieſu ,propter reſponſum ac-
oré.
ceptum , aduentu, quid caperet confilij incertus,
Huius ima. eo tamen quo in Chriftum tenebatur defiderio,
ginis Edel- perculfus, pictorem eximium ad eum mifit, eią
meminit Da.vt diligenter & accuratè faciem eiusin pictura ef.
mafcenus. “ fingeret, imaginémque pro defiderato illo fibi
adferret, imperauit. Et ille quidem venit, at-
que in loco ſublimiore ftans, pingere Chrifti
vultum, vt decebat, conabatur. Quum verò ce-
ptum opus non ſuccederet,(diuinus quippe fplen-
dor & gratia in vultu eius coruſcans, impedi-
mento erat) re ea cognita Saluator textum line-
um perit , in eóque priùs loto faciem ſuam ex
Alijeủ Aba. primit, & ad * Augarum mittit. Dicitur quoquè
garun,alij
Abgarú no Perſarum rex, manu ingenióque promptum pi-
miant. &orem mififfe, & per hunc feruenti fidei deſides
rio , fimul & ipfius Chrifti, & quę eum diuino mo-
do genuit ,matris,quàm celerrimè imaginem de- in quibus do &tiſſimèconfutat argumenta Icono oppugnat.
pictam accepiſſe. Atque hæc quidem ex tabulari-
js & archiuis ciuitatis Edellæ, quæ tum regia ad- & cultu ſanctarum imaginum propugnat ac de
miniftrabatur poteftate, ſunt deſumpta . Fue- fendit,multisetiam antiquorum Patrú teſtimo
rant enim in publica librorum monumenta re- nijs,& hiſtoriarum exemplisadductis, quæ nimis
lata. Et libri de Augari rebus conſcripti hæc quo- longum foret aſſcribere.
què complectebantur, ex Syrorum lingua trans 24. EXODI vigefimoquinto : Duos quoque
lata.
18. E T eiuſdem libri capite quadragefimoter- parte oraculi. Cherub vnus fit in latere vno, & al- menti.
Lucas primo tio : Fertur Lucas quoque primus Chrifti, & quæ
pinxit ima:
gines Chri. eum ità vt Deum decebat genuit, matris, atque
iti, B.Virgi. item principum Apoftolorum effigiem pingendi
nis,& princi. arte adumbrâffe, vndè in omnem deindè habita-
pum Apofto- bilem orbem tam venerádum & preciofum opus
lorum
. eft illatum .
19. IDEM libro ſexto ,capite decimoſexto:San-
Imagines etorum Apoftolorum Petri & Pauli,ipfiuso adeò
Chrifti,B.Ma Chrifti, & quæ eum ſupra naturæ captum mirifi-
riz, Petri & cè genuit virginis matris, coloribus adumbratas
Luca depi imagines plurimas ad hunc vſque diem conſerua-
( ta . tas eſſe nouimus. Ac Lucas quidé Apoſtolus ipſas
accuratè, opus id exorſus,manibusſuis depinxit:
deindè verò ex veteribusalij quoque viri, pro eo
atquè par erat, veluti ſeruatores ſuos in ſignis &
picturis ſeruantes,idem fecêre .
20. NICETAS Choniates libro quinto de re
busgeftis Manuelis Comneni Imperatoris: Pan-
.
Q.IX 109
nonijs ſuperatis, Imperator tanta victoria lætus .
& exultans, Deo gratijs actis, ftatìm rei benègeſtæ
nuncios in vrbem mittit : acpoft dies aliquot &
ipſe. Conftantinopolim ingreſſus, triumphum
ducit ab Orientali porta , quæ ad arcem patet,
eum ob inſigné & incruentam vi& oriam quàm
ſplendidiſſimè & magnificentiflimè adornat. Ex
panſæ ſunt omnes purpurex & auratæ veftes : &
ciues alij aliundè ad pompam illam confuentes
inſtàr torrentis ex monte decurrentis,fora ædes,
templa , officinas, & loca omnia vrbis ampliffi
me deſeruerunt. Sunt & capriui in triumpho du
&i . Platea illa vtrinquè ſuggeſta habuit ad binas
& ternas contignationes educta , tecta quoque
omnia ſpectatoribus referta fuerunt. Imperato
rem quadrigæ argenteæ auratæ cum equis niue
candidioribus præcedebant : quibus impofita ImagoB.vir.
erat imago inuiètæ adiutricis & infuperabilis co- ginis inuictz
militonis matris Dei . Eum currum Imperatoris adiutricis,in
propinqui atque amici, ſenatus, viri magiftrati- phali confi.
bus & dignitatibus inſignes, ponè fequebantur. futa.
Deindè ipfe Imperator prodijt equo feroci infi
dens, vir inclytus & maximus, ornamentis illu
ftribus inſignís.
21 . IDEM deImperio Ioannis Comneni : Illud
infignem eius pietatem teftatur : Cùm Romanæ Imperatot
phalanges vrgentibus hoftibus, & audaciùs fe in- ante imagine
ferentibus laborarent, imaginem Dei genitricis Chrymas fun.
cum gemitu & miferabilibus geftibusintuens, la- ditnon feu
chrymas bellicis ſudoribus calidiores fundebat, Arà.
neque id fruftrà. Statìm enim cælefti robore ar
matus, Scythicam aciem profligat : quemadmo
dùm olim Moyſes extenſione manuum Amale- Exod.17.
chiticas turmas diſlipauit.
22. IONAS Aurelianenfis epifçopus,fcripfitli
bros tres imperante Ludouico, de culta imagi- Claudius
num aduersùs Claudiū Taurinenfem epiſcopum , Taurinenfis
difcipulū Felicis epiſcopiVrgelitanenfis, in Con- iconoclaſta
cilio Francofordienfi, fub Adriano primo & Ca- relianendi
rolo Magno celebrato, damnati: qui non folùm confutatur.
picturas ſanctarum rerum geftarum ,(vtipfe Ionas
ait in principio libriprimi ) verùm etiam cruces
materiales, quibus ob honoré & recordationem
redemptionis ſuæ ſancta conſueuit vti Ecclefia, a
cunctis parochiæ fuæ bafilicis dicitur deleuiffe,
euertiffe, & penitùs abdicâffe.
23. DAMASCENVS ſcripfit orationes fiue
libros tres aduersùs eos, qui ſanctas imagines tra
ducunt & criminantur, præcipue verò aduersùs Damafcenus
Imperatorem Leonem Ifaurum Iconomachum : Imperatore
Iconoclaſti
claftarum ,&veterem Ecclefiç traditionem de vſu
Cherubim aureos & productiles facies ex vtraque Imagines ve
teris tefta
ter in altero.Vtrunque latus propitiatorijtegant,
expandentes alas & operientesoraculum , reſpici
antas fe mutuò verfis vultibus in propitiatorium ,
quo operienda eft arca, in qua pones teftimoni
um quod dabo tibi . Indè præcipiam & loquar ad
te fupra propitiatorium , ac de medio duorum
Cherubim , quierunt ſuper arcam teftimonij,cun
cta quæ mandabo per te filijs Ifraël.
25. RVRSVM capite trigefimoſeptimo: Duos
etiam Cherubim ex auro ductili, quos poſuit ex
vtraque parte propitiatorij, Cherub vnú in fum
mitate vnius partis, & Cherub alterum in ſum
mitate partisalterius : duos Cherubim in ſingulis
ſummitatibus propitiatorij, extendentes alas, &
tegentes propitiatorium , feq; mutuò & illud re
ſpicientes.
20. NVMERORVM feptimo: Cum'a ingre
dereturMoyfestabernaculum fæderis, vt conſu
K leret
 110 Q. IX . DE SANCIOR VM
leret oraculum , audiebat vocem loquentis ad fe actionem quoquo modo eos admiferit,fiquidem
de propitiatorio , quod erat ſuper arcam tefti- clericus fuerit, proprio gradu periclitetur : fi lai
monij inter duos Cherubim , vndè & loqueba- cus,communione priuerur.
tur ei , 3. NICEPHORVS libro decimoſexto hiſto
27. ET capite vigefimoprimo: Orauit Moyſes riæ Ecclefiafticæ , capite vigefimoſeptimo: Xena
pro populo, & locutus eft Dominus ad eum :Facias quidam erat (Philoxenum Græca lingua re
ſerpentem æneum , & pone eum pro figno. qui été vocet ) genere Perſa, & fortuna feruus, perido
percuſſus aſpexerit eum, viuet. Fecit ergò Moy- neus ſatanæ minifter. qui ſub Calandionis Epi
ſes ſerpentem æneum , & poſuit eum pro figno. ſcopatu, quum ab hero ſuo profugiſſet, ad Eccleti
Quem cùm percuſli aſpicerent,ſanabantur. am Dei acceſlit, clericum fe effe affirmans, quum
28. TERTII Regum ſexto : Et fecit in oraculo quidem nondúm diuino regenerationis lauacro
duos Cherubim de lignis oliuarum , decem cubi- initiatus effet. Calandion vbì hominem eum , &
torum altitudinis. Quinque cubitorum ala Che- latentem in eo maleuolentiam ex fignis & con
rub vna, & quinque cubitorum ala Cherub alte- iecturis quibuſdam cognouit , ab Ecclefia eum
ra : id eft, decem cubitos habentes à fummitate proſcripfit. Vbì verò Calandioni Petrus Cna
alæ vnius vfque ad alæ alterius fummitatem . De- pheus ſucceſſic, Xenaiam ille non ſolùm recepit :
cem quoque cubitorum erat Cherub ſecundus : verumetiam nondum baptiſmo initiatum , vici
in menfura pari , & opus vnum crat in duobus nę Hierapolis Epiſcopum creauit,& Philoxenum
Cherubim ,id eft, altitudinem habebatvnus Che- nominauit. Et Petrus vbi tandem fe epiſcopatum
rub decemcubitorum ,& fimiliter Cherub ſecun- viro nondùm baptizato mandaffe intellexit, di
dus . Pofuitque Cherubim in medio templi inte- xiffe fertur,fufficere ei pro baptiſmo conſecratio
rioris : extendebant autem alas ſuas Cherubim , nem . Xenaias ifte primus ( ò audacem animam , & Prophanus
Xenaias prie
& tangebat ala vna parietem , & ala Cherub ſe- os impudens ) vocem illam euomuit : Chriſti & mus lingui
cunditangebatparietem alterum : alæ autem al- eorum qui illi placuêre, imagines venerandas laxauit cóta
teræ inmedia parte templi ſe inuicem continge- non eſſe. Itaque impietatis iftud mancipium ma- imagines
fancias.
bant. Texit quoque Cherubim auro . Et omnes gno cum tumultu multis fibi ex prima Syrorum
parietes templi per circuitum ſculpfit varijs cæla- gente aſcitis, & non exigua ex Cynegetico fiue Ve
turis & torno : & fecit in eis Cherubim ,& palmas, natico monafterio multitudine aſſumpta, vnà
& picturasvarias,quafi prominentes de pariete & cum innata fibi improbitate, in vrbem peruenit:
egredientes. Sed & pauimentum domús texitau- & Flauiano vim maximam intentauit ,vt Chalce
ro intrinſecùs & extrinfecùs.Evin ingreſſu oracu- donenſem fynodum & Leonis tomum ille ana
li fecit duo oftiola de lignis oliuarum, poftesque themate damnaret.
angulorum quinque. Ecduo oftia de lignis oliua- 4. GREGORIVS libro nono epiſtolarum ,
rum , & fculplit in eis pi&turam Cherubim , & pal- epiſtola nona ad Serenum Maſlilienfem epiſco
marum ſpecies, & anaglypha valdè prominentia, pum ,vt ſuprà in hac quæftione,B.teſtimonio yn
& texit ea auro : & operuit tam Cherubim , quàm decimo.
palmas & cætera auro . Fecitque in introitu tem- s. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vi
pli portes de lignis oliuarum quadrangulatos,& gefimaquinta, in decreto de Inuocatione, venera
duo oftia de lignis abiegnis altrinſecùs : & vtrun- tione & reliquijsSanctorum & facris imaginibus:
que oftium duplex erat, & feipfum tenens aperie- Doceant imagines Chriſti, Deiparæ virginis, & Imagines
batur. Et ſculplit Cherubim , & palmas, & cælatu- aliorum ſanctorum ,in templis præſertimhaben- nedz,& quo
ras valdè eminentes: operuitque omnia laminis das & retinendas, eisque debitum honorem & modo aut
aurcie . venerationem impertiendam : non quòd creda- quo fine ho .
norandæ .
1.C SECVNDA Synodus Nicena, a &tione ſe- tur ineſſealiqua in ijs diuinitas vel virtus,propter
Fides Apofto prima, in definitione : Sancta Synodus exclama- quam fint colendæ : vel quòd ab eis fit aliquid po
thodoxorū . uit : Hæc eſt fides Apoftolorum , hæc eſt fides pa- tendum , vel quòd fiducia in imaginibus fit figen
trum , hæc eſt fides Orthodoxorum , hæc fides or- da , velutì olim fiebat à gentibus, quæ in idolis Perimagines
Anathemate bem terrarum confirmauit. Credentes 'in vnuin fpem ſuam collocabant : ſed quoniam honos, qui mur,& corā
feriuntur à
Deum , in Trinitate laudatum , venerandas ima- eis exhibetur, refertur ad prototypa, quæ illæ re- quibus pro
do omnes gines amplexamur. Qui ſecas agunt, anathemate præſentant : ità ve per imagines quas oſculamur, Chmihiurados
Iconomachi, percelluntor. Qui fic non ſentiunt, ab Ecclefia de- & coram quibus caput aperimus & procumbi- ramus ,& să
& corü falſa pelluntor. Nos antiquæ Ecclefiæ legislationi infi- mus, Chriſtum adoremus, & Sanctos, quorum il-
doctrina. ctos venera
Itimus, nos decreta Patrum cuftodimus,nos adij- læ fimilitudinem gerunt, veneremur. Id quod mur.
Eadem ana-
themata eria cientes aliquid aut auferentes Ecclefiæ anathema- Conciliorum , præfertim verò fecundæ Nicenx Nicena 2.
fynodus.
in fine actio . tizamus . Nos venerandas imagines ſuſcipimus. ſynodi decretis contra imaginum oppugnatores
Dis 4.& 5.p . Nos, qui fecùs faxint, anathemate percellimus. eft fancitum . Illud verò diligenter doceant Epi- Piaz hiſtorię
facix quid
lata àſynodo Quicunqz ſententias ſacrę ſcripturæ de idolis,con- ſcopi, per hiſtoriasmyfteriorum noftræ redem vtilitatis ad.
fuêre.
tra venerandas imagines adducút,anathema.Qui prionis,picturis vel alijs fimilitudinibus expref- ferant.
Anathema
ijs qui ſcri. venerandas imagines idola appellant, anathe- las, erudiri & confirmari populum in articulis fi
pturas de ma . Qui dicüt, quòd imagines Chriſtianivt deos dei commemorandis, & aßiduè recolendis : tum
idolis,con- adorent, anathema. Qui ſcientes communicant verò ex omnibus facris imaginibus magnum fru
tra imagines cum illis, qui contra venerandas imagines ſenti- ctum percipi, non ſolùm quia admonetur popu
cas idola ap. unt, aut eas dehoneftant,anathema. Qui audent lus beneficiorum & munerum , quæ à Chrifto fibi
pellanr. Eccleſiam Catholicam dicere idola aliquando collata ſunt: fed etiam quia Dei per Sanctosmira
ſuſcepiſſe, anathema . cula, & falutaria exempla oculis fidelium ſubijci 1
2. SYNODVS octaua generalis canone ſepti- untur : vt pro ijs Deo gratias agant,ad Sanctorum
mo : Valdèproficuum eft & venerabilesimagines que imitationem , vitam morésque ſuos compo
pingere,fed & proximos diſciplinas diuinç ac hu- nant: excitenturip ad adorandum ac diligendum
manæ fapientiæ docere. Non autem bonum eft, Deum , & ad pietatem colendam . Si quis autem Anathema
nec omninò proficuum , ab indignis horum ali- his decretis contraria docuerit aut ſenſerit, ana- Iconomachis
quid fieri. Huius rei gratia nequaquàm imagines thema fit.
operari in facris templis, fed neque in quouislo- 6. GENESIS primo: Faciamus hominem ad
co docere anathematizatos ab hac fan &ta & vni- imaginem & fimilitudinem noftram , & præſitpi
* videturle- uerſali fynodo, definimus & promulgamus, * vf ſcibus maris, & c. Et creauit Deus hominem ad
quouſque que à propria ſeductione acmalitia cõuertantur. imaginem & fimilitudinem ſuam , ad imaginem
Quiſquis ergò poft hanc detinitionem ad picturæ Dei creauit illum .
ſanctarum imaginum in Ecclefijs , aut doctrinz 7. AD Philippenſes ſecundo : Qui cùm in for
ma Dei
 1
1

I MÀ GIN Í B V S.
ma Dei eſſet,non rapina arbitratus eſt eſſe ſe equa-
lem Deo , ſed ſemetipſum exinaniuit,formam ſer-
uiaccipiens, in fimilitudinem hominum factus,
& habitu inuentus vt homo .
8. PAVLV S Diaconus de geſtis Longobardo-
Leonis Im- rum libro fexto, capite decimoquarto Hac: tem-
peratoris fu
TOI. peftate Leo Imperator apud Conſtantinopolim
Sanctorum imagines depoſitas incendit. Roma-
no quoquè Pontificiidem facere, fi imperialem
Refent tamé gratiam habere vellet, mandauit. Sed Pontifex
Zonaras cu id facere contemplit. Omnis quoque Rauennen-
Rom .Pontif. fis exercitus & Venetiarum , talibus iuflis yno
fynodico ana animo reftitêre, & nisi eos Pontifex prohibuif-
ehemate ob- ſet, Imperatorem ſuper ſe conſtituere aggreſli
trictum .
fuiffent. Per idem tempus Leo Imperator ad
peiora progreffus eft , ita vt compelleret omnes
Incédiman . Conftantinopoli habitantes tam vi, quàm blan-
datcimpin dimentis, vt deponerentur vbicunquè haberen-
nes Saluato- tur imagines tá Saluatoris noftri, quàm eius fan-
sis
rum &. San & o- &tæ Genitricis, & omnium ſanctorum ,ease in me-
dio vrbis incendio concremarifecit. Etquia ple-
riqué ex populo tale ſcelus fieri prçpediebant,ali-
Martyrio af
1 feati pima: quot ex eis capitetruncati, alijalia parte corporis
ginibus. muletati ſunt. Cuius errori Germanus Patriarcha
non coſentiens,à propria ſede depulfus eft, & eius
loco Anaftafius presbyter ordinatus eft.
9. IDEM libro vlcimo de geftis Romanorum,
in fine eadem ad verbum repetit.
10. IOANNES PatriarchaHieroſolymitanus,
in vita fancti Ioannis Damaſceni: Ingruerant vni
uerſo orbinox horrida atque profundæ tenebræ ,
ità vt obſcurarentur venerabilium imaginum
præclaræ figuræ . Illarum author fuit, non à tri-
uio aliquis ac plebeius, qui in exigua tantùm par-
te orbis,malitiam ſuamdiſſeminaret, ſed vir ille
X.
Q. IX . X. 111
( ve ſic dicam) manu fines orbis complectens, Ro- Crudelitas
mandrum videlicet princeps. Is potentia inflatus , Imperatoris
in imaginum
viſumma nitebatur,vtad vnam venerandasima- cultores.
gines omnes, & locis in omnibus, demoliri pof
let.Et eapropter imaginum cultores partim dila- Plura dehui.
niari faciebat , ficut leo rapiens & rugiens, verè ius Impera .
tam animo quàm corpore leo : partìm in diuer- crudelitate,
farugitu ſuo fugabat,atque adeò læuiebat,vt fide- filiorumque
lium plerique in ſubterraneis ſpeluncis fefe oc- cius Cokan
culerent,exiftimaréntque tutius, leonibusac dra- mi & Leonis
conibus conuenire, quàm cum illo illiúsque fa- Copronymi,
miliaribus habitare. Nonnulli etiam metu per- videapudIo.
territi , vſque in extremos orbis terminos pro- ram ,annaliu
currerunt. Leo enim rugiet, & quis non formida- como3.
bit? Ab ipſo inquam , quaſi à conſpectu colubri
fugiebant. At Ioannes ille non leonina ferita- Damaſceni
libertas &
te,fed gratia nomen ſortitus, ſpiritalique gratia conftantia .
plenus, aduersùs fingularem hunc ſerpentem , vt
itomachari & exardeſtere cæpit, (ità autem fto
machabatur,vt rectè & virtutem , & zelum dixe
ris ftomacharionem ) non ad Sauromatas cum
Thracibus, nequead columnas Herculis cũ Con
ftantinopolitanis profugit, neque ad defertiora
loca ex palatijs tranfijt propter rugitum Leonis.
Sed & cùm verſaretur Damaſci, & cùm monafti
cam in ſolitario Palæſtinæ loco exerceret, ftrenu
us & impauidus aduersùs Leoné pugnabat. Quan-Scripta Da
uis autem ille ftrenuiſſimus meus athleta , tanto maſceni in
defenſionem
locorum interuallo abeſſer à tyranno , libris ta imaginum
men & fermonibus cor illius diffecabat,veluti tri- ſandarum .
cuſpidibus haftis, quas igne fpiritus fanéti fabrica
bat,vitali aqua ſolidás. In eadem hiſtoria refert,
quomodò ipfi Damaſceno per beatam virginem
manus reftituta fit, quam propter imaginum de
fenfionem amiſerat.

Quid nobis præfcribit fecundum præceptum ?

A. PROHIBET abuſum diuini nominis & irreuerentiam , quæ Ecod:23.6.27. 22ch.s.ab

committitur à periuris, blaſphemis, & per Deum , San &tos, vel facra & .c Leuit.14.c Match.s.f

* temerè iurantibus, contra illud : Nolite iurare : ſit' fermo vefter, est b :Toler.canadas
: Matth.s.f lac.s.c
est, non non .

B. Deindè requirit, vt iuxta re &tum linguæ vſum ingentem reue- ralios telesa Padrino
rentiam diuino nomini exhibeamus,iuramenta feruemus, vota Deo s.b Deut.23.d

& Ecclefiæ facta non violemus, deniquè vt verbum “ Dei tra & emus conflito 0:, 4.1
reuerenter.

TESTIMONIA

1. A. EXODI vigefimo : Non aſſumes nomen iniquitate, & non difceder à domo illius plaga.Et
Domini Dei quiin vanum :Nec enim habebit in- fi fruftrauerit,deli & um illius fuper ipſum erit: &
fontem Dominus eū , qui aſſump:erit nomen Do- fidiflimulauerit, delinquit dupliciter : & fiin va
mini Dei fui fruſtrà . cuú iurauerit, non iuftificabitur.Replebitur enim
2. LEVITICI decimonono . Non periurabis retributionedomus illius. Indiſciplinatæ loque
in nomine meo, nec pollues nomen Dei tui. Egolæ non aſſueſcat os tuum : eft enim in illa verbum
Dominus. peccati. Homo affuetus in verbis improperij, in
; 3. ET quinto capite : Sipeccauerit anima,& au- omnibus diebus ſuis non erudietur.
dierit vocem iurantis, teſtisq fueritquòd aut ipſe $, ET capitevigeſimoſeptimo :Loquela multū
vidit , aut confcius eft: nisì indicauerit, portabit iurans, horripilationem capiti ftatuet, & irreue
iniquitatem ſuam.Anima quę iurauerit & protu- rentia ipfius obturatio aurium .
lerit labijsſuis,ve velmalè quid faceret, vel bené, 6.. ZACHARIAE quinto : Ego video volu
& idipfum iuramento autTermone firmauerit, men volans. Et dixit ad me (angelus ſcilicet) :Hec
oblita'p pofteà intellexerit deli&tum fuum , agat eſt maledi& io quæ egreditur ſuper faciem omnis
pænitentiam pro peccato, & offerat de gregibus terræ : quia omnis fur, ficut ibi ſcriptum eft, iudi
agnum fiue capram , orabitque pro ca facerdos & cabitur: & omnis iurans, ex hoc fimiliter iudica
pro peccato eius. bitur , Educam illud , dicit Dominus exercituum :
4. ECCLESIASTICI vigefimotertio : Iura- & veniet ad domum furis & ad domum iurantis
tioni non aſſueſcat os tuun . Multi enim caſus in in nomine meo mendaciter : & commorabitur
illa. Nominatio verò Dai non fit aſlidua in ore in medio domus eius, & conſumet eum , & ligna
tuo, & nominibus ſanctorum non admiſcearis: eius, & lapides eius .
quoniam non eris immunis ab eis. Sicut enim ſer- 7. ITEM capite octauo: Loquimini veritatem
uus interrogatus aſliduè, à liuore non minuitur: vnuſquiſque cum proximo ſuo &c. & iuramen
fic omnis iurans & nominans, in toto à peccato tum mendax nè diligatis. Omnia enim hæc ſunt
non purgabitur. Vir multùm iurans,implebitur quæ odi,dicit Dominus.
K 2 8. LEVI
 112 Q. X.XI. DE 1. PRAECEPTO . DECAL O GI.
8. LEVITICI vigefimoquarto:Educ blafphe- periuramus, creatorem quidem offendimus, fed
mum ( inquit Dominus ad Moyſen) extra caſtra, nos tantummodò maculamus. Cùm verò noxia
& ponantomnes qui audiêrunt, manus ſuas fuper promiſſa complemus : & Dei iuſſa ſuperbe con
caput eius, & lapidet eum populus vniuerſus. Et temnimus, & proximis impia crudelitate noce
ad filios Iſrael loquéris: Homo qui maledixerit mus , & nosipfos crudeliori gladio trucidamus.
Deo ſuo, portabit peccatum fuum : & qui bla- 11. MATTHAEI quinto, vein textu .
fphemauerit nomen Domini , morte moriatur: 12. IACOBI quinto : Ante omnia , fratres mei,
lapidibus opprimet eum omnis multitudo po- nolite iurare,neque per cælum ,neque per terram ,
puli, fiue ille ciuis, fiue peregrinus fuerit. Qui neque aliud quodcunque iuramentum.Sit autem
blaſphemauerit nomen Domini, morce mori- fermo vefter,eft,eft:non, non : vt non ſub iudicio
atur. decidatis.
9. MATTHAEI quinto : Audiftis quia di&tum 1.B. PSALMO trigefimotertio : Benedicam
eft antiquis,Non periurabis:reddes autem Domi- Dominum in omni tempore : ſemper laus eius in
no iuraméta tua . Ego auté dico vobis non iurare ore meo .
omninò, nequeper cælum , quia thronus Dei eft: 2. JEREMIAE quarto : Si reuerteris Iſrael, ait
neque per terram ,quia ſcabellum eft pedum eius : Dominus, ad me conuertere.Et iurabis,Viuit Do
neque per Hieroſolymam , quia ciuitas eſt magni minus, in veritate, & in iudicio, & in iuftitia : &
regis : neque per caput tuum iuraueris, quia non benedicent eum gentes,ipſumás laudabunt.
potes vnum capillum album facere aut nigrum . 3. PSALMO decimoquarto : Domine,quis ha
Šițſermoautem vefter,eft ,eft: non, non: quod au- bitabit in tabernaculo tuo ? Qui iurat proximo
tem his abundantiùs eft , à malo eft. fuo, & non decipit.
10. CONCILIVM Toletanum octauum , ca 4. ET ſeptuagefimoquinto : Vouete & reddite
none ſecundo,multa diſſerit de incautisiuramen- Domino Deo veftro.
tis.Ac inter alia quidem docet, iuramenta reſolui 5. ECCLESIAST AE quinto :Siquid vouifti
Exod.20 . non poffe, quia ſcripcum fit, Non aſſumes nomen Deo , ne moreris reddere . Difplicet enim ei infide
Domini Dei tui in vanum . Cæterùm iuramentalis & ftulta promiſlio. Sed quodcunque vóueris,
illicita ſeruanda non eſſe, ex beati Ambrofijteſti- redde : multoc melius cftnon vouere,quàm poft
lib.1. cap.so. monio,qui libro primo Officiorum huncin mo- votum promiſſa non reddere .
menta an fer dum loquitur : Eft etiam contra officium nõnun. 6. PRIORIS ad Timotheum quinto : Adole
uanda fint,ex quàm ,foluere promiffum , & facramentum cufto- ſcentiores autem viduas deuita. Cảm enim luxu
B. Ambroſij
Sententi a. dire : vt Herodes, qui iurauit, quoniam quicquid riatæ fuerint in Chrifto, nubere volunt : haben
Matth.14. petitura eſſet,daret filig Herodiadis : & necem lo- tes damnationem , quia primam fidem irritam
annis præſtitit,nèpromiſſum denegaret. Nam de fecerunt.
ludic.is , Iephte quid dicam , qui immolauit filiam , quz fin 7. DEVTERONOMII vicefimotertio :Cùm
bivictori primùm occurreras,quô votum imple. votum vóueris Domino Deo tuo, non tardabis
ret, quod fpoponderat, vt quicquid fibi primum reddere: quia requiret illud Dominus Deus tuus:
occurriſſet, offerret Deo ? Meliusfueratnihil tale & fi moratus fueris,reputabitur tibi in peccatum .
promittere,quàm promiſſum ſoluere parricidio. Si nolueris polliceri, abſo peccato eris. Quod au
lib.z.cap.zz. Item in libro tertio :Purum ergò ac fynceru opor- tem ſemel egreſſum eft de labijs tuis, obferuabis,
tet eſſe affectum , vt vnuſquiſque fimplicem fer- & facies ficut promififti Domino Deo tuo,& pro
monem proferat, vas ſuum in fanctitate poflide- pria voluntate & ore tuo locutus es.
at ,nec fratrem circunſcriptione verborum ſedu- 8.. PSALM O quadragefimono : Immola Deo,
cat . Nihil promittat inhoneftum . At fi promiſe- ' ſacrificium laudis, & redde altiſlimo vota tua.Ibi
rit, tolerabilius eft promiſſum non facere, quàm dèm : Peccatori autemdixit Deus, Quarè tu enar ,
facere quod turpe lit. Sæpè plerique conftringunt ras iuftitias meas, & alſumis teftamentum meum
ſe iurifiurandi facramento , & cùm ipfi cognoue- per os tuum ?
rint promittendum non fuiffe,facramenti tamen 9. POSTERIORIS ad Corinthios fecundoz
contemplatione faciunt, quod fpoponderint,Sic- Non fumus ficut plurimi, adulterantes verbum
Matth.14. ut de Herode ſuprà ſcripfimus, quiſaltatricipræ- Dei , ſed ex fynceritate, fed ficut ex Deo, coranı
Mar.6 .
mium turpiter promilit, crudeliter foluit: Tur- Deo in Chriſto loquimur.
peeft, quòd regnum pro faltatione promittitur: . 10. . ET capite quarto : Abdicamus occulta de
crudele, quòd mors prophetæ pro iurifiurandi decoris, non ambulantes in aſtutia,neque adulte
religione datur. Quanto tolerabilius cale fuiſſet rantes verbum Dei, ſed in manifeſtatione verita
periurium facramento ? Et poft pauca de lephte tis, commendantes nofmetipfos ad omnem con
aliâs miſera- diſputans: Mirabilis, inquit,neceffitas,quæ ſolui- ſcientiam hominum coram Deo .
bilis, tur parricidio .Melius eſt non vouere,quàm vo CONCILIVM Tridentinú feffione quar
ludic.ii .
uere id quod fibi is, cui promittitur,nolit exolui . ta, in decreto de aditione & vſu ſacrorum libro
Et poft paululü: Non ſemper igitur promiſſa ſol rum : Pofthæc teneritatem illam reprimere vo- Verba facrz
lonz 3 •
uenda omnia ſunt. Denigipſe Deus, ficut fcriptu- lens fancta fynodis, qua ad profana quæc con- fcripturęnon
licet ad pro
ra indicat , frequenter mutat ſuam ſententiá. Hæc uertuntur & torqueutur verba & fententiæ ſacræ
ExIGdor. lib. ibi ex Ambrofio . Deindè ex Ifidoro : Non eft con- ſcripturę;ad fcurrili ſcilicet,fabulofa ,vana ,adu- phana con
ucrtere.
2. ſencēt. fiue
de ſummo ſeruandum ſacramentum , quod malè & incautè lationes, detractione:, fuperftitiones,impias & di
bono, cap.31. promittitur,velut fi quiſpiã adulteræ perpetuam abolicas incantationes,diuinationes,fortes, libel
Vide Gratia cum ea permanendi fidé polliceatur. Tolerabili- los etiam famoſos : mandat & precipit,ad tollen
nú 22.quæft.
3. & 4 . us eft enim non implere ſacramentum , quàm per- dam huiuſmodi irreuerentiam & contemptum ,
manere in fupri fagitio.Similiter exSynonymis: nè decæterò quiſpiam quomodolibec verba fcri
In malis promiſſis reſcinde fidem , in turpivoto pturæ facræ ad hæc & imilia audeat vſurpare: ve
muta decretum.Quod incautè vouifti,non facias. omnes huius generis homines, temeratores & vi
Impia eft promiſfio, quæ ſcelere adimpletur. Ibi- olatores verbi Dei, iurs & arbitrij pænis per Epi
dèm fic aiunt eadem de re Concilij Patres : Dum ſcopos coerceantur ,

XI .

Quid imperat tertium praeceptum ?

Exod.20.5 31.c Deuts.b A. PostVLAT Sabbatum ſeu diem feftum in Eccleſia, pijs operi

. Vultigitur,vt animustuncadſit curis vacuus , qui ſe libe

46.b Apoc..c Aitor.30.b bus tranſigi
Aug.ad la
rétrans

1
 -
DE III. "PRAECEPTO DECALOGI. Q. XI. 113
të transferat ad cultum interiorem & exteriorem Deo in fide, ſpe, & meri ile care con lorem et

charitate preſtandum . Vult,vt expediti Diuina meditemur beneficia, i dem.com.co

tractemus facra, Oremus & adoremus Deum cùm priuatim , tumpu

blicè cum alijsin * fpiritu & veritatc. a loan. 4.6

B. Prohibet autem diebus feſtis laborare,operibusvacare mechani. Det hele deule

cis, & occupationibus deditum eſſe profanis,nimirùm vt ocio fan &to e de quadre di Gies:

vacemus,adeundo templum ,& audiendo publicum Ecclefiæ facrum ad Galle. Aug.cont. Adi.
temp . Conc.Mogunt.can .
tempore
ſeu Miſſam , & ftatam concionem , quemadmodùm hoc præceptum 36.2.Matif.can ... Agachen.
can.21. & 47.
obferuare pijconfueuerunt.
TESTIMONIA .
1. A. EXODI vigefimo:Memento vt diem fab- Omne opus feruile non facietis in tempore diei
bati fanctifices. Sex diebus operaberis , & facies huius: quia dies propitiationis eft, vt propitietur
omnia opera tua. Septimo autem die Sabbatum vobis DominusDeus vefter: Omnis anima quz
Domini Dei tuieft: Non facies omne opus in eo , afficta non fuerit die hac,peribitdepopulis fuis :
tu ' & filius tuus,& filia tua, & feruus tuus & ancil- & qux operis. quippiá feceris, delebo eam de po
la tua iumétum tuum & aduena quieft intra por- pulo fuo. Nihil ergo operis facietis in eo : legiti
tas tuas. Sex enim diebus fecit Dominus cælum mum fempiternum erit vobis in cun &tis genera
& terram & mare, & omnia quæ in eis funt,& re tionibus, & habitationibus veftris. Sabbatum re
quieuit in die ſeptimo: idcircò benedixit Domi- quietionis eft, & affligetis animas veftras die no
nus dici Sabbati, & fanctificauit eum . no menfis. A quintodecimo die menfis huius ſe- 5.
2. ET capite trigefimoprimo: Videre veSabba- primi,erunt feriętabernaculorum feptem diebus
tum meum cuftodiatis : quia fignum eftinter me Domino. Diesprimus vocabitur celeberrimusát
& vos in generacionibus veftris : vt fciatis quia que ſanctiſfimus : omne opus ſeruile non facietis
ego Dominus, qui ſanctifico vos. Custodite Sab- in eo . Et feptem diebus offeretis holocauſta Do- 6 .
batum meum, fan & um eft enim vobis : qui pole mino. Dies quoque octauus erit celeberrimus at
luerit illud, morte morietur : qui fecerit in eo que fan &tiffimus, & offeretis holocauftum Domi
opus, peribit anima illius de medio populi fui. no:eft enim cæcus atp collecte:omne opus ſeruile
Sex diebus facietis opus : in die feptimo Sabba- non facietis in eo.Hæ ſunt feriæ Domini, quas vo
tum eft, requies ſancta Domino. omnis qui fece- cabitis celeberrimas atquefan & iſlimas: & c.
ritopus in die hac morietur. Cuftodiant filij If 5. HIEREMIAE decimofeptimo: Hæc dicic
rael Sabbatú, & celebrent illud in generationibus Dominus : Cuſtodite animas veſtras, & nolite
fuis.Pa &tum eft ſempiternum inter me & filios If- portare pondera in die Sabbat : nec inferatis per
rael, fignum perpetuum : ſex enim diebus fecit porças Ierufalem . Et nolite eijcere onera de do
Dominus cælum & terram ,& in ſeptimo ab opere mibus veftris in die Sabbati, & omne opus non
ceffauit. facietis: fan &tificate diem Sabbati, ficut præcepi
3. DEVTERONOMII quinto : Obſerua di- patribus veftris .
em Sabbati, vt fanctifices eum ,ficut præcepitcibi 6. ESAIAE quinquagefimoſexto : Quia hec di
Dominus Deus tuus. Sex diebus operaberis, & fa- cit Dominus Eunuchis, Quicuftodierint Sabbata
cies omnia opera tua.Septimus dies Sabbati eft, mea, & elegerint quæ ego volui, & tenuerint fo
id eft, requies Domini Dei tui, Non facies in eo dus meum : dabo eis in domo mea, & in muris
quidquam operis tu & filius tuus & filia,feruus & meis locum , & nomen melius à filijs & filiabus:
aricilla , & bos, & afinus, & omne iumétum tuum , nomen ſempiternum daho cis, quod non peribit.
& peregrinus quief intra portascuas, vt requie- Et filios aduene qui adhærent Domino, vecolane
fcat feruus tulis & ancilla tua, ficut & tu . Memen- eum , & diligantnomen eius, vt fint ei in feruos :
to quòd & ipfe feruieris in Aegypto, & eduxerit omnem cuftodientem Sabbatú, né polluat illud ,
te indeDominus Deus tuus in manu forti & bra & tenentem fædus meum : Adducam eos in mona
chib extento . Idcircò præcepit tibi, ve obſerues tem ſanctum meü, & lætificabo cos in domo ora
diem ſabbati. 4.1 rionismea :holocaufta eorum & victimæ eorum
4. LEVITICI vigefimotertio : Locutusé eſt placebunt mihi fuper altari meo : quia domus
fefta
rum . ludzo . Dominus ad Moyfen , dicens: Loquere filijs Iſra- mea, domusorationis vocabitur cunctispopulis.
el, & dices ad eos: Hæfunt feris Domini, quas vo- 7. APOCALYPSIS primo : Fui in fpiritu in
cabitis ſanctas.Sex diebus facietis.opus: dies ſepci Dominica die.
mus, quia Sabbati requies eſt, vocabitur fanétus: 8. ACTORVM vigefimo:Vna autem Sabbati
ömineopus non faciecis inco : Sabbatum Domini cùm conueniſſemus ad frangendum panem, Pau
eftin cunctis habitationibus veftris. Hæ funtergò lus diſputabat cum eis: & c.
12 : feriz Domini fandtæ , quas celebrare debetis tem- 9. PRIORIS ad Corinthios decimoſexto: De
1. poribus ſuis. Menſe primo , quartadecima die colle& is autem quæ fiunt in ſanctos, ficut ordina
menfisad.veſperum ,phare Domini eft: & quinta- ui Ecclefijs Galatiæ, ita & yosfacite. Per vná Saba
decima menfis huius, folennitas azymorūDomi bati vnuſquiſque veftrùm apud fe ſeponat,recon
ni eft. Numerabitis ab altero die Sabbati in quo dens quod ei beně placuerit, vt non cùm venero,
obraliſtis manipulum primitiarum , feptem he- tunc colle &tæ fiant.
bdomadas plenas, vſque ad alteram diem exple 10. AVGVSTINVS epiftola centefima deci
2. tionis hebdomadæ feptimæ, id eft, quinquagin- manona ad Ianuarium , capite duodecimo :Ideó- Perceptade
ta dies, & fic offeretis facrificium nouum Doc que inter omnia illa decem præcepta ſolum ibi baro quo ad
3. mino ex omnibus habitaculis veftris. Menfe fe quod deSabbato pofitum eft, figuratè obferuan- Chriftianos
ptimo , prima die menſis erit vobis Sabbatum dum przcipitur: quam figuram nos intelligen- pertincat
memoriale clangencibus cubis,& vocabitur ſan- dam ,non etiá per ocium corporale celebrandam ,
&um : Omne opus feruile non facietis in eo , & * fufcepimus.Cùm enim Sabbato fignificeturfpi- * al. ſuſpice
4. Offeretis holocauftum Domino.Decimo diemen ritalis requies, de qua dictum eſt in Pſalmo:Vack Plal.as.
his huius'ſeptimi dies expiationum erit celeber- te & videte, quoniá ego fum Deus ; & qudvocan
timus, & vocabitur fánaus:'afAigerist animas cur homines ab ipſo Domino, dicente: Venite ad Matthelle.
veftras in eo, & offeretis holocauſtum Domino . me omnes,quilaboratis & oneratieftis, & ego vos
K 3 reficiam :
 114 Q. XI. DE III. PRAECEPTO DECALOGI.
reficiam :tollite iugum meum ſuper vos,& diſcice eft,& dies clarus,in quo viſa eſt prima lux. In quo Gen.t.
à me,quia mitis fum & humilis corde, & inuenie- tranſgrefli funt filij Ifrael mare rubrum ficcis pe- Exod.14.
tis requiem animabus veftris : cætera tamen ibi dibus, & in quo pluie manna filijs Ifrael in deler- Exod. 16 .
præcepta propriè ficut præcepta funt, fine vlla fi- . to , & quo Dominus baptizatus eft in lordane. Matth . ).
Exod . 20 . gurata fignificatione obſeruamus. Nam & idola Quo vinum de aqua in Cana Galilææ factum eſt, loan.2.
Deur.se
non colere manifeftè didicimus, & non accipere quo benedixit Dominus quinque panes, quibus March 14 .
in vanum nomen Domini Dei noftri, & honorare , fatiauit quing millia hominum . In quo reſurre
patrem & matrem , & non mochari,non occide- xit Dominus à morte, quo intrauit Dominus in loan.2o.
re, non furari, non falſum teftimonium dicere, domos člauſas, vbi erát diſcipuli congregati pro
non concupiſcere vxorem proximi,non concupi- pter mecum Iudçorum :in quo fpiritus ſanctus de Actor.me
ſcere vllam rem proximi,nonfiguratè aliud præ- fcendit in Apoftolos, & in quo ſperamus Domi
tendunt, & myfticè aliud ſignificant;ſed ficobſer- num noftrum Iefum Chriftum ad iudicium ven
uantur, vt ſonant.Obferuare tamen diem Sabbaci turum : in quo die omnis creatura reformabitur
non ad'literam iubemur , fecúdùm ocium ab ope- in melius, ve ſol & luna ſeptuplum lumen accipi- Ela.3o.
re corporali ,ficut obſeruant Iudæi: & ipfa eorum ant, & fancti homines vitam æterná propterme
obſeruatio ,quia ità præcepta eft, nisi aliam quan- rita bonæ obedientiæ recipiancà Deo .
dam fpiritalem requiem fignificet, ridenda iudi- 14. LEO Magnusepiftola octogefimaprimaad
catur. Vndè non inconuenienter intelligimus ad Diofcorum ,capite primo:Dies reſurrectionis Do- Dominica
dici excel
amorem excitádum , quo ad requiem rendimus, minicæ tantis diuinarum difpofitionum myito lentia ,
valere omnia quæ figuratè in fcripturis dicuntur, rijs eft conſecrata, vt quicquid eft à Domino infi
quandoquidem id folùm in decalogo figuracé gnius conftitutum ,in huiusdiei dignitate fit ge
præcipitur, vbi requies commendatur , quæ vbi- ftum . In hac mundus fumpfit exordium : in hac Gea.b
que amatur, ſed in ſolo Deo certa & Caneta in- per reſurrectionem Chrifti & mors interitum , &
uenitur. vita accepit initium . In hac Apoftoli à Domino Marc.16.
DEINDE capite decimotertio : Dies tamen prædicandi omnibus gentibus Euangelij cubam Matth .28.
Dies Domi. Dominicus nó ludzis, fed Chriftianis reſurrecti- fumunt, & inferendum vniuerſo mundo ſacra
nicus in locú one Dominideclaratus eft, & ex illo habere cæpit mentú regenerationis accipiunt. In hac ( ficut bea
celfit apud feſtiuitatem ſuam . Animz quippe omnium fan- cus loannes Euangelifta celtatur) congregatis in loan.20.
Chriftianos. eorum ante reſurrectionem corporis ſunt qui- vnum diſcipulis, ianuis claufis, quum ad cos Do,
dem in requie ,ſed in ea non ſunt actione, qua cor- minus incroijſſet, inſuffauit, & dixit : Accipite
pora recepta vegetantur. Talem quippe actionem · Spiritum fan & um : quorum remiſericis peccata,
ſignificat dies octauus, qui & primus ; quia no au- remittuntur eis : & quorum detinueritis, detenca
fere illam requiem ,fed glorificat.Non enim redit erunt. In hac denique promiſſus à Domino Apo. 1020: 24.. & .
cum corporedifficultasex corpore, quia nec cor- ftolis Spiritus ſanctus aduenit.
Cor.15 . ruptio. Oportet enim corruptibile hoc indui in- 15. IOANNIS quarto :Sed yenithora, & nunc
corruptionem, & mortale hoc indui immortali- eft, quando veri adoratores adorabunt Patrem in
tatem . Quapropter ante reſurrectionem Domi- Spiritu & veritate. Nam & Pater tales quærit, qui
' ni, quanuis fanctos Patres plenos fpiritu prophe adorent eum. Spiritus eft Deus, & eos qui adorant
tico octaux facramentum nequaquam lateret, eum , in ſpiritu & veritate oportetadorare.
quo fignificatur reſurrectio :nam & pro octaua 1. B. DEVTERONOMII quinto : Obſerua
Pſalmus inſcribitur, & octauo die circuncide- diem Sabbati,& c.veſupraghac quzſtione, Accedi
bantur infantes, & in Eccleſiaſte ad duorum te monio tertio .
Eccles 11. ftamentorum fignificationem dicitur: Da illis fe- 2. NVMEROR V M decimoquinto : Fa&um
ptem , & illis octo. referuatum eft tamen & occul- eft autem ,cùm eſſent filij Ifraelin ſolitudine, & in ,
tatum , & folum celebrandū ſabbatum tradicum ueniſſent hominem colligentem ligna in die Sabe
eft, quia erat anteà requies mortuorum : reſurre- bati, obtulerunteum Moyli & Aaron & vniuerſa
&tio autem nullius erar, donèc veniret Chriſtus, multitudini. Qui recluferút eum in carcerem ,ne.
Rom.6 .
qui reſurgens ex mortuis, iam non moreretur, & ſciétes quid fuper eo facere deberent. Dixitg Do,
mors illivltrà non dominaretur. Sed poftquàm minus ad Moyfen :Morte moriatur homoifte.ob:
facta eft talis reſurrectio in corpore Dominico, vt ruat eum lapidibus omnis turba extra caftra ,
præiret in capite Ecclefiæ, quod corpus Ecclefis Cúmque eduxiſſent eum foras, obruerung eum
fperaret in fine, iam etiam dies Dominicus, id eſt, lapidibus, & mortuus eft ficut præceperat Domi,
octauus, qui & primus, inciperet celebrari, ipfa nus.
etiam caufa intelligitur, curad obferuandum Pa- 3. LEVITICI vigefimotertio :vt fuprà , haç
fcha, vbìagnum occidere & comedere iubentur, quzſtione, A.teftimonio quarto.
cùm manifeftiſlimèpaflionem Domini prztigua 4. IGNATIVS in epiftola ad Philippenſes;
ret, non eis ità præceptum eft, vt attenderent oc- Dies feftos nolite inhonorare,
currere Sabbatum , & cum menſe nouorum & ter: S: LEO Magnus ſermone tertio de Quadrage
tiam lunæ hebdomadam concurrere, vt eundem ſima:Sirationabile & quodammodò religiofum Diebus felis
quoquè diem Dominus potiùs ſua paſſione figna- videtur,per diem feftum in veſtitu nitidiore pro- ficut ornatus
ret,qui etiam Dominicum ,id eft, o & auum , qui & dire, & habitu corporis hilaritatem mentis often corpora & té.
primus eft,declaraturus aduenerat, dere,fi ipfam quoquéorationis domum propen - mi ſuis or
12. ITEM epiſtola centefima decimao & aua ad fiore tunc cura & ampliore cultu,quantùm poffu - camentisexe
Anniuerfatię lanuarium , capiteprimo : Illa quæ nonfcripta, mus,adornamus:nónne dignü eft, vtanima Chris avitijs puta
ſolennitates red tradita cußodimus, quæ quidem toto terra- Aiana, quæ verum viuumo Dei templum eft;(pea ganda.
ab Apoftolis rum orbe obſeruantur, dantur intelligi, vel ab ciem ſuam prudenter exornet, & redemptionis
inftitutæ,vel ipfis Apoftolis, vel plenarijs concilijs , quorum fuæ celebratura facramentum , omni circunfpe &ti
à plenarijs eſt in Ecclefia faluberrima authoritas, commen one præcaueat, nè vlla ea macula iniquitatis ob
Concilijs.
data atque ftatuta retineri, ficuti quòd Domini fufcet, autduplicis cordis ruga dedecoree? Nam
pallio & reſurrectio, & afcenfio in cælum, & ad- quid prodeft honeftatis formam præferens culs
uentus de cælo Spiritus fancti , anniuerfaria fo- tusexcerior, fiinteriora hominis aliquorum for
lennitate celebrantur, & fiquid aliud tale occur- deant contaminatione vitiorum ? Omnia igicur,
rerit quod ſeruatur ab vniuerſa , quacunquè fe que animi puritatem & fpeculú mentis obnubia
diffundit, Ecclefia . lant, abftergenda ſedulò, & quada elimationera .
nicinomie 13. IDEM fermone centefimo quinquagefimo- denda funt. Scrutecur quifq; conſcientiam ſuam ,
quarto de tempore : Venerabilis eft hic dies, qui ſeqs ante fe ftatuat proprijcéſura iudicij & c. Vnde
mendatio . Dominicus dies, & dies primus atque pertectus quia dum mortali carne cirsiidamur,non definic
nobis
 DE PR AECEPTIS
Ad feftü Pa: nobis antiquus hoftis laqueos peccati vbiquè pre-.
(cha celebri.
dum quadra tendere, & tunc maximeaduersùs Chrifti mem-
gefimali iciu. bra ſæuire, quando ab eis funt celebranda facrati-
nio præpara- ora myfteria, meritò doctrina ſpiritus fancti hac
murex do . eruditione imbuit populum Chriſtianum , vt ad
Spiri.
tus ſancti
& rina. Paſchale feſtum quadraginta dierum continen-
tia fe præparet.
GRÉGORIVS libro vndecimo epiftola-
Die Domini- rum ,epiftola tertia ad Romanos ciues :Dominico
coquid agen . die à labore terreno ceſſandum eſt, atque omni-
modò orationibus infiftendum , vt fi quid negli-
gentiæ per ſex dies agitur,per diem reſurrectionis
Dominicæ precibus expiecur.
7. HIERONYMVS in caput quartum ad Ga-
An Paulus latas: Dicat aliquis: Si dies obſeruare non licet, &
quofuis dies menfes, & tempora, & annos, nos quoque fimile
obſeruarià crimen incurrimus, quartam fabbati obferuan-
Chrißianis. tes, & parafceuen , & diem Dominicam , & ieiuni-
um Quadrageſimæ, & Paſchæ feftiuitatem , & Pen-
tecoftes lætitiam , & pro varietateregionū, diuer-
ſa in honore martyrum tempora conftituta: Ad
quod qui fimpliciter reſpondebit,dicer,Non eof
Tudaica feſta dem Iudaicę obſeruationis dies eſſe, quos noftros.
tur à Chrifti Nos enim nő azymorum paſcha celebramus, fed
anis. reſurrectionis & crucis.Necfeptem ,iuxta morem
Iſrael,numeramus hebdomadas in Pentecofte ;
. fed Spiritusſan & i veneramur aduentum.Et nè in-
Cur dies fefti ordinata congregatio populi fidem minueret in
inftitutifint. Chriſto, proptereà dies aliqui conftituti ſunt, vt
in vnum omnespariter veniremus.
8. AVGVSTINVS in libro contra Adiman-
tum Manichæi diſcipulum , capite decimoſexto :
Solennitates Nos quoquè & Dominicum diem & Paſcha fo-
Chriftianoră lenniter celebramus, & quaslibet alias Chriſtia-
nas dierum feftiuitates.Sed quia intelligimus quò
pertineant, non tempora obſeruamus,fed quæ il-
lis fignificantur temporibus.
9. IDEM fermone ducentefimo quinquagefi-
moprimo de tempore: Sciendum eft, fratres cha-
Curà terre . ciflimi, quòd ideò à fan & is patribusnoftris con-
nis negocijs ftitutum eftChriftianis & mandatum , vt in folen-
tiatur,diebus nitatibus Sanétorú & maximèin Dominicis die-
feftis & Do. bus, ocium haberent, & à terreno negociovacarét,
minicis.
vtparaciores & prodptiores eſſenc ad diuinum
cultum , cùm non haberent, quod eos indè retar-
daret incommodum , relinquerencís eo tempore
terrenam ſolicitudinem , quô faciliùspoffent Dei
intendere voluntaré. Inde ipſeDominus per pro-
Pfal.43 phecam dicio; Vacate & videte,quoniam ego fum
Deus. Athi qui diuerfis curis at negocijs implica
ri, hanc fententiam Dei fpernunt, & diuinæ con-
templationi vacare nolūt, timeo quòd in futuro
judicio illis ianuá Dominipulſantibüsara aperi:
Luc.io. ripofcentibus, Dominusrefpondeat, Amen dico
vobis, neſcio vos. Difcedited me omnes qui ope-
XII.
:: 7755 ..: 77C
Qué fumma est horum trium præceptorum ?
A. Haec tria priora quidem præcepta ,quæ ſunt primæ tabulæ,noseò in- 1 Aug.quef .
ſtituunt,vt verum Deo cultum pręftemus, interiorem ſcilicet & exteriorem concione
corde, orc, & opere, priuatim & publicè.
B. Reliquafeptem , quæporrò fequuntur,præcepta ſecundæ tabulæ dicun
țur, in hocaddita ,vt noftrum ergaproximumofficium explicent.
TESTIMONI A.
1.A AVGVSTINVS, quæſtione ſeptuagefi- facies tibiidolum : & cætera : vbi figmenta colen
Quot hint pri- maprima ſuper Exodum : Quæritur, decem prae-
præcepta, & cepta legis quemadmodùm diuidéda fint:vtrùm
quor fecúdæ. quatuor fint vfque ad præceptum de Sabbato,
quae ad ipfum Deum pertinent : ſex autem reli-
qua,quorum primum eft,Honora patrem & ma-
trem , quæ ad hominem pertinent : an potiùs illa
tria fint, & ifta feptem . Qui enim dicuntilla qua-
cuor eſſé, ſeparant quod dictum eſt ; Non erunc
tibi dijalij præter me: vt aliud præceptū fit,Non
DECALOGI. Q. X I. XII. 119
ramini iniquitaté. Etqui modò Deú quærere ne
gligunt, ab ipfo tunc refpuuntur. Idcirco fratres
inei, non fit vobis moleftű, in Dominicis diebus
& in Natalitijs Sanctorum , diuino ftudere cultui.
Dominicâ ergo diem Apoftoli & Apoftolici viri Cur dies Do.
ideò religiofa folennitate habendum fanxerunt, minicus ex
quia in eodé redemptor nofterà mortuis refurre Apoftolorum
iuftitutione
xit. Quia ideò Dominicus appellatur,vt in eo à celebratur.
terrenis operibus velmūdiillecebris abftinentes, Matth.28:
tantùm diuinis cultibus feruiamus :dantes ſcilicet
diei huic honorem & reuerentiam , propter fpem
reſurrectionis noftre, quam habemus in illa.Nam
ficut ipfe Dominus Iefus Chriftus, & Saluator re
furrexitàmortuis, ita & nos reſurrecturos in non
uiſlimo die fperamus.Appáret autem ,huncetiam Die Domini.
in fcripturis ſanctis effe folenné. Ipfe enim eftpri- co que pareze
mis dies ſeculi, in ipſo formataſunteleméta mun- derint.
di, in ipſo creati ſuntangeli, in ipfo quog a mor- Gen ...
tuis reſurrexit Chriftus, in ipſo de cælis Spiritus Act.z.
fan &tus ſuper Apoftolos deſcendit ,manna in eo- Exod . 16 .
dem in eremo primùm decælo datú eft.His enim
ſpeciebus actalibus indicijs, Dominica dies extat
infignis. Acideò fan & i do & ores Ecclefiæ decreue- Sabbati cele.
runt omnem gloriá ludaici Sabbatiſmi in illam bratio abro .
gata .
trasferre, vt quod ipfi in figura,nos celebraremus
in veritate : quia tunc erit requies noftra vera,
quando reſurrectio fuerit perpetrata, & remune
ratio in anima & corpore fimul perfecta.Obſerue
mus ergò dié Dominică, fratres, & fan &tificemus
illam , ficut antiquis præceptú eft de Sabbato , di
cente Legislatore ; A veſpera vſ ad veſperam ce- Exod.20.
lebrabicis Sabhata veftra .Videamusnèocium no . Leuit.23.
ftrum vanum fit, fed à vefpera dieiSabbati vſæ ad
veſperá diei Dominici, fequeftratià rurali opere;
& ab omni negocio, foli diuino cultui vacemus.
Sic quoq fan &tificamus ritè Sabbatū Domini, di
cente Domino; Omne opus non facietis in eo .Ve
niat ergò ,cuicuno poſſibile fis, ad veſpertiná ato Quibus Au.
nocturnam celebrationem , & oret ibiincóuentu dijs vacanda
in diebus fc ,
Ecclefiępro peccatis ſuis Deum.Qui verò hocnon His.
poſht, ſaltem indomo ſua oret, & non negligat
Deo ſoluere vorú ,ac reddere penſum ſeruitutis.In
die verò nullus fe à facra Miffarum celebratione
ſeparet, negocioſus quis domi remaneat cæteris
ad Ecclefiam pergentibus, neque in venatione ſe
occupet, & diabolico mancipeturofficio, circun
uagando campos & fyluas, clamorem & cachin
num ore exaltans; non gemitum nec orationis
verba ex intimo pectoread Deum proferens.
10. CONCILIVM Moguntinum canone tri
gefimoſexto, 11. SECVNDVM Matiſconenſe
canoneprimo, 12. ETAgathenſe canone vige
finoprimo, 13. ET quadragefimofeptimo: vi
de infra in tractatu de præceptis Eccleliz, quzfti .
one decimaquarta.
& in Pfal.ju.
a
da prohibentur. Vnum autem volunt eſſe,Non
concupiſces vxorem proximi tui: & , Non con
cupifces domum proximi tui,& omnia vfque in
finem.Quiverò illa tria effe dicunt, & ifta feptem
vnum volunt eſſe, quicquid de vno colendo Deo
præcipitur,néaliquid aliud pręter illum pro Deo
colatur. Hæc autem extrema pręcepta in duo di
uiduut, vt aliud fit præceptum , Non concupi
fees vxorem proximi tui : & aliud ,Non concupi
K 4 fres
1
 r

116 Q. XII. XIII. DE PRAECEPTIS DECALOGI.

ſces domum proximi tui,non ſeruum ,non ancil. quod di&tum eft,Nonoccídes:non puttandum eft Quintiprçce
lam , non bouem ,non alinum ,nec omnia quecun- tieri contra hoc præceptum , quando lex occidit, pti explica..
tio .
que illius funt. Decem tamen eſſe prçcepta neutri vel occidi aliquem Deus iubet.Ille enim facit qui
Auguftinus ambigunt, quoniam hoc ſcriptura teftatur. Mihi iubet, quando minifterium negare non licet .
exitimat po. tamen videntur congruentiùs accipi tria illa , & 2. IDEM in Pfalmum trigefimum ſecundum ,
tids tria con, ifta feptem , quoniam Trinitatem videntur illa concione prima: Cùm accendis ſuperiora dona
mętabula,& quæ ad Deum pertinentinfinuarediligentiùs in- Dei, quid tibi contulerit præceptorum , qua do
fecúdz ſeptë tuentibus.Et reuera quod di&ú eft,Non erunt tibi arina cælefti te imbueris, quid tibi deſuper ex il
præccpta . dij alij præter me: hoc ipſum perfe &tiùs explica. lius veritatis fonte præceperit, conuertere & ad :
tur cùm prohibétur colenda figmenta. Concupi. Pſalterium , & pfalle Domino in pſalterio deccm
ſcentia porrò vxoris alienæ , & concupifcentia do- chordarum . Præcepta enim legis decem ſunt. In Deut.s.
mus alienæ, tantùm in peccando differunt: vt illi decem præceptis legis habes pſalterium . Perfecta Dilc &tio Dei
quod di &tum eft, Nóconcupiſces domum proxi- res eft. Habes ibi dilectionem Dei in tribus, & di- tribus prace.
pris explica
mi tui: adiuncta fint &alia, dicente ſcriptura,Neos lectionem proximi in ſeptem.Et vtiquè nôfti Do tur: proximi
agrú eius ,neg ſeruú eius, neqancilla eius,nec bo- mino dicente, quia in his duobus præceptis tota verò, feptein
ué eius,neq3 fubiugales eius, nec omne pecus eius, lex pendet & propheta. Dicit tibi Deus deſuper, March.in
nem quçcuno proximi tui funt.Diſcreuiffe autem quia Dominus Deus tuus, Deus vnus eft. Habes Deut.6.
videturconcupiſcentiam vxoris alienæ, à concu- vnam chordam . Non accipias in vanum nomen Ibidem .
piſcentia cuiuslibet rei alienæ ,quando vtrung fic Domini Dei tui: habes alteram chordam . Obſer
Dcur.i. cæpit,Non concupiſces vxorem proximitui: & , ua diem Sabbati, non carnaliter, non ludaicis
Exod.zo.ſe.
cundùm lxx . Non concupiſces domū proximitui:& huic coe- delicijs, qui ocio abutuntur ad nequitiam . Meli- Minds male
pit cætera adiungere.Non auté cùm dixiſſet, Non ùs enim vtiquè tota die foderent, quam tota die effet in die
concupiſces vxorem proximi tui : huic conexuit faltarent. Sed tu cogitans requiem in Deo tuo, & fefto fodere,
alia,dicens,Nequedomum eius,neqß agrum eius, propter ipſani requiem omnia faciens, abftine quam faltarę
neq ſeruú eius, & c. ſed omninò apparent hæc effe ab opere feruili.Omnis enim qui facit peccatum , loan.s.
coniuncta, quæ in vno præcepco videntur conti- ſeruus eft peccati : & vtinam hominis, & non pec
neri, & diſcreta ab illo ,vbi vxor nominata eft.Il- cati.Hæc tria pertinent ad dilectionem Dei ;cuius
lud aūt vbi dictum eft,Non erunt tibi dijalij præ- cogita vnitatem , veritatem , & voluntatem . Ef
ter me: apparethuius rei diligentiorem execuci enim quædam voluntas in Domino; vbi verum
onem eſſe in ijs quæ ſubiecta ſunt.Quò enim perti- fabbatum ,vera requies. Vndè dicitur, Delectare pral.ss.
net, Non facies tibi idolum , ncq vllum fimula- in Domino, & dabit tibi petitiones cordis tui .
crum :quæcunßin cælo ſunt fursùm ,& quæcung Quis enim fic dele &tat, quàm ille qui fecit omnia
in terra deorsùm, & quæcunq in aqua ſub terra, quæ dele &tát? In his tribuscharitas Dei, in ſeptem
non adorabis ea , neq ſeruies illis :nisi ad id quod alijs charitas proximi, nè facias alij quod pati Tob.q.
di&tum eft, Non erunt tibi dij alij præter me ? Et non vis.Honores patré & matrem : quia viste ho . Matth.7.
Deurs.
Quomodò paulò pòft: In illis duobus præceptis,nó mechan . norari à filijs tuis. Nó mæchaberis: quia nec me
differantfex. di, & non furandi, ipfa opera notata ſunt : in his chari vxorem tuam poftte vis.Non occídes: quia
müm mida verò extremis, ipfa concupiſcentia : quæ tantum & occidi non vis. Non fureris : quia furtum pati
tum à nono differunt,ve aliquando mechecur,qui no concu- non vis. Non falſum teftimonium dicas : quia
& decimo. pifcit vxorem proximi, cùm alia aliqua cauſa illi odifti aduersùm te falſum teftimonium dicen
miſcetur : aliquando auté concupiſcat,nec ei mi- tem.Non concupifcesvxorem proximi tuicquia
ſceatur,pæná timens: & hoc forcaſsè lex oftendere & tuam non visab alio concupiſci. Non concu
voluit, quòd vtraque peccata ſint.Et in fine eiuſs piſces rem aliquam proximitui: quia fi quis tu
Nomine fur . dem quçſtionis: Si furti nomine benè intelligitur am concupifcit , difplicet tibi. Conuerce & in te
ti & mechiz omnis illicita vſurpatio rei aliena :non enim ram linguam , quando cibi difplicet, qui tibi nocet.
quid intelli .
gatur. piná permifit,qui furtú prohibuit,ſed ytiæ à par . Hæc omnia præcepta Dei funt, fapientia.donante
te totú intelligi voluit ,quicquid illicitè reru pro- data fung deſuper fonant.Tange pſalterium ,im
ximi aufertur:profectò & nomine mechię omnis ple legem , quam Dominus Deus tuusnon venit Matth.s.
illicitus concubitus, atque illorum membrorum Toluere, ſed adimplere. Implebis enim amore , .
non legitimus vſus prohibitus debet intelligi. Et quod timore non poteras.
XIII.

Quid proponit Giniungit quartum præceptum ? ( 11

Deu.seb Color.3.d Ephe.
sa Eccli j.ab prouinc A. DOCENTVR hîc filij,
quid fuis debcant parentibus,quorum &
I Rom.3.ab Hebr.19.c ope in hanclucem editi, & laboreliberaliter funt educati. Docentur

1.Pet.2:05
Coloff.3.d . Ephef.c:a& *fubditi, ſuum deferreofficium maioribus, id eſt,omnibus quidi
gnitate & poteftate quadam ſiue in politicis, fiue in Eccleſiaſticisma
giftratibus gerendis præcellunt
.
B. Debent autem & illiparentibus, & hi maioribus ſuis tum interi.
b Leu.19.g 1. Pet.2.c Ge.
neliest Primo a Eccli orem , tum exteriorem quandam reuerentiam & obferuantiam ,
1. Timoth.sc.1.Cor 9.b ' opem itidem & obedientiam .,
Mabores como conc . Vetatur prætereà, nè quacunque ratione vel offendamus,vel
2. Marthassa Hebr. 23. contriftemus perſonaseiuſmodi ſublimiores, ſiue verbis aut ſignis;

30.bc Ecclihirou
Deut.2.0.2.7.c
28.d 3.b..20.c fiue fa &tis id committatur.
TESTIMONIA .
1. A DEVTERONOMII quinto :Honora patré 3. AD Ephefios fexto : Filij, obedite parentibus
tuum & matrem ,ficutpręcepit tibi Dominus De-
veftris in Domino.Hoc enim iuftum eft. Honora
us tuus, vt longo viuas tempore,& benè fittibi in patrem tuum & matremtuam: (quod et manda
terra , quam Dominus Deustuus daturus eft tibi . tum primum in promiſſione) vt benè fit tibi, &
AD Coloffenſes tercio :Filij, obediteparenti- fis longauus fuper terram .
bus per omnia : hoc enim placitú eft in Domino . 4 ECCLESIASTICI tertio : Filijſapientiæ ,
Ecclefia
 DE IIII. PR AECEPTO DECALOGI. Q. XIII. 117
Ecclefia iuftorum : & natio illorum ,obedientia & Hoc enim bonum eft, & acceptum coram Salua
dilectio . Iudicium patris audite filij, & fic facite, tore noftro Deo .
vt falui fitis. Deus enim honorauit patré in filijs : 12 . ITEM capite ſexto : Quicunque ſunt ſub iu
& iudicium matris exquirens, firmauit in filios: go ferui,dominos ſuos omni honore dignos arbi
ficut qui theſaurizat,ità & qui honorificat matré trentur : nè nomen Domini & do &trina blafphe
ſuam.Qui honorat patrem ſuum ,iucundabiturin metur. Qui autem fideles habent dominos, non
filijs, & in die orationis ſuæ exaudietur. Qui ho- contemnant,quia fratres funt:ſed magis ſeruiant,
norat patrem ſuum ,vita viuer lõgiore: & qui obe- quia fideles ſunt & dilecti, qui beneficij participes
dit parri,refrigerabit matrem , Qui timet Domi- funt. Hæc doce, & exhortare.
num, honorat parentes ,& quafi dominis ſeruiet 13. PRIORIS Petri fecundo capite : Subiecti
his qui ſe genuerunt.In opere, & ſermone, & omni eftote omnihumanæ creaturæ propter Deum : fi
patientia honora patrem tuum ,vtfuperueniatti- ueregi, quafi præcellenti: fiue ducibus, tanquàm
bibenedictio à Deo, & benedi & io illius in nouiſli- ab eo miſlis ad vindictam malefactorum ,laudem
mo maneat.Benedi tio patris firmat domosfilio- verò bonorum : quia fic eft voluntas Dei,vt bene
rum ,maledi&tio auté matris eradicat fundaméta. facientes obmuteſcere faciatis imprudentiú ho
Nèglorieris in contumelia patris tui: nó eft enim minum ignorantiam : quafi liberi, & non quafi
tibi gloria ,fed confufio. Gloria enim hominis eſt velamen habentes malitiæ libertatem , fed licut
ex honore patris ſui, & dedecus filij pater ſine ho- ferui Dei . Omnes honorate, fraternitatem diligia
nore.Fili ,ſuſcipeſenectá patris cui ,& no contriftes te,Deum timere ,regem honorificate.Serui,fubdi
eum in vita illius: & fi defecerit ſenſu ,venia da,& ti eftote in onini timore dominis,non tantùmbo.
nė ſpernas eú in virtute tua.Eleemofyna enim pa- nis & modeſtis,ſed etiam dyſcolis.
tris nó erit in obliuione. Nam pro peccato matris 14. E T capite quinto : Similiter adoleſcentes
reftituetur tibi bonum, & in iuftitia ædificabitur fubditi eftote fenioribus. !
tibi, & in die tribulationis commemorabitur tuî: 15. AD Epheſios ſexto : Serui, obedite dominis
& ficut in ſereno glacies, foluentur peccata tua. carnalibus cum timore & tremore, in fimplicita
Quàm malæ famæ eft, quiderelinquit patrem : & te cordis veftri ,ficut Chriſto : non ad oculú ferui
eft maledictusà Deo,qui exaſperat matrem. entes, quafi hominibus placétes,fed vt ferui Chri
5. PROVERBIORVM vigefimotertio: Au- fti,facientes voluntatem Dei ex animo, cum bo
patrem tuum qui genuit te : & nè contemnas na voluntate feruientes, ficutDomino & non ho
cùm fenuerit mater tua. Iterùm : Gaudeat pater minibus, fcientes quoniam vnuſquiſque quod
tuus & mater tua, & exultet quæ genuit te. cunque fecerit bonum ,hoc recipier à Domino, fi
6. TOBIAE quarto : Igitur cùm Tobias puta ue feruus, fiue liber.
ret orationem fuam exaudiri vt mori potuiffet, 16. AD Coloſſenſes tertio : Serui, obedite per
vocauit ad ſe Tobiam filium ſuum , dixit ei:Au- omnia dominis carnalibus, non ad oculum ferui
di fili mi verba oris mei, & ea in corde tuo quafi entes, quafi hominibus placétes,fed in fimplicita
fundamentum conftrue.Cùm acceperit Deus ani- te cordis,timentes Deum.Quodcunque facitis,ex
mam meam ,corpus meum ſepeli: & honorem ha- animo operamini,ficut Domino,& non homini
bebis matri tuæ omnibus diebus vitę eius.Memor bus :fcientes quòd àDomino accipietis retributi
enim eſſe debes, quę & quanta pericula palla fit onem hæreditatis.
propter te in vtero ſuo . Cùm autem & ipſa com- 1.B. LEVITICI decimonono : Coram cano
pleuerit tempus vitæ ſuæ, ſepelias eam circa me. capite conſurge, & honora perſonam ſenis:& ti
7. AD Romanos decimotertio : Omnis anima me Dominum Deum tuum .
poteſtatibus ſublimioribus fubdita fit.Non enim 2. PRIORIS Petri fecundo :Subiecti eftote & c.
eft poteſtas nisì à Deo . Quæautem ſunt, à Deo or- vt paulò antė,A.teſtimonio decimotertio .
dináta funt.Itaq quirefiftic poteſtati,Dei ordiña- 3. GENESIS quadragefimotertio : Ingreffus Rcuerentia .
tioni reliqit. Qui autem refiftunt,ipfi fibidamna- eit loſeph domum fuam ,obtuleruntós ei munera,
tionem acquirunt.nam principesnon ſunttimo tenentesinmanibus ſuis,& adoraueruntproniin
riboni operis, fed mali. Visautem nõ timere po- terram ...
teſtatem ? bonum fac, & habebis laudem ex illa. 4. PRIOR IS ad Timotheum ſexto : Quicung
Dei enim minifter eft tibiinbonum . Si auté ma- ſunt ſub iugo ſerui, dominos ſuos omni honore
lum feceris time,non enim fine cauſa gladiū por dignos arbitrentur : ne nomen Domini& doctri
tat.Dei enim minifter eft ,vindex in ira ei qui ma na blafphemetur.
lú agit. Ideò neceſitate ſúbditi eſtote: non folùm 5. ECCLESIASTICI quarto : Presbytero
proprer irá, ſed etiam propter conſcientiam.Ideò humilia animam tuam , & magnato humilia ca
enim & tributa præftatis: Miniſtri enim Dei ſunt, put tuum .
in hocipſum ſeruiéres.Reddite ergo omnibus de- 6. ACTOR VM decimo : Et factum eft cùm
bita : cuitributú, tributum : cuivectigal,vectigal:'introîfſet Petrus, obuius venie ei Cornelius : &
cui timorem , timorem : cuihonorem ,honorem . prócidens ad pedes eius,adorauit.
8. AD Hebræos decimotertio :Obedite præpofi- 7. PRIORIS ad Timotheum quinto : Quibe- Suſtentatio.
tis veftris, & fubiacete eis. Ipfi enim peruigilant,nè præſunt presbyceri,duplici honore digni ha
quafi rationem pro animabus
animabus veftris
veftris reddituri
reddituri ;
beantur ; maximè qui laborărin yerbo & doctri
vt cum gaudio hoc faciant, & non gementes. Hoc na. Dicic enim ſcriptura: Non alligabis osboui
enim non expedit vobis. trituranti. Et,Dignus eft operarius mercede ſua.
9. AD Titú tertio :Admone illos principibus & 8. PRIORIS ad Corinthios nono:Quis militat
poteſtatibus ſubditos effe ,dieto obedire,ad omne fuis ftipendijs vnquàm ? Quis plantat vineam , &
opusbonum paratos effe,neminem blaſphemare. de fru & u eius non edit ? Quis paſcit gregem, & de
10. ET capite ſecundo: Seruos hortare doininis lacte gregis non manducat ? Nunquid fecundùm
ſuis ſubditos eſſe, in omnibus placentes, non con-. hominem hæc dico? An & lex hæc non dicit? Scri
tradicentes: non fraudátes,fed in omnibus fidem ptū eſt enim in lege Moyfi,Non alligabis os boui
bonam oftendentes, vtdoctrinam Saluatorisno: trituranti . Nunquid de bobus cura eft Deo ? An
ftri Dei ornent in omnibus. ' propter nos vtiq dicit? Nam propter nos ſcripta
11. PRIORIS ad Timotheum fecundo : Obſe- " lunt;quoniá debetin fpe qui arat,arare: & quitri
cro igitur primùm omnium fieri obfecrationes, turat,in fpe fructus percipiendi . Si nos vobis fpi
orationes, poftulationes gratiarum actiones pro ritualia ſeminauimus, magnum eft fi nos carna
omnibus hominibus, pro regibus & omnibus lia veftra metamus ? Sialijpoteftatis veſtræ parti
qui in ſublimitate ſunt: vt quietam & tranquil- cipes ſunt quarèno potiùs nos?Sed non vfi fumus
lam vitam agamus in omni pietate & caftitate. hâc poteftate : fed omnia fuftinemus, nè quod
offen .

118 Q. XIII. XIIII . DE V. PRAECE
offendiculum demus Euangelio Chrifti. Neſci-
tis, quoniam qui in ſacrario operantur, quæ de fa-
crario ſunt edunt : & qui altari deſeruiunt, cum
altari participant? Ità & Dominus ordinauit ijs,
qui Euangelium annunciant,de Euägelio viuere.
9. MATTHAEI decimo:Nolite poflidereau-
rum ,neque argentum , neque pecuniam in zonis
veftris: non peram in via ,neque duas tunicas,ne-
que calceamenta,nequevirgam . dignus eft enim
operarius cibo fuo.
10. ET capite vigefimofecundo: Reddite ergò
quæ ſunt Cæſaris, Cæſari : & quæ ſunt Dei,Deo .
11. LVCAE decimo : Ineadem domo manete,
edentes & bibentes quæ apud illos ſunt.Dignus eft
enim operarius mercede ſua .In quancunque ciui.
tatem intraueritis, & ſuſceperint vos,manducate
quæ apponuntur vobis .
12. AMBROSIVS libro quinto hexaemeron,
Ciconiarum capite decimoſexto : Quàm verò rationabilium
pictas.in pa. excedat pietatem ac prudentiam ciconiæ clemen-
tia, conſidcrandum , quam nec poft exemplum
quidem rationabilium quifquam noftrorú imi-
tari poterit.Nam depofiti patris artus, per longe-
uum ſenectutis plumarum tegmine alarum'a re-
migio nudatos, circunftans ſoboles pennis pro-
prijs fouet. Et quid dicam collatitio cibo paſcit,
quando etiá ipſa reparat naturæ difpédia, vthinc
atp indè fubleuantes ſené fulcro alarum ſuarum
ad volandú exerceant, & in priftinos vſus deſueta
iam reuocent pij patris membra ? Quis noftrum
leuare ægrum non faftidiat patrem ? Quisfeſſum
ſenem ſuis humeris imponat, quod in ipfa hifto-
ria vix credibile habetur? Quis, vt pius fit,nó hoc
ſeruulis mandat obſequium ? Atverò auibus non
eſt graue, quod pietatis elt plenum : non eft one-
roſum , quod foluitur naturæ debito. Non recu-
ſant aues paſcere patrem , quod etiam præſcripta
neceſſitate, ſub terrorepænarum pleriq hominū
recusârunt.Aues non ſcripta,ſed nata lex ftringit.
Aues ad hoc munus nullo præcepto conueniunt,
ſed gratiæ naturalis officio. Auesnő erubeſcút re-
uerendiſenis membra portare. Eft enim vectura
pietatis: quod eò vfø frequenti teftificatione per-
crebuit, vt cógruz mercedem remunerationis in-
uenerit. Nam Romanorum vſu pia auis vocatur.
Et quod vix vni Imperatori conſulto Senatus de-
latum dicitur, hoc iftæ aues in commune merue-
runt. Habent ergò aues iftæ decreta patrūad pro-
prix inſigne clementiæ. Pios enim filios,patrum
priùs oportuit iudicio prædicari. Habent etiam
vniuerſoru ſuffragia. Nam retributio beneficio-
rú antipelargofis nominatur.Pelargos enim cico-
CALOGI
PTO.DE
.
nia dicitur.Virtusitag ab his nomen accepit,cùnı
relatio gratiarum ciconiæ vocabulo nuncupatur.
1. C. À ATTHAEI decimoquinto :Ipfe autem
reſpondens,ait illis : Quarè& vos tranſgredimini
mandatum Deiproptertraditionem veftrā?Nam
Deus dixit, Honorà patrem & matrem : & qui Rebelles per
maledixerit patri vel matri, morte moriatur. rentibus.
Vos autem dicitis: Quicunque dixerit patri vel
matri,Munus quodcunque eft ex me,tibi prode
rit : & non honorificabit patrem fuum autma
trem ſuam : & irritum feciftismádatum Dei pro
pter traditionem veftram .
2. AD Hebræos decimotertio : Obedite præpo
fitis veſtris, & c. vt cum gaudio hoc faciant,& non
1
gementes. hoc enim non expedit vobis. 1
3. EXODI vigefimoprimo:Quipercuſſerit pa
trem fuum , aut matré, morte moriatur. Qui ma
i
ledixerit patri fuo vel matri,morte moriatur.
4. ET vigefimofecundo : Dijs non detrahes, &
principi populi tui non maledices. Decimas tuas
& primitias tuasnon tardabis reddere.
5. LEVITICI vigefimo: Quimaledixeritpa
tri ſuo aut matri , morte moriatur. Patri matrios
qui maledixerit,fanguis eius fit ſuper eum.
.. DEVTERONOMII vigeſimoprimo: Si
genuerit homo filium contumacé & proteruum ,
qui no audierit patris ac matris imperiū , & coër
citus obedire contempferit, appræhendent eum,
& ducent ad feniores ciuitatis illius,& ad portam
iudicij,dicenta ad eos,Filiusnofter ifte proteruus
& cõtunax eft, monita noftra audire contemnit,
comeſſationibus vacat , & luxuriæ atque conui
uijs : lapidibus eum obruet populus ciuitatis,&
morietur,vt auferatis malum demedio veftri, &
vniuerſus Iſraelaudiens pertimeſcat.
7. ET capite vigefimoſeptimo: Maledictus qui
non honorat patrem fuum & matrem . & dicet
omnis populus, Amen.
8. PROVEREIOR VM vigefimo: Qui ma
ledicit patri ſuo & matri,extinguetur lucerna cius
in medijs tenebris.
9. ITEM vigefimooctauo : Qui ſubtrahit ali
quid à patre ſuo, & à matre, & dicit, hoc non eſſe
peccatum , particeps homicidæ eft.
10. ET capite trigefimo:Generatio quę patri ſuo
maledicit, & quçmatriſuænő benedicit,& c. Ibis
dém: Oculí quiſubfannatpatrem ,& qui defpicit
partum matris fux, effodiant eum corui de tor:
rentibus, & comedant eum filij aquilz.
11. ECCLESIASTICI tertio : Fili,ſuſcipe ſe
nectam patris tui, & non contriftes eum in vita
illius, & c. vt ſupra.

XIIII.

Quid includit quintum præceptum ?

Genel.goa Leui:24 .10. A. Non ſolùm externam prohibet cædem & vim omnem quæ

Math.fier lacus.boldos corpus & vitam proximilædit ,ſed'etiam iram , odium , rancorem ,in
Pfal.4.a Rom.12.cd Deut.
32.6 Eccli 28.ab Heb.1o. dignationem , vindi&tæ cupiditatem , & quoſuis internos affe & us ad
f12.d
proximilæſionem propenſos, amputat.

2. Ephef.4i.. Colofab B. Requirit vero' animi manſuetudinem , humanitatem , clemen

Philip.4.6.Matth ... tiam ,comitatem ,beneficentiam : nimirùm vtiniuriarum facilè obli
6.b 18.cd
5.8 Luc.o.f Marc.
II.C Prouerb.24.d uiſcamur, nec vindi& am cxpetamus , ſed ità condonemus inuicem
b Ephef.4.8
offenſas,ficutin Chriſto Deus nobis donauit.
TESTIMONI A.
L.A GENESIS nono : Sanguinem animarum rit & occiderit hominem ,morte moriatur. Qui
veftrarum requiram de manu cunctarum beftia- irrogauerit maculam cuilibet ciuium ſuorum ,
rum, & de manu hominis : de manu viri , & de ficut fecit,fic fier ei: fracturam pro fractura, ocu
manu fratris eius requiram animam hominis. lum pro oculo,dentem pro dente reftituet. qua
Quicunque effuderit humanum ſanguinem , fun- lem inflixerit maculam , talem ſuſtinere cogetur.
detur ſanguis illius : ad imaginem quippe Dei fa- Qui percufferithominem , punietur.
&tus eft homo.
3. ET capite decimonono : Nó erit criminator,
2. LEVITICI vigefimoquarto : Quipercuffe- nec ſuſurro in populo . Non ftabis contra ſangui
nem
 DE V. PRAECEPTO
nem proximi tui. Ego Dominus. Non oderis fra
trem tuum in corde tuo, ſed publice argue eum ,
nè habeas ſuper illo peccatum . Non quæras vlti-
onem ,nec memor eris iniuriæ ciuium tuorum.
4. DEVTERONOMII quinto: Nó occídes.
5. EXODI vigefimo: Non occídes.
6. ET vigefimoprimo: Qui percufferit homi
nem volens occidere,morte moriatur.Quiautem
non eft infidiatus, fed Deus illum tradidit in ma
nus eius : conftituam tibi locum in quem fugere
debeat. Si quis per induftriam occiderit proxi-
mum ſuum , & per infidias : ab altari meo euelles
eum,vt moriatur & c.
7. MATTHAEI quinto : Audiftis quia di& um
eft antiquis, Non occides: qui autem occiderit,re-
useritiudicio.Ego autem dico vobis,quia omnis
qui irafcitur fratri fuo , reus erit iudicio. Qui au-
tem dixerit fratri fuo, Raca : reus erit concilio .
Qui autem dixerit,fatue: reus erit gehennæ ignis.
Si ergò offers munus tuum ad altare, & ibi recor-
datus fueris, quia frater tuus habet aliquid ad-
uersùm te : relinque ibi munus tuum ante altare,
& vade priùs reconciliari fratri tuo : & tunc veni-
ens offeres munus tuum.
8. IACOBI fecundo : Qui dixit, Non mecha-
beris : dixit & , Non occides.
9. PRIMAE Ioannis tertio: Omnis qui odit
fratrem ſuum ,homicida eft . Etſcitis, quoniam
omnis homicida non habet vitam æternam in fe-
metipſo manentem .
10. AD Ephefios quarto : Iraſcimini, & nolite
peccare.Solnon óccidat ſuper iracundia veftram .
fbidèm : Omnis amaritudo, & ira, & indignatio,
& clamor, & blafphemia tollatur à vobis cum
omni malitia.
11. AD Coloſſenſes tertio : Nunc autem depo-
nite & vos omnia : iram, indignationem, mali
tiam , blafphemiam , turpem fermonem de ore
veftro .
12. PSALMO quarto : Iraſcimini, & nolite
peccare.
B. AD Romanos duodecimo : Nulli malum
pro malo reddentes.Non voſmetipſos defenden-
tes, chariſlimi, ſed date locum iræ. ſcriptum eft
enim : Mihi vindictam , & ego retribuam , dicit
Dominus.
14. DEVTERONOMII trigefimofecundo:
Mea eft vltio , & ego retribuam eis in tempore.
15. ECCLESIASTICI vigefimooctauo : Qui
vindicari vult, à Domino inueniet vindictam : &
peccata illius feruans feruabit.Relinque proximo
tuo nocenti te , & tunc deprecanti tibi,peccata ſol
uétur.Homo homini reſeruat irá ,& à Deo quçrit
medelam ? In hominem fimilem fibi non habet
miſericordia : & de peccatis fuis deprecatur ? Ipfe
dum caro fit, reſeruat irá : & propitiationem pe
tità Deo ? Quis exorabit pro deliais illius ? Me
mento nouiſſimorum , & define inimicari . Tabi
tudo enim & mors imminent in mandatis eius.
Memorare timorem Dei, & non iraſcaris proxi-
mo.Memorare teſtamentum Altiſſimi, & defpice
ignorantiam proximi . Abſtine te à lite , & minues
peccata.Homo enim iracundus incendit litem ,&
vir peccator curbabit amicos, & in medio pacem
ùm
habentiú immittet inimicitiam.Secund enim
ligna ſilux , fic ignis exarde ſci t : & fecu ùm vir
nd
tutem hominis, fic iracundia illius erit : & ſecun-
dùm fubftantiam ſuam , exaltabit iram ſuam .
Certamen feftinatum incendit ignem , & lis fefti-
nans effundit fanguinem : & lingua teſtificans
adducit mortem . Ši fuffaueris, quafi ignis exar-
debit : & fi expueris fuper illam , extinguetur.
Vtraque ex ore proficifcuntur. Suſurro & bi
linguisesmaledictus : multos enim turbauit pacem
habent .
16. AD Hebræos decimo:Scimusquidixit,Mi-
hi vindictam ,ego retribuam .
DECALOGI. Q. XIIII. 119
17. ET capite duodecimo : Contemplantes,nė
quis deſitgratiæ Dei : nè qua radix amaritudinis
fursùm germinans impediat, & per illam inqui
nentur multi.
1.B. AD Ephefios quarto : Obſecro itaquevos
ego vin & tus in Domino, vt dignè ambuletis voca
tione qua vocati eftis, cum omni humilitate &
manſuetudine, cum patientia, ſupportantes in
uicem in charitate,ſolicitiferuare vnitatem fpiri
tus in vinculo pacis.
2. AD Coloſſenſes certio :Induite vos ergò ficut
electi Dei, fancti & dilccti, viſcera miſericordiæ ,
benignitatem , humilitatem ,modeftiam , patienti
am , ſupportantesinuicèm : & donantes vobiſmet
ipfis, fi quis aduersùs aliquem habet querelam :
ficut & Dominus donauit vobis, ità & vos. Su
per omnia autem hæc charitatem habere, quod
eft vinculum perfectionis: & pax Chrifti exultet
in cordibus veſtris, in qua & vocatieftis in vno
corpore.
3. AD Romanos duodecimo:Benedicite perfe
quentibus vos:benedicite,& nolite maledicere.Si
fieri poteft, quòd ex vobis eſt, cum omnibus ho
minibus pacem habentes.Si efurierit inimicus tul
us,ciba illum : fifitit, potum da illi , hoc enim fa
ciens, carbones ignis congeres ſuper caput eius.
Nolivinci à malo
: fed vince in bono malum .
4. PRIORIS Petri tertio : In fide autem , o
mnes vnanimes, com patientes,fraternitatisama
tores, miſericordes, modeſti, humiles, non red
dentes malum pro malo, nec maledictum pro
maledi o : ſed econtrariò, benedicentes: quia in
hoc vocati eftis, vt benedictionem hæreditate
poffideatis.
5. AD Epheſios ſexto : Et vos domini eadem fa
cite illis, remittentes minas, ſcientes quia & illo
rum & veſter Dominus eft in cælis : & perſona
rum acceptio non eft apud eum ,
6. AD Philippéſes quarto : Et pax Dei que exu
perat omnem ſenſum , cuſtodiat corda veftra &
intelligentias veftrasin Chrifto Ieſu.Decęterò fra
tres, quæcunque ſunt vera, quæcunque pudica,
quæcunque iufta, quæcuuque ſancta, quæcunque
amabilia, quæcunque bonæ famæ, fi qua virtus,
fi qua laus diſciplinz, hæccogitare.Qux & didi
ciftis, & accepiſtis, & audiftis, & vidiftis in me:
hæc agite, & Deus paciserit vobiſcum .
7. MATTHAEI fexto : Si dimiferitis homini
bus peccata eorum , dimittet & vobis pater ve
fter cæleftis delicta veftra . Si autem non dimiſeri
tis hominibus, nec pater vefter dimittet vobis
peccata veftra ,
8. ET capite quinto : Audiftis quia di& um eſt, Exod.21.
Oculum pro oculo , & dentem pro dente . Ego Deut.19 .
autem dico vobis non refiftere malo : fed fi quis
te percufferit in dexteram maxillam tuam , præ
be illi & alteram : ' & ei qui vult tecum in iu
dicio contendere , & tunicam tuam tollere, di
mitte ei & pallium . Et quicunque te angaria
uerit mille paffus, vade cum illo alia duo . Qui
petità te,da ei,& volenti mutuare à te, nè auer
taris, Audiftis quia dictum eft, Diliges proxi- Leuit.19 ,
mum tuum , & odio habebis inimicum tuum.Ego
autem dico vobis, Diligite inimicos veftros, be
nefacite his qui oderunt vos, & orate pro perſem
quentibus & calumniantibus vos, vt fitis filij pa
tris veftri, qui in cælis eft, qui folem fuum oriri
facit ſuper bonos & malos, & pluitſuper iuftos &
iniuftos. Si enim diligitis eos, quivos diligunt,
quam mercedem habebitis ? nonne & publicani
hocfaciunt? Etfi falutaueritis fratres veftros tan
tùm ,quid ampliùs facitis ? nónne & ethnici hoc
faciunt : Eftote ergò vos perfecti, ficut & pater ve
fter cæleftis perfectus eft.
2. ITEM decimooctauo : Accedens Petrus ad
eum ,dixit:Domine,quotiès peccabit inmefrater
meus & dimittam ei ? vfg fepties? Dixit illi Iefus:
Non
 120 Q. XV. DE VI. PRAECEPTO
Non dico tibi vſo ſeptiès, ſed vſque feptuagiès ſe-
priès. Ibidem : Nónne ergo oportuit & te miſere-
fi conſerui tui,ficut & ego tuî mifertus ſum ? & c.
10. LVCAE fexto : Dimittite, & dimittemini.
11. MARCI vndecimo: Dum ftabitis ad oran-
dum , dimittite fiquid habetis aduersùs aliquem ,
vr & pater veſter qui in cælis eſt, dimittat vo-
XV.
DECALOGI.
bis peccata veftra, & c.
12. PROVERBIORVM vigefimoquarto :
Nè dicas,Quo modo fecit mihi,fic faciam ei :redn
dam vnicuique fecundùm opus fuum .
13. AD Ephefios quarto : Eftote inuicèm beni
gni,miſericordes,donantes inuicem ,ficut & Deus
in Chrifto donauit vobis.

Quid habet fextum præceptum ?

Leuit.20 b 19.f Deut.23.€ A. PROHIBET fornicationem , adulterium & omnem concubi

1.Cor.6.b. ad Ephefiadsa tum illegitimum , ac impuram qualemcunque libidinem.

B. Caueri prætereà & præſcindivult occaſiones, quæ carnis libidi

: Colof.s.b. Ephef.s.a nem iritant ac fouent,vt ſuntobſcæna verba, cantilenę inhoneftæ ,

geſtus impudici
.
b.1.Thef.4.2
Tob.4.b Hebr.9.a
i.Cor.7.a b č. Requirit ex aduerſo fidem in coniugio ,tum pudicitiáomnem ,
c Tob.3.c Macch.15.b ſiue cordis in cogitationibus & deſiderijs, fiue corporis in lingua,
Dan.13.bf
d fitim.sb Eceli gab facie,oculis, auribus, ta & u, atque omni demùm habitu cultuque ex
nel.y.d_Deut.23.c Gen. teriore , vt fiue ſoli, fiue cum alijs viuamus, non modò luxus & intem
38.b 1. Tim ...c 1.Pcr.3. a
Eſa 3.c d Amos 6.b lac. perantiæ notam effugiamus, verumetiam modeſtiam , frugalitatem ,
s.a Rom.13.d Ezech 16.f
1.Tim ...a d continentiamque ſedulò exerceamus .
TESTIMONIA .
1. A. LEVITICI vigefimo: Si moechatus quis vna. Qui autem adhæret Domino, vnus fpiritus
fuerit cum vxore alterius, & adulterium perpe- eft.Fugite fornicationem : Omne enim peccatum
trauerit cum coniuge proximifui, morte mori- quodcunque fecerit homo ,extra corpus eft: qui
antur & mæchus & adultera.Qui dormierit cum autem fornicatur, in corpus fuum peccat, Anne
nouerca ſua,& c. & poft plura alia enormia pecca- ſcitis quoniam membra veftra, templum ſunt
ta ità fubijcitur: Cuftodite leges meas atque iudi- fpiritus fan & i qui in vobis eft, quem habetis à
cia, & facite ca: nè & vos euomat terra quam in- Deo, & non eftis veftri? Empti enim eftis precio
traturi eftis & habitaturi. Nolite ambulare in le- magno. Glorificate & portate Deum in corpore
gitimis nationum , quas ego expulfurus ſum an- veſtro.
te vos. Omnia enim hæc fecerunt, & abominatus 8. AD Ephefios quarto : Hoc igitur dico & teſti
sum eas . ficor in Domino, vt iam non ambuletis ficut &
2. ITEM capite decimonono : Nè proftituas Gentes ambulant in vanitate ſenſus fui, tenebris
filiam tuam ,necontaminetur terra, & impleatur obſcuratum habentes intellectum ,alienaci à vita
piaculo . Dei per ignorantiam quæ eft in illis propter cæci
Ž . DEVTERONOMII vigefimofecundo: Si tatem cordis ipſorum , qui deſperates, femetipfos
dormierit vir cum vxore alterius,vterque mori- tradiderüt impudicitie,in operationem immun
erur,id eft, adulter & adultera : & auferes malum ditiæ omnis, in auaritiam .
de Iſracl. Et paulò ſuperiùs : Quòd fi verum eft. 9. ET quinto capite : Fornicatio auté & omnis
quod obijcit, & non eſt in puella inuenta virgini. immunditia, aut auaritia, nec nominetur in vo
tas: eijcient eam extra fores domus patris ſui, & bis, ficut decet ſanctos,aut turpitudo ,autftultilo .
lapidibus obruent viri ciuitatis illius & morie- quium , aut fcurrilitas, quæ ad rem non pertinet:
tur,quoniam fecit nefas in Iſrael ve fornicaretur ſed magis gratiarum actio. Hoc enim ſcitote in
in domo patris: & auferes malum de medio dui. telligentes, quòd omnis fornicator, aut immun
& fimilia multa in codem capite. dus,aut auarus (quod eft idolorum ſeruitus) non
4. ET capite vigefimotertio: Non eritmeretrix habet hæreditatem in regno Chrifti & Dei.Nemo
de filiabus Ifracl,nec ſcortator de filijs Iſraël. Non vos ſeducat inanibus verbis. propter hæc enim
offeres mercedem proſtibuli, nec precium canis venitira Dei in filios diffidentiæ.
in domo Domini Deitui,quicquid illud eft quod 10. PROVERBIORVM fexto : Quia man .
vouerint : quia abominatio eft vtrunque apud datum lucerna eft, & lex lux, & via vitæ increpa
Dominum Deum tuum . tio difciplinæ, Vt cuftodiant teà muliere mala , &
5. MATTHAEI quinto: Audiftis quia dictum å blanda lingua extraneæ . Non concupiſcat pul
eſt antiquis, Non mechaberis. Ego autem dico chritudinem eius cor tuum , nè capiaris nutibus
vobis, quia omnis qui viderit mulierem ad con- illius : precium enim ſcorti vix eft vniuspanis:
clīpiſcendum eam , íam mechatus eft eam in cor- mulier aucem viri preciofam animá capit. Nun
de fuo. quid poteft homo abſcondere ignem in ſinu ſuo,
6. ECCLESIASTICI quadrageſimoprimo veveſtimenta illiusnon ardeant? aut ambulare
capite: Erubeſcite à patre & àmatre defornicati- fuper prunas, vt non comburantur plantæ eius ?
one: à reſpectu mulieris fornicariæ . Nè reſpicias fic qui ingreditur ad mulierem proximiſui, non
mulieré alieni viri, & nė ſcruteris ancillam eius, erit mundus cùm tetigerit eam . Non grandis eft
neque fteteris ad lectum eius. culpa, cùm quis furatus fuerit: furatur enim vt
7. ' PRIORIS ad Corinthios ſexto capite : An eſurientem impleatanimam : depræhenſus quo
neſcitis quia iniquiregnum Dei non poffidebunt? què reddet ſeptuplum , & omnem fubftantiado
Nolite errare, Neque fornicarij, neque idolis ſer- mus ſuæ tradet. Qui autem adulter eſt, propter
uientes,neque adulteri,neque molles, & c.regnum cordis inopiam perdet animam ſuam : turpitu
Dei poſſidebunt. Neſcitis quoniam corpora ve dinem & ignominiam congregat fibi, & oppro
ftra membra funt Chrifti ? Tollens ergò membra brium illius non delebitur, quia zelus& furor vi
Chriſti, faciam membra meretricis ? Abfit.Anne- ri non parcet in die vindictæ,nec acquieſcer cuiuf
fcitis quoniam qui adhæret meretrici, vnum cor quam precibus, nec ſuſcipiec pro redemptione
pus efficitur? Erunt enim (inquit) duo in carne dona plurima.
II. IVDAS

1
 DE V I. PRAECEPTO DECALOGI. 2 XV. 121
11. IVDAS in epiftola ſua canonica :Suintroiên Virum autem cum timore tuo ,non cum libidi
runt quidam homines ( qui olim præſcriptiſunt nemea conſenſi ſuſcipere.
in hoc iudicium) impij, Dei noftri gratiam tranf- 6. MATTHAEI decimoquinto : Quæ autem
ferentes in luxuriá , & c. Sicut Sodoma & Gomor- procedunt de ore decorde exeunt: & ea coinqui
sha, & finitimæ ciuitates fimili modo exfornica . nant hominem. De corde enim exeunt cogitatio
tz & abeuncespoft carnem alteram ,fa &tæ ſunt ex- nes malæ, homicidia, adulteria, fornicationes,
emplum ,ignis æterni pænam fuftinences. Simili- furta,falla teſtimonia,blafphemiz. Hæc funt quæ
cer & hi carnem quidem maculang, domination coinquinant hominem .
nem autem fpernunt,maieftatem autem blafphe- 7. DANIELIS decimotertio : Videbant eam
mant. Hi ſunt in epulis ſuis, maculæ , conuiuantes ( Suſannam ) ſenes quotidie ingredientem & de
finetimore, ſemetipfos paſcentes, & c. Et in fine: ambulantem , & exarferunt in concupiſcentiam
Alijs autem miſeremini in timore,odiétes & eam eius, & euerterunt ſenſum ſuum , & declinauerung
quz carnalis eft,maculatam tunicam . oculos ſuos vt non viderent cælum , neque recor
1.B. AD Coloſſenſes tertio: Nuncautem depo- darentur iudiciorum iuftorum.Erant ergò ambo
nite & vosomnia :iram ,indignatione,malitiam , vulnerati amore eius, nec indicauerunt libi vicif
blafphemiam , turpem fermonem de ore veftro . sìm dolorem ſuum : erubeſcebant enim indica
Et paulò fuperiùs: Mortificatemébra veftra,quæ re fibi concupiſcentiam fuam & c. Et in fine capi
funt ſuper terram , fornicationem ,immúditiam , tis : Et dixit ei Daniel : Semen Chanaan , & non lu
libidinem , concupiſcentiam malam, & auariti- da, ſpecies decepit te, & concupiſcentia ſubueruit
ám, quæ eft fimulacrorum ſeruicus, propter quæ cor tuum .
venit iraDei fuper filios incredulitatis. 8. PRIORIS ad Timotheum quinto capite :
2. AD Ephefios quinto :Fornicatio autem & Adoleſcentiores viduas deuita. Cùm enim luxus
omnis immunditia, aut auaritia, nec nominetur riatæ fuerint in Chrifto, nubere volunt, habentes
in vobis, ficut decet ſanctos : aut turpitudo, aut damnationem, quia primam fidem irritam fece
ftultiloquium , aut ſcurrilitas, quæ ad rem non eunt. Simul autem & ociofæ diſcunt circuire do
pertinet: ſed magisgratiarum actio. mos,non folùm ociofæ , fed & verbofæ & curioz,
Ž. SECVNDAE Petriſecundo capite : Et ciui- loquentes quæ non oporter.
tates Sodomorum & Gomorrhęorum in cinerem 2. ECCLESIASTICI nono : Né refpici.
redigens, euerfionedamnauit,exemplum corum as mulierem multiuolam , nè fortè incidas in
qui impiè acturi funt, ponens : & iuſtum Lot op- laqueos illius. Cum faltatrice nè aſliduus fis :
preſſum à nefandorum iniuria ac luxuriofa con- necaudias illam , nè fortè percasin efficacia illi
uerfatione eripuit: aſpectu enim & auditu iuftus us. Virginem né conſpicias, nè fortè ſcandali
erat, habitans apud eos, qui de die in diem ani- zeris in decoreillius. Nèdes fornicarijs animam
mam iuftam iniquis operibus cruciabant. Nouit cuam in vllo : nè perdas te , & hæreditatem tu
Dominus pios de tentatione eripere, iniquos ve- am . Noli circunfpicere in vicis ciuitatis,nec oba
rò in diem iudicij reſeruare cruciandos : magis erraueris in plateis illius. Auerte faciem tuam à
autem eos qui poft carnem in concupiſcentia im- muliere compta, & něcircunfpicias fpeciem ali
munditix ambulant , dominationem'a conte- enam.Propter fpeciem mulieris multi periêrunt:
mnunt, audaces, fibi placentes : fectas nonmetu- & ex hoc concupifcentia quafi ignis exardeſcit.
uunt introducere blafphemantes. Hi verò velat Speciem mulieris alienæ multi admirati, repro
1
irrationabilia pecora, naturaliter in caprionem bi facti ſunt. Colloquium enim illius quafi ignis
& in perniciem ,in his quç ignorant,blaſpheman- exardefcit. Cum aliena muliere néſedeasomni
tes, in corruptione ſua peribunt, percipientes nò, nec accumbas cum ea ſuper cubicum: & non
mercedem iniuftitiæ, voluptatem exiftimantes alterceris cum illa in vino , ne force declines
diei,delicias coinquinationis & maculæ : delicijs cortuum in illam , & fanguine tuo labaris in per
affuentes, in conuiuijs ſuis luxuriantes vobiſ ditionem .
cum , oculos habentes plenosadulterij & inceffa- 10. 10 B erigefimoprimo: Pepigi fædus cum
bilis delicti. oculis meis, vt ne cogitarem quidem de virgine,
1. C. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quarto : Quam enim partem haberetin me Deusdeſuper,
Hæc eft enim voluntas Dei, fanctificatio veftra: vt & hæreditatem Omnipotens de excelfis ? Si dece
abftineatis vos à fornicatione, vt fciat vnuſquif- ptum eft cor meum ſuper muliere, & fiad oftium
que veftram vas ſuum poflidere in ſanctificatione amici mei infidiatus ſum : fcortum alterius fit
& honore, non in paſſione defiderij, ficut & Gen- vxor mea , &c. Hoc enim nefas eft, & iniquitas
tes que ignorant Deum . maxima .
2. AD Hebrços decimotertio: Honorabile con 11. PROVERBIORVM ſexto capite : Ve
nubium in omnibus, & torusimmaculatus. For- ſuprà, hac eadem quæftione, A. teſtimonio de
nicatores enim & adulteros iudicabit Deus . cimo .
3. TOBIAE quarto : Omnibus diebusvitæ tug 12. GENESIS nono : Cùm vidiffet Cham pa
in mente habeto Deum : & caue nè aliquando pec- cer Chanaan , verenda ſcilicet patris ſui eſſe nuda
Cato conſentias, & prętermittas præcepta Domini ta, nunciauit duobusfratribus ſuis foras. At ve
Dei noftri . rò Sem & Iaphet pallium impofuerunt humeris
4. PRIORIS ad Corinthios ſeptimo: Vxori fuis, & incedentes retrorſum , operuerunt veren
vir debitú reddat : fimiliter autem & vxor viro . da patris ſui: faciesc eorum auerfæ erant, & pa
Mulier ſui corporis poteftatem nó habet : fed vir. tris virilia non viderunt . Euigilans autem Noé
Similiter autem & vir, fui corporis poteftaté non ex vino, cùm didiciffet quæ fecerat ei filius ſuus
babet : fed inulier. Nolite fraudare inuicèm , nisi minor, ait : Maledi & tus Chanaan, feruus feruo
fortè ex conſenſu ad tempus, vt vacetis iciunio & rum erit fratribus ſuis. Dixitq ,BenedictusDomi
orationi. Et nonnullis interiectis: Ijs autem qui nus Deus Sem ,fitChanaan ſeruus eius.Dilatet De
matrimonio iunéti funt, præcipio non ego, fed us laphet, & habitet in tabernaculis Sem , fitos
Dominus, vxorem à viro non discedere: quod fi Chanaan ſeruus eius.
diſcefferit,manere innuptam ,autviro íno recon- 13. DEVTERONOMII vigefimoquinto :Si
ciliari . Et vir vxorem non dimittat, &c . habuerint inter fe iurgium viri duo, & vnuscon
5. TOBIAE tertio : Tu ſcis Domine (ait Sara) tra alterum rixari cæperit, volensöz vxor alteri
quia nunquàm concupiui virum , & mundam ſer- us eruere virum ſuum de manu fortioris, miſea
uaui animammea ab omni concupifcentia.Nun- rito manum, & apprehenderit verenda eius : ab
quàm cum ludentibus miſcuime: nequecum his ſcindes manum illius, nec flecteris ſuper eam vi
qui in leuitate ambulant, participemn mac præbui. la miſericordia .
L 14. GE
 Q. XV. XVí. DE VI. PRAECEPTO DECALOGI .
GENESIS trigelimoo & auo:Dixitergò lu- in ftratis veftris: qui canitis ad vocem pſalterij:
das ad Onan filium fuum , Ingredere ad vxorem Sicut Dauid putauerunt fe habere valá cantici,
fratris tui , & fociare illi , vt fuſcites ſemen fratri bibentes vinum in phialis, & optimo vnguento
tuo . Ille fciens non naſci fibi filios, introiens ad delibuti : & nihil patiebantur ſuper contritione
vxorem fratris fui, ſemen fundebatin terram : nė loſeph. Quapropter nunc migrabunt in capite
liberi, fratris nomine naſcerentur. Et idcircò per- tranſmigrantium : & auferetur factio lafciuien
cuſiit eum Dominus, eô quòd rem deteſtabilem tium . Iurauit Dominus Deus in anima ſua, dicit
faceret. Dominus exercituum, Deteftor ego ſuperbiam
15. PRIORIS ad Timotheum fecundo : Volo Iacob, & domos eius odi , & tradam ciuitatem
ergò viros orare in omni loco, leuantes puras cum habitatoribus ſuis.
manus, fine ira & diſceptatione. Similiter & mu- 19. IACOBI quinto : Agite nunc diuites,plo .
lieres in habicu ornato : cum verecundia & ſo- rate, vlulantes in miſerijs veftris quæ adueni
brietate ornantes ſe, non in tortis crinibus, aut ent vobis . Diuitiæ veftræ putrefactæ ſunt: & ve
auro , aut inargaritis , vel veſte precioſa , fed ftimenta veftra à tineis comefta funt, Aurum &
quod decet mulieres promittentes pietatem per argentum veftrum zruginauit : & ærugo eorum
opera bona in teftimonium vobis erit, & manducabit carnes
16. PRIORIS Petri tertio : Similiter & mulie- veftras ficut ignis. Theſaurizâftis vobis irá in no
res ſubditæ fint viris ſuis : vt & fi qui non credunt uiſlimis diebus. Epulati eftis fuper terram ,& in
verbo , per mulierum conuerfationem fine verbo luxurijs enutriftis corda veftra in die occifionis.
lucrifiant, conſiderances in timore caftam con- 20. AD Romanos decimotertio : Nox præcef
uerfationem veftram . Quarum non fit extrinſe- fit, dies autem appropinquauit. Abijciamus er
cùs capillatura, aut circundatio auri, aut indu- gò opera tenebrarum , & induamur arma lu
menti veſtimentorum cultus : ſed quiabſcondi- cis. Sicut in die honeftè ambulemus : non in
tus eít cordis homo, in incorruptibilitate quie- comeſſationibus & ebrietatibus,non in cubilibus
ti & modetti ſpiritus, qui eft in conſpectu Deilo- & impudicitijs, & c. ſed induimini Dominum
cuples, & c. Ieſum Chriftum, & carnis curam nè feceritis in
17. ESAIAE tertio : Et dixit Dominus, Pro defiderijs. 1
eo quòd eleuatæ funt filix Sion , & ambulaue- 21. EZECHIELIS decimoſexto : Viuo ego,
runt extento collo, & nucibus oculorum ibant, dicit Dominus Deus, quia non fecit Sodoma lo
: & plaudebant: ambulabant, & pedibus ſuis com- ror tua ipfa, & filiæ eius, ficut fecifti tu & filiæ
polito graduincedebát:Decaluabit Dominus ver- tuz. Ecce hæc fuit iniquitas Sodome ſororis
ticem filiarum Sion , & Dominus crinem carum tuæ , fuperbia, ſacuritas panis, & abundantia , &
nudabit. In die illa auferet Dominus ornamen- ocium ipfius & filiarum eius : & manum ege
cum calceamentorum, & lunulas, & torques, & no & pauperi non porrigebant. Et eleuatæ funt,
monilia , & armillas, & mitras, & diſcriminalia , & fecerunt abominationes coram me : & abftu
& periſcelidas, & murznulas, & olfactoriola, & li eas ficut vidifti. Et Samaria dimidium pecca
inaures, & annulos , & gemmas in fronte pen- torum tuorum non peccauit : ſed vicifti eas ſce
dentes, & mutatoria , & palliola, & lintcamina, & leribus tuis, & iuftificâlti ſorores cuas in omni
acus, & ſpecula , & findones, & virtas, & theriftra. bus abominationibus tuis, quas operata es. Er
Et erit pro fuaui odore fætor, & pro zona funi- gò & tu porta confufionem tuam , quæ vicifi
culus, & pro criſpanti crine caluitium ,& profa- ſorores tuas peccatis tuis, ſceleratiùs agens ab
ſcia pectorali cilicium . Pulcherrimi quoque viri eis : iuftificatæ funt enim à te : ergò & tu confun
cui gladio cadeng & fortes tui in prælio . Et moe- dere, & porta ignominiam tuam , quæ iuftificáfti
rebunt atque lugebunt portæ eius, & deſolata in ſorores tuas.
terra ſedebit. 22. PRIORIS ad Timotheum quinto : Nam
18. AMOS ſexto : Væqui opulenti eſtis in Sion, quæ ( vidua ) in delicijs eft,viuens mortua eft. Ten
> & c. Qui dormitis in lectis eburneis, & laſciuitis ipſum caftum cuftodi.

XVI.

Quid docetur in ſeptimo præcepto ?

Leuit.'9bc & Epher 4.f. A. PROHIBET VR omnis rei alienæ illicita contre &tatio & vſurpa
1.Cor.6.b Luc.6 € Act. d

Pekee SR5. De Coca tio per furtum , rapinam , ſimoniam , vſuras, lucra iniufta, dolum ma
3. Thell..b lum , & quofuis contra & us alios, quibus fraterna læditur charitas, ac

proximus fraude circunuenitur.

Pfal.14. a b Luc.6 d B. Exigit eregionè hoc præceptum , vt in omni negocio ſeu com
Eze.'8 abcd Rom 13.6
Matth.g.f g mercio inuiolata ſeruetur æquitas, & proximivtilitas ,ficubì ſeſe of.

ferat occaſio , quacunque ratione acope noſtra promoueatur.

TESTIMONIA.
1. A. LEVITICI decimonono : Non facietis
furtum . No morabitur opus mercenarij tuiapud
te vſque manè. Non facies quod iniquum eft ,nec
iniuftè iudicabis. Nolite facere iniquum aliquid
in iudicio , in regula,in pondere, in menſura. Sta-
tera iufta & aqua fint pondera, iuftus modius,
æquúsque fextarius.
AD Ephefios quarto : Qui furabatur, iam
non furetur: magis autcm laboret,operando ma
nibus ſuis quod bonum eft, vt habeat vndè tribu
atneceflitatem patienti .
3. PRIORIS ad Corinthios ſexto : Iam qui-
dem omninò delictum eſt in vobis, quòd iudicia
habetis inter vos. Quare non magis iniuriam ac-
cipitis ? quare non magìs fraudem patimini? Sed
vos iniuriam facitis & fraudatis : & hoc fratri
bus. An neſcitis quia iniqui regnum Deinon pof
fidebunt? Nolite errare.Nequefornicarij,& c. ne
que fures,neque auari,neque rapaces regnumDei
poſſidebunt.
4. LVCAE ſexto : Si mutuum dederitis his de
quibus fperatis recipere,quçgratia eft vobis ?Nam
& peccatores peccatoribus fænerantur, vt recipi
ant æqualia. Veruntamen diligite inimicos ve
ftros: benefacite & mutuum date, nihilinde fpe
rantes : & erit merces veftra multa, & eritis filij
Altiſlimi, quia ipfebenignus eſt ſuper ingratos &
malos.
5. Асто
 DE VII. PRAECEPTO
5. ACTORVM octauo capite : Quum vidiſſet
autem Simon, quia per impolitioné manus Apo-
ftolorum ,daretur Spiritus ſanctus,obtulit eispe-
cuniam,dicens : Date & mihi hanc poteftatem , vt
cuicunque impoſuero manus, accipiat Spiritum
ſanctum . Perrus autem dixit ad eum: Pecunia tua
tecum fit in perditionem , quoniam donum Dei
exiftimafti pecunia poffideri. Non eft tibi pars,
neque ſors in ſermone ifto.cor enim tuum non eft
rectum coram Deo. Pænitentiam itaque age ab
hac nequitia tua : & roga Deum , fi fortè remitta-
tur tibi hæc cogitatio cordis cui . In felle enim
amaritudinis, & obligatione iniquitatis video te
eſſe. Reſpondensautem Simon ,dixit: Precamini
vos pro me ad Dominum , vt nihil veniat ſuper
me horum quæ dixiftis.
6. QVARTI Regum quinto : Dixit Giezi pu-
er viri Dei, Pepercit dominusmeus Naaman Sy-
ro ifti, vt non acciperet ab eo quæ attulit : viuit
Dominus, quia curram poft eum , & accipiam ab
eo aliquid. Et fecutus eft Giezi poft tergum Naa-
man : quem cùm vidiffetille currentem ad fe,de-
filijt de curru in occurſum eius, & ait : Recéne
funtomnia ? Et ille ait : Recte. Dominus meus mi-
fitmead te, dicens: Modò venerunt ad me duo
adoleſcentes de monte Ephraim ,ex filijs prophe-
tarum : da eis talentum argenti, & veftes mutato-
rias duplices, & c. Et dixit Elifæus, Vndè venis
Giezi ? Quireſpondit,Non iuit ſeruus cuus quo-
quàm . Atille ait, Nónne cor meum in præfenti
erat, quando reuerſus eft homo de curru fuo in
occurlum tui? Nunc igitur accepifti argentum ,
& accepifti veftes, vt emas oliueta , & vineas &
oues & boues & ſeruos & ancillas. Sed & lepra
Naaman adhærebit tibi, & ſemini tuo , vfque
in ſempiternum . Et egreſſus eft ab co leproſus
quafi nix .
2. DEVTERONOMI I vigefimoquinto :
Non habebis in facculo diuerſa pondera, maius
& minus : nec erit in domo tua modius maior &
minor. Pondus habebis iuftum & verum,& mo-
dius æqualis & verus erit tibi : vt multo viuas
tempore fuper terram , quam Dominus Deus
ruus dederit tibi . abominatur enim Dominus
tuus eum qui facit hæc, & auerfaturomnem iniu-
ftitiam .
8. PROVERBIORVM vndecimo : Statera
dolofa abominatio eft apud Deum , & pondus
æquum voluntas eius.
9. ET capite vigefimo:Pondus & pondus,men-
fura & menſura, vtrunque abominabile eft apud
Deum .
10. ECCLESIASTICI decimo : Nihil agas
in operibus iniurię.Odibilis coram Deo eft & ho-
minibus fuperbia : & execrabilis omnis iniquicas
gentium . Regnum à gente in gentem transfertur,
propter iniuſtitias, & iniurias, & contumelias, ok
diuerſos dolos.
11. PRIORIS ad Theſalonicenſes quarco : Ne
DECALOGI. Q. XVI.
quis fupergrediatur neque circunueniat in nego
cio fratrem fuum :quoniam vindex eft Dominus
de hisomnibus.
!.B . PSALMO decimoquarco : Domine, quis
habitabit in tabernaculo tuo ? aut quis requieſcer
in monțe ſancto tuo? Qui ingreditur ſinemacu
la, & operatur iuftitiam : Qui loquitur veritatem
in corde ſuo, qui non egit doluni in lingua ſua:
nec fecit proximo ſuo malum ,& c. Qui iurat pro
ximo fuo, & non decipit, qui pecuniam ſuam
non dedit ad vſuram , & munera fuper innocen
tem non accepit : qui facit hæc,non mouebiturin
æternum .
2. LVCAE fexto: Ab eo qui aufert tibi vefti.
mentū ,etiam tunicam noli prohibere.Omni au
tem petenti te , tribue : & qui aufert quæ tua funt,
nè repetas.Etprout vultis ve faciant vobis homi
nes, & vos facice illis fimilicer.
3. EZECHIELIS decimooctauo : Vir fi fue
ritiuftus, & fecerit iudicium & iuftitiam , inmon
tibus non comederit,&c . & hominem non con
triftauerit : pignus debitori reddiderit, per vim
nihil rapuerit, ad vſuram non accommodauerit,
& amplius non acceperit : ab iniquitate auerte
rit manum ſuam , & iudicium verum fecerit in
ter virum & virum : in præceptis meis ambula
uerit, & iudicia mea cuſtodierit, vt faciat veri
tatem : hic iuftus eft, vita viuet, ait Dominus De
us. Quòd fi genuerit filium latronem effunden
tem fanguinem , & c. egenum & pauperem con
triftantem , rapientem rapinas, pignus non reda
dentem, ad vſuram dantem , & amplius accipi
entem : nunquid viuet ? non viuet : cùm vniuer
fa hæc deteftanda fecerit, morte morietur, fan
guis eius in ipfo erit. Quòd fi genuerit filium ,qui
videns omnia peccata patris ſui quæ fecit ,timue
rit, & non fecerit fimileeis: virum non contrifta .
ueris pignus non retinuerit, & rapinam non ra
puerit: à pauperis iniuria auertit manum ſuam ,
vfuram & fuperabundantiam non acceperit, iu- .
dicia mea fecerit, in præceptis meis ambulauerit:
hic non morietur in iniquitate patris ſui, fed vi
ta viuet, & c.
4. AD Romanos decimotertio :Reddite omni
bus debita : cui tributum , tributum : cui vectigal,
vectigal: cui timorem , timorem : cui honorem ,
honorem . Nemini quicquam debearis : nisi, ve
inuicem diligatis.
5. MATTHAEI quinto :Audiftis quia di&um
eft, Oculum pro oculo, & dentem pro dente. Ego
autem dico vobis non refiftere malo: ſed fiquis
te percufferit in dexteram maxillam , & c. & ei
quivulttecum iniudicio contendere, & tunicam
tuam tollere, dimitte ei & pallium . Qui petit
à te, da ei : & volenti mutuare à te , nè auerta
ris. Diligite inimicos veftros, & benefacice his
qui oderunt vos : & orate pro perſequentibus &
calumniantibus vos : vt fitis filij patris veftriqui
in cælis eft.

XVII.

Quid in o & tauo præcepto compræhenfum eft ?

A. PROHIBEMVR eo falſum doloſúmve teftimonium in quen- Leat.co bord 00:17:32

quam proferre, & quoquo modo proximi cauſam in iudicio fubuer - 10.11.c 2.0 14.0 15.6

tere ,vel etiam extra iudicium famam illius lædere : quod fanè fit à ſu - pro...abed is.abisa
ſurronibus,detractoribus,maledicis criminatoribus& adulatoribus. 12 c lac...ab'o

Breuiteromne mendacium , & omnis linguæ contra proximum ab

uſus hîcinterdicitur,
B. Docemurinterim de proximo benè & commodèloqui, nempe Epochi 4:6 frog. Ecoli
6.a
ad illius defenſionem & vtilitatem ſine fuco, fimulatione,infidijs ve.
TESTIMONIA .
1. A. LEVITIGIdecimonono : Non mencie. mini, nec decipiet vnuſquiſque proximum fu
L um ,
 Q. XVI. DE VIII . PRAECEPTO DECALOGI
um . Non facies calumniam proximo tuo, nec vi 12. PRIORIS Petri ſecundo : Deponentes igi.
opprimes eum . Non malcdices ſurdo . Non facies tur omnem malitiam , & omnem dolum , & fimu.
quod iniquum eſt, nec iniuftè iudicabis. luftè iu- lationes, & inuidias, & omnes detractiones,ficut
dica proximo tuo . Non eris criminator, nec ſu- modò geniti infantes, rationabiles, fine dolo lac
furro in populo, & c. concupifcite.
EXODI vigefimotertio : Non fuſcipies vo- 13. AD Ephefios quarto : Propter quod depo
cem mendacij : nec coniungas manum tuam ve nentes mendacium ,loquimini veritaté vnufquif
pro impio dicas falſum teftimonium.Non fequé- que cum proximo luo :quoniam ſumus inuicem
ris turbam ad faciendum malum : nec in iudicio membra: Omnis ſermomalusex ore veftro non
plurimorum acquieſces ſententiæ ,vt à vero deui- procedat : fed fi quis bonus ad ædificationem fi
es . Pauperis quoque non miſereberis in iudicio. dei,vt det gratiam audientibus.
Non declinabis in iudicium pauperis. Mendaci- 14. PROVERBIORV M decimoſeptimo :
um fugies. Inſontem & iuftum non occides: quia Malus obedit linguæ iniquæ , & fallax obtempe
auerfor impium . Nec accipies munera, quæ eti- rat labijs :mendacibus.Qui deſpicit pauperem, ex
am excæcant prudentes, & fubuertunt verba iu- probrat factori eius : & qui ruina lætatur alteri
ftorum . us,non erit impunitus. Non decent ftultum verba
3. DEVTERONOMII quinto : Non loqué- compofita, nec principem labium mentiens. Qui
ris cótra proximum tuum falſum teftimonium . celat deli& um , quærit amicitias : qui altero fer
4. ET capite decimoſexto :Iudices & magiftros mone reperit,feparat fæderatos.Plus proficit cor
conftitues in omnibusportis tuis, quas Dominus reptio apud prudentem , quàm centum plagz
Deus tuus dederit tibi, per fingulas tribus tuas : apud ftultum . Semper iurgia quærit malus: ango
1 vt iudicent populum iufto iudicio, nec in alte lus autem crudelis mittetur contra eum . Qui iu
ram partem declinent. Non accipies perſonam , ftificat impium , & qui condemnat iuftum , abo
nec munera : quia munera excæcant oculos ſa. minabilis eft vterque apud Deum. Qui vertit lin
pientum , & mutant verba iuftorum . Iuftè quod guam ,incidet in malum. Munera de linu impius
iuftum eft perſequéris : vt viuas, & poflideas accipit, vt peruertat ſemitas iudicij . Non eſt bo
terram quam Dominus Deus tuus dederit tibi. num ,damnum inferre iufto, nec percutere prin
5. ITEM capitedecimonono :Non ftabit teftis pem qui recta iudicat.
vnus contra aliquem , quicquid illud peccati & i5. ET capite decimoo&auo : Labia ftulti mi
facinoris fuerit: ſed in ore duorum auttrium te- ſcent ſe rixis, & os eius iurgia prouocat. Os fulci
ftium ftabit omne verbum . Si fteterit teftis men- contritio eius, & labia ipfius ruina animæ eius.
dax contra hominem , accuſans eum præuarica- Verba bilinguis, quafi fimplicia, & ipfa perueni
tionis, ftabunt ambo quorum caufa eft, ante Do- unt vfquead interiora ventris.
minum in conſpectu facerdotum & iudicum qui 16. ITEM decimonono capite : Teftis falſus
fuerint in diebus illis . Cúmque diligentiffimè non erit impunitus : & qui mendacia loquitur ,
perfcrutantes, inuenerint falfum teftem dixiffe non effugiet.
contra fratrem ſuum mendacium : reddent ei fic- 17. AD Romanos primo : Tradidit illos Deus
ut fratri ſuo facere cogitauit, & auferes malum in reprobum ſenſum , vtfaciaut ea quæ non con
de medio tuî:vt audientes cæteri timorem habe- ueniunt: repletos omni iniquitate, & c.plenos in
ant, & nequaquam talia audeant facere. Non mi- uidia, homicidio, contentione,dolo, malignita
ſereberis eius. te, ſuſurrones, detra & ores, Deo odibiles, contu
6. RVRSV M capite vigefimofeptimo: Male meliofos & c. Qui cùm iuftitia Dei cognouiffent,
di&tus qui peruertit iudicium aduenz, pupilli, & non intellexerunt quoniam qui talia agunt,digni
viduæ. & dicet omnis populus,Amen. funt morte : non folùm qui ea faciunt, fed etiam
7. PROVERBIORVM duodecimo : Qui qui conſentiunt facientibus.
quod nouit loquitur,iudex iuftitię eft: qui autem 18. PSALMO quinto : Odiſti omnes qui ope
mentitur, teftis eft fraudulentus. Eft qui promit- rantur iniquitatem : perdes omnes qui loquútur
tit, & quafi gladio pungitur conſcientiæ : lingua mendacium.Virum fanguinum & dolorum abo
autem lapiécium fanitas eft. Labium veritatis fir- minabitur Dominus . Ibidem : Quoniam non eft
mum erit in perpetuum : qui autem teftis eft re- in ore eorum veritas : cor eorum vanum eft . Se
pentinus,concinnat linguam mendacij. Dolus in pulcrum patens eſt guttur eorum , linguis ſuisdo
cordecogitantium mala : qui autem pacis ineunt losè agebant,iudica illosDeus. Décidanta cogita
confilia, fequitur eos gaudium . Abominatio eft tionibus ſuis, ſecundùm multitudinem impieta
Domino labia mendacia : qui autem fideliter tum eorum expelle cos, quoniam iritauerunt te
agunt, placentei. Domine.
8. ET capite quarto : Remoue à te os prauum , 19. APOCALYPSIS vigefimoprimo : Timi
& detrahentia labia fint procul à te . dis autem & incredulis & c.& omnibus mendaci.
9. ITEM capite vigefimoquarto : Time Dou bus, pars illorum erit in ſtagno ardenti igne &
minum , fili mi, & regem : & cum detractoribus ſulphure, quod eft mors ſecunda.
non commiſcearis: quoniam repente conſurget 20. ET capite vigefimofecundo: Beati qui la
perditio eorum : & ruinam vtriuſque quis nouit? uant ftolas ſuas: vt fit poteſtas eorum in ligno vi
Cognoſcere perſonam in iudicio,non eft bonum. 1x , & per portas intrent in ciuitatem . Forìs ca.
Qui dicunt impio, iuftus es : maledicent eis po- nes & venefici, & impudici, & homicidæ , & ido
puli, & deteſtabūrur eos tribus. qui arguunteum, lis feruientes, & omnis . qui amat & facit men
laudabuntur, & fuper ipſosveniet benedi&tio.La- dacium .
bia deoſculabitur, quirecta verba reſpondet. Ne 21. IACOBI tertio : Si quis in verbono offen
fis teftis fruſtrà contra proximum cuum, nec la- dit, hic perfectus eſt vir. Poteſt eriam freno cir,
&tes quenquam labijs tuis. Nè dicas, Quo modo cunducere totum corpus. Si autem equis frena in
fecitmihi, fic faciam ei : reddá vnicuique ſecun- ora mittimus ad cófentiendum nobis, etiá o'mne
dùm opus ſuum . corpus illorum circunferimus.Et ecce naues, cùm
10. ET capite vigefimoquinto : laculum & gla- magnæ fint, & à ventis validisminentur : circun
dius & fagitta acuta , homo qui loquitur contra feruntur autem à modico gubernaculo vbi im
proximum fuum falſum teftimonium . pecus dirigentis voluérit. Ità & lingua modicum
11. IACOBI quarto capite: Nolite detrahere quidem membrum eft, & magna exaltat,Ecce
alterutrùm fratres mei. Qui detrahit fratri, aut quantus ignis quàm magnam fyluam incendit.Et
quijudicacfratrem fuum : detrahic legi , & iudi- lingua, ignis eft, vniuerfitas iniquitatis. Lingua
cat legem , conftituitur in membris noftris, quæ maculatto
tum
 125
1
DE IX. ET X. PRAECEPTO DECALOGI . Q. XVII. XVIII.
cum corpus , & infiammatrotā natiuitatis noftræ blafphemiam , turpem fermonem de ore veftro .
inflammata à gehenna. Omnis enim natura befti- Nolitementiriinuicem . Ibidem : Verbum Chri
arum & volucrum & ferpentium & cæterorum fti habitet in vobis abüdanter,in omni ſapientia :
domantur, & domita funt à natura humana. Lin- docentes & commonentes voſmetipfos in pſal
guam autem nullushominum domare poteft,in- mis, hymnis & canticis fpiritualibus, in gratia
quietum malum ,plenaveneno mortifero.In ipfa cantantes in cordibus veftris Deo . Omne quod
benedicimus Deum & patrem : & in ipfa maledi- cunque facitis in verbo aut in opere,omnia in no
cimus homines qui ad fimilitudinem Dei fa & i mine Domini noftri Iefu Chrifti facite, gracias
ſunt. Ex ipſo ore procedit benedi&tio & maledi- agentes Deo & Patriper ipſum .
& io . Non oportet fratres mei hæc ità fieri. Nun- 3. AD Ephefios quarto : Omnisfermo malus ex
quàd fons de eodem foramine emanat dulcem & ore veftro non procedat : ſed fiquis bonus ad edi.
amaram aquam ? Nunquid poteft fratresmei,fi- ficationem fidei , vt det gratiam audientibus,
1
cus vuas facere,aut vicis ficus?Sic neque falſa, dul- Omnis amaritudo , & ira, & indignatio, & cla
cem poteft facere aquam.Quòd fi zelum amarum mor, & blafphemia tollatur à vobis cum omni
habetis, & contentiones fint in cordibusveftris : malitia. Eftote autem inuicèm benigni.
nolite gloriari & mendaces effe aduersùs verita- 4. PROVERBIORVM decimoquinto : Re
tem . non eft enim ifta ſapientia deſurſum deſcen- fponfio mollis frangit iram : fermo durus ſuſci
dens: ſed terrena, animalis, diabolica. Vbi enim tac furorem . Lingua ſapientum ornát ſcienti
zelus & contentio, ibi inconftantia & omne opus am : os fatuorum ebullit ftultitiam . Lingua pla
prauum . cabilis , lignum vitæ : quæ autem immoderata
i. B. MATTHAEI duodecimo: Bonushomo eſt, conteret ſpiritum . Labia ſapientum dille
de bono theſauro profert bona : & malus homo minabunt ſcientiam : cor ftultorum diſſimile
de malo theſauro profert mala. Dico autem vó erit.
bis, quoniam omne verbum ociofum quod locu- 5. ECCLESIASTICI ſexto : Noli fieri pro
ti fuerint homines,reddent rationem de eo in die amico inimicus proximo:improperium enim &
iudicij . Ex verbis enim tuis iuftificaberis, & ex contumeliam malus hæreditabit, & omnis pecca .
verbis tuis condemnaberis . torinuidus & bilinguis. Verbum dulce multipli
2. AD Coloffenſes tertio : Nunc autem deponi- cat amicos, &mitigat inimicos & lingua * eucha- * gratioſa
te & vos omnia: iram , indignationem ,malitiam , ris in bono homine abundat.

XVIII.

Duo poftremapræcepta quid continent ?

A. Vetant concupiſcentiam vxoris ac rei alienæ : vt non folùm Deuts:c Eceli25.&
ab vxore aliena, illicitis commercijs , & externa apertaque iniuſtitia Thell. blacza Efau.

nos abſtineamus, ſed etiam ne voluntate quidem noceamus cui- A& or.20.8
quam , aut nocere deliberemus.
B. Igitur hoc vtrunque præceptum cordis ſinceritatem & beneuo- Iob sab u.Cor.1o.
Tob.9.d to.d Goa . 24.6
lentiam ergaomnes integram eſſe vult, vt quæ in rem & falutem pro- 1.Tim...

ximi cedunt, optemus ex animo,neque cupiditati vnquàm cum leui

altcrius iniuria conſentiamus.
TESTIMONIA .
1. A. DEVTERONOMII quinto :Non con- tributiones. Pupillo non iudicant, & cauſa viduæ
cupiſces vxorem proximi tui: Non domum, non non ingrediturad illos.
agrum , non ſeruum , non ancillam ,non bouem, 8. ECCLESIASTICI quinto : Noli attende
non afinum , & vniuerſa quæ illius ſunt. read poſſefliones iniquas, & nè dixeris,Eft mihi
2. ECCLESIASTICI vigeſimoquinto : Nè ſufficiens vita. nihil enim proderit in tempore
reſpicias in mulieris fpeciem , & non concupiſcas vindictæ & obductionis.Nefequaris in forcicudi
mulierem in ſpecie. ne tua concupiſcentiam cordis.
3. MATTHAEI quinto :Audiftis quia di& um 9. ET capite decimooctauo : Poft concupiſcen
eft antiquis, Non mechaberis. Ego autem dico tias tuas non eas, & à voluntate tua auertere.Si prę.
vobis, quia omnis qui viderit mulierem ad con- ftes animæ tuæ concupiſcentias eius, faciet te in
cupiſcendum eam, iam mechatus eft eam in cor- gaudium inimicis tuis.
deſuo. 10. PSALMO nono : Exacerbauit Dominum
4. AD Romanos decimotertio : Non adultera- peccator & c.Infidiatur vt rapiatpauperem : rape
bis & c. non concupiſces, & fi quod eft aliud man re pauperem dum attrahit cum .
datum, in hoc verbo inſtauratur,Diliges proxi- 11. EŤ ſexagefimoprimo :Nolite ſperare in ini.
mum tuum ficut teipſum . quitate, & rapinas nolite concupiſcere.
5. PRIORIS ad Theſſa lonice nſes quarto :Hec 12. ACTOR VM vigefimo :Argentum & au
1 eft voluntas Dei fanctificatio veftra: viabftineatis rum,aut veftem nullius concupiui.
vos à fornicatione, vt ſciatvnuſquiſque veſtrum 1. B. IOB trigeſimoprinio : Pepigi fædus cum
vas ſuum poflidere in ſanctif ication e & honor e : oculis meis, vt ne cogitarem quidem de virgine.
nó in paſſione defiderij, ficut & Gentes quæ igno- Quam enim partem haberet in me Deus deſuper,
rant Deum : & ne quis ſupergrediatur in negocio & hæreditatem Omnipotens de excelfis ? Si dece
fratrem ſuum, quoniam vindex eft Dominus de ptum eft cor meum ſuper muliere, & fiad oftium
amici mei infidiatus ſum , & c. Hoc enim nefas eft,
his omnibus.
6. IACOBI primo : Vnuſquiſque/tentacur à & iniquitas maxima .
concupifcentia ſua abſtractus & illectus. Deindè 2. 2.
PRIORIS ad Corinthios decimo : Nemo
concupiſcentia cùm conceperit, parit peccatum : quod ſuum eft quærat, ſed quod alterius.
peccatum verò cùm conſummatum fuerit, gene- 3. TOBIAE nono : Fleuit Gabelus,benedixitós
rat morten . Deum, & dixit : Benedicat te Deus Ifrael, quia fi
7. ESAIAE primo: Principes tui infideles,ſo- lius e : optimi viri, & iufti, & timentis Deum , &
cijfurum : omnes diligunt munera,ſequuntur re. eleemofynas facientis : & dicatur benedictio fu
L 3 per
 Q.XVIII. XIX. DE CHARITATE ET
per vxorem tuam, & ſuper parentes veftros: & eam & nutricē illius, feruumlz Abrahá & comites
videatis filios veftros, & filios filiorí veftrorum cius: imprecantes proſpera ſorori ſuç, ato dicen
vſque in tertiam & quartam generationem : & fit tes: Soror noftra es,creſcas in mille millia, & pof
ſemen veſtrum benedictum à Deo Iſrael, qui re- fideat ſemen tuum portas inimicorum ſuorum .
gnat in ſecula ſeculorum . 6. PRIOR IS ad Timotheum ſexto : Qui vo
4. ET capite decimo: Raguel Tobiam ſaluum lunt diuites fieri, incidunt in tentationem & la
atque gaudentem dimifità ſe,dicens: Angelus Do- queum diaboli, & defideria multa inutilia & no
mini fanctus fit in itinere veftro ,perducatą vos ciua, quz mergunt homines in interitum & per
incolumes, & inueniatis omnia rectè circa paren- ditionem.Radix enim omnium malorum eſt cu
tes veftros, & videantoculi mei filios veftros pri- piditas: quam quidam appetentes, erraueruntà
uſquàm moriar. fide, & inferuerunt ſe doloribus multis. Tu au
s. ' GENESIS vigefimoquarto :Dimiſerūcergò temồhomo Deihæcfuge.
XIX .

Quò demùm referendafuntmandata Decalogi omnia ?

2 14.1
& Exod.32.& A. AD Charitatem , quam nobisgemină duæ illæ * Tabulæ , quibus Dei di
gito mandata hæc inſcripta fuêre, commendant. Docent enim primæman

data quæ ad charitatem Dei : mandata vero ſecundæ Tabulæ, quæ ad charita
tem proximiſpectant.

B. Igitur ex his decem duo quidem prioraid faciunt, vt quæ vitia cultui ho
norique Deimaximèaduerfantur
, Idololatria ſcilicet ac periurium, inprimis

caueamus. Tertium porrò mandatum admonet, verum purumquc cultum

corde, ore, ac opere fideliter exhibendum eſſe . Quod fanè vbi re &tè ob

ſeruatur, ſolus vtique Deus in omnibus & ſuper omnia diligitur ac hono
rificatur.

C. lam ſumma Præceptorum ,quæ ad proximum diligendum pertinent,

b Tob.4.c vel hocvno conſtat, Quod ab alio oderis fieritibi, vide nè tu aliquando alterifacias.

4 Matth.zillo Cui refpondet illa Chriſti ſententia : Omnia quæcunque vultis vt faciant vobis

homines, u vosfacite illis. Hacest enim Lexy Propheta.

TESTIMONIA .
1. A. EXODI trigefimofecundo : Reuerſus eft
Moyſes demonte,portans duas tabulas teftimo-
nijin manu ſua,ſcriptasex vtraque parte,& factas
opere Domini : ſcriptura quoque Dei erat ſculpta
in tabulis.
2. ET capite trigefimoquarto: Præcíde tibidu-
as tabulas lapideas inftar priorum , & fcribam fu-
per easverba, quæ habuerunt tabulæ quas fregi-
Hi. Excidit ergo duas tabulas lapideas, qualesan-
teà fuerant : & de node confurgens, aſcendit in
montem Sinai, ficut præceperat ei Dominus,por
tans fecum cabulas.
1.C. TOBIAE quarto : Quod ab alio odcris
fieri cibi, vidanè tu aliquando
alceri facias.
2. MATTHAEI feptimo: Omnia quæcunque
&c. vt in textu.
3. LVCAE fexto : Prout vultis vt faciant vobis
homines,& vos faciteillisfimiliter.

XX.

Quæ funtfraternæ charitatis officia Gargumenta ?

.Cor
.. A. De his Paulus ità dífferit :Charitaspatiens eft,benignaest. Charitas non amus

Moral.cap ".latur, non agit perperàm ,non inflatur, non eſt ambitioſa: Non queerit quæſuaſunt, non

iritatur,non cogitat malum : non gaudet ſuper iniquitate ,cõgaudet autem veritati.Omnia
ſuffert, omniacredit, omniaſperat, omnia fuftinet.
loan.19 . &
Luc.22.b B. Chriſtus verò, vt ſeipſum nobis veræ perfe& æque charitatis exemplum
præbeat, in poftrema illa cæna , quam præclaris fuæ charitatis indicijs mirè
. Ioan.3.d condiuit, tam ſeriò dixit : * Mandatum nouum do vobis,vt diligatis iuricem , ficutdie
b loan.i5.b lexi vos,vt & vos diligatis inuicèm . Aciterùm : Hoc eſt præceptum meum ,vtdiligas

tis inuicem , ficutdilexi vos . Quod tanti eſt fanè momenti , vt Paulus affirmet,
c Rom.136 " Qui diligit proximum ,
legem impleuit.

d Deut.30.4 C. Igitur vt huncde Charitatelocum oraculo diuino abſoluamus," Elige vic

tam ,vt & tu viuas,& femen tuum : & diligas Dominum Deum tuum ,atque obedias vo .
ci eius, Gilli adhæreas. Ipfe enim eſt vita tua, u longitudo dierum tuorum .

D. Tum nèquiſquam dubitet, Euangelicam Chriſtido & rinam hac in parte

• Matth.19.b cum Lege quadrare, di & um illud à Chriſto meminerimus :-Sivis ad vitamin .

f Luc.10.c gredi, feruamandata. Etalibìpoſt commendata Charitatis præcepta & opera,

s kom.i. idem hæcverba ſubiunxit : ' Hocfac, o viues. Non enim auditores legis iufti funt

apud

1
 DECALOGO.
apud Deum , fed factores legis iuſtificabuntur
.
É. Ex hiſce fa & oribus erant Abel,Noe,Abraham ,Zacharias,& cęteri, quos h Gen.6.b72
ſcriptura iuftos apud Deum fuiſſe teſtatur , vt qui opere & veritate Deum pro- Manalfi .
ximumque diligerent.
F. Quarè Dauidinter eos haud poftremus & fan & ègloriabundus canit, Vi- l.uc.L.2.2.1
am mandatorum tuorum cucurri, cùm dilatâşti cor meum ." Dilexi, feruani,cuſtodiui Pfal.18.d
mandatatua teſtimonia tua : ' In custodiendis illis retributio multa . " Maledi& ti, qui
declinant à mandatis tuis.
TESTIMONIA .
1. A. PRIORIS ad Corinthios decimotertio,
voin textu .
2. GREGORIVS libro decimo Moralium ,
capite octauo :Legismultiplicitatem bene Paulus
2.Cor.13 .
enumerat,dicens : Charitas patiens eft, benigna
eft: nonæmulatur, non inflatur, non agit perpe-
ram , non eft ambitiofa, non quærit quæ ſua ſunt,
non iritatur,non cogitat malum , non gaudet ſu-
Charitas per iniquitate, congaudet autem veritati, Patiens
quoniodo quippeeft charitas, quia illata mala æquanimiter
paciens fit,
benigna, & c. tolerac.Benigna verò eft, quia pro malis bona lar.
giter miniftrat.Non emulatur: quia per hoc, quòd
in præfenti mundo nihil appetit, inuidere terre-
nis ſucceſlibusneſcit.Non inflatur : quia cùm pre
mium internæ retributionis anxia deſiderat, de
bonis fe exterioribus non exaltat. Non agit per-
peràm : quia quo ſe in ſolum Dei ac proximiamo
rem dilatat , quicquid à rectitudine diſcrepat,
ignorat. Non eſt ambitiofa : quia quo ardenter
intùs ad ſua fatagit,forìs nullatenusaliena concu-
piſcit. Non quærit quæ ſua ſunt: quia cunda, quz
hic tranſitoriè poſlide , velut aliena negligit:cùm
nihil fibi elle proprium ,nisi quod ſecum perma-
neat,agnofcit.Non iritatur: quia & iniurijs laceffi-
ta , ad nullos ſe vltionis fuæ motus excitat: cùm
pro magnis laboribusmaiora poft præmia expe-
& at.Non cogitat malum : quia in amore munditie
mentem ſolidans, dum omne odium radicitùs
eruit, verſari in animoquod inquinet neſcit.Non
gaudet ſuper iniquitate : quia quo fola dilectione
erga omnes inhiat,nec de perditione aduerfanti-
um exultat.Congaudet autem veritati: quia vt fe
cęteros diligens,per hoc quod rectum in alijs con-
Spicit, quafi deaugméro proprij profectus hilare-
[ cit. Multiplex ergo ifta lex Dei eft, quæ cótra vni-
uſcuiuſque culpæ iaculum , quod perimendam
menté imperit, inftructionis fuæ munimine ſem .
per occurrit:vtquia antiquus hoftis varia circun
fufione nos oblidet, ipſa hunc de nobis multipli-
citer expugnet.
1. B. IOANNIS decimotertio : Ante diem fe-
Atum Pafchæ ,ſciens Ieſusquia venit hora eius ve
tranſeat ex hoc mundo ad Patrem :cùm dilexiſſet
ſuos, qui erant in mundo ,in finem dilexit eos.
2. LV
CAE vigefimofecundo :Etcùm facta eſſet
hora, diſcubuit, & duodecim Apoftolicum eo,&
ait ilfis: Defiderio defideraui hoc Paſcha mandu-
care vobiſcum antequàm patiar . Et accepto pane
gratias egit, & fregit : & dedit eis, dicens: Hoc eft
corpus meum , quod pro vobis datur . Hoc facite
in meam commemorationem , & c.
3. IOANNIS decimotertio : Mandatum no-
uum do vobis & c. vt in textu . In hoc cognoſcent'
omnes quia diſcipuli mei eſtis, fi dilectionem ha.
bueritis ad inuicem .
4. ET decimoquinto : Sicut dilexitmePater, &
ego dilexi vos . Mancte in dilectione mea . Si præ-
cepra mea ſeruauericis, manebitis in dilezione
mea, ficut & ego Patris mei præcepta feruaui, &
maneo in eius dilectione. Hæclocutusſum vobis,
vt gaudium meum in vobis fit, & gaudium ve
Arum impleatur. Hoc eſt præceptum meum , vt
diligacis inuicem , ficut dilexi vos. Maiorcm hac
(
Q.XX. 127
Sap.10.b c
Matt 23.d ... e
platis.d
m Pfal.18.6
dilectionem nemohabet,vt animam ſuam ponat
quis pro amicis ſuis. Vos amici mei eftis, fi feceri
eis quæ ego præcipio vobis.Hæc mando vobis, vt
diligatisinuicem .
5. AD Romanos decimotertio: Nemini quic
quam debeatis , nisi , vt inuicem diligatis. qui
enim diligitproximum ,legem impleuit.Dilectio
proximi,malum non operatur. Plenitudo legis
eft dilectío.
C. DEVTERONOMII trigefimo : Elige vi.
tam , & c. vt in textu .
1.D. MATTHAEI decimonono, 2. LV CAE
decimo, 3. A D Romanos ſecundo, vtin textu.
1. E. GENESIS ſexto : Noë vir iuftus ato per
fectus fuit in generationibus ſuis,cum Deo ambu
lauit.
2. ET ſeptimo: Ingredere tu & omnis domus
tua in arcam : te enim vidi iuſtum coram me in
generatione hac.
3. IN oratione Manaſſis: Tu igitur Domine De
us iuftorú ,non pofuifti pænitentiam iuſtis, Abra
ham , & Ifaac, & Iacob , ijs qui tibi nõ peccauerunt.
4. SAPIENTIAE decimo:Propter quod cùm
aqua deleret terram ,fanauit iterùm fapientia, per
contemptibile lignum iuftum gubernans. Hæc &
in conſenſu ſuperbiæ, cùm fe nationes extuliſſent,
fciuit iuftum , & conſeruauit fine querela Deo, &
in filijs miſericordiam fortem cuftodiuit. Hęciu.
fum à pereuntibus impijs liberauit fugientem ,
deſcendente igne in Pentapolim . Hæc profugum
iræ fratris iuſtum deduxitper vias rectas,& c.Hæc
venditum iuſtum non dereliquit,fed à peccatoris .
bus liberauiteum . Hæc populū iuftum , & femen
fine querela liberauit à nationibus quæ illum de
primebant.Et reddidit iuftis mercedem laborum
ſuorum ,& c.
5. MATTHAEI vigefimotertio :Vt veniat ſuper
vos omnis fanguis iuſtus qeffuſus eſt ſuper terra, a
ſanguine Abeliufti vſquead fanguinem Zacharię.
6. ET capite primo : Ioſeph autem vir eius cùm
eſſet iuftus, & c.
7. IOB decimotertio : Si fuero iudicatus, ſcio
quòd iuftus inueniar.
diebus Herodis re
8. LVCAE primo : Fuit in diebus
gis Iudææ, facerdos quidam nomine Zacharias,
de vice Abia : & vxor illius de filiabus Aaron , &
nomen illius Elizabeth . Erant autem iufti ambo
ante Deum , incedentes in omnibus mandatis &
iuftificationibus Dominifine querela .
9. ET capite ſecundo : Et ecce homo erat in le .
ruſalem , cui nomen Simeon , & homo ifte iuftus &
timoratus,expe &tans confolationem Iqrael, & Spie
ritus ſanctus eratin to.
10. IACOBI ſecundo: Abraham pater nofter
nónne ex operibus iuftificatus eft, offerës Iſaac fi
lium ſuum ſuper altare ?& c.
.F. PSALMO centefimo decimooctauo : Vi
am mandatorum tuorum cucurri, cùm dilatåſti
cor meum . Et meditabar in mandatis cuis, qux
dilexi.Et leuaui manusmeas ad mandata tua, quę
dilexi. Suberbi iniquè agebant vſquequaque: à
lege autem tua non declinaui. Memor fui nocte
nominis cui Domine, & cuftodiui legem tuam .
L 4 Non
 128 Q. I. II. DE PRAECEPTIS
Non dereliqui mandata tua . Ab omni via mala
prohibui pedes meos, vtcuftodiam verba tua. A
iudicijs auis non declinaui, quia cu legem poſuifti
mihi . Pofueruntpeccatores laqueum mihi: & de
mandatis tuis non erraui. Iniquos odio habui, &
legem tuam dilexi. Dilexi mandata tuaſuper au-
rum & topazion.Proptereà ad omnia mádata tua
dirigebar :omnem viam iniquá odio habui.Mul-
ti qui perſequuntur me, & tribulant me : à çefti-
monijs cuis non declinaui. Vide quoniam man
data tua dilexi Domine.Iniquitatem odio habui,
ECCLESIAE .
& abominatus ſum : legem autem tua dilexi. Cu
ftodiuit anima mea teftimonia tua, & dilexit ea
vehementer. Seruaui mandata tua & teſtimonia
tua : qui omnes viæ meæ in conſpectu tuo.
2. ET decimooctauo : Iudicia Dominivera, iu
ftificata in ſemetipfa : Deſiderabilia fuper aurum
& lapidem precioſum multum: & dulciora ſuper
mel & fauum . Etenim feruus tuus cuſtodit ea, in
cuftodiendis illis retributio multa .
3. ITEM centefimo decimooctauo : Increpåfti
ſuperbos:maledi& i qui declinátà mandatis tuis.

DE PRAECEPTIS ECCLESIAE

I.
1
Sunt'nepræter Decalogum alia præcepta
Chriſtianis obſeruanda ?
lacob.4.4 A. Sunt vtiquè,quando * Legiſlator& Magiſter nofter Chriſtus non fo
7
€ Matth.196 lùm docuit ‘ pręcepta Decalogi,ſed etiam in vniuerſum pręcepit, quęadobe

dientiam Apoſtolicis & Eccleliafticis mandatis præftandam ſpectant.

a Joan.20 . B. Hinc extant Euangelicæ illæ ſententiæ : Sicut miſit me pater ,er ego mitto

er har begee vos . Qui vos audit,me audit: U qui vosſpernit,mefpernit. “ Sinon audierit eos,dic Ec.
cleſiæ:fiautem Ecclefiam uon audierit,fit tibi ficut Ethnicus G Publicanus. Vbi ſum

3.Reg.s.b mum atque extremum iudicium Chriſtus defert, deferrique iubet ad Eccleſi

Matth.de ba- am , id eſt,ad Eccleſię Prępoſitos & Rectores, ſicut Chryſoſtomus“ interpre
. tatur, & verba Euangelij mox ſequentia declarant atqueconuincunt.
futu.monat
phyla&t.&Eu C. Proindè nec fruftrà ſcriptum eſt de Apoſtolo Paulo :" Perambulabat Syri

cap.19.Matt..am 6 Ciliciam , confirmans Eccleſias,precipiens custodire præcepta Apostolorum G

A & or.is-9 Seniorum .
& 16.a

TESTIMONIA AD MARGINEM CITATA .

1. A. IACOBI quarto capite : Vnusenim eft le-
gislator & iudex , qui poteft perdere & liberare.
2. MATTHAEI vigefimotertio : Magiſter ve-
fter vnus eft, Chriftus.
3. ET decimonono : Si vis ad vitam ingredi,fer
ua mandata . Dicit illi adoleſcens: Quæ ? Ieſusau-
tem dixit : Non homicidium facies, Non adulte-
rabis, Non facies furtum , Non falſum teftimoni-
um dices: Honora patrem tuú & matrem tuam :
Diliges proximum tuum ficutceipſum .
1. B. TOANNIS vigefimo, 2. ET decimofe-
primo, 3. LVCAE decimo, 4. MATTHAEI
decimooctauo , vt in textu .
5. TERTII libri Regum octauo capite :Con-
uertitt rex faciem ſuam , & benedixit omni ec-
clefiæ Iſrael.Omnis enim ecclefia Iſrael ftabat.
6. CHRYSOSTOMVS homilia ſexagefima-
prima in Matthæum : Siauté eos non audierit,dic
Ecclefiæ : præſulibus ſcilicet atæ præfidentibus.
7. BASILIVS capite trigefimo Conftitutio-
num monafticarum :Sin arcanò curari noluerit,
adhibendi de fratribus erunt etiam , qui cæteris
intelligentia videantur pręſtare:quemadmodùm
eft in ſacroſancto Euangelio :Si autem te non au- Matth.18.
dierit,& c. quòd fi ne ipfis quidem auſcultauerit,
tum demùm ad Antiftitem ipſum animi ipfius
morbum deferre oportebit.
8. THEOPHYLACTVS in caput decimú
octauum Matthæi : Quod fite nõ qudierit , & cum
duobus vel tribus teftibus argueris, nè graueris
tunc Ecclefiæ Præfidibus inuulgare peccatum .
9. EVTHYMIVS in idem caputMatthçi :Ec
clefiam nunc vocat Præfides fideliú Ecclefiæ. Re
nuncia illis quæ circa hunc aguntur : fortaſsè illi
immutabunt eum , vericum dignitatem ipforum .
1.C. ACTOR VM decimoquinto : Paulus ve
rò, ele &to Sila, profectuseſt, tradicus gratiæ Dei à
fratribus. Perambulabat autem Syriam & Cilici
am ,confirmás Ecclefias,præcipienscuftodire pre
cepta Apoftolorum & feniorum .
ET capite decimoſexto : Cùm auté pertranſ
irent ciuitates (Paulus ſcilicet & Silas)tradebant
ijs cuftodire dogmata, quæ erant decreta ab Apo
Áolis & ſenioribus,quierant Hieroſolymis.

II.

Cuiufmodiporrò funt Apoſtolorum Seniorumque præcepta, qua

Paulus cuſtodire iußit ?
Eclectie A. Paylı diſcipulus Dionyſius Areopagita teſtatur, duplicis ea generis,

fandespiritu vtpotè partìm fcripta, partìm non fcripta effe

. Ad vtrunque genus pertinet,
fe bolibat. quod Ioannes affirmat Euangeliſta: " Qui nouit Deum , audit nos : qui non est ex
euine cont Deo, non audit nos : in hoc cognoſcimus Spiritum veritatis, & ſpiritum erroris.
felica apo. B. Ac primum quidem genus, quod literis mandatur, ſcriptisque legibus

transmitido conſtat, ſatìs eſt perſpicuum : quialibris canonicis conſtat.

cap.4.& C. Poſterius verò circa præcepta & inſtituta ca verſatur, quævno Traditio

cCypr.de
lut.peduin ab.num
.
nomine cópræhendi, & à Patribus nuncupari folent. Non enim ſcri

pto ,
 DE TRADITIONIBV S. Q.II. 129

pto ,vtà ſuperiora ,ſed viua voce tradita , & velut per manus à Maioribus ad nos Hiero.cotia
Lucifer.ca.4 .
Chryſoft.id
tranſmiſſa,Eccleſiæque commendata retinentur. 2.ad Theff .
homil.e .
TESTIMONIA DE TRADITIONIBVS
ſcriptis & non ſcriptis.
1. A. DI ONYSIVS Are opa gita lib ro de Eccle- tur, qui animas adhuc affectibus obnoxias gere- Partìm lite
fiaftica Hierarchia , capite primo:Primi illi noftri rent,curationisóz indigentes; ea ipfi, ad imbecilli- ris,partim fi
facerdotalis munerisduces, in ijs quæ nobis ſunt tatem multorum ſe demittentes, partìm literis, nulla feruan:
Partim ſeris familiaria, fumma illa & ſuperſubitantialia, par. partim fine literis quafi iure quodam nó ſcripto, da commen
darunt Apo
pena fatidm tìm fcriptis, partìm non fcriptis inftitutionibus feruanda commendârunt.
ſtoli.
Apoftolorü fuis (iuxta quod facræ definiunt leges) nobis tra- 4. EPIPHANIVS hærefi fexagefimaprima
dogmata. diderunt. contra Apoftolicos: Oportet autem & Traditione in Scriptura
non
2. BASILIVS in libro de Spiritu ſancto, capi- vei. Nó enim omnia à diuina ſcriptura accipi pof
te vig eſimoſeptimo :Dogm ata quç in Eccl efia prę - fun t. Qua propter ali qua in ſcr ,
ipturis ali qua in se cöti netur;
dicantur, quedá habemus e do& rina ſcripto pro- Traditione fan &i Apoftoli tradiderunt ,que mad- fed ex Apo
dita , quædam rursùs ex Apoftolorum traditione modùm dicit ſanctus Apoftolus:Sicut tradidi vo- ftolorú Tradi
in myfterio, id eft, in occulto tradita recepimus. bis . & alibi,Sic doceo, & fic tradidi in Ecclefijs.Et, ia habentur:
Parem vim Quorum vtraque parem vim habét ad pietatem , Si contineris, nisifruftrà credidiftis. 1.Cor.11.14
ad pictatem & is .
habent. nechis quiſquam cótradicit, quiſquis fanével te. 5. TERTVLLIANVS de coronamilitis, ca
nuiter expertuseft, quæ fint iuraEcclefiaftica. Na pite tertio : Habentes obferuationē inueteratam ,
Nota . fi conſuetudines quæ fcripto proditæ non funt, quæ præueniendo ftatum fecit. Hanc fi nulla ſcri- Conſuetudis
tanquàm haud mulcum habentes momenti, co- ptura determinauit, certè conſuetudo corrobo- ftica nis Ecclelis
vis ,
nemur reijcere, imprudentes & ea damnabimus, rauit ,quę fine dubio detraditione manauit.Quo .
quæ in Euangelio neceſſaria ad falutem habentur: modò enim vſurpari quid poteſt,fi traditum pri
immò potiùs ipfam fidei predicatione ad nudum ùs non eft? Etiam in traditionis obtécu exigenda
Lnamerătur nomen contrahemus. Quod genus eſt, (vt eius, eft,inquis, authoritasſcripta. Ergò quæramus,an
aliquor Tra.
citiones non quod primum eft & vulgatiſlimum , primo loco & traditio non fcripta, non debeat recipi . Plane
Scripta . commemorem ) vt figno crucis eos, qui fpem col- negabimus recipiendam, fi nulla exempla præiu
Crucis fignū. locauerüt in Chriftum ,fignemus, quis ſcripto do- dicent aliarum obſeruationum, quas line vllius
Orare versùs cuit ! Vt ad Orientem verli precemur, quę nos do- ſcripturæ inftrumento, ſolius Traditionis titulo,
Yerba inuo . cuit ſcriptura ? Inuocationis verba , quum oftédi- exindè cófuetudinis patrocinio vindicamus . De
cationis fub tur panis Euchariftiæ, & poculum benedictionis, nique vt à Baptiſmate ingrediar, Aquam adituri , Traditiones
Milla ſacrifi. aliquot non
cio . quis Sanctorum in ſcripto nobis reliquir ? Nec ibidem , fed & aliquanto priùs in Ecclefia fub an ſcriptæ cou
enim his contenti ſumus, qux cömemorat Apo- tiftitis manu conteftamur nos renunciare diabo- merantur.
In Sacrificio ftolus aut Euangelium : verùm alia quoquè, & lo, & pompæ , & angelis eius. Dehinc ter mergita- Cæremoniæ
plura dicútur
quàm quæ in antè & poft dicimus, tanquàm multum habentia mur,amplius aliquid reſpondentes ,quàm Domi. Baptiſmi.
euangelio & momenti admyfteriun,quæ ex Traditione citra nus in Euangelio determinauit. Inde ſuſcepti, la
Apoftolo
bentur. ha. ſcriptum accepimus.Conſecramus aūtaquam ba- ctis & mellis concordiam præguftamus. Exon ea
priſmatis , & oleum vnctionis, prętered ipſum qui die,lauacro quotidiano per totam hebdomadam
baptiſmum accipit, ex quibus fcriptis ?Nónne à abftinemus. Euchariftiæ facramentum & in tem- Communio
tacita ſecretary Traditione ?Ipfam portò olei in- pore victus, & omnibus mandatum à Domino, Euchariſtiz.
unctionem quis fermo ſcripto proditus docuit ? etiam antelucanis cætibus, nec de aliorum manu
Ceremonia
Japtilmi.. Iam ter immergi hominé,vndè eft traditum ?Re- quàm præſidétium fumimus. Oblationes pro de- oblationes
liqua ité quæ fiunt in baptiſmo, velurirenunciare functis,pro natalitijs,annua die facimus. Die Do- pro defüctis.
Sathane & angelis eius,ex qua fcriptura habemus? minico ieiunium nefas ducimus, vel de geniculis Stationes,
Nónne ex priuata & arcana hac Traditione?Nón- adorare. Eadem immunitate à die Paſchęin Pen
ne ex doctrina, quam patres noftri in filétio, quod tecoften vſque gaudemus. Calicis aut panis etiam Euchariftia
curioſos & ociofos fummouet, feruârūt ? Pulchrè noftri aliquid decuti in terrá; anxiè patimur. Ad cuſtodia.
quidé illi, nimirùm docti arcanorum veneratio- omnem progreſſum atq promotum , ad omnem
Cur malta nem filentio cöſeruari. Nam que necintueri fas eſt aditum & exitum , ad veftitum & calceatum , ad
ſcribi non
debucrint. non initiatis,quicoueniebat,horum doctrina pu- lauacra,ad menfas,ad lumina, ad cubilia, ad ſedi
blicitùs circunferri ſcripto ? Aut quid rádem libi lia, quacunque nos conuerſatio exercer,frontem
voluit magnusilleMoyſes, qui nó omnia que erác CRVCIS fignaculo terimus. PERGIT capite Crucis figna
in templo,paſſusfitomnibus effe peruia :fed pro- quarto : Harum & aliarum eiuſmodi diſciplina- culum .
phanos extra facros cancellos ftatuit, fed priora rum fi legem expoftules Scripturarum , nullá in
atria purioribus permittens, Leuítas ſolos dignos uenies: Traditio tibi prætendetur auctrix, cófue
cenſuit, & c. Addit deindè: Ad eundem profectò tudo cófirmatrix, & fides obſeruatrix,& c.Et pau
modum , & qui in primordijs Ecclefiæ certos ri- lò pòft: His igitur exemplis renüciatum erit, pof
tus preſcripferüt Apoftoli& Patres, in occulto fi- fe etiam non ſcriptam Traditionem in obſeruati
lentiorg myfterijs fuá feruauêre dignitateni. Nem one defendi, confirmatam conſuetudine, idonea
enim omninò myfterium eft, quod ad populares teſte probatæ tunc Traditionis ex perſeuerantia
ac vulgares aures effertur. Hæceft ratio, cur quæ- obferuationis. Conſuetudo autem etiam in ciui- Conſuctudo.
dam citra ſcriptum tradita ſunt, nè dogmatú co- libus rebus pro lege ſuſcipitur, cùm deficit lex .
gnitio propter affuetudiné vulgo veniret in con 6. PRIMAE loannis quarto ,vt in textu .
rem prum .Aliud autem eft dogma,aliud edi& um . 1.C. CYPRIANVS in ſermone de ablutione
Nam dogmata filentur, edicta verò publicantur. pedum : Sicut par eft fpiritui ſancto & Chrifto di- Traditionum
3. EVSEBIVS libro primo de demonftratio- uinitas, ità in fuis inftitutis æqua eft authoritas& Apoftolicarů.
ne Euangelica,capite octauo: Cæterùm Moyſes in poteftas: necminùs ratum eft, quod di& tante fpi- xitas.
tabulis inanimatis, Chriſtus autem in mentibus ritu ſancto Apoſtoli tradiderunt,quàm quod ipſe
vita præditis, perfecta noui teſtamenti documen- tradidit, & in fua commemorationem fieri prece
ta deſcripfit :eius verò diſcipuli ad magiftri ſui pit.Manetfingulis propria dignitas, & vniformis
nutum, auribus multorum doctriná fuam com in ſuo genere ſtat aétio omnium : nihiladdi, nihil
modantes, quæcunque quidem velutì vltra habi- ſubtrahi,nihil poteft corrigi vel mutari.
tum progreſſis,à perfecto ipſorum magiftro pra 2 . HIERONYMVS in Dialogo aduersùs Lula
cepta fuerant, ea ijs qui capere poterant, tradide. ciferianos capite quarto , ità Luciferum dixiffe
runt: quzcunque verò ijs conuenirearbitraban . refert: Anneſsis Ecclefiarum hunc elle morem , ve
bapti .
 )

130 Q. II.III. DE TRADITIONIBV S.

baptizatis pofteà manus imponantur, & ità inuo- effe Ecclefiarum conſuetudinem , vt ad eos qui
cetur fpiritus fanctus ?Exigis vbi fcriptum fit ? In longè in minoribus vrbibus per presbyteros & Confirmatio.
Aft.8.19. A &tibus Apoftolorum.Etiam fifçripturę authori- diaconosbaptizati ſunt, Epiſcopusad inuocatio- nis facra
Totius orbis
conſenſus in. tas non ſubeſſet,totius orbis in hanc parté conſen- nem fanćti fpiritus, manum impoſicurus, excur
Atar pracepti. ſus inftar præcepti obtineret. Nam & multa alia, råt. Sed quale eft, vt leges Ecclefiæ ad hæreſim
Traditiones quç per Traditionem in Ecclefijs obſeruantur,au- transſeras ?
quædam re thoritaté fibi ſcriptę legisvſurpauerunt: veluti in 3. CHRYSOSTOMVS in ſecundum caput
cenſentur.
cæremoniæ lauacro ter caput mergitare : deindè egreſſos la- pofterioris epiftolæ ad Theſſalonicenſes, homilia Non omnis
Baptiſmi. etis & mellis præguſtare concordiam , ad infantiæ quarta, ſuper hæc verba : State & tenete Traditio- Apoftolilite.
Stationss. ris mädärút.
fignificationem : die Dominico & per omnem nes & c. Hinc patet, quòd non omnia per epifto
Pentecoften , nec de geniculis adorare, & ieiuni- lam tradiderint, fed multa etiam fine literis. Ea- Eade fide di
um foluere : multaque alia ſcripta non funt, quæ dem verò fide digna funt tam illa quàm ifta. Ita- gna & fcripta
rationabilis ſibi obferuatio vindicauit. Cui Or- que traditionem quoqueecclefiæ fide dignam pu- Traditio Ecº
chodoxus refpondet: Non quidem abnuo hanc tamus.Traditio elt,nihilquæras amplius. clcuaftica .

III .

Eft'ne vtrunque hoc præceptorum genusobſeruatu neceſſarium ?

1:TheM:2.0 A. Est planè, fi Do & orem Paulum ſequimurità præcipientem : -State &
&
100;ac Theo-tenete Traditiones,quasdidiciſtis,ſiue perſermonem ,fiueperepiſtolam noſtram . Vndè

Bo?.cor.l.a laudat hoc nomine Corinthios, quòd Apoftolica præcepta, quæ viua voce
tradita iam acceperant, ſedulò cuſtodirent. Tum admonet Theſſalonicenſes,
6 2. Theff.3.6 с
vt ab omniſe fratre ſubducant, qui inordinatè, & nóſecundùm traditionem

ab Apoſtolis acceptam , ambulat.

2 : icon .B. Atque hoc eſt,quod facroſancta Synodus Nicena ' diuinę ſcripturęcon

macho niti.fonans,verbis tam luculentis expreſſit :Oportet nos Ecclefiafticas Traditio

Synod. can.i.nes, ſiue ſcripto, ſiue conſuetudinein Eccleſia retentas, vnanimiter & inuio

. labiliter obſeruare. Et apud Cyprianum

enablue legimus , non minùs ratú effe, quod
dictante Spiritu fan & o Apoftolitradiderunt,quàm quod Chriftus ipfe tradi
f Ibidèm . dit. ' Sicut enim pareſt Spiritui fan & o & Chrilto Diuinitas : ita vtriuſque in
ſuis inſtituţis æqua eſt authoritas & poteftas.
TESTIMONIA.
..A . SECVNDAE ad Theſſalonicenſes ſecun- tiones, fiue ſcripro, fiue conſuetudine valentes &
do : State , & tenete & c.vt in textu . decretas, retinere velle : quarum de numero eft
2. CHRYSOSTOMVS homilia quarta in imaginum effiguratio. Item infra : Igitur qui au- Imaginum fi
fecundam ad Theſſalonicenſes, vt ſuprà, quæftio- fi fuerint aliud fentire,aut docere, aut more im- guratio .
ne ſecunda,C.teſtimonio tertio , piorum hæreticorum Ecclefiafticas Traditiones Hæretici Ec .
3. THEOPHYLACT VS in caput fecúdum contaminare,autcontra ifta vafrè & improbèali- clefiafticas
fecundæ ad Theſſalonicenſes , ſuper ea Apoftoli quid excogitare, quod fit contra conftitutionem tradisiones
verba,Itaquefratres ſtate , & c. Velhinc etiam per- eccleſiaſticam :fi fuerint Epiſcopi aut Clerici, de- ſolent.
ſpicuum elt,quòd pleraque etiam fine ſcriptis per ponuntor: fi Monachi aut Laici, communione
ſermonem , id eft, viua voce tradiderint, non ſo- priuantor.
lùm per epiftolam . Similiter autem & hæc & illa 2. OCTAVA ſynodus generalis Conſtantino
Apoftolicarü fide digna ſunt. Itaque& Ecclefiæ traditionem fi- politana canone primo: Regulas, quæ ſanctæ Ca- Traditiones
Traditionum Ecclefiaftica
dignitas. de dignam exiſtimemus. Traditio eſt, nihil am- tholicæ atque Apoftolicx ,tam a ſanctis famatiſi Luſcipiuntur .
pliùs
quæras. mis Apoftolis, quàm ab Orthodoxorum vniuer
4. PRIORIS ad Corinthios vndecimo:Laudo falibus,necnon & localibus Concilijs, vel etiam à
vos fratres, quòd per omnia meî memores eftis: quolibet deiloquo Patre ac magiſtro,Eccleſiętra
& ficut tradidivobis,preceptamea tenetis.Etibi- ditæ ſunt,feruare atque cuſtodire profitemur: his
dèm : Cætera autem ,cùm venero ,diſponam . & propriam vitam & mores regentes, & omnem
5. SECVNDAE ad Theſſalonicéles tertio :De- facerdotij catalogum , atque omnes qui Chriftia
nunciamus autem vobis fratres, in nomine Do- no cenſenturvocabulo ,pænis & damnationibus,
mini noftri Ieſu Chriſti, vt fubtrahatis vos ab & è diuerſo receptionibus & iuftificationibus,qug
omni fratre ambulante inordinate, & non ſecun- per illas prolatæ ſunt ata definitæ, canonice ſub
dùm traditionem , quam acceperunt à nobis. ijci decernentes. Tenere quippe traditiones quas
1. B. CONCILIVM ſecundú Nicenum actio- accepimus,fiueper ſermonem , fiue per epiſtolam
Traditio fcri- ne feptima in ipſa definitione :Si quis Traditio- ſanctorum qui anteà fulſerunt, Paulus apertè ad- 2. Thell.com
pta & non
Icripta. nem Ecclefiæ , fiueſcripto , fiue cófuetudine valen- monet.
tem non curauerit, anathema.Etpaulò antè : Fa- 3. CYPRIANVS in fermone de ablutione per
temur autem vnanimiter nos Ecclefiafticas tradi- dú, vt ſupra quæftione fecunda,C.teftimo.primo.

IIII .

Quomodò cognofcemus,qu.e fint Apoſtolicæ & probatæ in Eco

clefia Traditiones

- Inepift:16
ad Ianuariū , .A. De his nobis regulam obferuatu dignam Auguftinus * præſcribit: Illa,
cap.i.
inquiens, quæ non ſcripta, ſed tradita cuftodimus , quæ quidem toto terra
rum orbe ſeruantur, datur intelligi, vel ab ipfis Apoftolis, vel plenarijs Con

cilijs,
 DE TRADITIONIBV S. 131
Q.IIII. V.

cilijs,quorum eſtin Eccleſia faluberrima authoritas, commendata atque fta

tuta retineri . Sicidem contra Donatiſtas ,immò hereticos omnesdifferens, b lib. 4.cap .
hoc grauiteradmonet,Quod vniuerſa tenet Ecclelia, nec Concilijs inftitu- 72Item libes:
cap.23 .
tum ,ſed ſemper retentum eſt,non nisi authoritate Apoftolica traditum re
ctiflimècreditur.

B. Cui Leo ille Magnus conſonans, ait : Dubitandum non eſt, quicquid eo me
in Eccleſiain conſuetudinem eſt deuotionis retentum , de Traditione Apo- tecoſtes .

ſtolica , & de fan & i Spiritus prodire do & rina.

TESTIMONI A.
1. A. AVGVSTINVS epiftola centeſimadeci
Fefore quo . maoctaua ad Ianuarium , capite primo : Illa quæ
rundādierúex non ſcripta,ſed tradita & c. vt in textu :ficutì quòd
Apoftolica Dominipaſtio & reſurrectio, & aſcéfio in cælum,
traditions & aduentus de cælo Spiritus fan & i, anniuerſaria
delcrodis. ſolennitate celebrantur, & fi quid aliud tale oc-
currerit quod feruatur ab vniuerfa, quacunquè ſe
diffundit Ecclefia.
2. IDEM libro quarto contra Donatiftas,capi-
te vigefimoquarto : Quod vniuerſa tener Eccleſia
& c. vtin textu.
3 ITEM libro ſecundo,capite feptimo:Multa
non inueniuntur in literisApoſtolorum , neque Apoftolica
Traditiones
in Concilijs pofteriorum ; & tamen quia per vni
uerfam cuftodiuntur Ecclefiam , non nisi ab ipfis
tradita & commendata creduntur.
4. SIMILITER libro quinto contra Donati
ftas, capite vigefimotertio : Sunt multa quæ vni
uerſa tenet Ecclefia , & ob hocab Apoftolis præce
pta benè creduntur, quanquàm fcripta non repe
riantur.
B. LEO Magnus fermone fecundo de ieius
nio Pentecoftes : Dubitandum non eft, & c. vtin
textu.

V.

Cuiuſmodi funt traditiones Apoſtolicæ, quæ Chriftianis ve

niunt obferuande ?

A. Exempla ſatìs multa apud Patres extant, & eos quidem , qui

vel ante mille annos fidem publicam meruerunt. Nimirùm ſecun

dùın Traditionem ‘ Origenes & Incap.
Auguftinus docent, paruulos eſſe b Lib.:o . deGen adRom
epift.ad .
lit.ca
23.8. cor.Donat.li.4 : 0: 34:
baptizandos.

B. Deecclefhierar.cap.ro
Dionyſius & “ Tertullianus oftendunt, precationes & oblatio- à& ln exhortatione ad c - ſti .
taté cap.fi. dé corona mi .
nes prodefun & is ad altare fieri oportere., licis cap.3. & de monoga.
Ad Marcellam cótra era
C. Hinc Hieronymus & ' Epiphanius ſtatas Eccleſiæ ieiunationes, ccando
præſertim Quadrageſimæ, obſeruandas eſſe commonſtrant. rorcs Montani epift. 54 :
f Cótra Aëriuin hærefi 75.
D. Sicetiam Ambroſius & " Chryſoſtomus eorum dignitatem ad laofficio
la LiturgiaMediolanensi
. .

ftruunt,quæ in ſacro Miſſæ officio ſolenniter peraguntur.

$
E. Tum præter . Damaſcenum Patres, quos Nicena Synodus ſe- iLibia.de Orthod.fideca.

cunda " citat, eadem ratione teſtantur,quòd Chrifti & Sanctorum eius keActio.o.com.4.& itio.
Imagines deceat venerari.
F. Lib.despiritu San &to,
Demùm ,vt cæteros omittamus, Magnus ille ' Baſilius ob Tradi- cap.27 .
tionem retineri vult facrum Chriſma,aliasque ſolennes ceremonias ,
quæ Sacramentis fan & illimis adhibentur.

G. Etaddit “ Baſilius: Siinſtituta conſuetudinesg; non ſcriptas tan - a Ibidèm .

quàm in eis vis magna non inſit, ſemel repudiare aggrediemur, clam

ac pedetentim ratas ipfasEuangelij ſententias improbabimus ,aut po

tiùs ad inane nomen eius prædicationem contrahemus.Sed Apolto
licum exiſtimo,ºait, ijs etiam Traditionibus, quæ ſcriptæ non funt, a cap-19.eiufdem libti.
inhærere .

TESTIMONI A.
1.A. ORIGENES in caput fextum epiſtolę ad
Baptiſmus Romanos : Ecclefia ab Apoſtolis traditionem fuf-
paruulorú ex cepit, etiam paruulis baptiſmum dare.
Apoftolorum
STINVS libro decimo de Geneli
traditions. 2. AVGV
ad litera , capite vigefimotertio : Conſuetudo
m fimè creditur : tamen veraciter conijcere poſſu
matris Ecclefiæ in baptizandis paruulis nequa-
quàm fpernenda eft, neque vllo modo ſuperflua
deputanda, nec omninò credenda nisi Apoftoli-
ca effet Traditio.
3. IDEM libro quarto contra Donaciſtas, ca.
pite vigefimoquarto : Si quiſquam in hac re (de
baptizandis paruulis) authoritaté diuinam quse- Confuetudo
rat, quanquam quod vniuerſa tenet Ecclefia, nec auertatis
concilijs inſtitutum , fed femper retentum eft, indicat po .
non nisi authoritate Apoftolica traditum rectif- ditionem .
mus, quid valeatin paruulis baptiſini ſacramen
tum , ex circuncifione carnis, quam prior popu
lus accepit,& c.
1.B. DIONYSIVS Areopagita libro de Eccle- Oratur pro
fiaftica Hicrarchia,capitefeptimo : Quęnam verò defunctisex
Apoftol . tra
de huiuſmodi prece, quam ſuper defunctopera- ditionc.
git
 R. V.VI. DE TRADITIONIBV S.
132
git pręſul,ex diuinis ducibusnoftrisTraditio per- adoramus,aliæty complures his fimiles. & c. vide
uenit ad nos operæprecium eft vt dicamus & c. ſuprà quæft. nona de Decalogo A. teftimo. duo
Pro vxore de. TERTVLLIANVS in exhortatione ad decimo.
fun &ta poftu
latur & obla. caftitatem ,capite vndecimo: Etiam repete, apud 2. IDEM in orationibus tribus de imaginibus,
siones fiunt. Deum pro cuius fpiritu poſtules,pro qua oblatio- plurimorum patrum antiquorum teftimonia ci
nes annuas reddas. tar de veneratione Imaginum : vt Dionyfiú Areo- Imaging ve.

3 ITEM in libro de corona militis,capite ter-
8defunctis. tio, loquens de Traditionibus non fcriptis :Obla-
tiones, inquit,pro defunctis,pro natalitijs, annua
die facimus.
4. ET de Monogamia capite decimo : Enimue-
rò & pro anima eius orat, & refrigerium interim
Oblatio in adpoſtulat ei, & in prima reſurrectione conſorti-
anniuerfario um , & offert annuis diebus dormitioniseius.
defuncti,
1. C. HIERONYMVS in epiftola quinquage-
fimaquarta,ad Marcellam contra errores Monta-
Obſeruatio ni : Nos vnam Quadragefimam fecundùm Tradi-
Quadragefimtionem Apoftolorum , toto anno, tempore nobis
tradit. Apoft. congruo ieiunamus.
2. EPIPHANIVS contra Aêrium hzreſi ſe-
Abftinentia ptuagefimaquinta : A quo verò non aſſenſum eft
feriz 4.& 6.
in omnibus orbis terrarú regionibus, quòd quar-
ta & profabbato ieiunium eft in ecclefia decre-
vide Cleme. tum ? Sivcrò etiam oportet conſtitutionem Apo-
fit. Apoftol. ftolorum proferre, quomodò illic decreuerunt,
cap. 16. & 19. quarta & proſabbato ieiunium per omnia, exce-
pra Pentecofte : & de ſex diebus Paſchatis, quo-
modò præcipiunt nihil omninò accipere, quàm
panem & falem & aquam , &c. manifeftum eft.
Deindè verò fi non deeodem argumento quarta-
rum & profabbatorum , ijdem Apoftoli in Con-
ftitutione dixiffent,etiam aliter vndiquè demon-
ftrare poſſemus. Attamen de hoc exa& tè fcribunt.
Conſuetudo Affumpfit autem Ecclefia, & in toto mundo aſſen-
vaiuerfalis . ſus factus eſt,antequàm eſſet Ačrius, & qui ab ipſo
hæreticos. appellanturAëriani.
1. D. AMBROSII Millz ritus & ordo , extat
etiam in Liturgicis Latinis à D.Iacobo Pamelio
collectis, como primo.
2. CHRYSOSTOMI Liturgia fiue officium
Millz , quod Græcè ipfe poft S.Bafilium & B.Iaco-
bum confcripfit, extat. Quo pacto autem nouite-
ſtamenti nouam oblationem docuerit Chriſtus,
camą ab Apoftolis Ecclefia accipiens,in vniuerſo
mundo offerat Deo , videatur latiùs infrà in quz .
ftione feptimadeEuchariſtia , B.C .
1. E. DAMASCENVS libro quarto Ortho-
doxæ fidei, capite decimoſeptimo: Imaginis ho- i.F. BASILIVS libro de fpiritu ſancto , capite
Imaginá ve nor ad exemplar tranſit. Ett autem hæc craditio vigefimoſeptimo: Dogmata quæ in Ecclefia præ
Apoft. tradit. ex earum numero , quz Scripturæ verbis mini- dicantur, quædam habemus èdoctrina& c. vide
Orare versùs meexpreſſä ſunt, quemadmodùm & ea , qua ad fuprà quæftione ſecunda, A.teſtimonio fecundo ,
Orientem. Orientem conuerfiadoramus, & ea, qua crucem Reliqua habentur in textu .
Crucis vence
ratio , VI .
pagitam , Bafilium , Chryfoftomum , Leontium , tribuscom
Seuerianum ,Sophronium , Ambrofium , Gregori- probata.
um Nyſſenum T , heodoretum, Athanaſium , Cy
rillum ,Gregorium Nazianzenum , Euſebiu Pam
phili, Stephanum Boftrenſem , Cyrillum Hiero
folymitanum , & plures alios.
3. ' IN ſecunda Synodo Nicena , actione ſexta,
como quarto Quod
: autem cum multis alijs,quz ab Apofola
in Ecclefia obferuantur fine ſcriptura, nobis ima- rum.compo:
ginum veneratio tradita fit , ab Apoftolorum vlus & venc.
temporibus latè per hiſtorias traditum eft , de ratio Imagi.
imagine maxime hæmorrhoiffæ , quam multis num.
ſcriptoribus confirmare poffumus. Quinetiam de Decalogo,
Baſilius Magnus, cuius fcripta per omnes terræ fi- quat.g.
nes reſonant, in diuerfis opuſculis ſuis mentio
nem imaginum facit. Gregorius etiam illius &
carne & fpiritu frater, Nyſſenfium præſul, in ſer
mone in Abraham , idem ſentit. Item alter Gre
gorius, qui à Theologia nomen ſortitus eft, in
verfibus à ſe conditis qui
, de virtute inſcribun .
tur , affentit. Et loannes , qui osauro ſplendidi.
us & lucidius conſecutus eſt, in oratione funeb ri
in Melecium Epiſcopum Antiochiæ , & in fermo
ne qui inſcribitur, Quòdveteris & noui Teſta
menti vnus fit legislator. Cyrillus icem expiator
Neftorianæ hærefis, in epiftola ad Acacium Epia
fcopum Scythopoleos.Anaftafius Epiſcopus The
opoleos , sophronius , Maximus. Sed quid hos
nominatim citamus? Omnes enim fandi Patres Imagines sa
cepea ab
noſtri imagines receperunt. omnibus ft.
4. ITEM actione feptima: Fatemur autem & c . cibus.
in Decalogo quæſtione nona , B.teftimo. primo.
Quibus addit ſancta Synodus: Igitur qui aufifu .
crint aliud ſentire aut docere, aut more impio .
rum hæreticorum Ecclefiafticas traditiones con
taminare , aut nouam quandam vaniloquenti
am inducere,aut contra ifta vafrè & improbè ali.
quid excogitare, quod fit contra conftitutionem
Ecclefiafticam : â fuerint Epiſcopi aut Clerici,de
ponuntur : fi Monachi aut Laici, communione
priuantor.

Quantùm hodiè circa Traditiones Apoſtolicas & Ecclefiafti.

cas aberratur ?

A. PLVRIMVM , dum eas plerique contemnunt, alij negligunt,aut certè

• Rom.19 .& pluris non faciunt,quam Politicorum magiſtratuum conſtitutiones :& hęc
inſtituta eſſe hominum fingunt, quæ vel obſeruare, vel omittere liberum fit,

exiguæque,aut nullius omninò frugis :ipfi đóıdpopa vocant.

B. Suntqui vniuerſas ferè Traditiones eiuſdem eſſeponderis volunt;atque,

adeò fædè commiſcentScripturæ loca,perindeacidem fit iudicium de Tra

color :60 ditionibus. Pharifaicis & Apoſtolicis,de*Iudaicis & Eccleſiaſticis, de priua

dez:rhen:.a tis ſeu particularibus, & ijs quæ totius Eccleſiæ conſenſu receptæ , commu
a Ausgul.id
Epifto .adla , nique piorum vſu tot ſeculis comprobatæ, ac velutì per manus ad nostranf
nuar.118.cap . miſfæ vbiquè ferè gentium comperiuntur.
1. & 2.Ité epi.
86.adCaſula. TESTIMONI A.
A. AD Romanos decimotertio : Omnis anima nationi refiftit.Quiautê refiftunt,ipfi fibi damna .
poteftatibus ſublimioribus fubdita fit. Non eft tionem acquirút.Nam principes non funt timori
enim poteſtas nisì à Deo. Quæ auté ſunt,à Deo or . boni operis,fed mali. Vis aüt non timere potefta .
dinata ſunt. Itaque qui refiftit poteftati, Dei ordie tem ?bonum fac: & habebis laudem ex illa. Dei
cnim
 DĖ TRADITIONIBV S.
Q. VI.VII. 133
enim minifter eft tibi in bonum.Siautem malum ribus qui erant Hierofolymis.
feceris time:non enim fine caufa gladium portat. 7. AVGVSTINVS in epiftola ad Ianuarium ,
1. B. MATTHAEI decimoquinto : Sine caufa centefima decimaoctaua, capite primo : Illa quæ
colunt me, docentes doétrinas & mandara homi- non ſcripta, fed tradita cuftodimus, & c. vt fupra
num . & pauld ante:Quarè & vos tranfgredimini quæſtione quarta, A.teftimonio primo.
mandatum Dei propter traditionem veftram ? 8. IBÍDÊM capite ſecundo : Alia verò queper Traditionci
Nam Deusdixit, Honora patrem & matrem &, loča terrarum regionestig variátur,ficuti eft quod & Conſuetu
Quimaledixericpatri vel matri, morte moría: alijieiunant Sabbato, alij verònon :alijquotidie danes particu
eur :Vos autem dicitis, Quicunque dixerit patri communicát corpori & fanguini Dominico, alij ab vniuerfa.
vel natri,Munus quodcunqueeft ex me,tibipro- certis diebus accipiunt: alibi nullus dies inter- libus diffc .
deric :& non honorificabit patrem ſuum ,aut ma mittitürquo non offeratur,alibiSabbato tantùm rant.
trem ſuam : & irritum feciftis mädatum Dei pro- & Dominico ;alibi tantùm Dominico : & fiquid
pter traditionem veftram : aliud huiufmodi animaduerti poteft, torum hoc
i. AD Coloſſenſes fecundo : Videre nè quis vos genus rerum liberas * habet obſeruationes: nec libera cuni,
decipiat per philoſophiam & inanem fallaciam , diſciplinavlla eft in his melior graui prudenti- quia dicuit ijs
seaindùm traditionem hominum ,fecundùm ele que Chriſtiano , quàm vt eo modo agat , quo eafufceperüe
menta mundi, & non fecundùm Chriftum . Et in agere viderit Ecclefiam ad quamcunque forre no fuſcipere,
fine : Si ergò mortui eftis cum Chrifto ab elemen- deuenerit. Quod enim neque contra fidem , nie & fuſceptas
vel retinere,
ris huius mundi, quid adhuc táquàm viuentes in que contra bonos mores iniungitur, indifferen vel authori
mundo decernitis? Né tetigeris,neque guftaueris, ter eft habendum , & pro corum inter quos vi- tate publica
neque contrectaueris: quæ ſunt omnia in interi- uitur ſocietate feruandum eft. Credo te aliquan: emédare, aut
cum ipſo vſu, fecundùm pręcepta & doctrinas ho- do ex me audiffe, fed tamen etiam nunc comme etiá abrogare
minum :quæ ſuntrationem quidem habencia ſa- moro . Matermea Mediolanum meconſecuta,in- Nora .
pientiæ in ſuperſtitione & humilitate, & non ad uenit Ecclefiam Sabbato non ieiunantem ; coepe- bati,
Ieiuniü Sabo
parcendum corpori, non in honore aliquo ad ſa- rat perturbari & fluctuare quid ageret ; cùm ego
turicatem carnis. talia non curabam , fed propter ipfam conſului
3. MARCI ſeptimo : Phariſzi & omnes ludzi, de hac re beatiffimz memoriæ virum Ambrofi
nisi crebrò lauerint manus, non máducant,tenen- um refpondit fenihildocere me poffe, nisi quod
tes traditionem Seniorum : & à foro venientes,ni- ipſe faceret, quia fi meliùs nôffet, id potiùs ob
sibaptizentur,non comedunt: & alia multa funt, feruaret. Cum ego pucáſſem , nulla reddica ra
quæ tradica ſunt illis ſeruaré, baptiſmata calicum tione , authoritate fola ſua nos voluiſſe admo
& prccorum & æramentorum & lectorum . nere, nd Sabbato ieiunaremus, ſubſecutus eft, &
4. SECVNDAE ad Theſſalonicenſes fecundo: ait mihi : Cùm Romam venio , ieiuno Sabbato :
State, & cenete traditiones quasdidiciftis, fiue per cùm hic fum , non ieiuno. Sic etiam tu, ad quam
ſermonem ,fiueper epiftolam noſtram . fortè Ecclefiam veneris, eius morem ſerua, licui
5: ACTORVM decimoquinto : Paulus verò, quam non vis effe ſcandalo, nec quenquam tibi.
electo Sila,profe&tus eft, traditus gratiæ Dei à fra- Hoc cùm matri renunciaffem , libenter amplexa
tribus. Perambulabat autem Syriam & Ciliciam, eft. Ego verò de hac fententia etiam atque etiam
confirmans Eccleſias,præcipiens cuftodire præcem cogitans, ità ſemper habui, tanquam eam cælefti
pta Apoftolorum & Seniorum . oraculo ſuſceperim .
6. CAPITE decimoſexto : Cùm pertranfirent .. IDEM in epiſtola octogefimaſexta ,ad Cafu
ciuitates (Paulus & Silas) tradebant eis cuftodire lanam presbyterum , idem hoc repecit B.Ambro
dogmata , que eranr decreta ab Apoftolis & Senio . fijreſponſum . 5
VII .

Quid verò de ijs iudicandum ,qui Eccleſia Traditiones repudiant, ac

pro nihilo habent ?

A. Hos verbum Deiredarguit ac damnat,cùm Traditiones obſer. 4 2. Theſ.z.d .Cor.1.5

uandas eſſe decernit, cùm iubet Eccleſiam audire, & Apoftolorum Matth.8.6

Seniorumque præcepta cuſtodire. Verbum , quod fubijcit e Ado.15.0 16.2

Deieft
nosMagiftratibus cùm “ Politicis, tum Ecclefiafticis, modeſtis fiuxtà a Rom :13:a Matth.22.6

& dyſcolis propters conſcientiam :vult illorum legibus & reueren . Het ...e
tiam & obedientiam deferri maximam . Obedite ,inquit, praepoſitis ver Titisa

ſtris,& fubiacete eis :omnia quacunque dixerint vobis, ſeruate o facite :ſe k Matth.13.3
cundùm opera verò eorum'nolite facere.

B. Quapropteriſti non tam homines fpernunt,' quàm Deú ipſum ! 1.Thef.ab 2.Cor.148

Opt. Max. quem in " Apoſtolis, eorumque“ ſucceſſoribusaudire ac m Cypria epift.6 adFice
reuereri ſanè oportebat. İgitur planè verbo Dei reſiſtunt,dum pote- le cap.23.Conftit.mons
ftati & ordinationi Dei reliftunt, & hinc fibi damnationem acqui- Sikom...a
runt, ſi Paulo ° credimus.

C. Nimirùm diuina eftiſthæcordinatio ,quç nec aboleri poteſthu

mana authoritate,vt certis legibus, ijsque partìm ſcriptis,partìmnon Bafil de cap
fcriptis , quas Apoſtolica nobis commendat traditio ,Ecclefiaregatur, :,. g . 16.2.contra D.

dogmata conſeruentur, religio vindicetur, alatur concordia, diſciplini

Hares. . Euſeb.lib.jEpiph
r.ss . Ës .
na retineatur. clef.hift.cap.3o.
TESTIMONI A.
1. A.' SECUNDAE ad Theſalonicenſes ſecun- do : State, & tenete traditiones quas didiciftis, fiue
M per
 BV
: 134 2.VII. DE TRADITIONI S.
per ſermonem , fiue per epiſtolam noftram . [ cat quęſcribo vobis, quia Domini funtmandata.
PRIORIS ad Corinthios vndecimo:Laudo 3. JOANNIS vicelimo : Sicut mifit me pater ,
vos fratres, quòd per omnia mei memores eftis, & egomitto vos.
ficut tradidi vobis,precepta mea tenetjs. 4. ITEM decimoſeptimo: Sicuc cu memififti
3. MATTHAEI decimooctauo : Si Eccleſiam in mundum , ità & egomifieos in mundum .
non audierit, fit tibi ficut Ethnicus & Publicanus, 5. LV CAE decimo : Qui vos audit,meaudit :
4 : ACTORVM decimoquinto:Paulus, ele &to & qui vos fpernit,mefpernit.
Sila, perambulabat Syriam & Ciliciam, confir- 6. CYPRIANVS Epiftola ſexagefimanona lib.4. epift.9.
mans Ecclefias : præcipiens cuftodire præcepta ad Florentium Puppianum : Nec hæc iacts, fed Quz Apofto.
Apoftolorum & Seniorum . dolens profero, cùm te iudicem Dei conſtituas & lis dicta, ad
5. ET capite decimoſexto: Cùm pertranfirent Chriſti, q dicit ad Apoftolos,ac per hocadonnes corum perti.
ciuitates, tradebant eis cuſtodire dogmata, quæ Prępoſitos, qui Apoſtolis vicaria ordinationeſuc- nent.
Luc.io.
erangdecreta ab Apoftolis & ſenioribus qui erant cedunt: Qui auditvos,meaudit :& qui me audit,
Hierofolymis. audireum quime mifit : & qui reijcit vos, mere
6. AD Romanos decimotertio : Omnisanima ijcit, & eum
qui me mifit.
poteftatibus ſublimioribus ſubdita fit. Non eſt 3. BASILIVS in conſtitutionibusmonafticis,
enim poteſtaș, nişi à Deo : quæ autem ſunt, à Deo capite vigeſimotertio : Quod Apoftolis dixit, Qui Matth.so.
ordinata funt. vos audit & c.intelligédus eft in commune legem Luc.io.
7. MATTHAEI vicefimofecundo : Reddite fanxiſſe in pofteros, qui aliorum futurierantmo
quæ funt Cæſaris ,Cæſari : & quæ ſunt Dei,Deo . deratores, id ex multis ijſdem certiſlimis diui.
8. ET capite viceſimotertio : Super cathedram narum literarum teſtimonijs , manifeftiſlimise
Moyſi ſederunt Scribæ & Phariſæi. Omnia ergò argumentis probari poteft.
quæcunque dixerint & c. 8. AD Romanos decimotertio I : taque qui refi
4., LVCAE decimo: Qui vos audit, me audit : ftitpoteftati, Dei ordinationi reſiſtit. Qui autem
& qui vos fpernit ,mefpernit. reſiſtunt, ipfi fibi damnationem acquirunt.
10: PRIORIS Petri ſecundo capite : Subiecti 1.C. BASILIVS Magnus in libro de Spirit u
eftote omnihumanæ creaturæ propter Deum, fi- fancto, capite vicefimofeptimo: vtſupra quæftio
ue Regi,quati præcellenti : fiue ducibus, tanquàm ne fecunda, A.teſtimonio fecundo .
ab co nillis ad vindictam malorum , laudem ve 2. AVGVSTINVS libro quarto cótra Dona
ròbonorum : quia fic eft voluntas Dei, vtbenèfa- ciſtas,capite vicefimoquarto , 3. ET libro ſecun
cientes, obmuteſcere faciatis imprudentiam ho- do,capite feptimo, 4. ITEM libro quinto, ca
minum ignorantiam . Quafi liberi, & non quafi pite vicefimotertio,vt fuprà quæftione quarta, A.
velamen habétes malitiæ libertatem ,fed ficut fer- teftimonio ſecundo & fequentib.
ui Dei. Deum timete,Regem honorificate. Serui, 5. IDEM libro quinto contra Donatiftas, capi
ſubditi eſtote in omni timore dominis, non tan- te vigeſimoſexto : Quòd autem nos admonecCy
tùm bonis & modeftis, fed etiam dyſcolis. prianus, vtad fontem recurramus, id eft, ad Apo- Ad Apottoll
AD Romanosdecimotertio: Ideò neceſſita- Atolicam Traditionem , & indè canalem innoſtra com Traditi
te fubditi eſtote, non ſolùm propter iram ,fed eti- tempora dirigamus,optimum eft, & fine dubita gicndam .
am propter conſcientiam . Idcò enim & tributa tione faciendum .
præſtatis :miniftri enim Dei funt, in hoc ipfum 6. EPIPHANIVS herefi quinquagefimaquin
ſeruientes.Reddite ergò omnibus debita : cui tri- ta cótra Melchiſedechianos : Termini nobis pofiti Apoftolorun
butum ,tributum : cui vectigal,vectigal:cui timo- funt, & fundaméta, & edificatio fidei, & Apoſtolo- Traditiones.
rem ,timorem : cuihonorem ,honorem . rú Traditiones, & ſcripturę fanctæ , & ſucceſſiones Succellio dor
AD Titum tertio :Admone illos Principi- doctrinæ , & vndiquaquè veritas Deimunita eft. ctrina.
bus & poteſtatibus ſubdicos effe ,dicto obedire, ad 7. EVSEBIVS libro tertio Ecclefiafticæ hiſto
omne opus bonum paratos effe. riz, capite trigefimo : Ignatius cùm iter per Afiam
13. AD Hebrços decimotertio : Obedite præpo- faceret,licèt attentiſſima cura à ſatellitibus, quiil
fítis veftris, & fubiacete eis. Ipfi enim peruigilant lum du&tabant,obferuaretur, Ecclefias tamen cu
quafi rationem pro animabus veſtris reddituri,vt iuſque ciuitatis,ad quam fortè proficiſceretur, fa
cum gaudio hoc faciant, & non gementes:hoc miliaribus colloquijs pijsáz hortationibus confir
enim non expedit vobis. mauit :acprimùm, vthæreſes,quæ iam tum pri
14. MATTHAEI, vt in textu ,& teftim.o & auo. mò naſci & emergere cæperunt, maximè præca
1. B. PRIORIS ad Theſſalonicéſesquarto: Ita- uerent, feduld admonuit. Deindehortatus eft,vt Tradition!
que qui hæc fpernit,non hominéſpernit,ſed Deü Apoftolorum Traditioni mordicùs adhæreſce- Apoft.more
qui etiam deditfpiritum ſuum ſanctum in nobis, rent: quam quidem affeueranter teftificatus, quô rendum .
2. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto : Si tutiùs pofteritati reſeruaretur,neceſſariò fcriptis Ignatius cam
( criptis mar
quis videtur propheca eſſe, aut fpiritualis, cogno- mandandam exiftimauit, dauit.
VIII.

Quid Patres hac de re iudicârunt ?

A. ORIGENES, qui celebris & peruetuftuseft author, in hęc verba fcripſit:

* la capues.* Hærcticus nobis habendus eſt omnisille, qui Chriſtofe credere profitetur,

Fitupisce in & aliud de veritate Chriſtianæ fideicredit,quàm habeat definitio Traditionis

apologia pro Eccleſiaſticæ . Tum idem alibi : " Illaſola credenda eft veritas, inquit, quæ in
ne
. nullo ab Eccleſiaſtica diſcordat Traditio .
de citiam ire.
cap.43 . B. Er Hieronymi verbum eft: Ego illud te breuiter admonendum puto ,
b Lib.1. Peri.
archõ in pro. Traditiones Eccleſiaſticas, præfertim quæ fidei non officiunt, ità obſeruan
c A4Lucini- das, vtà Maioribus traditæ funt.

d.Epift.16. C.
cap.s. Auguſtinus verò ità Si quid diuinæ Scripturæ præſcribit autho
docet;

ritas,non eft dubitandú ,quin ità faceredebeamus ,vtlegimus : fimiliter etiam ,

ſi quid per orbem frequentet Eccleſia. Nam hoc quin ità faciédum ſit, diſpu
tare ,
 DE TRADITIONIBV S. Q. VIII. 135

tare, inſolentiſſimeinſaniæ cft

. Acrursùs idem :* In his rebus,de quibus ni cand ca
num cpift.36 ..
hil certi ftatuit fcriptura diuina, mos populi Dei, vel inſtituta Maiorum pro
f Dift.n.cap .
legetenenda ſunt. Et‘ſicut præuaricatores diuinarum legum , ità contempto- in his
res Eccleſiaſticarum conſuetudinum coërcendi funt.

D. Demùm Tertullianus, do &tiſſimus & antiquiſſimus Eccleſiæ ſcriptor,

toto libros aduersùs eos diſputat, qui nihil quod literis facris non fit expreſ- į Lib.depre

fum ,admittunt,grauiterque contendit, Traditiones & obferuationes qual aduersùs

es de toushæ .
rcticos,
dam Eccleſiaſticas eſſe non ſcriptas, quænon poſſint nisiab Hæreticis repu

diari. Si quis autem videturcontentiofus efle, (vt Paulinis verbis vtamur) nos ta- b t.Col.lt.
lem confuetudinem non habemus, neque Eccleſia Dei.
TESTIMONI A.
A. IRENAEVS libro quarto contra hæreſes, a principaliſucceſſione, & quocunque loco colli
Qui Presby- capire quadrageſimotertio:Eis quiin Ecclefia funt guntur, fufpectoshabere, vel quali hæreticos, &
teri audiedi. Presbyteris obaudite oportet, his qui ſucceſfioné male ſententiæ ,vel quafi fcindentes & elatos, & fi
habent ab Apoſtolis, qui cum Epiſcopatusſuccef- bi placentes, aut rursùs vt hypocritas,queftus gra
fione,chariſma veritatis certum , fecundùm placi- tia, & vanæ gloriæ hoc operantes.
tum Patris acceperunt.Reliquos verò qui abfiftút Reliqua habentur in textu .

IX .
1
Agè verò quid eft Ecclefia ?
Rom . 12.b ' 2.Cor.12.b 1.Pet.s.b.
A. Ecclesia eftomniú Chriſti fidem atq; do & rináprofiten loan.21.c Matth.16.C
tiú vniuerſitas, quá Princeps Paſtorum Chriſtus tú Petro Apofto
lo,tum huius * fùcceſſoribus paſcendă tradidit atq; gubernandam . a. Chryfoft lib.z.de facerdotio.
B. Quarènomen Eccleſiæ non merentur, ſed falsò arrogant fi- lib.2:de Cõlid.ad.Eugeniä,cap.s.

biHæretiči& Schiſmaticiomnes, qui etſi fidem atque do & rinam prisa.epift.69.

Chriſti profiteri videntur, tamen ſummi Paftoris ac Pontificis,

quem Chriſtus ouili Ecclefiæ loco ſuo præfecit, & perpetua' fuc- colemdib.3.capito Tertul.lib.z.
ceſſione in Romana Eccleſia vſq; conſeruauit, oues effe detre &tát. epift.365.deaz set in Pſal.contra
Donati. &
C. Hanc Petri Cathedram ,hunc Eccleſiæ primatum qui negant teras Petilia.cap.st.

& oppugnant,primùm illi quidem Chriſti magnificas promiſſio

nes * Petro fatas, & myſticas regnicæleſtis claues illi vni traditas, * Match 16. loan.aleLuc.32 €
aliaque multa de Petro Apoſtolorum principe, orc, vertice ſcri- 14.1.0
.
pta non intelligunt: Deindè pacem Eccleſię ,ordinemque certum Matih. Hilarius & Hicron.idem

manifeftè perturbant,quę abſque fummo Antiſtite & huius præ . anlib.z.cap.i

. Augalo in loan.
cellenti authoritate necritègubernari,neque in vnitate atq; con- diterenang & trade in March .
tra portas inferorum ſoliditate neceſſaria diù contineri poffet.Po- intoan dessinMath.items.de
ftremò Patribus, horumque Synodis & ſcriptis de hac illuſtri Ec- S.Petri.item homil.in ss. Petrum
clcſiæ nota coſentientibus, immò & totiusorbis Chriſtiani con- de anniuerf.Pontif.& epift.S9.ad
Epiſc.Viconenfis prouin.
fonæ voci, detrahunt impudenter. c Auguft. contra epift.Fundam .
cap.4. Item de vtilitate credendi,
D. Agnouit hanc Eccleſiam eiusque dignitatem Hieronymus, cap:17.& lib.1.cont. Fault.cap.7
f Ad Damar.cpift. 58. & ad eunde
cuius hæc verba funt: Qui Petri Cathedræ iungitur, meus eſt. epift.57.
Agnouit Optatus : Afer, qui Petri Cathedram inter veras Eccleſięg Lib.2. contra Donat.

notas primam eſſeteſtatur. Agnouit Auguſtinus, qui apertè fcri- Epif.162.90.90.93.& 165.

bit, in Romana Eccleſia ſemper Apoſtolicæ Cathedrę principa

tum viguiſſe. Agnouit.Cyprianus, quiomniú hçrefum & ſchi. 1 Epit:fs:& 69. Item Hier.con

ſmatum pullulātium cauſam in eo ftatuit,quòdyni & ſummo ſa- adAnaft. Theſalonic.cap.ur.

cerdoti aciudici vice Chriſti no obtemperatur,Agnouit Ambro

k Lib.3 . de Sacram. cap.i. & de
fius, vt dixerit ſein omnibus cupere Romaná ſequi Eccleſiam . obitu Satyri.

E. His autem omnibus antiquior, & Apoftolicorú temporum

vicinus,vereque Apoftolicus vir Ireneus,' tale tribuit elogium Ec- 1.Lib..cap.3. Tertul.de pręfcrip.

cleſięRomanæ : Ad hanc,inquit,Eccleſiam propterpotentiorem non Theodore o tebi.carpedie

principalitatem , neceſsè eft omnem cóuenire Eccleſiam , hoc eſt, lib.z;deconfider.cap.s. Concil.

eos qui ſuntvndiquè fideles :in qua ſemper ab ijs qui ſunt vndi- & Marcel epift.t. Synod.Ale

que, conſeruata eft ea, quæ eft ab Apoftolis, traditio.

M 2 TESTI
 S
Q. IX. DE PASTORE VNIVERSALI
136
TESTIMONIA .
1. A. AD Romanos duodecimo : Sicut in vno Eccleſia Chriſti, ſed Antichriſtieffe fynagogam :ex Hereticorum
corpore multa membra habemus, omnia autem hoc enim ipſo quòd pofteà inftituti ſunt, eos ſe ef- Ecclefia eft
membra non eundem acum habent: ità multiſe indicant,quos futuros Apoftolus prænüciauit. fynagoga.
vnum corpus ſumus in Chrifto , finguli autem al- Nec fibi blandiantur, fi de Scripturarum capitulis Scripturarü
ter alterius membra. videntur fibi affirmare quod dicunt, cùm & dia- citatio non
2. PRIORIS ad Corinthios duodecimo:Sicut bolus deſcripturis aliqua fit locutus, & ſcripturæ fit. femper recte
corpus vnum eft, & membra habetmulta,omnia non in legendo confiftant, fed in intelligendo.
aútmembra corporis cùm fint multa, vnú tamen 2. CYPRIANVS Epiftola fexagefimanona ad lib.4.epift...
corpus ſuntità & Chriftus. Etenim in vno fpiritu Florentium ſeu Puppianum : Etfi cotumax ac ſu- Sine Epiſco
omnes nos,in vnum corpus baptizati ſumus. perba obaudire nolentium multitudo difcedat, po & ſummo
Sacerdotc no
3. PRIORIS Petri quinto capite : Et cùm ap- Ecclefia taméà Chriſto no recedit : & illi ſunt Ec cft Ecclefia .
paruerit princeps 'paftorum , percipiecis immar- clefia, plebsſacerdotiadunata, & paftori ſuo grex
ceſlibilem gloriæ coronam . adhærens. Vndè fcire debes, Epiſcopum in Eccle
DE PASTORE VNIVERSALIS effe, & Ecclefiam in epifcopo : & fi quicum Epi- Qui cum Epi.
ECCLESIÆ. ſcopo non fint, in Ecclelia non eſſe : & fruftrà libi fcopo no elt ,
in Ecclefia
4. IOANNIS vigeſimoprimo: Cùm ergo prá- blandiri cos, qui pacem cum ſacerdotibus Deino non ext.
diffent, dicit Simoni Petro Iefus : Simon loannis, habentes obrepunt, & latenter apud quoſdá com
diligis me plùs his?Dicit ei : Etiam Domine : tu municare ſe credunt:quando Ecclefia quę Catho
fcis quia amo te. Dicit ei : Paſce agnos meos . Dicit lica vna eſt, ſciſſa non lit, neque diuiſa, fed fit vti Sacerdotum
ei iterùm : Simon loannis, diligisme?Ait illi: Eci- què connexa, & cohærentium fibi inuicem facer connexio .
am Domine, tu fcis quia amo te . Dicit ei : Paſce dotum glutino copulata.
agnos meos. Dicit ei tertiò : Simon Ioannis, amas SVCCESSIO ROMA. PONTIFICVM .
me ? Contriftatus eft Petrus, quia dixit ei tertiò, 3. IRENAE VS aduersùs hæreſes libro tertio , Succellio Rö.
Amas me ? & dixit ei: Domine, tu omnia ftis: tú capite tertio :Sed quoniam valdè longum eft, in Pontificum .
ſcis quia amo te.Dicitei: Paſce oues meas. hoc tali yolumine omnium Ecclefiarum enume
5. MATTHAEI decimoſexto : Et ego dico ti- rare ſucceſiones, maximæ, & antiquiffimæ, &
bi,quia tu es Petrus: & fuper hanc petram edifica- ' omnibus cognitę ,à gloriofiflimis duobus Apofto
bo ecclefiam meam , & portæ inferi non præuale- lis Petro & Paulo Romæ fundatæ & cóftitutæ Ec
bunt aduersùs eam.Et tibi dabo claues regni celo- clefiç,eam quá habet ab Apoftolis traditionem , & Fides in fuc
rum . Et quodcunque ligaueris ſuper terram , erit annunciatam hominibus fidem , per ſucceſſiones ceſſione per
pecuò cõler
ligatum & in cælis : & quodcunqueſolueris fuper Epiſcoporum peruenientem vſq ad nos indican uata , confun .
terram , erit ſolutum & in cælis . tes, confundimus omnes eos qui quoquo modo dithçreticos.
6. CHRYSOSTOMVS libro fecundo de Sa- ' vel per ſuîplacentiá malam , vel vanam gloriam ,
Joan.21. cerdotio : Quanam de cauſa idem ille fanguinem vel per cæcitatem & malam ſententiam , præter
Nora ': rû Pe .
tro , tú ſucceſ effudit ſuum ? cercè vtpecudes eas acquireret, qua- quàm oportet colligunt. Ad hanc enim Ecclefiam Eccleſz Ró.
foribus curä rum curam tum Petro, tum Petri fuccefforibus propter potentiorem principalitatem , neceſsè eft dignitas &
ouium com- committcbat.Iure igitur ac meritò fic loquebatur omnem conuenire Ecclefiam , hoceft,eos qui ſunt fide Apofto .
milſam .
Matth . 24 . Chriſtus : Quiſnam fidelisſeruus & prudēs,quem vndiquè fideles, in qua ſemper ab his qui ſunt vn- lica .
Luc.12. Dominus ſuper familiam ſuam conftituit ? diqué,conſeruata eft ea que eftab Apoftolis tradi
7. CONCILIV M Florentinum , vt ſuprà de tio.Fundantcs igitur & inftruentesbeatiApoftoli
Symbolo, quæſtione decimanona, C.teſtim . deci- Eccleſiam , Lino epiſcopatum adminiſtrandæ Ec- Romanipoti.
motertio . clefiæ tradiderunt.Succedit aút ei Anacletus: poft fices ex ordi
8. BERNARD VS libro fecundo de cófidera- eum tertio loco ab Apoftolis epiſcopatum ſorti- turvfque ad

Rom . Porifi . tione ad Eugenium Pontificem Maximum , capi- tur Clemens,qui & vidit ipſos Apoſtolos, & con- Irenzi ztaté.
cis quäta di. te octauo : Agè indagemus adhuc diligentiùs quis tulit cum eis, cùm adhuc inſonantem prædicatio
gaitas & ay . fis, quam geras videlicet pro tempore perſona in nem Apoftolorum & traditioné ante oculos ha
thoritas. Ecclefia Dei. Quis es ? Sacerdos magnus, ſummus beret. Hunc autem Clementi ſuccedit Euariſtus, &
Pontifex. Tu princeps epiſcoporu , tu hæres Apo- Euariſto Alexander ,ac deinceps ſextus ab Apofto
Nota . ftolorum ,tu primatu Abel gubernatu Noë,patri- lis conftitutus eft Sixtus, & ab hoc Teleſphorus,
archatu Abraham ,ordine Melchifedech, dignita- qui etiam gloriofiffimè martyrium fecit, ac dein
te Aaron , authoritate Moyſes, iudicatu Samuel, cèps Higinus,poft Pius,poftquem Anicetus . Cùm
Matth.16 .
Ioan.31. poteſtate Petrus, vn & ioneChriſtus. Tu es cui cla- autem fucceffiffet Aniceto Soter,nunc duodecimo Irenzi ztas.
ues traditæ,cui oues creditæ ſunt. Sunt quidem & loco Epiſcopatum ab Apoftolis habet Eleutheri
alij cęli ianitores, & gregum paſtores, ſed tu tanto us. Hac ordinatione & ſucceſſione, ea quæ eſt ab
gloriofiùs, quanto & differentius verunq præcz- Apoftolis in Ecclefia traditio , & veritatis præco
teris nomen hæreditâfti. Habét illi fibi aſſignatos niatio peruenit vſque ad nos.Eteſt pleniſlimahec Reiz fidel
greges, finguli
fingulos: tibi vniuerfi crediti, vni oftenfio, vnam & eandem viuificatricem fidem indicium .
Paftorum vnus . Necmodò ouium , fed & paftorum tu vnus eſſe, quæ in Ecclefia ab Apoftolis vſque nunc fit

Serium pa- omnium paftor.Vndeid probem quæris ?Ex ver-
bo Domini. Çui enim no dico Epiſcoporum , ſed
etiam Apoftolorum ,fic abſolutè& indiſcrete torg
Ex Scripturis commiſſæ ſunt oues ?SimeamasPetre, paſce oues
probat .
1020.21. meas. Quas ? Illius vel illius populos ciuitatis, aut
regionis, aut certi regni ? Ouesmeas, inquit. Cui
non planum ,non deſignâffe aliquas, ſed afhgnâffe
omnes ? Nihil excipitur,vbi diftinguitur nihil.Et
cæterà, vt ſuprà de Symbolo, eadem quæftione, C.
teftimonio duodecimo.
1.B. HIERONYMVS in dialogo contra Lu
ciferianos,capitenono : Breué tibi apertam :p ani
la qua Eccle. mi mei ſententiam proferam : In illa effe Ecclefia
sia perma permanendum , quæ ab Apoftolis fundata, vſque
nendum .
ad diem hác durat. Sicubi audieris eos,qui dicun
tur Chrifti,non à Domino Ieſu Chrifto ,fed à quo
quam alio nuncupari, vtputà Marcioniſtas, Va
lentinianos, Montenſes fiue Campicas : ſcito non
conferuata,& tradita in veritate.
4. TERTVLLIANVS libro tertio aduersùs
Marcionem , capite nono , poftquàm de Apoftolis
Euangelij primis predicatoribus egiſſet,addit:
Quorum diſcipuli, quiſucceſsêre per orbem, Succeffores
Conflati virtute viri,noftrig magiſtri, Apoftolorü .
Coniunctos operis nobis tribuêre honores.
Ex quibus electum magnum, plebio probatum
Hac cathedra,Trusqua federat ipſe,locatum Petrus [ edit
Maxima Roma Linum , primú confidere iuſſit. in Cathedra
Poft quem Cletus & ipſe, gregem ſuſcepit ouilis. qua quinam
Huius Anacletus ſucceſſor ſorte locatus. illi fuccefre .
Qué ſequitur Clemés ; is Apoſtolicis benè notus. tinc.
Euariftus ab hoc rexit finecrimine legem .
Sextus Alexander Sixto commendat ouile.
Poſtexpleta ſui qui luftri tempora tradit
Teleſphoro; excellens hic erat, martyrez fidelis;
Poft illum ſocius legis,cercusg magifter;
Quum
 ECCLESIAE .
Quum veſtri ſceleris ſocius præcurſor & auctor
Cerdo Romi Aduenit Romam Cerdo ,noua vulnera geftans,
veniens da- Derectus, quoniam voces & verba veneni
mnatur .
Spargebat furtim ;quapropter ab agmine pulſus,
Sacrilegum genus hoc genuit,ſpirante dracone.
Romana Eco
clelia a Petro Conftabat pietate vigens Ecclefia Roma
cóftituta pie. Compofita à Petro, cuius ſucceſſor & ipſe,
tate viger. lamin loco nono cathedram ſuſcepit Higinus.
Poft húc deindè Pi',Hermas cui germinefrater,
Angelicus paftor ,qui tradita verba locutus,
Aép Pio ſuſcepit Anicetus ordine fortem .
Marcion hz. Sub quo Marcion hic veniés,noua Põtica peftis,
relin ſparges Nondùm ſecretum facinus fub corde recluſum ,
excommuni
.catur, Paſsim vulgo loquens latebroſa perfidusarte .
Sed poftquàm cæpitmortis proferrefagittas,
Abiectus meritò tam fæui criminis auctor,
A fan & is reprobus; patuit mirabile monftrum .
5. ' OPTAT VS Mileuitanus libro fecundo con
tra Donatiftas: Probamus cam effe Eccleſiam Ca-
tholicam , quæ fic in toto terrarum orbe diffuſa.
Eiusiam comemoranda ſunt ornamenta : & vi-
dendum vbi fint quinq dotes, quas tu fex eſſe di-
Primaria no cis,inter quas Cathedra eftprima : Vbi nisi ſederit
epiſcopus,coniungi altera dos non poterit,quieft
annulus: vidédum eft, qui & vbiprior Cathedra
federit.Si ignoras, diſce:fi nôfti,erubeſce.Ignoran-
tia tibiadſcribi non poteft.Reftat ergò ve noueris.
Scientem errare,peccatum eft.Nam ignorantibus
nonnunquam ſolet ignoſci.Igitur negare non po-
tes, fcire te in vrbe
Roma Petro primo Cathedrá
Epiſcopalé eſſe collatam :in qua ſederit omnium
Apoftolorum caput Petrus: vndè &Cephas appel-
vno cathedrz latus eft: in qua vna Cathedra, vnitas ab omnibus
vnitas. vel, ſeruaretur, nè cæteri Apoftoli fingulas fibi quiſ-
quo in vna
Cathedra, que defenderent :vtiam ſchiſmaticus& peccator
vnitas. effet, qui contra fingularem cathedram , alteram
collocaret. Ergò cathedra vnica, quæ eft primade
Succeflio Ro . dotibus,fedit prior Petrus.Cui ſucceſſit Linus,Li-
pontificú vf. no ſucceſit Clemens, Clementi Anacletus & c. Iu-
quc ad zraté lio Liberius, Liberio Damaſus, Damaſo Siricius
Optati.
hodiè, qui nofter eft focius, cum quo nobis totus
orbis commercio formatarum , in vna commu-
Hæretici ori. nionis focietate concordat. Veftræ Cathedræ vos
ginem fuz originem reddite, qui vobis vultis ſanctam Eccle.
cathedrçred- fiam vindicare.
dere neque .
unt. 6. AVGVSTINVS epiſtola centefimaſexagen
A Petro vſq; fimaquinta ad Generoſum : Si ordo Epiſcoporü
ad Augu.çta . fibi fuccedentium confiderandus eft, quanto cer-
in Recada do: tiùs & verèfalubriter ab ipſo Petro numeramus,
& rina fidei cui totius Ecclefiæ figuram gerenti, Dominusait;
cofentiétes. Super hanc petram ædificabo Ecclefiam meam , &
Matth.16 .
porræ inferorum non vincent eam . Petro enim im
ſucceſſit Linus; Lino Clemens; Clementi Anacle
tus; & c. Damaſo Siricius ; Siricio Anaftafius. In
hoc ordine ſucceſſionis nullus Donatiſta epiſco-
Cot.Ro. Pot. pus inuenitur. In illum autem ordinem Epiſco-
hoftes Augu.
τετρonfio . porum , qui ducitur ab ipſo Petro vſque ad Ana-
Itafium ,qui nunc eandem Cathedrá ſédet,ctiamfi
quiſquam traditor perilla tempora ſubrepfiffet,
nihil præiudicaret Ecclefiæ & innocentibusChri-
ftianis: quibusDominus prouidens, ait de prępo-
Matth.23. fitis malis; Quæ dicunt,facite: quęautem faciunt,
facere nolite : dicunt enim,& non faciunt.Vt cer-
ta ſit ſpes fidelis,quæ non in homine,ſed in Domi-
no collocata, nunquam tempeftate ſacrilegi ſchi-
ſmatis diſlipetur.
7. ITEM in epiftola quadragefimaſecunda ad
Eccleſiz pro . Madaurenſes: Videtis certè moltos præciſos à ra-
pogatio poft, dice Chriftianæ ſocietatis, quæ per ledes Apofto-
lorum & fuc. lorum, & ſucceſſionesepiſcoporum ,certa per or-
cellioncs Epi bem propagatione diffunditur,de ſola figura ori-
Scoporum . ginis,fub Chriſtiano nomine, quafi areſcentia far-
menta gloriari , quas hæreſes & ſchiſmata nomi-
namus: præuiſa,prædicta , ſcripta ſunt omnia .
8. IDEM in Pſalmo contra partem Donati :
Petri fedes, Numerate ſacerdotes, vel ab ipſa Petri ſede,
& continuata Erin ordine illo Patrú, quis cui ſucceſlit, videte.
Q. IX . 137
Ipfa eft Petra , quam non vincunt ſuperbe infero- tif. fucceffio,
rum porta . petra cft in
9. ITEM libro fecundo contra literas Pecilia . fuperabilis.
ni Donatiftæ , capite quinquageſimoprimo: Ve
runtamen fi omnes per totum orbem tales ef
ſent, quales vaniſimè criminaris, cathedra tibi
quid fecit Ecclefiæ Romanæ , in qua Petrus ſe
dit, & in qua hodiè Anaftafius ſeder ? Quarè ap- Pecrus fedit
pellas cathedram peftilentix , cathedram Apo- Ecclefiæ
in cathedra
Ro.
ſtolicam ? Si propter homines, quos putas legem
loqui, & non facere, nunquid Dominus Ieſus
Not.cöt. Ro .
Chriftus propter Phariſcos, de quibus ait , Di- Pontificú via
cunt enim & non faciunt, cathedræ in qua fede tuperatorcs.
bant , vllam fecit iniuriam ? Nónne illam ca- Marth.23.
thedram Moyfi commendauit , & illos , ferua
to cathedræ honore,redarguic? Ait enim , Cathe- Matth.23.
dram Moyfi ſedent; quæ dicunt, facite; quæ au
tem faciunt, facere nolite : dicunt enim & non fa
ciunt. Hæc fi cogitaretis, non propter homines,
quos infamatis, blaſphemaretis cathedram Apo
ftolicam cui non communicatis. Sed quid eft ali
ud, quàm neſcire quid dicere, & tamen non poffe
nisi maledicere ?
DE PRIMAT V PETRI.
1.C. MATTHAEI decimoſexto, 2. ET lo
annis vigefimoprimo: vide fuprà hac eadé quz
ftione, A.teftimonio quinto & quarto .
3. LV CAE vigeſimofecundo: Aitautem Domi
nus Simoni: Simon ,ecce Satanas expeciuit vos, vt
cribraret ficut triticum.Ego autem rogaui pro te ,
vtnon deficiat fides tua : & tu aliquando conuera
ſus,confirma fratres tuos.
4. MATTHAEI decimo : Duodecim autem
Apoftolorum nomina ſunt hæc : Primus Simon
qui dicitur Petrus, & Andreas frater eius & c.
5. IOANNIS primo: Intuitus autem eum le
ſus, dixit : Tu es Simon filius Iona : tu vocaberis
Cephas: quod interpretatur Petrus.
6. MATTHAEIdecimoſeptimo:Etcùm ve
niſſent Capharnaum , acceſſerunt,qui didrachma
accipiebant, ad Petrum, & dixerunt ei : Magiſter
vefter non ſoluit didrachma ? Ait : Etiam . Et cùm
intrâffet in domum, præuenit eum Iefus, dicens :
Quid tibi videtur, Simon ? Reges terræ à quibus
accipiunt tributum vel cenſum ?à filijs fuis, an ab
alienis ? Et ille dixit : Ab alienis. Dixit illiIeſus:
Ergò liberi ſunt filij. Vt autem non ſcandalize
mus eos, vadead mare, & mitte hamum : & eum
piſcem qui primus afcenderit,colle : & aperto ore
eius, inuenies ſtaterem : illum ſumens, da eis pro
me & te.
7. ACTORVM primo: In diebus his exurgés
7.
Petrus in medio fratrū,dixit:Viri fratres, opor
ter impleriſcripturam & c.
8. CYPRIANVS in tractatu de ſimplicitate
Prælatorum , fiue de vnitate Ecclefiæ, vt fuprà de
Symbolo, quæſtione decimaoctaua, B.teftimonio
duodecimo.
9; HILARIVS in caput decimum ſextú Mat
thæi: 0 in nuncupatione noui nominis felix Ec- Petrus Eccte .
clefiæ fundamentum , dignam ædificatione illi- lia funda
mentum .
us petra, quæ infernas leges, & tartari portas, &
omnia mortis clauftra diſſolueret. O beatus cæli Petri pore .
ianitor, cuius arbitrio claues æterni aditus tra- ftas.
duntur, cuius terreſtre iudicium, præiudicata au
thoritas fit in cælo , vtquæ in terris aut ligata ſunt Matth.16.
aut faluta , ftatuti eiuſdem conditionem obtine
ant & in cælo .
10. HIERONYMVS in decimumfextum ca- Multa ſua no
put Matthei:Sicuripſe lumen Apoftolis donauit, mina Chris
volumen mūdi appellarentur, cæterap ex Domi- liscia.com .
no ſortiti ſunt vocabula : ità & Simoni,quicrede- municauit.
bat in petram Chriſtum ,Petri largitus eft nomen . Matth.s .
Petrus petra
Ac fecundùm metaphoram petræ ,rectè dicitur ei ; dicitur.
Aedificabo Ecclefiâ meam fuper te. Ibidem : Pru- Super Petru
dens lector inquirat, quomodò poſt tátam beati- adificata Ec
clelia .
tudinem ; Beatus es Simon Bariona & c. nunc au Matth.16 .
M 3 diat,
 138 Q. IX . DE CAPITE VNIVERSALIS
diat, Vade retro me Satana,fcandalú mihi es . Aut
quæ fittam repentina conuerfio ,vt poft tanta pre-
Apud Mat.
thçü promiſ mia, ſatanas appelletur. Sed fi conſideret quihoc
fa eft ædifica-quærit, Petro illá benedi&tionem & beatitudinem
rio Ecclefiz ac poteftatem , & ædificationem ſuper eum Eccle-
ſuper Petrü . fiz ,in futuro promiſſam , non in præſenti datam ,
intelliger. Acdificabo, inquit, ſuper te Ecclefiam
meam , & portæ inferi non præualebunt aduersus
In Petro er
ror habere eam, & dabo tibi claues regnicelorum : omnia de
locú non poo futuro . Quæ fi ftatim dediffet ei, nunquàm in eo
tuit,nisi ante praux confeſſionis error inueniſſet locum .
Primatu ar- 11. IDEM libro primo aduersùs louinianum ,
ceptum .
capite decimoquarto:Atdicis, fuper Petrum fun-
Matth.18. datur Ecclefia , licet idipfum in alio loco ſuper
loan . 20 .
omnes Apoftolos fiat, & cuncti claues regni cælo-
rum accipiant, & ex æquo ſuper eos Ecclefiæ for-
princi- titudo folidetur: tamen proptereà inter duode-
Petro datur
patus
ad cauëdum cim vnus eligitur, vt capite conftituto, ſchiſmatis
ſchiſma. tollatur occafio .
12. CYRILLVS Alexandrinus libro fecundo
Joan.1. in Ioannem , capite duodecimo :Nec Simon fore
Petrus quid iam noméſbi,ſed Petrus prædicit, vocabulo ipfo
Aedificauda commodè fignificans, quod in eo tanquàm in pe-
Ecclefia in tra lapidei firmiſlimo, ſuam eſſet ædificaturus
Petro. Eccleliam .
13. AVGVSTINVS tractatu quinquagefimo-
Petrus Apo- fexto in Euangeliū loánis : Quis enim neſčiat,pri-
Atolorum pri. mum Apoftolorum effe beatiflimum Petrum ?
mus .
14. IDEM tractatu centefimo vigefimoquar .
Propter Apo- to :Hoc agit Ecclefia ſpe beata in hac vita erumno-
primatù,Ec. fa ; cuius Ecclefiæ Petrus Apoftolus propter Apo-
clefiá repre- ftolatus fuiprimatum gerebat figurata generali-
ſencabar.
tate perſonam.Quòd enim ad ipſum propriè per-
Petrus primº tinet, natura vnus homo erat, gratia vnus Chri-
Apoftolus. ftianus, abundantiorc gratia vnus idem's primus
Matth.16 . Apoftolus: fed quando ei di&tum eſt, Tibi dabo
claues regni cælorum , & quodcunque ligaueris
ſuper terram ,erit ligatum & in cælis,& quodcun-
que folueris fuper terram ,erit ſolutum & in celis :
Petro ad Ec- vniuerſam fignificabat Ecclefiam , quæ in hoc fe-
tem commu culo diuerſis tentationibus velut imbribus, fumi-
nem claues nibus,tempeftatibusquatitur, & non cadit; quo-
datz ſunt.
niam fundata eſt ſuper petram, vndè Petrus no-
Petrus à pe- men accepit. Non enim á Petro petra,ſed Petrusà
tra dictus ,
petra : ficut non Chriſtus à Chriſtiano, ſed Chri-
ftianus à Chrifto vocatur.
15. ORIGENES in diuerſos Euangeliftas ho-
milia fecunda : Nemo nos exiſtimet Petro Iohan-
nem præferre. Quis hoc fecerit ? Quis eſſet altior
Apoſtolorum Apoftolorum illo , qui eft & dicitur vertex eo-
vertex .
rum ?
16. IDEM tra & atu ſexto in Matthæum : Non
Petro dara
modica differentia eft, quòd Petro quidem datæ
cali,fed ce ſunt claues non vnius cæli, fed multorum cælo-
lorum.
rum , vt quæcunque ligauerit fuper terram , fint
Matth . 16.
ligata non tantùm in vno celo ,fed in omnibus cę-
lis: & quæ ſoluerit fuper terram , fint ſoluta non
Apoftoli cz folùm in vno cælo, ſed in omnibus cælis. Adeos
foluüt inca autem,qui multi ſunt ligatores & folutores in ter-
lo , non in ra, fic dicit, vt foluant & alligent non in celis, ficut
omnibus cę. Petrus,fed in vno celo, quia non ſunt in tanta per-
fećtione ficut Petrus, vt alligent vel foluant in
omnibus cælis.
17. BASILIVS Magnus in homilia de pæni-
tentia, quę eft inter homilias variorum argumen
Petrus in fun
damēto col torum vltima : Petrus tertiò abnegauit , & collo-
locatus . catus eft in fundamento . Petrus dixeratiam an
Matth.16. teà, & beatus pronunciatus fuerat: dixerat, Tu es
filius Dei excelfi: & viciffim audierat, ſe eſſe pe-
Aliter Petrus tram ,ità laudatus à Domino : Licèt enim petra ef
potraj aliter fet, non tamen petra erat vt Chriftus. Vt Petrus
Chriſtus.
petra erat. Nam Chriſtus verè eftimmobilispe-
tra. Petrus verò propter petram . Axiomata nan-
que ſua IESVS largitur alijs . Largitur autem ea
Ioan.8 . non euacuatus, ſed nihilominùs habens. Lux eſt:
Matth.s. Vos eſtis luxmundi,inquit. Sacerdos eſt, & facit
Matth.io. facerdotes. Ouis eft, & dicit : Ecce ego mitto vos
ECCLESIAE.
ficut oues in medio luporum . Petra eſt, & petram
fecit. Quæ ſua ſunt, largitur feruis ſuis. Argu
mentum hoc eft opulenti habere videlicet, & ali
js dare .
18 . CHRYSOSTOMVS homilia octogefi
maſeptima in Ioannem,in ea verba, Simon loan
nis, diligisme? Quid tandem alijs omiſlis de his Os & prin .
duntaxat Petrumaffarur? Os erat Apoftolorum ceps Apofto
& princeps & vertex ipfius cætus, proptereà & ob cam cau
Paulus eum prçter alios viſurus aſcendit :fimul vt fam etiä Pau
ei oftenderet iam fibi fiduciam habendam : tan lus inuiſit.
Galati.
quàm enim negationis obliuiſceretur , fratrü cu
ram ei committit, neque negationis meminit. Et Cura fratrū
paulò pòft:Nam cùm magna Chriſtus Petro com-milla.
municâffet, orbis terrarum curam demandåſet, Orbis terra.
martyrium prædixiſſet, & c. rum cura ci
demandara .
19. ÍTE Ñ homilia quinquagefimaquinta in
Matthæum : Quid igitur Petrus, omnium Apofto- Os & vertex
Apoftolici
lorum os, vertex conſortij totius ? cùin omnes in conſortij.
terrogati effent, ipfe folus reſponder. Ibidem : Ec Eccleſiz pa
clefiæ futuræ paftorem conſtituit. Et paulò pòſt: ftor & caput
Quæ Deus concedere folus poteft,peccatorum ſci- & adamanti
licet remiſſionem , & vt Ecclefia tot tantisc flucti- num funda
bus impetu irrumpentibus immobilis maneat, mentum .
cuius paltor & caput, piſcator homo atque igno
bilis ,terrarú orbe reluctante adamantis naturam
firmitate ſuperer: hæc inquam omnia quæ folius
Dei funt, fe pollicetur daturum .
20. IDEŇ homilia nona depoenitentia :Petrú Petra & cre .
cùm dico, petram nomino indelebilem ,non ſe: pido inino .
crepidinem immobilem , Apoftolum magnum, bilis.
primum diſcipulorum ,primum vocatum ,& pri
mum obedientem .
21. ET Sermone in adorationem venerabilium
Catenarum & gladij ſancti & Apoftolorum prin
cipis Petri:Sanctum aciuftum eft fummis & me- In Pettorine
ritis honoribus Apoftolum prædicari , in quo & Chriftus ædi.
ſuam Ecclefiam pro diuinæ illius vocis præmio, ficaturú præ
qua ipſum Dei filium effe prædicauit, ædificatu- dixit.
rum fe prædixit Dei filius, & cælorum claues eius
in ſe fidei arrhabonem fe illi daturum , & eorum ,
quæ ab ipſo in terris ligtta aut ſoluta fuiffent, in
celis ſententiam confirmaturu promiſit. Et non
nullis interiectis ad ipfum Petrum ſermonem di
rigens : Vbinam ſunt claues regni cælorum ? Vbi
Ecclefix fr .
nam appellatio, qua Ecclefiæ firmamentum no mamentum
minaris ?Et iterùm : Hunc celeſtes angelorum or appellatur.
dines collaudârunt, & Apoftolorum chorus val
dè admiracus, tanquàm os ſuum , amplexatus eft
ac celebrauit. Hunc,qui Chrifto crediderunt, du
cem & magiftrum fequentes, ad infidelitatis fco
pulos non offendunt. Hunc ad cælum vſque per
uenientem , & valdè illuſtrem ſpiritualis Ifraelis spiritualis
columnam , & animarum in perfidiæ pelago Au- lumna.
cuantium gubernatorem appellamus. Verè hic
eſt Apoftolorum firmamentum , & facratus cælo
rum magiſter :Petrus deniquè magnum illud or
bis terrarum miraculum, Ecclefiæ iactatio, diſci
pulorum decus, Theologorü pulchritudo, Chri
iti os & c. Et ſub finem : Tu verò ô Petre, Chriſti
Ecclefiæ petra & firmamentum , ſumme Apofto- Ecclefiz pe
lorum vertex,adeſto hodiè mifertus noftri & c.vt tra, de forma
ſuprà quæftione octaua de Decalogo , D.teſtimo
nio octauo .
22. ITEM homilia in ſanctos Petrum Apofto
lum & Eliam Prophetam : Petro Apoftolo orbis Petro orbis
Ecclefiæ ,&
terrarum Ecclefix , & populorum multitudines populorum
eius fidei committendæ erant, velpotiùscreditæ multitudines
funt illi claues regni cælorum . Quid enim ait illi cómittendz.
Dominus ? Quodcunqz ligaueris fuper terram , erit Matth.16.
ligatum & in cælo . Sed vide cuiuſmodi peccato
permiſit ſubijci Petrum illum ,talem ac tantú vi
rum , Apoftolorum verticem, fundamentum im- Apoftoloru
verte x , fun
mobile, petram ſtabilem , & quæ frangi non pof damentú , pe .
ſet, Ecclefiæ principem ,portum inexpugnabilem, tra ſtabilis,
turrim firmam , & quæ non poffet concuti. Pe- Ecclefia prin
trus, inquam,illa Eccleſix columna ac propugna- lumna.
culum ,
 DE ROMANA ECCLESIA . 0. ix . 139
culum ,puellæ vnius,non minas, ſed vnicum ver- bies fremit : Hinc in tres partes ſciſſa Ecclefia, ad
bum non fuftinuit. Verbum puellæ proceſfit, & fe rapereme feftinat.Monachorum circà manen
columna illa concutiebatur.Illa locuta eft, & pro- ciū antiqua in me lúrgit authoritas . Ego interion communio
pugnaculum fluctuauit. Permiffus eft peccare is, clamito : Si quis cathedræ Petri iúgitur, meus ef. mana Eecle.
cui Ecclefia credenda erat, illa videlicet Ecclefia- Meletius,Vitalis,atquePaulinus tibihærere fe di- fia qucnti fa .
rum columna, & portus fidei ; Petrus orbis terra cunt: poſſem credere, fi hoc vnus aſſereret : nunc ciat Hierony
mus .
rum magifter peccare permiffus fuit ob eam ma- aut duo mentiuntur, aut omnes . Idcircò obteitor
ximè caufam , quòd populorum multitudo illi beatitudinem tuam ,per Crucem Domini,per ne
credenda erat,nè feuerus & innocens, à venia pro-ceſſarium fideinoſtrędecus, per paflionem Chri
prijs fratribus impartienda effet alienus. ſti, vt qui Apoſtolos honore ſequeris, fequaris & Apoftolos
honors re .
23. LEO Magnus ſermone tertio in anniuerſa- merito : ità in ſolio cum duodecim iudicaturus quirur Roin .
Vnus Petrus rio pontificatûs ſui: De toto mundo vnus Petrus ſedeas: ità te alius ſené cum Petro cingat, ità mu- Pontifex .
omiblis & c. eligitur, qui & vniuerfarum gentium vocationi , nicipacum cæli cum Paulo confequaris, vt mihi
clefiæ patri: & omnibus Apoftolis, cunctisiz Ecclefiæ patribus literis tuis, apud quem in Syria debcam commu
buspræponi. præponatur , vt quanuis in populo Dei multi fa- nicare, fignifices. Noli deſpiccre animam , pro
tur.
cerdotes fint,multis paftores, omnes tamen pro- qua:Chriftus mortuus eft.
prièregat Petrus,quos principaliter regit & Chri 2. IDEM epiſtola quinquagefimafeptima ad
r Primarius
omniú paftor ftus. Ibidé: Etego,inquit Chriftus,dico tibi:hoc Damafum : Quoniam vetufto Oriensinter ſe po- Cancus
Chriftus, fe. eft, Sicut meus pater tibi manifeftauit diuinita- pulorum furore colliſus,indiſciſlam Domini tu: Hiere.z.
cúdarius ve- tem meam, ità & ego cibi notam facio excellenti- nicam , & deſuper textam , minutatim per fruſta Cant. 4.
ro omnium am tuam , quia tu es Petrus, id eft,cùìm ego fim in- diſcerpit, & Chrifti vineam exterminant vulpes : Ad fidéRom .
paftor Petrus
Matth.16. uiolabilis petra, ego lapis angularis , qui facio vtinter lacus contritos, qui aquam non habent, Feribus gratia
Nota
do quomo vtraque vnum: ego fundamentum ,præter quod
Chriftus difficilè,vbi fons fignatus & hortus ille concluſus ſantibuscon
nemo poteft aliud ponere: tamé tu quoquèpetra fit, poflit intelligi: Ideò mihi cathedram Petri, & fugit Hiero
& quomodò
Perrus petra es, quia mea virtute ſolidaris: vt quæ mihi pote- fidem Apoftolico ore laudatam,cenſui conſulen - nymus.
Rom...
ſit. ftate ſunt propria,fint tibimecum participatione dam , indè nunc mex animæ poftulans cibū , vnde
Ephef.2. communia. Eanden fententiam de duplici petra olim Chrifti veſtimenta fufcepi. Neque verò tan
1.Cor.3 .
ijfdem verbis repetiuit fermone fecundo in nata ta vaftitas elementi liquentis & interiacens lon
li Apoftolorum Petri& Pauli . gitudo terrarum ,me à preciofæ margaritæ potu
- 24. IDEM epiſtola octogefimanona ad Epiſco- it inquiſitione prohibere. Vbicunque fuerit cor- Luc 27 .Ec.
pos per Viennenſem prouinciam conftitutos: pus, illic congregabuntur & aquilæ . Profligato à clefia fides
Petri priuile- Cùm Petro præ ceteris foluendi & ligandi tradita fobole mala patrimonio,apud vosſolos incorru- incorrupta.
gia .
fit poteftas, paſcendarum tamen ouium cura fpe pta patrum ſeruatur hæreditas. Ibi ceſpite terra
Petro princi- cialiùs mandata eft. Cui quiſquis principacũ æfti- fæcủdo, Dominici ſeminis puritaté centeno fru
pasundimes. mat denegandum ,illius quidem nullo modo po- Au refert : Hîc obruta fulcisfrumenta, in lolium
ad inferna teft minuere dignitatem , fed inflatus fpiritu ſu- auenasos degenerant. Nuncin Occidente ſoliufti
demergunt. perbiæ ſuæ ,femetipſum in inferna demergit. tiæ oritur: in Oriente autem Lucifer ille ,qui ceci- Ela.
Auguftinus 25. AVGVSTINVS contra epiſtolam Mani- derat, fupra fidera pofuit thronūſuum . Vos eſtis Nota Hiero.
quanti faciat chæi, quam vocant fundamenti , capite quarto : lux mudi, vos fal terræ, vos aurea vaſa & argérea : nymi erga
Epifcoporu Tenet me in Eccleſia Catholica, ab ipfa fede Pe- hic teftacea vafa vel lignea virgá ferream & æter- Rom.ponti
in ſede B.Pe. tri Apoftoli,cui pafcendas oues fuas poft reſur- num operiuntur incendiu. Quanquàm igitur tui fice rcucrena
tri primipa. rectionem Dominus commendauit , vſque ad me terreat magnitudo, inuitat tamen humanitas. paftoré ruum
ftoris ouium
Chrifti. præſentem Epiſcopatum , ſucceſſio facerdotum . A facerdote victim am falutis, à paftore præfidi- agnofcit, &
26. IDEM in libro de vtilitate credendi ad um ouis Aagito. Faceffatinuidia :Romaniculmi- B.Petri ſuc
Cui Ecclefiz Honoratum , capite decimoſeptimo:Cùm igitur nisrecedat ambitio : cum ſucceſſore piſcatoris, & Romanæ Ec.
edhzrēdum .
tantum auxilium Dei, tantum profectum fru- diſcipulo crucis loquor. Ego nullü primum ,nisì clefiæ com
&túmque videamus, dubitabimusnos eiusEccle- Chriftum fequens,beatitudini tuę,id eft,cathedrę munio .
fiæ condere gremio, quæ vſque ad confeſſionem Petri,communione conſocior: ſuper illâ petram super cathe.
Succeſſiones
generis humani, ab Apoftolica fede per ſucceſſio- ædificatam Ecclefiam ſcio.Quicunque extra hanc dråpetriçdi.
cpiſcoporum
Apoftolicæ nes Epiſcoporum , fruftrà hæreticiscircunlatran- domum agnum comederit, profanuseſt. Si quis fica
Sedis. tibus , & partìm plebis ipfius iudicio , partim in arca Noê non fuerit, peribit regnante diluuio . Matth.16.
Conciliorum grauitate, partim etiam miracu- Et poft pauca : Non noui Vitalem , Meletium re- Exod.12.
lorum maieftate damnatis, culmen authorita- ſpuo ,ignoro Paulinum : Quicunque tecủ non col- Extralom .
Noca . tis obtinuit ? Cui nolle primas dare, vel fum- ligit,fpargit:hoceft,qui Chriſti non eft , Antichri- munionēno
mæ profectò impietatis eft, vel præcipitis arro fti eft.Etin fine : Quamobrem obteftor beatitudi- eft falus .
gantiz . nem tuam per crucifixū ,mundi ſalutem, per ho
27. ET libro vndecimo contra Fauftum Mani- moufion Trinitatem : vt mihi epiftolis tuis, fiue Rom.Po.non
chrum ,cajate ſecundo : Vides in hacre, quid Ec- tacendarum ,fiuedicendarum hypoftaſeon detur comunicana
Succeſſionis clefie Cacholicæ valeat authoritas, quæ ab ipfis authoritas. Et nè fortè obfcuritas loci,in quo de- chriftum per.
perpetuitas . fur:datiilimis ſedibusApoſtolorum vſque ad ho- go, te fallat, per baiulos literarum , ad Euagrium tincnr.
diernum diem ſuccedentium fibimet Epiſcopo- presbyterum ,quem optimè nôfti,dignare lcripta
rum ſerie, & tot populorum conſenfione firma- tranſmittere: limul etiam, cui apud Antiochiam
tur, debeam communicare, fignifices: quia Campen
DE ROMANA ECCLESIA . ſes cum Tarſenfibus hæreticis copulati, nihil ali
1.D. HIERONYMVS ad Damaſum epiftola udambiunt, quàm vtauthoritate communionis
Quanta cum quinquagefimaoctaua: Quorsùm ifta tam longo veftræ fulti, tres hypoftafes cum antiquo ſenſu
repetita principio ? videlicet,vt paruum magnus prædicent.
de destinats adſpicias, vt diues paftormorbidam non conte OPTATVS Mileuitanus libro fecúdo con
mus Hiero . mnas ouem . Et paulò pòſt : Ego igitur, vt antea tra Donatiftas : Probamus eam efle Ecclefiam
nymus Rom . iam fcripfi,Chriſtiveftem in Romana vrbe ſuſci- Catholicam , & c. vt ſuprà hac eadem quæftione,,
compellan. piens,nunc barbaro Syrięlimite teneor.Et nè pu- B.teftimonio quinto .
tes alterius hanc de me fuiffe fententiam , quid 4. AVGVSTINVS epiſtola cétefima ſexage
mererer,ipfe conftitui. Verùm vt ait gentilis poé- fimafecunda ad Epiſcopos Donatiftarum : Erat
ta : Cælum , non animum mutat, qui trans mare Carthago tranſmarinis vicina regionibus,& fa
currit . Ità me inceffabilis inimicus poft tergum ma celeberrima nobilis : vndè non mediocris
ſecutus eft, vt maiora in ſolitudine bella nunc pa- vtiquè authoritatis habebat Epiſcopum , qui
tiar. Hinc enim prefidijs fulta mundi,Arriana ra- poflet non curare conſpirantem multitudinem
M 4 inimic
 140 Q. IX . DE ROMANA
In Rom . I co inimicorum,cùm ſe videret & Romanæ Ecclefiæ, ad Ecclefiam principalem,vndè vnitas facerdota- Rom.s.
clefia fem
per Apoftoli. in qua femper Apoſtolicæ cathedræ viguit prin- lis exorta eſt, à ſchiſmaticis & prophanis literas ad Rom.Ec
Ce Cathed a cipatus, & cæteris terris, vndèEuangeliū ad ipfam ferre,nec cogitare cos eſſeRomanos, ( quorum fi- fidiæ nullus
viguit prin . Aphricam venit, per communicatorias literas ef- des Apoftolo prædicante laudata eft) ad quos per- acceſſus.
cipatus. ſe coniun & um ,vbi paratus effet caufam ſuam di- fidia habere non poflitacceſſum .
cere,fiaduerfarijeiusab eo illas Ecclefias alienare 10. ITEM Epiſtola fexagefimanona ad Puppi- lib.4.epift.9.
conarentur. anum Florentiū : Indè enim ſchiſmata & hæreſes Harelum &
ſchiſmatum
5. IDEM cum Patribus ConcilijCarthaginen- obortæ ſunt & oriuntur , dum Epiſcopus qui vnus origo ex ſumn
fis, in epiſtola nonagefima ad Innocentium Pon- eft, & Ecclefiæ præeft, ſuperba quorundam præ- mi pontificis
tificem Romanum : Si ergò Pelagius epiſcopali- fumprione contemnitur ,& homo dignatione Dei contempru .
bus geſtis ,quæ in Oriente confecta dicútur,etiam honoratus, indignus hominibus iudicatur .
tuç venerationi iuftè viſus fuerit abfolutus, error HIERONYMVS aduersus Luciferianos
tamen ipfe & impietas, quæ tam multos affertores capite quinto : Ecclefiæ falus in ſummi ſacerdotis ex dignitate
habet, per diuerſa diſperſos, etiam authoritate dignitate pendet : cui fi non exors quædam & ab fummifacer.
Apoft.Sedis Apoftolicæ ſedis anathematizanda eſt. Et paulò hominibuseminensdetur poteftas,tot in ecclefijs Ecclelielas
hæretib.ana- fuperiùs: Hoc itaque geſtum , domine frater fan- efficientur fchifmata, quot facerdotes. lus .
thematizan , ete, charitati tuæ intimandum duximus, vtftatu. 12. LEO Magnus epiſtola octogefimaquarta ad
dis .
Petitur Con tis noftræ mediocritatis, etiam Apoftolicæ ſedis Anaſtaſium Theſſalonicenſem Epiſcopum ,capite
adhibeatur authoritas , pro tuenda ſalute mulco- vndecimo : Hæc connexio totius quidem corpo
tio à Roman . rum , & quorundam peruerfitate etiam corri- ris vnanimitatem requirit, fed præcipuè exigit
pontifice. genda . concordiam ſacerdotum . Quibus cùm fit digni
6. IDEM cum Patribus Mileuitani concilij tas cómunis , non eft tamen ordo generalis : quo- Inter Apofto
epiſtola nonagefima ſecunda ad eundem Inno- niam & inter beatiflimos Apoftolos in fimilitu- los difcretio
Rom pontifi- centium : Quia te Dominus gratiæ ſuæ præcipuæ dine honoris fuit quædam diſcretio poteftatis: & poteftatis.
cis authori munere in ſede Apoftolica collocauit, talem quum omnium pareſſet electio, vni tamen datum
tur ad ledan. noftris temporibus præftitit, vt nobis potiùs ad eft,vtceteris præemineret. De qua forma, Epifco- Epiſcoporú
dam tempe culpam negligentiæ valeat,fi apud tuam venera- porú quoquèeft orta diſtinctio : & magna diſpo- inter fe di.
tatem hære
gianæ Pela-. tionem ,quæ pro Ecclefia fuggerenda funt,tacue- fitione prouiſum eſt,nè omnes fibi omnia vendi- ftiactio.
lis. rimus, quàm ea tu poſlis vel faftidiosè vel negli- carent, ſed eſſent in fingulis prouincijs, quorú in
genter accipere, magnis periculis infirmorum ter fratres haberetur prima fententia: & rursus Peoès Petri
membrorum Chrifti paſtoralé diligentiam qux- quidam in maioribus vrbibus conftituti, ſolici- ſede,viuetla
fumus adhibere digneris.Noua quippehærefis, tudinemfufciperent ampliorem : per quos ad cer Ecclefia
& nimiùm pernicioſa tentat furgere inimicorum vnam Petri fedem vniuerſalis Ecclefiæ cura con
gratiæ Chrifti. Aueret, & nihil vſquàm à fuo capite diſiideret.
9. INTER eiuſdem Auguftiniepiſtolasnona- 13. AMBROSI'vs de Sacramentis libro ter
gefimatertia ,eft Innocentijad Patres concilij Mi- tio ,capite primo : Non ignoramus quòd Ecclefia Rom. Eccle.
leuitani : Diligenter & congruèApoftolico con Romana hanc conſuetudinem non habeat, cuius fix formā in
ſulitis honori,honori inquam illius,quem , pre- typum in omnibus fequimur & formam .Hanc qui cupitAin
ter illa quæ ſunt extrinfecùs , ſolicitudo manet tamen conſuetudinem non habet vt pedes la- brofius .
Solicitudo omnium Ecclefiarum , ſuper anxijs rebus quæ fit uet. Vide ergò nè fortè propter multitudinem de
Omnium Ec
clcfiarum in. tenenda ſententia, antiquæ fcilicet regulæ for- clinauit. In omnibus cupio ſequi Ecclefiam Ro
cumbitRon. mam ſequuti, quam toto ſemperab orbe mecum manam .
pontifici, ad noftis efle feruatam . Verùm hæc miffa facio , ne 14. IDEM in oratione funebri de obitu fratris
diceidobis. que enim hoc veftram credo latére prudentiam , ſui Satyri: Aduocauit ad ſe Epiſcopum ,nec vllam
qui id etiam actione firmáftis,fcientes, quòd per veram putauit,nisi veræ fidei gratiam , perconta
omnes prouincias de Apoftolico fonte petenti- tus ex co eft, vtrúmnam cum Epiſcopis Catho- Epiſcopi Ca.
In fidcinego. bus reſponſa femper emanent. Præſertim quoties licis, hoc eft,cum Romana Ecclefia conueniret, & tholici cum
cijs iudex čit. fidei ratio ventilatur, arbitror omnes fratres & forté & ad id locorum in ſchiſmate regionis illi- Recomeceli
coepiſcopos noſtros, non nisi ad Petrum ,id eft, us ecclefia erat : Lucifer enim fe à noftra tunctem- unc.
fui nominis & honoris authorem , referre debe- poris communione diuiſerat.
re,velut nunc retulic veftra dilectio, quod per to-
i.E. IRENAE V S libro tertio contra hæreſes
tum mundum poflit omnibus Ecclefijs in com- capite tertio : Ad hanc Ecclefiam & c. vtin textu .
2 mune prodeſſe. 2. TERTVLLIANVS de præſcriptionibus
8. AVGVSTINVS epiſtola centefimaſexage- aduersùshçreticoscapite trigeſimoſexto :Agè iam
fimaquinta ad Generoſum : Si ordo Epiſcopo- quivolcs curiofitatem meliùsexercere in negocio
rum , & c . vt fuprà litera B.teftimonio fexto. fàlutis tuæ , percurre Ecclefias Apoftolicas, apud Apoftolord
lib.1.epift.3. 9. CYPRIANVS Epiſtola quinquagefima- quas ipfæ adhuc cathedræ Apoftolorum ſuis locis cathedra .
quinta ad Cornelium Romanum Epiſcopum : præfidentur,& c. Si Italiæ adiaces, habes Romam ,
Summi põti- Ñeque enim aliundèhæreſesobortæ ſunt, aut na- vndè nobis quoquè authoritas præſtò eft. Statu Romanz Ec.
ficis contem- ta funt fchiſmata,quàm indė, quòd facerdoti Dei felix Ecclefia, cui totam doctrina Apoftolicum cleſix com
& fchifmatü nonobtemperatur, nec vnus in Ecclefia ad tem- ſanguine fuo profuderunt : vbi Petrus paſſioni mendatio .
cauſa cft . pus facerdos, & ad tempus iudex vice Chriſti co- Dominicæ adæquatur, vbi Paulus Ioannis exitu
gitatur : cui fi fecundùm magifteria diuina ob- coronatur,vbi Apoftolus Ioannes pofteaquàm in
temperaret fraternitas vniuerfa,nemoaduersùm oleum igneum demerſus, nihil paſſus eft, in inſu
facerdotum collegium quicquam moueret: ne lam relegatur.
mo poft diuinum iudicium ,poft populi fuffragi- 3. CYPRIANVS Epiſtola quadragefimaquin- libq..epift.s.
um , poſt coēpiſcoporum conſenſum , iudicem ſe ta ad Corneliū :Nos fingulis nauigantibus, nè cum Eccleliz Ca.
jam non Epiſcopi,ſed Dei faceret: nemo diſcidio ſcandalo vllo nauigarent, rationem reddentes, & matriz de
vnitatis Chrifti Ecclefiá ſcinderet : nemo fibi pla- fcimus nos hortatos eos effe,vt Ecclefiæ Catholicę Romana.
cens ac tumens, ſeorfum forìs hærefim nouă con- radicem & matricem agnoſcerent ac tencrent.
deret. Etpaucis interpoſitis : Chrifti aduerfarius 4. IDEM Epiftola quadragefimaſexta ad Cor- lib.3.epift.11.
& Eccleſiæ eius inimicus, ad hoc Ecclefiæ præpo- nelium : Nos, inquiunt , (quidam reuerfi ad Ec- Ecclefiz
Epiſcopus
Ca.
fitum ſua infeftatione perſequitur, vt gubernato- cleſiam ) Cornelium Epiſcopum fan &tiſimx Ca tholicæ eft
re fublato ,acrociùs atque violentiùs circa Eccleſiç tholicæ Ecclefiæ , electum à Deo omnipotente & Romanus
Petri Cathe . naufragia graffetur. Ibidem : Poft ifta adhucin Chrifto Domino noftro ſcimus. Nec ignora- Pontifex.
dra & Eccle- ſuper Pſeudoepiſcopo fibi ab hæreticis conſtitu- mus vnum Deum eſſe, vnum Chriftum elle Do
fia
lis .principa. to ,nauigare audent, & ad Petri Cathedram atque minum, quem confeffi fumus, vnum Spiritum
fan
 ECCLESIA .
Vous Epiſco. fan & tum ,vnum Epiſcopum in Catholica Ecclefia 2
pus in Catho effe debere .
lica Ecclefia .
5. THEODORETVS hiftoriæ Ecclefiafticæ
libro fecundo,capite quarto : Athanafius intelle- rum velmaiorum iudicia ,aut maiores caufæ fue- referendę ex
& tis infidijs, clám ſe ſubduxit Alexandria, & re & à rint, ad ſedem Apoftolicam ( fi appellatum fuerit) iuffu & infti.
in Occidentem contendit.Etenim Iulium Epiſco- referantur, quoniam Apoftoli hoc ftatuerunt iuffuco
pum , qui tum Romanam rexit Eccleſiam , Euſebia
ani de criminibus, quæ falsò contra Athanafium
Rom . Potifex confinxerant, per literas certiorem fecerant. Ille
Epiſcoporú Ecclefiæ canonem fecutus, & eos iuſfit Romáve
cauſas exa
minat . nire, & diuinum Athanafium , quổ pro ſe in iudi-
cio ipſe reſponderet, vocauit.Qui vt primum fuit
accerfitus,eò mature contendit. Tragædiæ aurem
Hereticorú authores Romam ideò non ſunt profecti, quod
ingenium .
intellexerunt fua mendacia manifeftò fore de-
præhenſa.
6. BERNARD VS epiftola centefimanonage
AdRom .Pot. fima, ad Innocentium Papam : Oportet ad ve
de fide refc ftrum referri Apoftolatum pericula quæque &
rendz ſunt. ſcandala emergentia in regno Dei, ea præfertim
quæ de fidecontingunt.Dignum nanque arbitror
In Ró.Eccl. ibi potiffimùm reſarciri damna fidei, vbinó pof-
& fede
tcft fidesnode.
po fit fides ſentire defectum . Hæc quippe huius præ-
ficcre . rogatiua ſedis. Cui enim alteri aliquando didum
Luc.22 . eft, Ego pro te rogaui Petre, vt non deficiat fides
cua ? Ergò quod fequitur, à Petri ſucceſſore exigi-
tur : Et tu aliquando conuerſus, confirma fratres
tuos. Id quidem modò neceſſarium . Tempus eft
vt veftrum agnofcatis pater amantiflime princi-
patum, probeţis zelum , minifterium honorecis.
In eo planè Petri impletis vicem, cuius tenetis &
RB.Pontificis ſedem , fi veftra admonitione corda in fide Auctum
cft, fidei cor. antia confirmatis, fi veftra authoritate conteritis
ruptores cõ.
tercre . fidei corruptores .
7. IDEM libro fecundo de confideratione ad
Eugenium , capite octauo: Quis es ? Sacerdos ma-
ele PótificisRo. gnus,ſummuspontifex.Tu princeps Epiſcoporú ,
quáta digni. tu hæres Apoftolorum , tu primatu Abel,guberna-
tas & autho-
ritas. tu Noë, patriarchatu Abraham, ordine Melchi-
ſedech , dignitate Aaron, authoritate Moyſes, iu-
dicatu Samuel,poteftate Petrus, vn & ione Chri-
ftus. Tu es cui claues traditæ , cui oues creditz
funt & c. vt fuprà de Symbolo, quæſtione decima-
nona,C.teftimonio duodecimo.
8. IN quarta generali Synodo Chalcedonen-
fi, actionetertia, offeruntur libelli Theodori Di-
aconi, Iſchyrionis Diaconi, Athanafij Presbyte-
ke ri , & Sophronij Chriftiani contra Diofcorum
ſcripti ad Leonem Papam & Concilium : in qui-
Vniuerfalis bus appellantLeonem vniuerfalem Archiepiſco-
Archicpiſco pum & Patriarcham magnæ Romæ. Cuius lega-
pus.
ti in eadem a & tione dicuntur in Concilio prima-
PerLegatos tum Leonis tenere : & primi ſententiam aduersùs
praefCon
cilio. . Dioſcorum pronunciant in hæc verba :Vndè fan-
&tiſſimus & beatiſſimus Archiepiſcopus magnæ
& ſenioris Romæ Leo, per nos & præſentem lan-
Etam Synodum vnà cum ter beatiff. & omni lau-
Petrus petra de digno beato Petro Apoftolo, qui eft petra &
Eccieliz Ca. crepido Catholicæ Ecclefiæ, & ille qui eſt rectæ fi-
tholicz . dei fundamentum , nudauit eum tam Epiſcopa-
tûs dignitate, quàm etiam ab ſacerdotali aliena-
uit miniſterio . In fine autem eiuſdem a & ionis in
relatione ſanctæ Synodi Chalcedonenfis ad bea-
Petitur con- tum Papam Leonem de geftis generaliter in Syn-
firmatio . Co- odo confirmatio peritur, atque inter cætera ità
cilij Chalce dicitur: Hæc funt quæ tecum , qui fpiritu præſens
donenſis geo eras, & complacere tanquàm fratribus deliberâ-
neralis àRo,
Pontifice. fti, & quipenè per tuorum vicariorum fapienti-
am videbaris à nobis, effecimus. Indicamus ve-
rò , quia & alia quædam pro rerum ipfarum ordi-
nata quiete, & propter Eccleſiaſticorum ftatuto-
rum definiuimus firmitatem , ſciences quia & ve-
Atra fanctitas addiſcens, & probatura & confirma-
cura eft eadem . Et fub finem :Rogamus igitur, &
tuis decretis noftrum honora iudicium : & ficut
nos capiti in bonis adiecimus conſonantiam , fic
& fummitas tua filijs (quod decer) adimpleat.
Q. IX . 141
ANACLET VS Pontifex cpiſtola primaad
omnes Epiſcopos, & cunctos fideles : Quod fi dif- Caufæ maio.
res ad Sedem
ficiliores ortæfuerint quæftiones ,aut Epiſcopo Apoſtolicam
Apofto.
lorum.
fione Saluatoris, vtmaiores & difficiliores quz
ftiones ſemper adfedem referanturApoftolicam ,
fuper quam Chriftus vniuerſam conftruxit Ec
clefiam , dicente ipſo ad beatum principem Apo
ftolorum Petrum : Tu es, inquit, Petrus, & fuper.Matth.16 .
hanc petram ædificabo Ecclefiam meam .
10. IDEM epiſtola tertia ad omnes Epiſcopos
& facerdotes : Hæc verò facroſancta Romana & Primatu Ec
Apoftolica Ecclefia, non ab Apoftolis, fed ab ipſo clefia Roma
Domino Saluatore noftro primatum obtinuit,& na à Chrifto
obtinet.
eminentiam poteftatis ſuper vniuerſas Eccleſias,
ac totum Chriftiani populi gregem affecuta eft,
ficut ipſe beato Petro Apoftolo dixit : Tu es Pe Matth.16 .
Petrus & Pau
trus, & c. Adhibita eft etiam focietas in eadem Ro- lus yno co.
mana vrbe beatiſſimi Apoftoli Pauli vaſis electi demy; tëpo
par
onis, qui vno die,vno quoque tempore gloriofa re Romę
morte cum Petro, ſub principe Nerone agoni- fi, Romanam
zans coronatus eft, & ambo ſanctam Romanã Ec recrårunt.
clefiam confecrârunt, alijsó omnibus vrbibus in
vniuerfo mundo, eam ſua præſentia atque vene
rando triumpho prætulerunt. Et licèt pro omni
bus aſlidua apud Deum omnium fanctorü effun
datur oratio ,his tamen verbis Paulus beatiſſimus
Apoftolus Romanis proprio chirographo polli
cetur,dicens: Teftis enim eft mihi Deus, cui ſeruio Rom.s.
in ſpiritu meo in Euägelio filij eius, quòd fine in
termiſſione memoria veftri faciofemper in ora
tionibus meis. Prima ergò fedes eft cælefti benefi- Prima ſedes
cio Romanæ Ecclefiæ , quam (vt memoratum eft) Romana .
beatiſſimi Petrus & Paulus ſuo martyrio conſe
crârunt. Sic Roma quæ priùs erat cacodæmonis
artificio omnium errorum mater & altrix, ex
cuſſis tenebris, & vanis ſuperſtitionum ritibus
abiectis, filiorum Dei , exorto ſole iuftitiæ , fa- 2. Sedes Ale.
xandrina .
& ta eft copioſa propagatrix, :cunda autem fe
des apud Alexandriam beati Petri nomine à
Marcoeius diſcipulo atque Euangeliſta conſecra
ta eft, quia ipſe & in Aegypto primùm verbum
veritatis, dire &tus à Petro, prædicauit, & glorio
ſum ſuſcepit martyriuni. Cui venerabilis fuccef
fit Abilius. Tertia autem ſedes apud Antiochi- 3.Antioche
am , eiuſdem (id eſt,beati Petri) Apoftoli nomine na.
habetur honorabilis, & c. Indè nanque & beati
Apoftoli inter fe ftatuerunt, vt Epiſcopi fingula
rum ſcirent gentium, quis inter eos primus eſſet,
quatenùs ad eum potior eorum ſolicitudo perti
neret. Nam & inter beatos Apoftolos quædam ftolos Inter Apo :
diſtip
fuit diſcretio. Et licet omnes eſſent Apoftoli, Pe &tio .
tro tamen a Domino eſt conceſſum ,& ipfiinter ſe
idipſum voluerunt, vt reliquis omnibus præeſſer
Apoftolis, & Cephas, id eſt, caput, & principium
teneret Apoftolatus: Qui & eandem formam ſuis Epiſcopora
fuccefforibus, & reliqui Apoſtoli Epiſcopis tenen- diſcrimen.
dam tradiderunt. Et non folùm hoc in nouo te
ftamento eft conftitutum , ſed etiam in veteri fu
it. Vndè fcriptum eft: Moyſes & Aaron in Sacer- Plal.9%
dotibus eius, id eft, primi inter eos fuerunt. Et
quanuis ità ordinatum fuerit,nemotamen quod
fuü eft quærat,ſed quod alterius. Vndè ait beatus
Apoftolus Paulus:Vnuſquiſque placeat proximo Rom.is.
ſuo in bonum ad ædificationem . Et ficut ipſe Sal
uator ſuis ait Diſcipulis : Qui maior eft veftrûm , Matth.20.
Mar.co.
erit minifter vefter , &c. Si quæ verò caufæ diffici
liores inter vos ortæ fuerint, ad huius fanctæ Se
dis apicem eas, quaſi ad caput referte, vt Apofto
lico terminenturiudicio: quia fic Dominum vel
le, ab eóque ità conftitutum eſſe, antedi&tis tefti
monijs declaratur. Hæc verò Apoftolica ſedes, Cardo & ca
cardo & caput ( vt prætactum eſt) omnium Ec put omnium
clefiarum , à Domino,& non alio eſt conftituta. Ecclefiarum
Et ficut cardine oftium regitur, fic huius fan &tæ à Chrifto co
fedis
 (

Q. IX. DE ROMANA ECCLESIA .

Aituta eftA- fedis authoritate omnes Ecclefiæ , Domino diſpo- petimus iuxta canonum decreta ſedem , vt indè
poftolica ſe. nente reguntur. auxilium capiamus, vndè prædeceffores noftri
des.
11. MARCELLVS Pontifex in epiftola prima ordinationes & dogmata atque fubleuationes
ad Epiſcopos Antiochenx prouinciz: Solicitudi- ceperunt. Ad eam quoque, quafi ad matrem re- AdRom.fede
> .Cor.u .
nem omnium Ecclefiarum iuxta Apoftolum cir- currimus,vt eius vberibus nutriamur, quoniam creat a confi :
cunferentes ,diuinæ circa nos gratiæ memores effe non poteſt mater obliuiſci infantem ſuum . Sic giune.
debemus, qui nos per dignationis fuæ mifericor- & vos nolite obliuiſci nos vobis commiſſos ,quo- Efa.49.
diam,ob hoc ad faftigium Sacerdotale prouexit, niam non leuibus nos inimici noftri implicaue
vtmandatis ipfius inhærentes, in quadam Sacer- runt afdi&tionibus, & quotidiè facere moliun
dotum eius fpecula conftituti, prohibeamus illi- tur, & appræhendere , aut ferris nos conftringi
cita, & fequenda doceamus. Vndèdire&tisper Bo- minantur, nisi eorum confentiamus erroribus:
nifacium Diaconum noftrum literis, admone- quod nequaquam , vobis inconfultis, agere præ
mus,vt quæ malè pullulant,abſcindátur,& male fumimus: canonibus quippe iubentibus, abſque sine ea in
facta corrigantur,atque bona ſectentur,& Patrum Romano nos de maioribus caufis nihil debere caufis fidei
noftrorum exempla & ftatuta imitentur. Roga- decernere pontifice. Ideóque ad propofitum re- nihil decer,
mus ergò vos fratres, vt non aliud doceatis ne- currentes , & ad brauium properantes, veftræ nendum vel
innouandú .
que fentiatis, quàm quod à beato Petro Apofto- Apoftolicæ fedis imploramusauxilium : quia ( vt
lo, & à reliquis Apoftolis & Patribus accepiftis. credimus) non deſpexit Deus preces cum lachry
Ab illo enim primòinſtructi eftis: ideò non opor- mis fibi oblatas ſeruorum ſuorum , ſed ob id vos
ter vos proprium derelinquere patrem , & alios prædecefforesque veftros , Apoftolicos videli
Petrus rocius fequi. Ipfe enim caput eft totius Ecclefiæ, cui ait cet præſules , in ſummitatis arce conftituit,
Eccleliz ca. Dominus: Tu es Petrus, & fuper hanc petramedi- omniúmque Ecclefiarum eis curam habere Omnium Eccle
put. fiarum cura .
Marth.16 . ficabo Ecclefiam meam . Eius ſedes primitùs apud præcepit, vt nobis ſucurratis, nósque tuentes,
Petri redes vos fuit, quæ pofteà ( iubente Domino) Romam cui onine Epiſcoporum judicium eft commiſ
ab Antiochia translata eft, cui ( adminiculante diuina gratia) fum , liberare ab hoftibus noftris non negliga
Tata iubente hodierna præfidemus die. Nec ab eius diſpoſitio- tis. Nam ſcimusin Nicenamagnafynodo trc- quid deKom.Pó.
Domino. ne vos deuiare oportet, ad quam cuncta maiora centorum octodecim Epiſcoporum ,ab omni- rif. authoritate
Maioris mo. Ecclefiaftica negocia ( diuina diſponente gratia) bus concorditer eſſe roboratum , non debere decreuerit.
mëtiferocia iuffa ſunt referri,vt ab ea regulariter diſponan- abfque Romani Pontificis ſententia, concilia deminderferipto
tur,à qua ſumpsêre principia, Si veſtra verò An- celebrare, nec Epiſcopos damnare,licet hæc & contra Oričtalcs:
1
tiochena, quæ olim prima erat,Romanę ceſlit ſe alia quam plura neceſſaria, ab hæreticis qui verba Canonis
di, nulla eft quæ eius non ſubiecta fit ditioni, adnos quotidiè infeſtant & perdere nituntur, vt habétur .C. 2.cius
quam omnes quafi ad caput, iuxta Apoftolorum faciliùs nos capere poflint, fint ſynodica capi Arriani Canones
Epiſcopori eorúmque ſucceſſorum ſanctiones, Epiſcopi qui tula incenſa, nobisque ſublata . Etpaulò infe Nicenos deRom .
refugiikan voluërint , vel quibus neceſse fuerit fuffugere, riùs : Vos ergò ( ve ſemper veſtræ ſedi ſanctz Pótifice combur
fedem Rom . eámqueappellare debent, vt indèaccipiant tuiti- conſuetudo fuit ) periclitantibus fubuenite, ſcrunt.
onem & liberationem , vndè acceperunt infor- oppreffos roborate, tribulatis manum porri
Confecratio mationem atque confecrationem . Quod omni- gere, taliáque prohibete, & leges imponite, vt
Epiſcoporú bus minimèconuenit denegareEpiſcopis,fed abf-
vado. ^ poftolica do & rina, quæ in Deo eft, citò ad
que vlla cuſtodia ,,aut excommunicatione, vel victoriam iudiciú perducere valeat noftrum ,
damnatione, vel expoliatione libere ire conce- nósque ( Apoftolorum principe ſuffragante
Apoftoli in . datur. Simúlque ijdem (inſpirante Domino )con- Petro) ab imminentibus periculisliberare. Et
ftituêre, vt fi. ftituerunt, vt nulla Synodus fieret præter eiuf- nonnullis interiectis : Similiter & à ſupradi
ne huius Se. dem Sedis authoritatem : nec vllus Epiſcopus,ni- & is Patribus eft definitum conſonanter, vt fi
tate Concilia sì in legitima Synodo, ſuo tempore Apoftolica quiſquam Epiſcoporī, aut Metropolitanum , vide Iuliam in
eodem reſcripto ,
no celebren. authoritate conuocata, ſuper quibuslibet crimi- aut Comprouinciales, vel iudices ſuſpectos
cur,dubiaque
refe nibus pulfatus, audiatur vel iudicetur :quia ( vt habuerit , veftram fanctam Romanam inter- cap.3
paulò fuperiùs prælibatum ef) Epiſcoporum iu- pellet ſedem , cui ab ipſo Domino poteſtas ligan- Matth.16 .
dicia, & fummarum cauſarum negocia ,fiue cun di ac foluendi ſpeciali eft priuilegio ſuper alios
& a dubia, Apoftolicæ fedis authoritate ſunt agen- conceſſa.Ipfa enim firmamentum à Deo fixum &
da & finienda. Et omnia comprouincialia ne- immobile percepit,quoniam ipſamformam vni
gocia, huius ſanctæ vniuerſalis & Apoftolicæ Ec- uerſorum titulorum lucidiſſimam Dominus le
clefiæ funt retractanda iudicio, fi huius Ecclefiæ fus Chriftus veftram Apoftolicam conftituit ſe
Pontifex præceperit. Nec cuiliceat fine præiudi- dem .Ipfa eft enim facer vertex ,in quo omnes Ec- Apoftolicz .
cio Romanæ Ecclefiæ ( cui in omnibus caufis de- clefiæ vertuntur,ſuſtentantur,releuantur.* Et fic ritas .
bet reuerentia cuftodiri) relictis his Sacerdoti- ut in Chriſto Christiani, & in Petra (id eft , Chri
bus, qui in eadem prouincia Dei Eccleſias nutu fto ) Petrus,Petri renouantur Ecclefiæ.Tu es enim tur,
Legëdü vide.
Et ficue
diuino gubernant, ad alias conuolare prouinci- ( ficut diuinum veraciter teftatur eloquium ) Pe in Chrifto
as,velaliarum prouinciarum Epiſcoporum iudi- trus, & ſuper fundamentum tuum , Ecclefiæ colu- Chriſtiani, ità
cium experiri vel pati : fed omnibus eiuſdem mnæ, id eft, Epiſcopi, qui Ecclefiam ſuſtinere, & eit,
& inPetro,
Petrarc
,id
prouinciæ Epiſcopis congregatis, iudicium au- proprijs humeris portare debent,tibiſunt confir nouantur Ec.
thoritate huius fèdis terminetur : quod tamen matx ,tibiq claues regni celorum commifit,atque clefiz .
(vt præfatum eſt) per eius vicarios, fi libuerit,erit ligare & foluere poteftatiuè, quæ in terra , & quæ Epiſcopi.co.
tra&andum : & quicquid iniuftè aétum eft,refor- in cælisfunt,promulgauit. Tu profanarum hære- lumne Ec
mandum ,
Vide Ledor fium & imperitorum , atque omnium infeſtantiú Rom . Pótifex
12. SYNOD VS Alexádrina ad Felicem ſecun- depoſitor, vt princeps & Doctor,caputæ omnium hærefium &
in hac epiſto- dum : Domino beatiflimo & honorabilifancto orthodoxæ do & rinæ, & immaculatæ fidei exiſtis. purgato
errorumr.re
la ſentiat B. patri Felici fan & tæ fedis Apoftolicæ vrbis Romæ igitur ne deſpicias, pater, tuorum patrum pieta
Athanafius
cũ totaSyno Papx, Athanafius & vniuerfi Aegyptiorum , The- tem bonámque intentionem . Et ficut illi , patres
do de Ro.Po. baidorum , & Libyorum Epiſcopi, in ſancta Ale- & prædeceffores noftros à multis liberalierunt
tificis & Apo. xandrina Synodo gratia Dei congregati, veftro oppreſſionibus & anguftijs, ità nos liberare di
ftolica fedis fancto ſuggerimus Apoftolatui , vt noftrî more gneris. Nam fuit ſemper veſtræ ſanctæ & Apo - Iniuftè dāna.
ſolito ſolicitudinem gerere dignemini. Et paulò ftolicæ ſedi licentia,iniuftè damnatos vel excom- tos reſtituit.
pòft: Ideò paterbeatiſſime, quia ſemper antecef- municatos, poteftatiue ſua authoritate reſtitue
ſores noftri, & nos à veftra Apoſtolica ſedeauxi- re, & ſua eis omnia reddere , & illos qui eos
lium hauſimus, & noftri vos curam habereagno- condemnauerunt, aut excommunicauerunt, A
uimus, præfatam Apoftolicam & ſummam ex- poftolico punire priuilegio, ficut etiam noftris
& an
 DË AVT'HORITATE : EOCLESIAE. Q. IX. 143
kanterioribus cognouimus actum temporibus. uerſalis Ecclefiæ , & maximè Epiſcoporum , qui
Porrò & ipfi primates, qui Epiſcoporum & fum- oculi, propter contemplationem & fpeculatio
morum Ecclefiafticorumi negociorum cauſas ſuf- nem ,vocantur Domini, curam gerere,ac de rele
cipere debent,in præixa Nicena fynodo ſunt di- uatione & lege noſtra affiduè cogitare debere, fic
numerati,nè in pofterum contentio exhocorire- urfcriptum eft: Beatus vir qui medicatur in lege Pfal.i.
tur.O fanétiffime pater patrum ,abfcinde blafphe- Dominifdie ac nocte .
mias, & iactantiam vaniloquorum & infidianti VERBA candnis decimioctaui Nicenę ſyno Canon is.NI.
cenus de Ro .
um infeftationes, nos&frares noftros opprimé di (tefte Iulio primo,capite ſecundo in Réſcripto manz fedis
dium atque perdere volentum , quiad vos, quafi contra Orientales pro Athanafio & cæteris) hæc authoritate:
ad caput confugimus,vt vetro fuffulti auxilioli funt :Omnes Epiſcopi,qui in quibuſdam grauio- qui in noftris
beremur, & vobis nobis ómiſſas Chriſti oues,d ribus pulſantur vel criminantur caufis, quoties non habetur.
luporum ore,Domino adniniculantejantequam neceſsè fuerit, liberè Apoftolicam appellent fe Appellatio .
deglutiantur,eripiamus. Nec enim fas eft,fuppli- dem , atque ad eam quafiad matrem confugiant, Refugių tanſ
cum Apoftolicæledis fcrpto aut fine fcripto pre- vt ab ea(ficut ſemper fuit )pie fulciátur, defendan- ad matrem .
ces oblatas deſpicere: ſed vt condecet, & priuile- tur & liberentur.Cuius difpofitioniomnes maio
.. Examinare gium veftræ fedis eft) & 1os & illi canonicaliter res Ecclefiafticas cauſas, & Epifcoporum iudicia,
Epiſcoporú conuocemur, & ante vo de noftris obiectionibus antiqua Apoftolorum eorúmque fuccefforum Ex Apoftoli.
aulas .
canonicè cum omni ppbitate concertemus, ficut atque canonum auchoriras reſeruauit. Quoniam ca ne inſtitution
.
prædeceffores noftri senėsveftros fecerunt ante- culpátur Epiſcopi, qui aliter erga fratresegering
ceſſores, & ficut canorica in prædicta fancta fyno quàm eiufdem fedis Papæfieri placuerit.
do docent inftituta, & velutì palliati verbi per CANONIS autem fiue capituli deciminoni
ventilabrum canonicæ examinationis, plenam (eodem lulio tefte, capite tertio eiufdem Refcri
purgationem in communi confiftentes audito- pti) hæc funt verba: Placuit, vt accuſamus vel iu- Canon 19.de
rio, dematuris & nutrientibus Catholicæ Eccle- dicatusà comprouincialibus in aliqua cauſa Epi - cadem .
fix dogmatibus;que confirmantcorhominis,per ſcopus,licenter appellet & adeat Apoftolicæ fedis
participationem patenarum conſequamur in- Pontificem , qui aut per ſe, aut per vicarios fuos,
ftitutionum . Antiquisenim regulis fancitum eft, eius retractari negocium procurer. Eidum itera
vt quicquid quanuis n remotis aut longinquis to iudicio Pontifex caufam fuani audit, nullus
to pofitis prouincijs fuer Epiſcoporum querelis alius in eius loco ponatur aut ordinetur Epiſco
aut accuſationibus aeretur, non priùs tractan , pus : Quoniam quanquàm à comprouincialibus
$ dum vel accipiendun effet,quàm ad notitiam al- Epiſcopis accuſaci cauſam pontificis ſcrutari li
mæ fedis veftræ fuiffe deductum , vt huius author ceat, non tamen definiri, inconfulto Romano
ritate iuſta, quæfuiſet pronunciatio infirmare: Pontifice, permiffum eft, cùm beato Petro Apo
tur, aut firmareur: inders ſumerent normá, vn- ftolo ,& non ab alio , quàm abipfo di&um fit Do
u de Ecclefiæ fum ſèreprædicationis exordium, ne mino : Quæcunque ligaueris ſuper terram , eruntMatth.16.
paſsim ab infidatoribus columnæ euerterentur. ligata & in cælis: & quæcunque folueris fuper ter
Stott . Ecclefiz . Veftram ef, nobis manum porrigere, ram ,erunt ſoluta & in cælis.Subijcit verò tandem
quia vobis cóniſtifumus.Veftrum eft nos defen- Iulius capite vigefimonono: Si quis autem de his Romžaliera
uari integri
dere atque liberare, noftrum eft à vobis auxili- ampliora atque abundantiora fcire voluerit, in canoncs Ni .
um expeter, veftrise parere iuſſionibus. Scimus facro noftræ Ecclefiæ fedis ſcrinio & ea quæ præ- cenç fynodi.
enim (vt femper veftreſedis præfulesprimò Apo- diximus,inuenire poterit. Verum me dixiſſe, te
ftoli,deinde ſucceſſores eorum fecerunt ) vos vni- ftis eft diuinitas.

X.
3
Quænam Ecclefiæ dignitas eſt, atqüe authoritas ?

A. Mvltis & , promiſfionibus ac beneficijs.com Malik... 10.06

eximijs fanèdotibus

illutrat Deus Eccleſiam ſuam , qua nil habet in terris charius. Hanc Pfal.150.b

vſque ornat, conferuat, defendit, vindicat.

å 1. Tim.3.d Pfal. 22.3
B. ' Hanc porrò conftituit eſſe domụm fuam ,in qua omnes filij Dei joul.n.

foueantur, doceantur, & exerceantur.

C. Voluit eſſe columnam & firmamentú veritatis, vt de illius non b 1.Tim.3.d Auguft.lib.t.

dubitemus doctrina, quæ tanquàm magiſtra, cuftos & interpres veri- lib.z.cap . .
tatis, fidem atqueauthoritatem obtinetinuiolabilem .

D. Prætereà fundatam effe fupra firmam petram decreuit, vt certi -Matth.16.c.7.d Iphone
eſſemus, eam immobilem inconcuffamque ftare, atque inferorum pfalecz Alcimus lib.4.c.in
EC
etiam portis, hoc eſt, grauiſſimis aduerſariorum impugnationibus,
inexpugnabilem præualere.
food E Demùm vult eam fan & iffimam quandam eſſe ciuitatem ſupra Banos Mich ...
montem poſitam , omnibusqueconſpicuam , atque aditu facilem :nè at.ub Pfal.21.F 1.102.2.6

quis, ea reli & a, peftiferas hæreticorum fpeluncas latebrasque conſe

detur, & falfis illis vocibus : Ecce hic est Chriſtus, eccèillic, fortè percul- frente de mobi & ibid.Orig.

fis, ab ea diuertat aut dimoucatur.

I Hæceft,quam Scriptura nobis proponit atque cómendat, Chrifti
* mica,foror & ſponſavnica : pro quaredimenda, mundanda, ſan - feather bed& 6.b
& ficanda,' congreganda
, & prorsùs adiungenda fibi, filius Dei nihil Gobierno decolof.sed
non
 144 DE AVTHORITATE
non fecitac pertulit,vt corpus etiam fanguinemque ſuum facrofan & um il
lius amore tradere non dubitârit.
* 1021.17.c G. Pro hac rogauit & impetrauit, vt fides, vnitas, & firmitudo eius defice
Lucz 29.0
Matth.16.6
ret nunquàm .
I loan.14.bd
15.d 16.6 H. Huic ' promiſit, fideliterque tranſmiſit & reliquit do & orem ,præli
a loan.i4d dem , ac re &orem Spiritum ſan & um.Ille, " inquit,docebevos omnia, & Suggeret
p loan.i6.& vobis omnia , quæcunque dixero vobis : ºillemanebit vobiſcum iræternum : Pille docebit
97.in loan. vos omnem veritatem : quæ videlicet ſcitu creditugue eſt neceſſaria.
TESTIMONI A.
1. A. PRIORIS epiftolæ ad Corinthios duo-
decimo: Quofdam quidem poſuit Deus in Eccle-
fia primùm Apoftolos,fecundo prophetas, tertiò
Do & ores,deindè virtutes,exindègratias curatio-
num, opitulationes, gubernationes, genera lin-
guarum , interpretationes fermonum .
2. AD Ephefios quinto : Viri,diligite vxores
veftras, ficut & Chriftus dilexit Ecclefiam , & fer
ipfum tradidit pro ea : vt illam fan & ificaret,
mundans cam lauacro aquæ in verbo vitæ : vt
exhiberet ipfe fibiglorioſam Ecclefiam , non hai
bentem maculam aut rugam , aut aliquid huiuf-
modi, fed vt fit ſancta & immaculata . Et pauld
poft: Nemo vnquam carnem fuam odio habu-
it : fed nutrit & fouet eam , ficut & Chriftus Ec-
clefiam .
3. IOANNIS decimoquarto : Ego rogabo pa-
erem , & alium paracletum dabit vobis, vt mane-
at vobiſcum in æternum ,Spiritú vericatis, quem
5
mundus non poteft accipere , quia non videt
eum ,nec ſcit eum : vos autem cognofcetis eum :
quia apud vos manebit, & in vobiserit. Ibidem :
Paracletus autem fpiritus fan &tus, quem mittet
pater in nomine meo, ille vos docebit omnia, &
ſuggeret vobis omnia, quæcunque dixero vobis.
4. ET capite decimoſexto :Adhucmulta habeo
vobis dicere,fed non poteftis portare modò :Cùm
autem venerit ille ſpiritus veritatis, docebit vos
omnem veritatem .
S. ITEM decimoſeptimo: Pater ſancte, ferua
eos in nomine tuo , quos dediſti mihi , ve fint vnú,
ficut & nos. Et paulò pòft: Sanctifica eos in veri-
tate. Sermo tuus veritas eft. Sicut tu me mififti in
mundum , & ego mifi eos in mundum . Et pro eis
ego fan &tifico meipfum , vt fint & ipfi ſanctificati
in veritate.Non pro eis autem rogo tantùm ,fed &
pro eis, qui credituri ſunt per verbum eorum in
me : vt omnes vnum fint, ficut tu pater inme, &
ego in te,vt & ipfi in nobis vnum fint,vt credat
mundus quia tu memififti,
6. MATTHAEI vigefimooctauo : Ecce ego
vobiſcú ſum omnibus diebus, vſquc ad conſum-
mationem feculi.
7.; ET decimoſexto : Super hanc petram ædifi-
: cabo Ecclefiam meam ,& portæ inferi non prçua-
lebunt aduersùs eam .
8. PSALMO centefimo vigefimo : Ecce non
dormitabit neque dormiet, qui cuſtodit Ifrael.
Dominus cuftodit te, & c.
1. B. PRIOR IS epiftolæad Timotheum tertio
capite : Vt fcias quomodò oporteat te in domo
Dei conuerſari, quæ eft Eccleſia Dei viui,columna
& firmamentum veritatis.
2. PSALMO vigefimoſecundo : Dominus re
git me, & nihil mihi deerit , in loco paſcuæ ibi
me collocauit. Super aquam refectioniseducauit
me, & c.
3. IOANNIS decimo:Etalias oueshabeo que
non funt ex hoc ouili : & illas oportetme addu
cere, & vocem meam audient, & fiet vnum ouile
& vnus paftor.
1. C. PRIORIS ad Timotheum tertio : vt pau
là ante, B.teſtimonio primo.
2. AVGVSTINV Slibro primo contra Cre.
fconium Grammaticun, capite trigefimotertio :
Quanuis huiusrei (de batiſmo hæreticorum lo- Ecclefizio
dicium fc. )
quens) certe de ſcripturis anonicis non profera quendum in
cur exemplum ,earundem tamen fcripturarum re controuer.
etiam in hac re à nobis centur veritas, cùm hoc fa, fcripturis
facimus, quod vniuerfæ iim placuit Ecclefiæ, nó exprelle
quam ipſarum fcripturarum :ommendar autho
ritas ; vt quoniam fancta ſciptura fallere non
poteft, quifquis falli meni huius obſcuricate
quæftionis, eandem Eccldian de illa conſulat,
quam fine vlla ambiguitae aneta ſcriptura de
monftrat.
3. ITEM libro fecundo ontra eundem , capite
trigefimofecundo: Nunc vrò quoniam canoni
cum non eft quod recitas, a libertate ad quam
nos vocauit Dominus, eiusriri cuius laudé con- B.Cypriant
ſequi non valco, cuius mulis literis mea fcripta inrelligit.
non comparo, cuius ingenium diligo, cuius ore
dele & or, cuius charitatem mro , cuius martyri- Cyprianiſen
umveneror, hoc quod aliterfapiit, non accipio. recipitaugua
Non accipio, inquam ,quod de baptizandis hære- tinus, quiz
ticis & ſchiſmaticis beatus Cyprinus fenfit, quia cam non se
hoc Ecclefia non accipit, prò quabeatus Cypria. cipit Eccle .
nus ſanguinem fudit .
1.D. MATTHAEI decimoſexto Super hanc
petram , & c. fuprà hac eadem quæftione, 1.teſti
monio feptimo.
2. ET capite feptimo: Aedificauit (vii ſapiens)
domum ſuam fuper petram : & deſcendi pluuia ,
& venerunt Aumina, & flauerunt venti, & irrue
runt in domum illam , & non cecidit: fundata
enim erat fuper petram .
3. AD Ephefios fecundo : Ergò iam nor eftis
hofpites & aduenz, ſed eftis ciues ſanctorum &
domeſtici Dei, ſuperædificati ſuper fundanen
cum Apoftolorum & prophecarum ,ipſo ſunmo
angulari lapide lefu Chrifto .
4. PSALMO o &togefimoſexto : Fundamenta
eius in montibus fan & is : diligit Dominus portas
Sion, fuper omnia tabernacula lacob. Glorioſa
di& a funt de te , ciuitas Dei .
5. ET quadragefimofeptimo: Sicut audiuimus,
ficvidimus in ciuitate Dominivirtutum , in ciui
tate Dei noftri: Deusfundauit eam in æternum .
6. AVGVSTINVS in pſalmum quadragefi
mumſeptimum : Non inſultent hæretici per par- Hæretici per
tes concifi; non ſe extollant qui dicunt: Ecce hic partes cocina
eft Chriftus, ecce illic. Qui dicit, eccè hîc eſt, ecce
illic,ad partes inducit. Vnitatem promifit Deus;
reges in vnum collecti ſunt,no per ſchiſinata dil
fipati ſunt. Sed fortè ifta ciuitasquæ mundum te
nuit, aliquando cuertetur, Ablit, Deus fundauis
eam in æternum . Si ergò eam Deus fundauit in Ecclefiafter
bilis ct .
æternum , quid times ne cadat firmamentum ?
7. ALCIMVS Auitus Viennenfis Archiepiſco
pus libro quarto , qui eſt de diluuio, capite dea
moquarto ; loquensde Arca Noé:
Hæc inter mireri feruentia funera mundi
Prægrauis inſanis pulſatur motibus arca ,
Cópages' tremunt, ftridens iunctura la bont,
Nec tamen obftruétam penetrat vis improla ,
quanquàm
Ter .
 ECCLESIAE. Q X. 145
Verberet, & folidam fluctu ferientè fatiget: monium falſum . Erunt autem & alij plures, qui
Ecclefiá per Non aliter crebras Ecclefia vera procellas dicturi ſunt diſcipulis ex diuinis ſcripturis, con
ſequuntur, Suftinet, & fæuis nunc diuexatur ab vndis : iungentes eis ſuum proprium ſenſum : Eccè hîc
Gentiles, Hinc Gentilis agit duros fine morte furores, Chriftus, eccé illic. Siaucé dixerint vobis ; Eccè in
Judzi, Hinc Iudæa fremit,rabidog hanc imperit ore. ſolitudine,nolite exire : ecce in domibus, nolite
Hæretici & Hærefewn vefana furens exindè charybdis credere.Quidam enim ſecreta proferentes,dicût :
Philoſophi,
in ea oppu Concutis, & Graiớm ſapientia ftulta ſophorū . Eccè in ſolitudine. Quando enim ſecretas & non
gnanda voa. Quæ quang inter fe vario certamine pugnant, vulgatas ſcripturas proferunt ad cófirmationem
pimes: Debellanda tamen fi quando Ecclefia ,gaudent mendacijſui videntur dicere: Ecce in ſolitudine
Conſenſu vnanimi Chrifti conſurgere contra verbum eft veritatis. Secretæ enim ſcripturz , re
Nauiculam , & vanis mendacia fingere verbis. tè ſolitudines appellantur, in quibus aut pauci
Sed fruftra . Sed claufam vacuo pulſant impune latratu . funt credentes,autnullus.Quoties auté canonicas
1. E. APOCALYPSIS vigefimoprimo: Ego proferút ſcripturas,in quibus omnis Chriftianus
Ioannes vidi ſanctam ciuitatem Hieruſalem no- conſentit & credit, vidétur dicere : Ecce in domi
uam deſcendentem de cælo, à Deo paratam , ficut bus verbum eft veritatis.Sed nos illis credere non Non exeun
ſponſam ornaram viro ſuo. debemus,nec exire à prima & Ecclefiafticatradi- dum à tradi
2. MATTHAEI quinto : Vos eſtis lux mundi . tione,nec alitercredere, nisi quemadmodùm per Giaftica & do.
Non poteft ciuitas abſcondi fupra monté pofita. ſucceſſionem Ecclefiæ Deitradiderunt nobis. Vel Arina per fuc
3. ES ATAE ſecundo: Erit in uouiflimis diebus fic: Eorum verboru falſoru profeſſores quidam cellionem
preparatus mons domus Domini in vertice mon- quidem nec ab initio ſimulát ſcripturas, & fic fal
tium , & eleuabitur ſuper colles : & Auent ad eum lere tentant.Ideò (exiſtimo )eos fermones qui ſunt
omnes gentes, & ibunt populi mulci, & dicent: omninò extra ſcripturam ,oftendere volés,dixit :
Venire, & aſcendamus ad montem Domini, & Si dixerint vobis, ecce in ſolitudine eft,nolite exi
ad domum Dei Iacob .
rede regula fidei.Eos autem qui ad ſchiſma fimu
4. MICHEAE quarto :In nouiſſimo dierum lant diuinasfcripturas,oftenderevolens,dixit: Si
erit mons domus Domini præparatus in vertice dixerint vobis, eccein domibus,nolite credere.
montium , & ſublimis ſuper colles : & fuent ad Quodcunque profeffi fuerint de ſcripturis, & de Scripturas ci
eum populi, & properabunt gentes multz, & di- myfterijs quæ funt in eis ad demonftrationé,no- tantibus hz ,
reticis non
cent :Venite, & c. lite credere quæ dicuntur.Veritasenim fimilis eft credendum .
5. MALACHIAE primo :Ab orcu ſolis vſque fulguri egredienti ab Oriente, & apparenti vſque
ad occaſum ,magnum eft nomen meú ingentibus, ad Occidentem . Qualis eft veritas Ecclefiæ Dei:
& in omni loco facrificatur & offertur nomini ab ea enim ſola fonus in omnem terram exiuit, Pfal.18.
meo oblatio munda : quia magnü eft nomen me- & in fines orbis terræ verba eorum , & velociter
ilet currit fola veré veritas Dei.
um in gentibus, dicit Dominus exercicuum .
6. ACTOR V M primo : Eritis mihi teftes in 11. IDEM tractatu trigefimo in Matthæum :
Hierufalem , & in omni Iudæa, & Samaria, & yf Proptereà non debemus attendere eis qui dicunt ;
que ad vltimum terræ . Ecce hîc Chriftus, non autem oftendunt eum in Solùm in Ec
3. PSALMO vigeſimoprimo : Apud te laus Ecclefia , quz plena eft fulgore ab Oriente vſque tur
clegainueni
Chriftus.
mea in Ecclefia magna, vota mea reddam in con- ad Occidentem , quæ plena eft lumine vero, quæ
fpectu timentiū eum . Et adorabunt in conſpectu eft columna & firmamentum veritatis, in qua to Ecclefiæ 1.Tim.3.laus
eius vniuerfæ familiæ gentium .Quoniam Domi- ta totus eft aduentus filij hominis,dicentis omni & commen
ni eft regnum , & ipſe dominabitur gentium . bus, qui vbiqué ſunt : Ecce ego vobiſcum ſum datio .
8. PRIM AE epiſtolæ Ioannis ſecundo capite: omnibus diebus vitæ , vſque ad conſummatio . Matth.25.
Exnobisprodiêrunt, ſed nõ erant ex nobis. Nam nem feculi.
fi fuiſſent ex nobis, permanſiſſent vtiquè nobif- 1.F. CANTICORVM quarto: Tota pulchra
cum : fed vt manifefti fint, quoniam non ſuntes amica mea , & macula non eft in te. Vulnerafti
omnes ex nobis. cor meum , foror mea fponfa. Hortus conclufus
9. MATTHAEI vigefimoquarto : Túc fi quis ſorormea ſponſa,hortus concluſus fonsfignatus.
vobis dixerit, Eccèhîc eft Chriftus,aut illic: noli- 2. ITEM ſexto :Vna eft columba mea, perfecta
te credere, ſurgent enim pſeudochrifti & pſeudo- mea, vna eft matri ſuæ, electa genitrici ſuæ .
prophetæ, & dabunt figna magna & prodigia, ità 3. AD Ephefios quinto : Mundans eam lauacro
vt in erroré inducantur( fi fieri poteſt) etiam ele- aquæ in verbo vitæ, & c.
&i.Eccè prædixi vobis. Si ergò dixerint vobis,Ec- 4. IOANNIS vndecimo : Prophetauit Cai
ce in deferto eft,nolite exire: eccein penetralibus, phas quòd leſusmoriturus erat pro gente ,& non
nolite credere . Sicut enim fulgur exit ab Oriente, tantùm pro gente, fed vt filios Dei qui erant di
& párec vſque in Occidentem : ità erit & aduentus ſperfi, congregaret in vnum.
filij hominis. Vbicunquè fuerit corpus, illic con- 5. AD Coloſſenſes primo: Etipfe eft caput cor
gregabuntur & aquilæ. poris Ecclefiæ, qui eſt principium , primogenitus
10. ORIGENES tractatu vigefimonono in ex mortuis: vt fit in omnibus ipfe primatum te
Matth.24 . Matthæum : Vide ergò , fi ad hæc dicere poffu- nens. Ibidem : Adimpleo ea quæ deſunt pallio
Interpretatur mus quod ait, Eccè hîc, eccè illic : quoniam ecce num Chrifti in carne mca,pro corpore eius ,quod
illud
: Euange hic,eccè illic, non extra ſcripturam foris adfpici- eſt Ecclelia. i
cccèillic, endum eft. Dicet enim qui ſeducere voluerit 6. AD Epheſios quarto : Ipfe dedit quofdam
Hæreticis nos , & defendere contraria veritati : Eccè hîc quidem Apoftolos, & c.in ædificationem corpo
fcripturascre
tantibus ci- Chriſtus, demonftrans ( verbi gratia) hunc Euan- ris Chrifti.
denduin non gelij locum . Alterius autem erroris author dicet : 7. ET capite primo: Omnia ſubiecit ſub pedi
eft. Eccé hîc Chriſtus,offerensad exemplum alterum bus eius, & ipſum dedit caput ſupra omnem Ec
textum , qui videtur defendere mendacij illius clefiam , quæ eft corpus ipfius,plenitudo
& eius,
verbum ,quod propofuit vindicare: & ficex lege qui omnia in omnibus adimpletur.
& prophetis, & Apoftolis profert vnuſquiſa qux 1.G. IOANNIS decimoſeptimo : San & ifica
videntur defendere mendacium illud , vtpotè eos in veritate,& c. Non pro eis autem rogo tan
veritatem . Vel fic impletur quod ait : Ecce hîc tùm , fed & pro eis qui credituri ſuntper verbum
Chriſtus, eccé illic, oftendens non Chriftum , fed eorum in me, vtomnes vnum fint, ficut tu pater
aliquem fictum eiuſdem nominis ; vt puta ſecun- in me,& ego in te,vt & ipfi in nobis vnum fint: vt
dùm Marcionis doctrinam , & fecundùm traditi- credat mundus quia tu me mififti.
ones Valentini, aut Bafilidis longam fabulofita- 2. LVCAE vigefimofecundo : Simon ,ecce Sa
tem,aut ſecundùm Apellis aduersùs Paulum tefti- tanas expetiuit vos, vt cribraret ficut criticú : ego
N autem

Q. X. XI. DE AVTHORI
autem rogaui pro te, vtnon deficiatfides tua : &
tu aliquando conuerſus,confirmafratres tuos.
3. MATTHAEI decimoſexto : Portæ inferi
non præualebunt aduersùs eam .
1. H. “ IOANNIS decimoquarto , vt ſupràhac
quæftione, A. teftimonio tertio .
ITE decimoquinto : Cùm venerit Para-
clecus, quem ego mittam vobis à Patre,fpiritum
veritatis, quià
patre procedit, ille teftimonium
perhibebit deme.
3. ET decimoſexto , vt ſupra hac quæftione, A.
teftimonio quarto .
TATE
PATRUM
4. ACTOR V M ſecundo : Et repleti fünt 0
mnes ſpiritu ſancto .
5. AVGVSTINVS tractatu nonagefimoſepti.
mo in Euangelium Ioannis : Ipfe fpiritusfan & us
& nunc docet fideles, quanta quiſquepoteft ca
pere ſpiritualia & eorum pectora deliderio maio
re fuccendit, fi quiſque in ea charitate proficiat,
qua & diligat cognita, & cognoſcenda defideret;
ità vt ea quoque ipſa ,quæ nunc quomodocunque
cognoſcit,nondùm fe ſcire ſciat,ficutſcienda ſunt
in ea vita, quam nec oculus vidít, nec auris audi- 1.Cor...
uit, nec in cor hominis aſcendit.

XI.

Per quos tandèm nos docet ſpiritusin Ecclefia veritatem ?

Art.20.f.:Tim.
13.c 3.4.Heb. A.
Ephel.4.c s.Cor.12.d Per eos planè, quos Apoſtolus teſtatura Spiritu ſan & o, vt Ec
cleſiam regant, eſſe conſtitutos : quales vocat Epiſcopos, Præpoſitos,
Auguft.in Pfal.44. Paſtores itidem atque Do & ores. Et hi poft Apoftolos fuêreſemper,

b 1.Cor.4.a ac etiamnum ſunt,primarij Dei Eccleliæque miniſtri, & fummi diſ

penſatores myſteriorum Dei.

Can.Apo.39. Concil.z.B. Horum verò authoritas cùm in alijs, tú in facris Synodis quàm

Theodol.lmp.apudcyri. maximè cernitur, vbide fide ac religione illi non modò definire quæ

sparant
ad ſolit.vit.agentes. epift.dam ,ſed ſuo etiam iure, ac pro authoritate Apoſtolica conteſtari pof.
: Athancin Ruffi
lib.i.ecclef.hift.cap.s.
ſunt ac dicere : Viſum est Spiritui fanéto,& nobis, ſicut ex a& is conftat
d Act.is.e
primi Concilij " Hieroſolymis celebrati . Certè olim nefas erat, & ex
e Deut.17.be
tremo' ſupplicio expiabatur crimen ,fi quis iudicio ſummi ſacerdotis,
f Matth.23.a
& Cypr. epift. ss. ad Cor. qui Moyſi regebat 'Cathedram , non obtemperâfſet . Atqui haud
ocl . & cpift. 62. ad Pom. quaquàm inferiorem nunc habet Eccleſia , quàm tunc Synagoga , in
ponium .
regendo, iudicando, ac decernendo authoritatem . Quod ius obedi
endi manebat ludæis, etiam Chriſtianis incumbit , vt Sacerdotum

Greg dib:t.epiftola ad præcellenti dignitate præſtantium iudiciade his quæ ad Religionem

en die bine.Sapin, Niceph .pertinent

, recipiantur, approbentur atque obferuentur
.
C. Quapropter magno ſe illi crimine contaminant,qui Magiſtra
tibus Ecclefiaiticis authoritatem & obedientiam adeò non deferunt,

vt etiam conuellere & oppugnare palàm audeant, iam quidem facras

bit.nes . que.fatet : ſummorum Pontificum fan &tiones ,penès quosdefacris definiendi

e here indDamar.epift.57." ſuprema ſemper poteſtas fuit : iam verò venerandas Conciliorum

epit edildo Syaack.m.generalium conſtitutiones, quorum in Eccleſia, vt ' Auguſtinus lo

. quitur, faluberrima eſt authoritas : iam demùm certas Patrum defide
Co Donal.cap Greg
in our Lirin.contranoua.ſententias, quorum in re vna communis fenſus atque conſenſus,

ad firmum eft teftimonium Chriſtianæ veritatis. Illud præclarè di& um

10.Aug.lib.1.&c2.cötra bu
lian
Sympronia.
a Inact.3.conc.Chalc.Ge eſt à pijs Imperatoribus, ' Iniuriam facit iudicio Synodi, fi quis ſe
lalin epift.ad EpiluDard.mel iudicata & rectè diſpoſita, reuoluere & publicè diſputare con
& 78. ad Leonē Auguftum. tendit.

TESTIMONIA.
1. A. ACTOR VM vigefimo capite: Attendite
vobis & vniuerſo gregi, in quo vos Spiritus fan-
Etus pofuit Epiſcopos regereEcclefiam Dei, quam
acquifiuit ſanguine fuo .
2. PRIORIS ad Timotheum tertio : Oportet
Epiſcopum irrepræhenfibilem effe,& c.doctorem .
3. AD Hebræos decimotertio : Obedite præpo-
fitis veftris.
4. AD Ephcfios quarto : Et ipſe dedit quofdam
quidem Apoftolos,& c. alios auté Paftores& Do-
dores ad conſummationem fanctorum in opus
miniſterij,in ædificationem corporis Chriſti .
5. PRIORIS ad Corinthios duodecimo:Quof
dam quidem poſuit Deus in Ecclefia &c. tertiò
doctores & c. nunquid omnes doctores ?
6. AVGVSTINVS in Pfalmum quadragefi-
mumquartū: Pro patribus tuis nati ſunt cibi filij.
Genuerunt te Apoftoli ; ipfimiſfi funt,ipfi prædi
cauerunt,ipfi patres. Sed nunquid nobifcum cor
poraliter femper eſſe pocuerunt ? Et fi vnus ipſo- Philip.s.
ridixit,Cupio;diſſolui & eſſe cum Chriſto, mul
tò magìs optimum eft,manere in carne neceſſari
um propter vos. Dixit hoc quidem ,ſed quandiù
hîc manere potuit ? Nunquid vſo ad hoc tempus?
Nunquid vſa in pofterum ? Ergò illorú abſceſſu
deſerta eft Ecclefia ? Abfit. Pro patribus tuisnati Pfal.44.
funt tibi filij. Quid eft, Propatribus tuisnati ſunt
tibi filij ?Patres miſli ſuntApoftoli ;pro Apofto- Epiſcopi apo
lis filijnati ſunt tibi,conftituti ſunt Epifcopi. Ho- ftolorús fuoc
diè enim Epiſcopiqui funt per totúmundū , vndè ecclefia.
nati ſunt:Ipſa ecclelia patres illos appellat,ipfa il
losgenuit, & ipfa illosconftituit in ſedibuspatrú.
Non ergo te putes deſertam , quia non vides Pe
trum , quia non vides Paulum , quia non vides il
los
 -
ECCLESIAE. Q. XI. 147
los per quos nata es : de prole tua tibi creuit pa- hilamplius,quàm ea quæ noftri ordinis ſunt, re
ternitas. Pro patribus tuis nati ſunt tibi filii. quirere. Nunc auté ,vr videmus,adeò multos ma- Attendāt lai .
7. PRIORIS ad Corinthios quarto : Sic nos litia in inſaniam accendi , vtobliuiſcétes proprij ci, quitam
exiftimet homo, vt miniſtros Chrifti, & diſpen- ordinis,& quòd pedes fint,minimè cogitantes,le- ad reprehen
fatores myfteriorum Dei. gem ponere velintoculis,(non vt natura fe haber) dendum fuos
In: Concilijs 1. B. CANON Apoftolorútrigefimuso & auus, ficut ipficupiūr, & finguli ad accuſandû quidem prælatos.
dogmata ex- vel iuxtanouă translationé trigefimusſextus : Bis maiores, ſemper exiſtunt promptiſlimi: ad cor
plorantur, & in anno Epiſcoporů concilia celebrentur, vt inter rigendú autem ea, in quibus accuſantur & crimi
: fe inuicem dogmata pietatis explorent, & emer- nantur, pigerrimi
negocia cccó . Etmoneo & exhortor omnes
ponuntur. gentes ecclefiafticas contentiones amoueant. qui tales funt,vtmaledictum & alternum odium
2. CONCILIVM primum Nicenum,canone auertentes, & iudicare iudices deſinentes ,áttédant
Concilia epi. quinto : Viſum eſt per fingulos annos in fingulis fibi, & fecundùm diuina voluntatem conuerfari
Icoporu cur prouincijs bis in anno Epiſcoporum concilium contendant.Nam no quieſcer ſupernú iudicium ,
celebsentur. fieri,vt fimulin vnum conuenientes ex communiſed contra diffidentes diuinus furor ftillabit, &
prouincia, huiuſmodi examinent quæftiones, vt iuftam vltionem opere cunctis oftendet. in
ità demùm hi,quiob culpas ſuas Epiſcoporúſuo- EADEM fynodo canone decimoſeptimo: Illud
rum offenſam meritò contraxerunt, dignè etiam autem tanquàm peroſum ab auribus noftris re- Principki prę .
à cæteris excómunicati fimiliter habeantur, quo- pulimus, quòd à quibufdam imperitis dicitur, fentia no eft
ufæ in communi,vel ipfi epiſcopo ſuo viſum fue- non poffe fynodum abſque principali præſentia celebrations
rit,humaniorem circa eos ferre ſententiam.Fiant celebrari,cùm nuſquam ſacri canones, conuenire neceffaria .
Quadragefi. autem concilia ſemel quidé ante dies Quadragefi- feculares principes in concilijs, fanxerint,ſed ſo
ma dics.
mæ,vt omnibus, fi quæ ſunt, fimultatibus ampu- los Antiftites. Vndè nec interfuiſſe illos fynodis,
tatis,mundū & ſolenne Deo munus poffit offerri. exceptis concilijs vniuerſalibus, inuenimus.
Secundum verò agatur circa tempus Autumni. 6. ATHANASIVS in epiftola ad ſolitariam
LAICOS NON ESSE IVDICES EC vitam agentes, recitat hoc reſponſum Hofij Cor
CLESIASTICARVM RERVM. dubenſis Epiſcopi ad Conftantiú Imperatorem :
3. SOZOMENVS libro fexto hiſtoriæ Eccle- Define, quæfo, & memineriste mortalem effe, re- Eccleſiaſticis
fiafticæ ,capite feptimo: Vbi verò deceſfit Cóftan- formida diéiudicij, ferua te in illá diem purum : negociis ne
tinopoli Valentinianus, perig Thraciam Romam nète miſceas Ecclefiafticis,neque nobis inhoc ge- cularcs Prin .
Versùs iter fecit, Epiſcopi Helleſponti & Bithye nere præcipe,ſed potiùs ea à nobis diſce.Tibi Deus cipes ,
nix , & alijomnes qui Filium Patri confubftanti- Imperium commifit : nobis, quæ funt Ecclefiæ ,
alem afferendum putabant, mittunt ad eum pro concredidit: & quemadmodùm qui tuum Impe
fe legatum Hypatianum Heraclex,quod eft oppi- rium malignis oculis carpit, contradicit ordina
dum Perinthi,epiſcopu,oratum vt fibi de doctri- tioni diuinæ : ità & tu caue, nè quæ funt Ecclefiæ,
na fidei ritè conftituenda in vnum conueniendi ad te trahens, magno crimini obnoxius fias. Date
poteftas permitteretur. Qui cùm veniſſet ad Va- ( ſcriptum eft) quç ſunt Cçſaris,Ceſari: & quęDei, Matth.zz .
lentinianum , & Epiſcoporū poſtulata ei expofu- Deo. Ibidem deeodem Conftantio loquens: ob
Sacerdotü & iffec: reſpondit ille, fibi, quivnusè laicorum nu- tendit,inquit, in ſpeciem Epiſcoporu iudicium :
Epifcoporu mero erat, non licere fe eiuſmodinegocijs inter- fed interim facit quod illi volupe eſt. Verùm nè
cijs fide de ponere : & ideo Sacerdotes & epiſcopi, inquit, ità quidé latere poteft, cùm in proximo fit, quod
Ecclefiafticis quibus hæc curæ funt, ſeorsùm per ſe, vbicunqué eius vafriciem patefaciat. Nam fi iftud eft iudici- Cum iudicio
iudicare :non ipfis lubitum fuerit,in vnum conueniant. um Epiſcoporum , quid commune cum eo haber epiſcoporum
autem princi
pum ſécula- 4. THEODOSIVS Imperator in epiſtola ad Imperator ?fin contrà,ifta minis Cæſaris conflan- haber Impe .
rium . Cyrillum Alexandrinū , quæ eſt quarta inter ipfi- tur, quid opùs eft hominibus titulo Epiſcopis ? rator.
usCyrilli epiftolas: Nos fanè non patiemur,vt fi- Quando a condito xuo auditū eſt ? quando iudi
mul & vrbes, & Ecclefię turbentur,neque vtinex- cium Ecclefiæ authoritatem fuam ab Imperatore
Do &trinę diju cuffa nobis fit ea doctrina, cui dijudicandæ præfi: accepit?autquádo vnquàm hocpro iudicio agni
dicandz prz . ci oportet eos, qui circunquaqué ſacerdotio præ- tum eft ?Plurimæ antehàc ſynodi fuêre,multa iu
fici oportct fident, & per quos in ſententia veritatis firmiores dicia Ecclefiæ habita.Sed neque Patres iftiuſmodi
Epiſcopos.
& fumus, & pofthàcerimus. res Principi perſuadere conati ſunt, nec Princeps
5. BASILIVS Imperator actione decima in fi- fein rebus Ecclefiafticiscurioſum prębuit.Paulus
ne Synodi octauæ generalis, in oratione ad Syno- Apoſtolus habebat amicos in Cæfaris familia ,& Philip.4.
EgregiaBaſ- dum ipfam : De vobis laicis,tam quiindignitati- per eos in literis ſalutabat Philippenſes, non ta
lij Imperato
bus, quàm qui abſolutè conuerſamini, quid am- men eosin iudicio ſocios aſſumplitet non paucis
tum priuatos plius dicam non habeo,quàm quòd nullo modo interpofitis : Grauia funt ifta, & plus quàm gra- Antichriſto
tú in dignita- vobis licer de Ecclefiafticis caufis fermonem mo- uia,fed tamen iftiuſmodi,quęcongruantin eum, cosPrincipes
te cöftitutos bere, neque penitùs refifterc inregritati Ecclefiæ , qui Antichrifti imaginem induerit. Quis enim paratAthana.

Si furordinis & vniuerſali ſynodo aduerſari.Hæc enim inuefti-
memores,de gare & querere, Patriarcharum ,Pontificum , & Sa-
finát ſe eccle. cerdotum eft; quiregiminis officium forriti funt,
cijs interp & qui fan & ificandi ,qui foluendi & ligandi potefta-
pere ,& non tem habét,qui Ecclefiafticas & celeſtes adepti ſunt
paftores, ſed claues : ' non noftrum quipaſcidebemus, qui ſan-
duesfe.cogi: & tificari, qui ligari, vel àligamento ſolui egemus.
uis ſapientes Quantęcunque enim religionis & fapientię laicus
& pij. exiftat, vel etiamfivniuerfa virtute interiùspol-
leat,donèc laicus eft, ouis vocari non definet.Rur-
sùs Epiſcopus quantacunque fit irreuerentia ple-
tholicus,quä. nus, & nudus omni vircute, donèc Antiftes eft, &
uis malus,pa veritatis verbum rectè prædicauerit, paftoris vo-
ftoris
tê nondignita
amit carionis & dignitatis damna no patietur.Quxer-
tit. gò nobis ratio eft in ordine ouiú conftitutis ? Pa-
fores verború ſubtilitatem diſcutiendi, & ea quę
fuper nos ſunt, quęrédi & ambiédi habent. Opor-
tet nos ergò cum timore & fide fyncera hosaudi-
re , & facies eorú vereri,(cùm fint miniſtri Domi-
ni omnipotentis ,& huius formā poſideant) & ni.
videns eum in decernendo principem ſe facere fius, qui Ec
Epiſcoporum , & præſidere iudicijs Ecclefiafticis, cleliafticisiu
dicijs praſi
non meritò dicar illum eam ipfam abominatio dere contena
nem defolationis eſſe, quæ Daniele prædi& a ef ? dunt.
Nam cùm circumamictus fit Chriſtianiſino, & Matth.24.
in loca ſancta penetret, & inibi conſiſtens deuafter Dan.g.
Ecclefias, abrogans canones, vi cogens vt ſua oh
tineant, quis vnquàm audebit dicere, hoc tem
pus Chriſtianis pacatum eſſe, & non potiùs per
fecutionem effe
7. RVFFINVS libro primoEcclefiafticx hi
ftoriæ ,capite quinto : Defertur
ad Conftantinum Concilij Ni.,
facerdotalis concilijſententia.Ille tanquàm à Deo ceni fentea .
ciam Cóftan .
prolatam veneratur.Cui fiquis tentâller obnici, tinus taquà
velut contra diuina ſtatuta venientem, in exili- a Deo prola
um ſe proteſtatur acturum . tam vener2
8. ACTORVM decimoquinto : Et quidam de- tur.
ſcendentes de Iudæa, docebant fratres:Quia nisi
circuncidamini ſecundùm morem Moyfi,nó po
teftis faluari. Facta ergò ſeditione non minima
N 2 Pau
 E
RITAT M
148 Q. XI. DE AVTHO PATRV
Paulo & Barnabæ aduersùs illos, ftacuerunt vt cerdotis honore detraxit, fed innocentiam fuamn
aſcenderent Paulus & Barnabas,& quidam alijex magis aſſerens & oftendens, Si malè,inquit,locu
alijs ad Apoftolos & Presbyteros in Hieruſalem , tus ſum ,exprobra de malo : fiauté bene, quid me
ſuper hac quæftione. Conueneruntą Apoftoli & cçdis ? Item in A & ibusApoftolorú :Postmodùm A &t.23.
ſeniores videre de verbo hoc. Cùm autem magna beatus Apoftolus Paulus cùm ei dictum eſſet, Sic
conquifitio fieret,furgens Petrus dixit ad eos: Vi- infilis in Tacerdotem Dei maledicendo ? quanuis
ri fratres, vos ſcitis, quoniam ab antiquis diebus Domino iam crucifixo, facrilegi, & impij, & cru
Deus in nobis elegit, per os meum audire gentes enti illi eſſe cæpiſſent,nec iam quicquam de facer
verbum Euangelij& credere & c. Nunc ergo quid dotali honore & authoritate retinerent : tamen
tentatis Deū, imponere iugum ſuper ceruices di- ipſum quanuis inane nomen & vmbrá quandam
Scipulorú , &c? Tacuit autem omnis multitudo , & facerdotis cogitans Paulus, Neſciebam fratres,in
audiebant Barnabá & Paulum , narrantes quanta quit, quia pontifex eft.Scriptum eft enim: Princi- Exod.z..
Deus feciſſet figna & prodigia in Gentibus per eos. pem populi cuinon maledices. Cùm hæc tanta ac
Et poftquàm tacuerút,refpondit Iacobus,dicens: talia & multa alia exempla præcedant, quibus fa
Viri fratres,audite me, & c. Propter quod ego iu- cerdotalis authoritas & poteftas de diuina digna
1
dico non inquietari eos, qui ex Gentibus conuer- tione firmatur, quales putas eſſe cos qui facerdotü
tuntur ad Deu : ſed ſcriberead cos, vt abftineant hoftes & contra Eccleliam Catholicam rebelles, 1
1
ſe & c. Tunc placuit Apoftolis & fenioribus cum nec præmonentisDomini comminatione,nec fu
omni Ecclefia ,eligere viros ex eis, & mittere Anti- turi iudicijvltione terrentur ? Neque enim aliun- Hereſes & :
ochiam cum Paulo & Barnaba:ludam qui cogno- de hæreſes obortæ ſunt, aut nata funt ſchiſmata, ſchiſmata e
minabatur Barfabas, & Silā viros prinios in fra- quàm indè, quòd ſacerdoti Dei non obtempera- & cótemptu
tribus, fcribentesper manus corum : Apoſtoli & tur: nec vnus in Eccleſia ad tempus facerdos, & ad fummifacet.
ſeniores fratres, his qui ſunt Antiochiæ & Syriz tempus ludex vice Chrifti cogitatur : cui fi ſecun- dotis nafcun
& Ciliciæ fratribus ex Gentibus,falutem ,& c. Vi- dùm magifteria diuina obtemperaret fraternitas
fum eft enim Spiritui fan & o & nobis,nihil impo- vniuerſa, nemo aduersùìm ſacerdotü collegium
nere vobis oneris, quàm hæc neceffaria : vt abfti- quicquam moueret: nemo poft diuinü iudicium ,
neatis vos & c. Et paulò pòft: Paulus electo Sila , poſt populifuffragium ,poitcoepiſcoporum con
perambulabat Syriam & Ciliciam ,confirmás Ec- lenſum , iudicem le iam no cpiſcopi, ſed Dei faca
clefias, præcipiens cuftodire præcepta Apoftolo- ret: nemo diſcidio vnitatis, Chriſti Ecclefiá ſcin
rum & Seniorum . ET capite ſequenti: Cùm au deret: nemo fibi placens ac tumens,ſeorsùm foris
tem pertranfirent ciuitates, tradebat eis cuftodire hærefim nouam conderet, nisi fi ità eft aliquisfą
dogmata, quæ erant decreta ab Apoftolis & ſeni- crilegx temeritatis ac perdite mentis ,vt puter fine
oribus qui erant Hieroſolymis. Dei iudicio fieri ſacerdoté,cùm Dominus in euan- Sacerdoces
9. DEVTERONOMÍI decimoſeptimo : Si gelio ſuo dicat :Nónne duo paſſeres afſe veneunt, ne iudicio .
difficile & ambiguum apud te iudicium eſſe per- & neuter eorum cadit in terram fine patris volun- Matth.de.
ſpexeris inter ſanguinem & fanguinem ,caufam & tare? Cùmilla nec minima fieri fine voluntate Dei
caufam , lepram & non lepram , & iudicum inter dicat,exiſtimat aliquis ſumma & magna ,aut non
portas tuas viderisverba variari: ſurge & aſcende ſciente, aut non permittente Deo , in Ecclefia Dei
ad locum, quem elegerit Dominus Deus tuus. Ve fieri, & facerdotes, id eft,diſpenſatores eius,nó de
niesés ad Sacerdotes Leuitici generis, & ad iudi- eius ſententia ordinari? Et paulò pòft : Apparet
cem qui fuerit illo tempore, quæresą ab eis : qui quis impugnet,non ſcilicet Chriſtus, quiſacerdo- Impugnaro .
indicabunt tibi iudicij veritatem.Et facies quod- tes aut conſtituit aut protegit,ſed ille qui Chrifti cosafaccidente
cunque dixerint, qui præſunt loco quem elegerit aduerfarius, & Ecclefiæ eius inimicus,ad hoc Ec- quò tendant
Dominus, & docuerint te iuxta legem eius, feque- clefiæ Prepoſitum ſua infeſtatione perſequitur,vt
risés ſententiam corum . Nec declinabis ad dexte- gubernatore ſublato, atrociùs atque violentiùs
ram,neque ad finiftram . Qui autem ſuperbierit, circa Ecclefiæ naufragia graſſetur.
nolens obedire Sacerdotis imperio, qui co tem IDEM Epiftola fexagefimaſecüda ad Pom- lib.t.epift.11.
pore miniftrat Domino Deo cuo: ex decreto iu- ponium : Nec putent fibi vitæ aut falutis conſtare Epifcopis no
dicis morietur homo ille, & auferes malum de rationem , fi Epiſcopis & Sacerdotibus obtempe- tra viã falu
Ifrael, cun & úsque populus audiens timebit, ve rare noluerint, cùm in Deuteronomio Dominus tisverſantur.
nullus deinceps intumeſcat ſuperbia. Deus dicat : Et homo quicunque feceritin ſuper. Deut.17.
10. MATTHAEI vigefimotertio : Super cathe- bia, vt non exaudiat Sacerdotem ,aut iudicé qui
dram Moyfi ſederunt Scribæ & Phariſei. Omnia cunque fuerit in diebus illis,morietur homo ille,
ergò quæcunquedixerint vobis,ſeruate & facite : & omnis populus cùm audierit, timebit, & non
fecundùm opera verò eorum nolite facere. agentimpiè etiam nunc.Interfici Deus iuſlít facer
lib.3.epift.3 . 11.. CYPRIANVS Epiftola quinquagefima. docibus ſuisnon obtemperantes, iudicibus à lead
quinta ad Corneliu : Quomodò poffunt céfuram tempus conftitutis non obedientes: & tunc qui
Domini vlcoriseuadere,qui talia ingerunt noſo- dem gladio occidebantur, quando adhuc & cir
Sacerdotum lùm fratribus, ſed & facerdotibus, quibus honor cuncifio carnalis manebat: nuncautem quia cir
honor & di- tantus de Dei dignatione conceditur, vt quiſquis cuncifio fpiritalis eſſe ad fideles ſeruos Dei cæpit, Excommuai
gnitas. facerdoti eius, & ad tempus hîciudicanti non ob- fpiritali gladio ſuperbi & contumaces necantur, .
temperaret, ftatìm necaretur? In Deuteronomio dum de Ecclefia eijciuntur. Neque enim viuere
Deut.17 . loquitur Dominus Deus,dicés: Ethomo quicunq foris poſſunt, cùm domus Deivna fit, & nemini Extra Eccle.
fiam non ci
fecerit in ſuperbia, vtnon exaudiat Sacerdoté aut falus eſſe nisì in Ecclefia poſſit. ſalus.
Iudicem , quicuno fuerit in diebus illis,morietur 13., GREGORIVS Magnus libro primo epi
homo ille :& omnis populuscùm audierit, time- tolarum ,epiſtola vigefimaquarta ad Patriarchas
bit : & non agentimpiè etiam nūc. Item ad Samu- Conftantinopolitanum , Alexandrinum , Antio
1.Reg.s. elem ,cùm à Iudæis fperneretur,Deus dicit: Non te chenum , & Hierofolymitanú: Sicutfanáti euan- Cocilia 4.ge.
Spreuerūt, fed me ſpreuerunt. Et Dominus quoq gelijquatuor libros,fic quatuor Concilia fuſcipe- Euangelia s.
Luc.jo. in Euangelio : Qui audit vos,inquit, me audit, & re & venerari me fateor: Nicenum ſcilicet,in quo Gregorius
eum quimemifit: & qui reijcit vos,mereijcit:qui peruerſum Arrij dogma deftruitur.Conftantino- veneratur,
me reijcit, reijcit eum qui me mifit. Et quum le- policanum quoque, in quo Eunomij & Macedo
Matth.8. proſum mundâffet, Vade,inquit,& demonftra te nijerror conuincitur. Epheſinum etiá primum ,
facerdoti. Et cùm pofteà tépore paſſionis alapam in quo Neftorij impietas iudicatur. Chalcedo
accepiffet à ſeruo facerdotis,cuma ci dixiffet :Sic nenſe verò,in quo Eutycheris Dioſcorios prauitas
Toan.js.
reſpondes Pontifici? AduersùsPontificem Domi- reprobatur, tota deuotione complector,integer
nus concumeliose nihil dixit, nec quicquam deſa . rima approbatione cuſtodio, quia in his velutin
quadra
 ECCLESIAE. Q. XI. 149
quadrato lapide, fan &tæ fidei ſtructura conſurgit. decretales epiſtolas, quas beatiſlimi Papæ diuer: Decretales
Et cuiuslibet vitę atque actionis exiftat,quiſquis fis temporibus ab vrbe Romana pro diuerſorum epiftolę Pop
tificumRom.
eorum foliditaté non tenet, etiamfi lapis eſſe cer- patrum conſolatione dederunt, venerabiliterre- approbatur.
Similiter nitur,tamen extra ædificiú iacet. Quintú quoque cipiendas decernimus.
ante Conciliú pariter veneror, in quo epiſtola que Ibą
quintā,idý
vltimú 3. CAVSA nona, quæftione cercia apud eun
ſua tempora dicitur, erroris plena, reprobatur : in quo Theo- dem Gratianum adducitur Nicolai Pótificis pri
dorus perſonam mediatoris Dei & hominum in mi teſtimonium in hæc verba : Patet profecto,Se- In epiftolaad
duabus fubftantijs ſeparans,ad impietatis perfidi- dis Apoftolicæ , cuius authoritate maior non eft, Michaele
Im
am cecidiffe cóuincitur, & in quo fcripta quoquè iudicium à nemine fore retractadum , nequc cui- Hantinopoli
Theodoreti, per quæ beati Cyrilli fides reprehen- quam de eius liceat iudicare iudicio.Siquidem ad ranum .
ditur,auſu dementiæ prolata,refutantur.Cunctas illam de qualibet mundi parte canones appellari sedis Apofto.
Conciliavni. verò quas præfata veneranda Concilia perſonas voluerunt: Ab illa autemnemo fit appellare per- licz authori.
damnant,da: reſpuunt, reſpuo : quas venerantur, amplector: miſſus. Iuxta quod & Bonifacius atque Gelatius tas.
mnandi ſunt. quia dum vniuerfali ſunt conſenſu conftituta, ſe fanctiſlimi præſules, non fuis adinuentionibus,
& non illa deftruit,quiſquis præſumitautſoluere ſed Ecclefiæ Romanæ conſuetudinem non igno
quos religant, aut ligare quos foluunt. Quiſquis rantes, dicunt: Bonifacius quidem Rufo & cæte
ergò aliud fapit , anathema fit. ris epiſcopis per Theſſaliam & alias prouincias
14. IDEM libro ſecüdo, Indi&tione vndecima, conſtitutis ſcribens: Nemo,ait, vnquam Apofto
Rursas vt 4. epiftola decima ad Sauinum ſubdiaconum : Sic lico culmini, de cuius iudicio non licet recracta
cuangelia .
quatuor Synodos ſanctæ vniuerfalis Ecclefiæ , fic- re, manus obuias audacter intulit. Nemo in hoc
ut quatuor libros ſancti Euangelij recipimus . rebellis extitit,nisi qui de ſe voluit iudicari. Ge
15. ‘ NICEPHORVS Calliſtus hiſtorię Eccle- lafius autem in commonitorio, Fauſto magiſtro
fiafticę libro decimoſexto ,capite trigefimotertio: fungenci legationeConſtantinopolim dato : No
Er cum quiddem Sabbam & Theodofium illi ad- bis,inquit,opponunt canones, dum neſciūt quid
uerfarij Chalcedonenfis Synodi viadorti funt, fi loquantur. Contra quos hoc ipſo venire ſe pro
eos in partibus fuis haberent, omnia fe confectu- dunt, quòd primæ Sedi ſana, rectam fuadétiparere
rosraci. Atą vbìanimos eorum tentâruns præ- fugiüt: Ipfi ſunt canones qui appellationes totius Appellatio
clarus ille virtute Theodofius ſuggeſtum cõſcen- Eccleſię ,ad huius Sedis examé voluêre deferri.Ab ad TedēRom .
dit, ac veluti dux quidam & Imperator pro con- ipſa verò nuſquàm prorsùs appellari debere fan
cione monaftica phalange aduocata, poftquàm xerút : ac per hocillam de tota Ecclefia iudicare,
mulitudini filentium manu delignauit ,voce ma- ipfam ad nullius commeare iudiciú . Nec de eius
iore fublata, hoc fic tonitrus ir: morem detonuit: vnquam pręceperunt iudicio iudicare, ſententi
19.Cuange. Si quis quatuor Synodos quatuor Euangelijs non
lia. am illiuscóftituerunt nó oportere diſfolui, cu
exæquat, anathema. His verbis di&tis, perindè at- ius potiùs ſequéda decreta mandârunt. In eadem
que angelus quidam , multitudine in ftuporem epiftola ficait idem NICOLA V SPótifex: Ani- Excade epi.
conie &ta, cum filentio omnibus inſpectantibus, maduertendúeft,quia non Nicena,non denią vi- da aliados
per mediam ,turbam proceſlit, & homines omnes la ſynodus quicquam Romanæ contulit Ecclefiæ tianoDon C.
tata.
cum animi cõfternatione virieiustanquàm egre- priuilegij : quæin Petro nouerat ca totius iura po
Priuilegia Ro
gijin bello ducis confilium factúmque, quo fan- teftatis pleniter meruiſſe, & cunctarũ Chrifti qui inanz Eccle.
ctas quæ dictæ ſunt fynodos ſacris libris accenſen- um regimen accepiffe, ficut beatus præſul Boni- fix vndè proa
das elle, velutì lege lata ftatuit, admirati funt. Et facius atteftatur,vniuerfis Epiſcopis per Theſſa- fecta.
Pro Concili- literas ad Imperatorem dantes, certamen ſe de liam conftitutis ſcribens : Inſtitutio vniuerfalis Bonifacij pri.
orum decre: eis ad fanguinem vfque fubituros, neque etiam- naſcentis Eccleſiz de beati Petri ſumpfit honore miteftimo
aem decer. liquid accidat, fe vllo modo à Patrum traditio- principiū,in quo regimen eius & ſumma cófiftit. niú adducit.
tase parati. nibus diſceſfuros eſſe, indicârunt atque confir- Ex eius enim Ecclefiaftica diſciplina per omnes
mârunt. Ecclefias, religionis iam creſcente cultura, fons
1.C. TERTIVM Concilium Toletanum ca emanauit. Nicenz ſynodi non aliud præcepta te
Rom .Pontifi- none primo: Permaneantin ſuo vigore Concili- ftantur, adeò, vt non aliquid ſuper eam auſa fic
cum decreta. orum omnium conftituta, fimul & fynodicęſan- conftituere,cùm videret nihil fupra meritü fuum
in vigore per & orum præfulum Romanorum epiftolæ . poſſe conferri. Omnia deniquè huic nouerat Do
maneant. 2. DISTINCTIONE decimanona apud Gra- mini ſermonecocella : Si omnia , ergò nihil defuit
tianum , inter reliquos citatur NICOLAVS Pa quod illi no ceſſerit.Etpaulò antè idem NICO
pa in epiftola ad Archiepiſcopos & Epiſcopos per LA VS ait: Ecclefiæ Romanæ priuilegia,Chriſti
Galliain conſtitutos: Si, inquit, Romanorú pon , orein beato Petro firmata,in Ecclefia ipfa diſpo- Perpetuapri Rõ.
tificum decreto, cæterorum opuſcula Tractato fita, antiquitùs obferuata, & à fanctis vniuerfali- uilegia.
rum approbantur vel reprobantur, ità ve quod bus Synodis celebrata , atqz à cuncta Ecclefia iugi
Scripta & co- verè Sedes Apoftolica probauit, hodiè teneatur ter venerata, nullatenùs poffunt minui, nullate
Apoſtolica acceptum, & quod illa repulit,hactenusinefficax nùs infringi,nullatenùs cómutari. Quoniam fun
Sedis in ho- habeatur : quanto potiùs ea quæ ipfa pro Catho damentum quod Deus pofuit, humanus non va.
nore habēda. lica fide, pro fanis dogmatibus, pro varijs & let amouere conatus :& quod Deus ftatuit, fir
multifarijs Ecclefiæ neceffitatibus, & fidelium mum validum confiftit. Ille potiſlimùm pec
moribus diuerſo tempore fcripfit, omni honore cat, qui Dei ordinationi refiftere tentat. Priuile
debent pręferri, & ab omnibus prorsùsin quibus- gia,inquá, iftius ſedis vel Ecclefiæ perpetua funt,
libet neceſſitatibus vel opportunitatibus diſcre- diuinitùs radicata atque plantata ſunt: impingi
tione vel diſpenſatione magiſtra reuerenter afſu- poſſunscransferri nó poffunt:trahi poffunt,euel
mi . In qua Epiftola adducit etiam teftimonium li non poſſunt. ANTER VS etiam Pontifex & Rursùs ex
Gratiano.
In epift.1. ad beati Leonis Magni & Gelalij. L E O itaq Magnus martyr,in eadem quæftione tertia à Gratiano ad Epi
Epifcoposper fic ait: Ne quid verò fit,quod prætermiſſum å no- ducitur, qui in hunc modū ait: Facta ſubditorum fcopus Baris
Tuſcii & vni. bis fortè credatur, omnia decretalia conſtituta, iudicantur à nobis, noſtra verò iudicat Deus. Ci- cz & Toleta
uerſas prouin tam beatæ recordationis Innocentij,quàm omni- tatur rursùs in cadem quæſtione Gelaſius Ponti- ng prouincie.
cias conftitue um deceſſorum noftrorum , quæ de Ecclefiafticis fex , ità ſcribens: * Cuncta per mundum nouit Ec- Epifcopos
tos, cap.8 .
ordinibus, & canonum promulgata ſunt diſcipli- clelia ,quoniá quorumlibet ſenrenrijs ligata Pon- Dardanix .
Canones & nis, ità veftrá dilectionem cuftodire debere man- tificum ,fedesbeati Petri Apoſtoliiushabet reſol
decreta Pon
rificum . damus, vt fi quis illa contempferit, veniá fibi de- uendi, vtpotè quæ de omni Ecclefia fas habeat iu
inceps nouerit denegari. GELASIVS verò in dicandi,nec cuiquam de eius liceat iudicareiu
decreto cũ ſeptuaginta Epiſcopis habito,de apo- dicio.Siquidem ad illá de qualiber mundi parte Sedis Apo.
autho.
cryphis ſcripturis hunc in modum habet : Item canones appellare voluerunt, ab illa autem ne- titas Circa
N 3 mo
 150 Q. XI. DE AVTHORITATE
Epiſcopori mo fitappellare permiffus.Et paulò pòft : Sed nec
acgoriaofte illa præterimus, quòd Apoftolica ſedes frequen-
cmplis
ditur. ter,vt di& um eft, more Maiorum ,etiam fine vlla
Synodo præcedente, & foluédi,quos Synodus ini-
què damnauerat, & dánandi, nulla exiftente fyn-
odo, quos oportuit, habuerit poteftatem.Sanaz
Athanafij, memoriæ quippe Athanafium Synodus Orienta-
lis addixerat, quem tamen exceptum ſedes Apo-
ftolica, quia damnationi Græcorum non conſen-
Chryfoftomi, fit,abſoluit. San &tæ memoriæ nihilominùs loan-
nem Conftantinopolitanum fynodus etiam Ca-
tholicorum præfulum certe damnauerat, quem
fimilimodo Sedes Apoftolica etiá fola, quia non nis & Romanæ fynodi centum vigintiquinque fue fuggeftia
Flaviani. conſenfit,abſoluit.Item'o fan &tú Flauianum ,pon- Epifcoporum , ad eoſdem Imperatores : Credi
tificum Græcorum congregatione damnatú, pari
tenore, quoniam fola Sedes Apoftolica non con-
fenfit,abloluit, potius quiillic receptus fuerat,
Dioſcorum ſecundæ fedis præſulem ſua authori-
tate damnauit, & impiam fynodum non conſen-
tiendo fola fubmouit, & authoritate,vt fynodus
Chalcedonenfis fieret,fola decreuit. In qua ergò,
veſola ius habuit abfoluendi eos, quos fynodica
decreta perculerant: fic etiam fine ſynodo in hac
eadem cauſa plurimos etiam Metropolitanos da-
mnåffe cognoſcitur.
4. HIERONYMVS epiftola quinquagefima-
Ad Rom.Pon feptima ad Damaſum : Obteftor beatitudinétu-
* tificisiudiciú am per crucifixum ,mundi ſalutem ,per homouſi-
& ſentencia
confugit Hi on Trinitatem ,vt mihi epiftolis tuis fiue tacenda-
eronymus in rum , fiue dicendarum hypoftafeżn detur autho-
re dubia. ritas. Simul etiam ,cui apud Antiochiam debeam
communicare , fignifices : quia Campenſes cum
Tarſenfibus hæreticis copulati, nihil aliud ambi-
unt, quàm vt authoritate communionis veftræ
fulti, tres hyftoftafes cum antiquo fenfu prædi-
cent. Reliqua vt ſupra, quæftione nona, D.cefti-
monio ſecundo.
5. E T quinquagefimaoctaua ad Damaſum , vt
fuprà, ibidem teftimonio primo .
6.` CHALCEDONENSIS fynodus a &tione
tertia in relatione ad Leonépontificem de omni-
Confirmatio bus geſtis: Rogamus igitur, & tuis decretis noftrú
CócilijChal. honora iudicium , & ficut nos capiti in bonis ad-
cedonéas pe. iecimus confonantiam , fic & fummitas tua filijs
titur à Rom. ( quod decet)adimpleat.
Pontifice .
7. IN actione quarta ſextæ ſynodi generalis re
citatur epiftola Agathonis Pontificis ad Conftan-
tium , Heracliú , & Tiberium Auguftos,in qua in-
ter cætera fic habetur : Beatus Petrus fpiritales
Ioan.vlc. oues ecclefiæ ab ipfo redemptore omnium rerna
commendatione paſcendas ſuſcepit : cuius adni-
Rõ.ecclefia tente præfidio, hæc Apoftolica eius Ecclefia nun-
nunquàm er. quàm à via veritatis in qualibet erroris parte de
rauitin fide.
Aexa eft: cuius authoritatem , vtpotè Apoftolo-
Synodigenc. rum omnium principis femper omnis Catholica
nerales & S. Chrifti ecclefia, & vniuerſales fynodi fideliter
Patres do&tri amplectentes, in cun &tis ſecutæ ſunt, omnesq ve
nam Apofto- nerabiles Patres Apoftolicam eius doctrina am
cuti funt: hæ . plexi, per quam & probatiſlima Ecclefiæ Chrifti
reticiverò că luminaria claruerunt, & fan &i quidem Doctores
oppugnare orthodoxi venerati atque ſecutiſunt: heretici au-
war foliti.
tem falfis criminationibus acderogationú odijs
inſecuti. Et paulò poft : Hæc eft veræ fidei re
gula, quam & in proſperis, & in aduerfis viuaci-
ter tenuit ac defendit hæc ſpiritalis mater veſtri
Nâquàm er .
rauitRom .Ec tranquilliſſimiImperij Apoftolica Chriſti eccle
clefia in fide. fia, quæ per Dei omnipotentis gratiam à trami-
Eadem habet te Apoftolicæ traditionis nunquàm erfaſſe pro-
Lucius ty : babitur , nec hæreticis nouitatibus deprauata
Ponti.
fex & mar
in epiftolaad fuccubuit : fed vt ab exordio fidei Chriſtianæ
epiſcopos percepit ab authoribus ſuis Apoftolorum Chrifti
Gallia &Hi
ſpanię, & poft principibus, illibata finetenùs permane- fecun-
cum Marcus dùm ipfius Domini Saluatoris diuinarr pollici-
papa in refcri tationem , quam ſuorum diſcipulorum principi
pro ad Atha, in facris Euangelijs fatus eft:Petre, Petre, inqui-
piſcopus Ae: ens, ccce ſatan expetiuit vt cribrarer vos, ficutqui
8ypti. cribrat triticuin : Ego autem pro te rogaui, vtnon
PATRVM
deficiat fides tua . Et cu aliquando conuerſus,con- Ex pollicita .
firma fratres tuos . Conſideret itaque veftra tran- tione diuina.
quilla clementia, quoniam Dominus & Saluator
omnium , cuius fides eft, qui fidem . Petri non
defe&turam promifit,confirmare eum fratres ſu
os admonuit: quod Apoftolicos pontifices mez
exiguitatis prædeceſſores, confidenter feciſſe ſem
per, cunctis eft cognitum : quorum & pufillitas
mea, licèr impar & minima, pro ſuſcepto tamen
diuina dignatione miniſterio pediſſequa cupit
exiftere .
IN eadem actione recitatur epiftola Agatho- Hæc epiftola
,vnà
mus, quia quod paucis raróque conceſſum eft, approbata eft
ab ipſa Syno.
à Deo coronato veftro imperio 'diuinitùs con do,actioncs.
cedetur, & per ipfum Catholicæ atque Apoftoli- &ig.
cx veræ noſtrę fidei ſplendidiſſimum in omnium
mentes emicer lumen, quod ex veri luminis fon
te, tanquàm de radio viuifici fulgoris,per mini
ftros beatos Petrum & Paulum apoftolorü prin
cipes, eorúmque diſcipulos & Apoftolicos fuc- Do & rinaApo
cefTores, gradatim vſque ad noftram paruitatem , ftolica,ſynce.
Dci opitulatione feruatum eft, nulla hæretici er- culatanaba
roris tetra caligine tenebratum , nec falfitatis ne- mnibus here.
bulis confædatum ,nec intermixtis hçreticis pra - fibusin Apo
uitatibus velut caliginoſis nebulis perúbratum , feruara edo
immune acque ſyncerum , & ſuis radijs perluſtra
tum , pijſlimis conatibus conſeruare cupit ve
ftrum à Deo coronatum faftigium . In hoc enim
tam Apoftolicæ Sedis , quam'ß noftri exigui fa. Summoram
mulatus prædeceffores vſque hactenùs non fine pontificũco .
periculis deſudârunt: nunc decretali commoni- natusnia.com
tione cum Apoftolicis Pontificibus conſulentes, endaque ve.
nunc fynodali definitione, quæ veritatis regula sa fide.
continebat, omnibus innotefcentes : & terminos
quos tranſgredi nefas eft, vſque ad animæ ipfi- Prouerb.zs.
us exitum conftanter defendentes, non ſedu
& ti blanditijs, non periculis territi, vt illam in
Euangelijs Domini noftri ſententiam operibus
demonſtrarent, qua fententialiter præcepit, di
cens : Qui me confeſſus fuerit coram homini. Matth.10 .
bus, & c. & ſubſequenti pæna deterret, quia ſe
ueriter comminatur : Qui me negauerit, & c.
Execratur enim vera confeſſio pietatis , iuxta Vera fides ng
diuerfitates temporum variari , ficut nec ipfe mutaturſe
veritatem variari admittit, de quo eft ipfa ve-pora
ra confeflio , qui dicit : Ego fum , & non ſum Mal.3 .
mutatus.
S. AVGVSTINVS epiſtola centefima deci
maoctaua ad Ianuarium ,capite primo : Illa quæ
non ſcripta, ſed tradita cuftodimus, quæ quidem Conciliorum
toto terrarum orbe obferuantur, dátur intelligi, Gencralium
vel ab ipſis Apoftolis,velplenarijs Concilijs,quo authoritas.
rum eft in Ecclefia faluberrima authoritas, com
mendata atque ftatuta retineri .
9. IDEM libro primo contra Donatiſtas,capi
te decimooctauo : Illis téporibus antequàm ple- Conciliü ple.
narij concilij ſententia quid in hac re ſequendum nariam toti
effet, totius Ecclefie confenfio confirmåffet,viſum us Ecclesia
conſenſi o ab
eftCypriano, &c. Auguftino ap
10. GREGORIVS libro primo, epiftola vige- peliatur.
fimaquarta & c. vt ſuprà in hac eadem quæſtione
B.teſtimonio decimotertio & fequenti.
VINCENTIVS Lirinenfis in libello ſuo
aureo aduersùs prophanas omnium hæreſeôn
nouationes : Sæpè magno ſtudio & ſummaatten
tione perquirens à quamplurimis fanctitate &
doctrina præftantibus viris , quonam modo pof
fim certa quadam & quafi generali ac regulari
via,Catholicæ fidei veritaté ab hæreticæ prauica
tis falfitate diſcernere, eiuſmodi ſemper reſpon
fum ab omnibus ferè reculi : Quòd fiue ego, fiuc Optima ratio
quis alius vellet exurgentium hæreticorum frau- ab hærefibus
fibi caucodi .
des depræhendere, laqueósque vitare, & in fide
fanus atque integer permanere, duplici modo
munire fidem fuam , Domino adiuuante, debe
ret.
 ECCLES I AË. Q.XT. ist
rer. Primò fcilicet, diuinæ legis authoritate : tum plum Dei,penitùs extraneas.Profanas,inquit,vo
deindè Ecclefiæ Catholicæ traditione. Hic for- cum nouitates. Vocum, id eft ,dogmatum ,rerum ,
fitan requirat aliquis: Cùm fit perfectusScriptu- fententiarum nouitates, quæ funt vetuftati, quze
rarum canon, fibi ad omnia fatis fupérque ſuf- antiquitati contrariæ. Quæ fi recipiantur, neceſsè Profanæ nd:
Cur ficiat, quid opus eft, vt ei Ecclefiafticæ intelli- eft vt fides beatorum patrum aut tota, aut certè uitates noua
pturçietimo gentiz iungatur authoritas? Quia videlicet Scri- magna ex parte violetur : Neceſse cft vt omnes dogmata li
nijs omnia pturam facram pro ipfa ſuîaltitudine non vno omnium ætatum fideles, omnes fancti, omnes ca- fuſcipiantur,
tranliginc. codémque ſenſu vniuerfi accipiunt, ſed eiuſdem fti, continentes, virgines,omnes clerici, leuitx & quz & quan
queans. ta incommo.
eloquia aliter atque aliter, alius atque alius in- facerdotes, tanta confeſſorum millia, tanti mar da ſequetur.
terpretatur: vt penèquot homines funt,tot illinc cyrum exercitus, tanta vrbium ,tanta populorum
Scripturaru ſententiæ érui poſſe videantur. Aliter nanque il celebritas & multitudo,totinſulx ,prouinciæ, re
alia atq; alia
apud harcci- lam Nouatianus, aliter Photinus, aliter Sabelli- ges, gétes,regna,nationes, totus poftremò iam pe
cos, cag; fz- us aliter Donatus exponit, aliter Arrius, Euno- nè terrarum orbis per catholicam fidem Chrifto
espofitio. mius, Macedonius, aliterApollinaris, Priſcillia- capiti incorporatus,tanto ſeculorum tractu igno
nus, alicer louinianus, Pelagius, Celeftius, aliter råffe, erraſſe, blaſphemâffe,neſciffe quid crederets
poftremò Neftorius. Atque idcirco multim ne- pronuncietur. Profanas,inquit,vocum nouitates Hğreticorum
ceſse eſt propter cantos tam varij erroris anfra- deuita, quas recipere atque ſectari nunquàm ca- uitatesprofa
& us, ve Propheticæ & Apoftolicæ interpretatio- tholicorum ,femper verò hereticorum fuit. Et re- nas ſectati.
nis linca ſecundùm Ecclefiaftici & Catholici ſen- uera,quæ vnquam hærefis, nisi ſub certo nomine,
Tenendum , ſus normam dirigatur. In ipfa Catholica ecclefia certo loco ,certo tempore ebulliuit?Quis vnquàm
quod femper magnoperè curandum eft, vrid teneamus, quod hæreſes inftituit, nisi qui ſe priùs ab Ecclefiæ Ca
& ab omni. vbique, quod ſemper, quod ab omnibus credi- tholicæ vniuerfitatis & antiquitatis conſenfione
bus crcditú
cft , tum eſt: hoc eſt etenim verè, proprie's Catholi- diſcreuerit? Etpoft pauca :Hocapud omnes ferè
cum , quod ipfa vis nominis ratio declarat, quæ hæreſes quali ſolenne eft ac legitimum , vt femper
omnia verè vniuerſaliter compræhendit. Sed hoc profanis nouitatibus gaudeant, antiquitatis ſcita
Vniuerfitas. ità demùm fit, fi ſequamur vniuerfitaté, antiqui- faftidiant, & per oppofitiones falfi nominis ſcien
tatem ,conſenfionem . Sequemur autem vniuerfi- tiæ à fidenaufragent.Contrà verò Catholicorum Catholicord
tatem hocmodo : fi hanc vnam fidem veram effe hoc ferè proprium , depofita ſanctorum patrum propriú eft,
Antiquitas. fateamur, quam tota per orbem terrarum confi- & commiffa ſeruare, damnare profanas nouita- damnare noi
terurecclefia :Antiquitatem verò ita, fi ab his ſen- tes, & ficutdixit atque itetùm prçdixit Apoftolus: politum fer
fibus nullatenùs recedamus, quos ſanctos Maiores Si quis annüciauerit præterquàm quod acceptum uare.
Confenfio.
ac patresnoftros celebråſſe manifeftum eft : Con- eft,anathemare.Et aliquibus interpofitis: Sed di
ſenfioné quoque itidem ,fiin ipfa vetuftate ,omni- cet aliquis :Si diuinis eloquijs,fententijs, promiſ- ,
um, vel certè penè omnium , ſacerdotum pariter fionibus, & diabolus & diſcipuli eius vtuntur, Matth.fi
Catholicorů & magiftrorum definitiones, fententiasa ſecte- quorû alij funtPſeudoapoftoli, alijPſeudopro
officiu cum mur. Quid igitur faciet Chriſtianus Catholicus, phet9 , & Pſeudomagiſtri, & omnes ex toto hereci
nouz bereſes fi fe aliqua ecclefiæ particula ab vniuerfalis fideici: quid facient Catholici homines, & matris Eco
emergunt. communione præciderit ?Quid itaque,nisi vtpe- clefiz filij ? quonam modo in ſcripturis ſanctis ve
Aifero corruptóque membro ſanitatem vniuerfi ritatem á falfitate diſcernent? Hoc fcilicet facere
corporis anteponat? Quid fi nouella aliqua con- magnoperè curabūt, quod in principio Commo
tagio non iam portiunculam tantùm , fed totá pa- nitorijiftius ſanctos & doctosviros tradidiſſe no
riter ecclefiam commaculare conetur ?Tunc item bis fcripfimus, vt diuinum canonem fecundùm
prouidebit, vt antiquitati inhæreat, quæ prorsùs vniuerſalis Ecclefiæ Traditiones, & iuxta catho- Scripture
iam non poteft ab vlla nouitatis fraude ſeduci. lici dogmatis regulas interpretentur, in qua item dum inter:
Quid fi in ipſavetuftare duorú aut trium homi- Catholicæ Apoftolicæcs Ecclefiæ fequantur necef- pretands:
num , vel certè ciuitatis vnius, aut etiam prouin- sè eft vniuerfitatem ,antiquitatem confenfionem .
vniuerfall. ciz alicuius error deprehendatur? Tunc omninò Et fi quando pars contra vniuerfitatem , nouitas
curabit, vt paucorü temeritati vel inſcitiæ , fi qua contra vetuftatem , vnius vel paucorum erranti
* aliâs Eccle .
Giz funt vniuerſaliter antiquitùs vniuerfalis * Conci um diſſenfio contra omnium vel certè multò plu
lijdecreta ,preponat.Quid fi tale aliquid emergat, rium catholicorum confenfionem rebellauerit,
vbi nihil eiuſmodi reperiatur? Tunc operā dabit, præferant partis corruptioni vniuerfitatis inte
vt collatas inter fe Maiorum cófulat interrogetos gritatem : in qua eadem vniuerfitate nouitatis
fententias,eorum dútaxat, qui diuerfis licèt tem- profanitati, antiquitatis religionem : item in
Patrum con poribus & locis, in vnius tamen Ecclefiæ Catholi- ipfa vetuftate vnius fiue pauciſfimorum temeri
ſenſus.
cæ communione & fide permanentes , magiftri tati primùm omnium generalia fi qua ſunt vni
probabiles extiterunt: & quicquid non vnus aut uerſalis Concilij decreta præponant, tunc dein- Concilij való
duo tantùm ,fed omnes pariter,vno eodem con- dè fi id minus eft, fequantur quod proximum eft, creta: acde.
ſenſu , aperte, frequenter, perſeueranter tenuiſſe, multorum atque magnorum conſentientes fibi indè Patrum
fcripfiffe, docuiffe cognouerit, id fibi quoque in- fententias magiftrorum : quibus, adiuuante Do- conſentiëtes
fententiæ ( e
telligat abſque vlla dubitatione credédum . Ibidé mino, fideliter,fobriè, ſolicitè obſeruatis, no ma quendz .
Vemuselto poftmulta : Quæ cùm ità fint, ille eft verus & ger- gna difficultate noxios quoſque exurgentium ho
licus quiseft. manusCatholicus, qui veritatem Dei,quiEcclefi- reticorum depræhendemus errores. Hiciam con
am, qui Chrifti corpus diligit, qui diuinæ religio- ſequens eſſe video ,vt exemplis demóftrem , quo
ni,qui Catholicæ fidei nihil præponit,non homi- nam modo profanæ hærcticorum nouitates,
nis cuiuſpiam authoritatem ,non amorem ,no in- prolatis atque collatis veterum magiftrorum
genium ,non eloquentiam , non philoſophia :ſed concordantibus fibimer ſententijs, & depræhen
hæc cuncta deſpiciens, & in fide fixus, ſtabilis per- dantut & condemnetur: quæ tamen antiqua fan
manens,quicquid vniuerſaliter antiquitùs Eccle- ctorum patrum confenfio, non in omnibus diui
fiam Catholicam tenuiſſe cognouerit , id folum fi- næ legis quæſtiunculis, fed folùm certè præcipuè
bi tenédum ,credendumộz decernit. Quicquid ve- in fidei regula,magno nobisftudio & inucftigan
rò ab aliquo deinceps vno , prçter omnes, vel con- da cft & fequenda.Sed neque ſemper,nec omnes Nouarum he
reſum confu
traomnesſanctos,nouum & inauditum fubindu- hæreſes hoc modo impugnandæ ſunt,ſed nouitiz tatio ex ſen .
ci ſenſerit, id non ad religionem , ſed ad tentatio- recentesque tantummodò, cùm primùm ſcilicet tentijs ancia
nem potiùsintelligat pertinere. Et poft quædam : exoriuntur,antequàm infalsârine vetuftę fidei re- quorum Pa.
2.Tim ... trum .
Profanas,inquit Paulus,vocum nouitates deuita. gulas,ipfiustemporisvetentur anguftijs,ac priuf
Quid eftprofanas? Quæ nihil habent facri, nihil quàm manante latiùs veneno,maiorum volumi
rcligiofi, ab Eccleſiz penetralibus, quæ eſt tem na vitiare conentur. Cæterùm dilatatx & inue
N 4 terata
 ITATE
Q. XI. DE AVTHOR PATRVM
Antiquarum teratæ hæreſes nequaquàm hac via aggrediendz hementer ſtudioſe's obſeruanda, quibus penitùs
bęrefum quo. funt,eô quòd prolixo temporum tractu longa ijs inhærere deberét, quicunque hæretici effe nolint.
tueda confu . furandæ veritatis patuerit occafio. Atque ideò Primùm , fi quid effet antiquitùsab omnibus Ec
tario . quaſcunque illas antiquiores vel ſchiſmatum , vel clefiæ catholicæ facerdotibus vniuerfalis concilij
hæreſeõn profanitates, nullo modo nos oportet, authoritate decretum . Deindè, fi qua noua exur
nisi aut fola, fi opuseft, ſcripturarum authoritate geret quæftio, vbi id minimè reperiretur, recur
conuincere , aut certè iam antiquitùs vniuerfali- rendum ad ſanctorum patrum fententiaseorum
bus facerdotum catholicorum concilijs conui- duntaxat , qui ſuis quique temporibus& locis in
& tas damnatas vitare. Itaque cùm primùm ma- vnitate communionis & fidei permanentes, ma
li cuiuſque errorris putredo erumpere cæperit, giftri probabiles extitiffent. Et quicquid vno fen
& ad defenfionem fui quædam facra legis verba fu atque conſenſu tenuiffe inuenirentur,id Eccle
furari, ea'o fallaciter & fraudulenter exponere : fiæ verum & catholicum abſque vllo ſcrupulo iu
ftatim interpretando canoni Maiorum ſententiæ dicaretur. E T in fine: Neceſse eſt profectò omni- Fidei fango
cógregandęfunt, quibusillud quodcunqueexur- bus deinceps catholiois,qui fefe Eccleſiç matris le- rum Patrü in
get nouitium , ideo profanuin, & abſque vlla gitimos filios probare ſtudent, vt ſanctæ fanéto- hærendum.
Conſenſus ambage prodatur, & fine vlla retractatione da- rum patrum fidei inhæreant, adglutinentur, im
Patrum . mnetur. Sed corum duntaxat Patrum ſententiæ moriantur: profanas verò profanorum nouita
conferendæ funt, qui in fide & communione ca tes dereftentur, horreſcant, inſectentur, perſe
tholica ſanaté,fapienter, conſtanter viuentes,do- quantur .
centes, & permanentes, vel mori in Chrifto fideli 12. AVGVSTINVS libro primo contra lu .
ter, vel occidi pro Chrifto feliciter meruerunt. lianum Pelagianum , capite tertio , adducturus
Quibus tamen hac lege credendum eft, vt quic- teſtimonia ſanctorum Patrum de originali pec
quid vei omnes , vel plures vno codemin ſenſu, cato , fic ait : Sed tu qui tam crebrò nobis Mani
manifeſte, frequenter, perfeueranter velut quo- chæorum nomen opponis, quos & quales viros
dam conſentiente ſibi magiftrorum concilio, ac & quantos fidei catholicæ defenſores,tam execra
cipiendo, tenendo, tradendo firmauerint, id probilicriminatione appetere audeas, fi euigilas, in
indubitato , certo ratos habeatur : Quicquid ve tuere. Non quidem omnium de hac re ſententias, Auguftinus
oppugnat pe
rò, quanuìs ille fan & us & do &tus, quanuis Epiſco- nec omnes eorum , quos commemorabo,mecon lagianosſan .
pus, quanuisConfeſſor & martyr, præter omnes, gregaturum eſſe polliceor,quia nimis longum eft, Ctorum Patru
aut etiam contra omnes ſenſerit , id inter pro & neceſsè eſſe non arbitror : fed poná pauca pau ſententijs .
prias & occultas & priuatas opiniunculas à com corum , quibus tamen noftri contradictores co
munis & publicæ acgeneralis ſententiæ authori- gantur erubeſcere & cedere, fi vllus in eis vel Dei
tate fecretum fit, nec cum ſummo æternæ ſalutis timor, vel hominum pudor tantum malum per
periculo, iuxta facrilegam hæreticorum & fchi- uicaciæ fuperauerit. ET capite Texto : Abfit vt
Imaticorum confuetudinem , vniuerfalis dogma- Conſtantinopolitanus Ioánes de baptiſmate par
tis antiqua veritate dimiffa ,vnius hominis noui- uulorum , corumo à paterni chirographi libera
tium ſectemur errorem . Quorum beatorum Pa- tione per Chriſtum ,totac tantis coepifcopis fuis,
trum ſanctum catholicumq conſenſum nè quis maximco Romano Innocentio , Carthaginienfi
fibi temerè contemnendum fortè arbitretur , ait Cypriano, Cappadoci Baſilio, Gregorio Nazian
1.Cor.12.
in prima ad Corinthios Apoftolus: Et quoſdam zeno, Gallo Hilario , Mediolanéfi refiftat Ambro
quidem poſuit Deus in ecclefia, primùm Apofto- fio . Alia ſunt in quibus inter ſe aliquando etiam San&ti Patres
Actor. 28. los, quorum ipfe vnus erat : fecundò prophetas, do &tiſlimi atque optimi regulæ catholicæ defen- in quibus de
qualem in ActibusApoftolorú legimus Agabum : fores,ſalua fidei compage,non conſonant, & alius dificaciant.
tertiò Doctores, qui Tractatores nunc appellan- alio de vna remeliusaliquid dicit & verius. Hoc
tur, quos hic idem Apoftolus etiam Prophetas autem vndè nunc agimus , ad ipfa fidei pertinet
interdùm nuncupat, cô quòd per eos propheta- fundamenta.
patrum in rum myfteria populis aperiebantur. Hos ergò in 13. IDEM aduersùs eundem libro fecundo , ca
de cöfenfum , Ecclefia Dei diuinitùsper tempora & loca diſpen , pitenono : Hos, inquit, probauimus catholico
Deum con . ' faros, quiſquis in ſenſu catholici dogmatis vnum rum authoritate ſanctorum , qui & hoc aſſerunt,
temnit.
aliquid in Chriſto fentientes contempferit, non quod de originali peccato dicimus, & illa quin
hominem contemnit, ſed Deum : à quorum veri. que eſſe vera omnia confitentur. Ac per hoc non
dica vnitate nè quis diſcrepet, impenfiùs obte- eſt conſequens, vt hoc falſum fit, quia vera ſunt
1.Cor.l.
ftatur idem Apoftolus, dicens: Obfecro autem illa . Tales quippe ac tanti viri ſecundùm catholi
yos fratres, vr id ipſum dicatis omnes, & non fint cam fidem , quz antiquitùstoto orbe diffunditur,
in vobis ſchiſmata : ſitis autem perfecti in eodem & hoc, & illa vera eſſe confirmát ; vt veſtra fragi
ſenſu , & in eadem ſententia. Quòd fi quis ab eo- lis, & quaſi argucula nouitas ſola authoritate con- Argutula no.
rum ſententiæ communione deſciuerit,audiatil- teratur illorum ,pręterquàm quòd ea dicunt,vtfe uitás hæreti.
1.Cor.14 . lud eiuſdem Apoſtoli: Non eſt Deus diſſenfionis, per eos loqui veritas ipſa teftetur. ET capite deci- rů Patrü au
ſed pacis. mo:At ego vbicunque fis,vbicúquè legere ifta po- shoritate có.
Sumaria re
petitio corú IBIDEM :Diximus in ſuperioribushanc fu- tueris,ce ante iftos iudices intùs in tuo cordecon- teritur.
quæ dicta iſſe ſemper & eſſe hodieqz catholicorum conſue- fticuto; quos non amicos meos & inimicos tuos,
ſunt, tudinem, vt fidem veram duobus his modis ap- aliqua in meâ partem gratia propendétes, aliquo AntiquiPa
probent: Primùm diuini canonis authoritate, abs te merito tuæ offenfionisauerſos, & ob hocti- tegri
tres funtin
& incor.
deinde Ecclefiæ Catholicæ traditione: non quia biaduerſos, in hac noſtra diſceptatione conſtitui rupti iudices
canon ſolus nó fibi ad vniuerſa ſufficiat, ſed quia cognitores : Nec eos qui nunquàm fuerunt, auf in ditimēdis
yerba diuina pro ſuo plerique arbitratu interpre- non ſunt, aut quorû ſententiæ , de hoc quod inter controucrfijs
tantes, varias opiniones erroresis concipiant. At- nos diſputatur, incertæ ſunt,inani cogitatione co - politcà exor .
que ideò neceſsè fit, vt ad vnam Ecclefiaftici ſen- finxi; ſed fanctos, & in ſancta Ecclefia illuſtres An
ſiis regulam ſcripturæ cæleſtis intelligentia diri- tiſtices Dei , no Platonicis & Ariftotelicis & Zeno
gatur,in his dūtaxat præcipuè quæftionibus,qui- nicis,alijsq; huiuſcemodi, vel Græcis, vel Latinis,
bus totius catholici dogmatis fundamenta nitun- quanquàm & iſtis aliquos eorú, verùm oés facris
tur. Item diximus in ipfa rursus Eccleſia vniuerfi- literis eruditos,nominatim ,ficut oportebat, ex
tatis pariter & antiquitatis conſenſionem ſpectari preffi: eorum fententias,quátùm ſufficere vide
oportere, nè aut ab vnitatis integritate in partem batur,fine vlla editasambiguitate digelli, ve in eis
ſchiſmatis abrumpamur,autè vetuftatis religio- timeas no ipſos; ſed illūqui libieos vtilia vaſa for
ne in hærefeõn nouitates præcipitemur . Item di- mauit , & ſancta tépla cóftruxit ,qui túc de ifta cau
ximus,in ipfa Eccleſix vetuftate duo quzdam ve- faiudicauerunt, quando cos nemo poteft dicere,
perpe

1
 ECCLES I AE. Q.XI. 153
perperam cuiquam vel aduerſari, vel fauere po- fis, in Edi&o fiue legibus Valentiniani & Martia
cuiffe.Nondùm enim extiteratis, contra quos ſuf- ,
ni Imperatorum , quas quidem leges beatiſſimus
ciperemus de hac quæftione conflictum . Non- Papa Leo in ſuis confirmauit epiftolis: quibusin
dům eratis,qui diceretis, quod in libris tuis po-terdicuntur prohibentur diſputationes de fide
nis, quia de vobis multitudini mentiti fuerimus, corávulgo, & confirmantur Chalcedonéfis Con
& quòd Celeſtianorum vel Pelagianorum no- cilij decreta atque ftatuta ,hæc legūtur verba: Cef
mine homines terreamus, & quòd cerrore ab ſetiam profana contentio. Nam verè impius ac- qui femel in
omnibus extorqueamus aſſenſum . Certè ipfe di- que facrilegus eft, qui poft tot facerdotum ſenten- scraliderinin
xifti, quòd omnes iudices ab odio, amicitia, ini- :
tiam ,opinioni ſuçaliquid tractandum relinquit. ca,in dubium
micitia, ira vacuos effe decear : pauci tales potue.
Extremæ quippe dementiæ eft, in medio & per- vocāt aut re
runt inueniri . Sed Ambrofium aliosque collegas ſpicuo die comméritium lumen inquirere. Quil- & facrilegi
eius, quos cum illo comemoraui, tales fuiffe cre-quis enim poft veritatem reperta, aliquid vlteri- funt.
dendum eft. Verùm & fi tales non fuerunt in his ùs diſcutit, mendacium quærit. * Nemo itaq vel L.Nemo.c.
caufis , quas ad ſe delatas, & inter partes cognitas,
clericus velmilitaris,vel alterius cuiuslibet códi de ſumma
cùm hic viuerent, fuo iudicio finierunt; ad hanc tionis,defideChriftiana publicè turbis adunatis Trin. & fide
tamen caufam tales erant, quando de illa fenten- & audientibus,tractareconetur in pofterú , ex hoc Cath .
tias protulerunt, nullas nobiſcum vel vobiſcum tumultus & perfidiæ occafionem requirens. Nam
Patres docu amicitias attenderunt,velinimicitias exercuerüt: iniuriá facit iudicio religiofiflimæ Synodi, fi quis
erüt quod in neque nobis neque vobisirati ſunt;neque nos, ne femel iudicata ac rectè difpofita reuoluere & pu
Ecclefia in- que vos miſerati ſunt. Quod inuenerunt in Eccle- blice diſputare cótendit,cùm ea quæ núc de Chri
nenerūs & à fia,tenuerunt: quod didicerunt,docuerunt:quod ftiana fideftatuta ſunt,iuxta Apoltolicas expofiti
Maioribus
acceperunt. à patribus acceperunt,hocfilijs tradiderunt.Non- ones & ftatuta ſanctorum patrū trecentorum de
dùm vobiſcum apud iftos iudices aliquid ageba- cem & o & o, & centü quinquaginta, definita effe
mus, & apud eosacta eft cauſa noftra. Necnos,nec noſcuntur.Nam in cótemptores huius legis pæna
vos eis noti fueramus ;& eorum pro nobis lacas non deerit, quia nó folùm cótra fidem benecom
contra vos fententias recitamus ; nondum vobif pofitam veniunt,fed etiã Iudæis & paganis ex hu ...
cum certabamus, & eis pronunciantibus vicimus. iuſcemodi certamine prophanát veneranda my
Et paulò pòft: Etaddis ad aliquid inueniendum , fteria.Igitur fi clericus erit quipublicè tractare de
multitudinem nihil prodeſſe cæcorum : etiá iftos religione auſus fuerit, à confortio clericorum re
cæcos dicere audebis ? Et vſqueadeò permiſcuit mouebitur : fi verò militia præditus fit, cingulo
imis ſumma longus dics, vſqueadeò tenebrælux, fpoliabitur. Cæteri etiá huius criminis rei,de hac
& lux tenebræ elle dicuntur, vevideant Pelagius, ſandiſſima vrbe pellentur, pro vigore iudiciario
Celeftius, Iulianus; & cæci fint Hilarius, Gregori- etiam cópetentibus ſupplicijs fubiugádi. Conftat
us, Ambrofius? Sed qualiſcunquehomoſis ,tamen enim, hinc hæreticæ inſaniæ exordia fomitems
quia homo es , videre mihi videor verecundiam preberi,dum publicè quidam diſputant at con
tuam , fi tamen nonin te fpes eft omnis emortua tendunt. Vniuerfi ergo, quęàſancta fynodo Chal
ſaniçatis ;& quodammodò audio vocem tuam . cedonenfi ftatuta funt, cuftodire debebunt, nihil
Hodiè benes Reſpondes; Abfit vt audeam cæcos iſtos viros, vel poftea dubitaturi. Hocitaque noftræ commoniti
cogitare, vel dicere. Et fub finé : Talibus poft Apo- Serenitatisedicto , abftineteà prophanis vocibus,
ftolos fancta Ecclefia plantatoribus, rigatoribus, & vlteriùs definite de diuinis diſputare, quod ne
ædificatoribus, paftoribus,nutritoribuscreuit.Id fas eft : Quia non folùm diuino iudicio peccatum
eò profanas voces veftræ nouitatis expauit, & c. hoc (prout credimus) punietur ; verumetiam le
Hisigitur eloquijs & tāta authoritate ſanctorum , gum & iudicum authoritate coercebitur.
profe& ò aut fanaberis Dei mifericordia donante: 16. GELASIVS Pontifex in epiftola ad Epi
quod quantùm tibi opten , videt quifaciat:aut fig . ſcopos Dardaniæ : Quapropter ftultitia reſpuen
quod abominor, in eadem quæ tibi videtur ſapi .. tes inanium querelarum ,perquirere vos oportet
entia , & eft magna ftultitia, perduraueris ; non tu ab ipfis-beatis Apoftolis,& cõliderare prudenter,
iudices quæfiturus es, vbi caufam tuam purges ; quoniam patres noftri,catholicividelicet,do &tio Semol del
fed vbi tot fanctos do & ores egregios arq memo- pontifices, in vnaquaque hereſiquolibet tempore fa,nonreude
Putere mos rabiles catholicæ veritatis accuſes, Irenæum , Cy- ſuſcicata, quicquid pro fide, pro veritate ,pro co- canda in du
citaueratad. prianum , Reticium , Olympium , Hilarium , Gre- munione catholica atque Apoftolica fecundùm bium autrc .
tjactanda .
uersùs Pela- gorium , Ambrofium , Bafilium , Ioannem , Inno- ſcripturarum tramitem, prædicationem & Maio
gianos. centium ,Hieronymum ,cæterosis ſocios ac parti- rum fa & a femel congregatione fanxerunt, incon
cipes eorùm ,inſuper & vniuerfam Chrifti Éccle- uulſum voluerintdeinceps firmum cóftare : nec
fiá ,cui diuinæ familiæ Dominica cibaria fideliter in eadem hac cauſa denuò, quæ præfixa fuerant;
miniſtrantes,ingéti in Domino gloria claruerunt. retractari qualibet recenti præſumptione permi
14. PACIANVS Barcilonenfis epiſcopus in ' ferint :ſapientiſſimè peruidentes, quoniam fi de
epiftola prima ad Sympronianū Nouatianum ,decreta ſalubriter, cuiquam liceret iterare, nullum
Vide quanti Catholico nomine: Quid ?paruanobis de Apofto- contra fingulos quoſque prorsùs errores ftabile
faciatPatrú perfifteret ecclefiæ conftitutū, ac ſemper eiſdéfu
authoritate. licis viris, parua de primis ſacerdotibus, parua de
beatiſſimo Cyprianomartyre,ato do & ore currit roribus recidiuis omnis integra definitio turba
Coloff.z. authoritas ? An volumus docere doctorem ? an ſa- retur. Nam fi limitibus etiam præfixispofitarum
pientiores illo ſumus, & ſpiritu carnis inflamur ſemel ſynodalium regularum , non ceffant eliſa
aduersùs eum, quem æternum Dei teftem nobis peftes refumptiscertaminibus contra fundamen
cruor, & clariſſima paſſionis corona produxit ? tum ſeſe veritatis attollere, & fimplicia quæque
5 Quid tot earum partium ſacerdotes, quos per to- corda percutere: quid fieret, fi fubindè fas effec
tum orbem cũ eodem Cypriano pax vna folida- perfidis inireconcilium , cùm quamlibecillama
uit ?Quid tot annofi Epiſcopi, tot martyres,tot có- nifefta fit veritas, nunquam defit, quod pernicio .
feſſores ? Agè, fi illi vſurpando nomini huic (Ca- fa depromat falfitas, tametfi ratione vel authori
tholicum intelligit) authores idonei nó fuerunt; tate deficiens, fola tamen contentione no cedens?
nos idonei erimus negãdo ? & noftram potiùs au- Quæ Maiores noftri diuina inſpiratione cernen
* thoritatem patres fequentur, & emendada ſancto- tes, neceſſariepræcauerunt, vtquod contra vnam
rum cedet antiquitas, & iá putreſcentia vitijs tem- quang hçrefim coaéta femel fynodus pro fide,co
pora canos Apoftolicæ antiquitatis eradent? munione, & veritate Catholica atqueApoſtolica
STABILITAS DECRETORVM promulgåſer,no finerent nouis poft hæcretracta
GENERALIS CONCILII. tionibus mutilari,nè prauis occaſio præberetur,
15. ACTIONE cercia Concilij Chalcedonen- quæ medicinaliter fuerantftatuta, pulfandi: fed
autho
 154 Q. XI. XII. DE AVTHORITATE PATRVM

authore cuiuslibet infaniæ ac pariter errore da-
mnato, ſufficere iudicârunt, vtquiſquis aliquan-
do huius erroris communicator exifteret, princi-
pali fententia damnationis eius effet obftri& us,
quomodò manifeftè quilibet velprofeſſione ſua,
vel communione poffet agnoſci.
17. LEO Magnus in epiftola quadragefimater-
Semel in co- tia ad Martianum Auguftum :Obteftor & obfecro
defini, clementia veftram , vtin præfenti fynodo fidem ,
cilio
bium reuo. quam beati patres noftri ab Apoftolis fibi tradi-
canda. tam prædicârunt, no patiamini quafi dubiam re-
tractari, & quæ olim maiorum funt authoritate
damnata ,rediuiuis non permittatis conatibus ex-
citari. Illud's potiùs iubeatis, vt antiquæ Nicenz
fynodi conftituta, remota hæreticorum interpre-
tatione,permaneant.
XII.
18. IDEM in epiſtola quinquagefima ad eundé:
Compreſſa vel remota inquietudineac prauitate Retractatio
paucorum ,facilè firmabitur probanda cócordia, dain negoci
fi in eam fidem , quam Euangelicis & Apoftolicis js fidei femel
prædicationibus declaratam , per antiquos patres definitis . ab
noſtros accepimus & tenemus, omniü corda con
currant, nulla penitùs diſputatione cuiuſquam
retractationis admiſſa, nè per vanam fallacemi
verſuriam ,aur infirma videantur aut dubia, quæ
in ipfo lapide angulari Chrifto fundata ſunt, & fi
nefine manſura .
19. ET in epiftola ſeptuagefimaoctaua ad Leoné
Auguftum : Derebus & apud Nicea & apud Chal- ciliorum ge.
cedoná ( ficut Deo placuit)definitis,nullum aude- neralium de
mus inire tractaru ,táquàm dubia velinfirma fint, fide decreta,
quæ tanta per Spiritum ſanctum fixit authoritas. funt in dubi.

Quorsùm veròſpectat diuina ifthac ordinatio, vt Pastores & Doctores

in Ecclefia conferuentur ?
1 Chryfoft.lib.3.de facer:A. Non parùm vtilis ac ſalutariseftnobis diuina hęcordinatio, qua

verbis effect.Angestions and poteſtas & hierarchiaEccleſiaſtica Politicos magiſtratus omnes longè
hortat ad virgines,& lib.antecellit. Eft enim poteſtas hęc ſpiritualis, qua Chriſtianus populus
2.de dignita.ſacerd.cap.z.
ad ſpiritualia æternaque bona conſequendamaximèpromouetur.
b Ephef.4.C B. Prodeft in primis,vt Pauli verbis vtamur,ad confummationem ſan .
c Colar... d
&torum, hoceft,vt quiilla poteftate funguntur,exhibeant omnem ho
minem perfe& umin Chriſto, ſicut idem Paulus alibì loquitur, ſuo
d 1.Theff.m.b 2.Tim.3.d
2.Cor.13.d queſtudio fideles ad fan & itatis,in quam vocati ſunt,a perfe & ionem
adducant.

e Actor.20.f Heb.13.c C. Prodeſt etiam inopus minifterij, vt qui funt & dicuntur miniſtri

Cyprus.epit:6.ad tua præcipui Eccleſix ,habeant quod ' vigilentaccurent ſemper pro con
nenſes.
crediti fibi fummi muneris ratione.
* Ephef.4.c
D. Prodeft præterea * in ædificationem corporis Chrifti, vt nôrinthifpi
er het colom..e a rituales & fapientes farchiteáticirca corpus Chriſti myſticum , quod
Ephef.2.d
ſingularem in ædificando contentionem requirit, continenter ſibi
eſſeverſandum ,vt iam verę fidei fundamenta iaciant ac confirment,
h 1.Cor.3.C
iam reliqua fidelibusad perfe & am iuſtitiam neceſſaria - ſuperſtruant.
1 Ephef.4.det.Cor.4.d E. Prodeft demùm, vtinon fimusparuuli fluctuantes, ac circunferamur

iTheL.3.2 4.a Ezcch.34.a omni vento do &trinæ in nequitia hominum . Hoc eft,propter imbecilliores,

qui femper in Eccleſia ſuntplurimi,neceſſarium eſt munus Antiſti

tum Eccleſiaſticorum , præfertim hereſum ventis ac perſecutionum

k Matth.7.d
kprocellis in Eccleſiæ domum irrumpétibus.Tumenim opus eft præ
| Aftor:20:.Ezech.23.b fenti eorum præſidio , qui pro authoritate velint & pofſint'arcere

lupos,oues defendere,zizania extirpare, & fana confirmare dogma

mund te maken. Rom.16.c ta, nè ſimplices alioquin fallacium ac “ perditorum hominum ver
bis, fcriptis, & exemplis à via veritatis regia feducantur, quin potiùs vt
oés veritatem non modò cognoſcentes, fed etiã facientes, in illo qui
a Ephef.4.d
caput eſt Chriſtus,grandeſcantatq; proficiant,vtidē Paulus" adiunxit.
TESTIMONI A.
i . A. CHRYSOSTOMVS libro tertio de fa- verfantur , ijs commiffum eft vt ea quæ in cæ
cerdotio,poftquàm de tremendo Miſſæ facrificio lis funt, diſpenſent : ijs datum eft vt poteftatem
locutus effet,ità fubiungit: Nam fiquis confideret habeant, quam Deus optimus neque angelis, ne
quantum id fit myfterium , vt is ſcilicet, qui ho- que Archangelis, datam eſſe voluit : Neque e Matth.ro
mo ipfe fit,carne ac ſanguine etiamnum conftans, nim ad illos di& um eft: Quæcunque alligaueris & 18.
Sacerdotum ijsc inuolutus,bcatæ atque immortali naturæ il- in terra, erunt alligata & in cælo : & quæcunque
quäta digni- li fieripropior queat: tum probè intelliget,quan- ſolueris in terra,erunt foluta & in cælo .
Habent Excedit po.
to ſacerdotes honore , quanta dignitate fpiritus quidem & terreſtres principes vinculi poteſta poteftatem
fancti gratia dignata fuerit. Operantibus enim tem , verùm corporum folùm . Id autem quod di- principum .
illis, tum ſacra hæc qux dico, initiantur perfici- co ſacerdotum vinculum ,ipfam etiam animam
untur : tum etiam alia his nihilo inferiora,quæ contingit,atque ad celos vſque peruadit :vſquead
ipfa ad dignitatis ſalutísque noftræfationem fpe- eò vt quæcunque infernè facerdotes confecering,
&ant . Etenim qui terram incolunt , atque in ea illa eadem Deus ſupernè rata habeat,ac feruorum
fenten
 1
ECCLESIAE.
fententiam Dominus cófirmet. Etenim quidnam
hoc aliud effe dicas,nisì omnem rerum cæleftium
loan.30 . poteftatem illis à Deo conceffam ? Quorumcun-
5 que enim, ait , peccata retinueritis, retenta funt.
Quænã, obſecro, poteftas hac vna maior effe que
at? Pateromnifariam filio poteftatem dedit:cete-
rùm video ipſam candem omnifariam potefta-
tem à Deo filio illis traditam .
2. IDEM homilia quarta de verbis Efaix , Vidi
Dominum : Ozias cùm effet rex cinctus diadema-
te, quoniam erat iuftus, elatus eft animo, maiore
ſpiritu concepto, quàm pro dignitate, ingreſſus
afara. 26 . eft templum . Et quid dicit Eſaias? Ingreſſus eft
fancta ſanctorum ,aitis, Volo adolere incenſum .
Rex cùm effet, facerdotij principatum vſurpat.
Volo , inquit, adolere incenſum , quia iuftus ſum .
Sed mane intra tuos terminos: alij ſunt termini
regni, alij termini facerdocij: hoc regnú illo ma-
Sacerdotij ius eft.Nequeenim ex his quç videntur,hîc decla-
dignitas Tc. racur Rex, neque è gemmis illi affixis, neque ex
præftat. auro quo amictus eſt,debet zſtimari rex. Ille qui.
dem ea quæ funt in terris ſorticus erat admini.
ftranda: cæterùm ſacerdotij iusè ſupernis deſcen-
Matth.is. dit : Quecunque ligaueritis fuper terram ,erunt li-
gata & in cælo. Regi ea quæ hîc funt,cómiffa funt,
mihi cæleftia: mihi cùm dico,facerdotem intelli-
Propter ma. go . Itaque cùm videris facerdotem indignum , nè
traducedum traducas ſacerdotium.Non enim oportet damna-
ſacerdocium . re res ,fed eum qui re bona malè vtitur. Quando-
quidem & ludas proditor fuit, verùm non ob id
accuſacur ordo Apoftolicus,ſed illius animus:nec
crimen eſt facerdotij,ſedmalum animi. Et tu igi.
tur nè facerdotium vituperes, ſed facerdotem ma-
le re bona vtentem . Regi corpora commiſla ſunt,
Sacerdoti animæ. Rex maculas corporum remite
maculas peccatorum . Ille co-
tit, facerdos autem
git,hic exhortatur. Ille neceſlitate,hic confilio.ll-
le habet arma ſenſibilia, hic arma fpiritualia. ille
bellum gerit cum barbaris, mihi bellum eft ad-
uersùs dæmones. Maior hic principatus :propter-
cà rex caput ſubmittit manui facerdotis: vbi- &
1.Re.10.& 16. què in veteri fcriptura , facerdotes inungebant
reges.
3. IDEM homilia quinta deverbis Efaiæ , Vidi
Dominum : Sacerdotium principatus eft,ipſo eci-
am regno venerabilius ac maius. Nè mihi narres
purpuram , neque diadema, neque veſtes aureas :
Eſa.40. vmbre ſunt ifthæc omnia, vernisos flofculis leuio-
3. Pet... ra . Omnis enim , inquit, gloria Hosgraminis, eci-
Sacerdotum amfiipfam gloriam regalem dixeris.Nè,inquam ,
maior, quàm mihi narres ifta:fed fi vis videre diſcrimen, quan-
regum pore. tùm abfit rex à lacerdote, expendemodum pote-
ftatis vtrique traditæ, videbis ſacerdotem multò
ſublimiùs rege ſedentem . Quanquàm enim nobis
admirandus videtur thronus regius ob gemmas
affixas, & aurum quo cinctus eſt : tamen rerum
terrenarum adminiftrationem ſorritus eſt, nec
vltra poteſtatem hanc prætereà quicquam habet
authoritatis. Verùm ſacerdoti chronus in cælis
collocatus eft, & de cæleftibus negocijs pronun-
ciandi habet authoritatem . Quis hæc dicit? Ipſe
Matth.18. cælorum rex : Quæcunque ligaueritis ſuper ter-
ram , erunt ligata & in cælis : & quæcunque ſol-
ueritis fuper terram , erunt ſoluta & in cælis. Quid
cum hoc honore conferri poflit ? A terra iudi-
candi principalem authoritatem ſumit cælum .
Nam iudex ledet in terra , Dominus ſequitur fer .
uum : & quicquid hic in inferioribus iudicârit,
hoc ille in ſupernis comprobat. Itaque medius
ftat facerdos inter Deum & naturam humanam,
illinc venientia beneficia ad nos deferens, & nos
ftras peticiones illuc perferens, Dominum ira .
tum reconcilians vtrique naturæ , nos qui offen .
dimus eripiens ex illius manibus . Eoque Deus
ipſum regale caput facerdotis manibus ſubjecit,
nos erudiens, quòd hic princeps eft illo maior.
Heb . Siquidem id quod minus eft, benedictionem ac-
Q.XII. 155
cipit ab eo quod præſtantius eſt.
4. IGNATIVS in epiftola ad Smyrnenſes :
Honorate Deum vt authorem omnium & Do
minum , Epiſcopum autem tanquàm principem
ſacerdotum , imaginem Dei ferentem , principa
tum quidem fecundùm Deum , facerdotium verò
fecundùm Chriftum , & poft hunc honorare eti
am oportetRegem . Nemo enim potior eft Deo, Nullus Epla
neque fimilis ei, neque Epiſcopo honorabilior scopo bono.
in Ecclefia ,ſacerdotium Deo gerenti pro mundi Ecclefia.
falute: neque regi quis fimilis eft in exercitu , pa
cem & beneuolentiam omnibus principibus co- Coloa...
gitanti. Qui enim honorat Epiſcopum , honora
bitur à Deo : & qui inhonorauerit eum , à Deo in
honorabitur. Si enim quis contra regem inſur
gens, damnationedignus eft,quomodò vltionem
euadere poterit qui prærer Epiſcopum aliquid
egerit? Sacerdotium enim ſumma eft omniú ho
norum ,qui in hominibus confiftunt:quod fiquis
inhonorauerit, Deum inhonorat & Dominum
Jeſum Chriftum primogenitum totius creaturæ ,
& folum natura principem ſacerdoté Dei.Omnia
benèvobis ordinate, quæ mandata funtin Chri
fto :Laici Diaconis fubditifint,Diaconi Presbyte
ris, Presbyteri Epiſcopo, Epiſcopus Chrifto , ficut
ipſe Patrí
s. AMBROSIVS in exhortatione ad virgie
nes : Habemus nos facerdotes noftram nobilita
tem , præfecturis & conſulatibus præferendam :
habemus, inquam ,fidei dignitates queperire non
nôrunt.
6. IDEM in libro de facerdotali dignitate, ca
pite fecundo : Honor & fublimitas Epiſcopalis Epiſcopalis
nullis poterit comparationibus adæquari. Si re- fublimitas
gum fulgori compares, & principum diademati, comparatio.
longè erit inferius quàm fi plumbi metallum ad nibusnullis
adæquatur.
auri fulgorem compares: quippe cùm videas Re
gum colla & Principum ſubmitti genibus facer
dotum , & exoſculatis eorum dextris orationibus
eorum crederii ſe communiri . Quid iam de ple
beia dixerim multitudine,cuinon folùm præfer r
rià Domino meruit,fed vteam quoque iure quea
tur patrio, præceptis imperatum eſt Euangelicis
Sic certè à Domino ad beatum Petrum dicitur:
Petre ,amasme? Etille: Tufcis Domine quia amo Ioan.sk
te. Etcùm tertiò fuiffet interrogatus, & trina re
fponfione fuiffet ſubſequutus,reperitum eft à Do
mino tertiò ,Paſce oues meas. Quas oues, & quem
gregem non ſolum cuncbeatus ſuſcepit Petrus,ſed
& nobiſcum eas fufcepit,& cum illo casnos ſuſce
pimus omnes . Vnde regendæ facerdotibus cùm
traduntur , meritò rectoribus ſuis ſubdi dicun
cur.
1. B. AD Ephefios quarto : Et ipſe dedic quof
dam quidem Apoftolos, quoſdam autem pro
phetas,alios verò Euangeliftas,aliosautem palto
res & doctores ad conſummationem fanctorum
in opus minifterij, in ædificationé corporis Chri
fti: donec occurramus omnes in vnitatem fidei,
& agnitionis filij Dei, in virum perfectum , in
menſurá ætatis plenitudinis Chrifti : vt iam non
fimus paruuli Au & uantes, & circunferamur omni
vento do & rinæ in nequitia hominum, in aftutia
ad circunuentionem erroris.Veritatem autem fa
cientes in charitate, creſcamus in illo per omnia,
qui eft caput Chriftus.
22.. AD Coloſſenſes primo : Docentes omnem
hominé in omni fapiétia, vt exhibeamus omnem
hominem perfectum in Chrifto Ieſu : in quo &
laboro , certando fecundùm operationem eius,
quam operatur in me in virtute.
3. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quarto:Non
enim vocauit nos Deus in immunditiam , ſed in
fan &tificationem .
4. POSTERIORIS ad Timotheum tertio :
Vtperfectusfit homo Dei, ad omne opus bonum
inſtructus.
S. POSTE
1
 156 Q. XII. DE AVTHORITATE PATRVM
5. POSTERIORIS ad Corinthios decimo- nere, & non nobis placere. Vnuſquiſque veftrùm
tertio : De cætero fratres, gaudere , perfe & ti efto- proximo ſuo placeatin bonú ad ædificationem .
te , & c. 4. ACTORVM decimoquarto : Cum euan
1. C. ACTOR VM vigefimo capite: Attendite gelizaſſent Paulus & Barnabas ciuitati illi,(Der
vobis & vniuerſo gregi, in quo vos ſpiritus fan- bæ) & docuiſſent multos, reuerfi funt Lyftram &
& us pofuit epiſcopos, regere Ecclefiam Dei,quam Iconium , & Antiochiam , confirmantes animas
acquifiuit fanguine ſuo. diſcipulorum , exhortantes vt permanerent in
2. ' AD Hebræosdecimotertio :Obedite præpo- fide, & c.
fitis veftris, & ſubiacere eis. Ipfi enim peruigilant 5. PRIORIS ad Theſſalonicenſes tertio : Miſis
quafi rationem pro animabus veftris reddituri: musTimotheum fratrem noftrum , & miniſtrum
vt cum gaudio hoc faciant, & non gementes. Dei in Euangelio Chrifti ad confirmandosvos, &
lib.1.epift.9. 3 . CYPRIANVS epiftola ſexagefimaſexta ad exhortandos pro fide veftra : vt nemo moueatur
Sacerdotum
Furnenſes: Singuli diuino ſacerdotio honorati, in tribulationibus iftis.
facrificijs & & in clerico miniſterio conftituti,non nisì altari 6. ET capite quarto:Decætero ergò fratres, ro
orationibus & facrificijs deſeruire, & precibus atque orationi- gamus vos & obſecramus in Domino Iefu,vt qué
vacare.
1. Tim.z. bus vacare debent.Scriptum eft enim : Nemomi- admodùm accepiftis à nobis quomodò oporteat
litans Deo,obligat ſe moleftijs fecularibus,vtpof- vos ambulare, & placere Deo, fic & ambuletis, vt
fit placere ei,cui ſe probauit.Quod cùm deomni- abundetis magis. Scitis enim quz præcepta dede
bus dictum ſit, quanto magis moleftijs & laqueis rim vobis per Dominum leſum .
ſecularibus obligari non debent, qui Diuinis re- 7. EZECHIELIS trigefimoquarto :Hæc dicit
bus & fpiritualibus occupati, ab Ecclefia recede Dominus Deus: Væ paftoribus Iſrael, qui pafce
re, & ad terrenos & ſeculares actus vacare nô pof- bát ſemetipſos : nonne greges à paftoribus paſcun
funt? Cuius ordinationis & religionis formam cur ? Lac comedebatis , & lanis operiebamini : &
Num.18 .
Leuítx priùs in lege tenuerunt, ve cùm terram di- quod craſſum erat, occidebatis: gregem autem
uiderent, & poffeffiones partirentur vndecim tri- meum non paſcebatis. Quod infirmum fuit,non
bus, Leuitica tribus,quæ templo, & altari ,& mini- conſolidåfis : & quod ægrotú ,non ſanâftis: quod
fterijsDivinis vacabat,nihil de illa diuifionis por- confractum eſt, non ailigaftis: & quod abiectum
tione perciperet, ſed alijs terram colentibus, illa eft,non reduxiftis, & quod perierac,non quæliſtis:
tantùm Deum colerer, & ad victum atos alimen- fed cum auſteritate imperabatis eis & cum poten
cum fuum ab vndecim tribubus de fructibus qui tia . Ecdiſperſæ ſunt oues meæ , eò quòd non eſſet
naſcebantur,decimasperciperet.Quod totum fie paſtor : & fadz ſunt in deuorationem omnium
bat de authoritate & diſpohtione Diuina, vt qui beſtiarum agri,& diſperſæ ſunt.
operationibus diuinis infiftebát, in nulla reauo- 8. MATTHAEI feprimo : Omnis qui audit
carentur,neccogitare aut agere ſecularia cogeren- verba mea hæc, & facit ea : aſſimilabitur viro fa
tur. Quæ nunc ratio & forma in clero tenetur, vt pienti quiædificauit domum ſuam ſuper petram ,
qui in Ecclefia Domini ordinatione clerica pro- & deſcendit pluuia,& venerunt Aumina, & Haue
in nullo ab adminiſtratione Diuina runt venti, & irruerunt in domum illam, & non
i
auocentur,ne moleftijs & negocijs fecularibus ale cecidic.fundata enim erat ſuper petram.Et omnis
ligentur, fed in honore ſporculantium fratrum , qui auditverba mea hæc, & non facit ea, fimilis
tanquàm decimas ex fructibus accipientes, ab al- eric viro ftulto quiçdificauit domum fuam ſuper
tari & facrificijs non recedant,& die & no & te cæle- arenam : & deſcendit pluuia, & venerunt Aumi
fibus rebus & fpiritualibus feruiant. na, & flauerunt venti, & irruerunt in domum il
1. D. AD Ephefios quarto, vtfuprà hac quzfio- lam ,& cecidir,& fuit ruinaillius magna.
ne , B.teftimonio primo. 9. ACTOR VM vigefimo: Attendite vobis &
PRIORIS ad Corinthios tertio : Dei enim vniuerfo gregi & c. Ego fcio quoniam intrabunt
fumus adiutores: Dei agricultura eftis, Dei zdific poft diſceſſionem meam lupirapaces in vos, non
catio eſtis. Secundùm gratiá Dei quæ data eftmi- parcentes gregi. Etex vobiſipfis exurgent viri lo
hi,vtfapiens archite& us fundamétum poſui: ali- quentes peruerfa, vt abducant diſcipulos poft ſe.
us autem ſuperædificat, & c. Propter quod vigilate, & c.
3. AD Ephefios primo : Ipfum dedit caput fu- 10. EZECHIELIS trigefimotertio : Quòd fi fpe
pra omnem Ecclefiam , quæ eft corpus ipfius, culator viderit gladium venientem , & non info
& plenitudo eius , qui omnia in omnibus ad- nuerit buccina, & populus ſe non cuftodierit, ve
impletur . neritą gladius, & tulerit de eis animam : ille qui
4. ' AD Coloſſenſes primo: Et ipfe eft caput cor. dem in iniquitate ſua captus eft, fanguiné autem
poris Ecclefiæ , & c. Adimpleo ea, quæ deſunt pafo eius demanu ſpeculatoris requiram . Ettu filiho
fionum Chrifti, in carne mea pro corpore eius, minis,fpeculatorem dedi te domui Iſrael:audiens
quod eft Ecclefia :cuius factus ſum ego miniſter ergò ex ore meo ſermonem , annunciabis eis ex
fecundùm diſpenſationem Dei, quæ data eft mihi me. Si me dicente ad impium : Impie, morte mo
in vobis,vtimpleam verbum Dei. rieris, non fueris locutus, vt fecuftodiat impius à
5. AD Ephelios ſecundo :Eftis ciues ſanctorum via fua: ipſe impius in iniquitate ſua morietur,
& domeftici Dei,ſuperædificatiſuper fundamen- ſanguinem autem eius de manu tua requiram . Si
tum Apoftolorum & Prophetarum ipſo ſummo autem annunciante tead impium , vr à vijs ſuis
angulari lapide Iefu Chrifto : in quo omnis ædi- conuertatur,non fuerit conuerſusà via ſua,ipſe in
ficatio conſtructa, creſcit in templum fan & um in iniquitate ſua morietur : porrò tu animam tuam
Domino. liberafti.
6. PRIORIS ad Corinthios tertio : Si quis 11. POSTERIORIS ad Timotheum fecúdo :
autem ſuperædificat fuper fundamentum hoc, Stultas autem & fine diſciplina quæſtiones deui
aurum , argentum , lapides precioſos , ligna , fo- , ta : ſciens quia generant lites. Seruum autem Do
num , ftipulam : vniuſcuiuſque opus manifeftum mini non oportet litigare :ſed manfiretum eſſe ad
erit & c. omnes,docibilem ,patientem , cum modeftia cor
1. E. AD Ephefios quarto , ve ſuprà B. teftimo. ripientem eos qui refifunt veritati :nequando
primo . Deus det illis penitentiam ad cognofcendam ve
3. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto : ritatem , & refipiſcant à diabolilaqueis, à quo ca
Fratres, nolite pueri effici fenfibus, ſed malitia ptiui tenenturad ipfiusvoluntatem .
paruuli eſtote, ſenſibus autem perfectieftote. 12. IBID E M capite quarto : Prædica ver
3. AD Romanos decimoquinto : Debemusau- bum, infta opportunè, importune: argue, obfe
tem nos firmiores imbecillitates infirmorúfufti- cra, increpa in omni patientia & doctrina. Erit
enim
 ECCLESIAE . Q. XII. XIII.
enim tempus cùm fanam do & rinam non fuftine fis , faciunt : & declinate ab illis. Huiufcemodi
bunt, ſed ad ſua deſideria coaceruabunt fibi ma- enim Chrifto Domino noftro non feruiunt, fed
giftros prurientes auribus, & à veritare quidem fuo vencri : & per dulces fermones & benediétio
audicum auertent, ad fabulas autem conuerten- nes feducunt corda innocentum .
kur. Tu verò vigila,in omnibus labora, opus fac17. IVDAS Apoftolus in epiftola ſua canonica:
Euangelifta , miniſterium tuum imple, fobrius Vos autem chariſlimi,memores eftote Verborum
efto . quæ prædi& a funt ab Apoftolis Domini noftrile
13. AD Tiam primo :Oportet Epifcopum fine fu Chrifti, quidicebant vobis, quoniam in nouif
& c ,
doctrinam eft,fidelem ſermonem , vtpotens fideria fua ambulantes in impietatibus. Hi funt
fic exhortari in doctrina ſana, & eos qui contradi- qui ſegregant ſemetipſos, animales, ſpiritum non
cunt, arguere.Sunt enim multi inobediences,vani- habentes.Et in principio epiftolę:Subintroierunt
loqui, & ſeductores, maximè qui de circuncifio . quidam homines (qui olim preſcripti ſunt in hoc
nelunt: quos oportet redargui,qui vniuerſas do- iudicium )impij, Dei noftri gratiam transferentes
mos fubuertunt,docentes quç non oportet,turpis in luxuriam ,& c. Et paulò poft: Hi auté quzcun
Jucri gratia . que quidem ignorant,blaſphemant: quzcunque
14. SECVND AE Petri ſecundo: Fuerunt ve- autem naturaliter, tanquàm mura animalia,no
rò & Pſeudoprophetæ in populo, ficut & in vobis rung in his corrumpuntur. Hi ſunt in epulis fuis,
erunt magiftri mendaces, qui introducent fectas maculæ, conuiuantes fine timore, ſemetipfos pa
perditionis, & eum qui emiteos, Dominum ne- ſcentes, nubes fine aqua, quæ à ventiscircunferun
ganc, ſuperinducentes fibi celerem perditionem . tur, arbores autumnales, infructuofæ, bis mof
Et multi fequentur eorum luxurias, per quos via tuz, eradicatæ, & c.Hifuntmurmuratores, queru
veritatis blaſphemabitur. Et in auaritia fiĉtis ver- lofi,fecundùm defideria ſua ambulantes, & os co
bis de vobis negociabuntur,quibus iudicium iam rum loquitur ſuperbiam ,mirantes perſonas qux
olim non ceffat:ok perditio eorum no dormicat. ftus cauſa .
15. ET capite tertio : Scientes quod veniét in no- 18. MATTHAEI feptimo : Attendite à falfis
uiſlimis diebus in deceptione illuſores,iuxta pro- prophetis ,qui veniuntad vos in veftimentis oui.
prias concupiſcencias ambulantes. um ,intrinſecùs autem ſunt lupi rapaces. A fructi
16. AD Romanos decimoſexto : Rogo autem buseorum cognoſcetis eos.
vos fratres, vt obferuetis eos qui diſſenfiones & 19. AD Epheſios quarto , vt ſupra hac quæftio
offendicula præter doctrinam , quam vos didici- ne,B.teftimonio primo.

XIII.

Quo pacto inſignes hos fructus conſequemur ?

a Rom.12. a
A. Ita nimirùm , ſi non altè,fed fobriè• fapiamus, ſoliciti femper

• feruare vnitatem Spiritus in vinculo pacis, vt noſmet oues Chriſtik Ephef.4.2 Toad.to.a
humiles ,obedientesque præftemus.

B. Quarum fanè ouium illud eſtproprium , lupos fugere : nec alie-loan.com

Hcb.13.c Matth.so. s
nos, ſed ſuos paſtores fequi: illis velut ordinarijsouilis Dominici prę
d Bernar.de prçcep . & difo
fectis ſeſe ſubmittere, in illis audire'Spiritum veritatis. penf.cap.12.
C. Is eft, qui per malos etiam Prepoſitos Dominicum gregem do Loan:15.d.14.5.16.0

cere,paſcere & conſeruare dignatur:quique per cofdem tum Dei Pa. loan.i ,g Matth.19.c
tris,tum Eccleſiæ matris præcepta nobis his verbis commendat : 8 Audi s prouer.i.a Epiphan.bg
Ref. 75.
fili mi diſciplinam patris tui,nè dimittaslegem matris tue. Et rursùs idem

inculcans, Conſerua ," inquit,filimi præcepta patristui,o nèdimittas legem h Prouer...

matris tuæ .

TESTIMONIA .
1. A. AD Romanosduodecimo :Dico enim per
gratiam quę data eft mihi,omnibus qui ſunt inter
vos, non plus fapere, quàm oportet ſapere, ſed fa-
peread ſobrietatem .
2. AD Ephefios quarto ; Soliciti ſeruare vnica-
tem fpiritus in vinculo pacis.
3. IOANNIS decimo: Qui intrat peroftium ,
paftor eſt ouium . Huic oftiarius aperit, & oues
vocem eius audiunt, & proprias oues vocatno-
minatìm ,& educit eas.Etcùm proprias oues emi-
ſerit,ante easvadit : & oues illum fequuntur, quia
ſciunt vocem eius. Alienum autem non ſequütur,
ſed fugiunt ab eo : quia non nouerunt vocem ali-
enorum .
4. ITEM vigefimoprimo : Paſce ouesmeas.
1. B. IOANNIS decimo, vtpaulò antè A.tefti
monio tertio .
2. AD Titum tercio :Admone illos principibus
& poteftatibus fubditos effe , di&o obedire , ad
omne opus bonum paratos eſſe.
3. AD Hebræos decimotertio : Obedite præpo-
fitis veftris, & ſubiacete eis ; Ipfi enim peruigilant
quafi rationem pro animabus veftrisreddituri:
vecum gaudio hoc faciant, & nongementes. Hoc
enim non expedit vobis.
4. MATTHAEI decimo : Non enim vos eftis
qui loquimini, ſed fpiritus patris veftri quilo
quitur in vobis.
5. BERNARDVS in libro de præcepto & dif
penſatione, capite duodecimo : Quid intereſt, In Superiori,
verùm per fe,an perſuos miniftros, fiue homines, bus auditur
fiue angelos hominibus innoteſcat ſuü placitum Deus .
Deus ? Sed homines, inquis, facilè falli in Dei vo- Obic &tio .
luntate de rebus dubijs percipienda, & in præci
pienda fallere poſſunt. Sedenim quid hoc refert Solutio.
tua , qui conſcius non es, præſertim cùm teneas de
ſcripturis, quia labia ſacerdotis cuftodiunt ſcien- Malach.z.
tiam ,& legem ex ore eius requirunt,quia angelus
Domini exercituum eft ?Requirunt, dixerim ,le
gem : non quam vel authentica vlla ſcripturatra
diderit, vel ratio manifeſta probauerit,de huiuf
modi quippe nec præceptor expectádus, necpro
hibitor aufcultandus eft : ſed quod ità latére aut
obſcurum effe cognofcitur, vt in dubium venire
poſit,vtrúmnam Deusfic aut alicer forcé velit, fi
non delabijs cuftodientibus fcientiam , & ex ore
0 angeli
 158 Q. XIII. XIIII. D'E PRAECEPTIS
angeli Domini exercituum certum reddatur. A cafionem , fiue per veritatem Chriftus annuncie
quo deniquè diuina potiùs confilia requirerétur, tur : & in hocgaudco,fed & gaudebo.
quàm ab illo cui credita eſt diſpenſatiomyfterio- 3. JOANNIS vndecimo:Hoc autem à femet.
Superiores rum Dei ? Ipſum proindè qué pro Deo habemus, ipſo non dixit: ſed cùm eſſet pontifex anni illi
tanquàm de tanquàm Deum in his,quçapertè non ſunt contra us , prophetauit quòd leſus moriturus erat pro
funt in ijs, Deum ,audire debemus. gente .
quæ non funt 6. IOANNIS decimoquinto : Mittam vobis 4. MATTHAEI decimoo&auo: Si Ecclefiam
apertè contra à patre Spiritum veritatis. non audieri ,fit tibi ficut Ethnicus & publicanus.
Deum.
2. ET capite decimoquarto: Etrogabo patrem ; 5. DEVTERONOMII decimoſeptimo, vt
& alium paracletum dabit vobis, vtmaneat vo- ſuprà, quæftione vndecima .
biſcum in ætérnum , ſpiritum veritatis. Ibidem : 6. ' PROVERBIORVM primo, vt in textu.
Ille vos docebic omnia, & ſuggeret vobisomnia , 7. EPIPHANIVS hçrefi ſeptuagefimaquinta :
quæcunque dixero vobis. contra Aérium , de quibuſdam traditionibus lo
8. ITEM capite decimoſexto : Cùm autem ve quens : Ecclefia,inquit,neceffariò hoc perficit, tra
nerit Spiritus veritatis, docebit vos omnem veri- ditione à patribus accepta. Quis autem poterit
tatem. ftatutum matris diffoluere, aut legem patris ? ve
1. C. MATTHAEI vigefimotertio :Super ca- lur Salomon dicit : Audi fili fermonem patris tui, Prouer...
thedram Moyfi ſederüt ſcribæ & phariſæi.Omnia & nd repudies ftatuta matris tuæ : oftendens per
ergò quæcunque dixerint vobis, ſeruare & facite : hoc quòd & in fcriptis, & fine ſcripto docuit pa
ſecundùm opera verò eorum nolite facere. ter ,hoc eft Deus, & Vnigenitus, & Spiritus fanctus.
2. AD Philippenſes primo: Quidam quidem & Mater autem noftra Eccleſia habet ftatuta in ſe MatrisEccle.
propter inuidiam & contentionem : quidam au- pofica, indiſſolubilia, quæ diffolui non poffunt. dicolui non
tem & propter bonam volútatem Chriftum præ- Quum itaque ordinata fint in Ecclefia ftatuta, & poflunt.
dicant. Quidam ex charitate & c . quidam autem benè fe habeant, & omnia mirabiliter fiant, con
ex contentione Chriſtuin annunciant non fynce futatus eft rursus etiam hic ſeductor.
rè & c. Quid enim ? Dum omnimodo,fiue per oc 8. PROVERBIORVM ſexto , vtin textu .
XIIII.

Quæ ſunt precepta Ecclefice ?

PRAECIPVA quinque numerantur,cuique Chriſtiano & ſcitu &

. Conc Lugd.apud luonė, obſeruatu certè neceſſaria.
P 4.cap.14.2 .Matiſ.c...Mo
gür.can.36. &3. Trib.can. I. * Statutos Ecclefiæ feſtos dies celebrato.

conc.Agath
Tribur .c.-1.7.
c.35. 116in & 21. II.
Aurel. Sacrum Miſſa officium diebus feftis reuerenter audito.
cap.28
c Canó Apo.68. Gangren . III. leiunia certisdiebus temporibusqueindicta obſeruato,vtin Quadrage
cance ligne deChilecios fima,Quatuorannitemporibus,& Feftorum quorundam ſolennium

Contacte de vie de faire vigtis:pridianis diebus , quos Maiores noftri,quòd ijſdem temporibus in
13. & luonem p.4 .
d Terr.lib.2 . ad vxorem , c. templis nođù peruigilaretur,Vigilias° appellârunt .
4. & in Apologet.c.2 . III1 .' Peccata tua Sacerdoti proprio annis ſingulisconfitetor.
Syn.Laçoca.can.26 . Trid .
refl.14.can.s. V. * Sacroſanctam Euchariſtiam ad minimum femelin anno, idque circa
f Lateran. & Tridcat. fol.
13.cap.9.
feftum Paſche, fumito.
TESTIMONI A.
DE FEST IS DIEBVS CELEBRANDIS . Nullus veftrüm litium fomitibus vacet : nullus
1. I. CONCILIVM Lugdunenſe capite certio , cauſarum actiones exerceat : nemo libi talem ne
veeft apud Iuonem parte quarta, capite decimo- ceflitatem exhibeat, quæ iugũ ceruicibus iumen
quarto, & apud Gratianum de confecratione di torum imponere cogat. Eftote omnes hymnis &
Feriarum
Itin.tertia : Pronunciandú eft laicis, vtfciant tem- laudibus Dei animo corporedzintenti . Si quis ve
tempora .
pora feriandi per annum ,id eft,omnem Domini- ftrûm proximam habet Ecclefiam , properet ad
cam, à vefpera vſque ad veſperam : nè Iudaiſmo eandem , & ibi Dominico die femctipſum pre
capiantur.Feriandi verò per annum ifti funt dies: cibus lachrymis afficiat. Sint oculimanusiz ve
Natale Domini,ſancti Stephani,fancti Ioánis Eu- ftræ toto illo die ad Deum expanſæ : ipfe eft enim
angeliſtz, Innocentum , ſancti Sylueftri, octaux dies requietionis perpetuus, ipſe nobis per ſepti- Gene.t.
Domini & Theophania,Purificatio ſanctę Marię, mæ diei vmbram infinuatus nofcitur in lege &
fanctum Paſcha, cum tota hebdomada, Rogacio- prophetis. Iuftum igitur eft,vt hanc diem vnani
nes tribus diebus,Aſcéfio Domini,fancti dies Pen- miter celebrenus, per quam facti fumus, quod
tecoftes, fan &ti Ioannis Baptifta, duodecim Apo- non fuimus. Puimus enim antè ſeruipeccati, fed
ftolorum , maximè ſanctorum Petri & Pauli , qui per eam facti fumus filijiuſtitiç.Exhibeamus Do
mundum ſua prædicatione illuminârunt, ſancti mino liberá ſeruitutem ,cuius nos nouimus pie
Laurentij , Aſſumptio fan &tæ Marix, Natiuitatis tate de ergaftulis liberatos erroris: non quia hoc
eiuſdem , Dedicatio bafilicæ ſancti archangeli Mi Dominus nofter à nobis expetit, vt corporali abf
chaëlis,Dedicatio cuiuſcunque oratorij, & omni- tinentia diem Dominicam celebremus, fed qux
um Sanctorum , & fancti Martini: & ille feftiuita- rit obedientiam , per quam nos, calcatis terrenis
tes ,quas finguli Epiſcopi in ſuis epifcopatibus cũ actibus, ad celum vſque miſericorditer prouehat.
populo collaudauerint, quæ vicinis tantùm cir- Si quis itaque veftrûm hanc falubrem exhortatio
cummorantibus indicendæ ſunt, non generaliter nem parui penderit, aut contemptui tradiderit,
omnibus. Reliqnæ verò feftiuitates per annum ſciat ſe pro qualitatis merito principaliter à Deo
non funt cogendæ ad feriandum , nec prohibena puniri, & deinceps ſacerdotali quoque iræ impla
Ieiunia indi- dæ. Indictum verò ieiunium quando fuerit de- cabiliter ſubiacere. Si caufidicus fuerit, irrepara
cta . biliter cauſam omitter : fi rufticus aut ſeruus, gra
nunciatum ,ab omnibus obſeruerur.
2. SECVNDV M concilium Matiſconenfe ca- uioribus fuftium ictibus verberabitur :fi clericus
nicz religio. pite primo: Cuſtodite diem Dominicam ,quæ nos aut monachus, menfibus fex à conſortio ſuſpen
fa obferua . denuò peperit, & à peccatis omnibus liberauit. detur fratrum .
tio .
3. CON
 ECCLESIAE . Q. XIIII.
3. CONCILIVM Moguntinum fub Carolo vbi Epiſcopus non fuerit,benedi&tionem accipiat
Feftorum di- Magno celebratum ,canone trigeſimoſexto : Feftos facerdotis .
crum defe dies in anno celebrare ſancimus,hoceft,diem Do DE IEIUNIIS ECCLESIASTICIS.
gaatio .
minicum Pafchæ ,cum omnihonore & Tobrietate 1.III . CANON Apoftolorú fexagefimusocta
venerari. Simili modo tota hebdomada illa ob- uus : Si quis Epiſcopus, vel presbyter, vel diaco- Iciunii qua
ſeruari decreuimus ,diem Aſcéfionis Domini ple- nus, vel lector,vel cantor fan &tam Paſchę quadra- feriz quarta
niter celebrare. Item Pentecoften fimiliter, vt in gefimam non ieiunat, vel quartum diem , vel pa- & fextz anti
Paſcha. In Natali Apoftolorum Petri& Paulidi- raſceuen, præterquàm fi propter imbecillitatem uarum quitùs obſes.
em vnum , Natiuitatem ſancti Ioannis Baptiſtæ , corporalem impediatur, deponatur:Sifit autem
Affumptionem fan &tæ Mariæ , Dedicationem fan- laicus,ſegregetur.
& i Michaëlis, natalem ſan & i Remigij, fancti Mar 2. CONČILIVM Gangrenſe canone decimo
Anachema
tini,ſanctiAndrex, in Natali Domini dies quatu- nono : Si quis eorum qui exercentur, abſque cor communia
or, octauas Domini, Epiphaniam Domini, Puri- porali neceffitate ſe inſolenter gerat, & tradita ie- ieiunia cacle
ficationem fanctæ Mariæ , & illas feftiuitates mar- iunia, quæ communiter feruantur ab Ecclefia, dif- liç diffoluen
tyrum vel confeſſorum obſeruare decreuimus, foluat , perfecta in eo reſidente ratione, fit ana- tibus.
quorum in vnaquaque parochia fancta corpo thema.
1 rà requieſcunt. Similiter etiam dedicationem 3. IGNATIVS in epiftola ad Philippenſes:
templi. Quadragefimam verò nolite pro nihilo habere:Russùs iciu .
nium Qua
Dominica 4. İTEM canone trigefimofeptimo:Omnesdie imitationem enim continet Dei conuerfationis.
dici celebra. es Dominicos cú omni veneratione decreuimus Hebdomadam etiam paflionis nolite deſpicere. feria quarta
rio . obſeruare, & à feruili opere abftinere, & vt merca- Quarta verò & fexta feria ieiunate,reliquias pau- & ſextą .
tus in eis minime fic ,nec placitum, vbi aliquis ad peribus porrigentes.
mortem vel ad pænam iudicetur. 4. CONCILIVM Moguntinum ſub Carolo
5. CONCILIVM Triburienſe ſub Arnulpho Magno, canone trigefimoquarto : Conftituimus Quatuorté.
Do
minicis fe. Imperatore, canone trigefimoquinto :Secundùm vequatuor tempora anni ab omnibus cum ieiu- porum ieiu .
Lis quid age. Sanctorum ftatuta Patrum ,in hoc fancto preiudi- nio obſeruentur,id eft, menſe Martio , hebdoma
dum ,& àqui. camus Concilio, vtnullus comes, nullusó omni- da prima. Et feria quarta & fexta & fabbato ve
bus abſtinen, nò fecularis diebus Dominicis vel Sanctorum in niant omnes ad Ecclefiam hora nona cum litani. Litania .
dum
feftis, feu Quadrageſimæ aut ieiuniorum , placi jsad Miſſarum ſolennia.Similiter in menſe lunio ,
cum habere:fed nec populum illo preſumat coër- hebdomada fecunda, feria quarta & ſexta & fab
cere: Quia inde iraſcitur Deus, cùm tantùm ſuo bato ieiunetur vfquead horam nonam , & à car
ſancto ſeruitio debet populus deſudare, inuenia- ne ab omnibus abltineatur. Similiter in menſe se
tur lites & contentiones frequentare. Diebus verò ptembrio,hebdomada tertia,& in menfe Decem
Dominicis & Sanctorum feltis, vigilijs & oratio- brio ,hebdomada quæ fuerit plena ante vigiliam
nibus infiftendum , & ad Miffas cuilibet Chriftia- Natalis Domini, ficut eft in Romana Ecclefia tra
no cum oblationibus eft currendum , & tantum- ditum .
Ieiuniorum
dics. modò Deo vacandum . Diebus Quadrageſimæ & 5. IDEM canone trigefimoquinto : Quòd fi Indi&ta
nia icin
violátcs.
ieiuniorum , ſumma deuotione ieiunandum , & quis indictum ieiunium ſuperbiendo contem
omni intentione eft orandum , atque vnicuique pſerit, & obferuare cum ceteris Chriftianis nolu
pro facultatibus ſuis eleemofynæ tribuendz, & erit, in Gangrenfi concilio pręcipitur, vt anathe- Can.19.
nullæ lites vel contentiones habédz. Arguic enim matizetur,nisì emendare fe ftudeat.
eos quicótentiones & lites tempore ieiuniorum, 6. CONCILIVM Salegunſtadienſe canone
& qui à debitoribus debita exigung, Dominus per primo: Vtquatuordecim dies omnes Chriftiani Peculiario
EG . prophetam , dicens:Ecce in diebusieiuniorum ve ante feftiuitatem fan &ti Ioannis Baptiftæ in abfti- Germania
ftrorum inuenitur voluntas veftra, & omnes de- nentia ſint carnis & fanguinis, nisì infirmitate im- abftinentiz
bitores veftros repetitis:ecce ad lites & contenci . pediente,autalicuiusfefti folennitate, quæ in illo obferuatio
lunio . lo
ones ieiunatis, & percutitis pugno impiè. Epiſcopio celebris habetur, intercedente. Et ante
Fefti dies té- 6. IGNATIVS in epiſtola ad Philippenſes: naciuitatem Domini fimiliter, & in vigilia Epi- Ieiunia. vigi
liarum
pore Ignatij Dies feftos nolite inhonorare. phaniæ, & in omnium vigilijs Apoftolorum , &
celebrati,
DE AVDIENDO MISSAE SACRIFICIO. in vigilia Aſſumptionis fanétæ Mariæ , & in vigi
1.11. CONCILIVM Agathenſe canone qua- lia fancti Laurétij,necnon etiam in vigilia Omni
Miflz inte. dragefimoſeptimo: Miffas die Dominico ſecula- um Sanctorum : adijciétes prædi & is vigilijs vnam
Piç audiēdz. ribus totas audire,fpeciali ordine precipimus, ità horam refectionis , excepta infirmitate: & nisi vorum maio
vtante benedi&tionem facerdotis egredipopulus aliquis fit, qui proprio voto maiori abftinentia ris abftinca
tiz .
non præfumat. Quod fi fecerint, ab Epiſcopo pu- vti velit.
blicè confundantur. 7. IDEM canonc ſecundo : De incerto autem
2. IBIDEM canone vigefimoprimo : Si quis ieiunio quatuor temporum , hanccertitudinem Ieiunii, qua :
etiam extra parochias, in quibus legitimuseft,or- ftatuimus, vt fi calendæ Martij in quarta feria, rum, & cius
dinariusés conuentus, oratorium in agro habere fiue ante euenerint, eadem hebdomada ieiuni- inueniendi
ratio diffici .
voluerit,reliquis feftiuitatibus, vt ibi Miffas tene- um celebretur. Si autem calendæ Martijin quin lior, quàm ca
at propter fatigationem familiæ ,iufta ordinatio- tam feriam aut fextam aut ſabbatum diftendun quæ eft noftri
ne permittimus.Paſcha verò,Natali Domini, Epi- tur , in ſequentem hebdomadam ieiunium diffe- temporis.
phania Domini, Afcenfione Domini, Pentecoſte, ratur. Simili quoque modo fi calendæ Iunij in
& Natali ſancti Ioannis Baptiſtæ ,& fiqui maximi quartam feriá autanteà euenerint,in ſubſequente
dies in feftiuitatibus habentur,non nisi in ciuita- : hebdomada ieiuniü celebretur. Et fiin quintam
cibus aut parochijs teneant. Clerici verò, fi qui in feriam aut fextam aut fabbatum contigerit, ieiu
feftiuitatibus, quas ſuprà diximus , in oratorijs nium in tertiam hebdomadam referuetur.Et hoc
(nisì iubente aut permittente Epiſcopo ) Miſſas fciendum eft, quòd fi quando ieiunium menſis Iu
facere aut tenere voluerint, à communione pel- nij in vigilia Pentecoſtes , fecundùm prædictam
lantur. regulam euenerit, non ibi celebrandum erit, fed
3. CONCILIVM Triburienſe canone trigefi- in ipſa hebdomada folenni Pentecoftes: & tunc
moquinto, vt ſuprà in I. præcepto Ecclefiæ de fe- propter folénitatem fpiritus ſancti,Diacones Dal
ftis,teftimonio quinto . maticis induantur, & Alleluia cantetur, & flecta
4. ' CONCILIVM primum Aurelianenſe ca- mus genua,nó dicatur. Eodem modo deSeptem .
Ante benedi: none vigefimooctauo : Cùm ad celebrandas Mir bris ieiunio conſtitueum eft,vt fi calendę Septem
&tionem non fas in Dei nomine conuenicur, populusnon antè
egredicndú. brisin quarta feria euenerint,aut anteà, ieiunium
diſcedat, quàm Miffz ſolennitas compleatur : & in tertia hebdomada celebretur : & fi in quinta
0 % aut
 PTIS
160 Q. XIIII. XV . DE PRAECE
aut fexta aut ſabbato cótigerint, in quarta hebdo- ſchæ abno &tantem ſecurus fuftinebit?
mada ieiunandum erit. In Decembriillud obſer- 12. IDEM in apologetico aduersùsGentes, ca.
uandum erit, vtproximo fabbato ante vigiliam pite ſecundo: Plinius Secundus cùm Prouinciam
Natalis Domini celebretur iciunium : quia fi vigi- regeret,damnatis quibuſdam Chriftianis, quibuſ
lia in Sabbato euenerit, fimul vigiliam & ieiuni. dam gradu pullis, ipſa tamé multitudine pertur
um celebrare non conuenit. batus, quid decætero ageret, conſuluit tunc Tra .
8. BERNARDVS in vigilia fancti Andrez ianum İmperatorem ,allegans præter obftinatio
Cur ieiunia , Apoftoli: Sanctorum feſta præcipua
Sanctorü fc Patrum ſan- nem non facrificandi, nihil aliud fe de ſacris co
rijs præmit. xit authoritas voriuis præuenienda ieiunijs. Vei- rum comperiſſe , quàm cætus antelucanos ad ca- Cætus ante •
tantus. liter planè , & non ad infipientiam nobis, fi af- nendum & Chriſto & Deo ,& ad confæderandam lucani achci
Chri .
fuerit qui aduertat.Multa liquidem quotidiè pec- diſciplinam ,homicidium ,adulterium ,fraudem , ito .
cata cótrahimus, & in multisoffendimus omnes: perfidiam , & cætera fcelera prohibétes. Tunc Tra
nec tucum omninò eft, celebrandas ſuſcipere fe- ianus refcripfit, hoc genus inquirendos quidem
ftiuitates facras, maximen easquæ maximæ ſunt, non eſſe, oblatos verò puniri oportere.
Abftinentia nisi priùs abftinentiæ purificatione præmiſſa , quố DE CONFESSIONE ET COMMY .
purificamur. & digniores & capaciores inueniamur ſpirituali NIONE IN PASCHATE .
um gaudiorum . Et paulò pòt: Nonmodò tamen .IIII. CONCILIVM Lateranenſe magnum
præparatio eft ad proximam celebritatem ,obſer- ſub Innocentio tertio , canone vigefimoprimo: Confeffio &
communio
uatio premiſſa ieiunij,eft & admonitio quædam, Omnis vtriuſq ſexus fidelis, poftquàm ad annos anpua .
eruditioß non parua. Diſcimusex hocipfo, quz- diſcretionis peruenerit, omnia fua folus peccata
nam vera fit via feftiuitatis æternz.Quid eft enim confiteatur fideliter ſalté ſemel in anno proprio
quòd ieiunijs ſolennia præuenimus , nisi quòd facerdoti, & iniunctam fibipænitentiam ftudeat
Ador.14. per multas tribulationes oportet nos introire in pro viribus adimplere, ſuſcipiens reuerenter ad
Nota . regnum Dei ? Indignus quippe ſolenni lætitia eft, minus in Paſcha Euchariſtiæ facramentum : nisi
qui ftacutam vigiliz abſtinentiam non obferuat. fortè de confilio proprij facerdotis, ob aliquam
Planè,inquam ,ſi renuis afligere animam tuam rationabilem cauſam ad tempus ab eius percepti.
in vigilia, indignus iure cenſeris requie & exulta- one duxerit abftinendum :alioquin & viuens ab Pæna non
tione feftiua .Eft autem vniuerſum præfentis poe- ingreſſu Ecclefiæ arceatur, & moriens Chriſtiana communi.
nitentiæ tempus vigilia quçdam ſolennitatis,ma- careat ſepultura. Vnde hoc falutare ftatutum fre- cantium .
gni & æterniSabbati quod præftolamur. Nec cau- quenter in Ecclefijs publicetur, nè quiſquá igno
faberis vigiliam longiorem , fi æternitatem fefti- rantiæ cæcitate velamen excuſationis aſłumat. Si
uitatis attendas. quis autem alieno ſacerdoti voluerit iufta decau- No nisi pro
9. BVRCHARDVS Vuormatienfis Epiſco- la ſua confiteri peccata, licentiá priùs poftulet & prius facer
pus libro decimotertio decretorum , 10. ET luo obtineatà proprio ſacerdote, cū aliterille ipſum dinariusfu
Carnotenfis epiſcopus parte quarta decreti, quos non poflit foluere vel ligare. perior, & qui
Patres & quæ decreta citent de ieiunio Ecclefi- 2. CONCILIVM Tridentinum feffione deci- lioné ab co comir
habēt ,
aſtico, vide infrà de bonis operibus , quæftione maquarta,canoneoctauo : Si quis dixerit confef poffunt ab
quarta, A.teftimonio vigefimoquarto & ſequen- fionem omnium peccatorum , qualé Ecclefia fer- foluerc à pee
tibus. uat, effe impoflibilem & traditionem humanam catis.
11. TERTVLLIANVS libro fecúdo ad vxo- à pijs abolendá :autad eam non teneri omnes &
rem , cap. quarto : Sed viderit qualiter viro (infi- fingulos vtriuſque ſexus Chriftifideles, iuxta ma- ſemel
veminimum
in an
deli ) officia pédat(mulier fidelis). Domino certè gni ConcilijLateranenfis conſtitutionem , femel no confitca
non poteft pro diſciplina ſatisfacere ,habens in la- in anno, & ob id fuadédum eſſe Chrifti fidelibus, duin .
terediaboliferuum ,procuratorem domini fuiad vt non confitcantur tempore quadragefimx, ana
Statio . impedienda fidelium ftudia & officia . Vt fi ftatio thema fit.
facienda eft,maricus ( infidelis)de die condicat ad 1.V. CONCILIVM Lateranenſe,vtpaulò an
Ieiuniorum balneas: fi ieiunia obſeruanda ſunt, maritus ea tein IIII . Eccleſiæ præcepto ,teſtimonio primo.
obferuatio. dem die conuiuium exerceat : fi procedendú erit, 2 . CONCILIVM Tridentinum feltione de
tépore Ter
tulliani. nunquam magis familiæ occupatio adueniat. cimatertia, canonenono : Si quis negauerit omnes Communi.
Quis enim finat coniugem ſuam viſitandorum & fingulos Chriftifideles vtriuſque ſexus, cùm ad candum ia
fratrum gratia , vicarim aliena & quidem pau annos diſcretionis peruenerint, teneri fingulis Pafchate.
periora quæque tuguria circuire ? Quis noctur- annis faltem in Paſchate ad communicandum
Vigiliz . nis conuocationibus, fi ità oportuerit,à latere fuo iuxta præceptum fan &tæ matris Ecclefiz , Anathe
eximi libenter ferec ? Quis deniquè ſolénibus Pa- ma fit.

XV.

Quem fructum adfert horum præceptorum obſeruatio ?

A. Haec & eiuſcemodi reliqua Eccleſiæ tum inſtituta, tum præcepta, tot

. feculis recepta,magnoquepiorum conſenſu & vſuconfirmata, pietati atque

rationi valdèconſentanea ,inſignesſecum adferunt commoditates.
B. Sunt enim fidei,humilitatis , & obedientiæ Chriſtianæ ſalutaria exercitia :

• Philip.4.bf honeſtam diſciplinam &

..Cor.14.e concordiam popularem promouent: religionis

pulchra exiſtunt
ſymbola, notas præbentdemum & indicia interioris noftrę

Romantiska sob pietatis, quibus ad °ædificationem & bonis collucere , & malis prælucerë
Philip.z.2 c
oporteat.

€ 1.C01.14.8 C. Breuiter hæc eò nos promouent, vt Apoſtolicus ille canon ,' Omnia hones
stè,&
fecundùm ordinem fiantin vobis, advnguem obſeruetur.
Τ Ε S Τ Ι Μ Ο Ν Ι Α.
1.B. AD Philippenſes quarto : Decætero fratres lia ,quecunque bong fame,fiqua virtus, fi qua laus
quæcunque ſunt vera,quæcúque pudica,quæcun- diſciplinæ, hæc cogitate.
que iufta, quzcunque ſancta , quzcunque amabi. 2. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto :
Cùm
 ECCLESIAE .
Cùm conuenitis, vnuſquiſque veftrùm Pfalmum
habet, doctrinam habet, apocalypſin habet, lin-
guam habet, interpretationem haber : omnia ad
ædificationem fiant.Siue lingua quis loquitur : ſe-
cundùm duos aut vt multùm tres, & per partes, &
vnus interpretetur.Si autem non fuerit interpres,
taceat in Eccleſia ,libi autem loquatur & Deo.Pro
phetæ autem duo aut tres dicant,& cæteri dijudi-
cent. Quòd fi alij reuelatum fuerit fedenti, prior
taceat. Poteftis enim omnes per fingulos prophe-
tare, vt omnes diſcant, & omnes exhortentur. Et
ſpiritus prophetaru prophetis ſubiecti ſunt. Non
enim eft diffenfionis Deus, ſed pacis : ficut & in
omnibus Ecclefijs ſanctorum doceo. Mulieres in
Ecclefijs taceant, & c. Omnia autem honeftè & fe
cundùm ordinem fiant in vobis.
3. MATTHAEI quinto capite : Sic luceat lux
XVI.
Q : xy . 161
veſtra coram hominibus, vt videant opera veſtra
bona, & glorificent patrem veſtrum qui in cælis
eft.
4. AD Romanos decimoquinto :Vnuſquiſque
veftrum proximo ſuo placeat in bonum adædi
ficationem .
5. AD Philippenſes ſecundo : Nihil per conten
tionem , neque per inanem gloriam : fed in humi
litate ſuperiores fibi inuicem arbitráres: non quæ
fua funt finguli conſiderantes,ſed ea quę aliorum .
Ibidem : Omnia facite fine murmurationibus &
hæſitationibus: vt fitis fine querela & fimplices
filij Dei, fine reprehéfione in medio nationis pra
uæ & peruerfæ interquos lucetis ficut luminaria
in mundo.
C. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto ,
vt paulò antè,A.teftimonio ſecundo ,

Vbi neceſſaria est nobis Ecclefiæ authoritas ?

A. Primvm in eo quidem ,vt ſcripturas Canonicas & veras ab ad

ulterinis certò " diſcernamus. Vndè teſtatur Hieronymus : Nouum auGalerie deTolet camiones

& vetus Teftamentum recipimus in eo librorum numero, quem ſan- Idem lib 2. cor.Fauft. **
&tæ Eccleſiæ Catholicæ tradit authoritas. Et Auguſtinus: Ego verò, bdpfymbiad Pamafum .&
08 inquit, Euangelio non crederem, nisi me Catholicæ Eccleſiæ com- can.47.Concil.Trid.fefl.4.
Laod .can .99.Cons.Car .
ni.
.. moueret authoritas. c Cótra epift. Manich.ca.s.
d Ela 59.d Aug.lib.1.C 33.
B. Deindè,vtconftet devero Scripturę ſenſu & apta interpretatio- cótra feliconederivater

pro. ne :nèalioquin ſine fine dubitemus ac diſceptemus de verború ſen- 4. Vincent.Litin.cótrano

cer
cor tentia. Omnes enim Hæretici, vt ſcripſitidem Auguſtinus,ex facris lib . de Toriniame : Hijas
ſu . cear. Lirinen .
Scripturis falſas atque fallaces opiniones ſuas conantur defendere. f Cont. Luciferianos . c.9.
= qui
hil .
ét, Arquì non in legendo, fedin intelligendo Scripturęconſiſtunt,Hie- & in capitiad Galat.Hi
b. ronymofteſte.
pe:
C. ' Tertiò,vt in grauioribusde fide quęſtionibusatque controuer. 6 Deut
. 19.b
fijs, quæ poſſuntincidere,iudex “ adſit,atque legitima illiusauthoritas h Act. 15.be

contra hæreſes docet

interponatur. Vt enim veriſſimum eſt, quod
Epiphanius, à diuina fcriptura non poſſe accipi omnia : ità re & iffi- iHeref 6t. cont. Apofto.

me“ Auguftinus affirmat,in rcdubia ad fidem & certitudinem pluri. kab.i. & lib.z.com bona

mùm valere authoritatem Eccleſiæ Catholicæ. Non enim deeffe po- tit.cap.sh.Item inPfal.37.
teft Eccleſiæ Spiritus ,quiipſam in omnem ducat veritatē, ſicut Chri
ſtus 'ipſe promiſit. I loan.14.b d & 16.0

D. Rursùs,vt pro ratione perſonarum ,locorum , & temporum Ca

1
nones " conſtituantur,diſciplina integra conſeruetur, ac iura dican- Ciano Apoft.78.& syno.

tur. Deditenim hanc poteſtatem Deus Eccleſiæ ad ædificationem , gan.Cordob ild

& non ad deſtructionem .

E. Prætereà,vtquam ° Chriſtus inſtituit coercendi & excommuni- . Matth. 18.c & ibidem

candi poteftatem ,qua Paulus * etiam eft vſus,peruicaces ſentiant,ipſa . * 1.Cor.5.b 1.Tim..d
que corrigantur & comprimantur.Hinc Auguſtinus,Eis,inquit,per p Lib. de fide deoperibus
quos Eccleſia regitur, adeft falua pace poteſtas diſciplinæ ,aduersùsim-2.contrafarmenianu m,cap
Greg. hom.26. in Euan .:
probos aut nefarios exercendæ. gelia . Chryfoft. lib . 3. de
Tacerdotio ,
F. Igitur in his omnibus, vt cætera omittamus, Eccleſiæ authorita
tem non folùm vtilem ,fed etiam neceſſariam eſſe conſtat, veſineilla

quidem nihil aliud Chriſtiana Reſpublica ,quàm confuſio Babyloni

ca poſſit exiſtimari.Proindè ſicut Scripturæ propter teſtimonium di
uini Spiritus in illa a loquentis credimus, adhæremus, ac tribuimus Matth.18.c
q 3.Pet..d loan.14.b
2. Timothd.3.0
&
maximam authoritatem : ſic Eccleſiæ fidem , reuerentiam , obedienti- 16.6
Act.2.a Ephef.4. a
amque debemus, quòd eoipfo‘Spiritu à Chriſto capite, ſponſoque

ſuo informata
, dotata ſimul & confirmata ſit : vt non poffit non eſſe
1.Tim.3.d
quod dicitur, columna o firmamentum veritatis.
O 3 TESTI
 162 Q. XVI DE- AVTHORITATE
TESTIMONIA .

1. A. AD Galatas fecundo : Deindè poft annos denti vt illi potiùs, quid Chriftus dixerit fece
quatuordecim iterùm aſcendi Hieroſolymácum rítque, credatur : cùm ipfe Apoftolus Paulus poft Paulo no ere
deretur, nisi
Barnaba ,aſſumpto & Tito . Aſcendiautem fecun- afcenfionem Domini de cælo vocatus, fi non in euangelium
dùm reuelationem , & contulicum illis Euangeli- ueniret in carne Apoftolos , quibus communi- fuum contu .
um quod prædico in Gentibus, feorfum autem cando, & cum quibus conferendo Euangelium , liſſet cá Ec
ijs qui videbátur aliquid eſſe, nd fortè in vacuum eiuſdem focietatis effe apparéret , Ecclefia illi difix przfe .
currerem aut cucurriſſem . omninò non crederet ? Sed cùm cognouiſſer eum Galat s.
CONCILIVM primum Toletanum cano- hoc annunciantem , quod etiam illi annuncia
ne vigefimoprimo in aſſertione Catholicæ fidei: bant ,. & in eorum communione atque vnicate
Ecclefia ve . Si quis dixerit velcrediderit alias ſcripturas,præ- viuentem, accedentibus etiam per eum talibus fi
tas fcriptu-
à ter quas Ecclefia catholica recipit,in authoritate gnis, qualia & illi operabantur ; ità, eum Domi
diſcernit habendas vel eſſe venerandas, anathema fit. no commendante,meruit authoritatem , vt verba
3. AVGVSTINVS ſermone centefimo vigefi- illius hodiè fic audiantur in Ecclefia, tanquàm
monono de tempore : Si quis aliquas ſcripturas in illo Chriſtus,ficut ipfe veriſimédixit, locutus 8.Cor.14.
præter eas quas catholica Ecclefia recepit,vel in audiatur. Et putat Manichæus credi fibi debere
authoritate habédas eſſe crediderit, vel fuerit ve ab Ecclefia Chrifti, loquenti contra ſcripturas,
neratus, anathemafit. tanta & tam ordinata authoritate firmatas; per
4. IDEM libro decimotertio contra Fauftum quas ei præcipuècommendatum eſt, vt quiſquis Galat.d.
Scriprura au. Manichæum , capite quarto : Si autem alios, quos illi annúciauerit, præterquàm quod accepit,ana
cipiūt ab Ec dicat Apoftolorum noftrorum , codices protule thema fit.
cieliz refi. rit, quomodd eis ipſe authoritatem dabit, quam 8. HIERONYM VS in explanatione ſymbo
monio , per Ecclefias Chrifti ab ipfis Apoftolis conftitutas li ad Damaſum : Nouum & vetus Teftamentum
nó accepit, veindè ad pofterosfirmata commen- &c. vt in textu .
datione tranſcurreret Q
? uomodò ille ,cui nó cre- 9. AVGVSTINVS ſermone centefimo nona
do, profertmihi ſcripturas, quibus de illo credá: gefimoprimo de tempore: Nouum & vetus Tefta- Ecclefiç iudi.
& eisipſe conatur dare authoritatem ,cùm ego ipfi mentum recipimus in illo librorü numero, quem Fendis diuis.
non credam ? fancta Ecclefiæ Catholicæ tradit authoritas. narum literae
5. ET capite quinto : Quid ergò refponderis? 10. CONCILIVM Laodicenum canone vlci- rum libris .
Cuinam de Chrifto credideritis, quibus teſtes ali mo libros canonicos noui & veteris Teftamenti
Canonicará enigenæ no placent? Noftrorum porrò librorum enumerat, qui tunc temporis certam authorita
Scripturarum authoritas,tot gétium conſenſione, per ſucceſlio- cem obtinebant.
approbatio
vodè. et tertium Carthaginenſe ca
roborata ,vobis aduerſa eſt. none quadragefimoſeptimo: Placuit , vt præter
6. ITEM libro vigefimooctauo contra Fauftū ſcripturas canonicas nihil in Ecclefia legatur ſub
Manichæum ,capite fecundo :Cùm cæpero Mat- nomine diuinarum ſcripturarum . Sunt autem Libri Cano .
thæi Euangelium recitare Apoftoli Ieſu, vbi nar- canonicæ ſcripturæ , Geneſis, Exodus, Leuiticus, nici veteris,
ratio natiuitatis eius tota contexitur, continuò Numeri, Deuteronomium, Ieſu Nauc Iudicum , mēti tempo
dices illam narrationem non eſſc Matthæi, quam Ruth ,Regnorum libri quatuor, Paralipomenon se B.Augufti.
Matthæi eſſe dicit vniuerſa Ecclelia, ab Apoftoli- libri duo,lob ,Pfalterium Dauidicum ,Salomonis ni ijdem funt
cun aoftris.
cis ſedibus vſque ad preſentes Epiſcopos certa ſuc- libri quinque, Libri duodecim Prophetarum ,
ceſſione perdueta. Tu mihi quid contrà lecturus Efaias, Hieremias, Ezechiel, Daniel, Tobias, lu
es ? Aliquem fortè librum Manichæi, vbileſus ne dith , Heſther, Erdræ libri duo , Machabæorum
gatur effe natus ex virgine. Sicut ergò ego credo libri duo. Noui autem Teſtamenti , Euangelio
illum librum eſſe Manichæi, quoniã ex ipſo tem rum libri quatuor , Actuum Apoftolorum liber
pore, quo Manichæus viuebat in carne, per di- vnus, Pauli Apoftoli epiſtolæ tredecim , eiuſdem
Icipulos eius certa ſucceſſione præpofitorum ve ad Hebræos vna, Petri Apoſtoli dux , loánis Apo
ftrorum , ad veftra vfque tempora cuftoditus ftolitres,IudęApoftoli vna, & Iacobi vna,Apoca
atque perductus eft : fic & iftum librum crede lypſis loannis liber vnus.Huic Concilio interfuit
effe Matthæi, quem ex illo tempore, quo Mat- Diuus AVGVSTINVS, qui in libro fecúdo de
1 theus ipfe in carne vixit,non interrupta ferie tem- Doctrina Chriſtiana ,capite octauo, eūdem habet
porum Ecclefia certa connexionis ſucceſſione, canonicarum ſcripturarum catalogum .
vſque ad tempora ifta perduxit. Et dic mihi, cui 12. CONCILIVM Tridentinú ſeſſione quar
libro potiùs credere debeamus, eiúsne Apoſtoli, ta : Sacroſancta oecumenica & generalis Triden
qui Chrifto,cùm adhuc in terra eſſet, adhæſerat ; cina Synodus, in ſpiritu ſancto legitimè congre
an neſcio cui Perſa , qui tanto poft natus eft ? Sed gata , præfidentibus in ea tribus Apoftolicæ fedis
alium fortè proferes librum , qui nomen habeat legatis, hoc fibi perpetuò ante oculosproponens,
alicuius Apoftoli,quem à Chrifto coſtat ele& um , vt ſublatis erroribuspuritas ipſa Euangelijin Eco
& ibi Chriſtum natum ex Maria non eſſe lecturus cleſia conferuetur : quod promiſſum antè per
Scripturæ ab es.Cùm ergò neceſsè fit alterum horum librorum prophetas in ſcripturis fan &tis, Dominus nofter
Eccletia apor eſſe médacem ,cuinos potiùs cenſes fidem accom- ieſus Chriſtus Dei filius proprio ore primùm
approbandz: modare debere ?Eine, quem illa Ecclefia ab ipſo promulgauit : deindè per fuos Apoftolos tan
ab caverò re. Chrifto inchoata,& per Apoftolos prouecta certa quam fontem omnis & falutaris veritatis, & mo
probatz , rcij. fucceſſionum ferie, vſo ad hæc tempora toto ter rum diſciplinæ , omni creaturæ prædicari iuſlit:
cicndz .
rarum orbe dilatata, ab initio tradicum & cófer- perſpiciensqz hancveritatem & diſciplinam con- Veritas mo .
uatum agnoſcit atque approbat : an ei, quem ea tineri in libris fcriptis, & fine fcripto traditioni- fumque di.
dem Ecclefia incognitum reprobat, cùm etiá pro- bus, quæ ex ipfius Chriſtiore ab Apoſtolis acce- tim ſcriptis
feratur ab hominibus ità veracibus, vt Chriſtum ptæ, aut ab ipfis Apoftolis fpiritu fan & o diētante, libris,partim
laudent effe mentitum ? quafi per manus traditç ad nos vfque peruenerüt: non fcriptis
7. ET capite quarto : Aue fi etiam de Matthæo , orthodoxorum patrum exempla ſequuta ,omnes continetur .
(

Ecclefiæ po- vtrùm ipfe ifta fcripſerit, dubitat,de ipfo quoqué
quan Matthæo non potiùs id credat, quod inuenit in
duin creden.
tiùs
hæreticis Eccleſia ,quæ ab ipfiusMatthæitemporibus vſque
poft exortis . ad hoc tempus certa ſucceſlionum ſerie declara-
tur : & credat neſcio cui , ex tranſuerſo de Perfide,
poft ducentos vel ampliùs annosycnicnti,& fua.
libros tam veteris quàm nouiteſtamenti,quum
vtriuſque vnus Deus fit author, nec non traditio
nes ipfas,tum ad fidem ,tum ad mores pertinétes, Pari reueren
tanquam vel oretenus à Chrifto, vela Spiritu ſan- tia Traditio
eo dictatas, & continua fuccellione in Ecclefia canes Apoftoli.
tholica cöferuatas,pari pietatis affectu ac reueren- literisrecipi.
tia untur.
 ECCLESIAE, Q. XVI. 163
tia ſuſcipit ac veneratur. Sacrorú verò librorum vulneris tui ! Hic fortè dicis ; Lege ergò mihi
indicem huic decreto affcribendum cenſuit, nè quemadmodùm Chriſtus ſuſcipi iufſerit eos, qui
cui dubitatio fuboriripoffit, quinam fint,qui ab ab hæreticis tranfire ad Ecclefiam volunt. Hoc
Synodo fufcipiuntur:funt verò infrà ſcripti: apertè atque euidenter, nec ego lego ,nectu . Nunc
Catalogus lic ipfa
brorú lacro . Teftamenti veteris quinque Moyfi, id eft, Gene verò cùm in ſcripturis non inueniamus aliquos
tú vtriuſque fis, Exodus,Leuiticus Numeri,Deuteronomium . ad Ecclefiá transîſte ab hæreticis, & ficut ego dico,
teftamenti in lofue, Iudicum , Ruth , quatuor Regum , duo Pa- aut ficut tu dicis ,eſſe ſuſceptos, puto fialiquis ſa
Tridentina
Synodo pro ralipomenon ,Eſdrę primus& ſecundus,qui dici- piens extitiſſet, cui Dominus Iefus Chriftusteſti
mulgatus. tur Nehemias: Tobias,Iudith ,Heſther ,lob,Pfalé monium perhibet, & de hac quæftione conſuleres
terium Dauidicum centum quinquaginta Pfal turà nobis, nullo modo dubitare deberemus id
morum , Parabole,Ecclefiaftes,Canticũ Cantico- facere quod ille dixiſſet, nè non tam ipfi , quàm
rum , Sapientia, Ecclefiafticus, Eſaias, Hieremias Domino Iefu Chrifto ,cuius teftimonio commen
cum Baruch, Ezechiel, Daniel:Duodecim pro- dabatur,repugnare iudicaremur.Perhibetautem
phetæ minores ,id eft, Ofea, Ioel, Amos, Abdias, teftimonium Chriſtus Ecclefiæ fuæ . Quomodò
Ionas, Micheas,Nahum , Abacuc, Sophonias,Ag- ergò fuſcipit ifta Ecclefia per omnes gentes incis
gæus, Zacharias, Malachias : Duo Machabæorum , pientibus ab Hierufalem , remotis omnibus am
primus & ſecundus. Teftamenti noui, quatuor bagibus & tergiuerfationibus, fic ſuſcipiendus es.
Euangelia, fecundùm Matthæum , Marcum , Lu- Quod fi non vis,non mihi, aut cuiquam homi- Cuiqui teptis
cam , & loannem : Actus Apoftolorum à Luca Eu- num , quivult ita fuſcipere, fed ipfi faluatori con- goāt,nonhos
mini , ſed
angeliſta conſcripti: quatuordecim epiſtolę Pau- tra falutem tuam perniciofiflimè reluctaris, qui Chrifto con :
li Apoſtoli,ad Romanos,duæ ad Corinthios, ad te fic fuſcipiendum eſſe non vis credere, quemad- tra fuam fa
Galatas, ad Ephefios, ad Philippenſes, ad Colof- modùm ſuſcipit illa Ecclefia, quam teftimonio lutem ſatur. aduer.
ſenſes,duæad Theſſalonicenſes, duæ ad Timothe- ſuo commendat ille,cui fateris nefarium eſſe non
um ,ad Titum, ad Philemonem , ad Hebræos : Pe credere.
tri Apoftoli duz, loannis Apoſtolicres, lacobi A. 4. CONCILIVM Tridentinū ſeſiione quar
poftoli vna, Iudæ Apoftoli vna : & Apocalyplista : Ad coercenda petulantia ingenia facrofan &ta Scripturarum
* interpretatio
Ioannis Apoftoli. Si quis autem libros ipſos inte Synodus decernit, vt nemo fuæ prudentiæ inni quemadmo.
1. Vetus valga, gros, cum omnibusſuis partibus, prout in Eccle- xus, in rebus fidei & morum ad ædificationem dùin fieri de
ureditio ap- tia catholica legi conſueuerunt,& in veteri vulga- doérinz Chriftianæ pertinentium , ſacram ſcri- beat.
probatur.
ta Latina editione habentur, pro facris & canoni- pturam ad fuos ſenſus contorquens , contra cum
Traditionum cis non ſuſceperit, & traditiones prædi& asſciens ſenſum quem tenuit & tenet fancta mater Eccle- Ecclefiæ da eft
anathemate & prudens contempferit, anathema fit. fia, cuius eft iudicare de vero ſenſu & interpre vero ſenſu
feriuatur. 13. AVGVSTINVS contra epiſtolam Mani- tatione fcripturarum fan &tarum ,aut etiam con- fcripturæ .
chæi, quam vocant Fundamenti, capite quinto : tra vnanimem conſenſum Patrum ipfam ſcriptu
Quæro ergò, quis fit illeManichęus ? Reſpondebi- ram ſacram interpretari audeat : etiamfi huiuf
tis ,Apoftolus Chrifti.Non credo.Iam quid dicas, modi interpretationes nullo vnquàm tempore
ID autfacias, non habebis : promittebas enim ſcien- in lucem edendæ forent. Qui contrauenerint,
tiá veritatis, & nuncquod neſcio cogis vt credam . per ordinarios declarentur, & pænis à iure ftatu
Euangelium fortè mihi lecturus es, & indè Mani- tis puniantur.
chziperſonam tentabis aſſerere.Si ergò inuenires 5. VINCENTIVS in libello aduersùs profa
aliquem , qui Euangelio nondùm credit, quid fa- nas Hæreſéîn nouationes, ve ſuprà quæftione vn
Lugelio An- ceres dicenti tibi, Nó credo ? Ego verò Euangelio decima, C. teftimonio vndecimo.
guftinus non
cederet,nisi non crederem , nisi me Catholicæ Eccleſięcom- 6. AVGVSTINVS libro primo de Trinita
authoritate moueret authoritas. Quibus ergò obtéperaui di- te,capite tertio :Nec ipfis ſanctis Diuinorū libro- Hereticileri
Ecclefiç per- centibus, Credite Euangelio, cur eis non obtem rum authoritatibus vllo modo quiſquam rectè pturis fuas
morus tribuerit tam multos & varios errores hçretico opinions.com
perem dicentibus mihi, Nolicredere Manichęo ?
Elige quid velis.Si dixeris, CredeCatholicis; ipfi rum ,cùm omnes ex eiſdem fcripturis, falſas atque dere .
memonent,vt nullam fidem accommodem vo- fallaces opiniones ſuas conentur defendere.
bis. Quapropter non poffum illis credens, nisi ti- 7. HILARIVS Pictauenfis in libro fecüdo ad
binon credere.Si dixeris, Noli catholicis crede- Conftantium Auguftum , quem ipſe ci tradidit:
re; non rectè facies per Euangelium me cogere ad Memento neminem hçreticorum effe, qui fe nunc
Manichæi fidem , quia ipfi Euangelio, catholicis non ſecüdùm ſcripturas prædicare ea quibus bla 1
prædicantibus, credidi . ſphemat, mentiatur. Hinc enim Marcellius, ver- Heretici ſcris
i. B. ESAIAE quinquagefimanono : Hoc fce bum Dei cùm legit , neſcit. Hinc Photinus & c . pturas fine
fenfu crepit.
dus meum cum eis, dicit Dominus :Spiritusmeus Omnes fcripturas fine ſenſu loquuntur, fidem fi
qui eft in te, & verba mea quæ pofui in ore tuo, ne fide prætendunt.Scripturæ enim non in legen- Scriptura no
in legédo, red
non recedent de ore tuo, & de ore feminis tui, & do ſunt, ſed in intelligendo, neque in præuarica in intelligen
de ore ſeminis ſeminis tui , dicit Dominus, amo- tione ſunt,ſed in charitate. do conliliit.
8. VINCENTIVS Lirinenfis aduersùs pro
dd & vſque in ſempiternum .
2. AVGVSTIN VS libro primo,capite trige- phanas hærefeon nouationes : Hic forcaſse"ali
fimotertio contra Creſconium grammaticum : quis interroget, an & hæretici diuinæ fcripturæ
Quanuis huius rei (non rebaptizandos eſſe hære- teftimonijs vtantur? Vtuntur planè, & vehemen- Crebra apud
ticos)certe de ſcripturis canonicis non proferatur ter quidem . Nam videas cos volareper ſingula hæreticos dio
exemplum ,earudem tamen ſcripturarum , etiam quæque ſanctæ legis volumina, per Moyſi,per Re- rarú citatio,
in hac re à nobis tenetur veritas, cùm hoc faci- gnorum libros, per Pſalmos, per Apoftolos, per etiam in co
mus, quod vniuerfæ iam placuit ecclefiæ , quam Euangelia, per Prophetas. Siue enim apud ſuos, teis.uiuijs & plav
ipſarum ſcripturarum commendat authoritas, fiue alienos, fiue priuatìm , fiue publicè, fiue in
Ja rcbus du vt quoniam ſancta ſcriptura fallere non poteft, fermonibus, fiue in libris, fiucin conuiuijs, fiue
la ad
bijs Ecclc, quiſquis falli metuit huius obſcuritate quæftio-
judicium in plateis, nihil vnquam penè de ſuo proferunt,
confugiendā nis ,eandem Ecclefiam de illa conſulat, quam fine quod non etiam ſcripturx verbis adumbrare co
vila anıbiguitate ſancta ſcriptura demonftrat. nentur.Lege Pauli Samofateni opufcula ,Priſcilli
3. IDEM de vnitate Eccleſięcontra epiſtola Pe ani, Eunomij, Iouiniani , reliquarum peftium :
Chriflus tehti Liliani,capite vicefimofecüdo: Dicatmihinúchę- cernas infinitam exemplorum congeriem , pro
monium per. rericus ; Quomodò me fuſcipis ? Citò refpódeo ; pè nullam omitti paginam , quæ non nouiaut ve
hibetritus ſe Sicut ſuſcipitEcclefia, cui Chriſtus perhibet tefti- teris teſtamenti fentétijs fucata & colorata fit. Sed
quendus. moniú.Nunquid tu meliùs potes nôſe quomodò tanto magis cauédi & pertimefcendi funt, quan
fufcipiendus fis, quam Saluator nofter medicus to occultiùs ſub Diuinæ legis vmbraculis lati
04 tant .
 164 Q. XVI: DE AVTHORITATE
Cur fcriptu . tant. Sciunt enim fætores ſuos nulli ferè citò eſſe diabolū per eos loqui minimè dubitemus. Nam Diabolus per
ris vtantur . cos loquitur,
placituros, fi nudi & ſimplices exhalentur : atque ficut tunc caput capiti, ità nunc quoquè membra qui ſcriptu
idcircò eos celeſtis eloquij velut quodam aroma- membris loquuntur : membra fcilicet diaboli sas corra ca
te adfpergunt, veille qui humanum facile deſpi- membris Chrifti : perfidi fidelibus:facrilegireli- tholicâ fidem
proferunt.
ceret errorem , diuina non facilè contemnat ora gioſis: heretici poftremòcatholicis. Sed quid tan
cula. Itaque faciunt quod hi folent, qui paruulis dem dicit? Si, inquit, filius Dei es, mitte te deor- Suadet demo
auſtera quædam temperaturi pocula, prius ora ſum . Hoc eft,filius eſſe vis Dei,& hæreditatem re per hæreti
cos, vt antia
melle circunlinunt, vt incauta ætas cùm dulcedi- gni cæleſtis accipere, mitte te deorſum , id eft, ex quam Eccle .
nem præſenſerit, amaritudinem non reformidet. iftius te ſublimis Ecclefiæ , quæ etiam templī Dei lę fidem de
Matth.7 . Idem denique & Saluator clamabat : Attendite putatur,doctrina & traditione demitte.Acliquis ſeramus .
vobis à pſeudoprophetis, qui veniunt ad vosin interrogetquempiam hæreticorum fibi talia per
veftitu ouium , ab intus autem funt lupi rapa- ſuadentem , vndè probas, vndèdoces , quòd Eccle
Heretici ſcris ces, Quid eſt veſtitus ouium, nisi Prophetarum fiæ Catholicæ vniuerſalen & antiquam fidem di
quam ouium & Apoftolorum proloquia,quæijdem ouili qua- mittere debeam ? ſtatìm ille:Scriptum eft enim.Et
veltimentis, dam ſynceritate , agno illi immaculato qui tollis continuò mille teſtimonia,mille exempla,mille
lupú tegunt. peccatum mundi, tanquam vellera quædam te- authoritates parat delege, de pfalmis, de Apofto
xuerunt? Quiſunt lupirapaces,nisì ſenſus hæret lis, de Prophetis, quibus nouo &malo more in
> ticorum feri & rabidi, qui caulas Ecclefiæ ſemper terpretatis , ex arce Catholica in hæreſeos bara
infeftant, & gregem Chrifti ,quaquà poffunr,dila- thrum infelix animapræcipitetur.
'cerant? Sed vtfaciliùs incautis ouibus obrepant, 9. HIERONYMVS aduersùs Luciferianos
manente luporum ferocia, deponunt lupină ſpe- capite nono : Nec fibiblandiátur Marcionitæ ,Va
ciem , & fefe diuinæ legis ſententijs, velut quibuf- lentiniani,& c.fi de ſcripturarum capitulis viden
dam velleribus obuoluunt: vt cùm quifque la- tur fibi affirmare,quod dicunt : cùm & diabolus Matth .4.
narum mollitiem præſenſerit,nequaquam acule de ſcripturis aliqua fit locutus,& fcripturæ non scriptura rad
Fructus, ex os dentium pertimeſcat.Sed quid ait Saluator? Ex in legendo confiftant,fed in intelligendo. Alioqui in intelliges
quibuscagno fru & ibus eorum cognoſcetis eos, id eft, cum cæ fi literam ſequimur, poffumus & nos quoquè no- do conftůt.
nouitic inter- perint Diuinas illas voces non iain proferre tan- uum nobis dogma componere : vt alieramus in Luc..o. March.co.
pretationes, tùm, fed etiã exponere, nec adhuc iactare folùm , Ecclefiam non recipiendos qui calceati fint, & du
Ecclefiz do- ſed etiam interpretari: tuncamaritudo illa, tunc as tunicas habeant.
& rinç .aduer- acerbitas, cuncrabiesintelligitur, tunc nouitium
Santes 10. IDEM in caput priműad Galatas: Marcion
virus exhalatur, tunc prophanz nouirates ape- & Bafilides , & cæteræ hæreticorum peſtes,non ha- Hæretici ca
rent Euange
riuntur, tunc primùm ſcindiſepem videas, tunc bent Dei Euangelium : quia non habent fpiritum lio .
transferri Patrum terminos, tunc catholicam fi- fanctum ,fine quo humanum fit Euangeliū quod
dem cædi,tūc Ecclefiafticum dogma lacerari.Ta, docetur.Nec putemus in verbis ſcripturarum eſſe Euangelium
les erant hi quos percutit Apoftolus Paulus, in fe- Euangelium ,fed in ſenſu. Non in ſuperficie, fed in no eft in vcr
2.Cor.11 . bis ſcriptura.
cunda ad Corinthios dicens: Nam eiuſinodi,in- medulla. Non in fermonum folijs, ſed in radice rum , ſed in
ci
tantes fcri : quit, Pſeudoapoftoli,operarijſubdoli, transfigu- rationis. Dicitur in propheta de Deo : Sermones ſenſú.
pturas,tranf. rant fe in Apoſtolos Chrifti.Quid eft,transfigurát eius boni ſunt cum eo. Túc ſcriptura vtiliseſt au- Michçe 2.
figurant ſe in fe in Apoftolos Chriſti? Proferebant Apoftoli di- dientibus, cùm abſque Chrifto non dicitur ; cùm
Apoftolos
Chriſti. uinæ legis exépla,proferebant & illi.Proferebant abſque Patrenon profertur; cùm fine fpiritu non
Apoftoli pfalmorum authoritates, proferebant cam infinuat ille qui prædicat. Alioquin & dia
& illi: proferebant Apoftoli fententias Prophe- bolus, qni loquitur de ſcripturis, & omnes hære
tarū , & illi nihilominùs proferebant. Sed cùm ea ſes ,fecundùm Ezechielem ,indè fibi conſuunt cer- Ezech.13.
quæ fimiliter protulerant, interpretari nõ fimili- uicalia, quæ ponant ſub cubito vniuerfæ ætatis. Euangelium
ter cæpiſſent,tunc fimplices à fubdolis,tuncinfu- Etpoftpauca :Grande periculum eft in Ecclefia Chrifti fieblog
cati à furcatis, tuncrectià peruerfis,tunc poftremò loqui, nè fortè interpretatione peruerſa, de Euan- aboli, quaa.
veri Apoftolià fallis apoftolis difcernebantur.Et gelio Chrifti, hominis fiat Euágelium ; aut quod do cripprio
non mirum , inquit : Ipfe enim Sathanas transfi- peius eft, diaboli. terpretatur.
gurat fe in angelum lucis: Non eft ergò magnum, 11. ' HILARIVS libro fecundo de Trinitate :
li miniftri eiustransfigurantur, ficutminiſtriiu- Extiterunt plures , qui cæleftium verborum fim .
ftitiæ . Ergò fecundùm Apoftoli Pauli magifteri- plicitatem pro voluntatis ſuæ ſenſu ,non prove
um , quotieſcunquè velPſeudoapoftoli, vel Pſeu- ritatis ipfius abſolutione ſuſciperent,aliter inter- Herefis non
doprophetæ , vel Pſeudodoctores diuinæ legis pretantes, quàm dictorum virtus poftularet. De tam deferi
ſententias proferunt, quibus malè interpretatis intelligentia enim hçrefis,non de fcriptura eft : & plura quàm
errores ſuos adftruere conentur ,non dubium eft, fenfus,non fermo, fit crimen . gentia cft.
Dæmonis quin authoris ſui callidamachinamenta fecten- 1.C. DEVTERONOMII decimoſeptimo : ECCLE
aftutii imi.
tantur. tur : quxille nunquàm profectò comminiſcere- Si difficile & ambiguum & c. vt ſuprà quæftione THORITAS
SIÆ AV.
tur,nisì ſciret omninò nullam eſſe ad fallendum vndecima, B. teftimonio nono . EXTRA
faciliorem viam , quàm vt vbinefarijerroris ſub- 2. ACTOR VM decimoquinto : vt ſuprà, ibi SCRIPTV .
inducitur fraudulentia, ibi diuinorú verborum dèm teftimonio octauo . RAM .
Diabolusetii
citauit ſcri. prætendatur authoritas. Sed dicet aliquis: Vndè 3. EPIPHANIVS hærefi fexagefimaprima
pturas . probatur quòd facræ legisexemplis diabolus vti contra Apoſtolicos: Oportet autem & Traditi
Matth .. foleat? Legat Euangelia in quibus fcribitur:Tunc one vri. Non enim omnia à Diuina fcriptura ac Scriptura að
aſſumpſit cum diabolus, id eft,Dominum Salua- cipi poffunt. Quapropter aliqua in fcripturis,ali- omnia conti
torem : & ftatuit illum ſupra pinnam templi, & qua in traditione fancti Apoftoli tradiderunt; nct.
Pfal.go. dixit ei: Si filius Dei es , mitte te deorſum : ſcri- quem admodùm dicit fančtus Apoftolus : Sicut 1. Cor. II .
ptum eft enim ,quòd angelis ſuis mandauit de te , tradidi vobis. Et alibì : Sic doceo , & fic tradidi 14. 1S.
vt cuſtodiant te in omnibus vijs tuis : In manibus in ecclefijs. Et, Si continctis , nisì fruftrà credi
tollent te, nè fortè offendas ad lapidem pedem diftis.
tuum . Quid hic faciet miſellis hominibus, qui 4. AVGVSTINVS libro vndecimo contra
ipſum Dominum maieſtatis ſcripturarī teftimo. Fauftum ,capite ſecado : Vſqueadeò inuicta ſunt; Heretici fcri
nijs ad peciuit ?Si,inquit, filius Dei es ,mitte te de- quæ aduersùs vos de Diuinis codicibusproferun- pturis conui.
orſum.Quare? fcriptú eft enim ,inquit.Magnope- dicatis,nisi eos effe fal-
tur, vt non fit aliud quod ,dicátcat
rè nobis doctrina loci iftius atcendenda atos reti- ſatos.Quxiam authoritas literarum aperiri, quis
nenda eft, vt tanto euangelicæ authoritatis exem- facer liber euolui, quod documentum cuiuslibec
plo, quando aliquos Apoſtolica, ſeu prophetica ſcripturæ ad conuincendos errores veſtros exeri
verba proferre contra Catholicátidé viderimus, poteft, & hæc vox admittitur, fi alicuius ponderis
çfti
 ECCLESIAE. Q. XVI. 185
eftimatur ? Et paulò pòft: Quid fi alius fimili in- & poterat contemptoris fratris hæc occulta eſſe
fania ,ſed tamen qua tua duritia confringatur,ex « refponfio, vel tacita cogitatio : fime defpicis, &
iftat & dicat,Immò illud quod pro te ſonat, fal- ego te deſpicio : fi tu me
condemnas, & mea ſen
ſum eft :hocautem quod contra te eft ,verum eſt : tentia condemnaberis : Poteftatem tribuit Apo
quid acturus es, nisi fortè alium librum prolatu- ftolis, vt fciant quid talibus condemnantur, hu- In excommu
nicatioiie hu .
rus, vbi quicquid légeris , ſecundùm tuam ſenten manam fententiam diuina fententia roborari , & mana ſenten
tiam poflit intelligi? Hoc li feceris,non de aliqua quodcunque ligatum fuerit in terra , ligari pari- cia,diuina ro.
eius particuia , fed de toto audies contradicentem ter & in cælo . boratur.
& clamantem , Falſus eſt. Quid ages? Quò te con- 3. PRIORIS ad Corinthios quinto : Ego qui
uertes ? Quam libri à te prolati originem ,quam dem abſens corpore, præſens autem fpiritu , iam
vetuftatem , quam ſeriem ſucceſſionis teftem cita- iudicaui vt præſens, eum qui fic operatus eſt, in
bis ? Nam fihoc facere conatus fueris, & nihil va nomine Domini noftri Iefu Chrifti, congregatis
Iccleliz Ca- lebis: & vides in hac re quid Ecclefiæ Catholicæ vobis & meo ſpiritu, cum virtute Domini noftri
thoritas in valeat authoritas,quæ ab ipfis fundariſfimis ſedi- Ieſu Chrifti, tradere huiuſmodi Satanæ in interi
approbatio . bus Apoftolorum vſque ad hodiernum diem ſuc tum carnis, vt fpiritus faluus fit in die Domini
me facrorum cedentium fibimet Epiſcoporum ſerie, & tot po- noftri Iefu Chriſti.Non eft bona gloriatio veftra.
pulorum confenfione firmatur. Neſcitis quia modicum fermentum totam maſ.
5. IDEM libro feptimo contra Donatiftas, ca. fam corrumpit.
Securè afferi- pite quinquagefimotertio : Sed nobis tutum eft, 4. PRIORIS ad Timotheum primo : Ha
cieli Cacho: in ea non progredi aliqua temeritate ſententiæ , bens fidem & bonam conſcientiam , quam qui
licę cöfenfi- quæ nullo in Catholico regionali Concilio cæ- dam repellentes, circa fidem naufragauerunt: ex
one robora-
tum cft. pta , nullo plenario Concilio terminata funt: id quibus eft Hymenæus & Alexander,quos tradi
autem fiducia ſecure vocis aſſerere, quod in gu- di Satanæ, vtdiſcantnon blaſphemare.
bernatione Domini Dei noftri & faluatoris Ieſu 5. AVGVSTINVS libro de fide & operibus,
Chriſti,vniuerfalis Ecclefiæ confenfione robora- capite quinto :Cùm eis per quos Ecclefia regitur, Poteftas et:
tum eft. adeft falua pace poteftas diſciplinæ aduersùs im- diin cceleline
6. ITEM in Pfalmum quinquagefimumfepti- probos aut nefarios exercendz, tunc rursus, ne
Veritas in Ec. mum : In ventre Ecclefiæ ,veritas manet.Quiſquis focordie ſegnitiam dormiamus, alijsaculeis præ
slefia. ab hoc ventre Ecclefiæ ſeparatus fuerit,neceſseeſt ceptorum, quæ ad feueritatem coêrtionis perti
vt falſa loquatur.Neceſse eft, inquam , vt falfa lo- nent, excitandi ſumus, vt greſſus noftros in via
quatur ; qui aut concipi noluit, aut quem conce Domini ex vtrifo teftimonijs illo duce atop ad
ptum mater excuſſit. iutore dirigentes,nec patientię nominetorpeſca
7. IOANNIS decimoquarto , 8. ET decimo- mus, nec obtentu diligentiæ fæuiamus.
ſexto, vt ſuprà quæſtione decima, A. teftimonio 6. ET capite tertio : Non omittendum cenſuit
103 tertio & quarto . Chriſtus Ecclefiæ diſciplinam : immò verò ad
ptus Canones có- 1.D. CANON Apoftolorum trigeſimuso & a- monuit adhibendam ,quando ait ; Attendite vo- Matth.8.
edi
Concilia cur uus, vel iuxta nouam translationem trigefimuf bis : Si peccauerit in te fratertuus, vade & corripe
32 eclebrentur. fextus: Bisin anno Epifcoporum Concilia cele- eum inter te & ipfum folum.Si audierit te, lucra
brentur, vt inter fe inuicem dogmata pietatis ex tus es fratrem tuum . Si autem non audierit te, af
plorent, & emergentes Ecclefiafticas contentiones fume tecum vnum vel duos, vt in ore teftium du
amoueant. orum vel trium ftet onine verbum . Quòd fi non
2. PRIM A fynodus Nicena canone quinto : Vi- audierit eos, dic Ecclefiæ . Si autem nec Ecclefiam Seueritatis
$ fum eft,per fingulos annos in fingulis quibuſque audierit,fit tibi tanquam Ethnicus & Publicanus. uiffimum ad.
prouincijs, bis in anno Epiſcoporum Concilia fi- Deinde ipfius feueritatis terrorem grauiffimum iecitDomi
eri, vt fimul in vnum conuenientes ex communi adiecit, etiam eo loco dicens : Quæ ſolueritis in nus .
prouincia , huiuſmodi examinent quæftiones, vt terra, foluta erunt & in cælo : Quæ ligaueritis in
ità demùm hi, qui ob culpas fuas Epiſcoporum terra, ligata erunt in cælo . Prohibet etiam fan- Matth.7.
ſuorum offenfam meritò contraxerunt, dignè & um dare canibus. Nec contrarius eft Apoftolus
etiam à cæteris excommunicati fimiliter habean- Domino, quia dicit : Peccantes coram omnibus 1. Tim.s.
tur, quouſque in communi,vel ipfi Epifcopo fuo argue,vt cæteri timorem habeant : cùm ille dicat,
viſum fuerit, humaniorem circa eos ferre ſen- Corripe eum inter te & 'ipſum . Vtrunque enim Escommuni.
tentiam . faciendum eft, ficut & infirmitatis diuerlitas ad -'catio fit dif
creta .
3. CONCILIVM Lateranenſe magnú, cano monet eorum, quos vtiquè non perdendos, ſed
ne fexto: Sicut olim à ſanctis patribus nofcitur in- corrigendos, curandosé Tufcepimus, & alius fic,
ftitutű, Metropolitanifingulis annis cum ſuis Suf. alius autem fic ſanandus eft : ità etiam eft ratio
fraganeis prouincialia non omittant concilia ce- diſſimulandi & tolerandi malos in Ecclefia: & eft
lebrare, in quibus de corrigédis exceſlibus & mo- rursùs ratio caſtigandi & corripiendi,non admit
ribus reformandis, præſertim in clero, diligen- tendi,vela communione remouendi.
tem habeant cum Dei timore tractatum . 7. ET libro tertio contra epiſtolam Parmenia
4. SECVNDAE ad Corinthios decimo : Nam ni, capite ſecundo : Cùm quiſque fratrum , ideft, Quando fieri
etfi amplius aliquid gloriatus fuero de poteſtate Chriftianorum intùs inEcclefiæ focietate confti- cxcommuni.
non debeat
noftra, quam dedit nobis Dominus in ædification tutorum, in aliquo tali peccato fuerit deprçhen - catio.
nem ,& non in deſtructionem veftram &c. ſus, vt anathemate dignus habeatur, fiat hoc vbi
5. ET capite decimotertio : Vt non præſens du- periculum ſchiſmatis nullum eft, atque id cum
riùs agam ſecundùm poteftatem , quam Dominus ea dilectione, de qua ipſe alibi præcipit, dicens,
deditmihi in ædificationem , & non in deftructi vt inimicum non eum exiftimetis, ſed corripi- 2. Theß.3.
onem . te vt fratrem . Non enim eftis ad eradicandum ,
Excommuni 1. E. MATTHAEI decimooctauo :Si autem fed ad corrigendum . Quòd fi le non agnouerit,
candi autho . peccauerit in te frater tuus, & c. Si Ecclefiam non ne pænitendo correxerit, ipfe foràs exiet, & per
ricas.
audierit , fit tibi ficut Ethnicus & publicanus . propriam voluntatem ab eccleliç vnitate dirim
Amen dico vobis, quæcunque alligaueritis ſu tur . Nam & ipfe Dominus cùm feruis volentibus
per terram , erunt ligata & in cælo : & quæ- zizania colligere, dixit ; Sinite vtraque creſcere Matth.13.
cunque folueritis fuper terram , erunt ſoluta & vſque ad meffem : præmifit cauſam , dicens; Ne
in cælo . fortè cùm vultis colligere zizania, eradicetis fi
2. HIERONYMVS in caput decimumocta- mul & triticum.Vbi ſatis oftendit,cùm metus ifte
Matth.is . uum Matthæi : Quia dixerat ; Si auté Ecclefiam non fubeft, fed omninò de frumentorum certa
5 non audierit, fit tibi ficut ethnicus & publicanus; ſtabilitate,certa ſecuritas manet: id eft,quando ità
cuiuſa
 186 Q. XVI. DE PR AE CE PTIS
cuiuſque crimen notum eft omnibus , & omnibus tem quod dico ſacerdotum vinculum ,ipfam eti- vinculüfacet
execrabile apparet, vevel nullos prorsùs, vel non am animam contingit, atque ad cælos vſque per- dotum ipſam
tales habeat defenſores, per quos poflit ſchiſma uadit : vfque adeò vt quecunque infernè facerdo- attingit
mam. ani.
contingere ; non dormiat feueritas diſciplina , in tes confecerint, illa eadem Deus ſupernè rata ha
quatátoet efficacioremédatio prauitatis,quan- beat,ac feruorum ſententiáDominusconfirmer. Seruoruſca.
to diligentior confirmatio charitatis. Tunc au- Plura teſtimonia vide fuprà de Symbolo, quæfti- auscófumat.
sem hoc fine labe pacis & vnitatis, & fine læfione one decimanona, C. teftimonio quarto.
frumentorum fieri poteft, cùm congregationis . F. POSTERIORIS Petri primo capite: Et
Ecclefiæ multitudo ab eo crimine quod anathe- habemus firmiorem Propheticum fermoné, cui
matizatur, aliena eft. Tunc enim adiuuat præpo- benè facitisattendentes ,quafi lucernæ lucentiin
fitum potiùs corripientem , quàm criminoſum caliginoſo loco, donèc dies illuceſcat, & lucifer
refiftentem . oriatur in cordibus veftris : Hoc primùm intelli
8. GREGORIVS homilia vigefimaſexta in gentes , quòd omnis prophetia fcripturæ pro
Epiſcopiapo Euangelia: Apoftolorum profectò nuncin Eccle- pria interpretatione non fit. Non enim volunta
Kolorum 10- fia Epiſcopilocum tenent: ligandiatque foluen- te humana allata eft aliquando prophetia, fed
in Ecclefia. di authoritatem ſuſcipiunt qui gradum regimi- Spiritu ſancto inſpiraci, locuri ſunt ſancti Dei ho .
nis fortiuntur. Grandis honor,fed graue pondus mines.
iſtius eſthonoris .Durum quippeeſt,vtquineſcit %. POSTERIORIS ad Timotheum tertio
tenere moderamina vitæ ſuæ , judex vitz fiatalie capite : Omnis ſcriptura diuinitùs inſpirata, vti
næ. Et plerunque contingit, ve hic iudicijlocum lis eft ad docendum , ad arguendum , ad corri
teneat, cui ad locum vita minimè concordat. Ac gendum, ad erudiendum in iuftitia : vt perfc
proinde fæpè agitur, vt vel damnet immeritos, & tus fit homo Dei , ad omne opus bonum in
vel alios ipſe ligatus foluat. Sæpè in foluendis ac ſtructus.
ligandis ſúbditis fuæ voluntatismotus,nõ autem 3. MATTHAEI decimooctauo : Dic Ecclefiz .
cauſarum merita ſequitur & c.Caufæ ergò penſan- Siautem Eccleſiam non audierit, &c.
dæ ſunt, & tunc ligandi atque foluendi poteftas 4. IOANNIS decimoquarto , 5.ET decimo
exercenda: videndum eft, quæ culpa,aut quæ fit ſexto, vt ſuprà quæftione decima, A.teftimonio
pænitentia ſequuta poft culpam : & quos omni- tertio & quarco .
potens Deus per compunctionis gratiam viſitat, 6. ACTOR VM ſecundo : Et cùm compleren
illos Paftoris fententia abfoluat.Tunc enim vera tur dies Pentecoftes, erát omnes pariter in eodem
eft abſolutio præfidentis ,cùm æterni arbitrium loco : & fa &tus eft repentè de cælo fonus,tanquam
Sententia pa.ſequitur iudicis. Et nonnullis interiectis : Sed aduenientis ſpiritus vehementis, & repleuit to
iniufta,time. vtrùm iuftè an iniuftè obliget paftor, paftorista- tam domum vbi erant ſedentes. Et apparuerunc
da cft. men ſententia gregitimenda eſt,nèis qui fubeft , & illis diſpertitæ linguæ tanquàm ignis, feditó ſu
cùm iniuftè forſican ligatur, ipſam obligationis per fingulos eorum : & repleti ſuntomnes Spiritu
fuz fententiam ex alia culpa mereatur, Paſtor er- lancto , & cæperunt loqui varijs linguis, prout
gò vel abfoluere indiſcrete timeat vel ligare.Isau- Spiritus ſanctus dabat eloqui illis.
cem quiſub'manu paftoriseſt,ligari timeat velin- 7 AD Ephefios quarto : Vnum corpus & vnus
iufte :nec paftoris fuiiudicium temerè reprehen- ſpiritus, & c . ve in Symbolo quæftione decima.
dat, nè etli iniuftè ligatus eft, ex ipſa cumidare octaua, B. teftimonio ſeptimo.
præhenfionis fuperbia, culpa quæ non erat, fiat. 8. PRIORIS ad Timotheum tertio : Vt fcias
9. CHRYSOSTOM V S libro tertio de Sacere quomodò oporteat te in domo Dei conuerſari,
dorio: Habent quidem & terreſtres principesvin- quæ eſt Eccleſia Dei viui, columna & firmamen
culi poteſtatem , verùm corporum ſolùm . Id au- tum veritatis.

XVII.

Quis est do& trinæ totius de Ecclefiæ præceptis & traditionibus vfus ac fructus ?

A. INGENS profectò eſt ac varius. Atque primus quidem, vt intelligamus,

nos ſolis literis ſeu ſcripturis diuinis minimè alligari. Quid enim (vt Irenæi
pilberedes verbis vtamur) ſi neque Apoftoliquidem ſcripturas reliquiſſent nobis,nón

ne oportebat ordinem ſequi Traditionis, quam tradideruntijs, quibus com

b Lib.defpi . mittebant Eccleſias ? Itaque luculenter dixit" Baſilius: Dogmata quæ in Ec
ritu ſancto ,
cap.37• clefia feruantur ac prædicantur ,quædam habemus è do & rina ſcripto prodita:

quædam rursus ex Apoftolorum traditionein myſterio, id eft, in occulto tra

dita , recepimus. Quorum vtraque parem vim habent ad pietatem : nec his
quiſquam contradicit, quiſquis fanè vel tenuiter expertus eſt, quæſint iura
Eccleſiaſtica.

c Ioan.30.g B. Neque dubium eſſe poteft

, quin Chriſtus & Apoftoli multa tum ege

spitali rint,tum docuerint,quę etſi ſcripta quidem non ſint,ad nos tamen pofteros

. De quibus generatìm
d Philip.4.b que maximè pertincant Paulusadmonens: Decatero
fratres, inquit, quacunque ſunt vera, quecunque pudica ,quacunque iuſta, quacunque
fancta ,quacunque amabilia ,quæcunque bonæ fame,ſiqua virtus, fi qualaus id ,
hac cogitate. Qua Q didiciſtis, & accepiſtis
, o audiftis, & vidiftis in me,hæc agite:
« Deuspacis erit vobiſcum .

C. Proximus eſt, rectè vti Chriſtiana libertate ,quam homines ocio luxuque

capti, ſi vnquàm aliâs, nunc maximèdant in occaſionem carnis, vt Apofto

lus
 >

ECCLESIAE . Q. XVII. 167

lus loquitur: illius prætextu , fædis voluptatibus inſeruiunt,& quidquid fe- c Galis:
2. Pet 2.0
rèlibet,etiam circa Religionis inſtituta mutanda,id licere ſibi arbitrantur.At

qui ab ifta prophana nouitate ac temeritate nos reuocant, tuentur, deterrent

Auguft
Apoſtolica & Eccleſiaſtica dogmata ſimul & inſtituta: quę frænum inijciunt 118.C.1 & s. .
. .epift
humanæ licentiæ , docentque conuenienter vti Chriſtiana libertate: ità ni

mirùm , vt nosa'iugo peccati & à feruitute veteris legis per Chriſtum liberi komedie
effe & i, & vltrò libenterque præftemus Chriſtianum officium ,feruiamus Deo com boq.d

in iuftitia & fan & itate, ducem ſequamur ſpiritum in lege charitatis, iuftitiæ Colofl 3.d
ferui, obedientiæ filij, humilitatis cultores, patientiæ cuſtodes, pænitentiæ .com

& crucis amatores. Vos, inquit Apoftolus, in libertatem vocatieſtis fratres : tan- Rome

tùm nè libertatem in occaſionem detis carnis, fed per charitatem fpiritus

ſeruite inuicèm . Led 2.0
Ad quam fpiritus charitatem fan &tæ ſeruitutis obſequio & alendam , & con- Malia, 16.4
ſeruandam cùm honeſta cun & ta proſunt, tum ingens pondus adferunt piè
obſeruatæ Eccleſiæ traditiones.

D. Poftremus eft,vt verum inter legitimos & nothos Eccleſię filios,ſeu in

ter Catholicos & Hereticos diſcrimen indè accipiamus . ' Illi enim ſimplici

ter in do &rina Ecclefiæ , ſiue ſcripto ea, nempe biblicis literis tradita fit
, ſiue
Patrum traditione comprobata, acquieſcunt. Sequunturenim verbum Dei :
k Prou.22.d
* Nè tranſgrediaris terminos antiquos, quos pofuerunt Patres tui. Eccli 8.b
E. Hiverò ,qui funt Heretici, ab hac fimplicitate fidei, & à venerandæ ma. Deut.32.a
Hicre.6.d
tris Eccleſię ,fan & orumque Patrum probata ſententia diſcedunt,nimiumque
fibivel deſertoribus Ecclefiæ fidunt,adeoquenemoniti quidem reſipiſcunt
.

Quare Paulus de ijs tam feriò fanxit ,dum ait : ' Hæreticum hominem poft vnam 1 Tit3.co

e ſecundam correptionem deuita.ſciens quia fubuerfuseft,qui huiuſmodi eft.Atque vt

cum " Cypriano concludamus,Quiſquis ab Eccleſiæ vnitate diſceflerit, cum m. AdPom
. .
Hæreticis neceſse eſtinueniatur,
TESTIMONIA .
1. A. "IRENAE VS libro tertio aduersùs hære- tis fructum veftrum in fanctificationem , finem
ſes Valentini, capite quarto : vt fuprà de Symbo- verò vitam æternam .
lo, quæſtione vicefimaſecunda, D. teftimonio fe- 6. AD Galatas tertio : Chriftus nos redemit de
cundo. maledicto legis.
2. EPIPHANIVS hærefi fexagefimaprima 7. ET capite quarto : Itaque fratres non ſumus
contra Apoftolicos, vt fuprà,'quæftione decima- ancillæ filij,ſed liberæ : qua libertate Chriftus nos
ſexta de præcep.Eccle.C.teftimonio tertio . liberauit .
3. BASILIVS libro de fpiritu ſancto, capite 8. AD Romanos o &tauo : Lex enim fpiritus vis
vigefimoſeptimo, vt fuprà ibidem , quæftione fe- tæ in Chrifto Ieſu , liberauit me à lege peccati &
cunda, A.teftimonio fecundo. mortis.
1.B. IOANNIS vigeſimo : Multa quidem & 9. PSALMO quinquagefimotertio : Volunta
alia figna fecit Jeſus in conſpectu diſcipulorum fiè facrificabo tibi.
ſuorum , quæ non ſunt ſcripta in libro hoc. 10. Ad Coloffenſes tertio : Quodcunque facitis,
2 : ET vigefimoprimo :Sunt autem & alia mul- ex animo operamini ficut Domino ,& nó homi
1
ta quæ fecit Iefus : quæ fi fcribantur per ſingula, nibus: ſcientes quòd àDomino accipietis retribu
nec ipſum arbitrormundum capere poffe eos,qui tionem hæreditatis. Domino Chrifto feruite.
fcribendi funt,libros. 11. LYCAE primo : Vt fine timore de manu
3.. AVGVSTINVS epiſtola centeſima octaua inimicorum noftrorum liberati, ſerụiamus illi :
ad Seleucianam ,vbi cùm diſputaretquando Apo. In ſanctitate & iuftitia coram ipſo omnibus dies
Non omnia ftoli baptizati fint: Sed non omnia, inquit, quz bus noftris.
Сcripca. facta funt,etiam ſcripta inueniuntur. 12. SECVNDAE ad Corinthios tertio : Ybi
4. AD Philippenſes quarto , vt in textu . autem (piritus Domini, ibi libertas,
1. C. AD Galatas quinto, vtin textu . 13. AD Romanos ſexto , ve ſuprà C.teftimonio
2. POSTERIORIS Petri ſecúdo : Libertatem quinto .
illis promittéres, cùm ipfiſerui fint corruptionis. 14. PRIORIS ad Corinthios nono :Cùm liber
3. AVGVSTINVS epiftola centeſima deci- eſſem ex omnibus, omnium me ſeruum feci, vt .
maoctaua ad Ianuariū , vt ſuprà quæftionc quar- plures lucrifacerem .
ta , A.in textu, & teftim.primo, & quæftione octa- 15. PRIORIS Petri primo : Animas veſtras ca
ua , C.in textu. ftificantes in obediétia charitatis, in fraternitatis
4. PRIORIS Petri primo capite : Scientes amore fimplici, ex corde inuicé diligite attentiùs.
quòd non corruptibilibus auro vel argento re 16. ET capite ſecundo : Sibenè facientes,patien
dempti eftis de vana veftra conuerfatione pater. ter fuftinetis: hæc eft gratia apud Deum .
ñæ traditionis, fed precioſo ſanguine quali agni 17. LVCAE vigefimoprimo : In patientia ve
immaculati Chrifti & incontaminati. ftra pollidebieis animas veftras.
5. Ad Romanos ſexto : Liberati autem à pecca- 13. MATTHAEI quarto : Pænitentiam agite:
to,ferui facti eftis iuftitię. Et paulò pòft :Nunc vs. appropinquauit enim regnum cælorum .
rò liberati à peccato, ferui autem facti Deo,habco 19. ET decimoſexto :Si quis vult venire poft me,
abne
 168 Q. XVII . XVIII . DE AV THORITATE
abneget ſemetipſum , & tollat crucem ſuam , & fe
quatur me.
20. AD Galatas quinto , vt in textu .
1. D. VINCENTIVS Lirinéfis aduersùs pro-
Hereticorum phanas nouationes hæreticorum : Cun &tis Tacis
propriú ,ga4. euidenter perſpicueaz monftratur, hoc apud o
diese novita- mnes ferè hçreles quali ſolenne effe ac legitimum ,
sibus.
vt ſemper prophanis nouitatibus gaudeant, anti-
quitatisſcita faftidiant, & per oppofitiones falli
nominis ſcientiæ, à fide naufragent :Contrà verò
Catholicorum hoc ferè proprium , depofita fan- '
Forum patrum & commiſſa feruare , damnare
prophanas nouitates.
I. PROVERBIORVM vigefimofecundo,ve
XVIII.
in textu .
3. ECCLESIASTICI octauo : Non te pre
tereat narratio feniorum : ipfi enim didicerunt à
patribus ſuis. Quoniá ab ipfis diſces intelle& um ,
& in tempore neceſſitatisdare reſponſum .
DEVTERONOMII trigefimofecundo :
Interroga Patrem tuum , & annunciabit tibi: Ma
iores tuos,& dicenttibi.
5. HIEREMIAE fexto : Hæc dicit Dominus :
State ſuper vias, & videte, & interrogace de ſemi
tis antiquis, quæ fit via bona ,& ambulate in ca : &
inuenietis refrigerium animabus veftris.
1. E. AD Titum tertio , vt in textu .
2. ÇYPRIANVS ad Pompeium ,vt in texin .

Quæ demum eft fummaomniumſuperiorum ?

A. QV AE à principio quidem hucuſquè tra &tataſunt de fumma Chriſtia

næ do & rinæ, eò ſpe & ant

, vtvera Chriſtiani hominis Sapientia conſtituatur:
Ausalibor: quæ tribus illis virtutibus
, ' Fide, Spe & Charitate compræhenditur
. Et Fide
6.1.Codquidem veritati Dei firmiter afſentitur, eique innititur anima
. Spe autem
S Hebih propiùs adhucappræhendit bonitatem Dei, Fideiam cognitam atque con
Roma*
Joan.14.6 ceptam : Charitate demùm Deo , proximoque propter Deum coniungi
Rom.13.6 tur & vnitur.

B. Ceterùm deFide nos docetSymbolum Apoftolicum , dum ea proponit,

Aug in En quę maximè ſunt credenda & profitenda Chriſtiano.De hisverò quęſperan
shif.cap.7.
da & deſideranda, precatio
nosinſtituit Dominica. Ad Charitatem verò pe
Aant, quæ duabus tabulis Decalogus exhibet.

flacoepit
ad Rom . . C. Præclarèigitur ' Origenes: Puto ,inquit, quòd prima falutisinitia,& ipfa
fundamença Fides eſt : profe& us verò & augmenta ædificij Spes : perfe & io

autem & culmen totius operis Charitas.

Laceud
Rom .2.b D. Illi ergò beati,qui audiunt & cuſtodiunt verbum Dei,quique volunta
Lucæ 6.3
Matth.7.cd tem Patris cognoſcunt & faciunt,in Fide, $ pe,& Charitate ,duce Chriſto am
19.0 35.0
Joan . 15.a bulantes & perſeuerantes.

beat.co. E. Et hactenus pro inſtituti quidem noftri ratione, fatìs de ſummis illis vir
tutibus : quæ cùm diuinitùs infundantur, ac diuinos mortales faciant, iurè

quidem Theologicænuncupantur, re&teque ad fapientiam Chriſtianam re

feruntur.
TESTIMONIA.
1. A. AVGVSTINVS libro fecundo Retra- me,fermonem meum ſeruabit; & patermeusdię
& ationum , capite fexagefimotertio, vt fuprà de liget eum, & ad eum veniemus , & manfioncm
fide & fymbolo, quæſtione ſecunda, teftimonio apud eum faciemus.
fecundo . 8. AD Romanos decimotertio :Qui diligit pro
2. PRIORIS ad Corinthios decimotertio : ximum, legem impleuit.
Nunc autem manent, fides,fpes,charitas,tria hęc: B. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lau
Maior autem horum eft charitas. rentium , capite feptimo : Propheta ait, Et erit,
3. POSTERIORIS ad Timotheum fecundo Omnis quicunque inuocauerit nomen Domini,
capite :Sectare verò iuftitiam ,fidem ,fpem , & cha- faluus erit : propter hoc Dominica oratio. Sed
ricatem . Apoftolus cùm ad ipfam gratiam commendan
4. AD Hebræos vndecimo : Eft autem fides, dam hoc propheticum commemoraſſer teſtimo
fperandarum ſubftátia rerum, argumentum non nium, continuò ſubiecit : Quomodò autem in
apparentium . uocabunt, in quem non crediderunt?propter hoc
AD Galatas quinto: Nos enim fpiritu ,ex fide Symbolum . In his duobus tria illa intuere. Fides
fpem iuftitiæ expectamus. Nam in Chrifto Iefu credit, Spes & Charitas orant. Sed fine fide effe
neque circuncifio aliquid valer, neque præpuci- non poffunt, ac per hoc & fides orat. Proptered
um : fed fides quæ per charitatem operatur . quippe dictum eſt : Quomodò inuocabunt, in
6. AD Romanos octauo : Cercus ſum quia ne- quem non crediderunt ?
que mors, nequevita,neque Angeli, neque prin- Č. ORIGENES in caput quartum cpiftola
cipacus, neque virtutes, neque inftantia, neque ad Romanos, vt in textu .
futura, neque fortitudo, neque altitudo, neque ..D . LVCAE vndecimo : Beati qui audiunt
profundum , neque creatura alia poterit nos ſe- verbum Dei, & cuftodiuntillud.
parare à charitate Dei, quæ eft in Chrifto Ieſu Do- 2 . AD Romanos fecundo : Non enim audito
mino noftro . res legis iufti ſunt apud Deum, fed factores legis
7. IOANNIS decimoquarto : Qui autem din iuftificabuntur.
ligit me, diligetur à Patre meo : & ego diligam 3. LVCAE ſexto : Quid autem vocatisme,Do
eum , & manifeftabo ei meipſum . Si quis diligit mine Domine, & non facitis quæ dico ! Omnis
qui
 1

i ECCLE SI AE . Q. XVIII. XIX 169

qui venit ad me, & audit fermonesmeos, & facit pienti &c. Etomnis qui audit verba mea hæc, &
cos : oftendam vobis cui fimilis fit. Similis eft ho- non facit ea , fimilis erit viro ftulto & c.
mini ædificanti domum , quifodit in alcum & c. S. ITEM decimonono : Si vis ad vitam ingre
Quiautem audit &non facit, fimilis eft homini di, ſerua mandata.
ædificanti domum fuam ſuper terram fine funda- 6. ET vigeſimoquinto :Efuriui,& dediftismi.
mento , & c. hi manducare & c .
4. MATTHAE I feptimo: Non omnis qui di. 7. IOANNIS decimoquinto : Omnem pal.
cit mihi,Domine Domine, intrabit in regnum comitem in menon ferentem fructum , tollet eum
lorum : ſed qui facitvoluntatem patris mei qui ( pater meus).
in cælis eft,ipfe intrabit inregnum cælorum.Mul- 8. MATTHAEI decimo, 9. ET vigefimo
ti dicét mihi in illa die ,& c. Omnis ergò qui audit quarto : Qui autem perſeuerauerit vfque in fi
verba mea hæc, & facitea : allimilabitur viro fa- nem , hic faluus erit.

XIX

An'ne aliud quicquam ad do&trinam Chriſtianam ſpectat ?

A. Etiam : hucenim planèſpe& atdo & rinade Sacramentis,vtnôrint Chri

ſtiani, quibus velutì inſtrumentis diuinitùs inſtitutis habeant opùs ad Fi-langiato .

dem , Spem ,& præcipuè Charitatem , accipiendam , exercendam , augendam ,

conſeruandam ,ac etiam reparandam .
B. Adde, quòd neque Sapientia,neque Iuſtitia Chriſtiana conſtitui ac reti

neri abſque Sacramentis poteft, vt ſine quibus Religionem vniuerſam ex- bang lib.10.
ea fublimemin do & rina Chriſtiana relig
tingui prorsùs necefsè ſit. Habent igitur ,fede vera
. cap.17 .
Itē cpift. 118 .
locum , & neceſſariam quoquetractationem . cap ...
TESTIMONI A.

Ioan.19 . 1. AVGVSTINVS in Ioannem tractatu cen-
tefimo vigefimo : Vigilanti verbo Euangelifta
vſus eft, vt non diceret, Latus eius percuſit, aut
vulnerauit, aut quid aliud, ſed , Aperuit; vtillic
Sine Sacra ; quodammodo vitæ oftium panderetur, vnde fa.
siç non intra. cramenta Ecclefiæ manauerunt,fine quibus ad vi-
tur ad veram tam qux vera vita eft, non intratur.
vitam . 1. B. ' IDEM libro decimonono contra Faue
Sacramentis ftum Manichæum , capitevndecimo: In nullum
in religione
colligantus nomen religionis ſeu verum, feu falſum coagu-
homincs, lari homines poſſunt, nisi aliquo fignaculorum
vel ſacramentorum viſibilium confortio colli-
gentur.
ET in libro de vera religione,capite decimo.
Inveteri lege feptimo: Nunc verò quoniam pietas timore in-
menta quàm choatur, charitate perficitur , populus timore
in aqua . conftrictus tempore feruitutis in veterilege, mul-
eis ſacramentis onerabatur.Hocenim talibus vti-
le erat ad defiderandam gratiam Dei, quæ per
prophetas ventura canebatur. Quæ vbi venit,ab
ipſa Dei fapientia homine aſſumpto , à quo in li
bertatem vocati ſumus, pauca ſacramenta falu- Sacramentis
berrima conftituta funt, quæ focietatem Chrifti- ijo nouz legis
queſalu .
ani populi, hoceft, fub vno Deo libera multitu berrimis fo .
diniscontinerent. cietas Chri .
3. ITEM epiftola centefima decimaoctana ad Aiani populi
continetur.
Ianuarium ,capite primo :Primò itaquetenere te
volo, quod eft huius diſputationis caput, Domi
num noftrum Iefum Chriftum , ficutipfe in Euan
loquitur,leni iugo fuo nos ſubdidiffe , & far- Matth.... :
gelio
cinz leui: vndè facramentis numero pauciſlimis, Societas no.
obſeruatione facilimis, fignificatione præftantif- ciſimis
uipopuli&pau
fimis, ſocietatem noui populi colligauit, ficuti eſt præftaotiſli.
Baptiſmus Trinitatis nomine conſecratus, com-mis ſacramé.
tis colligata ,
municatio corporis & fanguinis ipfius, & fi quid
aliud in fcripturis canonicis commendatur,exce- funt exempli
pris ijs quæ feruitutem populi veteris pro con- gracia,Baprio
gruentia cordis illorum & prophetici tempo . fmus & Ein
chariftia.
ris onerabant, quæ & in quinque li
bris Moyfi leguntur. 3

CAPVT QVARTVM

DE SACRAMENTIS .

I.

Cur de Sacramentis docendifunt Chriſtiani ?

VIA Sacramentorum cognitio & vſusfacit,vt illi accepta ex IE
s v CHRISTI meritis gratia, quæ per “Sacramenta ipſa confer- 1020...os
& 20.f
ftur, legitimè exerceantur, & conſeruentur, atque promoueantur
in Diuino cultu.
TESTIMONIA .
1. AD Titum tertio capite: Saluosnos fecitper ego dabo, caro mea eft pro mundi vita. Caro
lauacrum regenerationis & renouationis Spiritus mea verè eft cibus, & fanguis meus verè eft po
ſancti. tus, & c. Qui manducat me, & ipſe viuet propter
2. IOANNIS tertio : Nisi quis renatusfuerit me. Qui manducar hunc panem , viuet in æter
ex aqua & Spiritu ſancto , non poteft introire in num .
regnum Dei. 4. ITEM vigefimo capite : InfufAauit, & dicis
3. E T.capite ſexto : Ego fum panis viuus, qui cis :Accipite Spiritum ſanctum : Quorum remi.
de cælo deſcendit. Si quis manducauerit ex feritis peccata, remittuntur eis : & quorum reti
hoc pane , viuet in æternum : & panis quem pueritis, retenta ſunt,
P II.
 DE SACRAMENTIS
170 Q. 11.
II.

Quid & quotuplex eft cultus Diuinus ?

A. Cultys diuinusdicitur,quem Chriſtianus tanquam prçcipu

1Auguft.lib.1o
Dei, cap.l. .de ciult. um ac fummum obſequium debet ac præftat Creatori ac Saluatori

ſuo Deo Opt. Max.

b.Prouer:
2.Corint . Genefit:
h.5.c d B.
2.Theff.s.b Neque enim eft dubium ,hominem ea potiſſimùmcaufa,vt De
2.Per.3.b
um purè integrequecolat, & initio conditum , & pofteà redemptum,
atque ad id omninò deſtinatum effe.

C. Diuinus autem cultus eft duplex, interior & cxterior. Interior,

Auguft.in Inchir.cap.2. quo per intelle & um & affe& um Deo coniungimur, Fide, Spe & 1

Charitate, vt anteà di& um eft, perficitur. Exterior eſt profeſſio quæ

. Matebas.by.Rom.12, dam cultus interioris,quem externis quibufdam & viſibilibus ſignis
c Pfal.15.a 1. Tim.6.d
Masah.s. & Gen.a.b ritibusque declaramus. Deus enim , qui bonorum noftrorum non

eget,quippe beatus per ſe totusque perfectus,tamen ſicut totum ipſe

The meetings, etc...* hominem tum corporetum animo conſtare voluit, ſiceúdem ' quo

quètotum ,hoc eſt,fecundùm omnem ſuî partem repoſcit,à quofyn .

fecundùm interiorem , vtì
cerè ftudiofeque colatur, anima quidem

$ 1.Cor.6.d Pal.3.& docuimus,corpore ' vero ſecundùm exteriorem cultum cum interi
oreconiun &um : quod multis ſanèmodis,ſed velmaximè& faluber

. rimè per vſum Sacramentorum præftatur. E

D. Sicenim diuinę viſum eſt Sapientiæ ,mortalium ſeimbecillitati

contraFauta,cap..hem accommodare, ſuamque virtutem perquaſdam “ externas res & ſigna,

Quzeto sa supericui.& ;;:quæ ſenſibus percipiuntur,exercere.Animusquippe nofter immor
SuperNumeros Tertul.de talis, in hocobſcuro & caducocorpore velut carcere quodã incluſus,

Free him to obic.com ſenſum minifterio plurimùm vtitur, neque citra ' hoc adminiculum

pop.Antioc.& 3.in Matt.ad diuina capeſſenda ſolet afſurgere. Itaquetum in veteritum in no

ua lege Sacramenta multaque ad cultum externum pertinentia inſti

tuit Deus , ac Dei populus ſemper obſeruauit.
TESTIMONIA.
A. AVGVSTINVS libro decimo de ciuitate
darpria ſet. Dei, capite primo: Quæ itaque darpía Grece nun-
uitus quaDe. cupatur
us colitur. , & Latinè interpretatur feruitus, ſed ca
qua colimus Deum : vel quæ Upwoxria Grace,Lati-
nè autem religio dicitur, fed ea quz nobis eft erga
Deum : vel quam illi Stoibuar, nos verò non vno
verbo exprimere, ſed Dei cultum poffumus ap-
pellare : hanc ei tantùm Deo deberi dicimus,qui
verus eft Deus, facit'os ſuos cultores deos.
1. B. PROVERBIORVM decimoſexto :
Vniuerſa propter ſemetipfum operatus eft Do
minus.
2. GENESIS primo: Faciamus hominem ad
imaginem & fimilitudinem noftram . Et creauit
Deus hominem ad imaginem & fimilitudinem
fuam .
3. POSTERIORIS ad Corinthiosquinto: Et
pro omnibus mortuus eft Chriſtus, vt & qui vi
uunt, iam nó fibi viuant, ſed ei qui pro ipfis mor-
tuus eft & refurrexit.
4. PRIORIS ad Theſſalonicenſes capire quin-
to : Non poſuitnosDeus in iram, ſed in acquifis
tionem falutis per Dominum noftrum Jeſum
Chriftum , quimortuuseft pro nobis : vt fiue vi-
gilemus, fiue dormiamus, fimul cum illo viua-
mus.
5. PRIORIS Petri capite tertio : In hocvocati
eftis ,vc benedi& tionem hæreditate poſſidearis.
1. C. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lau-
Hominis fa- rentium , capite fecundo : Hominis fapientia pie
pientia pie . tas eft. Habes hoc in libro fan & i lob: Nam ibi le-
lob 28. iuxta gitur, quòd ipfa ſapientia dixerit homini:Ecce pi-
Septuaginta. etas eſt ſapientia. Si autem quæras quam dixerit
co loco piecacem , diftin & iùs in Græco reperies
Suifwar, qui eft Dei cultus. Dicitur enim Ġræce
pietas & alicer,id eft, ivoibua, quo nomine fignifi
catur bonus cultus, quanuis & hoc præcipue refe
ratur ad colendum Deum. Sed nihil eft commo
dius illo nomine,quo euidéter Dei cultus expref
fus eft, cùm quid eſſet hominis ſapientia dicere 1
tur . An hoc ipſum tibi fortaſse defideras breuiter
aperiri,atque in ſermonem colligi breuem, quo
nam modo fit colendus Deus?
2. CAPITE tertio : Hic fi reſpondero , Fide, Fide,Spe,
Spe, Charitate colendum Deum : profe& ò di & u- Deuscolen
rus es, breuiùshoc di&tum eſſe quam velis. dus eft.
3. MATTHAEI quinto : Sic luceat lux veſtra
coram hominibus, vt videantopera veftra bona,
& glorificent patrem veftrum qui in cælis eft.
4. AD Romanos duodecimo : Prouidentes bo
na non tantum coram Deo, fed etiam corá omni
bus hominibus.
S. POSTERIORIS ad Corinthios o & auo :
Prouidemus bona non folùm coram Deo , ſed
etiam coram hominibus.
6. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto :
Omnia autem honeftè & fecundùm ordinem fi
antin vobis.
7. PSALMO decimoquinto : Dixi Domino ,
Deus meus es tu , quoniam bonorum meorum
non eges.
8. PRIORIS ad Timotheum fexto :Beatus &
folus potens,Rex regum & Dominus dominanti
um : qui folus haber immortalitatem , & lucem
inhabitat inacceſſibilem .
9. MATTHAEI quinto : Eſote ergo vos per
fecti,
 IN GENER E. Q. II. 171
fe &ti, ficut & pater vefter cæleſtis perfectus eft. no, ſed Moyſes vifibilibus facramentis per mini
GENESIS ſecundo : Formauit igitur Do- fterium fuum : Dominus autem inuifibili gratia
minus Deus hominem de limoterræ, & inſpira- per fpiritumſanctum , vbi eft totus fructusetiam Sacramento,
uit in faciem eius fpiraculuni vitæ , & factus eſt viſibilium ſacramentorum . Nam fine ifta fancti- rum effectus
homo in animam viuentem . ficatione inuiſibilis gratiæ , vifibilia Sacramen- gratiæ fancti.
11. PROVERBIORVM decimoſexto : Vni- ta quid profunt? Etpoft pauca : Proindè colligi- ficatio,
uerſa propter femetipfum operatus eft Dominus. tur, inuifibilem ſanctificationem quibuſdam af
12. LVCAE decimo : Diliges Dominum Deum fuiſſe, atque profuiffe fine viſibilibus Sacramen
tuum ex toto corde tuo, & ex tota anima tua, & ex tis, quæ pro temporum diuerfitate mutata funt,
omnibus viribus tuis, & ex omni mente tua. vt alia tunc fuerint, & alia modd fint: vifibilem
13. MATTHAEI vigefimoſecüdo :Diliges Do- verò ſanctificationem , quæ fieret per viſibilia San
minum Deum tuum ex toto corde tuo, & in to- cramenta , fine iſta inuiſibili poſſe adeſſe ,non pof
ta anima tua, & in tota mente tua. ſe prodeſſe. Nec tamen ideo Sacramentum vifi- Contemnere
14. DEVTERONOMII ſexto : Diliges Do- bile contemnendum eft : nam contemptor eius non licet vi
minum Deum tuum ex toto corde tuo , & ex tota inuiſibiliter ſanctificari nullo modo poteft. Hinc mentum .
anima tua, & ex tota fortitudine tua. eft quòd Cornelius & qui cum eo erant, cùm iam Adur..o.
15. PRIORIS ad Corinthios ſexto:An neſcitis inuifiibiliter infuſo ſancto ſpiritu ſanctificati ap
quoniam membra veftra, templum ſunt ſpiritus parérent, baptizati ſunt tamen : nec ſuperflua iu
ſancti qui in vobis eft ? Glorificate & portate De- dicata eſt vilibilis ſanctificatio, quam inuifibilis
um in corpore veftro . iam præceſſerat.
16. PSALMO octogefimotertio: Cor meum & 5. IDEM quæſtione trigeſimatertia ſuper Nu
caro mea exultauerunt in Deum viuum . meros: Eadem quippe ſuntin veteri & nouo : ibi Diſcrime Sa.
cramentoru
Sacramenta 1. D. AVGVSTINVS in Pſalmum ſeptuage- obumbrata,hîcreuelata : ibipræfigurata,hîc ma veteris &nu .
nouz. legis fimumtertium : Si diſcernimus duo teftamenta, nifeftata. Nam non folùm Sacramenta diuerſa ux legis .
facranicacisvetus & nouum,non ſunt eadem Sacramenta,nec funt,verùm etiam promiſla ibi videntur tempo
eadem promiſſa ; eadem tamen pleraq præcepta.
vereris tefta- ralia proponi, quibus fpiritale præmium occultè
menti. Videamus quare præcepta eadem : quia fecüdùm fignificetur: hîc autem manifeftiſfimè fpiritalia
hæc Deo ſeruire debemus. Sacramenta nô cadem ; promittuntur & æterna .
quia alia ſunt Sacramenta dantia falutem , alia 6. TERTVLLIANVS in libro de reſurrecti
Dátſalutem . promittentia Saluatorem .Sacramenta noui tefta- one carnis, capite octauo : Sed & caro abluitur, vt Virtus Sacra.
menti dant falutem , Sacramenta veteris tefta- anima emaculetur. Caro vngitur, vt anima con- mcatoruin .
menti promiſerunt Saluatorem . Mutata ſunt Sa- ſecretur. Caro fignatur, vt & anima muniatur.
cramenta ; facta ſunt faciliora,pauciora, falubri Caromanus impofitione adumbratur, vt & ani
ora , feliciora . ma fpiritu illuminetur. Caro corpore & fan
IDEM libro decimonono contra Fauftum guine Chriſti veſcitur, vt & animade Deo ſagi
Manichæum, capite vndecimo : In nullú nomen nctur.
religionis ſeu verum ſeu falſum coagularihomi- 7. GREGORIVS libro fexto ,capite tertio in
nes poffunt, nisi aliquo fignaculorum vel Sacra- primum Regum, fiue in caput decimum ſextum
mentorum viſibiliú conſortio colligentur : quo- libri primi Regum : Forìs facraméta percipimus, Per Sacramé,
Vis ſacramé. rum Sacramentorum vis inenarrabiliter valet ve intùs ſancti fpiritus gratia repleamur. Forìs ta conferius
gratia.
torum inex- plurimùm, & ideò contempta Sacrilegos facit. nanqz homo, Deus intùs operatur, & non homo.
plicabilis: Impiè quippe contemnitur,fine qua non poteſt Foris nang homo ſurgit, intùs fe fpiritusdirigit:
facrilegos perfici pietas. quia ordinem religionis homo homini præbet,
facit. 3. ITEM libro tertio de doctrina Chriſtiana, fed in eum cui ordo datur, fpiritus dirigitur, vt
capite nono : Hoc verò tempore pofteaquam Re- foris fublimitatem ſuſcipiat ordinis, & intùs ro
ſurrectione Domini noftri Iefu Chrifti manife- bur ſancti ſpiritus.
ftiflimum indicium noftræ libertatis illuxit, ne s . CHRYSOSTOMVS homilia fexagefima
eorum quidem fignorum quæ iam intelligimus, ad populum Antiochenum , & homilia octuagefi
Sacramenta operatione graui onerati ſumus : ſed quædã pau- matertia in Matthæu : Nihil ſenſibile nobis Chri- Vis fpiritua
noua legis ca pro multis, eadem's factu facilima, & intelle- ftus tradidit ,ſed res quidem fenfibiles, omnes au- lis per ſenſi.
vndè profe- &u auguſtiſima, & obferuatione caftiffima, ipfe tem intelligibiles. Itidem & in Baptiſmate, per menta prz .
Ata fint, &
quantæ di. Dominus & Apitolica tradidit diſciplina: ficuti rem , nempe ſenſibilem aquam , donum confer- betur.
goitatis, eft baptiſmi ſacramentum , & celebratio corporis tur: intelligibile verò quod perficitur, generatio
& fanguinisDomini, & renouatio . Si enim incorporeus eſſes, nuda &
4. R VRSVS quxſtione octogefimaquarta ſu- incorporea tibi dediſſet ipſa dona : ſed quoniam
per Leuiticum : Quomodò ergò & Moyſes ſancti- anima corpori conſerta eft, in fenfibilibus intel
ficat, & Dominus?Non enim Moyſespro Domi- ligibilia tibi præbet.
III.

Quid est Sacramentum ?

A. Estº diuinæ & inuiſibilis gratiæ externum & viſibile ſignum à a Bern fer. de Cena Do
mini . Aug lib.io.de Ciuit.
Dei,cap.s.& lib.z.de doct.
Chriſto inftitutum , vt perid quiſque Dei gratiam accipiat, atque ſan- Chriſt.cap 9. Ambr.lib.t.
&tificationem . de Sacramen.cap.4 . Con ,
cil.Florentinū, & Trident.
B. Quare non quæuis ſigna ſunt,quæ Eccleſiæ Sacramenta dicun- fél.7.

tur: ſed certa, facrofan & a & efficacia ſigna,Chriſtianis ex Diuina in

ſtitutione & promiffione commendata

.
C. Signa quidem idcircò , quoniam externa quadam fpecie & fi- b Auguft.epif
techizan :21.& p.26
dis rudib.ca deca. .
militudineid nobis referunt & declarant, quod peripſa Deus nobiſ

cum inuiſibiliter atque ſpiritualiter agit.

Aug. in Pfal.73. & 17.8
D. Certaʻverò , facrofan & a ſimul & efficacia ſigna, quoniam indu- lib.
cibleonde
y.contra Faustum ,cap.
biè quam gratiam ſignificant, etiam continent, conferuntque ad no . 1.3.& 16.
P 2 Itram
 172 Q. III. DE SACRAMENTIS

d Serm .de cona Domini.( tram ſan Aificationem . Sacramenta enim, quantum in fe eft,(vtºCy
prianus loquitur) ſine propria eſſe virtute non poſſunt, necvllomo

do diuina fe abſentat maieftas myfterijs, quanuis etiam ab indignis

c Aug.lib.3.contra Dona adminiſtrentur.
tiftas , cap.io . & lib.s.c.20.

E. Vt, exempli cauſa, in Sacramento Baptiſmi exterior ablutio, quæ

fet de liberdadeirosfordes corporis purgat
, efficax eſt fymbolum interioris ablutionis,
rect.carnis, cap.8. vtpotèteſtimonium præbens indubitatum , quod fpiritualiter anima

purificetur. Sic res aliæ viſibiles & externæ, vt oleum , panis vinique
ſpecies, quarum in Sacramentis neceſſarius eſt vſus, aptè nobis con
ſtituuntur tum ad ſignificandum , tum ad conferendum homini di

.69.ez du uinam gratiam , animæque falutem , modò ad hæc non indignè " ac
cedatur.

- ConcileFloren... .F. Per Baptiſmum etenim regeneramur & renouamur : per Con

24-8 loan.6.f loan20.f firmationem augemur & roboramur: per Euchariſtiam nutrimur &

reficimur : per Pænitentiam reftituimur & fanamur in vita ſpiritua

li : in qua perreliqua itidem Sacramenta, pro ſua cuiuſque rationeiu
uamur atque prouehimur, vt ſuo deindè loco aperiemus.
TESTIMONIA .
BERNARD VSin ſermone decæna Do-
1. A.
Etymologia mini: Sacramentum dicitur facrum fignum , fiue
nominisi. sa- facrum ſecretum . Et paulò pòft : Appropinquans
cramenc
paffioni Dominus, de gratia ſua inueftire curauit
Sacramenta ſuos, vtinuiſibilis gratia figno aliquo viſibili prę.
funtfigna ad ftaretur. Ad hæc inftituta funtomnia ſacramen-
gratiam cö. ta . Diuifiones gratiarum ,diuerfis ſunt tradicæ fa-
serendam in . cramentis.
ftituta . 2. AVGVSTINVS libro decimo de ciuitate
Sac ram ētū ,i.Dei, capite quinto : Sacrificium viſibile, inuifibi-
facrú ligaum lis facrificij ſacramentum ,id eft, ſacrum fignum
eft.
3. IDEM libro tertio de do &trina Chriſtiana,
capite nono : Quædam pauca ligna pro multis,ea-
démque factu facilima & c .vt fuprà, quæſt, ſecun-
da,D.teftimonio tertio .
4 . AMBROSIVS libro quarto de Sacramen-
Chriftus Sa: tis, capite quarto : Author ſacramentorum quis
cramentorú
anchor. eft, nisì Dominus Ieſus ? De cælo ifta facramenta
venerunt,
5. CONCILIVM Florentinum in doctrina
de Sacramentis Ecclefiz : Sacramenta veteris legis
Continent & non caufabant gratiam , fed eam folùm per palli-
conferút gļa.onem Chriſti dandam effe figurabant. Hæc verò
main Sacra- noftra & continent gratiam , & ipfam dignè fufci-
menta
pientibus conferunt,
6. CONCILIVM Tridentinum feffione fe-
ptima,canone primo de Sacramentis in genere: Si
A Chriſto in- quis dixerit Sacramenta nouæ legis non fuiſſe
ftitura .
omnia à Ieſu Chrifto Domino noftro inftituta:
Sunt ſeptem . aut eſſe plura vel pauciora,quam ſeptem , videli-
cet Baptiſmum , Confirmationem ,Euchariftiam ,
Pænitentiam , Extremam vnctionem ,Ordinem ,
& Matrimonium : aut etiam aliquod horum fe-
prem non eſſe verè & proprièSacramentum ,ana-
thema fit. CANONE ſecundo : Si quis dixe-
A veteris le . rit ea ipſa nouæ legis ſacramenta à ſacramentisan-
His differunt. tiquæ legisnon differre, nisi quia cæremonięſunt
alix, & alijritus externi, anathema fit. CANO-
NE ſexto :Si quis dixerit ,Sacramenta nouæ legis
Continent& non continere gratiam ,quam fignificant: autgra-
conferüt
ciam . gra- tiam ipfam non ponentibus obicem non confer-
re, quafi figna tantùm externa fint acceptæ per fi-
dem gratiæ veliuftitiæ, & notæ quædam Chrifti-
anæ profeſſionis, quibus apud homines diſcer-
nuntur fideles ab infidelibus, anathema fit. CA-
NONE feptimo : Si quis dixerit non dari gra-
tiam per huiuſmodi Sacramenta ſemper , &
omnibus, quantùm eftex parte Dei, etiam fi ritè
ea ſuſcipiant, fed aliquando , & aliquibus, ana- .
thema fit. ET capiteoctauo: Si quis dixerit, per
Cocogere
ipſa nouæ legis Sacramenta ex opereoperato non operaco .
conferri gratiam , fed folam fidem diuinæ pro
miſfionis ad gratiam conſequendam ſufficere,
anathema fit.
1.C. AVGVSTINVS epiftola vigefima
tia ad Bonifacium : Si Sacramenta quandam fi- earü ſunt
Signarerum
,
militudinem earum rerum quarum Sacramen quarum ſunt
ta ſunt, non haberent, omninò facramenta non Sacramenta.
eſſent.
bus
2. ITEM in libro de catechizandis'rudi ,
Capite vigefimoſex to : Cùm ei benè commenda
tum fuerit, fignacula quidem rerum diuinarum
efle viſibilia, fed res ipfas inuifibiles in eis hono
rari & c.
1. D. IDEM in pſalmum ſeptuagefimumterti
um : Alia funt facramenta dantia falutem ,alia
promittentia Saluatorem. Sacramenta noui te- Sacramenta
nouz legis
Itamenti dant falutem ,ſacramenta veteris teſta : dát ſaluccm .
menci promiſerunt Saluatorem . Mutata ſunt ſa
cramenta ,facta ſunt faciliora,pauciora,falubri
ora ,feliciora.
2. IDEM in pſalmum ſeptuagefimúſeptimum : Gratia ed 32.
Etcùm efſent omnia communia ſacramenta, non cramcntori
communis erat omnibus gratia, quæ facramen- virtus.
torum virtus eft.
3. ET libro decimonono contra Fauftum Ma
nichæum, capite vndecimo : Sacramentorum vis toru
visſacrame
m.
inenarrabiliter valet plurimùm , & ideò contem
pta ſacrilegos facit. Impiè quippe contemnitur,
line qua non poteſt perfici pietas.
4. CONTRA eundem eiuſdem libri capite
decimotertio : Prima Sacramenta ideò ablata, Virtute maio
quia impleta : & alia ſunt inſtituta virtute ma- meliora sa
iora, vtilitate meliora, actu faciliora, numero craméta no .
pauciora. uz legis.
§. ET capite decimoſexto :Quid enim ſunt ali
ud quçque corporalia Sacraméta ,nisi quędá quafi
verba viſibilia ,facrofancta quidé,verütamen mu
tabilia & temporalia? Deus enim æternus eſt, nec
tamen aqua & omnis illa actio corporalis, quæ mentorü mais
agitur cùm baptizamus, & fit, & tranſit,ęternaeft: net , licèt
vbi rursùs etiam illæ ſyllabæ celeriterſonantes & a&tio & pro
tranſeuntes, cùm dicitur Deus,nisi dicantur, non latio verbos
confecratur . Hæc omnia fiunt & tranſeunt, fo
nant & tranſeunt: virtus tamen , quæ per ifta ope
ratur, iugiter manet : & donum fpiritale, quod
per ifta infinuatur, æternum eft.
ó CYPRIANVS in ſermone de Cæna Do
mịni, vein textu .
..

7. AV
 IN GENERE.
7. AVGVSTINVS libro tertio contra Do-
Miniftri mali natiſtas, capite decimo:Baptiſmus Chriſti verbis
Sacramentis euangelicis cóſecratus,& peradulteros, & in adul-
fuam vim nó teris ſanctus eft, quanuis illi fint impudici & im-
mundi: quia ipſa eius fan &titas pollui nó poteft,
& facramento fuo diuina virtus affiftit,fiuead fa-
lutem benè vtentium , fiue ad pernicié malè yten
Simile. tium . An verò Solis vel etiam lucernæ lux, cùm
Q. III.IIII. 173
rum, quinqueprimaad ſpiritualem vniuſcuiuf- singula Sa.
que hominis in feipfo perfe &tionem : duo vlti- craméta .quid
ma, ad totius Ecclefiæ regimen multiplicatio
némque ordinata ſunt. Per Baptifinum enim
ſpiritualiter renaſcimur : per Confirmationem
augemur in gratia , & roboramur in fide: renati
autem & roborati, nutrimur diuina Euchariſtiz
alimonia. Quòd fi per peccatum ægritudinem in- .

percænofa diffunditur, nihil indè fordium con- currimus animą, per pænitentiam ſpiritualiter
trahit; & baptiſmus Chriſti poreſt cuiuſquam fanamur :Spiritualiter etiã & corporaliter ( pro
ſceleribus inquinari ? ut animeexpedit) perextremam Vn &tionem . Per
8. IDEM libro quinto contra eofdem , capite Ordinem verò Ecclefia gubernatur, & multipli
Sacramentis viceſimo : Si Deusadeſt Sacramentis & verbis Tuis catur ſpiritualiter: per Matrimonium corpora
catur ſpiritualiter:
nitroci im . per qualeslibet adminiftrentur, & Sacramenta liter augetur.
probitas. Dei vbiquérecta ſunt, & malihomines quibus ni . . 2. IOANNIS tertio : Nisi quis renatus fuerit
hil proſunt, vbiquè peruerfi ſunt. ex aqua & fpiritu ſancto ,non poteft introire in re
1. E. AD Titum tertio : Saluos nos fecit per la- gnum Dei .
uacrum regenerationis & renouationis fpiritus 3. Ad Titum tertio : Saluos nos fecit per laua
fancti, qué effudicin nos abundè per leſum Chri- crum & c. vtſuprà E.teſtimonio primo.
ftum faluatorem noftrum . 4. ACTORVM octauo : Cùm audiſſent Apo
2. AD Romanos fexco : Quicunque baptizati ftoi qui erant in Hieroſolymis, quia recepiſſec
fumus in Chrifto Ieſu, in morte iplius baptizati Samaria verbum Dei & c . Tunc imponebant
ſumus. Et paulò pòft: Qui mortuus eſt, iuſtifica- manus ſuper illos, & accipiebant fpiritum ſan
tus eft à peccato . 3 ctum .
3. PRIORIS ad Corinthios fexto: Neque for- 5. ET capite primo:Accipietis virtutem ſuper
nicarij & c. regnum Deipoſſidebunt. Ethæcqui- uenientis fpiritus ſancti in yos, & eritis mihi te
dem fuiftis: ſed abluti eftis, ſed fanctificati eſtis,
ftes in Hierufalem , & in omni ludæa, & Samaria,
fed iuftificati eſtis in nomine Domini noftrileſu & vfquead vltimum terræ .
Chrifti, & in fpiritu Dei noftri. 6. LVCAE vigeſimoquarto : Ego mitto pro
4. TERTVLLIANNS in libro de Reſurrem miffum patris mei in vos: vos autem fedete în ci
&ione carnis ,capite octauo: Caro abluitur, vtáni- uitate, quoaduſqué induamini vircute ex alto .
ma emaculecur & c. vt fupra, quæftionefecunda 7. IOANNIS ſexto : Si quis manducauerit
D.teftimonio fexto . ex hoc pane, viuet in æternum : & panis quem
5. PROSPER ſententia fexagefimanona, ex ego dabo, caro mea eft pro mundi vita. Cara
Auguftino in pſalmum centefimum quadragefi. mea verè eft cibus, & fanguis meus verè eft po
mum ſecundum deſumpta : Sacramentum piestus. Qui manducat me, & ipfe viuet propter
Qui manducat hunc panem , viuet in æter
Malè vtentes tatis in iudicium fibi ſumit indignus, Benè enim me. Qui
Sacramcatis . effe non poteſt malè accipienti quod bonum num .
eft. ' . 8. ET capite vigefimo : Quorum remiſeritis
CONCILIVM Florentinum in doétri , peccata , remittuntur eis : & quorum recinueritis,
na de Sacramentis : Horum feptem Sacramentos recenta funt.

IIII.

Quibus partibus conftat vnumquodque Sacramentum ?

A. VERBO * & elemento.Per Verbum hîcintelligecerta quædam & deter- Concilium

minataverba, in quibus ipſa conſiſtitforma, quam vocantSacramenti. Per Aug.tradat.

Elementum accipe res externas, quæ vera materia ſunt Sacramentorum , vt nem . 1
aqua, oleum , panis, vinum & eiuſmodi.

B. lam his partibus perfe& è fumptisadiunguntur reliqua, quæ ad cuiuſque

Sacramenti tum idoneam collationem ,tum dignam ſuſceptionem fpe & ant , b Tridēt.fya.
feff.z.canon,
videlicet inſtitutio Diuina,' miniſter idoneus, intentio recta in miniſtro, Fi 10. & li.de
Sacsamentis
des in ſuſcipiente, & fiquæ ſunt huiusgeneris alia. in genere.
Item Florea .
TESTIMONI A. tina.
1. A. CONCILIVM Florentinum in do & ri fed quia creditur?Nam & in ipfo verbo,aliud eft virtus ma
Materia,For. na de Sacramentis :Hæcomnia Sacramenta tribus fonus tranfiens, aliud virtus manens. ACAS .
Intentio, ne? perficiuntur, videlicet rebus tanquàm materia, 1. B. TRIDENTINA Synodus feffione ſepti
ceffaria funt verbis tanquàm forma, & perfona miniftri con ma, canone decimo de Sacramentis in genere: Si Non quiuis
ad vnüquo ferentis Sacramentum cum intentione faciendi, quis dixerit , Chriftianos omnes in verbo , & Chriftianus
que Sacrad- quod facit Ecclefia. Quorum fi aliquod defit,non omnibus Sacramentis adminiftrandis habere ett Sacrainé-
menrum , poteftatem , anathema fit. torum minj .
perficitur Sacramentum . fter.
2. AVGVSTINVS tractatu o &togefimoin lo- 2. ET canone vndecimo : Si quis dixerit, in
Exverbo & annem : Detrahe verbum , & quid eft aqua nisi In miniftris
miniſtris dum Sacramenta conficiunt & confe requiritur in
elemệto có. runt, non requiri intentionem faltem faciendi
aqua ?Accedit verbum ad elementum , & fit Sacra- centio facić .
ftat Sa cra quod facit Ecclefia, anathema fit. di quod facit
mentum . mentum etiam ipſum ,tanquàm vifibile verbum .
Ecclega .
loan.13 . Vndè ifta tanta virtusaquæ , vt corpus tangat & 3. FLORENTINVM , vt ſuprà A. ceſtimo
cor abluar, nisifaciente verbo : non quia dicitur, nio primo.

V.

Quot funt Sacramenta ?

A. SEPTEM , quæ à Chriſto per Apoſtolos accepta.conſeruauit, ac fermore here oferty

CIA.I.
P 3 fide
 174 Q. V .. DE SACRAMENTIS

Captic.4.c 1.Tim.3.d fideliter diſpenſauit hucuſquè Chriſti fponfa, & columna veritatis
e Matth.2.d Ador.s.& Ecclefia. Suntautem hæc:-Baptiſmus,Confirmatio ,Euchariſtia,Poe

lacob.s.c 1.Tim.4.d nitentia, Extrema vnctio , Ordo, & Matrimonium .

Epher.s.g
B. Nec refert ſanè, fi eiuſmodi vocabula in Scripturis non extent

omnia,modò de re ipſaconſtet, ac Sacramentorum veritas & virtus

d Aug. lib.4.cont.Donat.Diuinis teftimonijs approbetur. Quanquàm ea, quæ vniuerſalis

capai. Item epift.is.co...Eccleſia

Theiſalo . ex Apoftolorum traditione retinet ,atque conferuanda com
hom.4 . mendat, etiamfi in Scriptura diuina non reperiantur, plenam apud

nos fidem , vt anteà docuimus, habere merentur. Ac de ſingulorum

quidem Sacramentorum inſtitutione pofteà fuo loco.

C. Vis autem eorum , vt fidillimus Scripturæ interpres Auguſtinus
€Lib.19.cont.Fauft.cap.de.« inquit, inenarrabiliter valet plurimùm ,& ideò contempta facrilegos
annem.
facit. Impiè quippecontemnitur, fine quo non poteſt perfici pietas.
f Super Leuit. quaft &
Fauta,c1:14 Atque vt idem alibidocet: Contemptor viſibilis Sacramenti, inui
fibiliter fanctificari nullo modo poteſt.
TESTIMONIA .
1. A. CONCILIVM Florentinum in doctri-
Seprem funt na deSacramentisEcclefix :Nouæ legis ſepté ſunt
Sacramenta. Sacramenta , videlicet Baptiſmus, Confirmatio,
Euchariſtia, Pænitentia , Extrema vn&io, Ordo,
! & Matrimonium .
Sacerdotes 2. CONCILIVM Conftantienſe Seſſione de
Catholici
mali, cimaquinta, hunc articulum o & auum Ioannis
fideliterſen . Hus damnauit,'Sacerdotes quomodoliber crimi-
tiune de 7.54. nosè viuentcs, ſentiunt infideliter de ſeptem Sa-
cramentis cramentis Ecclefia .
Ecclcſia .
3. CONCILIVM Tridentinum Seſſione fe-
prima,canone primo de Sacramentis in genere : Si
No plara nec quis dixerit, Sacramenta nouæ legis non fuiſſe
pauciora , omnia à Ieſu Chriſto Domino noftro inſtituta,
vere & pro auteffe plura aut pauciora quàm feptem , videli-
ptic Sacra- cet Baptiſmum , Confirmationem , Euchariftiam ,
menta noua Penitentiam , Extremam vn &tionem ,Ordinem ,
legis à Chri.
fto inftitura . & Matrimonium : aut etiam aliquod horum fe-
prem non effe vcrè & propriè Sacramentum , ana-
chema fit.
4. CANTICORVM quarto : Vulnerafti cor
meum foror mea fponfa .
5. PRIORIS ad Timotheum tertio : Vt fcias
quomodò oporteat te in domo Dei conuerfari,
quæ eft Ecclefia Dei viui ,columna & firmamen-
tum veritatis.
6. MATTHAEI vigefimooctauo ': Euntes er-
gò docete omnes gentes,baptizantes eos in nomi-
ne Patris & Filij & Spiritus fancti.
7. ACTORVM octauo : Tunc imponebant
manus ſuper illos, & accipiebant Spiritum ſan-
ctum .
8. MATTHAEI vigefimoſexto : Accepit Iefus
panem, & benedixit, ac fregit: dedité diſcipulis
fuis ,& ait: Accipite, & comedite: Hoceft corpus
meum . Et accipiens calicem ,gratias egit : & dedit
illis, dicens : Bibite ex hoc omnes. Hic eft enim
fanguis meus nouiceftamenti,qui pro multis ef-
fundetur in remiffionem peccatorum .
9. IOANNIS vigefimo : Accipite Spiritum
ſanctum : Quorum remiſeritis peccata ,remittun-
VI .
tur cis : & quorum retinueritis, retenta ſunt.
10. IACOBI quinto : Infirmatur quis in vo .
bis ? inducat Presbyteros Ecclefiæ , & orent ſu
per eum , vngentes eum oleo in nomine Domi
ni & c.
11. PRIORIS ad Timotheum quarto : Noli
negligere gratiam quæ in te eft: quz data eft tibi
per prophetiam cum impofitione manuum pre
sbyterij.
12. AD Ephefios quinto : Sacramentum hoc
magnum eft. Ego autem dico in Chrifto & in Ec
clelia .
1. B. AVGVSTIN V S libro quarto contra
Donatiſtas, capite vigefimoquarto , 2. ITEM lia
bro fecundo, capite feptimo, 3. E T libro quin
to , capite vigefimotertio, 4. ITEM in epiftola
cencelima decimaoctaua,capite primo,quæ habe
at, vide ſuprà de præceptis Ecclefiæ , quæftione
quarta, A.partìm in textu, partìm teftimonio pri
mo , tertio, & quarto .
5. CHRYSOSTOMVS homilia quarta in
ſecundum caput pofterioris ad Theffalonicenſes,
vt fuprà ibidem , quæftione ſecunda, C.teftimo
nio tertio .
1.C. AVGVSTINVS libro decimonono co
tra Fauftum , capite vndecimo, 2. ET decimo
ſexto : ſuprà, quæftione tertia, D.teftimonio ter
tio & quinto.
3. IDEM tractatu o &togefimo in loannem : Vn
de ifta tanta virtus aquæ, vtcorpus tangat & cor
abluar?
4. ITEM ſuper Leuiticum quæftione octoge
fimaquarta ,vt fuprà, quæſtione ſecunda de Sacra
mentis, D.teſtimonio quarto,
5. IDEM libro trigeſimofecúdo contra Fauftú,
capite decimoquarto:Quiſquisilla tunc etiá ope
ra, quæ ad fignificandum agiiubebantur, non ob
feruabat, pænas diuinitùsconftitutas, re&tiſſimo
iudicio perſoluebat. Şicut nunc fi quis Sacramen- Sacramento .
ta nouiteftamenti pro temporis ratione diftin- rum violato.
ces penas
eta, fuerit auſus ſacrilega temeritate violare. luunt.

Quare inſtituta ſuntSacramenta ?

1 . A. PRIMVM , vt fint præſentiſſima remedia contra peccatum ,quod
• Saplen 16.b Eccli 21.a lethalis eft animæ morbus, ac nisì hoc tempore curetur, perpetu

b Fiorent.Conc.Trident. am adfert damnationem . Quamobrem hæc longè præſtantlegisan

Seff.7.can.z. & 4.de Sacra.
mentis in genere . tiquæ Sacramentis, virtute vtiquèmaiora,vtilitate meliora, numero

pauciora, intellectu auguſtiora, obſeruatione faciliora, fignificatio

ne præſtantiora, quæ præterquàm quòd ſignificant, etiam ſan & ifi
cant,
 IN GENERE.
Q. VI, 175
c Lib.19 . cótra Fauft.ca.13.
cant ,ac falutem dant :vtè Scripturis Auguſtinus optimè colligit. lib.3.de doctri.Chriftiana,

B. a uinæ erga nos cap.19.Epit.1.6.cap...

Secundò , vt habeamus certa efficaciaque ſignDi

gratiæ & voluntatis,quæ dum in ſenſus externos incurrunt, non ſo

lùm excitant fidem in Chriſtum , Deique ' mifericordiam & bonita- d Roth.9.c

tem ,verumetiam viuifica ſunt inſtrumenta , per quæ viſum eſt Deo, c Tit.3.b loan.6.f- & 20.0

. .4.côtta do.
f.Auguft.lib
* falutem noftram efficaciter operari.Vcpręclarèdi & um fitfiam olim , aat.cap.24
perſeipſum quoque Sacramentum multùm valere.
C. Tertiò, vt 3 extent velutì ſymbola & externæ notæ Chriftianæ . Idem lib.19.contra Faux

profeſſionis, quibus Dei & Ecclefiæ filij femutuò agnoſcant : vtque eles con el cas hoopirinha
in vnione, humilitate & obedientia ſe fru & uosè exerceant & conti
neant, atque ita vnius religionis neceſſarijs quaſı nexibus & foederi

bus inter fe inuicem maneant colligati. Alioquin ſine Sacramentis

nec conftare ,nec diſcerni ſatìs vlla religio potelt.
TESTIMONIA .
1. A. SAPIENTIAE decimoſexto: Homo per
malitiam occidit animam fuam .
2. ECCLESIASTICI vigefimoprimo:Quafi
à facie colubri fuge peccatum .
3. AD Romanos lexco : Scipédia peccati, mors.
4. CONCILIVM Florentinum in doctrina
Praktantsa de Sacramentis:Sacramenta veterislegis non'cau-
keris legis. ſabant gratiam , fed eam folùm per paſſione Chri-
fti dandam figurabant :Hæc verò noftra & contie
nentgratiam , & ipfam dignè fufcipientibus con :
ferunt.
5. CONCILIVM Tridentinum Seſlione fe
ptima , canone fecundo de Sacramentis in gene-
Inter fe quid re : Si quis dixerit, ea ipfa nouæ legis Sacramenta à
differant.
Sacramentis antiquæ legisnon differre, nisi quia
cæremoniæ ſunt aliæ , & alij ritus externi , ana-
chema fit. "
6. ' ET canone quarto : Si quis dixerit , Sacra-
Ad falutem menta nouæ legis non effe ad falutem neceffaria,
neceſſaria
quomodo fed fuperfua:& fine eis aut eorum voto per folam
funt fidem homines à Deo gratiam iuftificationis adi-
piſci, licèr omnia fingulis neceffaria non fint,ana-
thema fit.
9. AVGVSTINVS libro decimonono contra
Fauftum Manichæum ,capite decimotertio , vtſu-
prà quzft.tertia ,D.ceſtimonio quarto .
8. IDEM libro cercio de do&rina Chriſtiana,
capite nono, vt ſuprà quæft. ſecunda, D.teſtimo-
nio tertio .
9. ITEM in epiftola centeſima decimao&aua,
Præftantiora capite primo : Dominus nofter Ieſus Chriſtus Sa-
Sacramentis
Seteris legis. cramentis numero pauciſfimis, obſeruatione fa-
cillimis, fignificatione præſtantiſlimis ſocietatem
noui populi colligauit,ficuui eft Baptiſmus Trini.
tatis nomine cóſecratus, Communicatio Corpo-
ris & fanguinis ipfius, & fiquid aliud in ſcripturis
commendatur.
1.B. AD Romanos nono: Vt oftenderetdiuitias
gloriæ ſuæ in vafa miſericordiæ quæ præparauit
ingloriam .
AD Titum tertio :Saluos nos fecit per laua-
crum regenerationis.
VII.
1
3. IOANNIS ſexto : Qui manducat hunc paa
nem , viuer in æternum.
4. ET capite vigefimo : Quorum remiferitis
peccata ,remittuntur eis. į
5. AVGVSTINVS libro quarto cótra Dona
tiſtas, capite vigefimoquarto, volens ex circunci.
fioneoftéderequid valeat in paruulis Baptiſmus
Cur, inquit, præceptum eft Abraham , vt omnem
deinceps infantem maſculum octauo die cirá
cuncideret, qui nondùm potuerat corde crede
ipfum per te
re , vt ei deputaretur ad iuftitiam ; nisi quia &
ipſum per feipfum facramentum multùm vale- Sacramenti
bat? & c. plurimùm
valer,
1.C. AVGVSTINVS libro decimonono con
tra Fauſtum ,capitevndecimo: In nullum nomen
religionis & c.vt fuprà , quæftione ſecunda, D.tefti
monio fecundo .
2. IDEM in libro devera religione, capite de
moſeptimo:Vbi venit gratia Deiquæ per prophe
tas ventura canebatur, ab ipſa Dei fapiétia homi
ne aſſumpto ,àquo in libertaté vocati ſumus,pau
ca Sacramenta faluberrima conſtituta funt, quæ vincular la
focietatem Chriſtiani populi, hoc eft ,ſubyno Deo delium .
liberæ multitudinis, continerent.
3. BASILIVS in exhortationead bapeiſinum ,
quæ eft homilia decimatertia ex homilijs varios
rum argumentorum ad populum : Teſſeram du
ces fub le militantibus dant, vt amici faciliùsin
uicem fenofcentes exhortentur, & fi cum hofti
bus commiſceantur, eo faciliùs difcerni ac fepa
rari poſfint. Quòd fi fortè commilitonum ſepara
tio fiat, nemo te, quarum , noftrarum an aduer
farij, parcium fis nouerit, nisi myfticis fignis fa- signa Chti.
miliaritatem præ te feras, nisi fignatum fit ſuper fianorum.
Pfal.
te lumen vultus Domini : nisi characterem in te
agnoſcat angelus, quonam modo pro te pugna
bit,aut ab inimicis vindicabit ?Quomodo,inquá ,
dices, Dei ſum , figna non oftendens? An ignoras
quemadmodùm fignatas domos in Aegypto ex
terminator præterijt,in non fignatis vero primo- -
genita peremit? Theſaurus non oblignatus, furi
bus facilè patebit.

Quid verò fentiendum est de Sacramentorum miniftris ?

A. IT A planè ſentiendum eftdeillis ,tanquàm miniſtris Chriſti & * 1.Cor.4.3

diſpenſatoribus myſteriorum Dei, qui portant vaſa Domini, Taber- b Elasz:cNum.1.3
3.Reg.3.1
naculoque deſeruiunt, qui & facris ex profeffo præſunt, eaque iure
quodam adminiſtrant.Non enim omnibus indifferenter, fed facer- Num.6.2 2.Reg.66

doribus & Epiſcopis incumbit,ac diuinitùs iniun & um eſt,Sacramen - 7.de

cenum,can.
Sacramea. Tride.Ces ,
in genere
c20.10 .
ta conficere,diſpenſare vel adminiſtrare.
B. At nè putemus vnquam ex vita & probitate miniſtrorum Sa-dz.Cor.s.by Cõc.Trid.
fell.7.dc Sacrame. can.13 .
P 4 cramen

)
 176 Q. VII. DE SACRAMENTIS

Nazian.orat.40.in fanctü menta pendére, hanc nobis regulam præſcribit Auguſtinus: Non
e Contra Crefconium lib. ideò veriora & fan & iora ſunt Sacramenta, quia per meliorem mi
+ cap-to . Elbị cốt. Do
patitas ,cap.4. niſtrantur : illa nanque per ſeipſavera & fan &ta funt, propter verum

f.Contra literas Petiliani, & fan & um Deum , cuius funt. Et rursùs : ' Memento Sacramentis
lib.2.cap.47. Idem tractacu
s.in Euang. Ioan . Dei obeſſe nihil mores malorum hominum , quô illa vel omninò

8 Dehisqui myfterijs ini. non ſint,vel minùs fan &ta ſint. Suffragatur his 6 Ambroſij illa fenten
tiantur, cap.s.
tia: Non merita perſonarum conſideres, fed officia facerdotum ::pu .
k Joan.11.g Math.3.3 " tà in adminiſtratione Sacramentorum . Nam & per " indignos con
‫ܝ‬
ſueuit Deus operari , & nihil propter Sacerdotis vitam Sacramenti
1 Homil.s.in 1. Corinth. gratia læditur, Chryfoftomo ' teſte.
TESTIMONIA.

1. A. PRIORIS ad Corinthios capite quarto :
Sic nos exiftimet homo vt miniftros Chrifti, &
diſpenſatores myſteriorum Dei .
2. ` ESAIAE quinquageſimoſecundo : Munda-
mini qui fertis vaſa Domini .
3. NVMERORVM primo : Cuncta vaſa ca-
bernaculi, & quicquid ad cæremonias pertinet,
Leuitz porcabunt. Cùm proficiſcendum fuerit
deponent Leuitæ tabernaculum . Quiſquis exter-
Aus accefferit, occidetur .
4. TERTIIRegum octauo capite : Tulerunt
arcam facerdotes, & portauerunt arcam Domini,
& tabernaculum fæderis, & omnia vaſa ſanctua-
rij quæ erantin tabernaculo : & ferebant ea facer
dotcs & Leuit.
5. NVMERORVM decimoſexto : Cùm fte-
riffent aduersùs Moyſen ,(Core, Dathan ato Abi-
ron ) dixerunt: Sufficiat vobis quia omnis multi,
tudo ſanctorum eft, & in ipfis eft Dominus& c.Di.
xicía Moyſes ad Core: Audice filij Leui:Num pa-
rùm eft, quòd feparauic vos Deus Ifrael ab omni
populo, & iunxit fibi, vt feruiretis ei in cultu ta-
bernaculi, & ftaretis coram frequentia populi, &
miniftraretis ei ? & c.
6. SECVNDI Regum ſexto : Extédit Oza ma.
num ad arcam Dei, & tenuit eam : quoniam calci-
trabant boues, & declinauerunt eam . Iratus eft
indignatione Dominus contra Ozam ,& percußit
eum fuper temeritate : qui mortuus eft ibi iuxta
arcam Dei .
7. SECVNDI Paralipomenon vigeſimoſexto
capite : Sed cùm roboratus eſſet Ozias, eleuatum
eft coreius in interitum ſuum , & neglexit Domi-
num Deum ſuum : ingreſſuse templum 'Domini,
adolere voluit incenfum fuper altare thymiama-
tis,ftatimo ingreſſus poft eum Azarias facerdos, &
cum eo facerdotes Domini octoginta viri fortif
fimi,reftiterunt Regi atque dixerunt: Non eft cui
officij Ozia , vt adoleas incenſum Domino : ſed fa-
cerdorum ,hoc eft,filiorum Aaron ,qui conſecrati
funt ad huiuſcemodi miniſterium . Egredere de
fan & uario,nè contempferis:quia non reputabitur
tibi in gloriam hocà Domino Deo.Iratusop Ozias
& tenews in manu thuribulum , vt adoleret incen-
fum ,minabatur facerdotibus.Statim orta eſt le-
pra in fronte cius coram ſacerdotibus in domo
Domini fuper altare thymiamatis . Cumq reſpe-
xiſſet eum Azarias pontifex & omnes reliqui ſa-
cerdotes, viderunt lepramin fronteeius,& fefti-
natò expulerunt eum , fed & ipſe perterritusacce-
lerauit egredi,eô quòd fenfiffet ilicò plagam Do-
mini. Fuit igitur Ozias rex leproſus vſque ad di-
em mortis fuæ , & habitauit in domo feparata
plenus lepra , ob quam eiectus fuerat de domo
Domini .
8. PRIMA ſynodus Nicena canone decimo-
Sacramenta quarto: Peruenit ad ſanctum Concilium , quòd
miniſtrare in locis quibuſdam & ciuitatibus, presbyteris Sa-
nó eft omni.
um . cramenta diaconi porrigant. Hoc neque regula,
neque conſuetudo tradidit,vthi qui offerendi fa-
crificij non habent poteftatem , his qui offerunt,
corpus Chrifti porrigant, & c.
9. TRIDENTIÑA ſynodus ſeſſione ſéptima
deSacramentisin genere, canone decimo: Siquis
dixerit, Chriftianos omnes in verbo & omnibus
Sacramentis adminiftrandis habere poteftatem ,
anathema fit.
1.B. PRIORIS ad Corinthios primo capite:
Nunquid Paulus crucifixus eft pro vobis, aut in
nomine Pauli baptizati eftis ?
2. ET capite tertio :Quid igitur eft Apollo ? quid
verd Paulus? Miniftri eius cui credidiftis, & vni
cuique ficut Dominusdedit. Ego plantaui, Apol
lo rigauit: fed Deus incrementum dedit. Itaque
neque qui plantat eft aliquid ,neque quirigat: ſed
quiincrementum dat Deus.
; CONCILIVM Tridentinum ſeſioneſepti
ma de Sacramentis in genere ,canone duodecimo:
Si quis dixerit,miniftrum in peccato mortali exi- Miniftrorum
ftentem , modò omnia eſſentialia, quæ ad Sacra- nihil
improbitas
dero.
mentum conficiendum aut conferendum perui gat Sacra .
nent, feruauerit, non conficere aut conferre Sacra- mentis.
mentum ,anathemafit.
GREGORIVS Naziázenus oratione qua
dragefima in ſanctum Baptiſma: Nèdicas, Bapti- Miniftri con.
ditio nihil
zet me Epiſcopus, atque is Metropolitanus, aut baptiſmo
Hieroſolymitanus, (no enim locorum eft gratia, confert.
ſed Spiritus) isg etiam claro & nobili genere ora
tus, (graue enim fuerit,nobilitati meæ ob eius qui
baptizat, obſcuritatem , labem ,ac dedecus inferri)
aut fi Presbyter, faltem qui cælebs fit, qui conti
nentiæ laude atque angelica viuendi ratione flo
reat. Graue enim fuerit,fi in purgationis tempore
inficiar atque commaculer. Ne concionatoris aut
baptizantis authoritatem inquiras. Alius horum
iudex eft , ac rerum obfcurarum explorator:
quandoquidem homo faciem, Deus autem cor
intuetur. Tibi autem quiuis ad purgationem fa
tìs idoneus eft , qui modò inter probatos cen
ſeatur , ac non apertè condemnatus ſit, atque
ab Ecclefia alienus. Qui curationis indiges , in
iudices iudicium nè arripe, nec eorum , à quibus
purgaris, dignitates excute , nec inter genitores
delectum habe. Eft quidem alius alio præſtan
tior, vel inferior : te autem quiuis eft fuperior.
Sic tecum reputa. Sint duo annuli, alter aureus, Similitudine
alter ferreus : atque ambo candem Imperato docet eandē
efle baptiſmi
ris imaginem inſculptam habeant , ac deindè vim , à quocú
ceram imprimant : Quid tandem hoc fignum que fidelica
ab illo figno differet ? Nihil. Materiam in cera feratur.
internoſce, quamlibèt fingulari ſolertia fis : Dic
vtrum è duobus fignis aureo annulo , vtrum
ferreo expreſſum fit, quóquemodo vnum idem
que fignum exiftat . Difcrimen enim in materia
eſt, non in figno. Sic tibi quoquè omnes quiba
ptizandi munere funguntur, idonei habeantur.
Quanuis enim alius alium vitæ probitate ante
cellat, eadem tamen Baptiſmi vis eſt. Ac quiuis
tibi initiator eft, qui modò eadem fide informa
tus eft.
S. AVGV
 IN GENERE.
5. AVGVSTINVS contra Creſconiú Gram
matičúm libro quarto ,capite vigefimo: Non ided
veriora & c. vein textu. Et ideò fieri poteft, vt ac
cedens ad ſocietatem populi Dei,alium inueniata
quo facilè baptizetur, alium eligatquem falubri-
ter imitetur. Certus eft enim ſanctum eſſe Sacra
mentum Chrifti, etiam fi per minùs ſanctum , vel
non ſanctum hominem miniftratum eft,fe autem
eiuſdem ipfius facramenti fanctitate puniri, fiin-
dignè acceperit, fi malé vſus fuerit, fiei non con-
uenienter & congruè vixerit.
6. IDEM libro quarto contra Donatiftas,capi-
te quarto : Si per vim Sacramenti Dei auarus di-
mittit peccata, etiam hæreticus. Si per meritum
ſuum ,necille necille.
7. ITEM libro fecundo contra literas Petilia-
ni Donatiftæ, capite quadrageſimoſeptimo:Me-
mento Sacramentis Dei & c. vt in textu .
8. ET tra & atu quinto in Euangelium Ioannis :
Aliud eft baptizare per miniſterium ,aliud bapti-
zareper poteftatem . Baptiſma enim tale eft, qua-
liselt ille in cuius poteftate dacur : non qualis eft
ille,per cuius miniſterium datur. Quid tibi facit
minifter malus,vbì bonus eft Dominus? Sint mi-
niſtri iufti, fi volunt. Si autem noluerint effe iufti
lora ... qui Cathedram Moyfi ſedent, ſecurum me fecit
magifter meus, de quo fpiritus eius dixit : Hiceft
quibaptizat.Quomodò ſecurum me fecit ?Scri-
Matth . 23 .
bæ, inquit, & Pharifæi ſuper cathedram Moyfife-
dent : quæ dicunt,facite ; quæ autem faciunt, face-
re nolite : dicunt enim & non faciunt. Si fuerit
miniſter iuftus, computo illum cum Paulo , com-
puto illum cum Petro.Cum iftis computo iuftos
Baptifmus , miniftros.Qui verò fuerit ſuperbus miniſter,cum
patur, dum Zabolo computatur, fed non contaminatur do-
perminiftrá num Chrifti,quod perillum fluit purum . Bapti-
malum con- ſma quod dabarurà Paulo , & quod dabatur àPor
fertur.
tro , Chriſti eft : & quod datum eft à Iuda, Chrifti
Q : VII.
erat. Dedit Iudas, & non baptizatum eft poft Iu
dam : dedit Ioannes, & baptizatum eft poft Ioan-Act0.19.
nem . Quia fi dacus eſt à Iuda, baptiſmus Chriſti
erat : qui autem à Ioanne datus eft, loannis erat:
Non Iudam loãni, ſed baptiſínum Chriſti etiam Baptiſmati
per Iudæ manus datum , baptiſmo loannis etiam fertur bapa
per manus Ioannis dato rectè præponimus. Ete- ſmus per lus
nim dictum eft de Domino antequàm pateretur, dam mini:
ftratus.
quia baptizabat plures quàm foánes . Deindè ſub loan.4 :
iun & um eft, Quanuis ipſe nonbaptizaret, ſed di
ſcipuli eius.Ipſe, & non ipſe. Ipſepoteftate ,illi mi
niſterio. Ergò baptizabát diſcipuli eius,& ibiada
huc erat Iudas inter difcipulos eius . Quos bapti
zauit Ioannes, Ioannes baptizauit : quos autem Chriftus be.
baptizauit Iudas , Chriſtus baptizauit. Sic ergò ptizauit,quos
quos baptizauit ebrioſus, quosbaptizauit homi- Tudas bapti
cida,quosbaptizauit adulter; fi baptiſmus Chri- zauit.
fti erat, Chriſtus baptizauit. Non timeo adulte
loan ...
rum , non ebrioſum , non homicidam ; quia co
lumbam attendo, per quam mihi dicitur, Hic eſt
qui baptizat.
9. AMBROSIVS in libro dehisqui myſterijs
initiantur, capite quinto : Non merita perſona
rum & c. vt in textu .
10. IOANNIS vndecimo:Vnus autem exipfis
)
Caiphas nomine, cùm eſſet pontifex anni illius,
dixit eis: Vos neſcitis quicquam , & c. Hocautem
à ſemetipſo non dixit, fed cùm eſſet pontifex anni
illius, prophetauit quòd Ieſusmorituruserat pro
gente & c.
11. MATTHAEI vigefimotertio : Super cathe
dram Moyfi federunt Scribæ & Pharifái. Omnia
ergò quæcunque dixerint vobis, feruate & facite:
ſecundùm opera verò eorum nolite facere,dicunt
enim & non faciunt,
12. CHRYSOSTOMVS homilia octaua in
priorem ad Corinthios: Nihil propter facerdo
eis vitam & c. vt in textu .

VIII.

Quid iudicandum de Ceremonijs, præcipuè quarum folennis eft

vfus in Sacramentis ?

A. CAEREMONI AE ab Eccleſia probatæ , ritus *quidam ſunt exter- Ludo 2018

ni , religiosè ac decenter inftituti : Primùm ,vt ſigna, teſtimonia, & ex- Matth..a iqb
b loan.4.c Mattb.rs.b
erciția lintcultusinterioris, quem Deus in primis requirit. Eſa.s.c

B. Deindè,vtviuaextent religionis incitaméta, quibus fragilitas hu

mana ceu adminiculis fulciatur, & ad facra myſteria tum capeſſenda,
tum retinenda veluti manu ducatur.

C. Poſtremò,vt quę ad cultum diuinum promouendum , & ad diſci

plinam concordiamque conſeruandam publicam pertinent,hone- , Leoepift. .ad Diofco .

ftè ac decenti quodam ordine, ſicuti Apoftolusiubet,in Eccleſia per- bi.epift.i.Concil.q.Further
can.2.
agantur . d 1.Cor.14.8 Phil.4.a b
D. Eæ verò ceremoniæ ,quarum eſtvſus in Sacramentorum admini
ftratione,quasque velutì permanustraditas & commendatas nobis ° à e Hiere.6 ,d Prouer:11.0

Patribus accepimus ,ingenti præcipuè ſtudio retineri & obferuaride- sBafil.defpiritufanet.ca.

bent.Nam preterquam quod decorem illęSacramentis afferunt, & re- de Sace.

uerentiam quandam conciliant, fingulari quoquèbantiquitatis com- 5 Tertull.de corona mili.
tis, cap.3. Dionyſius de ec.
mendatione nobis ſunt venerandæ . cler.Hierarch.per totum .

E. Tum præter inſtitutionem vetuſtiſſimă & Apoſtolicam , habent

fæcunditatem myſteriorum grauitate atque dignitate plenam , vt fan

êtiſſimi do & iffimique Patres annotârunt

. Dehisdemùm alijsque id a Ambrof de initiid.myft.
genus, præclarèità'Damafcenus : Quæ Chriſtiana religio erroris ne de puidorum de ofic.cca

Icia ſuſcipit, & in tot ſecula ſeruat inconcuſſa, minimèvana ſunt, ſed ilin
etis . mone dedefun.
vtilia,Deo placita, ſalutique noftræ conducibilia plurimùm .
F. Rident
 178 Q. VIII. DE SACRAMENTIS

F. Rident interim Sectarij cæremonias, quæ Sacramentis adhiben

tur:ſed ipſi magìs ridendi,autpotiùs deplorandi, quòd cęcoiudicio &

hoſtili odio (peſſimis conſultoribus) freti,aduersùs veritatem clariſſi

mam bellum gerant.Certè de Baptiſmicæremonijs vel antiquiſſimi

* Diony.e- .eccle.hierar.Theologi nobis teſtátur," Dionyſius, Clemens," Tertullianus," Ori

m Tertull:decoro. milit. genes,° Cyprianus,? Baſilius, Chryſoſtomus, ' Cyrillus.

homo.in Name. C. Nugentur licèt ac blafphement impij: magno quidem Patres

o Olig
Billde pititulan.c.27.illi conſenſu commendant abrenunciationem , exorciſmos, aquam
9 Chryſ.hom . de Adam &
Eua .
i Cyril.Hiero Catech.1.2. benedi& am ,facrum Chriſma,crucis ſignaculum .Ante annos bisſex
3. & 4.myftago. centos ferè ſcripſit Baſilius in hunc modum :Conſecramus aquába
Baſil.ibid . Vide Rabanů
de infti.cler.lib.z.cap.27. ptiſmatis , & oleum vn &tionis, & prętereà eum qui baptiſmú accipit.

ecclef.cap.zo.Ambro.lib.H. Verùm de Cæremonijs, quæ Sacramentis omnibus adiungun

de ijsqui myl.iniciantur,tur, ſigillatim admonere, vt longum eſt, ità difficile, & huic quidem

lib & lib.2.cap.19.& 19. &

20.4.de inſtituto haud neceſſarium . Quin & apertè fatetur Origenes, in ' Ec
Symb.ad Catcchu .
cap.1. cleſiaſticis huiuſmodi obſeruationibus eſſe nonnulla, quæ omnibus
t Homil.s.in Nume. Item
Diony.cap.1. & vlt.ccclef. quidem facere neceſsè ſit, rationem autem eorum , curità fiant, non
hierarch. & Auguft.lib. de
docr. Chriſt.cap.9 . dùm ſatis eſſe compertam .

TESTIMONIA .
1. A. IOANNIS nono capite : Liniuit lutum
fuper oculoseius, & dixit ei : Vade,laua in natato-
ria Siloë, quod interpretatur,Miſſus.Abijt ergò, &
lauit : & venit videns,
2. IDEM vndecimo capite : Ieſus ergò vt vidit
Mariam plorantem , & Iudæos quivenerantcum
ea , plorantes, infremuit fpiritu, & turbauit ſei-
plum , & dixit &c. Et paulò pòft: lefus ergò rur-
sùm fremens in ſemetipſo , venit ad monumen-
tum &c. Et rursùm pòft : lefus autem eleuatisſur-
sùm oculis,dixit &c. Hæc cùm dixiſſet, voce ma-
gna clamauit: Lazare, veni foràs. Et ftatim pro-
dijt qui fuerat mortuus, ligatus pedes & manus
inſtitis, & facies illius ſudario erat ligata . Dixit
eis Jeſus : Soluite cum , & finite abire .
3. ITEM vigeſimo: Hæc cùm dixiſſet , inſuffla-
uit : & dicit eis , Accipite ſpiritum ſanctum .
LV CAE vltimo : Eduxit autem eos foràs in
Bethaniam ,& eleuatis manibus ſuis ,benedixit eis.
5. MARĆI ſeptimo: Et adducunt ei ſurdum &
mutum , & deprecabantur eum vt imponat illi
manum . Et apprehendens eum de turba ſeorſum ,
mifit digitos ſuos in auriculas eius : & expuenste-
tigit linguam eius : & ſuſpiciés in cælum , ingemu.
it, & ait illi & c.
6. ITEM o &auo capite : Adducunt ei cæcum,
& rogabant eum vcillum tangeret. Et appræhen-
ſa manu cæci, eduxit eum extra vicum : & expu-
ens in oculos eius, impofitis manibus ſuis, in-
terrogauit eum, fi quid videret, & c. Deindè ite-
rùm impoſuit manus ſuper oculos eius, & cæpit
videre .
7. IBIDEM capite decimo : Et coplexans eos,
& imponens manus ſuper illos, benedicebat eos.
8. MATTHAEI octauo : Extendens Iefusma-
num , tetigit eum, dicens : Volo ,Mundare ,
9. IBIDEM decimoquarto : Acceptis quinque
panibus & duobus piſcibus, aſpiciens in cælum ,
benedixit & fregit, & dedit diſcipulis panes, di-
ſcipuli autem turbis.
(
10. 10 ANNIS quarto : Sed venit hora,& nunc
eft ,quando veri adoratores adorabunt patrem in
ſpiritu & veritate.Nam & pater tales quærit, qui
adorent eum .Spiritus eft Deus, & eos qui adorant '
eum ,in fpiritu & veritate oportet adorare.
11. MATTHAEI decimoquinto : Populus hic
labijs me honorat, cor autem corum longè eft à
me.
12, ESAIAE primo : Solennitates veſtras odi-
uit animamea, facta ſunt mihi moleſta, laboraui
fuftinens. Et cùm extenderitis manus veftras,
auertam oculos meos à vobis : & cùm multiplica
ueritis orationem , non exaudiam : manus enim
veftræ ſanguine plenæ ſunt.
1. C. LEO Magnus epiſtola octogeſimaprima
ad Diofcorum : Non ergò patimur, vt cùm vnius cócordia in
nos eſſe corporis & fidei fateamur, in aliquo dif- diuino cultu,
crepemus, & alia doctoris,alia diſcipuli inſtituta Romç& Alc.
videantur, Petri fcilicet Apoſtoli, & Euangelifta xandriæ .
Marci .
2. INNOCENTIVS primus ad Decentium
Eugubinum epiſtola prima: Si inſtituta Eccleſia
ftica, vt à beatis Apoſtolis tradita, integra vellent
ſeruare Domini facerdotes,nulla diuerfitas, nulla
varietas in ipfis ordinibus & conſecrationibusha
beretur. Sed dum vnuſquiſque non quod tradi
tum eſt,ſed quod fibi viſum fuerit, hocęſtimat ef
ſe tenendum ,indè diuerfę in diuerſis locis vel ec
cleſijs aut teneri aut celebrarividentur,acfit ſcan
dalum populis : quidum neſciunttraditionesan
riquas humana præſumptione corruptas, putant
fibi aut ecclefias non conuenire, aut ab Apoftolis
vel ab Apoftolicis viris cótrarietatem inductam .
Quis enim nefciat aut no aduertat id quod à prin- B.Petri infti
cipe Apoſtolorum Petro Romanæ Eccleſiæ tradi- tuta & Rom .
tum eſt,ac nunc vſque cuſtoditur,ab omnibus de- ſerua Ecclefiz ob
nda ,
bere ſeruari?
3. CONCILIVM quartum Toletanum ca
none ſecundo : Vnus ordo orandi atque pſallendi Cócordia in
à nobis per omnem Hiſpaniam atque Galliciam diuinis offi
conſeruetur: vnus modus in Miffarum ſolennita- cijs celebrá
dis.
tibus,vnus in veſpertinis officijs, nec diuerſa fit vl- ,
trà in nobis ecclefiaftica conſuetudo, quia in vna
fidecontinetur & regno.
4. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto :
Omnia autem honeftè & ſecundùm ordinem fiát
in vobis .
5. AD Philippenſes quarto :Modeſtia veſtra no
ta fit omnibus hominibus.Et paulò pòft : De cete
ro fratres , quæcunque ſunt vera,quęcunque pudi
ca ,quæcunque iufta, quæcunq ſancta, quæcunque
amabilia, quæcunquc bonæ famæ, fi qua virtus,
fiqua laus diſciplinæ ,hæc cogitate.
1. D. HIEREMIAE ſexto : Hæc dicit Domi
nus : State ſuper vias & videte, & interrogate de ſe
mitis antiquis, quæ fit via bona,& ambulate in ea,
& inuenietis refrigerium animabus veftris.
2. PROVERBIORVM vigeſimoſecüdo: Ne
trans
 IN GEN ER E. Q. VIII. 179
tranfgrediaris terminos antiquos,quos poſuerút capiti manum , confignansque illum ſacerdoti- Confignatio.
patres tui . bus mandat, vt virum ſuſceptorem's deſcribant. Nominum
inſcriptio.
3. BASILIVS de Spiritu ſancto, capite vigefi- Pofteà verò quàm illi deſcripsêre, facram effundit
moſeptimo : Dogmata quæ in Ecclefia prædican- precem ,quam cùm omnis fecum Ecclefia termi
tur, quædam habemus è doctrinaſcripto prodita, nauerit, diſcingit quidem ipſum ac miniſtrorum
quædam rursùs ex Apoftolorú traditione in my- manibus exuit : deinde Occidentem versùs illum téAdconuerdo.
Occiden
fterio, id eft, in occulto tradita recepimus. Quo- ftatuens intendentem, manusz impingentem ad
rum vtraque parem vim habentad pietatem nec , candem regionem conuerſas, inſufAareillum ter
his quiſquam cótradicit,quiſquisſand vel tenui- Satanam iubet,ac prætereà abrenunciationé pro- Abrecilmis:
ter expertus eft,quæ fint iura ecclefiaftica. Reliqua fiteri. Et cùm poft trinam abrenunciationis con- tib.
vide ſuprà de præceptis Ecclefiæ ,quæftioneſecun- teftationem tertiò ſe ille abrenunciare profeſſus
da, A.teftimonio fecundo. fuerit,ad Orientem illum traducit,afpicientemiz Ad Oriêtem
conucrlo ,
4. ' TRIDENTINVM concilium canone de- in cælum ,atque intendentem manus, Chriſto , ſa

Caremonia cimotertio de Sacramentis in genere, feffione fe- crisks omnibus diuinitùs traditis conſentire iu
sú obſerua . prima: Si quis dixerisreceptos & approbatosEc- bet. Poftquàm verò & hoc ille fecerit, rursus ter
tio præcipi clefiæ Catholicæ ritus,in ſolenni Sacramentorum illum profiteri monet. Trina verò ea confeffione Fidei profer
adminiftratione adhiberi conſuetos ,aut conteni, perađa, rursùsille orás benedicit, eią manus im- Manuum im .
aut fine peccato à miniftris pro libito omitti, aut ponit. Etcùm illum miniſtri perfectè exuerint, pofitio .
in nouos alios per quemcunque ecclefiarum pa- deferunt ſacerdotes ſanctum vnctionis oleum . At inun &tio cũ
ftorem mutari poffe, anathemafit ., verd pontifex trino crucis ſanctæ fignaculo vn- ligno Crucis.
5. TERTULLIANVS de corona mifitis, ca- &ionem inchoans , inungendum iam facerdoti
pite tertio : Habétesobferuationem inueteratam , bus toto corpore hominem tradit : ipfe ad ado- Fontis bene.
quæ præueniendo ftatum fecit & c. vt fuprà de ptionis matrem proficiſcitur, eius“ aquas fancta fufione facri
præceptis Ecclefiæ, quzſtioneſecunda, A.teftimo- prece ac inuocatione fanétificans, teraz in eas ad vngucnti ad
nio quinto . crucis effigiem fan &tiffimúfundens vnguentum , crucis fose
mam.
6. DIONYSIVS Areopagita de Ecclefiaftica illasizhocritu perficiens,terqzad numerum ſacræ
hierarchia , in fingulis propè capitibus tractat effufionis carmen ( quod Prophetæ Dei pleni di
de cæremonijs inantiqua Ecclelia vfitatis. Et uinitusos afflati cecinêre) pronuncians, femel ſci
primùm quidem in ſecundo capite, de cæremo- licet per fingulos fan & ivnguinis iactus, iubet adó
nijs Baptiſmi: in tertio de cæremonijs circa Sacri- ferrihominem , & cùm illum eiusqz fuſceptorem
ficium Millæ & facram fynaxim obſeruari foli- quiſpiam ſacerdotum ex deſcriptione cella voce
tis :in quarto circa conſecrationem Chriſmatis prædicauerit , ille quidem à ſacerdotibus fe tenen
& vnguenti : in quinto de ritu ſacrorú ordinum : tibus in aqua ducitur ad pontificis manum .Pon
in fexto de confecratione monachorum : in ſepti- tifex autem ſupernè adtás, cùm rurstis per aquas
mo denique de ijs cæremonijs quæ circa mortuos fub pontificismanu ſacerdotes eius qui'initiatur Cicatio no .
in adhibentur. inclamauerint nomen , ter illum pontifex mer- minis.
E. DAMASCENVS, vt in textu . git,hac trina illius merſione & emerfione tresbea- Trina immen
ale DE CAEREMONIIS BAPTISMI. titudinis diuinz perſonas inclamans. Affumentes Gio in aquam .
2
1.F. DIONYSIVS Areopagita capite ſecundo autem illum facerdotes, ſuſceptori ſui acceſſus Suſceptor vel
Bapazandas Ecclefiafticæ hierarchiæ : Porrò qui tam ſublimi- duci confignái, & vnà cum ipfo illum veftem ba- patrinus.
fufceptorem Candida ve
eligit. um ac tam cæleftium munerum facro fuerit defi- ptizati munditiæ congruam induunt: fic indu- tis.
derio & amore captus,accedit ad aliquem ex fide- cum rursùm ad pontificem ducunt. Ille diuino Inuncio epi
lium numero, orato ve ſe ad pontificem ducat : ac deifico prorsùs vnguento virum fignans,facra- fcopalisport
ſequuturum omnia quęcunque fibi tradentur,pe- tiſſimæ communionis participem facit. Ifta qui- Communia
nitùs atque ex coto animo fpondens: precatur dem veluti in fignis,fan & z ac diuinæ regeneratio
tum vt le adducat, tum vt reliquæ deinceps re nis conſummatio eſt. Quæ profectònihil haberin
gendæ vitæ fuæ ſuſcipiat curam. Illum , etli ſalu- ſe indecens, nihil vel ex ipfis carnalibus imagini
tis eius facro amore luccenditur,celſitudinem ta- bus foedum : ſed adſuntilli digniſſimę intelligen
men rei humanamą infirmitatem metientem , tiæ figna, naturalibus & humanis ac decentiflimis
continuò horror & anguftia difficultatisinuadit. fpeculis informata. Subiúgit verò paulò pòft fins
Poftremò tamen facturum quod ille poftulat,be- gularum cæremoniarum & rituum prædictorum
nigniſſimè pollicetur. aſſumensiz hominem ad explicationem myfticam .
pontificem ducit. ille magna cum lætitia (non 2. CLEMENS'in epiſtola tertia ad vniuerſos,
Luc.19. Tecììs quàm ouem perditam) in humeris virum de officio ſacerdotis & clericorum : Si quis ergo
ſuſcipiens, primùm quidem ſecretiùs ex corde fidelis voluerit exiftere, & defiderat baptizari,ex
gratias agit, tum in orantis quoquè habitum fter- utus prioribusmalis, de reliquo pro bonis a & ibus
nitur, adorato ſupplex ato veneratur ſummum hæresbonorum cæleftium ex geftis proprijs fiet.
illud beneficumí principium ,à quo & vocanda Accedat autem qui vult ad facerdotem ſuum , & Darenomen..
Rom.9 .
vocantur, & faluanda faluantur. Deinde facros ipfi det nomen ſuum ,atque ab eo audiat myſteria Catechiſmus
omnes gradus, vt fibi cooperentur , ac pro ſalute regni cælorum ,ieiunijsfrequentibusoperam im
viri fimul congaudeantaganti diuinæ clementiq pendat,ac ſemetipſum in omnibus prober, vetri
gratias, in fan &tam eccleliam cogit : atque initiò bus menfibus iam conſummatis, in die fefto pof
quidem hymnum aliquéfacrislibris inſertum , fit baptizari. Baptizetur autem vnufquifque in Baptiſmus m
fimul cum omnibus eccleſiæ ordinibus canit.Poft aquisperennibus,nomine Trinæ beatitudinis in- nomine Tri
Interrogatio hçc deofculatis fanctis altaribus,ad virum adftan- uocato ſuper ſe,perun & us primò oleo per oratio- nitatis;
Inunctio .
tem proficiſcitur, percontatur ab eo, quidnam nem ſan & ificato,vt ità demùm per hæc conſecra
volens eò venerit. Illo autem (iuxta quodà fuſce. tus, poſfit percipere locum cum ſanctis.
prore ſuo fuerat edoctus) impietatem & veri bo- 3. TERTULLIANVS de corona militis,ca
ni ignorantiam accuſante, ac diuinæ vitæ opere pite tertio :Aquam adituri,ibidem ,ſed & aliquan- Abrenuncia.
tam diù ſe fuiſſe deſtitutum ingemiſcente, atque io priùs in Ecclefia fub antiftitis manu contefta- tio.
Immerlio
orante, vt eiusſacratiſſimo munere ac prece Deo mur nosrenunciare diabolo, & pompą , & angelis triplex.
diuinisá myfterijs frui mereatur : conteftatur ei, eius. Dehinc ter mergitamur, ampliusaliquid ro
Heb 6.1 oportere ex integro toto's corde accedere ad De- fpondentes, quam Dominus in Euangelio deter
um , per cuncta perfectum& immaculatum . Tum minauit. Inde ſuſcepti,la &tis & mellis cócordiam
Catechiſmus diuinæ quoque conuerfationis ac vitæ illi expli- præguftamus.
cansrationem , an ità velit deincepsviuere, ſciſci. 4. ORIGENES homilia duodecima in Nu
Manus impo tatur.Quod vbi illepollicitus fuerit, imponit cius meros : Recordetur vnuſquiſque fidelium , cùm
ficio .
primùm
 180 Q. VIII. DE SACRAMENTIS
primùm venit ad aquas baptiſmi, cùm fignacula ad ſanctum diuini Baptiſmi lauacrum : atque túc
fidei primafuſcepit, & ad fontem falutaris accef- vnuſquiſque interrogabatur, an crederet in no- Profeffio f .
Abrenuncia- fit, quibus ibi tunc vſus fit verbis, & quid renun men Patris, & Filij, & Spiritusfan &ti : & confeſli dei.
tio .
ciauerit diabolo; non ſe vſurum pompiseius, ne eſtis falutarem confeſfionem ,& merſi ter in aqua, merlies
que operibus eius, neque vllis omninò feruitijs rursùs emerfiftis.
eius ac voluptatibus pariturum . 10. ITEM Catecheſi tertia myftagogica: No.
lib.1.epift.12. 5. CYPRIANVS epiſtola ſeptuagefima ad bis poftquàm ex aquis facri lauacri aſcendimus, inunctio pot
Aquz lancti. Íanuarium & cæteros : Oportet verd mundari datum elt chriſma, quod imaginem gerit illius, baptiſmum .
ficatio . & fan & tificari aquam priùs à ſacerdote , vt pof- quo vnctus eft Chriſtus.De quo & beatus Efaias in
fit baptiſmo ſuo peccata hominis qui baptizatur, fua prophetia , ex perſona Domini locutus eft : Eſa.or.
Fidei profes. abluere. Et paulò pòft: Sed & ipla interrogatio Spiritus Dominiſuper me, quapropter vnxit me : Luc.q.
fio .
quæ fit in Baptiſmo,teftis eft veritatis. Nam cùm cuangelizare pauperibus mifit me. Cæterùm vi
dicimus, Credis in vitá æternam , & remiffionem de, ne illud effe putes vnguentum tantùm . Quem
peccatorum per ſanctam Ecclefiam ?intelligimus admodùm enim panis Euchariftix , poft fan & i Traſfubftan.
tiatio.
remiſſionem peccatorum non nisi in Eccleſia da- fpiritus inuocationem , nõ ampliùs eft panis com
Inuncio poſt ri. Vngi quoquè neceſsè eft eum, qui baptizatus munis, ſed eft Corpus Chrifti : fic & fanctum hoc Chriſmatis
baptiſmum . fit, & c . vnguentum non ampliùs eft vnguentum nudum, dignitas &
virtus .
6. ' BASILIVS de Spiritu ſancto, capite vicefi- neque (fi quis ità appellare malit)commune,poſt
Aquz ſancti: moſeptimo: Conſecramus autem aquam Bapti- quam iam cóſecratum eft : fed eft Chariſma Chri
ficatio & olci
ſmatis, & oleum vnctionis, prætereà ipſum qui fti, quod aduentu fpiritus ſancti, per ipfius diuini
Baptiſmum accipit, ex quibus fcriptis? Nónne tatem , energiam habet. Quo frons & alij fenſus
Inundio . à tacita ſecreta's traditione? Ipfam porrò olei in- corporis tui ſymbolice inungūrur, & corpus qui
Trina im . unctionem , quis fermo ſcripto proditus docuit? dem ifto viſibili vnguento perungitur, animave
merlo.
lam ter immergi hominem , vnde eſt traditum ? rò fancto viuificos ſpiritu ſanctificatur. Ac pri
Abrenuncia- Reliqua item , quæ fiunt in Baptiſmo, velutìre. mùm quidem fronti illinitur,vteum abftergar à Frontis inue .
vo. nunciare Satanæ & angelis eius, ex qua fcriptura vobis pudorem , quem primus homo tranſgreſſor
habemus? Nónne ex priuata & arcana hac tradi- perpetuò circunferebat: fimul efficiat, vt pofli
tione ? Nónne ex doctrina quam patres noftri in tis vultu non velato gloriam Domini intueri.De
filentio, quod curioſos & ociofos ſubmouer, ſer- indè verò aures vnguntur,vt ad audiendum diui. Aurium .
r uârunt ? na myſteria aures accipiatis, de quibus dicebat
7. CHRYSOSTOMVS in homilia deAdam Efaias :Et addidit mihi Dominus aures ad audi- Eſa.so.
& Eua : Illud etiam quod circa baptizádos in vni- endum.Et Dominusin Euangelio : Qui habet au- Matth.17.
uerfo mundo ſancta Ecclefia ,fiue fint paruuli, fiue res ad audiendum , audiat. Pofteà nares : Vtdiui- Narium .
iuuenes ,vniformiter agit,non ociofo contemple- num recipientes vnguentum , dicatis :Chriſti gra- 2.Cor.z.
Ixorciſmus. mur intuitu : Quòd cùm ad regenerationis veniūt cus odor eft Deo in his qui faluantur. Tum verò Pe & oris.
Sacramentum ,non priùs fontem vitæ ingrediun- & pe&tus inungitur : vt induti thoracem iuftitiæ ,
tur, quàm exorciſmis & exuffationibus clerico- fortiter aduersùs inſulcus diaboli confiftatis. Ve
rum ſpiritus ab eis immundus abigatur, & dein- enim ſaluator poft Baptiſmum , & illú ſancti fpiri
cèps vaſa eius eripiantur, in poffeffionem transla- cus aduentum ,egreffus in prælium'deuicit aduer - Math.4
Pfal.67. ta illius vi&toris, quicaptiuâ duxit captiuitatem , farium :fic & vos poft facrūbaptiſma & Chriſma
Epher.de dedit dona hominibus. myfticum , induti armis fan & i fpiritus, aduersùs
8. CYRILLVS Hieroſolymitanus Catecheſi oppofitam vobis poteftatem confiftitis, & prælia
Versùs Occi- prima myſtagogica: Primùm ingreſli eſtis in por- mini, dicentes: Omnia poffum in co qui me con- Philip.4.
dětem fit re- ticum domus baptifterij, & ftantes versùs Occi- fortat,Chriſto ,& c.
nunciatio .
dentem ,mandari vobis audiftis, vt protenſa ma- 11. DENIQVE Catecheſi quarta myſtagogica:
nu , tanquam præſenti Satanæ renunciaretis. Ve. Exutis veftibus antiquis, & ijs quçſunt fecundùm Candida vee
runtamen audis, qudd nuru manus, tanquàm ad fpiritum albæindutis,perpetuò iam in albis ince. ftis.
præſentem dicitur:Renuncio tibi Satana.Doceris dere oportet. Non hocideò dicimus,quafi alba te
mox & alteram renunciationis partem addere, ſemper veſtimenta habere fit neceſsé, fed quòd his
Et omnibus tuis operibus. Pofteà dicis, Et omni quzveré alba, ſplendida & fpiritalia ſunt, veſtiri
pompæ illius.Dicis prætereà, Et omni tuo cultui. te oporteat.
Cùm itaque Satanæ renunciaueris, & omne cum 1. G. BASILIVS de Spiritu fan &to, capite vi
illo pa&tūreſcideris,aperitur tibi paradiſus Dei, gefimoſeptimo, ve paulò ante , F. teftimonio
Ad Oriétem
quem ipſe ad Orienté plantauit. Ethuiusrei fym- fexto.
conuerfio.
bolum eft, cùm ab occafu conuerteris ad ortum , 2. RABANVS Maurus Moguntinenſis archi
quæ lucis eft regio. Tum admonebaris vt diceres: epiſcopus libro primo de inftitutione clerico Ordo catechi
Profeſfio fi . Credo in Patrem & Filium & Spiritum ſanctum , rum , capite vigefimoſeptimo : Catechizandi or- zandi.
dei.
& in baptiſma pænitentiæ .Ethæc quidem in ex- do hice : Primùm interrogatur paganus, fiabre- Abrenuncia
tios
teriori domo geſta ſunt: in fequentibus verò my- nunciat diabolo & omnibus damnofis eius ope
fticis inſtructionibus, in ſanda ſanctorum ingre- ribus,atque fallacibus pompis: vc primùm refpu
diemur . at errorem , & fic appropinquet ad veritatem ,pof
9. IDEM Catecheſi ſecunda myftagogica : Stan fito iuxta Apoftolum , deponere veterem homi- Epheſ.4.
tìm igitur, vtingreſſi eftis, veftem exuiftis :De nem fecundùm priftinâ conuerfationem ,qui cor
Inunctio . indè verò iam exuti, exorcizato oleo à fummis rumpitur ſecundùm defideria erroris, abnegans Tibeto
capillis ad infimos vſque perundi eftis, & par- impietatem & ſecularia deſideria:Deindèapofto- dei.
ticipes effe &ti fructiferæ illius olex lefu Chrifti. licæ fidei oftenditur ei ſymbolum , & exquiritur
Illud ergò exorcizatum oleum , fymbolum eft ab eo ,ficredat in Deum Patrem omnipotentem ,
pinguedinis Chrifti nobiſcum communicatæ, & & in leſum Chriſtum filium eius vnicum Domi
quòd omne veſtigium diabolicæ operationis in num noftrum , & in Spiritum ſanctum , vnum De
Vis exorci. nobis deletum fit. Nam vtinſufAationes ſancto . um in Trinitate & Vnitate:fi confiteatur vnam era
ſmi & inſuf.
Alationis . rum & nominis Dei inuocatio, tanquàm vehe- ſe ſanctam Ecclefiam Catholicam , & ficredat re
mentiſſima quædam flamma vrit dæmones, & in miſlionem peccatorum , & carnisreſurrectionem .
exorci- fugam conuertit : fic & exorcizatum hoc oleum
Oleivirtus. Hæc ergo omnia fiſevere profitetur credere, iam Ephef.com
zari
per orationem Deiqinuocationem , tantam vir- incipitper fidem induere nouum hominem , qui
tutem conſequitur, vt non modò ardentia pecca- fecundùm Deum creatus eft,in iuftitia & fanétita .
torum veftigia expurget, verumetiam omnesin te veritatis : quo tamen plenè induitur, quando
uifibiles dæmones repellat. Pofteà deducebamini per Baptiſmi lauacrum regeneratur.At poſtquàm
ſe per
 IN GENERE.
fe per cõfeflionem veræ fidei in alterius commen- quæ in diluuio ad arcam reportauit ramum oli
of daueric dominium , & per abrenunciationem á uz virentibus folijs, fignificans vtiquè quòd fpiri
Exufflatio. prioris poſeſoris ſe alienauerit ſeruitio , exuffa- tus ſanctus per chriſınatis vnctioné in baptiſinate
tur ab eo ſæua poteſtas,vt per pium ſacerdotis mi-
niſterium ſpirituiſancto cedat fugiés fpiritusma
200 Confignatio. lignus: fignatúrque in ſe homo lignaculo crucis
cam in fronte, quàm in corde, vt ipfe apoftata
diabolus, in vafe fuopriſtino fuæ interemptionis
cognoſcens fignum , iam fibi deinceps ſciat illud
effe alienum . Exindè iam dicütur fupereum ora-
Sal benedi-
Aum . tiones,vt fiat catechumenus. Tunc datur ei falbe
nedictum in os,vtper ſal typicum , ſapientiæ ſale
condicus, fætore careat iniquitatis, & nec à ver-
mibus peccatorum vltràputrefiat, ſed magis illæ
ſus ſeruetur ad maiorem gratiam percipiendam .
Exorciſmus. Dehinc iterùm exorcizatur diabolus, vt ſuam ne-
$
quitiam agnoſcens, & iuftum ſuper fe iudicium
Dei timens, recedat ab homine , nec iam cótendat
eum arce ſua fubuertere, nè Baptiſmum cófequa-
tur,ſed magis honoré Deo creatori ſuo exhibens,
Narium & au reddat opus factori ſuo . Pofteà tanguntur ei nares
sium attackus & aures cum ſaliua , & dicitur ei illud verbum
cum faliua.
Euangelicum , quod Ieſus, quando ſurdum & mu-
tum ſanauis, tangens cum ſpuro linguam cius, &
1
Mas.7. mittensdigitos fuos in auriculas eius,dixit,Ephe-
ta : quod eſt, adaperire. Hoc enim Sacramentum
hic agitur, vt per faliuam typicam facerdotis &
tactum ,fapiétia & virtus diuina ſalutem eiuſdem
catechumeni operetur, vt aperiantur ei nares ad
accipiendum odorem notitiæ Dei, vt aperiantur
illi & aures ad audiendum mandata Dei , ſenſum
intimo cordis reponendum . Deindè benedictio
ne ſacerdotali munitur,vt ad ſacrum Baptiſmum
Olei ſan & ifi.cum fide accepta cuſtodiatur. Vngetur illius tunc
in pettore & pectus deoleoſanctificato cum inuocatione ſan-
inter fcapu- &tæ Trinitatis, vt nullæ reliquiæ latentis inimici
las . in eo refideant, fed in fide fanctæ Trinitatis mens
eius confortetur. Vngetur & inter ſcapulas de eo-
dem oleo,vt vndiquemuniatur,& ad bona ope
ra facienda per Dei gloriam roboretur.
3. ET capite vigefimooctauo : Poft hæc confe-
Conſecratio cratur fons, & ad ipfum baptiſmum catechume-
fontis.
nus accedit, & fic in nomine fanctæ Trinitatis tri-
Cur in nomi- na ſubmerſione baptizatur.Et rectè homo, qui ad
his baptizea imaginem ſanctæ Trinitatis conditus eſt, per in-
tur trina mer uocationem fanctæ Trinitatis ad eandem renoua
f
fionc. turimaginem , & qui tertio gradu peccati , id eft,
conſenſu cecidit in mortem , tertiò elcuatus de
fonte,per gratiam reſurget ad vitam.Poteft & hçc
Rom.6. trina merlio triduanam Dominiſepulturam fi-
gnificare, maximè cùm dicit Apoftolus: Quicun-
que baptizati fumus in Chrifto Iefu, in morte ipfi-
us baptizati ſumus. Confepulti enim fumus cum
illo per baptiſmum in morte ,vt quomodò ſurre
xit Chriftus à mortuis per gloriam patris, ita &
nos in nouitate vitæ ambulemus. Si enim com-
plantati fa&ti fumus fimilitudini mortis eius, fi-
mul & refurrectionis erimus. & reliqua. Oportet
ergò cum inuocatione fanctæ Trinitatis fub trina
merfionebaptiſmum confici, vt fecundùm perſo-
narum differentiam myfterium baptiſmi cele-
bretur, & fecundùm vnitatem ſubftantiæ, vnum
Ephef.4. ver. baptiſma fiat. vndè dicit
Raisin Apoftolus: Vnus Domi-
tice, quid de. nus, vna fides, vnum baptiſma. & reliqua . Poftg
fignct. enim aſcenderitbaptizatus de fonte,ftatim figna-
tur in cerebro à presbytero cum facro chriſmate,
ſequente fimul & oratione, vt regni Chriſti par-
ticeps fiat, & à Chriſto Chriſtianus poflic vocari .
Matth.z. Scriptum eft in Euangelio ità : Baptizatus autem
Iefus,cófeftìm aſcendit de aqua, & eccèaperti funt
cæli , & vidit fpiritum Dei deſcendentem ficut co
lumbam & venientem ſupra ſe. Benè quidem ba-
ptiſmo continuatur chriſmatis vnctio: quia fpi-
ritus ſanctus, qui per illud chriſma ſuæ virtutis
admixtione ſanctificat credentes, baptizato lefin,
ftatìn ſuper illum in columbz ſpecie deſcendit:
Geacr.s. cuius videlicet typum præferebat columba illa ,
Q. VIII. 131
virorem confertfidelibus cæleſtis gratiæ .
4. ISIDORVS Hifpalenfis epiſcopus libro ſe
cundo de officijs ecclefiafticis, capite vigelimo :
Exorcizantur autem catechumeni primùm ,dein
dè ſalem accipiunt, & vnguntur. Exorciſmus au- quid.Exorciſmus
tem ſermo increpationis eſt contra immundum
ſpiritú in energumenis fiue catechumenis factus,
per quem ab illis diaboli nequiſiima virtus, &
inueterata malicia vel violenta incurfio, expulſa
fugecur. Quod fignificabat lunaticus ille, quem Matth.17.
increpauit Dominus Ieſus, & exijtab illo dæmo
nium . Poteftas autem diaboli exorcizatur, & in
ſuffatur in eis, vt ei renuncient, atque eruti à po
teftate tenebrarum , in regnum fui Domini per Sa
cramentum baptiſmatis transferátur. Quod quia ora geftantia
paruuli per ſe renunciare non poſſunt, per corda renunciant.
& orageſtantium adimpleatur. Sal autem in mi- Şal cur adhi
niſterio catechumenis dandus, à patribus ideò eſt beatur.
inſtitutus, vt eius guſtu condimentum ſapientiæ
percipiant, neque defipiant à ſapore Chrifti: nec
Gca.19 .
lint fatui, & retrò refpiciant ficut yxor Loth .
5. AMBROSIVS libro primo de Sacramen
tis, capite primo: Ergò quid egimus fabbato ?
Nempe apertionem : quæ myfteria celebrata ſune rium Aurium
atta&Aus
na
apertionis, quando tibi aures tetigit ſacerdos &
nares. Quod lignificat in Euangelio Dominus no
fter Ieſus Chriſtus, cùm ei oblatus effet ſurdus &
mutus, & tetigit aures eius, & os eius. Aures, quia Mar.g.
furdus erat: os, quia mutus . Et ait : Effeta, quod
Hebraicum verbuni eft, & Latinè dicitur, adape
rire . Ideò ergò tibi ſacerdosaures tetigit, vt aperi
rentur aures tuę ad fermonem ,& ad eloquium fa
cerdocis.Nares,vt bonum odorem accipias pieta
tis æternæ , & fit in te fidei deuotionis's plena fra
grantia. DEINDE CAPITE SECVNDO:
Venimus ad fontem , ingreſſus es. Occurrit tibi
Leuita :occurrit presbyter: vnctus es quafi athle- Inundio.
ta Chrifti. Quando te interrogauit , Abrenuncias Abrenuncia
diabolo & operibus eius? quid reſpondifti ? Ab- tio.
renuncio . Aørenuncias ſeculo & voluptatibus
eius? quid refpondifti? Abrenuncio . Memor eſto
fermonis tui& c. CAPITE TERTIO : Dein
de acceſfifti propiùs, vidifti fontem , vidifti & fa
cerdoté ſupra fontem . ET CAPITE QVIN
TO : Forma Baptiſmatis & vſus hoc habet, vt an- Fontis con
tè fons conſecretur, & tunc defcendat qui bapti- ſecratio.
zandus eft. Nam vbì primùm ingreditur ſacer
dos, exorciſinum facit, fecundò ſuper creaturam Exorciſmus.
aquæ inuocationem , pofted & precem defert,
vt ſanctificecur fons, & adfitpræſentia Trinitatis
æternæ,
7. IDEM libro fecundo de Sacramentis ,capite
quinto : Venitfacerdos, precem dicit ad fontem , Forma bapti
inuocat Patris nomé, præfentiam Filij & Spiritus (mi.
fancti ,vtitur verbis cæleftibus.Cæleftia verba quz
ſunt ? quòd baptizemur in nomine Patris, & Filij,
& Spiritus ſancti . ET capite feptimo: Interroga- Fidei profes
tuses, Credis in Deum Patrem omnipotem ? Di- fio .
xiſti, Credo. & merfifti, hoc eft, fepultus es. Ite
rùm interrogatus es , Credis in Dominum no
ſtrum Iefum Chriftum , & in crucem eius ? Di
xiſti, Credo . & merlifti. Tertiò interrogatus es,
Credis & in Spiritum ſanctum ? Dixifti, Credo .
tertid merfifti. Ergò merfifti, venifti ad ſacerdo
tem , quid tibi dixit ? Deus , inquit, Pater omnipo- Inunctio pot
tens, qui tc regenerauit ex aqua & Spiritu Sanéto, baptiſmuin
conceifita tibi peccata tua ,ipfe te vngat in vitam forma
quaverború
fiat, &
æternam . in qua parte .
7. PRAETEREA libro tertio de Sacramen
tis, capite primo: Accipis autem myfterium , hoc
eft ,vnguentum ſupra caput. Aſcendiſti de fonte, 1
quid fecutum eſt ? Audifti le & tionem , ſuccinctus
eit fummus ſacerdos. Licèt enim & presbyteri fe
cerint, tamen exordium minifterij à fummo eft
Q fecer
/
 182 Q. VIII. DE SACRAMENTIS IN GENERE .

ſacerdote. Succinctus inquam ſumimus facerdos, turin vobis per minifterium feruorum Dei,exor- Exorciſmi.
Lotio pedum pedes tibi lauit . Non ignoramus quod Ecclefia ciſmis, orationibus, canticis fpiritalibus , infuf- Infuftatióes
in Ecclefia Romana hanc conſuetudinem non habeat, cuius Aationibus, cilicio , inclinatione ceruicum , hu- Cilicium .
Mediolanco.
typum in omnibus fequimur & formam . Vide militate pedum ,pauor ipfe omni ſecuritate appe- loclinatio .
crgò nè fortè propter multitudinem declinauit. tendus: hęc omnia ,vt dixi, eſcæ ſunt, qux vosrefi
EŤ fecúdo capite: Sequitur ſpiritale fignaculum , ciunt in vtero,vt renatos ex baptiſmo,hilaresvos
quia poft fonté fupereft ,vtperfectio fiat & c. Poſt mater exhibeat Chrifto.Accepiftis & Symbolum , Symbolum .
hæc quid ſequitur? venire habes ad altare &c . protectionem parturientis contra venena fer
8. IDEM in libro de ijs qui myfterijs iniciátur, pentis .
Aurium atta- capite primo :Aperite aures, & bonum odorem 1.H. ORIGENES homilia quinta in librum
Gus . vitæ æternæ inhalatum vobis munere Sacramen- Numerorum : Sed & in Eccleſiaſticis obferuatio- Ratio multa.
torum carpite: quod vobis fignificauimus, cùm nibus funt nonuulla huiuſmodi, quæ omnibus cum cæremo.
apertionis celebrantes myſterium ,diceremus:Ef- quidem facere neceſsè eft,nec tamen ratio eorum nici obfcu
feca, quod eſt,Adaperire.Hocmyfterium celebra- omnibus patet. Nam quòd (verbi gratia) genua
Ma1.7. uit Chriſtus in Euangelio,ficutlegimus, cùm mu- Aectimus orantes, & quòd ex omnibus cæli plagis
tum curaret & ſurdum . CAPITE SECVN- ad folam Orientis partem cõuerli oracionem fun
DO : Pofthęc reſerata tibi ſunt ſancta ſanctorum : dimus,non facilè cuiquam puto ratione comper
ingreſſus es regenerationis facrarium.Repete quid tum . Sed & Euchariftiæ fiue percipiendæ, fiue eo
interrogatus lis,recognoſce quid refponderis.Re- ritu quo geritur explicandæ, vel eorum quæ ge
Abrenuncia- nunciati diabolo & operibuseius, mundo & lu- runtur in baptiſmo verborum ,geftorum , & or
tio .
xuriæ eiusac voluptatibus. Vidifti illic Leuitam, dinum atque interrogationum ac reſponſionum ,
vidifti ſacerdotem , vidiſti ſummum ſacerdotem . quis facilè explicet rationem ? Et tamen omnia
Ingreſſus vt aduerfarium tuum cerneres, cui re- hec operta & velata portamus fuper humeros no
Ad Oriérem
conuestio . nunciandum mox putares , ad Orientem conuer- ftros,cùm ità implemus ea & exequimur,vt à ma
teris . Qui enim renunciat Diabolo, ad Chriftum gno pontifice atque eius filijs tradita & commen
conuertitur,illum directo cernit obtutu . DEIN- data fufcepimus. Cuncta hæc ergo & horum fimi
Aqux bapti- DE CAPITE TERTIO : Aqua fine prædica- lia congerimus, nec tamen eorum affequimur ra
ſinalis bene.
dictio . tione Dominicæ crucis,ad nullosvſus futuræ fa- tionem :leuamus humeris noftris, & portamus
lutis eft. Cùm verò falutaris fuerit crucis myſte. adoperta & obtecta diuina myfteria : Nisiquis fit
rio conſecrata, tunc ad vſum ſpiritalis lauacri & inter nos Aaron aut filius Aaron, quibus ifta con
ſalutaris poculi téperatur. CAPITE SEXTO : ceditur nuda & reuelata perſpicere. Ita tamécon
Poft hæc vtiquè aſcendiſti ad ſacerdotem : confi- ccditur , vt fciant ſibi vclanda hæc & operienda,
Inanctio.
Pfal.132 dera quid fecutum fit. Nónne illud quod ait Da- vbi cęteris dari ea, & in opus proferri ratio popo
uid : Sicut vnguentum in capite ? Omnes enim in ſcerit.
regnum Dei & in facerdotium vngimur gratia 2. DIONYSIV S Areopagita de Ecclefiaftica
Ioan . 13. ſpiritali. Aſcendifti de fonte,memento euangeli- hierarchia capite primo: Neceffariò itaque primi Apoftoli cựr
cæ lectionis. Etenim Dominus nofter Ieſus in Eu- illi noftri ſacerdotalis muneris duces, cú ex ſum- ſignis vi&bi
Lotio pedú. libus, & exo
angelio lauit pedesdiſcipulis ſuis &c. CAPITE ma fuperfubftantialióp deitate ipfi fancti muneris
Candida ve- SEPTIMO: Accepiſti poft hæc veſtimenta can- plenitudinem percepiſſent, & idipfum deinceps monijsvai.
Atinienta ..
dida, vteffet indicium quòd exuëris inuolucrum proferre & propagare à diuina bonitate miſlief
peccatorum , induëris innocentiæ caſta velamina. fent,ipfim (vt qui tranfiffent in Deum ) pofteros ad
Cófirmatio. Etin fine capitis:Repete quia accepiſti ſignaculum diuina prouehere affatìm cuperent, vifibilibus fi
Efaiz is . ſpiritale, ſpiritum fapientiæ & intellectus & c. gnis cæleftia Sacramenta texerunt, varietatesac
DENIQVE CAPITE OCTAVO : His ab- multitudine quod vnicum eſt collectum , tradi
Communio. luta plebs diues inſignibus, ad Chrifti contendit derunt : & in humanis imaginibus res diuinas,
altaria & c. materialibusós figuris fpiritualium maieftatem ,
9. AVGVSTINVS libro primo denuptijs& atque in ijs quę nobis ſuntfamiliaria,ſumma illa
Exorciſinus
concupiſcentia, capite vigefimo: In veritate,non & ſuperſubftantialia partìm ſcriptis, partìm non
quidfacit is in fallitate,poteftasdiabolica exorcizatur in par- fcriptis inftitutionibus fuis(iuxta quod facræ de
uulis ; eif renunciant, quia per ſua non poffunt, finiunt leges) nobis tradiderunt: non modò pro
per corda & ora geftantium , vt eruti à poteftate fanæ multitudinis cauſa, cui ne ipſa quidem fas
tenebraruni,in regnum fui Domini transferátur. eft figna contingere, verùm ob id quoque, quòd
Quid ergò in eis eft,per quod in poteſtate diaboli hæc noftra ſacratiſſima functio fignificatiua eft,
teneantur,donèc eruantur indè per Sacramentum plenam (vt dixi)ſignis pro modo & rationecaptus
Baptiſmatis Chrifti, quid eſt,nisì peccatum ? ; noftri, indigetés vifibilibus figuris, quibus veluti
10. IDEM libro fecundo de nuptijs & concupi- adminiculis ad eorum auguſtiorem intelligenti
Cur exufðar-fcentia, capite decimooctauo: Accuſat (Iulianus) am fubuehamur.
furparuuli of: Ecclefiam toto orbe diffufam , in qua vbiq omnes
in toto ba 3. IBIDEM capite vltimo : Plurima ex his quç Multará ea .
be
ptizandi. baptizandi infantuli non ob aliud exufflantur, ignoramus,cauſas habent digniſlimas,nobis qui- demoniorum
nisi vt ab eis princepsmūdi mittatur forås,à quo dem ignoratas,verùm præftantioribusordinibusSpituum fia
neceſse eſt vaſa iræ poffideantur. cognitas.Complura item ſummas illas altiflimás- bis obſcura .
11. ET capite vicefimonono : Neque enim ex que fubftantias latent : foliaz fapientiſſimæ, ac ſa
Exorciſmus
de exutatio quo eſſe cæpit Manichæi peſtilentioſa doctrina, pientiæ do & ori, diuinitatinota funt.
paruulorum, ex illo ceperüt in Ecclefia Dei,paruuli baptizan- 4. AVGVSTINVS libro tertio de Doctrina
antiquiſſima di exorcizari & exufHari, vtiplismyfterijs often- Chriſtiana,capite nono : Sub figno feruit, qui ope
Ecclefiz tra- deretur nó eos in regnum Chrifti, nisi erutos à te ratur aut veneratur aliquá rem fignificantem , ne
dirio ,
nebrarum poteftate trasferri. Etinfrà: Hos (Am- fciens quid fignificet: qui verò aut operatur, aut
brofium & Cyprianum intelligit) ifte audeat di veneratur vtile fignú diuinitùs inftitutum , cuius
cere Manichæos, & antiquiſtimam Ecclefiæ tradi- vim fignificationemaz intelligit, non hoc venera
tionem ifto nefario crimine aſpergat,qua exorci- tur quod videtur & trálit,ſed illud potiùs,quò ta
zantur & exufflantur paruuli ,vt in regnum Chri- lia cuncta referenda ſunt. Qui autem no intelligit Signorum
ſtià poteftate tenebrarum, hoc eft, diaboli & an- quid fignificet ſignum ,& tamen fignum eſſe intelignotorum
gelorum eius eruti transferantur. ligit,nec ipſe premitur ſeruitute.Meliuseftautem veneratie .
ITEM libro quarto de Symbolo ad Cate- vel premiincognitis, ſed vtilibus fignis, quàm in
chumenos capite primo , alloquens catechume- utiliter ea interpretado ,à iugo feruitutiseductam
nos : Omnia facramenta quæ acta funt & agun- ceruicem laqueis erroris inferere.

3 DE
 í

DE SACRAMENTO BAPTISM I. Q. I. 183

DE BAPTISMI SACRA

Μ Ε Ν Τ Ο.
hindi !...
' 1.

Quid est Baptiſmus ,& an cunétis neceſſarius?

IST hoc nouæ legis primum & maximè neceſſarium Matth.28.d

A&...Mar:16.0 1020.3.c.44 Tit..b
Sacramentum , in ablutione corporis exteriore, & legi vi
E
cimaverborum enunciatione; iuxta Chriſti inſtitutio .
nem , conſiſtens.

B. Neceſſarium inquam Sacramentum , non folùm .adultis, La Teijden.Cel.6.cap Fiz.can.z.de

ſed etiam paruulis, ac fimul eis efficax ad falutem æternam brofi des myfter iont.cap.4. Clem.epik.

conſequendam . Naſcuntur omnes iræ ‘ filij :opus igitur ha- conciliteterangan 1.&Milcoi.can.
bent etiam paruuliemundatione peccati, nec poſſunt abſque epift.fo. Chryfoft,hom de adam &Eua.

• hoc Sacramento múdari, & in filios Deiregenerari . Nam & ciusAuguft.epift.16:& lib.z . .de anima&.
generatim Legiſlator cdixit : “ Nisi quis renatus fuerit ex aqua de capas
c Ioan.3.b Auguftin.lib.z. de pec ,mer.
Spiritufancto, non poteft introire in regnum Dei. Alibi verò :'Non cap.4.8
f Match.18.b . Bernard . Serm.66.in cap .
est voluntas ante Patrem ,qui in cælisest, vt pereat vnus de puſillisiſtis. tic.& epift.40.ad Hiidefonſ.

Perirent & autem non baptizati etiam paruuli, ficut olim in , Aug.de nupt.& concup.lib.1.c.10.de
Synagoga Hebræorum pueri " incircunciſi, h Geneſis 17.b

C. lam cùm fitvnum Baptiſma Chrifti fidelium , hoc femel : Ephef.4.a Bafti.de Spit.fanc.cap.is.

acceptum ,nefariú eft prorſus iterare, quicquid demùm prae- 1 Hebeba Clemens conftitur.apoft.
texant iam olim damnati Anabaptiſtæ : Cum Synodo Con- 1 in Concil. Cartha...can.1.& Vienne

ftantinopolitana dicendum eſt : Confitcor " vnum baptiſma 1.de Faptir. Auguft.tadi..n loana.
in remiſſionem peccatorum . Etcum Auguſtino : Rebaptiza: m In symbolo fidei.
& re hæreticum hominem, omninò peccatum eft : rebaptizare tra petit.cap.s). 1.c. epift.79.ad Nice.

11 autem Catholicum , immaniſſimum ſcelus eſt : quod idcircò cam ,cap.7.8:37.ad Leonem kauen.
o C.lib.i. Ne fanctum bapt.iteret.
Cæfareis etiam ºlegibus prohibetur.
TESTIMONI A.
i. A. ACTORVM ſecundo : Petrus verò ad il- cundum Adam Iefum Chriftum faluatorem no
los,Pænitentiá ( inquit) agite, & baptizetur vnuſ- ftrum :quæ quidem translatio poft Euangelium
quiſque veftrùm in nomineIefu Chrifti,in remif- promulgatū , ſine lauacro regenerationis aut eius
fionem peccatorum veftrorum : & accipieris do voto fieri non poteſt, ficut ſcriptum eſt : Nisi quis loan.3.
num ſpiritus ſancti. renatus fuerit & c .
2. MARCI decimoſexto capite : Qui credide. 2. ITEM ſeſſione ſeptima, canone quinto de
rit & baptizatus fuerit,faluus erit . Baptiſmo : Si quis dixerit Baptiſmum liberum Baptiſmus
3. IOANNIS tertio : Poft hæc venit Iefus & effe ,hoceft, non neceſſarium ad falutem , anathe- neceffarius
ad ſalutem .
diſcipuli eius in Iudæam terram : & illic demora ma fit.
3. AVGVSTINVS tractatu decimotertio in
batur cum eis, & baptizabat.
4. ET capite quarto: Quanquàm Ieſus non ba- joannem : Quantumcunque catechumenus profi- Baptiſmni ac
prizaret,ſed diſcipuli eius. ciat, adhuc farcinam iniquitatis ſuæ portat: non ceſuras.
5. AD Titum tertio :Saluos nos fecit per lauá- illi dimittitur , nisì cùm venerit ad Baptiſmum .
crum regenerationis, & renouationis Spiritus fan- 4. AMBROSIVS in libro de ijs quimyſteri
& i, quem effudit in nos abundè per Ieſum Chri- js initiantur,capite quarto: Credit catechumenus
Atum ſaluatoré noftrum : vtiuftificati gratia ipfi- in crucem Domini Ieſu, qua & ipfe fignatur: ſed
us,hæredes fimus ſecundùm ſpem vitæ æternæ. nisi baptizatus fuerit in nominePatris, & Filij,
6. MATTHAEI vigeſimooctauo *: Euntes er- & Spiritus fan &ti, remiſlionem non poteft acci
gò docete omnes gentes,baptizantes eos in nomi- pere peccatorum ,nec ſpiritalis gratię munus hau
ne Patris & Filij & Spiritus fancti :docentes eos riré.
ſeruare omnia ,quæcunque mandaui vobis. 5. CLEMENS epiftola quarta ad Iulium &
7. AD Epheſios quinto : Viri, diligite vxores lulianum : Nec putetis,quodetiam fiomnem pie- quàm necer.
veſtras, ficut & Chriſtus dilexit Ecclefiam , & re tatem colatis,omnem iuftitiam ,baptiſmum ve- (mus.
farius bapti,
metipſum tradidit pro ca, vt illam fan &tificaret, rồnon accipiatis, ſpem poſſitis habere apud De
mundans eam lauacro aquæ in verbo vitæ . um : immò maiori pena digni eritis, qui bona
8. PRIORIS Petri tcrtio capite: In arca pauci , opera non benè operati eftis. Confertur enim mé
id eft, octo animæ falux factæ ſuntper aquá.Quod ritum homini ex bonis geſtis, fed fi ità gerantur,
& vos nunc fimilis formæ ſaluos facit Baptiſma, ficut Deus iubet. Deusautem iußitomnem colen- Matth.28.
non cárnis depofitio ſordium ,ſed conſcientiæ bo- tem ſe, Baptiſmo confignari. Quod fi vos renueri
næ interrogatio in Deum per reſurrectionem leſu tis, vt veftrę voluntati magis,quàm Dei obtempe
Chriſti. retis, contrarij fine dubio & inimici eftis volun
1.B. CONCILIVM Tridétinum ſellione ſex- tati eius. Sed dicitis forraſsè: Quid confert aquæ
Juftificatio ta, capite quarto : Iuſtificatio eft translatio ab eo baptiſmus ad Dei cultum ? Primò quidem , quia
non fit fineftatu in quo homo naſcitur filius primi Adz, in quod Deo placuit , impletur. Secundò, quia re,
baptiſmoaut
eius voto. Aacum gratiæ & adoptionis filiorum Dei, per ſe generato ex aquis & Deo renato, fragilitas prio
ris
 )

184 DE SACRAMENTO

ris natiuitatis, quæ vobis per hominem facta eft, naad Fidum :Quátùm verdad caufam infantium lib.s.epift.6.
amputatur, & ità demùm peruenire poteritis ad pertinet,quos dixiſti intra ſecundum vel tertium
ſalutem . Aliter impoflibile eft. Sic enim nobis diem quo natifint conſtitutos baptizari nó opor
loan.3 , cum ſacramento verus Propheta teftatus eft, di- cere, & conſiderandam eſſe legem circuncifionis
cens : Amen amen dico vobis, nisi quis denuò re . antiquæ, vt intra octauum diem eum qui natus Genel.sy.
natus fuerit ex aqua viua, nó introibit in regnum eft baptizandum & fan &tificandum non putares,
cælorum.Et ideò accelerate.Eft enim in aquisiftis longè aliud in Concilio noftro omnibus vifum
mifericordia eius quædam , quæ ex initio fereba- eft. In hoc enim ,quod tu pucabas eſſe faciendum ,
tur fuper eas : & agnoſcit eos, qui baptizantur nemo confenfit, fed vniuerfi potiùs iudicauimus
ſub appellatione triplicis ſacramenti,& eripit eos nulli hominum nato miſericordiam Dei & grati
de fupplicijs futuris, quafidonum quoddam of- am denegandam.Nam cùm Dominus in Euange- Paruulos pei.
ferensDeo animas per baptiſmum conſecratas. lio fuo dicat,Filius hominis nó venit animas ho baptizari
Confugite ergò ad aquas iftas : fola funt enim minum perdere, fed faluare : quátùm in nobis eft, porte.
quæ poflint vim futuri ignis extinguere. Ad fi fieripoteft, nulla anima perdendaeft. Et paulò Galat...Luc...
quas qui moratur accedere, conftat, in eo adhuc pòft: Deus ve perſonam no accipit,fic necetatem ,
infidelitatis idolum permanere, & ab ipfo pro- cùm fe omnibus ad cæleftis gratiæ conſecutionem
hiberi ad aquas properare , quæ falutem confe- æqualitate librata præbeat patrem . Quòd autem
runt. Siue enim iuſtus, fiue fit iniuftus,baptiſmus in ludaica circuncifione carnali octauus dies ob
ei per omnia neceſſarius eſt : Iufto quidem , vt ad- ſeruabatur, facramentum eft in vmbra atque in
impleatur in eo perfectio, & regeneretur Dco: in- imagine antè premiſſum ,fed veniente Chriſto ye
iufto verò, vt peccatorum quę geſfit,remiſlio con- ritate completum . Qua imago ceſlauit fuperue
cedatur. niente poftmodùm veritate, & data nobis fpiri
Paruulis & 6. CONCILIVM Lateranenſe magnum ſub tali circuncifione. Propter quod neminem puta
adultis ne Innocentio tertio, canone primo: Sacramentum mus à gratia conſequenda impediendum eſſe ea
cillariusBa. Baptifmi,quod ad inuocationem indiuiduæ Tri- lege,quæ iam ſtatuta eſt,nec fpiritalem circuncifi
pulinus. nitatis conſecratur in aqua , tam paruulis quàm onem impediri carnali circuncifione debere, fed
adultis in forma Ecclefiæ à quocunque ritè colla- omnem omninò hominem admittendum effead
tum , proficit ad falutem & c. gratiam Chrifti, quádo & Petrus in A & tibus Apo
Act.ro.
7. CONCILIVM Mileuitanum canone ſe. ſtolorum loquatur & dicat:Dominusmihidixit,
Paruulibapei cundo : Item placuit, vt quicunque paruulos re- neminem communem dicendum & immãdum .
peccatú ori- centes ab vteris matrum , baptizandos negat, aut Cæterùm fi homines impedire aliquid ad confe
ginale. dicit in remiffionem quidem peccatorum eos ba- cutionem gratiæ poffer,magis adultos & proue
ptizari , fed nihil ex Adam trahere originalis pec- eos & maiores natu poffent impedire peccata gra
cari, quod regenerationis lauacro expietur, vndè uiora. Porrò autem fi etiam grauiſtimis delicto
fit conſequens, vt in eis forma baptiſmatis in re- ribus, & in Deum multùm antè peccantibus, cùm
miſiionem peccatorum , non vere, fed false intel- pofteà crediderint,remiffa peccatorum datur, & a
Rom.s. ligatur,anathema fit. Quoniam non aliter intel- baptiſmo atque à gratia nemo prohibetur: quan
ligendum eft, quod ait Apoftolus, Per vnum ho- to magis prohiberi non debet infans, qui recens
minem peccatum intrauit in múdum , & per pec- natus nihil peccauit, nisi quòd fecundùm Adam Originale
peccatü in
catum mors, & ità in omnes homines pertranfijt, carnaliter natus, contagium mortis antiquæ pri infantibus.
in quo omnes peccauerunt, nisiquemadmodùm ma natiuitate contraxit ? qui ad remiffam pec
Eccleſia catholica , vbiquè diffuſa ſemper incelle- catorum accipiendam hoc ipſo faciliùs accedit,
xit: propter hanc enim regulam fidei, etiam par- quòd illi remittuntur non propria , ſed aliena
uuli qui nihil peccatorum in ſemetipſis adhuc peccata. Et idcircò frater chariſtime, hæcfuit in Cócilij Cae.
committere potuerúgideò in peccatorum remiſ- concilio noftra ſententia, à baptiſmo atæ à gra- fententiade
fionem veraciter baptizantur, vtin eis regenera- tia Dei , qui omnibus miſericors & benignus & pi- non arcendis
tionemundetur,quod generatione traxerüt.Eun- useſt,neminem per nos debere prohiberi. Quod baptiſmo.
dem canonem reperiuit Concilium Tridentinum cùm circa vniuerſos obſeruandum fit atque reci
fellione quinta. nendum ,cum magis circa infantes ipſos & recèns
8. DIONYSIUS Areopagita de ecclefiaftica natos obferuandum putamus, qui hoc ipſo de
Apoßoli vo- hierarchia capire ſeptimo : Verùm ea de re ifta ope noftra , ac de diuina miſericordia plus me
uulos bapti.quoquè dicimus, quæ fan & ti præceptores noftri rentur, quòd in primo ftatìm natiuitatis ſuæ or
zari. ex priſtina traditione edo & ti, ad nos deriuârunt. tu plorantes ac flentes, nihil aliud faciunt, quam
Aiunt enim quod eft veriſſimum ,infantes ( ſi ſan- deprecantur.
Eta lege formentur )ad facrum peruehendos habi- 10. CHRYSOSTOMVS homilia de Adam
tum ,omnierrore liberos & vite exortes impuræ. & Eua : Prædicat Ecclefia Catholica vbiqué diffu- Paruulos ba
ptizandos
Iftud cùm pijſlimis ducibus noftris in métem ve- fa, debere paruulos baptizari propter originale propter ori -
niſſes, viſum eft admittere infantes hoc modo, vt peccatum . Et paulò pòft :Quia ipfa concepcio fi- ginale pecca.
fufcepror & naturales oblati paruuli parentes,puerum vni ex ne carnis cupidicate non fit, ideò dixi de tráfgrer- Catholica
tum , Ecclefia
fpontor par. fidelibus tradant preclaro diuinarum rerum ma fione peccati : venio in originale cupiditatis, vt prædicat.
uuli.
giftro, fub quo iam puer fit quaſi ſub patre diui. baptiſmus paruuloruabluatomne originale pec
no, ſanctæq ſalutis alumno. Hunc itaque præſul catum . Et poft nonnulla : Illud etiam quod circa
ſpondentem , puerum iuxta ſanctam educaturum baptizandos in vniuerſo mundo ſancta ecclefia,
vitam ,requirit vt abrenunciationem profiteatur, fiue fint paruuli, fiue iuuenes , vniformiter agit,
fidemás confiteatur: non (vtilli ridétes aiunt) ali- non ocioſo contemplemurintuitu : quòd cùm ad
Quomodo
um pro alio imbuit ſacris . Neque enim hoc ille regenerationis veniunt facramentum , non priùs
puer .
Ceptorem ab ait, Ego pro puero abrenunciationes facio, aut fi- fontem vitæ ingrediuntur , quam exorciſmis & Exorciſmi &
renunciat & dei ſacramenta profiteor.ſed ità puer renunciat & exuffationibus clericorum & c. vt fuprà, quxſtio- exufflatiócs.
fide n. profi- profitetur, id eft, fpondeo puerum inducturum ,
retur ne octaua, de Sacramentis in genere F. teftimonio
cùm ad facram intelligentiam venerit, ſedulis ad- ſeptimo.
horcationibus meis , vt abrenuncier contrarijs 11 . AD Ephefios ſecundo : Eramus natura filij
omninò,profiteatur & peragat diuina quæ pol- iræ ,ficut & cæteri.
licetur. Nihil igitur ( vt reor) indignum eſt, li ad 12. CONCILIVM Tridentinú ſeſſione quin
diuinum inftitutum puer adducitur,fan & um ha- ta , in decreto de peccato originali : Si quis par- Paruuli bas
bens præceptorem ,qui illidiuinarum rerum ha- uulos recentes ab vteris matrum baptizandos ptizandipro .
bitum tradat,malorum feruet immunem . negat, etiam fi fuerint à baptizatis parentibus or- le peccatum .
9. CYPRIANVS epiſtola quinquagefimano- ti ; aut dicit in remiſſionem quidem peccatorum
eos
 BAPTISMI. Q. I. 185
cos baptizari , fed nihil ex Adam trahere origina- ipfe videtur tibi inhiare quodammodò de fonti
lis peccati, quod regenerationis lauacro neceſsė bus ſaluatoris, vociferari ad Deum , ſuisép vagiti
fit expiari ad vitam æternam conſequendam : bus clamitare,Domine, vim patior, reſponde pro Efa.36.
vndè fit conſequens,vt in eis forma baptiſmatisme: Flagitat auxilium gratiæ , quia vim patitur ab
in remiſionem peccatorum , non vera, fed falſa origine. Clamat innocentia miferi, clamat igno
intelligatur, anathemna fit: quoniam non aliter rantia paruuli,clamat addi&ti infirmitas. Ità ergò
intelligendum eſt id quod dicit Apoftolus, Per clamant hæc omnia, ſanguis fratris, fides matris,
Rom.s. vnum hominem peccatum intrauit in mundum, deftitutio miſeri, & miſeria deftituti. Et clamatur
& per peccatum mors, & ità in omnes homines ad patrem . Porrò pater ſeipſum negarenó poteft,
mors pertranfijt,in quo omnes peccauerunt: nisì pater eft.Nemo mihi dicat quia non habet fidem , Mater Eccle:
Ex Apoftolo
rum traditio . quemadmodùm Ecclefia Catholica vbiquè dif- cui mater impertit ſuā,inuolués illiin ſacramen paruulo com
fuſa ſemper intellexit. Propter hanc enim regu- to, quouſque idoncusfiat proprio nó tantùm fen- municat.
lam fidei ex traditione Apoftolorum eciam par- fuſed aſſenſu euolutam puramo percipere. Nun
uuli & c. vt Concilium Mileuitanum ſuprà tefti- quid breue pallium , vt non poflit ambos coope- Fidesaliena
monio feptimo. rire? Magna eſt Ecclefię fides.Nunquid minor fide alijs prodeft.
13. AVGVSTINVS epiftola vigefimaoctaua Chananææ mulieris,quá contar & filiæ fufficere
ad Hieronymum: Item quiſquis dixerit, quòd in potuiſſe & fibi? ideò audiuit: Omulier,magna eft Marth.is,
Chrifto viuificabuntur etiam paruuli, qui fineſa- fides tua: fiattibi, ficutpetifti.Nunquidminor fide
cramenti eius participatione de vita exeunt; hic illorum , qui paralyticum per tegulas demittétes,
profectò & contra Apoſtolicam prædicationem animæilli fimul & corporis obtinuere falutem
venit, & totam cödemnat ecclefiam ,vbi propter- Denique habes : Quorum fidem vt vidit ,ait para- Matth.9.
eà cum baptizádis paruulis feftinatur & curritur, lytico : Confide fili,remittuntur tibi peccata tua.
Sine bapti . quia fine dubio creditur aliter eos in Chrifto vi- Ét paulò pòft : Tolle grabatum tuum , & ambula.
(monon fal- uificari omninò non poffe. Qui autem non viui- Qui hæc credit,facilè huic perſuadebitur, meritò
uantur
uuli . par. ficatur in Chrifto, reſtat vtin eadem damnatione ecclefiá pręſumere non ſolùm paruulis baptizatis
Rom.s. maneat, de qua dicit Apoftolus ;Per vnius deli- in fua fide ſalutem , ſed etiá interfe &tis pro Chrifto
&um in omnes homines ad condemnationem . infantibus coronam martyrij . Quæ cùm ità fint,

Ante 14. IDEM libro tertio de anima & eius origi- nullum præiudicium fuftinebunt regeneratide
Imum dece, ne,capite nono: Noli credere,noli dicere,noli do eo quod di& um eft, Sinefide impoſſibile eft pla- Heb.11.
dētes paruu- cere, infantes antequàm baptizentur morte præ- cereDeo :cùm fine fide non fint, qui in teſtimoni- Paruulibapti
li,no liberan. uentos,peruenire poffe ad originalium indulgen- um fidei baptiſmi gratiam perceperunt. Sed ne omninò fine
tur à peccato tiam peccatorum ,fi vis eſſe catholicus. de eo quod item di& um eft: Qui verò non credi- fide.
originali,
15. ITEM de peccatorum meritis & remiſſione derit, condemnabitur. Quid enim credere eft,nisl Marc.16 .
bapti• libro primo,capite vigefimotertio :Nulla ex no
Solo faluatur
ſino fidem habere ? Itaque & mulier ſaluabitur per ge- 1.Tim.z.
paruuli. ftro arbitrio præter baptiſmu Chriſti, ſalus æter- nerationem filiorum , fi permanferit in fide cum
na promittatur infantibus, quam non promittit lenitate: & infantibusper lauacriregenerationem
fcriptura diuina, humanis omnibus ingenijs præ- fuccurretur : & adulti quicontinere non poterűt,
ferenda . coniugij tricefimo fructu ſe rediment. Chriſtus
16. IOANNIS tertio , vt in textu . propter hoc mortuus eft, & reſurrexit, vt viuo. Rom.14 .
17. AVGVSTINVS libro tertio de peccato- rum dominaretur & mortuorum . Propter hoc
rum meritis & remiffione,capite quarto: Vndè quoquè & infans natus eft, & per fingulos ætatum
gradus profecitin virum , vt nulli deeffetætati.
incorporārur fit cófequens, vt quoniam nihil agitur aliud, cùm
Per baptifmú
Eicleſix. paruulibaptizantur,nisi vt incorporentur Eccle- 21. IDEM in epiſtola ducentefima quadragefi
fiæ , id eft, Chriſti corpori membrisis focientur : ma ad Hildefonſum comitem, de Henrico hære
Ad damnati- manifeſtum fit eos ad damnationem, nisi hoc eis tico ſcribens:Paruulis Chriftianorum ,Chriftiin
porti collatum fuerit, pertinere: non autem damnari
once:, nisiba. tercluditur vita, dum baptiſmi negatur gratia :
zon :ur . poſſent, fi peccatum vtique non haberent. nec faluti propinquare finuntur, faluatore licèt
18. CAPITE duodecimo ea verba exponens piè clamante pro eis :Sinite,inquit,paruulosveni- Matth.19.
prioris ad Corinthios ſeptimo: Alioquin filijve- re ad me. Ergóne qui homines & iumenta falua
Proprią infan
tiim ſanctifi İtri immundi effent,nuncautem fancti ſunt: Illud uit, quemadmodùm multiplicauit miſericordi
catio fic per tamen (inquit) fine dubitatione tenendum eft, am ſuam Deus, ad ſolos tamen innocétesnon pa
Baptiſmum . quæcunque illa fanctificatio fit, non valere ad titur eandem tam multam miſericordiam perue
Chriſtianos faciendos, atque ad dimittenda pec- nire ? Quid ,quæſo, quid inuidet paruulisfaluato- louident hçe
cata ,nisi Chriſtiana & ecclefiaftica inftitutione & rem paruulum qui natuseft eis ? Înuidia hæcdia- paruu
reticilis
falute
.
facramentis efficiantur fideles .Nam nec coniuges bolica eft: inuidia hac mors intrauit in orbe terra
infideles, quamlibet fan & is & iuftis coniugibus ' rum . An putat paruulosſaluatore non egere, quia
hæreant, ab iniquitate mundantur, quæ à regno paruuli ſunt ? Si ità eſt, ergò gratis magnus Domi
Dei ſeparatos in damnationem venire compellit: nus fa& us eft paruus:vt omittam quòd'Aagellatus
nec paruuli de quibuslibet fan &tis iuftisás pro- eft, quòd ſputis illicus, quòd cruci affixus, quòd
creati, originalis peccati reatu abſoluuntur , nisi deniquè mortuus eft.Non eft hichomo à Deo, qui
in Chrifto fuerint baptizati ; pro quibus tanto ficcontraria Deo & facit & loquitur . Prô dolor :
impenfiùs loqui debemus, quanto pro fe ipfimi- auditur taméà pluribus, & populum qui fibicre
nus poffunt. dat,habet.O infeliciſſimum populum.Ad vocem
19. MATTHAEI decimooctauo,vtin textu . vnius hæretici filuerunt in eo omnes propheticze
20. BERNARD VS ſermone ſexageſimoſexto & apoftolicæ voces, quæ de conuocando in vna
tholicosirri ſuper Cantica:Videte detractores, videte canes.Ir- Chrifti fide è cunctis nationibus Ecclefia, vno ve
deat propter rident nos, quia baptizamus infantes, quòd ora ritatis ſpiritu cecincrunt. Ergò fefellerunt diuina
ietsprumba. mus pro mortuis, quòd fanctorum fuffragia po- oracula, falluntur omnium oculi & animi: qui
puiſmum .
ftulamus. In omni genere hominum atq in vtro- quod legunt prædictū,intuetur impletum. Quam
que ſexu feſtinant profcribere Chriftum ,in adul- certè manifeſtam omnibus veritatem folus ifte ,
tis & paruulis,in viuis & mortuis. Hinc quidem ftupenda & prorſus Iudaica cæcitate , aut non vi
infantibus ex impoflibilitate naturæ , indè verò dens,autinuidens adimpletam , fimul neſcio qua
adultis ex difficultate continentiæ præfcribentes, arte diabolica perſuaſit populo ftulto & infipien
Quid enim fi infans pro fe loqui non poteft, proti,dere manifefta nec fuis credere oculis:fefelliffe
Gen.4. quo vox ſanguinis fratris ſui, & talis fratris, cla- priores,errarepofteros ,totum mundum etiá poft
matad Deum de terra? Adfat & clamat nihilomin effufum Chrifti fanguinem perditum iri, & ad fo
nùs mater ecclefia. Quid tamen infans ? Nónne & los quos decipit,totasmiferationum Dei diuitias
Q3
 186 Q. I. DE SACRAMENTO
& vniuerfitatis gratiam perueniffe. Et nunchuius 25. GENESIS decimofeptimo : Mafculus cu:
rei gratia,licèt in multa corporis infirmitate,iter ius præputij caro circuncifa non fuerit, delebitur
arripui ad has partes , quas potiffimùm fingularis anima illa de populo fuo : quia pactum meum ir
ferus depafcitur, dum non eftqui refiftat, neque ritum fecit.
qui faluum faciat. Quippe de tota Francia profi- 1.C. AD Ephefios quarto : Vnus Dominus, vna
mili effugatus malitia, has ſolas fibi inuenit ex- fides,vnum baptiſma.
pofitas, in quibus fiducialiter ſub tuo dominatu 2. BASILIVS in libro deSpirituſancto,capite
in gregem Chriſti toto furore baccharur. Quod decimoquinto : Vnum nouimus ſalutiferum ba- Voicam ba.
ptiſma.
tuone honori congruat, princeps illuftris, ipfe iu- priſma, quádoquidem vna eft pro mundo mors,
dicato.Nec mirum tamen, fi ferpens ille callidus & vna ex mortuis reſurrectio, quarum figura eft
decepit te , quippe fpeciem pietatis habens, cuius Baptiſma.
virtutem penitùs abnegauit. 3. ' ALCIMVS Auitus Viennenfis Archiepiſco
22. AVGVSTINVS de nuptijs & cócupiſcen- pus libro quarto , qui eſt de diluuio, capite deci
Per
eruútur à po. cia libro primo , capite vigefimo: Ab hac igitur mooctauo, referés verba Dei ad Noë Geneſ.9. Ne
Baptiſmā
reitate dçnio. poteftace tenebrarum , quarum eſt diabolus prin- quaquàm vltrà interficietur omnis caro aquis di
nis. ceps, id eft, à poteftate diaboli & angelorum eius, uuij:
quiſquis erui cùm baptizantur negauerit paruu Porrò autem terris ex hociam non erit vltrà
los ipſorum Ecclefiæ facramentorú veritate con Diluuium regnans, carné quod coterat omnem .
uincicur , quz nulla hæretica nouitas in Ecclefia Vnum quòd fuerit figno monſtrabitur vno : Voico dila.
Chrifti auferre vel mutare permittitur, regente Nec fimilem repetita necem peccata videbunt. uio, deſignd
cur vnicuin
atque adiuuante capite totum corpus ſuum ,pufil. Et fi crimen erit,terror non deerit alter. Baptiſme.
Exorciſmi ve loscum magnis.In veritate itaque, non in falfita Sic vnum genitor iurans Baptiſma ſacrabat,
ritasan pal- te,poteftas diabolica exorcizatur in paruulis ;eich Vtfemel abluto lymphis purgantibus orbe,
Abrenunciāc renunciant,quia per ſua non poffunt, per corda & Baptiſmum haud liceat nobis fperare fecúdum .
perora
trum . yektā ora geftantium , vt erucià poteftate tenebrarum , 4. AD Hebræos ſexto :Impoſibile enim eft,eos
in regnum ſui Domini transferantur. Quid ergò qui ſemel funcilluminati, guftauerunt etiam do
in eis eſt,per quod in poteftate diaboli teneantur, num cælefte, & participes factiſunt Spiritus fan
donèc eruantur indè per ſacramentum baptiſma- i, guftauerúc nihilominùs bonum Dei verbum ,
tis Chrifti ,quid eft,nisi peccatum ? virtutescß feculi venturi , & prolapfi funt: rursùs
23. ITEM libro fecundo de nuptijs & concupi- renouari ad pænitentiam , rursùm crucifigentes
ſcentia , capite decimoſeptimo : Inquantùm ho- fibimetipſis filium Dei, & oſtentuihabentes.
mines ſunc paruuli,bonum eſt naturæ, cuius au- 5. CLEMENS Pontifex & martyr libro fexto
thor eft Deus: inquantùm autem cum peccato na- conftitutionum Apoftolicarum , capite decimo
Penituri,fin . fcuntur, pericuri, fi non renaſcantur, ad femen quinto : Qui myfterio Baptiſmi initiatos, iterùm Rebaptizan
pertinentmaledictum ab initio, illius antiquæ in- baptizare aggrediuntur, iterùm agunt in crucem Dominum .
obedientiæ vitio . Ab hac fide Apoftolica aco Ca- Dominum , iterumas eum interficiunt, irrident
tholica veraciſtima atque fundatiſima, cum Pe diuina,ludibrio habent fan & ta ,contumelia affici
lagianis iſte (Iulianus)diſcedens,non vult naſcen- unt Spiritum fan & um , & fanguinem illum ſan
tes eſſe ſub diabolo, nè paruuli portéturad Chri- &um ve communem paruipēdunt; impijſunt in
ftum ,vr eruantur à poteſtate tenebrarum , & in re- eum, qui miſit; in eum , quipaſſus eſt ; in eum, qui
gnum ipfius transferantur, teftimoniú præbuit. Et poft pauca : Baptizate au- Parun!i be
24. IDEM fermone decimoquarto de verbis tem veftros pueros infantes, & educate eos in di- ptizandi.
Sine bapti. Apoftoli, capite ſecundo: Nos dicimus paruulos ſciplina, & monitione Dei:Sinite enim ,ait Domi- Marc.io.
fmo non ſal- aliter falutem & vitam æternam non habituros, nus,pueros venire ad me,& nè prohibete cos.
uanrur.
nisi baptizétur in Chriſto . Capite decimotertio : 6. DAMASCEN V S libro quarto de Ortho
Vnum Bapti
Vbi ponis paruulos baptizatos ?Profectò in nu . doxa fide, capite decimo: Iam verò Baptiſmum [ma.
Paruuli bapti mero credentium . Nam ideò & confuetudine Ec- vnum in peccatorum remiffionem & vitam æter
to fidelium & clefix antiqua canonica fundatiſima,paruuli ba- nam confitemur. Baptiſmus quippè morté Do
creientuin ptizati fideles vocátur. Et fic dehis quærimus ,Ifte mini defignat. Per Baptiſmum enim cum Do
ponuntur. infans Chriſtianus eft? Reſpondetur,Chriſtianus. mino fepelimur, vediuinus Apoftolus ait.Quem- Rom.6 .
Catechumenus,an fidelis ? Fidelis vtique à fide, fi- admodùm igitur Dominus femel morte perfun
des à credendo. Intercredentes igitur, baptizatos ctus eſt: fic nos etiam ſemel baptizari neceffe eft,
paruulos numerabis : nec iudicare vllo modo ali- baptizari inquam , vt à Domino di&tum eft, in
ter audebis,finon vis eſſe apertus hæreticus. Ergò nomine Patris & Filij & Spiritus ſancti. Quibus
ideò habent vitam æternam ; quia quicredit in fi- fcilicet verbis, Patris & Filij & Spiritus ſancticon
lium ,habet vitam æternam . Item capite decimo- fellionem edocemur. Quocirca qui in Patrem & Rebaptizati
iterùm cruck
quarto :Noli eis fineifta fide, & fine iſto ſacramen- Filium & Spiritum ſanctum baptizati, vnám figunt Chri.
to huius fidei promittere vitam eternam .Et capi- que in tribus perſonis naturam edocti, Bapti- tum .
te decimooctauo:Abfit vtego dicam non creden- ſmum repetunt , ij nimirùm Chriſtum rurſus,
Credit in al- tes infantes.Iam fuperiùs diſputaui,credit in alte- vt eft apud Apoftolum , in crucem agunt. Impof- Heb.6.
coupes
cauitin alte. ro,quipeccauit in altero:dicitur credit & valet, & fibile enim eft, inquit, eos qui femel illuminati
ro inter fideles baptizatos computatur. Hoc habet ſunt , & cæt. rurſus ad pænitentiam innouari,
Ab Ecclefiæ authoritas matris Ecclefiæ ,hocfundatus veritatis crucifigentes iterùm fibijpfis Chriſtum , atque
authoritate . obtinet canon : contra hocrobur,contrahuncin- oftencui habentes. Ac qui in ſanctam Trinita
expugnabilem murum quiſquisarietat,ipſe con tem minimè baptizati ſunt, hi denuò baptizen
fringitur. Ergo prodeft Chriſtus aliquid infan- tur neceſſe eſt .
tibus baptizatis; & ficut ego doceo , & ficut me 7. PRIMVM Concilium Carthaginenfe cano
cum tota Ecclefia dicit, credentibus prodeft. Et ne primo:Illicitas eſſe lancimus rebaptizationes, Damnatus
capite decimonono : Credunt & infantes. Vnde & latìs eſſe alienum àfyncera fide & catholica di- anabapti
credunc ? Quomodò credunt ? Fide parentum . Si ſciplina.
tide parcntum purgantur,peccato parentum pol- 8. CONCILIVM Viennenfe fub Clemente
luti ſunt.Pofteà verò: Multi modi ſunt ſanctitatis, quinto : Baptiſma vnicum baptizatos omnes in videin Cle
& multi modi ſunt fanctificationis. Quomodò Chrifto regenerás, eft ( ficut vnus Deus & fides vni- mentinis,tit.
1.Cor.7. crgò fan &tificatur vir infidelis in vxore, & tamen ca) ab omnibus fideliter confitendum.Quod cele- Trinit.& fide
l'ereunt fide- perit, nijì baptizetur : fic filij fidelium , etfi ad bratú in aqua in nomine Patris & Filij & Spiritus- Cacholica.
Jurn filij , li
non fuering quendam modum fanctificati ſunt, pereunt ta- ſancti, credimus eſſe tam adultis quàm paruulis
baptizaci. men , fi non fuerint baptizati, communiter perfectum remedium ad falutem .
9. CON
 BAPTISMI .
Q. ill. 187
9. CONCILIVM Tridentinú feffione ſepti- nali dixit ,hoc etiam defpiritali eſtregeneratione non magis
Charaéter ma,canone nono,de ſacramentis in genere:Si quis fentiendú: nequaquàm videlicet eam , poftquàm reperi poteft
Baptiſmi, dixerit in tribus Sacramentis, Baptiſmo ſcilicet, femel expleta fuerit, pofſe reperi.Siue enim here- quàm carna
Contiomaci.
onis , & Or. Confirmatione, & Ordine, non imprimi chara- ticus, fiue ſchiſmaticus, fiue facinoroſus quiſqz in iis natiuitas.
dinis. Aerem in anima,hoc eft, fignum quoddam ſpiri- confeffione fanctæ Trinitatis baptizet, non valet
cuale & indelebile, vndè ea icerari non poffunt, ille quidem qui ità baptizatus eſt, à nobis Catho
anathema fit. licis rebaptizari,nè confeßio vel inuocatio tanti
10. ITEM in eadem feſtione, canone decimo- nominis videaturannullari .
Paruuli incee tercio de Baptiſmo: Si quis dixerit paruulos; eô 13. SECVNDA fynodus generalis ,quæ eft pri
fideles nu. quòd actum credendinon habét, ſuſcepto bapti- ma Conſtantinopolitana, in Symbolo : Confice
mcrandi.
ſmo inter fideles coputandos non eſſe ,ac propter- mur vnum baptiſma in remiſlioné peccatorum .
eà cùm ad annos diſcretionis peruenerint, eſiere- 14. AVGVSTINVS epiſtola ducentefima ter
Paruuliba. paptizandos: aut præftare omitti eorum bapti- tia ad Maximinum Epiſcopum : Rebaptizare igi
ptizatinon Ima, quam eos non actu proprio credentes bapti- cur hæreticum hominem & c. vt in textil.
tebaprizan zari in fola fide Ecclefia , anathema fit. 15. IDEM in libro de vnico baptiſmo contra
di poftea.
11. AVGVSTINVS tractatu vndecimo in lo- Pecilianum , capite decimotertio : Ego autem ve
annem :Rectè intellexit Nicodemus natiuitatem quod de hac re fentio breuiter dicam , rebapti
carnis.Sic & cu intelligenatiuitatem ſpiricus.Qui- zare hæreticos, quod illi ( Cyprianus fcilicet & Anabaptira,
cunque cibi dixerit, vt fpiritalicer iterùm naſca. eius focij) feciſſe dicuntur, tunc fuit humaniers bol
muscit dia
ica pre .
ris : reſponde quod dixit Nicodemus : Nunquid roris : rebaptizare autem Catholicos, quod ad fumptionis.
poteft homo iterùm in ventrem matris fuæ intra- huc ifti faciunt , ſemper eft diabolicæ præfum
re, & naſci ? lam natus ſum de Adam, non me po- ptionis .
teſt iterùm generare Adam. Iam natus ſum de 16. LEO Magnus cpiftola ſeptuagefimanona ad
Chrifto ,non mepoteft iterùm generare Chriſtus. Nicetam Epiſcopum Aquileienſem , capire ſepti
Baptiſmus Quomodò vterus non poteft repeci, fic nec bapri- mo : Hanc regulam (vt fcicis) feruádam in omni 1
teft, vt ncc? - ſmus. Ibidem : Plùs vosperſequuntur(Donatiftę) bus Ecclefijs prædicamus, vtlauacrum femel ini- non
Baptiſmus
itcran .
carnalis na. qui vosilludendo ſeducunt; Veni,veni,baptiza- tum nulla iteratione violetur,dicente Apoftolo : dus ,
ciuitas. re hîc, hîc habes verum baptiſmum . Noli ludere, Vnus Dominus, vnafides, vnum baptiſma.Cuius Ephef.4.
vnus eft verus, ille lufus eft.Seduceris, & ifta perfe- ablutio nulla iteratione temeranda eft,fed (vt di
cutio grauis tibi erit.Ilti etiam audent dicere, quia ximus) fola ſanctificatio ſancti fpiritus inuocan
perſecutionem folent pati à catholicis regibus, da eft, vt quod ab hæreticis nemo accipit, à Ca
aut à Catholicis principibus. Quam perſecutio- tholicis ſacerdotibus conſequatur.
nem tolerant?Afflictionem corporis. Perſecuti- 17. IDEM epiſtola trigefimaſeptima ad Leo
onem quam faciunt grauior eſt. Caue quando nem Rauennatem Epiſcopum : Scimus quidem
Gen. 21. vultludere Iſmael. cum Ifaac, quando tibi blan- inexpiabile effe facinus, quotiesiuxta hæreticorü Inexpiabile
ditur , quando offert alterum baptiſmum : re- damnata à ſan &tis patribus inftituta,cogiturali- facinusacit,
Anabaptiftæ fponde,habeo iam baptiſmum . Si enim verus eft quis lauacrum , quod regenerandis ſemel tribu
funt
ses. illufo . ifte baptiſmus, quifquis vult alterum dare,illu- tum eft, bis ſubire, Apoſtolica reclamante doctri- Ephef.q.
dere vult. Caue animæ perſecutorem . Et paulò na , quæ nobis vnicam prædicat in Trinitate Dei
pòft : Mirantur quia commouentur poteftates tatem , vnam in fide confeffionem , vnum in ba Agit de eorú
Rectè perle . Chriftianæ aduersùsdeteftandos diſipacores Ec- priſimace Sacramentum . Sed in hoc nihil fimile baptiſmo, de
quuntur hz. clefiæ . Non ergòmouerentur ?Et quomodò red- formidatur , quoniam non poteſt in iteratio- quibus non
tholici prin. derent rationem de imperio ſuo Deo ? Intendat nis crimen deuenire , quod factum eſſe omninò coſtatan hoc
baptizati.
cipes. charitas veftra quid dicam , quia pertiner hocad nefcitur .
reges feculi Chriſtianos, ve temporibus ſuis paca- 15. IVSTINIANVSin Codice,libro primo,
tam velint matrem ſuam Eccleſiam ,vndè fpirita- titulo ſexto , Nè fanctum baptiſmaiteretur, L. fe
liter nati ſunt. Videre qualia faciunt,& qualia pa- cunda Imperatorum Honorij & Theodofij: Si
promonti tiuntur.Occidunt animas,affiguntur in corpore. quis rebaptizare quempiam de miniſtris Catho- Vltimü fup .
bus ſempica Sempiternas mortes faciunt,& temporales ſe per- licæ fe &tæfuerit dete&tus,vnà cum eo qui piacula- plicium in
temporalem peti conqueruntur. recrimen commiſit, ( fi tamen criminis peræta- conftitutum .
patiuntur. 12. X'BEDA in caput tertiü euangelij ſecundùm tem capax fit) & hic, cui perſuaſum fit, vltimo
loannem : Notandum autem , quia quod de care lupplicio percellatur.

II.

Quæcirca hoc Sacramentum præcipuèfunt notanda ??

A. ELEMENT v M abluens, eiusque ſignificatio, verbum , miniſter,

& effectus Baptiſmi
.

B. Elementum eft aquaſimplex ,materia ad hoc neceffaria,quæ na - Adagio Fotobecome

tura ſuaſordes corporis abluere folet. Cui hæc pulchrè reſpondet fi- det er me.Chry
gnificatio, Baptiſmo animam emundari peccatis, & hominem , vti b Tic.3.b A&.z.ft.Cor.6..

dicemus, iuftum effici.

C. Verbum quo Sacramenti forma conſiſtit,ex Chriſti præcepto elim.cont.Donat ceas

Didymus lib.2.de fpir.ſan.
fic habet : * Ego tebaptizo in nomine Patris,& Filij, & Spiritusfanéti. d Matth.28.d Ambr.de ijs
D. Et quanquam ſit Sacerdotum munus, baptiſmum adminiftrare, quimyf.init.cap.4 .

tamen vbi neceſſitas vehementer vrget; baptizare poſſunt alij quo-r.com o atde vaic.bapt.
què, neimpijs quidem & hæreticis exceptis , modo a forma Éccleſiæ .cor53.
.Donat lib pfal.67.
yote
li.9.ca Hilar.in
Con.Later.cã... Floren . &
& eius verbis conceptis non recedatur. Triden.can.4.de bapt.
TESTIMONIA.
1.B. IOANNIS tertio : Nisi quis renatus fu- in regnum Dei.
eritex aqua & fpiritu ſancto, non poteftintroire 2. AD Epheſios quinto :Vt Ecclefiam fan &tifica
Q4 rah
 ISS Q. II. DE SACRAMENTO
ret,mundans eam lauacro aquæ in verbo vitæ. 3. AVGVSTINVS de baptiſmo contra Do
3. ACTORVM octauo : Dum irent per vi- natiſtas libro fexto, capite vigefimoquinto :Cer- Certa Bapti
am ,venerunt ad quandam aquam : & ait Eunu ta illa Euangelica verba, fine quibus non poteft fimi forma
neceffaria .
chus, Ecce aqua , quid prohibet me baptizari ? baptiſmus conſecrari, tantum valent, vt per illa
Et iuſlit ftare currum : & deſcenderunt vterque fic euacuentur, quæcunque in prece vitiofa con
in aquam, Philippus & Eunuchus, & baptizauit tra regulam fidei dicuntur, quemadmodùm de
eum . monium Chriſti nomine excluditur. Et paulò
4. ET decimo : Nunquid aquam quis prohi- pòft: Si autem ipſe malus eft acque peruerſus, fi
bere poteft, vt non baptizentur hi qui fpiritum precem integram dicat, & nulla ex parte fidei ca
ſanctum acceperunt, ficut & nos ? tholicæ aduerſam ,non ideò ipfe rectus eft,quia il
5. TRIDENTINVM Concilium fellione ſe la recta eft: & fi in aliquibus peruerſam precem af
Materia ba- prima, canone ſecundo de Baptiſmo: Siquis di- ferat, Deus adeft verbis Euangelicis ſuis,fine qui
ptiſmi. xerit, aquam veram & naturalem non effe de ne- bus baptiſmus Chrifti confecrari non poteft: &
ceſitate baptiſmi, atque ideò verba illa Domini ipſe ſanctificat Sacramentum ſuum , vc hominiſi
loan.3.b noftri Ieſu Chriſti, Nisi quis renatus fuerit ex ueantequàm baptizetur,fiue cùm baptizacur,ſiue
aqua & fpiritu ſancto : ad metaphoram aliquam pofteà quandoq ad fe veraciter cóuerfo,idipſum
detorſerit, anathema fit. valeat ad ſalutem , quod ad perniciem , nisi con
6. CONCILIVM Florentinum in doctrina uerteretur,valeret. Cæterùm quis neſciat non eſſe
de Sacramétis Ecclefiæ : Materia huius Sacramen- baptiſmum Chrifti,fi verba Euangelica , quibus
ri, eft aqua vera & naturalis : nec refert, frigida fit fymbolum conftat, illic defuerint? Sed faciliùs
an calida. inueniuntur heretici, qui omninò non baptizent,
7. CHRYSOSTOMVS homilia vigefima- quàm quinon illis verbis baptizent.
Aqua ad ba. quarta in loannem : Nam quòd perneceffaria fit 4. DIDYMVS Alexandrinus libro fecundo
edendurnenc aqua, vel indè perſpicuum eft, quòd cùm antè de Spiritu ſancto : Quis non ex ipfa cogetur veri
ccffaria . aquam ſpiritus inſpiråffec; in hoc tamen non qui- tate ſuſcipere indifferentiam ſanctæ Trinitatis,
Actor.jo . euit Apoftolus, ſed ad aquæ neceſſitatem often- dum vna fit fides in Patre & filio & Spiritu ſan
dendam ait : Nunquid aquam quis prohibere cto, & lauacrum detur atque firmetur in nomi- Formamuti
poteft, vt non baptizentur hi qui ſpiritum ſan- ne Patris & filij & Spiritus fan &ti ? Non arbitror lata elle non
& um acceperunt,ficut & nos ? Quænam ergò aquę quenquam tam vecordem atque infanum futu deber .
neceſitas ? Iam abfconditum vobis myfterium rum , vt perfectum baptiſma putet, quod datur in Singularum
aperiam . Sunt & alia, núc verò ex omnibus vnum nomine Patris & Filij, fine affumptione Spiritus perfonarum
expofuiffe fufficiat. Primùm diuina in hoc con- fancti: aut rursus in nomine Patris & Spiritus- nomina cx
ſummantur indicia , ſepultura, mortificatio , re- fancti, Filij vocabulo prætermiffo : aut certè in primenda
ſurrectio , vita, & hæc fimul omnia . In aqua enim nomine Filij & Spiritus fancti, non præpoſito lunt.
tanquàm in fepulcro caput immergentibus ve- vocabulo Patris. Licètenim quis poſſit exiftere
tus homofepelitur & fubmergitur, deindè nobis faxei, vtita dicam , cordis, & penitus mentis ali
emergentibus nouus reſurgit indè. Vt facile no nx , qui ità baptizare conetur, vt vnum de præ
bis elt immergi,& emerſosreſpirare: ità Deo ve- ceptis nominibus prætermittat, ( videlicet con
terem ſepelirehominem , & nouum induere. Prę- trarius legislator Chrifti) tamen fine perfecti
Ter repetita
ablutio . tereà teriftud fit, vt hinc Patris & Filij & Spiritus one baptizabit : immò penitùs à peccatis libe
fan & i virtutem hæc omnia implere intelligas. rare non poterit, quos à fe baptizatos exiftima
Quod nè coniectura à me, fed vero fenfu dictum uerit.
Colorf.2.
intelligas, audi Paulum : Conſepulti, inquit, 5. MATTHAEI vigefimooctauo : Euntes er
fumus cum illo per baptiſmum in mortem. Et gò docete omnes gentes, baptizantes eos in nomi
Rom.6. iterùm : Nofter vetus homo fimul crucifixus eft. ne Patris, & Filij, & Spiritusfancti.
Ibidem . Et iterùm : Complantati facti fumus fimilitudini 6. AMBROSIVS in libro deijs qui myfterijs
mortis eius. initiantur , capite quarto : Catechumenus nisi
8. AD Titum tertio: Saluos nos fecit per laua- baptizatus fuerit in nomine Patris & Filij &
crum regenerationis. Spíritusfan &ti, remiſlionem non poteft accipe
9. ACTOR VM ſecundo : Pænitentiam agite, re peccatorum , nec fpiritalis gratiæ munus hau
& baptizetur vnuſquiſque veftrùm in nomine le rire.
ſu Chriftiin remiffionem peccatorü veftrorum : 1. D. AVGVSTINVS libro fecundo contra
& accipietis donum ſpiritus ſancti. epiftolam Parmeniani, capite decimotertio: Si Miniſter in
10. PRIORIS ad Corinthios ſexto:Et hęc qui- ' laicus aliquis pereunti dederit neceffitate com- neceſſitate.
dem fuiftis : ſed abluti eftis,'ſed ſanctificati eſtis, pulſus, quod cùm ipfe acciperet, dandum eſſe ad
ſed iuftificati eſtis in nomine Domini noftri Ieſu didicit, nefcio an piè quiſquam dixerit eſſe repe
Chrifti , & in Spiritu Dei noftri. tendum . Nulla enim cogente neceſſitate fifiat,ali
1. C. CONCILIVM Lateranenſe magnum enimuneris vſurpatio eft:fi autem neceſſitas vr
canone primo : Sacramentum baptiſmi, quod ad geat ,aut nullum , autveniale deli&tum eft.Et pau
inuocationem indiuiduz Trinitatis , videlicet lò poft: Et hæc quidem alia quæftio eft, verùm & Non bapti
Patris & Filij & Spiritus ſancti , confecratur in ab ijs qui nunquàm fueruntChriſtiani, poflit ba- Zati ambaa
aqua, tam paruulis quàm adultis in forma Ec- priſmus dari : nec aliquid temerè indè affirman- finc.
clefiæ à quocunque ritè collatum , proficit ad fa- dum eft fine authoritate tanti concilij, quantum
lutem . tantæ rei fufficit. De ijs verò qui ab Ecclefiæ, Hæretici ve
Forma Bapti- 2. £ T Concilium Florentinum : Forma huius vnitate ſeparati ſunt, nulla iam quæſtio eſt, quin cum bapti
& Latinoru Sacramenti eſt : Ego te baptizo in nomine Patris,
{mi & habeant,& dare poſſint, & quin perniciosė ha feruar.
& Filij, & Spiritus ſancti . Non tamen negamus, beant, pernicioséque tradanr extra vinculum pa
quin & per illa verba, Baptizetur talis ſeruus cis. Hocenimiam in ipſa totius orbis vnitate dif
Chriſti in nomine Patris, & Filij, & Spiritus ſan- cuffum , confideratum , perfectum atque firma
&ti : vel, Baptizatur manibus meis talis, in nomi- tum eft.
ne Patris & Filij & Spiritus ſancti,verum perficia- 2. IDEM in libro de vnico baptiſmo, capite
tur baptiſma: quoniam cùm principalis cauſa,ex nono: Quiſquis extra Ecclefiam fuerit ab hæreti- Vnus bapti.
ſinus etiã ex
qua baptiſmus virtutem habet, fit ſancta Trini- cis vel ſchiſmaticis,tamé Chriſti baptiſmate con tra Ecclcſia
tas: inftrumentalis autem fit miniſter, qui tradit ſecratus,cùm ad Ecclefiam venerit,non eftnegan- confertur.
exteriùs Sacramentum , fi exprimitur actus, qui dum Sacramentum veritatis , quo imbutus eſt ;
per ipſum exercctur miniſtrum , cum ſanctæ Tri. ſed adijcienda eft pietas vnitatis, à qua ſepara
nicatis inuocatione, perficicur Sacramentum . tus eft, & fine qua illud ineffe illi poflit, prodeſſe
non

1
 BAPTISM 1. Q. 11: 189
non poffit. Hoc facimus, hocà Maioribus tradi-. cietas vlla eſſet ità credentium , neque ille qui ibì
tum accepimus, hoc in Catholica Ecclefia , quæ acciperet,ità crederet,fed totum ludicrè & mimi
Per ludum &
toto orbe diffunditur,contra omnes falfitatis ne- cè & ioculariter ageretur,vtrùm approbandus ef iocum baptis
bulas cuftodimus..
ſer baptiſmus qui fic daretur, diuinum iudicium zati,
ITEM libro tertio contra Donatiftas,capite per alicuius reuelationis oraculum , cócordi ora
Hæreticorú decimoquinto : Quãobren lieuangelicis verbis, i tione, & impenfis fupplici deuotione gemitibus
baptiſmus
in nomine Patris & Filij & Spiricusfan & i,Marcia implorandum eſſe cenſerem : ità fanè vt poftme :
cramentú, ti on baptiſmum conſecrabat, integrum erat facra- di&uros ſententias, nè quid iam exploratum &
debitam for: mentů. quanuis eius fides ſubeiſdem verbis aliud cognitum adferrent,humiliter expectaré: quan
mamſesuār. opinantis quam catholica veritas docet, non eſſet to magisergò nunc, fine præiudicio diligentioris
integra,fed fabuloſis falfitatibusinquinata.Nam inquifitionis, vel maioris authoritatis, illud di
fub eifdem verbis, id eft, in nomine Patris& Filij xiſle accipiendus fum .
& Spiritusfan &ti, non folùm Marcion autValen- 5 HILARIVS Pictauorum epiſcopus in Pfal
tinus, aut Arrius,aut Eunomius, fed ipfi carnales mum ſexagefimumfeptimum , loquens de Eunu
2.Cor.f. paruuli Ecclefiæ, quibus dicebat Apoftolus, Non cho Candaces reginæAethiopum : Eccè aqua, in- A & or.s.
potui loqui vobis quafi ſpiritalibus,fed quafi car- quit , quis prohibet me baptizari ? Sacramen- Apoftolora
officium erat
nalibus, poſſent finguli diligenter interrogari, tum ipfum Baptiſmi adeò impatientis defide baptizare.
tot diuerfitates opinionum fortaſsis,quoc homi- rij cupiditate præueniens, vt à diacono mini
s.Cor.z. nes,nunierarentur. Animalis enim homo no per- fterium Apoftolici officij falutis ſuæ cupidus,ex,
cipic ea quæ ſunt fpiritus Dei. Nunquid tamen igeret. :
ideò non integrum facramentum accipiunt ? 6. LATERANENSE Concilium magnum
4, ET libro ſepumo,capirequinquagefimoter- fub Innocentio tertio celebratum , canone pri
tio cötra Donatiftas:Veruntamen fi quis fortè me mo : Sacramentum baptiſmi, quod ad inuo- A quocunque
in eo concilio conſtitutum , vbi talium rerü quz- cationem indiuiduæ Trinitatis conſecratur in poteft con
ferri.
ftio verſaretur,non præcedentibus talibus, quo- aqua, tam paruulis quàm adultis in forma Ec
rum ſententiasſequi mallem ,vrgeret vediceren , clefiæà quocunque ritè collatum, proficit ad fa
quid ipſe ſentirem : fi eo modo affectus effem ,quo lutem .
Baptiſmus eram cùm ifta dictarem ,nequaquam dubitarem 7. CONČILI V M Florentinum : Miniſter Miniſter of
habere eos baptiſmum , qui vbicunque, & à qui- huius Sacramenti eſt facerdos, cui ex officio dinarius Ba .
Sacramenti buſcunque illud verbis euangelicisconfecratum , competit baptizare : in cauſa autem neceſſita ptifmi,.eft fan
fit,
fine ſua fimulatione,& cum aliqua fide accepić tis, non folùm facerdos vel diaconus, fed etiam
ſeni,quanquam eis ad falutem fpiritalem nó pro- laicus vel mulier, immò etiam paganus & ha
Cor.13 . deſſet, ficharitate caruiffent,qua catholicæ infere- reticus, baptizare poteft, dummodò formam in cauſa ne
rentur Ecclefiæ. Si enim habeam , inquit, fidem vt feruet ecclefiæ, & facere intendat quod facit Ec- ceſlicatis q
ujs homo.
montes transferam charitatem autem non habe- clefia.
am,nihil fum : ficut iam præteritisMaiorum fta- 8. CONCILIVM Tridentinum feflione fe
cutis, non dubito etiam illoshabere baptiſmum , prima, canone quarto de baptiſmo: Si quis dixe- Ab hæreticis
qui quanuis fallaciter id accipiant, in ecclefiata rit baptiſmum ,quietiam datur ab hçreticis in no- ptifmus quä .
men accipiunt,vel vbi putatur effe Ecclefia ab eis, mine Patris, & Filij, & Spiritusfancti, cum inten- do verns.
in quorum ſocietate id accipitur, de quibus di- tione faciendi quod faciteccleſia, non effe verum
1.losa ...
& um eft, Ex nobis exiêrunt. Vbiautem neque ſo- baptiſma, anathema fit.

III.

Quem fructum Geffectum præſtat Baptifmus ?

A. Evm planè;quem docente Chriſto , ac teftibus Apoſtolis Pe. 1 Mål.16.0 A&t.3.f 22.01.Pet.

tro & Paulo diſcimus,nimirùm per Baptiſmum & peccata remitti , Rom..ab Badi homilady in
& Spiritum dari,quo & vetus homoaboleatur , & noua fiat in Chri- tit.fanct. cap.-s. Auguft.lib.1.

fto creatura. Quippe ſuſceptus ritè Baptiſmus non hoc modò lar- lib.z.ca.s. In enchi.co... Be

gitur, vt impio plenèpeccata omnia condonentur atquetollantur, cap .cego.lib.zopitox

fed etiam vt baptizatus planèinnouetur,ac verèinnocens, iuſtus, Nazianz. orat.do, infand da

ſan &tus & cæleſti gloria dignus in Chrifto efficiatur:

vt iure à Pau- padag caps. Chryfoft.ad Ne.

lodictum ſit omnibus baptizatis: • Abluti eftis, fan&tificati eftis,inſti- bs.com.boc Ambe.lib.i.desa.
ficati eſtis in nomine Domini noftri Iefu Chrifti, & infpiritu Dei noftri
. At- & Triden.sea.s.can.s
que alibì teſtatur idem , Baptiſmum effe lauacrum regeneration the dib
nis & renouationis Spiritusfan &ti: " Lauacrum etiam aquæ in ver-confetcap.1. Latar.lib.z.di.

bo vitæ . Etrurſus ille fcribit : Quicunque in Chriſto baptizati eftis, o gal kom ....

Chriſtum induiftis.
B. Scitè ' Bernardus ac breuiter Sacramenti huius effe& us præ- eseme.com Domini vide
cipuos comple &titur: Lauamur in Baptiſmo, inquit, quiadeſetur kat pedi orig in c. ad Rom .
chirographum damnationis noftræ , & gratia hæc nobis confer. lib.l.co
Auguftodunc. , apud Auguftinum
lulianum , cap.3.
tur, nèiam nobis concupiſcentia noceat, ſitamen à conſenſu abf
tineamus.

C. Quæ $ concupifcentia in renatis manens, non per fe pecca-Bela.com Togel 2.de dep:
tum eſt, ſed vt Theologi appellant, fomes peccati, ad agonem re- & cócupif.capiz;& 25.& lib.t.
li & us, vt baptizati hac occaſione vigilantiùs Dei gratiam quærant
, lib.l.retra&.ca.us.& lib.13.dc
virtu 1
 7
190 Q. III. DE SACRAMENTO

Trin.c. &16.de
1.ca.39. pec.met
lib.2.ca.33 lib.virtutes ſtudioſiùs 'exerceant , fortiusque'certando maiorem ſibi
. & 34.
b Rom.3.a
gloriam parent. Itaque, vtPaulus docet, Nihil damnationis est is, qui

ſunt in Chrifto Iefu,qui non ſecundùm carnem , ſed ſecundùm fpiritum ambulant,
Col.3.b Ephef.4.C i quique fecundùm Pauli do &rinam & exemplum , veterem homi

k 3. Cor.4.d nem exuentes, de die in diem fecundùm'interiorem hominem re

1 Rom . 6.8
nouantur: id quod proprium eſt' baptizatorum .
TESTIMONIA . 1..1 . t'

3. A. MARCI decimoſexto : Qui crediderit & 12. IDEM in Enchiridio ad Laurentium ,capite
baptizatus fuerit, faluus erit. 7 . ... !
fexagefimoquarto :'Excepto baptiſmatis mune- Baptiſmus &
2. ACTORVM fecundo : Baptizetur vnuf- re, quod contra originale peccatum donatum eft, originale pec
quiſque veftrùm in nomineIefu Chriftiin remif- ve quod generatione attractum eſt, regeneratio satu adi
fionem peccatorum veftrorum : & accipietis do- ne detrahatur, & tamen actiua quoquè peccata collit.
num Spiritusfan & i. quæcunque corde , ore , opere commina inirem
3. Ef vigefimofecundo: Exurge, & baptizare, nerit, tollit. hac ergò excepta magna indulgen
& ablue peccata tua; inuocato nomine ipfius, in- tia , vndè incipit hominis renouatio , in qua
quit Ananias ad Paulum . foluitur omnis reatus & ingenerarus & addi
4. PRIOR IS epiftolęPetri capite tertio:Cùm tus & c.
fabricaretur arca, in qua pauci, id eft, octo ani- 13. BEDA in caput tertium Ioannis : Spiritalis Efectusbo
mæ ſaluæ factæ ſunt per aquam . Quod & vos generatio tota inuiſibiliter agitur. Nam videtur ptiſmiinuil
nunc fimilis formæ fáluos facit baptifina, non quidem qui baptizatur, in fontem deſcendere,vi- bilis.
carnis depofitio fordium , fed conſcientiz bo- detur aquis intingi, videtur de aquis aſcendere:
næ interrogatio in Deum per refurre &tionem Ieſu quid autem in illo lauacrum regenerationisege
Chrifti. rit, minimè poteft videri . Sola autem fidélium
5. EZECHIELIS trigefimoſexto : Et effun- piecas nouit, quia peccator in fontem deſcendit,
dam ſuper vos aquam mundam , & mundabi- led purificarus aſcendit : filiusmortis deſcendit, sises
mini ab omnibus inquinamentis veftris, & ab fed filius reſurrectionis afcendit.Sola hoc ecclefia : 19
i
vniuerſis idolis veftris mundabo vos. Et dabo mater, quz generat,nouit.Cæterùm oculis inſipi 1
vobis cor nouuum , & fpiritum nouum & c. entium videturtalis exire de fonte, qualis intra
6. PRIORIS ad Corinthios fexto, vtin textu . uit,torúmqueludus eſſe quod agitur.
7. AD Romanos fexto : An ignorațis fratres, \ 14. DAMASCENVS'libro quarto Orthodo
quia quicunque baptizati fumus in Chrifto le * æ fidei, capite decimo : Quanuis autem pecca- Remiffio pec
fu, in morte ipfius baptizati ſumus ? Confepul- torum remiffio omnibus æquè per Baptiſmum catorú æqua.
ti enim ſumus cum illo per baptifmum in mor- lis, gracia
detur : Spiritus tamen gratia pro fidei ac præce- item . nó
tem , vt quomodd Chriftus furrexit à mortuis dentis purgationis modulo ac ratione compara
per gloriam patris, ità & nos in nouitate vitz tur. Et quidem nunc Spiritus ſancti primitias per
ambulemus. Ŝi enim complantati fa & i fumus fi- Baptiſmum accipimus,ac regeneratio nobis afte
militudini mortis eius, fimul & refurre & ionis rius vitæ initium , & fignaculum , & prælidium , &
Sant's
erimus : Hoc fcientes, quia verus homo nofter illuminatio efficitur.
fimul crucifixus eft, vt deftruatur corpus pecca- 15. GREGORIVS Magnus libro nono , epi
ti , vt vltrà non feruiamus peccato . Qui enim ftola trigefimanona ad Theotiſtam patritiam : Si Peccata pror
mortuus eft, iuftificatus eſt à peccato . Et pau- qui funt quidicunt peccata in baptiſmate ſuperfi- sùs dimitti
lò pòft: Ità & vos exiſtimate, vos mortuosqui- tietenus dimitti, quid eſt hac prædicatione infi- in baptiſmo.
dem effe peccato , viuentes autem Deo in Chriſto delius, in qua ipſum fidei Sacramentum feltinant
leſu .
ſoluere ? in quo principaliter ad cæleftis mun
8. BASILIVS Magnus inexhortationead ba- ditiæ myfterium anima ligatur : vt abſoluta ra
Efectus bie ptiſmum ,quæ eft decimatertia inter homilias va- dicitùs à peccatis omnibus, roli illi inhæreat, de
priſmi. riorum argumentorum : Baptiſmus eſt captiuo- quo Pfalmifta ait : Mihi antem adhærere Deo Pſal.79.
rum & æris alieni remiſlio , peccati mors, animz bonum eſt. Certè enim maris rubri tranfitus fi- Exod.14
regeneratio, ami&tus ſplendens, character inde- gura fancti baptiſmatis fuit , in quo hoftes à
præhenfibilis,cæli iter, regnicæleſtis conciliatio, cergo funt mortui, ſed alijcontra faciem in 'ere
adoptionis gratia . mo ſunt inuenti . Sic quippe omnes qui in ſan
9. IDEM in libro de fpiritu ſancto, capite de- cto baptiſmate tinguntur , eorum peccata præ
Purgatus cimoquinto : Tribus demerfionibus, ac totidem terita omnia laxantur, quia eis velut Acgyprij
20 :mus .
inuocationibus , magnum baptiſmatis myſteri- hoftes à tergo moriuntur. Sed in eremo alios
um peragitur, ve & mortis figura adumbretur, & hoftes inuenimus, quia dum in hac vita viui
per traditionem diuinæ cogitationis animus re mus, priuſquàm ad promiſlionis patriam per
purgetur eorum quibaptizantur. tingamus, multæ tentationes nos fatigant, & ad
10. AVGVSTINVS libro primo contra du- terram viuentium tendentibus iter includere fer
as epiftolas Pelagianorum ,capite decimotertio : finant. Qui ergò dicit peccata in baptiſmate fun
Omniü pcc .Dicimus baptiſma dare omnium indulgentiam ditùs nondimitti, dicat in mari rubro Aegypti
dulgentia in peccatorum , & auferre crimina, non radere, nec os non veracitermortuos. Siautem fatetur Aegy
bapriſmo. vt omnium peccatorum radices in mala carne ptios veraciter mortuos, fateatur neceſsè eft pec
teneantur, quafi raforum in capite capillorum , cata in baptiſmate funditùs mori : quia nimirùm
Aufert crimi. vndè creſcant iterùm reſecanda peccata. Nam & plus valet in abfolutione noftra veritas, quàm
di,& non ra . iftam fimilicudinem comperi, fuæ illos adhibe- vmbra veritatis. In Euangelio Dominus dicit:
re calumniæ , tanquàm hoc nos ſentiamus atque Qui lotus eft, non indiget nisì vt pedes lauet, fed loan.15.
dicamus . eftmundustotus. Si igitur peccata in baptiſmate
Abluit pror
sùs omnia 11. ITEM libro tertio,capite tertio :Baptiſmus funditùs minimè dimittuntur, quomodò isqui
peccata. abluit quidem peccata omnia , prorsùs omnia, lotus eft, mundus eſt totas ? Totus enim mundus
factorum , di&torum , cogitatorum , fiue origina- dici non poteft, cui de peccato aliquid remanfit.
lia , fiueaddita , fiue quæ ignoranter, fiue qux ſci- Sed nemo refiftit voci veritatis, quæ ait : Quilo .
enter admiſſa ſunt : fed non aufert infirmitatem tus eft, mundus eft totus . Nihil ergo ei de peccati
cui regeneratus reſiſtit, quando bonum agonem fui cõtagione remanet, quem totum fateturmun
luctatur,
dum ipſe qui redemit .
16. HIE,
 BAPTISM I. Q. 111. 191
16. HIERONYMVS in epiftola octogefima- tum ferens, ex veteribusnouos,ex humanis diui
Omoia cri- tertia ad Oceanū, capitcſecundo : Omnia,inquit, nos efficit,abſp igne nos rurſus confians, & abfqz .
mina condo nobis in baptiſmate condonata funt crimina : nec confractione rurlus effingens,Nam ,vtcompēdio
pata .
poſtindulgentiam , iudicis eft metuéda feueritas, dicam , nihil aliud eſſe vim & facultatem Bapti
1.Cor.6.
dicente Apoftolo : Ethæc quidem fuiftis, fed ab- ſmiexiftimare debemus, quàm fecundæ vitæ ac
luti eftis,fed fanctificati eftis, fed iuftificatieftis in purioris viuendi rationis pactum cum Deo ini
nomine Domini lefu Chrifti, & in fpiritu Dei no tum . Ibidem poft multa :Exceſſità te impurus & Dæmon Ba
ftri. Omnia peccata donata ſunt :benè & fideliter. craſſus fpiritus, per Baptiſmum eiectus ac profli priſmo ex
pellitur à nos
Et paulòpòft: Quantam vim habeat baptiſma & gatus. Diſrumpitur ſe in fugam coniectum , non bis.
Genef.i. aqua in Chrifto fanctificata gratiam ,docebo: Ru- patitur ſe domo & tecto carere. Ambulat per loca Matth.12 .
Figuræ ba . dis mundus, necdùm ſole rutilante, nec pallente inaquoſa, diuinam influxione minimè perfuſa :
priſmi.
luna, nec aſtris micantibus, incompofitam & in- illic commorari geſtit; vagatur, quærens requi
uiſibilem materiam , abyſſorum magnitudine & em, non inuenit ; animas Baptiſmo conſignatas
deformibus tenebris opprimebat. Solus ſpiritus offendit,quarū vitia lotione obruta ſunt: aquam vitia obruta
Dei in aurigæ modum ſuper aquas ferebatur, & perhorrefcit, luftricis vndis, non fecùs àc Legio ſunt locione.
Matth.s .
naſcentem mundum in figura baptiſmi parturie- marinis, fuffocatur.
bat & c. Peccat mundus, & fine aquarum diluuio 18. CLEMENS Alexandrinus libro primo pe
Gen.7. & 8. non purgatur. Statim columba fpiritusfancti, dagogi, capite fexto : Qui tingimur, abfterfis pec- Effe &us ba
expulſo aliceteterrimo, ità ad Noé quafiad Chri- catis,quæ diuino fpiritur inftår caliginis tenebras priſmi.
ftum in Iordane deuolat : & ramo refe &tionis ac offundebant, liberum , ab omniqueimpedimen
luminis, pacem orbi annunciat. Pharao cum ex to vacuum , & lucidum habemus ſpiritus ocu
Lxod.14.
ercitu ſuo, nolens populum Dei exire deAegypto , lum : quo quidem ſolo quod diuinum eſt intues
in typo baptiſmatis ſuffocatur . Et plura alia ex mur, cælitùs influente nobis fanéto fpiritu . Et
ſcripturis copiosè. paulò antè : Tincti, illuminamur : illuminati, in
GREGORIVS Naziázenus oratione qua- filios adoptamur : adoptati , perficimur : perfe
Baptiſmi vis dragefimain ſanctü Baptiſma: Baptiſmus ſplen- &ti, immortales reddimur. Ego , inquit, dixi : Pfal.31.
Nomina ba .
admirabilis. doreſt animarum, vitæ in melius mutatio, con- Dijeftis , & filijexcelfi omnes. Multis autem mo
ptiſmi.
fcientiæ ad Deum interrogatio. Baptiſmus infir- dis vocatur hoc opus, Gratia ,Illuminatio , Perfe
mitatis noftræ adiumentum.Baptiſmus carnis eft ctum , & Lauacrum . Lauacrum quidem , per quod
abiectio ,Spiritus affectatio ,Verbiparticipatio , fi- peccata abftergimus. Gratia autem, qua remit
gmenti correctio, peccati diluuium , lucis com tuntur pænæ quæ peccatis debentur. Illuminatio
municatio,tenebrarum oppreſſio . Baptiſmus ve- antem , per quam ſanctam illam & ſalutarem lu
hiculú ad Deum , peregrinatio cum Chrifto, fidei cem intuemur,hoc eſt, per quam id quod eſt di
adminiculum ,mentis perfe& io,cæleftis regnicla- uinum perſpicimus. Perfectum autem dicimus,
uis, vitæ cominutatio , ſeruitutis depulfio , vincu- cui nihil deeft. Quid enim ei defit qui Deum no
lorum ſolutio, cópofitionis in meliorem ftatum uit ? Eft enim reuerà abſurdum Dei vocari gra
conuerfio.Quid plura commemorare attinet? Ba- tiam , quæ non fit perfecta, & vndequaquè ple
ptiſmus omnium Dei beneficiorum præclariſſi- na. Qui eft autem perfectus, perfecta vtique Iar
mum eft, & pręſtantiſſimū. Vtenim quçdam San- gietur. Nec longè pòft : Illuminationc tenebras
& a fanctorum vocantur , & Cantica canticorum , deleri neceſsè eft. Tenebræ autem ſunt ignoratio,
quòd fcilicet latiùs pateant, ac plura complcctan- per quam in peccata incidimus, circa veritatem
tur, præcipuam'p dignitatem habeant: eodémo- hallucinanţes.Cognitio ergò eft illuminatio ,quæ
do Baptifmus quoqueilluminatio dicitur, quòd delet ignorationem , & perſpicacem videndi fa
omnes alias illuminationes fanctitate præcedat. cultatem inſerit. Quinetiam eorum quæ ſunt de
Quemadmodùm autem Chriſtus, huius dator, teriora, reiectio , eſt meliorum reuelatio. Quæ
Baptiſmi va- multis ac diuerſis nominibus appellatur, ità enim malè colligauit ignoratio, ea pulchrè reſol
sia nomina. ipſum quoque donum varia nomina fortitur: fi- uit agnitio. Hæc autem vincula quàm celerrimè
ue id nobis ob miram quandam rei lætitiam ac- remittuntur, humana quidem fide, diuina ve
cidat,( fit enim ferè, vt qui rem aliquam impensè rògratia, cùm remittuntur peccata vno medica
amant, nomina quoque ipſa libenter vſurpent ) mento Pxonio ,nempe verbali baptiſmo: Omnia
fiue quòd multiplex huius beneficij vtilitas mul- ergò peccata eluimus, & eueftigiò mali non ſu
tas quoquè appellationes nobis pepererit. Do- mus ampliùs . Vna eft hæcgratia illuminationis,
num vocamus, gratiam ,baptiſmum , vnctionem , quòd non fint ijdem mores, qui erant antequàm
illuminationem, incorruptionis indumentum , lauaremur.
regenerationis lauacrum ,figillum ,acdeniquèex- 19. CHRYSOSTOMVS in homilia ad neo
Cur dicatur cellentiſfimo quouis nomine appellamus. Do- phytos : Ecce libertatis ferenitate perfruuntur, Decem ba- ?
Gracia. num dicitur,quia ijs,qui nihil priùs contulerunt, quí tenebanturpaulò antè captiui: & ciues eccle- ptiſmi
ner2 'mu
Baptiſmus. datur. Gratia , quia etiam debentibus. Baptiſmus, fiæ funt,qui fuerunt inperegrinationis errore : &
Vadio . quia peccatum in aqua ſepelitur. Vnctio, quia fa- iuſtitiæ in forte verſantur, qui fuerunt in confu
cer & regius. Huiuſmodi enim ea erant, quæ vn- fione peccati . Non enim ſunt tantùm liberi, fed
Illuminatio. gebantur. Illuminatio porrò, quia fplendor & & fanéti: non tantùm fanéti, fed & iufti : nec ſo
Indumentu. claritas. Indumentum , quia ignominiæ noftræ lùm iufti, fed & filij : nec folùm filij, fed hære
velamen eft . Lauacrum , quia abluit. Sigillum , dcs : nec folùnı hæredes, fed & fratres Chrifti : nec
Sigillum . quia conſeruatio eſt, ac dominationis fignifica- tantùm fratres Chriſti, fed cohæredes : non ſo
tio. Et paulò pòft: Atque hæc Baptiſmi gratia & lùm cohæredes,fed & membra :non membra tan
facultas eft, non orbem terrarum , vt olìm, aquis tùm ,fed & templum : nec tantùm templum , fed
Peccata fin obruens, ſed vniuſcuiuſque hominis peccatum organa ſpiritus. Vides quoc ſunt baptiſmatis lar
at,& macu- purgans, easque obſtructiones vel maculas, quz gitates ? Ŝed multis quidem videtur,cæleftem gra- Non fola
las vitiorum vitio contrahuntur, prorsùs abſtergens. Quando- tiam in peccatorum tantùm remiſione confifte- peccatorú
remiffio,
p:orsus abf- quidem autem duabus partibus,hoceft,animo & re : nos autem honores computauimus decem .
terzis . corpore conſtamus, quarum altera in aſpectum Hac de cauſa etiá infantulos baptizamus, vt non
cadit, altera oculorum ſenſum fugit : duabus fint coinquinati peccato, vt eis addatur ſanctitas, Verba Græca
Aqua & fpi- quoquérebus conſtat Baptiſmus, aqua ſcilicet & iuſtitia , adoptio ,hæreditas,fraternitas Chrifti, vt tefte Auguft.
ricu conftat. fpiricu, illa viſibili & corporeo modo accepta , eius mébra fint omnes, vt fpiritus habitatio fiat. lia.cap.6 . fic
hoc verò incorporeo & inuiſibili concurrente: il habet:διά τούτο και τα παιδία βασίζομεν,και τοι αμαρτήματα ουκ έχοντα,
la typica, hoc verò, & intimos animi ſinus pur id eft, Ideò & infantes baptizanus, quanuis peccata non habentcs, in .
gante. Qui primx natiuitati opem & adiumen- tellig ', propria.
20. IDEM
 192 Q. III. DE SACRAMENTO
Nomina Ba 20. IDEM in homilia ad baptizandos:De ipfi terens,nouum autem oftendens longè meliorem .
priſmi varia . us myfticę purificationis vocabulo dicamus : non PRIORIS ad Corinthios fexto ,vt in textu .
Lauacrum enim eivnum vocabulú eſt, ſed multis & diuer- 22. AMBROSIVS libro primo deSacramen
regenerati
onis . fis nominibus nuncupatur. Nam hæcexpurgatio
Tic.j. Lauacrum iterum regenerationis dicitur : Salua-
uit enim , ait Apoftolus, nos per lauacrum rege-
Illuminatio. nerationis, & renouationis Spiritus ſancti.Dicitur
Heb.1o.& 6. & illuminatio : & ità illud Paulus Apoftolus
nuncupauit. Recommemorate nanque, ait, prio-
resdies, quibus illuminati multam collucatio-
nem ſuſtinuiftis paſlionum . Et iterùm : Impofi-
bile eft eos, qui femel illuminati ſunt,& guitaue-
Baptiſmus runt donú celeſte & c.Vocatur& Baptiſma:Quot-
Gal. 3.
quot enim in Chrifto baptizati eftis, Chriftum
Sepultura.
Rom.6 induiſtis .Vocacur & Sepultura:Confepulti enim ,
.
ait idem , fumus per baptiſmum in mortem . Vo-
Circuncifio. catur Circuncifio : In quo ,inquit, & circüciſi eftis
Colofl...
circuncifione non manufacta in expoliationem
Crux . corporis peccatorum carnis. Vocatur Crux : Ve-
Rom.6 . tus etenim, inquit , homo crucifixus eft, vt conuer-
tatur corpus peccato . Eft & alia vocabulamulta
proferre, fed ad priùs dictum nomen redeamus.
Mundac Ŝordes corporis Iudaicum lauacrum emundabat:
omnia Ba Diuinæ autem gratiæ lauacrum non corporis,ſed
ptiſmus.
animæ maculam ſordésque mundare conſueuit.
Non enim eos qui mortua corpora tetigerunt,
fed eos qui operibus mortuis prægrauantur,effi-
cit mundos. Etfi mollis ,etG fornicator, ecli idolis
ſeruiens, & fi quid aliud huiuſmodi gerens quif-
piá reperiatur, etfi omni humana deteſtabilitate
fuerit prægrauatus, etfi totius malitiæ nodis ad
ftrictus: cùm ad illam natatoriá venerit, cùm illi-
Solis radijs us fontis diuinos fenferit riuos, Solis radijs mun-
mundior,!e-
cèns bapri dior eleuatur. Et nè putes ambitionis gratia hæc
zatus . verba proferri,audiPaulum de huius lauacrivir-
3.Cor.6. tute dicentem : Nolite errare, nec hi qui idolis
ſeruiunt, nec fornicatores,nec adulteri, & c.Scd
inquis ,Quid hoc ad tra &tatum propofitum ? Nam
hoc queritur,fi omnia lauacri müdantur virtute.
Etidcò accipequæ ſequuntur. Et hæc,inquit, qui-
dem eratis, fed lauati eftis ,& c. Nos quidem polli-
cemur vobis oftendere totius malitiæ vinculis
abſolui, & omni immüditia liberari eos, qui hoc
lauacrum promerentur : Verùm ratio longèma-
iora declarat. Non enim mundos tantùm , fed &
fanctos & iuftos effectos oftendit. Non enim di-
xit,lauati eſtis tantùm , fed & fan &tificati & iuftifi-
Comparatio cati . Nam fi Imperatoris præceptio paucis cófcri-
pulchra, qua
pta literis multorum criminum reos liberare
mnia deleri conſueuit ,alijs quoque præſtare culmina dignita-
& iuftitiam tum : multò magis Deifpiritus ſanctus & cuncta
conferri do
cet . potens,omni vosmalitia liberabit,& multam iu-
Simile . ftitiam largietur. Et ſicut ſcintilla ignis exigua in
profundi maris pelagus cadens aquarum copia
non paulatìm, fed ftacìm extinguitur, & ilicòni-
Omnis hu. hilum effe demonftratur: ità & omnis humana
mana mali malitia quando ad natatoriam cæleftium fonti-
tur. um valuerit peruenire, illius ſcintillæ faciliùs ex-
tinguitur ardore.Et ob quam cauſam ,inquis ,hoc
Cur potiùs quod nobis peccata concedit, non lauacrũ remif-
dicatur laua- fionis peccatorum dicitur, nec lauacrum purifi-
cruiting.cas. cationis, ſed lauacrum regenerationis ? Quia non
purificatióis. nobis fimpliciter peccata concedit, nec fimplici-
Tit.3 . ter nos purificat malis a &tibus implicatos,fed tan-
Simile.
quàm è cælo generatosefficit. Nec multò pòft: Vt
Atatuam aurimetallo confectam , aliquanti tem
poris metis fumo & puluere & æruginis fordibus
coinquinatam , cùm artificis manus acceperint,
renouanc fornacis ardore , & fplendidam nobis
lucidámque demonftrant : ità & noftram natu-
ram Deusæruginatam mole peccati , & malorum
geftorum fumo violatam , & omni pulchritudi-
ne, quam primò ei donauerat , denudatam ,in il-
los aquarum fontes, tanquàm in purgatoriuin
mittit : & pro flamma ſpiritus gratiam ſubmini-
ftrat, & exindè rudes effectos, etiam Solis radijs
eleuat clariùs lucentes , vecerem hominem con-
tis, capite quarto : Cæterùm quiper hunc fontem Quid praftar
tranfit, tranfit à terrenis ad cæleftia : hoc eftenim Baptiſmus.
Paſcha,id eft ,tranfitus cius, tranfitus à peccato ad
vitam, à culpa ad gratiam , ab inquinamento ad
fan &tificationem . Qui per hunc fontem tranfit,
non moritur, fed refurgit.
23. CONCILIVM Florentinum ,in doctrina
de Sacramentis: Huius ſacramenti effectus eft re Effectus Ba.
ptiſmi.
miſio omnis culpæ originalis & actualis: omnis
quoquè pænæ, quæ pro ipſa culpa debetur. Pro
ptereà baptizatis nulla pro peccatis præteritisin
iungenda eft fatisfactio :fed morientes antequàm
culpam aliquam committant, ftatim ad regnum
cælorum & Dei viſionem perueniunt.
24 .
24. CONCILI V M Tridentinü ſeſſionequin
ta, in decreto de originali peccato,canone quinto:
Si quis per lefu Chrifti Domini noftri gratiam , Gratia bapri.
quæ in baptiſmate confertur, reatum originalis fmi omninò
peccati remitti negat : aut etiam afferit non tolli quid propria
totum id , quod veram & propriam peccati ratio- peecati rati
nem habet, fed illud dicit tantùm radi aut nó im- onem habet
putari , anathema ſit. In renatis enim nihil odit
Deus: quia nihil eft damnationis ijs,qui verè con- Rom . 8.6 .
fepulti funt cum Chriſto per baptifma in mor
tem , qui non fecundùm carnem ambulant : fed
veterem hominem exuentes , & nouum qui ſe Coloff.3.
cundùm Deum crcatus eft induentes, innocentes, Ephef.4
immaculati, puri, innoxij,ac Deo dilecti effe & i
Rom.8.
funt, hæredes quidem Dei , cohæredes autem
Chriſti, ita vt nihil prorfus eos ab ingreffu cælire
moretur.
25. Ad Titum tertio : Saluos nos fecit per laua
crum & c. vt in textu .
26. AVGVSTINVS ad Bonifacium epiſtola
vigefimatertia : Aqua exhibens forinſecùs Sacra- Sacramenta
baptiſmi qd
mentum gratiæ, & Spiritus operans intrinſecùs operetur.
beneficium gratiæ, ſoluens vinculú culpæ, recon
cilians bonum naturæ, regenerant hoininem in
vno Chrifto , ex vno Adam generatum .
1
27. IDEM fuper Numeros quæftione trigefi
1
Num.19 ;
matertia : Qui ſacramento baptiſini rectè ablui- Mundatbe .
tur, quod illa aſperſionis aqua figurabatur,mun priſmus.
1
datur fpiritaliter,id eft,inuifibiliter in carne & in
anima, vtfit mundus & corpore, & fpiritu.
28. ET libro quarto confeſſionú, capite quar
to,de quodam fuo amico loquens : Cùm labora- Baptiſmus
ret ille febribus, iacuit diù fine ſenſu in ſudore le- murat
agrimente
thali . Et cùm defperaretur, baptizatus eſt nefciés,
menon curante, & præſumente id retinere potiùs
animam eius quod à me acceperat, non quod in
neſciétis corpore fiebat. Longè autem aliter erat,
nam recreatus eft & faluus factus. Statim'qz vepri
mùm cum eo loqui potui, potui autem mox ve
ille potuit , quoniam non difcedebam ,& nimis
pendebamus ex inuicem , tentaui apud illum ir
ridere, tanquam & illo irriſuro mecum bapti
fmum quem acceperat, mente atque ſenſu abſen
tiſſimus, fed tamen ſe iam accepiffe didicerat. At
ille ità me exhorruit veinimicum, admonuitque
mirabili & repentina libertate, vt fi amicus effe
vellem , talia fibi dicere definerem . Ego autem
ftupefa &tus atque turbatus, diftuli omnes motus
meos & c.
29. LACTANTIVS libro tertio diuinarum
inſtitutionum ,capite vigefimoquinto ,vel in alijs
exemplaribus capite vigefimoſexto : Dei præce
pta quia & fimplicia & vera funt, quantùm vale
antin animis hominum , quotidiana experimen
ta demonſtrant. Da mihi virum qui fitiracūdus,
maledicus,effrenatus : pauciſſimis Deiverbis tam
placidum , quàm ouem reddam . Da cupidū, aua
rum , tenacem : iam tibi eum liberalem dabo , &
pecuniam ſuam plenis manibus largientem . Da
timidum doloris ac mortis : iam cruces & ignes,
* tauriini
 BAPTISMI
.. Q. III. 199
* al. periculü * tâurum cótemnce.Da libidinoſum ,adulterum , vita deinceps arbitrio eſt proprio deducenda, ità
omne &
ganeonem : iam robrium , caftum , continentem tamen, vţa & ualibusaliquando recrudeſcentibus
videbis. Da crudelem & fanguinis appetenté,iam iam non imputentur originalia, nec propterilla
in veram clementiam furorille murabitur.Dain- damnationi obnoxius fit, cui femel illa funt in
iuftum , intipientem , peccatorem : continuò & baptiſmo indulta. In originalibus enim corruq
æquus, & prudens, & innocens erit : vno enim la- ptio naturæ abijci & exterminari meruerat: fed
Prifiniomnis uacro malitia omnis abolebitur.Tanta diuinæfa- quia non erat voluntas in culpa, prouidit Deus
malitia abo pientiæ viseft, vt in hominis pectus infufa, ma. generali damnationi remedium , & fuæ ſententi
letur. trem delictorum ftultitiam yno femel impetu am iuftitiæ temperauit, hæreditarium onus à fo .
expellat.Ad quod efficiendum non mercede,non bole remouens, & miſericorditer ablutione & vn:
libris, non lucubrationibus opus eft. Gratìs ifta & tione medicinali , corruptionis primitiuæ fer
fiunt facilè ,citò,modò pateant aures,& pectus fa- mentum expurgans.
pientiam ficiat. Nemo vereatur nos: aquam non 4. ORIGENES in caput fextum epiftolæ ad
vendimus, nec folę mercede præſtamus. Dei fons Romanos: De hoc etiam paruulorü peccato Da
vberrimus ac pleniſlimus patec cunctis,& hoccę- uid dixiſſe credendus eft illud, quod fuprà me
leſte lumen vniuerfis oritur, quicunque oculos morauimus: quia in peccato concepit me mater Pfal.go.
habent. Num quis hæc philoſophorum aut vn mea . Secundùm hiftoriam enim nullum matris
quàm præftitit,aut præftare,G velit, poteft ? eius declaratur peccatum . Pro hoc & Eccleſia ab
lib.z.epift.2, 30.: CYPRIANÝ S epiftola fecunda ad Dona- Apoftolis traditionem fufcepit,etiam paruulis
Apoftolica.
tum : Cùm in tenebris acq.in nocte cæca iacerem , baptiſmum dare. Sciebant enim illi quibus my Patu
cuma in ſalo iactantis feculinucabundusac dubi- uli pes
fteriorum ſecreta commiſſa funt diuinorū, quia baprilmú ab
us veſtigijs oberrantibusAuctuarem , vicæmeçnes eſſentin omnibusgenuinæ fordes peccati, quęper Originali
fcius,veritatis ac lucis alienus, difficile prorsus ac aquam & fpiritum ablui deberent. 1... peccato libe .
rantur.
durum pro illis tunc moribus opinabar, quod in s. IDEM homilia decimaqua rta in Lucam :
falutem mihi diuina indulgentia pollicebatur, i
Paruul baptizant ur in remiſiioné peccatorum . Baptiſmus in
vt quis renaſci denuò poffet: vtip in nouam vi. Quorum peccatorum ? vel quo tempore peccaue- luic peccatü
tam lauacro aquæ falutaris animatus, quod priùs runt? aut quomodò poteft vlla lauacri in paruu- originale .
fuerat exponeret : corporis licėc manente com- lis ratio fubfiftere ,nisì iuxta illum ſenſum de quo
Baptiſmus page, hominem animo ac mente mutaret. Qui paulò antè diximus;Nullusmundus à fordes,nec lob 14. iuxta
.
moracmen : poſibilis, aiebam , eſt tanta conuerfio, vt repente livnius diei quidé fuerit vita eius fuper terram ? Lxx
cc murar. 1 ac perniciter exuatur, quod vel genuinum fitu Er quia per Baptiſmi Sacramentum natiuitatis
materiæ naturalis obduruit, vel yfurpatum diù fordes deponuntur,proptereàbaptizantur& par
fenio vetuftatis inoleuic? alça hçc & profunda pe uuli . Nisi enim quisrenatus fuerit ex aqua & fpi- loan .).
nitùs radice federunt, ritu , non poterit intrare in regnum cælorum .
31. AD Ephefios quinto : Chriſtusdilexit eccle- 6. RETICIVS Auguftudunenſis Epiſcopusde
am , & femetipfum tradidit pro ea ,vt illam fancti- Baptiſmo loquens, apud Auguftinum libro pri
ficaret,mundans eam lauacro aquæ in verbo vitç. mocontra Iulianum ,capite tertio :Hanc eſſe prin
32. A D Galatas tertio, vt in textu. cipate in Ecclefia indulgentiam , neminem pre
33: AD Romanos ſexto, vt aned, A.teſtimonio terit,in qua antiquicriminisomne pondus expo- Lus an.Pour
feptimo . nimus, & ignoranciæ noftræ facinora priſca dele- criminis eso
1. B. BERNARD VS in fermone de Cæna Do- mus, vbi & veterem hominem cum ingenitis ſce- ponimus.
minia Dixi yobis fæpiùs, nec mente excidere de leribus exuimus. Audis ( ſubiungit Auguftinus)
bet: quoniam in cafu primi hominis cecidimus antiqui criminis pondus, audis priſca facinora,
omnes. Cecidimus autem ſuper aceruú lapidum audis cum ſceleribus ingenitis hominé veterem ,
din luto : Vndè non ſolùm inquinati, ſed etiam & audes aduersiùs hæc ruinoſam conſtruere no
vulnerari. & grauiter quaſſati fumus. Lauari qui- uitatem ?
dem citò polliunus, ad fanandum verò opus eft CONCUPISCENTIA .
Lauamur, à curatione multa . Lauamur igitur in baptiſmo, 1.Ci IACOBI primo: Vnuſquiſque verò ten
damnatione quia delecur chirographum damnationis noftræ catur à concupifcentia fua abftractus & ille& us:
liberamur , & & gratia hæc nobis confertur, nè iam nobis.con- Deindè concupiſcentia cùm conceperis, parit pec
gratiam acci.
pimus. cupiſcentia noceat : fi tamen à conſenſu abftinea catum : peccatum verò cùm conſummatum fuo
mus : atque ità tanquàm fanies inueterati hulceris rit, generatmortem .
remouetur,dum tollitur damnatio & refponfum 2. AD Romanos ſexto: Non ergò regnet pecca
mortis, quod priùs indè manabat. tum in veſtro mortali corpore, vtobediacis con
2. CYPRIANVS in ſermone de baptiſmo cupifcentijs eius.
Chrifti, & manifeſtazione Trinitatis : Bonis fæpe 3: ET capite feptimo : Nam concupiſcentiam
malorum miniſteria ſuffragantur. Supponitica neſciebam , nisà lex diceret, Non concupifces. Oc
que ceruicem fanctam manibus hominis humili- cafione autem accepta peccatum permandatum
Baptiſmus tas redemptoris, & licèt plenam non habeativir- operatum eft in me omnem concupiſcentiam .
Joannis,ali- tutem , fuſcipit tamen Chriftus baptifma Ioannis. 4. CONCILIVM Tridentinú fellione quin
limo Chrifti. Præparabat viam Domino Ioannes lauando ex- ta , in decreto de Originali peccato , canone quin Concupiſce .
terius corpora, vt præcederet exterius lauacrum to : Manere in baptizatis concupiſcentiam velfo tia cur in ba.
Animarü ab- fequuturum baptiſma, in quo cöferretur anima mitem , hæc fancta Synodus facetur & ſentit, quæ ptizatis ma:
lutio & re. rum ablutio
, & peccatorum remiſlio. Præcellit cùm ad agonem relicta fit, nocere non conſenti- net.
millio рес.
catorum . quod erat ex parte,vtconfummatio ſequeretur. entibus,& viriliter per Iefu Chrifti gratiam repu
3. IDEM de ablutione pedum : Ornata & ho- gnantibus nó valet : quinimmò quilegitimècer- 3.Tim.2.
Gen.z.
norata eft Eccleſia quaſiparadiſus, in'amplitudie tauerit, coronabitur. Hanc concupifcentia , quam
nis fuæ vmbilico fontem continens gratiæ fingu- aliquando Apoftolus peccatum appellat, ſancta Rom.7 .
loan.fo
laris ,Aumina creans in vitam æternam ſalientian Synodusdeclarat Eccleſiam Catholica nunquam
Impropriè
viuam habens originem & decurſum perennem . intellexiffe Peccatum appellari, quòd verè & pro vocatur pec.
Hinc egredientia quatuor euangelij flumina, per priè in renacis peccatum fit, ſed quia ex peccato carum .
vniuerfum mundum ſecum regenerationis eue eft, & ad peccatum inclinac. Siquis autem contra
hunt lauacrum , & de abdita & ſecretiſſimo Spir!. rium ſenſerit, anathema fit.
tus fancti munere huius gratiæ liquor emanat, fic 5. AVGVSTINVS libro primo de nuptijs &
Originale. & lauás quos parentalislabes infecerat, vt nec actu . concupiſcentia, capite vigefimotertio: Concupi- Concupifce.
cata plane alis nec originalis macula,aliqua ſui poft ablutio- fcentia quæ ſolo Sacramento regenerationis ex- tiano in
eitpec
Catuin re
tollit. nem illam veftigia derelinquat. Præteritis lotis, piatur, profectò peccati vinculum generatione gcocratis .
R creijcit
 Q. III. DE SACRAMENTO
194
traijcit in pofteros ; nisi ab illo & ipfi regenerati- ficut & nos dimittimus debitoribus noftris: fed
one ſoluantur.(Nam ipſa quidem concupiſcentia propter peccata quæ fiunt, fiue in eius confenfio
iam non eft peccatum in regeneratis, quando illi nibus, cùm ab eo quod libec vincitur quod pla
ad illicita opera non conſentitur,atque vt ea per. cet, fiue cùm per ignorantiam malum quafi bo
petrent,à regina mente membra non dantur: vefi num placet.
Exodi 20. non fit quod ſcriptum eſt,Non concupiſcas ;fiat 8. ITEM libro primo Retra& tationum , capi
Eccli 18. faltem quod alibì legitur, Poft concupifcentias te decimoquinto : Sed hoc peccatum , de quo eft Rom .
Curab Apo
cuas non eas. Sed modo quodam loquendipecca- locutus Apoftolus, ideò peccatum vocatur, quia
tum vocatur, quòd & peccato facta eft, & pecca- peccato factum eft, & pena peccati eft: quando- tum appel.
cum, li vicerit,facit) reacus eius valet in genera- quidem hoc de concupiſcentia carnis dicitur, Ictus.
to . Quem reacum Chrifti gratia per remiſionem quod aperit in conſequentibus, dicens : Scio
omnium peccatorum in regenerato, fi ad mala quia non habitat in me, hoc eft, in carne mea
opera ei quodammodò iubenti non obediat, va- bonum : velle enim adiacet mihi, perficere au
Quomodò lere non tinit. Sic autem vocatur peccatum , quia tem bonum non. Perfectio quippe boni eft, vt
peccatun ap peccato fa &ta eft, cùm iam in regeneratis non fit necipfa concupifcentia peccati fit in homine, cui
pelletur.
ipla peccatú; ſicuc vocatur lingua locutio , quam quidem quando benè viuitur, non conſentirvo
tacit lingua ; & manus vocatur fcriptura, quam luntas : veruntamen non perficit bonum , quia
facit manus. Itemque fic vocatur peccatum , quia ineft adhuc concupifcentia, cui repugnat volun
peccacum , fi vincit, facit ; ficut vocatur frigus tas, cuius concupifcentiæ reatus in baptiſmate Reatus folal
pigrum, non quòd á pigris fiat, ſed quòd pigros foluitur, fed infirmitas manet, cui donèc fane- tur , infitmi
7
faciat. cur, omnis fidelis qui bene proficit, ftudiofiffimd tas manet .
6. ET capite vigefimoquinto : Si queritur,quo- reluctatur.
modò ifta concupiſcentia carnis maneat in rege- 9. ET libro decimotertio de Trinitate, capite
nerato, in quo vniuerforum fa &ta eft remiſtio decimofexto : Quanuis & ipfa mors carnis de
peccatorum , quandoquidem per ipfam ſemina- peccato primi hominis originaliter venerit, ta
tur, & cum ipla carnalis gignitur proles parentis men bonus eiusvſus gloriofiflimos martyres fe
etiam baptizati: aut certe li in parente baptizato cit. Et ideò non folùm ipfa , fed omnia feculi
poteft & effe, & peccatum non eſſe,cur eadem ipfa huius mala ,dolores laborésque hominum ,quan
Quomodò in prole peccatum lit ; ad hçc refpondetur,dimit- quam de peccatorum , & maximd de peccati ori
concupifcen. ti concupifcentiam carnis in baptiſmo, non vt ginalis meritis veniant, vnde facta eft & ipfa vita
tia dimittitur
in Baptiſmo. non fit,fed vtin peccatum non imputetur. Quan- vinculo mortis obftricta, tamen & remiſlis pec- Remiflo od .
uis autem reacu luo iam foluto ,manet tamen do- catis remancre debạerunt , cum quibus homo ginali pecca.
nec fanecur omnis infirmitas noftra, proficiente pro veritate certaret, & vndè exerceretur vircus to multz .ia.
1.Cor.4 .
renouatione interioris hominis de die in diem, fidelium : vt nouus homo per teftamentum no - quaremanc.
cùm exterior induerit incorruptionem : non uum, incer mala huius ſeculi nouo ſeculo præpa- ant.
enim fubftantialiter manet , ficut aliquod cor- raretur, miſeriam , quam meruit vita iſta damna
pus, aut ſpiritus, ſed affectio eft quædam ma- ta, ſapienter tolerans, & quia finiecur prudenter
1x qualitatis ficut languor. Non ergò aliquid re- gratulans; beatitudinem verò, quam liberata vi
maner, quod non remittatur ; cùm fit, ficut fcri- ta futura fine fine habitura eft, fideliter & patien
Pfal.cog. ter expectans.
prum eft, Propitius Dominus omnibus iniquita-
tibus noftris:led donec fiat & quod ſequitur, Qui 10. IDEM libro primo de peccatorum meri
fanat omnes languores tuos, qui redimit de cor- tis & remiſlione, capite trigefimonono : In par- Baptiſmus.
quicquid po
ruptione vitam tuam ; manet in corpore mortis uulis certè gratia Deiper baptiſmum eius,quive priè peccati
Rom.6. huiuscarnalis concupiſcentia. Cuius vitiofis de- nit in fimilitudine carnis peccati idagitur, vteua- rationem ha.
fiderijs ad illicita perpetranda non obedire præ- cuetur caro peccati. Euacuatur autem , non vt in bet,tollit.
cipimur, nè regnet peccatum in noſtro mortali ipfa viuente carne concupiſcentia conſperſa &
corpore : quæ tamen concupiſcentia quotidiè innata, repentè abſumatur & non fit, fed ne obfit
minuitur in proficientibus & continentibus; ac- mortuo,quæ inerat nato . Nam fi poft baptiſmum
cedente aurem ſenecture, multò maximè. Quive- vixerit, atque ad ætatem capacem præcepti per
rò ei nequiter ſeruiunt, tantas in eis vires accipit, uenire potuerit, ibì habet cum qua pugnes,eam'de
vt plerunquè iam ætate deficientibus membris, adiuuante Deo ſuperet, fi non in vacuum grati
eifdémque partibus corporis ad illud opus iam am eius ſuſceperit, fi reprobacus eſſe noluerit.
moueri minùs valentibus, turpiùs & procaciùs Nam nec grandibus hoc præftatur in baptiſmo,
infanire non definat. ( nisì forcemiraculo ineffabili omnipotentiſimi
7. IDEM libro primo contra duas epiftolas creatoris) vt lex peccati, quæ ineft in membris
Pelagianorum , capite decimotertio : Concupi- repugnans legi mentis, penitùs extinguatur &
appelletur. ſcentia carnis,etiamfivocaturpeccatum ,non vti- non fit : fed vt quicquid mali ab homine factum ,
què quia peccatum eft, ſed quia peccato facta eſt, di& um , cogitatum eft, cùm eidem concupiſcen
ficvocatur :ficut fcriptura manus cuiuſque dici- tiæ ſubiecta mente ſeruiret,totum aboleatur, ac
Peccati de .
tur, quòd manus eam fecerit.Peccata autem ſunt, velut factum non fuerit, habeatur. Ipfa verò ſo
ſcriptio .
quæ fecundùm carnisconcupifcentiam vel igno- luto reatus vinculo, quo per illam diabolus ani
rantiam illicitè fiunt, dicuntur, cogitantur, quæ mam retinebat, & interclufioné deftructa, quæ
tranſacta etiam reos tenent, fi non remittantur. hominem à fuo creatore ſeparabat,maneat in cer
Et ifta ipfa carnis concupiſcentia in baptiſmo fictamine,quo corpus noftrum caftigamus, & ferui
dimittitur, vt quanquàm tracta fit à naſcentibus, tuti fubijcimus, vel ad vſus licitos & neceffarios
nihil noceat renaſcentibus. Ex quibus tamen fifi- relaxanda, vel continentia cohibenda .
lios carnaliter gignunt,rursùstrahitur,rursúsque' 1. ITEM libro fecundo, capite trigefimoter
& nocitura nafcentibus, nisi eadem forma rena- tio : Non intelligunt quomodò res,quarum rea
fcentibus remittatur, & infit nihil obfutura vitæ cum, nè poft hanc vitam obfint, Deus foluit ; ta
futuræ , quoniam reatus eiusgeneracione tractus, men easad certamen fidei finit manere, vt per il
regeneratione dimiſſus eft: Et ideò iam non fit las erudiantur & exerceantur,proficiences in ago
peccatum ,fed fic vocetur, fiuequòd peccato facta ne iuftitiæ.
fit, fiue quòd peccandi delectatione moueatur, 12. ET capite trigefimoquarto : Verùm quia &
etti ei vincente delectatione iuftitiæ non con- tales non defunt, quemadmodum eis hac quæfti- Remiſſo ori
ginali pccca.
fentiatur. Nec propter ipfam cuius janı reatus one propofita reſpondemus,dicentes, ante remif to,multæpa .
Matth.6 . lauacro regenerationis abfumptus eft, dicunt in fionem effe illa fupplicia peccatorum ,poft remif- nz relinquü
oratione baptizati, Dimitte nobis debita noftra, fionem autem certamina exercitationésque iu- tur.
Toruni :
 1

BAPTISM I. Q. 111. 195

ftorum : ità & illis, quos de morte corporis fimi-
litermouet, reſpondere debemus, vt eam & pec-
cato accidiſſe fateamur ,; & poft peccatorum re-
mifionem ,vtmagnus timor eiusà proficientibus
fuperetur, ad certamen nobis relictam effe non
dedignemur. Et paulò pòft : Vnde mirandum
non eft, & mortem corporis non fuiſſc euentu .
ram homini ,nisì præceſſiſſer peccatum ,cuius eti-
am talis pæna confequeretur : & poft remiſlio-
nem peccatorum eam fidelibus euenire ,vt in eius '
timore vincendo exercereturfortitudo iuftitiæ .
Et infrà: Sicut illi primi homines pofteà iuftè vi-
uendo, vndè meritò creduntur per Domini fan-
guinem ab extremo ſupplicio liberati, non ta
men in illa vica meruerunt ad paradiſum reuo-
cari : fic & caro peccati, etiamfi remiſlis peccatis
homo in ea iuftè vixerit ; non continuò meretur
cam mortem non perpeti, quam traxit de propa .
gine peccati. Tale aliquid nobis inſinuatum eſt de
2.Reg.12 .
Bana pod di- patriarcha Dauid in libro Regnorum ,adquem
miflam culpă Propheta cùm miſſuseſſet, eią propter peccatum
luendarettat quod commiſerat, euentura mala ex iracundia
nonoúquàm . Dei comminaretur, confeſſione peccati veniam
meruit , reſpondentePropheta, quòd illud ei fa-
gitium facinusque remiffum fit : & tamen conſe-
cuta ſunt quæ Deusfuerat comminatus, vt fichu-
miliaretur à filio. Quarè & hîc non dicitur, fi De-
us propter peccatum illud fuerat comminatus,
IIII.
cur dimiffo peccato , quod erat minatus imple
uit; nisi quia rectiſfimè, fi dictú fuerit, reſponde
bitur remiſiionem illá peccati fa & am , né homo
à percipienda vita impediretur æterna : ſubfecu
cum verò illius comminationis effectum , vi pie
tas hominis in illa humilitate exerceretur atque
probaretur? Sic & mortem corporis propterhoc
peccatum Deus homini inflixit, & poft peccato
rum remiffionem , propter exercendam iuftiti
am non ademit.
13. AD Romanos o &tauo,vt in textu.
14. AD Coloſſenſes tertio :Expoliantes vos ve
terem hominem cum a&ibus fuis, & induentes
nouum eum qui renouatur in agnitionem ,fecun
dùm imaginem eius qui creauic illum .
15. AD Ephefios quarto : Deponite vos, fecun
dùm priftinam conuerfationem veterem homi
nem, qui corrumpitur fecundùm defideria er
roris. Renouamini autem fpiritu mentis veſtræ :
& induite nouum hominem , qui fecundùm De
um creatus eft in iuftitia & fan & itate veritatis.
16. POSTERIORIS ad Corinthios quarto ;
Propter quod non deficimus: ſed licèt is qui fo
rìseft,nofter homo corrumpitur,tamen is qui in
cùs eft, renouatur de die in diem .
17. AD Romanos ſexto : Conſepulti enim ſu
mus cum illo per baptiſmum in mortem & c. Vs
fuprà A.teftimonio feptimo.
Г

Quid à nobis requirit acceptum tanti Sacramenti beneficium ?

A. PRIM vm à nobis ſummam poftulat & aſſiduam animi gratitu

dinem, vt prædicemus,amemus & celebremus eum, qui ſecundùm ſuca Tit..b

am miſericordiam faluos nos fecit per lauacrum hoc regenerationis Grenouas

tionis Spiritus ſancti : quem effudit in nos abundè per Iefum Chriftum Dos
ſpem vita
minum noſtrum , vt iuftificati gratia ipſius, hæredes fimus fecundùm
æterna.

B. Deindè ſic huius facramenti myſterium rememorandum eſt, vt orig.hom.12. in Nume .

identidèm ſeipſum quiſque admoneat præclaræ illius ſuæ fponfionis

& Chriſtianæ profeſſionis, quam in ſacro lauacro per ſponſores ediciones Areopag.cap.7.
dit.Cogitetigitur Chriſtianus, illicſe exirę filio & Satanæ ſeruo, ' Dei
concup.lib.l.2.20.Item
lib.4.contra Donat.ca.24.
d Rom.8.ac Galat.q.ad
filium Chriſtique membrum & cohæredem , viuumque® templum e J.Cor.6.
d
Spiritus fan &ti factum eſſe.

C. Ingreſſus es regenerationis ſacrarium ,inquit"Ambroſius:repel.com by one timoria.my.ca

te quid interrogatus ſis, recognoſce quid reſponderis. Renunciarti pulum Antioch. Aug.lib.

diabolo & operibus eius,mundo & luxurię eius ac voluptatibus. Mesamb.lib.1.defacramea.

mor eſto ſermonistui, & nunquam tibi excidat tuæ ſeries cautionis. rech.1.myftago.

Et præclara Pauli baptizatos omnes adhortantis vox eſt: " An ignoratis hukomedia Galat.z.d
fratres, quia quicunque baptizati ſumusin Chrifto Iefu, in morte ipſius baptiza. Alcimus lib.4.cap.vlt.

ſumus cum illoper baptiſmum in mortem : vt quomo.

ti ſumus ? Conſepulti enim
dở Chriſtus ſurrexit à mortuis per gloriam Patris, ità Gnos in nouitate vita
ambulemus .
TESTIMONI A.
A. AD Titum tertio , vt in textu .
1.B. ORIGENES homilia duodecima in Nu-
Memoria ab . meros : Recordetur vnuſquiſque fidelium & c.vt
renunciatio- ſuprà de Sacramentis in genere, quæft. octaua, F.
nis factz in teitimonio quarto .
baptiſmo. 2. DIONYSIVS Areopagira capite feptimo
Ecclefiafticæ Hierarchiæ : Cùm pijſimisducibus
noftris in mentem veniſſet, vifum eft admittere
infantes hoc modo, vt naturales oblati paruuli
parentes, puerum vni ex fidelibus tradant, præ-
claro diuinarum rerum magiſtro, ſub quo iam
puer fit, quali ſub patre diuino, ſanctæos falutis
alumno. Hunc itaque præſul ſpondentem , pue.
rum iuxta ſanctam educaturum vitam , requirit
vt abrenunciationem profiteatur,fidémque con
fiteatur : non (vt illi ridentes aiunt) alium pro
alio imbuit facris. Neque enim hoc ille ait, Ego Puerin bapti.
pro puero abrenunciationes facio ,aut fidei ſacra- ſmo abrenu
menta profiteor,fed ità puer renunciat & profite cit per fpon.
tur,id cft,fpondeo puerum inducturum , cùm ad fores.
facram intelligentiam venerit; fedulis adhorta
tionibus meis, vt abrenunciet contrarijs omni
nò ,protiteatúrque & peragat diuina quæ pollice
tur.Nihil igitur (vt reor)indignum eft, li ad di
R 2 uinum
 .196 Q. IIII. DE SACRAMENTO
uinum inftitutum puer adducitur, fan & um ha-
bens præceptorem , qui illi diuinarum rerum ha-
bitum tradat, malorúmque feruet immunem .
3. AVGVSTINVS libro primo denuptijs&
Per corda & concupiſcentia, capite vigeſimo: In veritate ita-
ora geftantiú
renunciant. que,non in falfitate, poteitas diabolica exorciza-
turin paruulis : eiqz renunciant,quia per ſua non
poſſunt,per corda & ora geſtantium ,vteruti à po-
teftate tenebrarum , in regnum ſui Domini trans-
ferantur .
4. IDEM libro primo de peccatorü meritis &
Perverba ge- remiſione,capite decimonono : Si proptereà re-
ftantiâ fidem & tè fideles vocantur ( paruuli ) quoniam fidem per
profitétus, & verba geftantium quodammodò profitentur ;
mundo re cur non priùs eriam pænitentes habentur, cùm
nunciant. per eorundem verba geftantium diabolo & huic
feculo renunciare monftrantur ? Totum hoc in
fpe fit vi ſacramenti & diuinæ gratiæ ,quam Do-
minus donauit Ecclefiæ .
5. ITEM libro quarto contra Donatiſtas,capi-
Rcfponfio te vigefimoquarto : Cùm alij pro infantibus re-
infantibus ſpondent, ve impleaturerga eos celebratio ſacra-
valet. menti,valec vtiquè ad eorum conſecrationé , quia
ipfi reſpondere non poffunt. At fi pro eo qui re-
ſpondere poteft, aliusreſpondeat,non itidem va
let. Ex qua regula illud in Euangelio di &tum eft,
quod omnes, cùm legitur , naturaliter mouet :
loan... Aetatem habet, ipſe pro fe loquatur .
6. AD Romanos octauo :Nihil ergò nunc dána.
tionis eft ijs qui ſunt in Chrifto Ieſu , qui non ſe-
cundùm carnem ambulant.Lex enim fpiritus vi-
tæ in Chrifto Iefu , liberauit me à lege peccati &
mortis. Et paulò pòft : Quicunque ſpiritu Dei
aguntur,ij funt filij Dei. Non enim accepiftis fpi-
ritum feruitutis iterùm in timore : ſed accepiftis
fpiritum adoptionisfiliorum ,in quo clamamus :
Abba, ( Pacer) Ipfe enim fpiritus, teftimonium
reddit Spiritui noftro quòd fumus filij Dei . Si au-
tem filij, & hæredes: hæredes quidem Dei , cohæ-
redes autem Chrifti: fi tamen compatimur, vt &
conglorificemur.
7. AD Galatas quarto : Vbì venit plenitudotem- 5.
poris,mifit Deus filium ſuum factum ex muliere, ſcopus catechefi primamyftagogica,deabrenun
factum ſub lege, vt eos qui fub lege erant,redime- ciatione baptizandorum agens: Iftud,inquit,non
ret, vt adoptionem filiorum reciperemus. Quo- ignores, quòd quæcunq;dicit, illa præſertim for
niam autem eſtis filij Dei, mifit Deus fpiritum fi- midabilihora , fcripta ſunt in libris Dei abſcon
lij fuiin corda veftra clamantem : Abba, pater. ditis : vt fiquid deinceps aduersùs illa pronunci
Itaque iam non es feruus,fed filius: quòd fi filius, ata patraueris,tanquàm præuaricator iudiceris.
& hæres per Deum . Ibidem : Nos autem fratres, .6. AD Romanosſexto, vt in textu .
fecundùm Ifaac promiſionis filij fumus. Itaque 7 . AD Galatas tertio : Quicunque in Chriſto
fratres non fumusancillæ filij, ſed libert : quali-
bertate Chriftus nos liberauit .
8. PRIORIS ad Corinthios ſexto :An neſcitis
quoniam membra veftra,templum ſuntSpiritus
fancti qui in vobis eft, quem habetis à Deo , & non
eftis veftri ?
1.C. AMBROSIVS in libro dehis quimyſte-
rijs initiantur, capite ſecundo : Ingreffus es rege-
nerationis facrarium &c. vtin textu.
2. CHRYSOSTOMVS homilia vigefima-
Abrenuncia- prima ad populum Antiochenum : Vocis illius
tionis voce recorderis, qúam ,dum ſacris initiareris, emiſifti:
frequenter Abrenuncio tibi Satana, & pompæ tuæ, & cultui
vtendum .
tuo . Circa margaritarum enim cultum inſania,
eft pompa ſatanica. Aurum enim cepifti, non ve
corpus vincias, fed vt pauperes ſoluas & enutrias.
Dic igitur continue, Abrenuncio tibi Satana.Ni-
hilhac cutius voce, fi ipfam per opera exhibea-
mus : hanc & vos,initiandi,diſcere cenſeo.Et pau
lò pòft :Hocigitur dicamus,Abrenuncio tibi Sa
tana ; tanquàm in illa die huius vocis rationem
reddituri, & ipſam cuftodiamus, vt faluum tunc
reddamus depoſitum.Et ſub finem : Sicut fine cal
ceamentis vel veſtimentis veftrùm nemo in fo
rum defcendere eligeret : ità fine verbo hocnun
quàm in forum prodeas, ſed cùm es ianuæ vefti
bula tranſgreffurus,hoc priùs loquere verbum :
BAPTISMI
.
abrenuncio tibi Satana,& coniungor tibi Chri.
ſte. Nè vnquam abſqz hac voce exeas: hæcerit tibi
baculus,hæc armatura,hęcturris inexpugnabilis.
Cum hoc verbo & crucem in fronte imprime:fic
enim non tantùm homo occurrens, verùm nec
ipfe diabolus te quicquam lædere poterit, cum
his te cernens armisvbiquè apparentem .
3. AVGVSTINVS libro quarto de Symbo
load Catechumenos,capite primo: Diabolo vos Baptizandı
renunciare profeſſi eftis : in qua profeſſione non Dco & ange
hominibus, ſed Deo & angelis eius confcribenti- liscófcriben .
bus dixiltis,Renuncio.Renunciate non folùm vo- Renuncio di
cibus, ſed etiam moribus: non tantùm ſono lin- abolo.
gux , fed & a &tu vitæ : nec tantùm labijs ſonanti
bus,fed operibus pronunciantibus.Scitote, voscú
callido, antiquo & veternoſo inimico ſuſcepiſſe
certamen : non in vobis poft renunciationem in
ueniat opera fua : non iure vos attrahat in ſerui
tuté ſuam.Deprehenderis enim & deregeris Chri
ftiane, quando aliud agis,& aliud protiteris.Fide
lis in nomine, aliud demonftrans in opere, non
tenens promiſlionis tuæ fidé.Quid tibi cum pom
pis diaboli quibus renunciâfti ? Quid tibi cum
pompis diaboli amator Chriſti ? Noli te fallere;
odit enim tales Deus, nec inter ſuos deputat pro
feſſores, quos cernit viæ ſuæ defertores.
4. AMBROSIVS libro primo de ſacramétis,
capite fecundo : Quando te Leuita interrogauit, abrenuncias
Abrenuncias diabolo & operibus eius? quid re- tio qua fit in
fpondiſti? Abrenuncio.Abrenuncias ſeculo & vo - baptiſmo,in
luptatibus eius ? quid refpondifti? Abrenuncio. uocanda eft.
Memor eſto ſermonis tui, & nunquam tibi exci
dat tux ſeries cautionis.Si chirographum homini
dederis, teneris obnoxius, vt pecuniam eius acci
pias : teneris adftri& us, & reluctantem te fænera
tor adftringit: fi recuſas, vadis ad iudicem , atque
illic tua cautione conuinceris. Vbi promiſeris,
confidera, vel quibus promiſeris. Leuitam vidi
fti, ſed miniſter eft Chrifti. Vidifti illum ante al
taria miniſtrare. Ergò chirographum tuum tene
tur non in terra , fed in cælo .
CYRILLVS Hieroſolymitanus Archiepi
baptizati eftis, Chriſtum induiſtis.
s . ^ AVGVSTINVS defide & operibus,capite
vigefimoſexto : Sancto baptiſmo conſona fitvita Poftbapti
Chriftiana, nè cuiquam homini , fi vtrumblibet (mum bona
defuerit, vita promittatur æterna . Qui enim di- cellaria.
xit,Nisi quis renatus fuerit ex aqua & fpiritu, non loan.3.
intrabit in regnum cælorun : ipfe ctiam dixit,
Nisì abundauerit iuſtitia veftra luper Scribarum Matth.s.
& Phariſæorum , non intrabitis in regnum cælo
rum . De illis quippeait: Scribæ & Phariſæi ſuper Matth.23.
cathedram Moylifedent: quæ dicunt,facite,quæ
autem faciunt, facere nolite : dicunt enim & non
faciunt. Ergò iuftitia eorum eft dicere, & non fa
cere : ac per hoc noftram eſſe voluit abundantem
ſuper illorum , dicere & facere : quæ fi non fuerit,
non intrabitur in regnum cælorum .
9. ALCIMVS Auitus Viennenfis Archiepiſco
pus libro quarto , capite vltimo :
Arca vetus Noe, Chriſti eſt Ecclefia, per quam , Baptizati ſo
Extra etiam quam nemo poteft faluarier :ergò licitiline nè
Quicunque es Chriſti Baptiſmate lotus in arca,
Hoc votis precibúsque petas, hoc fetibus opta :
Nè redeant peccata tibi,nè merſa leuentur,
Mortua ne furgant, neu debellata rebellent.
Ne poft ablatum valeant diſcrimina crimen ,
Et Hammam timeas ,quia iam non ſuppetit vni
" da.
DE
 Q. 1. 197

DE CONFIRMATIONIS.

SACRAMENTO

! I.

Quod eft alterum à Baptiſmo Sacramentum ?

NONFIRMATIO, quæ Sacramentum eſt nouæ legis a lib.2.cont. lit.Petilian.c.104. Cone

c.6. Florent. Conftantien.feff.is. Tri .
æquè facrofan & um , vt Auguſtinus . inquit, ac ipſe dent. feff.7. can.s. Bern ar. in vita M2.
C
Baptiſmus : quod baptizatis confertur cum impo- lach. epile. Fet.Damian,ferm.1.dede

ſitione manuum Epiſcopalium , & facri Chriſmatis inun -ftic.c

offie ler.li
lib.zb.i.ca
cap.25 & 26. Kaban,de in:
p.3o.
& ione.

TESTIMONIA DE SACRAMENTO
Confirmationis.
1. AVGVSTIŅU S libro fecundo contra lite illi ſtudium & zelus maximus circa cultum diui
ras PetilianiDonatiftæ,capite centeſimo quarto norum ,& venerationem facramentorum : nèfor
Caput eft ipfe Saluator corporis.Per barbam non tè de his aliquid conſtitueret vel doceret fecùs
incongruè forricudo intelligitur.Ergo ad eos qui quàm ritus haberet vniuerfalis Ecclefix, ſubijt
funt fortes in ecclefia eius, & adherent ori eius,vt animum adireepiſcopum Malchữ, qui ſe pleniùs
fine timore prædicent veritatem , ab ipſo Chriſto de omnibus informaret.Hic erat fenex plenus di
Pfal.132 . tanquam à capire ſanctum deſcendit vnguentum , erum & virtutum : & fapientia Dei erat in illo . Is Miraculum
id eft, fanctificatio fpiritalis. Per oram veſtimen- puerum mente captum ex his quos lunaticos vo- pacar Confis
ti, fignificantur perfecti fideles in Ecclefia. Etpoft cant inter confirmandum ſacra vnctione fanauit.
pauca: In hoc vnguento ſacramentum chriſmatis 10. PETRVS Damianus ſermoneprimo de de
vulţis interpretari, quod quidem in genere viſi- dicatione eccleſiæ : Secundum eſt facramentum Differētia ba.
bilium fignaculorum facrofan &tum eft, ficut ipſe Confirmationis. In baptiſmate fpiritus datur ad ptifini:& con
.
Baptiſmus: fed poteft effe & in hominibus pelli- veniam , hîc ad pugnam : ibi mundamur ab ini
ſimis & c. quitatibus, hic virtutibus præmunimur. Nónne
2. CONCILIVM Elibertinum vel Eliberi- in ſuperliminari fronte domusnoftræ terreſtris,
num canone trigeſimooctauo: Peregrènauigan- confecrata manus ſacri chriſmatis imprimit yns .
tes,aut fi Eccleſia in proximo non fuerit, poſſefi- & ionem ? Nec quilibet tanti myfterij legitur exe
delem ( qui lauacrum ſuum integrum habet, nec cutor, fed folus epiſcopus, ſuper cuius caput fu
fit bigamus) baptizare in neceſſitate infirmitatis ſum eítynctionis oleum , & cuius ditioni facerdo
pofitum catechumenum , ità vt, fi ſuperuixerit,ad talis ſubditur multitudo. Baptiſmi gratiá omni
Epiſcopum eum perducat, vt per manus impofi- homini, vel omniſexui tradidit authoritas anti
tionem perfici poſtit. quorum : Cófirmationis autem infigne, fola pon- Epiſcopus
3. AVŘELIANENSE Concilium capite ter- tificalis perſona ſuæ vendicardignitati. Indè eft, menci mini
tio, tefte Gratiano , de confecratione diſtinctione quòd decretales paginæ & fanctorum patrum in- fter.
Quomodò ad
hoc facramë. quinta: Vt ieiuni ad Confirmationem veniátper- ftituta decernunt, non effe differendam poft ba- Curnó fitfa.
tum fit acce. fectæ ætatis,vtmoneanturconfeflionéfacerepri- ptiſmum facramenti huius virtutem , nè nos iner
dendum . ùs, vt mundi donum fpiritusfancti valeant acci- mes inueniat fraudulentus ille contortor, à quo cramenti sura
pere : & quia nunquam erit Chriſtianus, nisi in nemo vnquàm nocendi inducias extorfit. Deli- ceptio.
Confirmatione epiſcopali fuerit chriſmatus. buti igitur vtriuſque roris vnguento, illo fanati,
4. CONCILIVM Laodicenum canone qua- confortati iſto , ſecuriùs deſcendamus ad fingula
dragefimooctauo: Oportet baptizatos poftºba- re certamen . Nec nos deterreantarma Golix, vel 1.Reg.19.
ptiſmum ſacratiſſimum chriſma percipere, & cx- magnitudo moueat ftaturalis, quia nobiſcum eſt
leftis regni participes fieri. magnus Dominus Deus nofter, & magna virtus
5. CONCILI V M Meldenſe capite fexto ,apud eius,appræhendens arma & ſcutum ,vt exurgatin Pfal.34.
Gratianum de conſecratione diftin &tione quin- | adiutorium nobis.
ta : Vc Epiſcopi non nisìieiuni per impofitionem 11 . ISIDOR VS Hiſpalenſis libro fecundo de
manuum fpiritumſanctum tradant, exceptis in- ecclefiafticis officijs,capitevigefimoquinto :Chri
firmis & morte periclitantibus . Sicut autem duo- fmatis vnguentum Moyſes primùm in Exodo , Exod.30.
bus temporibus, paſcha videlicet & pentecoſte,a iubente Domino, compoſuit & cofudit, quo pri
ieiunis celebrari debet baptiſmus: ità etiam tra- mi Aaron & filij eius in teſtimoniü facerdotij&
ditionem fpiritusfan & i à ieiunis pontificibus fanctitatis peruncti ſunt. Deinde quoquè & reges Chriſma.
conuenit celebrari, eodem chrifmate facrabantur, vnde & Chrifti
6. CONCILIVM Florentinum :Secundum nuncupabantur,ficutfcriptum eſt: Nolite tange- Pfal.104.
Sacramentum eft Confirmatio & c. reChriftos meos . Eratib eodem tempore in regi
7. CONCILIVM Conſtantienſe feffione de- bus & facerdotibus tantùm myftica vnctio, qua
cimaquinta,in condemnatione octaui articuli lo- Chriftus figurabátur : vndè & ipſum nomen à
annis Hus, meminit ſeptem Sacramentorum . chriſmate ductum eft. Sed poftquàm Dominus
8. CONCILIVM Tridentinum ſellione fe nofter verus rex & facerdos æternus,à Deo patre
prima, canone primo de Confirmatione: Si quis cælefti myftico vnguento eft delibutus, iam non
dixerit Confirmationem baprizatorum ociofam ſoli pontifices & reges,ſed omnis Eccleſia vnctio
cæremoniam effe, & non potiùs verum & propri- nechriſmatis cóſecratur,pro eo quòd membrum
um Sacramentum , aut olìm nihil aliud fuiffe, eft æterni facerdotis & regis. Ergò quia genus re- 1.Pet.2.
quàm catecheſin quandam , qua adolefcentię pro- gale & facerdotale ſumus,ideò poftlauacrum vn
ximi, fidei ſuz rationem coram Ecclefia expone- gimur,vt Chrifti nomine cenfeamur.
bant, anathemafit . 12. ET capite vigefimoſexto.Sed quoniam poft
9. BERNARDVS in vita Malachiæ Epiſcopi baptiſmum per Epiſcoposdatur ſpiritus ſanctus
Cófeſſionis, Hiberniæ : Malachias vſum faluberrimum Con cum manuum impofitione,hocin A & ibus Apo
Confirmatio. feſſionis, facramentum Confirmationis, contra-
nis , & Coa . ftolorum feciſſe meminimus Apoftolos.Sic enim
iugij (acra. tum coniugiorum , quæ omnia aut ignorabant legitur : Factum eft dum Apollos effet Corinthi, Actor.19.
mcntum . aut negligebant,de nouo inftituit. Cùm auté effet Paulus peragratis ſuperioribus partibus & c. Item
R3 alio
 198 Q. I.II. DE SACRAMENTO
Atos.8. alio in loco : Cùm audiffent qui erant Hierofoly- tia confortatum , intrepidè& auda & er coram re
mis Apoftoli & c. Spiritum autem ſanctum acci-
pere poſſumus, dareautem non poffumus: ſed vt
decur,Deum inuocamus. Hoc autem àquo potif
Innocen.L ad fimùm fiat (quemadmodùm Papa fan & us Inno-
Decencium . centius ſcribit) ſubijciam : dicit enim non ab alio
quàm ab epiſcopo fieri licere: Nam presbyteri li-
cèt fint ſacerdotes, pontificatus tamen apicé non
Miniſterhui. habent.Hoc autemfolis pótificibus deberi, ve vel
uo ſacramëtio confignent,vel paracletum fpiritum tradát,quod
non folùm ecclefiaftica conſuetudo demonſtrac,
Mitor.8 .
verùm & ſuperior illa lectio Apoftolorum ,quæ
afferit Petrum & Ioannem eſſe directos, qui iam
baptizatis traderent ſpiritum ſanctum .
13.' RABANVS archiepiſcopus Moguntinus
de inftitutione clericorum libro primo , capite
trigefimo :Nouiſſimè autem à ſummo ſacerdote
per impofitionem manus, paracletus traditur ba-
ptizato fpiritus fan & us, vt roboretur per fpiri-
tum ſanctum ad prædicandú alijs idem donum ,
quod ipſe in baptiſmate conſecutus eft, per grati-
Chrifimate am vitz donatus æternæ. Signatur enim baptiza-
Sur & à facer .
dote in ſum tus cum chriſmate per facerdotem in capitis ſum-
mitate capi, mitate, per pontificem verd in fronte : vt priori
tis, & abepi. vnctione fignificetur fpiritus fan & i fuper ipſum
ſcopo in fio . defcenfio ad habitationem Deo conſecrandam , in
tc baprizaci
Ggocatur. ſecunda quoque, ve eiuſdem ſpiritus fan & ti ſepti-
formis gratia cum omni plenitudine ſanctitatis &
ſcientiz & virtutis, venire in hominem declare-
tur.Tunc enim ipſe Spiritus ſanctus poft mundata
& benedi&ta corpora atque animas, libensà patre
deſcendit, ve vas ſuum ſua viſitatione fan & ifica-
ret & illuftraret : & nunc in hominem ad hocve-
Confirmati: nit, vt fignaculum fideiquod in fronte ſuſcepit,
onis cfectus.
faciat eum donis cæleftibus repletum : & fua gra-
gibus & poteftatibus huius ſeculi portare, ac no
men Chrifti libera voce predicare. Etpaulò poft:
Bendquippe conuenit, vt per facrum chriſma& us Materia
facraméhai:
ti.
per pinguedinem oliuæ gratia fpiritus fan & i tri
buatur: quia in pſalmo fcriptum eft de ipſo fal
uatore, quòd vnxerit eum Deus pater oleo lx- Plal.44 . &
titiæ præ conſortibus ſuis. & item de nobis, qudd sos.
exhilaret faciem noftram in oleo. xpiona Græcè, Chriſma.
Latinè vn & io nominatur, ex cuius nomine &
Chriſtus dicitur, & ex ipfo homo poft lauacrum
fan &tificatur. Nam ficut in baptiſmate peccato
rum remiſlio datur ad veniam , ità per vnctio
nem ſanctificatio fpiritus adhibetur ad gloriam .
Et hoc de priftina vnctione tra & um eft exem
plum , qua vngi in facerdotium & regnum ſo
lebant antiqui : vndè & Aaron & filij eius poſt
lauacrum a Moyſe vn &ti funt, vt facerdotes Do- Exod.zg.
mini fierent. Et Dauid & Salomon & cæteri re
ges per prophetas & facerdotes perfufi ſunt cor
nu olei, vt regni gubernacula tenerent. Quod
dum carnaliter fit, fpiritalitet proficit, quomo.
dò & ipfa baptiſmi gratia viſibilis a&tus eft,quod
in aqua mergimur : fed fpiritalis effe &tus, quòdà
deliðis mundamur. Videamus ergo & ipſam
olei naturam, fi quid in ea huic fignificationi
conueniens pollic intelligi. Oleum nanque ar- Oleipropria
dens illuminas, & medicans ſanat, & aquis infu- clates.
fum perſpicuas eas reddit : quod benè gratiam
fpiritusſan &ti poteft demonftrare.Ipfe enim flam .
ma charitatis & fplendore ſapientiæ animasillu .
minat. Ipſe medicamine clementiæ ſuæ , per veni.
am peccatorum vulnera fanar. Ipſe admixtione
virtutis ſuæ ,aquas baptiſmi ad effugandas pecca
torum tenebras veraciter illuftrat.

II.

Vndè nobis comprobatur hoc Sacramentum ?

70. g .A. TESTIMONIVM habetà diuina fcriptura ſecundùm Patrum & * Eccle
Lat.cap. 1o. liæconcordem ſententiam atque interpretationem . Hucenim fpe & at, quod

in cpie.10 . Lucas Euangeliſta ſemel atque iterùm ſcribit de Apoftolis,qui fuper

bapti
1.1 Cypsia,zatos manus impofuerunt: hoc ſigno vtentes viſibili,diuinitusque inſtituto,

Mariam. quòd Chriſto iam initiatis noua & amplior Spiritus fan & i gratia conferre
c Ibidim .
tur
. Quare cùm Apoftolimanus illis impoſuiſſent, acceperunt,vté Lucas de
ijſdem baptizatis refert, Spiritum fan & um , cum acceſſione ſcilicet ac exube
rantia quadam gratiæ fpiritualis.

B. Nuncverò ,vbi Apoſtolorum vicem Epiſcopi gerunt, & locum tenent,

non fraudat Deus Eccleſiam ſuá hac tam ſalutari gratia, ſed per eoſdem Epi
& Hier.cócra
Luciferiados ſcopos' in hoc Sacramento efficaciter operatur, vt adſit, Cypriano“ teſte , &
сар 4 .
*Bet. de va.Veritas ſigno, & Spiritus Sacramento.
chicas chei C. Atque huc pertinet veteris Eccleſiæ Canon : ' Omnes fideles per manus

ke vabanyeraimpoſitionem Epiſcoporum Spiritum fan & ú poſt baptiſmum accipere de

novina bent,vt pleni Chriſtiani inueniantur, quia cùm Spiritusfan & us infunditur,
omnes Chri .
dianos . cor fidele ad prudentiam & conſtantiam dilatatur.
TESTIMONIA.
lib.l.epik.12. 1 A. CYPRIANVS epißola ſeptuagefima ad
Ianuarium & cæteros: Vngi quoque neceſse eſt
Baptizati
Chriſmace eum , qui baptizatusfit,vt accepto chriſmate, id
inungendia eft,vn & ione,eſſe vnctusDei,&habere in fegraci-
am Chriſti poflit. Porrò autem euchariftia eft, &
Oleum inal:vnddbaptizativnguntur, oleum in altari ſancti-
catum . ficatum .
2. AVGVSTINVS libro quinto de bapci-
ſmo contra Donatiſtas, capite vigefimo : Quo-
Olei benedi. modd aquam mundar & fan & ificat homicida ?
stio . Quomodò benedicunt oleum tenebræ ?Si au-
Sacramentis tem Deus adeft Sacramentis & verbis ſuis, per
Deus adeft,
ctialiperma. qualeslibet adminiftrentur, & Sacramenta Dei
vbique recta funt, & mali homines quibus nihil los minilist
prolung,vbiqueperuerfiſunt. Et poft pauca : Cur tuto
autem ad verba que procedunt ex orehomicidæ ,
poffit tamen Deus oleum fan & ificare ; & in alari
quod hæretici pofuerunt, non poffit,neſcio : nisl
fortequem corhominis fallaciter conuerſumin
tùs non impedit, lignum fallaciter pofitum im .
pedit foris, quo minùs ſacramentis ſuis adeffe di.
gnetur,nullis hominum falfitatibus impeditus?
Ši ergoad hoc valet,quod di & tum eft in Euágelio,
Deus peccatorem non audit, vt per peccatoré ſa lona.ba
cramenta no celebrentur : quomodo exauditho.
micidam deprecanté, vel ſuper aquam bapriſini,
rel
 CONFIRMATIONIS. Q. II. 199
Sacramenta vel fuper oleum ,vel fuper euchariſtiam ,velſuper imponit qui in recta fidebaptizati funt:qui in pa
quatuor.com capita eorú quibus manus imponitur?Queomnia tre & filio & fpiritu ſancto tres perſonas vna ſub
mcmorat.
tamen & fiunt & valent, eciá per homicidas,id eft, ftantiam crediderunt. Arrianus verò cùm aliud
per eos quioderunt fratres etiam in ipſa intùs Eco nihil crediderit, (claudite quæfo aures qui audi
clefia.Cum dare nemo poßitquod nóhabet;quo- turi eſtis, nè tátæ impietatis vocibuspolluamini)
modò dat homicida Spiritum ſanctum . Et tamen nisi in patre ſolo vero Deo, & in lefu Chrifto fal
ipfeintùs eriam baptizat.Deus ergd dat eciam ipſo uatore creatura,& in fpiritu ſancto vtriuſque ſer
baptizante Spiritum fan & um . uo:quomodò fpiritum ſanctum ab Ecclefia reci.
3. ` IDEM tractatu fexto in epiftolam B.Ioan . piet, qui necdum remiffionem peccatorum cófe
nis : Primis temporibus cadebat fuper credentes cutus eft? Spiritus quippe fanctus,nisi mundam fi
Spiritus fan & us:& loquebantur linguis quas non dem non incolit: nechabitator eius templi effici
didicerant, quomodo Spiritus dabat eis pronun- tur, quod antiftitem non haber verâ fidem . Quòd
ciare. Signa erant tempori opportuna. Oportebat fihocloco quæris ,quare in Eccleſia baptizatusni.
enim ita fignificari in omnibus linguis Spiritum sì per manus Epiſcopi,non accipiatSpiritum ſan
fànctum :quia Euangelium Dei per omnes linguas ctum , quem nos afferimus in vero baptiſmate tri
curſurum erat toto orbe terrarum . Significatum bui: diſce hanc obferuationem ex ea authoritate Adol.a.
MangurEpin
Scopaliú im . eft illud , & tráfijt. Nunquid modò quibus impo- deſcendere,quòd poft afcenfum Domini Spiritus
positione in nicurmanus vt accipiant Spiritum fanétum , hoc ſanctus ad Apoſtolos deſcendit.
fantes & alij expectatur velinguis loquantur ?Aurquando im- 2. CYPRIANVS de vnctione chriſmatis &
accipiãt Spi- poluimus manum iftis infantibus, attendit vnuf alijs Sacramentis :Hodiè in Ecclefia cum cæteris Indie ceas
ricam linguis quifque veftramverùm linguis loquerentur? Et vn & ionibusadpopulum acquifitionis fan & ifi- Ima confici
non loquan. cùm videret eos linguisnon loqui, irà peruerſo candum , in participationem dignitatis & nomi- rur.
cordealiquis veftrum fuit vt diceret,Non accepe- nis, facrum chriſma conficitur :in quo mixtum Chriſma va.
dè confician,
runtifti fpiritum ſanctum ; nam fi accepiſſent, lin- oleo balſamum ,regię & facerdotalisglorię expri
guis loquerentur, quemadmodùm tunc factum mit vnitatem , quibus dignitatibus iniciandis di
ČA ? Si ergo perhæc miracula modò teftimonium uinitùs eft vnđío inſtituca. Etpaulò pòft: Hodič ,
præſentiz Spiritus fancti non fit; vndè cognoſcit ve diximus, vnguentum ad fan &tificationem pao.
quiſque accepiſſe ſe Spiritum ſanctum ? Interro- ratur, cuius fragrantia adoleſcentulz & nouella
get cor ſuum : fi diligit fratrem , maner Spiritus animą, accedentes ad fidem , illectæ delectantur ,
Dei in illo. Videas probet feipfum coram oculis & exinanitionis eius ſuauitate delibuta, diligunt
Dei: videat fieft in illo dile & io pacis & vnitatis, & fequuntur aromatum largitorem , & vfque ad
dilectio Ecclefiæ toto terrarum orbe diffuſz . regis accubitum fpiramine illo trahuntur, & poft
4. ACTOR VM octauo :Cùm audiſſent Apo- odorem illum vbiquè defiderio fan &to perurgen
ftoli, qui erant Hierofolymis, quòd recepiſſet te fitibundæ diſcurrunt. Nihil hoc oleum com- Chriſmaqus:
tum ab alijs
Samaria verbum Dei , míſerunt ad eos Peirum mune habet cum liquoribus qui ex quorundam liquoribus
& Ioannem . Qui cùm veniſſent, oraueruntpro fructuum pinguedine exprimuntur, nec vis eius diſtet.
ipfis, ve acciperent ſpiritum ſanctum : nondum eft ex craßitudine penetratiua, que ſecüdùm quaf
enim in quenquam illorum venerat , ſed bapti- dam naturales rationes emollit & temperat fpif
zati tantùm erant in nomine Domini Ieſu .Tunc faméta humorum , quos ſolet intrinfecùs adftrin
imponebant manus ſuper illos , & accipiebant gére ficcitas aliqua,vel corruptio cõglobare. Non
Spiritum ſanctum . hæc medendis corporibus eft vn &tio inftituta : Effectus vo
{tionis .
5. ET decimonono : His auditis, baptizati funt quia fan & ificatis elementis iam non propria na
in nomine Domini Ieſu . Et cùm iinpofuiſſet illis cura præbet effe & um , ſed virtus diuina potentiùs
manus Paulus,venit Spiritus ſanctusſuper eos, & operatur,ſed adeft veritas figno ,& fpiritus facra
loquebantur linguis, & prophecabant, mento:vt & ipfis rerum efficientijs gratiędignitas
6. CYPRIANVS epiftola ſeptuagefimateria pateat, & interiorihominiquáta ex hisdeturau
ad lubaianum de hæreticis baptizandis: Idcircò thoritas deiformi conuerfatione & cæleftibus
Actor.s .
quia Samaritani legitimum & Ecclefiafticum ba- moribus innoteſcat. Hoc oleo antiquitùs facer
ptiſmum conſecuti fuerant, baptizari eos vltrà dotes ſacrabantur & reges, & ipfi altarium lapi
non oportebat :fed tantummodo quod deerat,id des delibuti, ſpiritalem intelligi volebant facris
à Petro & Ioanne factum eft, vt oratione pro eis myfterijs ineſte pinguedinem . Et ficut oleum flui
habita, & manu impofita , inuocaretur & infun- tat, & humidis quibuslibet ſuperfertur, ità excel
deretur fuper cos Spiritusſanctus. Quod nūc quo- lentia facerdotalis & regiæ dignitatis ſecundùm
qud apud nos geritur, vt quiin Ecclefia baptizan- formam Dei & Chrifti fub fe omnia continens,
Manuf Epic tur,præpofitis Ecclelizofferantur,& per noftram regimen & munimen tam actiuæ, quàm contem
ſcopalia im orationem acmanus impofitioné Spiritum ſan- platiuæ vitæ obrinet : & ex hoc humore conftat
Spi
fitú fan & um ctum conſequantur, & fignaculo Dominico con-, deſcédere omnes gratiarum diuifiones, quas Spi
conſequatur fummentur. ritus ſanctus, prout vult, fingulis diſtribuit & lar, Actor ...
baptizati.
1. B. HIERONYMVS aduersus Luciferia- gitur. Ex huius vnctionis beneficio & fapiétia no- Septem dona
nos capite quarto :An neſcis (inquitLuciferianus) bis & intellectus diuinitùs datur, cófilium & for- Spiritus fans
etiam Ecclefiarum hunc eſſe morem , vt baptiza- citudo calitùs illabitur,fcientia &pieras & timor feria Efa.18 .
tis pofteàmanusimponátur, & ità inuocecur Spi- inſpirationibus fupernis infunditur. Hoc oleo
vn &ti, cum fpiritalibus nequitijs collucamur,nec
Acous.& 19. ritus fan & us? Exigis vbi fcriptum fit? In A & ibus
Apoftolorum . Etiamfi ſcripturæ authoritas non fætoribus fpurijs imbui poſſumus, qui balſami
ſubeſſet, totius orbis in hanc partem conſenſus ſpiritalis odore fragramus. Hoc oleum & c. Et
inftar præcepti obtineret. Nam & multa alia quæ quibuſdam interiectis :Nec tamen ceſſantibus his
per traditionem in Ecclefijs obferuantur, autho- quæritu antiquoinoleuerant, cùm iam in popu
ritatem fibi fcriptæ legis vſurpauerunt :velut in lo Chriftiano circuncifio videretur damnabilis,
lauacro ter capur mergitare , & c.ORTHOD. & facrificia idololatriæ imputarentur, vn & ionis
Miniſter Co. Non quidem abnuo hanc effe Ecclefiarum con- myfterium religio Chriftiana contempfit :ſed co
-

ármationis fuetudinem , vt ad eos qui longè in minoribus teris generali ſanctorum conſenſu damnatis, non
Epiſcopus. vrbibus per presbyteros & diaconosbaptizati ſolùm'in regibus& facerdotibus vn & ionis honor
funt, Epiſcopus ad inuocationem fancti Spiri- permanfit, fed in omnem populum Catholicum
tus manum impofiturus excurrat. Sed quale eft, effufa eft huius gratia plenitudo: vt ficut Chriftus Chriſtus à
ve leges Ecclefiæ ad hærefim transferas, & virgi- à chriſmate dious eft, eò quòd fingularis excel- Chriſmate
nis integritatem , per meretricum lupanaria patir lentix oleo vnxerit eu Deus, ità & participes eius dalis .
aris fpurcari? Epiſcopus Gimponicmanum , ijs quotquot funt, cõfortes fint tam vn & ionis quàm
R 4 nomi.
 200 Q. III. DE SACRAMENTO
nominis, & dicantur à Chrifto Chriftiani, vt fint moniæ facerdotes.
fui Chriſto dụce rectores & duces, & offerant Deo C. VRBANVS primus Pontifex & martyrin
quotidianum facrificium , ordinati à Deo fancti- epiſtola ad omnes Chriftianos, vt in textu .

III .

Que neceſſaria ſuntad conficiendum hoc Sacramentum ?

A. Tria præcipuè ad hoc requiruntur:Sacramenti propria mate

ria ,certa verborum forma, & miniſteridoneus.
a 2. Conc . Braccar. cap.4.
Cypr.devnet.chuif.Greg B. Materia ex oleo & * balſamo mixta eft, quæab Epiſcopo cóſecra
epift 2. Cap.1.& Conc.Flor. ta ,ſacri Chriſmatis nomen iam olim obtinuit, & in hoc Sacramento
70. Bafil.de spiritufan &. fronti ſolenni ritu illinitur.
cap.27. Fabia.quivixit an
no 241.epiſt.2. C. Forma verborum hæc præfcripta eſt, Signo te ſigno Crucis, &
dephef.1.c Ambrol.de confirmo te chriſmate falutis, in nomine Patris & Filij & Spiritus
his qui myfte.initi . cap.7 .
& lib.1.de Spir-fane .ca.6.fan & i.

4. Vrban.Melchind.Dama.D. Miniſter Sacramenti huius folus eſt Epiſcopus, ' vt Apoftolo

Epifc.Get.& Gil. Concil.rum exemplum ,forma & traditio retineatur. Qua de reiam olim ità

Yeriodiem.can.: Florent.&e fancitum accepimus:'Manus impoſitionis Sacramentum magnave

vixit anno gio: epino::ad nerationetenendum eft, quodab alijsperficinon poteſt, nisì à fum
Epice Dupiga.cometmis Sacerdotibus :nectempore Apoſtolorum ab alijs, quàm ab ipſis
,
cap.3.
factor.8.c & 19.2 fApoftolis legitur aut ſcitur eſſe pera & um .
TESTIMONI A.
1. B. CONCILIVM ſecundum Braccaréſe ca- runt, & vetus chriſma incendi, & non ampliùs
Balſamu pro none quarto : Placuit vt modicum balſami,quod quàm vno anno vti permiſerunt, atquedeinceps
faluteenian: benedi& um pro baptiſmi facramento per Eccle- nouo frui, & non veteri,iubentes docuerunt.
di spiritus fias datur, quia à fingulis tremiſſes pro ipſo exigi 5: CONCILIVM Florentinum in doctrina
inuocationě folent,nihil vlteriùs exigatur :nè fortè quod pro de Sacramentis : Materia Cófirmationis eft Chri- Materia Coa
.
conſecratur falute animarum per inuocationem San &tiſpiri- ſma, confectum ex oleo , quod nitorem fignificat,.
Actor.8 . .
tus confecratur, ficụt Simon magus donum Dei conſcientiz : & balſamo, quod odorem fignificat
pecunia voluit emere, ità nos venundare damna. bone famæ,per Epiſcopum benedi&tum .
biliter videamur. 6. CYPRIANVS de vnctione Chriſmatis,
2. CYPRIANVS in ſermone de vn & ione vt ſuprà , quæſtione ſecunda , B. teftimonio ſea
Chriſmatis & alijs Sacramentis, vt ſuprà, quæftio- cundo .
ne præcedenti, B.teftimonio fecundo. 7. ET cpiftola ſeptuagefima, ibidem, A. teſti
3. GREGORIVS Magnus in caputprimum monio primo.
in libro de Spiritu fan
& balſa . Canticorum : In Engaddibalſamūgignitur, quod S. BASILIVS Magnus
Chriſmaex
oleo
mo conftat. cum oleo pontificalibenedictionechriſma effici- eto, capite vigefimoſeptimo,vbi enumerat Tra
tur,quo dona fanéti ſpiritus exprimuntur, ditiones non ſcriptas: Conſecramus aquam ba
4. FABIANVS epiftola fecunda ad omnes ptiſmatis, & oleum vn & ionis & c. vide ſuptà de
Orientales Epiſcopos, capite primo : Literis ve- præceptis Ecclefiæ ,quæſtione ſecunda, A.teſtimo
ftris inter cætera inſertum inuenimus, quoſdam nio ſecundo.
regionis veſtræ Epifcopos à veftro noftro ordi- 9. FABIANVS Pontifex & martyr epiſtola
Chriſmatis ne difcrepare, & non per fingulos annos in cæna ſecunda ad Orientales,vtſuprà in hac eademque
ſingulis ao. Domini chriſma conficere, fed duos aut tres an- ftione, teſtimonio quarto .
nis fieri de nos confectionem fancti chriſmatis ſemel actam 1.C. CONCILIVM Florentinum in doctri
ber.
conſeruare. Dicuntenim ,vtinmemoratis apiçi- na de Sacramétis:Forma autem eft,Signo te ſigno
bus reperimus,nec balſamum per ſingulos annos crucis, & confirmo te Chriſmate ſalutis in nomin
poffe reperiri, nec neceſsè fore per fingulos annos ne patris & c.vt in textu ,
chriſma conficere : ſed dum vna confectio chri- 2. SECVNDAE ad Corinthiosprimo capite :
ſmatis abundat, aliam fieri neceſsè no habere. Er- Qui autem confirmat nos vobiſcum in Chrifto , &
rant enim , qui talia excogitant, & mente veſana qui vnxit nos, Deus : qui & fignauit nos, & dedit
Chriſtus in potiùs quàm recta ſentientes, hæc dicunt. Inilla ' pignus Spiritus in cordibus noftris.
vleima cæna enim die Dominus Ieſus, poftquàm cænauit cum 3. AD Ephefios primo capite : In quo (ſcilicet
ficere docuit. diſcipulis ſuis, & lauit eorú pedes ,( ficut à ſanctis Chriſto) & credentes fignati eftis Spiritu promiſ
Apoſtolis prædeceſſores noftri acceperunt,nobis- fionis ſancto ,qui eft pignus hæreditatis noftræ.
que reliquerunt) chriſma conficere docuit. Ipfa 4. AMBROSIVS de his qui initiantur my
enim lauatio pedum noftrum fignificat bapti- fterijs, capite ſeptimo : Repete quia accepiſti ſi- Signaculum
ſmum , quando fancti chriſmatis vn &tione perfici- gnaculum ſpiritalc, Spiritum ſapientiæ & intel- Efaiz u .
tur atqz confirmatur. Nam ficut ipfius diei ſolen- ctus,fpiritum confilijatque virtutis ,fpiritum co
nitasper ſingulos annoseftcelebranda, ità ipfius. gnitionis atque pietatis, ſpiritum fanéti timoris,
fancti chriſmatis confe &tio per fingulos annos eft & ſerua quod accepiſti. Signauit te Deus Pater , Signauit te
agenda, & de anno in annum renouanda , & fideli- confirmauit te Chriftus Dominus, & dedit pignus mauit te Chri
bus tradenda: quia nouum facramentum eft per Spiritus in cordibus tuis,ficutApoftolica lectione ftus.
2.Cors.
Vetus chri . fingulos annos, & iam dicto dieinnouandum, & didiciſti.
ſma creman . vetus in ſanctis Ecclefijs cremandum . Ifta à ſanctis 5. IDEM libro primo de Spiritu ſancto, capite
dun . Apoftolis & ſucceſſoribus eorum accepimus,vo- fexto : In Spiritu viuimus, & ipfe eft pignus hære
Apoftolica
tradicio . bísque tenenda mandamus . Hæc fancta Romana ditatis noftrç. Sicut & Apoftolus fcribés ad Ephe
Ecclefia & Antiochena à tempore Apoftolorum fios ait : In quo credentes fignati eſtis Spiritu pro- Cap.i.
cuſtodit:Hec Hieroſolymorum & Ephefianorum miſlionis ſancto . Sancto igitur fpiritu fignati ſu
tenet . In quibus Apoftoli præfidentes, hæc docue- mus, non natura , ſed à Deo, quod ſcriptum eft :
Qui
 }

CONFIRMATION I S. Q. III. 201

2.Cor.i. Qui vnxit nos Deus, & qui fignauit nos, & dedit conferre, quia de folis Apoftolis legitur (quorum Actor.s.
pignus Spiritus in cordibus noſtris. Signati ergò vicem tenent epiſcopi) quòd per manus impoli
Spiritu ſigna. Spiritu à Deo ſumus. Sicut enim in Chrifto mori- tionem Spiritum fan &tum dabant, quemadmo
mur,vtpoſi- mur vtrenaſcamur, ità etiam Spiritu fignamur,vt dùm A & uum Apoftolorum lectio manifeſtat.Lo
mus gratiam
tenere . fplendorem atque imaginem eius & gratiam te co autem illius manus impofitionis datur in Ecá
nere poflimus, quod eft vtiquè fpiritale fignacu- cleſia confirmatio.Legitur tamen aliquando, per
ſignemur
Etficorpore
in , lum . Nam etfiSpiritu ſignemur in corpore, veri- Apoftolicæ fedis difpéfationem ex rationabili &
veritare ta . tate tamen in corde ſignamur,vt Spiritus ſanctus vrgente admodùm cauſa, fimplicem facerdotem
mein corde exprimat in nobis imaginis cæleftis effigiem . Et chrifmate per Epiſcopum confecto, hoc admini
fiznamur.
paulò inferiùs: Atque vt fciamus cordis noftri ſtrâffe Confirmationis Sacramentum .
magis hoc quam corporis fignaculum , docet 9. CONCILIVM Tridentinū ſeſſione ſepti
Pfal.4. Propheta, qui dicit, Signatum eſt in nobis lu- ma,canonetertio de Confirmatione:Si quis dixe- Miniſter or
men vultus cui Domine, dedifti lætitiam in cor- rit ſanctæ Confirmationis ordinariū miniſtrum, dinarius.
de meo . non eſſe ſolum Epiſcopum , ſed quemuis ſimpli
1. D. CTOR M octauo : Miſerunt ad eos
ACTORV cem ſacerdotem , anathema fit.
Petrum & loannem , &c. vt ſuprà, quæftione ſe- 10. EVSEBIVS Pontifex & martyr epiſtola
10.
cunda ,A.teftimonio quinto. tertia ad Epiſcopos Tufciæ & Campaniæ : Manus
2. CLEMENS Pontifex & martyr in epiftola impofitionis facramentum magna veneratione Apoftolora
quarta ad Iuliū & Iulianum . Vide infrà, quæftio. & c. vtin textu : neque ab alijs quàm ab illis qui locúcenen
ne quinta, A.teftimonio quarto. eorum locum tenent, vnquàm perfici poteft , aut hittifunt. .
3. VRBANVS, vt fuprà, quæftione ſecunda, fieri debet.Nam fi aliter præſumptum fuerit ,irri
C.in textu, tum habeatur & vacuum , nec inter ecclefiaftica Inter Ecclefia
4. MELCHIADES,vt infrà,quæſtione quin- affica facra .
vnquàm reputabitur Sacramenta.
ta , A. teftimonio fecundo . INNOCENTIVS primus epiſtola prima menta .
5. DAMASVS epiſtola quarta de Chorepiſco: ad Decentium Eugubinum ,capite tertio : De con
Solipõrifices pis : Quòd verò eis non liceat Chriſma conficere; fignandis verò infantibus manifeſtum eſt,non ab
Chriſmatc
frontes ba nec Chriſmate baptizatorum frontes fignare & c. ' alio, quàm ab epiſcopo fieri licere.Nam presbyte
ptizatorum quæ omnia ſolis pontificibus deberi,tam ex ſupe- ri licèt fint facerdotes,pontificatustamen apicem
vnguni. rioribus quàm ex alijs patrum conftitutis aut fa- non habent. Hæc autem pontificibus folis deberi,
cris canonibus edocti eftis. ve vel conſignent, velparacletū ſpiritum tradant,
6. LEO Magnus epiftola octogeſimaoctaua ad non ſolùm conſuetudoeccleſiaſtica demonſtrat,
Epiſcopos Germaniz & Galliæ ,de Chorepiſcopis verùm & illa lectio Actuum Apoftolorum ,quæ Actor..
loquens: Nec erigere eis altaria & c. nec Chriſina afſerit Petrum & Ioannem eſſe directos, qui iam
conficere, nec Chriſmate baptizatorum frontes baptizatis traderentSpiritum ſanctum . Nam pre
Solis pontif. fignare licet. Hæc enim omnia illicita ſunt Cho- sbyteris, ſeu extra Epiſcopū, ſeu preſente Epiſco- Baptizatos
cibus licet. repiſcopis, & ſolis deberi ſummis pontificibus au- po baptizant, Chriſmate baptizatos vngere licet, chrilinate vn
thoritate canonum præcipitur, vc per hoc& dif- fed quod ab epiſcopo fuerit conſecratum , non ta guar presby
cretio graduum , & dignitatis faftigium fummi
menfrontem eodem oleo ſignare, quod ſolis de- in fröre,quod
pontificis demonftretur. bctur epiſcopis, cùm tradunt Spiritum paracle- ſolis epiſco
2. CONCILIVM Vuormatiéſe canone octa- tum . Verba verò dicere non poſſum , ne magìs pis debctur.
uo,eadem habet verba,quæ Leo . prodere videar , quàm ad conſultationem reſponderemos volt.
8. CONCILIVM Florentinum in doctrina dere.
Ordinarius de Sacramentis: Ordinarius miniſter eſt Epiſco- 12. ACTOR VM octauo , vt quæſtione præce
minifter.
pus. Et cùm cæteras vnctiones fimplex facerdos denti, A.teftimonio quinto.
valeat exhibere, hanc non nisi Epiſcopus debet 13. ÉT decimonono,ibidem teftimonio fexto .
IIII.

Cur autem baptizati facro Chriſmate inunguntur ?

A. Qvia per Spiritum ſan & um ſic nobis Apoftolitradiderunt,Bafl.de spiritu ſancto, cap.19.

ficutà • Clemens & Dionyſius, Petri Paulique Apoftolorum di- b Epit.aadtulium

De & .lulian.
2.
ſcipuliprobant.Tradideruntautem illi quodà Domino ipſo yti
queacceperant ,de Chriſmate conficiendo ,vt grauis eſt teltis ° Fa- e in epift.ad Orientales Epifco
pos .
bianus, idem & Chriſti martyr, & pontifex Ecclefiæ.
B. Sacroſanctæ etiam Synodi præceptum de hoctale extat : 4 Synod.Laod.can.4.Corn. ad

Oporter baptizatos poſtBaptiſmum facratiſſimum Chriſma per- bit.cap.15. Theodoret.dehåret.

cipere, & cæleſtis Regni participes fieri. Rationem Cyprianus

Sreddit hanc, vt accepto Chriſmate, id eft, vn &ione, Chriſtianus e Epift.70. & de vnctio.chriſm.

effe vn &us Dei, & habere in ſe Chriſti gratiam poſſit, teneatque Hieroſ.catech.s- myſtag.
1
fan & itatem .

C. Atque vnguentum hocviĝbile, quo Eccleſia baptizatos vn

git,vt Auguftinus docet,ſignificatinuiſibilis gratiæ donum , quo f lib.is.de Trinit.cap.26. Pacia.
Spiritus fan & us Chriſtum inprimis, qui & à Chriſmate nomen 1.ad sympronian .
ſuum trahit, ac deindè Chriſtianos omnes interna ynctioneim - Aug-tract.3. in loan.& ferm.47.

buit atque confirmat. Vndè pulchrè 'Tertullianus velutì ad olei capelli lideri liberale sa
naturam alludens ,ità de hoc Sacramento ſcripſit: Caro vngitur,vt item in lib. de baptif cap.7.& *.

anima cóſecretur. Caro ſignatur,vt & animmuni

a atur. Caro ma
nuum impoſitione adumbratur,vt & anima Spirituilluminetur.
D. Vndè
 202 Q. IIII. DE SACRAMENTO

Dionyf. Clemens, Tertul Fabian.Cor. D. Vndè qui ſacrum Chriſmareijciunt,magnum illi impe

41. rolanus,sphilochain. icobaciloj ritiæ ſuæ argumentum præbent,vt quiapertè antiquiſſimam

ma fub Syluet can.s.ltem Caecheaoca.O & vetuſtiſlimam Apoftolorum inſtitutionem negent,ac per

3.vaſcale can.s. Trident.Sell.z.can.. petuum Eccleſiævlum actraditionem temerè damnent .

TESTIMONIA .
1. A. BASILIVS Magnus in libro de Spiritu carum fabularum libro tertio de Nouato : Poni- Nouatiani ſa
ſancto ,capite vigeſimoſeptimo:Cófecramus aquá tentiam à fuo conuentu arcent penitùs, ijs qui baptizatis nó
baptiſmatis & oleum vn & ionis & c. vt fuprà de ab iptis tinguntur, ſacrum Chriſma non præbent, præbeat.
præceptis Ecclefiæ , quæftione ſecunda, A.reitimo- Quocircà eos etiam qui ex hac hærefi corpori Ec
nio ſecundo . clelix coniunguntur , benedicti Patres vngi iuſſe
2. CLEMENS Pontifex epiſtola quarta ad runt.
Tulium & lulianum diſcipulos fuos,vt infrà que 4. CYPRIANVS epiſtola ſeptuagefima, vt
ftione quinta ,A.teftimonio quarto . ſuprà, quæftione fecundā,A.teſtimonio primo.
3. DIONYSIV S Areopagita in libro de Eccle- 5. IDEM in ſermone de vn &tione Chriſmatis ,
fiaftica hierarchica, capite quarto: Sedenim alia vt fuprà ,eadem quæſtione ſecunda, B.teſtimonio
eft huius finitima veneranda confectio vnguenti: ſecundo .
confecrationem eam vocant præceptores noftri. 6. ORIGENES homilia nona in Leuiticum :
Yngulticon. Huius itaque partes & c. Deindè docens myfteri- Quicunque vnguento ſacri Chriſmatis delibuti Chriſmatis
fečtio in pri vngucntun .
mitiua Eccle um confečtionis vnguenti,luxta eundem ( inquit) ſunt, ſacerdotes effecti ſunt, ficut & Petrus ad
Ha . ſynaxis modum, eorú quinecdùm initiaci ſunt, omnem dicit Ecclefiam : Vos autem genus ele- 1.Pet. 2.
abſoluuntur ordines, vbì ſcilicet præceflit ponti- ctum ,& regale ſacerdotium ,gensfan & a .
ficis circum omnem phani ambitum redolés thu- 7. CYRILLVS Hieroſolymitanus Catecheſi
re profectio, pſalmorumą modulatio, & le &tio tertia myftagogica: Et nobis poftquam fimiliter Chriſma, da
ſcripturarum diuinarum . Sumptum deindè vn- ex aquis facri lauacriaſcendimus,datú eftChri- per pollenba-
guentum pontifex facris imponic altaribus,duo- ſma, quodimaginem gerit illius, quo vnctus eſt
decim facris alis circunteetū, reſonantibus omni- Chriſtus. De quo & B.Iſaias in ſua prophetia, ex
& bus voce fan &tiſlima melos facrum , quod diuini- perſona Domini locutus eſt : Spiritus Domini fu- Ela.61.
tùs afHati prophetæ didicerunt. Completaq ora- per me: quapropter vnxitme: euangelizare pau
tione ſuper co ſolenniin ſanctiſlimis eorum , quæ peribusmifit me . Oleo enim aut vnguento cor
Chriſma ad . facrantur,conſummationibus, eo vtitur ad omné porali,Chriſtus ab hominibus vnctusnon eft :ſed
hibetur in fermè facerdotalis officij functionem . Et paulò pater faluatorem illum mundi totius cóftituens,
epifcopali poſt : Eftigitur,vtdixi,quod nunc laudatur à no- vnxit eum fan &to fpiritu. Cæterùm vide nè illud
bis facrofanctum myfterium eius ordinis atque eſſe putes vnguentum tantùm : quemadmodùm tiatio Träfubftas.
.
virtutis, vt facerdotalia cuncta perficiat. Atque enam panis Euchariſtix, poſt ſancti ſpiritus inuo
ideò ſancti præceptores noftri iſtud quafi æquali cationem ,non ampliùs eft panis communis, ſed
ordine atque officio ſacro ſynaxeos coniunxêre eft corpus Chrifti:fic & fan & um hoc vnguentum , Chriſmatis
* Chrifmatis dignitas.
myfterio , eiſdem imaginibus vtplurimùm & di- non ampliùs eft vnguentú nudum , neque ( ſi quis
tia is
excellen . Ain &tionibus myftic , & eloquijs fubnixum fa- ità appellare malit) comune, poſtquam iam con
Materia com cris. Ibidem : Dicimus igitur vnguenti compoli- ſecratum eft : ſed eſt Chariſma Chriſti, quod ad
pofitionis va tionem collectionem effe quandam fpirantiu ſua- uentu Spiritusfan &ti per ipfius diuinitatem ener
gucnri.
uiter materiarum , habentem in ſe affatìm odora- giam habet. Quo frons & alij ſenſus corporis tui
tas qualitates ,cuius qui participes funt,pro quan- fymbolicè inunguntur : & corpus quidem iſto
titate eius,quæ in illis fit, fragrantis participatio- viſibili vnguento perungitur : anima verò , fan
nis, odoris fuauitate replentur. Nec longè å fine: do viuificoque ſpiritu ſanctificatur. Huius fancti Propteracce.
Chriſmatis Sed & ipfi qui facratiflimo regenerationis myfte- chriſmatis dono accepto , meritò appellamini Chriftiani
inun& tio pot rio conſecratur,aduentum fan & i fpiritus colum- Chriftiani: veram efficiens appellationem in ipfa propriè di
baptiſmum
quid cóferat. mans inunctio largitur vnguéti & c. Vndè,vt opi- regeneratione: antequàm enini hæc gratia vobis cimur.
nor, iuxta ſacratiorem ſenſum , traditione diuina donata eſſet,non eratis propriè dignieo nomine,
Apoſtoli per fanéti noftræ ſacerdotalis fun & ionis duces,hone- ſed pergentes eò vſque progreſi eſtis vt efficere
fe & ioné yo. ftiffimum iftud vnguenti conſecrandi munus, te mini Chriſtiani. Nèignoretis,in veterilege huius
cirunt. leten ab effcctu rei,quæ in eo perficitur,nominát.
Chriſmatis fymbolum præceßiffe. Moyſes enim
4. ET capite ſecundo, vtinfrà, quæſtione quin- & c. Sed hæc quidem in figura contingebant illis,
ta, B.teftimonio primo. nobis verò non in figura , ſed in veritate. Eft enim
s. ' FABIANVS, vt ſuprà, quæſtione certia, B. hocfanétum , ad protegendum corpus ſpirituali
teftimonio quarto . ter , & ad falutem animæ.
1.B. SYNODVS Laodicena canone quadra- 1. C. AVGVSTINVS libro decimoquinto de
gefimooctauo : Oportet baptizatos poft & c. vtin Trinitate, capite vigefimoſexto: Nec aliquis di
textu . ſcipulorum eius dedit Spiritum ſanctum . Ora- Actor.s.
2.
CORNELIVS Pontifex & martyr in epi- bantquippe vt veniretin eosquibus manum im- Epiſcoporã
ftolaad Fabium Antiochenum , teſte Euſebio Cx- ponebant,non ipfi eum dabant . Quem morem in nere manus
ſareenſi libro fexto hiſtoriæ ecclefiafticæ, capite ſuis præpoſitis etiam nunc ſeruat Ecclefia. Deni- baptizatis.
trigefimoquinto , de Nouato loquens: Vbì Exor- què & Simon Magus offerens Apoftolis pecuni
ciſtarum (inquit) præſidio fpiritu illo malo eſfet am ,non ait, Date & mihi hanc poteftatem ,vt dem
liberacus, & pòft in tam grauem morbum , vtiam Spiricum ſanctum :fed cuicunque, inquit, impo
fermè mori putaretur, incidiffet, in le &to in quo fuero manus,vtaccipiat Spiritum ſanctum . Quia
decumbebat, aqua circunfuſus baptiſmum acce- neque ſcriptura ſuperiùs dixerat, Videns autem
pit, fi modò talem hominem baptiſmum accepif- Simon quod Apoftoli darent Spiritum ſanctum :
fe dicendum fit : verùm morbo tandem elapſus, ſed dixerat, Vidés autem Simon quòd per impo
Secúdùm Ec.
neque cætera quibus poft baptiſmum fecundùm fitionem manuum Apoftolorum daretur Spiri
ab epifcopo Ecclefiæ canonem imbui oportuerat, acquiſiuit, cus ſanctus.Propter hoc & Dominus ipſe Ieſus Spi
baptizati co- neqz Domini figillo ab Epiſcopo obfignatus fuit. ritum ſanctū,non folùm dedit vt Deus, fed etiam
lignantur. Quo quidem neutiquam potitus,quomodo qux- accepit ve homo, propterea dictus eſt plenus gra
ſo Spiritum ſanctum adeptus eft ? tia . Et manifeſtiùs deillo fcriptum eft in Actibus
3. 'THEODORETVS in compendio hæreti. Apoftolorum : Quoniam vnxit eum Deus fpiritu Actor.ia.
fancto .
 CONFIRMATION I S.
Viſibile vn. ſancto.Non vtique oleo viſibili, ſed dono gratis
gnificatdo. quod viſibiliſignificatur vnguento, quo baptiza-
sum gratis. tos vngit Ecclelia. Nec fanè tunc vnctus eft Chri-
Hus Spiritu ſancto, quádo ſuper eum baptizatum
velut columba deſcendit. Tunc enim corpus fu-
um, id eft, Ecclefiam ſuam præfigurare dignatus
eft, in qua præcipuè baptizati accipiuntSpiritum
ſanctum .
2. PACIANVS Barcilonenfis Epiſcopus de
Baptiſmo: Recipiendus eft Chriſtus, ve genereti
loan.i.
quia fic loannes Apoftolus dicit :Quotquot eum
receperunt, dedit eis poteftatem filios Dei fieri.
Hæc autem complerialiâs nequeunt,nisi lauacri,
& chriſmatis, & Antiftitis ſacramento . lauacro
Chtif:nate ſu enim peccata purgantur,Chriſmate fan & tus ſpiri-
perfuaditur. cus ſuperfunditur: vtraque verò ifta , manu & ore
Spiritus fans
Aus, Antiftitis impetramus.
3. IDEM in epiftola prima ad Sympronianú:
Chriſmatis Si ergò & lauacri & Chriſmatis potcſtas, maio-
conferendi rum longè chariſmatum , ad Epifcopos ex Apo-
poteftas.
ftolorum forma & poteftate deſcendit, & ligandi
quoque ius adfuit atqueſoluendi.
3. PROSPER in ſententijs Auguftini, ſenten-
Chrifti nomë ca trecenteſima quadragefimafecunda : Chriſti
à clarifmate.
nomen à chriſmate eft, id eſt, ab vnctione: Quia.
ideò omnis Chriftianus ſanctificatur,vtintelligat
ſe non folùm facerdotalis & regiæ dignitatis eſſe
confortem , fed etiam contra diabolum fieri lu-
etatorem .
5. AVGVSTINVS tractatu trigefimotertio
in loannem : Chriſti nomen å chriſmace dictum
eft. Chriſma autem Græce, Latinè vnctio nuncu-
Ad lukam
Chriftiani patur.Ideo autem nos vnxit, quia luctatores con-
tra diabolum fecit.
voguntur.
6. ET ſermone quadragefimofeprimo de ver-
bis Domini ,eadem habetad verbum ,
7. RABANVS Archiepiſcopus Mogūtinus li-
bro primo de inſtitutione clericorum , capite tri-
gefimo.vide ſuprà, quxſtione prima de Cófirma-
tione, teftimonio decimotertio . 1 fed à fuis : nec per iuniorem clericum , ſed aut per
8. ISIDORVS Hiſpalenfis libro fecundo de
officijs Ecclefiafticis , capite vigefimoquinto , ve
ſuprà ibidem ,teftimonio vndecimo.
9. TERTVLLIANVS in libro de carnis re
ſurrectione,capite octauo, vt in textu .
10. IDEM in libro de Baptiſmo, capite ſepti-
mo: Exinde egreſſi de lauacro, perungimur bene-
dieta vn &tione de priſtina diſciplina, qua vngi
Exod.sy. oleo decornu in facerdotiu ſolebant. Ex quo Aa-
* Chriftus
chriſmate . ron à Moyfe vnctus eft, vndè Chriſtus dicitur à
chriſmare, quod eftvnctio,quæ Domino nomen
accommodauit, faca fpiritalis, quia fpiritu vn-
Ador.4 dus eft à Deo patre, ficut in A & is: Collecti funt
enim verè in iſta ciuitate aduersus ſanctum filium
Viſbilis vn . quum , quem vnxitti.Sic & in nobis carnaliter cur-
& tio Spiritua ritvnctio , fed fpiritaliter proficit: quomodò &
liter opera
tur , ipfius Baptiſmi carnalis a & us, quòd in aqua mer-
gimur: ſpiritalis effectus, quòddelictis liberamur.
Manus im . ĚT capite octauo pergit: Dehincmanus imponi-
poatio. tur, per benedi&tionem aduocans & inuitans fpi-
ritum ſanctum .
á 11. THEODORET VS in primú caput Can
ticorum : Sacribaptiſmatis recordare :in quo qui
initiantur,poft Satanæ abnegationem & Dei con-
Inuifibilem feſlionem , velutìfigno acnota quadam regia fpi-
ss gratiam ritalis vnguenti Chriſmateinuncti, fub ea vifibili
inundlichri Vnguenti ſpecie inuiſibilem fanctiſlimi Spiricus
mare .
Quis Sacramenti huius est vfus &
A. In Baptiſmo “ regeneramur ad vitam :poft Baptiſmum autem in commando
hoc Sacramento confirmamur ad pugnam . In Baptiſmo abluimur, Epifcopos oricitia
roboramur ,vtregeneratis cultos & conſo- Clun.lib..epist..
hoc verò poſt Baptiſmum '
lator & tutor adſit Spiritus ſanctus. Hæc fummi & Pontificis & mar
1
Q. IIII. 203
gratiam ſuſcipiunr.
1.D. DIONYSIVS Areopagita , 2. CLE
MENS, 3. TERTVLLIANVS, 4. FA
BIANVS, 5. CORNELIVS, 6. CYPRI
ANVS, 7. ORIGENES, S. CYRILLVS
Hieroſolymitanus, 2. BASILIVS, 10. PA
CIAN VS, vt ſuprà tum in hac, tum in ſuperio
ribus quæftionibus.
11. AMPHILOCHIVS Iconienfis Epiſcopus
in vita D.Baſilij Magni:Admiratus quoque Maxi
minus Epiſcopus Bafilij in Deum dile&tionem , Chriſmate
oransiz veftiuit eum reſurrectionis Chrifti indu- inunctus Bae
mento . Baptizauit autem & Eubulum ,atque vn- Gilius .ab Epi.
gens eos fancto chriſmate, tradidit illis viuificam
communionem .
12. OPTAT VS Mileuitanus libro fecúdo con
tra Donatiftas : Ampullam quoque Chriſmatis Miraculú fu
per feneftram , ve frangerent, Donatiftæ iactaue- cuminaire
runt. Et cùm caſum adiuuaret abie&tio , non de- matis.
fuit manus angelica , uæ ampullam fpiritali
fubuedtione deduceret : proie &ta caſum ſentire
non potuit. Deo muniente, illæfa , inter faxa con
ſedit .
13. CONCILIVM Romanum fub Sylueftro
canone quinto : Conftituit etiam clara voce Syl- Chriſma co
uefterEpiſcopus vrbisRomz, vtnemo presbyte- ficere Solus
rorum Chriſmaconficeret, dicens : quoniá Chri- debelo
ftusà Chriſmate vocatur .
14. CONCILIVM ſecundum Carthaginenſe
canone certio :Ab vniuerfis Epiſcopis dictum eft: Chrifmatis
cofectio quos
Chriſmatis confectio & puellarum conſecratio à rum non fis.
presbyteris non fiant.
15. CONCILIVM tertium Carthaginenſe ca
none trigefimoſexto : Vtpresbyter incəſulto Epi
ſcopo virgines non conſecret: Ćhriſma verò nun
quàm conficiat.
' 16. CONCILIVM quartum Carthaginenſe
canone trigeſimoſexto : Presbyteri qui per dice- Chriſma vn .
ceſes ecclefias regunt,non à quibuslibet Epiſcopis, dè petendi.
ſeipſos, autper illum qui facrarium tenet, ante
Paſcha ſolennitatem Chriſma petant.
17. CONCILIVM primum Toletanum ca
none vigefimo: Quanuis penè vbiquè cuftodiatur
vt abſque Epiſcopo Chriſma nemo conficiat, ta- Chriſmatis
confc &tio .
mé quia in aliquibus locis vel prouincijs presby
teri dicuntur Chriſma conficere, placuit ex hac
die nullum alium nisi Epiſcopum Chriſma con
ficere, & per diæcefin deftinare, ità ve de fingulis
Ecclefijs ad Epiſcopum ante diem Paſchz diaconi
deftinétur autſubdiaconi, qui confe& ü Chriſma
ab Epiſcopo deftinatum , ad diem Paſcha poſtint
ad tempus deferre.
18. CONCILIVM primum Vaſenſe canone
tertio : Per fingula territoria presbyterivel mini- vndè peran
ftri ab Epiſcopis, non prout libitum fuerit, à vici- dum .
nioribus,fed à ſuis proprijs per annos fingulospe
tant Chriſma, appropinquante folénitate pafcha ..
li:nec per quemcunque ecclefiafticum , fed fi qua
neceſlitas,aur miniftrorum occupatio eft,per ſub
diaconum, quia inhonorū eſt, inferioribus ſum
ma committi,
19. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione fem
prima, de Confirmatione canone ſecundo : Si quis Chriſmati
dixerit iniurios effe Spiritui fanéto eos, qui facro virtutem. ad
Confirmationis chriſmati virtutem aliquam tri
buunganathema fit.
V.
fru&tus?
a Melchiades ad Hiffa0.
tyris
 Q. V. DE SACRAMENTO
204
5 Epift.4 ad tuli & us tyris Melchiadis eſt doctrina. Nec diſſentit ab eo quod Clemens

tempore.Amb.lib
cramcnt.c3.2. & de ijsdela
qui teſtatur, ſe ab Apoftolis ipſis accepiſſe: Cùm regeneratus, inquiens,
myft.initian.cap.7 . quis fuerit per aquam , poſtmodùm ſeptiformis Spiritus gratia ab

, quia aliter perfe & usChriſtianus effe nequa

Epiſcopo confirmetur

quàm poterit.
• Diony. de Eccle . hierar. B.
cap.z. Prodeft igitur hoc Sacramentum mirificè,vt qui fidei myſterijs
ds. Pet.2.a
initiati ſunt, ſicut geniti “ modò infantes & adhuc imbecilles, in
Chriſto adoleſcant atque corroborentur.

C. Hosceu Chriſtianæ militiæ tyrones Epiſcopus admonet inun

e Pfal.so.c & ione, vt aduersùs tot hoftes & quotidiana pericula 'Spiritu princi

f Auguft.in Pfal.zq.Zue.paliconfirmentur. Conſignat illisCrucef frontem , quæ pudoris eſt

Luc.21.d Matth.s.f Act.fedes, vt conſtanter & intrepidè nomen Domini confiteantur: im
4.& s .
pingit & alapam , vt Chriſtianam militiam inui &a patientia exercen
dam & ornandam eſſe ſibi perpetua memoria retineant.
TESTIMONI A.

1. A. IOANNIS tertio : Nisi quis renatus fuc. confirmationis auxilia . Regeneratio per ſe falo
:; rit, & c. vt quæſtione prima de Baptiſmo, B.'in uat, mox in pace beati feculi recipiendos: Con
si
textu.' : firmatio autem armat & inftruit,ad agones huius
2. MELCHIADES Pontifex & Martyr, mundi & prælia,reſeruandos.Qui autem poft Ba-!
quem alij Melciadem , nonnulli Miltiadem vo- ptiſmum cum acquifita innocentia, immaculatus
Collacio Ba.
cant, in epiftola ad Hifpaniæ Epiſcopos: De his peruenit ad mortem , confirmatur morte, quia
Confirma . verò , ſuper quibus rogitâftis vos informari, id non poteft peccare poſt mortem . Híc, fi fortè il
tionc. eft, vtrùm maius eſſet Sacramentum manus im- lud etiam requirere velimus, poft paſſionem &
poſitio Epiſcoporú,aut baptiſmus:ſcitote vtrun- reſurrectionem Chrifti ,quid Apoftolis profueric
que magnum effe Sacramentum . Et ficut vnum aduentus ſpiritusſancti, ipfe Dominus eis euiden Ioan.16 .
a maioribusfit, id eft, à fummis põtificibus,quod ter exponit :Quæ dico,inquit,vobis,non poteſtis
a minoribusperfici non poteſt,ità & maiorivene ea portare modò : Cùm autem venerit ille fpiri
ratione venerandum & tenendum eft.Sed ità con tus veritatis, ipſe docebitvosomnem veritatem .
iunda funt hæc duo Sacramenta, vt ab inuicem , Vides, quia cùm fpiritusfanctus infunditur, cor
nisimorte præueniente, nullatenùs poflint ſegre- fidele ad prudentiam & conftantiam dilatatur?
gari, & vnum fine altero ritè perfici non poteft. Itaque ante deſcenfionem fpiritusſancti, vſquead
Nam vnum (præueniente morte ) faluare fine al- negationem Apoftoli deterrentur: poft vificatio
tero poteft, aliud autem non poteft. Vndè fcri- nem verò eius, vſque ad martyrium conten
locl... ptum eſt : In diebus illis, dicit Dominus, Effun- ptu falutis armantur. Secundùm hoc per Chri.
dam de fpiritu meo ſuper omnem carnem . Ad- itum redimimur, per ſpiritú verò ſanctum , dono Spiritusfan .
.
uertamus fummas diuitias bonitatis Dei . Quod fapientiæ ſpiritualis illuminamur, ædificamur, ferambis.
in confirmandis ncophycis manus impofitio tri- erudimur, inftruimur, confummamur, vt illam
buit ſingulis,hoc tunc fpiritusfanctidefcenfio in ſpiritus fan & i vocem audire poßimus: Intelle : Pſal.st.
credentium populos,donauit vniuerfis. Sed quia cum tibi dabo, & inftruam te in via hac qua gra
diximus, quòd manus impofitio & confirmatio . dieris. De ſpiritu ſancto accipimus, vt fpirituales
1.Con3,
ad Baptiſmi perfectionem pertineat, & qui iam efficiamur , quia animalis homo non percipit
regeneratus in Chrifto eft , confirmare aliquid ' ea, quæ funt fpiritus Dei. De fpiritu ſancto acci
poſlit, forcè cogitatfibi aliquis : Quid mihi pro- pimus,vtfapiamus interbonum malumo difcer
deft poftmyfterium baptiſmatis, myfteriú Con- nere, iufta diligere, iniufta refpuere,ve malicixac
firmations? Aut quantùm video, non totum de fuperbiæ repugnemus, vt luxuriæ ac diuerfis il
forte ſuſcepimus, fipoft fontem adiectione noui lecebris, & fedis indignisés cupiditatibus, refi
1 -1977 , generis indigemus.Non ità dilectiſfimi.Attendat ftamus. De ſpiritu ſancto accipimus vitæ amo
charitas veftra:Sicut exigitmilitaris ordo ,vecùm rem , & gloriæ ardorem , vt ſuccenfi diuinitùs,eri
Imperator, quemcūque in militum receperit nus gere à terrenis mentem ad ſuperna & diuina va
merum , non folùnı ſignet receptum , fed etiam ar- leamus.
mis competentibus inftruat pugnaturum : ità in 3. CONCILIVM Florentinum : Effe &tus dua confirmati?
baptizato benedictio illa munitio eft. Dediftim tem huius Sacramenti eft, quia in eo daturSpi- onis effectusi
litem , da ejadiumentum militiæ. Nunquid pro ritus fanétus ad robur, ficut datus eft Apoftolis Actor.2 .
deft fi quiſquam parentum magnam pupillo con in die Pentecoftes, vt Chriſtianus audacter Chris
ferat facultatem , nisì prouidere ftudeat& tuto- fti confiteatur nomen . Ideóque in fronte , vbi vaganiur.
Curin fronte
rem ? Itaqueparacletus regeneratis in Chrifto ,cu- verecundiæ fedes eft , confirmandus inungitur ,
ftos & confolator & tutoreft.Ideò dicit ſermo di nè Chrifti nomen conficeri erubefcat, & præcis T.
Pral.126. uinus: Nisi Dominus cuftodierit ciuitatem , fru- puè crucem eius quæ Iudæis eft fcandalum , gen ? 1. Cor.
Atrà vigilat, qui cuſtodit eam . Ergò Spiritusſan- tibus autem fultitia ,propter quod ſigno crucis firs
Effectus con- &tus, quiſuper aquas baptiſmi ſalutifero deſcen- gnatur.
& baptiſmi dit illapſu,in fonte plenitudinem tribuit ad in- 4. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenſis
quomodò nocentiam , in Confirmatione augmentum prx- libro fexto , epiſtola prima ad Theobaldum Ab
differant.
ftat ad gratiam . Et quia in hocmundo, tota ætate batem : Illa quæ ab Epiſcopis fit Contirmationis vn& ione c8 .
viduris, inter inuifibiles hoftes & pericula gra- vnctio non iteratur planè hac ratione; quia fe- firmationis
diendum eft, in baptiſmo regeneramur ad vi- mel Chriſtianus poft Baptiſmum armis Spiritus 4.0,baptis
tam , poft baptiſmum confirmamur ad pugnam : Dei per illam vnètionem aduocati , contra Sata : zatus arma.
tur .
in baptifmo abluimur; poft baptiſmum robora- næ mundić bella munitus, alio rursùm Spiritu ,
mur. At ficontinuò tranſituris fufficiant regene vel alijs armis illa fimplici vnctione muniri non
rationis beneficia, victuris tamen neceſaria ſunt poffe monftratur. Et poteft quidem ſegnitie pro
pria,
 1

CONFIRMATION IS. Q.V. 203

pria, ab hofte his armis depofitis vinci: poteft & fine autem omnium, pontifex ità perfectum ad
eiſdem refumptis iterùm hoſtem vincere :nec ta- facratiffimam Euchariftiam vocat, atque con
men ea de cauſa vnica vn & io iteranda eft: quia ſummantium illi facramentorum communio
quotieſcunquè hoftem fuperat, non per alium & nem deificam tradie.
alium fpiritum , ſed per eundem fpiritum fan- 2. PRIORIS Petri fecundo :Sicutmodò geni
& tum hoc fieri, fimplicitate ſua vn &tio facra de- ti infantes, rationabiles, & fine dolo lac concupi
fignat. ſcite,vtin po creſcatis in falutem .
5. CLEMENS Pontifex & martye epiſtola !.C . PSALMO quinquageſimo : Redde mihi
quarca ad diſcipulos fuos Julium & Iulianum : lætitiam falutaris tui, & fpiritu principali confir
Septiformis Omnibus feftinandum eft, finemora renaſci Deo , ma me.
gracia in Co.& demùm confignari ab Epiſcopo,id eft, feptifor- 2. AVGVSTINV $ in Pſalmum centefimum
percipitur. mem gratiam fpiritusfan &i percipere, quia in- quadragefimumprimum : Vfqueadeo de cruce
certus eft vniuſcuiuſque exitus vitæ. Quum 'au- non erubeſco , vt non in occulto loco habeam
tem regeneratus fuerit per aquam ,& poftmodùm crucem Chrifti, fed in fronte portem . Multa San To fronte cur
ſepeiformifpiritus gratia ab Epiſcopo (vt men cramenta aliter atque aliter accipimus. Quæ- cruce.
Perfe & us
Chriſtianus moraçum eſt) confirmatus, quia aliter perfectus dam , ficut nôftis, ore accipimus, quzdam per
ſedem totum corpus accipimus. Quia verò in fronte
non cft, qui
confirmatus habere inter perfectos, fi non neceflitate, fed in- erubefcitur, ille qui dixit; Qui me erubuerit co
bon fit. curia aut yoluncate remanferit, vthabeat quodà ram hominibus, erubeſcam eum coram patre
B. Petri & beato Petro accepimus, & cæteri ſancti Apoftoli, meo , qui in cælis eft : ipſam ignominiam quo
Apoftolorá
doctrina. præcipiente Domino, docuerunt, & demum ex dammodd & quam Pagani derident, in loco
operibus bonis oftendatin fe fimilitudinem eius, ' pudoris noftri conftituit. Audis hominem in
qui eum genuit ,patris. Tulcare impudenti & dicere, frontem non habet,
6. AMBROŠI V S libro tertio de Sacramentis, Quid cft, frontem non habet ? Impudens eft. Non
Spiritusſano capire ſecundo: Sequitur ſpiricale fignaculú quodhabeam nudam frontem , tegar eam crux Domi
feruntur. audiftis hodiè legi, quia poft fontem ſupereſt vtni mei .
perfectio fiat, quando ad inuocationem facerdo- 3. LVCAE nono : Qui me erubueric & meos
Efa.i.
iis fpiritus fan &tus infunditur, fpiritus fapientiz
ſermones, huncfilius hominis erubeſcet, cùm ve
& intellectus, ſpiritus confilij atque virtutis,fpi-
nerit in maieftate ſua & patris & fanctorum an .
ritus cognitionis atque pietatis, fpiritusfan & itia
gelorum .
moris. Septein quafi virtutes ſpiricus. Et,omnes4. MATTHAEI decimo:Omnisergò qui con
quidem virtuces ad fpiritum pertinenc, fed iftæfitebisur me coram hominibus, confitebor& ego
quafi cardinales funt , quali principales. Quid eum coram patre meo quiin cælis eft. , )
enim tam principale , quàm pietas ? Quid tam 5, PRIORIS Petriſecundo : Quæ enim eftglo
principale, quàm cognitio Dei? Quid tam prin- ria,fi peccantes & colaphizati luffertis? Sed fihe
cipale, quam vircus? Quid tam principale,quam nefacientes, pacienter fuftinetis , hæc eft gratia
confilium Dei? Quid tam principale, quàm timor apud Deum . In hoc enim vocari eftis, quia &
Dei ? Sicut timor feculi infirmitas, icà timor Dei
Chriſtus paffus eft pro nobis, vobis relinquens
magna eft fortitudo. Iftæ funt feptem virtutes exemplum , vt fequamini veftigia eius : quí pec
quando contignaris.Nam ve ait Apoftolus fan- catum non fecit,&c.
1.Cot.is. dus, Quiamultiformis eft, inquis, fapientia Do- 6. LV CAE vigefimoprimo:Ego dabo vobis os
mini noftri, & mulciformis ſapientia Dei, ità &c. Trademini aucem à parentibus &c. In pati
multiformis eft fpiritusfanctus, qui habet diuer- entia veftra poſfidebitis animas veftras.
ſas variasip virtutes. Vndè & Deus virtutum di- 7. MATTHAEI quinto : Ego dico vobis,
citur : quod aptari poteft patri & filio & ſpiricui non refiftere malo : fed fi quis te percufferit in
fancto . dexteram maxillam cuam , præbe illi & alte
7. IDEM de ijs qui myfterijs initiantur, capi- ram , &c.
Dona fpiri. te ſeptimo : Vndè repete quia recepifti fignacu- 8. ACTOR VM quarto : Petrus repletus fpi
tusſancti.
Efa.ll. lum ſpiricale , ſpiricum fapientiæ & incelle&tus, ritu fanéto, dixit ad eos : Principes populi & Se
fpiritum confilij atquevirtutis, ſpiritum cognici- niores, fi nos hodiè dijudicamur in benefacto
onis & pietatis, fpiritum fanéti timoris : & ferua hominis infirmi & c. notum fit omnibus vobis
quod accepifti. Signauit te Deus pater,confirma- & c. Vidences autem Petri conftantiam & loan
2.Cor.l.
uit te Chriftus Dominus, & dedit pignus fpiricus nis , comperto quòd homines eſſent fine literis
in cordibus tuis, ficut Apoftolica le &tione didi- & c. Ibidem : Si iufum eft in conſpectu Dei vos
cifti, potiùs audire &c. At illi comminantes dimiſe
1.B. DIONYSIVS Areopagita libro de Ec- runteos. Etpaulò poft : Et cùm oräffent, motus
clefiaftica hierarchia,capite ſecundo Affumentes eft lacus in quo erant congregati: & repleti fupi
autem baptizatum ſacerdotes, ſuſceptori ſuique omnes Spiritu fan & o , & loquebantur verbum
acceſſus duci confignant, & vnà cum ipfo illum Dei cum fidutia. Et virtute magna reddebát Apo
veftem baptizati mundiciä congruam induunt : ſtoli teftimonium reſurrectionis leſu Chrifti Do
fico indutum , rursùs ad pontificem ducunt. Il- mini noftri.
Confirma. le diuino ac deifico prorsùs vnguento'virum fi- 9. ET quinto: Et iniecerunt manus in Apofto
perliquidifica gnans ,facratiffimz communionis participem los,&pofuerunt cos in suftodiapublica & c. Et
nem . facit. Ét fub finem capitis: Enimuerò illa perfi- paulò pòft: Obedire oportet Deo magis, quàm
Perficicns ciens vnctio facit ità perfectum , fragrantia fua- hominibus. Deus patrum noftrorum fufcitauit
vactio .
uiſlimiodoris infignem , quippe diuinæ genera- lefum quem vos interemiftis &c. Et conuocantes
tionis facrofan &ta perfectio , diuino fpiritui qux Apoftolos,cæfis denunciauerunt, nè omninò lo
fuerint perfecta , coniungit . Porrò aduentum il querentur in nomine Iefu : & dimiferunt eos.
lum ſecretiſfimum ſpiricus ,qui intelligibiliter Ecilli quidem ibant gaudentes à con
odore fuaui fragrances facit ac perficit cùm
, fit fpectu Concilij,quia dignihabi
prorsùs ineffabilis,fpiritaliter intelligendum di i funt pro nomineleſu
mitto ,qui diuini ſpiritus fanctam ac deificamſo contumeliam
cietatem in anima ſua percipere meruerunt. In pati .

: S DE
 206 Q. I. DE SACRAMENTO

DE EVCHARISTIAE

inte SACRAMENTO.
I.

Quid ſignificat nomen Euchariſtia ?

S
Dionyſ.Eccle.hicr.cap.2.& 3.Concil. V mmvm illud * & longè facratiſſimum Sacramentum ,
Tridea.ſell.13.cap.z . & j.
quo nihil habet Eccleſia dignius , admirabilius,efficaci- . "} !!

us,falubriúsve,hocyno nomine deſignatur.

b.Ambelibue de Sacramento complicitation B. Et re & è quidem Euchariſtia, tanquàm bona gratia, ſeu
lib.s o.ad arum aâio di& a eft, quia præcipuum & maximum Dei
.homil.s
Chryfoft popul.& 13. in grati

Matth. tem as in loan.&c.i.ad popul. donum , ipſumque omnis gratiæ fontem & authorem conti
net :ſummorumque nos bonorum admonet,pro quibus ac
ceptis gratiarum a & ionem , laudem & gloriam ſummam Deo
ſummo debemus. Maius enim beneficium optare non po

tuiffemus ,quàm quòd Chriftus Ieſus Dominus noſter de vir

d Chryfof.lib.z. de facerdot. & hom, z.
ad pop. Apciuch . & 3.ad Epheſ. gine natus,cruci'affixus,& in gloriam'aſſumptus,ſe nobis

cap.j. lib.i.cap:0.2 97. Hilarius ac totum ita largiátur,vt etiam nunc corpus eius ſanguinemque

Hierof.catecas.mythago Chryfon Kom :verèſumamus, illigue per hoc diuinum Sacramentum pror
sùs'incorporemur.
15.inloan.& 6.adpop.Antiochenum ,

TESTIMONI A.
t.A. DIONYSIVS Areopagita de Ecclefiafti- fpecie vnàcum ipfius anima & diuinitate exiften
ca hierarchia capire ſecundo: In fineautem omni- re: ſed corpus quidem ſubſpecie panis, & ſangui
um pontifex ità perfectum ad facratiſſimam Eu- nem ſub vini fpecie ex vi verborum : Ipſum au
chariftiam vocat, atque confummantium illi fa- tem corpus ſub fpecie vini, & fanguinem fub fpe
cramentorum communionem Deificam tradit. cie panis,animam- ſub vtraque, vi naturalis illi
2. IBIDEM capite tercio : Eft enim iuxta in- us connexionis & cócomitantiæ, qua partesChri- Concomb
Sacramento. clytum præceptorem noftrum Sacramentorum fti Domini, qui iam ex mortuis reſurrexit, non Rom.6.
macio. confummatio . Et paulò pòft: Neque enim fer- ampliùs moriturus, inter fe copulantur. Diuini
-mè fas eft, facerdotalis muneris myfterium ali- tatem porrò propter admirabilem illá eius cum
quod peragi, nisì diuinum iftud Euchariftiæ au- corpore & anima hypoftaticam vnionem . Qua
Torus Chri
Auguftiffimå. guftifimúmque ſacramentum compleat. In co- propter verillimum eſt, tácundem fub altera fpe- Hasrabwork
Sacramenrů
dem capite vocat facroſancta & auguftiffima my- cie ,atquè fub vtraque contineri.Totus enim &in- libet ſpecie,
ſteria .
teger Chriſtus ſub panis ſpecie, & fub quauis ipfi- & ſub quauis
Euchariftix 3 : CONCILIVM Tridentinum feffione de us ſpeciei parte :torusitem fub vini ſpecie, & fub parte.condo
dogú quain cimatertia,capite ſecundo : Ergò Saluator nofter eius partibus exiftit.
excellens. diſceffurusex hoc mundo ad Patrem , Sacramen- . 1. B.Ⓡ AMBROSIVS libro quinto deSacramé
eis,capite tertio :, Veniſti ad altare, accepifti grati Euchariftia
Pfal.io. tum hocinftituit, in quo diuitias diuini ſui erga
dicitur gracie
homines amoris velur effudic, memoriam faci- am Chrifti. Chrifti,
ensmirabiliú ſuorum : & in illius fumptione co 2. CYPRIANVSde lapfis cùm retuliffetnon
1.Cor.nl.
lere nos ſuî memoriam præcepit,fuamq annun- nulla miracula de Euchariftia: Documento, in
ciare mortem, donec ipfe ad iudicandum mun- quit, vnius oftenfum eft,Dominum recedere cùm
Euchariftia
dum veniat. Sumi autem voluit Sacramentum negatur : necimmerentibus ad falutem prodeſſe
vocatur gra .
Cibus animæ hoc tanquàm fpiritalem animarum cibum , quo quod fumitur, quádo gratia falutaris in cinerem, tia ſalutaris.
alantur & confortérur viuentes vita illius qui di- ſanctitate fugiente, mutetur.
Joan.5.
, & 3. :
Antidorum. & tanquàm antidotum , quo liberemur a culpis Nosqui rerum omnium conditori placereftude
quotidianis, & à peccatis mortalibus præferue- mus, cum precibus & gratiarum pro beneficijsac
Pignus.
imur.Pignus præterea id eſſe voluit futuræ noftræ ceptis actione oblatos
panes edimus, corpus iam per precatie
Symbolum gloriæ & pcrpetuæ felicitatis, adeočas fymbolum per precationem factos fan & um quoddam & fan - nem panis,die
vnitatis .
Rom.12. vnius illius corporis,cuius ipſe caputexiftit, cuit & ificans, vtentes eo cum fano propofito. Ibidem ti.
1 nos tanquàm membra arctiſſima fidei,fpei & poftea:Hoc cauemus nè ingrati erga Deum habea
charitatis connexioneadftrictos eſſe voluit, veid mur. Habemus eciá eius gratiarum actionis ſym- Symbolumi
1.Cor.1. gratiarun
ipfitm omnes diceremus, nec effent in nobis ſchi- bolum ,panem qui Euchariſtia vocatur. actionis .
(mata , 4. CHRYSOSTOMVS homilia ſexageſima
4. IBIDEM capitc tertio: Communehocqui- populum ad Antiochenú , & o &togefimatertia in
dem eft fanctiflimz Euchariftiæ cú cæteris Sacra . Matthæum : Credamus vbique Deo , necrepugne
mentis fymbolum efferci facræ , & inuifibilis gra- masei;etiam fi fenfuị & cogitationi noftræ abſur
Excellit reli: tiæ formam viſibilem : Verùm illud in ea excel- dum eſſe videatur quod dicit: fuperet & fenfum
qua Sacramẽ
ta, quod ante lens & fingulare reperitur , quòd reliqua Sacra- & rationem noftram fermo ipfius:quod inomni Simpliciter
menta tunc primùm fanctificádi vim habent, cùm bus & præcipuè in myfterijs faciamus, non illa & fineambi.
neat authorê quis illis vtitur. At in Euchariſtia ipfe fanctitatis quæantenos iacent, folummodò adfpicientes,fed guitate cre
fanctiratis.
authorante vſum eft : nondùm enim Euchariſti- verba quoquè eius tenentes.Nam verbis eius de deadú.com;
am de manu Domini Apoſtoli ſuſceperant, cùm fraudarinon poffumus,fenfus verò nofter dece muchariftia.
verè tamen ipfeaffirmaret,corpus ſuum effe quod pcu facilimus eft : illa falſa eſſe non poſſunt, hic
præbebat.Et ſemper hæc fides in Ecclefia Dci fuit, ſæpiùs atque fæpiùs fallitur : quoniam ergò ille Matth. 26.
ftatim polt cófecrationem , verum Domini noftri dixit , Hoc eft corpus meum, nulla teneamur Marci 14
corpus verumg eius fanguinem ſub panis & vini ambiguitate, fed credanius, & oculis intelle- Luc.22.
1.Cor.1 .
ctus
 EVCHARISTI AE. 202
& tus id perſpiciamus. Nihil enim ſenſibile tradi- primùm irrigat animam, eamo vi quadam ma
tum nobis à Chriſto, ſed rebus quidem ſenſibili- gna imbuit. Hic myfticus fanguisdæmones pro:
bus : omnia verò quæ tradidit, inſentibilia funt. cùl pellit, angelos & angelorú Dominum ad nos
Sic & in baptiſmo per aquam, quæ res ſenſibilis allicit. Dæmones enim cùm Dominicum ſangui
eft,donum illud conceditur : quod autem in ea nem in nobis vident,in fugam vertuntur, angeli
conficitur,regeneratio ſcilicet ac renouatio , intel- autem concurrunt.Hic fanguis cffufus, vniuerfum
ligibile quiddam eft : nam fi tu incorporeuseſſes, abluit orbem terrarum , de quo multa Paulus ad
nudè ipfa dona incorporea tradidiffet tibi :quo- Hebræos proſecutus eft. Hic languis abdita & fan .
niam verò corpori cõiuncta eft anima tua, in fen- eta ſanctorum purgabat. Quòd fi eius figura tan
fibilibus intelligenda tibi traduntur. O quot mo- tam habuit vim in templo Hebræorum , in me
dò dicüt,vellem formam & fpeciem eius, vellem dia Aegypto liminibus adſperſus, longè magis ve- Exod.12.
veftimenta ipfa,vellem calceaméta videre.Ipſum ritas.
Jpfum, come.
tãgis vides, igitur vides, ipfum tangis, ipſum comedis. Veſti- 6. ITEM libro tertio de facerdotio: O miracu:
dis . menta eiusdefiderasvidere, ipfe verò feipfum ti - lum , & Dei benignitatem : qui cum patre ſurstìm Qui fursùm
bi tradit,nó vt videas folùm ,verumetiam ve tan- fedet,in illo ipfo temporis articulo omniunimal redet, hic à
gas, & in te habeas. Et paulò pòft: Veniat in men- nibus pertractatur, ac fe ipfe tradit volentibus temporis ar
tem tibi quo fis honore honoracus, qua menſa ipfum excipere ac complecti. Fit autem id
nullis ticulo per.
tractatur.
tremus fruaris. Ea nanque re nos alimur,quam angeli vi- præftigijs , ſed apertis ac circunfpicientibus cir
Ea re alimur,
quim
angeli. dentes, tremunt, nec abſque pauore propter full- cunfiftentium omnium oculis. Num tibi iſta con
gorem quiindè refilit, adſpicere poffunt, & nos temptu ac defpectu digna eſſe videntur ?aut eiuf
Jo vnam cum in vná cum illo maffam reducimur, Chriſti cor- modi ,vt poflit quis contra ca attolli atque inſur
je ducimur pus ynum,& caro vna fa & i fumus. Quis loquetur gere ? Ponito ob oculosHeliam illum & c.Hocer- Sacrificium
Píal.105. potencias Domini , auditas facier omnes laudes gò myfterium omnium maximè horrendum ve- tium mit
Dues ſuis
eius ?quis paftor vnquam membris ſuis ouesſuas rendúmque, quis tandem qui infanus idem mi-mèhorrenda
menibris nu .
trit . nutriuit ? Multæ matres poft partum alijs nutrici- nimè fit, quiquc è poteftate non exierit, faftidire verenduma
non nisi ab
bus infantes dederunt, quod ipſe facere noluit, ac d'eſpicere poterit ? inſanis dc.
Proprio. com.
porc ali . ſed proprio corpore nos alit, & fibi coniungit at- 7. - HOMILIA item ſecunda ad populum An- fpicitur.
que conglutinat.Consideremusautem , ex noftra tiochenum : Tanquàm maximam hæreditatem
generatuseft fubftantia : Sed nihilhoc, inquies,ad Helifæus meloten fufcepit : etenim verè'maxima
omnes pertinet. Immòad omnes. Nam fiad natuà fuit hæreditas,omni auro precioſior. Er erat poft
ram noftram deſcendit, patet quoniá ad omnes: hac duplex Helias ille, & erat fursùm Helias, &
quòd fi ad omnes, & ad vnumquenque profectò. deorsùm Helias. Noui quòd iuftum illum bea
Sed quomodò non omnes inde lucrum conſecuti tum putatis, & velletis quiſque eſſe vtille . Quid
funt,inquies? Id certè non illius cauſa, qui maxi. igitur, fi vobis demonftrauero quid aliud, quod
mè hoc optat, accidit : fed eorum culpa qui eum illo multò maius omnes ſacris myfterijs imbuti
singulis per fuſcipere nolunt. Singulis enim fidelibusper hoc recepimus? Helias nempemeloten diſcipulo re
fe coniungit. myfterium fe coniungit : & quos peperit,non alij liquit. Filius autem Dei aſcendens,ſuā nobiscar- carnem fias
nutriendos tradit, fed ipſe ftudiofiflimè alit, hac nem dimifit : fed Helias quidem exutus, Chriſtus nobisdimi
etiam re tibi perſuadens.carnem illam tuam af autem & nobis reliquit, & ipfam habens aſcendit. fic,quá cand
fumpfiffe. tanta igitur charitate atque honore af- nè igitur animo concidamus,neque lamentemur, dit.
Quantoaddefi-
có. fecti, non torpeamus. Non videtis quanta infan. neque temporum difficultatem timeamus. Qui
decio
muoione ac tes animi alacritate mamillas arripiūt ? qua prer- enim ſanguinem ſuum pro nobis effundere non
cedendum . fione papillis infigunt labia ! Non minore cupi- recuſauit, & carnem ſuam , & rursùm ipfum fan
ditate nosquoque ad hanc menſam, & ad huius guinem nobis communicauit,nihil pro ſalute no
calicis fpiritalem accedamus papillam : immò itra recuſabit.
verò maiore defiderio quafi lactentes pueri,gració 8. ET homilia tertia in epiſtolam ad Ephefi
am fpiritus ſugamus: vnus fit nobis dolor, vna os, & fexagefimaprima ad populuni Antioche- Eius corpus
mæltitia, fi hocalimento ſpiricali priuamur. num : De corpore nobis fermo eft, & quidem de deguftamus,
5. IDEM homilia quadragefimaquinta in lo- eo , quod ab illo nihil differat, nec difter. Quot- Hibus fedet,
annem , & fexagefimaprima ad populum Antio- quot in corpore Chrifti communicamus, quot- & ab angelis
Per Euchari. chenum : Vtautem non folùm per dilectionem , quot fanguinem illius deguftamus, cogitemus adoratus.
Etiam re ipſa fed re ipfa in illam carnem conuertamur: per ci- quod illius corpus & fanguinem guftamus, qui in
nem conuer . bum id efficitur, quem nobis largitus eft . Cùm cæleftibus fedet, qui ab Angelis adoratur, qui
timur. enim fuum in nos amorem indicare vellet, per proximè confiftit immortali Dei potentiæ. Hei,
Singularis in corpus fuum fe nobis commifcuit, & in vnum quot nobis ad ſalutem viæ ſunt ? Corpus fuum
nosami or hic
relucci, nobifcum redegit,vtcorpus cum capite vniretur. nos fecit, corpus ſuum nobis tradidit, & tamen
Hócenim amantium maximè eft.Hoc Iob fignifi- nihil horum à malis nos auertit. O tenebras, &
cabatdeferuis, à quibus maximè amabatur, qui multam profunditatem , o ſtupiditatem omni
Job 31. fuum amorem præfeferentes dicebant : Quis da- dolore vacuam .
ret nobis ve eius carnibus impleremur Q ? uod 9. CYRILLVS Alexandrinus libro quarto
Prçfertur hoc
Chriftus fecit, ve maiori nos charitate adftringe- in loannem ,capite decimoſexto : Mannæ alimen Sacramentu
ret, & vtfuum in nos oftenderet defiderium , non tum non æternam vitàm, fed breue famis reme maand &
Permittit fe fe tantùm videri permittens defiderantibus, fed dium adferebat. Non ergò erat cibus verus, id aquæ depe.
tangi,mādu . & tangi, & manducari; & dentes carnifuæ infigi, & eft, panisdecælo . Sanctum verò CHRISTIcor trafluenti.
cari, & deres defiderio ſui omnes impleri. Et poft paululum : pus, ad immortalitatem & vitam æternam cis
carni ſua in
figi. Parentes fæpenumerò liberos ſuos alijs alédosde- bus eft :ità inquit, Sed aquam illi ex petra bibe
Sua carnc derunt, ego autem mea carnealo, meyobis exhi- runt. Quid igitur indèlucrati funt, qui mortui
dos alit: beo , omnibus faueo , omnibus optimam de futus fuerunt? non erat igitur potus ille verus, fed ve
ris ſpem præbco.Quiin hac vita ità ſe nobis exhi- rus potus eſt ſanguis Chrifti, quo radicitùs mors
bet,muliò magis in futura. Vefter ego frater effe euertitur atque deftruitur. Non enim hominis
volui, & comunicaui carnem propter vos& fan- fimpliciter fanguis eft, fed eius qui naturali vi
guinem : & per quævobis coniunctus ſum ,ea rur- tæ coniunctus,vita effe&tus eft. Proptereà corpus
Siguis Chri- sùs vobis exhibui. Hicfanguis facit; vt imago in & membra CHRIST I ſumus : quia per hanc In Euchari
ft:qué in Sa- mobis regia Aoreat:hic fanguis pulchritudinem benedi& ionem myfterij ipfum filium Dei ſuſci- lium bem como
minus,quá atque nobilitatem animę,quam femper irrigat & pimus. cipimus.
efficaciain nutrit,langueſcere non finit. Sanguis enim á cibo 10 . ET capite decimofeptimo : Quoniam res
habcat. non fit repente, ſed priùsaliud quidda : hic quam ardua eſt , & fide magis, quàm aliomodo recipia
S 2 tur :
 DE SACRAMENTO
208 Q. I.
tur : ideò multis atque varijs modis mirabilem vigefimoſexto : Conſiderádum eft, fi ad vnitatem
eius vtilitatem exponit, fundamentum & bafim conſenſus & voluntatis, naturalem etiam inueni .
loan.6 . fidem eſſe confirmans. Qui manducat,inquit,car- re poſſumus, per quam nos inter nos, & omnes
nem meam , & bibit ſanguinem meum: in me ma Deo colligemur : fortaſsis enim eriam corporali
Simile . net,& ego in illo. Sicutienim fi quis liquefa & xce- vnione cõiungimur, licec adeò diſſeparati fimus,
ræ aliam ceram infuderit,alteram cum altera per ve vnuſquiſque ſeorsùm & fubfiftas, & circunſcri
totum commiſceat: neceſsè eft, fi quis carnem & batur. Nam liPetrus & Paulus vnum vnitate in
fanguinem Domini recipit, cum ipſo ità coniun- Chrifto finc,Petrustamen Paulus non eft.Agèigi
gatur, vt Chriſtus in ipſo,& ipfe in Chrifto inue- cur cùm Trinitas vnum natura fic, conſideremus
Euchariftia
cóiungimus. niatur. Simile quodammodo apud Matthæum quomodò etiam nos ipfi inter nos corporaliter,
Matth.13. comperies : Simile eft, inquit,regnú cælorum fere & cum Deo fpiritaliter vnú ſumus. Ex Deipatris
mento, quod acceptum abfcondit mulier in fari- fubftantia vnigenitus prodiens, & totum in ſua
næ fatis tribus. Quid igitur fæmina fit, & quæ fa- natura genitorem poftidens, caro fa & us fecúdum
corum trinitas, aut omninò facum quid fic, loco ſcripturam eft,fem ipſum naturæ noftræ ineffabi.
ſuo dicetur: nunc autem de fermento ſolùm dica . licer coniunxit atque vniuit.Qui enim natura De
1.COL.se mus.Sicut parum ( vc Paulus ait) fermenti totam useft, vere homofactus eſt, nó theophorus, id eft,
maffam fermentat: ſic paruula benedi& io totum Deum in ſe per gratiam habens, vimyfterij vim
hominem in ſeipſum attrahit, & ſua gratia replet: ignorantes contendunt:fed verus Deus fimul &
& hoc modo in nobis Chriftus manet, & nos in homo eft . Sic quæ inter ſe plurimùm fecundùm
Chrifto . Verè enim cotum fermentum in cocam naturam diftant,in vno feipfo coniunxit, & diui .
maffam pertranfit. næ naturæ participes nos effecit : Communicatio
11. IDÉM libro decimo in loannem, capite de- enim fpiritus, & (ve ità dicam ) manfio, primùm
Non tantùm cimotertio : Non tamen negamus recta nos fide, in Chrifto fuit, & ab eo in nos penetrauit : cùm
fide & chari .
htec Chri . charitate's fincera Chriſto Ipiritaliter coniungi. homo factus, ipfe templum ſuum proprio fpiritu
Ao coniungi. Sed nullam nobis coniunctionis rationem ſecun- perunxit atque ſanctificauit. Origo igitur & via,
mur,ſed etiã dùm carnem cum illo eſſe, id profecto pernega- qua fpiritu ſancto participamus, & Deo vniti fu
ſecundùm
mus,idqà diuinis ſcripturis omninò alienum di- mus, Chriſti myfterium eſt. Omnes enim in illo
carnem .
loan... cimus. Quis enim dubitauit Chriftum etiam fic fanctificamur. Vtigitur inter nos & Deum fingu
vitem eſſe, nos verd palmites, qui vitam indè no los vniret ,quanuis corpore fimul & anima dite
bis acquirimus? audi Paulum dicentem : Quia mus, modum tamen adinuenit , confilio patris &
2.Cor.1o . omnesvnum corpus fumus in Chriſto. Quia etfi fapientiæ ſuæ congruentem : fuo enim corpore
multi fumus, vnum tamen in eo ſumus. Omnes credentes, per communionem myfticam benedi. Percomme.
enim vno pane parcicipamus. An fortaſsis putat cens, & ſecum & inter nos vnum nos corpus efti- nicat numa
(aduerfarius Chrifti) ignota nobis myfticæ bene- cit. Quis enim cos, quivnius ſancti corporis vnio- nos corpus
dictionis virtutem efte ? Quz cùm in nobis fiat, ne in vno Chrifto vnitiſunt,ab hac naturali vnio . Tecú efficit .
nónne corporaliter quoquefacit communicatio- ne alienos putabit ? Nam'fi omnes vnum panem
Incorpora
mur Chrifto. ne carnis Chriſti, Chriftum in nobis habitare? cur manducamus, vnum omnes corpus efficiniur:di
per hoc Sa. enim membra fidelium membra Chrifti funt!Ne uidi enim atque feiungi Chriftus non patitur.Id
Eramentum . fcitis, inquit,quia membra veftra, membra funt circo etiam Ecclefia corpus Chrifti facta eft,& nos Ephel.s.
1.Cor.6 .
Chriſti ?membra igitur Chrifti,meretricis faciam fingulimembra Chrifti fecundùm Paulum . Vni
Ioan.6. membra? abfit. Saluator etiam :Qui máducaçcare enim Chriſto per corpus ſuum coniunéti, quo
nem meam , ait, & bibit ſanguinem meum , in me niam in nobis illum qui eft inuifibilis, accepi
manet & ego in eo. Vndè confiderandum eft,non mus, ipfi potiùs quàm nobis membra noſtra ac
habitudine folùm , quæ per charitaté intelligitur, commodantur. Quod autem Ecclefia corpus à
Participatio. Chriftum in nobis effe, verumetiam & participa- fingulis hominibus tanquàm membris compofi
De naturali
ia . tione naturali . Nam quemadmodùm fi quis igne cum, faluator verò caput ſit, Paulus oftendit, di
liquefa& am ceram,aliæ ceræ fimiliter liquefa&tæ cens : Vt in charitate creſcamus in illo per omnia, Epheſ.com
ita miſcuerit, ve vnum quid ex veriſos factum vi- qui eft caput Chriſtus,ex quo totum corpus com
deatur:fic communicatione corporis & fanguinis pactum & cónexum per omnem iun &uram ſub
Chrifti,ipſe in nobis eft, & nosin ipſo . Non pote- miniftrationis ſecundùm operationem in men
rat enim aliter corruptibilis hæcnatura corporis ſuram vniuſcuiuſque membri, augmentum cor- Corporalis ?
ad incorruptibilitatem & vitá traduci, nisi nacu- poris facit in gdificationem fuiin charitate.Quòd vnio, ad Chris
ralis vitæ corpus ei cóiungeretur.Non credis mi- autem corporalis hæc vnio ad Chriftum partici.
hi hæc dicenti: Chriſto (obſecro te) fidem præbe, pationc carnis eius acquiritur,ipſe rursus Paulus
loan.6 . Amen amen , inquit,dico vobis, nisi manducaue- de myſterio pietatis differens,teftatur:Quod alijs, Epheſ.3.
ritis carnem filij hominis, & biberitis fanguinem inquít, generationibus non eft agnitum filijs hoe
eius,non habebitis vitam in vobis. Qui manducat minum , ficut nunc reuelatum elt fan & is Apofto
carnem meam & bibit fanguinem meum , habet lis eius & prophetis in ſpiritu, effe gentes cohære
vitam æterná, & ego fufcitabo eum in nouiffimo des & concorpores & comparticipes promiffio .
die.Audis apertè clamantem nő habituros vitam , nis in Chriſto . Si autem omnes inter nos in Chri
nisì fanguinem eius biberimus, & carnem mádu- ſto vnum ſumus corpus, nec inter nos ſolùm , vea
cauerimus.In vobis autem ipfis dicit,id eft,in corrùm etiam cum eo quiper carnem ſuam ad nos
poreveftro. Vita autem ,iurè ipſa vitæ caro intel- tranfiuit: quomodò vniuerfi & inter nos, & in
ligi poteft:hæc enim nosin nouiſſimo die fuſcicat. Chrifto vnum non erimus ? Chriftusenim eft hu
Et quo modo ,dicerenon grauabor.Caro vitæ fac ius vnionis vinculum , qui Deus fimul & homo
&a vnigeniti caro, ad virtutem vitæ traducta eft : eft. Sed devnione corporali facìs.
non poteftigitur morte ſuperari.Proptereà in no . 13. ET capite vigelimoſeptimo : Corporaliter
bis fáca,interitum a nobis expellit.Non enim ab- filius per benedi & ionem myfticam nobis vt ho. nobis
Corporaliter
vnitur
eft ab ea vnigenitusDeifilius. Vndè quia vnus eft mo vnitur, fpiritaliter autem vt Deus, ſui ſpiri per .
cum carne ſua:ego,inquir,ſuſcicaboeum . Curigio cus gratia, noftrum ad nouam vitam , & diuinä aionem my
loan.15. tur ſecüdùm carnem palmices nos dici pernegat? naturæ participationem , fpiritum redintegrans. dicam .
An non conuenienter dici poteft,vitem , humani. Nexus igitur vnionis noftræ ad Deum pæerem
tatem eius eſſe, & nos palnices propter identica- Chriftus eft :nobis quidem vthomo, Deo autem
tem naturæ ? eiuſdem enim naturæ vitis & palmi. patri vt Deus naturaliter vnitus. Non crac cnim
tes ſunt. Ità & fpiritaliter & corporaliter nos pal- poſſibile, corruptioni ſubiectam hominis nacu
mites. & Chriftus vitis eft . ram ad immortalitatem confcendere, nisi na .
ITEM libro vndecimo in loannem , capite cura immortalis atque incommutabilis ad eam
defcen
 E V CHARISTI AE. Q. 1. 11. 209
deſcendiffet,ac communione participationeg ſui comunicatio corporis eiuseſt. Sanguis enim non
à mortalitatis noftræ terminis ad ſuum honum eſt,nisì à venis & carnibus, & à reliquia quæ eft ſe
Corporaliter reformatos eleuaret. Conſummati ergò fumus, cundùm hominem fubftantia, qua vere factum
terqucaccia reductią ad vnionem Dei patris mediatione ſal- Verbum Dei,fanguine ſuo redemit nos. Quemad
pientes filiú uatoris, id eft,Chrifti.Filium enim Dei natura pa- modùm & Apoftolus eius ait:In quo habemus re . Ephe.1 . & s .
Dei.
tri vnitum , corporaliter ſubftantialiter (vt di- demptionem ,per fanguinem eius, & remiffionem
&um eft) accipientes, clarificamur glorificamúr- peccatorum . Et quoniam membra eius ſumus, &
que,ſupremæ fa &ti nacuræ participes . per creaturam nutrimur : creaturam autem ipfe
Per naturæ 14. HILARIVS Pictauienfis Epiſcopus libro nobis præftat, ſolem ſuum oririfaciens, & pluens
veritaté Cbri octauo de Trinitate: Eos nunc qui inter patrem & quemadmodùm vult:eum calicem qui eft creatu
fus in nobis filium voluntatis ingerunt vnitatem , interrogo , ra, fuum fanguinem qui effufus eft, ex quo auger
cft,quiaverè vtrúmne per naturæ veritatem hodie Chriſtus in noftrum ſanguinem : & eu panem qui eſtà çreatu
verbum caro nobis fit,an per concordiam voluntatis? Si enim ra , ſuum corpus confirmauit, ex quo noftra auget
minico fumi. verè yerbumcaro factum eft, & nos verè verbum corpora. Quando ergò & mixtus calix, & fractus
mus. carnem cibo Dominico ſumimus, quomodò non panis percipit verbum Dei, fit Euchariftia ſangui
naturaliter manere in nobis exiftimandus eft, qui nis & corporis Chrifti ,ex quibus augetur & confi
& naturam carnis noftræ iam inſeparabilem fibi ftit carnis noftræ ſubftátia, quomodò carnem ne
homo natus affumpfit, & naturam carnis ſuz ad gant capacé eſſe donationis Dei, qui eft vita æter
naturam æternitatis ſub ſacramento nobis com na, quæ ſanguine & corpore Chrifti nutritur, &
municandæ carnis admiſcuit ? Ità enim omnes membrum eius, quemadmodùm & beatus Apo
vnum ſumus,quia & in Chriſto pater eft, & Chri- ftolus ait,in ca quæ eft ad Epheſios epiftola : Quo- Ephef.s.
ftus in nobis eft.Quiſquis ergò naturaliter patrem niam membra fumus corporis eius, decarne eius,
in Chrifto negabit, neget priùs no naturaliter vel & deoflibus eius:non de ſpirituali aliquo, & inui
fe in Chrifto,vel Chriſtū libi ineſſe, quia in Chri- fibili homine dicens hęc :({piritus enim neque of- Luc. 24 .
fto pater,& Chriftus in nobis,vnum in his eſſe nos fa neque carnes habet) fed de ea diſpofitione, quæ
faciunt. Si verè igitur carné corporis noftri Chri- eft fecundùm verum hominem , quæ ex carnibus
ftus affumpfit, & verè homo ille,qui ex Maria na- & neruis & oſſibus confiftit, quæ de calice, qui eſt
Sub myfterio cus fuit, Chriftuseft, nos& verè fub myſterio car- ſanguis eius, nutritur, & de pane, qui eft corpus
mus carnem nem corporis fui fumimus, & per hoc vnum eri- eius, augetur.
corporis mus, quia pater in eo eft, & ille in nobis, quomo- 16. CYRILLVS Hierofolymitanus Catecheſi
Chrifti. dò voluntatis vnitas afferitur, cùm naturalis per quarta myftagogica: Sub fpecie panis datur tibi Compartici.
facramentum proprietas, perfectæ facramentum corpus , & ſub ipecie vini datur
ſanguis, vt ſumpto derecours
fic vnitatis ? corpore & fanguine Chrifti, efficiaris ei compar
15. IRENAE VS libro quinto aduersus hære- ticeps corporis & fanguinis. Xpısótoporzovómito. Sic
Reſurrectio fes Valentini & fimilium , capite fecundo : Vani Chriftophori erimus,hoceft,Chriftum ferentes, Diuinz con
probatur per funt omnimodò, qui vniuerfam difpofitionem cùm eius corpus & fanguinem in membra noftra forres natu
Cicane pomi. Dei contemnunt, & carnis ſalutem negant, & re- receperimus: atque ita, vt beatus Petrus dicit, di- 2.Pets.
carnis & fan. generationem eius fpernunt, dicentes non eam ca uinæ naturæ conſortes efficiemur.
guinis Chri- pacem effe incorruptibilitatis. Sic autem ſecun-
Ai. 17. CHRYSOSTOMVS homilia quadrage
dùm hæc videlicet,nec Dominus ſanguine ſuo re- fimaquinta in Ioannem , & fexagefimaprimaad
1.Cor.io , demitnos,neque calix Euchariftiæ communica- populum Antiochenum ,vthac eadem queſtione,
4
tio ſanguinis eius eft,neo panis quem frangimus, B.teftimonio quinto .

II.

Que in hoc Sacramento præcipuè continentur ?

A. Tria continet Euchariſtia,ſpecies viſibiles,veritatem corpo a Cyrill.Hieroſol.catech .
4.myft.
b Matth.26.c Mar.14.c
ris & fanguinis Dominici ,& fpiritualis gratiæ virtutem . LHC.22.b 1.Cor.is.

B. Quod enim oculis noftris appáret,'Ipecies ſunt viſibiles, panis cs Theophyla&t.in Mat:14

videlicet ac vini . Quod autem fub fpeciebus ijſdem Fides noftra,non create sad.Calofi Amb lib.
ſenſus ac ratio compræhendit,id verum corpus & fanguis eft Chri- & Damafc.lib.4.cap.14.
ſti Saluatoris,

C. Cæterùm quod participatione Sacramenti huius conſequimur,

eximia quædam eft Spiritus fan & i gratia, fructus nimirùm & effe- alij pofteà citandi.
& us,vtoftendemus, falutaris Euchariſtiæ .
TESTIMONI A.
1. A. CYRILLVS Hieroſolymitanus Cateche-
Contra ne . fi quarta myftagogica : Cùm igitur Chriftus ipfe
Santes ceci. fic affirmet atque dicat de pane, Hoc eſt corpus
ris & fangui.meum : quis deincepsaudeat dubitare? Aceodem
nis Domini quoque confirmante & dicente , Hic eft fanguis
in Euchari meus: quis,inquam ,dubitet , & dicat non effe illi-
ftia .
us ſanguinem ? Aquam aliquando mucauit in vie '
Joan.2 . num ,quod eft fanguini propinquum ,in Cana Ga-
lilęæ ,fola voluntate : & non eric dignuscui creda-
mus,quòd vinum in ſanguinem tranſmutålſet ? Si
enim ad nuptias corporeas inuitatus ftupendum
miraculum operatus eft, & non multo magis cor-
pus & fanguinem ſuum filijs fponfi dediffe illum
Sub ſpecie confitebimur? Quarc omni cum certitudine cor
Chriſti ſumamus.Nam fub fpe-
nem
Corpus, &club cie
vini ſpecie & fangui
puspanis datur tibi corpus : & ſub ſpecie vini da-
fanguis. tur fanguis. Et paulò pòft : Nè ergò conſideres
. Aug.tra t.26. inIoan. &
tanquàm panem nudum & vinum nudum : cor
pus enim eft & fanguis Chrifti, fecundùm ipfius
Domini verba. Quanuìsenim fenfus hoc tibi fug
gerit,tamen fides te contirmet,nèex guſtu rem iu- Nullo modo
dices, quin potiùs habeas ex fide pro certiſſimo,
de veritate,
ità vt nulla lubeat dubitatio ,eſſe tibi donata cor ctiamſiſen .
pus & fanguinem.Etpoft pauca : Hocfciens & pro fus aliter
certiſſimo habens, panem hunc qui videtur à no- iudicet.
bis, non eſſe panem ,eriamli guftus panem eſſe ſen- Non eſſe pa
tiat, fed eſſe corpus Chrifti. Et vinum quod à no- nem fed vi.
num ,nec cor .
bis conſpicitur, tametfi ſenſui guftus vinum eſſe pus & fan
videatur, non tamen vinum ſed fanguinem effe guinem .
Chriſti.
2. MATTHAEI vigefimoſexto : Cænantibus
autem cis,accepit Iefus panem ,& benedixitac fre
git, deditá diſcipulisiuis, & ait : Accipite & co
medite: Hoc eft corpusmeum . Et accipiens cali
S 3 cem,
 1

20 Q. II. DE SACRAMENTO

cem ,gratias egit & dedit illis,dicens:Bibiteex hoc quem ego dabo, figura eft carnis : ſed , Caro mea
omnes : Hic eit enim fangnis meus noui teftamen- elt. Transformatur enim arcanis verbis panis ille Transforma,
ti,qui pro multis effundetur in remiſſionem pec- per myſticam benedictionem & acceſlionem ſan- tur panis.
catorum , & i fpiritus, in carnem Domini . Et né quem con .
3. MARCI decimoquarto: Et manducantibus turbet, quòd credendus fit panis caro . Etenim
illis, accepit Iefus panem : & benedicensfregit,& & in carne ambulante Domino, & ex pane ali
dedit eis, & ait :Sumite. Hoc eft corpus meum . moniam admittente , panis ille qui manduca
Et accepto calice , gratias agens , dedit eis. & bi- batur, in corpus eius mutabatur, & fimilis fiebat
berunt ex illo omnes. Et ait illis : Hic eft fan- fanctæ eius carni, & in augmentum & fuftenta
guis meus noui teftamenti, qui pro multis ef- tionem conferebat iuxta humanum morem .
fundetur. Igitur & nunc panis in carnem Domini muta
4. LV CAE vigefimofecundo : Et accepto pane, tur. Et quomodò (inquit) non apapret nobis ca- Cur fub fpe
gratias egit & fregit, & dedit eis,dicens :Hoc eft ro, ſed panis ? Vt non abhorreamus ab eſu . Nam cic alicna.
corpus meum, quod pro vobis datur. hoc facite fi quidem caro apparuiſſet, inſuauiter affe &ti eſſe
in meam commemorationem . Similiter & cali mus erga commnnionem. Nunc autem conde
cem, poftquàm cænauit, dicens : Hic eft calix no- ſcendente Domino noftræ infirmitati, talis appá
uum teftamentum in ſanguine meo, qui pro vo- ret nobismyfticus cibus, qualibus alioquin afſue
bis fundetur. ti ſumus.
5. PRIORIS ad Corinthios vndecimo: Ego 4. CYRILLVS Alexandrinus in libro ad Ca
enim accepi à Domino, quod & tradidi vobis, lofyrium Epiſcopum Arſenoiten : Porrò alios Inlanibt que
Euchariftir
quoniam Dominus Ieſus in qua nocte tradeba- etiam eſſe audio , qui myfticam benedi & ionem ſancticatein
tur, accepit panem, & gratias agens, fregit & di- nihil ad ſanctificationem proficere dicant, fi quid folo viu con.
xit : Accipite & manducate : Hoceft corpus meum ex ea fiat reliqui in alium diem . Inſaniunt verò, ftituunt.
quod pro vobis tradetur: hoc facite in meá com- qui hæc afferunt. Neque enim alteratur Chri
memorationem . Similiter & calicem , poftquàm ftus, neque fanctum eius corpus immutatur, ſed
cænauit,dicens : Hic calix, nouum teſtamentum benedictionis vis ac facultas, & viuificans gratia,
eſt in meo fanguine: Hoc facite, quotieſcunquè perpetua in ipſo exiftit.
bibetis, in meam commemorationem . Quotier 5. AMBROSIVS libro quarto de Sacramen
cunque enim máducabitis panéhunc, & calicem tis, capite quarto : Didiciſti, quod ex pane cor
bibetis, morté Domini annunciabitis , donèc ve- pus fiat Chrifti, & quòd vinum & aqua in cali
niat.Itaque quicunque manducauerit pané hunc, cem mittitur :fed fit fanguis conſecratione verbi
vel biberit calicem Domini indignè: reus erit cor cæleſtis. Sed fortè dicis : Speciem ſanguinis non
poris & fanguinis Domini.Probet autem feipfum video. Sed habet fimilitudinem . Sicut enim mor
homo, & fic de pane illo cdat, & de calice bibat. tis fimilitudinem fumpfifti, ità etiam fimilitudi- Curſub alie .
Qui enim manducat & bibit indignè,iudicium fi nem preciofi fanguinis bibis , vt nullus horror na ſpecie.
bimanducat & bibit, non dijudicans corpus Do- cruoris fit, & precium tamen operetur redempti
mini.Ideò inter vos multi infirmi,& c . onis. Didicifti ergò quia quod accipis,corpus eft
1. B. THEOPHYLACTVS in Marci deci- Chrifti.
mumquartum caput : Hoc eft corpus meum , hoc 6. IDEM libro fexto de Sacramentis , capite
Panis no fi, inquam ,quod fumitis. Non enimfigura & exem primo : Sicut verus eft Dei filius Dominus no
poris Chri : plar quoddam Dominici corporis panis eft,fed in iter Ieſus Chriſtus, non quemadmodùm homi
Iti, ſed in illud ipſum conuertitur corpus Chriſti.Dominus nes per gratiam , fed quafi filius ex ſubſtantia pa
Chrifti
pus cor- enim dicit :Panis quem ego dabo , caro mea eft :
conuer cris :ità vera caro, ficut ipfe dicit, quam accepi
tirur. non dixit, figura eft carnismeæ , fed caro mea eſt. mus : & verus eius fanguis eſt potus. Sed fortè
loan.6 .
Et iterùm : Nisi ederitis carnem filij hominis. Et dicas, quoddixerunt tunc temporis etiam diſci
quomodò, inquis, caro non videtur? O homo, puli Chriſti audientes dicentem : Nisi quis man- Ioana
propter noftram infirmitaté iftud fit. Quia enim ducauerit carnem meam , & biberit fanguinem
panis quidem & vinum ex his ſunt quibusaffue- meum , non manebit in me , nec habebit vitam
Cur Chrifti
caro nobis uimus,ea non abhorremus : fanguinem verò pro- æternam . Fortè dicas : Quomodò vera ? Qui fi
ſub aliena pofitum & carnem videntes, non ferremus, ſed militudinem video , non video fanguinis veri
ſpecie præ . abhorreremus : idcircò miſericors Deus noftræ tatem. Primò omnium dixi tibi de ſermone Sermde Chri
beatur . infirmitati condeſcendens, fpeciem quidem panis Chrifti, qui operatur vt poflit mutare & conuer- fti cóuertun .
& vini ſeruat,in virtutem autem carnis & fangui tere genera inftituta naturæ . Deindè vbì non tu- cur & mutan.
1 tur inftituta
Trāſelemen- nis tranſelementar. Sanguinem verò noui teſta- lerunt fermonem Chriſti diſcipuli eius, fed au narurz .
tatio .
Exod. 24. menti dixit,opponendo veteri. Habebat enim & dientes quòd carnem ſuam daret manducare, & Ioan.6.
vetus teftamentum ſanguinem , quo aſpergeban- fanguinem ſuum daret bibendum , recedebant :
tur & populus & liber legis. ſolus tamen Petrus dixit, Verba vitæ æternæ ha
2. ITEM in Matthæi caput vigefimumſexcum : bes, & ego à te quò recedam ? Nèigitur plures hoc Cor tribuan .
Non figura, Porrò dicens, Hoceft corpus meum ,oſtédit quòd dicerent, veluti quidam effet horror cruoris, ſed tur corpus &
ſanguis fub
Cato Dominiįpſum corpus Domini eſt panis qui fanctificatur maneret gratia redemptionis, ideò in fimilitudi alienafpecie,
eſt,etiä livi- in altario , & non reſpondens figura.Non enim di nem quidem accipis Sacr amentum , ſed verx na- ca taméque
deatur effc xit, Hoc eft figura : ſed , Hoc eft corpus meum . In turæ gratiam virtutémque conſequeris.Ego fum , rei contincat
panis .
Transforma . effabili enim operatione transformatur, etiamfi inquit, panis viuus qui de cælo deſcendi. Sed umilitudiné,
tur. nobis videatur panis : quoniam infirmi ſumus, caro non defcendit è cælo , hoc eſt, carncm in
Cur ſub alie- & abhorremus crudas carnes comedere, maximè terris aſſumpfit ex Virgine. Quomodò ergo de
na fpccie.
hominis carnem : & ideò panis quidem apparet, ſcendit panis è cælo & panis viuus? Quia idem :
fed reuerà caro eſt. Et accepto poculo,gratijs actis, Dominus nofter Ieſus Chriſtus conſors eft & di
dedit illis , dicens : Bibite ex hoc omnes :hic eſt uinitatis & corporis: & tu qui accipis eius car- Diuinitatis
enim fanguis meus, qui eſt noui teftamenti,qui nem , diuinæ eius fubftantiæ in illo participaris participes
pro multis effunditur in remiſlioné peccatorum . alimento .
Immolatio . Sicut vetusteftamentum immolationem habebat 7. DAMASCENVS libro quarto Orthodo
& fanguinem ,ità & nouum teftamentum ſangui- xq fidei,capite decimoquarto: Quamobrem fiſer- Verbi Dei cf.
nem haber acimmolationem . ficacia in re.
mo Dei viuus eft & efficax, ac Dominus omnia
Nó figura tá 3. ET in Ioannis caput fextum : Attende autem rum produ
quæcuno voluit fecit:fi dixit, Fiat lux,& facta eft, fione & co.
tú carnis,fed quòd panis, qui à nobis in myfterijs manducatur, Fiat firmamétum , & factum eft: fi verbo Domini mutationc .
ipſa caro Do.
mini. non eft tantum figuratio quædam carnis Domi- cæli firmati funt, & fpiritu oris eius omnis virtus Geocross
ni, fed ipfa caro Domini:non enim dixit, Panis corum : ficelum & terra, aqua item & ignis & aër,
 EVCHARISTIAE .
O. III. 271
& omne eorum ornamentum , Domini verbo titudinis oblectationem ,, incredulis autem Do
,
completum & abſolutum eſt ,atque hoc etiam no- minia carnificibus, in pænam ac cruciatum ſem
biliſiimum animal, quod homo nuncupatur : fi piternum . Nec verò panis & vinum corporis Non funtno .
Joan.. ipfemet Deus Verbum, pofteaquàm ità voluntas Chrifti figura ſunt,(abfitenim hoc)verùm ipſum -.da figura cor
ipfiustulit,homo fa & us eft,atque ex puris & im- met Domini corpus diuinitate affectum : quippe poris & fan .
maculatis fanétæ ac ſemper Virginis ſanguini. cùm Dominus ipſe dixerit, Hoceft, non corporis guinis Chri .
ii,fed corpus
bus carnem fibijpli fine ſemine condidit , quid fignum , ſed corpus,nec ſanguinis fignum, fed fan- & ſanguis.
tandem afferri poteft,quin ex panecorpus ſuum , guis.Et priùs adhuc,ad Iudços fermonem habens,
Genel.s. ex vino & aqua fanguinem ſuum , efficere que- Nisì manducaueritis carnem filij hominis, & bi- loan ,6 .
at ? Dixit antiquitùs, Producat terra herbam vi- beritis eius ſanguinem , non habebitis vitam in
rentem : atque ea etiamnùm orto imbre fætus vobis. Caro enim mea verus eft cibus, & fanguis
ſuos producit, diuino præcepto impulfa acro meus verus eft potus. Ac rursùs, Qui manducat
Matth . 26 .
borata . Dixit Deus, Hoc eft corpus meum , & hic me,viuet. Ac proindè fummo cum metu & pura Quomodo
e haudquaquàm dubia acce- ad Comuni.
onem facram
Verba
crationi s ex ſanguis meus, & , Hoc facite in meam comme- conſcientia, fidéqu
confe.
inftitutióe & morationem : atque omnipotenti ipfius præce- damus : ac profectò fic nobis fiet, quemadmo- accedendum .
preceptó vim pto, donec ipſe veniat, hoc efficitur : (His enim dùm firmè ac conſtanter credimus. Ipſum porrò
habcnt. verbis vſus eſt, Donec veniat) ac pluuia huic no omni puritate colamus, hoc eft, & fpirituali, &
uz ſegeti per conſecrationem exiftit fancti Spi- corporea : fiquidem duplex ipſe eft. Ardenti cu !
ritus vis inumbrans. Quemadmodùm enim piditate ad eum adeamus, manibusi in crucis
quicquid Deus fecit, id fan & i Spiritus opera fe- formam cópofitis crucifixi corpus ſuſcipiamus,
cit: eodem modo nunc quoque Spiritus opera- atque & oculis, & labijs, & frontibus impofitis,
Non nisi fide tio, ea quæ naturam fuperant, efficit, quægnisì diuini carbonis participes efficiamur, vt ignis de- Effectus.
capitur Tra- ſola fide capiatque intelligi nequeunt. Quo tan- fiderijin nobis infiti,aſſumpta ea,quæ ex carbone
fubftätiatio. dem modo mihi fiet iftud ? aiebat fancta Virgo : oritur, inflammatione, peccata noftra exurat, ac
Luc .
quoniam virum non cognofco. Reſpondet Ar- pectoranoftra colluftret: demúsque operam, vt
changelus Gabriel, Spiritus fanctus fuperueni- per diuini ignis perceptioné inardeſcamus, Dijp
et in te, & virtus Altiſlimi obumbrabit tibi . Tu efficiamur. Vidit quippe carbonem Eſaias. Car. Efa.6.
quoquè nunc quæris quomodò panis corpus bo porrò non fimplex lignum eſt, ſed igni vni
Chriſti, & vinum cum aqua coniunctum fanguis tum . Sic panis quoque communionis non fim
Chrifti fiat ? Tibi item refpondeo, Spiritus fan- plex panis eft, fed diuinitati vnitus. Corpus au
étus fuperuenit, eáque efficit, quæ orationis fa- tem , quod diuinitati vnitum eft, non vnanatura
cultatem ac mentis intelligentiam exccdunt. Pa- eft: fed vna quidem corporis, altera autem diui
nis porrò & vinum ob eam cauſam adhibentur , nitatis cum ipſo coniun &tæ . Quo fit, vt vtrunque,
quia Deo nota & explorata eſt humana imbecil non vna natura fit, ſed duæ. Abrahamum ex alie- Gencl.14.
litas, quippe quæ vtplurimùm ea quæ vſu & nigenarum ftrage redeuntem ille ſummi Dei fa- Figuræ fan .
conſuetudine minime trita ſunt, grauiter ferat, cerdos Melchifedech pane ac vino excepit. Men- aiflimisa
& auerſetur. Quo fit, vt ille, pro ea, qua vti folet, failla myfticam hanc adumbrabat,quemadmo- cramenti.
erga nos indulgentia, per ea quæ naturæ vfitata dùm & facerdos ille veri pontificis Chrifti figu
ac familiaria ſunt, ea quæ naturam ſuperant, effi- ram & imaginem præ ſe ferebat.Tu enim ,inquit, Pfal.109 .
ciat. Et quemadmodùm ipfe, quoniam in homi es ſacerdos in æternum ſecundum ordinem Mel
num more pofitum eft, vt aqua lauentur, & oleo chiſedech. Panem hunc panes propofitionis ad- Leuit.24.
vngantur, idcircò in Baptiſmo gratiam Spiritus umbrabant. Hoc videlicetillud eft purum & i11- Malach.s.
cum oleo & aqua copulauit , fecitque illud laua- cruentum facrificium , quod Dominus à Solis or
crum regenerationis: eodem modo quoniam ità tu vſque ad occaſum oblatum iri per Prophe
Carſub fpe- fert hominum vſus atque conſuetudo, vt panem tam prædixit. Corpus ac fanguis Chriſti eft, ad
viniinſtitu- edant, vinúmque & aquam bibant, idcircò diui- animæ & corporis noſtri incolumitatem ten
tum hoc Sa. nitatem fuam cum ipfis coniunxit, eáque corpus dens, quod nec cófumitur, nec corrumpitur, nec
cramentum . & fanguinem ſuum fecit, vt per vfitata naturæc in ſeceſſum abit (auertat hoc Deus) verùm ad no
conſentanea,ad ea ,quæ fupra naturam ſunt,aſſur- ftram ſubftantiâ & conſeruationem tendit, atque
gamus. Sané corpus diuinitati verè vnicum eft omne incómodum propulſat, eamíg vim habet,
illud corpus, quodex fancta Virgine ortum eft: vefpurcitiem omnem abftergat. Si adulterinum
non quòd affumptum illud corpus è cælo de- aurum nanciſcatur, per explorantem inflamma
Panis & vinu ſcenderit: ſed quia panisipſe ac vinum in corpus tionem purgat, nè in futurum cum mundo con
immutantur & fanguinem Dei immutantur. Quòd fi, quo demnemur. Omnes enim morbos, immiffàsque
in corpus &
fanguinem pacto id fiat, requiris, ſat tibi fit audire, quod per calamitates purgat : quemadmodùm ait Apoito
Domini. fan & um Spiritum id fiat,quemadmodùm & ex lus, Si enim nofipfos dijudicaremus, non vtiquè 1. Cor.ll.
ſancta Deimatre per Spiritum ſanctum Dominus iudicaremur . Cùm iudicamur autem à Domino ,
fibijpfi & in feipſo carnem condidit. Nec quic- corripimur, vt non cum hoc mundo damnemur.
quam ampliùs nobis perſpectum & exploratum Atque hoc eft quod ait, Itaque qui percipit cor
eft,quàm quòd verbum Dei verum eft & efficax, pus & fanguinem Dominiindignè,iudicium fibi
Modus rati. atque omnipotens : nam modus eiuſmodi eft, vt manducat & bibit. Per illud porrò purgati,cor
one ind agari nulla ratione indagari queat.Quin ne hoc quoquè pori Domini, ipfius fpiritui vnimur,ac Chrifti
acquit. Panis hic delibatio eft futuri
alienum fuerit dicere, quòd quemadmodum na corpus efficimur.
Simile . turaliter panis per cibum , & vinum & aqua per panis, qui ſuperſubftantialis eft.Siquidem ſuper- Panis ſuper.
fubftantialis.
potum , in comedentis ac bibentis corpus & fan- fubftantiale, vel futurú ſignificat, hoc eft panem
guinem immutantur, corpusop alterum fiunt, at- futuri feculi, vel eum qui ad tuenda fubftantiam
queà priori ipfius corpore diuerſum : fic propofi- noftram adhibetur. Quamobrem , fiuehoc,fiueil
tionis panis ac vinum & aqua per fancti Spiritus lo modo accipiatur,corpus Domini aptè dicetur.
inuocationem & aduentum mirabili modo in Viuificus etenim fpirituseft caro Domini : quan
Chriſti corpus & fanguinem vertuntur, nec ſunt doquidem ex viuifico ſpiritu concepta cft. Quod Ioan.3 .
duo, fed vnum & idem . Quocirca ijs, qui ſacra- enim ex fpiritu natum eft,fpiritus eſt.Quæ tamen
mentum iftud per fidé digne percipiunt,in pecca- non eò à me commemorantur , vt corporis natu
torum remiffionem & vitam eternam ,animis & ram ſubmoueam , ac de medio tollam, verùm vt
corporis præſidiū cedit : ijs contrà, quiperfidèin- illud viuificum effe ac diuinum oſtendam . Quòd Nomina ali.
digned fuſcipiunt, in pæná ac ſupplicium : haud fi nónulli panem ac vinum corporis ac ſanguinis rittia
quot Eucha.
.
ſecùs videlicet, àc Domini mors credentibus qui- Domini* figuram eſſe dixerunt,quemadmodùm aliuwt
dem,vita & incorruptio extitit ad ſempiterne be- ille diuinitùs afHatus Bafilius, non hoc poft
S 4 con
 212 Q. III. DE SACRAMENTO
confecrationem dixerunt, ſed antequàm oblatio
ea conſecraretur, hoc vocabulum vſurpârunt.
* uerady- * Participatio autem etiam hoc facramentum di-
too citur: quia per illud diuinitatis Ieſu parricipes ef-
ficimur. t Communio item optimoiureappella-
Η κοινωνία
tur : quia per illud cum Chrifto commercium
habemus, ac carnem ipfius & diuinitatem perci-
pimus,atque adeò nos inter nos communicamus
1. Cor.1o. acque copulamur. Quoniam enim ex vno pane
participamus, omnes vnü Chrifti corpus,& vnus
Concorporei fanguis, & alij aliorum membra efficimur, Chri-
Chriſti.
ftia concorporei exiftimus. Cæterùm illud pro
Euchariſtiæ viribus caueamus, nè facramentum hoc, vel ab
Lacramentú, hæreticis accipiamus , vel illis demus. ( Nolite
nec accipien, enim dare fan & um canibus, inquit Dominus, nec
dum ,nec il. proijciatis margaritas veftras ante porcos :) nè
lis dandum . alioquì & eorum errorem , & condemnationem
Matth.7.
nobis contrahamus . Nam fi omninò hoc affert
iftud facramentum , vt & Chriſto , & alij alijs vni-
amur, non eft dubium quin omnibus, qui nobif-
III.
cum illud percipiunt, animo ac voluntate copu
lemur. Ex voluntate quippè coniunctio hæc exi
ftit, non autem citra animi noftri fententiam .
Omnes enim , vt Apoftoli verbis vtar, vnum cor
pus ſumus, quoniam ex vno pane participamlis.
Figuræ porrò rerum futurarum idcircò dicun- Curdicantur
tur, non quòd non verè corpus ac fanguis Chrifti futurorum
fint, ſed quòd nunc quidem diuinitatis Chrifti avituto ,
per ea participes efficiamur, tunc autem intelle- hoc eft,figu
ra, cùm ti.
&uali modo, acper ſolum aſpectum . men adfit
C. AVGVSTINVS tractatu vigeſimoſexto in ipſaveritas .
Euangelium Ioannis: Et nos hodiè accepimusvi
fibilem cibum : ſed aliud eft facramentum , aliud Aliud ea sa
virtus ſacramenti. Quàm mulci de altari accipi- aliud virus
unt &moriuntur,& accipiendo moriuntur. Vn- vel effectus
dè dicit Apoftolus: ludicium fibi máducat & bi- facramenti .
bit. Nónne buccella Dominica venenum fuit Iu- .Cott.
loan.13.
dæ ? Et tamen accepit : & cùm accepit ,in eum ini
micus intrauit: non quia malum accepit,ſed quia
bonum malè malus accepit.

Quæ funt precipua de hoc Sacramento capita

ſcitu neceſſaria ?
a De veritateEuchariftix A. Ea quinque potiſſimum ſeſe offerunt: Primum de veritate Eu

apud Koffenſem lib.4.ad- chariſtix . Alterum de panis & vini tranſubſtantiatione

. Tertium de
Itë apud Tonſtalli,Grop-adoratione eius. Quartum de eiuſdem oblatione & facrificio . Poftre
perum & Garetium .
mum de ſumptione ipfius ſub altera vel vtraque fpecie. De his enim

præcipuè hac quidem tempeſtate ſcire, magnum eſt operæprecium .

IIII.

Quid igitur de veritate Euchariſtic ſentiendum ?

s Ioano.f.& ibid :Cyrielle Angulom .A. ID planè,vt cum tota Eccleſia contra omnes “ Capharna
Petrus Cluniac. lib.1.epift.2. itas certò credamus, ſub ſpeciebus panis & vini veram Ieſu
b Conc. Epheſ. Nicenum 2.actio.6.La.
teranen,canu Conftantien cess. Flos Chriſti carnem , ac verum eiusſanguinem in Euchariſtia ex

ad Smyměles,tefte Theodor de dildo hiberi, minifterio quidem Sacerdotis, virtute autem ac po

1o.cap.7. Cyprian.detapis. Hefych ia tentia Domini noftri Iefu Chriſti, apud quem impoſſibile

cz.de paffio
Luc... & epift.az.Theodor.dial... non eſt omne verbum. " Ipfe dixit,
d .Marc.so.d faéta funt:ipfe mandauit,
d Pfal.148.a Damaſc. lib.4.de Orthod .
fide cap.14. Idem in hiſtoria de Barla . creataſunt.
am & fola.c.19.lib.3.Patall.c.4s. Am . B. Dixit autem in cæna illa pridiè quàm pateretur, inſtru

till.lib, in toan.cap.13. Petrus Cluni.Ata,cùm panem primùm , ac deindè calicem ſuis manibus ap
e Luc.22.b Mar.14.c Matth . 26.C 1.Co.
rinth.11.e luftin lib præhendiſſet,cumque de huius Sacramenti tum inſtitutione
,
:Cap 32. & 34. luuencus libe;Euang. tum veritate certos omnes reddere vellet,dixitinquam planil
bide .lib.5.cont.Marci.cap.s. fime:* Hoc eſt corpus meum ,quod provobis datur. Dixit : Hiceft
g Marc.14.c Matth.26.c

ſanguismeus,quipro multis effundetur. De qua inſtitutione dixit

h loan.6 . vide Hilar.s.deTrinit.cy & antea :" Caro mea verèeſt cibus,& Sanguis meus verè eſtpotus.Di

3.in Num.Emile hom.s.depafcha.Leo xit : ' Ego fum panis viuus, quide cælo deſcendi
. Siquis manducauerit
Ibid.vide Cymal lib.4.in loan.cap.is. ex hoc pane,viuet in æternum . * Et panis quemego dabo,caro mea est
phyla&t.inc. Ioan.& in 14.Marci. re- pro mundi vita.
trus Cluniac. lib.i.epiſt.2 .
1. Corinth.10.15.C *C . Nec obſcura ſuntaliatum Euangeliſtarum , tum'Apo

ſtoli Pauliteſtimonia , quç nobis hancħidem euidenter adftru

m. Epiphan.in Ancorato.Cyrill.Hicro- unt, nè quis dubitare poſſit, Chriſtum in Euchariſtia totum
Matth . Lcoſcrm.6.de ciu.Septi menf.ſecundùm diuinam humanamque naturam exiſtere , & nobiſ

n Matth.28.d. Concil.Viengen in Cle-cum manere vſque ad “ ſeculiconſummationem .

o Aug.in Pfal.98.& 13.Proſper de pro. D. Igitur ºeandem planè Chriſti carnem in templis habe

p Chryfofthom.z.in pofte.ad Timo.& mus & fumimus, quæ olim in Palæſtina coràm ? cernebatur:
tali.cap.so. Presbyteri Achaix in hišo:ſed ea nec ſenſibushîc patet,nec tranſmutationi & corruptio
S.Andrez .
ni eſt obnoxia : vtpotè inuiſibilis, impaſſibilis, immortalis,

fumma & diuina reſplendens gloria, quam ſolis fidei oculis

licet hoctemporeintueri :Beatiautem in cælis clarè perſpici
untincredibilicum voluptate.

E. Et
 0

EV CHARISTI AE . Q. IIII. 213

E. Et ſuntadhuc Sacramentarij, (ô horrendam ' ſæpegue damnatam im . a syno.Nicat

pietatem ) quiadorandum hoc

magis
, quàm inueſtigandum myſterium , cle fabricantes
dum ſenſu ſuo affequi non poſſunt,etiam negare audent, Euangelij verba Roman Afya Nicole

quanuis luculenta mirè deprauantes. Quod nihilcftaliud fanè,quàm velut gof:7.Conftanti

è mundo folem tollere, ſummoque ſponſ theſauro fponfam Eccleſiam loan.Vui

fpoliare, & panem vitæ fidelibus eripere: nèfitdemùm , vndèexulesilli in can...
hocmundi deſerto paſcanturatque ſuſtententur.
TESTIMONIA.
4. A. 10 ANNIS ſexto : Litigabant ergò ludzi que membratim edere docerentur, cùm illius
ad inuicem , dicentes : Quomodò poteft hic nobis perſonz caro, fi in fruſta partiretur, non omni
carnem ſuam dare ad manducandum ?Dixicer- humano generi poſſet ſufficere, qua femel con
go eis Ieſus & c. Hæc dixit in Synagoga docens in fumpta , videretur interille religio , cui nequa
Capharnaum . Multi ergo audientes ex diſcipulis quam vlteriùs victima ſupereffec. Sed in cogitati- Caro ao pro
deft quidqua.
eius, dixerunt ; Durus eit hic ſermo, & quis poteſt onibus huiuſmodi caro & fanguis non prodeft
eum audire ? quidquam : quia ficur ipſe magiſter expofuit, ver- loan.6 .
Verba Spiri .
Ioan.6. 2. e CYRILL
pic VS libro
vigefimofecu quarto in loannem , ca. ba hæc ſpiricus & vita ſunt:nec carnalisfenfus ad tus & vita cf.
ndo, ſuper ea verba, Hoc vos intellectum tanta profunditatis penetras, nisi fi- se quo mod o
ſcandalizat ? Si ergò videritis filium hominis des accedat . dicantur.
aſcendentem vbierat priùs: Ex imperitia,inquit, 5. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenfis
multi qui Chriftum fequebátur,verba ipfiusnon libro primo, epiftola ſecunda: In ſpeciebus hu- Cur Chriftus
capientes, perturbabantur. Nam cùm audiflent, mano vidui & vitæ magis congruentibus, hoc facramétum
Amen amen dico vobis, nisì comederitis carnem ſacramentum conftituit : vt agnoſcerent aduer- ſub panisvi.
filij hominis, & biberitis eius ſanguinem , non ha- centes, per fpeciem quidem panis terreni, ſed per niqueſpecie
bus intticue .
bebitis vitam in vobis: ad immanes ferarum mo- veritatem panis cæleftis,non mortalem quam ſo rit.
Capharnalez
quàm csaſse res vocari ſe à Chriſto arbitrabantur,incitario velerille, ſed vitam data hominibus immortalem .
Chrifti verba vellent crudas hominis carnesmanducare, & fan- Vndè ſolitario & ftupendo miraculo , later in illo
intellexerint. guinem bibere : quæ vel auditu horribilia ſunt. facramento quod eft, & patet quod nó eft : nécru
Nondùm enim myfterij huius formá & diſpen- da carne, né viua, & maximehumana,veſci ho
fationem pulcherrimam cognouerant. Illud eti mo contra vſum & naturam refugiat. quod olim
. am adhæc cogitabant, quomodò caro huius ho- quidam etiam ex diſcipulis execrantes, nec quod
minis æternam nobis vitam largietur? aut quo- inde à Domino dictum fuerat capiétes,dixerunt:
moddad immortalitaté adducere poterit? Quæ Durus eſt hic ſermo, & quis poteft eum audire ? loan.6.
Heb.. quum intelligeret is, cuius oculis omnia nuda Sed non eft durus, immò lenis & fuauis fermo. Sermo Chri.
Eucha
funt atque aperta, alia eos re mirabili ad fidem Quia & fi hominisChrifti caro comedicur : non rikia non eft
impellit: Fruftrà, inquit, ô vos, propter verba tamen læſi aut detruncati,non imminuti aut mu- durus, fed ic.
mea conturbamini : Quòd fi credere non vultis tilati, non nolentis neque dolentis ; ſed volentis nis & fuauis.
vitam vobis à meo corporc dari : quid facietis & conſulentis caro comedicur, & fanguis bibitur,
quando in cælum volare meconſpicietis? Non ipſo (iuxta beati Apoftoli Andreæ verba) in fuo
enim aſcenſurum me folummodò in cælum pro- regno, integro ,intacto, inuiolato,immortali, in
fiteor,ne rursùs quomodò id fieri poffit quæratis: corruptibili; immò fpecioſo, glorioſo, adoran
fed oculis etiam ità fieri veftris cernetis.Quid igi- do permanente, & mortales per iam immortale
jur hoc videntes dicetis ? An no erit hoc magnum corpus ſuum , ad eandem immortalitatem per
dementiæ veftræ argumentum ? fi enim putatis ducente. Non eft ergò durum ,crudele ; ſed pium
carnem meam vitam vobis adferre non poffe, & amabile : quia non nolens, neque coactus; ſed
quomodd tanquam volucris in cælum aſcendet? volens & fpontaneus hominibus carnem ſuam ad
quomodo per aéra volabit ? hoc enim fimiliter manducandum , ſanguinem ad bibendum dedit.
generi humano impoſſibile eft. Quòd fi pręter na- Necirrationabile: quia vndè peccatoribus venia, Necirracio.
curam caro mea in cælum conſcendet, quid pro- gratis debetur & gloria. Ma- nabilis.
indè largitori cantæ
Curveritate
hibet,nèfimiliter pręcer naturam viuificer? Nam net tamen recta veritas & carnis & fanguinis ho ac
qui terreftre hoc corpus,cælefte confecit, is etiam neſta panis & vini ſpecie: V1 & vſui humano con- vini Specic
viuificum reddidit , quanuis natura ſui corrupti- deſcendatur, & fides exerccatur , & meritum au- bus tecta cf.
bile fuerit . geatur. Inde eft quòd facramentum , myfterium , fe voluerit.
3. AVGVSTINVStractatu vigeſimoſeptimo fpecies & figura vocatur : quia intra hoc quod ex
Capharnaita . in euangelium loannis: Caro non prodeft quic- terior forma nunciat, vircus diuina verum cor
diſcipu
sů & quorun.
lorü quam , ſed quomodò illi intellexerunt: carnem pus & fanguinem redemptoris occultat. Sed ad
dä сralaima quippe fic intellexerunt, quomodò in cadauere huc carnalis animus, & nondùm plenè ab huma
ginatio de dilaniatur,autin macello venditur,non quomo- na conſuetudine defæcatus, obijcit & dicit ; Ve Obiectio .
cdeda Chri.
di carac . dò fpiritu vegetatur. Sicuc illi intellexerunt car- rum quidem corpus & fanguinem redemptoris
nem, non fic ego do ad manducandum carnem ſub panisac vini ſpecie in altaris facramento dari
meam . Vide eundem Auguft.in Pfalmum nona- fidelibus fcio : ſed cur admanducandum , vel bi
gefimumoctauum , hac eadem quæft, D. teſtimo- bendum detur ( li liceat quærere) quæro. Nam fi
nio primo . ad honorandum , fi ad adorandum tantummo- Euchariftia
4. CYPRIANVS de Cæna Domini: Orta fu- dò daretur, quæftio non eſſet. Sed quia etiam ad honoranda,
erat aliquando, ficut in Euangelio loannis legi- manducandum datur, animum nondùm perfe- manducaon
tur,de nouitate verbihuius quæſtio : & ad doctri- été ſublimia ſapientem mouer. Quem enim non da.
. nam myfterijhuiusobftupuerantauditores,cùm moueat, ficut quondam illos Chriftidiſcipulos load.6.
Joan 6. diceret Dominus: Nisì manducaueritis carnem mouit ; contra humanum morem , contra pieta
filijhominis, & biberitis eius fanguinem ,non ha- tem , carnem Chrifti vel fanguinem , immo De
Quomodòca bebitis vitam in vobis. Quod quidam quia non um & hominem ab hominibus, magiftrum à di
pharnaitz & credebant, nec poterant intelligere, abierunt re- ſcipulis, Dominum à feruis, Chriftum à Chriftia .
diſcipuli ia nis,manibus frangi,dentibus atceri, & veluceſca
xcllexcrint tro : quia horrendum eis & nefarium videbatur
verba Chrißi veſci carne humana : exiſtimantes hoc eomodo rum more communium deuorari ? Hęc( inquam ) Reſponſio.
de edenda dici, vt carnem eius yel elixam ,vel alam ,fectam . qui obijcis, ficut ipſe faceris,aprimis Chrifti difci
ipfius carac. pulis
 214 Q III . DE VERITATE
pulis Chrifto obiecta ſunt, quando ab eis dietum nis eft factus & vocatus.
eft : Durus eft hic ſermo,& quis poteft eum audi- 7. SECVNDA ſynodus Nicena a&ione ſexta ,
re ?Hæc à Iudxis incredulis, & de hac re litiganti- tomo tertio : Nemo vnquàm fanctorum Apofto- Nee Apolo.
bus,di&ta funt: Quomodò poteft hic nobis car- lorum, qui tubæ ſunt Spiritus fan & ti,aut glorioſo- li nee Patres
nem ſuam dare ad manducadum ?Hæc certè quæ- rum patrum noftrorum , incruentum noftrum dixerunt Eu.
non noua, ſed antiqua; non recens,fed vetu- ſacrificium inmemoriam paffionis Chrifti Do- mariſtià corte
Atio
fillima eft :quæ ficutiniplis Chriſtianefideifun- mini Dei noftri, & totius fuæ difpenfationis fa- poris Christi,
damentis exorta eſt ; fic non à quolibet doctore, eum , imaginem corporis illius dixerit . Nam is led ipfumse.
rum corpus.
Hærefis con-
tra veritatem fed ab ipfo Saluatore(vt ſanctum Euangelium lo- qui accepità Domino,fic non dicitaut confitetur,
Euchariftix quitur )extincta eft.Cúmque ſimulac penè eodem ſed audiunt eum fic dicentem Euangelicè: Niși loan.6.
ante isso.an. momento & ortum habuerit & occafum , nimi- comederitis carnem filij hominis, & biberitis eius
nos àChrifto ùm rudis Chriftianusvidetur,quitalibus quæfti- ſanguiné,non intrabitis & c . & qui manducat & c.
damnata eft .
onibus ante mille annos ſepultis mouetur. Quia Et cùm accepiſſer panem & gratias egiffet, fregit
tàmen nihil contemnendum eft, quod vel fidem & dedit diſcipulis fuis,& dixit : Accipite & edice: Matth.25.
lædere, velad fcandalum quorumlibet poffit cor- Hoceft corpusmeum .Et accepto calice cum gra
da'mouere: ferat hoc etiam æquanimiter, qux cias egiffet & c. Nó autem dixit ,Sumite ,edite ima
..Cor.12. omnia ſuffert, charitas, vt membrorum Chrifti ginem corporis mei. Quin etiam Paulus diuinus
per eius patientiam fanetur infirmitas. Nam & Apoftolus, è facris Domini verbis hauriens, di
hoc Saluator ipfe,medicus videlicet cæleſtis, de xit : Ego accepi à Domino quod & tradidi & c. s.Cor.it.
talibus infirmis faciendum eſſe docuit, quando Legas quouſquè voles, nunquàm inuenies,neque
rudibus adhuc diſcipulis, & propter huiuſmodi Dominum ,neque Apoftolos, neque Patres, incru
verba fcandalizatis,non aſperè corripiens, ſed be- entum illud facrificium , quod à ſacerdote offer
1020.6 . nignè admonens, dixit : Hoc vos fcandalizat? Si tur, imaginem dixiſſe, verùm ipfum corpus &
ergo videritis filium hominis aſcendentem vbi ipſum ſanguinem . Attamen ante fanétificationis
erat priùs ? Spiritus eft qui viuificat :caro no pro- conſecrationem quibuſdam patribus piè fanè vi- Exéplar fiue
deft quicquam . Quibus breuibus verbis torú hoc ſum eſt, évtitutoy, hoc eft,exemplar fimilis forinæ &vtituto
xnigma, fi attendas, ſole clarius fapientia Dei dif- nominare, quorum de numero Euſtathius, con- nonnulli apo
foluit: quia fpirituali lumine carnalium cogita- ftans is propugnator orthodoxæ fidei ,& Arriani- pellarunt, led
tionum nebulas effugauit. Si (inquit ) videritis fi- cz inſaniæ expugnator clarus, item Bafilius eiuf- crationem .
lium hominisaſcendentem vbi erat priùs ? Spiri- dem ſuperſtitionis auerruncator : qui apertam &
tus eft qui viuificat: caro non prodeft quicquam . planam rectorum & probatorum dogmattum
Hoceft, quia me hominem inter homines vide- viam docentes,vno ore & fpiritu loquuntur: hic
tis ; nihil deme adhuc, quantum ad hoc facra- quidem , exponens dictum illud in Prouerbijs Sa
mentum ſpectat,plus quàm dealio homine fenti- lomonis : Édite meum panem & bibite vinum, Prouerb.9.
re poteſtis: & ideò carnaliter ſapientes, velut per quod commifcui vobis, hæc inquit : Per panem
frufta conciſam carnem meam me vobis velle & vinum ártitura membrorum corporaliủ Chri
dare creditis. Sed poftquàm in cælum aſcendero, fti prædicat. Ille verò ex eodem fonte hauriens,
poftquam hac carnem , de qua agitur,adhuc mor- veomnes facerdotij myftæ cognofcunt, in preca
talem , in Deum glorificauero ; tunc intelligetis, tione diuinæ anaphore ( ità Græci Miſſæ partem
quia fpiritus eft , quiviuificat. hoceft, verbamea vocant) fic alibi legit : Confidentes tuo facro alta
ſpiritualiter accepta,viuificant. Caro autem non riappropinquamus, & proponentes árrituta fan
prodeft quicquam : quia carnaliter intelle &ta, & i corporis & fanguinis Chriſti tui, te precamur
Quomodò mortificant. Dabo enim carnem meam homini & inuocamus. Et quæ deinceps fequuntur,ſenten
Chriftus rat. bus,non more cadauerum detruncandam ,minu- ciam patris ampliùs confirmant, quòd ante fan
ducandam endam ,conſumédam ; quia fic accepta caro mea , &tificationem ártituræ vocauerint : poft conſecra
dederit. non prodeſſet quicquam : fed dabo eam abfque cionem autem, corpus Domini & fanguiné Chri
dolore diuidendam , abſque imminutione parti- fti,atque ita effe creduntur.Sed generofi ifti,facra-Iconocla ftas
endam , abſque conſumptione comedenda :quia rum iinaginum cupientes contemplationem ob- intellige .
fpiritus eft, quiviuificat; & quia fic intelle &ta & ſcurare, aliam ſcilicer imaginem introduxerunt,
accepta caro mea, vitam non mortalem , fed æter- quæ ſanè non imago eft, fed corpus & fanguis. Ve
nam, percipientibus donat. rùm vafritia & improbitate confufi, falso fophi
6. CONCILIVM Epheſinū primum in epi- fmate feipfos fubuertunt,hancfacram oblatio
ftola fynodica ad Neftorium : ( quam Alexandri- nem pofitione fieri dicentes. Verùm quemadmo
no Concilio tribuunt, le &tam tamen & approba- dùm iftud dicere, aperta infania eft: fic & imagi- Infania, de
tam in Ephefina fynodo:)Neceſſariò igitur & hoc nem aſſerere corpus & criorem Domini, eiuf- mentia & im .
adijcimus: Annunciantes enim , ficut fecundùm dem eft dementiz. Et præter id quod eft fingula- pus pictas eft,cor
carnent, mortem vnigeniti filij Dei , id eſt, leſu ris ruditatis opus, impietatem quoque admix imaginem
Chrifti, & reſurrectionem eius & in cælos aſcenfi- tam habet. afferere .

1 Iocruentum onem pariter confitétes, incruentam celebramus
ſacrificium . in Ecclefijs ſacrificij ſeruitutem : fic etiam ad my-
fticas benedi& iones accedimus, & ſanctificamur,
participes fanéti corporis & preciofi fanguinis
Chrifti omnium noitrüm redemptoris effecti,
non vt communem carnem percipientes, ( quod
abfit) nec vt viri fan &tificati, & verbo coniuncti
fecundùm dignitatis vnitatem ,aut ficuc diuinam
Percipimas poflidentis habitationem , fed vt verè viuificatri-
tricem cat." cem ,& ipfiusverbi propriam factam . Vita enim
Aem. naturaliter, vt Deusexiftens, quia propriæ carni
vnitus eft ,viuificatricem eam eſſe profeffus eft.Et
loan.6 . ideò, quanuis dicat ad nos : Amen amen dico vo-
bis,nisi manducaueritis carnem filij hominis,&
biberitis eius fanguinem :non tamen eam , vcho-
minis vnius ex nobis, exiftimare debemus: quo-
modo enim iuxta naturam fuam viuificatrix
eſſe caro poterit hominis ? ſed ve vere propri
am eius fa & am , qui propter nos filius homi-
8. CONCILIVM Lateranenſe magnum ſub
Innocentio tertio ,capite primo : Vna eſt fidelium Veritascorpo
vniuerſalis Ecclefia, extra quam nullus omninò kis & fanguis
faluatur,in
qua idem ipfe facerdos & facrificium ebus panis &
Jeſus Chriſtus, cuius corpus & fanguis in Sacra- vini .
mento altaris fub fpeciebus panis & vini veraci- Tranſubkan.
ter contincntur,franſubftantiatis pane in corpus,
& vino in ſanguinem poteſtate diuina,vead per
ficiendum myfterium vnitatis, accipiamus ipfi
de ſuo,quod accepit ipſe de noftro. Et hoc vriquè soli ſacerdo .
facramentum nemo poteft conficere, nisi ſacer- tes poflunt
dos, qui fuerit rite ordinatus ſecundùm claues conſecrarc.
Ecclefiæ , quas ipfe conceſſit Apoftolis & eorum
fuccefforibus Ieſus Chriſtus.
9. CONCILIVM Conftantiéſe feflione octa
ua,damnar hos tres primos articulos loānis Vui
cleff: 1. Subftantia panis materialis & fimiliter Tranſübhan
ſubſtantia vini materialis, manet in Sacramento tiatio .
altaris ; 2.Accidentia panis non manenttine fub- Accidentia
fine fubiccto.
iecto

1
 EVCHARISTI AE. Q : WIL 215
Chrißi præ . ietto in eodem Sacramento : 3. Chriſtus non eft ctione carnis,capite o &tauo : Caro corpore & fan- Carò corpo
fentia ia fa in eodem Sacramento identice, & realiter in pro- guine Chrifti vefcitur, vt & anima de Deo ſagire& fanguda
pria præſentia corporali. netur i. ( citur,
10, CONCILIVM Florentinum : Forma Sa 15., IDEM libro deidololatria ,capite ſcpeimos
cramenti Euchariftia funt verba Saluatoris, qui. Tota die ad hanc partem zelusfidei perorabit in
verbis Chri: bus hoc conficitur Sacramentum : Sacerdos enim gemens Chriſtianum ab idolis in ecclefiam venir
ifacerdote . in perſona Chrifti loquens,hoc cõficit Sacramen- re, deaduerfaria officina in domum Dei venire,
Tranſubftan- tum . Nam ipſorum verborum virtute, fubftan attollere ad Deum Patrem manus matres idolo
viacio.
sia panis in corpus Chrifti, & fubftantia vini in rum ,his manibus adorare quæ foris aduersùs De Manus qui.
ſanguinem conuertuntur, ità tamen, quòd totus um adorantur,eas manusadmouere corpori Do- &ta funt, tang
Chriftus continetur fub fpecie panis, & rotus ſubmini, quæ dæmonijs corpora conferunt. Nec hoc gunt corpus
Totus ſub
ſpe. fpecie vinı, ſub qualibet quoqueparte hoftięcon fufficit. Parùm fit, fi ab alijs manibus accipiant Chrifti.
cie departis fecratz , & viniconfecrati, ſeparatione fa & a, cor quod contaminant, fed etiam ipfæ tradunt alijs .... is
culis. tus eft Chriftus. ;.. i quod contaminauerunt.Adleguntur in ordinem
1. CONCILIVM Tridentinum , ſelligne de ecclefiafticum artifices idolorum . Pro ſcelus ! Se
cimatertia, capite primo : Principiò docet ſancta melludæi Chrifto manus intulerunt, ifti quoti- Corpus Chri
Synodus, & apertè ac fimpliciter profitetur,in al- diè corpus eius laceffunt o manus præcidendæ, laceffunt.
mo fanctæ Euchariftiæ Sacramento ,poft panis & Viderintiąman per fimilitudinem di&tum ſit, Si Matth.18 .
vini confecrationem , Dominum noftrum leſum ce manus tuaſcandalizat,amputa eam . Quæma
Quomodò Chriftum verum Deum atque hominem verè,re- gis amputandæ, quàm in quibus Domini corpus
Euchariſtia aliter,ac fubftantialiter fub fpecie illarum rerum fcandalizatur ? tussen
praſens. fenfibilium contineri. Neque enim hæc inter ſe 16. CYPRIANVS-libro de lapfige Adel mili
pugnant,vtipſeSaluator nofter ſemper ad dexte- tum Chrifti cohors candida , qui perſecutionis
ram Patris in cælis aſlideat,iuxta modū exiftendi vrgentis ferociam curbulentam ftabilicongreſfi
Ora fandini
la czlis effe, naturalem , & ve multis nihilominùs alijs in locis one fregerunt, & c. Sanctificata ora cæleftibus ci cáta poft core
1 corpus fanguinem Domini, profana pus & fangui
& nihilomi Sacramentaliter præſens ſua fubftantia nobis ad- bis, po£ &
ANS in altari.
fit, ea exiſtendi ratione,quam etfi verbis exprime contagia & idolorum reliquias reſpuerút. Et poft sem Domini
reſpuerüt qug
re vix poffumus, poflibilem tamen effe Deo cogi- mulca: A diaboliaris reuertences,ad fan &tum Do
tacione per fidem illuſtrata affequi poffumus, & mini fordidis & nidore infectis manibus acce- immolata .
conſtantiſſimè credere debemus. Ita enim Maio- dunt,& c. vt infrà quæftione decima, D. teftimo
res noftri omnes quotquot in vera Chriſti Eccle nio tertio.Et quibufdam interiectis:Tumens ani
fia fuerunt, qui de ſanctiſlimo hoc Sacramento mus& fuperbus,nec quia victus eſt ,fractus eſt. Ia
differuerunt, apertiſfimè profelli funt, hoc tam cens ftantibus, & integris yulneratus minatur: & Domini
Matth . 26 . cor .
Mar. 14 . admirabile Sacramétum in vltima cena Redem , quòd non ftatim Domini corpus inquinatis ma pus inquina .
Luc.22. ptorem noftrum inftituiffe ,cùm poft panis vinin nibus accipiat, aut ore polluto Domini fanguit kis manibus,
benedi& ione fe ſuum ipfius corpus illis præbere, nem bibat, ſacerdotibus facrilegus iraſcicur.Act ant ose pole
ac fuum fanguinem , diſertis ac perſpicuis verbis que ô tuam nimiam furiofe dementiam . Iraſce luto Domini
fangui né as
teftatus eft. Quæ verba à fanctis Euangeliſtiscom- ris ei,qui abs te auertere iram Dei nititur : ei mi cipere.
1.Cor.17. memorata , & à diuo Paulo pofteà repetita, cùm naris,qui pro te Domini mifericordiam depreca
Aperta cftver
bortChili propriá illam & apërciſſimam fignificationé pr tur,qui vulnus tuum ſentit, quod ipſenon ſentis,
Significatio. leferant, fecundùm quam à Patribus intellecta qui pro te lachrymas fundit, quas forfitan ipfe
ſunt, indigniffimum land flagitiú eft, ea à quibuc non fundis.
Comméricij dam contentiofis & prauishominibusad fi& icios 17. HESYCHIVS in caput vigeſimum ſecun
& imaginarij & imaginarios tropos, quibus veritas carnis & dum Leuitici,tractansea verba,Qui comederit de
troyi hæreu .
corum . ſanguinis Chriftinegatur, contra yniuerſum Ec fan &tificatis per ignorantiam , & c. Sancta(inquit) Euchariftia
3. Tim.3. clefiæ ſenſum detorqueri: quæ táquam columna fanctorum ſunt propriè Chrifti myfteria, quia Ai corpus,de
& firmamentum veritatis,hæcab impijs homini- ipfius eft corpus, dequo Gabriel ad Virginem di quo Gabriel
bus excogitata commenta, velutSatanica decefta- cebat: Spiritus ſanctus ſuperueniec in te, & virtus &Luc...
c.
ta eft ,grato ſemper & memore animo præftantif: alciſlimi obumbrabit tibi, ideò quod naſcetur ex
fimum hoc Chrifti beneficium agnoſcens. te Sanctum , vocabitur filius Dei. Sed & Eſaias,
12. ET capite tertio : Et ſemper hæc fides in Ec- Sanctus Dominus, & in altis habitat, in finu vide- Eſaiz 6 .
clefiaDei fuit,ftatim poft confecrationem ,verum licet Patris. Ab hocenim non folùm alienigenas,
Domini noftri corpus, verumis eius fanguinem & inquilinos, & mercenarios ſacrificij prohibu
fub panis & vini fpecie vnà cum ipfius anima & it, ſed nec per ignorantiam percipere præcepit,
diuinitate exiſtere, fed corpus quidem ſub fpecie Per ignorantiam autem percipit, qui virtutem per ignoran
Ex vi verbo: panis, & fanguinem fub vini fpecie ex vi verbo- cius & dignitatem ignorat,qui neſcic quia corpus tiltja eperci
Sir, & quidex rum : Ipſum autem corpus ſub ſpecie vini, & fan . hoc & fanguis eſt ſecundùm veritatem, ſed myfte- pit,quineſcit
concomitan. guinem ſub fpecie panis, animámque fub vtra- ria quidem percipit, nefcit autem myfteriorum quod fitcore
ria naturali, que, vinaturalis illius connexionis & concomi- pus & fanguis
virtutem.Ad quem Salomon dicit, velmagìs fpi Chrifti fecuus
Rom.6 . dùm veritate
tantiæ , qua partes Chrifti Domini, qui iam ex ritus, qui in eo eft : Quando ſederis vt comedas
mortuis ſurrexit, non ampliùs moriturus, inter cum principe diligenter atrende, quæ pofita funt Prouer . 29.
ſe copulantur . Diuinitatem porrò propter admi- ante te. Apertè & ipfe compellens, & cogens eum ,
rabilem illam eius cum corpore & anima hypo- qui ignorat, addere quintam partem: hæc enim
Torus ſub ſtaticam vnionem . Quapropter veriſſimum eft, quinta addita intelligerenos intelligibiter diui
aralibet (pe. tantundem fub alterutra fpecie, atque fub vtra na & myftica facit ; Quid fic autem quinta, ipſa te
cic & quauis
Gius parte. quc contineri.Totus enim & integer Chriſtusſub verba legislatoris docere poffunt,ait enim :Addec Leuit. 23.
panis fpecie, & fub quauis ipfius fpeciei parte : quintam partem cum eo quod comedit. Etquo
totus item fub vini ſpecie, & ſub eius partibus dòmoeius, quod iam comedit & confumpfit,ad
exiftit. dere quis quintam poteſt ? neque cnim aliud , aut
13. IGNATIVS in epiſtola ad Smynenſes,te- aliundè, ſed deipfo, & cum eo , vel ficut LXX. fu
Ate Theodoreto in dialogo tertio Eraníftis feu Po- per ipfum ,iubetaddi quintam . Ergò quinta eius verba Chrifi
Eacharitia lymorphi : Euchariftias & oblationes non ad - fuper ipſum ,ſermo eft, quiprolatus eft ab ipfo prolata fuper
eſt caro
coris Serua
. mittuns quòd non confiteantur Euchariſtiam ef- Chriſto , ſuper Dominicum myfterium ; Ipfe linātnos ter
noftri
ſe carnem Seruatoris noftri Ieſu Chrifti, quæ pro enim liberatnos ab ignorantia, remouétque nos renum de Euro
peccatis noftrispaffa eft, quam pater ſua benigni- addicus, carnale quippiam & terrenum de fan- chariftia co
tate fufcitauit . & is arbitrari, fed diuinè ea & fpiritualiter acci- sitare.
14. : TERTULLIANVS in libro de reſurre- pi fancit, quod quinta propriè nominatur : quia
qui
 216 Q. IIII. DE VERITATE

qui in nobis eft diuinus fpiricus, & fermo quem curantes, ad quam nec emptores eligere voluiftis
tradidis, qui in nobis funt, componit fenfus, & facrilegi,dum inconſideratè vendidiftis.Paſlieti
non folum noſtrum guftum producit ad myfte- am eſtis comburi manusveftras,quibusantenos,
riam ,fed & auditum , & viſum , & tactum , & ódo- eoſdem calices tractabatis. Eam reni tamen pal
ratum , ita vt nil in eisminorirationi & infirma sim vendi iufliftis. Emerunt forfitan in vſus fuos
menti proximum , de hisvidelicet, quæ valdè fu- ſordidæ mulieres. Emerunt Pagani, fa & uri vafa,
perna lunt,ſuſpicemur.Quicunque ergò fan & ifi- in quibus incenderent idolisfuis. Ó ſcelus 'nefas
cata per ignorantiam comederit ,ignorans edrum rium , ô facinus inauditum : auferre Deo, quod
virtutem , ficut diximus : Addet quintam eiusfu- idolis præſtes. Subducere Chrifto , quod proficiat
Verbi Chrifti per eo , & dabit Sacerdotiin ſanctuarium.San & ifin facrilegio
virtutefandi: cationem enim myftici ſacrificij, & à fenfibilibus 17. LEO Magnus ſermone ſeptimodepaſſione
pa ad intelligibilia cranslationem , fiue commutati Domini : Diuino intelligimus difpofitum fuiſſe
nis & vinum . onem , ei qui verus eft facerdos,videlicetChrifto, conlilio vt facrilegi Iudæorum Principes,& im
oportet dari, id eft, ipfi de eis miraculum cederé pijSacerdotes, qui ſæuiendi in Chriftum occafi
& imputare : quia per eius virtutem ,& prolatum ones fæpèquefiderant, non nisi in folennitate pa
ab eo verbū;quæ videntur, tam fan &tificata ſunt, ſchali, exercendi furoris ſui acciperent potefta
quàm cundum carnis excedunt ſenſum . tem . Oportebat enim vt manifetto implerentur
18. OPTATVS libro fexto cótra Donatiftas: effectu, quæ diù fuerant figurato promilla myte
Tam illa oftendenda ſunt, quæ crudeliterac ftultè rio ,vtouem fignificatiuam ouis vera remouerer,
altaria Dei vos feciffe, negare minimè poteritis. Quid enim & vt vno expleretur facrificio variarum diffe- vao faerif.
Sacrilega ef
frangere, in eft tam ſacrilegum , quàm altaria Dei (in quibus rentia vi& imarum . Nam omnia illa quæ de im- cio varia che
quibus Chri- & vos aliquando obtuliftis) frangere, radere, remolatione agni diuinitùs per Moyfen fuerant aime legis
fimembra mouere! In quibusvota populi,& membra Chri- præftituta,Chriftum prophetårant, & Chrifioc- veteris.
funt portata. Ati portatafunt: Qud Deus omnipotens inuoca- cifionem propriè nunciarane. Veergò vmbræ ce
tus fit.Quopoftulatus deſcendit Spiritus fan & us: derent corpori, & ceffarent imagines ſub præſen
Vndè à multis pignus falutis æterns, & tutela fi- tia veritatis, antiqua obferuantia nouo tollitur Hoftia
dei, & ſpes reſurre &tionis accepta eft . Altaria, in facramento,hoftiain hoftiam tranfit,fanguinem excluditodio .
Matth.s. quam , in quibus fraternitatis munera non iuflit fanguis excludit, & legalis feftiuitas dum muta
Saluator poniznisì quæ eſſent de pace condita.De rur,impletur . Et nonnullis interie& is : Diligétés
pone, inquit, munus tuum ante altare, & priùs pontifices & foliciti ſacerdotes feditiones turba
concorda cum fratre tuo,vtpoffit pro te facerdos rum fieri in præcipua folennitate metuebát,non
Alcare effe offerrc. Quid eft enim altare, nisi ſedes & corpo- vt populus non peccaret,ſed nè Chriftus euade
des corporis ris & fanguinis Chrifti ? Hæconinia furor velter ret. At lefusconfilij ſui certus, & in opere paterne
Chrifti, ineo. aut'rafit, aut fregit,autremouit. Et paulò pòft: Si difpofitionis intrepidus,vetusteftamentum con
que percerta liuoris iudicio nos vobis ſordidi videbamur, fummabat, & nouum paſcha condebat. Diſcum
momenta ba. quid vobis fecerat Deus, qui illuc inuocari con bentibus enim fecumdiſcipulis ad edendam my
fueuerat? Quid vos offenderat Chriftus, cuius il- fticam cœnam , cùm in Caiphæ atrio tra &taretur,
licper certa momenta corpus& fanguis habita- quomodò Chriftus poffet occidi; illc corporis &
bar? Quid vos offendiftis etiam vos ipfi,veilla ali fanguinis fui ordinans facramentum , docebat corpus
taria frangeretis, in quibus ante nos per longa qualis Deo hoſtia deberetofferri, nec ab hoc qui- nis & fangui
remporum ſpatia,fandtė(vçarbitramini) obtuli- dem myfterio traditorc ſubmoto , ve oftendere nis fuilacta
ftis ?
Dum impiè perſequimini manus noftras il , tur nullainiuria exafperatus, quiin voluntaria mentum, d.o.
lic,vbicorpus Chrifti habitabat,feriſtis & veſtras. erat impietate perftiturus. uco hoftia
Hoc'modo ludæos eſtis imitati. Illi iniecerunt 20. IDEM epiftola vicefimatertia ad clerum & deberet ofo
manus Chriſto in cruce : à vobis percuffus eft in plebem Conftantinopolitanæ vrbis :( quæ in To- ferri,
altari . Si Catholicos illic inſectari voluiftis, vel mis Conciliorum eft vigefimafecunda)Extra do
veftris illic antiquis oblationibus parceretis. Ibi num diuinæ gratiæ , & extra ſacramentum haben
modò fuperbus inuentus es, vbi iam dudùm hu- di ſunt falutishumana, quinegantes naturam no
milis offerebas : Ibi libenter peccas, vbi pro mul- Arucarnis in Chrifto, & Euangelio contradicunt
rorum peccatis orare conſueueras. Hoc faciendo & Symbolo reluctantur. Nec fentiuntfe in hoc
in numerum ſacrilegorum facerdotum libenter præruptum ſua obcæcatione deduci ,vt necin paf
inträftis,ſociaci ſceleribus prophanorum.De qui- fionis Dominicæ , nec in reſurre & ionis veritate
bus apud Dominum Helias propheta querelam confiftant : quia vtrunque in Saluatore vacuatur,
deponit. His enim locutus eſt verbis, quibus & fi in eo noftri generis caro non creditur. In qui. Veritascorpo
vos inter alios ab ipſo accufari meruiftis: Domi- bus ifti ignorantiæ tenebris, in quo hactenus defi- nis aio langu..
3.Reg.no. ne,( inquit) altaria tuaconfregerunt. Dum dicit, diz torpore iacuêre, vt nec auditu difcerent, vel
tua, indicat quia res eft Dei, vbi Deo aliquid á lectione cognofcerent, quod in Ecclefia Dei in iti tå nota eft
quocunque oblatum eft.Sufficerec inſaniç veftra , omnium ore tam conſonum eſt, vt nec ab infan- in Ecclegia,vt
& infantes
quòd membra laniaftis Ecclefiæ ,qudd Dei popu- tium linguis veritas corporis & fanguinis Chriſti cam taican .
los iam dudùm in vnitate pofitos,veftris ſeducti- inter communis facramenta fidei taceatur? Quia tur.
onibus diuififtis. Inter hæc omnia vel altaribus in illa myftica diftributione ſpiritualisalimonię
parceretis. Cur vota & defideria hominum cum hoc impartitur ,hoc fumitur,vt'accipientes virtue Tranfimusin
ipfis altaribus euertiſtis? Ilacad aures Dei aſcen- tem cæleftis cibi,in carnem ipfius ,qui caro noftra fuméteshunc
dere populi folebatoratio.Cur concidiftis preci- factus eft, tranſeamus. cibum.
bus viam ? & nè ad Deum fupplicatio de more fo . 21. THEODORET VS Dialogo fecundo ,qui
lito aſcenſum haberet,impia manu quodammo- inſcribitur Inconfuſus. Orthodoxus : Dic ergò, Euchariftia
dd ſcalas fubducere laboråſtis ? Et polt pauca : Er- myftica fymbola ,quæ Deo à Dei facerdotibus of. à l'accrdoria
gd & fregiſſe vos & rafiſfe conftatalcaria.Quid eft feruntur, quorúmnam dicis effe fymbola ? Erani- busDeo of.
quddin hacre ſubitò veſter quafi languere viſus Ates: Corporis & fanguinis Domíni . Orth . Cora fertur,
elt furor ? Videmus enim vospoſted mutafle cone poris quod verè eft,velverè non eſt? Eran.Quod
filium , & altaria à vobis iam non frangi, ſed radi verè eft. Orth. Optime, oportet enim imaginis
tantummodò,aut remoueri.Si hocfufficiebat,il- effe exemplar archetypum . Etenim pi& oresimi
la quæ priùs facta ſunt iudicatis, quia fieri minis cantur naturam, & eorum quæ videntur depin
Caliceschri me'debueruntà vobis.Hoc tamen immane faci- gunt imagines. Eran. Verum . Orth.Si ergo diui- but keritine
fti fanguinis
portatores nus geminatum eft, dum fregiftis etiam calices, namyfteria corpus quod verè eft repræſentant: docet Chri .
frangere,im . Chrifti fanguinis portatores : Quorum ſpecies're- ergò corpus etiam nunc Domini quoquè corpus ftum habere
mančfacinus uocaftisin maffas,mercem nefarijsnundinis pro- eft non in naturam diuinitatis mutatum ,fed im- verú corpus ,
plecuma
 >

EVCHARISTIAE . Q. IIII. 217

pletum diuina gloria.Eran.Opportunè acciditve eft vfitatus: ſed panis iſte panis eſtante verba fa- Ante cóſecra .
verba faceres de diuinis myfterijs. Nam vel ex eo cramentorum : vbìaccceſfericconſecratio, de pa- tionem panis
eft, poft cam
ipfo tibi oftendam corpus Domini in aliam mu- ne fit caro Chrifti. Hoc igitur adftruamus. Quo vcro caro eft
tari naturani.Reſpondeergò ad mea interrogata . modò poteft qui panis eft, corpus effc Chriſti? Chrifti.
Orth. Reſpondebo. Eran . Quid appellas donum Conſecratione. Conſecratio igitur quibus verbis Conſecratio
fit verbis .
quod affertur ante inuocationeſacerdotis? Orch . eft, & cuius ſermonibus ? Domini Ieſu . * Nam re Chrifti.
Non oportet apertèdicere,eft enim veriſimilead- liqua omnia quæ dicuntur, laus Deo defertur: for.* Nam
effe aliquos myfterijs non initiatos.Eran.Reſpon- oratione pericur pro populo,pro-regibus, pro cx- per
deaturænigmatice.Orth.ld quod fit ex huiufmo teris : vbi venitur vt conficiatur venerabile Sa
di ſeminibus nutrimentum.Eran.Aliud autem fi- cramentum , iam non ſuis ſernionibus facerdos,
gnum quomodò nominamus ? Orth . Commune ſed vtitur ſermonibus Chriſti. Ergò fermo Chri
etiam hoc nomen ,quod potus ſpeciem fignificat. fi hoc conficit Sacramentum . Quis ſermo Chri.
Poft canditi- Éran. Poft ſanctificationem autem quomodò ea fti? Nempe is quo facta ſunt omnia. Iuſfit Domi- Genef.i.
pellatur cora appellas? Orth.CorpusChrifti, & fanguiné Chri- nus, & factum eft cælum : iuffit Dominus, & fa
pus & fanguis fti.Eran .Et crediste fieri participem Chrifti cor & a eft terra : iuſfit Dominus, & facta ſunt maria :
Chrifti. poris & fanguinis ?Orth.Ita credo. Eran .Sicuter- iuflit Dominus, & omnis creatura generata eft.
Quàm effi.
gò ſymbola Domini corporis & fanguinis, alia Vides ergò ,quàm operatorius fit ſermo Chrifti? cax Gir ſermo
quidem funt ante inuocationem facerdotis, fed Si ergò tanta viseft in fermone Domini lefu , vt Chrifti tú in
poft inuocationem mutantur, & alia fiunt:ità eti- inciperent eſſe quæ non erant : quanto magis producendis
am corpusDomini poſt aſſumptionem mutatur rum in tranf
operatorius eft, vi ſint quæ erant , & in aliud com- mutandis rca
in diuiiiam fubftantiam . Orth . Quæ ipſe texuifi mutentur ? Cælum non erat, mare non erat, ter- bus.
retibus captus es . Neque eniin figna myftica poft ra non erat. Sed audi dicentem : Ipſe dixit, & fa- Plal.146.
Manet eadé ſanctificationem recedunt à ſua natura, Manent & ta fnnt: ipfe mandauit, & creata ſunt. Ergò tibi
fubftantia nó
numero vel enim in priore ſubſtantia, & figura, & forma, & vt reſpondeam , non erat corpus Chriſti ante
fpecie, fed ge videri, & rangi poffunt,ficut & priùs: intelligun- conſecrationem : fed poft confecrationem dico
nere : alio- tur autem ea eſte,quæ facta ſunt, & creduntur, & tibi, quòd iam corpus eft Chriſti. Ipfe dixit, &
de sunt faäa adorantur,vtquæ illa fint quæ creduntur.Confer factum eft: ipſe mandauit, & creatum eft. Tuipfe
ea quz intelli ergò imaginem cum exemplari , & videbis fimili- eras, ſed eras vetus creatura: pofteaquam conſe
gücut & ado. tudinem . Eran . Atqui ſymbolum myfticum pri cratus es, noua creatura eſſe cæpiſti. Vis fcire
Sunt illa qux orem mutat appellationem ,nequeenim ampliùs quàm noua crcatura ? Omnis, inquit, in Chriſto
creduncur. nominatur, quod priùs vocabatur,fed corpus ap- noua creatura.Accipe ergò , quemadmodùm fer
Nominatur pellatur. Oportet ergò etiam veritatem ,Deum ,& mo Chrifti creaturam omnem mutare conſue
corpus Chri:
hi & Panis non corpus vocari.Orth.Ignarus mihi eſſe vide- uerit, & mutat quando vule inſtituta naturz .
vira . ris,non enim corpus folùm , fed etiam panis vitz Quomodò requiris ? Accipe, & primò omnium Adhibet ex
loan.6 . nominatur, ità Dominus ipſe appellauit. degeneratione eius ſumamus exemplum. Con- Primum cmpla.
.
22. LVCAE primo: Non eritimpoflibile apud fuetudo eft,vt non genereturhomo, nisi ex viro
Deum omne verbum , & muliere, & conſuetudine coniugali, Sed quia
23. MARCI decimo : Omnia poſſibilia funt? voluit Dominus, quihocelegit facramentum , &
apud Deum . de Spiritu ſancto & Virgine natuseft Chriftus,
24. PSALMO centefimo quadragefimoocta- hoceft,mediator Dei & hominum homo Chri
uo : Ipſe dixit, & facta ſunt, & c.vtin textu . itus Ieſus. Vides ergò quia contra inſtitutá & or
25. DAMASCENVS libro quarto deortho- dinem homo eft natus ex Virginc. Accipe aliud ! Sccundum .
3 doxa fide, capite decimoquarto : Quamobrem fi Vrgebatur populus Iudæorum ab Aegyptijs, in- Exodi 14 .
fermo Dei viuus eſt & efficax ,ac Dominus omnia terclufus erat mari, diuino imperio virga Moy
quæcunque voluit fecit, &c. vt ſuprà, quæftione ſes tetigit aquas, & ſe vnda diuiſit:non vriqué le
fecunda , B.teftimonio ſeptimo. cundùm ſuæ naturæ conſuetudinem , fed lecun
26. IDEM in hiſtoria deBarlaam & Iofaphat dùm gratiam cæleftis imperij. Accipe aliud : Siti- Tertium .
capite decimonono, fic Barlaá alloquitur ipfum ebat populus, veniebat ad fonteni, amarus erat Exodi 15.
Iofaphat: Adhæc vnum Baptiſma ex aqua & Spi- fons. Miſitlignum ſanctus Moyſes in fontem , &
Certiflimè
crede Eucha. ritu ſancto in peccatorum remiſſionem confite- factus eſt dulcis fons qui amarus erat , hoc eſt,
tiltii eleDei re. Atque inſuper ab omni labe pura Chrifti my- mutauit conſuetudinem naturæ ſuæ, accepit dul
noftri corpus fteria accipe, certiſſimè credens Deinoftri corpus cedinem gratiæ. Accipe & quartum exemplum : Quartum .
& fanguine, & fanguinem eſſe, quæ hominibus fide præditis Ceciderat ferrum ſecuris in aquas: quafi ferrum , 4.Reg.6.
bus ad weni . ad peccatorú veniam dono dedit. Chriſtus enim fua conſuetudine demerſum eſt. Nifit lignum
am peccato- ea nocte, qua tradebatur,teftamentū nouum di- Helizęus, ftatim ferrum eleuatum eft, & aquis
rum . ſcipulis ſuis & Apoftolis,acper eos omnibus, qui fupernatauit, vtiquè contra 'conſuetudinem fer
Lucz 12 .
inipfum credituri erant,in hæcverba ſanxit : Ac- ri. Eft enim materies grauior , quàm aquarum
cípíte & manducate, hoc eft corpusmeum ,quod eft clementum . Ex his igitur omnibus non in
pro vobisfrangicur in remiſſionem peccatorum . telligis quantum operetur ſermo cæleſtis? Ergò
Eodémque modo ſumptum calicem ipfis porre didiciſti & c. vt ſuprà quæft. ſecunda, B. teſtimo
xit, dicens: Hiceft fanguis meus, noui Teſtamen- nio quinto .
ti, qui pro vobis effunditur in remiſſionem pec- 29. ET capite quinto : Vis ſcire quia verbis cx . Adducit ver
ba Canonis
catorum . hoc facite in meam commemoratio- leſtibus conſecratur? Accipe quæ funt verba. Di Millz .
Heb.4 . nem . Ipſe igicur Deiſermo viuus & efficax, atque cit ſacerdos: Fac nobis hanc oblationem affcri.
ſua virtute nihil non efficiens, per diuinum acia- ptam ,rationabilem acceptabilem : quod eſt figu
croſanctum ſermonem ,ac Spiritus ſancti aduen- ra corporis & fanguinis Domininoftri Ieſu Chri
fit corpusim tum, ex oblationis pane & vino corpus ſuum ac fti.Qui pridiè quàm pateretur, in ſanctis manibus
mutato panc. fanguinem efficit,atque immutat. ſuis accepit panem, reſpexit ad cælum , ad te ſan
27. ET libro tertio Parallelorum ,capite qua- cte pateromnipotens æterne Deus, gratias agens :
Erli peccator dragefimoquinto ex Euſebio : Multi peccatores, benedixit, fregit, fractúmque Apoftolis fuis &
lit facerdos, cùm Presbyteri fint, ſacris operantur, nec Deus diſcipulis ſuis tradidit, dicens: Accipite & edite
per Spiritum eos auerfatur: verùm per Spiritum ſanctum pro- ex hocomnes : Hoceftenim corpus meum,quod
dona . pofita dona confecrat. Ac panis quidem preci- pro multis confringecur. Similiter etiam cali
Panis fit cor. ofum Domini corpus efficitur, poculum autem cem ,poftquàm cænatum eft ,pridiè quàm patere
pus Domini,
precioſus Domini ſanguis. tur,accepit,reſpexit ad cælum ,ad te fancte pater
& poculum
fanguis. 28. AMBROSI V S libro quarto de Sacra- omnipotensæterne Deus, gratias agens: benedi
mentis,capite quarto : Tu forcè dicis: Meus panis xit, Apoftolis & diſcipulis ſuis tradidit, dicens :
T Acci
 21 $ Q. III . DE VERITATE
Accipite & bibite ex eo omnes. hic eft enim fan-
guis meus. Vide fingula. Qui pridiè,inquit, quàm
pateretur,in ſanctismanibus ſuis accepit panem .
Antecóſecra Antequàm conſecretur ,panis eft : vbiautem ver
tione m panis ba Chriſti acceſſerint,corpus eft Chriſti. Denique
eft ,poft
itcın . non audi dicentem : Accipite & edite ex eo omnes:
hoc eft enim corpusmeum.Et ante verba Chrifti,
calix eſt vini & aquæ plenus. Vbiverba Chrifti
operata fuerint, ibì fanguis efficitur qui plebem
Efficacitas redemit. Ergò videre quantis generibus potens eft
vcrborum fermo Chrilti vniuerſa conuertere. Deindè ipſe
Chriſti .
Dominus Ieſus teftificatur nobis, quòd corpusſu-
Non eft dubi. um accipiamus & ſanguinem.Nunquid debemus
tádum de ve. de eius fide & teftificatione dubitare ? lam redi
sitate corpo mecum ad propofitionem meam . Magnum qui-
dem & venerabile, quòd manna Iudæis pluit è
Præfertur cælo . Sed intellige : Quid eft amplius? manna de
Manne .
. cælo , an corpus Chriſti? Corpus Chrifti vtique,
quiauthoreft cæli. Deindè manna qui manduca-
uic,mortuus eft . Qui manducauerit hoc corpus,
fiet ei remiſlio peccatorum , & non morietur in
æternum . Ergò non ociosè cùm accipis, tu dicis,
Amen: iam in fpiritu confitens quòd accipias cor-
pusChriſti.Dicit tibi ſacerdos ,corpus Chrifti. Et
tu dicis, Amen : hoceft,verum . Quod confitetur
lingua, ceneat affectus.
30. CYRILLVS libro quarto in loannem, ca
pite decimotertio : Animus malignus quæcun-
que non intelligit, ftatìm tanquam friuola fallaig
per arrogantiam eijcit, nulli cedens, nec aliquid
Tupra ipfum effe exiftimans: quales Iudæosfuiffe
comperiemus. Nam cùm oporteret eos, quidiui-
nam virtutem Saluatoris ac poteftaté, lignorum
miraculo perceperunt, fermonem eius libenter
ſuſcipere : & fiqua difficilia videbantur, eorum
ſolutionem quærere: contrà omninò faciunt: Et
loan 6. quomodò poteft hic carnem ſuam nobis dare? De
Nihil apud
Deum im. Deo non fine magna impietate conclamant,necin
pollibile. mentem venit nihil effe impoſſibile apud Deum .
3.Cor.2.
Nam cùm animales eſſent (vt ait Paulus)ſpirita-
lia intelligere non poterant.Sed fatuitas quædam
tam magnum fibi videtur myſterium : fed nos
magnum quxſo à peccatis aliorum profectum fa-
ciamus, & firmam fidem myfterijs adhibentes,
Illud Quomo nunquàm in tam ſublimibus rebus, illud quo-
verbum , hic modò,aut cogitemus,aut proferamus.Iudaicum
necogitandú enim hocverbum eft, & extremi ſupplicij caufa.
quidem . Idcò Nicodemus etiam cùm diceret : Quomodò
loan.z.
hæc fieripoffunt? meritò audiuit : Tu esmagifter
in Ifrael , & hæc ignoras? Aliorum igitur, vt dixi-
mus, culpa perdocti, quum Deus operetur, non
quæramus quomodò, led operis fui viam atque
fcientiam illi foliconcedamus.Nam quemadmo-
dùm, quanuis nullusnouit quidnam ſecundùm
naturam Deus fit, iuftificatur tamen per fidem ,
quum credat præmia illum redditurum , quçren-
tibus eum : fic etfi operum eius rationem ignorat,
quum tamen fide omnia illum poſſe non dubitet,
non contemnenda probitatishuius præmia con-
fequetur. Ità profe & ò nos affici per prophetam
Blaia 55 .
Eſaiam Dominus ipſe hortatur:Non enim ſunt
confiliamea,inquit, vtcófilia veftra, nec ficut vix
veſtræ viæ meæ ſunt, dicit Dominus: ſed ficut ex-
altatur cælum à terra, ficexaltatæ ſunt viæ mezà
vijs veſtris, & cogitationes mex à cogitationibus
Operaturbe..
usmiraculo veſtris.Qui autem fapientia & virtute adeò excel-
sèità vt ope . lit, quomodò non operabitur itàmiraculosè, vt
sis ratio men operum ſuorum ratio mentem noftram effugiat?
tem noftram Nónne vides quid fępenumerò mechanici faciūt?
cffugiat.
Incredibilia videntur nobis nonnunquam enar-
rare : fed tamé quia fimilia ipfos feciſe vidimus,
poffe peragi ab ipfis facilè credimus. Quomodò
igitur ſummis cruciatibus digninon erüt, qui re-
rum omnium opificem Deum ità contemnunt,vt
Quomodò, in operibus ſuis dicere audeát’quem
totius fapientiæ largitorem eſſe non ignorant :
Matth.19.
quem omnia poſſe ſcriptura nos docuit.Si verò tu
o ſudęe, quomodò ,etiam núc clamas : hanc cuant ,
imperitiam ego quoquè ſecutus, libéter quomo
dò ex Aegypto exiuifti rogabo: quomodò in ſer
pentem Mofaica fuit virga conuerfa ? quomodo Nonefle que
fepra manus affe &ta,vno momento temporis in modo ;in Dei
priftinum ftatum reftituta iterùm fuit? quomo- operibus ex •
dd in naturam fanguinis aquæ tranfierunt ?
modò patres tui permedia maria, vt peraridam die
effugerunt? quomodò per lignú amaritudo aqua
rum in dulcedinem recidit? quomodò è lapide
fontes aquarum Auebant? quomodò ftetit lorda
nis? quomodò ſolo clamoreinexpugnabilis Hie
rico cecidit? innumerabilia funt,in quibus fi quo
modò quęris, vniuerfam euertere tibi fcriptu
ram neceſse erit,prophetarum doctrinam & ipfi
us Mofis ſcripta contemnenti. Quarè credidiffe
Chrifto potiùs vos oportuit, & fi quid arduum
videbatur, ab eo humiliter petere, quàm veluti
temulentos exclamare: Quomodò poteft hic no
bis ſuam carnem dare? Nonne videtis, quia quum
hæc dicatis, ftatim cum ifta voce arrogantia ma
gna ſignificatur?
31. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenfis
libro primo, epiftola ſecunda ad quoſdam pro
uinciales Epiſcopos contra Petrobruiſianos, con
tra id quod dicunt,Miſam nihil eſſe,nec celebra
ri debere: Poft Baptiſinum negatum , poft cruces Patres faces
meotariora
exuſtas, poft templa deftru &ta, ve nihil facrū pu noftrorum .
nienda veftra temeritas intemeratum relinquat ;
quarto iam loco ad ipſum crucifixum , & templo
rum Dominum , & Baptiſmi largitorem fe exten
dit; & non tantùm quæ eius funt,fed & ipfum Ec- ConcurChul
ftú ipſumEc .
clcfiæ ſuæ auferre molitur . Negat corpus Chrifti clelia aufes -
& fanguiné diuini verbi virtute, vel Sacerdotum rc.
minifterio confici: totumipinane ac ſuperuacu
um effe, quicquid in alcaris ſacramento, altaris
miniſtri agere videntur, affirmat. Si hærefis hæc
veftra Berengarianis limitibus contenta effet, que
veritatem quidem corporis Chrifti, ſed nó facra
mentum vel fpeciem aut figuram negabat ; facile
mehuius capituli labore expedirem ; & non dico
ad Ambrofiū ,Auguftinum ,Gregoriú,antiquos &
fan & os Eccleſiæ Doétores, quos abieciftis ; fed ad Sacramcat
moderni téporisdoctos& Catholicos viros, Lan- re debeant.
francú ,Guitmūdum ,Algerū, vos mittere: quorü
primus de veritate corporis & fanguinis Chrifti,
quæ ſacramentoru velamine tegitur,benè, plene
perfecte ; ſequens meliùs, pleniùs, perfectiùs; vl
timus oprime, pleniffimè,perfectiſfimè diſſeru
it ; aded vtnihil etiá fcrupulofiſlimolectorique
rendū reliquerint. Iftorú librifi à vobis legeren
tur,& lecti intelligerétur,vosverè à ftulta pertina
cia reſipiſcere cogerent:vtpote qui multos erran
res rcuocauerúc,multosdubios inſtruxerüt,mul
tos etiam fideles in rectæ fidei regula confirmaue
runt.Sed quia erroré errore,herefim herefi,ncqui
tiam nequitia ſuperâftis ; nó tantùm veritaté car.
nis & fanguinis Chrifti,fed & facramentum fpeci
,
em , acfigurá negatis, & fic abſq fummi & veri Dei
facrificio , eius populú effe cenferis; nouus error,
nouo opere confutanduseft. Et poft multa :Sed
fortè impoſſibile putatur, vt vel panis in carnem ,
vel vinum cómutetur in fanguine.Fortaſsis & hoc
cogitatur, illius vnius corporis Chrifti finitam ſa
risiz modicá quátitatem, morfibus totius mundi
per tanta ſecula non poſſe fufficere, hocenim eft,
quod quondam Berengariūdixiſſe audiui . Nam Berengarit
obicctio &
fortè Andegauis conftitutus, & de hoc corporis blafphemia
Chrifti facramento cum quibuſdam agens, Si,in
quit, corpus Chrifti tantæ fuiſſet magnitudinis,
quátæ turris hæc quç in cófpectu noſtro immenſa
mole attollitur,à toc totius orbis populis come
ftum , ante multa iam annorum ſpatia defeciſſet.
Quantum peruerſus, tátum peruerſa locutus. Sed elle Refpófio,n6
meticn
quid refpondendü efteis, qui nihil volunt Deum dam potenti.
poſſe ,nisi quod poffunt;nihil ſcire,nisi quod fci- am Dei ſecd.
unt; nihil agere,nisi quod agunt ? Quid rcfponde- dùm pokra.
bitur
 EVCHARISTI AE .
bitur eis, qui æternæ fapientiæ alcitudiné, qui di-
uinæ virtutis omnipotentiam fic coarctare nitun-
tur , vt fi eis aſſenſus præbeatur, fapientia Dei &
omnipotentia pereunte, Deus iam Deus eſſe non
poſlit: Quid diceturfurdis, & audire nolentibus
Efa.40 . Propheta clamantem ,Quis cognouit ſenſum Do-
mini,aut quis conſiliarius eius fuit ? & in alio lo-
lob 23.
co : Quæ eft via fapiétiæ ,aut quis locus intelligen-
tiæ ? Abfcondita eft ab oculis omnium viuentium .
Baruch 3.
Et alius: Quis transfretauit mare , & adduxit eam,
& attulit ſuper aurum ele&tú ? Nónne àmari vſa
ad mare, & ab ortu Solis vſque ad occaſum , totus
Pfal.134 mundus infonat, Omnia quæcunq voluit Domi-
nus fecit in cælo & in terrain mari, & in omnibus
abyſlis ? Et quis vniuerſa enumeret? Ité poft pau
ca : Vide igitur, quiſquis in facramento Ecclefiæ
Cùm Chriftus panem in Chrifti carnem , vinum in eius mutari
& eroluerit fanguinem ,aut nõ credis,autdubitas : quia vel de
Acvinum in voluntate eius,velde potentia ,vel de vero diffi-
carnem & fan dis.Nulla enim res alia te vel ad non credendum,
guinem mu vel dubitandum impellit. Aut enim voluit, &
riò confequi. non potuit ; aut potuit, & non voluit ;aut neque
turcarnem & voluit, neque potuit. Sed quòd voluerit, fi Euan-
fanguine cffe gelio credis, dubitare non potes. Nam in fuîmen
ftia . moriam hoc fieri non præciperet, fi hoc fieri no-
luiſſet. Quòd verò potuerit, fi Prophetä сredis,
certum tenebis. Nam fi omnia quæcung voluit,
i fecit ; vtique & hoc,quia voluit,fecit. Voluitergă
& potuit, vt panis in carnem ſuam , & vinum con-
uertatur in ſanguinem ſuum.Etquia voluit & po-
cuit, idcircò & fecit.Si enim Deus omnipotenseft,
& Chriſtus Deus eft: fequitur, quia ad conuerten-
dum panem in corpus ſuum , & vinum in ſangui-
nem fuum ,omnimodèficut &ad vniuerſa porens
eft. Et quanuis omnipotentia Dei cuneta hoftilia
muniméta diffoluat,fequanturtamen ( vt di & um
eft) exempla, quibus etiam brutæ pecudes acqui-
eſcere cogantur. Quid,inquam ,dicis, qui veritati
tam lucida contradicis ? Non credo,ait ille ; Du-
bito ,dicitifte , quòd panis altaris in carné,vinum
conuertatur in fanguinem : quia alterius generis
ſubſtantiam in alterius ſubftantiæ genus conuer
ti, mihi nouum atque infolitum eft. Nouă, quia
nunquàm fa & um eft: inſolitum , quia nunquàm
vifum eft.Si recolere, inquam ,voluerispræceden-
tia tempora ,quod dixiſti nouum ,vetus eſſerepe-
ries:quod dixifti infolitum ,vfitatum eſſe cogno-
Lib.4.de Sa- ſces.Relege (vt ait Ambrofius) virgam Moyfimu-
cramcntis tatam in ſerpétem ,recole aquas Aegyptiacas mu-
cap.4 . tatas in ſanguinem : & fiagnoueris diuerfas ſub-
ftantias virgæ & ferpentis,aquarum & fanguinis,
ab opinione malè concepta reſipiſce.
1. B. " LVCAE vigefimofecundo, 2. MARCI
decimoquarto , 3.MATTHAEI vigefimoſex.
to, 4. PRIORIS ad Corinthios vndecimo, vt
fuprà, quæft.fecunda, A.teftimonio quarto , tertio,
fecundo , & quinto .
5. IVSTINVS philoſophus & martyr in apo-
logia fecunda pro Chriftianis ad Antoninum Pi-
um Imperatorem :Nos autem pofteà quàm ita ab
Juimus, expiauimusqz eum , qui credidit& aſſen-
ſuseſt, eum ad eos qui fratres dicuntur, ducimus
eum in locũ ,quo conueneruntcomprecandi cau-
fa,contentis animis & profe & pro eo qui illuftra-
bradinofilia tus eft,omnibus & alijs qui vbiquè funt,vt & veri-
Miffz luftini tatis difcipuli, & reipfa bonæ ſanctæt vitæ culto
tempore. res, & præceptorú cuſtodes poſfimus inueniri, vt
æternam ſalutem adipiſcamur. Sub finé precum
nos inter nosofculo falutamus: deindè ei qui prę
poficus eft fratribus, panis offertur,& poculū aqua Deo ,ei qui alimenta nobis præſtat, primitias fuo
& vino temperatum , quæ cùm accepit, laudem & rum munerū in nouo teſtamento ,dequo in duo
gloriam omnium Parenti Filij Spiritusą fan & i decim prophetis Malachias fic præfignificauit:
actio . nomine tribuit ,gratiasa diù agit, quòd ab eo his Non eft mihi voluntas in vobis, dicieDominus Malach. t.
dignus fit habitus: quibus ritè perfe &tis, precibus omnipotens, & ſacrificium non accipiam dema
& gratiarum actioni,populus omnis qui adeft,be- nibusveftris.Quoniam ab ortu ſolis vſqzad occa
nedicit,dicens: Amen.Amen autem Hebraico ſer- fum , nomen meum glorificatur inter gentes, & in
mone, idem quod fiat,fignificat.Pofteà quàm & is ' omni loco incenſum offertur nominimeo , & fa
0. IIII. 219
qui præeft, gratias egit, & populus omnis benedi- Poſt Confc
xit, ij qui apud nosdiaconi dicütur,dant vnicuiq dam comu:
eorum quiadſunt,percipiendū panem , vinum & nicabant.
aquam , quęcum gratiarú actione conſecrata funt, Deferebatur
& ad eos qui abfunt,perferūt.Atą cibus hicapud Euchariftia.
nos Euchariſtia nominatur, quanemini alij par- Euchariftia
ticipare licet, nisi ei qui & vera eſſe credit, quç nos dicitur hoc
dicimus, & expiatus eft lauacro, quod in remiſli- Sacramentu.
onem peccatorum regenerationem & datur, & ità
viuit, vt Chriftus tradidit. Neque enim hæc com- Nő eſt penis
munem vfitatum panem, vfitatam potionem communis :
capimus, ſed quemadmodùm per Dei Verbú ho
mo factus Ieſus Chriſtus cóſeruator nofter , & car
nem & fanguinem pro ſalute noftra habuit : fic
etiam cibum qui per preces ſermonis,quem ab eo
accepimus,conſecratus eft, & quo fanguis carneskaz
noftræ cómunione aluntur, lefu Chrifti eius qui EA caro &
homo fa& useft,& carnem & fanguinem effe acce- lang .Chrifti.
pimus. Apoftoli enim in commentarijsfuis, quæ
Euangelia dicuntur, ità fibi Chriftum præcepifle
tradiderüt, eum accepto pane cùm gratias egiffet, Luc.32.
dixiſſe: Hoc facite in memoriam mei ,Hoceft cor- 1.Cor.is.
pus meum : dixiffe etiam accepto poculo , cùm Matth.26. ..
egiffet gratias: Hiceft fanguis meus,libią ſolisde
diffe. Nos auté pofteà deinceps hæcinter nos ſem
per recolimus & admonemus, & qui opes habe
mus, egentibus omnibus fubuenimus, & vnà fem
perfumus. In omnibus quibus vtimur,Parentem 21
omnium per filium ſuum Iefum Chriftum ,Spiri
cumq fan &tum laudamus. Die,qui Solis dicitur, Diebus Do.
omnes qui in oppidis vel agris morantur,vnum minicis couc.
in locum conueniunt,commentariam Apoftolo- fiani adletti
rum vel Prophetarum ſcripta leguntur quandiù onesScriptu
hora patitur : deindè vbi is qui legit, deftitit, is tarum & cape
qui præeft, admonet & hortatur, vt ea quæ leáta endas. *
funt, bona imitemur : tum ſurgimus omnes & Ad orandum .
comprecamur,conclufisa noftris precibus,panis, officiAd audienda
ū Miſlę.
iam vt dixi,vinum & aqua offeruntur,tumig is,
qui primum locum tenet, eodem modo preces
gratiarum actionem pro virili mitris populús
que benedicit,dicens Amen . & ijs quæ cum grati- Ad commu .
arum actione conſecrata funt, vnuſquiſą partici- Diaconiper
pat, eadem ad eos qui abſunt, diaconis dantur feruntcom .
perferenda. Quibuscopiæ fuppetun , ij fi volunt, munionem
fuo quiſque arbitratu quod vultlargitur :quodhas Ad cofigea
colligitur & cogitur, apud eum quipræeft, repo- das eleemos
nitur: isa pupillis & viduis, iísque quos morbus fynas,
aliávecauſa inopes fecit ,& ijs qui in vinculis ſunt,
& hofpitibus, omnino's omnibus qui aliqua in
digentia premuntur, fubuenit. Die autem Solis Curdies Do.
omnes publicè conuenimus, quòd is primus eft minicus celc .
dies, in quoDeus tenebras & materiam cùm mu- apud nos.
taſſet,mundum effecit : & quòd eodem die Ieſus
Chriſtus conſeruator nofter à mortuis excitatus
eft. Pridiè enim Saturni eum in crucem fuftule
runt, & poftridie Saturni, qui Solis dies eft, cùm
Apoftolis diſcipulisque ſuis apparuiffet, hæc il
lis tradidit,quæ vobis quoque confideranda per
mittimus,
6. IRENAE VS libro quarto aduersushereſes,
capite trigefimofecundo:Sed & fuis diſcipulis das
confilium ,primitias Deo offerre ex ſuis creaturis,
nõ quafi indigenti,ſed vt ipfi necinfructuofi, nec
ingrati fint,eum qui ex creatura panis eft,accepit,
& gratias egitdicens, Hoc eſt corpus meu. Et cali- id quodantea
cem fimiliter, quieft ex ea creatura quæ eft fecun- panis erat,
dùm nos, ſuũ ſanguinem confeffus eft, & noui te corpus fuum .
ftamenti nouam docuit oblationé,quam Ecclefia Noui teftame
ab Apoftolis accipiens in vniuerfo mundo offert inoua obla
T crifici

Q. IIII. DE VERIT
crificium purum . Quoniam magnum eft nomen
meum in Gentibus,dicit Dominus omnipotens:
manifeftiſfiinè fignificans per hæc, quoniá prior
quidem populus ceſſauit offerre Deo : omni au-
tem loco facrificium offertur Deo ,& hoc purum ,
nomen autem eius glorificatur in gentibus.
1 7. IDEM libro quarto, capite trigeſimoquar.
Veritas cor .
to: Quomodò autem conftabit eis,eum panem in
mici& Fam . quo gratiæ actæ fint, corpus eſſe Domini fui, & ca-
quinis in Sa- licē fànguinis eius,fi nóipfum fabricatoris mun .
cramcnto . di filium dicant, id eft,Verbum eius, per quod li-
gnú fructificat, & defluūtfontes : & terrę dat pri-
mùm quidem fænum , pòft deindèſpică, deindè
plenum triticu in ſpica ? Quomodòautem rursùs
Caro noftra dicunt carnem in corruptionem deuenire, & non
alitur corpo. percipere vitá, quæ à corpore Domini & ſanguine
te & fangui alitur ? Ergò aut fententia mutent, aut abftineant
ac Domini.
offerendoquæ prædicta ſunt. Noftra autem con
fonanseft fentétia Euchariftiæ , & Euchariftia rur-
sùs confirmat fententia noftram . Offerimusenim
ei quæ funt eius, congruenter cómunicationem &
vnitatem prædicantes carnis & fpiritus. Quem-
Non eft com . admodùm enim qui eſt à terra panis percipiens
munis panis inuocationem Dei, iam non communis panis eft,
poft coſecra. fed Euchariftia,ex duabus rebus conftans, cerrena
cètfpecie ter & cælefti : Sic & corpora noftra percipientia Eu-
sena conftet,chariftiam , iam non ſunt corruptibilia , ſpem re-
cötinet tamé furre tionis habentia. Offerimus autem ei, non
fcilicet cos. quafi indigenti, fed gratias agentes donationi
pus Domini. eius, & ſanctificantes creaturam .
8. ÍVVENCV SPresbyter libro quarto Euan-
gelicæ hiſtoriæ :
Chriftus do. Hec vbi di&ta dedit, palmis fibi frangere panem
cet ſe tradere Diuiſumip dehinc tradit, fanétump precatus
pus& fangui. Diſcipulos docuit proprium ſe dedere corpus.
acm . Hinccalicem ſumit Dominus, vinom repletum
Gratis fanctificat verbis, potumo miniſtrat,
Edocuitą ſuum fe diuifiſte cruorem .
Atque ait:Hic ſanguis populi deli&ta remittet :
Hunc potate meum : nam ( veris credite dietis)
Poft hac non vnquàm vitisguftabo liquorem ,
Donèc regna patris meliorismunerevitæ ,
In noua me rursùs concedent ſurgere vina.
9. TERTVLLIANVS libro quinto aduer-
sùs Marcionem , capite octauo :
Chriſtus cor Ante dié,quam quú pateretur pafcha celebrans,
pus ſuü dedie Diſcipulis ſuis tradens memorabile fa & um ,
& fanguine.
Acceptum panem pariter vitísque liquoren
Corpus,ait,ſanguisos meus, qui funditur,hic eft
lullit ſemper Pro vobis ; fierifemper quod pofteà iuflit.
hoc ficri.
10. IOANNIS ſexto: Caro mea &c.vt in textu .
11. HILARIVS Pietauéfis libro octauo de Tri-
nitate: Non eft humano aut ſeculi ſenſuin Dei re-
bus loquendú ,neq per violentam atq impruden-
tem prædicationem cæleftium dictorum fanitati
alienæ ,atæ impiæ intelligentiæ extorquenda per-
uerfitas eft.Quæ ſcripta ſunt legamus, & quæ lege
rimus intelligamus, & tunc perfectæ fidei officio'
fungemur. De naturali enimin nobis Chrifti ve-
ritate quæ dicimus,nisìab eo diſcimus, ftultè atas.
impiè dicimus: ipfe enim ait : Caro mea vera eft
eſca, & fanguis meus verè eft potus. Qui edit car
nem meam ,& bibit ſanguinem meum ,in me ma-
De veritate net, & ego in eo . De veritate carnis & fanguinis
carnis & fan .
non relictus eſt ambigendi locus. nunc enim &
guinis nó
felictus ambi ipfius Domini profeſſione, & fide noftra verè caro
gendi locus. eit, & verè fanguis eft.Et hæcaccepta acq hauſta id
efficiunt,vt & nosin Chrifto, & Chriſtus in nobis
fit. An'ne hoc veritas non eft ? Contingat planè
his verum non eſſe, qui Chriftum Ieſum verum
effe Dcum negant. Eft ergò in nobis ipfe per car
nem , & fumus in eo, dum fecum hoc quod nos
fumus, in Deo eft.
12. CYRILLVS Alexandrinus libro quarto
in loannem , capite decimoſexto : Caro mea verè
Euchariſtia a eft cibus & c.Diſtinguit rursùs inter myfticam be-
mina differt. pedictionem & manna , & aquarum fuenta ex la-
ATE
pide, & calicis fan &ti communicationem .
iz. ORIGENES homilia ſeptima in librum
Numerorum : Lex Dei iam non in figuris, & in
imaginibus ficut priùs, ſed in ipſa ſpecie veritatis
agnoſcitur: & quę priùs in ænigmate defignaban
tur, nunc in ſpecie & veritate complentur. Anteà
in ænigmate fuit baptiſmus in nube & in mari, 1. Cor.jo.
nunc autem in ſpecie regeneratio eft in aqua & in
fan & o . Tuncinænigmate eratmannaci- Caro Verbi
fpiritu
bus, nunc autem in ſpecie caro verbi Dei eft verus znigmate et
cibus,ficut & ipſe dicit : Quia caro mea verè eft ci- cibus.
bus , & fanguismeusverè eſt potus. loan.6 .
14. EVŠEBIVS Emiſenushomilia quinta de
Pafchate : Quia corpus affumptum & c.vide infrà
quæft. quinta, A.teftimonio decimoſeptimo.
15. LEO Magnus ſermone ſexto de ieiunio feo
primi menfis:Dicente Domino, Nisì manduca
ueritis. vt infrà hac eadem quæſtione, C.teftimo
nio quarto .
16. CONCILIVM Cabilonenſe ſecundú ca
pite quadragefimoſexto :In perceptionc corporis
& fanguinis Dominici,magna diſcretio adhiben
da eſt .Cauendum eft enim , nefi nimiùm in lon- Communie
gum differatur, ad perniciem animæ pertineat, la non ni .
dicente Domino : Nisi manducaueritis carneni fi- renda. diffe .
lij hominis, & biberitis eius ſanguinem , non ha- loan.6.
bebitis vitam in vobis. Si verò indiſcrete accipia
cur, timendum eft illud, quod ait Apoftolus: Qui 1.Cor.se
manducat & bibitindigne,iudicium fibimandu- Preparatio ad
cat & bibit.Iuxta eiuſdě ergò Apoftoli documen- ACA communio.
.
tum, probare ſe debet homo, & fic de pane illo
manducare, & decalice bibere, ve videlicet abiti
nens aliquot diebus ab operibuscarnis, & purifi.
cans corpus animamo ſuá, præparet ſe ad percipi.
endum tantum facramentum exemplo Dauid , 1.Reg.ch
qui nisì ſe faſſus fuiſſet abftinuiffe ab opere coniu .
gali ab heri & nudiuftertiùs, panes propofitionis
nequaquàm à ſacerdote accepiſſet.
17. CYRILLVS libro quarto in Ioanne,capite
decimoquinto : Ego reſuſcitabo eú in nouiffimo Reſuſcitabi.
die. Ego enim ,dixit ( id eft,corpus meú quod co - wowe virtute
medetur) reſuſcitabo eu. Non enim alius, ipfe eft ii,quod in fa
quàm caro ſua: non id dico,quia natura no fit ali- cramëto mas
us ſed quia poft incarnatione in duos ſe diuidi fi ducamus.
lios minimè patitur.Ego igitur ,inquit, qui homo
factus ſum , per meam carnem in nouillimo die
comedentesreſuſcitabo . Et paulò pòft: Et quéad.
modùm fi quis ſcintillam ignis in fæno autpalea
occulcauerit, totum inde ignitum neceffariò fiet :
fic Verbum Dei tanquàm ſcintilla in naturam no- Simile.
ftram immiſſum ,totam indè infammauit,atque
ad vitam, interitu penitùsdeſtructo, reduxit.
18. ET capite duodecimo,in ea verba, Panis qué
ego dabo & c. Dedit pro vita omniú corpus fuum
Dominus, & per illud rursùm vitam in nobis im
miccit: & quomodò, dicam breuiter pro viribus
meis.Nam quú viutficans Dei filius in carnehabi.
tauerit,ad ſuum bonú eam ,id eft, ad vitam refor.
mauit, & totus ( vt ita dicam )toti ineffabilimodo
vnionis coniunctus, viuificantem ipfam effecit:
quia natura viuificans eſt, proptereà participan- Participantes
tes hæccaro viuificat: eijcit enim mortem ab eis, hæc caro vi .
& interitum penitus expellit. uificat.
19. THEOPHYLACT VS in caput fextú lo
annis, . 20. ET in caput decimūquartum Marci,
vt ſuprà quçſt.ſecunda, B.teftim.tertio & fecúdo .
21. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenfis
libro primo, epiftola fecunda contra Petrobrufi
anos:Dic Domineteftator noui & eterni teftamé. Teſtamenta
ti, vtrùm teftamentūhoc vnius diei, ficut ifti di- Chriſti non
cunt, eſſe volueris, an potiùs æternū effe decreue- it, ſed zterna
ris. Audiant ifti non me, fed te : vt conuertantur ea ,
non ad me,fed ad te. Quid ergò ? In cæna vltima,
quam cú diſcipulis tuis vetus Paſcha nouo com
mutans celebråſti, accepifti panem, gratias egifti,
fregifti, dediſti diſcipulistuis. Sed quid dixifti?
Accipite: hoceft corpus meu, quod pro vobis tra
derur.
 EVCHARISTI AE. Q. IIII. 221
detur. Et quid addidifti? Hoc facite in meá com uimus,id credimus quod eft ipfius.Dominú verò dir in Eucha
memorationé. Similiter & calicē, poftquàm coem noftrum nouimus totum fenfum , totum fenfici- riftiaverum
nafti ,dicens : Hiceftſanguis meus noui teſtamen- mum ,totum Deum , totum mouentem, totū ope- ti contineri.
ti; qui pro vobis & pro multis effunderar in re- rantem , totum lucem , totum incompræhenfibi
miſfioné peccatorum.Audiftis? Nolite fieri fimu: lem ; ſed qui cum gracia hoc nobis largitus eſt.
Pfal.13.& 114 lacra, quz oculos habét; & non vident: aures ha- 47 CYRILLVS Hierofolymitanus Catechefi
bent,& non audiút Auditis hoc nõà quolibec do quarta myftagogica : Cùm igitur Chriſtus ipfe fic
& ore, fed ab illo, dequo Pater clamanspræcipit affirmet atque dicat de pane, Hoceft corpus me- Quis audeat
Matth.17 . dubitare
Mar.9 . & Ipfum audite. Auditis eñ danté corpus.Sed quod um : quis deinceps audeat dubitare ? Ad eodem
Luc.9 . corpus ?Sūrenimcorpora celeftia , & corpora tér- quoque confirmance & dicente, Hic eſt ſanguis
reftria: & quicquid vifui,auditui,olfactui,guſtui, meus : quis,inquam ,dubitet & dicat non effe illi
tadtui,hicfubiacet, corpus eft. Vndè nè quispucao usſanguinem ? 2
ret animalis cuiuslibet, aut hominis cuiuslibet 5... CHRYSOSTOMVS homilia octogefima
Saum, do al: hoc effe corpus;ad excludendū omne aliud ſenfi- tertia in Matthæum ,& fexagefimaad populu An
Chriſtas dirci bile,vel inſenſibilecorpus; poftquàm dixit, Acci- ciochenum : Credamus itaque vbique Deo, nec dicebeci, HOC
pulis dedit. pire,hoceft corpus; adiunxit,meum .Suum ergò, repugnemus ei, etiamfi fenſui & cogitationi no- eft corpusme
nó alterius,corpus difcipulis dedit.Rurfusne for- Arzabſurdum eſſe videatur quod dicit: fuperet um fui ,ctialiſen
abfurdum
Tel.lubripe. edalicui cogitatio occulca * fubreperet ; potuiffe & fenfum , & rationem noftram ſermo ipfius : vidcatur.
creare in manibus fuis corpus, quod fuúquidem quod in omnibus & præcipuè in myfterijs facia.
eſſet ,ſed tamen , quod ipfe erat,non effet; addidit, mus,non illa quçante nos íacent,folummodò ad
Quod pro vobis tradetur.Ac fi diceret:Nolite du- fpiciences, fed verba quoque eius tenentes. Nam
bitare,nolite hoc vel illud vobis fingere,nolite ali verbis eius defraudarí non poffumus,fenfus verò
ud & aliud cogitare: quia hoceft corpus, non alte nofter deceptu facilimus eft : illa falla eſſe non
rum , autalterius,ſed meú: non permutatú ,vel nó poffunt, hic fæpiùs atqueſæpiùs fallitur: quoni
uiter crearū ; ſed quod pro vobis tradetur,pro vo am ergò ille dixit,Hoc eftcorpus meum,nulla te- Marc.ig.
bis crucifigetur, pro vobismorietur.Sic & decalia neamur ambiguitate, ſed credamus, & oculisin
ce : Hiceft (ait)fanguis.Non bouis aut arieris,non telle&tus id perſpiciamus,& c. vt ſupràquæftione
agni aut cuiuslibethominis, fed meus: non alius; prima, B.teftimonio quarto .
velnoua creatione productus; fed qui pro vobis 6. LÉO Magnus ſermonie ſexto de ieiunio fe
fundetur, Aagellis prouocatus, clauis extortus, primi menfis : Dicente Domino, Nisì manduca- loan.6.
lancea excuſſus. Quidad demonſtrandam veritas ueritis carnem filij hominis, & biberitis eius fan
tem corporis & fanguinisDomini dici potuit cla- guinem , non habebitis vitam in vobis; fic facræ Nihil prorsùs
rius, lucidius, manifeſtius? Nónne & longè ante menſx communicare debetis, vt nihil prorsùsde de veritate
paflionem , commendansmagnificum & pålutare veritate corporis Chrifti & fanguinisanibigatis: fanguinis at
loan . 6 . facramentum , diſcipulis & ludæis fæpè dicebat. Hocenim ore ſumitur,quod fide creditur: fruftrà bigendum .
Nisimanducaueritis carnem filijhominis; & bis ab illis Amen reſpondetur, à quibus contra id
beritis eius fanguinem , non habebitis vitam in quod accipitur, diſputatur.
vobis ? & panis quem ego dabo,caro mea eft? & ;' 1. MATTHAEI vigeſimoo &tauo : Et ecce ego 21
Caro mea verè eft cibus:& fangis meus verèeft vobiſcum fumomnibus diebus, 1 vſque ad con
Chriftus cur potus ? Hoc quare ? Vt fi nomine corporis circa fummationem ſeculi.
corpus ſuum diuerfa corpora cogitando vagaris,audito carnis 8. CONCILIVM generale Viennefe fub Clea
carncm filij
hominis ap- nomine, ab innumeracorporum multiplicitate mente quinto celebratum ,approbauitClementi:
pellátit. reuoceris. Rurſus audito nomine filij homins, nas conſtitutiones. In vna verò earum Conftitu
non alterius alicuius carnem exiftimes, nisi illi- tionum , quæ habetur titulo de Reliquijs & vene
us, qui cùm eſſer Dei filius, fingulari gratia, folita ratione Sanctorum recitantur & approbanturli
ria operatione, factus eft hominis filius. Vnde tera Apostolicę Vrbani quarti de celebratione fe
quia tenaciſlimè recolendum , quia vnicè amples fi Corporis Chrifti : vbi inter cætera quæ pul
& endum eft tantum tantæ mifericordiæ opus ; cherrimè de venerabili Euchariftiæ Sacramento
cacito fæpè nomine filij Dei,quod per ſe eft, no : ab Vrbano diſſeruntur,ita dicitur: In hac verò fa- Chriſtus cor .
men filij hominis frequentat, quod pro nobis cramentali Chriſti commemoratione Jeſus Chri- poralem pre
eft. Idcircò vocat carnem , nè quodlibet corpus ftus præſens ſub alia quidem forma, in propria Icaria promi.
Git Ecclefia
putetur ; idcircò filij hominis, nè alterius quàm in vfque ad co .
verò fubftantia eft nobiſcum . Afcenfurus enim
fua æftimetur. cælum ,dixit Apoftolis, & eorum fequacibus: Ec- fum macioni
1.C. PRIORIS ad Corinthios decimo: Calix cé ego vobiſcum ſum omnibus diebus vfque ad ſeculi.
benedi& ionis cui benedicimus, nónne commu confummationem feculi, benigna ipſos promif
nicatio fanguinis Chrifti eſt ? & panis quem fran- fione confortans, quòd remaneret & effet cum eis
gimus, nónne participatio corporis Domini eft ? etiam præfentia corporali,
Quoniam vnus panis, vnum corpusmulti fu- 1. D. AVGVSTINVS in Pfalmum'nonagefi
*nam oés de nus, * omnes qui de vno pane * participamus. mumoctauum :Suſcepit de terra terram , quia caro
me dicevao Et paulò pòft: Non poteftis calicem Domini bi- de terra eft,& de carne Mariæ carnem accepit. Et Caro in qua
calice.
bere , & calicem dæmoniorum . Non poteftis quia in ipfa carne hic ambulauit,& ipfam carnem ambulauit,
menfæ Domini participes eſſe, & menfæ dæmo- nobis manducandam ad ſalutem dedit : nemo nobis ad mi.
autem illam carnem manducat,nisi priùs adora- ducandū da
niorum .
di ' ET capite vndecimo,vt fuprà quæſtione fe- uerit. Etpaulò pòft: Durum illis vifum eft quod
ait : Nisi quis manducauerit carnem meam ,non Adoratio Eu .
cunda , A.teftimonio quinto. chariſtia .
3. EPIPHANIVS in Ancorato Videmus habebit vitam æternam : acceperunt illud ftul loan.6 .
quòd accepi t Saluat or in manus fuas, velutà Eu- té, carnaliter illud cogitauerunt, & putauerunt
angelium habet,quòd furrexitin coena, & accepit quòd præciſurus eſſet Dominus particulas quaſ- Capharnaita
hęc, & vbi gratias egiffet,dixit:hocmeum eft,hoc dam de corpore fuo, & daturus illis , & dixe- rum ſentētia .
& hoc.Et videmusquòd non æquale eft, neque fi- runt: Durus eſt hic fermo. Ipfi erant duri, non
mile,non imagini in carne,non inuifibili deitati; fermo.
Eucharifiz non lineamentis membrorum . Hoc enim eft ro- 2. IDEM in Pſalmum trigefimumtertiú , con
forma rotun . tundæ formæ, & inſenſibile ,quantùm'ad porenti- cione prima,myfticè de Chriſto exponens illud
am . Et voluit per gratiam dicere, hoc meum eft: quod primi Regum vigefimoprimo ſcriptum eft
hoc & hoc : & nemo non fidem habet fermoni. de Dauid , Immutauir os ſuum coram eis, & colla
Alute
gratia & fa . Qui enim non credit effe ipfum verum , ficut di-
excidit, bebaturinter manus eorú & c. pro quo ipfe legit,
qui non cse- xit isexcidità gratia & falute: Quod autem audi- Et ferebatur in manibus fuis. Ait igitur Augufti
T 3 nus :
 Q. IIII , DE VERITATE
nus : Hoc verò, fratres, quomodò poffet fieri in fpicaris tantùm , fed tangis : neque ſolàm tangis ,
Not .
homine, quis intelligat? Quis enim portatur in fed comedis, & eo accepto domum redis.
manibus fuis ? Manibus aliorú poteft portari ho- 6. ITEM apud Damaſcenum libro fecundo
mo,manibus ſuis nemo portatur. Quomodò in- Parallelorum , capite quinquagefimo: Cùm olim Exod.it.
telligatur in ipſo Dauid fecundùm licerā, non in- ianuas fanguine delibutas exterminator vidit,
Chriftus in vi uenimus; in Chriſto autem inuenimus.Ferebatur impetum facere non eft auſus. Nunc,cùm diabo
timacæna tu enim Chriftus in manibus ſuis; quádo commen- lus, non corporis fanguinem foribus impofitum , Non agni cy .
lit ſeipſum , dans ipſum corpus ſuum , ait ; Hoceft corpus me- fed Veritatis cruorem , cruorem inquam Chrifti, pici ſanguis,
manibus ſuis Ted veritatis .
um . Ferebat enim illud corpus in manibus ſuis. feri illius templi fidelium ori afperfum viderit,
Matth.26.
ET.concione ſecüda :Quomodò ferebatur in ma- an non multò magis ſeſe reprimet? Nam cùm an
nibus fuis? Quia cùm commendaret ipſum cor- gelus figuram duntaxat conſpicatus, reuerentia
pus ſuũ & fanguinem ſuum , accepit in manus ſuas affe&tus fit,quanto magisdiabolus conſpecta Ves
quod nôrunt fideles; & ipſe ſe portabat quodam- ritare fugam capeſſet ? Et : Quemadmodùm mu.
modò , cùm diceret, Hoc eft corpus meum .. lier filium ſanguine & lacte ſuo alit : fic Chriftus
3. PROSPER Rhegienſis Epiſcopus in parte eos quosgenuit,fanguine ſuo ſempeçalıt... '
ſecunda,capite vigefimoquinto ,de promiſioni- 7. PRESBYTEŘI Achają , in hiſtoria fan ,
Geftauit fe bus & predi& ionibus: Porcatus eft quippe & Ieſus & ti Andres Apoftoli : Omnipotenti Deo ( inquit Agano imms
manibus ſuis Dominus in manibus ſuis, dum fuum corpus in Andreas) ego omni die facrifico, non churis fu- culacus, quos
3.Cor.1 . . fan & tificato panegeſtans manibus ſuis,dixit: Hoç mum , nec hircorum fanguinem , nec taurorum latur & fumi
eſt corpus meum quod pro vobis tradetur. De mugientium carnes , fed immaculatum agnum tur,nec fum .
quibusmyfterijs, qui etiam illud noſſe deſiderat, quotidiè in altari crucis facrifico: cuius carnes prus conſu.
2.Reg.6. quomodo fit Dauid ſaltans ante arcam nudatus pofteaquam omnis populus credentium man
coram feruis & ancillis fuis, vt Chriftum crucifi- ducauerit . & eius ſanguinem biberit, agnus qui
xum præfentibus viris & fæminis demonftraret, facrifiçatuşelt integer perfeuerat & viuus,& cùm
venerandæ memoriæ Auguſtini Epiſcopi ditta verè ſacrificatus fit, & verè carnes eiusmanduca- Verè mando
infpicias, quibus latiùs in his peruagatus penè tæfintà populo, verd fanguis eius fit hauftus, tas cantur cius
casacs.
omnia compræhendit, men ( vt dixi) integer permanet,& immaculatus
4. CHRYSOSTOMVS homilia fecunda in & viuus.
Ladé oblatio pofteriorem epiſtolam ad Timocheu :Sacrajpſa 1.E, SECVND A fynodus Nicena,actione ſex ,
hodiècum ea oblatio, fiue illam Petrus, fiue illam Paulus, ſiue tatomo tertio : vtfuprà,in eadem hac quæſtione,
qua Chriftus
dedic diſcipu cuiuſuis meriti ſacerdos offerat, eadem eft, quam A. teftimonio feptimo.
lis in vltimna dedit Chriftus ipſe diſcipulis, quam facerdotes 2. DE Synodo Vercellég ſub Leonenono ,item
cana. i modò quoquè conficiunt. Nihil habetifta,quam de Turonenti ſub Vi& ore ſecundo, & Romanaſub
illa, minus. Curid ? Quia non hanc fanctificant Nicolao fecundo , in quibus hærefis Berengarij
ExGuitana .
homines, fed Chriftus qui illam antè facrauerat. damnata eft ,ità ſcribit Guitmundus Archiepiſco do.
ajfdemverbis Quemadmodùm enim verba quæ locutus eft pus Auerfanus, in libro primo de veritate corpo
fit cóſecratio Chriſtus, eadem ſunt quæ facerdotes nunc quo- ris & fanguinis Chrifti in Euchariftia: Aucuparis
ex Chriflus. quèpronunciant : ità & oblatio eadem eft . ergò nonnullis velut ratiunculis,(neque enim vl- Berengario
5. IDEM Chryſoſtomus homilia vigefimaa la vnquam hærelis, fiue aliqua verilimilitudine na hærefis
principium .
quarca in priorem epiſtolam ad Corinthios, de rationis inualeſcere potuit) adhibicisquom pau
communione corporis Chrifti loquens; Cum ho- cis malè intelle& is à fe capitulis ſcripturæ facræ,
nore & munditia omni ad Deum accedamus : & quæ multis errantibuslaqueus eftmortis,per ege
quando id propofitum videris, dic tecum : Pro- nos ſcholaſticos iam per alimoniam qua fuften
pter hoc corpus non ampliùs terra & cinis ego tabat eos, & per ſuos dulces ſermones corruptos,
ſum : nó ampliùs captiuus,fed liber.Propter hoc, quaquauersùm potuit,clanculò huius tanti mali
cælum & quæ in eo bona funt,me accepturum nefandiſſimum virus effudit. Si qui autem præ
Spero: Proptereà immortalem vitam ,angelorum tereà aliquo modo receperint eum ,hi ſuntqui ex
1.Cor.it.
Idem corpus
quodà nobis fedem , Chrifti conſuetudinem . Hoc corpus affi- Apoftolorum ſententia territi, (qua dicitur, qui
furnitur, cru . xum , verberatū ,morte victum non eft. Hoc cor . nianducat & bibir indignè,iudicium fibi mandus
cifixum fuit pus ſol crucifixum videns,radios auertit.Propter cat & bibit) communionem facrá, quam pro Ec
& c. hoc & velum templi ſciſſum eſt & petræ, & terra clefiaftico more ſumere coguntur,mallétaut nul
Mattb.27.
vniuerſa tremuit. Hocidem corpus cruentatum , lam , aut non tantam eſſe, quam eius metuſe à Haq
lancea vulneratū, fontes fanguinis & aquevniuetą gitijs aliquatenùs temperare. Ità igitur & per tales
ſo orbifalutares ſcaturiuit.Et paulò pòft:Chriftus execranda peftis paululùm adoleuit. Mox ergò conciliú con
medio draconis ventre rupto atque diſcerpto, ex incipientibus his palàm audiri,catholici virigra, tra Berenga.
adytis clariſſimus euafit, & radios non ad hoc vf uiter commoti, atque intolerabiliter ferentes, rium ſub Le
In czlâ ſultu . que cælum ,fed ad ipſum ſupernū thronum dimi, przſidente per ſemetipſnm beatiſimæ memoriæ ac 9 .
litidem ud fit.Illuc nang ipfum extulit quod etiam nobis ex . domino Papa Leone,Vercellis Conciliú ponunt.
quod nobis
cxhiber. hibuit, & vt teneremus; & ve manducaremus: In quo poft diligentiſſimam decorpore & fangui
Singularis in quod maximum dile & ionis fignum eft. Quos ne Domini rationem , Berengarium & omnes eius
DOS amor .
enim amamus, nonnunquam etiam morſu peti- in hac hærefi fautores perpetuo anathemate, nisi
mus.Quare Iob ve ſeruoru in ſeamorem oftende reſipiſcerent, damnauerunt. Cum ' iam defun
rec,dicebat illosſæpenumerò nimio in fe amore cum ſanctum Leonem Papam , & ſanctos viros
Job 31 .
dixiffe, Quis des de carnibus eius, ve faturemur ? qui interfuêre Concilio, maledicis verbis & fcri- Nora vetere
hæreticorum
Ità & Chriſtus ſuam carnem dedit nobis, vtea ſa- ptis laceffere non defineret, fan &tiflimum illud ac morem .
turaremur ,quo nos in plurimum ſui amoré alle- reuerendiſſimum Ecclefiæ Dei fpeculú , ſummum
Nota. xit. Hoc corpus in præſepi reueriți ſunt Magi, & non pontificem , fed pompificem ato pulpificem
viri impij & barbari longo itinere confe & o , cumvocans, eumqz infatuatione Lanfranci infatua
timore & tremore plurimo adorauerunt. Tuve- tum , concilium vanitatis adunâſle blafphemans:
Turonenre
rònonin præſepi id,fed in altari, non mulierem , Turonis item generali aggregato concilio ,pręſen Conciliú ſub
quæ in vinis teneat,fed facerdotem præfentem , & ti venerabili nunc Papa Gregorio, Romano tunc vitore 2.
Spiritum perabūdè fuper propoſito diffuſum ſa- Archidiacono,panem & vinum in ſacrificio Do- Palinodia
crificio vides. Et poft pauca : Neque angelos, ne mini non vmbraticè, fed verè Chrifti carnem & Bercugacija
que archangelos,non cælos, non cælos cælorum , fanguinem fieri, dato propriæ manus facramen
ſed ipſum horum omnium tibi Dominum oſten- to , confirmauit. Inde poftmodùm deſipiſcens,
do.Animaduertis quonam pacto,quod omnium itidem Romæ in generaliConcilio condictu ra Romaná fab
Nicolao 2 .
maximum eft atque præcipuum in terra, no con- tionis reui &tus, libellos fuos propria manu ſub
pre
 1 .

E V.CHARISTI AE . Q. II11. 223

Rursùs pali- præfentia felicis memoriz Papz Nicolai , co- damnatus, fententia tua expofitá acdamnata: fi
rat & fuos li- ram omni fynodo cremauit, errorem anache- des fanctæ Ecclefiæ ,quam ego teneo ac tenendam
bros combu- matizauit, confeflionémque bonam , quam Tu- adftruojaudita ,& concordiomnium affenfu con
ait . ronis fecerat, præftito identidem propriæ man firmata . Duo : clerici qui legatos tuos ſe eſſe di
Cöfello Be- nus facramento, renouauit his verbis : Ego Bec xerunt, volentes te defendere, in pimo ftatim
scogarij Ca- rengarius indignus Diacomus ecclefiæ ſancti Mau- aditu defecerunt & capti funt. Ab hac fententia
sholica.
ritij Andagauenfis , cognofcens veram , catholi- nunquàm difceflit S.Leo in omnibus fuis Conci
cam & Apoftolicam fidem , anathematizo o- lijs, feu quibus ipfe præfentiam fuam exhibuit,
mnem hærefim , præcipuè cam de qua hatenùs ſeu quæ per legatos fuos in diuerfis prouincijs
Eandem eif- infamatus fum , quæ adftruere conatur, panem congregari inſtituit. Quæ fententia no effugit ſuc
deroverbis. & vioum quz in altari ponuntur, poft confecra- cefforem quoque fuum felicis memoriæ Papam
Francusinii. tionem folummodò Sacramentum & non ve Vi& orem.Sed quicquid de hacre ſeu cæteris ipſe
bro corra Be- rum corpus & fanguinem Domini noftri Ieſu ſtacuit, ſtatuíve præcepit :hocetiam ifte ſua atque
&rengarium , Chrifti eſe: nec poffe ſenſualiter nisi in ſolo Sa- omnium Conciliorum ſuorum authoritate fir Turonenfis
de Confecr. cramentomanibusfacerdotum tractari, vel fran- mauit. Denique in concilio Turonenfi, cui ipfius fynodusſub
dift . a . aut fidelium dentibus atteri. Conſentio au- interfuêre ac præfuêre legati, data eft tibi optio victore2.ad.
tem fanctæ Romanæ Ecclefiæ & Apoftolicæ fe defendendi partem tuam Q . uam cùm defenden- uersùs Bere
garium .
di, & ore. & cordeprofiteor, de facramentis Do- dam ſuſcipere non auderes, confeffus corá omni Palinodia pri
minicæ menſæ , eam fidem me tenere, quam Do- bus communem Ecclefiæ fidem , iurafti te ab illa ma Beregarij
Fides Eccle minus & venerabilis Papa Nicolaus& hæc fan- hora ità crediturum , ficut in Romano Concilio te
& a fynodus authoritate Euangelica & Apofto- juråſſe (poſteà) eſt ſuperiùs compræhenfum . Por Synodus Ro .
fedis Apofto ita
licæ devenc. lica tenendam tradidic,mihiquefirmauit: fcili- ' rò quid dehacre tempore Nicolai geftum fit,bre manaſub Ni.
rabilio Sacra.
Bent . cei panem & vinum quç in altari ponuntur, poft uiter fuprà referaui. Et cætera quidē (inquit pau- colao za
conſecrationem non folùm Sacramentum ,ſed lò antè Lanfrancus) à beatęmemorię Nicolao to
etiam verum corpus & fanguinem Domini no- tius Chriſtiani nominis fummo Pótifice, & à cen
Ari Ieſu Chriſti effe : & ſenſualiter non ſolùm fa- cum tredecim epiſcopis Romæ audita, examinata
cramento , fed in veritate manibus facerdotum atque damnata funt.Tu quoque inclinato corpo- cöburit Be
tractari,frangi, & fidelium dentibus atceri: iurans re,led non humiliato corde, ignem accendifti, li- rengarius lie
per fanétam & homoonfion Trinitatem , & per brosos peruerki dogmatis in medio fancti Conci - bros fuos, &
Sacramenta.
rij nortzi à hæc ſacroſancta Chriſti Euangelia. Eos verò qui lij in eum conieciſti :iurans per id, quod rebus fuá hærefim
contrahanc fidem venerint, cum dogmatibus & omnibus incomparabiliter maius eft,fidem à pa- cundò.
anathemate fe & atoribus ſuis æterno anathemate dignos eſſe tribus, qui præſentes erant traditam , inuiolabili
eterno digni pronuncio. ter te feruaturum , veterem'ą doctrinam tuam de
pronuncian . 3. D E ijſdem fynodis iam dictis , & primùm corpore & fanguine Domini ab illa die alijs non
de Romana quæ ſub Leone nono celebrata eft, prædicáturum . Huius propofiti facrilegus viola- laconftantia
Berengarij.
irà ſcribit Lanfrancus Archiepiſcopus Cantuari- tor,contra præfatam ſynodum , cótra catholicam
enfis in libro de Euchariftiæ facramento aduer- veritatem , contra omnium Ecclefiarum opinio
Is Lanfiáco. suìs Berengarium : Tempore ſancti Leonis Papæ nem ſcriptum pofteà condidifti.
delata efthærçlis cua ad Apoftolicam ſedem.Qui 4. DE Romana fynodo celebrata ſub Gregorio
Romana fyn . cùm fynodo præſideret, ac refideret ſecum non feptimo aduersùs Berengarium , icd ſcribit Tho- Ex Thoma
Vualdenfi .
ones.aduer: parua multitudo Epiſcoporum , Abbatum , die mas Vualdenfis tomo fecundo de Sacramentis,ca
sus Berenga. uerfia ordinis àdiuerfis regionibus religioſarum pite quadragefimotertio : Berengarius ſub Lcone Inconftantia
rium . perſonarum : iuffum eft in omnium audientia accufatus condemnatur : recidiuat : fub fucceffore Berengarij.
recitari, quas mihi de corpore & fanguine Do- eius Victore accuſatus condemnatur. Succeſſit Vi
mini literas tranſmiſifti. Portitor quippe ea- ctori Stephanus, Stephano Benedi&tus, Benedi &o
rum legatus tuus, me in Normannia non reper- Nicolaus, fub quo Romæ vincitur, condemnatur
to , tradidic eas quibuſdam clericis. Quas, cùm coram Conciliogenerali celebrato Romæ in Ec
legiſſent, & contra vfitatiſſimam Ecclefiæ fidem clefia Conftátiniana. Iterùm defipit: ſuccedic Ni
ſcriptas animaduertiſſent: zelo Dei accenfi, qui- colao Alexander, Alexádro Gregorius ſeptimus: Synodus Ro .
bufdam ad legendum eas porrexerunt, plurimis qui anted di& useft Hildebrandus,qui priùs deui- Gregorio
made fub 7
earum ſententias verbis expoſuerunt. Itaque fa- cit eum Turonis cùm fungeretur ibilegatione Pa
&um eft, vt non deterior de te, quàm demefue- på Vi & oris, & iam vltimate confutauit eum Rou
rit orta ſuſpicio, ad quem videlicet tales literas mäin Ecclefia Saluatoris, ficut acta formata de
deftinaueris : putantibus multis mefouere quæ clarant eiuſdem concilij: & ea repperi in annoſo
à te dicerentur, vel gratia qua te diligerem , vel libro Decretorum Pontificum fub Decreto eiuf
fidequa reuerà ità effe indubitanter tenerem . Igi- dem . In quibus fic ſcriptum : Anno ab incarna
tur cùm à quodam Rhemenli clerico Romam tione ſempiterni principij millefimo feptuagefi
perlatas recitator legeret,intellecto quòd Ioan- monono, menſe Februarij, indi&ione fecunda,
nem Scotum extolleres, Paſchafium damnares, pontificatùs verò domini Gregorij Papæ ſeptimi
communi de Euchariſtia fidei aduerfa ſentires : Texto anno , ad honorem Dei & ædificationem
promulgata eft in te damnationis fententia, pri- Ecclefiæ fan & x, ſalutem quoque tam corporum
uans te communione ſanctæ Ecclefiæ , quam tu quàm animarum , ex præcepto fedis Apoftolicæ
priuare fancta eius communione fatagebas.Poft conuenerunt finitimi & diuerfarum prouincia
hæc præcepit Papa vt ego furgerem , praui ru- rum Archiepiſcopi,Epifcopi,religioſo perſona,
moris à me maculam abftergerem , fidem me vt fan &tam fynodum celebrarent: Omnibus igi
am exponerem : expofitam , plùs facris authori. tur in Eccletiá Saluatoris congregatis, habitus eft
tatibus quàm argumentis probarem . Itaque ſur- fermo de corpore & fanguine Domininoftri Ieſu
rexi, quod ſenfi dixi, quod dixi probaui, quod Chrifti. Et paulò pòft: Denique Berengarius hu
probaui omnibus placuit , nulli diſplicuit. De- ius erroris magifter, poft longo tempore dogma
Vercellentis hinc declarata eft fynodus Vercellentis,quæ tunc tizatam impietatem erråffe fe coram Concilio
Yeones.co. proximo Septembri, eodem præfidente Pontifi- frequenti confeſſus, veniamą poftulans & orans, Secunda coba
ita cundem ce, eft celebrata Vercellis: Ad quam vocatus non ex Apoftolica clementia metuit. Iurauitque fic- fellio Beren .
Berengarić. veniſti. Ego autem præcepto ac precibus præfa- ut nunc in fequentibus continetur : Ego Berenga- garij facta in
ti Pontificis vſque ad ipſam fynodum ſecum re rius corde credo & ore confiteor,panem & vinum mana lub
Non illias manfi. In qua in audientia omnium qui de di- quæ ponuntur in altari, per myſterium ſacrę ora- Gregorio 7.
Franciſcani uerfis huius mundi partibus illuc conuenerant,' tionis & verba noftri redemptoris, fubftantiali . Subftantiall.
qui poft vi- Ioannis Scoti liber de Euchariftia lectus eft ac ter conuerti in veram ac propriam & viuificatri- terconuerti
sir. T 4 cem
 224 Q. V. DE TRANSVBSTANTIATIONE
viuificatricé carnem & fanguinem Domini noftri Iefu Chrifti. 5. CONCILIVM Conftátienſe feftione octa
caracm . Et poft cóſecrationem eſſe verum Chrifti corpus, ua damnauit hunc articulum tertium loannis adefidenci:
quod natum eft de virgine , & quod pro falute Vuicleff: Chriftus non eft in Sacramento altaris cè & realites
mundi oblatum in cruce pependit : & quod fede identice & realiter propria præſentia corporali. fentia corpo.
ad dexteram Patris: & verum ſanguinem Domi- 6. CONCILIVM Tridentinum feſtione de cali .
ninoftri Ieſu Chriſti, qui de latere eius nontan- cimatertia,canone primo:Si quis negauerit in
tùm per fignum & virtutem Sacramenti, ſed eci fanctiſfimæ EuchariftięSacramanto contineri ve
am in proprietate naturæ & veritate fubftantiæ , rè realiter & fubftantialiter corpus & fanguinem
ficut in hoc breui continetur : & ego legi, & vos vnà cum anima & diuinitate Domini noftri Ieſu Non adeftvi
intelligitis: fic credo. Nec contra hanc fidem vlte- Chrifti,acproindè totum Chriftum :ſed dixerit in lignovel .
riùs docebo : fic me Deus adiuuet, & hæc Sacra tantummodò effe in eo vt in figno, vel figura, aut virtute tas
virtuce anathemafic. : ' tim.
Euangelia .
V.

Quid verò de Tranſubſtantiatione? I

A. Hîc duo in primis animaduertenda, eaque apertè

Concil.Lateranen cap.1. Chryfoftlib.s.de profitenda funt: alterum , facerdotem * quiconficiat Eu.
ad Euagrium .
chariſtiam , legitimè ordinatú eſſe oportere : alterum ,tan
de lactamen.cap.q.de de hisquimyft.init:c.9.tam ineffe vim in verbis arcanis & conſecratorijs, quibus

mini. Chryfoft.homil..in z.ad Timoth.& de idem Sacerdos Chriſti vice panem & vinum in altari con
in Orat.cateche.cap 37:& Orat.delandoba.ſecrat, vt panis quidem in Corpus, vinum autem in San .
Eule.Emil.hom.j.de pafch. Cyptian ſerm .guinem Domini ſubitò tranſmutetur.

fag: Ambilib. de Sacram.c.4.& lib.4.ca..B. Verè ſtupenda, ſolaque fide metienda tranſmutatio,

homil.az.& de Encan,Damaic.lib.4.cap.4.quæ omnipotente Chriſti virtute per ea ipſa verba ope

d Concil.Lateran.can...Triden.feff.13.cap.4.rante fit :necimmeritò å fancta CatholicaEccleſia " Tran

Selle art.1.& 2. ltem Blocent. Concilium . Eiſubſtantiatio appellata eſt, quòd panis vinique ſubſtantia 2
Lanfranc.
in Corpus Sanguinemque Chriſti certò conuertatur.

C. Si enim valuittantum ſermo Eliæ ,vtignem de cælo

deuocaret, non valebit Chriſti ſermo ( fic enim colligit

e Ambr.deijsqui myk.initian.cap.s.Et lib. “ Ambroſius) vt ſpecies mutet elementorum ? De totius
4. de Sacram.cap.4 .
f Pſal. 148.a
mundi operibus legiſti, ' Ipſe dixit, & factaſunt: Ipfe man.
dauit, & creata ſunt. Sermo ergò Chrifti, qui potuit ex ni.

hilo facere quod non erat,non poteſt ea quæ ſunt; in id

mutare, quodnon erant ?Non enim minus eſt nouas rea

bus dare, quàmmutare'naturas.AtquiChriſti ſermone'ni

1
& Matth.26.c Marc.14. c.& ibidèm theo. hil apertius,dum ait, Hoc eſt corpus meum : Hic est ſanguis
Greg.Nylen oraf. catechet.cap.7.& Guit, meus: vt nullus omninò reli & us litlocus fufpicandi, poft
lib.3.
conſecrationem panem & vinumin Euchariſtia manere.
TESTIMONIA .
1.A. CONCILIVM Lateranenſe magnü ca- s. IVSTINVS Apologia ſecunda pro Chrifti.
Sacerdos ritè none primo : Hoc Sacramentum nemo poteft con- anis ad Antoninum Þium: Cibum qui per preces Euchariftia
ordinatus, ſo
lus hoc Sa. ficere, nisi facerdos, qui fuerit ritè ordinatus ſe- ſermonis, quem ab eo accepimus, confecratus eft, ficonfecran
cramentum cundùm claues Ecclefiæ, quas ipſe conceſſit Apo- & quo fanguis carnesc noftre communione alun- eur.
conficit. ftolis & eorum fuccefforibus Ieſus Chriftus. tur, Ieſu Chriſti eius qui homo factus eſt, & car
CHRYSOSTOM VS libro tercio deSacer- nem & fanguinem eſſe accepimus & c. ve ſupra
2.
dorio : Si quisconſideret quantum id fitmyfteri- quæſtione quarta ,B.teftimonio quinto.
um ,vt is ſcilicet qui homo ipfefiscarne ac fangui- 6. IRENAE VS libro quinto aduersùshereſes,
ne etiamnum conftans, ijsiz inuolutus, beatæ at- capite fecundo:Quando & mixtuscalix,& fractus virtute xes
queimmortali naturæ illi fieri propiorqueat: tū panis percipit verbum Dei, fit Euchariſtia ſangui- Euchariftia.
probè intelliget quanto ſacerdotes honore ,quan- nis & corporis Chriſti ,& c. vt fuprà quæſt. prima,
ta dignitate Spiritusfancti gratia dignata fuerit: B.teſtimonio decimoquinto.
Operantibus operantibus enim illis, tum facra hæc quæ dico, 7. AMBROSIVS libro quarto de Sacramétis,
Sacerdotibus initiantur perficiuntur : tum etiam alia his nihi- capite quarto : Cóſecratio igitur quibus verbis eft,
hace che loinferiora,quæ ipſa ad dignitatis falutisgnoftre & cuiusfermonibus? DominiIefu:*Nam reliqua for. * Ni per
tiſtiz myfte, rationem ſpectant. omnia quæ dicuntur, laus Deo defertur: Oratione
ria.
3. HIERONYMV S epiſtola primaad Helio- petitur pro populo, pro regibus, pro cæteris: vbi
Presbyteri dorum capire ſeptimo: Abfit vt dehis quidquam venitur veconficiatur venerabile Sacramentum , verbis Chri,
Pubstifter.core finiftrum loquar, qui Apoſtolico gradui fucce- iam non fuis fermonibusfacerdos, fed veitur fer- aifi conſe.
conficiunt.dentes, Chriſticorpus ſacro ore côficiunt,per quos monibus Chriſti. Ergò fermo Chriſti hoc conficit
& nos Chriftiani fumus. Sacramentum.Vide fuprà quæftione quarta ,A.tem'
4. IDEM epiſtola o &togefimaquinta ad Eua- ſtimonio vicefimooctauo .
Ad preces grium : Quis patiatur menfarum & viduarum 8. IDEM in libro de his qui myfterijs initian
presbyteri
corpus fana miniſter vt ſupra eos ſe tumidus efferat, ad quo- ' tur, capite nono : Quátis vtimur exemplis, vt pro
guisq; Chri. rum preces Chriſti corpus fanguisque confici-, bemus non hoc effe quod natura formauit, fed
& i conficitur, tur ?
quod benedictio confecrauit: & c. Et nonnullis
inter .
 IN E V CHARISTI A.
interie&is : Quòd fi tantum valuit humana bene- num in proprium corpus tranſmutare. Nam fi
di &io, vt naturam conuerteret, quid dicimus de humanæ preceshoc poflent, potiùs bonorum vi- Tertium .
rorum preces, etfi non ſacerdotum , quàm prauo
ipfa conſecratione diuina & c. vt infrà hac eadem
quæftione,C.teftimonio primo. rum ſacerdotum , hoc diuinum opus efficerent.
Base Lumbrer AVGVSTINVSſermone vicefimooctauo
1.5.de Sacra. de verbisDomini:Panem noftrum quotidianum
ca.4.quz ha: da nobis hodiè.Meminiſermonis mei,cùm de Sa-
bentur c.2.de cramentis tractarem . Dixi vobis, quòd ante verba
Spe, qugft:10. Chrifti quod offertur panis dicatur: vbì Chrifti
teft.penult.
Poft Chrifti verba deprompta fuerint,iam non panis dicitur,
verba prola. fed corpus appellatur. Quare ergò in oratione
13,nó panis, Dominica, quæ pofteà fequitur, ait, Panem no-
Sedift
Chr corpus
i ftrum ? Panem quidé dixit, ſed imionowop dixit, hoc
peliatur. eft, ſuperſubftantialem . Non ifte panis qui vadit
in corpus,fed ille panis vitę æterns,qui animę no-
ftræ fubftantiam fulcit. Ideò ergò Græcè itinuenog
dicitur.
10. CYPRIANVS decæna Domini.Ex quo à
Luc.22 . Domino di &tum eft: Hoc facite in meam comme
morationem & c.vtinfrà quæft.ſeptima,M.tefti-
Omnipoten- monio primo. Et non ità multò pòft: Panisi e
tia verbi, pa -
nis natura quem Dominus diſcipulis porrigebat, non effi-
mutatur in gie, ſed natura mutatus, omnipotentia verbi fa-
carncm . tus eft caro.
11. CHRYSOSTOMVS homilia ſecunda in
Ijfde verbis ſecundam epiſtolam ad Timotheum : Quemad-
nunc conſe modùm verba quæ locutus eft Chriftus, eadem
crant quibus ſunt quæ facerdotes nunc quoque pronunciant;
Chriftus.
ità & oblatio eadem eft. Reliqua vide fuprà, quæ-
ftione quarta, D.ceſtimonio quarto .
12. IDEM in homilia de proditione Iudæ : Et
Chriftus con- nunc ille præſtò eſt Chriſtus, qui illam ornauic
fecrat.
menfam , ipfe iftam quoque confecrat. Non enim
homo eft, qui propofita de confecratione men
fæ Domini corpus Chrifti facit & fanguinem ,
fed ille qui crucifixus pro nobis eft Chriſtus. Sa-
Quibus Chri. çerdoris ore verba proferuntur, & Dei virtute
kiverbis co- confecrantur & gratia. Hoceft, ait,corpus meum :
fecratio fiat hoc verbo propofita confecrantur, Et ficuc il-
la vox quæ dixit, Creſcite & multiplicamini &
replete terram, femel quidem dieta eſt, ſed omni
tempore fentit effe &tum ad generationem operan .
te natura : ità & vox illa femel quidem dicta eſt,
ſed per omnes menſas Ecclefiæ vfque ad hodier-
num diem, & vfque ad eiusaduentum præſtat ſa-
crificio firmitatem .
13. BESSARION Archiepiſcopus Conſtanti.
verbis Chiri- nopolitanus in libro de Sacramento Euchariftix,
Hifiat confe- & verbis quibus conſecratio peragitur : Enimue-
cratio,mul- rò nemo eft, quem lateat, quemadmodùm panis
tis argumen. in corpus & fanguinem Chrifti in inftanti facta
tis probat. tranfubftantialitas humanam omnem faculta-
tem excedit, ingensiz opus eft & certe diuinum ,
Primum . ità etiam huius Sacramenti efficientia verba in
ftàr ipfius Sacramenti, eximiæ cuiuſdam virtutis
effe debere. Chriſti verò diuinis verbis nihil efle
potentius, nihil efficacius effe poffe manifeftum
eft. Quamobrem fateri neceſse eſt, Dominicis il-
2 lis verbis, & nullis alijs, diuinum hocSacramen-
tum confici pofle. Nec enim diuiniſlima per di
uinam potentiam confici negauerit quiſpiam ,nec
verbis Chriſti nihil omninò efficacius effe, cùm
non modò homo,verùm etiam Deus fit,creator'a
omnium,qui folo nutu cun &ta produxit ,qui ver-
bo ægros curauit, mortuos ſuſcitauit, cæteracz mi-
racula fecit ,quæ in Euangelijs recitantur. Præter-
fe Secundum . eà humanæ preces tunc facilimè quod orant con-
ſequuntur, cùm id meritæ fint, & à benè meritis
effundantur.Atquì panis & vini in corpus & fan-
guinem tranſmutatio , non petentium meritis,
ſed eius potentia qui ex nihilo cuncta produxit,
per facerdotem ,tanquàm per inſtrumentú quod-
dam efficitur. Vnde non minùs ab indignis fa-
cerdotibus atque peruerfis, quàm à bonis ſanctís-
que conſecratur. Ex quo manifeftum eft, non
orantis fan & itatem , fed ipſum Dominum pro-
prijs ſuis verbisà facerdote prolatis,panem & vi-
Atquiindecens effet,atqueab humana ſalutealie- Quartum.
num ,exiftimare tantum Sacramentum à re dubia
dependere: quippe dubium atque ambiguum eft,
an preces & fupplicationes noftrę Deo acceptę fint
futurg: ex quo fieret,vt & ſalus à nobis virtute hu
ius myſterijexpectata, dubia foret. Quod nè acci
dat, immòfalus noftra, quam dignè participanti
bushocSacramentum prebes, certa atque indubia
fit,neceſsè eft Dominicis verbis duntaxat, & nullis
alijs,tantum confici facramentum & c.Panis & vi
ni fubftátia in fua permanet natura,donèc omnia
illa, quæcunque funt quæ Sacramentum perfici
unt, verba dicuntur. Quibus dictis mox confecra
tio fit, tranſubftantialitas perficitur,conſumma
tur Sacramentum . Præter hæc omnia, cùm hoc Nonum .
immaculatum facrificium in fuî memoriam tie
ri iuſſerit Dominus. Hoc enim, inquit, facite in
meam commemorationem : certè expreſfior eius
memoria fit,cùm illius verba ex facratiſſimo il
lo orc prolata repetimus, quam fi alia quæcun
que referamus. Quod confirmat Apoftolus Pau
lus,dum dicit, Domini mortem in hocfacrificio 1.Cor.is.
annunciari. Quo enim modo annunciari express
fiùs poteft, quàm dum corpus & fanguis eius,
proprijs eius verbis quàmquibuſuis alijs, tantum
conficitur Sacramentum . Veruntamen concurre
re Patrem ac Spiritum ſanctum Filio,in hoc diui
no operetranſubftantialitatis panis & vini in cor
pus & fanguinem Chrifti, fas eft à fidelibuscredi.
Omnia enim opera in creaturis Trinitati com
munia ſunt, nihil fit omninò, nisi creante Filio,
beneplacito Patris, & Spiritusfan &ti voluntate.
Eft autem ad hæc neceſſarius, & idoneus, & fuf- Vndecimusa.
ficiens minifter. Sufficiens autem eſt ,qui potefta
tem per conſecrationem habuit, & facerdos fa
&tus eft. Nec enim à quocunque prolata eiuſmo
di verba efficere poffunt quod quæritur :immò
verò nihilomninò poffunt, nisi à ſacerdote pro .
ferantur. Eius rei ratio eft, quòd ità Deo placi
tum eſt, ità ordinauit, hanc tulit legem . Tranſ
greffori igitur legis & voluntatis eius, dignum
paratum eft meritum , nè quid facere poflit.
Oportetenim ſacerdotem cum debita intentione
ad ea quæ Dominus mandauit, accedere. Siqui
dem mandauit nobis, vt in eius commemoratio
nem hæc ageremus,vt fciamus corpus eius & fan
guinem inftrumentaliter ipfi facientes cùm hæc
operamur) mortem eius annunciare.Si quis enim
vel verba Domini, vel alia quælibet, quibus ex
iftimet huiuſmodi Sacramentum cófici, pronun
cier, non ad ea quæ dicta ſunt intendens, ſes id
agere, quod ille iuflit, arbitretur, nihil omninò
agit : ſed ſuo fruftratusdefiderio ,fallitur.Materi
am prætereà ad hæc aptam & conuenientem eſſe
neceſsè eft: oportet enim panem ex frumento , vie
num ex vite fieri. Quòd fi aliter facerdos, etiam
cum debita intentione, vel ipſa verba Domini, &
alia quæcunque pronunciet, vanus eft omnis la
bor : nec enim vnquam ex hordeo milióve, auc
alio feminum genere panis factus, nec ficera aut
lac aut mel,in corpus & fanguinem Domini trál
mutaretur. Hoc canones Apoftolorum , hoc po
fteriores Doctores affirmant. Quamobrem hoc?
Quoniam ille opifex rerum ità voluit, ità conſti
tuit: tráſgrediautem, & vitare quicquam eorum ,
quæ ille ordinauit,nefaseft.Hecergò ad facrimy
fterij conſummationem neceſaria prorsùs funt,
& fine quibusnihil omninò fieri poteft. Videalia
multa copiofiùs ibidem .
14. GREGORIVS Nyſſenus in orationecate
chetica quæ dicitur Magna , capite trigefimoſepti
mo : Hic panis, ficut dicitApoſtolus, ſanctificatur 1.Tim.4.
per verbum Dei & orationem , non per cibum
& po

226 DE TRANSVBSTANTIA
Non fit Chri- & potum procedens ad corpus Verbi, ( od eft,non quia
Ai corpus comediter eo progrediens,vt Verbi corpus enadat.Sic enim in Panos
feira,Pre plia Euthymij tieulo 21. vertie Franciſcus zinus) ſed à verbo,
tieverborü quemadmodùm dictum eſt, tráfmutatus, nempe,
Chrifti.
Matth.26 . Hoceft corpus meum . & c. infrà hac eadem quæ
ftione,C.teſtimonio octauo.
Panis & vinu 15. IDEM in oratione de ſancto Baptiſmate:
per benedi. Panis initio eft panis communis,ſed vbi eum my-
& ionem fiút fterium ſacrificauerit,corpus Chrifti & dicitur &
corpus & eft,eodem modo vinum :cùm fint res exigui precij
Sanguis Chri.
di. ante benedi&tionem ,poft ſan &tificarionem , quæ à
ſpiritu procedit,vtrung eorum excellenter ope-
ratur .
16. PROSPER , fiue Auguftinus in libro ſen-
tentiarum Proſperi, ve citat Gratianus de confe-
cratione diſtinctione ſecunda : Nosautem in ſpe-
Honoramus cie panis & vini quam videmus, res inuifibiles,id
Cuine de. can . eft,carnem & fanguinem honoramus: nec fimili-
guinem
ter compræhendimus has duas ſpecies quemad-
Ante conſe.
modùm ante confecrationem compræhendeba-
niseft,beno- mus : cùm fideliter fateamur,ante cóſecrationem
diftio verò panem eſſe & vinum quod natura formauit, poft
facientifica-
ro Chrifti conſecrationem verò carnem Chriſti & fangui-
ncm,quod benedictio confecrauit.
17. ÉVSEBIVS Emiſenus homilia quinta de
Paſchate: Quia corpusaffumptum ablaturus erat
ex oculis noftris, & fideribus illaturus, neceffari-
um erat vt nobis in hac die ſacramentum corpo-
ris & fanguinis fui conſecraret: vt coleretur iugi-
ter per myfteriú, quod ſemel offerebatur in pre-
ciú: vi quia quotidiana & indefeſſa currebat pro
hominum falute redemptio, perpetua eſfer etiam
redemptionis oblatio,& perennis illa vi& ima vi-
uererin memoria, & femper præſens effecin gra-
tia.Verè vnica & perfe&ta hoftia, fide æſtimanda,
non fpecie:nec exteriori céfenda viſu ,fed interio-
riaffectu.Vndèmeritò cæleftis confirmat autho-
Joan.6.
Recedat ritas:Quia caro mea verè eft cibus, & fanguismeus
omne infide. Verè eft potus. Recedat ergò omne infidelitatis
litatis ambi. ambiguum , quandoquidem qui author eft mune-
guum .
in ris, ipfe etiam teftis eft veritatis. Nam inuifibilis
fubftantiam facerdos, viſibiles creaturas in ſubftátiam corpo-
corporis & ris & fanguinis ſui , verbo ſuo ſecreta poteſtate có
fanguinisſui
Matth.26 . . uertit,ita dicés:Accipite & edite:hoceft enim cor-
pusmeum : & fan & ificatione repetica ,Accipite &
bibite:hic eft fanguismeus. Ergò ficut ad nutum
præcipientis Domini repentè ex nihilo fubftite-
runt excelſa cælorum, profunda Au & uum , vafta
terrarum , pari potétia in ſpiritualibus Sacramen-
tis verbo præbetur virtus, & rei feruit effectus.
Vis diuinę be
acdiâionis . Quanta itaque& quàm celebranda beneficia vis
diuinæ Benedictionis operetur,attende : & vt tibi
In Chriſti nouum & impoflibile non debeat videri , quòd in
fubftantiam Chrifti fubftantiam terrena & mortalia commu
cõmutantur. tantur; teipſum , qui iam in Chrifto es regenera-
tus,interroga.
18. CYPRIANVS in ſermonede cæna Domi-
Panisin car ni: Panis iftecommunis in carnem & fanguinem
nem muta- mutatus, procuratvitam & incrementum corpo-
tus .
ribus: ideo'q ex conſuero rerum effectu fidei no
ftræadiuta infirmitas,fenfibiliargumento edocta
Viðbilibus eft,vifibilibus Sacramentis ineffe vitæ æternæ ef-
Sacramentis
ineft vita feétú , & non tam corporali, quam fpiritali tranfi-
æterna ef. tione Chriſto nosvniri. Etpaulò pòft: Panis ifte
fectus.
quem Dominus diſcipulis porrigebat, no effigie,
Panis ſed
figie, cf. fed natura mutatus,omnipotentia verbi factus eſt
nonna.
tura muta. caro : & ficut in perſona Chrifti humanitas vide-
tus,factus eſt batur, & latebat diuinitas:ità Sacramento viſibili
caro, ineffabiliter diuina fe infudit effentia.
19. CYRILLVS Hieroſolymitanus catecheſi
Pasishirini na myftagogica prima: Panis & vinum Euchariſtiz,
& vinum fit ante facram inuocationem adorandæ Trinitatis,
fanguis. panis erat & vinum merum :peracta verò inuoca-
tionc,panis quidem fit corpus Chrifti: vinum au-
tem ſanguis Chrifti.
20. ET catecheſimyſtagogica tertia : Panis Eu-
chariltix poft Sancti ſpiritus inuocationem , non
TIONE
ampliùseftpanis cómunis, fed eſt corpus Chrifti. Non citam
.
21. ` IDEM catecheti myftagogica quarta :Aquá
aliquando mucauit in vinum, quod eft fanguini vinummuta
propinquum ,in Cana Galilaz ,fola voluntate: & uit,ita & vi
non erit dignus cui credamus,quod vimù in fan- num infan
guinem tranſmutåſſet ? & c. vt fuprà quæftione fe- guinem
mutat. traſa
cunda,A.teſtimonio primo.
22. AMBROSIVS libro quinto deSacramen
tis, capite quarto : Dixi vobis quòd ante verba Poft cófecra ,
Chrifti ,quod offerrur, panis dicatur: vbi Chrifti tionem non
verba deprompta fuerint, iam non panis dicitur, panis.
fed corpus appellatur.
23. IDEM libro quarto de Sacramentis, capite
quarto : Vbì acceſſerit conſecratio, de panetit caro perconfecra .
Chriſti. Et poft pauca : Si tanta vis eft in fermone themde pe
Domini leſu , vt inciperent effe quæ non erant, Chriſti.
quanto magìsoperatorius eft vt fint quæ erant, &
in aliud commutentur ?& c. vt fuprà quæſtione
quarta, A. teſtimonio vicefimooctauo .
24. ET capite quinto :Vis ſcire quia verbis cele
ftibus & c. vt quæſtione quarta, A.teſtimonio vi
cefimonono.
25. IDEM Ambrofius libro quarto de fide ad
Gratianum Auguftum ,capite quinto : Nos autem Sacramenta
quotieſcunque facramenta fumimus, quæ per transfiguran.
facræ orationis myſterium in carnem transfigu- & fanguină.
rantur & fanguinem , mortem Domini annun
ciamus.
26. CHRYSOSTOMVS homilia octogeſi
matertia in Matthæum , & homilia fexagefima ad
populum Antiochenum :Non funt humanæ vir- Non huma.
tutis hæc opera, quæ tunc in illa cena cófecit: ipfe næ virtutis
nunc quoquè operatur,ipfe perficit:miniftrorum opera.
nos ordinem tenemus: qui verò hæc fan & ificat & Chriftus eft
tranſmutat, ipfe eft. Latiùs fuprà quæftione pri- quitat. tranſmu
ma, B.teftimonio quarto.
27. IDEM in ſermone de Euchariftia in encz
nijs : Num vides panem ?num vinum ?num ficut
reliqui cibi in feceffum vadunt ? Abfit. Ne fic co
gites. Quemadmodùm enim fi cera igni adhibi
ta,illi aſlimilatur,nihilſubſtantiæ remanet, nihil Myfteria co .
ſuperfuit: fic & hîc puta myfteria conſumi cor- ſumūrur cor.
poris ſubti .
poris ſubſtantia . tia .
28. 10 ANNES Damafcenus libro quarto de
Orthodoxa fide, capite decimoquarto , vt ſuprà
quæftione ſecunda , B.teftimonio ſeptimo. vbi
hos habet loquendi modos:Ex pane & vino Chri
ftus efficit corpus. Fecit hæc corpus & fanguinem
fuum . Panis & vinum immutantur in corpus & Tranſmutan.
fanguinem Dei. Panis vinum & aqua per inuo- & fanguineira
cationem & aduentum Spiritus fan & ti mirabili Danini.
modo in corpus & fanguinem Chrifti vertuntur,
nec duo,fed vnum & idem ſunt.
29. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacen
fis libro primo, epiftola ſecunda: Videant quàm Panis acvini
fit ftulta incredulitas, quàm cæca dubitatio ; vel in Chriſti car.
nem & lan
non credere, vel dubitare panem in Chriſti car guinē tranf.
nem ,vinum mutari in eius fanguinem ,virtute di- mutatio,va
uina, cùm per eandem multa fæpè commutentur rerum rijsexemplis
natu
in aliud ,in rerum natura.Nónne coralius lapis de ralium oftča
igne fit lapis,cùm diuerfa fit fubftantia ignis & la- ditur .
pidis? Nonne reguli puluere, as in aurum muta- Reguli pul .
tur: quæ duo licèt in metalli nomine conueniant, uis es in aurű
in natura tamen valde diſparia ſunt ? Nónne conuertit.
phenix quingentorü annorum (vt dicitur) auis,
inter aromata fuccenfa moriens, de ſolo pulue- Phænix è fuo
re reuiuiſcit, cùm alia pulueris, alia iam fit fub- puluere reui
ftantia auis? Et nè fortè ifta inufitata vel inco uiſcit.
gnita fibi effe caufetur,attédat vfitatiſlima & quo
tidiana: & fic etiam finegligenter attenderit, du
bitareceffabit.Et vt meliùs fuis manibus quàm
alienis operibus acquieſcat, de fæno vel filice no
tiſſima arte diuerfiſlimæ naturæ vitrum conficiat:
fica ( vt fic dicam ) no diuina,fed fua miracula ad
miretur. Cernar liquidiffimum & fuidum aquæ
elementum ,brumaliapud nos,omni autem tem
poreapud Noricos & Scythas ,in glacialem teftam
tena.
 IN E V CH A R I S T I A. Q. V. 227
tenacillimè congelari ; in Alpibus ctiam & multis enim dixit & facta funt, mandauit & creata ſunt; Pfal.146.
Cryftallus ex terrarum partibusvfq adeò obdurari,vede aqua qua potétia facit hoc vniuerſaliter in alijs, eadem
aqua effici- lapis fiat, & cryftallus dicatur,quę eft glacies mul- potentia facit hoc fingulariter in ſeipſo; vt muta
tos durata per annos.Cófideret de eodem cryftal. tio fubftantiarum , quæ hominibus folebat con
lo vel vafe vitreo & perfpicuo, aqua repleto, cùm ferre mortalem vitam , nunc eiſdem hominibus,
ſolis radio opponitur, contra complexiones ele- fed fidelibus,conferat ſempiternam.Sed quid mis
mentorum ,ignem exire : cùm cryftallus frigidus rātur homines Deú facere aliquid de aliquo ,cùm
& ficcus,aqua (quod plus eft)frigida & humida, in principio creaueritcuncta de nihilo :Nam lon- Maius et
ignis calidus & ficcùs eſe probetur. Intueatur gémaius eft(vtdicunt fanctipatres Ecclefiæ ) non opus resèni.
ipſum fimul orbem terrarum , qualiter de hocin- ſubfiftentia creare, quam ex fubfiftentibus alia & quàm exre:
formi & infimo terræ elemento, tam diuerſa in alia formare.Sed fortè aliquis ecótrà : Non poteſt busſubgifter
ſubſtacijs, varia in qualitatibus,in coloribusmul- quidem negari res in resmultismodis conuerti: tibus aliud
produccre .
tiformia , in virtutibus multiplicia, iuſſu côdito. fed in his quando ſubftantiæ in fubftátias mutan
ris aſſidue procreentur: que li per ſingulaconfide- tur, fpecies quoquè pariter conuertuntur. In hoc
rentur, vidusrerum infinitate ante confiderator autem facramento, etiamfiſubftátia mutetur,for
quàm confideranda deficient. Sed quid ad cópro- ma tamen nő mutatur. Et pofſem quidem dicere,
bandam veritate de pane mutatæ carnis, & devi- faftidiofiflimè ifta requiri, cùm totã omnipoten
no mutati fanguinis Chriſti exemplis immoror. tiam fibi vendicare velit impotentiſſimus homo,
Nepremina cùm quotidiè ipfum ,dequo agitur, panem in hu- & totam ſapientiâ infipientiflimus homo :maxi
bominis cố. manam carnem conuerti, vinum in humanúſan- mècùm certa ratio fit , & penè omnibus manife
uertitur. guinem videam ; itam hocmanifeftū fit,vt ad hoc fta ,cur mutata ſubftantia,non mutetur pariter &
afferendum non fidein conſulere, fed oculos ape- forma.Sed quia neceffe eft,talia cuncta pati, vt ho
rire neceffe fit ? Teftis eft mundus, teſtis eft omnis minibus tertij cæli arcana rimantibus fatisfiat,
homo ; maximè cùm fine hac mutatione panis in dentur & inde exempla: vt ficut oftenfum eft inue
carnem ,& vini in ſanguinem ,nec vnus poflit ſub- tari in rerum natura ſpecies cum fubftantia, fic eci
fiftere homo . Sunt quidé multi qui abſque pane, am oftendatur mutari aliquando fubftantias non Subkantiam
funt item plures qui abfo vino vitam mortalem mutata priftina forma. Ecnè fit neceffead inqui- priftinama
tranfigunt;fed lógè pauciores illis, quiſemper pa- renda peregrina exempla qualeſcunque vires ani- něte specie;
ne, interdú verò & vino vtuntur. Idcircò propter mi fatigare, de quibufdá fuprà fcriptis, & ad præ- cxêplis por .
ſe common
maiorem parté totum fignificare volui,cùm dixi cedentia probanda prolatis ,exempla trahantur: ftrari ,
abſa mutatione panis in carné, & vini in ſangui- Ex quibus inuiſibilium fides, rerum viſibiliū ex
nem ,nec vnú poffe fubfiftere hominem . Reenim emplis, vera effe, vt creditur, ipfis corporis fenfi
Veramaior pars humani generis pane principali- bus demonftretur. Confule ergò ipſos carnales
ter viuit ,vino foléniùs vtitur:quod & omnes ho- oculos tuos, quicunque carnem Chriftifub facra
mines facerent, nisiquibufda in regionibus frigi- mento panis , quicunque fanguinem Chrifti ſub
dis vites, in frigidioribus fruges,terrarum fterili- facramento vini latentem miraris, & non mutata
tas ademiſſet. Hoc tamen certü eft, omnes homi- panis ac vini ſpecie ipfarum rerum mutatam in
nes, nisì infra annos fint, aut valitudine teneatur; aliud naturam ftupefcis: conſule ,inquam ,oculos
aut vti,aut poffe vti pane & vino.Sed qui infra an- tuos, & licèt indignum fit, eorum iudicio iux
nosfunt, aut valitudine detinentur, non poſſunt ta ipſa viſibilia veritati inuifibilium'acquieſce.
quidem perimbecillitaté, fed poffunt tamen per Aſpice aquam in glaciem commutatam , glaciem
naturam . Hocigitur autillo modo, pane & vino in cryftallum alteratam ; & cernes in his aperte
veicur omnis homo. Vndè in omni homine natu- fubftantias permutari, formas ſubſtantiarum ſeu
ta operatur : quod de folo Chrifto homine, aut fpecies referuari.
ſcrupulofi dubitant,aut infideles non credunt . In 1.B. CONCILIVM Lateranéſe magnum ca
omni planè homine per digeftionem congruam none vel capite primo : lefu Chrifti corpus &
natura operatur: quod de Chriſto ſolo homine fanguis in Sacramento altaris fub fpeciebus panis
per conſecrationem diuiná fieri dubitatur. Ope- & vini veraciter continentur, tranſubftantiatis Tranſubtad
ratur fand natura per digeftioné in corpore huma- pane in corpus,& vino in ſanguinem poteftate di- tiationis nou
no , vt panis in carnem , vinum conuertatur in fan- uina, & c.
guinem, dum ( ficut ſciunt hi qui vel leuiter rerum 2. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione dei
humanarum lcientiam attigerunt)defecatiorem , cimatertia ,capite quarto : Quoniam autem Chri
ac puriorem ſuſcepti cibivel potus partem à fecu- Aus Redemptor nofter corpus fuum , id quod ſub
Jenta ſegregans,fingulis corporis membris ,ad nu fpecie panis offerebat, verè effe dixit, ideò perſua
erienda,confouendam , adaugendá, carnis & fan - fum ſemper in Ecclefia Dei fuit, idq nunc denud
guinis fubftantiam , impertit ; ignobiliorem , nec fancta hæc Synodus declarat, per confecrationem cóuerfio to
corpori neceſſariam partem ,per egeftionem ordi- panis & vini,conuerfionem fieri totius fubftantiz tius fubftátiz
natam refpuit. Fit igitur hocmodo ,omnibus non panis, in ſubſtantiam corporis Chrifti Domini panis & vini.
tiſſimo,de panecaro ,de vino ſanguis : & hoc non noftri, & totius fubftantiæ vini in ſubftãtiam fänê
in vno homine, fed in omni homine; nec in vno guinis eius:quæ conucrfio conueniéter & propriè Tranſubftart
tiationis no
tempore, ſed in omni tempore. Quare ergò'non à ſancta Catholica Eccleſia Tranſubſtantiatio eft men conue .
creditur, quare dubitatur, Deuhoc poffeper vir- appellata. niens eft.
tuté, quod poteftnatura per digeftionem ? An po- 3. ITEM canone ſecundo : Si quis dixeritin fa*
tuitillud Deus dare humanxorigini, & non potu- croſancto Euchariſtiæ Sacramento remanere ſub
jtreſtaurationi? An potuit illud conftituerecreás ftantiam panis & vini vnà cum corpore & fangui
hominem,& non potuithoc facere redimens ho- ne Domininoftri Ieſu Chriſti: negaueritớp mira- Côterfio ml.
minem ? An debuit illud fieri, cùm homo à Deo bilem illam & fingularem conuerfionem totius rabilis totius
vi fubftantiæ pa
plaſmatus eft& ; nó debuit,cùm homo à Deo fuf- fubftantiæ panis in corpus, & totius fubftantiæ
ceptus eft ? Ceffet ergò infidelitas, ſanetur dubie niin ſanguinem , manentibus duntaxåt fpeciebus
Aptiſſimum
Loan.se tas: quia omnipotens verbū Dei,per quod omnia panis & vini: quam quidem conuerfionem catho tranſubftan .
facta funt, ficut quotidiè facit, ve per comeftioné lica Eccleſia aptiffimè tranſubftantiationem ap- tiationis no .
men.
& digeftionem humana, panis in carné, & vinum pellat,anathema fit.
vertatur in fanguinem multorů filiorum homi- 4. CONCILIVM Romanum ſub Gregorio
num : fic quotidiè facit, vt per confecrationem & feptimo in confeſſione Berengarij,vt fupra qux
virtutem diuiná, panis & viņum commutetur initione quarta, E.teftimonio quarto. vbi hac ver
carnem & fanguinem fuum , hoceft,vnius filijDei borum forma vtitur : Panis & vinum fubftan . Subſtantiali
ter conuer ,
& hominis,no multorum filiorā hominum . Qui tialiter conuertuntur in veram & propriam ac tuntur.
riui
 228 Q. V. DE TRANSVBSTANTIATIONE
viuificatricem carnem & fanguinem Domini no- vndiquè erat populus Hebræorum,hinc Aegypti Exod.14.
ftri Iefu Chrifti . js vallatus,indemari clauſus. Virgá leuauit Moy
5. CONCILIVM Conftantiéfe ſeſsione o & a- ſes,feparauit ſe aqua, & inmurorum ſpeciem con
Subftantia pa ua damnathuncarticulū loannis Vuicleff: 1. Sub- gelauit, atque inter vndas via pedeftris apparuit.Joſue 3
nis
Det . non ma- ftantia panis materialis & vini materialis ma- iordanis retrorsùm conuerſus, cótra naturam in,
nent in Sacramento altaris. Item hunc : 2. Acci- ſui fontis conuertitur exordium . Nónne claret,
dentia panis non manent fine ſubiecto in eodem naturam vel maritimorum Auctuum , vel fluuia
Sacramento . lis Auctus effe mutatam ? Sitiebat populus patrum , Num.20 .
6. CONCILIVM Florentinum : Sacerdos in tetigit Moyſes petram , & aqua de petra Auxit.
Subſtätia pa- perſona Chriſti loquens, hoc conficit Sacramen- Nunquid non præter naturam operata eft gratia ,
nis & vini
conucrcun . tum . Nam ipforum verborum virtute fubftantia vt aquam vomeret petra , quam non habebatna
tur, panis in corpus Chrifti, & fubftantia vini in ſan- tura ?Marath Auuius amariſfimus erat, vt fitiens Exod . 18 .
guinem conuertuntur. populus bibere non poffet. Mifit Moyſes lignum
7. L'ANFRANCVS in libro de Sacramento in aquam , & amaritudinem ſuam aquarum natu-,
In fubftantia Euchariſtiz : Contitecur Ecclefia toto terrarum ra depoſuir, quam infuſa ſubito gratia tempera
carnis & fan. orbediffuſa,panem & vinum ad facrandum pro- uit. Sub Helilæo propheta vni ex filijs Propheta- 4.Reg.c.
murari. poni in altari : ſed inter ſacrandum incompræ- rum excuffum eft ferrum de ſecuri, & ftatim
henfibiliter & ineffabiliter in ſubftantiam carnis merſum eft. Rogauit Hælifæum qui amiſerat fer
& fanguinis commutari. Et rursùs in eodem li ruin , miſit etiam Helifæus lignum in aquam , &
bro : Credimus igitur terrenas ſubftantias quæ in ferrum natauit : vtique & hoc præter naturam fa
menſa Dominica per ſacerdotale miniſterium di- cum eſſe cognoſcimus.Grauior eft enim ferri ſpe
Conuerti in uinitùs ſanctificátur,ineffabiliter, incompræhen- cies, quàm aquarum liquor. Aduertimus igitur
Elemento fibiliter, mirabiliter operante ſuperna potentia, maioris effe virtutis gratiam , quàm naturam , &
minici cos. conuerti in eſſentiam Dominici corporis,reſerua- adhuc tamen propheticæ benedictionis nume
poris. tis ipfarum rerum ſpeciebus, & quibuſdam ali- ramus gratiam . Quòd fi tantum valuit huma
js qualitatibus, nè percipientes cruda & cruenta na benedictio vt naturam conuerteret, quid di.
horrerent, & vt credentes fidei præmia amplio- cimus de ipfa conſecratione diuina , vbi verba Benedi& ione
diuina hoc
ra perciperent : ipfo tamen Dominico corpore ipfa Domini Saluatoris operantur ? Nam Sacra Sacramentā
exiftente in cæleſtibus ad dexteram Patris im- mentum iſtud quod accipis , Chriſti ſermone conficitur.
mortali, inuiolato , integro, incontaminato , il. conficitur . Quòd fi tantum valuit ſermo Helix, Species que
læſo , vt verè dici poflit & ipfum corpus quod vt ignem de cælo deponeret: non valebit Chri naturz ele .
de virgine ſumptum eft, nos lumere , & tamen fti fermo , ve ſpecies mutet elementorum ? De nentorum
non ipfum : Ipſum quidem , quantùm ad eſſen- totius mundi operibus legifti: Quia ipſe dixit, mutantur.
tiam , veræ naturæ proprietatem , atque virtu- & fa & a funt: ipſe mandauit, & creata funt. Sers
tem : non ipſum autem , li ſpectes panis vinique mo ergò Chrifti, qui potuit ex nihilo facere
ſpeciem , cæteráque ſuperiùs compræhenſa.Hanc quod non erat,non poteft ea quæ ſunt, in id mu
Fides Eccle . fidem tenuit à priſcis temporibus, & nunc tenet care, quod non erant? Non enim minus eft no
fiz catholicę. Ecclefia,quæ per totum diffuſa orbem , Catholica uas rebus dare, quam mutare, naturas. Sed quo
nominatur. ad argumentis vtimur ? Suis vtamur exemplis,
1.C. AMBROSIV'S in libro de ijs qui myfte- incarnationisque exemplo adftruamus myfterij
Euchariftia
præfertur rijs initiantur, capite nono : Confidera nunc, veritatem . Nunquid naturæ vſus præceffit, cùm
manna . vtrùm præftantior fit panis angelorum , an ca- Jeſus Dominus ex Maria naſceretur? Si ordinem
ro Chrifti, quæ vtiqué corpus eft vitæ. Manna quærimus, viro mixta fæmina generare conſue.
illud è cælo , hoc ſupra cælum : illud cæli , hoc uit. Liquet igitur quòd præter naturæ ordinem
Domịni cælorum : illud corruptioni obnoxium, virgo generauit : & hoc quod conficimus cor
Corpus quod
fi in diem alterum ſeruaretur, hoc alienum ab pus, ex virgine eft. Quid hîc quæris naturæ or cóficimus,cs
omni corruptione : Quod quicunque religiose dinem in Chrifti corpore, cùm præter natu : virginc elt.
guftauerit, corruptionem ſentire non poterit .Il- ram fit ipfe Dominus Jeſus partus ex virgine?
lisaquade petra Auxit, tibi ſanguis è Chrifto :!l- Vera vtiquè caro Chrifti, quæ crucifixa eft, quz
los ad horam fatiauit aqua, te fanguisdiluit in ſepulta eft: verè ergò carnis illius Sacramentum
æternum . Iudæus bibit & fitit: tu cùm biberis, fi- eft. Ipſe clamat Dominus Ieſus: Hoc eſt corpus Ante benedi.
&tione nomi.
tire non poteris. Et illud in vmbra,hocin veri- meum . Ante benedi&ionem verborum celeſtium natur aliaſpe
tate. Si illud quod miraris, vmbra eft : quantum alia ſpecies nominatur,poft conſecrationem cor- cies, panis
iftud eft , cuius & vmbram miraris? Audi quia pus Chrifti fignificatur. Ipſe dicit fanguinem ſu- fcilicet,& vi
1.Cor.10 .
ymbra eſt, quæ apud Patres facta eft. Bibebant, um . Anteconſecrationem aliud dicitur effe,poft nec pot.com
inquit,de conſequente eos petra: petra autem erat conſecrationem ſanguis nuncupatur. Et tu dicis, corpus & fan
Chriſtus. Sed non in pluribus eorum complaçi- Amien : hoc eft, verum eſt. Quod os loquitur, guis appella
tum eftDeo :nam proftrati ſunt in deſerto. Hæc mens interna fateatur: quod fermo fonat, affe- tur.
autem in figuram facta ſunt noftri. Cognouifti aus ſentiat.
Potiorveria præſtantiora ? pocior eſt enim lyx, quàm vmbra : 2. IDEM libro quarto de Sacramentis, capite
tas .quàm fi- veritas,quàm figura:corpus authoris, quàm man-
gura quarto, vt fuprà quæftione quarta, A.teftimonio
na de cælo. Forté dicas: Aliud video, quomodò vicefimoquarto.
tu mihiafferis, quòd Chrifti corpus accipiam ? Et 3. PSALMO centefimo quadrageſimooctauo,
hoc nobis adhuc fupereft, vt probemus. Quantis vtin textu , A.quæftionis quartz .
igitur vtimur exemplis,veprobemusnon hoc ef 4. MATTHAEI viceſimoſexto, ibidem B.te
ſe quod natura formauit,fed quod benedi& io co- ftimonio tertio .
fecrauit:maioremớp vim eſle benedi& ionis,quàm 5: MARCI decimoquarto,ibidem teſtimonio
naturæ , quia benedictione etiam natura ipſa mu- ſecundo.
Exéplis pro- tatur ? Virgam tenebat Moyſes, proiecit eam , & 6. THEOPHYLACT VS in decimum quar,
bat naturarú fa &ta eft ferpens. Rursùs appræhendit caudam ſer- tum Marci, 7. ET in fextum caput Ioannis, vt
mutationcm .
Exod.7 . pentis, & in virgæ naturam reuertitur. Vides igi- fuprà quæſtione ſecunda, B.teſtimonio primo &
tur prophetica gratia bis mutatam eſſe naturam tertio .
& ferpentis & virgz ? Currebant Aegyptiflumina 8... GREGORIVS Nyſſenus in oratione Cates
puro aquarum meatu, ſubitò de fontium venis chetica quæ dicitur Magna, capite trigefimoſepti
ſanguis cæpir erumpere. Non erat potus in flu- mo:Quærebatur quemadmodùm quod eſt inillo
uijs.Rursùs ad prophetæ preces cruor ceffauit Au- corpus Chrifti,viuificat omnem hominum natu,
minum ,aquarum natura remeauit.Circuncluſus ram, in quibus eſt fides, omnibus diftributum ,
 IN EVCHARIST I A.
& ipſum minimè diminutum . Fortafsè ergò non
procul abſumus à probabili ratione. Nam fi cu. habenda eft ratio, qui Ecclefiæ rationibus expu- Contra cos
iuslibet hominis fubftantia feu confiftentia eft ex gnati, iam quidem negarenequcunt ſubſtantiam qui veritate
alimento: id autem eft cibus & potus, eft autem corporis Chriſti cibo ineſſe Dominico :panem ta- corporis in
in cibo pañis : in potu autem aqua vino condíta. men & vinum per verba Saluatoris, in carnem Euchariftia
Dei autem verbum , ficut priùs eſt definitum,
quod eft Deus & 'verbum ,humana eft natura con
temperatum , & cùm effet in noſtro corpore, non '
aliquam aliam humanæ naturæ innouauit con-
ftitutionem :fed per ea quæ ſunt conſueta & con
gruentia, ſuo corpori dedit permanfionem , ci-
$ bo & potu continens ſubſtantiam . Cibus autem
erat panis. Quomodò ergò in nobis,ficut iam ſa
pe dictum eſt, qui panem videt, humanum cor-
pus videt quodammodò, quòd cùm ille, in eo
fuerit, hoc fit: ità illic quoquè quod Deum ſuf-
cepit corpus, cùm panis alimentum accepiſſer,
quadam ratione idem erat quod ille, alimento,
vt di&um eft, tranfeunte in naturam corporis.
Nam quod eft omnium proprium ,id quoquè pro
certo & conftanti eſt in illa carne, nempe quòd
illud quoque corpus pane continebatur . Corpus
autem , Dei verbiinhabitationead diuinam tráf-
mutatum eft dignitatem . Rectè ergò nunc quo-
Deiverbo pa que Dei verbo fan &tificatum panem in Dei verbi
catus in Chri corpus credo tranſmutari. Etenim panis erat po-
fi corpus teftate illud corpus. Fuit autem fanctificatus ha-
6 tranſmura. bitatione verbi , quod tanquàm in tabernaculo
tur,
habitauit in carne. Igitur vndè in illo corpore
tranſmutatus panis , tranſit in diuinam virtu
tem , per idem nunc fit fimiliter. Nam & illic ver-
bi gratia ſanctum fecit .corpus, cui ex pane erát
ſubſtantia & quodammodo ipfum quoquè erat
2.Tim . 4 .
panis : & hic fimiliter panis, ficut dicit Apoftolus,
ſanctificatur per verbum Dei & orationem , non
Non quia co- peş cibum & potum procedens ad corpus verbi,
meditur,ſed fed à verbo, quemadmodùm di &tum eſt, tráſmu-
Chrifi cor. tatus,nempe, Hoceft corpus meum . Cùm autem
pus fit. omnis caro alatur etiam per humorem , neque
enim ,nisi cum co coniungatur,id quod eft in no-
bis terreſtre in vita permanſerit. Quomodò au-
tem per durum & folidum alimentum ſolidita-
tem corporis fulcimus ac ſtabilimus: codem mo-
do etiam humori adiungimus acceſſionem ex na
tura eiuſdem generis. Qui quidem cùm fuerit in
nobis, per alterandi facultatem fit ſanguis,& ma-
xime li per vinum acceperit virtutem tranſmu-
tandi in calidum . Quoniam ergò hanc quoque
partem accepit caro illa Dei ſuſceptrix ad Dei
Immortali. conftitutionem : manifeftatum autem verbum
1 murpartici- propterea ſe admiſcuit interitui obnoxiæ homi-
pes ex con. num naturæ , vt communione diuinitatis fimul
iunctione etiam deificetur humanitas : ea de cauſa per ſuæ
carnis Chri.
gratiæ diſpenſationem ſe per carné inſerit omni-
Ai.
bus credentibus, commiftus & contemperatus
corporibus credentium , quibus ſubſtantia eft
ex pane & vino , vt vnione cum eo quod eft
immortale, fit etiam homo particeps incorru-
Virture Bene- ptionis. Hæc autem dat virtute benedi&tionis,
nis & vining in illud tranſelementata eorum quæ apparent
tura tranſcle . natura .
mentatur, 9. GVIT MVNDVSarchiepiſcopus Auerfa-
nus libro tertio de Sacramento Euchariſtiæ ad-
uersùs Berengarium , cùm refutåffet eorum fen-
tentiam,qui negant veritatem corporis & fangui-
nis Chrifti in Euchariftia , fic ait : Hæc interim
Q. V. 229
contra vmbraticos di &a fint. Nunc contra illos vmbratici.
eius & fanguinem verti nequaquàm credentes,ſed adminút:ſed
Chriftum
pani & vino commiſcentes, tanquàm Tranfubftan..
fubtiliori ratione hæreſim alteram condiderunt . gaat.
Quos quidem alios dico, quaſi alio errore deten
tos: Nam aliâs idem ſunt.Nam primùm quidem ,
apud quos poſſunt, quantumcunque poffunt, ni.
hil de corpore & fanguine Domini fubftantiali.
ter facramentis ineffe contendunt : Sed inde ( vt
diximus) pulſi, confugere mâluntad hanc impie.
tatem , quàm fynceram tenere cum alijs homini
bus humiliter veritatem . Et eorum rationibus
confutatis, Quapropter, inquit, cùm & iftæ cau
fæ nihil valeant, nec alias ipfiafferant: quæ infa
nia eft, vt Chriſtum , vtità dixerim , fua authori
tate impanent & inuinent? Et quidem Chriſtum Impanari vel
inuinari Chri
incarnari humanæ redemptionis ratio expoſce
bat ,quod futurum Prophetæ prædixerüt, factum abfurdum lit.
Chriſtus oftendit, Apoftoli prædicauerunt,mun
dus credidit.At impanari vel inuinari Chriftum
nulla ( ficut oftendimus) expetit ratio, nec Pro
phetæ prædixerunt , nec Chriſtus oftendit, nec
Apoftoli prçdicauerunt,necmundus, exceptis his
pauciſfimis hæreticis, credidit. Vndè igitur eos
malus error iſte peruafit ? Totus mundus conci
nit : Sicut anima rationalis & caro vnus eſt ho
mo,ità Deus & homo vnus eft Chriftus. Nemo di
cere audet: ità Deus & homo, & panis & vinum,
vnus eft Chriftus. Vndè igitur iftishæc noua com
panatio ? Deinde productis Patrum teftimonijs Companatio
de conuerfione panis in corpus, & vini in fangui
nem, ità ſubijcit : Hos impanatoresſuos ipſe Do - Impanatores
minus Ieſus verbo oris ſui interficit, cùm accipi- Hi confutan .
ens panem , gratiásque agens ac benedicens, ait: tur.
Hoceft corpusmeum.Nonait,In hoc latet corpus
meum : Nec dixit,In hoc vino eft fanguis meus:
ſed dixit, Hiceft fanguis meus & c. Equidem ego Stupiditas
de hac impanatione mecum etiá atque etiam re- Tranfubftan.
tractans, no ſatìs verbis exprimere poffum , quan- tiationem ,&
tùm ſuper iftorum ftultiſlima audacia, & inſaniſ- tamen ipſam
fima præſumptione admiror pariter & indignor. Gentiliniz
Nam contra diuinas authoritateshumanaratio- Sacramento
neincedere,id quidem inſanum : fine ratione au- profitentiü .
tem , id longè inſanius. At verò & fine ratione, &
contra rationem aduersùs Deum ſemper latrare,
id prorsùs ſuprà quàm dici poflit, inſaniſſimum .
Iftienim nequiores nequiſimis,fratres ſuos vm
braticos præ ſe iuftificauerunt. Illi quippe iudici .
um ſenſuum tranſcendere non valentes, tanquam
ex infirmitate erraſſe videri poffunt. Hi verò ne
que ex ſenſibus, neque ex vlla ratione, neque ſcri
ptura aliqua cauſas erroris fui mutuates, lola pe
nitùs ſuperbia veſanire videntur, dú reclamante
natura, quam tantoperè defenſitare ſolent (quo
modò enim in ſolidocorpore panis,alterum cor
pus latére poßit, videri non poteft) reclamante,
inquam , natura, reclamantibus fcripturis facris,
nullo ſanctorum Patrum teftimonio, nullo diui
no oraculo, nullo miraculo fulti ,munitam vndi
què Catholicam pietatem , beftialiter obftinati,
ob hoc tantùm oppugnare videntur, nè ab ea via
cti effe videantur .

VI.

Eft'ne venerandum nobis,adorandumque Sacramentum ?

A. Est .
maximè Amb.
, fic poftulante à nobis officio Religionis , vt abAuguftinin Pale
4.1 Apoc
quem adeſſein Euchariſtia credimus,cultu quoquèdebito proſequa- MathTriden :14.6.19.6
.
& can . 6. Petrus Clunia.
mur , creaturę Creatorem ,ferui Dominú atque Redemptorem Opti lib.i.epift.2.
mum Maximum .

B. De quo fcriptura ipfa pronunciat: Adorent eum omnes Angeli Dei. b Heb.u.b Pfal.96.b
Vi Et
 >

230 Q. VI. DE ADORATIONE

c Pſal.71.b
Etrursùs,' Adorabunt eum omnes Reges terræ ,omnes Gentes ſeruient
ei.Tum alibi diuinus Propheta, cùm hoc facramentum ,eius

in thesale dhe e personer med de que magnitudiné contemplatur,non ſat habet dicere, ' Edent
epif.120.ad Honorati. cap.24.& 27. pauperes & faturabuntur,& laudabunt Dominum : ſed hoc etiam

addit, Adorabunt in conſpectu eius vniuerſa familiæ gentium .Item :

Manducauerunt G adorauerunt omnespingues terra .
Math:?ab Chryfoft. hom.24. in 1.ad C. Laudantur fanè“Magi,ſimilesque nonnulli apud Euan
Corinth.
** homil.s in Math. loan.9.8
Mattb
** 84.d 9.6 & 28.d Luc.24.8
geliſtas , quòd Chriſto adhuc in carne mortali honores diui

, coram eo procidentes, eumque adorantes.

nos exhibuerint
f Rom.6 b Pſal.94.a Atquì nobisidem núceſt Chriſtus in Euchariſtia :non mor

talis,fed immortalis, omni gloria & virtute prorsùs admirabi

pop. homil
. ad Ephet. Item i.de Tacerd .lis. Quam nos fidem religioſo corporis animique cultu iure
epit
sca Anom cenos.Nilusepit:ad äratar.teftamur, dum Chriſtianæ humilitatis, & debitæ gratitudinis
Amboration departari ad fidem.Nos officium
coram tremenda illa, ſemperque reuerenda Dei Ma
4.56. Orig.homil.s.in diverſos Euang.ieſtate & venerabundiac ſupplices exhibemus.

TESTIMONI A.
1. A. AVGVSTINVS in pſalmum nonagefi-
mumoctauum ,in ea verba :Et adorate ſcabellum
pedum eius, quoniam ſanctum eſt.Quid habemus
adorare ? Scabellum pedum eius. Suppedaneum
dicitur ſcabellum . Quod dicunt Græci únoródron,
dixerunt Latiniſcabellum : & alij dixerunt ſuppe
daneum . Sed videre fratres quid nos iubeatado-
Efa.66.
rare.Alio loco ſcriptura dicit: Cælum mihi ſedes
eft,terra autem fcabellum pedum meorum . Ergò
terram nos iubet adorare, quia dixit alio loco
quòd fit ſcabellum pedum Dei?Etquomodò ado-
Matth.4. rabimus terram , cùm dicat apertè fcriptura, Do-
Deut.6 .
minum Deum tuum adorabis: & hic dicit,Adora-
te ſcabellum pedum eius ? Exponens autem mihi
quid fit ſcabellum pedum eius, dicit: Terra au-
tem fcabellum pedum meorum . Anceps factus
fum : timeo adorare terram ,nèdamnet me qui fe-
cit cælum & terram . Rurſum timeo non adora-
re ſcabellum pedum Domini mei, quia pſalmus
mihi dicit:Adorate fcabellum pedum eius. Quæ-
Quomodò ro quid fit ſcabellum pedü eius, & dicit mihi fcri-
adoretur ( ca.
bellú pedum ptura, Terra ſcabellum pedum meorum . Flucu-
Dei. ans conuerto me ad Chriftum , quia ipſum quæro
hîc, & inuenio quomodò fine impietate adoretur
terra, fine impietate adoretur ( cabellum pedum
eius. Suſcepit enim de terra terram , quia caro de
terra eft, & de carneMariæ carné accepit. Et quia
in ipſa carne hîc ambulauit ,& ipſam carnem no-
Nemo Chri. bis manducandam ad falutem dedit : nemo au
fti carné má
ducat, nisi tem illam carnem manducat, nisì priùs adoraue-
priùs adora- rit : inuentum eft quemadmodùm adoretur tale
uerit
Peccamus no ſcabellum pedum Domini, & non folùm non pec-
adorando . cemus adorando, fed peccemus non adorando.
Nunquid autem caro viuificat? Ipſe Dominus di-
loan.6 . xit, cùm deipfa commendatione eiufdem terræ
loqueretur :Spiritus eftqui viuificat, caro autem
2
Apoftoli in Domino Ieſu (vt ſuprà diximus)ad
orârunt. Neque enim diuiſus Chriſtus, fed vnus.
Neque cùm adoraretur tanquam Dei filius, natus
ex Maria negabatur.
3. MATTHAEI quarto :Dominum Deum tu
um adorabis,& illi ſoliferuies.
4. APOCALYPSIS decimoquarto :Adorate
eum qui fecit cælum & terram , mare & omnia
quæ in eis funt,& fontes aquarum .
5. ITEM decimonono & vigefimofecundo :
Deum adora.
6. CONCILIVM Tridentinum feffione de
cimatertia,capite quinto: Nullus itaque dubitan- Latria culcas
di locus relinquitur, quin omnes Chrifti fideles huic Sacra
mēro debc ..
pro more in Catholica Ecclefia femper recepto tur ,
latriæ cultum , quivero Deo debetur,huic fan &tif
fimo Sacramento in veneratione exhibeant. Ne
que enim ideò minùs eft adorandum , quòd fue
rit à Chrifto Domino, vt ſumatur, inftitutum .
Nam illum eundem Deum præſentem in eo ad
eſſe credimus, quem Pater æternus introducens
in orbem terrarum ,dicit: Et adorent eum omnes pral:96.
Angeli Dei: quem Magi procidentes adorauerunt, Matth...
quem denique in Galilæa ab Apoftolisadoratum Matth.28 .
fuiffe fcriptura teftatur. Declarat præterea fanda
Synodus piè & religiosè admodùm in Dei Eccle
fiam indu &tum fuiffe hunc morem ,vt fingulis an- Feftum fan .
nis peculiari quodam & fefto die præcellum hoc aiffimi sa
& venerabile Sacramentum fingulari veneratio cramenti .
ne ac ſolennitate celebraretur, vtpz in proceſſioni- Circunferen
bus reuerenter & honorificè illud per vias & loca da Euchari
ftia in pro
publica circunferretur. Aequiffimum eft enim ,fa celfionibus ,
cros aliquos ftatutos eſſe dies, cùm Chriſtiani
omnes fingulari ac rara quadá fignificatione gra
tos & memores teſtétur animos erga communem
Dominum & Redemptorem , pro tam ineffabili

nihil prodeft. Ideò & ad terram quamlibet, cùm
te inclinas atque profternis, non quafi terram in-
tuearis,ſed illum ſanctum , cuius pedú ſcabellum
eft quod adoras; propter ipfum enim adoras :id-
ed & hîc fubiecit,Adorate ſcabellum pedum eius,
quoniam ſanctum eft.
2. AMBROSI VS libro tertio de Spiritu ſan-
& o , capite duodecimo : Non mediocris igitur
Efa.66.
queftio, & ideò diligentiùs confideremus ,quid fit
ſcabellum . Legimus enim alibì : Cælü mihi thro-
nus, terra autem ſcabellum pedum meorum . Sed
nec terra adoranda nobis, quia creatura eſt Dei .
Videamus tamen ne terram illam dicat adoran-
dam Propheta, quam Dominus Ieſus in carnis af-
fumptione ſuſcepit. Itaque per ſcabellum terra
Caro Chrifti intelligatur,per terram autem caro Chriſti, quam
in myfterijs hodie quoque in myfterijs adoramus, & quam
& planè diuino beneficio, quo mortis eius victo
ria & triumphus repreſentatur.Ac ficquidéopor
tuit vi&tricem veritatem de mendacio & hærefi
triumphum agere,vt eius aduerfarijin conſpectu
tanti fplendoris, & in tanta vniuerfæ Ecclefiæ læ
titia pofiti, vel debilitati & fracti tabeſcant, vel
pudore affe &ti & confufi,aliquando refipiſcant.
7: IN eadem feffione canone ſexto:Si quis dixe
rit,in ſancto Euchariſtię Sacramento Chriſtūvni- Anathemare
genitum Dei filium ,non effe cultu latrię etiam ex- feriuntur ad .
terno adorandum :atque ideò nec feftiua peculia- deportationé
ri celebritate venerandum , neque in proceflioni- negantes.
bus fecundùm laudabilem & vniuerfalem Eccle
fiæ fanctæ ritum & conſuetudinem ſolenniter cir
cungeftandum , vel non publice, vr adoretur, po
pulo proponendum , & eius adoratores efle ido
lolatras,anathema fit.
8. PE
 EV CHARISTI AË.
8. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenfis
libro primo, epiftola ſecunda : Sed adhuc vrges
& dicis: Et fi data eft caro Chrifti hominibus im-
mortaliter & inuiolabiliter, ad honorandum ,
Certun fide- ed adorandum , quare ad comedendum ? Quòd
libus eft,ad- enim honorari, qudd adorari debeat, fidelibus
orandam Eu omnibus certum eft, Et poft pauca:Datplanècar-
ele . nem ſuam , dat fanguinem ſuum , non folùm ad
honorandum , non folùm ad adorandum , fed
etiam ad manducandum & bibendum Chriftus
hominibus.
1. B. AD Hebrçosprimo: Etcùm iterùm intro-
ducit primogenitum in orbem terræ,dicit :Et ad-
orent eum omnes angeli Dei.
2.: P.SALMO nonagefimoſexto : Adorate cum
omnes angelieius. audiuit & lætata eft Sion .
Z. ET ſeptuagefimoprimo: Et adorabunt eum
omnes reges terræ ,omnes gentes ſeruient illi .
4. ITEM vigeſimoprimo : Edent pauperes &
facurabuntur: & laudabunt Dominum qui requi-
runteum &c. Etadorabuntin conſpectu eius vni-
uerfæ familiæ gentium .
5. EVTHYMIVS in Pſalmum vicefimum-
primum : Edent pauperes & faturabuntur &c.
Pauperes funt, veri omnes Chriftiani: qui tamen
Fideles Chri- fpiritualem cibum Euangelicæ comeduntdo& ri-
medent, & cũ na , qua verèalitur atqueaugeſeit anima. Velali-
ficorpus.co;
co ſanguioc ter: Comedent fidelesSaluatoris corpus, cum quo
ciusbibent. & fanguinem eius bibent : & faturabuntur, lan-
& o nimirùm repleti ſpiritu , hymnisque & lau-
dibus in menfa illa Deum extollent : ita vtverſi
Ioan.6. culus ſuperior, non folùm prophetiam contineat
de Euangelio, ſed de myſtico eciam menfæ illius
facramento. Viuent corda eorum in feculum ſe-
culi . Ait enim Dominus in Euangelio : Ego fum
panis vitæ . & rursus: Si quismanducauerit ex hoc
pane,viuetin æternum ,cuſtodiensvidelicet pari-
ter mandata. Per cor autem totum hominem
intelligit, eo quòd illa pars cæteris omnibus par-
tibus in quouis animante vitæ fit magis particeps.
Licèt moriantur, inquit, reſurégt tamen in vitam
æternam .
6. EVSEBIV Sin catena Doctoruin Græco-
rum in Pſalmos,circa eundem verſum :Modò (in-
quit) Edent, paulò verò pòft dicet, Comederunt;
& adorauerunt omnespingues terræ. Verùm cùm
comediſſent, pingues fa & i ſunt. Priuſquàm verò
Panis vitae
comederent,pauperes appellabantur:quibuspola
immortali.
tatem parit. licetur ve cibo à fe exhibendo vtantur.Sed quis ex
loan.6. comeftione fructus? Viuent corda eorum in fecu :
lum ſeculi : nam panis vitæ ab illo exhibitus im
mortalitatem parit, & vitam æternam . Inquit
enim : Ego ſum panis vitæ , qui de cælo deſcendi,
& vitammundo affero.Et rursùs: Si quis mandu-
cauerit ex panemeo,viuetin æternum . & reliqua.
Cernis quomodò hæc Pſalmo congruant: Edent
pauperes & faturabuntur. Et, Viuent corda eo-
rum in ſeculum ſeculi ..
7. AVGVSTINVS in pſalmum vigefimum
primum ,expofitione prima : Mäducauerunr cor-
pus humilitatis Domini ſui etiam diuites terræ,
nec ficut pauperes ſaturati ſunt vfque ad imitatio
Adoratio . nem ,fed tamen adorauerunt.
8. IDEM epiſtola centeſima vigeſima ad Hoc
noratum ,capite vigefimoquarto : Vota mea red
Vota ſacrifi- dam coram timentibus eum.Vota ſua, facrificium
Cischen vult intelligi corporisſui, quod eftfidelium fa-
fidelium fa . cramentum . Ideò cùm dixiffet ; Vota mea red-
cramentum dam coram timentibus eum ; continuò ſubiun .
intelligit.
xit, Edent pauperes , & faturabuntur: ipfi enim
faturabuntur pane qui de cælo deſcendit, qui ei
cohærentes, & eiuspacem dilectionemæ feruan-
tes, imitantur eius humilitatem.Ideò pauperes in
hac paupertate , & faturitate præcipuè Apoftoli
claruerunt.
9. ET capite vicefimoſeptimo : Manducaue-
& adorauerunt omnes diuites terræ : Diui-
runt
Q. VI. 231
ces terræ , fuperbos intelligere debemus, fi rectė
ſuperiùs pauperes humiles intelligebamus, de
quibus in Euangelio Dominus dicit; Beati pau- Match.si
peres ſpiritu, quoniam ipforum eft regnum cæ
forum . Neque enim fruftrà ità diſtincti funt, vt
de pauperibus fuprà diceretur, Edent pauperes ,
& faturabuntur: hîc verò,Manducauerüt& ado- pralai.
rauerunt omnes diuites terræ. Et ipfi quippe ad
du & i funt ad menfam Chrifti , & accipiunt de
corpore & ſanguine eius ; fed adorant tantùm ,
non etiam faturantur , quoniam non imitantur,
Manducantes enim pauperem , dedignantur elle
pauperes : quia Chriſtus pro nobis paffus eft, re 1Pa ...
linquens nobis exemplum, vt fequamur veftigia
eius. Veruntamen quod humiliauit femetipfum ,
faétus eft obediens vſque ad mortem , mortem
autem crucis, aſpernantur diuites, & fimilia per
peti refpuunt , timore non magnitudine , infir
mitate ergò non fanitate. Sed quia Deus excita
uit eum àmortuis,& donauit ei nomen quod eft
ſuper omne nomen , vtin nomine IESV fiesta- Philip.z.
tur omne genu,cæleftium , terreftrium , & infer
norum; fama celfitudinis eius, & gloria nominis
eius in Eccleſia vſquequaqué diffufa, permoti & Superbi etik
ipfi veniunt ad menfam , manducant & adorant, ftüadorát Chria.
in Euch
non tamen faturantur, quia non eſuriūt & ficiunt ,
iuftitiam .
1.C. MATTHAEI fecundo: Et intrantes do
mum ,inuenerüt puérum cum Maria matre eius :
& procidentes,adorauerunt eum .
CHRYSOSTOMVS homilia vigefima
quarta in priorem ad Corinthios : Hoc corpus
in preſepireueriti ſunt Magi, & viri impij & bar- Matthi.com
bari, longo itinere confecto, cum timore & tre
more plurimo adorauerunt.Imitemur igitur fal
tem barbaros nos, qui cælorum ciues fumus. Illi
enim cùm id præſepe & cugurium tantùm, neque ve Magicum
eorum quicquam quę tu nunc intueris, viderent, fummareue
fumma accefferunt reuerentia & horrore: Tuve runt Chriſtá
rò non in præfepi id , fed in altari : non mulie- in vinis ma
rem quæ in vlnis teneat, fed facerdotem prefen- fris, ità nobis
tem , & fpiritum perabundè ſuper propofito dif- randus.
in altari ada
fufum facrificio vides. Nec fimplex vt illi cor
pus intueris, fed & eius potentiam & omnem co
gnoſcis adminiftrationem , & nihil eorum'quz
per ipſum facta funtignoras, & diligenter initi
arus es in omnibus. Excitemur igitur horreſca
músque, & maiorem quàm barbari illi præno
bis' feramus pietatem, vt non fimpliciter neque
frigidě accedentes vehementiori igni caput ob
ijciamus. Hæc autem non dico , vt non acceda
mus, ſed ne temerè accedamus.
3. IDEM homilia octaua in Matthæum : Imite
mur nos ſaltem deuotionem Magorum , & alacres Magorum ex.
& própri ad pueri accurramusdomum . Etfi Rex, malonde podemos
etli populus, etſi Tyrannus huiusvelint curſum curramus.
itineris impedire,nequaquam tamen accenfi defi
derij extinguamus ardorem , quoniam & illi nisi
vidiffent puerum ,nec periculum , quod intenta
batura Rege, vitâffent.Priùsenim quàm puerum
cernerent,vndique illis opponebancur timores,
conturbationes atque diſcrimina:poftquàm verò
adorårunt, ſecuritas, & tranquillitas ſubſequura
eft: nec iam Aella eos, fed Angelus ſuſcipit, quia
ſcilicer adorando , facti fuerantfacerdotes ,cú fup- Magi adors.
plicatione etiam muneribus oblatis. Ettu itaque do oblatis
in Bethlehem feftinusaccurre,ac domum ſpiritu- factifunt fa.
alis panis ingredere. Et fi Magus fortè fis, nihil te cerdotes.
adhùc Regem introireprohibebit, modò vtado- Accede ado:
raturus atque honoraturus Dei filium ,& nó qualitaturus & ho.
conculcaturus aduenias :modò vthonoré ipſum Dei filium .
cú gaudio ac tremore offeras:poſſunt enim vtra
que hęc pariter conuenire. Sed cauené Herodief
ficiaris fimilis, & dicas, Vt & ego veniens adorém Herodi fimi.
eum :cum veneris,interintere coneris.Huius ete- les,quicomu
nione myfte.
nim finiles ſunt, qui indignè abutuntur commu rij abutuntur,
nione myſterij.Keus eft enim ,inquir,iſte corporis .Cor..
V 1 & fan
 232 R. VI. DE ADORATIONE
& fanguinis Domini.Qui enim eiuſinodi ſunt,ha- guſtamus. Conſidera quxſo, menſa regalis eſt ap- Degulamus
bent in fe cyrannum , à regno Chrifti iugiter inui- pofita,angeli menſæminiftrantes, ipſe rex adeft, fummat
dentem , lógè fanè Herode illo nequiorem , mam- & tu adftasofcitans. Sordeſcunt tibi veſtimenta, angelis ado .
monam fcilicet. Hic enim in homines tenere im- & nihil eft tibi curą . At pura ſunt, igitur adora & ratur.
perium geftit,fuoso cultores fimulat, & mittit ad communica.Dum profertur facrificium , & Chri- Adora & có .
munica.
Chriftuin , vt fpecie quidem adorare videantur: ftus immolatur & ouis dominica : cùm audieris,
quantum verò in ipfis eftinterimunt eum, quem oremus omnes communiter,ciìm vela videris re
No debemus adorare fe fimulant.Timeamus igitur,ne quando trahi,cunc ſupernècælum aperiri cogita, & ange
gerere ſpecie
adorantium , ſpeciem fupplicum atque adorantium geramus, los defcendere.
Opere verò opere verò exiſtamus inimici . Igitur adoraturi 12. IDEM libro fexto .de Sacerdotio : Per id Tempore re
inimici eflc . Chriftum cuncta proijciamus è manibus. Si þa- tempus & angeli ſacerdoti aſident, & cæleftium crificij Millz
buerimus aurum , offeramus ipfi. Quis veftrûm , poteftacum vniuerſus ordo clamores excitat, & angelorum
. : 188. qui innumeris eftis Chrifti beneficijs obligati, tá locus altari vicinus,in illius honorem qui immo- multitudo
longinquæ propter eum arripuit expeditionis la- latur,angelorum choris plenus eft.Id quod crede magna.
borem ,quàm illi barbari, immò fapiétiores pro- re abunde licet, velex tanto illo facrificio, quod
fectò fapientibus?Verùm quid ego de ſpatio lo- cum peragitur. Ego verò & commemorantem
quor itineris lõgioris, cùm plurimæ fæminarum olim quendam audiui, cùm diceret ſenem quen
tanta iam animimollitudinereſoluantur, vt nisi dam virum admirabilem , ac cui reuelationum
aduectu mulis, quamlibet exiguo fpatio à domi- myfteria multa diuinitùs fuiſſent detecta , fibi
bus ſuis venire nequeant ad vidédum Dominum narrâffe,ſe tali olim viſione dignum habicú à Deo viſum de ar
eclorum pro
in præfepio fpiritali? Sed ex his quoque qui certè effe, ac per illud quidem tempus derepentè ange- fentia .
ambulandi laborem ferunt,alij fecularium nego- lorum multitudinem confpexiffe (quatenùs hu
ciorum tumultus , alij theatrales turbas ſanctis manusadſpectus ferrepoterat)fulgentibus veſti
cætibus anteponunt, Et barbari quidem illi pri- bus indutorum ,altare ipſum circundantium : de
uſquàm Chriſtum viderent,tam longam propter niquè fic capite inclinatorum , vt fi quismilites
ipſum exuperauerunt viam , tu verò nec poltea- præfente rege ſtantes videat: id quod facilè mihi
quàm videris,illos probaris imitari.Nam & cùm ipſe perſuadeo. Item & aliusquidam mihi narra- Alcerum.
eum videris ,ità eum relinquis, vt poft illum cur- uit, non ille quidem ab alio edoctus, ſed dignus
ras ad theatra, ac mimum potiùs & videre, & au- habitus, qui id & vidiſſec ipſe, & audijſſet, quòd
dire defideres. Atque vt eadem rursùs attingam qui de vita hac emigraruri funt, fi myfteriorum
Chriftus in qux anteà fum infectatus, Chriſtum quidem in huiuſmodicum pura & munda conſcientia fue
fpirjepio spiritalilitum præfepio derelinquis,properas ve- rine participes ſpiritum ef laturi
, abangelis illo
faci silicct ro iacentem in ſcena ſpectare meretricem.Hocau- rum corpora ſatellitum more ftipācibus, propter
tem quibus tandèın putamus dignum eſſe ſuppli- aſſumptum illud facrum hinc reetà in cælum ab
cijs ? Reſponde obſecro ,li ſe quiſpiam introduce- ducuntur.
re te polliceretur ad regem , & oftenderet tibi il- 13. ITEM homilia prima de verbis Elaix, Vidi
lum yndiquè coruſcantem , atque inter varios Dominum : Miſer & infelix , oportebat te cum
pompæ ſuæ ornatus ſedentem , purásne theatrale tremore ac reuerentia angelicam glorificationem
ſpectaculū aulicæ præponeresdignitati, cùm certè reſonare,cum terrore cofeſſionem reddere con
ne hinc quidem tibi aliquod commodum quære- ditori, ac per hanc delictorum veniam poftulare.
retur? At verò ex hac menſa ſpiritualium fong Tu verò mimorum & faltatorum mores huc in
Ob !
emanat bonorum, & hanc tu ftatim relinquens ducis, dum indecenter manus iactas, pedibus ſub
curris ad theatrum, vtnatátes fæminas, & fexum ſultas, toto circumageris corpore, Et qui fit, vt
illum publicis oculis intuearis expofitum ,vt (in- non metuas, neque horreſcas, hæc audens aduer
quam ) iftud aſpicias, ſedenté iuxta donorum cx- sùs talia eloquia? Non cogitas ipſum hîc inuifibi
Sanguinem leftium fontem relinquis.Non aquam de hoc no- liter adeſſe Dominum, qui vniufcuiufæ motum
largitur, qui bisfonte largitur, fed languiné viuum , quiquan- metitur, & conſcientiæ rationem habet? Non co- Angeli faerk
nobis cauſa quàm ad mortis Dominicæ teftimoniú ſumitur, gitas, quòd angeli huic ftupendx affiftunt menfx , mētam cuma
fit vitæ . nobis tamé cauſa fit vitæ. Tu verò relinquis huius cum'a reuerentia hanc circunuallant ? Verùm cu
cunuallaar.
Calix reue. fanguinis fontem calicem reuerendum , & ad ifta non cogitas.
diabolicum illum fontem feftinus accurris . 14. ET homilia tertia de incompræhenſibili
4. IOANNIS nono : Tu credis in filium Dei ? Dei natura contra Anomãos: Ingentem , & pend
& c. & prócidens, adorauit eum. inauditam hanc populi multitudinem, quæ mo
5. MATTHAEI decimoquarto :Qui autem in do affuxit,tantaíz cum attentionefermonem all
nauicula erant,venerunt, & adorauerunt eum ,di- dit meum , ſæpenumerò tempore illo perhorren
centes : Verè filius Dei es. do requiſiui ,& tamen nunquàm videre potui, at
6. ET capite nono : Ecce princeps vnus acceſlit, que ita me vehemens cepit ſuſpirium , quòd cùm
& adorabat eum. ego diſputo veſter conferuus, Itudium adhibetis
7. ITEM vigefimooctauo : Vndecim autem di- & ingenium ,contenditis animum ,alter alterum
fcipuli abiêrunt in Galilæam , in montem vbi impellit & iactat, vt ipſe propiùs adfit, frequen
conftituerat illis Ieſus. Et videntes eum adoraue- tesad finem vfque dicendi patientiflime perfeue
runt. ratis . Cùm autem ipfe Chriftus communis magi- Chriftus re. '
8. LV CAE vigefimoquarto : Et ferebatur in ſter & Dominus, femer in facris myfterijs often- metin facris
cælum , & ipfi adorantes, regreſli ſunt in Hieru- furus eſt,vacua deſertais ecclefia redditur.Et non- offendit
falem . nullis interiectis: Tempore illo mi frater charif- Tépore facci
9. AD Romanos ſexto : Chriſtus reſurgens ex fime, non folùm homines clamorem illum hor- ficij eciä an .
o
mortuis, iam non moritùr : mors illi vltrà non ribilem reddunt, ſed etiam angeli Dominogenu gch Domin
dominabitur . gcnu fleetūt,
Aectunt, & archangeli rogant, habent fibi tempus & archangeli
10. PSALMO nonagefimoquarto : Venite, ex- id idoneum ,habent facram illam oblationem in rogant,habe.
ultemus Domino , & c. quoniá Deus magnus Do- fauore . Itaque vt homines ramos olearum geten- tcsfacra oble
minus & rex magnus ſuper omnes Deos, quia in tes mouere reges conſueuerunt : eo'ą arboris ge uore,
manu eius funt fines terræ , & altitudines monti nere miſericordiam commemorant & humani
um ipfius ſunt. Quoniam ipfius eſtmare,& c. tatem : ficangeli tunc pro ramis oleaginis corpus Angelorume
11. CHRYSOSTOMVS homilia ſexagefima- Domini ipſum protendentes, rogant pro genere corpus Dai
protendencjú
prima ad populum Antiochenum , & homilia, humano, quafi dicant:Pro his Domine rogamus, oratio pro ge
tertia ad Ephefios: Cogitemus quòd illum fur- quos tu adeò dilexifti, vt pro corum falute mor- nere humana
ſum ſedentem ,qui ab Angelis adoratur, hunc de- tem obires, animam in cruce efflares:pro his fup- ad Chritam .
plicit
 E V CHARISTI AE ..
Q. VI. 233
plicamus, pro quibus ipfe tuum largitus es fan- mine per ipſum ſacroſanctum myfterium corpo
guinein : pro his oramus,pro quibus corpus hoc ris & ſanguinis tui , quo quotidiè in Eccleſia tua
Energumeni immolåſti. Agitatos quoquè ob eam rem diaco- pafcimur & potamur ,abluimur & ſanctificamur,
curruncà di nus tempore illo adducit, & iubet caput inclina- atque vnius tuæ fummæ diuinitatis participes
cantur,iuffi re. Cùm eos vnà cumfratribus orare non liceat, efticimur :quatenùs des mihi virtutes tuas fanctas,
caputincli. adducit eos, vt tu miſeratus, & quia tam acerbè quibus repletus,bona conſcientia ad Altare tuum
Qarc. vexantur, & quia vocem reddere nequeunt, tua accedam , ita vt hæc cæleftia facramenta effician
facultate ad eorum vtaris defenfionem & auxi. tur mihi falus & vita . Tu enim dixiſti ore tuo
lium . fancto & benedicto : Panis quem ego dédero, caro loan . 6 .
15. IDEM .Chryfoftomus homilia quarta con- mea eftpro mundi vita :Etquimanducatme,vi
Cur tempore tra eoſdem Anomãos : Gratiam reddam , fi vos , ta viuet propter me : ipſe manet in me, & ego in
ducantur de docuero ,quamobrem illa præ cæteris oratio folet eo . Ego ſum panis viuus, qui de cælo deſcendi, si
moniaci , fieri, & cur homines dæmonc agitatos, & furore quis máducauerit ex hoc pane, viuet in æternum .
accitos teterrimo, adduci tempore illo & ,capita Panis dulciſſime,ſana palatum cordis mei, vt fen- Adorat Am .
inclinare iubet diaconus. Qua de cauſa igitur agi- tiam ſuauitatem amoris tui. Sana ab omni lan- dum in Eu .
turità dicam . Vincula perquàm praua & grauia guore , vt nullam præter te amem pulchritudi- chariſtia .
agitatio dæmonum eft: vincula enim ferro vali- nem . Panis candidiflime , habens in te omne dele
diora .Vtitaquetempore inſtante,quo iudex pro- ctamentum , & omnisfaporis ſuauitatem , qui nos
dire, & pro tribunali federe ſolitus eft ; cuſtodes ſemper reficis, comedat tecor meum, & dulcedi
carceris, homines quos in vinculis tenent, omnes ne faporis tui repleatur viſcera animæ meæ.Man
carcere educunt, & pro cancello ſeptis fori col- ducat te angelus pleno ore, manducet te peregri
locant ſqualentes, fordétes, coma expletos nimia , nus homo pro nodulo ſuo, nè deficere ponit in
Quia cune pannis miſerrimè obductos: fic patres ftatuerant, via tali recreatus viatico. Panis fan & te ,panis viue,
Clariftus ve. vt quum breuì Chriſtum velutpro tribunali fe- panis pulcher,panis munde,qui deſcendiſti de cę.
barprodurus, dere, in ipfisą facramentis apparere futurum ef- lo , & das vitá mundo , veni in cormeum , & mun
& in Sacra.' ſec,homines dæmone agitati illi tanquàm vincu- da me ab omni inquinamento carnis & fpiritus.
menco præ. lis quibuſdam retenti adducerentur, non vt re Intra in animam meam : fana & fanctifica meinte
City proillis rum quascommififfent, examen fubirentmodo riùs & exteriùs. Eſto tutamentum & perpetua
cum vniuer- eorum qui in vinculis funt, necvt luerent pænas, lus corporis & animęmeæ.Repelleà me infidian fa
Suspopulus & ſupplicio afficerentur :ſed vt populo vniuerfaip
Orat. tes mihi. Hoftes recedant procùlàpræſentia tua : -
ciuitate præſente communes pro his fierent ſup- vt foris & intùs per te munitus recto tramite
per
plicationes, vtomnes iugi concordia Dominum :ueniam ad tuum regnum :vbi non myfterijs, ficut
communem orarét pro his, & quòd miſereretur, in hoc tempore agitur,fed facie ad faciem te vide
magno clamore contenderent.Ceterùm vthistūc bimus, cùm tradideris regnum Deo patri, & erit
ſuccenſui,qui orationem huiuſmodi negligerent, Deus omnia in omnibus. Tunc mede te fatiabis
foris tempore eo verſarentur: fic impræſentia- ſatietate menſtrua: yt nec eſuriam , nec ſitiam in
rum his qui intuìs conſtant, ſuccenſendum vtiquè æternum .
reor,non quia intùs manēt, ſed quòd cùm eo quo 18. GREGORIVS Nazianzenus oratione vn
debent,maneant loco, nihilo meliùs afficiuntur, decima in laudem fororis ſuæ Gorgoniæ: Aduer
1 quàm qui forìs euagantur. Diſputant enim inter ſa corporis valetudine tenebatur (foror videlicet)
feſe, & autiocantur,aut negocia tractant tempore grauiteros laborabat:eratá inſolens quoddam &
illo perhorrendo.Et paulò pòft :Haud illa diaco- prodigioſum morbigenus & c. Deſperatis omni
ni exhortatio erecti conſtantísque fruftrà & fine bus alijs auxilijs ad mortalium omniū Medicum
caufa inſtituta ſancita eft :fed vt noftras repentes confugit,atą intempeſta nocte captata,cùm mor
humi cogitationes erigeremus, &c . Cogita apud bus nõnihil remififfet,ad Altare cum fide procum- Ad altare in
quem proximè ftas, quibuscum inuoces Deū, ſci- bit,eum ,quiſuper ipſo honoratur , cum ingenti quo afferua
Cum angelis licet cum Cherubin ,cum Seraphin ,cum omnibus clamore inuocans, omnibus , nominibus appel- baturfacra.
Deum illic cæli virtutibus : animaduerte quos habeas ſoci- lans, atque omnia ea, quæ vnquàm mirifice geſſe- procubuit
adoramus .
os : fatis hoc tibi fit ad fobrietatem , cùm recorda- rat, velutinmemoriam ei reuocans (nam & ve- Gorgonia pe

riste corporeconſtantem , & carne coagmétatum , teres , & nouas hiſtorias callebat) tandem pia & titura fanica ,
admitti cum virtutibus incorporeis commenda- præclara quadam impudentia effertur.Eam, quz tem .
re omnium Doininum . Chrifti fimbria ſanguinis profluuium compreſſe- Match.g .
16. NILVS Abbas epiftola ad Anaſtaſiū Epiſco- rat, imitatur. Quiding fecerit, audite. Cùm caput
loannes Sacerdos admiradus, ecclefiæ Con- fuum pari cum clamore,lachrymisiz (mulierculę
mus videt ec. pum :
S.Chryfofto.
clcſiam ple ſtantinopolitanë, immò verò totius orbis ſplen- illius inftar, quç olim Chriſti pedes rigauit)altari Luc.q.
nam Angelis dor,vir animi perſpicacis ,omni ferè tempore, vi- admouiſſet,nec ſe priùsillud dimiffura effé denú
tépore Miffa. debat domum Dominirefertam Angelorum cæ- ciâſſet, quàm ſanitaté obtinuiſſet, ac deindè hoc
Sacrificiü di- tu , & tunc in primis,cùm diuinuin & incruentum ſuo pharmaco corpus totum perfudiffet ,& fiquid
ninum & in facrificium offerebatur, quo quidé tempore ftu- vſpiá antityporum preciofi corporis aut fangui
Milla offer. pore & lætitia plenus rem præcipuis amicis fpiri- nis manus recondiderat, id lachrymis admifcuif
tur. tualibus priuatim enarrauit . Cùm cæpiffet, in- ſet (ô rem admirádam ) ftatìm liberatam fe mor
Angeli tépo. quit, facerdos ſanctum ſacrificium , feu oblatio- bo ſentit, & corpore & animo & méte leuis diſce
1 re facrificijè nem facere,plurimæ ftatim ex beatis illis Virtuti- dit,pro ſpei mercede, id quod fperauerat, cóſecu
calo deſcen- bus è cælo deſcendentes, ftolis indutæ fplendi- ta,& per animæ roburcorporis robur accipiens.
ftum venera. diſlimis, nudis pedibus, intentis oculis, pronz, 19. GREGORIVS Magnus libro quarto Dia
turin Eucha. altare magno cum filentio & reuerentia, quo- logorum , capite quinquagefimooctauo : Quisti
riftia . àd venerandum illud myſterium expletum fu- delium habere dubium poſſit, in ipſa immolati
it, circunſteterunt. Deindè huc illuc fingulæ per onis hora ad ſacerdotis você cælos aperiri , in illo Angeloruin
chori adfunt
Miniſtrát dir totam domum diffuſæ , Epiſcopis & Presbyte- Ieſu Chriſti myfterio angelorum choros adelle, in immolati
tribuentibus ris & Diaconibus diſtributionem corporis & pre- ſummis ima ſociari,terrena cæleſtibus iungi, vnú onis hora .
Euchariſtiā . tiofi fanguinis miniftrantibus, adhæferunt, fàta- quoque ex viſibilibus atque inuifibilibus fieri?
gentes, & ſedulò adiuuantes. Hæc autem ſcribo, , 20. ORIGENES homilia quinta in diuerſos
ve diuini ſacrificij dignitatem cognoſcentes, ca- Euangelijlocos : Quando ſanctum cibum illudio
ueatis, nè illud negligenter, diuino timore abie- incorruptum accipis epulum , quando vitæ pane
cto adminiſtrctis . & poculo frueris, manducas & bibis corpus &
17. AMBROSIVS oratione prima præpara- fanguinem Domini, tunc Dominus fub te&tum
toria ad Miffam inter alia fic orat : Rogo te Do tuum ingreditur. Et tu ergò humilians temeti
V 3 pſum ,
 234 Q. VII. DE SACRIFICIO
GÜCenturio. pfum ,imitare hunc Centurionem , & dicito : Do- Vbienim indignè ingreditur, ibi ad iudicium in- ſum dignus.
ne dicédum , mine, nõ ſum dignus veintres ſub tectum meum . greditur accipienti. Matth.s.
Donjne, no

VII .

Quid porrò de Altaris Sacrificio credendum eft ?

A. ID proculdubiò , inſtitutam efle Euchariſtiam non in
eum vſum tantùm, vt à Chriſtianis velut alimentum falutare
a 1021.6.f 1.Cor.io.c u.f Prouer.9.a fumatur :vndè- cibus, potus, viuus ac vitæ panis dicitur :ſed

etiam vt tanquàm ſummum & proprium noui Teſtamenti ſa

b.Dionyf.Ecclef.hicrar.cap.3.& epift. crificium offeratur : vt hinc iam olim nomen acceperit ho

Tryeh. Bafil.fer.z.de Baptif.cap:ie Teta ftiæ , ſacrificij,vi& imæ ,oblationis, holocauſti.

lib.30.contra Fauftum,cap.31. Fulgen. B. Offertur auteminiugem * paſſionis Dominicæ memo

dot.hiftor.fanctor.cap.zo. Alcimus lib.riam , & gratiarum a &tionem , atque vt credentibus profit ad
19. Petrus Cluniac.lib.i.epift.2 . chuius & futuræ vitæ mala depellenda ,bonaque impetranda:
* Chryfoft. homil.17.ad Hebr.
lacobus,Balilius,& Chryfoftomus in neque ſolùm viuis , ſed etiam defunctis proſitin remiffionem
Chtyiof.homil.77.in 10am,& 1.in Act. peccatorum ,ficut èſcripturadiuina , & traditione ' Apoſtolica
Beda lib.4 .
glic.hiftor.cap.22. grauiſſimi Patres aſſeuerant.
epift .
Chryfof.hom ..ad Philip.& 6 . ad po :C. Hoc eſt eximium illud & incóparabile facrificium , quod
Iren.lib.4.cap.32. Eufeb.lib.i.cap.io.Chriltus in extrema cænaſub panis & vini ſpecie inſtituens,

deciuita.cap.zo.lib.z.cont.Fauf.c.21.ſuis Apoſtolis, vt primis noui Teſtamenti facerdotibus, ho

* Luc.216 Chryfof.hom .&1.in Matth.rumque ſucceſſoribus, vt offerrent, his verbis demandauit:

ad Burde.cap.. Arcop.cap.3.Eccle.hic. Hoc facite in meam commemorationem .

e ou le meia edib. cpiftis. Apoft.e * . D. Hæc eft oblatio ,quæ per variasfacrificiorum naturæ 5 &
& Gen.4.a s.& & 14.d Exodi 12.a
. congue.lib. zo.de ciult.cap.20.& lib.legis tempore ſimilitudines " figurabatur, vtpotè quæ bona
per illa tum ſignificata , velut illorum omnium con
ſummatio & perfe & io comple& itur .

E. Hoc illud eft iuge facrificium , quod non nisì ad finem

Hippol.deconfum mundi.Chryfoft. mundi abolendum , Danielteſtatur.
k Daniel 12.d 9.8
1 Pfal.1o9.b Hebr.7.a b Gen.14.d F. Ad hoc ſpectat Sacerdotium fecundum ordinem Mel

mont.cap.3. Hieron.ad Marecila epin .chiſedech, quod etiam Dauidin Chriſto futurum & perman
33. concione
maſc.l Epiphan.hæref:55.Da: furum prædicat.
ib.4.cap2. :14.
G. Hæcoblatio munda ,quam nulla velindignitas ,vel mali
n Numer.28 . & 29 .
o Auguſt.17. de ciuir, cap . 20 . Petrus tia offerentium inquinare poſſit : quæ Iudaicæ legis Sacrifi
Cluniac.lib.i.epift. 2. .
Malacız.vide Martial.ad Burd.cap.cijs quamplurimis vnicèº ſuccedens , apud gentesin omnilo
Juftin in dial Cum Trypa. Lorem dibute.co, id eft,toto orbe terrarum ad celebrandum Dei & redem
19.de ciuit.cap.23. & lib.18.cap.35.
ptoris noftri nomen offertur atque facrificatur, vt apud Mala
chiam legimus .
* Actor.13 . a .
H. Hæc eft Miſſæ oblatio , Sacrificium , * Liturgia, cui teſti

conf titut. Apof9.t.ca

9 Can.s.& Apoftol
p.93.Clemen
. s lib.6. monium omniexceptione maius præbent Canones & Tra
1 Nicen.1.ca.14. Laod.ca.19. & 58. Ephe. ditiones ? Apoſtolorum , fan &tæ Synodi, magnus conſenſus
in sede diNegeridi TorinoSeimoclo.com & vſus perpetuus totius Eccleſiæ Græcæ & Latinæ ,Orienta
Ambroſ.Gregor,& c.
lis & Occidentalis.
1 Miffa nomen habet alert-epift.t.Te I. Quod Miſſæ Sacrificium , fi rem omnem ęquè perpendi

signed for to put bilenem & fa- mus,eft reuera Dominicę paſſionis, & illius cruenti Sacrificij,
macus in Alexan.Sixto , Teleſph.& Fe:quod in cruce pro nobis eſt oblatum , fan & a quidem & viua

ble en casa.Ambrosiepiftis Auguftin,repræſentatio ,atque fimul incruenta & efficaxoblatio.

epift.81.ad .& 4..&Carth.can.K. Ex qua fit primùm ,vt memoria, fides & gratitudo noftra
Concil.Micuit.can.3
ſcop. Gal . & Ger.
in Redemptorem ipſum viuida quotidièexcitetur, confirme
v Luc. 22.b 1. Corinth.u.c
turque ,ſecundum illud, ' Hoc facite in meam commemorationem .
Quorum ' verborum Eccleſia tam ſedula interpres fuit, vt
* De ceremon.Millie Dionyf.de Eccle . omnem incruenti huius Sacrificij externum ornatum , * ve

Rabanus, amal.Rupea. Tuitien. Inn & ſtes facras ,vaſa,ritus a &tionesque omnes ità inſtituerit , vt ob

oculos
 MISS AE . Q. VII. 235

oculos circunſtantium nihil aliud, quàm commemoratio illa recherchery consilieriden fedez.cap
ſancta obuerſetur
, tantique Sacrificij maieſtas magìs comentari ecurierad rheophante libros

mendetur, acmentes fidelium his tum ſignis, tum adminicu- citempafchalise. Creill,cate,smytag

diuinarum , quæ in " hit.Angl.cap.39.

lis exterioribus ad meditationem rerum
hoc Sacrificio latent, faciliùs ſuſtollantur, & veluti manudu
cantur,

L. Hinc fit etiam ,vt oblationis Chriſti in cruce fa &tæ & re

demptionis fru &tus, nobis,atque credentibus itidem omnis

y Cypria.epift. 66.Chryf.homil.41 ini.
bus tam ' defun is, quàm viuis, applicetur. Cor. & 21.in act.Damaſc.in orat.de de
M. Quare Cyprianus hoc Sacramentum ad fanandas infir- en
de verbboven ce cauta
.Apoit.c.3.& z :cap.1
. Item.&lib.9.co
form.san
feff.cap 11.12.13. Epiphan.contra Aeri.
mitates & purgandas iniquitates tum medicamentum , tum him bizpeli ns. 1

holocauſtum eſſeteſtatur. Martialis verò · Apoſtoli Petri di- 1.Serin, die eine Domini.videlacob'ia
ſcipulus, ita ſcribit: Quod Iudęi perinuidiam immolauerunt, cand burdegal.camente vide Hierony.in
putantes ſe nomen cius a terra abolere, id caufa fàlutis noftræ orat.3
& in Pfalus Alexande
. Auguft.ſer.4 epik 3. Brac.
9.82.224
lonocét.
car.can ... Gregor. hom . 37. in Euang.
in ara fan & ificata proponimus ,ſcientes hoc ſolo remedio no . Tridenr.cap.z.feff.12

bis vitam præftandam , & mortem effugandam . Omittimus

interim eiuſdem fidei & fententiæ teſtes Patres alios, vt inſti
tuta nobis breuitas retineatur.

N. Ex quibus liquidò conſtat, Chriſtum dici & effe nobis

Sacrificium duplici modo, cruento videlicet ac incruento . Concil.Ephefi in cpift.ad Neftor. ..

Nam in cruce cruentum ille Sacrificium pro nobis obtulit Faut lib.io.cap.21.

“ feſe, vt typo pafchalis agni,qui apud Iudæos ' immolabatur, i enel conteBochata.com.br

verus ipſe agnus fine macula ,id eit, figuræ veritas, reſponde
ret. In cænaverò , ſicut & in altari, modo cultuğue incruen- Sehenebolib.c.demoralt.Euang.cap.io
to ,quemadmodùm & Cyrillus f vocat idem offerri voluit, vt ad Conftantinopol. Nylic.orat..in sce

oblatio Melchiſedech, qui panem vinumque obtulit , con- Egit.ad Nefore platerp: Apatill.

ſummationem acciperet, maneretque verus Sacerdos son incapazas.Maechel de cocosincap.

ſuam
fecundùm ordinem Melchifedech, ac eius facerdotium eſſet íchalis.Claud.Marius lib.z.inGenclin.
in æternum, nullo vnquàm alio ſuccedente.

O. Illic femel " & vnoduntaxat in loco Iudęæperegit Sacri- b Heb 9.8 10.6
ficium ,de quo Paulus Hebræis ſcribens diſſerit :hîc verò fe- chry,homisz.incpift.ad Heb.Aug.
piùs, & omni in loco, nempe per omnem paſsìm Ecclefiam kem Oecumen.& Photius.

facrificatur,vtMalachiaskconfirmat. Illicin mortem offer. k Malach.1,

tur,hîc in mortis illius iugem viuamque recordationem , ' & 1 Petrus Cluniac.lib.s.epift.1.
falutiferam eius, quæ indè velut à capite ad membra dimanat

participationem , vt nimirùm illius in cruce oblati Sacrificij

fructus ac efficientia hoc Miſſæ ſacrificio quotidiè nobis ex

hibeatur atque applicetur.

TESTIMONIA .
1.A. IOANNIS ſexto :Ego fum panis vitç.Ité: 5. DIONYSIVS Areopagita Ecclefiafticęhie
Ego ſum panis viuus, qui decælo deſcendi.Si quis rarchię capite tertio:Infpiciamus per ſingula my- Ritus ſacrifi.
manducauerit ex hoc pane, viuet in æternum : & fterijfan & illimiritum ,exactiſiimam confectio- cijtempore
Dionyfij ,hoc
panis quem ego dabo, caro mea eſt pro mundivi- né : & quid fpiritaliter ſignet,indagarepergamus. eit, atat :xpo
ta. Item : Caro mea verè eft cibus, & fanguis meus Ita® põtifex quidem vbi orationeſanctam fupra folorum .
verè eft potus. Rursùs: Qui manducathuncpa- diuinum altare peregit, ex ipſo incenſum adolere
nem , viuet in æternum . ' inchoans,omnem phani ambitúcircuit. Demni
2. PRIORIS ad Corinthios decimo : Panis ad fanctum altare iterùm rediens pſalmorum in
quem frangimus, nónne participatio corporis cipit melos, concinentibus ſecum facra carmina
Domini eft ? omnibus ecclefiaftici ordinis gradibus : deinde
3. ET capite vndecimo: Quotieſcunquè nian- miniſtrorum officio,fanctarum ſcripturaruni le
ducabitis panem hunc & c. & tio ſuo ordine recitatur. Pofthæc extra delubrű
4. PROVERBIORVM nono :Sapientia ini- catechumeni fiunt, & cum ipſis energumeni , & ij
molauit victimas ſuas,miſcuitvinum , & propó- quoque,quiin pænitécia ſunt. Manent auteni in
ſuit menfam ſuam .Miſit ancillas ſuas ve vocarent tùs ſoli ,qui diuina ſpectare mcrentur atque perci
ad arcem & ad menia ciuitatis. Si quis eſt paruu- pere. Porrò miniftrorum alij quidem pro claufis
lus,veniat ad me. Et infipientibus locuta eft: Ve- templi foribus adſtát,alij proprij aliquidmune
nite, comedite panem meum , & bibite vinum ris agunt. Quiverò ipfius ordinis præcipui funt,
quod miſcui vobis. vnà cum ſacerdotibus fanctum panem & benedi
V 4 Etionis

)
 236 Q. VII. DE SACRIFICIO
& tionis calicem ,facrofanctisaltaribus imponunt,
cũ antè præcefferit ab omni clero vniuerſalis laus
ato confeflio.Ad hæc venerandus antiftesoratio-
nein fanctiſlima peragens, pacem fanctá omnibus
nunciat, & cùm femutud omnes ſalutauerint ,my-
fica fan &torú recitatio fit. Vbi verò manus tūan-
tiſtes tum facerdotes aqua lauerunt,pontifex ad
medium diuini aliftitaltaris : circunſtant autem
foli cum ſacerdotibus electi quiq ex miniſtro-
rum numero. At verò pontifex cùm diuina mu.
nera laude proſecutus fuerit, ſacroſancta & augu-
ftiſlima myfteria conficit , & quæ antè laudauerat
venerandis operta atque abdita fignis, in confpe-
oftenfio vel
deuntioE.& um agit,diuina' munera reuerenter oftendens,
chariftix . ad facram illorum communionem & ipſe con-
uertitur, & reliquos vt communicent hortatur.
Sumpta demùm atqueomnibus tradita commu
nionediuina , gratias referens, finé myfterijs im-
ponit. Ac multi quidem ſola in figna diuina pro-
fpiciunt: Ipfe autem femper diuino fpiritu ad ex
celli fignorum initia, felicibus & intelligibilibus
intuenda luminibus , pontificia dignitate acme-
rito, munditiacz fingulari diuini capaciorisque
fenfus, attollitur. Explicat deindè latiùs fingulo-
rum rituum cauſas & fignificationes myſticas .
6. IDEM in epiſtola octaua ad Demophilum
San& us Car• monachum : Cùm aliquando in Cretam venif-
pus ſancta
myfteria ce . ſem ,ſanctus Carpus me ſuſcepit hofpitio, vir ob
lebrar. eximiam animimunditiam ad Dei fpeculatio-
nem vltra fermè omnes aptifimus.Deniquenun-
quàm fancta myſteria celebrare cæpiſſet, nisì pri-
ùs inter eas preces ( quæ anteà conſummantur) fa-
cra illi ac propicia vifio apparuiſſet.
7. IGNATIVS in epiftola ad Smyrnenſes :
Sacrificium Non licet fine Epifcopo ,neque offerre,ncquetfa-
immolare . crificium immolare, neque Miſſas celebrare.
8. IVSTINVS philofophus & martyrin dia-
logo cum Tryphone aduersùs Judæos : Deus ipſe
Malachi. teftis eft qui ait, In omni loco in Gentibus hoftias
acceptas gratasip immolari. Neque verò à quo-
quam hoſtias Deus accipit, nisi à ſuis ſacerdoti-
Sacrificium bus.Itaque omnia facrificia quæ ſuo nomine faci-
fuonomine enda lefus Chriftus tradidit,id eft, in Euchariftia
Chriſtus faci panis & poculi, quæ in omni loco à Chriftianis fi-
endum tradi- unt,præoccupatione vfus Deus, fibi grata eſſe te-
dit.
ftatur. Quæ autem à vobis veſtris & illis facerdo-
Ibidem . tibus fiunt, improbat his verbis : Sacrificiáque
veitra è manibus veftris non accipiam & c.
9. BASILIVS ſermone ſucundo de Baptiſmo,
Periculofum capite fecundo: An periculoſum non fit, fi quiſ
dus fungatur quam corde à conſcientia aut praua, vel immun
facerdolio diria autinquinamento non repurgato , ſacerdo-
noua legis. tio fungatur? Moſes per ea quæ tuncin lege à Deo
data poluit, typumquendam ad noftrî exhorta-
Leuit.21. tionem præfigens, fcribit : Et dixit Dominus ad
Mofen ,Loqueread Aaron, dicens : Homo ex ftir-
pe tua, in generationibus veftris, habensin feipfo
maculam, non accedat ad offerendum dona Deo
ipfius & c. Dominus verò dicit,Templo maior eſt
Tanto magis hic inſtruit nos tanto ſceleftiorem & impiū magis
impiü eft of effe eum qui cùm impurus ſit,corpus Domini ad-
ferre corpus miniftrare audet,qui feipfum pro nobis oblatio
puro corde, nem & hoftiam Deo in odorem bonæ fragrantiæ
quäto corpus dedit, quanto corpus vnigeniti filij Dei excellen-
filij Dei ex. tius eítarietibus ac tauris . Excellentius dico non
arietibus & collationis ratione : eft enim excellentia incópa-
tauris. rabilis.At macula & vitiú iam in nouo teftamen .
to,nõreferre oportet ad corpus,ſed ad iuftificati-
ones Euangelicæ pictatis. Quádo videlicet præce-
ptum Dei,vcl non plenè,velmutilé,vel nõ ità fit,
vt Deo placerepofit,& quaſi tuber vel lepra quę-
dam hunani fenfus illi infigitur. Necellariuita
que ſemper quidem eft, maximè verò tanti ac ta-
lis miſterij celebrandi tépore,ſeruarepræceptum
2.Cor.7 . Apoſtoli dicentis : Cùm has itaque promiſliones
habeamus dilecti, repurgemus nofipfos ab omni
inquinamento carnis ac ſpiritus,perficientes ſan-
& ificationem in timore Dei, nec vllam aliqua in 2.Cor.6.
redantes offenſionem , ne vituperetur ministeri- Dignusquo
um , ſed in omnibus commédemus nosipfos tan modò fiat
quis ad ſacri.
quàin Dei miniſtri. Hoc pacto poterit quis di- ficãdum my.
gnus fieri ad facrif icandu m myfte rium i
Domin , fterium Dó .
fecundùm Euangelium Dei . mini.
10. TERTULLIANVS in libro deoratione
capite decimoquarto : Similiter deſtationum di- Sacrificiork
ebus, non putant plerique facrificiorum oratio- orationibus
nibus interueniendum , quòd ftatio foluenda fit poffet in
accepto corpore Domini.Ergò deuorum Dco ob
ſequium Euchariſtia reſoluit, an magis Deo obli
gat ? Nónne ſolennior crit ftatio tua,li & ad aram ad aram Del
Dei ſteteris : Accepto corpore Domini & rcferua- Sacrif
fare :icij pas
to vtrunque faluum eft, & participatio facrificij, ticipatio ,
& executio officij.
11. ' AVGVSTINVS epiſtola vigefimatertia ad
Bonifacium epiſcopu: Nónne femel immolatus
cſt Chriſtus in feipfo ,& tamen in Sacramento non lo ſacraméto
folùm per omnes Pafchæ ſolennitates, fed omni quotidie po
die populis immolatur , nec vtique mentitur qui pulis
latur.
immo.
interrogatus euin reſponderitimmolari ? Si enim
Sacramenta quandam fimilitudinem earum re.
rum , quarum ſacramenta funt, non haberent,
omninò facramenta non eſſent. & c.
12 . IDEM libro vigefimo contra Fauftú Mani
chæum , capite vigefimoprimo: Quis Antiftirum
in locis fanctorü corporů aſliftens altari,aliquan
do dixit : Offerimustibi Petre, aut Paule ,aut Cy- Affiftétes al
priane ? ſed quod offercur,offertur Deo, qui mar- Deo offerte,
iyres coronauit, apud memorias corum quosco- & facrificant
ronauit : vt ex ipſorum locorú admonitione ma- in memorijs
ior affcctus exurgat, ad acuendam charitatem , & martyrum .
in illos quos imitari poſſumus, & in illú quo ad
iuuante poffumus. Ibidem :Longè quippemino
ris peccati eſt , ebrium redire à martyribus, quàm
vel ieiunum ſacrificare martyribus. Sacrificare
martyribus dixi , non dixi ſacrificare Deo in me
morijs martyrum : quod frequentiſfimèfacimus, Frequentatus
illo duntaxat ritu, quo fibi ſacrificari noui Teſta- apua Chriftia
menti manifeſtatione præcepit: quod pertinet ad nos ſacrifici
illum cultum , quæ latria dicitur,& vniDeo debe- um à Chrifto
inftitutum &
tur.Sed quid agà, & tantæ cæcitati iſtorum hæreti- pręceptum .
corum quando demonftrabo, quam vim habeat
quod in Pſalmis canitur : Sacrificium laudis glo- Pfal.49 .
rificabit me,& illic via eft,vbioftendam illi falu
tare meum ? Huius ſacrificij caro & fanguis ante Huius facrif .
aduentum Chriſti per victimas fimilitudinum cijcaro & lan
promittebatur: in paſlionė Chriſti per ipſam ve- fata.guis præfigu
ritatem reddebatur : poft aſcenſum Chriſti per fa
cramentum memoriæ celebratur.
! 3 . FVLGENTIVS Rufpenfis Epiſcopus li
bro fecundo ad Monimum, capite fecundo : Dicis Sacrificiú cos
à nonnullis te interrogatum de facrificio Corpo- poris & fan
ris & Sanguinis Chrifti, quod plerique ſoli Patri Xi,non foli
exiſtimant immolari . Hanc etiam afferis hæreti- Patri immo
corum effe quafi palmarem interrogationem.Sed latur.
nouum non eft, vt hæretici , priuati lumine veri
tatis,illis ſe propofitionibus veritatem ſuperacu
ros arbitrentur,quibus facilimė ſuperantur.Glo- Philip.s.
ria namque in confufione ipſorum eft, qui terre
na ſapiunt .& c.Quomodo Dei filium non oderüt,
quem vnigenitum quidem verbis negare nö pof
ſunt, ſed eum à natura Patris inconliderata per
ucrfitate diſcernunt ? Aut quomodò in animas
ſuas impiè non faciunt,qui Dei vnigenicū filium ,
Deum fcilicet verum , nec glorificare cum Patrę
conſentiunt,necvno eodémque ſacrificio pariter Sacrificiovno
honorarii permittunt. CAPITE deindè ter- codeque Pa
tio & quarto probatPatriarchas ,Abraham , Iſaac ter & Filius
honoratur.
& Iacob non ſolùm Patri, fed & filio facrificâfle,
ac proindè etiam modò in Ecclefia filio offerri
facrificium .
14. ET capite quinto : Vnum deprophetis teſti
monium proferemus ,quo poflit euidenter oſten
di, prophetas ſanctos diuinitùs inſpiratos, certo
fidelillimoiy vaticinio prædixille, Noui
quoque
tem
 1

MISS AE. Q. VII. 239

cempore ceftamenti ſpiritales hoftias, non patri
tantùm , fed etiam filio à fidelibus offerédas.Pro-
Teftimoniú phetæ teftimonium de facrificio, quod nuncin
Sophonia de
facrificio, Ecclefia geritur, Sophonias quippe dicit: Suſtine
quod nune in me, dicit Dominus,in diem reſurrectionis meçin
Ecclelia ge• teftimonium & c. quia tunc transferam fuper po-
ritur.
Sopho.z. pulos lingua in progenies cius, vt inuocent omnes
nomen Domini, & feruiátei ſub iugo vno , à trang .
Aumine Aethiopię ſuſcipiam obferuantesme, qui
difperfi funt,adferét hoftias mihi in illodie.Quid
hac,rogo ,vaticinationelucidius ? vel quod hîcte-
nebrolæ obftinationis lacibulum hæretica poteft
infidelitas reperire, quo poffit lumen tantæ ma-
e nifeftationis effugere ? & c. Ecce ille,qui fe expe-
& tandam in die reſurrectionis fuæ præcipit, ipfe
Kbi hoftias ab omnibus gétibusofferendas often-
dit ,vtagnoſceretur facrificium illud eſſeaccepta-
bile Deo , quod communiter patri & filio fupplex
offert fidelium puram deuotio. Et paulò poft: Si
qui Catholici fideles, huius facramenti nunc vf
que videbantur ignari, deinceps ſcire debétomne
Sacrificij fa. cuiuslibet honorificentiæ & facrificij falutaris
warna abec: obſequium , & Patri & Filio & Spiritui fan &to ,
ciela S. Tri : hoceft,fan &tæ Trinitati, ab Ecclefia catholica pas
nitati exhi. riter exhiberi: In cuiusvtique vno nomine ma-
berur . nifeftum eft fan& umquoqueBaptiſma celebra
18. ET capite decimonono: Cùm Barlaam ad Barlaam peri
Regis filij cubiculum redijſſet, ato incruenti fa- egit ſaçta in
crificij facrum peregiſſet, immaculata Chriſti my- ficij. .
tteria ipfi inpertiuit .
19. ITEM capite trigefimonono : Barlaam de
indè ad quofdam fratres longo interuallo ab ipſo
diſfitos,eum (Iofaphatem ) amandat,vt ea,quçad
facrofan &tum facrificium conficiendum accom
modata erant, afferret. Cùm igitur longinquum
illud iter fortiſſimo animo confeciffet, atqueea,
quæ ad facroſanctum facrificium opùs erant, ar
tuliſſet, diuiniſfimus Barlaam incruentum facri- Incruentum
ficium Deo obtulit : perceprises Chrifti ab omni ſacrificium
Deo obtulit .
labepuris myfterijs, ac Iofaphato item imperti
tis, ſpiritu exultauit.
20. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenfis
libro primo, epiftola ſecúda contra Petrobrufia
nos, negantes Miſſæ ſacrificiū :Reſpondet vobis,
hoftes Dei, Ecclefia Dei : ſe neg abfa facrificio effe, Ecclefia non
necillo fuo facrificio aliquid aliud quàm corpus crificio, nec
& fanguinem fui redemptoris offerre.Offere qui- illo aliquid
dem illa Domino Deo fuo facrificiú fpiritus con- aliud quàm
tribulati,de quo Propheta,Sacrificiú Deo fpiritus complement for me
contribuſatus:offerc facrificiú iuftitie,dequo idé, acmporis
Tunc acceptabis facrificiú iuftitiæ : offert & facri- offert.
ficiú laudis,de quoqui fuprà ,Immola Deo facrifi- Pfal.com

Non fit peşin ri. Neque enim præiudicium filio velfancto Spi- ciú laudis: Sed longè acceptabilius offert facrifici
dicium alijs ritui comparatur, dum ad Patris perſonam pre- um ,eum ſcilicet qui,iuxtà Apoſtolū,perSpiritum Heb.g.
perfonis, dü catio ab offerente dirigitur.Cuius conſummatio, fanátu femetipfum obtulit immaculatum Deo,vt
tio abofferendum Filij & Spiritus fan &i comple&itur nomen , emundaret conſcientia noftrá ab operibusmor
te dirigitur . oftédit nullum effe in Trinitate diſcrimen. Quia tuis ,ad feruiendú Deo viuenti.Offertagnum Dei , 100A , 1.
dum ad ſolius Patris perfonam honoris fermo qui tollit peccata mudi: qui nec immolatus mo
Dam ad Pa. dirigitur,benè credentis fide tota Trinitas hono- ritur, nec diuiſus minuitur, nec comeſtus conſu
trcm litantis ratur, Et cùm ad Patrem litantis deftinatur in- mitur. Offert ipſum pro fe ipfa, qui ſe obtulit pro
deftinaturin. tentio, facrificij munus omni Trinitati vño co- ipſa : & quod illefecit femelmoriédo,hocilla fa
cencio,ſacrifi démqueaffertur litantis officio .Nos itaque dum cit ſemper offerédo. Sed quia noui hæc magis di
tantis officio Trinitati, quæ vnus & verus eft Deus,vnum facri- cenda effe fidelibusvenerátibus, quàm infidelibus
offertus Tri- ficium offerimus,vanis hæreticorum non moue- irridétibus; recondantur interim margaritæ ,néà Matth.7. ,,
nirati.
amur obiectis: Cùm adhoc fequendum ,acrobu- porcis conculcentur: & cur facrificare Deo cæli
ftiflimèretinendum , & diuinitùs promulgatis in- térrigenas prohibeatis,quáto niſu poteſtis, aftrui
ftruamur oraculis, & præcedentium fan & orum te.Cumis hoc fit cultus diuini, & ſubdiui Deo ani- Sacrificare
firmemur exemplis. mi præcipuü , & ab ipſo Deo conftitutú indicium : Dco, praci
15. THEODORET VScapite vigefimo fan- afferre fi qua pro vobis ſunt, quæ nulla vt credo puum sulcus
Defiderabat. torú Patrum hiſtoriæ in vita fancti Maris: Cùm ſunt; cur feruos Domino, homines Deo , condito- diti Deo ani
myfticum fa, longo tempore diuinus Maris defiderålſet videre ricondita,redéptoriredempta, famulari no vul- indicium
mi .
crificium . offerri fpiritale & myfticum facrificiú, rogauitvt tis; eias foli debitum, & ab iftis exhibendū vene-
diuini doni illic fieret oblatio.Ego verò lubenter rationisgenusreddi, quantis poteſtis nequitiæ vi
parui: & juſli facra vafa afferri, pagus cùm haud ribus,nó finatis .Dicite, quæſo,cur ſacrificia Chri
Diaconoram Iongè aberat: & pro altari vſusdiaconorum ma- ftiana vobis Chriſtianis ( fi tamen hoc eftis) non
manibus pro nibus, myfticum ,diuinum ,& falutare obtuli fa- placent: cùm figno facrificiorum ſemper fuos De Deusſuos,a ,
culitThcodo. crificium.Ille auté omni ſpiritali implebatur vo- us ab alienis ſecreuerit, cùm diuinam feruitutem fciorü ligno
retus diuinú luptate, & exiftimabat feipfum cęlum videre : di- ab humanis obfequijs hoc figno diſcreuerit, cùm difcrcuit iem
facrificium . cebata fe nunquàm tantam cepiſſe lætitiam .Ego honorem creatori fingulariterdebitum ,ab eo ho - per.
autem cùm ab eo valdè fuerim dilectus, putaui' nore quo fe inuicem rationalis creatura præueni
me & ei iniuriam efTe facturum , fi nó eriam mor reiuxta Apoftolum debet, hoc maximèfigno di Rom. 12 .
tuum laudauerim , & alijs, fi non hanc optimam ftinxerit. Quorfum ifta? Vt videntes patres anti
philoſophiam eis propoſuerim imitandam . quos, & omnes priorum temporum iuftos, Deo omnes iufti
16. ALCIMVS Auicus libro quinto,quieft de per iuftitiam & facrificia placuiſſe,vtattendentes ftitiam & fa .
tranfitu maris rubri, capite decimo ; poft expli- Deum fibi foli ea fieri præcepiffe,veaudiétes eum crificia pla
catam hiftoriam Exodi duodecimo , inquir : dijs alienis ſacrificantes eradicâſſe; agnoſcentes, cuerunt.
Ergò agnoſce tuü in nobis rex Chrifte cruorem , inquam , per facrificia maximè, Deo deitatis ho
Acą tuos educ Aegypti è carcere feruos, norem à ſanctis omnibus, feculis omnibus exhi
Chriftus quo Et quocunque loco fanétus mactaberis agnus, bitum , concedatis quod hactenùs prohibuiftis,
dam modo
mactatur in Ino cibos ſanctum porrexerit hoftia corpus & debitum Deo facrificiorum munus offerre,no
facrificioMir Chrifte tuum ,non attingat tua dextera vindex. Atrifeculi homines permittatis. Vtquid enim pro
fx,eiusq;ef. Prætereà veterem exutos formam virúmque, hibétur filij ſequi patresſuos ? Cur, quosfideimi
ficacia.
In vitæ nouitate tuum fac ſumere corpus, tantur, præcipuo fidei figno imitari non finūtur ?
Et facrum æterni calicis potare cruorem . An fortè Iudæorum facrificia Deus approbat, &
17. DAMASCENVS in vita Barlaam & lofa- Chriftianorum reprobat ? Nónnemagis circa eo
phat capite duodecimio : Alij(loquitur deMona rum ſacra nauſeas, dicésper Efaiam , Plenus fum . Efa...
chis) procùl inter feconſtructis ædiculis, Domi- holocauſta arietū & adipem pinguiū, & ſangui
nicis diebus ad vnam & eandem Ecclefiá pergunt, nem vitulorum & agnorum & hircorum nolui ?
Locruentum ac diuinamyfteria ,hoceft,incruentum puricor- Nónne & per aliú Prophetam ait, Non accipiam pfal.49.
fanguinis poris, ac prerioli ſanguinis Chrifti facrificiū, per- de domo tua vitulos, nec de gregibus tuis hircos?
Chrifti facri- cipiüt: quæ quidem Dominus pijs in peccatorum Nónne & per Malachiam loquitur, Non eft mi- Malach...
ficium , remiſſionem , ac tum animi;tum corporis illumi- hi voluntas in vobis : & munus non fufcipiam
nationem & fanctificationem donauit, de manu veftra ? Quod dicens , non facrificia
illi
 IO
IFIC
238 Q. VII. DE SACR
illi tempori data reſpuit, ſed prauá vitam ea offe-
ftolorum : Acfora quidem ac balnea faciút mul
Era. rentium arguit.Vndè & per Elaiam fubdit, Manus ti,ccclefias autem non item ,& omnia magis quàm
enim veftræ fanguine plenæ ſunt.Mirum valdè, fi has. Ideò oro ac ſupplico , & gratiam peto, immò
precipuus (veiam dictum eft) deitatis culcus,Deo & legem pono , vt nullus quihabetvillam , appa
noftro tépore non defertur,qui omni ante noftra reat carere eccleſia. Nèmihidixeris : propè eft,in
tempora tépore, ſummo ſtudio,ſolicita deuotio- vicinia eft,magnus eft fumptus, non magnü com
ne frequentabatur. Mirūfi Chriftianià facrificijs modum : fi quid habes infumendum in pauperes,
vni,& Deo offerendis arcentur : cùm Patriarcha, illuc inſume: meliùs illuc, quàm ibi:educa magi
Prophetx ,ludæi,Gériles, Fideles ,ab ipſo Deo,ipli ſtrum , educa diaconum & facerdotalé ordinem .
Deo facrificare,cogátur.Mirum nunc primùm de Quafi ducta vxore vel fponfa, vel data virgine,
Mundus nun. mundo diuina auferri ſacrificia, cùm nunquam fic erga eccleGam affectus fis; dotem inferibe illis
quam abfque mundus in retroactis generationibusſuisabfq fa- ich gibibenedictionis prædium multiplicabi cur.
lacris fuit, crificiorú ſacris fuerit. Ná nec in profundis igno- Quid enim non erit illicbonorum ? Parúmne eft,
ranciæ & nequitiæ ſuæ tenebris ità Deo perijt, vt oro , torcular benediçi , parúmne eft, Deum ex
non haberet aliquos,& fi paucos, qui & per iufti- omnibus frugibus acdecimis priùspartem aode
tiam Deú colerent, & per facrificia eum fecolere cimas accipere! Ad pacem agricolarum hoc vtile.
demonftrarét.At nuncfi nouam veftrādoctrinam Venerabilis erit & presbyter pofteà, & ad ſecuri
mundus exaudiat; facietquod nunquam fecerat, tatem agri conducer.Precesillicperpetue propter
& more captiuati illius populi, fedebit abſø lege, ce, laudes & ſynaxes propter te,oblatio per fingu- oblatio per
oſex 3 .
abſą rege,abſqzſacerdotio,abſą Ephod & Thera- los dies Dominicos. Quid magis mirádum , quòd fingulos
Dominicos, dies
raphin : cumin Deo facrificare ceſlauerit, & ipfe alij extruunt clara ſepulcra , vc pofteri audiant proptercum
Dei eſſe ceffabit.Erit his temporibus gratiæ , quod quòd ille conftruxit,an quòd tu ecclefias excitas ? qui in villis
nunquàm fuit nectépore iræ ; vt ChriſtianisDeo Cogita quòd vſque ad Chriftiaduentum merce- luis Eccieli
ſacrificare ceſſantibus, cultus, quiſemper in mūdo dem habiturus fis, quialtare Dei excitaturus es.
fuerat,omnind demundo pereat; & qui,Deu ritu Et paulò pòft : Parùm eft,dicoro , in ſanctis obla- in ſanctis ob.
lationibus.
ſuo colens, Deo effe fubditus probatur, cultú eius tionibus nomen tuum ſemper referri, & quoti
abijciens,abſo aliquo Deo prorfus eſſe videatur. dié pro villa preces ad Deum fieri?
1. B. CHRYSOSTOMVS homilia decima- 6. GREGORIVS Magnus libro quarto Dia
ſeptima in epiftola ad Hebræos :Quid ergo nos ? logorú ,capite quinquagefimofeptimo:Hocquo
Quotidiè vna Nonne per ſingulos dies offerimus ? Offerimus que quod audiuimus,quendam apud hoftes in
hoftiam offe.: quidem , ſed ad recordationem facientes mortis captiuitate pofitum ,& in vinculis religatum fuif
moriam mor eius. Ec vna eft hæchoftia,non multæ.Quomodo fe ,pro quo lua coniunx diebus certis facrificium
tisChriſti. vna eft, & non multæ ? Quia ſemel oblata eft,ob- offerre conſueuerat, qui longo pòft tépore ad con- Vi ſacrificil
lata eft in fancta ſanctorum : hocauté ſacrificium iugem reuerſus, quibus diebus eiusvincula folue- oblati vincu .
exéplar eft illius,idipſum ſemper offerimus. Nec rentur,innotuit: eius & coniunx illos fuiſſe.dies in
Eundem ſem nunc quidem alium agnum , craftina alium , ſed quibus pro eo facrificium offerebat, recognouit.
per agnū vbi.
ferimus of femper eundem ipſum . Proindèvnum eft hocfa- Ex alia etiam re ,quæ nobis ante annos ſeptem ge
quc. crificium ,hacratione : Alioquin quoniã in mul. Ita eft, certiſſimèconfirmatur : Agathusenim Pa
tis locisoffertur,multi Chrifti funt?Nequaquam , normitanus Epiſcopus, ficut fidelesmihiac religi
ſed vnus vbiquéeft Chriftus, & hîc plenus exiſtés, ofi viri multi teftati funt atæ teftantur,cùm beatæ
& illic plenus, vnum corpus, Sicut enim qui vbis memoriæ anteceſſoris mei tempore iuffus.eſſetvt
$ qué offertur, vnum corpus eft, & non multa cor- Romam veniret, vim nimiz tempeftatis pertulit,
pora : ità etiam & vnum facrificium . Pontifex ità vt fe ex tanto vndarnm periculo euadere poffe
autem nofter ille eft qui hoftiam mundanté nos diffideret. Nauta verò illius Baraca nomine, qui
Eandem offe obtulit : ipſam offerimus & nunc, quæ tunc obla- nunc eiuſdem Ecclefiæ clericatus officio fungi
rimus hoftis ta quidem ,conſumi non poteft.Hoc autem quod tur,poft nauem carabum regebat,ruptóque fune,
fins obtulit. facimus,in commemorationem quidem fit eius cum eodé carabo , quem regebat, inter vndarum
Luc.22 . quod fa & um eft. Hoc enim facite, inquit , in me- cumulos repentè difparuit. Nauis autem cui Epi
am commemorationem . Non aliud facrificium , fcopus præerat, tandem poft multa pericula ad
ficut pontifex, ſed idipſum ſemper facimus: ma- Ofticam inſulá Auctibus quaſſata peruenit. Cum
Operamur ſa gisautem recordationem facrificij operamur.Sed que die tertio Epiſcopus nautam qui ab eo abre
darioncm. quia ſacrificij huius mentionem feci, volo pauca ptus in carabo fuerat, in nulla maris parte vide
ad vos initiatos dicere, Plurimi ex hoc facrifi- ret apparére,vehementer affidus,mortuum cre
cio femel accipiunt in toto anno, alij bis, alij fe- didit, fed per obſequium charitatis viuo vnum ,
piùs, & c. quod mortuo debebat,impendit:& omnipoten
PRO VIyis .
2. IACOB VS, Bafilius, & Chryfoftomus in ti Deo pro abſolutione eiusanimæ offerre ſacrifi- Oblatio facri
ficii victims
Liturgijs ſuis, vt infrà, M. teftimonio ſecundo, cium vi & imæ ſalutaris iubet : quo oblato,reſtau falutaris pro
tertio , & quarto . rata naue, perrexit ad Italiam . Cumą ad Roma- animanautę,
3. AVGVSTINVS libro vigefimofecúdo de num porcum veniſſet, illicnautam reperit quem & ciufde mi:
ciuitate Dei , capite octauo : Vir tribunitius Hen mortuú putabat. Tuncinopinata exultatione ga- cia. rabilis effica
{perius, quiapud nos eft, habet in territorio Fuf- uiſuseft, & cú ,qualiter tot diebusin illo táto ma
falenſi fundum Zubedi appellatum, vbi cùm af- ris periculo viuere potuiffet,inquifiuit. Quivide
Ai &tione animalium & feruorum ſuorū , domum licec indicauit, quoties in illius tépeftatisAudibus
ſuam ſpirituum malignorum vim noxiam per- cum eodem qué regebat, fuiſſet carabo verfatus,
peri comperiſſer,rogauit noftros,me abſente,pre- qualiter cū illo vndis pleng natauerat, & quoties
sbyteros, vt aliquis eorum illo pergeret, cuius eo à ſuperiori parte deorsùm verſo ipfe caring
orationibus cederent. Perrexit vnus, obtulit ibi eius ſuperſederat,adiungens cùm diebus ac nocti.
Sacrificio cor ſacrificium corporis Chriſti, orans quantùm po- bus hocinceſſanter faceret, iamo eius vireus fun
poris Chriſti ceſſaret illa vexatio : Deo protinùs miſe- ditùs ex fameſimul & laborececidiſſet, quo eum
dæmoni s ve tuit, vt
rante, ceſlauit. ordine diuina miſericordia feruauerit,indicauit.
xatio tollitur.
4. CHRYSOSTOMVS homilia feptuagefi- Etenim quod etiam nunc vſqueteftatur, dicens :
maſeprima in loannem : Ideò in myfterijs inui- Laborans in Auctibus atque deficiens,fubitòmen
cèm ſalutamus, vt multi vnüefficiamur, & com- tis pondere ſum grauatus, ità vt nem vigilare me
Sacrificamus munes pro non initiatis preces effundimus, & crederem , nco depreſſus ſomno effem : & ecce in
pro terræ fru , pro infirmis, & terræ & maris, & vniuerfiorbis codem medio mari mepofito quidam apparuit,
atibus.
fructibus facrificamus.
qui mihi panem ad refcctionem detulit. Quem
5. IDEM homilia decimaoctaua in Acta Apo-. mox vt comedi,vires recepi,nec longèpòf nauis .
trana
 MISS AE .
tranfiens affuit, quæ meab illo vndarum pericu-,
lo ſuſcepit,atquead terram deduxit. Quod fcili-
cet Epiſcopus audiens, requifiuit diem , atque il-
lum fuiffe diem reperit, quo pro eo presbyter in
Hoftia facra OAica inſula Deo omnipotenti hoftiam facrę ob-
molata pro lationis immolauit.
nauta . 7. BEDA libro quarto Anglicanæ hiftoriæ , ca-
pite vigefimofecundo: In præfato autem prelio,
quo occiſus eft rex Elbuini, memorabile quod-
dam factum eſſe conftat, quod nequaquàm filen-
tio
prætereundum arbitror, ſedmultorum ſalu-
ci,fi referatur ,fore proficuum . Occiſuseft ibiin-
ter alios de militia eius,iuuenis vocabulo Huma,
qui cùm die illo & nocte ſequente inter cadauera
occiſorum fimilis mortuo iaceret, tandem rece-
pto ſpiritu reuixit,ac refidens,ſuavulnera, prout
potuit, ipfe alligauit. Deindè modicum quie-
fcens, leuauit fe, & cæpit abire ficubì amicos, qui
ſui curam agerenr,pofTet inuenire. Quod dum fa-
ceret, inuentus eſt, & captus à viris hoftilis exer-
citus, & ad dominum ipforum , Comitem vide
licet Edilredi Regis, addu & us. A quo interroga-
tus quis effet, timuit ſe militem fuiffe confiteri,
rufticum ſe potiùs & pauperem , atque vxorio
vinculo colligatum fuiffe reſpondit, & propter
vi & um militibus adferendum in expeditione fe
cum ſuis fimilibus veniſſe teſtatus eſt. Acille ſuf
cipiens eum, curam vulneribus egit, & vbìfana-
. coepit,nocte eum, nè aufugeret, vinciri præce-
ri
ficij vincula pis, nec tamen vinciripotuit.Nam mox vtabiê-
captiui fol. re, qui vinxerant,eadem funt eius vincula ſoluta .
uuntur. Habebat enim germanum fratrem , cui nomen hæc agenda , nec ritè celebranda, docente nos
erat Tuma, presbyterum , & abbatem monafterij nouo & veteri teſtamento. Hæc Apoſtoli à Do- Ex Apoftolo.
in ciuitate, quæ hactenùs ab eius nomine Tumia-mino acceperunt, & nobis tradiderunt: hæc nos rum
ceſtir cognominatur. Qui cùm eum in pugna per- docemus, vobises & omnibus abfque repræhen
emptum audiret, venit quærere, fi forte corpusfione tenere & docere, quibus agendum eft, man
eius inuenire poſſet: inuentúmque alium illi per damus.
omnia fimillimum ,putauit ipſum effe, quem ad 9. IRENAEVS aduersùs hæreſes libro quar
monafterium ſuum deferens, honorificè fepeli- to ,capite trigefimofecundo : Sed & fuis difcipulis
uit, & pro abſolutione animæ eius fæpiùs Miffas dans confilium ,primitias Deo offerreex ſuis cre
Milari cele facere curauit. Quarum celebratione fa & um eft, aturis, non quali indigenti, fed vt ipfi nec infru
ma eius que quod dixi, vt nullus poſſet eū vincire, quin con-
defun& a pu- tinuò folueretur. Interea Comes qui eum cene-
sabar.
bat,mirari & interrogare cæpit, quare ligari non
poſſet,an fortè liceras ſolucorias, de quibusfabu-
læ ferunt, apud fe haberet, per quas ligari nö pof-
fet ? At ille reſpondit,nihil talium artiumnôffe.
Sed habeo fratrem , inquit, presbyterum in mea
prouincia, & fcio quia illeme interfe & ú putans,
Per
Cecbras Sora pro me Miſſas crebras facit, & fi nuncin alia vita
tiones anima effem ,ibianima mea per intercefliones eius ſolue-
foluitur à pæ retur à penis. Dúmque aliquanto tempore apud
nis .
Comitem teneretur,animaduertunt,quieum di-
ligentiùs confiderabant,ex vuleu & habitu , & ſer-
monibus eius,quia non erat de paupere vulgo, vt
dixerat, ſed de nobilibus. Tunc ſecretè aduocans
eum Comes, interrogauit intentiùs vndè effet,
promittens nihil ei mali facturum pro eo, fi fim-
pliciter fibi quiseſſes,proderet.Quod dum ille fa-
cerer,miniftrum ſe regis fuiſſe manifeftás, reſpon-
dit: Et ego per fingula tuareſponſa cognoueram,
quòd rufticus non eras. Et nunc dignus es morte,
quia omnes fratres & cognati mei in illa funtpu-
gna interempti,nec tamen occidam , nè fidé,quam
promifi,præuaricem .Vt ergò conualuit, vendidit
eum Londoniæ Freſoni cuidam, ſed nec ab illo,
nec cùm illuc duceretur,vllatenùs potuit alligari.
Rurfumiar. Verùm cùm alia atque alia vinculorum genera
Sacrificij vir hoftes imponerent, cúmque vidiſſet qui emerat,
rate ſoluva- eum vinculis non potuiffe cohiberi,'donauic ei
tur. facultatem ſeſe redimendi, fi poſſet.A tertia au-
tem hora quando Miſſæ fieri folebant, ſæpiſlimè
vincula foluebantur. At ille dato iureiurando vt
rediret, vel pecuniam illi pro ſe mitteret, venit
Canticam ad Regem Lodheri,qui erat filius ſoro-
ris Edildridæ reginæ , qui & ipfe quondam eiuf-
dem reginæ miniſter fueras, pecijcóp & accepit ab
Q. VII. 239
eo precium ſuę redemptionis,ac ſuo domino pro
fe, vt promiſerat, mifit.Qui poft hæc patriam re
uerſus, atque ad ſuum fratrem perueniens, repli
cauit ex ordine cuncta quæ fibi aduerſa, quæ in
aduerfis folatiaproueniffent, cognouitos referen
te eo, illis maximè temporibus ſua fuiſſe vincula
ſoluta, quibus pro fe Miffarum fuerant celebrata
folennia.Sed & alia quæ periclicanti ei commoda Peroblatione
contigiſſent & proſpera, per interceſfionem fra- ris
hoftia faluca.
mula có.
ternam , & oblationem hoftiæ ſalutaris ,cælitùs fi moda & pro
bi fuiffe donata intellexit. Multió hæcà præfato (pera coatin .
viro audientes, accenfi ſunt in fide ac deuotione gunt.
pietatis ad orandum , vel eleemofynas faciendas,
vel ad offerendas Domini vi&timas ſacræ oblati
onis, pro ereptione ſuorum , qui de ſeculo migra
uerant. Intellexerunt enimquòd facrificiumfa- Sacrificiāla
lucare ad redemptionem valeret & animæ & cor- ad redempti.
poris ſempiternam . Hanc mihi hiftoriam etiam onem anime
hi, qui ab ipſo viro, in quo fa &ta eft,audiêre, nar- & corporis
ſempiterna.
rârunt: Vndè eam qui aliquando comperi, indu
bitanter hiftoriæ noftræ Ecclefiafticæ inferendam
credidi.
S. CLEMENS Pontifex & marrýr epiſtola TRADITIO
tertia de officio ſacerdotum & clericorum : Hîc iica.
ergò, hoceft, in præſentivita pofitos, oportet nos
agnoſcere voluntatem Dei, vbi & agendi & facri
ficandi eft locus: quoniam in alijs locis ſacrifica
re & Miſſas celebrare non licet, nisi in his,in qui- Sacrificare &
Miffas cele .
bus Epiſcopus proprius iufferit, aut ab epiſcopo brare in'cet .
regulariter ordinato , tenente videlicet ciuita- tis locis.
tem , conſecratus fuerit. Aliter enim non funt
no . iranitio .
& uofi, nec ingrati fint, eum qui ex creatura panis
eft, accepiz, & gratias egit dicens, Hoc eft corpus Chriftus na
meum . Et calicem fimiliter, qui eſt ex ea creatura ui tedamenti
quæ eft fecundùm nos,fuum ſanguinem confeſſus nouă docuit
eft , & noui teftamenti nouam docuit oblatio- oblationem ,
nem ,quam Ecclefia ab Apoftolisaccipiens in vni- uab.polica
uerfo mundo offert Deo , ei qui alimenta nobis lisaccipiens
præftat, primitias fuorum munerum in nouo te- vbiq; offert.
ftamento, de quo in duodecim prophetis Mala- Malach ...
chias fic præfignificauit: Non eft mihi voluntas
in vobis, dicit
Dominus omnipotens, & ſacrifici
um non accipiam de manibus veftris. Quoniam
ab ortu ſolis vſque ad occaſum , nomen meum
glorificatur inter gentes, & in omni loco incen
( um offerturnominimeo,& facrificium purum .
Quoniam magnum eft nomen meum in Genti
bus,dicit Dominus omnipotens : manifeftiſſimè
fignificans per hęc, quoniam prior quidem popu
lus cellauitofferre Deo :omniautem loco facrifi
cium offertur Deo, & hoc purum , nomen autem
eius glorificatur in gentìbus.
10. CHRYSOSTOMVS homilia tertia in
epiftolam ad Philippenſes : Non fruftrà ab Apo Apoftolorum
ftolis ſancitum eft,vtin celebratione venerando- decretum de
rum myfteriorum memoria fiat corum, qui hinc memoria
diſcefferunt.Noueruntillis multum hinc emolu- mortnorum
in ſacrificio.
menti fieri,multum vtilitatis, & c.
11. ITEM homilia ſexagefimanona ad populü Iterùm .
Antiochenū,vbieadé habet: fic enim inquit:Non
temerè ab Apoftolis hợc ſancita fuerunt,vr in tre- Ab Apoftolis
mendis myfterijs defunctorü agatur cömemora
tio . Sciunt enim inde illis multum contingere lu
crű, vtilitaté multam . Cùm enim
totus conftite
rit populus extéfis manibus facerdotalisks pleni
tudo, & tremendú proponatur ſacrificium , quo
modò Deú non exorabimus pro his deprecantes?
12. 10 .
 240 Q. VII. DE SACRIFICIO
12. 10 ANNES Damafcenusin orationedede- 3. CYPRIANVS epiftola fexagefimatertia lib.2.epift.s.
fun &tis, fiue, quòd ij qui cum fide ex hac vita ex- ad Cæcilium : Si leſus Chriſtus Dominus & Deus nius obtulit ,
ceſſerunt,viuorum Miſlis & beneficijs iuuentur : nofter, ipſe ſummus facerdos Dei patris, & facrifi- & hoc fieriin
Apoftolorum Porrò Verbidifcipuliatque conſpectores, à qui- cium patrị ſeipſum primus obtulit, & hoc fieri in fui cómemo
ratione prace
infticucum
mortuorum de busorbis vniuerfus captuseſt, illi inquam Salua- ſui commemorationem præcepit, vtiquè ille fa cepit.
commemora toris diſcipuli, ac diuini Apoftoli, vt in tremen- cerdos vice Chrifti verè fungitur , qui id quod
tionein Sa. dis ac purisvitamíg afferentibus myfterijs,eorum Chriftus fecit,imitatur : & facrificium verum &
crificio .
qui cum fide diem vitæ extremum claufiffent, plenuimtunc offert in Ecclefia Deo patri, fi ficin
memoria fieret, inftituerunt, & c. vtinfrà ,Litefti- cipiat offerre fecundùm quod ipfum Chriftum
monio quarto. videat obtuliffe. Etpaulò pòft: At enim non ma- Cur Chriftus
INSTITV- 1. C. IRENAEVS libro quarto cótra hæreſes, nè ,fed poft cænam mixtum calicem obtulit Do- bulerit hoc
TIO.
capite trigefimo ſecüdo,vtfuprà, B.teftim.nono. minus. Nanquid ergò Dominicum poftcænam ſacrificiã ,nos
2. “ EVSEBIVS Cæſareenfis libro primo de celebrare debemus, vtficmixtum calice frequen- autem manè
demonſtratione Euangelica, capite decimo: Ita- tandis Dominicis offeramus ? Chriftúm offerre
que poft omnia, quali mirabilem quandam vi- oportebatcircavefperam diei,vt hora ipfa facri
cimam , ſacrificiúmque eximium patri ſuo ope- ficijoſtenderet occaſum & vefperam mundi,ficut
ratus pro noftra omnium falute obtulit, eiúsque in Éxodo ſcriptum eft: Et occident illum omne Exod.12.
rei memoriam , vt nos ipfi Deo pro ſacrificio of vulgus ſynagogæ filiorum Ifrael ad veſperam . Ec
Chriſtus hoc ferremus,inftituit.Hoc etiam prophetarum præ- iterùm in Plalmis: Adleuatio manuum mearum Pfal.140.
Sacrificium
inftituit. cipuusDauid, quiquod futuriim erat,fpiritu ſuo facrificium veſpertinum . Nos autem reſurrectio .
Pfal.39. diuino præuiderat, vaticinatus eft,vbi ait : Expe- nem Domini manè celebramus. Et quia paffionis
&ans expectaui Dominum , & intendit mihi , & eiusmentionem in ſacrificijs omnibus facimus;
exaudiuit precem meam : & fuftulit me de lacu ( paſlio eft enim Domini,facrificium quod offeri.
miſerix & de luto fæcis, & ftatuit ſupra petram mns) nihil aliud quam quod ille fecit, facerede
pedes meos, & direxit greſſus meos : & immifit bemus. fcriptura enim dicit: Quotieſcung enim 1.Cor.st.
in os meum cáticum nouum ,carmen Deo noftro. ederitis panem iftum , & calicem iftum biberitis,
Quod porrò fic hoc nouum canticum , declarat mortem Domini annunciabitis quoaduſquève
deinceps, vbiait : Sacrificium & oblatiouem no- niat. Quotieſcunqueergò calicem in commemo.
luifti,corpus autem perfecifti mihi,holocauſta & rationem Domini & paffionis eius offerimus, id
pro peccato non probafti, tuncdixi:Eccè venio . quod conftat Dominum feciffe, faciamus.
În capite libri ſcriptum eft deme, vt facerem De- 4. AVGVSTINVS libro decimo de ciuitate
us voluntatem tuam , volui. & adiungit : Annun- Dei,capite vigefimo: Vndè verus ille mediator, 1.Tim.z.
ciaui iuftitiam in Ecclefia magna. Sic planè do- inquantùm formam ferui accipiens,mediator ef
cens pro antiquis ſacrificijs & holocauftis, Chriſti fectus eft Dei & hominum homo Chriftus Iefus,
aduentum per aſſumptionem humani corporis, cùm in forma Dei ſacrificium cum patrę ſumat,
eius & corpus perfectum , Deo oblatú effe, ipfum cum quo & vnus Deus eft, tamen in forma ferui
hoc Ecclefiæ ſuæ nunciat cum gaudio tanquam facrificium maluit effe, quàm fumere,nèvel hac
ingensmyfterium ,quod prophetica voce in capi- occafione quiſquam exiftimaret, cuilibet facrifi
te libri propofitum ,expreſfumé fit. Quum ergò candum effe creaturæ . Per hoc & facerdos eft, ipfe Chriftus cit
huius facrificij memoriam fignis quibuſdam in offerens, ipfe & oblatio. Cuius rei ſacramentum latio .
menfa celebrandam , corporis item illius, falu- quotidianum eſſe voluit Ecclefiæ facrificiú : quæ Sacrificium
tarisiz fanguinis, vt noui Teſtamenti inſtitutum cùm ipfius capitis corpus fit, fe ipfam per ipfum Ecclefiz .
habet,acceperimus, rurſus à propheta Dauid in- diſcit offerre. Huius veri facrificij multiplicia Figura noft
Pral.es. ftruimurad dicendum : Paralli in conſpectu meo varia's figna erantfacrificia priſca ſan & orú, cùm
menſam , contra eos qui affigunt me : Pingue fe- hoc vnum per multa figuraretur,tanquàm verbis
cifti in oleo caput meum , & calix tuus inebrians, multis res vna diceretur, vt fine faftidio multùm
- quam præftantiffimus.Palàm igitur in hismyfti- commendaretur.Huic ſummo veróque ſacrificio verog Huic ue
fummo
ſacri
cam fignificat vn &tionem & odorum afferenti- cuncta ſacrificia falſa ceſſerunt. ficio cú &ta fal
am, menſæ Chrifti facrificia, quibus operantcs, 5. IDEM libro vigefimo contra Fauftum Ma- la ceſſerunt.
Incruētas vi incruentas & rationales,eique ſuaues vi& imas in nichæum ,capite vigeſimoprimo,vt fuprà ,A.tefti.
aimasin me tota vita ſupremo Deo offerre, per eminentiſſi- monio duodecimo.
ſa Domini
offerre edo. mum omnium ipfius pontificem , edo &ti fumus. 6. ET in Pſalmum trigefimumtertium concio
eti fumus * Hocipſum magnus quoque propheta Eſaias mi- ne ſecunda:Coram regnopatris ſui mutauit vul- Chriftus de
Chrifto .
Efaiz 25 . rabiliter diuino fpiritu indicante prouidit, & an- tum ſuum , & dimifit eum , & abijt :quia erat ibi corpore fuo
tequàm fieret prædicauit.dicit igitur fic :Domine facrificium ſecundùm ordinem Aaron, & pofteà inftituit facri
Deus meus, glorificabo te, laudabo nomen tuú, ipſe de corpore & fanguine fuo inftituit facrifici- ficium fecun
quoniam fecifti res mirabiles. Et quænam hæ fint um ſecundùm ordinem Melchiſedech. Mutauit dum ordine
Melchif.
resmirabiles, planè deinceps oftendit, dicens :Fa- ergò vultum ſuum in facerdotio . Pſal.1o9.
ciet DominusSabaoth conuiuium omnibusgen- 7. LVCAE vicefimofecundo,vtin textu . HOC FA.
CITE .
tibus : bibent lætitiam , bibent vinum , vngentur .. CHRYSOSTOMVS homilia octogefi
vnguento ,trade hæc omnia gentibus. Confilium materia in Matthæum : Hac de caufa, defiderio Luc.zz.
enim hocin omnes gentes. Huiuſmodi fanè erant defideraui, inquit Dominus, hoc paſcha vobiſcú
Eſaiæ mirabiliia , quæ bone cuiuſdam fragrantix, comedere,hoc eft, tradere vobis res nouas & pa
vnguentig vn & ionem , non Iſrael, fed omnibus fcha dare, quo vos ſpirituales faciam.Ipfe quoque Chriftus bi:
gentibus promittebant,ex quo nõimmeritò pro- bibit ex eo, ne auditis verbis illis dicerent : Quid lütminucce.
pter vnguenti vn &tionem Chriftianorum appel- igitur fanguinem bibimus & carné comedimus! na.
lationem confecutæ ſunt, ſed vini quoque lætiti- acideò perturbarentur.Nam & quando priùs de
am gentibus vaticinatur; in eo noui teſtamenti, his verba fecit,multi ſolummodò propter verba
quod à Chrifto conditum eſt, myſterium fubob- ſcandalum paſli ſunt. Nè igitur tunc id quoque
Myfteriú no.
ui teftamenti ſcurè fignificans, quod fanè apud omnes gentes in accideret, primusipfehoc fecit,vt tranquillo ani
apud omncsi præſenti tempore perſpicuè celebratur. Etpaulò mo ad communicationé myſteriorum induce
gentes cele- antècùm de Ĝentibus & Iudæis ad Chriftum con- ret.Quid porrò vetus quoque illud,inquies ,face Dicés, hoc fa .
Bratur. cite, veteris
uerfis ageret, Meritò ſand, inquit, quando illius re oportet ? Minimè: ideò enim , Hoc facite, di- agni facrifici.
memoriam , corporisque eiuſdem & fanguinis xit,vtab illo abduceret. Præterea fi remiffionem um abrogauit
recordationem quotidiè celebrant, & ad longè hoc peccatorum facit,ficut certè facit, fuperuaca
præftárius & facrificium & munus aſſumptifunt, neum illud omninò eft. Sed ficut in veteri, eodem
quàm illud antiquius fuerit, hîc modo in beneficio reliquit , & memoriam
myfterio .
 MISS AE. Q. VII. 241
Per oblatio . myfteriorum colligauit,etiam hinc hæreticorum ipſum primò decenter exclamans , Tu dixifti : Chriftus cùm
dixic, hoc ta.
cfuentifacri ora frænando . Nam quando dicunt, vnde patet Hoc facite in meam commemorationem . Dein cire &c. ho .
ficij, cruentu immolatuni Chriſtum fuiſie, præter alia multa de canto miniſterio ad imitationem Dei infticu- Aiam faluta,
contra quof- hæc etiam myſteria afferentes, ora ipſorum con to dignus fieri poftulat, & fimilis ipfi Chrifto pro rem litari
juſfit.
cos defendi. ſuimus. Si enim mortuus Ieſus non eſt, cuius fym- viribus euadere,vt & facramenta ſanctè conficiat,
THS. bolum aut ſignum hoc facrificiú eft ? Vides quan- & cafte diſtribuat: & qui ad communionem ac
cum ei ftudium fuerit,vtſemper memoria tenea- ceſſuri ſunt, dignè participent : fichz veneranda
mus pro nobis ipſum mortuum fuiſſe.Nam quo- myfteria conſummat,& laudata oculis ſubijcit,
niam Marcion , Valentinus,Manichæus,eorum in fignis ſanctè propofitis.
fequacesnegaturi eranthanc diſpenſationem , in 12. CLEMENS Pontifex & martyr libro
memoriam paſſionisper hoc ſemper ità reducit quinto Apoftolicarum conftitutionum , capite 1
myfterium , vtnemo non infanus ſeduci poſſit.Ità decimooctauo : Domino ſexta feria in crucem
per facratiſſimam iftam menfam & faluat, & do- acto , & luceſcente Dominico die à mortuis exci
cer : hoc enim caput bonorum omnium eft. tato , completa eft fcriptura, qux aiebat ; Reſur- pfal.86.
9 . IDEM homilia vigefimaquarta in priorem ge Deus, & iudica terram ,quoniam tu eris hæres
Our Deus of epiftolam ad Corinthios : Et in veteriquidem in omnibus gentibus. & rursus ; Nunc exurgam , Pfal.is.
lim ſanguine
admiſerit. teſtamento ,cùm imperfectiores eſſent, quem ido- dicit Dominus,ponam in ſalutari, cum fiducia Pfal.40.
lis offerebant ſanguinem , eum ipfum accipere agam in eo ; & , Tu Dominemifereremei, & fuf- offerendum
voluit, vtab idolis eosauerteret. Quod etiam in cita me, & retribuam eis. Idcircò igitur & vos ex ſacrificiumco.
ex Chrifti
enarrabilis amoris fignum erat.Hic autem multò citato Domino à mortuis, facite facrificium ve- Aitutione vf
admirabilius & magnificentius facrificium præ- ftrum ,dequo vobis per nos conftituit, inquiens ; que ad con
ſummationé
parauit, & quum ſacrificium ipſum commuta- Hoc facite in mea commemorationem . Ac poft feculi.
Pro brutoru ret, & pro brutorum cæde ſeipſum offerendum ea deponite ieiunium lætantes , & diem feftum
Luc.az.
offerendum præciperet. Etpaulò poft: Sed quare addit, quem agentes, quoniam ſuſcitatus eft à mortuis lefus
IL præcepit. frangimus? Hoc in Euchariftia videre licet, in Chriftus pignus noftræ reſurrectionis : & fit hoc
Exod.12 . cruce autem minimè, fed omninò contrà : Os · vobis legitimum fempiternum vſque ad conſum
Num.9.
enim eius, inquis, non conteretur. Sed quod in mationem ſeculi, donèc veniat Dominus.
Fractio Eu . · cruce paſſus non eft, id in oblatione patitur pro- 13. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenſis
chariftiz . pter te :frangi ſuſtinet, vt omnes ſatiet. libro primo, epiftola fecunda : Quia de veritate
10. MARTIALIS in epiftola ad Burdegalen- facrificij Chriſtiani ſufficientia, vt credo, dicta
Altare ad co- ſes , capite tertio : Dum altaria dæmonum in pul- funt: dícite cur idem ſacrificium , hoceft ( vt iam
reieruatum uerem redigerentur, aram ignoti Dei ad conſe- dixi ) corpus & fanguiné redemptoris cæteris in
dedicatur. crationem referuariiuſtimus:qua dedicata in no- uidentes , diſcipulis, qui cænæ Domini illi famo
mine Domini Dei Iſrael, & ipfius teftis Stepha- fæ & vltimæ ante paſiionem interfuerunt, tan- Probatio con
tra hçreticos,
ni , qui pro eo à Iudæis palſus eft,non hominis cul- tùm , & nunquàm pofteà nisi tunc, datum conce quiChriſtiäis
tum , ſed Dei in ea frequentaris: Stephanus cnim datis. Quòd fi differtis, ficut nunc vſque diftuli- Euchariſtie
non Deus, ſed amicus Dei fuit: quipro teſtimo- ftis: probo nec illis tantùm , nec cunctantùm hoc dent; inui.
dopumcænam
nio eius, animá ſuam pofuit: cuius ſanguine ipfa datum ; ſed fidelibus cunctis largum munus, à
Dominican
menfa eft decorata, quia fuo fanguine Ieſus Chri- largitore omnium munerum, vſque ad conſum- no pro diſci.
ſtus comprobatus eft effe Deus : & qui crediderit, mationem ſeculi præparatum . Sed ineffabiliter pulis tācùm ,
Sacrificium ornamenta fidei maiora perceperit. Sacrificium admiror, & admirans obftupeſco , vnde opinio fedt omni
Deo offertur enim Deo creatori offertur in ara, non homini, hęcinnaſci hominibus Euangelio Dei (vodicunt) ad columma.
in ara ſancti
ficata . ncq angelo.Necfolùm inara ſanctificata,fed vbi- credentibus potuit, cùm Chrifti verba huic no- tionem vfque
Chrifti cor. què offertur Deo oblatio munda,ficutteſtatus eſt: uæ hærefi contraria fic ibi pofita fint, vt fi ea du- feculi iakiru .
pus & fangui cuius corpus & fanguinem in vitam æternam of- bia vel obſcura putantur, nulla eius eloquia, vel com:Chrifti verba
The offerimus ferimus,dicentes :Spiritus eft Deus, & eos quiad- præcepta certa ,vel perſpicua effe videantur. Quid corum hærefi
orant eum,in ſpiritu & veritate oportet adorare. enim cerrius,quid clarius dici potuit contra eos, apertiffime
Ipfe enim corpus habens & immaculatum , & fine qui corpus Chrifti & fanguinem per facramen- contraria .
peccato, quia conceptus eſt de Spirituſancto ,na- tum tunc tantùm facta, tunc tantùm data aſtru
tus ex Maria virgine, in ara crucis ipſum permi- ' unt, quàm quod ipſe Chriftusdiſcipulis fuis præ
fit immolari . Quod autem ludzi per inuidiam cepit, dicens,Hocfacite in meam commemorati,
immolauerunt, putantes ſe nomen eius à terra onem ?Nam poftquàm dixit, Accipite & comc
Hoc remedio abolere ,nos caufa falutis noftræ in ara fan &tifica- dite, hoc eft corpus meum . & , Accipite & bibite,
vita prafta- ta proponimus,ſcientes hoc ſolo remedio nobis hic eft ſanguis meus : ftatim quod dixi, adiunxit :
rir & mors
cifugatur. vitam præftandam ,& mortem effugandam :hoc Hoc facite in meam commemorationem . Quo
Coriltus iuf- enim ipſe Dominus nofter iuſlit nos agere in fuî modò ergò poteft dici femel tantùm factum , &
fit in fui ine- commemorationem . Nam de facrificijs idolo- ſemel preſentibus darum facramentum ,cùìm nul
moriam hoc
Sacróciun rum notum vobis à me fa & um eft, quia ea maxi- lum Apoftolorum excludens, nullum tempus ex
otierri. mede caufa dominabatur vobis diabolus. Et fic- cipiens, Chriſtus dixerit , Hoc facite in meam
ut communio viui Dei eft vobis vita, fic partici- commemorationem ? Quomodò igitur audet
patio menſæ fimulacrorum , erat vobis æterna hæreticus dicere, Nolite hoc facere : cùm Chri
+ mors, & infirmitates, & corruptiones, & nimiz ftus imperet, dicens, Hoc facite? Hoc planè, non
tribulationes huius feculi, aliud :hoc idem ,quòd accipitis ad comedendum ,
11. . DIONYSIVS Areopagita Ecclefiafticæ hi- quod fumitis ad bibendum, corpus ſcilicet me
erarchiæ capite tertio : Hinciam venerandus an um & ſanguinem . Hoc( inquam ) facite in meam
tiſtes diuinis altaribus adftans, ſancta & diuina commemorationem . Quid vltra ? quid vltrà cer
laudat Ieſu opera, quæ ineffabilis prouidentiæ tè quæretis ? Eccè hoc folum & breuiſlimum ver
ratione in ſalutem generis noftri, voluntate fan- bum, multa & prolixiſſima errorisverba deſtru
& tiffimi parris in ſpiritufancto ( vreloquia diuina it : vt nisi ex ſuperabundanti non fit vlteriùs ne
tradunt) conſummauit. Peracta verò laude, ve- ceſſe quærere , vndè nequam hoftis debeat inter
nerandáque ipſorum intelligibili ſpeculatione ire. Non enim ſolúmodò dixit, Accipite& come
fpiritualibus inſpecta luminibus, tum verò eti- dite ; vel, Accipite & bibite : ſed addidit, Quod
am ad ſacra myſteria in fignis celebranda progre- accipitis & comeditis, quod accipitis & bibitis,
ditur, idaz ex traditione diuina. Quocircà reue hoc facite. Si hoc ita eft: falſum eft, quod à vo
renter fimul & ex pontificali officio, per ſacras bisô hæretici dictum eft, tunctantùm hoc facra
diuinorum operum laudes, quòd hoftiam falu- mentum à Chrifto datum , tunc tantùm ab Apo
tarem ( quæ fupra ipſum eft)litet, ſe excuſat, ad ftolis ſuſceptum : quia quod fecit, cos facere præ
X cepir ;
 242 Q. VII. DE SACRIFICIO
cepit ; quod eis diſtribuit, hoc eos alijs diftribue- ludaica conſuetudo de ſacrificijs offerendis nun
re voluit. quàm eft reparanda.Item in medio hebdomadis ,
FIGVRA . 1. D. GENESIS quarto : Abel quoquè obtu- hoceft,tribusannis& fex menfibus, hoc facrifici
lit de primogenitis gregis ſui & adipibus eo um Chriftianorum tollendum eft ab Antichri.
rum : & reſpexit Dominus ad Abel, & ad mune- fto , confugientibusChriftianis ante eum per loca Sacrificium
Chriftianort
ra eius. deſerta, non erit, qui aut in Ecclefiam intret, aut ab Antichri.
2. ITEM capite o & auo :Aedificauit autem Noë oblationem offerat Deo . Ho tollendú .
altare Domino : & tollens de cun & is pecoribus 3. DANIELIS duodecimo: Età tempore cùm
& volucribus mundis, obtulit holocauſta ſuper ablatum fuerit iuge facrificium , & pofita fuerit
altare: odoratusque eſt Dominus odorem ſuaui- abominatio in deſolationem : dies mille ducenti
taris. nonaginta .
3. ET decimoquarto capite : Atverò Melchiſe. 4. ET capite nono : Et pofthebdomadas ſexa
dech rex Salem ,proferens panem & vinum, ( erat gintaduas occiderur Chriftus & c. * Confirmauit * confirmabit
enim facerdos Dei altiſſimi)benedixit Abraham , autem pactum multis hebdomada vna : & indi
& ait : Benedictus Abraham Deo excelfo qui cre- midio hebdomadis deficiet hoftia & facrificium :
auit cælum & terram & c. & erit in templo abominatio defolationis : & V
4. EXODI duodecimo : Decima die menfis que ad conſummationem & finem perſeuerabit
huius tollat vnuſquiſque agnum per familias & deſolatio .
domos ſuas. Eritautem agnus abſquemacula,ma- 1.F. PSALMO centefimo nono : Iurauit Do- MELCHISE DECH . .
ſculus, anniculus : iuxta quem ritum tolletis & minus, & non pænitebit eum : tu es facerdos in
hædum . Et ſeruabitis eum vſque ad quartamde- æternum fecundùm ordinem Melchiſedech .
cimam diem menſis huius : immolabitque éum 2. AD Hebræos ſeptimo : Hic enim Melchiſe
vniuerſa multitudo filiorum Iſrael ad veſperam . dech rex Salem , facerdos Dei fummi, qui obuia
Et ſumét de ſanguine eius, ac ponent fuper vtrun- uic Abrahæ regreſſo à cæde regum ,& benedixit ei.
que poftem , & in ſuperliminaribus domorum , Et paulò pòft : Siergò conſummatio per ſacerdo
in quibus comedent illum . Erit autem ſanguis tium Leuiticum erat, quid adhuc neceſſarium fu
vobis in fignum in ædibus in quibus eritis : & vi- it fecundùm ordinem Melchifedech alium ſurge
debo fanguinem , & tranfibo vos: nec erit in vo- re facerdotem , & non fecundùm ordinem Aaron
bis plaga diſperdens,quando percuſſero terram dici ? Translato enim ſacerdotio,neceſsè eft vele.
Acgyti. gis translacio fiat.
5. AVG VST INV S libro decim de ciuita- 3. GENESIS decimoquarto ,vt fuprà,D.tefti
o
te Dei, capite vigefimo: vt ſuprà, C. teftimonio monjo tertio .
quarto . 4. CYPRIANVS epiftola fexagefimatertia lib.3.cpif.s.
6. IDEM libro fexto contra Fauftum Mani- ad Cæcilium : Admonitos nos fcias, vt in calice
Figurz noftri chæum , capite quinto, de facrificijs veteris tefta- offerendo Dominica traditio feruetur,neque ali
ſacrificij.
menti loquens: Et ipfa, inquit, figuræ noftræ fue- ud fiat à nobis, quam quod pro nobis Dominus
runt, & omnia talia multis & varijs modis vnum prior fecerit: vt calix qui in commemorationem Mixtio vini
facrificium , cuius nunc memoriam celebramus, eius offertur, mixtus vino offeratur. Nam cùm & aquz in ca.
fignificauerunt. Vndè ifto reuelato, & ſuo tempo- dicat Chriftus,Ego ſum vitis vera :'Sanguis Chri- loan.is.
re oblato ,illa de agendi celebritate fublata funt, fti non aqua eft vtiquè,fed vinum . Nec poteft vi
fed in fignificandi authoritate manſerunt. deri ſanguis eius, quo redempti & viuificati fu
JYGE SA 1.E. HIPPOLYTVS Epiſcopus martyrin
CRIFICI oratione de conſummatione mundi & & Antichri
mus,effe in calice, quando vinum defit calici,quo
Chrifti fanguis oftenditur, qui ſcripturarum
YM.
7 fto : Lugebunt etiam eccleſiæ luctum magnum , omnium facramento ac teftimonio prædicetur.
quia nec oblatio , necſuffitus fiat, nec cultus Deo Inuenimus enim & in Genefi circa ſacramentum
gratus. Sed Ecclefiarum ædes ſacræ, tugurijinftar Noë hocidern præcurriffe, & figuram Dominicæ Genef.9.
erunt, precioſúmque corpus & fanguis Chrifti paſſionis illic extitiffe , quòd vinum bibit, &c.
Sa diebusAn. non extabit in diebus illis: liturgia extinguetur, İtem in facerdote Melchiſedech ſacrificij Domi
företut lacur- pſalmorum decantatio ceffabit, fcripturarum re- nici facramentum præfiguratum videmus,fecun
gia . citatio non audietur : Sed eruntapud homineste- dùm quòd fcriptura diuina teftatur, & dicit : Et Genel.14.
nebræ, lamentatio ſuper lamentationem , væ ſu- Melchiſedech rex Salem , protulit panem & vi
per væ , num . Fuit autem facerdos Dei ſummi, & bene
2. CHRYSOSTOMVS homilia quadrage- dixit Abraham . Quod autem Melchifedech ty .
limanona operis imperfecti in Matthæum , in ea pum Chrifti portaret, declarat in Pſalmis Spiri
verba, Cùm ergò videritis abominationem : Et fic tusſan & us, ex perſona patris ad filium dicens:
prophecæ verba fignificant magis de conſumma- Ante Luciferum genui ce : tu esſacerdos in æter- Pfal.109.
tione mundi : prophetia tamen, ſicut docet Chri- num fecundùm ordinem Melchifedech . Qui or
ftus,ad vtrunque eft dicta. Sunt autem verba illa do vtiquè hic eft ,de facrificio illo veniens, & in- Sacrificium
Dan...
fic: In dimidio ſeptimi anni auferetur iuge facri- de deſcendens, quòd Melchiſedech facerdos Dei Melchiſed,
ficium , & abominatio deſolationis ftabit in loco fummi fuit, quòd panem & vinum obtulit, quòd noftriſacrifi.
fan & o,vſque ad conſummationem temporis,& Abraham benedixit. Nam quis magis facerdos cii typus eft.
conſummatio dabitur ſuper ſolitudinem . Illic Dei ſummi, quàm Dominus nofter Ieſus Chri
exercitus Romanus dictus eſt abominatio deſo- ftus ? qui ſacrificium Deo patri obtulit, & obtu- Chriſtus ſa
lationis, quia ad defolationem reda & urus fuerat , lit hoc idem quod Melchiſedech obtulerat, id crificium ob.
Iudaicum cultum : hic autem Antichriſtus dici- eft ,panem & vinum , ſuum ſcilicet corpus & fan- dum ordine
tur abominatio deſolationis , quia multorum guinem . Et paulò pòft: Vtergò in Genefi per Mel- Melchiſe
Chriſtianorum animas fa &turus eſt deſoladas à chiſedech ſacerdotem benedictio circa Abraham dech in vliin
Deo . Nam antequàm caperentRomani Hierufa- poſſet ritè celebrari, prxcedit antè imago ſacrifi- ma cæna.
lem , in dimidio hebdomadis Chriftus per fuam cij Chrifti, in pane & vino ſcilicet conftituta :
doctrinam tulit de medio iuge facrificium Iudæ quam rem perficiens& adimplens Dominus, pa
orum . Nam dicitur tribus annis & ſex menfibus nem & calicem mixtum vino obtulit : & qui eft
docuiffe , qui numcrus facit dimidium feptem plenitudo, veritatem præfiguratæ imaginis ad
annorum , vt illud facrificium quod iugiter fue- impleuit. Sed & per Salomonem Spiritusfanctus
ratin vſu ,tolleretur de medio , & offerretur ſacri- typum Dominici ſacrificij antè præmonftrat,im
ficium laudis in voce, & ſacrificium iuftitiæ in molatx hoſtiæ & panis & vini, fed & altaris &
operibus, & facrificium pacis per Euchariftiam . Apoftolorum faciens mentionem : Sapientia,in- Prouerb.g.
Vſque ad finem autem feculi tumultus eft, quià quit,edificauit fibi domum,& fubdiditcolumnas
ſeptem :
 MISS AE . Q. VII. 243
feptem : Mactauit ſuas hoftias miſcuit in crátera verò à ſucceſſione Aaron : natura viſum eſt, vein
vinum fuum , & parauit menfam ſuam : Et mifit veteri ſacerdotio facerdotalis dignitas nè confti
ſeruos fuos,conuocans cum excelfa prædicatione tuatur , verùm ad id quod ante Leui & ante Aaron
ad craterem & c. fuit fecundùm ordinem Melchifedech facerdo
5. EVSEBIVS libro quinto de demonltratio- tium transferatur: quod ſanènuncin Eccleſia vi
ne Euangelica, capite tertio: Et ſanè oraculi exi- ger à Chrifto & hucuſque dum non ampliùs ſe
tus admirabilis ei qui contempletur, quemad- men ſecundùm ſucceſſionem eligitur, fed forma
Per miniſtros modùm Saluator nofter Ieſus, qui eft Chriftus iuxta virtutem quæritur. Primum enim ſacerdo
fuos Chriſtus
Atrat admini: Dei , ipfius Melchifedech ritu, ea quæ ad facerdo- tium in præputio per Abel perficitur : fed & dein
facrificium tium in hominibus gerendum fpe &tant, per ſuos ceps per Noč : tertium verò per' Melchiſedech.
fecundùm miniſtros perficiat. Nam quemadmodùm ille Etpaulò pòft : Quando Abraham fuit annorum
ordineMel
chifedech . qui facerdos gentium erat, nuſquàm videtur fa- o & ogintaoco aut nonaginta plùs minùs, tund Panis & vins
crificijs corporalibus fun &tus, ſed vino ſolo & Melchiſedech ipfi obuiàm venit, & propoſuitipfi Melchiſe .
pane, dum ipfi Abraham benedicit: ità fanè pri- panes & vinum ,myſteriorum ænigmata præfigu- dech erant
mus ipſe Saluator ac Dominus nofter : deinde qui rans & exemplaria : quum Dominusnofter dicat: myfteriorum
exemplaria.
ab ipſo profe & i ſunt, ſacerdotes in omnibus gen- Ego ſum panis viuens: & exemplar fanguinisipfi loan.61
tibus, ſpirituale ſecundùm ecclefiafticas ſanctio- us, qui ex latereipfius compuncto fluxit, ad pur
nes ſacerdotij munus obeuntes, vino ac pane, & gationem inquinatorum , & refperfionem ac ſala
corporis illius & falutaris ſanguinis myfteria re- cem animarum noftrarum .
Figurz obla- præſentant, quzſané myfteria Melchiſédech tan 10. DAMASCENVS libro quarto de Ortho
tionis noftre. to antè fpiritu diuino cognouerat, & rerum futu- doxa fide,capite decimoquarto :Abraham ex ali.
rarum imaginibus vfus fuerat,ficut etiam Mo- enigenarum ftrage redeuntem ille & c. vide fuprà
yfi ſcriptura teftificatur , vbi ait : Et Melchiſe- quæftione ſecunda, B.teſtimonio feptimo .
dech rex Salem , protulit panes & vinum : Erat 1.G. NVMERORVM vigeſimooctauo: Hec
autem facerdos Dei altiſlimi, & benedixit Ab- ſunt ſacrificia quæ offerre debetis, agnos annicu
raham . los immaculatos duos quotidiè in holocauftum
6. HIERONYMVS in epiftola decimaſepti- ſempiternum : vnum offeretis manè, & alterum
ma ad Marcellam , ſub nomine Paulz & Eufto- ad vefperum : decimam partem ephi fimilæ , qug
chij, vt commigret Bethlehem , capite ſecundo : conſperſa fit oleo puriſlimo, & habeat quartani
Melchife . Recurre ad Geneſim , & Melchiſedech regem Sa- partem hin, holocauftum iuge eft, quod obruli
deshintype lem ,huius principem inueniesciuitatis : qui iam ftis in monte Sinai in odorem fuauiffimumin
& vinum ob . tunc in typo Chrifti panem & vinum obtulit, & cenfi Domini, & libabitis vini quartam partem
tulit. myſterium Chriftianum in faluatoris fanguine hin per agnos fingulos in fanctuario Domini. Al
& corpore dedicauit. terúmque agnum fimiliter offeretis ad vefperam ,
7. IDEM ad Euagrium epiftola centeſima vi- iuxta omnem ritū facrificijmatutini & libamen
gefimaſexta : Sic & Melchiſedech, eô quòd Cha- torum eius, oblationem fuauiflimi odoris Do
nanæus fuerit, & non degenere ludæorum, in ty- mino.Die autem Sabbati offeretis duos agnos an
pum præceſliſte facerdotis filij Dei, de quo dici- niculos immaculatos, & duas decimas fimile oleo
tur in centeſimo nono pſalmo: Tu es facerdos in conſperſæ in facrificio, & liba quæ ritè fundun
æternum ſecundùm ordinem Melchifedech. Or- tur per fingula fabbata in holocauftum ſempiter
dinem autem eius multis modis interpretan- num & c . vbi de oblationibus fingularum folen
tur, quòd folus & rex fuerit & facerdos, & an nitatum agitur.
te circuncifionem functus facerdotio : vt non 2. CAPITE vero vigefimo nono de oblati
gentes ex Iudæis, ſed ludæi à gentibus ſacerdoti- onibus & facrificijs folennitatum feptimi men
um acceperint, neque vnctus oleo ſacerdotali, vt fis.
Leuit.3. Moyfi præcepta conftituunt, ſed oleo exultatio- 3. AVGVSTINVS libro decimoſeptimode
nis & fidei puritate: neque carnis & fanguinis vi- ciuitate Dei, capite vigefimo, exponens illud , Ve- Prouerb.g.
& imas immolauerit, & brutorum animalium nite ,comedite panem meum , & c. Hîc certè agno
Panis & vini ſanguinem dextera ſuſceperit, ſed pane & vino ſcimus Dei ſapientiam , hoc eft, verbum Patrico
puro facrifi fimplici puróque facrificio, Chriſti dedicauerit æternum , in vtero virginali domum ſibi ædifi
facramëtum facramentum , & multa alia quæ epiftolæ breui- caffe corpus humanum , & huic tanquam capiti
dedicauit. tas non recipit. membra, Eccleſiam ſubiunxiſſe, martyrum vi
8. AVGVSTINVS in pfalmum trigefimum- &imas immolaſſe , menfam in vino & panibus
tercium , concione ſecunda: Coram regno ergò præparaſſe,vbi apparet etiam facerdotium ſecun- Pfal.1o9 .
patris ſuimutauit vultum ſuum , & dimifit eum, dùm ordinem Melchiſedech,infipientes & ino
& abijt : quia erat ibi facrificium ſecundùm or- pes fenfu vocáſſe, quia, ficut dicit Apoftolus,In- s.Cor.s.
laſtituit fa. dinem Aaron, & pofteà ipſe de corpore & fan- firma huius mundi elegit Deus, vt confunderet
crificium de guine fuo inftituit facrificium fecundùm ordi- fortia . Quibus tamen infirmis, quod ſequitur,
fanguine fuo dem Melchiſedech . Mutauit ergò vulcum ſuum dicit: Derelinquite infipientiam , ve viuatis ; & prouer.9.
fecundùm or in facerdotio ; & dimifit gentem Iudæorum , & quærite prudentiamn , vt habeatisvitam . Partici
dineMelchio venit ad gentes. Quid eft ergò,affectabat? Affectu pem autem fierimenfæ illius, ipſum eft incipere
.
plenus erat. Quid enim tam plenú affectu ,quàm habere vitam . Nam & in alio libro, qui vocatur
miſericordia Domini noftri Ieſu Chrifti ? Ecclefiaftes, vbi ait : Non eſt bonum homini, nisi Cap.s.
9. EPIPHANIVS hæreſi quinquagefima- quod manducabit & bibet : quid credibiliusdi
quinta Melchiſedechianorum : Obtulit ipfi Ab- cere intelligitur, quàm quod ad participationem
raham panes & vinum & c.quandoquidé ex ipſo menſæ huiuspertinet,quam facerdos ipſe media
ex circuncifione futurum erat facerdotium , ve tor Teftamenti noui exhibet ſecundum ordinem
omnis altitudo que ſe effert contra cognitionem Melchifedech de corpore & fanguinefuo?Id enim sacrificium
Dei,per cognitionem Dei deftrueretur,ad hoc,vt facrificium ſucceſit omnibusillis facrificijs ve- Melchifede.
nė ſe iactans circüciſio defacerdotio, contradicere teris Teſtamenti, quæ immolabantur in vnbra fit chacú fuccel
alijs ſacri .
poſlit ſacerd oti o ſan ctæ ecc lef iæ . Ab ra ha m en im fut uri ; pro pte r qu od eti am voc em ill am in pr al ficijs typicis.
obtulit ipſî Melchiſedech decimam . Qui verò ab mo tricefimo & nono eiuſdem mediatoris per pral.39.
Abrahamo deſcenderunt, ipfi Leuiofferút& Aa- prophetiam loquentis agnoſcimus : Sacrificium Pro omnibus
alijs facrifia
ron . Poft tempus auté cùm rursùs eſſet ſacerdoti- & oblationem noluifti , corpus autem perfeciſti cijs offertur
um ex circūciſione per Aaron & filios ipſius, con- mihi: quia pro illis omnibus facrificijs & obla corpus Chris
bus fi.
fequenter ſcriptura dicitper Dauidem , poftgene- tionibus corpus eius offertur, & participanti
rationes duodec im à genera tio ne Leui,lepri mam minift rat ur .
X 2 4. PE
 1

244 Q. VII. DE SACRIFICIO

4. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenfis dat primùm quidem fænū, poft deindè fpicam ,
libro primo epiſtola fecunda contra Petrobrufi- deindè plenum triticum in ſpica ? Quomodò au
Chriſtiäi or- anos : Sacrificium Chriſtiani orbis non multi- tem rursùs dicunt carnem in corruptionem de
bis vnicúſuc.
crificium fa- plex eſt, ſed fimplex ; non plura, fed vnum : quia uenire, & non percipere vitam , quæ à corpore
cellit varijs ficut in toto mundo vnus tantùm eſt populus Domini & fanguine alitur ? Ergò aut ſententiam
Judæorú ho . Chriſtianus qui illud offert, & vnusDeus cui of- mutent, aut abftineant offerendo quæ prædi&ta
ftijs. fert, & vna fides per quam offert ; ità & ipfum funt. Noftra autem conſonans eft fententia Eu
vnum eft, quod offert. Ceffit pluralitas Iudaica- chariſtiæ , & Euchariſtia rursùs confirmat ſenten
rum hoftiarum vnitati victimæ Chriftianæ : quz tiam noftram . Offerimus enim ei quæ ſunt eius, oblatio Eu
chariftiz .
quia non poterat perfectum facere feruientem congruenter communicationem & vnitatem prç
multiplicitate ſua, prouiſa eft à Deo hoftia quæ dicantes carnis & fpiritus. Quemadmodùm e
Mundar,ſan . Offerentes mundaret,ſanctificaret,perfectosface- nim qui eft à terra panis percipiens inuocatio
Ctificat,& per ret fimplicitate ſua. Bos, vitulus, aries, agnus, ca nem Dei, iam non communis panis eſt, ſed Eu:
ficit offeren .
tes . pra,hircus,carnibus& cruore implent altaria lu- chariftia,ex duabus rebus conftans, terrena & cæ
dæorum ; folus agnus Dei,quicollit peccata mun- lefti: Sic & corpora noftra percipientia Euchari
di,altari ſuperponitur Chriftianorum .Et infrà : fiam , iam non ſunt corruptibilia ,fpem reſurre
Hoceft noftrum ſacrificium , hoc legis Euangeli- ctionis habentia. Offerimus autem ei ,non quafi
cæ , hoc noui teſtamenti, hoc noui populi holo- indigenti, ſed gratias agentes donationi eius, &
Chriſtus præ cauftum : quod tunc ſemel in cruce à Dei & ho- fanctificantes creaturam .
cepithoclem minis filio ,Deo oblatum eft, & quod ſemper in 11. CHRYSOSTOMVS in homilia ſuper
per offerri.
altari ab ipfius populo offerendum , ab eodem pſalmum nonagefimumquintum , illud Mala
præceptum & inftitutum eft. Nó enim aliud tunc chiæ citans, Non eft mea voluntas in vobis, & c. Malach ..
* for.vt oblatum eft, aliud nunc offertur, ſed quod * di. Vide quàm luculenter, quámque dilucidè myfti
& tum eft, femel Chriſtus obtulit, hoc ſemper Ec- cam interpretatus eft menfam , quæ eft incruenta locuents
clefiæ fuæ offerendum reliquit. hoftia. Thymiama verò purum appellat facras
OBLATIO 5. MALACHIAE primo : Non eft mihi vo preces, quæ poft hoftiam offeruntur. hic eniin
MVNDA. luntas in vobis, dicit Dominus exercituum : & fufficus Deum refocillat, non is qui à terrenisra
munus non ſuſcipiam de manu veſtra. Ab ortu dicibus fumitur, fed qui à puro corde exhalatur.
Angelicum
enim Solis vſqz ad occaſum , magnum eft nomen Vides vt vbiquè locorum conceſſum eft angeli ſacrificium .
meum in gentibus, & in omni loco facrificatur & cum illud ſacrificium inclareſcere? vides nullis
offertur nomini meo oblatio munda : quia ma- ' finibus circunſcriptum neque altare, nequecanti
gnum eft nomen meum in Gentibus, dicit Domi- cum ? In omni loco thymiama offertur nomini
nus exercituum . meo . Eft igitur hoftia pura, primaquidem myfti
6. MARTIALIS apoftolus Galliæ ad Burde- ca menſa,cæleſte ſumméque venerandum ſacrifi- Summere.
galenſes, capite tertio, vt ſuprà, C.teſtimonio de- cium . Eft autem & in nobis varia facrificiorum crificium .
cimo. differentia, & c. vbi cùm explicâffet multa alia
Varia ſacrif
7. ITEM Iuftinus philofophus & martyr ad- eſſe noui teſtamenti ſacrificia ,concludit hocmo- ciorum ge
uersùs Iudæos dialogo cum Tryphone habito, vt do: Habemus igitur primum facrificium illud nera apud
ſuprà,A.teftimonio octauo . falutare donum :fecundum martyrum : tertium , inter quzpris
8.' IRENAEVS libro quarto aduersùs hære- deprecationis : quartum ,iubilationis : quintum , mum et hoc
ſes,capite trigeſimoſecundo , vt fuprà , B.teftimo- iuftitiæ : fextum ,eleemoſyna: feptimum laudis, acftrum .
nio nono . octauum compunctionis : nonum humilitatis;
9. ITEM in eodem libro quarto , capite tri- decimum prædicationis : tametfi quiddam præ
gefimotertio : Quoniam nomen filij proprium termiſi, quum animo nouem enumerârim , puta
patris eſt, & in Deo omnipotente, per IES VM ui me tradidiffe decem.Quodnam igitur facrificij
CHRISTVM offert Ecclefia , benè ait fecun- genus prætermiſſum eſt ? Ef decimum ſacrifici
Malach.r. dùm vtraque, Et omni loco incenſum offertur um, fructificationis.
nomini meo, & facrificium purum . Incenſa au 12. AVGVSTINVS libro decimonono de
Apoc. s . & 8. tem Ioannes in Apocalypſi, orationes ait eſſe fan- ciuitate Dei, capite vigefimotertio : Dei præcla
étorum . riflimum atque optimum ſacrificium nos ipfi
Ecclefiæ ob- 10 . E T capite trigefimoquarto : Igitur Eccle- ſumus. Hæc eft ciuitas eius, cuius rei myfteri
latione per fix oblatio, quam Dominus docuitofferri in vni um celebramus oblationibus noftris, quæ fide
idocuit in uerſo mundo, purum facrificium reputatum eft libus notæ ſunt. Ceffaturas enim victimas, quas Malach.l.
vniuerfo mū. apud Deum, & acceptum eft ei, non quòd indige in vmbra futuri offerebant Iudæi : & vnum ra : prædict
A Malachia
um .
do .
at à nobis facrificium , fed quoniam is qui offert, crificium gentes à folis ortu vſque ad occafum ,
glorificatur ipfe in eo quod offert, fi acceptetur ficut iam fieri cernimus oblaturas, per prophetas
munus eius. Etpoft pauca: Et non genus oblatio- Hebræos oracula increpuêre diuina.
num reprobatú eft ,oblationes enim & illic, ob- 13. IDEM libro decimooctauo de ciuicate Dei,
lationes autem & híc: facrificia in populo ,facrifi- capite trigefimoquinto : Malachias prophetans
cia & in Ecclefia : fed fpecies immutata eft tátùm , Ecclefiam , quam per Chriftum iam cernimus
quippè cùm iam non à feruis, fed à liberis offera- propagatam , Iudæis apertiſfimè dicit ex perſona
tur. Et pòft : Quoniam igitur cum fimplicitate Dei : Non eftmihivoluntas in vobis & c. Ab ortu Cap.r.
Ecclefia offert, iuftè munus eius purum facrifici- folis & c. Hoc facrificium per facerdotium Chri Sacerdotium
fti fecundùm ordinem Melchifedech , cùm in Chrifti fecú .
dùm ordine
um apud Deum deputatum eft. Oportet enim
nos oblationem Deo facere,& in omnibus gratos omni loco à folis ortu vfque ad occafum Deo iam Melchife
inveniri fabricatori Deo,in ſententia pura , & fide videamus offerri,ſacrificium autem ludæorum , dech à Mala
fine hypocriſi, in ſpe firma, in dilectione feruenº quibus di & tum eſt : Non eft mihi voluntas in Chur !
ti, primitias earum quæ ſunt eius creaturarum vobis, nec accipiam & c.ceſsåſſe negare non pof
offerentes : & hanc oblationem Ecclefia ſola pu- ſunt : quid adhuc expeétanc alium Chriftum ,
ram offert fabricatori, offerens eicum gratiarum quum hoc quod prophetarum legunt, & imple
actione ex creatura eius. Et poft pauca,de oblati tum vident , impleri non potuerit, nisì per
Veritas cor. one quorundam hæreticorum loquens,ait: Quo- ipfum ?
· poris & ſan
guinis. modò autem conftabit eis , eum panem in quo 1.H. ACTORVM decimotertio: Erant autem
gratiæ a &tæ fint, corpus effe Domini fui, & cali- in Ecclefia quæ erat Antiochiæ, prophetæ & do
cem ſanguinis eius,fi nó ipſum fabricatoris mun- cores ,in quibus Barnabas, & Simon qui vocaba
di filium dicant, id eſt, Verbum eius, per quod tur Niger, & Lucius Cyrenenfis,& Manahen, qui
lignum fructificat, & defluunt fontes : & terra erat Herodis collacaneus, & Saulus.Miniſtranti
bus
 MIS.S , AE. VIL 245
bus ( in Græco eſt, do tougzaúltww )autem illis Domi- cæna nouiſlima, qua node eradebatur, ve dile
no, & ieiunantibus, dixit Spiritus ſanctus : Segre. ctæ ſponſæ ſuæ Ecclefiæ vifibile; ficut hominum
gate mihi Barnabam & Saulum in opus ad quod natura exigit,relinqueret ſacrificium , quo cruen
affumplieos. tum illud femel in cruce peragendum repræſen
2. CANON tertius Apoftolorum :Siquis Epi- taretur : eiúsque memoria in finem vſque ſeculi
ſcopus, autpresbyter, præter ordinationem Do- permaneret : atque illius falutaris virtus in re
mini, alia quædam in facrificio offerat ſuper ate milionem eorum, quæ à nobis quotidiè com
tare, id eft, aur mel, aut lac : aut pro vino lice- mittuntur, peccatoruni applicaretur : facerdo
sam , aut confecta quædan ), aut volatilia , aut tem ſecundum ordinem Melchifedech ſein æter- Chriſtus ia
cæna obru.
animalia aliqua, aut legumina, contra conftitu- num conftitutum declarans,corpus& fanguinem
ționem Domini faciens, congruo tempose de fuum ſub fpeciebus panis & vini Deo patri obtu- facerdosfe.
ponatur. lit : ac ſub earundem rerum ſymbolis, Apoftolis, cundum of
3. ITEM Canon nonus : Si quis Epiſcopus, quostunc noui teſtamenti ſacerdotes conſtitue- dinem Mel:
aut presbyter , aut diaconus, vel quilibet ex fa- bat, vt fumerent tradidit: & eiſdem eorúmque
cerdotali catalogo facta oblatione non commu in facerdotio fuccefforibus, vt offerrent, præce
micauerit ,aut cauſam dicat, vt fi rationabilis fu- pis,perhæc verba : Hoc facite in meam comme- Luc.22.
eris, veniam conſequatur:aut fi non dixerit,com- morationem : vtì femper catholica Ecclefia in
munionepriuetur,tanquàm qui populo cauſa lę tellexit, & docuit. nam celebrato veteri Pafcha, Exod.13.
fionis extiterit, dans ſuſpicionem de eo,qui ſacri- quod in memoriam exitus de Aegypto multitu
ficauit, quòd rectè non obtulerit. do filiorum Iſrael immolabat, nouum inſtitu
4. CLEMENS Pontifex & martyrlibro fexto it Paſcha, feipfum ab Ecclefia per ſacerdotes ſub
Apoftolicarum conftitutionum ,capite vicefimo- fignis vifibilibus immolandum in memoriam
tertio : Circuncifionem fuftulit ( Chriftus) quam tranfitus fuiex hoc mundo ad Patrem , quando
Gen.49 . in fe impleuit, ipfe enim erat, cui reſeruata erat per fui fanguinis effufionem nos redemit, eri
Sacerdotium expectatio gentium . Iam Baptiſma, ſacrificium , puítque de poteftate tenebrarum , & in regnum
noux legis .
facerdotium , culcum loco circunſcriptum aliter fuum tranſtulit. Et hæc quidem illa munda ob - Colost...
mucauit, probapriſmis enim quotidianis,vnum latio eft, quæ nulla indignitate, aut malitia offe
tantùin dedit, quifit in mortem eius.Pro vna tri- rentium inquinari poteft: quam Dominus per PerMalachia
bu ſacerdotali, iuſfit ex vnaquaque gente opti- Malachiam nomini ſuo, quod magnum futurum prædictum ,
mos quoſquead facerdotium eligere, neque cor- eſſet in gentibus, in omni loco mundam offeren Cap.i.

porum vitia contemplari, fed religionem , & vi- dam prædixit, & quam non obfcurè innuit Apo
1.Cor.1o.
Chriftus in- tam . Pro ſacrificio cruento,rationale, & incruen- ftolus Paulus Corinthijs ſcribens, cùm dicit :
à B. Paulo in .
ficium rati: cum ,ac illud myſticum facrificium corporis, & Non poſſe eosqui participatione menſæ dæmo- liukuho.
onále,incru. Sanguinis Domini, quod in ſymbolum mortis niorum polluti fint,menſæ Domini participes ti
entú corpo. eius celebratur. Pro cultu circunfcriptione loci eri : per menfam , alcare vtrobique intelligens.
zis & fangui.definito,ab oriente vſque ad occidentem in omni Hæc deniquè illa eft, quç per varias facrificiorum ,Per facrificia
Malach.s. loco dominationis eius eundem laudibus cele naturæ & legis tempore, fimilitudines figuraba- aliatium ſignifica.
.
brare præcepit. tur : vtpotè, quæ bona omnia, per illa fignificata,
5. CONCILIVM primum Nicenum canone velut illorum omnium conſummatio & perfe
Offerendi fi decimoquarto : Hoc neque regula ,neque confue- &tio complectitur. In eadem feſtione canone pri
crificij pore- cudo tradidit, vt hi qui offerendi facrificij non mode Sacrificio Miſſz : Si quis dixerit, in Miſſa fertu
In Miffa
r verof.
um
habent bis habent poteftatem ,his qui offerunt,corpus Chri- non offerri Deo verum & proprium ſacrificium :
& proprium
coni. fti porrigant . aut quòd offerri non fitaliud, quàm nobis Chri- facrificium .
6. CONCILIVM Laodicenum canone deci- ftum ad manducandum dari anathemafit. Et ca
monono : Quoniam Catechumenorum oratio- none ſecundo : Si quis dixerit,illis verbis, Hoc fa- Per,hoc facie
nem ſeparatim & priùs pofttractatum Epiſcopo- cite in meam comemorationem , Chriftum non te,facerdotcs
rum oporteat celebrari.Quibusegreflis orent eti- inftituiſſe Apoftolos facerdotes: aut non ordinäl inftituit Apo
ftolos.
am hi, qui in pænitentia funtconſtituti , & poft fe,vtipli,alija ſacerdotes offerrentcorpus & fan
manusimpofitionem his quoquè abſcedentibus, guinem fuum , anathema fit.
tunc fideles orare debebunt. Quorum tres oratio 10. IACOB VS, Baſilius, Chryfoftomus, in Li
nes fiant, vna quidem (id eſt, prima) per filenti- turgijs,vtinfrà M.teſtimonio fecundo , & féquen
um ,ſecunda verò & tertia per vocis pronunciati tibus.
onem.Et tuncdemùm ofculo pacem dari debere. 1.1 . ALEXANDER primus in epiftola prię MISSA
NOMEN .
Et pofteaquàm presbyteri epiſcopo pacem dede- ma ad omnes orthodoxos, capitequarto : In Sa Hanc
: epiſto
rint, tuncetiamlaicos dare. Etfic oblatiooffera; cramentorum quoque'oblationibus, qua;inter lamagnofcit
tur.Solisautem miniftris altaris liceat ingredi ad Millarum folennia Domino offeruntnr , paflio Cossii.Tri
altare, & ibidem communicare. Domini mifcenda eft,vt eius, cuius corpus & Miffarum ro
7. ET canone quinquagefimooctauo eiuſdem ſanguis conficitur, pallio celebretur, ita vt re sentima
Concilij :Non oportet in domibus oblationes ab pullis opinionibus ſuperftitionum panis tantùm
Epiſcopis fiue presbyterisfieri. & vinum aqua permixtum , in facrificio offe- Panis & vinū
8. CONCILIVÁ Ephefinum in epiſtola ad rantur. Non debet enim ( vt à patribus accepi- aqua permix
Neftorium ,vt fuprà quæſtione quarta ,À.teſtimo- tum, inofferen
mus, & ipfa ratio docet) in calice Domini aut vi- dum facri.
nio ſexto nun folum aut aqua offerriz ſed vtrunque per: ficio.
Do& rina Có. 9. CONCILIVM Tridentinum feflione vi- mixtum , quia vtrunque ex latere eius in paſli
cilijde ſacro gefimaſecunda, capite primo : Quoniam ſub pri- one ſua profluxiſſe legitur. Ipſa verò Veritas
fanetto Miz ori teſtamento, teſte Apoftolo Paulo,propter Le- nos inſtruit, calicem & panem in facramento
facrificio .
uitici facerdotij imbecillicatem confummatio offerre, quando ait : Accepit Ieſus panem, & bene- Matth. 26.
Heb.7. non erat : oportuit, Deo patre miſericordiarum dixit & c.
ità ordinante, facerdotem alium fecundùm ordi. 3. TELESPHOR VS Pontifex & martyr in
Pfal.109. nem Meichiſedech furgere Dominum noftruni epiſtola ad omnes Epiſcopos, capice fecundo:
Iefum Chriſtum , qui poffet omnes, quotquotfan- Nocte verò fancta Natiuitatis Domini laluato- Millas cele .
brare.
& ificandi effent , conſummare, & ad perfectum ris Miffas celebrent, & hymnum angelicum in
adducere. Is igitur Deus & Dominus nofter etfi eis ſolenniter decantent, quoniam & eadem no
femel feipfum in ara crucis, morte interccdentę ceab angelo paftoribus nunciatus eſt, ficut ipfa
Deo Patri oblaturus erat,vt æternam illicredem- veritas teftatur, dicens : Paltores erant in &c. Luc. 2 .
ptionem operaretur : quia tamen per mortem Reliquis enim temporibus Miſfarum celebrati- Miſfarum cea
ſacerdotium eius extinguendum non erat : in ones ante horam dici tertiam minimè funt cele.lebrationcs.
X 3 branda :

246 a VII . DE SACRIF
brandæ : quia & eadem hora Dominus crucifi-
Mar.ss. xus eft , & fuper Apoſtolos fpiritus fanctus de.
Act.2 .
ſcendiſſe legitur. Ab epiſcopis autem idem ange
Millarum ſo . licus hymnus pro tempore & in loco Millarum
lennia .
folennijs celebrandus eit, atque folenniter reci-
tandus .
3. FELIX primus Pontifex & martyr in epi-
ftola fecunda ad Epiſcopos Galliæ : Nos verò ad
ſupplémentum veftrum fratres & coëpiſcopos
noftros vocauimus ampliùs quàm feptuaginta,
cum quibus hæc quæ ſubtèr habentur inſerra, re-
gulariter tractando decreuimus & c. Et pofteà:
Quapropter in præfata conſtituimus fynodo ,vo-
bisa & omnibus Ecclefijs tenendum & agendum
Super inemo. mandamus,vt fuper memorias martyrum Mille
tias Martyrũ celebrentur,ne memoriæ eorum à talibus extin-
viilia cele
brentur. gui, aut veneratio poflit prohiberi .
4. HIGINVS Pontifex & martyr apud Gra-
tianum de confecratione diftin & tione primas
Cum Miffa . Omnes Bafilicæ cum Miſſa debent femper confe-
crari. vbi autem plures funt & c.
5. SOTER Pontifex & martyr, apud eundem
Gratianum de confecratione,diſtinctioneprima,
capite, ye illud: Cenſuimus ergò cóuenire,ve cùm
A Sacerdoti. å facerdotibus Miffarum tempore facra myfteria
bus Miliarú
tempore fa . confecrátur, fi ægritudinis accidat quilibet euen-
cramyfteria tus, quo cæptum nequeat expleri myfterium , fit
con.ecratur. liberum epiſcopo vel presbytero vel alij, vt con
ſecrationem expleat officijcæpti. Et poft pauca :
Nullus poft cibum porúmque fiue quodlibet mi-
Miffas facc- nimum ſumptum Miffas facere præſumat. Ibi-
re .
dem :Hoc quoque ftatutum eft ,vt nulluspresby-
Millarum fo- terorum Miſſarum ſolennia celebrare præſumat,
lenniae cele- nisì duobus præfentibus, fibique reſpondenti-
bus & c .
6. EVARISTVS Pontifex & martyr, apud
luonem parte tertia, capite quarto, & Burchar
dum libro tertio Decretorum ,capite vigeſimoſe-
Cum Miſa. ptimo : Omnes bafilicæ cum Miſſa debent ſemper
confecrari.
7. FABIANVS Pontifex & martyr, vt habe-
tur in Codice decretorum fexdecim librorum li-
bro quinto, capite nono : Sacrificium non eft ac-
In Miffa. cipendum de manu ſacerdotis, qui orationes vel
actiones, & reliquas obſeruationes in Miſſa ſecun-
dùm ritum implere non poteft.
8. DAMASUS Pontifex in pontificali de Ale-
xandro pontifice & martyre loquens in ipfius vi-
ta, ficait: Hic paffionem Domini miſcuit in pre-
Miſſz cele. catione facerdotum , quando Miſſæ celebrantur.
brantur.
9. DEINDE de Sixto primo : Et conftituit , vt
Miſſarum
Miffarum actionem facerdote incipiente, popu-
actio .
lus hymnum decantaret,San & us,San &tus, Sanētus ferens. Adhuc quoque, quod deteſtabilius eft, ad
Dominus Deus Sabaoth , & c . Eccleſiam aliqui venientes non intrant, non in
10. ITEM de Teleſphoro : Hic fecit vt in nata- fiftant precibus, non expectant cum filentio fan Miſſar
Miſlas cele- li Domini noftri Iefu Chrifti nođù Miſſæ celebra- ctarum Miffarum celebrationem : fed quando le- lebratio.
brare .
rentur, cùm omni alio tempore ante horæ tertiæ &tiones diuinæ intus leguntur, tuncipfi forìs aut
curfum nullus præſumeret Miſſas celebrare, quia cauſas dicere, aut diuerlis ſtudent calumnijs im
ea hora Dominus noſter aſcendit in crucem . & vt pugnare, aut videlicet in alea vel in iocis inutili
anteſacrificium ,hymnus diceretur angelicus,hoc
eft, Gloria in excelſis Deo .
11 . E T de Felici primo : Hic conftituit fupra
Miſlas cele- brari
brari ſepulcra aut memórias martyrum , Miffas cele-
. .
12. IDEM Damafus epiſtola quarta de Chore-
pifcopis : Quòd verò eis non liceat facerdotes
conſecrare, nec diaconos aut ſubdiaconos, nec
virgines, nec altare erigere, nec vngereaut ſacra
In Miſſa. re, &c. nec publicè quidem in Miſſa quenquam
pænitentem reconciliarc, & c .
13. CONCILIVM Carthaginen ſe fecundum
Carthaginenfe ſecundum
canone tertio : Ab vniuerfis Epiſcopis dictum eſt :
Chriſmatis confectio & puellarum conſecratio à
presbyteris non fiant. Velreconciliare quenquam
In publica in publica Miſſa, presbytero nó licere, hocomni-
Milla. bus placet.
14. ' AGATHENSE Concilium capite vicefi-
ICIO
moprimo: Si quis etiam extra parochias, in qui
bus legitimuseft ordinariúsque conuentus, ora
coriam in agro habere voluerit, reliquis feftiui.
catibus,'ve ibi Miſſas teneat propter fatigationem Miſſas
re. tese
familia, iuſta ordinatione permittimus : Paſcha
verò ,Natali Domini, Epiphania Domini , Aſccn
fione Domini,Pentecofte, & Natali S.loannis Ba
priſta, & fi qui maximi dies in feftiuitatibus ha
bentur,non nisi in ciuitatibus,aut in parochijs re
neant. Clerici verò, fi qui in feftiuitatibus, quas
fuprà diximus, in oratorijs (nisì iubente aut per
mittente Epiſcopo) Miffas facere aut tenere vo-Miffas face .
tc .
luerint, à communione pellantur.
15. AMBROSIVS epiftola trigefimatertia ad
Marcellinam ſororem fuam , de tradendis bafili .
cis : Sequenti die ( erat autem Dominica) poft le
&tiones atque tractacum , dimiſlis catechumenis,
fymbolum aliquibus competentibus in baptiſte
rijstradebam bafilicz . Illic nunciatum eftmihi,
comperto quòd ad Portianam bafilicam de pa
latio decanosmififfent, & vela ſuſpenderent, po
puli partem eò pergere. Ego tamen manfi in mu
nere,Miffam facere cæpi.Dum offero , raptum co- Miſlam face
ге сахрі.
gnoui à populo Caftulum quendam quem pre
sbyterum dicerent Arriani.Hunc autem in platea
offenderant tranſeuntes. Amariſfimè fere, & ora
re in ipſa oblatione Deum cæpi,vt fubueniret,
nec huius fanguis in cauſa Ecclefiæ fieret, certè vt * ad cuius
meus fanguis pro falute non ſolùm populi, fed
etiam pro ipfisimpijs effunderetur. Quid múlta ?
Millis presbyteris & diaconibus, eripui iniuriz
virum .
16. AVGVSTINVS ſermone nonagefimo
primo detempore:In lectione quę nobisad Mis Ad Millas.
Tas legenda eft, fratreschariſlimi,audituri ſumus,
quòd filij Iſrael pofttranſitum maris rubrivene
runt Mara, & c.
7. IDEM ſermone ducentefimo trigefimoſe
primo de tempore,capiteoctauo: Ecce poft ſer
Fic Miſſa ca.
monem fit Mifla catechumenis. Manebunt fide techumenis .
les ; venieturad locum orationis. Scitis quò ac
ceffuri ſumus, quid priùs Deo dicuri ſumus ? Di
mitte nobis debita noftra & c.
18. ET in ſermone ducentefimo quinquagefi
moprimo, agens de celebranda Dominica die :
In die verò nullus fe à facra Miffarum celebratio Miſſarum co
lebratio .
ne ſeparet, neque ociofus quis domì remancat,
cæteris ad Ecclefiam pergentihus, neque in vena
tione ſe occupet, & diabolico mancipetur offi-,
cio, circunuagando campos & fyluas, clamorem
& cachinnum ore exaltans ; non gemitum , nec
orationis verba ex intimo pectore ad Deum pro
Sanctarum
umco
bus inſudare. Adhuc quoque, quod valde do ,
lendum eft, conqueri vobiſcum volo, quia ſunt
aliqui , & maximě potentes iftius mundi, qui
cùm veniunt ad Eccletiam , non funt deuoti ad
laudes Dei celebrandas,ſed cogunt Presbyterum ,
vt abbreuiet Miffam , & ad eorum libitum cantet: Miſſa cante
tur iuxta mo .
nec ei licet morem ecclefiafticum ſequi propter rem ecclefia
illorum gulam & auaritiam . fticum .
19. CONCILIVM Mileuitanum , cui Augu
ftinus interfuit, canone duodecimo : Placuit eti
Mia nó nisi
am & illud , vt preces vel orationes ſeu Miſfæ , quæ
approbata
probatæ fuerintin Concilio, fiue præfationes, ti- celcbrenrur.
ue commendationes , ſeu manus impofitiones,
ab omnibus celebrentur,Necaliæ omninò dican
tur in Ecclefia ,nisi quæ à prudentioribus tractatæ
vel comprobatæ in Synodo fuerint, nè forte ali
quid contra fidem , vel per ignorantiam , vel per
minus ftudium fit compofitum .
B. co N
 ! MISS AB . Q VIT, 247
20. CONCILIVM quartum 'Carthaginenſe, ftolam ad Epheſios : Oro te , an volesmanibus
cui etiam interfuit Auguſtinus, canone octogefi- illotis ad oblationem accedere? Non arbitror,
moquarto : Vt Epifcopus nullum prohibeat in- fed malles vtiquè potiùs omninò non accedere,
Miña cate grediEcclefiam ,& audire verbum Dei, fiue genti- quàm fordidis accedere manibus . Cùm ergò in
chumenorã. lem ,fiue hæreticum , fiueIudæum , vfque ad Mif: modico adeò fis religiofus,audes accedere & con
fam catechumenorum ." trectare, cùm animam habeas ſordidam . Atquì
21. LEO Magnus epiſtola octogefimaprimaad manibus quidem ad tempuscontinetur, in illam
Diofcorum Alexádrinum : Vtautem in omnibus verò totus refoluitur.Cur non vaſa vides ità vn - Vaſafplendi
obferuantia noftra concordet, illud quoquè vo- dique lota, ità ſplendida? Illis debebant nobis da adliben.
lumus cuftodiri,vt quum folénior feſtiintas con animæ & puriores & fanctiores atque illuftriores (plédidiores
uentum populi numerofioris indixerit , & ad elle. Quamobrem ? Quoniam illa propter nos difcamus ha.
Sacrificij ob eam tanta multitudo conuenerit, quam recipere talia fiunt. Illa non participant eum quem in fe bereanimas.
baſilica fimul vna non poflit,facrificijoblatio in- habent, non ſentiuntilluminos verò planè.Nunc
præcipitur in
codem die& dubitanter iteretur , nè his tantùm'admiſlis ad verò ſordido vaſe nolles vti, anima verò fordi
templo. hanc deuotionem ,qui primi aduenerint, videan- da accedis? Multam video huius rei inæqualita
tür hi,qui poftmodùm conAuxerint,non recepti: tem . Eadem habet homilia fexagefimaprima ad
cùm plenum pietatis atque rationis fít, vt quoties Antiochenos.
Bahlicam , in qua agitur, præſentia nouæ plebis 7 , ET homilia decimaquarta in eandem epi
impleuerit, cociès facrificium ſubſequens offera- ftolam : Tu cum Cherubim apud thronum Regis
tur. Neceſse eſt autem , ve quædam pars populi ſua conftitutus conuiciaris fratrem ? Non vides facra Valis ſacris
illa vaſa ? Non ad vnum ſemper illa vfurpan- prophanas
Vaius Milfx. deuotione priuetur, fi vnius tantùm Miſfæ more
feruato , facrificium offerre non poffint,nisi qui tur? Audétne quiſquam illis ad aliud quicquam pri budet.
prima diei parte conuenerint, Studiosè ergò dile vui? lam tu valis iitis fanctior eft, idque multò.
&tionem tuam & familiariter admonemus , vt Cur itaque teipfum ſordidum reddis & pollu
tum ?
quod noftræ conſuetudini ex forma paternæ tra
ditionis inſedit,cua quoquè cura non negligat,vt 8. PRVDENTIVS in Peri Stephanãn hy
per omnia nobis & fide & actibus congruamus. mno - ſecundo . Præfectus ità beatum Laurentium
22. IDEM epiftola octogeſimaoctaua,ad Epic alloquitur:
Publicè in ſcopos Germaniæ & Galliæ : Nec publicè quidem Hunc eſſe veftris Orgijs
Milla. Morémque, & artem proditum eft:
in Miffa quenquam pænitentem reconciliare,nec
Hanc diſciplinam fæderisg.
formatas cuilibet epiftolas mittere Chorepifco
Libent vtauro antiftites,
pis vel presbyteris licer. • Auro libant
Argenteisſcyphis ferunt antiftites, &
CAEREMO. 1.K. LUCAE vigefimofecundo , 2. PRIO Fumare facrum languinem , argeteis fcy
RIS ad Corinthiosyndecimo, vt in textu . phis, adftan .
Auróque nocturnis facris tibus aureis
3. DE cæremonijs Miſſæ vide Dionyfium Areo
Adſtare fixos cereos. candelabris.
pagitam libro de Ecclefiaftica hierarchia, capite
Vide Trit.de tertio, vtſuprà A. teſtimonio quinto. Scripferunt Cui fic deindè reſpondet ſanctus martyr:
Script. Ecclc . Eſt diues,inquit ,non nego ,
Itē Ordinem de ijſdem cæremonijs & ritibus quamplurimi
Rom.cū ad alij: atqueij præſertim qui libros edidêre de di Habétque noftra Ecclefia
junctis Scri- uinis velecclefiafticis officijs, vt Ilidorus Hiſpa Opúmque & auri plurimum ,
Melchiorem lenfis, Vualafridus abbasS.Galli, Alcuinus,Ama Nec quiſquam in orbe eſt ditior.
Hittorpium larius archiepiſcopus Treuirentis , Angelomus, Isipſetantum non habet .
Rabanus archiepiſcopusMoguntinus de inftitu Argenteorum ænigmatum
Coloniz
tum annoedi. tione clericorum ,Remigius Altifiodorenſis ,Heri Auguftus,arcem poflidens,
1563 .
gerus abbas Lobienfis ,Berno abbas Augienfis de Cui nummus omnis ſcribitur.
officio Miſfæ , Bernoldus Conftantienfis presby- 9. OPTAT VSMileuitanus libro ſexto contra
ter, luo Carnotenfis in ſermonibus de rebus Ec- Donatiſtas: Si fuffecerat remouere altaria , non
cleñaſticis, Hildebertus Cenomannenfis, Anſel- licuit frangere: Si oportuicfrangere, rafifle pecca
mus Cantuarienfis, Honorius Auguftodunenfis, tum eſt. Quæ eft ifta noua & ftulta ſapientia, no
Hugo Victorinus, Rupertus Tuitienfis, Innocené uitatem querere in viſceribus maieſtatis, & remo
cius tertius in libris de officio Milfæ , Guilielmus ta quafi quadam corporis cute , in latente corpore
Altifiodorenfis, Ioannes Beleth , ThomasAquina's cutem quafi alteram quærere:Vndè cùm aliquid
opuſculo de expofitione Miſfæ, & in tertia parte fuerit ablatum ,minui poteft, mutari non poteft.
quæſtione octuagefimatertia, GuilhelmusDuran- Rafifti,equidem quod tibi viſum eft:fed adhuc
dus epiſcopus Mimatenſis, Micrologus, & plures ibi eft quod odifti ? Quid, quòd fi fic coniurâſtis,
alij. vt quæà nobisin nomineDei inipfo myfterio fa
4. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vi- cta ſunt,immunda viderentur: Quis fidelium ne
ricusEcclefia
scele. gefimaſecunda, capite quinto :Cuma natura how ſcit in peragendis myfterijs ipfa ligna linteamine Altaria tem.
monias Mil- minum ea fit, vt non facilè queat fine adminicu- cooperiri? Inter ipſa Sacramenta velamen potuit porefacrifi .
fa inftituerit, lis exterioribus ad rerum diuinarum meditatio- tangi,non lignum . Aut ſi tactu poflit penetrari ve ne cooperi
extraditione nem ſuſtolli: proptered pia mater Eccleſia ritus lamen ,ergo penetrantur & ligna.Sipenetrari pof- untur.
Apoftolica. quofdam , vt ſcilicet quædam fummilla voce ,alia ſunt ligna, penetratur & terra. Si à vobis lignum
verò elatiore,in Milla pronunciarentur,inftituit. raditur, & terra ,quæ ſubter eft, fodiatur. Altam
Cæremonias item adhibuit, vt myſticas benedi- facite ſcrobem , dum pro veftro arbitrio quæritis
& iones, lumina, thymiamata, veftes, aliáque id puritatem . Sed obſeruate nè veniatis ad inferos,
genus multa, ex Apoftolica diſciplina & traditi- & illic inueniatis Core, Dathan, & Abiron ſchi. Numet.16.
one, quo & maieftas tanti facrificij commenda- macicos, magiftros fcilicet veftros. Ergò & fre
retur, & mentes fideliuin per hæc vifibilia religio- giffe vos & ratiffe conftataltaria .Quid eft quòd in
nis & pietatis figna ad rerum altiffimarum , quæ hacre ſubitò veſter quafi languere viſuseft furor?
in hocfacrificio latent,contemplationem excita- Videmus enim vos pofteà mutâſſe conſilium , &
rentur. altaria à vobis iam non frangi, fed radi tantum
Contemnen . 5. IBIDEM canone ſeptimo: Si quis dixerit, modò,autremoueri. Si hoc fufficiebat; illa quæ
niascæreino
tes & ritus ceremonias, veftes, & externa figna, quibus in Miś priùs facta ſunt iudicatis, quia minimè fieri de
Miffa, ana. farum celebratione Ecclefia Catholica veitur, ir- buerunt à vobis. Hoc tamen immane facinusge
the mate fcri- ritabula impietatis effe magis, quàm officia pieta- minatum eft, dum fregiftis etiam calices, Chriſti CalicesChri
fti fanguinis
ancur . tis anathema fit. fanguinis portatores & c. vt fuprà queſtione quar portatorcs.
6. CHRYSOSTOMVS homilia tertia in epi- tag..teftimonio decimooctauo .
X 4 10. HIERO .
 248 Q. VII. DE SACRIFICIO
10. HIERONYMVS in epiftola ad Theophi-
lum Alexandrinum ante libros Pafchales :In ope-
re tuo vtilitatem ſpectauimus Ecclefiarum ,vt di-
ſcant qui ignorant, eruditi teftimonijs fcriptura-
rum , qua debeant veneratione ſancta fuſcipere,
& altaris Chrifti miniſterio deſeruire, facrósque
Reuerenter
tractandi fa, calices & fancta velamina, & cætera quæ ad cul-
cri calices cum Dominicæ pertinentpaſlionis,non quafi in
&c. ania & fenfu carentia, fanctimoniam non habe-
re, fed ex confortio corporis & fanguinis Domi-
ni,eadem qua corpus eius & fanguis maieſtate ve-
neranda.
n. CYRILLVS Hierofolymitanus catecheſi
Quz
diesnur in& quinta myftagogica : Vidiftis diaconum aquant
Sacrificio lauandis manibus porrigentem facerdoti&c. Det
Mifla . indéclamat diaconus longè pòft : Complettimii
ni & ofculemini vos inuicem : atquc tunc mutno
nos ofculo falutamus. Pofteà clamat ſacerdos:
Surfum corda .Vosdeindè refpondetis: Habemus
ad Dominum.Deindè dicit facerdos: Gratias aga-
mus Domino . Ad hæc vos ſubijcitis: Dignum &
iuftum eft. Facimus deindè mentionem cæli &
terræ & maris Solis & lunæ , & fiderum ac vniuer-
fæcreaturæ, tam ratione præditæ, quàm irratio .
nalis : tam iſtius quæ videtur, quàm illius quæ
fub afpectum noftrum non cadit : angelorum ,ar-
changelorum , virtutum , dominationum , prin-
cipatuum ,poteftatum ,thronorum & Cherubim ,
faciem operientium , quafi diceremus illud Da-
uidis : Magnificate Dominum mecum . Comme-
moramus etiá illa Cherubim , quæ in fpirituſan-
cto cernebat Efaias, circunftantia thronum Dei :
ac alis quidem duabus faciem velantia, atque di-
centia : San &tus, ſanctus, ſanctus Dominus Deus
Sabaoth . Proptereà enimtraditam nobis hancSe-
raphicam theologiam recitamus,vt in illa cælefti
hymnodia, cum fupramundanamilitia comuni-
cemus: atque fic per eiufmodi hymnosnofipfos
fan &tificantes, Deum benignillimum oramus, vt
ſuper illa propoſica, ſan &tum fpiritum emittat, vt
panem quidem faciat corpus Chrifti, vinum ve-
rò fanguinem Chrifti.Omninò enim quod attige-
ritſpiritusſanctus, hocfanctificatur & tranſmuta-
tur. Deindè verò poftquàm confectum eft illud
ſpirituale facrificium , & ille cultus incruentusſu-
crucatus .
per ipfa propitiationis hoſtia,obfecramus Deum ,
pro communiEcclefiarum pace, pro tráquillitate
mundi,pro regibus,pro militibus, pro ſocijs, pro
ægrotis & afflictis, & in ſumma pro his omnibus
Memoria quiegentauxilio .Indigemus autem omnes.Cùm
ſanctorum hocfacrificium offerimus, pofteà facimus men-
in Miſa. tionem etiam eorum , qui ante nos obdormiêrüt.
Primùm Patriarcharum , Prophetarum , Apofto-
Joruin , Martyrum , vt Deus orationibus illorum
Memoria de. & deprecationibus ſuſcipiat preces noftras. Dein-
functorum .
dè pro defunctis:ſanctis Patribus & Epifcopis. de-
niqué pro omnibus oramus , qui inter nos vita
Maximú ani- functi funt, maximum eſſe credentes animarum
uamen . iuuamen ,pro quibus offertur obſecratio fancti il-
lius & tremendi,quod in altari pofitum eft,facri-
ficij. Quod exemplo vobis demoſtrare volumus.
Scio enim multosdicere : Quid iuuat animam in
peccatis ex hoc mundo decedentem , etiamſi in
hoc facrificio mentio illius fiat:An enim fi rex ali-
quis eos à quibus offenſus eft, in exilium pepule-
rit, pofteà verò illorum propinqui coronam ali-
quam conficientes,pro his, qui ſunt in fupplicio ,
exulibus, eiden offerent, nónne condonationem
aliquam ſuppliciorum iplis dederit ?Ad eundem
modum & nos, pro defunétis precationes adhi-
bentes, quanuis fintpeccatores,non quidem coro,
Sacrificium nam plectimus ,fed Chriltum pro noftris peccatis
sium. to- mactacum offerimus, vt & nobis & illis eum qui
propitia
eft benignifiimus , propitium reddamus. Poftea
dicitis illam orationem , quam Saluator fuis di
fcipulis tradidit, cum pura conſcientia patrem
nuncupantes Deum , atque dicentes : Pater no-
fter quies in cælis & c . Sacerdos autem pofteà di,
cic: Sancta ſanctis. Vos deindèrefpondetis :Vnus
fanctus, vnus Dominus Ieſus Chriftus. Audiftis
deincepsdiuina quadam melodia pſallentem , ac,
que ad facrorum myfteriorum communionem
Pfal.33 .
vos adhortantem : Gúſtate & videte, quòd Chri
ftus eft Dominus & c.
12. CLEMENS Pontifex & martyr epiſtola
fecunda ad fratrem Domini: De vafis fanè Sacris Quinta in
itàgerendum eft : Altarispalla ,cathedra, candela- habeoda ca,
brum , & velum , fi fuerint vetuftate conſumpta, quibus vtitur
incendio dentur :quoniam non licet ea,quæ in Leclecta in
ſanctuario fuerint, malè tra & ari , fed incendio altasi.
yniuerſa tradantur.Cineres quoquecorum in ba
prifterio inferantur,vbi nullus tranftum habeat,
aut in pariete,aut in foſlis pauimentorum iacten
cur, nè introeuntium pedibus inquinentur. Ne
mo per ignorantiam clericus pallamortuum cre
dat ohuoluendum , aut Diaconusſcapulas operi
re velit, quæ fuit in altari,autcertè quæ dạra eft in
menſam Domini.Qui hæc feceris, vel leuicer qua
fi nihil & negligenter habuerit diuinamyſteria,
Diaconus triennio , ſexo menfibus à Dominico
alienus erit altari, graui percuſſus anathemate.
Quòd fi clericum presbyter non commonuerit,
decem annis & quinque menſibus excommuni
catusſit, proptereà quòd de Dominicis ſacramen
tis ſubiecta fibi non commonuerit miniſteria, &
pofteà cum grádi humilitate matri reconcilietur
Ecclefiæ .Pallas verò & vela, quæ in ſan & uarijſor
didata fuerint miniſterio, diaconi cum humili
bus miniftris iuxta ſacrarium lauent, non eijcien
tes foràs à ſacrario velamina Dominicæ menſz,
Puluis Doo
ne fortè puluis Dominici corporis malè decidat à minici core
findone foris abluta, & erit hæc operanti pecca- poris.
cum : idcircò intra ſacrarium miniſtris præcipia
mus,hec fancta cum diligentia cuftodire.Sanè pel
uis noua comparetur , & præter hoc nihil aliud
tangat. Sed nec ipfa peluis velisapponatur lauan
dis,nisì quæ ad Dominici altaris cultum pertinét.
Pallæ altaris ſolæ in ea lauentur,& in alia, vela ja
nuarum.De velis autem ianuarum , cura lit Oftia
rijs ex admonitione Maiorum , nè quis negligens
aut ignarus,ad velum ianuæ domus Domini,ma
nus incondicè tergat: fed ftatim coercitus , diſcat
omnis homo, quia velum atrij domus Domini
ſanctum eft.
13. BED A libro primo hiſtoriæ Anglicanæ, ca.
pite vigeſimonono:Prætereà idem Papa Grego
rius Auguſtino Epiſcopo, quia ſuggeſferat ei mul
tam quidé fibi eſſemeſſem , ſed operarios paucos,
miſit cum præfatis legatarijs ſuis plures coopera Neceſſaria
.
torcs ac verbi miniſtros: in quibusprimi & precis um Ecclelis
pui erant Mellitus,luftus, Paulinus,Rufinianus, & mittit in An.
per eosgeneraliter vniuerſa, quæ ad cultum eranç gliam B.Gre.
gorius.
ac miniſterium Ecclefiæ necellaria, vaſa videlicet
ſacra, & veftimenta altarium : ornamenta quoqué
ecclefiarum , & facerdotalia vel clericalia indu
menta ,fanctorum etiam Apoftolorum acmarty
rum reliquias, necnon & codices plurimos. Milit
etiam literas, in quibusſignificat ſe ei pallium di- ſcopo
Palliam
rexiffe, fimul ei infinuat qualiter Epiſcopos in rumEpia
.
Britannia conſtituere debuiſſet.
1.L. CYPRIANVS epiftola fexagefimaſexta PRO DE.
ad Clerum & plebem Furnitanorum : Epiſcopi FUNCTI S.
anteceſſores noftri religiosè conſiderantes, & falu , lib.i.epift.9 .
briter prouidentes, cenſuerunt nè quis frater ex
cedens, ad tutelam vel curam clericum nomina
ret : ac fi quis hoc feciſſet,non offerretur pro co, Sacrificiú al.
taris pro de
nec ſacrificium pro dormitione eius celebraretur, fanals.
neque enim apud altare Dei meretur nominaſi
in facerdotum prece , qui ab altari ſacerdotes &
"
miniſtros voluit auocare.Et ideò Vi&torcùm con,
tra formá nuper in cöcilio d facerdotibusdatam ,
Geminium Fauſtinum presbyteru aufus fit cuto su
rem conftituere,nó eft quòd pro dormitione eius
apud vos fiat oblatio , aut deprecatio aliqua nos
mine
 MISSAE. Q. VII. 249
mine eius in Ecclefia frequentetur,vtfacerdotum nes,ab eo tempore ad húc vſque diem ſemper re
decretur, religiosè & neceſſariè factum feruetur tinuit, ac tantifper dum mundus hic erit,retine
nobis:finul & ceteris fratribus detur exemplum, bit.Nec verò inconfideratè ac temerè & fine ratio
nè quis facerdotes & miniftros Dei , altari eius & ne hoc ab illis eft inftitutum . Neque enim quic- Nota.
Ecclefiæ vacantes,ad feculares moleſtias deuocet. quam , quod vtilitate careat, Chriftianorum reli
obferuari enim decæterò poterit,nèvltrà hoc fiat gio , quæ ab omnierrorealiena eſt,ſuſcepit, fixum
circa perfonam clericorum , fi quod nunc factum que ſemper ac ftabile retinuit : ſed frugifera o
1 eft , fueritvindicatum . mnia ,Deóque grata,atque accepta , maiorema in
2. CHRYSOSTOMVS homilia quadragefi- modum veilia, atque ità comparata, vt maxima
maprimi in priorem epiſtolam ad Corinthios: ex ijsſalusoriatur . Etinfra: Quin magnus quo- dem defi ea.
Abierit mortuus peccator fanè, gaudere decet, que Athanafius in elegantiſlima illa Oratione, fimonium .
peccata impedita eſſe, & non accumulatum ma- quàm deijs, qui è vita diſceſſerunt,edidit,his ver
lunantur ob-
. lum , nitias quantùm fieri poteft, vt iuuetur non bis vtitur : Etiamfi in aëre collocatus fit ille, qui
lachrymis,fed prece, ſupplicationibus,eleemoſy- cum pietate diem vitæ extremum egit , tamen
nis, oblationibus. Non eft temerè hoc excogita- implorata Chrifti Dei ope oleum ac ceram ad Oleum & cea
Memoria tum ,nec fruftrà memoriam mortuorum inter fa- ipfius fepulcrum accendere nè recuſes. Grata cand tepul
ip ſacris my cra myfteria celebramus, aut accedimus, pro iftis enim & accepta hæc Deo ſunt, ingensíp ab eo præ- denda.
Aterijs. agnum illum iacentem & peccata mundi tollen- mium referunt. Oleum enim accera holocaufti
tem deprecantes,fed vthis conſolatio hincaliqua inftar funt : incruentum autem facrificium , Des
fiat.Nectemerè qui altari afiftit, inter horrenda um placat. Beneficentia denique erga pauperes,
myfteria clamat, Pro omnibus in Chrifto dormi- bonæ omnis remunerationis incrementum eft.
entibus, & pro hisqui memoriam celebrantillo. Quamobrem ei, qui pro defuncto oblationem
rum .Nam nunquam ifta fiant,nequehæc dicátur, facit, & c. Nam & diuinarum rerum præcones
fi pro illis commemorationes non fierent. Neque Apoftoli , & facri magiftri, & Spiritu ſancto ina
enim ſcena iam ampliùs noftra funt, ſed ſpiritus fpirati Patres,ac numine diuino, quantum fas eft,
Job 1 . ordinatione fiunt. Opitulemur igitur hisfratres, correpti, potentiæ ipfius, quæ hominem extra
memoriam pro ipfis faciamus. Nam fi lobi illius fe rapit, vtcunque participes effecti, diuino ore,
liberos patris victima purgauit: quid dubites, è vtà Deo gratum erat, ifta omnia, hoc eſt Miffas Anniucrfaria
nobis quoquè,fi pro dormientibusofferamus,ſo- & preces, ac pſalmorum cantus, anniuerſari mortuorum
Sola
tu ortiâ ex latij quiddam illis acceſſurum ? Gratificari Deusasque eorum , qui morte prærepti ſunt, comme
um mor. commemo.
oblatione . propter alios alijs ſolet,quod Paulus hîc oſtendit: morationes inftituerunt, arque fanxerunt. Quæ rationes ab
3. Cor... Vtex multis, inquit, perſonis, pro dono in nos quidem ad hunc vſque diem benigni Dei gra- Arule.
collato, per multos gratiæ pro nobis agantur. Nè tia, ab ortu Solis vſque ad occafum & Sepren
defatigemur mortuis auxilium ferendo, preces trionem ac Meridiem , in Domini Dei , quiregi
Communis pro iplis offerendo :communistotiusorbis vi& i- um in reges imperium obtinet, laudem atque
totius orbis ma preces funt.Hincpleni fiducia, pro toto etiam
victima. gloriam augentur,ac nouis ſubindè acceſtionibus
orbe ſupplicamus,inter martyres, inter confeſſo- amplificantur.
res ,inter ſacerdotes mortuos recenfemus. Vnium 5. AVGVSTINVS in libro decura pro mor
enim corpus omnes ſumus, fint membra licèt alia tuisgerenda,capite primo : In Machabæorum li- 2.Mach.12.
alijs illuftriora, vndiqué veniam ipfis impetrare bris legimus oblatum pro mortuis facrificium .
licet, precibus pro ipfis effufis,muneribus datis, Sed & finuſquàm in ſcripturis veteribus omninò
conſortio eorum interquos velut commune cor- legeretur, non parua tamen eft vniuerfæ Ecclefiæ ,
pus referuntur.Quid ergò doles ? quid lachryma- quæ in hacconſuetudine claret,authoritas: vbiin Nota:
ris ? cùm impetrandæmortuo venię tot extent ra- precibus facerdotis, quæ Domino Deo ad eius al
tiones ? tare funduntur, locum fuum habet etiam com
3. ID E M homilia vigefimaprima in Acta Apo- mendatio mortuorum .
Oblationes, itolorum :Non fruftrà oblationes pro defun & is 6. ITEM de verbis Apoftoli , ſermone trigefi
preces & clc. fiunt,non fruftrà preces,non fruftrá eleemofynx. mofecundo,alijs eft trigefimusquartus,capite pri
cmoiyna pro
defunctis : Hæc omnia ſpiritus diſpoſuit, volens vt nosmu- mo: Pompa funeris,agmina exequiarú, ſumptuo
tuum iuuemus. Videenim , vtilitatem accipiet il- ſa diligentia ſepulturæ, monimentorum opulen
le per te, & tu per illum ,contempris opibus indu- ta conſtructio, viuorum funt qualiacunque fola
ctus es ad faciendum aliquid generoſum : & tuillitia, nő adiutoria mortuorum . CAPITE ſecun
falutis, & ipfe tibi eleemofynx factus eſt author. do : Orationibus verò fanctę Ecclefiæ , & facrificio Sacrificio ra.
Nè dubita , quia erit aliquis fructusſuauis.Non te- falutari, & eleemofynis,quępro eorum fpiritibus lutarino du .
merè diaconus clamar: Pro his qui defun &ti funt erogantur,non eft dubitandum mortuos adiuua- iuuarimor .
in Chriſto, & pro his qui memoriam illorum fa- ri : vt cum eis miſericordiùs agatur à Domino, tuos.
ciunt. Non diaconus eft qui talem illam vocem quàm eorum peccata meruerunt. Hocenima pa
emittit,fed fpiritus: non ſanctus, inquam , ſed do- tribustraditū ,vniuerſa obſeruat Ecclefia, vt pro
num.Quid dicis? In manibus eft hoſtia, & omnia eis qui in corporis & fanguinis Chrifti commu- Nota.
propofita ſunt benè ordinata, adſunt angeli , ad- nione defun & ti ſunt,cùm ad ipſum ſacrificium lo
ſunt archangeli,adeftfilius Dei , cum tanto horro co ſuo commemorantur oretur, ac pro illis quo
readftant omnes, adftant illi clamantes omnibus que id offerri commemoretur. Cùm verò eorum
filentibus, & putas temerè hæc fieri? Igitur & alia commendandorum cauſa opera miſericordiæ ce
temerè, & quæ pro ecclefia , & quæ pro facerdoti- tebrantur, quis eis dubitet fuffragari, pro quibus
bus offeruntur, & quæ pro plenitudine ac vniuer- orationes Deo non inaniter allegantur ?
fitate ? Abſit. Sed omnia cum fide fiunt. 7. ET libro nono Confeſſionum , capité vnde
4. IOANNES Damafcenusin oratione,Quòd cimo:Etmox ambobus,(mihi& fratri meo ) Po
ij, qui cum fide ex hac vita exceſſerunt, viuorum nite,inquit,(Monica ) hoc corpus vbicunquè, ni- Memoria de.
Miſlis & beneficijs iuuentur : Porrò autem Verbi hil vos eius cura conturbet : tantum illud vos ro- funéti ad alt
tare.
diſcipuli atque conſpectores, à quibusorbisvni- go ,vt ad Domini altare memineritis mei vbì fue
Memoria uerſus captus eſt, illi inquam Saluatoris diſcipu- ritis.
mortuorum li,ac diuini Apoſtoli,vtin tremendis ac puris vi- 8. ITEM capite duodecimo, de eadem matre
in Miſſa ab
Apoftolis tamo afferentibus myfterijs, eorum , quicum fide fua Monica loquens : Cùm eccè corpus elatum
profecta. diem vitæ extremum claufiffent,memoria fieret, eft, imus & redimus fine lachrymis.Nam neque Pro Monica
ſacrificium
inſtituerunt. Quod etiam firmèatqueconſtanter, in eis precibus quas tibi fudimus, cùm offerretur precij noftri
ac fine vlla controuerfia Catholica & Apoftolicá pro ea facrificium pretij noftri, iam iuxta fepul- Oblatum .
Ecclefia,ab extremis finibus ad extremos vſque fi- crūpofito cadauere ,priuſquam deponeretur, ficut
illic
 CIO
250 Q. VII . DE SACRIFI
illic fieri ſolet,nec in eis precibus ego feui, ſed to entia tibi dona offeramus,munera,fru&uum ob
to die grauiter in occulto mæltus eram . lationes,vt ea deleantur delicta, quæ admifimus,
9. PŘAETEREA capite decimotertio : Non & vt toti populo tuo fis propitius. Ibidem : Vttibi
Memoris fui ifta mandauit (Monica) nobis, fed tantummodò grato & diuino oblato facrificio, digni abs te ha
ripetijt. memoriam ſuì ad altare tuum fieri defiderauit, beamur vita æterna . Item : Nè auerferis nos pec Propitiatorių
ſacrificiú pro
cui nulliusdiei prætermiſlione ſeruierat,vndè ſci- catores,verendum hoc & incruentum ſacrificium viuis .
rer diſpenſari victimam ſanctam , qua deletum eſt attrectantes. Supplicamus & imploramus bonita
Colof.a.
chirographum quod eratcontrarium nobis, qua tem tuam , nè myfterium hoc quod ad ſalutem
triumphatus efthoftiscomputans delicta noftra, nobis diſpenſatum eft, in condemnationem po
& quærensquid obijciat,& nihil inueniens in il- pulo fit : ſed in abolitionem peccatorum , acani
lo in quo vincimus. marum & corporum renouationem , & c. Admit
10. EPIPHANIVS contra Aérium ,hærefiſe- te nosaccedentes ad ſanctum tuum altare, ſecun
ptuagefimaquinta: Deindè, qua ratione poft mor . dùm multitudinem mifericordiæ tuæ,vidigni fi
Aciijbereti tem nominatis (inquit Aërius) nomina mortuo- mus, qui offeramus tibi munera , & facrificium
ci . $9 rum O? ratenim , inquit, viuens, aut diſpenſatio- pro nobis, & pro ijs, qux populusper ignoranti
nem facit, quid profueritmortuo ? Si verò omni- am admifit : dáque nobis, Domine, vt tibicum
no preces eorum, qui hîc funt, proſunt illis qui omni metu , ac pura conſcientia hoc facrificium
ifthicſunt,igitur nemo fit pius, nequeboni quic- fpiritale atqueincruentum offeramus, quod vbl
quam faciat, ſed acquirat amicos quofdam per admiſeris in fanctum ,ſupercælefte,ac intelle & ua
quem vult modum , aut per pecunias perſuadens, le cuum altare, in odorem fuauitatis ſpiritalis, vi
aut amicis id in obitu demandans, & orent prociſsìm mitte nobis gratiam fpiritus tui ſanctiſi
ipſo ,vtne quid illic patiatur,neque immedicabi- mi . ô Deus, reſpice in nos, & ad noftrum hoc ra
lia peccata ab ipfo perpetrata requirantur.Ad que tionale obſequium intuere, id accipe, vt Abel
Reſpofio Epi. poſteà reſpondens Epiphanius,ità ait: De eo ve dona accepiſti, Noë ſacrificia, Moyſis & Aaronis
phanij.
rò , quòd proferantur nomina vita defun &torum , ſacerdotia ,Samuelis pacifica, Dauidispænitenti
quid hoc magis fuerit veile? quid hoc commodi- am Zachariæ incéſum : yedemanuApoftolorum
us & magis admiratione dignum ? quod credunt tuorum verum hunccultum accepifti,icà quoque
præſentes, quòd hi qui dccefferunt,viuunt,& non è manibus noftris qui peccatores fumus, recipe
ſunt nulli,fed funt & viuunt apud Dominum : & munera hæc propofita per tuam benignitatem : &
vt pientiſtímam prædicationem recenfeam ,quod fac vcoblatio noftra grata & acceptabilis fit, per
ſpes eſt orantibus pro fratribus velut qui in pere- ſpiritum ſanctum ſanctificata, in propitiationem
grinatione fint. Proſuntautem & preces pro ipfis peccatorum noftrorum , & eorum quæ populus
fientes ,etiamſitotam culpam non abſcindant. Ve- per ignorantiam admifit, & in requié animarum etis pro ,defun .
rumenimuerò eô quòd nos ſæpè dum in mundo eorum , qui ante nos dormiūt, vt& nos abiecti, &
fumus,fallimur & erramus, tum inuiti, tum vo- peccatores, & indigni ferui tui,digni habiti, qui
luntariè,quo id quod perfectius eft fignificetur, & fine dolo miniftremus ſancto altari tuo , merce
Pro peccato . pro iuftis, & pro peccatoribus memoriam faci- dem accipiamus fidelium & prudentium difpen
ribus memo. mus: pro peccatoribus quidem miſericordia Dei ſatoru, gratiamą inueniamus & miſericordiam
tia fit in sa .
cro . implorantes,pro iuftis verò & Patribus, & Patri- in die illa tremeda retributionis tuæ iufx & bo
archis,Prophetis, Apoftolis, Euangeliftis, marty- nę. Etnonnullisinteriectis: Miſerere noftri:quan
ribus ac confeſſoribus, Epiſcopisa & Anachore- doquidem veremur actremimus,cùm tuum fan
tis, & pro vniuerſo ordine, vt Dominum Ieſum cum altare nobis accedendum eft, & offerendum
Chriftum ab hominum ordine ſeparemus, per facrificium hoc verendum & incruétum pro no
honorem, qué ipfi exhibemus, & vtadorationem ftris peccatis, & pro ijs quæ populus per ignoran
ipfi præftemus, illud mente voluentes, quòd Do- tiam admifit .
minus non eft alicui homini adæquatus, etiamfi 3. BASILIVS Magnus in Liturgia fua : Da Do
milliès, & vltra, in iuftitia degae vnuſquiſque ho- mine & pro omnibus noftris peccatis,& populi Propitiatorih
pro viuis .
mo . Et poftpauca:Deindè verò rursùs ad propo , cuiignorantia, acceptabile & ſuſceptibile fieri fa
fiti argumenti conſequentiam deueniam , quòd crificium noftrum in cófpectu tuo. Ibidem : Suſci
Ex Traditioc
Ecclelia neceſſariò hoc perficit,traditione à Patri- pe nos appropinquantes ſancto altari tuo, ſecun
à patribus
accepta pro bus accepta. Quis autem poterit ftatutum matris dùmmultitudinem miſericordiæ tuæ, vt fimus
mortuis ita diſſoluere,autlegem patris? velut Salomon dicit, digni offcrre tibi rationabileiſtud , & abfquefan
præftantur. Audi fili ſermonem patris tui, & nè repudies fta- guine ſacrificium pro noftris peccatis & populi
tuta matris tuę : oftendens per hoc quod & in ſcri- ignorantia.
pturis & fine ſcripto docuit pater,hoceft Deus, & 4. CHRYSOSTOMVS in Liturgia ſua : Fac
vnigenitus, & fpiritusfanctus.Mater autem noftra nos dignos vt offeramus tibi deprecationes, &
Ecclelia habet ftatuta in ſe pofita , indiffolubilia , fupplicationes, & facrificia immaculata pro po
quæ diffoluinon poſſunt. Quum itaque ordinata pulo tuo. Et poft pauca : Miniſtrare tibi,magnum
fint in ecclefia ftatuta, & bene ſe habeant, & omnia ac formidandum etiam ſupercæleftibus virtuti
mirabiliter fiant, confutatus eft rursùs etiam hic bus . Attamen propter ineffabilem & immenſam
ſeductor. Sed & hoc relicto, velut ſcarabæo , aut tuam humanitatem intrepidè & irreuocabiliter
cantharide, aut bupreſti animalculo,per ecclefia- factus es homo, & fummus pontifex nofter. Sa
fticum fundamentum & Dei potentiam concul- crificiorum ritum inftituifti, ac folennis huius &
cato , ad reliquas conſequenter procedamus, De immaculati ſacrificij celebrationem nobis tradi
um auxiliarium inuocantes. difti ,tanquam Dominus omnium.Refpice ad me
PROPITIA- 1. M. CYPRIANVS in ſermone de cæna Do- peccatorem , vt affifta ſanctæ tuæ huic menſæ , con
TOR IVM .
Luc.22. mini : Ex quo à Domino di&tum eft: Hoc facite in ſecrem ſanctum & immaculatum tuum corpus &
meam commemorationem, hæc eft caro mea , & preciofum fanguinem . Tu enim es qui offers, &
hic eft fanguis meus, quotieſcunquè his verbis & Offerris, & accipiens, & dans, Chrifte Deus nofter.
hac fide ačtum eft, panis iſte ſubſtantialis & calix Et nonnullis interie &tis; Domine Deus omnipo
Vtilitas huius benedictione folenni facratus, ad totius hominis tens,folusfan & us, qui ſuſcipis hoftiam laudis ab
Sacrificij .
vitam falutem'a proficit, fimul medicamentum ijs qui te inuocát in toto corde, fuſcipe preces no
& holocauſtum ad ſanandas infirmitates & pur- ftras, & offer fan &to altari tuo : & fâc nos dignos
gandasiniquitates exiſtens. offerre tibi dona, & facrificium fpiritale prono Pro quibus
offeratur .
2. IACOB VS in ſua Licurgia : Noftras animas ftris peccatis, atque ignorantijs populi ,& præſta ,
fanctifica , corpora's & ſpiritus, necnon cogitatio- veinueniamus gratiam in cófpectu tuo, vtfiataca
nes noftras ad pietatem conuerte, vt pura conſci, ceptabile ſacrificium noftrū, & inhabitet fpiritus
gratia
 1

MISS AE. Q. VII. 251

gratiæ tuæ bonus ſuper no ', & ſuper hæcappofita Tu es facerdos in æternum fecundùm ordinem Pfal.109.
ſacramenta; & fuper omnem populum . Et non- Melchifedech ? Re &tè ſub altario iuftorum animæ
nullis interpofitis Ampliùs obtulimus tibi hanc requieſcunt, quia ſuperaltarecorpus Domini of
rationabilem hoftiam ,pro orhe,pro fancta cacho- fertur.Nec immeritò illiciufti vindictam fangui- pro peccaro.
ribus in alta
lica & apoftolica Dei Ecclefia, & ijs qui cafta in nis poftulant,vbi etiam pro peccatoribus Chrifti ri Chrifti fan
conuerfatione ac ſobria degunt. Pro fideliſlimis fanguis effunditur. Conuenienter igitur, & quafi guis effuun .
& Deo dilectis Imperatoribus noftris, & toto pa- pro quodam conſortio ibimartyribus fepulcura ditur.
latio , & omni exercitu eorum . decreta eft, vbi mors Domini quotidiè celebra
5. MARTIALISin epiftola ad Burdegalenſes, tur ,ficut ipſe ait:Quotieſcūque hæc feceritis,mor- 1.Cor.1.
capite tertio:Quod Iudæiper inuidiam & c. vt ſu tem meam annunciabitis, donec veniam : fcilicet
prà , C.teftimonio decimo. vt qui propter mortem eius mortui fuerant, fub
6. HIERONYMVS in caput primum epifto- facramenti eius myfterio requiefcant.
Pro ſuis & po læ ad Ticum : Quid de Epiſcopo fentiendum eft, 13. TERTIVM concilium Braccarenſe, capite
parte periodicos
offeri epiſco. qui quotidiè pro fuis populi peccatis, illibataš primo:Cùm omne crimen atque peccatum ,obla- Omine
dele tur crime
pus . Deo oblaturus eft victimas ? tis Deo facrificijs delcatur, quid decæterò pro de
7. AMBROSIVS libro primo Officiorum , li& orum expiatione Domino dabitur,quando in
capite quadragefimooctauo : Vmbra in lege, ima- . ipſa ſacrificij oblationeerratur?
go in Euangelio , veritasin cæleftibus. Ante agnus 14. GREGORIVS homilia trigeſimafeptima
offerebatur, offerebatur vitulus, nunc Chriſtus in Euangelia: Singulariter nanque ad abfolutio
offertur : fed offercur quafi homo, quafi recipi- nem noftram oblata cum lachrymis & benigni
Offertur vt ens paſſionem , & offert ſe ipſe quali ſacerdos, tate mentis facri altaris hoftia fuffragatur : quia
peccata di. vt peccata noftra dimittat. Hîc in imagine , ibi ' is qui in ſe reſurgens à mortuis, iam non mori
mittar. in veritate, vbi apud patrem pro nobis quafiad- tur, adhuc per hanc in ſuo myfterio pro nobis Applicatur
Intelligede uocatus interuenit. Hîc ergò in imagine ambu- nobis ſacrifi
iterùm patitur. Nam quoties ei hoftiam ſuæ paf- ci um cruen
alicna ſpecie lamus, in imagine videmus:illicfacie ad faciem , fionis offerimus, toties nobis ad abfolutionem tum .
vbi plena perfectio, quia perfectio omnis in veri- noſtram , paſſionem illius reparamus. Multos,
tate est . vt arbitror, veftrûm , fratres chariſlimi, con
8. IDEM in pſalmum trigefimumo & auum : cigit nôffe hoc , quod volo ad memoriam ve
Vidimus principem ſacerdotem ad nos venien- ftram narrando reuocare. Non longè à noftris
tem, vidimus & audiuimus offerentem pro no- fertur temporibus factum , quod quidam ab ho
Sacerdorum bis fanguinem fuum : ſequamur, vt poffumus,fa- ftibus captus, longè tranſductus eft. Cúmque diù
to pre populacerdotes, vt offeramus pro populo facrificium : teneretur in vinculis, eum vxor ſua, cùm ex ea- Vide etiá lib.
arificium . etfi infirmi merito, tamen honorabiles ſacrifi- dem captiuitate non reciperet, extinctum pu- 4.dial.ca.57.
cio : quia etfi nunc Chriftus non videtur offerre: tauit. Pro quo iam velut mortuo hoftias hebdo
Cbrifti cor. tamen ipſe offertur in terris, quando Chrifti cor- madibus fingulis curabat offerre. Cuius toties
pusin terris pus offertur. Immò ipſe offerre manifeftatur in vincula ſoluebantur in captiuitate, quoties ab Vincula folų
offentur.
nobis, cuius fermo fanctificat facrificium , quod eius coniuge oblatæ fuiſſent hoftiæ pro animx one sacrificij.
offertur. eius abſolutione. Non longo pòft tempore reuer
9. ALEXANDER primus Pontifex & mar- fus, admiransvaldė, ſuæ indicauit vxori, quòd
tyr, in epiſtola prima ad omnes Orthodoxos, ca. diebus certis hebdomadibus fingulis eius vincu
pité quarto : In Sacramentorum oblationibus, la foluebantur. Quos videlicet dies eius vxor at
quz inter Miſſarum ſolennia Domino offerun- que horas diſcutiens, tunc eum recognouit abſo
tur, & c.vt fuprà, 1.teftimonio primo. Ac deindè : lucum , cùm pro eo facrificium meminerat obla
Matth.26 . Crimina atque peccata ,oblatis his Domino facri- cum . Hinc ergò,fratres chariſtimi, hinc certa con
Crimina de- ficijs delétur. Idcircò & paſlio eius in his comme-
lentur. fideratione colligite, oblata à nobis hoftia facra
moranda eft, qua redempti ſumus , & fæpiùs reci- quantùm in nobis foluere valeat ligaturam cor- Soluit liga
tanda,atquehæc Domino offerenda. Tálibus ho- dis, fi oblata ab altero , potuit in altero foluere tură cordis.
Placabitur ftijs delectabitur & placabitur Dominus, & pecca- vincula corporis.
peccata ingé. ta dimittet ingentia. Nihil enim in facrificijs ma- 15. CONCILIVM Tridentinum fefione vin
dia dimittet. ius eſſe poteft,quàm corpus & fanguis Chriſti.Nec gefimaſecunda, capite ſecundo : Et quoniam in
vlla oblatio hac potioreft,fed hæc omnes præcel- diuino hoc facrificio , quod in Miffa peragitur, 1
lit. Quæ pura conſcientia Domino offerenda eft, idem ille Chriftus continetur, & incruente im
& pura mente ſumenda, atque ab omnibus vene molatur , qui in ara Crucis femel feipfum cru
randa.Et ficut potior eſt cæteris, ità potiùs excoli entè obtulit: docet ſancta Synodus , facrificium
& venerari debet. iftud verè propitiatorium eſſe, per ipfamóz fieri, Propitiato.
10. IDEM epiſtola ſecunda ad omnes Epiſco- vt fi verò corde & recta fide, cum metu ac reue
pos:Quos in ordine Apoftolatus conftitui voluit , rentia, contriti ac pænitentes, ad Deum acceda
olex 4 ipfi pro populo interpellant, & populi peccata mus , miſericordiam conſequamur, & gratiam
comedunt, quia precibus ſuis & oblationibus ea inueniamus in auxilio opportuno. Huius quippe
delent atque confumunt. oblatione placatus Dominus, gratiam & donum Quomodò
31. GREGORIVS Nazianzenus oratione ter- pænitentiæ concedens,crimina & peccata, etiam ingentia pro
tia , quæ eſt prima in Iulianum Imperatorem : At- ingentia, dimittit. vna enim eadem'qz eft hoftia, cala deleat.
que hinc quidem facinora ſua auſpicatur, quem- idem nnncofferens ſacerdotum miniſterio, qui
admodùm narrant, qui ipfius arcanis gloriantur ſeipſum tuncin cruce obtulit, ſola offerendirati
(Proh in quos ſermones incurrere cogor ?) impu- one diuerfa. Cuius quidem oblationis, cruentæ Fructuskui.is
ro & nefario fanguine Lauacrum extergit, initia. inquam , fructus per hancincruentam vberrimè
tioni noftræ execrabilem initiationem opponés, percipiunrur: tantum abeft, veilli per hanc quo
ſus videlicet in cæno prouoluta , ficut eft in pro- uis modo derogetur.Quare non folùm pro fideli
uerbio: manusiz ſuas profanat, vtnimirùm eas ab um viuorú peccatis, pænis,ſatisfactionibus,& ali
Incruentoſa. incruento ſacrificio ,per quod nos Chrifto ipfiusí js neceſſitatibus, fed & pro defun &tis in Chrifto
fti paflioni. paffionibus & diuinitati communicamus,elueret nondùm ad plenú purgatis, rite, iuxta Apoftolo
bus&diuini. ac repurgaret. rum traditionem , offertur. Ibidé, canone tertio :
tati conimu . 12. AVGVSTINVS ſermonequarto de Inno Siquis dixerit, Miſſæ facrificium tantùm eſſe lau Propitiaroa
aicamus. centibus:Quid reuerencius, quid honorabilius di- dis & gratiarum actionis,aut nudam commemo- sium .
ci poteft, quàm ſub illa ara requieſcere,in qua Deo rationem facrificij in Cruce peracti, non autem
ſacrificium celebratur, in qua offeruntur hoftia , propitiatorium , vel foli prodeffe fumenti: neque
in qua Dominus eſt facerdos, ficut ſcriptum eft; pro viuis & defun & is, pro peccatis, pænis ſatir
factio
 252 Q. VII. DE SACRIFICIO
fa &tionibus, & alijs neceſſitatibus offerri debere, illo principe Sacerdotum , qui ratione, quæ nec
anathema fit . verbis explicari, nec oculis perſpici potuit, ſe
IN CRVEN 1. N. CONCILIVM Epheſinum in epiftola ipſum pro communi hominum ſalute tanquam obtulit incoe
Ту м .
ad Neftorium , vtfuprà, quæftione quarta, litera agnum obtulit,non recederà veritate. Erat enim ni hominum
A. teftimonio fexto . veſpera, cùm facrum illud corpus comederunt, ſalute, cor
2. SECVNDA fynodus Nicena, actione ſex- quam quidem vefperam nox ,quæ parafceuen an- quàm pus ſuum tá.
agnú .
ta , tomo tertio , vt ſuprà ibidem , A.teſtimonio tecedit, excepit.
ſeptimo. 13. CYRILLVS Alexádrinus epiſtola decima
3. AVGVSTINVS contra Fauftum libro vi- ad Neftotium : Dum vnigeniti filij Dei,hoc eft, le
gefimo, capite vigefimoprimo, vt fuprà, hac ea- fu Chrifti, mortem fecundùm carnem & reſurre
dem quæftione,A.teftimonio duodecimo. & tionem ex mortuis annunciamus, aſſumptio
4 . AD Epefios quinto : Chriſtus dilexitnos, & nemo in cælos confitemur, incruentum in Eccle
tradidit ſemetipſum pro nobis oblationem & fijs perficimus cultum, atque ità admyfticas acce
hoftiam Deo in odorem fuauitatis. dimus benedictiones ac ſanctificamur, participes
5. AD Hebræos decimo : Vna enim oblatione fa &ti fanctæ carnis preciofiqz fanguinis feruatoris
confummauit in fempiternum fan &tificatos. noftri omnium lelu Chrifti, nec vt communem
6. EXODI duodecimo,vt fuprà,D.teftimonio carnem accipimus ,& c.
quarto . 14. IDEM in declaratione anathematiſmivn Vide I.tom.
4. MARCI decimoquarto : Etprimo die azy decimi: Sanctum ac viuificum incruentum in Concil.
morum quando Paſcha immolabant, dicunt ei Ecclefijs celebramus facrificium , nó hominis ali- Incruentum
diſcipuli . cuius nobis fimilis & communis corpus : confimi- in Ecclefijs
8. ÉVSEBIVS de demonſtratione euangelica · liter & precioſum ſanguinem eſſe, quod proponi- lebratur,&
libro primo, capite decimo, veſuprà, C. teſtimo- tur,credentes,ſed magistanquàm proprium viui- quale fit il.
nio fecundo. lud.
ficantis verbi corpus & ſanguinem accipimus.
9. GREGORIVS Naziázenus oratione quar- Communis enim caro viuificare non poteſt. Et
Ioan.6 .
ta, quæſecunda eft in Iulianu Imperatorem : Non hocipfe feruator teſtatur,dicens : Caro non pro
iam filios fuos & filias ſuas dæmonijs immola- deſt quicquam . fpiritus eft qui viuificat. Quoni
Pfal.105. bunt; quod olim Ifraeli à Prophetis obijciebatur. am enim verbi facta eft propria, ob eam cauſam
Sed quid hæc colligo ? Ad præſentia & noftra me intelligitur,& eft viuifica,ficutſeruator dicit : Sic- ibidem .
conuertam . Non iam in facras noftras ædes pra- ut mifit me viuens pater, & ego viuo propter pa
Aras à purif- uos oculos inijcient: non iam aras à puriſlimo trem : & qui manducatme,etiam ille viuet pro
limo & incru & incruento ſacrificio nomen habentes fcelefto pter me.Quia verò Neftorius, & qui cum illo fen
cio nomen ſanguine contaminabunt : nec loca non adeunda tiunt,myfterij huius virtutem temerè diffoluunt,
habentes . per impiaaltaria probro ac dedecore afficient. propterea, id'o mericò , conftitutus eft hic Anathe
Non iam facrilega manu votiua dona diripient matiſmus.
& profanabunt , impietatem auaritia cumulan 15. GENESIS decimoquarto ,vtſuprà, D.teſti
tes . Non iam Presbyterorum canitiem , Diaco- monio tertio .
norum ſanctitatem , Virginum pudorem contu 16. AD Hebræos ſeptimo, vtſuprà, P.teftimo
melia perfundent. nio fecundo .
Offerunt fa- 10. IDEM in carmine ad Epiſcopos : 17. PSALMO centefimo nono, ibidem tefti
cerdotes fa
cra ſiue ſacri. O qui ſacra Deo offertis non tincta cruore, monio primo.
ficía incruen . Clari cuftodes animarum,quique Tonantis 18. HIERONYM VS in caput vigefimumfex
t2 . Figmentum manibus regitis mirabile veftris, tum Matthæi: Poftquàm typicum Paſcha fuerat Chriftus fe
Quic Deú humano generi ſociatis in vnum, impletum , & agni carnes cum Apoftolis comede- cüdum ordi
Lux vitæ , fidei columen, fundamina mundi, rat : aſſumit panem ,qui confortat cor hominis, & fedech,in vl
Doctores vitæ ,nullo quæ clauditur æuo, ad verum Paſchæ tranfgreditur ſacramentum , vt cima cæna
Chriftiferi,folijs præclaris quia fedetis quomodò in præfiguratione eius Melchiſedech obrulit.
Sublimes . ſummi Dei facerdos, panem & vinum offerens fe. Genel.co.
11. ET in carmine ad Conftantinopolitanos cerat, ipfe quoque veritatem ſui corporis & fan
Epiſcopos, & ipſam Vrbem : guinis repræſentaret.
lacruenta ſa . O qui facra Deo offertisnon tincta cruore, 19. OECVMENIVS in caput quintum epi
crificia offc .
runt . Vnum in perſonis qui colitis tribus. ftolæ diui Pauli ad Hebræos,ſuper ea verba, Tues
12." - GREGORIVS Nyſſenus in Chrifti Reſur- facerdos in æternum & c. Neque enim de ea , quæ
rectionem oratione prima: Qui poteftate ſuacun- ſemelà Deo facta eft oblatio & hoftia , dixiſſet, In Chriſtus per
eta diſponit, non ex proditione libi impédentem æternum, ſed refpiciés ad præſentes ſacrificos, per Sacerdotes
neceſſitatem , non ludæorum quafi prædonum quosmedios Chriſtus ſacrificat & facrificatur:qui petuo facer
impetum , non iniquam Pilati fententiam expe- etiam in myftica cæna modum illis tradidit hu- dotium Mel.
chiſedech .
état, vt eorum malitia fic communis hominum iuſmodi ſacrificij.
Arcano facri. falutis principium & caufa ,fed confilio fuo ante 20. SED VLIVS libro tertio operis Pafchalis
Chrius fe uertit, & arcano facrificij genere, quod ab homi- ( vel iuxta aliorum fe &tioné libro quarto) deſcri
pium ziono nibuscerninon poterat,ſeipſum pro nobis hofti- bens mundationem decem leproſorum Lucæ 17.
bis hoſtiá of, am offert, & vičtimam immolat, facerdos fimul Denique pontificã princepsſummusqz facerdos, Chriſtus au
ferc in vltiina
cæna. exiftens, & agnus Dei, ille, qui mundi peccatum Quis nisi Chriſt'adeft? gemini libaminis auctor, torſacrificij
Melchiſede.
Idem facer- tollit.Quando id præftitit? cùm corpus ſuum dia . Ordine Melchiſedec , cuidantur munera ſemper chici,
dos
ma . & victi. ſcipulis congregatis edendum, & fanguinem bi Quæ ſua ſunt,ſegetis fructus,& gaudia vicis.
Matth 26. bendum præbuit, tunc apertè declarauit agni ſa- 21 . CLAVDIVS Marius Victor libro tertio
crificium iam effe perfectum . Nam victimæ cor- Commentariorum in Geneſin :
pus non eft ad edendum idoneum , fi animatum Melchiſedech ,vinum & pané ab cædereuerſo OblatioMel.
Cùm corpus fit. Quare cùm corpus edendum & fanguinem bi Obtulerat,rex ille Salem ,quimunere tali chiſedech
edendum di. przfigurabac
ſcipulis exhi bendum diſcipulis exhibuit, iam arcana, & non Myftica præmifit fummi libamina Chrifti: Chrifti facris
buit,iam erat aſpectabili ratione corpus erat immolatum , vt Cuius de manibus ſumens Ecclefia corpus ficium Eu.
immolatum ipfius myfterium peragétis poteftati collibuerat. Viuificum panem ,cælefti pota cruore eft. chariftia
arcana ratio. Et anima in illis erat, in quibus eadem ipſa pote- .O . AD Hebræos nono : Nequevt fæpè offerat REPETITO
nc.
ſtas illam diſpoſuit, fimul cum diuina virtute, femetipſum quemadmodùm Pontifex & c.alio - NIS OBLATIO.
.
quæ cum illa erat coniuncta, in ea regione cordis quin'oportebat eum frequenter pati ab origine
verſata eft. Itaque fi quis indè tempus incipiat di- mundi : nuncautem ſemel in conſummatione fem
metiri , cùm facrificium Deo factum eft a Magno culorum ad deftructionem peccati, per hoftiam
ſuam

1
 MISS AE. Q. VIT.
ſuam apparuit. Et quemadmodùm ftatutum eft modo perpetuitatem accipito ,quo & cætera : Aut
hominibus femelmori, poft hoc autem iudici- quòd etiam modus facerdotij Melchifedech ( nô
um : fic Chriſtus oblatus eft ad multorum exhau fti autem quid dicam ) in perpetuum maneat.
rienda peccata , fecundò tine peccato apparebit 1 . ITEŇ in eiuſdem epiftolæ caputdecimum :
expectantibus ſe, in ſalutem . Qui multas, inquit Apoftolus, & eaſdem fingulis
2. ET capite decimo; vt ſuprà , N.teftimonio annis offerunt hoftias,perficerenequeût illos, qui
quinto. fecundùm legem cóuerfantur. Quid ergo ? An'ne
3. CHRYSOSTOMVS homilia decimale nos ſemper offerimus hoftias ſanguine carentes ?
primain epiftolam ad Hebræos : Imperauit ſem . Sed vnius eiuſdem mortis Chriſti memoriam
per offerri, propter infirmitatem , vt & memo- facimus , & vnum Chrifti corpus ſemper edimus.
ria peccatorum fieret : Quid ergò nos ? Nónne per Non enim nunc quidem vnius Chrifti, aliâs ve Noftra hoftia
fingulos dies offerimus O? fferimus quidem , & c. rò alterius,ſed ſemper eiufdem : Iudæorum verò cadem .
ve fuprà hac eadem quæftione, B. teftimonio hoſtiæ varias habebant vi& imas, nempeoues, bo
primo . ues, capras : ideò multæ funt hoftia : noftræ verò
4. AVGVSTINVS epiftola vigefimatertia ad quanquàm actione multe fing, vnica tamen eft po
Bonifacium Epiſcopum :Nónne femel immola- teftate.
cus eft Chriftusin ſeipfo, & tamen in ſacramento 12. MALACHIAE primo, vt fuprà, G. teſti
non folùm per omnes Pafchæ ſolennitates, ſed monio quinto .
Qmai die im omni die populis immolatur , nec vtiquè men- 13. PETRVS Vencrabilis Abbas Cluniacenfis
13.
molatur. titur qui interrogatus eum reſponderit immo- libro primo, epiftola ſecunda :Iam illud, quod
lari ? non modò ab incredulis opponitur, fed & à fide
5. THEOPHYLACTVS in capitis quintilibus quæritur,cur hoc facrificium toties iteratur,
ad Hebræos hæcverba fcribens : Tu es facerdosin cùm Chriftus femel in cruce oblatus ad tollenda
æcernum & c. Dicantigitur Iudæi nobis, quiſnam totius mundi peccata fufficiat; maximè cùm non
. fuerit alius facerdosſecundùm ordinem Melchi- hîc aliud ,& ibi aliud , ſed hîc & ibi idem prorſus
ſedech præter Chriſtum ? Nonneomnes ſub lege facrificium ,hoceft, idé Chriftus offeratur; viden
fuerunt? Nónne omnes ſabbatum celebrabant, & dum eft. Si enim illud in cruce ſuffecit, fuperfluú
vi&imas offerebát?Manifeftiſlimèigitur de Chri- hocin altarividetur.Sed non eft fuperfuum :quia altaris
Sacrificium
nó eft
fto hoc dictum eſt.ſolus enim illepane & vino fa- certa decauſa à Deifilio ( qui eſt iuxta Apoftolum fuperfluum .
Gencl.14 . crificium confecrauis, perindè àc Melchifedech. Dei fapientia) fa & um & traditum eft.Quç ſapien- .Cor.be
Quiverò dixic,Inęcernum ?Quoniam etiamnùm tia , quia ſummèrationabilis,immò totius ratio
vnà cũ corpore quod pro nobis immolauit, apud nis fons & perfe &tio eft, nihil agere, nihil iubere
Perminiftros Deum & Patrem intercedit & c. Vel quia quæ in irrationabiliter poruit. Vndècùm hocdixit ,cùm
ofert Chri . fingulos dies fit & futura eft in perpetuum obla- hoc facramentum ſuis tradidit, non abſque certa
ftus. tio per Dei miniſtros, ipſum habetPontificem & ratione (vt certum eſt) fecit. Quęſola ratio omni
ſacerdotem Dominum , atque adeò ipfam hofti- bus fatisfacit, quicuno Chriftum huius ſacramen
am,qui feipfum pro nobis fanctificar, & frangitur eiauthorem ,Deum & Dei eſte fapientiam credūt.
2.Cor.11. & diftribuitur.Quoties enim hæc fiunt,mors Do- Placuit tamen largitori táti muneris, cauſam red
mini annunciatur. dere tantæ largitionis.Quam cauſam ,dádo ipſum Ratio curle
6. IDEM in eiuſdem epiſtolæ capitis ſeptimiil- facramentum ,aperuit. Nam poftquàm dixit,Hoc crificium io .
la verba, Manet facerdos in perpetuum : Dicimus facite : ftatim addidit, in meam commemoratio- ties iteretur.
Chriftú cùm eternus fit & immortalis,reuerà ſem- nem.Hçc eft ergò caufa facramenti;cómemoratio
per eſſe ſacerdotem . Nam & nunc quidem ſem- Chrifti. Nouerat Saluator quid fecerat, quid fa
per feipfum pro nobis offerre creditur per mini- &urus erat propter hominem : nouerat ſingulare
Itros fuos. opus,quod gefferatinduendo hominem : nouerat
7. ITEM in caput decimum adHebræos: Sub- fupendum , quod geſturus eratmoriédopropter
No repugnatoritur hic quæftio , Num & nos hoftiasincruentas hominem.Sciebat hoc fe opere faluaturum homi
tio vnice ifti offeramus? Cuireſpondemus,omnino :cæterùm nem : fed abfque huius operis dilectione, nullum
oblacioniquç memoria facimus morris Domini, eſtoz vna ipſa, faluari poffe hominem . Ściebat quia humanitatis
dem femel oblatus eft. & mortis fuæ opus, ficut fuper omnia opera fua
peractacru:
femelin
ce eft non multæ , quandoqui
Nam eundem femper offerimus, immò potiùs ſummè celebratū : fic mortalibus, pro quibus fie
mémoriam illius oblationis facimus, qua feipſe bat,fummèerat commendandum.Commendan
Vnum
crificiumeft, fa- obtulit,ceu iam nunc facta fit. Proindè vnum eft dum erat,vtpotè cuius caro pro illis torquebatur,
Spe facrificium . Nam quod ad quæftionem attinet, cuius anima pro ipfis triftabatur, cuius nouiſſimé
otes poftquàm multis in locis offertur,nū igiturmulti morsillorum vitæ miniftrabatur. Hoc certe ſo
pe Chriſti erunt? nequaquàm ,ſed vnus eft vbiquè, & lenniter commendandum erat, vt Chriftus dili
face
Me hîc plenus, & illic plenus & perfectus,vnum cor- geretur,dilectushaberetur,habitus nunquam per
pus. Queniadmodùm enim in multis locisobla- deretur. Sed hæc eius dilectio ab hominibusfer
tus Chriſtus vnum corpuseſt, & non multa cor- uari non poterat, memoria pereunte: nec fugax
pora , fic & vnum facrificium . Nam illam hofti- memoria diù recineri valebat, nisì ſigno congruo
In veteri lege am offerimus, quæ tum eft oblata :illic autem ali- apparente. Nè igitur à corde fugeret, quodma
crat ſemper
alia hoftia. us erat qui heri oblatus erat, agnus fortaſsè, à vi- ximè cordi ineſte oportebat , figno rei congru
Eima quæ hodiè offertur, nec veluti commemo ente velutì fune inſolubili colligata eft cordime
ratio erat hefternæ oblationis, qui hodiè offere- moria : quo fortiter vinciente,femper redemptus
batur agnus, ſed ipſe per ſeipſum facrificium per- redemptionis precium cogitaret ; indeis redem
ficiebat. ptori agens gratias, fidequæ per dilectionem ope
8. OECVMENIVS in quintum caputepiſto- ratur, nequaquam ſe ingratum tantæ gratis de
læ ad Hebrços, vt ſuprà, N. teftimonio decimo. moſtrarer. Et poſſet quidem mentibus humanis
ok nono, huius rei vtcunque abſque figno viſibili ineſſe
9. PHOTIVS apud Oecumenium in eundem memoria,ficutmultarum rerum tam diuinarum
Confiacerdos locum : Quia etiam Chriftus fine fanguine hofti- quam humanarum recordatio , fama,lectione,
dinem Mele am obtulit, deindè poftmodùm ſuum ipfius eti- doctrina , in eis , aut gignitur , aut conſeruatur :
chiſedech . am corpus : propterea aptè diétum eft, Chri- fed quia iuxta quendam , Segniùs irritant ani- Horatius.
TT ftum effe facerdotem fecundum ordinem Mel mos demiſſa per aurem , Quàm quæ funt oculis
chiſedech . ſubiecta fidelibus. & res tanta erat , vt ad eam
10. IDEM Oecumenius in caputſeptimum ſu- cogitandam, amandam , amplectendam, non ſe
per illa verba, Manet facerdos in perpetuum : Eo gniter, ſed infigniter humani animimouendi el
Y ſent,
 254 Q. VII. DE SACRIFICIO
ſeot: dignum & iuftum fuit , ve humanitatis &
mortis Chrifti memoria, non tantùm auditu per
aures , ſed etiam viſu per oculos iuuaretur. Ea
Euchariſtia de cauſa fignum hoc à Chriſto propofitum eft,
id, quod ità fignum eft, vt fit tamen idem quod fi-
ità fignú cft
quod defi gnat. Item : Ità verò eft idem quod fignat , vt
gnat. quantum ad corpus, id eſt, ad veritatem carnis
& fanguinis Chrifti pertinet, fit idem quod fi-
gnat. Neque enim ibi Chriſtus, vt olim , dolo-
res aut mortem patitur, cùm tamen immolari
dicatur. Dicitur autem immolari, cùm licèt in-
uiolabiliter in altari frangitur, diuiditur, come
ditur: cum his & quibufdam alijs fignis, inquan-
tùm fieri poteſt, mors Domini maximè repræ-
ſentarur. Vnde, ficut dixi, quantum ad verita-
tem corporis & fanguinis Chrifti pertinet, eft idé
quod ' tignat, quam tamen maximè fignat. Ma-
ximè autem dixi: quia hoc aperuiſlime Apofto-
lus dicit in verſu quem ſuprà commemoraui.
1.Cor.jr. Quoties (ait) manducabitis panem hunc, & cali-
cem bibetis,mortem Domini annunciabitis. Et
poft pauca : Quæ memoria amorem excitans,
Euchariſtiae de animi receſlibus mala omnia effugaret; vir-
facramérum tutibus vniuerfa repleret : fica quotidid per hoc
innouat rca ſacramencum innouans redemptionem , quoti-
dem pti
& quo ia,.
one
tid dianam pænitentibus peccatorum gigneret re-
MISS AE.
miffionem . Soluit quidem & plenè collit pecca- nam gignit
ta mundi agnus Dei in cruce immolatus:nec ta- remiſlioné,
men idcircò ( vt dixi ) ſuperfluus eft in altari ob
latus. Et vt in teipfo à te ipſo hoc diſcas :Aduer
te, quicunque hæc legis, téque ipſum interroga,
quando magis mouearis: fi tamen quod protitea
ris firmiter credis: verùm quando dicitur, Chri
ftus olim inter homines apparuit ; an quando di
citur, Chriftus nunc inter homines conuerfatur:
quando dicitur, Olìmin cruce pepēdit ;an quan
do dicicur, Nunc in altari offertur : verum (in
quam ) te magis moueat, & ad admirandum &
amandum accendat,eius prædicta abſentia , quàm
demonftrata præfentia. Sed fcio quia non diffite
ris quod verum est, magis humana cordamoueri
præfentibus quàm abfentibus rebus: quia iftis ple
runque non creditur, de illis vel in modico dubi
Animus ho .
tare animus non finitur. Mouetur igitur magis minis magis
ad præſentem quàm ad abſencem ,mouetur magis mouetur ad
ad viſum quàm ad auditum Chriftum : mouetur præſentem &
viſum in fac
ad admirandum , mouetur ad amandum : quo ,
amore, amanti generatur remiffio peccatorum. quàm ad ab.
Cui quantus erga Chriftum amor eft, tanta eſt & fencem & au.
indulgentia, ipfo Domino atceltante, qui de pec- ditum. Chci
catrice Maria fic ait: Dimiſſa ſunt ei peccata mul Luc.7.
ta, quoniam dilexit multum .

VIII.

Eft'ne ſub altera tantùm ,panis ſcilicet,an veròfub vtraque panis

ac vini ſpecie, fumenda Euchariſtia ?

A. De Sacerdotibus quidem ,feu ſacrificantibus conſtat

, ambas Sa
cramentiſpecies illiselle ſumendas, fine quibus neque ritè conſecra
re,neque offerrepoſſent Euchariſtiam . Cuius rei caufam ex ſacrificio

ipſo pendentemreddere,hîciam neceſsè non eft.

B. Dealijs verò fidelibus non ſacrificantibus, illud fatēdum eſt, nul

lo eos Diuino præcepto ad Euchariſtię Sacramentum ſubſpecie vtra

que ſumendum adſtringi
, ſed ad ſalutem illis eſſe fatìs, alterius fpeciei

cap.y.cyprian.fermosdecommunionem . Igitur ſi veteris Ecclefiæ ftatum repetimus, nunc

bl. Baile Canapzi.Hie:vnam tantùm , nunc vtranque ſpeciem fidelibus diſpenſatam fuiffe
ton.apologia Prolibris có.
tra louinianum cap.6 . Pe. comperiemus. Si verò Scripturam ſacram conſulimus, " ficilla de hoc
for Cluniac.lib.i.miracu.Sacramento differit,vtmodò panis & calicis,modò folius quidem pa
6.1.Cor.10.d
2.8 1.c Actor.nis ſoleat meminiffe. Vbienim legimus,‘Nisi manducaueritis carnem
c loan. 6. f
filij hominis, & biberitis eiusfanguinem ,non habebitis vitam in vobis: legimus
Concil. Triden ser ut etiam , Si quis manducauerit ex hoc pane,viuetin æternum . Et quidixit, Qui.
cap.i.
d ibidem. manducatmeam carnem , & bibit meum fanguinem ,habet vitam æternam :dixit
etiam , ' Panis quem ego dabo, caro mea eſt,promundivita. Et rursùs idem

c Ibidem . quiaffirmauit, Qui manducatmeam carnem , & bibit meum ſanguinem ,in me
manet, Gego in illo : affirmauit & illud , Qui manducat hunc panem ,viuet in
f Luc.24.c A &t.z. g ' 20.5
az Aug epit.io. C.æternum : vt omittamus quæ'Lucas detra&tioneſolùm panis adducit.
file is inherent homeby C. Neque Chriſti nobis hîcdeeſt exemplum ,qui primùm in extre
usin Leuitici cap.9.
& Matth.26.c Marc. 14. C mailla cænas ſub vtraque fpecie hocinſtituitacApoftolis tradidit Sa
Luc.22.b 1.Cor.11.c ,
cramentum . Deindè verò in Emaus cum duobus diſcipulis agens,

bohatero Chipidemae fub vna folùm ſpecie “ porrexit illis Euchariſtiam , ac pofteà ftatim il
peris imperfecti,com':'.- linc ſeſe ſubduxit, ſicut Euangelicum hunclocum Patres interpre
fu Euang.cap.25 . tantur.

D. Proindè damnandi non ſuntſiue qui nuncvnica contenti fpe

i Eufeb .lib.6.ccclcChift, cie, ab vſu calicis abſtinent, & multis ab hinc ſeculis abftinuiſſe le

hempidis som detintede guntur,fiue qui olim cùm ita probaret Eccleſia, vtranque ſpeciem in
a aulinus invita si am vſu publico habuêre.

Balij.Bedà
fto.lib.4 . c.14 . Anglicanchi.E.
& 24. Theo . Verùm magifter rerum vſus paulatim docuit, maiore cum popu
li com
 DE COMMVNIONE SVB ALTERĂ SPECIE.
Q : VÍÍÍ. 255
dorerus in Philotheo ,in via
li commoditate ,ac minore periculo, multisque de caufis
frugiferè fie- do es que
ri, vt omiffo calicis vſu ,alterius tantùm fpeciei communio retineatur. grius lib.t.ccclcohillcaps

Atque ità faciendum iamdiù decreuit Eccleſia,non diſcedens illa qui- glorieta Bibariyer.cap somde

dem à ſponſi ſui inſtituto præceptove ( columna enim * & firmamen- mailid Tefaletes

tum veritatis eſt, & myſteriorum Dei fida'diſpenſatrix ) fed potefta- 11.Cor.4.2
tema ſponſo acceptam in diſpenſandis myſterijs ad * ædificationem m .2.Cor.10.0 13.d Com
communcmquc fidelium vtilitatem conuertens, prout temporum

hominumque conditio , quæ nonnulla etiam in facrisimmutari co

git,poftulare videtur.
F. Nam & Euangelij nobis verba declarât, Chriſtum in cæna cum 4. Matth.26.0 Maici 14.4
in apolo .
illis egiffe, quibuspoteftatem fecit non ſumendæ modò, fed etiam a.ad Antonin.

conſecrandæ offerendæque Euchariftiæ ,immò º & ordinandæ & ad come retos.a Luc.
miniftrandętotius Eccleſię .Horum iudicio ,prudentiæ ,& authorita
tireliquit,cum de alijs pleriſque ad rem Chriſtianam fpe &tátibus, tum
demodo ordinequdiſpenſandæ
e fidelibus Euchariſtiæ , ius in pofte

rum conftituendi, atque pro ratione temporum ritè difponendi

. Id
probatetiam ' ex Paulo Auguſtinus, & multis Apoftolorum inſtitu- 4 AdColoring
lanuarium , epiftoris.
cap.6 .
tis euinci facilè poteſt.

G. Nec eſt cur Laicis iniuria irrogari vlla putetur, fi vt in pleriſque

itidèm'alijs,hac in parte nonequantur Sacerdotibus. Nam in confef- : Matth.us.c. Joan. of

3 foelt, Chriſtum non eſſediſſe&tum in partes duas ſecundùm duo Sa- tum 16
cramenti huius ſigna, ſed tam ſub vna, quàm fub vtraque fpecie, im

mò ſub vnius etiam hoftięconſecratæ particula ,Chriſtum totum ex- ( Bafilius ad.Cefax:patrit,

hiberiatque fumi,videlicet fecundùm carnem ,animam , fanguinem , intantibeber como

diuinitatem . Vbiautem Chriſtus totus acinteger ſumitur, illic deelle aus homil.; depafch. Tri

non poteft integer quoquèfructus & efficax gratiatanti Sacramenti. ducat,

Confec.ditze .Quiman
& c. Singuli.
Quapropter nulla hîc laici vtilitate fraudantur, ſiue rem ipfam in Sa

cramento contentam ,Chriſtum ſcilicet Deum & hominem ,fpe& es:

ſite'fru & um & gratiam , quę Euchariſtiam ſumentibus,adanimarum * 1020.6 . & f 1.Cor.10,4

ſalutem donatur,quęras: ſed tantum hi ſubaltera accipiunt,quantum

5
ſub vtraque, ſi liceret,fpecie eſſent percepturi.
H. Quadere'ambigendi, veldifceptandi ampliùs nullus iam reli-.cugat.ad Ianuas.epift.

& us eft locus,pofteaquam Spiritusfan & us, quiiuxta promiffionem

* Chriſti docet acregit Eccleſiam ,certam nobis & explicatam ſenten- S.3000.14.6d&
tiam edidit,editamque ſemelaciterùm ſacroſanctę?Synodi non vio - Syno.confidentificare

landaauthoritate confirmauit.Vndèperſpicuècolligipoteft,hanclub

altera ſpecie communicandiconſuetudinem præcepto diuino haud

aduerfari
, Eccleſiæ legitimaauthoritate fulciri, temporis longæuitate
magnoque populorum fidelium conſenſu comprobari, ratione ac
vtilitate certa commendari: ac demùm pro lege, quam ſola mutare
poſſit Eccleſia, certò habendam effe.

1. Sed nec aduerfarij,quantumuis hîc obſtrepant, eiuſmodi in com

municando ritus initium vllum poſſunt demonftrare: Vt mirum fit

adhuc reperiri, qui priuatæ pietatis ſpeciedu & i,aliter ſibiperſuadeant,
& hac in parte cum nouis Eccleſiæ contemptoribus * aduersùs vene- 2 1.Tim.z.d Matth.15.6

randam totius Eccleſiæ * authoritatem confpirent

. His verendum eft : Auguft.contra Creſcon.

fanè,ne,dum externa Sacramentiſignatantoperèvrgent, & contenti

oni ſeruiunt, Sacramenti fru & um internum , adeoque Chriſtum to
tum amittant: vt ab omni vfu Sacramentipræſteteos penitùs abftine
re. Quandoquidem neque Fides, nequeSacramenta vllis,nisi perfi- batangue, de vnit.Ecclef .
c Lib.3.cont.literas Petili.
ftentibus in Eccleſięvnitate,ſunt falutaria . Vthinc Auguftinus dixe cap.40.
Y 2 rit,
1

256 Q. VIII, DE COMMUNIONE SVB

rit , omnia Sacramenta Chriſti non ad falutem , fed ad iudicium habentur Gine

d De baptif.charitate vnitatis.Ac iterùm , ' Quid prodeſt hominivellana fides, vel fanum
en copa.fortaſsè fidei Sacramentum ,vbilethali vulnere Schiſmatis perempta eſt fani

tas charitatis ? Nec dubium fanè, quin grauiterin Chriſtum ipſum peccent,

ciuitcap.as.qui hoc vnitatis fan & iſſimo‘Symbolo ad ſchiſmaticæ diuiſionis Symbolum

13.cap.z.& v:audent abuti.

TESTIMONIA :
VNA SPE
CIES. 1. B. TERTULLIANVS libro ſecundo ad libro primo de miraculis, capite primo: Erat in Miraculum
Domi olim vxorem , capite quinto: Nonſciet maritus, quid Aruernico territorio ruſticus quidam habens al- cùm accidit,
quodRufticus
fub ſpecie pa ſecretò ante omnem cibum guſtes. Et fi ſciuerit, uearia, in quibus examina apum melleam fauo quidam fu .
nis comuni. panem , non illum credir eſſe quidicitur. Et hæc rüm dulcedinem conficereſolent. Quas iam di perftitiosè at
cabant.
ignorás quiſque,rationem fimpliciter fuftinebit, cus rufticusaut euolare,aut emori,autaliquo ca- qucindignè
line gemitu, fine fufpicione panis an veneni ? Suſti- fu fibi deperire pertimeſcens; vſus prauo fortile- chariftis etiam
nent quidem , fed vt inculcent & c. gorum confilio, qui diabolica operatione, etiam & aret.
2. CYPRIANVS ſermone quinto de lapfis: de beneficijs Dei,maleficia facere conſueuerunt, &
Miraculü cik Et cùm quædam arcam fuam , in qua Doinini ( quod eft dicu intolerabile) ipfis quoque diuinis
mini in arca, ſanctum fuit, manibus indignis tentålſet aperire, lacramentis per artes magicas abutuntur ;acceſfit
comunionis igne inde ſurgente deterrita eft, nè auderet atrin- ad eccleliam , & fumpto à ſacerdote( vt mos eft fi
cauſa refer .
watum . gere. Et alius qui & ipfe maculatus de ſacrificio delium ) corpore Dominico, illudrore retinens,
à facerdote celebrato , partem cum cæteris auſus nec glutire volens,vtiam doctus fuerat, ad vnum
cft latenter accipere, fanétum Domini edere & de iam di & is aluearibus in quo apes contineban
contrectare non potuit, cinerem ferre fe apertis tur acceffit, atæ foramini quod in eo erat ore ad
manibus inuenit. documento vnius oſtenſum eſt, aptaro ,luffare cæpit.Nam di &tú fibi fuerat,qudd
Dominum recedere, cùm negatur: nec immeren- ficorpore Dominiore retento apibusin vaſe con
tibus ad falutem prodeffe quod fumitur, quando ftitutisinſufHaret,nulla deinceps moreretur,nul.
Gratia falu- gracia ſalutaris in cineré, fan &titate fugiente, mu- la recederet,nulla deperiret; ſed omnibus integre
faris. tetur. conſeruatis, de augmento fructus multò ampliùs
3. ORIGENES homilia decimatertia in Exo- quàm antè gauderet. Fecit igicur vt di & um eft, &
Diliges.cor dum : Volo vos admonere religionis veſtræ ex- ore applicito ,fatú ad interioratoto conatu mit
nici cóferua, emplis: nôftis qui diuinis myfterijs intereſſe con- tebat. Cum auiduslucri anhelitum protrahens,
tio , nequa fuêītis, quomodò cùm ſuſcipitis corpus Domini, vehementer fufAaret, ipſo linguæ & aéris impul
partícula
labat ur indi. cum omni cautela & veneratione feruatis, nè ex fu ,ia & um Dominicum corpus, iuxta vas illud ad
terram . eo parùm quid decidat,nè conſecrati muneris ali- terram corruit. Cum ecce omnis illa apum mul- Apes remets
quid dilabatur. Reos enim vos creditis, & rectè titudo de intimis egreſſa , ad corpus Domini fui diam .
creditis, fi quid indè per negligentiam décidat. reuerenter accurrit, ato inmorem rationabilium
Quòd fi circa corpuseius conferuandum tanta creaturarum de terra ſubleuacī, habitaculis ſuis
vtimini cautela , & meritò vtimini : quomodò ' cum multa veneratione, homine illo conſpicien
puratis minoris eſſe piaculi verbum Dei negle- te, induxit.Quod cernens homo,aut negligensaut
xiffe, quàm corpus eius ? paruipendens quod acciderat, ad alia agenda, ad
4. BASILIVS Magnus in epiftola ad Cæſariá quæ domeftica cura eum vocabat, greſſum cóuer
Tépore per: Patritiam (quæ Græcè extat):Illud autem , in per- tit.Sed dum iter ageret, repentino, & (ve ipſe pòft
lebat fideles ſecutionis temporibus neceffitate cogi quempi- narrabat) intolerabili timore turbatus, fe nequi
fecum domú am , non præfente facerdote aut miniſtro ( id eſt, ter egiffe tandem mente fanior cogitare cæpit.Vn
deferie cor Diacono ) communionem propriamanu fumere, de compun & us, immò vi interna cópulfus, mox
arque illic' nequaquàm eſſe graue, fuperuacaneú eft demon- retrò pedem tulit : atque in vindi tam ſceleris ſui
cómnunicare. ftrare, proptereà quòd longa conſuetudine, hoc apes,quarum vitam opere nefario conferuare vo
ipſo rerum vſu confirmatum eft. Omnes enim in lebat, ſuperiniecta multa ato violentia, enecauit.
eremis ſolitariam vitam agentes, vbi nó eft facer- Quibus extinctis ,dum intima fauorum ,quos fibi
dos,communionem domiſeruátes,à feipfis com- recondere & conferuare volebat, rimaretur; cccè
municant.In Alexádria verò & in Aegypto, vnuf- (mirabile dictu ) conſpicit corpus Dominicum ,
quiſque eorum qui ſunt de populo, vtplurimùm quod ex eiusore lapfum fuerat, in formă ſpecio- Euchariftia
Comunio do haber communionem in domo ſua. Semel enim Gifſimi pueri veluti cùm recens naſcitur immuta- puerulú com
mi ſeruata. facrificium ſacerdote confecrante & diftribuente, cum, inter fauos & mella iacere.Ad quod miracu- uertitur .
meritò participare & ſuſcipere, credere oportet. lum , vt dignum erat, ſtupefactus intremuit: ſed
Etenim & in Ecclefia facerdos dat partem, & ac- quid indè agere deberet aliquandiù hæfitans, hoc
cipit eam is qui ſuſcipit cum omni libertate, & apud fe inuenit confilium : vteum in manibus ac
Eiuſdem vir- ipfam admouet ori propria manu.Idem igitur eft cipiens,ad eccleſiam deferret; & quia fibi exani
pars cu mul. virtute, fiue vnam partem accipiet quiſquam à mis videbatur,nullo ſciéte folus Deum pueruluni
tis. facerdote, fiue plures partes fimul. tumularet. Quod dū aggreſſus eſſet, eumég in ma
5. HIERONYMVS in Apologia ad Pamma- nibus ſumés ad ecclefiam quafi fecretò tumulan
chium pro libris aduersùs Iouinianī, capite ſex- dum portaret, fubitò ab indignèferentis manibus
Quotidiana to :Scio Romæ hanc eſſe conſuetudinem , vt fide- inuifibiliter ereptus difparuit. Quæ nuper geſta,
comuniocor : les ſemper Chriſti corpus accipiant, quod nec re-
poris Chrifti, ipfe quidem ità per ordiné proprio presbytero,
Roma . præhendo, nec probo. Vnuſquiſque cnim in ſuo presbyter autem ſuo Claromontenfi epiſcopo, il
ſenſu abundar. Sed ipſorum conſcientiam conue- le verò mihi,ego quoque omnibus iftud legenti,
nio, quieodem die poft coitum communicant: & bus ſcribendo intimare curaui.Nec verò tanti pia
iuxta Perfium ,noctem Aumine purgant:quare ad culi ex toto in pofterum dilata vltio fuit: ſed in
martyres ire non audent?quare non ingrediuntur breui locus antè populoſus, vario cafu habitatore
eccleſias? An alius in publico, alius in domo Chri- pereunte, in ſolitudinem redactus eſt.
Communio
domeftica ftus eft ? Quod in ecclefia non licet,nec domìlicet. 3. PRIORIS ad Corinthios decimo : Calix be
Roma . Nihil Deo clauſum eft, & tenebræ quoquelucent nedictionis,cui benedicimus , nónne communica
apud Deum , tio ſanguinis Chriſtieſt ? & panis quem frágimus,
6. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenfis nónne participatio corporis Domini eft ?
8. ET
 $
ALTERA SPECIE , Q. VÍIÍ. 257
8. ET capite vndecimo : Quotieſcunquè enim nemo demanu facerdotis acciperet. Vndè & Do
manducabitis panem hunc & calicem bibetis & c. minus in via non folùm benedixit panem , fed de Luc. 24 .
Itaque quicunque manducauerit panem hunc, manu ſua dedit Cleophæ & focio eius. Et Paulus Act 27.
vel biberit calicem Domini indignė, & c . Probet nauigans non folùm benedixit panem ,fed de ma- lo Emaus'co.
autem feipfum homo, & fic de pane illo edat, & de nu fua porrexit Lucæ & cæteris diſcipulis fuis. municărunt
calice bibat. Quod autem de manu porrigitur,nec animalibus in nauiPau
9. ACTOR V M ſecundo: Erant autem perfe- dandum eft,nec infidelibus porrigendum : quia Jus, Lucas &
uerantes in doctrina Apoſtolorum , & communi non folùm fan &tificatum , fed etiam fan &tificatio diſcipuli.
catione fractionis panis, & orationibus . eft , & fanctificat accipienteni.
10. IOANNIS Texto , vt infrà , G. teſtimonio 18. ISICHIVS in Leuitici caput nonum : Ve
decimoquarto; gloria Domini videretur, id eft, vt aduentus cele
11 . CONCILIVM Tridentinum ſeſfione vi- braretur Spiritus,ifte eſt ſermo,inquit, quem pre
Ioannis .
tonominüs gefimaprima, capite primo :Sed neque ex ſermo- cepit Dominus,facite , videlicet myfticus, de quo
approbatur neillo,apud Ioannem ſexto,rectè colligitur,veri- præceperat Dominus: Hoc facite in meam com- Luc.22.
communio uſque ſpeciei communionem à Domino præce- memorationem . Sermonem autem legislator ex
quam periul ptam effe,vtcunquè iuxta varias ſanctorú patrum conſuetudine illud vocat, quia plus ſermone ſub
que. & doctorum interpretationes intelligatur. Nan , fiftit huius diſpenſatio myfterij, maximè Domi- Tranfubftan
que qui dixit, Nisi manducaueritis carnem filij nico verbo ea quæ apparent, in aliud aliquid ma- tiatio in Eu
loap.6 . hominis, & biberitis eius fanguinem ,non habebi- ius & intelligibile transferente. Vndè cum Man- chariſtia.
tis vitam in vobis: dixit quoquè, si quis mandu- na imaginem panis vitæ , qui deſcendir de cælo,
cauerit ex hoc pane, viuet in æternū . Etqui dixit, præſentaret: Hiceft panis, ait, quem dedit vobis
Qui manducatmeam carnem ,& bibitmeum ſan- Dominus ad comedendum , hic eft fermo quem .
guinem ,habet vitam æternam : dixit etiam , Panis conftituit Dominus. Quid ergò ex his quæ dicta
quem ego dabo, caro mea eft pro mundi vita. Et funt legislator ſignificat,nisi quia finedubio agen
denique qui dixit, Quimanducat meam carnem, cibus eis ſanctum myfterium , & Dominicam coe
& bibitmeum ſanguinem ,in me manet, & ego in nam celebrantibus, aduenit ſpiricus? Erat enim
illo : dixit nihilominùs, Qui manducachunc pa- Dominico
dies qui appellatur Dominicus , in quo oporte oporte .
bat modis omnibus agere Apoftolos myftica & bat die Apotto
nem , viuet in æternum .
12 . LVC AE vigeſi facra.Nam & nos illorum ſequentes traditionem , los Euchari.
moquarto : Et fa & um eft,
dum recumberet cum eis,accepit panem , & bene- Dominicam diem diuinis conuentibus ſequeftra- ftia celebrare
dixit, ac fregit, & porrigebatillis . Et aperti ſunt mus.Inuenimus autem & Chriftum fimiliter poft huis fecit.
oculi eorum , & cognouerunt eum : & ipfe euanuit reſurrectionem à mortuis, per myfticæ cænz, &
ex oculis eorum, & c. Et ipfi narrabant quæ gefta panis fractionem manifeftatum , quod apertè Lu- Luc.24.
erant in via : & quomodò cognouerunt eum in cas tradit.
fra & ione panis. 1.C. MATTHAEI vigefimoſexto: Conátibus
13 . ACTORVM ſecundo , vt ſuprà , teftimo- autem eis,accepit Iefus panem , & benedixit,ac fre
nio nono . git ,dedito diſcipulis ſuis, & ait:Accipice & come
14. ITEM vigefimo: Vna autem Sabbati cùm dite:Hoceft corpus meum . Et accipiens calicem ,
conueniffemus ad frangendum panem , Paulus gratias egit, & dedit illis, dicens: Bibite ex hoc
difputabat cum eis & c. omnes : Hiceft enim ſanguis meus & c.
15. ET vigeſimoſeptimo : Et cùm hæc dixiſſet, 2. MARCI decimoquarto: Et manducantibus
fumens panem , gratias egit Deo in conſpectu illis, accepit Iefus panem , & c. Et accepto calice,
omnium : & cùm fregiſſet,cæpit manducare.Ani- gratias agésdedit eis. & biberütex illo omnes & c.
mæquiores autem facti omnes, & ipfi fumpferunc 3. LVČAE vigeſimoſecundo :Etaccepto pane,
cibum . gratias egit, & c. Similiter & calicem , poftquàm
16. AVGVSTINVS epiſtola octogeſimaſexta cænauit, dicens :Hic eft calix nouum teftamen
Matth. 28 .
Mar.16 . ad Caſulanum : Dies reſurrectionis Domini,pri- cum & c.
Luc.24 . ma fabbati à Matthæo , à cæteris autem tribus, 4. PRIORIS ad Corinthios vndecimo : Do
loan.zo. vna ſabbati dicitur : quem conftat eum eſſe, qui minus Ieſus in qua no &te tradebatur, accepit pa
Dominicus
dics, Dominicus pofteà appellatus eft. Aut ergò poft nem , & c.Similiter & calicem , & c. vt fuprà quæfti
peractum diem fabbati,noctis initio fuerant con- one ſecunda,A.teftimonio quinto .
gregati, quæ vtiquè nox iam ad diem Domini- 5. LV CAE vigeſimoquario . vt fuprà , B. ceſti
cum, hoc eft, ad vnam ſabbati pertinebat: & ità monio duodecimo .
Tra& ionem eadem nocte fracturus panem , ficut frangitur in 6. THEOPHYLACTVS in vigefimúquar
panis,de qua facramento corporis Chrifti, produxit ſermo tum caput Lucæ: Infinuatur autem & aliud quid- in Communio
Emaus .
cos munione in- nem vſque ad medium noctis, vt poft facramenta dam , nempe quòd oculi eorum qui benedictum
terpretatur celebrata, rursùs vſque ad diluculum alloquens panem affumunt, aperiuntur vt agnoſcant illum .
Auguſtinus. congregatos, quoniam multùm feftinabat, vt lu- Magnam enim & indicibilem vim habet caro
ceſcente proficiſceretur Dominico die. Aut cer- Domini ,
tè &c. 7. BEDA in vigefimumquartum caput Lucæ :
17. CHRYSOSTOMVS homilia decimaſe- Cerci myſterijcaufa fa &tum eft, vt eis in illo alia Ex Auguftino
prima operis imperfecti in Matthæum : Aliud eft oftenderetur effigies, & ficeum'non nisi in fractio- fumptum .
ſanctificatio , aliud fanctificacum . Sanctificatio ne panis agnoſcerent, ne quiſquam fe Chriftum
enim eft, quod alterum ſanctificat : ſanctificatum agnouiffe arbitretur,fieius corporis particeps non
autem, alterum fanctificare non poteft, quanuis eſt ,id eft, Ecclefiæ , cuius vnitatem in ſacramento
ipſum fit fanctum : Veputà ſignas panem tuum, panis commendat Apoftolus, dicens : Vnus panis, 1.Cor.co.
1. Tim.4 quem manducas, ficut ait Paulus: Sanctificatur vnü corpus multi fumus. vt cùm eis benedictum
enim per verbum Dei & orationem : ſanctificâſti panem porrigeret, aperirentur oculi eorum , &
eum ,non fecifti ſanctificationem.Quod autem ſa- agnoſcerent eum . Aperirentur vtiquè ad eius co
cerdos de manu fua dat,non folùm fanctificatuni gnitionem ,remoto ſcilicet impedimento quo te
eft,fed etiam fan &tificatio eft: quoniam hoc non nebátur nè agnoſcerent.Non autem incongruen
folum datur,quod videtur, ſed etiam illud quod teraccipiamus,hocimpedimentum in oculis eo
intelligitur. De fanctificato ergò pane licet & ani- rum à ſarana fuiſſe nè agnoſceretur Ieſus, ſed ta
malibus iactare & infidelibus dare: quia non fan- men à Chrifto facta eſt permiſſio vſque ad ſacra
& ificat accipientem . Si autem tale effet quod de mentum panis, vt vnitate corporis eius participa
manu facerdotis accipitur,quale eft quod in men- ta ,remoueri intelligatur impedimentum inimi
Sa manducatur,omnes de menſa manducarent, & ci ,vt Chriſtus poflit agnoſci.
Y 3 8. CHRY

258 Q. VIII . DE COMMVNIONE
8. CHRYSOSTOMVS homilia decimaſe-
primaoperis imperfecti in Matthæum, vt ſuprà,
B.teftimonio decimoſeptimo.
9. AVGVSTINVS libro tertio de conſenſu
Euangeliftarum , capite vigefimoquinto : Oculis
eorum acciderat aliquid, quod ità manere per-
miſſum eft vſque ad fractionem panis, certimy-
fterij caufa ,vt eis in illo alia oftenderetur effigies,
& fic eum non nisì in fractione panis agnofcerent,
ficut Luca narrante monftratur.Pro merito quip-
pementis eorum adhucignorantis quòd oporte
bat Chriſtūmori & reſurgere, fimile aliquid eo-
rum oculi paſti funt : non veritate fallére,fed ipfis
veritatem percipere nó valentibus , & aliud quàm
reseſt opinantibus: ne quiſquá ſe Chriſtum agno-
uiſſe arbitretur, fi eius corporis particeps non eft,
id eft, Eccleſiæ , cuius vnitatem in ſacramento pa-
1.Cor.10.
nis commendat Apoftolus, dicens : Vnus panis,
vnú corpus multi fumus: vt cùm eis benedictum
panem porrigeret, aperirentur oculi eorum, &
agnoſcerent eum . Et paulò pòft : Non autem in-
congruenter accipimus hocimpedimentú in ocu
lis eorum à fatana fa & um fuifle, nè agnofceretur
lefus:fed tamen à Chrifto eft facta permiſlio vſque
ad ſacramentum panis : vt vnitate corporis eius
participata ,remoueri intelligatur impedimétum
inimici,vt Chriftus poflit agnoſci.
1. D. EVSEBIVS Cæfareenfis hiftoriæ Eccle-
fiafticæ libro fexto , capite trigefimoſexto ,ex epi- .
ſtola Dionyfij Alexandrini ad Fabium Antioche-
num , hanc citat hiſtoriam : Erat, inquit, quidam
Serapion apud nos fidelis fenex, qui licèt magnam
vitæ partem integrè & incorruptè tráfegiffet,tem-
pore tamen perfecutionis prę imbecillitate animi
lapſuseſt.Hic ſæpenumerò in Ecclefiam denuò re-
cipi ſupplex poftulabat: fed nemo, quia idolis ſa-
crificâſſet, eius poftulationi aliquando auſculta-
uit. Quiin grauem morbum delabens,triduo de-
incèpsmutus& abſque ſenſu vixit : quarto autem
1 die paululùm releuatus, nepotem ad ſe accerſit :
fica alloquitur:Quoufque, fili,me detineris ? pro
perate, obſecro ,& me ocyus dimittite . Aliquem
ex presbyteris aduoca ad me. Quæ cùın dixiffet,
iterùm fit mutus. Puer currit ad Presbyterum :
noxiam erat. Ille fortè morbo vexatus, accedere
ad eum non poterat : fed tamen , quoniam à me
Morituri co- quidem mandatum dabatur, vtqui iam eſſent vi-
municabanr.
ta emigraturi,ſanctorum myfteriorum (dummo-
dò peterent,& velmaximè fi anteà, dum integra
valetudine erant, ſupplices petiuiſſent) participes
.
fierent,ficis cum pace dimifli,& bona fpe confir-
mati, ex hac lucedecederent:puero exigua quan-
dam Euchariſtiæ partem dedit,precipiens ve eam
madefa & tam in os ſenis infunderet :quam puer fe-
cum adferens, redijt. Cui iam appropinquanti,
priùs quàm cum eo quod geftabat intraret ædes,
Scrapion ſub Serapion denuò voce recuperata dixit : Venifti fi-
vna ſpccic. li ? Tametfi presbyter non poteft venire,tu tamen
præſta quod tibi in mandatis dederit, & dimitte
me abire.Particulam igitur puer, quam apportå-
rat, madefactam in os fenis infundit. Atque ille,
fimul atque eam pedetentim per fauces demiſe-
rat,ilicò extremum fpiritum edidit.
20. AVGVSTINVS libro quinquaginta ho-
miliarum, homilia vigefimaſexta: Quanta ſoli-
Solicitudo citudine obſeruamus,quando nobis corpus Chri-
circa corpus fti miniftratur, vt nihil ex ipfo de noftris mani-
ne quid ex co bus in terram cadat: tanta folicitudine obferue-
in terram de. mus,nèverbum Dei, quod nobis erogatur , dum
cidat.
aliquid aut cogitamus, aut loquimur, de corde
noftro pereat. Quia non minùs reus erit, qui ver-
bum Deinegligenteraudierit, quàm ille qui cor-
pus Chriſtiin terram cadere negligentia lua per-
miſerit.
3. IDEM ſermone ducentefimo quinquageſi-
Lintcolo cor- mofecundo de tempore : Mulieres quomodò ni-
pus Chrifti, cidum exhibent linteolum , vbi corpus Chriſtiac-
{
.
SVB
cipiant : fic corpus cafum & cor mundum exhis
beant,vt cum bona confcientia Chrifti facramen
ta ſuſcipiant.
4. ABROSIVS in oratione funebri de ex
ceſſu fratris ſuiSatyri: Quid igitur obferuantiam
eius erga Dei cultum prædicem ? Qui priufquàm Corpus Chri.
perfectioribus eſſet initiatusmyfterijs,in 'naufra- Chriſtiani,fe
gio conftitutus,cùm ea qua veheretur nauis fco- cú habebank
pulofo illifavado, & vrgentibus hinc atque indè.
Auctibus ſolueretur,non mortem metuens,fed ne
vacuus myfterij exiret è vita, quos initiatos eſſe
cognouerat, ab his diuinum illud fidelium ſacra
mentum popofcit : non vt curiofos oculos inſere
ret arcanis, fed vt fideifuæ conſequeretur auxili
um. Eteniin ligari fecit in orario , & orarium in
uoluit in collo,atqueità ſe deiecit in mare,non re
quirens de nauis compage reſolutam tabulam , cui
ſupernatans iuuaretur, quoniam fidei ſolius arma
quæfierat. Itaque his ſe rectum atque munitum fa
tiscredens,alia auxilia non defiderauit. Nec deſe
ruit fpes, nec fefellit opinio . Deniquè primus ſer
uatus ex vndis, & in portum terrenæ ftationis eue
étus,pręſulem ſuum cui ſe crediderat,recognouit:
ftatimo vbi etiam cæteros ſeruulos fuos vel ipfe
liberauit,vel liberatos comperit, negligens facul
tatum ,nec amiſſa deſiderans,Dei ecclefiam requi
fiuit, vt ageret gratias liberatus, & myfteria eterna
cognoſceret, pronunciansnullum referendægra
tiæ maiuseſſe officium .
5. PAVLINVS in vita ſanatiAmbrofij:Hono
ratus facerdos eccleſiæ Vercellenfis , cùm in ſupe
riori domo ſe ad quieté compofuiffet, certiò vo
cem vocantis ſe audiuit, dicentiső fibi: Surge, fe
ſtina: quia modò eft receffurus. Qui deſcendens,
obtulitſancto (Ambrofio) Domini corpus.Quod
vbì accepit, emifit fpiritum , bonum viaticum ſe- Ambrofius
cum ferens,vt in virtute eſcæ anima refe&tior, an-morituras,
gelorum nuncconfortio , quorum vitam vixitin nifumpfittà .
cerris, & Heliæ ſocietate lætetur. quàm viari.
6. AMPHILOCHIVS epiſcopus Iconienfis cum .
in vita Bafilij Magni : Diuidens ( Bafilius cùm fa- Conſeruatio
corporis Dom
cris operaretur) panem in tres partes, vnam qui minici,
dem communicauit timore multo, alteram au
tem reſeruauit cõſepelireſecum : tertiam verò im
ponens columbæ aurez quæ pependit ſuper alta
re. Et fub finem : Et circa horam nonam ftetit ma
gnus pater nofter Bafilius ad minifterium Miffæ
in ſancta eccleſia fimul cum cleri & ciuitatis 'capi
taneis : & iterùm cum ipfispanem ſumens, dimi
fit eos, inftruens & ofculans eos in oſculo ſancto ,
& nouum Chrifti militem commendans etiam
& omnes Domino ,atque diſpofitam fibi conſepe
lire ſumpfit tertiam partem , quæ à Domino da
ta fuit ei communionis: & recumbens in lecto ,
gratias egit extensè Domino & Deo noftro, in
peregrinatione à corpore, & fide medici,& adhuc
gratiæ cùm eſſent in ore eius, reddidit Domine
fpiritum .
7. BED A libro quarto Anglicanæ hiſtorix , ca
pite decimoquarto, de puero ægrotante loquens :
Credidit verbis pueri presbyter: vocatisqz fratri
bus, parari prandium, Miffas fieri, atqueomnes Miſas fieri :
communicare,more folito præcepit, fimul & in
firmáti puero deeodé ſacrificio Dominicę oblati- Communio
onis particulá deferri mádauit. Quibus ità geſtis, fub.vna ſpa
non multò pòft eadé ipfa die puerdefunctus eſt.
8. ITEM capite vigefimoquarto :Roganit ergo
Cedmon miniftrum ſuum veſpere, incumbente
nocte, qua de feculo eſſet tranfiturus, vein.ea fibi
locum quiefcendi præpararet. Qui miratus cur
hocrogaret, qui nequaquàm adhucmoriturusef
fe videbatur,fecit tamen quod dixerat. Cúmque
ibidem pofiti viciſsim aliqua gaudente animo
vnà cum eis qui ibidem anteà inerant, loqueren
tur,aciocarentur, & iam mediæ noctis tempus ef
fet'tranſcenſum , interrogauit, fi Euchariſtiam in
tùs haberét.Reſpödebant: Quid opùs eft Euchari
ftia ?
 ALTERA SPECIE . Q. VIII. - 259
ftia ? Neque enim mori adhuc habes,qui tam hi- dentibus confiftentem ,illçfum ab ignis incendio .
lariter nobiſcum velut ſoſpes loqueris . Rursùs il- Qui cùm rogaretur, quo pacto illæſus manferit,
le : Et tamen ,ait,afferte mihi Euchariftiam . Qua Mulier ,inquit, veſte amicta purpurea crebrò ad B.virginem:
Euchariftiam accepta in manu ,interrogauit,fiomnes placidum me venit, porrexit aquam , qua carbonum fiam- intelligit.
ferri iubet , erga fe animum , & fine querela controuerfixac mas corpus ambientes extinguerem : cibum de
camgue má. rancoris haberent. Refpondebant omnes, placi- niqué dedit, quotiès efuriebam.Qua re ad luftini
au tenés ſum diſlimam fe mentem ad illum ,& ab omni ira re anum perlata , puerum cum matre lauacro rege
pfit.
motam habere : eum's viciſsìm rogabant, placi- nerationis tingendos decernit : patrem autem pu
dam ergaipſosmentem habere. Qui cõfeftim re eri, qui recufauit in numerum Chriftianorum
{ pondit: Placidam ego menté,filioli,erga omnes affcribi,in Syciscruci ſuffigendum curauit.
famulos Dei gero.Sicos ſe cælefti muniens viatico, 11. GREGORI V S epiſcopus Turonenfis libro
vitæ alterius ingreffui parauit, & interrogauit, primo de gloria Martyrum , capite octuagefimo
quàm propè effet hora,qua fratres ad dicédas Do- ſexto :Recolo quod in adoleſcentia mea geſtum
mino laudes nocturnas excitarideberét. Refpon- audiui. Dies paſſionis erat Polycarpi martyris
debant: Non longè eft.At ille :Benè,ergò expecte- magni, & in Ricomagenfi vico ciuitatis Aruernæ
&mus horá illam . Et fignans ſe figno fanéta Cru- eiusfolennia celebrabantur . Lecta igitur paſſione
cis,reclinauit caput ad ceruical,modicúmqueob- cum reliquis lectionibus,quas canon facerdotalis
dormiensità cum filentio vitam finiuit. inuexit , tempus ad facrificium offerendum ad- Tempus offe.
9. THEODORET VS Cyri Epiſcopus in Phi- uenit : acceptaq turre diaconus, in qua myſteri- rendi ſacrifi.
lotheo , fiue in hiſtoria ſanctorum patrum ,in vita um Dominici corporis habebatur, ferre cæpit ad Turris in qua
Liebesliem vigefimaſexca ,quæ eft Simeonis : Moyfis & Heliz oftium , ingreſſuscz templum vt eam altari ſuper- eratcorpus
nare decres diuinorum virorum exemplo, quadraginta dies poneret, elapſa demanu eius ferebatur in aëra, & Domini.
air, ieiunare decreuit.Quare Ballum , quiea tempeſta- fic ad ipſam aram accedens, nunquàm eam ma
te oppidorum presbyteris præfectus, multa loca nus diaconi potuit affequi :quod non alia credi
circuibat, rogat, vt nulla re intra domunculam mus actum de cauſa , nisi quia pollutus crat in
relicta, fores ipſos cæmentis obftrueret. Qui rei conſcientia. Sæpiùs enim ab eodem adulteria fe
difficultate propofita, ab huiuſmodiincepto de rebantur admiſla. Vni tantùm presbytero & tri
terrebat, violentámque fibi mortem conſciſcere bus mulieribus, ex quibus vna mater mea erat,
quenquam ,non effe virtutem , ſed vitium , & pri- hæc videre licitum fuit, cæteri non viderunt.
mum & maximum admonebat. His acceptis,vir Aderam , fateor, & ego tunc temporis huic feſti
Dei ,Depone, inquit ; ô pater hîc decem panes, & uitati, fed hæc viderenon merui.
aquæ lagenam . nam fi corpuscibi indigere ſenſe 12. GVILHELM VS Abbas ſancti Theodori
ro,fumam illum . Rectè,inquit ille . Mox pane & ci , in vita ſancti Bernardi libro primo, capite vn
aqua depofita, fores obftruxit, vt iuſſerat. Poſt decimo : Agebatur ſolennitas quædam præcipua,
quadraginta dies reuerſus Baſſus, dirutis foribus & frater aliquis quem pro fecreta culpa ab altaris
ingreditur,panum numerum & aquæ lagenam ſacri communione ſuſpenderat, notari timens , &
ità, vtreliquerat,certè: atillum exanimem ,atque ruborem non ſuſtinens,ad manum eius cum cæ
mutum , & immobilem inuenit. Quare accepta teris nimiùm præſumptuofus acceſlit. Intuitus
Simeon fub fpongia labra illius primùm madefacit, mox di autem eum , quoniam cauſa latens crat, repellere
mua fpecie. uinoram myfteriorum fymbola impofuit: qui- hominé noluit, ſed intimo corde orabat Deum ,
busille refectus,ſurrexit,ac cibi aliquantulūſum- vt de tanta preſumptionemelius aliquid ordina
Comunica.
pfit,lactucas fcilicet, cicoria, aliáque huiuſmodi, ret.Itaque ſumens homo Euchariſtiam non pote
quas dentibus non admodùm confectas demitte- . rat ad interiora traijcere, & diù multumýz cona- D.Bernardi
bat in ftomachum . Quam rem admiratus Baſſus, tus cùm nullo modo præualeret,anxius & treme- ſub vnafpe
in proprium grege ſe recepit, magnumz hoc mi- bundus claufam ore feruabat . Expleta denim ho- cie apud al
tare.
raculum ſuis enarrauit, quos pluſquàm ducentos ra orationis ſexta, patrem fan & um traxit in par
habebat : illos tamen neque iumentum , neq3 mo- tem , cuius pedibus aduolutus , cum multis ei la
las poſlidere, neque allacas pecunias accipere, ne- chrymis quod patiebatur aperuit , & aperto ore Aperto ore
que monafterij foribus, aut ad res neceſſarias pa- ipfam quoquè Euchariftiá oftendebat. Increpans oftendebat.
randas, autad amicos inuiſendos egredi,fed intus autem eum , confitentem abfoluit, & fine difficul
manere , & id tantùm , quod'Spiritusfanćti gratia tate recepit Dominica facramenta .
fibi miffum fuiſſet ,accipere volebat . 1. E. PRIORIS ad Timotheum tertio : Éc
Lande hitto 10 .
EVAGRIV'S Scholaſticusecclefiafticæ hi- cleſia Dei viui , columna & firmamentum veri
ria sepetit Ni
cephorus lib. ftoriæ libro quarto, capite trigefimoquinto : Epi- tatis.
29.bift.Eccl. phanio mortuo in ſede Conftantinopolitana ſuc- 2. PRIORIS ad Corinthios quarto : Sic nos
cap.25.addės ceffit Mänas : cuius temporibus miraculum edi- exiſtimet homo,vt miniſtros Chrifti, & diſpenſa
corporis Do. tum fuit planè memorabile.Vetus fuit conſuetu- tores myſteriorum Dei .
miniad cun. do Conftantinopoli,vt fi quando multæ admo- 3. POSTERIORIS ad Corinthiosdecimo ;
dem modum dùm particulę puri & immaculaticorporis Chri- Nam & fiampliusaliquid gloriatus fuero de po
Set,edide fie: fti Dei noftri ſupereſſent, pueri impuberes, qui teftate noftra, quam dedit nobis Dominus in ædi
qucntcr . ſcholas frequentabant, accerferentur, easi man- ficationem ,& nonin deſtructionem veftram ,non
ducarent.Quod cùm factú fuit, filius cuiuídá ho- erubefcam .
minis, Hebræi quidé opinione, arte autem vitra 4. ET capite decimotertio : Ideò hæc abſens
rij, vnà cum pueris verſatus eft: qui quidé paren- fcribo , vt non præſens duriùs agam ſecundùm po
tibus percõtantibus ab eo cauſam moræ, reſpon- teftatem , quam Dominus dedit mihi in ædificati
dit, vtà res ſe habuit , fe cum alijs pueris pariter onem , & non in deſtructionem .
comediffe. Hebræusbile, furore, & iracundia in- 5. CONCILIVM Tridentinúm , feffione vi
flammarus,in clibanum ardérem , in quo vitrum gefimaprima, capite ſecundo: Prætereà declarat
formare ſolebat, puerum conijcit. Poftquàm ve- fancta Synodus,hanc poteftatem perpetuò in Ec
rò mater puerum quæritans,reperire non potuit, clefia fuiffe, vt in Sacramentorum
difpenfatione,
paſsim per totam vrbem ibat, Deum cum gemitu ſalua illorum fubftantia, ea ftatueret vel muta
obteftans, & flebilibus lamentis fe dedens.Triduo ret, quæ ſuſcipientium vtilitati, ſeu ipſorum Sa
autem pòſt ,ad oftium officinæ viri fui conſiſtens, cramentorum venerationi , pro rerum , tempo
luctu miſerabiliter diuexata, nomine puerû com- rum , & locorum varietate, niagìs expedire iudi
Miraculum . pellat. Puer , matris vocem vt agnouit, è clibano caret, id autem Apoftolus non obfcurè viſus eft
reſponſum dat. Mater,effractis foribus,intrò ir . innuiſſe, cùm ait : Sic nosexiſtimet homo,vt mi- 1.Cor.6.
rumpit : videt puerum in medijs carbonibus can- niftros Chrifti, & difpenfatores myſterioru Dei . 2.Cor.6.
Y 4 atque
 260 Q. VIII. DE COMMUNIONE SVB
atque ipſum quidem hac poteftate vſum eſſe fa- tiam , quæ in te eſt, quæ data eft tibi & c.
tìs conftat ,cùm in multis alijs, tum in hoc ipſo 5. AD Titum primo : Conftituas per ciuitates
Sacramento, cùm ordinatis nonnullis circa eius presbyteros.
1.Cor.ii. vſum , Cætera, inquit, cùm venero diſponam . 6. BASILIVS ad Cæfariam Patritiam, vt ſu
Quaré agnoſcens fancta mater Eccleſia hanc ſu- prd, B.teftimonio quarto .
am in adminiſtratione Sacramentorum authori- ;. CYRILLVS 'Alexandrinusad Caloſyrium
tatem , licèt ab initio Chriftianæ religionis non Epiſcopum Arſenoiten : Porrd alios etiam eſſe au
infrequens vtriuſque fpeciei vſus fuiffet : tamen dio, qui myfticam benedictionem nihil ad ſan
progreffu temporis, latiſſimė iam mutata illa & ificationé proficere dicant,fiquid ex ea fiatreli
conſuetudine, grauibus & iuſtis cauſis addu&a, qui in alium diem . Inſaniuntverò ,qui hæc affe
hanc conſuetudinem ſub altera ſpecie commu- runt. Neque enim alteratur Chriftus, neque fan- Reliquię cor
nicandi approbauit, & pro lege habendam de- &tum eius corpus immutatur : fed benedi& ionis poris Domi.
creuit : quam reprobare, aut fine ipfius Ecclefiæ vis ac facultas, & viuificans gratia, perpetua in Aificationë
authoritate pro libito mutare non licet. IBI- ipſo exiſtit. vriles.
DEM canonc ſecundo : Si quis dixerit, fan- 8. IDEM libro quarto in Ioannem , capite
Etam Ecclefiam catholicam non iuftis caufis & decimoſeptimo : Sicutparùm (vt Paulus ait) fer
rationibus adductam fuiſſe, ve laicos atque eti- menti totam maffam fermentat : fic paruula be- Paruulz Eu .
am Clericos non conficientes ſub panis tantum- nedi&tio totum hominem in feipfum attrahit, chariftiz pas .
modò fpecie communicaret, aut in eo errâffe, & fua gratia replet : & hoc modo Chriftus in habenar.
anathema fit. nobis manet, & nos in Chrifto. Verè enim totum
1. F. MATTHAEI vigefimoſexto:Veſpere au- fermentum in totam maffam pertranfit.
tem facto , diſcumbebat cum duodecim diſcipu- 9. CONCILIVM Florentinum : Sacerdos in
lis ſuis, & c. Cænantibus autem eis, accepit Iefus perſona Chriſti loquens, hoc conficit Sacramen
panem, & c. tum . Nam ipſorum verborum virtute ſubſtantia
2 . MARCI decimoquarto : Veſpere autem fa- panis in corpus Chrifti, & fubftantia vini in fan
Eto ,venit cum duodecim, & c. Et manducantibus guinem conuertuntur , ita tamen , quòd totus Sub qualibet
illis, accepit Iefus panem , & c. Chriftus continetur fub fpecie panis, & totus fub parte hoftiz
3. LV CAE vigefimofecundo: Et cùm fa& ta ef- ſpecie vini : ſub qualibet quoque parte hoftiæ Aus contine. ,
ſer hora, diſcubuit, & duodecim Apoftoli cum conſecratæ, & vini conſecrati, ſeparatione facta tur .
totus eft Chriftus.
eo,&c. Et accepto pane, gratias egit.
4. ' IVSTINVS philoſophus & martyr in apo- 10. EVSEBIVS Emiſenus homilia quin
logia ſecunda pro Chriſtianisad Antoninum Pi ta de Pafchate : Euchariftiæ facra perceptio ,
um Imperatorem : Apoſtoli in commentarijs ſu- non in quantitate, ſed in virtute conſiſtit. Quod
Luc.23. is quæ Euangelia dicuntur, ità fibi Chriftum præ- corpus facerdote diſpenſante tantum eft in exi- Tantum eft
Marc.145 in exiguo,
Matth.26 . cepiffe tradiderunt,eum accepto pane cùm grati- guo, quantum eſſe conftat in coto : quod cùm quancum in
B.Cor.u. tias egiffet ,dixiſſe: Hoc facite in memoriam meî, ecclefia fidelium fumit, ficut plenum in vniuer- toto.
Hoceft corpusmeum : dixiffe etiam , accepto po- fis, ità integrum effe probatur in fingulis. De
culo, cùm egiffergratias: Hic eft fanguis meus, fi- quo ſenſu Apoftolica ſententia deriuata eſt, di
bíque ſolis dediffe. cens: Qui multa, non abundabit : & qui modi
5. ACTOR VM vigefimo: Attendite vobis & cum , non minorabit. Si fortè panes eſurientibus
vniuerſo gregi , in quo vos ſpiritusſanctus poſuit apponeremus, non ex toto perueniret ad fingu
Epiſcopos,regereEcclefiam Dei, quam acquifiuit los: quia particulatìm & minutatìm pro portio
fanguine ſuo . nefua quiſquepræſunreret.De hoc verò pane cùm Nihil minus
habent lingu .
6. PRIORIS Petri quinto : Paſcite, qui in vo- aſſumitur , nihilo minus habent finguli, quàm li quàm vni.
bis eft, gregem Dei , & c . vniuerſi: totum vnus, totum duo , totum plures uerli .
7. LVCAE decimo : Qui vos audit, meaudit: fine diminutione percipiunt : quia benedi& io
& qui vos fpernit, me fpernit. huius ſacramenti ſcit diftribui, neſcit diftributi
8. AD Ephefios quarto : Ipſe dedit quoſdam one conſumi.
quidem Apoftolos, & c. alios autem paftores & 11. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione de
doctores, ad conſummationem ſanctorum , in cimatertia,capite tertio : Veriſſimum eft, tantun- Tantum ſub
alterutra
opus minifterij, in ædificationem corporis Chri- dem ſub alterutra ſpecie, atquèfub vtraquecon quátum ſub
fti : vt iam non fimus paruuli Au & uantes, & tineri : totus enim & integer Chriſtus ſub panis veraque fpe .
circunferamur omni vento do&rinæ in nequi- fpecie , & fub quauis ipfius ſpeciei parte: totus item cie contineri.
tia homiuum, in aftutia ad circunuentionem er- ſub vini ſpecie, & fub eius partibus exiftit. Ibi
roris. dèm canonetertio : Si quis negauerit, in venera
9. PRIORIS ad Corinthios vndecimo:Cæte- bili facramento Euchariftiæ ſub vnaquaque fpe
ra autem , cùm venero, diſponam . cie, & ſub fingulis cuiuſque ſpeciei partibus fepa- Sub fingulis
10. AVGVSTINýs epiſtola centefima deci- ratione facta, totum Chriftum contineri,anathe- partibus
tus . to
maoctaua ad Ianuarium ,capite ſexto : Nano Sal- ma fit.
uator quo vehementiùs commendaret myfterij 12. A PVD Gratianum de Conſecratione di
illius altitudinem , vltimum hoc voluit ar & iùs Atinctione ſecunda,capite, Quimanducat. & apud
infigere cordibus & memoriæ diſcipulorum , à Bedam in caput decimum prioris epiſtolę ad Co
quibusad paflionem digreffurus erat.Et ideò non rinthios, ex fermone Auguftini de verbis Euan
pręcepit, quo deinceps ordineſumeretur,vtApo- gelij : Manducetur Chriſtus. Viuit manducatus,
ftolis per quos eccleſias diſpoſiturus erat, ſeruarec quia reſurrexit occiſus. Nec quando manduca
hunc locum . mus, partes de illo facimus. Et quidem in ſacra
1. G. MATTHAEI decimoodano : Amen di- mento fic fit, & nôrunt fideles quemadmodùm
co vobis, quæcunque alligaueritis ſuper terram , manducent carnem Chrifti.Vnuſquiſque accipit
& c. partem ſuam . Vnde & ipſa gratia partes vocan
2. IOANNIS vigefimo: Quorum remiſeritis tur. Per partesmanducatur, & manet integer co
peccata , & c. tus . Per partes manducatur in facramento , & ma- Per partes
manducarus
3. PRIORIS ad Timotheum tertio : Oportet net integer totus in cælo , manet integer totus in & manet in
Epiſcopum irreprehenfibilem eſſe, & c.Diaconos corde tuo.Totusenim erat apud patrem , quando ieger totus.
fimiliter pudicos,& c.Qui enim benè miniftraue- venitin virginem : impleuit illam, nec receſſitab
rint, gradum bonum fibi acquirent, & c. illo . Veniebat in carnem , vt eum hominesman
4. ET capite quarto : Dum venio ,attendelecti- ducarent : manebat integer apud patrem, vt A11
oni , exhortationi, doctrinæ . Noli negligere gra- gelos páſceret.
13. APVD
 >

ALTER'A SPECIE. Q. VIII. 289

13. APVD eundem Gratianum eadem diftin- folùm fub fpecic panis, fed etiam ſub fpecie vimi
& tione ex Hieronymo , in fermone Dominicæ populum laicum paſsim communicent, etiam
quintæ poft Epiphaniam : Singuli autem totum polt cænam vel aliâs non ieiuni, & communican
accipiunt Chriſtum Dominum : & in fingulis dum effe pertinaciter afferant, contra laudabilem
portionibus totus eft: nec per fingulos minuitur: Ecclefiæ confuetudinem rationabiliter approba
ſed integrum ſe in fingulis præbet.Et apud eun- tam , quam tanquàm facrilegam damnabiliter re
dem Gratianum in eadem diſtinctione, ait Hila- probare conantur: hinc eft, quòd hoc præſens
rius Papa : Vbi parseft corporis, eft & totum . Ea- Concilium ſacrum generale Conſtantienfe, in ſpi
dem ratio eft in corpore Domini, quæ in manna, ritu ſancto legitimè congregatum ,aduersùs hunc
Exod.16. quod in eius figura præcellit : de quo dicitur:Qui errorem faluti fidelium prouidere ſatagens, ma- Cócili ; Cod.
2.Cor.s. plus collegeras, non habuit amplius : neque qui tura plurium Doctorum tam diuini quam hu- ftantienſis,
doctrina de
minus parauerat, habuit minus : non enim eft mani iuris deliberatione præhabita, declarat, de comunione
quantitas vifibilis in hoc æftimanda myſterio , cernit & definit, quòd licèt Chriftus poft cænam vnius fpeciei.
fed virtus facramentiſpiritualis. inftituerit, & ſuis difcipulis adminiftrauerit fub Matth.26.
Marc.140
14. IOANNIS ſexco : Ego ſum panis vitæ . Pa- vtraque fpecie panis & vini hoc venerabile fa Luc.22 .
tres veftri manducauerunt manna in deſerto : & cramentum : tamen hoc non obſtante,facrorum
mortui ſunt. Hic eft panis de cælo deſcendens: yt canonum authoritas , laudabilis & approbata
fi quis ex ipfo manducauerit, non moriatur. Ego conſuetudo.Eccleſiz ſeruauit & ſeruat, quòd hu- Non debet
fum panis viuus, qui de cælo deſcendi. Si quis iuſmodi ſacramentum non debet confici poft ſacramenca confici hoc
manducauerit ex hoc pane, viuet in æternum : & coenam , neque à fidelibus recipi non ieiunis, nisi poftcænam ,
panis quem ego dabo ,caro mea eft pro mundivi, in cafu infirmitatis, aut alterius neceſſitatis, à iu- aut fumiànó
ta. Et paulò pòft : Qui manducat meam carnem , re vel Eccleſia conceſſo vel admiffo. Et fic hæc iciunis.
& bibit meum ſanguinem ,habet vitam æternam : conſuetudo' ad euitandum aliqua pericula &
& ego refuſcicabo eum in nouiſlimo die, Caro ſcandala eſt rationabiliter introducta, quòd li
enim mea verè eſt cibus, & fanguis meus verè eſt cet in primitiua Ecclefia huiuſmodi facramen
potus. Qui manducat meam carnem , & bibit tum reciperetur à fidelibus ſub vtraque ſpecie,
meum fanguinem ,in me manec , & ego in illo.Sic- pofteà à conficientibus fub vtraque, & à Laicis Integer Chris
ut mifit me viuenspater,& ego viuo propter pa- tantummodò ſub ſpecie panis ſuſcipiatur, cùm ftuslub vna
trem : & qui manducat me, & ipſe viuet propter firmiſlimè credendum fit, & nullatenùs dubitan- ſpecic coati
netur.
me. Hic eft panis qui de cælo deſcendit. Non fic- dum integrum Chrifti corpus & fanguinem tam
ut manducauerunt patres veftri manna : & mor- ſub ſpecie panis, quàm ſub fpecie vini veraciter
zui ſunt. Qui manducar hunc panem , viuet in contineri. Vndè cùm huiuſmodi conſuetudo ab
æternum . Ecclefia & fanctis Patribus rationabiliter intro- Prolegehas
35. PRIOR IS ad Corinthios decimo,vtſuprà, ducta, & diutiſlimè obferuata fit, habenda eft pra benda cõlue
B.teftimonio feptimo. legs, quam non licet reprobare , aut fine Ecclefiæ tudo comu.
1. H. AVGVSTINVS in cpiſtola centeſimą authoritate pro libito mutare. Quapropter dice- voa ſpecie,
decimaoctaua ad Ianuarium , capite quinto , re- re, quòd hanc confuetudinem aut legem obſerua- nec fine Ec
ſpondens quibuſdam quæftionibus de ieiunio & re, fit facrilegum aut illicitum , cenferi debet er- cleſiz autho
ritate mutan
tempore oblationis : Ad hæc, inquit,ità reſpon- roneum : & pertinaciter afferentes oppofitum da.
deo ,vtquid horum fic faciendum fi diuinæ fcri- præmiſforum , tanquàm hæretici arcendi funt &
pturæ præſcribit authoritas, non fic dubitandum grauiter puniendi per diæcefanos locorum ſeu
quin ica facere debcamus vt legimus, vt iam non officiales eorum ,aut inquiſitores hçreticæ praui
1 quomodò faciendum ,ſed quomodò ſacramen- tatis in regnis feu prouincijs, in quibus cótra hoc
1 tum intelligendum ſit, diſputemus.Similiter eti- decretum aliquid fuerit forſan attentatum aut
Inſania eft
difputare, an am fi quid horum tota per orbem frequentat præſumptum , iuxta Canonicas & legitimas ſan
fit faciédum Ecclefia. Nam & hinc quin ità faciendum fit, dif- & tiones in fauorem Catholicæ fidei contra hære .
quod vniuet. putare, inſolentiſlimæ inſaniæ eft. ticos & eorum fautores, falubriter adinuentas.
fa obferuat
Ecclega . 2. LVCAE vigefimoſecundo : Simon, eccé fa . Item ipfa fancta Synodusdecernit & declarat ſu
tanas cxpetiuit vos, vt cribraret ficut triticum : per ifta materia,reuerendiffimis in Chriſto patri
ego autem rogaui pro te , vt non deficiat fides bus & Dominis, Patriarchis,Primatibus,Archie
tua : & tu aliquando conuerſus, confirma fratres piſcopis, Epiſcopis ,& eorum in ſpiritualibus vi
tuos. carijs vbilibet conſtitutis, proceſſus effe dirigen,
3. IOANNIS decimoquarto : Ego rogabo pa , dos,in quibus eis committatur & mandetur au
trem , & alium paracletum dabit vobis, vt ma thoritate huius facri Concilij ſub pena excómu
neat vobiſcum in æternum , fpiritum veritatis, nicationis, vt effe& ualiter puniant eoscontra hoc
quem mundusnon poteft accipere: quia non vi- decretum excedentes quicommunicando popu . Puniendi,qui
der eum, nec ſcit eum . Vos autem cognoſcetis lum ſub vtraque ſpecie panis & vini exhortati fu- Jocent com.
eum , quia apud vos manebit , & in vobis erit. erint, & fic faciendum effe docuerint : & fiad pee- populum fub
Ibidem : Paracletus autem fpiritusfanctus, quem nitentiam redierint,ad gremium Ecclefiæ ſuſci- viraque fgco
mittet pater in nomine meo, ille vos docebit piantur,iniuncta eis promodo culpæ pænitentia cic .
omnia, & ſuggeret vobis omnia quæcunque dixe- falutari. Qui verò ex illis ad pænitentiam redire
ro vobis. non curauerint animo indurato, per cenſuras ec
4. ET decimoſexto:Adhuc multa habeo vobis clefiafticas per eos vt hæretici funt coërcendi, in
dicere :fed non poteſtis portaremodò: quum au uocato etiam ad hoc ( fi opus fuerit) auxilio bra
tem venerit ſpiritus veritatis, docebit vos omné chij ſecularis.
veritatem . 7. CONCILIVM Bafileenſe ſeſſione trigefi
5. ESAI AE quinquagefimonono :Hoc fædus ma: Vt lucidiùsvideatur pro declaratione Catho
meum cum eis,dicit Dominus. Spiritusmeus qui licæ veritatis, quid circa perceptionem facræ Eu
eft in te , & verba mea quæ poſui in ore tuo, non chariftiæ tenendum fit, & agendum pro vtilitate
recedent deore tuo, & de ore feminis tui,& deore & falute populi Chriftiani, poft diligentem per
ſeminis feminis tui,dicit Dominus, amodò & vf ſcrutationein diuinarum ſcripturarủ facrorum
que in ſempiternum . que canonum & doctrinarum à fanctis patribus
6. SYNOD VS Conſtantienfis ſeſſione deci- & doctoribus traditarú ,in hacſancta fynodo lon
matertia : Cùm in nonnullis mundi partibus, gis temporibus habitam , confideratisqz omnibus
quidam temerariè afferere præſumant, populum quæ pro declaratione huius rei conſideranda fue
Chriftianum debere facramentum Euchariftix runt, decernit& declarat eadem fancta fynodus,
fub vtraque panis & vini ſpecie ſuſcipere: & non quod fideles laici fque clerici communicantes, &
non
 1
i

262 • Q. VIII. DE COMMUNIONE SVB ALTERA SPECIE.

Nó cõficien. non conficientes, non adftringuntur ex præcepto thema fit. Canone ſecundo, vt fuprà, B. Canon
les non ad: Domini ad ſuſcipiendum fub vtraque fpecie,pa- ne tertio : Si quis negauerit, totum & integrum
Chrifti præ nis ſcilicet & vini, facrum Euchariſtiæ facramen- Chriftum , omnium gratiarum fontem & autho
cepto ad co.cum. Sed Ecclefia ,quæ regitur fpiritu veritatis ſe- rem ,fub vna panis fpecie fumi, quia, vtquidam
munionem cum manente in æternum
ſub vtraque , & cum qua Chriftus falsò afferunt, non fecundùm ipfius Chr'ifti con
ſpecie. manet vſque ad conſummationem feculi ( fic- ftitutionem fub vtraque ſpecie ſumatur,anathe
Matth.28 . ut ait diuina fcriptura ) ordinare habet, quo- ma fit.
modd ipfis non conficientibus miniftretur, pro . 1. I. PRIORIS ad Timotheum tertiò, vtſuprà,
ut pro reuerentia ipfius facramenti & falute fi- E. teftimonio primo.
delium viderit expedire. Siue autem fub vna 2. MATTH AE I decimooctauo : Si Eccle
ſpecie, fiue fub duplici quis communicet, fecun- fiam non audierit, fit tibi ficut ethnicus & publi
dùm ordinationem feu obſeruantiam Ecclefiz , canus.
proficit digne communicantibus ad falutem . 3. AVGVSTINVS contra Creſconiú Gram
Nec vllatenùs ambigendum eft, quòd non fub maticum libro primo, capite trigefimotertio :
Totusſub a!. ſpecie panis caro tantùm , nec fub fpecie vinifan- Quanuis huius rei (ſcilicet de Baptiſmo hæreti Scriptură e .
terutra ſpecie
Chriftus. guis tantùm , fed fub qualibet ſpecie eſt integrè corum ) certé de ſcripturis Canonicis non profe- quitur quiſas
totus Chriſtus. Laudabilis quoquè conſuetudo ratur exemplum , earundem tamen ſcripturarum Ecclesia tenciam ſen
amm
communicandi laicum populum ſub vna fpe- . etiam in hac re à nobis tenetur veritas, cùm hoc plectitur.
cie, ab Ecclefia & fan &tis patribus rationabiliter facimus quod vniuerfæ iam placuit Ecclefiæ ,
introducta, & hactenus diutiffimè obſeruata, & quam ipfarum ſcripturarum commendatautho
à doctoribus diuinæ legis ſacrarum fcriptura- ritas, vt quoniam fancta ſcriptura fallere non
rum atque canonum multam peritiam habenti- poteft, quiſquis falli metuit, huius obfcuritate
bus, iam à longzuo tempore commendata, pro quæftionis, eandem Ecclefiam de illa conſulat, la difficill.
Pro lege ha. bus quæftio .
Beodoroho lege habend a
eft, nec alicui licitum eft eam re- quam finevlla ambiguitate fancta fcriptura de nibus Eccle.
conſuctudo. probare, aut fine authoritate Ecclefiæ ipfam ima monftrat. ſia confulco
mutare . 4. ET in libro fiue epiftola contra Petiliani da .
8. CONCILIVM Tridentinum feffione vio epiftolam , de vnitate Ecclefiæ , capite quarto :
gefimaprima: Cùm de tremendo & fan &tiſlimo Totus Chriſtus caput & corpus eft. Caput vni
Euchariftia Sacramento varia diuerfis in locis genitus Dei filius, & corpus eius Ecclefia, fpon
errorum monſtra nequiſfimi dæmonis artibus lus & fponfa, duo in carne vna . Quicunque de
circunferantur, ob quæ in nonnullis prouincijs ipfo capite ab fcripturis fanctis diſſentiunt, eti
multià Catholicæ Ecclefiæ fide, atque obedien- am fi in omnibus locis inueniantur in quibus
tia videantur diſcefliffe : cenſuit ea facroſancta Eccleſia deſignata eft, non funt in Ecclefia. Et
Synodus, quæ ad Communionem fub vtraque rursus, Quicunque de ipfo capite ſcripturis fan- Vnitati Eccle
fpecie, & paruulorum pertinent, hocloco expo- &tis conſentiunt, & vnitati Ecclefiæ non commu- fue non com
Non docen- nenda effe. Quapropter cunctis Chrifti fidelibus nicant, non funt in Ecclefia, quia de Chrifti cor- non funt in
dum aut cre interdicit, nè pofthac de ijs aliter vel credere, pore, quod eft Ecclefia, ab ipfius Chriſti teſtifi- Ecclela.
dendum
ICE . ali- vel docere, vel prædicare audeant, quàm eft his catione diſſentiunt. Verbi gratia, Qui non cre
decretis explicatum atque definitum . IBL dunt Chriſtum in carne veniffe de virgineMa
DE M capite primo : Itaque fancta ipfa Syno- ria ex femine Dauid, quod apertiffimefcriptu
dus, à ſpiritufan & o, qui fpiritus eſt fapientiæ & ra Dei loquitur ; aut non in corpore ipfo reſur
intelle&tus, fpiritusconfilij & pietatis, edocta, at rexiſſe, in quo crucifixus & fepultus eſt, etiam fi
que ipfius Ecclefiæ iudicium & confuetudinem per omnes terras inueniantur per quas eſt Eccle
fecuta, declarat ac docet, nullo diuino præcepto fia, non vtiquè funt in Ecclefia , quia ipfum caput
Nullo prece; Laicos, & Clericos non conficientes ,obligari ad Ecclefiæ non tenent, quod eſt Chriſtus Ieſus. Nec Epheſ.s.
non conficí Euchariftiæ Sacramentum ſub vtraque fpecieſu- in aliqua diuinarum fcripturarum obfcuritate
entes ad có- mendum : neque vllo pacto, falua fide, dubitari falluntur, ſed notiffimis & apertiſſimis earum
munionem poffe, quin illis alterius fpeciei communio ad fa- teftimonijs contradicunt . Item quicunque cre- Non fatis eft
vtriuſquc
ſpecici. lutem lufticiat. Nam etfi Chriſtus Dominus in dunt quidem quòd Chriſtus Jeſus, ita vt dictum de Deo &
Matth.26 . vltima cæna venerabile hoc facramentum in pa- . eft, in carne venerit, & in eadem carne, in quana- néſentire,
Mar.14 . nis & vini fpeciebus inftituit, & Apoftolis tradi- tus & paffus eft reſurrexit, & ipfe fit filius Dei; De- nisi eciä ab
Luc.22.
2.Cor.11. dit, non tamen illa inftitutio & traditio ed ten- usapud Deum , & cum patre vnum , & incommu- Eccleſia con
dunt, vt omnes Chrifti fideles ftatuto Domini ad tabile verbum patris ,per quod facta ſuntomnia; diflcntiamus
vtranque fpeciem accipiendam adftringantur . ſed tamen ab eius corpore, quod eft Ecclefia , ità
Sed neque ex fermone illo, apud Ioannem fexto , diſſentiunt, vt eorum communio non fit cum to
rectè colligitur, vtriufque fpeciei Communio- to quacunque diffunditur, fed in aliqua parte fem
nem à Domino præceptam eſſe, vtcunquè iuxta parata inueniatur,manifeftum eft eos non effe in
varias ſanctorum Patrum & Doctorum interpre- Catholica Ecclefia.
Ioan.6. tationes intelligatur. Nano qui dixit, Nisìman- 5. IDEM libro tertio contra literas Peciliani
ducaueritis carnem filij hominis, & biberitis eius Donatiftæ , capite quadragefimo : Omnia facra
fanguinem,non habebitis vitam in vobis : dixit menta & c.vtin textu,
quoquè, si quis manducauerit ex hoc pane, viuet 6. ITEM libro primo de Baptiſmo contra Do
inęternum & c.vt fuprà B.teftimonio vndecimo. natiftas,capite octauo : Quid prodeft homini, & c.
ITEM capite ſecundo, vt fuprà, E.teſtimonio vein textu.
quinto. Deindè capite tertio : Inſuper declarat; 7. ET libro vigefimoprimo de Ciuitate Dei,
Matth.26 . quanuìs Redemptor nofter,vt antea di& um eft,in capite vigefimoquinto : Hæretici & fchifmatici
fuprema illa cæna hoc Sacramentum in duabus ab huius vnitate corporis ſeparati, de quo ait
Subaltera fpeciebus inftituerit, & Apoftolis tradiderit,ta- Apoftolus, Vnus panis, vnú corpus multi ſumus ; 1.Cor.co.
fpecietotus men fatendum effe, etiam fub altera tantùm fpe- poffimt idem percipere facramentum , fed non fi
tinctur. con . cie totum atque integrum Chriſtum , verumque bi vtile,immo verò etiam noxium , quo iudicen
Chriftus
Sacramentum ſumi , ac proptereà, quòd ad fru- eurgrauiùs,quàm vel tardiùs liberétur. Non funt
&um attinet, nulla gratia, neceffaria ad falutem, enim in eo vinculo pacis, quod illo exprimitur
eos defraudari, quivnam fpeciem folam accipi facramento .
unt. Ibidem canone primo :Si quis dixerit, ex 8. CONCILIVM Tridentinum ſellione de
Dei præcepto, vel neceſſitate falutis, omnes & fin- cimatértia, capite fecundo : Pignus prætereà hoc Ephef.a
gulos Chrifti fideles véranque ſpeciem fan & iſfi- Sacramentum eſſe voluit futuræ noftræ glorix ,
Anathema. mæ Euchariftiæ Sacramenti ſumere debere, ana- & perpetuæ felicitatis, adeóque fymbolum vni
us illis
 DE FRVCTV SACRAE COMMUNIONIS . Q. VIII.IX.
1.Cor.11, 263
us illius corporis, cuius ipfe caput exiftit, cui- fectu admonet ſancta Synodus,hortatur, rogat, &
Epher.s.
Rom.12. que nos,tanquàm membra arctiſlima, fidei, ſpei, obſecrat per viſcera miſericordiæ Dei noftri, vt
2. Cor.s. & charitatis connexione adſtrictos eſſe voluit, vt omnes & finguli,qui Chriftiano nomine cenſen
idipſum omnes diceremus, nec eſſenc in nobis tur,in hoc vnitatis figno, in hoc vinculo charita
fchifmata.
tis, in hoc concordiæ fymbolo iam tandem ali
9. ET capite octauo : Demùm verò paterno af. quando conueniant, & concordent.

IX .

Quem fructum exhibet ritè fumpta Euchariſtia ?

A. Plurimym ſanè maximumque præbet. Hoc enim ſacrum

eft conuiuium , in quo Chriſtus ſumitur

, recolitur memoria * Paf- * Bafil. Serm.l.de Baptiſ.ca.s.
ſionis eius, mensiinpletur* gratia, & futuræ gloriæ nobis pignus Ambro.on pal-Tesi-Cermeni
datur: vt præclarè horum fructuum fenfu experientiaque excitata 13.cap.z.
decantat Eccleſia.

B. Hic eſt " panis, qui de cælo deſcendit, & dat vitam mundo, no - b loan.6.defe
&tus &, & ibidem
ftrosque animos in vita ſpirituali ſuſtentat atque confirmat.
C. Hæc facra fynaxis, fiue communio , quæ fideles tanquàm 0 i.Cor.1o.d Concil.Florca .
tipum .
eiuſdem corporis membra inter ſe iungi, ac fan & orum piorum

que omnium meritis affociari ſignificat atque præſtat : tum quod

auguſtius eſt, eoſdem capiti fuo Chriſto ar &tiſſimè vnit, vt in d Chryfoft.hom.as.in lof .&

eo illi “ maneant, & ipſe in illis, atque ità vitam æternam conſe- Cyrillus
Lcofetm depaſs.Domini.
lib.u , in loan.cap.26 .
lib.20.0.13. & lib.4.c.17 .Nyſſe .
quantur.
orat.catech.c.37.
D. Hoc eſt viaticum noftræ peregrinationis , quod in huius loan of

vitæ deſerto militiaque verſantibus, & hincad cæleftem Hieruſa-cam.12.3. Aurel.can 24. Chryf
lem contendentibus, velutì Manna 8 Patribus datum, affert con- Ambrof.Eufebil.6.hift.eccle .

ſolationem , dele &tationem gratiain longè efficacific Rice

, virtutem & de les Mau
. Cedrenusin
ritij & Phocæ imperio. Greg.
fimam . homil.40.in Euang.
g Sap
E. At præcipuè quidem duo (ve egregiè docet “ Bernardus) in no- loc toan,c.f Alcimus lib.s.
bis operatur hoc Sacramentum, vt & fenſum minuat in minimis, a Serm .de cæna Domini.Le

& in grauioribus peccatis tollat omninò conſenſum. Si quis ve- cap.17.& lib 3.cap.37 . Callia .
collat, 22.cap.6.
ſtrûm non tam fæpè modò , non tam acerbos ſentit iracundiæ
motus , inuidiæ , luxuriæ , aut cæterorum huiuſmodi, gratias agat

corpori & ſanguiniDomini , quoniam virtus Sacramenti operas

tur in eo , & gaudeat quòd peſſimum vlcus accedat ad fanitatem .

Et idem alibi : Hoc corpus Chriſti ægris medicina , peregrinan -i Citarum.a.B:Thomaoperficies

tibusvia : quod debiles confortat, valentes dele& tat,languorem ſa fosthompetunt.Coride
nat. Per hoc homo manſuetior efficitur ad correptionem , patien- epift.a.

tior ad laborem , ardentior adamorem , ſagacior ad cautelam ,adobe

dientiam promptior, ad gratiarum actionem deuotior.

F. Quare nihil mirum à magno Ignatio " ſcribi,vt ad Euchari-k Ad EpheGos, vide Bafilium

ftiam Deique gloriam , ſicutille

appellat, frequenter & properè ac- de sacramentis cap.4. Chry:
cedamus . Quando enim aſſiduè hocipſum agitur, expelluntur po- prian ferm ander Quat.Domin. j

teftates Satanæ, quiactus ſuos in ſagittas ad peccatum ignitas con- Caffia.c

Cyrill.lib.2.in loannem
ollat.23. cap. 21 . ,c.37.
uertit. Medicamentum eſt panis ille immortalitatis , antidotum

non moriendi
, fed in Deo per Iefum Chriſtum viuendi .
TESTIMONIA .
1. A. BASILI VS ſermoneprimodeBaptiſmo,
capite tertio, Quòd qui per Baptiſmum regene-
ratus eft, participatione deinceps diuinorum
myfteriorum nutriri debeat : Circa finem Euan-
Matth.26.
geliorum ſcriptum eft, Acceptum igitur Ieſus pa-
Mar.14 .
Luc.22 . nem , gratijs a &tis, fregit ac dedic diſcipulis & di-
xit, Accipite, edite, hoc eft corpus illud meum,
quod pro vobisfrangitur,hoc facite in meî com-
memorationem . Et acceptum quog poculum ,
gratijs aćtis ,dedit illis dicés, Bibite ex hocomnes,
hiceſt enim ſanguis ille meus,ſanguis noui tefta-
menti qui pro multis effunditur in remiſſionem
peccatorū. Hoc facite in mei rememorationem ,
Atteftatur iftis & Apoftolus dicens:Ego enim ac- 1, Cor.si,
cepià Domino & c. Quid itaque vtilitatis habent
hæc verba ? Vt edentes ac bibentes perpetuò me- Sumentes
Euchariftiam
mores fimus eius, qui pro nobis mortuus eft ac inemores fin
refurrexit,atque ita inſtruamur neceffariò cufto- mus Chrifti
dire in conſpectu Dei ac Chriſti eius traditum ab pro nobis
Apoſtolis dogma , quo dicit, Charitas enim Dei mortui.
conftringit nos iudicantes hoc, quòd fi vnus pro
omnibusmortuuseft, omnes itaque mortuos efy
fe. Et pro omnibus mortuus eft, vt qui viuunt,
iam non ampliùs fibi ipfis viuant, ſed ei qui pro
ipfis
 264 Q. TX . DE FRVCTV SACRAE
ipfis eft mortuus ac reſurrexit. Et quibuſdam in- Vita enim fecundùm naturam'ille eft, qui ex viuo
Quomodò teriectis: Oportet igitur accedentem ad corpus ac patre genitus eft : fed non minùs corpus quoque
accedentem fanguinem Domini , ad rememorationé eius qui ſuum viuificat. Coniunctum enim ineffabiliter
fiam opor: pro nobis eſt mortuus ac reſurrexit, non folùm eft filio Dei ,à quo vniuerfa viuificantur. Idcircò
testere ine purum eſſe à quouis inquinamento carnis ac fpi- corpus ſuum dicitur, & vnus cum co eft. Nempe
morem.mos. ritus,ne ad iudicium edat & bibat, ſed & euiden- poft incarnationem vnus eft, & vnus manet abf-
ter oſtendere & exprimere memoriam eius qui que diuifione vlla, præterquàm quòd Dei Patris
pro nobis mortuus eftac reſurrexit, in eo, quòd & verbum , & templum à virgine fumptum idem
mortificatus eft peccato,múdo, ac fibiipfi, & Deo natura non ſunt.Non enim eft eiuſdem ſubftautię
viuit in Chrifto Iefu Domino noftro . verbo Dei homo aſſumptus : vnus tamen cum il
2. AMBROSIVS in Pfalmum centefimum lo eft coniun &tione ineffabili. Quoniam igitur Quando car.
decimumoctauum , fermone decimoquinto , ver faluatoris caro Verbo Dei, quod naturaliter vi- uificapte edi.
ſu quarto : Habes Apoftolicum cibum , manduca ta eft, coniuncta, viuifica effecta eft ,quando eam mus,vita ia
illum , & non deficies.Illum ante máduca,vtpoft- comedimus,tuncvitá habemus in nobis,illi con- nobis habe
mus .
Efeftus fa- eà venias ad cibum Chrifti, ad cibú corporis Do- iuncti,quæ vita effecta eft. Hac de caufa inexuſci
cramenti.
minici, ad epulas ſacramenti, ad illud poculum tandis mortuis non folummodò verbo atæ im
quo fidelium inebriatur affectus, vt lætitiam in- perio ,vt Deusvtebatur: verùm etiam carnem fu- Cur carnem
duat de remiſlionc peccati, curas ſeculi huius,me- am quafi cooperatricem nonnunquàm adhibe- fuam Chri.
tum mortis, ſolicitudinésque deponat. Hacergò bat : vt reipſa oftendcret, carnem quoque ſuam , tandis more
ebrietate corpusnon titubat,ſed reſurgit: animus quoniam libi coniuncta eft, viuificam eſſe, atque tuis adhibue.
non confunditur, ſed conſecratur. fideles doceret fuum ,nó alterius corpus effe .Nam rit.
3. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione de- quando ſynagogæ principis filiolam ſuſcitabat,
cimatertia, capite ſecundo : Saluator nofter dif- manuni eiusappræhendit, vt ſcribitur, & erexit
ceſſurusex hoc mundo ad Patrem , ſacramentum dicens: Puella, ſurge : ità vtDeus & verbo & car- Matth.se
Summiamo. hoc inftituit, in quo diuitias diuini fui erga ho- nis fuæ tactu eam excitauit,vnam ab vno ſe Chri
dis
tio . aguifica. mines amorisvelut effudit, memoriam faciens fto, Deo videlicer atquehomine operationem
1
Pallonis me. mirabilium ſuorum : & in illius ſumptione cole- producens. Quando etiá in ciuitatem Naim vo
pioria . re nos fui memoriam præcepit, ſuámque annun- catam, ingrediebatur, & offerebatur vnigenitus Luc.g.
ciare mortem, donec ipfe ad iudicandum mun- matris filius iam mortuus, tetigit corpus eius di
Curfumivo-
lucsic. dum veniat. Sumiautem voluit facramentu hoc, cens : Adoleſcens,tibi dico ,ſurge. Non ergò verbo
tanquàm fpiritalem animarum cibum ,quo alan- ſolùm femper (vt diximus ) verùm etiam tactu
tur, & confortentur viuentes in vita illius, qui di- mortuos excitabat,vtoftenderet corpus quoque
loan.6. xit: Quimanducat me, & ipſe viuet propter me : fuum viuificare poſſe. quòd fi folo tactu fuo cor- Si caftu
corrupta ſolo
re.
& tanquàm antidotum , quo liberemur à culpis rupta redintegrantur : quomodò non viuemus dintegrátur,
quotidianis, & à peccatis mortalibus præſerue- qui carnem illam guftamus & manducamus ? re- multò magis
Pignus futu. mur . Pignus prætereà id eſſe voluit futurę noftræ formabit enim omninò ad immortalitatem fu- viuemus, qui
Ezgloria . gloriæ , & perpetuæ felicitatis, adeo fymbolum am participes ſui. Nec velis ludaicè Quomodo carnem illa .
Symbolum vnius illius corporis,cuius ipfe caputexiftit,cui
voitatis . quærere, fed recordare quanuìs naturaliter aqua
1.Cor.ll. nos tanquàm membra arctiflima fidei, ſpei, & frigidior fit,aduentu tamen ignis,frigiditatisfuæ
Rom.12. charitatis connexione aftri &tos effe voluit, veid- oblita æftuat.Hoc fanèmodo etiam nos, quanuis
Epher.s.
1.Cor.i. ipſum omnes diceremus, nec eſſentin nobisſchi- propter naturam carnis corruptibiles ſimus, par
ſmata . ticipatione tamen vitæ ab imbecillitate noſtra re
1. B. IOANNIS fexto : Pater meus dat vobis uocati,ad proprietatem illius ad vitam reforma
panem de cælo verum : Panis enim Dei eft qui de mur. Oportuit enim certè, vt non folùm anima
cælo deſcendit, & dat vitam mundo . Ego ſum pa- per ſpiritum fan & um in beatam vitam aſcende
1
nis vitæ . Murmurabant ergò Iudæi de illo quia ret,verùm etiam vt rude atque terreſtre hoc cor
dixiſſet: Ego ſum panis viuus quide cælo deſcen- pus,cognato fibi guſtu,ta & u, & cibo ad immorta
di. Ego ſum panis vitæ.Hic eft panis de cælo de- litatem reduceretur. Nec putet ex tarditate men
ſcendens,vt fiquis ex ipſo manducauerit, no mo- tis fuæ Iudæus inaudita nobisexcogitata effe my
riatur.Ego ſum panis viuus, qui de cælo deſcendi. fteria: videbit enim, fi attentiùs querit,hocipfum
Si quismanducauerit ex hoc pane, viuet in æter- à Mofis temporibus per figuram ſemper factita
num : & panis quem ego dabo, caro mea eft pro tum fuiffe. Quid enim maiores eorum ab ira Ae- Figura.
mundi vita. Qui manducat me, & ipſe viuet pro- gyptiorum liberauit,quádo mors in primogeni
' pter me. Qui manducat hunc panem , viuet in ta Aegyptijfæuiebat? nonne palàm eſt, quia diui- Exod.12.
æternum . na inſtitutione perdocti, agni carnes manduca
2. THEOPHYLACTVS in caput ſextum runt, & poftes ac ſuperliminaria fanguineperun
Ioannis : Manifeftè nobis hoc loco de myſtica xerunt,proptereà mortem ab eisdiuertiſſe? per
loan.6 .
communione corporis ſui dicit:Nam panis, in- nicies nanque,id eft, carnis huius mors, aduersùs
quisquem ego dabo, caro mea eft, quam ego da- genus humanum propter primi hominis tranf
bo pro mundi vita. Attende autem quòd panis greſſionem furebat.Terra enim es, & in terram re- Gen. ).
quià nobisin myfterijs manducatur,non efttan- uerteris, propter peccatum audiuimus. Verùni
cùm figuratio quædam & c.vt fuprà quæftione fe- quoniam per carnem ſuam Chriftus atrocé hunc
cunda, B. teftimonio tertio . Et paucis interpofi- euerſurus erat tyrannum , proptereà id myfteri
tis : Non nudi hominis caro eft quæ manducatur, um apud priſcos obumbrabatur, & ouinis carni
ſed Dei & quæ deificare valet, vepote contempe- bus atque ſanguine ſanctificäti (Deo ità volente)
rata deitati. perniciem effugiebant. Cur igitur Ô Iudæe turbas
3. CYRILLVS Alexandrinusin caput fextum ris, præfiguratam veritatem iam videns? curin
Ioannis: vt fuprà quæftione prima, B. teftimo- quam turbaris, fi Chriſtus dicit : Nisì manduca :
nio nono & decimo. & quæſtione quarta, B.te tis carnem filij hominis, & biberitis fangui
ftimonio duodecimo, decimoſeptimo, & deci- nem eius, non habebitis vitam in vobis, quum
mooctauo . oporteret te Moſaicis legibus inftitutum , & pri
loan.6. 4. ET libro quarto in Ioannem ,capite decimo- ſcis vmbris ad credendum perdoctum ,ad intelli
quarto : Nisìmanducaueritis,inquit,carnem filij genda hæc myſteria paracillimum eſſe?
hominis, & biberitis eius fanguinem ,non habebi- i.C. PRIOR IS ad Corinthios decimo :Quo
tis vitam in vobis.Non enim poffuntcum fan &ti- niam vnus panis , vnum corpus multi ſumus,
Corpus Chri. ficatione beatæ vitæ fidei participes eſſe, qui per omnes qui de vno pane & de vno calice partici
fi viuificat. myftica benedi &tionem Ieſum non ſuſceperunt pamus.
2. CON
 COMMVNIONIS . Q. IX 265
Effe & usSa. 2. CONCILIVM Florentinum : Huius fa- 8. IOANNES ſexto : Qui manducat meam
cramenti
chariftia . £u- cramenti effectus, quem in anima operatur dignè carnem , & bibit meum fanguinem , in memanet,
fumentis, eft adunatio hominis ad Chriftum . Et & ego in illo .
quia per gratiam homo Chriſto incorporatur, & , 1.D. CONCILIVM Nicenum primum , ca
mébris eius vnitur, conſequens eft, quòd per hoc ' none duodecimo : De his verò qui recedunt ex
facramentum in ſumentibus dignè gracia augea- corpore ,antiquæ legis regula obſeruabitur etiam
tur :omnémque effectum ,quem materialis cibus nunc, ità vt fi fortè quis recedat ex corpore, vlti
& potus,quo ad vitam agunt corporalem , fuften- mo & neceffario vitæ fuæ viatico non defraude- Viaticú mos
ricntium .
tando, augendo, reparando & delectando, facra tur. Quod fi deſperatus aliquis, accepta commu
mentú hoc quo ad vitam operatur ſpiritualem : nione ſuperuixerit, fit inter eosqui fola oratione
in quo gratá Saluatoris noftri recenſemus memo- communicant, donèc ftatutum tempus complea
ria,à malo retrahimur,cófortamur in bono , & ad tur. De omnibus tamen his qui a corpore rece
virtutum & gratiarü proficimus incrementum . dunt, & Euchariftiam poftulant, in tradenda eis
3. CHRYSOSTOMVS homilia quadragefi- communione cura & probatio fit Epiſcopi.
maquinta in Ioannem , & fexagefimaprima ad 2. CONCILIVM Arelatenfe fecundum , ca
populum Antiochenum ,vt ſuprà quæſtione pri- none duodecimo:De his qui in pænitentia po
ma, B.teftimonio quinto . fiti yicam exceſſerunt, placuit nullum commu
4. HILARIVS libro octauo de Trinitate,ibi- nione vacuum debere dimitti, ſed pro eo, quòd
dèm teftimonio decimoquarto. honorauit pænitentiá, oblatio illius recipiatur.
Ś. LE O ſermone decimoquarto de paſſione 3. CONCILIVM Aurelianenſe tertium , ca
Domini: Non alind agit participatio corporis & none vigefimoquarto : Si quis pænitentiæ be
la idquod fu fanguinis Chrifti, quàm vt in id quod fumimus, nedi& ione ſuſcepta ad fecularem habitum mi
mimus, träfi- tráleamus : & in quo mortui, & fepulti, & côrefuſé litiámque reuerti præſumpſerit , viatico con
citati ſumus, ipſum per omnia & fpiritu & carne ceſſo, vſque ad exitum excommunicatione ple
Cololl.. tatur.
geftemus, dicente Apoftolo : Mortui enim eftis, &
vita veftra abſcondita eft cum Chrifto in Deo . 4. CHRYSOSTOMVS libro fexto deSacer
Cùm enim Chriftus apparuerit vita veſtra, tunc dotio: Quidam mihi narrauit, non ille quidem
& vos cum Chrifto apparebitis in gloria . ab alio cdoctus, ſed dignus habitus, qui id & vi
6. CYRILL VS libro vndecimo in loannem, diſſec ipſe & audijſfer, quòd qui de vita hacemi
capite vigefimoſexto: Item libro decimo, capite graturi ſunt, fi myfteriorum huiuſinodi cum pu.
decimotertio : Et libro quarto, capite decimoſe- ra acmunda conſcientia fuerint participes , ſpiri.
primo : vt fuprà quæftione prima, B.teftimonio tum effaturi, ab angelis, illorum corporafatelli
nono & fequentibus. tum more ftipantibus, propter aſſumptum illud
7. GREGORIVS Nyſſenus in oratione cate- facrum hinc rectà in cælum abducuntur.
chetica quæ dicitur Magna, capite trigefimoſepti- 5. PAVLINVS in vita B.Ambrofij,vt ſuprà in
mo: Quoniam homo eft duplex, vtquifit com- præcedentiquæftione, D.teſtimonio quinto.
pofitus ac contemperatus ex anima & corpore, 6. EVSEBIVS hiſtorię Ecclefiafticæ libro fex
neceſse eſt ve qui ſeruantur, fequátur eum qui du- to capite trigeſimoſexto,ex epiſtola Dionyfij Ale
cit ad vitam . Ergò anima quidem cum ipfo con- andriniad Fabium Antiochenum ,hanc habet hi
temperata per fidé,hinc ſalutis habet occaſionem . ftoriam : Erat quidam Serapion & c.vt fuprà quz
Corpus per Nam vniočum vita, vitæ habet focietaté. Corpus ftione octaua ,D.teftimonio primo .
Euchariftiam
quomodòve auté aliomodo venitad participationem & con- 7. NICEPHORVS libro octauæ Ecclefiafticę
Lucianus
niat ad con- temperacioné eius quod dat falutem . Quo modo hiftoriæ capite triceſimoprimo:DeLuciano mar .
tëperatione enim qui venenú ſumpſerunt dolo & ex infidijs, tyre illud eft decantatum : moriturü eum, quum curus,in car:
cum co quod alio medicamento extinguunt vim quæ affere in- vis tyrannica neqz templi neqz ſacrarij copiam
fa- cereEuchari
terită . Oporter autem ficut exitiale,ita etiam ſalu- ceret, & vincula quoque atæ plagæ motum pror- ftiam immo
caremedicamentú admitti intra viſcera hominis, ſus denegarent, in fuo ipfius pectore diſcumben- cio commu
ve per illa diſtribuatur in vniuerſum corpus vir- tem, horrendo illo operatum eſſe myfterio, ad nicat,& reli.
tus eius quod fert opem. Ità cùm id guftauerimus eumę inodum & ipfum participaſſe de immacu- quos ad co
quod noftram diſfoluit naturā, rursùs neceſsè eft lato facrificio, & alijs vt itidem communicarent, horcicure
ve opus habeamus eo quod cogit ac conciliat id fuaforem fuiſſe. Sacrum id in carcere perficieba
quod eratdiſſolutü : vt cùm intra nos fuerit hoc tur, & ecclefiæ ſpecimen ſacer ille chorus, qui eum
Medicamen. falutare medicamentú ,venenidamnū ,quod cor- iam morientem fipabat, repræſentabat.
tum expelléspori fuerat inditú ,per contrariá repellat affe& io- 8. IDEM libro decimotertio capite trigefimo
mnú ch Eu. nem . Quid hoc ergò eſt ? Nihil aliud quàm illud feptimo, ſcribens de exilio S.Ioannis Chryfofto
chariftia. corpus,quod & morte oſtenſum fuic eſſe potenti- mi : Pityuntem , inquit, cùm duceretur, & iam ad Chryſoſtomo
us , & noftræ vitæ fuit initiū.Quomodò autem pa- Deum migráturus effet, no & ù ei oranti, quivitæ morituro, &
1.Cor.s. rum fermenti, ve dicitApoftolus, fibi aſſimilar to eius duces fuerant, & Petrus & loannes aſiſtentes, ss.Petrus &
Corpus Chris
fti cum fuerit cam confperfioné,ità corpusà Deo morte affectū, perquàm amice cum eo ſunt colloquuti: eiq cùm loannes ap ;
intra noftrü, càm fuerit intra noftrum , totum ad ſe tranſmu- aduersùs dæmones victoriam ,tum poftremomi- parce,cum
illud torum ' rat & transfert.Quomodò enim cùm quod eft ex- grationem ad Deum , & quæ eum exceptura eſſenc paſcuas
ad fetranſ itialémiftum fuerit cum fano, quidquid eft con- bonorum perceptionem cum lætitia annunciå
mutat.
temperatum , fimul redditur inutile : ità etiam runt.Dein cælefti & ineffabili eum eſca pauerunt:
corpus immortale, cùm fuerit intra eú qui ſum- ex quo tempore nihil pofteà cibi fumpfit. Dieta
pfit, vniuerſum quoque tranſmutat in fuá natu- hæc ab eis ſunt, quibus illeea ſecum verfantibus
ram . Sed fieri non poteft vt fit aliquid aliter intra cócredidit. Ad Comanenos auté Armeniæ quum
corpus,nisì per eſum & potionem miſceatur vi veniffet,ad templum Bafiliſcimartyris ductus eſt,
ſceribus. Cùm aurem folum illud corpus quod qui epiſcopus fuiſſe, & fub Maximino Nicomes.Bafiliſcus
Corpus no. Deum ſuſcepit,hanc gratiam acceperit, oftenfum dix martyrij certamen obijſſe dicitur. Ibi in ſo . eidem apps .
ret, mortein .
rum per co. fit autem aliter fieri non poſſe,ve noftrum corpus mnis ei apparens martyr : Bono, inquit, animo quepradiciu
cum immor. fit in immortalitaté,nisìper communionem cum eſto ,loannes frater, vtrunq craſtina dies coniun
taliChrifti immortali factum fit particeps incorruprionis : get.Ille etiam cuftodi templivt locum Ioanni pa
particeps in. oportet conſiderare, quomodò fieri potuerit, ve raret, præcepit. Ex eo loco cùm triginta ftadio
corruptionis. vnum illud corpus, quod tam multis fidelium rum iter confeciſſent, præter opinionem recta via
millibus in vniuerſo orbe terrarum femper dif excidentes errabundi ad martyris ædem reuerfi
tribuitur, totum per partem fit in vnoquoque, ſunt. Itaq cùm res ſuasdiſpoſuíffet,linguá ad do
& ipfum in fe totum maneat. & c . Gendum mouiffet,lætiùsfe ità vt calceos quoq in
z dueret,
 266 Q. IX . DE FRVCTV SACRAE
Per cómuni . dueret, veſtibus ſuis ornâffet, & per communio . quod egreditur de ore Domini.
nem diuina fanctificationem percepiffet: Gloria 14. SAPIENTIAE decimoſexto:Angelorum
musmotiu- tibi,inquit, Domine de rebus omnibus.Et leipfo eſca nutriftipopulum tuum , & paratum panede
rus fan & ifi. figno crucis, fub qua vixerat, obfignato,beatamil- celo pręſtitiſti illis fine labore,omne delectamen
catione per lam ingreſſus eft profectionem , cum Chrifto vi- tum in fe habentem & omnis faporis ſuauitatem .
cepit.
uens & regnans, pro quo labores longos pertulit, Subftantiam enim tuam & dulcedinem tuam
fuo quidem nomine per migrationem talem fe- quam in filios habes, oftendebas : & deſeruiens
lix & beatus : eis autem qui eum cognouerunt, vniuſcuiuſque voluntati,ad quod quiſque voler
& vel mediocriter mellitam eius doctrinam de- bat, conuertebatur,
guftârunt,deplorandus. IOANNIS ſexto : Patres veftri manduca
9. GEORGIVS Cedrenus in hiſtoriarū com ueruntmanna in deſerto : & mortui ſunt. Hic eft
pendio deſcribens imperium Mauritij: Experre- panis de cælo deſcendens, vt fi quis ex ipſo man
& us Mauritius, ftatim accubitorem fuum mifit, ducauerit, non moriatur.
lipapali tansi, quiPhilippicum adduceret.Qui deſperata obid 16. ALCIM VS Auitus libro quinto ,capite vi
ta communi. vita, priùs communionem facram expetijt; ea's cefimo:
onemfacram percepta ad Imperatore abijt,vxoré relinquens, Sic longæua fuit, ſed non damnofa vetuftas,
percepit . quæ faccum induta & cinere conſperſa eiulabat. Dum facrum populo victum , candentia māna Manna figuu
10. ET in imperio Phocæ : Famaobtinet, The Ferrent, & cæli frugem terrena viderent. fuit Euchaci.
friæ .,
odofium Mauritij F.ad Choſroen legatum ,miſlis Myftica quæ longè prædiceret antè figura,
à Phoca miniftris Niceæ captum , iufium necari, Virgineo ex vtero , purum fine ſemine, Chrifti
cùm ad locum, cui nomen eft Leucactx, peruenif Edendum ,nobisc aliquando corpus edendú :
Theodofij
Quas caperet pafcedus homo, de fe de ſuperna
Mauritij fili ſet, Theodotium porrò petiuiſſe, vt priùs, quàm
us necandus necaretur, diuinis impertiri poffet myfterijs. Illabente Deo , ſanctis altaribus eſcas .
prius facram Quod poltquàm impetrauerit , actis Deo gratis, 1. B. BERNARDVS in ſermone de cænaDo
peris,& im . . lapidem à terra fuftuliffe, co terpectus fuūper- mini : Cecidimus fuper aceruum lapidum , & in
pionem . culliffe ,ità orantem : DomineIeſu Chriſte, tu fcis luto : vndè non folùm inquinati, fed etiam vul
menulli hominum iniuriam feciſſe , nunc ergò neraci , & grauiter quaffati fumus. Lauari quidem
mihị eueniat, vt cua iubet potentia. Hæc fato ,ca- citò poffumus,ad fanandum verò opus eft curati
put fuiffe amputatum . one multa.Lauamur igitur in baptiſmo, quia de . Bapdiſmofor
Eademhaber 11. GREGORIVS homilia quadragefima in leturchirographum damnationisnoftræ :& gra- ablul acus.
libro quarto Euangelia: Romula ea ,quam Gręco vocabulo pa- tia hæc nobis confertur, nè iam nobis concupi
capitedeci ralytim medici vocát, moleftia corporali percul- ſcentia noceat,fitamen à conſenſu abſtineamus:
ſaett, multisq annis in le &tulo decumbens, penè atque ità tanquàm ſanies inueterati vlceris remo
omnium iacebat membrorum officio deſtituta , uetur , dum tollitur damnatio , & reſponſum
nec tamen hæc eadem eiusmentem ad impatien- mortis, quod priùs indè manabat. Sed quis pote
tiá Aagella perduxerant.Nam ipſa ei detrimenta rittam efferosmotusfrangere? quis pruritum vlo
membrorú facta fuerant incrementa virtutum . cerishuius ferre quear? Confidite quia & in hoc Euchariftis
S. Romula Et nonnullis interie& tis : Nocte igitur quarta Re- gratia ſubuenit, & vt fecuri fitis, facramenti Do- virtute con
moritura via.
ticum petijt demptá magiftram fuá vocauit,qua veniente,via- minici corporis & ſanguinis preciofi inueftitu- motus minor
& accepit. ricum petijt & accepit.Necdùm verò eadé Redem- ram habetis. Duo enim illud facramentum opc - untur.
pta vel alia eius diſcipula à lectulo iacentis diſcef- ratur in nobis : vt videlicet & ſenſum minuat in
ferat, & ecce ſubitò in platea ante cellulæ eiuſdem minimis, & c.
oftium duo chori pſallentium conftiterunt, & ... CYRILLVS libro quarto in Ioanné ,capite
ficut fe dicebant fexus ex vocibus diſcreuiffe,pfal-
decimoſeptimo: Pias quæſo cogitationes ſuſcipi
modiæ cantus dicebant viri , & fæminæ reſpõde- as,ftudiosè fanctec viuas, & benedi tione partici
bant. Cum ante fores cellulæ exhiberentur cæ-
pes ,quz (mihi crede) non morcem folùm ,verùm Morbos do.
leftes exequiæ , fancta illa anima carne foluta eft,
etiammorbos omnes depellit. Sedat enim, cùm pellit,coacu.
piſcentia re.
12 . EXODI decimoſexto : Veſpere comedetis in nobis maneat Chriſtus, fæuientem membro dac,pietatema
carnes, & manè facurabimini panibus, & c. Mané rum noftrorum legem ,pietatem corroborat,per- corroborat
quoqros iacuit per circuitum caftrorum . Cum turbationes animi extinguit. Ibid . Sicutparum & c.
operuiffet fuperficiem terræ,apparuit in ſolitudi-fermenti (vt Paulus ait) totam maffam fermen- Forum.he.
ne minutú, & quafi pilotuſum , in fimilitudinem tat,fic paruula benedictio totum hominem in ſe- minem in fe.
pruinæ ſuper terram . Quod cùm vidifſent filij If ipſum actrahit , & ſua gratia replet : & hoc modo ipſum attra .
hit, & ſua gua
raal,dixeruntad inuicem , Man hu. (quod fignifi- in nobis Chriftus manet, & nos in Chrifto. tia replet.
cat, Quid eſt hoc ? ) Ignorabant enim quid eſſet. 3. IDEM libro tertio in Ioanné, capite trigefi
Quibus ait Moyfes: lite eftpanis quem dedit Do- moſeptimo: Sciant baptizati homines,& diuina
minus vobis ad veſcendum . Hic eft fermo quem gratiæ participes fa & i, fi rariùs in Ecclefiam pro
præcepit Dominus : Colligat vnuſquiſque ex eo ficiſcantur,& longo temporum ſpatio propter fi
quantum fufficit ad vefcendum : gomor per fin- mulatam religionem myfticè comunicare Chri
gula capita,iuxta numerum animarú veftrarum fto recuſent, ab æterna ſe vita procul depellere;
quehabitant in tabernaculo, fic tolleris Fecerunt- quippe recufatio huiuſmodiquanuisex religione incommoda
damna ca,
& communi
que ità filij Iſraël: & collegerunt, alius plus, alius proficiſci videatur, & fcandalum facit, & laqueos rò
minus. Ermenfi ſunt ad menſuram gomor : nec inftruit: quare oportet omnibus viribusà pecca cantium .
2.Cor.8. qui plus collegerat, habuit amplius: nec qui mi, to mundari, & re &tè viuendi ia &tis fundamentis,
nus parauerat, reperit minus : ſed finguli iuxta id magna cum fiducia ad ſumendam vitam concur
quod edere poterant, congregauerunt. Et paulò rere,Sed variæ ſuntdiabolimultiplicesi ad deci
pòft : Appellauitque domus Ifraël nomen eius piendum infidiæ . Nam primùm ad viuendum
Man. quod erat quafi femen coriandri album, turpiter inducit : deindè cùm malis onerati fue
guftus eiusquafi fimilæ cum melle. Filijautem rint, tunc abhorrerea Chrifti gloria perſuadet,
Iſrael comederunt Man quadraginta annis, do- qua poffent à turpitudine voluptatis, quafi ab
nec venirent in terram habitabilem :hoc cibo ali- ebrietate reuocari . Quare demus operam ,oro , vt T
ti ſunt, vſquequò tangerent fines terræ Chanaan . vinculis eius abruptis, & iugo feruitutis peccato ,
Gomor autem ,decima pars eftephi. rum excuffo , in timore Domino feruiamus. Et vt
1
13. DEVTERONOMII octauo : Affixit te carnis voluptate per continentiam ſuperata,ad
penuria, & dedit tibi cibum Manna , quod igno- cæleftem gratiam accedamus, corporis Chrifti
rabas tu & patres tui : vtoftenderet tibiquòd non participes efficiamur.Sic enim ,fic inquam , dia
in ſolo panc viuac homo, fed in omni verbo , borum fugabimus, & diuinæ naturz participes,
ad vitam
 1

YOYOCOMMVNFONTS .
ing
ad vitam & incorruptibilitatem aſcendemus. fi vocem eius non audis ? nonne, vides iacentem ,
ar
4. CASSIANVS Collatione vicetimaſecun- immò verò & loquentem per Euangelifta ipfum
Diabolus pol da, qug alcera Abbatis Theonæ,capite fexto : Nő- audis! Credite igitur omnes,quia etiam nunc illa Cæna ipri
lucióibus no. uimus fratrem , qui cùm caftimoniam cordis & cæna celebratur, in qua Chriftus ipfé recumbe in qua Chri
tur impedire corporis ſumma circunſpectioneärq humilitate bar. Nihil quippe intereſt inter illam & hanc. bus recum
communio . promeritá, iugiterpoflideret; ac nequaquam no- Non enim hæc ab homineşilla ab ipfo conficirur, punc cele
дер .
Aurtis ludificationibus cétaretur, quotiestamen fed & hanc & illam ipfe efficit. . 2.69310 bratur.
fead percipiendam cõmunionem Dominicã præ- 8. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenfis
paraffet, immundo fluxu dormiens fædabatur. libro primo,epiftola fecunda contra Petrobrafi
21. Qui cùm multo fe tempore à facrofanétis myfte anos! Non eft fuperfluum Chrifti corporis & fan- Fructus &
rijs trepidusabftineret, tandem hanc ad feniores guinis facramentum : quo viuacior memoria ex- chariſtiaeffectus Eu
.
detulit quæftionem , remediú impugnationis ac citatur, quo feruentior dile&tio prouocatur , quo
doloris fui medicabili eorú confilio conſecutu - plenior peccatorum remiſlio comparatur. Non
sum fe effecófidens. Sed cùm primácaufam mor- et ſuperAuum , quia non tantum per id quod De
bi eius fpiritaliūmedicorum do& rina diſcuteret, us eft, fed etiam per id quod homo eft,nobifcum
quæ folet ex abundanti ciboru præſumptione de eft vſque ad confummationem ſeculi. Non eft ſu
fcendere, eamd memorato fratri depræhenderét perfluum ,quiaqui per corpus ſuum redemit nios,
non ineſſe,acq hancillafionem nequaquàm vitio peridé corpus fuum reficit nos, vt redem pri per
faturitatis cõitarer emergere, eo quòd nec fratris corpus eius, & tefe &ti corpore eius,nurriamur &
nota diftri&tione folenniū dierú quibus illa polo paſcamur humanitate eius, donèc fatiemur Dei.
lutio contingebat fpecialis exceptio,hocillos pa- tate & gloria eius.
tereturopinari:ad fecundá huiüs valetudiniscau- 1. F. · IGNATIVS in epiftola ad Ephefios, vt
fam ilico tranftulerüt inquifitionis indaginem , in textu .
diſcutientes nè animæ forfitan culpa,caro exhau- 2. BASILIVS ad Cæſariam Patritiam.Com
fta ieiunio , impuris illufionibus vrgeretur, qui- municare per fingulos dies, & participare de facro
busetiam diftrictiffimi viri, cùm paululùm elati corpore & fanguineChriſti, pulchrum eft & val
de fui corporis fuerint puritate,per fuperbiæ vi- de veile, ipſo manifeftè dicente: Qui manducat loan.a.
tiú polluuntur; quòd fcilicetdonú precipuü Dei, meam carnem , & bibit meum fanguinem , habet
ideft ,corporiscaftitaté, humanis ſe viribusobti- vitam æterna .Quis enim ambigit, quin frequens Frequens ca
muiffecrediderinc. Interrogatus igicur vtrùm in- vitæ participatio , nihil aliud fit, quàin pluribus munio quid
Git.
duftriam ſuam itd capace huius crederec eſſe vir- modis viuere ? Nos idcircò quater in fingulis he
turis, vrope diuini non egeretauxilij, fumma hūcbdomadis communicamus : in die Dominico,in
impiū ſenfum execratione deceftans, cùm fe hu- quarto die hebdomadæ, in Parafceue, & in Sab
militer aftruxiffet,necæteris quidé diebus corpo- bato,ac in alijs diebus,fi quamemoria fuerit fan
ris puritaté retinerepotuiſſe, nisì diuina in omni. & i alicuius. & c. vtſuprà quæftione octaua ,de Eu
busgratia fuiffet adiutus. Illi confeftim ad cau - chariftia, B.teſtimonio quarto.
fam tertia recurrentes, occultas diabolicæ factio- 3. AMBROSIVS libro quinto de ſacramen- Eadem habet
risintidias peruiderunt, probanresa nec animz tis ,capite quarto : Dixi vobis, quòd ante verba B.Auguft.ſes.
culpa effe, neccarnis, facrofanétis eum epulis de- Chriſti , quod offertur, panis dicatur : vbi Chrifti 23.de verb.
Domini.
bére mifceri confidentifime cenfuerung, nè fci- verba deprompta fuerint, iam non panis dicitur,
abftinentia dicet fi in hac* obftinatione duraflet, verſutis ma- fed corpus appellatur.Quare ergò in orationeDo
ligni hoftis laqueis obligatus, fan & ificacionis & minica quæ pofteà fequitur,ait,Panem noftram ?
corporis Chrifti particeps effe non poſſet; & per Panem quidem dixit, fed i lovaso dixit, hoc eft,
Euchariftiz hancfraudem medicinaremedij falutaris in per- fuperſubſtancialem . Non ifte panis eft qui vadit Panis fupes.
fumptionell peruum fraudaretur. Quo facto ,ità omnis dia in corpus,ſed ille panis vitæ æternæ, quianimz fubftantia
beratur à di.
zboli illudio: bolicæ fa &tionis ſcena derecta eft, vtmox virtute noftræ fubftantiam fulcit.Ideò Græcé imotorom di. lis .
pibus. Dominici corporis protegence, illa præteritxil- citur. Latinus autem hunc panem quotidianum
lufionis confuetudo ceffaret. 1,01 dixit,quem Græci dicunt aduenienté. Quia Græ
5 BERNARD V S tefte D.ThomaAquinate,in ci dicunt tillarroesapsipavaduenientem diem.Er
opufculo quinquagefimonono capite vel prędk gò quôd Latinusdixit, & quod Græcus,vtrunque
camento quinto: CorpusChrifti, & c. vein textu. vilevidetur. Græcus vtrunque vno fermone fi
6. CHRYSOSTOMV:S homilia vigefima- gnificauit,Lacinus quotidianum dixit. Siquoti
Communio- quarta in prioré epiftolam ad Corinthios:Quem- dianus eft panis, cur poft annum illum fumis, Rara com.
Dis
Go. intermiſ. admodùm frigida acceffio periculofa eft,ità nul- quemadmodùm Græci in Oriente facere conſué munio re .
la myfticæ illius cænæ participatio, peftis eft & runt? Uccipe quotidie, quod quotidie cibi profit, prçhenditut,.
interitus. Ipfa nang menſa animæ noftræ vis- eft, Sic viue, viquotidiè merearis accipere. Quinon
nerui mentis, fiduciæ vinculum , fundamentam , meretur quotididaccipere,nonmeretur poftan
fpes, falus, lux, vita noftra.Si hind hocfacrificio num accipere:quomodòlob ſan & us pro filijs fu- lob.co.42
muniti migrabimus, maxima cunt fiduria fan- is offerebat quotididfacrificium ,ne fortèialiquid
& um afcendemus veſtibulum , tanquàm aureis vel in.corde vel in fermone peccaſſent. Ergò cu
Per dignam quibufdam veſtibus vndique contečti. Et quid audis quòd quotieſcunquè offertur facrificium ,
communio . futura comemoro ! Nam dumin hac vita fumus, mors Domini,reſurrectio Domini, eleuatio Do
neim fit ve vt terra nobis cælum fic facit hoc myfterium . mini fignificetur,& remiffio peccatorum : & pa .
terra nobis
cælum fit. gibi D E M homiliar quinquagefimaprima in nem i & um vitæ non quoridianum alſamis? Oui
il Marcheum Tangamus ergò etiam nosfimbriam vulnus habet, medicinam requirit. Vulnus eſt,
Adhortatio veltiméri eius, vel potiùslivolumus,ipfum totñ quiafub peccato fumus. Medicina eft, cælefte &
ad commu. habemus, non enim veftis folùm , fed corpus ipfi- venerabile facramentum . Panem noftrum quo
nionem . tidianum da nobis hodie. Quotidiè fi accipis,
us nobis propofitum eft,vt non tangamus ſolum-
modò, fed vtcomedamus & faturemur.Adeamus quotidièribi hodiè eft. Si tibi hodiè eft Chriftus,
igitur Chriftum finguliægrotantes magna cum fi- Pfal.in
cibi quotidie reſurgit. Quomodò ? Filius meus es
Matth.14. de Nam fiqui fimbriam veſtimenti eiustunc te tu , ego hodiè genui te.
tigerunt, rectè omnes conualuerunt: quanto ma- 4. CHRYSOSTOMVS homilia fexagefima
gìs corroborabimur, fi totum in nobis habebi- primaad populum Antiochenum : In alijs qui
mus? Cum fide autem accedere,nó eft verantum- dem temporibus,cùm puri frequenter fitis,no ac
modd propofitum corpus recipias, verumetiam ceditis: (ad facram ſcilicet communionem nam decaz loquitur)
multò magìs ;vemundo cordetangas, ve ficadeas in Paſcha verò, licèt fitaliquid à vobis patratum ,
quemadmodùm adipfum Chriftum Quid enim acceditis. O conſuetudinem , & præſumptionem ,
Z 2 facri
 268 Q. IX . DE FRVCTVSACRAE COMMVNIONIS.
Sacrificium
facrificium fruſtrà quotidianum.Incaſſum aflitti- pungat, & in profundo ſemina ponat, & ab ipſo
quotidianu.
imus,altari,nullus quicommunicetur. Hæc nó vt timoreconcipiat, & pariatfpiritü falutis, & cum
Rarò comu- temerè communicemini, dico , ſed-vc vos dignos fiducia accedat.aitei, Filijtui,ficut noueliç oliua- Pfal,p7..
nicantes ar
guuntur,præ . reddaris.Non es hoftia dignus, velcommunione, rum in circuitu menfæ duz. Nihil vetus, immite
fertimEcclc igitur nec oratione. Adftantem audis præconem , nihil, nihil crudele; tales enim nouella funt ad
Gaftici .
ato digente:Quotquoteftis in pænitentia,omnes fru & ú idonez, fructum mirabilé oliuæ dico .Et
orate. Quicung non participes fiunt, in peniten- fortes ,ita vt omnes fiantin circuitumenſæ . Etnec
cia ſunt.Quid ftas,fi es in panicentia ? ſumere non temerè, nec à caſu huc conueniant, fed cum metu
debes: qui nanq non communicat, eft ex peni- & timore. Sicut autem cibus cùm fit nutritiuus fi Indignè co.
tentibus. Cur itaq dicit, Abite qui non poteftis à crudo fumatur, omnia perdit. & corrumpit,& municantes .
orare ? Tu verò ftas impudens. At ex his nones, fitmorbi cauſa : ità fcilicet & horrenda myiteria.
fed ex his qui poſſunt elle participes, & nihil cu- 5. CYPRIANYS ſermone fexto deoratione
appofita eft, tras,aue magnum opus cenſes. Conſidera quæſo, Dominica: Panem noftrum vocamus, quia Chri
angelimini. menſa regalis eft appofita,angeli mélæ miniftran- ftusnofter (quicorpus eius cótingimus) panis eft.
Arant, ipſe tes,ipſe rex adeft,& tu aditas oſcitans. Sordeſcunt Hunc autem panem darinobis quotidie poftulab
adeft rex.
tibi veſtimenta, & nihil eft tibi curæ.At pura funt, mus, nèqui in Chriſto ſumus, & Euchariſtiá quo- Separari :
Adora
musica . & có- igitur adora & communica. Per fingulos dies ve- tidiè ad cibum falutis accipimus, intercedente comunione
nic diſcumbentes viſurus, omnes alloquitur. Et aliquo grauiore delicto, dum abftenti & nó com Euchariſtia ,
Mattb.2.20 quàm graue.
nungin conſciétia dicer : Socij, quomodo adeftis municantes à cælefti pane prohibemur, à Chrifti
-hîc, non habentes veſtem nuptialem ? Non dixi , corpore ſeparemur,ipfo prædicante & monente:
quare diſcubuiftis? Sed ante reclinationem & in- Ego fum panis vitæ qui de cælo deſcendi. Si quis loan.6.
greffum femetipſum indignum effe fatetur. Non ederic demeo pane, viuer in ecernū.Panis autem ,
enim dixit: Quare recubuifti ? ſed, quid incräfti ? quem ego dedero, caro mea eft pro mundi vita.
Hæceriam nunc nobis omnibus loquitur, impu- Quando ergo dicit in æternum viuere,fi quis edo
denter & procaciter adftantibus.Omnis enimqui rit de eius pane: vt manifeftum eft eosviuere, qui
myfteriorum participio non fruitur, impudens corpus eius actingunt, & euchariftiam iure com
& procax eft, fi adftat. Proptereà qui ſunt in pec- municationis accipiunt: ità contrà timendum eft
catis, priores eijciuntur. Sicut enim ad menfam & orandum, nė, dum quis abſtentus ſeparatur á
Dum profes. veniente domino feruos qui dominum offende- Chrifti corpore, procùl remaneat à faluce, com
tur ſacrificiu,
& Chriftus runtadeſſe non oportés, fed procul arcentur: ità minante iplo & dicente: Nisi ederitis carnem filij Ibidem .
immolatur, fcilicet & bic dum profertur facrificium , & Chri- hominis, & biberitis fanguinem eius,non habebi
& ouis Do. ftus immolatur, & ouis Dominica : cùm audieris, tis vitam in vobis.Et ideò panem noftrum , id eft,
minica, per oremus omnes communiter : cùm vela yideris Chriftum dari nobis quotidie pecimus, vt quiin
unturè loco retrahi, tuncſupernècælum aperiri cogita , & an- Chrilto manemus & viuimus, à ſanctificatione
Sacrificij. gelos deſcendere. Sicut irao prophanorum fas eft eius & corporenon recedamus.
adeſſe neminem , ità nec vllum facratorú quidem 6. HIERONYMV Sin epiſtola vigefimaoda
ac ſordidorum .Dic mihi, li quis in conuiuiú vo- ua ad Lucinium : De fabbaro quod quæris,verùm
catus, manus ablueret, & recumberet, & menfæ ieiunandum fit : & decuchariftia,an accipienda Quotidiana
paratus adeffet, poftmodùm nihil guftaret, no af- quotidiè ,quod Romanæ ecclefiæ & Hiſpanię ob- communio
Scit contumelia vocantem ? Nónne meliushuiuf- feruare perhibentur :fcripfit quidem & Hippoly- Rome & in
modinec veniffe ? Ità ſcilicet & tu ,veniſti, cecini- tus vir difertiffimus, & carprim diuerfi ſcriptores Hiſpanijs
Cecinifti
fi Deo laudem ,cum omnibus es confeſſus de di- è varijs authoribus edidere. Sed ego illud tebre- fuit.
Deo laudem . gnis effe , cum indignis non fccedendo : quomodo uiter admonendum puto ,traditiones ecclcfiafti
manfifti,nes participas de menſa ? Indignus ſum , cas ( præſertim quse fidei non officiant) ità obſer
inquit. Igitur & illa quæ per preces fit communi- uandas,vt à maioribus traditæ ſunt: Nec aliorum
-one. Non enim perpropofita tantùm ,verùm per conſuetudinem ,aliorum contrario more ſubuer
illa cantica fpiritus femper deſcendit. Nónne vi. ti. Atqui vtinam omni tempore ieiunare poſſi
des miniftrum ſpógia menfam circunlinientem , mus,quod in A &tibus Apoftolorum diebus Pen
13.20.276
& expurgantem domum , & tabellas ponentem recoftes , & die Dominico, Apoftolum Paulum , & A & .
Hoc per preces efficitur, per præconis vocé. Sicut cum eo credentes feciffe legimus. Nec tamen Ma- Vri nàmpolli.
musſemper
ſpongia circunlinimus Ecclefiam , vt in Ecclefia nichçæ hærefeos accufandi ſunt, cùm carnaliscio Euchariftiana
-munda proponantur omnia ,ne qua fit macula, bus præferri non debuerit fpirituali :Eucharifti- dignè percia
Peccatorum nè qua ruga. Indigni ſunt & oculi peccatorü hiſ am quoquéabfque condemnatione noftri,& pun pere.
gni funt vi. ce ſpectaculis, indignæ ſunt & aures . Si enim be gente conſcientia, ſemper accipere, & Pfalmiftam
dere oblatio. ftia, inquit, tangat montem , lapidabicur. Ita nec audire dicentem : Guftate & videre, quoniam
nem i, aſcenſa dignifuerunt,licet polthçc & acceſſerint, fuauis eft Dominus: & cum eo canere, Erucauit Pfal.33.844
ſacrifau.
cij, item
ICs &c. & viderint vbi Deus conſtiterat: poft hæc accede cormeum verbum bonum .
Exod.19. re licet & videre.Cùm adeft quidem ,abi: non tibi 7. CYRILLVS libro tertio in loannem ,capi
magis adftare licet,quam Catechumeno .Alioqui te trigetimofeptimo,vt fuprà hac quæftione,E.te
par non eft, nondum attigiſſe myſteria : & poft- kimonio tertio.
quam attigeris, offendiſſe, contempfiffe, & fe grar . 8. CASSIANVS Collatione vicefimacertian
cia indignum conſtituiſſe.Poterant & plura cerri- quæ eft tertia Abbatis Theonx , capite vicefimoa
biliora commemorari,ſed ne mentem veftram primo : Nec ex eo debemusnosà Dominica com
grauemus, hæc quog fufficiant.Qui enim hisnon munione ſuſpendere, quia nos agnofcimuspecca
emendantur,new pluribus. Nè maius ita vobis tores,ſed adea magis ac magis elt & propres ani- Auidè ad fa.
iudicium faciamus, vos exhortamur,non vtac- mxmedicinam & purificationem fpiritus auidè cram como ,
cedatis, fed vt præſentia vos & acceffu dignos con- feftinandum : veruntamen ea humilitatemencis nionem cus
ftituatis.'Dic mihi, fi quis rex ftatuiſſet atos dixif- ac fide, vt indignos nos perceptione tátæ gratiçiu accedédum .
ſet : Si quis hoc facit,méfæ meęfit particepsima dicantes,remedia potius noftris vulneribus expe
ne propter hoc omnia feciſfecis? In cælú vos vo tamus. Alioquin nec anniuerfaria quidem dignè
cauit, ad magni regis menfam & admirabilis , & eft præſumenda communio , vt quidam faciunt
retrocedimus , & ceffamus , & non feftinamus, nec qui in monafterijs confiftentes, ità facramentoru
ad rem accurrimus : & quæ nobis eft falutis fpes? cæleftium dignitatem & ſanctificationem ac me
Non vacat imbecillitatem accufare,nó naturam , ritum metiuntur, vt æftiment ea non nisi fanctos
fola nos negligentia facit indignos .Hæc quidemá ato immaculatos debere præſumere, & non po
nobis dicta ſunt.Qui verò corda compungis, qui tiùs vt fanctos mundoso nos ſua participacione
compunctionis datſpiritum ,corda noftra com perficiát, Qui profe & ò maiorem arrogantiz przs ,
fum

1
 DE PRAEPARATIONE AD COMMVNIONEM . Q. X 269

fumptionem ,quam declinare fibi vidétur, incur- merito nos poſſe contingere, fingulis ea Domi- Etiam omni
runt, quia vel tunc cùm ea percipiunt dignos fe nicis diebus ob remedium noftrarum ægritudi- dic CO . Domini.
eius perceptione dijudicant. Multo enim iuftius num pręſumamus quàm ve vana perſuaſione cor
eft, vecum hac cordis humilitate qua credimus & dis elati, vel poft annum dignos eorum participio
fatemur illa facrofancta myfteria nunquam pro nos effe credamus.
X

Qua’nam ad Euchariſtiam dignėſumendam , eiusquefructuscon

1 Sequendos requiruntur ?
A. Expedita eſt Apoſtoli reſponſio :* Probet feipfum homo, & fic de Cocint. 1. & ibidem

paneillo edat: quemadmodùm & Auguſtinus dixit :In Chrifti corpo- Item1. Gregsinskeg libati
Nyffen de perfe ti
Chriftia. hominis forma,
re vita noftra conſiſtit: mutet ergò vitam , quivult accipere vitam . b Sermonc i.de temp.
B. Hæcautem probatio ſuî
, & vitæ mutatio in quatuor potiſſimùm
rebus verſatur,videlicet,vt adſit fides,pænitentia, mentis attentio, &
Chriſtiani hominis habitus decens .

C. Fides hoc poftulat, nè' de his quæ diximus, alijsque ſimilibus ad Bafil.Querf.172.in regu.
hoc myſterium pertinentibus,quicquam dubites. Id fiet, fi fimplici- explicatis.

ter quidem in fideatque ſententia · Éccleſiæ , vt eſt fanè neceſſarium , ? Bafil.Sec.1.de baptif.ca.
3.ſer,
& 2.cap.3.Cypria.de
lapſis.Concil.Triden. ſelf .
per omnia acquieſcas.
D. Pænitentia , de qua mox plura dicemus, peccatorum deteſtati- Gen,
Peuil:Chryfoft.hom .in
& hom.io.in Matth .
Perrus Cluniac . lib.z. mi.
onem , & explicatam coram Sacerdote confeſſionem ,impetratamque rac.cap.2.3 . & s.
abſolutionem exigit. f Chryfofto.homilia 83 in
E. Animus deindè præſens accedat opus eſt, qui ſe per meditation et le port les donde
8 Ambroſ.in oratione an .
nes & precationes 8.pias ad hoc tantum Sacramentú feriò conuertat . LeMilam:

F. Poftremò decens habitus & compoſitio poftulat,ad facram Syn- femp.calan.Collar.az.co

axim neminem ,nisi" caſtum , ieiunum , modeſtum , humilem, * fup- Aug. ad laguaria,epik.
118.cap.6.
plicem , minimeque ſordidum accedere. k Orig.homil.s.in diuerf.
G. Quiverò facram Euchariſtiam indignèſumunt, non vitam , ſed cuangelij locos. Caſsan.

iudicium fibi fumunt, & ' rei ſunt corporis & fanguinis Domini , ! :.Cor... Chryfoft.ho
Apoſtolo teſte :quales cum Iuda & Iudæis ſanguinarijs Chriſti hoſti- pul.Antioch.Batil.co.de
5.Cor.cap . 11. Caſſia. Col.
bus grauiſſimècondemnabuntur. lat.22. cap.s. Petrus Clu .
TESTIMONIA . niac.lib 1.mirac.cap.35.
1. A. PRIORIS ad Corinchios vndecimo: Ita- minatione, iudicium fibi manducat & bibit . In
que quicunque manducauerit panem hunc, & bi- dignè manducat & hibit, qui vel aliquod graue communicet Indignè quis
berit calicem Domini indignė, reus erit corporis peccatum , vel multa leuia commiſit, & non con
& fanguinis Domini. Probet autem feipfum ho- fitetur ea priuſquàm ad communionem accedat.
mo , & fic de paneillo edat, & decalice bibat. Qui 4. GREGOŘI VS libro fecúdo ,capite primo
enim manducar & bibit indigne, iudicium fibi in libru primum Regum : Probet ſeipſum homo,
Probatio
manducat & bibit ,non dijudicans Corpus Domi- & fic de pane illo edats & de calice bibat. Quid qualis.
ni . Ideò inter vos multi infirmi imbecilles, & enim eft hoc loco ſe probare,nisi euacuata pecca
dormiunt multi. Quòd fi nofmetipfos dijudica- torum nequitia,ſeprobatū ad Dominicammen
remus, non vriquè iudicaremur. Dum iudica- fam , & purū exhibere ? Derepletisetiam ſubdit :
murautem, à Domino corripimur, vt non cum Qui enim manducat & bibit indignè, iudicium 1.Cor.It.
hoc mundo damnemur. fibi manducat, & bibit. Qui ergò quotidiè delin
+ 2. THEOPHYLACT VS in caput vndeci- quimus, quotidiè ad pænitentiæ lamenta curra
mum prioris ad Corinthios: Non alium tibi iu- mus, quia ipfà fola virtus eft, quæ euacuat, quod fænitentiz
dicem attribuo, verùm teipſum tibi ipfi com- in ventre animæ culpa coadunat. Et tunc verè fa- vis.
Exploranda mendo.Iudica igitur & explora conſcientiam tu- melici faturantur,quia quo ftudiofitis mūdamur
antecommu. am, & fic accede, non quando fuerint feriæ , ſed lamento pænitentiæ ,eo vberiorem diuinęgratiæ
nionem . quando purum reipſum ac dignum inueneris. fructum recipimus in fpiritali refectione .
Probatio quæ 3. ANSELM VS in eundem locũ : Nemoprx- 5. GREGORIVS Nyſſenus de perfectiChri
fitante cómu fumat accedere indignus, ſed homo, id eft, ratio- ftiani hominis forma ad'Olympiù nonachum :
modo iatel: nabiliter agens, probet, id eft, diſcutiat & exami- Si aliquis etiam ad myfterium refpiciens dicatci- 1.Cor.1o.
ligenda. net priùs feipfum , quietiá ex eo quòd homo eft, bum & potu propriè Dominum nominari, neid
fine peccato non eft. Probet anteà feipfum ,id eft, quidem à germana ſignificatione recefferit, verè
vitam fuá inſpiciat & conſideret,an dignepoflit enim caro ipfiuseft cibus, & fanguiseius verè eſt 104n.6.
accedere, vel non.Rarò enim poteft inueniri quif potus. Atæ in hac quidéſignificatione omnibus,
quam ità magnus & iuftus, vt in eo per diſcuſlio- vteius participes fint, facultas datur.ipfa enim ca
nem non inueniatur aliquid, quod debeat eumà lis alimenti & potionis cómunicatio, fit accipien
corpore & fanguine Domini retardare, nisicon- tium fine diſcrimine cibus & potus. Cùm tamen
Confeffio & feffusfueritillud, & per pænitentiam deleuerit. Apoftolus itàdetiniuerit: Probet auté, inquit, fe. 1. Cor.it,
poenitentia. Prober ſe, & fic ,id eſt, poftquam ſe probauerit, ipſum quiſm, & fic depane illo edat, & de calice
edat de pane illo, & bibat de calice, quia tunc ei bibat. Qui enim indignè manducat & bibit, iudi.
proderit. Ideò priùs fe diſcutiat & purget, quia ciú fibi manducat & bibit.Huc auté refpiciens Eu
qui manducat & bibit indigne,id eft, fine ſuîexa- angelifta planè videtur candem fignificationem
Z 3 con

ARATI
DE PRAEP
270 Q. X.
Matth.27. confirm åſſe.Cùm myfticæ paflionis tépore nobi-
lisille Senator inmaculata,mundag tindone in
Pura coſcien- uoluens Domini corpus, in nouo & puromonu
tiaChrifti cor mento poſuit.Quamobrem & Apoftoli pręcepto ,
pus fumendú & Euangeliftæ obferuatione cómonemur, vt lan-
feemplo lo- cum Domini corpus pura conſcientia ſuſcipia-
mus. quòd fi aliqua peccati macula infecta fit,
eam aqua lachrymarű abluamus& expurgemus.
6. AVGVSTINVS ſermone primo de tépo-
re : Quantùm poffumus cum Dei adiutorio labo-
remus,vt cum fyncera & pura conſciétia, & mun-
Pura coſcien- do corde, & caſto corporead altareDomini pof-
dum & cufto fimus accedere, & corpus & fanguinem eius non
cafto
ad iudicium ,fed ad remedium animæ noftrç me-
corpore .
reamur accipere. Jin Chrifti enim corpore vita
1020.6 . noftra conſiſtit, ficut & ipſe dixit : Nisi mandu-
caueritis carnem filij hominis, & biberitis eius
Vitę mutatio ſanguinem ,non habebitis vitamin vobis. Mutet
neceffaria eft ergò vitam , qui vult accipere vitam . Nam fi non
mutet vitam ad iudicium accipiet vitam ; & ma- '
gis ex ipfa corrumpitur, quam ſanetur ; magis
-occiditur, quàm viuificerur.
1.C. BASILIVS Magnụs queſtionecenteſima
ſeptuagefimaſecüda,ex quæftionibus compendid
explicatis: fiue in regulis breuioribus,interroga-
cione eadem : Quanto cum timore, qualive cum
animi perſuaſione,affećtionéve corpus& fangui-
né Chrifti communicemus ? Reſp.De timore qui-
1.Cor.is. dem habemus Apoſtolu , qui dicit, Qui manducat
& bibit indignè,iudicium libi manducat & bibit.
Luc.22. Fidem auté faciunt verba Domini ,qui dixit,Hoc
Fidesdeveri. eft corpus meū , quod pro vobis datur : hoc facite
tate corporis in meam comemorationem .& teftimonium eci-
ieftate acbo- am loannis,quicùm gloriá verbi priùs pofuiſſet,
nitate eiusan pòft confeftim modú affumptæ humanitatis ad-
te communi- iecit,cùm dixit, Verbũ caro factum eft, & habita-
primis pe uit in nobis : & vidimus gloriá eius,gloriam quafi
ceſſaria . vnigenitià patre, plenu gratiæ & veritatis, items
Joan.s. Apoftoli,apud quem ſcriptum eft, quòd cùm in
Philip.z .
forma Dei effet,non rapinam arbitratus eft effe fe
æqualé Deo,fed femetipfum exinaniuit,formam
ferui accipiens, in fimilitudine hominum fa &tus,
& habitu inuentus vt homo, humiliauitſemet-,
ipſum ,factusobediens vſqz ad mortem , mortem
auté crucis. Quotieſcuno igitur animus, fide his
atos huiuſmodi verbis adhibita, qua quidem in
cognitionem veneritmaieſtatis tantæ gloriæ, qua
verò incredibilem magnitudinem humilitatis &
obedientiæ admiratus fuerit,quòd videlicet ille
talis ac tantus patri obediens fuerit vfø ad mor-
Vndè chari tem pro vita noftra : prorsùs in eo charitatem ar-
tas excitetur.bitror excitari erga Deum patrem, qui proprio
Rom.s. filio non pepercerit, ſed pro nobis omnibus il-
lum tradiderit : fimiliterá impelliad diligédum
vnigenitum filium , qui obediens fuit vfque ad
mortem pro redemptione & ſalute noftra: atque
ità aſſentiri Apoſtolo poteft, qui quidem ijs qui
fani funt, quandam velutì regulam exponit ,eam
videlicet, qua in his bona eſt conſcientia, cùm
2.Cor.s. ait, Charitas Chrifti vrget nos, æftimantes hoc,
quoniam fi vnus pro omnibus mortuus eft, er
gò omnes mortui ſunt, & pro omnibus mortuus
eft Chriftus, vt qui viuunt, iam non fibi viuant,
fed ei qui pro ipfis mortuus eft, & refurrexit.Hoc
modo animoaffectus, & paratus eſſe debet, qui
panem & calicem communicat.
2. PRIORIS ad Timotheum tertio : Ecclefia
Dei viui, columna & firmamentum veritatis.
1.D. BASILIVS Magnus fermone, vellibro
primo de baptiſmo, capite tertio : Oportet igitur
accedentem ad corpus ac fanguinem Domini, vt
fuprà quæftione nona, teftimonio primo .
2. IDEM ſermone,fiue libro fecundo de bapti-
Immūdi qui ſmo,capite tertio: Grauiſſimūſupplicium in lege
ad ſancta ac. Deus aduersùm eos decreuit, qui củ ſintimmúdi,
ceflerit,quc.
modo à Deo fancta contingere non verentur.Typicè nang illis
funulidat. quidé, nobisverò admonitionis gracia ,ſcriptum
ONE
AD
eft ad hunc modum : Et locutus eft Dominus ad Leul.21. & **
Moyſen ,dicens: Dic Aaroni & filijs eius : Abftine
antá fan &tis filiorum lfrael, nec polluant nomen
meum fan & ū ,quæcunq illimihiſanctificant.Ego
Dominus: Dic illis, in generationibus ipſorum :
Quiſquis hominú ab omniveſtro ſemine,ad fan
cta, quæcuno filijIfraelDomino fan & ificár,in im
munditia ſua cóftitutus,accedit, exterminabitur
anima illius à facie mca. Ego Dominus.Si tales Quam pericu
minæ aduersùm cos pofitæ funt,qui temerè ad fa- lofum fit in .
cra accedunt, quæ ab hominibus fan & ificantur: nicare,&
quid dicendum eft deeo,qui in tantú ac cale my- graue pecca
fterium temerarius eft ? Quanto enim maiusali, eum .
quid is eft templo,fecundùm Domini vocé,tanto
grauius & terribilius eft,in animæ impuritate có
lticutum , corpus Chrifti temerè cötingere, quàm
fit accedere ad arietes vcl tauros,dicéte Apoftolo ;
Itaqz qui edit pané aut bibit poculū Domini indi- 1.Cor.11.
gnè,reus erit corporis & fanguinisDomini:immò
vehementius ac terribilius iudiciú per repetitio
nem exprimente,cùm dicit:Probet auté quiſo re
ipſum , & fic de pane hoc edat & de poculo bibat,
Qui nang manducat & bibit indignè,iudiciú fibi
manducat & bibit,nó dijudicans corpus Domini.
Quòd fi in immunditia tantùm conftitutus (Im
munditiæ verò proprietatem typicè ex lege diſci
mus) tam terribile iudiciū habet, quanto magis,
quicùm in peccato fit,corpusDominicontingere
audet, grauius fibi accertit iudicium ?Mundemus
itaq nos ab omni inquinamento ,(differétia verò
inquinamenti & iminūditiæ ,ſapientibuseft ma
nifefta) atq; ità ad ſancta accedamus, vt iudicium Iudicium con
eorú qui Dominum occiderunt, effugiamus: pro- mmqui Dom
pterea quòd quiſquis ederit pané,& biherit pocu- Lerum, in
lūDomini indignè, reus erit corporis& fanguinis curritar.
Domini.Habebimus auté viram eterná, ficut pro
mifit, quimétiri nequit, Dominus ac Deus nofter
Ieſus Chriftus, fi edeces ac bibentes memores fuc
rimus eius qui pro nobis eſt mortuus,& ſententi
am Apoftoli feruauerimus ,dicétis: Dilectio nan- 2.Cor.9.
que Dei nos conftringit, iudicantes hoc, quòd fi
vnus pro omnibusmortuus eft,omnes itaq mor
tuos effe.Et pro omnibusmortuum effe, vt qui vi
uunt, iam non ampliùs fibijpfis viuant, ſed ei qui
pro nobis eft mortuus ac reſurrexit, quod & in
baptiſmate profeſli fumus ac polliciti.
3. CYPRIANVS in fermone delapſis: Con
tra euangelij vigorem & Dei legem temeritate
quorundam laxatur incautis communicatio : ir
rita & falſa pax ,periculofa dantibus, & nihil ac
cipientibus profutura.Non quærunt ſanitatis pa
tientiam ,nec veram de ſatisfactione medicinam .
Pænitentia de pectoribus excuſſa eſt, grauiſſimi
extremique delici memoria ſublata eft.Operi
untur morientium vulnera : & plaga letalis altis
& profundis viſceribus infixa,dillimulato dolo
re contegitur. A diaboliaris reuertentes, ad ſan
eum Domini ſordidis & infectis nidore mani
bus accedunt.Mortiferos idolorum cibos adhuc
penè ructantes, exhalantibus etiam nunc ſcelus
fuum faucibus, & contagia funefta redolentibus,
Domini corpus inuadunt, quando occurrat ſcri
paura diuina, & clamet & dicat : Omnis mundus Leuit.12.
manducabit carnem ,& anima quæcung mandu
cauerit ex carne ſacrificij ſalutaris, quod eft Do
mini, & immunditia ipfius ſuper ipſum eft, peri
bit animailla de populo ſuo. Apoſtolus item te
ftatur & dicit : Non poteftis calicem Domini bi- 1.Cor.1o.
bere & calicem dæmoniorum : non poteſtis men
fæ Domini comunicare & menſæ dæmoniorum.
idem contumacibus & peruicacibus cöminatur
& denunciat; dicens : Quicunque ederit panem 1.Cor.l.
aut biberit calicem Domini indigne, reus crit
corporis & fanguinis Domini. Spretis his omni
busatque contemptis, vis infercur corpori eius Vis inferrar
& fanguini : & plùsmodòin Dominum manibus corpori &
fanguini Dar
arg ore delinquunt,quàm cùm Dominū negauccini
Iliiit,
 C Ο Μ Μ ν Ν Ι Ο Ν Ε Μ. 271
culis, ad Dominicam menfam munda iam conſci
Ante crpiata runt. Ante expiata deli & a, ante exomologefin fa-
omologefin ctam criminis ante purgatam conſcientiam facri entia accedant. Abfiftamus igitur ab hac Auida
factam cria ficio & manu ſacerdotis, ante offenfam placatam diſſolutáque vita.
minis .
indignantis Domini& minantis, pacem putát ef 8. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenfis
ſe, quam quidam verbis fallacibus venditant. libro primo de miraculis,capite fecundo: In Teu
4. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione de- tonicis partibus Presbyter quidam cùm in luto Sacerdos ċa
Cum reueré- cimateria, capite ſeptimo : Si non decet ad ſacras ſcelerum volutaretur , non verebatur tamen ad peccati con
tia cur accc. vllas functiones quempiam accedere, nisi ſanctè : altare Domini irreuerenter accedere, & facra- crificat.
dendum .
certè, quo magis fan &titas & diuinitas cæleftis menta redemptionis noftræ , Miſſani frequenti
huius Sacramenti viro Chriftiano comperta eſt, ùs celebrando, temerare. Quod cùm longo tem
eo diligentiùs cauere ille debet, ne abſque magna pore abiecto Dei timore agere non formidarer,
reuerentia & fan & itate ad id percipiendum acce iram pariter & miſericordiam Domini, vt fubie
dat, præfertim cùm illa plena formidinis verba cta declarant,mirabiliter ſenſit. Nam cùm & ſce
1.Cor.it. apud Apoftolum legamus:Qui manducat & bi- lus non defereret,& facra diuina impuris manis
bit indignè,iudicium fibi manducat & bibit ,non bus ( vt fæpè dictum eſt) attrectaret : contigit qua
dijudicans corpus Domini. Quare communicare dam die, dum vſque ad perceprionein facri cors
volenti reuocandum eft in memoriam eius præ- poris Chrifti, totam de more Miſſam explicâffet,
Qualis proba ceptum : Probet feipfum homo. Ecclefiaftica au- iam& fe ad ſacramenta ipſa fumenda pararet: re
Hoſtia : facra
tem conſuetudo declarat, eam probationeni ne- pencè caro Chriſti cum ſanguine, tam immúdum è facrificátis
ceffariam effe, vt nullus fibi confcius mortalis pec- vlerà non ferens habitaculum , ab ipfius iam penè cöfpectu cuas
cati, quantumuis fibi contritus videatur, abſque tenentis manibus euanuit. Admirans ille & ob- nefcit ſecun
præmiſſa facramentali Cofeſſione ad facram Eu- ftupefcens, ab altari citiſſimè Milla finita receſtit. dò ac tertiò.
chariſtiam accedere debeat. quod à Chriftianis Cumpindignationem Domini, tam euidentis fi
Notent $a omnibus,etiam ab ijs facerdotibus, quibus ex of- gni oftéfione, circa ſe commotam agnofceret, vo
cerdotes.
ficio incubuerit celebrare, hæc fancta Synodus lens tamen hoccertiùs comprobare,ſecundò Mif
perpetuò ſeruandum effe decreuit,modò non de- fam aggreſſus eft. Cui vniuerſa vt priùs peragenti,
hit illis copia confeſſoris. quòd fi, neccſlitate vr- cùm ad ſumenda ſacramenta ventum effet, fimul
gente,facerdosabſque pręuia confeſiione celebra- omnia vt priùs fubtracta ſunt. Iam verò, vt di
uerit, quamprimùm conticeatur. Ibidènı canone gnum erat,in metum & trepidationem non mo
Sola fides nõ vndecimo:Si quis dixerit,folam fidem effe fuffici- dicam perductus, vt de toties repetito miraculo
e fufficiensentem præparationem ad ſumendum ſanctiſiimę iam abſque vlla hæfitatione certiflimus reddere
preparatio. Euchariftiz Sacramétum , anathemafit. Et nè tan tur ; tertiò quoque,quod iam bis cörigerat, atten
cum Sacramentum indignė, atque ideò in mor tare veritus non eft.Sed cùm omnibusvtantè per
tem & condemnationem ſumatur, ftatuit atque actis, iam ſolicitior qux appoſita erant oculis ob
cramentalisa declarat ipſa ſancta Synodus, illis, quos conſcien- feruares, & manibus contrectaret, ose ad lumen
communioni tia peccati mortalis grauat, quantumcunquè eti- dum aptaret : ſubitò oculis,manibus, & ori ,tertid
præmitteda. am fe contritos exiftiment,habita copia confeffo . inuifibiliter ſublata diſparuerunt.Tandem igitur
ris, neceſſariò præmittendam eſſe confeſſionem tam euidentimiraculo tremefactus Presbyter, ſe
Sacramentalem . Si quis autem contrarium doce- peſimè egiſſe,ſeçs terribilem irá Dominiincurrif
re, prædicare, vel pertinaciter aſſerere, feu etiam fe abſą vlla dubitatione cognofcens; cor mutauit ,
publicè diſputando defendere præſumpſerit, eo & qualiter euadereà tanto periculo poffet, ſolici
ipfo excommunicatus exiftat, tus cogitare cæpit. Vltimum ergò peccantibus re
ş. HESYCHIVS presbyter Hierofolymorú, medium pænitétiam effe fciens,ad eam toto cor
in caput vigefimumſextum Leuitici: San & uari- de confugit: & proprium Epiſcopum adiens, ei
um Domini paueamus, vt nec corpus noftrum cuncta quæ fecerat,quæ contigerant,cum multis
polluamus, neque ad corpus Chrifti, in quo eft lachrymis patefecit, impofitum fibi ab eo labo
omnis fanctificatio, (inipfo enim omnis plenitu- rem pænitédi, toto animi niſu tam deuotè quàm
do inhabitat diuinitatis) fine ſubtili dijudicatio- conftanter exercuit.Longo temporis fpatio in hac
ne noftri, temerè accedamus, ſed priùs nofmet- pænitudine tranſacto, ad Epiſcopum redijt : eios
ipſos probemus , reminiſcentes eius qui dixit : vt patri ſecreto cuncta pandens, vtfacramento
2.Cor.11. Quicunque comederit panem aut biberit calicem rum eſſe particeps mereretur, humiliter depreca
Papitėtia ad Domini indignè& c. Probet autem & c. Qualem tus eſt. Cuius conucrfionem iam Deoacceptam ,
probationem
pertinct. probationem dicie? Id eft, vt in corde mundo at- tam ex his quæ ab co audierat, quàm ex his quae
que conſcientia , & pænitentiam eorum quæ olim in eo videbat, confidens, vt facerdotale officium
deliquit, intendenti, participetur ſanctis, ad ablu-
aggrederetur, afſenſit.Quod ille,de Domini boni.
tionem peccatorum fuorum . tate & confcientiæ teftimonio confiſus, non iam
6. CHRYSOSTOMV Shomilia trigefima in præſumptione ſed deuotione implere curauit.
Genelim :Eccè tandem ad finem fanctæ Quadra- Accedens itaque ad altare, totum'az ſe lachrymis
gefimæ venimus, & ieiunij nauigationem perfeci- & contritione cordis immolans Deo, vſque ad
mus,appulimusqz Dei gratia in portum . Verùm perceptionem ſacramentorum , vniuerfa ritè per
non ideò negligentes fimus, ſed hac de cauſa ite- agens, peruenit. Et ecce nouo & inaudito noſtris
ràm maius ftudium , maiorem diligentiam , ma- duntaxat ſeculis miraculo, trium antedi&tarum Poenitëti fa .
ioremo vigilantiam exhibeamus. Etpaulò pòft: Miſſarum panes, quiindignè fumere volenti fub - cerdoti, cuent
Quia in magnam hanc hebdomada peruenimus lati fuerant,celitùsallati ſunt:eocz iam diuino iu- pivoluntate
Dei gratia, nunc maximè & ieiunij curſus inten- dicio ad hæc ſumeda digno facto , ante eum ſuper ſacrificaret;
tres primùm
tater cæteras dendus,& magiscontinuandæ ſunt preces, facien-- altare pofiti apparuerunt. Cuméz eriam oculos ſublati panes
facičdratiõ
præpa a puresa das diligens & pura peccatorum confeffio, & in in calicem admouiſſet, conſpexit penè vfque ad referuntur .
bonis operibus ſedulitas, eleemoſyna larga æqui- ſummitacé ſanguine repletum , & illarú Miſtaruin
peccatorum
confcflio . tas,manſuetudo, aliæ virtutes: vt talibus orna- detrimenta ad iftius proueniſſe augmenta.Admi
ti virtutibus , vbi in diem Dominicum veneri- rans igitur & coto hominis interioris iubilo Deo
mus,Dominiliberalitate fruamur. gratias agens,ſuamppænitentiá ſuſceptam ac Do
7. ÍTEM homilia decima in Matthæum :Tem- mini maieſtatem placatá cognoſcens,certusfactus
Cur confef. pus quidem confeſſionis æquè & lotis baptiſma- eft de Domini miſericordia : & qui vnum appo
loco comma te, & illotis prophanisą incumbit: illis quidem , fuerat, quatuor panes, immò vnü Chrifti corpus
aionë præce. vt poft patentia criminum vulnera pænitentia & fanguinécum multa, vedignữerat,exultatione
dere debeat. interueniente curentur, & ad facra myfteria redi- percepit. Hoc quoque præfatus Claremontenfis
re mercátur: his verò, vt abluris in baptiſino ma- epiſcopus mihi retulit, in preſentia plurimorum .
Z 4 9. ET
 272 Q. X. DE PRAEPARATIONE AD
9. ET capite tertio : Sed & illud , quod apud palliata confeflione cópleta, corpus Dominicum
eundem locum de re fimili contigit, filédum non libi afferri deprecatus eit . Quo allato ,& præſum
eft.Erat ibi iuuenis mundanx vanitati deditus, & ptuoſo ore ſuſcepto ,cùm diù multum illud tra
vtin illa ęcate homines folent,voluptati frena re- ijcere conaretur,nec valeret : cum vino quod fuf
laxans . Cui cùm diù deſeruiret,contigit eum ſu- ceperat, frufta omnia comminuti corporis Chris
per quadam maritata muliere infamiæ nota ad- fti,in vas quod ori eius fuppofitum fuerat, refun
uri. Cúmque per aliquantum temporis hac ſu- derecoactuseft. Hoc caſu, immò diuino iudicio,
fpicione apud vicinos quofque teneretur, accidic Abbas qui aduenerat permotus , & ægrum non
ve incurrerer tantam ægritudinem , quæ de vita plenè confeſſionepurgatum ratus; rurſuseum ad
eius homines cogeret deſperare. Qui cùm lecto monere cæpit, vt fi aliquod facinus reticuiſſet,ve.
decumberet , & iam iam morti proximus fie ta fibi confeſtione reuelare non erubeſceret. Qui
ret : inuitatus eft ad eum more ecclefiaftico pre- & hortatu eius, & diuino inftin & tu compunctus,
sbyter, vt eius confeſſionem ſuſciperet, & ei moc ad cor reuerſus eft : & quicquid peftis intùs late
rienti viaticum falutis humanæ præberet. Cùm bat euomens, crimina quæ antèſecali pudore ce
verò veniffet, hortari eum cæpit & commonere lauerat, vitali & vera confeſſione, non iam fiae
inftanter, vt peccata ſua confiteri non erubeſce- fed veraciter corde contrito & humiliato patefe
ret ; criménque illud , vndèſpecialiter infamatuš cit. Cum omni fęce iniquitatis per antidotum Qui peccati
fuerat, ſalubri confeſſionemanifeftaret. Acquie- pænitentiæ purgatus fuiffet, & vera confeſſione confcientia
uit ille, & confiteri ſcelera ſua ftudiosè aggreſſus per Abbatem prædi& um abfolutionem meruif- chariftiam
eft. Quod dum expléffer, & rurſus ſuper præfato let: Euchariftiam , quam priùs reijcere compulſus fumptă cic
crimine à presbytero interrogaretur, mentitus fuerat,allatam deuotė ſuſcepit,& abfquevlla dif- dabar,rise
eft, dicens ſe indé nullatenùs reum eſſe . Cúmque ficultate ve ſaniſlimus aliquis glutiuit. Er ve de dem pie con .
presbyter diutina hominis infamia, fufpicione miraculo omnis dubitatio tolleretur, qui parti- ſeruat.
actus, ab inquiſitione non defifteret, ait ille: Sic culá corporis Chriſti, quam glutire non potuit,re
(inquit) hocDomini corpus,quod attulifti,ad fa- ijcere per fruſta compulſus fuerat, poft confeflio
lutem ſuſcipere merear, ficut huius rei , quæ mi- nem non folùm corpus Domini, fed etiam cibos
hi obijcitur, aliquando culpam non incurri. Hac alios abfqz vllo impedimento ſuſcepit. Sic igitur
Adoleſcens presbyter reſponſione credulus redditus, Domi- confeflione,abfolutione, facramenti fufceptione,
impuræ vitæ nicam ci communionem iam fecurus tradidit. frater ille in Domino confortatus, tribus poftea
Euchariftia Qua ore ſuſcepta, glutiendi virtus ægro protinùs tátùm diebusfuperuixit, & fic defunctus eſt. Hoc
deglutire nó ablata eft. Nam cùm paulò antè quibuslibet eti- ab eodé Radulpho abbate cognoſcens, cun &tis le
poteft.
am groNioribus cibis facilis eſſet ad ima deſcen- gentibus vel audientibus communicare volui .
ſus :hoc paruiſimum corporis Chriftifragmen , 1.E. CHRYSOSTOMVS homilia octogefi
non dicam ftomachum , ſed nec etiam guttur matertia in Matthæum, & in homilia ſexagetima
vel paululum attingere potuit. Hoc fentiens ille, ad populum Antiochenum : Nemo igitur nauſe
nici quantum potuit cæpit, vt illud glutire vale ans accedat,nemoremiſſus,ſed excitati, incenfiac
ret. Quod dum multotiés conaretur, & fruſtrari feruentes omnes accedant. Nam fi ludæi ftantes,
ſemper fuos conatus cerneret : coactus ipſa gluti- calceati, & baculos in manibus habentes cum fe
endi impotentia, iuxta lectum , quo decumbebat, Atinatione comedebant, quanto magis nobis vigi
illud exípuendo proiecit. Cuius rei euentu valdě landum eft? Nam illi ab Aegypto in Palæftinam ſenti Animo ad pras
com
territus, presbyterum , qui diſceſſerat, ad fe reuo- erant profecturi, & ideò viatoris habitum habe munione ac
cari rogauit. Redijt ergò presbyter; & infirmum bant: tu de terra in cælum aſcenſurus es. Vigilan- cedédum ,&
reuiſens, cur ſe reuocaffet quæfiuit. Atille, ſpiritudum igitur eſt: non enim paruú ſupplicium indi- magnodcom
desio .
Dei agente compun & us, confeffus eft fe malé egif gnè communicantes expectat. Et poft pauca : Qua
fe ; fe Deo mentitum fuiffe, verumg quod ante igitur re mundiorem eſſe non oportet eum , qui
negauerat effe . Quem cum multo gemitu pæni- hocfacrificio participaturus eft ? quos radios lo
tentem & ſatisfacientem ,is qui aduenerat presby- lares non deberet excedere manus illa, quæ hanc
ter intuens; compaſſus confitenti & mærorecon- carné pertractat, os quod igne impleturfpiritali,
fecto ,eum vt moris eſt abſoluit,atque rurſus Do- lingua quz cruentatur hoc admirabili fanguine ?
minico corpore refecit. Quo ſuſcepto ,cum tanta Veniat in mentem tibi quo fis honore honoratus,
illud libertate glutiuit, vt verè tunc appareret, qua menſe fruaris. Ea nanq re nosalimur, quam
non caſu fed virtute diuina,nè antè hoc fuſcipere angeli videntes tremunt, nec abſque pauore pro
poffet,prohibitum fuiſſe. Poft hanc igitur rcatus pter fulgorem , qui indèrefilit, adfpicere poffunt,
confeflionem , & corporis Chrifti perceptionem , & nos in vna cum illo maſſam reducimur:Chrifti
paululùm ſuperuiuens, in pace quieuit. Hoc non corpus vnum , & caro vna facti ſumus.Quis loque- Pfal.105.
à duobus tantùm aut tribus teftibus didici,fed à tur potétias Domini, auditas facier omnes laudes
Priore iam di &ti loci, honefto & fide digno viro , eius ? quis paftor vnquàm membris ſuis oues ſuas
& fratribus eiuſdem monafterij ac multis alijs, nutriuit ? Et paucis interiectis: Non videtis quan- Similitudo
quorum quidam ſe hoc vidiſſe, alij à presbytero ta infantes animi alacritate mamillas arripiunt ? pulchra.
fcaudiffe teftati funt. qua preſſione papillisinfigunt labia ? Non mino
10. ITEM capite quinto :Erat penè eodem tem- recupiditate nos quoque ad hanc menfam , & ad
pore frater quidam in monaſterio, quod in Fran- huius calicis ſpiritalem accedamus papillam : im
cia apud Turrim ſuper Matérnam ſub iure noftro mò verò maiore deſiderio quafilactentes pueri, vnus fie no
eft, cui cura eiuſdem loci commiſſa fuerat. Qui gratiam ſpiritus fugamus: vnus fit nobis dolor, bis dolor,le
diuturnxxgritudinis neceſſitate coa& us, Rodul- vnamætitia,fi hocalimento fpiritali priuamur. cra comuni
fum tunc abbatem monafterij Catalaunenfis, 2. IDE M homilia terria in epiftolam ad Ephe. Onc priuari.
propter nicdelam tam animæ quàm corporis, fios, & ſexageſimaprima ad populum Antioche
quarum ille rerum non ignarus erat, ad fe venire num : Quotquot in corpore Chrifti communica- Quid cogin
tandum .
rogauit. Ad quem ille,charitate prouocatus, ve- mus,quotquot ſanguinem illius deguftamus, co
nire non diftulit : & veniens mox ægrum viſitare gitemus quòd illius corpus & fanguinem gufta
curauit. Cumo non mediocriter eum grauari in- mus,qui in cæleftibus fedet, qui ab angelis adora
firmitate cerneret, hortari eum ad confitendum tur, qui proximè confiftit immortali Dei poten
cæpit. Quod ille ſe libenter agere profeſſus, con tiæ . Et quibuſdam interpofitis: Adftat menfa re
fiteri peccata ſua, ſed non in ſimplicitate ſpiritus, gia ,adfunt angeli menfæ huius miniſtri, adeft rex
aggreffus eft. Nam grauiora & mortifera ftultó ipfe, & tu ofcitabundus adftas ?Sordidis indutus
pudore reticens, quotidiana tantùm & quæ leuia es, & nihil curas ?Sed veftibus es mundis ? Recūbe
Videbátur, cimore Dei poftpofito ,fatebatur. Qua itaque & communica. Quotidiè venit ,vt diſcum.
bentes
 COM MVNION É M. 1
6. X. 273
bentes yideat, omnibus loquitur, & nunc etiam octauaad Ianuarium ,capire ſexco:Liquidò appa
in conſciencijs dicit,&c. tet,quándo primùm acceperunt diſcipuli corpus
3. AMBROSIVS habet in tomo quarto poft & fanguinem Domini, non eos accepiffe ieiunos.
Jibrum de dignitáté facerdotali' duas precatio- ' Nunquid tamen proptereà calumniandum eft la vniuerfa
nes ad Miffam preparafites.Prior ficincipit, Sum- vniuerfæ Ecclefia , quod ieiunis ſemper accipi- iunis corpus.
me Sacerdos & vere Pontifex Iefu Chrifté & c . tur.Ethocenim placuitSpirituifancto , vt in ho- Chrifti acci.
Altera verd, Summa & incompræhenfibilis na norem'tanti facraméti in os Chriftiani priùs Do- pitus.
tura & c .
minicum corpus intraret, quàm cæteri cibi, Nam
1. F: ' AVGVSTINVS ſermone fecundo de té ideò per vniuerfum orbem mos ifte feruatur.Ne
> pore: Inuitati fumus ad menfam , vbi non inueni- que enim quia poft cibos dedit Dominus, pro
tur cibus hominum , fed panis ponitur Angelo- ptereà práfiaut cænati fratres ad illud facramen
rum. Et ideò quotieſcunque aut dies natalis Doé tum accipiendum conuenire debent, a ' ut ficutfa
1.Cor.1t .
mini ,aut reliquæ feftiuitates adueniunt, ficut fre- ciebantquos Apoftolus arguit & emendat, menfis Cur Chriftus
Cafto corpo. quenter admonui, ante plures dies non folùm ab fuis ifta miſcere. NanqueSaluator quo vehemen- poft cænam
re accedea. infelici cócubinarum conſortio , fed etiamà pro- tiùs commendaret myfterij illius altitudinem , corpus& fan
dum . vltimum hoc voluit arctius infigere cordibus & folis potre
prijs vxoribus abftinete.
2. IDEM fermone ducentefimo quinquagefi- memoriæ difcipulorum ,a quibus ad paflionem xerit.
Cafto corpo moſecundo de tempore : Qui ad iftud altare cafto digreffurus erat. Et ideò non præcepit quo dein
re & mundo
corde. corpore & mundo cordecum munda & ſecura cèps ordine fumeretur,vtApoftolis, per quosec- modum com
conſcientia venit,ad illud altare quod in celis eſt, clefias diſpofiturus erat, feruaret hunc locû. Nam municäditea
felici tranſmigratione perueniet. Ad extremum , filocillemonuiſſet ,vtpoft cibos alios ſemper aca liquit Eccle
fratres chariſlimi, non eft graue nec laboriofum ciperetur, credo quòd eum morem nemo vari- fiz ,& Apolto.
quod ſuggero :hoc dico quod vos frequenter fa- åffet.
Meditia
Cxterna . etiä tereadſpicio. Omnes viri quando communicare 6. ORIGENES in diuerfos euágelijlocos,ho
defiderant,lauant manus fuas, & omnes mulieres milia quinta : Quando ſanctum cibum illudós in
nitida exhibent linteamina, vbicorpusChrifti ac- corrupcum accipis epulum , quando vitæ pane &
cipiant.Non eft graue quod dico fratres; quomo- poculo frueris, manducas & bibis corpus & fan
do viri lauant aqua manus ſúas, ficeleemofynis guinem Domini,tunc Dominus ſub tectum tuumi Centuri
lauent cõſcientias fuas. Similiter & mulieres quo- onis
ingreditur. Et tu ergò humiliás temetipſum , imi verbis vtca .
modò nitidum exhibent lintcolum , vbi corpus tare hunc Centurioné, & dicito:Domine,non fum dum in com .
Chriſti accipiant : fic corpus caftum & cor mun- dignus vt intres ſub tectum meum . munione .
Matth.s .
dum exhibeant,vt cum bona conſcientia Chrifti 7. CASSIANVS Collatione vicefimaſecāda,
facramenta ſuſcipiant.Rogo vos fratres,nunquid quæ eft Abbatis Theonx altera,capite feptimo:
eft aliquis, qui in arca ſordibus plena velit mitte- Tanta cor noftrum humilitatis debemus vallare Cur cum hy »
Te veſtem fuam ? Et fiin arca fordibus plena veſtis cuftodia, vthanc definitionem perpetua fenfuum militate ac.
nonmittitur precioſa , qua fronte in animaquæ ftabilitate teneamus, nequaquam nos poſſe ad tā- Euchariftiá.
peccatorum fordibus inquinatur, Chrifti Eucha- tum purificationis meritum peruenire, vt fi hæc
riftia fuſcipitur ? quæ fuprà dixi per Dei gratiam omnia fecerimus,
3. CASSIANVS Collatione vicefimafecun- indignos tamen nos communione facri corpo
da, quæ eft Theonu Abbatis ſecunda, capite quin- ris elle credamus. Primùm quia cæleftis illius
Cinè ad Eu- to :Omni quidem induftria quantum in nobis eft mannçtanta maieftas eft,vtnemo hac lutea carne 1
chariftia
cedere ac. ftudere debemus, vt iminaculatam caftimoniæ circundatus per ſuum meritum eius edulium, &
debe
mous." puritaté illo vel maximè tempore ceneantús, quo non ex gratuica Domini largicate percipiat.Dein
venerandis affiftere optamuis altaribus,& vigilan- dè quia nullusità circunfpectus in huius mundi
tiſhma circunſpectione præcauendú eſt,necarnis poteft effe confliktu, vt eum faltem rara velleuia
integritas præcedéte tempore cuſtodita, in ea præ- peccatorum tela non feriant.
cipuè in qua nos ad communioné falutaris con- i.G. PRIORIS ad Corinthios vndecimo, vt
pollutio uiuiſ præparamusnocte fraudetur. Verùm fiho- fuprà,A.teſtimonio primo.
Rodernaing
pediat,velnö ftis iſtenequiffimus venobis czleftis remedij ſub- 2. CHRYSOSTOMVS homilia quadragefi
impediat co. trahat medicinam , cuftodiam ſopitæ mentis il- maquinta in Ioannem , & fexagefimaprimaad po
munionem . luſerit, ità duntaxat ve nullo reprehenfibili'in- pulum Antiochenum : Si purè acceſſeris, ad falu
terueniente pruritu ; nullo contaminetur oble- tem accelifti: fin praua conſcientia,ad pænam &
Etationisaffenffu, ſed egeſtionem aut naturaline- fupplicium.Qui enim manducat & bibit indignè ..Core.
ceffitate propulſam ,aut certè impugnatione dia- fanguinem Domini, iudicium fibi manducat &
boli abſque ſenſu voluptatis elicicam , ad impedi- bibit .Nam fi qui regiam purpuram coinquittant,
mentum noſtręſanctificationis obtenderit,poffi- haud fecùs,quàm qui fcindunt, puniuntur : quid
mus & debemus ad gratiam falutaris cibi confi- mirum fi qui immunda conſcientia Chrifti cor
9 denter accedere . Sin'verò noftro vitio hæc fuerit pus accipiunt,idem fupplicium fubeat, quod qui suppliciú ide
egefta concretio , conuenientes confcientiam nos eum clauis cruci affixerunt? Vide quàm formi- cuin ijs qui
2.Cor.is. fram illud Apoſtolicum formidemus: Qui man- dandam pænam hisminetur:Paulusirritam quis fuffixeruar.
ducauerit panem & biberit calice-Domini india faciens legem Moyfi, fine vlla miſeratione duo - Heb.12 .
gnie,reus eritcorporis & fanguinis Domini & c. ? bus vel tribus teftibusmoritur:quanto magis pu
4: IDEM libro fexto deCænobiorum inftitu- tatis deteriora mereri fupplicia , qui filium Dei
tis, capite octauo: Si agoniş mundialis intellexi- conculcauerit, & fanguinem 'teſtamenti pollu:
mus difciplinam , cuius exemplo beatus Apofto- cum duxerit, in quo ſanctificatus elt ?
4.Cor.) . lus nos voluit erudire, docensquáta in illa fit ob- 3. BASILIVS Magnus ſermone ſeu libro fe
Quanta re feruatio ,quanta diligentia, quanta cuftodia ,quid cundo de baptiſmo, queſtione vel capite tertio, vt
quiratur ca. nos conueniet facere, qua puritate oportebit cu- fuprà,in hac quæftione, D.teftimonio fecundo.
ditas in các ftodire noftri corporisatque animæ caſtitarem , 4. THEODORET VS in caputvndecimum
bus. quos neceſſe eſt quotidiè facrofan & is agni carni- priorisad Corinthios: Illud autem, Reus erit cor- ludz & fatto
bus veſci,quas neminem immundum contingere poris & fanguinis, hoc fignificat, quòd quemad - guinarijs lu
etiam veteris legis præcepta permittunt. In Leui- inodùm tradidit ipfum ludas, ipfiautem infultå- táturindigna
rico nanque ità præcipitur : Omnis mundus man runt, & eum probris & conuicijs affecerunt Iu- communica.
tes.
ducabit carnes. Et anima quæcunque comederit dæi, ità eum ignominia & dedecore afficiunt,
de carnibusſacrificij falutaris quod eft Domini,in qui ſanctiffimum eius corpus immundis mani
qua eft immunditia,peribitcoram Domino . bus accipiunt, & in pollutum & inceftum os im
5. AVGVSTIN V S epifola cétefima decima- mittunt.
5. CASSIA
 274 Q. X. DE PRAEPARATIONE
5. CASSIANVS Collatione vicefimaſecüda,
quæ eſt Abbatis Theonæ ſecunda,capite quinto :
s.Cor.11. illud Apoftolicum formidemus: Qui manduca-
Explicat Apo uerit panem & biberit calicem Domini indignè
indigne com . &c . Qui enim manducat & bibit indignè, iudici-
municitibus. um fibi manducat & bibit,non diſcernens corpus
Domini: id eft, nequaquàm illum cæleftem ci-
þum à communium eſcarum vilicate fecernens,
nec talem eſſe dijudicans quem non nisì pura lice-
at mente vel carne præſumere. Denique infert;
Ided inter vos multi infirmi & imbecilles , &
dormiunt multi ; ſpiritales ſcilicet infirmitates
ac mortes ex hac ſpecialiter dicens præſumptio-
cum negenerari.Multi enim qui * eum illicita vſurpa-
tione præſumunt, infirmangur fide, & imbecilli
ſuntmente,paſtionum ſcilicet languoribus inuo
luti,& dormiuntfomno peccati,ab hocfopore le-
thali nequaquàm falutari ſolicitudine reſurgen-
tes. Deindè fequitur : Quòd fi noſmetipfos diju
!
dicaremus, non vtiquè iudicaremur: hoc eft, fi
nofmetipſos perceptioneſacramentorum quoţi-
eſcunque peccati vulnere præuenimur, iudicare-
mus indignos, impéderemus vtique ftudium , vt
per pænitudinis emendationem ad ea dignè pof-
Temuis accedere, & non tanquàm indigniſeueriſi-
mis infirmitatú fagris caftigaremur à Domino,
ve yel ſic compuncti ad remedia noftrorum vul,
perum recurramus,nė digni präſentis ſeculi bre,
uiſlima correptione non habiti, in futuro fimul
cum huius mundi peccatoribus condemnemur.
Quod etiam in Leuitico euidenti denunciatione
Leuit.22.
præcipitur : Omnis mundusmanducabit carnes,
& anima quæcunque comederit de carnibus fat
crificij falutaris quod eft Domini, in qua eft im-
munditia,peribit coram Domino.
6. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenſis
libro primo de miraculis, capite vigefimoquin-
to : Apud caftrum Liziniacum , quod in Pictauenfi
Presbyter pago fitum eft ,nuper quidam Presbyter erat, qui
mundißimam atque omnia mundantem Chrifti
emendatio- carnem & fanguinem in altaris ſacramento, frę
nem procra- quenter officio non deuotione fumebat, nec ab
finar, & in.
terim ſacrifi. immundis tamen carnis operibus fefe cohibebat.
care non ve Cumás vt fus immundusmulto temporein cæno
retur. luxuriæ verſarecur,& fuijpfius fæcoribusdelecta-
retur : territus conſcientiz malo , ficutaliquando
& mali ad horá compunguntur, familiaritatem
quorīdam virorum expetijt, & abbati Bonaval.
lis ac fratribus eiuſdem monafterij ſe in amicitia
(pecie tenus copulauit . Qui logo tempore eum de
vitæ emendationecommonentes, & vt ſeculo re-
nunciaret aſlidudexhortátes,nihilab eo impetra-
repræter inanéſpem aliquando potuerunt. Nam
libenter, quędicebant,audireſe fingens, & femper
cos de couerfione ſuſpendens, de focietateſancto-
fum illorum gloriabatur: nec admonitione vel
exemplis eorum à malis retrahebatur.In his ato
alijs perditzatæ perdendę vitæ ſuç actibus perdu .
rans, & obftinatione impia irá fibi in die iræ the
ſaurizans in morbú incidit : quo poft aliquot dies
ingraueſcente, ad extrema peruenit . Adierat eum
vilitationis gratia Prior iam dictimonafterij,atqg
cum eo per aliquátum diei ſpatium , ipſo quoque
rogante, permanferat. Et eccenocte ſuperueniéte,
cùm cunétis diſcedentibus ſolus lecto eiusaſide
ret,clamare terribiliter eger ille ad Prioré coepit :
Aegro,leo . Succurre,ait,fuccurre. Eccè duo fupra omnem fe-
num ſpecie, ritatem expauendi leones in me impetū faciunt,
minitaniu . hiáti ore ac rictu feroci per frufta diſcerpturi, me
volunt. Deprecare
totum conſumere volunt. citò Domi-
Deprecare citò Domi
num ,vt ab his eripiar,antequàm morfibus eorum
conſumar. Dicebat hæc & tremebat; ac velur de-,
uoraturos fugiens, timore defecto corpori vires
addente, retrocedebat, Prior verò vocis illius ac
geſtus terrore turbatus, non fine multo & ipſe ti -
more erat:ad preces tamen ipfa neceſſitate impel-
lente conuerſus,pro miſero illo vt poterat Domi-
AD COMMUNIONEM .
num exorabat.Quo orante,mutata voce eger: Be
nè,inquit,bene.Receſſeruntcrudeles beftiæ , & per
orationes tuasiá vltrà nuſquàm apparent.Eequia
yfæ ad vltimum fpiritum ſemper composſui ex
titit,nec ve quidámorientium folent, vel in mor
dico fenfu imminutus fuit: cöuerſus ad Priorem ,
loqui cum eo de quibuslibet velut faniſſimus.çoe
pit.Cuma tam dehis, quàm de alijs multa inter ſe
yerba conferrent, horæ ferè vnius fpatio elapfo,
furfum inclamare longè terribiliùs quàm primo
Igni corretis
exorſus eft:En,inquit,en ignis de celo vt tortésin- inftar calitu
undáns deſcendit: & fuper hunc lectum meu veni- prolapſo,in.
ens,iamjam mein fauilla vſop comburet . Feſti- fclix ſacer
na,adiuua, ora: fifortè & ab hac morte eripi yale- dos terremus,
an . Et hæc dicens,manibus& brachijs opertoria
fubleuabat,eam velut aliquid iauare poffent,inui
fibilibus ignibus turbarus opponobat.Sed nequic
quàm.Non enim corporalia tegmina à ſpirituali
bus incendijs tegere poterant,qué cæleſti vindietę,
impia opera exponebant, Prior,adaucto timore,
denuò ad orationé conuertitur, & quantú in tali
caſu poſibile erat,Domini miſericordia depreca
tur.Illo ve ſuprà orationi inftáte,poft paululum ,
patiens gratulationis vocibus preces eius interru ----
pit, dicés: Quieſce, iá ab igne cutus ſum.Nam dum
ſuper me(vtdixi)cum impetu deſcenderet,inter
pofitus eft linteus:vſą ad quem ignis peruenit,ſed
eum tranfire non potuit. Iam & ab ifto periculo
ereptus, oro nėà mediſcedas, quouſque quis iſto
rùm finis futurus fitagnoſcas, Túç Prior,qui tam
imore quam hofpitandi neceſſitate recedere vo
leba , ſubftitit: & ab oratione furgens, rurſum ei
aſſedit. Cum'a eum tátis terroribus anxium con
ſolaretur, & vterq adinuicem ve priùs colloque
retur: ſubito egrotus ad inuifibilia raptus obmu
tuit. Prior eum raptum ab humanis intelligens,
rei exitum præftolabatur.Cùm eccòpoft multum
noctis fpatium homo ad fe redijt , & miſerabili
ter ingemiſcens,ait:Ha ha, ad iudicium æternum
raptus fum : & heu miſer æterna morte damnatus
lum . Traditus ſum horrendis tortoribus,igne in. Horrendum
Dei iudiciú
extinguibili cum diabolo & angelis eius perpetuo in imponi
cruciandus. Eccè eccè,ignita ſartago plena bulli- tentem .
enci adipe : quam coram me tormentorum mi
niftri derulerunt, eamque ad me frigendum vn
diquè fuccenderunt. Eccùm Prior orationi, ficup
iam bis fecerat, tertiò quoque incubuiſſes, ille
ait : Cella , ceſſa pro me orare:nec pro illo yl .
trà fatigeris, pro quo nullatenusexaudieris.Prio
re vero dicente, Frater redi ad cor, & mifericor, >
diam dum adhuc viuis à Deo require ; ille adie
cit , Putas (ait) me vt inſanum loqui? Non inſa
nio , fed fana mente quæ dixi confirmo. Et cug
cullam Prioris manu tenens, eum interrogauit;
Nónne hoc quod manu tenco, cuculla tua eft ?
Quo reſpondente, Ex : adiunxit, Sicut hæc ve
ftis cuculla eft, & ficuthocquod ſubſtratum mię
bi eft palea eft : fic & hoc quod coràm cerno,
ignita fartago eft. Et dum hæc loqueretur, gutca
inuiſibilis ignis de illa quam dicebat fartagine
exiens, in manum eius Priore vidente cecidit;
& mirabile dicu , cutem & carnem vſque ad in
tima oſtis confumpfit. Tunc ille acri eum gemi
tu, En ( inquit) indubia rei probatio. Nam ficur
ifta, quam vides, de fartagine prolapſa gutta,care
nis partem confumpfit: hic confeftim totum mę
ignea vorago conſumet. Priore ad ifta fupenes,
iterùm dixit: Eccé fartaginem ipfam miniðri in
fernales propiùs afferunt, & vt mein illam inijci.
ant,iam iamque manus adaptant . Et pofmodi
cuin : Ecce linteum in quo iaceo vndique concur .
rentes accipiunt, & mc in ignitam fartaginem ,
xternam frixuram proijciunt. Hoc velut vlei,
mum vale mox vt Priori , atque his qui ad hoc
borrendum ſpectaculum conuenerant,dixit ;ſub
tracta voce , ac reflexa ceruice , puniendum fpi
ritum condemnatis fpiritibus tradidit. Tantus
verò
 >

DE SACRAMENTO POENITENTI AE. Q. 1.

Improbá vi. verd terror omnes inuafit, vtilicò vniuerfi aufu-
tam infelix , gerent: neque aliquiin domo, vbi cadauer mor-
plerunquè; cis remanferas, remanere auderent. Facto mand,
mors ſcqui
tur. miſerum cadauer ſepulturæ mandatum eft. Poft
aliquot autem dies, cùm ad vniuerſos circà pofi-
cos hæc tam terribilisfama perueniſſer:rei verita-
tem probare volentes, tumulum aperuerunt, at
que foflam illam , quam in manu adhuc viuen-
ris Presbyteri gutta prænuncia damnationis fe
cerat , in mortui cadauere inuenerunt. Quæ o
mnia, ſecundùm quod beatus Gregorius dicis,
nullo modo propter fe infelix Presbyter vidit,
cui nihil vifio ipſa profecit: ſed quanta cautela fa
cerdotale officium adminiftrandum ,quàm reue
renter diuina myfteria tractada, ſuperna per eum
difpofitio demonftrauit.

DE POENITENTIAE

SACRAMEN T O. .
1.

Quid estPænitentia Sacramentum ?

ST, in quo Sacerdotalis abſolutio à peccatis, quæ deteſtatus ri- Tridem fermos cap.1.& el,
29. Floren . & Conftantioſo
teque confeffus quis fuerit,impenditur. Sell.is. Nyffe. in vita Moy
E
B. Quam abfoluendi poteftatem vrin Eccleſia certam habe- co.Bernar.in vita Malach.

remus,diuina promiſſio Sacerdotibus fa &ta hæc fuit: Accipite Spiris asTridentifiering.cap.s.de

tum fanétum quorum

: remiſeritis peccata,remittuntureis: & quorum retinue- aiten.cap.z.& 7 . sten ohne
ritis, retenta ſunt. Tum alio in loco, Amen dico vobis, inquit Dominus, 5 10an
rill. .20.f
lib.1 Ibidem
2. cap.56. Cya
Gregor.
quacunque alligaueritis ſuper terram , erunt ligata & in cælo : & quæcunque homnorm.is in goeie
folueritis fuper terram ,erunt foluta G in cælo . c Maah.18.c Cypri.epift.
54.ad Cornel . Hilar.cã.16.
C. Ex quibus liquidò cernitur, præftantem & confolationis ple in Matth. Pacian.epift.1.ad
Sympro . Hicro.ad Heliod .
nam Sacramenti huius efficaciam eſſe, vt quo remittantur quæcun- epide.cap.7. Auguft .lib.

que peccata fæc.limèperpetra

ta, & foluantur indiſcriminatim , qui Eſaix,
Chryfoft
Vidi.hom .s.deverb
Dominum . is
coram Deo reas habét conſcientias : idque Sacerdotum miniſterio ex

diuina Chriſti inſtitutione. Quare Sacerdotum poteftas & authoritas

nunclongè quàm " olim , eſt excellentior plurisque facienda, vt qui- ... Locust of the site de
17.d
bus non corporis lepram , verùm animæ ſordes nó dico purgatas pro

bare,fed purgare prorſus conceſſum eſt,' Chryſoſtomo teſte. EtAu- Chryf.li.3.de Sacerdotio.

guftinus: Quid facit Eccleſia, inquit, cui di & um eft, quæ ſolueritis, ai feiners.c.1.& 2. vide
foluta eruntnisi
? quod ait Dominus ad diſcipulos: Soluite illum , & tea prab homil.27. cx
8 loan.n.f
finite abire ?

TESTIMONIA .
1. A. CONCILIVM Tridentinum feffione minus autem Sacramentum Penitentiæ tunc prę. Quido ſacra

ēriz decimaquarta in doctrina de Sacramento pæni-

inftitutu
CurPanit
Sit
Sacramērum . tentie,capite primo : Si ea in regeneratis omnibus
gratitudo erga Deum eſſet , ve iuftitiam in Bapti
ſmo ipfius beneficio & gratia ſuſceptam , conftan
ter tuerentur, nó fuiffet opus,aliud ab ipfo Bapti-
PlaL102. ſmo Sacramentum ad peccatorum remiſlionem
effe inftitutum .Quoniam auté Deus, diues in mi.
ſericordia , cognouit figmécum noftrum , illis eti-
am vitæ remedium cótulit,qui fefe pofteà in pec-
cati feruitutem, & Dæmonis poteftatem tradidif
ſent,Sacramentum videlicetPænitentiæ , quo la-
plis poſt baptiſmum , beneficium mortis Chrifti
Pænitentia applicatur.Fuit quidem Pænitentia vniuerfis ho-
femper fuit, minibus, qui ſe mortali aliquo peccato inquinár-
gratiam & iu ſent ,quouis tempore ad gratiam & iuftitiam aſſez
Äitiam affe . quendam neceſſaria, illis etiam qui Baptiſmi Sa-
qucndam . cramento ablui petiuiſſent,vtperuerſitate abiecta
& emendata, tantam Dei offenfionem cum pecca-
ti odio , & pio animi dolore deteftarentur. vndè
Ezcch.18.
Propheta ait : Conuertimini, & agite pænitenti-
am ab omnibus iniquitatibus veſtris : & non erit
vobis in ruinam iniquitas. Dominus etiam dixit:
Luc.13 . Nisi pænitentiam egeritis, omnes fimiliter peri-
bitis. Et princeps Apoftolorum Petrus peccatori,
bus baptiſmo iniciandis, pænitentiam commen-
Ador.a. dans, dicebat: Pænitentiam agite, & baptizetur
vnuſquiſque veftrtım . Porrò nec ante aduentum
Chrifti Penitentia erat Sacramétum ,neceft poft
aduentum illius cuiquam ante baptiſmum . Doç
cipuè inftituit, cùm à mortuis excitatus, inſuffa- mentum in .
uít in diſcipulos ſuos, dicens : Accipite fpiritum- loan.2o:
ſanctum : quorum remiſeritis peccata, remittun
tur eis : & quorum retinueritis,retenta ſunt. Quo
tam inſigni facto, & verbis tam perſpicuis, pote
ftatem remittendi & retinendipeccata, ad recons
ciliandos fideles, poft baptiſmum lapſos, Apofto
lis, & eorú legitimis fuccefforibus fuiſſe commu
nicatam , vniuerſorum patrum conſenſus ſemper
intellexit. Et Nouatianos, remittendi poteſtatem
olim pertinaciter negantes, magna rationeEccle
fia Catholica, tanquam hæreticos explofit atque
condemnauit. Quare veriffimum hunc illorum
verborum Domini ſenſum fan &ta hæc Synodus
probans & recipiens, damnat eorum commentia
tias interpretationes, qui verba illa ad poteftatem
prædicandi verbum Dei, & Chrifti Euangelium
annunciandi, contra huiuſmodi facramenti inſti
tutionem falsò retorquent.
2. ET canoneprimo : Si quis dixerit,in catholi
ca ecclefia Pænitentiam non effe verè & propriè verè & pro
Sacramentum , pro fidelibus, quotiès poſt bapti- priè faciam
ſmum in peccata labuntur, ipfi Deo reconcilian- fto indtitutu .
dis,à Chrifto Domino noftro inſtitucum , anathe
ma fit.
3. ITEM ſeſſione ſexta, capite decimoquarto :
Qui verò ab accepta iuftificationis gratia per pes
catum exciderunt, rursùs iuftificari poterunt,
çum excitante Deo per poenitentie Sacramentum ,
meri
 276 Q. 1. DE SACRAMENTO

merito Chriſti amiffam gratiam recuperare cura- tendi peccata,publica quidem per correptionem ,
Secunda pot uerint. hic enim iuftificationismoduseft lapfire- ficorreptusacquieuerit, ſecreta verò per ſponta
naufragium paratio, quam fecundam poft naufragium deper- neam confeſlionem ,cuicunq factam . Docet quo
dicæ gratiæ tabulam ſancti Patres aptè nuncupa- que,etiam facerdotes,qui peccato mortalitenen- Etií maliſa
runt. Etenim pro ijs qui poſt baptiſmum in pec- tur, per virtutem fpiritusfan & i, in ordinatione bentminifte .
Inftitutum à
Chriſto ſa . Cata labuntur, Chriftus Ieſus facramentum infti- collatam ,tanquàm Chrifti miniftros,functionem rium Clawiū .
craincntum . tuit Poenitentiæ , cùm dixit: Accipite ſpiritum- remittendi peccata exercere, eoso praud ſentire,
Ioan. 20. ſanctum : quorum remiſeritis peccata , remittun- qui in malis ſacerdotibus hanc poteſtatem non er
tur eis :& quorum retinueritis,retenta ſunt.Vndè fe contédunt. Quanuis autem Abfolutio facerdo
Ponitētiaan. docendum eſt, Chriſtiani hominis pænitentiam ' tis, alieni beneficij fit diſpenſatio, tamen non eſt
te bapri ini
differt ab ea poft lapſum ,multò aliam eſſe à baptiſmali, eaque folùm nudum miniſterium ,vel annunciandiEu
quæ poftba. continerinon modò ceſſationcm à peccatis, & eo- angelium , vel declarandi remiffa effe peccata , ſed
ptifinum re- rum deteftationem , aut cor contritum & humi- ad inſtaradus iudicialis ,quo ab ipfo veluca iudi- alis
Altus iudici
quiritus. liatum , verùm etiam eorundem facramentalem ce ſententia pronunciatur, atque ideò non debet
confeflionem ſaltem in voto, & ſuo tempore fa - pænitens adeò fibi de ſua ipfius fide blandiri, vt
ciendam , & facerdotalem abſolutionem ,itémque etiamfi nulla illi adfit contritio,aut facerdotiani
ſatisfactionem per ieiunia, eleemofynas, oratio mus ferid agendi, & verè abfoluendi, defis, putet
nes, & alia pia ſpiritualis vicx exercitia, non qui- tamen ſe propter fuá ſolam fidem , verè & coram
Satisfactiofit dem pro pæna æterna,quæ vel ſacramento ,vel fa- Deo efle abſolutum . nec enim fides fine pæniten
porali . cramenti yoto'vnà cumculpa remittitur, fed pro tia remiſionem vllam peccatorum pręſtaret: nec
Nū.14. 2.Re. pæna temporali : quæ, vt facræ literæ docent,non is eſſet nisì ſalutis ſuæ negligentiſfimus, qui ſacer
13.424,Eph.
4 1.Cor.3. tota femper,vt in baptiſmo fit,dimittitur illis,qui dotem ioco ſe abfoluentem cognoſceret, & non
gratiæ Dei quam acceperunt,ingrati ſpiritumſan- alium feriò agentem ,ſedulò requireret.
&tum contriſtauerunt, & templum Dei violare 2. IBIDEM canone decimo : Si quis dixerit,
Apoc.2. non funt veriti. De qua ſcriptum eft : Memor efto facerdotes qui in peccato mortali ſunt, poteftas
vndè excideris : age pænitentiam , & prima opera tem ligandi & foluendi non habere, autnon ſolos
2. Cor.7.
Marth.3. & 4. fac. Et iterùm : Quæ ſectàndùm Deum triſtitia eft, facerdotes eſſe miniſtros abfolutionis, fed omni
Luc.ß. pänitentiam in ſalutem ftabilem operatur. Es bus & fingulis Chrifti fidelibus effe dictum : Quæ- Matth.is.
rursus:Penitențiam agite, & facite fructus dignos cunque ligaueritis ſuper terram , erunt ligata & in
penitentiæ , cælo : & quæcunque ſolueritis ſuper terram ,erunt
lo20.30 .
4. ITEM canone vigefimonono : Si quis dixe- ſoluta & in cælo : & quorum remiſeritis peccata ,
rit, eum qui poft baptiſmum lapſuseſt, non poſſe remittuntur eis : & quorum retinueritis, retenta
per Dei gratiam refurgere, aut poſſequidem , fed funt : quorum verborum virtute quilibet abfol
fola fideamiffam iuftitiam recuperare fine facra uere poſſit peccata , publica quidem per corre
Sine ſacra .
Pæni. mento Pænitentiæ , prout ſancta Romana & vni- ptionem duntaxat, ſi correptus acquieuerit ,ſecre
tentie non uerſalis Ecclefia, à Chriſto Domino & eius Apo- ta verò per ſpontaneam confeffionem , anathe
cuperatur ftolis edocta, hucuſqué profeffa eft , feruauit, & ma fit.
amilla iufti. docuit,anathema fit . 3. AMBROSIVS libro primo de Penitentia ,
tia . Nouatianort
5. CONCILIVM Florentinum : Quartum capite ſecundo : Sed aiunt le Domino deferre re harem
qua
ſacramentum eſt Pænitentia , cuius quali Mate- uerentiam , cui foli remittendorum criminum facerdotibus
ria , & c. poteftatem reſeruent. Immò nulli maiorem iniu- adimebat po
6. CONCILIVM Conſtantienſe ſeſione de- teftaté remit.
riam faciunt, quàm qui eius volunt mandata re- tëdi crimina,
cimaquinta,damnatoctauum articulum Ioannis ſcindere, commiſſum munus refundere. Nam impugnat.
Huſs, qui ità habet ,Sacerdotes quomodolibet cri- cùm ipſe in Euangelio fuo dixerit Dominus Ie- loan.20 .
minosè viuentes infideliter ſentiunt de ſeptem fa- fus : Accipite fpiritum ſanctum : quorum remiſe
cramentis Ecclefiæ . ritis peccata,remittuntur eis : & quorum retinue
7. GREGORIVS Nyſſenuslibro de vita Moy ritis,detenta erunt : quis eſt ergò qui magis hono
Peenitehtit fis, fiue de vita perfecta: Moyſes rursùs per lapi- rat,vtràm quimandatis obtemperat, an qui réſi
ſacrainentu.
dem inundare aquiseremum fecit: quęres, quan- ftit? Ecclefia in vtroque feraat obedientiam , ve
tum qualem fit pænitentiæ facramentum , docet. peccatum & alliget, & relaxet , Hærefis in altero
Nam qui poftquàm Temel biberunt į lapide, immitis, in alcero inobediens, vult ligare quod
quanuis ad ventrem & Aegyptias voluptates la non refoluat, non vult'ſoluere quod ligauit : in
pli, bonorum priuatione, ac doloris perpeſſione quo fe fuámque ſententiam ſua damnat fententia .
in deſerto condemnentur: poffunt tamen virtute Dominus enim parius & foluendi effe voluit & Pariusligadi
pæniteneix, lapidem , quem dereliquerunt, inue- ligandi, qui vtrunque pari conditione permifit. cerdotibus a
nire,ac fontes quos delinquendo obſerârunt, pee. Ergò quifoluendi ius non habet, nec ligandi hat Chrifto con
nitend 'referarc. bet. Sicut enim fecundùm Dominicam fententi- cellum .
8. BERNARD VS in vita fan & i Malachiç epi- am , qui ligandi iushabet, & foluédi habet:ità iftos
Trium ſacra. ſcopiHybernix :Vfum faluberrimum confeſſio
mcatorum rum aſſertio ſeipſam ftrangulat, vt quia ſoluendi
vrumreftituit nis, facramentum Confirmationis , contractum fibiius negant,negare debeant & ligandi.Quomo
in Hybernia coniugiorum : que omnia aut ignorabant, aut ne- dò igitur poteſt alterum licere, alterum non lice
Malachias . gligebant,Malachiasde nouo inftituit. re ? Quibus donatum eft vtrunque, aut vtrunque
18. CONCILIVM Tridentinum , feflione liceremanifeftum eft,aut vtrunque nó licere cer
decimaquarta in do & rina de facramento Peni- tum eft :Ecclefiæ autem vtrunq licet,hereſi vtrun :
Minifter hui.
ius ſacraméri tentię,capite ſexto: Circa Miniftrum autem huius que non licet.Ius enim hoc ſolis permiffum facere
quis fit. Tacramenti ,declarat ſancta Synodus, falſas eſſe, & dotibus eft. Rectè igitur hoc Ecclefia vindicat,que
à veritate Euangelij penitùsalienas doctrinas oés, veros Sacerdotes habet : hærelis vindicare non
quæ ad alios quofuis homines, præter Epiſcopos poteft, quæ facerdotes Dei non habet. Non vindi
& facerdotes , Clauium minifterium perniciosè cando autem ipfa de ſe pronunciat, quòd cum Sa
Matth.18 .
extendunt,pucancesverba illa Domini: Quæcun- cerdotes non habeat,ius fibi vindicare non debe
que alligaueritis fuper terram ,eruntalligata & in at facerdotale: Ità in impudenti contumacia pu
cælo : & quecunque ſolueritis fuper terram ,erunt dentem cernimus confeffionem . Spectac etiani il
Ioan.20. ſoluta & in cælo :& , Quorum remiſeritis peccata, lud,quóniam qui ſpiritumſanctum accepit, & fol
remittuntur eis :& quorum retinucritis, retenta uendi peccari poteftatem , & ligandiaccepic. Sic
ſunt: ad omnes Chrifti fideles indifferéter & pro- enim ſcriptum eft : Accipite fpiritumſanců: quo loan.20 .
miſcuè, contra inſtitutionem huius facramenti, rum remiferitis peccata,remittuntur : & quorum
ità fuifíc dieta ,vt quiuis poteftatem habeat remiti retinueritis, detenta erunt :Ergò qui foluere non
poteft
 POENITENTI AE.
poteft peccatum ,nó habet ſpiritumſanctum . Mu-
nus enim fpiritusfancti eit officium facerdotis :
ius autem fpiritusfancti in foluendis ligandisque
criminibus eft: Quomodò igitur munus eius vin-
dicant, de cuius diffiduntiure & poteftate ? Quid ,
quòd inſolentiores ſunt? Nam cùm ad miſericor-
diam promptior, quam ad feueritatem fit ſpiri-
tus Dei, quod ait fe velle,id nolunt: quod nolle,
hoc agunt: cùm vindicare iudicis fic, remittere
miſericordis. Tolerabiliùs igitur Nouatianere
mitteres, quàm ligares. Aliud enim quafi delin-
* alids, parce quendi* parcus vfurpares, aliud quali ærumnæ
copaſſus ignoſceres. Sed aiunt ſe exceptis grauio-
ribus criminibus,relaxare venia leuioribus. Non
hoc quidé author veftri erroris Nouatianus ait,
qui nemini pænitétiam dandá putauit, ea fcilicet
contemplatione, vt quod ipfe non pofferſoluere,
non ligaret,nèligando fperari à fe faceret ſolutio-
nem . In eo igitur patrem veftrū propria damna-
tis ſententia, qui diftin tionem peccatorum faci-
tis , quæ foluenda à vobis puteris, & quę fine reme-
dio effe arbitremini. Sed Deus diftinctionem non
facit, qui miſericordiam ſuam promiſit omni-
bus, & relaxandi licentiam facerdotibus ſuis fine
ylla exceptione conceſlit. Sed qui culpam exag-
Maiora crimi gerauit, exaggeret & poenitentiam . Maiora enim
Actibusabis crimina, maioribus abluuntur fecibus. Ità nec
luuntur. Nouatianus probatur , qui veniam interclufit
omnibus : nec vos eius diſcipuli, imitatores eiuf-
dem & condemnatores, qui ibi minuitis ftudia
penitentiæ , vbi augeri oportet, quia grauiora
peccata maioribus ſuſtentanda fulcris docuit
Chriſti miſericordia . Quæ autem ifta peruerfitas
eft , vt vobis vindicetis poſibilia conceffu , Deo
( vtipfi dicitis) impoſſibilia referuetis? hoceft, fi-
bi eligere cauſas ignoſcendi, Deo materiam fæui-
Rom.3 .
endi relinquere. Et vbi eftillud ? Sit autem Deus
Pral.so. verax, omnishomo mendax , ficut fcriptum eſt:
Vtiuftificeris in fermonibus tuis, & vincas cùm
iudicaris? Vt cognofcamus igitur Deum miſeri-
cordiæ magìs indulgentem effe quàm feueritatis
SENIN orce 6.
tenacem ,ipfe ait : Miſericordiam mâlo ,quàm fa-
dh crificium .
tem Deusho 4. E T capite feptimo: Vult Dominus pluri-
minibus có. mùm pofſe diſcipulos ſuos, vult à feruulis fuis ea
municauit. fieri in nomine fuo, quæ faciebat ipſe poſitus in
Joan.14 . terris. Deniquéair: Etmaiora his facietis. Dedit
Altor.s .
vt mortuos fuſcitarent. Et cùm ipſe Saulo redde-
re poſſet vſum videndi, eum tamen ad Ananiam
diſcipulum ſuum mifit, vt eius benedi& ione Sau-
Matth.14 lo refunderentur oculi quos amiſerat. Petrum
quoquè fecum in mari iuflitambulare: & quia ti-
Matth.s. tubauit, repræhendit ilicò, eô quòd dona gratia-
loan.s. rum fidei pauxillitate minuiſſet.:Dedit enim di-
bus fcipulis,velux mundi effent per gratiam , qui erat
ipfe lux mundi . Et quia deſcenſurus eſſet è cælo
4.Reg ...
& in cælum aſcenfurus, Eliam ad cælum leuauit,
indè eum terrris placito redditurus tempore. Bao
Matth . 3 . ptizaturus quoque in ſpiritufancto & igni,per lo-
annem baptiſmatis facramenta præmifit. Omnia
deniquè donauit diſcipulis ſuis , de quibus ait:In
Mar.16 . nomine meo demonia eijcient & c. Omnia ergò
dedit ': fed nulla in his hominis poteftas eft, vbi
Contra No- diuini muneris gratia viget. Cur ergò manus im-
ponitis, & benedictionis opuscreditis, fiquis for
të reualueritægrotus? Cur præſumitis aliquos à
colluuionc diaboli per vosmundari poffe ? Cur
peccata dimitti non li
baptizatis,fi per hominem
cet ? In baptiſmo vtiquè remiſlio peccatorum
Idem ius fa- omnium eft. Quid intereft, vtrùm per pænitenti.
cerdotibus in am, an per lauacrum hocius fibi datum facerdo-
facramento
Baptiſmi & tes vindicent? ynum in vtroque miniſterium eft.
panitentiz. Sed dices, quia in lauacrọ operatur myſteriorum
gratia. Quid in pænitentia ? nónne Dei nomen
operaturQuid ergo ?vbivultis vindicatis vobis
70113 ?
Dei gratiam , vbi vultisrepudiatis? Sed hoc info-
lentis arrogantiæ, non fancti timoris eft, vt fafti-
Q. I. 277
dio vobis fint qui volunt agere pænitétiam . Per
peti videlicet Aentium lachrymas non poteſtis.
Non ferunt oculiveftri vilia veſtimentorum , il
luuiem fordidatorum .
5. IDEM libro fecundo de pænitentia , capite
fecundo : Poſſem quidem etiam illud dicere ei,
qui hoc quod ſcribitur ad Hebræos, de pæniten Heb.6.
tia dictum putat,quia quæ impollibilia ſunt ho
mini, poſibilia ſunt apud Deum : & potens eſt
Deus quando vult'donare nobis peccata , etiam
quæputamus nõ poffe concedi. Et ideò quod no
bis impoſſibile impecratu videtur, Deo donare
poſſibile eft. Nā & impoſibile videbatur,ve pec
catum
ablueret aqua. Denique Naaman Syrus le- 4.Reg.se
pram ſuam mundari per aquam poſſe non credi
dit.Sed quod impoſſibile erat,fecit Deus poſſibile
eſſe,quitantam nobis donauit gratiam . Similiter
impoſibile videbatur per pænitentiam peccata ab Apoftolis
dimitti. Conceffit hoc Chriſtus Apoftolis ſuis, adocicerdota
quod ab Apoftolis ad facerdotum officia tranl- mita pore
miffum eft. Factum eft igitur poſſibile, quod im- ftas remitten
poflibile videbatur. di peccata .
6. IOANNIS vigefimo : Accipite Spiritü fan
&tum , & c.vt in textu .
7. CYRILLVS-Alexandrinus libro duodeci
mo in Ioánem ,capite quinquagefimoſexto: Quo- An B.Tho .
modò igitur (dicet quifquam ) fi tunc aberat Tho- meas acicaba
mas,quando Chriftus ſufflans dixit, Accipite fpi- rit fpiritum
ritumſanctum , fpiritus ipſe particeps fačtus eft ? tefta
fancta & po
té rem it
Dicimus igitur virtutem fpiritus ex intentione sēdi peccata.
dantis Chrifti, in omnes diſcipulos pertranfiffe :
non enim quibufdam ,fed omnibus diſcipulis de
dit . Quare libertate dantis, non folùm præſentes,
ſed etiam abſentes Apoftoli fpiritum ſanctum ac
ceperunt. Quod autem non violenta , ſed tuta ve
ráque ifta ratio fit, authoritate ſanctæ ſcripturæ
monftrabimus. Iuſlit Deus quondam Moyfi ſe- Num.tt.
ptuaginta ſeniores Iudæorum eligere. Dixit au
tem de ſpiritu , qui erat in Moyſe ,ablaturum ſeat
que impofiturum in illis. Quum verò duo Hel
dad & Medad de ſeptuaginta, & c. Et quibuſdam
interiectis : Qua igitur ratione, diuinæ naturæ di
gnitatem ac poteftatem diſcipulis ſuis faluator
largituseft q
? uia certè abfurdum non eft peccata
remitti poffe ab illis, qui ſpiritumſanctum in ſe
ipſis habeant. Nam cùm ipfiremittunt aut deti
nent, ſpiritus qui habitat in eis, per eos remittit &
detinet.Erit autem id per eos duobus, vt arbitror, Sacerdotos
modis : primùm baptiſmo, deindè pænitentia . pen facrama
Nam autcredentes, & vitæ ſanctimonia probatos & pænitētiz
homines, ad baptiſmum inducüt, & indignosin- donant. peccatacon.
dè diligenter expellunt : aut ecclefię filios peccan
tes quidemincrepant, pænitétibus autem indul
gent.Sicut Paulus olim fornicantem apud Corin- 1.Cor.s.
thios, in pernicié carnis tradebat, vtfpiritus eius
faluaretur: recepítque rursiìs, nè maiore ſubmer
geretur dolore. Quum igitur ſpiritus Chriſti ha
bitans in hominibus, veri Dei operationem effi
ciat, quomodò non erit natura Deus, qui natura
liter poteſtatem diuinæ nature ac dignitatem pof
fidet, quum in diuinam legem eximiam habeat
authoritatem ?
8. GREGORIVS homilia vigeſimaſexta in
Euangelia, in ea verba, Quorum remiferitis pec
cata & c. Eccè nó folùm de ſemetipfis ſecuri fiunt,
fed etiam alienæ obligationis poteftatem relaxa
tionis accipiunt : principatúmque ſuperni iudicij Principatus
fortiuntur :ve vice Dei, quibuſdam peccatareti- cij.Superni iudi.
neant, quibuſdam relaxent. Sic fic eosà Deo dece
bat erigi , qui tantum pro Deo conſenſerant hu
miliari. Ecce quidiſtrictum Dei iudicium metu- Animarü iu
unt,animarum iudicesfiunt: & alios damnāt vel dices Apofto.
liberant, quiſemetipſosdamnari metuebant.Ho - conftituti.
rum profectò nunc in Ecclefia Epiſcopi locum te
nent. Ligandiatque foluendi authoritatem ſuſci
piunt,qui gradum regiminis ſortiuntur. Grandis
honor,ſed graue põdus iftius eft honoris. Durum
Аа quip
 278 D.I. DE SACRAMENTO
quippeeft,vtqui neſcit tenere moderamina vitu vſurpatione mandatum eſt, totumos id ex Apos
fuæ, iudex vitæ fiacalienæ . ftolico iure dcfuxit.
9. CHRYSOSTOMVS homilia octogeſima- 14. HIERONYM V S epiftola prima ad Heli
Ioan.20. odorũ capiteſeptimo: Ablit vt de his quidquam
quinta in loannem : Non dixit,Accepiſtis:fed ,Ac-
Poteftas & finiftrú loquar, quiApoftolico gradui ſucceden
gratia cipite Spiritum ſanctum .Non tamen quiſpiam er-
Lis ad fpirita.
remit- raret, fi tunc Apoftolos poteftatem quandam & tes, Chrifti corpusfacro ore conficiunt: per quos
Sacerdotes
tenda pecca- gratiam ſpiritualem accepiſſe diceret, non tamen & nos Chriftiani ſumus. Qui claues regni cælo ante iudicij
eft. s ve mortuos ſuſcitarent, & virtutes oſtenderent,
ta apottoli
donata fum habentes, quodammodò ante iudicij dient dié quodam .
ſed vt peccata dimitterent : differentes enim funt iudicant : qui fponfam Domini ſobria caftitate modo iudi
cant.
gratiæ ſpiritus : quare addidit, Quorumcunque conſeruant.
remiſeritis peccata,remiſſa ſunt: oftendens quod 15. AVGVSTINVS libro vigefimo de ciuita
virtutis genus largiatur. Poft quinquaginta au- te Dei, capite nono, ea verba Apocalypfis expo
tem dies, fignorum operationem acceperüt, ideò nens, Et vidi ſedes & ſedentes ſuper eas, & iudici- Apoc.so.
Actor...
inquit: Accipiecis virtutem venientis in vos Spi- um datum eft: Non hoc putandum eft de vltimo
ritus ſancti,& eritismihi teftes :Per figna ſcilicet. iudicio dici, ſed ſedes præpofitorum , & ipfi pri
Eft enim inenarrabilis fpiritus gratia, & multi- pofiti inelligendi funt,per quosEcclefia nunc gue
plex donum. bernatur. Iudicium autem darum , nullum meli- Iudicium in
io. MATTHAEI decimooctauo : Amen dico ùs accipiendum videtur, quàm id quod di&um Ecclega.
vobis, quæcunque alligaueritis, & c.vt in textu . eft: Quæ ligaueritis in terra, ligata erunt & in celo : Macb...,
Lib.s.epiſt. 2. 11 . CYPRIANVS epiſtola quinquagefima- & quæ folueritis in terra, ſoluta erunt & in cælo .
quarta ad Cornelium : Ipfe legem dedit, ve ligata Vndè Apoftolus: Quid enim mihi eft, inquit,de 1.Cor.se
in terris etiam in cælis ligata eſſent: folui autem ' his, quiforis funtiudicare? Nónne de his qui in
poſſentillic ,quæ hic priùsin Ecclefia foluerentur. cùs ſunt, vos iudicatis ?
12. HILARIVS canone decimoſexto in Mat . 16 . CHYSOSTOMVS homilia quinta de
thæum : O beatus cæliianitor, cuius arbitrio cla- verbis Efaiz, Vidi Dominum : Quanquàm nobis
Iudicium ter. ues æterni aditus traduntur, cuius terreſtre iudici- admirandus videtur chronus regius ob gemmas
refrepom.com
dit cæleftem um præiudicata authoritas fit in cælo, ve quæ in affixas, & aurum quo obcinctus eſt:tamen rerum
Sententiam . terris aut ligata ſunt aut foluta, Itacuri eiuſdem terrenarum adminiftrationem fortitus eft,nec vl.
conditionem obtineant & in cælo . tra poteftatem hanc prætereà quidquam habet
13. PACIANVS Epiſcopus ad Sympronia- authoritatis. Verùm facerdoti thronus in cælis Decçleftibus
num Nouatianű epiftola prima: Nunquàm Deus collocatus eſt, & de cæleſtibus negocijs pronunci- pronáciandi
non pænitéti comminaretur, nisì ignofceret pæ- andi habet authoritatem.Quis hæc dicit?Ipfe cx- authoricas.
nitenti . Solus hoc,inquit, Deuspoterit.Verum eft: lorum rex : Quæcunque ligaueritis fuper terram , Matth.it .
Quod Deus fed & quod per ſacerdotes ſuos facit, ipfius pote erunt ligata & in cælis : quæcunque
& folueritis
per facerdo- ftas eft. Nam quid eft illud quod Apoftolis dicit : fuper terram ,erüt ſoluta & in celis.Quid cum hoc
cit, in remit. Quæ ligaueritis in terris,ligata erunt& in celis : & honore conferri poflit? A terra iudicandiprinci- Calum iudi
fionc pecca- quecunq folueritis in terris, foluta erunt &in cx- palem authoritatem ſumit cælum . Nam iudex fe- candi autho
corum ,ipfius lis ? Curhoc,fi ligarehominibus ac ſoluere non li- det in terra, Dominus fequitur ſeruum , & quid- sitatë lumit
Matth.16 . cebat: an tantùm hoc folis Apoftolis licet?Ergo& quid hicin inferioribus iudicârit, hoc ille in fuæ à teisa.
No ſolisApo. baptizare ſolis licet, & fpiritum fan &tū dare folis, pernis comprobat.
ftolis concelo & folis gentium peccata purgare :quia totum hoc i.C. LEVITICI quarto : Si peccauerit prin
farfelt ca po. non alijs, quàm Apoftolis,imperatum eft?Quòd fi ceps,& fecerit vnum è pluribus per ignorantiam ,
seftas
vno in loco , & reſolutio vinculorú, & facramenti quod Domini lege prohibetur : & pofteà intelle
poreſtas datur:aut totumad nos ex Apoftolorum xerit peccatum ſuum , offeret hoftiam Domino ,
forma & poteftate deductum eſt, aut necillud ex hircum de caprisimmaculatum.Ponet's manum
1.Cor.3. decretis relaxatum eft.Ego ,inquit, fundamentum fuam ſuper caput eius :cum immolauerit eum
pofui: alius autem ſuperædificat. Hoc ergò fuper- in loco vbi ſolet mactari holocauftum corá Do
ædificamus, quod Apoftolorum do &trina funda- mino, quia pro peccato eſt, tinget facerdos digi
Epiſcopi vo- uit. Denique & Epiſcopi,Apoftoli nominantur : tum in fanguine hoſtiæ pro peccato, tangens cor
cantur Apo• ficut de Epaphrodito Paulusediſſerit.Fratrem & nua altaris holocaufti,& reliquú fundens ad ba
foli.
Philip.2. commilitonem , inquit,meum , veftrum autéApo- fim eius. Adipem verò adolebitſupra altare, ficut
Chriſmatis ftolum . Si ergò & lauacri, & chriſmatis poteftas, in victimis pacificorum fieri ſoler: rogabito pro
poreſtas ab maiorum longè chariſmatum , ad Epiſcopos indé eo facerdos, & pro peccato eius, & dimittetur ei.
Apoftolis ad deſcendit: & ligandi quoquè vis adfuic,atque ſol. Quòd fi peccauerit anima per ignorantiam de po
Epiſcopos
deſcendit. uendi . Quod etfi nosid ob noſtra peccata temera- pulo terræ,vtfaciat quicquam dehis quæ Domi
riè vindicamus, Deus tamen illud, vt fanctis & ni lege prohibentur,atque delinquat , & cognoue
Etiam malis Apoftolorum cathedram tenentibus,no negabit, rit peccatum ſuum , offeret capra immaculatam .
EditiesLimit: qui Epiſcopis etiam vnici ſui nomen indullit.Ne- Poneta manus fuper caput hoftiæ quæ pro pecca
tendi pecca. mo Epiſcopum hominis contemplatione defpi- to eft, & immolabit eam in loco holocaufti. Tol
ta eftcóceffa .ciat. Recordemur, quòd Petrus Apoftolus Domi- let'o facerdos de ſanguine in digito ſuo:& tangés
3.Pet.2. num noftrum Epiſcopūnominârit: Sed conuerfi, cornua altaris holocauſti, reliquú fundet ad ba
inquit, modò ad Epiſcopum , & paftorem anima- fim eius. Omnem autem adipem auferens, ficut
rum veftrarum.Quid Epiſcopo negabitur,in quo auferri ſolet de victimis pacificorum ,adolebit ſu
Dei nomen operatur? Reddet quidem ille ratio- per altare in odoréſuauitatis Domino: rogabitás
nem, fi quid perperàm fecerit, vel fi corruptè & pro eo, & dimittetur ei. Sin autem de pecoribus
impiè iudicârit. Nec præiudicatur Deo, quò mi- obculerit vi & timá pro peccato, ouem ſcilicet im
nùs mali ædificatoris opera reſcindat: intered, fi macularam : ponet manum fuper caput eius, &
pia illa adminiſtratio eſt, adiutor Dei operü per- immolabit eam in loco vbi ſolentcædi holocau
2.Cor.2. ſeuerat. Ecce Apoftolus ad laicos ſcribit:Si cui ftorum hoftix . Sumet's facerdos de ſanguine eius
quid donatis,& ego.nam & ego quod donaui, fi digito fuo , & tangens cornua altaris holocaufti,
quid donaui, propter vos in perfona Chrifti, ve reliquum fundet ad bafim eius . Omnem quoque
non poſfideatur a Satana . non enim verſurias eius adipem auferens, ficut auferri ſolet adeps arietis
ignoramus. Si autem quod laici donant,Apofto- qui immolatur pro pacificis,cremabit ſuper alta
Poteftas om . lus donâffe fe dicit: quod Epiſcopusfecerit, quali- reincenſum Domini : rogabito pro eo, & pro pec
rum ex Apoter reſpuetur? Ergò nec chriſma, nec baptiſma,nec cato eius,& dimittetur ei.
folico iure criminum remiſlio, nec innouatio corporis ſan DEINDE capite quinto :Anima quęiuraue
defuxit.
&tæ poteftati eius indulta eft : quia nihil propria rit, & protulerit labijs ſuis, yt vel malè quid face
ret,
 P OE NIT EN Í Í AE . 0. 1: 279
ret, velbenè, & idipſum iuraméto & fermone fir- libamentis fuis, & homo ritè mundabitur,& c.
mauerit , oblitas pofteà intellexeric delictum ſue 6. MATTHAEI octauo : Vade , oftende te fa
um ,agat pænitentiam pro peccato , & offerat de cerdoti, & offermunusquod præcepit Moyfes, in
gregibus agnam fiue capram , orabité pro ea fa- teftimonium illis.
cerdos & pro peccato eius: fin autem non potue- 7. LVCAE decimoſeptimo: Ite, oftendite vos
ric offerre pecus, offerat duos turtures, vel duos ſacerdotibus. Et factum eft,dum irent, mundati
pullos columbarum Domino, vnú pro peccato , funt.
& alterum in holocauſtum , dabito eosfacerdoti. 8. CHRYSOSTOMVS libro tertio de Sacer
Qui primum offerés pro peccato, recorquebit ca- dorio : Corporis lepram purgare, feu veriùs di-
puceius ad pennulas,ità ve collo adhæreat, & non cam ,haud purgare quidem , fed purgatos proba
penicùs abrumpatur. Et aſperger de ſanguine eius re, Iudæorum facerdotibus folis licebat : neque
parietem altaris. quicquid autem reliquum fue- neſcis quanta cum ambitione,quanto cum ftudio
rit, faciec diftillare ad fundamentum eius, quia ac concertatione ſacerdotalis dignitas id tempo
pro peccato eft. Alterum verò in holocauftú ado- ris acquireretur.At verò noftris facerdotibus non No tam pro.
lebit, vt fieri folet : rogabitis pro eo facerdos, & corporis lepram , verùm animæ ſordes, non dico bant purgacá
pro peccato eius, & dimittetur ei . Et paulò pòft: purgatas probare, ſed purgare prorſus conceſſum Sacerdotes,
Anima ti preuaricans cæremonias,per errorem in eft : quare iudicio quidem meo , qui iftos deſpici- quam purgår.
his quæ Domino funt fanctificata , peccauerit, of- unt, concemnúntque, multo ſceleratiores acma
feret pro delicto fuo arietem immaculatum de iori ſupplicio dignifuerint, quàm fuerit Dachan
gregibus, qui emi poteft duobus ficlis, iuxta pon- vnà cum ſuis omnibus.
dus ſanctuarij: ipſum quod inculic damni re 9. AVGVSTINVS de verbis Domini ſermo
fituet, quintam partem ponet fuprà, tradens fa- ne octauo , capite primo : Quis peccatoré mortu
cerdoci,qui rogabitpro eo offerens arietem , & di- um in peccatis reſuſcitabit, nisi qui ſemoro lapi Joan.13.
mitretur ei.Animafi peccauerit per ignorantiam , declamauit,dicens : Lazare, prodi foras? Quid eft
Comparatur
feceritis vnum ex his quæ Domini lege prohiben- autem foras prodire, nisi quod occultum erat fo peccator poe .
tur, & peccati rea intellexeric iniquitatemſua, of- ras prodere ? Qui confitetur, fords prodit. Foras nitens cũ La.
zaro refuſci
ferec arietem immaculatum degregibus facerdo- prodire non poſſet,nisi viueret. Viuere non pof
ti, iuxta menfuram æftimationemis peccati : qui fet, nis ireſuſc ita tus t ò
eſſe .Erg in con fef lio ne fui tato,& Eccle.
orabit pro eo, quia neſciens fecerit: & dimittetur acc uſa tio , Dei lau dat io eft. CAPITE ſecundo: folis eu fole
ei, quia per errorem deliquit in Domino. Dicit ergò aliquis ; Quid prodeft Ecclefia, fiiam uencibus.
3. ITÉM capite ſexto :Locutus eft Dominus ad cófeſſor voce Dominica reſuſcitatus prodir?Quid
Moyfen , dicens: Anima quæ peccauerit, & con- prodeft Eccleſia confitenti,cui Dominus ait, Quæ March.it .
sem pro Domino negauerit proximo ſuo depofi folueritis in terra, ſoluta erunt & in cælo ? Ipſum
tum , quod fidei eius creditum fuerat,vel vi ali- Lazarum attende:cum vinculis prodit. Iain vine
quid extorſerit,calumniam fecerit, fiue rem per- batconfitendo,ſed nõdùm liber ambulabatvin
diram inuenerit, & inficians inſuper peierauerit, culisirretitus.Quid ergò facit Ecclefia , cui dictum
& quodlibet aliud ex pluribus fecerit, in quibus eft,Quæ folueritis, foluta erunt; nisi quod ait Do
folent peccare homines, conuicta delicti, reddet minus continuò ad diſcipulos,Soluite illum & fi
omnia quæ per fraudem voluit obtinere, integra, nite abire ?
& quimă inſupèr partem domino, cui damnum 10. ITEM de verbis Domini,fermone quadra
inculerát. Pro peccato autem ſuo offeret arietem gefimoquarto,capite ſexto : Opùs eft ergò vt qui
immaculatum degrege, & dabit euin ſacerdoti, reuixit , loluatur, & ire permittatur.Hoc officium
iuxra æftimationem menfuramo delicti: quiro diſcipulisdedit, quibusait : Quæ folueritis in ter- Match.18.
gabit pro eo coram Domino , & dimittetur illi ra , foluta funt & in cælo .
pro fingulis , quæ faciendo peccauit. 11. ET tractatu quadragefimonono in Ioánem :
4. ET decimotertio : Locutúsqué eſt Dominus Quid eft procedere,nisì ab occulcis velut exeun
ad Moyfen & Aaron,dicens : Homo in cuius curé domanifeftari? Sed ve confitearis,Deusfacit ma
& carneortus fuerit diuerſus color fiué puſtula, gna voce clamando ,id eſt,magna gratia vocando.
aut quafi lucens quippiam,id eft, plaga l'epræ, ad ideò cùm proceſſiſſet mortuus adhucligatus,con
ducecurad Aaron ſacerdoté, vel ad vnum quém ficens & adhuc reus ; vt foluerentur peccata eius,
libet filiorum eius. Qui cùm viderit lepram in miniftris hoc dixit Dominus, Soluite illum & fi
cute, & pilos in album mutatos colorem , ipſami nite abire.Quid eft,foluite & finite abire? Quę fol- Matth.18,
Speciem lepræ humiliorem cute& carne reliqua, ueritis in cerra,foluta erunt& in cælo,
plaga lepræ eft, & ad arbitrium eius feparabitur. 12. RVRSV M in libro quinquaginta homilia
Sin autem lucens candor fuerit, &c. Et poft pau- rum ,homília vigefimaſeptima,capitetertio: Elc
ca : Quòd fi rursùm caro verſa fuerit in alborem , uatus eft Lažarus, procefft de tumulo : & ligaris loan.11.
& totum homineni operuerit, conſiderabit eum erat, ficut funt homines in confeſſione peccači
facerdos, & mundum effe decernet. Itecem : Por- agentes poenitentiam . lam proceſſerunt morte ;
rò fi fteterit macula;& capilli nigri fuerint, noué- nam , non confiterentur, nisi procederent. Ipſum
ric hominem fanátum effe , & confidenter eum confiteri, ab occulto & tenebroſo procedere eſt .
pronuncietmundum . !! Sed quid Dominus Ecclefiæ ſuæ ? Quæ ſolueritis, Matth.18.
5 ITEM capite decimoquarto : Locutusas eft inquit, in terra , foluta erunt & in cælo . Proinde
Dominus ad Moyſen , dicens :Hic eft ritus leprofi Lazaro procedente, quia impleuit Dominus mi
quando mundandus eft: Adducetur ad facerdo- fericordiæ fuæ bonum , perducere ad confeflio
tem , qui egreſſus de caftriscùm viderit lepram ef nem mortuum latentem , putentem , iam cætera
ſe mundatam , præcipierei qui purificatur, veof- * implet Ecclefiæ minifteria, Soluite illum & fi- * for.implén
vel, minifte .
ferat duos pafferes viuos pro fe, quos veſci lici- nite abire. rio,
tum eft ,& lignum cedrinum , vermiculúmque& 13. IDEM in pſalmum centefimum primum
hyſſopum . & vnum ex paſſeribus immolari lube. concione ſecunda: Quid prodeſſer Lazaro, quia
bicin vafe fi &tili ſuper aquas viventes : alluin au- proceſit de monumento , nisi diceretur; Soluite 10a0.25.
tém viuú cúm ligno cedrino & cocco & hyffopo eum & finite abire ? Ipfe quidem voce deſepulcro
tinget in ſanguine paſſeris immolati, quo adfper- ſuſcitauit, ipſe clamando animam reddidit, ipſe
get illum qui mundandus eft,feptiès,véiure pur terrenam molem terreno fepulcro impofitam vi
getur : & dimittet paſferém viuum, vt in agrumi cit, & proceffit ille vin & us.Non ergò pedibus pro- vide ctiam
Ambrofium
auolet, & c . Rogabito pro eo facerdos coram Do- prijs, fed virtute producentis: fichocin cordc pa lib.z. de poe .
mino, & faciet lacrificium pro peccato , tunc ima nitentis. Cùm audis hominem pænitere pecca- nitêtia,ca.7.
molabitholocauftü, & ponet illud in altari cum torum ſuorum ,iam reuixit : cùm audis hominem
Аа 3 con
 280 2.11. DE SACRAMENTO
confitendo proferre conſcientiam , iam de ſepul- Ecclefiam dari ſolutio peccatorum poteft: fulcr
cro eductus eft, fed nondum ſolutus eſt. Quando tari autem ipſe mortuus non nisì intùs clamante
Matth.18. ſoluitur ? A quibus foluitur? Quæ folueritis, in- Domino poteft.Hæcenim Deus interiùsagit,
quit, in terra, erunt ſoluta & in cælo .Meritò per 14. IOANNIS vndecimo, vtin textu.

II .

Cur opus est Pænitentiæ Sacramento ?

Amb.lib.depoenitentia... A. Vr. homo poſt baptiſmum relapſus , & inimicusDeifa & us, per

iue.careta& libaco.com hoc Sacramentum remiſſione peccatorum accepta, Deo reconcilie

cap.zfel:14, item Floren. tur, & ex mortuo viuus,ex impioqueiuftus efficiatur.
a Pacian.epift 1.ad Symp?. B. Vndè Patres
Vndè Patres “pænitentiam non temerè fecundam poft naufra.

Sad Demeuxiad,de feruan.gium Tabulam vocant, qua ſcilicet ex vortice mortalis peccati tan
plus laptam caps. Triden. quamènaufragio ſubuehi,& in gratiam amicitiamque Dei transferri

2. Terul de panite cap. vnuſquiſque poſſit,quantumlibèt multis magnisque criminibusprę

7. Ezechiel.18.8 & 33.0
grauatus.
TESTIMONI A.
1. A.,AMBROSIVS ſcripſit duos integros li- nitentiæ lapfis poft baptiſmum ad falutem necel Laphic hoch
brosde pænitentia,de quibus ità loquitur in pfal- farium , vt nondùm regeneratis ipſe baptiſmus. acceffarinn
mum tricefimumfeptimum ſcribens,in prefacio . 6. CONCILIVM Florentinum : Effectus hu- adſaluté,ve
non regene
ne : De pænitentia duos iamdudum ſcripti libel- ius facramenti eft abfolutio à peccatis. ratis bapti
los : & iterùm fcribédum arbitror.Primùm , quia 7. HIERONYMVS libro fecundo aduersùs [mus.
veile eſt vel quotidiè veniam delictorum precari: Pelagianos, adfert multa ſcripturæ teftimonia,
deindè,quoniam in illis duobus libellis adhorca- quibus pænitentia ab effcctu ſuo commenda
tio pænitentiæ vel profectus eſt, fi geratur : nunc tur , .i : ‫ܢ ܝܘܬ‬
Nihil prodeft
agere pæni: autem quemadmodùm agi pænitentia debeat, 1.B. PACIANVS epiftola primaad Sympro
tentiam ,nisi exprimendum eft. Nihil enim prodeſt agere, nisi nianum Nouatianum : Pigeat fanè peccare, red pænitentia
ità agatur vt ita agatur vt oportet. pænitere non pigeat : pudeat periclitari, fed non cabulz quam
oportet.
2. AVGVSTINVS libro primo de adulteri- pudeatliberari.quis naufrago tabulá,né euadat, naufragus
Vt non rege- nis coniugijs, capite vigeſimooctauo: Quæ autem eripiet ? quis ſanandis vulneribus inuidebit ? amplecticus,
Deratisbapti. baptiſmatis, eadem reconciliationis eſt cauſa , fi 2. HIERONYMVS in caput tertium Efaiæ :
plis hoc la fortè penitentem finiendæ vitæ periculum præ- Secunda enimpoft naufragium tabula, pæniten- Panitēciach
cramentum occupauerit. Neciprosenim ex hac vita fine arra tia eft: & confolatio miſeriarum , impietatem ſu- naufragium
neceſſariü eft ſuæ pacis exire velle debet mater Ecclefia. am abſcondere. 4 tabula .
3. IDEM libro fecundo, capite decimoſexto : 3. IDEM epiftola octaua ad Demetriadem de
à baptizato Si autem accuſando adulteram occiderit,hoc pec- feruanda virginitate,capite ſexto: Pænitétia qua- Secunda ta
commiflum , catum quoniam tranſactum eft, & in eo non per- fi fecunda poft naufragium miſeris tabula fit :in bula.
reconciliati- manetur, & fi à catechumeno fa & ú eft,baptiſmate virgine, integra ſerueturnauis.
onefanathtba abluitur : & fi à baptizato , pænitentia & reconci- 4. AMBROSI VS ad virginem lapfam capite
prizato per liatione fanatur. octauo : Pænitudo neceffaria eft, ficut vulneratis
baprimum 4. CONCILIVM Lateranenſe magnum ca- ſuntneceſſaria medicanina. Sed quanta putas &
abluirur.
none primo: Si poſt ſuſceptionem baptiſmi quiſ qualis neceſſaria pænitentia , quę aut æquet crimi
quam prolapſus fuerit in peccatum , per veram na,aut certè excedat: Pænitentia non verbis agen
penitentiam femper poteft reparari. da eft, fed & actu.Cùm animo conceperis,non ali
5.CONCILIVM Tridentinum capite ſecun- ud remedium conftitutum eſſe poſt baptiſinum ,
Pænitentiz do , feſtione decimaquarta: Cæterùm hoc facra- quam pænitentiæ folatium ,quantamuis afflicti
àbaptilmomentum multis rationibus à baptiſmo differre onem , quantumuislaborem & indecorem ſubire
quid differat. dignoſcitur. Nam præterquàm quòd materia & eſto contenta : dummodò ab æternalibus pænis
Prima diffe- forma, quibusfacramenti eſſentia perficitur, lon- libereris. Et poft pauca : Sed tu quæ iam ingreſſa Inhærendum
rentia .
Secunda. giſtimé diſlidet:cóftat çerté baptiſmiminiſtrum es agonem poenitentiæ, infifte miſera fortiter, in- panitëtisins
iudicem eſſe non oportere : cùm ecclefia in nemi- hære tanquàm naufragus tabulæ ,ſperás per ipſam bula .
nem iudicium exerceat, qui non priùsin ipſam te deprofundocriminum liberari
per baptiſmiianuam fuerit ingreſſus. Quid enim 5. CONCILIVM Tridétinum iëllione ſexta,
1.Cor.5.
mihi, inquit Apoftolus, de ijs quiforìsſunt iudi- capite decimoquarto: Lapfi reparationem fecun- Tabula ſeci .
da deperdita
care ? Secùseft de domeſticis fidei, quos Chriſtus dam poft naufragium deperditæ gratiæ cabulam gratiz poft
Dominus lauacro baptiſmi ſui corporis membra fancti patres aprè nuncuparunt. naufragiuca
ſemel effecit: nam hos, fi fe pofteà crimine aliquo 6. ITEM feſtione decimaquarta,canone fecun
contaminauerint,non iam repetito baptiſino ab- do : Si quis ſacramenta confundens, ipſum bapti,
lui,cùm id in Ecclefia Catholica nulla rationeli- ſmum pænitentiæ facramentum eſſe dixerit, qua
ceat, ſed ante hoc tribunal tanquàm reos fifti vo- fi hæc duo facramenta diſtincta non fint, atq ideò
luit,vt per ſacerdotum ſententiam non ſemel,ſed pænitentiam non rectè fecundam poftnaufragi,
quoties ab admiſlis peccatis ad ipſum pænitentes um tabulam appellari,anathemafit.
Tertia, ex par confugerint, poſſent liberari . Alius eſt prætereà 7. TERTVLLIANVS in libro de pæniten:
te effectus. Non ideò per
baptiſmi, & alius pænitentiæ fructus, Per bapri- tja capite feprimo:Nemoidcircò deterior fit ,quia cãdum , quia
ſmum enim Chriftum induentes , noua prorsùs Deus melior eft, cotiés delinquédo, quotiésigno- Deus adigno
inillo efficimur creatura, plenam & integrā pec- ſcitur . Cæterùm finem vcique euadendihabebits ſcendum pce .
catorum omnium remiffionem conſequentes:ad cùm offendendi non habebit. Euaſimus fomel, nitétibus fa
cilis est.
quani tamen nouitatem & integritatem , per fa- hactenus periculofis nofmetipſos inferamus , etli
cramentum pænitentiæ fine magnis noftris Aleti- iterùm euafuri videmur. Plerique naufragio li
Laboriofus bus & laboribus, diuina id exigente iuſtitia, per- berati, exindèrepudium & naui & mari dicunt;
baptifmus
uenire nequaquàm poffumus, vtmeritò pæniten- & Dei beneficium ,falutem ſuam ſcilicet, memor
pænitentia.
Damar.lib.4. tia , laboriofus quidam baptiſmus à fanćtis patri- ria periculi honorant.Laudo timorem ,diligo ve
cap.10. bus dictus fuerit.Eft autem hocfacramentum perecundiam ; nolunt iterùm diuinæ mifericordia
oueri
 POENITENTIAE . Q. II.III. 281

onerieſfe; formidant videriinculcare,quod con- iterùm liberari. Neminem pudeat. Iteratæ vale
ſecuti ſunt: bona certe ſollicitudineiterùm expe- tudinis, iteranda medicina eft . Gratus in Domi
riri vitant,quod femel didicerunt timere.Ità mo- num extiteris, fiquod tibi Dominus offert, non
dus temeritatis,teftatio eft timoris. Timor autem recufaueris. Offendifti, fed reconciliari adhuc
hominis,Deihonor eft. Sed enim peruicaciſſimus potes. Habes cui fatisfacias, & quidem volen
hoftis ille,nunquàm malitiæ fuæ ocium facit. At tem.
quin cūcmaximèſæuit,cùm hominem plenè ſen- 8. EZECHIELIS decimooctauo: Conuerti
ut liberacum ; tunc plurimùm accenditur, dum mini, & agite poenitentiam ab omnibus iniquita
extinguitur. Doleat & ingemiſcat ncceſsè eft, ve- tibus veſtris, & non erit vobis in ruinam iniqui.
nia peccatorum permiſſa, tot in homine moreistas. Proijcite à vobis omnes præuaricationes ve
opera diruta, tot titulos damnationis retrò fuz Atras, in quibus præuaricati eſtis, & facite vobis,
graſos. Dolet, quod ipfum & angelos eius,Chrifti cor nouum & fpiritum nouum : & quare morie
feruus ille peccator iudicaturus eft. Itaque obſer- mini domus Iſrael? Quia nolomorcem morien
uat,oppugnat, obfidet, fiquapoffitaut oculos có tis, dicit Dominus Deus,reuertimini,& viuite.
cupiſcentia carnali ferire, aut animum illecebris 9 . ET apud eundem trigefimotertio: Viuo ego ,
ſecularibus irretire, aut fidem terrenæ poteftatis dicit Dominus Deus, nolo mortem impij, ſed ve
formidine euertere, aut à via certa peruerfis tra conuertatur impius à via ſua, & viuat, Conuerti
ditionibus detorquere: non ſcandalis, non tenta mini à vijs veftris pellimis, & quare moriemini
Poft bapti. tionibus deficit . Hæc igitur venena eius proui- domus Ifrael? Tuitaque fili hominisdic ad filios
(mum ſuper . dens Deus; clauſa licet ignoſcentiæ ianua,& intin- populi tui : Iuſtitia iufti no liberabiteum ,in qua
elt poeniten. & ionis ſera obftructa, aliquid adhuc permiſit pa- cung die peccauerit:& impietas impijno nocebit
tia emedia tére. Collocauit in veſtibulo pænitentiam fecun- ei, in quacunquedie couerſus fuerit ab impietate
ianua ad in. dam , quæ pulſantibuspatefaciat; ſed iam ſemel, fua, & iuftusnon poteric viuere in iuftitia ſua ,in
dla
dulgentiam, quia iam fecundò; fed ampliùs nunquam , quia quacunq die peccauerit.Etiá fi dixero iufto ,quòd
proximè fruftrà. Non enim & hoc femel fatis eft? vita viuat, & confiſus in iuftitia ſua fecerit iniqui
Habes quod iam non merebaris; amififti enim taté: omnes iuftitiæ eius obliuioni tradentur, & in
quod acceperas. Si tibi indulgentia Domini ac- iniquitate ſua quam operatus eft, in ipfa morie
commodat yndd reftituas quod amiſeras; iterato tur. Și autem dixero impio , morte morieris, &
beneficio gratuseſto, nedùm ampliato : maius eſt egerit pænitentiam à peccato fuo , feceritis iudi
enim reftituere, quam ,dare;quoniam miſerius eft cium & iuftitiam , & pignus reftituerit ille impi
perdidiſſe, quàm omninò non accepiſſe. Verùm us,rapinámque reddidericin mandatis vicx am
non ftatim fuccidendus ac ſubruendus eft animus bulauerit, nec fecerit quicquam iniuſtum :vita vi
deſperatione, fi fecundæ quis pænitentiæ debitor uet , & non morietur.Omnia peccata eius queper
fuerit: pigeat ſandpeccare rursùs,fed rursùs pæni- cauit, non imputabuntur ei : iudicium & iufticia
tere non pigeat:pigeat iterùm periclitari, ſed non am fecit, vita viuet.

III.

Quando hoc Sacramentum ritè accipitur,& efficaciter operatur ?

. A. Cvm is, quiremiſſionem peccatorum implorat , tres illas partes ſeu conseil.Fles

ationes adhibet, Contritionem , Confeſſionem , & Satisfa & ionem , quæto- 14.cap.3.&
tam hominis ad Deum conuerfionem , pænitentis officium , & renouatio

nem comple & untur. De quibus ità Chryſoſtomus :" Perfecta penitentia perimetriad
cogit peccatorem omnialibenter ferre : in corde eius contritio ,in ore confef- Reg. 16.

fio , in opere tota humilitas, Hanc eſſe frugiferam pænitentiam Chryſoſto- 17:bd 101.26

mus afferit, vt quibus modis Deum offendimus, offendimus autem corde, 21.g long
.Reg.
3.0
ore, ac opere, ijſdem reconciliemur Deo , corde quidem per Contritionem ,
ore per Confeſſionem ,ac opere per Satisfa & ionem .

B. Ad Contritionem pertinetillud, "Sacrificium Deo ſpiritus contribulatus :cor b Pal.so.d

contritum & humiliatum Deus non deſpicies.

c Ad . 19.d
C. Confeſſionem his verbis Lucas indicat : Multi credentium veniebant Num . s.a

fitentes & annunciantes actus fuos. Etº Iacobus Apoftolus docet : Confitemini al- &
alib ro
ibid.Beda.

terutrùm peccata veſtra .

D. Ad Satisfa & ionem porrò fpe& ant digni' pænitentiæ fru & us, quos Io- Matth:36
annes Baptiſta poftulat, inter quos & eleemofynæ . De his autem Danielpro- 26.8
pheta :' Peccata tua, inquit, Eleemoſynisredime
, & iniquitates tuasmifericordys paus f Dan.4.e
perum . Grande ſcelus grandem habet neceffariam Satisfa & ionem , aité Am- virg.
5. Ambe ad
lapla m
cap.cap.8.
broſius.

E. Atque eò referendum etiam , quod Paulusait " de Corinthijs deploran- b 2.Cor.12.6

54ಣ? dis, quandoquidem ſuper immunditia, fornicatione , & impudicitia quam

ಗ p
i
rétiba geſſerant,pænitentiam necdùm egiſſent.
Lisesi
TESTIMONI A.
1.A. CONCILIVM Florentinum in do &tri- prima eft cordis contritio ,ad quam pertinet, vt
na de Sacramentis : Quartum Sacramentum eft doleat de peccato commiſfo cum propofito non
Materia hai. Pænitentia, cuius quafimateria ſunt actus Pæni- peccandi de cætero . Secunda eft oris confeſſio, ad
us facraméti. centis, qui in tres diftinguuntur partes. Quarum quam pertinet, vt peccator omnia peccata, quo
A2 3 rum
i
 282 QIII. DE SACRAMENTO POENITENTIAE.

rum memoriam habet, fuofacerdoti confiteatur & c . Quia cinerem tanquàm panémanducabara,
integraliter. Tertia eft ſatisfactio pro peccatis ſe- & porum meum cum Aetu miſcebam .
cundùm arbitrium ſacerdotis , qux quidem præ- 10. SECVNDI Regum duodecimo : Et dixie
cipuè fit per orationem , ieiunium & eleemofy- Dauid ad Nathan , Peccaui Domino . Dixito Na.
Forma.
nam.Forma huius facramenti funtverba abſolu- than ad Dauid, Dominus quoquè tranftulit peco
tionis, quæ facerdosprofert,cùm dicit:Ego te ab- catum tuum : Non morieris. Veruntamen quo .
foluo & c. niam blaſphemarefeciſti inimicos Domini, pro
2 CONCILIVM Tridentinum capite tertio, pter verbum hoc, filius qui natus eft tibi, morte
feflione decimaquarta in doctrina de Sacramento morietur.
Pænitentiæ : Sunt autem quafi materia huius Sa- 11. ET capite vigefimoquarto : Percuſſit autem
cramenti ipfius pænitentis actus , nempe con- cor Dauid eum ,poftquàm numeratus eft popu
Materia. tritio, confeſſio , & fatisfactio. Qui quatenus in lus:& dixit Dauid ad Dominum ,Peccauivaldè in
pænitente , ad integritatem ſacramenti, ad ple- hoc facto : fed precor Domine,vt trasferas iniqui
námque & perfe&tam peccatorum remiſionem tatem ferui tui, quia ftultè egi nimis. Surrexit ita
ex Dei inftitutione requiruntur,hac ratione pe- queDauid manè, & fermo Domini faétus eft ad
nitentiæ partes dicuntur. Et ibidem : Docet præ- Gad prophetam & Videntem Dauid , dicens:Va
Forma. tereà fančta Synodus, facramenti Pænitentiæ for- de,& loquere ad Dauid,Hæc dicit Dominus, Tri
mam, in qua precipuè ipfius vis fita eft,in illis mi- um tibi datur optio:elige vnum quod volueris ex
niftri verbis politam efle, Ego te abſoluo , & c.Qui- his,vtfaciam tibi . Cum veniſſet Gad ad Dauid,
bus quidem de Ecclefiæ ſanctæ more preces quæ- nunciauit ei , dicens : Aut ſeptem annis veniet tibi
dam laudabiliter adiunguntur, ad ipfius tamen fames in terra tua : aut tribus menfibus fugies ad
formæ eſſentiam nequaquam ſpectant, neque ad uerfarios tuos, & illi te perſequentur: aut certè tri.
ipſius Sacrainenti adininiftrationem ſunt neceſ- bus diebus erit peftilentia in terra tua. Nunc ergo
fariz .
delibera, & vide quem reſpondeam ci, qui me mi.
3. IN eadem feffioné canone quarto : Si quis ne- fit,fermonem .
Tres actus
Pænitete re in gauerit,ad integram & perfectam peccatorum re 12. TERTII Regum vigefimoprimo : Igitur
quiruntur. miſfionem requiri tres actus in pænitente, qua- non fuit alter talis ficut Achab , qui venundatus
fi materiam Sacramenti pænitentiz , videlicet, eft vt faceret malum in confpectu Domini : conci
Contritionem ,Confeſſionem , & Satisfactionem , tauit enim eum Iezabel vxor ſua , & abominabilis
qux tres pæntentiæ partes dicuntur: autdixerit; fa&tus eftin tantùm , vt fequeretur idola quz fece
duas tantum effe pænitentiæ partes,terrores ſcili- rant Amorrhæi, quos conſumpfitDominus à fa
cet incuſſos conſcientiz, agnito peccaro, & fidem ciefiliorum Iſrael Itaque cùm audiſſet Achab fer
conceptam ex Euangelio , vel abſolutione, qua mones iftos,fcidic veſtimenta ſua, & operuit cili
credit quis fibi per Chriftum remiſſa peccata,ana- cio carnem ſuam , iciunauitós, & dormiuit in fac
thema fit. co, & ambulauit demiffo capite. Et factus eſt fer
4. CHRYSOSTOMVS in ſermone de Pæ- mo Domini ad Eliam Thesbitem , dicens:Nónne
nitentia: Perfecta penitétia cogit & c.vt in textu, vidifti humiliatum Achab coram me? quia igi
& infrà quæſtione decima,A.teftimonio nono. tur humiliatus eft meî caufa, non inducam ma
5. SECVNDI Regum decimoſexto : Veniter- lum in diebus eius, ſed in diebus filij ſui inferam
gorex Dauid vſque Bahurim : & ecce egrediebatur malum domui eius.
indè vir de cognatione domus Saul, nomine Se- 13. IONAE tertio capite:Et clamauit & dixit
mei, filius Gera : procedebati egrediens, & male- in Niniue ex ore regis & principum eius, dicens :
dicebat. Mittebatas lapides contra Dauid , & con- Homines, & iumenta , & boues, & pecora nongu
tra ſeruos vniuerſos regis Dauid : omnis autem Atent quicquam : nec paſcantur, & aquam non bi
populus & vniuerfi bellatores à dextro & finiftro bant. Et operiantur faccis homines & iumenta, &
latere regis incedebant.Ità auté loquebatur Semei clament ad Dominum in fortitudine: conuerta
cùm malediceret regi: Egredere,egredere vir ſan- cur vir à via ſua mala, & ab iniquitate quæ eft in
guinum & vir Belial.Reddidit tibi Dominus vni- manibus eorum . Quisſcit ficonuertatur, & igno
uerſuni fanguinem domus Saul & c.Etpaulò pòft: ſcar Deus : & reuertatur à furore iræ ſuæ, & non
Dimittite eum , ait rex , vt maledicat iuxta præ- peribimus? Et vidit Deus opera eorum , quia con
ceptum Domini, fi fortè refpiciat Dominus affi- uerfi ſunt de via ſua mala : & mifertus eft Deusſu
& ionem meam , & reddatmihi Dominus bonum per malitia quam locutus fuerat, vt faceret eis, &
pro maledictione hac, die hodierna. Ambulabat non fecit.
itaque Dauid & ſocijeius per viam cum eo : Semei B. PSALMO quinquageſimo, vt in textu , &
autem per iugum montis ex latere, contra illum fuprà teſtimonio fexto.
gradiebatur,maledicens, & mittens lapides ad- 1. C. ACTORVM decimonono : Multi cre
uersùm eum , terram's fpargens. dentium & c.vt in textu .
6. PSALMO quinquagefimo:Sacrificium Deo 2. NVMEROR VM quinto : Vir fiue mulier
ſpiritus contribulatus: cor contritum & humili- cùm fecerint ex omnibus peccatis quæ folentho
acum Deus non defpicies.Ibidem : Quoniam ini- minibus accidere, & per negligentiam tranſgreſti
quitatem meam ego cognofco, & peccatum me fuerint mandatum Domini, atque deliquerint,
um contra me eft ſemper.Tibi ſoli peccaui, & ma- confitebuntur peccatum ſuum, & reddent ipſum
lum coram te feci : vt iuftificeris in ſermonibus caput, quintámque partem deſuper ei in quem
tuis,& vincas cùm iudicaris,& c. peccauerint.
7. ET pſalmo ſexto : Laboraui ingemitu meo, 3. IACOBI quinto : Confitemini alterutrum
lauabo per fingulas noctes le&tum meum , lachry- & c.vtin textu .
mis meis ſtratum meum rigabo . 4. BEDA in caput quintum epiftolæ D.Iacobi:
8. ET trigefimoſe ptimo : Miſer factus fum & Grauioris lepræimmunditiam iuxta legem facer
curuatus fum vſque in finem : tota die contrifta- doti pandamus, atque ad eius arbitrium quali
tus ingrediebar. Quoniam lumbi mei impletiter & quanto tempore iufferit , purificari cure
ſunt illufionibus: non
& eſt ſanitas in carne mea. mus.
& c. Quoniam ego in flagella paratus fum , & do- 1.D. MATTHAEI tertio : Pænitentiam agite ,
lor meus in confpectu meo ſemper. Quoniam in- appropinquauit enim regnum cælorum .
iquitatem meam annunciabo ,& cogitabo pro 2. LYCAE tertio : Facite ergò fructus dignos
peccato meo . Pænitentiæ .
9. ITEM pſalmo centeſimo primo: Offa mea 3. ACTOR VM vicefimoſexto inquit Paulus :
ficut cremiūáruerunt. Percuffus fum ytfænum , Sed his qui ſunt Damaſci primùm , & Hierofoly
mis,
 DE ' CONTRITIONE.
mis, & in omnem regionem Iudęæ ,& gentibus an-
nunciabam , vtpænitentiam agerent, & conuerte-
rencur ad Deū,aliqua Pænitétiæ opera facientes.
4. DANIELIS quatro : Peccata tua eleemo
fynis & c. vt in textu ... ,
S. AMBROSIVS in libro ad virginem la-
plam capite octauo , vt infrà, quæftione octaua,
Q. INI , "
D. teftimonio tertio .
E. SECVNDAE ad Corinthios duodccimo:
Timeo' nè iterùm cùm venero , humilier me Der
us apud vos : & lugeam multos ex ijs quiante peca
cauerunt, & non egérunt poenitentiam fuper im
munditia & fornicatione & impudicitia , quam
geſſerunt.

IIII.

Quid est Contritio ?

A. Est animi dolor, & quæ de peccatis propter Deum offenſum Tridet.cap.a.feff.14.Flo
concipitur deteftatio, cum propoſito vitæ in melius commutandæ tali Domini, & cap.2.de
pænitentiæ medicina, ſeu
coniuncta . homiliso.exso Ibide cap.
15. Fulg.lib.i. de remislio .
B. Hæc contritio‘paratur, fi quis peccatorum fuorum fæditatem , peccatcopia

magnitudinem ac multitudinem ſedulò intueatur: ſi de ſummabo - compune.cord. lib.1.& in

nitate offenſa ,de Dei gratia, cæterisquedonis amiſſis ſolicitècogitet: capie: Amb.cap.sad virg.
. . .
fi mortis incertæ ineluctabilem neceſſitatem ,futuri iudicij horren - can...
Sophon.id
dam ſeueritatem , ac paratas etiam peccatoribus pænas ſempiternas Mauh.... Marc.s.fs

expendat atque pertimeſcat.

c. Huc pertinet illud Ezechiæ : Recogitabo tibi omnes annosmeos in c Elaie sic
amaritudine animæ med . Etillud Dauidis : " A iudicijs tuis timui. Et quod a Pfal.11.2

idem gemens orat: * Afflictus ſum , & humiliatus fum nimis : rugiebam à c Pfal.37.6
gemitu cordis mei. Nec multò poft: Iniquitatem meam annunciabo, G Co- f Ibidem d
gitabo propeccato meo.
D. Quin & manifeſta Dei vox eſt ad peccatorem : ( Apoc.2,b 2 ad Cor. 12.8
Charitatem tuam &

primam reliquisti: memoreſto itaque vndè excideris, & age pænitentiam .Sed
& Chriſtus in Euangelio, " Timete eum ,inquit,qui postquam occiderit, b Luc.sz. a Matth.zo.d
habet poteſtatem mittere in gehennam : ità dico vobis, hunc timete. fIam ve
rò contritionis hic dolor içà demùm da remiſlionem peccatorum

nos præparat, ſi cum ' fidutia diuinæ miſericordiæ, votoque præ- Aug lipce ale predeceso .

ſtandi ea, quæ ad * Pænitentiæ Sacramentum fpe& tant, coniunga- kinematicos Ambie ja
tur.
TESTIMONI A.
1.A. CONCILIVM Tridentinű feſfione de-
Coauritio ge- cimaquarca, capite quarto : Contritio, quæ pri-
acralis quid mum locum inter di& os pænitentis adus habet,
animi dolor acdeteftatio eft de peccato commiſ
ſo , cum propofito non peccandi decæterò. Fuit
autem quouis temporead impetrandam veniam
peccatorum hic Concritionis motus neceſſarius,
breft pars. & in homine poft Baptiſmú lapſo ità demùm pre
menti, quid parat ad remiflionem peccatorum ,ficum fiducia
rcquirat. diuinæ miſericordiæ & voto preſtandi reliqua
coniunctus fit, quæ ad ritè ſuſcipiendú hocSacra :
mentum requiruntur.Declarat igicur ſancta Syn-
odus hanc Contritionem ,non folùm ceffationem
à peccato , & vitæ nouæ propoficum & inchoatio-
nem , fed veteris etiam odium continere,iuxta il
Lzech.18 . lud : Proijcite à vobis omnes iniquitates veftras,
in quibus præuaricatieſtis, & facite vobis cor no-
uum & fpiritum nouum.Et cercè quiillos Sancto-
Pfal.so. rum clamores confiderauerit: Tibi ſoli peccaui , &
Plal.6.
malum coram te feci: Laboraui in gemitu meo,
Eſa.38.
lauabo perſingulas noctes lectum meum : Recogi-
tabo tibiomnes annos meos in amaritudine ani-
mgmeæ : & alios huiuſmodigeneris: facilè intel
liget, eos ex vehementi quodam anteactæ vitæ
odio, & ingenti peccatorum deteftatione manar
quæ Attritio dicitur,quoniá vel ex turpitudinis Atrritio do.
peccati conſideratione, vel ex gehennæ & pæna- num Dei elt,
rum metu communiter concipitur, fi volunta- diſponemosad
cem peccandi excludat,cum fpe venix, declarat, piendam in
non ſolùm non facere hominem hypocritam , & Sacramento.
magis peccatorem , verùm etiam donum Dei effe,
& Spiritus fancti impulſum , non adhuc quidem
inhabitantis, fed tantùm mouétis, quo pænitens
adiutus viam fibi ad iuftitiam parat. Et quanuis
fine Sacramento Penitentiæ per ſead iuftificati
onem perducerepeccatorem nequeat, tamen eum
ad Dei gratiam in Sacramento pænitentiæ impe
trandam difponit.Hoc enim timorevtiliter con- Ion.3.
Matth.12 .
cuſli Niniuicx , ad Ionæ prædicationem , plenam
terroribus, pænitentiam egérunt, & mifericordi
am à Domino impetrârunt. Quamobrem falsò
quidam calumniantur catholicos ſcriptores, qua
fi tradiderint Sacramentum Pænitentiæ, abſque
bonomotu fufcipientium ,gratiam cõferre: quod
nunquam Ecclefia Dei docuit, nec ſenſit : ſed &
falſò docent,Contritionem eſſe extortam & coa
ctam , non liberam & voluntariam .
2. CONCILIVM Florentinum : Ad cordis onê Ad Contriti
quæ pcs
contritionem pertinet,vedoleat pænitens de pec tincant.
cato commiſſo , cum propofito non peccandi de
✓

ſe. Docet prætereà,etſiContritioné hancaliquan- cætero .

do charitate perfectam eſſe contingat, homi- 3. AVGVSTINVS ſermone tertio in Natali
némque Deo reconciliare, priuſquàm hocSacra- Domini , qui eſt ſeptimus de tempore : Pæniten
mentum actu ſuſcipiatur, ipſam nihilominùs re- tiam certam non facit , nisi odium pectati &
Vorf Saera: conciliationem ipfi contritioni fine Sacramenti amor Dei. Quando fic pænites, vt tibiamarum
bitione in voto , quod in illa includitur, non eſſe adfcriben- fapiat in animo, quod antè dulce fuit in vita,
duditur. dam . llam verò Contritionem imperfectam , & quod te priùs oble & abat in corpore , ipſum
Aa 4 te crik
 284 Q. IIII. DE CONTRITIONE.
Pfal.so. te cruciatin mente, iam tunc benè ingemiſcis ad quæ humilitate ſermonis accuſant,corde peruer
Deum , & dicis ; Tibi foli peccaui, & malú coram fo contumaciter cumulant.Indulgentiam , quam
te feci. Benè cibi ſoli peccaui, quia nullus homi- lachrymoſis gemitibus poſsunt, ipli fibi prauis
num fine peccato : & ideò tibi foli peccaui, quia operibus adimunt.Medelam poftulantà medico ,
nullus eftfinepeccato . Da Dominemiſericordia & in perniciem fuam fubrogant adiutoriú mor
miſero, quitam diù pepercifticriminoſo.Inclinec bo : Tales nunquàm diluunt gemendo peccatum ,
ad remediú humilitas pænitentis, quem permo- quia non definunt peccare poft gemitum .
uere non potuit diuturnitas peccantis peccatoris. 1.B. CHRYSOSTOMUS in Pfalmú quin
Dicilli in Aetu cordis, Adſpice infelicem piecas quagefimú duas habet homilias, in quarú pofte Examen con
imméla ,reſpice crudelem miſericordia publica. riore fic ait: Habeto codice conſcientiam tuam , & fcicntia ve .
Deſperatus ad omnipotentem venio , vulneratus fcribe quotidiana peccata .Quandoaccubueris ſu- ſpertinuit .
ad medicumcurro . Serua pietatem manſuetudi- per ftratû cuum , & neminem infeftum pateris,an
bis, qui tam diù ſuſpendiſti gladiú vltionis: dele tequàm veniat tibi ſomnus, profer in mediú co
numcrofitatem criminum multitudine miſeri- dicem conſcientiam tuam,& reminiſcere peccata
cordiarum . Ifta eft, filioli,vera pænitentia ,quan- tua,fiquid in verbo,feu in facto, vel in cogitatio
do ficconuertitur quis,vt non reuertatur : quan- ne peccáfti. Hoc enim dicit Propheta : Irafcimini Plal.com
do fic pænitet,vt non repetat. Etpaulò pòft: Ape- & nolite peccare, quæ dicitis in cordibus veftris,
riant aures ſuas ad præcepta Chrifti, quæ fortaſse & in cubilibus veftris cópungimini. Etpoftpau
patuerunt hucuſque ad audienda ludibria. A pe- ca : Dicito in corde tuo & in anima rua : Expendi
riant oculos ſuos ad nitorem , qui hucuſque ad mus diem,ô anima, quid boni fecimus, aut quid
ignominiam patuerunt. Compungat penitentia mali operatiſumus? Et fiquid boni fecifti, grati
criminum , quos hucuſqué cranſpunxit delecta. ' as age Deo : fi quid mali,de cætero nd facias. Et
rio voluptatum . Erigat adiun & a virtus,quem vi- rursàs paulo post : Propone cibi timorem gehen .
sia proftrauerunt. Aperiant medicamento pænie næ, ſuperducito ci ſecturz icum non habentem
tentiz naresſuas, quibus illis fæccat conſuetudo dolorem . Iudicium facito ribimetpfi terribile,
peccati, leuiorem præpara confeſſionem cogitatuum cu
4. IDEM in libro de Pænitentiæ medicina,ca- orum , vt non in futuro die ignauior fis ad per
pite ſecundo ,fiue in libro quinquaginta homili- ſcrutanda peccata.
Penitentia arum , homilia quinquagelima, capite ſecundo : 2. IDEM in libro primode Copun & ione cor
veteris vita Omnis qui iam arbiter voluntatis fuæ confti- dis, ſub finem : Quid, dic mihi, corporis viribus
ecceſſaria tutus eft ; cùm accedit ad ſacramenta fidelium , opuseft ,cùm cor contereredebeamus :Hoc folum
eft.
nisì eum pæniteat vicz veteris, nouam non po- cit, quod expoſcitur à nobis , vt femper recorde
teft inchoare. mur& ad animú reuocemus mala noftra, & con
5. IBIDEM capite decimoquinto , in homilia ſcientiam geftorum noftrorum habeamus ante
Pfal.so. eſt capite quinto . Quid autem Dauid obtulitDo- oculos,vtpro his ſupplicemus Deo , vt gehennam Gehenna ob
oculos po .
mino, vnde illum propitiaret fibi? Quoniá fi vo- ponamus in confpe & ibus noftris, angelos, qui acada.
luiſſes,inquit,facrificiú ,dediffem :vriq holocau- in die iudicij vbiqué diſcurrunc, & congregant de
ftis non delectaberis. Sacrificiú Deo fpiritus con- omni orbe terrarum eos qui trudendi funtin ge
tribulatus; cor contricum & humiliacum Deus hennam ac ſupplicijs tradendi.Ponamus etiam &
non ſpernit. Non ſolùm ergò deuotè obtulit, ſed illud ante oculos, quanti doloris eſt excludi ac lorum fepao
etiam ifta dicendo, quid offerri oporteret, often- proijci à regno cælorum , quod vt mihividetur, rati quam
Ad verá pre dit. Non enim fufficit mores in melius commu- grauius eft ipſa gehenna. Nam & fi ignis ille non luctuolum .
nitentia quæ tare, & à fa & is malis recedere; nisi etiam de his arderet, & immortalisilla pena non effetparata ,
requicancus. quæ fa &ta funt, ſatisfiatDeo per pænitentiæ dolo- hoc folùm quod alieni efficimurà Chrifto,& ex
rem , per humilitatis gemitum , per contriti cor- cludimurabonis æternis,nonne omni pæna cru
Matth.se
dis facrificium ,cooperantibus eleemofynis.Beati ciabilius diceretur?Quod fi non ſufficiunt hecad
enim miſericordes, quoniam ipforum miſerebi- erigendas animas, & incitandas ad fpem : illud
tur Deus. Non enim di&tum eft, vt tantùm abfti- ſaltem ad memoriam reuocemus exemplú ,quod
Eccli si .
nearis à peccatis ; ſed & de præteritis, inquit, de- de virginibus refertur ,quæ exclufæ à chalamo
precare Dominum ,vt tibidimittantur. Et Petrus fponfifunt propter olei defectum .Ponamusnof
iam erat fidelis, iam in Chrifto & alios baptiza- metipfos in illis, quæ excluduntur, & videamus
Match.26.
uerat.Incuere ergò Petrum præſumentem accuſa- qui dolor, & quæ pæna fit, fi cogitemus eadem
tum , timentem vulneratum ,fentem fanatú. Iam poſle & nos pati, fi negligimus.
eriam poftaduentum de cælo Spiritus fan & i,qui- 3, ET libro fecundo circa finem : Tantum boni
Ador.9. dam Simonpecunia voluit eundem Spiritu fan- confertmeminiſſe frequentiùshominem pecca- nemoria a
&um emere, ſceleratiſſimum & impium merci- ui ſui, vtetiam Paulum Apoftolum videamus, ea fru& uofa fit.
inonium cogitans, iam baptizatusin Chrifto : & quæ abolica iam fuerant & deleta , adducereta. c. Tim.l.
tamen pænitentiæ confilium ab ipſo Petro corre- men in medium : & cùm culpam de præſentibus
prus accepit. Dicit etiam Apoftolus Paulus, qui non haberet, tamen quoniam recordationes pec
2. Cor.12 .
vtiq fidelibus mittebatepiſtolas: Nè iterùm cùm catorum , & luctum gemitúmque ſciebat animæ
venero ad vos, humilietmeDeus : ve lugeâ mul- prodefe, etiam illa commemorat, quæ per igno
tos ex his qui ante peccauerunt, & nó egérunt pe . rantiam commiffa, gratia baptiſmi & confefsio
nitentiam ſuperimmunditia , & luxuria, & forni- fidei aboleuerat. Ec poft pauca: Oportet ergores
catione quam gefferunt. Circunftantergd nos & codari nos priora delica, etiam ea pro quibus
præcepta re&tèfaciendi, & exempla non tantùm veniam conſecuti ſumus, vt intuentes quàm in
rectè facientium , ſed eciam pænitentiumad re- gentem modum debiti remifit nobis Deus, & am .
recipiendam falutem , quæ fuerat amiſſa pec. pliùseum diligere poßimus, & verecundiampu
cando . dorema cócipere,atg ex his cordecôpungi: con
Non fatis eft 6. FVLGENTIVS Rufpenfis Epiſcopus li- fiderantes, qudd nisl miſeratio ipfius fubueniffet,
dolere de ma bro primo de remiſſione peccatorum ad Euthy- tantú illud peccatorú pondus fine dubio in imis
lis comiſfis, mium ,capite duodecimo : Nonnulliſcelerum ſu- nos inferni pænis ſupplicijsgs preffiffet . Paulus
fed oportetorum confideratione perterriti, pro iniquitatis etiá illa meminerat, quæ peremerat indulgentia :
habeicpro: bus quidem ſuis in oratione gemunt, nec tamen nos verd neciſta recordamur, quæ poft baptiſmā
inceps ab il. ab iniqua operatione diſcedunt. Facentur ſe ma- commifimus, in quibus veio periculū nobis fal
lis abftinédi lè feciffe, nec vllum finem volunt malis factis ſuis uum eft, & reos nos atqin vinculis pofitos tenet.
in pofterum . imponere. Accuſant humilicer in conſpectu Dei Quod fi aliquando ad recordationem veneri- qui peccato
peccata, quibus tenentur oppreffi, & eadé peccata mus, & vifi fuerimus paululùm indecogitare & rum fædita
effe
 DE CONTRITION B. Q. IIII . 285
tem & dina effe foliciti, ftatim effugit cogitatio, & tranfimus minibus ſemel mòri, poft hoc autem iudicium .
animz nolút ad alia : & nec integra quidem hora patimurani- 8. SOPHONIAS primo capite : Dies iræ dia
cxpendere.
mam noftram afdictione mæroris huius adftrin- es illa , dies tribulationis & anguftix, dies ca
gi.Hæc igitur cauſa eſt, quòd malis addimus ma- lamitatis & miſeriæ , dies tenebrarum & cali
Ja, dum priorum memoria non permanec, nec ginis, dies nebulæ & turbinis, dies cubæ & clan
dolor aliquis inuritur pro conſcientia deli & i. goris fuper ciuitates munitas, & fuper angulos
excelfos. 3
Hinc eft , vndè nec ad confeffionem accedimus.
Quomodò enim confitebimur, quorum ne me .... MATTHAEI vigefimoquinto : Diſcedite à
1 moriam quidem tenemus ? Ec fic confuetudine me maledi& i in ignem æternum ,qui paratas eft
.contemnendi,dum de præceritis dolornullus eft, Diabolo & angelis eis.
faciliùs fuperuenientibus malis locum damus. 10. : MARCi nono : Bonum eft tibi debilem
| Quòd fi omnis ex anima ftimulus auferatur, & introire in vitam , quam duas manus habentem
cuncta ei ſecuritatis frena laxentur: quis eam poft ire in gehennam , in ignem inextinguibilem , vbi
hæc tenebit,aut quis eam de precipitijs reuocabit ? vermis eorum non moritur, & ignis non extin
Quid prohibet vbi nihil metuitur,vbi nihil vere- guitur.
cūdix ,nihil pndoris admittitur,vtnon in omnes · 1. C. ESAIAE trigefimooctauo, 2. PSALMO
perditionis foueas demergatur? centefimo decimooctauo, 3. ET trigefimoſepci
4. AVGVSTINVS libro de Pænitentiæ me- mo, vtin textu .
.
tis afcenden: dicina,capice nono, vel quarto capite in homilia ' .:D . APOCALYPSIS fecúdo: Angelo Ephe
dum ad com .quinquagefima: Aſcendat homo aduersùm ſe tri- fi ecclefiæ fcribe, & c . Sed habeo aduersắm tepau
paridam có. bunalmentisfuæ : exiftimet illud, quod oportet ca,quòd charitatem tuam primam reliquifti. Me
pun &tioncm . nos exhiberi ante tribunal Chriſti, vt illud reci mor efto itaque vndè excideris: & age pæniten
2.Cor.s.
piat vnuſquiſque quod per corpusgeſtit, fiue bo- riam , & prima opera fac. fin autem : venio tibi, &
num, finemalum :conftituatfe ante faciem ſuam , mouebo candelabrum tuum deloco fuo, nisì poco
nè hoces pofteà fiat. Nam minatur hoc Deuspec- nitentiam egeris.
fal.49 . catori, dicens: Arguam te , & ftatuam te ante faci- 2. POSTERIORIS ad Corinthios duodecia
em tuam .Atque icà conſtituto in corde iudicio mo : Timeo, nd iterùm cùm venero,humiliet me
Acculatrix
cogitatio ,le adfit accuſatrix cogitatio, teſtis conſciencia, car. Deus apud vos, & lugeam multos ex ijs, quiante
comicies nifex timor. Inde quidam ſanguis animiconfi- peccaueruut, & non egerunt pænitentiam fuper
tia ,carnifex tentis per lachrymas profuar. Poftremò abipfa immūditia & fornicatione,& impudicitia quam
simor. mente talis fententia proferatur, vt fe indignum gefferunt.
homo iudicet participatione corporis & fangui- 3. ET capite feptimo: Nuncgaudeo,non,quia ,
nis Domini: Vtqui fepararià regno cælorum ti - contriftari eftis,fed quia contriſtati eftis ad pæni
met per vltimam ſententiam ſummi iudicis, per tengiam . Contriftari enim eftis fecundùm Deum,
ecclefiafticam diſciplinam à ſacramento cæleftis vt in nullo detrimentum patiamini ex nobis.
panis interim feparetur.Verſetur ante oculos Qux enim fecundùm Deuni triftitia eft,pæniten
Matth.25 . imago futuri iudicij: vt cùm alij accedunt ad al- tiam in ſalutem ſtabilem operatur : feculi autem
tare Dei,qud ipſe non accedit, cogitet quàm fit criſtitiamortem operatur.
contremifcenda illa pæna , qua percipientibus 4. LVCAE duodecimo, & MATTHAEI de
alijs vitam æternam, alij in mortem præcipiten- : cimo : Timete eum qui poteft & animam & cor
tur æternam . pusperdereingehennam .
51. AMBROSIVS ad virginem lapfáin , capite 5. AMBROSI VS libro primo de pænitentia,
octauo : Pænitentja, ergo non verbis agenda eft capite primo : Nemopoteß benè agere poeniten- Spes venis ..
Ogartrerum ſed.& actu.Hæc autem hic agitur:Si tibi ante ocu- tiam , nisi quiſperauerit indulgentiam .
contritio có . los ponas de quanta gloria rueris,& de quo libro 6. AVGVSTINVS in libro de Pænitentiæ
parctus. vitæ nomen tuum deletum ſit, & ti te iam credas : medicina,capite vndecimo, vel quarto capite in
Matth.s. prope ipſas pofitam tenebras exteriores, vbi erit homilia quinquagefima : Iudicet ergò feipſum
Aetus oculorum , & ftridordécium fine fine. Cùm homo in iftis volútate,dum poteft, & mores con
hæccerca fide, ficut eft,animo conceperis,quia ne , uertatin melius : nè cùm iam non poterit,etiam
ceſsè eft prçuaricatricem animam tarcareis pænis præter voluntatem à Domino iudicetur. Et cùm ad claues ca
No aliud te.& igehennå ignibas tradi, nec aliud remedium ipſe in ſe protulerit feueriflimæ medicinæ, fed tal cleliz poſt
medium poft
baptiſmum , conftitutum eſſe poftbạpriſmū, quàm pæniten- men medicinæ ſententia, veniatad antiftites, per cöftitionema
quàm pæni- tię folatium ,quantamuis affictionem , quantum- quos illi in Ecclefia claues miniftrantur : & tan- & ſatisfactia
centiz ſola- uis laborem & indecorem fubire eſto contenta, quàm bonus iam incipiens effe filius,'maternorú onis modus
tium . dummodò ab æternalibus pænislibererisj- Ergò membroruordine-cuſtodito, à præpofitis facra accipiendus.
hæc tu tecum cogitans, & mente retractans,pro- mentorü accipiat ſatisfactionis ſuz inodū: vt'in
prij facti tu ipſa iudex efto crudelior. In primis offerendo facrificio cordis contribulati deuorus
omnis cura vitæ huius inter'smendaribi eft, & & fupplex,id tamé agat,quod nó folùm illi profit
quahmortuam te exiftimans, ficut es, quomodò ad recipienda falutem ,fed etiam cæteris ad exem
poſlisreuiuiſcere cogita. Deinde lugubriscibiac- plum Vt fipeccatum eius ion folùin in grauieius
si , cipienda eft veftis, &mensacmembra fingula di malo,fed etiam in canto ſcandalo eft aliorum ; at's
Contraio gna caftigatione punienda. Reliqua vide infrà, qué hoc expedire veilitaei Ecclefiæ videtur anti
quomodò quæftione octaua, D.teftimonio tertio... " ..!" ; ftiti, in notitia multorum , vel etiam totius ple
paratu . 6. CONCILIVM Tridentinum feflionedeci- bis agere pænitentiam non recufet,nonrehitat; :; :
maquarta, canone quinto :Si quis dixerit, eam non lecali & mortifera plagze per pudoréaddat
contritionem , quæ pacatur perdiſcuſſionem ,col tumorem . Meminerit ſemper, quòd ſuperbis De lacob.4. 10
lectionem , & deteftationem peccatorum , qua usrefiftit, humilibus autem dat gratiam . Quid infelices qui
Efa.38. quisrecogitat annos ſuos in aniaritudineanimæ enim eft infelicius, quid peruerfius, quàm deipfo de ligatura
ſux, ponderando peccatorum ſuorūgrauitatem , vulnere, quod latere non poteſt, non erubeſces &erubeſcung
non de
multitudinem , fæditatem , amillionem æternæ re& de ligatura eius erubeſcere? vulnere .
beatitudinis, & æternz damnationis incurſum , 7. IDEM in Enchiridio ad Laurentium , capite
cum propofito melioris vitæ , non effe verum & fexagefimoquinto : Sed nec de ipfis criminibus
veilem dolorem ,nec præparare ad gratiam , fed quamlibet magnis remittendis in fancta Ecclefia
facere hominem hypocritam & magis peccato- Dei defperanda eftmifericordia agentibuspæni:
rem ,demùm illam elle dolorem coacum , & non tentiá fecundùm modú ſui cuiuſ peccati. In atti
liberum ac voluntariam , anathema fir. i one aurem pænitencię;vbitale crimen cómiffum
7. AD Hebræoś nono capite : Statútum eft hoc eft,vt is qui commiſit, à Chrifti etiam corpore
( ſeparca
 286 Q. V. DE ' CONFESSIONE.

ſeparecur, nõram conſideranda eft menfura tem- 8. AMBROSIVS in pfalmum trigefimumfe

Pfal. so.
poris, quam doloris . Cor enim contritum & hu-
iniliacum Deus non fpernit. Verùm quia plerun .
que dolor alterius cordis occultus eft alteri,ne-
quein aliorum notitiam per verba vel quæcun-
que alia figna procedit, cùm fit coram illo cuidi-
Pfal.37 . citur,Gemicusmeus à te non eft abfconditus : re
Pra:fides Ec- ctè conftituuntur ab ijsqui Ecclefię præſunt,tem-
ra pcenicca pora pænitentiæ , vt fiatetiam fatìs Eccleliz, in
tiz confiru- qua remittuntur ipfa peccata : extra eam quippe
mar.
non remitcuntur. Ipfa nanque propriè Spiritum
ſanctum pignusaccepit,finequo nonremittuntur
vlla pescata,ita vt quibusdimitrūtur,conſequan
tur vitam æternam , ;
ptimum : Qui pænitentiam agit, offerre ſe debet
ad pænam , vt hic puniatur à Domino, non ad
fupplicia zterna feruetur. ibidem : Plurimùm
fuffragatur reo verecunda confeſfio, & pænam
quam defenfioneeuitare non poffumus, pudore
fubleuamus. Et ſub finem : vt febres in alto firme
non queunt mitigari : cùm foras eruperint, fpem
adferunt definendi : ità peccatorum morbus
dum tegitur, inardefcit : ficonfeſſionibus prodi
eur, euaporat.
9. IDEM ad virginem lapfam capire o & aud ,
ve fuprà.B.teftimonio quinto, & infra quæftions
octauia, D.teftimonio tertio.

V.

Eft'nie Confeßio neceſſaria ?

A. Est vtiquè : non folùm autem , vt quidam falsò autumant,

• Chryfoft.home.ps.in Matth. interior illa, quæ coram Deo quotidiè facienda eft Dauidis ex
b Pfal.31.6
emplo , quiait: ' Dixi,confitebor aduersùm meiniustitiam meam Domi.

2.in Leuine.Chryfof.lib.3.de fia:no : Verùm etiam hæc exterior,quæ apud Sacerdotem decrimi
celor os meninio: nibus peragitur omnibus, quæ poft examinatam fedulò confei
lib.i.mirac.C.3:4:5.6. & lib.z.cap. entiam in mentem hominiveniunt,
vle.
d Act.19.d
B. Ità de hominibus Eccleſiæ primitiuæ ſcriptum eſt: " Multi
credentium veniebant confitentes & annunciantes actus ſuos.

C. Quam confitendi rationem effe neceffariam , non Eccleſize

3 Concil.Latetan can:1.Florenr.3 modò facra iura & Patrum veneranda ſcripta confirmant, ſed

Clemens epite ad fratre Dom .etiam Chrifti diuinaverba concludunt, declarantque, cùm ait :

de pornocapitale hoogtesQuorum remiferitis peccata, remittuntur eis: & quorum retinueritis,

vidtog delapf actionsinpe retenta funt.Atquiremittere,vel retinere peccata (cùm iudicis hęc
Ecclefiatta. Chryfof ,hom . 3o.in ſint officia) nullus rectè poteſt Sacerdos, nisi peccantis cauſam ,
& loan.20.C
de qua iudicandum eft, probè anteà cognitam habuerit atque

perfpe& am . Quæ caufæ cognitio priùs haberi non poteft,quàm

h
Greg.kom:16.in Eua. Chryfon is, quiexpendendum ſe Sacerdoti, vt iudici ac'medico fuo ,ab

Eliz. Hieron.ad Heliod.epites: foluenduinque tradit,ſpontaneaconfeſſione vulnera ſua ligilla

cap.7 .
i Côcil.Lateran . can . 21. Vuorma. tìm detegat;atqueita aperiat,vt Sacerdos
, vbi peccata foluenda &
sign,sapaas. Orig.homil.i.& z.in vbiliganda Gint , explicatè cognoſce re queat. ‫ ܟܢܙܕ ܐ ܀ܐ‬. ‫ ܢܐ‬. ‫ܠܐ‬
IN
TESTIMONIA .
1. A. CHRYSOSTOMVS homilia quadra- medicos animarum , quia non vult Deus nofter Medici anfi
gelimafecunda in Matthæum : Tu ipſe cibi juftus mortem peccatoris, ſed poenitentiam & oracia marú in E
clcfia . 2
lisiudex ,exige à teipfo rationem & corre& ionem , nem eius expectat.
largos lachrymarum effunde Auuios, ingentes 4. IDEM homilia fecunda in Leuiticum : Au
compunctionis gemitus redde, humilimys lis,la- difti quanta fint in lege ſacrificia pro peccatis , aú
boribus ac vigilijs teipfum afflige,peccata tua per di nunc quantæ fintremiffiones peccatorum in
Peccata per fingulas fpecies recole. Non paruus eft hic crucia- Euangelijs. Eft ifta prima & c . Et adhuc & fepti. Laborioſa
fpecies lingu. tus animæ, nec quantus fit, ab alio cognoſcitur. ma,liceedura & laborioſa, per pænitentiam de million
nisi ab eo qui compunctus eſt, qui non ignorat miſlio peccatorum ,cùmlauat peccator in lachry Pfal.6 .
hac re animam in hac vita maximè torqueri; mis ftratum fuum , & fiunc ei lachrymæ ſuæ panes
nec eft neſcius, quantus dolor ex memoria pec- dieac noéte, & cùm non erubefcit facerdoci Do No erubeſcit
catorum naſcatur. Quas ob res iuftitiam Deus miniindicare peccatun fuum , & quærere medie ſacerdoti in .
huic pænitentiæ in præmium propofuit;dicens: cinam ,ſecundum eum quiait:Dixi,pronunciabo cum & quere.
Elaiz 43 ſe. Dic tu priùs peccata cua , ve iuftificeris. Non eft aduersùm me iniuftiriam meam Domino, & cu mediciaim .
cundùm lxx. profecto, non eft inſufficiens ad emendandum remififti impietatem cordis meis - Pſal. 31.
Omnia peccă via,fi cùm omnia fecundùm fpeciem in vnú pec 5 CHRYSOSTOM V.S libro tertio deSacers
ta ſecundum cata collegeris, aſliduè animo deindèipfa verſes, dotio, vt fuprà queſt.primaC.teftimonio octauol
fpeciem in ac de ipfis continuemediteris& cogites. 6. GREGORIVSNyffenus oratione ad eos qui
gere ,12. PSALMO trigefimoprimo, ve in textu . duriùs & acerbiùs alios iudicátyacop condemnant,
3. ORIGENES homilia prima in pſalmum quis conucrfione indigeno;& poenitentia, fiuein
trigeſimnmſepřimum : Chriſtus quidem erat ar- mulierem peccatrigem : Afflictionis participemí Sacerdos cü
chiatros, qui pofſercurare omnem languorem & & focium fume facerdotemg.v patrem.quisenim poter lipai
omnem infirmitatem : Diſcipuli verò eius Petrus tam falsò nominatur pater,auttam duto atque diterium ,ob
vel Paulus, fed & prophetæ medici funt, & hi adamantino animo prædiqus left, qui non filijs cum dulct.
omnes quipoft Apoftolos in Ecclefia pofiti ſunt, morentibus doleat; & gaudentibus læretur? Saz
quibusdg curádorum vulnerum diſciplinacom- cerdos ità criftatur ob peccatü illius, qué propter
miſſa eſt, quos voluis Deus in Ecclefia fua efle religionem habet loco. fibijvt lacob vifaranicą
Joſeph
 DE ' CONFESSIONE.
Gene.37 Iofeph ſanguine conſperſa querebatur, vt Dauid fa & à vobis abfui, & ad vos redire permiſſus ſum ,
2.Reg.18 . luxitAbfalonis interitum ,veHeli Ophnim & Phi Hisità di&tis, alijs remotis, Prioré aduocans, pec
1.Reg.4 . neem, qui in acie ceciderant, vt Moſes impiù po- catum illud ei confeſſus eft.A quo huius& omni
Exod.32 .
pulum ,qui rerum nouarü ftudiofus vitulum libi
conflauerat.Quamobrem maior tibi in eo fiducia
fit, qui te in Deo genuit, quàm in illis,à quibus cor-
Animi arca- pore procreatus es.Audacter oftende illi , quçſunt
na vulnera,
ſacerdoti recondita : animi arcana tanquàm occulta vulnes
ve
ra medico retege. Ipfe & honoris & valetudinis
tegeoda. tuæ rationem habebit. filiorum dedecore magìs
mouentur parentes, quàm ipfi filij. Nam vt filio-
rum gloria ad parentes pertinet, fic etiam dede-
Idøj ante vitę cus & turpitudo.Incertus eft,fratres terminus vi-
sacertum ter .tæ , diſceffum è vita diligentia præuertamus. Ab-
minum faci.
cndum . furdum enim eft, cùm illi,quicorporis valetudi-
nis rationem habent, fe ipfos expurgent ante Ca-
niculæ exortum , nè quod humidum in illiseſt,
vehementi ipfius ardore corrumpatur , & mor
bos pariat,eosqui animi curam gerunt, incertum
mortis diem non anteuertere, & ardorem excru
cianris illius ignis, qui in æternum comburit,
& nullum vnquam refrigerium admittit, Dra-
Luc.is. chmam Euangelicam ,quam acceperas, & qua di-
Inscrna , ues effectus fueras, ignauia tua perdidifti! pæni-
tentiæ lucernam accende. Inclinare diligenter.Il-
lam in terrenis affe& ionibus defoffam conqui-
re,inuentam tolle, atque conſerua, vt nos vicini
gratulemur, & eo gaudio afficiamur, quod eft in
Chrifto .
7. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenfis
libro primo de miraculis, capite tertio : 8. ET
capite quinto , Vide fuprà quæftione decima de
Euchariftia, D.teftimonio nono & decimo .
9. ITEM capite quarto : Ad monafteriü fan & i
loannis Angeliacéfis, quod in Xantonenſi pago fi-
cú eft, presbyter quidá Gilbertusnomine ad con
uerfionem venit, aro ibi per aliquantú temporis
quoad vixit,deuotè conuerfatus eft. Contigit au-
tem non multo tépore elapſo, eum ex infirmitate
Chriftianorü quam incurreratad extrema venire. Cum'oz ficut
& Monacho. mos Chriſtianorü eft, & maximè monachorú, in
mm in pri fubftrato cilicio & cinere,à fratribus compofitus,
suscirca mo. jaceret,acm horam vocationis ſuç expectaret: fraé
abundos. tres monafterij, vt eiusexitum orationibus com-
mendarent,venerūc & eum vndiq pfallendo cir-
cunſtererunt. Qui cúm vt defungeretur expecta-
rent: ecce fubitò reſumpto ſpiritu & apertis ocu •
lis, acclamare cæpit profeſſioné fidei quæ quoti-
dié decantacur, hoceft, Quicung vult faluus effe,
& cætera . Et cùm priùs idiota & imperitus litera :
rum fuiſſe ab omnibus agnofceretur, ità diſtinctè
& apertè fingula proferebat,vtà neſciétibus fi for-
tè adeffent,peritiflimusin talibus extitiſſe crede-
retur.Qua de caufa omnes qui aftabant ftupefacti,
euentum rei admirabátur.Quicùm dià admiran-
tes hæfiffent; tādèm Prior Gregorius nomine,cui
præ cæterishocincúbebat,vir bonęreligionis,in-
telligens eŭ aliquid in occulto vidiſſe ; ad eum ſe
inclinauit, & quæ cauſa clamoris eſſet, vel fi quic-
quam quod eos lateret vidiffet, interrogauit. Ad
quod ille: Vidi (ait) perfonam reuerendæ formæ,
candidi habitus & venerandæ caniciei, paulò an
zè vas cum aqua afferre, mihid dicere : Noueris
3 caufam aduétus mei ad te hanc effe,vt pedes tuos
qui inquinati ſunt abluam , eis ablutis totum te
mundnm reddam . Cum's admirari me ſuper his
quæ dicebat cerneret, adiecit:Non nôſti (ait) ad
purgationé cui hanc aquam eſſe neceſſariam ,qui
iale quod ipſe nôfti crimen conififti, quod de in-
duftria celans, nulli hactenus reuelare voluiſti ?
Vndè fcias te nullatenùs poffe faluari, nisi quod
Nihil
quinatumcoinin- perniciosè celaueras, falubriter ftudeas confiten-
trabit in re . do manifeftare. Deus verò multa ſua miſericor-
gnum cælo- dia,neque pro tanto etiam reatu te perire permit-
Furn . tens, ad fenfus corporeos te redire permittit :vt
de tanto crimine confitendo penitere, & pæni-
tendo faluté conſequi merearis.Hac igitur de cau-
Q. V. 289
um peccatorum ſuorum abſolutione ſuſcepta, ſe
quenti die, prima hora diei , aftantibus & oranti
bus fratribus, læto vultu, bono fine quieuit. Hoc
non ab alio, ſed à monacho eiuſdem monafterij,
Lecto nomine, qui hæc omnia viderat & audie
rat, agnoui. Hic enim pofteà Cluniacum gratia
deuotionis veniens , ſcriptor nofter & filins in
Chrifto chariflimus fuit.
10. DEINDE capite fexto :Addendű iam nihi
videtur,illud non contemnendū miraculú, quod
ipfe cum pluribus,vtfequentia docebunt,confpe
xi . Caufa fuit fatis omnibus illius téporis homi
nibus nota , qua cum pluribus noftrorú Romam
adij . Rediens indė, Romanas febres fatìs acerbas
mecum retuli.Pro quibus curandis, fuit confiliú,
vt patrium folum & natiuum repeterem aérem .
Ea de cauſa Cellinanias nobile Cluniacéſe mona
fterium petij: atque ibitotam Quadragefimam ,
longè moleftiorem febrium ardoribus, quàm ie
iuniorum laboribus tranſegi. Intereà dum in ſe
queftrata domo , toto illo tempore decumbe
rem : ecce cuiufdam fratris infirmi in inferiori &
proxima domo iacentis clamoribus penè con
tinuis excipior, & de die in diem magis magisiz
moleſtor. Vociferabatur fanè in primis,quæcun
que turbato morbis animo confusè occurrere
poterant. Ad poftremum verò hoc vnum ſemper
& folum , abſque aliqua interpolatione, toto an
niſu inclamabat :Et ô fratres, quare non fucurri
tis?Cur non miſeremini ? cut non remouetis à me
maximum & terribilem ( vt verbo ipfius vtar )
runcinum iftum : qui pofterioribus pedibus
contra me verſis, calcibus caput meum conquaf
fat, faciem dißipat, dentes conterit ? Remouere
domini , remouete eum : rogo vos per Domi
num, remouete eum . Et conuerſa voce ad eum,
quem in forma equi conſpiciebat dæmonem,
cunctis audientibus loquebatur. Verba autem
eius , quantum imitari valeo, di& urus fum : Per
Dominam meam fanctam Mariam matrem Do
mini, & per fanctos Apoftolos adiuro te, nè me
torqueas, ſed me in pace dimittas. Fuerat autem
idem frater ante conuerfionem miles fecundùm
ſeculum ftrenuus, mihique in monaftico ordi
ne per multum temporis fatìs notus ; bonæ vir
fidei, & inquantùm hominibus notum effe po
terat, honeftæ conuerfationis. Pertuli vtcunque
voces has per totam ferè Quadragefimam : quo
toto tempore, nec ipfe à clamore ceffauit, nec
mihi , propter infirmitatis incommoditatem ,
eum adire facultasfuit. In huius autem clamos
ris continuatione, Pafchalis aduenit folennitas.
Qua tranſacta, cùm iam aliquantulùm conua
luiſlem ; adhuc tamen æger ad ægrum acceſli, &
quid fibi in tam diuturna vociferatione vellet,
requiſiui. Ad quod ille refpondit: Runcinus il
le, ille certè ille , mihi intolerabiliter moleſtus
eft.Vultum meum aſliduis ictibus conterit. & in
ter hæc oftendebat quafi digito locum , murum
fcilicet, cui ipſe adhærebat . Intereà videntibus
quamplurimis qui mecum aftabant, cæpit ca
puthuc illúcque conuertere : & quaſi à ferientis
idibus ſubducens, niteba tur illud in puluina
rivel deſubtùs abſcondere. Miſerebamur homi
nis anguftijs, nihil aliud præftare valentes. Affer
ri itaque benedi& am aquam præcepi : infirmum
ipſum , & locum quem oftendebat,eadem afperfi:
poft aſperſionem verò ,verùm dæmonem illü ad
huc videret, quæfiui. Qui fe illum & videre, & fo
lita ab eo pati denunciauit.Sed nè miretur aliquis Manente in
conſcientia
benedictę aquęaſperſione dæmoné non fugatum , mortali pece
agnoſcat,tabe interiùslatente, vnguenta exteriùs cato, facra .
adhibita nihilproficere poſſe.Tabem autemvoco menta non
letale peccatü : quod quandiù in interioribus cu- proluns.
iusli
 288 Q. V. DE CONFESSIONE .
iuslibet lacuerit, nullius exteriùs facramenti per prima, vſqz ad horam tertiã. Tunc planèhora il
ei
ceptio prodeſſe poterit. Quod in præcipuis Ec- la, quamaximèfe hominibus infundere fpiritus
clefiæ ſacramentis,videlicet baptiſmate & corpo . Dei ſolet,eiuſdem fpiritụsauxilio vicimus. Vici
re Domini , apertè oftenditur. Si enim malitia in- mus nos,inquam : ſed re &tiùs ille viciffe dicitur,
teriore manéte faluare ifta poffent: nec ludas poft fine quo malus ſpiritusnunquàm vincitur. Vicit
acceptum cum alijs diſcipulis corporis Chrifti fa- certè nequam hoftem diuina miſeratio : & egre
cramentum laqueo ſe ſuſpederet,nec Simoni ma- giam præteritæ vitæ fuæ memoriam, atque ani
Ador.8. go iam baptizato Petrus diceret :Non eft tibi pars, mofitatem proferendi, fratri in extremis iam
neque ſors in ſermoneiſto.In felle enim amaritus agenti concedens, perfe&tam ei purgationem per
dinis & obligatione peccati, video te effe. Sicut plenam confeffionis fatisfactionem largitus eft.
enim ſacramenta fidei, ità & opera fidei ſeruari Et miranda,ſed multò magis veneranda atquedi.
Chriſtus præcepit: vt in hoc eodem baptiſmatis ligenda fupernæ pietatis erga miſeros affuentia :
ſacraméto agnoſcere datur, quod inftitutor eiuf- quæ ance fratrem iftum mundo excedere nó per
dem ſacramenti declarat. Qui enim dixit, Ite do- mifit, donec, quod verè obftare ei ad faluté æter
Matth . 18 . cete omnes gentes : baptizantes eos in nomine nam poſſet, per pænitentiæ & confeſſionis reme
patris & filij & fpiritus fancti: ipfe fubiunxit; do- dia indulfit. Quantæ verò memoriæ in confeflio
centes eos feruare omnia quæcunque mandaui ne fuerit, ibidem etiam tuncprobaui.Dixit enim
vobis. Vtrunque ergo mandauit, vtrunqueſerua- ſeante plures annos alcare benedictum cuidam
ri voluit :neutrum fine altero ad falutem fufficere fratri commififfe. Vnde hac occafione vtrùm be
poſle monftrauit. Sicæger ifte & aqua ſalutari po- nè memoria vigeret certificari cupiens, altare il
tuit aſpergi: & tamen propter occultam ( vt poft lud à fratre, quem nominauerat, perquiri feci.
apparuit) peccatilabem ,non potuit à dæmone li- Quod poft inquifitionem ,ab eodem cui commif
berari.Quod ftatìm vt aduerti, eum vt ftudiosè fum fuerat, mihi allacum eſt. Confeſſione ergò Singulatim
peccatis ex
præteritam vitam fuam perſcrutaretur, & fi quid completa fratres aduocans, ægrum , vt moris eft, pofitis,abrol
noxium maximè de grauioribus in ea recogno- abfolui : pænitentiam pro eo fratribus, fi ille uitur Poeni.
ſceret,confiteretur, hortatusſum .Hoc poftquàm defungeretur, indixi. Quam abſolutionem mul- tcos ,
conceſlit,remotis alijs &duobus tantùm mihi ad- ta cum deuotione frater ille ſuſcipiens ,crucem fi
hibitis, ante illum conſedi: & cruciculam ligne- bià me oblatam fupplex adorauit, atque faluti
am cum imagine Domini, vei magis ad confiten- feræ paflioni Domini animam corpusés ſuum in
dumanimaretur, donec omnia colummata ſunt, tentiſlimé commendauit.His omnibus expletis,
manu tenui . Confiteri ergo cæpit, & confitendo coram cūctis tam monachis quàm laicisqui aſta
aliquandiù proceſfit.Et quia multa infirmitas or- bant, interrogo: quid de runcino illo ſæpè nomi
dinem verborum eius aliquando perturbabat, nato, de quo toties queſtus fuerat, diceret, vel fi
iuuabam cum ,reducendo ei ad mentem , vt quæ- eum adhuc vtpriùs videret. At ille quaficúmul
que animo occurrere poterant. At ille modico to timore eleuans caput, & oculos velut iam iam
meo adiutorio confeftim reſumpto ordine, quod que feriendus ad locum folitum dirigens, indem
cæperat exequebatur.Cúmque plurima explicu- ad alia vicina loca circunducens; fubito gaudio
iffet, & iam ad alia explicanda pergeret: eccèrur- obortis lachrymis ait, Per animam patris mei ,
ſus auertere faciem , & hucillúcque conuertere,at- non comparet. Cumą & de illo peſſimoconfilia- Conſciencia
que (vtiam dixi) ſub puluinari aliquando nite- rio, qui capiti eius tandiù adhæſerat,requirerem : per confeffio
oncm expur
batur abſcondere. Cúmque quærerem , quid ille etiam ad eundem locum , vbi ante illum confpe gata, Diaboli
incompofitus geftus fibi vellet : Eccè, ait, domis xerat,intuitum reflecten ,sEt ifte,ait, abfceffit.Gra- machinatio
ne : ille qui femper mihi adeit runcinus, ſolito tias omnes toto corde agimus Deo ,quiſaluat ſpe- nes repellán
acriùs inftat, & toto niſu calcibus dentes ac totum rantes in fe . Exindè vero ftudiofiùs eum obferua- tur.
caput meum conterit. At ego :Inſta ergo & tu fra- ri, proprijs deputatiscuftodibus mandaui. Nec
ter : malignus fpiritus eft ,impedire feſtinans ſa- fuit qui pofteà eum faltem in modico clamátem
lutem tuam : quem ,fi perftiteris,vinces.Mox ille audiret: cùm antea fratres in illa domo iacentes,
ad propolitum confeſſionis reuerſus, deuotiùs eius fatigari clamoribus, quieſcere non valerent.
quàm cæperat confitebatur:nihil quod occurre- Interrogatus frequenter à fratribus, & etiam a fa
re poffet, tam de ſeculari quam de monaftica vi- mulis, vtrùm aliquid illorum videret quæ priùs
ta,prætericns. Cùm eccé fubitò in ipſo narratio- viderat: nihil triſte ſe videre,nihil prorſus mole
nisprogreſſu,noua querela exoritur, & vox infir- ftiæ pati,affirmabat. A me ipfo deiftis pofteà in
mi mecum loquentis ad neſcio quem alterum di- terrogatus, omnia fibilæta & pro voluntate eſſe
rigitur. Quid ( inquit) me impedis ?.Quid verba reſpondit. Toto illo die cum ſubſequenti nocte
mea intercidis? Aut dic quod dicere volo,aut me pofteà fuperuixit, ſequenti circa ſextam in pace
dicere fine.Cùm verò interrogarem ,cuivelquare vitam finiuit ; bonam fpem falutis ſuæ , & exem
Diabolus co. ifta loqueretur, reſpondit: Aftat capiti meo vir plum veræ pænitentiæ nobis derelinquens.
fitēcem pec- prorſusincognitus,à quo omnia,quæcunque ma 11. LIBRO demùm fecundo, capite vltimo:Re
cara impedi.
re conatur. lè geſli,narrari audio . Sic tamen illa memorat,vt greſſus ab Angliæ partibus, dum Cluniacum ten
meilla proferre non finat. Vera quidem dicit: fed dens per Franciam iter agerem ,ad quoddam mo
me ea volentem loqui impedit. Ego & hunc dz- naſterium Cluniacenfis ordinis, quod Radolium
monem eſſe dicens, nėà propofito defifteret,ex- vocatur,& ad charitatem pertinet,hoſpitádicau
hortabar. Ille autem denuò ad priora rediens, ad fa diuerti.Prefidebat tunceidem loco more Prio
finem cæpta perducerenitebatur.Sed mirum erat ris frater quidam Bernardus nomine, Pi & auus
ſpectaculum cernere : quoties ille verba mutare natione,iuuenis ætate, elegās moribus, opere ſtre
coactus,nunc mihi peccata ſua confitens loqueba- nus, domui fibi commiflæprudenter prouidens.
tur , nunc de dæmonibus aliquando verbis, ali- Detinebatur tuncvalida febri ,tampgraui , vtle
quando verberibus os eius obturare laboranti- eto afliduè decumbere cogeretur.Veniergò,& ta
bus, conquerebatur. Quandoque nanque runci- li morbo eum grauatum inueni.Acceſfi ftatim fa
num fibi calcibus os contundere, quandoque aſi- ta regulari oratione ad ipſum , & qualiter ſe ha
dentem capiti ſuo dæmonem verba intercidere, beret ſolicitè perquifiui.Refpondit ille, quod cla
Dşmõis per. multo cum gemitu & ſuſpirijs fatebatur. Ferė rum erat, nec aliquem cernentem latere poterat :
tinacia ad im enim ( nisì fallor) quadragies hæc confeflionis in- multùm ſe incommodo iam dicto grauari. Mo
lutem huma. terruptio à dæmonibus facta eſt. Intantùm perci- nui pro officio, vt quandiù compos luî erat, con
gam . naxhoftis, & more fibi folito humanæ perditio- ſcientiam ſcrutaretur, peccata confiteretur, nec
nis auidus, mecum pariter & cum illo certabat. aliquid ad ſalutem animæ pertinens intermitte
Productú eft hoc noftrum prælium , ab hora diei ret : fed confeſſione, deuotione, oratione, ad iter
peregri
 DE CONFESSIONE, Q. V. 289
peregrinum fecurè explendum , fe coto quo pof- gare Sacerdosautem fit diſcretus & cautus, vt mo
ſer conaminepararet.Acquieuit monitis libens: re periti medici ſuperinfundat vinum & oleum
& femoris alijs me tantùm coram eo reſidente, vulneribus fauciati , diligenter inquirens & pec- Inquiſitio cik
confiteri deuore aggreſſus eft. Expleta prouç tunc satoris circunftantias & peccati perquas pruden cuolta ociarū
datum fuit confeffione, feci quod meum erat, & cer inrelligat, quale illi confilium debeat exhibe peccati &
peccatoris .
regrum confitentem Chriftiano more abſolui:In- re , & cuiufmodi remedium adhibere, diuerfis
iuncta verò ei congrua , iuxta quodab ipfo audie- experimentis vtendo ad fanandum ægrotum .
ram & mihi vifum eft, poenitencia, die ſequenti Caueatautem omninò , nè verbo vel ligno vel sigilla Códó
ad ipfum redicurus recelli. Facto mané, ve pro alio quouis modo prodat aliquatenùs peccato fellonis .
pofuerā redij: & remotis aftantibus, fecretò eum rem ,fed fi prudentioriconfilio indiguerit, illud
de fimilibus,vt priùs feceram ,admonebam.Atil- abſque vlla expreſlione perſonæ cautè requirat :
le vi poruit corpore, tocus aurem mente ad me quoniam qui peccatum in penitenciali iudicio Pæna reue
conuerſas ,Peccaui,ait,dominc,& valdè peccaui: fibi defectum præſumpſerit reuelare, non folùm fellionem .
Confeffionis quod de hefterna confeſſione, quam purè facere a facerdotali officio deponendum decernimus,
non istegiz debuifſem , de induftria quædam fubtraxi. Ea de verumetiam ad agendam perpetuam pænitenti
fa &tę punitio cauſa ad iudicium hac no &te vocatus, mira da tre aminar & um monafterium detrudendum .
menda videre coactusfum . Adftabat quodam in 2. CONCILIVM Florentinum in doctrina
loco multitudo hominum tetri coloris, horren- de Sacramentis : Adoris Confeflionem pertinet, Non quiuis
dæ formx, quorum deformitatem vix viſus hu- vt peccator omnia peccata quorum memoriam Sacerdos
manus tolerare poterat. Allatæ ſunt ab eisdances habet, fuo ſacerdoti conficeatur integralitert & c. menti mini..
gemine:in quarum vna animam meam , in alia Minifter huius Sacramenti eft Sacerdos habens iter et .
opera mea cernebam . Accufabantmevndiqué: & authoricatem abfoluendi vel ordinariam , velex
quandoque vera , quandoque falfa plurima mo- commiflione ſuperioris.
re fuo proferebant. Aeftuabam conftitutus in ar . 3. CONCILIVM Tridentitium feflione de
&to, nec tor,vt videbatur,millibushominum in- cimaquarta ,capite quinto: Ex inftitutione Sacra
numeraobijcientibus,pretimorereſpondere po- menti Poenitentiæ iam explicata, vniuerfa Eccle
ceram.Cum dià huiufmodilitibus & accuſatio- fia ſemper intellexit inftitutam etiam effe à Do- Integra catorumped
COA
nibus mead omnia fuſpenſum ac trementem ve- mino integrá peccatorum Confeffioné,& omni fello à Chris
xåſent: occurrebat tandem formoſus vt videba- bus poft baptiſmum lapfisiure diuino neceſſari- fto inftituta ,
tur vir, & inmedio aftans, turbis infanientibus, amexiſtere: quia Dominus nofter Ieſus Chriſtus, & ad falu.com
immovranimo conceperam dæmonibus:Quid, è terris aſcenſurus ad cælos, facerdotes fuiipfius lapſis accer .
faria.
inquit,quæritis? Non eft iſte plane,non eft ifte de vicarios reliquit,tanquàm præſides & iudices ,ad
veftris. Eripuit,eripuit eum certe de manibus ve- quos omnia mortaliacrimina deferantur ,in quæ
Aris, ea quam hefterno die Abbati fuo fecitcon- Chrifti fideles ceciderint, quo pro poteſtate cla
feffio. Non ficeft , inquiunt: non ficeft,vt dicis. uium remiffionis aut retentionis peccatorum
Nouimus enim , & benè conſcij ſumus, quid dic ſententiam pronuncient. Conftar enim ,facerdo
xerit, & quid retinuerit. Tacuit pro certo quæ- res iudicium hoc incognita cauſa exercere non
dam ,quorum fibi ipſe conſcius eft ; non obliuio- potuiffe, nec æquitatem quidem illosinpænis
neinductus,fed deliberatione ſeductus. Cùm igi- iniungendis ſeruare potuille, fi in genere dunta
tur bonus ille defenſor meus prolacam licèt à xat, & non potiùs in ſpecie, acfigillatim fua ipfi la specie di
figillatim
mendacibus veritatem negare non poſſet, nec ta . peccata declaráſſent. Ex his colligitur,oportered
peccata cons
men me deſerere veller : conſumpki in immenſo poenitentibus omnia peccata mortalia , quorum kenda.
labore ac formidine totam hanc no &té.Qua tranf poft diligentem fuî diſcuſionem conſcientiam
acta, aurora vt credo dante diei principium , ex- habent,in confeſſionerecenſeri, etiam fioccultif
pergefactus adme redij.Nunc quia plenè intelli- fima illa fint, & tantùm aduersùs duo vltima De
go multam mihi à Deo hac viſione impenfam mi- calogi præcepta commiffa , quæ nonnunquàm
fericordiam , vtfaterime velit quod tacere decre- animum grauiùs fauciant,& periculofiora ſuntijs
ueram : detegam Deo cuncta ex integro, tibique quæ in manifefto admittuntur. Nam venialia,
pater, nec vltrà meam animá parata Lalute frau- quibus à gracia Dei non excludimur, & in quz
dabo. His di&tis,ad confitendum rurſum conuer- frequentiùs labimur, quanquàm rectè & vtiliter
fus, quicquid exhauriendum reliquerat, totum citraque omnem præſumptionem in confeſſione
per Dei gratiam'exhaufit. Expleta veraci& deuo- dicantur, quod piorum hominum vſus demon
ta cófeflione, abfolui pro officio fratrem : & oleo ftrat, taceri tamen citra culpam , multisq alijs re
facro inunctum , Chrifti corpore ad æternam vi- medijs expiari poſſunt. Verùm cùm vniuerfa Vniuerſa
tam obtinendam refectum , Deo & fracrum pre- morcalia peccata etiam cogitationis hominesire con quieneres
cibus intente commendaui; fick valefaciens eis filios & Dei inimicos reddant,neceſſum eft omni- moriæ poft
cum focijs recefli. um etiam veniam cum aperta & verecunda con- diligens ex.
B. ACTOR V M decimonono, vt in textu . feflione à Deo quærere. Itaque dum omnia quæ rüt, cootica
1. C. CONCILI V M Lateranenſe magnü fub memoriæ occurrunt peccata Chrifti fidelescon- da, necella .
Innocétio tertio , canone vigefimoprimo O : mnis fiteri ſtudent, procul dubio omnia diuinæ mife- tio .
vtriuſque ſexus fidelis, poftquàm ad annos dif- ricordiæ ignoſcenda exponunt. Qui verò fecùs
cretionis peruenerit , omnia ſua folus peccata faciunt, & fcienter aliqua retinent,nihil diuinæ
ĆóferGo an. confiteatur fideliter faltem ſemel in anno pro bonitari per
per facerdotem remittendum propo
qua . prio facerdoti, & iniunctam fibi pænitentiam nunt. Si enim erubefcat ægrotus vulnus medico
ftudeat pro viribus adimplere, fulcipiens reue- detegere ,quod ignorat,medicina non curat.Col
renter ad minus in Paſcha Euchariſtiæ Sacramen- ligitur prætereà etiam cas circunftantias in con- Circunftari
tum : nisi fortè de conſilio proprij Sacerdotis, ob feſtione explicandaseſſe, quę ſpeciem peceatị mu- feftio
tiarum con
aliquam rationabilem cauſam ad tempus ab eius tant,quòd fine illis peccata ipſa neque àpæniten
perceptione duxerit abftinendum : alioquin & tibus integrè exponantur,nec iudicibus innote
viuens ab ingreffu Ecclefiæ arceatur, & moriens fcant: & fieri nequeat, vt de grauitate criminum 1
Chriſtiana careat fepulcura. Vndè hoc ſalutare rectè cenſere poſtint, & pænam quam oportes,
ftatutum frequenter in Eccelijs publicetur, nè pro illis,pænitentibusimponere . Vndè alienum
quiſquam ignorantiæ cæcitate velamen excuſati- à ratione eſt, docere circunftantias has ab homi
Alienus Sa. Onis affumat. Siquis autem alieno Sacerdoti vo- nibus ociofis excogitatas fuiſſe ,aut vnam tantùm
cerdas non luerit iufta de cauſa fua confiteri peccata , licenti- circunftantiam confitendam effe ,nempe peccaffe
se autligare, am priùs poftulet & obtineata proprio ſacerdo. c6ferio :
in fratrem.Sed & impium eft, Confeſionem quæ cramentalis
te,cùm aliter ille ipſum non poffit foluere vel lió hac ratione fieri præcipitur,impoflibilem dicere, non ettim .
Bb 21
 SIONÉ
DE CONFES .
230 Q. V.
poffibilis, aut aut carnificinam illam conſcientiarum appella- cxprimitur & frequératur,exomologefis eft, qua
carnificina re. Cõſtat enim ,nihil aliud in Ecclefia à poeniten- deli &tú Domino noftrum confitemur,no quidem
conſcicatia . tibus exigi, quàm vt poftquàm quiſą diligentiùs veignaro ;fed quatenùsſatisfactio confeffione diſa
fe excufſerit, & conſcientiæ fuæ linusomnes& law ponitur,confeſſione penitétia nafcitur, pæniten .
tebras explorauerit, ea peccata confiteatur, qui- tia Deus mitigatur.Itaq exomologefis ipfternen
bus feDominum &Deum ſuum mortaliter offen- di & humilificandihominis diſciplina eft, cóuer
difle meminerit : reliqua autem peccata, quæ dic fationem iniungés miſericordiæ illicem . Deipſo
ligenter cogitanti non occurrunt, in vniuerſum , quoc habitu ato vidu mandat, facco & cineri in Satisfactiöis
opera.
eadem Confeſſione inclufa effe intelliguntur:pro cubare,corpus ſordibus obſcurare, a'nimúmero
Pfal.18 . quibus fideliter cum Propheta dicimus:Ab occul-. ribus deijcere, illa quæ peccauit prifti cractatione
tis meis munda me Domine.Ipfa verò huiuſmodi mutare: cæterùm , paftum & poțum pura nôlſe;
Confeflionis difficultas, ac peccata detegendi ve non ventris fcilicet,fed animæ caufa:plerungve
recúdia ,grauis quidem videri poffet, nisi tot tan- ro ieiunijs preces alere,ingemifcere,lachrymari,
tiség cômodis & confolationibus leuaretur, quæ & mugire diesnoctesc ad Dominú Deum tuum ,
omnibus dignè ad hoc facramentum accedenti presbyteris aduolui, & .caris Dei adgeniculari, Presbyteris
aduolui.
bus,per Abſolutioné ceruiſfimè conferuntur. Czin omnibus fratribus legationes deprecationis ſuz
CófelGoali- terrin quo ad modum confitédi fecretò apud fo- iniungere.Hæc omnia exomologelis, vtpeniten
quandopu. lum ſacerdotem , etfi Chriftus non vecuerit, quin tiam cömendet, vt de periculi timore Dominum
blica cfſepo aliquis in vindiétam fuorum ſcelerum & fuihus honores,voin peccatoré ipſa pronunciansproDei
test. miliationem , cùm ob aliorum exemplum , tum indignatione fungatur, & temporali affi& ione
ob Ecclefiæ offenfæ ædificationem ,delicta ſua pu- eterna ſupplicia non dicam fruftretur,ſedexpun
blicè confiteri poflit: non eft tamen hoc diuino gat. Cùm igitur prouoluithominem ,magis relen
mandatum , nec ſatis conſufcò humana uat: cùm fqualidum facig,magis mundatum red
præcepto
âliqua lege præciperetur, vt delicta,præfertim fe dit : cùm accuſat,excuſat: cùm condemnagabſol
Creta publica effentconfeflione aperienda. Vnde uit. Inquantum non peperceris tibi, intantum
cùmáfanctiſſimis& antiquiſſimis Patribus, ma- cibi Deus, crede, parcei. ITEM capite decimo:
Con gnò vnanimir cóſeriſu, fecreta Cófeffio facramen Pleroſo tamé hoc opus ve publicationem ſuîaut Cotra cosqut
Secretá Sa.
feflione ob pudoré&
talis, qua ab initio Eccleſia ſancta vſa eft & modo ſuffugere, autde die in diem differre, præſumo, verecundiam
*cramentali
vfa eft ab ini. etiam vtitur, fuerit ſemper commendata : manis pudoris magis memores,quàm falutis : velut illi, refugiatcom.
tio Écclelia feftè refellicur inanis eorum calumnia , qui eam à qui in partibus verecüdioribus corporis contra- fiter peccata
&ſatisfacere
diuino mandato alienam , & inuentü humanum cta vexatione, conſcientiam medentium vitant;
effe,atq à Patribus in Concilio Lateranenfi cögre & irà cum erubefcentia ſua pereunt.Intolerandú
garis,initium habuiffe,docere non verentur. nec fcilicet pudori,Domino offenſo fatisfacere, faluti
enim per Lateranenfe Concilium Ecclefia ftatuit, prodactæ reformari, Nætu verecundia bonus ad
vt Chrifti fideles confiterentur, quod iure diuinó delinquendú expandens fronté, ad deprecádum
neceffarium & inftitutum effe intellexerat: fed vt verò fubducens. Ego rubori locü non facio, cùm
præceptú Confeffionis, ſaltem femel in anno,ab plus de detrimento eiusacquiro, cùm ipfe homi
omnibus & fingulis, cùm ad annos diſcretionis nem quodámodò exhortatur: Néme reſpexeris,
perueniſſent, impleretur. 'vndè iam in vniuerſa dicens,pro te mihi melius eft perire.Certè pericu :
Ecclefia ,cum ingenti animarum fidelium fructu , lum eius tunc fi fortè onerofum eft,cùm penes ina
De annuacó- obferuaturmos ille falutaris confitendi facro il fulraturos in rifiloquio confiftit, vbi de alterius
feflione præ - lo & maximè acceptabili tempore Quadragefi- ruina alter attollitur, vbi proftrato ſuperſcendi
Ec. mæ: quem morem hæc ſancta Synodusmaximè tur.Cæterùm inter fratres ato cóſeruos, vbicom
clefia rono
natus, probat & amplectitur, tanquam pium & meritò munis fpes,metus,gaudium, dolor, paſſio ( quia
retinendum , communis fpiritusde comuni Domino & patre)
4. CLEMENS epiftola prima ad fratré Dos quid tuos aliud quàm reopinaris? Quid conſors
mini : Quòd fi fortè alicuius cor vel liuor, vel in- tes caſuum tuorum , ve plauſores fugis? No poceſt
fidelitas, vel aliquod malum ex his quæ ſuperiùs corpus de vnius membri vexatione lætum agere:
No crubeſcat memorauimus, latenter irrepferit,non erubeſcar, condoleat vniuerſum , & ad remedium conlabo
confiteri pec- qui'animæ ſuæ curam gerit,confiteri hæchuic qui ret, neceſse eſt. In vno & altero Ecclefia eft, Eccle
tator huic præeſt,vtab ipfo per verbum Dei & confilium fa- fia verò Chriftus. Ergò cùm te ad fratrum genua
quiprzeft.
lubre curetur, quổ poſfic integra fide & operibusprotédis, Chriftum contrectas,Chriftum exoras.
bonis pænas æterni igniseffugere, & ad perpetuz Aequè illi cùm fuper te lachrymas agunt, Chri
Sacerdotibus vitæ præmia peruenire. Et infrà : InftruebatB.Pe- ftus patitur, Chriſtuspatrem deprecatur. Facile
cogitationes trus actus fuæ vitæ omni hora cuftodire, & omni impetratur ſemper, quod filius poftulat. Grande
cičdas patefa loco Deum reſpicere: firmiter ſcire,cogitationes
malas docu. planè emolumentum verecundiæ ,occultatiode
it D.Pctrus. malas, cordi ſuo aduenientes,mox ad Chriftumi lieti pollicetur.Videlicet fi quid humanæ notitiæ
allidere, & facerdotibus Domini manifeftare. ſubduxerimus ,proindè & Deú celabimus . Adeó
5. DIONYSIVS Areopagita epiftola octaua neexiſtimatio hominum & Dei conſcientia com
Confuetudo ad Demophilum : Tu verò procidentem facerdo- parantur ? An'meliuseft damnarum latére ,quàm
vt peccatores ti impium (vt ais) atque peccatorem neſcio quo palàm abſolui ? Miſerum eft ficad exmologefin
facerdotipro pacto contra diſciplinæ ordinem adftans calce peruenire. E T capite duodecimo : Si de exomo- Exomologe
pcccata con abieciſtiac repuliſi.Cùm ille quidem verecundè logefi retractas, gehennam in corde confidera, extinguit.
feſſuri. (quod oportuit) fateretur fe ad peccatorum re- quam tibi exomologefis extinguet: & pænæ pri
media quærenda veniſſe: neque exhorruifti in- usmagnitudinem imaginare, vede remedijade
ſuper & facerdotem optimum lacerareconuicijs, ptione non dubites. Et poft pauca : Igitur cùm
miſerabilem eum dicens,qui pænitentem atque Tcias aduersùs gehennam poft prima illa intincti- Poft bapti.
impium iuftificâffet. onis Dominicæ monimenta , effe adhuc in exo- ſmu inero .
mologcfi rul
6. TERTULLIANVS in libro de pæniten- mologefi fecunda fubfidia, cur ſalutem tuam de fecunda fub .
De vtilitate tia, capite o & auo: Tantum releuatconfeffio deli. feris ? Cur ceſſas aggredi, quod ſcias mederi tibi ? Gdia .
Confcffionis eorum ,quantum diſſimulatio exaggerat. Cófef- Mutx quidem animæ & irrationales, medicinas
ais. fio enim fatisfactionis confilium eft,diffimulatio fibi diuinitùs attributas in tempore agnoſcunt.
contumacix . ET capite nono : Huiusigitur poe Ceruus ſagitta transfixus, ve ferrum & irreuoca .
nitentiæ ſecundæ & vnius, quanto in ar &to nego- biles moras eius de vulnere expellat, ſcit fibi di.
cium eft,tanto operofior probatio eft;vt non fola ctamno medendum . Hirundo li excæcauerit pul
A Domino
conſcientia præferatur,fed aliquo etiam actu ad- los, nouit illos oculare rursùsde ſua chelidonia. inftitutieto
miniſtrecur . Is actus, qui magis Græco vocabulo Peccător refticuendo fibi inftitutam à Domino mologelis .
exomo
 DE CONFESSIONE. Q. V. 291
Dan.4 .
exomologe in ſciens,práteribitillam , quæ Baby- mentes, Dei mifericordiam deprecemur.
reſtituit ? Diù enim po 1. PACIANVS in paræhefiad pænitentiam ,
nitentiam Domino immolârat, feptenni ſqualo- fiue in libello de pænitentia & confeffione: Vos Contta cos
reexomologefin operatus, vnguium aquilinum primùm appello fratres,qui criminibus admif- quiconfiteri
crubeſcunt.
in morem efferatione, & capilli incuria horro- fis, pænitentiam recuſatis, vos inquam poft im
rem leoninum præferente. Prò malæ tractatio- pudentiam timidos, poft peccata verecundos:qui
nis! Quem homines perhorrebant,Deus recipie- peccare non erubeſcitis, & erubeſcitis confiteri.Et
Exod.se. bat. Contrà autem Aegyptius Imperator,qui po- paulò poft: Eccè iterùm Apoftolus ad Sacerdo
pulum Deialiquando afAictum dià Domino luo cem : Manus citd nulli imponas, nec communices 1.Tim.s.
denegatum perfecutus, in prælium irruit,poft tot peccatis alienis.Quid facies tu , quidecipis Sacer- de queno in
documenta plagarum ,diſcidio maris, quod ſoli dotem ? qui aut ignorantem fallis, aut non ad regrècófiten
populo peruiú licebac, reuolutis Audibus perit. plenum ſcientem probandi difficultate confun- tur Sacerdoti.
Poenitentiam enim & minifterium eius exomo- dis? Rogo ergò vos, fratres,etiá pro periculo meo
logefin abiecerat. Quid ego vltrà deiftis duobus per illum Dominum ,quem occulta non fallunt,
humanæ falutis quali Pharis, ftyli potiùs negoci- definite vulneratam tegere conſcientā.Prudentes
um quàm officium conſcientiæ meæ curans?Pec- ægri medicos nó verentur, ne in occultis quidem Simile ,
Cator enim omnium notarum cùm fim , nec vlli corporum partibus etiam fecaturos, etiam peru
rei nisi pænitentiæ natus, non facilè poffum fuperfturos. Meminimus quofdam , remota etiam &
illa tacere, quam ipfe quoquè & ftirpis humanæ verecunda membrorum non erubeſcentes, in fer
& offenſæ in Dominum princepsAdam, exo mo ro & cauterio , & grauiſſima illa pulueris mor
logefi reftitutusin paradiſum ſuum , non tacet. dacitate duralſe,& quantum eft illud, quod ho
7. ORIGENES homilia prima in Pfalmum mines præftiterunt ? peccator timebit ? peccator
trigefimumfeptimum , vide ſuprà hac eadem que erubeſcet perpetuam vitam preſenti pudore mer
ftione, A.teftimonio tertio. cari ? & offerenti manus Domino vulnera malè
8. IDEM homilia ſecunda in Pſalmú eundem: tecta ſubducer ? & habet aliquid , quod in illo
Omnibus igitur flagellis emendari,verberaríque erubeſcat, qui Dominum læfit? An fic illi melius
paratus ſum , & nihil horū recuſo,tantùm ve ſup- eft perire,nè tu, pudore timidus, fine pudore mo
Pfal.sy plicia æterni ignis effugiá. Ego ergò in flagella pa- riaris,non faciens pudori locum, plus de detri
ratus ſum , & dolor meus corámeeft femper.Antemento eius acquiras, cui pro te melius eft perire ?
oculos meos habeo dolorem meú,vt futuros po- Quòd fi fratrum oculos erubeſcitis, confortes
narum dolores, præſentibus poſlim doloribus caluum veftrorum rimere nolite. Nullum cor
compenſare.Quoniam iniquitatem meá pronun- pus membrorum ſuorum vexatione lætatur,im
cio.Pronunciationem iniquitatis, id eft,confefli- mò pariter dolet, & ad remedium conlaborat:
Confeffionis onem peccati, frequentiùs diximus . Vide ergò In vno & altero Éccleſia eſt, Eccleſia verò Chri
peccatorum quid edocet nos ſcriptura diuina, quia oportet ftus,atque ideò qui fratribus peccata ſua non ta
peccatum non celare intrinfecùs. Fortaſsis enim cet, Ecclefiæ lachrymis adiutus Chriſti precibus
Egregia
Licudo . fimi- ficut ij ,qui habent intùs inclufam efcam indige- abſoluitur . Nunc ad eos fermo fit qui benè ac fa- Cótra cosqui
rectè quidem
ftam ,aut humoris vel phlegmatis ftomacho gra- pienter vulnera ſua pænitentiæ nomine confi conficentie,
uiter & moleftè imminentia, fi vomuerint , rele centes, nec quid fit pænitentia ,nec quæ vulnerum fed fatisfacit
uantur : ità etiam hi quipeccauerunt, fi quidé oc- medicina,nouerüt: fimilesớz funt illis,quiplagas onem impo
cultant & retinent intra ſe peccatum , intrinfecùs quidem aperiunt accumores,mediciság etiã ad fi- ficā refugiūts
vrgentur , & propemodùm luffocáturà phlegma- dentibus confitentur: fed admoniti, quæ impo- tis confilia
te, vel humore peccati. Si autem ipſe ſuſ accuſator nenda ſunt,negligunt, & quæ bibenda, faftidiunt, negligunt.
fiat,dum accuſat ſemetipſum , & confitetur,fimul 12. HIERONYMVS in caput decimum Bc
euomit & deli& um ,atque omnem morbi digerit clefiaftæ fuper ea verba,Si momorderit ferpens in Eccles 1e.
cauſam . Tantummodò circunſpice diligenciùs, filentio : Si quem ſerpens Diabolus occultè mo
Qualis Con- cui debeas confiteri peccatum tuum . Proba priùs morderit, & nullo conſcio eú peccati veneno in
fetlarius quç- medicum, cui debeas cauſam languoris expone- terfecerit: fi tacuerit qui percuffuseft, & non ege- Peccati vene.
seadus fit.
re, qui ſciar infirmari cum infirmante, flere cum rit pænitentiam ,nec vulnus ſuum fratri & magi- cum percon.
flente, qui condolendi & compatiédi nouerit di- ftro voluerit confiteri,magifter qui linguam ha- mendum .
fciplinam :vtità demùm fiquid ille dixerit,qui ſe bet ad curandum , facild ei prodeſſe non poterit.
priùs & eruditum médicum oftenderit,& miſeri. Si enim erubeſcat ægrotus vulnus medico confi- Quod igno.
cordem, fi quid confilij dederit, facias, & ſequa . teri, quod ignoratmedicinanon curat. rat medicina
Confeffionê ris : fi intellexerit, & præuiderit talem effe lan- 13. CHRYSOSTOMVS homilia trigefima non curat.
aliquádopu- guorem tuum, qui in conuentu totius Ecclefiæ in Geneſim , & homilia decima in Matthæum , ve
conucnit. exponi debeat,& curari,ex quo fortaſsis & cæteri fuprà, quæſtione decima de Euchariſtia, D. teſti
ædificari poterunt, & tu ipſe facilè fanari, multa monio ſexto & feptimo.
hoc deliberatione, & fatis perito medici illius 14. IOANNIS vigeſimo,vtin textu.
confilio procurandum eſt. 15. AVGVSTINVS libro vigefimo de Ciui
9. IDEM homilia fecunda in Leuiticum ,vefur tate Dei, capite nono,vt fuprà, quæſtione prima,
B.teftimonio decimoquinto .
prà A.teftimonio quarto .
10. CYPRIANVS in tractatu vel fermonede 16. GREGORI VS homilia vigefimaſexta
lapſis : Deniquè quanto & fidemaiores , & timore in Euangelia , vt ſuprà, ibidem, B. teftimonio
meliores ſunt, qui quanuìs nullo ſacrificij aut li- octauo .
belli facinore conſtricti, quoniam tamen dehoc 17. CHRYSOSTOMVS libro tertio de Sa
vel cogitauerunt,hocipſum apud facerdotes Dei cerdotio, & homilia quinta de verbis Efaiä, ibi
Confeſsio
apud Sacer. dolenter & fimpliciter confitentes, exomologe- dém , C.teftimonio ocauo , & B.teſtimonio deci
dorcs. fin confcientiæ faciunt, animi ſui pondus expo moſextos
nunt,falutarem medelam paruis licet & modicis 18. HIERONYM VS ad Heliodorum , ibi.
Galat.6 . vulneribus exquirunt,fcientes ſcriptum effe: De- dem , B.teſtimonio decimoquarto.
usnon deridetur . Iterùm paulò pòft: Confitean . 19. CONCILIVM Lateranenſe canone vige
tur finguli, quæſo vos fratres, delictum fuum , fimoprimo, vt fuprà, hac eadem quæftione, C.te
dum adhuc qui deliquit, in ſeculo eft, dum ad fimonio primo.
Remiffio per micci confeffio eius poreſt,dum fatisfaétio & re 20. CONCILIVM Vuormátiếfe capite vige
Sacerdotes miſlio facta per Sacerdotes apud Dominum grata fimoquinto: Pænitentibus,fecundùm differenti
fit in hac vita. eft. Conuertamur ad Dominum mente totag & am peccatorü ,facerdotis arbitrio pænitentiæ de- Confeflarij
penitentiam criminis , veris doloribus exprio cernütur.Debet itag Sacerdos in pænitentia dan- officium .
Bb da fin

!
 292 Q. V. VI. DE CONFESSIONE .

da fingulorum cauſas fingulatìm cöfiderare, ori-
ginem quoquè, modum culparum , & affectus
gemitusos delinquentium diligenter examinare,
manifeſtem cognoſcere :temporum etiam & per-
ſonarum , locorum quoquè & ætatum qualitates
inſpicere,vt etiam pro confideratione locorum ,
VI.
ætatum vel temporum ,feu pro qualitate delicto.
rum atque gemituum vniuſcuiuſque delinquen
tis,à ſacris regulis oculos non reflectat.
21. ORIGENES homilia prima & fecunda in
Pſalmum trigefimumfeptimum , vt fuprà, A.tefti.
monio tertio, & C.teftimonio o & tauo .

Quomodò Patres de Confeßione fcribunt ?

A. Hi certè non modò confitendi vtilitatem & vſum , qui ſemper in Ec

cleſia fuit,fed ius etiam atque neceſſitatem nobis magno conſenſu commen
dant comprobantque.

B, Veverò è plurimis paucos & probatiſſimosillos teſtes producamus ,fic

in fis bir habet in primis Magnus ille Baſilius:' Neceſſarium videturhis, quibus dif

entication ou de penfatio Myſteriorum Dei commiffa eft, confitenda efle peccata. Sic enim

20.8mepic . & hi , qui antiquitùs pænitebant

, inueniuntur apud San& os confeſſi effe
ad Amphiloy cc at a
iü
ch ,ca n. . pe a
ſu .

b pe lapfis, C. Tum Cyprianus " , Confiteantur, inquit, ſinguli,quæſo vos fratres, de

eſt, dum admitti eius con
cpift.10.& ss. li &tum ſuum , dum adhuc qui delinquit, in ſeculo
1
feſlio poteſt, dum fatisfa& io cuiuſque & remiſſio fa & ta per Sacerdotes apud
Dominum grata eſt.

Homil.a. D. Accedit his Auguſtiniſententia , qui docet in hunc modum : Agite po

horiet nitentiam qualis agitur in Eccleſia, vt oret pro vobis Eccleſia. Nemo ſibidi
cat, Occultèago,apudDeum ago : nouit Deusqui mihi ignoſcit,quia in cor

Matibile de ago.Ergòline cauſa di &tum eft :* Quæ folueritis in terra ,ſoluta erunt in calo Er
?
gò ſine cauſa ſunt claues datæ Eccleſiç
Dei? Fruſtramus Euangelium Dei, fru
Itramus verba Chriſti? Promittimus vobis quod ille negat? Nónnevos deci.

alliberazide, pimus? Tum alibi, Sunt,inquit,qui ſufficere fibi ad falutem autumant, fifo
cap.4 . li Deo , cui nihil occultum eft, quem nullius latet conſcientia, ſua confitean
1
tur crimina. Nolunt enim aut erubeſcuntfiue dedignantur ſe oſtendere Sa
e Leuit.13. & cerdotibus, quos tamen interlepram & lepram diſcernere per Legiſlatorem

4*Math.s.2 conſtituitDominus.Sed nolo,vtipfadecipiaris opinione,quatenùs confun

daris confitericoram Domini Vicario,vel tabeſcens præ rubore, vel ceruico

ſus præ indignatione. Namipfius ſimiliter ſubeundum eſt iudicium , quem

Dominus fibi non dedignatur Vicarium .

feift 2.ad E. Nec minùs eft euidens,quodLeo ille Magnus ſcriptum reliquit:' Mul
Epiciwid.com tiplex miſericordia Deiità lapſibus ſubuenit humanis, vt non folùm per

o precio.o.Baptiſmi gratiam , ſed etiam per Pænitentiæ medicinam ſpes vitæ repare
Cam ,aniž. tur æternæ , vt qui Regenerationis donum violåffent, proprio ſe iudicio
condemnantes, ad remiſſionem criminum peruenirent : ſic diuinæ boni
tatis præſidijs ordinatis ,vtindulgentia Dei , nisì ſupplicationibus Sacerdo
1.Tim.2.b
tum , nequeat obtineri. Mediator enim Dei & hominum homo CHRI

STVs Iesvs, hanc præpofitis Eccleſiæ tradidit poteftatem , vt & confiten

ţibus ſatisfaâionem pænitentiæ darent, & eadem falubri ſatisfa& ione pur
gatos, ad communionem Sacramentorum per ianuam reconciliationis ad
mitterent.
TESTIMONIA.
1.B. BASILIVS in regulis breuioribus, fiue corporis. Vt igitur vitia corporis nequaquam Non quibal
quæftionibus compendio explicatis, quæſtione quibuſuis temerè homines aperiunt, fedijs tantú- dumwis confitea
.
ducentefima o &togefimaoctaua: Neceſſarium vi- modò ,qui rationem , qua ea curáda ſunt, teneant :
detur & c. vt in textu . eodem modo etiam peccatorü confeflio fieri de
2. IDEM quæſtioneducentefima vigeſimano- bet,apud eos videlicet,qui ea poſtint curare: con
na compendiò explicata: Interrogatio.Nunquid fentaneum in modum illi,quod ſcriptum eſt,Vos Rom.1s.
Aagitiosè facta,abiecta omni verecundia, enunci- qui firmiores eftis, imbecillitates infirmiorum
ari apud omnes debeant, an apud aliquos tátum- portate, hoc eft, tollite diligentia & cura veftra.
modò ? & fi hoc, apud quos, & cuiuſmodi? Re- 3. IDEM in epiftola tertia canonica adAmphi
fponfio : Omninò in peccatorum confeſſione ea- lochium , canone ſeptuagefimotertio : Sin autem
dem ratio eſt, quæ etiam in apertione vitiorum vnuſquiſg eorum qui in prædictispeccatis fuêre,
con

1
.

i
 DE CONFESSION E. Q. VI. 293

Confeffio. confeffus bonus euaferit, & is cuià Dei benignita- quam polliceri? Etpoft pauca : Iudicet crgò ſe
Marth.18 .
te ligandi & foluendi credita eft poteſtas,fi liccle- ipſum homo in iſtis voluntate dum poteft, & mo
Joan. 20 . mentior, videns ſummam eius qui peccauit con- res conuertatin melius ; nè cùm iam non poterit,
fellionem ad diminuendum pænarum tempus, etiam præter voluntaté à Domino iudicetur,& c.
1
non eft dignus damnatione, cùm quæ eft in fcri- vt ſuprà,quæſtione quarta depænitentia,D.tefti
pturis, nobis hiftoria fignificet, quòd qui cum monio feptimo.
maiori labore confitentur, Dei mifericordiam 4. ET capite quinto : Sed fac incertum effe,
celeriter appræhendant. vtrùm ignoſcat Deus.Quid perdit ,cùm fupplicac
1.C. CYPRIANVS in tractacu vel ſermone Deo, qui ſalutem perdere non dubitauit, cùm of
de laplis :Confiteantur finguli & c. vt in textu . & fenderet Deum ?Quis enim certus eft, quòd etiam
fuprà, quæftione quinta, C.teſtimonio nono. Imperator ignoſcat? Et tamen pecunia funditur,
Lib.3.epi.14. 2. IDEM epiftola decima ad Presbyteros & Di- maria tranſmeantur, procellarum incerta ſub
aconos : Hæc qui ſubtrahit fratribus noftris,de- euntur : & penè vt mors euitetur, mors ipfa fuf
cipit miſeros, ve qui pofluntagentes pænitentiam cipitur. Supplicatur deindè per homines homi.
Precibus & veram Deo patri mifericordi precibus & operi- ni, fine dubitatione fiunt ifta, quum fit dubium
peribus.fa- bus ſuis ſatisfacere, feducantur, vt magis pereant, quo fine proueniant, & tamen certiores ſunt cla
& qui erigere fe poffent,plùs cadant. Nam cùm in ues Eccleſiæ , quàm corda regum : quibus clauibus
minoribus peccatis agant peccatores pænitenti- quodcunque in terra ſoluitur,etiam in cælo folu- Matth.16.
am iufto tempore, & fecundùm diſciplinæ ordi- tum promittitur. Et multo eft honeftior humili
nem ad exomologefim veniant, & permanusim- tas, qua ſe quiſque humiliat Ecclefiæ Dei : & labor
pofitionem Epiſcopi & cleri, ius communicatio- minor imponitur, & nullo temporalis mortis
nis accipiant, nunc crudo tempore perſecutione periculomorsæternavitatur.
adhuc perſeuerante, nondùm reftituta Ecclefiz 5. MATTHAEI decimooctano ,vtſuprà quz
ipfius pace, ad communica tionem admittuntu , r ftioneprima, B.in textu .
& offertur nonien eorum , & nondùm pæniten- 6. IOANNIS vigefimo, ibidem .
Exomologe- tia acta ,nondum exomologefi facta, nõdùm ma 7. AVGVSTINVS in libro fecundo de vifi
fis.
nu eis ab Epiſcopo & clero impofita ,Euchariftia tatione infirmorum , capite quarto : Sunt quidam
2.Cor.11. illis datur, cùm ſcriptum fit : Qui ederit panem qui ſufficere fibi ad falutem autumát,fi foliDeo,
aut biberit calicem Domini indignè,reus erit cor cui nihil occultum eft, quem nullius latet con
poris & fanguinis Domini . ſcientia ,fua confiteantur crimina & c.Et quibuf
Lib ...epift.3. ZET epiftola quinquagefimaquinta ad Cor- dam interpofitis: Ergò ad te venire rogesfacer
neliu :Honor ergò datur Deo,quando fic Dei ma- dotem , & fac ipſum conſcientiarum tuarum pe
ieftas & cenſura contemnitur, vt cùm feille indi nitùs participem . Non ſeducat te ſomniantium No ſoli Deo,
gnari & iraſci ſacrificantibus dicat, & cùm pænas illa ſuperftitio , quæ in vifitando confirmat, quia fed
doci &cófiren
facer.
ærernas & ſupplicia perpetua comminetur, pro- ſaluat facerdote inconſulto ad Deum peccato- dumm .
ponatur facrilegis atque dicatur, nè ira cogitetur rum confeſfio. Nos autem non abnegamus,quin
Dei , ne timeatur iudicium Domini,nèpulſecur ad fit ad Deum frequenter referenda confeſlio pec
Ecclefiam Chrifti,fed fublata pænitentia, nec vi cacorum . Beatus etenim qui tenebit, & allidet Pſal.136 .
Criminis ex. la exomologefi criminis fa & a,deſpedisEpifcopis paruulos vel maximos ſuosad petram . Petra au- 1.Cor.1o.
omologelis. atque calcatis,pax à presbyteris verbis fallacibus tem Chriſtus eſt.Sed teftamur, & teftatur illud fa
prædicetur,ne lapfi furgant,aut foris pofiti ad Ec- na do&rina, nètibi applaudentium faueas auri
clefiam redeant, communicatio non communi- bus,quoniam priùs eges ſacerdotis, quimediator
cantibus offeratur ? Quibus etiam non fatìs fuit fit ad Deum tuum , ſalubri iudicio : alioquin &
ab euangelio recefliffe ,fpem lapfis fatisfa & ionis fub lege, & fub gratia , Ite,& oftendite vos facer- Luc.19.
& pænitentiæ fuftuliffe, fraudibus inuolutos, vel dotibus,reſponſum diuinum quomodò conſum
adulterijs commaculatos, vel facrificiorum fu- maretur ? Confitemini alterutrùm peccata veſtra, laco.s.
nefta contagione pollutos, nè Deum rogarent, ne quomodò compleretur ? Ergò cicatricum tua
la Ecclefia in Ecclefia exomologelin criminum facerent,ab rum arbiter Dei vice, Dominus adhibeatur pre
fim crimüü omni & fenfu & fructu pænitentiæ remouiffe, sbyter; & reuela eiviastuas , & ipfe tibi exhibebit
facere. nisì forìs fibi extra Ecclefiam , & contra Ecclefiam antidotum reconciliationis. Deindè capite quin
conſtituiffet conuenticulum perditæ fa &tionis, to ità ſubiungit :Adftantem coram te facerdotem
cùm malè fibi conſciorum & Deum rogare ac fa- angelum Dei exiftima.Labia quidem ſacerdotis, Malach . a.
po.entium tisfacere nolentium caterua conflueret. aitMalachias, cuftodiuntſcientiam , & legem re
Calciua. Modus confi,
1. D. AVGVSTINVS homilia quadragefi- quirunt ex ore eius. Angelus enim Dominiexer tendi.
manona ex libro quinquaginta homiliarú : Agi- cituum eft. Et cum qua & Deum & angelum eius
te pænitentiam & c. vtin textu . decet reuerentia Dei miniftrum affari? Aperi ei
Eadem verba 2. IDEM homilia quadragefimaprima : Non penetralium tuorum abditiſſima laribula, con
habet Ambr. folùm poft pænitentiam ab iftis vitijs fe homo ſcientiarum verecundarum penitiora reuela re
in exhortati
one upeni feruare debet, fed & ante pænitentiam , dum fa- pagula.Non te pudeat coram vno dicere, quod te
teoriam . nus eft : quia fi ad vltimum vitæ fteterit, neſcit fi non puduit forfitan coram multis & cum multis
Deo
dou ac lacer .ipſam pænitentiam accipere, ac Deo & ſacerdoti
peccata facere. Nam humanum eſt peccare,Chriſtianum
confiteri. peccata ſua confiteri poterit. eft à peccato defiftere, diabolicum eft perſeuera
3. ET homilia quinquageſima, capite quarto : re.Ergò quæ mentem grauiùs exacerbant facino
vel in libro de pænitentiæ medicina, capite de- ra,Dei angelo manifefta : nihil obſcurum dicers,
cimo: Quiſquis poft baptiſmum aliquorum pri- culpam nullis ambagibus inuoluens, nullis cir
ftinorum malorum opere obligatus tenetur, vf- cumitionibus quod verum eft operiens. Deli
queadeóne fibi inimicus eſt, vt adhuc dubitet vi- gnáda etiam ſunt in quibus peccati loca, fi recor
tam mutare,dum tempus eft,cùm ità peccat & vi- daris & tempora, cum quibus peccati perſonis,
uit. Nam vtiquè quod ipfe perſeuerans peccat, non nomina ipſarú, etiam vt à peccato defiftant
Rom.2. thefaurizat libiiram in die iræ & reuelationis iu- fecretò corrigenda familiaritas, in qua peccáfi
fti iudicij Dei . Quòd autem adhuc viuit, patien- labilis ætas, quo gradu iam Ecclefiæ inferuiebas,
Peccatorum tia Dei ad pænitentiam eum adducit. Implicatus vtrùm ſemel,an ex conſuetudine ; vtrùm necerá
vinculis im. ergò quis tain mortiferis vinculis peccatorum fitate,an ex volütatececidifti. His enim omnibus
plicatus, ad . detrectat aut differt, aut dubitat confugere ad
clauest'cclc ſua inftant iudicia & c.Hæc autem omnia fi tace
liz confugc ipfas claues Ecclefiæ , quibus foluacur in terra, vt antur,veldicta callidè pallientur, animam iugu.
re deber. fit folutus in cælo : & audet fibi poft hanc vitam , lant : fi denudentur; cum pænitentia euanefcunt.
Matth.16.
quia tantùm Chriftianus dicitur, falutem ali- In nihilum redigenda ordine
Bb competenti
3
proſe
quer en
 E
294 Q. VI. DE CONFESSION .
quere, fine circunlocutione ediſſere peccata, pro iuftificeris. Et iterùm : Quia apud Dominum mi . Pfal.1;9.
viribus,immò viriliter extirpare contende. Heu ſericordia eft, & copioſa apud eum redemptio.In
cur erubeſcis confiteri, quod facere nequaquàm diſpenſandis itaque Dei donis non debemus eſſe
erubuiſti ? Melius eſt coram vno aliquantulum difficiles, nec accuſantium ſe lachrymas , gemi
ruboris tolerare, quàm in die iudicij coram tot túsque negligere, cùm ipfam * pænitentiam ex affe* pcenitendi
& ionen .
millibus hominum graui compulſa denotatum Dei credamus inſpiratione conceptam , dicente
tabeſcere.Confitere igitur chareminominctenus Apoftolo : Nè fortè dec illis Deus pænitentiam ; 2. Tim.2 .
quæ te remordent flagitia, derege ſpecialiter quæ vtreſipiſcantà diaboli laqueis,à quo capti tenen
ſcis ſpecialia , quotidiana de quibus non fuifti tur ad ipfius voluntatem . Vndèoportet vnum
mundus, faltem cogitatione in collecta generali quenque Chriſtianum conſcientiæ fuæ habere iu
appone ; ficop ex indulgentia confide. dicium , nèconuerti ad Deum de die in diem dif- Nondifferen .
8. LEVITICI decimotertio , vt ſuprà quæſt. ferat: nè cùm ſatisfactionis fibitempus in fine vi- daconuerfio.
prima, C.teftimonio quarto . tæ fuæ conftituit, quia periculosè hac fe conditio . & latisfactio .
5. ET decimoquarto, 10. LV CAE decimo- ne fragilitas & ignorantia humana concludit,ad
feptimo, 11. MATTHAEI o &tauo ,ibidem te- paucarum horarum fe reſeruet incertum :& cùm
ftimonio quinto ,& fequentibus. poffit pleniore ſatisfactione indulgentiam pro
1. E. LEO epiftola nonagefimaprima ad The- mereri, illius temporis anguftias eligat, quo vix
odorum Foroiulienfem Epiſcopum : Sed vtquo- inueniat ſpatium autconfeſſio pænitentis,velre- Reciciliatio
quo modo inftruatur ambiguitas conſulentis, conciliatio facerdotis . Verùm (vtdixi)etiá talium ſacerdotis.
quid de pænitentium ftatu Ecclefiaftica habeat neceffitati ità auxiliandum eft, vt nec actio illis
regula ,non tacebo. Multiplex miſericordia Dei , pænitentix, nec communionis gratia denegetur,
& cætera,vt in textu , per ianuam reconciliationis fi eam , etiam amiſſo vocis officio per indicium
admitterent. Cui vtique operi ipſe Saluator in- integri ſenſus quzrere probentur.Quòd fi aliqua
teruenit, nec vnquàm ab his abeſt, quæ miniftris vi ægritudinis ità fuerint aggrauati, vt quod pau
ſuis exequenda commifit,dicens :Ecce ego vobif- loanté poſcebant,fub præſentia ſacerdotis fignifi
Matth . 27 . cum ſum omnibus diebus vſque ad conſumma care non valeant : teſtimonia eis fidelium circun .
tionem ſeculi: vt fi quid per feruitutem
noftram ftantium prodeffe debebunt, vt fimul & pæniten
bono ordine & gratulando impletur affectu ,non tiæ , & reconciliationis beneficium conſequantur,
ambigamus per fpiritum ſanctum nobis fuiſſe ſeruata tamen regula canonum paternorum cir:
donatum . Si autem aliquis eorum, pro quibus ca eorum perſonas, qui in Deum , à fide diſceden
Domino.ſupplicamus, quocunque interceptus do, peccârunt.
obftaculo , à munere indulgentiæ præſentis exci IDEM epiſtola octogeſimaad Epiſcopos per
derit, & priuſquàm ad conſtituta remedia per- Campaniam ,Samnium , & Picenum conftitutos,
ueniat , temporalem vitam humana conditio capite fecundo : Illam etiam contra Apoftolicam
ne finierit, quod manens in corpore non recepe regulam præſumptionem, quam nuper agnouià
losa,moringa rit, conſequiexutus carne, non poterit. Nec ne- quibufdam illicita vfurpatione committi,modie
ne abſolutiôc ceſse eſt nobis, eorum, qui fic obierint, merita omnibus conftituo ſubmoueri, ( de pænitentia
facramétali. actúsque diſcutere, cùm Dominus Deus nofter, videlicet ,quæ ità à fidelibus poftulatur) né de fin
cuius iudicia nequeunt compræhendi, quod fa- gulorum peccatorum genere,libellis ſcripta pro
cerdotale miniſterium implere non potuit, fuæ feffio publicè recitetur,cùm reatus conſcientia- Confelkose
iuftitiæ referuauerit : ità poteſtatem ſuam time- ' rum ſufficiat ſolis ſacerdotibus indicari confeſfi- creta apud ſa
rivolens, vt hic terror omnibus profit, & quod one ſecreta. Quanuis enim plenitudo fidei videa- cerdotesſuf.
quibufdam tepidis aut negligentibus accidit, ne tur effe laudabilis, quæ propter Dei timoré apud pedit public
mo non metuat. Muliùm enim vtile ac neceſſari- homines erubeſcere non veretur,tamen quia non cam faceros
um eft, vt peccatorum reatus ante vltimum di- omniū huiuſmodi ſunt peccata, vt ea, quipæni
em facerdotali ſupplicatione ſoluatur.His autem tentiá poſcunt, non timeant publicare,remouea .
qui in tempore neceſſitatis, & in periculi vrgen- tur tam improbabilis conſuetudo, nèmultià poe
tis inftantia,præfidium pænitentię & mox recon nitentiæ remedijs arceantur,dum aut erubeſcunt,
Satisfa&tio. ciliationis implorant, nec ſatisfactio interdicen- autmetuūtinimicis ſuis ſua fa & a reſerare, quibus
da eſt, nec reconciliario deneganda: quia miſeri- poſſent legú conftitutione percelli . Sufficit enim
cordiæ Dei nec menſuras poſſumus ponere, nec illa confeſſio, quæ primùm Deo offertur, tunc
tempora definire, apud quem nullas patitur ve etiam ſacerdoti ,qui pro deli &tis pænitétium pre
niæ moras vera conuerſio, dicente ſpiritu Dei per cator accedit.Tunc enim demùm plures ad peeni
Ezech.38. ' Prophetam : Cùm conuerſus ingemueris, tuncſal- tentiam poterunt prouocari, fi populi auribus
Eſa.43. uus eris . Et alibì : Dic tu iniquitates tuas prior, vt non publicetur conſcientia confitentis.

VII.

Quid porròde Satisfactione fentiendum eft ?

Gregorius in cap.9.librit. A. ID videlicet, quòd alia Christi Redemptoris propria,alia fi
Repum . Bafilius quçſt.12.
in regulis breuiorib. delium pænitentium communis ſit ſatisfactio.İlla ſemel'in corpore
a Hebr.9.g Ephe.s.af4.8
1. loan, 2.a loan ...d Christ I crucifixi,dum agnus ille mundipeccata tulit,pera & a eft ,vt

bephe 12.2.Cor.sdcy:qui natura ſunt“ iræ filij,Deo reconcilientur:Hæcverò,quæ ad poe

de panitenciacap37.39. nitentes pertinet, à Chrifti membris in Eccleſia quotidie peragitur,
cap.s.29.de
Peniten tia . facramento cùm pænitentes poſtConſeffionem ea quæ Sacerdos abſoluens in
iunxit,perficimus, aut cùm vltrò quidem dignos pænitentiæ fru & us
edimus, quibus anteactæ vitæ errata fiue commiſſa aliqua faltem ex
partecompenſemus.
• Exod.32.8. Nume18 d B. Hæc vindicatoria ſimul & emendatoria quædam eſt Satisfa & io,

6 2.Reg.12.0d Auguft.lib .& Redemptoris CHRISTI beneficium atque Satisfa & ionem adcó

lib..Gregor.
67. Fauftum
contralib.9. cap:no
Morai . n obſcurat, vt magis etiam commendet, illuſtretque. Illa enim

præ
 DE SATISFACTIO N E. Q. VII. 295

præeunte,acpræcipuè“ cooperante, iuxta diuinam ſcripturam iudici- 9:27. 12:08:29 be pro

um facimus & iuſtitiam , delicta noftra contra noſipfos vindicantes, gurehere mondanao ad
to homil.80,
Chryfoft.
& reſiduas in nobis peccatorum reliquias diluentes, Deique gratiam poter
Ĉ Efa.56.a Ezcch.18. e f

nobis pleniorem conciliantes atque promerentes:deniquè hac ratio- Historia de higiena

neteftantes,nosChristi Crucem libēter ample & i,'abnegare nositioners Matth.16.d.RO

ipſos, mortificare carnem , veteris nos hominis odio commotos ad ma...a Ephef.4.c Colol

perfe& iora conniti, dum aduersùs deprauati animi motus ardenti zelo
fortiterque certamus .

C. Quo quidem pacto Satisfa & ioni operam dabant Dauid, Nini- , ::Reg:13.d 1.Patal.21.6

uitæ , & alij,

quosin cilicio, cinere, gemitu, luctu, ieiunijs, alijsque af- fialog beach.com;

fli & ionibus pænituiſſe conſtat, qui & hinc Deo grati & approbati Luc.io.2 Iudich 4.b d

fuiſſe leguntur. Quam pænitentiæ partem Scriptura confirmans

, la trobada Dans

nobisque commendansclamat : Conuertimini ad mein toto corde veštro, 40.a Ezech.7.c

in ieiunio, 6 fletu,& planētu. Etalibi :* Conuertimini, & agite pænitentiam Ezech.is.g

abomnibus iniquitatibus veftris:G non erit vobis in ruinam iniquitas. Et qui

dem Paulus- docet,triſtitiam quæ fecundùm Deum eft,operari vindi- k 2.Cor.7.c

Aam :& generatim admonet :' Sinoſipfos dijudicaremus, noir vtique iudi. 1 1.Cor.1.8
caremur à Domino.

D. Eapropter non eft,curde Satisfa & ionis nomine, quod certè Pa

tribus eſtperquàm familiare, diſceptemus, cùmin Scripturis res ipfa

perſpicue proponatur.
TESTIMONI A.
Preter Chri 1. A. GREGORIVS in caputnonum libri pri-
Aiſatisfacti. mi Regum in illa verba, dixit Samuel coco & c.
one neceſla- Non omnia noſtra Chriftus expleuit. Per crucem
tia cft ctiam quidem fuam omnes redemit, fed remáſit, vt qui
factio &c. redimi & regnare cum eo nititur, crucifigatur.
2.Tim.2 . Hoc profectò refiduum viderat, qui dicebat: Si
compatimur,& córegnabimus. Quafi dicat,quod
expleuit Chriſtus, non valet,nisiei, qui id quod
1.Pet...
remanfit, adimplet. Hinc beatus Petrus Apofto-
lus dicit: Chriftus paſſus eſt pro nobis, vobis relin-
qués exemplum, vt fequamini veftigia eius . Hinc
Color...
Paulus ait:Adimpleo ea quędeſuntpaſſioniChri-
fti in corpore meo .
2. BASILIVS quæftioneduodecima in regu-
Deus quantā lis breuioribus ſeu compendiò explicatis queſtio-
bisomnia co nibus: Deus pro remiſlione peccatorum noftro-
donauit,ſed rum demiſſo vnigenito filio fuo ,quantùm in ipſo
tamen pani; eft, ca antè iam omnibus condonauit. Quoniam
tcotia noftra
opùs eft. autem miſericordiam & iudicium ſanctus vir ca-
Płal.1oo. nit,& teftatur Deum miſericordem eſſe & iuftum ,
neceffe eft, vt quæ & à prophetis, & ab apoftolis,
ſuis locis de pænitentia di& ta funt, ea à nobis præ-
ftentur, vt appareant iudicia iuftitiæ Dei , & mife
pitiatio pro peccatis noftris : non pro noftris au.
tem tantùm , fed etiam pro totius mundi.
7. IOANNIS primo : Eccè agnus Dei, ecce qui
tollit peccata mundi.
8 AD Ephefios ſecundo:Eramus natura filijire
ficut & cæteri:Deus autem (qui diues eft in mife
ricordia) propter nimiam charitatem ſuam , qua
dilexit nos, & cùm
eſſemus mortui peccatis, con
uiuificauit nos in Chriſto , (cuius gratia eſtis fal
uati) & conrefufcitauit, & conſedere fecit in cæle
ftibus in Chrifto Iefu .
9. POSTERIORIS ad Corinthios quinto :
Omnia autem ex Deo, qui nos reconciliauit fibi
per Chriftum : & dedit nobis minifterium recon
ciliationis:quoniam quidem Deus erat in Chrifto
mundum reconcilians fibi,non reputans illis de
lieta ipſorum , & pofuit in nobis verbum reconcio
liationis. Pro Chriſto ergò legatione fungimur,
tanquàm Deo exhortante per nos. Obfecramus
pro Chriſto, reconciliamini Deo. Eum qui non
nouerat peccatum , pro nobis peccatum fecit, vt
nos efficeremur iuftitia Dei in ipfo .
10. CYPRIANVS epiſtola quinquagefima

ricordia eius conſummetur ad condonationem
peccatorum .
3. AD Hebræos nono :Nequevt fæpè offerat ſe-
metipſum , quemadmodùm pontifex intrat in
Sancta ,per ſingulos annos in fanguine alieno:alio-
quin oportebat eum frequenter pati ab origine
mundi: nunc autem ſemel in conſummatione fe-
culorum , ad deftitutiouem peccati, per hoftiam
fuam apparuit : Et quemadmodùm ftatutum eft
hominibus femel mori, poft hoc auté iudicium :
fic & Chriftus ſemel oblatus eft ad multorum ex
haurienda peccata , ſecundò fine peccato appare
bit expectantibus ſe, in ſalutem .
4. AD Epheſios quinto : Chriſtus dilexit nos,
& tradidit ſemetipſum pro nobis oblationem &
hoftiam Deo in odorem fuauitatis. Ibidem : Chri-
AusdilexitEccleſiam , & feipfum tradidit pro ea :
ve illam fanctificaret,mundans eam lauacro, & c.
5. ET capite quarto : Donantes inuicem ,ficut&
Deus in Chrifto donauit vobis .
6, PRIM AE loannis ſecundo : Et ipfe eft pro-
nona ad Fidum presbyterum :Legimus literascu- Lib.3.epift.s.
as,frater chariſſime, quibus fignificati de Victore
quodam presbytero :quòd eiantequam pæniten
tiam plenam egiffet , & Domino Deo, in quem de- Deo facičda
ſatisfactio .
liquerat, ſatisfeciſſet , temere Therapius collega
nofter immaturo tempore, & præpropera fefti
natione pacem dederit. Quæ res nos fatìs mouit,
receffum eſſe à decreti noftri authoritate, vt ante
legitimum & plenum tempusſatisfactionis, & fic
ne petitu & confcientia plebis, nulla infirmitate
vrgente , ac neceſſitate cogente , pax ei concede
rejur.
11. IDEM epiftola decima ad Clerum : Agentes Lib.3.epi.14.
pænitentiam veram , poſſunt Deo Patri miſeri- Precibus &
cordi precibus & operibus ſuis ſatisfacere. operibus Deo
ſatisfacere.
12. TERTULLIANVS libro de Pænitentia
capite quinto : Ità qui (loquitur de relapſo ) per Satisfacere
delictorum pænitentiam inftituerat Domino fa . Domino.
tisfacere, diabolo per aliam pænitentiam pæni
tentiæ fatisfaciet. ET capite feptimo : Non fta
tìm fuccidendus ac ſubruendus eft animusdefpe
Bb 4
rationé,
 296 Q. VII. DE SATISFACTION E.

ratione, fi fecundæ quis pænitentiæ debitor fue- quædam opera pro grauiſſimis delictis iniungen
rit: pigeat fanè peccarc rursùs,fed rursùs pænitere do,alienorum peccatorum participes efficiantur.
non pigeat; pigeat iterùm periclitari,fed non ite- Habeant autem præ oculis, yt Satisfactio, quam
rùm liberari Neminem pudeat. Iteratæ valetudi- imponunt,non fit tantùm ad nouæ vitæ cuftodi
nis, iteranda medicina eſt. Gratus in Dominum am , & infirmitatis medicamentum, ſed etiam ad
extiteris, fi quod tibi Dominus offert,non recuſa- præteritorum peccatorum vindi& am & caftiga
ueris .Offendifti,fed reconciliari adhuc potes.Ha- tionem , nam Claues ſacerdotum non ad foluen- Claues Sacer
Satisfactio. bes cui ſatisfacias, & quidem volentem. ET ca dum duntaxat, fed & ad ligandum conceffas, eti- dotum etiam
pite o &tauo : ld fi dubitas, euolue quæ fpiritusec- ' am antiqui Patres & credunt, & docent. nec pro- valenc.
Apoc.2. & 3. clefijs dicat : Deſertam dilectionem Ephefijs im- . ptereà exiftimârunt, Sacramentum Pænitentiæ
putat ; ftuprum & idolothytorum eſum Thyati- eſſe forum iræ vel pænarum , ficut nemo vn
renis exprobrat ;Sardos non plenorum operum , quàm Catholicus fenfit, ex huiuſmodi noftris
incuſat; Pergamenosdocentes peruerſa reprehen- ſatisfactionibus vim meriti & ſatisfactionis Do- Noftra ſatil
factio nó mi.
dit ; Laodicenos fidentes diuitijs obiurgat: & ta- mini noftri Ieſu Chrifti vel obſcurari, vel aliqua nuit Chrifti
men omnes ad pænitétiam commonet, ſub com- ex parte imminui : quod dum Nouatores intelli- ſatisfa &tio.
minationibus quidem . Non comminaretur au- gere nolung ità optimam pænitentiam nouam acm .
tem non pænitenti, fi non ignofceret pænitenti . ' vitam eſſe docent,vt omnem Satisfactionis vim
Satisfactio
confeflione ET capitenono :Satisfa &tio confeſſionediſponi- & vſum tollant.
diſponitur. tur, confeflione pænitentia naſcitur, pænitentia 14. ITEM capite nono : Docet pretereà,tantam
Pænitentia Deus mitigatur. Videplura fuprà, queſtione quin- eſle diuinæ munificentiæ largitatem , vt non ſo
Deus mitiga. ta de pænitentia, C.teſtimonio ſexto. lùm pænis fpontè à nobis pro vindicando pec
13. CONCILÍVM Tridentium ſeſſione deci- cato ſuſceptis, aut facerdotis arbitrio pro menſu
maquarta, capite octauo dePænitétiæ Sacramen- ra deliai impofitis , fed etiam , quod maximum poenz diuini
Satisfactio
hodiè maxi . to : Demùm,quo ad Satisfactionem , que ex omni- amoris argumentum eft, temporalibus flagellis à quando vim
mè impu bus pænitentiæ partibus, quemadmodùm à Pa- Deo inflictis, & à nobis patienter toleratis, apud fatisfaciendi
habcant,
gnatur. tribus noftris Chriftiano populo fuit perpetuo Deum patrem per Chriftum leſum ſatisfacere va
tempore commendata , ità vna maxime noftra leamus.
ætate, ſummo pietatis prætextu , impugnatur ab 1. B. EXODI trigefimofecundo capite : Reuer
ijs, qui fpeciem pietatis habent, virtutem autem fúsque (Moyſes videlicet) ad Dominum , ait : Ob
titu paliquan . eius abnegårunt: ſancta Synodus declarat, falſum fecro, peccauit populus ifte peccatum maximum,
do fine vni- omninò effe, & à verbo Dei alienum , culpá à Do- feceruntós fibi Deos aureos: aut dimitte eis hanc
uerlapąnz mino nüquàm remitti, quin vniuerſa etiam pe- noxam , aut fi nó facis,delemedelibro tuo quem
códonatione.
na condonerur.Perſpicua enim & illuftra in facris fcripfifti. Cui reſpondit Dominus :Qui peccaue
2.Rc.12.& 24 literis exempla reperiuntur, quibus, præter diui- rit mihi, delebo eum de libro meo : tu autem va
1.Par. 21. nam traditionem ,hicerror quàm manifeftiſſimè de, & duc populum iftum quò locutus fum tibi :
reuincitur.Sanè & diuinç iuftitiæ ratio exigere vi- angelus meuspræcedette.Ego autem in die vltio
deur, vt aliter ab eo in gratiam recipiantur, qui nis viſitabo & hoc peccatum eorum . Percuſit er
ante Baptiſmum per ignorantiam deliquerint: gò Dominus populum pro reatu vituli quem fe
aliter verò, qui femel à peccati & Dæmonis ſerui- cerat Aaron .
1.Cor.3. tute liberati,& accepto Spiritusſancti dono,ſcien- 2. NVMERORVM duodecimo capite: Ira
Ephef.4. tes templum Dei violare, & Spiritum ſanctum tus Dominus contra eos (Aaron ſcilicet & Ma
contriftare non formidauerint. Et diuinam cle- riam ) abijt : nubes quoque receſlit, quæ erat ſuper
mentiam decet,nèità nobis abſque vlla Satisfacti- tabernaculum : & ecce Maria apparuit candens le
one peccata dimittátur, vt occafione accepta , pec- pra quafinix . Cumés reſpexiſſet eam Aaron,& vi
cata leuiora putantes, velut iniurij & contumeli- diſſet perfuſam lepra ,ait ad Moyſen:Obfecro Do
Rom.2 •
ofi Spirituiſancto,in grauiora labamur,theſauri- mine mi , nè imponas nobis hoc peccatum , quod
Satisfactori- zantes nobis iram in die iræ. Proculdubiò enim ftultè commifimus,ne fiat hæc quafi mortua, & vt
cum vivitas magnoperè à peccato reuocát, & quafi fræno quo- abortiuum quod proijcitur de vulua matris fux.
dam coercent hæ ſatisfactoriæ pænæ, cautioresó eccdiam medium carnis eius deuoratum eft à le
& vigilantiores in futurum pænitentes efficiunt, pra. Clamauito Moyſes ad Dominum , dicens :
medentur quoquè peccatorum reliquijs, & vitio- Deus,obſecro,fana eam . Cui reſponditDominus:
ſos habitus, malè viuendo comparatos, contrari- Si pater eius ſpuiſſet in faciem illius, nónne debu
is virtutum actionibus tollunt. Neque verò fecu- erat ſaltem feptem diebus rubore fuffundi? Sepa
rior vlla via in Ecclefia Dei vnquàm exiſtimata retur feptem diebus extra caftra, & pofteà reuoca
fuit ad amouendam imminétem à Domino pee- bitur. Excluſa eſt itaqz Maria extra caftra feptem
nam , quàm vt hæc pænitentiæ opera homines diebus: & populus non eft motus de loco illo, do
cum vero animi dolore frequentent. Accedit ad necreuocata eftMaria.
hæc,quòd dum fatisfaciendo patimur pro pecca- 3. ET capite decimoquarto : Et ait Moyſes ad
2.Cor.3.
tis,Chriſto leſu , qui pro pectatis noftris ſatisfecit, Dominum , Dimitte obſecro peccatum populi cui
Rom.s.
ex quo omnis noftra fufficientia eft, conformes huius ſecüdum magnitudinem miſericordiæ tuę,
efficimur, certiffimam quoque indè arrham ha- ficut propitius fuitti egredientibus de Aegypto,
2. Tim.2. bentes, quòd fi compatimur, & conglorificabi- ad locum iftum . Dixitá Dominus, Dimić
vſque
mur. Neque verò ità noftra eſt Satisfactio hæc, iuxta verbü tuum .Viuo ego: & implebitur gloria
quam pro peccatis noftris exoluimus , vt non fit Domini vniuerſa terra. Attamen omnes homi
Philip.4. per Chriftum Ieſum . nam qui ex nobis,tanquàm nes quividerunt maieftatem meam , & figna quæ
1.Cor.11 .
2.Cor.1o . ex nobis,nihil poſſumus, eo cooperante, qui nos feci in Aegypto, & in ſolitudine, & tentauerunt
cófortat,omnia poffumus:ità no habet homo, vn- meiam per decé vices, nec obedierunt voci mez,
dèglorietur: fed omnis gloriatio noftra in Chri- non videbūt terram , pro qua iuraui patribus eo
fto eft :in quo viuimus, in quo meremur, in quo rum , nec quiſquam ex illis quidetraxit mihi , in
ſatisfacimus : facientes fructus dignos pænitétiæ , tuebitur eam . Seruum meum Caleb, qui plenus
qui ex illo vim habent,ab illo offeruntur Patri,& alio fpiritu ſecutus eft me,inducam in terram hác
Quales fatiſ. per illum acceptantur à Patre. Debent ergò ſacer- quam circuiuit , & femen eius poſlidebit ea. Quo
faétiones in- dotes Domini,quátùm fpiritus & prudentia fug- niam Amalecites & Chanançus habitant in valli
gefferit, pro qualitate criminum & pænitentium bus. Cras mouete caftra , & reuertimini in folitu
facultate, ſalutares & conuenientes ſatisfactiones dinem per viam Marisrubri.Locutusa eftDomi
iniungere: nè, fi fortè peccatis conniueant, & in- nus ad Moyſen & Aaron, dicés, Vſquequò multi
dulgentiùs cum pænitentibus agant, leuiſlima tudo hæc peſſima murmurat contra me ? querelas
filiorum
 DE SATISFACTIO N E. Q. VII. 197
filiorum Ifraël audiui. Dic ergo eis, Viuo ego , ait hæc dicit Dominus, Eccè, ego fufcitabo ſuper te
Dominus: ficut locuti eftis audienteme, fic faciam malum de domo tua, & tollam vxores tuas in
vobis.In ſolitudine haciacebunt cadauera veſtra. oculis tuis,& dabo proximo tuo, & dormiet cum
Omnes qui numerari eſtis à viginti annis & fupra, vxoribus tuis in oculis Solis huius. Tu enim feci .
& murmurâftis contra me,non intrabitis terram fti abſconditè: ego autem faciam verbum iftud
fuper quam leuaui manum meam , vt habitare in conſpectu omnis Iſrael, & in conſpectu Solis
vos facerem , præter Caleb filium lephone, & lo- huius. Et Dixit Dauid ad Nathan, Peccaui Domi
ſue filium Nun. Paruulos autem veſtros, de qui- no, & c.vt infrà hac eadem quæftione, C. teftimo
bus dixiftis, quòd prædæ hoftibus forent, intro- nio primo.
ducam : vtvideant terram quæ vobis diſplicuit. 7. AVGVSTINVS libro fecundo de peccato .
Veftra cadauera iacebútin ſolitudine. Filij veftri rum meritis & remiffione,capite tricefimoquar
erunt vagi in deſerto annis quadraginta,& porta- to : Sicut primi homines pofteà iuftè viuendo ,vn
bunt fornicationem veftram , donec conſuman- dè meritò creduntur per Domini ſanguinem ab
tur cadauera patrum in deſerto, iuxta numerum extremo ſupplicio liberati, non tamen in illa vi
quadraginta dierum, quibus cólideråſtis terram : ta meruerunt ad paradiſum reuocari : fic & caro
annus pro dieimputabitur.Ec quadraginta annis peccati etiamfi rem ſiis peccatis homo in ea iufte
recipietis iniquitates veſtras, & fcietis vltionem vixerit; non continuò meretur eam mortem non
meam : quoniam ficut locutus fum ,ità faciá omni perpeti, quam traxit de propagine peccati . Tale
multitudinihuic peffimæquç confurrexit aduer- aliquid nobis infinuacum elt de patriarcha Da
sùm me : in folitudine hac deficiet, & morietur. uid in libro Regnorum , ad quem Propheta cùm 2.Reg.12.
Igitur omnes viri quos miſerat Moyſes ad con- miſſuseſſet, eique propter peccatum quodcom
templandam terram, & qui reuerfi'murmurare miſerat euenturamala ex iracundia Dei commi
fecerant contra eum omnem multitudinem , de- narecur , confeſſione peccati veniam meruit, re- Dauid etâ cô
trahentes terræ quòd eſſet mala ,mortui ſunt, at- fpondente Propheta, quòd illud ei flagitium faci- feffionepec
que percuſi in conſpectu Domini. Iofue autem fi- nusqz remiſſum fit : & tamen conſecuta funt quæ meruit,tamé
lius Nun,& Caleb filius Iephone vixerüt ex omni- Deus fuerat comminatus , vt fic humiliaretur à pená nó cua.
bus qui perrexerant ad conſiderandā terram . Lo- filio . lit.
cutus eft Moyſes vniuerſa verba hæc ad omnes 8. IDEM libro vigefimofecundo contra Pau
filios Iſraël, & luxit populus nimis. ftum Manichæum , capite ſexageſimoſeptimo:
4. ITEM capite vicefimo: Tulicigitur Moyſes Quid aliud quàm cordis eius (Dauidis nempe) 2.Reg.12.
virgam , quæ erat in conſpectu Domini, ficut præ- profunda cernebat ſpiritus Dei, quádo correptus
ceperatei, congregata multitudine ante perram , per Prophetam dixit,Peccaui :continuo'z ad hoc Quare Dauid
poft accepta
dixito eis : Audite rebelles & increduli, Num de vnum verbum audire meruit, quòd acceperit ve
petra hac vobis aquam poterimus eijcere? Cumg niam ? Ad quam rem , nisi ad fempiternam ſalu- torum,adhuc
eleuâſſet Moyſes manum , percutiens virga bis fi- tem ? Neque enim præcermiffa eft in illo fecun- pænas luccic
licem ,egreſle ſunt aquæ largiſsimæ,ità vtpopulus dùm Dei comminationem Aagelli paterni diſci
biberet & iumenta . Dixit Dominus ad Moyſen plina ,vt& confeſſus in æternū liberaretur, & af
& Aaron :Quia non credidiftis mihi ,vt ſanctifica- fictus téporaliter probaretur. Haud verò medio
retis me coram filijs Ifraél, non introducetis hos cre fidei robur fuit,aut paruum mitis & obedien
populos in terram quam dabo eis.Etpaucis inter- tis animiindiciū , cùm audiſſet à Propheta, quòd
iectis : Locutus eſt Dominus ad Moyfen , Pergat, fibi Deus ignouißet, & tamen quæ fueratcómina
inquit,Aaron ad populos fuos: non enim intrabit tus,cófequenter eueniffent, nõ ſe dicere Prophetæ
terram quá dedi filijs Ifraël, eô quòd incredulus deceptum effe mendacio , nec murmurare aduer
fuerit ori meo ad Aquas contradictionis. Tolle sùs Deum , quali falfam peccatorum eius indul
Aaron & filium eiuscum eo , & duces eos in mon- gentiam pronunciauerit.Intelligebat enim vir al
tem . Cumég nudaueris patrem veſte fua, indues ea tè fan & tus, & non contra Deum, fed ad Deum le- Pæna poft ve
1 Eleazarum filiú eius, & Aaron colligetur, & mo- uansanimam ſuam , nisì Dominus effet confitenti niam culpa,
rietur ibi . Fecit Moyſes vt præceperat Dominus, pænitenti propitius, quantum pænarum æter- & medicina.
& aſcenderút in montem Hor, coram omni mul narum eius eſſent digna peccata : pro quibuscùm
titudine.Cumz Aaron ſpoliaſſet veſtibus ſuis, in- temporalibus emendationibus vreretur, videbar
duit eis Eleazarum filium eius. Illo mortuo in erga fe & manere veniam, & non negligi medici
montis ſupercilio ,deſcédit cum Eleazaro . Omnis nan .
autem multitudo videns occubuiſſe Aaron, Ale- 9. GREGORIVS libro nono Moralium in
uit ſuper eo triginta diebus per cunctas familias lob,capite vicefimoſeptimo, tractans ea verba ca
ſuas. pitis noni,Sciensquòd non parceres delinquenti: Tob 9 .
5. PSALMO nonagefimooctauo : Moyſes & Sidelinquenti non parcitur,quis ab æternamorte
Aaron in ſacerdotibus eius : & Samuel inter eos eripitur,cùm a delicto mundus nemo reperitur ?
qui inuocant nomen eius. Inuocabát Dominum , An pænitenti parcit, & delinquenti non parcit ?
& ipfe exaudiebat eos : in columna nubis loque- Quia cùm delicta plangimus,nequaquànı iam de
batur ad eos.Cuſtodiebant teſtimonia eius,& prę- linquentes ſumus. Sed quid eft quòd Petrus, cùm Lucz 22.
ceptum quod dedit illis. Domine Deus nofter, tu negat, reſpicitur, & redemptoris negati reſpectu,
exaudiebas eos: Deus tu propitius fuiſti eis, & vl- ad lachrymas vocatur? Quid quòd Paulus cùm Altos.9.
ciſcens in omnes adinuenciones eorum . Redemptoris nomen in terra conaretur extinguen
6. SECVNDI Regū duodecimo capite: Dixit re, eius verba de cælo meruit audire ? Sed tamen
autem Nathan ad Dauid, Tu es ille vir. Hæcdicit culpa in vtroque punita eſt: quia & de Petro,tefte
Dominus Deus Iſrael,Ego vnxi tein regem ſuper Euangelio ſcriptum eſt : Recordatus eſt Petrus Lucæ 22 .
Iſrael, & ego erui te de manu Saul , & dedi tibido- verbi Ieſu quod dixerat : & egreſſus foras, fleuit
mum domini tui , & vxores domini tui in finu amarè.Et de Paulo hæc eadem ,quæ hunc vocauit,
tuo, dedicg tibidomum Ifraël & Iuda : & fi parua veritas dicit : Ego oftendam ei, quanta eum opor- Actor.co;
Deus delio .
ſüntiſta, adijciam tibi multo maiora. Quare ergò teat pro nomine meo pati . Delinquenti ergò Do quẹti nó par
contempfifti verbum Domini , vt faceres malum minus nequaquam parcit , quia delietū fine vltio- cit,quiadeli.
in conſpectu meo ? Vriam Hethæum percuſfifti nenodeferit.Aut enim ipſe hochomo in ſe peeni- cuni line vie
vxorem eius accepiſti in vxorem tibi, &
gladio ,& tés punit,aut hoc Deus cũ hominevindicás percu- ferite
interfécifti eum gladio filiorum Ammon . Quam tit. Nequaquaigitur peccato parcitur,quia nulla
> ob rem non recedet gladiusdedomo tua vſque in tenùs fine vindičta laxatur. Sic Dauid audirepoft
fempiternum , eô quòd deſpexeris me, & tuleris confeſſioné meruit :Dominus tráftulit peccatum 2.Reg ....
vxorem Vriz Hethæi, vt effet vxor tua . Itaque tuú.Et tamé multis pòft cruciatibus afficus,ac fu
giens,
 298 Q. VII. DE SATISFACTION E.
Salutis vnda giens,reatum culpæ quam perpetrauerat,exoluit. pænitentia commiſcetur Dei miſericordia, con
epocabroni
ginali abfola Sic nos falutis vnda à culpa primiparentis abfol- tide, quoniam tuam vincit nequitiam : multùm
uimur, ſed uimur, fed tamen reatum eiuſdem culpæ diluen- enim eft miſericors Deus, & tantùm clemens, vt
pænas adhuc tes,abſoluti quoque adhuc carnaliter obimus.Be- neque filio pepercerit, vt ingratos feruos redime
quafdam
mus. lui ne ergò dicitur: Ściens quòd non parceres delin- ret.Nec mihidicas,Nimiùm peccaui, & quomo
lob 9. quenci,quia delicta noftra fiue per nos, fiue per fe- dò poſſum ſaluari? Tu non potes, tuus poteft Do Ità penitùs
metipfum refecat, etiam cùmrelaxat. Ab electis minus: & ità delet peccata, vt neceorum remane- delentur pec
enim ſuis iniquitatum maculas ſtudet temporali at veſtigium . In corporibus quidem hoc non li- cata,vtneve.
afflictione tergere, quas in eis in perpetuum non cet,quin etiam fi milliès medicus elaboret , & im- figiu m quia
de romancato
vult vindicare . ponat vulneri remedia , vulnus quidem tollit, ci
10. SECVNDI Regum , capite vicefimoquar- catrix verò permanet, vulneris circunferens ar
to : Percuſſit autem cor Dauid eum ,poftquàm nu- gumentum , adſpectus deformitatem . Et licde in
meratus eſt populus : & dixit Dauid ad Domi- infinitum medicus contendat,non tamen cicatri
num :Peccaui valdè in hoc facto: fed precor Do- cem delere poteſt. Ipſa nanque naturæ repugnat
mine,vttrasferasiniquitatem ſerui tui, quia ftul, imbecillitas, & artis impotétia,vilitasiz medica
tè egi nimis. Surrexititaque Dauid manè, & fer- mentorum.Deus autem cùm delet peccata, neque
moDominifa & tus eft ad Gad prophecam , & vi- cicatricem relinquit, neque permittit remanere
dentem Dauid, dicens : Vade, & loquere ad Da- veſtigium ,ſed cum ſanitate pulchritudinem quo
uid ,Hæcdicit Dominus,Trium tibi datur optio , que reftituit :cum liberatione à pæna, dat & iufti
elige vnum quod volueris ex his,vt faciam tibi. tiam , & præuaricatum non præuaricato fimilem
Cúmque veniffer Gadad Dauid, nunciauit ei , di- reddit. Si nanque vel infinita quis habés vulnera,
cens : Aut ſeptem annis veniec tibi fames in terra pænitentiam egerit, & aliquid fecerit boni, fic ea
tua : aut tribus menfibus fugies aduerfarios tuos, Deus delet,vtneque cicatricem , neque veftigium ,
& illi te perſequentur :aut certè cribus diebuserit neque peccatorum oftendat indicium .
peftilentia in terra tua. Nunc ergò delibera, & vi. 15. ESAIAE quinquagefimoſexto : Hæc dicit
de quem refpondeam ei,qui memifit,fermonem . Dominus:Cuſtodite iudicium , & facite iuſtitiam :
Dixit autem Dauid ad Gad , Coarctor nimis : ſed quia iuxtà eft falus mea vt veniat, & iuftitia mea
melius eft, vt incidam in manus Domini , ( multæ vt reueletur.
enim mifericordiæ eius funt) quàm in manus ho EZECHIELIS decimooctauo : Si autem
minum . Immifitoj Dominus peftilentiam in Ifra- impius egerit pænitentiam ab omnibus peccatis
el de manè vſque ad tempus conftitutum , & more ſuis quæ operatus eft, & cuftodierit omnia præce
tui funt ex populo à Dan vſqz ad Berſa -bee ſeptua- pta mea, & fecerit iudicium & iuftitiam : vita vi
ginta millia virorum.Cum extendiſſetmanum uet, & non morietur. Omnium iniquitatum eius
fuam angelus Domini ſuper Ieruſalem , ve diſper- quas operatus eft,non recordabor: iniuftitia ſua
deret eam, iniſertus eft Dominus fuper afdictio- quam operatus eft, viuet. Ibidem : Et cùm auerte
nem, & ait angelo percutienti populum , Sufficit: rit ſe impiusab impietate fua quam operatus eft,
nunc contine manum tuam . erat autem angelus & fecerit iudicium & iuftitiam , ipſe animam fu
Domini iuxta aream Areuna lebuſæi. Dixitos Da- am viuificabit.
uid ad Dominum, cùm vidiffct angelum cæden. 17. HIEREMIAE vigefimofecundo :Hæc di.
tem populum , Ego fum qui peccaui, & ego ini- cit Dominus: Facite iudicium & iuftitiam , & c.
què egi:ifti qui ouesſunt,quid fecerunt ?vertatur 18. POSTERIORIS ad Corinthios ſeptimo:
obfecro manus tua contra me, & contra domum Nunc gaudeo : non quia contriſtati eftis, ſed quia
patris mei . contrittati eftis ad pænitétiam . Contriftari enim
11 . PROVERBIORVM vndecimo capite :Si eſtis ſecundùm Deum , vt in nullo detrimentum
iuftus in terra recipit, quanto magis impius & patiamini ex nobis. Quæ enim fecundùm Deum
.· triſtitia eft, pænitétiam in ſalutem ftabilem ope
peccator ?
12. ECCLESIASTICI quinto capite : Ne fe- ratur : ſeculi autem triftitia mortem operatur.
quaris in fortitudine tua concupifcentiam cordis Ecce enim hocipfum ,ſecundùm Deum contrifta
tui. & nè dixeris,Quomodò potui ? aut quis me ri vos, quātam in vobis operatur ſolicitudinem :
ſubijciet propter fa & a mea ? Deus enim vindicans ſed defenſionem , ſed indignationem , fed timo
vindicabit .Nedixeris ,Peccaui, & quid mihiacci- rem ,ſed defiderium ,ſed æmulationem , fed vindi
dit trifte ?Altiſfimus enim eft patiens redditor. &tam . in omnibus exhibuiftis vos, incontamina
De propitiato peccato noli eſſe fine metu, neque cos eſſe negocio .
adijcias peccatum ſuperpeccatum . 19. PSALMO quinquagefimo: Miſerere mei
13. AVGVSTINY S tractatu centefimo vicefi- Deus ſecundùm magnam miſericordiam tuam ,
moquarto in Euangelium Ioannis:In malis quæ Et ſecundùm multitudinem miſerationú tuarum
quiſque patitur, nõ in bonis quibus fruitur, opùs dele iniquitatem meam . Ampliùs laua me ab ini
eft patientia. Hanc itaque vitam de qua ſcriptum quitate mea, & à peccato meo munda me. Quoni
lob 7.
eft; Nunquid non tentatio eft vita humana ſuperam iniquitatem meam ego cognoſco : & peccatum
terram ?in qua quotidièclamamus ad Dominum , mcum contra me eft ſemper . Tibi foli peccaui,&
Matth.6. Libera nos à malo, cogitur homo tolerare etiam malum coram te feci :vt iuftificeris in fermonibus
remiſlis peccatis; quanuis vt in eam veniret miſe- tuis, & vincas cùm iudicaris, & c.
Productior
riam ,primùm fuerit cauſa peccatum . Productior 20. CHRYSOSTOMVS in Pfalmum quin,
eft , utna,
eft enim pæna quàm culpa; nė parua putaretur quagefimum , multa habet de pænitentia Da
culpa, nè par.
ua putetur culpa,ficum illa finiretur & pæna.Ac per hoc vel uid .
culpa. ad demöftrationem debitæ miſerix , velad emen 21. ITEM in caput Matthæi tertium fcribens,
dationem labilis vitæ , vel ad exercitationem ne. homilia decima fic ait : Agamus pænitentiam ;
ceffarię patientiæ ,temporaliter hominem detinet etiam fi indulgentiæ modú peccata excedere vi
pæna, etiam quem iam ad damnationem ſempi- deantur, & non modò venia peccatorum ,verum ,
ternam reum non detinet culpa . etiam præmiorum gloria perfruemur. Pæniten
14. CHRYSOSTOMVS homilia octogeſi- tiam verò dico , non folùm ve à malis prioribus
maad populum Antiochenum : Totam vitam in defiftamus, verumetiá ve bonorum operum fru
peccatis abfumpfi, & fi pænitentiam egero , ſalua- Aibus impleamur. Facite, inquit,fructus dignos Matth.5 .
for ? & maximè. Vndè conftat ? Ex Domini cle- pænitentia.Quo autemmodo fru & ificare poteri
Prenitëtia no mentia.Ne tuæ confidas pænitentiæ : Tua nanque mus? Sivtique peccatis aduerfa faciamus. Aliena
Ara Dei mi pænitentia tanta nequit peccata delere. Si ſola fo- rapuifti? incipe donare iam & propria. Longo es
ſericordia ni.
cicur. ret pænitentia, iure timeres: fed poftquam cum tempore fornicatus? à legitimo quog vfu fulpen
dere

1
 DE SATISFACTION E. Q. VII. 299
dereconiugij, ac perpetuam continentiam fæpiùs Et operiantur faccis homines & iumenta, & cla
paucorum dierum cafticate medicare. Iniuriam menrad Dominum in forticudine: & conuertatur
vel opere cuiquam , vel fermone fecifti? refer ben virà via ſua mala, & ab iniquitate quæ eft in ma
nedi& tionis verba conuicijs : & percutientes te, nibus eorum . Quis ſcit ficonuertatur, & ignoſcat
nunc officijs, nunc etiam beneficijs placare con- Deus, & reuertatur à furoreiræ ſuæ ,& non peribi
Egregia di
militudo rende.Nequeenim vulnerato ſufficit ad ſalutem , mus ? Et vidit Deus opera eorum, quia conuerli
.
tantummodò fpicula de corpore euellere,fed eti- ſunt de via ſua mala : & miſertus eft Deus ſuper
am remedia adhibere vulneribus. Delicijs antè malitia quam locutus fuerat vt faceret eis, & non
& temulentia diffluebas ? ieiunio & aquæ potu fecit.
vtrunque compenſa: cura vt detrimentum ,quod 6. TERTII Regum vigefimoprimo : Itaque
ex antea &tis accepifti, abigas. Vidifti impudicis cùm audiffet Achab ſermones iftos, fcidit velti
alienum decorem oculis foeminam iam omninò menta fua , & operuit cilicio carnem ſuam , ieiuna
nè videas,maiore tactus caatione, quo tutior poft uitque, & dormiuit in ſacco , & ambulauitdemir
vulnera . ſo capite. Et factus eſt ſermo Domini ad Heliam
22. LVCAE nono : Dicebat autem ad omnes: Thesbiten , dicens : Nonne vidiſti humiliatum
Si quis vultpoftme venire,abneget ſemetipſum , Achab coram me? quia igicur humiliatus eft met
& tollat crucem ſuam quotidiè, & ſequatur caufa ,non inducam malumin diebus eius, fed in
me, diebus filij ſui inferam malum domui eius.
23. . MATTHAEI decimoſexto : Si quis vulc 7. PRIMIMachabæorum ſecundo ,poftquàm
poft me venire, abneget ſemetipſum , & collat cru . Mathathias deplorâlſet cum filijs fuis deſolacio
Gem ſuam , & fequatur me. nem Hierufalem ,fic de eo dicitur: Et fcidit vefti
24. AD Romanos ſexto : Qui enim mortui ſu- menta ſua Mathathias, & filij eius : & operuerunt
mus peccato,quomodò adhuc viuemus in illo ?Et ſe cilicijs, & planxerunt valdé.
paulò pòft: Vecus homo nofter fimul crucifixus 8. EODEM libro,capite tertio : Ec congregati
eft, vt deftruatur corpus peccati, ve vltrà non ſer- ſunt (Iudæi cùm aduersùs eos miffus effet exercia
uiamus peccato. Qui enim mortuus eft, iuſtificaq tusà Lyfia) & venerunt in Mafpha contra Hieru .'
tus eft à peccato . ſalem : quia locus orationis erat in Mafpha antéin
25. AD Ephefios quarto :Deponite vos, ſecun- Iſrael. Et ieiunaueruntilla die, & induerunt feci
dùm priftinam conuerfationem veterem homi- licijs, & cinerem impofuerunt capitiſuo, & diſci
nem , qui corrumpitur ſecundùm defideria erro- derunt veftimenta fua ,& c.
ris. Renouamini autem fpiritu mentis veftræ : & ' % SECVNDI Machabæorum capite tertio :
induite nouum hominem , qui ſecundùm Deum Accincteis mulieres cilicijspectus,per plateascon
creatus eft &c. fluebant.
26. AD Coloffenſes tertio :Nolite mentiri inui- 10. MATTHAEI capite vndecimo : Væ tibi
cem , expoliātes vos veterem hominem cum a & i- Çorozain,væ tibiBethſaida: quia fiin Tyro & Si
busſuis, & induentes nouum eum qui renouatur done factæeſſent virtutes quæ factz ſunt in vobis,
in agnitionem ſecundùm imaginem eius qui cre- olim in cilicio & cinere penitentiam egiſſent.Ve
auit illum , & c. runtamen dico vobis, Tyro & Sidoni remiſiu
1.C. SECVNDI Regum duodecimo : Et dixic erit in die iudicij, quam vobis.
Dauid ad Nathan , Peccaui Domino. Dixitós Na- 11. LVCAE decimo: Væ tibi Corozain , væ tibi
than ad Dauid : Dominus quoque tranſtulit pec- Bethſaida: quia fi in Tyro & Sidone facta fuiſſent
catum tuum : non morieris. Veruntamen quia virtutes quæ factæ ſuntin vobis, olim in cilicio &
blafphemare fecifti inimicos Domini : propter cinere ſe dentes pæniterent.
verbum hoc, filius qui natus eft tibi, mortemo 12. IVDITH quarco : Ec clamauit omnis po
rietur. Et reuerſus eft Nathan in domum fuam . pulus ad Dominum inftantia magna, & humilia
Percuſit quoque Dominus paruulum , quem pe- uerunt animas ſuas in ieiunijs & orationibus, ipfi
pererat vxor Vriæ Dauid , & defperatuseft.Depre- & mulieres eorum . Et induerunt ſe facerdotes ci
catus eft Dauid Dominum pro paruulo : & ieiu- licijs, & infantes proftrauerunt contra facié tem
nauit Dauid ieiunio , & ingreſſus ſeorsùm , iacuit pli Domini, & altare Domini operuerunt cilicio :
fuper terram . Venerunt autem ſeniores domus Et clamauerunt ad Dominum Deum Ifraël vna
eius,cogentes eum ,vt ſurgeret de terra : qui nolu- nimiter, nèdarentur in prædam infantes eorum,
it,nec comedit cum eis cibum . & vxores eorú in diuifionem , & ciuitates eorum
2. PRIMI Paralipomenon vigefimoprimo: in exterminium , & fancta eorum in pollutionem ,
Leuanso Dauid oculos fuos, viditangelum Do- & fierent in opprobriủ Gentibus. Tunc Eliachim
miniftanten inter cælum & terram , & euagina facerdos Domini magnus circuiuit omnem Ifra
tum gladium in manu eius, & verfum cótra Hie- el ,allocutusip eft eos, dicens: Scitote quoniam ex
ruſalem : & ceciderunt tam ipſequàm maiores na- audiet Dominus preces veſtras, fi manentes per
tú veſtiti çilicijsproniin terram , & c. manferitis in ieiunijs & orationibus in conſpectu
3. PSALMO trigefimoquarto : Ego auté, cùm Domini. Memores eftote Moyſi ſerui Domini,
mihi molefti effent, induebar cilicio. Humiliabá qui Amalec confidentem in vircute ſua, & in po
in ieiunio animammeam : & oratio mea in finu tentia fua, & in exercitu ſuo ,& in clypeisſuis, & in
meo conuertetur. Quafi proximum & quafi fra- curribus ſuis, & in equitibus ſuis, non ferro pu
trem noftrum ,fic complacebam : quali lugens & gnando, ſed precibus fanétis orando deiecit: lic
contriſtatus fic humiliabar. erunt vniuerfi hoftes Iſrael, fi perſeueraueritis in
4. ET fexagefimooctauo: Et operui in ieiunio hoc opere quod cæpiftis. Ad hanc igitur exhorta
animam meam : & fa & um eft in opprobrium mi- tionem eius deprecantes Dominum, permanebát
hi . Et poſui veftimentum meum cilicium : & fa- in conſpectu Domini , icà vt etiam hi qui offere
& tus ſum illis in parabolam . bant Domino holocauſta, præcincti cilicijs offer
S. IONAE tertio : Et credideruntviri Niniui- rent facrificia Domino, & erat cinis ſupra capita
tæ in Deum : & prædicaueruntieiunium , & veſtiti eorum . Et ex toto corde fuo omnes orabant De
ſunt faccisa maiore vſque ad minorem.Et perue- um ,veviſitaret populum ſuum Ifrael.
nie verbum ad regem Niniuz : & ſurrexic de folio 13. ITEM capite feptimo: Filij autem Iſrael,
ftio, & abiecie veſtimentum ſuuma ſe, & indutus vt viderunt multitudinem illorum , proftraue
# eft lacco , & fedit in cinere. Et clamauic,& dixic in runt ſe fuper terram , mittentes cinerem ſuper
Niniue ex ore regis & principum eius,dicens:Ho- capita fua , vnanimes orantes, vt Deus Ifrael mi.
mines, & iumenta, & boues , & pecora non guftentfericordiam ſuam oftenderet fuper populum
quicquam , nec paſcantur, & aquam non bibant. fuum .
14. CAPI

1
 ONE.
300 Q. VII. DE SATISFACTI
14. CAPITE octauo: Et in fuperioribus do- ad Dominum Deum meum rogare, & deprecari
mus ſuæ (vidua ludith) fecit fibi fecretum cubi- in ieiunijs,ſacco ,& cinere.
culum, in quo cum puellis ſuis clauſa morabatur: 18. 10B quadragefimofecundo: Idcircò ipſe me
& habens fuper lumbos ſuos cilicium, ieiunabat repræhendo, & ago pænitentiam in fauilla & ci
omnibus diebus vitæ fuæ , præter Sabbata, & neo nere .
menias,& feſta domusIſrael. Et nonnullis inter- 19. HIEREMIAE fexto: Filia populi mei,ac
iectis: Sed quia patiens Dominus eft, (inquit Iu- cingere cilicio,& conſpergere cinere : luctum .vnia
dith ad presbyteros Chabri & Charmi) in hoc geniti fac tibi planetum amarum .
ipfo pæniteamus, & indulgentiam eius fufis la- 20. ITEM capite quarto :Accingite vos cilicijs,
chrymis poftulemus. Non enim quafi homo, fic plangire & vlulate:quia non eft auerfa ira furoris
Deus comminabitur: neque ficut filius hominis Dominià vobis.
ad iracundiam inflammabitur. Et ideò humili- 21. ET capite vigefimoquinto : Vlulate pafto
emus illi animas noftras: & in ſpiritu conſtitutie res & clamate : & afpergite vos cinere optimates
humiliato, ſeruientes illi dicamusfentesDomi- gregis.
no, vt fecundùm voluntatem ſuam fic faciat no 22. CAPITE quadragefimooctauo : Omne
bifcum citò mifericordiam fuam . enim caput caluitium , & omnis barba raſa erit, in
15. ET capite nono : Iudith ingreffa eft oratori- cunctis manibus colligatio, & fuper omne dor
um ſuum : & induens ſe cilicio ,poſuit cinerem ſu- fum cilicium .
per caputſuum : & profternens ſe Domino, cla- 23. ITEM quadragefimonono: Accingite vos.
mabat ad Dominum . cilicijs, plangite.
16. IOELIS ſecundo : Magnus dies Domini & 24. EZECHIELIS ſeptimo :Accingent ſe ci
terribilis valdè : & quis ſuſtinebit eum ? Nunc er- licijs, & operier eos formido.
gò, dicit Dominus, conuertimini ad mein toto ' 25. THRENORV M fecundo:Sederunt in ter
corde veftro , in ieiunio , & in fecu, & in plan- ra,conticuerunt fenes filiæ Sion , conſperſeruntci.
etu . Et fcindite corda veftra , & non veſtimenta nere capica ſua,accincti ſunt cilicijs,abiecerunt in
veftra, & conuertimini ad Dominum Deum ve- terram capita fua Hierufalem .
ftrum : quia benignus & mifericors eft, patiens 26. JOELIS ſecundo,vtpaulò antè, C.teſtimo
& multæ mifericordiæ , & præftabilis fuper ma- nio decimoſexto.
litia. Quis fcit fi conuertatur, & ignofcat , & re- 27. EZECHIELIS decimooctauo : Conuer
linquat poft fe benedi& ionem ,
ſacrificium & li- timini,& agite pænitentiam & c. Proijcite à vobis
bamen Domino Deo noftro ? Canite cuba in Si- omnes præuaricationes veſtras in quibus præua.
on ,fan & ificate ieiunium ,vocate cætum . Congre- ricati eftis, & facite vobis cor nouum , & fpiritum
gate populum , ſanctificate eccleſiam , coadunate nuuum : & quaremoriemini domus Ifrael?Quia
fenes :congregate paruulos & , ſugences hubera: nolo mortem morientis,dicit Dominus Deus: re
egrediatur fponfusde cubilifuo, & fponfa detha- uertimini, & viuite.
famo fuo. Inter veſtibulum & 'altare plorabunt 28. POSTERIOR IS ad Corinthios ſeptimo,
facerdotes miniftri Domini,& dicent : Parce Do- vt ſupra B.teftimonio decimooctauo.
mine,parcepopulo tuo . 29. PRIORIS ad Corinthios'vndecimo : Si
17. DANIELIŞnono: Erpoſui faciem meam nofipfos & c.vt in textu .

VIII .

Profer aliquot Patrum de Satisfa & tioneſententias.

A. CYPRIANvs ille, ſan &tiſſimus Martyr & teftis grauiſſimus, in hunc

Delaplis . modum docet : * Deus quantum patris pietate indulgens eſt, tantum iudi

ss ad Corne- cis maieſtate metuendus eſt. Alto vulneri diligens & longa medicina non

1.ad Cieră. delit : pænitentia crimine minor non ſit: orare oportet impenſiùs, diem

luctu tranſigere, vigilijs no &tes acfletibus ducere,tempus omne lachrymoſis

occupare lamentationibus, ſtratos ſolo adhærere cineri,in cilicio volutari &

b. Pelapis. fordibus. Idemque rurſus:Rogandus eſt Deus , & fatisfa &tione noftra pla

declecmoſ. candus, deli &ta noftra reputanda,actus noftri & animi ſecreta voluenda, con

ſcientiæ merita ponderanda

. Nec multò pòft : Pænitentiæ iter quod often
dit antiſtes,ample & amur:remedia vitalia, quæ de ſcripturis celeſtibus ille de
promit ,aſſumamus, & ex vulneribus etiam occultis, quorum exomologeſın

fecimus, exponentes apud eum conſcientiæ noftræ pondus, falutarem medi

cinam exquiramus: nec ceſſemus in agenda pænitétia atquein Domini mi

fericordia
deprecanda, nè quodminus effe in qualitate deli & i videtur, in ne
glecta ſatisfactione cumuletur.

ex Homili . B. Et ‘ Auguſtinus clariſſimèdixit: Non fufficit mores in melius commu

se celor princare,& à factis malis recedere ,nisi etiam de his quę facta ſunt, ſatisfiat Deo per

Eachini... pænitentiæ dolorem ,per humilitatis gemitum , per contriti cordis facrifici,
& os.
um , cooperantibus eleemofynis.
phio Emilia C. Tumapud Hieronymum legimus in huncmodum :Affligendum cor

eplesy,chy. pus, quod multis vacauit delicijs : longus riſus perpeticompenfandus eft file
Homco. , afperitate cilicij commutanda.
tu : mollia lintcamina & ferica precioſiſſima
Matth .
D. EO
 ' DE SATISFACTION E. Q. VIII. 301

D. Eodèm fpe&tans Ambroſius: “Qui agit pænitentiam , inquit, Libri e receptila,

non ſolum diluere lachrymis debet peccatum ſuum ,ſed etiam emen
datioribus fa & is operire & tegere deli &ta ſuperiora, vt ei nonimpute

tur peccatum .Atqueidem alibi:'Grandi plagę alta& prolixa opuseſt ladvise-dep.capit sim!
medicina, Grande ſcelus grandem neceſſariam habet ſatisfa &tionem . Homil.gq.in Euangelia.

Ità demùm Gregorius :" Cogitandum eſt ſummoperè, vt qui ſeillici- chos,hom.s.&eto let the
ta meminit commififfe, à quibuſdam etiam licitis ftudeat abſtinere, unora decret.cap.de para
nitcntia , & lib.4.hæretica
quatenùs per hoc conditori ſuo fatisfaciat. rum fabularü de Audianis .

TESTIMONI A.

1. A. CYPRIANVS in ſermone vel tractatu
quinto delapſis : Deus quantùm patris pietate in-
dulgens eft & c.vtin textu .
2. IDEM epiſtola quinquagefimaquinta ad
Lib.1.epift .). Cornelium loquens dehæreticis :Super hæcnon
indignabor ? dicit Dominus. Et intercedunt, nè
Precibus & rogetur Deus, qui indignari ſe ipſe teftatur.In-
bus exoratur tercedunt, nè exoretur precibus & fatisfa &tioni-
Chriftus, bus Chriftus, qui negantem ſe negare profite-
tur. Nos in ipſo perſecutionibus tempore dehoc
ipfo literas miſimus, nec auditi ſumus:concilio
frequenter acto , non conſenfione tantùm noftra,
ſed & comminatione decreuimus, vt pænitenti-
am fratres agerent, vt pænitentiam non agenti-
bus nemo temerè pacem daret. Et illi contra De-
um ſacrilegi, contra facerdotes Dei impio furo-
re temerarij, de Ecclefia recedentes, & contra Ec-
clefiam parricidalia arma tollentes , elaborant
(vtopus ſuum diaboli malitia conſumment) nè
Hæretici dát vulneracos diuina clementia in Eccleſia ſua cu-
operam , ne ret : miſerorum pænitétiam mendaciorum fuo-
Deo indigaa.rum fraude corrumpunt, nè Deo indignanti fa-
ti ſatisfiar. ķisfiat,néChriftum Dominū ſuum , qui Chriftia-
nus eſſe vel erubuit antè,vel timuit, poftmodùm
querat: nè ad Ecclefiam , qui de Ecclefia receſſerat,
Ne ſatisfacti redeat: Datur opera,ne ſatisfactionibus & lamen-
da redimin : tationibus iuftis delicta redimantur, nè vulnera
tur . lachrymis abluantur. Pax vera fallæ pacis men
dacio tollitur :ſalutaris ſinusmatris,nouerca in-
tercedente, præcluditur, nè de pectore atqué ore
lapſorum fecus & gemitus audiatur.
Lib.3.epi.i4. 3. " IDEM epiſtola decima ad Clerum , vtin ſum
periori quæftione, A.teſtimonio vndecimo.
4. RVRSVS in ſermone ſeu tractatu delapfis:
Noftra ſatis. Dominus orandus eft , Dominus noftra ſatisfa-
ca adus Do. & tione placandus eft. beli& a noftra reputemus,
minus . actus noftros & animi ſecreta reuoluentes, cono
ſcientix merita ponderemus. Redear in cor no-
ftrum , non ambulâffe nos in vijs Domini, & ab-
(ieciſſe legem Dei.) Tumens animus & ſuperbus
nec quia victus eft,fractus eft. Iacens ftantibus, &
integris vulneratusminatur : & quòd non ftarim
Domini corpus inquinatis manibus accipiat, aut
ore polluto Domini fanguinem bibat , ſacerdo-
ribus facrilegus iraſcitur . Atque ô tuam nimiam
furiofe dementiam.Iraſcerisei, qui abs te auerte-
reiram Dei nititur : ei minaris, qui pro te Domi-
ni miſericordiam deprecatur, qui vulnus tuum
ſentit, quod ipſe non ſentis,qui pro telachrymas
fundit,quas forfitan ipſe non fundis. Oneras ad-
huc crimen & cumulas, & cùm fisipſe implacabi-
lis ad Antiſtites & facerdotes Dei, putas circa te
Dominum poſſe placari? Accipe potiùs & admit-
te quæ loquimur.Quid ſurdæ aures ſalutaria pre
cepta non audiunt, quę monemus ? Quid cęci ocu-
li penitentiæ iter non vident, quod oftendimus!
Quid perculfa & alienata mens remedia vitalia
non percipit, quæ deſcripturis cæleftibus & difci-
mus & docemus (Et poft quædam :Quàm multi
quotidie pænitentiam non agentes ,nec deli&ti ſui
conſcientiam confitentes, immundis fpiritibus
adimplentur : quam multi vſque ad infaniam
mentis excordes, dementiæ furore quatiuntur ?)
Quanto & fide maiores, & timoremeliores fing,
qui quanuis nullo facrificij aur libelli facinore
conftriéti, quoniam tamen de hoc vel cogitaue
runt, hocipſum apud facerdotes Dei dolenter &
fimpliciter confitentes,exomologefin conſcientig
faciunt, animi fui pondus exponunt, falutarem
medelam paruis licèt & modicis vulneribus ex
quirunt,ſcientes ſcriptum eſſe: Deus non deride. Galat.6.
tur.Et paulò poft: Nec ceffet in agenda pæniten Satisfactio
tia ,atque in Domini miſericordia deprecanda,nė negle &ta, cu
quod minuseffe in qualitate delicti videtur, in mulat pecca.
ta,
neglecta fatisfa tione cumuletur.
5. IDEM in ſermone vel tractatu de opere &
eleemofynis, monet vtpeccata noftra eleemofy- purgancur
Elccmofynis
nis redimamus: atque inter cætera hosloquendi peccata .
modos vſurpat:Sordes quaſcung cótrahimus,ele
emofynis abluamus.Sicut lauacro aquæ falutaris,
gehennæ ignis extinguitur, ità eleemofynis atque
operibus iuftis deli & orú flamma ſopitur. Emun
dandis purgandisque peccatis noftris, medelis
ſpiritualibus vulnera noftra curemus. Dedit Do
minus curandis fanandisés vulneribus remedia
falutaria, Satisfacere pro deli& is. Quid deberent Pro deli& is
facisfacere.
facere peccantes , magiſteria diuina docuerunt:
operationibus iuftis Deo ſatisfieri, miſericordiæ
meritispeccata purgari.
1.B. AVGVSTINVS homilia quinquagefi
ma in libro quinquaginta homiliarum , capite
quinto :vel, in libro de Pænitentiæ medicina, ca
pice decimoquinto: Non fufficit mores in melius
commutare, & c. vtin textu.
2 . IDEM in Enchiridio ad Laurencium , capite
ſeptuagefimo: Sanè cauendum eft, nè quiſquam
exiftimet infanda illa crimina, qualia qui agunt, Galat.s.
regnum Dei no poſſidebunt, quotidiè perpetran- .Cor.6 .
da,& eleemofynis quotidièredimenda.In melius
quippe eſt vita mutanda, & per eleemoſynas de
peccatis przteritis eft propitiandus Deus, non ad
hoc emendus quodammodò, vt ea femper liceat
impunè committere. Nemini enim dedit laxa- Eccli is.
mentum peccandi, quanuis miſerando deleat Si non negli.
iam facta peccata, fi non ſatisfactio congrua negli- fatisfa& io.
gatur .
3. EODEM libro ,capite feptuagefimoprimo: Satisfactio
De quotidianis autem breuibus leuibuso pecca pro leuibus
tis, fine quibus hæc vita non ducitur, quotidiana peccatis &
oratio fidelium ſatisfacit. Eorum eft enim dice- poenis dimif
re, Pater nofter qui es in cælis : qui iam patri tali fa culpa .re .,
regenerati ſunt ex aqua & Spiritufan &to. Deler
omninò hæc oratio minima & quotidiana pec
cata. Deler & illa, a quibus vita fidelium fcelerate
etiam geſta, ſed pænitendo in melius mutata diſ
cedit : liquemadmodùm veraciter dicitur , Di
mitte nobis debita noftra : quoniam non deſunt
quæ dimittantur , ità veraciter dicatur, Sicut &
nos dimittimus debitoribus noftris: id eft, fi fiat
quod dicitur: quia & ipſa eleemofyna eſt,veniam
petenti hominiignoſcere.
4. EODEM libro, capite ſexageſimoquinto:
Sed neque de ipfis criminibus quamlibér magnis
remittendis in fan & a Ecclefia, Dei deſperanda eft
miſericordia agentibus pænitentiam & c.vt ſuprà
quæftione quarta , D.teſtimonio ſeptimo.
Сс 1.C. HIE
 3022. VIII. SATISFACTION E.
C. HIERONYMVS in Epitaphio Paulæ Euangelia :Cogitandum eft fummoperè & c. vtin
“ ad Euftochium , epiſtola vigefimafeprima, capite textu,
ſeptimo ;Affligendum corpus,quodmultisvaca- 6. EVSEBIVS Emiſenwa homilia quinta ad
uit delicijs,& c.vt in textu. Monachos :Non putemus tam facilè remitti pof- Pæniétia ve
2. CHRYSOSTOMVS homilia decima in fe inuſta ſemel crimina, & profundo vulnere in modùm ta quemad:
agi
Matthæum , vt in ſuperiori quæftione, B.teftimo- animæ ipſius impreſſa viſceribus. Multo opus eſt tur.
nio vigefimoquinto . fletu, multo gemitu , multo dolore cordis ad fa
1.D. AMBROSIVS libro fecundo de pæni- nandos ipfius cordis dolores.Tota incumbédum
tentia, capite quinto :Qui agit pænitentiam , & c. eft fpiritus contritione, vtvetufta mala tanquàm
vein textu . ſagittæ quædam de conſcientia debellencur, Non
2. IDEM libro primo de pænitentia,capite de- fufficit ſummis labijs dicere: Peccaui , parce, re
Poenitentiz cimoſexto: Volo veniam reus fperet: petat eam mitte. Et Saul dicebat, Peccaui: fed non obtinuit 1.Reg.es.
opera .
lachrymis, petat gemitibus, petat populi totius. illam veniam, quam Dauid vna pænitentiæ voce 2.Reg.ie.
Aetibus : vt ignofcatur, obſecret : & cùm fecundò promeruit. & hoc quare? Quia confeffionem il
& tertiò fuerit dilata eius communio, credat re- lam nuda magìs verba, quàm veri gemitus, expri
miſliùs fe fupplicâffe. fetus augeat miſerabilior, mebant: Quia non compenſabat magnitudinem
pofteà reuertatur, teneat pedes brachijs, oſcule- criminis,lenta humiliatio ſupplicantis.Non leui
tur ofculis ,lauet fletibus, nec dimittat,vtde ipſo agendum eſt contritione, vrdebita illa redimana
Luc.j. dicat Dominus Iefus : Remiſſa ſunt peccata eius tur, quibus mors æterna debetur: nec tranſitoria
multa, quoniam dilexit multùm . Cognoui quof- opuseftſatisfactione pro malis illis, propter quæ
dam in pænitentia ſulcaſſe vultum lachrymis, paratus eft ignis æternus.
exaråffe continuis fletibus genas, ſtrauiffe corpus 7. IDEM homilia decimaad monachos : Hæc
ſuum calcandum omnibus, ieiuno ore femper & itaque principalia mala ingenti rugitu, gemitu , &
pallido, mortisſpeciem fpiranti in corpore præ- fonte indigent lachrymarum , eioz póſt lachry
tuliffe. mandum eft cum propheta : Rugiebam àgemitu Pſal. 37.
3. IDEM ad virginem lapſam capite o & auo : cordis mei, lauabo per ſingulas noctes le& um me- Pfal.6.
Lugubris tibi accipienda eſt veſtis , & mens acum . & iterùm : Ego autem cinerem ficut panem Pfal.1oz
Opera poeni. membra fingula digna caftigatione punienda. manducabam , & potum meum cum Aetu miſcea
ttacia . Am putentur crines,qui per vanam gloriam oc- bam . Nemo deſpiciatháchumilitatem .Summus
cafionem luxuriæ præftiterunt.Defluant oculila- rex erat, qui ifta dicebat:fummus rex erat,quiifta
chrymas, qui mafculum fimpliciter non adfpe- faciebat. Oportet itaque ficut fupra mortuú con
xerunt.Palleſcat facies ,quæ quondam viruit im- clamatum ,ità magnos ſupra extinctam animam
pudice. Deniquè totum corpus incuria macere- dare planctus: & quomodò folet mater orba ſu
tur : cinere adſperſum & opertum cilicio perhor- per amiſlione vnici ſui fracto pectore lamentari,
Pfal.118. reſcat, quia malè fibi de pulchritudine placuit. ità conuenit fuper vnicam fuam , fed cum ſpere
Cor verò fitliqueſcens ficutcera ieiunijs,inquie- parationis,affigi. De qua vnica ſermo propheti
tans ſeipſum , & cogitationibus ventilans, quare cus dicit : Eripe à frameaanimam meam , & de ma- Mal.ch
fitabinimico ſubuerſum.Senſus etiam crucietur, nu canis vnicam meam.Quare vnicam dixit? Siue
quia in membra corporis cùm haberet domina- quia tanquàm vnica diligenda eft, fiue quia ipfa
tionem ,malo ceſlit imperio. Talis vita ,talis a & tio fola & fingula ante tribunal cæleſte rationem , re
pænitentiæ fi fuerit perſeuerans, audebit ſperare motis omnibus folatijs redditura eft : ità inquam
etfi non gloriam, certè pænæ vacuationem. Dicit neceſse eſt ſuper hanc vnicam criminum mucro
Zach...
loclis 2. enim Deus: Conuertimini ad me, & conuertarad ne confoſſam totum pondus doloris effundi, fi
vos. Conuertimini ex toto corde veſtro , in ieiu- fortè poffit lachrymarum viuificata fontibus,ca
nio & Aetu ,in plan& u : dirumpite corda veftra , & lore fidei ſuſcitari. Accondenda eft compunctio ,
non veſtimentum , quoniam pius & miſericors corroborandę ſunt preces futuri recordatione iu
2.Reg.12 . ſum . Sic conucrſusmagnus ille Dauid ,iuftificatus dicij,miſericordiarum operibus adiuuandæ. Au
lona 3.
eft. Sic Niniue peccatrix illa ciuitas incumben- dienda eft prophetæ ſententia, ſed audienda obe
Compenſare tem fibi euafit interitum . Peccator ergò fi fibijpfi dientiæ aure,dicentis: Accipe ( inquit) ô rex confi- Dan.4
pænas per non pepercit,à Deo illi parcitur.Et fifucuras po- lium meum ,& peccata tua eleemofynis redime,
petuas. nas gehennæ perpetuas in hoc paruo vitæ fpatio 8. THEODORET VS in Epitome diuinorú
Remillio
compenſauerit, ſeipſum ab æterno iudicio libe- decretorum ,capite de Penitencia: Sunt ergò me poft bapti.
rat. Grandi plagæ alta & prolixa opùs eft medici- dicabilia,etiam quæ poſt baptiſinum fiunt vulne (mum labas
na . Grande ſcelus grandem habet neceffariam fa- ra :medicabilia autem , non vtolim per folam fi- ciofior.
Grandior fa. tisfactionem.Nam non eft dubium ,leuius eſſe cri- dem data remillione, fed per multas lachrymas,
do adhibeda. men, vbi peccatum ſuum vltrò homoconfitetur, & fetus, & luctus, & ieiunium , & orationem , & la
& pænitet. At vbicelansmala ſua,inuitus detegi- borem , fa&ti peccati quantitati commoderatum . Poenitentia
tur, & nolens publicatur, illud grauius fcelus eit, Qui enim non fic affe &ti funt, cos nec admittere quantitati
peccati com .,
quod tibi vtiquè proueniſſe negare non poteris. quidem didicimus, nec diuina ſunteis manu im-moderata.
Et ideò fortiùs eft dolendum, quia peccatum eft pertienda. Nolite, inquit, dare ſanctum canibus, Matth.7.
fortius. Si mente cernerent homines peccatores, nec margaritas porcis. Has habet Ecclefia leges de
quale iudicium imminet mundo , ſenſus huma- pænitentia.
nus non diſpergeretur vanitateſeculari,fi non in- 9. IDEM libro quarto hærcticarum fabula
fidelitategrauaretur. Quantúmuis & qualémuis rum, de Audianis : Hi fe iactant peccata remitte
cruciatum longior vita duceret optarent, dum-
dum re. Poftquàm enim facros libros vnà cum adulte
modò in illas pænas eterni ignis non incurrerent. rinis bipertirò diuiſerint, eos enim mirandum in
Sed tu quæ iam ingreſa es agonem pænitentiæ ,in- modum arcanos & myfticos exiftimant, & hinc
Inhęre poeni- fiſte miſera fortiter, inhære tanquam naufragus & illinc per verſus poluerint, iubent vnumquen- Andiani hz.
tentiz tanī tabulæ, ſperans per ipfam te de profundo crimi-
naufragus que inter eos tranfire, & quæ á ſe peccata ſunt,con- reticipecca
tunt remit
ta
tabula , num liberari. Inhære pænitentiæ vſque ad extre- fiteri. Deindè confeſlis donant remiſſionem , non finc iinpolita
mum vitæ. tempusad pænitentiam ,vtiubent leges Ecclefiæ , ſatisfactióc .
4. ITEM libro primo depænitentia ,capite ſe- præſcribentes, ſed ſua poteſtate condonantes. Sci
cundo : Qui culpam exaggerauit,exaggeret etiam entes autem , qui tranſeunt,id quod agitur ludum
pænitentiam . Maiora enim crimina maioribus eſſe, vera quidé
peccata celant, quædam auté par- Nora.
abluuntur Aeribus. ua & ridicula dicunt, quæ etiam dicere vereretur
5. GREGORIVS homilia trigefimaquarta in aliquis, nisì eadem quaipfi, amentia laboraret.

IX
 DE PVRGATORI Q. Q. IX .

IX .

Eft'ne etiam Satisfactioni post mortem locus ?

A. Ad hoc explicandum ,varia morientium conditio eft obfer

uanda.Horum
enim alij gratiam Dei,vitęque innocentiam ad fi

nem vſque conſeruant.Ad quos pertinet Manaſſis *di &tum ,Iuſtis : Inoratione Manais parnisea

& ijs qui non peccauerunt,vt Abraham , Iſaac & lacob, pæniten
tiam non eſſe poſitam . Alij peccauerunt quidem , & ex accepta

Dei gratia exciderunt, fed criminum ſordes dignis poenitentiæ

fru & ibus in hac vita expiârunt:vtDauid , ' Ezechias ," Petrus, 6 2.Reg.z.d Pfal.6.b

• Magdalena . Vtrunque hocgenus nulla poſt mortem eget fatis- ac Matth.16.8

Luc.7.f
fa & ione, ſed ab ea prorsùs el liberum .

B. Atlongè pluresſunt homines medij generis morientes, nec

valdè mali,vrfAuguſtinus indicat , qui peccatorum ſuorum pæ . f
capInEnchirid.cap.10
. 11. Prouerb . . Beda in
nitentiam in vita perfe& am non pręſtiterunt:ideoque per ignem

8 faluandi, vt quod fatisfactioni pro hac vita conuenienti defuit, s 1. Cor.3.& sic interpretatur
in altero ſeculo iuftitiæ diuinæ perfoluatur." Nihil enim coinqui- 1a.:37.lib.21.de ciuit.Dei,cap:
26. de fide &
natum , intrabit in fanctam illam ciuitatem . pfal.so. Orige.homil.12. & 13.00
Hiere . 25. in Num. & 6. in Exod .
C. Huiuſmodi ergò defun tis, vt ad quæſtionem propofitam Greg. lib.4.dialog.cap.:9.Beda

refpondeamus , ſubeunda eft quædam & grauis illa profe & ò poft in Apocal.3*Pfal.14.2 & 23.a

mortem ſatisfactio . Quam interim Deus pro ingenti clementia

ſua relaxare confueuit, pietate viúorum intercedēte, vt defun ti, i Auguft vtfuprà.& lib.at de ci
ſuorum in Eccleſia fratrum , adeoque membrorum adiuti fuffragi.com note.com is com .
39. Bernard. de obitu Humbeiti.
gijs, à peccatis, horrendisque peccatorum pænis releuentur. Et Damafcen.in Oxat.de
Concil. Florent. defuntis.
Trident. ſeſs. 6.
hucfpe &tat,quod ſacræ ſcripturæ tradit authoritas, Sancta o ſalu can.30 & reſs.25.part...
briseft cogitatio,pro defunctisexorare, vt à peccatis foluantur.Vndè lau-,
1. & ibid.Bedam. ltem 2.Reg.
datus. ett ludas ille Machabæus, quòdſingulari religione ductus, id 38.ċ Hicr.16.b 2.Tim ...d 1.10.

pro mortuorum peccatis,non precesmodò,fed etiam facrificium an.sd

| Ibidem .
offerri ſolicitèatque ſumptuosècurârit.

D. In hanc fententiam concedunt venerandæ * Synodi & Pa- ... Conein .Canchas.Tribunal
do & rinam tradiderunt.Ex quibus vt vnus fecais Baratos
tres , quiveram Eccleſię su cama los

pro mulcis, idemque fide digniſſimus teſtis a "Lib.de

Auguſtinus profesor de cura pro mortuis ge.
ratur: In Machabæorum libris(inquit) legimus, oblatú pro mor- renda,cap.
tuis facrificium . Sed etſi nuſquàm omninò in ſcripturis veteribus Nota.

legeretur,non parua eſt vniuerfæ Eccleſiæ , quæ in hac conſuetu

dine claret, authoritas, vbi in precibus ſacerdotum , quæ Domino

Deo ad eius altare funduntur,locum ſuum habet etiam commen

datio mortuorum . Et rursus alibì:"Purgatorias penas nullas fu- o peciuitate Dei,lib.4.cap.16.

turas opinandum elt, nisì ante illud vltimum tremendumque iu- Philip.z.b Apoc.s-a
dicium . Et quid illis verbis luculentius ?! Orationibus ſandæ Ec- p Auguft. de verb. Apoft.ferm .

cleſiæ , & Sacrificio falutari, & eleemofynis, quæ pro eorum (de de oficius Ecclefica cheRabanus
fun & orum ) ſpiritibus erogantur, non eft dubitandum mortuos

adiuuari, vt cum eismiſericordiùs agaturà Domino , quàm pecca

ta eorum meruerunt. Hoc enim à Patribus traditum vniuerfa ob

ſeruat Eccleſia. Sic Auguftinus ante MCC.annos, vt interim

co vetuftiores etiam , Cyprianum ,' Origenem ., " Dionyfium , q Epit sa & os.
' Clementem , in hac do & rina maximèconfentientes, prætermit. De Ecclef.hierarch.cap.7.
Epift.i. & lib.o. Conſtit. Apo
tamus. ftol.cap.29.

E. Quocirca ' Chryfoftomus palàm hortatur, vt pro viribus & v Homil.3.in epift
. ad Philip.&

ipſi defunctos iuuemus, & alios qui pro ipſis orent, commonefcen.in Atha
orat de defunctis.
naſius & Nyſſeaus apud Dama.
faciamus. Non enim temerèab Apoftolis hæc ſancita fuerunt, vt fccnum.
Сс 2 in
 IO
304 Q. IX. DEPVRGATOR .

in tremendis myſterijs defun & orum agatur commemoratio . Sci

unt enim illis indè multum contingere lucrum , vtilitatem mul

tam.Ità Chryſoſtomus.
* Epiphan. hæreſi 75.& Auguft.
herein lte vamale de hect.F. Hoc eft demùm ,quodaduersùs *Aërianos Eccleſia fida Scri
y Trident . ſeſs.25. & 6. vide &
concilium Fiorentioum . pturæ interpres vfquè docuit, ignem ' eſſe quendam purgato
2. Inpfal.z7.& lib.z.de Gem.com.rium ſeu emendatorium , vt Auguſtinus appellat, eoque pe
pænitential. & lib.4.dialog.cap.
39.Bernard.ſer.66.in Cantica . nas peccatorum , quas hîc poenitentia perfe & è non diluit, de

fun & is in Christo fidelibus luendas & expiandas effe , nisi,

pro mortais gerada,cap.4.n.prout Auguſtinus'loquitur, viuentium ſuorum pietate illirele
uentur.

TESTIMONIA .

1. A. MANASSES rex Iuda in oratione cùm rentium ,capite centeſimodecimo: Neque negan-fuitor de
captus teneretur in Babylone: Tuigitur Domine dum eſt,defunctorum animas pietate fuorum vi- crificio Me
Deus iuſtorum , non poſuiſti pænitentiam iuftis, uentium releuari, cùm pro illis facrificium Me- diacoris &
Abraham , & Ifaac, & lacob, ijs qui tibi non per- diatoris offertur, vel eleemofynæ in Ecclefia fiút. cleemofynis
iuuantur.
cauerunt : ſed poluifti pænitentiam propter me Sed eishæc proſunt, quicùm viuerent, vt hæc fibi
peccatorem . pofteà prodeffe poffent, meruerunt.Eftenim qui- ric Triplex
ntiummo.
ge
2 . SE dam viuendi modus, nec tam bonus, vt non re
CVNDI Regum duodecimo : Et dixit
Dauid ( reprehenfus à Nathan ob commiffum ho- quiratifta poftmortem : nec tam malus, vt ei non
micidium & adulteriuum ) ad Nathan, Peccaui profint ifta poftmortem . Eft verò talis in bono,
Domino , Dixitque Nathan ad Dauid , Dominus vtifta non requirat; & eft rursùs talis in malo , vt
quoque tranſtulit peccatum tuum : non morie- nec his valeat, cùm ex hac vita tranſiërit , adiuua
ris. Veruntamen quoniam blaſphemare fecifti ri.Quocirca hîc omne meritum comparatur, quo
inimicos Domini:propter verbum hoc ,filius qui poflit poft hanc vitam releuari quiſpiam , vel gra
natus eſt tibi , morte morietur. Et reuerfus eft 'uari. Nemo autem fe fperet quod hîc neglexerit,
Nathan in domum fuam . Percuſlit quoqueDo- cùm obierit , apud Deum promereri. Non igitur
minus paruulum quem pepererat vxor Vriæ Da- ifta, quæ pro defunctis commendandis frequen
uid, & defperatus eit. Deprecatusque eſt Dauid : tat Ecclefia ,illi Apoftolicę funt aduerſa ſententiæ,
Dominum pro paruulo, & ieiunauit Dauid ieiu- qua di&tum eft ,Omnes enim adftabimus &c.quia Rom.14.
2.Cor.si
nio,& ingreſſusſeorsùm ,iacuit ſuper terram . Ve- etiani hocmeritum fibi quifque, cùm in corpore
nerunt autem ſeniores domus eius,cogentes eum , viueret,cóparauit ,vt ei poffent'iſta prodeſſe. Non
vt ſurgeret de terra : qui noluit, nec comedit cum enim omnibus profunt. Et quare non omnibus
eis cibum . proſunt, nisì propter differențiam vitæ , quam
3. PSALMO fexto : Laboraui in gemitu meo, quiſque geſlit in corpore ? Cùm ergò facrificià,
lauabo per fingulas noctes le& um meum , lachry- fiue altaris, fiue quarumcunque eleemofynarum
mis meis ftratum meum rigabo & c. pro baptizatis defunctis omnibus offeruntur,pro
4. ESATAE trigefimooctauo : Recogitabo tibi valdèbonisgratiarum actiones ſunt:pro non val
(inquit Ezechias) omnes annos meos in amaritu- dè malis, propitiationes funt : pro valdèmalis,et
dine animæ meæ. finulla ſunt adiumenta mortuorum , qualeſcun
5. MATTHAEI vigefimoſexto : Tunc cæpit que viuorum confolationesſunt. Quibus autem
deteftari & iurare, quia non nouiſſet hominem . proſunt, aut ad hoc proſunt, vt fit plena remiſlio ,
Et continuò gallus cantauit. Et recordatus eft Pe- aut certétolerabilior fiat ipfa damnatio .Hæc ibi.
trus verbi lelu , quod dixerat: Priùs quàm gallus Eadem etiam hæcverba omnia & eodem modo
cantet, ter me negabis. Et egreſſus forås,fleuit citat, & hinc ſe ea defumpfiſſe affirmat, fibro de
amare. octo Dulcitij quæftionibus, quæftione ſecunda.
6. LV CAE ſeptimo: Et ecce mulier , quæ erat Habet, fimilia libro vigefimoprimo de ciuitate
in ciuitate peccatrix, vt cognouit quòd accubuif Dei,capite vigeſimoquarto .
ſec in domo Pharifæi, attulit alabaſtrum vnguen 2. BEDA presbyter in caput vndecimum Pro
ti: & ftans retrò ſecus pedes eius, lachrymis cce- uerbiorum :Notandum autem , quòd etſiimpijs
pit rigare pedes eius , & capillis capitis ſui ter- poſt mortem ſpes venix non eft : funt tamen qui
1 gebat, & olculabatur pedes eius, & vnguento vn de leuioribus peccatis , cum quibus obligati de
gebat. Videns autem Pharifæus, qui vocauerat fun &i funt,poftmortem poffunt abſolui : velpoe- Suorum pre.
eum , ait intra ſe ,dicens: Hic fi effet propheta, ſci- nis videlicet caftigati, velſuorum precibus, elee- cibus,clcc.
mofynis &
ret vriquè quæ & qualis eft mulier, quæ tangit 'mofynis, Miſfarum celebrationibus abſoluti: ſed Miffarú cca
eum, quia peccatrix eft. Et reſpondens Ieſus, di- hæc quibuſcunque fiunt, & ante iudicium , & de lebrationi .
xit ad illum : Simon , habeo tibi aliquid dice- leuioribus fiunt erratis. bus abfol .
re , & c . Intraui in domum tuam , aquam pedi- 3. PRIOR ISad Corinthios tertio : Fundamen- uuntur.
bus meis non dedifti : hæc autem lachrymis ri tum aliud nemo poteft ponere, præter id quod
gauit pedes meos , & capillis ſuis terfit. Oſcu- pofitum eft:quod eft Chriftus Ieſus.Si quis autem
lum mihi non dedifti : hæc autem ex quo in- ſuperædificat ſuper fundamentum hoc, aurum ,
traui, non ceffauit oſculari pedes meos. Oleo ca- argentum ,lapides preciofos ligna, fænum ,ftipu
put meum non ynxifti: hæcautem vnguento vn- lam : vniuſcuiuſque opus manifeftum erit : Dies
xit pedes meos. Propter quod dico tibi:Remit- enim Domini declarabit, quia in igne reuelabi
tuntur ei peccata multa, quoniam dilexit mul- tur : & vniuſcuiuſque opus quale fit, ignis proba
tùm . Cui autem minus dimittitur, minùs dili- bit.Sicuius opusmanferit, quod fuperædificauit,
git. Dixit autem ad illam : Remittuntur tibi pec- mercedem accipiet . Si cuius opus arferit, detri
cata. Et cæperunt,qui fimul accumbebant, dicere mentum parietur: ipfe autem faluus erit,fictamen
intra ſe : Quiseft hic qui etiam peccata dimittit? quafi per ignem .
Dixit autem ad mulierem : Fides cua te ſaluám 4. AVGVSTINVS in Pfalmum trigefimuin
fecit , vade in pace.
ſeptimum : Domine , né in indignationc tua ar
1. B. AV GVSTINVS in Enchiridio ad Lau- guas me. Non ſim inter illos, quibus di&urus es,
lce in
 DE PVR-GATOR I o .
Q. IX . 305
Matth.25. Ice in ignem æternum . Neque in ira tua emendes gna , fænum , ftipula: ſed qui ædificat amorem
mc,vtin hac vita purges me ; & talem me reddas, terrenorum fuper fundamentum regni cælorum ,
Ignis emen- cuiemendatorio igne non opus fit, propter illos, id eft, fuper Chriftum , ardebit amorrerum tem- Ardebit
datorius. poralium , & ipfe faluus erit per idoneum funda- amortem .
qui falui erunt, fic tamen quali per ignem .Quare,
L. Cor.3. nisi quia hîc ædificant fupra fundamentum , li mentum , .

gna, fænum , ftipulam ? Aedificarent autem au- §. ORIGENES homilia duodecimain Hiere
rum , argentum , lapides precioſos , & de vtroque miam : Et vide finon vera fit ratio. Quis peccata
igne ſecuri effent: non folùm de illo æterno ,qui non recipit ? Nempe ille, qui poft credulitatem &
in æternum cruciaturus eft impios; ſed etiam de baptiſmum audierit Dominum dicentem,dimif
illo , qui emendabit eos , qui per ignem falui fa funt tibi peccata, nec vltrà peccauerit. Si autem
erunt. Dicitur enim, Ipfe autem faluus erit, fic poft lauacrum & veniam deli& orum , rursus ad
Gravitas tamen quaſi per ignem . Et quia dicitur, faluus priſtinas ſordes fuerimus reuerfi, & adhuc imper
ignis purga erit, contemniturilleignis.Icà planè quanuisſal- fecto fenfu ab Apoftolorum veftigijs recedentes,
torij..
ui per ignem ,grauior tamen erit ille ignis, quam autiniufta gefferimus aliqua, aut certè in ipfa iu
quicquid poteft homo pati in hac vita. Et nố- ftitia fint aliqua nata peccata, quid nobis fiat con
Ais, quanta hîc pafli funt mali , & poffunt pa- fideremus: vtrum'ne egredientes de præſenti fe
ti:tamen tanta pafli ſunt, quanta potuerunt pa- culo fihabuerimusvitia, vel virtutes,recipiemus
ti & honi. Quid enim quiſque maleficus, latro , pro vircucibus præmia , & dimittentur nobis ean
adulter, ſceleratus, facrilegus pertulit legibus, quæ ſcientes peccauimus : an plectemur pro de
quod non pertulit martyrin confeſiione Chri- li &tis, neque recipiemus præmia pro virtutibus,
ti? Ifta ergò quæ hic ſunt mala, multo faciliora Sed neutrum horum verum eft, quia & pro pecca- Et pro pecca
funt : & tamen videre quemadmodùm ea homi- tis torquebimur, & pro iuftitia recipiemus præ tis torquebin
nes ne patiantur,quicquid iufferis faciunt. Quan- mia quæ meremur. Si enim poft fundamentum iufticiareci.
tomelius faciunt quod iubet Deus,nè illa grauio- Ieſu Chrifti non folùm in tuo cordeaurum,& ar- piemus præ .
ra patiantur? 1 gentum , & lapidem precioſum ( fi tamen habes mia.
1.Cor.3.
s. ' IDEM libro vigefimoprimo de ciuitate Dei, aliquid auri,vel argenti) ſuperçdificaueris, verùm
capite vigefimoſexto : Verùm qui has neceflitu- & ligna, fænum , & ftipulam , quid tibi vis fieri,
dines (vxorem , patrem ,filios, & c.) fic amat car. cùm animafeiun & a fuerit à corpore? vtrúmnam
naliter, vt tamen eas Chrifto Domino non præ- ingredivis in ſancta cum lignis tuis, cum fæno &
ponat , malitia ipfis carere , quam Chriſto, li ad ftipula , & polluas regnú Dei? an propter lignum, Cum lignis
Tantum vit hunc fuerit articulum tentationis adductus, per fænum , & ftipulam forìs refidere, & pro auro,ar, pula nonin
eum hæferat ignem ſaluus erit ,quia ex earum amiſtione tan- gento , & lapide precioſo nihilmercedis accipere? Erabitur in
temporaliú cum neceſse eſt vratdolor, quantū hæſerar amor. Sed neque hoc æquum eft. Quid igitur ſequitur, regnam cz .
lorum .
rerum amor. 6. ITEM libro de fide & operibus, capite de- nisì vt primùm propter ligna ignis tibidetur, qui
1.Cor 3. cimoſexto, exponensillūlocum ,Fundamentum conſumat fænum , lignum , vel ftipulam ? &c. Et
Matth.19 .
aliud & c. Eccé ille qui quæfiuità
magiftro bono, paucis interie &tis : Primùm quippe propter iniu
quid boni faceret, vthaberet vitá æternam , & au- ftitiastormenta perpetimur; deindè propter iu
diuit, fiad vitam venire vellet, feruanda fibi effe ftitiam coronamur.
mandata. Et cùm quæreret , Qux mandata , di 9. IDEM homilia decimatertia in Hieremi
& um eft ei,Non occides & c.& ,Diligesproximum am : Si quis feruauerit lauacrum Spiritus fancti,
tuum tanquàm ceipſum : vt hæcfaciens, fidem ifte in reſurrectionis primæ parte communicat. Si Apoc.to.
Chriſti teneret: & proculdubiò fidem , quæ per quis verò in ſecunda reſurrectione feruatur , ifte
Calar.s.
dilectionem operatur. Porrò fi faceret etiá, quod peccator eft,qui ignis indigetbaptiſmo,qui com- Baptiſmo
Colin
Quid fit zdi.Dominus addidit, dicens, și vis perfectus ellc & c. buftionepurgatur,vtquicquid habueritlignorú, ignis purga
& c. aurum ædificaret fuperillud fundamentum aurum , ar- fæni ,& ftipulæ,ignis cófumat.Quamobrem cùm tur.
ficare
2.Cor.7. gentum , lapides precioſos: non enim cogitaret, talia poftmortem nobis refidere videamus, fcri
nisi quæ funt Dei , quomodò placeret Deo : & hæ pturas diligenter fimul recitantes, reponamus eas
cogitationes funt, quancum exiſtimo, aurum ,ar-. in cordibusnoftris, & iuxta earum viuere præce
gentum , lapides precioſi. Porrò fi circa diuitias pra nitamur, vt ante exceſſionis diem , fi fieri po
ſuas quodam carnali teneretur affe& u, quanuis ex teft, peccatorum ſordibusemundati, cum ſanctis
2.Cor.3.
eis multas eleemofynas faceret, nec ad eas augen- valeamus affur .
Aedificantes das fraudis aliquid rapinaa moliretur, aut ea 10. ITEM homilia vigefimaquinta in Nume
fæpum , fti.
pulam . rum minuendarum vel amittendarum metu in ros : Tempus igitur bellinobiseft in hoc mundo,
aliquod facinus flagitiúmve laberetur,alioquin pugna aduersùs Madianitaseft,fiue aduersùm vi
iam fe ifto modo ab illius fundamenti ftahili- tia carnis noftræ , fiue aduersùm contrarias pote
tate fubtraheret : fed propter carnalem , vtdixi, Atates. Spectat nos angelorum chorus, virtutum poftmortem
quem in ijs habebat affectum , quo talibus bonis celeſtium pia erga nos pender expectatio, quando diligenterin
fine dolore carere non poffet,ædificaret ſuper fun- vel quomodò de hoc prælio reuertamur, quid fecú quifque
damentum illud fænum , ligna , ſtipulam :ma-, vnuſquiſque noftram manubiarum reportet : & deferat.
ximè fi & vxorem fic haberet, vt etiam propter intuentur curiofiùs, ac folicitiùs perfcrutantur,
17 ipfam cogitaret ca quæ funt mundi , quomodo quis noftram auri hincamplius ferat, quis etiam 1.Cor.s.
1. C01,7. placeret vxori. Hæcigiturquoniam affectu dile- argenti illud pondus exhibeat, quisve lapides de
eta carnali,non fine dolore amittuntur,propter- ferat precioſos. Requirunt etiam , fi quis æsdefe
eà qui fic ea habent,cùm habeant in fundamento rat,aut ferrum ,aut plumbum , fed & vas ligneum
fidem , quæ per dilectionem operatur, neque huic fi fortè aliquis , ant fi&tile, aut aliud huiufmodi
ifta vlla rationevel cupiditate præponant, in eo- magnæ domus vfibus neceffariū. In magna enim 2.Tim.a.
rum amiſſione paſſi detrimentum ,per igné quen- domo non funt tantummodò vafa aurea & ar
dam doloris perueniunt ad falutem . A quo dolo- gentea, fed & lignea, & ficilia. Requiritur ergo
re atque detrimento tanto eſt quiſque fecurior, diligenter, cùm abierimus illuc, quid vnuſquilo
quanto ea vel minùs amauerit, vel tanquàm non noftram deferat ; & fecundùm ea quæ detulerit,
habens habuerit. Hæcibi, quæ eadem ex hoc loco fecundùm quod labor eius pro contemplatione
petita repetit de o &to Dulcitij quæſtionibus, quæ- exuuiarum probatur, etiam manfionis eimeri
Itione prima . tūdepurabitur.Probantur tamen omnia hęc: quę Probátur per
7. ET in Pſalmum octogefimum : Nemo fu- per ignē,per ignem : quęper aquá,per aquam . Vni- 1.Cor.3. ignė & aquá.
per fundamentum hocædificans adulteria, bla- ufcuiuſque enim opus, quale fit, ignis probabit.
fphemias, facrilegia, idololatrias, periuria, putetProptereà ergò air · Hçceſt iuftificatio legis,quam
le faluum futurum per ignem , quafi ifta fint li- conſtituit Dominus Moyfi: prçter aurú, & argen
С. 3 tum,
 7
is

306 Q. IX . DE PVRGATORIO .
tum , & æramentum , & ferrum , & plumbum, & bum ædificat,id eft, peccata maiora , & idcircò du
ſtannum , & omnis res quæ tranfit per ignem ,tra- riora, atque tune iam inſolubilia : fed lignum ,
ducite per ignem , & mundabitur. Sed & in aqua fænum , ftipulam ,id eft,peccataminuta atque le- Ligon,fonts
.
purificationis puriticabuntur. Omnia quęcunque uiffima, quæ ignis facile conſumat. Hoc tamen
non tranſeunt per ignem , tranſibunt per aquam , ſciendum eft, quia illic faltem de minimis nihil
& lauabitis veſtiméta veftra die ſeptima, & mun- quiſque purgationis obtinebit,nisì bonis hocacti
di eritis, & poft hæc introibitis in caftra. Vides bus in hac adhuc vita pofitus, vt illic obtineat,
quomodò purificatione indiget omnis, qui exie promereatur.
rit de prælio vitæ huius ? & c. 13. BEDA in tertium caput Lucæ , in ea verba :
11. ET homilia ſexta in Exodum : Triplex eft ipfe vosbaptizabit in ſpiritu ſancto & igni: Sunt
benè agendi via , nihilominùs enim vel opere, vel qui
ità exponunt, quòd in præſenti in ſpiritu, & Purgatorij
1.Cor.3. cogitatione, vel verbo boni aliquid agitur. Hoc in futuro baptizemur in igni: Ve videlicet ficut ignis bapa ,
enim fignificat & Apoftolus, cùm dicit : Qui au nuncin remiſſione omnium peccatorum ,ex aqua ſma.
tem ædificat ſuper fundamentum hoc, aurum , & fpiritu renaſcimur , ita & tunc de leuibus qui
argentum ,lapides precioſos,triplicem bonorum bufdam peccatis , quæ hinc nobis euntibus adha
s
indicans viam . Subiungit nihilominùs triplicem ferint, Purgatorij ignis ante vltimum iudicium
etiam malorum , cùm dicit,ligna, fænum , ftipu- baptiſmate permundemur ,dicente Apoftolo : Si 1.Cor.3 .
Saluimica per lam . Et paulò pòft : Idcircò igitur qui faluus fit, quis ſuperædificauerit fuper hoc fundamentum ,
aliquid pec. per igné laluus fit,vt fi quid fortè de ſpecie plum- aurum , argentum , lapides precioſos, ligna, foe
cariſecủ de- bi habuerit admixtum , id ignis decoquat, & re num, ftipulam : vniuſcuiufque opus quale fit,
ferunt.
foluat, voefficianturomnes aurum bonum .Quia ignis probabit. Si cuius opus manſerit, quod fu
aurum terræ illius,bonum eſſe dicitur,quam ha- perædificauit, mercedem accipiet. Si cuius opus
Eccli 27 : bituriſunt fan & i, & ficut fornax probat aurum , arſerit, detrimentum patietur. Ipſe autem ſal
Ex Gregorio
ſic homines iuftos tentatio . Veniendum eft ergò uus erit, fic tamen quaſi per ignem . Quod quan
omnibus ad ignem ,veniendum eft ad conflatori- uìs & de igne tribulationis in hac nobis vita ad
Mala.3.
um.Seder enim Dominus & confiat , & purgat fili- hibito pollit intelligi , tamen fi quis hocde igne
os Iuda . Sed & illuc cùm venitur , fi quis multa futurx purgationis accipiat, penfandum ſolicità
opera bona, & parùm aliquid iniquitatis attule- eft, quia illum dixit poffe per ignem faluari, non
rit,illud parùm tanquàm plumbum ,igne reſolui- qui fuper fundamentum Chrifti, ferrum ,æs, vel
tur ac purgatur, & totum remanet aurum purum . plumbum ædificat, id eft, peccata maiora & du
Qui plus at
tulerit plum Et fi quis plusilluc plumbi detulerit , plùs ex- riora,atque cunciam inſolubilia; ſed lignum ,fos
bi,plus vri- uritur, vt ampliùs decoquatur, vtetli parùm ali- num ,ftipulam ,id eft,peccata minima atque leuiſ
tur. quid fit auri , purgatum tamen refideat. Quòd fima, quæ ignis facile conſumat.Hoc tamen ſcien .
ſi aliquis illuc totus plumbeus venerit , fier de dum eft, quòd illicfaltem de minimis nihil quiſ
illo hoc quod ſcriptum eſt: Dermergetur in pro- que purgationis obtinebit,nisì bonis hoc actibus
fundum tanquàm plumbum in aqua validif- in hac adhuc vita pofitus, vt illic obtineat, pro .
fima. mereatur.
12.
GREGORIVS libro quarto dialogorum , 14. APOCALYPSIS vigefimoprimo, in fi
capite trigefimonono, reſpondens ad quæſtio- ne : Non intrabit in eam (ciuitatem cæleftem )
nem , An poft mortem purgatorius ignis fit: fic aliquod coinquinatum, aut abominationem fa
Ioan.12 .
ait, In Euangelio Dominus dicit : Ambulate dum ciens & mendacium , nisi qui ſcripti ſunt in libro
Eſa.49.
lucem habetis. Per prophetam quoquè ait : Tem- vitæ Agni .
2.Cor.6. pore accepto exaudiuite, & in die falutis adiuui 5., PSALMO decimoquarto : Domine, quis
2 te . Quod Paulus Apoftolus exponens dicit :Ec- habitabit in tabernaculo tuo ? aut quis requieſcer
Eccles 9. cè nunc tempus acceptabile, eccenunc dies falu- in monte fancto tuo ? Qui ingreditur fine macula,
tis. Salomon quoquè ait : Quodcunque poteſt & operatur iuftitiam , & c.
manus tua facere, inſtanter operare : quia nec 16. PSALMO vigefimotertio :Quis aſcender in
opus , nec ratio , nec ſcientia , nec ſapientia erit montem Domini ? aut quis ftabit in loco fan &to
apud inferos quò tu properas.Dauid quoquè ait : eius ? Innocens manibus & mundo corde, qui non
Pſal.117. Quoniam in ſeculummiſericordia eius. Ex qui- accepitin vano animam ſuam , nec iurauit in do
Probat B.
Gregorius bus nimirùm fententijs conftat, quia qualis hinc lo proximo ſuo .
Purgatorium quiſque egreditur, talis in iudicio præfentatur. 1. C. AVGVSTINVS libro vigefimoprimo
effe.
Sed tamen de quibufdam leuibusculpis eſſe ante de ciuitate Dei, capite vigefimoquarto :Nam pro Quibusdetti .
iudicium purgatorius ignis credendus eft, pro defunctis quibuſdam ,vel ipfius Ecclefiæ,velquo- otacponosvi
Matth.12.
eo quod veritas dicit : Quia fiquis in fancto fpi- rundam piorum exauditur oratio : ſed pro his ucacium .
ritu blafphemiam dixerit, neque in hoc ſeculo re- quorü in Chrifto regeneratorum ,nec vſqueadeò
mittetur ei, neque in futuro. In qua ſententia da- vita in corpore male gefta eft, vttali miſericordia
tur intelligi , quafdam culpas in hocfeculo, quaf- iudicentur digni non eſſe; nec vſqueaded benè,vt
dam verò in futuro poſſe laxari. Quod enim de talem miſericordiam reperiantur neceſſariam
vno negatur,confequens intellectus patet, quia de non habere. Sicut etiam facta reſurrectione mor
quibufdam conceditur.Sed tamen ve predixi,hoc tuorum non deerunt, quibuspoft pænas, quas pa- Spiritus pati
de paruis minimism peccatis fieri poffe creden- tiuntur fpiritus mortuorum ,impertiatur miſeri- untur pænas
dum eft: ficut eſt aſiduus ociofus fermo, immo-' cordia,vt in ignem nonmittanturæternum . Ne- temporales .
deratus riſus, vel peccatum curæ rei familiaris, que enim de quibufdá veraciter diceretur, quòd Matth.12 .
quæ vix fine culpa vel ab ipfis agitur, qui cul- non eis remittatur neque in hoc ſeculo, neque in
pam qualiter declinare debeant, ſciunt : aut in futuro, nisi eſſent, quibus etfi non in ifto , tamen
non grauibus rebus error ignorantiæ : quæ cun- remittetur in futuro.
eta etiam poft mortem grauant, fi adhuc in hac 2. IDEM homilia decimafexta in libro quin
vita pofitis minimè fuerint relaxata . Nam cùm quaginta homiliarum : Hi verò qui temporali
1.Cor.3. Paulus dicat,Chriftum eſſe fundamentum , atque buspænis digna geſſerunt, de quibus Apoftolus
ſubiungat: Si quis ſuperædificauerit & c. ipſe au- dicit , Si cuius opus arſerit, detrimentum patie- 1.Cor.s.
tem faluus erit, fic tamen quafi per ignem . Quan- tur, ipfe autem faluus erit ; fic tamen quali per
uis hoc de igne tribulationis in hac nobis vita ad- ignem : per Auuium igneum , de quo Propheticus
hibito poſſit intelligi , tamen fi quis hoc de igne fermo commemorat , Et Auuius igncus currebat Dan. 7.
futuræ purgationis accipiat, penfandum ſolicitė ante eum : per Auuium igneum & vada feruenti
eft, quia illum per ignem dixit poſſe faluari, non busglobishorrenda trálibunt. Quanta fuerit pec- Quantaper
qui luper hoc fundamétum ferrum ,æs vel plum- catimateria ,táta & pertráfeundi mora.Quantum mora.
exege

í
 r
DE PVRGATORIO. Q. IX. 307
exegerit culpa, tantum fibi ex homine vindicabit hîc neglecta, redduntur. vſque ad nouiſſimum Neglecta c&.
quædã flammæ rationabilis diſciplina .Et quan- quadrantem . tupliciter red
duntur in lo
tum ftulta iniquitas ſuggeſſerit,tantum ſapiés pee 6. DAMASCENVM in oratione de defun- cis purgabia
na deſæuiet, Et quia ſermo diuinus quodam loco etis, fiue, Quòd ij qui cum fide ex hac vita excef- libus.
Ezech.24 knex ollæ animam peccatrice comparat,dicens : ferunt, viuorum Millis & beneficijs inuentur :
Pone illam .ſuperprunas vacua , donèc cócaleſcat habes fuprà in tractatu de Sacramento Euchari
æs eius, & omne ftagnú eius defluat: illic fermo- ftiæ , quæftione feptima, L.teftimonio quarto .
nes ociofi, & cogitationes iniquæ vel ſordidæ,il- 7. CONCILIVÁ Florentinum in literis
lic multitudo leuium peccatorum , quæ purita- vnionis : Item definimus, fi verè pænitentes in
tem nobilis naturæ infecerant,exundabunt : illic Dei charitate deceſſerint, antequàm dignis pæ . Propter ne
Peccata veni ſtagnum vel plumbum diuerſorum ſubrepenti- ' nitentiæ fructibus de commiſfis ſatisfecerint & glectam fatiſ.
alia illic ox factionem in
piabuntur. . um deli& orum , quæ diuinam imaginem obfeu-, omillis, eorum animas pænis purgatorijs poft hac vita,pur
rauerant,conſumentur: quæ omnia hîc ab anima mortem purgari. Et vt à pænis huiuſmodi rele- gatoriæ pæ .
nx fuftinen .
feparari per eleemoſynas & lachrymas.compen- uentur, prodeffe eis fidelium viuorum fuffragia, tur.
dioſa tranſactione potuiſſent. Ecce ficexigere ha- Miſſarum ſcilicet ſacrificia, orationes, & eleemo- Modi quibus
bet ab homine rationem , qui ſeipſum pro homi- fynas, & alia pietatis officia, quæ à fidelibus pro releuantur.
ne dedit, & confixus clauis,legismorti ſe iunxit. - alijs fidelibus fieri conſueuerunt, ſecundùm Ec
3. ET ſermone quadragefimoprimo defanctis, cleſiæ inftituta : illorúmque animas, qui poftba
qui eft ſermoquartus de animabus defunctorum : ptiſma ſuſceptuni nullam omninò peccati ma
s.Cor.3 . Fundamentum enim aliud & c.Mului ſunt, quile- culam incurrerunt, illas etiam quæ poft contra
Qualia pecca &tionem iftam malè intelligentes, falſa ſecuritate &tam peccati maculam, vel in ſuis corporibus,
bütur, qualia decipiuntur, dum credunt, quòd fifupra funda- vel eiſdem exutx corporibus (prout ſuperiùs di- Quorum ani
non itcm . mentum Chriſti capitalia criminaædificent,pec eum eft) ſunt purgatz, in - cælum mox recipi, & mæ ftatim ad
cata ipſa per ignem tranſitorium poſtint purgari, intueri clarèipfum Deum trinum & vnum ,ficuti luulent
& ipfi.polteà ad vitam perpetuam peruenire. In- eft, pro meritorum tamen diuerfitate alium alio num deſcena
tellectus ifte, fratres chariſlimi, corrigenduseſt, perfectiùs. Illorum autem animas, qui in actuali dant.
quia ipfi fe ſeducunt, qui taliter fibiblandiuntur. mortali peccato , vel folo originali decedunta
illo enim trálitorio igne,de quo dixit Apoftolus, mox in infernum deſcendere,pæ nis tamen difi
3. Cor.3,
Ipſeautem faluus erit, lictamen quaſi per ignem : paribus puniendas.
non capitalia,fed minuta peccata purgantur,qui- §. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione ſex
cunque aliqua de capitalibuspeccatis in ſe domi- ta, canone trigefimo: Si quis poft acceptam iufti
nari cognouerit, nisi dignè fe emendauerit, & fi ficationis gratiam cuilibet peccatori pænitenti
habuerit fpatium, longo tempore pænitentiam ità culpam remitti,& reatum æternæ pcenæ dele
egerit, & largas eleemofynas erogauerit, & à pec- ridixerit, vt nullus remaneat reatus pænæ tem- Pana nõnus.
catis ipfis abitinuerit,illo tranſitorioigne, dequo poralis exoluendævel in hoc feculo, velin futur nomenclature
dixit Apoftolus, purgari non poterit, ſed æterna ro in Purgatorio , antequam ad regna cælorum Purgatorio.
illum flámafine vllo remedio cruciabit. Et pòft: aditus patere poſit, anathemafit.
Ità peccata ipſa in hoc ſeculo purgancur,vt in fu- 9. IDEM Concilium Tridentinum ſeſſione vi
turo illo ignis purgatorius aut non inueniat, aut gefimaquinta, parte prima , in decreto de Pur
cerce parùm inueniat; quod exurat. Si autem nec : Cùm Catholica Écclefia, Spiritu fan- Doctrina Ee:
gatorio
in tribulatione Deo gratias agimus,nec bonisope- & o edocta, ex facris literis & antiqua Patrum tra- liczde put
ribus peccata redimimus,ipli tam did inillo pur- ditione, in facris Concilijs, & nouiſſimè in hac gatorio & Tuf
gatorio igne moras habebimus, quam diù fupra- ecumenica ſynodo docuerit, Purgatorium ef- fragijs runi viuo .
dieta peccata minuta tanquàm ligna,fænum ,fti- ſe, animásque ibi detentas, fidelium fuffragijs,
Quàm grauis pula,confumantur.Sed dicit aliquis ; Non perti- potiſſimùm verò acceptabili altaris facrificio iu
deprema puro net ad me, quandiù moras habea,fi tamen ad vi- uari : præcipit ſancta Synodus epiſcopis, vt fa
tam æternam perrexero . Nemo hoc dicat, fratres nam de Purgatorio doctrinam , à fan &tis Patri
chariſlimi,quia ille purgatorius ignisdurior erit, bus & facris Concilijs traditam , à Chrifti fideli
(vt & ſuprà in pfalmum trigefimumnſeptimum ) bus credi, teneri,doceri, & vbique prædicari, di
quàm quid poteft in hoc ſeculo penarum videri, ligenter ftudeant, Apud rudem verò plebem
aut cogitari,aut fentiri.Et cùm dedie Iudicijſeri- difficiliores ac fubtiliores. quæſtiones, qu: ad
Pal.se.
ptum fit,quòd erit dies vnus táquàm mille anni, xdificationem non faciunt, & ex quibus plerung
& mille anni tanquàm dies vnus, vndè fcit vnuſ nulla fit pietatis acceſſio ,à popularibus concioni
quiſos, vtrùm diebus,an menfibus,an fortè etiam bus ſecludantur. Incerta item ,vel quæ ſpeciefal
& annis per illú ignem fit tranfiturus? Et qui mo- filaborant, euulgari ac tractari non permittant.
dò nec vnum digitum ſuum in igné vult mittere, Ea verò quæ ad curiofitatem quandam,aut ſuper
timeat neceſse eſt vel tunc paruo tépore cum ani- ftitionem ſpectant,velturpe lucrum ſapiunt,tan
ma & toto corpore cruciari. Et quibufdá inter- quàm ſcandala & fidelium offendicula prohibe
pofitis: Et ideò quoties in lectione Apoftolicaau ant. Curent aucem Epiſcopi, vt fidelium viuo- Opera qui.
dieritis, Si quis fupra fundamentü Chrifti fuper- rum fuffragia, Miffarum fcilicet facrificia, orati. bus anims
çdificataurum ,argentū,lapides precioſos,deTan- ones ,eleemofynx, aliaớp pietatis opera,quæ à fide iuuantur.
& is hoc & perfectis Chriftianisaccipite, quivelut libus pro alijs fidelibus defun &tis fieri confueue
3 aurum purgatum merebuntur adæterna præmia runt, fecundùm Ecclefiæ inftituta, piè & deuo
peruenire. Illi verò ſuperædificant ligna ,fænum , tè fiant, & quæ pro illis ex teftatorum funndatio
& ftipulam , de bonis Chriſtianis, ſed negligenti- nibus, vel alia ratione debentur, non perfuncto
bus minuta peccata purgare, intelligite: quæ pec- riè,fed à facerdotibus & ecclefiæ miniftris & alijs,
cata fi nec diuina iuftitia multis tribulationibus qui hoc præftare tenentur, diligenter & accurate
purgauerit,nec vnuſquiſque eleemofynarum lar- perfoluantur.
gitate redenerit, non fine grandi dólore in illis 10. SECVNDI Machabæorum duodecimo :
implebitur illud quod dicit Apoftolus ; Si cuius At verò fortiflimus ludas hortabatur populum
opus arſerit, detrimentum patietur, ipſe autem conſeruare fe fine peccato , ſub oculis videntes
faluus erit, fic tamen quafi per ignem . qua facta ſunt, pro peccatis eorum qui proftra-.
4. GREGORIVM habes fuprà ,in hac quæſti- ti ſunt. Et facta collatione,duodecim millia dra
one, B.teftimonio duodecimo . chmas argenti mifit Hierofolymam offerri pro
5. BERNARDVS in ſermone de obitu Hum- peccatis mortuorum ſacrificium , benè & religi
berti monachi : Illud ſcitote, quia poft hanc vitá osè de reſurrectione cogitans . (nisi enim eos qui
in purgabilibus locis centupliciter, quæ fuerint ceciderant, reſurrecturos fperaret, ſuperfluum
Сс 4 videre
 308 Q. IX . DE PVRGATORIO .
1
videretur & vanum orare pro mortuis & quia miſericordiam à Domino in illa die.
confiderabat,quòd hi quicum pietatedormitio- 21. PRIMAE loannis quinto: Qui ſcit fratrem
nem acceperant,optimam haberentrepofitá gra- fuum peccare peccatum non ad mortem , petas, &
tiam.San &ta ergò & falubris eft cogitatio pro de dabitur ei vita,peccantinon ad mortem .Eft pec
functis exorare,vt à peccatis foluantur. catum ad mortem : non pro illo dico, vt roget
11. PRIMI Regum capite trigefimoprimo, eó- quis. Omnis iniquitas peccatum eft : & eft pecca
que vltimo:Cùm audiflent habitatores Iabes Ga- tum ad mortem.
laad, quæcunque fecerant Philiftijm Saúl, ſurre- 1: D . CONCILIVM quartum Carthaginen
xerunt omnes viri fortiffimi, & ambulauerunt fe (cui interfuit D. Auguftinus) canonc ſeptuagefi
tota nocte,& tulerunt cadauer Saul, & cadauera monono : Pænitentes, quiattentė leges pæniten
filiorum eius demuro Bethfan : veneruntó labes tiæ exequuntur, fi cafu in itinere vel in marimor
Galaad, & combuſſerunt ea ibi igni : & tulerunt tui fuerint, vbi eis fubueniri non poflit, memo
offa eorum , & fepelierunt in nemore labes, & ieria eoruin & orationibus & oblationibus com- Orationes &
oblationcs
iunauerunt feptem diebus. mendetur.
12. BEDA expofitionum allegoricarum in Sa- 2. ITEM canone nonagefimoquinto: Qui ob- pro mortuis.
muelem libro quarto ,capite decimo, in ea verba lationes defunctorum autnegát eccleſijs, aut cum
vlcimi capitis libri primiRegum ,Ecieiunauerunt difficultate reddunt, tanquam egentium necato- Egétium ac
carores.
ſeptem diebus : Rectè, inquit, & ad literam pro res excommunicentur.
mortuis, vtad requiem peruenire valeant,feptem 3. CONCILIVM Toletanum vndecimum ,
diebus ieiunatur. canone duodecimo : De his autem , qui accepta
13. SECVNDIRegum primo:Apprehendens pænitentiajantequàm reconcilientur, ab hac vita
autem Dauid veſtimenta ſua ſcidic,omnésque vi- receſſerint, placuit nobis, vt & memoria talium oblatio pro
ri qui erant cum eo : & planxerunt & feuerunt in ecclefijs commendetur, & oblatio pro eorum mortuorum
delicto .
& ieiunauerunt vſque ad veſperam ſuper Saul & delicto à Presbyteris recipiatur.
ſuper Ionathan filium eius, & ſuper populum Do 4. TRIBVẢIENSE , canone trigefimopri
mini, & fuper domum Iſrael, cô quod corruiſſent mo : Si quis inuentusfuerit furtum aut rapinam
gladio. exercere, & in ipfo diabolico actu mortemmere
ET capite tertio : Dixit autem Dauidad Io- tur incurrere, nulluspro eo præfumat orare, aut
ab , & ad omnem populum qui erat cum eo : Scin- eleemofynam dare: & eleemofyna pro eo data,
dite veftimenta veitra, & accingimini faccis, & in memoriam nec clericorum , nec pauperum ve
plangite ante exequias Abner. Porrò rex Dauid niat,fed execrabilis fordeſcat.
ſequebatur feretrum . Cuma ſepelifſent Abner in 5. CONCILIVM Braccarenſe primum, ca
Hebron, leuauit rex Dauid vocem ſuam , & feuit none trigefimoquarto : Placuit, vtqui aut per fer
fuper tumulum Abner : fleuit autem & omnis po- rum , aut pervenenum , aut per præcipitium , aut
pulus.Plangensqz rex & lugens Abner ,ait: Nequa- fuſpendium , aut quolibet modo violentam fibi
il. * c.
quàm vt mori ſolent ignaui, mortuus * eft Ab- ipfis inferunt mortem ,nulla pro illis in olatione
ner . Manus tuæ ligatæ non funt, & pedes tui non commemoratio fiat, neque cum Pſalmis ad ſe
funt compedibus aggrauati: fed ficut folentcade- pulturam eorum cadauera deducantur . Muli
re coram filijs iniquitatis,fic corruiſti. Congemi- enim fibi hocper ignorantiam vſurpant. Simili
nanss.omnispopulusfeuit ſuper eü. Cum ve ter & de his placuit fieri, qui pro ſuis ſceleribus
niffet vniuerſa multitudo cibum capere cum Da- puniuntur .
nid , clara adhuc die iurauit Dauid ,dicens: Hæc fa- 6. CONCILIVM Florentinum in literis vni
ciat mihi Deus,& hæc addat, fi ante occaſum folis onis, vt ſupra, hac quæftione, C. teftimonio ſe
guftauero panem vel aliud quidquam. Omnises primo.
populus audiuit, & placuerunt eis cuncta quæ fer 7. CONCILIVM Tridentinum feflione vi
cit rex in conſpectu totius populi. gefimaquinta ,vt fuprà,hac quæſtione, C.teſtimo
15. TOBIAE quarto : Panem tuum & vinú tu- nio nono.
um ſuper ſepulturam iuſti conſtitue, & noli ex eo8. IDEM ſeſſione vigefimaſecunda , capite ſe
manducare & bibere cum peccatoribus. cundo, & canone tertio , vtſuprà,quæftione ſepti
16. ECCLESIASTICI ſeptimo: Gratia *da- ' ma de Euchariftia ,M.teſtimonio decimoquinto .
tus in confpectu omnis viuentis, & mortuo non 9. AVGVSTINVS libro de cura pro mor
prohibeas gratiam . tuis gerenda,capite primo, volens reſpondere ad
17. ET capite decimoſeptimo: Eleemoſyna vi- quæftionem , Vtrùm profit cuix quòd poft mor
ri quali facculus cum ipło, & gratiam hominis tem corpus eius apud fan &ti alicuius memoriam
quali pupillam conferuabit : & pofteà reſurget, fepeliatur: Dicis ( inquit) videri tibi , non eſſe in- PauliniEpi.
& retribuecillis retribucionem , vnicuique in ca anes motus animorum religioforum atque fide- fcopicenten
.
put ipforum , & conuertet in interiores partes lium, pro ſuis ifta curantium . Adiungis etiam
terræ . vacarenon poffe, quòd vniuerſa pro defunctis
18. ITEM capite trigefimooctauo : In requie Ecclefia fupplicare conſueuit: vt hinc & illud
mortui requieſcere facmemoriam eius, & conſo- conijci poffit, homini prodeſſe poft mortem , fi
lare illum in exitu fpiritus fui. fide ſuorum humando eius corpori talis proui
19. HIEREMIAE decimoſexto : Hæc enim deatur locus, in quo appareat opitulatio etiam
dicit Dominus,Nè ingrediaris domum conuiuij, iſto modo quæfita fanctorum . Sed cùm hæc icà
neque vadas ad plangendum , neque conſoleris fint, quomodò huic opinioni contrariú non fit,
eos: quia abftulifti pacem meam à populo iſto, quod dicit Apoftolus ; Omnes enim adftabimus 2.Car.s.
dicit Dominus, miſericordiam & miferationes. ante tribunal Chriſti,vtreferatvnuſquiſq ſecun
Et morienturgrandes & parui in terra ifta : non dùm ea quæ corpus geffit,fiue bonū, fiue malum :
ſepelientur, neque plangentur,& non fe incident, non te facìs viderefignificas. Hęc quippe Apofto
neque caluitium fiet pro ijs. Et non frangent in- lica ſententia , antemortem admonet fieri, quod
ter eos lugentipanem ad confolandū ſuper mor- poſſit prodeffe poft mortem : non tunc quando
tuo : & non dabunt eis potum calicis ad conſo- iam recipiendum eft, quod quiſque geſſerit ante
landum ſuper patre ſuo & matre. mortem . Verùm hæcità foluitur quæftio , quoni. Solutio que
20. POSTERIORIS ad Timotheum primo : am quodam vitæ genere acquiritur, dum in hoc lionis.
Det miſericordiam Dominus Oneſiphori domui: corpore viuitur, vtaliquid adiuuent ifta defun
quia fæpè me refrigerauit, & catenam meam non cos, ac per hoc ſecundùm ea, quæ per corpus gel
erubuit. fed cùm Romam veniſſet , folicitè me ferunt, eis quæ poft corpus religiosè pro illis
quæfiuis, & inuénit. Det illi Dominus inuenire facta fuerint, adiuuantur. Sunt enim quos nihil
omninò
 DE PVRGATORIO. Q. IX . 109
Varia morić- omninò adiuuantifta :fue pro eis fiant,quorum eo :omnes audiuidicentes, Sedenti in throno, &
tiú genera,ex tam mala ſunt merita, vt neque talibusdignifint Agno benedictio & honor & gloria & poteftas in
eft cui pro . adiuuari: fiue pro eis, quorū tam bona, vt talibus fecula ſeculorum .
funt viuorum non indigeant adiumétis.Genere igitur vitę quod 16. AVGVSTINVS de verbis Apoftoli, fer
opera .
geſfit quifque per corpus, efficitur vt profint vel mone trigefimoſecundo, vel fecundum alios tri
non profint, quæcunqiro illo piè fiút, cùìm reli- gefimoquarto, capite primo: Pópa funeris,agmi
querir corpus.Nam maitū perquod iſta profint, na exequiarum ,ſumptuoſa diligentia ſepulturx,
finullum comparatū et in hac vita,fruftrà queri- monumentorum opulenta conſtructio,viuorum
tur poft hancvita.Ità fii, vt nem inaniter Ecclefia , funt qualiacung folatia, non adiutoriamortuo
vel fuorû cura pro definetis, quod potuerit relierum .Etcapite fecúdo immediatè fubiungit:Ora- Quibus opes
gionis impendat : & umen ferat vnuſquiſquefe- tionibus verò fanctæ Ecclefix , & facrificio falura- tibus certo in
cundùm ea, quæ per corpus geſſit. Vt enim hoc ri,& eleemofynis, quæ pro eorum fpiritibus ero
quod impēditur, poßitei prodeffepoft corpus,in gántur, non eft dubitandum mortuos adiuuari :
ea vita acquifitüeft,quam geſlitin corpore.(Huc- vtcum eis miſericordiùs agatur à Domino,quàm
uſque hæc citat in libro de octo Dulcitij quæftio- eorum peccata meruerunt. Hoc enim à Patribus
nibus, quæftione fecüda .) Poterat inquifitioni tuę traditum , vniuerſa obſeruat Ecclefia, vt pro eis
fufficere mea bieuis ifta refponfio : Ted quia alia qui in corporis & fanguinis Chrifti communio
2. Mach.12. mouent, quibus refpondendú exiftimo, parum- ne defuncti ſunt, cùm ad ipfum facrificium loco
per attende. In Machabæorü libris legimus obla- ſuo commemorantur,oretur,ac pro illis quoque
tum pro mortuis ſacrificium.Sed etfi nuſquam in id offerri commemoretur. Cùm verò corum
commendandorum cauſa opera miſericordiæ
Vniuerre Ec. ſcripturis veteribusomninò legeretur ,non parua
clefiæ autho tamen eft vniuerfæ Ecclefiæ, quæ in hac conſuetu- celebrantur, quis eis dubitet ſuffragari, pro qui
ritas. dine clares, authoritas : vbi in precibus Sacerdo- bus orationes Deo non inaniter allegantur ? Non
tis, quæ Domino Deo ad eius altare funduntur, omninò ambigendum eft ifta prodeſſe defun- Quibus ptos
locum fuum habet etiam commendatio mortu- & tis, fed talibus qui ità vixerintante mortem , ve fint.
orum.Hiæcibi. De códitione ſepulturæ , & ijs quo- poſlint eis hæc vtilia effe poft mortem , Nam qui
rum corpora apud memoriam ſanctorum ſepeli- fine fide quæ per dilectionem operatur,eiusqz la- Galar.si
untur capitibus ſequentibus differit. cramentis de corporibusexiêrunt, fruftrà illisa
10. IDEM libro vigefimoprimo de ciuitate fuis huiuſmodipietatis impenduntur officia & c.
Rom ...'
Deicapite decimoſexto: Tanta eſt Dei miſericor. Non ergò mortuis noua merita comparantur,
.
diain vaſa miſericordiæ , quæ præparauit in glo- cùm pro eis bonialiquid operātur fui,fed eorum
rian, vt etiam primahominis ætas, id eft,intan- præcedentibus conſequentia ifta redduntur.Non
tia,quæ fine vllo reniſu fubiacet carni: & ſecunda, enim dictum eſt, nisì cùm hîc viuerent, vteoshæc
quæpueritia nuncupatur, vbì nondum ratio ſuſ aliquid adiuuarent, cùm hîc viuere deftitiffent,
cepe hanc pugnam , & ferè fub omnibus vitiofis Et ideò iftam finiens quiſque vitam , nisi quod
deletationibus iacet, & c: Si facramenta mediato- meruit in ipſa ,nö poterit habere poft ipfam . Per
ris acceperit, etiamfi hancin eis annis vitam fini- mittantur itaque pia corda charorum deſuorum
at; translata ſcilicet poteftate tenebrarum in re- mortibus contriſtari dolore ſanabili, & conſola
gnum Chrifti, non folùm pænis non præparetur bil'es lachrymas fundant conditione mortali,
æteris, ſed ne vlla quidem poft mortem purga. quas citò reprimat fidei gaudium , qua creduntur
Pueri baptizatoriatormenta patiatur. Sufficit enim ſola ſpiri- fideles, quando moriuntur, paululùm à nobis
nisylum mor talis regeneratio,nè poft mortem obfit ,quodcar- abire, & ad meliora tranfire & c.Sit pro viribus
tui,line pur- nalis generatio cum morte contraxit,&c. Quiſ cura fepeliendi, & ſepulcra conſtruendi : quia & Cura fepul.
garorjo ſal quis igitur cupit pænas euadere ſempiternas,non hæc in ſcriptis fan &tis inter bona opera deputata craconitru. }
dapur.
folùm baptizetur,verùm etiá iuftificetur inChri- funt. Nec folùm in corporibus Patriarcharum , Gen. 49.
fto ,ac ficverè trăſeat à diabolo ad Chriftum . Pur- aliorum ſanctorum , & humanis cadaueribus
gatoriasautem pænas nullas fututas opinetur,ni. quorumcuno iacentium , verùm etiam in ipſius
Si anteilludvltimum tremendúmque iudicium . Domini corporeprædicati atque collaudati funt; Ioan.19 .
11. MATTHAEI duodecimo : Omne pecca- qui ifta fecerunt. Impleant hæc homines erga fu
tum & blafphemia remittetur hominibus, fpiri- os officia poftremi muneris, & ſui humani lenis
tus autem blaſphemiæ non remittetur.Et quicun- mentameroris.Verùm illa quæ adiuuant fpiri- Spiritus dc.
functorü vt
que dixerit verbum contra filium hominis, re tus defunctorum , oblationes, orationes, erogati
iuuandi.
mittetur ei:qui autem dixerit contra fpiritum ones, multo pro eis obſeruantiùs, inſtantiùs, ab
fan &tum , non remittetur ei neque in hoc ſeculo, undantiùs impendant, quifuos carne, non fpiritu
neque in futuro . mortuos, non folùm carnaliter, ſed etiam fpiri
12 . ET capite quinto : Efto conſentiens aduer- taliter amant,.
ſario tuo citò dum es in via cum eo , nèfortè tra- 17. ISIDOR VS libro primo de officijs eccle
dacteaduerfarius iudici, & iudex tradat te mini- fiafticis, capite decimoočtauo : Sacrificium pro Traditio Apo
Atro, & in carcerem mittaris. Amen dico tibi,non defunétorum fidelium requie offerre, vel pro eis ftolica, orare
exies indè,donèc reddas nouiſlimū quadrantem . orare, quia per totum hocorbem cuftoditur,cre- pro mortuis.
33. MALACHIAE tertio : Eccè venit (Domi- dimus quòd ab ipfis Apoftolistraditum fit. Hoc
nator,) dicit Dominus exercituum : & quis pote- enim vbiq Catholica tenet Ecclefia, quæ nisi cre
rit cogitare diem aduentus eius ? & quis ftabitad deret fidelibus defunctis dimitti peccata,non pro
videndum eum ? Ipfe enim quaſi ignis conflans, eorum fpiritibus vel eleemofynam faceret, vel
& quafi herba fullonum : & fedebit conflans & Deo facrificium offerret. Nam & cùm Dominus
emundans argentum, & purgabit filios Leui, & dicit, Qui peccauerit in fpiritum ſanctum , non Matth.ii. :
colabit eos quaſi aurum , & quafi argentum, & remictetur ei neque in hoc feculo , neque in fu
erunt Domino offerentes facrificia in iuftitia. turo : demonſtrat, quibuſdam illic dimittenda
14. AD Philippenſes ſecundo :Vt in nomine le- peccata , & quodam purgatorio igne purganda. Purg: corius
ſu omne genuflectatur cæleftiū,terreftrium ,& in- Ergò in quodam loco à ſancto Auguftino dictum iznis.
fernorum , & omnislingua confiteatur, quia Do- eft, Defunctorum animas fine dubio pietate fuo- In enchiridio
ad Lauren .
minus Ieſus Chriſtus in gloria eft Dei patris . rum viuentium releuari , cùm pro illis facrificis
cap.110 .
15. APOCALYPSIS quinto : Nemo poterat um offertur, vel eleemofynæ fiunt : fi tamen ali
neque in celo ,neque in terra,neque ſubtus terram quod fibi quiſque meritum præparauit, dum ad
aperire librum , neque reſpicere illum , ibidem : hucin corpore viueret,pro quo ifta profint,quz
Et omnem creaturam quæ in cælo eft, & fuper ter- cunque pro illo fiunt. Nam non omnibus pro
ram , & ſub terra, & quæ ſunt in mari, & quæ in funt.Et quare non omnibus proſunt,nisìpropter
diffe
 310 Q. IX . DE PVRGATORIO ,

differentiam vitæ, quam quiſque geſſit in cor- brat, cum quibus & nuper vita functum pari lau
pore ? Nam pro valdè bonis gratiarum actiones datione profequitur : hortatúrque omnes, vt fi
ſunt, pro non valdè malis propitiationes funt: bijpfis identidèm poftuent beatam in Chrifto
pro valdè malis, etſi nulla ſunt adiumenta mor- conſummationem . Pofteà accedens venerabilis Oratio pre
defunctis.
tuorum , qualeſcunque confolationes viuorum Præſul, precem ſuper eo facratiſſimam peragit:
funt. Quibus autem proſunt, aut ad hoc proſunt, & poit orationem ipfe quoque Pontifex defun
vt fit plena remiſlio peccatorum : aut certè,vtto- ctum falutat, & poft illum qui adftant omnes.
lerabilior fiat ipſa damnatio . Vbi verò cun &ti conſalutauerunt, ſuper defuncto
18. RABA NVS Maurus libro ſecundo de In- fundic oleum Pontifex , & oratione pro omni
ftitutione Clericoru , capite quadragefimoquar- bus facta,honeſto in locoponit corpus cú æqua
to :Sacrificium pro defunctorum fideliū requielibus alijs corporibus fan & is. Pofteà verò expli
offerre, vel pro eis orare, quia per totum orbem cans Dionyſius precationem Antiftitis, inquit :
Apoftolica hoc cuftodicur, credimusquòd ab ipfis Apoftolis Precatur oratio illa diuinam clementiam, vt Orat pótifex
tradicio .
traditum fit . Hoc enim vbique Catholica tener cun & a dimittat per infirmitatem humanam ad- pum permit
Ecclelia: quæ nisi crederet, fidelibus defunctis di- miſſa peccata defuncto: eúmque in luce ftatuat, ne,& pro qui.
mitti peccata, non pro eorum fpiritibus eleemo- & regione viuorum , in finibus Abrahæ, Ifaac & ere zierni.
fynam faceret, vel facrificium Deo offerret. Nam lacob', in loco vndè au fugit dolor, & triftitia,
Matth.12. & cùm dicit, Qui peccauerit in Spiritum ſan- & gemitus. Et paulò pòft: Ac fortaſse inquies,
etum, non remittetur ei in hoc ſeculo, neque in ifta quidem rectè à nobis dici, verùm ambigere,
futuro :demonſtrat, quibuſdam illic dimittenda cuius rei gratia Præſul diuinam precatur clemen
peccata, & quodam purgatorio igne purganda . tiam, defuncto peccatorum veniampoftulans, &
Lib.4.dial.c. Ergò vt in libris dialogifan & usGregorius narrat, æqualem ſanctisaclucidiſimam ſortem . Si enim
tib.lib.5. An & Beda magiſter in geſtis Anglorum, frequenter eorum quæ in vita geſlit, bonorum aut malo
g !.hift.cap.13 exemplo oitenſum ,ſeu viſione reuelatum eft,ani- rum à diuina iuftitia percipiet præmia: perfecit
mabus defunctorum multùm prodeſſe oblata auté a & iones ſuas in vita iſta defunctus,quæ'nam
pro eis ſacrificia. Et in quodam loco di & um eft à hunc oratio Præſulis ad aliam ( præter illam
fancto Auguftino, defunctorum animas fine du- quam meruit vitæ hîc actx reſpondenten ) tranf
bio pietate ſuorum viuentium releuari, & c. ve ex feret requiem ?Non ignoro quidem & ego diui- Obieétionis
ſolucio .
eodem refert Ifidorus. nis eloquijs accedens, fingulis reddendam pro
Lib.4.epift.2. 19. CYPRIANVS epiſtola quinquagefimafe- meritis fortem . Quòd autem & iuftorum preces
cunda, ad Antonianum ſcribens : Floret Eccleſia etiam in vita ifta, & nedùm poftmorté,(nedùm ,
tot virginibus coronata, & caftitas ac pudicitia te- id eft, quanto magis, tefte Damaſceno in ſermo
norem gloriæ fux ſeruat: nec quia adultero pe- ne de defunctis) ijs folis profint qui digni ſunt,
nitentia & venia laxatur,continentiæ vigor fran- fcripturæ nos edocet ſacroſancta traditio. Quid
gitur.Aliud eft ad veniam ftare,aliud ad gloriam enim Sauli profuit Samuelis oratio ? & c.Itaque
Matth. 5 . peruenire :aliud , miſſum in carcerem, non exire fcripturæ facræ acquieſcens, vtiles in hac vita ef
Nonnulli no indė,donècſoluat nouiſſimum quadrantem: ali- fe dixerim ſanctorum preces, hoc modo ſcilicet,
sé,donec fol. ud, itatìm fidei & virtutis accipere mercedem : fi quis fan & orum munerum deſiderio incenſus,
uerint nouit. aliud,pro peccatis logo dolore cruciatum emun- ad eáque percipienda piè affectus, paruitatis ta
fimum qua- dari, & purgari diù igne : aliud , peccata omnia men propriæ confcius, quempiam ſanctorum vi
drautem .
d. Cor.3 . paflione purgåſte :aliud denique, pendere in die rorūadeat, oretizz fibi adiutorem & precatorem
iudicij ad ſententiam Domini : aliud, ſtatìm à accedere, capiet ex hocomninò vtilitatem com
Domino coronari . moda cuncta excedérem ,&c. Hanc fi quis ſpernat
Lib.z.epiſt.9. 20. IDEM epiſtola ſexagefimaſexta ad plebem facrofanétam diſciplinā, ato infelici elationeſe
& Clerum Furnitanorum : Quod Epiſcopi ante- ductus,dignum fe diuina arbitretur familiarita
ceſſores noftri religiosè confiderantes, & falubrio te,fanctosiz deſpiciar: hiccertè li petitionesindi
ter prouidentes, cenſuerunt, ne quis frater exce- gnas Deo, new facras poſtulårit, intentoộ careat
dens, ad cutelam vel curam Clericum nomina- diuinorum defiderio, ſibi ipfi conſentaneo ,im
tet : acli quis hoc feciſſet, non offerretur pro eo, perita poſtulatione per ſeipſum nunquàm poti
Sacrificij ce nec facrificium pro dormitione eius celebrare etur. Quæ'nam verò de huiuſmodi prece, quam
lebratio pro
dormicione tur. Neque enim apud altare Dei mereturnomi- fuper defuncto peragit Pręſul,ex diuinis ducibus Apoftolosing
fidelių m. nari in ſacerdotum prece, qui ab altari ſacerdotes noftris traditio peruenitadnos, operæpreciú eft telligit.
& miniſtros voluit auocare. Et ideò Victor cùm vtdicamus : Didicit igitur de ſcripturis diuinitùs Hicrcm , as .
Matth . 16.
contra formam nuper in Concilio à facerd otibus traditi s, vthis qui piè vixeru nt,lucidiſſi ma diui- Súma orati.
dacam ,Geminium Fauſtinum presbyterum au- naiz vita pro merito ab æquiſſimis lancibus red- onis, qua pro
ſus fit cutorem conſtituere,non eft quod pro dor- ditur, non recordante diuina bonitate per fum- mortuo facit
præſul.
mitione eius apud vos tiat oblatio , aut depreca- mam clementiam maculas, quæ illis ex humana
tio aliqua nomine eius in Eccleſia frequenterur, infirmitate adhæſerunt. Nullus enim ( inquit) eft lobsaiux ta LXX. . ;
vt facerdotum decretum religiosè & neceſſariè mundus à labe. Ifta quidem nouit Pontifex pro
factum , feruetur à nobis. miſſa à fanctis eloquijs : petit autem ea fieri, dona
21 . ORIGENEM habes ſuprà in hac quæftio- ri eis qui piè vixerunt,præmia ſacra &c. Neque
nc,B.teftimonio octauo, & fequentibus. enim vnquàm peterer Pontifex diuinæ iuftifica
22. DIONYSIVS Areopagita in libro de Ec- tionis prædicator, quæ Deo ſciret non effe gratif
Ritus fepeli- clefiaftica hierarchia ,capite feptimo:Coacto fan- fima, & quæ largiturum fe ille nequaquam pro
endi,Diony . cto cæcu ,venerandusantiſtes ( fi quidem facerdo- mififfet. Quocirca prophanis vita fun &tis non ifta
fii & Aponto- talis ordinis fuerat , qui obdormiuit ) ante fan- imprecatur. Et paulò pòft: Cæteros verò ità pon
pore . & um altare inclinanseum ,orationem ad Deum tificibus oportet animum intendere,quæcunque
inchoat & gratiarum actionem . Si autem aut ho- illi geſſerint, tanquàm à Deo agitatis. Qui enim
neſtiſſimis monachis, aut ſanctæ plebi inſertus. (inquit) vosſpernit, mefpernit. Luc.io.
erat,ad venerandum ſacrarium ipſum ante ſacer- 23. CLEMENS epittola prima, ad Iacobum
dotum reclinat ingreffum , deindè precé cum gra- fratrem Domini ſcribens : Inftruebat D. Petrus B.Petrus do
tiarum actione peragit Præſul.Deinceps verò mic actusſuæ vitæ omni hora cuſtodire, & c, mortuos cuit oradum
efte de
niftri diuinis inferta eloquijs,veriſima de noftra fepelire, & diligenter eorum exequias peragere , fuetispro & elee.
reſurrectione promiffi recitantes, confentanea, pro eise orare, & eleemofynas facere. moſynas dan
tantundémque valencia canunt pſalmorum can 24. IDEM libro fexto Conſtitutionum Apo das.
rica : deindè miniſtroruni primus dimittit Cate poftolicarum , capite vicefimonono : Sine vl.
chumenos , ſanctósque iam defunctos concele- la verò huiuſmodi obferuatione ( ſuperftitiofa
Gen
 DE PVRGATORIO. Q. IX . 311
Pfalmicani. Gentilium aut Iudæorum ) conuenite in cæmete- & vtilitate à prædicatoribus & diſcipulis Chrifti A Chrifti dia
fcipulis tradi
fits Ofertur rijs ad legendum facros libros,& canendum Pfal- traditum , & in omnibus Ecclefijs Dei prædica rum , & vbique
pro defun- mos p mortuis martyribus, * & fan & is omnibus, tum , Res autem modis omnibus vtilis & Deo in præ dicatum .
etis . qui ſunt à ſeculo defun &ti, ac pro fratribus veftris, primis grata ,in diuinis præclarísque diuinis ope
* in gratiarú rationibus eorum qui in recta fide deceſſerunt;
ſcilicet actio . qui in Domino mortui ſunt ; & Euchariſtiam
dem Dco, & Deo acceptam antirypon ,id eft, facramentum re- facere memoriam .
impetran- galis corporis Chrifti offerte in Ecclefijs veftris, 1.F. EPIPHANIVS contra hærefes, hæreſi
dan corum . & in coemeterijs; atque etiam cùm exceduntè vi- feptuagefimaquinta, vt fuprà, quæftione ſepti
nem . ta proſequimini cantu Pfalmorum , fi fuerint mas de Sacramento Euchariſtiæ , L. teftimonio
Pſal.us. fideles: Pretioſa enim in conſpectu Donini mors decimo.ax
Eccli 45.
fanctorum eius. & aliâs, Memoria, inquit, iuſti 2. AVGVSTIN V S libro de hærefibusad
Sap.3 . cum laudatione; & , luftorum animæ in manu Quoduultdeū, hærefi quinquagefimatertia : Fer- Aērij hçrelis.
Domini. Quienim Deo crediderunt, quanuisia- tur Aeriuspropria quoque dogmata addidiffe
ceant in ſepulcro, non ſunt mortui ; aitenim Do- nonnulla, dicens, orare vel offerre pto mortuis
Matth.22.
minus Sadducæis:De reſurrectione mortuorum oblationem non oportere, nec ftatuta folenniter
non legiftisquod ſcriptum eft,Ego ſum Deus Ab- celebranda eſſe ieiunia.
raham , Deus Iſaac, & Deus Iacob ? non eft igitur 3 : DAMASCENVS in libro de hærefibus,de
Deus mortuorum, fed viuorü Deus, omnes enim Aério ſcribensfic inquit : Cùm fibi Epiſcopatum
ei viuunt. Ergò eorum , qui apud Deum viuant, denegatum videret,multa contra Ecclefiam do
ne reliquiæ quidem corporum funtinhonoraræ : cère inſtituit, Arianorum nullifecundus.Adiecit
fiquidem Elifæus Propheta poftquàm defunctus autem quædam de ſuo.Negat enim quicquam ofo
4.Reg.13 eft,mortuum fuſcitauit à piratis Syriæ occiſum , ferendum effe pro mortuis.
attigitenim corpus eius corpus Elifæi, & excita- 4. CONCILIVM Tridentinum ſeſſioneſex
tus reuixit ; quod quidem nunquam accidiffet, xta, & vigefimaquinta, vtſuprà in hac quæſtione,
nisi corpus Elifæi fanctum effet. C.teftimonio octauo & nono.
1.E. CHRYSOSTOMVS homilia tertia in S. FLORENTINVM vide ibidem, C.tefti
epiſtolam ad Philippenſes: Lugeamus peccatores monio ſeptimo .
non folùm mortuos, fed & viuentes.Gaudeamus 6. AVĠVSTINVM in Pſalmú trigefimum
propter iuftos,non folùm viuentes, fed & mortu- feptimum , vide ſuprà in hac quæſtione, Biteſti
os. Iterùm pofteà : Deplorato eos, qui in diuitijs monio quarto .
mortui ſunt, & nihil conſolationis ſuis ipſorumi 7. IDEM libro fecundo deGeneſi, contra Ma
animabus ex diuitijs ſuis procurårunt : eos qui nichæos, capite vigefimo: Qui coluerit agrum fu
cùmpoteftatem abluendorum peccatorum ha- um interiùs, & ad panem fuum quanuìs cum la
buiſſent,noluerunt. Hos,inquam ,non vnum aut bore peruenerit,poteft vfque ad finem vitæ huius
alterum deploremus dié, fed omnem noftram vi- hunclaborem pati: poft hanc autem vitam non
tam , Non funt abſurdi affectus hæ lachrymx, ſed est neceſsè vt pariatur. Sed qui fortè agrum non
Precibus & magni amoris. Defleamus iftos,iuuemus eos pro coluerit, & fpinis eum opprimi permiſerit, habet
sleemofynis viribus : procuremus illis aliquid auxilij, modici in vita maledi&tionem terræ ſuæ in omnibus ope
functi. quidem ,attamen iuuemus eos . Quomodò,quáve Ignis purgis
ribus ſuis, & poft hanc vitam habebit vel ignem cionis .
ratione? Precantes . Adhortemur & alios, vtpro purgationis, vel pænam æternam . Ità nemo eua
illis orent: pauperibusg indefinéter pro illisele. dit iftam fentétiam , quæ prolata eſt in Adamum ,
emofynas demus. Habet resiſta nõnihil conſola- Maledi& a terra & c.Sed agendum eft, vtſaltem in Genel.z.
4.Reg.19 . tionis. Audi quippe quid Deus dicat : Protegã ci- hac tantùm vita ſentiatur.
uitatem ifta propterme, & propter Dauid feruum 8. GREGORIVS in tertium pſalmum pæni
meū , Si memoria duntaxàt iufti cantum valuit, tentialem , ſuper primum verſum , Domine néin Pfal.6.37.
quando & opera pro tali fiunt,quid nô poterunt ? furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias
Ab Apoftolis Non fruftrà ab Apoftolis ſancitú eft ,vt in celebra- ' me. Quafi dicat : Scio futurum eſſe, vt poft huius
inftituta eft tione venerandorum myfteriorú memoria fiat vitæ exitum alij fiammis expientur purgatorijs, Flámis purga
tiomortuorú eorum qui hinc diſceſſerunt.Noueruntillis mul- alij fententiam æternæ fubeant damnationis. Sed torijs nonul.
ub Muíſa fa. tum hinc emolumenti fieri, multum vtilitatis. quia illum tranſitorium ignem omni tribulati li expiantur.'
crificio .
Stante fiquidem vniuerſo populo,manus in celos one æftimo præſenti intolerabiliorem , non fo- Acerbitas pas
extendente, cætu item facerdotali, verendom po- lùm in furore æternæ damnationis optó non ar- baru purga.
torij.
fito ſacrificio, quomodò Deum non placaremus gui, ſed etiam in ira tranſeuntis timeo correptio
pro iftis orantes ? Verùm iftud quidem de illis di- nis purgari.
cimus,qui in fide abceſſerunt: Catechumenos ve 9. EVNDEM in libro quarto dialogorum ,ca:
rò neciſto ſolatio dignamur,fed omni huiuſmo- pite trigefimonono,habes hacquæftione, B.teſti
di deſtituti funt auxilio , vno quodam dempto. monio duodecimo.
Quónam illo ?Pauperibus illorü nomine dare li- io . BERNARDVS ſermone fexagefimoſexto Catholicos ir
rident hare -
cet, vndeillisnonnihil refrigerijaccedit. Nam ità ſuper Cantica Canticorum : Videte detractores, rici,quòd pro
vult Deus,vt nos inuicem mutuò iuuemus. | videte canes.Irrident nos quia baptizamus infan- morruis orët .
2. IDEM homilia quadragefimaprimain pri- tes ,quòd oramus pro mortuis, quòd ſanctorum vide epiltol.
orem epiſtolam ad Corinthios: Abierit peccator fuffragia poftulamus. In omni genere hominum Petri Venera
bilis abbaris
fane, gaudere & c. vide ſuprà de Sacramento Eu- atque in vtroqne ſexu feſtinantprofcribereChris Cluniacenas
chariftiæ , quæſtione ſeptima, L. teftimonio fe- ftum , in adultis & paruulis, in viuis & mortu- contra Petro .
cundo . is, & c. Mortuos viuentium fraudantes auxilijs: bruſianos hç
réticos.
3. IDEM homilia fexagefimanona ad popu- viuétes nihilominùs ſan & orum qui deceſſerunt,
lum Antiochenum habet eadem quæ paulò antè fuffragijs ſpoliantes. Et paulò pòft :Non credunt Purgatoriuma
ex homilia tertia in epifto. ad Philippenſes alla- autem ignemPurgatorium reftare poft mortem , poftmortein
ta funt. ſed ftatìm animam folutam à corpore vel ad re- rettareno cre
4.- DAMASCENVM in oratione de defun- quiem tranfire,vel ad damnationem . Quærant hærctici.
&tis, fiue, Quòd ij, qui cum fide ex hac vita & c. ha- ergò ab eo quidixit quoddam peccatū eſſe, quod Matth.12.
bes in ſeptima quæftione de Sacramento Euchari- neque in hoc ſeculo ,nequein futuro remitteret
tur: cur hoc dixit,fi nulla manet in futuro re
ftiæ , L . teftimonio quarto.
5. ATHANASIV M habes ibidem, a Dama- miſlio purgacióve peccati ?
ſceno citatum . 11. AVGVSTINVS in Enchiridio ,capite cena
6. GREGORIVS Nyſſenus,tefte Damaſceno tefimo decimo : Neque negandum eft, defuncto
in eadem oratione : Nihil,inquit, abſque ratione rum animas pietate ſuorum viuentiuni releuarig
sum
 312 Q. IX.X. DE SACRAMENTO
cùm pro illis facrificium Mediatoris offertur,& c. aisà fidelibus chariſſimis exhibetur, eum prodef
Reliqua pofita ſunt initio huius quæſtionis, B.te- ſe non dubium eft ijs, quicùm in corpore viue
ftimonio primo. rent, talia fibi poft hanc vitam prodeffe merue
12. IDEM in libro de cura pro mortuis geren- runt. Verùm etfi aliqua neceſſitasvel humaricor
da, capite primo : Nam dicis ( alloquitur Pauli- pora , vel in talibus locis humari nulla data facul
num Epiſcopum ) videri tibi non effe inanes mo- tate permittat, non ſunt prætermittendæ fuppli- Sapplicando
tus animorum religioforum atquefidelium pro cationes pro fpiritibusmortuorum : quas facien- BlusSpecici.
das pro omnibus in Chriftiana & Catholica ſo orum .
ſuis ifta curantium . Ibidem : Ità fit, vt neque ina-
niter Ecclefia vel ſuorum cura pro defun &tis, cictate defun &tis, etiam tacitis nominibus, quo
quod potuerit ,religionis impendat. & c. Tocum runque ſub generali commemoratione fufcepic
hunclocum habes fuprà, hac quæftione, D.teſti- Ecclefia :vt quibus ad ifta deſunt parentes aut filij,
monio nono. aut quicunque cognati vel amici,ab vna eis exhi:
IN eodem libro ,capite quarto : Prouiſus ſe- beantur pia matre communi. Si aurem deeffens
peliendis corporibus apud memoriam ſancto , ilæfupplicationes, quæ fiunc recta fide ac pietate
rum locus, bonæ affectionis humanæ eft erga fu- pro mortuis,puto quod nihil prodeſſer ſpiritibus
nera ſuorum : quoniam fi nonnulla religio eft, vt eorum ,quamlibet in locis fan & is exanima cor
ſepeliantur, non poteft nulla eſſe, quando vbi fe- pora ponerentur,
peliantur attenditur. Sed cùm talia viuorum ſo- 14. ET capite decimooctauo eiuſdé libri : Quæ Sacrificiã al.
Latia requiruntur,quibus eorum pius in ſuos ani- cùm isà fint, non exiſtimemus ad mortuos, pro num & elee.
musappareaynon video quę fintadiuméta mor . quibus curam gerimus, peruenire, nisi quod pro mofynarum
tuorum : nisì ad hoc, vt dum recolunt, vbi fint eis fiue altaris, fiue orationum , fiue eleemofyna- pro dcfun.
pofita corum quos diligunt corpora, eiſdem fan- rum ſacrificijs ſolenniter ſupplicamus: quanuis Atis .

Sanctis tan & is illos tanquàm patronis ſuſceptos apud Do.
quàm patro minum adiuuandos orandocommendent.Quod
bis morcui quidem facere poffent, etiam fi talibus locis eos
commédan. humare nonpoffent.Deindè explicans, quare fe
pulcra vocentur monumenta, ( quod nimirùm
mentem moneant) ſubiungit: Cùm itaque recon
lit animus vbi fepultum fit chariſſimi corpus, &
occurrit locus nomine martyris venerabilis, ei-
Commendat dem martyrianimam dilectam commendat re-
animam Mas cordantis & precantis affectus. Qui cùm defun-
X
non pro quibus fiuntomnibus profint,ſed ijs tan
cùm ,quibus, dum viuunt,comparaturve profint.
Sed quia non diſcernimus, qui fint, oportet ea
pro regeneratis omnibus facere,vtnullus corum Regeneratis
prætermittatur , ad quos hæc beneficia poſſint & beneficia cus
debeant peruenire. Melius enim ſupererunt ifta yraktanda
eis, quibus nec obſunt, nec proſunt, quam eis de lunt.
crunt, quibus proſunt. Diligentiùs tamen facic
hæc quifque pro neceſſarijs fuis, quòd pro illo fi
at fimiliter à luis.

Quæ commendatio ac dignitas est Pænitentie ?

Lac
thai 15.b
II.5 Matia. A. Haeceſt Euangelicæ predicationis exordium , Angelorum in
cælisgaudium ,via in terris arcta,& angufta porta, per quam fideles ad
er et bilde avere vitam contendunt, & violenti rapiunt regnum cælorum ." Hæc la

Chryfoet.in homilijsalesproscrigit,faucios curat,imbecilles roborat, mortuos viuificat, perdi

monc de poenitentia.
tos reſtituit: omnia demùm quæ peccatum vitiat, Pænitentia in no
bis redintegrat. Hac veteris vitæ odium , noftrique contemptum &
b Matth.s.a
omnem ſubmiſſionem teftamur: hac ipfaduce lugentes conſolati
onem , ſaucij curationem , humiles verò exaltationem repórtamus.
B. Hæc eſt, qua Dæmones & vitiorum peftes ſuperamus: qua me
shift. 1. Ez els materitas penas auertimus, Dei placamus iram , conciliamus gratiam , &
1.b 2.Cor.7.c Atkos.llc gloriam æternam comparamus.
d Matth . 4.6
Č. Hincillæ Chriſti voces in Euangelio : " Pænitentiam agite,appro
e Luc.s. f
pinquauit enim regnum cælorum . Non enim veni vocare iuftos, fed peccatores
f Luc.13.a
adpænitentiam . ' Nisipænitentiam habueritis,omnes
fimiliter peribitis. At is
Cyprian.cpift.14.
demùm veram pænitentiam agit, vt Cypriani verbis hæcomnia con
cludamus, qui Dei & Sacerdotis præceptis obediens, & obſequijs ſuis
& operibus iuſtis Dominum promeretur.
TESTIMONIA.
1. A. MATTHAEI certio : In diebus autem il- quis vobis demonftrauit fugere å ventura ira ! Fa
lis venit loannes Baptiſta ,prædicans in defetto cite ergò fructum dignum pænitentiæ.
ludęæ & dicens: Pænitentia agice, appropinqua- 2. ET capite quarto :Exinde cæpit Ieſus prædi
uit enim regnum cælorum . Hic eft enim , qui di- care & dicere: Pænitentiam agite : appropinqua
& us eſt per Ifaiam prophetam , dicentem : Vox uit enim regnum cælorum .
clamantis in deſerto, parate viam Domini, rectas 3. MARČI primo: Fuit Ioannes in deſerto ba
facite ſemitas eius. Ipfe autem Ioánes habebat ve- ptizans, & prædicans baptiſmum pænitentiæ in
ſtimentum de pilis camelorum , & zonam pelli- remiſlionem peccatorum . Ibidem V
: enit Ieſus in
ceạm circa lumbos fuos: eſca autem eius erat lo- Galilçam ,predicans Euangelium regni Dei, & di
cuftæ & mel fylueftre. Tunc exibat ad eum Hie- cens : Quoniam impletum eft tempus, & approt
roſolyma & omnis Iudæa, & omnis regio circa pinquauit regnum Dei : pænitemini & credite
Iordanem : & baptizabantur ab eo in Iordane, Euangelio.
confitentes peccata lua. Videns autem multoś 4. LVCAE decimoquinto: Dico vobis (inquit
Phariſæorum & Sadducæorum , veniences ad ba- Saluator ad Pharifæos & Scribas) quòd ita gaudi
ptiſmum ſuum , dixit eis : Progenies vipetarum , um erit in cælo ſuper yno peccatore pænitentiam
agen
 POENITENTIAE. Q. X ,

agente, quam ſuper nonagintanouem iuftis, qui opera cua, quibus teos refoluis, ac reficis delin
non indigent pænitentia. Aut quæ mulier habens quentes,lapſos releuas, recreas deſperatos. Per te
drachmas decem , fi'perdiderit drachmá vnam , nobis Chriftus regnum cælorum appropiatú de
nonne accendit lucernam , & euercit domym , & fignat ,dicens: Pænitentiam agite, appropinqua- Matth.4.
queritdiligenter,donec inueniat eam ? Eccùm in- bit enim regnum cælorum.Ita & baptiſta clamat:
ueneric,conuocat amicas & vicinas, dicens:Con- Facite fructus dignos pænitentiæ, quoniam ecce Matth.s.
gratulamini mihi,quia inueni drachmam ,quam adeft regnum Dei. Per te ſubitò rapuit latronem Luc.23.
perdideram .Ità ,dico vobis,gaudium erit coram Chriftus ad regnum :per ce Dauid poftAagitium
angelis Dei fuper vno peccatore penitenciam , felix iterùm recepitfpiritum ſanctum :per te Ma
agente. naſſes poft cruenta facinora ecce meruit fieri ac
5. MATTHAEI feptimo : Intrate per angu- ceptabilis : per te Petro Apoftolo, poftquàm ter Mar.14.
Atam portam : quia lata porta & fpatiofa via eft, negauit,daca eſt indulgentiæ dextera : per te filius Matth.26.
quæ ducicad perditionem : & multi ſunt qui in- prodigus regreſſus ad patrem ,non folùm ample- Luc.is.
crant per eam . Quàm angufta porta , & arcta via xum oſculum paternum , ſed etiam epulum vi 1
eft,quæ ducitad vitam : & pauci ſunt qui inueni- tuliſaginati,veftemque inſignem promeruit adi
undeam . piſci :per te mulier fornicaria vberes ftillauit la- Lucz 7 .
6 ... ITEM vndecimo: A diebus aurem Ioannis chrymas, fonteo ſuibaptiſmiprotinùs lauit pe
Bapeiftæ vfquenunc, regnum cælorum vim pati- des Chriſti, crineos deterfit : per te Niniųe ciuitas lona 3.
CUL; & violenci rapiunt illud . (inquit Saluator ad magna , populúsque integer barbarorum ſubitò
carbas .) Deum ſapuit, virtutem tuam ſenſit, odorem tu
TIN
7. AVGVSTINVS, vel quiſquis author eft, um accepit, faporem tuum ftrinxit, dulcedinem
libro de vera & falfa pænitentia, capite primo: tuam guftauit, cilicium contraxit,cinerem tuum
Pænitentiz
virtus. ? Quantùm fit appetenda gratia pænitentiæ,omnis comedit, ieiunium tuum protraxit, lachrymas
authoritas declarat, omnis bonorum vita cona- tuas profudit,gemitum tuum fufpiriúmque per
tur oſtendere: languores enim ſanat,leproſos cu- ſenlic,fructúsque vbertatis tuæ abundanter exhi
rat,mortuos ſuſcitat, vitia fugat, virtutes exor- buit : & fic per opera tua non ſolùm decretę mor
nat, mentem munit & roborat, omnia fatiat, is diſcrimen euafit, fed etiam vitæ incognitæ co
omnia redintegrat,omnia lętificar,fanitatem au- ronam accepit. Cuius fimilitudini pænitenti
get, quam conferuat. Claudis greffum , aridisco am comparemus ? Sic eft quomodo ager fru &ti
piam , cæcis reftituit viſum . Temperat ſucceſfus, fer, aut vinea fæcunda, aut etiam arbor fructife
conftringit impetus, moderatur exceſſus. Igno- ra: fructus eius edit peccator famelicus, proficit
rans ſe, per hanc fe recognoſcit: quærens fe, per in fiducia Dei, acceptaque remiſſione pingueſcit
hanc ſe inuenit.Hæc eft, quæ homines ad angelos in vita.
Luc. 15 . ducis, & creaturam reddit creatori.Ifta ouem per- 10. MATTHAEI quinto : Beati qui lugent,
ditam monftrauit quærenti, & decimam dra- quoniam ipfi conſolabuntur.
Ibidem. chmá obtulit anxianti. Hæc diſipatorem filium 1.B. HIEREMIAE decimooctauo : Ait Do
Luc.io. ad patrem reduxit, & vulneratum a latronibus minus, Eccè ficut lutum in manufiguli, fic vos in
cultodi curandum referuauit. In hac omne bo- manu mea, domus Iſrael. Repentè loquar aduer
num inuenitur,per hanc omne bonum conſerua- sùm gentem & aduersus regnum , vt eradicem &
tnr : fugat tenebras,inducit lucé,excoquit omnia deftruam & diſper dam illud . ši pænitentiam
ipſa ignis conſumens. egerit gens illa à malo ſuo, quod locutus fum
8. BASILI VS ſcripſithomiliam vnam depe- aduersus eam, agam & ego pænitentiam ſuper
nitentia , quæ eft vltima inter homilias variorum malo quod cogitaui vifacerem ei : Et fubitò lo
argumentorum ad populum. quar de gente & regno, vt ædificem & plantem
9. CHRYSOSTOMVS ſcripſit decé homi- illud .
Ex ſermone lias admodùm egregias de Pænitentia, quæ ha- 2. EZECHIELIS decimooctauo: Si auté im
de panitësia
Tomo 3. bentur in Tomoquinto : poftquas fequitur ſer- pius egerit pænitentiam ab omnibus peccatis ſu
mo de pænitentia, vbi fic habet : O pænitentia is, quæ operatuseft, & cuftodierit omnia præce
quæ peccatum miferante Deo remittis, & paradi- pta mea , & fecerit iudicium & juftitiam : vita vie
ſum reſeras : quæ contritum ſanas hominem , & uet, & non morietur. Omnium iniquitatum eius
triftem exhilaras: vitam de interitu reuocas, fta- quas operatus eſt ,non recordabor:in iuftitia ſua
cum reſtauras: honorem renouas, fiduciam das: quam operatus eft,viuet.Núquid voluntatis mee
& reformas vires, gratiam abundantiorem re- eft mors impij, dicit Dominus Deus, & non ve
Pænitentia fundis. O poenitentia, quid de te noui referam ? conuertatur à vijs fuis,& viuat ? Et paulò pòft :
vis. Omnia ligata tu : ſoluis, omnia ſoluta reſeras, Cùm enim auerterit ſe iuftus à iuftitia ſua, & fece
omnia aduerfa tu mitigas: omnia contrita tu fa- ritiniquitaté, moriecur in eis. In iniuftitia quam
nas,omnia confuſa tu lucidas,omnia deſperata tu operatus eft, morietur. Et cùm auerterit fe impi
animas.O pænitentia rutilantior auro , ſplendi- us ab impietate ſua , quam operatus eft, & feceric
dior ſole, quam non vincit peccatum , nec defe- iudicium & iuftitiam , ipſe animam fuam viuifi
& io ſuperat,nec deſperatio delet. Pænitentia re- cabit.Confiderans enim & auertens ſeab omnibus
ſpuit auaritiam ,horret luxuriam ,fugit furorem , iniquitatibus ſuis, quasoperatus eft,vita viuet, &
firmatamorem , calcat fuperbiam , linguá conti- non morietur.Iterùm ibidem : Conuertimini, &
net,componit mores, odit malitiam ,excluditin- agite pænitentiam ab omnibus iniquitatibus ve
uidiam . Perfecta penitentia cogit peccatorem Itris: & non erit vobis in ruinam iniquitas. Pro,
omnia libenter ſufferre: fi violentus quærat quæ ijcite à vobis omnes iniquitates veſtras, in quibus
habet ,non vetat: fi veftem dirimat,non refraga- præuaricati eftis,& facite vobis cor nouum , & fpi
tur : percutienti maxillam præbet alteram . lam ritum nouum : & quare moriemini domus Ifra.
angariatus vltrò adijcit, caftigatus gratias agit, el ? quia nolo mortem morientis, dicit Dominus
prouocatus tacet, exaſperatus blanditur : fuperis Deus: reuertimini, & viuite.
ori ſupplex eft,inferiori ſubiacet : in corde eius 3. ET capite trigefimotertio : Tu ergò fili ho
contritio eft, in ore eius confeffio , in opere tota minis, dic ad domum Ifrael: Sic locuti eftis, di
humilitas. Hæc eſt perfecta & fructifera pænitu- centes: Iniquitates noftræ & peccata noftra ſuper
do.Sic pænitentiprætò eft Deus, eſurienti nutri nos ſunt,& in ipfis nos tabeſcimus : quomodò er
tor,fitienti potator. Sapienti quod ftultum puta- gò viuere poterimus ? Dic ad eos, Víuo ego , dicit
tur, fapit: quod trifte eft, placet : quod molle eft Dominus Deus : Nolo mortem impij, fed vtcon
difplicet: quod Auxum eft,horret.O pænitentia uertatur impius à via ſua, & viuat. Conuertimini,
miſericordiæ mater , & magiſtra virtutú magna conuertimini à vijs veftris pellimis : & quare mo
Dd riemini
 314 Q. I. DE SACRAMENTO

riemini domus Iſrael? T'u itaquefili hominis,dic
ad filios populi cui : Iuftitia iufti non liberabit
eum , in quacung die peccauerit : & impietas im-
pij non nocebitei, in quacung die conuerſus fue-
rit ab impietateſua. Et iuftusnon poterit viuere
in iuſtitia fua,in quacunq;die peccauerit.Etiam fi
dixero iufto , quod vita viuat,& confifus in iufti-
tia ſua fecerit iniquitatem , omnes iuſtitię eius ob-
liuionitradentur :& ininiquitate ſua, quam ope-
ratus eft,in ipfamorietur.Si autem dixero impio ,
morte morieris, & egerit pænitentiam à peccato
ſuo, fecerit iudicium & iuftitiam ,& pignus re-
ftituerit ille impius, rapinámque reddiderit, in
mandatis vitę ambulauerit,nec fecerit quicquam
iniuftum : vita'viuet, & non morietur. Omnia
peccata eius, quæ peccauit, nonimputabuntur ei .
Iudicium & iuftitiam fecit, vita viuet.
4. TONAE tertio , vtſuprà quæftione feptima,
de Pænitentia, C.teſtimonio quinto .
5. MATTHAEI tertio : Progenies viperarū,
quis demonftrauit vobis fugere à ventura ira ?
Facite ergò fructum dignum pænitentiæ .
6. POSTERIORIS ad Corinthios ſeptimo:
Quæ enim fecundùm Deum triftitia eft,pæniten-
tiam in falutem ftabilem operatur: feculi autem
triftitia mortem operatur.
7. ACTOR V M vndecimo: Glorificauerunt
Deum , dicentes: Ergò & gentibus pænitentiam
dedit Deus ad vitam .
1.C. MATTHAEI quarto, 2.LV CAE quin:
to , vt in textu .
3. LVCAE decimotertio : Aderantautem qui
dam ipfo in tempore, nunciantes illi de Galilæis,
quorum ſanguinem Pilatusmiſcuit cum facrifi
cijs eorum.Et reſpondens Iefus,dixit'illis: Putatis
quòd hi Galilæi præ omnibusGalileispeccatores
fuerint, quia talia pafli funt? Non dico vobis:ſed
nisì pænitentiam habueritis,omnes fimiliter per
ibitis. Sicut illi decem & octo fupra quos cecidit
turris in Siloe, & occidit eos : putatis quia & ipfi
debitores fuerint præter omnes homines habi
tantes in Hieruſalem ? Non ,dico vobis: ſed fi poe
nitentiam nó habueritis, omnes fimiliter peribi.
tis.Dicebat auté & hanc fimilitudinem :Arborem
fici habebat quidam plantata in vinea ſua : & ve
nit quærens fructü in illa ,& non inuenit.Dixit au
tem ad cultoré vinea :Ecce anni tres ſunt,ex quo
venio querens fructum in ficulnea hac : & non in
uenio. Succideergò illam : vt quid etiam terram
occupar ? At ille reſpondens,dixit illi : Domine,
dimitteillam & hocanno , vſo dum fodiam circa
illam , & mittam ftercora : & fi quidem fecerit
fructum : fin autem , in futurum fuccídes eam .
4. CYPRIANVS epiftola decimaquarta ad Lib.z.epi.rs
Clerum : Pænitentiam autem ille agit, qui diui
nis præceptis mitis & patiens, & facerdotibus Dei OperibusD
obtemperans,obfequijs ſuis & operibus iuftis Do - umpromci
minum promeretur .

DE SACRAMEN
TO
EXTREMÆ VNCTIONIS .
I.

Quid de Sacramento extreme Vn & tionis credendum est ?

a Concil.Conftátien . Cerr.
15. & Florent. & Trident. Dipsum nempe, quod Catholica Eccleſia conſtanter docet, fi
ſell.14. Innocērius I.epift.
3. Petrus Damia.fer.l.ingnum hoc eſſe ſacrum , in conſecrato oleo inftitutum , vt
, per il
lud cæleſtis virtus ad ſalutem , non animæ ſolùm , fed & corporis,

cil.Vuorma.can.72 .
invitaMala.epifcopi.co-appliceturægrotis ex diuina inſtitutione.
B. Cui Sacramento teſtimonium longè clariſſimum præbet laco
laco.s.d & ibid.Beda . bus Apoftolus,cùm in hæc verba fcribit :
Infirmatur quis in vobis ? indu

cat presbyteros Eccleſia, Gorentſupereum , vngentes eum oleo in nomine Doo

mini : Goratio fidei ſaluabitinfirmum , & alleuiabit eum Dominus : & fiin
peccatis fuerit, remittentur ei.
TESTIMONIA.
1. A. CONCILIVM Conftantienſe ſeſſione cimaquarta in doctrina de Sacramento extrema
decimaquinta damnat articulum octauum loan- Vn & ionis : Viſum eft autem fan &tæ Synodo,præ
nis Hus, qui fic habet : Sacerdotes criminosè vi- cedenti doctrinæ de Pænitentia adiungere ea qug
Septem Sa- uentes,infideliter ſentiunt de ſeptem ſacramentis fequuntur de Sacramento extremæ Vnctionis :
cramenta Ecclefiæ.
quod non modò pænitentiæ , ſed & totius Chri .
CONCILIVM Florentinum in doctrina ftianæ vitæ , quæ perpetua pænitentia eſſe debet,
Sacramëtum de Sacramentis : Quintum facramentum eft ex- conſummatiuum exiftimatum eft à Patribus.
quintum . trema Vnctio , cuiusMateria eft oleum oliuæ per Primùm itaque circa illius inftitutionem , decla- Cur'inftituti
Materia . Sacra
Epiſcopum benedi& um. Hoc facramentum nisi rat & docet, quòd clementiſſimus Redemptor Gt hoc
mentum .
Qui fint in infirmo,decuius morte timetur, dari non debet : nofter, qui feruis ſuis quouis tempore voluit de
quibus parti. qui in his locis vngendus eft: in oculis propter falutaribus remedijs aduersùs omnia omnium
bus. viſum , in auribus propter auditum , in naribus hoftium tela eſſe proſpectum , quemadmodùm
propter odoratum ,in ore propter guftum vel lo- auxilia maxima in Sacramentis alijs præparauit,
cutionem ,in manibuspropter ta & um ,in pedibus quibus Chriftiani conſeruare ſe integros,dum vi
propter greſſum , in renibus propter delectatio- uerent, ab omni grauiore ſpiritus incommodo
Forma, nem ibidem vigentem . Forma huius ſacramenti poſſint: ità extremæ Vn &tionis ſacramento finem
eft hæc : Per iftam vn & ionem , & fuam pijſfimam vitæ tanquàm firmiſlimo quodam præfidiomu
miſericordiam indulgeat tibiDominus, quicquid niuit. Nam etfi aduerſarius nofter occaſiones per
peccâſti per viſum & c. Et fimiliter in alijs mem omnem vitam quærat & captet, vedeuorare ani
Miniſter. bris : Miniſter huius facramenti eſt facerdos. Ef- mas noftras quoquo modo poflit:nullum tamen
Effe & us. fectus verò eft mentis fanatio : inquantùm autem tempus eſt, quo vehementius ille omnes ſuæ ver
expedit ,ipfius etiam corporis. Dehoc facramen- ſutiæ neruos intendatad perdendosnos penitùs,
to inquit beatus lacobus Apoftolus: Infirmatur & à fiducia etiam, fi poſtit, diuinæ miſericordiæ
quis in vobis ? & c. deturbandos, quàm cùm impendere nobis exi
3. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione de, cum vitæ perſpicit . CAPVT primùm : Inſtitu
ta eft
 EXTREMAE Y NCTIONIS. Q. I. : 315
Mar.6. ta eft autem facra hæc Vn & io infirmorum , tan- extrema Vn&tione: Si quis dixerit, extremam loftitutum à
Chrifto.
inlinuarú ,& a quàm verè & propriè Sacramentum noui tefta- Vnctionem non eſſe verè & proprie facramen
lacobo fidelj. meni à Chrifto Domino noftro apud Marcum tum à Chrifto Domino noftro inftitutum , & à
Gratiam cog
bus commé. quidem inſinuatum , per lacobum autem Apo- beato Iacobo Apoſtolo promulgatum , ſed ritum fert.
datú & proc., ftolum ac Domini fratrem fidelibus commen- tantùm acceptum à Patribus, ac figmentum hu
à Chrifto io . danm acpromulgatum.Infirmatur, inquit,quis manum , anathema fit. CANON ſecundus: Si
ftitutum . in vobis ? inducat presbyterosEcclefiæ, & orent quis dixerit ſacram infirmorum Vnctionem non
lacob.s.
fuper eum , vngentes eum oleo in nomine Domi- conferre gratiam ,nec remittere peccata ; nec alle
ni: & oratio fidei ſaluabit infirmum , & alleuia- uiare infirmos, ſed iam ceſsåfre, quafi olim tan
bit eum Dominus: & fi in peccatis fit, dimitten- tùm fuerit gratia curationum ,anathema fit. CA
nur ei . Quibus verbis, vt ex Apoftolica traditio- NON tertius :Si quis dixerit, extremæ Vn &io
ne per manus accepta Ecclefia didicit, docet ma nis ritum & vſum , quem obſeruat ſancta Roma
teriam , formam , proprium miniftrum , & effe- na Ecclefia, repugnare fentétiæ beati lacobiApo
&tum huius falutaris facramenti. Intellexit enim fto
ftoli, ideóque
eum mutandum , poſſeqne à Chri
Materia . Ecclefia materiam eſſe oleum ab Epiſcopo bene- ftianis abſque peccato contemni, anathema ſit.
di & um . nam vn & io apriſfimè fpiritusfan &i gra- CANON quartus : Si quis dixerit,presbyteros Minifezi'
tiam ,qua inuifibiliter anima ægrotantis inungi- Ecclefiæ ,quos beatus Iacobus adducendoseffe ad
Form2.
tur,repræſentat. Formam deindè effe illa verba, infirmum inungendum hortatur, non eſſe facer
Per iftam vnctionem , &c. CAPVT ſecundum :. dotes ab epiſcopo ordinatos, ſed ætate ſeniores in
Effc &tus. Resporrò & effectus huius facramenti illis ver- quauis communitate, ob id proprium extrema
bis explicatur: Et oratio fidei faluabit infirmum , Vnctionis miniftrum non effe folum ſacerdotem ,
& alleuiabit eum Dominus : & fi in peccatis fit, anathema fit.
dimittentur ei . Res etenim hæc gratia eft fpiri- 4. INNOCENTIVS primusepiftola prima
tusſan & i, cuius vnctio deli& a,fi quæ fint adhuc ad Decentium 'Eugubinum epiſcopum , capite
expianda ,ac peccati reliquias abftergit, & ægroti octauo : Sanè quoniam de hoc ficutà de cæteris,
animam alleuiat & confirmat ,magnam in eo di conſulere voluit dile & tio tua, adiecit etiam filius
1
! uinæ mifericordiæ fiduciam excitando : qua in- meus Celeftinus diaconus in epiftola ſua, elle à
firmus ſubleuatus, & morbi incommoda, ac la- tua dile&tione poficum illud, quod in beati Apo
Geo.3.
bores leuiùs fert, & tentationibus dæmonis, cal- ftoli Iacobi epiftola conſcriptum eft: Si infirmus lacob.s.
caneo infidiantis faciliùs refifit, & fanitatem aliquis in vobis eft, vocet presbyteros, & orent 1
corporis interdum , vbi ſaluti animæ expedierit, fuper eum, vngentes eum oleo in nomine Domi
conſequitur. CAPVT tertium : Iam vero ni: & oratio fidei ſaluabit laborantem , & fuſcita- Exponir loci
quòd attinet ad præſcriptionem eorum , qui & bic illum Dominus: & fi peccata fecit, remittet Apoftoli la .
Minifter. & fuſcipere & miniftrare hocfacramentu debent, ei.Quod non eft dubium, de fidelibus ægrotanti- Sobide hoc
.
haud obfcurè fuitetiam in verbis prædi& is tra- bus accipi vel intelligi debere, qui fancto oleo Materia .
ditum. Nam & oftenditur illic, proprios huius chriſmatis perungi poſſunt, quo ab epiſcopo con
facramenti miniſtros eſſe ecclelia presbyteros. fecto , non ſolùm
facerdotibus, fed omnibus vti Qui inungi
quo nomine eo loco non ætate ſeniores aut pri- Chriſtianislicet in ſua autſuorum neceflitate in- poſſunt.
mores in populo intelligendi veniunt, ſed aut ungendo . Cæterùm illud fuperfluum videmus
epiſcopi, aut facerdotes ab ipfis ritè ordinati per adiectum , ve de epiſcopo ambigatur, quod pre- Miniſter.
1. Tim.4 impofitionem manuum presbyteri. Declaratur sbyteris licere dubium non eft. Nam idcirco de
Quiinungen.
di. etiam ,effe hancvn & ionem infirmis adhibédam, presbyteris dictum eſt, quia epiſcopi occupati
illis verò præſertim , qui tam periculosè decum- onibus alijs impediti, ad omnes languidos ire
Repetitio bunt, vein exitu vitæ conftituti videantur :vndè non poffunt. Cæterùm fi Epiſcopus aut poteft,
huius facra. & facramentum exeuntium nuncupatur.Quòd fi ` autdignum ducit aliquem à le viſitandum & be
meati. infirmi poft ſuſceptam hanc vnctionem conua nedicere & tangere chriſmate, fine cunctatione
luerint, iterùm huius facramenti ſubfidio iuuari poteft, cuius eft ipſum chriſma conficere. Nam
poterunt,cùm in aliud fimile vitæ difcrimen in- penitentibus iftud infundi non poteft, quia ge- Genus Sacedo
Hzreſes
boc facra de
. ciderint. Quare nullaratione audiendi ſunt,qui nus eft Sacramenti . Nam quibus reliquafacra- meiem efturae
mento. contra tam apertam & dilucidam Apoftoli laco- menta negantur, quomodo vnum genus putatur vn & io.
bi ſententiá,docenthanc Vn &tionem ,vel figmen- poffe concedi ?
tum effe humanū, vel ritum àPatribusacceptum , 5. PETRVS Damianus in ſermone primo in
nec mandatum Dei , nec promiſfionem gratiç ha- Dedicatione ecclefiæ : Tertium ſacramentum eft
bentem : & qui illam iam ceſlåſſe afferunt, quali vn &tio infirmorum . Infirmantibus nobis & vf
ad gratiam curationum duntaxat in primitiua que ad mortem mortali peccatorum febre lan
Ecciefia referenda effet: & qui dicunt ricum & guentibus, ſpiritus pietatis afliftit, & recordacusº
vſum , quem ſancta RomanaEcclefia in huius fa- eft quoniam puluis ſumus.Ait enim Diuus Iaco
cramenti adminiſtratione obſeruat, IacobiApo- bus: Infirmatur quis in vobis ? inducat presby- lacobs.
ftoli fententiæ repugnare, atque ideò in alium teros Ecclefiæ , & orent ſuper eum , vngentes cum
commutandum eſſe : & deniquèqui hanc extre- oleo in nomine Domini : & oratio fidei falua Effectus
ex .
mam Vnétionem à fidelibus line peccato conte- bit infirmum , & alleuiabit eum Dominus : & tremæ voci
mni poffe affirm ant . Hæc enim omnia manife- fiin peccatis eit,dimittentur ei , Solennis vnctio, onis.
ftiflimè pugnant cum perſpicuis tanti Apoftoli liquor excellens, quo ſanitas redditur, pecca
verbis. Nec profectò Ecclefia Romana aliarum tum dimittitur, immittirur timor Domini . Vi
omnium mater &magiftra,aliud in hac admini- desne qualiter ſacerdotalis manus infirmantis
ſtranda Vn &tione, quarum ad ea quæ huius facra- corpus alleuiet , & illecebrofam ſenſuum mori
menti ſubftantiam perficiunt, obferuat, quàm onem facratiſſima mitiget vnctione ? Vndè & fane Sacramentü .
No conteni- quod beatus Iacobus præfcripfit. Nec verò tanti ai patres hanc vnctionem facramentum effe fan
amentü fi . facramenti contemptus abfque ingenti fcelere , & xerunt.
1 * fpiritus ipfius fpiritusfancti iniuria effe poffet. Hæc func 6. BERNARDVS in vita fancti Malachize
rinci iniu. quæ de Pænitentiæ & extremæ Vnctionis ſacra- Epiſcopi: Habitabat vir nobilis in vicinia Ben
mentis hæc fancta ecumenica Synodus profite- chorenfis Monafterij. Cuius vxor cùm infirma
tur & docet, atqueomnibus Chrifti fidelibus cre retur ad mortem, rogatus Malachias vt defcen
denda & tenenda proponit.Sequentes autem Ca- derer priuſquàm moreretur, infirmam vn &turus
nones inuiolabiliter feruandos effe tradit, & affe- oleo : deſcendit, & intrauit ad eam . Quo viſo ex
rentes contrarium , perpetuò damnat & anathe- ultat illa, ſpeanimata ſalutis. Et cùm pararet vn
matizat. IN eadem feſtione canon primus de gere eam, viſum eſt omnibus differendum po
Dd 2 tiùs

1

AMEN
316 Q. 1.11. DE SACR
potiùs vſque mane. Erat enim veſpera. Acquieuic TANDEM defcribens mortem Malıchix ,
Malachias, & data benedi&ione ſuper ægram ,exi- ficait:Nec longè aberat dies ipſa,cùm talia lɔque
uit cum his qui ſecum erant. At verò poft modi- retur Malachias. Interea iubet fefacro oleo vngi . Malachias fe
cum ſubitò clamor factus eft,plan & us & ftrepitus Exeunte conuentu fratrum vt folenniter feret, inungi iubet.
multus per totam domum , fiquidem inſonuit non fuftinuit vt ad ſe aſcenderent : ipfe deicen
quòd mortua eſſet. Accurrit Malachias tumultu
audito : & fecuti ſunt eum diſcipuli eius. Et acce-
Luget Mala- dens ad le &tum , vt certò comperit expirâffe, con-
chias, quòd fternatus eft anisno ,fibi imputans, quòd fraudata
data gratia gratia facramenti obierit .Eteleuatis in cælum
Sacramenti manibus, Obſecro Domine, (inquit) infipienter
huius expi- egi, ego peccaui qui diftuli, non ifta , quæ voluit.
rârit.
Hæc dicens, conteſtatus eſt in audientia omni-
um, nullam fe recepturum confolationem , nul-
lam daturum requiem ſpiricui ſuo,nisì quam cu
lerat, liceret reftituere , gratiam . Et fansſuper
eam ,tota nocte laborabat in gemitu ſuo : & pro
oleo ſancto , largo imbrelachrymarum perfun-
dens mortuam , vicem illi vn & ionis, quam pote-
rat,exhibebat. Ipfe quidem fic. Ad ſuos autem :
Vigilate, inquit, & orate. Itaque in pfalmis illi,il-
le in lachrymis, noctem duxeruntperuigilem .Et
Miraculum . manè facto ,exaudiuit Dominus ſanctum ſuum ,
quia fpiritus Domini erat poftulans pro eo, qui
poftulat pro ſanctis gemitibus inenarrabilibus.
Quid plura ? Aperit oculos quæ fuerat mortua, &
Vtfolent,qui de graui ſomno euigilant, fricans fi-
bi manibus frontem & tempora, ſuper lectum fe
erigir, & agnito Malachia, inclinans deuotė ſalu-
tat eum .Et verſo lu&u in gaudium , ſtupor appre-
hendit omnes, & qui viderunt, & qui audiêrunt.
Sed & Malachias gracias agens, benedixit Domi-
num . Et vnxit cam nihilominùs, ſciens in hocfa-
cramento remitti peccata, & quòd oratio fidei
remit. ſaluer infirmum . Poft hæc abijt ille, & illa conua-
Hoc Sacra:
mento
tuntur pec luit, & viuens incolumis tempore aliquanto , vt
cata , gloria Domini manifeftaretur in ea, peracta pce-
nitentia quam fibi Malachias iniunxerat, in bo-
na Confeſſione iterùm obdormiuit, & migrauit
ad Dominum .
II.
TO
facro olco
dit ad eos. Iacebat fiquidem in ſolario ,domoſu
periori . Vngitur, & ſumpto viatico, fratrum ſe
orationibus, & fratres commendans Deo, ad le
eum reuertitur.
7. CONCILIVM Vuormatienſe Canone fe- Ex lnnoccn.
ptuagefimofecundo : Infirmatur quis in vobis ? tio .
& c. Quod non eftdubium de fidelibus ægrotanti:
bus accipi velintelligi debere &c. Pænitentibus,
iftud fundi non poteft, quia genus eft Sacramenti. Sacrament
nam quibus reliqua ſacramenta negantur, quo - ef .
modò vnum genus putatur concedi?
1.B. IACOBI quinto, vt in textu.
2. BEDA in caputquintum lacobi,Vngenter
eum oleo & c.Hoc & Apoftolos feciſſe in Euange- Infrmi etif
lio legimus, & nunc Ecclefiæ conſuetudo tenet, vt Bedecempo.
infirmioleoconſecrato vngátur à presbyteris, & inuageb
rc oleo lacre
ze
oratione comitante fanentur.Nec folùm presby tur.
teris, fed vtInnocentius Papa ſcribis, etiam omni
bus Chriftianis vti licet eodem oleo in ſua aut ſu
orum neceſficate vngendo.Quod tamen oleú non
nisi ab epiſcopis licet confici.Nam quod ait oleo Oleum cor .
ſecratum .
in nomine Domini,fignificat oleum conſecratum
in nomine Domini : Vel certè, quia etiam cùm
vngunt infirmum ,nomen Domini fuper eum in
uocare debent. Et fi in peccatis fit, dimittentur ei, Peccute re .
Multi propter peccata in anima facta, infirmita- mittuatato
te aut etiam motte plectuntur corporis. Vnde
Apoftolus Corinthijs, qui corpus Dominiperci
pereindignèſoliti erant,ait : Ideò inter vos multi 1.Cor.11.
& infirmi& imbecilles funt, & dormiunt multi,
Si ergò infirmi in peccatis fint, & hæc presbyteris
ecclefiæ confeffi fuerint, ac perfecto corde ea re
linquere atque emendare ſategerint,dimittentur
eis . Neque enim fine confeſione emendationis
peccata queunt dimitti,

Quid hisverbis docet Apoftolus ?

a In c... Mar.& in 4. Luc.A. PRIMùm Sacramenti huius oftendit elementum ,ſeu materiam

ſap.Concil. li.4.cap 75. & oleum effe ,Pontificali benedi&tione( vt re & tè ait * Beda)conſecratum .
apud Burch. Melden.can...
Juonem par.i.cap.269. Significat autem hilaritatem animi & confirmationem internam ,
b Thcophy.in c. 6.Marci .
quæ per Dei gratiam Sacramenti huius virtute ab ægroto percipitur.
B. Deindè per Apoſtolum deſignatur Sacramentiminiſter propri
coming homil. ih Leuitic:us, nimirùm Sacerdos, qui ſacram hancvn & ionem cum orationibus
a Marc.6.b Necfruftrà de Apoftolis eſt ſcriptum :
phyl. & Bcda.& ibid.Theo.decenter exerceat. Vngebant

oleo multos ægrotos, & fanabant.

C. Prætereà qui ſuſcipiunt hoc Sacramentum , à Iacobo di & i funt

c. Petrus Cluniacen lib.s. infirmi: quoniam ,vt Eccleſiæ mos eſt, in grauibus & periculoſis in.
cap.ca. firmitatibus tantùm ſacraiſthæc vn &io celebratur,
TESTIMONI A.
1. A. BEDA in caput fextū Marci ſuper ea ver-
ba,Dæmonia multa eijciebant, & vngebant oleo
multos ægrotos, & fanabantur: Dicit Apoftolus
lacobus, Infirmatur quis in vobis ? inducat pre-
sbyteros Ecclefiæ, & orent ſuper ipfum , vngentes
eum oleo in nomine Domini. Etli in peccatis fit,
Apud Marcú dimittentur ei.Vndè patet,ab ipfisApoftolishunc
ithoc Sacra. ſandum Ecclefiæ morem eſſe traditum , vt ener-
mentum .
gumeni vel alij quilibet ægroti vngantur oleo,
pontificali benedictione conſecrato .
2. IDEM in caput octauum Lucæ: Quidam vi-
cinus mihi presbyter reculit, ſe quandam fan-
& imonialem fæminam à dæmonio curare ca-
piſſe, ſed quandiù res latebat, nihil apud eam
proficere potuiffe. Confeſſo autem quo mole-
ftabatur phantafmate, mox & ipfum orationi-
bus, cæterisque quæ oportebat purificationum
generibus effugáffe, & eiuſdem fæminæ corpus
ab vlceribus quæ dæmonis tactu contraxerat,
medicinali ftudio , adiun & o fale benedi& o cu- Salio bene.
råffe. Sed dum vnum de vlceribus, quod altiùs dicti vis ,
laceri infixum repererat, nullatenus poflet quin
continuò panderetur obducere, ab eadem ipfa
quam fanare volebat, confilium quo fanaretur
accepiſſe. Si ( inquit ) oleum pro infirmis conſe- Oleum pro
cratum , eidem medicamento adſperſeris, ficas infirmis.com
me perunxeris, ftatim fanitati reftituar. Nam eius vis.
vidi quondam per ſpiritum in quadam longi
ùs pofita ciuitate , quam nunquàm corporalibus
oculis vidi, puellam quandam pari calamitate
laborantem , taliter à Sacerdote curatam . Fecit
vtilla ſuggeſferat, ftatimque vlcus remedium ,
quod
 EXTREM AE VNCTIONIS. Q. II. III. 317
quod antè reſpuerat, accipere conſenfit. 2. ORIGENES homilia fecunda in Leuiti
3. ET in caputquintum Iacobi,vt fuprà quęſti- cum : Audifti quanta fint in lege ſacrificia pro
one præcedenti, B.teftimonio fecundo . peccatis : audi nunc quantæ fint remiſliones pec
4. İNNOCENTIVS primus epiſtola prima catorum in euangelijs. Eit ifta prima, qua bapti
ad DecenciumEugubinum capite odauo , viſuprà zamur in remiffionem peccatorum . Secunda re
quæftione prima, A.teftimonio quarto . miſlio eft in paſſione martyrij, & c. Ett adhuc & Pfal. 6.
5. CONCILIVM Meldenſe canone primo, feptima,licèt dura & laborioſa, per pænitentiam Plal.45i
tefte Burchardo libro quarto, capite ſeptuagefi- remiſlio peccatorum, cùm lauac peccator in la
moquinto, & Iuone parte prima,capite ducence- chrymis ftratum ſuum , & fiunt ei lachrymæ fuæe.
Chriſina,ole fimo fexagefimonono: Presbyter in Cæna Domi- panes die ac nocte, & quum non erubeſcit ſacerdo
menorum ,& miampullas tres ſecum deferat, vná ad chriſma, ti Domini indicare peccatum fuum , & quærere
oleum infir- alteram ad oleum ad catechumenos inungendos, medicinam ,fecundùm eum qui ait:Dixi pronun - Pfal.31.
morum cod.tertiam ad infirmos iuxta ſententiam Apoftoli- ciabo aduersùm me iniuſtitiam meam Domino,
die cenz cam ,vequando quis infirmatur, inducat presby- & tu remififti impietatem cordis mei.In quo im
Domini, ceros Ecclefiæ & c. pletur & illud , quod Apoftolus dicit :Si quisau
6. THEOPHYLACT VS in caput ſextū Eu- tem infirmatur,vocet presbyterosEccleſia & c,
angelij ſecundùm Marcum : Quòd vnxerintoleo 3: MARCI ſexto , vt in textu.
Apoftoli,folus Marcus narrat, quod & frater Do- 4. THEOPHYLACT VS, & 5. BEDA in
Iacob.s. mini lacobus in catholica epiftola dicit: Infirma- caput fextum Euangelij fecundùm Marcum , vt
tur quis inter vos ? aduocetpresbyteros Ecclefiæ, fuprà A.teſtimonio ſexto, & primo.
& orent ſuper illum , vngentes eum oleo .Eft igi- 1.C. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacen
tur oleum & ad labores vtile, & lucis fomentum , fis libro primode miraculis, capite vicefimo, de
& hilaritatis effectiuum , fignificatąs miſericordi- Benedicto quodam infirmo: Ifte vir Domini æ
Olei ſignifi. am Dei ,& gratiam ſpiricus,per quam à labore li- gritudinedecumbens,poftquàm & facri olei vn
catio myſtica beramur, & lucem , ac gaudium , hilaritatemque & ione, & falutari Chrifti corporis perceptione,ad
Spiritalem accipimus. iter cælefte ſcandendum idoneus factus eft, adue
1. B. CHRYSOSTOMVS libro tertio de la- nic dies laboris vltima.
Sacerdotes cerdorio : Sacerdotes non ſolùm , quum nos rege- 2. ET libro ſecundo ,capite vltimo:Expleta ve
ſun : huius nerant, ſed poftcà etiam condonandorum nobis raci & deuota cofeſſione, abſoluipro officio fra
Vnctionis
miniftri. peccatorum facultatem obtinent . Infirmatur,in- trem ,(infirmum ) & oleo ſacro inunctum , Chriſti
lacob.s. quit, inter vos aliquis ? accerfat presbyteros Ec- corpore ad æternam vitam obtinenda refectum ;
clefiæ , & orent ſuper eum ,vngentes eum oleo &c. Deo & fratrum precibus intenté commendaui.

III.

Quis est Sacramenti huiusfru &tus & effe& tus?

A. CONFERT primùm ad remiſſionem peccatorum , quç quidem i Bernardusinvita S.Mas

abægroto Pænitentiæ remedijs non ſunt expurgata, vt decumbentis den . vi fuprà. Petrus Clu
anima peccatorum ſuorum onere acmorbo in primis leuetur.

B. Deindè prodeſt ad corporalem infirmitatem vel depellendam , 6 lbid Bernard .

velalleuiandam , quatenùs expedit eam ægroto recuperare.

C. Poftremò adconfolationem & fidutiam fubminiftrandam va

let, qua fanè in ſupremo illo agone exitugue animæ opus eft maxi
mè,quando & cum doloribusacerbiſlimis, & cum horrendis dæmo

nibus morituro eſt grauiſſimè confli & andum . Vndè licèt falus cor- Cydil.Alex.in ore.deer
poris ægroto non reſtituatur, vt qui poft acceptam hanc vn & ionem Moral.c.17.& e. hom.sg.

moritur fæpè, tamen gratia in hoc Sacramento peculiaris prębeturad Eufeb.Emiſen.bomiz.ad

morbi vim ,
moleſtiasque conſtantiùs perferendas, & ad mortē ipfam tranfitu s.Martini.
faciliùs excipiendam . Atque hoceft,quod per Apoſtolum ſuum De
us promiſit :Oratio fidei ſaluabit infirmum , Galleuiabit eum Dominus : & fi lacob.s.
in peccatis fuerit,remittentur ei.

D. Ad quos quidem deſignandos effe & us,etiam olei natura,ſeu na

tiua vis pulchrè congruit,vtexplicat" Theophylactus . Quocirca reti- d la cap.6 . Marc.

nendum eſt prorsùs , quod faluberrimè monet ' Auguſtinus: Quoti- ci serie de Trempvide
ès aliqua infirmitas ſuperuenerit, corpus & fanguinem Chriſti ille Ede vifitat infie
in morú,lib.

qui ægrotat, accipiat, & indècorpuſculum ſuum vngat ,vt illud quod

fcriptum eſt, impleatur in eo : ' Infirmatur aliquis ?inducatpresbyteros,Gof lacob.s.d

orent ſupereum , vngentes eum oleo, & oratio fideiſaluabit infirmum , Galleui
abit eum Dominus, Gſi in peccatisſit ,dimittentur ei.
TESTIMONIA .
1. A. ' BERNARDVS in vita Malachiæ epi-
ſcopi, vt ſuprà quæſtione prima, A. teftimonio
ſexto .
2. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione de-
cimaquarta in doctrina de hoc Sacramento , capi-
te ſecundo & canone ſecundo , vt fuprà quæftione
1
prima, A. teſtimonio tertio.
3. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenſis
libro fexto, epiſtola prima ad Theobaldum Ab
batem : reddensrationem cur iteretur vn & io in
firmorum , cùm non iteretur ea quæ fit in Confir
matione & Ordinatione : Iterari neceſſe eſt infir
od 3 morum

318 01.11 . DE SACRAMEN
morum vnctionem : quia iterari neceſſarium eft
peccatorum , propterquam illa fit vn & tio, remif-
tioncm . Iſtud indicant & ipſa verba hoc præcipi-
Iacob.s. entis Apoftoli : Infirmatur ( ait ) quis in vobis :
inducat presbyteros Eccleſię, & orent ſuper eum ,
vngentes cum oleo in nomineDomini . Ac ſequi-
tur, Et oratio fidei ſaluabit infirmum , & alleua-
aliasut
tentur remit bit cum Dominus : & fi in peccatis fit, * dimit-
tencur ei.Cùm igitur certum fitcaufam vn&ionis
hancelle, vt oratio fidei ſaluet illum ; vt alleuet
eum Dominus; vt fi in peccatis fit dimittantur
ei: cur non iterabitur vnctio, præcedente vncti-
onis cauſa ? Nam fiæger poft femel redditam fa-
nitatem , nunquàm deinceps in morbum incide-
ret, fi nunquàm poft primam vn & ionem in pec-
cata corrueret: fateor quòd nunquàm deinceps
- vnctionem iam dictam iterari fas eſſet. Quòd fi
rurſuin infirmatus fuerit, fi rurſum peccauerit :
quæ ratio,vt rurſum alicuietur,vt rurſum ei pec-
Extrema vn . cata dimittantur , denuò eum inungi prohibe-
aio iterari bit ? Nonne & Apoftolus hoc fe indicat velle : ve
poteft.
quoties quis infirmatus fuerit, toties inungatur?
Nain quid aliud fonant verba illa illius : Infir-
matur quis in vobis , inducat presbyteros Eccle-
fiæ ? Non enim ait, Infirmatur quis in vobis fe-
mel ; aut, Infirmatur quisin vobis, inducat pre-
sbyteros Ecclefiæ femel: ſed nulla mentione vni-
us, binæ, vel ternæ vnctionis facta, iubet nullo
præfixo numero, induci ad ægrum presbyteros
Ecclefiæ, fi dei orationem fieri, ad alleuationé &
peccatorum remiffionem eum oleo facro inungi .
Non igitur mihi videtur dicendú eſſe ,quod Apo-
ftolusnon dixit ; addendum effe, quod ipfe non
fcripfit; ſentiendum , quod ipſe, vtverba eiusin-
dicant, non ſenlit. Non videtur planèin illis ſuis
verbis Apoftolum ,velfenfiffe , vel fieri præcepiſſe
fimplicem vnctionem : cùm ſciret non tantùm fe-
mel in varios morbos homines incidere, fed &
frequenter in eoſdem , vel diuerfos,poft adeptam
fofpitateni recidere : cùm nôffet,prioribus dimif-
ſis peccatis, iterùm & iterùm , ac multotiés,miſe-
ros mortales peccare. Nam eiufdé de quo loquor
Jacob.3 . Apoftoli,id eft Iacobi,verba funt,In multis offen-
dimus omnes. Qui ergò prioribus morbis ac pec-
catis medicinalem vnctionem prouidit ,nunquid
cam fequentibus morbis ac peccatis negauit: Non
eſt planè hæc:Apoftolica fides,non eft hec Apofto-
lica prædicatio : vt vel ægro cógrua miſeratio ,vel
pænitenti peccatorü negeturabſolutio.Hæcverò
abfolutio ,quanuis fæpillimè fine cuiusliber vncti-
onis facraméto, tam in ægris quàm in ſanis Eccle-
fiaftico miniſterio fiat : non debet tamen ægris
cum abſolutione vn& io facra fubtrahi, quibus
iuxta intellectum ſuprà ſcriptum ,quotieſcunque
infirmantur, eam iam dictus Apoftolus iubet im-
pendi .
1.C. CYRILLVS Alexandrinus in oratione
de exitu animæ: Mihi amarulétam timeo gehen-
nam , quippeinterminatam.Exhorreo tartarum ,
vt cui nimium infit caloris . Paueo tenebras, quo-
niam nihil admittuntlucis.Formido peftiferum
vermem ,quoniam eſt perennis. Vereor angelos
in iudicio, quoniam ſunt immiſericordes. Terre-
or mente, cöcipiens illius diei rigidum & immo-
tum iudicium , horrendum tribunal,iudicem ſe-
Dan.7. uerum.Confternit me Auuius igneus ante forum
illud incitatus, fammisiz furentibus crepitans
Tremor & & c. Et poft interiecta quædam : Quis terror, quis
certamen
animæ à cor tremor, quod certamen ,qux vis animam manet
pore recede à corpore ſecedentem
ſecedente ? Quandoquidem nos ad-
tis. eunt cæleftes exercitus & poteftates, ex aduerſis
verò copijs tenebrarum rectores ,nequitiæ domi-
ni,telonarchæ exigendis tributis præfećti, logo-
thetæ,rationum conditores, ato actionum calcu-
latores,in aëre agentes,necnon homicida diabo-
lus ille princeps improbitatis,cuius lingua perin-
dè quaſi a cuta nouacula, de quo prophcta :Sagit-
TO
cæ, inquit , potentis acutæ cum carbonibus defola- Pfal.119.
Pſal.9 .
torijs,infidiatur tanquàm leo in fpeluca ſua,dra
co inagnus, apoftata, orcus os ſuú expandens,im
perator noctis, dominator mortis, & vt vindex
animá coercens,cõferens, fupputansíp cūčtosa & us
meos,rebus,verbis, ſcientia ,ignorantia , comiſſos
reatus ac fagitia ab adoleſcétia in eam vſą diem,
qua fum compræhenfus.Exindè quanta formidi- monum Aſpeltushor.
da
ne & tremore arbitraris animam die illa percel rendus.
li horribiles intuentem ,atroces,impios,& aduer
ſos dæmones, æquè atquè æthiopes caliginoſos
adftantes, ità ve forma ipfa quouis tormento fit
grauior.Quos nimirùùm adſpíciens anima ſubſul
tat, conturbatur, affigitur, exterretur,contrahi
tur, ad cæleftes angelos confugiens,àquibus exce
pta ſubit aërem , & ſublime petens offendit telo
nia, conſcendentes animas obſeruantia & remo
rantia.Siquidem vnumquodque telonium pecu Reddenda ch
racio,
liaria quędam crimina profert.Primum quidem
loquacitatis ,quæcunque per os & lingua ex men
dacio ,iureiurando,periurio ,ocioſos item ſermo
nes, nugaces, vanos, gulæ ingluuies, abufus vini,
profufiores crapulas,immodicospariter riſus at
que dedecentes, cum ſuauijs impudicis, & fædis
ac meretricijs cantionibus . Cotrà verò facrofan
ai angeli animam vnd deducentes, proponunt
& ipfi quænam bona ore & lingua ſumus locuti,
orationes,gratiarum actiones, pſalmos, odas,hy
mnos, & cantus ſpirituales, ſcripturarum lecti
ones, & quæcunque bona anteacto tempore ad
Deum ore linguam fudimus. Alterum telonium
quæcunque viſu commiſimus exigit, adfpe& us
indecoros, fuperuacaneos,infrænes, & nutus do
loſos. Tertium auditus, & quæcunque per huiuf
modi ſenſum fpiritus immundos introducunt.
Quartum eft olfactus,fuaueolétiæ vnguentorum ,
tetriq odoratus, quibus mulierculę, mimę & me
retrices gaudent. Quintum coarguit quæcunque
noxia tactu manuum improbarum ſunt perpe
trata . Sunt & alia vitiorum telonia,liuoris ,çmu
lationis,nimiæ gloriæ, inanis faftus, crudelitatis,
excandeſcentiæ ,iracundiæ , furoris, ſcortationis,
adulterij,mollitiei, inuidentiæ, veneficij, cętera
rúmque deteftabiluim ac Deo inuiſarum a & tio
num . Breuiter vnumquodque vitium & fcelus
fuos ità deinceps telonas obtinet, id eſt, publica
nosac portitores. Hæc ergò atque his maiora &
plura ſpectans anima , quibus terriculamentis,
quanta trepidatione corripi cenfenda, quoad la- Anima rer:
to iudicio libera euadat ? Úla eft hora doloroſa, for & trepi,
dacio.
periculoſa ,luctuofa, inconſolabılis, donèc ei pa
teat exitus : Stant nanque ex aduerſo malorum
ſpirituum ,diuinæ poteſtates, a & tus iplius animæ
ſtudioſos ac meritorios depromentes, facta, di
& a, cogitationes, & conceptus hauriunt. Itaque
in medio ſtans anima meticuloſa & trepidans,
quouſquè ob actiones, dieta, factáqueſua,vel'da
mnata in vincula conijciatur, vel iuftificata libe
retur. Suorum enim quiſque peccatorum catenis Prouer.g.
adftringetur, & c.
2 . GREGORIVS libro vigefimoquarto Mo
ralium , capite decimoſeptimo: Sæpè ergò electis
etiam nolentibus in cogitatione furripitur, quod
in ſe quidem ſolerter inſpiciunt, & ante Dei ocu
los quanti fit reatus attendűt, & cùm de his omni
busfemper iudicia diſtricta pertimefcát, tunc ta- In hora mor
men hæc vehementer metuút , cùm ad foluendum ciuemme
humanæ conditionis debitum venientes, diſtri- tuant.
éto iudici appropinquare ſe cernunt. Et fit tanto
timoracrior, quanto & retributio æterna vicini
or.Ante oculosautécordis nihilinanetunc tranf
uolat de phantaſmate cogitationis : quia ſubdu
&tis è medio omnibus, fe & illum tantummodò
conſiderant cui appropinquant. Creſcit pauor
vicina retributione iuftitiæ, & vrgente ſolutio
ne carnis , quanto magis diſtrictum iudicium
iamiámque quali tangitur, tanto vehementiùs
formi.
f
 EXTREMAE VNCTIONIS . Q. III.
319
formidatur. Et fi ea quæ ſciunt, nunquàm fe præ- gnum cælorum . Recta ergò opera ,rectæ fidei iun
termififfe meminerunt, formidát tamen illa quæ gendaſunt.
neſciunt: quia videlicet femetipfos dijudicare & 5. IOANNES Climacus, in libro de triginta
compræhendere omninò non poffunt, atque vr gradibus,gradu ſeptimo: Stephanus quidam hoc
gente exitu ſubtiliore terrentur metu . Vndè re in loco habitans, ſolitariam & quietam vitam
Luc.32. demptor nofter ſolutioni carnis appropinquans, adamauerat. Hic cùm annos plurimos in mona
& membrorum ſuorum feruans fpeciem , factus ftico certamine egiſſet, ieiunijs & maximè & la
in agonia, cæpit prolixiùs orare. Quid enim pro chrymis eſſet ornatus, alijs prætereà virtutum
ſe ille cùm in agonia eſſet, peteret, qui in terra po- priuilegijs floreret, cellulam ad radicem montis,
fitus,cæleftia cum poteftate tribuebat ?Sed appro- in quo facram illam , diuinámque viſionem fpe
pinquante morte,noftræ métis in fe certamen ex culatus olim fuerat Helias, fibi conſtruxerat. Hic
preſtis, quivim quandam terroris ac formidinis igitur tam venerandus moribus, intentione ma
patimur,cùm per ſolutionem carnis æterno pro- ioris laboriofioris & pænitentiæ, profectus eſt ad
pinquamus iudicio . Neque enim tunc cuiuslibet Anachoretarum locum , cui Fides nomen erat.
anima immeritò terretur,quando poft puſillum Quo in loco quum annos aliquot arêtiſlimo vitæ
hocinuenit,quodin æternum mutare non poflit. initituto peregiſſet, ( erat enim hic locus ab omni
3. ET capite decimooctauo:Cõſideramus quip- confolationemortali penitùs remotus,omnibús
pe, quòd viam vitæ præfentis nequaquàm fine que ferè hominibus inuius : ſeptuaginta enim fe
culpa tranfire potuimus : conſideramus etiam , rè millibus pafluum , ab omni humana habitatio
quia nechoc quidem finealiquo reatu noſtro eſt, ne difiunctus erat) rursùs extremo vitæ tempore
quod laudabilitergeſimus, fi remota pietate iu- redijt , cupiens in cellula fua priore fancti illius
dicemur. Quis enim noftrtim vitam præcedenti- montis habitare.Erant enim abiduo ex Palæſti
um patrum valeat vel ſuperare, vel aſſequi ? Et na diſcipuli admodùm religioti,qui etiam priùs
Pral. 143. tamen Dauid dicit : Ne intres in iudicium cum obferuabant cellulam fenis . In qua cùm paucos
2
1.Cor.4. feruo tuo : quia non iuftificabitur in conſpectu egiſſet dies,languorem incurrit, ex quo & mortu
tuo omnis viuens.Paulus cùm diceret,Nihilmihi useft.Igitur ante vnüexitus fuidiem repentè ani
Jacob.3. conſcius ſum : cautè fubiunxit,Sed no in hociufti- moobitupuit,apertis oculis ad dexteram atque
ficatus ſum.Iacobus dicit: In multis enim offendi- ad finiftram partélectuli circunfpiciebat, & quati Ab eremita
g.loan.y.
mus omnes.Ioannes dicit :Si dixerimus,quia pec- rationem quidam à ſe exigerét, cunctis qui adfta- stephanoia
catum non habemus, ipfi nos feducimus, & veri- bant audientibus, aiebat, aliquando quidem : Ità ro rationem
tas in nobis non eft. Quid ergò facient tabulæ , fi fanè: Sicreuerà elt, fed pro hoc tot annis ieiunaui , accurată te
tremunt columnæ? Aut quomodò virgulta im- Aliquando verò, Non certè,ſed mentimini, hoc poſcunt.
. Etiam iufti mobilia ftabunt, fi huius pauoristurbine etiam non feci. Deinde rurſus: Ità verè eft: Hoc ita eft :
: inima in cedri quatiuntur ? Solucioni ergò carnis appro- fed feui,fedminiftraui.Ac rurſus: Verè me accu
norte tur . pinquans, nonnunquam terrore vindiétæ etiam fatis. In quibuſdam etiam aliquando aiebat : lcà
lratur.
iufti anima turbatur. Cui etfi quid tranquillum fanè, & quidem ad hæc quid dicam , non habeo,
Jiob 33. in hac vita ſapere potuit,mortis articulo interue- ideò mifericordia opùs eit. Et erat profectò ſpe='
niente concutitur, vtiurè dici debeat : Abomina- ctaculum horrendum ac terrificum , inuiſibile il
bilis fit ei panis in vita fua, & animæ eius cibus an- lud , fæuiflimumo iudicium , in quo etiam ( quod
tè defiderabilis. Vel certè propter pauoris pe- terribilius eſt) & quod non fecerat, illi obijciebát obijciunt do
nam hoc quod illic ſubditur : Appropinquabit (me miſerum ) quietis ac ſolitudinis ſectatori. In mones ca
quæ non'per.
corruptioni anima eius , & vita illius morti- nonnullis verò peccatorum ſuorum , quid ad ea petrauimus :
feris .
reſpondere poffet,fe non habere dicebat, qui iam
4. IDE M homi lia trig efim anon a in Euan ge- , ferè quadraginta annos monachus fuerat,& la
nanorinhoo lia : Cogitandum valde eft, quantùm nobis erit chrymarum gratiam habuerat.Quidam verò mi
terribilis hora noftræ reſolutionis, qui pauor mé- hi veraciter affirmauerunt,quòd hic dum effec in
tis,quanta tūcomnium malorum memoria, quæ eremo, leopardum quoque ex manu ſua nutrie
obliuio tranſactæ felicitatis, quæ formido & con- bat.Hic ipfe tamen ,cùın adeò infeftè ratio à fe exi
fideratio iudicis. Tunc maligni fpiritus, egredi- geretur,carne ſolutuseft.
Dzmonú im- ente anima,ſuaopera requirunt. Tunc mala quz 6. EVSEBIVS Emiſenus homilia prima ad
portunitas. ſuaſerunt, replicant, vt fociam ad tormerita tra- Monachos : Paratos nos inueniat extrema necef
hant. Sed curhocdeperuerſa ſolummodò anima fitas, quæ fæpè præuenit imparatos. Certam nobis
dicimus,cùm ad electosquoquè egredientes veni- imponat ſolicitudinem incerta conditio : quoti
ant, & fuum in illis, fi præualeant, aliquid requi- dianus fit illius periculi metus, cuius neſcitur in
rant. Vnus autem in hominibus extitit, qui ante curſus. Quàm tardé miſera anima malorum ſuo
Ioan.14. paflionem ſuam libera voce dixit : Iam non mul rum pænitebit, cùm die vltimo ſuperueniente,

ta loquar vobiſcum : venit enim princepsmundi
huius, & in me non habet quicquam . Quia enim
hunc mortalem hominem vidit, ſuum in illo
mundi princeps aliquid inuenire poſſe credidit.
Et paulò pòſt : Vndècurandum nobis eft, & cum
magnis quotidiè fecibus cogitandum , quàm ra
bidus, quàm terribilis ſua in nobis opera requi-
rens in die noftri exitus princeps huius mūdive-
niat, fietiam ad Deum carne morientem venit, &
) in illo aliquid quæfiuit,in quo ſuum inuenire ni
hil potuit. Quid tamen nos miſeri di &uri , quid
acturi ſumus, qui innumera mala commifimus?
Quid requirenti aduerſario, & multa ſua in no
bis inuenienti dicemus , nisi ſolum quod nobis
eſt certum refugium & ſolida ſpes quia vnum
cum illo fa &ti ſumus, in quo princeps huius
mundi , & ſuum aliquid requifiuit, & inueni-
re minimè potuit ? Sed quid prodeft quòd eidem
redemptori noftro per fidem iungimur, fi ab eo
Matth.7 . moribus difiungamur ? Ipfe enim dicit : Non
omnis qui dicit, Domine Domine, intrabit in re-
feparari fe à corpore fuo viderit, cùm fibi in fi
ne claudenti oculos nigrefcere & horreſcere ſem
piterna nox cæperit : cùm iacere ante ſe vacuum
falutis ac lucis infelicem commilitonem ſuum
viderit incentorem pariter ac deceptorem , cum
quo de arena mundi huius per Aagitium ſuum
victa diſceſfic: Cùm cæperit ab eodem iam di
uulſa immanes & inanes daře ſuper eum plan
&us, & dicere : Vbi ſunt animofitates & cupidi- Ànima allo .
tates tuæ , quibus hucuſqué impatienter arfifti, quitur cor
& arfura iugiter congregati ? Eccè tranfierunt illa pus .
omnia tanquàm vinbra, abiêrunt oblectamenta,
& fola in perpetuü opprobria & crimina reman
ferunt. Væmihi ô anima, ad tam perditum vas,
velim nolim , reditura fum , & propter fugitiuas
voluptates nunquam effugiendis cum eo vapori
bus concremanda. Quid inter hæc,cùm eam coe
peritad definitam ſententia & immobili lege de
fixam , importunus depofiti exactor abſtrahere,
& hincindè inſultare & infiftere infernalium di Diræ facies
infernaliuin
'ræ facies miniſtroruin ? Quid erit,cùm ab appari miniftrorum
Dd 4 toribus
 320 Q. III. DE SACRAMENTO
Diræ facies toribus mortis per hunc vaſtum aërem feparari, fuum vngatur, & fecundùm Apoftolum, Oratio Iacob.s.
infernalium
miniftroruni. & per ſemitas tenebrarum abduci crans diem cæ- fidei ſaluabit infirmum , & alleuabiteum Domi
perit, & nequaquàm remeabile iter agere per fines nus. Non ſolùm corporis, fed & animæ ſanitatem
illos vbi ipſa lux deficit, cùm peregrina vbiqué accipiet,complebitura in illo ,quod Dominus in
anima , comitante malorum ſuorum trifti agmi- Euangelio promiſit, dicens : Omnia quæcunque Matth.21.
ne, viderit fe per extremas mundi oras in illud petieritis patrem in nomine meo, in oratione cre
inane ac vacuum cadere de mundo, atque illud dentes,accipietis.
magnum chaos , quod vitæ mortis regionem 4. IT EŇ in libro fecundo de viſitatione infir
diſcernit, intrare , & vitales auras naturæ ipfius morum ,capite quarto:Nec prætermittendum eft
exul amittere? Cùm rebus humanis Valevlrimum illud Apoftoli lacobipręceptum :Infirmatur quis lacob.s.
dicens, mortem autem ante fe habens, & vitam in vobis inducat presbyteros Eccleſię ,vtorent ſu
poft ſé relinquens , in illud horrendum & vix per eum , vngentes eum oleo ſancto in nomine le
oculis attingendum pertrahetur profundum , di- fu, & oratio fidei faluabit infirmum . Ergò ficro
uerfis auaritiæ ac malitiæ catenata criminibus, ges de te & pro te fieri, ficut dixit Apoftolus Iaco
quantum perdidit precium , tantum exceptura bus, immò per apoſtolum fuum Dominus. Ipfa
ſupplicium videlicet olei ſacrati delibutio, intelligiturSpiri
7. SEVERVS Sulpitius de tranſitu ſancti Mar tus ſancti typicalis vnctio. Illud etiam viuificum
Martinus vi- tini : Hæc locutus,diabolum vidit propè aſſiſtere. Dominici corporis ſupplementum , ſuſcipere ti
det affiftcare
dæmonem . Quid hîc, inquit, adftas cruenta beftia . Nihil in li mi non renuas ; viaticum tibi erit faluberri
me funeſte reperies: Abrahæ me finus recipiet. mum .
Cum hac ergo voce , fatigatum diuinis operibus 5. IDEM in Speculo in præfatione: Quis
fpiritum cælo reddidit. ignorat, in ſcripturis fan &tis, id eft, legitimis, Verùm omni :
8. IACOBI quinto ,vt in textu . Propheticis, Euangelicis , & Apoftolicis, autho- quz in facris
1. D. THEOPHYLACT VS in caput fextú ritate canonica præditis, quædam fic eſſe pofita, ufque tefta.
Olei natiua Marci:Eft igicur oleum & ad labores vtile, & lucis vt tantùm fcirentur & crederentur &c. Quædam menti conci
cacio. fignifi- fomentum , & hilaritatis effectiuum , ſignificatoz
vis:& verò fic effe iuffa , vt obferuarentur & fierent, vel nentur,ad
miſericordiam Dei,& gratiam ſpiritus, per quam prohibita nè fierent? Horum autem quæ iuben- & quo modo
à labore liberamur, & lucem acgaudium hilarita- do & vetando ſcripta ſunt, alia ſunt Sacramento , pertineant.
tem's fpiritalem accipimus . rum velata myfterijs, quçmulta veteris teftamen
2. AVGVSTINV's ſermone ducenteſimo de- ti populo illi faciendamandata ſunt: neque à po
Aegroti inū- cimoquinto de tempore : Quotiés aliqua infirmi- pulo Chriftiano nuncfiunt, ſed tantummodò in
gendi poft
communio . tas fuperuenerit ,corpus & fanguinem Chriſti ille telligenda requiruntur atque tractantur. Alia ve
nem facram. qui ægrotat, accipiat, & indè(fiue deindè) corpu- rò etiam nunc facienda ſunt, fi faciendapræcepta
ſculum ſuum vngat, vt illud quod ſcriptum eft funt: nec facienda, fi prohibita. De his igitur quæ
lacob.s.
impleatur in eo : Infirmatur aliquis, inducat pre- ità funt pofita in literis ſacris,vel iubendo, vel ve
sbyteros & c. Videre fratres quia quiin infirmita- tando,vel finendo ,vt etiam nunc, id eft, tempore
te ad Ecclefiam cucurrerit, & corporis ſanitatem noui Teftamenti ad vitam piam exexcédam mo
recipere,& peccatorum indulgentiam merebitur res pertineant, hoc opus quod in manus fum
obtinere. pfi,componere aggreſſus ſum ,vt quantùm me De
3. IN tractatu de rectitudine Catholicę conuer- as adiuuat, omnia talia de canonicis libris colli
ſationis: Quoties aliqua infirmitas occurrerit ali- gam ,atque vt facilè inſpici poflint, in vnum tan
cui,non quæranturpræcătatores,non diuini ,non quam ſpeculum congeram .Cùm itaque Augufti- ſto lacobi
li præApo
ce.
fortilegi,non carcarij,neque per fontes, aut arbo- nus paulò ante finem fpeculi ſui ſententias adfe
ptü de infir
Aegroti quid res,autbiuia phylacteria exerceátur:ſed quięgro- ratex B.Iacobi epiftola,inter cæteras ponit & iſtá : morum inin
agere debc
ant. tat, in ſola Dei mifericordia confidat, & Euchari- Infirmatur quis in vobis? inducat presbyteros Ec- ctione, ex Au
ftiam cum fide & deuotione accipiat,oleumą be- clefiæ , & c. gufti.Center
tia ad Chri..
nedi&um fideliter ab Eccleſia petat, vndècorpus 6. IACOBI quinto, vtin textu . Aianos oés ,
pertinct.

DE ORDINIS

SACRAMENTO .

I.

Quid est Ordinis Sacramentum ?

Auguſt. lib.2.contra epift. Parme.cap.13 . IST, quo ſingularis gratia ac poteſtasſpiritualis quibuf
& de bono coniug.cap.24. & lib.i.cont.
Donatift.cap.i. Leo epiſt.81.ad Dioſco. dam traditur, vt munus in Ecclefia ex profeſſo gerant.
Grego.in cap.io. & 16.lib.s.Regum.Nyr.
ſenus Oratione de ſancto Baptiſmate. B. Hoceft Sacramentum per quod, velut oftium ,ne
Conc.Florent . Trident. ſeſ.23. Ambr.in
hocap dad Corint.Theophylac.in cap.ceffariò intrant legitimidiſpenſatores“myſteriorum & elo
cpift.i.
a , b quiorum Dei,miniſtriCHRISTI & Eccleſiæ , Epiſcopi , Pre
S.cEphet.4.C 1.Corin.14.2 b 2 & 13.4 sbyteri, Diaconi, & quotquot demùm in Eccleſiaſticis muni
js obeundis ritè & cum authoritate verſantur.

• Heb.s.be Aftor::d Cyprian epift.z.C. Nemo enim,vt ſcriptura teſtatur, fibiſumit aut fumere
Concil.Lateran.cap.3. Innoc.j.ad Me debet honorem , exercendorum videlicet minifteriorum Ec
tenſes ca. Cùm cxinuncto ,tit.de Hære .
ticis . cleſiæ , nisi qui vocatur à Deo, tanquàm Aaron : hoc eft, nisi
Sacramento viſibilis Ordinationis initiatus, & ab Epiſcopo

c Math.10.
an.20 , f 19.c Actor.13.a Mar. vited to legitimèordinatus, miſſusque'fuerit ad opus certi miniſterij
a Luce.9:a Tit.u.b ,
quodin Eccleſia proſuo ftatu geratiuxta leges diuinę & Apo
ftolicæ Traditionis.
TESTI
 ORDINI S. Q. I. 321
TESTIMONI A.
1. A. AVGVSTINV Slibro fecundo cótra epi- 4. LEO Magnus epiftola octogeſimaprima ad
Ordination
tola Parmeniani,capite decimotertio :Nam illud Diofcorum Alexádrinum : Quod ergò á Patribus cerdotalis &
quod quidá eorum veritate conuicti dicere cæpe- noftris propenfiore cura nouimus effe feruatum ,à leuitica fieri
rát, Baptiſmum quidé non amittit qui recedit ab vobis quog volumus cuftodiri, vt nó pafsim dié- no debet quo
Ecclefia, fed ius tamen dandi amittit: multismo- bus omnibus facerdotalis vel leuitica ordinatio uis tempore,
dis appáret fruftrà & inaniter dici . Primò, quia celebretur,ſed poſt die ſabbati eius noctis, quæ in
Ordo eft sa. nulla oftéditur cauſa , cur ille qui ipſum baptiſmũ prima ſabbati luceſcit,exordia deligátur,hoc eſt,
cramenrum , amittere nó poteft, ius dádi amittere poflit. Vtrú- Tub lege diuiniofficijfubftituantur,in quibus his
quemadmo:
dùm & Bapti que enim ſacramentum eft; & quadá conſecratio- qui conſecrandifunt,ieiunis, & à ieiunantibus fa
Imus: & virú . nevtrunq homini datur, illud cùm baptizatur, crabenedi&tio conferatur. Quod eiuſdem obſer- ſecrandi.
Leiuni conta
que iterare iftud cùm ordinatur: ideoq in Catholica vtrung uantiæ erit, fi mane ipſo Dominico die ,cötinuato
200 licet. non licet iterari.Nam fiquádo ex ipfa parte veni- ſabbati ieiunio celebretur,à quo tépore preceden
entes etiá præpofiti, pro bono paciscorrecto ſchi- tis no&is initia nó recedunt:quam ad diem reſur :
ſmatis errore,ſuſceptiſunt:etfi viſum eſt opùs effe, redionis, ficut etiá in Paſcha Domini declaratur,
vt eadé officia gererent quæ gerebat,non ſunt rur- pertinere non dubium eft.Nam præter authorita
sùs ordinati, fed ficut baptiſmus in eis,ità Ordina- tem conſuetudinis,quam ex Apoftolica nouimus
tiomáfitintegra,quia in præciſione fuerat vitiú, venire doctrina,etiam ſacra ſcriptura manifeftaty
quod vnitatis pacecorre& ú eft,nõ in facramentis, quòd cùm Apostoli Paulum & Barnabá ex pręce Actor.ig.
quæ vbicunqzſunt,ipfa vera funt.Et cùm expedire pto Spiritusſan &ti ad Euangeliūgenuibus mitterét
hociudicatur Ecclefiæ , vt præpofiti eorü veniétes predicandum ,ieiunantes & orantes impofueruut
ſuos ibi non ad- eismanus, vt intelligamusquanta & dantiū & ac
Ordinations ad Catholica ſocietatem ,honores Sacramenti
Sacramentu . miniftrét: non eis tamen ipſa Ordinationis ſacra- cipientium deuotionecurandum fit, nè cantæ be benedi&tioa
menta detrahuntur,ſed manent fuper eos. Ideo nedictionis ſacramentū negligenter videatur im- nis ſacerdes
non'eis in populo manus imponitur, ne nõ homi- pletű. Et ideò piè & laudabiliter Apoftolicis mo- talis.
ni,fed ipfiſacraméto fiat iniuria.Et fi quádo igno- rem gefferis inſtitutis, fi hanc ordinandorú ſacer
ranter fit,nec animose defenditur fa & i, fed corri, dotum forma per ecclefias,quibus Dominus præ
gitur cognitū ,venia facilis impetratur.Deus enim eſſe te voluit, etiá ipfe feruaueris, vt his qui conſe
1.Cor.14 .
nofter, non eft diffenfionis Deus,fed pacis: nec Ec- crandi funt, núquam benedi& iones, nisi in die re
clefiæ eius Sacramenta in eis qui ab Ecclefia recef- furrectionis Dominicæ tribuantur, cui à veſpera
ſerűt, fed ipfi qui rccefferút, inimici eius ſunt. Sic- fabbati initium conftat affcribi, & tantis diuina
ut aut habentin baptiſmo quod per eos dari pof- rum difpofitionum myfterijs eſt conſecrata, ve
fit : ficin Ordinatione ius dandi, vtrunq quidem quicquid eft à Domino infignius conftitutum , in
ad pernicié ſuam , quandiù charitate non habent huius dieidignitate ſitgeftum.In hac mūdusſum
vnitatis. Sed tamé aliud eft prorsùsnó habere,ali- pfit exordium, in hac per reſurrectione Chriſti &
ud perniciosè habere, aliud falubriter habere. Et mors interitu , & vita accepit initium . In hac Apo
paulò pòft:Sed fi nos malè facimus,ipfiexplicent, ftolid Domino prædicádi omnibusgétibus euan
Sacramétum
quomodò facramentūbaptizati nó poflit amitti, gelij cubá ſumunt, & inferendum vniuerſo mun
ordinati, &
baptizati. & Sacramentū ordinati poſtit amitti: quoniá di- do ſacramentú regenerationis accipiunt. In hac
cũt, Recedés ab Ecclefia baptiſmūnon amittit,ius (ficutbeatusIoannes Euangeliſta teſtatur)congre- Ioan.20.
Vtrunque sa dádi taméamittit.Si enimytrung facramentú cft, gatis in vnum diſcipulis,ianuis clauſis ,quã ad cos
se nemo du. qů nemo dubitat, cur illud nõ amittitur, & illud Dominus introijſſes, inſuffauit & dixit :Accipite
bitar. amittitur?Neutri ſacramento iniuria facienda eft. fpiritū ſanctum :quorú remiſeritis peccata,remit
2. IDEM in libro de bono coniugali,capite vi- cuntur eis: & quorû detinueritis, detenta erunt. In
gcfimoquarto : Quemadmodùm fi ħat ordinatio hac denią promiffus à Domino Apoftolis fpiri- Joan.14 . & in
cleri ad plebem congregandam , etiã fi plebis con- tusfanctus, aduenit: vt celefti quadam regula infi
gregatio non ſubſequatur, manet tamê in illis or nuatum & traditum nouerimus, in illa die cele
In Ordinatis dinatis facramentum Ordinationis ; & fi aliqua brádanobiseſſe myſteria facerdotalium benedi
mentum Or. culpa quiſquá ab officio remoueatur,facramento étionū,in qua collata funt omnia dona gratiarũ .
dipationis . Dominiſemelimpolito non carebit, quanuis ad 5. GREGORIVS in caputdecimum libri pri
1.Reg.io.
iudicium permanente . mi Regum :SamuelSaul in principem vnxit,Deus Sacrorú Oi
3. ET libro primodebaptiſmo contra Donati- autem
ei caraliud immutauit:quia facrorú Ordi- dinum Sacra
Itas,capite primo:Sacramétum baptiſmieft, quod num ſacramenta ab Ecclefiæ doctoribus foris ac- menca.
Sacramétum cipimus,ſed ſacramentorum virtute ab omnipo
habet qui baptizatur. Et Sacramentum dandi ba-
dandi bapri tente Deo interiùs roboramur. Virtus verò facra- Vircus Sa.
ſinu fiuc or. ptiſmi eft, quod habet qui ordinatur. Sicut autem
dinatióis nö baptizatus, fi ab vnitate receſſerit, facramentum menti, gratia eft fpiritus ſeptiformis. Quam certe cramenti
Qrdinis ;
necBaptifmi baptiſminon amittit ; fic etiá ordinatus, fi ab vni- gratiam qui accipiunt, quafi alio accepto corde
Sacramenti. tate receſſerit, facramentum dandi baptiſmi non immutatur: quia quos gratia ſua fan & us fpiritus
amiteit. Nullienim facramento iniuria facienda roborat ,eſſe eos facit protinus quod non erant.
eft: fi diſcedità malis,vtrunquediſcedit; fi perma- 6. ET in caput decimumfextum libri primi Re
net in malis,vtrunquepermanet. Sicut ergò acce- gum : Dauid in medio fratrum vngitur: quia ele
pratur baptiſmus quem non potuit amittere , qui &tus doctor deeo, quòd fingulari fublimitate ſuf
åb vnitate diſcefferit; fic acceptādus eft baptiſmus tollitur, fingulari amore nequaquá gloriatur. Et
quem dedit ille, qui ſacramétum dandi, cùm dif- quia per minifterium hominú fpiritualia in ele
cederet, non amiſerat. Nam ficut redeuntes qui étis rectoribusdona cumulantur, adiunctum eft :
priuſquàm recederent,baptizatiſunt, no rebapti- Etdire&tuseft fpiritus Domini in Dauid à die illa , 1.Reg.16.
Zantur; ità redeuntes quipriuſquàm recederent, & in reliquum.Spiritus quippe Domini poft vn
ordinati funt, non vtique rursùs ordinantur, fed dirigitur,quia forìs Sacramenta percipi- foris pertipi.
ctionem
aut adminiſtrant quod adminiftrabant,fihoc Ec- mus, vtintus ſancti fpiritus gratia repleamur. Fo - mus, veineus
clefiæ vtilitas poftulat; aut fi non adminiftrant, rìs nano homo,intus Deus operatur, & nó homo . Spiritus ſan
tti gratia re,
ſacramentum Ordinationis ſuæ tamen gerunt; & Forìs nanq homo ſurgit, intùs ſe ſpiritus dirigit :
pleamur.
ideò eis manus inter laicosnon imponitur. Nam quia ordinem religionis homo homini præbet,
neque facramentum baptiſmi, neque facramen- fed in ea cuiordo datur,fpiritus dirigitur , vt forìs mittitur or
tum dandi baptiſmi, quando ab eis cum Maximi fublimitate ſuſcipiat ordinis , & intùs robur ſan - do,vt quçDei
niano diſceſlic, Felicianusamifit. Nunc enim eum &i fpiritus.Forìs ordo cómittitur ,vt quęDei ſunt, ſunt agat:in .
cùs datur fpi:
fecum habent cum eiſipfis, quos cùm foris eſſet, in agere debeat : intùs dirigicur ſpiritus, vt quod in ritue,vt quod
Maximiniani ſchiſniate baptizauit. iungitur,potenter agat. Magnum quippe eft onus iniúgitur,pos
ordi- center agat.
 1

323 Q. 1. DE SA CR À MENTO
ordinis , magna fragilitas carnis. Onus ergo tan- Synodus damnatcorum fententiam , qui afferunt
tum quia debili committitur, dirigitur fpiritus, noui Teſtamenti ſacerdotes temporaria tantum
ve debilis roboretur, & magnum onus tanto gra- modò poteftaté habere, & femel ritè ordinatos,
tius ferat, quanto ipſum omnipotens ſpiritus for- iterùm Laicos effici poſſe, fi verbi Dei minifteriú
tiùs ad ferendum iuuat. non exerceant. Quòd fi quis omnes Chriftianos Nonomnes
GREGORIVS Nyſſenus in oratione de promiſcuè noui Teſtamenti ſacerdotes eſſe, aut Chriftiani
Benedi & io fanéto Baptiſmate : Eadem item verbi vis etiam omnes pari inter ſe poteftate ſpirituali præditos ſunt ſacerde
tes.
facie face facerdotem auguftum & honorandum facit , no- affirmet, nihil aliud facere videtur,quàm Ecclefi
quam anima uitate benedictionis à communitate vulgi ſegre- afticá hierarchiam , quæ eft vt caftrorú acies ordi 1.Cor.12.
eiusinuifibi- gatum . Quum enim herì ac tempore ſuperiori nata, confundere, perinde ac fi contra beati Pauli Ephef.4.
melius mu . vnus èmultitudine ac plebe effet, repentè reddi- doctrina, omnes Apoftoli, oés Prophetæ, omnes Epiſcopi pre.
tatur . tur præceptor, præſes,doctor pietatis, myſterio- Euágeliftæ ,omnesPaftores, omnes fint Doctores, sbyteris fupe
rum latentium præſul,eam contingunt ei,cùm ni. Proindè ſacroſancta Synodus declarat,præter cæ- rarchia Eccic
hil vel corpore, vel forma mutacus, ſed quòd ad teros Ecclefiafticos gradus ,Epiſcopos, qui in Apo- taltica.
ſpeciem externam attinet, ille fit, quierat, inuiſi- ftolorum locu ſucceſſerunt, ad huchierarchicum
biliquadam viac gratia , inuifibilem animam in Ordiné præcipuè pertinere, & pofitos, ficut idem
melius transformatam gerens. Apoftolus ait,à Spiritu ſancto , regere Ecclefiá Dei, A & or...
8. CONCILIVM Florentinum in doctrina eosq presbyteris ſuperiores eſſe, ac Sacramentum
Sacramentü de Sacramentis : Sextum facramentum eft Ordi- Confirmationis conferre, miniſtros Ecclefiæ or
Ordinis,&
cius inateria nis,cuius materia eft illud, per cuius traditionem dinare, atque alia pleraque peragere ipſos poffe :
confertur Ordo, ficut Presbyteratus traditur per quarum functionum poteftatem reliqui inferio
calicis cum vino, & patenæ cum pane porrectio- ris Ordinis nullá habent. Docet inſuper facrofan
nem : Diaconatus verò per libri Euangeliorum cta Synodus,in Ordinatione Epiſcoporum ,Sacer
dationem : Subdiaconatus, per calicis vacui cum dotum ,& cæterorű Ordinum nec populi,nec cui
patena vacua ſuperpofita traditionem . Et fimili- uſuis ſecularis poteftatis & magiftratus coſenſum ,
ter de alijs per rerum ad minifteria ſuapertinen- fiue vocationem fiue authoritaté ita requiri,vt fi
tium allignationem . Forma facerdotij, talis eft: ne ea irrita fit ordinatio: quin potiùs decernit,cos
Forma Sa
cerdotij. Accipe poteſtatem offerendi ſacrificiü in Ecclefia qui tátummodò à populo, aut ſecularipoteftate, A ſeculari po
pro viuis & mortuis,in nomine patris & filij& fpi- acmagiftratu vocati & inftituti,ad hợc miniſteria teftate auto
Miniſter, ritus fanéti, & fic de aliorú Ordinum formis. Or- exercenda aſcendunt , & qui ea propria temerita - hati, fures &
dinariusminiſter huius facramenti,eſtepiſcopus. te fibi fumunt, omnes non Ecclefiæ miniftros, fed latrones ha.
CONCILIVM Tridentinú ſeſſione vigefi- fures & latrones ,per oftium non ingreſſos,haben - bendir
loan.10 .
matertia, capite primo Sacrificiū & facerdotiửità dos eſſe. Hæc funt, quæ generatìm facræ Synodo
Dei ordinatione coniuncta funt, vt vtrunque in viſum eft Chrifti fideles de Sacramento Ordinis
omni lege extiterit.Cùm igitur in nouo teftamen- docere. His autem contraria certis & proprijs ca
to fanétum Euchariftiæ facrificiū viſibile ex Do- nonibus in hunc, quiſequitur, modum damnare
Sacerdotium
externú no . mini inftitutione catholica Ecclefia acceperit, fa- conftituit, vt omnes, adiuuante Chriſto , fidei re
uiteftaméti. teri etiam oportet ,in ea nouum eſſe viſibile & ex- gula vtentes, in tot errorum tenebris Catholicam
Luc.22 . ternum ſacerdotium ,in quod vetus translatú eft. veritaté faciliùs agnofcere & tenere poffint. CA
Hocaūt ab eodem Domino Saluatore noſtro in- NON primus: Si quis dixerit, non eſſe in nouo Sacerdotium
ftitutum eſſe, acq Apoftolis, eorum's ſucceſſori- teſtamento ſacerdotium viſibile & externum : vel externum &
viſibilc noui
bus in ſacerdotio, poteſtatem traditá conſecrádi, non eſſe poteftatem aliquá conſecrádi & offeren teftamenti.
Ioan.3o. offerendi, & miniftrandi corpus & fanguiné eius, diverum corpus & ſanguinem Domini,& pecca
necnon & peccata dimittendi , & retinendi, facræ ta remittendi & retinendi: ſed officium tantùm
literæ oftendunt, & Catholicæ Ecclefiæ traditio & nudum miniſterium prædicandi Euangelium :
1 femper docuit . CAPIT E ſecundo : Cùm autem vel eos quinon prædicant, prorsùs non effe facer
diuina res fit tam ſancti ſacerdotij miniſterium , dotes,anathemafit . CANON fecundus: Si quis Ordinum di.
Diuerfimi conſentaneu fuit, quo digniùs & maiori cum ve- dixerit, præter facerdotium non eſſe in Ecclefia ftin &tio &
Ordines. neratione exerceri poffet, vt in Ecclefiæ ordina- Catholica alios Ordines, & maiores & minores, uerli.
tiſſima diſpoſitione plures & diuerli eſſent mini- per quos, velutper gradus quofdam ,in ſacerdoti
ftrorum ordines, qui ſacerdotio ex officio deſer- um tendatur, anathema fit. CANON tertius : Si
uirent,ità diftributi,vt, qui iā clerici tonſura infi- quis dixerit,Ordinem fiuefacram ordinationem Propriè sa
1. Tim.3 . gniti eſſent, per minores admaiores aſcenderent. non eſſe verè & propriè Sacramentum , à Chriſto cramentü eft
Actor.6. Nam non folùm de ſacerdotibus,fed & de Diaco- Domino inftitutum: vel efle figmétum quoddam ordinatio fa
nis facræ literæ apertam mentioné faciunt, & quę humanum ,excogitatum à viris rerum Ecclefiafti- Cha .
maximè in illorú Ordinatione attendenda funt, carum imperitis: aut eſſe tantùm ritum quendam
grauiſſimis verbis docét: & ab ipſo Eccleſiæ initio eligendi miniſtros verbi Dei & Sacramentorum ,
ſequentium ordinum nomina, atæ vniuſcuiuſo anathema fit. CANON quartus:Si quis dixerit, Effectus.
Minores
Ordines. eorú propriaminifteria,Subdiaconi ſcilicet, Aco- per ſacram Ordinationem non dari ſpiritum fan
lyti , Exorciſtæ, Lectoris, & Ofiarij in vſu fuiſſe étum ,ac proindèfruſtra Epiſcopos dicere, Accipi
cognoſcuntur,quanuis non parigradu.Nam Sub- te Spiritum ſanctum :aut per eam non imprimi
diaconatus ad maiores ordinesà Patribus, & fa- characterem : vel eum , qui Sacerdos ſemel fuit, Character.
cris concilijs refertur,in quibus & de alijs inferio- Laicum rursùs fieri poffe ,anathema fit. CANON Vnétioſacra
11. Tim .4 . ribus frequentiſſimè legimus. CAPITE tertio : quintus : Si quis dixerit, ſacram vnctionem , qua quæ in hoc
Cùm ſcripture teftimonio,Apoftolica traditione, Eccleſia in fan & a Ordinatione vtitur, nó tantùm facramento
& Patrum vnanimi conſenſu perſpicuum fit, per non requiri, fed contemnendam & perniciofam adhibetur.
Ordo vnum facrá Ordinationem ,quæ verbis & fignis exterio- effe,fimiliter & alias Ordinis ceremonias,anathe- Carcmoniz
eft ex VII.Sa.
CANON ſextus : Si quisdixerit ,in Eccle- Hierarchia
cramentis, ribus perficitur,gratiam conferri: dubitare nemo mafit .
debet, Ordinem eſſe verè & propriè vnum ex fe- fia Catholica non eſſe Hierarchiam diuina ordi- Eccleliaftica.
ptéfanctæ Eccleſiæ ſacramentis.inquit enim Apo- natione inſtitutam ,quæ conftat ex epiſcopis, pre
2.Tim.i.
ſtolus:Admoneo te, vt reſuſcites gratia Dei,quçeſt sbyteris, & miniſtris,anathema fit. CANON le
in te per impofitioné manuum mearū. non enim primus:Si quis dixerit,Epiſcoposnon eſſepresby- Epiſcopi pre.
dedit nobis Deus fpiritū timoris,ſed virtutis,& di- teris ſuperiores: vel non haberepoteſtatem Con- sbyteris fupe
Characterem lectionis, & fobrietatis. CAPIT E quarto : Quo- firmandi & Ordinandi : vel cam quam habent,il- siorcs.
imprimit : & niam verò in Sacramento Ordinis, ficut & in Ba- lis effe cum presbyteris communem : vel Ordines
tifacramen : ptiſmo & Confirmatione, character imprimitur, ab ipfis collatos fine populivel poteftatis ſecularis Miffi à feca
tum non po . qui nec deleri, nec auferri poteſt, meritò fanctá cõſenſu aut vocatione, irritos címe :aut eos, qui nec lari potcftate
tcft. ab
 ORD IN IS. Qui 323
ab eccleſiaſtica & canonica poteſtate ritè ordina- Qui loquitur lingua, non hominibus loquitur,
ti, nec miſli funt, fed aliundè veniunt, legitimos ſed Deo. Nemo enim audit. Spiritus autem loqui
elſe verbi & Sacramentorum miniftros, anathe- tur myfteria. Nam qui prophetat,hominibuslo
ma fit. CANON o & auus: Si quis dixerit, Epi- quitur ad ædificationem ,& exhortationé,& con
ſcopos qui authoritate Romani Pontificis allu- folationem , & c. Etpaulò pòft : Sed in Ecclelia vo
muntur, non eſſe legitimos & veros Epiſcopos, lo quinque verba ſenſu meo loqui, ve & alios in
ſed figmentum humanum ,anachema fit. ftruam : quàm decem millia verborum in lingua .
AMBROSIVS in duodecimü caput prio- ibidem :Mulieresin eccleſijstaceant.
ris ad Corinthios, ſuper ea verba, Diuifionesgra- 7. ET capite duodecimo:Et quofdam quidem
patorum. tiarum funt : In loco Ordinis officij Eccleſiaſtici poſuit Deus in Ecclefia ,primùm Apoftolos,fecun
pofitus, gratiam habes qualiſuis fit, non vtiquè dò Prophetas, tertiò Doctores, deindè virtutes,
propriam , ſed Ordinis per efficaciam fpiritus exindè gratias curationum ,opitulationes, guber
ſancti. nationes, genera linguarum , interpretationes fer
11. THEOPHYLACT US in caput decimu- monum . Nunquid omnes Apoſtoli ? nunquid
nonum Lucæ : Dominus dedit feruis decem mi- omnes Prophetæ ? nunquid omnes Do & ores & c.
nas. Serui autem illi funthi, quibus in Ecclefia Nunquid omnes interpretantur?
minifterium concreditum eft, decemuirique di- 1.C. AD Hebræos quinto : Nec quiſquam ſu
cuntur eſſe , propter perfectionem Ecclefiafticæ mit fibi honorem : ſed qui vocatur à Deo tanquam
præfidentiæ. Ordo enim in Eccleſia perfectam Aaron .
præſidentium difpofitionem habet, & neque plu- 2, ACTOR VM primo : Tu Domine qui cor
Hierarchia res oportebat eſſe, neque pauciores : vt exempli da nôſti omnium , oftende quem elegeris ex his
ordinis eccle gratia: Tria hęc videmus eſſe in Ecclefia,purgatio- duobusvnum ,acciperelocum minifterij huius &
fiaftici tribus nem ,illuminationem ,& perfectionem.Operatio- Apoftolatus,de quo pręuaricatus eſt Iudas, vt abi
poriſfimis nes enim illas tres ſortiti funt Ordines. Diaconi retin locum ſuum.Et dederunt ſortes eis, & ceci
partibus con .
itat. purgant per inſtructionem & doctrinam , presby- dit fors ſuper Matthiam , & annumeratus eſt cum
Vide Dionyf. teri illuminant per baptiſmum , epiſcopi facer- vndecim Apoftolis.
Arcopag.in dotales Ordines conftituunt & perficiunt,hoc eft, 3. CYPRIANVS epiftola quinquagefimaſe- Lib.4. epift.a
Ecclefiaft.hi. ordinant. Vides Ordines cum operationibus, & cunda ad Antonianī . Vide infrå quæftione quin
& 6. neque plures, neque pauciores præſidentium Or- ta, D.in texcu .
dines. Illis igitur feruis diſtribuit decem minas, 4 , TERTULLIANVS de præſcriptionibus
hoceſt, dona, quæ vnicuique data ſuntin veilica- hereticorum capite quadrageſimoprimo,vtinfrà
tem.Omnis enim cuicanqueconcredita eft præfi- quæftione ſeptima, C.in textu.
Donum ex
vndione . dentia, etiamfi indignus fuerit, donum habet ex 5. LATERANENSE Concilium ſub Inno
vnctione ſua, id quod magnü diuinæ miſericor. centio tertio,capite tertio : Quia nonnulli fub fpe
diæ facramentum eft. cie pietatis virtutem eius ( iuxta quod ait Apofto- Tit.s.
12. PETRVS Venerabilis Abbas Cluniacenfis lus abnegantes,authoritatem fibi vendicant præ
libro fexto, epiftola prima ad Theobaldum Ab- dicandi , cùm idem Apoftolus dicat: Quomodò Rom.1o.
Sacerdoti ma batem :Cur non iteratur & illa, (vn &tio )qua ſacer- prædicabunt nisì mittantur?omnes qui prohibiti didelius porten
nus, Epiſco- doticeleſtia facrificia facraturo & tractaturo,ma- vel non miſli præterauthoritatem ab Apoftolica at,nisimitta.
ordinatione nus inunguntur ; illam qua pontificis caput dum ſede vel Catholico Epiſcopo loci ſuſceptam , pu- tur,& autho
vngitur. ordinatur, largiore chriſmatis inundatione per. blicè velpriuatim prædicationis officium vfur- die Apololi
funditur ? Sed nulla eft caufa hoc rurfum agendi; pare præſumpſerint, excommunicationis vincu - ca, vel epi:
nulla ratio facerdoti velpontifici, iterùm manus lo innodentur. Et nisi quátocyùs relipuerint,alia fcopohabe:
Sacramenti vel caput vngendi . Sacramentum enim quod fe-. competenti pæna plectantur.
hoc, feme! melà fpiritu Dei accipiunt, etiam iudicio Eccle- 6 . INNOCENTIVS tertius in epiftola ad
collatum ,no
amittitur , fiæ ab officio fufpéli vel depofiti,nullo paco per- vniuerſos Chrifti fideles, tá in vrbe Metenfi quàm
acc iteratur. dere, nulla ratione amittere poffunt. Indicathoc in eius diæcefi conſtitutos, titulo de hæreticis, ca
ipſe communis & publicus Ecclefiæ vſus, quæ nec pite Cùm ex iniuncto: Cùm ex iniūđo nobis Apo
Presbyteros poft quantumlibet prolixum degra- itolatus officio, fumus ſecundùm Apoftolum fa- Rom.ua
dationis tempus officio reftituens, iterùm confe- pientibus & infipientibus debitores: pro vniuer
crat : nec in Epiſcopis de primis fedibus ad alias forum ſalute nos oportet eſſe ſolicitos, vt & ma ..
quandoque translatis vn & ionis facraméta iterat. . los retrahamus à vitijs, & bonos in virtutibus fo
1.B. PRIORIS ad Corinthios quarto : Sicnos ueamus. Tunc autem opùseft diſcretionemaiori ,
exiſtimet homovt miniſtros Chrifti, & diſpenſa- cùm vitia ſub ſpecie virtutum occultè ſubintrent,
tores myfteriorum Dei . & angelus Sathanæ ſe in angelum lucis fimulat & z.Cor.ii.
2. MÁLACHIAE ſecundo : Labia Sacerdotis transformat. Sanè fignificauit nobis venerabilis
cuftodiunt ſcientiam , & legem requirent ex ore, frater nofter Epiſcopus Merenfis per literas fuas,
eius, quia angelus Domini exercituum eft. quòd tam in vrbe Merenfi,quàm in diæcefi laico- Laici poedica
3. PRIORIS ad Timotheum tercio: Si quis rum & mulierum multitudonon modica , tracta repreſumen.
tes arguütur.
Epiſcopatum defiderat, bonum opus defiderat. quodammodò deſiderio Scripturarum , Euange
Oportet enim Epiſcopum irrepræhenfibilem ef- lia ,EpiſtolasPauli,Pfalteriū, moralia lob, & plu
ſe, & Diaconos fimiliter pudicos & c. res alioslibros fibi fecit in Gallico ſermone con
ET capite quinto : Qui bene præſuntpresby- uerti : translationi huiuſmodi adeò libenter, vei
teri,duplici honore dignihabeátur, maxímè qui nàm autem & tá prudenter, intendens, vt fecretis
laborant in verbo & doctrina. conuétionibus talia inter fe laici & mulieres eru
5. AD Ephefios quarto : Ipſe dedit quoſdá qui- ctare præſumant, & fibi inuicem prædicare : qui
dem Apoſtolos, quofdam autem Prophetas,alios etiam eorü aſpernantur cóſortium , qui ſe talibus
verò Euangeliſtas,alios autem Paftores & docto- nonimmiſcent, & à fe reputant alienos, qui aures
res ad conſummationem ſanctorum , in opus mi- & animos talibusnó apponunt. Quoscùm aliqui
niſterij,in ædificationem corporis Chrifti :donec parochialium ſacerdotā ſuper his corripere vo
occurramus omnes in vnitatem fidei & agnitio- luiſſent,ipfi eis in faciem reftiterunt, conantes ra
nis filij Dei, in virum perfectum ,in menſurá æta tiones induceredeScripturis ,quòd non ab his de
tis plenitudinisChrifti:vt iam non fimus paruuli bét penitùsinhiberi. Quidam etiá ex eis fimplici- Sacerdotų ſu
Auctuantes, & circunferamur omni vento do&tri- taté facerdotum fuorú faftidiunt, & cùm ipfis per orum fimpli .
nçin nequitia hominum,in aftutia ad circunuen- eos verbū ſalutis proponitur, ſe meliùs habere in citatem fafti.
dientes .
tionem erroriz & c. libris ſuis, & prudétiùs ſe poſſeid elaquiſubmur
6. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto : murant in occulto. Licet autem defideriu intelli
gendi
 1

TO
AMEN
324 Q. I. DE SACR

gendi diuinas fcripturas, & fecundùm eas ftudi- lis:& diuina longè fit melior, quàm humana.po
um adhortandi repræhendendum non fit, ſed po- teft rationabiliter refponderi, quòd cùm interior
tiùs commendandum : in eo tamen apparent qui- illa miſlio ficocculta, non ſufficit cuiquam nude
No in occul. dām laici meritò arguendi,quòd occulta conuen. tátùm aſſerere,quòd ipſe fit miſſus à Deo ,cùm hoc
oés
tis forte cu ticula celebrant,officium prædicationis Chrifti quilibet hæréticus adfeueret: fed oportet, quòd le a Deomir.
rú, red in Ec fibi vſurpant,facerdotum fimplicitatem eludât, adftruatillam inuifibilem miſlionem per opera- fos effe dicüt.
clefijsprædi-
candum eft, & eorum conſortium aſpernantur , qui talibus tionem miraculi,velScripture teſtimoniū ſpecia
loan ... non inhærent. Deus enim lux vera, quæ omnem le.Vndècùm Dominus vellet mittere Moyſen in
Exodi 4 .
hominem venientem in hunc mundum illumi- Aegyptum ad filios Ifrael, vt crederent ei, quòd
nat : in tantum odit opera tenebrarum , ve Apo- mitteretur ab ipfo , dedit ei fignum , vt conuerte
Mar.vlt. ftolos ſuos in mundum vniuerſum prædicaturos rét virgam in colubrum , & virgam iterùm refor
Euangelium omni creaturæ miſſurus,eis pręcepe- maret.loannesquoque Baptiſta ſpeciale ſuæ mif
atth.io. rit apertè dicens : Quod dico vobis in'tenebris,di- fionis teftimonium protulitdeScriptura,dicens : Ioan ...
cite in lucem : & quod in aure auditis, ſuper tecta Ego vox clamantis in deſerto, dirigite viam Do
prædicare. Per hoc manifeftè denuncians, quòd ' mino,ficut ait Eſaias propheta . Non eft ergò cre- Cap.4o . ao
* for.cùm
Euangelica prædicatio, non in occultis conuenti- dendú ei ,qui dicit fe miffum à Deo , * cùm lit mif fic
culis, ficut hæretici faciunt, fed in Ecclefijs iuxta fus'ab homine,nisì de ſe ſpeciale proferat teftimo
loan.3. ntorem Catholicum eſt publicè proponéda.Nam nium de Scripturis, & eiufdé miraculum opere
iuxta teftimonium veritatis ,omnis qui male agit, tur.Nam de his qui miſli leguntur à Deo, Euange

odit lucem , & ad lucem non venit, né eius ope- litta teftatur,quod ipfi protecti prædicauerüt vbi. Marci vle.
ra arguantur. Qui autem facit veritatem , venit que Domino cooperante & fermoné confirman
ad lucem , vtmanifeſtentur opera eius, quia in te ſequentibus fignis.Licetautem ſcientia fit val- ctii imperia
loa0.18 . Deo funt facta . Propter quod cùm pontifex in- dè neceſſaria ſacerdotibus ad doctrina, quia iuxta tis,no etde .
terrogâffet leſum de diſcipulis ſuis, & de doctrina verbum propheticum :Labia facerdotis cuſtodiūt trahendum
Malach.z. .
eius,refpondit: Ego palam locutus ſum mundo , ſcientiam ,& legem exquirunt ex ore eius: non eft
ego ſemper docebam in fynagoga & in templo , tamen fimplicibus facerdotibus etiá fcholafticis
quo omnesIudæi conueniunt, & in occulto locu- detrahendum , cùm in eis ſacerdotale officiú de
tus ſum nihil Porrò fi quis obijciat quod fecun- beat honorari : propter quod Dominus in lege
Matth.7. dùm prçceptum Dominicum ,non fit lanetū dan- præcepit: Dijs no detrahes:facerdotes intelligens, Exodi 22 .
dum canibus, neq; margaritæ mittendæ ſunt ante qui propter excellentiam ordinis, & officij digni- Dij vocantur.
portos:cùm & ipleChriftus nonomnibus, ſed ſo- tatem deorum nominenancupantur.Iuxtaquod
Matth.13. Iis Apoftolis dixerit:Vobis datú eft nofcere my- alibi dicit de ſeruo voléte apud dominum rema- Exodi 21.
ſterium regni Dei, cæteris autem in parabolis : In- nere , vt dominus offerat eu dijs. Cùm enim iux
Canes & por telligat canes & porcos non eos qui gratanter ac ta verbum Apoftoli ſeruusſuo domino ftet aut Roma. 14.
tua Chrifto. cipiunt,& margaritas libenter atceptant, fed illos cadat,profectò facerdos ab Epiſcopo,cuiuscorre- Sacerdosab
Epiſcopo, nó
qui fanétūdilacerant, &margaritas contemnunt : tioni eft fubie &tus, debet inmanſuetudinisfpiri à populo de
quales ſunt qui Euangelica verba, & ecclefiaftica tu caſtigari,nonautem populo , cuius eft corre berreprehen
facramenta, non ve Catholici venerantur, fed ab- dioni præpoficus,in ſpiritu fuperbiæ repræuendi, di.
ominantur potiùs,vtheretici,oblatrantes ſemper cùm iuxta verbum Dominicú pater & mater non ' Exodi 21,
Tit. 3.
& blaſphemátes,quosPaulus Apoftolus,poft pri- debét maledici, fed potiùs honorari, quod deſpi
mam & fecundam admonitionem docet effe vi- rituali patre multò fortiùs debet intelligi, quam
Arcana fidei tandos. Arcaña verò fidei ſacramenta non ſunt carnali. Nec quiſquam ſuæ præſumptionis auda
mnibuscxpo paſlim omnibus exponenda, cùm non paſlim ab ciam illo defendar exemplo, quòd aſina legitur Nume.22.
nenda funt. omnibus poſſint intelligi: ſed eis cantùm , qui ea repræhendiſſe Prophetá : vel quod Dominusait :
fideliter poflint cócipere intellectu :propter quod Quis ex vobis arguet me de peccato ? Cùm aliud loan ...
1.Cor.3 . fit fratrem in ſe peccanté occultè corripere,(quod
fimplicioribus inquit Apoftolus, quali paruulis
in Chrifto,lac potum dedi vobis , non eſcam Ma- . quiſque tenetur efficere ſecundùm regulá Euan- Matth.18 .
Hebr.s. iorum enim
eft folidus cibus, ficut alijs ipfe dice- gelicam ,in quo caſu ſanè poteft intelligi, quòd Ba
1.Cor. 2. bar : Sapientiam loquimur inter perfectos, inter laam fuit correptus ab afina) & aliud eft fratrem
vos auté nihiliudicaui me ſcire nisi Ieſum Chri- ſuum delinquenté reprehendere manifeſte ,quod
Sacra fcriptu- ftum , & hunc crucifixum . Tanta eft enim diuinæ vtiquè nulli licet,fecundùm Euangelicam verica
ad intelligen Scripturæ profunditas, vt non folùm fimplices & tem .nam quietiam dicit fratri, fatue,reuseritge- Match.s.
dü etiádoctis illiterati, fed etiam prudentes & do & ti non plenè hennæ ignis.Rursùs aliud eft, quòd prelatus ſpon
fufficiant ad illius intelligentiam indagandam . tè de ſua confifus innocentia ſubditorum fe accu
Pral.63 . Propter quod dicit Scriptura, quia multi defece- ſationi ſupponit, ( in quo cafu præmiſſum Domi
runt ſcrutantes ſcrutinio. Vndè rectè fuit olim in ni verbum debet intelligi) & aliud eft, quòd fub
Exodi 19 . ditus non tam animo repræhendendi, quam de
lege diuina ftatutum, vebettia quæ montem ceti
gerit,lapidetur :nè videlicet fimplex aliquis & in- trahendi exurgit temerarius in prælatum ,cùm ei
doctus præſumat ad ſubtilitatem facræ Scripturæ potiùs incumbat neceffitas obfequendi. Quòd fi
Eccli 3 . pertingere.Scriptum eft enim : Altiora te ne quæ- fortè neceſſitas poftularet, vt facerdos tanquam ad officium
Kom . 12. fieris.propter quod dicit Apoftolus: Non plus fa- inutilis & indignus à cura gregis debeat remoueri, cpiſcopi tam
pere quàm oportet ſapere, ſed ſapere ad ſobrieta- agendum eft ordinate apud Epiſcopum , ad cuius ineditucion
1. Cor.12, tem . Sicut enim multa funt membra corporis, officium , tam inftitutio, quàm deftitutio facer- cerdotü per
Multi funt or omnia verò non eundem actum habent: ità multidotum nofcitur pertinere. tinct.
dines in Ec. ſunt ordines in Ecclefia , fed non omnes idem ha- 5. MATTHAEI decimo : Conuocatis duode
cleſia.
bent officium : quia fecundùm Apoftolum alios cim diſcipulis ſuis, dedit illis poteftaté fpirituum
Ephef.3.
Dominus dedit Apoftolos, alios Prophetas, alios immūdorum , & c.Hosduodecim mifit lefus,præ
autem Doctores. Cùm igitur Doctorum ordo fit cipiens eis,dicens: In viam gentium nè abieritis, &
* for. quiſque quafi præcipuus in Eccleſia, non debet fibi * quif- in ciuitates Samaritanorum nè intraueritis, fed
Prædicare lo quá indifferenter prædicationis officium vſurpa- potiùs ite ad oues, quæ periêrunt, domus Ifrael.
lùin debent,
re.Nam fecundùm Apoftolum , Quomodò prædi- Euntes autem prædicate, dicentes, quia appropin
kom.1o. cabunt, nisi mittantur? Et veritas ipfa præcepit quauit regnum cælorum . Infirmos curate & c .
Matth.9. Apoftolis: Rogate Dominū meflis, vt mittat ope- 6. LVCAE nono : Conuocatis autem lefus duo
rarios in meffem ſuam . Quòd fi fortè quis argutè decim Apoftolis, dedit illis virtutem & potefta
Vilbiliopùs reſpondeat, quia tales inuifibiliter mittuntur à tem fuper omnia dæmonia, & vt languores cura
nec fufficit . Deo,etfinonviſibiliter mittatur ab homine,cùm rent.Et mifit illos prædicare regnum Dei, & fana
inuifbilis. inuiſibilis miſlio multò fit dignior, quàm vifibi- reinfirmios.
7. MAR .
 ORDINI S.
7. MARCI vltimo:Euntes in mūdum vniuer-
ſum , prædicate Euangelium omni creaturæ .
8. IOANNIS vigefimo: Sicut miſic mepater,
& ego mitto vos.
9. ET capitedecimoſeptimo:Sicut tu me mifi
fti in mundum,& ego mifi eos in mundum.
10. ACTOR'VM decimotertio : Miniſtranti-
bus autem illis Domino, & ieiunantibus, dixit
Spiritus fanctus: Segregate mihi Saulum & Bar-
Q. II. 325
nabam in opus, ad quod affumpfieos. Tuncieiu
nantes & orantes, imponentesi eismanus, dimi
ferunt illos. Et ipfiquidem miſlià Spiritu ſancto,
abiêrunt Seleuciam , & indè nauigauerunt Cy
prum .
11. AD Ticum primo:Huius rei gratia reliquite
Creta , vt ea quæ defunt corrigas,& conftituas per
ciuitates presbyteros, ficur & ego diſpoſui tibi. Si
quis fine crimine eft, & c.

II.

Nónne omnes Chriſtiani ex æquo funtSacerdotes ?

A. Dico quidem ità poffuntha& enus, quòd ficut Sacerdotes ex- • Apoc "1.b 5.6 1.24.2.6
terna quædam facrificia & miniſteria ſacra exercere folent, fic quot

quot ſint in Chrifto renati, ſpiritualia quædam Sacrificia, nimirùm brdipeale Roma.
oraciones, laudes,gratiarum a & iones,carnismortificationem ,& idge- Hebeple cide.Baguettes
nus alia quotidiè poſſintacdebeant offerre, ſeduloque exercitare : Vt dhe civil celor care se

hinc fpirituales coram Deo Sacerdotes, & fpirituales offerre hoftias biodib.4.de Sacramet.com
in ſcriptura dicantur.

B. Verùm fi propriè nomen hoc facerdotij accipimus, non ſunt

promiſcuè Sacerdotes omnes , ſed hi duntaxat, quibus authoritas

Eccleſiæ , vt Sacramentorum proprij fint miniſtri, demandauit, at- Champions lib.9.de. defa

3 que ad conſecrandum , offerendum , diſpenſandumque facram Eu- ei edes de dereito do ad pike:

chariſtiam , & ad peccata hominum tum remittenda ,tum retinenda ko aduersidemicia
ius contulit. Euagrium epift 85. victor
Jib.2.de perſecutione Vvi .

c. Ac de his quidem nouæ legis facerdotibus ſeu presbyteris ità dalica. Èspeia.epik.sk
Paulus: Quibene præſunt presbyteri,duplicihonore digni habeantur,maximè d 1.Timoth.s.c
qui laborant in verbo co doctrina.Id quòd certè congruere non poteſt

mulieribus, quas in Eccleſia idem Apoftolus docere vetat, ac tacerea

:Timoth.2.6 .Cor 44.6
.
iubet: neque omninò'plebeijs conuenit, quorum eſt ouium more pireba policiales de
paſci,non paſcere :regi,non regere: nec ſe preferre,ſed fubijcere & Antiochenum

ſubiacere præpoſitis, & quæcunque hi, fiue boni , ſiue mali, in Cathe- ma.13 &. a.cMatth.23.
. Heb 13.6.Ro
a Luc.
3 10, c 1.Ioan.4.b
dra ſeden tes dixer int
, audir e, ferua re,& facer e, vt verb o Dei præc e

ptum legimus .

D. Quapropter ficut in Eccleſia triumphante Angeli ſunt ordine Ephef.4.d. Colof.se

ac poteſtate differentes,quiiniun & a ſibi munia decenti quadam ob- ledi nictas.c.io.
feruatadiſpoſitione obeunt,acfideliter exequuntur:ſic militans etiam
Eccleſia,' quæ domus Dei, & velut caftrorum acies quædam ordinata i 1.Timoth.3.d Cant...e
eſt,miniſtros habet ſibi peculiares, à reliquis Chriſtianis feiun & os, & dot.lib.2.de Ecclel.Oface
pulchro ordine inter ſe diſpoſitosad publica & communia Ecclefiæ cap. . & fequentibus.

miniſteria in terris peragenda: nimirùm vt pro Chriſtiano populo in

his, * quæ ad Deum falutemque animarum ſpe& ant, ſuas illi operas ex k Hebr.5.& 6.4 & 15.6 *
Corinth.s.d
profeſſo ac pro dignitate præſtent.
TESTIMONIA .
1. A. APOCALYPSIS primo :Lauit nosà pec- 6. PSALMO quadragefimonono: Sacrificium
catis noftris in fanguine fuo, & fecit nos regnum laudis honorificabitme.
& Sacerdotes Deo & Patri fuo . 7. ET quinquageſimo:Sacrificium Deo ſpiritus
2. ET capite quinto : Fecifti nos Deo noftro contributarus: cor contritum & humiliatum De
regnum & Sacerdotes , & regnabimus ſuper ter us non deſpicies.
ram , 8. AD Philippenſes quarto : Habeo auté omnia,
3. PRIORIS Petri ſecundo : Vos autem genus & abundo : repletus ſum , acceptisab Epaphrodi
ele&tum , regalefacerdotium ,gens ſancta , populus to quæ mififtis, odorem fuauitatis, hoftiam acce “
acquiſitionis. ptam ,placentem Deo .
4. IBIDEM : Et ipfitanquàm lapides viui ſu- 9. AD Hebræos decimotertio : Per ipſum ergo
perædificamini domus ſpiritualis, ſacerdotium offeramus hoftiam laudis ſemper Deo : id eft,fru
Sandum , offerre fpiritales hoftias , acceptabiles cum labiorum confitentium nomini eius. Bene
Deo per Iefum Chriftum . ficentiæ autem & communionis nolite obliuiſci :
5. AD Romanos duodecimo : Obſecro itaque talibus enim hoftijs promereturDeus,
vos fratres permiſericordiam Dei, ve exhibeatis 10. BASILIVS ſermonevel libro fecundo de
corpora veftra hoftiam viuentem , fan &tam , Deo Baptiſmo,capite octauo :Si verò quiſquam obijci
placentem ,rationabile obfequium veftrum . vi . 1. Tim.a.
at, Quid igitur eft quod Apoftolus dixit: Volo
Еe ros
 TO
AMEN
326 Q. II. DE SACR

ros precari in quouis loco, ob id quòd Dominus dictum eft: Vos autcm genus ele &tum , regale fa- 1. Pet.2.
iple poteftatem dedit adorandi Deum in omni cerdotium, gens fancta , vtait Apoftolus Petrus.
No quiuis 1o. loco, vbi dixit : Neque Hierofolymis pofthac,ne- Vnuſquiſque vngiturin ſacerdotium ,vngitur in spiritualeet
cus Orationi que in monte iſto adorabitur pater? Hoc dicen- regnum . Sed fpiritale regnum eft, & faaerdotium regnum & fa
accommoda
tus eft, . dum eſt, quòd illud, in omni loco, non compræ- ſpiritale. In fecundo quoque tabernaculo eft thy- Chriftiano
hendit eos locos, qui humanis vſibus, rebusqim- miamaterium . Thymiamaterium eft quod bo- rum .
mundis & prophanis deputati ſunt :ſed dilatatac num odorem fragrare confueuit. Ità & vos iam 2.Cor.z.
diducit adorationem Dei ab arcto Hieroſolymä bonus odor Chrilti eſtis, iam nullæ in vobisſor
ambitu in omnem totius orbis locum . Et fecun- des delictorum , nullus odor grauioris erroris.
Malach.r.
dùm prophetiam hoftix , eum qui diligenter ac 1.B. IGNATIVS in epiftola ad Heronem Ec
ftudiosè ad ſacerdotium gloriofimyfterijobeun- clefiæ Antiochenu diaconum : Sine epiſcopis ni
dum propenſus eft, Deo dicare oportet. Nam eti- hil agas. facerdotes enim funt, tu verò minifter
Eſaiz 61.
amfiaudiamus prophetam dicentem , Vos autem facerdotum . illi enim baptizant, facerdotium
mus facerdo. omnes facerdotes Dei vocabimini : neque tamen agunt, ordinant, manus imponunt:cu verò eis mi
tes proprii omnes mox huiuſce facerdotij ac minifterij po- niftras, ficut fanctus Stephanus lacobo & cæteris
nominis. teftatem vſurpamus, neque alius alij datam graci- presbyteris in Hieroſolymis.
am licitè poteft ad fe rapere,ſed quiſquis fidelium
2. CHRYSOSTOMVS libro tertio deSacer
proprijs doni Dei terminis contentusmanet,do- dotio , vt inferiùs, quæftione ſexta, teftimonio fe
cente nos Apoftolo, dum ad omnesquidem dicit: · cundo .
Rom.12. Obſecro autem vos fratres per miſerationes Dei, 3. ITEM libro fexto de Sacerdotio :Eum qui
veexhibeatis corpora veſtia hoftiam viuentem , pro ciuitate tota,quid dico ciuitate ? immò verò
& c . Et permutuam illam membrorum corporis pro vniuerſo terrarum orbe legatus intercedit,
rectam difpofitionem , quam inter ſe ad decentem deprecatoria eft apud Deum , vt hominum omni- Sacerdos pro
venuftatem pariter & ſecuritatem neceſſariam um, non viuentium modò,fed etiam mortuorum mortuorum
peccatis orat
habét,normam nobis præfcribit, quàm commo- peccatis propicius fiat : qualem quæſo eſſe opor
dèac decenter inter nos ad beneplacitum Dei , in tet ? & c. Quum autem ille & Spiritum ſanctum
dilectione Chritti leſu & chariſmatum differen- inuocauerit, facrificium illud horrore ac reue- Sacrificiú tre
tia difpofiti effe debeamus.
rentia pleniſlimum perfecerit, communi omni- mendum ad
miniftrat.
Apoc.2o. 11. AVGVSTINVS libro vigefimode ciuita- um Domino manibus affiduèpertractato :quæro
. te Dei , capite decimo , exponens illud Apocaly- ex te,quoto illum in ordine collocabimus quan
ghificatione pſis: Sed eruntfacerdotes Dei & Chrifti, & regna- tam auté ab eo integritatem exigemus ? quantam
dicuntur Epi- bunt că eo mille annis :Non vtique de folis Epi- religionem ? confidera enim , quales manus illas
fcopi & prica ſcopis & presbyteris dictum eſt, qui propriè iam adminiftrantes eſſe oporteat qualem linguam ,
doresqua ois vocanturos in Ecclefia facerdotes, fed licur omnes quæ verbaillaeffundat :quadeniquè re non pu
Chriftiani. Chriſtian dicimus propter myfticú Chriſma: . riorem ſanctiorém ve effe cóueniat animam , quæ
ficomnes ſacerdotes, quoniam membra ſunt vni- tantum illum, tamiz dignum ſpiritum receperit.
1. Pet.2. us facerdotis. De quibus Apoftolus Petrus : Plebs, Per id tempus & angeli facerdoti aflident, & cæle
inquit,fan &ta ,regale facerdotium . ftium poteftatum vniuerſus ordo clamores exci
12. LEO Papa ſermone tertio in anniuerſario tat, & locus altari vicinus in illius honorem qui
die aſſumptionis ſuæ ad Pontificatum :Licèt vni- immolatur,angelorum choris plenus eft.Id quod
. uerfa Ecclefia Dei diſtinctis ordinata fitgradibus, credere abundè licet, vel ex tanto illo facrificio,
vt ex diuerfis membris facrati corporis ſubtiftat quod cum peragitur, & c. vt ſuperiùs quæſtione
1. Cor.12. integritas: nos tamen omnes, ficut ait Apoftolus, fexta de Euchariftia , c.teftimonio duodecimo .
in Chrifto Iefu vnum fumus, nec quiſquam ab al- 4. IDEM . homilia ſexagefima ad populum
terius ità eft diuiſus ofticio , venon ad connexio- Antiochenum , & octogeſimatertia in Matthæum : Sacerdotes
nem pertineatcapitis, cuiuslibet humilitas por- Non funt humanæ virtutis opera propofita : qui funtminifit
tionis . In vnitate igitur fidei atque baptiſmatis, tunc ipſa fecit in illa cæna, idem ea nunc quo- & communi
indiſcreta nobisfocietas, dilectifimi , & generalis què facit.Nos miniſtrorum tenemus locum :qui onis : Chri
eft dignitas,fecundùm illud beatiſlimiPetri Apo- verò ſanctificat ea & immutat,ipfe eft.Nullusita- ftusverò pres
ftoli , ſacratiſſimavoce dicentis: Etipfi tanquàm què ludas affiftat,nullusauarus,& c. Hæcad com-cipua omnia
1.Pet.2. , ; , lapides viui ſuperædificamini in domos fpirita- municantes dico, & ad vos miniſtrantes. Nam &
les , ſacerdotium ſanctum , offerentes ſpiritales ad vos ſermonem conuertere neceſſarium eft, vt
Oés Chriftia. hoftias, acceptabiles Deo per Iefum Chriſtum . Et multo cum ſtudio hæc dona diſtribuatis . Et pau
ni ſunt quadá infrà : Vos autem genus electum ,regale ſacerdo- lò pòft : Verùm & tu laice, ( quæ etiam habet ho
& facerdotes tium ,gens ſancta, populus acquiſitionis. Omnes milia quinquagefimaprima in Matthæum ) cùm
enim in Chrifto regeneratos, crucis fignum efficiti facerdotem videris offerentem ,nie vt facerdotem
reges : fancti verò fpiritus vactio conſecrat facer. eſle putes hoc facientem , fed Chrifti manum inui
dotes, vepræter iftam ſpecialem noftri miniſterij libiſiter extenſam.Sicut enim cùm baptizaris ,ipſe Sacerdotes
feruituté , vniuerfifpiritales & rationabiles Chri- te non baptizat,ſed Deus eft ,qui tuum caput inui- offerunt,tan
ftiani agnoſcant, fe regij generis & Sacerdotalis fibiļi potentia cótinet ; & nec angelus,necarchan- quam mini;
In quo confi.
. officij efle conſortes. Quid enim ta regium , quàm gelus,nec vllus alius accedere & tangere audet: ità zantvemini
tiú Chriftia. fubditum Deo animum , corporis ſui effe recto- nuncquoquècùm Deus regenerat,ipfius eſt folius ftri.
norum. rem ? Et quid tam ſacerdotale, quàm vouere Do- donum .
mino confçientiam puram , & immaculataspie- 5. HIERONYMVS in epiſtola primaad He
tatis hoftias de altari cordis offerre ? Quod cùm liodorú capite feptimo: Ablit vt de his quicquam Chrifti cor .
omnibus per Dei gratiam commune fit fa&tum , finiftrum loquar: qui Apoftolico gradui fucce- pusfacroore
religiofum tamen nobis atque laudabile eft , de dentes, Chriſti corpus facro ore conficiunt , per Matt.16 .& is.
die prouectionis noftræ quali de proprio honore quos & nos Chriftiani ſumus : qui claues regni cę
gaudere,vt vnum celebretur in toto Ecclefiæ cor- lorum habentes, quodammodò ante iudicij di
pore Pontificij ſacramentum , quod effufo bene- em iudicant.
di&tionis vnguento,copiofiùs quidem in fuperio- 6. IDEM in dialogo contra Luciferianos capi
Pſal.132 . ra profuxit,
fed non parcè etiam in inferiora de- te octauo : Hilarius cùm diaconus de ecclefia recer- Diaconus Eu
ſcendit. ſerit,folusq3 vt putat, turba fit mundi , neque Eu- chariftia cófi.
13. AMBROSIVS libro quarto de Sacramen- chariftiam cöficere poteft, epiſcopos & presbyte- teft,nec ordi
tis, capite primo :Sed fortè dicas: Quid hoc ad ros non habens, neque baptiſma line Euchariſtia nariè bapti.
Num.17 . populum , ti virga Sacerdotis aruerat & refloruit ? tradere. Et cùm iam homo mortuus fit, củ homi- Imatradere,
Populus ipfe quid eft nisi ſacerdotalis ? Quibus ne pariter interijt & ſecta : quia poft fe nullum cle- clericos.
ricum

}
 ORDIN IS. Q. ii. 311
ricum diaconus potuit ordinare. Ecclefia autem Bonus paftor animam fuam dat pro ouibus fuis.
non eft,quæ no haber ſacerdotes. Sed omiſlis pau- Et alias oues habeo, quæ non funt ex hoc ouili : &
cis homunculis,qui ipfi fibi & laici ſunt & epiſco- illas oportet me adducere, & vocem meam audia
pi, auſculta quid de omni Eccleſia ſentiendum enr, & fiecvnum Ouile, & vnus paſtor.
fit & c . 9. ET capice vigefimoprimo:Paſce agnos meos.
7. IDEM in epiftola octogefimaquinta ad Eua- Paſce ouesmeas.
Ad facerdori grium : Quis patiatur, menfarum & viduarú mi- 10. PRIORIS Petri quinto capite:Pafcite qui
Mi corpus & nifter vt ſupra cos ſe cumidus efferat, ad quorum in vobis eſt gregem Dei, & c. Et cùm apparuerit
ſanguis con . preces Chrifti corpus fanguisos conficitur ? princeps paftorum , percipietis immarcefcibilem
ficitur. VICTOR Aphricanus libro fecúdo de per- gloriæ cororam .
fecutione Vuandalica : Quantæ cunc multitudi- 11. ET capite ſecundo :Subiecti eſtoteomnihu
nes de diuerfis regionibus & ciuitatibus, ad viſen- mane creaturæ propter Deum ,fiue regi quafi prę
dos Dei Martyres occurrerintpopulorum , teſtan- cellenti, fiue ducibus tanquàm ab eomiſlis, & c.
tur vix vel ſemitæ : quæ cùm agmina venientium Omneshonorate,fraternitatem diligite, & c. Ser
nequaquam caperent, per vertices montium & ui, ſubditi eftote in omni timore dominis, non
vallium concurrens turba fidelium inæftimabilis tantùm bonis & modeſtis,fed etiam dyſcolis. Et
deſcendebat, cereos manibus geftantes : ſuosos in- poft pauca : Eratis enim ficut oues errantes, fed
fantulos veſtigijs martyrum proijcientes,ifta vo- conuerli eftis nuncad paftorem & epiſcopum ani
Presbyceri & ce clamabant :Quibus nos miſeros relinquitis, marum veftrarum .
funeminiftri dum pergicis ad coronas?qui hos baptizaturi 12. AD Hebræos decimotertio: Obedice prępo
Sacramento- ſunt paruulos fontibus aquæ perennis?qui nobis fitis veftris, & ſubiacere eis. Ipfi enim peruigilant
rum .
Match.18. pænitentiæ munus collaturi ſunt, & reconcilia- quafi rationem pro animabus veftris reddituri:
tionis indulgentia obftrictos peccatorum vincu- vecum gaudio hoc faciant, & nongementes. Hoc
lis foluturi q? uia vobis dictum eſt, Quæcunque enim non expedit vobis.
folueritis fuper terram , erunt ſoluta & in cælis. 13. AD Romanosdecimotertio : Omnis anima
Qui nos folennibus orationibus fepulturi ſunt poteftatibus ſublimioribus ſubdita fit. Non eft
moriences? à quibus diuinifacrificij ritus exhi- enim poteſtas nisì à Deo . Quæ autem ſunt, à Deo
bendus eft conluetus ? vobiſcú & nos licebat per- ordinata funt. Itaque qui reliftit poteftati,Deior
gere, fi liceret vt tali modo filiosà patribus nulla dinationi refiftit.Qui autem refiftunt,ipfi fibida
neceflitas ſepararet, mnationem acquirunt.Et poft pauca : Ideò necef
Lib.s.epift.a. 9 . CYPRIANVS epiftola quinquagefima- litate fubditi eftote: non folùm propter iram ,fed
Cornelium : Epiſcopatus noſtri honor etiam propter conſcientiam .
Sacerdotes
facrificia Dei quarta ad
quotidiè ce grandis & gloria eft,pacem dediſſemartyribus, ve 14. MATTHAEI vigefimotertio : Super Ca
lebrant. facerdotes qui facrificia Dei quotidie celebra- thedrá Moyfi ſederunt Scribæ & Pharifæi.Omnia
mus,hoftias Deo & victimas præparemus. ergò quæcunque dixerint vobis, feruate & facitc :
1.C.' PRIORIS ad Timotheum quinto : Qui fecundùm opera verò eorum nolite facere.
beneprælunt,& c.vtin textu. 15. LVCAE decimo : Qui vos audit, meaudit :
2. ET capite fecundo:Mulier in filentio diſcat & qui vosſpernit,me fpernit. Qui autem me fper
eum omni fubiectione. Docere auté mulieri non nit, fpernit eum qui mifit me.
permitto ,neque dominari in virum , ſed eſſe in fi- 16. PRIM AE İoannis quarto : Qui nouit De
lentio. um ,audit nos q
: ui non eft ex Deo ,non auditnos.
3. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto : In hoc cognoſcimus ſpiricum veritatis, & fpiri
Mulieres in ecclefijs taceant:non enim permitti- tum erroris.
tureis loqui,fed fubditas eſſe, ficut& lex dicit. Si 1.D. AD Epheſios primo : Suſcitás illum à mor
quid autem volunt diſcere, domìviros ſuos in- tuis, & conftituens ad dexteram ſuam in cælefti
terrogent. Turpe eſt enim mulieri,loqui in eccle- bus ſupra omnem principatum & poteftatem &
fia. An à vobis verbum Dei proceſlit? aut in vos virtutem & Dominationé, & omnenomen quod
folos peruenit ? nominatur non folùm in hoc ſeculo, fed etiam in
4. TERTULLIANVS de præſcriptionibus fucuro.
aduersùs hæreticos capite quadragefimoprimo, 2. AD Coloſſenſes primo :Quoniá in ipfo con
vtinfrà,quæftione ſeptima,C.in textu. dita funt vniuerſa in cælis & in terra , viſbilia &
5. EPIPHANIVS hereſi quadragefimafecun- inuifibilia, fiue chroni, fiue Dominationes, fiue
Kulieres da cótra Marcioniſtas : Dat (Marcion) permiſſio- principatus, fiue poteſtates: Omnia per ipfum , &
apudMarcio . nem mulieribus,vtbaptiſmum dent. Apud ipſos inipfo creata ſunt.
niſtas baptis
Lant. enim omnia funt ludibrio plena, & nihil aliud , 3. ' DANIELIS ſeptimo: Millia millium mi
quàm etiam myfteria coram his qui inftituuntur niftrabant ei ,& deciesmilliescentena millia aſti
atque initianturin facris,perficere audeant. : , ftebantei : iudicium fedit, & libri aperti funt. Et
Apud hæreti- 6. ITEM quadragefimanona,contra Pepuzia- paulò antè : Adſpiciebá donèc throni pofiti funt,
nos obeunt nos: Epiſcopi quoquè apud ipſos funtmulieres, & antiquus dierum fedit.
mulieres epi. & presbyteri mulieres, & alia quæ nihil differre 4. DIONYSIVS Areopagita de cæleſti hie
ſcoporum & dicunt. In Chrifto enim leſu neque maſculus, ne- rarchia, capite decimo: Suntauté & angeli omnes Hierarchia
presbyterorú que foemina,. ità inftituti, vt inferiores fuperioribus obaudi- iaangelorum'
munja . czlo .
Galat. 3. 7. LEO epiftola fexagefimaſecunda ad Maxi- ant, eorúmque nutus enuncient: ac primiilliqui
Officium do. mum epiſcopum Antiochenum : Illud quoquè dem vt ſummi Dei fe monentis, confilia & voces
cendi & præ- dilectionem tuam conuenir præcauere, vtpræter exponant : reliqui verò proportione debita, eo
dicandi quis eos, qui funt Domini facerdotes, nullus libi ius rum qui à Deo monentur, exprimant voces , In
ſum fit, docendi & prædicandi audeat vendicare, fiue fit tantùm enim fumma illa omnium & fuperemi
ille monachus, fiue fit laicus, qui alicuius ſcientia nens congruentia , quorumlibet rationalium ac
nomine glorietur:Quia etfi optandú eft, vt omnes fpiritalium ſacro decori & ordinatiſſimo inftitu
Ecclefiæfilij, quæ recta & fana ſunt, ſapiant: non to proſpexit, ve ipſis quoque diftin & ionibus fa
tamen permittendum eft, vt quiſquam extra fa - crisordines decentiffimos poneret. Deniqué'hie
cerdotalem ordinem cóftitutus,gradum fibi præ- rarchiam omnem cernimus in primas & medi
dicatoris aſſumat, quum in Ecclefia Dei omnia as extremasą virtutesdiſtribuiram ,immò & ipfas
1. Cor.14 ordinata eſſe conueniat, vt in vno Chriſti corpore quoque fingulas (vt propriè dixerim ) diftinctio
& excellentiora 'membra ſuum officium imple- nes ità diſcreuit, vt in eifdem conuenientiæ pul.
ant; & inferiora ſuperioribus non reſultent. chritudo feruetur. Quocirca & ipfa facratiſſima
8. IOANNIS decimo: Ego fum Paftor bonus: Seraphim , alterum adalterum clamâffe Theolo
Ee 2 gi
 O
NT
A ME
CR
328 Q. II . DE SA
gi aiunt, apertiſſimè per hoc ( vt reor) indicantes, primatum tenuêre, Patriarcharű aut Primatum
quòd diuinarum rerum notiones prima ſequen- nomine fruantur : reliquæ verò Metropoles, Ar- Metropolite.
tibus tradunt. ni feu Archi
chiepiſcoporum aut Metropolitanorum & non cpiſcopi.
5. PRIORIS ad Timotheum tertio : Ve ſcias Patriarcharum aut Primatum vtantur nomini
quomodò oporteat te in domo Dei conuerſari, bus : quia hæc eadem & leges ſeculi in ſuis conti
quæ eft ecclefia Dei viui, columna & firmamen- nent principibus: aliz auté primæ ciuitates, quas
tum veritatis, vobis conſcriptas in quodam tomo mittimus, à
6. CANTICORVM ſexto : Quæ eft ifta quæ fanctis Apoftolis, & à beato Cleméte, fiueà nobis ,
progreditur quaſi aurora confurgens, pulchra vt primates prædicatores acceperunt. Hæc verò fa
luna, electa vt ſol,terribilisvt caftrorum aciesor- crofanéta Romana & Apoftolica Ecclefia, non ab
dinata ? Apoftolis, ſed ab ipfo Domino Saluatore noftro
7. ANACLET VS Pontifex & martyr in epi- primacum obtinuit, & c.ve ſuprà , quæftionenona
Epiftola 1.ad
fratrem Do. ſtolaprima ad omnes epiſcopos & omnes fideles: de Præceptis Ecclefiæ, E.teftimonio decimo.
mini. Nam (vtait B.Clemens anteceſſor noſter) fimilis 10. ISIDORVS Hiſpalenfis Epiſcopus, libro
Eccleſia naui eſt omnis Ecclefiæ ftatus naui magnæ , quæ per vn- ſecundo de ecclefiafticisofficijs,capite quinto :Ve
cöparatur, or doſum pelagus diuerfisè locis & regionibus viros niamus núcad facratiſſimos ordines clericorum ,
miniftris nau portat ad vnam potentis regni vrbem properare eorum originem fingulariter demonftremus,
ucis. cupientes. Sit ergò nauis author huius, Dominus quod eft facerdotij fundamétum , vel quo autho- Sacerdotium
vodè coepe
iple omnipotens Deus : gubernator verò fit Chri- re Pontificalis ordo adoleuit in ſeculo . Initium rit,
ſtus: tum deindè prorecæ officium Epiſcopus im- quidem ſacerdotij Aaron fuit, quanquàm & Mel- Gen.14.23.
pleat: Presbyteri nautarum , Diaconi diſpenſato- chifedech prior obtulerit facrificium , & poft húc 26.8 35 .
rum locum teneant: hi qui catechizant, nauco- Abraham, Iſaac, & lacob. Sed ifti ſpontanea vo
logis conferantur : Epibatis autem , totius frater- luntate,non ſacerdotali authoritate ifta fecerunt.
nitatis multitudo fit fimilis. Ipſum quoquè mare Cæterùm Aaron primus in lege facerdotale no
hic mundus habeatur. men accepit, primusque pontificali ftola indu
8. IDEM epiſtola ſecunda ad vniuerſos epiſco- tus, vi&timas obtulit,iubenteDomino acloquen
Sediu epiſco.
( palium in ec . pos in Italia conſtitucos,capite quarto : Prouinciæ te ad Moyſen : Accipe , inquit , Aaron & filios
clefia diftin- autem multo ante Chriſti aduentum tempore di- eius, & applicabis ad oftium tabernaculi tefti- Exodi 2 % .
diovndè pro . uiſæ ſunt maxima ex parte, & pofteà ab Apoftolismonij: cúmque laueris patrem cum filijs, indu
fecta Gr.
& beato Clemente prædeceſſore noftro ipſa diui- es Aaron veltimentis ſuis, id eft, linea & tunica,
fio eft renouata. Et in capite prouinciarum, vbi & ſuperhumerali, & rationali , quod confrin
dudùm primates legis ſeculi erant, ac prima iu- ges baltèo, & pones tiaram , & oleum vnctionis
diciaria poteftas, ad quosqui per reliquas ciuita- fundes fupercaput eius, atque hoc ritu conſecra
tes commorabantur, quando eis neceſse erat, qui bitur. Filios quoque illius applicabis, & indues
ad aulam Imperatoris vel regum confugere non tunicis lineis, cingésque balteo, Aaron ſcilicet &
poterant,vel quibuspermiſſum non erat, confu- liberos eius, & impones eis mitras, eruntip Sacer
giebant pro oppreſſionibus vel iniuftitijs fuis: dotes mei lege perpetua. Quo loco contemplari Aaro Epiſco.
ipſosiz appellabant, quoties opùs erat, ficut in le- oporter Aaron ſummum ſacerdotem ,id eft, Epi- feferebat :
ge eorum præceptum erat :ipfis quoque in ciuita- ſcopum fuiſſe. Nam filioseius, presbyterorum fi- Filij Aaronis ,
Patriarcha
vel Primates. tibus vel locis noftris, Patriarchas vel Primates, guram præmonfträffe. Fuerunt enim filij Aaron , rum presbytero
.
qui vnam formam tenent,licèt diuerſa fint nomi- & ipfi facerdotes, quibus meritò adftare debuif
na, leges diuinæ & Ecclefiafticæ poni & effe iuffe- fent Leuitæ , ficut ſummo ſacerdoti. Sed hocfuit
runt, ad quos epiſcopi ( ſi neceſsè fuerit)confuge- inter ſummum facerdotem Aaron, & filios eiuf
rent, eosqz appellarent, & ipli Primarum nomi- dem Aaron, qui & ipfi facerdotes fuerunt, quòd
Metropolita- ne fruerentur, & non alij. Reliquæ verò Metropo- Aaron ſuper tunicam accipiebat podérem , fto
epiſcopi. litanæ ciuitates, quæ minores iudices habebant, lam ſanctam , coronam auream , mitram , & zo
( licèt maiores comitibus eſſent) haberent Metro nam auream ,& ſuperhumerale,& cætera quz ſu
* iure
politanos ſuos, qui predi&tis * iuftè obedirent Pri. prà memorata ſunt.Filijautem Aaron ſuper cuni
matibus,ficut & in legibus ſeculi olim ordinatum cas lineas cinci tantummodò & tiarati ità adfta
erat, quinon Primatum , ſed aut Metropolitano- bant ſacrificio Dei.Sed forſan quzritur & hoc, cu
rum ,aut Archiepiſcoporum nomine fruerentur. ius figuram faciebat Moyſes ? Si enim filij Aaron
Et licèt fingulæ Metropoles ciuitates ſuas prouin- presbyterorum figuram faciebant, & Aaron fum
çias habeant, & fuos Metropolitanos iudices ha- mifacerdotis,id eft, Epiſcopi, Moyſes cuius? in- MoyſesChola
bere debeant Epifcopos, ficut priùs Metropolita- dubitanter Chriſti. Et verè per omnia Chrifti, di figuram .
nos iudices habebant feculares, Primates tamen quoniam fimilitudo fuit mediatoris Dei, qui eft i.Tim.s.
( ve præfixum eft)& tunc, & nūchabere iuſſæ ſunt, inter Deum & hominem , leſus Chriſtus, qui eſt
Sedes Apo- ad quos poftſedem Apoftolicam ſumma negocia dux populorum , verus princeps facerdotum , &
ſtolica.
conueniant,vt ibidem quibus neceſsè fuerit, rele- Dominus Pontificum , cui eft honor & gloria in
uentur & iuftè reftituatur, & hi qui iniuftè oppri- ſecula ſeculorum , Amen . Hactenus de primordi
muntur,iuftè reformenturatque fulciantur,Epi- js ſacerdotalibus in veteriteftaméto . In nouo au
ſcoporuma cauſę , & fummorum negociorum iu- tem teftamento poft Chriftum Sacerdotalis ordo Petrus pri
Ab Apoftolis dicia (falua Apoftolicæ Sedis authoritate) iuftiffi- à Petro Apoſtolo cepit, ipfi enim primus datus mus põrifez
accepta . mèterminentur.Hæc ab antiquis, hæc ab Apofto- eſt pontificatus in Eccleſia Chrifti.Sic enim loqui- cerdos nouj
1 lis, hæcà fanctis Patribus accepimus, vobiső (vtturad eum Dominus : Tu es ( inquit) Petrus, & fum teftamenti.
poftulâftis) rimanda, & futuris tenenda tempori-, per hanc petram ædificabo Ecclefiam meam , & Matth.16.
bus mittimus, & reliquis fratribus predicanda,ac portæ inferi non præualebunt aduersùs eam : &
cunctis fidelibus tradenda mandamus. tibi dabo claues regni cælorum . Hic ergò ligandi
9. " ITEM epiftola tertia ad omnes Epiſcopos foluendique poteftatem primus accepis, primus
Primates vel ac reliquos Chrifti facerdotes, capite tertio: Epi- que ad fidem populum virtute ſuæ prædicationis
Patriarchçin .
ftituti ab Apo ſcoporum verò ordo vnus eft, licèt fint primates adduxit: fiquidem & cæteri Apoſtoli cum Petro
ftolis, ordi illi qui primas cinitates tenent, qui & in quibuf par conſortiuni honoris & poteftatis acceperunt,
nante
Do , Domi. dam locis Patriarchæ à nonnullis vocantur. Illi qui etiam in toto orbe diſperli Euangelium præ
autem , qui in Metropoli dbeato Petro Apoftolo dicauerunt, quibusóz decedentibus fuccefferunt Apoftolis
ordinante Domino,& à prædeceffore noſtro præ- Epiſcopi, qui ſunt conſtituti per totum mun- Epiſcopi .resca
dicto ſancto Clemente, ſeu à nobis conftituti ſunt, dum in ſedibus Apoftolorum : qui iam non ex
:
non omnes primates vel Patriarchæ effe poffunt, genere carnis & fanguinis eliguntur, ficut priùs,
fed illæ vrbes, quæ præfatis & priſcis temporibus fecundùm ordinem Aaron , led pro vniuſcuiuſ
que
 ORDINIS Q. II.III. 329
quevica meritoque, quomodòin eum Dei gratia & prophetarum , Dominus nofter Ieſus Chriſtus,
contulerit, ficut ad Heli Dominus pronunciauit, per manus impofitionem Apoftolis ſuis benedi
1 Rega.
dicens : Hæcdicit Dominus Deus Iſrael: Dixi, do- xit, ficut in Euangelio Lucæ fcriptum eft, Et per
mus tua & domus patris tui permanebunt coram duxit eos trans Bethaniam , & eleuauit manus ſu- Lucæ vltimo.
me vſque in æternum : & nunc dicit Dominus : per eos, & benedixit eos. Et in A &tibusApoftolo
Nequaquam , fed glorificantes me glorificabo : & rum ex præcepto fpiritusfancti Paulo & Barnabæ Actor.1a.
qui me ſpernit,fpernetur. Quatuor autem genera ab Apoftolismanus impofita eft in Epiſcopatum ,
funt Apoftolorum : Vnum à Deo tantùm , vtMoy- & fic miſliſunt ad euangelizandum . 1
ſes: alterum per hominem & Deum ,vt loſue:ter- 11. CAPITE autem lexto agit de Chorepiſco
tium tantùm per hominem, ficuthis temporibus pis : ſeptimo, de presbyteris: octauo, de Diaconi
fauore populi & poteftatum in ſacerdotium fub- bus: nono,de cuſtodibus facrorum : decimo, de
rogantur. Quartum auté genus ex fe eft,ficut pſeu- Subdiaconibus: vndecimo, de lectoribus : duode
doprophetæ & pſeudoapoftoli. Quid fit auténo- cimo,de Pfalmiſtis :decimotertio de Exorciſtis :
men Apoftolorů, Apoftoli in Latina lingua miſli & decimoquarto capite, de Oftiarijs. Vide horum
interpretantur, quia ipſos mifitChriftus euange- nonnulla inferiùs, in quæftione quarta, D. teſti
lizare ad illuminationem omnium populorum . monio fecundo & fequentibus, & E.teſtimonio
Epiſcopatus autem, vt quidam prudentium ait, ſecundo & fequentibus.
nomen eft operis,non honoris,Græcum eft enim , 12. AD Hebræos quinto : Omnis Pontifex ex
atque indedudum vocabulum , quòd ille qui ſu- hominibus affumptus, pro hominibus conftitui
perefficitur, ſuperintendit, curam ſcilicet fubdi- tur in ijs quæ ſuntad Deum, vc offerat dona & ſa
torum gerens. Scopus quidem intentioeft. Ergò crificia pro peccatis.
epiſcopos Latinè ſuperintendentes poffumus di- 13. ET capite octauo : Omnis enim pontifex ,ad
cere, vtintelligat, non ſe eſſe Epiſcopum , qui non offerendum munera & hoftias conſtituitur.
Manus impo prodeffe ,fed preeffe dilexerit. Quòd verò perma- 14. ITEM capite decimotertio : Ipfi enim per
Grio. nus impofitioné à præceſſoribus Dei ſacerdotibus uigilant quali rationem pro animabus veftris red
Epiſcopi ordinantur,antiqua inftitutio eſt. Iſaac dituri.
Gen.27.49. enim patriarcha ſanctus,ponensmanum ſuam ſu- 15. SECVNDAE ad Corinthios quinto : Pro
Num.27 . per caputIacob,benedixit ei : fimiliter & Iacob fi- Chrifto legatione fungimur, táquam Deo exhor
lijs fuis, fed & Moyſes ſuper caput Iofue manum antè : Omnia auté ex Deo ,
tante per nos. Et paulo
fuam imponens, dedit ei fpiritum virtutis & du- qui nos reconciliauit fibi per Chriftum , & dedit
catus in populo Ifrael. Sic & fuperimpletor legis nobis miniſterium reconciliationis.

III.

Quo loco Scriptura teſtimonium huic Sacramento præbet ?

A. Illic ſcilicet, vbide Apoſtolis docet,quòd in Eccleſiæ mini. Ti.s.b

ſtrisdeligendis,inſtituendis atque ordinandis,vſi ſunt'manuum im- 1.
1 Timoth.4
Altor.6. . ds.d
& 94.444
2. Ti .
moth.1.b
is, poſitione. Hoc enim velutì fymbolo certo & efficaci præſentis gra

tiæ, quæ in Ordinum collatione exhibetur & accipitur, Sacramen - be Ambros.ibi:de digni.com
tum illud nobis eſt commendatum . cap.14

B. Quare Paulus ad Timotheum à ſecreatum Epiſcopum ſcribens,

& acceptæ in hoc Sacramento gratiæ illum admonens, Noli,inquit, Theophyl

pluTimoth, is& ibidèm
. & Haymo .
gratiam quæ inte eſt,quæ data eft tibiperprophetiam cumimpofition
negligere impo) e

manuum presbyterij. Et rursùs ad eundem : Admoneo te, vt reſuſcites grati- 0Theophyla

2. Timoth..b & ibidèm
am Dei,quæ est inte perimpoſitionem manuum mearum .
C. Quoniam verò permagni refert, quales in Eccleſia quibuſcun- Leo in epift.7.ad epi

que munijs præficiantur

, & Eccleſiaſticam poteftatem ex hoc Sacra- Roman.fub Sylueftro, cap:

mento accipiant, ad omnem Epiſcopum dicitur : ' Manus citò nemini f& 1.Timoth.s.d
11.Rcformationis.
impofueris, neque communicaueris peccatisalienis.
TESTIMONI A.
1. A. AD Titum primo: Huius rei gratia reliqui 7. POSTERIORIS ad Timotheum primo:
te Cretæ, vt ea quæ deſunt corrigas, & conftituas Admoneo te & c.vt in textu, B .
per ciuitates presbyteros, ficut & ego difpofui 8. AMBROSIVS libro de dignitate facerdo
tibi. tali, capite quinto : Quis dat, frater, epiſcopalem Gratia con
2. ACTORVM ſexto : Et elegerunt Stephanú , gratiam ?Deus, an homo ?Reſpondes,linedubio, ferturperim .
& c.Hos ftatuerunt ante confpectu Apoftolorum : Deus : fed tamen per hominem dat Deus: Homo inanuú in or
& orantes ,impoſuerunt eis manus. imponitmanus, Deuslargitur gratiam . Sacerdos dinatione.
3. ITEM decimotertio : Tunc ieiunantes & imponit fupplicem dexteram , & Deus benedicit
orantes, imponentesc eis manus, dimiſerunt il- potenti dextera : Epiſcopus initiat Ordinem, &
los.Et ipfi quidem miſli (Saulus & Barnabas) à fpi- Deus tribuit dignitatem .
rituſancto ,abiêrunt Seleuciam . 9. NICEPHORVS libro duodecimo Eccle
4. ET capite decimoquarto: Et cùm conſtituif- fiafticæ hiſtorix, capite decimoquarco : Martyri
fent illis ( Paulus ſcilicet & Barnabas) per fingulas us porrò : At tu vir beate, ait,(ad Nectarium ) nu
Ecclefias presbyteros ( vbi Græcè dicitur xepotový pèr admodùm per baptiſmum omné labem ab
Garter di autoio opiofuripovo,) & oraffent cum ieiunijs, luifti,cùm etiam epiſcopalem dignitatem es con In ordinatio .
comendauerunt eos Domino in qué crediderunt. fequutus. Vtrunque verò,& facrum lauacrum, & ne Epiſcopa .
5. PRIORIS ad Timotheum quarto: Noli ne- munus epiſcopale, delicorum eſſe remedium & li confertur
gligere & c.vt in textu , B . expiationem ex ſacrisnouimusconſtitutionibus, remiſlio pec.
6. ET capite quinto : Manus citò nemini im- Actu quidem nunc nihil mihi differre vidéris a catorum.
poſueris. recèns genito infante. Ego verò iamdudùm diui
Ee 3 no
 330 Q. III. DE SACRAMENTO
no purgatus lauacro, eundem per libidinem vitæ collatus.Et paulò pòft :Meritò beatorum patrum
curtum tenere perfeueraui. His dictis, facerdotij venerabiles ſanctiones, cùm de facerdotum ele
non fubijtiugum . &tione loquerétur, eos demùm idoneos facris ad- Quales Ordi.
nandi fint.
1. B. PRIORIS ad Timotheum quarto, vt in miniftrationibus cenſuere, quorum omnis ætas,
textul . à puerilibus exordijs vſque ad prouectiores an
THEOPHYLACTVS in prioris epifto- nos per diſciplinæ Ecclefiafticæ ftipédia cucurrifo
læ ad Timotheum capitis quarti illa verba,Nène- ſet, vt vnicuique teftimonium prior vita præbe
gligas donum quod inte eft, quod datum eft tibi ret : nec poffet de eius prouectione dubitari, cui
per prophetiam :Doctrinæ donum hîc intelligit, pro laboribus multis, pro moribus caftis , pro
quod accepit Epifcopus factus per prophetiam , actibus ftrenuis celfioris loci premium deberetur,
hoceft, imperance ſpiritu, vt ſuprà commemora- Si enim ad honores mundi fine ſuffragio tempo
Impofitioma tum eft. Cum impofitione manuum presbyterij: ris ,fine merito laboris indignum eft peruenire, &
nuum Epiſco Hoceft, Epiſcoporum . non enim presbyteri Epi- notari ambitus folent, quos probitatisdocumen
palium in or- fcopum ordinabant. Vide autem horrendum , ta non adiuuant: quàm diligens & quàm prudens
dinatióe quid quantum poſſit impofitio ſacerdotaliū manuum.
efficiat. habenda eft difpenfatio diuinorum munerum &
3. HAYMO Epifcopus Halberſtattenfis in ea- cæleftium dignitatum , nè in aliquo Apoftolica &
Effe &tus fa . dem verba : Noli negligere gratiam &c. Gratiam canonica decreta violentur?
cramenri Or.
dinis. appellat hîc fidem ,& fapientiam ,atque remiſlio- 2. SYNODVS Romana ſub Sylueftro, capite
nem peccatorum ,& gratiam epiſcopatus,quæ per vndecimo : Vt nullus ex laica perſona ad hono- Olim quadid
in minoribus
prophetiam data eltilli, quia prophetiæ Ipiritu rem acolyti vſque ad Epiſcopatum ſubleuaretur, Ordinibus
reuelante cognouic beatusPaulus Timotheu di- nisì priùs fuiſfet lector annis triginta, deindè vno probabantar.
gnum eſſe epiſcopali honore. dieexorciſta, & pofteà caperet onus acolyti,& fa
4. POSTERIORIS ad Timotheum primo, ceret in eodem ordine acolytiannos decem ,vtac
vrin texcu. ciperet onus ſubdiaconi, & in fubdiaconatu effet
5. THEOPHYLACT VS in pofterioris epi- annos quinque. Deinde ad diaconatus honorem
itolæ ad Timotheum caput primum :ea verba ex- percingeret fixus rogantibus triginta presbyteris
ponens, Admoneo te, vt reluſcites gratiam Dei : examen , vt effet ſubdiaconus cardinalis : quia à
Gratia fpiri. Quia, inquit Apoftolus, noui te non fimulatam prima ſede erat conftitutum , vt feruiret annos ſe
oralinatione habere fidem ,excito te,vt gratiam ſpiritus quam prem . Hoc enim quòd fi quis defideraret Ordi
accepta . accepifti ad præfe &turam ecclefiæ , ad fignorum nem presbyterij,ita exigeretur,vt in ſeptem annis
operationem , & fimpliciter ad omnem quæ epi- à cuncto clero Romano probaretur doctrinx, na
ſcopum deceatvirtutem, vt hanc ſemper exulci- tiuitatis, generoſitatis, & confilio non expetens
tes,ac virentem & floridam facias. Quemadmo- prædam à quoquam opinione clara , firmarent
dùm enim ignis lignis indiget, hunc ad modum omnes presbyteri,declararent & firmarent, & fic
gratia fpiritus opùs habet promptitudine, & at- ad Ordinem presbyterij accederet, & faceret in
tentione, & ſobria mente, viſemper ferueat, nam eodem ordine annos tres.
nisì hæc præſtò fint,extinguitur.quemadmodùm 3. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vige
1. Theff.s.
& alio in loco dicit, Spiritum nolite extinguere. limatertia, capite feptimo reformationis: Quan
Quæ in te eft per impofitionem manuum mea do epiſcopus ordinationem facere diſpoſuerit,
rum : In te quidem habitatipſa gratia,quam acce omnes qui ad ſacrum minifterium laccedere vo
piſti cùm imponerem ego tibi manus, quádo epi- luerint, feria quarta ante ipſam ordinationem ,
Icopum te feligebam & cóſecrabam . Atquì ignem vel quádo Epiſcopo videbitur, ad ciuitatem euo
iftum vehementiorem & maiorem eftice: quod centur. Epiſcopus auté facerdotibus, & alijs pru
accepifti verbum , fiduria libertateip imple ac for- dentibus viris, peritis diuinæ legis, ac in ecclefia- :
titudine,ita's ingenuė. fticis fan & ionibus exercitatis, fibi aſcitis, ordi- dinandorum
Examen 01.
1. C. LEO Magnusin epiftola o &togefimaſepti- nandorum genus, perſonam , ætatem ,inftitutio
maad Epifcopos Aphricanos per Mauritaniam nem ,mores,doctrinam ,& fidem diligenter inue
Cæſareenfem conftitutos,capite primo: Quid eft ftiger & examinet.
Manus citò citò manus imponere,nisi ante ætatem maturita- 4. ITEM capite duodecimo: Nullus in pofte
imponcre
quid dr. tis, ante tempus examinis, ante meritum laboris, rum ad ſubdiaconatus ordinem ante vigefimum . Aetas ordi
ante experientiam diſciplina, facerdotalem ho- ſecundum , ad diaconatus ante vigefimumterci- nandorum &
norem tribuere non probatis? Et quid eft cómu- um , ad presbyteratus ante vigefimumquintum
nicare peccatis alienis, nisì talem effici Ordinan- ætatisſue annum promoueatur.Sciant tamen epi
tem ,qualis ille eft,qui non meruit Ordinari?Sicut ſcopi non ſingulos, in ea ætate conftitutos debere
enim boni operis fibi comparat fructum , qui re- ad hos ordines aſſumi,fed dignos dútaxat,& quo.
ctum tener in eligendo facerdote iudicium : ità rum probata vita ſenectus fit.Regulares quoque
graui ſemetipſum afficitdamno,qui ad ſuç digni- necin minoriætate,nec fine diligenti epiſcopiex
tatis collegium fublimat indignum . Non enim in amine ordinentur:priuilegijs quibuſcunque,quo
cuiuſquam perſona prætermittendum eft, quod ad hoc penitùsexclufis.
inftitutis generalibus continetur,nec putandus eft 5. PRIORIS ad Timotheum quinto , vt in
honor ille legitimus,qui fuerit de preuaricatione textu .

IIII.

Quot gradus in ſe continet hoc Sacramentum ?

A. GENERATIM quidem minores Ordines, maioresque conti

coecil: Carthaginem net : minores ſcilicet · quatuor, Oftiariorum , Le& orum , Exorciſta
& Trident.Cell.23. Ignat.ad rum ,
Antioch , Dion.eccler hie. & Acolytorum : maiores verò tres, nempe Subdiaconorum ,
tal.cap.j. Eufeb.hit.lib.6. Diaconorum ,ac Presbyterorum . Ex Presbyteris porrò alij maiores,
bi zadebiuto.a & ibidem alij minores à Chrifto inſtituti inueniuntur.

Deda lectement epito..B. Maiores enim presbyteri,Apoftoli ſunt, eorumque fucceffores

ad Marcellam.
HieronCyprian Epiſcopi, magna fanè poteſtatė & reuerenda dignitatis prærogatiua
excel
 ORD IN I S. Q. IIIL 331

excellentes. Nam horum eſt,(“ Scriptura teſte ) attendere ſibi & vni- tai leimat.ad Phila.Aug.

uerſo gregi,quem à Spiritu fan & o curandum paſcendumque accipis la Tit...b Actor.14.d
3.c.dead
unt,regere Eccleſiam , ea quæ deſunt corrigere, per ciuitates item pre
sbyteros conſtituere.

C. Minores verò presbyteri ſub Epiſcopis, ſicut ſeptuagintaduo‘il- & Luc.10.2.Leo epift.s.

lidiſcipuli ſub Apoſtolis, in Ecclefiæ miniſterio deſeruiunt,dona & innocylib.1.de myfte.al

facrificiał pro peccatis offerunt, atque in curanda Dominica meſſe, f Hebr.sas.a
& Matth.g.d Luct 10.a
tanquàm operarij, fecundùm illos exiſtunt.

D. Acminorum quidem quatuor ordinum Clerici hoc proprium

habeant“munus, vt facerdotibus & epiſcopis multis in rebus præſtò bhae Carthagi concedere

, vt ad facra conuenientem populum ordinent, vtque paulatim ele ficapobl.& fequent.de

fint

ipſi velut quibuſdam gradibus ad maiora munia in Eccleſia obeunda liblede institutioncclesie
ritèinſtituanturatque præparentur: Aquiſgran.i. fub Ludouico

E. Cæteri verò maiores tres ordines, cùm in alijs, tum in facris Eu- fub Sylucht.cap.36.89.
chariſtiæ myfterijs maiorem conferunt poteftatem . Igitur Subdiaco- lado.lib.z.de offic.ecciata

nus & Diaconus di&tis iam myſterijstanquàm adminiſtri adeffe, ipſis -cap.zoo hilib.a

que facerdotibus proximi effe poffunt

. Et quanquàm quòdad Ordi- et Stator
nis Sacramentum ac facrificandi authoritatem attinet ,difcrimen inter
Epiſcopos & Sacerdotes non fit, tamen funt illi ſacerdotibus multo k Damalus epiftolag. Ia.

excellentiores, ſi Eccleſiæ gubernandæ, ſi paſcendarum animarum 2.Hieron.conteo Lucifeti.

ius, tum baptizatos confirmandi, & Clericos ordinandi poteftatem adepico che little ones
conſideremus. cap.7. Epiphan.hæref.75.
Acrianor .
F. Verùm præfentis inſtituti non eſt, quæſingulis Ordinibus fun
& iones & leges præſcriptæ fint, enucleare. Illud ſanèconſtat ,magno
in precio cun & os Ordines habendos, ac ſedulò retinendos eſſe. Fir

mum enim teſtimonium illi præbet facra Traditionis Apoftolicæ ,

Eccleſiaſticæque obſeruationis diſciplina

, quæ ad nos vſque tranf- ia tebe.incap-4cpit:
miffa perdurat.
TESTIMONIA .
1. A. CONCILIVM Cathaginenſe quartum ,
Acolytus cui beatus Auguftinus interfuit,canone ſexto : A-
Ordinatur. colytus quum ordinatur, ab Epiſcopo quidem
doceatur, qualiter in officio ſuo agere debeat.Sed
ab Archidiacono accipiat ceroferarium cum ce-
reo , vt fciat ſe ad accendenda Ecclefiæ lumina-
ria mancipari . Accipiat & vrceolumſvacuum ,ad
fuggerendum vinum in Euchariftiam fanguinis
Chrifti.
Exorciſta 2. ET canone ſeptimo: Exorciſta quum ordi-
quomodò natur, accipiat de manu Epiſcopi libellú, in quo
ordinatur. ſcripti funtexorciſmi, dicente fibi Epiſcopo :Ac-
cipe & commenda memoriæ , & habeto potefta
tem imponendi manus ſuper energumenum , fiue
baptizatum fiue catechumenum .
Lector.
3. CANON octauus fic habet : Lector quum
ordinatur, faciat de illo verbum Epiſcopus ad
plebem , indicans eius fidem ac vitam atque inge-
nium.Poft hæc ſpectante plebe,tradat ei codicem ,
de quo lecturus eft,dicens ad eum :Accipe, & eftó
lector verbi Dei, habiturus fi fideliter & vtiliter
impleueris officium ,partem cum eis qui verbum
Deiminiftrauerunt.
Ofiardi Oro 4. CANON nonus : Oftiarius quum ordina-
tur,poftquam ab Archidiacono inſtructus fuerit,
qualiter in domo Dei debeat conuerſari, ad ſugé
geftionem Archidiaconi, tradat ei Epiſcopus
claues Ecclefiæ de altario, dicens : Sic age, quafi
redditurus Deo rationem pro his rebus quæ his
clauibus recluduntur.
S. LAODICENVM Concilium canone vi-
gefimoquarto : Quòd non oportet facratum à
presbytero vſque ad Diaconum , & deinceps
quemlibet Ecclefiaftici ordinis vſque ad mini-
Atros, vellectores, vel cantores, vel exorciſtas, Lectores:
vel oftiarios, vel exercitatorum ordinis in cau- Oftiarij:
ponam ingredi.
7. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vi
gefimatertia, capite & canone ſecundo, vt fupràs
quæſtione prima, A. teftimonio nono .
7. IGNATIV's in epiftola ad Antiochenſes: OrdinesMi
Saluto Subdiaconos; Lectores, Cantores, Ofiari- se Ignatij.
os, Laborantes, Exorciſtas, atque Confeſſores.
8. DIONYSIVS Areopagita libro Ecclefia
fticæ hierarchiæ , capite tertio : Porrò miniſtro- Cleri diftina
&io , Dionyfij
rum alij quidem pro claufis templi foribusad atate.
ftant, alij proprij aliquid muneris agunt. Qui
verò ipfius Ordinis præcipui ſunt, vnà cum ſa
cerdotibus ſanctum panem & benedictionis ca
licem ſacroſanctis altaribus imponunt, cùm an
tè præceſſerit ab omni clero vniuerſalis laus at
que Confeſtio .
l. CORNELIVS Pontifex & Martyr in epi
ftola ad Fabium Antiochenum Epifcopum , tefte
Euſebio libro ſexto hiſtoriæ Ecclefiafticæ, capite
trigeſimoquinto: lfum igitur lepidum Euange
lij patronum , Nouatum ,omninò præterijc,ſcili. Ecclefiæ Roa
cet vnum folùm Epiſcopum oportere eſſe in hac mains presby:
Eccleſia catholica : in qua tamen non ignorábat Subdiaconi,
(quo modo enim poterat ?) Presbyteros eſſequa- & minorum
dragintaſex, Diaconos feptem , Subdiaconos fe- ordinum ele:
prem , Acolytos quadragintaduos, Exorciſtas & Cornelij &
Lectores vnà cum Oftiarijs quinquagintaduos, Cypriani.
viduas & alios morbo atque egeftate affictatos
&
mille & quingentos: quos omnes Domini gratia
& benignitas abundè fuftentat.
10. LYCAE nono: Conuocatis autem Iefus du
odecim Apoftolis,dedit illis virtutem & potefta
Ee 4 tem

)

Q. IIII . DE SACRAME
332
tem ſuper omnia dæmonia, & vt languores cura-
rent . Et miſit illos predicare regnum Dei ,& fana-
reinfirmos.
II. ET capite decimo : Poft hæc autem defigna-
uit Dominus & alios feptuagintaduos : Et mifit
illos binos ante faciem ſuam , in omnem ciuita-
tem & locum, quò erat ipſe venturus.
12. BEDA in caputdecimum Lucæ : Sicut duo-
decim Apoftolos formam Epiſcoporum exhibe-
refimul & premonftrarenemo eſt quidubitet, fic
Epifcopilach & hos ſeptuagintaduosfiguram presbyterorum ,
lorum & pre : id eft, fecundi ordinis facerdotum geffiffe fcien-
sbyteri 72.di. dum eft.Tametfi primis Ecclefiæ temporibus, vt
ſcípulorum . Apoftolica ſcriptura teſtis eſt,vtrique presbyteri,
vtrique vocabantur Epiſcopi.Quorum vnum fa-
pientiæ maturitatem , alterum induftriam curæ
paftoralis ſignificat.
13. CLEMENS Pontifex & Martyr epiftola
prima ad fratrem Domini: Epiſcopos vice Apo-
Chriftus tefte ftolorum gerere, S.Petrus Dominum docuiffe di-
docuit. cebat, reliquorum diſcipulorum vicem tenere
presbyteros debere inſinuabat.
14. ANACLETVs Pontifex & Martyr epi-
ftola ſecunda ad vniuerſos Epiſcopos Italia , capi-
te ſecundo : In nouo teftamento , poft Chriftum
Dominum à Petro ſacerdotalis cæpit ordo, quia
ipfi primo Pontificatus in Ecclefia Chrifti datus
Matth.16 . eft, dicente Domino ad eum : Tu es ( inquit) Pe-
trus, & fuperhanc Petram ædificabo Ecclefiam
meam , & portæinferinon præualebunt aduersùs
eam : & tibidabo claues regni cælorum . Hic ergò
figandi atą foluendi poteftatem primus accepità
Domino,primus ad fidem populum virtute ſue
prædicationis adduxit.Ceteriverò Apoftoli cum
eodem pari conſortio honorem & poteftatem ac-
Matth.co . ceperunt, ipfumo principem eorum eſſe volue-
Marci vltimo runt. Qui etiam , iubente Domino, in toto orbe
Epiſcopi apo diſperſi Euangelium prædicauerunt:Ipfis quo
sêrelistuccef- decedentibus, in locum eorum ſucceſſerunt Epi-
fcopi, quorum ordinatio prætacto fieri debetor-
Luc. 10.
dine & inodo : quos qui recipit & verba eorum ,
Deum recipit:qui autem eos fpernit,eum à quo
miſli ſunt, & cuius funguntur legatione, fpernit,
Marth.g. & ipſe indubitanter ſpernetur à Domino. Viden
Luc.io.
Septuaginta tes autem Apoftoli meſſem eſſe multam , & opera-
duorü difci. rios paucos,rogauerunt Dominum meſlis, vt mit-
pulorum lo- teret operarios in meſſem ſuam . Indè electi ſunt
cum tenent ab eis feptuagintaduo diſcipuli, quorum typum
picsbyteri.
gerunt presbyteri, atque in eorum locum ſunt
conſtituci in Ecclefia.
15. IDEM epiftola tertia ad omnesEpiſcopos
Bipartitus & Sacerdotes, capite primo : Sacerdotum
erdotum ordo
ordo
ordo Sacer. bipartitus eft, &ficut Dominus illum conftitu
Luc.10 . it, à nullo debet perturbari. Scitis autem à Do-
mino Apoftolos eſſe electos & conftitutos, &
pofteà per diuerſas prouincias ad predicandum
diſperſos. Cùm verò meſlis cæpiffet creſcere ,vi-
dens paucos eſſe operarios, ad eorum adiumen-
tum feptuagintaduos eligi præcepit diſcipulos.
Epiſcopi verò, Domini Apoftolorum : Presby-
teri quoque, ſeptuaginta duorum diſcipulorum
locum tenent.
1. B. HIERONYMVS in epiftola quinqua-
Apoftolorum geſimaquarta ad Marcella aduersùs Montanum :
locu Epifco- Apud nos Apoftolorum locum Epiſcopi tenent :
pi tencat. apud eos Epiſcopus tertius eft.
Lib.4.epi.9. 2. CYPRIANVS epiftola ſexagefimanonaad
Florentium feu Puppianum : Chriftus dicit ad
Apoftolis vi . Apoftolos, ac per hoc ad omnes præpofitos, qui
catia ordina. Apoftolis vicaria ordinatione ſuccedunt:Qui vos
tione fucce- audit, me audit &c. Indè enim ſchiſmata & hæ-
dunt Epiſco- reſes obortæ ſunt &oriuntur,dum Epiſcopus qui
pi.
vnus eſt, ſuperba quorundam præſumptione con
temnitur & c.
Lib.3.epift. 9,
Epiſcopi in 3 . ITEM epiftola fexagefimaquinta ad Roga-
Apoftolis tianum : Meminiffe Diaconi debent, quoniam
elceti. Apoſtolos,id eft, Epiſcopos & præpofitos Domi-
NTO
nus elegit : diaconos autem poft aſcenſum Domi
ni in cælos, Apoſtoli fibi conftituerunt Epiſcopa- Actor.6 .
tus fui & Ecclefiz miniſtros. Quòd fi nos aliquid
audere contra Deum poffumus, quiEpiſcopos fa
cit : poffunt & contra nos audere diaconi, à qui
bus fiunt.
4. IGNATIVS in epiftola ad Philadelphien
fes : Principes ſubditi eitote Cæſari, milites prin
cipibus,Diaconipresbyteris, vt facrorum admi
niſtratoribus. Presbyteri verò & diaconi, atque Epiſcopooer
omnis clerusfimul cum omni populo, & milici- obediant.
bus atque principibus, ſed & Cæſares, obediant
Epiſcopo. Epiſcopus verò Chrifto, ficut Patri
Chriftus: & ità vnitas per omnia feruatur.
5. AVGVSTINVS in pſalmum quadrageſi
mumquartum : Quid eft, Pro patribus tuis nati Pro Apoftolis
funt tibi filij? Patresmiſli ſunt Apoftoli; pro apo- cöftituti funt
Epiſcopi.
ftolis filijnati ſunt tibi, conſtituti ſunt Epiſcopi.
Hodiè enim Epiſcopi qui ſunt per totum mun
dum ,vndè nati ſunt? Ipfa Ecclefia patres illos ap
pellat,ipſa illos genuit, & ipfa illos conftituit in
ſedibus patrum . Non ergo te putes deſertam ,
quia non vides Petrum , quia non vides Paulum ,
quia non vides illos per quosnata es : De prole
cuatibi creuit paternitas. Pro patribus nati ſunc Pfal.it
tibi filij.
6. ACTORVM vigefimo: Attendite vobis &
vniuerſo gregi, in quo vos Spiritusfanctus pofuit
Epiſcopos,regere Ecclefiam Dei,quam acquifiuit
ſanguine ſuo .
7. PRIORIS epiſtolæ Petri quinto: Seniores
ergò qui in vobis funt,obfecro & c. Paſcite qui in
vobis eftgregem Dei, prouidentes non coacte,fed
ſpontanee, fecundùm Deum : neque turpis lucri
gratia, ſed voluntariė : neque ve dominantes in
cleris, ſed forma fatti gregis ex animo : & cùm
apparuerit princeps paftorum , percipietis im+
marceſcibilem gloriæ coronam .
8. AD Hebrçosdecimotertio : Obedite præpo
fitis veftris, & fubiacete eis.Ipfi enim peruigilant
quafi rationem pro animabus veftris reddituri:
vt cum gaudio hoc faciant, & non gementes. Hoc
enim non expedit vobis.
9. AD Titum primo:Huius rei gratia reliquite
Cretæ ,vtea quæ defuntcorrigas, & conftituas per
ciuitates presbyteros, ficut & ego difpofui tibi.
10. ACTOR VM decimoquarto : Etcùm con
ftituiſſent illis ( Paulus & Barnabas) per fingulas
Eccleſias presbyteros, & orâſſent cum ieiunatio
nibus, commendauerunt eos Domino .
1.C. LVCAE decimo, vt ſuprà haceadem quç
ftione, A.teftimonio octauo .
LEO epiftola octogefimaoctaua ad Epiſco
pos Germaniæ & Galliæ, enumeratis officijs Epi
ſcoporum :Hæc inquit, omnia illicita funt Cho- Presbyteri
formam ha .
repiſcopis, qui ad exemplu & formā ſeptuaginta beat 70.diſci
diſcipulorum eſſe noſcuntur, vel presbyteris qui pulorum .
candem geſtant figuram : quoniá quanquàm con
ſecrationem habeant, pontificatus tamen apicem
nó habent.Quæ omnia ſolis deberi ſummis pon
tificibus authoritate canonum præcipitur , vt per
hoc & diſcretio graduum , & dignitatis faftigium
ſummiPontificisdemonftretur.
3. INNOCENTIVS tertius libro primo de
myfterio altaris fiue de myfterijs Euágelicæ legis
ac ſacraméti Euchariftię, capite ſexto : In nouo te
ftamento Chriftus ipfe maiores& minores facer- Maiorum &
dotes inſtituit, fcilicet duodecim Apoftolos,& fe- midorum ſa:
ptuagintaduos diſcipulos, quos præmittebat bi- ftitutio .
nosinomné ciuitatem & locũ quò erat ipſe ven
turus.Sicut enim Pótifices ſummosMoyſes regen
dis populis in lege præfecit,fed ad eorú ſocietatis
& operis adiutorium , ſequentis ordinis viros &
ſecudę dignitatis elegit .(Nam in Eleazaro & Icha- Exo.29. & 19
mar filijs Aaron paternæ transfudit plenitudi
nis abundantiam , vt ad hoftias falutares & fre
quentioris officij facramenta, miniſterium fuf
ficeret
 ORDINI S. 0. INIT 333
Num.si. ficeret facerdotum . Et in eremo per ſeptuaginta Latinum , Adiurantes Teu increpantes vocantur.
virorum prudentium mences Moyfi ſpiritu pro- Inuocant ſuper Catechumenos, vel ſuper éos qui
pagauit.Quibus ille vſus in populo , innumerabis habent fpiritum immundum , nomen Domini
les multitudines facilègubernaret) Sic & Chriftus IESV, adiurantes per eum vt egrediatur ab eis.
Apoftolis ſuis diſcipulos addidit, quibus illi ſuis Refert Ioſephus regem Salomonem excogitaffe, Lib.8. anti
prædicationibus totum orbé impleuerunt. Apo- fuam ' gentem docuiffe modosexorciſmi, id eft, quit,Iudaic.
ftolorum itaque vices,maiores obtinentfacerdo- adiurationis, quibus immundi fpiritus expull cap.z.
ces,id eft,Epiſcopi: Diſcipulorum verò, minores, ab homine, vlteriùs reuerti non funt aufi. Tefta
id eft,Presbyteri. tur & deeis liber A & us Apoftolorum , ità dicens :
4. AD Hebræos quinto : Omnis Pontifex ex Tentauerunt autem quidam & de circumeunti- Actor.ig.
hominibus aſſumptus, pro hominibus conftitui- bus Iudæis exorciftis inuocare nomen Domini
turin ijs quæ funt ad Deum , vt offerat dona & fa- IESV , & cætera , vt Ifidorus.
crificia pro peccatis. 8. ITEM capite vndecimo:Lectores d legendo,
5. ET octauo capite : OmnisPontifex ad offe- Pfalmiftæ à pſalmis canendis vocati. Illi prædi
rendum munera & hoftias conftituitur.
cant populis quid fequantur: ifti canunt,vt exci
6. MATTHAEI nono , 7. ET Lucę decimo : cent ad compunctiones animos audientium . Et
Meſlis quidem multa, operarijautem pauci. Ro- paulò pòft: Lectorum ordo formam & initium Le &tores.
gate ergò Dominum meſlis, vt emittat operarios à Prophetis fumpfit. Sunt ergò lectores qui ver
in mellem fuam . bum Deiprædicant, quibus dicitur : Clama, nè Eſaiz sa .
1. D. CONCILIVM Carthaginenfequartum , ceſſes ,& c. ve Ifidorus.
canone ſexto & fequentibus, vt ſuprà ,hac quæfti- 9. ET capite duodecimo : Oftiarij funt, qui & Oftiarij,
a. Paral.se
one, A.teftimonio primo. æditui & Janitotes in lege dicebantur. Hi apud
2. ISIDOR VS Hiſpalenfis libro fecundo de Hebræos in Veteri Teftamento electi ſunt ad cu
Le & ores.
Officijs Ecclefiafticis,capite vndecimo: Lectorum ftodiam çempli, quique ordinati per vices fuas
Ordo formam & initiú a Prophetisaccepit. Sunt omnia interiora templi vel exteriora cuſtodie
lectores qui verbum Dei prædicant, quibus dici- bant, vt non ingrederetur in illud immundus in
Ifa.st. tur : Clama,neceſſes : quafi cuba exalta vocem tu omni re. Didi aurem Oftiarij ,quòd præſint oftijs
am. Ifti quippe dum ordinantur,primùm deco- cempli: ipfi enim tenentes clauem, omnia incus
rum conuerſatione Epiſcopus verbum facit ad ex vtraque parte cuftodiunt,atque inter bonos &
populum . Deniquè coram plebe tradit eis codi- malos habentes iudicium, fideles recipiunt, re
cem apicum diuinorum ad Dei verbum annun- fpuunt infideles.
ciandum.Qui autem ad huiufmodi promouetur 10. CONCILI VM Aquiſgranenſe primum
gradum , ifte doctrina & libris imbutus, fen- fub Ludouico Pio ,capite ſecundo : Oftiarij funty
luúmque ac verborum ſcientia ornatus, ita vt in & c. vt Ifidorus capite decimoquarto, vt ſuprà
diſtinctionibus ſententiarum intelligat vbi fini- hac quæſtione,D.teftim . quarto. CAPITE ter
atur iunctura,vbi adhuc pendeat oratio, vbi fen- cio : Ledorum ordo ,& c. vt Ifidorus capitevnde
tentia extrema claudatur &c .
cimo. CAPITE quarto: de Exorciftis, vt Ifido
Lsorciftz . 3. IBIDEM capite decimotertio : In primo or- rus capite decimotertio. CAPIT E ' quinto :
dine & minifterio Ecclefiæ eſſe Exorciftas fecun- Acolyti Græcè, vt Iſidorus libro ſeptimo Ety
dùm officia, quæ in templo Salomonis erantdif- mologiarum ,capite duodecimo, vt ſuprà D.te
L.E sdrz 2 .pofita, quæin pofteriùs ſunt ab Efdra diſparrica , ftimonio quinto.
inuenimus : eos quos Eſdras actoresmemorat Ila CONCILIVM Romanum fub Sylueftro ,
templi,nunc eſſe Exorciſtasin Ecclefia Dei & c.Hi capite primo: Syluefter Epiſcopus Vrbis Romx
fCarl.că.7. cùm ordinantur,ficutait Canon , accipiūtdema- congregans fratres compresbyteros & Coëpiſco:
nu Epiſcopi libellum , in quo fcripci ſunt exorci. pos vel Diaconos ſuos ciues Romanos, collegit
ſmi, accipientes poteftatem imponendi manus in gremio fedis ſuæ ducentos octogintaquatuor
ſuper energumenos, fiue baptizatos fiue catechu- Epiſcopos, quibus Auguftus Conftantinus vehi
menos , cula & annonas præftari pręcepit , & alij quinqua
Otiau ).
4. ITEM capite decimoquarto :Oftiarij funtz gintafeptem Epiſcopi partis Rinocoruris, quo :
qui in veteri teſtamento ianitores templi voca- rum chirographus in eorum concilio declara.
bantur,qui præerant portis templi Hierufalem, tur, centum quadragintaduo Presbyteri Vrbis Presbyteri,
quis ordinati per vices ſuas omnia interiora Romæ, & diacones ſex , Subdiacones ſex, Aco . Diacoi, subs
s-Paral.az.& templi velexteriora cuftodiebát.Hideniąg inter lyri eiusconcilio fa & i quadragintaquinque,Ex laser.com
3.Pag.8 . & 23. fandum & iniquum diſcernentes, eos tantùm in orciſtæ vigintiduo , Lectores vrbis Romæ no- itę,Lectores
ecclefia, qui funt fideles, recipiunt. Intrare enim naginta, quorum præſentes parentes audiebant:
templum nisì per eosnon poſſumus:habentenim Notarij Eccleſiæ quatuordecim , qui geſta diuer
in poteftate tam bonos recipiendi, quàm reijcie forum martyrum fuſcipientes, * ordinate nar- *vel, ordine
endi indignos. rabant,
5. IDEM libro ſeptimo Etymologiarum , ca 12. CAPITE tertio : Pofteà autem fecit gradus
Acolyti. pice duodecimo: Acolyti Græcè,Latinè cerofera- in medio fynodi,vtnon Presbyter aduersùs Epi
rij dicuntur, à deportandis cereis, quando legen- ſcopum , non Diaconus aduersùs Presbyterum ,
dum eft Euangelium aut facrificium offerendum . non Subdiaconus aduersùsDiaconum, non Aco
Tunc enim accenduntur luminaria ab eis & de- lytus aduersiàs Subdiaconum, non Exorciſta ad
; portantur, non ad effugandas tenebras, dum foluersus Acolytum , non Lector aduersùs Exorci
co tempore rutilet,ſed ad fignum lætitiæ demon- ftam , non Oftiarius aduersùs Lectorem , non ofiarius ra.
liquis annú
ftrandum , vtfub typoluminis corporalis,illalux Laicus det accuſationem aliquam . Et paulò meratur .
Iom.1. oftendatur, de qua in Euangelio legitur : Erat luss pòft : Subdiaconu s, Acolytus; Exorciſta , Lector;
vera, quæ illuminat omnem hominem venien- nisì & c.
tem in huncmundum . 13. DEIND6 capite feptimo : Ità tamen Syl
6. RABANVS Maurus Archiepiſcopus Mo- uefter clara voce dicebat ad coëpiſcopos , yt à
guntinus libro primo de inftitutione Clericorü; Subdiacono vfque ad Lectorem , omnes fubditi Diaconus
Acolyti. capite nono : ex Autos Græcè,Latinèceroferarij di eſſent Diacono Cardinali vrbis Romæ, in Eccle- Cardinalis
vrbis Roma.
cuntura deportandis cereis & c,veIlidorus: Quo- fia repræſentantes tantùm : Pontifici verò Pre Subdiaconi,
Leuit.24 . rum typum præferebant illi, qui Domini man . sbyteri, Diaconi, Subdiacones, Acolyti, Exorci- Acolyti,
dato in tabernaculo lucernas quotidiè accende- ftas Lectori in omni loco repræſentantes obfe- Exorcilla,
bant ſuper candelabrum pofitas. quium , fiue in publico , fiue in gremio Ecclefiæ Lectores,
Exorcista . 7. IDEM capite decimo ; ifopkisat, ex Græco in tantùm Pontifici.
14. CA
 334 Q. IIII. DE SACRAMENTO
Lector,ofti. 14. CAPITE nono : Nullus Lector vel Oftia- minifterijs ordinarentur & confecrarentur Do
arius, Acoly . rius vala facrata contingeret,nullus acolycus rem mino pro omnibus primogenitis, & ſeruiréc pro
ſacratam à presbytero iam alio porrigeret, nisi Iſrael coram Aaron & filijs eius in tabernaculo
tantùm ſupportaret,quod ei ſacerdos imponeret Domini,excubantes in templo die ac nocte,ipfics
fuo ore benedictum . geftarent arcam & tabernaculum & omnia vala
1. E. CONCILIVM quartum Carthaginenſe eius, & in circuitu tabernaculi caftra ipficonftitu
Presbyteri or canone tertio : Presbyter quum ordinatur, Epi- erent, & in promouendo tabernaculo ipfi depo
dinatio quo- fcopo cum benedicente, & manum fuper caput nerent, rursùs ipfi componerent. A vigintiquin
modo fiebat eius tenente,etiam omnes presbyteri, qui præfen- que annis & ſupra, in tabernaculo ſeruire man
heimil Augue tes ſunt,manus ſuas iuxta manum Epiſcopi fuper' dacum eſt: quam regulam conftituerunt fan & i
capucillius teneant. Patres & in nouo teftamento . In Euangelio au
Diaconus
2. QVARTO : Diaconus quum ordinatur, ſo- tem primordia eorum in A & ibusApoftolorum Cócil,3.Acel.
quomodo
ordinatur. lus Epiſcopus, qui eum benedicit, manum fuper ità leguntur :Conuocátes autem duodecim Apo- Actor.6.
caput illius ponat :quia non ad ſacerdotium , ſed ftoli multitudinem diſcipulorum , dixerunt :
ad minifterium conſecratur. Non placet, nos relinquere verbum Dei, & mini
Subdiaconus 3. QVINTO :Subdiaconus quum ordinatur, ſtraremenlís, & c. Ex hinciam decreuerunt Apo
quia manus impofitionem non accipit, patenam ftoli, vel ſucceſſores Apoftolorum , vt per omnes
de Epiſcopi manu accipiat vacuam , & calicem Eccleſias ſeptem Diaconi , qui ſublimiore gradu Diaconi alca.
si alligunt.
vacuum , De manu verò Archidiaconi,vrceolum effent cæteris, circa aram Chrifti, quafi colum
cum aqua & mantile & manutergium . bæaltaris aliifterent, & non fine aliquo ſeptenarij
4. ISIDORVS libro fecundo de Officijs eccle- numeri myfterio. Hi ſunt enim , quos in Apoca .
Presbyterorú fiafticis, capite feptimo : Presbyterorum Ordo lypfi legimus, ſeptem Angeli cubis canentes: hi Apoc.i. & $.
ordo
cium .& ofâ exordium lumpfit à filijs Aaron, vt di&tum eft: funt reprem candelabra aurea : hi voces tonitru
qui enim facerdotes vocabantur in veteri tefta- orum . Ipfi enim clara voce in modum præconis officia reli,
mento, hi funt qui nunc appellantur presbyteri: admonent cun & os,fue in orando, fiuein fecten- qua Diaconi.
& qui nuncupabantur principes facerdorü, nunc do genua, fiue in prallendo, fiuein lectionibus au
Epifcopi nominantur. Presbyteri autem inter- diendis : ipfi etiam , vt aures habeamus ad Domi
pretantur feniores, quia feniores ætate,Græci pre num, clamant: ipfiquoque euágelizant : fine ipfis
Quomodò cu sbyteros vocant.His enim ficut Epiſcopis diſpen- Sacerdos nomen habet, officium non habet.Nam
Epiſcopis có fatio myfteriorum Dei commiffa eft. Præſunt ficut in Sacerdote confecratio,ità in miniſtro dira
ucniani, &
quomodò ab enim Ecclefijs Chrifti, & in confectione diuina penfatio Sacramenti eft :illi orare, huic pfallere
ijs differant. corporis & fanguinis, confortes cum Epiſcopis mandatur :illeoblata fan &tificat,hic fanétificata
funt, fimiliter & in doctrina populorum , & inof- difpenfat. Ipfis etiam Sacerdotibus propter præ
ficio prædicandi. Sed ſola propter authoritatem fumptionem non licet de menſa Domini tollere
fummo Sacerdoti Clericorum Ordinatio & Con- calicem ,nisi eis traditus fit à Diacono . Lenicæ in
ſecratio referuata eft,néà multis Ecclefiæ diſcipli- ferunt oblationes in altaria, Leuitæ componunt
na vendicata, concordiam folueret, ſcandala gemenſam Domini, Leuitæ operiunt arcam tefta
neraret. Nam Paulus Apoftolus eofdem presby , menti. Non enim omnes vident alta myſterio
teros ve verè Sacerdotes, ſub nomine Epiſcoporú rum , quæ operiuntura Leuitis,ne videantquivi
Tic... ità affeuerat,loquens ad Titum : Huius rei(inquit) derenon debent, & fumant qui ſeruare non pofa
gratia reliqui te Cretæ ,vt ea quæ deſunt corrigas; funt : quique proptereà altari albis induti alli
& conftituas per ciuitatespresbyceros, quemad Aunt, vt cæleftem vitam habeant, candidiq ad
modùm ego tibi diſpoſui.Si quis finecrimine eft, hoftias immaculati accedant, mundi ſcilicetcor
vnius vxoris vir, filios habens fideles, non in ac . pore, & incorrupti pudore. Talesenim -decet Do- Habitus indi.
cufatione luxuriæ , aut non ſubditos. Oportet minum habere miniftros,qui nullo carnis cor- car quales el
ſe debeant,
enim Epifcopum fine crimine eſſe. Qua fententia rumpantur contagio; ſed potiùs eminentia cafti cafti fcilicet
oftendit presbyterum etiam ſub Epiſcopi nomi- tatis ſplendeant. Quales enim Diaconi ordinen- & c.
1.Tim.3. ne taxari. Vndè & ad Timotheum deordinatio- tur,Apoftolus Paulus pleniffimè ſcribit ad Timo
ne Epiſcopi & Diaconi fcribens, de presbyteris theum . Nam cùm præmififfet de Sacerdotum ele- 1.Tim .).
omninò tacuit,quia eos inEpiſcopi nomine com- & ione,continuò fubiunxit : Diaconi fimiliter ir
præhendit. Secundus enim & penè coniúctus gra • repræhenfibiles,hoceft, finemacula,ficut Epiſco
Philip. duseſt,ficutad Philippenſes epiſcopis & Diaconi- pi, pudici vcique, id eſt, à libidine continentes:
bus ſcribis,cùm vna ciuitas plures Epiſcopos ha- non bilingues, ſcilicet,néconturbent habentes pa
bere non poffit. Ec in A & ibus Apoftolorum pre- cem : nonmulto vino dcditi ,quia vbi ebrietas,ibi
Ador, 20. sbyteros Ecclefix ,Hierofolymam icurus,congre- libido dominatur & furor : non turpe lucrum fe
gauit ,quibus inter cætera: Videre,inquit,gregem , & tantes, né de cæleſti miniſterio lucra terrena ſe
in quo vos ſpiritus fan &tus Epiſcopos ordinauit. Etentur. Eft quoque turpis lucri appetitio, plùs
Vnde etiam tales in Ecclefia presbyteros conftitu- quàm de æternis, de præſentibus cogitare. Poſt
endos eſſe ficut Epiſcopos, & Apoftolusad Titum hæc autem fubiecit:Hiautem probétur primùm ,
Presbyteri loquitur, & canones ipfi teftantur. Presbyteros & fic miniſtrent,nullum crimen habentes.Hivti
vocabulum. autem merito & fapientia dicit,non ætate.Nam & que ficut Epiſcopiante ordinationem probaride
Num.11.
Moyfi præcepit Deus,vt eligat presbyteros. Vndè bent, fi digni funt, & fic miniftrare .
Prouer.20. & in Prouerbijs dicitur : Gloria fenum canicies. 6. CAPITE decimo : Subdiaconi, qui apud Subdiaconi
Quæ efthæc canicies? haud dubiè quin Sapientia, Græcos Hypodiaconivocantur, in Erdra inueni- coru.m of
Sapica.4 . de qua fcriptum eft : Canicies hominum pruden- untur, appellanturque ibi Nathinnæi, id eft, in 1.Erd.s.
tia eft. Cúmque nongentos & ampliùs annos ab humilitate Deo ſeruientes. Ex eorum ordine fuie
Adam vſque ad Abraham vixiſſe homines legeri- ille Nathanael, qui in Euangelio Ioannis diuina loan.s.
mus, nullus alius primus appellatus eft presbyter, proditione cómonitus, Saluatorem meruit con'
id est, ſenior,nisi Abraham : qui multo pauciorió ficeri: quiq etiam ad primum diuinitatis indici
bus annis vixiſſe conuincitur. Non ergo propter um fidelisenituit, proteſtante Domino ac dicéte:
decrepitam ſenedutem , fed propter fapientiam Ecce verè Iſraelita,in quo dolusnon eft.Denique
presbyteri nominantur.Quod ficà eft,miror cur ilti oblationes in temploDomini ſuſcipiuntà po
infipientes conſtituantur. pulis, ifti obediútofficijs Leuitarū, ifti quoq vafa
Ordo Diaco- 5. ET capite octauo : Diaconorum ordo à Leui corporis & fanguinis Chriſti,Diaconibusad alta
norum.
tribu accepic exordium .Præcepit enim Dominus rium offerunt. De quibus quidem placuit Patri- ſubdiac Continencia
ono
Moyfi,vt poft ordinationem Aaron facerdotis , & bus, vt quia facra myfteria contrectant,cafti fint, sum .
Num.3 . & s . filiorum eius,rursùsLeui tribus in diuini culcus & continentes ab vxoribus, & ab omni carnali
immun

1
 ORDIN I S. Q. IIII. 338
immunditia fint liberi, iuxta quod illis, Prophe- Epiſcopos Germaniæ & Galliæ ,eadem habet quæ
Ela.sz.' ta dicente , iubetur : Mundamini qui fertis vafa Damalus, inter cætera ità ſcribens: Quanuis cum
Domini.Hi igitur cùm ordinantur,licutSacerdo- Epiſcopis plurima illis (Chorepifcopis & presby
tes & Leuitæ, manus impofitionem non fufcipi-' teris) minifteriorum communis fit difpenfatio ,
unt,fed patenam tantùm & calicem de manu Epi- quædam tamen authoritate veteris legis,quçdam
4.Carthag.
can.s. ſcopi, & ab Archidiacono ſcyphum aquæ cum nouellis & ecclefiafticis regulis fibi prohibita no
aquamanili & manutergium accipiunt. uerint, ficut Presbyterorum & Diaconorum aut
7. RABANVS capite ſexto libri primi de in- Virginum conſecratio, ficut conftitutio altaris ,.
ftitutione Clericorum : Presbyterorum ordo ex- acbenedictio vel vnctio , &c.
ordium fumpfità filijs Aaron & c . vt fuprà Iſido- 16. CONCILIVM Hiſpalenſe ſecundum ca
rus hac quæſtione, E.teſtimonio quinto. none ſeptimo, de Chorepiſcopis & presbyteris
8. ET capite feptimo : Leuitæ ex nomine au- . agens: Quanuis cum Epiſcopis plurimaillis &c.
thoris vocati,denomine Leui Leuitæ exorti ſunt, vt Leo Pontifex .
à quibus in templo Dei myftici ſacramenti my- 17. EPIPHANIV S hçrefi feptuageſimaquin
fteria explebantur. Præcepit enim Dominus & c. ta contra Aerium , hærefim eiuſdem exponens :
vtllidorus ibidem teftimonio quinto. Erat autem ipfi fermo furioſus magis quàm hu- Presbyterum
ab Epiſcopo
9. CAPITE octauo : Hypodiacones Græcè, manæ conditionis, & dicebat :Quid eft Epiſcopus
Exod.29 .
quos nos Subdiacones dicimus, qui ideò fic ap- ad presbyterum ? nihil differt hic ab illo : vnus gui,hærefis
pellantur,quia fubiacent præceptis & officijs Le- enim eft ordo,& vnus (inquit) honor & vna di- eft Aėtij.
uitarum : Oblationes in templo Dei à fidelibus gnitas. Imponitmanus Epiſcopus, ità etiam pre
ipfi fuſcipiunt, & Leuitis fupponendas altaribus sbyter . Lauacrum dat Epiſcopus, fimiliter & pre
deferunt.Hi apud Hebræos Nathinnęi vocantur, sbyter : diſpenſationein culcus diuini facit Epi
vt liber Paralipomenon & Efdræ teftatur: quod ſcopus, & presbyter fimiliter.Paulopòft confu
interpretatur, in humilitate Domino ſeruientes tans, ità ait : Dicere,ipſum epiſcopum & presby- Confutatio
&c. vt Ifidorus ibidem ieftimonio fexto . huius erroris
terum æqualem effe, quoniodò erit poſſibile?
10. CONCILIVM Aquiſgranenſe capite ſex- Epiſcoporum enim ordo patrum generator eft:
to : Subdiaconi , qui apud Græcos Hypodiaconi Patres enim generat ecclefiæ : Presbyterorum ve
vocátur, vt paulò antè Ifidorus. Capite feptimo: rò non potens generare patres, per lauacri rege
Diaconorūordoà tribu Leui accepit exordium , nerationem generat filios Ecclefiæ ,non tanien pa
vt fuprà Ilidorus. Capiteoctauo : Presbyterorum tres aut Doctores. Et quomodò poſſibile erat,
ordo exordium -ſumpſit, vtidem ſuprà. presbyterum conſtituere non habentem manu
11. ARATØR libro primo in Acta Apoftolo- um impofitionem ad eligédum ,autdicereipſum
rum , capite decimotertio : æqualem effe Epiſcopo ? Decepit autem prædi
Apoftoli mi. Jura miniſterij, ſacris altaribus apti , & tum Aërium nugacitas ipfius & æmulatio. Pro
niftros alta. fert autem ad errorem fuum & eorum qui ipfum
In feptem fecuêre viros, quosvndiqué lectos
ris ordinaue.
runt. Leuitas vocitare placet: quàm fplédida cæpit audiunt, quòd Apoftolus ſcribit presbyteris &
Actor.6 . Ecclefiæ fulgere manus,quz pocula vitæ Diaconis, & non ſcribit Epiſcopis.Et ad Epiſco
Diaconiſan . Miſceat, & latices cum fanguine porrigat agni . pum dicit : Nè neglexerisdonum quod in te eft, Argumente
guinem agni Huic numero delatus honor,fublimia fecum quod accepifti per manus presbyterij. Et rursus Atrij refu .
porrigunt.
Sacramenta gerit ,per quæ nunc longiùs ire in alio loco Epifcopis & Diaconis fcribit. Quare 1.Tim.4.
Non patiturmenfura vix,nè plura locutus, eſt, inquit, idem Epiſcopus & Presbyter. Et non Philip ..
- Inueniar dixifle minus, fit curaminiftris nouit ille qui conſequentiæ veritatis ignarus
Officium librare ſuum , quo laudis amictu eft, & hiſtorias profundiflimas non legit, quòd
Huc deceat lucere chorú , quem myfticus ordo cùm recens eſſet prædicatio , fanctus Apoftolus
35 • Cófecrat in numero,cui dant cæleftia forma. pro re nata , velut habebat, fcripfit. Vbi enim
12. DAMASVS Pontifex epiſtola quarta de Epiſcopi erant iam conftituti, fcripfit Epiſco
Epifcoport Chorepiſcopis, vbicùm dixiffet Chorepiſcopos pis & Diaconis. Non enim omnia ftatìm potu
facerdotibus feptuaginta diſcipulorum vice fungi, ita poftmo- erunt Apoſtoli conftituere : Presbyteris enim
non. commu- dům růbiungit: Quòd verò eis non liceatfacer-
pia opùs erat & Diaconis. per hos enim duos Eccle
dotes conſecrare, nec Diaconos autSubdiacones, fiaftica compleri poſſunt . Vbi verò non inuen
nec virgines, nec altare erigere, nec vngere aut ſa tus eft quis dignus epiſcopatu , permanfit locus
Crare ,nec Ecclefias dedicare, nec chriſma confice- fine Epiſcopo . Vbi autem opusfuit, & erant di
re, nec chriſmate baptizatorum frontes fignare; gni Epiſcopatu , conftituti ſunt Epifcopi. Quum >
nec publicè quidem in Miffa quenquam peeni- autem multitudo non effet, non inuenti funt in
centem reconciliare, nec formatas epiſtolas mit- ter ipſos qui preshyteri conftituerentur, & con
tere,nec populū benedicere, nec ante epiſcopum tenti fuerüt folo Epiſcopo in loco conftituto :Ve.
in baptiſterio aut in ſacrario -introire,nec pręſen- rùm fine Diacono impoſſibile eft effe Epifcopum .
te Epiſcopo infantem tingere aut fignare, nec pe- Et curam adhibuit fan & us Apoftolus,vt Diaconi
nitentem fine præceptione Epiſcopi ſui reconci- effent Epiſcopo propterminiſterium .Sic Ecclefia
liare, necnon præſente,nisì illo iubéte, facramen- . accepitcomplementa difpenfationis, fic illo tem
tum corporis & fanguinis Chrifti conficere, nec pore erant loci. Nam fingulæ res non ab initio Nota:
eo coràm pofito populum docere aut faluare,nec omnia habuerunt, ſed progreſſu temporisea quæ
plebem exhortari : quæ omnia folis pontificibus ad neceſſariorum perfectionem requiruntur, pa
deberi,tam ex ſuperioribus quàm ex alijs patrum rabantur, & c.
conftitutis, aut facris canonibus edocti eftis. F. AMBROSIVS in caput quarcım epiftolze Accomodat
13. IS ID'OR VS libro fecundo de Officijs Ec- ad Ephefios, in ea verba: Et ipfe dedit quofdant locum Pauli
clefiafticis,capite feptimo : Presbyteris ficut Epi- quidem Apoftolos & c . Apoftoli, epiſcopi ſunt. diuerforum
ſcopis diſpenſatio myfteriorum Dei commiffa . Prophetæ verò, explanatores ſunt ſcripturarum , ordinum .
cft.Præfunt enim Ecclefijs Chrifti, & in confectio- quanuis inter ipfa primodia fuerint.Prophetæ,
ne diuina corporis & fanguinis conſortes cum ficut Agabus, & quatuor virgines prophetantes,
Epifcopis funt : fimiliter & in doctrina populo- ficut continetur in A & is Apoftolorum , ſed pro- Actor.ar.
rum , & in officio prædicandi, & c. vtfuprà, E.te- pter rudimenta fidei commendanda : Nunc au
ftimonio quarto . tem interpretes Prophetæ dicuntur. Euangeli
14. HIERONYMVS in dialogo aduersùs Lu- ftę ,Diaconiſunt, ficut fuit Philippus,Nam quan -'Alto.6.& s.
ciferianos,vtſuprà de Confirmatione, quæſtione uis non fint ſacerdotes, euangelizare tamen pof
ſecunda, B.tcftimonio primo . funt fine cathedra, quemadmodùm & Stephanus Actor.7.
15. LEO Magnus epiftola octogefimaoctaua ad & Philippus memoratus. Paftores poffunt effe
Lectores,

i
 TO
336 Q. IIII. DE SACRAMEN
Lectores, qui le& ione faginent populum audien- Optionem carceris baptizarent cum omnibus
Matth 4 . tem : quia non in pane tantùm viuit homo, fed cius. Neque Petrus Diaconos habuit , aut diem Actor.io,
in omni verbo quod procedit deore Dei. Magi- quæfuit quando Cornelium cum omni domo
ftri verò Exorciſtæ ſunt,quia in Ecclefia ipfi com- cius baptizauit, nec ipſe,fed iuſſit fratribus qui
peſcunt & verberant inquietos : fiueijqui lectio- cum illo ierant ad Cornelium ab loppe. Adhuc
nibus imbuendos infantes folebant imbuere, fic- enim præter ſeptem diaconos nullus fuerat or
ut mos Iudæorum eft, quorum traditio ad nos dinatus. Vt ergò creſceret plebs & multiplica
tranſicum fecit, quæ per negligentiam obſoleuit. retur, omnibus inter initia conceſſum eft, & eu
Incer iftos poſt epiſcopum plus effe intelligitur, angelizare, & baptizare, & ſcripturas in Ecclefia
qui propter reſeratum occultum ſcripturarum explanare. At vbì autem omnia loca circum
ſenſum prophetare dicitur, præfertim quia fucu- plexa eft Ecclefia, conuenticulaconftituta ſunt,
1 ræ ſpeiverba depromit. Qui ordo nuncpoteft ef- & rectores, & cætera officia in Ecclefijs ſunt or
ſe presbyteri. Nam in Epifcopo omnes ordines dinata, vt nullus de clero auderet, qui ordina
ſunt: quia primus facerdos eft , hoceft, princeps tus non effet, præſumere officium , quod ſciret
eft Sacerdotum , & Propheta & Euangelifta, & cæ- non fibi creditum vel conceſſum : & cæpit alio
tera adimplenda officia Ecclefiæ in minifterio fi- ordine & prouidentia gubernari Ecclefia: quia fi
Differentia delium . Tamen poftquàm omnibus locis Eccle- omnes eadem poffent,irrationabile effet, & vul
nafcendio.ee fię ſunt conſtitute, & officia ordinata: aliter com- garis res & viliflima videretur. Hinc ergo eft,vn
satz Eccle. pofita res eft, quàm cæperat. Primú enim omnes de nunc neque Diaconi in populo prædicant, ne
fiz .
docebant, & omnes baprizabant, quibuſcunque que Clerici vel Laici baptizant,neque quocunque
diebus vel temporibus fuiſſetoccalio. Nec enim die credentes tinguntur, nisì zgri. Ideò non per
Actor.s .
Philippus tempus quæfiuit aut diem quo Eunu- omnia conueniunt fcripta A potoli,ordinacioni Noce
chum baptizaret, neque ieiunium interpofuit. quæ nunc in Ecclefia eft, quia hæc inter ipla pri
Altoi.16 .
2 Neque Paulus & Silas tempus difulerunt, quo mordia ſunt ſcripta. 1
V.

Quomodò veteres Patres de hoc Sacramento ſcribunt ?

A. De hoc Auguſtinus Doctorverè Catholicus,ſuam & Eccleſiæ ſenten
telibro en tiam his verbis manifeftè declarat : Quòd inſufflaffein diſcipulos Dominus

i Teho legitur poft dies paucos reſurre&tionis ſuæ ,& dixiſſe, Accipite Spiritu ſanctum ,
concia dibuit: Eccleſiaſtica poteſtas collata intelligitur eſſe. Quia enim omnia in Traditio

tapmieniani
, ne Dominica per Spiritum fan & um aguntur, idcircò cùm regula eis & forma
bioan.20 . traditur huius diſciplinæ, dicitur eis : Accipite Spiritum ſanctum .Et quiaverèad

ius Eccleſiaſticum pertinet, ftatim ſubiecit, dicens: Cuius tenueritis peccata,

tenebuntur: & cuius remiſeritis, remittentur ei.Inſpiratio ergò hæc, gratia

quædam eſt,quæ per traditionem infunditur Ordinatis,per quam commen

c 1. Tim.4.d datiores habeantur. Vndè Apoſtolus dicit ad Timotheum : ' Nolinegligere gras

tiam quæ eſt inte, quæ data eft tibiper impoſitionem manuum presbyteri.Semel ergo
fieri oportuit,vtde cætero Traditio ifta non ſine dono Spiritus fan & i eſſe cre
deretur. Hucuſque Auguſtinus.

id Can.1. & z. B. Extant & Apoftolorum Canones, in quibus hocmodo ftatuitur: Epi

ſcopus a duobusauttribusEpiſcopis ordinetur : Presbyter ab vno Epiſcopo

e Cang.si. ordinetur : ita Diaconus & reliqui Cleri. Tum infrà : Siquis Epiſcopus, aut

Vide infignes
canones di. Presbyter, autDiaconus, aut Hypodiaconus, aut Le & or, aut Cantor ſacram
Ninctionc 59.
& fequentib . Quadrageſimam non ieiunaucrit,aut quartam feriam ,aut paraſceuen, ( hanc
ſextam feriam nunc dicimus) Ordinc mouetor, nisì fortè infirmitas corpo
ris impediat.
fin epift,ad C. Caius verò ante annos M.CCC . Pontifex & Martyrilluftris,hosipſos

in Pominican gradus & Ordines figillatìm recenfet, quum ait : Siquis Epiſcopus eſſe me

de cod.Caio: ruerit, primò Oftiarius, deindè Le& or, pòftExorciſta, deindè ſacretur Aco
lytus : dehinc verò Subdiaconus, Diaconus, & pofteà Presbyter: exindè, la
meretur, Epiſcopus órdinetur.

SEMES D. Laudat igitur Cyprianus Cornelium Epiſcopum , ac bonis omnibus

cpift. 1. ad
Hcrychium . tum in Clero,tum in populo eundem laudabiliprædicatione commendari

ſcribit: quia non ad Epiſcopatum ſubitò peruenit, ſed per omnia Eccleſiaſti

ca officia promotus, & in diuinis adminiſtrationibusDominum fæpè pro

meritus, ad Sacerdotij ſublime faftigium cun &tis Religionis gradibus afcen
dit: tum deindè Epiſcopatum ipſum nec poftulauit ,nec voluit, nec vi in
uaſit : ſed quietus, modeltus, caſtus, humilis, verecundus, demùm & coadus
( excepit.
E. Quos
 ORD IN I S. Q. V. 337

E. Quosigitur Ordines vetus & Apoftolica probauit Eccleſia; ſicut " Dio - bide Ecclef.
nyſij, 'Anacleti," Ignatijque ſcripta declarant, quosætasetiam omnis com- Sad Demo
‫ܐ‬
plexa poſterior, eos præſens Eccleſia non poteſt non conſeruare atque de pistoleta
fendere. chenſes.

TESTIMONI A.
1. A. AVGVSTINVS libro quxſtionum ve- eà alios,ſufficienter ftatuiſfe cognoſcimus, & id
teris & noui Teſtamenti, quæftione nonagefima- circò non eft neceſsè,nunc replicari,nisi quod illi
tertia : Quòd inſuffäſſe in diſcipulos Dominus non ftatuerunt. Illud tamen nos ſtatuentes,vobis
legitur, & c. vt in textu . & omnibus feruare mandamus, vtad ordines ec
2. IDEM libro fecundo contra epiftolam Par. clefiafticos fic aſcendant in ecclefia, quiordinari
meniani, capite decimotertio, vt fuprà quæftione merentur, id eft, fiquisepiſcopus eſſe meretur,fit
prima, A.teftimonio primo. primò Oftiarius, deindèlector , & c.vtin tertu .
i.B. CANON primus Apoftolorum : Epiſco- 2. DAMASVS in Pontificali: Caius conftitu
pusà duobus &c. vcin textu . it,vt omnesordines in Ecclefia fic aſcenderent : Si
CANON ſecundus: Presbyter ab vno Epi- quis Epiſcopus fierimeretur,& c. vt in textu ,
(copo ordinetur, & Diaconus, & reliquiClerici. 1.D. CYPRIANVS epiſtola quinquageſima. Lib.q.spi.zi
3. CANON ſexageſimusoctauus : Si quis epic ſecunda ad Antonianum , vt in textu .
fcopus, aut presbyter, & c. vtin textu. 2. SOZIMVS Pontifex epiftola primaad He
4. APV,D. Gratianum diſtinctione quinquage. fychium epiſcopum Salonitanum : Hoc autem
timanona citatur VRBANVS Papa, qui ftatuit & Syri
Quó & qui ſpecialiter & fub prædecefforibus noftris, & nu- cium epix.i.
ad Eccleli .
aſticos Ordi vt ad facerdotale - officium nullus,nisi per fingu-pèr à nobis interdictum conſtat, ne quis penitùs ad Hymeria
nes promos los gradus approbatus, accedat. Item GREGO- contra patrum præcepta , qui Ecclefiafticis diſci- Tarraconen .
ucndi. RIVS : Nè cuiuslibet meriti laicus ad fummum plinis imbutus per ordinem non fuiſſet, & tem ſem cap.9.&
ſeq.
ſacerdotium adſpiret. Prætereà CAELESTI. poris approbatione diuinis ſtipendijs eruditus,
NV S primus epiftola ſecunda ad Epiſcopos nequaquàm ad ſummum eccleſiæ fácerdotium
Galliæ : Vt non adſpiret ad fummum facerdo- ' adſpirare præſumeret: & non folùm in eo ambi
tium , qui Ecclefiafticis diſciplinis non fit im- tio inefficax haberetur, verumetiam in ordina
butus. tores cius, vt carerent eo ordine, quem fine ordi
5. ET diſtinctione fexagefima adducitur Con ne contra præcepta patrum crediderant præſu
cilium Vrbani Papæ celebratum Aluerniæ : vbi mendum . Et paulò pòft: Obfiftite talibus ordi
ftatuitur, vt Archipresbyter,vel Decanus, vel Dia- nationibus,obfiftite ſuperbię& arroganciæ yeni
conus, aut Archidiaconus non nisi qui Diaconus enci. Tecum faciunt præcepta patrū, tecum Apo
aut Presbyter fit, ordinetur. Deinde citacur CA- ftolicæ fedis authoritas. Si enim officia ſecularia
LIXTVS Papa, à quo decretum eft, vtnullus in principem locum, non veſtibulum actionis in Paulatim ad
Præpoficum vel Archiepiſcopum , vel Archipre greſlis,ſed per plurimos gradus examinatis , tem altiores grae
sbyterum ,velArchidiaconum ,nisi Presbyter vel poribus deferunt : quis ille tamarrogans, tam dus afcen
Diaconus ordinetur. Vtrunque teftimonio Inno- impudens inuenitur, vt in cælefti militia, quæ dendum .
centiſ ſecundi etiam confirmatur.Citatur & VR- propenfiùs ponderanda eft, & ficut aurum repe
BANI Papę decretum ,vtnon eligatur in epiſco- titis ignibusexploranda, ftatìm dux eſſe delide
pum , nisi in facris ordinibus conftitutus. ret,cùm tyro antè non fuerit : & priùs velit doce
6. DISTINCTIONE ſexagefimaprima ci- re,quàm diſcere. Afueſcat in Domini caftris, in
tatur GregoriusMagnusin epiftola ad Brunichil- Lectorum primitùs gradu diuini rudimenta fer- Ordinum
gradus .
dem Reginam Francorum , quæ habetur libro fe- uitij : nec illi vile ſit,Exorciſtam ,Acolytum ,Sub
ptimo, capite centefimo decimotertio , quo de- diaconum ,Diaconum per ordinem fieri: nec hoc
claratur,Sacerdotes ex laicis ſubitò non ordinan- faltu, fed ftatutis maiorum ordinatione tempo
dos . ITEM Hormiſda in epiſtola ad Epifcopos ribus. Iam verò ad Presbyterij faftigium talis ac
Hiſpaniæ : Quales debeant eſſe qui ordinantur, & cedat, vt & nomen ætas impleat, & meritum pro
quibus gubernacula Ecclefiæ committuntur.Ci- bitatis ftipendia anteacta teltentur.Iure inde fum
taturetiam INNOCENTIVS primus ex'epi- mi pontificis locum fperare debebit. Et paulò
ftola duodecima ad Aurelium, vbi fic ait : Mi- pòft : Hæc autem in fingulisgradibus obferuanda
ſerum eſt, eum fieri magiſtrum qui nunquàm fu- lunt tempora.Siab infantia ecclefiafticisminifte- oliinin
Quot annis
fin .
it diſcipulus: eúmque fummum ſacerdotem fie- rijs nomen dederit, inter Lectores vſquead vice gulis ordinia
ri, quiin nullo gradu vnquàm obfequutus fue- fimum -ætatis annum , continuata obſeruatione bus hæreba
rit facerdoti.Item LEO Magnus in epiſtola ad perduret : Si maior iam & grandæuus acceſſerit; tur.
epiſcopos Aphricæ , vt ſuprà quæſtione tertia,C. ità tamen , vt poft baptiſmum ftatim fe diuinæ
teſtimonio primo . Item CONCILIVM La- militiæ defideret mancipari,fiue inter Lectores,
odicenſe canone duodecimo , non eſſe eligendos fiue inter Exorciſtas quinquennio teneatur : ex
ad epiſcopatum , nisi quos probabilis vita com- indė Acolytus, vel Subdiaconus quatuor annis :
mendat. Prætereà CAE LESTINVS primus & ficad benedictionem diaconatus ( fi meretur)
epiſtola tertia, capite ſecundo, ad omnes ortho- accedat: in quo ordine quinque annis, fi inculpa
doxos :Rursùsex Leone,rudibus & imperitis gu- tè ſe geſſerit , hærere debebit. Exindè fuffraganti
bernacula Ecclefiæ committenda non eſſe. Vide bus ftipendijs per tot gradus datis propriæ fidei
ibidem plura . documétis,Presbyterij facerdotium poterit pro
#
7. DISTINCTIONE fexagefimaſecunda & mereri . De quo loco ( fi eò illum exačtior ad bo
fexagefimatertia agitur de electione Ecclefiafti- nos mores vita perduxerit) ſummum pontifica
corum . tum ſperare debebit. Hac tamen lege ſeruata, vt Bigami , aut
viduarū ma .
1
8. DISTINCTIONE verò ſexagefimaquar- neque digamus, neque pænitens, neque vidux riti, non ſunt
tafexagefimaquinta, & fequentibus agitur de eo- maritus,ad hos gradus poflit admitti.Sand, vteti- promoucdi.
rum ordinationc. am defenſores ecclefiæ qui ex laicis fiunt, fupra
1. C. CAIVS Pontifex & Martyrin epiftola ad dicta obferuatione teneantur, fi meruerint ellein
Felicem Epiſcopum : De Epiſcoporūverò & Pre- ordine clericatus.
sbyteroruin , Diaconorum & fequentium cleri- 1.E. DIONYSIVS Areopagita libro de Eccle- Modus con .
corum ordinationibus,ſanctos Apoftolos & fuc- liaftica hierarchia, capite quinto :Pręful igitur, fcopos, sa?
ceffores eorum, & præcipuè Anacletum & pręter vbi facrandus offertur, vtroque genu pofito ante cerdotes &
FF alcare,
 338 Q. V. VI. DE SACRAMENTO
reliquos mi. altare,ſupracaput habet à Deo tradita Euangelia,
niftrostépo
re Dionyfij. manumo pontificis : atque hoc modo à conſe-
crante pontifice caftiſtimis imprecationibus con-
ſummatur.Sacerdos verò coram fan & o altari po-
nens verunque genu , in capite habet pontificis
dexteram , & in hunc modumà ſacrante præſule
fanctiſlimis inuocationibus conſecratur. At verò
miniſter altero tantùm coram fan &tis altaribus
pofito genu, facrantis ſepontificis dexteram in
capite præfert, atque ab eo perficitur precationi-
bus ad eam rem accommodatis. Culibet autem
ipſorum à benedicente pontifice crucis imprimis
tur fignum , & per fingulos facra prædicatio no-
minis, conſummansözconſalutatio fit, cunctis ſa-
cri ordinis viris, ipſo'p facratore pontifice, eum
ſalutantibus, qui ad aliquem facrorum ( quos
diximus) ordinum ea fuerit conſecratione pro-
motus.
2. IDEM epiftola octaua ad Demophilű mo-
Ordines ec- nachum : Neque enim fan &ta ſanctorum fimpli-
clefiaftici. citer omnibus ſunt inacceſſa : verùm his appro-
pinquat magis pontificum facra diſtinctio ,dein-
de facerdotum ordo, quos deinceps & miniftro-
rum ſequitur gradus . Porrò ijs qui cultores ſunt
ordinati, adytorum porta ſegregatæ funt, iuxta
quas & initiantur & adftant, non ad cuftodi
am , ſed ve ordinem recognofcant ſuum , ſunt
ipfi populo propinquiores, quàm hiqui ſacra ad
miniftrant, & quàm populus ipfis quoquè facer
docibusmagis accedentes. Vndè & facrorum ſan
cus ordo, ſacer' principatus, eos diuina perci.
pere ſacrè inftituit :alijs quidem qui intra ady
torum valuas ſunt, ſacrorum adminiftrationem
concedens. Nam hi qui diuinum ( vt expreſfiùs
dixerim) altare circunftant, diuina intuentur,at
que audiunt apertè fibi reuelata : procedentesc
benigniſſimè ad exteriora facrorum velaminum ,
fubiectis cultoribus & facro populo, & ijs qui
purgantur ordinibus, ſacra myfteria pro meritis
pandunt.
3. ANACLETVS Pontifex & martyr epifto .
la ſecunda ad omnes Epiſcopos ac reliquos Chri
fti facerdotes,ſcribit de bipartito ordine facerdo
tum : de ordinatione & conftitucione Epiſcopo
rum ac presbyterorum : de diſcretione Epiſco
porum & ciuitatum , quæ aliqua ex parte ſupra
annotata funt, quæftione ſecunda, D. teftimonio
octauo , & c.
4. IGNATIVS in epiftola ad Antiochenos, vt
fuprà quzſtione quarta, A teſtimonio quarto .

VI.

Quis eft ordo in Ecclefia magiscelebratus?

PreseYTERORVM Ordo, ſiue Sacerdotium : de cuius ingenti

ſemperquereuerendadignitate Chryſoſtomus & Ambroſius libros
de enero integros ediderunt. De quo magnus etiam ille Ignatius, Sacerdoti
ale de la Sernah membeli mobil um ,inquit, fumma eſt omnium honorum, qui in hominibus confi
‫ ם‬.um.
ſtunt: quod ſi quis inhonorauerit, Deum inhonorat , & Dominum
Iesum Chriſtum primogenitú totius creaturæ , & folum natura prin

cipem Sacerdotem Dei.Sic ille. Quin & dilucidè teſtatur Diuinum

6 Malach.z.b Aggai 2.b oraculum : Labia Sacerdotis cuſtodiuntſcientiam ,& legem requirent ex ore

ss.&Deut.dzice persepitseius : quia Angelus Domini exercituum est. Et rursus: “ Quiſuperbierit,nolens

65.Greg.lib.12.epi.31.
ad Felicem .
obedire Sacerdotis imperio ,qui eo tempore miniſtrat Domino Deo tuo, ex decre
to Iudicis morietur homo ille, Gauferes malum de Iſrael, cun&tusque populus

audienstimebit, vt nullus deinceps intumefcat ſuperbia. Hinc & Apoftolus

Times.d vide 2.epift.iubet :
Fabiani. Aduersiàspresbyterum accuſationem noli recipere, nisi ſubduobus aut

tribusteftibus. Idque ad Timotheum Epheſiorum Epiſcopum ſcribi

c 1.Timoth.s.c
tur, ſicut & illud iam antè citatum : ' Qui benè præfunt presbyteri, duplici

honore digni habeantur : maximè qui laborant in verbo a doctrina.

TESTIMONIA .
1. IGNATIVS in epiftola ad Smyrnenſes, vt
in textu. & fuprà de præceptis Eccleſ, quæftione
duodecima, A.teftimonio quarto .
Sacerdotij 2. CHRYSOSTOMVS libro tertio deSacer-
dignitas. dotio : Sacerdotium ipſum in terra quidem per-
agitur ,fed in rerum cæleftium claſſem ordinem
referendum eft.Atque id perquàm meritò: quip-
pe non mortalis quiſquam ,non Angelus,non Ar-
changelus,nõ alia quæuis creata potentia, fed ipfe
paracletus ordinem huiuſmodi diſpoſuit : qui
mortalibus hominibus etiamnùm in carne ma-
nentibus author fuit, vt angelorum minifterium
animo conciperent. Idcirco neceſse eſt Sacerdo-
tem fic effe purum, vt fi in ipſis cælis collocatus
inter cæleftes illas virtutes medius ftaret. Et pau-
lò pòft: Nam fi quis consideret, quantum id fit
myfterium ,vtis ſcilicet qui homo ipfe fit, carne
ac ſanguineetiamnùm conftans, ijsaz inuolutus,
beatæ atque immortali naturæ illi fieri propior
queat : tum probè intelliget, quanto ſacerdotes
honore, quanta dignitate ſpiritusfan &i gratia di-
gnata fuerit: operantibus enim illis, tum ſacra
hæc quæ dico, initiantur perficiunturáp: tum eti-
am alia his nihilo inferiora, quæ ipſa ad dignita
tis ſalutis noftræ rationem ſpectant.Etenim qui
terram incolunt atque in ea verſantur, ijs cómif
ſum eft, vt ea quæ in cælis ſunt, diſpenſent : ijs da
tum eft vtpoteftatem habeant, quam Deus Opt.
neque Angelis, neque Archangelis datam eſſe vo
luit: neque enim ad illos di& um eft , Quæcunque Mart.16. & c.
alligaueris in terra, erunt alligata & in cælo : &
quæcunqzfolueris in terra, erunt ſoluta & in celo.
Habét quidem & terreſtres principes vinculi po
teftatem , verùm corporum folùm . Id auté quod
dico facerdotum vinculum, ipfam etiá animam
contingit, atque ad cælos vſque peruadit : vſque
adeò, vt quæcunque infernè facerdotes confece
rint, illa eadem Deus ſupernè rata habeat,ac fer
uorum ſententiam Dominus confirmet. Etenim
quidnam hoc aliud eſſe dicas,nisìomnem rerum
cæleftium poteftatem illis à Deo conceſſam ?Quo- Ioan.2o.
rumcunque enim ,ait, peccata retinueritis, reten
ta ſunt.Quænam , obſecro, poteftas hac yna maior
elle queat? Pateromnifariam filio poteſtatem de- Matth .28.
dit: cæterùm video ipſam eandem omnifariam
poteſtatem à Deo filio illis traditam . Nam quafi
iam
 ORDINI S.
iam in cælum translati, ac ſupra humanam natu
ram pofiti ,atque noftris ab affectibus exempri,fic
illiad principatum iftum perducti ſunt. Et paulò
pòft : Inſania enim manifeſtaria, deſpicere tan-
cum iftum principatum , fine quo neque falutis.
neque promiſſorum bonorum compotes fieri
Ioan.3 .
pollimus.Nam fi non poteft quis in regnum cælo-
rum ingredi, nisà per aquam & fpiritum regene-
loan.6 . ratus fuerit : &, Qui non manducat carnem Do-
mini,& fanguinem eiusnon bibiteterna vita pri-
uatur :omnia authechaudaliter quàm per facro-
fanctas illas manusperficiuntur, manus,inquam ,
Sacerdotum : quî fiet, ve citra illarum opem aut
gehennæ ignem euitare quis poflit,aut repofitæ in
celo coronę premia aſſequi? Hienim ſunt,hiſunt,
inquam , quibus cum concreditæ funt ſpirituales
parturigines,tum etiam bapriſmacis partus à Deo
Rom.6 . eft cómiffus : per hos ipſos Chriftum induimus,
ynd cum Dei filio fepelimur, beatæ carnis illius
Sacerdotes membra efficimur: quo nomine facerdotesme- ,
magis hono
randi quàm ritò non modò plùs vereri debemus, quàm vel
principes aur Principes vel Reges, verumetiam maiorihono-
parcntcs. re quàm parentes proprios honeftare. Hi enim
ex fanguinibus & voluntate carnis nos genue-
runt : illi verò authores nobis funt natiuitatis
eius quam à Deo habemus, beatæ regenerationis
illius, libertatis veræ , atæ adeò adoptionis eius,
qua nos per gratiam filij Dei ſumus effecti. Cor.
poris lepram purgare, ſeu veriùs dicam , haud
purgare quidem , ſed purgatos probare, Iudæo-
rum facerdotibus folis licebat : neque neſcis,
quanta cum ambitione , quanto cum ftudio ac
concertacione facerdotalis dignitas id tempo-
ris acquireretur.At verò noftrisfacerdotibus non
corporis lepram , verùm animæ ſordes, non di-
co purgatas probare,ſed purgare prorsùs concef-
fum eft, quare iudicio quidem meo, qui iftos de
ſpiciunt, contemnúntque , multò
multò ſceleratiores
ſceleratiores
ac maiori fupplicio digni fuerintq , uàm fue-
rit Dathan vnà cum fuis omnibus. Etpaucisin-
teriectis : Neque in puniendo ſolùm , fed & in
benè merendo maiorem Deus poteftatem fam
cerdotibus largitus eft , quàm naturalibus no-
ftris parentibus: quos inter vtrofque tantum eſt
ſanè interiectum interuallum , quantum vitam
incer præſentem & æternam . Parentes enim nos
in præſentem , facerdotes in vitam æternam gene-
rant : &c.
Sacerdotes 3. IDEM in homilia quarta de verbis Elaix,
regibus di Vidi Dominum :Alijſunt cermini regni, alijter-
itant. * mini ſacerdotij :Hocregnum illo maius eft. Ne-
que enim ex his quæ videntur hic declaratur rex ,
neque è gemmis illi affixis, neque ex auro quo
amictus eft, debet æftimari rex . Ille quidem ea
quæ funt in terris, fortitus erat adminiftranda:
Matth.16. cæterùm ſacerdotij ius è ſupernis deſcendit: Quæ-
cunque ligaueris fuper terram ,erunt ligata & in
cælo. Regi ea quæ hîc ſunt, commiſſa lunc,mihi
cæleftia : mihiquum dico,facerdotem intelligo.
Propter ma- Itaque cùm viderisſacerdotem indignum,ne tra-
los ſacerdo- ducas facerdotium . Non enim oportet damnare
traducédum res, fed eum qui re bona malè vtitur. Quando-
Sacerdociá . quidem & ladas proditor fuit, verùm non ob id
accuſacur ordo Apoftolicus, fed illius animus :
nec crimen eft facerdotij,fed malum animi.Et tu
igitur nèfacerdotium vituperes, ſed facerdotem
malè re bona vienrem . Et paulò pòft : Regi cor-
pora commiſſa ſunt,facerdoti animæ.Rex macu
İas corporum remittit, facerdos autem maculas
peccatorum . Ille cogit,hic exhortatur. Illenecef-
fitate, hic confilio . Ille habet arma ſenſibilia ,hic
arma fpiritualia. Ille bellum gerit cum barbaris,
mihi bellum eft aduersùs dæmones. Maior hic
principatus,proptereà rex caput ſubmittit manui
facerdotis : & vbique in veteri ſcriptura, facerdo-
&
tes inungebant Reges.
4. ET homilia quinta: Sacerdotium,principa
Q. VI. 339
tus eft,ipfo etiam regno venerabilius ac maius. Sacerdotij
Nè mihi narres purpuram , neque diadema, ne- principatus
que veftes aureas. vmbræſuntifthæc omnia,ver- & præftan .
nisk flofculis leuiora. Omnis enim , inquit; glo- tior.
ria dos graminis,etiam fiipſam gloriam regalem 1.Pet.ba
dixeris. Nè,inquam ,mihi narres ifta ,fed fi vis via
dere diſcrimen, quantùm abfic rex à ſacerdote,
expende modum poteftatis vtrig traditæ : vide
bis facerdotem multò fublimiùsRege ſedentem :
Quanquam enim nobis admiradus videtur thro
nus regius ob gemmas affixas, & aurum quo ob
cinctus eſt: tamen rerum terrenarum adminiftra
tionem fortitus eft, nec vltra poteftaté hanc præ ;
tered quicquam habet authoritatis. Verùm facer
doti thronus in cælis collocatus eft, & de cælefti
bus negocijs pronunciandi habet authoritatem , Match.18 ,
Quis hæc dicie? Ipfe cælorum Rex : Quæcung li
gaueritis fuper terram, erunt ligata & in cælis: &
quæcung ſolueritis fuper terram , erunt foluta &
in cælis. Quid cum hoc honore conferri poflit ? A
terra iudicandi principalem authoritatem ſumit
cælum.Nam iudex ſeder in terra. Dominus fequi
cur ſeruum : & quicquid hicin inferioribus iudi
cårit,hocille in ſupernis comprobat.Itaqz medius
ftat facerdos inter Deum & naturam humanam ,
illinc venientia beneficia ad nos deferens, & no
ftras petitiones illuc perferens,Dominum iratum
reconcilians veriæ naturæ ,nos qui offendimus,
eripiens ex illius manibus. Eo Deusipſum rega
le caput facerdotis manibus ſubiecit, nos erudi
ens, quòd hic princeps eft illo maior. Siquidem
id quod minus eft, benedi& ionem accipit ab eo Heb.7.
quod præftantius eft.
6. MALACHIAE fecundo : Labia facerdotis
& c. vt in textu.
7. AGGAEI ſecundo : Interroga ſacerdotes le
gem .
8.
. GREGORIVS curx Paſtoralis parte ſe
cunda ,capite quarto,docens ex facris literis quo
modò facerdos & concionator loqui & prædica
redebeat cum diſcretione,inter cetera fic ait :Prę.
conis officium ſuſcipit, quiſquis ad facerdotium
accedit.
?. DEVTERONOMII decimoſeptimo, ve
in textu .
10. CYPRIANVS epiftola quinquagefima- Lib.s.epift.3.
quinta ad Cornelium :Quo modo poflunt cenfu- Sacerdote:.
ram Domini vltoris euadere, qui talia ingerunt
non ſolùm fratribus, ſed & facerdotibus, quibus
honor tantus.de Dei dignatione conceditur, vt
quiſquis facerdoti eius, & ad tempus hîc iudican
ti non obtemperet, ftatim necaretur? In Deutero
nomio loquitur Dominus Deus,dicens:Et homo Deurs7.
quicunque fecerie in ſuperbia, vt non exaudiat
ſacerdotem aut iudicem , quicunque fuerit in die
bus illis,morieturhomo ille, & omnis populus
cùm audierit, timebit,& non agent impiè etiam
nunc.Et quæ fufiùs fequuntur fuprà De præceptis
Ecclefiæ , quæftione vndecima, B.teftimonio vn
decimo .
11 . ET epiftola fexagefimaquinta ad Rogatia- Lib.3.epift.9.
Deut. 17 .
num : Dominus Deus in Deuteronomio dicit: Et Sacerdotum
homo quicunque fuerit in ſuperbia, ve non ex- veneratio
audiat Sacerdotem aut fudicem , quicunque fue- Scriptura te
rie in diebus illis, morieturhomoille : & omnis fimoniis &
populus cùm audierit, timebit,& non agent im- probatur.
pié etiam nunc. Et vt ſciamus hanc Dei vocem ,
cum vera & ſumma maieftate proceſliſſe ad ho 1
norandos ac vindicandos facerdotes fuos, cùm
aduersùs Aaron ſacerdotem tres de miniſtris
Chore, Dathan & Abiron, auſi ſunt ſuperbiſſe,& Num.16,
ceruicem fuam extollere, & facerdoci præpofi
to fe adæquare, hiatu terræ abforpti ac deuora
ti,penas itatim facrilegx audaciæ perſoluerunt.
Necfoli'illi,fed & cæteri ducenti quinquaginta,
qui eis comites ad audaciam fuerunt, prorum
pente à Domino igne conſumpti ſunt : vt pro
Ff 2 bare
 340 Q. VI. DE SACRAMENTO
Sacerdotum baretur, ſacerdotes Dei ab eo qui facerdotes facit, eorum vexatio,fiuedetractio ad Chriftum perti- Sacerdotur
injuriâ vin
dicat Deus, vindicari. In libro quoquè Regnorum cùm Sa- net, cuius vice in Ecclefia legatione funguntur: detractio ad
muel facerdos à ludæorum populo ob ſenectu- Vndè fummoperè cauendam omnibusfidelibus, Chrifti per
tem, ficut tu modò, contemneretur : exclamauit nè clanculò aut publicè Epiſcopum ſuum , id eft, tinet.
1.Reg.s. iratus Dominus, & dixit: Non te fpreuerunt, fed vnctum Domini detractionibus aut vituperati
mefpreuerunt. Et vt hoc vlciſceretur, excitauit onibus dilanient, perpendentes illud exentplum
eis Saulregem,qui eos iniurijs grauibusaffigeret, Mariæ , quia pro eo quòd Moyfi famulo Dei pro- Num.12."
& per omnes contumelias & pænas fuperbú po- pter Aethiopiffam detraxic, immunditia lepræ
pulum calcaret & premeret, vicontemptus ſacer- mul&tata fit, & illud Pfalmiftæ : Nolite tangere Pfal.104.
dos de ſuperbo populo vltione diuina vindica- Chriftos meos, & in prophetis meis nolite mali
retur. Sed & Salomon in ſpiritu ſancto conftitu- gnari . Et in lege diuina legitur: Dijs non detra. Exod.23.
tus,teftatur & docet, quæ fit facerdotalis authori- hes, & populi tui principi non maledices. Vnde
Eccli 7. cas & poteftas, dicens : Ex tota anima tua time valdè prouidendú eft fubditis,tam Clericis quàm
Deum , & facerdotes eius ſanctifica.Et iterùm :Ho- laicis,ne Epiſcoporum ,nè præpofitorum vitam
nora Deú ex tota anima tua, & honorifica facer- temerè repræhendant, fi quid eos fortaſsè agero
dores eius.Quorum præceptorummemor beatus repræhenfibiliter vident: nè vndè mala redargui
Actor. 13 Apoftolus Paulus, ſecundùm quod in A &ibus A- uunt,indèper elationis impulſum in profundio
poftolorum legimus,cùm eidiceretur : Sic infilis ra mergantur. Admonendi ſuntetiá, nè cùm cul
in facerdotem Dei maledicendo ? refpondit, & pas præpofitorum ſuorü conſiderant, contra eos
dixit : Neſciebam fratres quia pontifex eft: fcri- audaciores fiant.Sed fic eorum praua apud femet
Exod.22. ptum eft enim , Principem populi tui non male- ipfos considerent, vt diuino timore conftri&ti,
dices , Dominus etiam nofter ipſe Ieſus Chriftus ferre fub eis iugum reuerentiæ non recuſent, quo
Rex & Iudex & Deus noſter,vſque ad paflionis di- niam facta ſuorum Epifcoporum vel præpolito
em ſeruauic honorem pontificibus & facerdoti- rum oris gladio non funtferienda,etiam cùm re
bus, quáuis illi nec timorem Dei, nec agnitionem &è repræhendenda videntur.
Chriſti ſeruaffent. Nam cùm leproſum emundaf- 13. PRIORIS ad Timotheum quinto, vt in
Matth.8 . fet , dixit ei : Vade, & monftra te facerdoti, & offer textu .
donum. Humilitate ea qua nos quoq eſſe humi- 14. FABIANVS Pontifex & martyr in epi- Contra ob .
les docuit , Sacerdotem adhuc appellabat, quem ftola ſecunda ad epiſcopos Orientales :In omni creétatores
ſciebat eſſe facrilegū. Item ſub ictu paſſionis cùm iudicio quatuor perſonas neceſse eſt ſemper ad- latorum .
Ioan.18.
alapam accepiſſet, & ei diceretur: Sic reſpondes effe,id eft,iudicesele&tos, & accufatores,ac defen- vide factum
pontifici ?nil illecontunieliosè locutus eft in per- fores,atque teftes.Similiter ftatuentes,Apoftolica Conkantini
ſonam pontificis, fed magìs innocentiam fuá tui- authoritate iubemus, nè paftorem ſuum oues, Magai Impe.
tus eft,dicens : Si målè locutus ſum , exprobra de quæ ei commiffæ fuerant, nisì in fide errauerit, fini lab ...hii
malo : fi autem benè, quid me cædis ? Quæ omnia repræhendere audeant: quia facta prçpofitorum , ftor. Eccle.c.
ab eo ideò facta ſunt humiliter atque patienter, oris gladio ferienda non ſunt, neque poteft effe lib.i.caji.Et
2: Theodorc.
vt nos humilitatis ac patientiæ haberemus exem- diſcipulus ſupermagiſtrum ,dicente veritatis vo
Niceph.lib.
plum . Docuit enim facerdotes veros legitimè & ce : Non eft diſcipulus fuper magiftrum , nec ſer- 3.cap.16.
plenè honorari , dum circa falfos facerdotes ipſe uus ſuper dominum ſuum . Et paulò pòſt: Exem- Matth.10.
Luc.16.
talis exțitit, Et paulò pòft : Hæc ſunt enim initia plo Cham filij Noë, damnantur qui patrum ſuo Genel...
hæreticorum , & ortusatque conatus ſchiſmatico- rum culpas in publicum produnt, aut eos accuſa
rum malè cogitantium , vt fibi placeant, vtPræ- re vel detrahere præſumunt.Si enim à fide deuia
pofitum ſuperbo tumore contemnant. Sic de Ec- uerit Epiſcopus, erit corrigendus priùs fecretè à
clefia receditur, fic altare prophanum foris col- ſubditis ſuis. Quod fi incorrigibilis ( quod abfit)
locatur, fic contra pacem Chrifti & ordinatio- apparueric, tuncerit accuſandus ad primates ſu
nem atque vnitatem Dei rebellatur, os,aut ad ſedem Apoftolicam . Pro alijs verò adi
12 ... GREGORIVS libro duodecimo epifto- bus ſuis,magis eft tolerandus abouibus & ſubdi
larum , epiftola trigefimaprima ad Felicem Epi- tis ſuis, quam accuſandus, aut publicè derogan
1.Reg. 24 . ſcopum Siciliæ : Si Dauid Regum iuftiſfimus in dus : quia quum in eis à fubditis delinquitur, eius
& 26 .
Saul,quem conftabat iam à Domino reprobatum ordinationi obuiatur , qui eos eis prætulit, di
& abiectum eſſe,manum miccere nó præſumplic : cente Apoftolo : Dei ordinacioni reliftit, qui po Rom.is.
quanto magis cauendum eft, nè manum detra- teſtati refiftit. & c.
& tionis aut vituperationis, fiue indiſcretionis aut VIDE fimilia in prima,ſecunda, & tertia epi
dehonorationis, quidam mittant in vnctum Do- ftola Anacleti ,& in epiftola Teleſphori ad omnes
mini, vel in prædicatores ſanctæ Ecclefiæ ? quia Epiſcopos.
VII.

Quid verò de malis Sacerdotibus eft fentiendum ?

en elizade A. Divina iſthæccitordinatio , quænon poteft aboleri, vtnon bonimo

lo dò ,fedmali quoquè Sacerdotes in Eccleſia honorentur. Vult enim in ſuis

homineon a miniſtris agnofci,recipi,audiri atque obſeruari ille quidixit :“ Supercathedram
Genef orig. Moyſi ſederuntScribe & Pharifæi. Omnia ergò quæcunqne dixerint vobis, feruate de

Ezech. Bern.facite :fecundıìm autem eorum opera nolite facere.dicunt enim , & non faciunt.
Aug. p .137. B. Cæterùm inter malos dele & tus quidam habendus eft, vt quodad munus

Damaffc.lib. authoritatemque docendi fpe &tat, illis tantùm fidem obedientiamque de .

home remedia beri intelligamus, qui ab Epiſcopis legitimè ordinati ac miſli, ſanam Eccle
ca.s. & ſiæ doctrinam profitentur:ab alijs verò vt hoftibus & peſtibus ſedulò caue
de verbisbo
mini,
feq. Chryfo . amus .
homil.ss.in
loan .
c Lib.4.c.43. C. Qua de re fapientiffimè monet, atque hunc in modum docet antiquiſſi
videcundem
lib.3.c.2 . & 3. mus Ireneus: Ijs qui in Eccleſia ſunt presbyteris obaudire oportet, & qui
fuccef
 ORDINIS. QVI. 341
12

ſucceſſionem habent ab Apoſtolis, & qui cum Epiſcopatus ſucceſſione cha

riſma veritatis acceperunt.Reliquos verò quiabliſtuntà principali ſucceſſio

ne, quocunqueloco colliguntur,fufpe & os habere,velquaſı hæreticos , & ma

læſententiæ ,vel quaſi ſcindentes & elatos.Nec multò pòft:Abomnibus ta - dc4.64.61.4.

libus abfiftere oportet :adhærere verò his qui Apoftolicam ,ficutprædiximus,

doctrinam cuftodiunt,& cum presbyterij Ordine ſermonem fanum , & con

uerfationem ſine offenfa præftant, ad confirmationem & correctionem reli

quorum . Hæc Irenæus ille, qui ſan & iIoannis Euangeliftæ diſcipulum Poly

carpum præceptorem audiuit. Nec aliter Tertullianus docet, qui hæreticis e Lib.deprę.

hoc exprobrat,dicens: Ordinationes eorum temerariæ , leues, inconſtantes, aduersus the

reticos ca.4 1.
Nunc Neophytos collocant,nunc ſeculo obftri & os, núc Apoftatas noſtros,
vtgloria eos obligent,quia veritate non poffunt. Nuſquam faciliùs profici
tur,quàm in caftris rebellium , vbi ipſum eſſe illic ,promererieft. Itaque alius

hodie Epiſcopus, cras alius : hodiè Diaconus,qui cras Lector: hodie Presby

ter ,qui cras laicus. Nam & laicisʻſacerdotalia munera iniungunt. Hucuſque ad
Tertullianus, përpulchrè nobis depingens non ſuæ tantùm ,ſed huius etiam 24,8 45

ætatis præpofteros mores, & prophanosin turbandis facris ordinandisque

miniſtris conatus ſectariorum oftendens.
ch.
TESTIMONI A.
1. A. ECCLESIASTIC I'ſe ptim o : In tota illis fieri iubet ,quemadmodùm dicebat Heli: Af 1.Reg.a.
anima tua time Dominum, & Sacerdotes illius fumpfi te de domo patris tui: Siue iniurijs affici
fanctifica. In omni virtute cua dilige eum , qui antur,hoc in ſe Deus ipſe perpetitur, ficut ad Sa
zotini
Impo te fecit, & miniſtros eius ne derelinquas. Hono- muelem ait : Non te fpreuerunt,ſed me. Itaq illis
d Rule ra Deum ex tota anima cua , & honorifica facer- contumelia lucrú,honorverò onus eft: non ergò
-1.hi. dotes . hæc illorum gratia, ſed veftrî caufa dico . Qui ho
Ele.c.
Lore. 2. MATTHAEI decimo :Quirecipitvos ,me norat ſacerdotem ,Deú quoque honorat:qui verò
1.Et recipit: & qui me recipit , recipit eum qui me ſacerdotem fpernit,ad id ſensìm prolabitur,vtin
lib . mifit. Deum ipſum aliquando contumelioſus euadat.
o. 3. LVCAE decimo : Qui vos audit, me audit, Qui vos,inquit, ſuſcipit,me ſuſcipit. Et ſacerdo- Matth.so.
& quivos fpernit,mefpernit.Qui autem me ſper- tes, ait,eiusin honore habete. Hinc Iudæi Deum
nit, ſpernit eum qui mifit me. fpernere didicerunt, quia Moyſen contempsêre, Num.16.
4. IOANNIS decimotertio :Amen amen dico quia lapidibus illum impetebant. Nam qui pie
vobis ,qui accipit fiquem miſero ,meaccipit: qui ſacerdoti afficitur, longèmaiore pietate Deum
autem me accipit ,accipit eum qui me miſít. reuerebitur. Etfi enim malus fuerit facerdosquil
5. CHRYSOSTOMVS homilia fecunda in piam ,attendit Deus,quòd ſuigratia illum etiam ,
Heb.13. epiſtolam fecundam ad Timotheum : Obedite qui dignus honore non eft,obſequijs foues, ipſeos
præpofitis veftris, & fubditi eftote illis, fcientes tibi præmia exoluet. Si enim qui prophetam in Match.co,
quoniam ipfi vigilant pro animabus veftris qua- nomine prophetæ ſuſcipit, mercedem prophetz
Côtraeos qui li rationem reddituri. Nam dic, oro ,ipſe tanto accipiet : profectò& qui cedit & obtemperat fa
cerdotibus periculo tuîgratia fubditus eft: tu illi obtempe- cerdoti,mercede ſua non deftituetur. Nam fiybi
quanuis ma- rare detrectes in his quę tibi vtilia ſunt? Etfi enim de hoſpitalitate agitur tantùm,vbi quem ſuſcipis
Lis, recuſant. ille fua omnia ritè difponat, quandiù tu minùs ignoras, tantum præmiorum accipis: fi ei ſubij
rectè vales, angoris vacuus eſſe non poteft, cùm ciaris, cui imperat Deus,non multò magis merce
duplex ab eo racio fit exigenda. Iam verò confi- de donaberis? Super Cathedram , inquit, Moyfi, Matth. 27 .
dera, quantum periculi fit, per ſingulos fubdito- ſederūtScribæ & Phariſæi:omnia ergo quæcun
rum diſcuti, rationem® pro omnibus reddere. que dixerint vobis facere, facite, ſecundùm au
Quantumuis illi honoris impendas, quantumli- tem opera eorum nefaciatis. An ignoras quid fit
bet obſequij deferas, nihil his periculis referre facerdos ? Angelus vtiæ Domini eft.Non ex ſeipſo Malach ...
par poteris. Nam etfi animam ponas,ipfe hocpro loquitur : fi defpicis, non illum defpicis, fed De
te iugiter facit : etfi id minùs hac in vita facit, um quiillum ordinauit. Sed vndè, inquies.Con
quòd perſecutionis non adfit tempus, eam tamen ftat Deú fuiffe illius ordinationis authoré ? Nem
periculo æternęmortis exponit.Tu contrà,neque penisì tu hanc habeasopinionem ,fpes tua inanis
facta eſt . Nam fi nihil per illum operatur Deus,
ad verba vſque illi ſubijci vis.Hocnempe eft ma
lorum omnium cauſa , quòd rectorum authori- neque lauacrum habes,neque tryfteriorum par
tas perijt,nulla ijs reuerentia habetur, nullus ho- ticeps es, neque benedi & ion: ousfrueris. Noner
nor, nullusmetus. Obaudite, inquit , præpofitis gò Chriftianus es. Quid ergo ? Deus omnes ordi
veftris, & ſubditi eſtote illis. At nunc peruerſa & nat,eciam indigno : Non omnes quidem illeor
confuſaſunt omnia. Neque iftud præpofitorum dinat, per om res tamen ipſe operatur, faluté po
gratia dico . Quid enim illi de noftro honore lu- puli moliens, non illorú intuens merita . Nain fi
crantur,nisì inquantùm obtemperantes habebūt, per afinz os, li per Balaam ſceleſtú hominem, po Num.22 .
idis pro vtilitate noftra ? Hienim licèt honoren- puli cau'ia locutus eft: multò magis loquitur per
enim non agit
tur, nihil ex eo honore in futurum lucrantur, facerdr ,tem ,plebis ſuæ gratia.Quid
maiorem damnationem indè fufcipiunt . Etfi Deus falutis noftrę caula ? quid non loquiturper
patiantur iniurias,nihil ex eis detrimenti in futu- que m nó operatur?Sienim per luda operatuseft,
rum acquirunt :immò & meritorum illis accedit & per prophecasquibus dicturus eft,Nõnouivos, pfal.6.
cumulus,atq3 defenfio .Noftridenim cauſa cuncta siſcedite à me qui operamini iniquitaté: per il- Matth.7.
illi faciüt. Nam fiue honorantur à fubditis, & hoc los qui demonesin nomine ſuo eiecerunt: no ma
Ff 3 gis

1
i
 MENTO
342 Q. VII . DE SACRA
gis per ſacerdotes diuino minifterio famulantes eſt, abſcedo, vulnus mecum inſanabile referensi
operabitur? Nang fipræpofitorum vitas diſcute- ' Nunquid enim fi facerdos malus fit, inde folati
re pergimus, ipfi doctores noftros ordinare con- um capiet ſubditus ? Nihil minùs.Cæterùm dabit
tendimus, peruerfoc ordine naturali, quæ ſuprà ille quidem ſcelerum ſuorum debitas pænas: da
funt,infrà eſſe volumus, vt ſuperiùs pedes, inferi- bis autem & tu tuorum criminum pænas, Reue
1.Cor.4. ùs verò fit caput.Audi quidPaulus dicat:Mihi au- reamur diem illa, qua illuminati ab illis ſumus.
tem pro minimo eft, vt à vobis iudicer,aut ab hu- Patrem qui habet, etfi mille patiatur incommo
Rom.14 .
mano die.& iterùm ,Tuquid iudicas fratrem tu- da,omnia patris reuerentia conteget. Noli enim , Eccli 3.
um ? Si fratrem iudicare non expedit, quanto mi- inquit, gloriari in ignominia patris tui: neque
nùs magiftrum ? Nam fiquidem hoc ftatuit Deus, enim tibi tam gloria quàm probrum eft. Etfi fen
benè facis,peccásque ni facias: fin verò contraria ſum amiſerit, veniam habe : longè hæcmagis in
Nam.6 . præcepit , noli præſumere, nex ea coneris quæ ſu- patre ſpirituali dicenda funt. Reuerere illi, quòd
per te ſunt. Inſurrexerunt aduersùs Aaron poft tibi diebus fingulis diuina miniftrat, ſcripturas
vituli formatam effigiem Chore,Dathan , & Abi- relegi facit,cuigratia exornardomum , propter te
ron.Quid ergò: Nónne illi periêre ? Quilibet, quę vigilat, propter te vota perfoluit, pro te Deum
Si fidei do. ad ſe pertinent, ſolicite curet. Nam fi quidem ti- precaturus adftat, tuî cauſa preces exoluit, pro te
ema non
tant, au dei dogma peruertat,etiamli Angelus fit,obaudi-
perver: apud illum religio cultus & obſequium eft,pro
diendi. re noli: fin verò rectè docet,noli vicæ ,ſed verbis te ifta omnia. Reuerere hæc ergò, atque conſide
intendere. Habes Paulum verbis te operibusque ragaccedead ea ſumma cum reuerentia. At malus
moderantem . Non diſtribuit pauperibus, inqui- ille eft, & hoc ad te quid ? Nunquid enim qui ma- losDeus
etiper me
i op e
bus refpondes, non bene diſpenſat Eccleſiares. Vndè tibi id lusnon eft,ipfe tibimagnaifta & diuinalargicur? ratur .
det. conftar? Noli illum culpare, antequàm diſcas. Abfit. Fides enim cua ad omnia valet, neque tibi Nota.
Reatum caue.Plurima quippeex fimplici ſuſpici. iuftus quiſpiam proderit,nisì ipfe fidelis lis : neg
one iudicantur. Imitare Deum tuum , audiiplum nocebit malus, fi fueris ipſe fidelis. Per vaccas in
Geneſ.18.
dicente : Deſcendens videbo, fi fecundùm clamo- arca operatus eft Deus,cùm populum faluare vel- 1.Reg.c.
rem ſuum conſummantur : fin autem , vt fciam . ler:num enim faeerdotis vita,num virtus tantum
Quod etfi didiciſti, & examinafti,& vidifti,iudi- conferre potuiſſet ? Non pollunt quæ Deus ipſe
cem fuftine. Noli præripere Chriftiiudicis ordi- largitur,velutì ſacerdotali virtute perfici :omnia
nem : illius eft munus ifta diſcutere,non tuum.Tu quippe diuinæ ſunt gratiæ. Huius tantùìm munus
ſeruus vltimus, non Dominus es . Ouis ipſe es ,pa- eft aperire os , cæterùm cuneta Deus operatur :
ftoré noli curiose diſcutere,neeius quo crimi- fymbolum ifte cantummodò implet. " Intuere
nis reus tenearis, quo illü accuſare præſumis. Et quantum inter Ioannem & leſum intereſt, & au
quomodò, inquies, id mihi dicit, quod ipſe non di dicentem loannem : Ego opùs habeo a te bapti- Marth.s.
facit? Non tibiipfe dicit:nam fi illi obtemperas, zari. & ,Non ſum dignus foluere ipfius corrigiam Loen .
mercede priuaris. Chriftushçcadmonet.Plus ali- calceamenti. Sed tamen cùm tantùm intereft, de
quid dicam ,ne Paulo quidem obedire oportet, fiſcenditfpiritus, quem non habebat loannes. De
quid dixeritpropriú, fi quid humanum , led Apo- plenitudine enim , inquit,ipfius nosomnes acce- loan.is
ftolo Chriftum in fe loquenté circunferenti.Non pimus. Priùs tamen quam baptizaretur, non ille
igitur aliena iudicemus,fua quiſque diſcutiat, vi- deſcendit ,neque loannes illum deſcendere fecit.
tamg dijudicet fuam.At debet ille,inquies,meli- Cur ergo iftud fit ? Vt fcias ſacerdotem ſymbo
or eſſe quam ego . Cur, te obſecro ? Quia facerdos lum implere tantummodo. Nemo homo tan
eft.Et quid non habet ille ampliùs, quam tu ? non tum diſtac ab homiue, quantum à Chriſto loan
labores ,non angores, non ærumnas ?Debet eſſe te nes.Deſcendit tamé ſpiritus, vtdiſcas Deú omnia
melior ? Quid ergo ? Nisì fit melior, teipſum per- operari, Deum omnia facere. Volo quiddam ad .
dis ac perimis ? Suntverba ifta plena arrogantiz. ijcere planè mirabile, & nolite mirari,nec'turbe.
Vndè enim nofi illum te non eſſe meliorem ? Fu- mini.Quid verò iftud eſt? Sacra ipſa oblatio, fiue
ratur,inquies, & ſacrilegus eft. Vnde hoc nôfti, ô illam Petrus,fiueillam Paulus, fiue cuiuſuis me
homo ? cur teipſum per precipicia impellis ?Nem- riti ſacerdosofferat,eadem eft, quam dedit Chri
pe fi quis dixerit, ille purpuram habet, quanuis ftus ipſe diſcipulis,quamq facerdotes modd quo
id ſcias, auré obruis: etfi arguere poſſis, protinùs que conficiunt. Nihil habet ifta quam illa minus,
refilis, te's ſcire diſſimulas, nolens gratis ſubire Cur id ? Quia non hanc fan &tificant homines, fed
periculum . Quid ergò hoc in loco periculum mi. Chriſtus qui illam antè facrauerat. Quemadmo
nimè neceſſarium ſuſcipis? Non carent reatu hæc dùm enim verba quæ locutus eft Chriftus,eadem
Matth.12. verba. Audi quid dixerit Chriftus : Dico autem ſunt quæ ſacerdotes nunc quoque pronunciant:
vobis, quòd omne verbum ocioſum quodcung ità & oblatio eadem eft,eademque baptiſmi ratio
loquuti fuerinthomines reddentrationem deco eſt : adeò omnia in fide conſiltunt. Cornelium Ador.co.
in die iudicij. Cur teipfum quouis arbitraris eſſe ſpiritus repentè repleuit, quia priùs ipſe alacri
meliorem ? Cur non ingemiſcis magìs, ac pectus tatem voluntatis oftenderat, fidemque plenif
tundis,atqz in humum reſpicis, imitando felicem fimæ deuotionis obtulerat. Et hoc igitur Chri
publicanum ? Etfi enim melior fis, hac fæda exi- fti corpus, & illud eft : qui autem hoc illo mi
fimatione tua cuncta perdidifti. Melior es ? tace, nus aliquid habere putat,ignorat Chriftum effe,
vt perſiſtas eſſe melior: quòd fi loquaris, omnia qui nunc etiam adeftatque operatur,
exinaniſti. Si se putas efte,desiſti: fi non putas, 6. IDE M homilia lexagefimaquinta in Ge
multùm fand pro feciſti. Si enim qui peccator ad neſim : Hoc mandatum pofuit Aegyptijs lo- Geneſ.46.
uenerat, vbi confeſſus eſt, iuftificatus deſcendere fep, vt ità tributum penderent Pharaoni, exce
Idololaus
meruit: qui peccator non eft, & effe fe putat, quid pra ſola Sacerdotum terra. Audiant qui nunc
(oro) non lucrabitur ?quantuis ex ea humilitate viuunt , quantam olim facerdotum Idolorum quantum ho .

Galat.6 . luis adijciet commodis ?Vitam cua.m diligentiùs
diſcute .Audiquid dicat admonens Paullus: Opus
autem ſuú probet vnuſquiſque, & tuuc in ſemet.
ipfo tantùm habebit gloriam , & non in: altero.
Egregia.L. Nam dic ,oro, fi faucius proficiſcaris ad medi-
cum , num omiffa cura vulneris tui, ftudios ? me-
dicum percontaris, vulnus ille habeatnécner'An
verò & fiille fit faucius, vulnustuum idcircò non
curas, dicísque fanum illum effe oportuit, me
dicuscùm fit ? Quando verò ſanus medicus non
curam habuerint, & diſcant, vt vel faltem pa- lère ſacerdo :
rem habeant honorem his, quibus * omnium tibus fuis.
Dei miniſterium creditum , & facerdotio infi- for. * omac
gniti ſunt. Sienim errantes illi, & tantam idolo .
rum curam habentes,quia ex hoc putabancido
la magìs coli , fi ità eorum miniftros colerent:
quanta non condemnatione digni, qui nunc
imminuunt, quod ad illorum fpectat cultum ?
An nefcitis, quòd honor ad Deum ipfum perci
net? Né igitur reſpicias eum cui honor confertur.
Non
 ORDINI S. Q VII. 343
Non enim propter illum debes quod tuum eft fa- 9. AVGVSTINVS epiſtola centeſimatrigefi
cere,fed propter illü cuius facerdoseft, vt & ab il-
maſeptima ad Hipponenſes : Ad quid enim aliud Quia aliqui
lo retribuciones vbertim accipias. Et paulò pòft:
fedent ifti, & quid aliud captant , nisì vt quiſquis rici,monachi
Nê igitur fimus deteriores intidelibus, qui pro-Epiſcopus vel clericus vel monachus vel ſancti- autſanctimo.
pter idolorum , errorem adhuc tantum cultum monialis ceciderit,omnes tales eſſe credat, iacent, niales mali
exhibent illorum famulis: ſed quantum diftat er.contendant, ſed non omnes poſſe manifeftari? Et ſunt, oës taa
les eſſe credi
ror & veritas,tantum diftant & illorum , & Dei fa-
tamen etiam ipfi, cùm aliqua maritata inuenitur voluntmale .
cerdotes. Tam excellétem igitur & honorem im- adultera,nec proijciunt vxores ſuas,nec accuſant uoli homines
pendere debemus, vt multò pluresè ſupernis no matres ſuas . Cùm auté de aliquibus qui ſanctum
bis retributiones accrefcant.
nomen profitentur, aliquid criminis vel falli fos
7. ORIGENES homilia feptima in Ezechie- nuerit, vel veri patuerit; inftant, ſatagunt, ambi
Curdiaboli lem : Plùs hi qui ſunt in medio, oppugnantur ab ' unt, vede omnibus hoc credatur. Et poft pauca :
opera tanto inimico ,vtper ruinam vnius hominis, quęcelari Hæretici non habendo quod in cauſa fuæ diuifio Nota vetere
Hereticorum
gaentur illi, non poteft,omnibusſcandalum fiat, & impedia- nis defendant,non nisì hominum crimina colli- steeridilis
quialijs prz. tur fides per conuerfationem peſlimam clerico- gere affectant, & ea ipſa plura falfiſlimė iactant: vt genter.
ſunt
Jum & popu:. rum .Omnia ,ve diximus, Diabolus operatur, & ea quia ipfam diuinæ fcripturæ veritatem , qua vbi
quæ videntur effe bona,nec ſunt, & ea quæ per na- qué diffuſa Chriſti Ecclefia commendatur,crimi
turam ſuam mala funt; omnia aduersùm huma- nari & obſcurare non poſſunt, homines per quos
nam commentatur animam.Vnde quicuram ha- prædicatur, adducant in odium, de quibus & fin
bet vitæ ſuæ, neque manſuetudine hæreticorü ca- gere quicquid in métem venerit, poffunt. Vos au
pitur, ad confentiendum doctrinä сorum, neque tem non ità didiciftis Chriftum , fi tamen illum
meis delictis qui videor in Ecclefia prædicare, audiftis, & in illo docti eſtis.Ipfe quippe fideles fu- Chriftus fuas
ſcandalizabitur:fed ipſum dogma conliderans, & os ſecuros fecit etiam de diſpenſatoribus malis, fecit ſecuros
pertractans Ecclefiæ fidem , à me quidem auerfa- mala ſua facientibus, & bona eius loquentibus, pelatoribus.
bitur,doctrinam verò ſuſcipiet ſecundùm præce- vbi ait : Quæ dicunt,facite : quæ autem faciūt, fa- Matth.23.
Matth.23.
ptum Domini,qui ait :Super Cathedrá Moyfi ſe- cerenolite :dicuntenim , & nõ faciunt.Oratequi 1.Cor.9
derunt Scribę & Phariſxi.Omnia quæcunq vobis .
dem pro me, nèfortè alijs prædicans, ipſe repro
dicunt,audite, & facite, iuxta opera auté illorum bus inueniar. Veruntamen cùm gloriamini,non
nolite facere : dicunt quippe & non faciunt. Ifte in me, ſed in Domino gloriemini : quantumlibet
ſermo de me eſt, qui bona doceo, & contraria ge- enim vigilet diſciplina domus meæ , homo ſum ,

Mala vita ro, & fum fedens ſuper Cathedram Moyfi quafi
ſcriba & phariſæus. Præceptum tibi eſt,ô popule,
diedi,nóimi fi non habueris accuſationem do &trinæ pelima
tidifunt,fed & alienorum ab Ecclefia dogmatum , confpexeris
Chriſtus & verò meam culpabilem vitam , atque peccata , vt
fancti.
non habeas iuxta dicentis vitam tuam infticuere,
ſed ea facere quæ loquor. Nullum imitemur, & fi
volumus imitari quempiam, propofitus eſt no
bis ad imitandum Chriftus leſus. Deſcriptifunt
Actus Apoftolorum , & prophetarum gefta defa-
cris voluminibus agnoſcimus:illud exemplar fir-
mum eft, illud propofitum folidum ,quod qui fe-
qui cupit, fecurus ingreditur. Si verò quærimus
nobis culpabiles ad æmulandum , vt cùm dica.
mus ille docet, & his quæ docet, facit ipfe contra-
ria : aduersùm præceptum Domini facimus, qui
mandauit doctrinas magiftrorum magis confide-
rari debere, quàm vitas.
8. BERNARDVS ſermone fexagefimoſexto
in Cantica : Iam verò qui Ecclefiam non agno-
ſcunt,non eft mirum fi ordinibus Ecclefiæ detra-
hunt,fi inftitura non recipiunt, fi facramenta con-
temnunt, fi mandatis non obediunt. Peccatores,
Epiſcopi & inquiunt,ſuntApoftolici,Archiepiſcopi, Epiſco-
mali fuaau- pi, Presbyteri,acper hocnec dandis nec accipien-
thoritatem & disidonei ſacramentis. Nunquam verò duo ifta
dignitaté se conuenient, Epiſcopum efle,& peccatorem ? Fal-
ſum eſt. Epiſcopus erat Caiphas, & tamen quátus
peccator, qui in Dominum mortis dictabat fen-
tentiam ? Sineges Epiſcopum ,arguet te teftimoni-
um loannis ,qui eum in teftimonium ſui pontifi-
loan.l. catus etiam prophecâſſe refert. Apoftolus erat lu-
Actor.s.
das, & licèt auarus & fceleratus, ele&tusà Domino .
Antu de illius Apoftolatu dubitas quem Domi-
loan.6 . nuselegit ?Nonne ego , inquit, vos duodecim ele-
gi, & vnus ex vobis diaboluseft? Audis eundem
electum Apoftolum , & extitiſſe diabolum, & ne-
gas poſſe efle Epiſcopum qui peccator eft ? Super
Matth.23.
Cathedram Moyfi ſederunt fcribæ & pharifæi, &
quinon obediêrunt eis tanquàm Epiſcopis, ino-
bedientiæ rei fuerunt etiam in ipfum Dominum
præcipientem & dicentem : Quæ dicunt , facite .
Patet, quanuis ſcribæ, quanuis pharifæi, quan-
uìs videlicet maximi peccatores , propter Cathe-
dram tamen Moyfi ad eos quoquè nihilominùs
Lac.ie.
pertinere quod item dixit: Quivos audit,meau-
dit : & qui vos fpernic, me fpernit.
!
& inter homines viuo, nec näihi arrogare audeo, vbiquèmali
vrdomus mea melior fit, quam arca Noë, vbi ta- coniundis
men inter o &to homines,reprobus vnus inuentus Gen.g.
eft. Aut melior fit quàm domus Abrahx, vbi di
ctum eft, Eijce ancillam & filium eius : Aut melior Genef.zr.
fit quàm domus Iſaac, cui de duobus geminis di
étum eſt, lacob dilexi, Eſau auté odiohabui : Aue Malach.s.
melior fit quàm domus ipfius Iacob, vbi lectum Gen.49.
patris filius inceftauit: Aut melior fit quàm do
mus ipfius Dauid, cuius filius cum ſorore concu 2.Reg.13. & 15
buit; cuius alter filius contra patris tam fanctam
manſuetudinem rebellauit:Aut melior quàm co
habitatio PauliApoftoli, qui tamē fi inter omnes
bonos habitaret, non diceret quod fuperiùs com
memoraui, Foris pugnæ , intùs timores: nec dice- 3.Cor.g.
ret, cùm de ſanctitate & fide Timothei loquere
tur : Neminem habeo , quigermanè de vobis ſoli- Philip.z.
citus fit. Omnes enim ſua quærunt, non quæ ſunt
Ieſu Chrifti: Autmelior quàm cohabitatio ipfius
Domini Chrifti, in qua vndecim boni, perfidum Ioan.12.
& furem Iudam tolerauerunt:Aut melior fit po- Efaiæ 14.
ftremò quàm cælum , vndèangeli ceciderunt. Apoc.12.
10. E VSEBIVS apud Damaſcenum libro ter
tio Parallelorum , capite quadragefimoquinto:
Multi peccatores, cùmPresbyteri lint, facris ope- Gefiaeerdose
rantur, nec Deus eos auerfatur :verùm per Spiri- per Spiritum
tum fan & um propofita dona conſecrat. Ac panis confecrantus
dona.
quidem pretioſum Domini corpus efficitur, po
culum autem pretioſus Domini fanguis. Sunt
igitur , qui fe rem æquam ac rationi conſenta
neam facere putent, cùm ab ipfis epulo facro
excipi recuſant, neſcientes videlicet hinc ſegra
uiùs condemnari . Quis enim es tu , qui præfe
Aum tuum atque antiftitem iudicas ? An non
Apoftolum dicentena audifti, Principi populi Actor: 23:
tui non maledices? Ac rurſum , Tu quis es qui Rom.14 .
alienum feruum iudicas? Domino fuo ftat, aut
cadit. Ecquando nôfti ouem paftori falutem
attuliffe ? Túne aduerſus paftorem accuſationem
inftituis ? Certè quemadmodùm pecus rationis
expers dentes aduersùs paftorem acuere non po
teft : fic nec ratione præditam ouem ad accuſan
dum paftorem linguam acucre conuenit. Tu qui
ab eo erudiris ac velut manu duceris, ipſumar
guendiaciudicandipoteftatem nõ habes : quem
admodùm dixit Apoftolus, Nolite ante tem- 1.Cor.4
pus iudicare, donec veniatDominus, qui & illu
Ff 4 minabit
 344 Q. VII. DE SACRAMENTO

minabit abfcondita tenebrarum , & manifeftabit 13. CHRYSOSTOMVS homilia o &togefi

confilia cordium : & tunc laus erit vnicuique à maquinta in loannem : Magna dignitas Sacerdo
Deo . Penés ipſum de te fententiam ferendi pote- tum . Quorumcunque remiteritis, inquit,remiſſa loan.20 .
ftas eft. Qui autem ipſum iudicat, Dominus eft. ſunt peccata.Quamobrem Paulusdicebat,Obedi- Hebr. 13 .
Matth.7.
Acrurſum : Nolite iudicare : & non iudicabimi- te Præpofitis veltris, & ſubiacete eis, vt maximum
ni . Tu, quem debes , honorem ac venerationem ipfis habeatis honorem . Tu enim rem tuam cu
Rom.13 . redde, velut his verbis Paulus te admonet, Red- ras :quam fi benè ordinâris, nulla tibi alia ſolici
dite omnibus debita : cui tributum tribútum, tudo impendet.Sacerdos fi vitam difpofuerit,tu- Sacerdotum
cui honorem honorem . Fac, quæ regula poſcit, am autem non diligenter curauerit, cum impijs dignitas cum
expleas. Primitias frugum tuarum Ecclefiæ of: in gehennam detrudetur: & nonnunquam non kuncta .
fer , non curiofiùs inquirens quonam pacto ex- proprijs actionibus, fed noftris damnatur, nisi
pendantur. omnia quæ ad fe fpectant,efficiat. Cùm igitur pe
11. MATTHAEI vigefimotertio : Super Cathe- riculi magnitudinem videatis, multa eos bene.
dram Moyfi, & c.vt in textu . uolentia proſequamini : quod & Paulus fignifica
Ibidem .
12. AVGVSTINVS. quadragefimonono ſer- uit,dicens : Ipfi peruigilant, quafi racionem pro
mone de verbis Domini, capite quinto : Diligen- animabus veitris reddituri: idcircò maximé co
dus eft paftor, tolerandus eftmercenarius, cauen lendi ſunt. Quod fi eis inſultabitis, neque veftra
dus eft latro. Sunt homines in Ecclefia, de quibus benè diſponetis. Intellige quid de Iudæis inquit
Philip.s. dicit Apoftolus, Qui ex occafione euangelizant, Chriftus: Super Cathedram Moyfi ſederuntScri- March.as.
quærentes ab hominibus commoda fua,fiue pe- bæ & Phariſei: omnia quæcunque dixerinc vobis
cuniaria,fiue honorum vel laudis humanæ: Quo- vt faciatis ,facite. Nunc non eft dicendum , fuper
modolibec volentes accipere munera euangeli- Cathedram Moyfi, ſed ſuper Cathedram Chrifti Super Catbe
zant, & non tam ſalutem eius quæruntcui annun ſederüt facerdotes . Eius enim acceperunt doctri- dram Chrifti
ciant,quam commodum fuum.Ille autem qui au- nam.Quare Paulus inquit: Pro Chrifto legatione dores, se
dit falutem ab eo, qui non habet ſalutem , fi ei cre- fungimur, tanquam Chrifto exhortante per nos. diédi,quäuis
diderit quem ille annunciat, neque in illo fpem Nónne videtis feculi principibus omnes ſubeſſe, liat mali.
pofuerit,per quem illi annunciatur falus:qui an- & fæpègenere,vita, & prudentia potioribus dete- z.Cor.s.
nunciat, habebitdetrimentum ; cui annunciatur, riores præponi? Nihilominùs principis, qui eos
habebit lucrú . Et capite fexto :Habes Dominum præpofuit reuerentiâ, nihil, quales illi fint, cogi
Matth.23. dicentem dePharifæis, Cathedram Moyfi ſedent. tant. Quòd fihomo aliquem conftituerit, tantus
Cathedram Non eos ſolos fignificabat Dominus : quali verò ſubic metus : fi Deusquem conftituit, deſpicimus,
Acre dicitur. eos qui crederét in Chriſtum , ad Iudæorum ſcho- maledicimus, innumeris afficimus cótumelijs : &
lam mitteret,vtibidiſcerét, quemadmodùm iter cùm fratres noftros iudicare prohibeamur, côtra
fit ad regnum cælorum.Nónne ideò Dominus ve- Sacerdotes linguam acuimus. Quanam hæcdigna
nit, ve inſtrueret Eccleſiam, ipfosis Iudæosbenè excufatione,cùm in oculo noftro trabé non vide- Matc.7.L1.6,
credentes, & benè ſperantes, & benédiligentes ſe- mus, feſtuca in proximi oculo acriùscéfemus.Ne
gregaret, tanquàm frumenta a paleis , & faceret ſcis grauius te tibi iudiciü preſcribere,cùm ita ali
Epheſia. vnum parietem circuncifionis,cui coniungeretur um iudicas? Hæc dico,nó quòd indignos ad Sacer
alius paries ex præputio gentium , quibus duobus dotiú aſſumi probem , ſedmiſerefcens,& lachry
parietibus de diuerſo venientibus eſſet ipſe lapis mans. Non tamen proptered à fubditis iudicandi
angularis? Sed nomine Pharifæorum & fcriba- funt,etiamfimale & vitiosè viuant. Tu auté fi tibi
rum ſignificauitquofdam in Ecclefia ſua fucuros, conſules, nihil in his quæ illisa Deo cômiſſa ſunt,
qui dicerent, & non facerent: fe autem figuraue- damni accipies.Nam fi afinú loqui fecit, & per va- Num.22. &
rat in perſona Moyfi.Etenim perſonam eius gere- tem benedi&tiones fpiritales largitus eft, & in mu- request.
Boni laiciof. bat Moyſes. Item capite ſeptimo: Laicus qui vult to ore, & lingua immunda Balaam ,propter offen
ficiuin . benè viuere,cùm attêderit clericum malum, quid dentes ludæos operatus eſt: multò magis propter
fibi dicit? Dominus dixit, Quæ dicunt,facite; que vos fideles, etiam fi praui fint ſacerdotes, Deus
faciunt, facere nolite . Ambulabo viam Domini, omnia per eos perficiet, & mittet Spiritum fan &tú.
non ſequariſtius mores. Audiam ab illo, nő ver 1. C. IRENAEVS contra hæreſes libro
quar
ba ipfius,fed Dei . Sequar Deum ,ſequatur ille cu- to,capite quadragefimotertio :Eis qui in Ecclefia
piditatem fuam . Quia fi voluero apud Deum fic func Presbyteris & e.vtin textu.
me defendere, vt dicam , Domine, vidi malèvi- 2. IDEM libro tertio, capite ſecundo: Cùm au
uentem illum Clericum tuum , & ideò malè vixi : tem ad eam iterùm traditionem quæ ab Apofto
nónne mihi di&urus eft, Serue nequam , non à me lis ,quæ per ſucceſſiones presbyterorum in Eccle
Matth.23. audieras, Quæ dicunt facite; quæ autem faciunt, fijs cuſtoditur, prouocamuseosqui aduerſantur
Malorė lai- facere nolite? Malusauté laicus,infidelis,non per- Traditioni, dicent ſe non folùm presbyteris, fed
Coruin.con- tinens ad gregem Chrifti, non pertinens ad fru- etiam Apoftolis exiſtentes fapientiores, finceram
mentum Chrifti,qui tanquàm palea in area tole- inueniffe veritatem.
ratur,quid fibidicit ,quádo cæperit illum argue- 3. ET capite tertio, vtſuprà de præceptis Eccle
reverbum Dei? Exi: quid mihi loqueris? Ipfi Epi- liæ ,quæſtione nona,B.teftimonio tertio .
ſcopi, ipfi Clerici non illud faciunt, & me cogis, 4. ITEM libro quarto, capite quadragefimo
vt faciam ? Quærit fibi non patronum ad caulam quarto : Ab omnibus igitur talibus abfiftere opor
malam ,ſed comitem ad pænam .Nam nunquam tet & c.vt in textu.
eum ille defenſurus eft in die iudicij, quemcun TERTULLIANVS de præſcriptionibus
que malum voluerit imitari. Quomodò enim hæreticorum capite quadragefimoprimo : Ordi
Diabolus omnes quos ſeducit, non ſeducit cum nationes eorum , & c.in textu .
quibus regnet, ſed cum quibus damnetur :fic oés 6. EPIPHANIVS herefi quadragefimaſecun
qui ſequuntur malos, comites fibi ad gehennam da & quadragefimanona, vt fuprà, quæſtione ſe
quærunt, non patrocinia ad regna cælorum . cunda, C.teftimonio quinto & ſexto .

VIII.

Que virtus eft huius Sacramenti ,& quis effectus ?

A. EXIMI A certè virtus eſt, & effe & us multiplex. Nam qui ſeptem

a Concil.Florent. & Tri, his Ordinibus,quos diximus, ritèinitiátur, Dei cófequuntur gratiam
dent,de Auguft.lib.2.com: poteſtatem ſpiritualem , vt quæ ad Ordinum ipforum funciones
, *&
proprias
 ORDINI S. Q. VIII. 345

proprias pertinent, ſalubriter exequantur,ac inter Deum Deique po- capit: & Gregor.in cap.
pulum idonci miniftri ſint conſtituti.Vndè Ambrofius:" In loco Or. 6 In cap.13.1.adCorinth.

dinis officij Ecclefiaftici pofitus, gratiam habet, qualiſuis ſit, non vti

què propriam ,ſed Ordinis per efficaciam Spiritus fan & i..
B. Habent prætereà ijdem ordinati certum ex eo & illuftre teſti- Ado-6.6613:2714,0 15:

monium , quo fe miniſteriaque ſua commendent, & comprobent cýpian.epift. .

alijs. Ita fit,vt ijs Ordinibus infigniti, & in miniſterium Eccleſiæ ſe

gregati,re & è cognofcantur, & ſuo in loco habeantur, meritoque ho

norentur. Væautem dijs, quos non Aaronis à Deo vocati exemplum .Namesto . Hebr.si

impellit, ſed nouandarum rerum ftudium ac animi tumor ad inſtar 2.Par.z6.ca

Oziæ Regis adSacerdotalis dignitatis munera quomodocunquèoc

cupanda ac arripienda præcipitat

. In quos Diuinus ille ſermo re & è
competit:'Non mittebam prophetas ,& ipfi currebantnon loquebar ad eos , shiesem. 23.d 24.0 27.6
ipſiprophetabant.

C. Et hos non Ecclefiæ miniſtros habendos, ſed vtìffures, latrones , floan to Cantic.ad

vulpes, canes & lupos cauendos efſe Scriptura monet : quoniam illi
non per oſtium ingrediuntur ,ſed aut propriatemeritate, aut propter
6 g Trident.ſeff 23.cap -4.
6magiftratus duntaxat ciuilis vel turbæ " popularis fauorem , ecclefia- Laod.can.13.
ſticamunia fibi fumunt, abſque legitima quidem vocatione & ordi
* Rom.co.c
natione in facrailla munia inuolantes. * Quomodò autem prædicabunt ,
i Actor. 13. a
nisi mittantur ? vt ſegregatus ille in miniſterium Paulus inquit.
D. Certe Ordine confuſo, & ſublato Sacerdotio, Eccleſiaſtica cor- kod video por el epilepsie
rueret Hierarchia ,quæ tum ex Presbyteris & alijs miniſtris, tum verò Giegotium lib.4.epift.sz

ex Epiſcopis rectè ordinatis conftat :neceſſet Eccleſia, quod dicitur,

caftrorum acies'ordinata , nec veri & legitimi Eccleſiæ miniſtri in- 1. Cane..a

ternoſcerentur: præterea docendimunus & authoritas vileſceret, Sa

cramentorú diſpenſatio infidè præpoftereque curaretur, ac vana eti
am foret: fun & iones demùm Eccleſiaſticę perturbarentur ,atque ſicut

1 res nuncipfa nimiùm docet, nouæ falſæque do & rinæ per nouos iſtos
falſosque ſponſæ miniſtros gliſcerent: vndè grauibus etiam & exiti

alibus motibus, quos experimur, identidèm Eccleſia concuteretur.

Quapropter Apoſtolus Paulus “ non modò gradus miniſtrorum in mn 1. Cor.12,6

Eccleſia diuerſos poſuit

, verùm etiam quàm falutares ac neceſſarij
eſſent, adiunxit, vt affirmet"diuinitùs eos effe datos Eccleſiæ , quem- a Ephel.me
admodùm anteà di & um fuit, Ad confummationem Sanctorum in opus mi

niſterij,in ædificationem corporis Chriſti, & vtiam non fimus paruuli Auctuana
tes, & circunferamur omni vento do & trinæ in nequitia hominum , in aftutia ad
circunuentionem erroris.

E. Et eſt profe & ò illuſtris hæc nota Ecclefiæ , multoque certiſſima,

quòd videmus perpetuam illam , nullaq; hactenùs ætate interruptam

Epiſcoporum ac legitimorum in ea ordinum ſucceſſionem , quos

Deus in ea ad huius regni ſui gubernationem integram collocauit.

Eoquemagis miniſtrorum iſthæc inſtitutio,tanquàm nexus firmiffi
mus ° Eccleſiæ , & conſeruandæ vnitatis pulcherrimum vinculum ,ſe- ca.43.
Itensbibendum de liber
lib.2.cötra
Donat Auguft.epift.105.8
dulò retinenda, & in malis etiam Eccleſię miniftris (vt diximus) pro 42. Item contra epift. Fun

pter Diuină ordinationé eſt vſque honoranda. Quod Auguftinus in- damen.cap . Etia Pfal.

telligens , ' In illum , inquit, ordiné Epiſcoporum , qui ducitur ab ipfo tullian.de præfcrip. hęsce.

Petro vſq; ad Anaſtaſiú ,quinunceandem Cathedră ſedet,fi quiſquam Epift.165.videcundem

traditor per illa tépora ſubrepliſſet, nihil præiudicaret Ecclefiæ & in- ani,cap si:

nocentibus Chriſtianis: quibus Dominus prouidens,ait de Prępofi

tis malis :' Quæ dicüt,facite :qua aut faciunt,facerenolite, HęcAuguſtinus , 9 Math. 29.
TESTI
 +
346 Q. VIII. DE SACRAMENTO
TESTIMONI A.
1. A. CONCILIVM Florentinum : Effectus
Sacramenti Ordinis ,eft augmétum gratiæ ,vtquis
fitidoneus minifter.
2. CONCILIVM Tridentinum feffione vi-
gefimatertia,capite tertio & canone tertio, vt ſu-
prà quæftione prima, A.teftimonio nono .
3. AVGVSTINVS libro fecundo contra epi-
ftolam Parmeniani,vt fuprà ibidem, teftimonio
primo.
4. GREGORIVS Magnus in caputdecimum
libri primi regum .
5. ET Ambrofius in duodecimum prioris ad
Corinthios,vt fuprà,quæftioneprimaĀ.teftimo.
nio quinto & decimo.
1. B. ACTOR V M ſexto : Elegerunt Stephanú
virum plenum fide & Spiritu ſancto ,& Philip-
pum , & Prochorum , & Nicanorem , & Timonem ,
& Parmenam , & Nicolaum aduenam Antioche-
num . Hos ftatuerunt ante conſpectum Apoftolo-
ram : & orantes , impofuerunt eis manus. Stepha-
nus autem plenus gratia & fortitudine, faciebat
prodigia & ligna multa in populo . Surrexerunt
autem quidam de ſynagoga, quæ appellatur Li-
bertinorum , & Cyrenenlium , & Alexãdrinorum ,
& eorum qui erant à Cilicia & Afia, diſputances
cum Stephano.Et non poterant refiftere ſapientiæ
& fpiritui qui loquebatur.
2. ET capitedecimotertio : Miniftrantibus au-
cem illis Domino & ieiunantibus, dixit Spiritus
ſanctus: Segregate mihi Saulum & Barnabam in
opus ad quod aſſumpfi eos. Tunc ieiunantes &
orantes, imponentesitz eismanus, dimiſerunt il-
los. Etipfi quidem miſti a Spiritu fan& o,abiêrunc
Seleuciam , & indè nauigauerunt Cyprum , & cùm
veniſſent Salaminam ,predicabantverbum Dei in
fynagogis Iudæorum .
3. ITEM decimoquarto : Reuerfi funt (Paulus
& Barnabas ſcilicet) Lyftram , & Iconium , & An-
tiochiam ,confirmantes animos diſcipulorum.Et
cùm confticuiſſent illis per ſingulas ecclefias pre-
sbyteros, & orâſſent cum ieiunationibus, com
mendauerunt eos Domino.
4. ET decimoquinto: Facta ergò feditione non
minima Paulo & Barnabæ aduersùs illos, ftatue-
runt vt aſcenderét Paulus & Barnabas,& quidam
alijex alijs ad Apoftolos & Presbyteros in Ieruſa-
. lem ſuper hac quæftione. Ibidem : Perambulabat
autem (Paulus)Syriam & Ciliciam , confirmans
ecclefias,præcipiens cuſtodirepręcepta Apoſtolo-
rum & feniorum .
5. PRIORIS ad Timotheum quarto :Noline-
gligere gratiam quæ in te eft,quæ data eft tibi per
Prophețiam , cum impofitione manuum presby-
terij.
6. AD Titum primo : Huius rei gratia reliqui
te Cretx, vt ea quæ deſunt corrigas, & conftituas
per ciuitates presbyteros, ficut & ego diſpoſui
tibi,
7. CYPRIANVS , epiſtola ſeptuagefimaſexta
Lib.r.epift.6. ad Magnum : Si apud Nouatianum eſt Ecclefia,
apud Cornelium non fuit. Si verò apud Corne-
lium fuit,qui Fabiano Epiſcopo legitima ordina-
tione ſucceſfit, & quem præter facerdotij hono-
rem ,martyrio quoqueDominus glorificauit,No-
uatianus in Ecclefia non eſt, nec Epiſcopus com-
Nemini ſuc. putari poteft,qui Euangelica & Apoftolica tradi-
cedes
tus Noua tione contempta nemini ſuccedens, à feipfo ortus
à ſeipſo
ortus ett . eft: habere nanque aut tenere Ecclefiá nullomo-
do poteft, quiordinatus in Ecclefia non eft. Foris
enim non eſſe Ecclefiam , nec ſcindi aduersùm ſe,
aut diuidi poffe, fed inſeparabilis atque indiui-
duæ domus vnitatem tenere ,manifeftat ſcripturę
diuinæ fides, cùm de facramento paſchæ & agni,
· Exod.12 . qui agnus Chriſtum defignabat, ſcriptum fit: In
domo yna comedetur, non eijcietis de domo car« ' riffimorú, & nolite rangere ab omnibus quæ funt
nem foras. Quod item circa Raab, quæ ipfa quo
qué typum portabat Ecclefiz , expreſſum vide
mus, cui mandatur & dicitur :Patrem tuum , & folue 2 .
matrem tuam,& fratres tuos, & totam domum
patris tui colliges ad te ipſam in domum tuam ;
& omnis qui exierit oftium domus tuæ foras, re
us fibi erit. Quo facramento declaratur, in vnam
domum folam , id eft, in Ecclefiam , vi&turos, &
ab interitu mundi euafuros, colligi oportere.
Quifquis autem de colle &tis foras exierit,id eft, fi
quis quanuìs in Ecclefia graciam conſecutus re
cefferit, & ab Ecclefia exierit, reum fibi futurum ,
id eft, ipſum libi quòd pereat imputaturũ. Quod
Apoftolus Paulus explanat,docens & præcipiens Tit.s.
hæreticum vitandum eſſe, vtperuerfum & pecca
torem , & à ſemetipfo damnatum . Hic eft enim
qui reus fibi eris no ab Epiſcopo eiectus, ſed ſpon
tè de Ecclefia profugus, & hæretica præſumptione
à ſemetipſo damnatus. Et idcircò Dominus in ,
finuans nobis vnitatem , de Diuina authoritate
venientem ponit & dicit : Ego & pater vnum loan.co.
ſumus: ad quam vnitatem redigens Ecclefiam
fuam , denuò dicit : Et erunt vnus grex & vnus ibidem ,
paftor. Si autem grex vnus eſt, quomodò poteſt
gregi annumerari, qui in numero gregis non eft ?
autpaftorhaberi quomodò poteft, qui(manente
vero paftore , & in Eccleſia Dei ordinatione fucci- Ordinacio
fuccidanca .
danea præfidente) nemini fuccedens, & à ſeipſo
incipiens, alienusfit & prophanus,Dominicz pa
cis ac diuinæ vnitatis inimicus, non habitans in
domo Dei, id eft, in Ecclefia Dei, in qua non nisi
concordesatquevnanimes habitant ? loquente in
Pfalmis Spiritu ſancto & dicente: Deus qui habi- Kalibet
tare facit vnanimes in domo.ibidem : Quòd verò de Dco idem
eundem quem nos Deum Patrem , eundem Fili- ſentire quod
um Chriftum , eūdem Spiritum ſanctum noffe di- Ecclefia.
Num.16 .
cuntur,nechoc adiuuare tales poteft.Ná & Chore
& Dathan & Abiron cũ ſacerdote Aaron & Moyſe
eundem Deum nouerant,parilege & religione vi
uentes,vnum & verum Deum , qui colendus atque
inuocandus fuerat,inuocabant. Tamen quia loci Alicno off
ſui miniſterium tranſgreſli contra Aaron facerdocio ſeſe im.
tem , qui facerdotium legitimum dignatione Dei miſcentes.
atque ordinatione perceperat, facrificandi fibi li
centiam vindicauerunt, diuinitùs percuſti pænas
ftatìm pro illicitis conatibus penderunt,necpo
tuerunt rata eſſe & proficere ſacrificia, irreligiosè
& illicitè contra ius diuinæ difpofitionis oblata.
Thuribula quoque ipſa, in quibus incenſum illi
citè fuerat oblatum , nè in vſu de cætero eſſent ſa
cerdotibus, ſed potiùs indignationis & vltionis
diuinæ memoriam corrigendis pofteris exhibe
rent,iuffu Dominiconflata ,atque igne purgata ,in
laminasductiles producuntur, & affiguntur alta
ri,fecúdùm quod loquitur ſcriptura diuina :Me Exod. 28.
moriale ,inquit, filijs Iſrael, vtnon accedat quif
quam alienigena, qui non eft ex femine Aaron,
imponere incenſum ante Dominum , vt non fit
ficut Chore. Et tamen illi ſchiſmanon fecerát,nec
foràs egreſli contra Dei ſacerdotes imprudenter
atque hoftiliter rebellauerant, quod nunc hi Ec
clefiam ſcindentes, & contra pacem atque vnita
tem Chrifti rebelles, cathedram fibi conftituere,
& primatum aſſumere, & baptizandi atqz offeren
di licentiam vendicare conantur.Quo modo per
ficere ,qux agūt,aut impetrare aliquid illicitis co
natibus de Deo poſſunt, qui contra Deum, quod
eis non licet,moliuntur?& c.Atquevtmagisintel
ligi poſſet contra huiufmodi audaciam , quæ fit
cenfura diuina,inuenimus in tali facinore no fo
lùm duces & authores,ſed & participes pænis de
Ainari , nisi ſe à communionemalorum feparaue
rint,præcipiente per Moyſen Domino & dicente:
Separamini à tabernaculis hominú iftorum du- Num.16 .
eis
 ORDINIS. O. VIII. 347
eis , nè fimul pereatis in peccato eorum , & quod ta plenus lepra, ob quam eiectus fuerat de domo
comminatus perMoyſen Dominus fuerat,imple- Domini .
uit, vt quiſquis ſe a Chore & Dathan & Abiron 13. IEREMIAE vigefiniotertio, vt in textu .
non ſeparáſſet, pænas ſtatìm proimpia commu 14 . ET capite decimoquarto : Falsò prophetan
nione perſolueret. Quo exéplo oftenditur & pro- vaticinantur in nomine meo : non mifi eos, & non
batur, obnoxios omnes & culpæ & pænæ futuros, præcepi eis, neque locutus ſum ad eos : vifionem
qui ſe ſchiſmaticis contra præpofitos & facerdo- mendacem , & diuinationem fraudulentam , & fe
tes irreligioſa temeritate miſcuerint. Sicut etiam ductionem cordis ſui prophetant vobis.
per Ofee Prophetam Spiritus fanctus conteſtatur 15. ITEM vigefimoſeptimo: Non mifi eos : &
orce %
& dicit : Sacrificia eorum tanquàm panis luctus ipfi prophetant in nomine meo mendaciter: vt
omnes qui manducant ea, contaminabuntur.Do- eijciantvos, vt pereatis tam vos quàm propheta
cens ſcilicet & oftendens,omnes omninò cum au- qui vaticinantur vobis.
thoribus ſupplicio coniungi, qui fuerint eorum 16. IDEM capite vigefimonono: Falsò ipfi pro
peccato contaminati. Quæ ergò apud eos merita phetant vobis in nomine meo, & non milieos,di
effe circa Deum poffunt, quibus ſupplicia diuini- cit
Dominus.
tùs irrogantur ? 1. C. IOANNIS decimo : Amen , amen dico
8. NVMERORVM decimoſexto, de feditio- vobis quinon intrat per oftium in ouile ouium,
ne Choreloquens:Dirupta eft terra ſub pedibus ſed aſcendit aliunde:ille fur eft & latro . Fur non
eorum : & aperiensos ſuum , deuorauit illos cum venit, nisi ve furetur & macet & perdat. Lupus
tabernaculis fuis & vniuería ſubftantia eorum . rapit & diſpergiroues.
deſcenderunca viui in infernum ,operti humo . & 2. CANTICORVM ſecundo: Capite nobis
periêrunt de medio multitudinis. At verò omnis vulpes paruulas, quæ demoliuntur vineas.
Iſrael qui ftabat per gyrum , fugità clamore per- 3. ACTORVÀ vigefimo : Ego fcio (inquiç
euntium ,dicens: Ne fortè & nos terra deglutiat. Paulus ad maiores natu Ecclefiæ Epheſinx) quo
Sed & ignis egreffus à Domino , interfecit ducen- niam intrabunt poft diſceflionem meam lupi ra
tos quinquaginta viros qui offerebant incenſum . paces in vos,non parcentes gregi. Et ex vobifipfis
9. À D'Hebræos quinto : Nec quiſquam ſumit exurgent viri loqucntes peruerfa, vt abducant di
fibi honorem , ſed qui vocatur à Deo tanquam fcipulos poft ſe.
Aaron . 4. MATTHAEI ſeptimo : Attendite vobis a
10. PRIMI Paralipomenon decimotertio :Co- falfis prophetis, quiveniuntad vos in veſtimen
gregauit Dauid cunctum Ifrael,à SihorAegyptivf- tis ouium , intrinſecùs autem ſunt lupi rapaces. A
que dum ingrediaris Emath , vt adduceret arcam fructibus eorum cognoſcetis eos.
Dei de Cariachiarim . Etaſcendit Dauid & omnis 5. CONCILIVM Tridentinum feflione vi
vir Iſrael ad collem Cariathiarim , qui eft in Iu- gefimatertia,capite quarto , vt ſuprà quæſtio . pri
da,vt afferret indè arcam Domini Dei ſedentis ſu- ma, A.teſtimonio nono.
per Cherubim, vbi inuocatum eft nomen eius. 6. CONCILIVM Laodicenum canone deci
Impoſueruntó arcam Dei ſuper plauftrum no- motertio : Turbis non effe permittendum ,eorum
uum , de domo Abinadab : Oza autem & fratres qui ſunt in ſacerdotio conftituendi, electionem
eius minabát plauftrum . Porrò Dauid & vniuer- facere.
ſus Iſrael ludebant coram Deo omni virtute, in 7. AD Romanos decimo : Quomodò audiene
canticis & in citharis, & Pſalterijs, & tympanis, & fine prædicante ? Quomodò verò prædicabunt,
cymbalis, & tubis. Cùm auté perueniſſent ad are- nisì mittantur ?
am Chidon ,tetendit Ozamanum ſuam ,vtſuſten- S. ACTORVM decimotertio : Segregate mi
taret arcam : bos quippe lafciuiens, paululùm in- hi Saulum & Barnabam & c.
clinauerat eam.Iratus eft itaque Dominus contra 1.D. LEO Magnus in epiftola o &togefimaſepti
Ozam , & percuffit eum, eô quòd tetigiſſet arcam : maad Epifcopos Aphricanos, per Mauritaniam
& mortuus eftibi coram Domino . Cæfarcenſem conftitutos :Quòd fiin quibuslibet
11. SECVNDI Regum ſexto :Poftquàm autem Ecclefiæ gradibus prouidenter fcienteri curan
venerunt ad aream Nachor, extédit Öza manum dum eft, vt in Dei domo nihil fit inordinatum,
ad arcam Dei,& tenuit eam , quoniá calcitrabant nihilp præpofterum : quanto magis elaboradum
boues , & declinauerunt eam . Iratusa eft indigna- eſt, vein electione eius qui ſupra omnes gradus
tione Dominus contra Ozam, & percuflit eum ſu- conftituitur,non erretur? nam totiusfamilię Do
per temeritate : qui mortuus eſt ibi iuxta arcam mini ſtatus & ordo nutabit, fi quod requiritur in
Dei . corpore,non inueniatur in capite.
12. SECVNDI Paralipomenon vigefimoſex- 2. GREGORIVS Magnus libro quarto epi
to : Cùm roboratus effet (Ozias) eleuatum eſt cor ftola quinquagefimafecunda ad EpiſcoposGalli Hierarchia
eius in interitum fuum ,& neglexit Dominú De- arum : Ad hocdiuinędiſpenſationis prouifio gra ccclcf .
um ſuum : ingreſſuség templum Domini, adolere dus diuerſos & ordines conftituit efic diſtinctos,
voluit incenſum ſuper altare thymiamatis. fta- vedum reuerentiam minores potioribus exhibe
uimque ingreſſus poft eum Azarias facerdos, & rent, & potiores minoribus dilectionem impen
cum eo facerdotes Dominioctoginta, viri fortif- derent: vna concordiæ fieret ex diuerfitate côtex
fimi,reftiterunt regi,& dixerunt: Non eft tuioffi- tio , & rectè officiorum gereretur adminiſtratio
cij Ozia,vt adoleas incenſum Domino: ſed ſacer- fingulorum : Neque enim vniuerfitas alia poterat
dotum , hoc eft, filiorum Aaron , qui conſecrati ratione ſubfiftere,nisì huiuſmodi magnus ea difs
ſunt ad huiuſmodi miniſterium : egredere de fang ferentiæ ordo ſeruaret. Quia verò creatura in vna
& uario , nè contempferis: quia non reputabitur eadem qualitate, gubernari vel viuere non po
tibi in gloriam hocà Domino Deo . Iracuse Ozi- teſt, cæleftium militiarü exemplar nos inftruit ;
as,& tenens in manu thuribulum vt adoleret in- quia dum fintAngeli, ſint Archấgeli, liquet quòd
cenſum , minabatur ſacerdotibus. Statima orta non æquales ſunt: ſed in poteftate & ordine, ficut
eft lepra in fronte eius coram ſacerdotibus,in do- nôftis, differt vnus ab altero .
mo Domini ſuperaltare thymiamatis. Cúmque 3. DIONYSIVS Areopagita in libro de Ec
reſpexiſſet eum Azarias pontifex, & omnes reli- cleſiaſtica hierarchia ,capite quinto in initio ,vbi
qui facerdotes, viderunt lepram in fronte eius, & de facris ordinibus tractationem inftituit: Tem
feftinatò expulerunteum . Sed & ipſeperterritus pus iam admonet, poft diuina iſtiuſmodi mu
accelerauir egredi, eô quòd ſenſiſſet ilicò plagam nia,ipfos exponere ſacros Ordines, ac diſtributio
Domini . Fuit igicur Ozias rex leproſus vſque nes virtutesg ipſorum , & actiones atqueconſum
ad diem mortis lux , & habitauit in domo ſepara- mationes , ſubiectamq illis trinitatem excellen
tiuni
 MENTO
348 Q. VIII. DE SACRA
tium ordinum : vt oftendatur facerdotij noftri
laordinata & perfunctio, inordinata omnia & incompofita at-
incompofita
arcet Sacer que confula ab ſe arcere ſemper atque cohibe-
dotium Chri. re : ornatum verò atque ordinem & grauitatem ,
fianz legis. in proportionibus fanctorum ordinum ſuorum
exhibere. Et quidem hierarchiam omnem cur in
trinitatis diftribuerimus numerum , in libro de
cæleſti hierarchia congruè fatìs (reor) expoſui-
mus , dicentes, ( vt habet facra noſtra traditio)
omnem facrorum ordinum functionem , in fan-
&tiſtimas teletas diuidi, & in eos qui diuina pro-
bè callent, aliosos facratiùs imbuunt, in's eos qui
ab his fančtiflimè promouentur. E T quibuſdam
interiectis: Oftenſum eſt igitur, Antiftitum ordi-
nem perficientem effe, & perfectionis authorem :
facerdotuni verò,illuminantem atque ad lucem .
promouentem : porrò miniftrorum , purgantem
atque diſcernentem . Videlicet pontificalis ordo
non perficere folùm , verùm & illuminare & pur-
gare nouit. Sacerdotum verò virtus, in fe cum il-
luminante habet purgantem quoque fcientiam .
Verùm quæ inferioresſunt,ad præitantiora tráli-
re nequeunt, proptereà quòd fas illis non eft, ad
iftiufmodi profilire ſuperbiam.Porrò ſacratiores
virtutes vnà cum fuis ,inferiores quoque ſua ipſa
perfectione ſcientias ſacras nequaquàm ignorant.
Quia tamen diuinarum a &tionum imagines ſunt
Ordinata gra ſacerdotales diftin &tiones, ornatiſlimi atque in-
duum in Ec- confufi diuinarum operationum ordinis infitos.
&tio quid de fibi fulgoresindicantes : in primas, ac medias, &
lignet. vltimas ſanctas actiones atqueordines pontificali
diſcretione diſtributæ ſunt, inſinuantes (vtdixi)
in ſeipfis diuinas a & iones ordinatas eſſe atque im-
permixtas. Quia enim fumma illa diuinitas, cos
(quibus fe infinuat)ſpiritus purgat primò, confe-
quenter illuminat, & illuminatos ad diuinam ef-
figiem perficit: mcritò facerdotalis diuinas ima-
gines præ ſeferens æmulatio, diſcretos feipſam in
ordines, virtutesa diſtribuit, apertè indicans,di-
uinas actiones in caftiſlimis puriſtimisez ordini-
bus conſtanter atque inconfusè perfiftere,
4. CANTICORVM ſexto :Pulchra es amica
mea ,fuauis& decora ficut lerufalem ,terribilis vt
caftrorum acies ordinata.
5: PRIORIS ad Corinthiosduodecimo:Quof-
dam quidé pofuit Deus in Ecclefia , primùm Apo-
ftolos, ſecundò prophetas, tertiò Doctores, dein-
dè virtutes, exindè gratias curationū ,opitulatio-
nes gubernationes, genera linguarum . Nunquid
omnes Apoftoli ?nunquid omnesProphete?nun
ORDIN I S.
quid omnes Doctores ? nunquid omnes virtutes ?
nunquid omnes gratiá habent curationum ? nun
quid omnes linguis loquuntur ?nunquid omnes
interpretantur ?
6. AD Ephefios quarto :Et ipſe dedit quofdam
quidem Apoftolos, quoſdam autem Prophetas,
alios verò Euangeliftas, alios autem Paftores &
Doctores ad conſummationem ſanctorum ,& c.
1. E. IRENAEVS aduersùs hæreſes libro ter
tto, capite tertio : Sed quoniam valdè longum eft,
in hoc tali volumineomnium Ecclefiarum enu
merarc ſucceſliones,maximæ , & antiquiſſimæ, &
omnibus cognitæ, à gloriofiffimis duobus Apo-,
ſtolis Petro & Paulo Romæ fundatæ & conftitu
tæ Ecclefiæ , eam quam habet ab Apoftolis tradi
tionem , & annunciatam hominibus fidem , per :
fucceſfiones Epiſcoporum peruenientem vſque
ad nos, indicantes, confundimus omnes eos qui
quoquo modo vel per ſuî placentiam malam ,vel
vanam gloriam , vel per cæcitatem & malam ſen
tentiam , præterquam oportet colligunt, & c.vtſu
prà de præceptis Ecclefiæ , quæſtionenona, B.tefti
monio tertio.
2 . ET libro quarto ,capite quadragefimotertio ,
vtfuprà, quæftione ſeptima,C.teftimo.primo.
3. OPTAT VS Mileuicanus libro fecundo con
tra Donatiftas, vtfuprà de præceptis Ecclefiæ , qug
ftione nona, B.teftimonio quinto .
4. AVGVSTINVS epiſtola centefimaſexages
fimaquinta ad Generoſum , vt ibidem, teftimo
nio ſexto.
5. IDEM epiftola quadragefimaſecunda ad
Madaurenſes, ibidem teftimonio feptimo.
6. ITEM contra epiſtolam Manichæi, quam
vocant fundamenti, capitequarto, vt fuprà de fi
de & Symbolo,quæſtione decimaoctaua, D.teſti
monio nono,
7. IDEM Auguftinus in pſalmocontra partem
Donati, vtſupra dePræceptis Ecclefiæ , quæftione
nona, B.teſtimonio octauo.
8. TERTVLLIANVS de præfcriptionibus
aduersùshereticos capite tricefimoſexto ,vtfuprà
ibidem ,E.teftimonio ſecundo.
9. AVGVSTINVS epiſtola centefima ſexage
fimaquinta: In illum ordinem Epifcoporum & c.
vt in textu .
10. IDEM libro fecundo contra literas Petilia
ni, capite quinquagefimoprimo,vt fuprà de Præ
ceptis Ecclefiæ ,quæſt.nona, B.teftimo.nono .
11. MATTHAEI vigefimotertio , vt in textu.

DE MATRIMONII

SACRAMENTO .

I.

Quid est Matrimonium ?

a Aug.in lib. de fide & operib.cap.7. & ATRIMONIVM * eſt legitima viri fæminæq;con
lib.i.de nupt. & concu.cap.1o . & 21.Lib .
de bono coniu.cap.24. Ambroſ.in cap.s. iun & io, ad conſuetudinem vitæ indiuiduam inter
Lucius 3.in 5. decretal.tit.7.c.9. Con. Vi

ftantien . Concil. ſell.ss.artic.8. Trident. Lipſos coniuges tranſigendam diuinitùs inſtituta.

ſelf.24.can ..
b Gen.24.g Tob.7.c d Ambrof.de in . B. Legitima , inquam , vtmutuusamborum conſenſus ac
ftit virginis,cap.6 .
c Calixtus 1. epift.2. Lateran can so. cedat,& gradus, quos vocant,' conſanguinitatis & affinitatis,
Trident.fedin.caniz.&
.& 4.. & de refor.aliaqueid genns matrimonium vel prohibentia, veldirimen
tia minimèintercedant.

C. Cuius quidem coniugalis coniun & ionis ſi primarium

. Gen.3.d Matth.19.2 1. Corinth.7. a authorem quæris,
Epher.s.cfg Deus eſt Opt.Max. qui primos coniu

ges & humani generis parentes in ipſo paradiſo coniunxit,

ſuaque benedictione cohoneftauit. Sin finem inſtitutionis

¢ Genef.3.d Fulgentepift.cap.3.Ii- fpe & as, eſt humani generis ad Dei gloriam prog.gatio , &

coniu
 DE SACRAMENTO MATRIMONII. Q.I. 349

coniugum inter ſe familiaris fidusque conui& us , ac præter- moral cxhortar.hom. -in ad Phetat.

eà fornicationis in hac naturæ corruptæ imbecillitate deui- gBali.oede

..Cor.7.a Aug lib.9. de Genc.ad lit.
tatio . cap.7. Chryſoft.in Pfal.43. & hom.z.de
verbis Eſaia ,Vidi Dominum .
TESTIMONI A.
1. A. AVGVSTINVS in libro de fide & ope- gnum ,hoc in fingulis quibufque viris atque vxo- Coniunctio.
ribus,capite feptimo :Quid fi,inquiunt, virgo ne- ribusminimum ,ſed tamen coniunétionis inſepa- bilisSacra .
fciens viro nupſerit alieno ? Hoc liſemper neſciat, rabilis facramentum . mentum .
nunquàm ex hoc erit adultera : fi autem ſciat,iam 4. IDEM de bono coniugali, capite vigefimo
ex hoceſſe incipiet, ex quo cum alieno viro ſciens quarto : Bonum igitur nuptiarum per omnes gen
cubauerit.Sicut in iure prædiorum ,tam diù quif- tes acque omnes homines in cauſa generandi eft,
que bonæ fideipoffeſforrectiſfimè dicitur, quàm & in tidccaftitatis. Quòd autem ad populum Dei Sanctitas sa
diù fe poflidere ignorat alienum : cùm verò ſcie- pertinet,etiam in ſanctitate ſacramenti,per quam cit,vt nec in:
rit , nec ab aliena poffeffione recefferit, tunc malænefas eft, etiam repudio intercedente , alteri nu - terueniente
fidei perhibebitur, tunc iuftè iniuftus vocatur . repudio,lie
bere dum ,vir eius viuit, nec ſaltem ipfa cauſa pa ceat
alteri
Ablit ergò vt fenfu non humano, fed planè vano riendi. Quæ cùm fola fit qua nuptiæ fiunt,nec ea nubere.
ficdoleamus cùm Aagitia corriguntur, tanquàm re non fubfequente propter quam fiunt, foluitur
connubia dirimantur : maximè in ciuicate Domi- vinculum nuptiale nisi coniugismorte.Quemad
Confertur
ni, in monte ſancto eius, hoc eft, in Ecclefia, vbi modùm fifiat'ordinatio cleriad plebem congrecum Sacra .
Vinculum &
Sacramentu nuptiarum nõ folùm vinculum , verumetiam fa- gandam, etiam fi plebis congregatio non fubfe mento Ordi
nuptiarum . cramentum ità commendatur ,vt non liceat viro quatur,manet tamen in illis ordinatis ſacramen - nis.
vxorem fuam alteri tradere : quod in republica cum ordinationis; & fi aliqua culpa quiſquam ab
tunc Romana , non folùm minimè culpabili- , officio remoueatur, Sacramento Domini femel
ter,verumetiam laudabiliter Cato feciſſe perhi- impoſito non carebit, quanuis ad iudicium per
betur. manente, Generationis itaque cauſa fieri nuptias, Proles .
IDEM libro primo de nuptijs & concupi- Apoftolus ità teftis eft : Volo, inquit,iuniores nu- 1.Tim.s.
fcentia, capite decimo: Quoniam fanè non tan- bere.Et quafi ei diceretur, Vt quid ? continuò ſub
tùm fecunditas, cuius fructus in prole eſt; nec iecit, filios procreare , matresfamiliâs eſſe. Ad fi
tantùm pudicitia, cuius vinculum eftfides ; ve- dem autem caftitatis illud pertinet, Vxor non ha- Fides.
Sacramentū rumetiam quoddam ſacramentum nuptiarum bet poteſtatem corporis fui, fed vir. Similiter & " .Cor. 7.
nuptiarum commendatur fidelibus coniugatis, vndè dicit vir nó habet poteſtatem corporis fui, fed mulier.
Col.3. Apoftolus ;Viri, diligire vxores veſtras, ficut & ad facramenti ſanctitatem illud, Vxorem à viro Sacramentã.
Chriſtus dilexit Ecclefiam : huius proculdubiò non diſcedere quòd fi diſceſſerit, manere innu .
facramenti res eft, vt mas & fæmina cõnubio co- ptam ,aut viro fuo recôciliari, & vir vxorem non
pulati , quandiù viuunt, infeparabiliter perſeue- dimittat. Hæc omnia bona ſunt, propter quæ nu
rent,nec liceat excepta caufa fornicationis à con- priæ bonæ ſunt, proles, fides, ſacramcritum . Nec
iuge coniugem dirimi. Hoc enim cultoditur in prolem autem carnalem iam hoc tempore qux- Calibatus
Chrifto & Ecclefia ,vt viuenscum viuente in æter- rere, ac per hoc ab omni tali opere immunitatem præſtat.matrimonio
num nullo diuortio feparetur. Cuius facramenti quandam perpetuam retinere,atæ vni viro Chri
Pral.47. tanta obſeruatio eft in ciuitate Dei noftri,in mon- fo fpiritaliter ſubdi ,melius eft vtique & fanctius:

te fancto eius, hoceft, in Eccleſia Chrifti, quibuſ
que tidelibus coniugatis, quifine dubio membra
funt Chrifti, vt cùm filiorum procreandorum
cauſa vel nubant fæminæ, vel ducantur vxores,
nec fterilem coniugem fas fit relinqueré; vt alia
foecunda ducatur. Quod fi quiſquam fecerit , non
lege huius feculi, vbi interueniente repudio, fine
crimine conceditur cum alijs alia copulare con
. Matth.19 .
nubia : quod etiam ſanctum Moyfen Dominus
propter duritiam cordis illorum , Ifraëlitis per-
Lee Luane midille teftatur: ſed lege Euangelijreus'eft adulre-
ha res funt, rij ; ficutetiam illa, fi alterinupſerit. Vfqueadeò
qui coniuge manent inter viuentes femel inita iura nuptia-
viuente con.
trahunt cum rum, vt potiùs fint inter ſe coniuges,qui ab alteru-
aiia perſona. tro ſeparati ſunt;quàm cum his, quibus alijs ad-
hæferunt. Cum alijs quippe adulteri non eſſent,
nisi ad alterutrum coniuges permanerent. Deni-
què mortuo viro ĉum quo verum connubium
fuit,fieri verum connubium poteft, cum quo pri-
Vincula con- us adulterium fuit. Irà inter viuétes manet quod-
iugale ſepa- dam vinculum cõiugale, quod nec ſeparatio, nec
ratio auterre
acquir. cum altero copulatio poflit auferre.Manet autem
ad noxam criminis, non ad vinculum fæderis:
ficut apoſtatę animavelutde coniugio Chrifti re-
cedens , etiam fide perdita, facramétum fidei non
amittit, quod lauacro regenerationis accepit:red-
deretur enim proculdubiò redeunti , fiamififfet
abſcedens. Habet autem hoc qui receſſerit, ad cu-
mulum ſupplicij,non ad meritum præmij .
3. ITEM capite vigefimoprimo eiuſdem libri :
Connubijſao Refpondebit eriam connubij facramentum , De
cramentuin . ineante peccatum dictum eſt in paradiſo, Relin-
Geo.2, quet homo patrem & matrem, & adhærebit vxo-
ri fui,& erunt duo in carne vna . Quod magnum
Ephef.s. facramentum dicit Apoftolus in Chrifto & in Ec-
clefią.Quod ergò eft in Chrifto & in Ecclefia ma-
fitamen ea vacatione fic vtantur homines quo
modò fcriptum eft; Vt cogitét quæ ſunt Dei,quo- 1.Cor.7.
modò placeant Deo .
5. AMBROSIVS in caput quintum epiſtolæ
ad Epheſios : Myfterij facramentum grande in
vnitate viri & fæminæ eſſe fignificat.Nec hoc pro
dic, fed aliam caufam quæ non diſcordet à me
morato myfterio, Aagitat, quam ſcit ad profe
eum humanigeneris pertinere, hoc eft, Ecclefiæ
& Saluatoris, vt ficut relictis parentibus, homo
vxori fuæ adhæret, ità & relicto omni errore, Ec
clefia adhæreat & fubijciatur capiti fuo, quod eft
Chriſtus .
6. PETRVS Damianus in fermonc primo de
dedicatione, agens de nuptiarum facramento, ità
ait :Hoc magnum eft, aitApoftolus, & Dominus
in Euangelio : Propter hoc relinquet homo pa- Matth.19.
trem & matrem , & adhærebitvxori ſux, & erunt
duo in carne vna . Quid magis vnum , quàm illi ,
quibus eft vna caro, vna menſa, vnus torus, hære:
ditas vna ? Honorabile coniugium (dicit vas ele- Heb.3 .
& ionis) torus immaculatus. Hoc deſtruuntur in
ceſtuoſa coniugia, & legitimorum hæredum di
gna progenies propagatur.
7. LVCIVS tertius libro quinto decretalium
Gregorij, titulo ſeptimo de hereticis,capite nono,
Adabolendam : Vniuerſos qui de facraméto cor- Sacramento
baptifini, Có.
poris & fanguinis Domininoftri Ieſu Chriſti, vel feſſionis, &
de baptiſmare, ſeu de peccatorum confeſſione, cateris annu.
Matrimonio, vel reliquis ecclefiafticis ſacramen- meratur Mas
tis aliter ſentire aut docere non metuunt , quàm trimonii ſa
cramcolum.
ſacroſancta Romana Ecclefia prædicat & obſer
uat: & generaliter quoſcunque cadem Romana Romana E.c.
Ecclefia vel finguli epiſcopi per diæceſes fuas, na de Sacra .
cum confilio clericorum , velclerici ipfi fede va- mentis, am .
canté, cum confilio ( fi oportuerit) vicinorū Epi- plecteda ett.
Gg ſcopo
 350 1. DE SACRAMENTO
fcoporum hereticos iudicauerint: vinculo perpe-
tui anathematis innodamus .
8. CONCILIVM Conftantienſe feffione de-
cimaquinta damnathunc articulum octauum lo-
annis Huſs : Sacerdotes criminosè viuentes, infi-
deliter ſentiunt de ſeptem ſacramentis Eccle-
fix, & c.
9. TRIDENTINVM ſeſſione vigefimaquar-
ta,canoneprimo:Si quis dixerit, Matrimonium
non eſſe verè & propriè vnum ex feptem legis 'Eu-
angelicæ facramentis à Chrifto Domino inftitu-
alias * in Ec
cleſiam inue. tum ,fed ab hominibus in * Ecclefia inuentum, ne-
ctum , que gratiam conferre ,anathema fit.
1. B. GENESIS vigeſimoquarto : Et dixerunt
Laban & Bathuel: Vocemus puellam , & quæra-
musipfius voluntatem . Cum vocata (Rebecca )
veniffet, ſciſcitari ſunt : Visire cum homine iſto ?
Qux ait, Vadam .
2. TOBIAE ſeptimo:Et apprehendens (Ragu-
ei) dexteram filiz
fax (Sara,)dextrę Tobiætradi-
dit, dicens: Deus Abraham , & DeusIſaac,& Deus
Iacob vobiſcum fit, & ipfe coniungat vos, imple-
atqzbenedi tionem ſua in vobis. Et accepta char-
ta, feceruntconſcriptionem coniugij. Etpofthæc
epulati ſunt,benedicentes Deum .
3. AMBROSIVS de inſtitutione virginis, ca-
pite fexto: Cùm initiaturconiugium ,tunc coniu-
gijnomen aſciſcitur. Non enim defloratio virgi-
Pa &tio con nitatis facit cóiugium ,ſed pactio coniugalis, De-
. nique cùm iungitur puella, coniugium eft,non
iugalis facit
coniugium
cùm virili admixtione cognoſcitur.
4. CALIXTVS primus epiſtola ſecunda, ca-
Sanguine jū• pite quarto :Coniun & iones conſanguineorü fieri
fugia prohi: prohibentur,quando has& diuinæ & feculi pro-
bentur. hibent leges.Leges ergò diuinæ hoc agentes ,& eos,
qui ex eis prodeunt, non folùm eijciunt, fed &
maledictos appellant. Leges ergò feculi, infames
tales vocant, & ab hæreditate repellunt. Nos ve-
rò fequentes Patres noftros, & eorum veftigijs in-
hærentes, infamia eos notamus, & infames effe
cenfemus, quia infamiæ maculis ſunt adfperfi.
Nec eos viros,nec accuſaciones eorum , quos leges
ſeculi reijciunt,fuſcipere debemus.Quis enim du-
bitat leges humanas, rationi & honeftati non re
pugnantes, eſſe ample&tendas, præſertim vbi vel
publicæ confulunt vtilitati, vel Ecclefiafticæ di-
gnitatis authoritatem defendunt, ac pro admi-
niculo tuentur? Eos autem confanguineos dici-
mus, quos diuinx & Imperatorum ac Romano-
rum atque Græcorum leges conſanguineos ap-
pellant, & in hæreditatem ſuſcipiunt, nec repelles
re poſſunt.
5. CONCILIVM Lateranenſe magnum ſub
Innocentio tertio , capite quinquageſimo: Non
debet repræhenfibile iudicari, fi fecundùm varie-
tarem temporum , ftatuta quandoque varientur
humana,præſertim cùm vrgens neceſſitas, vel eui-
dens vtilitas id expoſcit: quoniam ipfe Deus ex
his quæ in veteri teſtamento ftatuerat, nonnulla
mutauit in nouo. Cùm igitur prohibiciones de
coniugio in fecundo & tertio affinitatis genere
minimè contrahendo, & de fobole ſuſcepta ex
ſecundis nuptijs, cognationi viri non copulanda
prioris, & difficultatem frequenter inducant, &
aliquando periculum pariant animarum , vt cef-
Sante prohibitione ceifet effectus, conſtitutiones
ſuper hoc editas, ſacri approbatione concilij re-
uocantes, præſenti conftitutione decernimus, ve
fic contrahentes decæterò liberè copulentur.Pro-
Quartum cô. hibitio quoquè copulæ coniugalis, quartum con-
fanguinitatis fanguinitatis & affinitatis gradum decæterò non
gradu nè ex. excedat, quoniam in vlterioribus gradibus, iam
cedat prohi- non potelt abſque graui diſpendio huiuſmodi
bitio coniu- prohibitio generaliter obferuari. Quaternarius
galis.
enim numerus benè congruit prohibitioni con
iugijcorporalis,de quo dicit Apoftolus, quòd vir
non habet poteftatem ſui corporis,fed mulier:ne-
que mulier habet poteftatem ſui corporis,fed virs ,
quia quatuor ſunthumores in corpore,quod con
ftat ex quatuor elementis. Cùm ergò iam vſque
ad quartum gradum prohibitio coniugalis copu
læ fit reſtricta, eam ità effe volumus perpetuam ,
non obftantibus conftitutionibus ſuper hoc du
dùm editis, velab alijs velà nobis,vt fi qui contra
prohibitionem huiuſmodipræſumpſerint copu
lari , nulla longinquitate defendantur annorum :
cùm diuturnitas temporum non minuat pecca
tum, ſed augeat:tantoque grauiora fint crimina,
quanto diutiùs infelicem detinent animam allia
gatam .
... CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vie
gefimaquarta , canone tertio :Si quis dixerit, eos
tantùm conſanguinitatis & affinitatis gradus, qui
Leuitico exprimuntur, poſſe impedire matrimo-.Leuit.is.
nium contrahendum , & dirimere contractum : Diſpenſatio
nec poffe Ecclefiam in nonnullis illorum difpen - Ecclefiæ cir
fare,autconftituere,vt pluresimpediant & diri care doresco
mantyanathema fit.
7. ITEM Canone quarto : Si quis dixerit, Ec
clefiá non potuiffe conftituere impedimentama-Impedimen
ta matrimo .
trimonium dirimentia , vel in ijs conftituendis niú dirimco .
erraſſe,anathema fit. ria.
s. INeadem ſeſſione in decreto deReformatio
ne Matrimonij, capite ſecundo: Docet experien
tia,propter multitudinem prohibitionum , mul
toties in cafibus prohibitis ignoranter contrahi
matrimonia : in quibus vel non fine magno pec
cato perſeueratur, vel ea non fine magno ſcanda
lo dirimūtur. Volens itaque fan &ta Synodushuic Spiritualis
cognatioin
incommodo prouidere, & à cognationis fpirita ter quos con
lis impedimento incipiens, ftatuit vt vnus tátùm , trahatur.
fiue vir fiue mulier,iuxta fácrorum canonum in
ftituta, vel ad fummum vnus& vna, baptizatum
de Baptiſmoſuſcipiant: inter quos ac baptizatum
ipſum , & illius patrem & matrem , necnon inter
baptizantem , & baptizatum , baptizatio patrem
ac matrem , tantùm fpiritualis cognacio cótraha
tur. Parochus antequàm ad Baptiſmum cóferen
dum accedat, diligenter ab ijs, ad quosſpectabit,
ſciſcitetur, quem vel quos elegerint; vt baptiza
tum de ſacro fonte ſuſcipiant, & eum vel eos tan
tùm ad illum ſuſcipiendum admittat, & in libro
eorum nomina deſcribat: doceatớ cos, quam co :
gnationem contraxerint,néignorantia vlla excu
lari valeant. Quòd fialij,vltra defignatos, bapti
zatum tetigerint,cognationem fpiritualem nullo
pacto contrahant: conftitutionibus in contrari
um facientibus,non obftantibus. Si Parochi cul
pa vel negligentia fecùs factum fuerit,arbitrio or
dinarij puniatur. Ea quo cognatio quæ ex Con
firmatione contrahitur, confirmantem & confir
matum , illius patrem & matrem , ac tenentem
non egrediatur : omnibus inter alias perſonas
huius fpiritualiscognationis impedimétis omni
nò ſublatis.
9. ITEM capite tertio: Iuftitiæ publicæ hone
ftatis impedimentum , vbi fponfalia quacunque sponſalia
ratione valida non erunt,ſancta Synodus prorsùs
tollit: vbi autem valida fuerint,primum gradum
non excedant: quoniam in vlterioribus gradibus
iam non poteft huiuſmodi prohibitio abfque difa
pendio obſeruari.
10. ET capite quarto : Prætereà fancta fynodus,
ijſdem & alijs grauiſlimis de caufis adducta, im
pedimentum quod propter affinitatein ex forni- Affinitas cz
catione contractam inducitur, & matrimonium fornicatione
pofteà factum dirimit : ad eos tantùm, qui in pri
mo & fecundo gradu coniunguntur, reltringit. In
vlterioribus verò gradibus ftatuit,huiuſmodi af
finitatem matrimonium poſtea contractum non
dirimere.
11. ITEM quinto:Si quis intra gradusprohibi- Intra gradus
tos fcienter matrimonium contrahere præſum- prohibitos .
pferit,feparetur, & fpe diſpenſationis conſequens
da
 MATRIMONI .
I. Q. I. 351
dæ careat:idqin eo multò magis locum habeas ficut ſeipſum diligat: vxor autem timeat virum
qui non tantùm matrimonium contrahere, fed fuum .
etiam conſummare auſusfuerit.Quòd fi ignoran- 5. GENESIS ſecundo, vt paulò antè, C. tefti
fer id fecerit, fi quidem ſolennicaces requifitas in monio primo .
contrahédo matrimonio neglexerit, eiſdem ſub- 6. FVLGENTIVS epiſtola prima de coniu
ijciatur pænis: non enim dignus eft, qui Ecclefiz gali debito , & voto cótinentiæ à coniugibus emif
benignitaté facilè experiatur, cuius ſalubria præ- fo ,capite tertio :luftitia vtendi coniugij hęceſt, vt luftitiavten
cepta temerè contemplit. Si verò folennitatibus non explendæ libidinis, fed fubftituendæ prolis dicoiugij eft
adhibitis, impedimentum aliquod pofteà fubef- obtentu,fibiconiuges congruo tempore miſcean- lem co vii.
fe cognofcatur, cuius ille probabilcm ignoranti- tur. In illisnanque bonis quæ fecit Deus,inueni
am habuit,cunc faciliùs cum eo & gratis diſpenſa- tur cafta copulatio vxoris & viri, in quibus Dei
ri poterit.In contrahendis matrimonijs velnulla operibus libido non poteft inueniri: nec aliquan
omninò decur diſpenſatio , velrarò :id ' ex cauſa, do iuftitiæ congruit, quæ non hominibus ex do
& gratis concedatur. In ſecundo gradu nunquàm no conditionis, fed peccatoribus ex vitio primæ
diſpenſetur,nisì inter magnos principes, & ob pu- præuaricationis acceſlit. Sed quia fine illa in cor. Libidinë ca
blicam cauſam . pore mortis huius proles humana no ſeritur, non non affedän,
1.C. GENESIS ſecundo capite : Immifit ergò eam affectant coniugia caſta ,ſed tolerant, ei im- fed tolerant.
Dominus Deus ſoporem in Adam :cum obdor- ponit nuptialis honeftas modum , fine qua non
miſfet, tulit vnam de coftis eius, & repleuit car- poteft in carne peccati , naturalis explere fæcun
nem pro ea. Et ædificauit Dominus Deus coſtam ditatis officium . Sic ergò quæri debet ex nuptijs
quam tulerat de Adam ,in mulierem : & adduxit fructus, vt cohibendus ficlubricæ voluptatis ex
eam ad Adam.Dixitg Adam : Hoc nuncos de of- ceſſus. Quocircà fi coniugalis vfus catenùs tempe
fibus meis,& caro de carne mea: hęc vocabitur vi- retur,vtnon æftuanti libidini animus feruiat,fed
rago, quoniam de viro fumpta elt. Quamobrem prouentum naſcicuræ prolis attendat : & cùm na- curentbapti.
relinquet homo patrem ſuum & matrem , & ad ta fuerit,diluendam celeriùs fpiritali generatione zari.
hærebit vxori ſuæ, & erunt duo in carne vna . non negligat: non deputatur fidelibus coniugibus Sine culpa in
2. MATTHAEI decimonono :Acceſſeruntad ad peccatum carnis indulta commixtio :quia & fidelibus có
eum Phariſxi,tentantes eum , & dicentes : Si licet coniugalis ſeruat confæderatio caftitatem , & ve- teit ellegar
homini dimittere vxorem ſuam quacunque ex recundia cuſtodit modeſta temperiem, & Deo nalis cómix.
tio.
cauſa ? Quireſpondens, ait :Non legiftis,quia qui dicandam coniugalis exhibet fæcunditas pro
fecit ab initio,maſculum & fæminam fecit eos ? lem , vt & redemptoris ope homo iam natus, re
Et dixit : Propter hoc dimittet homo patrem & formetur baptilinatis Sacramento , cuius opere
matrem , & adhærebit vxori fuæ : & erunt duo in priùs formatur in vtero: & illum habeat humana
carne vna: itaque iam non ſunt duo, fed vna ca- natura beneficio fecúdæ natiuitatis patrem , quem
ro ., Quod ergò Deusconiunxit, homo non ſepa- in primanatiuitate ſuæ conditionis agnoſcit au
ret. Dicunt illi : Quid ergò Moyſes mandauit da- thorem.Coniugatus ergò fi fornicetur, damnabi- Libido cãiu ;
re libellum repudij,& dimittere ? Ait illis : Quo- liter peccat : fi verò thori fidem non deſerat, ſed thori feruata,
niam Moyſes ad duritiam cordis veftri permiſit in vxore ſua naturali duntaxatvſu aliquantulùm quomodo di
vobis dimittere vxores veſtras : ab initio autem intemperatus excedat, non folùm fcilicet genera- certimi,pada
non fuit fic .
tionem quærens , ſed aliquando libidini carnis line opera mi
3. PRIORIS ad Corinthios ſeptimo: Propter obediens,hoc equidem fine culpanon facit. Talis ſericordię,at
fornicationem vnuſquiſque ſuam vxorein habe autem culpa citiùs benè operanti atque oranti re. cap.4.docet.
at, & vnaquæque ſuum virum habeat. Vxori vir mittitur, quia ipfi coniugi ſeruat maritalis chari
debitum reddat, fimiliter auté & vxorviro. Mu- tas fidem , in qua non poteſt maritalis infirmitas
lier ſui corporis poteftatem non habet,fed vir. Si- cuftodire remperiem .Etfi nuptialis in vxoremo '
militer autem & vir ſuicorporis poteftatem non deftia non tenetur,à nuptiali tamen fide nulla :m
habet, fed mulier. Nolite fraudare inuicem ,nisi moderatione difceditur.
fortè ex conſenſu ad tempus, vt vacetis orationi: 7. ISIDORVS libro fecundo de ecclefiaticis
In nuptijs no
& iterùm reuertimini in idipſum , nè tenter vos officijs,capite decimonono :Hlę ſunt certęnuptię, ,
Satanas propter incontinentiam veftram.Hocau- quæ in coniugio non libidinem , fed prolen re- proles quz.
tem dico fecundùm indulgentiam , nó ſecundùm quirunt: neque enim fic inftitutæ ſunt, vt carnis fenda.
imperium.Et poft pauca : Ijs autem quimatrimo. voluptatibus feruiant,fed cácùm vt fructum pro
nio iuncti ſunt, præcipio non ego, fed Dominus, paginis quærant.Nam & ipfæ dotales tabuk cau
vxorem à viro non diſcedere: quòd fi diſcefferit, ſam indicant procreandorum liberorum . Quan
manere innuptam, aut viro ſuo reconciliari , Et do ergò quiſque luxuriosè ampliùs viuit, quàın
vir vxorem non dimittat. neceſiitas procreandorum liberorum cogit, iam
4. AD Ephefios quinto : Mulieres viris ſuis ſub- peccatum eſt. Vndè neceſſum eſt, ve quocidianis
ditæ fint, licut Domino :quoniam vir eſt caput eleemofynis ac precibus intercedant, qui chori
mulieris ficutChriſtus caput eſt Ecclefię. Ipfe ,fal- coniugalis pudicitiam frequentiùs per inconti
uator corporis eius. Sed ſicut Ecclefia ſubiecta eſt nentiam commaculant.
Chrifto , ita & mulieres viris fuisin omnibus. Vi- 8. CHRYSOSTOMVS homilia vigeſimain
ri,diligite vxores veſtras, ficut & Chriſtus dilexitepiſtolam Pauli ad Ephefios, in moraliexhorta
Eccleſiam , & ſeipſum tradidit pro ea , veillā ſan- tione, multa pulchra habet de pacifico coniugum
& ificaret, mundans eam lauacro aquæ in verbo conuictu .
vitæ , vt exhiberet ipfe fibi glorioſam Ecclefiam , 9. IDEM homiliaquinta in prioré epiſtolam
non habentem maculam ,aut rugam ,autaliquid ad Theſſalonicenſes:Propter vitæ cómunionem commun Proprer vitæ
io.
huiuſmodi, fed vefit fancta & immaculata . Ita & & liberorum procreationem puella adiuncta vi nem & proli .
viri debent diligere vxores ſuas ve corpora ſua. ro eſt, non turpitudinis riſuskp gratia , vt domum um procrca .
3 Qui ſuam vxorem diligit, ſeipſum diligit. Nemo adminiſtret, vi & virum ad honeftatem & caftita- tionem infti.
enim vnquàm carnem ſuam odio habuit, fed nu tem erudiat, non vt illi fornicationis incitamen- tutum eftma.
trimonium .
trit & fouet eam ,ficut & Chriſtus Ecclefiam , quia ta porrigat .
membra fumus corporis eius , de carne eius, & de 10. BASILIVS in libro devera at integerri- Secundú dia
ollibus eius. Propter hoc relinquet homopatrem ma virginitate : Tunclegitimum conſtat eſſe con- inftirutú con .
& matrem ſuam : & adhærebit vxori ſuæ , & erunt nubium ,& fecīdùm diuina iura inftitutum , cùm nubium ,cùin
duo in carne vna.Sacramentum hoc magnum eſt, non voluptatis affectus legis ſcita præceſſerit, fed caufa: adimo
ego autem dico in Chriſto & in Ecclefia. Verunta- adiumenti neceſſarij, prolisa caula fuerit huiuf- iis fit coluna
men & vos finguli, vnuſquiſque vxorem ſuam modifacta coniunctio. Ità fiunt honorabiles nu- ftio .
Heb.13.
Gg 2 prix ,
 352 Q. 1. DE SACRAMENTO
prix , quando rationem coniugij non præit ob- vel naturz decoratur foecunditas,velincontinen .
ſcæna voluptas : ſed iacto ſecundùm leges diuinas tiæ * regitur prauitas.Vndè quia fatìs diſſeruimus * al.reijcitia
ſancto fundamento , matrimonium neceſſariò in eo libro,quem de bono coniugali nuper edidi
fequi voluptas ipſa concubitus, vnam carnem mus, vbi & continentiam vidualem ,& excellen
duas facere deprehenditur.Quia enim præcedens tiam virginalem pro fuorum graduum dignita.
animæ ratio, animas apertè neceſſitatis racione te diſtinximus, diutiùs hic noter ftylus non eft
cóiunxit, meritò ita vnitas carnis quoquè,cui al- occupandus.
Alium fibi fi- ligatæ ſunt,vnitas ſequitur.Porrò li animæ initio 13. CHRYSOSTOMVS in pſalmú quadra.
nem propo. aliud proponant, & caro poftmodùm ad volu- gefimumtertium :Qui Dei opustanta affecit igno
grellum red. ptatem prona,naturali feraturimpetu, acą ani- minia, quid tandem patiecur ?& maximè quando
dunt execra- mas tibi alligatas, vt affectioni fuæ obfequantur, qui hæc facit, habet vxoré. Nè mihi enim dixeris
bilcm . inducat: carnis tunc vitium fecutæ animæ huiuſ naturæ cupiditaté.Proptereà enim permiſſum fu- Ad euitandt
modi congreſſum execrabilem reddunt. Quod it matrimoniú, né vltra proprios terminos pro- fornicatione
enim opus neque ratio, quæ animæ ineft, neque gredereris. Vide enim quanto dignus eris ſuppli- matrimonic
lex iuſta præcellit, id profectò vt iniquum à con- cio . Nam Deus tuæ quieti & honoriproſpexis, vt
3. Cor.7. ſcientia damnatur.Idcircò mulier, inquit,alliga- & naturæ rabiem per vxoré compeſceres, & hoc
ta eft legi, quanto tempore vir eiusviuit :fin verò abſą vllo periculo faceres, & ab omni turpitudi
mortuus fuerit, libera eft, cui vult nubat, tantùm ne & dedecore liberareris. Tu autem eum , qui
Nubere in in Domino. Vide quòd non fimpliciter dixerit, tantam tui curam gerit, ex redundanti quadam &
Domino,eft nubat, ſed adiecit ,in Domino tantùm . Nam & exuberanti copia , iniuria afficis.
te carnis, fed quæ per mortem viri, liberam conſequitur nu 14. IDEM homilia tertia de verbis Efaiz , Vi
judicio & co- bendi facultatem , non tamen ea libertate potita, di Dominum &c . Si quis templú Dei violat,per: 1.Cor.s.
modioris vi: vtcunque nubere debet: fed tantùm in Domino. det hunc Deus. Hic non eft probrum autrepræ
Iz rationecò Quid eft autem in Domino nubere? Non vt vile henfio , ſed pæna grauiſtima. Nouit & Salomon
mancipium voluptatibus carnis ad concubicum peccatorum difcrimen , qui furtum cum adulte
pertrahi, fed iudicio, & commodioris vitæ ratio- rio conferens, fic alicubi loquitur : Non eft mi- Prouci..
ne nuptiaseligere. Ideò enim & matrimonij ne rum fi quis depræhendatur in furto , furatur
ceffitatem creator in natura conſtituit. enim , vt animam expleat efurientem : Sed adul
11. PRIORIS ad Corinthios ſeptimo,vt ſupe. ter,ob inopiam ſenſus, exitium animæ ſuæ conci
riùs C.teftimonio tertio . liat. Et illud, inquit, peccatum eft, ſed alterum
12. AVGVSTINVS libro nono de Geneſiad minus,alterum maius: quòd alteripræbuerit oc- Adulteromag
Matrimoniú literam , capite ſeptimo:Denique vtriuſque ſexus cafionem peccandi fames, alteri omnis adempta tionc.caret escule ...
semediú in. infirmitas propendens in ruinam turpitudinis, fit excuſatio. Verùm hic quoqué, dixeric aliquis,
firmitatis .
rectè excipiturhoneftatenuptiarum, vt quod fa- compellitur naturali concupiſcentia. At non
nis poflit eſſe officium ,litegrotis remedium.Ne permittit elabi vxor quæ illi forte obrigit, ſed in 1
enim quia incontinentia malum eſt, ideò connu- Itat eripiens illi veniam . Ob id enim matrimo- Matrimonis
legitimus
bium , vel quo incontinentes copulantur, non eft nium & huius legitimus vſus permittitur,nèquid vſus permit
bonum : immò verò non propter illud malum horum excuſare poflitmaritus. Hanc ob cauſam citur,vt vite.
culpabile eft hoc bonū, fed propter hoc bonum, data eſt illi mulier adiutrix, vt efferueſcentem cur forniser
veniale eft illud malum : quoniã id quod bonum naturam coerceat, vt concupiſcentiæ Au & us fe- tio .
* al.quo habent nuptiæ, & * quòd bonæ ſunt nuptiæ, pec- det. Itaque quemadmodùm gubernator in portu
Tripertitum catum effe nunquàm poteſt. Hoc autem triperti- faciens naufragium ,haudquaquàm vllam impe
bonum Ala- tum eft,fides, proles, ſacramentum : in fide atten- craret veniam :fic necis cui quum per coniugium
triinunij.
Fides, ditur,nè præter vincula coniugale,cum altera vel conceſſum fit quô lapſum effugiat, tamen aliena
Proles, altero concumbatur.In prole,vtamanter ſuſcipi- perfodit matrimonia, aut quiquamcunque fa
Sacramentū. acur,benignè nutriatur, religiosè educetur. In Ta- minam curiofis afpicit oculis, habere quicquamº
Coniugij in
diffolubilis cramento autem , vtconiugium non ſeparetur, & poffet quo ſemet excuſet, nec apud homines, nec
Dexus . dimiffus aut dimiffa nec cauſa prolis alteri con- apud Deum , etiamfi decies millies allegåric natu
iungatur. Hæc eft tanquam regula nuptiarú, qua ræ voluptatem ,
II.

Quaratione Matrimonium est Sacramentum ?

Ambr in c.s.Ephe . Aug. A. QUATENVS eaconiun & io, quæ inter virum & vxorem arctiſ.
vt ſuprà. Ilidor.lib.z. offic .
Ecclefiaft cap ocommilo ma intercedit, congruum & facrum eft ſignum diuinitùs inftitutum ,

dirin.de SacramétoMaxi- quo Chriſtiſponſi& Eccleſiæ ſponſæ coniun & io fan & iſſimafirmiſ
ſimaque deſignatur.

B. Hocipſum ſignum Chriſtianis coniugibus, quando Matrimo

• Tob.3.C 6.c.$b Euati. nium ritèb auſpicantur, ad gratiam Dei prodeft accipicndam . Quæ
ftus epift... Trident.cap.i.
reform.matrimon. gratia coniugibus naturalem perficit amorem, & indiſſolubilé vni
c Chryſ. cpift,
shpre. amb.i.dc abra tatem confirmat ,eosquefan & ificat,vtnon modò duoſintamaneant
ham.cap.7 .
d Geneſ.z.d que in carnevna ſecundùm ſuam vocationem ,verùm etiam vt mutu

am inter fe fidem , pacem, dile &ionem & conſenſionem maximam

vſquè conſeruent. Atque ita in eis efficitur, quod Apoftolus docet,
e Heb.13.a Fulgent.epift. • Honorabile connubium in omnibus, & torus immaculatus.

fEphe.s.Ambro
epift.92.ad ibid.Leo
Ruſticũ Narbo. C. Proindè Paulus idem, vbi coniun &ionis eiuſmodi tra &tat my
ſterium ,perſpicuèdixit : SACRAMENTVM HOC MAGNVM EST,ego
autem dico in Christo & in Eccleſia. Sic & Auguftinus: Non tantùm ,
su bilbotede competije & con- 8 inquit, fecunditas,cuius fruáus in prole eſt ; nec tantùm pudicitia ,

cuius
 MATRIMONII .
cuius vinculum eſt fides ; verùm etiam quoddam Sacramentum nu
ptiarum commendatur fidelibus coniugatis. Vndè dicit Apoftolus:
Viri, diligite vxores vestras ; ficut& Chriſtus dilexit Ecclefiam. Et rur - ih Aug.lib.
sus: In nuptijs plùs valet fan & itas Sacramenti, quàm fæcunditas gali,cap.s.
vteri.
TESTIMONIA .
3. A.
AMBROSIVS in caput quintum ad
Epheſios,vtſuprà quæſtione prima,A.teftimonio
quinto .
2. AVGVSTINVS, vein priore quæftione,A.
teftimonio primo & fequentib .
3. ISIDOR VS libro fecundo de Ecclefiafticis
Bono conia officijs, capite decimonono : Nuptialia bona tria
proles,& fa. ſunt, proles, fides, facramentum . In fide attendi-
cramentum . tur, ne præter vinculum coniugale cum altero vel
altera concumbatur : in prole, vr amanter ſuſci-
monium fic piatur ,pudicè nutriatur :in Sacramento,vtconiu-
facramentu. gium nõ ſeparetur, neque cauſa prolis alteri con-
iungatur. Sacramentum autem ideò inter coniu-
gatos di & um eft, quia ficut non poteft Ecclefia di-
Epheſ.s. uidi à Chrifto , ità nec vxor à viro . Quod ergò in
Chriſto & in Ecclefia, hoc in fingulis quibuſque
viris atque vxoribus coniunctionis inſeparabile
1.Cor.7. Sacramentum eft. Vndè & Apoftolus : Præcipio,
inquit,non ego,fed Dominus, vxoremd viro non
difcedere & c.vtinfrà quæftione tertia , B.teftimo-
nio fexto .
4. CONCILIVM Florentinum : Septimum
eft facramentum Matrimonij, quod eft fignum
coniunctionis Chrifti & Ecclefiæ ,fecundùm Apo-
ftolum dicentem, Sacramentum hoc magnú eft
Caafa effici- & c. Cauſa efficiens Matrimonij regulariter eft
១on ens matri .
monij. muruus conſenſus, per verba de præſenti expref-
amit fus. Allignatur autem triplex bonú Matrimonij.
vits Triplex Ma. Primum , proles ſuſcipienda & educanda ad cul-
trimonij bo.
nice num . tum Dei . Secundum eſt fides, quam vnus coniu-
gum alteri feruare debet. Tertium indiuifibilitas.
Matrimonij Matrimonij,propter hoc quòd fignificatindiuifi-
licas. bilem coniunctionem Chrifti & Ecclefiæ .
5. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vige-
fimaquarta in do & rina de facramento Matrimo-
Indiffolubic
,
lis nexus Ma nij: Matrimonij perpetuum indiſſolubilem ne-
trimonij. xum primus humani generis parens diuini fpiri-
Geneſ.a. tus inſtinctu pronunciauit, cùm dixit : Hoc nunc
os ex oſlibus meis,& caro de carne mea: quamob-
rem relinquer homo patrem fuum & matrem , &
adhærebit vxori fux , & erunt duo in carne vna.
Matrimoniú Hoc autem vinculo duos tantummodò copulari
inter duos
tantùm con & coniungi, Chriftus Dominus apertiùs docuit;
trahitur .
cùm poftrema illa verba, tanquàm à Deo prola-
Matth.19 . ta, referens dixit : Itaque iam non ſunt duo, fed
vna caro . ftatim's eiuſdem nexus firmitatem ab
Adamo tanto antè pronunciatam , hisverbis con-
firmauit : Quod ergò Deus coniunxit, homo non
Gratia huius
facramenti. ſeparet. Gratiam verò, quæ naturalem illú amo-
rem perficeret, & indiffolubilem vnitatem con
firmaret, coniugesip ſanctificaret, ipſe Chriſtus,
venerabilium Sacramentorum inftitutor atque
perfector, ſua nobis pallione promeruit, quod
Ephef:s. Paulus Apoftolus innuit,dicés :Viri ,diligite vxo-
res veſtras,ficut & Chriftus dilexit Ecclefiam , &
ſeipſum tradidit pro ea : mox ſubiungens, Sacra-
mencum hocmagnü eft: ego autem dico in Chri-
fto & in Ecclefia. Cùm igitur matrimonium in
lege Euangelica veteribus conubijs per Chriftum
Inter Sacra. gratia præſtet ,meritò inter nouę legis Sacramenta
menta noua
legis nume. annumerandum ſancti Patres noftri, Concilia , &
randum . vniuerfalis Ecclefiæ traditio femper docuerunt:
aduersùs quam impij homines huiusſeculi infa-
nientes, non folùm perperam de hoc venerabili
facramento ſenſerunt, ſed de more ſuo , prætextu
Euangelij, libercatem carnisintroducentes,mul-
ta ab Ecclefiæ Catholicæ fenfu , & ab Apoftolo-
rum téporibus probata conſuetudine aliena ſcri-
Q. II. 353
Ephefis: f bono coniy .
de
pto & verbo aſſeruêrunt,non fine magna Chrifti
fidelium ia& ura: quorü temeritati fancta & vni
uerfalis Synodus cupiens occurrere, infigniores
prædictorum ſchiſmaticorum hæreſes& errores,
neplures ad fe trahat pernicioſa eorum contagio,
exterminandos duxit, hos in ipſoshæreticos, eo
rumg erroresdecernens anathematiſmos.
1. B. TOBIAE tertio : Tu ſcis Domine (inquit
Sara filia Raguelis) quia nunquàm concupiui vi
rum , & mundam ſeruaui animam meam ab
omni concupiſcentia. Nunquam cum ludenti
bus miſcui me , neque cum his qui in leuitate
ambulant, participem me præbui. Virum autem
cum timore tuo, non cum libidine mea, conſen
fi ſuſcipere.
2. ET capite ſexto : TuncangelusRaphael dixic
Tobiæ : Audi me, & oftendam tibi, qui ſunt qui
bus præualere poteft dæmonium . Hi nanque qui
coniugium ita fuſcipiunt, vt Deum à fe & a lua
mente excludant, & fuæ libidini ità vacent, ficut
equus & mulus quibus non eft intellectus : habet
poteftatem dæmonium ſuper eos. Tu autem cùm
acceperis eam ,& c. accipies virginem cum timore
Domini , amore filiorum magis quàm libidine
ductus, vt in femine Abrahæ benedictionem in fi
lijs conſequaris.
3. ITEŇ o&auo capite : Dixitó Tobias: Etnấc
Domine tu ſcis, quia non luxuriæ cauſa accipio
fororem meam coniugem , fed fola poſteritatis
dilectione,in qua benedicatur nomen tuum in ſem
cula ſeculorum .
4. EVARISTVS Pontifex & martyr epiftola
prima ad omnes Epiſcopos Aphricanos : Simili- Quomodò
ter cuſtoditum & traditum habemus ab Apofto- fit pie matri.
lis, vevxorlegitimèviro iungatur. Aliterenim le- monium .
gitimū (vt à patribus accepimus, & à fan & is Apo
ftolis, eorumq fuccefforibus traditū inuenimus)
non fit coniugium ,nisì ab hisqui ſuper ipfam fee
minam dominationem videntur habere, & à qui
bus cuftoditur, vxor pecatur , & à parentibus aut
propinquioribus fponfetur, & legibus dotetur, &
fuo tempore facerdotaliter ( vt mos eft) cum pre
Beneditio
cibus & oblationibus, à facerdote benedicatur, & ſacerdotalis.
à paranymphis (vt conſuetudo docet) cuftodita
& confociata , à proximis tempore congruo pe
tita, legibus dotetur, & folenniter accipiatur, & bi <
duo vel triduo orationibus vacent, & caftitatem
cuftodiant,vt bonæ ſoboles generentur, & Domi
noin actibus ſuis placeant.Taliter enim & Domi
no placebunt, & filios non fpurios, fed legitimos
atque hæreditabiles generabunt. Quapropter fi
lij chariſlimi & merito illuftres, fide catholica
fuffragante, ità peracta, legitima ſcitote effe con
nubia.
5. CONCILIVM Tridentinum in decreto de
reformatione matrimonij,capite primo: Tamet
fi dubitandum non eſt, clandeſtina matrimonia ,
libero contrahentium conſenſu facta,rata & vera erunt Hadenùs fu
Clan.
effe matrimonia, quandiù Eccleſia ea irrita non deftina , vera
fecit: & proinde iure damnādi fint illi, vt eos ſan- matrimonia.
eta Synodus anathemate damnat, qui ea vera ac
rata eſſe negant, quid falsò affirmant, matrimo
nia à filijs familiâs fine conſenſu parentum con
tracta,irrita effe, & parentes ea rata vel irrita face
re poſſe: nihilominùs ſancta DeiEcclefia ex iuftif
fimis caufis illa ſemper deteftata eft, atque prohi
buit. Verùm cùm fancta Synodus animaduertat,
prohibitiones illas propter hominum inobedi
Gg 3 entiam
 354 Q. II. DE SACRAMENTO
entiam iam non prodeffe : & grauia peccata per-
pendat, quæ ex eiſdem clandeſtinis coniugijs or-
tum habent: præſertim verò eorum qui in ftatu
damnationis permanent,dum priore vxore,cum
qua clàm contraxerant, reli&ta, cum alia palàm
contrahunt, & cum ea in perpetuo adulterio vi-
uunt . Cui malo cùm ab Ecclefia, quæ deoccultis
non iudicat,fuccurri non poffit,nisi efficaciusali-
Cap.51 . quod remedium adhibeatur: idcircò ſacri Latera-
nenfis concilij ſub Innocentio tertio celebrative-
ftigijs inhærendo præcipit, vị in pofterum , ante-
Matrimoniú quàm matrimonium contrahatur, ter proprio
contracturi
contrahentium parocho tribus continuis diebus
publice de feftiuis in Eccleſia inter Miſſarum ſolennia publi-
bent. cè denuncietur,inter quos matrimonium fit con-
trahendum : quibus denunciationibus fa & is, fi
nullum legitimum opponatur impedimentum ,
ad celebrationem matrimonij in facie Ecclefiæ
Parochi prz: procedatur: vbi parochus viro & muliere inter-
ſencia dáma. rogatis, & eorum mutuo conſenſu intelle&to, vel
trimonioco
iunguntur dicat, Ego vos in matrimonium coniungo in no-
mine Patris & Filij & Spiritusfancti: vel alijs vta-
tur verbis, iuxta receptum vniuſcuiuſq prouin-
cix ritum . Quòd fi aliquando probabilis fuerit
fufpicio, matrimonium malitiosè impediri pofs
ſe, i tot præceſſerint denunciationes, tunc vel vna
tantùm denunciatio fiat, vel ſaltem parocho, &
duobus vel tribus teftibus præfentibus matrimo-
nium celebretur : Deindè ante illiusconfumma-
tioné denunciationes in Ecclefia fiant,vtfi aliqua
ſubſunt impedimenta, faciliùs detegantur : nisì
Ordinarius ipſe expedire iudicauerit, vtprædicte
denunciationes remittantur:quod illius pruden-
Clandeftina tiæ & iudicio ſancta Synodus relinquit. Qui aliter
deinceps ir: quam preſente parocho vel alio facerdote,de ipfi-
fitafacit Có us Parochi ſeu Ordinarij licentia, & duobus vel
cilium Tri tribus teftibus matrimonium contrahere attenta-
deatinum .
bunt, eos fancta Synodus ad fic contrahendum
omninò inhabiles reddit : & huiuſmodi contra-
& us irritos & nullos effe decernit, prout eos præ-
ſenti decreto irritos facit & annullat. Inſuper Pa-
rochum , vel alium ſacerdotem , qui cum minore
teftium numero , & teſtes, qui fine parocho , vel fa-
cerdote huiuſmodi contractui interfuerint, nec-
non ipſos contrahentes grauiter arbitrio Ordina-
rij puniri præcipit. Prætereà eadem fancta Syno-
Benedi &tio dus hortatur, veconiuges ante benedi&ionem fa-
ſacerdotalis. cerdotalem in templo ſuſcipiendam , in eadem
domonon cohabitent: ftatuitéz benedi tionem à
proprio Parocho fieri, neque à quoquam nisì ab
ipſo Parocho, vel ab Ordinario licentiam ad prę-
dictam benedictionem faciendam alij ſacerdoti
concedi poffe: quacunque conſuetudine, etiá im-
memorabili, quæ potiùs corruptela dicenda eft,
vel priuilegio, non obftante. Quòd fi quis Paro-
chus, velalius Sacerdos,fiue regularis, fiue ſecula-
ris fic, etiáſi id fibi ex priuilegio , velimmemora-
bili confuetudine licere contendat,alterius paro-
chię ſponſos fine illorum Parochi licentia matri-
monio coniungere, aut benedicere auſus fuerit:
ipſo iure tam diù ſuſpenſus maneat, quàm diù ab
ordinario eiusparochi, quimatrimonio interef-
ſe debebat,ſeu à quo benedictio ſuſcipienda erat,
abſoluatur.Habeat parochus librum , in quo con
iugum & teftium nomina, diem & locum con-
tracti matrimonij defcribat,quem diligéterapud
Confeffio & ſe cuſtodiat. Poftremò ſancta Synodus coniuges
cra antemi. hortatur,vtantequàm contrahant,velfaltem tri-
trimonij co- duò ante matrimonijconſummationem ſua pec-
tradum prz. cata diligenter confiteantur, & ad fan &tiſſimum
cedant.
Euchariftiæ facramentum piè accedant. Si quæ
prouinciæ alijs, vltra predictas,laudabilibus con-
fuetudinibus & cæremonijs hac in re vtuntur, eas
omninò retineri fancta Synodus vehementer
Promulgatio optat. Nè verò hæc tam ſalubria præcepta quen-
huius noui
decreti . quá lateant,ordinarijs omnibus præcipit, vt cùm
primùm poterunt,curent hoc decretū populopu .
1
blicari, ac explicari in fingulis ſuarum diceceſum
parochialibus Ecclefijs,idi in primo anno quàm
ſæpiſſimè fiat,deindè vero quotiès expedire vide
rint.Decernit inſupèr ,vt huiuſmodi decretum in
vnaquaque parochia fuum robur poft triginta
dies habere incipiat,à die primæ publicationis ,in
eadem parochia factx ,numerandos.
6. CHRYSOSTOMVS homilia vigeſimain
epiftolam ad Ephefios: Reuerà nanque,reuerà in
quam ,myfterium eft, & magnum myfterium ,'re
licto parente eo qui genuit, eo qui aluit, etiaṁ ea
quæ peperit, quę miferè & cum laboreparturiuit,
illis videlicet deſertis qui tanta beneficia præfti
terunt, quibuscum conſuetudo tracta eſt,adhæres
re virum illi, quæ anteà neque viſa fit, neque ali- Amor conio
quid commercij cum illo habuerit, atque hanc gume
etiam omnibus præferre. Verè myfterium eft. Et
parentes quidem ,etiam cùm ifta fíunt,non offen
duntur , fed magis offenduntur ac dolent cùm
non fiunt, expenfis quoqué pecunijs ac ſumptu
fatto lætantur. Magnum reuera myfterium , &
ineffabilem quandam ſapientiam habens. Iftud
fuprà præfatus dixit, in Chrifto & in Ecclefia.Ve- Ephef.s.
runtamen non propter ipſum ſolum ità di&um
eft. Sed quid ? ve vxorem ſcilicet tanquam pro
priam carnem foueat, quemadmodùm & Chri
itus Ecclefiam , vxor verò vt reuereatur virum .
7. AMBROSIVS libro primo de Abraham ,
capite feptimo: Nulli licet ſcire mulierem præter
vxorem . Ideò coniugij tibi datum eft ius,nè in la
queum incidas, & cum aliena muliere delinquas.
Tun &tus es vxori ? noli quærere folutionem , quia 1.Cor.7.
non licet tibi vxore viuente vxorem ducere: nam Marc.6.
&aliam quçrere,cùm habeas tuam ,crimen eft ad
ulcerij . Et paulò pòft :Cognoſcimus velut præſu- Præful cu
lem cuſtodema coniugijeſle Deum , qui non pati- iugij Deus.
atur alienum tórum pollui. Et fi qui fecerit, pec
care eum in Deum, cuius legem violet, gratiam
foluat. Et ideò quia in Deum peccat, ſacramenti
cæleſtis amittit conſortium .
8. GENESEOS ſecundo, vt ſuprà quxſtiono
præcedenti , C.teftimonio primo.
9. AD Hebræos decimotertio : Honorabile con
nubium in omnibus, & torus immaculatus. For
nicatores enim & adulteros iudicabit Deus.
10 . FVLGENTIVS epiſtola ſecunda ad Gal
lam de ſtatu viduali , capite quinto : Sancta ſunt Matrimonic
Chriftianorum coniugia, quia & coniugalis ibi Chriſtianorú
caftitas cuftoditur in corpore, & puritas fidei fer- cur lit ſandtá.
uatur in corde. Nam & Apoftolica dicit authori
tas,Honorabile connubium in omnibus, & torus Heb.13.
immaculatus, Non eft ergò connubium ex collu
uione peccati, fed ex inſtitutione Dei: & in eo
quod fibi coniuges inuicem carnis debitum red
dunt,in quantum id modeftè faciunt,Chrifti prę
cepta cuſtodiunt: quia nullatenùs à coniugali
charitate & caftitate diſcedunt. Execratur autem
adulterinos concubicus cafticas coniugalis, & ho
neſtacis verecundiæ tenax,ab vna vnus, & ab vno
vna expetit, quod vterqueſe vni tantùm legitime
debere cognoſcit.
1.C. AD Epheſios quinto, vt ſuprà quæftione
præcedenti, C.teftimonio quarto.
2. AMBROSIVS in caput quincū ad Epheſi
os, vt fuprà quæſt. præcedenti, A.teftimo.quinto.
3. LEO Magnus epiftola nonagefimaſecunda
ad inquifitiones Ruſtici epiſcopiNarbonenfis,
capite quarto : Non omnis mulier iuncta viro,
vxor eſt viri: quia nec omnis filius hæres eſt pa
tris. Nuptiarum autem fædera inter ingenuos,
ſunt legitima , & inter æquales, multò priùs hoc
ipſum Domino conſtituente quàm initium Ro
mani iuris exifteret. Itaque aliud eft vxor , aliud
concubina : ficut aliud ancilla, aliud libera. Pro
pter quod etiá Apoftolus ad manifeſtandá harum
perfonarum diſcretionem ,teſtimonium ponit ex Galat. 4.
Geneſi, vbi dicitur Abrahz :Eijce ancilla & filium Geo.21.
eius
 MATRIMONII .
eius.Non enim hæres erit filius ancillæ cum filio
meo Iſaac.Vndè quum ſocietas nuptiarum ità ab
Habet in ſe initio conſtituta fit, vt præter fexuum coniun & i-
Chrifti & ec. onem haberet in ſe Chrifti & Ecclefiæ facramen-
clefiæ facra- tum : dubium non eft, eam mulierem non perti-
meatum .
neread matrimonium , in qua docetur nuptiale
non fuiffe minifterium .
III.
Q. III. 356
4. AVGVSTINVS libro primo de nuptijs &
concupiſcentia,capite decimo & vigeſimoprimo,
vtin quæftione præcedenti, A. teftimonio ſecun
do & tertio .
5. IDEM libro de bono coniugali , capite deci
mooctauo, vt in textu , & in quæſtione ſequenti,
B.teftimonio tertio .

Andirimi vnquàm potest Matrimonium

A. MATRIMONIVM dirimi non poffe ,ſed illiusnexum indiſſolu ,

bilem effe, primi hominisverba illa demonſtrant

, a Relinquet homopa-a Genef.2.4

trem ſuum & matrē,& adhærebit vxori ſua,Gerunt duo in carne vna. Quam
rem Chriſtus quoquèconfirmauit, cùm Adæ verba veluti diuina re- Orig.tract.;
b Matth.1972 . inMare.ro.b
Matth .

peteret,illud etiam adiungens,Quod Deus coniunxit,homo non ſeparét.At

que alibì docet , Omnis qui dimittit vxorem ſuam ,& alteram ducit,macha- Luc 16. Marc.3o.b
tur : & quidimißam à viro ducit,mechatur. Hanc porrò Dei legem & in- Ambr.in cap.16.Luc.
uiolabilem ordinationem de perpetua coniugalis nexus firmitate

Paulus illuftrans, His,ait, à qui matrimonio iuncti ſunt,præcipio non ego,fed dic.Cor:7:bi Auguft.dead.
, manere innuptam , diem homil.49. cx 50.c.2
Dominus, vxorem à viro non diſcedere: quòd fi diſceſſerit
aut viro fuo reconciliari. Et vir vxorem non dimittat. Ac pofteà ſubijcit: Ibid.g & Rom.7.a

, quanto tempore vir eius viuit.

Mulier alligata eſt legi
B. Etſi igitur nulla etiam fperetur proles, & quælibet vitæ incom- [ Auguft.debono.cominga.

moda, duriſſimique caſus accedant

, tamen contra & um ſemelmatri- tph.fabiola ad oceanice

monium valet,adeoqueratum & firmum eſt,li pręſertim ſitconſum -2 offc.Eccleßaft.cap.19.

matum, vt vſque indiffolubile in omnivita perſeueret. Vndènon po

teſt alterconiugum ab altero in vniuerſum diuertere, nisi fortè priuf
quam inter coniuges carnale commercium interceſſerit, religioſa
vitærinſtitutum ſuſcipiatur. Vbì verò caufæ quædam offerunt fe- to be reliberatit.3.c.2.&
ſe, ob quas aliquando coniuges ſeparentur, non idcircò vinculum

ſoluitur, s ſed tori & cohabitationis communitas,quæ anteà fuit, im- 24.can.7
Coci:Floren.Trid.fefs
. & 8. Auguft.lib.i.
de adulter.coniug.cap.15.
peditur.

C. Cuius rei cauſam in Chriſto ipſo ftatuemus, qui ſumma

, perpe

tua & inſeparabili prorsùsvnione " Eccleſiam ,fponfam illam vnicam , b Ephef.s.fg Cant.s.abe
ſemperque chariſſimam , fibiadiunxit atque copulauit.Neque ſolùm

hæcipfa ,quç intervirum & vxorem eſt,coniun & io,vinculi coniuga

lis habet firmitatem ,verùm etiam omnemindè polygamiam , 'nèvni i16o.licap.19. b.z.d e off.Eccle.
Tridentin.
can.2.
videlicet viro plures nubant , aut vna pluribus detur maritis ,penitùs
excludit. Quarè Chriſtus, vt Matrimonium & certiùs confirmaret,&

ad puriorem primæuumqueillum ſtatum reuocaret, ſignificanter di

k Genc.2.d Matth . 19.a
xit:* Erunt duo in carne vna. Et rursùm : Iam non ſunt duo,fed vna caro . Marc, 10.b
TESTIMONIA.
LA .
GENESEOS ſecundo,vt fuprà quæftio- dicentem ,Mulier ligata eft quanto tempore viuit Rom.7 .
ne prima, C.teftimonio primo. vir eius. Item viuente viro adultera vocabitur, fi
2. MATTHAEI decimonono : Non legiftis, facta fuerit alteri viro . Et nonnullis interiectis:
quia qui fecit ab initio, maſculum & fæminam Qua enim ratione adultera eft mulier, quanuis le
fecit eos? Et dixit : Propter hoc, dimittet homo gitimè nubere videatur, viro viuente : eadem ra
patrem & matrem, & adhærebit vxori fuæ : & tione & vir quanuìs legitimè accipere videatur Non accipit
erunt duo in carne vna . Itaque iam non ſunt duo, dimiſſam ab aliquo viro non accipit legitimè fe fecundùm
ſed vna caro . Quod ergò Deus coniunxit, homo cundùm fententiam Chrifti, fed magìsmecha-ſententiam Chrifti.
non ſeparet. tur, quaſi alienam accipiens.
3. MARCI decimo : Ab initio autem creaturæ 5. LVCAE decimoſexto : Omnis qui dimittit
maſculum & fæminam fecit eosDeus. Propter vxorem ſuam , & alteram ducit,machatur: & qui
! hoc relinquet homo patrem ſuum & matrem , & dimiffam à viro ducit, mechatur.
adhærebit ad vxorem fuam , & erunt duo in car 6. MARCI decimo : Quicung dimiferit vxo
ne vna. Itaque iam non ſunt duo, ſed vna caro. rem ſuam & aliam duxerit, adulterium commit
Quod ergò Deus coniunxit,homonon feparet. tit ſuper eam.Et fi vxor dimiferit virum ſuum , &
Scripturę ad
uerfatur, co.. 4. ORIGENES in tractatu ſeptimoin Mat- alij nupſerit, mechatur.
trahereMa. thæum : Scio quofda, qui præſunt Ecclefijs, extra 7. AD Romanos ſeptimo: Quæ ſub viro eftmu
trimonium ſcriptura permififfe aliquam nubere viro priori lier, viuente viro alligata eft legi: fi autem mor
viuente
iuge. con viuente: & contra fcripturam quidem fecerunt tuus fuerit vir eius, foluta eft à lege viri . Igitur
Gg 4 viuente
)
 TO
M EN
C RA
358 Q. INT. DE SA
viuente viro vocabitur adulcera, fi fuerit cum Quod fi ità eſt à veritate deuium, vt nullus - id,
alio viro : fi autem morguus fuerit vir eius, libe-
non dico Chriftianus,ſed humanus ſenſus admit
rata' eſt à lege viri : vt non fit adultera, fi fuerit
tat, profeftò mulier alligata eft, quandiù vir eius
cum alio viro . viuit. Quod vt apertiùs dicam , quandiù vir eius
8. CANON Apoftolorú quadrageſimusoita. in corpore eft.Pari ergò forma & vir illigatus eft,
uus : Si quis laicus vxorem propriam pellens, al- quandiù mulier eius in corpore eft. Vndè fi vult Ei quidimit.
teram vel ab alio dimiſſam duxerit,communio- dimittere adulteram , non ducat alteram ,nèquod tit adultera,
ne priuetur. in illa culpat,ipfe committat . Similiter & mulier non licetali.
am ducere .
9. AMBROSIVS in caput decimumfextum fi dimittit adulterum , non fibi copulet alterum :
Lucæ: Noli vxorem dimittere, nè Deum tuæco- alligata eft enim quandiù vir eius viuit,nec à lege
pulæ diffitearis authoré. Etenim fi alienos,mul- viri nisi morcui liberatur, vt non fit adultera, fi
tò magìs vxorios debes tolerare & emendare fuerit cum alio viro .
Luc. 16.
mores.Audiquid dixerit Dominus: Qui dimit- 12. ' ET capitenono: Et quidad nos, fi nec faltem
tit vxorem , facit eam mechari, Etenim cui non diuina miſeratione mundata, marito reconcilie
licet viuente viro mutare coniugium, poteſtobo. tur à Deo adultera, dum tamen non reconciliatis
repere libido peccandi. Itaque qui author erro- . adufteris, non alia fiant quafi connubia , quęcon
ris, etiam reus culpæ eft. Quò cum paruulis fæta uincuntur effe adulteria ? Mulier enim alligata 1.Cor.7.
dimittitur ? quò titubanti veftigio grandæua de- eft, quandiù vir eius viuit, Ergò conſequenter &
truditur ?Durum ,fi excludasparentem , pignora vir alligatus eft, quandiù mulier eius viuit. Hæc
teneas : vtad contumeliam charitatis, addas eti- alligatio facit, vt alijs coniungi fine adulterina
am pietatis iniuriam . Durius, fi propter matrem copulatione non poſſint. Vndè neceſse eft ex du. Er duobas
etiam filios fimul pellas, cùm magis redimere à obus coniugibus, quatuor adulteros fieri,fi & il- cóiugibusfi.
patre liberi debeant culpam parentis.Quam peri- la adultero nupſerit , & ille adulteram duxerit, adulteri,licú
culofum , fi fragilem adoleſcentulæ ætatem erro- Quanuis enim ſceleratiùs mechatur, qui nó cau- alijs contra
ri offeras ? Quàm impium, fi eius deftituas fene- fa fornicationis vxore dimiſſa alteram duxerit : hant.
&utem , cuius defloraueris iuuentutem ? Ergò in- quod genus adulterij commemorauit Matthæus: Matth.19.
honoratum ftipendijs, & veteranum Imperator tamen non folùm ipfe mechatur, fed ficurì eft
dimittat inglorium , atque imperij ſui poſſeſſio- apud Marcum ; Quicunque dimiſerit vxorem Etiá mocha.
ne detrudat, & rufticum laboris etfæcum agro ſuam , & aliam duxerit, adulterium committit turquoidula
teram dimit
ſuo propulſec agricola ? An quod in fubditos ne- ſuper eam :& fi vxor dimiſerit virum ſuum , & tens contra
fas eft, in comparem fas eft ? Dimittis ergò vxo- alij nupſerit ,mechatur: & ficutà eft apud Lucam , hit
rem quafi iure ſinecrimine, & putas id tibi lice- Omnis qui dimittit vxorem ſuam , & ducit alte- Mar.co.
Lex diuina re, quia lex humana non prohibet, ſed diuina ram ,mechatur : & qui dimiſſam a viro duxerit,
prohiber di. prohibet. Qui hominibus obſequeris, Deum ve mechatur. Dequibus teftimonijs iam fatìs in li
miſlionem
vxoris . rere. Audi legem Domini, cui obſequuntur eti- bro ſuperiore differui.
Matth.19 . am qui leges ferunt: Quæ Deusconiunxit, ho. 13. IDEM in libro quinquaginta homiliarum ,
mo non feparet. Sed non folùm hîc cælefte præ- homilia quadragefimanona, capite fecúdo : Non
ceptum , fed quoddam etiam opus Dei ſoluitur. vobis licet habere vxores, quarum priores mari
Paterisne,oro,liberos tuos viuente te eſſeſub vi- ti viuunt. Nec vobis fæminæ habere viros licet,
Adultcrina
trico ?aue incolumi matre, degere fub nouerca? quorum priores vxores viuunt.Adulterina ſunt coniugia noa
Pone, fi repudiata non nubat: & hæc viuo viro iſta coniugia, non iure fori,fed iure cæli. Nec eam iurc fari,fed
tibi debuit diſplicere, cui adultero fidem ſeruat? fæminam quæ per repudium diſceſſit à marito, czli.
Vrocisdimif- Pone, li nubat, neceſitas illius tuum crimen eft: licet vobis ducere viuo marito.Solius fornicatio
fa cólugium & coniugium quod putas, adulterium eſt. Quid nis cauſa licet vxorem adulterá dimittere, fed illa Adultera vi 1
enim refert, vtrùm id aperta criminis confef- viuente non licet alterá ducere. Et vobis fæminæ cate , non
licet aliam
fionez an mariti fpecie adulter admittas? nisi nec illos viros, à quibus per repudium diſcelle ducere .
quòd grauius eft legem criminis feciſſe, quam runt vxores eorum , maritos habere conceditur, March.s.
furtum . Non licet, adulteria ſunt, non coniugia. Conte
10. PRIORIS ad Corinthios ſeptimo, vt in mnitur Auguſtinus, timeatur vel Chriſtus.
textu . 14 . CONCILIVM Mileuitanum Canone de
11. AVGVSTINVS de adulterinis coniu- cimoſeptimo: Placuic, vt fecundùm Euangelicam Nec dimiffus
( gijs libro ſecundo, capite quinto : Sicuc manente & Apoftolicam diſciplinam , neque dimiffus ab acc dimiffa
in ſe Sacramento regenerationis, excömunicatur vxore,neque dimiſſa à marito,alieri coniungan- gipotek .
cuiuſpiam reus criminis, necillo facramento ca tur : fed ita maneant, aut fibimer reconcilientur.
ret,etiamfi nunquàm reconciliecur Deo : ità ma- Quod fi contempſerint, ad pænitentiam redigan
nente in ſe vinculo federis coniugalis, vxordi tur. In qua cauſa legem imperialem petendam
In dimilla
Vzore pro mittitur ob cauſam fornicationis, nec carebitil- promulgari.
pter fornica. lo vinculo, etiamfi nunquam reconcilietur viro, is . A D Romanos ſeptimo, vt in textu .
tionem , ma carebit autem ,fimortuusfuerit vir eius. Reus ve- 1. B. AVGVSTINVS in libro de bono con
Ditadhucvia rò excommunicatus ideò nunquàm carebit rege- iugali,capite feptimo: Vfqueadeò fædus illud ini- Nec ipſa qui.
ris cöiugalis. nerationis ſacramento, etiam non reconciliatus, tum nuptiale,cuiuſdam Sacramenti res eft,vtnec rione folui
quoniam nunquàm moritur Deus. Remanet ita- ipſa ſeparatione irritum fiat: quandoquidem vi- curvinculú.
que, vt fi fapere ſecundùm Apoftolum volumus, uente viro, à quo relicta eſt, mæchatur, fi alteri
non dicamus virum adulterum pro mortuo de- nupſerit ; & ille huius mali cauſa eft quireliquit.
putandum, & ideò licere vxori eius alteri nube- Et paulò pòft : Tantum valet illud ſociale vincu
re . Quanuis enim fit mors adulterium ,non cor- lum coniugum , vt cùm cauſa procreandi colli
corpo
ris tancü dii: poris, ſed quod peius eſt, animæ : non tamen de getur,nec ipſa cauſa procreandi foluatur. Poffet Nec prolium
ſoluitmatri . ifta morte loquebatur Apoftolus, cùm dicebat, enim homodimittere fterilé vxoré, & ducere de caufa viuo
monij vin- Quòd fi mortuus fuerit vir eius, cui vult nubar : qua filios habeat: & tamen nó licet & noftris qui- contrahere,
cului.
1. Cor. 7 ſed de illa ſola, qua de corpore exitur. Quoniam dem iam téporibus, ac more Romano nec ſuper
fi per coniugis adulterium coniugale foluitur ducere,vt ampliùshabeatquam vnam viuam : &
vinculum ,ſequitur illa peruerfitas, quam cauen- vtiq reliéta adultera, vel relicto adultero poſſent
dam eſſe monftraui,vt & mulier per impudiciti- plures naſci homines,fi vel illa alteri nuberet,vel
am foluatur hoc vinculo : quæ fi loluitur, libera ille alterá duceret.Quod tamen fi nó licet,ficut di
eric à lege viri . Et ideò quod infipientiſſimè dici- uina regula preſcribere videtur, quem non faciat Curhoc
culum via .
indir
tur, non erit adultera, li fuerit cum altero viro , intentū, quid fibivelit táta firmitas vinculi con folubilc .
quia per adulterium liberata eſt à priori viro . iugalis?Quod nequaquàm puto tátum valere po
tuille,

1
 MATRIMONII .
tuiffe, nisi alicuius rei maioris ex hac infirma
mortalitate hominum quoddam ſacramentum
adhiberetur, quod deferentibus hominibus acoz
jd diſſoluere cupientibus, inconcuſſum illis ma-
neret ad pænam.Siquidem interuenienze diuor.
tio, non aboletur illa confederatio nuptialis :
icà vt fibi coniuges fint etiam feparati , cum illis
6
autem adulterium committant, quibus etiam fu-
erintpoft fuum repudium copulati, vel illa viro.
Solü in Eccle
fia locum ba vel illemulieri : nec tamen nisi in ciuitate Dei
bet. noftri, in monte ſancto eius, talis eft caufa cum
vxore.
2.
IDEM capite decimoquinto :Semelinitum
connubium in ciuitate Dei noftri,vbi etiam ex
prima duorum hominum copula quoddam fa-
ladiſolubile cramentum nuptiægerút,nullo modo poteftnisi
vinculum . alicuius eorum morte diſſolui. Manet enim vin-
culum nuptiarum ,etiam fi proles,cuius caufa ini-
tum eft,manifefta fterilitate non ſubſequatur: ità
vtiam ſcientibus coniugibus non fe filios habitu-
ros,ſeparare ſe tamen vel ipfa cauſa filiorum , at-
que alijscopulare, non liceat,
3. IBIDEM capite decimooctauo: Sicut duo-
40 Non licet ad bus pluribúsve ſeruire, fic à viro viuo in alterius
iugian trafi: tranfire connubium , nec tunc licuit, nec nunc li-
re fuperftite cet; nec vnquàm licebit. A poftatare quippe ab
coniuge. vno Deo, & irein alterius adulterinam ſuperſtiti-
onem , ſemper eft malum . Nec cauſa ergò nume
roforis prolis fecerunt fancti noftri, quod Cato
dicitur feciffe Romanus, vt traderet viuus vxo-
rem etiam alterius domum filijs impleturam . In
Q. III. 357
tudinem Iudæorú,quam Dominus interdixit,di
cens: Quicunq dimiferit vxoré fuam ,excepta for- Matth.5. & 19
nicationis caufa, & aliam duxerit,mechatur.So
In caput 19
lum ( vtait Hieronymus) adulteriū eit quod vxo Malth. fcri..
ris vincat affe&tū . Ét paucis interiectis: Quid ergò benis.
fi ſterilis eft,fi deformis, fięrate vetula,fi temulen
ta,fi iracunda,G malis moribus, fi luxurioſa, figu
loſa , li fatua, fivaga, fiiurgatrix, & maledica te- velis
Tenenda &,
eft
nolis,
nenda eft , velis nolis, & qualiſcunqueaccepta eſt, qualiſcunque
habenda:Cùm enim eſſes liber, fpontè te feruituti accepta eft
fubiecifti,cumo habet quis vxoré, ( vt ait Lactan- vxor,haběda.
tius) neque ſeruam , neque liberam habere pote - Atitu.diu
Lib.fexto in .
inar.
rit, vt matrimonij fidem feruet : neque enim ve cap.23.
iuris publici ratio eft, fola mulier adultera eft,
quæ virum habens, ab altero polluitur, & mari
tus fialteram habeat, à crimine adulterij alienus
habetur, dum diuina lex duos in vnum matri
monij corpus coniunxerit , vt adulter fit, quif
quis compagem corporis in diuerſa diſtraxerit.
7. IN decretalibus Gregorij libro tertio ,titulo
trigefimofecúdo de conuerfioneconiugatorum ,
capite ſecundo, Verīìn . Alexander tertius Saler
nitano Archiepiſcopo fcribens, inquit : Verùm
poft conſenſum legitimum de præfenti, licitum matù matri
eft alteri, altero etiam repugnante, eligere mona- monii licet
fterium ,( ficutquidam fancti de nuptijs vocati fu- Religionem
erunt) dummodò carnalis commiftio non inter- iugis consca
uenerit inter eos : & alteri remanenti, fi cómoni- ſuingredi.
tus continentiá feruare noluerit, licitum eft ad fe
cunda vota tranfire. Quia cùm non fuiſſent vna Licet alteri
caro fimuleffecti, ſatìs poteſt vnus ad Deutranfi- in feculo ma.

i . sa- noftrarum quippe nuptijs, plùs valet ſancticas Sa-

San & itas re , & alter in ſeculo remanere.Vide ibidem capite cú alio con
aamcar
cramenti, quàm fæcunditas vteri , ſeptimo, Ex publico, eundem Alexandrum 111 , wabere.
ET capite vigeſimoquarto : Bonum igitur. fcribentem ad Epiſcopum Brixienſem .
Vide fuprà quæftione prima, A.teftimo.quarto . 8. IBIDEM capite decimoquarto , Ex parte
5. HIERONYMVS in Epitaphio Fabiolçad tua.Innocétius tertius Lugdunenfi Archiepiſcopo
Oceanum epiftola trigeſima,capite primo : Prz- ità fcribit: Etfi poffit non inconſultè videri,quòd
Matth.so . cepit Dominus vxorem non debere dimitti,exce- ex quo matrimoniú inter legitimas perſonas per
idé celt devi . pta cauſa fornicationis: &, fi dimiſſa fuerit,ma verba de præſenti contrahitur,illis viuentibus in
ina 50 & vxore nere innuptam . Quicquid viris iubetur,hoc con- nullo caſu poſlit diffolui,vt viuente reliquo ,alter
iudicium in fequenter redundatin fæminas. Nec enim adul- ad fecunda vota tranſmigret,etiam fi vnus fideli- Ex diuinate:
matrimonij
negocio. tera vxor dimittenda eft, & vir mæchus retinen- um ,inter quoseft ratum coniugium , fieret hereti- uelatione ali
dus.Si qui meretrici iungitur,vnum corpus facit: cus, & nollet permanere cum altero fine cótume- quando facta
1.Cor.6.
ergò & quæ ſcortatori, impuro fociatur, vnum lia creatoris : nisi fortè fecùs fieret ex reuelatione conſumma
Aliz leges
Chrifti,aliz cum eo corpus efficitur.Aliæſunt leges Ceſarum , diuina,quæ ſuperat omnem legem , ficut à quibuf- tionem .
Cafarum . aliæ Chrifti: aliud Papinianus,aliud Paulus no- dam ſan &tis legitur effe factum :Nostamen nolen- Ad religione
fter præcipit.Apud illos viris impudicitiæ fræna tes à prædecefforum noftrorum veſtigijs declina- tranfire voi
laxantur : & folo ftupro atque adulterio conde- re, qui reſpôdêre conſulti,antequàm matrimoni- teri vero rura
mnato , paſsim per lupanaria & ancillulas libido um fit per carnalécopulam conſummatum ,licere sùm contra
here licetana
permittitur : quaſi culpam dignitas faciat, non alteri coniugum, reliquo inconſulto, ad religio te cóſumma
voluntas. Apud nos quod non licet feminis,eque nem tranfire, ità quòd reliquus extunc legitime tionem .
non licet viris : & eadem feruituspariconditio- poterit alteri copulari : hoc ipfum tibi confuli
Jabiola ex ne cenſetur. Etpaulò pòft : Igitur & Fabiola ,quia mus obſeruandum in articulo prænotato .
.
goris Euan: perſuaſerac fibi,& putabar à Te virum iure dimif: 9. CONCILIVM Tridentinum fellione vi Per ſolenen
gelij viuente lum : nec Euangelij vigorem nouerat, in quo nu- gefimaquarta, canone ſexto : Si quis dixerit Ma- Religionis
vito dimiffo, bendi vniuerfa caufatio ,viuentibus viris, fæmi- trimonium ratum , non conſummatum ,per fo- dirimitu
proteflionë
r ma
alteri aupſe- nis amputatur : dum multa diaboli vitat vulne. lennem religionis profeſſionem alterius coniu trimoni
ura •
ra,vnum incauta vulnus accepit. Sed quid ego in gum non dirimi,anathema fit. tú , non con .
abolitis & antiquis nioror,quærensexcuſare cul 10. CONCILIVM Florentinū : Tertium bo- luminacum .
pam, cuius pænitentiam ipſa confeffa eft? Quis nū Matrimonij eft indiuifibilitas, propter hoc & Excaufafor
hoc crederet, vt poft mortem ſecundiviri in re- fignificat indiuifibilem conjunctioné Chrifti & nicationis lie
metipfam reuerfa,quo tempore folent viduæ ne. Ecclefiæ .Quanuis auté ex caufa fornicationis lice- cettori ſepa
gligentes, iugo feruitutis excuſo, agere ſe liberi- at toriſeparationem facere,non tamen aliud Ma- cere, ſed noe
us, adire balneas, volitare per plateas, vultus cir- trimonium contrahere fas eft, cùm matrimonij inite aliud
matrimoniú.
Publiea ciul cunferre meretricis: faccum indueret,vterrorem vinculum legitimè contracti perpetuum fit. vinculū per
dem pro co publicè fateretur:& tota vrbe fpectanteRoma- 11. TRIDENTINVM ſeſſione vigclimaquar peruum .
peccato poco
pitcocia . na, ante diem Pafchæ in bafilica quondam Late- ta , canone ſeptimo: Si quis dixerit Ecclefiam er . Vinculū ma
rani, qui Cæſareano truncatus eſt gladio , ſtaret in rare, cùm docuit & docec iuxta Euangelicam & A - trimonij dir
ordine pænitentium , Epiſcopo , Presbyteris, & poftolicam do& rinam, propter adulterium alte- ctiam ob for.
omni populo collachryinantibus, ſparſum cri- rius coniugum matrimonij vinculum non poffe nicationcui.
nem , ora lurida, ſqualidas manus, fordida colla diffolui : & vtrunque vel etiam innocentem , qui
ſubmitteret ? caufam adulterio non dedit, non poſſe , altero
6. ISIDOR VS libro fecundo de Eccleſiaſticis coniuge viuéte,aliud matrimonium contrahere: Poftſeparatin
officijs ,capite decimonono : Præcipio,inquitA- mecharique eum , qui dimiſſa adultera aliam onem toni,
S.Cor.g. poftolus, non ego ,fed Dominus, vxorem à viro duxerit, & eamquæ dimiſſo adulcero, alij nupſe- aliud conius
non diſcedere.Prohibet enim dimitti quacunque rit, anathema fit. gium contra
ex cauſa , nèalijs coniungantur ſecundùm conſue- 12. CANONE octauo : Si quis dixerit Ecclefi- here.
am
 NTO
358 Q. III. DE SACRAME
Separatio am errare, cùm ob multas cauſas ſeparationem Qualis eft dilectus tuus ex dilecto , ô pulcherrima
uges quo ad torum , feu quo ad cohabi- mulierum ?qualis eft dilectus tuus ex dilecto , quia
& cohabita. inter coni
quo adtor ú
tationem ad certum , incertúmve tempus fieri fic adiuraſti nos ?
tio nem .
polle decernit, anathema fit. 3. ISIDORVS libro fecundo de officijs Eccle
13. AVGVSTINVS de adulterinis coniugijs liafticis, capite decimonono : Quod non vnus &
Chrifti verba libro primo, capite vndecimo :Reftat ve Matthg- multæ , fed vnus & vna copulantur, ipfa prima
apud Marth. um intelligamus à parte totum fignificare voluif- diuinitùs facta coniun &tio inexemplum eft.Nam
quomodòin- fe ; eandem tamen tenuiſſe ſententia ,non quidem cùm Dominus hominem figurâffer, eiq paré ne- Gener.z .
telligenda, vedimittensvxorem & alteram ducens, quidam ceſſariam profpexiſſet , vnam de coftis eiusmutu
cam fornica, mechecur,id eft, quipręcer fornicationem dimi- atus, vnam illi fæminá finxit, fic'e Adam & mu
tionisexcipit ferit ; quidam verò no mechetur,id eft, qui pro- lier Eua , vnà inter fe nuptijs iuncti, formam ho
prer fornicationem dimiſerit, ſed omnis quidi- minibus de originis authoritate & prima Dei vo
mittit vxorem ſuam , & ducit alteram , meshari luntate fanxerunt,Item ſecundùnı ſpirituales nu
minimè dubitetur. Nam capite nono eiuſdemli- prias ficut vnus Chriftus & vna Ecclefia ,ita & vnus Contra Poly
gamiam.
brihis verbis eam difficultaté explicauerat. Cur vir & vnus yxor , tam ſecüdùm generisdocumen
ergò, inquis, interpoſuit Dominus cauſam forni- tum , quam ſecundùm Chriſti ſacramentum . Nu
Matth.19 . cationis, & non potiùs generaliter ait : Quicun- merus autem matrimonij à maledicto viro cæ- Gencl.a.
que dimiferit vxorem & c . fi & ille mæchus eft, pit.Primus Lamech duabus maritatus, tres in vná
qui dimiffa fornicante muliere, alteram ducit ? carnem effecit. Sed dicit aliquis,quòd & Patriar- Cur patriar:
Credo, quia illud quodmaiuseft, hoc Dominus chæ fimul pluribus vxoribus vfifunt:Ergò pro- mul vxores
commemorare voluit. Maius enim adulterium ptereà licebit nobis plures ducere.Sane licebit,fed habuerint .
eſſe quis negat, vxore non fornicante dimiſſaal, li qui adhuc typialicuius futurifacraméti ſuper Secuada nu
teram ducere, quàm fi fornicantem quis dimiſe- funt, quibus plures nuptiæ figurentur.Secundas
rit, & tunc alterá duxerit : non quia & hoc adul- autem nuptias propter incontinentiam iubet fem prioris
terium non eft,ſed quia minus eft,vbifornicante Apoftolus. Meliuseft enim denuò vni viro nube coniugis.
1.Cor.7.
dimiſſa, altera ducitur. Ná fimili locutione vſus re, quàm explendæ libidinis cauſa cum pluribus Plures vxores
Iacob.4 . eftetiam Apoftolus lacobus:Scienti igitur bonum fornicari : Sæpiùs autem nubendi licentia, iam fimulhabere,
facere , & non facienti, peccatum eft illi. Nunquid non eſt religionis, fed criminis. criminis eft ,
ideò non peccatum eft illi,quineſcit bonum face- 4. CONČILIVM Tridentinū ſeſſione vigefi
re , & ideò non facit ? Vrique peccatum eft,fed hoc maquarta ,canone fecundo : Si quis dixerit, licere Diuina lege
grauius,fi etiam ſciat & non faciat. Nec illud ided Chriſtianis plures fimul habere vxores, & hoc prohibitu,vc
nullum , quia minus. nulla lege diuina eſſe prohibitum ,anathema fit. fimulplures ,
1.C. AD Ephefios quinto, vt fuprà quæftione 5. GENESEOS fecundo, vt fuprà quæſtione ant. vxores habc
prima, C.teſtinionio quarto. prima, C.teſtimonio primo.
2. CÁNTICORVM quinto :Veniin hortum 6. MATTHAEI decimonono, 7. MARCI
meum ſoror mea ſponſa : A perimihi ſoror mea, decimo, vtſupra hac eadem queftione,A.teftimo
amica mea , columba mea , immaculata mea & c. nio fecundo & tertio .
IIII .

Ešt’ne permiſſum omnibus Matrimonium ?

1
COSEpiphan.Hærefi61.contr
c . a Apoßoli- A. Minimè. Tradiderunt enim ſan & iApoſtoli,vt ' Epi 1
phanius inquit,peccatum eſſe, poſtdecretam votogue firma
tam virginitatem ,ad nupcias conuerti.Idque tale ac tantumef
b Hieron.lib.2.contra louiniani ca.7:ſe peccatum aſſerit Hieronymus,' vt dicat, Virgines,quæ poft
nem elapſain . conſecrationem nupſerint , non tam adulteras, quàm inceftas
en la prodos:videeandem in poleros effe. Et Auguſtinus ait : Virgo,quæ ſi nuberet, non peccaret,

virginita:0:59. Fulgent.epift.c.6.& 7.fan & imonialis ſi nupſerit, Chriſti adultera reputabitur. Re

ſpexit enim retrò de loco, quò acceſſerat.
d 1.Corinth.7.b
sa Libiadvirgin Japlam,cap si Hieron.B. Proindè quod Apoftolus habet , « Melius est nubere quàm
lib.1in touinia.cap. za dugot.debodavri, prout' Ambroſius diſertèpronunciat, ad non pollicitam ,
viduitatis. Occu.in i.Cor.). Ifidor.lib,ad nondum velatam pertinet. Cæterùm quæ fe fpopondit
2.de offic.ecclef.cap.17 . Leo epift.92.ad
Ruſt.cap.14 .
Deo, & ſanctum velamen accepit, iam nupſit, iam immortali
f Sozom.lib. 6. hift.c. 3. & Niceph.lib..
10.c ap.3 9 . iun &a eft viro : & fiiam voluerit nubere communi lege con
& L.fi quis.C.de Epiſco. & Cler. 2.Tu
ron. can.21.
iugij, adulterium perpetrat, ancilla mortis efficitur. Sic Am
5 Bafil.quetit.14.dif.expleItemfermo broſius. Vndè ſemper laudatum fuit Iouiniani Imperatoris

onum monafticarum capio2. cpift.ad Reſcriptum , & à luitiniano Imperatore in Codicem relatum ,
Theodorum lapfum . Úcores pintor 21. ad 3 quod ſic habet : Siquis non dicam rapere, ſed attentare tan

& femmedecommunivitaCler.cap.4.tùm iungendi cauſa matrimonij ſacratiſſimas virgines auſus

iEpiphanbærela 59.& incompend.do. fuerit, capitali pæna feriatur.

19.& aduersus vigilantium cap.. Au. C. lam de " Monachis, & ' facris Ordinibus initiatis eadem

Se tide ad Petrum, cap.3. Gregor, lib.ratio , idem iudicium eft prorsùs: damnationem enim habent,
de epit. 14.cap.4. Bernard.ferm.es.in ſi laxatis libidini habenis, primam fidem Deo & Eccleſiæ da

ki Tims.b Carthag.4. can.104. Au.ram fefellerint, ſeu ( vt Apoftolus “ loquitur ) irritam fece
en deboter ideicom & . Tidor.rint. Qui vltrò fe abdicârunt coniugio , dum ſeruandum

perpe

MATRIMONII.
perpetuò Cælibatum aut voto expreſsè nuncupata firmârunt, aut ſa
crorum Ordinum ſuſceptione faltem tacitè ' comprobârunt, atque í 6.decretal, lib.z.tit.156
teftati funt.
D. Audiant igitur verbum Dei: mSiquid vouisti Deo, nèmoreris redde- nm Ibidem
re. Et, Quodcunque voueris,redde. Tum alibi: VoueteGreddite Dominoo Pral.75.69
Deo veſtro. Quin & Chriſtus ipfedocet: Nemo mittens manum ſuam ad p. Luc.o.8 Bern.epift.2.ad
aratrum, reſpiciens retrò, aptus eſt regno Dei.
TESTIMONIA
1. A. EPIPHANIVS hærefi fexagefimaprima uoca in memoriá venerandam congregationem ,
contra Apoftolicos: Aliqua in fcripturis,aliqua
in Traditionibus fan & i Apoſtoli tradiderunt:
1.Cor.1.14. quemadmodùm dicit ſandus Apoftolus : Sicut
& 1s. tradidi vobis. Et alibù: Sic doceo, & fic tradidi in
ecclefijs. Et, fi continetis, nisì fruftrà credidiftis.
Peccatum eft Tradiderunt itaque fancti Dei apoftoli, peccatum
ueri poft vir ,elle poft decretam virginitatem , ad nuptias con-
ginitate de. ' uerti. Et fcripfit Apoftolus : Si nupferie virgo,
cretam .
non peccauit.Quomodò igitur hoc cum illo con-
1.Cor.7 .
Paulus virgi cordar? Immò etiam illam virginem dicit quæ
nino dedica. non eft dedicata Deo , fed propter penuriam rari-
tz Deo, tantú tatis in illo tempore eorum qui in Chriftum cre-
permittit nu - debant,neceffariò fic fiebat, Et quòd hæc fic fe ha-
prias.
1.Tim.s. beant, docet nos idem Apoftolus, dicens : Iunio-
res viduas reijce : poftquam enim lafciuiêrunt
contra Chriſtum , nubere volunt: habentes iudi-
cium, quòd primam fidem reiecerunt. Si itaque
& ea quæ poft mundi experientiam vidua fuit,
atque Deo dicata, & pofteà nupfit, iudicium &
condemnationem habebit, quòd primam fidem
reiecit: quanto magis quæ citra mundi experien-
Nota argu tiam Deo dicata virgo fuiç & nupfit,contra Chri-
mentum Epi- ftum lafciuijt, & majorem fidem reiecit, & iudi-
phanij.
cium habebit, yelut quæ proprium erga Deum
propofitum relaxauit?
2. HIERONYMVS libro primo contra lo-
uinianum ,capite feptimo: Sinupſerit virgo ,non
creli nubant, peccauit. Non illa virgo quæ femet Dei cultui
Virgiacs Sac
damnatione dedicauit: harum enim fi qua nupſerit, habebit
habent. damnationem , quia primam fidem irritam fe-
1.Tim.s. cit. , Si autem hoc de viduis dictum obieceric :
quanto magis de virginibuspræualebit ; cuin eti-
Nocamadul- am his non liceat,quibusaliquandolicuit ?Virgiz
incelta . nes enim quæ poft confecrationem nupſerint,
1. Cor.si non tam adulteræ ſunt, quàm inceftæ .
3. BASILIVS Magnus in libro de vera virgi.
Virginitatem nitate : Cùm virginitatem Domino profeſję fint,
profeſſz ,ftu- carnali poftmodùm voluptate male blanda deli-
hefto cóiugij nitæ ac deuictæ, ftupri ſcelus honeſto coniugij no.
nomine obre mine obtegere cupiunt. Non ignorant huiuſmo-
gere cupiunt. di , quanuis ignorantiam fimulent: quæ fponfi
dexteram & fædera præuaricata fit, eam necil-
lius vltrà eſſe ſponſam , quem , nequitia dans ma-
nus,dereliquit : neque eiusvxorem per vllas le-
ges dici potře,cui ſe, deſerto ſponſo , libidine inci-
tata coniunxit. Tunc enim legitimum conftat ef-
ſeconnubium , & ſecundùm diuina iura inſtitus
tum ,cùm non voluptatis affectus legis ſcita præ-
cefferit, fed adiumenti neceſſarij, prolisque cau-
fa fuerit huiuſmodi facta coniunčtio.Et paulò
pòt : Non ſefallat quià virginitatis curriculo ad
Coniugiam carnis vitia deflexit. Coniugium quippe illi in
illis id pec. peccatum reputabitur : primùm quidem, quia
cabin seper pellimum coniun& ionis huius fundamentum
voluptatem iecit, præuaricationisque malum :
deindè, quia cauſa non eſſet libera : neque enim
eft mortuus vir eius, vt cui vult nubat, viuente
Adultera immortali viro, meritò cenfetur adultera , quz
ccaſerur. mortalem hominem, ob carnis vitia, Domini
thalamis intulit .
4. IDEM epiftola ad virginem elapfam , quæ
Profeflio vir. alijs eſt centeſima octogeſimaquinta : Reuoca in
ginitatis fa . memoriam honeſtam profeſſionem , quam pro
éta corá Dco,
angelis & ho. feffa es coram Deo & Angelis ac hominibus. Re-
mioibus.
>
1111 359
Ecelessa
, & Deur.23.d
.
Atola 4.
& facrum virginum chorum, & confilium Domi
ni,& c. Ob hæc quis non luctu commotus dixerit ?
Quomodò fa & a eft meretrix ciuitas fidelis Sion ? Efait:
Quomodò autem non ipſe Dominus ad aliquem
ex his, qui nunc in fpiritu Hieremiæ obambu
lant, dixerit? Vidiftiquæ fecitmihivirgo lſrael ? Hiere.i8.
Ego deſpondi ipfam mihijpfi in fide & integrita
te, in iuftitia & in iudicio , & in miſericordia &
miſerationibus,quemadmodùm per OſeamPro- Oſet 2.
phetam ipfi promifi. Ipſa autem dilexit alienos,
& viuente me viro immortali adultera appella
In corrupto .
tur, & non time alteri viro commiſceri, & c. Sub- rcoi
ſacrę vita
latismembris Chrifti,fecifti membra meretricis, ginis.
& c. Expediret ipfi,vt mola afinaria circa collum i.Cor.6.
ipfius appenfa eſſet, & in mare proiectus eſſet, po Marth. 18 .
ciùs quàm virginem vitiâſſet. Quis ſeruus contu
max ad tantam infaniam deuenit, vt herilicubi
li feipfum inijceret? Quis prædo ad tantam de
mentiam perductus eſt, vt ipfa Dei donaria cona
tingeret,non ſupellectilem inanimatam , ſed cor
pora viuentia, & animam inhabitantem haben
tia ,factam ad imaginem Dei ? Quisab æterno au
ditus eft in media ciuitate, & ſerena meridie,ima
gini regiæ formas immundorum porcorum in
fcribere auſus effe ? Si quis humanas nuptias igno
minia affecit, citra miſerationem coram duo
bus aut tribus teftibus moritur : Quanto peiore
ſupplicio dignus cenfebitnr,
qui filium Dei con
culcauit, & deſponfatam ipfi fponfam adulterio
contaminauit, & fpiritum virginitatiscontume
lia affecit ?
5. AVGVSTIN VS in pſalmum octogefi
mumtertium ? Vnufquifque autem , fratres cha
riſſimi, deloco itineris fui, ad quem proficiendo Qui dicantuj
peruenis, & quem vouit Deo , indè reſpicit retrò, retrò refpice.
cùm ipſum dimiferit.Verbi gratia , ftatuit caftita- rc.
Luc. ) .
tem coniugalem ſeruare (indè enim incipit iufti
tia) receffic à fornicationibus& ab illicita immú
ditia : quandoſe ad fornicationes conuerterit, re Votum cafti
trò reſpexit. Alius ex munere Dei maius aliquid tatis .
vouit, ftatuit nec nuptias pati. Qui non damnare
tur, fi duxiſſet vxorem , poft vorum quod Deo Dampabútur
promifit,fi duxerit,damnabitur, cùm hoc faciat vocifragi.
quod ille quinon promiſerat: tamen ille non da
mnatur ,iſte damnatur.Quare ,nisi quia iſte reſpe
xitretrò ? lam enim ille antè erat, ifte autem illuc 1. Cor.7 .
nondùm peruenerat. Sic virgo , quæ fi nuberet, Sanctimonia.
non peccaret: fan & imonialis fi nupſerit, Chriſti lis fi nubat,
Chrifti adul
adultera reputabitnr. Reſpexit enim recrò delo iera cfficitur.
co quò acceſſerat.
5. IDEM in pſalmum ſeptuagefimūquintum ,
ſuper illud , Vouete & reddite Domino Deo ves
ftro : Quiſque quod poteft voueat,& reddat. Ne
voueatis,& non reddatis ; fed quiſque quod po- Non fitis pi
teſt voueat, & reddat. Non fitis pigri ad vouen - gri ad voued .
dum : non enim viribus veftris implebitis. Defi- dum.
cietis, fi de vobis præſumitis: fiautem de illo cui
vouetis, vouete,ſecurireddetis. Eft quidam mo
dus communis omnibus.Furtum non facere,non Vota quędam
caftimoniali præcipitur, & nuptæ non præcipi- communia ,
tur, adulterium non facere, omnibus præcipitur quadam pro.
pria fiogulo .
& c.Hoc totum omnes vouere debemus. Sunt eti- tum .
am vota propria fingulorum , alius vouet Deo
caftitatemconiugalem, vt præter vxorem ſuam ,
non
 1

360 DE SACRAMENTO
Q. 1111 .
Votú caftita- non nouerit aliam : fic & fæmina, vt præter vi- mnationem , quoniam primam fidem irritam fe
tis coingalis, rum fuum non nouerit alium.Alij etiam vouent, cerunt : etſinon nubendo, ſed tamen volendo.
& vjduatis. & fi esperti tale coniugium , vltrà nihil tale pati, 2. ITEM capitevndecimo: Planènon dubita- Adulterijs
nihil tale concupiſcere autſuſtinere: & ipfi voue- uerim dicere,lapſus& ruinas à caftitate ſan & iore, percus corda
Votum
niratis. virgi- runt aliquid maius quàm illi . Alij virginitatem quæ vouetur Deo,adulterijs eſſe peiores . Si enim , caftitatis .
ipfam ab ineunte ætate vouent, vt nihil tale vel quod nullo modo dubitandum eft, ad offenfio
experiantur ,quale illi experti ſunt& reliquerüt: nem Chrifti pertinet, cùm membrum eius fidem
& ifti vouerunt plurimum . Alij vouent domum non feruat marito ; quanto grauiùs offenditur,
ſuam eſſe hoſpitalem omnibus ſanctis aduenien- cùm illiipfi non feruatur fides in eo , quod exi
tibus, magnuin votum vouent. Aliusvouet relin- git oblatum , qui non exegerat offerendum ? Et
Vorum pau . quere omnia ſua diſtribuendo pauperibus, & ire paulò pòft: Poft voti profeſſionem perſeueranter
pertatis & re. in communem vitam, in ſocietatem fan &orum ,
ligionis. fræriandum & vincendum eſt quod libet, quia
magnum vorum vouir. Vouete & reddité Domi- iam non licet,
no Deo veftro . Quiſque quod vouere voluerit; 10. OECVMENIVS in ſeptimi capitis prio
voueat: illud attendat, vt quod vouerit, reddat. ris ad Corinthios, hæc verba : Si nupſerit virgo ,
Vnuſquifque Deo quod vouet, fi refpicit retror- non peccauit: Virginei hoc loco appellar, non
ſum , malum eſt. Neſcio quæ càſtimonialis nube- eam quæ Deo conſecrata eſt, ſed innuptam puel
revoluit. Quid voluit ? Quod & virgo quælibet. lam.Nam quæ Deo cóſecrata eft, fi nupſerit, Chri
Quid voluit ? Quod & mater ipfius. Aliquid ma- fto redditadulterum eum cui nubit.
li voluit ? Mali planè. Quare ? Quia iam vouerat 11. CYPRIANVS epiftola ſexagefimafecun- Lib.s.epift.ir
Domino Deo ſuo . Quid enim dicit de talibus A- da ad Pomponium : Si ſuperueniés maritusſpon
1. Tim.s. poftolus Paulus, cùm dicatviduas adoleſcentulas fam fuam iacentem cuni altero videat, nónne in
1.Cor.7 . nubere fi velint ? Sed tamen air quodam loco, Be- dignatur & fremit ? Quid ? Chriſtus Dominus &
atior autem erit, fi lic permanferit fecundùm me- iudex nofter,cùm virginem ſuam fibi dicatam &
um confilium.Oftendir beatiorem , fi fic perman- fanctitati fux deſtinatam iacere cum altero cer
ſerit : non tamen damnandam , fi nubere volue- nit, quàm indignatur & irafcitur ? Et quas pænas
rit.Quid autem ait de quibuſdam quæ vouerunt, inceftis eiuſmodi coniunctionibus comminatur ? junctioncs
Inceſte coa .
1.Tim.s.' .
& non reddiderunt?Habentes,inquit ,damnatio- Et paulò pòft : Si auteni de eis aliqua corrupta
irritamfaciüt nem ;quia primam fidem irritam fecerunt.Quid fuerit depræhenſa , agat pænitentiam plenam :
votifragi. eft, primam fidem irritam fecerunt.? Vouerunt, quia quæ hoc crimen admifit, non mariti , fed Chriſti adul .
tera.
& non reddiderunt.Nemo ergò pofitus in mona- Chriſtiadultera eft.
fterio frater, dicat : Récedo de monaſterio : nem 12. CHRYSOSTOMVS in libro de Virgini
Monachi fu- enim foli qui funt in monaſterio,perüencuri ſunt tate ,capite trigefimonono.Cùm capite præceden
gitiui.
ad regnum cælorum ; & illi qui ibinon ſunt, ad ti citaffet illud prioris ad Timoth. quinto, Cùm
Deum non pertinent.Reſponderur ei : Sed illi non luxuriatæ fuerint in Chriſto , & nubere voluerint,
vouerunt, tu vouifti , tu retrò refpexifti. Et poft
damnationem habebunt & c. Deindè attuliffet &
Virgines poft pauca : Quæ autem refpexit ad nuptias, non quia iftud prioris ad Corinthiosſeptimo,Dico autem
votunubétes: voluit nubere, damnatur ; ſed quia iam antè re- innuptis, & viduis, Bonū eft illis fific permanſe
vxor? Loth. ceſſerat; & fit vxor Loth reſpiciendo retrorſum . rint licut & ego: quòd fi fe non continent,nubant
Luc . 17 . Non titis pigri qui poteftis, quibus adſpirat Deus& c. ſubijcit ftatim capite citato :Sed quamobrem
Adhortation appræhendere gradus meliores ; quia non ifta in eam , quam liberam dimiferat; pænam deindè
ideo loquimur, vt non voueatis,fed vt voueatis conftituit,& ;quod in Domino effe inquitconnu- 1.Cor.3.
& reddatis.lam quia iſta tractauimus, fortè vole- bium ,id quafi contra legem conciliatum conde
bas vouere, & modò non vis vouere. Sed quid ti- mnat ? nè verearis: non enim id de his ipfis,ſed de
bi dixerit Pfalmus attende.Non dixit; nolite vo- alteris vult intelliginuptijs. Vt enim , cùm dixit Virgo que re
Pſal.75. uere: fed,Vouete & reddite. Quia audífti, Reddi- virginem , quia nupſerit, non peccare, de ea non nüciauit con :
iugio, nubens
re, non vis vouere? Ergò vouere volebas, & non eft locutus, quæ coniugium renunciârit, quippe intolerabili
reddere? Immò vtrunque fac. Vnum fit ex pro- quam deliquiffe, & intolerabili fcelere le atrin - ſe aftringit
feſione tua , aliud ex adiutorio Dei perficietur. xiffe perſpicuum eſt omnibus , ſed de illa , quæ ex- peccato.
Reddere'vo. Adfpice eum qui te ducit,& non reſpicies retrò, pers adhuc nuptiarum , nihil dum ftatutum ha- "
tu,eft ex ad- vndète educit.Qui te ducit, ante teambulat ; vn- het, verùm etiam nunc intcr vtrunque ancipiti
de re eduxit , poftteeft. Ama ducentem , & non te cogitandi cura diftrahitur : fic & viduam : hoc
damnat retrò reſpicientem . enim loco de ca omninò loquitur, cui,viro amiſ- 1.Cor.9.
Nubētes poft 7. ITEM de bono viduitatis , capite octauo : ſo, neque dum deliberatum fit nubere, & inte
profeftionem, Proindè que ſe non continent,nubantantequàm grum ,vtrum målit, optare : illic verò eam fignifi- 1. Tim.s.
dainnantur. continentiam profiteantur,antequàm Deo'voue- cat,cui,cùm iam in certamen continentię deſcen
ant : quod nisì reddant, iure damnantur. Alio derit, non ampliùs liberum eſt nubere cum ali
1. Tim.s. quippe loco de talibusdicit Apoftolus:Cùm enim quo : licer enim, quàm diuì id non elegerit, vidu
Primafidem in delicijs egerint, in Chrifto nubere volunt, há- am effe,neque in viduarum ordinem referri: ita
irritam fece bentes damnationem , quoniam primam fidem que,inquitipfe, Vidua deligatur non minùs ſexa- Ibid.
mắt,id eft,va irritam fecerunt ; id eſt, voluntatem ad nuptiasà ginta annorum .nam viduæ omninò, fi voluerit,
nuptias à p propofito continentiæ deflexerunt.Irritam quip- poteftatem nubendi facit: at eam , quæ coniuge
polico conti
pe fecerunt fidem qua priùs vouerant, quod per- mortuo, ſe in reliquum tempus Deo caftam fore que ſe caſts
xerunt. defc. feuerantia implere noluerunt.
nentiæ profeſſa fit, fi pofteà nupſerit, vehementer accu- fore profella
8. ET capite'nono: Quæ poteft ergò capere, ca- fat,vt quæ pacta ,quæ cum Deo fecerat, tanquàm nubere.
piat :quæ fe non continet,nubat: quæ non cæpit, oblita neglexerit. non his ergò, ſed illis dixit, Si 1.Cor.7.
Adhortatio deliberet: quæ aggreſſa cít, perſeueret :nulla ad fe non continent, nubant : melius eſt enim nube
ad caftitatis uerſario detur occafio ,nulla Chriſto ſubtrahatur re, quàm vri.
oblationem . oblatio. In coniugali quippe vinculo tipudicitia 13. FVLGENTIVS Epiftola prima de coniu
conſeruatur,damnatio non timetur.Sed in vidu- gali debito, capite fexto : Licitarum rerum vſus
ali & virginali continentia, excellentiamuneris licitè cum temperantia geritur, donècrei licitæ
Poſtvoto nu- ampliorisexperitur: qua expetita & ele &ta , & vo- renunciatio nonmouetur, & quandiù non tene
cupata cafti- ti debito oblata, iam non folùm non capeffere nu- tur ex vtriuſque,id eft,exmariti vxorisé conſen
hubere, Ted" prias, fed etiam fi non nubarur, nubere velle da- fu ,perpetua continentiæ promiflio,non eft illici
etik veilenu . mnabile eft. Nam vt hoc demonftraret Apofto- ta coniugalis admixtio.Scriptum eft enim : Si du- ,.Cor.7.
bere,damna.
bile ett . lus; non ait, cùm in delicijs egerint,in Chrifto nu- xeris vxorem , non peccáfti : & fi nupſerit virgo,
1. Tim.s. bunt : ſed , nubere volunt: habentes, inquit, da- non peccauit. Veruntamen non peccet virgo quæ
nubit ;
 MATRIMONI I.
Quevirgo ou nubit: inuenitur aliqua virgo peccare fi nupferit.
bens, nopesco
verò Non enim peccat virgo nubens,'fi virginitatem
peccet. Deo priuſquàm nuberet in corde non vouit. Cx-
1. Cor.7. terùm fi,quemadmodùm dixit Apoftolus, ftatuit
in corde fuo firmus,non habensneceſſitatem ,po-
teftatem autem habens fuæ voluntatis, & hociu-
dicauit in corde fuo feruare virginitatem ſuam ,
Pof dicatam grauiter poftmodùm peccat, fi poft dicatam vir-
Deo virginis ginitatem Deo, voluerit humano ſeruire connu-
humano Ter : bio. Nam & viduas quaſdam beatusPaulus vin-
uire conubio, culo pronunciat damnationis obftri&tas, quia ſci-.
grauiter
cat . pec- licet poft continentiæ profeflionem , nubendi re-
cepram non abijciuntvoluntatem.De quibus eui- 4. AVGVSTINVS libro primo de adulteri
1.Tim.s. tandis Timotheum fic inftruit, Adoleſcentiores nis coniugijs, capite decimoquinto : Illis qui ſe
autem viduas deuita : cùm enim luxuriatæ fue non continent, vtiquè expedit nubere, & quod Poft votü nec
rint in Chrifto, nubere volunt, habentesdamna- licet,expedit. Quæ autem vouerunt continenti pedir aubere.
tionem, quia primam fidem irritam fecerunt. am ,nec licet,nec expedit . Porrò diſcedere ab in
Adimit igitur concumbendi licentiam continen- fideli coniuge licet,fed non expedit.
tiæ promiſlio, nec ſola talibus fornicatio interdi- 5. IDEM in libro de bono viduitatis, capite
citur, ſed etiam maritalis admixtio prohibetur, octauo ,vt fuprà, A.teftimonio ſeptimo.
voluntas eti- & præuaricatricem voluntatem tenet culpabilis 6. OECVMÉNIVS in prioris ad Corinthios
am ſola cul- nexus, etiam fi nullus in opere conſequatur effe-
pabilis eft.
Iacobis, &us. Neque enim fruftrà ſcriptum eft: Quia con-
cupiſcentia cùm conceperit, parit peccatum .
Poft votú con 14. ET capite feptimo: Quocirca non folùmà
virginibusdu virginibus integritas,verùmetiam à viduis atque
bere, acc có . coniugibus debet Deo dicata continentia cum ti-
iugibus debi. more & tremore feruari. Quia priuſquàm fit ali-
meddelele quis voti reus,non condemnatur, fiue virgo lici-
tè nubat, fiue maritus & vxor coniugale fibi debi-
tum reddant: Poftquàm verò quifque meliorá
confectans profeſſione ſeipſum continentiæ fiue
integritatis obftrinxerit, grauiffimè delinquit, fi
fibi deinceps licere putat, quod antè licitum fue-
rat.In talibus quippe rebus quod vouens Deo fibi
adimit voluntas, nulla deinceps impunè permit-
titur yfurpare neceſſitas: ' nec temerator voti ex-
cuſationem iuſtam ſuæ præuaricationis inueni-
et, quem nemo compulit vt voueret.
1.B. PRIORIS ad Corinthios ſeptimo:Dico
autem non nuptis & viduis: Bonum eſt illis fi fic
permaneant, ficut & ego . Quòd fi non feconti
nent,nubant: melius eft enim nubere, quàm vri.
Ijsautem qui matrimonio iuncti ſunt, præcipio
non ego , ſed Dominus , vxorem à viro non diſcen
dere, & c.
2. AMBROSIVS in libro ad virginé lapfam ,
Yelatio&virgi
ſecratio co: capite quinto : Non esmemorata diei fanctæ Do-
minicæ Reſurrectionis,in quo diuino altari te ob-
lennitate fic. tulifti velandam ? In tanto itag folenni conuen-
ri foleat
tu Ecclefiæ Dei, inter lumina illa ſplendida, inter
candidatos regni cæleſtis quafi regina reginuptu-
ra proceſſeras.Non es memorata qualis allocutio
Pfal.44. fa & a eft illa die ad te : Adſpice filia, & intuere, &
obliuiſcere populum tuum & domum patris tui,
& concupiſcet rex decorem tuum , quia ipfe eft
Dominus Deus tuus ? Reminiſcere ergo , quantus
ad fponfi tui & Domini nuptias conuenerit po-
Seruáda fides plus. Seruare te oportuit fidem , quam fubtantis
qui ſub tan pollicita es, ſemper cogitare cui virgini-
tis teftibus teftibus
pollicemur. tatem fpoponderis. Faciliùs te oportuit fangui-
nem cum ſpiritu fundere, quàm perdere caftita-
tem tuam . His tunc in illo die confecrationis tuæ
di& is, & multisſupra caſtitatem tuam præconijs,
ſacro velamine tecta es, vbi omnis populus do-
tem tuam ſubſcribens, non atramento , fed fpiri-
tu , pariter clamauit, Amen . Vincor lachrymis,
cùm hęcrecordor: compungor ftimulis,cùm hçc
exempla conſidero. Nam fiinterdecé teſtes con-
fe &tis ſponſalijs,nuptijs conſummatis, quæuis vi-
ro coniuncta inortali, non fine magno periculo
perpetratadulterium : quid putes fore,fi interin-
numerabiles teftes Ecclefiæ, coram angelis, exer-
citibus cæli facta copula fpiritalis per adulterium
Adulterium
fpirituale. ſoluitur? Neſcio an poflit digna mors,an pæna
1.Cor.7 . cogitari. Dicit aliquis : Melius eft nubere quam
Melius ef au yri, Hoc dictum ad non pollicitam pertinet, ad
Q. IIII. 361
nondùm velatam . Cæterùm quæ ſe ſpopondit bere & c.ad
Chrifto , & ſanctum velamen accepit: iam nupfit, quam teine
iam immortali iuncta eſt viro . Et iam fi voluerit
nubere communi lege coniugij, adulterium per
petrat,ancilla mortis efficitur.Sihoc ita eft,quid
de illa dicendum eft,quęocculta & furtiua turpi
tudine conftupratur , & fingit ſe eſſe quod non
eft? Habitu virgo, facto nonvirgo. Bis adultera ,
& in actu & in adſpectu .
3. HIERONYM VS libro primo aduersus
Iouinianum , vt ſuprà hac quæftione, A.teftimo
nio fecundo.
licet, nec ex
feptimum caput, vt ſupra,A.teftimonio decimo .
7. ISIDOR V S libro fecundo de officijs eccle
fiafticis, capite decimoſeptimo: Illos dicit Apo- 1.Cor.7.
ftolus non peccare, fi nubant, quæ nondùm vo
uerunt Deo caftitatem . Cæterùm vel quæ in cor
de ſuo promiſit, fi aliud fecerit,habet damnatio
nem, quia primam fidem, ficut aitidem Apofto- .Tim.s.
lus,irritam fecit.Quod enim erat per naturam li- ilicitú, quod
citum,per votum fibi fecitillicitum ,ficut Anani- antè erat lici.
as & Saphirà,quibus de precio poſſeſſionis ſuæ re- Actor.s
tum . .
tinere nihil licuit,ob quam caufam & fubita mor
te proftrati ſunt.
8. LE O epiſtola nonagefimaſecunda ad Ru
ficum ,capite decimoquarto, vt inferiùs, C.teſti
monio feptimo.
9. IN Codice Iuſtiniani tit. de Epiſcopis & Cle
ricis,lege quinta, quæ eft Iouiniani Imperatoris : Pæna capitis
in eos confti
Si quis non dicam rapere,ſed attentare tantum
ma
modò iungendi caufa matrimonij facratiſlimas trimonio abi
virgines auſus fueri, capitali pæna feriatur. iungere co
10. EIVSDEM legis mentionem facit S 0- nantur virgi
nes ſacras,
ZOMENVS libro fexto hiſtoriæ Ecclefiafticæ ,
capite tertio . Et NICEPHORVS libro deci
mo,capite trigefimonono.
CONCILIVM ſecundum Turonicum ca
none viceſimoprimo: Quia in ſententia Papæ In
nocêntij ad vi& riciū Epiſcopum Rothomagen
fem lata,legitur ſcriptūde virginibus, quę Chri- Cap.I2.
fto ſpiritaliter nupſerunt, & velari à lacerdote Virginitatem
profeſſz vix
meruerunt, fi pofteà nupſerint; quòd vix etiam merentur ad
ad agendam pænitentiam mereantur accedere, poenitentiam
quia fic dicit: Si enim de omnibus hęc ratio culto- admitti,finu .
ditur,vt quæcunque ( viuente viro) alterinupfe. pſerint.
rit, habeatur adultera : quantò magis & illa da
mnanda eft, quæ ante immortali fponfo fe con
iunxerat, & pofteà ad humanas nuptias tranſmi
grauit ? Et adiecit : Hæ verò quæ necdùm ſacro Cap.13.
velamine tectæ ſunt, tamen in propofito virgina
li femper ſe manere ſimulauerant, licèt velatz
non fint, fipofteà nupſerint,his agenda aliquanto
tempore pænitentia eft, quia fponfio earūà Deo
tenebatur. Nam fi interhomines folent bonæ fi
dei contractus nulla ratione diffolui, quanto ma
gìs iſta pollicitatio, quam cum Deo pepigerunt, Rollicitatio
folui fine vindicta non debet ? Poft hoc de vidu- quá cum Deo
is adiunxit : Nam fi Paulus Apoftolus,fià propo- folui non dc .
fito viduitatis diſceſſerunt, dixit eas habere da- bet.
mnationem , vbi ait , quia primam fidem irri- " Tim.s.
tam fecerunt & c.quis facerdotum contra decreta
talia, quæ à ſede Apoftolica proceſſerunt, agere
præſumat? vel quis (quod peius eft)contra fenten
tiam ,quam vas electionis PaulusApoftolus (ſpi
ritu ſancto miniftrante) promulgauit,aliud con
ſcribere vlla rationepræſumat,cùm dicat ipſe per
Gal...
fpiritum ſanctum , Qui prædicauerit præter id ,
quod prædicaui,anathem a Gir? Etquorum autho
Hh rum
 362 Q. IIII. DE SACRAMENTO
Illorum
tùm tan- rum valere poſſit predicatio ,nisi quos ſedes Apo-
valeic feſlione noftra indignü faciamus,néve fimili at
debet prædi. ſtolica ſemper aut intromifit, aut apocryphos fe- que Ananias iudicio efficiamur obnoxij.Licebat Anzeias vo .
catio, quos cit? Et patres noftri hoc femper cuftodiêrūt, quod enim initiò Ananię poſſeſſiuncula fuam Deo non cum paupes.
fedesApofto
lica mittit. . eorum pręcepit authoritas.Nosergò hoc ſequen- polliceri ac vouere : fed poftquam humanæ glo- Ados.7.
tes , quod vel Apoftolus Paulus, vel Papa Inno- riæ cupiditate indu & us,quicquid in bonis habe
cencius ftatuit, in canonibus noftris inſerentes fta- bat,perprofeſſionem Deo conſecrauit, quô vide
Nemo facra- tuamus obferuandum , vt nullus facratam Deo licet egregio iſtiuſmodi facto hominum deſead
tam Dco vir- virginem,quæ in honorem Chrifti veftem muta. mirationem excitaret : de precio autem callidè
gem libi foci.uit,aut rapere, aut competere , aut fibi coniugem pofteà neſcio quid interuertit, eiuſmodi aduer
are præſumarfociare præſumat: quia etiam lex Romana con- sììm ſe indignationem Dei prouocauit, cuius Pe
ftituit,vt quicunque facratam Deo virginem , vel trus miniſter fuit, vt ne ad pænitentiam aditum
viduam fórtaſsè rapuerit, fipoftea eis de coniun- inuenire potuerit. Quocirca ante religiofæ iftius
& tione conuenerit ,capitis ſententia feriátur. Item vitæ profeſſionem liberum eft vnicui ,quatenùs
L. fiquis.c.
de epiſc. & fiquis non dicam rapere, ſed attentare matrimo- per Dei indulgentiam leges permittunt, commu
clericis. nijiungendi cauſa , facram virginem aufus fuerit, nem cum cæteris viucndi moré ſequi, fibi vxo
Pot profeſi.
capitis fententia feriatur. Cùm etiam in Chronic rem adiungere.Vbi verò iam quis ſponte fua ipſe onem & vo.
cis habeatur de virginibus Gentilium tempore, profeffus eft,hic Deo cuftodire feipfum debet, ve cum nó licet
quæ fe dez Veitæ facrauerant, poftmillo propofi- lutì eorum aliquid, quæ dicata funt Deo,né ſacri- vxorem du.
cerc:alioqui
to & corrupta virginaligratia,legali fententia vi- legij iudicium incurrat, cùm videlicet corpus, ſacrilegium
uas in terra fuiffe defoffas. Si prophana colentes, quod femel Deo conſecrauit, minifterio rursùm comminimur.
tali ſunt fententia condemnatæ : quantò magis, communis vitæ contaminer.
quæ in honorem Redemptoris ſui ſeveſte muta- 3. ITEM in Conſtitutionibusmonafticis capi
uerint, & perſeuerare noluerint, vtique grauem te vicefimoſecüdo, fiue in conftitutionibus exer
debent expectare fententiam ? ficut in Arelatenfi citatorijs capite vigefimoprimo: Quéadmodùm
fynodo habetur inſertum : De puellis quæ ſevo- igitur membra corporis naturę vinculo coniuga
uerunt Deo, & præclari nominis decore florue- ta , à corpore auelli non poflint, aut fiauellantur,
runt, fi poft 25.præfertim ætatis fuæannum ad ter- quæ auulla ſint,ea emortua ſintneceſse eft: * item * ica
renas nuptias fpontè tranſierint, id cuſtodien- quoquè monachus,quotieſcung reliquorum fra.
Tales excom
municanda dum eſte decreuimus,vecum his, quibus ſe alliga- trum corporiconiun &tus eſt, & firmiore ,quàm fit
funt, uerunt, communione priuentur, ità vt eis poftu- vinculü narurz, compage vinctus teneatur, nem- pada di ſpi.
lantibus,penicentia non negetur,cuius peniten- pe ex pacto quod is cum ſancto fpiritu contraxit, citu cocta
tiæ communio multo tempore differatur, cùm nullomodo putanduseft ab ijs ſe poffediuellere, Religioſo no
Can.26 .
etiam id in antiquis Mileuitanis canonibus fue- quibuſcum copulatus ſit. Alioqui fi hoc facit, & liceat vite lag
rit ftatutum . Item placuit, vtquicung Epiſcopo- animæ vitam amittit, & vnà cum ea gratiam fpi- inftitutú de.
ſerere .
rum neceffitate periclitantis pudicitiæ virginalis ritusfan & i, vtpotè qui initum ipſo authore fee
( cùm vel petitor potens, velraptor aliquis for- dus violauerit. Si verò aliquis dicat, in fratribus Excufatio
profugorun
midatur, velfi aliquo etiam mortis fcrupulo pe- aliquos effe vitiofos,(neque enim vniuerſos opi Rcligiofort
riculoſo compuncta fuerit,nènon velata moria- nor culpabit.Neque enim proptereà vt vitiotief
tur, aut exigentibus parentibus, aut his ad quo- ſent, ſocietatem illicoierunt, vt vnanimitcr cun
rum curam pertinet )velauerit virginem , ſeu ve- &i improbi effent) fed fi quis improbos quofdam
labitintra 25.annosætatis,non ei oblit concilium , reperiri inter fratres dicat,eiuſmodi,qui & teme
quod de ifto annorum numero conſtitutum eft. rdofficia cuncta peruertant, & honeftatem negli
Nos verò quos lex perimi iuber, (fi cupiunt audi- gant, & conuenientem ordini illi contemprim
re præcones) volumus vt conuertanturad vitam . imminuant diſciplinam , ac proptereà huiuſce
Nam perimendi ſunt oris gladio, & à communi- modi hominum focietatem relinqui oportere,
one priuandi, fi reli &ta fibidecreta ſeniorum ob- nequaquam is idoneam recedendi caufam com
feruare noluerint, & paftorem ſuum audire de mentus eft.Siquidem neque Petrus, neqs Andreas, Reſponse.
fpexerint, & eſſe ſeparati noluerint. Quiergò in loannésve propter ludæ improbitatem ſeà reli
hacpertinacia perdurare voluering & plùs in yo- quorum Apoftolorum choro ſubmouerung neos
lutabro malæ conuerſationis permanere, quàm alius de Apoftolorü numero quiſpiam hancad
ſe de vetito cõiugio ſeparare, perenni excommu- recedendum anſam arripuit, neque quominùs
nicatione damnentur. Et quicunque Epiſcopo- Chrifto obtemperás effet,vlla in re illius vitijs re
rum , aut presbyterorum , vel diaconorum , aut tardacus eſt: ſed cótrà potiùs reli& a illius peruer
ſubdiaconorum , cos communicare præſumpſe- fitate,Dominicæ diſciplinæ feruientes acmorige
rit,vſque ad fynodum ab omnibus Epiſcopis ex- ripietaté virtutemg magno ipfi ftudio fectaban
communicatus habeatur. tur. Et poftea: Omnis igitur prætextusexcuſandi Caufam ape.
1.C. BASILIVS Magnus quæftione vel regu- fuf, nimirùm vt rationi diffentaneus, præciſusei riscurd felis
Votifragi Re la decimaquarta fufiùs explicata : Cæterùm ho- eft & adempeus, qui à fpirituali cætu ſegregareſe tuto ferè dc.
ligioli quales rum vnufquiſque, fi pofteà quam intra reliquo- velit : demonftratumks, originé iſtiuſmodi con- ficiant,
rum fratrum focictaté adſcriptus fuerit, factam filij,nihil aliud eſſe,quàm vitiorum intemperan
iam ab fe profeſſionem refciderit, is perindè ad- tiam,& laborandi fugam , & iudicij corruptelam ,
fpici debet, ve
qui in Deumpeccauerit, quem vi- inſtabilitatémque. & c.
delicet profeſſionis fuæ teftem adhibuerit, cuiq3 4. ET epiftola priori, quæ eſtad monachủela
folenni ſe voto obligârit. Si verò in Deum quis pſum ac profugum , quçeft alijs centefimaoctoge
1.Reg.z. peccauerit, inquit, & quis orabit pro co ? Etenim limateria : Gaudiú & falutem non preſcribimus, Deploratap
qui feipfum Deo ſemel deuouit,hic fi ad aliud de- quòd in impijs nem gaudium fit,neq fálus.Admi- fait mona
Sacrilegij indè vitæ genus tranfiuerit,facrilegijfe fcelere ob- ror quomodò tanta fapientia abforpta eſt, quo
ſcelus.
ftrinxit,quippe qui ſeipſum Dco, qui ſe conſecra- modò tanta finceritas diſfoluta eft, vndètáta cęci
uerat,veluti ſubterfuratus fit. Porrò huiuſcemo tas circúfuſa eft, quomodò nulla in totú confide
di hominibus rationi quidem conſentaneum fu- ratione habita,talem ac tantă animarum pernici
erit vt nullo modo aperiantur fratrum ianuz ,nc em ind
induxifti. Si enim verum hoc eft,tradidifti & mam
Tradidit
ſuă ani
in
fi prætereuntes quidem ea re modò, vt tecto reci- animam tuam in profundum , & omnium hanc profundum .
piantur,ad ipfos diuerterint. impietatem audientiū robur exoluifti, fidé igno- Fidem igno
2. IDÉM ſermone primo de Inſtitutionibus minia affecifti, à certaminebono aberrâfti. Qua- minia affecit
monachorum ,feu fecundùm alios ſermone quar- propter doleo tutgratia.Quis enim facerdos pro
to exercitamentorū pietatis: Danda omninò no- Quis ecclefiafticus non
pter te non lamentabitur?
bis ſedulò opera eft, nè quid quoquo pacto pro- plangir? quis laicus non uiſtis eft? quis pietatis
exers
I
 1

MATRIMONI I. Q. IIII. 363

exercitator non luget? ferè etiam ſolipſe ob rui- fterio , peruenturi ſunt ad regnum cælorū ; & illi
nam tuam obſcuratus eſt, & virtutes cæli obin- qui ibinon ſunt ad Deum non pertinent.Reſpon
teritum tuum commotæ funt.Lachrymas effude- detur ei . Sed illi non vouerunt, tu vouifti,cu re
runt etiam lapides ſenſus expertes ob ruam inſa- trò reſpexifti.De die iudicijcùm Dominus mina
Inſania. niam.Plorårunt etiam inimici propter exceſſum retur, quid ait ? Mementote vxoris Loth . Omni- Lucz 17.
Excelſus ini. iniquitatis tuæ. O ingentcm ſtupiditatem . O ve- bus dixit: Quid enim fecit vxorLoth ? Liberata Gener....
quitatis.
Stupiditas, hementé crudelitatem . Non Dcum timuiſti? Non eftà Sodomis , & in via pofita, retrorsùm reſpexit.
crudclitas. homines reueritus es ? non homines curâfti,fed fi- Vbi refpexit, ibi remanfit. Facta eft autem Itatua Fatu i funt,
mul omnia naufragio amififti, omnibus fimul falis,veilliuscontemplatione condianturhomi- qui esfpiciút,
VoraDeo nū- Spoliacus es, & c. Videigitur nė fortèdum vis pa- nes ,cor habeant, non fint fatui,non recrò refpici
cupata ,vio. cta aliquorum feruare,tranſgrediaris pacta erga ant. Obijcimus illis quoſdam qui retrò reſpexe
Janda aon
fugt . Deum , quæ profeffus es coram multis teftibus. runt.Illi fatui ſunt in fe,fed alios condiunt, quan
5. IDEM in epiftola altera ad aliū monachum do commemorantur, veillorum exemplum ti
elapſum , quæ eft alijscenteſima octogefimaquar- mentes ifti, retrò nè reſpiciant.
ta : Reuoca in memoriam , quot ora ſan & orum 11. IDEM ſermone primo de comuni vita cle
Periurijperni ofculo excepifti,& e. Itaque fimul etiam periurij ricorum , qui eft quadrageſimusnonus de diuerfis, fermo in edi.
cioli ſpõlor. perniciofi fponſor fuifti,& corrupto exercitatio- capite quarto : Qui ſocietatem communis vitæ tioc Parifies
nis charactere, vſque ad Apoftolos & ipſum Do- iam ſuſceptam , quæ laudatur in A & ibus Apofto- 60.0 lub fi.
minum turpitudinem tranlmififti, Dedecore af- lorum , deſerit, à voto ſuo cadit, & a profeſſione Aquiſgra.lub
fecifti caftitatis gloriationem . Vituperälti tem- fanéta cadit.Obſeruer iudicem ſcilicet Deum ,non Ludouico ce.
perantiæ profeflionem , facti ſumus captiuorum me. Ego fcio quantum mali fit profiteri ſanctum lebrato anno
tragedia, & c. aliquid, nec implere. Vouete, inquit, & reddite se. cap.112
6. CHRYSOSTOMVS epiftola ſexta ad Domino Deo veftro. Et,Melius eft non vouere, Defereresvis
Theodorum lapſum :Bonum quidem nuptias & quam vouere & nõreddere. Virgo & fi nunquàm tā religioſam
Heb.13. ipfe confiteor. Honorabiles, inquit, nuptiæ & cu- fuit in monafterio, & virgo ſacra eft , illi nubere & commune.
Pſal.75.
bileimmaculatum : Fornicatores autem & adul- non licet, quanuis eſſe in monafterio non com- Eccles's.
ceros iudicabit Deus. Sed te iam feruare non con- pellitur. Si autem cæpit eſſe in monafterio, & de- Virgini facræ
Adulterij cri- uenit priuilegia nuptiarum : Angelorum enim ſeruit, & tamen virgo eft ; dimidia ruit. Sic & cle- nubere non
men .
ſocietati ſemel iụnctum , illam relinquere & vxo- ricus duas res profeſſus eft, & fan &titatem , & cleri religi
Nuptia mo
marshoriadul ris laqueis implicari, adulterij crimen incurre- catum . Profeffus eft fan &titaté, profeffus eft com- oli & incomu
terio peiores reeft: quanuis frequenter hocipfum nuptias vo- muniter viuédi ſocietatem : & profeffus eftquàm niviuentes.
ces, ego ramen & adulterio illud tanto peius af- bonum & quàm iucundum, habitare fratres in Pfal.132.
firmo, quantomaior ac meliormortalibus an- vnum . Si ab hocpropofito ceciderit, & extrà ma
Obicctio. gelus. Neque vllus tibi fortè perſuaſerit, dicens : nens clericus fuerit; dimidius & ipfe cecidit.
Nihil de non accipienda vxore Dominus præce- 12. CHALCEDONENSIS ſynodusgenera- Nec mona.
Solutio . pit. Nec me ignorare confiteor, quòd adulteri- lis canone decimoſexto : Si qua virgo fe dedica- chis occvirgi
! um interdixit, non nuptias vecuit : verùm in te uerit Deo, fimiliter & monachus, non licere eis catislicetnu
adulterij nomen accipiet, li volueris vnquàm , iungi nuptijs. Si verò inuenti fuerint hoc facien- prijs iungi.
quod abfit, nuptias cogitare, & c. Atque vt illud tes, maneant excommunicati . Statuimus verò Reliquarefti
repetam , quod in principio pofui epiltolæ ,fi mi- poſſe eis fieri humanitatem , fi ita probaueritloci negocio ba
litiæ vincula non tenerent, quis cibi deſertionis Epiſcopus. bes quzft.ſe
crimen obijceret ? Nunc autem nihil in te penitùs De CAELIBATV SACERDOTV M queoti.
cui iuris eft, quippe qui tanto Imperatorimilita ET CLERICOR V M.
2 Cor.7 . re cæpiſti . Nam li mulier proprij corporis non 1. EPIPHA NIVS hærefi quinquagefimano
habet poteftatem , fed vir : multò magis hi qui na contra Catharos: Reuerà non ſuſcipit ſancta Qui ſecundò
contraxerunt
Chrifto potiùs quàm fibi viuunt, conditionem Dei prædicatio poft Chrifti aduentum eos, quià matrimoniū ,
corporis ſui habere non poſſunt. nuptijs,mortua ipſorum vxore, ſecundis nuptijs non funtad
7. LEO Magnus epiſtola nonagefimafecunda coniun &ti funt, propter excellentem facerdotij facerdotium
ad Ruſticum Narbonenfem Epiſcopum , capite honorem ac dignitatem . Ethæccercò ſancta Dei promouedi.
Monachi an decimotertio : Propofitum monachi proprio ar- Ecclefia cum finceritate obſeruat. Sed & adhuc ante cötracto
propofitum bitrio aut voluntate ſuſceptum , deferinon poteft viuentein , & liberosgignentem vnius vxoris vi- vtētes,no fur
fuú deferere abſque peccato.Quod enim quis vouit Deo ,debet rum non ſuſcipit, ſed eum qui ſe ab vna continu- cipiantur ab
poſſint. & reddere. Vndè quireli&ta fingularitatis profef- it, aut in viduitate vixit, Diaconum & presbyte, presbyteratú ,
Deut. 23 . fione, ad militiam vel ad nuptias deuolutus cft, rum, & epifcopum , & hypodiaconum :maxímè diaconatum ,
Pfal.49 .&us. publicæ pænitentiæ fatisfa & ione purgandus eft: vbi finceri ſunccanonesÉcclefiaftici.At,dices mi- aut ſubdiaco.
Eccles s .
lonz 2. quia etfiinnocens militia, & honeftum poteft effe hi , omninò in quibuſdam locis adhuc liberos gi- vbi linceri
coniugium , electionem tamen meliorem deſeru- gnere & presbyteros & diaconos & hypodiaco- ſuas canões.
iſfe, tranſgreſſio eft. nos. At hoc non eft iuxta canonem, fed iuxta ho- Non ſecundú
Puellæ virgi- 8. ET capite decimoquarto : Puellæ , quæ non minum mentem ,quæ per tempus elanguit,& pro-canone fiafticú cccle
agus,
litum abijci. coa &tæ parentum imperio, ſed ſpontaneo iudi. pter multitudinem , quum non inueniretur mi qui matrimo .
cates. cio, virginitatis propofitum atque habitum ſuf- niſterium.Nam quod decentius eft,id ſemper Ec- nio antè con.
ceperunt, fi pofteà nuptias eligunt, præuarican- cleſia per ſpiritum ſanctum benè difpofita vidés, tracto, viun .
tur, etiamfi confecratio non acceffit, cuius vtique ftatuit apparare, vt cultus diuini indiftracti Deo dissolini
non fraudarentur munere, fi in propofito per- perficerentur, & fpiritualesneceſlitates cum omni bus cöftituti.
manerent, beneuola conſcientia peragerentur. Dico autem
Crimea ma . 9. ITEM decimoquinto :Ambigiverò non quòd decorum eſt propter repentina miniſteria
gnum admit. poteft crimen magnum admitti, vbi & propofi- ac neceſitates,vtpresbyter & diaconus & Epiſco
ti,cùm viola- tum deſeritur , & confecratio violatur. Nam fi pus Deo dedicus fit. Si enim etiam populo præci
tur cóſecra.
tio & propo humana pacta non poffunt impunè calcari , quid pic ſanctus Apoftolus, dicens: Vead tempus va- ,, Cor.7.
ftrum deferi. de eis manebit,qui corruperint fædera diuini ſa cent orationi: quanto magìs facerdoti idem pre
tur. cramenti. cipit, vtindiſtractus fit,inquam ,ad vacandum le
10. AVGVSTINVS in pſalmum ſeptuagefi- cundùm Deum ſacerdotio, quod in ſpiricualibus
mumquintum ſuper illud , Vouete & reddite: neceflitatibus ac vtibus perficitur,
Quiſm quod poteft voucat, & reddat, & c.ve ſupe. 14. IDEM in Compendiaria vera doctrina fi
riùs in hac quæftione, A.teftimonio fexto .Nemo dei Apoftolicæ & Catholicæ Ecclefiæ : Horú ver- Ad facerdoti.
Excuſatio fu.
giriyorú mo- crgo pofitus in monafterio frater,dicat: Recedo texelt ſanctum facerdotium ex virginibus qui- um ferè non
nachurum . de monaſterio : neg enim ſoli qui ſunt in mona- dem vtplurimùm procedens : Si verò non ex vir promouetur ;
Hh 2 gini
1
Q. IIII. DE CAE LIBAT V
364
ant vt mini ginibus,at ex ſolitariam vitam degentibus. Si ve-
neres aut ez rò non fuffecerint ad minifterium * ad ſolitariam
libes . vitam degentibus, de his qui continent à proprijs
for.rſolitari- vxoribus, aut ab vnis nuptijs viduitatem ſeruan-
am vitam de . tibus . Nam eum qui ſecundas nuptias contraxit,
Bigami non non licet in ipfa ad ſacerdotium ſuſcipere: etiam-
ordinantur. fi is qui ab initio continens viduus fuerit, poffit
habere locum epiſcopi & presbyteri, & diaconi &
ſubdiaconi.
15. HIERONYMVS libro primo contra lo-
uinianum , capite decimonono : Non dicit Pau-
1.Tim.3,. lus, Eligatur Epiſcopus qui vnam ducat vxorem
& filios faciat: ſed quivnam habuerit vxorem &
Epiſcopus filios in omni ſubditos diſciplina. Certè confite-
qui vxoratus
ris non poſſe eſſe Epiſcopum , qui in epiſcopatu fi-
aum venit,di lios faciat. Alioquin fi depræhenfus fuerit, non
vtatur matri- quafi vir tenebitur, ſed quafi adulter dánabitur.
ulter damna. Sed & hocinferendum ,fi laicus & quicung fidelis
bitur. orare non poteft,nisì careat officio coniugali: fa-
cerdoti , cui ſemper pro populo offerenda ſuntfa-
Sacerdoti crificia,ſemper orandum eft.Si femper orandum
ſemper ca.
rendum ma . eft ,ergò femper carendum matrimonio .
crimonio . 16. IDEM aduersùs Vigilantium capiteprimo:
Proh nefas, Epiſcopos fui ſceleris dicitur habere
conſortes: tí tamen Epiſcopi nominandi funt,qui
non ordinant Diaconos, nisì priùs vxores duxe-
rint. Nulli cælibi credentes pudicitiam , immò
oftendentes, quàm fanctè viuant, qui malè de
omnibus ſuſpicantur, & nisi prægnantes vxores
viderint clericorum , infantesqz de vlnis matrum
vagientes, Chriſti ſacramenta non tribuunt.Quid
Ecclcfiz Ori. facient Orientis Ecclefiæ ? quid Aegypti & ſedis
entis, Aegy
pri, & redis Apoftolicæ, quæ aut virgines clericos accipiunt,
Apoftolicæ aut continentes
clericos,non effe defiftunt ? , aut fi vxores habuerint, mariti
nįsivirgines,
cælibes, aut AVGVSTINVS libro fecundo de adul-
continentes terinis coniugijs, capite vicefimo : Iftos qui viri
admittunt. lem excellentiam non putant,nisì peccandi licen-
tiam, quando terremus nè adulterinis coniugijs
hærendo pereant in æternum ,folemus eis propo-
Quiad Cleri. nere etiam continentiam Clericorum : qui ple-
catum inuiti runquè ad eandem ſarcinam ſubeundam capiun-
continétiam tur inuiti, eam ' ſuſceptam vſ ad debitü finem ,
etiam
bant. ſerua- Domino adiuuante, perducunt. Dicimus ergò
eis,Quid fi & vosad hoc fubeundum populorum
violentia caperemini, nónne ſuſceptum caftè cu-
ftodirecis officium , repentè conuerfi ad impe-
Oratione im. trandas vires à Domino, de quibus nunquam an-
petrarur
num do. ted cogitåſtis? Sed illos, inquiunt, honor pluri-
conti
acacia . mùm conſolatur. Reſpondemus, & vos timor
amplior moderetur. Si enim hoc multi Dei mi-
niftri repentè atque inopinanter impofitum fuf-
ceperunt, fperantes ſe illuftriùs in Chriſti hæ-
reditate fulgere : quantò magis vos adulteria ca-
uendo viuere continenter debetis,metuentes non
in regno Dei minùs lucere, ſed in gehennæ igni-
busardere ?
FVLGENTIVS de fide ad Petrum Dia-
1S .
conum , capite tertio : Coniugium in primis ho-
minibus Deus inſtituit & benedixit. Propter
Hebr.13. quod Apoftolus ait : Honorabile connubium in
Serui Dei à omnibus, & torus immaculatus. Ideo'q ſerui Dei
carnibus, vi in eo quòd à carnibus, & à vino abftinent, non
gio abftinen: tanquàm res immundas refugiunt, ſed mundio-
kes,ifta non risvitæ inftituta fe &tantur. Et in eo quòd coniu-
damnant,ſed gia non habent, non nuptiarum bonum, crimen
mádioris vi effe exiftimant, ſed continentiam iugem bonis
tæ inftituta
ſectantur. nuptijs meliorem eſſe non dubitant, ifto quam-
maximè tempore, quando dicitur decontinen-
Matth.19 . tia: Qui poteft capere,capiat. De nuptijs verò di
1.Cor.7. citur: Quiſe non continet,nubat.In vna enim ra-
tione virtus exoritur, in altera, infirmitas reme-
dio fubleuatur. Vndè quia ægritudini ſemper eft
conſulendum , proptereà fi cui primo contigerit
priuari coniugio, fi voluerit ſecundas vel tertias
inire nuptias,nullum de illis peccatum habebit, fi
eas caféſeruauerit : id eft, fi vnus & vna legitimè
duntaxat coniuncti, fidem feruent, vtnec ille mu
lieri præter vxorem ,nec illa viro pręter maritum
vllatenùs miſceatur. In talibus etfi fuerit aliquis
coniugalis exceffus, qui tamen legitimum non
violet torum , habebit nonnullum, ſed veniale
peccatum . Sed hæc illorum funt qui nullam vo
uerunt continentiam Deo . Cæterùm quiſquis fe- Matth.19.
ipfum caftrauerit propter regnum cælorum , & in voult cótinen
corde fuo continentiam Deo vouerit, non folùm tiam , non ſo.
fi mortifero fornicationis crimine maculetur,- cetu
lùm rli forni
, ver ùm
verùm etiam fi aut vir vxorem accipere,autmu criam Gi velit
lier nubere voluerit, fecundùm Apoftoli ſenten- cótraherema
tiam ,damnationem habebit, quia primam fidem trimoniú,ha.
irritam fecit. Sicut ergò fecundùm Apoſtoli ſen- bebidamaa
tioncm . .
tentiam , dignum eft, vevxori vir debitum red 1.Tim.s.
dat, fimiliter & vxor viro ,quia fiquis acceperit 1.Cor.7.
vxorem ,non peccat : & fi nupſerit virgo,non pec
cat : ità fecundùm eiuſdem Apoftoli dictum , qui ibid .
ftatuit in corde ſuo firmus, non habens neceſſita
tem , poteſtatem autem habens ſuæ voluntatis, & Semel
voucns Deo
cafti .
vouerit continentiam Deo ,debet eam vſque in fi
tarem , debet
nem tota mentis ſolicitudine cuftodire,nè dána- illam vſq;ia
tionem habeat, fi primam fidem irritam fecerit. finĉ ſeruare,
ac habcarda.
Similiter & coniugati viri, & coniugatę mulieres, mnacioncm ,
fiex conſenſu perennem Deo vouerint continen- & c.
tiam,nouerint ſe ſui voti obnoxios detineri: nec 1. Tim.s.
iam fibi debere commixtioné carnis, quam pri
mitùs licitam habuerunt , ſed Deo ſe debere con
tinentiam quam vouerunt. Tunc enim vnuf
quiſque regnum cælorum , quod ſanctis promit- Philip 9.
titur ,poſtidebit, fi obliuiſcens quæ retrò funt, &
in anteriora extendens ſeipſum , ſecundum quod
in pfalmis dicitur, Vouete & reddite Domino Pſal.gs.
1
Deo veftro : quod fcic effe licitum, & ad profe- vouere quid
&um melioris vitæ pertinere cognofcit, & liben- oporteat.
ter voueat, & celeriter reddat, & in hoc quòd vo
tum reddit , meliore femper conatu proficiat.
Omni enim vouenti Deo, & reddenti quod vo
uit, ipſe quoque Deus reddet cæleftis regni prz
mia quæ promifit.
19. GREGORIVS libro tertio epiftolarum ,
epiſtola trigefimaquarta : Multorum relatione
comperimus hanc apud vos olim cófuetudinem
tenuiffe, vt ſubdiaconi fuis licitè miſcerentur
coniugibus. Quod nè denuò quiſquam præſu
meret, à feruo Dei, ſedis noſtræ diacono ex au
thoritate noftri deceſſoris eft ifto modo prohibi
tum , vt eodem tempore ij qui iam vxoribus fu
erant copulati, vnum è duobus eligerent, id eft,
à ſuis vxoribus abftinerent, aut certè nulla ratio
ne miniftrare præſumerent. Et poft pauca : De ce- Subdiaconio
tero verò fraternitas tua fit omninò ſolicita, & ritus
interdi& us.
coniu
quos ad hoc iam officium contigerit promoue gij.
ri, hoc quam maximè diligenter inſpiciat, ne fi
vxores habent,miſcendi ſe cum eis licentia poti
antur : fed ad fimilitudinem fedis Apoftolicæ ,
eos cun &a obſeruare ſua nihilominùs diſtricio
neconſtituat,
20. LEO Magnus epiftola nonagefimaſecunda
ad Rufticum Narbonenfem Epiſcopum , capite Ad continea
tertio : Lex continentiæ eadem eft miniftris altas tiam adftrin.
ris, quæ epiſcopisatque presbyteris : qui cùm ef- guntur no mi
ſent laici fiue lectores,licitè & vxotes ducere, & fi- & fubdiacoat
lios procreare potuerunt. Sed cùm ad prædictos quàm epiſco
peruenerint gradus, cæpit eis non licere quod lipid presby .
cuit. Vndè vt de carnali fiat ſpirituale coniugi- 1.Cor.7.
um , oporteret eosnec dimittere vxores, & quafi
non habeant, fic habere, quô & falua fit charitas
coniugiorum , & ceſſent opera nuptiarum .
21 . ID EM in epiftola octogefimaquarta ad A
naftafium Epiſcopum Theſalonicenfem , capite
quarto : Quum extra Clericorum ordinem con
ftitutis, muptiaruni ſocietati & procreationi fili
orum ftudere fit liberum ad exhibendam tamen Subdiacono .
perfectæcontinentiæ puritatem ,necSubdiaconis rum & fupe.
quidem carnale connubium conceditur, vt & nú concipatia
qui habent, fint tanquam non habentes : & qui 1.Cor.7.
non
 ECCLESIASTICORV M. Q.IIII. 365
non habent,permaneantfingulares. Quod fi in pofitum continentiæ nubere cupiunt:Cùm enim , " Tim.s.
hoc ordine, qui quartus à capite eft, dignum eft inquit, luxuriatæ fuerint in Chrifto, nubere vo- irritam fece.
cuftodiri: quantò magìs in primo aut fecundo lunt, habentes damnationem , quia prima fidem runt,id eft,vo
certio feruandum eft, nè aut Leuitico minifte- irritam fecerunt, id eft , quia in eo quod honeftè cum non .fer
uauerunt
rio,aut presbyterali honori,autEpiſcopali excel- primò youerunt, non fteterunt. Nec tamen, ait,
lentiæ quiſquam idoneus exiftimetur, qui ſe à nubunt, ſed nubere volunt. multas enim earum
voluptate vxoria necdùm frænâffe detegitur? reuocatà nubendo , fi non amor præclari propo
22. BERNARDVS ſermone ſexagefimoquin- fiti,vel aperti dedecoris timor.Igitur quæ nubere quibus mea
to in Cantica, de hæreticis loquens: Mulieres re- volunt, & ideò non nubunt,quia impunè no pof- re quam vui,
li & tis viris, & item viri dimiſis vxoribus ad iftos ſunt,hameliùsnon vouerent, & nuberent,quàm 1.Cor.7.
fe conferunt. Clerici & facerdotes populis eccle- vrerentur,id eft, quam occulta fiamma concupi
fijság reli &tis, intonfi & barbati, apud eos inter fcentiæ vaftarentur, quas pænituiffe profeſſionis
textores & textrices plerunque inuenti funt. In- forma declarat, ſed piget confufionis, quæ nisi
terrogo vnumquempiam horum : Heus tu bone correctæ cor dirigant, & Dei timore rursum libi
vir, quę nam hec mulier, & vndè hçc tibi?Vxórne dinem vincant, in mortuis deputandæ ſunt, fiin
tua? Non, inquit, nam voto meo iftud non con- delicijs agant,(vndè dicit Apoftolus: Quæ autem t - Tim.s.
uenit. Filia ergo ? Non . Quid ? Non ſoror, non in delicijs eft, viuensmortua eft) fiue in laboribus
neptis,non aliquo faltem propinquitatis vel affi- atą ieiunijs nulla cordis corre&tione, fed magis
nitatis gradu attinens tibi?Nullo prorsùs.Et quo- oſtentationi quàm emendationi ſeruientes.
modò tuta tibi cum ifta continentia tua ? Sanè 28. IN fexto decretalium , libro tertio, titulo
Clericis & Sa nec licet tibi iftud . Cohabitationem ( fi neſcis) decimoquinto de Voto & voti redemptione:Bo
cerdotibus,
quia vouerút virorum & fæminarum in ijs qui vouère conti : nifacius octauus Biterenfi Epiſcopo : Nosatten
Continetiam, nentiam , Ecclefia vetat. Si non vis ſcandalizare dentes, quòd voti ſolennitas ex fola conſtitutio- in quo conce
vetat cohabi . Ecclefiam eijcefæminam . ne Eccleſiæ eft inuenta : matrimonij verò vincu- Itat,& quod
tacioncin mu dirimaima.
lierum . 23 . CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vi- lum ab ipſo Ecclefiæ capite rerum omnium con trimoniú con
gefimaquarta ,canone nono : Si quis dixerit,cleri- ditore, ipſum in paradiſo & in ſtatu innocentiæ trahendum .
facris cóftitu cos in facris ordinibus conftitutos, vel regulares inftituente, vnionem & indiffolubilitatem acce
torum & re. caftitatem ſolenniter profeſſos, poffe matrimo- perit: præſentisdeclarandum duximus oraculo
ligioforum nium cótrahere, contractum'ç validum effe,non ſanctionis, illud folum votum debere dici folen
vtrùm vali- obſtante lege Ecclefiaftica, vel voto : & oppofitum ne, quantùm ad pòft contractum matrimonium
Redditur fo .
dum Gr. nihil aliud effe, quàm damnare matrimonium : dirimendum , quod folennizatum fuerit per fuf
poffem omnes contrahere matrimonium , qui ceptionem facriordinis,autper profeſionem ex-ceptionë Or .
non ſentiunt fe caftitatis, etiam fi eam vouerint, preſſam vel tacitam factam alicui de religionibus dinis facri &
Donum cafti habere donum ,anathema fit: cùm Deus id recte per ſedem Apoftolicam approbatis.Reliqua verò profeflonē
tatis vndè co.
quiratur. petentibus non deneget, nec patiatur nos ſupra vora etfi quandoque matrimonium impediant probata Reli
id ,quod poffumus, tentari. contrahendum , & quanto manifeftiùs funt emif- gionc.
24. PRIORIS ad Timotheum quinto :Adole- fa, tanto propter plurium ſcandalum & exem
ſcentiores autem viduas deuita.Cùm enim luxu- plum durior pænitentia tranſgrefforibus debea
riatæ fuerint in Chrifto , nubere volunt,habentes tur, non tamen reſcindere poffunt matrimonia
damnationem ,quia primam fidem irritam fece- pòft contracta .
runt: fimul autem & ociofæ diſcunt circuiredo- 1.D. ECCLESIASTIS quinto : Si quid voui
mos : non folùm ociofæ ,fed & verbofæ , & curio- fti Deo,ne moreris reddere. Diſplicet enim ei in
fæ , loquentes quæ non oportet. fidelis & ftulta promiſlio, fed quodcunq voueris
25. CONCILIVM quartum Carthaginenfe redde . multoq melius eſt non vouere, quàm poft
Caftitatis canone centefimo quarto : Sicut bonum eſt caſti- votum promiſſa non reddere.
præmium.
tatis præmium , ità & maiori obſeruantia & præ- 2. DEVTERONOMII vigefimotertio : Cùm
Viduz que ſe ceptione cuſtodiendum eft. Vt fi quæ viduæ , votum voueris Domino Deo tuo, non tardabis
runt, & veltë quantumlibet adhuc in minoribus annis pofitæ, reddere,quia requiret illud Dominus Deus tuus:
religiofam & matura ætate , à viro relictæ , ſe deuouerunt Do & fi moratus fueris,reputabitur tibi in peccatum.
aſſumpſerút, mino,& veſte laicaliabiecta,ſub teftimonio Epi- Si nolueris polliceri, abſque peccato eris. Quod
habebuntda- fcopi & ecclefiæ religioſo habitu apparuerint, autem ſemel egreſſum eft de labijs tuis, obſerua
linubát,quia pofteà verò ad nuptias ſeculares tranſiêrunt, ſe- bis, & facies ficut promififti Domino Deo tuo , &
fidem caftio cundùm Apoftolum , damnationem habebunt. propria voluntate, & ore tuo locutus es.
tatis frege, quoniam fidem caftitatis, quam Domino voue- 3. PSALMO ſeptuageſimoquinto :Vouete &c.
runt, irritam facere auſæ ſunt.Tales ergò perſonæ vt in textu .
2.Tim.s.
ſine Chriſtianorum communione maneant, quæ 4. LVCAE nono: Fa & ú eft autem ,ambulanti
etiam nec in conuiuio cum Chriftianis com mu bus illis in via, dixitquidam ad illum :Sequar te
nicent. Nam fi adulteræ coniuges reatu funt viris :
quocunq ieris.DixitilliIeſus Vulpes foucas ha
ſuis obnoxiæ , quanto magis viduæ quæ religiofi- bent, & volucres cæli nidos : filiusauté hominis
Criminc adul tatem mutauerunt , crimine adulterij notabun- non habet vbicaput ſuum reclinet. Ait autem ad
terij notārur. tur, fi deuotionem , quam Deo fpontè,non coactę, alterum : Sequere me. Ille autem dixit, Domine,
obtulerunt,libidinofa corruperint voluptate,at- permittemihi primùm ire & fepelire patrem me
* ſeculares que ad * ſecundas nuptias tranfitum fecerint? um.Dixit's ei leſus: Sine vt mortui ſepeliātmor
Quæ etſi violentia irruente, ab aliquo prærepta tuos ſuos : tu autem vade & annuncia regnū Dei.
fuerint, ac pofteà delectatione carnis atque lìbi- Et ait alter :Sequar te Domine : fed permitte mi
dinis,permanere in coniugio ,raptori vel violen- hi primùm renunciare his qui domi funt. Aitad
to viro conſenſerint, damnationi fuperiùs com- illum leſus: Nemo mittens manum ſuam ad ara ,
præhenfæ tenebuntur obnoxiæ. De talibus ait trum , & reſpiciensretrò ,aptus eft regno Dei .
1. Tim.so Apoftolus: Quum luxuriatæ fuerint, nubere vo- 5. BERNARD VS epiſtola ſecunda ad Fulco
lunt, habentes damnationem , quia primam fi- nem : Cur ergò,inquis,finuglaritermereprehen
dem irritam fecerunt. dis, cùm & in alijs videas quod iuſtiùs forſican
36. AVGVSTINVS de bono viduitatis, capi- reprehendere poſlis? Ad quod ego : proprer fin
te octauo & nono,vtſuprà hac eadem quæſtione, gularitatem erroris tui, propter immanitatem
A. teftimonio feptimo & octauo . peccati tui.Nam etfi pleriquealijperditè viuunt,
27. ISIDOR V S libro fecundo de officijs Ec- etfiinordinati& indiſciplinati ſunt, nondùm ta
clefiafticis, capite decimooctauo: Prædicat Apo- men ordinem aut diſciplinam profeſii ſunt.Sunt
ftolus damnationéhabere viduas, quæ poft pro- quidem peccatores, fed non præuaricatores. Tu
Hh 3 verò
 306 Q. IIII. V. DE CAE LIBA TV

Vorifragiquá verò quantumlibet modeftè & honeftè viuas: fi . Dominam : Si doles,adhuc falutem tuam ſpero: Nisi ad habi.
doles, quid nisl damnationem tu-
vivant, Deo caſte, ti ſobriè, fi omninò religiosè te habeas: Deo fi autem non tum & pro
tamen non tamen minùs accepta efttua religio , quam detur- am expectare queo ?Impoflibile nanque eft te vl- iectum rede
placeat . pat voti præuaricatio .
lo modo poſſe faluari,nisì ad habitum & propo- ant, aon ſal
uabuntur .
6. ANSELMVS epiſtola quarta ad quandam fitum abiectum redieris.
V.

Cogit igitur ad Calibatum quoſdam Eccleſia ?

3Beda li.z.detabet:&vz. A. Non cogit fanè pia prouidaquemater,quęlegem Celibatus ne

Hieron.incap. ad Tim.mini imponit :abijs verò qui legem eam ,vtà di& um eſt,vltrò recepe

Louna capa de orie:runt,exigit,* nè ſoluantreligionem ,néve conuentionem ,quam cum

epift.81.& lib.t.officcap.Chriſto & eius Eccleſia ſanctèiniuerunt, violent atque reſcindant.

cape: & 82 .Canones di- B.

ſtinct.28.vide Meritò igitur vrgentur illi ftare promiſſis, & ſeruare quod ſemel
b i.Cor.7.8
firmiter amplexi ſunt, conſilium Euangelicum : de quo Paulus :• Et

Liberec ou touinia.cap.7:qui matrimonio iungit virginem ſuam ,benèfacit : ( quandiù ſcilicet voto cę
Gregon
Epiphan capas.dib.r.Reg.libatus
.hæref. 61. adſtricta non eft )o quinon iungit meliùsfacit
, ."Ac rursùs : B0
dibidem a
© Matth.19.6 num eſt hominimulierem non tangere. Quocircà laudantur à Chrifto , & in

f Efaiqss.b & ibidèm Hie.Ecclelia ſemper apprimèlaudatifuerunt ' Eunuchi Euangelici , ſiue,
to. Badiudibode virginit:vtì Tertullianus & vocat,fpadones voluntarij, qui ſeipſos propter Dei

g Libro.advxorem ca.6. regnum caftrauerunt, vt fint ſan & i corpore & fpiritu, Deo in carne
h 1.Cor.7.f ſine carnemilitantes.

C. Vbi duplex errornobis eſt valdè cauendus :alter eorum,qui cum

i Hieron.lib.z.in touinia.Iouiniano Matrimonium ſicextollunt, vt aut æquent, aut antepo

k Trident.fel.2.4.cap.io. nant hunc ſtatum cælibatui ſeu virginitati, cùm Paulus' quidem &
l i Cor.7.8
Patres omnes aperte reclament: alter eorum qui fingunt continenti
am & cælibatum ab hominibus Chriſtianis vix poffe præſtari, ideo

que nulli eum facilè ſuſcipiendum , aut fanctèpromittendú eſſe con

. Necintelligunt iſti Euangelicæ gratiæ vbertatem , quæ talis
tendunt

ac tanta per Chriftú tot ſeculis data eft, & quotidiè datur credentibus,

a huling files .Chrifio in petentibus,quærentibus, pulſantibus, vt hiiugum Domini ſuaue &

in Matth.cap.19 . continentiæ viánon minus ſibi commodā ,quàm ſalutarem experian

Q1.Cor.1o.c
tur.Inter quos erat & Paulus,palàm affirmans: " Fidelis Deus eſt,quinon
patietur vos tentari fupra id quod poteftis : ſed faciet etiam cum tentationepro
o Auguft.in Pſal.75. uentum .Quamobrem Auguftinus, ° vbi locum illum , Vouete & reddi

te Domino Deo veſtro :explicat,ita ſcriptum reliquit: Non ſitis pigri

advouendum . Non enim viribus veſtris implebitis. Deficietis, ſi de

vobis præſumitis : Si autem deillo ,cuivouetis, vouete, fecuri redde

p Epiftol.45. tis. Etidem alibì: PFelix neceſſitas quæ ad meliora compellit .
TESTIMONI A.
DE
CAELIBATV SACERDOTVM ron fratrem tuũ, & filios eius cum eo . Sed facies,
ET RELIQVORVM ECCLESI. inquit, feminalia linea, vt operiant carné. Ipfi,in
ASTICO RV M.
-

Reliqua tefti. quit,operiant carné turpitudinis ſux ,tu femina

monia habes 1. A. BEDA libro tertio de tabernaculo & va-
quæft.præce. fis eiusac veftibus facerdotum , capite nono : Sine
denti.
illa caftimoniæ portione, quæ ab appetitu copu-
Non pisicę læ coniugalis cohibet,nemo vel facerdotium fur
libes aut có cipere, vel ad altaris poteſt miniſterium conſecra-
tarisminifteri,id eft, fi non aut virgo permanferit, aut contrà
rium one- vxoriæ coniun &tionis foedera ſoluerit. Quod vi-
crandi. delicet genus virtutis nulli per legem Dei necef-
Nemoinui: fariò imperatum , ſed voluntaria eft deuotione
ad cçlıbarum Domino offerendum ,dicente ipſo de hoc : Non
amplecten- omnes capiunt verbum iftud . Ad quam tamen
dum .
Marth.19 . benigna mox exhortatione eos qui poſſint,inui-
Ibidem . tat,dicens: Qui poteft capere , capiat. Et paulò
pòft eiſdem qui vel vxorem , vel alios cognatos
& implicamenta mundi huius propter ipfum re-
liquerint, centuplum promittit in hac vita præ-
mium, & in ſeculo futuro vitam æternam . Vn-
de certè gratia diftin &tionis non Moyſes hoc in-
dumento veſtiri Aaron & filios eiusiubetur,ficut
de prioribus dicitur; Veſtiesip his omnibus Aas
lia põtifici & filijs eius facies,tu caftitatis regulam
docebis, tu abftinendü ab vxorio complexu eis,
qui ſacerdotio functuri ſunt intimabis . Nullita- Nulli violate
men violentū huiuſmodicontinentiæ iugum im- continentix
pones : ſed quicunq ſacerdotes fieriac miniſterio nendum :fed
feruire altarisvolunt,ipfi ſua fponte vxorú ſerui cùm fponie
effedefiftent.Quod vbi perfecerint, & ſuſcepto fe- fuſceperint,
mel continentię propofito miniſtros fe fanètuarij ceps debent.
atą altaris fore conſentiūt,aderit lex diuina, quæ
velut cęterų illius habitū facerdotibus congruum
imponens, quomodò viuere vel docere debeant,
abundáter inftituat, congaudensíp ſpõraneę ipſo
rum deuotiuni, dignū ſacerdotio decus fapiétiæ,
patientiæ ,manſuetudinis, miſericordię, zeli fpi
ritalis,humilitatis,timoris Domini,ceterorumą
huiuſmodi ornamentorum ſuperaddat.Alioquì
iniquitatis rei moriuntur.Mortem nanq certiſti- Cerillimate
mam incurrit animæ, fi quis luxuriose viuens, animæmorto
facerdotalem fibi vſurparegradum præſumit. incurrunt in .
2. IDEM in primum caputLucæ , in ea verba, continentes
ſacerdotes .

Etta
 1
ECCLESIASTICORV M. O. V. 367
Ec fa & um eft ve implerentur dies officij eius, abijt ablutum,quo adferebatur impedimentum.Et vi- Baptiſmi vis;
in domum fuam : Hoc eft quod dixi , quòd vicis tia quidem atque peccata diluuntur omnia , vt fi
fuę tépore pontifices, templi tantùm officijsman- quiscontaminauerit fuum corpus cum plurimis,
cipati,no ſolùm complexu vxorum , fed ab ipfo quas nulla coniugij lege ſociauerit,remittanturei
quoquè domorum fuarum abftinerent ingreſſu. omnia,ſed coniugia non reſoluuntur fi quis itera
Exemplum
datur Sacer Vbi noftri temporisfacerdotibus, quibus ſemper uerit.Culpa enim lauacro ,non lex ,foluitur.Nul
dotibus no- altari ſeruire iubetur, perpetuò ſeruandæ caftita- la enim culpa coniugij, ſed lex eſt. Quod legis eſt
ftris perpe. tis exemplum datur.Quia enim tunc ſacerdotalis igitur, non remittitur quafi culpa , fed tenetur
tuç caftitatis.
ex ftirpe Aaron ſucceſio quærebatur, neceſſariò quafilex. Ideò Apoftolus legem poſuit, dicens : Si
tempus ſubftituédæ ſoboli procurabatur. At quia quis fine crimine eft vnius vxoris vir. Ergò quia
nunc non carnalis fucceflio, ſed perfe&tio fpirita- fine crimine eftvnius vxoris vir,tenetur ad legem
lis inquiritur : conſequenter facerdotibus,vtfem- facerdotij fuſcipiendi. Qui autem iterauerit con- Bigamus ad
Semper cafti. per altari queant aſliftere, ſemper ab vxoribus iugium culpam quidem
, non habet coinquinati, inhabilis.
tisobferuan continenduin , ſemper caftitas obſeruanda præci- ſed prerogatiua exuitur facerdotis.Diximus quid
da
tur . pitur. legis eft :dicamus etiã quid rationis. Sed priùs co
3. HIERONYMVS in caput primum epi- gnoſcamus non folùm hoc Apoftolum deepiſco Tit.i.
1.Cor.7. ftolæ ad Titum : Si Laicis imperatur, vtpropter po & presbytero ftatuiffe ,fed etiá Patres in Conci
Arguméta B. orationem abftineantſe ab vxorum coitu : quid lio Niceni tractarûs addidiſſe : Neque clericum
Hieronymi
pro cælibatu de epiſcopo ſentiendum eſt, qui quotidiè pro ſuis quenquam debere eſſe, quiſecunda cóiugia ſorti
miniftrorum populi peccatis, illibatas Deo oblaturus eft vi- tus fit. Quomodòenim poteft conſolari viduam ,
altaris.
& imas ?Releganius libros Regum ,& inueniemus honorare , cohortari ad cuſtodiendam viduita
3.Reg.21.
ſacerdotem Abimelech de panibus propoſitio- tem , feruandam marito fidem , quam ipfe priori
nis noluiſſe priùs dare Dauid & pueris eius, nisi coniugio non referuauerit? aut quid'intereſſer
interrogaret, vtrùm mundi eſſent pueri à mulie- inter populum & facerdotem ,fi ijſdem adftringe
re ,non vtique aliena,fed coniuge. Et nisi eos au rentur legibus ? Debet præpõderare vita ſacerdo- Vita Sacerdo.
diſler ab herì & nudiuftertiùs vacaſſe ab opere tis, ficut præponderat gratia. tis præpóde
rare debet.
coniugali,nequaquàm panes, quos priùs negaue- 7. IDEM libro primo officiorum ,capite quin
Panum pro. rat,concelliffet.Tantum interelt inter propofitio- quagefimo, eo q vltimo, loquens de miniſtrisal
poſitionis & nis panes & corpus Chrifti, quantum inter vm taris : Inoffenſum autem exhibendum & imma- Sacerdotibus
. corporis
Chrifti dif- bram & corpora,inter imaginem & veritatem , in- culatum minifterium , nec vllo coniugali coitu & miniftris
ferentia ."
ter exemplaria futurorum , & ea ipſa quæ per ex- violandum cognoſcitis, qui integro corpore, in- uis coniuga
1.Tim.z. emplaria præfigurabátur.Quomodò itaque man- corrupto pudore, alieni etiam ab ipſo conſortio tis, feruanda
Tit.s.
fuetudo,patientia, fobrietas,moderatio,abſtinen- coniugali, ſacriminiſterij gratiá recepiftis. Quod tia
eft, continen :
tia lucri, hoſpitalitas quoque & benignitas, præ- cô non præterij, quia in pleriſque abditioribus
cipuè eſſe debent in Epiſcopo, & inter cunctoslai- locis cùm miniſterium gererent, vel etiam facer
Sacerdotalis coseminentia : fic & caftitas propria & (vtità di- dotium , filiosſuſceperunt, & id tanquàm vſuve
lis in epifco- xerim ) pudicitia facerdotalis, vt non folùm ab teri defendunt,quando per interualla dierum fa
po . opere fe immundo abſtineat, fed etiam à iactu crificium deferebatur, & tamen caftificabatur eti
oculi, & cogitationis errore mens Chrifti corpus am populus per biduum aut per triduum ,vt ad
confectura fit libera . ſacrificium purus accederet, vt in veteri teftamen
4. IDEM in apologia pro libris aduersùs loui- to legimus : Et lauabant veſtimenta fua.Si in figu- Exod.19.
Continentia nianum capite terçio : Ecce perfpicuè nuptias di- ratanta obſeruantia, quanta in veritate ? Diſce fa
& miniftrorú ximus concedi in Euangelio, ſed tamen eaſdem cerdos atque Leuita, quid fit lauare veſtimenta -
altaris, in ſuo officio permanentes, præmia caftitatis ca- tua , vt mundum corpus celebrandis exhibeas fa
pere non poffe. Quod fi, indignè accipiunt ma cramentis.
rici , non mihi iraſcantur , ſed ſcripturis ſanctis, 8. EVSEBIVS Pamphili libro primo de de
immò epiſcopis & presbyteris & diaconis & vni- monſtratione euangelica , capite nono : Meritò
uerfo choro facerdotali & Leuitico , qui ſe noue- aliquis quæfierit, quænam caufa fit, cur priſci in
runt hoftias offerre non poſſe, fi operi feruiant nuptijs & procreatione liberorum plurimum
coniugali. ET capite octauo : Apoſtoli vel vir- ftudij poſuerint: nos verò hanc partem negliga
turnisi poft gines , vel poft nuptias continentes : Epiſcopi, mus. Aduersùs hæc talé licet ex ipfis Hebræorum Cur in veteri
lege major
Sacerdotium presbyteri , diaconi aut virgines eliguntur, aut oraculis rationem colligere. Quicunq ante Moy habebatur cu
in zternum vidui, aut certè poft facerdotium in æternum pu- ſen de laude pietatis nomen adepti funt, hi tunc ra nuptiarum
pudici. dici . initium habente, tunc primum exiftente vita, & procreati.
5. ORIGENES homilia vigeſimatertia in li- fuiſſe memorantur : quæ verò ad nos pertinent onis libero
rum õ in no
brum Numerorum : Si orario iufti ficutincélum tendere ad finem .Quare illos magna cum cura ſo ua lege.
Pfal.140 .
offertur in conſpectu Domini, & eleuatio manu- bolis incrementum quæfiuiſſe, quum per illud Prima caufa.
um eius facrificium eſt veſpertinum ; dicit autem tempus & numerus hominum augeſceret, & mul
1.Cor.7.
Apoftolus ijs qui in coniugijs funt: Nolite frau- tiplicaretur, atque indiès robur acciperet genus
dare inuicem , nisi fortè ex conſenſu ad tempus, vt humanum :nobis verò non admodùm curæ effe
vacetis orationi , & iterùm in id ipſum fitis: cer- hoc, vtpotè cùm res iam interire ac definere, at
Caſticati per. tum eft quia impeditur facrificium indefinens quead extremum finem tendere credantur,quan
wouëtes, apti ijs, qui coniugalibus neceílicatibus feruiunt. Vn- do planè dicitur, ante vitæ cófummationem ,Eu
funt ad facri- dè videtur mihi, quòd illius eſt ſolius offerre ſa- angelicam in foribus adeſſe doctrinam , & renoua
ficandum
crificium indefinens, qui indefinenti & perpetuæ tio ac generatio alterius ſeculi, quod breuì inftet
ſe deuouerit caſtitati. futurum , denunciatur. Vna igitur defenfio hæc;
6. AMBROSIVS epiſtola octogeſimaſecunda altera auté erit huiuſmodi:Priſcis illis quiremiſ- secunda:
1. Tim.z. ad Vercellenfem Ecclefiam : Vnius vxorisvirum fiorem ac liberiorem vitá agebant, nihil erat im
præcipit effe, non quo exortem excludat coniu- pedimento ,nèdomui liberisą præeſſent, ac pari
gij, ( nam hoc ſupra legem præcepti eft) fed vt ter diuinæ quoque rei vacarent,quando vnà cum
coniugali caftimonia ſeruet ablutionis ſuæ grati- vxoribus, & liberis, & domo, religioni aſiduam
Matrimonio am . Neque iterùm , vt filios in ſacerdotio creare dare operam poterát, & nuſquam ob vllas res ex
in Epiſco
parunsalio Apoſtolica inuitetur authoritate . Habétem enim ternas à meliore propofito auellebantur. Res ve
cet. dixit filios, non facientem : neque coniugium ite- rò noftræ innumerabilia habent , quæ extrinfecùs
rare.Quod ideò non prætermifi, quia plerique ità premant, & quæ in alienas curas vndiquè trahant;
argumentantur,vnius vxoris virum dici poft Ba- & ab earum rerum ftudio quæ Deo placent, abs
ptiſmum habitx , eô quòd Baptiſmo vitium fit ducant. Hanc igitur cauſam effe , cur nubendi
Hh 4 ratio
 368 Q. V. DE C AE L I BAT V
ratio contrahatur, Euangelicæ do &trinæ verbum omnium fi quis priſcorum illorum vitas, de qui- Continentie
2.Cor.7. demonftrat,vbi ait:Hoc autem dico, fratres,teni- bus nunc loquimur,diligenter exploret,inueniet veteris teise
pus breue eft: Reliquum eft ,vt & quihabent vxo- eos initio quidem ætatis, foboli augendæ , coniu- menti.
res, tanquàm non habentes fint: & qui fent, tan- gio'q vacantes, maturè autem abftinentes atque
quam non fentes : & qui gaudent, tanquam non ceſſantes. Scriptū eft enim ,quòd placuerit Enoch Enoch .
Genel.s.
gaudentes ; & qui emunt, tanquàm non poſli. Deo poftquàm genuit Mathuſala. Vbi ſcriptura Eccli 44
dentes : & qui vtuntur hoc mundo,tanquàm non plane poft genitum filium Deo placuiſſe illum ,de
vtentes. Præterit enim figura huius mundi . Vo- quo loquitur, memorat, neque illi pofthac alios
lo autem vos fine ſolicitudineeffe. Qui fine vxo- genitos filios prodit.Noe quoqvir iuftuspoft fuf- Noé.
reeft,folicitus eft deijs quæ Domini ſunt, quomo- ceptionem liberorum , ſolus cum familia , quum
dò placeat Domino . Qui autem cum vxore eft, reliqua omnia quæcung eſſent in terra perijffent,
ſolicitus eft de ijs quæ ſunt mundi,quomodò pla- incolumis conferuatus, plurimis pofthac ſuper
ceat vxori. & diuiſus eft. Et mulier innupta, & fuiſſe annis inducitur,neq tamen vfquàm genuir .
virgo cogitat quæ Domini ſunt, vt placeat Domi- fe alios filios. Dicitur & Ifaac poftquàm ex vna Iſaac .
no, vt fit Sancta & corpore & fpiritu : quæ autem vxore geminæ prolis pater factus eft,defijſſe cum
Joſeph
nupta eft, cogitat quæ ſuntmundi, quomodò pla- illa conſueſcere.Et Ioſeph , quum præfertim apud
ceat viro. Porrò hoc ad vtilitatem veftram dico, Aegyptios verſatusfit,non plùs quàm duorum fi
non vt laqueum vobis inijciam , fed ad id quod liorum pater extitiffe inuenitur, quorum matrem
honeftum eft , & quod facultatem præbeat fine vnam duntaxat inmatrimonio habuerit.Ipfeeti
impedimento Dominum obſecrandi. Palàm igi- am Moyfes aro eius frater Aaron, antequam ipſis Moyſes &
Aaron .
cur in his cauſam , cur à nuptijs fit abſtinendum , Deus apparuerit,filiosgenuiſſe memoratur : poft
proponit, vbi temporum rerum extrinfecùs in- quàm autem diuina oracula acceperunt,non am
gruentium ftoliditatem repræhendit , quorum pliùs genitosab illis filios inuenias.quid porrò de
Tertia,caque nihil priſcisillis accidebat. Ad hæc tertia quoque Melchiſedech eft dicendum ,cuius omninò non fi- Melchiſc.
tio , ratio adiūgi poteft, propter quam veteres illi Dei lius,non genus,non ſucceſfio refertur? neque item
cultores, in procreatione liberorum plurimum leſu, qui in Moyfi locum ſucceſfit, nem plurimo- lofuc.
ftudij collocarent.Quum reliqui homines in mo rum aliorum prophetarum.Quum aucê de Abra
rum peruerfitate maius indiès incrementum ac- ham & lacob queri ſoleat, qui multiplicem ſobo
cepiſſent, atque in immanem , & ab omni huma- lem propagauerunt, alibìnos ociofiùs huiuſce rei
nitate alienam , & planè ferinam vitam relapfi ef- rationem reddidimus : vbi de ſanctorum vete
ſent, & impium prorsùs omnique religioni ini- rum virorum multiplici coniugio, multiplicic
micum morem facilè corruiſſent: valdepauci,& fobole differuimus. Ad quæ ſcripta noftra in præ
facilè numerabiles, qui ſupererant, ea ſectantes, fenti ftudiofos lectores remittimus : hoc vnum
quæ priùs à nobis dicta ſunt, à multorum conſue- admonentes, ne noui quidem teſtamenti legibus,
tudine, & à communi cum reliquis hominibus quæ ad ſuſceprionem liberorum pertinent,omni
vietu,ſeamouebant. Porrò autem cùm fcorsùm nò interdici, fed in hoc quoque ijs confentanea
ab alijs gentibus, fingularique more viuerent,no- quæ de priſcis illis fan & tis viris memorantur, in
uam quandam reip.rationem , vitamą ſtudioſam ftituta haberi. Oporter enim , dicit ſermo Diui- 1.Tim.3.
Sapientiz, veréque ipfius Dei cultricem , & reli- nus,epiſcopum vnius vxoris virum eſſe.Verunta- Tic.i.
quis hominibus impermiſcuam ,inftituerunt. Vt men eos qui ſacrati fint, atque in Dei miniſterio Epifcoporum
igitur pofteris quoque illorum propriæ religio- cultuğ occupati ,cótinere deinceps feipfosà com-continentia.
nis, tanquam ſcintilla quædam reparandi ignis, mercio vxoris decet: qui autem non ad tantum
ità'aliquod ſemen ſeruaretur, neque vnà cum affumpti fint facerdotij munus, ijs idem ſermo
diuinus indulget .
ipforum deceſſu ipforum pietas deficeret atque
interiret, meritò & generandæ & alendæ fobolis 9. APVD Gratianum diſtinctione vigefima- Ex Graciano .
curam introduxêre, vt fic Doctores atque Magi- octaua fequentes canones & decreta citantur Gre
ftri propriorum liberorum exifterent, quippe gorij & cæterorum .
qui pofteris ſucceſſores pietatis, propriæqz virtu- 10. GREGORIVS Magnus in epiftola ad Pe- Habetur lib.
trum Subdiaconum : Nullü facere Subdiaconum Subdiacono
tis hæredes relinquere , pulchrum atque hone
ftum iudicarent. Hinc fanè Prophetæ innumera- præſumant Epiſcopi,nisi qui ſe caftè victuru pro- rum cötincn.
biles & viri iufti, quin ipſe quoque Saluator ac miſerit, quia nullus ad minifterium altaris acce- tia.
Dominus nofter, eius& difcipuli atque Apoftoli, dere debet,nisìcuiuscaftitas ante ſuſceptum mi
ab illorum diſciplina profečti ſunt.Quòd fi quiniſterium fuerit approbata .
etiam vitiofi ab eiſdem prodiêrunt, quafi palex 11 . INNOCENTIVS fecundus: Decernimus
fimul cum tritico fubnafcentes, non ob id tamen vt hi qui in ordine Subdiaconatus & ſupra vxo
culpādi qui genuerint, aut quienutrierint, quan- res duxerint,aut concubinas habuerint , officio
do etiam de diſcipulis Saluatoris aliquos noui- atque ecclefiaftico beneficio careant. Cùm enim
mus libertate voluntatis auerfos, à recto aberråf- ipfi templum & vafa Domini,& facrarium Spiri
sua lege
aoducta fe. Cauſa igitur ob quam viri ſancti priſcis tempo- tus fan & idebeant eſſe & dici,indignum eft eos cu
3 : locum ribus magno cum ftudio liberos ſuſciperent, red- bilibus & immunditijs deſeruire .
izabent. dita eft: quæ non ampliùs in nobis locum habere 12. CONCILIVŇ Toletanú quintum :Quan- Habes in 4
dicenda eſt,quippe quum, Deo fauente,per Euan- do Presbyteri & Diaconiper parochias conſtitu- Tole, can.26.
gelicam Saluatoris noftri do & rinam, innumera- untur, oportet eos profeſionem ſuo epiſcopo fa- & Disconoru
biles gentes & populos, in vrbibus & regionibus cere, vt cafte & purè viuant ſub timore Dei: vt profeffiode
& agris liceat nobis oculis intueri, eodem animo dum eos talis profeffio obligat, vitæ ſanctæ diſci- feruáda con
tinentia ,
feftinantes & ad fan &ta Euangelicæ doctrinæ præ- plinam retineant.
cepta concurrentes:quibus quidem fatìs ſupera 13: CONCILIVM Toletanum ſecundum :De Habetur in
fit, fi doctores ac prædicatores diuiniverbi omni- his quos voluntas parentum à primis infantix Conca.To be
bus & vitæ vinculis, & ſolicitudinibus liberati, annis clericatus officio mancipauerit, id ftatui
poſlint ſufficere.His autem ipfis maximè in præ- mus obſeruandum , vtmox detonfi, vel miniſte
fentia, ve melioribus ftudijs vacent liberiùs, fe- rio lectorum traditi,in domo Ecclefię fub Epiſco
iunctusà re vxoria victus adamatur,velutì ijs qui pali præſentia à præpofito fibidebeãterudiri. At
diuina & incorporea fobole propaganda,occupa. vbì octauumdecimum ætatis fuæ cópleuerint an
ti teneantur, & non vnius, neque duorum libero- num , corá totius cleri plebis confpectu volūtas
rum , ſed aceruatim innumerabilis multitudinis eorú de expetédo cõiugio ab Epiſcopo perſcrute
educationem , ſanctam'a diſciplinam , ac reliquæ tur:quibus fi gratia caftitatis Deo inſpiráte placu- Caftimonis
inftituendæ vitæ curam ſuſceperint. Poftremùm erit, & promiſfioné caftimoniæ ſuæ abfq cõiugali profelio
necer
 ECCLESIASTICOR V M. Q. V. 369
apud Cleri. neceſſitate ſeſe ſpoponderint ſeruaturos: hi tan- bus ſe ipfi, dum obſcænis cupiditatibusinhiant,
cos ante fub- quàm appecicores arctiflimæ viæ , leuiffimo Do- priuauerunt. Et quia exempla præſentia cauere
diaconatum .
mini iugo fub dantur:ac primùm Subdiaconi mi- nos præmonent in futurum , fi quilibet Epiſco
niſterium , habita probatione profeſſionis fuæ , à pus, presbyter, aut diaconus (quod non opta
viceſimo anno fuſcipiant. Quod fi inculpabiliter mus) fuerit talis inuentus : iam nunc ſibiomnem
ac inoffensè vigintiquinqueannos peregerint, ad per nos indulgentię aditum intelligatobſeratum :
Diaconi officiū ( ſi adimplere id poffe ab Epiſco- quia ferro neceſse eft vt abſeindancur vulnera,
pororobantur) promoueri debent.Cauendum eft quæ fomentorum non ſentiunt medicinam . VÍ
Ex epift.ad
tan . his,nè quando fuęſponfionisimmemores, DE eundem in epiſtola quarta ad Epiſcopos Epifcopos
aut ad terrenas nuptias, aut ad furtiuos concubi- Aphricæ, capite nono: Prætereà quod dignum & Africę,aGraa
Sacrilegij reci tusvltrò concurrant. Quod fi fortè fecerint,vtfa- pudicum & honeftum eft, fuademus, vt facerdo- tisso non ci
crilegij rei, ab Ecclefia habeantur extranei. Qui- tes, & Leuitæ cum vxoribus ſuis non coéant, quia Continentia
busautem voluntas propria interrogationis tem- in minifterio diuino quotidianis neceſſitatibus Sacerdotum
pore defiderium nubendiperſuaſerit,conceſſam occupantur. Ad Corinthios nanque fic Paulus 1.Co & Leuitarú.
r.7.
1.Cor.7. ab Apoftolo licentiam auferre non poffumus :ità ſcribit, dicens: Abſtinete vos, ve vacetis oratio
vt cùm prouectæ ætatis in coniugio pofiti renun- ni. Si ergò laicisabftinentia imperatur,vt poflint
ciaturos ſe pariconſenſu operibus carnisfpopon- deprecantes audiri,
quantò magis facerdos vti- bis cablandt
derint, ad facros ordines adfpirent. què omni momento paratus eſſe debet, mundi- cētio 1.repe
Eft Canon 2.
ſecundi Are. 14. CONCILIVM Arelatenſe tertium : Affu- tiæ puritate ſecurus, nè autſacrificium offerat, tita ſunt in
lateoſ.Cócil. mi aliquem ad facerdotium in coniugij vinculo aut baptizare cogatur? Qui fi contaminatus eft epift.z.ad Vi
Cóiugati no conſtitutum -nõ oportet,nisì fuerit promiſa con- carnali concupiſcentia , quid faciet? Excuſabit? chotñagelemi
promoucndi uerfio. Ex eodem terció citat & hunc canonem : Quo pudore, quamente vſurpabic? Quaconſci
um ,aisi pro . Præterea placuive
, deinceps non ordinentur dia- entia ,quo merito hicexaudiriſecredit,quum di
milla conci. coniconiugati, nisi qui priùs conuerfionis propo- cum fit:Omnia munda mundis,coinquinatis au- Tits:
nencia . tem & infidelibus nihil mundum . Qua de re hor
Nec diaconi. fito profeſli fuerint caftitatem .
Ex epilt.s.si: 15. APV D eundem Gratianum diftin &tione tor,moneo,rogo, tollatur hoc opprobriū, quod
ticijPapa ad octogeſimafecunda, citatur Síricius Papa : Pluri- poteft iure etiam gentilitas accufare. * Forte cre- * Sed fortè li.
Himerium
mos facerdotes Chriſti atque Leuítas poftlonga ditur, quia ſcriptum eft : Vnius vxoris virum dicat,
Tarraconen ; conſecrationis fuæ tempora, tam decóiugijs pro- Non * permanenti in concupiſcentia generandi 1.Tim ...
fem cpifcopӣ
cap.7 . prijs, quàm etiam deturpicoitu ſobolem didici- dixit, fed propter continentiam futuram . Neque Tit ...
* permancoté
Excufatio in- mus procreåffe, & crimen ſuum hac præſcriptio-
continentiū enim integros non admific,quiait: Vellem autem 1.Cor.9.
Sacerdotum . ne defendere, quia in veteri teſtamento ſacerdo- omnes homines fic eſſe, ficutà & ego . Et apertiùs Rom.8 .
tibus acminiftrisgenerandi facultas legitur attri- declarat,dicens:Qui autem in carneſunt, Deo pla
buta. Dicat mihi nunc, quiſquis ille eft fectatorli- cere non poffunt. Vos autem iam non eftis in car
. bidinum ,præceptor vitiorum , fi exiſtimat quòd ne,ſed in ſpiritu .
in lege Moyfi paſsim facris ordinibus à Deo no 16. IN eadem diftin &tione octogeſimaſecunda Rursàm ex
Gratiano .
Continentia ftro relaxata funtfræna luxuriæ : cur eos, quibus citatur Innocentius primus, capite primo :Propo
Sacerdotum
veteris legis. committebantur fan &ta ſanctorum ,prçmonet,di- fuifti, quid de his obſeruari debeat,quos in diaco. Habetur in
cpift.z.ad Eso
Leuit.2o. cens : Sancti eftote, quia & ego ſanctus ſum ,Domi- nij minifterio , aut in officio presbyterij pofitos, uperium
Luc... .
nus Deus veſter:Curetiam procùlà ſuis domibus, incontinentes effe aut fuiſſe,generatí filijprodide- lofanum Epi
anno vicis ſuæ,in templo habitare iulli ſunt facer- runt. De his & diuinarum legum manifefta eft di- ſcopum .
dores? Hac videlicet ratione, nè vel cum vxori- ſciplina , & beatæ recordationis viri Siricij epi- Siricij decre .
bus poſſent carnale exercere commerçiū , vecon- ſcopimonita euidentia commeârunt, vtinconti- cum renoua
ſcientię integritate fulgentes,acceptabile Deo mu- nentes, in officijs talibus pofiti,omni eccleſiaſtico
Cur vores honore priuarentur, nec admitterentur accedere
nus offerrent. Quibusetiam ,expleto deſeruitio-
habebant.
nis ſuæ tempore, vxorisſuæ vfus folius fucceffio- ad miniſterium , quod ſola continentia oportet
nis caufa fuerat relaxatus:quia non ex alia nisi ex impleri. Eft enim vetus admodùm facræ legis au
tribu Leui , quiſquam ad Dei miniſterium fuerat thoritas, iam indè ab initio cuſtodita , quòd in
Matth.s . præceptus admitti. Vndè & Dominus Ieſus cùm templo anno vicis ſuæ habitare præcepti funt fa- Luc.s.
Cabi.ee Par.24:
nos ſuo illuftråſſet aduentu , in euangelio prote- cerdotes, vt feruientes ſacris oblationibus ,puros 1.
Pfal.44.
Chriftus vo- ftatur, quia legem venerit implere,non foluere.Et & ab omni labe purgatos, fibi vendicent diuina
luit facerdo. ideò eccleſiam , cuius ſponſus eft ſpecioſus forma, miniſteria: neque eos ad ſacrificia fas ſitadmitti,
tes & Leui.
caftitatis voluit fplendore radiare,vt in die iudi- qui exercent vel cum vxore carnale conſortium ,
Lamenci eife cij,cùm rursùs aduenerit,fine macula& ruga eam quia ſcriptum eft :San &ti eftote,quia & ego fan &tus Leu.is. & 26
continentcs. poffit, ficut per Apoſtolum ſuum inftituit, reperi. ſum , Dominus Deus veſter. Quibus vtique pro Num.18 .
Ephef.s. re. Quarum ſanctionum facerdotes omnes atque prer ſobolis ſucceſſionem vxorius vfus fuerat re
Leuitæ indiſſolubili lege conftringimur, ved die laxatus: quia ex alia tribu ad facerdotium nullus
Continentia
ordinationis noftrx, fobrietati ac pudicitiæ & fuerat præceptus accedere : quantò magis hi ſacer facerdotum .
corda noftra mancipemus & corpora, dummo- dotes vel Leuitæ pudicitiam ex die ordinationi s
dò per omnia Deo noftro in his,quæ quotidiè of. fuæ feruare debent, quibus vel ſacerdotium vel
Rom.s. ferimus, facrificijs placeamus.Quiautem in carne miniſterium fine ſucceſſione eft ,nec præterit dies,
ſunt,dicente electionis vaſe,Deo placere non pof qua velà ſacrificijs diuinis,vel à baptiſmatis offi
1.Cor.3. ſunt. Vos autem iam non eftis in carne, ſed in ſpi- cio vacene? Nam fi beatus Apoftolus Paulus ad
Ibidem 6. ritu ,fi tamen fpiritus Dei habitat in vobis. Et vbi Corinthios fcribit, dicens : Abftinete vos ad tem- 1.Cor.7.
2.Cor.6 . 1
poterit , nisi in corporibus ( ficut legimus) ſan- pus,vtvacetis orationi: & hoc vtiqué laicispręce .
Sapien...
? quia aliquanti de
& tis, Dei fpiritus habitare Et pit:multò magis ſacerdotes,quibus& orádi & fa
quibus loquimur, vt tua ſanctitas retulit, igno- crificandi iuge officium eft, ſemper debebunt ab
rantia lapſos ſe eſſe defent , his hac conditione huiuſmodi conſortio abftinere. Qui fi cötamina
miſericordiam dicimus non negandam , vt fine tus fuerit carnali concupiſcentia, quo pudore vel
Prena incon vllo honoris augmento in hoc quo deie&ti funt, facrificare vſurpabit, aut qua conſcientia, quóve
tinenris cle.
sici. quandiù vixerint, officio perfeuerent, fi tamen merito exaudiri ſe credit, quú dictum fit, Omnia Tii.i.
poft hoc continentes ſe ftuduerintexhibere.hive- mundamūdis, coinquinatisautem & infidelibus
rò quiillicitipriuilegijexcuſatione vtuntur, & fi- nihil mundū ? Sed fortaſse hoc licere credit, quia 3.Tim.z.
bi afferunt veteri hoc lege conceſſum : nouerint ſcriptum eft: Vnius vxoris virum .Non de perma. Tit...
ſe ab omni ecclefiaftico honore ( quo indignè vli nente in concupiſcentia generandi hoc dixit, ſed
funt) Apoftolicæ fedis authoritate deiectos, nec propter continêtiam futuram . Neque enim inte
vnquam poſſe veneranda tractaremyſteria,à qui- gros corpore non admifit, qui ait: Vellem autem 1.Cor.7.
omnes
 DE C AE L IBAT V
370 Q. V.
omnes ficeſſe,ficut& ego .Quod & apertiùs decla- expedit nubere. Qui dixit illis: Non omnes capi
rat, dicens: Qui autem in carne ſunt, Deo place unt verbum iftud, ſed quibus dacă eſt. Suntenim
Rom.8. re non poſſunt. Vosautem iam non eſtis in carne, Eunuchi,qui demacris vtero fic nati ſunt : & ſunt
fed in Ipiritu : & habentem filios, non generan- Eunuchi, qui facti ſunt ab hominibus : & ſunt Eu
tem ,dixit.Sed ea planè diſpar & diuerfa fententia nuchi, qui ſeipſos caftrauerunt propter regnum
eft.Nam fi ad aliquosforma illa ecclefiafticæ vitæ cælorum . Quipoteft capere,capiat.
pariter & diſciplinæ, quæ ab Epiſcopo Siricio ad 7. ESAIAE quinquagefimoſexto:Et non dicat
prouincias commeauit, non probabitur peruenif Eunuchus,Ecce ego lignum aridum.Quia hæc dia
ſe, his ignorationis venia remittitur, ità vide cæ- çit Dominus Eunuchis: Qui cuftodierint ſabhata
tero penitùs incipiant abftinere. Et ità gradus, in mea , & elegerint quæ ego volui, & tenuerint fee
quibus inuenti fuerint, fic recentent, vt eisnon li- dus meum : dabo eis in domo mea & in muris
ceatad potiora conſcendere. Quibus in beneficio meis locum , & nomen melius à filijs & filiabus :
effe deber, quòd huncipſum locum ,quem retinés, nomen ſempiternum dabo eis , quod non per
non amittunt.Si qui autem ſciſſe formam viuen- ibit.
di miffam à Siricio detegentur,neque ftatìm cupi- 8. HIERONYMVS in caput quinquagefi Euobchicot.
ditates libidinisabieciffe, illi ſunt modis omni- mumſextum Elaiz : In Eunuchis intelligédi funt, geliei com .
bus ſubmouendi:quia poft admonitioné cogni- de quibus Dominus in Euangelio loquitur, Qui mendantur.
tam ,præponendam arbitrati ſunt voluptatem . ſe caftrauerunt propter regna cælorum : quales
17. CONCILIVM Agathenſe, quod Innocen- erant & Apoftoli,quibusadmirantibus, & pro rei
Non habet tij & Siricij decretum approbauit,capite nono fic difficultate dicentibus, Quis ergo poteft faluus Matth .19.
Gracianus . háber : Placuit eciam , veli Presbyterivel Diaconi fieri? Reſpondic Saluator : Quipoteft capere,capi
coniugaci, ad torum vxorum ſuarum redire vo- at. Vndè & Apoftolus de huiuſmodi Eunuchis , id
Docenci
Siricij &a de fuerint, Papæ Innocentij ordinacio , vel Siricij eft,de virginibus ,præceptum Domini ſe non ha
cretum reno. Epiſcopi authoritas, quæ eft his canonibus in- bere teftatur : fed dat confilium , quafi miſeri- 1.Cor.g.
ſerta, feruetur. Quòd fi ad aliquos formula illa cordiam conſecutus à Domino , volens omnes
Latur .
ecclefiafticæ yitæ pariter & diſciplinæ , quæ à Siria efle ficut feipfum . Tempus enim , ait , in colle
cio Epiſcopo ad prouincias commeauit,non pro- &o eft : fuperek , vt qui habent vxores, fic fint
babitur peruenite, eis ignorationis venia remit- quafi non habeant. Qui enim liber vocatus eft à
titur, ita vtde cætero penitùs incipiant abftinere. feruitute & officio coniugali, iſte verus eft fer
Et ita gradusſuos,in quibus inuenti fuerint, fic re uus Chrifti. Et poft pauca :Qui fint Eunuchi, ſu
tineant, vt ad potiora eis non liceat aſcendere. prà diximus, qui foliciti funtad ea quæ Dei ſunt:
Quibus in beneficio eſſe debet, & c. vt Innocentius de quibus loquitur & fapientia , Beata fterilis im- Sapica.g.
maculata , quæ non cognouit Atratum in deli & o ,
dixit.
1. B. PRIOR IS ad Corinthios ſeptimo, vt in habebit fructum in viſitatione animarum . EtEu
nuchus qui non eft operatus manu iniquitatem ,
textu ,
2. THEOPHYLACTVS in caput feptimú neque cogitauit contra Dominum mala. Dabitur
prioris adCorinthios : Honor itaque eius eſt, ſer enim fidei eius electa gratia , & pars in templo Do
1.Cor.7 . uare filiam virginem ,eam ob rem laudatur . Be- mini delectabilis. Hæcfterilis virginitate fecun
nè enim , inquit, facit. Porrò qui elocat nuptum da eft : Hic Eunuchus regno cælorum vim facit, &
virginem , & ipſe benè facit: non enim peccatum violécer diripit illud, ifte cuftos eft Sabbatorum ,
eft elocare. Omne autem quod non eft peccatum , vt nunquam faciat opera nuptiarum . Ifte elegit
offerunt
benefit. Melius verò eft non elocare, vircus enim quæ Dominus voluit, yeplus offerat quam præce, quam preces
eft.Et paulò antè : Et fi nupſerit virgo, non pecca- ptum eft: vt non indulgentiam Apoftoli eius, ſed ptum cft.
Virgini quæ uit, Virginem hic dicir, non eam quæ Deo conſe- voluntatem confideret. Iſte tenet fædus Domini
ta elt,nubere crata fit, ( ea enim fi nupſerit, peccauit omninò, ſempiternum , vtnon ad tempus vacet orationi, &
vtpotè quæ mechum ſuperinduxerit ſponſo ſuo icerům ad idipfum reuertatur: ſed accepturum ef .Cor.7.
non licer.
Chriſto ſed innuptam dum puellam . Ea enim fi fe fe nouerit in domo Domini, quæ eft Ecclefia
nupferit, non peccauit: nec enim res impura eft eius,locum optimum . Multæ enimmáfiones funt loan.14.
apud patrem . Etqui Eunuchus fuerit, ac fecerit
Matrimonium .
3. HIERONYMVS libro primo contra loui- vniuerſa quæ fcripta funt,habebit in muris eius
nianum ,vt fuprà ,quæftione quarta,A.teſtimonio locum optimum ,vtfcilicet turris Domini effici.
atur, & in facerdotali confiftat gradu : & pro car . In Sacerdo
fecundo .
4. GREGORIVS,in caput decimumquintu nis filijs,multos habeatfilios fpirituales. falem collection
Excuſationes libri primi Regum : Nonnulli continentiain pro- fuiffe Eunuchum quem Ieſus amauit plurimùm , nuchi cuan.
becomiména felii, dum à carnis concupiſcencia ſuperantur, in euangeliſtam loannem , Ecclefiafticæ tradunt hi- gelicifilios
habent ſpiri.
tium Religia coniugali vita faluari poffe confidunt.Quidam & ftoriæ, qui recubuit fuper pectus Jefu, qui Petro tuales.
olorum & dum Apoftoli licentiam audiunt , Vnuſquiſque tardiùs ambulante,elatus virginitatis aliscucur- Ioan.13.& 31.
Sacerdotum . fuam vxorem habeat,& vnaquæq ſuum virum : rit ad Dominum : qui in fecreta diuinæ fe Natiui- loan.20.
1.Cor.7. fine diſcretione perſonarum ,omnes in hoc præce- tatis immergens, auſuseſt dicere, quod cuncta ſe
pto concludi,& ſacrorum ordinum viros coniu- cula neſciebant : In principio erat verbum , & ver- Ioan.5
gali copula vri poffe fatentur. Huiuſmodi enim bum erat apud Deum : & Deus crat verbum : hoc
fenfus,Amalechita camelus eſt:quia quafiex rati- erat in principio apud Deum .
one incipit, ſed ad irrationabilem vitam trahit. 9. BÁSILÍVS in libro de vera virginitate: Et Matth.19.
EPIPHANIVS hærefi fexagefimaprima funt fpadones, quiſeipſos abſciderunt propter re- Spadonum
5.
contra Apoftolicos, agens de ijs verbis Pauli:Si gnum cælorum : qui etiam cæteris præſtantiores cuangel ica
1.Cor.7. rum laus.
turp em ſe videriexif timat ſuper vir- funt,quia quum neque naturę ad caftit atem cuen
quis autem
gine fua,quòd fit ſuperadulta, & ità oportet fieri: dam nitátur auxilio,nec ab hominibus,quorum
Paulus qui. quod vult faciat, non peccatfi nubat.Nunquid fub ditione funt, ſpe præmijalliciantur,ipli ſeme
bus virgini. Apoſtolus eam quæ ſemel virginitatem Deo ſer- propter regna cælorum ad virginitatis præcla
buspermittat uare decreuit, à proprio curſu detrahere volens, rum certamen exercent, coniugiúmque & fimul
hæc præcepit?Non enim de his ſermo eft, ſed de omne ſeculum eius feruandæ caufa contemnunt,
virginibus quæ nubendi tempus exceſſerunt, quæ regnum cæleftecum ſudore, gloriofis labori
nonobvirginitatem in vigore permanferunt,led bus capeſfunt, & c. Qui ſeipſum inſtinctu gratiæ
quòd viros non habuerunt,qui easad nuptias pe- fpiritalis abfcidit, przcipuumg ac fingulareopus
per continentiam , & ardens ad cūcta exercitium,
tiuiffent.
6. MATTHAEIdecimonono:Dicunt ei diſci- munusſuum fecit,hic ſuis,non alienis rectè fa & tis,
puli eius : Si icà eft cauſa hominis cum vxore, non in cælefti regno honeftus & clarus eſt. Eodem in
loco
w
 ECCLESIASTICORV M.
Efaiz 56. loco interpretatur verba Eſaiæ de ijſdem . Et in ftorum atque fidelium meritis adæquabat :ità vt tati coniugd
cömendatio. principio librihanc habet fententiam : Magnum
reuerà quiddam ac præclarum virginitas eft : quę
(ve totum fimulexplicem )hominem incorrupti-
bili Deo fimilimnum facit. Hæc autem profe& ò
non à corporibus ad animas manat : fed cùm in-
corporalis animæ propria & præcipua fit, eius
preciofiffima integritate corpora quoque incor-
rupta feruantur.
Lanuchicuä. 10. AVGVSTINVS de ſancta Virginitate,ca-
gelici.
Efa.56 . pite vigefimoquarto : De quibusautem ſpadoni.
bus loquitur Deus per Eſaiam propheta,quibus
daturum in domo ſua & in muro ſuolo-
ſe dicit
cum nominatum , meliorem multò quam filio-
Matth.19. rum atque filiarum : nisì de ijs qui ſeipſos caftrát
propter regnum cæloru ? Nam illis quibus ipſum
virile membrum debilitatur, vt generare nô pof-
fint, ficut funt Eunuchidiuitum & regum , ſufficit
vriqué cùm Chriſtiani fiunt, & Dei præcepta cu-
ftodiunt, eo tamen propofito funt, vt.coniuges
fi poffint,haberent: cæteris in domo Deiconiuga-
tis fidelibus adæquari, qui prolem licitè pudicem
fufceptam in Dei timorenutriunt, docentes filios
Pfal.77. ſuos, vtponant in Deo fpem ſuam , non autem ac
Eſaja 56 . cipere meliorem locum ,quàm eft filiorum atque
filiarum . Neque enim yxores animi virtute, fed
carnis neceflitate non ducunt.
11. ET capite vigefimoquinto : Cùm dixiſſet de
Efaiæ 56 . ſpadonibus; Dabo eis in domo mea , & in muro
meo locũ nominatum ,meliorem multò quàm fi-
liorum atq filiaru : nè quis nimiùm carnalis exi-
ftimarer, in his verbis aliquid temporale ſperan-
Propria quæ . dum, continuò ſubiecit: Nomen æternum dabo
dam gloria , eis,necvnquàm deerit.Aeternū hoc nomen ,quic-
mittitur Spa: quid illud eft, fpadonibus Dei, quod vtique glo-
donibus eu . riam quandam propriam excellentem'a fignifi-
angelicis. caq,non erit commune cum multis, quanuis in
eodem regno & in eadem domo conftitutis.Nam
ideò fortaſsis & nomen di&um eft, quod eos qui-
bus datur,diftinguità cæteris .
12. ' TERTULLIANVS libro primoad vxo-
rem, capite ſexto : Voluntarijs fpadonibus pro
cupiditate cælefti,faluo matrimonio, abftinentia
toleratur, quantòmagis adempto ? & c
13. " PRIORIS ad Corinthios ſeptimo: Qui fic
ne vxore eft,folicitus eft quæ Domini ſunt, quo-
modò placeat Deo . Qui autem cum vxore eft,fo-'
licitus eft quæ funt mundi, quomodò placeat
vxori. & diuiſus eſt. Et mulierinnupta & virgo,
cogitat quæ Dominiſunt, vt fit fan & a & corpore
& fpiritu. Quæ autem nupta eſt, cogitat quæ ſunt
mundi : quomodò placeat viro . Ibidem : Qui
matrimonio iungit virginem ſuam , benè facit:
& c. Mulier alligata eft legi, quanto tempore vir
eius viuit . Quod fi dormierit vir eius, liberata
eſt : cui vult nubat, tantùm in Domino. Beatior
autem erit, fi fic permanferit fecundùm meum
confilium .Puto autem quòd & ego fpiritum Dei
habeam .
1. C. HIERONYMV.S aduersùs Iouinianum
Joninianus libro primo,capite ſecundo : Dicit (Iouinianus)
equabat
ginitatė vit. virgines,viduas,& maritatas, quæ femel in Chri-
aimonio . ſto lotæ ſunt, fi non diſcrepent' cæteris operibus ,
ciuſdem eft meriti.Quam eius hæreſim eodem li-
bro copiofiflimè confutat.
2. AVGVSTINVS de hærefibus ad Quod
Hzrelis lo . uultdeum ,hærefioctogeſimafecunda: A louinja-
ninjani.
no quodam monacho iſta hærefis louinianiſta-
rum orta eft ætate noftra ,cùm adhuc iuuenes elle-
mus.Hicomnia peccata, ficut Stoici Philoſophi,
paria eſſe dicebat, nec poſſe peccare hominein la-
uacro regenerationis accepto,nec aliquid prodef-
ſe ieiunia, velà cibis aliquibus abftinentiam .Vir-
ginitatem Mariæ deftruebat, dicenseam párien -
Continentit do fuiſſe corruptam . Virginitatem etiam ſan & i.
virginum fa- monialium , & continentiam ſexus virilis in fan-
citrum cafti. & is cligentibuscælibem vitam , coniugiorum ca-
Q. V. 371
quædam virgines ſacræ proueétæ iam ætatis in liquabat:&
vrbe Roma, vbi hæcdocebat, eo audito nupfiffe dam Saneti.
dicantur. Non fanè ipſe vel habebat, vel habere möniales a4.
volebat vxorem ,quod nõ propter aliquod apud pferunt.
Deum maius meritum in regno vitæ perpetuæ
profuturum ,ſed propter prælentem prodeſſe ne
ceflitatem , hoc eſt, nè homo coniugales patiatur
moleftias, diſputabat.Citò tamen ilta hærefis op
preffa & extin &ta eft,nec vſque ad deceptionem
aliquorum ſacerdotum potuitperuenire.
3. CONCILIVM Tridentinum ſeſſionevi
Melius est in
gefimaquarta , Canone decimo : Si quis dixerit,
virginitate
itatum cõiugalem anteponendum eſſe ftatui vir- manere aut
ginitatis, vel cælibatus, & non eſſe melius ac bea- in cælibatu ,
rius manere in virginitate aut cælibatu, quàm quàm matri,
iungi matrimonio , anathema fit.
4. PRIORIS ad Corinthios ſeptimo, vt ſu
prà hac quæftione,B.teftimonio primo.
5. AVGVSTINVS libro fexto Confeflio
num, capite vndecimo : Putabam me miferum
fore nimis, fi fæminæ priuarer amplexibus, &
medicinam miſericordiæ tuæ ad eandem infir.
mitatem fanandam non cogitabam : quia exper
tus non eram , & propriarum virium credebam
eſſe continentiam, quarum mihi non eram con
ſcius, cùm tam ſtultus eſſem vt neſcirem , ficut
ſcriptum eft: Neminem poffe effe continentem, Sapien.s.
Donum con
nisi tu dederis. Vtique dares, fi gemitu interno
pecca
pulfarem aures tuas, & fide folida in te iactarem tibus fpergies
curam meam . tur Deus & ig
6. ET libro octauo, capite vndecimo: Aperie- tibus.
cum fperan .
batur ab ea parte, qua intenderam faciem quò
tranfire trepidabam , cafta dignitas Continentiæ,
ſerena & non diffolutè hilaris, honefte blandiens
ve venirem , neg dubitarem , & extendens ad me Caftitas in
ſuſcipiendum & amplectendum pias manus ple- uitás Auguft,
nasgregibusbonorum exemplorum . Ibi tot pue
ri & puellæ , ibi iuuentus multa & omnis ætas, at
graues viduæ , & virgines anus, & in omnibus ipfa
Continentia nequaquàm fterilis , fed fæcúda ma
ter filiorum gaudiorum de marito te Domine. Et
irridebat mc irrifione exhortatoria, quafi dice
ret : Tu non poteris quod ifti & iftæ ? An verò ifti
& iftæ in ſemetipfis poffunt, ac non in Domino
Deo ſuo ? DominusDeuseorú me dedic eis. Quid Calitate ſer,
iu te ftas, & non ftas? Proijce te fecurus in eum ,no ,
limetuere,non ſe ſubtrahet ve cadas.Proijce teſe- in nobilielis,
curus,excipiet te, & fanabit te: g in Domino
7. ORIĠENES in ca put decimumnonum Deo no& to.
Matthæi tractaru ſeptimo: Non omnes capiunt
hoc verbum ,ſed quibusdatum eft.Quoniam au Contra cos
tem quidam calumniantur quod Chriſtus ait ; quidicunt,
Quibus datum eft, quafi excufationem haben- quofdam ca.
ftitatem fer
tes, & volentes quidem effe in caftitate, non au uare nó posa
tem præualentes. Quibus eſt reſpondendum : Si ſe .
quidem accipimus fimpliciter, quod dictum eſt,
Sed quibus datum eft : non autem attendimus
quod alibi dicit : Petite, & dabitur vobis : & Matth.7.
omnis qui petit, accipit : aut fideles non fumus, Mar ...
Potenda eft
autſcientes ſcripturas ; qui enim vult capax ella Domino
à
verbi , quod de caftitate pofitum eft,pecatčredens caftitas ar
dicenti,& accipiet ,non dubitans de illo quod di- déter & pera
ſeuerantes.
& tum eft : Omnis qui petit, accipit. Quis eft ergò Ibidem .
qui petit ? quicredit Chrifto dicenti : Si ftetericis
orantes,credite quoniam accipietis .Debet autem
qui petit,omnia facere quantum ad fe ,vt oret fpi
rituoret & mente,memor Apoftolici verbiquod
ait : Sine intermiflione orantes. Vtile eſt autem 1.Theftig.
ſcire quid debeatpetere quis, vtmereatur accipe
re. Et quod ait : Dico vobis, etfi non dabit ei ſur- Luc.ir,
gens proptereà quòd amicus eft eius, tamen pro
pter importunitatem eius dabit ei quantos volu
ërit. Et addit: Et ego vobis dico ; Pecice, & dabi
tur vobis; quzrite,& inuenietis; pulfate, & ape
rietur vobis. Omnis enim qui quærit, inuenit ; &
pulſanti aperietur.
8. HIE
.
S
MENTI E
372 Q. V. DE SACRA IN GENER .
Quibusdatur 8. HIERONYM VS in decimumnonum ca tum nôffe myfteria regni cælorum , quod maxi- Matth.13.
concinentiæ
donum . pue Matthæi : Non omnes capiunt verbum iftud. mèità eſſe, præfenti loco approbatur. Nam fi fu- Caftitatis com
Matth.7. Nemo putet ſub hoc verbo vel fatum , vel fortu- pernæ ſolummodò donationis iftud eft, ac nihil ett a folo
LAC.I. nam introduci : quòd hi fint virgines, quibus à penitùs qui ſe in perpetua virginitate conſeruant, Dco.
Deo datum fit :aut quos quidam ad hoc cafus ad- conferre videntur : ſuperflue ipfis regnum cælo
duxerit : fed his datum eſt, quiperiêrunt, quivo rum pollicetur, nec meritò à cæteris ipſos Eunu
luerunt, qui vt acciperent, laborauerunt. Omni chis diftinguit .
enim petenti dabitur, & quærens inueniet , & pul- 10. PRIORIS ad Corinthios decimo : Fidelis
ſanti aperietur. Ibidem : Quafi hortantis vox Do- Deus & c.fed faciet etiam cum tentatione prouen
mini elt, & milites ſuos ad pudicitiępræmiūcon- tum, vt poffitisfuftinere.
citantis : Qui poteft capere,capiat: qui poteſt pu- 11. AVGVSTINVS in Pfalmum ſeptuagefi
gnare, pugnet, ſuperet ac triumphet. mumquintum: Non fitis pigri ad vouendum & c.
3. CHRYSOSTOMVS homilia ſexagefima- vt in textu .
Quj poreſt ca tertia in capuc decimumnonum Matthei:Qui po 12. IDEM in epiftola quadragefimaquinta ad
pere,capia teft capere,capiat. Ità magis animat ato incendit, Armentarium & Paulinam vxorem eius: Priùs Ad.cos quos
quid Gigaifi
cet . vel quia magnitudinem virtutis oftédit, vel quia quàm effes voci reus,liberumfuit;quo eſſes infe- en reitetvo
inæftimabili miſericordia ſua noluit rem in ne- rior: quanuis non fit gratulanda libertas, qua fit
ceſficacem legis concludere. Et ad hæc poſſibile id venon debeatur quod cum lucro redditur.Nunc
effe monftrat, ve eligendi cupiditas creſcere pof- verò quia tenetur apud Deum fponfio tua, non te
fit. Sed fi electionis opus eft id,inquies,quomodò ad magnam iuftitiam inuito ,fed à magna iniqui
incipiens ftatim dixit : Non omnes capiunt,ſed tate deterreo. Non enim talis eris, fi non feceris
quibus datum eſt ? Vt fingulare id eſſe certamen quod vouifti, qualis manfiffes, fi nihil tale vouiſ
perdiſcas,non vt ſorte dacam neceſſitatem fufpi- fes. Minor enim tunc effes, non peior. Modd au
Quibus
fithoc datu ceris. His enim datum eft, qui fpontè id eligunt: tem tanto ( quod abfit) miſerior, fi fidem Deo fre
verbú.
quod ideò dixit,vtoftenderet ſuperiori nobisau. geris; quanto bearior, fiperſolueris. Nec ideò te
xilio effe opùs, ( quod quidem omnibus illud ex- vouiſſe pæniteat,immò gaude iam tibi fic non li
petentibus paratum eft) fi volumus in haclucta- cere, quod cum tuo detrimento licuiſſet.Aggrede
tione ſuperiores euadere. Solitus quippe eft, qua- re itaque intrepidus, & di & a imple fa &tis : ipfe
docunquè res ardua proponitur, hoc vti modo adiuuabit , qui vota tua expetit. Felix eft neceſti
Luc.s. dicendi: Vteciam quando dicebat, Vobis eft da- tas , quæ in meliora compellit.
VI.

Quæ est ſummaria do& trina ſuperiorum ?

A. QU AE pro inſtitutadi& a ſunt hactenusbreuitate ,eò ſunt demùm

referenda, vt habeant ſimplices aſſertionem Catholicam de ſeptem

Eccleſiæ Sacramentis. Quæ duplicis quidem eſſe generis inueniun

Concil.Florca .
tur .* Alia enim ,vt priora quinque,ſingularem vniuſcuiuſque fidelis

falutem promouent: alia verò,duo videlicet pofteriora, multiplican

do Dei populo,& Eccleſiæ propagandæ deferuiunt.Vtrunqueautem
illud ex diuina,nobisque neceſſaria inſtitutione efficiunt.
b foun..b Tit 3.b B. Enimuerò Baptiſmus ad ſpiritualem vitam ,quæ in Chriſto eſt,
C Actor 8.c
regenerat. Confirmatio‘vires porrò ac robur addit regenerato . Eu
d loan.6.f chariſtia.cibus ,potus ac viaticum cſt peregrinanti.Poenitentia præ

e loan.25.f Ezech.10.5 ſens aduersùs omnes animi morbos pharmacum , lapfum hominem
f lacob.s.d erigit,curatý; vulneratum . Succedit extrema Vn & io,quæ in poſtre

8 Tit.s.b s.Cor.4.a ma cum morte lu &ta munit atq; confolatur emigrantem . " Ordo de

indè miniſtros præbet Eccleſiæ , quifacris pręſınt, ac ſuperiora omnia

ritèprocurent,difpenfent
, conſeruent & applicent.Denique Matri

1 Ephef.s.fg 1.Cor.7.a monium Chriſtianam gentem propagat , & humanæ prouidet in

continentiæ .

C. Vbi etiã iſtud diſcrimen retinendú eſt,quòd Baptiſmus, Confir. ,

iConcil.Florent. Trident.matio & Ordo ſemel collata,nunquam'iterentur.Baptiſmus item ne

genere. Aug.z.cötracpift.ceſſariò ſuſcipitur“ abomnibus.Euchariſtia à ' ratione vtentibus, & à
Parmen.cap.13.
k loan.3.b relapſis Pænitentia. Ateſt arbitrarium vti reliquis, modò nullum
1 Trident.Sefs.a.cap.4. contemnas,aut cùm ita fert tempus,contra ius & æquum negligas.
m Apoc. 2.b
D. Hæc ſunt igitur antidota, diuinaque remedia , quæ miſericordia

A Luc.co.fi.Cor.4.2 plenus ille " Samaritanus inftituit, & Eccleſiæ præpoſitis diſpenſanda
concredidit, nimirùm ad probè curandos ægros, id eſt, peccatores

omnes in Eccleſia ,quoad illi,fi velint,veram perfe &tamque ſanitatem

adipiſcantur. Quæ quidem remedia ritècognoſcere, ſalubriter acci

pere, atque fideliter etiam alijs applicare, non artisprofe & ò huma
næ, fed Chriſtianæ eſt Sapientiæ. Dequa cùm ſatis dictum ſit hacte
nùs

1
1
 1

DE IVSTITIA CHRISTIAN A. Q. I. 373

nùs , quemadmodum præſentis inftituti ratio tulit, reliquum eft,vt Chrifto

duce ad alteram huius operis partem , quæ CHRISTIANAM IVSTITIAM
Les
continet, porrò tranſeamus.
ECCLESIASTICI
SAPIENTIA filijs fuis vitam inſpirat, & ſuſcipit inquirentes ſe, & præibit in via
IVSTITIAE : & quiillam diligit, diligit vitam .
TESTIMONIA
Septë sacra. A. CONCILIVM Florentinú :Sacramento-
micata in qué rum quinq prima,ad ſpiritualem vniuſcuiuſque
tituta . hominis in ſeipſo perfectionem :duo vltima, ad
totius Ecclefiæ regimamultiplicationem ordi-
nata funt. Per Baptiſmum enim ſpiritualiter re-
naſcimur: per Confirmationem augemur in gra-
tia, & roboramur in fide: Renati auté & robora-
ti, nutrimur Diuina Euchariftiæ alimonia . Quòd
fi per peccatum ægritudinem incurrimus animx,
per Pænitentia ſpiritualiter ſanamur: fpirituali-
ter etiam & corporaliter (prout animæ expedit)
per extremam Vn &ionem : per Ordinem verò
Ecclefia gubernatur & multiplicatur ſpirituali-
ter, per Matrimonium corporaliter augetur.
1. B. IOANNIS tertio : Nisi quis renatus fue-
rit ex aqua & Spiritu ſancto , & c.
2. AD Titum tertio : Saluos nos fecit per laua-
crűregenerationis & renouationis fpiritus ſancti.
3. ACTORV Moctauo : Tūcimponebant ma-
nus ſuper illos , & accipiebant Spiritum fanétum .
4. IOANNIS fexto : Siquismanducauerit ex
hoc pane, viuet in æternum .Caro enim mea verè
ett cibus, & fanguis meus verè eft potus, & c.
5. ET capite vigefimo : Quorum remiſeritis
peccata , remittuntur eis.
2. EZECHIELIS decimooctauo: Cóuertimi-
ni, & agite pænitentiâ ab omnibus iniquitatibus
veſtris: & non erit vobis in ruinam iniquitas. Fa-
cite vobis cor nouum & fpiritum nouum , & c.
7. IACOBI quinto : Infirmatur quis in vobis ?
inducat presbyteros Ecclefix, & orent fuper eum ,
vngentes eum oleo in nomine Domini , & oratio
fidei ſaluabit infirmum , & alleuabit eum Domi-
nus : & fi in peccatis fic,remittentur ei .
8. A D Titum primo : Huius rei gratia reliqui
te Cretæ , ve conſtituas per ciuitates presbyteros,
ficut & ego diſpoſui tibi.
9. PRIORIS ad Corinthios quarto : Sic nos
exiſtimet homo, vt miniſtros Chrifti, & diſpen-
fatores myfteriornm Dei.Hîc iam quæritur inter
diſpenſatores,vt fidelis quis inueniatur.
10. AD Ephefios quinto : Sacramentū hocma-
gnum eſt, ego autem dico in Chriſto . & inEccleſia .
11.
PRIOR IS ad Corinthios ſeptimo:Propter
fornicationem vnuſquiſque ſuam vxorem habe-
III .
at, & vnaquæque ſuum virum habeat.
1.C. CONCILIVM Florentinū: Inter hçc Sa
cramenta, tria funt, Baptiſmus, Confirmatio, &
Ordo,quæ characteré,id eft, ſpirituale quoddam Character
fignum ,à cęteris diſtinctiuum ,imprimuntin ani- quid fit, &
ma indelebile. Vndè in eadem perſona non reite - mentis
urile se im .
rantur. Reliqua verò quatuor chara & erem non primatur.
imprimunt,& reiterationem admittunt.
2. TRIDENTINVM Conciliü ſeſſioneſepti
Tria Sacra.
ma,canone nono,deSacramétis in genere: Si quis menca in pri
dixerit, in tribus Sacramentis, Baptiſmo ſcilicet , munt chalda
Confirmatione, & Ordine, non imprimi chara- cerem .
& erem in anima,hoc eft, fignum quoddam ſpiri
tuale & indelebile, vndè ea iterari non poſſunt,
anathema fit.
3. AVGVSTINVS libro fecundo cõcra Epi- Ordo & Ba .
ftolam Parmeniani, capite decimotertio , docet priſmus non
de Sacramento Baptiſmi & Ordinis, quòd non re- Tepecuncus . .
perantur. Vide ſuprà de ſacramento Ordinis,
quæſtione prima, A. teſtimonio primo.
4. IOANNIS tertio : Nisi quis renatus fuerit
ex aqua & c.
5. TRIDENTINVM Conciliú ſeſſione vigefi
maprima, capite quarto :Denim ea de ſancta Syn
odus docet, paruulos, vſu rationis carentes, nulla Paruuli ſine
obligari neceſitate ad facramentale Euchariftiæ communio.
communioné: fiquidem per Baptiſmi lauacrum ne S. Eucha.
regenerati, & Chrifto incorporati, adeptam iam tiftig,faluari
filiorum Dei gratiam in illa ætate amittere non
poſſunt. Neqideò tamen damnanda eft antiqui
tas, fi eum
morem in quibufdam locis aliquando
feruauit. Vt enim fanctiſſimi illi patres fui faci
probabilem cauſam pro illius temporis ratione
habuerunt: ità certè, eos nulla falutis neceflitate
id feciſſe, fine controuerfia credendum eft.
6. APOCALYPSIS ſecüdo:Memor efto ita
vndè excideris, & age pænitentiam , & prima ope
ra fac.Sin autem : venio tibi, & mouebo candela
brum tuum deloco fuo ,nisi pænitentiam egeris.
1. D. LVCAE decimo : Samaritanus auté qui.
dam iter faciens, venit fecus eum : & videns eum ,
mifericordia motuseft. Etappropians,alligauit
vulnera eius,infundensoleum & vinum .
2. PRIORIS ad Corinthiosquarto, 3. ETIO.
annis vigefimo, vtfuprà, B.teſti.quinto & nono.

CAPVT QVIN TVM

DE IVSTITIA CHRI

STIANA

I.

Quænam pertinentad Iuftitiam Chriftianam ?

VMMATIM duo , quæ his verbis continentur : * De- Auguft.ferm.19. de temp.

clina à malo,& facbonum : ſicut & Eſaias docet : " Quieſcio so.in cpift.ad Eph.Profper
te agere peruersè ,& diſcite benè facere.Hoc eſt, quod a Pfal.36 € 13.21.12.3.b

Paulus'monet,veterem cum a & ibus ſuis exuendum, befa.l.c Eccli3.d R6.12.C

& nouum hominem in iuſtitia & fan & itate veritatis c colofl.3.b. Ephe.4.cfg

are @ induendum eſſe. Prius eft in cognofcendis fugien

li disque
 374 Q. I. DE I VSTITIA

disque peccatis poſitum ,quoniam ea ipſa maxima ſunt mala mortali

bus: pofterius verò in bonis expetendisatque conſectandis verſatur.

d Bernar. fer..de Pente- B.
cofte. Vtautem Iuftitiæ hoc officium vtrunque præſtemus, Dei gratia
e
e Aug.de gratia &lib.art.per Iefum Chriſtum nobis parta & promiffa, fempergu necellaria
ca. 96.IteinEnchi
. eft
. Ea verò
præeunte atque
cooperante, efficitur id in nobis, quod
11.cap.3. Concil
ſeſs.o.can.2 . .Trident. Ioannesaffirmat:'Quifacit iuſtitiam , iuſtus est, ficut & ille ( Deus) iuſtus
f 1.Joan.3.6 est. Addit porrò : Qui facitpeccatum ,ex diabolo est.
TESTIMONIA .
1.A. AVGVSTINVS ſermone quinquagefi- duntaxat confertis domàmanibusociosè fedeat,
luftitia in
quo cófiftar. monono de tempore: Iuftitia non aliud eft, quàm nec ſeminans, nec fulcum profcindens, nec boues
non peccare : non peccare auté, legis præceptaſer- ſubiugans, nec vitem colens, nec alium quéquam
uare. Præceptorum autem obſeruatio duplici ge eorum laborum faciens, qui ad terræ culturam
nere continetur,vt nihil eorum quæ prohibentur pertinent. An huiufmodi non puniemus? Atqui
facias,& omnia quæ iubentur, implere cõtendas. nihil iniuriæ intulit, nèculpare talem poflimus.
Pfal.33.
Hoc eſt enim quod Pfalmifta dicit; Recede à ma- Verùm hoc ipfo quòd ociofus fuit, iniuriam in .
lo, & facbonum.Sià malo receſſeris , & non feceris tulit.Iniuriam enim committit communi ratio
bonum , tranſgreſſor es legis ; quæ non tantùm in ne,qui, quam debet,vtilitatem fuam non præftat.
malorum actuú abominatione, ſed in bonorum Itaque fi & in domefticis, & in opificibus, & in to
perfectione completur.Neque hocfolùm tibi prę- to corpore magna eft iniuria, non folùm mali
cipitur, vtveſtitum fuis non ſpolies indumentis, quicquam facere, fed & bona omittere, mulcd
fed vt fpoliatos operias tuis. magis iftud vtiquè in corpore Chriſti erit.
CHRYSOSTOMVS in pſalmú quartum , 4. In libro fententiarum Proſperi ex Auguſti luftitiz tora
Non ſatis eſt ſuper eum verſum ,Sacrificate facrificium iuftitie: no,ſententia nonagefimaoctaua : Tota iufticiæra ratio in quo
àmalo abhi. Non fufficit fià mafis abſtineamus, fed oportet tio eſt, vt declinétur mala , & fiantbona:cuiusob fit pofita.
nere.
etiam bonorum accedere a &tiones. Quocircà eti- feruantiæ inter quaslibetaduerfitates forma ſer
Pfal.36 . am progrediens admonet, dicens; Declina à ma- uanda eſt : quia hoc folùm nunquàm amittitur,
10,& fac bonum . Non ſolùm enim improbitatis quod operi pietatis impenditur.
actio ,ſed etiam à virtute ceſſatio ,vt puniamur,ef- 5. PSALMO trigefimoſexto : Declina à malo ,
Matth.25. ficit.Nam & qui efurientem non pauerunt, & fiti- & fac bonum .
enti potum non dederunt, & quinudum non ve- 6. ET trigefimotertio:Diverted malo,& facbo .
ftiêrunt,non furati ſunt, nec auari fuerūt, nec bo- num : inquire pacem , & perſequere eam .
na aliena ceperunt : ſed quia non fecerunt elce- 7. PRIORIS Petri tertio : Qui vult vitam di
mofynam , proptereà pænæ immortali dati ſunt ligere, & dies viderebonos :coërceat linguam ſu
& ſupplicio, cuius nullus eſt finis. Ex quo intelli- am à malo, & labia eiuis nè loquantur dolum : De
gimus, quòd abftinere à malis, non ſatis eft nobis cliner à malo ,& faciat bonum : inquirat pacem,&
ad falutem , nisì adfit etiam bonorum poffeffio & fequatuream .
virtutis actio. Proptereà ergò etiá Propheta, cùm 8. TOBIAE quarto capite:Noli timere filimi:
& ab improbitate per compunctionem abduxif- pauperem quidem vitam gerimus, ſed multabo
fet, & ad virtutis actionem aptiorem feciffet, & na habebimus, fi timuerimus Deum, & recefferi
duritiam mentis emollijfſet, & eam per compun- mus ab omni peccato , & fecerimus bend.
& ionem teneram reddidiſſet, incipit verba facere 9. ESAIAE primo ,vtin textu .
Pfal.4 . de iuftitia, & dicit: Sacrificate ſacrificium iuftitiæ , 10. ECCLESIASTICI tertio : Sapiens cor &
Iuftitiæ no. & fperate in Domino. Iuftitiam autem hîc, non intelligibile abftinebit fe à peccatis, & in operibus
mė generale. fingularem aliquam dicit virtuté ,fed vniuerſam: iuftitiæ fucceffus habebit.
quemadmodùm etiam virum iuftum vocamus, 11. AD Romanos duodecimo :Odientes malum,
qui omnem in ſe virtutem continet. adhærentes bono.
3. IDEM homilia decimaſexta in epiftola ad 12. AD Coloſſenſes tertio : Nunc autem depo
Non fufficità
malo abſti Ephefios: Nő eſt fatìsà malitia liberari,li quidem nite & vosomnia: iram, indignationem, maliti
AÇIC conſequendum fit regnum cælorum : fed & multo am ,blafphemiam , turpem fermonem de ore ve
virtutum lucro acprouentu opàs eft.Nam ad hoc ftro. Nolite mentiri inuicèm :expoliantes vosve
quidem vt à gehenna liberemur, opus eft vt abfti terem hominem cum actibus ſuis , & induentes
neamus à malitia : vt verò regnum conſequamur , nouum eum qui renouatur in agnitionem , fecun
ample &tenda & vſurpanda eſt virtus . Nisi quiſ dùm imaginem eius qui creauicillum .
quam illud dixerit, quòd & bonum non facere, 13. AD Epheſios quarto: Deponite vos , fecun
malitiæ pars quædam lit. Nam ocijiſtud eft & fe- dùm priftinam conuerfationem veterem homi
gnitiei: ocium verò, malitiæ pars eft:immòverò nem ,qui corrumpitur fecundùm defideria erro
Eccli 33 .
non pars,fed caufa & mala radix . Omnem quipris . Renouamini autem fpiritu mentis veftræ , &
pe malitiam docuitocium . Itaque cauendum , nè induite nouum hominem , qui fecundùm Deum
ftultè quæftiones iftas indagemus & inquiramus: creatus eft, in iuftitia, & fanctitate veritatis. Pro
nempe, quem fit habiturus locum ,quinihil boni pter quod deponentes mendacium , loquimini
Nihil booi fa fecit. Nihilenim boni facere, hoc ipſum eſt ma- veritatem vnufquifque cum proximo fuo : quo
cere,eft malè lum facere. Dicas enim velim ,fifamulum quem- niam ſumus inuicem membra . Irafcimini, & no
facere.
piam haberes, qui etfi nec furaretur,nec conuicia- lite peccare : Sol non occidat ſuper iracúdianı ve
retur,nec contradiceret, immò nec inebriaretur, ftram . Nolite locûdare diabolo. Qui furąbatur,
ncc reliquorum malorum quicquam defignaret: iam non furctur: magis autem laboret, operando
ſederet tamen perpetuò ocioſus, nec aliquid eo manibus ſuis quod bonum eft, vt habeat vndè tri
rum qux ſeruus hero ſuo præſtare debet, faceret : buat neceſſitatem patienti , Omnis fermo malus
non flagellares illum ? non vt peruerſum caſtiga ex ore veftro non procedat :ſed fi quis bonus ad
res? Dic quæſo. Atqui nihil dum mali operatus ædificationem fidei, vt det gratiam audientibus.
eſſet. Itaque hocipfum malum eft. Producamus Et nolite contriftare Spiritu ſanctum Dei : in quo
autem & ad reliqua vitæ genera ſermonem . Sit fignati eftis in die redemptionis. Omnis amaritu
agricola quiſquam , qui nulla in parte lædat no- do , & ira , & indignatio, & clamor, & blafphemia
ftra bona ,nec illis infidietur,nec furtum intentet: tollatur á vobis cum omni malitia. Eftote autem
inui.
 CHRISTIAN A. Q. I. 375,
inuicem benigni,miſericordes ,donátes inuicem , homo qui voluerit & non potuerit, nondùm ſe
ficut & Deus in Chrifto donauit vobis . plenè velle cognofcat, & oret vt habeat tantam

Pfal.36. 1.B. BERNARDVS ſermoneprimo in fefto voluntatem , quanta fufficit ad implendaman

Pentecoftes : Quia mandatum accepimus, vt de- data . Sic quippe adiuuatur vt faciat quod iube
clinantes à malo ,faciamus quod bonum eſt, vide tur : tunc enim vtile eft velle, cùm poffumus ; &
quemadmodum ſpiritus in vtroqueadiuuat in- tunc vtile eſt poſſe,cùm volumus : nam quid pro
3.Corsa.
Ad . firmitatem noftram . Nam diuiſiones gratiarum deft, fi quodnon poffumus,volumus; aut fi quod
di a malo, & funt, idem autem fpiritus. Proptereaad decli- poffumus, nolumus ?
faciendü bo nandum à malo , tria operatur in nobis , com 4. ITEM capite decimoſexto: Certú eft enim,
pum ,quz ia pun & ionem , fupplicationem , remiſſionem , Por- nos mandata feruare fi volumus; ſed quia præpa- mandata G
nobis opere: rò ad faciendum bonum quid in nobis Spiritus ratur voluntasà Domino,ab illo petendum eft ve volumus.
Sanctus. bonus opératur ? Profectò monet, & mouet, & tantum velimus, quantum fufficit vt volendo fa
docer. Monet memoriam, rationem docet, mo- ciamus. Certum eft nos velle cùm volumus , ſed
uet voluntatem . ille facit vt velimus bonum , de quo dictum eft,
2. AVGVSTINVS libro de gratia & libero quod paulò antè pofui, Præparatur voluntas à
arbitrio ad Valentinum , capite nono : Quia ipfa Domino; de quo di&um eft ; A Domino greffus pfal.36.
bona opera ille in nobis operatur, de quo didum hominis dirigentur ,& viam eius volet : de quo Philips
Pbilip.z.
eſt ;Deus eft enim quioperatur in vobis & velle& dictum eſt, Deus eft quioperatur in vobis & vel
operari pro bonavoluntate, ideò dixitPfalmus; le. Certum eſt nos facere cùm facimus,fed ille fa- Deus facitve
Pfal.102. faciamus.
Liberü arbi. Coronat te in miſeratione & miſericordia : quia cit vt faciamus, præbendo vires efficaciſſimas vo
triuin coope.eius miſeracione bona operamur, quibus corona luntati, qui dixit ; Faciam vt in iuftificationibus Ezech.36.
satur graciz redditur.Non enim , quia dixit,Deus eft enim qui meisambuletis, & iudicia mea obſeruetis & facia
Dei.
operatur in vobis & velle & operari pro bona tis. Cùm dicit; Faciam vtfaciatis: quid aliud di
voluntate; ideò liberum arbitrium abftuliffe pu- cit,nisi, Auferamà vobis cor lapideum vnde , non
tandus eft.Quod fi ità eſſet, non ſuperiùs dixiffet; faciebatis; & dabo cor carneum , vnde faciatis ? &
Cum timore & tremore veftram ipforum falu- hoc quideft, nisì,Auferam cor durum , vndènon
tem operamini.Quando enim iubetur vt operen- faciebatis: & dabo cor obediens,vndè faciatis ? Il
tur , liberum eorum conuenitur arbitrium : fed le facit vt faciamus, cui dicit homo : Pone Domi- Pfal.140.
ided cum timore & tremore, nè fibi tribuendo ne cuftodiam ori meo : hoc eft enim dicere, Fac
qadd benè operantur, debonis tanquam ſuis ex- vt ponam cuftodiam ori meo : quod beneficium
tollantur operibus. Dei iam fuerat conſecutus, qui dixit , Poſui ori Pfal.38.
3. ET capite decimoquinto eiuſdem libri : Nė meo cuftodiam .
Scripturis
probatur gra- putetur, nihil ibi facere ipſos homines per libe- 5. IDEM in Enchiridio ad Laurentium , capite
tiz & liberi rum arbirrium , ideò in Pfalmo dicitur ; Nolite trigefimofecundo : Reftat vt proptereà recte di
aubitrij con: obdurarecorda veftra.Et per ipſum Ezechielem ; & um intelligatur, non volentis neque curren- Rom.9 .
Pfal.9 + Proijcite à vobis omnes impietates veltras, quas tis, ſed miſerentis eft Dei, vt totum Deo decur,
Ezech.18 . impiè egiftis in me, & facite vobis cor nouum & qui hominis voluntatem bonam & præparat ad
fpiritum nouum , & facite omnia mandata mea . iuuandam , & adiuuat præparatam . Præcedit
Ve quid moriemini domus Iſrael , dicit Domi: enim bona voluntas hominis multa Dei do- Pfal.58.
nus, quia nolo mortem morientis, dicit Adonai na , ſed non omnia : quæ autem non præcedit Matth.6.
Dominus,ſed conuertimini, & viueris. Memine- ipſa, in eis eft & ipfa. Nam verunque legitur in Gratia prçue.
rimus Deum dicere, ſed conuercimini, & viuetis : ſanctis eloquijs: Et miſericordia eius præueniet piens & ſub
ſequeas.
Pfal.seher cui dicitur , Conuerte nos Deus. Meminerimus ine, & miſericordia eiusſubſequetur me, Nolen
Ezech.18 . Deum dicere :Proijcite à vobis omnes impietates tem præuenit, vt velit; volentem ſubfequitur, ne
veftras ; cùm ipſe iuftificet impium . Memineri- fruftrà velit,
HIERONYMVS libro fecundo aduer
mus ipſum dicere , Facice vobis cor nouum, & 6.
{piritum nouum : qui dicit, Dabo vobis cor no sùs Iouinianum, capite ſecundo : Liberi arbitrij Liberi arbi.
uum , & fpiritum nouum dabo in vobis . Quomo- nos condidit Deus, nec ad virtutes, nec ad vitia trij ſumus.
dò ergo quod dicit, Facite vobis ; hoc dicit, Da- neceffitate crahimur. Alioquin, vbineceſitas eft,
bo vobis? Quare iubet, fi ipſe daturus eft ? Quare nec damnatio,nec corona eft. Sicut in bonis ope
dat,fi homo facturus eft;nisi quia dat quod iubet, ribus perfectior eft Deus : non eſt enim volentis Rom.9.
Volgtas ſem . cùmadiuuat ve faciatc ui iubet ?Semper eft autem nequecurrentis,ſed miſerentis & adiuuantis Dei,
perlibera eft, in nobis voluntas libera, ſed non ſemper eft bo- vt peruenire valeamus ad calcem : fic in malis at
etfi non ſem . na . Aut enim à iuftitia libera eft,quádo ſeruit pec- ' que peccatisſemina noftra funt, incentiua & per
per bona
cato , & tūceft mala : autà peccato libera eft, quan- fectio diaboli.
Gratia Deifa do ſeruit iuftitiæ ,& tunc eit bona.Gracia verò Dei 7. CONCILIVM Tridentinum ſellione ſex
citvtbona fit ſemper eft bona, & per hanc fit, vt fit homo bo- ta, canone ſecundo : Si quis dixerit, ad hoc folum GratiaDeiad
. næ voluntatis, qui priùs fuit voluntatis malz. diuinam gratiam per Chriftum Ieſum dari, vtfa- quidem
polgt imple
temandat a. Per hanc etiam fic,vt ipſa bona voluntas, quç iam ciliùs homo iuftè viuere, ac vitam æternam pro
eſſe cæpit, augeatur: & tam magna fiat, vt poffit mereri poffit, quafi per liberum arbitrium fine
implere diuina mandata quæ voluërit, cùm val. gratia vtrunque,ſed egrè tamen & difficulter pof
de perfected voluerit. Ad hoc enim valet, quod fit,anathema fit.
Lccliis , ſcriptum eft :Si voluëris, conſeruabis mandata: vt 3. PRIMAE loannis tertio, vtin textu .

II.

Quid eſt Peccatum ??

a Lib. de duabus animab.
AVGVSTINO‘teſte , Peccatum voluntas eſt retinendi vel conſe . c.1l .& lib.s. Retract.ca.is .
quendi quod Iuſtitia vetat , & vndè liberum eftabftinere. Et alibì do- & 11. Lib.de Genc.ad lit.

,•Peccatum eſſe di &tum ,vel fa &tum ,velconcupirum contra legem it.Lib özz.com Fault.c.27:
Dei . Ambroſius verò ,Quid eſt peccatum , inquit, nisì legis diuinæ a Lib deraradiſo, caps
gelift.cap.4. Beda in cap.
præuaricatio , & cæleſtiuminobedientia præceptorum . 3.epiſt ...Ioannis.
TESTIMONIA .
1. AVGVSTINVS libro deduabusanimabus eft voluntas retinendivel conſequendi quod iu- Peccatidefi 2
nitio ...
contra Manichæos, capite vndecimo : Peccatum ftitia vetat, & vndè liberum eft abftinere .
li 2 2. IDEM
 CAT
376 Q. II. DE PEC I S.
IDEM libro primo retractationum , capite · ralem conſeruari iubens, perturbari verans.
decimoquinto : Definitio peccati qua diximus, 6. ET libro primo contra duas epiftolas Pe
( fcilicet in libro iam citato) Peccatum eſtvolun- lagianorum , capite decimotertio : Peccata funt,
tas retinendi vel conſequendiquod iuftitia vetat, quæ fecundùm carnisconcupiſcentiam vel igno
& vnde liberum eft abftinere: proptereà vera eft, rantiam illicitè fiunt,dicuntur, cogitantur ; quæ
quia id definitum eft, quod tantummodò pecca- tranſa & a etiam reostenent, fi non remittantur.
tum eft, non quod eft etiam pæna peccati. Cur 7. AMBROSIVS in libro de Paradiſo , capi
Originale igitur inquiunt (Pelagiani) peccatum dicitis par- te octauo : Quid eft peccatum , nisi præuaricatio peccatú quid
modo volun. uulorum , quorum voluntatem no tenetis ream ? legis diuinæ , & cæleftium inobedientia præce
tagium fit. Refpondetur,non eos proprietate voluntatis, ſed prorum ?
origine reos teneri. Porrò autem Adam habebat 5. AVGVSTINVS libro fecundo de conſen
vtiquè voluntatem , qua voluntate cùm peccaffet, fu Euangeliftarum , capite quarto : Denarius tan
peccatum per eum intrauit in mundum . Et poft quam iuftitiæ numerus, in decem præceptis le
pauca : Proptereà non perturbat de paruulis quæ- gis oftenditur. Porrò peccatum eft legis tranfo
Itio, quia ex illiusorigine rei tenentur, qui volun- greſfio .
tate peccauit. 9. VENERABILIS Beda in caput tertiú epi
3. CAPITE verò decimotertio fic ait : Illud ftolæ primæ Ioannis fuper ea verba, Omnis qui
quod in paruulis dicitur originale peccatú, cùm facit peccatū, & iniquitaté facit: Nemo dicat,ali
adhuc non vtantur arbitrio voluntatis, non ab- ud eft peccatum ,aliudiniquitas. Nemo dicat, ego
ſurdè vocatur etiam voluntarium, quia ex primi peccator ſum ,ſed iniquus non ſum . Omnis enim
hominis mala voluntate contractum , factum eſt qui facit peccacum , & iniquitatem facit,& pecca
*rium
al volunta- quodammodò * hæreditarium . Non itaque fal- tum eftiniquitas. Virtus huius fententiæ faciliùs
ſum eft quod dixi (ſcilicet in libro de vera religi- in lingua Græcorum ,qua edita eft epiftola, com
one,capite decimoquarto) Vſqueadeò peccatum præhendicur. Siquidem apud eos iniquitas évouía
voluntarium malum eft,vt nullo modo fit pecca- vocatur, quod fignificat, quafi contra legem vel
tum , fi non fit voluntarium . fine lege factum . Siquidem lex GræcèrónG -appel.
4. ITEM in libro de Genefi ad literam imper- latur. Cùm ergò dicit Ioannes , Quia omnis qui
fecto, capite primo : Catholica fides eft , omne facit peccatum , & iniquitaté facit, hoceft, avomia ,
Omac pecca .
quod dicitur malum ,aut peccatum eſſe, aut poe- & peccatum eft iniquitas, manifeftè infinuat,quia tum fit cótra
nam peccati. Nec effe peccatum , nisì prauum li, omne quicquid peccamus, contra legem Dei faci legem Dei.
beræ voluntatis aſſenſum , cùm inclinamur ad mus, iuxta illud Pſalmiſtæ : Præuaricantes repu-Pfal.ca.
ea, quæ iuftitia vetat, & vndeliberum eft abftine- taui omnes peccatores terrz. Omnes enim qui
re; id eft,non in rebus iftis, ſed in vſu earum legi- peccant,præuaricationis rei ſunt, hoc eſt, non fo
timo . Vſus autem rerum eſt legitimus, vt anima lùm illiquidata fibi ſcriptæ legisſcita conténung,
in lege Dei mancat, & vni Deo pleniffima dilecti- fed & illi qui innocentiam legis naturalis, quam
one fubiecta fit, & cætera ſibi ſubiecta fine cupidi- in protoplafto omnes accepimus, fiue infirmita
tate aut libidine miniſtret, id eft, fecundùm præ- te, fiue
negligentia, fiue etiam ignorantia corrum
ceptum Dei, punt. Sed & Latinum nomen eidem rationi con
5. RVRSVS libro vigefimofecundo contra gruit, quòd iniquitas quafi æquitati aduerfa nun
Peccati quid Fauftum Manichæum , capite vigefimoſeptimo: cupatur, qui facitpeccatum ,& iniquitatem fa
kir.
Peccatum eft, factum vel dictum vel concupitum cit, & peccatum eft iniquitas. Quia quicung pec
aliquid contra æternam legem . Lex verò æterna cat, contrarius nimirùm æquitati diuinæ legis
eft, ratio diuina vel voluntas Dei,ordinem natu- peccando exiftit.

III.

Quotuplex verò Peccatum est ?

eliAug in.cn.A. TRIPLEX, ‘ Originale, Mortale, ac Veniale .

Tridét.cóc. B. Primùm ,'Originale vocamus, quod à primo humani generis parente

e Prai.so.b Adam transfuſum ,nobisý; in ipfa conceptione contra&ú , per Baptiſmum

. De quo Paulus in hunc

d Rom.s.b in Chriſto tollitur modú : Per vnum hominem ,inquit,
peccatum in hunc mundum intrauit, & per peccatum mors, cità in omnes homines mors
pertranſijt, in quo omnes peccauerunt. Et rursùs ad baptizatos loquens , vt vim

Chriſtiani baptiſmi ad hoc quoquè peccatum expiandum porrigi oftende

• 1.Cor.6.c ret,apertè teftatur: Abluti eſtis, ſanctificatieftis,iuftificatieſtis in nomine Domini Ile
ſu Chrifti, & infpiritu Dei nostri.
C. Mortale verò, eft peccatum (vtvocant) a &tuale, quod vitam ſpiritualem

re
s.d Apob eripit, ac mortem adfert animæ peccantis: quæmors & à Deo Deiquef
f 1.Cor.6.
Gal.
cal. 21.C
Rom.6.d gno ſeparat, & fupplicio æternodignum facit. Vndè ſcriptum eſt, « Stipendia
Sapien.ia peccatimors. " Iniustitia, mortis eſt acquiſitio: Impy autem manibus & verbis accerſiêu
runt illam .
D. Demùm , Veniale peccatum eft a &uale quidem , ſed quod Dei inimicum

i 1. loan.1 . d hominem non efficit,cuiusque à Deovenia fidelibus facilè impetratur. De

Aug.lib.z.co. hocfoannes dixit : ' Si dixerimusquoniam peccatum non habemus, ipfi nos ſeducimus,

Pelagianorü & veritas in nobis non eſt. Nam & Iacobus apertè fatetur, * In multis offendimus

Jacobi s omnes. Et ſi Sapienti credimus, ' Septiès cadit iuftus in die grefurgit.
Eccles
m loan 7
.:19.b E. Iam verò peccatum vnum altero eſſe" grauiusconftat : & quidem gra
uiori

!
 DE PECCAT I S. Q. III. 377

uiori pænam " maiorem deberi,non ſolùm humanæ ,fed etiam diuinæ eftiu . de ciuita . Dei
ſtitiæ conſentaneum . Proindè Chriſtusinter culpam pænamquefcienter acestea firme

ignoranter peccantis ità difcreuit :ºIlle

feruus , inquit, qui cognouit voluntatem apela.fi
domini ſui, & non ſepræparauit,&
non fecit fecundùm voluntatem eius,plagis vapulabit

multis: qui autem non cognouit, & fecit dignaplagis,vapulabit paucis.Alibi verò idem

de peccato iræ eiusque gradibus loquens, hanc tulit ſententiam : ' Omnis qui p Matths.c

ir aſcitur fratri ſuo,reus eritiudicio :qui autem dixerit fratri ſuo Racha, reus erit conci
lio :qui autem dixerit, fatue,reus erit gehennæ ignis. Vbi per gradus culpæ creuit

ordo ſententiæ , vt Gregorij verbis vtamur, dum ira ſine voce, Iudicio : ira Gregor-21.

in voce,Concilio, vbi cauſæ ſententia definitur: ira verò in voce atque ſer- Augimoni
Dominiio
mone, Gehennæ ignibus mancipatur. mõte, cap.9.
TESTIMONI A.
A. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lau 4 . AD Romanos ſexto , vtin textu .
rentium ,capite ſexagefimoquarto : Per remiſio- 5. SAPIENTIAE primo, ibidem .
nem peccatorum ftat Ecclefia, quç in terris eft,per 1.D. PRIMAE loannis primo capite : Si dixe
Luca is. hanc non perit quod perierat, & inuentum eft. rimus & c.vt in textu . Si confiteamur peccata no

Originale Excepto quippe baptiſmatis munere, quod con- ftra, fidelis eft & iuftus,vt remittat nobis peccata
peccatum . tra originale peccatum donatum eft, vt quod ge- noftra, & emundet nos ab omni iniquitate. Si di
Actiuum pec neratione attractum eſt, regeneratione detraha- xerimus quoniam non peccauimus, mendacem
catum . tur, & tamen actiua quoquè peccata quecuno cor- facimus eum , & verbum eius non eftin nobis.
de,ore,opere commiffa inuenerit ,tollit. Hacergò 2. AVGVSTINVS libro tertio contra duas
excepta magna indulgentia, vndè incipit homi- epiftolas Pelagianorum , capite tertio : Quanuis nialia. peccata ve
nis renouatio, in qua foluitur omnis reatus & in- Diabolus fit author & princeps omnium peccato
generatus & additus,ipfa etiá vita cætera iam rati-' rum ; non tamen filios diaboli faciunt quæcung
one vtentis ætatis, quantalibet prepolleat fæcun- peccata . Peccant enim & filij Dei : quoniam fi di- 1.Ioan...
Veniale
catum . pec- ditate iuftitiæ, fine remiſſione peccatorü non agi- xerint ſe non haberepeccatum , ſeipſos ſeducunt,
tur. Quoniam filij Dei quandiù mortaliter viuūt, & veritas in eis non eft.Sed ea conditione peccant, 3
Rom.s. cum morte conAigunt.Etquanuis de illis fit vera- qua ſunt filijadhuchuius ſeculi : qua verò gratia
citer di&tum ,Quotquot ſpiricu Dei aguntur, hi fi- ſunt filij Dei,non vtiquè peccant, quia omnis qui 1. Ioan. 3 .
lij ſunt Dei: fic tamen fpiritu Dei excitantur, & natus eft ex Deo ,non peccat.
tanquàm filijDei proficiūtad Deū ,vt etiam fpiri- 3. IACOBI tertio, 4. PROVERBIORVM
Sapient 9.
tu ſuo, maximè aggrauante corruptibili corpore, vigefimoquarto ,vt in textu.
tanquàm filijhominum quibuſdani motibus hu- 5. ECCLESIASTIS ſeptimo: Non eft homo
Non omne manis deficiant ad feipfos, & ideò peccent . Inter- iuftus in terra quifaciat bonum , & non peccet.
peccatum eft eft tamen quantum. Neque enim quia peccatum 1.E. IOANNIS decimonono:Quimetradidit
crimen . eft omne crimen , ideò crimen eft etiam omne tibi, maius peccatum habet.
peccatum . Itaque ſanctorum hominum vitam , 2. AVGVSTINVS libro vigefimoprimo de
quandiù in hac morte viuitur , inueniri poſſé' ciuitate Dei,capite decimoſexto :Nequaquàm ne- Inæqualitas
dicimus fine crimine: peccatum autem fi dixe- gandum eft, etiam ipfum æternum ignem pro di pæna rum in
I , Ioan.1. inferno,
rimus quia non habemus, vt ait fanctus Apoftor . uerfitate meritorum quáuìs malorum , alijs leui
lus, noſmetipſos ſeducinius, & veritas in nobis ' orem ,alijs futurum eſe grauiorem , fiueipſius vis
non eſt. ?? atque ardor pro pæna digna cuiuſque varietur,
1. B. CONCILIVM Tridentinum feffione , fiue ipfe æqualiter ardeat, fed non æquali mole
quinta, vt infrà in appendice Catechiſmi de hoc ftia ſentiatur.
minis lapſu & iuftificatione fecüdùm doctrinam 3. IDEM ſermone decimooctauo de verbis
Concilij Tridentini,capite fecundo & tertio. Apoftoli, capite quarto : Dux habitationes ſunt; Alij magis,
alij minus
2. PSALM O quinquagefimo:Ecce enim in in- vna in igne æterno , alia in regno æterno. Putà torquentur.
iquitatibus conceptus ſum , & in peccatis concepit quia in igneæterno aliter ille, aliter ille torque
me mater mea . buntur ; ibi erunt, tamen ibi omnes cruciabun- Alij magis,
3. AD Romanos quinto ,vt in textu. tur; minùsille,plusille. Quia tolerabilius erit So- alij minus
4. PRIORIS ad Corinthios ſexto :Et hęc qui- domæin die iudicij, quàm altericiuitati: & qui- Matth.10.
dem fuiftis: ſed abluti eftis, fed fanctificati eitis, dam circumeunt mare & terram , facere vnum Matth.23 .
fed iuftificati eſtis in nomine Domini noftri Ieſu proſelytum ; quem cùm fecerint,faciunt eú filium
Chrifti ,& in ſpiritu Dei noftri. gehennæ duplo quàm funt ipfi. Purà quia alijdu
1.C. Í BID EM : An nefcitis quia iniqui re- plo, alij fimplo : purà quia alij plùs,alij minùs.
gnum Dei non poſlidebunt? Nolite errare , Ne- Non eft regio vbi tibieligas locum . Quæcunque
que fornicarij, neque idolis ſeruientes, neque ibi mitiora tormenta ſunt, peiora ſunt, quàm qug
adulceri, neque molles, neque maſculorum con- formidas in ifto feculo .
cubitores,neque fures,nequcauari , neque ebrio- 4. LVCAE duodecimo, 5. MATTHAEI quin
fi,neque maledici,neque rapaces regnum Dei por to,vtin textu .
fidebunt. 6. GREGORIVS libro vigefimoprimo Mo-.
2. AD Galatas quinto : Manifeſta ſunt autem ralium ,capite quinto : Racha in Hebræo eloquio Gradus irę &
pænarum. de
opera carnis, quæ ſunt, fornicatio , immunditia, ' voxindignátis eft, quæ quidem animum iraſcen- bitarym
& c. & his fimilia . Quæ prędico vobis, ficut prædi- tis oftendit, nec tamen plenú verbum iracundix
xi , quoniam qui talia agunt,regnum Dei non con- exprimit.Priùsergò ira repræhenditur fine voce,
poftmodùm verò ira cum voce, fed necdum ple
fequentur .
3. ` APOCALYPSIS vigefimoprimo: Timidis no verbo formata:ad extremum quoquècùm di.
& incredulis, & execratis & homicidis, & fornica- citur ,fatue, ira redarguitur, quæ cum exceſſu vo
toribus , & veneficis, & idololatris, & omnibus cis expletur etiá perfectione fermonis . Et notan
mendacibus, pars illorum erit in ſtagno ardenti dum , quòd in ira perhibet reum eſſe iudicio : in Marth.s .
igne & ſulphure, quod eft mors ſecunda. voce iræ ,quod eft Racha,reum concilio : in verbo
li 3 vocis,
 TI
373 Q. III. DE PECCA S.
vocis,quod eft, Fatue, reúgehennæ ignis. Per gra- fertur deſignet & notet, quis dubitet amplius hoc
dus etenim culpæ,creuitordo ſèntériæ ,quia in iu- eſſe ,quàm li ſolus indignationis fonus ederetur?
dicio adhuc cauſa diſcutitur,in concilio aút iam Itaque in primo vnum eft;id eft,ira ſola :in fecun
cauſę ſententia definitur: in gehenna verò ignis,ea do duo, & ira , & vox quæ iram fignificat :in ter
quæ de concilio egreditur,ſententia expletur. tio tria , & ira, & vox quæ iram fignificat, & in vo
7. AVGVSTINVS libro primo de ſermone ceipſa certæ vituperationisexpreſſio. Vide nunc
Matth.s.
Domini in monte,capite nono :Quid intereſt in- etiam tres reatus,iudicij,concilij, & gehénæ ignis. Tres gradus
ter reum iudicio , & reum cöcilio, & reum gehen- Nam in iudicio adhuc defenfioni daturlocus. In reatus.
næ ignis ? Nam hoc poftremum grauiflimum ſo- concilio autem quanquàm & iudicium effe fole
Gradus à le- nat, & admonet quofdam gradus factosà leuiori- attamé quia intereſſe aliquid hoc loco fateri co
uioribus ad
grauiora. bus ad grauiora,donèc ad gehennam ignis venire- git ipfa diftin &tio, videtur ad concilium pertine
tur.Non enim reatus ipfe haberet gradus,nisìgra- re fententiæ prolatio : quando non iam cum ipfo
datìm etiam peccata commemorarentur. Et pau- reo agitur, vtrùm damnandus fit, fed inter fe, qui
Ire gradus. lò pòft: Gradus itaque funt in iftis peccatis,vt pri- iudicant,cóferunt,quo fupplicio damnari opor
mò quiſq iraſcatur, & eum motum retineat cor- teat,quem conftat eſte damnandum.Gehenna ve
de conceptum.Iam fi extorſerit vocem indignan- rò ignis nec damnationem habet dubiam ,ficut
tisipfa commotio, non fignificantem aliquid, fed iudicium ; nec damnati pænam , ficut concilium :
illum animi motum ipſa eruptione teftátem , qua in gehenna quippe ignis, certa eſt & damnatio &
feriatur ille cui irafcitur, plus eft vtique quàm fi pæna damnati. Videntur ergo aliqui gradus in
ſurgens ira ſilentio premeretur.Si verò nonfolùm peccatis & in reatu , ſed quibus modis inuiſibili
Prenz fecur .
vox indignantis audiatur,fed etiam verbum quo ter exhibeantur pænz meritis animarum, quis dùm merin
iam certam eius vituperationem in quem pro- poteft dicere ? animarum

IIII.

Quare peccatum est fugiendum ?

Ecclefiaftici is.d A. PRIM v M , quia Deus nemini mandauit impiè agere, Gnemini dedit

1. Palsua
14.b Eccli.Ex0.23.2
Prouer.is.b Eb Sap:. ſpatium peccandi, ſed * Odit omnes qui operantur iniquitatem , vt apertè fcri
ptura teftatur. Nec eſt quicquam Deo magis inuiſum ac exoſum ,qui
b Sapien... d diligit alioquin omnia quæ ſunt, & præter peccatum nihil odio at
c Efaiæ 14.C 2.Pet.z.
besteheb a que ſupplicio perſequitur, illudque necʻin cælo , nec in terra finit

impunitum abirc.

B. ' Deindè peccatum , nè parùm execrandum videatur,CHRISTO

C 1.Pet.2.d Domino, qui alioquin peccatum non fecit, caufam præbuit ſub
f Bernard.ſer.3.de natiuit.
Domini.
8 Eſaiæ sz. b eundę crucis, & acerbiſſimæ mortis perferendæ. Etenim , ipſe vulnera
tus eft propteriniquitates noftras, attritus eſt propter ſcelera noſtra :pofuit Do.
h j.loan.2. a minus in eo iniquitatē omnium noſtrûm ." Ipſe eſt propitiatio propeccatis noftris,

non pro noftris autem tantiim , ſed etiam prototius mundi. Ac proptereà qui
i Apoc. 1.b
dem lauit'nos à peccatis noftris in ſanguine ſuo, vt quotquot cum
k Rom.6.a
1 1. Pet.2.d ipfo per baptiſmumkin mortem confepeliútur, hi peccatis'mortui
,
m Rom.6.a
iuftitiæ viuant,acin " nouitate vitæ per ipfius gratiam ambulent con
tinenter. Cæterùm qui poft acceptam in baptiſmo CHRISTI gra
tiam, iterùm voluntariè peccant, in Chriſtum peccant,Chriſtum per

ſequuntur,Chriftú denuò crucifigunt, quos Chrifto iufto iudicipo

nas non minores quàm ſceleratos ethnicos,dare oportebit. Sic enim
a Hebr.jo.e
Paulus docet:“ Voluntariè peccantibus nobis postacceptam notitiam verita.

tis,iam non relinquitur propeccatis hoftia, terribilis autem quadam expectatio

0 2.Per.2.d
iudicij.De quibus & ApoftolusPetrus dixit :*Meliuserat illis non cognos
fcere viam iuſtitiæ,quàm poftagnitionem retrorsùm conuerti ab eo quod illis tra.

ei sono Lacst.d 'ditumeft fan&tomandato

. Quare qui ftat, videat' nècadat: nam cadendo,
pofteriora prioribusdeteriorafiunt.
9 Tobiæ 12.6 C. Prætereà, qui faciunt
peccatum & iniquitatem ,hoftes funt animæ
fuæ, fi
Sapien.16.b
Raphaclicredimus. Nam homo permalitiam occidit animamſuam . Anima
for elech. 6.2.olaco.dib Squæ peccauerit,ipfamorietur. Nihil autem ea morteinfeličius, qua ho
moa Sanctorum omnium conſortio ,ab Angelorum & cælitum gau

Matth.7.d 25.d Luc13:fdio ,atque ' abipfo deniquè fummo & æterno bono,in cuius cogniti

Match.&. 40,
ochenum adpop:
Itein Ansis one ac fruitioneſanè omnis ſalus & perfe &ta hominis beatitudo con
epift.s.ad
Thcodorum lapſum .
ſiſtit, in æternum feparatur.

D. Adhæc, ea peccati natura eſt atque malignitas, vt non folùm

v Ezech.18.e f 33.c d
à Deo Deique gratia & gloria homines etiam'iuftos abducat : fed

præter
 DE PECCAT I S. Q. INIL 379
prætereàfummis æternisque malis cùm corporis, tum animçſubijcit:
nec * folùm in hac, ſed etiam in futura vita infeliciſſimos reddit, vtin : Judith 5:2 Exod.32.f

poteſtatem dæmonum reda &ti, fupplicijsgrauiſſimis & malis omni- Pfal.io.b Luc.16.5
bus perpetuò addicantur.
E. Hincnotanda ſunt in ſcripturis facris, quç paſsim de reprehenſis yi Genc.4.
les one b

ac punitis peccatoribus exempla proferútur ,ve de ' Cain, * Pharaone, Daniel..

• Nabuchodonoſore, • Sodomitis Aegyptijs
, , " Ifraëlitis, & cæteris, Exod.7.8.9:10:12:14,
quorum ſcelera iuſtus Devs mirisachorrendis modis eſtperſequu. Journalid
tus. Obſeruandæ quoquè ſententiæ ,quæ peccatorú peſtes fugiendas & Proverb.i4.6

& execrandas docent. Vt,‘ Quifacit peccatum ,ſeruus eſt peccati.Odio'ſunt

. i Pleine so
Deo impius & impietas eius. Miſerosfacit populospeccatum .Quaſi à facie co- iTobita
pops
lubrifugepeccata. ' Non Deus volens iniquitatem tues,neque habitabit iuxta te Antioch. 17.in Gene.3.de
malignus, nequepermanebunt iniuſti ante oculos tuos. Quik in vno peccauerit, Rom .fr.in Ada.& hor .
multa bona perdet.' Omnibus diebus vitatuæin mente habeto Deum , & cauenè in pfal.n). Aug.propof.4s.
ex epifto.ad Rom .
aliquandopeccato conſentias, & prætermittaspræcepta Dei noſtri.

F. Hæceòſpe & ant,vtęquiſſimúpeccatorum vindicem Deú homo

cognoſcat,cognoſcendo timeat ,timendo caueat ſaluti ſuę, & cauendo
penas euadat horribiles peccatorum. " Multa enim flagellapeccatoris. m Pſal.31.6

TESTIMONIA .
1. A. ECCLESIASTICI decimoquinto : vt reblafphemantes. Vbi angeli, fortitudine & vir
in textu. tute cùm fint maiores, non portant aduersùm ſe
2. PSALM O quinto : Odifti omnes qui ope execrabile iudicium .
rantur iniquitatem : perdes omnes qui loquun- 10. LEVITICI vigefimoſexto : Quòd fi
tur mendacium . Virum fanguinum & dolofum non audieritis me, nec feceritis omnia manda
abominabitur Dominus.
ta mea, fi {preueritis leges meas, & iudicia mea
3. ECCLESIASTI CI duodecimo : Altiffi- contempferitis, vt non faciatis ea quæ àmecon
mus odio habet peccatores, & impijs redder vin- ftituta ſunt, & ad irritum perducatis pactum
dictam . meum , ego quoque hæc faciam vobis : Vifita
4. SAPIENTIAE decimoquarto : Similiter bo vos velociter in egeftate & ardore, qui con
odio ſunt Deo impius & impietas eius. ficiat oculos veftros , & conſumat animas ve
5. PROVERBIORV M decimoquinto : ftras. Fruftrà feretis ſementem , quæ ab hoftibus
Victimæ impiorum abominabiles Domino : Vo • deuorabitur. Ponam faciem meam contra vos, &
ta iuftorum placabilia . Abominatio eft Domi- corruetis coram hoftibus veſtris, & ſubijciemini
no via impij : qui ſequitur iuftitiam , diligetur hisquioderunt vos. Fugieris nemine perſequen
ab eo . te.Sin autem nec fic obediëritis mihi,addam cor
6. EXODI vigefimotertio : Infontem & iu- reptiones veftras ſeptuplùm propter peccata ve
ftum non occídes, quia auerforimpium . ftra , & conteram ſuperbiam duritiæ veftræ . Da
7. SAPIENTIAE vndecimo: Diligis omnia bóque vobis cælum deſuperficut ferrum , & ter
quæ ſunt, & nihil odiſti eorum quæ fecifti : nec ram æneam . Conſumetur incaſsùm labor vefter,
enim odiens aliquid conftituifti aut fecifti. non proferet terra germen , nec arbores poma
8. ESAIAE decimoquarto : Detracta eft ad in- præbebunt. Si ambulaueritis exaduersò mihi,
feros ſuperbia tua,concidit cadauer tuum:ſubter nec volueritis audire me, addam plagas veftras
te ſternatur tinea, & operimentum tuum erunt vſque in feptuplum propter peccata veftra : im
vermes. Quomodò cecidifti de cælo Lucifer, qui mittámque in vos beftias agri, quæ couſument
manè oriebaris ? Corruiſti in terram , qui vulne- vos & pecora veftra, & ad paucitatem cuncta re
rabas gentes : qui dicebas in corde tuo, In cælum digant,deſertæky fiant vix veftræ .Quòd fi nec fic
conſcendam : ſuper aftra Dei exaltabo ſolium volueritis recipere diſciplinam , ſed & ambula
meum , ſedebo in monte teftamenti, in lateribus ueritis exaduersò mihi : ego quoquè contra vos
aquilonis.Aſcendam ſuper altitudinem nubium, aduerſus incedam, & percutiam vos ſeptiès pro
fimilis ero Altiſlimo. Veruntamen ad infernum pter peccata veftra, inducámque ſuper vos gladi
detrahéris in profundum laci. um vltorem fæderis mei . Cúmque confugeritis
9. SECVNDAE Petri ſecundo : Si Deus Ange- in vrbes,mittam peftilentiam in medio veftrî, &
lis peccantibus non pepercit, ſed rudentibus in- trademini in manibus hoftium, poftquàm con
ferni detractos in tartarum , tradidit cruciandos fregero baculum panis veftri: ità vt decem mu
in iudicium referuari : Et originali mundo non lieres in vno clibano coquant panes, & reddant
pepercit,ſed octauum Noë iuftitiæ præconem cu- eos ad pondus,& comedetis, & non ſaturabimi
Itodiuit, diluuium mundo impiorum inducens : ni. Sin autem nec per hæcaudieritis me, ſed am
Et ciuitates Sodomorum & Gomorrhæornm in bulaueritis contra me : & ego incedam aduersùs
cinerem redigens, euerfione damnauit , exem vos in furore contrario,& corripiam vos feptem
plum eorum qui impiè a &turi funt, ponens : & plagis propter peccata veftra , ità vt comedatis
iuftum Loth oppreſſum à nefandorum iniuria ac carnes filiorum veftrorum & filiarum veftra
luxurioſa conuerfatione eripuit.Nouit Dominus rum :deftruam excelſa veftra, & fimulacra con
pios de tentatione eripere, iniquos verò in diem fringam . Cadetis inter ruinas idolorum veſtro
iudicij reſeruare cruciandos : magis autem cos rum , & abominabitur vos anima mea intantùm ,
qui poft carnem in concupiſcentia immunditiæ vt vrbes veftras redigam in ſolitudinem , & deſer
ambulant, dominationem contemnunt, auda- ta faciam fan & uaria veftra, nec recipiam vltrà
ces, fibiplacentes: fe & as nonmetuuntintroduce- odorem fuauiſlimum.Diſperdámque terram ve
li 4 ftram ,
 350 Q. IIII . DE PECCAT I S.
ftram , & ftupebūt ſuper ea inimici veftri,cùm ha- 8. ET capite vigefimoquinto : Diſcedite à me
bitatores illius fuerint. Vos autem diſpergam in maledicti in ignem æternum , qui paratus eſt dia
Gentes, & euaginabo poft vos gladium , erito ter- bolo & angelis eius .
ra veftra deſerta , & ciuitates veſtræ dirutæ. 9. LVCAE decimotertio : Diſcedite à me
11 . DEVTERONOMII vigeſimooctauo : omnes operarij iniquitatis.
Quòd fi audire nolueris vocem Domini Dei tui, 10 . PSALMO ſexto :Diſcedite à meomnes qui :
vecuſtodias & facias omnia mandata eius, & cæ- operamini iniquitatem .
remonias quas ego præcipio tibi hodiè, venient 11 . CHRYSOSTOMVS homilia vigefima
ſuper te omnes maledi& iones iftæ , & appræhen- quarta in Matthæum : Qui in gehenna vritur, cæ
dent te. Maledictus eris in ciuitate,maledi& us in lorum etiam regnum prorsùsamittit : quæ certè
agro. Maledictum horreum tuum, & maledictæ pæna maior eft, quàm cruciatusille flammarum .
reliquię tuę.Maledi& usfru& us ventris tui, & fru- Noui autem quòd plurimi pertimefcant tantùm Intolerabili.
&us terræ tuæ, armenta boum tuorum , & greges gehennam , ego tamen illius gloriæ amiſlionem famiffio
ouium tuarum . Maledictus eris ingrediens,& ma- multò amarius, quàm ipfius gehennæ dico eſſe gehenneſup
ledi & us egrediens. Mittet Dominus ſuper te fa- fupplicium . Si verò id nó poffum ſermone mon- plicium .
mem & efuriem , & increpationem in omnia ope- ftrare, nihil eft omninò mirandum Neque enim
ra tua quæ tu facies: donèc conterat te, & perdat nouimus illorum beatitudinem præmiorum , vt
velociter, propter adinuentiones cuas pellimas, infelicitatem quoquè de eorum amiſſione per
in quibusreliquiſtime. Adiungat tibi Dominus fpicuè fcire pollimus. Cæterùm Paulus qui iſtą
peftilentiam , donèc conſumar tede terra . Percu- cognita habebat, certiſfimè nouit, quoniam ex
tiat te Dominus egeftate , febri & frigore, ardore cidere à Dei gratia , omnium fit profectòmiferri
& æftu, & aëre corrupto ac rubigine, & perfequa- mum . Et poft pauca : Intolerabilis quidem res eft
tur donèc pereas . Sir cēlum quod ſupra te eft,ene- etiam gehenna: quis nefciat? & fupplicium illud
um : & terra quam calcas,ferrea & c. horribile : tamen fimille aliquis ponatgehennas,
1. B. PRIORIS Petri ſecundo : Chriſtus paf- nihil tale dicturus eft, quale eft à beatæ illius glo- A beata gio
ſus eft pro nobis, vobis relinquens exemplum, riæ honore repelli,exoſum eſſe Chriſto , & audi- riarepelli,
Marc.7 . & 25.
ve fequamini veſtigia eius. qui peccatum non re ab illo ,Non noui vos :atq; argui, quòd eſurien
fecit, nec inuentus eſt dolus in ore eius . qui ti & fitienti negauerimus cibum &potū . Eft enim
cùm malediceretur, non maledicebat : cùm pa- fatius, mille fulmina ſuſtinere, quàm vultum il
teretur, non comminabatur : tradebat autem lum manſuetudinis pietatisé plenum ,nostamen
iudicanti ſe iniuftè. qui peccata noftra ipſe per- auerſantem , videre, & illos placidiſſimos oculos
tulit in corpore ſuo fuper lignum : ve pecca- nequaquàm nosadfpicere fuftinentes.
tis mortui , iuftitiæ viuamus . cuius liuore fana 12. IDEM homilia quadragefimaoctaua ad
ti eftis. populum Antiochenum : Intolerabilis gehenna,
2. BERNARDVS ſermone tertio in Natali confiteor, & multùm intolerabilis: tamen into- Regai amir.
lio .
Peccati gra . Domini : Agnoſceô homo quàm grauia ſunt vul- lerabilior regniamiſlio, hoc cogitate.
uitas ex diffi.
. nera , pro quibus neceſse eft Dominum Chriſtum 13. ITEM epiſtola quinta ad Theodorum la
dij colligi. vulnerari. Si non eſſent hæc ad mortem , & ad pſum : Sunt quidam abſurdi iudicij, ij duntaxat
tur mortem fempiternam , nunquàm pro eorum re- amant effugiſſe gehennam : contra egomultò du
medio Dei filius moreretur. rius eſſe tormentum quoddam affero, quàm ge
3. ESAIAE quinquagefimotertio, 4. PRI- henna eft : hoceft, non affecutum eſſe tantam glo
MAE loannis fecundo, ve in textu . riam , & illinc elapſum eſſe. Nec opinor equidem
5. APOCALYPSIS primo : Chriftus dilen tanto dolore lugendum demalisgehennæ, quan
xit nos, & lauit nosà peccatis noftris in fanguine to neceſse eſt calum deplorare, quòd de cælis ex- De czlis es.
ſuo . cidimus,qui eft nimirùm cruciatus omnium ducidere.
8. AD Romanos ſexto : Qui mortui ſumus pec- riflimus.
cato,quomodò adhuc viuemus in illo ? Anigno- 1. D. EZECHIEL IS decimooctano : Si auer
ratis quia quicunque baptizati fumus in Chrifto terit fe iuftus à iuftitia fua, & fecerit iniquitatem
Ieſu , in morte iplius baptizati ſumus ? Confe- fecundùm omnes abominationes, quas operari
pulti enim fumus cum illo per baptiſmum in folet impius,nunquid viuet ? omnes iuftitiæ eius
mortem . quas fecerat, non recordabuntur : in præuarica
7. PRIORIS Petri ſecundo : Qui peccata no tione, qua præuaricatus eft, & in peccato fuo
ftra ipfe pertulit in corpore ſuo ſuper lignum : vt quod peccauit,inipfis morietur. Et dixiftis :Non
peccatis mortui, iuftitiæ viuamus. eft æqua via Domini. Audite ergò domus Ifrael:
S. AD Romanos fexto : Vt quomodò Chriſtus Nunquid via mea non eftæqua, & non magìs vix
ſurrexit à mortuis per gloriam Patris, ità & nos veftræ prauæ funt ? Cùm enim auerterit fe iu
in nouitate vitæambulemus. ftus à iuſticia ſua, & feceric iniquitatem , mori
9. AD Hebræos decimo , 10. POSTERIO- etur in eis : in iniuftitia , quam operatus ef, mo
RIS Perri ſecundo , vein textu . rietur.
11. PRIORIS ad Corinthios decimo : Qui ſe 2. ET capite trigefimotertio : Iuſtitia iuftinon
exiſtimat ftare,videat nè cadat. liberabit eum , in quacunque die peccauerit :
12. LVCAE vndecimo: Tunc vadit,& affumit & impietas impij non nocebit ei , in quacunque
feptem aliosfpiritus nequiores fe: & ingrefli ha- die conuerſus fuerit ab impietate fua : & iuftus
bitantibi. Et fiunt nouillima hominis illius pe non poterit viuere in iuftitia ſua , in quacun
iora prioribus . que die peccauerit. Etiam fidixero iufto, quòd
13. MATTHAEI duodecimo: Tunc vadit ,& vita viuat, & confiſus in iuftitia fua fecerit ini
affumit , & c. vtapud Lucam . quitatem , omnes iuftitiæ eius obliuioni traden
1.C. TOBIAE duodecimo, 2. SAPIE N- tur, & in iniquitate ſua quam operatus eft,in ipfa
TIAE decimoſexto, 3. EZECHIELIS deci- morietur.
mooctauo, vtin textu . 3. IVDITH quinto : Quotieſcunque ( ait
4. IACOBI primo : Peccatum cùm conſum- dux Achior ad Holophernem ) præter ipſum De
matum fuerit, generat mortem . um fuum alterum coluerunt, dati ſunt in præ
5. PSALMO trigefimotertio : Mors peccato- dam, & in gladium , & in opprobrium . Quo
rum peſiima. tieſcunquè autem pænitueruntfe recefliffe à cul
6. AD Romanos fexto: Stipendia peccati mors. tura Dei ſui, dedit eis Deus cæli virtutem refi
2. MATTHAEI ſeptimo: Diſcedite à mequi ſtendi. Denique Chananæum regem, & lebuſe
operamini iniquitatem , um , & Pherezeum , & Hethçum, & Heuquin, &
Amor
 DE PECCAT I S. QE TIIT: 381
Amorrhæum , & omnes potentes in Heſebon pro- gebant. Et eleuatæ funt, & fecerunt abominatio
Itrauerunt, & terras eorum & ciuitates eorum ipfi nes coram me, & abftuli eas, ficut vidifti.
pottederunt : & víquedùm non peccarentin con 6. EXODI ſeptimo, octauo , nono , decimo,
fpe & u Dei fui, erant cum illis bona . Deus enim duodecimo, & decimoquarto, horrendæ atque
illorum odit iniquitatem .'Nam & ante hos an- grauiflimæ recenſentur plagæ decem , quibus Do
nos cùm receſſiſſent à via , quam dederat illis minus Aegyptios affecit, eò quòd non paruérit
Deus , vt ambularent in ea , exterminati ſunt Pharao rex Aegy pri Domino, vt populum Ifraël
prælijs à multis nationibus, & plurimi eorum abire fineret ex Aegypto.
captiui abdu &ti ſunt in terram non ſuam . Nu- 7. DEVTERONOMII trigefimofecundo :
pèr autem reuerfi ad Dominum Deum ſuum ignis ſuccenſus eft in furore meo , & ardebit vſque
ex difperfione qua diſperſi fuerant,adunati ſunt, ' ad inferninouiſlima: deuorabitque terram cum
& aſcenderunt montana hæc omnia, & iterùm germine ſuo, & montium fundamenta combu
poffident Hieruſalem , vbi funt fancta ſancto ret. Congregabo ſuper eos mala, & fagittas me
rum , as complebo in eis. Conſumentur fame, & deuo
4. EXODI trigefimofecundo : Reſpondit Do- rabunt eosaues morſu amariſlimo: dentes beftis
minus : Qui peccauerit mihi, delebo eum de li- arumimmittam in eos, cum furore trahentium
bro meo . Ego in die vltionis vifitabo & hoc pec- fuper terram , atque ferpentium . Foris vaftabit
catum eorum . eosgladius, & intùs pauor, iuuenem fimulac vir
NVMERORVM decimoquarto : Omnes ginem ,lactentem cum homine ſene. Et dixi,Vbi
homines qui viderunt maieftatem meam , & fic nàm ſunt ? ceſſare faciam ex hominibus memori
gna quæ feci in Aegypto & in ſolitudine, & tenta am eorum .
uerunt meiam per decem vices, nec obediêrunt 8. NVMERORVM decimoſexto : Sufficiat
voci meæ , non videbunt terram , pro qua iura- vobis, (inquit Core cum fuis numero 250. ) quia
ui Patribus eorum : nec quiſquam ex illis qui omnis multitudo ſanctorum eft, & in ipfis eft Do
detraxit mihi, intuebitur eam . Querelas filio- minus. Cur eleuamini ſuper populum Domini
rum Iſrael audiui : Dic ergo eis, Viuo ego , ait Locutúsque Dominus ad Moyſen & Aaron, ain
Dominus: ficut locuti eftis audiente me, fic faci- Separamini de medio congregationis huius, vt
am vobis . In ſolitudine hac iacebunt cadauera eos repentè difperdam , Et paulò pòft : Surre
veftra . xítque Moyſes, & abijt ad Dathan & Abiron : &
6. ECCLESIASTICI vigefimoprimo:Qua- fequentibus eum ſenioribus Ifraël, dixit ad tur
firhomphxa bìs acuta omnis iniquitas, plagæ il- bam : Recedire à tabernaculis hominum impio
lius non eft fanitas. rum, & nolite tangere quæ ad eos pertinent, ne
3 7. PSALMO decimo : Pluet ſuper peccatores inuoluamini in peccatis eorum . Et poft pauca :
laqueos,ignis & ſulphur & fpiritus procellarum , Confeftim igitur vt ceſſauit loqui, dirupta eft
pars calicis eorum . terra ſub pedibus eorum : & aperiens òs ſuum ,
8. LVCAE decimoſexto : Mortuus eft autem deuorauit illoscum tabernaculis ſuis & vniuer
& diues: & fepultus eft in inferno. Eleuans autem fa fubftantia eorum . Deſcenderúntque viui in in
oculos fuos, cùm eſſet in tormentis, vidit Abra- fernum , operti, humo , & periêrunt de medio
hamà longè, & Lazarum in finu eius. Et ipſe cla- multitudinis. Atverò omnis Iſraël qui ftabat per
mans, dixit : Pater Abraham , miſerere mei, & gyrum , fugit à clamore pereuntium ,dicens: Ne
mitte Lazarum vt intingat extremum digiti ſui fortè & nos terra deglutiat. Sed & ignis egreſſus à
in aquam ,vt refrigeret linguam meam , quia cru- Domino, interfecit ducentos quinquaginta viros
ciorin hac flamma. qui offerebantincenſum . Et quibuſdam interpo
1. E. GENESIS quarto : Dixit Dominus ad fitis : Murmurauit autem omnis multitudo filia
Cain : Maledictus eris ſuper terram , quæ aperuitorum Iſrael, ſequenti die contra Moyſen & Aa
os ſuum , & fuſcepit ſanguinem fratris tui de ma-, ron dicens : Vos interfeciſtis populum Domini.
nu tua. Cùm operatus fueris eam , non dabit Cúmque oriretur ſeditio, & tumultus increſce
tibi fructus ſuos : ,vagus & profugus eris ſuper ret,Moyſes & Aaron fugerunt ad tabernaculum
terram . fæderis . Quod poftquàm ingreſſi ſunt, operuit
2. EXODI decimoquarto : Fugientibus Ae- nubes tabernaculum ,& apparuit gloria Domini.
gyptijs occurrerunt aquæ, & inuoluit eos Domi- Dixitque Dominus ad Moyfen : Řecedite deme
nus in medijs flu & ibus. Reuerſæ'qz ſunt aquæ , & dio huius multitudinis, etiam nunc delebo eos.
operuerunt currus & equites cun & i exercitus Cúmque iacerent in terra, dixit Moyfes ad Aa
Pharaonis, qui ſequentes ingreſſi fuerant mare, ron : Tolle thuribulum , & haufto igne dealtari;
nec vnus quidem ſuperfuit ex eis. mitte incenſum deſuper, pergens citò ad popu
3. DANIELIS quarto :Vox de cælo ruit : Ti- lum , vt roges pro eis: iam enim egreſſa eft ira à
bi dicitur, Nabuchodonoſor rex, Regnum tuum Domino, & plagadeſæuit. Quod cùm feciflet Aa
tranfibità te, & ab hominibus eijcient te, & cum ron , & cucurriſſet ad mediam multitudinem ,
beſtijs & feris erit habitatio tua : fænum quafi quam iam vaftabat incendium , obtulit thymia
bos comedes, & ſeptem tempora mutabuntur ſu ma : & ftans inter mortuos ac viuentes,propos
per te : donèc ſcias, quòd dominetur excelſus in pulo deprecatus eft, & plaga ceffauit. Fuerunt au
regno hominum , & cuicunque voluërit, det il- tem qui percuſſi ſunt, quatuordecim millia ho
lud. Eadem hora ſermocomplecus eft fuper Na- minum , & feptingenti; abſquehis qui periérane
buchodonofor, & ex hominibus abiectus eft, & in feditione Core .
fænum vt bos comedit , & rore cæli corpus eius 9. IOANNIS octauo, 10. SAPIENTIAE
infectum eft : donec capilli eius in fimilitudi- decimoquarto , 11. PROVERBIORVM de
rem aquilarum creſcerent, & vngues eius quafi cimoquarto, 12. ECCLESIASTICI vigefi
auium . moprimo, 13. P SALM O quinto , 14. EC
4. GENesis decimonono : Igitur Dominus CLESIASTI S nono, 15. TOBIAE quarto,
pluit ſuper Sodomam & Gomorrham ſulphur & vt in textu .
ignem à Domino de cælo , & fubuertit ciuitates 16. CHRYSOSTOMVS homilia octaua
has, & omnem circà regionem , vniuerſos habita- ad populum Antiochenum : Talis eft peccantium
tores vrbium ,& cuncta terræ virentia. conſuetudo : omnia ſuſpecta habent, vmbras
5. EZECHIELIS decimoſexto :Ecce hæc fu- tremunt , omnem ftrepitum timent, & quen
it iniquitas Sodomæſororis tuæ,fuperbia ,ſaturi- que putantcontra ſe venire : & alijs alia inter
tas panis, & abundantia, & ocium ipfius & filia- ſe differentibus, peccati fibijpfis conſcij, putane
rum eius : & manum egenrpauperinon porri- illos de ſe fermocinari. Talis res peccatum eft,
nullo
 382 Q. IIII . DE PECCATI'S .
Peccarum af. nullo prodit arguente,nullo condemnat accuſan- ne, & proſpera fortuna laſciuientes : nolimus Peccantium
fert metum in hac vita
magnum. te, pauidum facit & timidum peccatorem , ficut propterea eos admirari, ſed deplorare potiùs : proſperitas,
iuftitia contrarium . Audi igitur, quo modo & quòd enim in hac vita nihil aduerfi patiuntur, cuius argu .
huius pauorem,& illius libertatem icriptura de- maioris in futura ſupplicijeft argumentum .Hoc mentum li .
Prouer.28 . , fignauit: Fugit impius perſequente nemine, in- & Paulus his verbis fignificauit: Dum iudicamur 1. Cor.ll.
Conſcientia
accuſans. quit. Quo modo perſequentenemine fugiti In- à Domino, corripimur, vt non cum hoc mun
tùs habet agentem conſcientiæ accuſatorem , & do damnemur. Hîc enim correctio eft, illic fup
hunc vbiquecircunfert : & ficut ſeipſum non po- plicium .
teſt fugere, fic nec intrinfecùs ipſum agitantem : 20. IDEM homilia vigefimaoctaua in epifto
fed quocunquè abcat, flagellatur,& vulnushabet lam ad Romanos : Peccatum dæmone peius eijci- peccatum dç
immedicabile.Arnon talia iuftus: ſed qualis,au- amus. Dæmon fiquidem non omninò fpoliat re- mone peius.
Ibid . di : luftus tanquàm Leo, inquit,confidit. gno cælorum ; ſed ſubindè fit, vt & proht mode
17. PR AET ER E A homilia decimaſepti- ito ac vigilanti : Peccacum verò omninò exclu- Peccatum eft
main Geneſim : Nihil peccato peius.Ipfum enim dit : Voluntarius quippe dæmon eft peccatum , Lemona,
veintroiërit,non folùm confuſione totos nos re- fpontaneal inſania.
Peccatú infi
pientes facit. pler, fed & infipientes facit eos, qui anteà intelle- 21. RVRSVS homilia quadragefimaprima in
du & fapientia multa præditi fuerant. A & a Apoftolorum :Non eft ità magnum ,à dçmo
18. ET homilia quinquagefimaprima in loan- ne liberari,vt eripi à peccato . Dæmon non prohi
Peccato nihil nem : Nihil peccato ſordidius, nihil immundi- bet regnum cælorum aſſequi,licèt cooperetur,in
immundius. us, cuius naturam Propheta interpretatus, cla- uitus quidem .
Pfal.37 .
mabat : Putruerunt, & corruptæ ſunt cicatrices 22. ITEM homilia de lona Propheta: Nihil peccati gra.
mez. graue æquè & onerofum inuenies, quam pecca uitas ,
19. ITEM homilia trigefimaſeprimain loan- tum . Et ideò Zacharias plumbo peccatum figura- Zach.s.
Ioan.se nem ſuper ea verba, Ecce fanusfačtus es,iam noliuit: & Dauid naturam eius deſcribens, ait: Ini- Pfal.sy.
peccare, nè deterius aliquid tibi contingat : Reś quitates meæ ſuperauerunt caput meum, ficut
Peccatú ctia profectògrauis eft peccatum , grauis inquam res, onus grauegrauatæ ſuntſuper me.
corpora infi- & animi pernicies,venonnunquam vi & exupe- 23. BASILIVS homilia in Pfalmum trigefi
rantia ſua corpora quoque inficiat. Breuipecca- mum tertium :Omni in Chriftum credenti ange
tum patratur, morbitormenta diuturna ſunt. Si lus aſiftit, nisì illum à nobis per improbas actio
grauem priorum fcelerum pænam dedimus, de- nes profligauerimus. Velur enim fumus apes fu
indè in eadem inciderimus, dabimus longè ma- gat, & fædus odor columbas expellit: fic angelum Peccatü abi.
iorem : & meritò fand. Qui enim ſupplicio non vitæ noftrecuftodem abigic multa lachrymarum git cuftodem
angelun .
fit melior, tanquàm ftupidus quidem & contem- adſpergine dignum ac graueolenspeccatum .
pror, grauiorem fibi pænam præparat. Ipſum 24.° AVGÝSTINVS in libro expofitionis
nanque peccatum , ſemel lapſum , fatìsſupérque quarundam propofitionum ex epiftola ad Ro
cohibere, & fapientiorem reddere debebat, ne manos,propofitione quadragefimaſecüda : Quòd
iterùm in idem prolaberetur. Quod fi poft datas autem ait, Venundatus fub peccato :intelligen- Rom.7.
pænas in eadem iterùm crimina prolapfi , gra- dum eft, quòd vnuſquiſque peccando animam peccátes dia
uiori pæna afficimur : quid his fperandum eft, ſuam diabolo vendit, accepto tanquam precio bolo anim !
Raullo
i affe- * qui in ipfo fupplicio in ijſdem fceleribus per dulcedine temporalisvoluptatis.Vnde & Domi- Lindorecida
tinaciter perſeuerant? Et qua gratia ,inquies,non nus redemptor nofter di& us eft, quia hoc modo
omnes puniuntur ? Etenim mulcos videmus, & quo di& um eft, venditi eramus.
quidem ſceleftiſlimos, bona corporis valetudi- . PSALMO trigefimoprimo,vt in textu ,
V.

Quæ via ad peccati foueamducit ?

a ang biz deA. Trievs præcipuè “ gradibus ad peccatum peruenitur : Suggeſtione,

mobile.Cap de dele &tatione, conſenſu.

Tsipi.call. B. Suggeſtione quidem hoſtis, dum nobis praua ingeritur cogitatio, fiue
in củag.& li tentatio à mundo, carnevel Satana : dele &tatione autem noſtra, dum animo
4.mora.c.27 .
iam nimiùm adlubeſcit, quod praua ſuggeſſit tentatio : demùm , & proprio
conſenſu, dum in peccatum ipſum voluntas alle & a conſentit deliberate: Ex
bicole dequo ſanè conſenſu peccatum iamconſummatur, vt hominem non modo

Tobom potezom immundum , iniquumque faciat, & fpiritualiter occidat, verumetiam coram
Deo gehennæ obnoxium reddat,etiamſi non ſemper opere perpetretur. Vn
Gires ad in:dè non temerè di & um eftillud: In ſuggeſtionelemen, in dele &tatione nu
11.Auguftini
Cancuar. trimentum in conſenſu perfe & ionem ineffe peccati .

C. Quòd ſi exa &iùs conſideremus, qui ſoleantgradus eſſe peccati

, in primis !
a vide Gre, oritur ex ſuggeſtione cogitatio, ex cogitatione affe & io, ex affe& ione dele

1.5.4.morali,Aatio, ex dele & ationeconſenſus, ex conſenſu operatio, ex operatione con

Tüdoru lib.2. ſuetudo,ex conſuetudinedeſperatio ,ex deſperatione peccati defenſio ,ex pec

bono,cap.4. cari defenſionegloriatio,ex gloriatione damnatio . Hæc eſt demùm longa il

Pfal.118.h sed la & horrenda peccatorum catena: hiº funes atque compedes, quibus adftri
3Vidc
:Reg.:22:27
. Aum hominem Satanas nunc in omnegenus malorum , ac tandem in tarta
li
8.confellio .
. Atque idcircò plurimùm refert, pec
num, cap.s. ream abyſſum præcipitat infeliciſſimè
Morai.ca.12 . catorum gradus eiuſmodiatque propagines, nè fallamur atque periclitemur,

ſtudiosè diſcernere & obſeruare.

TESTI
 DE Ø E Ć CAT I S.;
Q. V. · 383
4 TESTIMONIA .
-4
BA . AVGVSTINVS libro primo de ſermo- te duodecimo:Cùm huic intétione mentis ,quç in
ne Domini in monte, capite duodecimo : Sanè rebus temporalibus & corporalibus propter acti
Match.s. confiderandum eft, quòd non dixit, Omnis qui onis officiūratiocinandi viuacitate verſatur,car
concupiuerit mulierem : ſed, Quivideritmulie- nalisille ſenſusvel animalisingerit quandā ille
rem ad concupiſcendam eam : id eft, hoc fine & cebram fruendi fe,id eft,tanquàm bono quodam
hocanimo attenderit, vt eam concupiſcat : quod priuato & proprio ,non tanquàm publico atque
iam non eft titillari delectatione carnis, fed plene communi,quod eft incommutabile bonum , tunc Serpens qui ,
conſentire libidini, itàvt non refrænetur illici- velut ſerpensalloquitur fæminā: huic aútillece- doalloquitut
tus appetitus, ſed fi facultas data fuerit, fatietur. bræ cófentire, deligno prohibito manducare eſt. Máducare de
Tribus imple Nam tria funt, quibus impletur peccatum , ſug- Sed ifte conſenſus fi ſola cogitationis delectatione ligno vetito .
turpeccatú. geſtione, delectatione, & conſenſione. Suggen contentus eſt, ſuperioris verò authoritate confi
itio, fiue per memoriam fit, fiue per corporis ſen- lijità mébra retinentur, vt non exhibeantur ini
ſus, cùm aliquid videmus aut audimus, vel ólfa- quitatis arma peccato , fic habendum exiſtimo,
cimus,vel guftamus,veltangimus.Quo fi fruide- velut cibum veritü mulier ſola comederit. Si aút
lectauerit,delectatio illicita refrenandaeft. Velut in conſenfionem malè vtendi rebus quæ per ſen
cùm ieiunamus, & vifis cibis palati appetitus af- fum corporis fentiütur,ità decernitur quodcung
ſurgit, non fit nisì delectatione:ſed huic tamen peccatum, vt fi poteftasfit,etiam corpore cóplea
non conſentimus, fieam dominantis rationis iu- tur, intelligenda eft illa mulier dediffe viro fuo mul Dateviro
edendufic
.
re - cohibemus. Si autem conſenfio facta fuerit, fecum fimul edendum illicitūcibum . Nec enim
plenum peccatum erit.Notum autem Deo in cor- poteft peccatum non folùm cogitandum ſuaui
de noftro, etiam fi facto non innoteſcat homini- ter,verùm etiam efticaciter perpetrandum men
bus. Ità ergo ſunt ifti gradus, quafi à ſerpente ſug- te decerni,nisi & illa mentis intentio ,penés quam
geftio fiat,id eft,lubrico & volubili, hoc eft,tem- ſumma poteftas eft, membra in opus mouendi,
porali corporum motu: quia & fi qua talia phan- vel ab operecohibendi,malæ a & ioni cedat & fer
taſmata intùs verfantur in anima, de corpore fo- uiat.Nec fanè cùm fola cogitatione mens oblecta- Voluntaria
oblectatio in
rinfecùs tracta ſunt: & fi quis occultus pręcer iſtos tur illicitis, non quidem decernens eſſe facienda, cogitatione
quinque ſenſus,motúsque corporis animum tan tenens tamen & voluens libenter, quæ ftatim vt illicita pec
git, eſt etiam ipſe temporalis & lubricus : & ideò attigerunt animum refpuidebuerunt,negandum carum eſt
s quanto illabitur occultiùs vt cogitationem con- eft elle peccatum ,fed longè minùs, quàm & fi ope
tingat,tanto conuenientiùs ſerpenti comparatur. reftatuatur implendum . Et ideò de talibus quo
Suggeftio.co- Trią ergò hęc ,vt dicere cæperam ,fimilia ſuntilli què cogitationibus venia petēdaeft, pectusqz per
pëti,delecta, geftæ rei, quæ in Genefi ſcripta eft, vt quafià fer- cutiendum , atque dicendum , Dimitte nobis de- Matth.6 .
zionulieri, pente fiat ſuggeſtio & quædam fuafio . In appetitu
conſenſus bita noftra : faciendum quoquè quod ſequitur,
viro . autem carnali, tanquàm in Eua, delectatio. In ra- atque in oratione iungendum ,Sicut & nos dimit
Gen.3 . tione verò, tanquam in viro, confenfio : quibus timus debitoribus noftris. Neque enim ficut in
pera &tis, tanquàm de paradiſo ,hoc eft,debeatiffi- illis duobus primis hominibus perſonam fuam
1 ma luce iuftitiæ ,in mortem homo expellitur,iu- quiſque portabat, & ideò fi fola mulier cibum
ftiffimè omninò. Non enim cogit qui ſuadet. Et ediffet illicitum , ſola vtiquè mortis fupplicio
omnes naturæ in ordine ſuo gradibus ſuis pul- plecteretur. Ita dici poteft in homine vno, fide
chræ ſunt,fed de ſuperioribus,in quibus rationa- iectationibus illicitis, à quibusſe continuò debe
Propter folá
lis animus ordinatus eft, ad inferiora non eft de- ret auertere cogitatio, libeuter ſola paſcatur, nec voluntatem
clinandum .Nec quiſquam hoc facere cogitur, & facienda decernantur mala, ſed tantùm ſuauiter oblectandiſe
ideò fi fecerit,fine iufta defenfione punitur . Non in recordatione teneantur, quafi mulierem fine illicitis cogi.
tationibus,
enim hoc committit inuitus . Veruntamen dele- viro poſſe damnari :abfit hoccredere .Hæc quip damoamur.
& tatio ante conſenſionem vel nulla eft, vel tam pe vna perſona eft, vnus homo eft, totusque da
Illicita dele. tenuis ve propè nulla fit,cui conſentire,magnum mnabitur, ntisì hæc quæ finevoluntate operandi,
ſentire ,ma peccatum eft,cùm illicita eft.Cùm autem quiſque ſed tamen cum voluntate animum talibus oble- vide S. Tho.
12.9.74. art. S
gnum pecca-conſenſerit, committit peccatum in cordeſuo.Si Aandi, ſolius cogitationis ſentiuntur eſſe pecca
tum eft .
autem etiam in factum proceſſerit,videtur fatia- ta , per mediatoris gratiam remittantur.
ri, & extingui cupiditas. Sed pofteà cùm fuggeftio 3. GREGORIVS homilia decimaſexta in
repecicur, maior accenditur delectatio : quæ ta- Euangelia : Sciendum nobis eſt, quia tribus mo- Tribus mor,
men adhuc multòminor eft, quàm illa quæ aſfi- dis tentatio agitur, ſuggeſtione, delectatione, & tentatio.
duis fáctis in conſuetudiné verticur. Hanc enim conſenſu. Et nos cùm tentamur,plerunque in de
vincere difficilimum eft : & tamen etiam ipfam lectationem aut etiam in conſenſum labimur :
conſuetudinem ,ſiſe quiſque non deſerat,& Chri- quia de carnis peccato propagati,in nobiſipfis eci
ftianam militiam non reformidet, illo duce at am gerimus vndè certamina toleramus.Deus ve
ale' pacem
que adiutore ſuperabit: ac fic in priftinam * pote- rò qui in vtero virginis incarnatus, in mundum
ftatem atque ordinem & vir Chriſto, & mulier fine peccato venerat, nihil contradictionis in ſe
viro ſubijcitur.Sicut ergò tribus gradibusad pec- metipſo tolerabat.Tentari ergò per ſuggeftionem Matth.4
catum peruenitur,ſuggeſtione, dele&tatione,con- potuit, ſed eius mentem peccati delectatio non
fenfione: ità ipfiuspeccati tresſuntdifferentiæ,in momordit.Atque ideò omnis diabolica illa ten
corde, in facto, in conſuetudine, tanquàm tres tatio forìs, nonintììs, fuit .
mortes.Vna quafi in domo, id eft, cùm in corde 4. IDEM libro quarto Moraliū , capite vigefi
conſentitur libidini: altera iam prolata quaſi ex- moſeptimo: Quatuor modis peccatū perpetratur
tra portam ,cùm in factum procedit affenlio: ter- in corde,quatuor cõſummatur in opere.In corde ,
tia, cùm vi conſuetudinis malæ tanquàm !mole nang ſuggeſtione delectatione, coſenſu , & defen
terrena premitur animus, quafi in ſepulcro iam fionis audacia perpetratur.Fit enim ſuggeſtio per
putens. Quæ tria genera mortuorum Dominum aduerfarium , delectatio per carnem , cõfenſus per
reſuſcitáſſe, quiſquisEuangeliū legit, agnofcit.Et fpiritum , defenfionis audacia per elationé.Culpa
Matth.y . fortaſsècõliderat,quas differentias habeat etiam enim quæ terrerementem debuit, extollit, & de
Luc.7 . ipfavox refuſcitátis,cùm alibi dicit:Puella ,furge. ijciendo eleuat,ſed grauiùs eleuando fupplantat.
loan is. Et alibi : Iuuenis,dico tibi,furge.Alibì,Infremuit Vndè & illam primi hominis rectitudinem anti-,
in ſpiritu ,& Aeuit , & rursùsfremuit, & poft dein- quus hoftis his quatuor ictibus fregit. Nam ſer
de voce magna exclamauit ; Lazare, veni foras. pens ſuafit, Eua delectata eft,Adam confenfit :qui
2. IDEM libro duodecimo de Trinitate,capi- etiam requiſitus, confiteri culpam per audaciam
noluit.
 384 Q. V. DE PECCATIS
noluit . Hoc verò in humano genere quotidiè agi-
tur, quod a &tum in primo parente noftri generis
Serpėsſuadet non ignoratur.Serpens fuadet, quia occultus ho-
ftis mala cordibus hominum latenter ſuggerit:
Eua
tur. dele &ta. Eua dele &tata eft, quia carnalis ſenſus, ad verba
Adam con ſerpentis mox ſe delectationi ſubfternit: Conſen-
Sentir. ſum verò Adam mulieri præpofitus præbuit :
quia dum caro in dele&tationem rapitur, etiam à
ſua re&titudine ſpiritus infirmatus inclinatur. Et
requifitus Adam , confiteri culpam noluit: quia tunc peccatum incipit naſci. Si autem etiam ad confenfione
videlicet fpiritus,quopeccando à veritate difiun- confenfionem ex deliberatione defcendit, tunc perficitur
gitur, eo in ruinæ ſuæ audacianequiùs obdura- peccatum cognoſcetur perfici. In ſuggeſtione igi
Gradus per tur,Eiſdem etiam quatuor modis,peccatum con tur peccati ſemé eft, In delectatione fit nutrimen
quos defcen- ſummatur in opere. Priùs nanque latens culpa
ai profundi.agitur: poftmodùm verò etiam ante oculos ho
minum fine confufione reatus aperitur : dehinc
& in conſuetudinem ducitur : ad extremum ve
rò vel falſæ ſpei ſeductionibus, vel obftinatione
miſeræ deſperationis enutritur.
1. B. IACOBI primo : Vnuſquiſque tentatur
à concupiſcentia ſua abſtractus & illectus. Dein-
dè concupiſcentia cùm conceperit, parit pecca-
tum : peccatum verò cùm conlummatum fuerit,
generat mortem .
Tribus mo . 2. BEDA in primum caput lacobi: Tribusmo-
dis agitur distétatio agitur: ſuggeſtione,delectatione, con.
tentario ,
ſenſu. Suggeſtione holtis, delectatione autem ,vel
etiam confenfu ,noftræ fragilitatis. Quòd fi hofte
ſuggerente delectari aut conſentire peccato nolu-
mus, tentatio ipſa nobis ad vi oriam prouenit,
qua coronam vitæ mereamuraccipere. Siverò &
hoftis ſuggeſtione paulatim à recta intentione
abftrahimur, & vitio incipimus illici,delectando
quidem offendimus, ſed necdùm lapſum mortis
incurrimus. At fi delectationem concepti corde
facinoris, etiam partus praux ſequitur actionis,
nobis iam mortis reis, victor. hoftis abfcedit.
Quod vt adftruamus exemplis, tétatus eft Iofeph
Gen.39 . verbis Dominæ, ſed quia concupiſcentiam libi
dinis non habuit, ſuggeſtione tantùm , non etiam
delectatione vel conſenſu, tentari potuit : ideò
2. Reg.Il. victor euafit. Tentatus eft Dauid viſú vxoris alie-
næ, & quia necdum carnis appetitum vicerat, à
concupiſcentia ſua abftractus & illeétus eft.Atque
vbìconceptum ſcelus perfecit,reatum mortiseci-
2.Reg.12 , am proprio ore iudicatus incidit, quam tamen
pænitendo euafit. Tentatus eft ludas per philar-
Matth.26 . gyriam , & quia erat auarus, ab ipſa ſua concupi-
Icentia abftra&tus & illectus,ad interitum confen-
lob 1. & 2. tiendo decidit. Tentatus eft Iob multipliciter :
fed quia nec poffeſfiones,nec falutem corporis di-
uino amoripræpofuerat, tentari'quidem ſugge-
ftione hoftili potuit,ſed conſentire vel faltem de
lectari peccato nullatenùs valuit.Quod ergò dici-
lacob.s. tur, Peccatum cùm conſummatum fuerit, gene-
rat mortem :reſpicit econtrariò ad hoc, quod ſu
prà di & um eft de eo qui ſuffert tentationem , quia
cùm probatus fuerit,accipier coronam vitæ.Sicut
enimille quitentatus fuperat,præmia vitæ mere-
tur : ità nimirùm qui concupiſcentijs fuis ille-
&tus, à tentatione fuperatur, meritòruinam mor
tis incurrit,
3. TOBIAE quarto : Caue nè aliquando pec-
cato conſentias, & prætermittas præcepta Domi-
ni Dei noftri.
4. AD Romanos ſexto : Non ergò regnet pecca-
tum in veftro mortali corpore, vt obediatis con
cupiſcencijs eius .
5: ‘ MATTHAEI quinto : Omnis qui irafcitur
fratri fuo, reus erit iudicio . Qui autem dixerit
fratri ſuo, Raca ,reus erit concilio . Qui autem di-
xerit, fatue, reus erit gehennæ ignis.
6. GREGORIVSMagnus in reſponfione ad
vndecimam interrogationem Auguſtini Cantu-
Tribus mo . arienſis Archiepiſcopi: Tribus modis impletur
disimpletur omne peccatum , videlicet ſuggeſtione,delectati-
peccatum . one,conſenſu.Suggeſtio quippe fit per diabolum ,
delectatio per carnem , conſenſus per ſpiritum :
quia cùm primam culpam ſerpens ſuggeſlit, Eua
velut caro dele &tata eſt, Adam velut ſpiritus con
fenfit. Et neceffaria eft magna diſcretio, vt inter
fuggeftionem , delectationé, & conſenſum iudex
fuianimus præfideat. Cùm enim malignus ſpiri
tus peccatūſuggeritin mente, fi nulla peccati de
le & atio ſequatur, peccatū omnimodò perpetra
tum non eft. Cùm verò caro delectari-cæperit,
peccatum .
tum, In conſenſu perfectio. Et fæpè contingit, ve
hoc quod malignusfpiritusſeminatin cogitatio
ne,caro in delectationem trahat, nec tamen ani
mus eidem delectationi conſentiat. Et cùm čaro
fine anima delectari nequeat, ipfe tamen animus
carnis voluptatibus reluctans, in delectatione
carnali aliquo modo ligatur inuitus,vtei ex rati
one contradicat,nec confentiat, & tamen delecta
tione ligatusfit,ſed ligacum ſe vehementer inge
miſcat. Vndè & ille cæleftis exercitus præcipuus
miles gemebat, dicens: Video aliá legem in mem- Rom.g.
bris meis,repugnantem legi mentis meæ , & capri
uum me ducente in lege peccati, quæ eft in mem
bris meis.Si autem captiuus erat, minimè pugna
bat . Quapropter & captiuus erat, & captiuus non
erat, & pugnabat. Igitur legi mentis, ſex quæ
membriselt,repugnabat. Pugnabat autem , quae
propter captiuus non erat. Eccè itaque homo eft,
veità dixerim , & captiuus, & liber. Liber,ex iu
ſtitia quam diligit : captiuus, ex delectatione
quam portat inuitus.
1.c. GREGORIVS Magnus libro quarto
Moralium,capite vigefimofeptimo, vt fuprà hac
eadem quæftione, A. teftimonio quarto .
2. ISIDORVS Epiſcopus, libro fecundo de
ſummobono,capite vigefimotertio : Iftis fomi- Gradus pes
tibus quafi quibufdam gradibus coaleſcit omne catorum .
peccatum . Cogitatio nanque praua delectatio
nem parit, delectatio conſenfionem , confenfio
actionem , actio conſuetudinem , conſuetudo ne
ceſfitatem : ficis his vinculis homo implicatus, orum
Catena
, vidi
quadam catena vitiorum tenetur adftri&tus: ita
vt ab ea euelli nequaquàm valeat,nisì diuina gra
tia manum iacentis appræhendat. Peccatum ad
mittere, cadere eft in puteum : conſuetudinem
verò peccandi facere, os putei eſt coanguftare,ne
is qui cecidit ,valeatexire.Sed interdum etiam ca
lesDeus liberat,dum eorum deſperationem ad
conuerfionem libertatis commutat. Ipfo enim
miſerante peccata dimittuntur : quo protegente
fit,nè in deterius peccando eatur. Nequiflimum peccädi con
eft peccare,peius eft peccandi conſuetudinem fa- ſuctudo.
cere. Ab illo facilè ab hoc cum magno labore re
2
furgitur, dum malz conſuetudini repugnatur.
Malè agendi conſuetudinem , receffum effe Pro
pheta afferit in profundum , cuius vſu quafi qua
dam lege homo tenetur adftriétus, vt etiá quan
do non vult, peccatum admittat. A lapſu verò ci
tò refurgere, non eft in profundum ire. Apofto
lus legem peccatidicit eſſe in membris ſuis, quæ
lex confuetudo eft, quam peccando concipimus,
& non ab ea cùm volumus diſcedimus : quia
iam neceſſitatis vinculo per conſuetudinem reti
nemur.
3. PROVERBIORVM quinto : Iniquitates
fuæ capiunt impium ,& funibus peccatorum fuo
rum conftringitur.
4. PSALMO centefimo decimooctauo : Fu
nes peccatorum circumplexi ſunt me,
5. SECVNDI Regum vicefimofecundo : Fu
nes inferni circundederuntme:præueneruntme
laquei mortis.
6. " A V GVSTINVS libro octauo confeſſio
num, capite quinto : Cui rei ego ſuſpirabam li
gatus,
 DE PECCATIS, Q. V. VI. 385
gatus, non ferro alieno ,ſed mea ferrea voluntate . mentis meæ , & captiuum me duceret in lege pec
Lex peccati
Catena pec . Velle meum tenebat inimicus, & indè mihi cate- cati ,quæ in membris meis erat.Lex enim peccati, eft violentia
catoruin . nam fecerat, & conftrinxerat me. Quippe ex vo- eft violentia conſuetudinis, qua trahitur & tene- confuetudia
luntate peruerſa , facta eft libido ; & dum feruitur tur etiam inuitus animus , eo merito, quo in eam nis ,
libidini,facta eſt conſuetudo ; & dum conſuetu- volens illabitur.
dini non refiftitur, facta eſt neceſſitas . Quibus 7. GREGORIVS libro vigefimoquinto Mo Peccatūvnú
quafi anſulis quibuſdam fibimet innexisvndè , ralium , capite duodecimo: Omne peccatú quod trahitad alia
catenam appellaui,tenebat me obſtrictum dura tamen citiùs penitendo non tergitur, aut pecca- ud .
Rom.g. feruitus. Et poft nonnulla : Fruftrà condelecta- tum eft & cauſa peccati, aut peccatum & pena
bar legi tuæ fecundùm interiorem hominem , peccati: Peccatum nanque quod pænitentia non
cùm lex alia in membris meis repugnarec legi diluit, ipſo fuo ponderemox ad aliud trahit.
VI.

Quomodò peccata facilè deuitantur?

A. Primùm quidem , fi quæ peccatis mala & pericula ſuccedant , prouide

amus: deindè, fi illorum initijs prauisque ſuggeltionibus, quibus ad peccan- 12.00.42%
dum facilè ſolícitamur, ſtatim occurramus atque repugnemus fortiter: po -modelleri

ftremò, li virtutes peccatis contrarias exercitare nitamur, Christo in his quadragelig

29.ex paruis ,
omnibus auxiliante. & 49.ia Can .
tica .
B. Monetigitur Eccleſiaſticus: ' Post concupiſcentias tuas non eas , & à voluntate 5 RW.12.abe

tua auertere.Si preſtes animæ tuæ concupiſcentias eius,faciet te in gaudium inimicis tu- Philipitib
.

is. Vndè diuinum etiam oraculum pronunciat :" Nónne

ſi benèegeris recipies ? ſi Genel.4.2

autemmalè
,ftatim in foribus peccatum aderit : ſed
ſub te eritappetitus eius , & tu domi /

naberis illius. Atque hîc locum habet armatura º fpiritualis,qua vult Paulus Ephef.bbc
CHRISTI milites aduersus peccatum & inſidias omnes diaboli eſſe mu
nitos, vt peccato repugnare, in die malo reſiſtere, & omnia tela nequiſſimi

extinguere poſſint
.
TESTIMONIA.
. A. PSALMO centefimo trigefimoſexto :Be-
atus qui tenebit & allidet paruulos ſuos ad pe-
tram ,
2. IACOBI quarto : Subditi eſtote Deo : refi-
ftite autem diabolo, & fugiet à vobis. Appropin-
quate Deo , & appropinquabit vobis.
3. PRIOR IS Petriquinto : Aduerfarius vefter
diabolus tanquam leo rugiens circuit, quærens
quem deuoret.Cui refiftite fortes in fide :ſcientes
eandem paſſionem ei quæ in mundo eſt, veſtræ
fraternitati fieri,
4. BERNARD VS in ſermone quinto de qua-
drageſima: Magnum difcrimen aduersùs diabo-
licæ fraudis aftutias, tam crebros, imò continuos
habere conflicus: quem nec videre quidem pof-
ſumus, & quem nimis aſtutum fecerit tam natura
Jo nobis eft fi fubtilis ,quàm longa exercitatio malitiæ eius.Ve-
lo nolumus. runtamen in nobis eſt fi vincinolumus, & nemo
Gencl.4. noftrum in hoc certamine deijcitur inuitus. Sub
te eftô homo appetitus tuus, & tu dominaberis il-
lius.Poteft inimicus excitare tentationis motum ,
ſed in te eſt fi volueris dare ſeu negare conſenſum .
In tua facultate eſt fi volueris inimicum tuum fa-
cere ſeruum cuum , vt omnia tibi cooperentur in
bonum . Ecce enim inflammat inimicus defideri-
um cibi,vanitatis aut impatientiæ cogitationes
Quoties rel . ingerit, aut excitat libidinis motum : tu ſolum-
ſtimusfuggc- modò nè conſenſeris: & quotiens reftiteris, toti-
ftionibus dc.
ens coronaberis. Veruntamen negare non poffu-
monis,toties
coronamur . mus,fratres,molefta funt hæc, & periculofa,fed &
in ipſo certamine fi viriliter reſiſtimus, quxdam
pia tranquillitas de conſcientia bona naſcitur.
Si Atatim re. Credo etiam , fi cogitationes iſtas quàm citò in no-
pellatur,non bisaduertimus,non patimur remorari,ſed in ſpi-
iä сitorcuer- ritu vehementi animusaduersùs illas excitatur :
tetur.
quoniam inimicus confuſus abſcedet à nobis :
non tam libenter ilicò reuertetur.
S. ET ſermone vigefimonono ex paruis ſermo-
Tribus mo- nibus : Tribus modis prouidentur bona coram
dis bonapro- Deo , cogitatione, affectione,intentione. Nam &
uidentur co
cogitatio debet efíe fancta,vndè ſcriptum eſt : Co-
ram Dco.
gitatio fancta feruabit te, & affectio pura,& inten-
tio recta.Suntautem tria ifta,id eft,cogitatio,affe
dio ,intentio,in anima: ſed in ea quoquèproprijs
fingula locis diftin &tis videntur.Nam cogitatio in
memoria,affectio in voluntate, intentio in ratio
ne confiftit. Atque vt eorum vſum ac differenti
am clariùs videamus, fumamus nobis exemplum
de rebus exterioribus. In corporibus fi quilibet
deformis color cutem tátùm inficiat, corpus qui
dem turpius redditur,ſed nihil ei de fanitate ſua
ex hoc adimitur. Si ergo carni putredo aliqua vel
liuidustnmor infederit, iam nö folùm decor cor
poris,fed falus quoque curbatur. Quòd filanguor
forſitan inualeſcens,cum ipfa carne oſſa quoque
medullitùs occuparit, tunc demùm de vita non
immeritò poterit deſperari.Eodem modo inani
ma fi peccatú ſuggeritur memoriæ per cogitatio- Suggeftio .
nem,nullum camen præbuerit aut voluntas affe
& um ,aut deliberatio ipfa conſenſum : fateor qui
dem ,deformitas eft,nec audire interim anima il
la meretur: Tota pulchra es amica mea. Cæterùm Canticor.4.
non morbus. Quòd fi voluntas Delectatio.
& fi næuus eft,fed
quoq ipſa iam ſenſu dele&tationis afficitur, refi
ftit tamen adhucdeliberatio rationis ,infirmatur
quidem, ſed necdùm moritur anima : clamet ta
men neceſsè eft:Sana me Domine, & fanabor.Tức Hiere.19.
enim mori dicitur, quando & ipfa ratio ad pecca- locentia.
tum per intentioné curuatur. Hoc nempe eft pec
catum, de quo dicitur: Anima que peccauerit ,ipſa Ezech. 18.
morietur. Hunc triplicem gradum deplorat Da
uid, ex perſonapeccatoris, dicés Domino, Expel
lendo deparadiſo in latamhuiusſeculi euagatio
nem, Confirmati fuper me manutuam .Etquo- Pfal.39.
niam carnalia defideria ſunt peccati pæna : Non Ibidem.
eft fanitas in carne mea, a facie iræ tuæ. Iam verò
vbi robur deeft rationis, non eft pax oſtibus meis
à facie peccatorum meorum.Qui rursùm eofdem
gradusex perſona iuſti decantat dicens : Memor Pſal.76.
fui Dei , & delectatusſum , & exercitatus ſum . De
lectatus enim dicit per voluntatem, exercitatus
per racionem.Neergò à memoria expellat Deum Quomodò re
irruens turbaplurimarum cogitationum ,quę ſo- liitendúſug .
gerenci pec.
lent effluere tanquàm vilis plebs in atrium : po catum .
Kk natur
V
 386 Q. VI. DE PECCATIS
natur ad eius portam ianitor cuius nomen eft re- etiam coram omnibushominibus.Si fieri poteſt,
cordatio propriæ profeflionis, vt cùm turpibus quòd ex vobis eſt, cum omnibus hominibus pa
fefe cogitationibus ſenſerit animus prægrauari, cem habentes. Non voſmetipſos defendentes
increpet ſe, & dicat fibi: Túne hec debes cogitare, chariſſimi,ſed date locum iræ,Scriptum eft enim:
qui facerdos es,qui clericus es, qui monachus es ? Mihi vindictam , ego retribuam , dicit Dominus. Deut- 32,
Cultor iuftitiæ debetin fe huiulmodi quicquam Sed fieſurierit inimicus tuus, ciba illum : fi fitit, Prou.25.
admittere?decetferuum Chrifti,amatorem Dei, potum da illi. Hoc enim faciens, carbones ignis
tale aliquid vel ad modicum meditari ? Hæc di- congeres ſupercaput eius. Noli vinci à malo , ſed
cendo excludes Auxum illicitæ cogitationis per vince in bono malum .
Contra dele- recordationem propriæ profeflionis.Similiter ad 8. AD Ephefios quarto : Obfecro itaque vos
Stationein portam voluntatis, in qua folent manere carna ego vinctus in Domino , vt dignè ambule ris vo
peccati.
lia defideria tanquàm in domo domeſtica fami- catione, qua vocati eftis, cum omni humilitate
lia, ftatuatur oftiarius qui vocatur recordatio ce- & manſuetudine, cum patientia, ſupportantes
leſtis patrię.Hic enim poteft prauum defiderium inuicem in charitate, ſoliciti ſeruare vnitatem
quafi cuneuscuneum expellere , & ipſum qui ait : fpiritus in vinculo pacis. Deponite vos; ſecun
Apoc.3. Eccè fto ad oftium , & pullo , fine cunctatione reci- dùm priftinam conuerfationem veterem homi
Contra in . pere.lam verò ad thalamum rationis talis & tam nem , qui corrumpitur fecundùm defideria er .
malapi. ferox adhibendus eft cuftos qui nemini parcat, roris.Renouaminiautem fpiritu mentis veftra ,
ſed quicunq hoftis fiue clàm liue palàm ingredi & induite nouum hominem , quiſecundùm De
præſumpſerit, procùl eu arceat: & hic fit recorda um creatus eft, in iuftitia & fan &titate veritatis .
tio gehennæ. In cæteris fiquidem ,id eft,memoria Propter quod deponentes mendacium, loqui
& voluntate,non ita eft intolerabile, fivel memo- mini veritatem vnuſquiſque cum proximo fuo:
ria recipiat quandoquè vagam cogitationem , quoniam ſumus inuicem membra Irafcimini .
vel voluntas impuram affectionem . Hoc verò nolite peccare. Sol non occidat fuper iracundi
grauiffimüeft & omninò damnoſum , fi vnquàm am veftram . Nolite locum dare diabolo . Qui fu
ratio perdiderit intentionis rectitudinem . rabatur,iam non furetur : magis autem laborety
6. ITEM fermone quadragefimonono in Can- operando manibus ſuis quod bonum eft, vcha
tica: Er quomodo (ais) ego proficerepoffum , qui beat vndè tribuat neceſlitatem patienti. Omnis
Non ſentire, fratri proficienti inuideo ? Sidoles quòd inuides, fermo malus ex ore veftro non procedat: fed fi
ſed cófentire ſentis, fed non conſentis. Paffio eft quandoq ſa- quis bonus ad ædificationem fidei, vt det grati
peccatú eft. nanda, non actio condénanda. Tantùm non illic am audientibus. Et nolite contriftare Spiritum
relideas iniquitatem meditans in cubili tuo , qua- ſanctum Dei, in quo ſignati eftis in die redempti
liter videlicet foueas morbum , fatisfacias peſti, onis. Omnis amaritudo,& ira, & indignatio, &
perſequaris infontem ,benè ab illo geſta calumni-. clamor , & blafphemia tollatur à vobis cum
ando ,deprimendo ,peruertendo, atq impedien- omni malitia.Eftote autem inuicem benigni,mi
Rom.6. do gerenda.Alioquin non nocer ambulanti & ex- fericordes, donantes inuicem , ficut & Deus in
tendenti ſe ad meliora quod iam non ipfe opera- Chrifto donauit vobis.
tur,ſed quod habitat in eo peccatum . Non efter 9. AD Philippenſes quarto : Modeftia veftra
gò damnatio illi qui non dat membra fua ar nota fit omnibus hominibus. Dominus prope
ma iniquitati, non linguam ad detrahendum , eſt. Nihil foliciti fitis : ſed in omni oratione &
non quicquam reliqui corporis ad lædendum obſecratione cum gratiarum a& ione petitiones
nocendúmve aliquo modo, magis autem con- veſtræ innotefcant apud Deum . Et pax Dei quæ
funditur fic fe effe maléaffectum : & inolicum ex exuperat omnem fenfum , cuftodiat corda veftra
longo vitium , confitendo, Aendo, orando cona- & intelligentias veſtras in Chrifto Ieſu. De cæ
tur expellere: & cùm non præualet, mitior indd tero fratres, quæcunque ſunt vera , quæcunque
ad omnes, atque apud ſe humilior inuenitur. pudica , quæcunque iufta , quæcunque fanda,
Matth.11. Quis fanè fapiens hominem damnet, qui à Do- quæcunque amabilia, quæcunque bonæ fama
mino didicit mitis eſſe, & humilis corde? Ablit fiqua virtus, fiqua laus diſciplinæ, hæc cogitate.
vt inueniatur expers falutis imitator Saluatoris Quæ & didiciftis, & accepiftis, & audiftis, & vidi.
fponfi Ecclefiæ Domini noftri. Itisin me.
7 . AD Romanosduodecimo:Obfecro ita vos 1.B. ECCLESIASTICI decimooctauo,
fratres per miſericordiam Dei,vt exhibeatis cor- 2. GENESIS quarto , vt in textu .
pora veftra hoftiam viuentem , fanctam ,Deo pla- 3: AD Ephefios ſexto: De cætero fratres, con .
centem , rationabile obſequium veftrum . Etno- fortamini in Domino,& in potétia virtutis eius.
lite conformari huic ſeculo : ſed reformamini in Induite vos armaturam Dei, vt poffitis ftare ad
nouitate ſensus veftri, vt probetis quæ fit volun- uersùs infidias diaboli . quoniam non eft nobis
tas Dei bona, & beneplacés, & perfecta.Dico enim collu &atio aduersùs carnem & fanguinem : fed
per gratiam quæ data eft mihi, omnibus qui ſunt aduersùs principes & poteftates ,aduersùs mundi
inter vos, non plus fapere quàm oporter fapere, rectores tenebrarum harum , contra ſpiritualia
ſed fapere ad ſobrietatem , vnicuiq;ficutDeus di- nequitiæ in cæleftibus. Proptereà accipitearma
uifit menſuram fidei. Sicut enim in vno corpore turam Dei,vtpoffitisrefiftere in die malo, & in
multa membra habemus, omnia autem membta omnibus perfe&ti ftare.State ergò ſuccinci lum
noneundem a &tum habent: itàmulti vnum cor- bos veftros in veritate, & induti loricá iuftitiæ ,
pus fumus in Chrifto, finguli autem alter alterius & calceati pedes in præparationem Euangelij pa
membra. Odientes malum , adhærentes bono . cis : in omnibus ſumentes ſcutū fidei, in quo pof
Charitatem fraternitatis inuicem diligentes.Ho- fitis omnia tela nequiflimi ignea extinguere. &
nore inuicem præuenientes, Solicitudine non pi- galeam falutis aſſumite , & gladiū ſpiritus, (quod
gri.Spiritu feruentes,Domino ſeruientes.Spe gau- eft verbum Dei ) per omnem orationem & obfe
dentes, In tribulatione patientes.Orationi inſtan- crationem orantes omni tempore in fpiritu : &
tes . Neceſſitatibus ſanctorum communicantes. in ipſo vigilantes in omni inftantia, & obfecrati
Hoſpitalitatem fe&tantes.Benedicite perſequenti- onepro omnibus fan &tis: & pro me.
bus vos : benedicite, & nolite maledicere.Gaude- 4. AD Hebræos duodecimo : Recogitate eum
re cum gaudentibus, & fere cũ fentibus.Idipfum qui talem fuftinuit à peccatoribus aduersùm fe
inuicem fentientes. Non alta ſapientes,ſed humi- netipfum contradi & ionem : vt nè fatigemini,
libus conſentientes. Nolite effe prudentes apud animis veſtris deficientes. Nondùm enim vſque
vofmetipſos. Nulli malum pro malo reddentes. ad fanguinem reftitiftis, aduersùs peccatum re
Prouidentes bona non tantùm coram Deo , fed pugnantes,
DE SE
 >

DE PECCATIS CAPITALIBV S. Q. I.II. 387

DE SEPTEM PECCATIS

CAPITALIBV S.

I.

Quafunt peccata præcipuè animaduertenda ?

A nimirùm ,quæ dicuntur Capitalia, quòd ſint velutì fontes vel capita

reliquorum , & è quibus velut ex corrupta radice, peſtiferi plane fru

& us naſcuntur, & longa quaſi ftirpe omnis generisvitia ,turpitudines,

ſcandala ,damna,corruptelæ, acpeftes humani generis deſcendunt, & vima

gna profluunt.
II.

Quot funtpeccata eiuſmodi Capitalia ?

SEPTEM, quæſicnumerantur: Superbia ,Auaritia,Luxuria, Inuidia, Gula, Pil.his courses

Tra, Acedia. Sed vt hæc'maximo femper odio perfequenda fugiendaque

, ſic duo

Virtutes feptem , quæ peccatis illis opponuntur, fummo quidem ftudio & Tongs Selecom
.
amore, fi vitam animæ quærimus, ſunt conſeđandæ . Superbiæ contraria eſt quentib

*Humilitas, Auaritiæ Liberalitas,Luxuriæ Caftitas: cum Inuidia pugnat bz.Cor.5.6

* Charitas, Gulæ opponitur . Abſtinentia, Iræ ' Patientia : demùm Acediæ àc Eccli 31.bd
r.
Deuotio,&feu pia ſedulitas, ſedulaque pietas aduerſatu
TESTIMONI A.
i AD Coloſſenſes tertio : Induite vos ergò fic-
ut ele &ti Dei, fan &ti & dile & i, viſcera miſericor-
dix ,benignitatem ,humilitatem & c.
4. POSTERIORIS ad Corinthios nono :
Neceffarium exiſtimaui rogare fratres, vt perue-
piant ad vos, & præparent repromiſlam benedi
ationem hanc paratam effe fic quafi benedi & io-
nem , non tanquàm auaritiam . Hoc autem dico,
Qui parce ſeminat, parce & meret, & qui feminat
în benedi& ionibus,de benedictionibus & metet .
Vnuſquiſque prout deftinauitin corde fuo : non
ex triftitia aut ex neceſſitate. hilarem enim dato-
rem diligit Deus.
3 : ACTOR VM vigefimoquarto : Diſputante
autem illo ( Paulo) de iuftitia & caftitate & c.
4. PRIORIS ad Corinthios decimotertio :
Charitas patiens'eft, benigna eft, & c.
5. ECCLESIASTICI trigeſimoprimo: Vte-
re quafi homo frugi his quæ tibi apponuntur,vt
non cùm manducas multùm ,odio habearis.Cef-
ſa prior, cauſa diſciplinæ : & noli nimius eſſe, nè
fortè offendas. Et fi in medio multorum fedifti,
prior illis nè extendas manum tuam : nec prior
1.Cor .
f Heb.1o.g
81.Cor.15.8
pofcas bibere. Quám fufficiens eft homini eru
dito vinum exiguum , & in dormiendo non la
borabis ab illo , & non ſenties dolorem . Ignis
probat ferrum durum : fic vinum corda ſuper
borum arguer in ebrietate potatum . Aequa vi
ta hominibus vinum in fobrietate : fi bibas il
lud moderate, erisſobrius. Vinum in iucundita
tem creatum eft, & non in ebrietatem ab initio.
Exultatio animæ& cordis, vinum moderatè po
tatum . Sanitas eft animæ & corpori ſobrius po
tus. Vinum multùm potatum, iritationem &
iram & ruinas multas facit. Amaritudo animæ
vinum multùm potatum . Ebrietatis animofitas,
imprudentis offenfio , minorans virtutem, & fa
ciens vulnera,
6. AD Hebræos decimo :Patientia vobis necef
faria eft : vt voluntatem Dei facientes, reporteris
promiſlionem .
7. PRIORI S ad Corinthios decimoquin
to : Itaque fratres mci dilecti, ſtabiles eſtote &
immobiles, abundantes in opere Domini fem
per, fcientes quòd labor vefter non eft inanis in
Domino.

III.

Quid est Superbia, & quas gignit filias ?

A. SyperEIA * eſtinordinatus appetitus excellentiæ , fiue intùs la- Antioch
a vide Chtyl.ho.47
.ad po.
. Bernarde grad.
teat in animo, fiue extrinfecùs etiam ſeſe prodat. humil. Greg.34.Moral.ca.

B. Hæcvitiorum quidem omnium mater, princepsac regina eſt: Popod door een lado de
quæ præcipuè infelicem hanc fobolem gignit, Inobedientiam , ia-Fulgét.epift.cap.6.& 17 .
& antiam , hypocriſim , contentionem , pertinaciam , diſcordiam , cu- prorper lib.z.devitacon :
temp.cap.2. Auguft.epiſt.
rioſitatem . 56. Bernar.ſer.3. ex paruis,
C. Vtautem deli & um hocmaximum caueatur, Tobias in huncmo- & fec.de aduentu.

dum admonet : - Superbiam nunquàm in tuo ſenſu ,aut in tuo verbo dominari Matt.2 :cd troubzbGen.

permittas.In ipſa enim initium fumpfit omnis perditio. Hinc Apoftolica illa a Tob.4.c
e Eccli 10.b Chryſoft.hos
doctrina: ' Deus fuperbis reſiſtit,humilibusautem dat gratiam .Immòfi Ec- mi..in ioannem .
cleſiaſtico credimus, Odibilis est coram Deo & hominibus ſuperbia.Radices lacobs 4. 1.Pet.s.be

gentium ſuperbarum arefecit Deus, & plantauithumiles ex iplisgentibus.Quid Ibidem

ibidem b

ergoſuperbisterra & cinis ?

TESTI
 S BIA
388 Q. III. DE' V PER
TESTIMONIA .
1. A. CHRYSOSTOMVS homilia quadra- ab ea omne peccatü inchoatur. Ex fuperbia naſci- Omne genus
gefimatertia ad populum Antiochenum : Quem- tur pauperú defpectus, pecuniarum concupiſcen- peccati ex fu .
admodùm fæui quidem venti, in tranquillum tia, amorprincipatus,multæ defiderium gloriæ. eur.
mare delati , totum ab imoſubruunt, vt & arena Elatus,etiam nec à maioribus, nedùm ab inferio
cum vndis miſceatur:fic & ambitio & turpis quç. ribus, contumeliam pati ſuſtinet: qui verò contu
ftus animam ſubeuntes,omnia ſubuertunt.Exca- melia non tolerat affici,neo male pati ſuſtinebit.
cat mentis intuitum , pręſertim glorię furor: nam Qui nouit quòd Dei filius fe tantum humiliauit,
pecunias quidem contemnere, volenti ſatis eft fa- nõ extollitnr.Si Deus contritum diligit fpiritum , Pfal.so.
cilè : honorem autem à multis collatum defpice- econtrà ſuperbis refiftit, humilibus autê dat gra- u.Pet.s.
re, multi laboris indiget, magnæ fapientiæ , ange- tiam : nullum itag malú par elationi: hominem Hominē red
dit dæmon ë..
licæ cuiuſdam animæ, ipſum cæleſtis teſtudinis reddit demonem ,contumeliatore,blaſphemum ,
Modus & ra- verticem tangentis. Cogita,cùm gloriam concu- periurú : cædes facit, & homicidia cupere.Elatus,
tio vanaglo: piſcis, quòd eam fis affecutus, & diſce finem ,& ni- ſemper in doloribus viuit, ſemper indignatur,
seitringendi. hil inuenies. Cogita,quantam ea res habeat iacu- ſempermæret. Nihil eft quod eius poſlitexplere i
1
ram , quot & qualibus bonis priuet. Labores qui- libidiné : fi velregem viderit ſupplicantem & ad
dem fuftinebit atque pericula, fru & ibus autem orantem,nó eft ſatiatus, ſed magisaccenſus. Sicut
priuabitur & certaminum præmijs.Cùm aliquid enim auariquanto plura ceperint,tanto pluribus
boni faciens cogites, quòd & hominibus oportet egent: itidem & ſuperbi, quanto maiori fungun .
oftendere, & folicitus fis vt videatur: cogita quod tur honore, tanto plus concupiſcunt. Iam naturæ
Deus videt, & omnem illam extingues concupi- terminos tranſcenderunt curiofi, & fuperfua ſa
ſcentiam . De terra recede, & ad illud cæleſte re- tagentes, quantumcunq palli fuerint,non fiftunt.
fpicias theatrum . Homines licèt laudauerint, Igitur quomodò ſuperbia extinguerc poſſumus? modò Superbia
comque
mox tamen accuſant vel inuident,vel carpunt : Si Deu agnoſcamus.Nam fiex ignorantia Dei na primatur.
vel fi hocnon fecerint, nihil tamen omninòlau- fcitur,cùm ipſumagnouerimus,expellicur omnis
dato proſunt. Deus tamen non ita,ſed gaudet no- inſolentia. Cogita gehennam , cogita multo meli
ftra laudans merita . Dixifti rectè, plauſus con ores te: cogita quòd Deo penas debeas . Sed non
ſecutus eft? Si adiutiquidem ſunt plaudentes, & potes ifta facere,esimbecillior : cogita preſentia ,
mutati , & meliores effe& i, prioribus abftinuêre ipfam humanam naturam , quam nihillithomo.
malis, verè gaudendum eft, non iam collatis lau- Cùm videris in foro mortuum efferri, orphanos
dibus, fed bona mirabilique mutatione: fi verò fequentes filios,vxorem viduam plangenté, przo
laudantes quidem & tumultuantes perſeuerant, fentium rerum vilitatem cogita, & quod ab vm
nullum autem ex plaufibus fructum reportant, bra fomnijsáp nihil differunt.Sed non vis hoc : at
dolendum magis eft, quoniam hæc eis in iudici- cogita prædiuites in bellis temerè pereuntes :ma
um cedunt & damnationem.Sed in pietate glori- gnarum & illuftrium domosconſidera nuncfolo
am habes ? Si verè quidem fis pius, & tibi nihil proftratas : conſidera quantü potuerunt, & nunc
conſcius fis mali ,oportet gaudere, non quoniam nec eorü quidem memoria remanet. Per fingulos
videris,ſed quoniá es. Si cùm fis, multorum qui- enim dies,fi velis ,horñexépla reperies,magiftra
dem gloriam concupifcis,cogita quòd non hi no- tuūſucceſkones, proſcriptiones diuitum. Cogita
bis iudices erunt in illa die,fed qui latentia perfe- cùm dormis, quo fis dignus: nónne vel minima
&tè nouit. Si verò tibipeccatorum conſcius,apud beſtia te poſſetinterimere ?Multis enim à tecto
omnes mundus effe fufpicaris,non tantùm gaude- frequéter illata breuis beſtiola vel oculum eruit,
re non oportet,verùm & dolere, & amard gemere, vel alicuius alterius periculi cauſam attulit
diem continuè cogitantem , in quo omnia reue 2. BERNARD VS in tra & tatu de gradibus hu .
lantur, in quo abſcödita tenebrarum illuminan- militatis,hos duodecim enumerat fuperbiægra
tur.Honore delectaris' hunc repelle, ſciens quòd dus: Curiofitatem ,Leuitatem animi,Ineptam lę
te debitorem conftituit.Honorem tibi prebet ne- citiam ,lactantiam ,Singularitatem , Arrogantiam ,
mo ? & in hoc gaudendum eft. Nó enim cum alijs Præſumptionem , Defenſionem peccatorum , Si
& hoc tibi Deusimproperabit,quòd honore de- mulatam confeflionem , Rebellionem , Liberta
lectatus es. Hocſaltem lucraris,quòd maiori ſup- tem peccandi, Conſuetudinem peccandi.
plicio nó eris obnoxius.Animananq cupiensho- 3. GREGORIVS libro trigefimoquarto Mo
norem & glorificari,non videbit regnü cælorum . ralium ,capite decimoſeptimo: Notandum quod
Non meuseft hic fermo, fed fpiritus fan &ti. Non Leuiathan ifte, qui per corpoream beftiam defi- Tob the
Matth.6 . videbit,licèt virtutem operetur,ait enim :Recepe- gnatur,ſublimevidere deſcribitur: quia videlicet
runt mercedem ſuam . Non prohibeo optareglo . cordis ſuperbia cùm exteriùs vſque ad corpus ex
riam ,fed veramvolo gloriam , quæ eft àDeo :cu- tenditur, priùs per oculos iudicatur. Ipfi quippe
Rom.2. ius laus eft,inquit,non ex hominibus, fed ex Deo. per faftū tumoris inflati,quafi ex ſublimi refpici
In abſcondito limuspij,non multo circundati fa- unt, & quo ſe deprimunt, altiùs extollunt. Nisi
ftu , & oftentatione, & fimulatione. Ouis pellem enim ſuperbia per oculos quafi per quaſdam ſe
Nihil homi- abijciamus,fed potiùs ouesefficiamur. Nihil ho- feneſtras oftenderet, nequaquam Deo Pfalmifta
nun .gloria minum gloria vilius. Dicenim mihi , fi paruulo-
vilius dixiſſet: Populum humilem laluú facies, & ocu- Plal.sg.
rum videas puerorú multitudinem , la &tentium los ſuperborum humiliabis.Et paulò pòft: Vt Le
dico ,nunquid ab eisgloriam concupiſces?fic erga uiathan ifte in cunctisquæ ſuperiùs dičta ſunt, ca
cunctos homines diſponaris propter gloria.Idcir- deret : ſola ſe ſuperbia perculit. Neqz enim per tot
cò cenodoxia dicitur.Nónne vides perſonas, quas illos vitiorum ramos arefceret, nisi per hanc pri
in ſcena verſantes induuntur, quam fint pulchræ ùsin radice putruiſſet.Scriptü eft nanque: Omnis Eccli so.
quidem , quàm verò ſplendidæ, quàm ad extre- peccati initium ſuperbia. Per hanc enim ipſe ſuc
mam pulchritudinis perfe &tionem efti &tæ ? Potes cubuit, per hanc ſe fequentem hominem ftrauit.
mihi talem adſpectum in veritate monftrare?Ne- Etpoft pauca : Sicut enim inferiùs radix tegitur, vitiorum re.
quaquam .Quia vacuæ ſunt, & imitanturpulchri- fed ab illa rami extrinfecùs expanduntur :ità ſe dix fuperbia.
tudinem : pulchritudo tamen non ſunt.Similiter fuperbia extrinfecùs celat, fed ab illa protinus
& gloria inanis.Cùm nolis gloriam contemnere, aperta vitia pullulant. Nulla quippe måla ad pu
dic: Par Deo fio , fi contempfero : & ftatìm conte- blicum prodirent, nisì hæc mentem in occulto
mnes. Non enim poteſt gloriæ ſeruus homo, non conftringeret.Hęceſt quęLeuiathan iftius fenſum
omnium feruus effe, & ipfis feruilior mancipijs. ferueſcere ficut ollá facit. Vndè & humanas men
Sicut eft modeftiæ principium ieiuniū, id eft,fun- tes in quodam feruore inſaniæ concutit, ſed per
damentū & conftitutio : lic & peccati ſuperbia: & aperca opera qualiter concuſi animam euertat,
often

7
 DE SV PERBIA .
Q. III. 389
oftendit. Intùs nanque priùs ebullitin elatione, circò detemplo abfque iuftificatione deſcendit: Lucz it.
quod forìs poftmodùm Ipumat in opere. quia bonorum operum meritum fibi quaſi fin
4. ET capite decimooctauo: Alia vitia eas fo- gulariter tribuens, oranti publicano fe prætulit.
1
lummodò virtutes impetunt, quibus ipſa deſtru- San &ti quoque Apoftoli ab hocelationis vitio re
untur : ve videlicet ira patientiam , gaſtrimargia uocantur, qui de prædicatione redeuntes, cùm
Supbia omni. abftinentiam , libido continentiam expugnet.Šu- elati dicerent:Domine,in nomine tuo etiam dæ- Lucx to .
bus aduerfa . perbia autem , quam vitiorum radicem diximus, monia nobis ſubiecta ſunt: nè de hac miraculo
tus.
nequaquam vnius virtutis extinctione contenta, rum fingularitate gauderent, ilicò eis reſpondit
contra cuneta animæ membra ſe erigit, & quali Dominus, dicens : Videbam Satanam velut ful
generalis ac peftifer morbus corpus omne cor- gur de cælo cadentem .Ipſe quippe fingulariter
rumpit. Ec paulò pòft: Quiſquis verò eius in ſe elatus dixerat:Super altra cæli exaltabo folium Efais 14.
tyrannidem captiua mente ſuſceperit, hoc pri- meum, ſedebo in monte teftamenti, in lateribus
mum damnum patitur, quòd clauſo cordis ocu- Aquilonis : fimilis ero Altiſſimo. Etmirè Domi
Judicij equi- lo,iudicijæquitatem perdit. Nam cun &ta quæ ab nus vein diſcipulorum cordibus elationem pre
usein pese alijs bene geruntur,difplicent: & fola ei quæ ipfe meret, mox iudiciūruinæ retulit, quod ipſe ma
vel prauè egerit,placent.Semper alienaopera de- giſter elationis accepit:vtinauthoreſuperbiæ di
fpicit,femper miratur quæ ipfefacit. ſcerent, quid de elationis vitio formidarent. In
Externi mo . So IT EŃ capite vigefimo:Cū & is ſuperba apud hac itaque arrogantie quarta ſpeciecrebròhuma
res & geftus fe cogitatione tumentibusineft clamor in locuti- nus animus labitur: vt id quod habet, habere le
ſuperborum .
one,amaritudo in filentio ,diffolutio in hilarita- fingulariter glorietur. In qua tamen fimilitudini Superbig
te,furorin triftitia, inhoneftas in actione, hone- diabolicæ viciniùs appropinquat: quia quiſquis quarta fpeci.
ftasin imagine,erectio in inceffu,rácor in reſpon- bonum ſe habere fingulariter gaudet,quiſquis vi diabolo fimi.
fione.Horum mens ſemper eft ad irrogandas con- deri ſublimior cæteris quærit, illú videlicetimi- lem facit.
tumelias valida,ad tolerandas infirma,ad obedi- tatur, qui deſpecto bono ſocietatis angelorum ,
endum pigra, ad laceſſendos verò alios importu- ſedem ſuam ad Aquilonem ponens, & Altiſſimi
na : ad ea quæ facere & debet & præualet, ignaua: fimilitudinem ſuperbèappetens periniquum de
ad ca autem quæ facere nec debet, nec præualet, fiderium quaſi ad quoddam culmen conatus eft
parata.Hæc in eo quod ſpontè non appetit,nulla fingularitatis erumpere.
exhortatione Aedicur: ad hocautem , quod laten- 9. PROSPER Regienfis Epiſcopus in epiftola
ter defiderat, quærit vtcogatur : quia dum metu- ad virginem Demetriadem :Si quis eft,quialiqua Omnis boni
it ex defiderio ſuo vileſcere,optat vim in ipfa fuafe habere exiſtimat bona, quorum non Deuslar- author Deus
voluntate tolerare. gitor fit, ſed ipſe ſibiauthor exiftat: manifeftum agnofcēdus.
6. CAPITE vigefimofecundo : Ad hoc vnige- eft, huncnon Deifpiritum habere, ſed mundi,&
nitusDeifilius formam infirmitatis noftræ ſuſce- de illa ſecularis ſapientię tumere doctrina, dequa
pit,ad hocinuifibilis,non folùm vifibilis,fed eti- dicit Dominus : Perdam ſapientiam ſapientium , 1.Cor.r.
Iſa.29 . & 33.
am defpe&tus apparuit,ad hoc contumeliarum & prudentiam prudentium reprobabo . Inter iuxta LXX .
ludibria , irrifionum opprobria,paſionum tor omnes lapſus hominum , inter omnia commiſſa
menta tolerauit, vtſuperbum non eſſe hominem peccantium, nulla eft grauiorquàm ſuperborum Nulla graui
org ſuperba
doceret humilis Deus . ruina, maximè cùm ipſa elatio in Dei tendit in rum ruina, .
7. CAPITE vigefimotertio : Quia igitur re juriam . Nam aliter in Aantur, qui cupiditate ex
Job 41. demptor nofter corda regit humilium , & Leuia- tollentiæ fingularis omnibusappetunt anteferri:
Euidentilli-than iſte rex dicitur fuperborum , apertè cogno- aliter verò intumeſcunt, qui Dei auxilium refu
murmero fcimusquòd euidentiſſimum reproborü fignum , tantes, quæ fieri fine ipfius operenon poſſunt, ex
eft fuperbia .
fuperbia eft: at contrà,humilitas, electoru .Cùm fua perfici virtute contendunt, & fpem fuam à
ergò quam quiſque habeat, cognoſcitur: ſub quo Domino auferunt,ato ad ſe transferunt,vtadim
rege milicet, inuenitur. pleatur in eis quod fcriptum eſt: Maledictus ho- Hierem.sg.
8. IDEM libro vigefimotertio Moralium , ca mo, qui fpem habet in homine, & firmat carnem
Species lub pite feptimo: Quatuor ſunt ſpecies,quibusomnis brachijſui, & à Domino diſcedit cor eius.Hæc ſu
perbiz qua- tumor arrogantium demonftratur, cùm bonum perbia'à diabolo fumpfit exordium : qui quoni- Efaiz 14.
aut à ſemetipfis habere fe æftimant, autfi fibi da- am ſua quam à creatore acceperat,potentia& di
cum deſuper credunt,pro fuis ſe hocaccepiſſe me- gnitate fibi placuit, ſeo authoris ſui gloriæ com
ritis putant:aut certè cùm iactant ſe habere quod parauit,cum ijs angelis, quos in conſenſu impie
non habét ,autdeſpectis ceteris fingulariter videri tatis fuæ traxerat, à cælefti fublimitate deie &tus
Prima.
appecunt habere quod habent. A ſemetipſo enim eft.Etideò primishominibusnocere potuit: quia Gencl.g.
bonum ſe habere ia &tabat, cui per Apoftolum di- illis malè credulis per mendacia venenata per
1.Cor.4 . citur : Quid autem habes quod non accepifti;? Si fuafit, vt meliores ſe futuros putarent, fi in liber

autem accepifti, quid gloriaris quafi non accepe-
Secunda . ris? Rursùm ,né darinobis bonum gratiæ pro no-
ftris præcedentibusmeritis crederemus,idé Apo-
Ephef.. ftolus admonet, dicens: Gratia eſtis ſaluati per fi-
dem,& hoc non ex vobis,fed Dei donüeft,non ex
operibus, vt ne quis glorietur. Qui etiá de ſemet-
1. Tim.i. ipſo ait: Qui priùs fui blafphemus, & perſecutor,
& contumeliofus: ſedmiſericordiam conſecutus
fum . Quibusverbis apertè declarat, quòd gratia
non pro meritis tribuatur, dum ex feipfo docuit,
& quid de malitia meruit, & quid de beneuolen-
Tertia . tia accepit. Rursùm nonnulli iactant fe habere,
quod non habent, ficut diuina voce per Prophe-
Hierem.48. tam de Moab dicitur: Superbiam eius & arrogan-
tiam eius ego nóui, & quodnon fit iuxta eum vir-
tus eius.Et ficutAngelo Ecclefię Laodicęæ dicitur:
Apoc.3. Quia dicis quòd diues ſum & locupletatus, & nul-
lius egeo,& neſcis quia tu es miſer, & miſerabilis,
Quarta . & pauper, & cæcus, & nudus. Rursùm nonnulli ,
defpe&tis cæteris, videriappetunt fingulariter bo-
num habere quod habent. Vndè & Phariſæus id .
tate ſui arbitrij profilirent, quàm fi in legis datæ
cuftodia permanerent. Siueitaque in lapſu dia
boli,fiue inpræuaricatione hominis, initiü pec
cati ſuperbia eft :quæ congruenter & auaritia no
minatur, quia vtraque appellatio eum fignificat
appetitum ,qui & fuam menſuram cócupifcat ex
cedere, & non dignetur diues eſſe nisì proprijs :
tanquam habeathoc fimile Deo, vt bonorum ſu
orum ipſe fibi fons, ipfe fibi fit copia. Et paulò
pòft: Quia inter vitia aut nulla eft,autrara iactan
tia, & facilè fpernitur qui de opprobrio gloria
tur : malum fuperbiæ maximè virtutibus eftca- Superbia vir.
uendú ,quia nullis opportuniùsinfidiatur,quàm tutibus & ijs
quibus lausiufta debetur. Multi enim feruientes qui virtute
Deo,& in lege eius die ac noéte medicantes,cruci- maximeingia
fixerunt carnem
ſuam cum defiderijs & concupi- diatur.
ſcentijs, omnium illecebrarü incentiua domu
erunt,non damnis vi& i,non perſecutionibus fra
ei, non proſperitaribus deprauati, mundu iſtum
nec dilexêre obſequétem ,nec timuêre terrentem .
Tantam itaq firmitatem , & cam ſublime propo
Kk 3 fitum
 395 Q. III. DE Ś V PERB I A.
fitum qua impugnatione diaboluspoſſet adoriri, 11. FVLGENTIVS Epiftola terria ad Pro
nisì ve quibusnon potuerat perſuadere vitiorum bam de virginitate,capite decimoſexto : Superbia Eccli 10.
amorem ,immitterec laudis cupiditatem : & indè ideò initium omnis peccatidicitur,vt omne pec- Superbia cur
dicatur omis
nouiflimè inftrueretur tentatio ,vndè nocuit pri- catum deipfa tanquàm de radice pullulare mon
ma deceptio ? Non itaque defidiofis & tepidis,ne- ftretur : quæ multiplici modo miſeris inferens um.
que inertibus & incultis, ſed magis quibuſdam mortem , publico certamine carnales deijcit :
animis ſedulis & bonorum actuum probitate lu- fpiritales verò , fi quos incautos inuenerit , oc
culentis, per gloriam irrepfit humanam : & quos cultiore conflictu profternit. Quis enim neſciat
impulfione non mouit, elatione deiecit. Quanto fornicarios,idolis feruientes,adulteros,molles,
enim clariores erant meritis, tanto cos aptiores maſculorum concubitores, fures, auaros, ebrios,
fuis inuenit infidijs. Sed ſolicitudo nos Apoftoli maledicos,rapaces, ſuperbas aduersùs Deum cer
Philip.z. contra hocpericulum monet,dicens: Cum timo- uices erigere, & nequiſlimis operibus magis dia
re & tremore veſtram ſalutem operamini. Deus bolo militare ? Sunt alij, quos in conſpectu ho- Hypocritara
eft enim qui operatur in vobis & velle & operari minum ſuperbia tanquam fuos demonftrat ho- fuperbia.
pro bona voluntate.Quanto ergò excellentius in ftes , & intrinfecùs habet nequiſimos milites. Ab
mandatis Dei quique proficiunt,tanto maiores his iniquitas callidè geritur, vt humanis obtuti
habent caufas formidinis & tremoris: nè de ipfis bus iuftitia fallaciter oftendatur. Hos Dominus
probitatis augmentis mens ſibi conſcia, & laudis nofter fic increpat : Vos eſtis, qui iuftificatis vos Lucæ 16.
auida,in fuperbiæ rapiatur exceſſus, & fiat im- coram hominibus, Deus autem nouit corda ve
munda vanitate,dum fibi videtur clara virtute. Atra. Quos vt ſuperbos euidenter oftenderet, ſe
Si ergò omnia quæ ad vita & pietatem pertinent, quutus adiunxit: Quia quod hominibus altum
Deus nobis diuina ſua virtute donauit : nihil ma- eft ,abominatio eft ante Dominum . Ad eos etiam
gis fugiendum eft, quàm appeticus huius concu- qui ſub Chriſtiana profeffioneviuunt, & Chri
piſcentia : quæ virtutém negat diuini operis, ftipræcepta manifeftè peccando contemnunt, fic
Superbia amore propriæ dignitatis.Et cùm aliq cupiditates ipfe Chriftus loquitur : Quid autem vocatis me Lucz 6 .
omnia bona
corrumpis. ea tantùm bona,quibus aduerſantur,imminuant: Domine,Domine, & non facitis quæ dico ? Tales
hæc dum omnia ad fe trahit,fimul vniuerſa cor- gentium quoque do & or his verbis obiurgat :
rumpit. Cùm itaque totius fuperbiæ generale no. Confitentur ſe nôſſe Deum , factis autem negant: Tit.s.
men odiofum fit, fiue illa de honore ſuo, ſeu de cùm fint abominati & incredibiles, & ad omne
nobilitate, vel de immodicis opibus intumeſcat: opus bonum reprobi. Nam & beatusIacobus di
hæc pars ipfius omnibus tentationibus nocentior cit : Quid proderit, fratres mei , fi fidem quis di- Iacob.2.
inuenitur, quæ videtur ijs, quas perditas cupit, cat ſehabere,opera autem non habeat ? Nunquid
amica eſſe virtutibus . Sed quia fublimiora quæ- poteſt fides ſaluare cum ? Humilitas ergò ( quam Humilitas
quegrauiùs corruunt, gaudet princeps fuperbiæ , docuit Chriftus, dicens : Diſcite à me,quia mitis non in fola
eos quos potuerit ſua impulfione profternere, ad fum , & humilis corde.) non in ſola confifticfide, Matth.11.
celfiora creuiffe. Et poft pauca : Inflatio & ambi- fed in fide fimul & opere. Nam ſcriptum eft: Quia lacob.2.
tio , & propriorum bonorum ſuperba defenfio, & dæmones credunt & contremiſcunt, qui tamen
poſſunt deitruere eleemoſynas, poſſunt euacuare Deo humiles non ſunt. Vndè etiam Apoftolus
martyria: li & magnas opes amorequis humanæ Paulus afferit, quia fapientia carnis inimica eft Rom.s.
laudis effundat, & Tæua ſupplicia non ea fortitu- Deo. Legi enim Dei non ſubijcitur, nec enim po
dine quam Deus tribuit, fed ea quam de fe præ- teft. Quæ fapientia, fecundùm lacobi ſententiam , lacob.f.
ſumpfit, excipiat. non eſtdeſurſum defcendens, ſed terrena,anima
10. ISIDOR V S libro fecundo de ſummo bo- lis, diabolica .
Omnispec- no,capite trigefimooctauo :Omnis peccans ſuper- 12. ET capite decimoſeptimo: Manifefta igitur Manifefta &
Suns fuper bus eft,eô quòd faciendo vitia,contemptui habe- ſuperbia depræhenditur, cùm manifeftè pecca occulta ſu
pcrbia .
Eccli 10. at diuina pręcepta.Rectè ergò initium omnis pec- tur. Attamen cùm fuco iuftitiæ iniquitas tegitur,
cati,fuperbia : quia nisì præceſſerit mandatorum illa ſuperbiæ peftilentia venenofiùsferpit,illa pe
Dei inobedientia, tranſgreſſionis non ſequitur riculofiùs irrepit: cùm ab his qui iuftitiæ ftudi
culpa.Omnis ſuperbia tanto in imo iacet, quanto um gerunt, vel aliorum vita tanquàm indigna
in altum ſe erigit : tantóque profundiùs labitur, deſpicitur, vel in operibus bonis aliquid huma
quanto excelfiùs eleuatur. Qui enim per propri- nis viribusaſſignatur. Illa deniquè ſuperbia, qua
am attollitur ſuperbiam , per Deiiuftitiam incli- cæteri ab his qui fibi iufti videntur,velut pecca
natur. Qui inflantur ſuperbia , vento paſcuntur. tores defpiciuntur, in Pharifæo condemnatur.
Hierem.22. vndè & Propheta : Omnes, inquit, paftores tu- Sicut enim fan &tus Euangelifta teftatur, dicens :
os páſcet ventus,hoc eft,fuperbusſpiritus. Qui de Dixit autem & ad quofdam , qui in ſe confidebant Luce it.
ſuis virtutibus fuperbiunt,ex ipfis iudicandi ſunt tanquàm iufti, & alpernabantur cæteros, parabo
operibus, quibuspro virtutibus vtútur: quia rem lam ifta : Duo homines aſcenderunt in templum ,
bonam non bona voluntate faciunt. Nam reuerà vt orarent, vnus Pharifæus, & alter publicanus
fine humilitate virtus quælibet & line charitate, & c.In confpe& u iudicis miſericordis & iufti,non
invitio deputatur.Superbia ficut origo eſt omni- eſt accepta ſuperba iactatio bonorum operum ,
Ruina eft
omnium vir. um criminum , ità ruina cunctarum virtutú .Ipfa fed humilis confeffio peccatorum . Illi etiam qui
tutum ,fuper.eft enim in peccato prima, ipſa in coAietu poftre- virtutem bonæ voluntatis aut bonæ operationis
bia.
ma. Hæc enim primaaut in exordio mentem per fuis nituntur ſuperbè viribus aflignare, ab Apo
peccatum profternit,aut nouiffimè de virtutibus ftolo taliter denotantur : Quia ignorantes Dei iu- Rom.co.
eijcit. Inde & omnium peccatorum eft maxima, ftitiam , & fuá quærentes ftatuere, iuftitiæDei non
quia tam per virtutes, quàm per vitia humanam funt fubiecti. In ſua igitur iniuſtitia profectò de
> mentem exterminat, Ibicadit ſuperbia, vbi & na- ficit, qui iufticiæ Dei fuperba colla non fubijcit .
fcitur,vt non fit ſuperbis aliud culpa,aliud pæna, In his itaque quatuor ſuperbiæ generibus , qui- Quatuor ſuo
ſed ipſa culpa fitillis & pena . De ſuperbia naſci- bus diabolus velut quadrigis vehitur, & ad ge- Acik.
perbia ge.
tur arrogantia, non de arrogantia naſcitur ſuper- hennam miſerorū quibus inſidet, mortifero cur
bia . Nam nisi præceſſerit occulta elatio mentis, ſu raptatur,duobusanimasopprimit, quas in car
non ſequitur aperta iactantia laudis. Ita ergò in ne iacentes perſpicit, alijs duobus animasdeijcit ,
culpa præponitur fuperbia arrogantiæ,ficutpræ- quas de carne volare cognoſcit. Iftas captiuat de
fertur ex origine.Vtilius eſt arroganti in quocun- lectatione vitiorum : illas circunuenit elatione
que vitio labi, & humilem ,poft cafum ,Deo fieri, virtutum.Illarum fic virginitatem præripit,vtſe
quàm per elationem ſuperbire,grauiorem ' rui- fornicari non dubitent : iftas fic conftuprat &
nam & damnationem per ſuperbiam ſumere. maculat, vt ſe conculcarinon æftiment.
1. B , GRE
 DE S V PERB I A. { O , III. 391
1. B. GREGORIVS libro trigefimoprimo peccatum , nisi Dei contemptuseft, quo eius præ
vitiorum ic. Moralium , capite trigeſimoprimo : Ipfa vitio- cepta calcantur. Quem contemptum Dei nulla
gina ſuper. rum regina ſuperbia cùm dcui&tum plenè cor ce- res alia perſuadet hominibus, nisi ſuperbia, quæ
bia. perit ,mox illud feptem principalibus vitijs, quafi etiam in ipſo diabolo , vt diabolus ex angelo fie
quibuſdam ſuis ducibus deuaftandum tradit. ret, æternæ perditionis extitit cauſa . Denique & Efaiz 14.
Quos videlicet duces exercitus fequitur : quia ex ipſe ſciens ſe per ſuperbiam de cæleftibus corru
eis proculdubiò importunæ vitiorum multitu- ifle, & in hunc caliginofi aëris carcerem trufum ,
dines oriuntur. Quod meliùs oftendimus, fiipſos homini ſubuertendo, quem Deus fecerat fine vl
duces atque exercitum ſpecialiter, vt poſſumus, lo peccato , vitium perſuaſit ſerpentina callidi- Genef.3i
Radix cundienumerando proferamus. Radix quippe cunctitate ſuperbiæ : certus, quòd recepta fuperbia, quæ
mali fupbia. mali, fuperbia eft : de qua, ſcriptura atteftante,di- eſt malorum omnium cauſa , facilè iam pecca
Eccli 10. citur : Initium omnis peccati eſt ſuperbia. Primæ ta omnia , quæ non nisì ſuperbo concipiuntur
autem eius foboles, ſeptem nimirum principalia animo, perpetraret. Hinc eft, quòd idem pri
vitia ,dehac virulenta radice proferuntur:ſcilicet mus homo ſuperbi ſpiricus elatione corruptus,
omnem pofteritatem ſuam , quæ in illo radica
Omnia capi- inanis gloria, inuidia, ira, triftitia, auaritia, ven
talia vitia trisingluuies, luxuria .Nam quia his ſuperbiæ vi- liter fuit, neceſſitati corruptionis ac mortalita
oriuntur cx
fuperbia. tijs nos captos doluit, idcircò redemptor nofter tis addixit: vt corruptibilis & mortalis effectus,
ad ſpiritale liberationis prælium ,ſpiritu ſeptifor corruptibiles mortalesque generaret , atque ità
mis gratiæ plenus venit. Sed habent contra nos quod in illo egerat punienda ſuperbia, in omni
exercitum ſuum . Nam de inani glo- bus ex illo natis peccati fieret pena. Et propterea
gloriæfiue fu hæctingula
perbix fpecia ria,inobedientia ,ia&tantia,hypocriſis,contentio- non eo modo iam poffumus peccato reliftere, fic .
tìm acceptz. nes, pertinaciæ,diſcordiæ , & nouitatum præſum- ut ille potuit.
Filiæ inui. ptiones oriuntur. Deinuidia odiuni, ſuſurratio, 3: AVGVSTINVS epiſtola quinquageſima ;
dia. detractio , exultatio in aduerfis proximi, affi- ſexta ad Diofcorum : Nisì humilitas omnia quæ- Humilitas
Irx filia . Etio autem in proſperis naſcitur. De ira rixæ, tu- cunque benè facimus, & præcefferit, & comitetur, Taria
quàm fitnecef
.
mor mentis , contumeliæ , clamor , indignatio, & conſecuta fuerit , & propofita quam intuea
Acedia filiæ .
blafphemiæ proferuntur. De triſtitia malitia, mur, & appofita cui adhæreamus, & impofita qua
rancor, pufillanimitas, deſperatio, torpor circa reprimamur, iã nobis de aliquo bono facto gau
præcepta, vagatio mentis erga illicita naſcitur. dentibus, totum extorquet de manu fuperbia :
Auaritiç filię. De auaritia proditio , fraus,fallacia , periuria, vitia quippe cætera in peccatis, fuperbia verò eti
inquietudo, violentiæ, & contra miſericordiam am in rectè factis timenda eft, ne illa quæ lauda
Gula filiæ . obdurationes cordis oriuntur. De ventrisinglu- biliter facta ſunt, ipfius laudis cupiditate amit
uie inepta lætitia, fcurrilitas, immunditia,mul- tantur.
tiloquium , hebetudo ſenſus circa intelligenti- 4. BERNARD VS ſermone tertio ex paruis
Luxuria am propagantur. De luxuria cæcitas mentis, in fermonibus: Eft fuperbia cordis, fuperbia oris, Quadruplex
filiæ . confideratio , inconftantia, præcipitatio , amor fuperbia operis, fuperbia habitus.Superbia cordis fuperbia.
Cordis.
ſuí, odium Dei, affectus præfentis feculi,horror eft, quando homoin oculis ſuis magnus eft. Con
autem vel deſperatio futuri generantur. Quia er- tra quam ſapiens orat,dicens : Extollentiam ocu- Eccli 23.
gò feptem principalia vitia tantam de fe vitio- lorum nieorum nè dederismihi.Et alibì : Væqui Eſaiz s.
rum multitudinem proferunt,cùm ad cor veni- fapientes eſtis in oculis veftris. Superbia oris vel Oris.
unt , quafi ſubſequentis exercitus cateruas tra- linguæ , quæ & iactantia dicitur,eft quando homo
Inter capita: folùm magna de ſe ſentit, ſed etiam loquitur.
lia vitia quz. hunt. Ex quibus videlicet ſeptem , quinque ſpiri- non
dam ſunt car- talia, duóque carnalia ſunt. Sed vnumquodque Vndè pfalmifta: Diſperdat Dominus vniuerfa la- Pfal.1l.
aalia, quedi eorum tanta fibicognatione iungitur,vtnon nisi bia doloſa, & linguam magniloquam . Superbia
ſpiritalia. vnum dealtero proferatur. Prima nanque ſuper- operis eft, quando homo exteriori quadam fu Operis .
biz ſoboles,inanis eft gloria, quæ dum oppreſſam perbia, vt magnus appareat, agit. Dequa idem
mentem corruperit, mox inuidiam gignit :quia pfalmitta ait : Non habitabit in medio domus Pſal.too.
Quo ordine nimirùm dum vani nominis potentiam appetit, meæ qui facit ſuperbiam . Superbia habitus eſt, Superbia
ex ſe mutuò habitus .
generentur. nè quis hanc alius adipiſci valeat, tabeſcit. Inui- quando homo, vtgloriofus videatur, preciofis fé
dia quoque iram generat, quia quantò interno ' ornat veſtibus.Vndè Paulus:Non in veſte precio- 1.Tim.2.
liuoris vulnere animus ſauciatur, tantò etiam fa . EtDominus: Qui mollibus veftiuntur,in do- Marth.tr.
manſuetudo tranquillitatis amittitur : & quia mibus regum ſunt,vbifuperbia abundat.Sunt au
quafi dolens membrum tangitur, idcircò oppo- tem quinque; quæ ad remedium tam mortiferæ Quinque re
media côtra
fitæ actionis manus velut grauiùs preſſa fenti- peftis, à Domino rationali animæ ſunt pofita, lo ſuperbiam .
tur. Ex ira quoque triſtitia oritur : quia turba- cus, corpus, tentatio diaboli,prædicatio Chrifti,
ta mens quo ſe inordinatè concutit, eo addicen- & eius conuerfatio. Locus, quia exilium corpus,
do confundit: & cùm dulcedinem tranquillita- quia oneroſum :tentatio, quia inquietat : Chrifti
tis amiſerit , nihil hanc nisi ex perturbatione prædicatio , quia ædificat : & eius conuerſatio;
ſubſequens mæror paſcit. Triftitia quoquè ad quia informat. His quafi quinque ſenſibus Deus
auaritiam deriuatur : quia dum confufum cor, humilitatem operatur in anima. Sicut enim ani
bonum lætitiæ in femetipfo intùs amiſerit, vn ma vita eft corporis,ità Deus vita eft animę: & fic
de conſolari debeat, foris quærit : & tantò ma ut corpus mortuum eft, quod per quinque fenfus
gìs exteriora bona adipiſci deſiderat, quantò gau- ab anima novegetatur,ita anima morcua eſt, quz
dium non habet , ad quod intrinfecùs recurrat. per hæcà Domino non humiliatur .
Poft hợc verò duo carnalia vitia,id eft, ventris in- ' 5. IDEM ſermone quarto de aduentu Domini :
gluuies & luxuria , ſuperſunt. Sed cunctis liquet Vtile eft abſcondere magis quàm oftentare , li
quòd de ventris ingluuie luxuria naſcitur . quid habemus boni : ficut & mendici cùm elee- Pulchra los
2. PROSPER libro tertio de vita contempla- mofynam petunt,non precioſas veſtes oftendunt, militudo.
riua, capite ſecundo : Scriptura diuina immobi- ſed feminuda membra aut vlcera, fihabuerint,
Eccli to. lem ſententiam protulit,dicens: Initium, inquit, vecitiùs ad miſericordiam videntis animus in
omnis peccati ſuperbia. Quid poteſt apertiùs, clinetur. Quam regulam Publicanus ille ſeruauit Lucæ 18.
Superbia, quid probabiliùs dici ? Initium , inquit, non ali- multò meliùsPhariſæo : & ided deſcendit iuftifi
catorü malo cuius, fed omnis peccati, ſuperbia: vt euidenter catus ab illo ,id eft,prçillo.Et poft pauca: Propter
oftenderet, quòd ipfa fit peccatorum omnium quod & dicebat: Diſcite à me, quia mitis fum & Matth.rr .
cauſa: quoniam non ſolùm peccatum eft ipfa, humilis corde, Contidera fanè in his verbis, quo plex
Du hu.
fed etiam nullum peccatum fieri potuit, poteft, niâ humilitas duplex eft:altera cognitionis, altera militas.
autpoterit fine ipſa. Siquidem nihil aliudomne affectionis, quæ hîc dicitur cordis. Priore cogno
Kk 4 fcimus
 392 Q. III. DE SVPERBIA .
ſcimus quòd nihil fumus: & hancdiſcimus à no-
bilipfis & ab infirmitate propria : pofteriore cal-
camus gloriam mundi:& hanc ab illo diſcimus,
Philip 2. qui exinaniuit ſemetipſum ,formam ſerui accipi-
Ioan.6. & 18. ens: qui etiam quæfitus in regnum ,fugit: queficus
ad tanta opprobria, & ignominioſum ſupplici- .
um crucis, fpontè obtulitfemetipfum .
6. DEVT ERONOMII decimoſeptimo :
Qui autem fuperbierit, nolens obedire facerdo-
tis imperio, qui eo tempore miniftrat Domino
Deo cuo: ex decreco iudicis morietur homo ille,
& auferes malum de Iſraël : cundúsque populus
audiens, timebit , vt nullus deinceps intumeſcat
fuperbia .
1 7. SAPIENTIAE quinto :Quid profuit nobis
ſuperbia, aut diuitiarum iactantia quid contulit
nobis ? Tranſiêrunt omnia illa tanquàm vmbra,
& tanquam nuncius præcurrens, & c.
8. MATTHAEI vigefimotertio : Qui maior
eft veftrùm , eritminifter vefter. Qui autem feex-
altauerit, humiliabitur: & qui ſe humiliauerit,
exaltabitur. Væ vobis Scribæ & Pharifæi hypo-
critæ : quia comedicis domos viduarum, oratio-
nes longas orantes. propterhoc ampliusaccipie-
cis iudicium . Vx vobis Scribæ & Pharifæi hypo-
critæ : quia fimiles eftis ſepulcris dealbatis, quæ à
foris parent hominibus ſpecioſa, intùs verò ple-
na ſuntoflibus mortuorum & omniſpurcitia . fic
& vosa foris quidem paretis hominibus iufti, in-
tùs autem pleni eſtis hypocrifi & iniquitate.
9. PROVERBIORVM decimotertio : In-
ter ſuperbos ſemper iurgia ſunt..
10. GENESIS quadragefimonono : Maledi-
&tus furor eorum ,quia pertinax.
11. PROVERBIORVM ſexto : Sex ſuntquæ
odit Dominus, & ſeptimum deteſtatur anima
eius : Oculos ſublimes, Linguam mendacem, Ma-
nus effundentes innoxium ſanguinem , Cor ma-
chinans cogitationes peflimas, Pedes veloces ad
currendum in malum , Proferentem mendacia
teftem fallacem , Et eum quiſeminat inter fratres
difcordias.
12. PRIORIS ad Timotheum quinto , repræ-
hendens Apoftolus viduas quaſdam adoleſcenti-
ores: Non folùm (inquit) ociofæ ,fed & verboſe &
curiofæ ,loquentes quæ non oportet.
1.C. TOBIAE quarto, 2.ECCLESIASTI.
CI decimo, vt in textu .
3. CHRYSOSTOMVS homilia octaua in
loannem : Cùm Domino eiuſdem fis reus crimi
nis, eúmque offenderis, alienis commodis do
les & fuperbis , tanquàm cibi foli fit obnoxius
cui gratiam largiațur : hoc profectò non inui
diæ tantùm & arrogantiæ , ſed vltimæ demen
ciæ eft, & quantumuis grauiſſimis dignum fup
plicijs. Superbiam nanque malorum omnium
in te plantafti radicem . Idcircò ſapiens princi- Eccli 10 .
pium eam peccati, hoc eft, radicem fontemque
& matrem appellauit. Per hanc primus homo à
beata illa paradiſi ſede deiectuseft,per hanc qui
eum decepit diabolus à tantæ dignitatis falti- Elaiz 14
gio décidit. Quare cùm verſutus ipfe atque fcele
itus huius peccati nacuram vimque intelligat,
quòd ex ipfo etiam cælo poffit creaturam deij
Genef.3.
cere, hancviam aggreſſus eſt. Cùm Adam è tanta
gloria deturbauit, quippe cùm Deo fimilem eum
futurum polliceretur, fuperbia extulit, & ad ima
præcipitem deuoluit. Nihil enim tam alienum à Nil tam alie
diuino amore hominem reddit.Nihil tam facile num àDei
in gehennam intrudit quàm ſuperbiæ inſania ,fub nem reddit
qua omnis noftra vita immunda eft, quanuis pu- arquè
bia . ſuper
dicitia , virginitate, ieiunio , orationibus, elee
mofyna, quanuis omni deniquè virtute præfte
mus. Immundus, inquit , apud Deum omnis fu
perbus. Coërceamus ergo hanc animi elationem ,
hunc faftum penitùs tollamus, fimundi effe , &
eo, quod diabolo paratum eft, fupplicio volu
mus liberari. Quòd enim ſuperbus , eodem quo
diabolus cruciatu damnetur : audi Paulum , Non 1.Tim.s.
neophytum , né in iudicium incidat, & in laque
um diaboli.Quod in iudicium ?quem in laque
um ? in eandem damnationem ,& in idem fuppli
cium . Quonam igitur pacto hoc euitare difcri- Superbia
quomodo
men poteris? fi tecum eius naturam , multitudi- vitari pollic
nem ſcelerum ,tormentorum magnitudinem , &
eorú ,quæ in hac vita pulchra videntur, Auxum ,
imbecillitatémque nihil à fæno differentem &
vernis floribus languidiorem reputabis. Si hæ
frequenter animo inſederint cogitationes, & eo
rum qui re&tè vixerint,meminerimus: nullo nos
conacu , nullis viribus diabolus inflare poterit,
neque occafionem vllam ,aut cauſam qua nosop
pugnet,inuenerit.
4. IACOBI quarto , 5. PRIORIS Petri
quinto, 6. ECCLESIASTICI decimo , ve
in textu,

IIII.

Quid eſt Auaritia , & quarum filiarum mater ?

2. cēlule Bafil.inditeſse.A. AVARITIA eſt habendiappetitus inordinatus. Auarus enim
Proſper. lib.2 . de vita con . re &tè iudicatur,non folùm qui rapit,ſed etiam quiconcupiſcit aliena,
icmpl.c.is. & 16. Iſidor.de
fummo bonolib.z.cap.*'
: vel cupidè feruat ſua.
17.& fermo:19.de temp:B. Filiæ ſunt huius peflimæ matris, Proditio ,fraus, fallacia, periuri

Jezraclita.lib.1.dc Cain& um , inquietudo,violentia,immiſericordia, ſeu inhumanitas, & cordis

b Greg.lib.3t.Moral.ca.; durities.
2.Timo.3.a 1.Corinth.6.b
Eccli u.d Zachar.8.c
Matth.6.d Prou. 22.d 21.b C. Damnat hoc vitium Apoftolus,'vt Idolorum ſeruitutem dixe
c Col.3.a Epheſ.s.b rit : ac prætereà ita fcribit: ' Qui volunt diuites fieri,inciduntin tentationem
d 1.Tun.6.5 Eia.s.b
Marc.io.d Abac.2.b
laco.s.a Eccli 31.a @laqueum Diaboli, & defideria multa & inutilia & nociua, qua mergunt ho

Baruch 3.bPial.48.c d b mines in interitum & perditionem. Radix enim omnium malorum eſt cupidi
c Eccli 10.b
Ibidem . tas. Et alibì ſcriptum habemus : Auaro nihil eſt ſceleſtius. Item , Nihil

eſt iniquius, quàm amarepecuniam . Hic animam ſuam venalem habet. Et

f. M. the coor Chryfoft.ho- CHRISTV's ipſeteſtatur :'Non poteſtis Deo feruire o mammona. Et ite
Ibidem.d
rùm : Nolite folicitieffe in craſtinum . Quod Paulus etiam explicatiùs red

& Hebr.13.a Lucæ 12.b dens, ità monet :6Sintmores ſine auaritia ,contenti præfentibus.Ipfeenim di,
xit, Non te deſeram neque derelinquam : ita vt confidenter dicamus, Dominus
h 1. Timo.6.b Habentes alimenta, ce quibus tegamur, his contenti fimus,
mihi adiutor."
TESTI

.
 DE AVARITI A.
TESTIMONIA.
hA . BASILIVS homilia in dictum illud Eu-
Lück 12
Totam hanc angelij, Deftruam horrea mea, & maiora ædifica-
homilii Bali. bo : quæ eft fexta inter homilias Bafilij variorum
lij D.ambro. argumentorum : Exemplum accuſati diuitis ti-
fuus.co.il bi vbique occurrat: qui quidem præſentia cufto-
terfermones diens, & de futurorum ſpe anxiè ſolicitus,& in-
eius octoge. certus num eſſet victurus craſtinò, hodiè peccan-
Gmuspri
mus. do diem anteuertit craftinum . Nondùm collegit
fructus, & iam auaritiæ iudicium & condemna-
rionem accepit. Quando terrena ſapis, & Deum
habes ventrem , cotus quoque caro effectus, vitio-
Stulti nomi. Jis affectibus obſequeris, audi te dignam appella-
ne quinam tionem ,quam tibinullushominum, fed ipfe Do.
appellentur. minus indidit:Stulte,hac nocte animam tuam abs
te repetent: quæ autem præparäfti, cuius erunt ?
Habes, fi vis,apothecasventres pauperum ,theſau-
Marth . 6. riza tibi theſauros in cælo . Quæ illic recondun-
tur,ea neutiquam depaſcuncur tinex , nulla depo-
pulatur caries aut erodit, nulli ſuppilane prædo-
nes.Dixeris: Atquì tū in indigos diſpartiar,quum
horrea ſecunda compleuero.Longa tibivitæ tem-
pora præfixifti:vide ne te illud tempus quod cer-
to ac præftituto termino accelerare folet, fortè
corripiat.Et profe & ò vitam fibi hoc modo confi-
dentiùs polliceri , non bonitatis, fed malitiæ eft
indicium . Vitam nanque tibi polliceris, non vt
pofthac ſis liberalior,aut tribuas: ſed veinftantem
mendicum à tepropulſes. Eſuriens fameabſumi-
Elecmofyna tur,nudus frigore rigeſcit:Qui reperitur debitum,
sonindifferen. vinculis obtorto collo adftringitur: & tu eleemo-
da
Aum . fynam in craftinum differs ? Audi Salomonem :
Prouerb.3 .
Ne dicas regreſſusreuertere, & cras dabo. Ignoras
enim quid ſequenspariet dies. Quantam te Deo
beneficentiſlimo gratiam habere, quàm hilarem
eſſe te fimul & in inopes munificum atque libera- cun &tis non poſſe ſufficere. Etcùm lingua deieres,
lem oportebat, quòd non ipfe pro foribus alienis many periurus efficeris. Licet enim illa taceat,
cogeris obftreperus effe & querulus, ſed tuasalij mendacium tamen tuūdeprædicat,annulo quem
occupant? Nunc autem triſtis es , & rogatu diffici- in digito habes ,conſpicua & illuftris. Annulus in
Auarorum
lis. Vnam tantùm nóſti vocem : Non habeo,non
bes,Donba: dabo :nam & pauper ego quoque ſum . Pauperes
bo . profectò , pauper & omniú egens bonorum . Pau-
per, inquam , charitate pauper, benignitate in in-
digos pauper, fide erga Deum pauper,pauper eter-
na ſpe. Dixeris: Cui facio iniuriam , fi mea reti
neo, conſeruóque ? Quailla ,dic mihi, tua ? Vnde
accepta hæc ad traducendam præſentem hanc vi-
tam inuexiſti? Perindè enim facis,ac fi quis in the-
atro locum ſpectandi moxvt anteuertit alijs arri-
pere, cæteros abarceat ingreſſu, ſuo vnius vſui ad-
iudicans, quod ad omnium communem vſum
proponicur.Tales & diuites exiſtunt.Communia
nanque quum priores obtinuerint,propria faciūt
occupando.Nonnenudus ex vtero matris excidi-
fti? nudus & rursùs reuertéris ad humum ? Hæc ti-
bi præſentia bona vndè?Si à caſu dixeris, impius
cs,eum non agnoſcens qui te condidit, nec ei, qui
dedics rependens gratiam . Quòd fi ex Deo teilla
habere fateris,dicmihiquamobrem hæc fortitus
es? Non enim iniuftuseft Deus,qui ea quæ ſuntad
Car hic di- victum ,inæqualiter nobis diuiſerit. Cur tu diues
ucs,illepau- es ,ille pauper? Profe & ò non ob aliam cauſam ,ni-
pei. sì vttu benignitatis ac fidelis adminiſtrationis
mercedem accipias, ille verò patientiæ maximis
præmijs honoretur. Tuverò inſatiabilis auaritiæ
facertis omnia circumplexus, & tot hominesillis
priuans,neminem te lædere putas.Quis, quæſo ,eft
auarus ? Ille, quieo quod fatis effe debet, non eſt
contétus.Quis verò peculator:Ille,qui ad ſe vnum
transfert,quæ fingulorum ſunt. Tu ergò non aua-
rus ? Non tu peculator, cùm ea quæ ad diſpenſan-
dum diftribuendum 'receperis , tibi propria fa-
Diuitum bo . cis? Efurientis eft panis, quem tu retines:nudi eft
da,fune pau. veſtis, quam in arca cuftodis: diſcalceati calceus,
ger, quaredio qui apud temarceſcit :egentis argentum , quod tu
Lidorum, 109 terræinfoſſum poſlides. Quare tot iniurius es ho-
Q. IIII. 393
minibus, quot poterasopem conferre. O quanto auté quátūra
dignum precio tibicenfebitur die iudicij verbum ad proprieta.
illud, Venite benedicti patris mei , poſlidete re- Thom.22.9.
gnum vobis paratum à conftitutionemundi.Eſu-32.art.s.
riui enim ,& dediftis mihi máducare : fitiui,& de: Matth.as.
diftis mihi bibere.Quanta rursùs trepidatio acſu
dor, quantæ ob oculos tenebræ ſe tibi circunfun
dent,condemnationem audienti? Itemaledi& ti in Ibidem .
tenebras exteriores , paratas diabolo & angelis
eius.Efuriui, & non dediftis mihimanducare, & c.
Non ibi rapax accuſatur,fed qui ſubſtantiam non
communicauerit, condemnatur.
2. IDEM in homilia in diuites auaros, quæ eft
ſeptima inter homilias variorum argumento :
rum :Incertum eſt, inquis;quid futurum fit:necef
ficati,quæ nos quádoque vrgerepoſſet, prouiden
dum elt. Atlongè incertior defolitheſauri vſus:
nec tamen pena incerta, quæ tuorum morūma
net inhumanitatem . Vidi ego multos ieiunan :
tes, orantes , præteritorum poenitentia ſuſpiran
tes, omnem denique fine fumptu pietatem often
dentes, egentibus verò ne obolum quidem præ
bentes . Quid his cætera virtutum diligentia pro
deft ? Non proptereà regnum Dei confequentur.
Idcircò inquit Dominus : Difficilius eft diui- Marth.ig.
tem intrare in regnum cælorum , quàm came
lum per foramen acus. Quidmiſer iudici reſpon
debis? Parietes veftis,homines non veftis? Equos
phaleris ornas, fratrem tuum laceris amictum
pannis, aſpernaris ? frumentum retinendo per
dis , efurientes non refpicis ? Aurum in terram
condis, & oppreſſum non curas ? Quanquàm ad
tuas veniunt fores , miſeram rogando vocem
emittentes,tu tamen negas, affirmans rogantibus
quam tuus, quantum æris alieni poffitexoluere ?
Vna tantùm tuarūveſtium arculă , totú populum
frigore rigenté amicire poſſet. Verùm fuftines in
exoratus abs te paupere reijcere,necmetuis iudi
cis minas,ac ea que ſe ille pollicitus eſt hominibus
huiuſmodi redditurum . Non te miſeret? miſeri
cordiam non inuenies.Non aperuifti domum tuu
am ? à regno Deiexcludéris.Non dediſti panem ?
non vitam recipies æternam . Sed & pauperem te
ipſum dicis. Et ego tecum fentio. Pauper profe- Auari (ütte
co eft, quimultis indiget.Pauperes, inquam , in- pauperes,
fatiabiles concupiſcentia reddit. Decem ralentis quia femper
totidem addere contendis, deindè viginti coactis quam Tatiana
etiam totidem . Nec folùm creſcendo non exple- tur.
tur ,ſed ardentior
redditur appetitus.Ex quo ani-,
ma curiscontinuò premitur, dum alios fuperare
contendunt.Oporrebarillos gaudere, & gratos ef
fe, quòd tam multis fint opulentiores : illiverd
mærentaclugent, quòd ab vno & altero opulen
tioribus vincuntur.Vbìditioré aliquem adequa
runt,mox & alterum à quo ſuperantur,adequare
Audent: & vbìiſtū quoque tranfierunt, erga alium
vltrà adæquádum rapiuntur. Tu te fpontè infati
abilem animo reddens,multis profeło danınum
facis. Quando miſer iam parcis vtéris ? Quando
fruéris,autà curis habédi ceſſabis?Veh qui domui Eſaia s.
vicinam domum , & agrum agro coniungitis, vt
aliquid proximo auferatis. Tu verò quid facis ?
Non innumera cauſaris, vequæ proximi funt au
feratis ? Domus, inquis, proximi ædes meas ob
ſcurat, turbas excitat, aut errones ſuſcipit; aut ta
le quid aliud quodcunque præcexis, quo vexes
& agites, vellas ac laceres vicinum : nec priùs
ceſſas, quàm ille neceſitate coactus, aliò migrec.
)
Quam ob cauſam abuthas lezraélita occifus 3.Reg.26
eſt?An non propter cu cupiſcentiam Achab vine
am ipfius auferre volentis? Mare terminos haber,
nox
 394 Q. IIII. DE A VARITI A.
nox item leges antiquas non egreditur. Solus aua- tuis ornatushinc diſcede, facornent te tuæ diui
rusnullum circunſcribit tempus, non terminum tix.Habe illas penès te. Crede optimè conſulenti,
noſcit. Potentiæ incrementum, fit auaris ſceleris teg amanti leſu Chriſto , qui ob noftram falutem
occalio maioris. Qui enim mala ſub ipfis patiun- egere voluit, vt ex eius paupertate nos diuites ef
tur, ijſdem quoque auxilia ferre inuiti in alio- ſemus: qui etiam fefe pro nobis redimendis pre
rum iniurias coguntur. O miſer, parumper.quæ cium obtulit æternæ vitæ.
ſo à cuo fcelere reſpira, & tuæ conſcientiæ receſſus 3. PROSPER libro ſecuudo de vita contem
aliquanculùm per ſcrutare, tecúmque confidera. platiua, capite decimoquinto : lubet, ecce,nobis
Habes terræ partim aratro, partim arboribus vti- imperiofa cupiditas, ve diuina paruipendentes,
lis tot iugera: prætereà vineas, montes, campos, poifeſionum terreftrium damnofa compendia
falcus, flumina,loca amena. Quid ergò poft hæc ? cogitemus:vt in eis totam ſolicitudinem curama
Nónne telluris tres tantùm cubiti te expectant? ponamus, vt indè nos morbida vanitate iacte
Nónne paruus lapis ad tui miſeri corporis cufto- mus,vt amplitudine patrimonij diffufioris elati ,
diam fatis erit? Quibus verbis te curabo ? Regnum fieri pauperes ſpiritu negligamus. O facinus inau
Dei non curas, gehennam non times. Infelix ho- ditum : Suaui Chrifti iugo contempto, ferreum ferreum ca.
mo, pecuniæ naturam aliquantùm inſpice. Quid cupiditatis imperium voluntaria mentium in - piditatis ico
perium .
acconicus aurum miraris Lapis ? eſt aurum , lapis clinatione ſuſcipimus, & Domini noftri leui one
argentum ,lapis margarita, lapides ſunt chryfoli. re,quod fubiectos non onerat, ſed ſubleuat, poft
tus,beryllus achates,hyacinthus, amechyftus,ia. habito, plumbeum pondus noftris ceruicibusag.
Spis.Hæcſumma,hi Aores opum magnarum.Hos geramus, quod citiùs poteft deponi, quàm ferri:
partìm , cùm fintclariſſimi,in tenebris abſcondis: quia & ipla cupiditas,quæ nobis fubijcivltrò vo
partìm in digitis micantibus, alijsq in ornatibus lentibus hoc pondus imponic, côtemni poteft fa
circunfers. Quis pulchritudini formæo fingendæ ciliùs, quàm expleri : & ideò quiſe illi volentes
ftudens, vnam vitæ diem fibi prorogare poterit ? dederint oppugnanti, voluntatem refiftendi vl.
aut cui mors ob diuitias parcit ? à quo morbus teriùs non habebunt tyránice dominanti. Et hoc
ob pecuniam abftinet ? Quouſque igitur opes fit iutto Dei iudicio ,vt qui cupiditati reliftere no
erunt animaruin laqueus,mortis hamus, pecca- luimus ingreſſuræ, ia reliftere nequeamus ingref
Cur opes di- ti eſca ? Ad ſubſidium vitæ , non malorum inci- fæ . O intolerandum dæmoniacæ cupiditatis im
victober.dat* . tamentum , pecunia daca eſt: animæ redemptio perium , vt ex hoftibus ſuis quos poteft vincere,
Lxcuſatio eft, non exitijoccafio Sed ,inquis,ob filios necef- victores faciat ſuos: promitcit ingentia, & bono
. faria eft . Plautibilis eft ifta auaritiæ excuſatio : li- rum temporaliū pollicitatione deceptos, impel
détium pro: beros prætexitis, ac intereà cordibus veftris ſatis- lit iam miſeros, & miſerandos in turpia. Tenet
pter liberos facitis. Dic, quæſo, cùm Deum orâfti, & pro fæ nos lucrorum pænaliter dulcium catenis addi
ſuos,
cunditate cùm precatus es, ve fieres liberorum pa- eos , & in ſua ditione captiuos: nec trahit inuitos,
ter,addidiftine illud :Da liberos, vt cauſa fint nè ſed quod eft decerius, quocunquèvoluerit,volen
præceptis tui obediam ? Da mihi liberos, ne ve- tes ducit.Vaſtatin nobis quicquid verecundig auc
niam in regnum cælorum ? Prætered quis tibi pudoris inuenerit : & quos fuis triumphis addi
ſponſor de ipforum fuerit voluntate ac ingenio, xit, adhuc tanquam refipifcendi fufpectos omni
vt recte datis relictisqzvtantur? Nam multis diui- bus viribushoneſtatisexarmat, nè quando con
tiæ luxuriæ ſunt caula, An non audiftis Ecclefia- tra eam , qui bellare noluimus,rebellemus.Rapit
Eccles s . ften dicentem ? Vidi ftultitiá mulcam & grauem , nos , ac paſsim per omnia acquiſitionum genera

Diuitias in malum cuſtodientibusipfas conuerti. cupidos acquirendidiſpergit.

Et rursùs : Relinquo ego homini poft me, & quis
nouit ti fapiens erit autftultus? Contidera itaque,
nè cum mulcis ærumnis opes cumulatas, peccato-
rum materia alijs tradas, duplicio plectaris poft-
modùm pæna,& tuorum criminum caufa, & ali-
orum quibus cauſam dederis.Nónne cun &tis libe-
risconiun & tior eft tibi anima tua ? Huic tu primas
dapartes diuitis hæreditatis, vitæ videlicet æter-
næ diuitem materiam , deinde filijs victum tri-
In cos quili- bue . Qui verò liberis carent, quam parfimonix
beris carent caufam obijciunt?Nolo,inquiunt, vendere,nolo
bus congre- pauperibusdare,ob vitę neceffarios vſus. Non er-
dent. itu. gò Dominus tibi præceptor erit, nec euangelium
gandis
formam vitę dabit,ſed tu tibijpſi iura dices ac fta-
tues. Sed inquis, ego quidem bonis, dum vixero ,
frui volo : poft mortem verò in teftamento here-
des facultatum mearum ac dominos pauperes
affcribam . Scilicet magna dignus eris liberalitatis
laude, magnus tibi honor debebicur & gratia, fi
in ſepulcro iacens, & in terram conuerſus,magni-
ficus ac ſumptuoſusapparebis. Dic cuius merce-
dem temporis potiſfimùm expofces? vitæ'ne, an
mortis : Nam fi tempore, quod ad promerendum
datur, in voluptatibus ac delicijs abſumpto , pau-
peres nequaquàm reſpexifti: mortuus, cuiuſnam
a & ionis aut operis mercedem petiturus es ? Sed
quis exitus tui tempus nunciabit ? Quis de mortis
genere ſponſor ?Quoc videmus repentinò, ac vi
Cafúve extingui,qui præ doloris ac ſpiritus angu-
fția ne vocem quidem emittere potuerunt? Quot
etiam febris à fenfu alienos facit ?Quid igitur tem-
pus expectas, in quo ſæpè rationis compos non
eris ? Enimuerò nox profunda, morbus grauis,
nullus circà adiutor : Immò potiùs qui hereditati
infidiatur,paratus aderit.Et lub finem : Omnibus
4. ET capite decimoſexto libri eiuſdem :Quem
poffidendi delectat ambitio, Deum qui poflider Dáda eft ope .
omnia quæ creauit, expedita mente poftideat, & ipfum poli
in eo habebit quæcunque in eo fan &tè habere defi- deamus .
derat.Sed quoniam nemo poſlider Deum ,nisiqui
poſliderur à Deo, fitipfe primitùs Dei poffeffio ,&
efficietur ei Deus poffeffor & portio . Et quid po
teft eo eſſe felicius,cui efficitur conditor cenfus, &
hæreditas eius dignatur effe ipfa diuinitas: fimo
dò eam fan & is operibus colat, omnes fru & us ex
illo percipiat: in illo & de illo iugiter viuat,& ni
hil terrenum cum illo poſlideat? Quia omnium
conditor, cui nihileorum quæ fecis, valet æqua
ri, non dedignatur cum his quæ condidit, polli
deri . Deniquè quid vltrà querit, cui omnia ſuus
conditor fit:autquid ei fufficit, cui ipſenon ſuf
ficit? Hunc poſlidebat, & ab illo poſidebatur ille
qui dicebat in ſpiritu : Portio mea Dominus, di- Pfal.ir.
xi cuſtodire legem tuam . Et, Dominus pars hæ- Pfal.is.
reditatis meæ & calicis mei .
5. ISIDORVS libro fecundo de ſummo bo
no , capite quadrageſimoprimo: Omni peccato Omni pecca
peior eft auaritia & amor pecuniarum . Vnde & topeior aua
per Salomonem dicitur,Nihileft fceleftius quàm Eccli 1o.
amare pecuniam : hic enim animam fuam vena
lem facit,quoniam in vita ſua proiecit intima
ſua.Cupiditas omnium crimum materia eft. Vn- Omnium cri.
dè & Apoftolus ait: Radix omnium malorum ria eftcupidi
cupiditas eſt : quam quidam appetentes, erraue- tas .
runtà fide.Si ergò ſucciditur radix criminú, non 1. Tim.6 .
pullulant cæteræ ſoboles peccatorum . Mulci cau
ſa cupiditatis terrenæ etiam ipfam fidem abnega
uerunt.Cupiditas enim Chriſtum vendidit.Nain
& pleriſque tantum in rebus alienis eſt deſideri
um, vt etiam homicidium perpetrare non vere
antur :
 DE A VARIT I A.
3.Reg.21. antur: ficut Achab qui appetitu cupiditatis ſuæ,
fanguinis expleuit effufionem . Sæpè iniqui mala
quæ concup:ſcunt, affequuntur, quatenùs deaffe-
čtu mali defiderij fortiùspuniantur. Ele &tos au-
tem ſuos Deus non dimittit ire in deſideriorum
malorum perfectionem ,ſed in dolorem mentem
conuertit eorum , pro eo quod in ſeculo nequiter
appetunt, vt hac experiencia reſipiſcant, & con
uertantur ad Deum ,à quo mente receſſerunt. De-
um ergò fibi propitium nouerit aduerſari, qui
quod temporaliter concupifcit, non permittitur
adimplere. Secreto autem Dei iudicio fieri credi-
tur, vt duriùs pereant hi, quorum cupiditatem
Nunquàm ſa.effe & us ftatim fequitur actionis. Nunquam facia-
tiari nouit. ri nouit cupiditas. Semper enim auarus eget,
quantóque magìs acquirit,tantò plus quærit :nec
folùm defiderio augendi excruciatur, ſed etiam
amittendi metu afficitur. Inopes naſcimurin hac
vita, inopes receffuriſumus de hac vita . Si bona
mundi huius peritura credimus,cur peritura tan-
to amore cupimus ? Pleriquepotentes tanta cupi-
ditatis rabie inflammantur, vt de confinijs ſuis
pauperes excludár, nec habitare permittant.Qui-
Eſaiz s. bus rectè per Prophetam dicitur : Væ qui coniun-
gitis domum ad domum ,& agrum ad agrum co-
pulatis vſque ad terminum loci. Nunquid foli
vos habitabitis in medio terræ ? Tales quippe ho-
mines infernum ,id eſt, diabolum rapere ad per-
ditionem, idem Propheta conſequenter annun
Ibidem .
ciat,dicens:Proptereà dilatauit infernus animam
fuam , & aperuitos fuum abfque vllo termino , &
deſcendent fortes eius & ſublimes gloriofio eius
ad eum.Nec mirum quòd morientes inferni igni-
busdeputentur,qui viuentes flammam cupidita-
tis fuæ minimè extinxerunt. Qui defiderio cupi-
ditatis exæſtuant, flatu diabolicæ inſpirationis
vruntur.
6. AVGVSTINVS libro tertio de libero ar- '
Auaritiæ no- bitrio ,capite decimoſeptimo: Auaritia, quæ Græ- paupereft affectu. Affectus diues,egere non nouit:
men .genera- cè Qirappupia dicitur, non in folo argento vel in cenſus abundans,nequit auaripectusexplere.Que
nummis, vndèmagis nomen duxiſſe reſonat:ar- vox
gento enim nummi,vel mixto argento frequenti- hi ? Hoceft,da mihi, quia egeo. Da mihi,quia ali- Damihi,mé
ùs apud veteres fiebant: ſed in omnibus rebusquę ud viuendi fubfidium habere non poffum . Hæc
immoderatè cupiuntur intelligenda eſt, vbicun- quàm abiecta ,quàm vilia ? Non habent enim hu
què omninò plus vult quiſque quàm fateft. militatis affectum ,fed cupiditatis incendium .
7. IDEM ſermonecentefimononagefimoſexto
de tempore, qui eft vigefimufoctauus dediuerfis,
capite primo : Præcipit nobis veritas quæ nec fal.
lit, nec fallitur :audiamus,timeamus, caueamus.
Lacz 13. Dico, inquit, vobis, abftinete ab omni auaritia.
Quid eft,ab omui?Quare addidit,ab omni ? Pof-
fet enim fic dicere, Cauete ab auaritia. Quare hoc
dixerit, velut occafio ipfa vndè natus eſt fermo,
appáret nobis in ſancto Euangelio.Interpellauit
enim eum quidam contra fratrem fuum , quito
tum patrimonium abftulerat; & fratri fuo par-
tem ſua non reddebat . Non rapere quærebatalie-
na, ſed ſua à parentibus fibi dereli &a quærebat.
Caufa iufta, cauſa breuis. Et capite ſecundo : Sed
audiamus & iudicantem , & docentem . Homoait
homo . Qui enim pro magno habes iftam hæredi
tatem ,quid es nisì homo.Quismeconftituit diui-
lorem inter vos? Qui noluit effe diuifor, quis me,
inquit,conftituit diuiſorem inter vos? Petis bene
ficium :audi confilium.Ego dico vobis , Cauete ab
omni cupiditate. Item capite tertio:Forrè,inquit,
tu auarum & cupidum diceres,fiquæreret aliena:
ego autem dico : Cupidè & auarè non appetas nec
tua. Hoceft ab omni . Non leuiterhabendum eſt
fratres mei,quando Dominus nofter,Redemptor
nofter, Saluator nofter , qui mortuus eft pro no-
bis, qui fanguinem fuum precium dedit, vt redi-
meret nos,aduocatus & iudex nofter ; non eft le
ue, quando dicit, Cauete.Nouitille quantum ma
li fit; nos non nouimus, illi credamus. Cauete, in-
quit.Quid? Vnde? Ab omni auaritia.Meum ſeruo,
alienum non tollo.Caueteab omni auaritia.Non
Q. IIII. 395
folùm auarus eft, qui rapit aliena ; ſed & ille aua- Auarus eft
ruselt,qui cupidé feruatſua.Sedfi fic culpatur,qui ctiam quicu
cupideconſeruat ſua ; quomodò damnatur qui fua.
rapit aliena ?
8. AMBROSIVS toto libro de Nabuthe lez
raelita, differit contra diuites auaros : in cuius ca
pite primo inter cçtera ficait: Quouſqueextendi- Inuehitur in
tis diuites inſanas cupiditates ? Nunquid foli ha- auaros.
bitabitis ſuper terram ? Cureijcitis confortem na
turæ, & vindicatis poffeffionem naturæ ? In com
mune omnibus diuitibus atque pauperibus terra
fundata eft. Cur vobis ius proprium foli diuites
arrogaris? Neſcic natura diuites, quæ pauperes
omnes generauit .Nudos fudit in lucem egentes
cibo,amictu ,poculo nudos recipit terra quos edia
dit, nefcit fines poſſeſſionum ſepulcro includere
Omnes fimiles creat,omnesſimili gremio claudit
fepulcri.Quis diſcernat fpeciesmortuorum ?Reda
operi terram , & ficognofcis diuitem , depræhen
de. Eruderato paulopoft tumulum ,& fi cognofcis
egentem , argue:nisì fortè hoc folum , quòd cum
diuite plura pereunt. Sericæ veftes & auro intexta
velamina, quibus diuitis corpus ambitur, damna
viuentium, non ſubſidiadefunctorum ſunt. Hæ
redes relinques qui litigentcum heredibus.Si fru
gi hæredes ſunt,cuſtodiunt: filuxúriofi, exhauri
unt.Itaque aut bonos hæredes perpetua condenas
ſolicitudine, aut malos dimittis, qui tua facta
condemnent.
9. CAPITE fecundo :0 diues, neſcis quàm
pauper fis,quam inops tibijpfi videaris, qui te di
uitem dicis? Quanto plushabueris,plus requiris: Quo plus ha a
& quicquid acquifieris, tamen tibi adhuc indi- bent, co plus
appetunt,
ges. Inflammatur lucro auaritia , non reſtingui
tur. Rex Achab fibiegere viſus eft, quia vineam 3.Reg. är :
habebat pauper vicinus. Quis igitur tibi pauper
videtur ? qui contentuseſt ſuo an quiconcupiſcir
alienum ? Alter certè pauper cenſu videtur, alter
alia ftipem publicam poftulatis, nisi, Dami:
dicitium cft.
9. CAPITE. tertio : Auis auibus ſe aſſociat: pe
cus pecori adiūgitur,piſcispiſcibus:nec damnum
ducunt, ſed commercium viuendi*, cùm pluri- * cum plüri
mum comitatum capeſfunt, & quoddam muni: um comitatu
mentum ſolatio frequétioris ſocietatis affectant:
Solustu homo cóſortem excludis,includis feras,
ftruis habitacula beſtiarú , deftruis hominum . In
ducis mare intra prædia tua,nèdefint beluæ : pro
ducis fines terræ, nè poſlis habere finitimum ."
10. CAPITE quarto : Diuites magis alienum Allenum pas
panem quàm ſuum manducant,qui raptu viuút, uitesmandus
& rapinis fumptum exercent fuum . Diuites eri- catec.
pitis quidem pauperibus vniuerſa : pænam ta
men pauperum vos potiùsdiuites ſuſtinetis. Pau
peres quidem non habent quo vtantur, vos au
tem necipfi vtimini,nec alios vti finitis .Nouiego
diuitem in agrum proficiſcentem panes breuio
res vrbedelatosnumerare folere, vt pro numero
panis æftimaretur quot dies in agro futurus ef
let. Nolebat obfignatum aperire horren, nè quid
de condito minueretur. Panis vnus fingulis die
bus deputabatur, qui tenacem vix ſatiare poſſet.
Comperi etiam viri fidem , fiquando ei ouum ef
fet appofitū, queri quòd pullus eſſet occiſus. Hoc
ideò ſcribo, vt cognoſcatis vindicem effe Dei iu
ftitiam , quæ lachrymas pauperum veftro vlciſca
tur ieiunio.
11. CAPITE ſexto : Quis artifex vnum diem
vitæ hominis potuit adiungere? Quem diuitis
eiusab inferis reuocârunt.Cuius egritudinem pe
cunia mitigauit? Nonin abundantia diuitiarum , Luc :14.
inquit, vita eius. Et alibì: Nihil proſunt thefauri Prouerb.io.
iniu

396 Q IIII. DE A VARITI A.
iniufti, iuftitia autem liberat à morte. Meritò proditio ,fraus,fallacia,periuria, inquietudo,vi
Pfal.61. clamat Propheta : Diuitiæ fiafluant, nolite corolentiæ, & contra miſericordiam obdurationes
apponere. Quid enim mihi profunt, fime à mor- cordis oriuntur.
1 te liberare non poſſunt?Quid mihi proſunt, fi 2. POSTERIORIS ad Timotheum tertio :
mecum poft mortem eſſe non poffunt? Hic ac-
quiruntur, hîcrelinquuntur.Somnium igitur lo-
quimur, non patrimonium . Vndè bcnè ait idem
Pfal.75. Propheta dediuitibus: Dormiêrunt ſomnum ſu-
um , & nihil inueneruntomnes viri diuitiarum
in manibus ſuis.Hoc eft dicere : Nihil inuenerunt
in operibus ſuis diuites, qui nihil pauperibus con-
tulerunt. Quid eft diues,nisi quidam inexplebi-
lis gurges diuitiarum ? 'Sic Propheta admonet :
Eccles s.iur. Qui diligit argentum ,non ſatiabitur argento . Et
ta LXX .
infrà idem : Equidem hicpellimus languor.Sicut
enim fuit, ità & abijt, & abundantia eius laborat
in ventum . Equidem omnes dies eius in tenebris
& luctu , & iracundia multa , & láguore & ira . To-
lerabilior conditio feruulorum.Šemper in laque-
is, ſemper in vinculis eft : nunquàm liber à com-
pedibus, quia ſemper in criminibus. Naturæ ipfi-
us neſcitmunia, nec ſomni ipfius nouit vices, aut
cibi fungitur ſuauitate, cuius nullum eſt immune
ſeruitium . Excicat eum cupiditas, exagitac cura
peruigil aliena rapiendi, torquet inuidia, mora
vexat, fterilitas prouentuum infecunda pertur-
bat, ſolicitat abundantia.
12. CAPITE ſeptimo: Neſcit auarus bona,ni-
sì ea quæ quæſtuoſa ſunt, nominare. Sed acquie-
fco ei,vtbonadicantur quæ ſuntpecuniaria. Cur
ergò de bonis facitis mala, cùm de malis bona fa-
Luc.16 .
cere debeatis ? Scriptü eft enim : Facite vobis ami-
cos demammonainiquitatis. Ei ergò qui vti fci-
at,multa bona ſunt: ei quivti neſciat, rectè mala .
Pfal.M. - Difperfit,dedit pauperibus, iuftitia eius manet in
Debitorem æternum . Quid hoc melius bono, fi pauperibus
Recuimus. largiaris, in quo tibi debitorem Dcum quadam
pietatis fæneratione conſtituas ? Bona ſunt,fiape-
rias horrea iuftitiæ tuæ , vt fis panis pauperum ,vi-
Iob 29.
ta egentium , oculuscæcorum , orbatorum infan-
tium pater.Tu verò , quod multis naſci voluit,ti-
bi foli reſeruas,immòtibiipfiadimis.Magis enim
ſeruares tibi, fi diſpertires alijs. Bonorum enim
fructus munerum , in eos ipſos qui contulerunt,
conuertuntur : & gratia liberalitatis in authorem
boni operisredit. CAPITE octauo : Adhuc ti-
bi tempora viuendi longa meditaris ? Stulte, hac
nocterepetunt animam tuam à te.Benè ait ,no&te:
Nocte enim anima auari repofcitur, quæ à tene-
bris incipit, & in tenebrs perſeuérat. Auaro ſem-
per nox eft.
13. IDEM libro primo de Cain & Abel, capite
Auaritiz ma. quinto :Quid de auaritia dicam , inſatiabili pe-
tus . cuniæ cupiditate , & quadam æris libidine, quæ
quo plura abftulerit, eo magis inopem effe fe cre
dit ? Omnibus inuida,fibivilis, in fummis diuiti-
js inops,affectu extenuat quod céfu abundat.Nul-
lus rapiendimodus,vbi nulla menſura cupiendi.
Sic inflammat animum , fic igne ſuo paſcit ani-
mum , vt hoc folo diftet, quod illa formarum
adultera fit , ifta terrarum . Elementa concutit,
nare ſulcat, terram effodit, cælum votis fatigat,
ne ſereno grata nec nubilo, condemnat prouen-
tus annuos,fætusqz terrarum arguit.Sed hợc ægri-
tudo eft animæ; non fanitas. Denique Ecclefiaftes
Eccles so dicit : Eft languor malus quem vidi ſub fole,diui-
tias cuftodiri in malum poſſidentis eas. Et ſuprà:
Qui diligit argentum ,non fatiabitur argento ,nec
eſt finisacquiſitionis eorum . Si quæris theſauros,
accipe inuifibiles & occultos, quos in cæli altiſſi-
mis, non quos in terrarum venis requiras. Efto
pauper ſpiritu, & eris diues qualicunq cenſu ; quia
non in abundancia diuitiarum vita eft hominis,
ſed in virtute ac fide. Iftæ te diuitiæ verum diui-
tem facient, fi fis in Deum diues.
1. B. GREGORIVS libro trigefimoprimo
Moralium , capite trigefimoprimo: De auaritia
1
Erunt homines feipfos amantes , cupidi, elati,,
fuperbi, blafphemi, parentibus non obedientes,
ingrati,fceleſti, line affectione, fine pace ,crimina
tores, incontinentes, immites, fine benignitate,
proditores, proterui, tumidi,& voluptatū ama
cores magis quàm Dei: habentes quidem fpeciem
pietatis, virtutem autem eius abnegantes: Et hos
deuita.
3. PRIORIS ad Corinthios fexto : Vos iniu
riam facitis , & fraudatis : & hoc fratribus. Anne
fcitis, quia iniqui regnum Deinon poſlidebunt?
Nolite errare.Neque fornicarij,nec idolis ſerui.
entes, &c. neque auari,neque ebriofi,neque male
dici,neque rapaces regnum Dei pollidebunt.
4. ECCLESIASTICI vndecimo : Non
omnem hominem inducas in domum tuam :
mulcæ enim ſunt infidiæ dolofi. Bona in mala
conuertens infidiatur, & in electis imponet ma
culam . A ſcintilla enim vna augetur ignis, & ab
vno doloſo augetur ſanguis: homo verò pecca
tor, fanguiniinfidiatur.
5. ZACHARIAE octauo: Vnuſquiſque ma
lum contra amicum ſuum nè cogitetis in cordi
bus veftris : & iuramentum mendax nė diligatis:
omnia enim hæc funtquæ odi, dicit Dominus.
6. MATTHAEI fexto : Non poteftis Deo fer
uire & Mammonæ. Ideò dico vobis , nè ſoliciti
fitis animæ veſtræ quid manducetis, neque cor
pori veftro quid induamini. Nónne anima plus
eft quàm eſca? & corpusplus quam veſtimentum ?
Reſpicite volatilia cæli,quoniam non ferunt, ne
que metunt, neß congregant in horrea : & pater
vefter cæleftispaſcit illa.Nonne vos magis plures
eftis illis ? Quis autem veftrùm cogitás, poteftad
ijcere ad ftaturam fuam cubitum vnum ? Et de ve
ftiméto quid foliciti eftis ? Conſiderate lilia agri,
& c. Nolite ergò ſoliciti eſſe ,dicentes : Quid man
ducabimus,aut quid bibemus,aut quo cooperie
mur ? Hçc enim omnia gentes inquirüt. Scit enim
pater vefter, quia his omnibus indigetis. Quærite
ergò primùm regnum Dei & iuftitiam eius:& học
omnia adijcientur vobis .Nolite ergò ſoliciti elle
in craftinum . Craftinus enim dies fòlicitus erit fi
bijpfi :fufficit diei malitia fua.
7. PROVERBIORVM vigefimofecundo :
Non facies violentiam pauperi , quia pauper eft:
neque conteras egenum in porta, quia iudicabit
Dominus cauſam eius, & configet eos, qui confi
xerunt animam eius.
8. ET capite vigefimoprimo : Qui obturat au
rem ſuam ad clamorem pauperis,& ipfe clama
bit, & non exaudietur.Ibidem : Qui cógregat the
fauros lingua mendacij,vanus & excors eft, & im
pingetur ad laqueos mortis.
1. C. AD Coloſſenſes tertio : Mortificate mem
bra veftra quæ funt ſuper terram ,fornicationem ,
& c.concupiſcentiam malam & auaritiam ,quç eft
fimulacrorum ſeruitus,propter quæ venitira Dei
ſuper filios incredulitatis.
2. AD Ephefios quinto :Hoc ſcitote intelligen
tes, quòd omnis fornicator,aut immundus, aut
auarus ( quod eft idolorum ſeruitus) non habet
hæreditatem in regno Chrifti & Dei . Propter hęc
enim venit ira Dei in filios diffidentiæ ,
3. PRIORIS ad Timotheu fexto,vein textu.
4. ESAIAE quinto: Væ qui cõiungitis domum
ad domum , & agrum agro copulatisvſque ad ter
minum loci: nunquid habitabitis vos foli in mes
dio terræ ? In auribus meis ſunt hæc, dicit Domi
nus exercituum, &c.
5. MARCI decimo : Filioli , quàm difficile
eft confidentes in pecunijs in regnum Dei introi
re. Facilius eſt,camelum per foramen acus tranf
ire,
 1
DE L V X Y RI A. Q. IIII. 397
ire, quàm diuitem intrare in regnum Dei. amus ſeruitium , intelligamus : eiusmp duntaxat
6. ABACVC ſecundo : Væ ei qui multiplicat regnum defideremus,clamemus,preterita deflea
non ſua. Vſquequò & aggrauat contra ſe denſum mus tempora, quibus mammonæ feruiuimus,cu
lutum ? Væ qui congregat auaritiam malam do- ius graui & intolerabili iugo abiecto, Chriſti iu
mui ſuæ , & c . gum & leue & facile ſubeamus.Nihil eniin eorum Mammonz
Chrifti prę
7. IACOBI quinto : Agirê nunc diuites ,plora- quæ mámona, nobis Chriſtuspræcipit: fiquidem &
cepta contra
te,vlulantes in miſerijs veftris quæ aduenient vo- illud omnium inimicițias, hic contrà omnium ria.
bis . Diuitiæ veſtræ putrefactæ funt, & veſtimenta amorem ,omnibus ſalutem dicere . Illud nos luto
veſtra à cineis comefta funt. Aurum & argentum & terræ affigens,neozenim aliud aurum eft,ne no
veftrum æruginauit : & ærugo eorum in teftimo- & ù quidem
vel minimùm reſpirare nos finit: hic
nium vobis erit, & manducabit carnes veftras fic nos inani & fuperuacanea cura liberat, iubeta vt
ut ignis. Theſaurizâltis vobis iram in nouiffimis in cælo thefauros fine cuiufquam iniuria, propria
diebus,
8. ECCLESIASTICI trigefimoprimo: Qui res atq miſerias,nequenobis adeffe ,neque auxili
aurum diligit,non iuſtificabitur.Beatus diues qui umin neceſſitatibuspræftare poteft, quāúìs mul
inuentus eft fine macula : & qui poft aurum non ta,& grauia perpeſſi fimus, vt eius legibus parea
abijt,necfperauit in pecunia & thefauris. Quis eft musimmò vehementiore afficit ſupplicio :hic et
hic,& laudabimus illum ?fecit enim mirabilia in finobisiniungat vt calicem aquæ frigidæ demus, Matth.io .
vita fua.Quis probatus eftin illo, & perfe & tus in-' nunquam tamen nos fine mercede dimittit, ſed
uentus cft ,& erit illigloria eterna? quipotuittráf- incredibili liberalitate nos donat . Nónne ſumme
gredi,& nô eft tranſgreſſus: ideò ftabilita ſunt bo- profe& ò dementiæ eft tam leue, tam gratum im
na illius in Domino,& eleemofynas illius enarra- perium , & tantis redundans bonis, vt ingrato &
bit omnis Ecclefia fanctorum . fædiffimo feruias tyranno,contemnere : cùm ni
2. BARVCH tertio : Vbi ſunt principes genti- hil nec in hac,nequeinęcerna illa vita his qui ipfi
um , qui argentum theſaurizant & aurum , in quo ' parent & feruiunt,afferre poflit vtilitatis? Neque
confidunt homines,& non eft finis acquiſitionis id folùm graue eft & moleftum ,quòd nullum la
eorum ? Exterminati ſunt, & ad inferosdeſcende- borum premium reddat, verùm quòd innumeris
runt, & alijloco eorum exurrexerunt. fibi obſequentes, vt iam diximus,malis accumu
10. P.SALMO quadragefimooctauo: Nè timu- lat: plurimi ex his qui illic cruciantur, eo quòd Auari pluri
eris cum diues factus fuerit homo, & cùm multi- pecunijs feruierunt, earum mi in infer .
cupiditati indigen no .
plicata fuerit gloria domus eius. Quoniam cùm tibus nihil erogârunt, pænas luunt. Quod nèno
interierit,non ſumet omnia :neq deſcendet cum bisaccidat, diſpergámus, demus pauperibus, &
eo gloria eius. Quia anima eius in vita ipfius be- noxijs huius vitæ curis, ſolicitudinibus, & eo
nedicetur: confitebitur tibi cùm benefeceris ei. quod illic nobis impendet fupplicio,animum li
Introibit vſque in progenies patrum ſuorum : & beremus, & pro terrenis pecunijs iuftitiam cælo
vſque inæternum non videbit lumen . Homo recondamus:perpetuoscolligamustheſauros, qui
cùm in honore eſſet, non intellexit, compara- vnà in cælum nobiſcum euadere, & profilire , &
tus eft iumentis infipientibus, & fimilis factus nobis periclitantibus præftò adeſſe, & iudicem
eft illis. Ibidem : Et relinquent alienis diuitias conciliare poflint: quem fi nobis propitium, ve
ſuas, & fepulcra eorum domus illorum in æter optamus, & in hac vita, & in die illa habuerimus,
nnm . fidenter his bonis fruemur, quæ in cælis diligen
1. ECCLESIASTICI decimo, 12. MAT- tibus fe præparauit : quæ vtinam omnes confe
THAEI fexto ,vt in textu . quamur.
13. CHRYSOSTOMVS homilia feptima in 14. AD Hebrçosdecimotertio, vt in textu .
loannem :Nullo pacto fieri poteft, vt quiomnia 15. LVCAE duodecimo : Videte & cauete ab
ad præfentis vitæ voluptatem refert, is cæleftibus omni auaritia : quia non in abundantia cuiuf
bonis fruatur: ſed neceſſarium eſt,qui terrenis re- quam vita eius eſt, ex his quæ poſlidet . Dixit au
Luc.16 . bus inhiat, à cæleftibus decidat. Non poteſtis, in- tem fimilitudinead illos, dicens:Hominis cuiuf
quit, Deo feruire & mammong : vnum teneamus, dam diuitis huberes fructus ager attulit:& cogi
alterum odio habeamus oportet. Hoc quoqué rabat intra ſe, dicens :Quid faciam ,quia non ha
ipſa rerum clamat experientia. Quippe quipecu- beo quò congregem fructus meos ? Et dixit, Hoc
niarum derident cupiditatem , hi maximè funt faciam : Deſtruam horrea mea, & maiora faciam :
Amor pecu. qui Dei flagrantdeſiderio :at contrà qui illas prç- & illuc congregabo omnia quznata funt mihi, &
nię, Delamo. cipuèadmirantur, hi maximè funt qui in Deum bona mea, & dicam animæ meæ : Anima, habes
sem tollit. amorem habent remiffiorem . Animus enim qui multa bona pofita in annos plurimos :requieſce;
pecuniarum cupiditate diftrahitur, non facilè comede,bibe,epulare.Dixitautem illi Deus: Stul
ab his abftinet,quæ Deumad iram prouocant: vt te, hac no &te animam tuam repetuntà te : quæ au
potè qui alterius feruus fit domini , omnia ipfi tem parâfti, cuius erunt? Sic eft qui fibi theſauri
contra diuinas leges præcipientis . Sobrijigitur li- zat, & non eft in Deumdiues.
tis aliquando , & excitemini, & cui noftrum debe- 16. PRIORIS ad Timotheü ſexto , vtin textu.
V.

Quid est Luxuria, qualemque fobolem

gignit ?
A. LvxvRIA eltappetitus inordinatus impuræ ac libidinoſæ ='videatur Profper de vita con

voluptatis. Gignit autem ex ſementis cæcitatem, inconſiderati. bono,lib.z.cap 19.

onem ,inconftantiam ,præcipitationem ,amorem ſuî, odium Dei, : 2.Reg. 1. Danes Prou.

defiderium huius vitæ nimium , mortis futurique iudicij horro- Timoth a ptál.20.b laco.4 B

ren , ac felicitatisæternæ defperationem .

B. Aduersùs hoc peccatum, quod ſapientes amentes, & homi- . 3.Reg.1.3 Eccli 19.a Hieron.
nes penè pecudes facit, ita Paulus : “ Fugitefornicationem .Omne enim & Abel,ca.5.& lib.de Noë & at
peccatum ,quodcunque fecerit homo,extra corpuseſt: qui autem fornicatur, a 1.Cor.6.d & ibidèm Chryfoft.
in corpusfuum peccat.Quamobrem & alibiin hunc modum fcribit: fer.Io.de verbis Domini,cap.100
LI · Forni.
 398 Q. V. DE L V X V RI A.

Ephef.st& Fornicatio & omnis inmunditia, aut auaritia, nec nominetur in vobis, facut decet Sans

com Videot Etos: aut turpitudo,aut ſtultiloquium ,autfcurrilitas,quæ adrem non pertinent, ſed magis
bamboo co.gratiarum actio. Ac mirum eſt fanè, ingentifpudore non affici Chriſtianos, qui

4.Luc.Greg.coram Deo & angelis eius foeda ſe libidine polluunt, cùm corpora membra
cap.31.
8 1. Cor.3.d que ſua Spiritui fan & o & Chriſto Domino velutìstempla pura in baptiſmate
2.Cor.sd conſecrârint
. Hinc iterùm Paulus : Anneſcitis, quoniam membra veſtratemplum
funt Spiritusſancti,qui in vobis eft, quem habetis à Deo, & non eſtis veſtri ? Tum rur

i Ibidem. sùs : ' Neſcitis,quoniam corpora veſtra,membrafunt Chriſti? Tollens ergò membra Chris

k Ibidem . ſti, faciam membra meretricis? Ac demùm ità concludit :" Empti eſtis precio magno:
1. Bobine ob glorificate o portate Deum in corpore veſtro:' Fornicatores enim adulteros iudica
Ephel.s. a bit Deus.
Galat.s.d
Apoc.21.0 TESTIMONIA .
1.A. PROSPER libro tertio de vita contem men maiori familiaritate iunguntur,ijs: ampli
platiua ,capite ſexto: Pleroſque gula & abundan- ùs iuxta corum defiderium famulantur. Princi
tia vini turpiter in luxuriam foluunt: alios in in- paliter his duobus vitijs diabolus humano gene
iuriam pudicitiæ ſordidæ cogitationes incendút: ri dominatur, id eft, fuperbia mencis, & luxuria
nonnullos de propofito caftitatis occafiones ob- carnis. Qui delectationem refrænar libidinoſa
latæ deijciunt : quofdam fub impudicitiæ iugum ſuggeſtionis, non tranfit ad confenfum libidinis.
exempla perdite viuentium mittunt. Sunt alij, Citò enim refiftit operi, qui titillanti conſenſum
quorum vitam lingua turpis inflammat,aut cur non accommodat delectationi. Antequàm perfi
pem conſcientiam manifeftat : qui priùs inuere- ciatur adulterium in opere, iam extat adulteri
cundos ſermones aut proferunt libenter, aut au um in cogitatione. Ex corde enim primùm for
diunt:ac deindè paulatim morbo creſcente, ab nicationes funt auferendæ , & non prorumpunt
honeſtate deficiunt, attritog pudoreviles effecti, pofteà in opere. Hinc eft quòd per Propheta dici Efais ja
dum indecenter elegances videri volunt, paffim tur : Accingite lumbos veftros ſuper vbera veftra,
iam turpibus verbis impudenter inſaniunt. Hoc hoceft, in corde libidines reſecate, quæ ad lum
enim loquuntur quique, quod diligunt: & dele- bos pertinent. Nam cor fub vberibus eft, non in
& abiliter audiunt, quod alfiduis cogitationibus. lumbis. Libidinis immoderaca licentia neſcic ha
voluunt . Et in fine: Hæc & his fimilia de mulieri- bere modum . Nam dum fe vitiofus animus in
bus colloquentes ſuggerunt concupiſcentiæ ſuæ explenda fornicatione, carne luxuriante laxaue
materiam . Hæc tamen ideò concupiſcunt, quia rit, nihilominùs ad alia nefanda ſcelera fuadenci
aut loquuntur libenter, aut audiunt. Qui nisl bus dæmonibus tranfit : Denique cùm immode
concupiſcenciæ morbo corrupti eſſent, nunquam ratè mecas pudoris excefferit, crimen criminibus
vel loquerentur talia , vel audirent: quia non adijcit, paulatimqz ad deteriora procedit. Non
eos ifta corrumpunt , ſed corruptos oſtendunt. ita fuauis eft amantium , immò amentium incerta Vſu creſcite
Ac nè me ifta veraciter arguentem quiſquam iu- carnis libido,ficut experta: nec ità delectat forni- bido.
lunioribus dicet arguédum ,nouerit propter hoc fortè ab an- catio , dum primùm committitur : nam repeti
car quorundā tiquis fuiſfe decretum ,ne qui adoleſcentium lege- ta, maiorem delectationem ingerit. Iam verò fi
fa lifeforte: rent Geneſeos librum , ac partem pariter Ezechie in vſum venerit, tanto perditis dulcior fit, vtfe.
& io non per. lis prophetæ, vel Canticum canticorum , & cætera parare difficile fic. Vnde & fæpèex conſuetudine
millahac
Vide fuerit.
de talia,in quibus & generationes, & a & us, & nomi- delinquendi, quafi captiui ad peccandum cum
re Hiero.lib . na quarundam ſcripta ſuntmulierum. Quas licèt quadam violentia trahimur :ſenſúsque noftros
1.Coment. in fecundùm hiftoriam fuiſſe credamus, earum ta contra rectam voluntatem in nobis rebellare
Ezechielem , mé nominibus virtutes figuratasaccipimus: quo- ſentimus. Inter cætera feptem vitia , fornicatio Maximi ſce
niam ficut illæ non folùm viris ſuis per fanétos maximi eft ſceleris : quia per carnis immun- nicatio
lesis c&. for .
mores, ſed etiam extraneis fine diſpendio ſui pu- ditiam templum Dei violat, & tollens mem 1.Cor.6
doris ob nimiam pulchritudinem placuerunt,ita brum Chrifti , facit membrum meretricis. Ma
ſanctę virtutes & fuos mirabiles omnibus reddüt, ximè per carnisluxuriam humanum genus ſub
& extraneos quadam admirationefui perftrin- dicur diabolo, quàm per cætera vitia . Dæmones
gunt.Hinc eft quòd & ipfi qui vitiosè viuunt,vir- ſcientes pulchritudinem effe animæ caftitatem , &
tutes vitijs anteponunt : quia aliud eft quod faci- per hanc hominem angelicis meritis, è quibus il
unt'morbo, aliud quod coguntur probare iudi- li lapfi funt, coæquari: liuore percuſi inuidix ,
cio.Sed nè force hæc fpiritualia ſecundùm carnem inijciunt per ſenſus corporis opus defideriúmque
adhuc carnales acciperent, nec virtutes cogitarét, libidinis , quatenùs à cæleftibus deorsùm deic
quas mulieres illæ fignificant,ſed ipſas cogitando cam animam pertrahant,ſecumsquos vicering
1 carnaliter deperirent, cõſultò iuniores legere ſunt gloriantes ad tartara ducant. Quando impulſu Rėmedia cá.
illa prohibiti, quæ ficut ſpiritualiter accepta viui- dæmonum mens ad delectationem fornicationis era tétationes
luxuriz .
ficant, ità carnaliter intelligentibus ipſa carnalis impellitur, diuini iudicij metus , & æterni tor
intelligentia occaſiones carnalis concupiſcentiæ menta incendijante oculos proponantur, quia ni
ſubminiftrat.Earum quiſque nomina frequenter mirùm omnis pæna,grauiorisſupplicij formidi
habet in ore, quarum defideria vulnerato geftat ne ſuperatur. Sicut enim clauus clauum expellit,
in corde: aut turpitudinem quam exercere vere- ità fæpè recordatio ardorisgehennæ ardorem ex
cundatur in facto, tener in animo, reus non hu- cludit luxuriæ.
mano iudicio , fed diuino . 3. GREGORIVS libro trigefimoprimo Mo
2. ISIDOR VS de ſummo bono libro ſecun- ralium , capite trigefimoprimo : De luxuria cx- Filiz Lust
riz .
do ,capite trigefimonono :Vnuſquiſque ſuæ depu- citas mentis, inconſideratio , inconftantia, præ
ter culpæ quòd cecidit quoties libidine vincitur: cipitatio, amor ſui, odium Dei, affectus præſen
quia nisi præceffiffet latens ſuperbia ,non ſequere- tis ſeculi , horror autem vel deſperatio futuri,
Demones sūt tur libidinis manifefta ruina. Luxuriofis atque generantur .
liaresluxuri fuperbis dæmones plùs fautores exiſtunt,dumos 4. OSEAE quarto : Fornicatio , & vinum , &
ofis & fuper. in cæteris vitijs ſpiritus maligni deſeruiant,hista- ebrieta auferunt cor.
bis,
5. SE 1

1
/
 -
DE LVX VRI A.
S. SECVNDI Regum vndecimo : Factum eſt
ergò mand, & ſcripfit Dauid epiſtolam ad Ioab ,
mifitą permanum Vriæ ,fcribensin epiftola: Po-
nite Vriam exaduersd belli, vbi fortiſſimum eft
prælium : & derelinquice eum, vt percuſſus inter-
eat.
6. DANIELIS decimotertio :Species decepit
te , & concupiſcentia ſubuertit cor tuum.
7. PROVERBIORVM decimotertio : Qui
inconfideratus eft ad loquendum , ſentiet mala.
S. SAPIENTIAE quarco : Inconftantia con-
cupiſcentiæ tranſuertit ſenſum .
9. PSALMO quinquagefimoprimo: Dilexifti
omnia verba præcipitationis lingua doloſa .
10. POSTERIORIS ad Timotheum tertio :
Hocautem ſcito, quòd in nouiflimis diebus infta-
bunt tempora periculofa:& erút homines ſeipſos
amantes,cupidi & c.incontinentes &c.& volupta-
tum amatoresmagis quàm Dei.
11. PSALM O vigelimo : Inueniatur manus
tua omnibus inimicis tuis : dextera tua inueni-
at omnes , qui te oderunt. Pones eos vt cliba
num ignis in tempore vultus tui: Dominus in ira
ſua conturbabiteos, & deuorabit eosignis. Fru-
cum corum de terra perdes, & femen eorum á
filijs hominum. Quoniam declinauerunt in te
mala & c .
12. IACOBI quarto : Neſcitis quia amicitia
huius mundi inimica eft Dei? Quicunque ergò
voluérit amicus eſſe ſeculi huius, inimicus Dei
's conftituitur.
13. AD Ephefios quarto : Deſperantes tradide-
runt femetipſos impudicitię, in operationem im-
munditiæ omnis.
1. B. TERTII Regum vndecimo: Rex autem
Salomon adamauic mulieres alienigenas multas,
filiam quoque Pharaonis &c. His itaque copula-
tus eft Salomon ardentiſtimo amore.Fuerunto ei
vxores quatireginæ ſeptingentæ, & cócubinæ tre-
centą: & auerteruntmulieres cor eius. Cum'qz iam
ſenex eſſes, deprauatum eſt cor eius, vt fequere-
tur deos alienos, nec eratcor eius perfectum cum
Domino Deo ſuo, ficut cor Dauid patris eius. Sed
colebat Salomon Aſtarchen deam Sidoniorum ,
& Chamos deum Moabitarum , & Moloch ido-
lum Ammonitarum . Tunc ædificauit Salomon
phanum Chamos idolo Moab , in monte qui eſt
contra Hierufalem , & Moloch idolo filiorum
Ammon & c .
ECCLESIASTICI decimonono : Vinum
& mulieres apoftatare faciunt ſapientes, & argu-
ent ſenſacos : & qui ſe iungit fornicarijs, erit ne-
quam : putredo & vermes hæreditabunt illum , &
extolletur in exemplum maius, & colletur de nu-
mero anima eius.
3. HIERONYM VS in capuc quartum
Ofex : Fornicatio & vinum & ebrietas auferunt
cor :Sicut enim vinum & ebrietas eum qui bibe-
ric, mentis ſuæ impotem facit: ità & fornicatio
ac voluptas peruertit ſenſum , animumos debili-
Luxuriafacit
homini tat, & de rationabili homine, brutum efficit ani-
ex .
bus beftias. mal, vt ganeas & lupanaria & libidinum luſtra fe-
eterur.
4. AMBROSIVS libro primo de Cain & Abel,
Libidinis
mes fo- capite quinto : Vini ebrietas fomes libidinis,quo
ebrietas
per carnes vaporantur interna viſcera , animus
igneſcit, anima exuritur. Sæuus criminum ftimu-
Libidinis
mala , lus,libido eft, quæ nunquàm manerequietum pa-
titur affectă. Noéte feruet, die anhelat,de fomno
excitat, à negocio abducit, à ratione reuocat,
aufert confilium , amentes inquietat , lapſos in-
clinat,caftis infidiatur, potiendo inflammat ,vfú-
que accenditur. Nullus peccandi modus, & in-
explebilis ſcelerum fitis, nisìmorte amantis ex-
1. Cor.9. tingui non poteft. Et ideò ait Apoftolus : Fugite
fornicationem , vt veloci fuga tanquam furioſz
Gen.39 .
dominæ declinare ſæuitiam , & tetro ſeruitio
Q. IIII. 399
exire poffimus.
5. IDEM de Noë & arca , capite nono: Nihil
eft quod tam miſerè feruitutiſubijciathominem, Seruituti mi
quàm libido, atque eiuſmodi cupiditates quæ iu- ijcit
ferrima ſub
homie.
go quodam criminum graui deprimúr miſeram
conſcientiam , vt fe nequeat attollere, vtpotè quz
libertatem innocentiæ amiſerit.
6. PRIORIS ad Corinthios fexto , vt in
textu .
7. CHRYSOSTOMVS in priorem epiſto
íam ad Corinthios,homilia decimaoctaua:Mem - 1.Cor.6.
bra Chrifti eftis, inquit Apoftolus, templum eſtis
fpiritus. Quarenolite faceremembrameretricis.
Non enim corpori veftro contumeliam facitis,
quia non veftrum corpus eft,fed Chrifti. Hæc au
tem dixit, fimul & humanitatem oftendens, quod
eius corpus noftrum eft, & à malorum licétia nos
auertens. Nam fi alienum corpus eſt, non habetis
poteftatem , vt alienum corpus iniuria afficiatis,
inquit, & maximècùm fit Domini,neque fpiritus
ſancti templum maculandum eſt. Nam fi quiſpi
am priuatam domum ingreſſus, & illam ignomi
nia afficiens, vltimum dabit ſupplicium : qui Re
gis templum, fpeluncam latronum fecerit, intel
ligas velim ,quot mala perpetietur?His igitur con
fideratis, eú qui in nobis habitat reuereare, quip
pe qui conſolator eft, & tibi coniunctum & inha
rentem timeas.
8. AVGVSTINVS in libro de decem chor
dis,capite decimo : Noli dicere tibi quando forte Fornicatio
aliquid luxurianter visagere, vxorem nõ habeo, Simplex eft
peccatum .
facio quod volo; non enim poft vxorem meam
pecco. Iam nôfti precium tuum , iam nôfti quò ac
cedis, quid manduces, quid bibas, immò quem
manduces, quem bibas. Abftine te à fornicationi
bus. Nè fortè mihi dicas, ad fornicem vado , ad
meretricem pergo, ad proſtitutam eo ; nec illud
præceptum violo quo dictum eft, Non mecha. Exod . 2o .
beris, quia vxorem nondùm habeo, nec poft il
lam aliquid facio. Nec illud præceptum violo,
vbi dictum eſt, Non concupiſces vxorem proxi
mi tui. Qui ad publicam vado, in quod præce
ptum incurro? Et poft pauca : Charior fa & us eft
tibi homo quàm Deus?Ergò quomodò iniuriam
facio, inquis, ipfi Deo ? Corrumpis teipſum . Et
vndè iniuriam facio Deo , quia corrumpo me
ipſum ? Vndè facit tibi iniuriam , qui voluëriç for
té lapidare tuam tabulam pietam , in qua tabula
imago tua eft in domo tua inaniter pofita ad va
num honorem tuum ,nec ſentiés, nec loquens,nec
videns? Si quis illam lapidet,nónne in te eſſe con
tumeliam factam attendis ? Cùm verò imaginem
Dei, quod estu , corrumpis in te per fornicationes
& per diffluentias libidinis, attendis quia ad nul
lius vxoré acceſlifti, attendis quia poft vxorem
tuam nihil fecifti, quia vxorem non habes :& non
attendis, per libidines & illicitas fornicationes
cuius imaginem violafti. Et infrà :Hoc iuflit, hoc
pręcepit Dominus,ne per illicitasvoluptates cor
ruat templum eius quod eſſe cæpifti.Nunquid
hoc ego dico ? Apoftolum audite, Neſcitis quia
templum Dei eftis, & fpiritus Dei habitat in vo- 1.Cor.3. & 6 .
bis ?Si quis templum Dei corruperit, corrumpet
illum Deus. Videcisquomodò minatur ? Non vis
corrumpi domum tuam , quare corrumpis do
mum Dei ?
9. IDEM ſermone decimoſexto de verbis Do
mini, capite decimo : Iam vide quid facias de
templo Dei. Sieligeres in Ecclefia facere adulte
rium intra iftos parietes, quid te eſſet ſceleratius ?
Modò autem tu ipſe es templum Dei . Templum
intras,templum exis templum in domo tua ma
nes, templum furgis. Vide quid agas, videneof
fendas cempli habitatorem ,nèdeferat te,& in rui
nam vertaris. Neſcitis, inquit , quia corpora ve- 1. Cor.6. 1
ftra (& hoc de fornicatione loquebacur Apofto
lus, nè contemnerent corporalia peccata) tem
LI 2 plum,
 400 Q. V. DE L V X V R I A.
plum in vobis eſt ſpiritus fan & i, quem habetis à 13. GREGORIVS libro decimoſexto Mora
Deo, & non eſtis veftri? Empti enim eſtis pretio lium ,capite trigefimoprimo:Poteft quoquèaper
magno.Si contemnis corpus tuum, conſidera pre- tiùs vermis nomine caro deſignari :vnde & ſupe
tium tuum. riùs dicitur,Homo putredo ,& filius hominis ver- lob 25 .
10 . AD Ephefios quinto , vt in textu . mis. Luxuriofi igitur cuiuslibet, atque carnis vo
11 . HIERONYM VS in caput quintum epi- luptatibus dediti quanta fit cæcitas, demonftra- Cçcitas luxx
ftolæ ad Ephefios, ſuper ea verba : Fornicatio au tur , cùm dicitur : Dulcedo illius vermis. Quid rioforum .
lob 24 .
tem & omnis immunditia & c. Nisi Philoſopho- nanque caro , nisì putredo ac vermis eft ? Et quif
Mollitici pec rum quidá Cynicusextitiſſet,quidoceretomnem quis carnalibus defiderijs anhelat, quid aliud
bant Ethnici citillationem carnis, & fluxum ſeminis ex quali- quàm vermem amat ? Quæ enim fit carnis ſub
Philoſophi. cunque attritu tactúque venientem , in tempore - ftantia, teſtantur ſepulcra. Quis parentum , quis
non vitandū , & nonnulli fapientes feculi in hanc amicorum fidelium , quamlibet dilecti ſui tange
turpem & erubeſcendam hærefim confenfiffent; re carnem ſcaturientem vermibus poteft ? Caro
nunquàm ſanctus Apoftolus ſcribens ad Ephefi- itaque cùm concupiſcitur, penſetur quis ficexani
Epheſ.s. fios,ad fornicationem etiam omnem immundi- mis: & intelligitur,quid amatur.Nil quippe ficad
Immunditia
& auaritia . tiam copulâffet, & ad immunditiam iunxiſſet edomandum defideriorû carnalium appetitum
auaritiam ,non hanc qua pecuniam cupimus con- valet, quàm vt vnuſquiſque hoc quod viuum di
gregare,ſed illam de qua fuprà diximus,nèſuper- ligit , quale fit mortuum , péſet. Conſiderata enim
grediatur , & auarus fraudet in negocio fratrem corruptione carnali,citiùs cognoſcitur, quia cùm
1 ſuum : Quòd ſcilicet inſatiabilis & inexplerus, per illicitè caro concupiſcitur, tabes defideratur. Be
omnia turpitudinum genera laſciuiæ'q diſcurrat. nè ergò de luxuriofi mente dicitur , Dulcedo
Sicut decet,inquit,ſanctos.Ex quo ſanctus non po- illius vermis : quia is qui in defiderio carnalis
teſt appellari, quicunque extra fornicationem in corruptionis æftuat, ad fætorem putredinis an
aliqua immunditia & auaritia voluptatum , quæ helat.
Scultiloquiū . fe delectauerint, inuenitur. Porrò ftultiloquium 14. PRIORIS ad Corinthios tertio : Neſcitis
eſſe exiſtimo non folùm eorum, qui aliquanar- quia templum Dei eftis, & fpiritus Deihabitat in
rant turpia , vt riſum moueant, & fatuitate fimu- vobis? Si quis autem templum Dei violauerit,dif
lata magis illudant eis quibusplacere defiderant. perder illum Deus. Templum enim Dei fanctum
12. AMBROSIVS in caput quartum Lucæ : eft : quod eftis vos.
Febre libido Febre libido flagrantior eft, grauius(p præcipitat 15.. POSTERIORISad Corinthios ſexto : Vos
& inflammat : fed vbì quis refipuerit à furore, enim eftis templū Dei viui : ficut dicit Deus,Quo- Leuit.36
tuńcconſcientiæ interioris viſusaperitur, fa &tigs niam inhabitabo in illis : & inambulabo , & ero
Pudor ſucce- ſuccedit pænitentia, & pudenda ſui vnuſquiſque
dit. illorum Deus: & ipfi erunt mihi populus.
facinoris erubeſcit. Tunc Deus timetur, & pecca- 16. PRIORIS ad Corinthios ſexto , 17. AD
tor cupit ſe celare, ſed non poteft. Tunc caro ar- Hebræos decimotertio ,vt in textu .
guitur, diabolusaccuſatur: Hæc quafilerna vitio- 18. PRIORIS ad Corinthios ſexto :'Nolite er
rum, ille quafi author erroris. Pateſcit deformi- rare.Neque fornicarij,neque idolis feruientes, ne
tas: nudum eft enim Deo omne fecretum , nec il- quie adulteri, neque molles, neque maſculorum
lius ficus folijs, hoc eft, tegmine corporali & ia- concubitores regnum Dei poſſidebunt.
cantia ſeculari flagitiorum fecreta velantur. Et 19.. AD Ephefios quinto :Hoc enim ſcitote intel
19
vnuſquiſque diuinum peccati conſcia formidat ligentes, quòd omnis fornicator,aut immundus,
Apoc.6. mente iudicium ,dicens:Qui ſupermemontes ca aut auarus ( quod eft idolorum feruitus) non ha
Eſa.24.
dant, in quibus me abſcondam fiffuris petrarum , bet hæreditatem in regno Chrifti & Dei.
cùm venerit confringere terram ? Tunc tribulos 20. AD Galatas quinto : Manifeſta ſunt opera
& fpinas animo caro,hoc eft, curarum morſus fo- carnis, quæ ſunt, fornicatio, immunditia, impu
licitudinumiß generat,æftusa quos fibi per con- dicitia, luxuria,& c. quæ prædico vobis,ficut præ
cupiſcentiam carnisanimus ipſe circundedit . Et dixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei non
Quàm tenax enim quafi clauîs quibuſdam ſuffigitur anima conſequentur.
fit carnalis
voluptas. corporeis voluptatibus, & cùm ſemel adhæſerit 21. APOCALYPSIS vigefimoprimo: Timi
cupiditatibus demerſa terrenis, difficilè in alcú dis autem & incredulis, & execratis, & homicidis,
poteft, vnde deſcédit, fine Dei fauore reuolare. & fornicatoribus, & veneficis, & idololatris, &
Aduum enim fuorum vincta laqueis, & delicia- omnibus mendacibus,pars illorum erit in ſtagno
rum ſecularium illecebris obnoxia iam tenetur. ardenti igne & fulphure,quod eft mors ſecunda.
VI.

Quid eſt Inuidia, & quas procreat filias?

a Dehoc peccatofcribit Cypr.ler.deze. A. INVIDIA * eſt triſtitia debono alterius , & odium alienæ

1. in aliquot fcriptura focos Chryfoft.felicitatis reſpectu ſuperiorum , quia eis non æquatur: & re
vite cotemp.cap.s.& ». lido.defummo ſpeau inferiorum ,nėſibi æquentur: & reſpe &tu
parium , quia

Ang lib.t.de Genc.adlit.cap.4.Pro.ſibi æquantur, vt Auguſtinus inquit . Filias ‘verò procreat,

Greg.lib.31.
Rom.i.d Moral.cap.11
Prou.17.a 24.628.d,1.Ioan.3.c
Eccles 4.a odium ,ſuſurrationem , detra tionem , in aduerſis aliorum re
bus exultationem, in proſperis afdi& ionem .
d Gen.4.a ludz c B. Certe Cain Abel germano fratri, & Saul Dauidi deſti
e 1. Reg.18.b
Nyfieaus in vita Moys.Hier.inc.s.ad nato regi generoque ſuo legitur inuidiſſe. Hocfexecrandum
ſcr.83 de temp. Bernard.ſerm.24 . & 49 . crimen , præterquàm quòd ab omni eſt charitate & humani
in Cant . & in ſer.de triplici cuſtodia .
tate remotum , homines etiam Dæmonibus perſimiles red
& Sap.2.d Chryſoft.homil.4.1.in Matth .dit. 8 Inuidiâ enim Diaboli mors introiuit in orbem terrarum : imitan

sal.cap.3. Augut.dc fancta virg-cap -36 tur autemillum , qui funt ex parte illius. Re &tè igitur Apoftolus
h Galat.s.d
monet :" Non efficiamur inanis gloriæ cupidi,inuicèmprouocanteszina
uicem inuidentes.
TESTI
 1

DE INVIDI A. Q. VI, 401

TESTIMONIA .

1. A. CYPRIANVS in fermone de zelo & li- quia lux & dies Chriſtuseſt. Quid in zeli tenebras
Nihil magis uore : Nihil magis Chriftiano cauendum , nihil ruis? quid ad diabolum cui renunciaueras,redis ?
Chriftiano cautiùs prouidendum , quàm ne quis inuidia & quid Cain fimilis exiftis?
cauendum. liuore capiatur, nè quis dum zelo in fratris odia BASILIVS in homilia de Inuidia , quæ eſt
conuertitur, gladio ſuo neſcius ipfe perimatur. vndecima inter homilias variorum argumento
Quale malum eſt, fratres dilectifìmi, quo ange- rum : Nihilmortalium animis inuidiæ perturba
lus cecidit, quo circunueniri & fubuerti alta illa ' tione perniciofius contingit: quæ ante omnia ipfi inuidia ipfi
& præclara ſublimitas potuit, quo
deceptus eft is nocet authori,alijs verò quàm minimùm.Quem- authori ante
qui decepit? Exindè inuidia graffatur in terris, admodùm enim venenú ferrum , ficinuidia hos omnia nocet
dum liuore periturus magiftro perditionis obfe- qui eam poflident, conſumit atque vaftat. Magàs
quitur, dum diabolum qui zelat, imitatur, ficut autem ,ficutì viperas dicunt abrupto matris ven
Sapient.2.. ſcriptum eft : Inuidia Diaboli mors introiuit in tre naſci:fic & inuidia concipientem ſe animam
Muid fructus orbem terrarum .Imitantur ergò illum ,quiſunt corrodere fimulac tabefacere folet.Eft enim inui- Inuidiaquid
fic.
ex parte illius.Latè patet zeli multiplex & fæcun- dia dolor de proximi proſperitate ac rerum fuc
da pernicies. Radix eft malorum omnium , fons ceſſu conceptus. Quapropter animo inuido nun
cladium , ſeminarium deli & orú , materia culpa- quam triftitia,nunquàm mæftitia deeſt.Abundat
rum . Inde odiúfurgit, animofitas indè procedit. proximi ager,domus bonis omnibus repletur , ex
Auaritiam zelusinAammar;dum quis fuo nó po- voto denique eueniunt omnia, in roſa & viola
teſteſſe contentus,vidensalterum diciorem . Am- viuenti. Cuncta hæctriftitiæ dolorisque occaſio
bitionem zelus excitat ; dum cernit quis alium in nem inuido præbent.Ex quo nihil ab homine nu
honoribus auctiorem . zelo excæcante ſenſus no- do , qui omnium iaculis petitur, differre videtur.
ftros, acæ in ditionem ſuam mentis arcana redi- Quid hoc morbo perniciofius? Interitus vitæ, pe
gente, Dei timorfpernitur, magiſterium Chrifti ftis naturæ , aduerfa omnibus bonis ex Deo vi
negligitur, iudicij dies non prouidetur. Inflat ſu- uentibus, demùm ipfi Deo contraria. Quid enim
perbia, exacerbat fæuitia, perfidia præuaricatur, principem malorum Dæmonem ad bellum ad- Geneſ.jo
impatientia cõcutit, furit diſcordia, ira ferueſcit , uersùs hominem internecinum impulit ? Non
nec ſe iam poteft cohibere vel regere,quifactus eft neinuidia , per quam & Deo aduerfari palàm de
poteſtatis alienæ.Hinc Dominicæ pacis vinculum præhenfus eft ? Dolens enim ob præclara dona
rumpitur, hinc charitas fraterna violatur, hinc homini conceffa, quando Deo nocere non valu
Gener.com
adulteratur veritas, vnitas ſcinditur, ad hæreſes is, ipſum infidijs perijt hominem . Vidic Cain ex
atæ ad ſchiſmata profilitur, dum obtrectatur la- Deo honorem fraternum , & exarſit in inuidi
cerdotibus,dū epiſcopis inuidetur, dum quis aut am, atque eum qui honoratus erat à Deo, occi
queritur non ſe potiùs ordinatum , aut dedigna- dit , vt iritaret Deum , qui illum honorauerat.
tur alterum ferre præpofitum . Dum ' ab inuidis Quamobrem fratres dile & iffimi, inuidiam fu
nunquam liuor exponitur,diebus ac noctibus pe- giamus, pugnæ in Deum magiftram ,homicidij
& tus obfeffum fine intermiſiione laniatur . Mala matrem , naturæ confufionem , amicitiæ ac fami
cætera habent terminum , & quodcunque delin- liaritatis expertem ,calamitatem abſurdiſtimam .
quitur ,delicti confummatione finitur. In latrone Quid miſer homo angeris,nihil mali paffus ? quid
conquieſcit ſcelus homicidio admiſſo , & prędoni cum eo contendis, aut quid eum petis in bonis
rapacitatem ftatuit præda poffeffa: zelus termi. quibuſdam exiftentem , qui de cuo nihil detra
num non habet, permanensiugiter malum & fine hitaut minuit ? Et nonnullis interiectis : Sapiens Inuidi famia
fine peccatū . Quicunque es inuidus & malignus, profectò fuerit, quicunque cum inuido minimè liaritas fugie
videris quàm fis eis quos odiſti inſidiofus, perni- congreditur aut conuerfatur, nec etiam in eadem cada.
ciofus, infeftus :nullius magis quàm tuæ falutis effe cum eo menſa ftudet. Quoniam ex Salomo
inimicus es. Quiſquis ille eſt quem zelo perſeque- nis ſententia : Zelushominis ex ſocio ipfius . Non
ris ſubterfugere& vitare te poterit : tu te non po- enim Aegyptio vir Scytha inuidebit, ſed ſuæ gen
tes fugere :vbicunquè fuerit aduerfarius tuus, te- ti quilibet : & in eadem gente ,non ignotis, fed fa
cum eft,hoftis ſemper in pectore cuo eft, pernicies miliaribus & vicinis, & eiuſdem artis homini
intùs incluſa eſt, ineluctabili catenarum nexu li- bus, aut alia de cauſa coniunctis, & his deniquè
gatus & vinctus es, zelo domináte captiuus es, nec coæuis, cognatis, & fratribus. Ecomninò vt æru
folatia tibi vlla ſúbueniunt. Perſeuerans malum go frumenti elt vaftatio, fic inuidia amicitiæ pe
eft, hominem perſequi ad Dei gratiam pertinen- itis. Illud auté in hoc malo laudauerit quiſquam inuidia no
tem : calamitas fine remedio eſt, odiſſe felicem . Et quòd inuidus quanto in proximum vehementi- cet inuidėti.
idcircò, fratres dilectiſlimi, huic periculo conſu- ùs mouetur,tanto fibimet maius parit incommo
lens Dominus,ne quis zelo fratrisin laqueü mor- dum.Quemadmodùm ſagittæ magna viemiſfæ , fi
tis incurreret, cùm eum diſcipuli interrogarent, in durum aliquid ac refpuens inciderint, in emit
Luc.g.
quis inter illosmaior eſet : Qui fuerit,inquit ,mi- tentem facile redeunt,licinuidia proximis trifti
nimus in omnibus vobis ,hic erit magnus. Ampu- tiam nequaquàm affert, tantùm inuidenti officit.
tauit omnem æmulationem reſpoſo ſuo,omnem Quis enim vnquàm in mærore pofitus aliquod
caufam & materiam mordacis inuidix eruit & proptereà proximo incommodum intulit? Seſe
Diſcipulo abſcidit. Diſcipulo Chriſti zelare non licet, non folum vaftat atque cruciat. Malum ſuſcipis, per
Chritti zela . licet inuidere.Exaltationis apud nos non poteft quod inimicus eorum fias , qui te nihil læſerunt,
eſſe cótentio ,de humilitate ad ſumma creſcimus, inimicus prætereà Dei boni , & qui omnis eft ex
didicimus vndè placeamus. Denique & Apofto- pers inuidiæ. Fugiamusergò fratres intolerabile
lusPaulus inftruens & monens, vt qui illuminati malum , Serpentis id eft præceptum , diaboli in- vituperatio
Chrifti lumine tenebras nocturnæ conuerfationis uentum , inimici fatio , punitionis arrhabo, pie- inuidia .
euafimus,in factis atque operibus luminis ambu- tatis impedimentum , via ad gehennam ,regni cæ
lom.13 . lemus, ſcribit & dicit : Nox tranfiuit, dies autem lorum priuatio . Nam & iplo fatentur ore hoc
appropinquauit : abijciamus ergò opera tenebra- vitium inuidi . Adfpectus illis eſt aridus & obfcu- forma inui
rum , & induamurarma lucis ,tanquàm in die de- rus, gena ſubtriftis,fupercilium demiffum , anima dorum homi
center ambulemus : non in comeſſationibus & c. ipſo morbo fuffuſa, prudentiam in dignofcenda num .
non in certaminibus & zelo . Si receſſerunt de pe- veritate ac rebus agendis minimè habens. Quid
etore tuo tenebræ,fi nox indè diſcuſſa eft, fi caligo ergò faciundum , vt hanc animi peftem ab initio
deterfa eft, fi illuminauit ſenſustuos fplédor diei, minimè quidem patiamur,aut in ea fortaſse affe- Remedia ad
fihomolucis effe cæpifti: quæ ſunt Chrifti gere, eti,facile liberemur ? Primúm quidem , finihil re- dian.
Li 3 rum
 IA
402 Q. VI. DE INVID
rum humanarum magnum aut fupra naturam mus,quam pænam luemus ? Nam fi diligens dili
exiſtimemus: non enim in rebus Auxis bonum gentes,nihilo gétibusmeliùsaffectus eft:nihilin
conſtituimus,ſed ad fempiternorum & verorum
bonorum participationem vocati ſumus.Itaque
nec diues æmulandus eſt propter diuitias, nec po-
tens ob dignitatis ac magiftratus culmen, nec for-
tis ob corporis robur, nec eloquens ob dicendi fa-
cultatem.Inftruméta ſunt hæc virtutis rectè vten-
tibus,nihil per ſe veræ felicitatis habentia. Miſer
eft qui his abutitur,non aliter quàm qui in pugna
contra inimicos enſem corripiens , in ſe ac interi-
tum ſuum conuertit. Omninò autem qui res hu-
manas rationi ſubiecerit, & ad veram pulchritu-
dinem laudémque ſe conuerterit, multùm ab
fuerit ab eo, ycin rebus terrenis & Auxis quen-
quam putet eſſe felicem & æmulandum . Qui ve-
ro ità fuerit animatus, ve nihil vſquàm huma-
num admiretur, huic proculdubiò dominari in-
uidia nullo modo poterit. Si quis verò ità gloriæ
cupidus fuerit, vt omnes antecellere cupiat, nec
ſecundas facilé patiatur, maximam profe & ò oc-
caſionem cauſam inuidiæ dabit. Et poft pau-
ca : Sic demùm teipfum incolumem feruabis , & in
bonis longè maioribus claritatem habebis . Nam
& virtus intra nos eſt, & ab ijs qui ob eam labores
fubeant,apra poſfideri. Diuitiarum autem copia,
forma corporis, potentiæ faftus intra nos nequa-
quàm confiftit.
3. IDEM homilia in aliquot ſcripturæ locos,
. quæ eft inter variorum argumentorum homilias
aboli vitium .vigefimaprima: Inuidia proprium eft diaboli vi
tium . Malum hoceft, quod fatìs exprimi nequit,
quod medicină ſpernit. Qui caput aut membrum
aliquod dolent,medico morbum aperiunt: atqui
ægrotat inuidia, quid dicet ? angunt me proximi
bona ? nam veritas hæceft : Attamen hæc quiſque
verba fateri erubeſcit.Quid quæſo te affligit, pro-
prium malum ,an alienum bonum ? certèmalum
tuum incurabile. Canes enim nutriendo manſue-
tos reddimus: inuidum verò & malignum , bene-
ficio noftro deuinciendo longè peiorem reddi-
mus.Non enim gaudetin ijs quęrecepit bonis: ſed
tua triftatur felicitate, quòd facultas tibi fit eius
vſui fubueniendi. Noli igitur in diaboli deceptio-
nem incidere. Inuidit enim tibi, inuidit inquam
quum te è paradiſo expulit. Nèfequere illum ,né-
vecum eo commercium ſuſcipe vllum . Bis enim
te læfit. Primùm , quum te ab initio eiecit:deindè
nuncreditum tuum turbare contendit.
4. CHRYSOSTOMVS homilia quadrage-
fimaquarta ad populum Antiochenum :Sicut fu-
rentes fæpenumerò gladios in ſe conuertunt, iti-
dem & inuidi, ſolam inuiſiperniciem intuentes,
Feris deteri propriam negligunt ſalutem : hi feris quoquè pe-
uidi. iores. Nam illæ quidem eſcæ indigentes, velà no-
bis iritatæ ,aduersùs nos armantur: hi verò bene-
ficijs quoqs frequcnter allecti, benè meritos male-
ficijs profecuti funt. Hi quidem peiores feris,dz-
Pares aut pe- monibus auté pares, fortè peiores & iſtis. Hinan-
iores dæmo.
nibus. que contra nos bellum exercent impacatum ,con-
fortibusautem generis non infidiantur. Vndè Iu-
Matth.12. dæis quoq Chriſtus os occluſit, cùm eum in Beel-
zebub eijcere dæmonia calumniarentur. Hi verò
neque naturæ communionem reueriti ſunt, nem
ſibipepercerunt.Nam antequam inuiſos, animas
ſuas penis afficiunt, tumultus omnis & ignobili-
tatis easfruftrà & incaſsùm implét. Cur enim do-
lesô homo proximi bonis ? Dolere nos oportebat
his quæ patimur malis, non in quibus alios pro
Omnivenia babiles haberi videmus . Proptereà omni venia
& excuſatióe
caret hoc pec carer iftud peccatum.Nam fornicator quidé con
catum. cupiſcentiam prætédere poteft, fur paupertatem ,
homicida furorem , frigidas quidem & irrationa-
biles, habent tamen quas prætendátexcufationes . tis viribus ex noftrisrelegemus animis . Omnium Omnium vir!
Nota . Tuverò quam dices cauſam rogo ? Nullam peni- enim vitiorú hoc eſt perniciofißimum , & ipſam tiorum perang
tùs nisì tantùm intenſam nequitiam . Si enimini- falutem noſtra ſuper omnia vaſtat: Improbi nan
Matth.s . micos diligere iubemur, cùm & diligentes oderi- que diaboli eft inuétum . Etproptereà Sapiés qui
.
iuriæ operatos infeſtans, quam habebit veniam ?
quam excuſationem ? audi quid Paulus dicat : Si ..Cor.ij.
tradidero corpus meum ve ardeam , charitatem
autem non habuero, nihil mihi prodeft.Quòdau
tem vbi liuor & inuidia, charitatis operaſublata
fint,cuique patet . Hoc vitiū & fornicatione peius Fornicatione
eft, & adulterio. Hoc enim in operato tantùm fi- & adulterio
quomodo
ftit : inuidię verò vis totam ſubuertit ecclefiam , & peius .
toti nocet terrarum orbi . Hæc homicidij mater
eft: ità fratrem Cain occídit, ità Iacob Eſau ,ità Io- Geo.4.27.37.
feph fratres,ità cunctos homines diabolus . Sed eu Sapien.z .
nunc non occidis, fed multa cæde facis grauiora,
fratrem optans confundi, laqueos vndique ten
dens, fumptos pro virtute diffoluens labores, do
lens quòd mūdi placentDomino. Non illum ita
que,fed ab eo cultum impugnas.Illum afficis con
tumelia , tuum illius præponens honori: & quod
eftomnium grauiſfimum , indifferens peccatum
eſſe videtur,cùm fit omnium atrociſſimum . Siue
miſerearis , fiue vigiles , omnium es ſceleratifli
mus,cùm inuideasfratri, & hocillinc eftmanife
ftum . Quidam olim apud Corinthios fornicatus
eft,fed accuſatus fuit, & breuicorre&tus.Abeli Ca
in inuidit, fed fanacusnon eft: quin & Deo ſtatim Genef.4
ipfius vlceri curam afferente, magìs intumeſce
bat, & fuctuabatur, & ad cædem properabat. Ità
hoc vitium illo peiuseft,nec medicinæ ,quancuri
que adhibuerimus, facilè cedit. Funditùs igitur
eam vndiqué euellamus, illud penſantes, quòd
quemadmodùm offendimus Deum alienis tabe- Lucrum cora :
fcentes bonis ,ità placemus gratulantes, & nofmet- qui bene fa .
ipſos participes facimus bonorum benè merenti ucat alijs.
repofitorum . Et proptereà Paulus dicit: Gaudete Rom.iz.
cum gaudentibus,& Here cum fentibus.Vtrinque
magnum lucremur emolumentum . Cogitantes
itaque, quòd licèt non laboremus, fed laboranti
condele & emur, illius coronarum efficimur par
ticipes : omnem eijciamus inuidiam , & in anima
busnoftris charitatem plantemus.Graue quid in- lnuidia qus.
uidia, graue & fimulatione plenú . Hocmundum tam malori
innumeris repleuit malis . Ex hoc morbo litibus Iliadem in.
plena ſunt tribunalia, ex hoc liuores & pecunia
rum amor, ambitio & inanis gloria. Hinc vrbes
obfidentur, & mare piratas habet:hinc per orbem
cædes, hinc genus noftrum diſſipatum eft. Quod
cunquemalum videris,ex hacradice producitur:
iam enim & in Eccleſias debacchata eft, & priùs
innumera patrauit mala.Hocauaritiam parit,vi
tium omnia confundens, & iuftitiá corrumpens.
Et poft nonnulla : Lugeamus itaque non hos tan
tùm , verum & inuidos: grauis enim & hicvalde
morbus eſt. Nec aberrauerit quis,hanc diaboli fi- Filia diaboli
liam appellans,& poft hæcinanis glorię fructum , lnuidia .
quin & radicem.Hæc enim vtraque mala in alter
utrum ſeſe producere folent.
5. IDEM homilia quadragefimaquinta ad po
pulum Antiochenum : Talis eft inuidiæ malitia ,
vt priùs ſe parientem offendat. Et ficut vermis de comparatur
ligno naſcens, ipſum priùs abfumit :fic & inuidia gao
vermideli.
naſcēci.
illam priùs quæ ſepeperit,animam corrumpit, &
inuiſum contrarijs,àć vellet,afficit. Nam nèmihi
consideresinuiſorum proæmia, fed finem refpi
ce : & intellige, quòd hęcinuidentium malitia in
uiſos ad maiorem perducit claritatem . Nam hi
quidem & Deum in auxilium attrahunt, & celeſti
fruuntur fauore:hoc verò carens,omnibus reddi
tur expugnabilis: & antequàm ab externis hofti
bus, & ab ipſo obfeffus vitio tantùm non cõfumi
tur : & tãquam occultis depaftus détibus,ità clan
culùm , vt ita dicam , abfumptus remanet. Quod
ſcientes,huius quæſo vitijpeitem fugiamus,& to
dam
 DE INVIDIA . Q. VI. 403
Sapien.z . dam dicebat :Inuidia verò diaboli introiuit mors eft : Omne fublime videt , & ipfe rex eft fuper lob 41.
in orbem terrarum . Nulla virtus
omnes filios ſuperbiæ . Nulla eft virtus quæ non caret inuidia .
6. PROSPER libro tercio de vita contempla- habeat contrarium inuidiæ malum . Sola miſeria sola miſeria
tiua, capite quinto : Inuidus certè, qui alienum caret inuidia : quia nemo inuidet miſero, cui re- caret inuidia .
bonum ,fuum facit inuidendo fupplicium , nulla uerà non liuor obijcitur, fed fola miſericordia
videtur ad inuidendum concupiſcentia prouo adhibetur. Multi & bonos imitari volunt, & de
Oritur ex fu- cari, ſéd tantùìm ſuperbiæ morbo vexari. Sed fi bonorum profectibus inuidiæ linore tabeſcunt.
perbia. animi eius peftem , qua precipitatur incenſus,fub- Quo fit vt necilli corrigantur à malo ſuo : ſed per
‫ܢ‬
tiliter altez rimemini, inuenietis eum & perditi- inuidentiam deteriorentur, & bonos à recto itu
onis eius cupidine, cuius cupit interitum , & ſu- dio, quantùm in ipfis eft, fi potuerint, deprauare
perbiæ malo teneri, quo fibi iugiter ingemiſcit conentur. Quando malos boni proficere vident,
meliorem cui inuidet, anteferri.Quis facilè po non ſcandalizentur : fed quem fint finem habitu
teft, quale fit hoc malum , verbis exprimere, quo ri, maximè cogitent. Hoc omnis inuidus alienis
inuidus odio hominis perſequitur diuinum mu- virtutibus præftat, quod beato lob Satan præſti- lob 1. & 2.
nus in homine: quum potiùs amari homo de- tit.Nam dumęmulatur proſperitatibus,commo
beat,etiam pro ſuimeritiſanctitate ? Tantos inui- uit aduerſa. Sed dum credidit eum diabolus pof
dushabet pæna iufta tortores, quantos inuidio- ſe profternere, indè eius aucta funt merita , atque
Jonidiofi &
inuidi ſus habuerit laudatores. Siquidem inuidioſum inde claruerunt probabiliora patientiæ docu
men. facit excellentia meriti , inuidum pæna peccati: menta . Ità requirunt inuidi aditum malæ famæ,
necei ab homine poteft remedium adhiberi,cu- per quam bonorum vitam maculent, ficut ofti
ius eft vulnus occultum . um quærebant Sodomitx , quo domum Loth no- Gencl.19.
7. ET capite nono:Donante Domino debemus cituri introirent.Illi verò cæcitate erroris percuf
oftendere ,qualiter inuidi ſanctè viuentium meri- fi,parietes videbant,oftium nö inueniebant.Non
ta ,fua faciant inuidendo peccata : & quantum in aliter inuidi videndo velut parietem , virtutes
eis bonum corrumpat inuidia, qui quicquid bo- diſſimulant : vitia verò perquirunt, per quæ eo
Ipuidorů in ni fieri vel dici à ſanctis audierint, aut omninò rum conſcientiam vrant.
geoium egre. non credunt, aut res benè geſtas in malum malè 9. AVGVSTINVS libro vndecimo deGe
giè depingi. interpretando conuertunt. Omnemalum , quod nefi ad literam , capite decimoquarto : Cùm fu- Inuidia quid
de illis mendax fama iactauerit, ftatim , tanquam perbia fit amor excellentiæ propriæ ,inuidia verò dó ex fuper
fiipfi viderint,credunt. Feraliter eis qui illud ve- lit odium felicitatis alienæ, quid vndè naſcatur, bia naſcatur.
rum non effe probare voluerint, contradicunt. fatìs in promptu eft. Amando enim quiſo excel
Omnia fuisæmulis fingunt,eorum profectu defi- lentiam ſuam , vel paribus inuidet quòd ei coæ
ciunt, odia intra ſe abſcondunt,& in ſuos crucia- quantur : vel inferioribus, nè fibi coæquentur :
tus enutriunt,proficiétibus inuident, peccantibus vel ſuperioribus,quòd eis non coæquetur.Super
fauent. Debonorūmalis gaudent,deprofectibus biendo igitur inuidus, non inuidendo quiſque
lugent,deinimicitijs gratuitis ardent, depræhen- fuperbuseſt.
di pectoris ſui malitiam timent, ſemper amari, 10. PROSPER in ſententijs ex Auguſtino de
nunquàm certi.Amici diaboli,inimici etiam ſui, cerptis, ſententia ducentefima nonagefimafecun
omnibus odiofi. Ad gaudenda anxij,ad plangen- da : Cùm ſuperbia fit amor excellentiæ propriæ ,
da læti,vtrobiquèdiſperfi.Inter amicos diſcordi- inuidentia verò fit odium felicitatis alienæ , quod
as feminant: diſcordantes, ad tempus, fi poffunt, vndè nafcatur, in promptu eft. Amando enim
in diffenfione confirmant.Opinionem bonorum quiſque excellentiam ſuam ,vel paribus inuidet,
mendacijs decolorant :in ſpiritualibus carnalia quòd ei coæquentur : vel inferioribus, nè fibico
laudát,vt fpiritualia bona eis deeffe perſuadeant. æquentur : vel fuperioribus, quòd eis non co
Amicitias fimulát,vt eos, qui ſe incautè fibi com- æquetur. Superbiendo ergò quifque inuidus, non
miſerunt,qua poſſunt arte decipiant.Odiorú fibi inuidendo fuperbus eſt.
occafiones prauis fufpicionibus coaceruant : dæ- 11. GREGORIV S libro trigeſimoprimo
mones, quorum ſectantur fa &ta,lætificant.Sanctos Moralium , capite trigefimoprimo : De inuidia Touidię filia.
odium , ſuſurratio , detractio , exultatio in ad j
viros, quibusſunt nori,contriftant,velut amici in
obſequio,hoftes in animo.Continentes in verbo , uerfis proximi , afflictio autem in proſperis na
turpes in facto. Prodigi ſecretorum , tenaces ma- fcitur .
lorum : Prompti ſuſpicionum malarum , inanes 12. PRIMAE Ioannis tertio : Hæc eft annunci.

bonorum.Pleni ſordium ,præditi fraudibus.Ad-
uerfarijcorde virtutibus, prauimoribus, & infi-
diofi cunctis ſecum in fimplicitate viuentibus.
Hæc & his fimilia ſunt,quæ omnes inuidos bonis
voto ſiue animo inimicos oſtendunt. Confidera
te,obſecro , qualiter inuidos punitura fint mala
fua, quos etiam bona puniuntaliena.Vbi ifti fieri
poterunt boni, qui funt in bono mali: aut quan-
do benèmalis vſuri ſunt, qui malé bonis vti non
definunt ? Item bonis vtitur inuidus malè, quia
omnibus bonis, quæ miſer execratur abiun & us,
animi ſui ſupplicio relinquetur affigendus. Et
Inuidas, fui quis ei poterit ſubuenire, qui ſe fibi exhibet inui-
ipfius carni dendo carnificem ?Autvndè fibi parabit falutem ,
fex. qui de falutis materia ( bonis malè vtendo ) facit
perniciem ?
8. ISIDORVS de fummo bono libro tertio ,
capite vigefimoquinto : Liuor alieni boni ſuuní
punit authorem . Nam vndè bonus proficit, indè
inuidus contabeſcit. Homines prauè viuentes,
ficut de bonorum lapſibus gratulantur, ita deco-
rum rectè fa &tis boni's perſeuerantia confunduri-
tur.Inuidus membrum eft diaboli , cuius inuidia
Sapien.3.
mors introiuit in orbem terrarum . Sicut & fu-
perbus membrum eft diaboli , de quo ſcriptum
atio, quam audiftis ab initio, ve diligatis alteru
trùm . Non ficut Cain qui ex maligno erat, & oc
cídit fratrem fuum.Et propter quid occidit eum ?
Quoniam opera cius maligna erant: fratris au
tem eius, iufta . Omnis qui odit fratrem ,homici
da eft.
13. AD Romanos primo : Tradidit illos Deus
in reprobum fenfum , vt faciantca quæ non con
ueniunt : repletos omni iniquitate, & c.plenos in
uidia,homicidio,contentione,dolo ,malignitate,
ſuſurrones, detractores, Deo odibiles, ſuperbos,
& c. Qui cùm iuftitiam Dei cognouiſſent, non in
tellexerunt, quoniam qui talia agunt , digni ſunt
morte : non folùm qui ea faciunt, ſed etiam qui
conſentiunt facientibus.
14. PROVERBIORVM decimoſeptimo :
Qui in ruina lætatur alterius, non erit impunitus.
15. ET capite vigefimoquarto : Cùm ceciderit
inimicus tuus, nè gaudeas, & in ruina eius nècx
ultet cor tuum : ne fortè videat Dominus, & dif
pliceat ei, & auferat ab eo irami ſuam . Et paulò
pòft: Cum detractoribus ne commiſcearis, quo
niam repentè confurget perditio eorum , & rui
nam vtriuſque quis nouit?
16. ITEM capite vigeſimooctauo : Vir qui feſti
Ll 4 nat
 404 Q. VI. DE IN VIDI A.
nat ditari , & alijs inuidet, ignorat quòd egeſtas ſu- ftentes in fide,ficut multa membra vno continen
perueniet ei . tur in hoc corpore, quæ per officium quidem dia
/

17. ECCLESIASTIS quarto : Contemplatus uerſa ſunt, ſed eo quo fibi viciſsim congruunt,
fum omnes labores hominum , & induftrias ani- vnum fiunt. Vndè fit vt pes per oculum videat, &
maduerti patére inuidiæ proximi . & in hoc ergò per pedes oculi gradiantur, ori auditus aurium
vanitas, & cura ſuperflua eft. feruiat, & ad vſum ſuum auribus oris lingua con
1. B. GENESIS quarto :Fa &tum eft autem poft currat, ſuffragetur venter manibus, ventri ope
multos dies, vt offerret Cain de fructibus terræ rentur manus. Nimìs itaque turpe eft,non imitari
munera Domino.Abel quoquè obtulit de primo- quod ſumus. Noftra ſunt nimirùm, quæ etfiimi
genitis gregis ſui, & de adipibus eorum : & refpe- tari non poſſumus,amamus in alijs, & amantium
xit Dominus ad Abel & ad munera eius, ad Ca- fiunt quæque amantur in nobis. Hinc ergò pen .
in autem & ad munera illius non reſpexit. Ira- ſent inuidi,charitas quantæ virtutis eft ,quçalieni
túsque eſt Cain vehementer, & concidit vultus quoc laboris opera, noftra facit fine labore. Di
eius, & c. cendú eft inuidis, quia dū ſe ifta intrinfecùs pefte
2. ÍVDAS Apoftolus in epiftolaſua catholica: conſumunt, etiam quicquid in fe aliud boni ha
Væ illis,qui in via Cain abiêrunt. bere videntur,interimunt.Vndè fcriptum eft:Vi- Prouer.sk
3. PRIM I Regum decimooctauo: Pręcinebant ta carnium ,ſanitas cordis,putredo oſliú ,inuidia.
mulieres, ludentes atque dicentes : Percuſſit Saul Quid enim per carnes ,nisì infirma quædam ac te
mille, & Dauid decem millia . Iratus eft auté Saul nera : & quid per offa ,nisì fortia acta fignantur ?
nimis, & difplicuit in oculis eius fermo iſte : di- 7. AVGVSTINVS ſermone octogefimoter
xitque , Dederunt Dauid decem millia ,& mihi tio de tempore: Sicut ærugo ferrum ,ita inuidia Acrugini.com
paratur &
mille dederunt : quid ei ſupereft nisi ſolum re- illam ipſam animam ,in qua eft, interimit & con pere.
gnum ? Non rectis ergò oculis Saul adſpiciebat fumit.Et ficut aiunt, viperas dilacerato & dirupto
Dauid à die illa & deinceps. & c. Tenebata Saul illo ipſo materno vtero, in quo conceptæ ſunt,
lanceam , & mifiteam , putans quòd poffet Dauid naſci : ità & inuidix natura illam ipſam animam ,
configere cum pariete :& declinauit Dauid à fa- à qua concepta eft, & conſumit & perdit . Qualis
cie eius ſecundò, & c. Fa &tus eſt Saul inimicus hęcanimę cinea eft? Quę cogitationū tabes pecto
Dauid cunctis diebus. ris? Quanta rubigo , zelare in homine donů Dei,
GREGORI VS Nyſſenus in vita Moyfi: & in malo opprobrio bonaalienaconuertere,ali
Inuidiz vitu- Inuidia malorum princeps, mortis mater, prima orum gloriam facere pænam ſuam , velut quoſ
peracio. peccati ianua, vitiorum radix, doloris initium , dam pectori fuo admouere carnifices, cogitatio
calamitatis parens, inobedientiæ cauſa, ignomi- nibus & fenfibus ſuis adhibere tortores,qui ſe in
niæ principium . Inuidia nos longé à paradiſo ex- teftinis cruciatibus lacerent? Non cibus talibus
terminauit:inuidia repulità ligno vitæ . Inuidia, lætus, non potuspoteft effe iucundus. Suſpiratur Miſeria
uidorumin
.
dico, mortifer ſtimulus, mucro reconditus, na- ſemper & ingemiſcitur acdoletur : diebus ac no
turæ morbus, bilis venenoſa , tabes ſponcè ad- & ibus pectus obſeſſum fine intermiſſione lania
hibita , telum amarum , figens animam clauus, tur. Ec quantum ille cui inuidet ſucceſfu meliore
famma cordis, inteftinorum ignis : hanc qui profecerit, tantum inuidus in maius incendium
habet, non ſuis malis, ſed alienis bonis infelix liuoris ignibus exardefcit : pallor in facie (tre
eft,& contrà non ſuo bono, ſed malis proximi fe- mor in labijs, ftridor in dentibus. Quiſquis ille
lix eft: inuidus enim felicitatealiorum dolet,ca- eft quem in zelo ſuo perfequitur inuidus, ſub
Miluis.com-
parantur in lamitatibus gaudet. Miluos cadaueribus paſci, & terfugere eum forfitan poterit & vitare : inui
uidi. preciofis vnguentis emori aiunt: videtur enim dus verò fugere non valebit. Vbicunque fuerit,
natura ſua ad putridum & purulentum eſſe afti- aduerſarius ſuus ſecum cft, hoftis in pectore ſem
nis: quando verò huic morbo ſubiectus eſt ali- per incluſus.
quis,amicorum commodis quafi vnguento tabe- š. BERNARD VS in ſermone vigefimoquar
fcit : & fi quid calamitofum incidiffe proximo to ſuper cantica: Non veniat animamea in conci
for." roftro intellexeris,ilicò aduolan,* pofito inuadit adun- lio detrahentiü : quoniam Deus odit eos, dicente
co,quo fi qua latent,diftrahit atque dilipat, & in Apoſtolo : Detractores Deo odibiles, Quam ſen- Rom.i.
medium proponit omnibus. centiá Deusipfe loquens in pſalmo,audi quomo- ractionem .
5. HIERONYMVS in caput quintum epi- dò affirmet: Detrahentem ,inquit, ſecretò proxi- Plal.100.
Diſcrimë in.
ter inuidiamſtolæ ad Galatas : Inuidiam non putemusidem mo ſuo, hunc perſequebar. Nec mirum , cùm id
& zelum. eſſe quod zelum . Quia zelus & in bonam partem præcipue vitium charitatem quæ Deus eft, & qui
/ accipi poteft, cùm quis nititur ea quæ meliora dem cæteris acriùs,impugnare & perſequi cogno
ſuntæmulari. Inuidia verò aliena felicitate tor- ſcatur, quemadmodùm vos quoquè poteſtis ad
Inuidia in quetur,& in duplicem ſcinditur paſſionem ; cùm uertere.Omnisqui detrahit, primùm quidem ſe
duaspaffio autipfe eft aliquid in eo, in quo alium eſſe non ipſum prodit vacuum charitate: deindè quid ali
tur . vult ; aut alium eſſe videns meliorem , dolet ſe eiud detrahendo intendit,nisì vt is cui detrahit, ve 1
non eſſe confimilem . Pulchrè quidam de Neote- niat in odium vel contemptum ipfis apud quos
ricis,Græcum verſum transferens elegiaco metro detrahit ? Ferit ergè charitatem in omnibus qui
de inuidia luſit, dicens : ſe audiunt, lingua maledica : & quantùm in fe eft,
luſtiusinuidia nihil eft : quæ protinus ipſum necat funditùs & extinguit: non ſolùm autem ,fed
Authorem rodit, excruciatopanimum . &in abſentibus vniuerfis ad quos volans verbum
Scripfit & beatus Cyprianus librum de zelo & li- forte per eos qui præſentes ſunt peruenire con
uore, valdè optimum : quem qui legerit,non du- tigerit. Vides quàm facilè & in breui ingentem
bitabit annumerare operibus carnis inuidiam . multitudinem animarum velociter currens fer
& in: Inter inuidum autem & inuidiofum hoc intereft, mo tabe malitiæ huius inficere poſſit ? Proptereà
Inuidi difcri.
uidiofi
men . quòd inuidus feliciori inuidet.Inuidioſus autem dicit de talibus propheticus ſpiritus: Quorum os Plal.co.
is eft , qui ab alio patitur inuidiam . maledi&tione & amaritudine plenum eft, velo- ;
6. GREGORIVS paſtoralis curæ parte ter ces pedes eorum ad effundendum ſanguinem .
Cxcitas & tia, admonitione vndecima : Admonendi ſunt Vtiquè tam veloces, quam velociter currit ſer ,
infelicitas inuidi , vt perpendant quantæ cæcitatis ſunt, qui mo. Vnus eft quiloquitur, & vnum tantùm ver ,
inuidorum . alieno profectu deficiunt, aliena exaltatione ta- bum profert: & tamen illud vnum verbum vno
beſcunt. Quid iftis infelicius, quos dum conſpe- in momento multitudinis audientium dum au
& ta felicitas afficit, pæna nequiores reddit. Alio- res inficit, animas interficit. Cor fiquidem felle
Aliorú bona rum verò bona quæ habere non poffunt,fi dilige- liuoris amarum , per linguæ inftrumentum ſpar
qnomodo rent, ſua facerent. Sic quippe ſunt vniuerfi confi- gere nisì amara non poteft, dicente Domino :
poſtra fiant.
Ex
 DE IN VIDI A. Q. VI. 40 $
Matth . 12.
Species . Ex abundantia cordis os loquitur.Et ſunt ſpecies latus confoſſum eft, crudeliorem dicere verearis.
Tractionis. peftis huius dum alij quidem nudè atque irreue- Foditenim hæc quoque Chrifti corpus, & mem
renter vrà in buccam venerit, virus euomant de- brum demembro ,neciam exanime fodit, ſed fa
tractionis.Alijautem quodam fimulatę verecun- cit exanime fodiendo.Ipfisquoque nocentior eft
diæ fuco cöceptam malitiam , quam retinere non fpinis, quas illi tam ſublimicapiti furor milita- Matth. 27.
poſſunt,adumbrare conantur. Videas præmitti ris impofuit: feu etiam clauis ferreis, quos ſan
alta ſuſpiria, fico . quadam cum grauitate & tar- ctiſſimis manibus illis & pedibus conſummatio
ditate, vultu mæfto , demiſiis ſupercilijs, & voce ludaicæ iniquitatis infixit.Nisi enim huius quod
plangenti egredimaledi &tionem , & quidem tan nunc pungitur & transfoditur, corporis ſui vi
to perſuafibiliorem , quanto creditur ab his qui tam illius vitæ corporis prætuliſſet, nunquàm il
audiunt,corde inuito, & magis condolentis affe- lud pro ifto mortis iniuriæ , crucis ignominiæ
& u,quàm malitiosè proferri.Doleo ,inquit, vehe- tradidiffet. Et dicimus, Leuis res fermo : tenera ,
menter pro eo quòd diligo eum fatìs,& nunquam mollis & exigua caro lingua hominis : quis ſapi
potui de hac re corrigereeum . Et alius,Mihi qui- ensmagnipendat ? Leuis quidem res fermo, quia
dem ,ait,benécompertum fuerat de illo iſtud,ſed leuiter volat,ſed grauiter vulnerat : leuiter trans
per me nunquàm innotuiſſet.At quoniam per al- it, ſed grauiter vrit: leuiter penetrat animum ,fed
terum patefacta eft res,veritatem negare non pof- non leuiter exit : Profertur leuiter, ſed non leui
fum : dolens dico ,reuerà ità eft. Et addit : Grande ter reuocatur : facilè volat, atque ideò facilè vio
damnum . Nam aliâs quidem in pluribus valet, lat charitatem .
cæterùm in hac parte ( vt verum fatear) excuſari 11. SAPIENTIAE ſecundo , vt in textu .
minimè poteft. 12. - CHRYSOSTOMVS homilia quadrage
9. IDEM ſermone quadragefimonono in Can- fimaprima in Matthæum : Tale certè malum in- Quàm čić
De primis tica: Mentientes nofmetipfosnobis,fentimusali- uidia eft, qua nulla vnquàm malignitas peiorin- ium inuidia,
motibus in .
uidiz . qui noftrûm pro noftrę imperfectionis experien- uenitur.Nam adulterio inquinati,voluptatis fal- lit.
tia, quàm rara virtus fit, alienæ non inuidere vir- tem iniquæ fructum ,vtputant,aliquem capiunt,
tuti, nedum gaudere ad illam , nedùm etiam tan- & breui tempore peccatum committunt. Inuidi
to plus quàm ad propriam quenquegratulari, autem & multò antè ſeipſos, quàm quibus inui
quanto fe perpenderit in virtute fuperatum . Et dent,perturbant & cruciát: & ità in agendo ſemper
quomodò ( ais) ego proficere poffum , qui fratri inuidendos ſunt, vt nunquàm peccandiafferant
proficienti inuideo ? Sidoles quòd inuides, ſen-. finem : fed quemadmodùm ſues lutoſa immun
tis, fed non conſentis.Palfio eft quandoque ſanan- ditia, & dæmones noftris damnis lætantur, ficin
da, non actio condemnanda. Tantùm non illic uidi calamitate proximorú exultant. Cumo ali
refideas,iniquitatem meditans in cubili tuo, qua- quid triſte ac doloris efficiens proximo accide
liter videlicet foueas morbum, fatisfacias peſti, rit,tunc aliquantulùm acquieſcit, atq reſpirat in
perſequaris inſontem ,benè ab illo gefta calumni- uidus : alienas enim iacturas ſuosquæftus exifti
ando, deprimendo, peruertendo atque impedi- mat , & aliorú felicitatemmiſeriam fuam arbitra
endo gerenda. Alioquì non nocet ambulanti & tur : nec magis confiderat quid ipfe fuaue conſe
extendenti ſe ad meliora, quod iam non ipfe ope- quatur, quàm quid proximo calamitofum infe
Rom.6 .
ratur, fed quod habitat in co peccatum . Non eft ratur. Nonne igitur tales homines lapidibus pe
ergò damnatio illi qui non dat membra ſua arma tendi ? Nonne omni cruciatu torquédi ſunt? Non Nota:
iniquitati, non linguam ad detrahendum , non aliter profectò quàm canes rabie concitati, infe
quicquam reliqui corporis ad lædendum nocen- ftig dæmones,atæ furiæ ipfæ . Nam quemadmo
dúmve aliquo modo, magis autem confunditur dùm ſcarabæi alieno ftercore, fic inuidi aduerfa
ficfe effe malè affectum : & inolicum ex longo vi- aliorum fortuna nutriuntur,cùm fintcommunes
tium confitendo, Aendo, orando conatur expel- humano generi hoftes atą inimici.Etalij quidem
lere : & cùm non præualet,mitior indè ad omnes homines fi animantes rationis expertes crudeli
atque apud fe humilior inuenitur. ter cedi ac dilaniari viderint,aliquantulum com
ITEM in ſermone de triplici cuſtodia ,ma- miſerantur : tu verò cùm falutis beneficium con
Contra de.
cactores . nus,linguæ,& cordis: An non amittunt vitam de- ferri homini cernas,expalles & tremis , & in fero
tractores Deo odibiles, odibiles vitæ ? Fugit vita citatem cædendi benefactoris conſpiras. Et quid
quos odit, & quos vita fugit,mori neceſsè eft. An hacinſania furiofius vnquàm reperietur ?Hispro
non & ipſe moritur, qui venenum bibit, quod ei fe& ò de caufis fornicatores ac publicani ad cælos
maleſuada detractoris lingna propinat ? Siquidé conſcendere potuerunt : inuidiæ autem morbo
furtìm ei dilectionis vita ſubtrahitur : & dum laborantes, quum intùs eſſent, à regno cælorū ex
neſcit, paulatim in eo fraterna charitas refrige- ciderunt: filijautem (inquit ) regnieijcientur fo- Marih.s .
ſcit. Auditurus eft forfitan ipfe quoqcui detrahi- ràs.Prætereà omni prauitate illi ex animis expul
tur :vndiquè enim verba volant,& multorū pri- fa, ea quæ nunquàm fperârunt, facilè nacti ſunt:
ùs ora ſermo pertranfiens, difficilè fieri poteft, Pharifæi autem vel ea quæ retinebant bona, pe
quin fingulorú creuerit linguis,& quafi iam pro- nitùsamiſerunt: nequeid iniuria. Nam inuidia
uectus referatur ad eū, ad cuiusſpectat offenſam . peftiferum malum, hominem in diaboli condi- Inuidia con
Itag fcandalizabitur audiens & tabefcet, eo'gz fa- tionem,ac in dæmonem immaniffimü conuertit . uertit homi
nes in dçmo .
ciliùs extinguetur in eo charitas,quo ampliùs an- Inuidiâ prima hominis cedes apparuit . Inuidiâ nes .
Pfal.54. tè viuere videbatur.Si inimicus,ait,meusmaledi- fraterna charitas contempta eſt. Inuidiâ fanguine Gene.4.

xiffet mihi, fuftinuiffem vtique : & quidem cauet
fibi prudens auditor, cauet & ipſe, fi non defipit,
qui fibi nouerit eſſe detractum : ille,nè veneno in-
ficiatur: ifte, nè ſcandalo perturbetur. Sed quod
in ſe eft, tamen lingua maledica, & illius percuti-
ens conſcientiam , & iftius vulnerans charitatem ,
fecum pariter vtrung peremit. Nunquid non vi-
pera eft lingua ifta ?Ferociſſima planè, nimirùm
quæ tam lethaliter tres inficiat flatu vno.Núquid
non lancea eft ifta lingua? Profectò & acutiſlima,
Pfal.56. quæ tres penetracictu vno. Lingua,inquit, eorum
Lingua de gladius acutus. Gladius equidem anceps, immò
tractoris gla.
dius triceps. triceps eft lingua detractoris.Nec verò eiufmodi
linguam , ipſo etiam mucrone quo Dominicum
hominis terra primò maculata. Inuidiâ denique
fa & um eft,vthiatu ſuo terra Dathan , Chore,Abi- Num.16.
ron , vniuerſum & illum populū viuos abſorpſe
rit.Ec paulò pòft:Nam vndè Cain fratricida effe
& tus eft ? Vndè verò Eſau fratré inſectabatur? Vn- Gen. 4.27.
dè Laban , vndè lacob filij,vndè Chore , Dathan & Gen.31. & 37. :
Abtron, vndè Maria atque Aaron inquinati fue- Num.16. & 12
runt ? Vndèipſe diabolus calumniæ nomen for
titus eft ? Adhæc illud etiam tecum femper verte ,
quia non maiorem illi cui inuides, quàm tibi ipli
facis iniuriam , cùm teipſum versùs mucro
nem impellas. Quid enim incommodi Cain
fratri fuo Abel intulit ? Nónne illum quidem Gene.4,
inuitus ad meliorem vitam citiùs tranfmifit, ac !
ſeipſum
 3

406 Q. VI, VII . DE G V L A.

feipfum ærumnis inuoluit? Eſau verò qua in re eft: Inuidiâ diaboli mors intrauit in orbem ter- Sapient.ż.
Gen.37 . manſueto lacob obfuit, cùm ipſe etiam paterna rarum . Nam cùm deuictum cor liuoris putre
domo éxcidit, & poft inſidias illas in aliena va- do corruperit, ipſa quoque exteriora indicant,
gabatur regione, lacob verò multis bonis atque quàm grauiter animum veſania inftigat. Color Exterior fpe
diuitijs abundauit ? Qua in re fratres fui Iofeph quippe pallore afficitur,oculi deprimütur,mens cies inuidi.
Gen. 37.842. peiorem reddiderunt N ? onne quanquàm vſque accenditur, & membra frigefcunt, fit in cogitati
ad ſanguinem ferè veniſſent, inedix malo in ex- one rabies, in dentibus ftridor: cum in latebris 1
tremis periculis fuerunt, cùm ille regia poteſtate cordis creſcens abſconditur odium , dolore cæco
in Aegypto potiretur ? Nam quanto maiore inui- * tenebrat conſcientiam vulnus inclufum.Nil lae- * al. cerebra
dia laboras, tanto maiora illi offers bona, cui in- tum de proprijs libet, quia tabefcentem mentem
uides. Deus enim qui omnia perſpicit, cùm vide- fua pæna ſauciat, quam felicitas torquet aliena :
rit innocentem iniuria circunuentum , excollit quantóque extranei operis in altum fabrica du
multò magis, clarum'z illum facit, inuidentem citur, tanto fundamentum mentis liuidæ pro
1 autem deprimit. fundiùs fuffoditur: vt quo alij ad meliora pro
13. GREGORIVS libro quinto Moralium , perant,eo ipſo deteriùs ruant,qua ruina videlicet
Job s.
Inuidemus capite trigefimotertio: Et paruulum occidit inui- etiam illud deftruitur, quod in alijs a & ibus, per
no nisì illis, dia . Inuidere enim non poſſumus, nisi eis quos fecto opere, ſurrexiſſe putabatur. Nam inuidia
quos nobis ' nobis in aliquo meliores putamus.Paruulusergº cùm mentem tabefecerit, cuncta qux inueneric
meliores ar . eft qui liuore occiditur, quia ipfe fibi teſtimoni- benè gefta ,confumit. Vndè benè per Salomonem
bitramur.
um perhibet, quòd eo minor fit ,cuius inuidiâ tor- dicitur : Vita carnium ,ſanitas cordis: putredo of- Prouer.14,
quetur . Hinc eft quòd hoftis callidus primo ho- fium , inuidia . Quid enim per vitam carnis, nisi
mini inuidendo ſurripuit, quia amiſſa beatitudi- infirma quædam ac tenera : & quid per offa, nisi
ne minorem ſe immortalitate illius agnouit. fortia acta fignantur? Qui ergo liuoris pefte ple- contra
Remediam
ipui.
Gen.4 . Hinc eft quòd Cain ad perpetrandum fratricidi- nd carere defiderat, illam hæreditatem diligat, diam .
um corruit: quia defpecto fuo facrificio, præla- quam cohæredum numerus non anguftat ,quæ &
tum libi infremuit ,cuius Deus hoftiam accepit, & omnibus vna eft,& fingulis tota : quæ tanto largi
quem meliorem ſe eſſe exhorruit, nè vtcunqué or eſſe oftenditur,quanto ad hancpercipientium
Gen. 27. eſſet,amputauit. Hinc Eſau ad perſecutionem fra- multitudo dilatatur. Quia autem paruulus eft,
tris exarfit, quia primogenitorum benedi&tione qui terrena diligit: magnus, qui æterna concupi
perdita, quam tamen pro eſu lenticulæ ipfe ven- ſcit: poteft eciam fic non inconuenienter intelli
diderat, minorem ſe co, quem naſcendo præ- gi,Paruulum occíditinuidia, quoniam huius pe- lob g .
Gen.37 . ibat, ingemuit. Hinc Iofeph fratres ſui Iſmaëli- tis languore non moritur, nisi quiadhucin defi
tis tranſeuntibus vendiderunt: quia cognito re- derijs infirmatur.
uelationis myfterio, nè ſe fieretmelior,eius pro- 15. ITEM libro vigefimonono Moralium , ca
1.Reg.18. fectibus obuiare conati ſunt. Hinc Saul Dauid pite tertio : Ecce alius fratri ſuo in corde tacitus Inuidifunt
ſubditum , lanceam intorquendo perſequitur, inuidet, & fioccaſionem reperiat,eum ſupplanta- boli .
quia quem magnis quotidiè augeri virtutum ' re contendit. Cuius alterius membrum eft,nisi
ſucceſlibus ſenfit, vltra fe excreſcere expauit. Par- eius de quo fcriptum eft, Inuidiâ diaboli mors in- Sapicnt. 2 .
uulus itaque eft qui inuidiâ occiditur, quia ni- trauit in orbem terrarum ?
sì ipſe inferior exifteret, de bono alterius non do- 16. AVGVSTINVS in libro de fancta vir
leret.
ginitate, capite trigefimoprimo: Superbiam ſe
14. ET capite trigeſimoquarto : Sed inter hæc quitur inuidentia, tanquam filia pediffequa.
ſciendum eft, quia quanuis per omne vitium Eam quippe fuperbia continuò parit, nec vn
quod perpetratur,humano cordi antiqui hoftis quàm eft line tali prole atque comite. Quibus Diabolas
Diabolicum virus infunditur, in hac tamen nequitia, tota ſua duobus malis,hoc eft, fuperbiæ & inuidentiæ, præck fuper
Vitium.
viſcera ſerpens concutit, & imprimendæ mali- diabolus præeft. dia .
tiæ peſtem mouit. De quo nimirùm ſcriptum 17. AD Galatas quinto , vt in textu .

VII.

Quid eſt Gula, & quænam illius filia ?

1 Gregor.30.Moral:cap.27. Bernar.lib.A. Gola eſt cibi ac potus appetitus ºinordinatus. " Filias
b Grego. lib.31.Moral.cap.31. “ ſpur
habet, ineptam lætitiam ,multiloquium ,fcurrilitatem ,
c Exod .;2.b lob 21.b Prou.10.c Eph.s.a
Greg ::partecuræ paftor,admonitione citiem ,fenfuum & intelle &us hebetudinem .

a Efa...bEcclesiae Chryfod:hom.B. Quid verò foedius,quàm hominem à beluis naturali qua

cone, louin.c.6.& fequen.& incap 14. dam frugalitate contentis ſuperari

, dum ventris, crapulæ , &
vitio Bafil.hom .in ebrietatem & luxú. vinolentiæ quaſi mancipium agit, dum bona diſſipat, vale

for in fer. contra luxum & crapulam .tudinem lædit, morbos accerfit, ac vitam demùm ipfam ab

fummobono,c.47.& 43.Amb.de Helia rumpit eripitque ſibi? Nam verè di &um illud , · Propter cras
& Eccli 97.4 & 11. *Pfal.7.d Num . pulam multi obierunt : qui autem abſtinens est, adijciet vitam . Item ,
II g Deur 32.c Prouer. 21.0
[ Eccli 37.d
g Luc.is.g Vide Burchard.lib.34. de . * In multis eſcis erit informitas. Iubet ergò Chriftus, Attendite vo
eret,et tuonem parte 13. cap.os.& fe. bis,ne fortè grauenturcorda veftrain crapula & ebrietate. Ceterùm

Tii Ephe sideProu

. 20.a Hier.in cap.i.ad ab ebrietate nos reuocans Paulus, " Nolite, ait, inebriari vino
, in
lib.1.de pænit.cap .14.
i 1.C : 0.66 Gal.s.d orex 4 c Prouer. quo est luxuria. ' Ebrioſi regnum Dei non poßidebunt : vt idcircò
31.2 Eccli 19.a
tam grauiter interminetur quoque Propheta potatoribus :

* Efa.5.022.0
Luca 6.d Prou.13.cd Amos 6.6 * Ve qui potentes eſtis ad bibendum vinum , & viri fortesad mifcen
dam ebrietatem .
TESTIMONIA .
1. A. GREGORIVS libro trigefimo Morali- um , capite vigefimoſeptimo : Sciendum eſt, quia 1
quinque
1
 DE GVL A.
Ruinque notén quinque nos modis gulæ vitium tentat. Aliquan-
Lamui. do nang indigentiæ temporapræuenit: aliquan-
do verò tempusnon præuenit, ſed cibos lautiores
quærit :aliquando quælibet fumenda fint,præpa-
rari accuratiùs expetit. Aliquando autem & qua-
licati ciborum & tempori congruit, fed in ipfa
quantitate ſumendi, menſuram moderatæ refe-
ctionis excedit.Nonnūquàm verò & abiectius eft
quod defiderat, & tamen ipfo æftu immenfi defi-
derij deteriùs peccat.Mortis quippe ſentenciā pa-
1.Reg.14 . tris ore lonathas meruit : quia in guftu mellis cô
ftitutum edendi tempus anteceflit.Et ex Aegypto
Nam.ll.
populus eductus,in eremo occubuit: quia deſpe-
& to manna , cibos carnium petijt , quos lautiores
1.Reg.a. putauit.Et prima filiorum Heli culpa ſuborta eft,
quòd ex eorum voto ſacerdotis puer, non anti-
quo more, coctas vellet de ſacrificio carnes acci-
pere, fed crudas quæreret, quas accuratiùs exhi-
Szech.16 . beret . Et cùm ad Hierufalem dicitur : Hæc fuit
iniquicas Sodomæ ſororis tuæ, fuperbia, ſaturitas
panis, & abundantia :apertè oftenditur, quòd id-
circò ſalutem perdidis , quia cum fuperbiæ vitio
menſuram immoderatæ refectionis exceſſit. Ec
Genel.:s.
primogenitorum gloriam Efau amific, quia ma-
gno æſtu defiderij vilem cibum , fcilicet lenticu-
lam ,concupiuit : quam dum vendendis etiá pri-
mogenitis prætulit, quo in illam appetitu anhe
laret, indicauit. Nem enim cibus, ſed appetitus in
vitio eft. Vndè & lautiores cibos plerunque fine
culpa ſumimus, & abiectiores non fine reatu con
ſcientiz deguftamus.Hic quippe,quem diximus,
Eſau primatum per lenticulam perdidit: & He-
3.Reg.17. lias in eremo per virtutem fpiritus carnes eden-
do ſeruauit. Vndè& antiquus hoftis quia non ci-
Gencl.3. bum , ſed cibi concupiſcentiam , eſſe cauſam da-
1
mnationis intelligit : & primum fibi hominem
non carne,fed pomo fubdidit: & fecundum non
Matth.de
carne, fed pane centauit . Hinc eft quòd plerun
que Adam culpa committitur, etiam cùm abie
& a & vilia fumuntur. Nequeenim Adam ſolus,
vt à vetito ſe pomo ſuſpenderet, præceptum pro
hibitionis accepit. Nam cùm alimenta quædam
faluti noftræ Deus contraria indicat, ab his nos
quali per ſententiam vetat . Et dum concupiſcen
tes noxia attingimus, profe & ò quid aliud quàm
yerita deguftamus? Ea itaque ſumenda funt,quæ
naturæ neceflitas quærit: & non ,quz edendi libi-
do ſuggerit.
2. BERNARDVS in libro de paſſione Domi-
ni,capite quadragefimoſecundo:Si contingat ali-
quem habere virtutem abftinentiæ cum loanne,
ſcilicet vtipſam mente & opere exerceat:nó con-
demnet eum quiabftinet cum perfectiſlimo leſu ,
id eft,qui abftinentiam prout tempora exigunt &
perſonæ , pro vtilitate vel proprij corporis vel
proximinuncintendit, nunc remittit, obſeruans
tamen in omnibus omnia quæ circa virtuté abf
tinentiæ ſunt ſeruanda, vt femper vitij abftinen-
tiæ oppofiti, id eft,gulæ ) crimen euitet:cuius vitij
Gulz abulio .
acs quatuor abufiones hocverſu notantur:Præproperè,lautė,
Ptepropese . nimis ardenter, ſtudiose.Præproperè enim come-
dunt & bibunt, qui tempus comedendipræueni-
unt: fola voluptate,no neceſitate coacti.Legimus
in vitis Patrum de ſanctis patribus, qui hofpitum
ſpiritualiū charitate deuin &ti,tempus conſuetum
ciborum anticipauerunt: fed comedendo in cha-
ritate ,ſe nequaquam ſoluiſſe ieiuniú exiftimabát:
ita vt etiam aliqui poft talem refectiuncula Mif
Sarum celebrare folennia non rimerent : quod
quanuis nobis non conueniat trahere in exem-
plum ,vt fimiliter faciamus, quoniam quidem ab
corú perfectione nimiùm ſeparamur, cos tamen
fine peccato talia feciffe confidimus,quæ nequa-
quàm fpiritu fan &to ipfis veraciter reueláte fecif-
Live !. fent. Lautè comedüt,qui delicatis vtútur cibarijs
fola dele & tatione attracti, quibus non fufficit na-
turalis ſapor carnium fiue piſcium , quem creator
Q. VII. 407
illisimpoſuit:ſed modisnatura contemptis quę
runt adulterinos ſapores piperis & fallamétorum
variorum , vt fibi appetitum faciant comedendi,
non metuentes optimum omnium creatorem vi
tuperare in creaturis ſuis, dum alios illis fapores
ipfi faciunt,quàm creatornaturæ earum præftite
rit. O quantum huiuſmodi alienos fapores homo
Chriftianus vitare deberet, fi aduerterer dulciſi-
mum & fapientiſſimum Dominum ſuum feciſſe
omnia bona valdè, cuius creaturas verè bonas
nullus nisì malus alterare conſueuit. Conſueuit
dico, quia quádoquè lautioribus vti cibarijs pro Lautioribus
cibis quando
infirmitate corporis repellenda,palato non allu vti licitū Git.
bente,ſed renitente cibarijs,nulla vel parua culpa
eſſet.Ad eorum igitur confufionem , quorum ( vt
Apoftolus ait) deus venter eft, & gloria in confu- Philip.s.
fione eorum , quos idem adſerit fendo inimicos
eſſe crucis Chrifti, & imitatores illius pauperrimi
& miſerrimi diuitis , qui epulabatur non aliquan- Lucæ 16.
for. * voluto
do pro fanitatis remedio ,fed pro * volútatequo ptate
tidièSplendidė,propter quod nec guttam aqux ,
cùm in inferno ſepultus effet, meruit impetrare
vt refrigeraretur lingua eius ardens profectò in
Aamma, quæ alienis ſemper & ſuperfuis fuerat
ſaporibus delectata , nec naturali aquæ frigore
meruit refoueri, qui in voluptatibus fuæ naturæ
faporem alienauerat: ad horum inquam confu
fionem , gentilis hominis memorare ſententiam
non grauabor, vt erubeſcat nomine Chriftianus,
cùm à meliore ſeipſum ignorante docetur, qui
neque creaturas per creatorem venerari ſciebat,
nec afperosſciebat pati ſapores pro Chrifto, qué
vel neſciuit, vel non credidit pro fe in crucis pa
tibulo vinum myrrhatum bibiſfecum felle mix
tum , ſed ſolinaturæ confentiens contra voluptu
oſos exclamat,
O prodiga rerum Lucanus lis
bro 4.
Luxuries, nunquàm paruo contenta paratu ,
Et quæfitorum terra gelagóque ciborum
Ambitiofa fames, ô lautæ gloria mení ,
Diſcite quàm paruo liceatproducere vitam,
Et quantum natura petat: non erigit ægros
Nobilis ignoto diffufus conſule Bacchus.
. Non auro gemmiség bibunt,ſed gutture puro
Vita redit, fatiseft populis fluuius ceres ,
id eft, aqua& panis. Hæc fatìs concordát cum illa
vfitata ſententia
& vera: Panis & aqua ,vita homi- Eccli za
nis.Necadhuccoteruntur hac confufione durilli
mæ frontes voratorū ,tam ipfius veritatis verilli
mi leſu , quàm Apoftoli eius immònegétilisqui
dem hominis repræhéfione & eruditione percuf
fæ , & dicunt, Chriftiani ſumus. no tamen recipi
unt vocé Chrifti in Apoftolo loquétis &monen
tis : Curá carnis nè feceritis in defiderijs.Vnde fre: Rom . 13 .
quenter euenit,vtcùm adhuc eſcę eorú fint in ore
eorū,ira Dei aſcendat ſuper eos: qui vbì duxerunt Pfal.77:
in bonis dies ſuos,in puncto ad infernum defcen- lob 21,
dung, vbi vermiscomedens ipſos non moritur, & Eſaiz 66.
ignis non extinguitur,pro delicijs breuibus mala Marci 9 .
recipientes ſempiterna.Nimis comedere quid fit, Nimis come.
omnibus notum eft.Nimis enim comedit,qui vl. derc .
trà quàm naturæ ſuæ fuftentandæ poffit fufficere,
fumit alimenta, maximè fi hoc fcienter fecerit.
Euenit enim non rarò, vt homo ſuis laboribus
conſideratis plus vilium ſumat alimentorum , ve
in labore poffit fubfiftere,& timore deficiédico
gente menſuram refe& ionis excedat: à quo pecca
to vix credo aliqué effe immunem . Sed talia pec
cata crebris confeſfionibus intermixtis volunta
rijs abftinentijs ftatìm vt deprehendūrur,purgan
da ſunt. In nullo autem genere ciborum illud vi
tium fuperfluitatis ciborum & potuum excuſa
tur : cùm etiam legatur quòd peccatum Sodomæ Ezech.16 .
fuit abundantia panis : & diabolus tentaturus
Dominum , non dealio aliquo quàm de pane ten- Marth.4.
tauit , ſciens profectò in nimio fumptu panis
peccatum non deeſſe, qui primos parentes, & per
ipfos
 408 Q. VII. DE GV L A.
Genef.z. ipſos omnes homines vnius pomi comeſtione 8. GREGORIVS tertia parte curæ paftoralis ,
decepit : quanuis non ità facilè in cibis vilibus admonitione vigeſima: Gulæ deditos ſuperflui- Quz vitia ex .
menlura excedatur,vbiſapor non decipitur, ficut tas locutionis,leuitasoperis,atque luxuria comi- gulanaſcan
in cibarijs lautè præparatis, & faporibus alteratis. tatur.Nisi enim illos immoderata loquacitas ra- immoderata
Ardenter co- Ardenter comedere, eft cibos vel potus cum ni- peret, diues ille qui epulatus quotidiè dicitur loquacitas .
medere.
mio deſiderio ſumere:quod tam in vilibus, quàm fplendidè in lingua grauiùs non arderet, dicens :
in delicatis poteft cibarijs euenire. Cuius rei ex- Pater Abraham ,mifereremei, & mitte Lazarum Lucæ 16 .
emplum habemus in Eſau , quivilis cibi delecta- vtintingatextremum digiti ſui in aquam , vtre
tione attractus, vltrò vendidit primogenita ſua. frigeret linguam meam ,quia crucior in hac flam
Genef.25. Ita enim habet Genefis,quia veniens Efau deagroma.Quibus profectò verbis oftenditur, quia epu
vidit Iacob fratrem ſuum coquentem léticulain , ládo quotidiè, crebriùs in lingua peccauerat, qui
cui dixit, Da'mihi de coctione tua hac rufa, quia totus ardens, refrigerari ſe in lingua præcipuère Leuitas opeo
oppidò laſſusſum . Et facta pa &tione cum lacob quirebat. Rursùm quia gulæ deditos leuitas pro - visu
de venditione primogenitorum ,comedit in vo- tinùs operis ſequitur,authoritas ſacra teftatur,di
racitate coctionem nimis defideratam , & dignita- cens : Sedit populus manducare & bibere, & fur- Exod.32.
tem primogenitorum amifit.quia enim nimiùm rexerunt ludere. Quos plerunquè edacitas vfque
Luxuria .
ardenter deliderabat lenticulam , En, inquit, mo- ad luxuriam pertrahit: quiadum ſatietate ven
rior : quid mihi proderunt primogenita ? non eft ter extenditur, aculei libidinis excitantur. Vndè
dubium quin ardenter comederit acceptú,quod & hofti callido , qui primi hominis ſenſum in
tam ardenter fuerat deſideratū. Miſerere Domi- concupifcentiam pomi aperuit, ſed in peccati la Genef.3.
nemiſericordiflime IESV ,mihi miſerrimo pec- queo ftrinxit,diuina voce dicitur: Pectore & ven
catori, qui nullam diem fine peccato huiuſmodi tre repes.ac fi apertè diceretur: Cogitatione & in
me ſentio præterire, nè per talem exceffum fidei gluuie fuper humana cordá dominaberis . Quia
tuæ, qua tibigenitus ſum ,merear perdere digni- gulæ deditos luxuria ſequitur ,propheta teftatur,
tatem . Econtrà & ſanctiſſimos Heliam & loan- qui dum aperta narrat, occulta denunciat ,dicés: Hier.s2. jux .
nem Baptiſtani carnibus nullis vſos fuiffe acce- Princeps cocorum deftruxit muros Hierufalem . ta Lxx.
pimus, & per fobrietatem temperantiæ eos nul- Princeps nanque cocorum, venter eft, cui magna
Studiosè co- lum ex hocomninò meritum perdidiſſe.Studio- cura obſequium à cocis impenditur, vt ipſe dele
mcdere .
sè comedere, eft in cibis vel in potibus nimis diù &abiliter cibis impleatur. Muri autem Hierufa
immorari. De hoc expertis loquimur, & vtinam lem ,virtuces ſunt animæ, ad defiderium ſupernz
non eſſemus experti,nec vnquàm experturi. Fre- pacis eleuatæ. Cocorum igitur princeps muros 1
quenter ſolet accidere, quòd fumptis cibarijs quę Hierufalem deijcit,quia dum venter ingluuie'ex
fecundùm conſuetudine neceſſitati ſumentis por tenditur, vircutes animæ per luxuriam deftruun :
ſent & deberent ſufficere, quædã ſurgat noua de- cur. Admonendi ergò funt gulæ dedici, nè in eo
lectatio : quæ facit homine improuidum & infi- quòd eſcarum delečtationi incumbunt, luxuriæ
dias diaboli non cauentem ,illi cibo cam tanto fe mucrone transfigant : & quanta fibi per eſum
ftudio inhærere, tanquàm nihilantè comederit, loquacitas, quanta mentis leuitas infidietur, ad
vel intra multos dies pofthocnil fit ſumptutus fpiciant: ne, dum ventrimolliter ſeruiunt, vitio
ciborum . Et quia gulæ fpeciem in ſe depræhen- rum laqueis crudeliter adftringátur.Tanto enim
dunt,auxiliante Deo huic facilè poſſunt refiftere: longiùs à fecundo parente receditur,quanto per
quia impetus eius non longiùs durat,quàm dum immoderatum vfum dum manus ad cibum ten
à menſalurgatur,& illiusquod tanto ſtudio defi- dicur,parentis primi lapſus iteratur. Itaque nè aut
deratur,memoria fubducatur. Sunt autem pluri- gulæ deditos appetitus à mentis ftatu deijciat,aut
mi qui tale ſtudium comedendi nec peccatum abftinentes afAieta caro ex elatione ſupplantet,
exiftimant, nec etiam cuiquam ſuggerenti eſſe audiant illi ex ore veritatis: Attendite vobis, né Luce 24 .
peccatum , fidem adhibeant, habentes in confue- fortè grauentur corda veftra in crapula & ebrie
tudine damnabili , nulli defiderio refiftere quod tate & curis huius mundi. Vbi vtilis quoqué pa
Ibidem .
poſſit à natura aliqua obumbrationedefendi:nec uoradiungitur: Et ſuperueniat in vos repentinus
ponunt aliquam metam defiderio comedendi, dies ille. Táquàm laqueus enim veniet in omnes,
donèc tempore deficiant fatigati.Sed Chriſtianus qui ſedent ſuper faciem omnis terræ. Audiant
homo comedit ve viuat, non viuit vt comedat, ili:Non quæ intrantper os, coinquinant homi- Marci 7.
ficut quidam ait, id & illud bend de inutilibus nem : fed quæ exeunt de ore, illa funt quæ coin
& voracibus, Nos numerus ſumus, & fruges con- quinanthominem . Audiantilli : Eſca ventri, & 1. Cor 6.
ſumere nati.Chriſtianus autem non fic, fed ſem- venter eſcis, Deus autem & hunc & hanc deftruet.
per ità ſurgat de menſa , vt adhuc habeat appeci- Et rursùm : Non in comeſſationibus & ebricta. Rom.1;. ,
tum plura fumendi: & eum quiadhuc eſſet im- tibus. Et rursùm : Eſca non commendat nos Deo . 1.Cor.s.
plendus cibarijs, Domino Ieſu pro grato munere Audiant ifti: Quia omnia munda mundis, & c. Tit.i.
conferat appetitum , qui pro noftra ſalute ſæpiùs Audiant illi: Quorum deus venter eft, & gloria Philip.3.
efurire voluit & fitire. in confuſione ipſorum . Audiantifti: Diſcedent 2.Tim.4 .
3. GREGORI VS libro trigefimoprimo Mo- quidam à fide & veritate. Etpaulò pòft :Prohi
Filiz Gula. ralium ,capite trigefimoprimo:De ventris inglu- bentium nubere,præcipientium abftinereà cibis,
uie inepta lætitia,ſcurrilitas, immunditia, mul- quos Deus creauit ad percipiendum cum gratias
tiloquium , hebetudo ſenſus circa intelligentiam rum a & tione fidelibus & his qui cognouerunt ve
propagantur. ritatem . Audiant illi : Bonum eft non manduca . Rom.it
4. EXODI trigefimofecundo :Sedit populus re carnem , & non bibere vinum , neq in quo fra
manducare & bibere, & furrexerunt ludere. ter tuus fcandalizatur, Audiantifti: Modico vino 1.Tim.s.
1
5. IOB vigefimopr imo : Tenenttympanum & vtere propter ftomachum tuum & frequentes tu
citharam ,& gaudentad fonitum organi. Ducunt as infirmitates. Quatenùs illi diſcant cibos carnis
in bonis dies ſuos,& in puncto ad inferna deſcen- inordinate non appetere, & ifti creaturam Dei
dunt . quam non appetunt, non audeant condemnare. '
6. PROVERBIORVM decimo : In multi- 9. CHRYSOSTOMVS homilia quinqua
Damỏe cho
loquio non deerit peccatum . gefimaſeptima ad populum Antiochenum : Vbi reas agune
7. ‘ AD Epheſios quinto : Fornicatio & omnis ebrietas, ibi diabolus: vbi turpia verba,vbi ſatu- apud fcurri.
immunditia, aut auaritia, nec nominetur in vo- ritas, illic dæmones choreasagunt . Talem habe- lialoqueres.
Luc. 16.
bis, ficut decet ſanctos,aut turpitudo ,aut ftultilo- bat menfam diues ille, proptereà ne guttæ qui
quium ;aut ſcurrilitas, quæ ad rem non pertinet: dem aquæ dominus fuit.
10 ESAIAE vigefimooctauo : Verùm hi quo
ſed magis gratiarum actio .
que
 DE
què præ vino neſciêrunt, & præ ebrietate neſciê.
runt.Sacerdos & Propheta neſciêrunt præ ebrie-
tate , abforpti ſunt à vino, errauerunt in ebrieta-
te ,neſciêrunt videntem ,ignorauerunt iudicium.
Omnes enim menſæ repletæ ſunt vomitu ſordi-
úmque, ita vt non effet vltrà locus.Quem docebit
fcientiam ? ! Quanto enim melior afinus ebrioſo eft, quáto ca- ebriolo
ECCLESIASTICI decimo: Vetibi terra,
cuius rex puer eft, & cuius principes manè come-
dunt. Beata terra cuius rex nobilis eft, & cuius
principes veſcuntur in tempore ſuo ad reficien-
dum, & non ad luxuriam . 7 nabilibus vos eftis, qui inebriamini, non apud
12. CHRYSOSTOMVS homilia quadrage-
Quam peral. fimaquarta in loannem :Nihil gula perniciofius,
ciem. adferat nihil ignominiofius eft: hæc obtuſum & craſſum
ingenium ,hæc carnalem animam reddit,hæc cæ-
cat intellectum ,nec finit ,vtquicquam perſpiciat.
13. ITE M homilia quinquagefimaoctaua in
Deliciæ & Matthæum : Sed ſufficic eciam hoc diaboli furo-
G V L A. Q. VII. 409
Vos ergò ſobrios oro, nè hac turpiſima inſania inſania
Turpiſſima
eft
vnquàm capiamini, & vt eosquicapiuntur, dili ebrietas.
genter fanare curetis. Nolite pati pejores beftijs
homines fieri: nihil enim vltrà quàm opùs eft , il
læ defiderant: ifti autem mediocritatis terminos
excedentes, irrationabiliores illis conftituuntur.
Alini & cados
ho
nis præftantior ?Omnes certè animantes, quæ ra
ţionis expertes funt, cùm bibunt aut comedunt, tiores funt.
vltrà quàm facìs eft,etiam fi mille homines coge
rent,nunquàm elabuntur, Peiores igitur irratio
mentis compotes folùm , verumetiam apud vos
iudices. Inde nanque manifeſtum eſt,canibus at
que afinis veftro vos iudicio effe deteriores, &
magis abiectos, quia nullum brutorum ſupra
menſuram comedereauc biberecogitis,
14. HIERONYM VS libro fecundo aduersùs
Iouinianū ,capite fexto: Eſus carnium & pocus vi. Seminarium

ehsieras ons rem deprimere,cui nemo magis amicus eft,quam ni,ventrisáz faturitas,ſeminariūlibidiniseſt. Vn- Terent.in
go vitiorum qui delicijs & ebrietate maculatur:hic enim fons, dè & Comicus : Sine Cerere, inquit, & Libero fri- Eunucho.
omnium . hrc mater, atque origo vitiorum omnium eft: get Venus . ET capite feptimo:Quòd fi quis exilti
Exodi 32. Hac via olim Hebreos in culeum diabolus idolo- mat, & abundantia ciboru potionumą le perfrui,
rum iniecit, hac iniquos amores Sodomitarum & vacare poſle ſapientiæ ,hoceft , & verſari in deli- Sapientiç ftu .
impedi
Ezech.16. infiammauit : hæc enim , ait, iniquitas eſt Sodo- cijs,& deliciarū vitijs non teneri,ſeipſum decipit. diüſaturicate
tur
mæ , in copia & plenitudine panis luxuriabantur: cùm enim procul ab his remoti ſæpè capiamur & vinolētía .
hac deniquè via mille alijgehenæ traditi,periêre . naturæ illecebris, & cogamur ea cupere, quorum
Quid enim deliciaruhæc feditasmali non indu- copiam non habemus:quanto magis, fi circüdati
Sues ex homi cit? Sues ex hominibus facic, immò verò etiá fui- recibus voluptatum , eſſe nos liberos arbitremur ?
nibus facit. bus multo deteriores, Audiui enim multos, cùm ET. capiteoctauo :Abſą guſtu & cibis ,impoſſibi.
infanæ iftæ accidunt pafliones, dicentes :Vtinam leeſthumanum corpus ſubfiftere :adeſſe ergò de ,
non eſſet vinum.Oamentiam fingularem ,ô ftoli- Quantú cibi
bet ratio ,vttales ac tantas fumamus eſcas, quibus fumendum
,
ditatem inaudicam . Alij delinquüt, & Dei tui do non oneretur corpus,nec libertas animæ prægra
na criminaris : putas'ne à vino hoc factú malum ? uetur : quia & comedendum eft, & deambulan
Non vinü,fed Non fecit vinum certè, fed incontinentia eorum dum , & dormiendum ,& digerendum , & pofted,
vini abufus qui vino abufi funt.Dicas, vtinam non effet ebrie- inflatis venis, incentiua libidinum ſuſtinenda.
damnandus.
tas, non eſſent deliciæ : fi verò dicis, vtinam non Luxuriofa res vinū , & tumultuofa ebrietas :omnis Prouer.20 .
effet vinum , ordine paulatim progrediens, opta- qui cum his miſcetur,non erit fapiens.Ne tales ac- Qualibus ci
bis vtendum .
bis nèfit ferrum propter homicidium , nè fitnox cipiamus cibos, quos aut difficulter digerere, aut
propter fures, nè fit lux propter calumniatores, comeſos, magno partos & perditos labore dolea
nė lit fæmina propter adulterium , & ficomnia mus : Olerum , pomorum , ac leguminum & faci
Dei opera tibi deftruentur. Non igitur ità dicas, lior apparatus eft, & arte impendijs coquorum
mentis enim iftud eftdiabolicæ : nec vinum ,ſed non indiget : & fine cura fuftentathumanum cor
ebrietatem crimineris: & ebrio , cùm in ſe fuerit pus, moderatec ſumptus (quia necauide deuora
reuerſus, omni dedecore fuo priùs deſcripto ,di- tur, quòd iritamenta gulæ non habet) leuiore di
cas datu effe vinum ad lætitiam , non ad turpicu- geſtione concoquitur. Nemo enim vno,aut duo
dinem noftram : datum eft vtrideamus, non vt buscibis,hisop vilibus vſque ad inflationem ven
derideamur : vt rectè valeamus, non vt ægrote- tris oneratur,quæ diuerfitate carnium , & faporis
mus : vt imbecilla corpora reficiamus,non vtro- delectatione percipitur.Cùm varijs nidoribus fu
bur animideijciamus: honorauit te hoc munere mant patina,ad eſum ſuî,expleta eſurie, quafi ca
Deus,cur dehoneftas propter intemperantiambi- ptiuos trahunt, vndè & morbi ex ſaturitate ni
bendi teipfum ?Audi quid ad Timotheum dicit mia concitantur: multiớimpatientiam gulę,vo
1. Tim.s. Paulus : Modico vino vtere proprer ftomachum mitu remediantur : & quod turpiter ingefferunt,
tuum,& crebras infirmitates tuas.Quòd fi fan &tus turpiùs egerunt. Hippocrates in Aphoriſmis do- Hippocrates.
virille morbo depreffus, & alternis egritudinibus cet,craffa & obeſa corpora, quæ creſcendimenſu
laborans, quouſq magiſter permiſit , vino nó vte- ram compleuerint, nisi citò ablatione fanguinis
batur: quam veniam nos confequemur, vino ad imminuantur, in paralyfim & peflima morbo
ebrietatem fani abutentes ? Et illi quidé dicebat, rum genera erumpere, & idcircò neceſſariam eſſe
Pauco vtere vino propter ftomachum tuũ : ehri- demptionem , vtrursùm habeant, in quæ poffint
Curà nimio oſo verò dicit, Vtaris modico vino propter for creſcere: non enim manere in vno ftatu naturam
vino abfti. nicationes, vt crebra turpiloquia fugias,propter corporum ,fed aut creſcere ſemper, autdecreſcere:
aenduni.
peftiferas cupiditates quas ebrietas parit. Quòd fi nec poſſe viuere animal, nisì creſcendi capax fit.
hæc non perſuadent vobis, vt ab his abftineatis, Vndè & Galenus vir do&tiſſimus, Hippocratis in- Galenus ,
faltem propter dolores & euerfiones ftomachi terpres,athletas, quorum vita & arsſagina eft,di
abftineatis. Non ad merorcm, nec ad dolorem , citin exhortatione medicinæ, nec viuere poffe
Pral.103. fed ad lætitiam vinum datum eft. Vinum enim , diù , nec ſanos eſſe, animásque eorum ità nimio Nihil cælefte
inquit, lætificat cor hominis : quam eius virtutem fanguine & adipibus, quafi luto inuolutas,nihil cogitare po
vos deijcitis. Nam quæ lætitia eft, ti non es in te tenue,nihilcælefte, ſed ſemperde carnibus & ru- ditorum ani.
inus .
ipſo, fi mille doloribus vexaris, fi omnia tibi cir- Au & ventrisingluuie cogitare.
cunferri videantur, fi tenebris detentus quaſi fe- 15. IDEM in caput quadrageſimumquartum
bricitans, hominibus indigeas, qui oleo caputtu- Ezechielis : Perſpicuum eſt ebrietate & licera fta- Statú mentis
um perfundant? Hæcnon omnibus dicta eſſe ve tum mentis euerti, & non plenè nos ſapere, quan cuertit tas,
ebrie
lim , immò verò dicta ſunt omnibus : non quia o- do vini ſatietate animus occupatur.
mnes vino corrúpantur,ſed quia nullam de ebri- 16. ITEM in caput quintum ad Galatas: Quar
ofis cura ſobrij habent : idcircò ad ſobrios magis cumdecimum locum inter carnis opera , ebrietas Galats.
orationé direxerimus,quoniam & medicus,egro- tener.Ebriofi quippe regnum Dei non poſlidebūt. 1 Cor.6 .
tis omiſlis , ſanos qui ipſis aſlident, alloquitur. Et Dominus ad difcipulos: Cauere, ait, nè fortè Lucæ 21.
Mm
grauen

7
 1

410 Q. VII. DE GV LA .
Vini immo- grauentur corda veftrain vino & crapula . Vino , defenfitant. Ebrietas itaque rationis interitus, Ebrietatis
inalum .
deratè fum- hominis fenfus euertitur : pedes cbrruunt, mens fortitudinis pernicies, ſenectus immatura, mors
prioperatio.
vacillat,libido ſuccenditur. Vnde Apoftoluscla- momentanea. Quid ,quæſo, ſuntebrij,quàm gen- Ebrij funtve.
Epher.s. mitat: Ét vinum in quo eſt luxuria. Habet vnuf- tium idola ? Oculos habent, & non vident: aures cium lur idola
. gea
quiſque ſuæ fentétiæ poteftatem .Ego Apoftolum habent, & non audiunt : manus paralyfi affectas
ſequor : in vino eſſe luxuriâ, in vino ebrietatem . habent,pedes infirmos ac facilè offendentes.
Ebrietatem autem & luxuriam inter carnis opera 19. AVGVSTINVS fermone ducentefimo
numerari,nec ille poteft negare, qui eiſdem palli- trigefimoprimo de tempore: Cùm ,fratres charif
onibus vincitur. Et licèt me quidam in eo libro, fimi,ebrietatis malum fit graue vitiú & Deo odi
Ad Euftochiu
quem de ſeruanda virginitate fcripfi, repræhen- bile,ità per vniuerſum mundūd pluribus in con
epift. 22.
dendum putent; quod dixerim adoleſcentulas fuetudinem miffum eft, vt ab illis qui Dei præce. Propter.com
fuctudine pre
ità vinum debere fugere vt venenum , no me ſen- pta cognoſcere nolunt,iam nec putetur nec creda tatur ebrietas
tentiæ pænitebit. Opus quippe ibi magis vini, cur effe peccatum : intantùm ve in conuiuijs ſuis non cflc pes.
quàm Deià nobis creatura damnata eſt: & licen- irrideant eos quiminùs bibere poffung, & per ini- catum .
tiá culimus virgini proprio ætatiscalore feruen- micam amicitiam adiurare homines non erube
Vinü in Chri- ti, nè ſub occafione parùm bibendi, plus biberet fcunt,vtpotum ampliùs accipiant quàm oportet.
fi fanguiné & periret. Alioquin ſciebamus& in Chrifti fan- Qui enim alterum cogit,vt ſe plùs quàm opùs eft Cogeates ad
conſecratur. guinem vinum conſecrari, & Timotheo vinum bibendo inebriet, minùs malum ei erat,fi carnem nimium po .
1. Tim.s.
vt biberet, imperatum . Ebrietas; autem tam ex eius vulneraret gladio, quam animam eius per
vino, quàm ex cæteris bibendi generibus, quæ va- ebrietatem necaret. Omnes ebriofi tales ſunr, qua
Luca 2. rio modo conficiuntur,poteft accidere: ex quo & les paludes eſſe videntur. Quid enim in paludi- dibus
Ebriofipalo
con .
de fanćto dicitur ; Vinum & ficeram non bibet . busnafcatur, non ignorat charitas veftra : totum parantur.
Sicera interpretatur, ebrietas. Et ne quis vinum quòd ibi naſcitur , nullum fructum habere co
non bibens,aliud fibi putaret bibendum : excluſa gnofcitur. Naſcuntur ibi ſerpentes, ſanguiſuga :
cauſatio eſt, dum omne quod inebriare poteſt, naſcuntur ibiranæ & diuerſa genera vermium ,
cum vino pariter aufertur.Quintadecima, quæ & quæ magis horrorem poflunt generare, quàm ali
Exod.32.
1.Cor.1o. extrema inter carnis opera, comeffatio eft. Man- quid, quod ad vi&um proficiat, exhibere. Iftæ
Semper ebri- ducauit quippepopulus & bibit, & ſurrexerunt enim herbæ vel arbores, quæ autin ipfis paludi
crati iuncta ludere. Semper ebrietati iuncta luxuria eft. Pul- bus, aut circa ripas earum naſci folent, nihil vti ,
luxuria.
Ebrius de chrè quidam non ignobilis orator, cùm ebrium litatis haberevidentur, intantùm, vt in annis
mnoexcitao de fomno deſcriberet excitatum , ait : Nec dormi- ' fingulis incendio concrementur. Videte quod de
tus,nec viuus re excitatus ,nec vigilare ebrius poterat. Qua ſen- ebrietate nafcitur, igni præparatur. Tales enim lesEbriofi que
sec. morruus tentia expreſfit, quodam modò nec mortuú eum
eft funt,ficut iam dixi,omnes ebriofi,quorum pran
fuiffe, nec viuum. dia ducuntur vſque ad noctem , quorum cænas
17. BASILIVS Magnushomilia decimaquar- lucifer videt, qui ftare non poflunt, etiam cùm
Ebrietas,vo . ta in ebrietatem & luxum : Ebrietas dæmon eft videntur eſſe ieiuni,quorum ſenſus tardi, graues,
luntarius
mon , de- voluntarius, ex voluptate animabus noftris in- obtufi, & quodammodòiam ſepulti. Denique in
ditus. Ebrietas malitiæ mater eft, virtutis inimic ipſa frequenter ebrietate nec feipfosnec alios re
ca, fortem virum reddit ignauum , ex temperato cognoſcunt,nec ambulare valent,necftare ; dice
facit lafciuum ,iuftitiam ignorat,prudentiam ex- re aliquid vel audire quod ad rationem pertine
tinguit. Sicut enim aqua igni eft aduerſa, fic vi- at,omninò non poffunt. Frequenter etiam vfque
num immodicum rationem fupprimit. Qua in advomitum ingurgitare ſe non erubeſcunt, & ad
re,dic homo mifer , à brucis differs? Nónne ratio- menſuras fine menſura bibere. Maiora enim po- Menfuras fi
nis munere, quam à Deo omnium conditore ac- cula prouidentur, certa bibendi lege contendi- ne menfura
bibere .
cepiſti,reliquæ creaturæ omnis factusdominus& tur, qui poterit vincere, laudem meretur ex cri
imperator? Hocigitur tementis lumine per ebri- mine. Inde lites & rixæ naſcuntur ; indè diuerfis Fru & us ebol
etatem priuans, inter beftias ratione carentes an & horrendis ſaltationibus membra torquentur ; etalis ,
Brutispeio. numerari poteris, fimilisq illis videri.Nec folùm indè adulteria & nonnunquam homicidia per
eo peiores brutis,quòd mente inſani aut ebrij,fed petrantur. Et quoties nimium potum accipiunt,
etiam quòd fenfibus longè infra illadeficere vi- tanquam in paralyfim refoluti,dum ſuis pedibus
deantur. Quod quæſo animal ità viſu auditúve, ambulare non poſſunt, fædiſſima latera aliorum
atquè ebriushomo, debilitatur? Nónnefamilia- ' manibus portantur ad le&tum . Et eft in illis ocu
riſſimos interdum ignorant, alienis verò fæpèvt lorum caligo, vertigo, fatigatio & dolor capitis,
domefticis congrediuntur? An non vmbras fa- fuffufio vultus, membrorum omnium tremor,
penumerò tanquàm ſulcos aut loca prærupta animæ ac métis ftupor. In talibus impletur quod
tranfiliunt?Aures terrifico fonitumore fluctuan- ſcriptum eft: Cui væ ? cui tumultus ? cuiiræ ? cui prouer.3h.
tis maris refertas habent : terra interdùm inſur- rixæ ? cuifine cauſa vulnera ? cui ſuffufio oculo
gere, ac in arduum ac rectum erigi,montes verò lorum ? Nónne his qui morantur in vino, & eis
circummoueri videntur. Quandoquè ab re & qui inueftigant vbi potus fiunt, & ftudentcalici
præter modum rident : nunc verò fine conſola- bus epotandis ? Sed illi qui tales eſſe volunt, mi
tionis remedio plorant, nuncitem audaces & te- ſerabiliter ſe excuſare conantur, dicentes: Ingra- Excufationeo
merarij , mox timidi & ignaui . Lymphatus & tum habeo amicum meum ,fi quoties illú ad con- ebrioforum . 1
malo dæmone captus, mifericordia quidem di- uiuium vocauero,potū ei quantum voluerit,ipfe
gnus: ebrius verò eadem ferè & ipfepatiens,mi- non dedero.Et non fit tibi amicus, qui te Deo vult
nimè miſericordia dignus, qui fpontaneo fer- facere inimicum , qui & tuus & fuus eft inimicus.
Si & te & alium inebriaueris, habebis hominem
në Cainioio ſe. uit dæmoni. Quiseft quimaledi&tionem Cain in
Maledi&
transferunt. ſeipfum transfert? An non qui vino'tremit & va- amicum ,habebis Deum inimicũ. Et ideò ſapien
cillat peromnem vitam ? Naturali nanquefirmi- ter confidera,fi iuſtum fit,vt te à Deo ſepares,dum
tate deficiente, neceſse eſt corpus continuò vacil- te ebrioſo coniungis. Ad extremum tu eum noli Nemo ad bi
let atque moueatur. Cùm potatione procedente adiurare, noli cogere; ſed in poteftate illius di- bendum co
eò veniunt,vt de augenda hac infania certent, & mitte,vt quantum fibi placueritbibat; & fifein- gendus.
de ebrietate per ambitionem contendant: cuius ebriare voluerit,velfolus pereat, & nó ambo per
Legis ebrio . authorem legis diabolum habent : victoriæ verò eatis. O infelicitas generishumani, quàm multi
forú author
diabolus . præmium , peccatum . Nam qui plus hauſeritme- inueniuntur, qui ebrioſos & luxuriolos ampliùs Nora.
ri , is præ cæteris laudatur , is victoriam refert. quàm oportet cogunt bibere, & ante oftium pau
Atque ità gloria in ignominia illorum eft. In- peribus petentibus vel vnum calicem diſfimu
ter ſe nanque contendunt, & ytin iudicio aliquo fant dare : nec attendunt, quia illud quod luxu
riolis

!
 DE GV L A. Q. VII, 411

riofis videntur ingerere, Chriſtus in pauperibus & pro illis in die iudicij reus erit.
Matth.25 . deberet accipere, qui dixit: Quod feciftis vniex 19 . IDEM in ſermone ducentelimo trigefimo .
minimis meis, mihi feciſtis. Sed qui tales funt, ſecundo de tempore : Illud verò quale eit, quòd denci Sobrios iiri.
üamca
quando alios in nimio potu ſepeliūt,pauperiele- ipfi infelices ebriofi,quando ſe nimio vino ingur tia .
emofynam perenti dicunt ; Vade vade in ante, & gitant,ridenr & vituperant eos quirationabiliter
dabit tibiDeus : & vtig dum ambulauerit , homo hoc tantùm quod ſufficit bibere volunt, dicentes
ei daturus eft. Quid eft ergò quod dicit, Vade in eis : Erubefcite, & verecundia fit vobis, quare non Nota .
ante, & dabit tibi Deus : nisi,Vadead illum ho- poteftis bibere quantum nos ? Dicunt enim eos
miné qui habet Deum, quia daturus eft Deus ? Ac non eſſe viros.Et videre miferiam ebrioforum.se
fic ore ſuo confitetur ,apud fe Deum non effe, quo dicunt effe viros,qui in ebrietatis cloaca iacent ; &
inſpirante ,poffit erogare pauperibus. Rogo ,fra- illos non dicunt effe viros, qui honeftè & fobriè
tres chariſtimi, diligenter attédite & videte, quia ftant. Iacent proftrati, & viri funt: ftant erecti, &
Aammaliabri quando animalia ducuntur ad aquam , vbì facu- viri non ſunt? Victor ebrietatis,vituperatur; & vi
ca przferútus rauerunt fitim ſuam ,etiam fi ſupra aquam ipfam ctus ebrietate,laudatur.Irridetur fobrius,qui& ſe
cbriols. diutiùs teneantur,repleta fiti,bibere nolūtomni- & alios poteft regere: & non irridetur,immò non
nò,nec poffunt. Confiderent ebriofi, fi non peio- plágitur ebrioſus,quinec fe,necalios poteft agno
res animalibusiudicandiſunt.Cùm enim anima- fcere.Solent ebrioli ità fe excuſare vt dicãt, Perſo- Excufatio
lia ampliùs quàm eis opus eft bibere nolunt , illi & na potens me coëgitvtampliùs bibā, & in conui- ebrietati va .
duplum & triplum eis quàm expedit,potum acci- uio regisno potui aliudfacere.Adexcuſandas ex- Pal.140.
piunt.Et vndè trium autquatuordierum refecti- cuſationes in peccatis ifta prætendimus : & quod
onem potuerant rationabilé habere,vno die cum implere nolumus,non potuiffe nos dicimus.Nol
grandipeccato contendunt perdere potiùs,quàm le,in culpa eft roftra, & non poffe, prætenditur.
expendere,propter inuidiam autebrietatem : atq Etiam fi ad hoc veniretur, vttibi diceretur ; Aut Nota.
vrinam potum tantummodò perderent, & non bibas,aut morieris: melius erat vt caro tua ſobria
etiam ipli perirent. Et nonnullis interiectis ſcri- occideretur, quàm per ebrietatem anima morere
Ebriofi exclu pruræ teftimonijs,ait:Ipfi qui contra coalumnam tur.Sed excuſatio iſta falsò obijcitur.Ipfi enim re- Refponfio.
dēcuràregno. & amicam ſuam ebrietateniloquentibus iraſcun- ges, & quicunq ſunt alij potentes, quia, Deo pro
tur, libera à nobis voce audiant; quia quicunque picio, & Chriſtiani ſunt, & prudentes, & fobrij, &
piſeanc.
ebrioſus pænitentiam de ipfa non egerit, ſed v faz toto corde Deum timentes,fite viderent definit
ad mortem ſuam in ipfa ebrietate permanferit,in fe,vt eis non acquieſcas pro timore Dei inebriari,
æternum profectò peribit ; quia non mentitur fitibi fub* hora videantur iraſci,pofteà verò te in * al.more
Cor.6. Spiritus ſanctus per Apoſtolum dicens: Neqehri- grandiadmirationeſuſcipiunt, dicétes :Quantum
ofi regnum Deipoſlidebūt.Et ideò quicung ſunt cum illo egimus,quantis eum minis & terroribus
ebrioli,meliùsfaciunt vt non nobis,fed fibipoti- fatigauimus, & tamen nunquàm eum à fobrieta
ùs iraſcantur, & cum Dei adiutorio de luto fæcis te ſepararc potuimus. Nam & Deus qui te videt
ſe excuriant; velde cloaca ebrietatis,dum adhuc per eius amorem inebriari novelle, ipſe tibi gra
tempus pænitendi eft, feftinent, quanta poſſunt tiam etiam illorum dabit, qui te, vt ampliùsbi
celeritate, Deo auxiliante ,confurgere, & totis ani- beres, videbantur hortari & cogere.Ille qui ebrie
mæ viribus cum Propheta fupplicantes Domino tati refiftit, ficum Dei adiutorio perſeuerare vo
Pfal.68. dicant ; Eripe me de luto,vt non inhæream.Et il- luérit, & pro ipfa ille aliquas pertulerit tribulati
Ibidem . lud: Non me demergat tempeſtas aquæ ,neque ab- ones ,omnia ei Dominus ad martyrij gloriam re
ſorbeat me profundum , neque vrgeat fuper me putabit. Et poft pauca : Ideò ,chariſtími, tanta in- Ignorantia
ebrietati ma
puteus os fuum.Ebrietas enim quafi infernipute- felicitate ſe inebriant homines, quia putant ebri goam cau .
us,quofcunq fufceperit,nisi digna ſubuenerit poe- etatem , aut paruum , aut nullum peccatum eſſe, iam præbet.
nitentia, & emendatio fuerit fubfecuta, ità forti- Sed pro ifta ignorantia maximè facerdotes in die
ter fibi vendicat, vt eoſdem ipfos de inferni tene- judicij reddituri ſunt rationem , ficommiflis fibi
broſo puteo ad charitatis vel ſobrietatis lucé re- populis ,quç vel quanta mala de ebrietate nafcun
Ebrietatis vis dire fine pænitentia non permittat. Sed hîcante tur,affiduè noluerint prædicare. Qui ergò credit
tium vſu pa- omnia intelligere & ſcire debemus,quia non yna ebrietatem eſſe paruum peccatum , fi fe noemen
tatur. die efficiuntur homines ebriofi; ſed cùm paula- dauerit, & pro ipſa ebrietate pænitentiâ non ege
tìm adiurantibus & cogentibus crudeliffimis ini- rit ,cum adulteris & homicidis æterna fine reme
micis potiùs quàm amicis, per fingulos dies, fingu- dioillum pæna cruciabit,fecundùm illud, quod
los aut binos calices ad potum conſuetudinarium ipfi benè nôftis beatum Apoftolum prædicáffe :
addunt. At vbi hoc in vfum miferint, ità eosipfi- Ñeque,inquit,fornicarij,neque idolis ſeruientes, 1.Cor.6.
us ardor ebrietatis occupat, vt illos femper fitire nequemolles, nequemaſculorum concubitores,
Confuetudo compellat. Sed qui fe dehocmalo defiderat libe- neque auari , neque adulteri, neque ebrioli re
pocandiquo. rare, quomodò fibi interuallo dierum potum ad- gnum Dei poſſidebunt. Videte,ebriofos cum for
modò toile- dendo ad ebrietatis tenebras peruenit, ità paula- nicatoribus & idolis ſeruientibus,& maſculorum
tìm ſubtrahendo ad fobrietatis lucem redeat.Qui concubitoribus & adulteris iunxit.
fi ſemel totum quod ampliùs accipiebat, fubtra- 20. CHRYSOSTOMVS in ſermone contra
xerit, vbì nimia fiti cæperit exardefcere, cum luxum & crapulam : Eum qui viuit in delicijs, & Vētri dediti,
grandi amaritudine clamat& dicit; Malle ſe mo- ebrietatideditus eft, & parafitos alit, & adulato- fæpè inuici
ri, quàm fibi bibendi vel inebriandi confuetudi- res , & carnium voratione & vini potatione dif- peccant.
nem tollere : nec attendit quòd tolerabilius erat rumpitur; fæpè & inuitum & fpontè neceſse eſt
illi in carne mori , quàm in animaper ebrietatem peccare, & extra huius loci tempus, & cùm illinc
interfici. Et ideò vt nec ardorem nimium patia- receſſerit.Nam ficut nauis oneraria ,quæ fupra fu- Nauibus one
tur, & de tam graui malo quod patitur, libere- am magnitudinem vehenda capit,onerismagni- rarijs com .
parantur.
tur, ficut iam di& um eft, per interualla dierum tudine grauata,ſubmergitur: ità anima & corpo
fibi aliquid de nimictate potusfubtrahat, quouſ ris noftri natura fi plures acceperit cibos, quàm
què ad rationabilem conſuetudinem redeat. Qui ferat natura ſua,impletur, & inie& orum grauita
hoc icà, vt diximus , per partes fubducere volu tem non amat, & in perditionis pelagus demer
ërit,& de ebrietate liberabitur, & illam intole- gitur, & nautas & gubernatores,& eos quiin pro
rabilem pænam non patietur. Ergò, fratres cha- ra, & alios nauigantes, & ipfum onus cum homi
riſlimi, dum hæc fuggero , me abſoluo apud nibus perdit.Sicut igiturnon tranquillitas maris,
Deum . 'Quicunque meaudire contempferit, & non fcientia gubernatoris, non nautarum multi
ad bibendum pronus fuerit, vel in conuiuio cudo ,non præparationis ftudium , non anni pars
ſuo alios adiurare vel cogere voluérit, & pro ſe tempeftiua, non aliud quicquam naui, quæ licin
M m tem.
 412 O. VIT DE GV LA .
tempeftate eft,prodeft:ità & delicatis euenit,neq vinum ebrietatem facit, nè Dei creaturam accu
cogitationum multitudo,neq eruditio & admo- ſes ,ſed conferui inſaniam argue. Tu verò peccan
nitio , nemazadmonitiones & confilia, neque aliud tem punire & corrigere omittens, benefactorem
quid,nequetimor futurorum ,nec pudor,neque afficis contumelia . Cùm igitur quofdam hæc di
acculatio præſentium ,nec aliud quid ſaluare po- centes audiërimus, obmuteſcere faciamus. Non
teft fic periclitantem animá: ſed inualefcit luxus enim vfus,fed immodeftia ebrietatem facit: ebri- Immodelia
& amentia per omnia : & fub aquas nolés volens etatem ,inquam ,malorum omnium radicem.Vi- ebrietatém
facit .
eum qui ægrotat, defert, & graue facit naufragi- num datum eft, vt corporis imbecillitatem cor
um . Vndè nihil fácile, nihilad futuram vitam & roboret,non ve animifanitatem exterminet.No
Ad omnia
ſunt inutiles iuſtificationes quæ alibì futurx ,affert. Sed qui ta- liigitur immoderate Dei munere vtens, ſtultis &
& inepti. libus vacat, & ad præſentem vitam inutilis fit, ad impudentioribus hominibus occaſiones præbe
nihil accómodus, & vbiquè ridiculus, tam in pu- re.Quid enim ebrietate miſerabilius? Mortuus eft &quàm curpis
miſerabi
blicis quàm in priuatis rebus: & fi in tumultu ali- animatus: ebrius, dæmon eſt voluntarius: mor lis creatur
quid opus eft fieri, non inuenitur habere aliquid bus veniam non habens, ruina excuſatione cares, Gir ebrius.
prouidentiæ ,vel gubernationis : ab omnibus ini- commune generis noftri opprobrium.Non enim
micis capipoteft,omnibus inutilis ,amicis & acce- in conuentibus tantùm inutilis ebrius,aut in pri
dentibus, & non folùm periculis & obfidionibus uatis & publicis negocijs,fed etiá ſolo eft adfpectu
facilè poteft rapi: nó intranquillitate ſolùm eum omniūgrauiflimus,fatoresexhalans teterrimos,
audire, pauore non caret, ſed & in arduis,ob im- eructationes, & oſcitationes, & voces ebriorú ia
modeftiâ morum , fe accedenti eritinutilis. Nam fuaues'ato moleftæ,eos quiſpectant & fimul ſunt,
ipſum illic,in aduerfitatibus loquor, timor & ef- extremæ abominationis implent. Et quod malo .
fæminatio , & metus immodicus, & cõfilijinopia rum caput eſt, cælū ebrijs inuifum hicmorbus ef
appræhendunt: hîcautein in proſperitate, auda- ficit ,necęterna bona aſſequi permittis ſed poft yi.
cia & ignominia, & intéperantia, & infatio , & ar tæ huius opprobriú, & illic tali morbo laborates
rogantia plùs inutilé, quàm ſuperiora, efficiunt. pæna manet eterna.Hanc igiturimprobá conſue
Incommoda Sanè taliù non ſolùn corpora lic effecta, & iniu- tudiné recidamus, & Paulů audiamus dicentem :
animi & cos. cundis & fuperfuis & færidis vndiq plena ſunt,
poris. Vino modico vtere. Etenim ipſum modicú pro- s.Tim .s.
ità vttolerari nequeát: fed & anima corpore mul- pter infirmitatem permifit: quòd nisì imbecilli- Temperantia
to iniucundior, multo maiores quàm illud mor tas vexâffet ,neqzmodicum admittere diſcipulum que Secuader
bos in ſe arripit ex delicijs.Nam ficut corpus non coëgiſſet. Neceſſarium enim eft nobis,traditosci
folùm fuperfuitates emittit naturales, ſèd mul- bos & potustemporibus & neceſſitatibus ſemper
to plures, & vndique. Nam & oculi , & aures & os metiri: & nullatenùs neceſitatem excedere, ne
grauedine, muco & corruptione, & his quæ intùs que imprudenter & temerè quid facere oportet.
generantur, lutulentis & impuris affectibus ſunt 22. ISIDOR VS libro fecundo de Summobo
plena : & ipſa natura carnis laxior fit,quàm natu- no,capite quadragefimofecundo: Prima eft luxu
ralis proportio: fotidaly & inutilis, & ad omne riæmateriesſaturitaspanis: vndè & Propheta So
bonum opus inutilis . Etenim & terra, quando à domam de fatietate panis accufat,dicens:Hęc fuit Ezech.16.
fua abundantia oppreffa fuerit, ſuum innatum iniquitas Sodomorum , ſuperbia ,faturitas panis,
perdit calorem : perdit autem & ſuas vires, & ne- & abundária aquæ. Panem quippe Sodomitę im
que ad opus, neque ad fuam generationem eft ac- moderatè ſumétes, in turpitudines defluxêre fla
commoda. Hinc autem incurabilibus & diffici- gitiorum,atæ indè meruerunt, comitante ſuper- Genc 1.39
limis implicantur morbis, qui perpetuò in volu- bia,cæleftibus aduri incendijs, ex quo modū non
ptate viuunt. Nam in tremoribus & palloribus, tenuerunt edacitatis.Vtile eft cauere gulam ,cibo
mirisórz & pedū & manuúdoloribus, & alijs plu- rumos concupiſcentia. Quid enim tam noxium ,
ribus, de quibus medici dicunt,irrecibiles fiunt. quàm vt animus feruiat ventri & eſcæ , quæ ſunt
21. IDEM homilia prima ad populum Antio . deftruenda, teftante Apoftolo ac dicente:Deus au- 1.Cor.6.
chenum : Nő fimpliciter Apoftolus Paulus dixit, tem & hunc & hanc deftruet. Proxima eft ventri Gula ad le
2.Tim.s. Vino vtere : ſed,Vinomodico :non quod hacad- Xuriampse.
libido, ficut loco,fic vitio. Vbienim ventriscura, uocat.
monitione & cófilio Timotheus egeret, ſed quòd ibi & eorum quæ circa ventrem ſunt proxima.In
nos indigemus. Idcircò ad illum fcribens, nobis ordine nanq membrorum, genitalia ventri iun
Quantum bi- bibendi vini menſurá & terminos ftatuit, tantum guntur. Dum' vnum ex his immoderatè refici
bendum .
bibere iubés , quantuni valetudiné adiuuet, quan- tur,aliud ad luxuriam excitatur. Non ad luxuri
tum corpori ſanitatem præbeat, & non alterum am vel ad ſatietatem , fed tantummodò vt corpus
morbum : non pauciores enim, quam continua- fuftentetur,epulis eft vtendū.Nam vt Philofophi
Vinolentia tus aquæ potus, ſed multo plures & difficiliores dixerunt , cibandus eft venter vt contineat ani
quàm malos animi & corporis morbos immodica vini parit mam , non vt corrumpat.Qui nimiùm cibis vtun- Aciem mduis
fructus
ducat. pro. potatio , paſionum bellum ,abfurdarum cogitati- tur,quanto magis ventrem paſcúc,tanto ampliùs obtundis.
onum hyemem menti introducens, & corporis ſenſum mentis obtundunt.Nam Græci dixerunt,
vim molliorem & ſolubiliorem efficiens. Non ex craſſo ventre ſubtilem ſenſum gigninon poſſe.
enim ità terræ natura vexata aquarú fuperabun. Nam gulæ faturitasnimia aciem mentis obtúdit,
dantia continue diffoluitur, vt corporis vismol- ingeniumg hebeſcere facit. Libidinis ignes cibo
lefcit, & difAuit, & exilis redditur vini potucon- rum fomite increſcunt.Corpus auté quod abfti
tinuò ingurgitata. Fugiamus igitur vtrinquè in- nentia frangit, tentatio non exurit. Vndè & tres
temperantiam ,tum corporisvaletudinem curan- puerosabſtinentes Aláma Babylonij incendij, etfi Dan.3 .
do,tum ipfius laſciuias recidendo.Vinum enim àtetigit, non combuſtit, quia nimirùm etfi defide
Deo datum eft, non vt inebriemur, ſed vt ſobrij
riorum carnalium ignisabftinentium mentes in
fimus: vt delectemur ,non vedoleamus. Vinum Aámat vſqz ad conſenſum , tamen concupiſcentiæ
Pfal.103. enim lætificat, inquit Dauid ,cor hominis : tu ve-
vel operis,non exurit . Cui abundantia eft epula- Luce 16
rò ipſum triftitiæ materiam facis. Etenim animorum , ardentis diuitis intendat ſupplicium , cuius
grauato ſunt ſupra modum ebrij,tenebris multis tanta in inferno inter ignes erat inopia, quáta hîc ·
menti offufis.Medicina oprima eft ,quando com- epularum fuerat copia. In hoc enim feculo efuri
menſurationem habet optima.Simpliciores non re & fitire noluit: proptereà illic inter flammas fi
nulli poftquam aliquospræ ebrietate ſe deturpá- tiens,ftillam aquæ quæfiuit,nec meruit.Confide
tes viderint,illos vituperare omittentes, fructum randum quàm vehementer arguantur cõnella
datum calumniantur,dicentes: Non fit vi- tio & ſumptuoſa conuiuia. Nam per Prophetam
Non vinum , à Deo
fed ebrietas num.Ipfis itaq dicamus, Non fit ebrietas. Vinum comminatur Dominus, ſe non hanc relaxareini
damnanda. enim Dei, ebrietas autem diaboli opus eft: non quitatem his qui cam libenter ambiūt.Dicit enim
per
 D È G V L A. Q. VII.
Efaiz 22 . per Efaiam Prophetam : Eccégaudiú & lęzitia oc tes ficuc panem cum pondere edunt, ita & aquam
cidere vitulos & iugulare arietes, comedere car- cum menfura fumunt, afferentes ad caftimoni
nes , & bibere vinu.Si dimittitur iniquitas hec vo- am carnis etiam aquæ abftinentiam conuenire.
bis donecmoriamini.Sicutomnes carnales cupi- 24. AMBROSIVS in libro de Helia & ieiu
Omnes ani, ditares per abftinentia refecantur, icà omnes ani- nio, capite duodecimo: Sicut mater fidei,conti
ne virtutes mæ virtuces edacitatis vitio deftruuntur. Indé eft nencia : ità perfidiæ mater, ebrietas eft. In quod Perfidie ma.
Icrem.S . quòd & princeps cocorú muros Hierufalem fub- facinus non ifta præcipitat ? Sedentes in foribus ter ebrietas.
ioxcaLás. uertic,quia & venter,cui ſeruitura cocis, virtutes tabernarum homines tunicam non habentes,nec Facuicas
animæ deftruit. Neqenim poffe quempiam vir- ſumptum ſequentis diei,de imperatoribus & pom
cutum perfectionem attingere, nisi priùs ventris teftatibus iudicant, immò regnarefibi videntur,
edomauerit ingluuiem . Nemo poteft dominari & exercitibus imperare. Fiunt ebrietate diuites,
cæteris vitijs,msìpriùsingluuiem vencris reftrin- qui funt in veritate inopes. Aurūdonanr,diſpen
xerit.Nec quifquam facilè potericafemetipſo fpi- ſant pecunias populis ciuitatesædificant, quinon
ritus immundos expellere,nisi per abftinentiam habent vndè cauponi porusſui precium foluant.
gulz.Tuncenim hoftes qui excra nos funt,à nobis Feruet enim vinum in his, & neſciunt quid lo
korciùs fuperantur, quando prius quæ intra nos quantur.Diuites ſuntdum inebriancar: mox vbi
ſung vitia extinguútur.Nam fruftra forìsagie bel- vinum digefferint,cernunt fe effe mendicos. Vno
Non camci. lum ,qui intùs habet periculum . Non qualitatem diebibunt multorum dierum labores. De ebrie
borum quali. ciborum , fed eorum cupiditatem cauendā . Nam tatead arma conſurgūt, calicibus tela ſuccedunt.
tas,quàm cu.
pidicas ca. fæpè accuratiùs præparata,fine gulæ concupiſcen- Pro vino fanguis effunditur, & ipfum fanguinem
ucuda . tia deguftantur : & fæpèabiecta & vilia,edendicu- vina fuderunt. Quam fortes fibi homines viden
piditate ſumuntur.Sicos fit, vt non fit in culpa ci- tur in vino, quàm fapientes,quàm diferti, quàm
borum qualitas,fed illud reputetur in vitio , quod etiam pulchri ac decori, cùin ftare non poflint?
Quadruplex cum defiderio degaftatur. Quatuor ſunt genera Mens titubat, lingua balbutit, pallor & fanguis
diftin &tio in diftinctionum in gulæ appetitu ,id eft, quid ,quan- ora fuffundit. Fæcor ebrietatishorrori fit. Barba
appetitu
gu. do,quantum , & quo modo appecatur. Quid, ad ri in ferrum ruunt,vulgus in rixas.Siquiscorum
rem ipfam pertinet, quæ appetitur.Quando, fian- pugno fuerit percuffus, videas ora ſauciorum vi
te legitimum tempus quid appetatur. Quantum ni lachrymas fundere, miſerabiles epilogos de
vero ,ad immoderationem refertur. Quo modo, cantare. Habet enim hoc temulentia, vt & molli
Nimiùm im. ad impatientiam feftinationis affcribitur.Nullus at, & refoluat corda temulentorum . Sicut enim
portunus ex hominicam importunus exactor eft quàm ven- ignis probat ferrum durum , ita & viniincendio
ator, vedies ter ,qui quotidianam refe & ionem ,quotidiana fa- eciam fuperborum hominú cor liqueſcit. Omnes
mis exaćtioneadimplet. Cum cæterisenim vitijs, fibi in vino æquales videntur , nullus inferior.
etfi interdùm naſcimur,interdùm tamen cum eis Non pauper diuiti cedit, vtpote quia pauperem
non morimur. Plerunquè voluptas veſcendi ità fe effeneſcit. Non infirmus valido, cui omnis in
fub obtentuneceſſitatis ſubrepit, vtdum putatur bibendo eſt fortitudo. Non mendicuslocupleti 1
ſeruiri neceſitati, voluptatis deſiderio ſeruiaur: ori, non ignobilis honorato : fed cùm bibunt, il
nec facilè difcernitur , vtrùm quod accipiatur, Jum regem habent, qui bibendo luperaueric vi
gulæ an indigentiæ deputetur. ros. Meritoc fcriptum eft,Aequalisvita homini. Eccli 31.iuxta
23. ET capire quadragefimotertio libri eiuf- bus, vinum in ebrietate. Sed vtinam & quod le. LXX. autalik
verfioncm .
Ebrietatis dem : Eſca crapulam , potus ebrietatem generat quitur, audires : Bibas illud moderate,vt fisſo .
fructus. Ebrietas autem perturbationem gignit métis, fu- brius. Non habes quòd accuſes vinum : in iucun
rotem cordis,Aammālibidinis . Ebrietas ità men- ditatem creatum eſt, non in ebrietatem ab initio .
tem alienat,vtvbi fit,nefciat. Vndè etiá & malum Exultatio animæ & cordis eft, fi illud moderate
non ſentitur, quod per ebrietatem committitur. bibas.Immoderatio autem potus,in iracundiam
Orex to concitat, & ruinas multas efficit. Sed fortè dicas,
Verum eft,quod iuxta Prophetam , fornicatio &
Prouer.31 . ebrietas aufere cor.Vndè in Prouerbijs :Potentes has efle potationes vulgarium & leuiffimorum
inquit,qui iracundiſunt, vinū non bibant, nè cùm hominum . Veniamus ergò ad horum potentium
Multum bi. biberint,obliuifcantur fapientiam.Pleriſquelaus & fortiſimorum conuiuia.
bere, nec ta . eft, multum bibere, & non inebriari. Audiant hi 25. CAPITE decimotertio : Primò minori- Compotort
mee inebria aduersùm fe dicenté Prophetam :Vžqui pótentes bus poculis velut velitaripugna præluditur. Ve confuctudo.
Eſaia 5 . eftisad bibendū vinum , & viri fortes admifcen- rùm hæc non ſobrietatis eft ſpecies, ſed bibendi
dam ebrietatem.Vino multo deditos & luxurio- eft diſciplina.Etenim vt tragediarum actores pri
ibidem . sèviuentes, Efaias fic arguit,dicens : Væqui cofur- mò ſensim vocem excitant,donec viuęvocis ape
gitis mane ad ebrietaté
rectandam , & potandum riantiter ,vt poftea magis poffint clamoribus per
vfg ad veſperű,vevinozſtueris.Detalibus& alio fonare: ità ifti quoqne in principio præluforijs
Eccles 10. loco dicitur: Væ tibi ciuitas, cuius rex iuuenis eft, fe exercent poculis, vt iritent fitim , nè fortè re
& cuius principes manè comedunt. Multi enim à ftinguant eam , & ſatiari poftea, bibere non pof
mane vfqz ad folis occubitum ebrietati & gulę vo- fint. Ergò vbires calere coeperit, pofcunt maiori
luptatibus deferuiunt,nec intelligūt cur nati ſunt, bus poculis, feruor inardeſcit. Aridus cibus fiti
Conſuetudo fed confuetudine beluina decenti,luxurię tantùm exæftuat, & vbìimminui vafa cæperint,potu me
beluina . tota die epuliség inferuiunt. Clamat loël Prophe- raciore reparantur.Certant pocula cum ferculis,
loel. 2 . ta his qui ebrietati deſeruiunt, dicens : Expergi- & inter moras ſæpè geminantur. Deindè proce
fciminiebrij& flete; & vlulate omnes qui bibitis dente potu longiùs, contentiones diuerfæ ,& ma
vinum in dulcedine.Quo teftimonio non ait tan- gna certamina, quisbibendo præcellat.Nota gra
tùm , Flete omnes qui bibitis vinum, vt bibere uis , fi quisfe excuſet, fi quis temperandum forte
omninò non liceat : ſed adiecit, in dulcedine: vinum putet. Et hæc donècad menſas peruenia
quod ad voluptuoſam pertinet & prodigam ef- tur fecundas. At vbì conſummatæ fuerint ępulæ,
fufionem . Nam quaucum fatis eft neceſſitati,edo- pures iam effe furgendum : tuncde integro potum
1.Tim.s. cer Timotheum bibere Apoftolus, dicens: Vino inftaurant ſuum : & cùm conſummauerint, tunc
i modico vtere.Non folùm ex vino inebriátur ho- inchoare ſe dicunt : cunc deferuntur phiala , tunc
mines,fed etiam ex cæteris potádigeneribus, quæ maximi crateres quafi inftrumenta bellorum . Ac Certamen
vario modo conficiuntur. Vnde & Nazaræis,qui ne immoderatum hoc arbitreris, menſura pro- combibona.
Num.6 . ſe fanctificabant Domino ,præceptü ef, Vinum & ponicur, certàtur fub iudice, fub lege decernitur,
Luxurii gi- ficeram non bibere.Vtraque enim ftarum mentis Agonothetes illic furor eft, ftipendium debilitas,
goit viouin euertunt, & ebrios faciunt : luxuriam quoq car- victoriæ præmium culpa : pendet anceps diù &
& licera. nis veraque æqualiter gignunt.Quidam continen- dubius bellieuentus. Furor enim illicelt prælia
Mm 3 ris.Er
 1
Q. VII. *D.E
ris.Et in fine: Quos mánė infignes armis fpectaụe-
ras,vultu minaces, eofdem velperà cernas etiamà
puerulis rideri, fine ferro vulneratos, fine pugna
interfectos, finc hofte turbacos, fine ſenectute tre-
mulos, in ipfo iuuentutis forearentes.
corum qui 26. RVRSV M capite decimoquarto:Rogas ad
inuität alios iucunditatem ,cogis ad mortem . Inuitas ad pran-
ad potum ac dium , efferre vis ad fepulcrum. Cibos promittis,
cibum immo
deratum. tormenta irrogas.Vina præcendis ,venena ſuffun-
dis. Omne enim quicquid nocet,venenú eft. Tol-
lit fenfus, viſcera exurit,ſomnum infert,caput ve-
xat. Etiam maior vis vini,quàm veneni eft.Deni-
que venenú vino excluditur,non veneno vinum .
Meritò Deus per Moyſen non folùm veneno, fed
etiam draconum veneno vinum comparauit, di-
Deur. 32
cens : Furor draconum vinum eorum , & ira afpi-
dum infanabilis. Et pulchrè additur,inſanabilis.
Multi enim reliquorum ſerpentium veneno cu-
Ebrietas ani. rancur ,nemo ebrietate.Certè veneno caro yulne-
mo& corporatur,vino mens. Noxia eft ebrietas ad corporis
ri nocet. ſanitatem ,menti etiam crimen adiungit. Aduerte '
etiam & perfidiæ venenum, vini declaratum no-
mine . Ait enim ſupra dealienigenis, qui neſcirent
Ibidèın . Deum :De vinea enim Sodomorum vinum co
rum,& vitis eorum vitis Gomorrha : vuaeorum
vua fellis, botrus amaritudinis in ipfis.
27. CAPITE decimoſexto : Sudant vino cor-
Ebrietatis
derelatio,& pora temulentorum : ſi leuiùsea tetigeris, expri-
quantum de mis vinum . Ebrietas fomentum libidinis,ebrie-
trimenti ad- tas incentiuum inſanix ,ebrietasvenenum inſipi,
ferat.
entiæ . Hæc fenſus hominum mutat & formas ,per
hanc fiunt ex hominibus equi adhinnientes : Si-
quidem naturali vapore corporis calidi, & præ-
ter naturam vini calore fiammari, cohibere fe
non queunt,& in beftiales libidines excitantur, vt
nullu tempus præſcripcum habeant quod deceat
indulgere concubitui. Você amittunt, colore va-
riantur, oculis igneſcut,ore anhelant,fremunt na-
ribus, in furore ardeſcunt, ſenſu excedunt . Hinc
phrenelis periculofa, hinc calculi grauis pena,
hinc exitialis cruditas, hinc vomitus frequens ſe-
meſas epulas cum internorum viſcerum cruore
fundentium .Nam eadem Dominus per Hieremi-
Hierem.25. am locutus eft,dicés: Bibice & inebriamini,& v0-
mite , & cadetis, & non conſurgeris.Hinc etiam va-
næ imagines, incerti viſus, inftabilis greſſus, vm
bras fæpè tranfiliút ficut foueas.Nutathis cum fa-
cie terra: fubitò erigi & inclinarividetur, & quafi
vertatur, timentes in facié ruuns, & folum mani-
bus appræhendűt, aut concurrentibus montibus
fibi vidérurincludi.Murmur in auribus tanquàm
maris Auctuantis fragor, & reſonancia fluctu lit-
tora.Canes fi viderint,leones arbitrantur, & fugi
unt.Alij riſu ſoluütur incondito ,alijincóſolabili
mærore deplorant, alij cernūt irrationabiles pa-
uores . Vigilantes ſomniant, dormientes litigant.
Vita hisfomniú eft : ſomnus hismorseft:excitari
nullis vocibus poffunt, quantolibet ſtimulando
Homo ebrie- impulſu peras:nisì refipuerint,euigilare non pof-
ud quam fu_ ſunt.Vndèbenè Hieremias huiuſmodi hominem
perflua crea .tanquàm fuperfluam creatura defendum putant.
tura.
Quid eft homo ebrius,nisi ſuperflua creatura ?
Defæminis 28. CAPITE decimooctauo: Sed quid de vi-
temulentis.
risloquamur,quando etiam fæminæ, quasopor-
tet folicitiorem caftitatis fobrietatisiz adhibere
cuſtodiam , vfque ad ebrietatem bibunt? Deinde
furgentes, quas etiam inter ſecreta domus vel au-
diri ab alienis non conuenit vel videri, prodire
audent in publicum non velato capite,vulcu pro-
1.Cor.14 . caci. Apoftolus mulieres tacere eriam in Ecclefia
2.Tim.2 .
iubet , domiviros ſuos præcipit interrogare. Illæ
in plateis inuerecundos viris fub confpe & u ado-
lefcentulorum intemperantium choros ducunt,
iactantes comam, trahentes cunicas, ſciflæ ami-
& us,nudæ lacertos,plaudentes manibus,faltantes
pedibus, perfonantes vocibus, iritantes in fe iu-
ucnum libidines motu hiſtrionico , petulanti
i cereui
G VL A.
oculo,dedecoroſo lúdibrio. Speétar corona ado:
leſcentum , & fic miſerabile theatrum.Inter faltan
tium lapſus ocello impuro ,& contaminato ad
fpectu, terra turpi faltatione polluitur, quz ob - Terra turpi
ſcænis cantibusverberatur. faltatione ..
polluitus .
1B, ECCLESIASTICI trigefimofeptimo:
Noliauidus effe in omni epulatione, & non te ef
fundas ſuper omnemeſcam . In multis enim eſcis
erit infirmitas, & auiditas appropinquabicvſque
ad choleram . Propter crapulam multi obierunt:
qui autem abftinenseft, adijciec vitam . Pro ",
2 . ET capite grigefimoprimo: Vtere quafiho.
mo frugi his quæ tibiapponuntur, vt non cùm
manducas multùm , odio habearis. Cefla prior
cauſa diſciplinæ : & noli nimius effe, nè fortè of
fendas. Et li in medio multorum ſediſti, prioril.
lis nè extendas manum tuam , nec prior pofcas
bibere. Quam ſufficiens eft homini erudito vi.
num exigiuum , & in dormiendo non laborabis
ab illo ,& non fénties dolorem .
3. PSALMO ſeptuagefimoſeptimo : Et man
ducauerunt, & faturaci ſuntnimis, & defiderium
eorum attuliteis : non ſunt fraudacid defiderio
ſuo. Adhuc eſcæ eorum erant in ore ipſorum : &
ira Dei aſcendit ſuper eos, & occidit pingues eo
rum, & electos Iſrael impediuit. In omnibus his
peccaueruntadhuc.
4. NVMEROR VM vndecimo: Adhuc car
neserantindentibus eorum , nec defecerathuiuf
cemodi cibus : & ecce furor Domini concitatus
in populum , percuſlit eum plaga magna nimis.
Vocatusque eft ille locus, Sepulcra concupifcen
tiæ . ibi enim ſepeliêrunt populum qui delidera
uerat.
5. DEVTERONOMII trigefimofecundo :
Incraſſatus eft dile & us, & recalcitrauit: incraſla
tuş, impinguatus, dilatatus, dereliquit Deum fa .
& orem fuum , & receſſità Deo falutari fuo .
6 ... PROVERBIORVM vigefimoprimo :Qui
diligit epulas, in egeftate erit : quiamat vinum &
pinguia,non ditabitur.
7. ECCLESIASTICI trigefimofeptimo, vt
paulò ante,B.ceftimonio primo.
8. LYCAE vigefimoprimo: Attendite vobis,nd
fortè grauétur corda veftra in crapula & ebriecate
& curis huius vicæ : & ſuperueniat in vos repenti
na dicsilla. Tanquam laqueus enim fuperuenies
in omnes quiſedent ſuper faciem omnis terræ .
.: BURCHARD VS Vuormatiéfis Epiſcopus
libro decimoquarto Decretorum , inftituictracta
tionem de crapula & ebrietate , & ex canonibus,
Patrum ac Pontificum ſententijs oftendit, quz
pena iniungenda ficijs,qui illis vitijs implican
tur. Aco inter reliqua hunc adfert canonem ex
pænitentiali Theodori : Sacerdos quilibet fi ine- Poenitentia
brietur per ignorantiam , ſeptem dies pæniteat in corum quiſe
pane & aqua : fi per negligentiam , quindecim di iocbriaor.
es: fi per contemptum , quadraginta dies. Diaco
nus velmonachus, fecundùm ordiné, vc ſcriptum
eft, ceu & reliqui Clerici, & miniſtri iuxta ordi
nem ,iudicio Sacerdotis pæniteát.Laici velut vo
ta non habentes, fi inebriantur,arguantur a Sacer
dote, quòd ebriofi regnú Dei non poſſidebunt,& 1.Cor.6 .
interitus fit ebrietas: & cõpellat eos pænitere.Qui Poenitentia
cogit hominem ve inebrietur humanitatis gratia, corum qui
acerrimècorripiatur, & feptem diespæniteat: fi etatt cogunt
per contemptum , triginta dies.Nullus Chriftias .
nus alium Chriſtianū plusbibere cogat,quam na .
turæ fufficiat. Quod fi fecerit, iuxta id quod in
pænitentiali habetur,pæniteat. ET eiufdé libri
capite decimotertio ex pænitériali Romano :Qui vomentes a
per ebrietatem vomitü facit,fi presbyter aut dia - ebcictate .
conus eft, quadraginta dies pæniteat. Si mona
chus,triginta dies pæuiteat: fi Clericus,vigintidi
es: fi Laicus,quindecim dies. Item capite decimo.
quarto ex pænitentiali Bedz: Laicus fi per ebrien
tatem yomirum facit, tres dies à carne & vino &
 DE GVL A. Q. VII. 415
sertuifia abftineat. RVRSV.M capite decimo. ventri, & venterefcis, Deus autem & hunc & has
Aljos inebrio quinto ex eodem :Si quis per nequitiam alium in- deſtruet.
antes, ebriat, quadraginta dies pæniteat.Quod fi in con 17. AD Galatas quinto : Manifefta ſunt opera
ſuetudine habuerit, communione priuetur, do- carnis, quæ funt fornicatio,immunditia,impudi
nec dignèpæniceat,& emendationem promittat. citia , & c. homicidia ,ebrietares, comeſſationes,&
10. ivo Epiſcopus Carnotenfis tertiadecima his fimilia , quæ prædico vobis,ficut prędixi,quo
parte Decretorum ,à capite fexagefimonono vfq . niam quitalia agunt,regnūDei non coſequentur.
ad octogefimumfextum , habet omnia quæ Buro 18. OSEAE quarto : Fornicatio & vinum &
chardus in libro decimoquarto : & quę ex eo antè ebrietas auferunt cor.
adducta ſunt, apud Iuonem capite feptuageſimo- 19. PROVERBIORVM trigefimoprimo:No
ſexto , octogeſimoprimo, octogefimofecundo, & li regibus ô Lamuël, noli regibus dare vinü :quia
octogefimotertio reperiuntur. nullum ſecretum elt,vbiregnat ebrietas: nè fortè
! 1. AD Ephefios quinto,vtin textu . bibant, & obliuiſcantur iudiciorum , & mutent
12. PROVERBIOR VM vigefimo:Luxurio- cauſam filiorum pauperis.
fa res vinum , & tumultuofa ebrietas :quicunque 20. ECCLESIASTICI decimonono : Vinum
his delectatur,non erit ſapiens. & mulieres apoftatare faciunt ſapientes, & argu
13. HIERONYMVS in caput primú epifto- unt ſenſatos.
læ ad Titum : Quale eft autem , Epiſcopum videre 21. ESAIAE quinto : Væqui potentes &c. vt in
vinolentum ; vt fenfu occupato ,velexaltet riſum textu .
contra grauitaris decorem , & labijs diffolutis can 22. ET capite vigefimofecundo: Et vocabit Dos
chinnet: vel fi paululùm triftis cuiufdá rei fuerit minus Deus exercicuum in die illa ad Aerum & ad
recordatus, inter pocula in fingultus prorumpat planctum , ad caluitium & ad cingulum facci: &
Quas iafani- & lachrymas. Longum eft ire per fingula, & inſa- eccè gaudiū & lætitia occidere vitulos, & iugula
fuggerat. nias, quas ebrietas ſuggerit,explicare. Videasalios rearietes,comedere carnes , & bibere vinū.Come
pocula in cela vertentes, ſcyphum in faciem iace- damus & bibamus, cras enim moriemur. Etre )
re conuiuę: alios ſciſfis veftibus in vulnera aliena uelata eft in auribus meis vox Domini exercitus
proruere: alios clamare,alios dormitare:qui plus um, Si dimittetur iniquitas hæc vobis donecmo
biberit, fortior compucatur: accuſationis occafio riamini : dicit Dominus exercicuum .
eft,adiuratum per regem frequentiùsnon bibiffe. 23. PROVERBIORVM vigefimotertio :No.
Vomunt, vt bibant : bibunt, vt vomant. Digeftio li eſſe in conuiuijs potatorum, nec in comeffatio .
ventris & guttur, vno occupátur officio.Hocnunc nibus eorum , qui carnes ad vefcendum cóferunt :
dixiſſe fufficiat , quòd fecundùm Apoſtolum ,in quia vacantes potibus,& dantes ſymbola, confu
Epher.s. vino luxuria eft. Et vbicunquè faturitas, atque mentur, & veftietur pannis dormitatio. Etpaulo
ebriccas fuerint,ibilibido dominetur.Specta ven- pòft: Cui ve? cuius patri ve? cui rixe: cui fouee cui
trem & genitalia, pro qualitate vitiorum , ordo fine cauſa vulnera? cui fuffufio oculorum .Nonne
Ebrius nun . membrorum . Nunquam ego ebrium caftum pu- his qui commorátur in vino , & ftudent calicibus
quàm caftus . tabo, qui etfi vino conſopitus dormiërit, tamen epotandis? Nd intuearis vinum quando faueſcit,
potuit peccare per vinum . cùm fplenduerit in vitro color eius :ingreditur ,
14. IDEM in epiftola octogefimatertia ad Oce- blandè, fed in nouiſlimomordebitvt coluber, &
Vinolentia anum ,capite quarto: Vinolentia fcurrarum eft, & ficut regulus venena diffundet. Oculi tui vide
ſcurrarü cft. comeſatorú : ventering mero æftuans, citò deſpu- bunt extrancas, & cor tuum loquetur peruerfa.
Luxuriam
mat in libidines.In vino luxuria ,in luxuria volu . Eteris ficut dormiens in medio mari, & quafifo
Qui inebria . ptas,in voluptate impudicitia eft.Qui luxuriatur, · pitusgubernatoramiſſo clauo : & dices, Verbera
tur,mortuus yiuens morcuus eft; ergò qui inebriatur; & mor uerunt me, ſed non dolui : traxerunt me, & ego
& fepultus
eft. tuus & ſepultuseft.Noč ad vnius horg ebrietatem non fenfi. Quando euigilabo, & rursùs vina repe
Gen.9. & 19. nudat femora ſua, quæ per fexcétos annos ſobrie- riam ?
tate contexerat. Loth per temulentiam neſciens 24. AMOS ſexto : Vx qui opulenti eftis in si.
libidini miſcerinceftum : & quem Sodoma nó vi- on &c.qui dormitis in lectis eburneis, & lafciuitis
cerat,vina vicerunt. in ftratis veftris : qui comeditis agnum de grege,
15. AMBROSIVS libro primo de pæniten- & vitulos demedio armenti. Qui canitis ad vo
Paſciturlibi- tia, capite decimoquarto: Pafcitur libido conui- cem pſalterij: ficut Dauid putauerunt fe habere
do cóuiuijs. uijs,nutritur delicijs, vino accenditur, ebrietate vala cantici:Bibentes vinum in phialis, & opti
inflammatur. Grauiora ſunt his fomenta verbo- mo vnguento delibuti, & nihil patiebantur ſuper
rum . Vbì caro inebriatur, mens titubat, animus contritione Ioſeph.
vacillat, cor fluctuat. 25. LVCAE ſexto: Væ vobis diuitibus, * quia * qui
16. PRIORIS ad Corinthios fexto : Nolite er habetis conſolationem veſtram . Væ vobis qui ſa

rare,nequefornicarij & c. nequc ebriofi,neq ma- turati eftis, quia efurietis. Væ vobis qui ridetis
lédici,neg rapaces regnum Dei poſlidebunt. Eſca nunc, quia lugebitis & flebitis.

VIII .

Quid est Ira , & quæfoboles ex illa naſcitur?

A. Ir a eſtimmoderata cupiditas puniendi eius,à quolęſum ſequis
arbitratur. Nafcuntur ex illa deteftandæ
filiæ ,rixæ, tumor mentis, Prouer.29.d
Greg.lib. Iob1.Moral.ca.
is.a Ecchi
19.d Ephef.48
contumelix , clamor ,indignatio ,atque blaſphemia.
b Lege Bafil. in ho.fo.de
B. Ef " hoc animivirus pernicioſum , omnem iudicij prudentiæ ira. Chryfo.ad pop.hó.29.
& fequentib . Itē hom.6.in
que vigorem ,& animi ſæpeque corporis ſanitatem labefa & ans . Quando lib.s.Moral.c. 30. & ſequér.
remonuit Ecclefiaftes: * Nė ſis velox ad iraſcendum , quia ira in ſinuſtulti crcclesz.6 Ecli

requieſcit. Et gentium Do &or præcepit :''Omnis amaritudo ,& ira ,& in- .C 1970
dignatio, & clamor , blafphemia tollatur à vobis cum omni malitia. Eftote a ofal 4:3 & 20.6

autem inuicèm benigni, miſericordes, donantes inuicèm ficut

, .
& Deus in Chri- bard.com in pfal
Quiha

Sto donauit vobis . Cæterùm aduersùs iracundos , contenti oſos

, con- epit 87.& iqs
Mm.
4 tume .
 416 VIII . DEIRA .
Greg.lis.epi.scad Leot, cumelioſos iam lata eſt CHRISTI fententia ,valdeque metuenda illa :
In het team is die gebied Omnis qui irafcitur fratri ſuo, reus erit iudicio: Qui autem dixerit fratri ſuo,ras
ſerin . Domini in monte c . cha, reus erit concilio: Qui autem dixerit, fatué,reus erit gebenna ignis.
10.in Enchirid.cap.79 .
TESTIMONIA .
1. A. GREGORIVS libro trigefimoprimo
Moralium, capite trigefimoprimo : De ira rixa,
tumor mentis, contumeliæ; clamor, indignatio,
blafphemiæ proferuntur.
2. PROVÉRBIORVM vigefimonono : Vir
iracundus prouocat rixas: & qui ad indignandum
facilis eft,erit ad peccandum procliuior.
3. IOB decimoquinto : Reſpondensautem Eli-
phaz Themanites,dixit:Nunquid fapiens reſpon-
debit quafi in ventumloquens, & implebit ardo-
reſtomachum ſuum ? Nunquid primus homo tu
natus es, & ante colles formatus? Nunquid confi.
lium Dei audifti, & inferior te erit eiusfapientia ?
Quid nóſti quodignoremus? quid intelligis quod
neiciamus :Et fenes & antiqui funt in nobis multo
vetuftiores quàm Patres tui. Nunquid grande eft
ve cóloletur de Deus?fed verba tua praua hoc pro-
hibent. Quid te eleuat cor tuum, & quafi magna
cogitans,attonitos habes oculos?Quid tumet con
tra Deum ſpiritus tuus, vt proferas deore tuo hu-
iuſcemodi fermones Quid eft homo,vtimmacu-
lacus fit, & vt iuftus appareat natus de muliere?Ec-
ce inter Tarietos eius nemo immutabilis,& cæli no
ſunt mundi in confpectu eius . Quanto magisabo-
minabilis & inutilis homo, quibibit quafiaquam
iniquitatem , & c.
4. 'ECCLÉSIASTICI decimonono:Eft cor-
reptio mendax in ira contumeliofi : & eft iudici-
um quod non probatur eſſe bonum : & eft racens,
& ipfe eft prudens.Amictus corporis , & riſus den-
tium ,& ingreſſus hominis enunciant deillo .
5. AD Ephelios quarto : Omnis amaritudo, &
ira, & indignatio, & clamor, & blafphemia tolla-
tur à vobis cum omni malitia .
1.B. BASILIVS Magnus in homilia de ira,
quæ eft decima inter homilias variorú argumen-
torum : Quando ſemel iræ perturbatio mentem
Hominē ira præcipicans, imperium animæ ſumpſerit, homi-
in feram co- nem penitùs in ferami conuertit, nec hominem
uertit, qui rationis fit compos, eſſe finit. Quod enim ve
nenúm virusemittentibuserit, hoc item & furor
animo iritatis ac perturbatis. Impetu feruntur,
infitiunt,rabie vt canes afficiuntur, punguntur vt
fcorpij,mordent vt ferpentes. Nouit & ſcriptura
eos quihoc vitio tenentur, ferarum appellatione
vocare, quibusfefe ob peruerfitatem fimiles ac fa-
miliares reddiderunt.Nam & canes, & ferpentes,
& genimina viperarum , & his fimilia nominat.
Qui enim ad mutua inter fe eiuſdem generis para-
ti lunt inferendaincommoda , iure feris ac vene-
natis aſſcribi poffunt, quibus ex natura continu-
Isz fructus. um aduersùs homines odium eft. Effrenes lin-
guæ , ora incuftodita, incontinentes manus , con-
tumeliæ , probra , accuſationes , verbera, & alia
eiuſmodi quæcunque quis enumerare poterit,iræ
funt acfuroris fructus. Ob iram enlis acuitur,
mors homini ex homine venit , fratres inter fé
ignorantur ,parentes ac liberi naturæ obliuiſcun-
tur. Sed & ante omnia feipfos haud agnoſcuntira-
ti, deindè neque quotquot habent neceſſarios.
Quemadmodùm enim torrétes ad curua loca de-
currentes,fecum obuia quęque trahunt: fic & ira-
torum impetus violenti & inftabiles,omnia fimi-
liter percurrunt atque obruunt. Non eis ſenectus
venerabilis,non vitæ virtus, non generis propin-
quitas,non acceptę iam gratiæ ,non deniquè quic-
quid aliud, quanuìsæſtimandum , in honoreeſt.
Momētanea
infania. Nomentanea quædam infania eft ira.Quin & ma-
ximum ſe in malum fæpiùs conijciunt &, ftudio
vindicandi, ſeipſos negligunt.Eorum nanque me.
moria quibus içli ſunc,velutcitro quodam inci-
tati,& animoexacerbato atque æftuanti,non pria
ùs definunt, quàm incommodum aliquod infe
ftanti infligant: vel ipli (fi id contingat)accipiant:
quemadmodùm ſæpè euenit, vt quæ per vim ten
tata ſunc, plus accipiant incommodi,quàm infe
rant. Quis enim inea ſe mala conijceret, quzira
feruidi homines, quauis occafione vociferantes
& exaſperati,ſubeuntatque tolerát? Nam & omni
fera venenata impudenciùs ruunt,nec priùsdefi
ftunt, quain aliquo malo magno & intolerabili,
ira intumeſcente, æltuantem exatient animum .
Neque enim enfis acies, neque ignis, nec horren
dum aliquid, animum ira intumeſcentem ac fu
rentem ſatis compeſcere valebit:non magis quàm
á dæmonibus detenti,à quibus irati nihilnècfor- A demont
ma,neque animiaffectu differunt. Nam ijs quiad busvixiraci
vindictam anhelant, ità quidem circum præcor
dia fanguisferuet, quafiviignis ebulliat & exeitu
et. 'Supernè verò accenſa facie, alio adſpectu vi
ſendum exhibetiratum , eam formam quæ omni
bus conſueta eft & nota, quafi larua quadam ,vtin 1
ſcena fieri folet,prorsùs immutans:oculi confue
ti non apparent, fed igneimicantesque, détesacu
unt, veluti fues graffantes: vultu funt liuenti fan
guine fuffufo. Oris tumore increbeſcente, venæ
ob turbari intra viſcera fpiritus anguftiam diſru
ptæ . Vox aſpera & intenſa, ſermo inconftans &
confulus,ac temerè cadens, nec cocinnė, nec figni
ficanter, ne ex parte quidem prolatus. Poftquàm
verd ira ficut fiamma ficca materia fuccenfa irita
tos inuafir,cunc nec ſermone dicenda, neque refe
renda videre licetſpectacula.Manus quidem ere
tas etiam aduersùs cótribules, & per omnescor
poris partes diftra&tas, pedes extra omnem ordi
nem & ab re certatim diſcurrentes:denique partes
corporis omnes, inſaniæ inftrumenta factas. Si
autem pariter aliquem exaduerso concurrencem
inueniant, irama mutuam inter ſe exerceant, es
patiuntur, quæ fas eſt cos pati, qui ſub talidæmo
ne contendunt ac certant.Membrorum mutilati
ones , vulnera, mortes præmium pugnæ ferunt.
Cæpit qui primusmanibus iniuriam intulit:al
ter vlcifcitur:Hicinftat,ille no cedit : Corpus obi
tèr vulneribus peritur. Ira verò facit, vt dolor &
incommodum minimèfentiantur.Non enim da
mna corporis aut ſenſum curant, cùm omni ftu
dio & omnibus viribus fint animo ad vlcifcen
dum commoti& excitati.Nè, fratres dile& illimi,
malum malo curate, neu contendite inuicem ca
lamitate mutua vincere.In rixa enim isinferior
eft, qui victor eft, ac peccatis longè grauior diſce
dit.Ira certamen excitat, certamen verò conuici- Iratis homine
um , conuicium verbera, verbera demùm vulne- bus quomo.
ra ,ex quibus & mortesfæpè fequuntur. Ille male- dum , & ad
dixit,tu benedicas.Verberauit, tu patere. Expuit, uersus iram
nihilig te exiftimauit, cu cogita quomodò ex terremedia.
ra es, & in terram reuertéris. His nang modis atog
rationibus te confirmans, longè leuiora quàm re
vera fint,inuenies ribi aduerfarij fa & a iurgiacs.Sic
etiá talionéilli ſecuriùs reddes, oftendeses quàm
fis contumelijs inuulnerabilis,ac preclará cibi pa
tientiæ corona comparabis, dum alterius infania,
occafioné philofophiæ ac tuorum feceris merito
rum . Quamobré limihicredis, probra cótumeli
aság minimècurabis: obſcurú te & inglorium vo
cauit, nullius& æftimationis ? terrá te ac cinere er
Genelis .
ſe dicas.Nec tu melior es patre noftro Abrahá,qui
ſe eadem vocauit: ignarú, pauperem , ignobilem
nominauic?tu vermem te dicas, & eftercoregenus
ducere,verba Dauid memorás. His etiá Molis de- Plal.a.
cus adde. Ille ab Aaró & Maria verbis perítus pro- Num -la.
brolis,
 DE
brofis, non ad Deum aduersùùs illos interpellauit,
ſed pro eis orauit. Quorum tu,dic mihi cupis eſſe
diſcipulus? beatorum hominum & Deo grato-
rum , an eorum qui ſpiritu referti ſunt maligno ?
Quando enim verborum sontumelia tentaris,
illud exiſtima, periculum de te fieri, an Deo per
patientiam adhæreas, ſeu per iram in aduerſa
aduerfa-
rij partes inclines. Da tempus cogitationibus,ad
optimam eligendi partem opportunum . Nam è
duobus alterum proculdubiò conſequéris, aut
inimicum tux manſuetudinis exemplo, muniti-
orem reddes: vel cercè fi deſpexeris,acriùsillum
vindicabis. Si enim malum eft ira, curmalum id
non euitas ? Sivenia dignum ,cur irato fuccenſes ?
Ex quo fi ſecundus venifti ad iram , nihil te hoc
iuuabit. Non enim in certaminibus palæſtrá pri-
ùs prouocans,fed quiſuperat, coronatur. Quam-
obrem non folùm is qui facinus aliquod graue
priùs centauerit, ſed qui mali ducis ad fcelus ex
emplum fuerit imitatus, omninò mul &tatur. Si
enim te pauperem verè appellat, verum refpuere
nequaquam debes. Si mentitur, quid ad te dicti
vanitas ? Sicut enim ad laudes tuas, fiveritatem
excedunt, efferri non debes: ità necad probra in
te non verè iactata,minime dolere.Nonne vides,
quemadmodùm ſagittæ fiduriora offendant, re-
ſultant ac éxcidunt:in mollibus verò & obedi-
entibus facile figuntur: ità & in contumelijs eue-
nit: qui eis occurrit ac refiftere quærit, illas in fe
recipit: qui autem manſuetudine ac patientia ar-
matus,ad eas excipiendas ſe præparauerit,omni-
nò excutiet aceuitabit. Quid, miſer ,angeris pau-
peris appellatione ? Reminiſcere quòd quemad-
Job 2. modùm nudusin mundum venifti, nudus etiam
egreſſurus es. Quid enim nudo pauperius ?Nihil
profectò graue audifti, nisì tibi ipfe quæ obiecta
ſunt, agnoſcas. Quis vnquàm ob paupertatem in
carcerem ductus eft ?Nam egére, non turpe qui-
dem aut aliquod probrum fuerit , ſed pauperta-
tem generosè non ferre.Memor fis Domini noftri
Luca 2 .
2. Cor.s. Jeſu Chriſti : quicùm diues effet, noftri gratia egé
re voluit. Si verò & ftultus & indo & us appellabe
ris, reminiſcere eorum quæ à Iudęis iactata ſunt in
Ioan.3 . veram ſapientiam : Samaritanus es, & demonium
habes.Si enim contra hæc maledi& a irafceris,iam
Nihil ira
ftultius. ea corroborâfti. Quidnam eft iraiftultius ? Si ve-
rò quietus & immobilis perfiftas, pudorem ma-
ledicenti magnum intulifti, cùm re ipfa pruden-
tiam modeftiam oftenderis. Alapa ſeu pugillo
Matth.26 . cæſus es ? expuit aliquis in faciem ? Eadem & Do-
Eſaiz so.
minus eft paffus. Nec enim ab expuentibus aut
cædentibus faciem auertit. Calumniam pateris ?
Matth.27 & Dominus. Tua laceratur veftis ? Et à Domino
loan.19 .
quoquè veftis per vim extra &ta, & fuper eam mif-
fæ fortes. Nondùm condemnatus es , nondùm
cruci affixus. Multa tibi toleranda,vt ad eiusimi-
tationem peruenias. Talia igitur, & horum fimi-
lia tibiſuccurrant,mentisiz tuæ impetum aciram
compeſcant. Similes nang præparationes & ani-
midifpofitiones,morſus cordis & impulfus faci-
lé delebunt, & animi cogitationes in tranquillum
Iiz incómo: ftatum deducent. Quomodò igitur iræ incom-
diquomodò moda fugiamus? Sieam nullo modo mentem ra-
tionémve occupare finamus. Quamobrem ſi for-
tè in cogitationem veniat aut cadat, eam ità reti-
neamus, vt equum iugalem nobis ratione, vt fre-
no quodam obtemperantem ,ac ordinem propri-
um nequaquàm excedentem , & via ingredien-
tem, qua à mentis recto cófilio dirigitur. Etpau-
Ita freno re . lopòft : Ira, quando oportet & vt oportet, ex ra
Atx rationis tione diſpenſata, fortitudinem , patientia ,accon-
laudabilis & ftantiam parit:præter verò rectam rationem tra-
& ata , furor & inſania efficitur. Idcircò nos Pſal.
Plal.4. mus admonet : Iraſcimini, & nolite peccare . Ipſe
Marth.g . nanque Dominus in Euangelio illum quitemerè
fratri iratus fuerit,reum iudicij facit. Illum verò
qui táquam pharmaco ad ea quæ oportet, ira yti-
IRA . Q. VIII 412
tur ,minimè condemnat.Dicitur nanque: Ponam Geoef 3.
inimicitiam inter te & ſerpentem . Et rursùs:Ho- Num.z.
ftes fitis Madianitis. Docétis verba ſunt, vtira ve- mis vii ſunt,
lutì armis vtamur. Ideò Moyſes omnium homi- Sancti.
num máluecillimus, vituli idololatria damnans,
Leuitarum manus in cædem fratrum armauit.
Vnuſquiſque, inquit,veftrùm , gladium ad latus Exod.32.. *
teneat, & tranfite à porta in portam , & Alectite per
circuicum caftrorum , & fuum quiſque fratrem
interimat, & quilibet proximum ſuum . Et pau
lopòft Moyſes ait : Veftras hodiè manus Deo
conſecrâftis, quilibet in filio fuo , & fratre ſuo ,
vt detur vobis benedi&tio. Quid Phinees iuftum
reddidit? Nonne iuſta contra fornicantes ira, qui
alioquì mitis ac manfuetus exiftens, poftquàm
ftuprum Zambri & ſcorti Madianitis palàm in Num.25.
populo vidit, adeoß impudenter admiſſum , ve
nec tam turpeſpectaculum occulcari vellent : mi
nimè tam indignum facinus paſſus,ira vt oporte
bat vſus, protinùs vtrunque trucidauit. Samuel
autem Agag regem Amalech, à Saule contra man- 1.Reg.is.
datum Domini ſeruatum , nónne iufta ira in me
dium trahens occídit ? Sic itaqz fit ira ſepenumerò Bonarī atti.
bonarum actionum miniftra. Heliasverò zelotes onum mini.
ftra nonnun .
quinquaginta ſupra quadringentos turpitudinis
quàm eft ira .
Sacerdotes, & quadringentosvirosſacrorum ne 3.Reg.18 .
morum ,comedentes demenſa Iezabel,iufta ſapi
cncia indignatione, in totius Iſrael vtilitatem ,vt
morte mul&tarentur,effecit. Tuautem fratri tuo
fine cauſa iraſceris.Quomodò autem finecaufa?
Cùm fit alius qui inftigat dæmon, & alius quiin- Iraſcendā no
ftigatur homo,cui tui maledicis:fimile quoddam tam homini ,à
canibus admittés ,quiſaxa mordere folent, quan- quo ille in
do iactantes attingere non valent. Inftigatus enim pellitur.
ac incitatus, miſericordia profectò dignus eſt.
Qui verò incitat, odio maximo eſt infectandus.
in hunc igitur iram transfer hominum interfe
ctorem ,médacijpatrem , peccati miniftrum . Fra
trem verò in te peccantem miſerebere. Nam fi in
peccato vſque ad extremum durabit, cum ipſo
demone gterno tradetur igni . Et iterùm poft pau
ca: Si ex Dominico pręcepto omnium vltimus ef
fe aſſueueris, quonam modo maledi&tis pręter di
gnitatem prouocatus, ægrè ferre aut reſpondere
poteris? Nam fi paruuspuer verbis te cótumeliot
fis peteret, occafionem tibi potiùs ridendi daret.
Quòd fi phrenefi captus & ſenſu excidens, verba
incompofita & ftulta minimes vera dicat,miſe
ricordia potiùsquam odio dignus erit. Nó igitur
verba ſolent triftitiam mouere, fed fuperbia ad- No tam atte
rius verba,ģ
uersùs eum qui nos vituperat, & vniuſcuiuſque
de ſeipſo phantafia. Quòd fi horum alterutrum stra nos ad
menti tuz exemeris, inanes quidá ſonorum ftre- irá prouocat.
pitus erunt, quæ ab aduerfario dicétur. Quamob
rem iram omninò fedabis indignationcmo, nè
iram illa quæ de cælo ſupra omnem impietatem
& iniuftitiam hominum reuelabitur,experiare.Si
enim animo ſapienti amaram indignationis ra
dicem extirpare poteris, multa cum hoc princi
pio perturbationā ſemina facilè extingues. Nam
& dolus, & ſuſpicio , & infidelitas, & malignitas, Filiz itz.
& infidiæ, & audacia, & omnia his fimilia , huius
vitijgermina ſunt atque appendices. Itaque fra
tres amantiſſimi, ne obſecro tancum nobis ma- Egregia de.
lum inducamus, animæ morbum, rationis tenea ſcriptio iræ,.
bras ,à Deo alienationem , obliuionem familiari
tatis, principium bellorum , plenitudinem cala
mitatum ,dæmonem peſfimum noftris animisin
natum ,incolam quendam impudéteni,noftra in
teriora poſfidentem , denique ſancti Spiritùs iter
ad nos impedientem . Vbi inimicitiæ funt, cóten
tiones, indignationes,ſeetę,noftris animabus per
petuos generantes tumultus,ibi ſpiritus máſuetu
dinis haud requieſcit.Quamobrêbeati Pauli mo
nitis obtemperantes, omnem à nobis indignatio- Ephel.4,
nem ac clamorem cum omni malitia abijciamus,
ac inuicem boni ac miſericordes exiſtamus, ex- Matth.s.
pecan
1
 418 Q. VIII . DE IR A.
pectantes beatam ſpem manſuetis omnibus pro- abs te : quale fi quis dicat: mands funt,non mea,
miſlam . vulnera. Ab hoc igitur dæmone liberemur, eum
2. CHRYSOSTOMVS homilia vigefima- corripiamus incipientem , figillum pectoriquafi
Hominisita nona ad populum Antiochenum : Nihil iracun- quoddam frenum imponamus. Canis eft impu- Canis eftim
fanidi vitupe dohomineinſuauius,nihil grauius, nihilinfefti- dens, ira :fed legem audire diſcat. Multò peiùs, pudcas.
us, curpius nihil : ficut econtrà, nihil neſcio iraſci preſiis dæmonio lumus, qui peccamus, diſpositi.
iucundius . Feræ potiùs quàm iracundo homini Sed non ſpumamus , nec oculos contorquemus,
cohabitandum eſt. Nam illa cùm ſemėl manſue- nec manus. Vtinàm hoc in corpore pateremur, &
facta fuerit,ſuam ſeruat legem : hunc autem quo- non in anima.Vis tibi demonſtrem animam ſpu
tieſcuquemitigaueris, rursùm efferatur, nisi quis mantem & immundam? cogita iraſcentes & ebri
in talem habitum ipſum induceret. Sicut enim os ex ira . Qua ſpuma non emittunt immundiora Demoniacis
dies clara & ſerena , & hyems multæ plena tri- verba? Verè velutifætidam faliuam emanant, & comparanext
ftitiæ , itidem & iraſcentis animus , & manſueti. ficut illi præſentium nôrunt neminem ,icà nechi, ira cbrij.
Quis torcor icà laniare latera poterat? quæ ignita obtenebrata eis mente, & oculis conuerſis, non
tela corpus ità perforarent? quis furor ex natu- amicum, non inimicum , non venerabilem , non
ralibus ità ſentibus excedere facit, ficut furor & contemnendum , fed omnes fimiliter adfpiciunt,
Ita corpus lç. iræ confternatio ? Noui multos ex ira morbos Nónne vides eos trementes, ficut & illos ? at non
dit,& animú incurriffe , & febrium difficilimæ præſertim hæ humì fternuntur.Sed eorum anima iacet hunì,&
ſunt. Si verò ita corpora læduntur, animas cogi- palpitans cadit. Si nanque recta fteciſſet,non paſta
ta : nè cogites enim quod non vides, fed cogita , fi fuiffet ea quæ paffa eft. An nó effe tibi videtur ani
maliciam ſuſcipiens ità læditur, quantum pati- mx proftratæ & propria fpoliatzfolertia, quæ fa
ens patietur detrimentum . Multi oculosamiſe- ciunt & dicuntebrijira? Eft & alia furorisipecies
runt,in grauiflimum multi morbum inciderunt: difficilior. Qualis autem hæc ? Cùm necirain di Iram in cor
de ſuo refere
generosè quidem ferensomnia, facilè fuftinebit. mittere ſuſtinent, ſed proprium malum apud ſe uantes,
Veruntamen talia tanquàm grauia imperat, & nutriunt,mali memoriam quafi quendam torto
horum nobismercedem ftatuit gehennam ,& dia- rem . Ipſos enim primos occídit mali recordatio,
bolus eft, & noftręſalutis inimicus: & magis huic, vt omittam futura. Quantum eſſeputas tormen
quàm Chrifto, paremus , qui faluator eit & be- tum homini præcordia percuſſo quotidiè, quali
nefactor & protector, & talia dicit, quæ iucun- ter inimicum vlciſcatur, confideranti? Priorem
diora ſunt & honeftiora, vtiliorao ac magis ex- ſemetipfum punic & caftigat, intra ſeipſum tu
pediunt, & nobis& neceſſarijs noftris plurimùm mens,aduersus ſe pugnás & exardeſcens. Nam ne
Nihil iracun. proſunt. Nil iracundia peius, chariſlimi, nil ira ceſsé femper eft apud te ignem accenſum eſſe. Et
dia peius, & intempeſtiuius. Non opùs eft multa dilatione,
intépeftiuius. paulopòit: Nec ad veſperá vſque maneat, inquit Ephef.4.
Acutus mor acutus eftmorbus. Frequenter ex ira verbum ali- Paulus: tanquam enim tabes quædã & tinea men
bus. quis emifit,ad cuius remedium totius indiget vi- tis noftræ radicem corrodit. Quam tuis viſceri
tæ : & aliquid commifit, quod omné ipfius vitam bus ferá includis? Satius cſt anguem vel viperam Satius eſſet
ſubuertit. Hoc enim eſt difficile ,quod in breui in corde tuo latére, quàm iram & rancorem . Illa Corpicoterapia
tempore,& per folam actionem , & per vnúdun- nanque nos repentè relinquunt, hæc autem ſem
taxat verbum æternis nos frequenter exclufit, & per remanet, dentes infigens, infundés venenum,
multos euacuauit labores. Itaque vos hortor, vc graues adducens cogitationes.Non eſt contempti
omnia faciatis, vt hanc feram cohibeatis. Pare- bilium hominum , ab ira non vinci. Contempti
amus itaque Deo, necin barathra nos præcipite bilium autem eft, ità timereriſum extrinfecùs, ve
mus : fed dum tenipus eſt, equum cohibeamus,ne proptereà capiantur, & proprio fuccumbantvi
ſeſſorem ſubuertamus: iræ amputemus alas , né tio , & Deum offendant, ſeks vlciſcantur.
ampliùs malum in altitudinem excollacur . Acu 4. IDEM homilia trigefimaprima ad popu
tum enim eft ira vitium , acutum & efficax ani- lum Antiochenum : Beftiam cùm maximè effe- Feris cöpará.
mas noftras furari: proptereà paſsim oportet ei ratur,tunc fugimus omnes: fic & irafcentem .Hóc- tur itaſcètes.
aditum obftruere :abſurdum enim eſt, ferasqui- ne honorem eſſe cenſes, quoniam & beftiam ho
dem manſuefacere poſſe, animam verò noftram noramus & furentes, cùm declinamus? Nequa
Ignis vehe. inſoleſcentem deſpicere. Ignis eft vehemens ira, quàm . Nota , magis hæc eft contumelia, immd
mens omnia omnia deuorans:nam & corpus perdit, & animá verò neque nota , neque contumelia , fed miſe
deuoraas.
corrumpit, & reddit inſuauem , & in viſu quen- ricordia & humanitas. Non cernis nautas: cùm
que turpiſimum .Quod fi furoris tempore poſſet vehemens ventus fpirauerit, vela demittentes, nè
irafcens fibimetipſinotus fieri,nõ alia foretopùs fubmergatur nauigium ? equos,cùm in campú de
admonitione. Nihil enim iraſcentis deformius lati,fefforem abripuerint,à feffore non retrahi,nè
adfpe &tu . Ebrietas quædá eftira , immò verò dif- vires incaſsùm exhauriat ? Ignis eft ira , Aamma eft Ignis eft ira .
Dzmonemi.ficilior ebrietate, & dæmonemiſerabilior: fed fi velox,indigens materiz. Igni fomitem nè præbe
Serabilior.
modeftè agere meditemur, optimã philoſophiz as, & ftatim malum extinxeris. Non habet ex fe
viam inueniemus. fortitudinem ira , nisì fit alter qui nutriat eam .
3. ET homilia trigefima ad populum Antio- Nulla tibi eft excuſatio. Ille furore tenetur, & ne- Excuſatione
chenum : Non habitat Spiritus ſanctus vbifuror : ſcit quid agat : tu conſpiciens eum cùm in eadem carēt iracüdi.
maledictus iracundus.Nihil fani poteft emanare , incideris, nec ex illo fueris correctus, quam veni
Intempefto vndè proceditira. Sicut enim in maris tempeftare am ſperabis? Si quem in conuiuio conftitutus ab
moniacisci. mulcus tumultus, clamor magnus , nec ibi quis initio viderisebrium , & turpiter agentem ,Nónne
parantur ira. philoſophandi tempus haber : ità necinira. Vide multò magis poft illum inebriatus, venia fueris
cundi.
dæmonibus prefforum vultus, ebriorum & fu- indignus :Itidèm & hîc, quam excufationem eſſe
rentium : Quid inter fe differunt ?Nonnefuroris putamus, dicendo fcilicet, Ego non cæpi ? Hoc
totum eft? Quid enim fi hocad tempus efficitur contra nos eft, quod necillum conſpicati, fumus
Nam furés ad tempuspremitur, hoc autem quid correcti. Vt fi quis diceret, Ego priùsnon interfe
peius,quòd & fe non confunduntur excuſare? Ne- ci : proptereà nanque puniri dignus es , quoniam
Iciebam ,inquit ,quid dicerem . Etquare neſciebas necexcmplum intuitus,temetipfum coercuifti.Si
hoc,cùm fis homorationalis ? Rationem habens, videris vométem ebrium ,diftrahi, diſſipari,ocu
irrationalium opera facis, táquam effrenis equus los habere diftentos, immunditia menfam im
furore correptus & impetu? Et excuſatio quidem plere, omnes eú fugere, & poftmodùm in eadem
Ita vires non eft accuſatione digna.Vtinam enim ſcîffes quæ di- incidas: numeris magis odioſus? Talis eft & ira- Vomentibus
habet,nisi cebas.Iræ ſunt,inquit,verba,non mea . Quomodò fcens, immò verò vomentis venas intendit, ocu- comparátur,
casà nobis funt illius ?certè vires ira non habet, nisi ſumat los inflammat, diftrahit inteſtina, verba multo
accipiac.
illis
 DE I R A. Q. VIII. 419
illis immúdiora cibis eructat,indigeſta loquitur forte poterimus cogitare aut parere ?
omnia,elaboratum nihil:non enim ira permit- 7. IDEM homilia decimaoctaua in Matthæ
tit, fed ficutillic humorum immoderatio ftoma- um : Medici quando iniurijs & calcibus cædun- Iracundi
chum vexans, vtpluriinùm omnia eijcit : itidem tur furentum , tuncillorum magis magísquemi- agroti tra
& hîc immodicus feruor animam vexans,ea tege- ſerentur, tum maximè ad reddendam illis fani ctandi fun ..
re quæ tacere bonum eft, non permittit. Sed effa- tatem parantur, fcientes quòd excellentiam mor
bilia dicit, & ineffabilia, non audientes, ſed ſei- bi ſignificat ea iniuria. Et iu igitur de inimicis
pſum dedecorans.Sicut igiturà vomentibus fugi- eandem teneto ſententiam , fic tractes iniurios.
mus, fic & ab iraſcentibus, puluerem eorum inij- Illi nanque ſunt maximè ægroti, omnémque
។ ciamus vomico. Quid agentes ? tacentes , canes vo- violentiam fuftinentes. Libera eum à graui ifto
cemus, vt ipfa deuorenr vomita. Noui, quòd au- dolore, & da operam vt iram remittat. Libera
dientes nauſeam patimini : ſed cùm hęc fierivide- eum à fæuiſfimo dæmone, propriæ fcilicet men
7
tis,hoc volo vos tunc pati, non autem ſuper facto tis furore. Nam & cùm aliquos à dæmone actos Szuiſfimus
dele&tari.Cane ſordidior eft, contumelijs gaudés, videmus,
ſæpè lachrymamur: non autem agi- usfuror.
qui reuertitur ad vomitum fuum . Nam fi poft- mus, vt ipfi qnoque eadem illa patiamur.Hoc igi
quàm ſemėl euomuit,deftitiffet,non eſſet par illi: tur etiam in ira percitis feruemus : illorum enim
fi verò rursùm eadem vomit,manifeftü eft quòd funt fimiles iracundi, immò illis longè miſerio- Miſeriores
eadem comedit. Quid itaque tali magis abomi- res, qui vtique ſenfibus adhuc integris inſaniunt. Canislunta
nabile ? Quid autem illo ſordidius ore, quod ta- Propter quod veniam non meretur iftorum de
les cibos manducauit? Atqui hoceft opusnaturx, mentia. Noli igitur inſultare iacenti, quinimmd
illud verò minimè : immò verò & hoc præter na- miſerere. Etenim fi videamus aliquem horribili
turam , & illud.Quomodò ? Non enim fecundùm ter à bile vexatum , & vertiginis fuæ tenebris obte
u naturam eft, temerè contumeliam inferre, fed eum , qui etiam malignum humorem vrgeatur
præter naruram . Nihil igitur vt homo loquitur, euomere, porrigimus manum , & fupportamus
ſed hæc quidem vt fera ,hæcautem vt furens. Sic hucilluci iactatum . Et fi veſtimenta ille noftra
ut enim corporum morbus eſt pręter naturam , fi- polluat, non auerſamur, neque abijcimus ægro
militer & hoc. Etquoniam præter naturam eft, tum : ſed illud tantummodò vnum requirimus,
fi in eo moratur diù , paulatim moritur : in eo quemadmodùm à tam grandi hac eum anguſtia
verò , quod iuxta naturam eſt, diù commorans liberemus . Hoc igitur etiam erga illos faciamus,
non perit. Mållem cum homine cænum edente ve & ſupportemus vomentes , & confoueamus
menlam communicare,quàm cum talia loquen- ægros: nec eos vfpiam relinquamus, priuſquam
Porcis com- te. Non cernitis porcosftercus mandentes ? fic & totam prorsùs amaritudinem ponant: & tunc ti
parantur.
iſti. Quid enim fætidius verbis quæ contumelio . bi gratiam , qui talis fuerit, exoluet maximam .
filoquuntur? Studium eis eft,nihil fanum eloqui, Quando enim eiuſmodi eger à paflione requicue
: mundū nihil, fed fi quid turpe, fi quid deforme, rit,tunc liquidò cognofcer, à quáta illum contur
THE hoc tam facere quàm dicere : & quod grauius eſt, batione fanaueris. & quid dico, ab illo tibi grati
alios ſe confundere putant,cùm feipfos dedecore am referendam ?Deus te ilicò coronabit, & innu .
magis afficiant. meris remunerabit bonis, quia fratré tuum gra
Nihil infua. 5. ITEM homilia ſexta in Acta Apoftolorum . uiſfima ægritudine liberâfi: fed etiain ille teho
nius iracüdo. Nihil infuauius homine iracundo, nihil onerofi- norabic vedominum , modeftiam tuam per cun
us,nihil moleftius,nihil fædius,quemadmodùm &a miratus.
ſcilicet nihilſuauius eſt eo quineſcit iraſci : Meli- 8. GREGORIVS Magnus libro quinto Mo
Melius eft cá us eſt cohabitare beſtix, quàm homini tali : nam ralium in Iob ,capite trigelimo: Virum ftultū in- lob s.
be fitijshabi- illaquidem fifemel cicuretur,feruat
ſuam legem : terficit iracundia, & paruulumocciditinuidia.
illum autem quoties placaueris,iterùm exaſpera- Sciendum nobis magnoperè eft, quia quoties tur- Iræ refrzna .
tur. Sibi enim habitum quendam talem indidit bulentos motus animi ſub manſuetudinis virtute tio .
femėl.Quemadmodùm enim dies candidus aclu- reſtringimus,ad fimilitudinem conditorisredire
cidus,& hyems plena conturbationeinter ſe mul conamur. Nam cùm tranquillitatem nientis ira
tùm diftant, ità etiam iracundi ac manſueti ani- diuerberat, dilaniatam quodammodò ſciſſamos
mæ . Sed nondùm quæ ab illis ad alios veniunt in- perturbat,vt fibimetipfi non congruat,ac vim in
commoda,fed folùm quæ fibijpfis inferunt,audi- timæ fimilitudinis amittat.
uimus.Quanuis & hoc non paruum damnum ,ali- 9. ET capite trigefimoprimo: Quanta ergò fit Quáta fit ira
um damno affeciffe.Veruntamen nunc hoc conti- iracundiæ culpa penſemus, per quam dum man- cudiæ culpa.
deremus : Quis tortor & c.vt ſuprà ex homilia vi- fuetudo amittitur, fupernæimaginis fimilitudo
gefimanona ad populum Antiochenum , B. teſti- vitiatur. Per irá fapientia perditur : vt quid, quó- Sapiëtia per,
monio fecundo .
ve ordine agendum fit, omninò neſciatur, ficut ditur per irá.
6. ET homilia quarta in Matthæum : Pona- fcriptum eft:Ira in finu ſtulti requieſcit : quia ni- Eccles 7 .
Ira velutbe. mus , fi placet, irani quoque beftiam eſſe quan- mirùm intelligentiæ lucem ſubtrahit, cùm men
dia & mitigan. dam : quantum igitur ab alijs erga mitigandum tem permouendo confundit. Per iram vita amit
facienda. leonem ftudium commodatur, tantam cu ergatitur, etfi ſapientia teneri videatur, ficut ſcriptum
iracundiam impende curam , & effice huiuſmo. eſt: Ira perdit etiam prudentes : quia ſcilicet con
di cogitationem mitem atque manſuetam . Si- fuſus animus nequaquam explet , etiam fi quid
Qualis bebia quidem hæc fera & vnguibus fæuiſſimis arma- intelligere prudéter valet. Per iram iuſtitia relin- luftitia per
tur, & dentibus: & nisì illam ſolicitè manſuefe quitur, ficut fcriptum eſt: Ira viri iuftitia Dei non eandem re
ceris,cuncta fimul diſperdet atque lacerabit.Nul- operatur: quia dum perturbata mens, iudicium lachent
lus enim leo, nulla fic vipera viſcera queunt la- * lux rationis exaſperat,omne quod furor fugge- for.*line sa
niare, vt hominis iracundia ferreis quibuſdam rit,re&tum putat.Per irá gratia vitæ ſocialisamit- tione
vnguibus vniuerſa confodiens. Neque enim ſo- citur ,ficut ſcriptum eft:Noli eſſe aſſiduus cum ho- Amittitur hu
Corpori ani- lummodò corpori nocet, fed ipfius etiam cor- mine iracundo, nè diſcas ſemitas eius, & fumas Prouer.az.
mogi nocet. rumpitanimæ fanitatem : cunctas fiqnidem eius ſcandalum animæ tuæ. Et idem :Quispoteritha
omninò vires diſcerpit ac deuorat : eámque ad bitare cũ homine, cuius ſpiritus facilis eft ad ira
omnia inutilem facit. Si enim ij qui vermes in ſcendum ? Quia qui fe ex humana ratione no tem
interioribus corporis nutriunt, nè reſpirare qui- perat, neceſse eſt ve beſtialiter folus viuat. Per irá
dem finuntur, vexatis profe& ò adefisán viſceri- concordia rumpitur, ficut fcriptü eſt: Vir animo- Concordia
bus : quo modo nos venenatam hanc in nobis fus parit rixas, & vir iracundus effundit peccata . rumpitur
Prouer.56..
alentes viperam , iram dico,quæ omnia interiora Iracundus quippe peccata effundit, quia etiam
hominis depaſcitur : quid vnquàm fanum aut malos quosincautè ad diſcordiam prouocat, pe
iores
 420 Q. VIII. DE
Lux veritatis ioresfacit. Per iram lux veritatis amittitur, ſicuc
amittitur. ſcriptum eſt : Sol non óccidat ſuper iracundiam
Ephef.4.
veftram :quia cùm menti iracundia confufionis
tenebras incutit, huic Deus radium fuæ cognitio-
Sanctiſpiti. nis abſcondit. Per iram, ſancti Spiritûs fplendor
tus fplendor
excluditur. excluditur : quo contrà, iuxta vetuftam transla-
Eſaia 60 . tionem , ſcriptum eft: Super quem requieſcet fpi-
ritus meus, nisi fuper humilem & quietum , & tre-
mentem fermones meos ? Cùm enim humilem
diceret, quietum protinùs adiunxit. Si ergò ira
quiete: mentis fubtrahit , ſuam ſancto fpiritui
habitationem claudit , cuius receflione animus
vacuus, ad apercam mox inſaniam ducitur, & vf
L
que ad fuperficiem ab intimo cogitationum fun-
damento diſlipatur. Nam iræ fuæ ſtimulis accen-
ſum cor palpitat, corpus tremit, lingua fe præpe-
dir, facies igneſcit, exaſperantur oculi, & nequa-.
quàm recognoſcuntur noti: Lingua quidem cla-
morem format, ſed fenfus, quid loquatur,igno-
Abreptitijs rat. In quo itaque ifte ab abreptitijs longè eft, qui
iracundi li. actionis fuæ conſcius non eft? Vndé fit plerunque,
miles.
vt vſque ad manus ira profiliat, & quo ratio lon-
vfque ad ma. giùs recedit,audacior exurgat: leo ipfum animus
nusprofilit. retinere non valet, quia factus eft poteftatis alie-
næ , & eo furor membra foris in i &ibus exercet,
quo intùs ipfam membrorum dominam men-
Jia admale- tem captiuam tenet. Aliquando autem manus
di& a & im . non exerit:fed in maledi& ionis iaculum linguam
profilieas . vertit. Fratris nanque interitum precibus expo-
fcit, & hoc Deum perpetrare expetit, quod ipfe
peruerſus homo facere vel metuit, vel erubeſcit.
Fita vt voto & voce homicidium peragat, etiam
cùn à læſione proximi manibus ceffat. Aliquan .
Ira in corde do ira perturbato animo quafiex iudicio filenti-
esclufileresum indicit, & quo ſe foràs per linguam non ex-
ſe proferens,primit, intùs deteriùs igneſcit, vt iratus quiſque
collocutionem fuam proximo ſubtrahat, & nil
dicendo,quàm fitauerſus dicat. Et nonnunquam
hæc ſilentij ſeueritas per diſciplinæ diſpenſati-
onem geritur: fi tamen ſolicite in intimis diſcre-
tionis forma teneatur. Nonnunquàm verò dum
accenſus animus à confueta locutione reftrin-
gitur, per acceſſum temporis penitùs à proximi
dilectione ſeparatur, & acriores ſtimuli ad men-
tem veniunt : caulxu quęgrauiùs exaſperant,ori-
untur, atque in irati oculo feftuca in trabem ver-
titur, dum ira in odium permutatur. Plerunquè
ira per filentium clauſa, intra mentem vehemen-
tiùs æftuat, & clamoſas tacita voces format: verba
fibi, quibus exaſperetur, obijcit : & quafiin caufæ
examine poſita , duriùs exaſperata refpondet:
Prouer.it. quod omon breuiter infinuat, dicens: Præfto-
latio impiorú furor. Sicor fit, vt perturbatus ani-
mus maiorem ftrepitum ſui filentij fentiat,eum
grauiùs clauſa iræ Hamma conſumat. Vndè bené
ante nos quidam ſapiens dixit: Cogitationes ira-
cundi,vipereæ ſunt generationes :mentem come-
dune matrem ſuam .
10. CAPITE trigefimofecundo: Sciendum ve-
rò eft, quòd nonnullos ira citiùs accendit, faciliùs
Primú & ſe. deſerit. Nonnullos verò tardè quidem commo-
italcencium uct,fed diutiùs tener. Alijnanque accenfis calamis
fimiles,dum vocibus perftrepunt, quafi quofdam
accenfionis ſuæ ſonitus reddunt : citiùs quidem
flammain faciunt, ſed protinùs in fauilla frige-
ſcunt. Alijautem lignis grauioribusdurioribus
non diſpares, accenfionem tardé ſuſcipiunt, ta-
men accenfi femel , difficiliùs extinguuntur : &
quia ſe tardiùs in aſperitatem concitant, furoris
Tertium & fui diutiùsignem feruant. Alijautem,quod eft ne-
quartum.
quius, & citiùs iracundiæ Hammasaccipiunt, &
tardiùs deponunt.Nonnulli verò has & tarde fuf-
Comparatio
jftorú quacu cipiunt, & citiùs amittunt. In quibus nimirùm
or interſe. quatuor modis liquidò lector agnoſcit, quia & ad
tráquillitatis bonum vltimus plùs quàm primus
appropinquat, & in malo ſecundum tertius fupe-
rat. Sed quid prodeft quòd iracundia quomodò
I R A.
mentem teneat, dicimus, fi non etiam , qualiter
cõpeſci debeat, exprimamus ? Duobus enim mo- Bifariàm ica
dis fracta poſlidere animum ira deſueſcit.Primus cõprimime.
quippe eſt vemés ſolicita antequàm agere quod
libet incipiat, omnes fibi quas pati poteft, contu- ,
melias proponat :quatenùsredemptoris ſui pro
bra cogitans, ad aduerſa ſe præparet.Quæ nimi
rùm venientia tanto fortiùs excipit, quanto ſe
cautiùs ex præfcientia armauit. Qui enim impro
uidus ab aduerfitate depræhenditur, quafi ab ho-.
ſte dormiens inuenitur, eum's citiùs inimicus ne-,
cat, quia non repugnátem perforat. Nam qui ma->
la imminentia per ſolicitudinem prenotai,hofti
les incurſusquafiin infidijs vigilans expectat: &
indè ad victorian valenter accingitur, vndè ne
ſciens depræhendi putabatur. Solerter ergò ani.
mus ante actionis ſuę primordia , cuncta debet ad-.
uerfa meditari: vt femper hæc cogitans, femper
contra hæcthorace patiécię munitus, & quicquid
acciderit, prouidusſuperet: & quicquid non ac
ceſſerit, lucrum putet. Secundusautem feruandæ Secundus
manſuetudinis modus eft,vt cùm alienos exceffus modus,
adfpicimus,noftra quibus in alijs exceffimus,de
lica cogitemus. Conſiderata quippe infirmitas
propria ,mala nobis excuſat aliena . Patiéter nan
que iilatam iniuriam tolerat, qui piè meminit
quòd fortaſse adhuc habeat,in quo debeat ipfeto .
lerari. Et quaſi aqua ignis extinguitur, cùm ſur
gente furore animi, fua cuique ad mentem culpa
reuocatur, quia erubefcit fibi peccata non parce
re, qui vel Deo vel proximofæpè ſe recolit par
cenda peccâlſe.
11. ET capite trigefimotertio : Sed inter hæc fo .
lerter ſciendum eft,quòd alia eft ira quam impa- Isa duplex,
alia bona,
çientia excitat,alia quam zelus iuſtitie format.11 alia mala : fi .
la ex vitio ,hæcex virtute generatur. Si enim nul- uc, ita per vi:
la ira ex virtute furgeret,diuinx animaduerfio- tium , & ita
nis impetum Phinees per gladium non placållet. per zelum .
Hanciram quia Helinon habuit, motum contra
ſe implacabiliter ſupernę vltionis excitauit.Nam
quo contra fubditorum vitia tepuit, co contra il
lum diftrictio æterni rectoris exarfit. De hac ira
per Pfalmiftam dicitur : Iraſcimini, & nolite pec- Plal.4.
care. Quod nimirùm non rectè intelligunt, qui
iraſci nos nobis tantummodò, non etiam proxi
mis delinquétibus,volunt. Si enim fic proximos,
vt nos, amare præcipimur: reftat ve fic eorum er
ratibus, ficut noftris vitijs,irafcamur. De hac per
Salomonem dicitur : Melior eft ira riſu, quia per Eccles 7 .
triftitiam vultus,corrigitur animus delinquen
tis. Dehaciterùm Pfalmifta ait : Turbatus eftpræ Pfal.6 .
ira oculus meus. Ira quippe per vitium , oculum
mentis excęcat:ira autem per zelum ,turbat:quia
quum ſaltem rectiæmulatione concutitur,ea que
nisì tranquillo corde percipi non poteft,contem
platio dillipatur. Ipfe nanque zelus rectitudinis
quia inquietudine mentem agitat, eius mox acie
em obfcurat, vt altiora in commotione non vi.
deat, quæ bene priùs tranquilla cernebat. Sed in
dé fubtiliùs ad alta reducitur,vndead tempus,nd
videat, reuerberatur. Nam ipſa recti æmulatio,
æterna poft paululùm in tranquillitate largids
aperit, quæ hîc interim per commotionem clau ,
dit : & vndè mens turbatur nè videat, indè profi
cit, vt ad videndum veriùs clareſcat, ficut infir,
manti oculo cùm collyrium immittitur, lux pe
nitùs negatur : ſed inde eam poft paululùm vera
citer recipit,vndè hácad tempus falubriter amit
tit. Nunquàm verò commotionicontemplatio
iungitur, nec præualet mens perturbata confpi.
cere, ad quod vix tranquilla valet inhiare : quia
nec ſolis radius cernitur, cùm commotæ nubes
cæli faciem obducunt : nec turbatus fons inſpici
entis imaginem reddit , quam tranquillus pro
priè oftendit: quia quo eius vnda palpitat, eo in
ſe ſpeciem fimilitudinis obſcurat. Sed cùm per ze
lum animus mouetur,curandum ſummoperè eft,
né
 DE IR A. Q. VIII. 421
2
fra pediſle- nèhæceadem quæ inftrumento virtutis affumi- 18. RURS VM capite decimoo & auo : Labia
qua, non do- tur,menti ira dominetur, necquafi domina præ- ftulti miſcent ſe rixis, & os eius iurgia prouocat.
mina,effc
deber. eat:ſed velut ancilla ad obſequium parata,à ratio- Spiritum ad iraſcendum facilem quis poterit ſuf
nis tergo nunquam recedat. Tunc enim robuftiùs tinere ?
contra vitia erigitur, cùm ſubdita rationi famu- 19. ITEM capite vigefimofecundo : Noli eſſe
latur. Nam quantumlibèr ira ex zelo rectitudinis amicus homini iracundo,neque ambules cum vi
ſurgat,fi immoderata métem vicerit, rationi pro- ro furioſo : ne fortè diſcas femitas eius, & ſumas
tinùs ſeruire contemnit, & tanto ſe impudentiùs ſcandalum animæ tuæ .
dilatat,quanto impatientiæ vitium virtutem pu 20. ITERVM capite vigefimoſexto : Sicut car
tat.Vndeneceſse eſt vthoc ante omnia qui zelo re- bones ad prunas,& lignaad ignem, fic homo ira
atitudinis mouetur, attendat, nè ira extra mentis cundus ſuſcitat rixas .
dominium tranſeat, ſed in vltione peccati tein 21. ET capire vigefimofeptimo : Graue eſt ſa
pusmodum confiderans,furgentem animi per- xum , & oneroſa arena : fed ira ftulti vtroque
turbationem ſubtiliùs retractado reftringat, ani- grauior. Ira non habet miſericotdiam , nec erum
mofitatem reprimat, & motus feruidos ſub æqui- pens furor : & impetum concitati ſpiritus ferre
tate diſponat, vteo fiat iuftior vltrà alienus, quo quis poterit?
priùs extitic victor ſuus, quacenùsfic culpas delin- 22. TO B quinto : Virúm ftultum interficit ira
quentium corrigat, vt antè ipſe qui corrigit, per cundia, & paruulum occidit inuidia.
patientiam creſcat, vt feruorem ſuum tranſcen- 23. PSALMO quarto : Irafcimini, & nolite pec
dendo dijudicet, nè intemperanter excitatus ipſo care.
zelo rectitudinis,longè à rectitudineaberret.Quia 24. ET trigefimo:Miſereremei Domine quoni
verò, ficut diximus, etiam laudanda boniæmula- am tribulor: conturbatus eft in ira oculusmeus,
Job S. tio mentis oculum turbat , rectè nunc dicitur : Vi- anima mea & venter meus.
rum ftultum interficit iracundia. Ac fi apertè dic 25. AD Ephefios quarto , vtin textu .
ceretur : Ira per zelum, ſapientes turbat : ira verò 26. AD Coloſſenſes tertio :Nuncautem deponi
per vitium , ftultos trucidat, quia illa ſub ratione te & vosomnia :iram , indignationem, malitiam,
reſtringitur, hæc verò irrationabiliter deuictæ blafphemiam , turpem fermonem de ore veftro.
menti dominatur. Induite vos ergò ficut electi Dei , fancti & dilecti,
12. ECCLESIASTIS ſeptimo:Melior eſt pa- viſcera miſericordiæ, benignitaté, humilitatem ,
tiens arrogance.Nèfis velox ad iraſcendum : quia modeftiam ,patientiam ,ſupportantes inuicem , &
ftului requieſcit.
ira in finu donantes vobiſmetipfis, fiquis aduersùs aliquem
13. ECCLESIASTICI octauo : Cum iracüdo habet querelam : ficut & Dominus donauit vobis,
non facias rixam , & cum audace non eas in deſer- ità & vos, &c.
tum : quoniam quafi nihil eft ante illum fanguis, 27. BERNARDVS ſermone decimotertio in
& vbi non eft adiutorium ,elidet te. Pfalmum , Qui habitat in adiutorio : Affectio na
14. ET capite vigeſimooctauo: Qui vindicari turalis ira hominum eſt, ſed abutentibus bono
vult,à Domino inueniet vindi&tam :& peccata il- naturæ , grauis perditio eft, & miſeranda pernici
lius ſeruans ſeruabit. Relinque proxinio tuo no- es.Occupemus illam fratres,in quibus expedit,ne
centi te: & cunc deprecanti tibi peccata ſoluentur.
fortè ad inutilia illicita'p prorumpat. Ego vobis
Homo homini reſeruatiram , & à Deo quæritme- dico: non autem ego,ſed veritas: non ego,fed Do
delam ? in hominem fimilem fibinon habet miſe , minus : Nolite iralci eis qui tranfitoria vobis au
ricordia, & de peccatis ſuis deprecatur ? ipfe dumferunt, qui conuicia inferunt, qui ingerunt fortè
caro fit, reſeruatiram : & propiciationem petit à ſupplicia, & poft hocfaciunt nihil. Oltendam au
Deo ? quis exorabit pro deli & is illius? Memento tem vobis cui debeatis iraſci:Iraſcimini ei quæ ſo- Iraſcendum
eft iniquitati
nouiſimorú , & define inimicari.Tabitudo enim la vobis nocere poteft, ſola facere, vt omnia illa propriz .
& mors imminentin mandatis eius. Memorare non profint. Vultis ſcire quænam illa fit ?Iniqui
timorem Dei,& non iraſcaris proximo.Memora- tas propria.Ità dico vobis, huiciraſcimini. Nulla
re teſtamentum altiſtimi , & defpice ignorantiamenim nocebit aduerfitas, finulla dominetur in
proximi. Abftine tea lite, & minues peccata,ho- iquitas. Qui perfectè huic iraſcitur , cæteris non
mo enim iracundus incendit litem , & vir pecca- mouetur,magis & ample& itur ea.Ego ( inquit) in Pſal. 35.
tor turbabic amicos, & in medio pacem habenti- Aagella paratus ſum . Sit damnum , lieconuicium ,
um immittet inimicitiam. Secundùm enim ligna fit læfio corporalis : paratus fum ,& non ſus
fyluz, fic ignis exardeſcit : & fecundùm virtutem batus : quoniã dolor meus in conſpectu meo fem
hominis,ficiracundia illiuserit : & fecúdùm ſub- per. Quidni exteriora omnia paruipenda in hu
ftantiam fuam exaltabit iram ſuam . Certamen iusæſtimatione doloris ? Filius (inquit)vteri mei 3.Reg.16 .
feftinatum incendit ignem : & lis feſtinans effun-perfequitur me , & conuicianti ſeruulo indigna
dit ſanguinem : & lingua teftificans adducit mor- bor? Cormeum dereliquit me,dereliquit mevir- Pfal.39.
tem . Si ſufflaueris,quafi ignis exardebit : & fi ex
tusmea ,& lumen oculorum meorum : & damna
pueris ſuper illam , extinguetur: vtraque ex ore temporalia plágam , aut incommoda corporalia
proficiſcuntur. Suſurro & bilinguis maledictus: reputabo.Hinc nimirùm non modò manſuetudo
multos enim turbauit pacem habentes. Lingua oritur, cui draconis flatus non noceat : ſed etiam
tertia multos commouit, & diſperficillos degen- magnanimitas, quam rugitusleonis non terreat.
te in gentem :ciuitates muratas diuitum deftruxit,28. AMBROSIVS libro primo Officiorum ,
& domos magnatorum effodit. Virtutes populo- capite vigefimoprimo : Caueatur iracundia : aut
rum concidit , & gétes forces diſſoluit. Lingua ter-
fi præcaueri non poteft, cohibeatur . Mala enim De cohibeo .
da ira.
tia mulieres viratas eiecit, & priuauit illas labori-
lex peccati, indignatio eft: quæ ità animum per
bus ſuis.qui reſpicit illam, non habebit requiem, turbat, vtrationi non relinquat locum . Primum
nec habebit amicum in quo requieſcat. eft igitur, fi fieri poteft, vt morum tranquillitas
15. ITEM capite trigeſimo: Zelus & iracundia vſu quodam affectionis propofito in naturā ver
minuunt dies. tatur.Deinde,quoniam ità plerunqué motus infi
16. PROVERBIORVM duodecimo:Fatuus xus eft naturæ ac moribus, vt euelli atque * euita-* cuiaci
ftatim indicat iram fuam : qui autem diſſimulat rinon queat : fi præuideri potuerit, ratione repri
iniuriam , callidus eft. matur.Aut ſi priùs occupatus fuerit animus ab in
17. ET capite decimoquinto :Reſponſio mollis dignatione, quam conſilio proſpici ac prouideri
frangitiram : ſermo durus ſuſcitat furorem . Vir potuerit, nè occuparetur : meditare quomodd
iracundus prouocat rixas: qui patiens eft,mitigat motum animi tui vincas, iracundiam temperes,
ſuſcitatas. Refifte iræ , fi potes : cede, fi non potes : quia ſcri
: Nn ptum
 422 Q. VIII. DE IR A.
Rom.12. ptum eſt: Date locum irz. Iacob fratri indignanti bus modis intelligi poteft. Aut, etiam fi iraſcimi- Eiuſdem in
Genef.17. piè ceflit: & Rebeccæ , id eft, patientiæ inſtructus ni ,nolite peccare :id eft, etiam fi ſurgit motus ani- terprctatio .
confilio, abeſſe mâluit & peregrinari, quàm exci-
tare fratris indignationem : & tunc redire, cùm
fratrem mitigatum putaret. Et ideò tantam apud
Deum inuenit gratiam . Quibus deindè obfequijs,
Gen. 32.& 33. quantis muneribusfratrem ipſum reconciliauit
fibi,veille præreptæ benedi& ionis non meminif-
ſet, meminiſſet delatæ ſatisfactionis ? Ergò fi præ-
uenerit & præoccupauerit mentem tuam iracun-
dia, & aſcenderit in te, non relinquas locum tu-
um . Locus tuus patientia eft, locus tuus ſapientia
eft , locus tuus ratio eft , locus tuus ſedatio in-
dignationis eſt. Aut ſitecontumacia reſpondentis.
mouerit, & peruerfitas impulerit ad indignatio-
nem : fi non potueris mitigare mentem , reprime
Pfal.33. linguam tuam.Sic enim ſcriptum eſt: Cohibe lin-
guam tuamàmalo, & labia tua nè loquantur do-
lum . Deinde inquire pacé, & ſequere eam . Pacem
illam ſan & i Iacob vide: qua primùm ſedato ani-
mum : fi non præualueris, frænos linguæ impone
tuę: deindè reconciliationis ftudium non præter-
mittas. Hæc oratores ſeculide noftris vſurpata in
fuis poſuere libris.Sed ille ſenſus huius habet gra-
tiam , qui prior dixit. Vitemusergò,aut tempere-
mus iracundiam , nè fit eius aut in laudibus exce-
ptio, aut in vitijs exaggeratio . Non mediocre eſt,
mitigare iracundiam : non inferius, quam omni-
nò non comoueri. Hocnoftrum eft,naturæ illud.
Noli reſpõdere irato ad iracundiam cius, fiue im-
prudenti ad imprudentiam eius . Citò culpa cul-
pam excutit. Si lapides teras, nónne ignis erum
Archytæ . pit ? Ferunt Gentiles,vt in maius omnia verbisex-
sentini di& ú, tollere ſolent ArchytęTarentini dictum Philofo-
phi , quod ad villicum ſuum dixerit : 0 te infeli-
cem , quam te afflictarem , nisi iratus eſſem.Sed eti
1. Reg.as. am Dauid , & armatam dexteram in indignatio-
ne compreſſerat.Et quanto plus eft non remaledi-
cere, quàm non vindicare? Et bellatores aduersùs
Nabal ad vltionem paratos, Abigail deprecatione
reuocauerat. Vnde aduertimus, tempeftiuis quo- aduersùs ipfum Deum claudat oftium , nôfti opti- Maah..
què interceſſionibus nó folùm cedere nos, ſed eti-' mefrater f
am delectari oportere : Eouſque autem delectatus ' fua videturiniuita. Ità enim inueteraſcens ira fit inueteraſcés
eft,vtbenediceret interueniétem , quòd ab ftudio odium , dum quafi iufti doloris admixta dulce
Pral. 54. vindi &tæ reuocatus foret. Iam dixerat de inimicis do, diutiùs eam in vaſe detinet, donèc totum ace
fuis: Quoniam declinauerüt in me iniquitates, &
Ibidem . in ira molefti erant mihi. Audiamus, turbatus in
ira quid dixerit : Quis dabitmihipennas ficut co-
lumbæ, & volabo, & requieſcam ? Illi ergò ad ira-
Pfal.4. cundiam prouocabant,hic tranquillitatem elige-
bat.Iam dixerat: Iraſcimini & nolite peccare.Mo-
Iraſcimini &
nolite pecca . ralis magiſter, qui naturalem affectum inflecten-
se,variè intel dum magis ratione doctrinæ , quàm extirpandum
ligitur.
nouerat,moralia docet. Hoc eft : Iraſcimini vbi
culpa eſt, cui iraſci debeatis. Non poteft enim fie-
ri ,vt non rerum indignitate moueamur:alioquin
* lentitudo
non virtus, ſed * lenitudo & remiſſio iudicatur.
Iraſcimini ergò ita, vt à culpa abftineatis. Vel fic:
Si iraſcimini, nolite peccare, ſed vincite ratione
iracundiam .Velcerte fic: Si iraſcimini,vobis ira-
ſcimini, quia cômoti eftis, & non peccabitis. Qui
enim fibi iraſcicur, quia citò commotus eft, deli-
nit iraſci alteri.Qui autem vult iram ſuam iuftam
probare, plùs inflammatur, & citò in culpam ca
Prouer . 16.
dit.Melior eft autem ſecundùm Salomonem , qui
iracundiam cótinet, quàm qui vrbem capit: quia
ira etiam fortes decipit. Cauere igitur debemus,
nè in perturbationes priùsincidamus,quàm ani-
mos noftros ratio cöponat. Exanimat enim men-
tem plerunque aut ira, aut dolor, aut formido
mortis, & improuifo percellit i &tu.Ideò præueni-
repulchrum eftcogitatione, quæ voluendo men-
tem exerceat, nè repentinis excitetur commotio-
nibus, ſed iugo quodam rationis & habenis con-
ftricta miteſcat.
29. AVGVSTINVS in pſalmum quartum :
Pfal..
Iraſcimini, inquit, & nolite peccare. Quod duo-
mi, qui iam propter pænam peccati non eft in po
teftate,faltem ei non conſenciat ratio & mens,quç
intùs regenerata eft fecundùm Deum , vt mente
ſeruiamus legi Dei, fi adhuc carne ſeruimus legi Rom.7.
peccati. Aut, agite pænitentiam ,id eft, iraſcimini
vobifipfis de præteritis peccatis, & vlteriùs pecca
re definite.
30. IDEM in libro deverareligione,capite qua
dragefimoquinto : Inui&ti eſſe volumus, & rectė:
habet enim hocanimi noftri natura poft Deum ,&
quo ad eius imaginem fa & us eft: fed eius præce
pra erát feruanda, quibus feruatis, nemo nos vin
ceret. Nunc verò dum ipſa, cuius verbis turpiter
conſenfimus,domatur dolore pariendi, & nos in
terra laboramus, & cum magno dedecore ſupera
mur ab omnibus, quæ nos commouere ac pertur
bare potuerint. Itaque nolumus ab hominibus ab ira vinct
vinci, & irá non poffumus vincere. Qua turpitu- turpiusquàm
.
dine quid execrabilius dici poteft ? Fatemur ho
minem hoc eſſe quod nos fumus, quitamen & fi
habeat vitia, non eft tamen ipfe vitium . Quanto
igitur honeftiùs homo nos vincit, quam vitium ?
Quis autem dubitet immane vitium effe inuiden
tiam ,quaneceſsèeft torqueatur & fubijciatur ,qui
non vult in rebus temporalibus vinci ?Melius eft
ergò vt homo nos vincat, quam inuidentia, vel
quodlibet aliud vitium . ET deinceps ſequenti
capite: Sed nec ab homine vinci poteft, qui vitia
ſua vicerit. Non enim vincitur, nisi cùm ei eripi
tur ab aduerſario quod amat.
1
31. ITEM epiftola octogefimaſeptimaad Peli
1
citatem & Ruſticum :Sicut acetum corrumpit vas, Ire pecſene .
1
fi diutiùs ibi fuerit, ficira corrumpit cor, fi in ali- pic.com.ua
um diem durauerit.
32. ET epiftola centefima quadragefimanona
ad Profuturum : Quàm
vigilandum fit, ne cuiuf
quam odium cordis intimateneat,neque finar vt
oremus Deum in cubili noftro clauſo oftio , fed
: ubrepit autem, dum nulli iraſcenti ira
ira fit odium ,
fcas, vaso corrumpat.Quapropter multo meliùs, prçfat etiam
neciuftecuiquá iraſcimur,quàm velue iuftè ira- iuftè acmini
ſcendo in alicuius odium iræ occulta facilitate
dilabimur. In recipiendis enim hofpitibus igno
tis ,Colemusdicere;multo eſſe melius malum ho
minem perpeti, quàm forfitan per ignorantiam
excludibonum , dum cauemusnėrecipiatur ma
lus.Sed in affe& ibus animi corrà eft.Nam incom
parabiliter ſalubrius eft etiam iræ iuftæ pulfanti
nõ aperire penetrale cordis,quàm admittere non
facilè receffuram , & peruenturam de ſurculo ad 15
trabem.Audet quippe impudenter etiam creſcere
citiùs, quàm putatur.Non enim erubeſcit in tene
bris,cùm ſuper eam ſolocciderit.
33. GREGORIVS Magnus libro o & auo , epi
ftola quinquagefimaprima ad Leontium : Quoti- Ira refrenada
és ira animum inuadit,mentem edoma, vince re- & vitanda.
ipfum . Differ tempus furoris, & cùm tranquilla
mens fuerit, quod placet, vindica.Ira enim in vin
dicta malorum ſequidebet rationem animi, non
præire : vt quaſiancilla iuftitiæ poft tergum veni
at, & nõ laſciua ante faciem prorumpat. Aliquan
do verò oftendenda eft, & non exhibenda . Ali
quando exhibenda eſt, ſed nunquam fequenda.
Quádo enimin executione iuftitiæ placata men
te iraſcimur,iracundiam & non fequimur, & ex
hibemus.Ira enim quæ animum perturbat, quan
ta confideratione cauenda eft, möftratur. De qua
ſcriptú eft: Sit omnis homo velox ad audiendum , Iacob.i.
tardus autem ad loquendum, & tardus ad iram .
Ira enim viri,iuftitiam Dei non operatur. Hinc
rursùm fcriptü eft :Quis poteft habitare cum ho- Proucr. 18 .
mine,
 DE A CEDI A. Q. VIII. IX 423
mine,cuius fpiritus facilis eft ad iraſcédum ? Hinc bore contentionis gaudent : quos tamen meliùs
Prouer. 22.
iterum dicitur : Noli effc cum homine iracundo, corrigimus, fi in ipſa iræ ſuæ commotione decli
neque ambules cum viro furioſo : nè force diſcas namus.Perturbaci quippe quid audiant, ignorát :
ſemitas eius, & ſumas ſcandalum anime tuæ.Con- fed ad ſe reducti,tanto libétiùs exhortationis ver
Prouer.16.
tra hancin laudepatientiæ dictum eſt M : elior eft ba recipiunt, quanto ſe tranquilliùs toleratos eru
vir qui vincitirá , quàm qui capit ciuitatem ma befcunt. Menti autem furore ebriæ , omne rectum
gnam.Hinc Dauid perſonam in ſe infirmorum ſu . quod dicitur, peruerſum videtur: Vndè & Nabal
Pfal.6.
mens,ait: Turbacus eſt pręira oculusmeus.Atque ebrio culpam ſuam Abigail laudabiliter tacuit, 1.Ref.25.
ex ipſa perturbatione quid fequatur, adiunxit, quam digeſto vino, laudabiliter dixit: & idcirco
dicens:Inueteraui inter omnes inimicos meos. Ex malum quod fecerat,cognoſcere potuit, quia hoc
ira quippe cùm turbatus fuerit oculus cordis, in- ebrius non audiuit. Cùm verò icà iracundi alios
ter inimicos noſtros ad vetuftatem reducimur, impetunt, vtdeclinari:omnind non poflint, non
quia inter malignos ſpiritusad vetufti hominis fi:aperta exprobratione, fed fub quadam funt cau
militudinem reuocamur. Cùm igitur iram quz tela reuerentiæ parcendo feriendi.
cor permouet,facra eloquia tot teſtimonijs dete- 35. MATTHAEI quinto : Ego autem dico vo
Atentur, perpendamus qua intentione debemus bis, quia omnis qui iraſcitur fratri ſuo & c. vt in
hoc vitium fugere, quod Deo iudice, in teſtimo- textu . Si ergò offers munus cuum ad altare, & ibi
nio illius totiesreprobatur. recordatus fueris quia frater tuus habet aliquid
34. IDEM in parte tertia paftoralis curg admo- aduersùm te : relinque ibimunus tuumante alca
Ira manſuc. nitionedecimaleprima:Admonendifuntiracun- re, & vade priùs reconciliari fratri tuo: & tunc ve
tudine tein- di,vtæmulationi quá fe habere exiftimant, man- niens offeres munus tuum .
peranda.
loan.1 . ſuetudinem ſubiungát. Idcircò nang.fpiritusfan- 36. ITEM libro vigefimoprimo Moraliū , ca
Actor.. etus in columba & inignemonftratur, quia vide- pite quinto, vt ſuprà de peccatis in genere, quæfti
licet omnes quos implet, & columbæ fimplicitate one tertia, E.teftimonio fexto .
manſuetos, & igne zeli ardentes exhibet. Nequa- 37. AVGVSTINVS . libro primo deſermone
quàm ergò ſancto ſpiritu plenus eft, qui aut intrá. Domini in monte, capite decimonono, vt ſupra
quillitatemanſuetudinis feruorem æmulationis ibidem ,teftimonio feptimo,
deſerit ,aut rursum inæmulationis ardore virtu- 38. ET in Enchiridio ad Laurentium , capite
Laper zelu , tem manfuetudinis amittit. Sed longè alia eft ira feptuagefimonono : Sunt autem quædam pecca
& ita pervi.
tium . quæ ſub æmulationis ſpecie ſurripit,alia quæ tur ta quæ leuiſlima putarentur , nisi in fcripturis
batum cor & fine iuftitiæ prætextu confundit.Illa demonftrarentur opinionegrauiora. Quis enim
enim in hoc quoddebet, inordinatè extenditur: dicentem fratri fuo, fatue, reum gehennæ puta
hæc autem ſemper in ijs quæ nó debet, inflamma- ret, nisì veritas diceret? Cui tamen vulneri ſub
Impatiens & tur. Sciendum quippe eft, quia in hoc ab impaci- iecit continuò medicinam , præceptum frater
quomodò entibus iracundi differunt, quòd illi ab illisilla næ reconciliationis adiungens. Mox quippeait ;
differant. ta non tolerant:iſti autem etiam quæ tolerantur, Si ergo offers munus tuum ad altare, & ibi recor-Matth.s.
important.Nam iracundi fæpè etiam ſe declinan- datus ſueris ,quia frater tuushabet aliquid adueron
tes inſequuntur,rixe occafionem commouent,la- sùm te & c.

IX

Quid est Acedia, & quas gignit filias ?

A. Acedia eſtremiſſi animilanguorad benèoperandum ,pręſer- Betcard.Cormon.3.& .de

. Quæ has gignit · filias, Malitiam , parecer poder den ople

tim verò triſtitia eſt de reſpirituali
rancorem , pufillanimitatem , deſperationem , torporem circa præce- Eclin de isole eoli
118.d 39.c
. pta neceſſaria,mentisque circa res illicitas euagationem .
B. Huic peccato funt obnoxij homines ocioſizinertes, & quosºte. 6 Matth.20.a 21.a

pidos Scriptura vocat, ac omnes demùm , qui tempus hoc gratiędiem- c Apocal.j.c,Prou...ab

que falutis rebusacſtudijs vanis tranſigunt.Finisautem huius peccati ad Hebr . 10. 26.b
eſt, quem docet in Euangelio CHRIST.VS:" Omnis arbor ,qua non facit 22. a Pſal.72. a Hier 48.b
Rom. 13.C 2.Corinth.7.c
fructum bonum ,excidetur, & inignemmittetur
. Tum alibi:* Inutilem ſeruum Galat.3,a Apocal...a

ejcite in tenebras exteriores. Neque tacuit ille, quid interim à nobis, nè 13.b. loan.15.a

torpeamus, fieri velit :‘Videte, inquiens, vigilate Gorate : nefcitis enim Eccles
Ġal.6.c 9.c Thefjalz.c
Heb.12, d Rom .
quando tempusfit . Contendite intrare peranguftam portam , quia multi, dico 12. c Philip.4.2
f Marc.13.d Matt.24.d 25. a
vobis, quærent intrare, & non poterunt. loan.9.a Eph.s.d Apo.3.a
c. Hæc ſummatim perltrinximus, vt qui iuftitiæ vias funt minùs 5 Luc.13.e Matth.7.bwib

edo &ti,præcipuoshumani generis morbos, atque execrandas peſtes,

quas oſtendimus,non folùm cognofcant & obferuent
, ſed etiam ex

præſcripto diuinæ legis, à ſe alijsque depellere & penitùs arcere co

- nentur. Beatus vero vir, " qui non abijt in confilio impiorum ,& in via peccae b Pfal.za Bernard.ferm.
torumnon ſtetit,& in cathedra peſtilentianonſedit ,quemadmodùm Pſal. 93.cxparuisfermonib.
tes canitregius,vt primam iuſtitiæ ac beatitudinis partem cantico fuo
primo demonſtret.
TESTIMONI A.
i.A. BERNARDVS ſermone tertio.de Afcen- affe & um æquè eſſe purgatū ,manifeftis approba
fione Domini: Non dubito ego intellectu omni-! bo coniecturis. Omnes quod bonum eft nôftis, & >
um veftrum ( qui hîceſtis) illuminatū eſſe;fed non viam per quá incedere,& quomodò in ea incede
Nn 2 re de
 434 Q. IX. DĖ A CEDI A.
Voluptas að re debeatis,ſed voluntasnon vna eſt.Quidã enim ftiſlima,dum hinc quidem ſursùm trahimur, ſed
vaaomniū . ad omnia vix & vitæ huius exercitia non folùm retrahimur indè deorsùm . Nimirùm aduertere Religick fes,
ambulant,ſed & currunt,immò potiùs volant, vt potes in omnibus ferè religiofis cógregationibus, ucates .
eis & vigiliæbreues, & cibidulces, & panni ſuaues, viros repletos confolatione, fuperabundātes gau
labores non folùm tolerabiles, fed & appetibiles dio,iucundos ſemper & hilares, feruentes ſpiritu,
videantur. Alijautem non fic, ſed corde arido & die ac nocte meditātes in lege Dei, crebrò ſuſpici
affectione recalcitrante vix trahuntur ad hæc,vix entes in cælum , & puras manus in oratione leuan
gehennali timore compelluntur. Quoſdam nec tes,folicitos obſeruatores conſcientiæ , & deuotos
compellimus quidem ,quibusfrons mulieris me- fectatores bonorü operum, quibus amabilis diſci
retricis facta eft, & nolunt erubeſcere.Sunt iterùm plina, dulce ieiunium , vigiliæ breues, laborma
multi inter nos qui de vno pane comedunt no nuum delectabilis, & vniuerſa deniquèconuerſa
biſcú ,dormiunt nobiſcum ,cantant nobiſcum ,la- tionis huius auſteritas refrigeriü videatur.Contrà
borant,miſeri &miſerabiles, vtpote ſocij tribula- fanè inuenire eſt homines pufillanimes & remif. Tepidl.
tionis,fed confolationis non ita.Nunquid abbre- fos,deficientes ſub onere, virga & calcaribusindi
uiata elt manus Domini, vt omnibus donare non gentes, quorum breuis & rara compunctio, ani
poſtit, qui aperit manum fuá, & implet omne ani- malis cogitatio ,tepida conuerfatio : quorú obedi
mal benedictione ? Quid ergò in cauſa eſt ? Illud entia fine deuotione, fermo fine circunſpectione,
omninò , quia non vident Chriftú cùm tollitur ab oratio fine cordis intétione,lectio fine ædificatio
eis,id eft, non cogitát quomodò eos orphanos re- ne, quos denique (ve videmus)vix gehennę metus
liquerit, quòd peregrini & aduenæ fintſuper ter- inhibet, vix pudorcohibet, vix frenat ratio , vix
ram , quòd tam diù fæculenti corporis horrido diſciplina coércet.Non tibi horú yita inferno pe
--

carcere teneantur, & non fint cum Chrifto.Huiuf- nitùs appropinquarevidetur,dum intellectu affe
modi autem fidiú icd permanſerint ſub onere, aut ctui, & affectu intellectui repugnante, neceſsè ha
opprimuntur & fuccumbunt, aut quodammodò bent mittere manum ad opera fortium , quicibo
in inferno ſunt, vtnunquàın ad plenum reſpirent fortium minimè fuftentantur,ſocijplanè tribula Exhortatio
in luce miſerationum Domini, nec in libertatem tionis, fed nó conſolationis? Exurgamus,obfecro, ad tepidos.
ſpiritus,quæ ſola facit iugū fuaue, & onus leue.In- quicung eiuſmodi ſumus, reſarciamus animas,
Pernicioſa
tepiditas vn de autem tam pernicioſa tepiditas emanat, quia fpiritú recolligamus, abijciences pernicioſam te
de manet . affe &tus, id eft, voluntaseorum nondùm purgata piditaté, etfi non quia periculofa eft,& Deo ſolet
eft, necbonūſíc volunt ficut nouerunt, à propria (vt interdùm miſerabiliter plangimus) etiam vo
concupiſcentia abftra& igrauiter & illeãti .Amant mitum prouocare: cerrè quia moleftiſlima,plena lofemo pre.
Tepidiqua enim in carne ſua terrenas conſolatiunculas, fiue miſerię & doloris,& inferno planè proxima,vm- bra mortis
les fint.
in verbo ,fiue in figno, fiue in facto, fiue in aliquo bra mortis iure céfecur. Si quærimusquæſursùm tepiditas cea
alio : & fi hçc interrumpunt aliquádo,non tamen funt,etiá fapere & prælibare interim ftudeamus. ſecus.
penitùs rumpunt. Inde eft, quòd rarò affe & tiones 3. GREGORIVS tertia parte curæ paftoralis,
ſuas dirigunt in Deum , & eorum compunctio non admonitione decimafexta:Aliter admonédifunt
Tepidicas im continua, fed horaria eft. Impleri aūt viſitationi- pigri, atą aliter præcipites. Illi nanque ſuadendi
pedie Spiri ,. bus Domini anima non poteft,quæ his diftra & io- funt,nè agendabona dum differunt,amittant:ifti
ventum & nibus ſubiacet : & quantomagis illis euacuabitur, verò admonendi ſunt, nè, dum bonorum tempus
präſentiam . tanto ampliùs iftis implebitur : fi multùm , mul- incautè feſtinando pręueniunt , eorummerita im
tùm : fi parùm , parùm . Vel cercè fi magis probas, mutent.Pigrisitaq intimandum , quòd fæpè dum Qua de repke
nunquàm iftæillis miſceri poterunt in æternum , opportune agere que poſſumus,nolumus: paulo- ditiadmonca
funt.
4.Reģ.4 . quia vbivaſa vacua non inuenit, oleum ſtare ne- pòft,cùm volumus,nó valemus.Ipfa quippe men
Matth.9.
Marc.2. ceſsé eft:nec mitcunt vinū nouum nisì in vtres no- tis defidia dum congruo feruore nõ accenditur, à
uos, vt ambo conſeruentur. Neque enim fpiritus bonorum defiderio funditùs,conualeſcente fur
& caro, ignis & tepiditas in vno domicilio com- tìm torpore, mactatur. Vndé apertè per Salomo
morantur, præſertim cùm tepiditas ipfi Domino nem dicitur: Pigredo immittit foporem . Piger Prouer.19.
Apoc. 3. ſoleat vomitum prouocare. Si enim Apoftoliad- enim re &tè fentiendo quafi vigilat, quanuis nihil
Ioan.16 .
huc carniDominicæ inhærentes, quæ fola fancta' operádo torpeſcat. Sed pigredo foporem imunit
(quia ſanctiſanctorum ) erat,fpiritu ſancto repleri tere dicitur, quia pauliſper etiá rectè ſentiendi vi
nequiuerunt donec tolleretur ab eis : tu carni tuæ gilantia amittitur,dum à benè operādi ſtudio cef
(que ſordidiflimaeft, & diuerſarum fpurcitiarum fatur. Vbi rectè fubiungitur: Et anima diſſoluta
phantafijs repleta) adftri& us & conglucinatus,il- eſuriet. Nam mens quia ſe ad fuperiora ftringédo
lum meracillimum ſpiritum te poſle putas ſuſci non dirigic,neglectam ſe inferiùs per defideria ex
pere,nisì carneis iftis cófolationibus funditùs re- pandit. Er dum ftudiorū ſublimium vigore non
Modus
Aligandipro
1c nunciare tentaueris ? Rcuerà cùm inceperis, trifti conftringitur,cupiditatis infimæ fame fauciatur,
porem. tia implebit cor tuum : fed fi perſeueraueris,trifti- vt quo fe per diſciplinam ligare diſſimulat, eo ſe
tia tua conuertetur in gaudiũ. Tunc enim purga- efuriens per voluptatum defideria fpargat. Hinc
bitur affectus, & voluntas renouabitur,vel potiùs ab eodem rursùs Salomone ſcribitur: In defiderijs ibidem .
1
noua creabitur : vt omnia quæ primò difficilia, eſt omnis ocioſus. Hinc ipfa veritate prædicance,
immò impoſſibilia videbatur, cu multa percur- vno quidem exeunte ſpiritu munda domus dici- Matth.1..
Pfal.103. rátur dulcedine & auiditate. Emitte,inquit,fpiri- tur:fed multipliciùs redeunte, dum vacat,occupa
tum tuum , & creabuntur, & renouabis facié terrę. tur. Plerunque piger dum neceſſaria agere negli
Sicut per facie exterior homo cognoſcitur, fic per git,quædam fibi difficilia opponit, quædam verò
voluntatem demonftratur interior. Emiſſo ergò incautè formidat : & dum quafi inuenit quod ve
fpiritu, creatur & renouatur facies terræ , id eft, luciuftè mecuat, oftendit quòd in oçio quafi non
terrena voluntas fit cæleftis, parata ad nutum ci- iniuftè torpeſcat. Cui recte per Salomonem dici
tiùs obedire.Beati qui tales funt: quia non folùm tur:Propter frigus piger arare noluit: mendicabit Prouer.zo.
malum non ſentiunt, ſed in mira quadam cordis ergo eftate, & non dabitur ei.Propter frigus quip
dilatatione commorantur. Deillisenim quos ſu- pe piger non arat,dum deſidia & torpore conftri
Genef.6 .
prà commemorauimus terribiliter ais Deus:Non aus,agerequæ debet bona conſiderat, & dillimu
permanebit fpiritus meus in hominibus iftis,quia lat.Propter frigusquippe piger non arat,dú parua
caro ſunt, id eft, carnales, & quicquid in eis fpiri- exaduersò mala metuit, & operari maxima prz
tus fuerat, in carnem euanuit. termittit. Benè autem dicitur : Mendicabit æſtate,
2. ET fermone fexto : Vtinam autem hæc vt in- & non dabitur ei . Qui enim nunc in bonis operi
tellectum admonent, moueant & affectum , nè fit! bus non exudat, cùm fol iudicij feruentior appa
intùs amariſfima contradi& io, & diuifio mole ruerit, quia fruftra regni aditum poftulat, nihil
accia
 DE ACE DI A. Q. IX. 425
accipiens altare mendicat. Benè hinc per eundem Sicut acetum dentibus, & fumus oculis, fic piger
Sccles is. Salomonem rursùm dicitur:Qui obferuar vencū, his qui miſerunt eum .
non ſeminat: & qui conſiderat nubes, nunquàm 6. CAPITE decinotertio :Vult & non vultpi
merit. Quid enim per ventum , nisì malignorum ger : animaautem operantium impinguabitur.
ſpirituum tentatio exprimitur? Etquid pernubes 7. ITEM decimooctauo: Pigrúdeijcit timor:
quämouentur a vento ,nisìaduerfitates prauorü animæ autem effæminatorum eſurient.Qui mol
hominum defignantur? A ventis quippe impel- lis & diffolutus eft in opere fuo, frater eſt ſua ope
luntur nubes, quia immundorum fpirituū affla- ra diflipantis.
cu praui excitantur homines. Quiergo obſeruat 8. ET capite decimonono: Pigredo immittic
venitum , non ſeminar: & qui confiderat nubes, ſoporem , & animadiſſoluta efuriet.Qui cuſtodit
nunquàm mecit:quia quiſquis tentationem mali- mandatú,cuftodit animam ſuam : qui auté negli
gnorum ſpirituum , quiſquis perſecutionem pra- git viam fuá,mortificabitur.Abſcondit piger ma
uorum hominum metuit, neque nuncgrana boni num ſuam ſub aſcella , nec ad os ſuũ applicat eam .
operisſeminat, neque cuncmanipulos fan &tæ re 9. CAPITE vigefimo:Propter frigus piger ara
tributionis ſecat, re noluit: mendicabit ergò æſtate, & non dabitur
4. IDEM libro trigefimoprimo Moralium ,ca- illi.
Trikitix ſeu pice trigefimoprimo: De triftitia malitia, rancor, 10. ET vigefimoprimo: Defideria occidunt pi
acediæ filiæ . pufillanimicas, deſperatio,torpor circa præcepta, grum : noluerunt enim quicquá manus eius ope
vagatio mentis erga illicita nafcitur. rari: tota die concupiſcit & defiderat : qui autem
5. ECCLESIASTICI trigefimotertio : Mul- iuftus eft tribuet, & non ceffabit.
tam maliciam docuit ociofitas. 11. ITEM capite vigeſimoſecundo: Dicit piger,
6. PROVERBIORVM decimoquinto: Cor Leo eft forìs,in medio platearī occidendusfum .
gaudens exhilarat faciem : in mærore animi deij- 12 . CAPITE vigefimoquarto :Per agrum ho
citur fpiritus. minis pigri tranfiui, & per vineam viri ftulti : &
7. ECCLESIASTICI feptimo: Noli eſſe pu- ecce cotum repleuerantvrticæ ,& operuerant fu
fillanimis in animo tuo.
perficiem eius fpinæ, & maceria lapidum deftru
8. ET trigefimo: Triftitiam non des animę tuæ , & ta erat. Quod cùm vidiſſem ,pofui in corde meo ,
& non affigas temetipfum in confilio cuo.Iucun- & exemplo didicidiſciplinam . Vfquequò piger
ditas cordis, hæc eft vita hominis, & theſaurus fi- dormies ? vſquequò deſomno conſurges ?Parìm
ne defectione fan & itatis : & exultatio viri eft lon- inquam dormies,modicùm dormitabis :paulu
gæuitas. Miſerere animæ tuæ placens Deo , & con- lùm manus conſeres ve quieſcas: & veniet tibi
3
3 tine, & congrega cor tuum in fan & itate eius : & quafi curſor egeſtas tua, & mendicitas quaſi vir
triftitiam longè expelleà te.Multos occidit trifti- armatus.
tia, & non eft vtilitas in illa . 13. ITEM capite vigefimoquinto : Sicut tinea
9. PROVERBIORVM decimoſeptimo: Ani- veftimento , & vermis ligno, itd triftitia virino
musgaudensætatem floridam facit: fpiritus tri- cet cordi.
ftis exiccat offa. 14. CAPITE vigeſimoſexto : Dicit piger,Leo
10. PSALMO centefimo decimooctauo :Dor- eft in via, & leena in itineribus: ficut oftium verti
mitauit anima mea præ tædio . tur in cardine ſuo ,icà piger in lectulo ſuo.Abſcon
ET pſalmo trigefimonono : Cor meum de- dit piger manus ſub aſcella ſua , & laborat fi ad os
reliquit me. ſuum eas conuerterit. Sapientior fibi piger vide
1. B. MATTHAEI vigefimo:Egreffuscirca ho- tur ſeptem viris loquentibus ſententias.
ram tertiam , viditalios ftantes in foro ociofos, & 15. ET capite vigefimooctauo : Qui operatur
dixit illis : Ite & vosin vineam meam. Circa vn- terram ſuam ,ſatiabitur panibus: quiautem ſecta
decimam verò exijt, & inuenit alios ftantes, & di tur ocium,replebitur egeftate.
çit illis: Quid hîc ftatis tota die ociofi ? & c. : 16. ECCLESIASTICI quinto : Non tardes
2. ET capite vigefimofecundo:Iterùm miſitali- conuerti ad Dominum, & ne differas de die in di
os ſeruos,dicens:Dicite inuitatis, Ecceprandium em. ſubitò enim venier ira illius, & in tempore
meum paraui,tauri mei & altilia occiſa, & omnia vindi&tæ difperder te .
parata:venite ad nuptias. Illi autem neglexerunt, 19. ET capite feptimo : Non oderis laborioſa
& abiêrunt, alius in villam ſuam , alius verò ad opera, & rufticationem crearam ab altiſſimo,
negociacionem ſuam . 18. CAPITE decimoquarto : Felix quinó ha
3. APOCALYPSIS tertio : Et angelo Laodi. buit animiſui triſtitiam , & non éxcidità ſpeſua.
cez Eccleſiæ ſcribe , Hæc dicit Amen , teftis fidelis 19. CAPITE vigefimofecundo: In lapide lu
& verus, qui eſt principiú creaturæ Dei: Scio ope- teo lapidatus eft piger,& omnes loquentur ſuper
ra tua, quia neque frigidus es, neque calidus. Vti- aſpernationem illius. De ftercore boum lapida
nám frigidus elles, aut calidus. Sed quia tepidustus eſt piger: & omnis qui cetigerit eum , excutiet
es,& necfrigidus,nec calidus,incipiam te euome manus.
re ex ore meo : quia dicis quòd diuesſum , & locu- 20. PSALMO ſeptuagefimofecundo : In labo
pletatus, & nulliusegeo : & nefcis quia tu es mifer, re hominum non funt, & cum hominibus non
& miſerabilis, & pauper, & cæcus, & nudus. Aagellabuntur. Ideò tenuit eos ſuperbia, operti '
4. PROVÉRBIORV M ſexto:Diſcurre,fefti funt iniquitate & impietate ſua & c.
na, ſuſcita amicum tuum : ne dederis fomnú ocu 21. HIEREMIAE quadragefimooctauo : Ma
lis tuis,nec dormitent palpebræ tuæ.Eruere quafi ledi& us qui facit opus Domini fraudulenter :vely
damula de manu, & quafi auis de manu aucupis. vt ſeptuaginta tranftulerunt, duesão, id eft, negli
Vadead formicam ô piger, & confidera vias eius, genter.
& diſce ſapientiam : quæ cùm non habeatducem , 22. A D Romanos decimotertio : Et hoc ſcien
nec præceptorem , nec principem , paratin æftate tes tempus, quia hora eft iam nos de ſomno ſur
cibum fibi, & congregat in meſſe quod comedat. gere.
Vſquequò pigerdormies? quando conſurges é fo- 23. POSTERIORIS ad Corinthios ſeptimo:
mno tuo ? Paululùm dormies, paululùm dormi- Seculi triſtitia mortem operatur.
tabis,paululùm conſeres manus vtdormias: & ve. 24. AD Galatas tertio : Sic ftulti eftis, vt cùm fpi
niet tibi quaſi viator egeftas, & pauperies quafi vir ritu cæperitis,nunc carne conſummemini?
armatus. Si verò impiger fueris, veniet vtfons 25. APOCALYPSIS ſecundo : Habeo aduer
meſlistua, & egeſtas longè fugier à te. sùm te pauca , quòd charitatem tuam primam re
5. ET capite decimo: Egeftatem operata eft ma- liquifti.Memorefto itaque vndè excideris : & age
nusremiſſa : manusautem forriū, diuitiasparat. pænitentiam , & prima opera fac. Sin autem :ve
Nn 3 nio

426 Q IX . D E ACED
nio tibi, & mouebo candelabrum tuum de loco
fuo,nisi pænitentiam egeris.
26. MATTHAEI feptimo: Non poteft arbor
bonamalos fructusfacere, neque arbor mala bo-
nos fructus facere. Omnis arbor quæ nó facit fru-
etum bonum,excidetur & in ignem mittetur.
27. CAPITE tertio :lam ſecurisad radicem ar-
borum pofita eſt. Omnis ergò arbor quæ non fa-
cit fructum bonum, excidetur & in ignem mic-
tetur .
28. ET capite vigefimoprimo: Mand autem re-
uertens in ciuitatem , eſurijt. Et videns fici arbo-
rem vnam ſecus viam , venitad eam : & nihil inue-
nit in ea nisi folia tantùm : & ait illi: Nunquàm ex
te fructus naſcatur in ſempiternum.Etarefacta eft
continuò ficulnea .
29. LVCAE decimotertio : Dicebat autem hac
fimilitudinem : Arborem fici habebat quidam
plantatam in vinea ſua : & venit quęrens fructum
in illa , & non inuenit. Dixit autem ad cultorem
vinez: Ecce anni tres ſunt, ex quo venio quærens
fructum in ficulnea hac : & non inuenio . Succide
ergò illam . vt quid eriam terram occupat ? At ille
relpondens, dicit illi :Domine, dimitte illam &
hocanno, vſque dum fodiam circa illam , & mit-
tam ftercora. & fiquidem fecerit fru & um : fin au-
tem , in futurum ſuccides eam .
30. 10 ANNIS decimoquinto : Ego ſum vitis
vera, & pater meus agricola eft: Omnem palmi-
tem in me, non ferentem fructum , tollet eum : &
omnem qui fertfructum , purgabit eum, vt fru-
ctum plùs afferat.
31. MATTHAEI vigefimoquinto : Seruemale
& piger, ſciebas quia meto vbi no ſemino,& con-
grego vbi non ſparſi:oportuit ergò te committere
pecuniam meam numularijs, & veniens ego rece
piſſem yrique quod meum eft, cum vſura. Tolli-
te itaque ab eo talentum , & date ei qui habet de-
cem talenta. Omni enim habenti dabitur, & ab-
undabit:ei autem qui non habet ,& quod videtur
habere,auferetur ab eo. Et inutilem feruum eijci-
te in tenebras exteriores. Illic erit fetus & ftridor
dentium.
32. ECCLESIASTICI ſexto : Sapientia do-
& rinæ fecundùm nomen eft eius, & non eftmultis
manifeſta:quibusautem cognita eft, permanet vf
quead conſpectum Dei.Audi fili, & accipe confili-
um intellectus, & nè abijcias conſilium meum,in-
ijce pedem tuum in compedes illius, & in torques
illius collum tuum . Subijce humerum tuum , &
porta illam,& ne acedieris vinculis eius. In omni
animo tuo accedead illam,& in omni virtute tua
conferua vias eius.
33. ECCLESIASTISnono :Quodcunque fa-
cere poteft manus tua, inftanter operare : quia nec
tempus, nec ratio,necſapientia , nec fcientia,erunt
apud inferos,quò tu properas.
34 . POSTERIORIS ad Theſſalonicenſes ter-
tio : Ipfi enim ſcitis quéadmodùm oporteat imi-
tari nos: quoniam non inquieti fuimus inter vos,
neque gratis panémanducauimus ab aliquo : ſed
in labore & in fatigatione nocte & die operantes,
né quem veſtrâm grauaremus.Non quali non ha-
buerimus poteftaté, ſed vt nofmetipſos formam
daremus vobis ad imitandum nos. Nam & cùm
effemus apud vos,hoc denúciabamus vobis, quo-
niam fiquis non vult operari, nec manducet. Au-
diuimus enim inter vos quofdam ambulantesin
quietè,nihil operantes,fed curiosè agentes. Ijs au-
tem qui eiuſmodiſunt, denunciamus, & obſecra-
mus in Domino Ieſu Chriſto,vtcum filentio ope-
rantes, fuum panem manducent. Vos autem fra-
tres nolite deficere bene facientes.
35. AD Galatas ſexto : Bonum autem facientes,
no deficiamus. Tempore enim ſuo metemus non
deficiétes. Ergò dum tempushabemus,operemur
bonum ad omnes.
I
A.
36. AD Hebræos duodecimo: Propter quod re
miflas manus & foluta genua erigite : & greffus re
&os facite pedibusveftris: vt non claudicans quis
erret,magis autem ſanetur .
37. AD Romanos duodecimo : Solicitudine
non pigri . Spiritu feruentes. Domino feruientes.
Spegaudentes. In tribulationepatientes. Oratio
ni inſtantes. Neceflitatibus ſandorum communi
cantes ..
38. AD Philippenſes quarto : Gaudete in Do
mino ſemper : iterùm dico ,gaudete.
39. MARCI decimotertio : Videte, vigilate, &
orate: neſcitis enim quando tempus fit, & c. Vigi
late ergò,(neſcitis enim quando Dominus domus
veniat: ferò,an media no & e,an gallicantu ,an ma.
ne) nè cùm venerit repente, inueniat vos dormi
entes.Quod autem vobis dico, omnibus dico, Vi.
gilate.
40. MATTHAEIvigefimoquarto: Vigilate er.
gò, quia neſcitis qua horaDominus vefter ventu
rus fit. Illud autem ſcitote, quoniá fi ſciret pater
familiâs qua hora fur yéturus eſſet, vigilaretvti
qud,& non fineret perfodi domum fuam . Ideò &
vos eftote parati: quia qua neſcitis hora,filius ho
minis venturus eft.
41. ET capite vigefimoquinto : Vigilate , quis
neſcitis neque diem , nequehoram .
42. IOANNIS nono:Meoportet operari ope
ra eius qui mifit me,donec dies eft.Venit nox quá.
do nemo poteft operari.
43. AD Epheſios quinto : Surge qui dormis,
exurge à mortuis : & illuminabit te Chriftus.
Videte itaque fratres , quomodò cautè ambule
tis, & c. redimentes tempus, quoniam dies mali
ſunt.
44. APOCALYPSIS tertio : Efto vigilans,
& confirma cætera quæ moritura erant. Non
enim inuenio opera tua plena coram Deo meo .
In mente ergò habe, qualiter acceperis & audie
ris : & ferua, & pænitentiam age. Si ergò non vigi
laueris, veniam ad te tanquàm fur, & neſcies qua
hora veniam ad te .
45. LVCAE decimotertio : Contendite intrare
& c.vt in textu .
46. MATTHAEI feptimo : Intrate per angu
ftam portam : quia lata porta, & fpatiofa viaeft
quæ ducit ad perditionem , & multi ſunt qui in
trant per eam . Quàm angufta porta, & ar&ta via
eſt quz ducit ad vitam : & pauci funt qui inueni
unt eam .
47. ET capite vndecimo : A diebus autem Io
annis Baptiſtævſque nunc, regnum cælorum vim
patitur,& violenti rapiunt illud.
i.C. PSALMO primo: Beatusvir qui nó abi
jt & c. vt in textu .
2 . BERNARDVS ſermone trigefimoquinto
ex paruis ſermonibus: Beatus vir quinon abijt in PſaLa.
confilio impiorum . Pijſunt qui in Deum credut,
& ipſum colunt. Eft enim pietas cultus Dei. Hic
autem culcus in tribus confiftit, Fide, Spe, & Cha
ritate : quæ ſuntinuifibilia. His tribus carent im- impij qai
pijqui Deum non colunt, & quorum confilium fint, & quod
eft, viſibilia inuifibilibus, terrenacæleftibus præ corú caput.
ponere. Horum caput & princeps eſt diabolus,
qui primus à pietate receflit ,& impius factus, eti
am homines in paradiſo poſitos, ab eadem pie
tate fraude ſua deiecit , volens eos habere foci
os fui erroris & participes iniquitatis. Illcenim
Euam ſeduxit , & illa virum fibi fubdidit. Simi
liter adhuc demon ſuggerit carni,caro ſpiritui,
& fic impiorum confilium . Dicunt enim libi in- Impiorů coa
uicem, Omnium noftrùm fit vnum marſupium . Jiū quod.fat.
Ponunt ergò in memoria quafi in marſupio quif
que obolum fuum : Dæmon ſcilicet ſuggeſtio
nem , caro delectationem , fpiritus confenfum .
Indè tanquam de fymbolo comparant fibi vi
& um competentem . Caro quidé combuſtionem ,
ignem ,
 1

DE PECCATIS ALIEN I S. Q. I. 427

ignem ſcilicet qui non extinguitur : fpiritus malá rata.Qui nõ abijt.Abire ,pertinet ad illosqui ſunt
conſcientiam , id eft, vermem qui non moritur. inconftátes, & leuiter poſſunt impelli. Quod qui
Dæmon autem emit vtriuſque fanguinem . Ad dam volentes euitare, fiunt euidenter obftinati,
Quatuor mo hoc confilium impiorum itur quatuor modis. nullius confilio acquieſcentes, propofitum ſuum
dis itur ad
impiorum Quidam enim trahuntur inuiti, alij attrahuntur immobiliter tenentes: & ideò adiunctum eft, &
confilium . · illecti,alij ſeducuntur ignari,alij ſequuntur fpon- non ftetit, ſcilicet vt nec leuis fit, nec obftinatus.
Via peccato.
ar tanei. Ittis neceffariæ funt quatuor virtutes, per Via peccatorüeft mundus, vel propria voluntas, rum .
mis opus fic quasarmati reſiſtant nè in confilio eant. Inuitis quæ eftSuperbia,ex qua omniamala: ficut ex co Cath
edra pe
ad relitenda neceſſaria eft fortitudo qua refiftantvf@ ad mor- muni ſunt bona. Et in cathedra peftilentiæ non ſtilentiæ .
tem minis, cruciatibus, & damnis . Illi qui attra- fedit. Sedct quidocet,exemplo ſuo faciens pecca- Pſal.í.
huntur illecti,indigent temperancia que reprimit re alios.Cathedra eft học,& quatuor pedibus ſub - Cathedræ
illicita defideria, nec cedit promiſfionibus, nec fiftit. Primus pes eſt malitia : ſecundus,contem- pedes .
emollitur blanditiis. Illis qui ſeducuntur ignari, ptus Dei : tertius, irreuerentia : quartus, aftutia.
eft opus prudentia , quæ ab vtilibus inutilia dif- Malitia eft ,amare malum, & faporem mali habe
cernit, & docet quid tenendum ,quídve reijcien- re : & malum , quia malum eft,diligere, ficutfacit
dum ſit. Iuftitia indigent illi qui ſequuntur (pon- diabolus & nonnulli iniqui. Sed quia fit aliquan
tanei. Iuftitia eft rečtitudo voluntatis, quæ nec do,vt tales timeant Deum non timore bono, fed
amat peccare , nec peccato conſentire. Iuſtitia & nè incurrant vel damnum rerü,vel corporis cru
-fortitudo fedem habent voluntatem , quia vo- ciatú:vtampliùsfiant mali,contemnunt & ipfum
luntas iuſta deber eſſe & fortis. Eft autem iuftitia Deum, & fit ſecundus pes contemptus Dei. Item
ordinata hoc modo, fcilicet mala reſpuens,bonis poffet fieri vt malum amarent, Deum contemne
meliora præponens. Hanc non videtur habuiſſe rent,fed inhiberet eos pudor hominum cum qui
Adam , qui malo conſentiens, quod vtile erat, bus habitant : ideò ad augmentum mali ſequitur
deſeruit. Prudentia & temperantia fedem habent tertius pes irreuerentia, vt nec Deum timeant,nec
in ratione, quia ratio prudens debet effe & tem- homines reuereantur. Ad conſummationem ve
perata. Eft quippe prudentia ,ratio docta, ſcilicet rè malitiæ adeft quartus pes aftutia, vt fciant vti
à gratia,vitare contagia iniuftitiæ propter iuftiti- tribus prædi& is,miſcentes oleo venenum , & mel
am . Virat quidem non folùm iniuftitiam aper- liacetum . Eminensparscathedræ , cui ſedensin- Eminens cas
thedræ pars.
tam ,fed etiam illa quæ ſunt aliquo modo contra hæret,eft potentia.Si enim potens eft qui prædi&ta
iuftitiam , attendens non quod licet, fed magis habet ,tunc plurimùm nocet ,vel fi potentem fibi
quod expedit : vitans diuitias & quædam alia , allicere poteft , quem cófilio ſuo ſeducat, & ad ma
non quia illicita, ſed quia iuftitiæ fòlent effe im- lum impellat.Deindè apponitur puluinar vt ſua
pedimenta. Sed propter quofdá qui ex hypocrifi uiter fedeat. Puluinar fit de leuibus pennis aui- Puluinar.
hoc faciūt,additur: propter iuftitiam . Iuftitia eft um , fignificans vanam gloriam & fauorem popu
periculo animæ rationalis. Aliæ virtutes ſunt ad larem , quibus homines delectati extolluntur ,
eius acquiſitionem vel conſeruationé, fortitudo, Scabellum pedibus fupponitur, nè terram tan- Scabelum .
temperantia , prudentia ,quæ iuftitiam conferuát, gant. Tales enim nonnulli terrenas actiones non
néamittatur aut minuatur. Poftquàm verò per- faciunt, ſed ſpirituales fimulant,vtmagis decipi
fecta eft iuftitia ,& tranfit in affectu cordis : idem ant. Horum doctrina eft quafi peftilentia, multa
eft quod illa tria : quia fortis eft, prudens,tempe- loca occupans & vaftans.

DE PE C CA TIS

ALI E N I S.

I.

Qua peccata dicuntur aliena ?

A , quę licèt aliorum

manibus operaque perficiantur,nobistamen me- ::Time
ritò imputantur, noftrasque conſcientias damnationis coram Deore Je vera viz.

as conftituunt. Quamobrem de his accipi poteft,quod Scripturaimperialis.c.&

rat :* Nè communicaueris peccatis alienis.Et quod orat Propheta Regius:* Abocculs mus. Item
tis meis mundame Domine, çabalienis parce ſeruo tuo . Eodem refert Baſilius Ma- libero arbit:
cap.10 .
gnus, quod Epheſijs ſcriptum eſt à Paulo, Nolite communicare operibus infructus c Serm.2 . de
bap.c.9. Aug.
oſis tenebrarum ,magis autem redarguite. Tum illud eiuſdem Apoſtoli : Subtrahas pela

tis vos ab omni fratreambulante inordinatè, e non fecundùm traditionem , quam acce- d
perunt , nobis.
TESTIMONIA .
1. PRIORIS ad Timotheum quinto ,vt in
textu ,
2. BASILIVS Magnus libro de vera virgini-
Opera quædă tate : Sicut enim fanétum atque admirabilem
præcedunt ,
quzdá ſequú . Paulum , dum adhuc effet in corpore, alia qui-
eur Sanctos. dem præceſſerunt opera: cùm plurimiex his,qui
propter doctrinam & conuerfationem eius per-
fecti euasêre, in æternam illum vitam præceden-
tes,ſudorum præmia , quos pro illis pertulit,apud
iuftum iudicem Deum illi parauerunt : alia verò
ſolutum carneis vinculis, & iam cum Chriſto re-
gnantem vſque ad hanc diem conſequuntur, eo-
rum ſcilicet qui per eum in facris epiſtolarum
e Ephelise
z.Thef.z.b
eius monitis ſe ad virtutem exercentes, laudes
ſemper ac præmia præclaro illi duci & præcepto
ri optimohinc tranſmittunt:fic econtrà alia qui
dem præcedunt peccata eorum ,qui peſſimis ſer Malos quz .
monibus & operibus læſi,atque impeditjà virtu- dam peccata
tis tramite,in infernum præceſsêre,ſupplicia ſuă antecedunt,
damnationis authoribus illic paraturi:alia verò quadam poft
etiam fequuntur , eorum ſcilicet, qui poft ipſo
rum mortem per ſummá nequitiam & exempla
peſſima quæ mundo reliquêre, dum eos imita
ri pergunt, maximè læduntur. Nani ſicuc hodie
quoquè beatus Dauid ad veram religionem , &
Dei cultum prouidentiæí agnitionem mundo
Nn 4 peruti .
 .

S
428 Q. I. DE PECCATI ALIENIS .
perutilis eft,& qui propter illum in religione pro- municates tribulationi meæ. Et,communicet au- Galat.6 .
ficiunt, huiciam ex reĉèfactis ſuis cöſequentes ei tem qui in doctrina inftruitur, ei qui fe inftruit,
Hærefiarcha- tranſmittunt laudú voces : ità & Marcion & reli- de omnibus bonis.ltem : Si videbas furé,currebas Pſal.49 .
rū mortuorú
. qui hæreticorum dogmatum duces, quia per eam cum eo, & cum adulteris portioné tuam ponebas.
die augetur, peruerfitatem doctrinæ , quam mundo inuexêre, Item , Arguédo argues fratrem tuum , nec recipias Leuit.19.
propte r
falſa maximè nocent : cuncti, quifalutis ſuz damna propter ipſum peccatum . Et, Hæc fecifti,& tacui. Pfal.49.
dogmataque
poit ſe reli per eos in hac vita perceperunt, authores perditi- Suſpicarisiniquitaté,nempe,quòd fimilis cibi fu
querunt. onis fuæ,etſi dudùm vita functos,atrocioribusil- turus fim : arguá te, & ftabo contra faciem tua.Ta- Participatio
Matth.18. licfupplicijs tradunt. Si enim qui ſcandalizaue- lium communicationem æſtimo fecundùm opus tio cú malis,
rit vnum ex pufillis huiuſmodi,morte dignus iu- quidem , quando mucuá quidam operam ad eun- multiples
dicatur : profectò qui tam multos per vitam re- dem ſcopú in operis perpetratione, incer ſeconfe- c.
probam , quòd pernicioſorum operum mundo runt : fecundùm animi verò fententiam , quando
exempla reliquerit,aut in animarum perniciem quis affectui operantis aſſentitur, & cõdelectatur ,
falfa dogmata ingeſſerit, ſcandalizat: poft mor- Reliqua communicatio ,quæ plerofą lates, exacta
Rei mortis tem quoq omnium qui ſua cauſa pereunt, digniſ- diuinæ ſcripturæ inquifitione manifeftatur, quá
ſunt onniú fimè ac iuftiſſimè mortis reus habebitur: per fin- do videlicet nec cooperatur quis, nec affectu af
qui per eorú
doctrinamn gulos eorum qui fui cauſa hîc ſeu vulnerantur,feu fentituroperantimalū :cognita verò animi illius
percupt. moriūtur, authore etiá vulnera mortemis ſuſci- malitia ,vndèquod malú eft facit,obticet, & non
piente.Porrò fi iuxta hunc fenſum alij præcedunt arguit: quemadmodùm hoc declarant, cùm quz
a & us,aliją ſubſequuntur : & ficut qui ex nequitia fuprà ſunt ſcripta, tum quod ab Apoftolo Corin
ſequuntur,maiori ſupplicio huiuſce perditionis thijs eft di &um, nempe, quoniam non luxiftis vt 1.Cor.s.
authorem per fingulos eorum qui pernicioſa vel tolleretur è medio veftram qui facinus hoc per
doctrina, vel vita pereunt, tradunt : qui verò à petrauit : quibus fubiunxit, Modicum fermenti
virtute ſubſequuntur, maioribus & dignioribus totam confperfionem corrumpit.Metuamus ita
premijs per fingulos eorum qui indè falutis emo- que, & obtemperemus dicenti: Expurgate vetus ibidem .
lumenta quæfièrunt, & à fceleribus conuerfifunt, fermentum ,vefitis noua confperfio.Quòd fi quis
huiuſmodi magiftrum donát : & virgo igitur ha- autem cooperatur quidem alicui in bono, id's
bet in alterutram virtutis vitiorum parté actus omninò bono ,ignorat verò affectus illius maliti
quoſdam partim præcedentes,partim ſubſequen- am ,& operis fcopum ,communicationis culpam
tes. Atque infelix illa quidem , quæ præter delicti in eo quòd illi cooperatur, non habebit, ſed pro
proprij fupplicium ,ex aliarum etiam ruina, qui- priam mercedem iuxta proprium laborem reci.
busoffendiculum ac lubricum poſuit,acrioribus piet: proptereà quòd nihil commercijhabet cum
ſemper ſupplicijs traditur. Sed illa fanè feliciſli- illius alieno & præpoftero affe& u , & feipſum in
ma & beatiſſima, quępręter coronas proprias,per canone dilectionis erga Deum conferuat, quem
fingulas earü ,quæ quoniam ex imitatione eiuspro- admodùm nobis à Domino noftro lefu Chrifto
fecère, coronantur :ipfa quoque poftmortem in inijs, qui cùm in eodem molendino, tum in eo- Match.24.
æterna vita coronis ſemper nouis redimitur. dem lecto cum perituris conftituti feruabuntur,
3. PSALMO decimooctauo, vt in textu . declaratum eft . Differentia verd inter eos qui fi
4. EVTHYMIVS in pſalmum decimãoeta- deimeæ concrediti ſunt, & qui non ſunt, in debi
Alienispecca uum : In alienis peccatis parce mihi,cùm nouerim ta fita eft cura, non in communicatione peccato
tis obnoxij .. Reges,Pontifices,parentes,& dominos,obnoxios rum . Nam cura quidem propriè & peculiariter
effe fubditorum ,plebium, filiorum & ſeruorum ijs folis à me debetur, qui fidei mca commiſli
peccatis : quando nimirùm ob illorum negligen- funt. Communicatio verò in malo & operibus Epheſis,
tiam deliquerint. infrugiferis in omnibus pariter vetita eft .
5. AVGVSTINVS libro tertio de libero ar- 7. AVGVSTINVS fermone decimooctauo
bitrio, capite decimo : Cùm duæ fint origines pec- de verbis Domini, capite decimooctauo : A malis
catorum , vna fpontanea cogitatione, altera per- corde femper difūgimini,ad tépus cautè corpore
ſuaſione alterius , quò pertinere arbitror quod copulamini. Nec tamen negligentes fitis in corri
Pfal.18 . Propheta dicit : Ab occultismeis munda me Do- gendis veftris,ad curá ſcilicet veftra quoquo mo
mine, & ab alienis parce ſeruo tuo . Vtrunque vo- do pertinentibus ,monendo,docendo, hortando,
luntarium eft quidem . Nam ficut propria cogita- terrédo :Quibuſcũq modis poteftis agite.Nec cùm
tione non peccat inuitus, ità dum conſentit malè inuenitis in ſcripturis & in exemplis fanétorú , fi
ſuadenti,non vtique nisi voluntate conſentit.Sed ue qui ante, fiue quipoft Dominiaduétum in hac
Alijs fuaden . tamen grauius eſt,non ſolùm nullo ſuadente pro- vita fuerunt, quòd mali bonos in vnitate no ma
res peccatū , pria cogitatione peccare, fed etiam peccatum al- culant, efficiamini pigri ad corrigendos malos.
commiicunt
peccatü teri per inuidentiam dolum
alic peccandum ſuadere, quam ad Duobusmodis non te maculat malus: fi non con- Malorů con
alterius fuafione traduci. ſentias, & firedarguas : hoc eſt, non communica- ſuecudo quá.
num .
6. BASILIVS Magnus ſermone vel libro fe- re,non conſentire.Communicatur quippe quan- maculac.
cundo de Baptiſmo, capitenono:Cognito itaque, do facto eius conſortium voluntatis vel approba
quomodò & fecundùm quid infrugiferas arbores tionis adiungitur. Hoc ergò nosadmonens Apo
effe contingat, caueamus nè quicquam legitimo ftolus, ait : Nolite communicare operibus infru- Ephef.s.
diuini beneplaciti ſtudio delit: ſed in omnibus etuofis tenebrarum ; magis auté & redarguite. Et
commédemus nosipfos,tanquam Dei miniſtros. quia parùm erat,non conſentire, fi fequeretur ne
Non hocautem folům , ſed nec communicemus gligétia diſciplina, Magis autem ,inquit,& redar
cum talibus, ficut in Chrifto loquens Apoftolus guite .Videte quemadmodùm vtrung complexus
Epher.s. determinatè pronunciauit, dicens : Nè commu- eft. Nolite communicare; magis autem & redar
nicetis infrugiferis tenebrarum operibus. Quod guite. Quid eft,nolite communicare? Nolite con- Quid fit non
autem ſubiūgit,quin inagis & reprehendite, mo- fentire,nolite laudare, nolite approbare.Quid eft, comunicare.
dum docet, quomodò non debeamus illis com- magis autem & redarguite ? Repræhendite, corri- Redarguere
Quibus mo municare.Quid verò fit communicare, & quibus pite, coëcete. Neque ergò confentientes fitis ma- quid fac.
dis cómuni. id modis fiat, expendamus. Etprimùm occurrit lis,vtapprobetis : neque negligentes,vtnon argu
catur pecca.
tis alienis . illud in parcemijs, Veni nobiſcum , conſors eſto atis : neque ſuperbientes, vt infultanter arguatis.
Prouer ... ſanguinis:deindé & quod Apoftolus dicit,Omnes 8. AD Ephefiosquinto, 9. SECVND AE ad
Rom.is. vos gratiæ mecum confortes exiſtentes. Et, com- Theſſalonicenſes tertio, vt in textu .
II.

Quot numerantur eiufmodi peccats aliena ?

Cùm
 DE PECCATO ALIENO CONSILII. Q. 111.

Novem , ſicut nouem ferè modis committuntur

, vtpotè Conſilio, Iul
fione, Conſenſu, Iritatione, Laudatione feu Adulațione, Reticentia culpæ
alienæ, Conniuentia vel Indulgentia, Participatione criminis, ac praua Den
fenſione.

III.

Quando peccatum alienum confilio perpetratur ?

37.a b Iob S.C 12.c

Cùm mali ſcilicet conlilij,quodalijſequuntur,vel ſequi poffent,ipfi fu- Ecoli
mus authores & adminiſtri. Exemploſit Caiphas , qui confilio fuo Sena- ,.bbc sobie od
tum Iudaicum in mortem Chrifti concitauit atque permouit.Conirà verò encabelo

laudatur Iofephi ab Arimathæa, & vir bonus iuſtusque dicitur, quia non locale plot
conſenſerat conſilio & a & ibus eorum , Pontificum ſcilicet & Pharifæo- cloan.11
2016 .g Matth .
rum ,in Chriſtiệnecem impiè confpirantium . Eiuſdem claſſis fuitDeme- d262
Act.19.C 2.Reg .
trius' ille,quicum alijs opificibus, vt ſuo ftuderet quæſtui totam penè vroud .7
2.Par.22.a b 25.ef
bem aduersùs Paulum Paulique do& rinam ingenti ſedítione complete

uit. Impegit hîc etiam infamis · Herodias , qua rex Herodes per adul . Habibb : M.
terium fædè abutebatur. Nam illius conſilio & ſualu inſtruđa ſaltatrix chabol.c46f8

filia, quod crudeliter appetiuit fan & iſſimi Ioannis obtruncatum caput, emarc.6.c Matt:
nefariè impetrauit .
TESTIMONIA .
1. ECCLESIASTICI vigefimofeptimo:Qui 6. CAPITE duodecimo :Apud ipfum eft fapi
in alcum mittit lapidem , fuper capuc eius cadet : entia & fortitudo , & ipſe nouit & decipientem , &
& plaga dolofi diuider vulnera. Et qui foueam eum qui decipitur. Adducit confiliarios in ftul
fodit,incidet in eam :& qui ftatuit lapidem pro- tum fiņem , & iudices in ſtuporem .
ximo, offenderin eo : & quilaqueum alij ponit; 7. ET capite decimooctauo: Nónne lux impij
peribit in illo . Facienti nequiſfimum confilium , extinguetur & c.Arctabuntur greſſusvirtutis eius,
ſuper ipſum deuoluetur,& non agnoſcet yndè adó & præcipitabit eum confiliú fuum . Immifit enim
ueniat illi. 25 in rete pedes ſuos, & in maculis eius ambulat.Tea
2. ET capite fexto : Multi pacifici fint tibi, & nebitur planta eius laqueo, & exardeſcet contra
confiliarius fit tibi vnus. Si poffides amicum , in eum fitis. Abſcondita eft in terra pedica eius, &
tentatione poflide eum, & nè facilècredas ei . Eft decipula illius ſuper ſemitam .
enim amicus fecundùm cempus fuum , & non per- S. ESAIAE decimonono : Stulti principes Ta
manebit in die tribulacionis. Et eft amicus qui neos,fapientesconfiliarij Pharaonis dederütcon
conuertitur ad inimicitiam : & eft amicus, qui filium infipiens, quomodò dicitis Pharaoni,Fili
odium &rixam & conuicia denudabit.Eft autem usfapientium ego, filius regum antiquorum. Vbi
amicus ſocius menſæ , & non permanebit in die nunc ſunt ſapientes tui ? Annuncient tibi, & indi
neceſſitatis. cent quid cogitauerit Dominus exercituum: ſuper
3. CAPITE octauo : Cum fatuis confiliú non Aegyptum . Stulti facti ſunt principes Taneos,
habeas, non enim poterunt diligere nisì quæ eis emarcuerunt principes Mempheos, deceperunt
placent.Coram extraneo nè facias confilium :ne- Aegyptum ,angulum populorum eius. Dominus
ſcis enim quid pariet. Non omni homini cor tu- miſcuit in medio eius fpiritum vertiginis: & er
um manifeftes: nè fortè inferat tibi gratiam fal- rare fecerunt Aegyptum in omni opere ſuo ficut
ſam , & conuicietur tibi. errat ebrius & vomens.
4. ET capite trigefimofeprimo: Noli confiliaa 9. PSALMO feptimo: Lacum aperuit ; & effo
ri cum ſocero tuo ,& à zelantibuste abſconde con- dit eum : & incidit in foueam quam fecit . Con
filium . Omnis confiliarius prodit confilium , fed uertetur dolor eius in caput eius: & in verticeni
eft confiliarius in ſemetipſo. A confiliario ſerua ipfius iniquitas eius deſcendet.
animam tuam : priùs ſcito quæ fit illius neceffi- 10. ET nono : Infixę ſunt gétes in interitu quem
tas : & ipfe enim animo ſuo cogitabit: nè fortè fecerunt. In laqueo iſto quem abſconderunt,com
mittat ſudem in terram , & dicat tibi,bona eft via 'præhenſus eft pes eorum.
ua, & ftet econtrariò videre quid tibi eueniat. 11. PROVERBIORVM vigeſimoſexto :Qui
Cum viro irreligioſo tracta defan & itate,& cum fodit foueam ,incidet in eam : & qui voluir lapi
iniufto de iuſtitia, & cum muliere de his quæ dem , reuerteturad eum .
æmulatur : cum timido de bello , cum negociato- 12. ECCLESIASTIS decimo : Qui fodit fo
re de traiectione: cum emptore de venditione, ueam ,incidet in eam : & qui diſlipat ſepem ,mor
cum viro liuido de gratijs agendis,cum impio de debit eum coluber. Qui transfert lapides, af
pietate, cum inhonefto de honeftate, cum opera- Aigetur in eis, & qui fcindit ligna , vulnerabitur
rio agrario de omni opere,cum operario annuali ab eis.
de côfummatione anni,cum feruo pigro demul- 13. 10ANNIS vndecimo : Collegerunt Pon
ta operatione, non attendashis in omni confilio : tifices & Pharifæi concilium, & dicebant : Quid
Sed cum viro ſapeto aſliduus cfto , quemcunque facimus, quia hic homo multa figna facit ? & c.
cognoueris obſeruantem timorem Dei,cuius ani- Vnus autem ex ipfis Caiphas nomine, cùm eſſec
ma eft fecundùm animam tuam : quicunque titu- pontifex anni illius, dixit eis : Vos nefcitis quic
bauerit in tenebris, non condolebit tibi. Etcor quam : nec cogitatis quia expedit vobis, vt vnus
boniconfilij ftatue tecum : non eft enim tibi ali- moriatur homo pro populo , & non tota gens
ud pluris illo . perear & c. Ab illo ergò die cogitauerunt vt inter
5. IOB quinto : Qui appræhendit ſapientes in ficerent eum .
aftutia corum , & confilium praporum diſſipat. 14. LVCAE vigefimotertio : Et ecce vir nomi
nelo .
 430 Q. III. DE PECCATO
ne loſesh qui erat decurio , vir bonus & iuftus : lum , quomodò vnus homo reuerti folet : ynum
hichon conſenſeratconfilio & 'a & ibus eorum ,ab enim virum tu quæris, & omnis populus eritin
Arimathæa ciuitate Iudææ, quiexpectabar & ipfe pace. Placuitque fermo eius Abſalom & cun &tis
regnum Dei : hic acceſlit ad Pilatum &c. maioribus natu Iſrael. Ait autem Abfalom : Vo
15. PSALMO primo : Beatus vir quinon abijt "cate Chuſai Arachitén , & audiamus quid etiam
in confilio impiorum & c. ipfe dicat. Cúmque veniſſet Chuſaiad Abfalom ,
16. GENESIS quadragefimonono : Simon ait Abſalom ad eum : Huiuſmodi fermonem lo
& Leuifratres : vaſa iniquitatis bellantia . In con cutus eft Achitophel : facere debemus an non ?
filium eorum non veniat anima mea , & in cætu quod qas confilium ? Et dixit Chuſai ad Ab
illorum non fit gloria mea : quia in furore fuo falont : Non eft bonum confilium quod dedit
occiderunt virum, & in voluntare ſua fuffode- Achitophel hac yice. Et rursùm intulit Chuſai,
runt murum . Tu nôfti patrem tuum &c. Dixitque Abſalom
17. 10 B vigefimoprimo : Veruntamen quia & omnesviri Iſrael: Melius eft confilium Chu
non ſunt in manu eorum bona ſua , confilium fai Arachitæ , confilio Achitophel. Domini au
impiorum longè fit à me. tem nutu diſlipatum eft confilium Achitophel
18. IO ANNis vndecimo:Abillo ergò die co- vtile, ve induceret Dominus ſuper Abfalom ma
gitauerunt vtinterticerent eum. lum . Porrò Achitophel videns quòd non fuiſſet
19. MATTHAET vigefimoſexto : Tunc con- factum confilium fuum , ftrauit afinum ſuum ,
gregati ſunt principes facerdotum & ſeniores po- furrexitque, & abijt in domum fuam & in ci
puli in atrium principis ſacerdotum , quidicitur uitatem fuam : & difpofita domo fua, fufpendio
Caiphas : & confilium fecerunt vt leſum dolo te interijt.
nerent, & occiderent. 24: E Ttertij Regum duodecimo: Venit ergo
: 20. ACTORV M decimonono : Demetrius Ieroboam , & omnis populusad Roboam die eers
quidam nomine, argentarius,faciensædes argen- tia,ficutlocutus fueratRex, dicens: Reuertimiņi
teas Dianæ,præftabat artificibus non modicum ad me die tertia: Reſpondita Rex populo dura,
quæftum : quosconuocans, & eos qui huiuſmodi derelicto confilio ſeniorum quod ei dederant, &
erant opifices,dixit :Viri,ſcitis quia de hoc artifi- locutus eft eis ſecundùm confilium iuuenum ,di
cio eft nobis acquiſitio : & videtis & c.Hisauditis, cens : Pater meus aggrauauit iugum veftrum , ego
repleti ſunt ira, & exclamauerunt, dicentes, Maó autem addam iugo veftro: pater meus cecidit vos
i gna Diana Ephefiorum.Ecimpleta eft ciuitas tota Aagellis, ego autem cædam vos ſcorpionibus. Et
confufione, & impetum fecerunt vno animo in non acquieuit rex populo: quoniam auerfatus fu
theatrum , & c. erat eum Dominus, vt fuſcitaret verbum fuum ,
21. SECVNDI Regum decimo: Cùm veniſſent quod locutus fuerat in manu Ahiæ Silonitx, ad
ferui Dauid in terram filiorum Ammon, dixerút Teroboam filium Nabath . Videns itaque populus
principes filiorum Ammonad.Hanondominum quod noluiſſet eos audire rex , reſpondie ei, di
ſuum : Putas quòd propter honorem patris tui cens : Quæ nobis pars in Dauid ? vel quæ hæredi
miſerit Dauid ad te conſolatores, & non ideò, vt tas in filio Ifai? Vade in tabernacula cua Iſrael,
inueftigaret & exploraret ciuitatem, & euerteret nunc vide domum tuam Dauid . Et abijt Iſrael in
eam ,mifit Dauid feruos tuos ad te ? Tulit itaque tabernacula fua.Super filios autem Iſrael, quicun
Hanon ſeruos Dauid,rafitósdimidiam parté bar- que habitabant in ciuitatibus Iuda, regnauit Ro
bæ eorum , & præſcidit veltes eorum medias vf- boam . Mifit ergò rex Roboam Aduram ,qui erat
que ad nates, & dimifiteos & c.Videntes autem fi fuper tributa: & lapidauit eum omnis Ifrael, &
lij Ammon , quòd iniuriam feciſſent Dauid,mi mortuus eft.Porrò rex Roboam feftinus aſcendit
ſerunt, & conduxerunt mercede Syrum Rohob , currum , & fugit in Ierufalem , receſſita Iſrael à
& Syrum Soba,viginti millia peditum , & à Rege domo Dauid ,vfque in præſentem diem ,
Maacha mille viros, & ab Iftob duodecim millia 25. ET capite vigefimoprimo: Igitur non fuit
virorum.Quod cùm audiſſet Dauid ,mifit loab & alter talis ficut Achab, qui venundatus eft vt face
omnem exercitum bellatorum , & c. Fugerunt ret malum in conſpectu Domini: cócitauit enim
Syrià facie Iſrael ,& occidit Dauid de Syris ſeptin- eum Iezabel vxor fua, & abominabilis factus eſt,
gentos currus, & quadraginta millia equitum : & intantùm ,vtfequeretur idola quæ fecerát Amor
Šobach principem militiæ percuſſit, qui ftatim rhæi, quos conſumpfit Dominus à facie filiorum
mortuus eft. Videntes autem vniuerfi reges qui Iſrael.
erant in præfidio Adarezer,ſe viđoseſſe ab Ifrael, 26. SECVNDI Paralipomenon vigefimoſe
expauerunt, & fugerunt quinquaginta & octo cundo: Quadragintaduorum annorū erat Ocho
millia coram Iſrael. Et feceruntpacem cum Ifra- fias cùm regnare cæpiſſet, & vno anno regnauic in
el : & feruiêrunt eis, timueruntáz Syri auxilium Ieruſalem : & nomen matris eius Athalia filia
præbere filijs Ammon. Amri. Sed & ipſe ingreſſus eſt per vias domus A
22. ET capite decimoſexto : Dixit autem Abfa- chab : mater enim eius impulit eum vt impiè age
lom ad Achitophel: Inite confilium , quidagere ret.Fecit igitur malum in conſpectu Domini,fic
debeamus . Et ait Achitophel ad Abſalom : Ingre- ut domus Achab : ipfi enim fuerunt ei conſiliarij
dere ad concubinas patris tui, quas dimiſitad cu- poft mortem patrisfui, in interitum eius. Ambu
ftodiendam domum : vt cùm audierit omnis If- lauitqz in confilijs eorum . Et perrexit cum loram
rael , quòd fædaueris patrem tuum , roborentur filio Achab rege Ifrael in bellum contra Hazael
tecummanus eorum.Tetenderunt ergò Abſalom regem Syriæ, in Ramoth & c.
tabernaculum in ſolario, ingreſſus eft ad concui- 27. ET vigefimoquinto: Amalias verò poft co
binas patris ſui coram vniuerſo Ifrael.Conſilium dem Idumæorú & allạtos deos filiorum Seir, fta
auté Achitophel,quod dabat in diebus illis quafi tuit illos in deosſibi, & adorabat eos, & illis ado
fi quis conſuleret Deum : fic erat omne confilium lebat incenfum . Quamobré iratus Dominus con
Achitophel, & cùm effet cum Dauid, & cùm efſettra Amafiá ,mifit ad illum prophetam qui diceret
cum Abſalom . ei, Cur adoraſti deos,qui non liberauerunt popu
23. DEINDE capite decimoſeptimo:Dixit er- lum ſuum de manu tua ? Cum hæc ille loquere
gò Achitophel ad Abfalom : Eligam mihi duode- tur, reſpondit ei,Num confiliarius regis es ? quie
cimmillia virorum , & conſurgens perſequar Da- ſce, ne interficiam te. Diſcedensque propheta,
uid hac nocte. Et irruens ſuper eum ( quippe qui Scio, inquit, quòd cogitauerit Deus occidere te,
laffus eft, & folutis manibus) percutiam eu : cum quia fecifti hoc malum , & inſuper non acquie
fugericomnis populus qui cum eo eft, percutiam uifti confilio meo. Igitur Amafias rex Iuda inito
Regem deſolatum.Et reducam vniuerfum popu- pellimo confilio, mifit ad loas filium loachaz fi
lijle
 ALIENO CONSILIT. Q. Int.
lij lehu regem Ifrael,dicens:Veni, videamus nos inuenta eſt in eo, quia credidit Deo ſuo. lubente
mutuò. At ille remiſit nuncios, dicens: Carduus autem rege,adducti ſunt viri illi qui accufauerút
qui eft in Libano ,miſitad cedrum Libani, dicens: Danielem:& in lacum leonum milli ſunt ipfi, &
Dixifti; percuſli Edom : & idcircò erigitur cor tu- filij & vxores eorum : & non peruenerunt vfque
um in ſuperbiam , ſede in domo cua,curmalú ad- ad pauimentum laci, donèc arriperent eos leo
uersùm te prouocas,vt cadas & tu & Iuda tecum ? nes, & omnia oſſa eorum comminuerunt.
Noluit audire Amaſias,eô quòd Domini eſſet vo- 31.PRIMI Machabæorum primo : In diebus
luntas, vt traderetur in manus hoftium propter illis exiêrunt ex Ifrael filijiniqui, & fùaferút mul
Deos Edom .Aſcendit igitur loas rex Ifrael, & mu- tis, dicentes: Eamus,& diſponamus teſtamentum
tuos fibipræbuêre conſpectus.Amafias autem rex cum gentibus quæ circa nos funt : quia ex quo re
Juda erat in Bethſames Iudæ . Corruitgs Iudas co- ceſfimus ab eis , inuenerunt nos multa mala . Et
rá Iſrael, & fugit in tabernacula fua. Porrò Ama- bonus viſus eſt ſermo in oculis eorum.Et deftina
ſiam regem Iuda filium Ioas filijloachazcepit Io- uerunt aliqui de populo, & abiếrunt ad Regem
as rex Iſrael in Bethſames, & adduxit in Ieruſa- Antiochum : & dedit illis poteftatem , vtfacerent
lem : deftruxita murum eius à porta Ephraim iuftitiam gentium . Et ædificauerunt gymnaſium
vfque ad portam Anguli, quadringentis cubitis . in Ierofolymis fecundùm leges Nationum : & fe
Omne quoque aurum , & argentum , & vniuerfa cerunt fibi præputia, & receſſerunt à teftamento
vaſa quæ repererat in domo Dei, & apud Obed fancto, & iuncti ſunt nationibus, & venundati
Edom, in theſauris etiam domus regiæ ,necnon & ſunt vtfacerent malum .
filios obfidum reduxit in Samariam . 32. SECVNDI Machabæorum primo capite :
28. PRIMI Efdræ quarto capite : Fa & um eft Demagnis periculis à Deo liberati,magnificè gra
igitur vt populus terræ impediret manus populi tias agimus ipfi, vtpotè qui aduersùs talem re
luda , & turbaret eos in edificando.Conduxerunt gem dimicauimus . Ipfe enim ebullire fecit de
autem aduersus eos confiliatores, vt deftruerent Perfide eos qui pugnauerunt contra nos & fan
confilium eorum omnibusdiebus Cyri regis Per . Atam ciuitatem . Nam cum in Perfide eſſet dux
farum , & vfque ad regnum Darij regis Perſarum . ipfe, & cum ipſo immenfus exercitus, cecidit in
29. HESTER quinto : Aman diſſimulata ira templo Nanez , confilio deceptus facerdotum
reuerſus in domum ſuam , conuocauit ad ſe ami. Naneæ . Etenim cum ea habitaturus venit ad lo
cos ſuos, & Zares vxorem fuam : expoſuit illis cum Antiochus & amici eius, & vt acciperet pe
magnitudinem diuitiarum ſuarum , filiorum cunias multas dotis nomine. Cúmque propoſu
turbam , & quanta eum gloria ſuper omnes prin- iſſent eas Sacerdotes Nanex , & ipfe cum paucis
cipes & ſeruos ſuos rex eleuåſſet. Et poft hæc ait, ingreſſus eſſet intra ambitum phani, clauſerunt
Regi quoqué Hefter nullum alium vocauit ad templum , cùm intrâfſet Antiochus: aperto's oc
conuiuium cum rege,præter me : apud quam eti- culto aditu templi , mittentes lapides percuffe
am cràs cum rege pranfurusſum . Et cùm hæc runt ducem , & eos qui cum eo erant, & diuiſerunt
omnia habeam , nihilme habere puto ,quandiù membratìm , & capitibus amputatis foràs proie
videro Mardochæum Iudæum ſedentem ante fo- cerunt. Per omnia benedi&us Deus, qui tradidit
res regias. Reſponderuntos ei Zares vxor eius, & impios.
cæteri amici : Iube parari excelfam trabem , ha- 33. ET capite quarto : Ratus autem Menelaus
bentem altitudinis quinquaginta cubitos :& dic accepiſſe ſe tempus opportunú, aurea qugdam va
manėregivt appendatur fuper eam Mardocha- fa è templo furatus,donauit Andronico, & alia
us, & fic ibis cum rege lætusad conuiuium.Placu- vendiderat Tyri, & per vicinas ciuitates. Quod
it ei confilium , & iuſſit excelfam præparari cru- cùm certiſfimécognouiſſet Onias, arguebat eum ,
cem . ET capite feptimo: Dixit's Harbona ,vnus ipfe in loco tuto ſe continens Antiochiæ fecus
de eunuchis quiftabant in minifterio regis: En li- Daphnen. Vndè Menelaus accedens ad Androni
gnum quod parauerat Mardochæo, qui locutus cum ,rogabat vt Oniam interficeret. Qui cùm ve
eft pro rege, ſtar in domo Aman , habens altitudi- niſſet ad Oniam , & datis dextriscum iureiurando
nis quinquaginta cubitos. Cui dixit rex, Appen- ( quanuis eſſet ei ſuſpectus) ſuafiffer de aſylo pro
dite eum in eo. Suſpenfus eft itaque Aman in pa- cedere, ftatim eum peremit, non veritus iuftiti
tibulo quod parauerat Mardochæo. am . Ob quam caufam non folùm Iudęi,ſed etiam
30. DANIELIS ſexco : Dixerunt ergò viri il- aliæ quoq nationes indignabantur, & moleftè fe.
li,Non inueniemus Danielihuic aliquam occafi- rebant de nece tanti viri iniufta. Sed regreſſum
onem ,nisì fortè in lege Dei fui.Tuncprincipes & regem de Ciliciæ locis adiêrunt Iudæi apud Anti
fatrapæ ſurripuerunt regi,& fic locuti funt ei: Da- ochiam , fimul & Græci conquerentes de iniqua
ri rex, in æternum viue:confilium iniêrūt omnes nece Onix. Contriftatus itaque eft animo Antio
principes regni,magiftratus & fatrapą, ſenatores chus propter Oniam , & fexus ad miſericordiam ,
& iudices, vt decretum imperatorium exeat & lachrymas fudit, recordatus defun &ti ſobrieta
edi&um, Vtomnis quipetiếrit aliquam petitio- tem & modeſtiam : accenfisąz animis, Androni
nem à quocunque deo & homine,vſæ ad triginta cum purpura exutum per totam ciuitatem iubet
dies, nisià te rex, mittatur in lacum leonū. Nunc circunduci: & in eodem loco in quo in Oniam
itaq rex confirma fententiam , & fcribe decretum : impietatem commiſerat, ſacrilegum vita priua
vt non immutetur quod ftatutum eft à Medis & ri,Domino illicondignam retribuente pænam.
Perfis,nec præuaricari cuiquam liceat. Porrò rex Multis autem facrilegijs in templo a Lyſimacho
Darius propoſuit edi& um & ftatuit. Quod cùm commiſfis Menelai confilio, & diuulgata fa
Daniel comperiſſet, id eft, conftitutam legem ,in- ma, congregata eft multitudo aduersùs Lyfima
greffus eft domum ſuam : & feneftris apertis in chum multo iam auro exportato . Turbis autem
cænaculo ſuo contra Ieruſalem , tribus tempori- inſurgentibus, & animis ira repletis, Lyfima
bus in die fectebat genua fua, & adorabat, confi- chus ärmatis ferè tribus millibus, iniquis mani
tebatur'o coram Deo ſuo, ficut & antè facere con- bus vti cæpit , duce quodam Tyranno , ætate
ſueuerat. Viri ergò illi curiofiùs inquirentes, in- pariter & dementia prouecto. Sed vt intellexe
uenerunt Danielem orantem , & obfecrantem De runt conatum Lyſimachi, alij lapides, alij fu
um ſuum.Et accedentes,locuti ſunt regi ſuper edi- ftes validos arripuêre : quidam verò cinerem
& o : Rex, nunquid non conftituifti, & c. Tuncrex in Lyfimachum iecêre. Etmultiquidem vulne
præcepit, & adduxerunt Danielem, & miſerunt rati, quidam autem & proftrati, omnes verò in
eum in lacũleonum , & c. Tunc vehementer rex fugam conuerfiſunt: ipfum etiam facrilegum fe
gauiſus eſt ſuper eo , & Danielem præcepit educi cus ærarium interfecerunt. De his ergò cæpit
de lacu : edu & usg eſt Daniel de lacu, & nulla leſio iudicium aduersus Menelaum agitari. Et cùm
venil
 Q. III. IIII. DE PECCATO
Veniffet rex Tyrum, ad ipſum negocium detule- dæi : & perſuaſis turbis, lapidantesque Paulum ,
runtmiſli tres viri à ſenioribus. Et cùm ſupera- traxerunt extra ciuitatem , exiftimantes eum
retur Menelaus, promifit Ptolemæo multas pe- mortuum eſſe.
c. cunias dare ad ſuadendum regi. Itaque Prole- 35. MARCI ſexto : Quicquid petiëris ,dabo ti
mæus in quodam atrio pofitum , quafi refrige- bi, (ait Herodes ad filiá Herodiadis)licét dimi
randi gratia, regem adijt, & deduxit à ſententia: dium regni mei . Quæ cùm exiſſet,dixit matri ſu :
& Menelaum quidem vniuerfæ malitiæ reum, Quid pecam ? Atilla dixit : CaputIoannis Bapti.
criminibus abſoluit : miſeros autem qui etiam fi ftæ . Cum's introiffet ftatim cum feftinatione ad
apud Scythas cauſam dixiſſent,innocentes iudi- regem , petiuit,dicens: Volo vt protinùs des mihi
carentur, hos mortc damnauit . Citò ergò iniu- in diſco caput Ioannis Baptiftæ.Et contriftatus eft
ftam pænam dederunt, qui pro ciuitate & popu- rex . Propter iufiurandum & propter fimul dir
lo & facris vafis cauſam profecuti ſunt. Quamob - cumbentes noluit eam contriftare : ſed miffo fpi
rem Tyrij quoque indignati,erga ſepulturam eo- culatore, præcepit afferri caput eius in diſco, &
rum liberaliſſimi extiterunt. Menelaus autem decollauit eum in carcere . Et attulit caput eius
propter eorum qui in potentia erant, auaritiam , in diſco : & deditillud puellæ , & puella dedit ma
permanebat in poteftate, creſcens in malitia ad tri ſuæ .
inſidias ciuium . 36. MATTHAEI decimoquarto : Atilla prę.
34. ACTORVM decimoquarto : Superuene- monita à matre ſua, Da mihi, inquit, hîc in diſco
runt autem quidam ab Antiochia & Iconio lu- caput Ioannis Baptiftæ & c.

IIII.

Quando Lußio eſt peccatum alienum ?

1.Reg 22.clu.
dith 2.a Heft . Cùm ex decreto, mandato, imperióve noftro reditad proximum iniuria,

bodo vel malum quodcunque perpetratur

. Sic Dauid Rex innocentem occídit
3.M : * Vriam, non ſuis quidem aut ſeruorum manibus, fed per literas hocagens,at
A 23.c que demandans,vtin pręlio ille occideretur. Etpręfes Pilatusmortis Chri
b loan.19.c St I reus eſt, quòd illum in Iudæorum gratiam cruciaffigendum , etſi inuitus
Lucz 23. d
quodammodò authoritate ſua adiudicauit ac tradidit. Ita ſummo ſe crimine

Exod.1.0 d Pharao & " Herodes obligârunt,cùm legem tyrannicam de occidendis He

€ Efa.10.a
Matth.is .a bræorum infantibus ferrent. Væ autem illis qui conduntlegesiniquas.
Marc.7.b TESTIMONIA .
1. PRIMI Regum vigefimofecundo: Dixit's liceris, tuum fit : de populo age quod tibiplacet.
rex (Saul ) : Morte morieris Achimelech, tu & o- Vocatió ſunt ſcribæ regismenſe primo Niſan ,ter
mnis domus patris tui. Et ait rex emiſſárijs, qui tiadecima die eiuſdem menſis : & ſcriptum eft, vt
circunſtabant eum : Conuertimini, & interficite juſſerat Aman ,ad omnes Satrapas regis , & iudices
ſacerdotes Domini :nam manus eorum cum Da- prouinciarum , diuerſarum gentium , vt quæ
uid eft , fcientes quèd fugiſſet, & non indicauerunt que gens legere poterat, & audire pro varietate
mihi.Noluerunt autem feruiregis extendere ma- linguarum , ex nomine regisAffueri: & literæ fi
nus ſuas in ſacerdotes Domini.Et ait rex ad Doëg: gnatæ ipfius annulo, miſlæ ſuntper curſores regis
Conuertere tu , & irrue in ſacerdotes Domini. ad vniuerſas prouincias, vt occiderent atque de
Conuerſustaz Doëg Idumæus irruit in ſacerdotes, lerent omnes Iudæos, à puero vſque ad ſenem ,
& trucidauit in die illa o & ogintaquinque viros paruulos & mulieres, vno die, hoceft, tertiode
veſtitos Ephodlineo . Nobe autem ciuitatem fa- cimo menſis duodecimi qui vocatur Adar, & bo
cerdotum percuffit in oregladij, viros & mulie- na eorum diriperent.Summa autem Epiſtolarum
res, & paruulos, & lactentes,bouemp & afinum & hæc fuit, vt omnes prouinciæ ſcirent& pararent
ouem in oregladij . ſe ad prædictum diem . Feftinabant curſores qui
2. IVDITH ſecundo :Anno tertiodecimoNa- miſli erant, regis imperium explere. Statimæ in
buchodonofor regis, vicefima & fecüdadie men- Suſan pependitedictum , rege & Aman celebrante
fis primi , factum eſt verbum in domo Nabucho- conuiuium , & cun&is Iudæis qui in vrbe erant,
donoſor regis Affyriorum , vt defenderer ſe : vo- fentibus.
cauitqomnes maiores natu,omnesqz duces& bel- 4. DANIELIS tertio : Et præco clamabat va
latores ſuos, & habuit cum eismyſterium confilij lenter: Vobis dicitur populis,tribubus & linguis:
ſui. Dixitque cogitationem ſuam in eo effe, vt In hora qua audieritis fonitum tubæ & fiftulæ &
omnem terram ſuo ſubiugaret imperio.Quod di- citharx, ſambucæ & pſalterij & fymphoniæ , &
&tum cùm placuiſſet omnibus, vocauit Nabucho- vniuerfi generis muſicorum , cadentes adorate
donoſor rex Holofernem principem militiæ ftatuam auream , quam conſtituit Nabuchodo
ſuę,& dixit ei: Egredere aduersùm omne regnum noſor rex.Si quis autem non proftratus adoraue
Occidentis : & contra eos præcipuè qui contem- rit, eadem hora mittetur in fornacem ignis ar
pſerunt imperium meum . Non parcet oculus tu- dentis.Poft hæc igitur ftatim vt audiêruntomnes
us vlli regno, omnémque vrbem munitam ſubiu- populiſonitum tubæ , fiftulæ & citharæ , ſambucæ
gabis mihi , & pſalterij,ſymphoniæ & omnis generismuſico
3. HESTER tertio : Dixit Aman regi Aſſuero : rum : cadentes omnes populi , tribus & linguæ ,
Eft populus per omnes prouincias regni tui di- adorauerunt ftatuam auream quam conſtitu
fperſus, & à fe mutuò ſeparatus, nouis vtens legiº erat Nabuchodonoſor rex. Statimque in ipſo
bus & cæremonijs , inſuper & regis ſcita conte- tempore accedentes viri Chaldæi, accufauerunt
mnens.Etoptimènôfti,quòd non expediat regno ludæos & c.
tuo vt infoleſcat per licentiam . Si tibi placet, de- 3. ET capite fexto : Viri ergò illi curiofiùs in
cerne, ve pereat, & decem millia talentorum ap- quirentes, inuenerunt Danielem , orantem & ob
pendam arcarijs gazæ tuæ. Tulit ergò rex annu- ſecrantem Deum ſuum . Et accedentes,locuti ſunt
lum quo vtebatur, de manu fua, & dedit eum regi ſuper edicto : Rex , nunquid non conftituifti,
Aman filio Amadathi de progenie Agag,hofti lu- vtomnis homo qui rogaret quenquam de dijs &
dæorum, dixit ad eum, Argentum quod tu pol. hominibus vſque ad dies triginta ,nisìte rex, mit
teretur
 ALIENO IVSSI O N I S. Q. IIII. 433
teretur in lacum leonum ? Ad quos reſpondens vltrò ingerebant, intrò ferentes ea quæ non lice
rex, ait : Verus eſt ſermo iuxta decretum Medo- bat.Altare enim plenum erat illicitis, quæ legibus
rum atque Perſarum ,quod præuaricari non licet. prohibebantur. Nequeautem fabbatha cuftodie
Tuncreſpondentes dixerunt coram rege: Daniel bantur, neque dies ſolennes patrij ſeruabantur,
de filijs captiuitatis Iudæ, non curauit de lege tua nec fimpliciter Iudæū ſe eſſe quiſquam conficeba
& de edicto quod conftituifti: ſed tribus tempo- tur. Ducebantur auteni cum amara neceſſitate in
ribus per diem orat obſecratione ſua. Quod ver- die natalis regis ad facrificia: & cùm Liberi ſacra
bum cùm audiffet rex,fatìscontriftatus eft: & pro celebrarentur,cogebantur hedera coronati Libe
Daniele poſuit cor vt liberaret eum , & vfque ad ro circuire. Decretum autem exije in proximas
occaſum folis laborabat vt erueret illum . Viri gentilium ciuitates, ſuggerentibus Ptolemæis, vt
autem illi intelligentes regem , dixerunt ei : Scito pari modo & ipfi aduersùs Iudæos agerent, vt fa
rex , quia lex Medorum atque Perſarum eft, vt crificarent: eos autem qui nollent tranfireadin
omne decretum quod conftituerit rex, non liceat ftituta gentium , interficerent. Erat ergò videre
immutari.Tunc rex præcepit, & adduxerunt Da- miſeriam .
nielem , & miferunt eum in lacum leonum . 8. MARCI ſexto : Herodes miſſo ſpiculatore
6. PRIMI Machabæorum primo : Et ſcripſit præcepitafferricaput Ioannis in diſco , & décolla
rex Antiochus omni regno ſuo, vteffet omnis po- uit eum in carcere.
pulus vnus, & relinqueret vnuſquiſque legem ſu- 9. ACTOR V M vigefimotertio : Princeps
am . Et conſenſerunt
omnes gentes ſecundùm ver autem facerdotum Ananias præcepit adftanti
bum regis Antiochi:& multi ex Ifrael conſenſe- bus fibi percutere os eius. Tunc Paulus dixit ad
runt feruituti eius, & facrificaueruntidolis, & co eum & c.
inquinaueruntfabbatum . Etmifitrex libros per 10. SECVNDI Regum vndecimo: Factum eſt
manus nunciorum in Ieruſalem & in omnes ciui- ergò manė, & fcripfit Dauid epiftolam ad loab :
tates Iudæ ,vt fequerentur leges gentium terræ , & mificos per manum Vriæ ,ſcribens in epiftola : Po
prohiberent holocauſta & ſacrificia & placatio- nite Vriam exaduersò belli , vbi fortiſſimum eft
nes fieri in templo Dei, & prohiberent celebrari prælium : & derelinquite eum , vt percuſſus inter
fabbatum , & dies folennes : & iuſſit coinquinari eat.Igitur cùm Ioab obfiderec vrbem ,poſuitVri
ſancta, & ſanctum populum Ifrael. Et iuflitædifi am in loco vbi fciebat viros efle fortiſſimos.
cari aras, & templa, & idola, & immolaricarnes Egreſsiós viri de ciuitare, bellabant aduersùm lo
fuillas, & pecora communia, & relinquere filios ab, & ceciderunt de populo feruorum Dauid, &
ſuos incircunciſos, & coinquinari animas eorum mortuus eft etiam Vrias Hethæus.
in omnibus immunditijs & abominationibus,ità 11. IOANNIS decimonono : Tunc ergò tradi
vt obliuiſcerentur legem, & immutarent omnes dit eis illum ,vt crucifigeretur.
iustificationes Dei. Et quicunque non feciſſent ſe 12. LVCAE vigefimotertio : Dimifit autem il
cundùm verbum regis Antiochi,morerentur. Se- lis eum qui propter homicidium & ſeditionem
cundùm omnia verba hæc, fcripfit omni regno miſſus fuerat in carcerem , quem petebant, leſum
fuo : & præpoſuit principes populo qui hæc fieri verò tradiditvoluntati eorum .
cogerent.Eciufferuntciuitatibus Iudæ ſacrificare. 13. EXODI primo: Dixit autem rex Aegypti
Et congregati funt multi de populo ad eos qui obftetricibusHebræorum : quarum vna vocaba
dereliquerant legem Domini, & fecerunt mala tur Sephora,altera Phua,præcipiens eis : Quando
ſuper terram : & cffugaueruntpopulum lfraelin obftetricabitis Hebræas , & partàs tempusaduene
abditis, & in abſconditis fugitiuorum locis . Die rit: fi maſculus fuerit,interficite eum :fi fæmina,
quintadecima menſis Casleu, quinto & quadra- reſeruate. Timuerunt autem obſtetrices Deum,
gefimo & centefimo anno ædificauit rex Antio- & c. Præcepit ergò Pharao omni populo ſuo, di
chus abominandum idolum defolationis ſuper cens: Quicquid maſculini ſcxus natum fuerit, in
altare Dei, & per vniuerfas ciuitates Iudæ in cir- Aumen proijcite: quicquid feminini,reſeruate.
cuicu edificaueruntaras : & ante ianuas domorū , 14. MATTHAEI fecundo capite : Tunc He
& in plateis incendebant thura, & facrificabant: rodes videns quoniam illuſus eſſetà Magis, iratus
& libros legis Dei combuſſerunt igne, ſcinden- eſt valdè: & mittens occidit omnes pueros, qui
tes eos: & apud quemcunque inueniebantur libri erant in Bethlehem & in omnibus finibus eius à
teſtamenti Domini,& quicunqueobſeruabant le- bimatu & infra, ſecundùm tempus quod exqui
gem Domini, ſecundùm edictum regis crucida- fiérac à Magis.
bant eum . In virtute ſua faciebant hæc populo If. 15. ESAIAE decimo : Væ qui condunt leges
rael ,qui inueniebatur in omni menſe & menſe in iniquas: & ſcribentes, iniuſtitiam fcripferunt: vt
ciuitatibus.Et quinta & viceſima diemenfisſacri- opprimerent in iudicio pauperes , & vim facerent
ficabát ſuper aram quæ erat contra altare. Etmu- cauſæ humilium populi mei : vt eſſent viduæ
lieres quæcircuncidebant filios ſuos, trucidaban- præda eorum , & pupillos diriperent. Quid facie
tur fecundùm iuſſum regis Antiochi, & ſuſpende- tis in die viſitationis, & calamitatis de longève
bant pueros à ceruicibus per vniuerfas domos co nientis ? ad cuius confugietisauxilium ? & vbide
rnm : & eos qui circunciderant illos,trucidabant. relinquetis gloriam veftram ,nd incuruemini ſub
Et multi de populo Ifrael definiêrunt apud fe, vt vinculo, & cum interfe &tis cadatis ? Super omni
non manducarent immunda : & elegerunt ma bus his non eft auerſus furor eius, ſed adhucma
gis mori, quàm cibis coinquinari immundis : & nus eius extenta .
noluerunt infringere legem Dei ſanctam , & truci- 16. MATTHAEI decimoquinto : Ieſus autem
dati ſunt. & facta eft ira magna ſuper populum reſpondens ait illis : Quarc & vos tranfgredimi
valdè. ni mandatum Dei propter traditionem veftram ?
7. SECVNDI Machabeorum ſexto :Sed non Nam Deus dixit ,Honora patrem & matrem . &,
poft mulcum temporis mifitrex ſenem quendam Qui maledixerit patri vel matri, morte moria
Antiochenum , qui compelleret Iudæos,vtfe trás- tur. Vos autem dicitis, Quicunque dixerit patri
ferrent à patrijs & Dei legibus : contaminare eti- vel matri,Munusquodcunque eft ex me,tibi pro
am quod in Hierofolymis erat templum , & cog- derit: & non honorificabit patrem ſuum autma
nominare louis Olympij : & in Garizim , prout trem ſuam , & irritum feciſtismádatum Dei pro
erant hi qui locum inhabitabant, louis hoſpita- pter traditionem veftram ,
lis. Pellima autem & vniuerſis grauis erat malo- 17. MARCI ſeptimo: Et dicebat illis, Bendir
rum incurfio, nam templum luxuria ' & comeffa- ritum feciftis præceptum Dei, vt traditionem ve
tionibus gentium erati plenum , & fcortantium ftram ſerueris. Moyfes enim dixit, Honora pa
cum meretricibus, ſacratisą ædibus mulieres ſe trem tuum & matrem : & ,Qui maledixerit patri
Oo yel
 434 Q. V. DE PECCATO
vel matri, morte moriatur: Vos autem dicitis,Si vltrà non dimittitis eum quicquam facere patri
dixerit homo patri aut matri: Corban (quod eft fuo aut matri, reſcindentes verbum Dei per tra
donum) quodcunque ex me , tibi profuerit : & ditionem veſtram quam tradidiftis.

V.

Conſenſus quando alienipeccatinos reos facit ?

Leuit. 20.6 Numer.s6.d Cùm , quod ab alijs fit nequiter,à nobis quaſi ſuffragium accipit, &
Judith 8.b Heter 14.cd
Lucz 11.8
ſaltem tacitè ‘ approbatur.Ita peccauit Saulus,in Stephani protomar
a Irenæus lib.4.cap.46.
b Ador.7.8 tyris necem conſentiens. Peccârunt& viri ex Iudæis plures quadra
c Ador.23.c ginta , quifa & a etiam voti nuncupatione in Pauli necem armârunt

d Math.17.b Mar.is.ab feſe.Peccauerunt demùm & ciues Hierofolymitani,ſuis Magiſtrati

.
bus, quô Chriſtus perderetur, ſuffragantes, vt idcircò Petrus illis ex 1
4
c A & or.3.c & 2. d probrans dixerit: . Authorem vitæ interfeciſtis.Notanda eſt igitur Pauli
fententia:'Nonfolùm quifaciuntmala, ſedetiam quiconſentiunt facientibus, 1
f Rom.i.d. L

Epifto.11.Cyprianum.
Romani quæ eft Cleri dignifuntmorte.Et hucreferripoteft, quod apud Cyprianum'legimus,
Non eft immunis à ſcelere, qui vt faceret, imperauit : nec alienus à
crimine , cuius conſenſu licèt non à ſe admiſſum crimen, tamen pu 1

blicèlegitur.
TESTIMONI A.
1. LEVITICI vigefimo : Quòd fi negligens
populus terræ , & quafi paruipendens imperium
meum , dimiferit hominem qui dedit de ſemine
fuo Moloch, nec voluerit eum occidere : ponam
faciem meam ſuper hominem illum & cognati-
oné eius, ſuccidam'oz & ipſum , & omnes quicon-
ſenſerunt ei,vifornicaretur cum Moloch ,de me-
dio populiſui.
2. NÝ MEROR VM decimoſexto : Locutus
Dominus ad Moyſen & Aaron, ait : Separamini
de medio congregationis huius, vt eos repentè
diſperdam . Qui ceciderunt proni in faciem , at
que dixerunt:Fortiſime Deus ſpirituum vniuer-
ſecarnis,num vno peccante,contra omnesira tua
defæuiet ? Et ait Dominus ad Moyſen : Præcipe
vniuerſo populo, vt ſeparetur à tabernaculis Co-
re & Datha & Abiron.Surrexités Moyſes, & abijt
ad Dathan & Abiron : & fequentibus eum ſenio-
ribus Ifraél,dixit ad turbam : Recedite à taberna-
culis hominum impiorum,& nolite tangere quæ
ad eos pertinent,nè inuoluaminiin peccatis eo-
rum.Cump receſſiſſent à tentorijs eorum per cir-
cuitum , Dathan & Abiron egreſti ftabant in in-
troitu papilionum fuorum cum vxoribus & libe-
ris,omnio frequentia. Etait Moyſes: In hoc ſcie-
tis quòd Dominus miſerit me vt facerem vniuer-
fa quæ cernitis, & non ex proprio corde ea protu-
lerim : Siconſueta hominum morte interierint,
& vifitaueriteosplaga , qua & cæteri vificari ſolét,
non mifit me Dominus. fin autem nouam rem fe-
cerit Dominus , vt aperiens terra os ſuum ,deglu-
tiateos & omnia quæ ad illospertinent,deſcende-
rinta viuentes in infernum , ſcietis quòd blaſphe-
mauerint Dominum.Conféftim igitur vt cellauit
loqui,dirupta eft terra ſub pedibus eorú : & ape-
riens os ſuum ,deuorauit illos cum tabernaculis
ſuis & vniuerſa ſubftantia eorum :deſcenderuntos
viui in infernum operti humo, & periêrunt de
medio multitudinis. At verò omnis Iſrael qui
ftabat per gyrum ,fugità clamore pereuntium ,di-
cens : Ne fortè & nosterra deglutiat. Sed & ignis
egreſſus à Domino, interfecit ducentosquinqua-
ginta viros qui offerebant incenſum .
3. IVDITH octauo : Hæc itaque cùm audiſſet
Iudith , quoniam Ozias promififfet quòd tranf
acto quinto die traderet ciuitatem ,mifit ad pre-'
sbyteros Chabri & Charmi . Et venerütad illam ,
& dixicillis : Quod eft hoc verbum , in quo con
fenfit Ozias, vt tradat ciuitatem Aſſyrijs, fi intra
quinque dies non venerit vobis adiutorium ? &
qui estis vos qui tentatis Dominum ? Non eft ifte
fermò qui miſericordiam prouocet : ſed potiùs
qui iram excitet & furorem accendat. Pofuiftis 1
vos tempus miſerationisDomini,& in arbitrium
veftrum diem conftituiftis ei ? Sed quia patiens 1
Dominus eft, in hoc ipſo pæniteamus & c.
4. HESTER decimoquarto: Et deprecabatur 1
Hefter Dominum Deum Ifrael,dicens: Domine 1
mi,qui rex nofter es ſolus & c. Tu nôfti quia ode
rim gloriam iniquorum , & detefter cubile incir
cunciſorum & omnis alienigenz. Tuſcis necelli
tatem meam ,quòd abominer fignum ſuperbiæ &
gloriæ meæ ,quod eft fuper caputmeum in diebus
oftentationismeæ ,& derefter illud quafi pannum
menftruatæ , & non portem in diebus filentij mei,
& quòd non comederim in menſa Aman , nec
mihi placuerit conuiuium regis, & non biberim
vinum libaminum : & nunquàm lætata fit ancil
la tua, ex quo huc trans lata ſum vſque in preſen
tem diem ,nisìin te Domine Deus Abraham ,Deus
fortis ſuper omnes & c.
s. LV CAE vndecimo: Vævobis, quiædificatis
monumenta prophetarum : patres autem veftri
occiderunt illos : profe & ò teftificamini quòd
conſentitis operibus patrum veftrorum : quoni
am ipfi quidem eos occiderunt,vos autem ædifi
catis eorum ſepulcra.
6. IRENAEVS libro quarto contra hæreſes
Valentiniani & fimiles, capite quadrageſimoſex
to : Et habemus przceptum : Si quis frater nomi- 1.Cor.5.
natur fornicator,aut auarus, aut idololatra, aue
maledicus,aut ebrioſus,autrapax,cum huiuſmo
di nec cibum fumere. Et iterùm ait Apoftolus:
Nemo vos ſeducat inanibusverbis:propter hoc Ephelos.
enim venit ira Dei in filiosdiffidentiz .Nolite er
gò fieri participes eorum . Et quemadmodùm ibi
peccantium damnatio participabat & reliquos, Peccantiam
cum cis conuerfa- dánatioreli
quoniam placebanteis, & vna para
bantur : fic & hic modicum fermentum totam quos.
maſſam corrumpit.
7. ACTOR VM ſeptimo: Saulus autem erat
confentiens neci eius .
8. ET vigelimotertio : Fa & a autem die, colle
gerunt fe quidam ex Iudæis ,& deuouerunt ſe, di
centes, neque manducaturos, neque bibituros,
donèc occiderent Paulum . Erant autem plus
quàm quadraginta viri, qui hancconiurationem
fecerant.
9. MATTHAE I vigefimofeptimo : Princi
pes autem facerdotum & feniores perſuaſerunt
populo, vt peterent Barrabam , leſum verò per
derent.
10. MAR
 ALIENO IR I TATION I S. Q. V.VI. 435
180. MARCI decimoquinto : Pontifices au- in reprobum ſenſum : vt faciantea quæ non con
tem concitauerunt curbam , ve magis Barra- ueniunt,repletosomni iniquitate,malitia,forni
· bam dimitteret eis & c. Pilatus autem volens catione, auaritia, nequitia,plenos inuidia ,homi
populo fatisfacere, dimiſit illis Barrabam : & cidio ,contentione,dolo,malignitate ,fufurrones,
tradidit leſum fiagellis cæſum , vt crucifigere- detractores, Deo odibiles, contumeliofos, ſuper
- tur . bos, elatos, inuentores malorum ,parentibusnon
11. ACTORVM tertio : Deus glorificauit fili- obedientes,infipientes,incompofitos,fine affecti
um ſuum leſum , quem vos quidem tradidiftis & one, abfque fædere, fine miſericordia. Qui cùm
negåſtis ante faciem Pilati,iudicantejllo dimitti. iuftitiam Dei cognouiſſent, non intellexerunt
Vos autem fan & um & iuftum negåftis,& peciftis quoniam qui calia agunt, digni ſunt morte: non
virum homicidam donari vobis,authorem verò folùm quiea faciunt, ſed etiam qui conſentiunt
vitæ interfeciftis. facientibus.
12. ET capite ſecundo : Viri Ifraélitz , audite 14. CLERVS Romanus in epiftola ad Cypri
verba hxc, leſum Nazarenum virum approba- anum,quæ apud eundem eft trigefimaprima:Sed Ef lib.a.
cum à Deo in vobis, virtutibus & prodigiis & fi- etiam aduersùs illos qui acta feciffent, licèt præ- epift.7.
gnis, quæ fecit Deusper illum in medio veſtrî, fic- ſentes, cùm fierent, non affuiſſent,cùm præfenti
ut vos ſcitis : hunc definito confilio & præſcien- am ſuam vtique, vt fic fcriberentur, mandando
tia Dei tradicum , per manus iniquorum affigen- feciſſent.Non eft enim immunis à ſcelere, qui vt Et iubetis &
res, interemiftis. fieret imperauit: nec eft alienus àcrimine, cuius copſeorētis
eft peccata .
13. Ad Romanos primo : Et ficutnon probaue-, conſenſu, licèt non à fe admiſſum crimen ,tamen
runt Deum habere in notitia, tradidit illos Deus ' publicè legitur.
VI.

Quando Iritatione nobis peccatum alienum conflatur ?

Cùm fcientes alium ad iram , vindi & am , blaſphemiam , crudelitatem, 1.Reg.1.bpla.

aut conſimilia vitia, fiue di &tis id fiat, ſiue fa & is, aut quacunque ratione 14. Gal...
alia, prouocamus. Vtcùm vxor lob patientiſſimo viro petulanter inſul- 104 3.0
tans, quantùm in fequidem erat, ſuaſit etiam Deum blaſphemare. Et Tobize º lob 2.0
b
vxoræquè morofa,maritum ſuis conuicijs frequenter infeſtans& exaſpe 3.2b Tob.3.d
b &

rans, hoc facit, vt vir anxiusdomeſticam iniuriam fufpirijs, lachrymis &

precibus ad Deum fuſis perfequi cogatur. Contrà verò monet · Éccleſia- ç 35.Cas.ab
Eccli
Pro. 8,2

ſticus: Abstine te à lite , & minues peccata.Homo enim iracundus incendit litem , 30.d
ovir peccator turbabitamicos,& in medio pacem babentium immittit inimicitiam . Sic

& Salomon dixit : Semper iurgia quæritmalus,angelus autem crudelis mittetur con: 3.d etal.;.
tra euni.
TESTIMONIA .
1. PRIMI Regum primo : Afligebat quoque
Annamämula eius, & vehementer angebat, in-
tantùm ve exprobraret quòd Dominus conclu-
filler vuluam eius: ficoz faciebat per ſingulos an
nos, cùm redeunte tempore afcenderent ad tem-
plum Domini : & fic prouocabat eam .
2. PSALMO centefimo quinto :Dedit eis pe-
titionem ipforum : & mifit ſacuritatem in animas
eorum . Et iritauerunt Moyſen in caftris : Aaron
fanctum Domini ,
3. SECVNDI Machabæorum decimoquar-
to : Morabatur autem Nicanor Hierofolymis,nic
hil& iniquè agebat, gregesq turbarum quæ con-
gregatæ fuerant, dimifit. Habebat autem ludam
ſemper charum ex animo,& erat viro inclinatus.
Rogauitq eum ducere vxorem ,filios procreare,
Nuptias fecit: quietè egit, comiteria viuebant.
Alcimus autem videns charitatem illorum ad-
inuicem & conuentiones, venit ad Demetrium ,
& dicebat Nicanorem rebus alienis aſſentire, lu-
dama regni infidiatorem , fuccefforem fibi defti
nåffe. Itaque rex exaſperatus, & peſſimis huius
criminationibus iritatus , ſcripſit Nicanori, di-
cens grauiter quidem ſe ferre de amicitiæ con-
uentione, iubere tamen Machabæum citiùs vin-
& tum mittere Antiochiam .
4. AD Galatas quinto : Non efficiamur inanis
gloriæ cupidi, inuicem prouocantes, inuicem'in-
uidentes.
5. AD Ephefios fexto : Et vos patres, nolite ad
iracundiam prouocare filios veftros: fed educate
illosin diſciplina & correptione Domini.
6. AD Coloſſenſes tertio : Patres, nolitc ad in-
dignationem prouocare filios veftros : vt non pu-
fillo animo fiant.
7. IOB ſecundo capite : Dixit autem illi vxor
ſua : Adhuc tu permanes in ſimplicitate tua ? Be
nedic Deo , & morere .
8. TOBIAE ſecundo : Sicutbeato lob inſulta
bant reges ità iſti parentes & cognati eius irride
bant vitam eius,dicentes: Vbi eft fpes tua, pro qua
eleemofynas & ſepulturas faciebas ? Tobias verò
increpabat eos, dicens: Nolite ita loqui, quoniam
filijſanctorum fumus, & vitam illa expectamus,
quam Deus daturus eft his qui fidem ſuam nun
quàm mutant ab co. Anna verò vxor eiusibatad
opus textrinum quotidiè : & de labore manuum
fuarum vi&tum , quem conſequi poterat, defere
bat.Vndè fa & um eft,vt hædum caprarum accipi.
ens detuliſſet domi. Cuius cùm vocem balantis
vir eius audiffet,dixit : Videte nè fortè furtiuus
fit : reddite eum dominisfuis, quia non licet no
bis aut edere exfurto aliquid , aut contingere. Ad
hæc vxor eius irata reſpondit : Manifeftè vana
fa &ta eft fpes tua, & eleemofynæ tuæ modò appa
ruerunt. Atque his & alijs huiuſcemodi verbis
exprobrabatei .
9. ET capite tertio : Tunc Tobias ingemuit, &
cæpit orare cum lachrymis ,dicens: Iuſtus es Do
mine, & omnia iudicia tua iufta funt : & omnes
vix tuz,miſericordia, & veritas, & iudicium & c.
Eadem die contigit vt Sara filia Raguelis in Rages
ciuitate Medorum , & ipfa audiret improperium
ab vna ex ancillis patris ſui, quoniam tradita fu
erat feptem viris, & dæmonium nomine Almo
dæus occiderat eos, mox yt ingrefli fuiffent ad
cam.Ergò cùm pro culpa ſua increparer puellam,
refpondit ei,dicens: Ampliùs ex tenon videamus
filium aut filiam ſuper terram , interfe & trix viro
rum tuorum . Nunquid & occidere me vis, ficue
Oo 2 iam
 436 Q. VI. VII . DE PECCATO
iam occidifti feptem viros ? Ad hanc vocem per- commiſcetur rixæ alterius. Sicutnoxius eft, qui
rexit in ſuperius cubiculum domus fue: & tribus mittit ſagittas & lanceas in mortem : ità vir qui
diebus & tribus noctibus non manducauit, ne- fraudulencer nocet amico ſuo , & cùm fuerit de
que bibit : ſed in oratione perfiftens cum lachry- præhenfus,dicit,Ludens feci. Cùm defecerint li
mis, deprecabatur Deum , vt ab iſto improperio gna, extinguetur ignis : & ſuſurrone ſubtracto ,
liberaret eam . iurgia coquieſcunt. Sicut carbones ad prunas, &
10. ECCLESIASTICI vigefimoo & auo :Abf- ligna ad ignem ,fichomoiracundusſuſcitatrixas.
tine te à lite,& minues peccata, & c.vtin textu . Se. Verba ſuſurronis quafi fimplicia, & ipſa perueni
cundùm enim ligna fylux, fic ignis exardeſcit : untad intima ventris.
& fecundùm virtutem hominis, liciracundia illi- 15. ITEM capite vigefimonono : Vir iracun
us erit, & fecundùm ſubftantiam ſuam exaltabit dus prouocat rixas : & qui adindignandum faci
iram ſuam.Certamen feftinatum incendit ignem : lis eſt,erit ad peccandum procliuis,
& lis feftinans effundit ſanguinem , & lingua telti- 16. ET capite trigefimo : Qui fortiter premic
ficans adducit mortem . Si ſufflaueris,quafi ignis vbera ad eliciendum lac, exprimit butyrum : &
exardebit : & fi expueris ſuper illam ,extinguetur: qui vehementer emungit,elicit fanguinem : & qui
vtraque ex ore proficiſcuntur. Suſurro & bilin- prouocat rixas, producit diſcordias.
guis maledi&tus : multos enim turbauit pacem 17. PROVERBIORVM decimoſeptimo :
habentes. Lingua tertia multos commouit, & di- Semper iurgia quærit malus & c.
ſperfit illos de gente ingentem : ciuitates muratas 18. ET capite tertio : Nè contendas aduersus
diuitum deftruxit, & domos magnatorum effo- hominem fruſtrà, cùm ipſe cibi nihil mali fece
dit . Virtutes populorum concidit, & gentes rit. Nè æmuleris hominem iniuftum , nec imi
fortes diffoluit. Lingua tertia mulieres viratas teris vias eius : quia abominatio Domini eft
ciecit &c. omnis illuſor, & cum fimplicibus ſermocinatio
11. PROVERBIOR VM decimoquinto: Vir eius. Egeſtasà Domino in domo impij : habita
iracundus prouocat rixas : qui patiens eft, miti- cula autem iuftorum benedicentur. Ipſe deluder
gat ſuſcitatas. illuſores, & manſuetis dabit gratiam . Gloriam
12, ET capite decimooctauo : Labia ftulti mi- ſapientes poſfidebunt:ftultorum exultatio , igno.
ſcent ſe rixis,& os eius iurgia prouocat. minia .
13 . ITEM vigefimofecundo : Eijce deriſorem , 19. ESATAE trigefimotertio : Væ quiprædaris,
& ibit cum eo iurgium , ceſſabuntos cauſæ & con- nonne & ipſe prædaberis? & qui fpernis,nónne &
tumeliz . ipſe ſpernéris ? cùm conſummaueris deprædacio
14. ET capite vigefimoſexto :Sicut qui appræ- nem ,deprædaberis: cùm fatigatus defiëris conte
hendic auribus canem , fic qui tranfic impatiens, & mnere, contemneris.

VII .

Quandoper laudationem , vel adulationēnoftram peccato alieno fædamur ?

Pro.34. C 27.2 28.d Pfal. Cùm aliquem in malefactis,vel de improbitate commendamus,

de Dauid & Sauc. Cyp:vel tanquam re benègeſta, calcar addimusmalècurrenti, vtille in pra
de lapſ. Bafil.hom.in pfal.
61. Auguft. in pſal.134. uo inſtituto pergat. D'a'autem qui conſuunt puluillosſubomnicubito ma
a Ezcch.13.c nus, & faciunt ceruicalia fubcapite vniuerfa ætatis ad capiendas animas,vt eſt

b Hicrem.14.C 23 c defapud Prophetam.In hoc vitium incidunt nonnunquam Eccleſiaſtici

97.beadus
Mich.3.0 d 3.Reg.Thiene
22.abcd concionatores, & Magiſtratus malèvulgo blandientes, dum eius li
c Efa.3.c 9.c jo.b centiæ palàm fauent& applaudunt. Re& tè autem Elaias : ' Popule meus,

s quite beatum dicunt,ipſite decipiunt, & viam greßuum tuorum dißipant.Vn

Hilom.ic.comunemente de Paulus eos iubetvitari Do & ores, qui perdulces ſermones & be.
lag.cap.9.&
sùs lib.2.aduer-
Iouinian.cap.19. nedi&iones ſeducuntcorda innocentium . Quoniam enim laudatur pec

cator in deſiderijs animæ fuæ ,c iniquus benedicitur, exacerbabit Dominum

• Pfal.6.c.4.d Prou...a b peccator,vt Regius Propheta teftatur.
16.d 19.0 29. a Ecclc 7.a
Hiere.9.abc TESTIMONIA.
1. PROVERBIORVM vigefimoquarto:Qui S. ESAIAE quinto : Vx qui dicitismalum bo
dicunt impio ,iuftus es : maledicent eis populi , & num , & bonum malum : ponentes tenebras lu
dereftabuntur eostribus: qui arguunt eum ,lau- cem , & lucem tenebras: ponétes amarum in dul
dabuntur, & ſuper ipſos veniet benedi&tio. Labia ce , & dulce in amarum .
deofculabitur,qui recta verba reſpondet.Præpa- 6. ' CHRYSOSTOMVS homilia fecunda de
ra foris opus tuum , & diligenter exerce agrum tu- Dauid & Saule, cuius titulus eft, Magnum eſſe bo
um , & poſted ædifices domum tuam . Ne fis teftis num non tantùm exercere vircute, verùm etiam
fruftrà contra proximum tuum , nec lactes quen- laudare & c.Non oportet expetere modd & æmu
quam labijs tuis. lari virtuté, verùm etiam eos qui virtuté ample.
z. ET capite vigefimoſeptimo: Laudet te alie- & untur, laudibus vehere, & admirandos prædi
nus, & non os tuum : extraneus, & non labia tua. care, nobis fru & um aliquem , eumq haud vulga
Melior eft manifeſta correptio , quam amor abf- rem ,adfert. Quemadmodùm ex aduerſo praui
conditus. Meliora ſunt vulnera diligentis, quam tatem non æmulari tantùm , verùm etiam in ea
fraudulenta oſcula odientis. viuentes laudare,fupplicium haud mediocre no
3. ET vigefimooctauo :Qui corripit hominem , bis conciliat :& li fas eft quiddam nouum & ad- Laudidime.
gratiam pofteà inueniet apud eum magis, quàm mirandum dicere, grauius fupplicium , quam li non luas
ille qui per linguæ blandimenta decipit. manet illos ipſos qui mald viuunt. Id declarans
4. PSALMO centefimo quadragefimo: Cor. Paulus, pofteaquam omnem malitiæ fpeciem
ripiet me iuftus in miſericordia , & increpabit enumerarat ,accuſaſſetip omnes qui leges Dei con
me: oleum autem peccatoris non impinguet ca. culcant, de illifiplis mox ſubijcit: Qui cùm Dei Roma
put meum . iuftitiam nöffent, quòd qui talia faciunt, digni
funt
 ALIENO L VA DATION IS. Q. VIL 437
funtmorte,non folùm ea faciunt,fed & compro- phetæ tui Iſrael erant. Non afcendiftis ex aduer
bancilla facientes: demonftranshoc effe grauius lo, neque oppofuiftis murum pro domo Iſrael :
Plus eftlau
cantes pec.
. illo. Nam collaudare inſuper delinquentes, quod vt ftaretis in prælio in die Domini. Vident va
dare quàm ad ſupplicij pertinet æftimationem , longe plus na,& diuinant mendacium , dicentes :Air Domi
delinquere. eft quàm delinquere. Idą iure optimo, propter- nus: cùm Dominus non miſerit eos : & perfeue
eà quòd hoc ſuffragium proficiſcatur ab animo rauerunt confirmare ſermonem . Nunquid non
planè corrupto , & infanabili' morbo laborante. vifionem caffam vidiftis, & diuinationem men
Siquidem is quidum peccat, condemnat interim daćem locuti eftis ? & dicitis, ait Dominus:cùm
peccatum ſuum ,poceritaliquando temporis pro- ego non ſim locutus. Propterea hæcdicit Domi
greffu ad fe redire : cæterùm qui laudat malitiam , nus Deus: Quia locuti eſtis vana , & vidiftismen
is ſeipſum
priuauit curatione, quam adfert poe- dacium , ideò ecce ego ad vos, dicit Dominus Dear
nitentia. Proindè meritò Paulus pronunciauit us : Eterit manus mea ſuper Prophetas qui videt
hocillo eſſe grauius. Itaque ficutì qui praua non vana,& diuinant mendacium : in concilio popu
tantùm faciunt, verùm etiam tales collaudantac li mei non erunt , & in ſcriptura dómusIſrael non
prædicant,eandem aut etiam grauiorem pænam fcribentur, nec in terram Iſrael ingredientur: &
Probos lau Tortiuntur: ità qui bonos laudibus vehunt ac ſu- fcietis quia ego Dominus Deus: eo quod decepe
dare,fru
oſum ed.& u fpiciūt, coronarum illis repofitarum fiuntparti- rint populü meum ,dicentes : Pax : & non eft pax: 1
sipes. Quod ipſum ità eſſe, è ſcriptura licet perfpi- & ipfe ædificabat parietem , illi autem liniebant
Gen.12. cere. Deus enim ita loquitur Abrahæ : Benedicen- eum luto abſque paleis. Dic ad eos qui liniút abf
tibus cibi benedicam, & maledicentibus tibi ma- que temperatura, quòd caſurus fit : erit enim im
ledicam . ber inundans, & dabo lapides prægrandes deſu
7. CYPRIANVS in ſermone de lapfis: Cùm per irruentes, & ventum procellæ diſlipantem .
L faiz 3. ſcriptum fit : Qui vos felices dicunt, in errorem Siquidem eccé cecidit paries: nunquid non dice
vos mittunt, & femitas pedum veftrofam cur tur vobis,Vbieft litura quam liniſtis ? Proptereà
bant. Qui peccantem blandimentis adulantibus hæc dicit Dominus Deus : Et erumpere faciam
Adulatione
outriuntur palpas peccandifomitem ſubminiſtrat :nec com- fpiritum tempeftatum in indignatione mea : &
delicta. primit delicta ille,fed nutrit. At quiconſilijs for- imber inundans in furore meo erit, & lapides
tioribus redarguit fimul atque inftruit fratrem , grandesin ira in conſumptionem . Et deftruam
Apoc.3 . promouec ad falutem.Quos diligo,inquit Domi- parietem quem linîftis abſquetemperamento : &
nus, redarguo & caftigo . Sic oportet & DeiSacer- adæquabo eum terræ ,& reuelabitur fundamen
dotem non obſequijs decipientibus fallere, ſed tum eius : & cadet, & confumetur inmedio eius :
şimile deco • remedijs falutaribus prouidere. Imperitus eft & fcietis quia ego ſum Dominus. Et complebo
iroltationc
mulacrum . medicus, qui tumentes vulnerum finus manu indignationem meam in pariete, & in his qui
parcente contrectat, & in altis receſſibus viſcerum niunteum abſque temperamento, dicámque vo
virus incluſum , dum ſeruat,exaggerat. Aperien , bis : Non eft paries, & non funt qui liniunt eum .
dum vulnus eft & fecandum , & putraminibus Prophecæ Iſrael qui prophetant ad Hierufalem ,
ampuratis, medela fortiore curandum..Vocife- & vident ei vifionem pacis: & non eft pax, aiç
retur & clamet licet, & conqueraturæger impati- Dominus Deus. Et tu fili hominis, pone faciem
ens per dolorem : gratias aget poftmodùm , cùm tuam contra filias populi tui,quæ prophetant de
fenferit fanitatem . corde fuo : & vaticinare ſupereas,& dic: Hæc di
8. BASILIVS homilia in pfalmum fexagefi- cit DominusDeus,Væquiconſuunt puluillos ſub
Pfal.61, mumprimum : Ore ſuo benedicebant, & corde omni cubito manus: & faciunt ceruicalia ſub ca
ſuo maledicebant.Multinanque ſunt quipro bo- pite vniuerfæ ætatis ad capiendas animas: & cùm
nis prauas comprobant actiones, & vitia virtuti- caperent animas populi mei, viuificabantanimas
Vitia nônul bus vicinishoneftare contendunt. Nam fcurrilia eorum.Et violabantmead populum meum ,pro
la quz virtu loquentem, vrbanum ac lepidum : turpiloquum pter pugillum hordei & fragmen panis, vt inter
commêdan- verò , politicum : amarulentum & iracundum , ficerentanimasquæ non moriuntur, & viuifica.
neutiquam contemnendum prædicant: parcum rent animas quæ non viuunt,mentientes populo
verò ac minimè liberalem , vt robrium difpenfa- meo credenti mendacijs. Propter hoc hæc dicit
torem commendant: prodigum quoque,vt libe- Dominus Deus : Ecce ego ad puluillos veftros,
ralem : libidinofum & laſciuum , vtvoluptuari- quibus vos capitis animas volantes : & dirum
um & animi folutioris virum.Vec femel omnia, pam eos de brachijs veftris, & dimittam animas
vitium omne palliant adumbrata nomencla- quas vos capitis ,animas ad volandum.Et dirum
tura è vicino ſubiectæ virtutis. Tales ſanè ore pam ceruicalia veftra, & liberabo populum me
quidem benedicunt, corde autem maledicuntac um de manu veſtra, neque erunt vltrà in mani
Approbantes deuouent, In verborum nanque benedi tione bus veftris ad prædandum : & fcietis quia ego
vitia rere di omnem execrationem vitæ ſuæ inducunt, ac re Dominus . Pro eo quòd mærere feciftis cor iufti
mnationis
obnoxios os æternæ damnationi, ob ea quæ approbant, ſe- mendaciter ,quem ego non contriftaui, & confor.
seddunt. fe conftituunt, tåltis manus impij, vt non reuerteretur à via ſua
9. AVGVSTINVS in pſalmum centeſimum mala,& viueret: proptereà vananon videbitis, &
trigefimumquartum enarratione prima : Cogi- diuinationes non diuinabitis ampliùs, & eruam
tate & videre, quoniam quicquid aliud laudatis, populum meum de manu veftra , & fcietis quia
Inſanius, qui ideò laudatis ,quia bonum eft. Inſanit,qui laudat ego Dominus.
malum cd . quod non eft bonum . Si laudes iniquum eo ipfo 11. HIEREMIAE decimoquarto : Prophetæ
quòdiniquuseft,nónne& tu iniquus eris ?Si lau- dicunteis,Non videbitis gladium ,& fames non
des furemeo ipſo quòd fur eſt, nonne & cu parti- erit in vobis,fed pacem veram dabit vobis in lo
ceps eris ? Si laudes iuftum in eo ipſo quòd iuftus co iſto.Et dixit Dominus ad me : Falsò prophetæ
eft,nónne & tu habes in te partem laudando ?Non vaticinantur in nomine meo :non mifi eos, &
enim laudares iuftum , nisì amares : non amares , non præcepi eis,neque locutus fum ad eos. Viſio
fi nihil indè haberes . nem mendacem ,& diuinationem fraudulentam ,
10. EZECHIELIS decimotertio: Et factus eft & ſeductionem cordis ſui prophetant vobis. Id
fermo Domini ad me, dicens: Fili hominis, va circò hæc dicit Dominus de prophetis qui pro
ticinare ad propheras Iſraël, qui prophetant: & phetant in nominemeo , quosego no miſi, dicen
dices prophetantibus de corde fuo, Audite ver tes: Gladius & fames non erit in terra hac: Ingla
bum Domini.Hæc dicit Dominus Deus: Væpro- dio & fameconſumentur prophetæ illi.Etpopu
phetis inſipientibus, quiſequuntur fpiritum fu- li quibus prophetant, erunt proie &ti in vijs Hie
um,& nihil videnc. Quali vulpes in deſercis,pro- ruſalem præ fame & gladio ,& non erit qui ſepeli,
003 at eos :

1
 O
CAT
438 Q. VII . DE PEC
at eos:ipfi & vxores eorum , filij & filiæ eorum , & & in ignominiam æternam , quæ nunquam obli
effundam ſuper eos malum ſuum . uione delebitur.
12. ET capite vigefimotertio : Et in prophetis 13. ET vigefimofeprimo :Vos ergò nolite audi
Samariæ vidi fatuitatem : & prophetabantin Ba- re prophetas veftros, & diuinos, & fomniatores,
al, & decipiebant populum meú Iſrael.Etin pro- & augures, & maleficos qui dicunt vobis : Non
phetis Hierufalem vidi fimilitudinéadulteranti- ſeruietis regi Babylonis. Quia mendacium pro .
um, & iter mendacij : & confortauerunt manus phetant vobis: ve longèvosfaciant de terra ve
peſſimorum , vt non conuerteretur vnuſquiſque itra, & eijciant vos, & pereatis & c. Noliteaudire
à malitia ſua: facti ſunt mihi omnes vt Sodoma, verba prophetarum dicentium vobis,Non ferui
& habitatores eius quafi Gomorrha. Proptereà etis regi Babylonis :quia mendaciü ipli loquun
hæc dicit Dominus exercituum ad prophetas : tur vobis. Quia non miſi eos,ait Dominus : & ipfi
Ecce ego cibabo eos abfynthio, & potabo eosfel- prophetant in nomine meo mendaciter : veeijci
le : à prophetis enim Híeruſalem egreffa eſt pol- ant vos, & pereatis tam vos quàm prophetæ qui
lutio ſuper omnem terram . Hæc dicit Dominus vaticinantur vobis.
exercituum , Nolite audire verba prophetarum , 14. ITEM capite vigefimooctauo: Et dixit Hi
qui prophetant vobis, & decipiuntvos: vifionem eremias propheta ad Hananiam prophetam : Au
cordis loquuntur non de ore Domini.Dicunthis di Hanania, non miſit te Dominus, & tu confidere
qui blaſphemant me, Locutus eſt Dominus, Pax fecifti populum iftum in mendacio . Idcircò hæc
erit vobis. & omni qui ambulat in prauitate cor- dicit Dominus :Ecce ego mittam teà facie terræ :
dis fui, dixerunt : Non veniet ſuper vos malum . Hoc anno morieris, aduersùm enim Dominum
Quis enim affuit in confilio Domini, & vidit & locutus es.Et mortuus eft Hananias propheta in
audiuit fermonem eius ? Quis conſiderauit ver- anno illo , menſeſeptimo.
bum illius, & audiuit ? Ecce turbo Dominicæ in- 15. ET vigefimonono : Hæcdicit Dominus ex .
dignationis egredietur, & tempeftas erumpens, ercituuth Deus Ifrael: Non vos ſeducantprophe
ſuper caput impiorum veniet. Non reuertetur tæ veftriqui ſunt in medio veftram , & diuini ve.
furor Domini, vſque dum faciat, & vſque dum ftri: & nd'attendatis ad fomnia veftra quæ vosſo
compleat cogitationem cordis fui. In nouiſimismniatis. Quia falsò ipfi prophetant vobis in no
diebus intelligetis confilium eius.Non mittebam mine meo : & non mifi eos, dicit Dominus. Quia
prophetas, & ipfi currebát : non loquebar ad eos, hæc dicit Dominus,Cùm coeperint & c.
& ipfi prophetabant.Si ftetiſſent in confilio meo, 16. THRENOR VM fecundo : Prophetæ tui
& nota feciſſent verba mea populo meo : auertif- viderunt tibi falſa & ftulta : nec aperiebât iniqui
ſem vtiquè eos à via ſua mala , & à cogitationibus tatem tuam , vt te ad pænitentiam prouocarent:
ſuis peſimis.Putásne Deus è vicino ego fum , dicit Viderunt autem tibi affumptiones falſas & eie & ti
Dominus? Nunquid non cælum & terram ego ones. Plauſerunt ſuper te manibus omnes tranf.
impleo , dicit Dominus ? Audiui quæ dixerunt euntes per viam : fibilauerunt, & mouerunt caput
prophetæ, prophetantes in nomine meo menda- ſuum ſuper filiam Hierufalem .
cium, atque dicentes, Somniaui, fomniaui. V 17. MICHAEAE tertio : Hæc dicit Dominus
quequò iftud eft in corde prophetarum vatici- fuper prophetas quiſeducuntpopulum meñ :qui
nantium mendacium, & prophetantium ſeducti- mordent dentibus ſuis, & prædicant pacem : & fi
ones cordis fui ? Qui volunt facere, vt obliuiſca- quis non dederit in ore quippiam , fan &tificant
tur populus meus nominis mei propter fomnia fuper illum præliumi. Proptereà nox vobis pro
eorum quæ narrat vnuſquiſque ad proximū ſu- viſione erit, & tenebræ vobis pro diuinatione: &
um : ficut obliti ſunt patres nominis mei propter occumber folſuper prophetas,& obtenebrabitur
Baal . Propheta qui habet ſomniū , narret ſomni- fuper eos dies. Et confundentur qui vident viſio
um : & quihabet ſermonem meum , loquaturſer- nes. Et paulò pòft: Principes eius in muneribus
monem meum verè. Quid paleis ad triticum ,di- iudicabant, & facerdotes eius in mercede doce
cit Domiuus ? Nunquid non verbameafunt quafi bant, & prophetæ eius in pecunia diuinabant : &
ignis,dicit Dominus : & quafi malleus conterens fuper Dominum requieſcebant, dicentes: Nun
petram ?Proptereà ecce ego ad prophetas, äit Do- quid non Dominus in medio noftrûm ?non ve
minus : qui furantur verba mea vnuſquiſque à nient ſuper nos mala. Propter hoc, cauſa veftrî,
proximoſuo .Ecce ego ad prophetas, ait Domi- Sion quafi ager arabitur , & Hierufalem quali
nus : qui affumút linguas ſuas, & aiunt, Dicit Do- aceruus lapidum erit, & mons templi in excella
minus. Ecce ego ad prophetas ſomniátes menda- fyluarum .
cium , ait Dominus : qui narrauerunt ea, & ſedu- 18. TERTII Regum vigefimofecundo : Et ait
xerunt populum meum in mendacio ſuo, & in rex Iſrael ad loſaphat: Veniésne mccum ad præ
miraculis ſuis ,cùm ego no mififfem eos,nec man- liandum in Ramoth Galaad ? Dixitag loſaphat ad
dâſſem eis : qui nihil profuerunt populo huic, di- regem Ifrael: Sicut ego ſum ità & tu :populusmc
cit Dominus.Si igitur interrogauerit te populus us & populus tuus vnum ſunt: & equites mei,
ifte, vel propheta, aut facerdos,dicens, Quod eſt equites tui.Dixitg loſaphat ad regem Iſrael: Que
onusDomini?dices ad eos, Vtquid vobisonus? re,oro te,hodie ſermonem Domini. Congrega
Proijciam quippe vos, dicit Dominus. Et pro- uit ergò rex Ifrael prophetas, quadringentos cir
pheta & facerdos, & populus qui dicit, Onus Do- citèr viros, & ait ad eos : Ire debeo in Ramoth
mini : viſitabo ſúper virum illum , & ſuper do- Galaadad bellandum ,an quieſcere? Qui reſpon
mum eius. Hæc diceris vnuſquiſqz ad proximum derunt, Aſcende, & dabit eam Dominus in ma
& ad fratrem ſuum , Quid refpondit Dominus? Et nu regis. Dixit autem Iofaphat, Non eft hic pro
quid locutus eft Dominus? Econus Domini vltrà pheta Domini quiſpiá,vtinterrogemusper eum ?
non memorabitur : quia onus erit vnicuique ſer- Et ait rex ad Iofaphat: Remanfit vir vnus, per
moſuus, & peruertiſtis verba Dei viuentis, Do- quem poffumus interrogare Dominum : fed ego,
mini exercituum Dei noftri.Hçc dices ad prophe- odieum , quia non prophetat mihi bonum , fed
tam ,Quid refpondit tibi Dominus ? & quid locu- malum , Michæas filius Iemla.Cui Iofaphat ait,
tus eſt Dominus ?Si autem onusDominidixeritis: Né loquaris ità rex . Vocauit ergò rex Iſrael Eunu
propter hochęc dicit Dominus,Quia dixiftis fer- chum quendam,& dixit ei : Feitina adducere Mi
monem iftum , Onus Domini : & mifi ad vos di- chæam filium lemla.Rex autem Iſrael,& Iofaphat
cens,Nolite dicere Onus Domini : proptereà ecce rex Iuda, ſedebant vnuſquiſque in folio ſuo ve
tollam vos portans, & derelinquam vos, & ciuita- ſtiti cultu regio, in area iuxta oftium portæ Sa
tem quam dedi vobis, & patribus veſtris, à facie mariæ , & vniuerfi prophetæ prophetabant in
mea. Et dabo vos in opprobrium ſempiternum , conſpectu eorum . Fecit quoque libi Sedecias
filius
 Á LÍENO LAV DATION Í S.
Blius Chanaana cornua ferrea, & ait : Hæc dicit
Dominus : His ventilabis Syriam, donèc deleas
cam . Omnesque prophetæ fimiliter propheta-
bant , dicentes: Aſcende in Ramoth Galaad, &
vade proſperè, & tradet Dominus in manus re
gis. Nuncius verò qui ieratvt vocaret Michæam ,
locutus eft ad eum , dicens : Eccè fermones Pro-
phetarum ore vno regi bona prædicant: fit ergò
Termo tuus fimilis eorum , & loquere bona . Cui
Michæas ait : Viuit Dominus,quia quodcunq; di-
xerit mihi Dominus, hoc loquar. Venit itaque ad
regem , & ait illi rex :Michæa, ire debemus in Ra-
moth Galaad ad præliandum ,an ceffare? Cui ille
reſpondit: Aſcende, & vade profperè, & tradet
Dominus in manus regis. Dixit auté rex ad eum :
Iterùm atque iterùm adiuro te, vt non loquaris
mihi,nisi quod verum eft, in nomine Domini. Et
ille ait, Vidicunétum Ifrael diſperſum in monti-
bus quafioues non habentes paftorem : & ait Do-
minus : Non habent ifti Dominum : reuertatur
vnufquiſque in domum fuam in pace.( Dixit ergò
rex Iſrael ad Iofaphat: Nunquid non dixi tibi,
quia non prophetat mihi bonum ,ſed ſemper ma-
lum ?) Ille verò addens,ait:Proptereà audi fermo-
nem Domini :Vidi Dominum fedentem ſuper fo-
lium fuum , & omnem exercitum cæli aſliftentem
eiàdextris & à finiftris : & ait Dominus, Quis de-
cipiet Achab regem Iſrael, vtaſcendat, & cadat in
Rámoth Galaad ? Et dixit vnus verba huiuſce-
modi, & alius aliter. Egreffus eft autem fpiritus, &
ftetit coram Domino ,& ait: Ego decipiam illum .
Cui locutuseſt Dominus, In quo ? Et ille ait : Egre-
diar, & ero ſpiritus mendax in ore omnium pro-
phetarum eius. Et dixit Dominus: Decipies, &
præualebis: egredere, & fac ità. Nuncigitur ecce
dedit Dominus fpiritum mendacijin ore omni-
um Prophetarum tuorum ,qui hîc ſunt &, Domi-
nus locutus eſt contra te malum . Acceſſit autem
Sedecias filius Chanaana, & percuflit Michæam in
maxillam, & dixit : Me'ne ergò dimiſit ſpiritus
Domini, & locutus eft tibi? Et ait Michæas: Viſu-
rus es in die illa, quando ingredieris in cubicu-
lum , intra cubiculum vt abſcondaris. Et ait rex
Iſrael: Tollite Michæam ,& maneat apud Amon
principem ciuitatis, & apud Ioasfilium Amalech,
& dicite eis,Hæcdicit rex ,Mircite virum iftum in
carcerem, & fuftentate eum pane tribulationis &
aqua anguſtiæ ,donèc reuertar in pace.Dixitớz Mi-
chæas : Si reuerfus fueris in pace,non eft locutus '
in meDominus. Et ait, Audite populi omnes.
Aſcendit itaque rex Ifrael, & Iofaphat rex Iuda,
in Ramoth Galaad . Dixit itaque rex Iſrael ad lo-
faphat: Sumearma & c. Vir autem quidam teten-
dit arcum,in incertum ſagittam dirigens, & cafu
percuſſit regem Ifrael inter pulmonem & ftoma-
chum . Acille dixit aurige fuo : Verte manum tu
am ,& eijce me de exercitu ,quia grauiter vulnera-
tus ſum .Commiſſum eſt ergò prælium in die il-
la , & rex Iſrael ftabat in curru ſuo contra Syros, &
mortuus eſt veſpere : fluebat autem fanguis plagæ
in finum currus,pręco
& inſonuit in vniuerſo ex-
ercitu antequàm fol occumberet, dicens : Vnuf-
quiſque reuertatur in ciuitatem & in terram ſu-
am . ^ortuus eft autem rex, & perlatus eft in Sa-
mariam :ſepeliêruntą regem in Samaria, & laue-
runt currum eius in piſcina Samariæ , & linxerunt
canes ſanguinem eius, & habenas lauerunt, iuxta
verbum Domini quod locutus fuerat.
19. ESAIAE tertio :Popule meus,qui te beatum
dicunt, & c.vt in textu.
20 . ET capite nono :Longæuus & honorabilis,
ipſe eft caput : & propheta docens mendacium,
ipfe eft cauda . Er erunt, qui beatificant populum
iſtum ,ſeducentes : & qui beatificantur,præcipita-
ti, Propter hoc & c.
21. ITEM trigefimo: Populus ad iracundiam
prouocans eft, & filijmendaces, filij nolentes au
Q. VII: 439
dire legem Dei.Quidicunt Videntibus,Nolite vi
dere : & adfpicientibus,Nolite adſpicere nobis ea
quæ recta ſunt: Loquimini nobis placentia ,Vide
te nobis errores, Auferte à me viam , Declinate à
me ſemiram , Ceflet à facie noſtra ſanctus Iſrael.
Proptereà hæc dicit fan & us Iſrael : Pro eo quòd
reprobâftis verbum hoc , & fperâftis in calu
mnia , & in tumultu , & innixi eftis fuper eo :
proptereà erit vobis iniquitas hæc ficut interru
ptio cadens, & requifita in muro excelſo , quo
niam ſubitò , dum non fperatur, veniet contritio
eius. Et comminuetur, ficut conteritur lagena fi
guli contritione perualida : & non inuenietur
de fragmentis eius tefta , in qua portetur ignicu
lus de incendio , aut hauriatur parùm aquæ de
fouea .
22. AD Romanos decimoſexto : Rogo autem
vos, fratres, vt obferuetis eos qui diffenfiones &
offendicula præter do &rinam, quam vos didici
ftis, faciunt: & declinate ab illis. Huiufcemodi
enim Chrifto Domino noftro non feruiunt, fed
ſuo ventri : & per dulces ſermones & benediétio
nes ſeducunt corda innocentium .
23. POSTERIORIS epiſtolæ D.Petri fecun
do capite: Fuerunt verò & pſeudoprophete in po
pulo, ficut & in vobis erunt magiftri mendaces,
qui introducent ſe & as perditionis, & eữ qui emit
eos , Dominum negant: fuperducentes libi cele
rem perditionem. Et multi ſequentur eorum lu
xurias,per quos via veritatis blafphemabitur : &
in auaritia fi & is verbis de vobis negociabuntur:
quibus iudicium iam olim non ceffat, & perditio
eorum non dormitat. Et paulò poft: Hi verò vt
irrationabilia pecora & c. pellicientes animas in
ftabiles & c.Hilunt fontes line aqua,& nebulętur
binibus exagitatæ , quibus caligo tenebrarum re
feruatur. Superba enimvanitatis loquentes, pel
liciunt in deſiderijs carnis luxuriæ eos qui paulu
lùm effugiunt, qui in errore conuerſantur, liber
tatem illis promittentes,cùm ipfi ſerui ſintcorru
ptionis. A quo enim quis ſuperatus eft, huius &
ſeruus eſt.
24. HIERONYMVS libro primo aduersùs
Pelagianos, capite nono : Si ſeruus Dei nihil ama
rum de ſuo debet ore proferre, ſed ſemper quod
dulce & ſuaue eft: aut facerdos & doctor ferui Dei
non erunt, qui fiducialiter debent corripere pec
cantes , & nulli adulari,ſed audacter omnes incre
pare a
: ut, fi facerdos & doctor, non folùm ſerui
Dei, ſed inter ſeruos eius principalem tenent lo
cum , fruftrà ſeruis Dei blanditias & dulcedines Heretic
orum
reſeruâlti : Cùm hoc propriè hæreticorum fit, &
eorum qui decipere cupiunt audientes , dicente bliditias de.
Apoſtolo : Huiuſmodi enim Chriſto Domino cipere.
Rom.16 .
non ſeruiunt, ſed fuo ventri: & per dulces ſermo
nes & benedictiones feducunt corda innocétium .
Semper inſidioſa , callida,bláda eft adulatio . Pul
chred adulator apud philoſophos definitur blá- bland
Adulatous rini.
dus inimicus. Veritas amara eſt, rugofæ frontis ac micus .
triftis,offendito correctos. Vndè& Apoftolus lo
quicur : Inimicusvobis factus ſum ,veritatem di- Galat.4.
Terent.ia
censvobis? Et Comicus :Obſequium amicos,ve And.
ricasodiū parit. Quapropter & pafcha cum ama- Exod.1a.
ritudinibus comedimus: & vas ele & tionis docet 1. Cor.se
paſcha celebrandum in veritate, & finceritate.Ve
ritas in nobis fit & finceritas, & amaritudo ilicò
conſequetur.
25. ET libro fecundo aduersùs Iouinianum ,ca
louinianus
pite decimonono: Nunc reftat, vt Epicurum no hxreticus ab .
îtrum , ſubantem in hortulis ſuis inter adoleſcen- ftinentiæ &
tulos & mulierculas,alloquamur.Fauéttibi craf- caſtitatishos
Atis quales
fi, nitidi, dealbati . Adde,livis,iuxta Socraticam difcipulos
irrifionem omnes fues & canes, & quia carnem habeat.
amas, vultures quoß, aquilæ, accipitres, & bubo
nes. Nunquàm nos Ariſtippimultitudo terrebit,
Quofcunque formofos,quoſcuno calamiftratos,
quos crine compofito , quos rubentibus buccis
00 4 vide .
 440 Q. VII. DE PECCATO
videro,de tuo armento ſunt, immd inter tuos ſu- poteſtis implere opera nuptiarum , nisi mulfum Iouini ani do
es grunniúc. Denoſtro grege triſtes pallidi, fordi- & carnes & nucleum fumpferitis.Nolite timere Aripa .
dati, & quafi peregrini huius feculi,licet ſermone fornicationem . Qui femel in Chriſto baptizatus
Plal.119. taceant,habitu loquuntur & geftu: Hei mihi, quia eft, cadere non poteft: habet enim ad defpuman
peregrinatio mea prológata eft: habitaui cũ habi- das libidines folatia nuptiarum . Quòd & fi ceci
tantibus Cedar,videlicet in tenebris huius mūdi : deritis, redintegrabit vos pænitentia :& qui in
Ioan.i.
quia lux lucet in tenebris,& tenebræ ea non com- baptiſmate fuiftis hypocritæ, eritis in pænitentia
præhenderunt. Nè glorieris, quòd multos diſci- folidæ fidei. Neque turbemini, putantes inter iu
pulos habeas. Filius Dei docuit in Iudæa, & duo- ftum & pænitétem aliquid intereſſe, & humilio
decim tantùm illum Apoftoli ſequebantur. Tor rem gradum dare quidem veniam, fed coronam
Eraia 63. cular, inquit,calcauifolus, & degentibus vir non tollere: vna eft enim retributio : qui ad dexceram
eft mecum.Ille in paſſione ſolus remanfit, & Petri fteterit, introibit in regna cælorum . His confilijs
quoquè erga eum trepidauitconftantia: phari- ſubulci tui Paftoribusnoftris ditiores ſunt, & hir
fæorum autem doctrinæ omnis populus applau- ci plurimas fecum caprastrahunt. Equi inſanien- Hierem.s.
Lucx 23: debat, dicens : Crucifige,crucifige talem . Non ha- tes in fæminas fa & i funt, ftatim vt mulieres vide
loan.19 . bemus regem , nisi Cæfarem : id eft, vitia fequi- rint adhinniunt,
, & impatientiam ſuam ,prð ne
mur,non virtutes : Epicurum ,non Chriftum : lo- fas, ſcripturarum ſolantur exemplis. Sed & ipfa
Cur Iouinia. uinianum,non Apoftolum Paulum.Quòd multimulierculæ miſeræ , & non miſerabiles,præcepto
aus habets acquieſcant ſententix tux , indicium voluptatis ris ſui verba cantantes, Quid enim nisi femen re
ſectatores eft: non enim tam te loquentem probant, quam quirit Deus? non folùm pudicitiam , fed etiam ve
habeat,
ſuis fauent vitijs. In circulis platearum quotidiè recundiam perdiderunt: maiorique procacitate
fi& tus hariolus ftultorum ,nares verberat, & ob- defendunt libidinem ,quàm exercent.Habes præ
torto fufte dentes mordentium quatit: nec tamen tereà in.exercitu tuo plures ſuccenturiacos: ha- Gres louisi.
anittaruin .
deeft, qui ſemper poſlitinduci: & pro magna fa-. bes ſcurras & velites in præfidijs, craſſos, com
pientia deputas, fi plures porci poft te currant, ptos, nitidos, clamatores, qui te pugnis calcibús
quos gehennæ fuccidiæ nutrias? Poft præconium que defendant. Tibi cedunt de via nobiles: cibi
tuum & balneas, quæ viros pariter & fæminas oſculantur diuites caput. Nisi enim tu veniffes,
lauant, omnis impatientia, quæ ardentem priùs ebrij acque ructantes paradiſum intrare non po
libidinem quafiverecundiæ veftibus tegebat, ny- terant. macte virtute,immò vitijs, habes in caftris
data eft & expofita: quę antè in occulto erát,nunc tuis, & Amazonas exerta mamma, & nudo bra ,
in propatulo ſunt.Oftendifti tales diſcipulos, non chio & genu , venientes cótra ſe viros, ad pugnam
fecifti. Hocprofecit doctrina tua, vt peccatum ne libidinum prouocantes.Et quia opulentus pater
Nota . pænitentiam quidem habeat. Virgines tuæ , quas familiâs es,in auiarijs tuis non turtures, fed vpu
prudentiſlimo confilio , quod nemo vnquam le- pænucriuntur, quz tota fætidæ voluptatis luftra
..Cor.7: gerat necaudierat,de Apoftolo docuifti, Melius circunuolent. Me carpe, me diſijce : obijce crimi
eft nubere, quàm vri . Occultos adulteros in a per- na, quæ volueris: argue luxuriæ & deliciarum :
tos verterunt maritos. non ſuaſit hoc Apoftolus, magis me amabis, fitalis fuero : ero enim de ar
non electionis vas. Virgilianum conglium eft: mento tuo. Sed & ad te loquar, quæ ſcriptam in
4.Aeneid .
Coniugium vocat, hoc prætexit nomine culpam . fronte blafphemiam , Chrifti confeſſione del& Vrbis Roma
comendacio.
Quadringenti fermè anni ſunt, quòd Chrifti præ- fti : Vrbspotens, Vrbs orbis domina, Vrbs Apo Rom.do
dicatio fulget in mundo, ex quo innumerabiles ftolivoce laudata, interpretare vocabulum tu
hæreſes tunicam illius conſciderunt. Vniuerſusum . Roma, aut fortitudinis nomen eft apud Græ
penè error de Chaldzo & Syro, & Græco ſermo- cos,aut ſublimitatis, iuxta Hebræos. ferua quod
ne proceſſerat.Baſilides, magiſter luxuriæ , & tur- diceris, virtus te excelſam faciat, non voluptas
piſlimorum complexuum , poft tot annos ità in humilem . Maledi&tionem ,quam tibi faluator in Apo.19 .& a .
Iouinianum , quali in Euphorbum transforma- Apocalypfi comminatus eft, potes effugere per
Præco volu .
placis louis tus eft,vt Latina quoque lingua haberet hæreſim penitentiam , habens exemplum Niniuitarum .
pianus. fuam . Nulla'ne fuit alia in toto orbe prouincia, Caue Iouiniani nomen , quod de idolo deriuatú lovinidai 9.
quæ reciperet preconium voluptatis,in quam co- eft. Squalet Capitolium : templa louis & cære deriuatum .
luber tortuoſus irreperet, nisi quam Petri doctri- moniæ conciderunt, cur vocabulum eius & vitia
na ſuper petram fundaúerat Chriſtum , vexillum apud te vigeant ?adhuc ſub regibus & fub Numa
crucis & predicationis auſteritas, idolorum tem- Pompilio facilius Maiores tuiPythagoræ conti
pla deftruxerat? Eregione luxuria ventris & gut- nentiam , quam ſub Conſulibus Epicuri luxuri
turis fubuertere nititur fortitudinem crucis. Vn am ſuſceperunt.
Efaiz 3.
dè per Efaiam loquitur Deus:Populusmeus, qui 26. PSALMO nono : Quoniam laudatur pec- .
vos beatificant,feducât vos, & femitas pedum ve cator & c.vtin textu ,
Hier.s0.48. Atrorum conturbant.Necnon per Hieremiam :Fu- 27. ET Pfalmo quinquagefimoquarto : Molli
gite de medio Babylonis, & feruate vnuſquiſque ti funt ſermones eius ſuper oleum , & ipfi funt ia
animam ſuam , & nolite credere pſeudoprophe- cula .
tis,qui dicunt,pax,pax,& non eft pax: quiſemper 28. PROVERBIORVM primo : Fili mi, fite
Hier.7: ingeminant,templum Domini, templum Domi- lactauerintpeccatores,ne acquieſcas. Si dixerint,
Thren . 2 .
ni.Prophetæ tui viderunt tibi falſa & infipientia . Veni nobiſcum , infidiemur ſanguini, abfconda
nonaperuerunt iniquitatem tuam , vt te ad pæni- mustendiculas contra inſontem fruftra :degluti
Pfal.13. tentiam prouocarent : qui deuorant plebem Dei, amus eum ficut infernus viuentem , & integrum
Hicr.28. ve cibum panis,Deum non inuocauerunt. Hiere- quafi deſcendétem in lacum . Omnem precioſam
mias ,captiuitatem nuncians,lapidatur à populo. fubftantiam reperiemus:implebimus domos no
Pſeudopro. Ananias,filius Azur,frangebat ad præſens ligneas ftrasſpolijs.Sortem mitte nobiſcum , marſupium
phetæ ſem .
per dulcia torques, & in futurú ferreas præparabat. Semper vnum fit omnium noftram .
pollicentur. Pſeudoprophetæ dulcia pollicentur,& ad modi- 29 .. ET capite decimoſexto :Vir iniquus lactat
Amara veri. cum placent. Amara eſt veritas, & qui eam prædi- amicum fuum , & duciteum per viam nobonam .
tas .
1.Cor.s. cant, replentur amaritudine: in azymis enim ve- Qui attonitis oculis cogitat praua, mordens labia
Exod, 12 . ritatis & fynceritatis, Domini paſcha celebratur, ſua perficit malum .
& cum amaritudinibus comeditur. Egregia fané 30. ET capite decimoſeptimo : Qui iuftificat
vox , & quam audiat ſponſa Chriſti, intervirgi- impium,& qui condemnat iuftum ,abominabilis
Celibes qua. nes, & viduas, & cælibes, vnde & ipfum nomen eft vterque apud Deum .
( celo digni. inditumeft, quòd cælo digni fint, quia coitu ca. 31: ITEMcapite vigefimonono : Homo qui
reant. Raro ieiunate,crebriùs nubite: non enim blandis fictises fermonibus loquitur amico suo,
rete
 ALIENO RETICENTI AE. Q. VIII.
rete expandit greflibus eius.Peccantem virum in- omnis amicus fraudulérer incedet.Et vir fratrem
iquum inuoluer laqueus, & iuftus laudabit atque ſuum deridebit,& veritatem non loquentur : do
gaudebit. cuerunt enim linguanı ſuam loqui mendacium :
32. ECCLESIASTIS ſeptimo: Melius eft à vt iniquèagerent,laborauerunt. Habitatio tua in
ſapiente corripi, quàm ftultorum adulatione de medio doli: in dolo renuerunt ſcireme,dicit Do
cipi. minus.Proptereà hợc dicit Dominus exercituum:
33. HIEREMIAE nono : Et extenderunt lin- Ecce ego conflabo , & probabo eos : quid enim ali
guam ſuam quafi arcum mendacij, & non verita- ud faciam à facie filix populi mei ? Sagitta vulne
tis: confortati ſunt in terra, quia de malo ad ma- rans lingua eorum , dolum locuta. in ore ſuo pa
hum egreſli ſunt , & me non cognouerunt, dicit cem cum amico ſuo loquitur, & occultè ponit ei
Dominus. Vnuſquiſque ſe à proximo ſuo cuſto- infidias. Nunquid ſuper his nó vificabo, dicit Do
diat, & in omni fratre ſuo non habeat fiduriam : minus? aut in gentem huiufmodi non viciſcetur
quia omnis frater ſupplantans ſupplantabit, & anima mea ?

VIII.

Quando Reticentiæ noftræ culpa peccatum alienum in nos redundat?

Qvvm intempeſtiuum noſtrum ſilentium Gueſubdito, ſiue cui . Bernard.de natiuita.Ioan .
uis alteri adfert detrimentum . Exempli cauſa, ſi docendi, monendi, paitoral.cap.4. aug.epift.

corripiendique fratris aut populi nobis munus incumbit, & in eo lib.;devita contemp.cap.

interim , dum prodeſſe poffumus,fine iufta cauſa ceſſamus

. Vndè per no lib.3.cap-4445.& 46.
Eſaiam teſtatur Dominus omni euangelizanti: * Clama, nè ceßes, quaſi 4 Elsa Hier.23.e 26.*
sou a loox 1.a L.Cor.9.c
tuba exalta vocem tuam , & annunciapopulomeo fcelera eorum , & domui Ia

cob peccata eorum . Audi porrò periculum in his, qui non abs re canes
muti,latrare non valentes ,dicuntur :“Si dicente me ad impium ,dicitDo. . Ezech. Eſaia 56.6
3.d 6f & 95.26
minus, Morte morieris : non annunciaueris ei, neque locutus fueris , vt auerta- & ibidein Hieronymus.Ita

tur à viaſua impia, & viuat: ipſe impius in iniquitate fua morietur ,fanguinem st.10.2"Ela.. "Hekad
autem eius de manutua requiram . Adeò neceffarium eltobſeruatu , quod
Paulus non ſine graui obtcſtatione poftulat, * Prædica verbum , inſta d 2.Tim.4a Tit..cd 24
Chryło.hom.6.in cpift. ad
opportunè, importunè: argue, obſecra, increpa in omni patientia & doétrina, Philips
Tum idem alibì: ' Peccantes, inquit, coram omnibus argue, vt & cæteri tis c 1.Tim..c Leuir.19 €
Auguft. ſer ss. c.7 . de verb .
morem habeant. Domini. & fer.16.c.4.7 .& s.

TESTIMONI A.
1. BERNARDVS in ſermone de Natiuitate nunquam Do & ores vocantur, qui dum fugitiua
ſancti Ioannis Baptiftæ : Nemo ( fratres) vitia pal- effe præfentia indicant,quæ ſunt ventura,manife
Genef.4 .
pet: peccata diſlimuletnemo. Nemo dicat, nun- ftant. Quosdiuinus ſermo falſa videre redarguit:
quid cuftos fratris mei ſum ego ? Nemo, quod.in quia dum corripere culpas metuunt, incaſsùm
Silece, cùm fe eft, æquanimiter ferat, cùm viderit ordine de delinquentibus promiſſà ſecuritate blandiun
poicontenuti perire ,minui diſciplinam.Eft enim conſentire fi- tur : qui iniquitatem peccantium nequaquam
se elt. lere,cùm arguere poſlis : & ſcimus quia fimilis pos- aperiunt, quia ab increpationis voce conticefcüt.
Rom.1. na facientesmaneat& confentientes. Clauis quippe apertionis, fermo correptionis eft:
Eadem habet 2 . GREGORIVS in ſecunda parte curæ pa- quia increpatio culpam detegit, quam fæpèneſcit
libtoepilter* ftoralis,capite quarto: Sitrector difcretus in filen- ipfe etiam qui perpetrauit. HincPaulusait : Ve 1.Tim .s.
Atantinop.& " tio, vtilis in verbo: nè aut tacenda proferat, aut potens, fit exhortari in doctrina fana, & eos qui
scliq. proferenda reticeſcat. Nam ficut incauca locutio contradicunt, redarguere. Hinc per Malachiam Malach ...
Diſcretio in
filentio. in errorem pertrahit :ità indiſcretum filentium dicitur : Labia facerdotis cuftodiuntſcientiam , &
Contra filen . hos qui erudiri poterant, in errore derelinquit. legem requirunt ex ore eius, quia Angelus Domi
zium Paftorú . Sæpè nanquerectores improuidi humaná amit- ni exercituum eft. Hinc per Efaiam Dominus ad
teregrauam formidantes, loqui liberè recta per- monet,dicens: Clama,ne ceſſes : quafi tuba exalta Eſaie ss .
loso.so.
timeſcunt: & iuxta veritatis vocem , nequaquàm vocem tuam.Præconisquippe officium ſuſcipit, Sacerdotes
iam gregis cuftodiæ paftorum ſtudio, ſed merce- quiſquisad Sacerdotium accedit: vt ante aduen- præconis of
ficiuni furcsa
nariorum vice deſeruiunt : quia veniente lupo tum iudicis qui terribiliter ſequitur, ipfe fcilicet piuor.
fugiunt, dum ſe fub filentio abfcondunt. Hinc clamando gradiatur.Sacerdos ergo fi prædicatio
nanque eos per Prophetam Dominus increpat, nis eft neſcius, quam clamoris vocem daturus eft
Elaix 56.
dicens : Canes muti non valentes latrare. Hinc Præco mutus? Hinc eft enim quòd ſuper paſtores
Ezcch.13 . rursùm queritur, dicens : Non aſcendiftis ex ad- primosin linguarum ſpecie fpiritus fan &tus infe- Actor.a.
uerſo, nec oppofuiftis murum pro domoIſrael, dit : quia nimirùm quos repleuerit,de ſe protinùs
vt ftaretis in prælio in die Domini. Ex aduerſo loquentes facit. Hinc Moyli præcipitur, vt taber
quippe aſcendere, eft pro defenfione gregis voce naculum Sacerdos ingrediens tintinnabulis am- Exod.25.
libera huius mundi poteftatibus contraire. Et in biatur : vt videlicet voces prædicationis habeat,
die Domini in prælio ſtare, eft prauis decercanti- nè fuperni ſpectatoris iudicium ex ſilentio offen
bus ex iuftitiz amore refiftere. Paſtori enim recta dat.Scriptum quippe eft: Audiatur fonitus, quan- Ibidem .
rimuiſſe dicere, quid aliud eft quam tacendo ter- do ingreditur vel egreditur ſanctuarium in con
ga præbuiſſe ? quinimirùm fi pro grege ſe obijcit, fpectu Domini: & non moriatur. Sacerdos nan
murum pro domo Iſrael hoftibus opponit. Hinc que ingrediens vel egrediens moritur, fi de eo fo
Threa.s. rursùm delinquenti populo dicitur : Prophetz nitus non audiatur : quia iram contra fe occulti
tui viderunt tibi falfa & ftulta: nec aperuerunt iudicis exigit,fi finefonitu prædicationis incedit.
iniquitatem tuam , vtte ad pænitentiam prouo- .3. AVGVSTINVS in epiftola cétefima nona
carent. Prophetæ quippe in facro eloquío non ad Monachas: Si hanc,dequa loquor, oculi petua
lantiam
 442 Q. VIII. DE PECCATO

lantiam in aliqua veftram aduerteritis, ftatim hoc eſt Ecclefiæ Dei præpofitus, vt non folùm be- Car Ecclefiz
adınonete,nècæpra progrediantur, fed ex proxi- nè viuendo,alios exemplo ſuæ connerſationis in- przpolitico
Marth.18 .
mo corrigantur. Siautem & poft admonitionem ftituat,fed etiam fiducialiter prædicando ,fingulis
icerùın , vel alio quocunque die idipfum eam fa- ante oculos peccata ſua conftituat: quæ pæna ma
cere videritis, iam velur yulneratam ſanandam nearduros,quæ gloria obedientes, oftendat: nul
prodac, quæcunque inuenire potuit hoc; priùs ta lius faluté deſperando contemnat : animas emen
men & alteri vel tertiä demõltracam , vt duarum dari nolentium plangat , imitatus Apoftolum ,
vel trium poflitore conuinci, & competenti ſeue- qui ait : Vt lugeam multos ex his qui antè pec- 2.Cor.si.
Beneuolétix ricate coërceri.Nec vos iudicetis effe maleuolas, cauerunt, & non egérunt pænitentiam . Et ite
officiú eltpec quando hocindicatis. Magis quippe innocentes rùm : Quis infirmatur, & ego non infirmor ? Quis E.Cor.lt.
cantes apud non eftis, fiforores veſtras, quas indicando corri- ſcandalizatur, & ego non vror ? Quapropter fci
Superiorem gere poteftis, tacendo
deferre. perire permittitis. Si enim ens, quòd fi quibuslibet diuitibus ac potentibus
foror cua vulnus haberet in corpore quod vellet parcat, malè viuentibusautem faueat, eosperdat
occultari ,dū timeret ſecari, nónne crudeliter abs fimul & pereat : & fan & è viuere debet propter ex .
te filererur, & miſericorditer indicaretur? Quan- emplum , & docere propter fuæ adminiftrationis
to ergò potiùs ea in debesmanifeſtare, nè pernici- officium : cercus, quòd ei nihil ſua iuftitia ſuffra
oliùsputreſcat in corde! Et hoc quod dixideocu- getur, de cuius manu anima pereuntis exigitur:
lonon figendo , etiam in cæteris inueniendis, pro- quando quicunque alius periërit, quem nulla do
hibendis, indicandis, conuincendis, vindicádiség cendi neceſlitas manet, folus pænas ſceleris ſui
peccatis diligéter obferuetur, cum dilectione ho- dabit: Ille autem cui diſpenfatio verbi commif- Non Cadset
minum & odio vitiorum . fa eft, etiam fi fan & tè viuat, & tamen perdite vi- fed malè vi
4. IDEM in libro quinquaginta homiliarum , uentes arguere aut erubeſcat,autmetuat,cú omni- uentes etiam
periculü pa :. homilia ſeptima: Si diligenter attenditis,charif: bus, qui eo tacente periêrunt , perit. Et quid ei arguendi.
cleliz ipini- . fimi, omnes Sacerdotes Domini, non ſolùm Epi- proderit non puniri ſuo , qui puniendus eft alie
ftrorum . fcopos, fed etiam presbyteros & miniſtros Eccle- no peccato ?Mentior,fi nó hoc Dominus per Eze
Eſaiz 58 . fiarum , in grandi periculo eſſe cognoſcitis. Ipfischielem prophetam ſub cuiuſdam terroris de
enim conteftatur ſpiritus fan & us, dicens : Cla- nunciatione loquitur , dicens ad eum :Et tu fili Ezech 3. & *
ma, ne ceſſes : quaſi tuba exalta vocem tuam, & hominis,ſpeculatorem dedite domui Ifrael. Nec
annuncia populo meo fcelera eorum , & domui hoc tranſeunter debemus audire, quòd Sacerdo- Sacerdos e
Ezcch.3. Iacob peccata eoruni.Etiterùm,Si non annuncia- tem fpeculatorem appellat: vt ficut ſpeculatoris ſpeculator.
ueris iniquo iniquitatem ſuam , fanguinem eius eſt de loco editiori profpicere, & plus omnibus
de manu tua requiram . De iplís etiam Apofto- contemplari : ità Sacerdos debet propofita fub
Hebr.13. lus dicit: Obaudite præpofitis veftris, & fubiace- limitate celfior cunctis, & maioris fcientiæ habe
te eis : ipfi enim peruigilant tanquam rationem re gratiam , qua poflit fub fe viuentes inftruere,
reddituri de animabus veftris. Si pro ſe, fratres Videamus iam quid diuinus fermo contineat.
chariſlimi,vnuſquiſque vix poterit in die iudicij Audiens, inquit , ex ore meo fermonem , annun
rationem reddere, quid de Sacerdotibus futurum ciabis eis ex me: vt hoc dicat Sacerdos, quod ex
eft,à quibus funt omnium animæ requirendæ ? Et diuina lectione didicerit : quod illi Deus infpi
ideò conſiderates periculum noftrum , orate pro rauerit, non quod præſumptione humani ſenfus
nobis, vt commillis nobis gregibus ità fpiritalia inuenerit. Annunciabis eis, inquit,ex me. Ex me,
paſcua ftudeamus iugiter prouidere, vtpro eis ra- non ex te, mea verba loquéris. Non eft quo in
tionem bonam reddere mereamur. Conſiderate cis tanquàm de tuis inferis, Ex me, inquit, eis
ergò, fratres chariſimi, quid fit quod volo ve- annuncia. Sed iam quid annunciet,audiamus. Si
ftræ dilectioni ſuggerere: fi tamen orantibus vo- me dicente ad impium, Impie morte moriéris : fi ibidem .
bis merear , vt adiuuet me qui cerret me.Inter non fueris locutus, vt cuftodiat ſe impius à via
cætera præcepta ſua beatus Apoftolus hoc etiam ſua, ipſe impius in iniquitate ſua morietur, fan
Tit.i. ait, Epiſcopum potentem effe debere in doctrina guinem vero eius de manu tua requiram . Quid
* alias,Ma: ſana,contradicentes redarguere. Magnum * opus, potuitexpreſliùs ,quid apertiùs poteft dici ?Si im
ſed grauis ſarcina. Sperabo tamen in Deum ,quo- pio,inquit,non locutus fueris, vt ab impietate ſua
niam adiuuantibus vobisin oratione pro nobis, ſecuftodiat, & ille perièric,fanguinem eius de ma
Pfal.go.
liberabit nos de laqueo venantium , & à verbo nu tua requiram . Hoc eft dicere: Si ei peccata fua !
Reticearia
aſpero Nulla enim cauſa eſt,quæ magìs faciar dif- non annunciaueris, fi eum non argueris,vt ab im
fumanus el penſatorem Dei pigriorem ad arguendoscontra- pietate ſua conuertatur, & viuat : & te quinon in- Flämistrade
ſe folct. dicentes ,quàm timor verbi afperi. Dum enim tie crepâfti, & ipſum qui te tacente peccauit,fammis turvnà cum
memus detractiones, irrifiones & opprobria ho- perennibus perdam . Quis, rogo, tam ſaxei pecto- peccante,qui
minum fuperborum , dúmque ab eis in terrena ris, quis tam ferreus erit, quem ſententia ifta non increpas.
ſubſtantia inetuimus prægrauari, timentes per- terreat ? quistam alienus à fide, qui ſententiæ ifti
dere temporalia, minùs quàm oportet prædica- non credat ?
mus æterna. Et ideò dum per illorum nequitiam 6. ISIDOR VS libro tertio de ſummo bono,
aliquid mundanum perdere formidamus,pecca- capite quadragefimoquarto : Non omnia tempo
torum illorum vulnera medicamentis fpiritali- ra congruunt do & rinæ, fecundùm Salomonis fen
bus curare negligimus. Vndè timendum eft, nè & tentiam ,dicentis: Tempus tacendi, & tempuslo- Eccles
pro nobis & pro illis,quibus pro amore terrena- quendi.Non quidem pertimorem ,ſed per diſcre- Diſcretio in
rum rerum non loquimur dura, rationem in die tionem propter malorum incorrigibilem iniqui- docendo ado
iudicij reddere compellamur. tatem , nonnunquam electos oportet a doctrina hibenda.
5. PROSPER libro primo de vita contem- ceſſare. Interdum Doctores Ecclefiæ calore chari
platiua, capite vigefimo: Quod verò dicit Apo- tatis ardentes conticeſcunt a docendo, quia non
1. Pet.si ftolus, vt nos formam debeamus exhibere fideli- eft qui audiat, teſtante Propheta, qui ait :Ciuita- Hier.33.
bus, quid valebit, fi cui vel exhortandi bonos, tes Auftri clauſæ ſunt, & non eft qui aperiat. Qui
vel caftigandi malos cura commiffa eft, benè vi- docendi accepit officium , interdum ad tempus
uendo le imitandum bonis exhibeat, & malos ta- facta proximi taceat, quæ ftatim corrigere nequa
cendo non corrigati Ad hocenim , nisi me fallat quam exiftimat. Nam fi corrigere poteft, & difli- Qui diffimu.
opinio ,fan &tè viuendum eſt ſacerdoti,nè di&ta fua mulat, verum eft quòd conſenſum alienierroris cùm la corrigere
poflunt,
repugnantibus factis euacuer: fi quod predicat fic habeat. alienopecca
eri debere, non faciat :autfi quod non facit, prx . 7. ET capite quadragefimoquinto: Quibus do- tomaculátus
dicare præſumpſerit. Si autem aliter egerit,nihil cendi formacommiſſa eft,multuin ſubeunt peri
apud eos qui eius vitam nouere proficit:quia ad culi, fi contradicentibus veritati refiftere voluer
rint:
 ALIENO RETICENT I AÊ.
rint : dum Propheta Doctorem Ecclefiæ inftruat, rum faluatione vnus codeninetur, quàm per vni
ad fummum vique iuftitiæ peruenire,cùm dicit : us licentiam multi periclitentur. Ità contra de
Meius impe: Super montem excelſum aſcende tu qui euange- . linquentes ſermo eft proferendus, ficut eius qui
direcorripić. lizas Sion , ſcilicet vtità præemineat merito, ficut corripitur,expoftulat Talus. Quòd fi opùs eft ali- Lenitas ſem
Eraiz 40. & gradu. Sequenter ne fortè debeat a docendo ti-
Ibidem . more reftringi,audiat: Exalca in fortitudine vo dicatione adſpergere, lenitaté tamen corde opùs
cem tuam , & noli timere. Vndè & Hieremiæ ita
Hicrem.i .
Dominus ait : Accinge lumbos tuos, & ſurge: lo-
quere ad eos, nè formides à facie eorum; nec enim
timere te faciam vultum eorum . Vndè apparet,
quia & non timere ,donum Dei eft.Qui perſonam
potentis accipit, & veritatem loqui pertimeſcit,
grauis culpæ muletatur ſententia.Multi enim Sa-
cerdotes metu poteftatis veritatem occultant. Et
habentur rei, quid bono opere veld iuftitiæ præ-
dicatione reialicuiusformidine aut poteftate ter
Vndè timor
ille profici . rente auertuntur. Sed heu proh dolor indè metu
[catur. unt,quia vel amore rerum ſecularium implican-
tur, vel quia aliquo facinoris onere confundun-
tur. Multi præfules Ecclefiarum timentes nè ami-
citiam ſecularium perdant, & moleftiam odio-
rum incurrant,peccantes non arguunt, & corripe-
re pauperum oppreſſores verentur, non pertime-
ſcentes quòd de veritate fint reddituri rationem ,
pro eo quòd conticeſcunt de plebibus fibi com.
Bonoru pre, miſlis.Quando à potentibus pauperes opprimun-
dotü libertas tur, ad eripiendos eos boni ſacerdotes protectio-
nisauxilium ferunt:nec verenturcuiuſquam ini-
micitiarum moleſtias,fed oppreſſores pauperum
palàm arguunt, increpant, excommunicant, mi-
nusop metuunt eorum nocendi infidias, etiam fi
loan.so. nocere valeant. Paſtor enim bonus animam ſu
am ponit pro ouibus.Sicut peruigil paftor contra
beftias oues cuſtodire ſolet,ità & Dei Sacerdos ſu-
per gregem Chriſti ſolicitus eſſe debet, nè inimi-
cus valtet, nè perſecutor infeftet, nè potentioris
cuiuſquam cupiditas vitam pauperum inquietet.
Praui autem paftores non habent curam de oui-
Ibidea .
bus : fed ficut legitur in Euangelio de mercenarijs,
vident lupum venientem , & fugiunt. Tunc enim
fugiunt, quando potentibus tacent, & malis refi-
ſtere metuunt .
Damnantur
projniquita. 8. ET capite quadragefimoſexto : Sacerdotes
te populi pa. pro populorum iniquitate damnantur, fi eos aut
fores muti. ignorantes non erudiant, aut peccantes non argu-
Ezech.3.33. ant, teftante Domnino ad Prophetam : Speculato-
rem dedite domui Iſrael. Si non fueris locutus ve
ſe cuftodiatimpius à via ſua, illein iniquitate fua
morietur : ſanguinem autem eius de manu tua re
s.Reg.fo quiram . Sic enim Heli Sacerdos profiliorum in-
iquitate damnatus eſt : & licèt eos delinquentes
orūiniquitas
te damnatus. admonuerit, ſed tamen non vt oportebat, redar-
guit. Sacerdotes exquirere debent peccata popu-
lorum , & fagaci ſolicitudine vnumquenque pro-
bare, iuxta teſtimonium Domini ad Hieremiam
Hier.6 . loquentis :Probatorem ,inquit ,dedi te in populo
meo robuftum , & fcies & probabis vias eorum .
Corrigédi ve Sacerdotes ſtudio corrigendi, facta perfcrutari
emcodentur. debent ſubiectorum , ve emendatos lucrifacere
poſſint. Sicut autem peccatorem conuenit argui,
ità iuftum non exulcerari.Sacerdotes curam de-
benthaberede his qui pereunt, vt eorum redar-
gutione aut corrigantur à peccatis, aut fi incorri-
gibiles exiftung ab Eccleſia ſeparentur. Atrociter
arguuntur, quidecipiendo peccantes non folùm
quianon arguunt pro peccato, ſed etiam adulan-
Efaiz g. ter decipiunt , dicente Propheta : Et erunt qui
beatificant populum iftum , ſeducentes : & qui
corripiendi beatificantur, præcipitati. Qui admonitus ſecre-
Publicè qui
Bar. tè de peccato, corrigi negligit, publicè arguendus
eft,vt vulnus quod occultè ſanari neſcic,manife-
ftè debeat emendari. Manifeſta peccata non funt
occulta correptione purganda . Palàm enim ſunt
arguendi, qui palàm nocent, vt dum aperta ob-
jurgatione fanantur, hi qui eos imitando deli-
querant,corrigantur. Dum vnuscorripitur, plu-
Note . simi emendantur.Vtilius eft enim , ve pro multo-
Q. VIII. 443
quam medicamenti aſperitatem verborum præ- Ictincnda
perio corde
.
eft retinere. Doctores nonnunquam duriùs feri
untincrepationibus ſubditos: qui tamen à chari
tate eorum quos corripiunt, non recedunt . Sæpè
Ecclefiæ cenſura arrogantibus videtur eſſe ſuper
bia: & quod à bonis piè fit,crudeliter fieri putatur
a prauis, quinon diſcernunt recto oculo, quod à
bonis recto fit animo.
9. ESAIAE quinquageſimooctauo : Clama, ne
ceſſes, & c. vt in textu.
10. HIEREMIAE vigefimotertio :Non mitte
bam prophetas, & ipfi currebant: non loquebar
ad eos, & ipfi prophetabant.Si ftetiſſent in confilio
meo , & nota feciſſent verba mea populo meo :
auertiſſem vtiquè eosà via ſua mála, & à cogitati
onibus ſuis peſiimis.
11. ET capite vigefimoſexto: In principio regni
loachim filij lofiæ regis Iuda, factum eft verbum
iftud à Domino ,dicens: Hæc dicit Dominus, Sta
in atrio domus Domini, & loquéris ad omnes
ciuitates Iuda, de quibus veniunt, vt adorent in
domo Domini , vniuerſos ſermones quos ego
mandaui tibi vt loquaris ad eos : noli ſubtrahere
verbum : fi fortè audiant, & conuertantur vnuf
quiſqueà ia ſua mala: & pæniteat me mali,quod
cogito facere eis propter malitiam ftudiorum
eorum .
12 . ITEM capite quinquagefimo : Verbuni
quod locutus eſt Dominus de Babylone, & deter :
ra Chaldæorum in manu Hieremiæ prophetæ :
Annunciate in Gentibus, & auditum facite,leua
te fignum : prædicate; & nolite celare: dicite, Ca
pta eft Babylon, confuſus eft Bel, victus eſt Mero
dach ,cófula ſunt fculptilia eius,ſuperata funt ido
la eorum .
13. IONAE primo : Et fa & um eſt verbum Do
mini ad Ionam filium Amathi, dicens : Surge, &
vade in Niniuen ciuitatem grandem , & prædi
ca in ea : quia aſcendit malitia eius coram me. Et
furrexit lonas,vt fugeret in Tharfis à facie Domi
ni, & deſcendit in loppen, & inuenit nauem eun
tem in Tharſis : & dedit naulum eius, & deſcendit
in eam , vr iret cum eis in Tharſis à facie Domi
ni. Dominus autem miſit ventum magnum in
mare, & c.
14. PRIORIS ad Corinthios nono : Nam etfi
euangelizauero , non eft mihi gloria. neceſſitas
enim mihi incumbit : væ enimmihi eſt, fi non
euangelizauero. Si enim volens hoc ago, merce
dem habeo : fi autem inuitus , difpenfatio mihi
credita eft.
15. ESAIAE quinquageſimoſexto : Speculato
reseius ceci omnes,neſcièruntvniuerfi: canes mu
ti non valentes latrare, videntes vana, dormien
tes, & amantes ſomnia.
16. EZECIELIS tertio: Fili hominis, ſpecu
latorem dedi te domui Iſrael : & audies de ore
meo verbum , & annunciabis eis ex me.Si dicente
mead impium , Mortemorieris :non annuncia
ueris ei, neque locutus fueris vt auertatur à via fua
impia, & viuat: ipfe impius in iniquitate ſuamo
riecur, ſanguinem autem eius de manu tua requi
ram.Si autem tuannunciaueris impio , & ille non
fuerit conuerſus ab impietate fua & à via ſua im
pia :ipfe quidem in iniquitateſuamorietur,tu aūc
animam tua liberâfti. Sed & fi conuerſus iuftus à
iuftitia ſua fuerit, & fecerit iniquitaté, ponam of
fendiculum coram eo : ipfemorietur, quianoan
nunciàſti ei: in peccato ſuo morietur, & nő erunt
in memoria iuftitiçeius quas fecit:fanguinem ve
rò eius demanu tua requiram.Si auté tu annunci
aueris iufto,vtnon peccet iuftus , & ille non pecca
uerit :
 444 Q. VIII. DE PECCATO
uerit : viuens viuet, quia annunciaftici, & tu ani- dire contempferit. De magiftris negligentibusSa
mam tuam liberâfti. lomon loquitur :Sapientia abſcondita & theſau- Eccli 20.
17. ET capite trigefimotertio :Et factum eft ver- rus occultus: quæ vtilitas in vtriſque?
Tale quid
bum Domini ad me,dicens:Fili hominis, loquere fignificatur & in Euangelio, quòd qui ſcandaliza- Marci 9.
ad filios populitui ,& dices ad eos : Terra cùm in- uerit vnum de minimis Eccleliç,expediat ei vt al
duxero fuper eam gladium , & tulerit populus ter- ligetur ad collum eius mola alinaria, & abijcia
ræ virum vnum denouiſſimisſuis,& conftituerit tur in profundum : quàm in ſpecula conftitutus,
eum ſuper ſe ſpeculatorem : & ille viderit gladi- plurimis noceat .
um venientem ſuper terram , & cecineritbuccina, 20. GREGORIVS homilia vndecima ſuper
& annunciauerit populo : Audiens autem quiſ Ezechielem : Si dicente me ad impium , morte Ezech.3.
quis ille eft, fonitum buccinæ , & non fe obferua- moriéris, non annunciaueris, neque locutus fue
uerit,venerito gladius,& tuleriteú :fanguis ipfi- ris, vt auertatur à via ſua impia & viuat, & ipfe
us fuper caput eius erit. Sonum buccinæ audiuit, impius in iniquitate fua morietur, fanguinem
& non fe obferuauit,fanguis eius in ipfo erit: fi au- autem eius de manu tua requiram . In quibus ver
tem ſe cuftodierit, animam ſuam ſaluabit. Quòd bis quid nobis notandum eft, quid folicitè cogi
ſi ſpeculator viderit gladium venientem , & non tandum , nisi quia nec fubie& usex culpa præpofi
infonuerit buccina: & populus ſe non cuftodie- timoritur, nec præpofitus fine culpa eft, quando
rit ,veneritös gladius, & tulerit de eis animam : il. verba vitæ non audiens,ex fua culpa moritur ſub
le quidem in iniquitate ſua captus eſt, ſanguinem iectus? Impio etenim mors debetur. Sed & afpe- Curimpius
autem eiusdemanu ſpeculatoris requiram . Et tu
culatore via vitæ nuncianda eft, & eius impietas audiens,mo
fili hominis,ſpeculatorem dedi te domui Iſrael:
increpanda. Si verò ſpeculator taceat,ipfe impius riatur.
audiens ergò ex ore meo ſermonem ,annunciabis
in iniquitate ſua morietur: quia impietatis eius
eis ex me. Si medicente ad impium , Impie,morte
meritum fuit, ve dignus non effet ad quem fpecu
morieris: non fueris locutus,ve ſe cuftodiat impi-
latoris fermo fieret.Sed ſanguinem eius Dominus
us à via ſua: ipfe impius in iniquitate ſua morie-
de manu ſpeculatoris requirit: quia ipſe hunc oc- reus
Paftorracens
mortis '
tur,fanguinem auté eius de manu tua requiram .
cidit qui eum tacendo morti prodidit . In quibus pereuntium
vtrifque penſandum eft, quantum fibi connexa efficitur.
Si autem annunciante te ad impium , vt à vijs ſuis
ſunt peccata ſubditorum atque præpofitorum :
conuertatur, non fuerit conuerſus å via ſua: ipſe
quia vbi fubie &tus ex ſua culpa moritur, ibi is qui
in iniquitate ſua morietur : Porrò tu animam tu-
am liberâfti . præeft, quoniam tacuit,reus morus tenetur. Pen
18. HIERONYMVS in Ezechielis caput ter- late ergò fratres chariſlimi, penſate, quia & quòd
Tribus decau cium ,fuper ea verba,Si dicente mead impiū ,mor- nos digni paftores non fumus, & iam ex veſtra
los Deifermo te morieris & c. Magnum diſcrimen eſt, Dei tacere culpa eft, quibus tales prælati ſumus. Et fi quan
idq; periculo. ſermones, ob triplicé cauſam . Velpropter timo- do vos ad iniquitatem defluitis,etiam ex noftro
scadmodùm rem ,vel propter pigritiam , vel propter adulatio- hocreatu eft, quòd obfiftentes atque reclamantes
Eſaia 6. nem.Vnde & Efaias: Vę,inquit,mihi miſero ,quia in prauis defiderijs non habetis . Vobis ergò & no
tacui.Quod ' fequitur, Tu autem animam tuam bis parcitis, fi à prauo opere ceffatis. Vobis & no
1. Cor.j. liberâſti: illud Apoſtolicum ſonat :Si cuius opus bis parcimus,quando hoc quod diſplicer,non ta

arferit,damnum patietur,ipſe autem faluus erit,
fic tamen quafi per ignem : vt probet vtrùm fpe-
culator externus cauſa fit mortis eius qui perijt,
an reus. Opus enim magiftri, falus diſcipuli eſt.
Notandum quòd poflit iuſtus cadere,& fihabu-
erit magiſtrum ,ad meliora conuerti.Et bona igi-
tur opera indigent aſſiduo præceptore, nè lapſus
ab optimo curſu ,retrahat pedem .
19. ET in caput trigefimumtertiú ſuper ea ver-
ba,Terra cùm induxero & c. Ex quibus verbis di-
ſcimus, poſſe hominem quanuìs iniquum & im-
piú , fi magiſtri verba audierit, & egerit pæniten-
tiá ,à ſua impietate faluari: nec minùs magiftrum
ſubire diſcrimen , fi docere noluerit, vel timore
diſcriminis, vel deſperatione peccantis; dum re-
Reiſanguinis us eſt ſanguinis eius quiliberari potuit & demor-
ſunt magiſtri
qui docere te erui, nisi magiſtri ſilentio concidiſſet: & in
nolunt. vtroque liberum feruari arbitrium , dum & in
magiſtri voluntate eſt , vel tacere vel loqui, & in
auditoris arbitrio, vel audire & facere atque fal-
uari, vel contemnere & proprio perire contem-
pru . Et paulò pòft: Speculator terræ Iudææ, vel
rex poteft intelligi,vel propheta : ſpeculator au-
tem Ecclefiæ , vel Epiſcopus, vel presbyter, quia
à populo elečtus eft, & ſcripturarum lectione co-
gnoſcens, & præuidensquæ futura fint,annunciet
populo, & corrigat delinquentem . Vndè magno-
perè formidandum eſt, nè ad hoc officium acce
damus indigni, & aſſumpti à populo,negligentiæ
nos demus atque defidiæ ; & quod his peius eft,de-
licijs ventriæ & ocio ſeruientes,honorem nos ac
cepiffe putemus,non miniſterium . Siquidem fili-
Matth.20 , ushominis non venitminiftrari,fed miniftrare;
loan.13 .
& pedes diſcipulorum lauit, vtoftenderetomnes
ſordes & vitia,à magiftris in diſcipulis debere di-
Dicendú , eti- lui atque purgari. Nec ſtatìm reſpõdeamus: quid
non obudimo prodelt docere, finolit auditor facere quod do-
peret. cueris: Vnuſquiſqueenim ex ſuo animo atque of-
ficio iudicatur; tu fi locutus non fueris ; ille fi au-
1
cemus. O quam liberà commiſſorú fibifanguine
fuerat prædicator egregius, qui dicebat: Mundus
Ador.20.
ſum à fanguine omnium . Non enim ſubterfugi,
quô minùs annunciarem omne confilium Dei
vobis. Si enim non annunciaffet, mundus à fan
guine non eſſet. Sed quibus omne conſilium Dei
annunciare ftuduit, ab eorum fanguine mundus
fuit. In qua voce nos conuenimur, nos conftrin
gimur,nos rei eſſe oftendimur, qui ſacerdotes vo
camur, qui ſuper ea mala, quæ propria habemus,
alienas quoqué mortes addimus : quia tot occi- Sacerdos ta .
dimus , quot ad mortem ire quotidiè tepidi & cens quotoc.
cídat homi .
tacentes videmus.Cùm verò dicitur, Sanguinem nes .
autem eius de manu tua requiram : fi hoc in loco Sanguis quid
fanguinis nominemors corporis defignatur, val- fignificet .
de nobisde noftro filentio augeturmetus :quia fi
in ſubiectis ſuis is qui prælatus ad ſpeculandum
eft, & de morte corporis quandoquè morituri
tam grauiter reus tenetur, quo reatu de morte
animæ ſubie& i conftringitur, quæ potuiſſet ſem
per viuere,fi verba correctionis audiſſet ? Sed me
liùs poffunt ſanguinis nomine peccata fignari.Vn
dè quidam cùm peccata carnis deferet,dixit : Li- Pfal.se
bera me de ſanguinibus Deus, Deus ſalutis meæ .
Sanguis ergò morientis de manu ſpeculatoris re
quiritur, quia peccatum fubditi,culpa eſſe prępo
fiti,fitacuerit, reputatur. Eft ergò quod faciat,vt
etiam moriente ſubdito, ſe liberum reddat. Sur
gat,inuigilet ,malis actibus contradicat, ficut fcri
ptum eſt: Diſcurre,feftina,ſuſcita amicum tuum , Prouer.6.
ne dederis fomnum oculis tuis,nec dormitét pal
pebræ tuæ. Vndè hîc quoquéadditur:Si autem tu
annunciaueris impio, & ille non fuerit conuerſus
abimpietate fua, & à via ſua impia, ipſe quidem
in impietate ſua moritur, tu autem animam tu
am liberáſti.Tunc enim ſubie &tus moritur fine te,
quando in cauſa mortis contradi& orem pertule
ritte.Nam morti cui non contradicis,adiungeris.
Et notandum quæ ſunt que debeant à ſpeculatore
pra
 ALIENO RETICENT I AE .. Q. VIII. 445
[ no funt à prædicari,Nimirùm fides & operatio.Nam ait: Si omnem intelle & um :attamen, vt poffem ,vellem
fpeculatore
prædicanda, autem tu annunciaueris impio,& ille non fuerit ifta differere. Sed quid faciam ?Non poteft ad fe
Fides & bo- conuerſus ab impietate fua , & à via ſua impia.Im- bricitantem & malè diſpofitú de regno dici.Nam
na opera . pietas quippe ad infidelitatem pertinet, via verò intereà, donèc talis eft, de ſanitare dicendum fue
impia ad prauam actionem . Et omnis fpeculatorrit. Non licet ad eum qui obnoxius eft pena , de
hoc habere debet ftudij, vt priùs ad pietaté fidei, honore differere.Nam anteà querendum eft,quo- .
poftmodùm ad piá viam , id eft, ad bonam actio- modò à pena & ſupplicio liberetur. Nisì iftud
nem trahat.Sed quia de exhortatione fermo ſe in- fueris, quomodò illud eſſepoterit? Proptereà iſta
tulit, innoteſcerebreuiter debemus, in ore pafto- continuè dico, vt ad illa confeftim perueniamus.
Cur gehenni
ris quantus effe debeat ordo, atque conſideratio Nam & Deus hoc nomine gehennam minatus eſt, Chriſtus &
Dlſcretio io locutionis.Penſare etenim doctor deber, quid lo- vrnemo in gehennam incidat, vtomnes regnum concionato.
doccodo. quatur,cui loquatur, quando loquatur, qualiter conſequamur. Er nosideò continuè gehénz men- res minätur.
loquatur, & quantum loquatur.Si enim vnúho- tionem facimus, vt ad regnum vos impellamus,
rum defuerit ,locutio apta non erit. Scriptú quip- vt per timorem emollica mente veftra, que regno
Leuit.se pe eft: Si rectè offeras,re&tè autem no diuidas,pec- digna funt, facere inftruamus. Nè fitis igitur ad
cafti ,Rectè autem offerimus, cùàm bono ftudio bo- verborum iftorūgrauitatem difficiles. Nam ifta Verborü re .
num opus agimus.Sed rectè non diuidimus, fi ha- verborum grauitasoccafionem animabus veſtris ueritas & gra
bere diſcretionem in bono opere poftponamus. à peccatis fugiendi parit.Nam & ferrum graue eft, uitas vtilis
Qub Sæpè verba quæ hunc ad falutem reuocant,alium & malleus grauis : verùm parant vaſa vtilia & ar- eft admodú .
12 vulnerant. Vndè Paulus quoque Apoftolus, qui gentea, & diſtorta dirigūt, ità vt nisì grauia & du
Tit. s .
Titum admonet, dicens : Argue cum omni impe- ra effent, diftortam materiam vtig dirigere non
2. Tim.4 .
rio : Timotheum exhortatur dicens :Argue,oble- poſſent.Adhunc modú poteft & grauis noſter ſer
cra , increpa cum omni patiétia & doctrina . Quid mo animum componere, Nè fugiamus itag ver
Cut Timo: eft quòd vni imperium , & alijpatientiam præce- borum grauitatem , neque illorum verbera. Non
. pit, nisiquòd vnum lenioris, alterú verò feruen- inferuntur verbera, vtanimum frangát, aut con
um , Tito pa .
tientiam prç. tioris ſpiritus eſſe conſpexit ? Leni per authorita- terant,ſed vt corrigant. Nouimus enim quo pa
cipiat Pay . tem imperij iniungenda erat feueritas verbi : is to per gratiam Dei percutiamus,quo modo ver
lus. autem qui per fpiritum feruebat, per patientiam bera inferamus,ad hoc valentia , vt non contera
temperandus fuerat,nè fi plùs iufto inferueſceret, mus vaſculū, ſed vt extenuemus, vt dirigamus, vt
non ad falutem vulneratareduceret, ſed fanavul vtile faciamus Domino,vtofferamus illud fplen
neraret . didum , benè excultum in illam diem , in qua flu
21. ACTOR VM vigefimo: A Mileto auté mit- uius erit igneus,né opus habeat ferre flammam il- Dang.
tens Paulus Epheſum , vocauit Maiores natu ec- lic futuram . Nisi enim igne vos hîc examinaueri
clefiæ . Qui cùm veniffent ad eum, & fimul eſſent, mus, neceſse erit omninò, vt illic igne examine
dixit eis:Vos ſcitis à primadie qua ingreffus fum mini : nec licet aliter fieri. Dies enim Domini in 1.Cor.3.
in Afiam , qualiter vobiſcum per omne tempus igne reuelatur. Melius eft vt ſermonibus noftris
fuerim , feruiens Domino cum omnihumilitate exuramini modico tempore, quàm perpetua illa
& lachrymis, & tentationibusquæ mihi accide- gehennæ flamma. prorsùs enim manifeftum eft
runc ex infidijs Iudæorum : quomodò nihil fub- ità futurum .
traxerim vtilium , quô minùs annunciarem vo 28. PRIORIS ad Timotheum quinto :Peccan
bis, & docerem vos publicè & per domos, teftifi- tes, coram omnibusargue & c.vt in textu .
cans Iudæis atque Gentilibus in Deum pænitenti. 29. LEVITICI decimonono:Non oderis fra
am & fidem in Dominum noftrum leſum Chri- trem tuum in corde tuo , fed publicè argue eum ,
ftum . Quapropter conteſtor vos hodierna die, nè habeas ſuper illo peccatum .
quia mundus fuma fanguine omnium.Non enim 30. AVGVSTINVS fermone decimoquinto
ſubterfugi ,quò minùs annunciarem omne confi- de verbis Domini,capite feptimo: lam ergò obfe- Aa pueris
lium Dei vobis . crant pueriindiſciplinati, & nolunt vapulare,qui dit feptuagids
22. ESAI AE ſexto :Væmihi quia tacui. fic præſcribunt nobis, quando volumus dare di- fepties igno.
23. HESTHER quarto :Mardochæusrursùm fciplinam ; Peccaui, ignoſce mihi . Eccé ignoui,& fcendum .
mádauit Heſther,dicens: Ne putes quòd animam iterùm peccat.Ignoſce,ignoui.Peccat tertiò, Igno
tuam tantùm liberes , quia in domoRegis es præ ſce,tertiò ignoui. lá quartò vapulet. Et ille, Nun
cunctis Iudæis : fi enim nunc ſilueris, per aliam oc- quid feptuagiès ſeptiès tefatigaui ? Si hac præſcri
cutionem liberabuntur Iudæi: & tu & domus pa- ptione leueritas diſciplinæ dormiat, repreffa di
tris cui peribitis. Et quisnouit, vtrùm idcircò ad ſciplina,ſæuit impunita nequitia. Quid ergò faci
regnum véneris, vtin tali tempore parareris? endum eft ? Corripiamus verbis, & fiopus eft, & Correptio
verborum &
24. POSTERIORIS ad Timotheum quar- verberibus; ſed deli & um dimittamus,culpam de verberum.
to :Prædica verbum , & c.vtin textu. corde abijciamus. Ideò enim Dominus ſubdidit, Matth.16 .
25. AD Tirum primo : Oportet Epiſcopum & c. De cordibus veftris; vt fi per charitatem imponi
amplectentem eum qui ſecundùm doctrinam eft, tur diſciplina,decorde lenitas non recedat. Quid
fidelem ſermonem, vt potens fic exhortari in do- enim tam pium quàm medicus ferens ferramen
etrina ſana, & eos qui contradicunt, arguere & c. tum ?Plorat ſecandus, & fecatur:plorat vrendus &
Dixit quidam ex illis proprius ipſorum prophe- vritur.Non eft illa crudelitas, abfit vt fæuitia me
Diſciplina &
ta : Cretenſes ſemperniendaces, malæ beſtiæ ,ven- dici dicatur. Sæuit in vulnus, vt homo ſanetur : correctio fic
tres pigri.Teſtimonium hoc verum eft. Quam ob quia fi vulnus palpatur,homo perditur. Sic ergo cú charitate.
cauſam increpa illos durè,vtfani fint in fide. ifta monuerim ,fratres mei, vt fratres noftros qui coniuncta.
1.Tim.s.
26 . ET capite ſecundo : Hæc loquere & exhor- peccauerint,omnimodò diligamus, decordeno
tare, & argue cum omni imperio . Nemo te con- Itro charitatem in eos non dimittamus, & diſci
plinam ,cùm opus eft, demus : nè per ſolutionem
temnat.
27. CHRYSOSTOMVS homilia fexta in diſciplinæ creſcat nequitia , & incipiamus propter
epiſtolam ad Philippenſes: Vellem vobis perpe- Deum accuſari: quia recitatum eft nobis, Peccan
tuò deregno differere, de refocillatione, de aqua tes coram omnibus corripe, vt cæteri tim ha
refocillationis,de loco viridis paſcuz.Nam ſuper beant. Certè fi quis quod folum verum eft,diftin
pral.28 . aquam, inquit, recreationis pauit me, & in loco guit tempora , & foluit quæftionem ,verum eft. Si Peccata oc.
culta aliter
Nou expedit paſcuz'commorari me fecit,' Vellem de loco dif- peccatum in ſecreto eft, in ſecreto corripe. Si pec arguenda
ſemper ca ſerere, vbi nec dolor eft, nec mæftitia, nec angu- catum publicum eft & apertum , publicè corripe: quam pu.
qux auditu blica.
ftia. Vellem diſſerere de iucunda Chriſti præfen- veille emendetur, & cæteri timeant.
iucúda ſunt, tia . Quanquàm omnem ſuperant fermonem & 31. ET ſermonedecimoſexto,capite quarto : Si
docere .
Рp pecca
>
 446 Q. VIII, IX , DE PECCATO
Non negli, peccauerit in te frater tuus,corripe eum inter te &
geada ſunt
proximi vul . ipſum ſolum.Sineglexeris,peior es. Ille iniuriam
acra , fecit,& iniuriam faciendo ,graui feipfum vulnere
percuſfit. tu vulnus fratris tui cótemnis? Tu eum
vides perire, velperiſſe, & negligis? Peior es cacen-
do ,quàm ille couiciando.Quandò ergò in nos ali-
quispeccat,habeamus magnam curam , non pro
nobis (nam gloriofum eft iniurias obliuiſci) fed
obliuiſcereiniuriam tuam, nó vulnus fratris tui.
Ergò corripe inter te & ipſum ſolū ,intendenscor-
rečtioni,parcens pudori.Fortè enim pre verecun-
dia incipit defendere peccatú fuum , & quem vis
correctiorem , facis peiorem.Corripe ergò inter te
& ipfum folum . Site audierit,lucratus es fratrem
tuum : quia perierat, nisì faceres. Et capite fepti-
mo : Intendite & videte : Si peccauerit, inquit, in
te frater tuus, corripe eum inter te & ipfum fo
lum . Quare ? Quia peccauit in te. Quid eft, In té
peccauit? Tuſcis, quia peccauit. Quia enim ſecre
cum fuit, quando in tepeccauit, ſecretum quære ,
cùm corrigis quod peccauit. Nam fi folus nôfti
quia peccauit in te , & eum vis coram omnibus ar
guere, non es correpror,fed proditor. Ergò ipſa Occulta pes
corripienda ſunt coram omnibus, quæ peccantur cata occulis,
coram omnibus.Ipſa verò corripienda ſuntſecre- publica vero
tiùs, quæ peccantur fecretiùs. Diftribuite tempo- præh
publico
endide
ra, & concordatſcriptura . Deinceps capite.ołta
uo : Sic agamus, & fic agendú eſt,non folùm quan
doin nos peccatur, ſed quando peccatur ab ali
quo, vt ab altero neſciatur. In ſecreto debemus
corripere,in ſecreto arguere ; ne volentes publice
arguere, prodamus hominem .

IX .

Quando noſtra Conniuentia alienis criminibus implicamur ?

Amb.fer.s.in pfal uit:Ori.A. QUoties id, quod facultate vel authoritate noſtra emendari

Hieroni ndefuipacionedpis vindicarique potelt , & debet, nos tamen impunitum & in peius abire
de verb.Do. Chryfoft.orat. ſinimus.

Ros.b sap.s.ab pfal.B. Ità peccantMagiſtratus,cùm gladium.fruftrà portant,neq; quod

Epif.d los de bendicuntur,miniſtri Dei ſunt, & vindices in iram his, quiagunt fcelera

bBernard.fermo
Judic Cart:tèvel feditiosè. Hocmodo a Rege Saulº peccatum fuit,cùm aduersùs
in 20.bg
Num.25.a b Dei mandatum clementior effet, ac parceret hoſtibus Amalechitis.

Peccatum idem ab Achab Regeadmiſſum eft, quando Benadab Re

gem Syriæ in gratiam recepit: vndènec ſeueram ità comminátis Pro
C 3.Reg.20.3 phetæ ſententiam effugit: * Hæc dicit Dominus: Quia dimiſiſti virum die

gnum morte demanu tua,erit anima tua pro anima eius, & populustuus pro por
d 1.Corin.s.d Exod . 22.cpulo eius. Eodèm referri poteſt, quod *Apoftolus Corinthijspræcipit:

5.Reg.c.d Hiero.jacaps.Auferte malum ex vobiſipſis: Neſcitis quia modicumfermentum totammajam

ad Galat.Grego.lib.32.epi.
fto. 31.
corrumpit ? Expurgate vetus fermentum .
c
dial.co.Chryfoft.hom. C. Secundò hîc peccantº Patres & Matres familias, Heri & Præce
9.in 1. ad Timo. Epher. 6.a
Hebr.12.b Prou. 13.d 22.C
ptores, dum fibi concreditos, nimia diſſimulatione, & indulgentia
23.b 29.c Eccli 7,6 22 ,a
30.a b , & negligentia focordiaque ſua in dif
quadam in educando perdunt
crimen permittunt adduci. Sic paternæ prorsùs indulgentiæ culpa
f 1.Reg.3.C 4.d 3.Reg.c.a deprauatos legimus filios'Heli, qui idcircò immodicæ lenitatis fuæ

pænas graues dedit .

D. Hic etiam addi poteft peccatum , quod vocari ſolet Omiſſio fra
17.250.229.25Eccles : ternæ correptionis, admonitionis, vel repræhenfionis. Quando

horl.nl colok.a quidem Christvs quoquè ſemel atque iterùm & tertiò corripien
1.Thefs.of.Toefis.de- Ti dum effe monuit , vt peccantem illum lucrifaciamus. Quanquam
2.b c 2.0
b Marth.18.b alij diſtinguunt inter huiuſmodi omiſſionem & priorem , de qua

diximus, conniuentiam , vtduos alieni peccati modos ex hiſce con

ſtituant.

TESTIMONI A.
1. A. AMBROSIVS ſermone odauo in pral-
mum centefimum decimumo & auum , verſu ſe
Miſericordia
quædam in cundo : Eft iufta miſericordia, eft etiam iniufta
justa ett. mifericordia. Denique in lege ſcriptú eft de quo-
Deut.19 . dam : Non miſereberis illius. Et in librisRegno-
J.Reg.is. rum legis, quia Saul poftea contraxit offenfam ,
quia miſeratus eft Agag hoftium regem , qué pro-
hibuerat fententia diuina ſeruari. Vt fiquis latro-
Judicis ex .
nis filijs deprecantibus motus, & lachrymis con-
emplo. iugis eius in fexus,abfoluendum puter, cui adhuc
latrocinandi adſpirer affe & us: nónne innocentes
tradit exitio , qui multorum liberat exitia cogi-
tantem ? Certè li gladium reprimit, vincula dif-
ſoluit, cur laxat exilio ? Cur latrocinandi , qua po-
teft clementiore via, non eripit facultatem , qui
voluntatem extorquere non potuit ? Denique in .
ter duos, hoc eſt, accuſatorem & reum, pari peri
culo de capite decernentes, alterum fi non pro
bållet, alterum fi eſſet ab accuſatore conui& us,
non id quod iuftitiæ eft iudex ſequatur: ſed dum
miſeretur rei, damnet probantem : aut dum ac
cuſatori fauet,qui probare non poffit, addicacin
noxium . Non poteft igitur hæc dici iufta miſeri
cordia. Facilitas enim veniæ, incentiuum tribuit Facilitasve.
delinquenti. Hocideò di&tum eft, vtfciamusfe- niz incenti.
cundùm verbum Dei, ſecundùm rationem dif delioqucaci.
penſandam eſſe miſericordiam debitoribus . Me- Exemplo
dicus ipfe fi ſerpentis interiùs inueniat vulneris mcdici.
cicatricem ,cùm debeatrefecare vlceris vitium , nd
latiùs ſerpat ,tamen à fecandi yrendió propoſito
lachry .
 ALIENO CONNIVENT I AE . Q. IX . 447

lachrymis inflexus ægroti, medicamentis tegac loqui vobis ; fic ad vos pertinet in domibus ve
quod ferro aperiendum fuit: nónne iſta inutilis ftris agere , vt bonam rationein reddatis de his qui
mifericordia eft, fi propter breuem inciſionis vel vobis funtfubditi. Amat Deus diſciplinam . Per
exufionis dolorem corpus omne tabeſcat, vitæ4 uerſa autem & falfa innocentia eft, habenas laxa
vfusintereat ? re peccatis. Valdè inutiliter, valdėperniciose ſen . Contra ia
2. ORIGENES homilia nona in Hieremiam: tiet filius patris lenitatem ,vtiuftè pofteà Dei fen- parcatu
daleceniam
m .
O. Verbi gratia di & um fit :Habeat iudex propofi- tiat ſeueritatem . Et hoc non folus,ſed cum diffo
Indulgétia de tum , quietem ciuitati, & pacem genti, cui præ- luto patre fuo. Quid enim ?Si ipfe non peccat, &
mifericordia fidet, prouidere. Huic fi offeratur latro honefta non facit quod filius eius, ideò non debet ab ipfa
crudelis in forma,ætate fatìs integer, ex alio latere mater ex- nequitia filium prohibere ? An fortè vt videatur
Tauronen .
panfis crinibus deprecetur; vt ſenectutis ſuæ miſe- filio eius, quia & pater talia facere , nisì ſenuiſſet?
de- ,
reatur, & ex alio vxor,né virum ſuum interficiat, Peccatum quod tibi non diſplicet in filio tuo,
lachrymabili voce deploret : circunſtent & par le &tat te; fed ætasdeſeruit,non cupiditas .Maximè
uuli liberi citò orbi futuri,quid faciet iudex ?mi- fratres mei filios veftros fideles attendite, quos fi
ſerebicur latronis, an non ? Quid in commune ex- dedixiftis, vt baptizarétur. Sed fortè negligit ma
pedit ciuitati ? Si miſercus fuerit, reuertetur ho- lus filius vel monita patris, vel obiurgationem ,
micida ad priftinum ſcelus : fin verò in iudiciaria vel feueritatem .Tuimple perſonam tuam , Deus
ſeueritate permanferit, vnus homo interibit, & de illo exigit ſuam .
vniuerſo populo prouidebitur. Sic Deus fi peper- 5. IDen in ſermone decimoquinto de verbis
cerit peccatori , & miſerans eius, noluerit eum pu- Domini, vt fuprà, quæftione octaua, teftimonio
nìre pro ſcelere,quis non accipiat licentiam ? quis vigefimoquarto .
malorum qui nunc faltem propter fupplicia ter- 6. CHRYSOSTOMVS in oratione prima
rencur,non inuader tempus, vt expleatquæcun- , contra Iudæos : Verùm quemadmodùm ludæos
que voluerit, & præcepsferatur in vicia ?Hæc au- culpamus,quòd legem tranſgrediuntur : ità mul
tem in Ecclefia fæpè accidentia poffumus confide- tò magis vos incuſamus, quòd ad tranſgreſſores Habentes au
la peccátes . rare.Peccauit quiſpiam , & poft peccatum poftu- legis concurritis, nec illostantùm qui eo concur- thoritate de
let communionem . Siei conceditur quod rogat, runt, verumetiam eos, quibus cùm fit authoritas poteftatem
inincommodum omnium venia procedit, & la- prohibendi fuos,nolint tamen id facere. Nå mihi Pulbibendi;
xatis frenis ſceleribus panditur via. Sin verò cum dixeris: Quid mihi cum illo commercijeſt ? Alie- non prohi
rationabili deliberatione, non vt mifericors, nec nus eft,ignotus eft. Dummodò fit fidelis,dum eo - beant mala.
rursùm vt crudelis iudex, fed & quafi vni proui- rundem particeps myſteriorū, dum eadem iun
dens, & de omnium falute pertractans,confidera- gatur Ecclefia , & fratribus, & cognatis, & neceffa
uerit populi damnum in vnius venia ,haud dubi- rijs, & cæteris omnibus eſt propinquior. Proin
um eft quin faciac eijci vnum de Ecclefia, vt mul- de quemadmodùm non ipfi tantùm fures danc
In fauciatī. tosſaluet incolumes. Agè nunc,confidera mihi & pænas, verùm etiam eadem pæna ple&untur ij,
medicü : fi ceſſauerità ſectione eiusvulneris quod quibus cùm eſſet poteftas verandi, non vecuerunt
ſecandum eft, fi non vfferit id quod indiget caute- tamen : ità non ſolùm qui impiè agunt, verùm
rio , videlicet propter dolores qui ex talibus re- etiam illi qui cùm poffint ab impietate reuoca
medijs conſequuntur, quomodò creſcat infirmi- re, tamen vel ob pigritiam , vel ob timiditatem
tas, & in deterius vetus humor exuberet. Si verò id facere nolunt, fimili cum illis pæna plectun- Similis eos.t
pena mane
( veita dicam ) temerarius ad vulnus ſector accef- tur. Alioquì talentum illud quod acceperat ac cum peccad •
Šerit & inuſferit plagam , curat eum qui ſecatur & defoderat feruus ille, reddidit integrum : attamen tibus
Matth.25.
vricur, quia paululùm feueritatis aſſumpſit, licèt dat pénas, eô quòd non auxerat lucrum :ità tu
viſus fuerit ægrotanti ad horam non miſereri. Et quidem etiamfi ipfe purus & innocens perſeue
Vtilis quo. quomodò vtile fuit peccatum Ifraël in falutem res, cæterùm non augeas talentum , nec fratrem
fundampari . Gentium ,fic vtiliseft quorundam pæna aliorum pereunremreuocesadfalutem , eadem quæ ille
orum . faluti, patitur,patieris.
3. HIERONYMVS epiſtola quinquagefima- i. B. AD Romanos decimotertio : Vis non timo
la Epiſcopú tertia ad Riparium aduersùs Vigilantium : Mi- re poteftatem ? Bonum fac, & habebis laudem ex
tolerantem ror ſanctum Epiſcopum in cuius parochia effe illa. Dei enim minifter eft tibi in bonum . Si au
Vigilantium
hæreticum . presbyter dicitur, acquieſcere furori eius, & non tem malum feceris,time.Non enim fine caufa gla
virga Apoſtolica, virgáque ferrea confringere diú portat. Dei enim minifter eft, vindex in iram
1.Cor.s. vas inutile, & tradere in interitum carnis, vt fpi- ei qui malum agit. Ideò neceflitate ſubditi eftote ,
Pſal.49 . ritus faluus fiat:nec meminerit illius di&i : Si vi- non folùm propter iram , ſed etiam propter con
debas furem , currebas cum eo, & cum adulteris ſcientiam .
Pfal.1oo . portionem tuam ponebas.Et in alio loco : In ma 2. SAPIENTIAE ſexto : Melior eft fapientia,
tutino interficiebam omnes peccatores terræ , vt quàm vires: & vir prudens, quàm fortis. Audite
diſperderem de ciuitate Domini omnes operan- ergò reges , & intelligite, diſcite iudices finium
Pfal.13 tes iniquitatem . Et iterùm : Nónne odientes te, terræ. Præbete aures vos qui continetis multitu
Domine, odio habui, & ſuper inimicos tuos tabe- dines, & placetis vobis in turbis nationum : quo
ſcebam ? Perfecto odio oderam illos.Fatebor tibi niam data eft à Domino poteftas vobis & virtus
dolorem meum : ſacrilegiū tantum patienter au- ab altiſſimo, qui interrogabit opera veſtra, & co
Nam. 5 . dire non poſſum : Legi enim Syromaſten Phinees. gitationes ſcrutabitur :quoniam cùm eſſetis mi
3.Reg.18. aufteritatem Heliæ , zelum Simonis Cananæi,Pe- niftri regni illius,non rectè iudicâſtis,neccuftodi
Maub.10 .
Ad ... 5.13. tri feueritatem ,Ananiam & Sapphiram trucidan- ftis legem iuftitiæ, neque fecundùm voluntatem
tis,Pauliæ conftantiam , qui Elymam magum, vi- Dei ambulaftis. Horrédè & citò apparebit vobis:
js Domini refiftentem , æterna cæcitate daminauit. quoniam iudicium in his qui præſunt, fiet. Exi
Pro Deo pic.
tas, non ef Non eft crudelitas, pro Deo pietas. Vndè & in le- guo enim conceditur miſericordia : potentes au
crudelitas. ge dicitur:Si frater tuus& amicus, & vxor ,que eſt tem potenter tormenta patientur. Non enim ſub
Deut.13 . in finu tuo, deprauare te voluerit à veritate, fit trahet perfonam cuiuſquam Deus, nec verebitur
manus tua ſuper eos, & effunde ſanguinéeorum : magnitudinem cuiuſquam : quoniá pufillum &
magnüipfe fecit, & ęqualiter cura eft illi de omnia
& auferes malum de medio Iſraël.
4. AVGVSTINVS in pfalmum quinquage- bus. Fortioribus autem fortior inftat cruciatio .
fimum : Veruntamen chariſſimi in tanta morum Ad vos ergò reges ſunt hi fermones mei, ve diſca
diuer fitat e, & tam deteſ tabil i corr upte la , regit e tis fapientiam , & non excidatis. Qui enim cufto-.
MUS
domos veftras, regite filios veftros, regite famili- dierint iuftitiam ,iuftè iudicabuntur : & qui didi
as veftras, Quomodò ad nos pertinet in Ecclefia cerint iufta ,inuenient quid reſpondeant.
PP a2 3. PSAL
 448 Q. IX . DE PÉ CCATO
3. PSALMO ſecundo : Et nunc reges intelligi- phreneticum fa & um ,currere videret in præceps, No redditur
te : erudimini qui iudicatis terram.Seruite Domi- nónne tunc potiùs malum pro malo redderet, li malüpromelo, quando
no in timore, & exultate ei cum tremore. Appræ- eum ficcurrere permitteret, quàm fi corripiédum
hendite diſciplinam , nè quando iraſcatur Domi- ligandúmque curaret,& tamen tuncei moleftiſfi
nus , & pereacis de via iuſta : Cùm exarſerit in bre- mus & aduerfiſfimus videretur,quando vtiliſſi
ui ira eius. mus & mifericordiflimus extitiffet ? Sed plane ſa
4. AVGVSTINVS libro fecundo Retracta- luce reparata, táto vberiùs ei gratias ageret, quan
tionum ,capite quinto : Sunt duo librimei, quo- to fibi eum minùs peperciſſe lenfiſſet. Et poft pau
rum titulus eft, Contra parté Donati . In quorum ca : Cùm terrori vtili doctrina ſalutaris adiungi
primo libro dixi,non mihi placere vllius ſecula- tur, vt non ſolùm tenebras erroris lux veritatis
ris poteftatis impetu ſchiſmaticos ad cómunio- expellat,verumetiam malæ conſuetudinis vincu .
Auguſtinusex. nem violenter aretare. Et verè tunc mihi non pla- la vistimoris abrumpat, de multorum (ficut di
nullum
pertus puta. cebat, quia nondùm expertus eram , vel quantùm xi) falute lætamur, benedicentium nobifcum , &
uerat ichis mali eorum auderet impúnicas, vel
Imaticos ao quantùm eis gratias agentium Deo , quod ſua pollicitatione
effevi cogen in melius mutandis conferre poſſet diligentia di- completa, qua reges terræ Chrifto feruituros el
dus. ſciplinæ. fe promifit, fic curauit morbidos, fic fanauit in
Non omnis
5. IDEM epiftola quadrageſimaoctaua ad Vin- firmos. Non omnis qui parcit, amicus eft : nec ,
Cur in Eccle . centium : Non inuenitur exemplum in Euan- omnis qui verberat, inimicus. Meliora ſunt vul- amicus ch.
lix priucipio gelicis & Apoftolicis literis , aliquid peritum á nera amici, quàm voluntaria oſcula inimici.Me. Prouer.ay.
tur cótra hæ regibus terræ pro Ecclefia, contra inimicos Ec- lius eft cum ſeueritate diligere, quam cum lenica .
seticos bra . clefiæ , quis negat non inueniri? Sed nondùm im- te decipere.
Bonifa
lare. lecu. plebatur illa prophetia : Et nunc reges intelligi- 6. IDEM epiftola quinquagefima ad
chium
Plal.z. te, & erudimini qui iudicatis terram ; ſeruite Do- cium : Moleftus eftenim & medicus furenci phre
mino in timore . Adhuc enim illud implebatur, netico , & pater indiſciplinato filio , ille ligando,
quod in eodem Pfalmo pauld fuperiùs dicitur: ifte cædendo,ſed ambodiligendo. Si autem illos Manſuerude
Quare fremuerunt gentes, & populi medicati ſunt negligang, & perire permittant,ifta pocids man- fallia .& cco
inania ? Adititerunt reges terræ ,& principes con- ſuetudo falla,crudelis eft. Imperatores quando
' uenerunt in vnum aduersus Dominum , & aduer- pro falfitate contra veritatem conftituunt ma
sùs Chriftum eius. Veruntamen fi facta præteri- las leges, probantur benè credentes, & coronan
ta in propheticis libris , figuræ fuerunt futuro- tur perſeuerantes. Quando autem pro veritate
In rege Nabu rum, in rege illo qui appellabatu Nabuchodo-
r contra falfitatem conftituunt bonas leges, ter
figura naſcé . noſor, vtrunque tempus figuratum eft, & quod rentur fæuientes, & corriguntur intelligentes.Qui
tis & iä сorro fub Apoftolis habuit , & quod nunc habet eccle- cunque ergò legibus imperatorum , quæ contra
boratz Eccie . fia . Temporibus itaque Apoftolorum & marty- veritatem Dei feruntur, obtemperare non vult,
Daniel.2 . rum illud implebatur, quod figuratum eft,quan- acquirit grande præmium . Quicunque autem les
do rex memoratus pios & iuftos cogebat adorare gibus imperatorum , quæ pro Dei veritate ferun
fimulacra, & recufantes in Aamas mittebat. Nunc tur, obtemperare non vult ,acquirit grande ſup
autem illud impletur, quod paulò pòft in eodem plicium.Nam & temporibus Prophetarū, omnes
rege figuratum eſt, cùm conuerſus ad honoran- reges qui in populo Dei non prohibuerunt, nec 9.Reg.15.
Daniel.j. dum Deum verum ,decreuit in regno ſuo, vt qui- euerterunt quæ contra Dei præcepta fuerant in- 4Reg.10.12
. cunque blaſphemaret Deum Sidrac,Miſac& Ab- ftituta,culpantur; & qui prohibuerunt & euerte- 14.15.18-23.
denago ,penis debitis ſubiaceret. Prius ergo tem- runt, ſuper aliorum merita laudantur.Etrex Na
pus illius regis , fignificabat priora tempora re buchodonofor, cùm feruus effet idolorum , con- Dan ..
gum infidelium , quos paſli ſunt Chriftiani pro ftituit facrilegam legem , vt fimulacrum adorare
impijs. Pofterius verò tempus illius regis, fignifi, tur ; ſed eius impiæ conftitutioni qui obedire no
cauit tempora pofteriorumregum iam fidelium , luerunt,piè fideliter's fecerunt. Idem tamen rex ,
quos patiuntur impij pro Chriftianis. Etinfra: diuino correctus miraculo, piam & laudabilem
Àultas ciuitates videmus fuiffe Donatiftas, nunc legem pro veritate conftituit, vt quicunque dice
eſſe catholicas, deteftari vehementer diabolicam ret blaſphemiam in Deum verum Sidrac, Miſac,
ſeparationem , diligere ardenter vnitatem . Quæ & Abdenago,cum domo ſua penitùs inceriret. Et
Legibuscon: tamen timorishuius ,qui tibi diſplices,occafioni- paulò pòft: Veri autem martyres illi ſunt,dequi- beat
Non oës ſum
i qui per
tra hereticos bus catholicæ fa&tæ ſunt per leges imperatorum ,d bus Dominus ait: Beati qui perſequutionem pati ſecucionen
eftvemultæ Conftantino , apud quem primùm veftri vlera untur propter iuftitiam . Non ergo qui propter patiualaz.
ciuitates re . Cæcilianum accuſauerunt, vfque ad preſentes im- iniquitatem , & propter Chriſtianz vnitatis im- Match.s .
fipuerint,
peratores, qui iudicium illius quem veftri elege- piam diuifionem , ſed qui propter iuftitiam per
runt, quem iudicibus Epiſcopis prætulerunt,iu- fequutionem patiuntur,hi martyres veri ſunt.
ftifimè contra vos cuftodiendum effe decernunt. Nam & Agar paffa eft perſecutionem à Sara, & illa Gen.16 .
Prior
ni Auguſti His ergò exemplis à collegismeis mihi propofitis
ſentcntia erat fancta quæ faciebat, illa iniqua quæ patieba
per vſum rc ceſti. Nam mea primitùs ſententia erat , nemi- tur, Et nonnullis interiectis : Quod enim dicunt obie & ionis
fum & expe- nem ad vnitatem Chriſti eſſe cogendum , verbo qui contra ſuas impietates leges iuftas conftitui Apoftoloru
dilucio de
ricotiam
cmendata . eſſe agendum, difputatione pugnandum , ratio- nolunt, non petiffe à regibus terræ Apoftolos ta tempore .
ne vincendum , nè fictos catholicos haberemus, lia, non conſiderant aliud fuiſſetunc tempus, &
quos apertos hæreticos noueramus. Sed hæc opi- omnia fuis temporibus agi . Quis enim tunc in
nio mea, non contradicentium verbis, ſed de Chriſtum credideratimperator, qui ei pro pieca
monftrantium fuperabatur exemplis : nam pri- te contra impietaté leges ferendo ſeruiret, quan
mò mihi opponebatur ciuitas mea, quæ cùm to- do adhucillud propheticum complebatur: Qua
ta eſſet in parte Donati , ad vnitatem catholicam re fremuerunt gentes, & populi meditati funt in Pſal.s.
timore legum imperialium conuerſa eft , quam ania ? Aftiteruntregesterræ , & principesconuene
nunc videmus ità huiusveftræ animofitatis per- runt in vnum aduersùs Dominum , & aduersùs
niciem deteftari, vt in ea nunquam fuiſſe creda- Chriftum eius.Nondùm autem agebatur, quod
tur. Icà aliæ multæ & c. Immò verò ſeruiant re- paulò poft in eodem Pfalmo dicitur : Et nunc re
ges terræ Chrifto, etiam leges ferendo pro Chri- ges intelligite, erudimini qui iudicatis terrá : Ser
Inquietudo ito. Et in principio epiſtolæ : Donatiftæ nimiùm uite Domino in timore,& exultate ei cum tremo
per poreſtatē inquieti ſunt,quos per ordinatas à Deo poteftates re. Quomodò ergò reges Domino feruiunt in ti. Reges quo.
ſecularem
cohiberi atque corrigi mihinon videtur inutile, more, nisi ca quæ contra iuffa Domini fiunt, reli- modò feruiit
coërcenda. Nam demultorú iam correctionegaudemus & c. gioſa feueritate prohibendo atque plectendo ? Ali- timore .
Si quiſquam inimicum ſuum periculofis febribus ter enim ſeruit quia homo eft, aliter quia etiam
rex
 ALIENO CONNIVENTI AE. IX. 449
rex eft.Quia homo eft,ei feruit viuendo fideliter : pientibus traderetur, Cæſaris popoſcirauxilium , Act.25.
Paulus popo
quia verò etiam rex eft, feruit leges iufta præcipi Romani quidem principis,fed no Chriftiani. Vbi ſoit auxilium
entes, & contraria prohibentes , conuenienti vi- fatis oftendit quid facere deberent pofteà Chrifti Ethniciim
4.Reg.18 . gore fanciendo. Sicut ſeruiuit Ezechias, lucos & diſpenſatores , quando Imperatores Chriſtianos peratoris.
templa idolorum , & illa excelſa quæ contra præ- periclitante Ecclefia reperirent.Et rursùm : Si ali
cepta Dei fuerant cõſtructa,deftruendo.Sicut fer ter non meruit pacem habere domus Dauid, nisi
4.Reg. 23. uiuic lofias, talia & ipſe faciendo. Sicut feruiuit Abfalon filiuseius in bello quod contra patrem 2.Rez.13.
lonz s. rex Niniuicarum , vniuerſam ciuitatem ad pla- gerebat, fuifler extin &tus,quáuis magna cura nan
candum Dominum compellendo . Sicutſeruiuit dauerat fuis,vt eum , quantùm poffent,viuum ſal
Daniel.see
Darius, idolū frangendum in poteſtatem Danieliuumo ſeruarent, vt eſſer cui pænitenti parernus
dado, & inimicos eius leonibus ingerendo . Sicut affectus ignoſceret, quid ei refticit,nisìperditú fe
Danicl. .
feruiuit Nabuchodonoſor, de quo iam diximus, re, & fui regni pace acquifita, fuam mæſtitiá con
omnes in regno fuo pofitos à blaſphemando Deo ſolari?Sic ergò Catholica mater bellantibus ad
lege terribili prohibendo. In hoc ergò feruiunt uersus eam & c. Ibidem :Coguntmultas inuenire
Domino reges,inquantùm ſunt reges,cùm ea faci medicinas,multorum experimenta morborum.
untad feruiendum illi, quęnon poffunt facereni- 7. IDEM epiſtola ducenteſimaquarta ad Do
sì reges. Cùm itaque nondùm reges Domino ſer- natum presbyterűDonatiftam :Diſplicet tibi quia
uirent temporibus Apoftolorum , fed adhuc me- traherisad falutem , cùm tam multos noftros ad
ditarentur inania aduersùs Deum & aduersùs perniciem traxeris.Quis nefciat nec damnari ho
Chriftum eius, vt prophetarum prædi& ta omnia minem , nisi merito malæ voluntatis, nec libera
complerentur, non vtiquè tunc poffent impieta- ri,nisi bonam habuerit voluntatem ? Non tamen A malo pro .
tes legibus prohiberi,ſed potiùs exerceri.Sic enim ideo qui diliguntur, malæ ſuæ voluntari impune hibendi & ad
ordo temporum voluebatur, vt & Iudæi occide & crudeliter permittendi funt, ſed vbi poteftas bonum cogë.
loan.16 . rent prædicatores Chrifti, putantes fe officium datur, & àmalo prohibendi, & ad bonum cogen- di ſunt non
Deo facere, ficut prædixerat Chriftus, & gentes di.Nam fi voluntasmala femper ſuæ permitten - muinguam ho.
fremerent aduersùs Chriftianos, & omnes pati- da eft libertati,quare Iſraelitæ recufantes & mur

Pfal.7t. entia martyrum vinceret. Pofteà verò quàm coe-
pit impleri quod. ſcriptum eft ; Et adorabunt
eum omnes reges terræ , omnesgentes feruient il-
Priacipó elt li : quis mente ſobrius regibus dicat ; Nolite cu-
defendere . rare in regno veftro, à quo teneatur vel oppugne-
tur Ecclefia Dominiveſtri, non ad vos pertineat
in regno veftro, quis velit eſſe fiue religiofus, fiue
ſacrilegus, quibus dici nó poteft; non ad vos perti-
neat in regno veſtro ,quis velit pudicus effe, quis
impudicus ? Curenim cùm datū fit diuinitùs ho-
mini liberum arbitrium , adulteria legibus puni-
antur, & facrilegia permittantur ? An fidem non
feruare leuius eft animam Deo, quàm fæminam
viro : Autfi ea quæ non contemptu , ſed ignoran-
tia religionis committuntur, mitiùs vindicanda,
nunquid ideò negligenda ſunt ? Melius eft qui-
dem, quis dubitauerit, ad Deum colendum do-
etrina homines duci, quàm pænæ timore vel do-
lore compelli. Sed non quia ifti meliores funt,
ideò illi qui tales non funt, negligendi funt. Mul
tis enim profuit, (quod experimentis probaui-
mus) priùstimore veldolore cogi,vt pofteà pof-
fint doceri, aut quod iam verbis didicerant,ope-
Ad credendú re ſectari.Et quibufdam interpofitis :Vbieftquod
Paulus.quo ifti clamare conſueuerunt; Liberum eft credere
compulſus. vel non credere? Cui vim Chriſtus intulit ? quem
Act.9. coëgit ? Eccè habent Paulum Apoftolum , agno-
fcant in ëo priùs cogentem Chriftum , & pofteà
docentem : priùs ferientem , & pofteà conſolan-
tem. Mirum eft aütem , quomodò ille qui pæna
corporis ad Euangelium coactus intrauit, plùs
illis omnibus qui folo verbo vocati ſunt, in Euan-
gelio laborauit. Et quem maior timor compulit
ad charitateln , eius perfectà charitas fords mifit
Recite.cogit timorem . Curergò non cogeretEcclefia perditos
Eccleſia per
ditos vt IC filios vt redirent, liperditi filij coegerunt alios vt
deant. perirent? Et paulò pòft: Maximianus Epifcopus
Vagienfis auxilium peciuitab Imperatore Chri-
Aiano, non tam ſui viciſcendi cauſa, quàm tuendæ
Ecclefiæ fibicreditæ. Quod fi prætermififfet, non
Patiétia quz. eius fuiſſet laudanda patiétia, fed negligentia me-
dam minimèritò culpanda. Neque enim & Apoftolus Paulus
laudanda .
vicæ ſuæ tranſitoriæ conſulebat, ſed Eccleſiæ Dei ,
Act.23 . quando contra illos, qui eum occidere conſpira-
uerant, confilium illorum 'Tribuno vt prodere-
tur,effecit.Vndè factum eft, vt eum ad locum quò
fuerat perducendus, deduceret miles armatus, nè
illorum pateretur infidias. Romanas etiam leges
implorare minime dubitauit, ciuem Romanum
AX . 22 . fe effe proclamans, quos tunc affligi verberibus
non licebat. Item'g nè Iudæis eum interimerecu .
murantes,cam duris flagellisa malo prohibeban
tur, & ad terram promiſionis compellebantur ?
Pſal.7 .
& c. Nondùm fuerat completa illa prophetia : Et
adorabunt eum omnes reges terræ, omnes gentes
feruientilli. Quod vriqué quáto magis impletur,
tanto maiore vtitur Ecclefia poteſtate, vtnon fo- bonúEcclega
cogiad
t.
lùm inuitet,ſed etiá cogat ad bonum . Vide quem
admodùm de his, quipriùsvenerunt , dictum eft, Luc.ig.
Introduc eos: non dictum eft,Compelle.Ità figni
ficata ſunt Ecclefię primordia adhuc creſcentis,vt Duo eccleliz
effent vires etiá compellendi.Proindè quia opor- temporades
tebat eius iam viribus & magnitudine roborata euangelicam
etiam compelli homines ad conuiuium falutis deſignaca .
æternæ ,pofteà quàm dictum eft, Fa& um eft quod
iuflitti, & adhuc eft locus : Exi, inquit, in vias &
fepes , & compelle intrare . Quapropter quia per Hæretici in
multa mala & fæua quæ in noftros commitritis, bus incendio
tanquam fpinis & afperitate pleni eftis, vos tan - untur.
quam in ſepibus inuenimus, & intrare compelli
mus.
8. ET tractatu vndecimo in Euangelium lo
annis : Quando vult Deus concitare poteftates ad- A Deo conci.
uersùs hereticos, aduersùs ſchiſmaticos, aduersùs features reculi
diſipatores Ecclefiæ ,aduersùs exuffatores Chri- aduersùs hæ.
fti, aduersùs blafphematores baptiſmi, non mi- reticos.
rentur: quia Deus'concicat vr Sara verberetur
Agar. Cognofcat fe Agar, & ponat ceruicem : quia
cùm humiliata diſcederer à domina ſua, occurrit
Geneſ.s6 .
ei angelus, & dixit: Quid eft Agar ancilla Saræ ?
Cùm conqueſta eſſet de
domina, quid audiuit ab
Angelo ? Reuertere ad dominam tuam.Ad hocer
gò affligitur,vtreuertatur: atque vtinam reuerta
cur,quia proles eius ficut filij lacob ,cum fratribus
hæreditatem tenebit.Mirantur autem , quia com- Priacipesta.
mouentur poteſtates Chriftianæ aduersùs dete- tionéreddi.
ftandos diſſipatores Ecclefiæ.Non ergò moueren- no nioueátur
tur? Etquomodo redderent rationem de impe- aduersùs diſ
rio ſuo Deo? Intendat charitas veftra quid dicam , sipatores
cleſix . Ec .
quia pertinet hoc ad reges feculi Chriftianos, vt
temporibus ſuis pacatam velint matrem ſua Ec
clefiam , vnde fpiritaliter nati funt. Legimus Da
nielis vifiones & gefta prophetica. Tres pueri in Paniel;z:
Exempla Na.
igne laudauerunt Dominum :miratus elt Nabu buchodonos
chodonoſor rex laudantes Deum pueros, & circa lor.
cos ignem non nocentem : Et cùni admiratus ef
fet,quid air Nabuchodonofor rex, non vel lude
us, vel circuncifus, ille qui ftatuam fuá erexeras,
& ad eam adorandam omnes coegerat :tamen lau
dibustrium puerorum commotus, vbìvidit ma
ieftatem Dei præſentis in igne, quid ait ? Et ego
proponam decretum omnibus tribubus & lin
Рp 3 guis
 450 Q. IX . DE PECCATO : ,
guis in omni terra. Quale decretum ? Quicunque
dixerint blaſphemiam in Deum Sidrac, Miſac &
Abdenago, in interitum erunt, & domus eorum
Nota . in perditionem . Ecce quomodò fæuit rex alieni-
gena, ne blaſphemetur Deus Iſrael,qui potuit tres
pueros de igne liberare: & nolunt vt fæuiant re
ges Chriftiani, quia Chriftus exuffatur, à quo
non tres pueri, ſed orbis terrarum cum ipfis regi-
bus à gehennarum igne liberatur ? Nam tres illi
pueri,fratres mei,liberati funt ab igne temporali.
Nunquid non ipfe eft Deus Machabæorum , qui &
2.Mach.7. triū puerorum ? Illos ab igne liberauit ;illi in tor-
mentis igneis corpore defecerunt, ſed in legitimis
mandatis animo permanſerunt.Illi aperte libera-
ti ſunt, illi occulce coronati ſunt. Plus eſt liberari
de flamma gehennarum , quam de fornace pote-
itatis humanæ . Si ergo Nabuchodonofor rex lau-
dauit & prædicauit, & gloriam dedit Deo, quia li-
berauit de igne tres pueros, & tantam gloriam de-
dit, vt decretum mitteret per regnum fuum ; Qui-
cunque dixerint blafphemiam in Deum Sidrach,
& Miſach , & Abdenago,in interitum erunt, & do-
mus corum in perditionem : quomodò illi reges
non moueantur,qui non tres pueros attenduntli-
beratos de flamma,ſed ſeipſos liberatos de gehen-
na, quando vident Chriſtum , a quo liberati ſunt,
exufAari in Chriftianis , quando audiunt dici
Chriſtiano , dicte non effe Chriftianum ? Talia fa-
cere volunt &, faltem talia pati nolunt. Nam vi-
Sempiternas dete qualia faciunt,& qualia patiuntur.Occidunt
moriesfaciúc
& de tempo . animas,affiguntur in corpore.Sempiternas mor-
siliconque tes faciunt, & temporales ſe perpeti conquerun-
funtur. tur.
9. BERNARDVS ſermone ſexageſimoſexto
Gladio coer. ſuper Cantica cantịcorum : Meliùs proculdubiò
ceri bæreti (hæretici) gladio coercerentur,illius videlicetqui
.
Rom.13. non fine caufa gladium portat, quàm in ſuum er-
rorem multos traijcere permittantur. Dei enim
minifter ille eft, vindex in iram ei qui malè agit.
Mirabantur aliqui, quòd non modò patiéter, fed
& læti, vt videbatur, ducerentur ad mortem : fed
Diabolipo. qui minùs aduertunt quanta fit poteftas diaboli,
daheretico non modò in corpora hominum , ſed etiá in cor-
rum. da quæ ſemelpermiſſuspoſſederit.Nónne plus eft
fibimet hominem inijcere manus, quàm id liben-
ter ab alio ſuſtinere ? Hocautem in multis potu-
iſſe diabolum frequenter experti ſumus, qui ſe
ipſos aut fubmerferunt, aut fufpenderunt. Deni-
Matth. 19 .
què Iudas ſuſpendit ſeipſum , diabolo fine dubio
immittente, Ego tamen maius exiftimo, magisą
admiror, quod potuit immififfe in cor eius vt
traderet Dominum , quàm vt ſemetipſum ſuf-
Conftantia penderet. Nihil ergò fimile habent conſtantia
limilis efthç. martyrum , & pertinacia horum : quia mortis
seticorum contemptum in illis pietas, in iftis cordis duritia
pertinacia . operatur.
10. PRIMI Regum decimoquin
to : Et peper-
cit Saul & populus, Agag , & optimis gregibus
ouium & armentorum , & veftibus, & arietibus,
1
& vniuerfis quæ pulchra erant, nec voluerunt
diſperdere ea. Quicquid verò vile fuit & repro-
bum , hoc demoliti funt. Factum eft autem ver-
bum Dominiad Samuel,dicés: Pænitet me quòd
conftituerim Saul regem : quia dereliquit me, &
verba mea operenon impleuit. Et paulopòft : Et
ait Saul ad Samuelem : Immò audiui vocem Do-
mini , & ambulaui in via per quam miſit me Do-
minus, & adduxi Agag regem Amalec : & Amalec
interfeci. Tulitautem de præda populus oues &
boues, primitias eorum quæ cæſa Tunt, vt immo-
let Domino Deo ſuo in Galgalis. Et ait Samuel:
Nunquid vult Dominus holocaufta & vi & imas,
& non potiùs vt obediatur voci Domini ? Melior
eft enim obedientia quàm victimæ : & auſcultare,
magis quàm offerre adipem arietum : quoniam
quali peccatum ariolandieft, repugnare: & qua-
fi ſcelus idololatriæ , nolle acquieſcere. Pro eo er-
gò quòd abiecifti fermonem Domini, abiccit te
Dominus nè fis rex . Dixitó Saul ad Samuelem :
Peccaui, quia præuaricatus ſum ſermonem Do
mini & verba tua, timens populum , & obediens
voci eorum .
11. IVDICVM vigefimo: Conuenito vniuer
ſus Iſrael ad ciuitatem ( Gabaa Beniamin) quafi
homo vnus eadem mente vnóque confilio, & mi
ferunt nuncios ad omnem tribum Beniamin , qui
dicerent,Curtantum nefas in vobis repertum eft?
Tradite homines de Gabaa , quihoc fagiciú per
petrârunt, vt moriantur, & auferatur malum de
Iſrael. Qui noluerunt fratrum ſuorum Iſrael au
dire mandatum ,ſed ex cunctis vrbibus quæ fortis
fuæ erant, conuenerunt in Gabaa, vt illis ferrent
auxilium , & contra vniuerfum populum Iſrael
dimicarent. Inuentia ſunt vigintiquinque millia
de Beniamin educentium gladium , præter habi
tatores Gabaa qui ſeptingenti erant viri fortiſti
mi, ità finiftra vt dextra præliantes : & fic fundis
lapides ad certum iacientes, vt capillum quoqud
poffent percutere, & nequaquam in alteram par
tem ictus lapidis deferretur.Virorum quoquè Il
rael,abſque filijs Beniamin ,inuéta funt quadrin
genta millia educentium gladios, & paratorum
ad pugnam . Qui ſurgentes venerunt in domum
Dei, hoc eft, in Silo : conſulueruntg Dominum ,
atque dixerunt: Quis eric in exercitu noftro prin
ceps certaminis contra filios Beniamin ? quibus
reſpondit Dominus,Iudas fit dux vefter. Scarimes
filij Ifrael ſurgentes,manècaftra metatiſunt iuxta
Gabaa : & inde procedentes ad pugnam contra
Beniamin , vrbem oppugnare cæperunt &c. Ceci
derunt atque proftrati funtad Orientalem pla
gam vrbis Gabaa. Fuerunt autem qui in eodem
loco interfecti ſunt, decé & octo millia virorum ,
omnes robuftiffimi pugnatores.Quod cùm vidiſ
ſent, qui remanſerant deBeniamin, fugerunt in
folitudinem : & pergebant ad petram , cuius vo
cabulum eft Remmon.In illa quoque fuga palan
tes, & in diuerſa tendentes, occiderunt quinque
millia viros. Et cùm vltrà tenderent, perſecuci
funt eos, & interfecerunt etiam alia duo millia.
Et fic factum ,eft, vt omnes qui ceciderunt de Ben
iamin in diuerfis locis,effent vigintiquinque mil
lia , pugnatores ad bella promptiffimi. Remanſo
runt itaque de omni numero Beniamin, qui eua
dere potuerunt & fugere in folitudinem , fexcenti
viri:Sederunto in petra Remmon menfibus qua
tuor. Regreſfi autem filij Ifrael, omnes reliquias
ciuitatis à viris vfque ad iumentagladio percuſſe
runt, cunctasq yrbes & viculos Beniamin vorax
Aamma conſumpfit.
12. NVMEROR VM vigefimoquinto : Mo
rabatur autem eo tempore Ifrael in Setim , &
fornicatus eſt populus cum filiabus Moab , quz
vocauerunt eos ad ſacrificia ſua. At illi comede
runt, & adorauerunt deos earum . Initiatúsque
eft Iſrael Beelphegor , & iratus Dominus ait ad
Moyſen : Tolle cun &tos principes populi, & fuf
pende eos contra ſolem in patibulis: vt auertatur
furor meus ab Ifrael. Dixit & Moyfes ad Iudices
lfrael: Occidat vnuſquiſque proximos ſuos qui
initiati ſunt Beelphegor. Et ecce vnus de filijs IF
rael intrauit coram fratribus fuis ad ſcortum
& c. Quod cùm vidiſſer Phinees filius Eleazari fi
lij Aaron facerdotis, furrexit de medio mulcitu .
dinis, & arrepto pugione & c. Ceffauita plaga à fi
lijs Iſrael.
13. TERTII Regum vigefimo: Tunc vir qui
dam de filijs prophetarum , dixit ad ſocium ſuum
in ſermone Domini : Percute me, & c. Cumo rex
transiſſet, clamauit ad Regem , &ait : Seruus tuus
egreſſus eft & c. Hæc dicit Dominus, quia dimififti
& c.vt in textu .
14. PRIORIS ad Corinthios quinto :Neſcitis
quia modicum fermentum coram maffam cor
rumpit ?
 ALIENO CONNIVENTI AE. Q.IX. 451
sumpil? Et in fine: Auferte malum ex vobiſipfis . quadringentos quinquaginta, prophetasố luco
15. EXODI vigefimoſecundo : Maleticos non rumquadringentos, qui comeduntde menſa le
patierisviuere. zabel. Mifit Achab ad omnes filios Ifrael, & con
16. DEVTERONOMII decimotertio:Si fur- gregauit prophetas in mone Carmeli. Accedens
texerit in medio tuî Prophetes, aut qui ſomni- autem Elias ad omnem populum , ait: Víquequò
um ſe vidiſſedicat, & prædixerit ſignum ato por- claudicatis in duas partes ? li Dominus eft Deus,
tentum , & enenerit quod locutus eft, & dixeritti- fequiminieum :fi auten Baal, ſequimini illum.
bi : Eamus, & ſequamur deos alienos quos igno- Et no reſpondit ei populus verbum . Et ait rursils
ras, & feruiamus eis : non audies verba Prophetz Elias ad populum : Ego remanfi propheta Domi
illius aut fomniatoris : quia tentat vosDominus ni ſolus: propheta autem Baal, quadringenti &
Deusvefter, vtpalàm fiat vtrùm diligatis eum ,an quinquaginta visi ſunt. Dentur nobis duo boues,
non , in toto corde & in tota anima veftra.Domi- & illi eligantabi bouem vnum, & in frufta cæ ,
num Deuveftrum ſequimini, & ipſum timere, & dentes; ponantſuper ligna,ignem aurem non ſup
mandataillius cuftodite,& audite voce eius: ipfi ponant: & ego faciam bouem alterum, & impo
ſeruietis, & ipfi adhærebitis. Propheta autem ille nam faper ligna, ignem autem non ſupponam .
aut fictor fomniorum interficietur: quia locutus inuocate nomina Deorum veftrorum , & inuo
eft vt vosauerterecàDomino Deo veftro ,qui edu- cabo nomen Domini mei : & Deus qui exaudierit
xit vosdeterra Aegypti, & redemit vos de domo per ignem , ipfe fit Deus.Refpondens omnis popu
ſeruitutis: veerrare te facerer de via, quá tibi pre- lus, ait : Optima ' propofitio & c. Cecidit autem
cepit Dominus Deus tuus: & auferes malūdeme ignis Domini, & vorauit holocauftum , & ligna &
dio tui.Si tibi voluerit perſuadere frater tuus fili- lapides, puluerem quoque & aquam , quæ erat in
us matris tue,aut filius tuusvel filia,fiuevxorque aquæ dudu, lambens. Quod cùm vidifler omnis
eft in finu tuo, aut amicus qué diligis vtanimam populus,cecidit in faciem fuam , & ait: Dominus
tuam ,clam dicens: Eamus, & feruiamus dijs alie- ipfe eft Deus, Dominus ipfe eft Deus. Dixitos He
nis,quos ignoras tu, & patres tui, cun & arum in lias ad eos : Appræhendite prophetas Baal, & ne
circuitu gencium quæ iuxtà vel procul ſunt, ab vnus quidem effugiat ex eis. Quos cùm appre
initio vſque ad finem terræ : non acquieſcas ein hendiffent,duxit eosHelias ad torrentem Ciſon ,
nec audias,neque parcac ei oalus tuus vt miſere- & interfecit eos ibi.
aris & occulces eum , fed ftitim interficies : fie 20. HIERONYMVS in caput quintum epi
primùm manus tua ſuper eún, & poft te omnis ftolæ ad Galatas : Scintilla res parua eft, & penè Principijs he
rereón obli .
populus miccat manum . Lapidibus obrucus ne dum cernitur, non videtur, fed fifomitem com ftendum .
cabitur: quia voluit te abſtrahere à Domino Deo præhenderit, & nutrimenta ſui quanuis paruus
tuo, qui eduxit te de terra Aegyptide domo ſer- ignis inuenerit, menia, vrbes, latiſſimos ſaldus,
uitutis: vt omnis Iſrael audiens timeat, & nequa- regiones conſumit, Fermentū quoque, cuius ad
quàm vltrà faciat quippiim huius rei fimile. Si aliam partem in euangelio parabola temperata Luc.13 .
audieris in vna vrbium tuarum , quas Dominus eft, res modica videtur & nihili, fed cùm farinæ
Deus tuus dabittibi ad habitandum , dicentes ali- conſperſum ,totam maffam fuo vigore corrupe- 1.Cor.s.
quos : Egreſii funt filij Belial de medio tuî, & rit, in illius vim tranfit omne quod mixtum eft.
auercerunt habitantes vrbis fuæ, atque dixerunt, Ita & doctrina peruerfa ab vno incipiens, vix du
Eamus, & ſeruiamus dijs alianis quos ignoratis, osaut tres primùm in exordio reperitauditores,
quære ſolicitė, & diligenterrei veritate perſpe- fed paulatim vt cancer ſerpit in corpore, & iuxta
eta, fi inueneris certum eſſe quod dicitur, & abs vulgare prouerbium, vnius pecudis ſcabies, to
ominationem hanc opere prpetratam , ftatim tam commaculat gregem . Igitur & fcintilla fta
percuties habitatores vrbis ilius in ore gladij, & tìm vtapparuerit,excinguenda eft, & fermentum
delebis eam , omniaque quæ n illa funt vſquead a maſſz vicinia ſemouendum , ſecandæ putridæ Secanda pu.
pecora : quicquid etiam ſupellectilis fuerit, con- carnes, & ſcabioſum animal à caulis ouium repel- tridx carnes.
gregabis in medio platearun eius, & cum ipſa ci- lendum ,nè tota domus, maſſa, corpus, & pecora
uitate fuccendes,ità vt vniuerfaconſumas Domi- ardeat,corrumpatur,putreſcat,intereat. Arius in archa fcintil:
no Deo tuo , & fit tumulus ſimpiternus. Non ædi- Alexandria vna fcintilla fuit, ſed quia non ftatim la nö opprel.
ficabitur ampliùs, & nonıdhærebit de illo ana- oppreffa eft,totum orbem eius flamma popula- fx cöparatus.
themate quicquam in mam tua,vtauertatur Do- ta eft.
minus ab ira furoris fui, & mifereatur cuî, mul 21 . GREGORIVS libro duodecimo,epiſtola
tiplicétque te, ficut iurauit patribus tuis, quan- trigefimaprima ad Felicem Epiſcopū SicilieMe- Vnum pro .
do audieris vocem Domini Dei tui, cuftodiens lius eft vt pro multorūſalute vnus condemnetur, lure conde:
omnia præcepta eius que ego præcipio tibi ho- quàm per vnius licenciam multi periclitentur. mnari przo
dié,vt facias quod placitum eft in conſpectu Do. Nec mirum fi inter homines hçc ratio cuftoditur, star,
mini Dei tui . cùm & inter iumenta hoc fieri perſæpè cognoui
17. ET capite decimoſeptimo:Qui ſuperbierit, mus, vt ea quæ ſcabiem aut imperiginem habere
nolens obedire facerdotis imperio, qui eo tem- videncur, feparentur à ſanis, ne illorum morbo :
pore miniftrat Dómino Deo tuo: ex decretó iu- ſana damnentur & percant.
dicis morietur homo ille, & auferes malum de 1.C. AVGVSTINVS in pfalmum quinqua
Ifrael: cunctus populusaudienstimebit , venul- gefimum , vt ſupra haceádem quæftione,teftimos
Jus deincepsintumeſcat ſuperbia . 1 , 1.1: ' ; nio quarto . euil
18. ITEM capite decimooctauo : Propheta au 2. GREGORIVS libro quarto Dialogorum ,
tem qui arrogantia deprauatus voluerit loquiin capite decimooctauo : Etfiomnes baprizacos in :
nomine meo ,quæego non præcepi illi vt diceret, fantes, ato in eadem infantia morientes ingredi
aut ex nominc alienorum Deorum , interficietur. regnum cælefte credendú eft, omnes tamé paruu
Quod fitacita cogitatione reſponderis, Quomo: los qui fcilicet iam loqui poffunt, regna cæleſtia:
dò poſſum intelligere verbum quod Dominus ingredi credendum non eft: quia nonnullis par- Quibufdam
non eft locutus? hoc habebis fignum , Quod in uulis eiufdéregniceleftis aditusà parentibusclau - paruulis clau
nomine Domini propheta ille prædixerit, & non dicur, fi male nutriantur. Nam quidam vir cun regnicçlettis
cuenerit : hoc Dominus non eſt locutus, fed per & is in hac vrbe notiſſimus ante triennium filium à parentibus.
tumorem animi ſui propheta confinxit, & idcir- habuit amorum , ficut arbitror, quinque: quem
cò non timebis eum . nimis carnaliter diligens remiſse nutriebat : at
19. TERTII Regum decimooctauo : Ait Elias que idem paruulus, quod di& u graue eft, mox
ad Achab ,Nuncmitte, & congrega ad me vniuer- vt eius animo aliquid obftitiſſet, maieſtatem
fum Iſrael in monte Carmeli, & prophetas Baal. Dei blaſphemare conſueuerat, qui in hac ante
PP 4 trien
 452 Q. IX . DE : PECCATO
trienniū mortalitate percuffus,venitad mortem . finitam illi fubftantiam relinquas,non illi cuftoa
Cuma eūſuus paterinfinu teneret,ficut hi teftati dem reliquifti, fed longè deteriore conditionefe
funt quipreſentes furung malignos ad ſe veniſſe ciſti, quàm fiad extremam deueniſſet inopiam .
Nou .
fpiritus trementibus oculis puer adfpiciens, cæ- Quippe filijs non ritè inftitutis præftat pauperes
pic clamare:Obfta pater ,obfta pater.Quiclamans elle ,quàm diuites.Paupercas enim vel inuitos co
declinauit facié, vt fe ab eis in finu patris abſcon- ercet,atque intrà virtutis limites continet: opes
Tenibile ex. deret.Quem cùm ille tren.entem requireret,quid verò ne volentes quidem pudicè, tenperanter's
emplum de videret :puer adiunxit, dicens: Mauri homines viuere finunt: verùm exorbitare faciunt, atque
puero bla . venerunt,qui me tollere volunt.Qui cùm hoc di- peruertunt, malisos innumeris fubiungunt. Ma- Piliari cura
Tphemo. .
xiffet, maieftatis nomen protiaùs blafphemauit, tres item , filiarumvobis curam affumite: eft ea data.
& animam reddidit. Vt enim omnipotens Deus cura vobis perfacilis. Curate ſolicitè ,vedomì iu
oftenderet, pro quo reatu talibus cuillet traditus giter fint. Ante omnia pias eſſe, religioſasốz doce
executoribus, vndè viuentem pater fuus noluit te,aſpernari pecunias, exterioris ornatus con
corrigere,hocmorientem permificiterare: vtqui temptrices efle,arq icà demùm nuptijs tradite :eas
diù per diuinitatis patientià blaſphemus vixerat, fi ità inftitueritis,non ipſas modò feruabitis, ve
quandoquè per diuinitatis iudicium blafphe- rùm & viros qui illas du&uri ſunt: neque viros
maret & moreretur: quatenùs reatum fuum pa- tantùm , fed etiam filios atque nepotes.Quippe ex
ter eius agnofceret, & qui paruuli filij animam radice optima ſurculi prodeur firmiores, ac fem
negligens,non paruulum peccatorem, gehennæ perin meliora proficiunt, horum omniú mer
ignibus nutriſrét. ces vobis reddendaeft.Non igitur tanquàm vni
3. CHRYSOSTOMVS homilia nona in pri- usanimæ commodis proſpicientes, ſed ve pluri
Magnimeri: orem epiſtolam ad Timotheum : Neque enim mis per vnam conſulentes, magno cum Audio
educareDco. parui meriti eſt, indultos nobis à Deo liberos, ad omnia faciamus. Ità nempe paternadomo decer
ipfius exerceremilitia, eic ab ipfis infantiæ pan- progredi virginem ,ac matrimonio iungi, quem
nis dedicare. Nam fi eiuſce educationis funda- admodùm ex palaftra luctatorem ,vtomnem di
menta iecerint, maximis afficiendi ſunt premijs: ligentiſfimè rei faniliaris peritiam habeat : fitos
quemadmodùm fi neglexerint,grauiſſimis cruci- velutì fermentum ,quod maffam omnem in fua
s.Reg.2 .& 4. atibus. Nempe enim & Heli propter filios perijt : am transfert pulchritudinem . Filij quoque adeò Filij quales
liExemplo
monenturHe illos quippecùm acriùs coercere debuiſſet,verbis verendi fine prænorumhoneſtate, & fingulari eccdebeant.
pärences. tandemn lenibus monuit. Quocirca dum illis mo- pudicitiæ laude, vtab hominibus, & à Deo lau
leftus eſſe ſeuera increpatione recuſat , & illos & ſe des mereantur. Diſcint continere ventrem ,abfti
ipfum vnà perdidit. Audite hæc patres, veftroso neant à ſuperfluis funptibus, & omni magnifi
fílios in diſciplina & correptione Domini erudi- centia apparatus: difpenfare ſua probè nouerint,
te ſumma cum diligentia.Eft enim iuuentus fera; pij in parentes fint : fubijci, & dicto obtempe
plurimise indiget inftitutoribus,magiftris,peda- rantes eſſe diſcant : id enim & parentibus ipfis
gogis,aſſeclis,atqsnutritoribus.Votic res eft, poft ingentes præmiorum adijcient cumulos : atque
adeò exactam diligentiam , eam continere poffe, ità omnia in Dei gloriam , falutémque noftram
non fecùs, quàm equus quidam indomitus,veluti fient.
Quomodò fera belua.Huiuſmodiquippe iuuentus eft.Si igi- 4. AD Ephefios fexto : Et vos patres,nolite ad
inftitucndi
blij . tur illi ab ipfis ftatim initijs,atæ à prima ætate le iracundiam prouocare filios veftros: ſed educate
ges optimas imponamus,minimùm pofthac la- illos in diſciplina & correptione Domini.
borabimus: verùm conſuetudo ipfa virtutis in 5. AD Hebræos diodecimo : Quis enim filius,
legem -tranſiet. Nihil eos agere permittamus ex quem non corripityater ? Quòd fi extra diſcipli
his quæ noxiè iucunda funt, neque illis vt pueris nam eftis ,cuiusparicipes fa & i ſunt omnes , ergo
indulgeamus: atque ante omnia illos in pudore adulteri, & non filijeſtis.
& fobrietate ſeruemus, quippe huic inimica libi- 6. PROVERBIOR VM decimotertio: Ege
do omnium maximè huiuſmodi curbatætatem . Atas & ignominia ei qui deferit diſciplinam : qui
Etpaulò pòft : Admoneamus igitur illos,corripi.. autem acquieſcit arguenti,glorificabitur.Quipar
amus, terreamus, minasip intentemus, & modd cit virgz , odit filium ſuum : qui autem diligit ile
iftud,modò illud faciamus. Magnum habemus lum, inftanter erudit.
precioſum depofitum filios: ingenti illos fer- 7. ET capite vigelino fecundo : Stultitia colli
uemus cura, ato omnia faciamus, ne fur id nobis gata eft in corde pueri, & virga diſciplinæ fuga
aftutus auferat. Atverò nunc contrà penitùs faci- bit eam . Et paulò antè : Prouerbium eft, Adole.
Cótra paren , mus. Nam ve fundus quidem fit optimus, cun & ta ſcens iuxta viam ſuam , etiam cùm ſenuerit, non
tes, qui cùm molimur, eum fideli viro magno cum ftudio recedet ab ea .
alimtain.cen tradimus , & agafonem ato mulionem , procura- S. ITEM vigefimotertio : Noli fubtrahere à
tem curan , torem ac difpenfatorem ,qui nobis magna bene- puero diſciplinam : fi enim percufferis eum vir
filiorum ferè uolentia afficiatur, inquirimus: cæterùm quod ga,non morietur : tu virga percuties eum, & ani
nulla habent. nobis chariflimum omnium eft, omninò negligi- mam eius de inferno liberabis.
mus : neque curamus, quo pacto filium noſtrum 9. ET capite vigefimonono : Virga atquecorres
fideli cuipiam viro permittamus, qui ipfius tueri ptio tribuit fapientiá: puer autem qui dimittitur
ac feruare pudicitiam poffit ? Et certè nulla nobis voluntati ſuz ,confundit matrem fuam.Erudi fi.
poſſeſſio, nullus fundus æquè nobis gratus atque lium tuum ,& refrigerabicte, & dabit delicias anie
charuseffe debet quippe hec omnia ħlijs quçrun- mæcuz . Qui delicacè à pueritia nucrit feruum ſu
tur.Igiturmaior nobispoffeffionü cura eft,quàm um ,poftea lentier eum contumacem .
eorum , quorum illægratia comparantur : quod 10. ECCLESIASTICI ſeptimo: Filij tibi
profectò abſurdiſtimum atque ftolidiflimum eft. funt? erudi illos,& curuaillos à pueritia illorum ,
Exerceamus igitur ad virtutem atque pietatem Filiæ cibiſunt? ferua corpus illarum , & no often
molles filiorum animos , cætera omnia fecundo das hilarem faciem tuam ad illas.
loco quæramus. Nam fi quidem illiimprobi fu- ll. ET capite vigefimofecüdo : Confufio patris
erint, nihil eis pecunię proderunt: fin autem pro- eft de filio indiſciplinato : filia autem in demino
bi, nihil ex paupertate lædentur. Vis filium relin- ratione fiet.Filia prudens hereditas viro ſuo:nam
quere diuitem ? Bonum illum ac benignum effe quæ confundit, in contumeliam fit genitoris. Pa
doce : ità enim etiam rem familiarem au & iorem trem & virum confundit audax ,& ab impijs non
facere poterit. Quòd fi tenuis illi ſubftátia fuerit, minorabitur : ab veriſque autem inhonorabitur.
nihilo deteriori in loco erit, quam hi qui pluri- 12. ITEM capite trigefimo: Qui diligit filium
ma poflident.Quòd fi malus ille fuerit, etiamfi in fuum , aſſiduat illi flagella, vt lætetur in nouifii
mo
 AL I EN O CONNI VENTI AË .
ino ſuo , & non palpet proximorum oftia. Qui
docet filium ſuum , laudabiturin illo,& in medio
domefticorum in illo gloriabitur.Qui docet fili-
um ſuum , in zelum mittit inimicum , & in medio
amicorum gloriabitur in illo. Mortuus eft pater
eius, & qualinon eft mortuus: Similem enim re
liquit fibi poft ſe.In vita fua vidit, & lætatus eft in
illo : in obitu ſuo non eft contriftatus, nec confu-
fus eft coram inimicis : reliquit enim defenſorem
domus contra inimicos, & amicis reddentem gra .
tiam .Pro animabus filiorum colligabitvulnera
ſua,& ſuper omnem vocem turbabuntur viſcera
eius. Equus indomitus euadit durus, & filius re-
miſſus euadet præceps . Lacta filium , & pauentem
te faciet: Lude cum eo , & contriftabit te.Non cor-
rideas illi : nè doleas, & in nouiſſimo obftupe.
ſcent dentes tui. Non des illi poteftatem in iuuen-
tute, & nè deſpicias cogitatus illius. Curua cerui-
cem eius in iuuentute, & tunde latera eius dum
infans eft: nė force induret, & non credat tibi, &
erit tibi doloranimæ. Doce filium tuum , & ope-
rare in illo,nè in turpitudinem illius offendas.
13. PRIMI Regum tertio : Et dixit Dominus
ad Samuelem : Ecce ego facio verbum in Iſrael,
quod quicunque audieris, tinnient ambæ aures
eius. In die illa ſuſcitabo aduersùm Heli omnia,
quæ locutus fum ſuper domum eius : incipi-
am , & complebo. Prædixi enim ei, quòd iudica-
turus eſſem domum eius in æternum propter ini-
quitatem , ' eô quòd nouerat indignè agere filios
fuos, & non corripuerit eos. Idcircò iuraui do-
mui Heli, quòd non expietur iniquitas domus
eius vi&timis & muneribus vſquein'eternum .
14. ET capite quarto : Quid actum eft fili mi ?
Reſpondens autem ille qui nunciabat, Fugit, in-
quit, Iſrael coram Philiftijm , & ruina magna fa-
&a eft in populo : inſuper & duo filijcuimortui
ſunt Ophni & Phinees,& arca Dei capta eft.Cum
ille nominâſſet arcam Dei,cecidit de fella rerror-
sùm iuxta oftium , & fractis ceruicibus mortuus
eft.Senex enim eratvir & grandquus, & ipfe iudi-
cauit Iſrael quadraginta annis.
15. TERTII Regum primo: Adonias autem fit
líus Haggith eleuabatur,dicens : Ego regnabo.Fe-
cita fibi currus & equites, & quinquaginta viros
qui currerent ante eum . Nec corripuit eum pater
ſuus aliquando, dicens :Quare hoc fecifti ?
1.D.' PROVÉRBIORVM nono : Qui érudit
deriforem ,ipſeiniuriam fibi facit: & qui arguit
impium , fibi maculam generat. Noli arguere de-
riſorem ,ne oderit te.Argue ſapientem , & diligee
te.Da ſapienti occafionem , & addetur ei ſapientia.
Doce iuftum , & feftinabit accipere.
2. ET capite decimoquinto : Stultus irriderdi-
ſciplinam patris ſui :qui autem cuftodit increpa-
tiones, aſtutior fiet, Doctrina mala deferentium
viam vicz : qui increpationes odit, morietur.
Non amat peftilens eum qui ſe corripit,nee ad fa-
pientes graditur.
3. ET vigefimoquarto : Qui dicuntimpio , iu
Aus es : maledicent eis populi, & deteftabuntur
cos tribus. Qui arguunt eum,laudabuntur : & fu-
per ipſos veniet benedi& io .
4. ITEM vigefimoquinto : Quæ vidernnt ocu
Ji tui,nè proferas in iurgio citò :nè pofteà emen-
dare non poffis, cùm dehoneftaueris amicum tu
um . Mála aurea in lectis argenteis, qui loquitur
verbum in tempore ſuo . Inauris aurea & marga-
ritum fulgens, qui arguit ſapientem & aurem
obedientem .
5. ET vigeſimoſeptimo : Melior eft manifefta
correptio , quàm amor abfconditus.Meliora funt
vulnera diligentis,quàm fraudulenta ofcula odi
entis.
6. RVRSVS capite vigefimooctauo : Qui corri-
pit hominé, gratiá pofteà inueniet apud eum ma-
gis, quàm illequi per lingue blandimenta decipit.
Q..IX . 453
7. CAPITE vigefimonono: Viro qui corripi
entem dura ceruice contemnit, repentinus eilu
perueniet interitus: & eum fanitas non ſequetur.
8. ECCLESIASTIS ſeptimo:Melius eft à ſa
piente corripi, quam ftultorü adulatione decipi.
9. ECCLESIASTICI ſeptimo : Filij tibi
ſunt? erudi illos, & curua illosà pueritia illorum .
10. ET capite decimo: Seruo ſenſato liberi ſer
uient: & vir prudens & diſciplinatus non mur
murabit correptus, & inſcius non honorabitur.
11. ITEM capite vndecimo: Priuſquam inter
roges, nè vituperes quenquam : & cùm interroga
ueris,corripe iuftè .
12. ET capite decimonono : Corripe amicum ,
ne fortè non intellexerit,& dicat,Non feci: autfi
fecerit, nè iterùm addat facere. Corripe proxi
mum, nè fortè non dixerit: & fi dixerit, ne forte
iteret.Corripe amicum :fæpè enim fit commiſlio.
Corripe proximum antequàm commineris.
13. CAPITE item vigefimo : Quàm bonum eft
arguere,quàm iraſci? & confitentem in oratione
non prohibere.Quàm bonum eſt ,correptum ma
nifeſtare pænitentiam ? fic enim effugies volun
carium peccatum .
14. PSALMO cétefimo quadragefimo : Corri
pietmeiuftusin miſericordia , & increpabit me:
oleú autem peccatoris non impinguet caputmeu .
15. AD Coloſſenſes primo : Quem ( Chriftum ) !
nos annunciamus , corripientes omnem homi
nem ,& docentes omnem hominem in omni fa
pientia,vtexhibeamus omnem hominem perfe
dum inChrifto Ieſu .
16. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quinto :Ro
gamus autem vos fratres, vt noueritis eos qui la
borant inter vos, & præſunt vobis in Domino, &
monent vos : vt habeatis illos abundantiùs'in
charitate propter opus illorum . Pacé habete cum
eis.Rogamus autem vos fratres, corripite inquie
tos,conſolamini pufillanimes,ſuſcipite infirmos,
patientes eftotead omnes.
17. POSTERIORIS ad Theſſalonicenſes ter
tio : Quòd fi quis non obedit verbo noftro , per
epiſtolam hſic notate : & nécommiſceamini cum
illo ,ve confundatur: & nolite quafi inimicú exi
ftimare,ſed corripite vt fratrem .
18. PRIORIS ad Timotheum quinto: Peccan
tes, coram ômnibus argue: vt & cæteri timorem
habeant.
19. POSTERIORIS ad Timotheum ſecun
do : Seruum Domini non oportet litigare : fed
manſuetum eſſead omnes,docibilem ,patientem ,
cum modeftia corripientem eos qui refiftunt
veritati : nè quando Deus der illis pænitentiam
ad cognoſcendam veritatem , & refipiſcant à dia
boli laqueis, à quo captiui tenentur ad ipfius vo
luntatem .
20. ET capite quarto : Prædica verbum ,infta
opportunè,importune:argue,obſecra, increpain
omni patientia & doctrina.
21 . AD Titum primo capite: Huius rei gratia
reliquite Cretæ ,veea quæ deſunt corrigas, & con
ftituas per ciuitates presbyteros, ficut & ego diſ
pofui tibi. Oportet epiſcopum & c.amplectentem
eum qui ſecundum doctrinam eft, fidelem fermo
nem, vt potens fit exhortari in doctrina ſana, &
eos qui contradicunt,arguere. Sunt enim multi
inobedientes, vaniloqui & ſeductores, maximè
qui de circuncifione ſunt: quos oportet redargui;
qui vniuerſas domos fubuertunt, docentes quz
non oportet, turpis lucri gratia.
22. ET capite ſecuudo :Hæc loquere, & exhor
tare : & argue cum omni imperio . Nemo te con
temnat .
23. MATTHAEI decimoodano:Sipeccauerit
in te frater tuus, vade, & corripe eum inter te &
ipſum ſolum . Si te audierit, lucratus eris fratrem
tuum : Si autem te non audierit, adhibe tecum
adhus
 454 Q. X. D'E PECCATO
adhucvnum vel duos, vt in ore duorum vel tri- erit eos, dic Ecclefiæ . Si autem Ecclefiam non au
um teftium ftet omne verbum.Quòd fi non audi- ditrit, ſic tibi ficut ethnicus & publicanus.

Quid est , Participatione alienum peccatum contrahere ?

Tob. 2. d Prouer. 1.b 29.d Id maximè fit, quando in partem lucri cum furibus,fiue raptoribus
Num . 16.a Ecclis.a 2.Pa.
sal.20.3 Gregor.Turon in venimus: cùm itidem bona iniuftè parta,vel quouis modo aliena no
de 71. Item lib.1.degloria bis vnà cum alijs fcienter vendicamus aut retinemus: cùm inſuper

2.cap.19.14.15-16.17.820 fpolijs alienis ditefcimus. Quò pertinere videtur, quod Pſalmogra

Vid.lib.s.perſecut. vadai.phus dixit , cum furibus ipſis currere,& cum adulteris portionem ha

chab... 1055.ca 9.a bere. Sic & Eſaias obijcit populo Iudaico :" Principes tui infideles ,focij
a Pfal.49. Auguft.in prat. furum ,omnesdiliguntmunera ,ſequunturretributiones. Grauiùs adhucdelin
129 .
b Eſaiz 1.f quunt, qui lucrum ſibi ex aliena “ turpitudine apertè parant, vt leno
« Deut.s3.C nes : quíve latronibus, & notæturpitudinis vel fa & ionis hominibus

præbere audent hofpitium & locum , quò ſe illi, aut ſuarecipiant.

TESTIMONIA .
1. TOBIAE ſecundo capite : Anna vxor eius medehoc vaſculo quod acquifiui, eijciat, nulla .
ibat ad opus textrinum quotidiè: & de labore tenùs hino fum egreffurus. Audiens hæc Impera
manuum ſuarum vi& um , quem conſequi pote- tor, dirigit ſuos in Gallias. Quem illi repertum
rat, deferebat.Vndè fa & um eft, vt hædum capra- ſuppliciter exorant, vt cum eis ad vifitandam
rum accipiens detuliſſet domi. Cuius cùm vo- puellam Romam dignaretur accedere. Ille verò
cem balantis vir eius audiffet, dixit : Videte nd contradicens, & ſe indignum , per quem Chriſtus
force furtiuus fit : reddite eum dominis ſuis, quia miracula oftenderet, elle vociferans :admonitus
non licet nobis aut edere ex furto aliquid aut Epiſcopi ſui confilio , cum eiſdem millisiter diri
contingere. git.Etad Imperatorem veniens, cum honore ſuf
2. PRO VERBIORVM primo capite: Fili cipitur. Audiensautem de infirmitate puellæ,fe
mi , fi te lactauerint peccatores, nè acquieſcas eis. ad bafilicami beati Petri Apoftoli confert : ibia
Si dixerint,Veninobiſcum , infidiemur ſanguini, continuato cum vigilijs & orationibustriduano
& c.Omnem precioſam fubftantiam reperiemus, ieiunio , quarta die per inuocationem Domini
im.plebimus domosnoftras ſpolijs.Sortem mitte noftri Iefu Chrifti & crucis vexillum , immun ,
nobiſcum ,marſupium fit vnum omniū noftrüm . dum fpiritumà corpore puellæ depellit. Qua la .
Fili mi, né ambules cum eis, prohibe pedem cu- nata ,tria ei centenaria auri Imperator offert: fed
um à femitis eorum . ille vir altioris fpiritus, caducas diuitias pro ni
3. ET capite vigefimonono : Quicum fure par- hilo reſpuit, dicens : Si me tuis muneribus locu .
ticipat,oditanimam ſuam : adiurantem audit , & plecare defideras, illud quod cunctæ proficiat ci
non indicat. uitati,largire: tributum ,ait,in tertio circa muros
4. NVMERORVM decimoſexto: Surrexito milliario populis cede: hoc veriſqueanimabus
Moyſes, & abijc ad Dathan & Abiron : & ſequen- ſalubre beneficium erit,Aurum verò tuum necef
tibus eum ſenioribus Iſrael, dixit ad turbam : Re- ſarium non habeo : pauperibus pro tua tuorumas
cedite à tabernaculis hominum impiorum,& no- felicitate diſpenſa.Quod ille nonabnuens, aurum
lite tangere quæ ad eos pertinent,ne inuoluamini pauperibus erogat, & tributum pericum ciuitati
in peccatis eorum . Cum receſſiſſent à tentorijsconcedit.Vndevfque hodie circa muros yrbisil,
eorum per circuitum , Dathan & Abiron egreffi lius in tertio milliario tributa non redduntur
ftabár in introitu papilionum ſuorum cum vxo- in publico. Poft diſceſſum verò beati Archidia
ribus & liberis,omnig frequentia.Et ait Moyſes: coni,ait Imperator ſuis: Si ifte, inquit,Deum plùs
In hoc fcietis quòd Dominus miſerit me, vt face- quàm pecuniam diligit, digné Eccleſia illa cuius
rem vniuerſa quæ cernitis, & non ex proprio ea nobis minifter obſequitur, noftris muneribus il
corde protulerim : Si conſueta hominum morte luftratur. Tunc capłam ad fancta Euangelia re
interierint, & vifitauerit cos plaga, qua & cæteri cludenda, patenámque & calicem ex auro puro
viſitari ſolent,non mifit me Dominus. Sin autem precioſisque lapidibus præcepit fabricari. Quod
nouam rem fecerit Dominus, vt aperiens terra os miro perfectum opere, per hominem eruditum
ſuum ,deglutiat eos & c. dirigit Ecclefiæ : ſed nuncius ille inter Alpes pofi
5. ECCLESIASTICI quinto: Noli attende- tus, quihæc exhibebat, ad aurificis cuiuſdam do .
read poſſeſſiones iniquas, & nè dixeris, eft mihi mum diuerite. Cum ab eo artifex ſciſcitaretur,
ſufficiens vita , nihil enim proderit in tempore quid negocij gereret,rem fecretiùs ac fimpliciter
vindictæ & obductionis. pandit :& ille, Si, inquit,meo confilio conniuen
6. SECVNDI Paralipomenon vigeſimo: Poft tiam præbueris,multa hæcnobis ratio poterit lu
hæc inijtamicitias Iofaphat rex Iuda cum Ocho- cra deferre . Ad hæc ille diabolo inſtiganteſedu ,
zia rege Ifrael ,cuius opera fuerunt impijſlima.Et Etus, & vt fertur inter ruſticos fermo vulgatus,
particeps fuit vt faceret naues quæ irent in Thar- quòd inhianti auro ac circunuentionis fallacias
fis : feceruntg claflem in Afion Gaber: Propheta- inferenti fæpiùsanimi coniungūtur ,ftatìm huius
uit autem Eliezer filius Dodau de Mareſa ad Ioſa- confilij effectus eft ſectator.Tuncille deceptorfe
phat, dicens: Quia habuifti fædus cum Ochozia, cit fimiles de argento ſpecies, vt nihil aliud quàm
percuſit Dominus opera cua, contritæos ſunt na- aurum puriffimum putarentur : & ficopera qux
ues, nec potuerunt ire in Tharfis. cum gemmis filis aureis fuerant ſuperpofita ,
7. GREGORIVS Turonenfis in libro deglo . ftudiofiffimè cum clauis affixit. Veruntamen ca
ria Confeſſorum ,capite fexagefimotertio: Leonis licem non comminuit, quia cataclyza in ipſo fue
Romani Imperatoris filia, cùm ab fpiritu vexare- rant ſolidata . Denique portitor cum hac fraude
tur immūdo, & per loca ſancta duceretur, aſlidud Lugdunum aduenit. Oblatisque muneribus, ab
clamabat nequam fpiritus: Nó hinc egredior, nisi Epiſcopo muneratur : regreſsusque ad ſocium ,
Archidiaconus Lugdunenſis adueniat: ac nisì ipſe aurum de fpeciebus figuratum recipere fagitat :
artis
 ALIENO PARTICIPATIO N 1 $. 455
artifex verò adhuc non effe totum paratum pro- diaconus quidam viſo per feneftram argento, co
nunciat: ſed ſub ipſa expliciturum fenoctepolli- gicat intra ſe, quod poftcro die auaritia impellen
poena terri . cetur. Exacta igitur cæna, cùm in cellula qua hçc te compleuit.Nocte enim conſurgers ingreffus eft
bilis in facsi operabatur, pariter reliderent, concuffa fubitò à baſilicam ſanctorum Chryſanthi & Darix : Dein
terræ motu ſuper eos diruit. Diſruptas terra fub dè per feneftram ingrediens cellulam , acper ob- Sacra vara
pedibus eorum ,ipfos pariter cum pecunia deglu- ſcuritatem noctis palpāsmanibus aliquosde vr- furro fubtra:
tiuit: deſcenderunta viuentes ac vociferantes in ceis capit: deindè egredi cum præda cupiens, per punitur diuis
tartaru . Vltus eft Deus velociter de fraude Ec- totam noctem circumiens, nunquàm potuit ad- nitùs ,
clefiæ fuæ.Ego verò hasſpecies in Ecclefia Lugdu- icum vndè ingreſſus fuerat, reperire. Dato verò
nenfi fæpiſimè vidi. Sit hoc populis documen- die, dum opera ſua obtegi conſcius ſceleris volu
cum ,vt nullus res Ecclefiæ aut appetere, aut frau- it ,iuxta illud Dominici oraculi di&um, quod,
dare nitatur. Nam aliter videbit Dei iudicium Omnis qui malè agit,odit lucem ,vtnon manife - loan.3,
fuper fe velociter imminere. ftentur opera eius,occultauit fe in angulo cellulæ
8. ET capite feptuageſimoprimo: Aquenfibus tota die nè videretur. Sequenti verò noctequæfi
De Metria
eft conceffus inclytus athleta Metrias, vir in cor uit iterùm aditum, ſed reperire non potuit: fic
martyre.
pore iuxta hiftoriam actionis magnificæ ſancti- per trium no & ium curricula fecit. Tertia verò
tatis : & licèt ditione feruus, liber tamen iuftitia : die cùm iam fame cruciaretur, acceſſit coram po
qui , vt ferunt legentes certaminis eius textū , per- pulo ad feneftram , & reli & o argento confeſſus eſt
acto curſu boni operis, à feculo vi &tor abceſlic, fe- opus ſuum , egreffus eft foràs cum magnavere
piùs ſe in celis degere virtutibus manifeftis often- cundia, nec lacuit ſcelus quod geſſerat, populis
dens. Tempore igitur quodam cùm Franco Epi- qui aderant.
ſcopus huius municipij Ecclefiam gubernaret, 10. ET capite feptuagefimofecundo :Dionyfius
Childericus qui tunc primus apud Sigebertum Epiſcopus Pariſiorum vrbidatus eft martyr:tems
regem habebatur, villam ciuscompetit, dicens: pore verò quo Sigibertus rex cum exercitu ad vra
Quia iniuftè ab Aquenfi Ecclefia retineretur: & bem illam venit, & maximam vicorum eius par
dicto citiùs conuenitur Epiſcopus. Datisą fide- tem incendio concremauit , quidam de primori
juſſoribus, in præſentia regis adliftit, clamans & bus eius, ad bafilicam antedi& imartyris prope
obſecrans, vt rex ad huius caufæ audientiam præ- rat, non orationis deuotione, fed tantùm vt ali
ſentiam ſuam auerteret,nècælefti iudicio conde- quid fraudaret ab zde: ilico vbi reſerata oſtia ac
mnetur : addens, Scio enim virtutem Metrix viri vacuum templum à cuftodibus reperiffet, pallam
beati, quòd velociter in peruaforem ſuum irro- holoſericam auro's exornatam ex gemmis, quæ
gat vltionem . Denique coniuncti adiutores cau- fan &tú tegebat ſepulcrū, temerario auſu diripuit,
fam ciunt. Inſurgit Childericus atque im- fecum'a luftulit. Veniens autem ad caftra, fuit ei
properans criminibusexacerbatum Epiſcopum , neceſitas nauigandi. Cum puer eius quem tunc pana in fpo.
quòd res fiſci ditionibus debitas, iniquo ordine creditūhabebat,ſuſpenſis ad collum ducentis au- cleliz.
retineret, extrahi eum vià iudicio iubet : & tan- reis,nauem cum eodem aſcendiſfet,ſubitò à nullo
tùm ablata per iudicium præſentium villa, tre- tacus, de naui ruit, oppreſſusos aquis, nunquam !
çentis aureis condemnauit .Fauebant ei omnes, potuit inueniri, Ille quoquè iudicium Dei in ſe
nec quiſquam contra voluntatem eius audebat cernens, per pueri amiſtionem & auri , velociter
decernere,nisi quod eidem libuiſſet. Denim con- ad liccus de quo digreſſus fuerat, remeauit: pal
demnatusſpoliatus facerdos, ad vrbem redijt, lam& fepulcri ſumma velocitate reftituit.Et liceo
atque proftratus in orationem coram fepulcro hoc fecerit,tamen diem in quo hęcadmiſerat, re
fan & i,dicto pſalmi capitello , ait: Non hîcaccen- currente anni circulo ,non attigit.
deturilumen ,neque plalmorum modulatio cane 11. CAPITE ſeptuagefimonono :Eccleſia Aga
tur'gloriofillime fancte, nisi priùs vlcifcaris ſer- thenfis vrbis, quæ ſancti Andrex Apoftoli reli
uos tuos de inimicis ſuis, resiz cibi violenter ab- quijs plaudit, plerunquè gloriofis illuftratur mi
latas, Ecclefiæ fan &tæ refticuas. Hæc cum lachry- raculis , peruaſores rerum ſuarum ſæpiùs argu
miseffatus,fentes cum acutis aculeisſuper tumu- it .Denique * Gomacharius comes agrum Eccle- * alij,Cotado
lum proiecit.,Egreſſus claufis oftijs, fimiliter in liæ ipfius peruadit. Tunc Leo Epifcopus huius charius:
Pæna cias ingreffu alias collocauit. Nec mora, corripitur Ecclefiæ valde mæftus,concurrit ad eum , dicens :
qui peadinc peruafor a febre : decumbit lectulo, exhorret ci- Relinque ô fili, res pauperum quas ordinationi
bum , faftidit& potum , profert æftuans iuge ſuſpi- noftræ Dominus commendauit, nè tibi fit noxi
fcopo vim
. iaculit rium . Cui etiam fi ab ardore febris interdum ti- um , & à lachrymis egentium , qui de fructibus
. tis accederes, aquam tantùm , nihil aliud,haurie- eius ali conſueuerant, eneceris. Ille verò quia
bat.Quid plura ? in hac ægrotationeintegrum du- erat hæreticus, paruipendens de his quæ ab Épi
citannum: ſed mens praua non flectitur. Intereà ſcopo dicebantur, rem in fua dominatione reci
labitur cæſaries cuncta cum barba, & ità omne ca- nuit. Interim procedente die, arripitur à febre.
put remanfit nudum , vtputares eum olim ſepul- Cump non modò ardore corporeo ,verumetiam
tum ,nuper eiectum fuiſſe poſt funera de ſepulcro. animæ vexaretur incommodo, mifit ad Epiſco
His & talibus miſer afflictus malis, ſero recogitar, pum nuncios, dicens : Dignetur pro me ſacerdos
dicens: Peccaui,eô quòd expoliauerim Ecclefiam orationem ad Dominum fundere, & ego dimit
Dei, atque Epiſcopo fancto intulerim iniuriam . tam agrum eius.Quo orante ,hica valetudine qua
Nunc autem ite quantociùs,& reddita villa, ſex- grauabatur,cõualuit: fa & usép fanus, ait ſuis:Quid
centos aureos fuper tumulum fancti deponite. putatis,quid ifti nūcRomanidicant? Aiuntenim Catholici ab
Leftitutio .
Eft enim mihi ſpes, quòd res reddita tribuatęgro- me ob hoc fuiſſe febre grauatum , quia tulerim hçreticis Ro
tanti medelam.Quod audientes homines eius,ac- agrum eorum , quod mihi iuxta conſuetudi- mani appel .
.
cepta pecunia, fecerüt ficut eis fuerat imperatum. nem humani corporis accidit : veruntamen non
Reddiderunt agrum , folidosqz ſuper ſepulcrum habebunt eum me viuente. Et dico citiùs mifit
ſerui Dei poſuerunt: ſed cùm hoc feciffent,ftatim qui eum iterùm auferret. Quod cùm Epiſcopus
ille in loco quo erat, fpiritum exhalauit :lucra- comperiſſet, venit ad eum, dicens : Num pæni
tuse eft detrimentum animæ per adeptionem ac tet te priùs feciſſe bene, quòd hoc iterùm conaris
quifitionis iniquæ .Epiſcopusautem obtinuit vl- euertere ? nè facias, quæſo , nè vltioni diuinæ
tionem de inimico Ecclefiæ , quam promiſerat fu- ſubiaceas. Qui ait ad Epiſcopum : Sile, filedecre
turam per athlecæ Dei virtutem . pite : iam infrænatum te loris,circuire vrbem fu
9. ITEM libro primo degloria Martyrum ,ca- per aſinum faciam , vt fis ridiculo omnibus qui
pite trigefimooctauo: Quia iugitermenshumana e adſpexerint. At ille filens ad nota recur
turpibus erubeſcédisg cupiditatibus inhiat, ſub- rit prælidia : profternitur in oratione, celebrat vi
gilias ,
 1

456 Q. X. DE PECCATO
gilias,ac noctem totam in lachrymis & pfallentio non timeret.Ad quem facerdos loci ,cùm aliquos
ducit . Manè autem facto , accedit ad lychnos qui de clericis quafi legatos mitteret , vt accepta ra
de camera Eccleſiędependebant,extendenso vir- tione quod malè peruaſerat,relaxaret, ille quali
gam quam tenebat in manu, effregit cunctos, di- contra iniquum hoftem telis correptis profiluit,
cens: Non hîc accendetur lumen , donèc vlcifca- fugatism ſagittis clericis ,res ſancti in fua domina
tur Deus de inimicis, & reftituat res domus ſuæ . tione retinuit. Factum eſt autem vt in proximo
Hereticusec. Hæc eo dicente, protinùs hæreticus ille in rediui- adueniret dies paſſionis martyris gloriofi, ad
forà Dco pu . uam febrem corruit.Cumqz in extremis ageret, quem ille immemor peruafionis fuæ atque iniu
nitur. mifit ad Epiſcopum ,dicens,Oretpro me facerdos riæ quam intulerat clericis, ante quinque dies ſo .
ad Dominum vt viuam , & reftituam agrum ,ac fi- lennitatis ad vicum Briuatenfem aduenit : qui
milem eius conferam dominationi.Quibus pon- cùm in domo hoſpitalitatis ſuæ conuiuio cum lę
tifex reſpondit : Iam oraui ad Dominum , & ex titia & exultatione fungeretur, fubitò coruſcati
audiuit me. Mifit & alios ac tertios ad eum nun one facta tonitruum ſonuit. Rurfumo iterato ia- Vitio diuine
cios. Sed facerdos in vno reſponſo perfiftens, non culo igneo de cælis elapfo percuffus eft, nullo ta- in ſacrilegi,
mouebatur ad hęc, vt pro eo orationem daret ad men de reliquis pereunte. Deindè ad exemplum
Dominum . Hæc ille hæreticus cernens, iuſfit fe in omnium , tanquàm rogus flammeus ardens, pau
plauftro componi,atque ad eundem euehi,ac per latim conſumebatur. Ad quod miraculum po
ſe deprecatur Epiſcopum , dicens: Quia dupla fa- pulus quiad beati feſta conuenerat, hæc cernens
tisfa & ione reftituo agrum quem iniquè peruafi, cum admiratione,metuebat,fatisqz illi fuit né de
tantùm vt oret pro me fan &titas tua . Illo quoque rebus fancti aliquid vltrà contingeret. Quod nè
recufante, compulit eum vi, vt abiret ad Ecclefi- fortuitò actum quis puret,cernat inter multos in
am :quo diſcedente, vt Ecclefiam eft ingreſſus, & noxios vnum interiſſe ſacrilegum .
hic fpiritum exhalauit ,recepito confeftim Eccle- 15. CAPITE decimoſexto : Quid etiam ad
fia rem ſuam . Becconis comitis confutandam fuperbiam bea .
12. IDEM libro fecundo de gloria Martyrum , tus martyr fit operatus,euoluain . Hic cùm actio
capite decimotertio : Cùm ob direptionem Ar- nesageret publicas, & elatusiactantia multos con
uernorum Theodericus rex feftinaret, & ingredi- tra iuftitiam aggrauaret, cafu contigit ve dimif
ens terminum valtatione cuncta fubigeret, pars fum accipitrem diù per diuerfa vagantem perde
aliqua ab exercitu ſeparata, ad Briuatenſem vi- ret.Similiter vt vnus de feruientibus bafilicæ fan .
cum infefta prorupit,fama vulgante quòd in ba- &i Iuliani, accipitrem alium dum per viam am
filica eſſent incolæ cum multis theſauris adunati. bularet, quafi vagum inuenit. Erat enim puer ille
Cum perueniſſent ad locum , inueniuntmulti- pincerna in domo bafilicæ. Quod cùm ad Becco
tudinem promiſcui ſexůs, obſeraris oftijs in tem nem perueniſſet, quòd fcilicet puerrepertum te
plo ipſo cũ proprijs facultatibus reſidere. Cum neret accipitrem ,calumniaricæpit ac dicere:Me
intrare non poffent,vnus per effractam ceu furin us ille erat,inquit, & hic furto eum ſuſtulit. Dein
altari ſancto feneftram vitream ingreditur, quia dè ſuccedente auaritia, mifit illum vinctum in
Ioan.1o. qui non intrat per ianuam, hic latro eft : dehinc carcerem , deliberans eum in fequenti, patibulo
referatis ædis illius valuis,exercitum intromittit. condemnare. Tunc facerdos moftus valdè ad ſe
Atilli direpta cuncta pauperum ſupelle&tilia cum pulcrum fancti properát, reſeratisg cumgemitu
miniftris ipfius bafilicæ, reliquum populum caufis,appræhenfis decem aureis per fideles ami
qui infra erat , eductum , foris diuiſerunt haud cos Becconi obrnlit. Quod ille pro nihilo reſpu
procùl à vico. Quæ cùm ad regem delata fuiſſent, ens,cum iuraméto adferuit ,nunquam ſe puerum
compræhenfos ex his aliquos diuerfis mortibus dimiffurum , nisi exindè aureos triginta accipe
Seuera Dei condemnauit. Fugiens verò ille qui irrupta æde ret. Quod presbyter deſuper ſepulcro fan & iacci
vlcioindire
Ec caput fuit huius ſceleris,igne de cælo dilapſo con- piens, Becconi tranſmiſit: quos acceptos faciata
prores. fumptus interijt: ſuper quem cùm multi aceruum auri cupiditate,puerum reftaurauit incolumem :
lapidum congregåffent, à tonitruis & coruſcatio- fed Deus omnipotens qui permanet ante ſolem ,
nibus dete &tus,terrena caruit ſepultura. Qui verò fecundùm bonitatis ſuæ diuitias,humiliauit cao
de conſentaneis latentes regem , in patriam ſunt lumniatorem : Nam ipfius anni tranſacto curri
regreſfi,correprià demone,diuerfis exitibus hanc culo veniens ad ſancti feftiuitatem cum caterua
vitá crudeliter finierunt. Hæc audiens rex,omnia ſatellitum ingreffuseft limen fanctum.Proceden
quæ exinde ſunt ablata, reddidit. Præceperat te verò lectore quibeatæ paſſionis recenſeret hi
enim nè in ſeptimo à baſilica milliario quis vim ftoriam , vt reuoluit librum , & in principio lecti
inferret. onis, fan & i luliani protulit nomen, confeftim
13. ' ET capite decimoquarto : Sigiualdus cum Becco voce neſcio qua teterrima, ad terram cor
rege præpotens, cum omni familia ſua in Aruer- 'ruit, cruente ( ſpumans dare voces diuerſas co
nam regionem ex regis iuſſu migrauit: vbi dumpit : indè inter fuorum manus ſublatus à bafilica,
multorum res iniuſtè competeret,villam quan- domum reducitur. Nec fuit dubium pueris eius, Propter mi.
dam quam gloriofæ memoriæ Tetradius Epiſco- hęcob iniuriábafilicaris famulieueniffe:omnem niftrü bafili.
pus Biturigenſis,baſilicę fan & i Iuliani reliquerat, quoque ornatum quem ſuper ſe tunchabuit ,tam cz martyris
fub fpecieobumbratæ commutationis auidus in auro quàm in veſtimentis bafilicæ contulit, & dum punitus
Prædij eccle- peruafit : ſed menſe tertio poftquàm aggreſſus multa deinceps munera mifit, fed vſque ad diem comes.
Gaftici inua- eft,correptusa febre & fine ſenſu effectus, declina- obitás ſui fine ſenſu durauit .
for punitur. uit caput ad le&tulum. Cuius vxor dum de hoc 16. ET capite decimoſeptimo : Fuit etiam qui
exitu meſta penderet, à quodam facerdote com- dam Diaconus, qui relicta Ecclefia, fifco fe publi
monita eft, vt eum fi videre vellet incolumem, cè iunxit,acceptam à patronis poteftate,tanta per:
auferrer à villa. Ar illa hæc audiens, præparatis petrabat fcelera, vtvix pofſer à vicinis circumpo
carrucis, compofitoß plauftro, quo eum euehe- fitis ſuſtineri. Accidit autem quadam vice, vt ſal
ret,mox vt prædium ſunt egreſli,protinusdiuina tus montenſes,vbiadæſtiuandum oues abierant,
ſunt paritergratia munerati. nam ifte ſoſpitatem , circumiret,atque paſcuaria que fiſco debebantur,
illa meruit ex huius incolumitate lætitiam . inquireret.Cuma diuerfos ſpoliaretiniufte, con
14. ITEM capite decimoquinto : Paftor qui- fpicit eminùsgreges, qui tuncfub nominemarty
dam non ftrenuitate, fed nomine Ingenuus, dum ris tuebantur : ad quos leui curſu euolans, tan
in multisrebus contra bafilicam fan &i martyris quàm lupus rapax diripit arietes. Conturbati at
Iuliani iniuftè ageret, ad hoc leuitas eius inimico que exterriti paftores ouium , dicunt ei, Nè qua
ingraflante conualuit, vt colonias bafilicæ concu- fumuscontingas hos arietes, quia beatimartyris
piłcens,quæ agro eius erantproximx, peruadere Iuliani dominio ſubiugati ſunt. quibus ille lizc
irri
 ALIENO PARTICIPATIONIS.
irridens reſpondiffe fertur, Putásne quia Iulia-
nus comedit arietes? Dehincipfis verberibus affe-
&tis,quæ voluit abſtulit ,ignorans miſer, quòd qui
Qui de domi: de domibusSanctorum aliquid aufert, ipfis ſan
aliqd aufert, &tis iniuriam facit, ipſo fic Domino proteſtante,
splis sanctis Qui vos fpernit,meſpernit:& qui recipit iuftum ,
iniuria facit. mercedem iufti accipiet.Contigit autem ve poft
Matth.co . dies multos non religione,fed cafu conferente ad
vicum Briuatenfem properaret, proiectusqz hu-
mo ante fepulcrum , mox à febre corripitur, &
tanta vi caloris opprimitur,vtneque conſurgere,
neque puerum euocare poffet: famuli verò cùm
vidiffent eum extra ſolicum plùs occumbere, ac-
cedentes: Quid cu, inquiunt, in tanta diuturnita-
te deprimeris? non enim tibi tam lēgus mos erat
orandi,aut deuotio . Ferebant autem de eo, quòd
quando quidem in Ecclefia fuiſſet ingreſſus, pa-
rumpèr immurmurans,nec capite inclinato, re-
grediebatur. Tunc interpellantibus pueris, cùm
reſponſum reddere non valeret,ablatus manibus
è loco, in cellam quæ erat proxima,lectulo collo-
catur. Igitur inualeſcente febre proclamatſemi-
ſerum incendi per martyrem , & quod primò fi-
luerat, admotis animæ iudicij facibus, crimina
confitetur, iactaring ſuper ſe aquam voce qua po-
NotaDei vin
in . .terat deprecabatur. Delatisquoque cum vaſculo
crilegum . lymphis,& in eum ſæpe deiectis,tanquàm de for-
nace ità fumus egrediebatur è corpore. Intereà
miſeri artus, ceu combufti in nigredinem conuer-
tuntur. Vndè tantus procedebat fætor,vt vix de
adftantibus poffent aliquid colerare. Innuens
enim dehincmanu, indicat ſe eſſe leuiorem :mox
illis recedentibus,hicfpiritum exhalauit: de quo
haud dubium eft, qualem illic teneat locum, qui
hinc'cum tali diſceltit iudicio .
17. ET capite vigefimo : Aduenerat feftiuitas
fan & ti luliani, & ecce quidam è populo confpica.
tur ornamétis immenfis beatam bafilicam efful-
gere. Concupiſcit iniqua mente, quod adipiſcens
non poteratoccultare.Igitur diſcedente populoà
bafilica, poft gratiam veſpertinam , hic ſe in angu-
lo bafilicæ reprimens, latirauit : acdato cũctis no
eturnæ quietis filentio, operientem vmbroſa cali..
gine mundum , conſurgic ab angulo , & nihil du-
bicans , vtiquè qui à ſatellite Satana impellebatur,lum quendam in prouinciam Zeugitanam , qui
fuper cancellum beati ſepulcri curſu profilijt ra- coarctaret ad tradendum miniſteria diuina vel
pido,detractam à fummo vnam gemmis coru- libros cunctos Domini facerdotes, vt primò ar
Crux coru . ſcátibus crucem ad terram deiecit , colle& is vel. mis nudaret, & ità faciliùs inermes hoftis calli
ſcantibus lulis ac palliolis de circuitu parietū pendentibus, dus captiuâffet . Quibus fe non poſſe tradere cla- Es ornamea
gemmis .
vnum voluculum facit, impofuitæ humeris, ac
eleuata cruce manu ,ad locum vndè difcefferat re-
Ornamenta perit ,ac pofita capiti ſarcina, peccati ſopore com-
Ecclelize foto preſſus,obdormiuit. Media verò nocte circaeun-
ratusdeprz . tes cuftodes fanctam bafilicam , adfpiciunt in an-
henditur. gulo vnam gemmam crucis,tanquàm iubar cæle
ite refulgere: obftupefa&ti,accedūt cominùs cum
timore, admotóque cereo inueniunt perſonam
cum rebus furatis, quas auferre non potuerat, in
ibi decubare.Deniquè fub cuſtodia eum illa nocte
detentum , manè facto,cuncta quæ fecerat patefe-
cit,aſſerens ſe laſſum obdormiſſe, eô quòd diutif-
fimè circumiens cum faſce bafilicam , oftium vn-
dè egrederetur, reperire non poterat.
18. THEODORETVS Ecclefiafticę hiftoriæ
Sub Imperio libro tertio,capite vndecimo: Verùm impij Gen-
Julianiapo- tiles, quanquàm hæcità accidiſſe pro certo cogno-
do facrilegia ſcebant,tamen contra Deum vniuerſarum rerum
coin milla moderatore, ſe armare cæperunt.Tyrannus item
funt.
facra vaſa in ærarium regiú inferri, & portas Ec-
clefiæ , quam Conftantinus ædificárat, obferari
#ca mandat,quô nullus adicus illis,quiin * eo couen-
tus agere folent,omninò pateret. Hanc Ecclefiam
id temporis occupabant Arriani.In ſacroſanctum
autem templum ad vafa facra auferenda fimul in-
grediuntur,lulianus præfe £tus Orientis , Felix re-
gij theſauriquæfor, & Elpidius priuatæ pecuniæ
& facultatum Imperatoris procurator , quem Ro-
Q. X. 457
mani Comitem Priuatum appellare conſueue
runt. Felicem verò & Elpidium,cùm eflent Chri
ftiani, quô impio Imperatori gratificarentur, à
Julianus
vera religione ac pietate deſciuiſſe ferunt. Iulia- auunculus
nus autem cùm eſſet in templo, aduersùs ſacram Imperatoris
menſam minxiſſe dicitur : atq Euzoio eum pro- aduersùs fa
hibere conanti colaphum infregiffe, dixiſſeas res cram melam
Chriftianorumdiuina cura ac prouidentia pror
sùs deftitutas eſſe. Felix facrorum vaſorum ma
gnificentiam conſpicatus, ( Conftantinus enim &
Conftantius fplendidè & ample ca conficienda
curauerant) Eccè, inquit, quam ſumptuofis vafis Sumptuoſari.
filio Mariæ miniftretur . dentur à Fe .
19. ET capite duodecimo : Sed ifti Tyranni pro lice.
his impijs & inſanis facinoribus non diù pòft Sacrilegi lu .
pænasperſoluerunt.Nam lulianus confeftim in diuinitùs liani poena
in
grauem morbum delapſus, viſceribus putredine Aitta.
exefis interijt : atque ftercusnon ampliùs per par
tes illas corporis, per quas naturaliter egeri folet,
emiſit,ſed ſceleracum eius os, inſtrumentum bla
fphemiæ ,partis illius ad ftercus eijciendum natæ ,
locum obtinuit. Ferunt eius vxorem ,mulierem
ob fidei præftantiam egregiè nobilitatam ,hæc ad
maricum dixiſſe: Debes meritò mi vir Chriftum
Seruatorem laude prædicare, quòd tibi haccafti
gatione ſuam potentiam oftenderit. Nam quem
oppugnâffes, planè te præterijſſet, nisi conſueta
ſua lenitate vſus,has plagas diuinitùs tibi inflixif
ſet.Miſer igiturpartìm coniugis oratione,partim
cruciatu fibi impofitomorbi cauſam perſpiciens,
orar Imperatorem , vt ecclefiam his quibus erat
ablata ,redderet.Sed neque ei hoc perſuaſit, & ipſe
Sacrilegi Fe
extemplò migrauit è vita. Felix autem derepen
tè Aagello etiam cælitùs impacto oppreſlus, lan
guinem dies no &tesqex ore fudit: quippe ſanguis
ex omnibus vndiquècorporis,vticà dicam ,vafis
quibus continebatur, ad eam partem conÁuxit.
Itaque vniuerfo eius fanguine ad hunc modum
exhauſto, ftatim extinctus eft, & æternæ morti
traditus. Has quidem pænas iſti pro fua impieta
te dederunt.
20. VICTOR Epiſcopus libro primo perſe
cutionis Vuandalicæ : Accenditur propter hæc
aduersùs Dei Ecclefiam Geiſericus. Nittit Procu
mantibus, ipſe rapaci manu cuncta depopulaba- migas defer
tur ,atque depallijs altaris ( pró nefas) camilias fi- moralia fa.
bi & femoralia faciebat.Qui tamen Proculus hu - tur ciens, puni.
ius rei executor, fruftatim libi comedés linguam ,
in breui turpiſima conſumptus eft morte .
21. IOSVE feptimo : Reſpondítque Achan lo
fue, & dixitei: Verd ego peccaui Domino Deo If
raël, & fic & fic feci. Vidi enim inter ſpolia palli
um coccineum valdè bonum , & ducentos ficlos
argenti,regulámque auream quinquaginta ficlo
rum : & concupiſcens abftuli & abſcondi in terra
contra medium tabernaculi mei, argentúmque
foſſa humo operui. Mifit ergò Iofue miniftros :
qui currentes ad tabernaculum illius , repere
runtcuncta abſcondita in eodem loco & argen
tum fimul. Auferentesque de tentorio, tulerunt
ad loſue , & ad omnes filios Ifraël,proiecerúntque
ante Dominum . Tollens itaque Iofue Achan fi
lium Zaræ , argentúmque & pallium , & auream
regulam ,filios quoque& filias eius, bones & afi
nos & ouies, ipfúmque tabernaculum , & cunctam
ſupellectilem : ( & omnis Iſrael cum eo )duxerunt
eos ad vallem Achor : vbi dixit Iofue, Quia tur
bâfti nos, exturbet te Dominus in die hac. Lapi
dauítque eum omnis Ifraël, & cuncta quæ illius
erant, igne conſumpta ſunt. Congregauerúntque
fuper eum aceruum magnum lapidum , qui per
. auerſus eft fu
manet vſque in preſentem diem Et
Qg ror
 458 Q. X. DE PECCATO
ror Domini ab eis.Vocatúmqueeft nomenloci il- eſſent. Tunc ſummus Sacerdos oftendit depofi
lius, Vallis Achor vſque hodiè. ta eſſe hæc, & victualia viduarum & pupillorum :
22. DANIELIS quinto : Balſafar rex fecit quædam verò effe Hyrcani Tobiæ viri valde
grande conuiuium optimatibus fuis mille : & eminentis, in his quæ deculerat impius Simon :
vnuſquiſque ſecundùm ſuam bibebat ætatem . vniuerſa autem argenti talenta eſſe quadringen
Præcepit ergò iam temulentus, vtafferrentur va- 'ta, & auri ducenta : decipi verò eos, qui credidif
ſa aurea & argentea quæ abſportauerat Nabucho- fent loco & templo, quod per vniuerſum mun
donoſor pater eiusde templo quod fuit in Hie- dum honoratur pro fui veneratione & fan & ita
ruſalem : vt biberent in eis rex & optimates eius, te, omninòimpoflibile eſſe. At ille pro his quz
vxores & concubinæ.Tuncallata ſunt vafa aurea habebat in mandatis à rege, dicebat omni genere
quæ abſportauerat de templo quod fuerat Hie- regi ea eſſe deferenda. Conftituta autem die in
ruſalem : & biberunt in eis rex & optimates eius, trabat de his Heliodorus ordinaturus. Non mo
vxores & concubinæ illius . Bibebant vinum , & dica verò per vniuerfam ciuitatem erat trepida
laudabant deos ſuos aureos & argenteos, æreos, tio. Sacerdotes autem antealtare cum ftolis facer
ferreos,ligneósque& lapideos.In eademhora ap- dotalibus iactauerunt fe, & inuocabant de cælo
paruerunt digiti quafimanushominis ſcribentis eum qui & c. Et paulò pòft : Heliodorus autem ,
contra candelabrum in ſuperficie parietis aulæ quod decreuerat, perficiebat eodem loco ipſe
regiæ : & rex adſpiciebat articulos manus ſcri cum ſatellitibus circa ærarium , præſens. Sed fpi
bentis.Tunc facies regis commutata eſt, & cogita- ritus omnipotentis Deimagnam fecit fuæ often
tiones eius conturbabant eum : & compages re- fionis euidentiam , ita vt omnes qui aufi fuerant
num eius ſoluebantur,& genua eius ad fe inuicèm parére ei, ruentes Dei virtute, in diſſolutionem
collidebantur. Exclamauit itaque rex fortiter, & formidinem conuerterentur. Apparuit enim
vt introducerent magos & c. Et paulò pòft: Ad illis quidam equus terribilem habens ſefforem ,
quæ reſpondens Daniel, ait coram rege : Munera optimis operimentis adornatus: isks cum impe
tua fint tibi,& dona domus tuæ alterida :ſcriptu- tu Heliodoro priores calces elifit. qui autem ei
ram autem legam tibi , rex , & interpretationem fedebat, videbatur arma habere aurea. A lijetiam
eius oſtendam tibi.Quando eleuatum eft cor Na- apparuerunt duo iuuenes, virtute decori,optimi
buchodonofor patris tui, & fpiritus illius obfir- gloria , ſpecioſique amictu: qui circunſteterunt
matus eft ad fuperbiam , depofitus eft de foliore eum , & ex vtraque parte flagellabant, fine inter
gni ſui, & gloria eiusablata eſt, & à filijs homi- miſſione multis plagis verberantes. Subitò au
num eie& tus eſt, ſed & cor eius cum beftijs pof- tem Heliodorus concidic in terram , eúmque
tum eſt, & cum onagris erat habitatio eius :fæ- multa caligine circunfufum , rapuerunt, atque in
num quoque veboscomedebat, & rore cæli cor- fella geſtatoria pofitum eiecerunt. Et is quicum
pus eius infectum eſt : donec cognoſceret quòd multis curſoribus & ſatellitibus prædictum in
poteftaté haberet altiſfimus in regnohominum , greſſus eſt ærarium , portabatur nullo fibi auxili
& quemcun voluerit ſuſcitabit fuper illud. Tu um ferente, manifeſta cognita Dei virtute: & ille
quoquè filius eius Ballafar,non humiliâfti cortu- quidem per diuinam virtutem iacebat mutus,
um cùm ſcires hæcomnia : ſed aduersùm Domi- atque omniſpe & ſalute priuatus. Hiautem Do
natorem cæli eleuatus es : & vaſa domus eius al- minum benedicebant, quia magnificabat locum
lata funt coram te: & tu, & optimates tui, & vxo- ſuum , & templum quod paulò antè timore ac
res tuæ & concubinæ tuæ vinum bibiftis in eis : tumultu erat plenum , apparente omnipotente
deos quoquè argenteos, & aureos, & æreos, ferre- Domino, gaudio & lætitia impletum eft. Tunc
os, ligneósque, & lapideos qui non vident neque verò ex amicisHeliodori quidam rogabantcon
audiunt, neque ſentiunt, laudáti :porrò Deum feftìm Oniam, vt inuocaret Altiſfimum ,& c.He
qui habet Aatum tuum in manu ſua & omnes vi- liodorus autem hoftia Deo oblata , & votis ma
as tuas, non glorificâſti. Idcircò ab co miſſus eft gnis promiſlis ei qui viuereilli conceſfit, & Oniz
articulus manus, qui fcripfit hoc quod exaratum gratias agens,recepto exercitu repedabat ad Re
eft. Hæceſt autem ſcriptura quæ digefta eft :MA- dem. Teftabatur autem omnibus ea quæ fub
NE THECEL PHARES . Et hæc eft inter- oculis ſuis viderat opera magna Dei. Cùm autem
pretatio fermonis : MANE : numerauit Deus rex interrogåffet Heliodorum , quis eſſet aptusad
regnum tuum , & compleuit iſtud : THECEL : hucfemelHieroſolymam mitti,ait: Si quem ha
appenſus es in ftatera, & inuentus es minùs ha- bes hoftem , aut regni cui infidiatorem , mitte il
bens : PHARES : diuiſum eſt regnum tuum , luc, & flagellacum eum recipies,fi tamen euaſerit:
& datum eſt Medis & Perfis . Eadem nocte in- cô quòd in loco fit verè Dei quædam virtus.Nam
terfectus eſt Balſafar rex Chaldæus. Et Darius ipſe qui habet in cælis habitationem , viſitator &
Medus ſucceſſit in regno, annos natus ſexagin- adiutor eſt loci illius, & venientes ad malefacien
taduos. dum ,percutitac perdit. Igitur de Heliodoro &
23. SECVNDI Machabæorum tertio : Simon ærarij cuftodia icà res ſehabet.
præpofitustempli, cùm vincere Oniam non pof- 24. ET capite quinto : Auſus eſt etiam (Antio
Jet, venit ad Apolloniumn Tharſææ filium , qui eo chus) intrare templum vniuerſa terra fànctius,
* Phoenices: tempore Menelao ductore, qui legum & patriæ fuit prodi
erat dux Cælefyriæ & * Phænicis : &
nunciauit ei pecunijs innumerabilibus plenum tor : & ſceleftis manibus fumensfancta vala, quæ
eſſe ærarium Hierofolymis, & communes copias ab alijs regibus & ciuitatibus erant pofita ad or
immenfas effe, quæ non pertinent ad rationem natum loci & gloriam, contrectabat indignè &
ſacrificiorum : eſſe autem poflibile, fub potefta- contaminabat. Ità alienatus mente Antiochus,
te regis cadere vniuerſa. Cúmque reculiffet ad re- non confiderabat quòd propter peccata habitan
gem Apolloniusde pecunijs quæ delatæ erant, il- tium ciuitatem, modicùm Deus fuerat iratus:
le accitum Heliodorum qui erat ſuper negocia propter quod & accidit circa locum defpe &tio ,
eius, miſit cum mandatis, vt prædictam pecuni- alioquin , nisi contigiſſer eos mulcis peccatis eſſe
am tranſportaret. Statimque Heliodorusiter eft inuolucos, ficut Heliodorus qui miffus eft àSe
aggreſſus, fpecie quider: quaſi per Cæleſyriam leuco rege ad expoliandum ærarium , etiam hic
* Phænicen & * Phænicem ciuitates eſfet peragraturus, reue- ftatim adueniens flagellatus & repulſus vtique
rà autem Regis propofitum perfe & urus. Sed cùm fuiſfet ab audacia. Verùm non propter locum,
veniſſet Hieroſolymanı, & benignè à fummo Sa- gentem : ſed propter gentem , locum Deuselegit.
cerdote in ciuitate eſſet exceptus, narrauit de da- ideóque & ipſe locus particepsfactus eſt populi
to indicio pecuniarum , & cuius rei gratia adel- malorum ,poftcà autem fiet focius bonorum . &
ſet, aperuit: interrogabat autem, fi yerè hæcità qui derelictus in ira Dei omnipotentis eſt,iterùm
in ma
 ALIENO DEFENSION IS. Q. X.XI. 459
in magni Domini reconciliatione cum ſumma diturum , & cum paruulis exterminaturum dixe
gloria exaltabitur. Igitur Antiochus mille & rat,æquales nunc Athenienfibus facturum polli
o & ingentis ablatis de templo talentis, velociter ' cetur :templum etiam ſanctum , quod prius ex
Antiochiam regreſſus eft, &c. poliauerat, oprimis donis ornaturum , & fancta
ITEM capite nono : Elatus autem ira (An- vaſa multiplicaturum & c.
tiochus) arbitrabatur ſe iniuriam illorum qui 26. PRIMI Machabæorum fexto : Et vocauit
Se fugauerant, poffe in Iudæos retorquere : id- Antiochus omnes amicos fuos, & dixit illis: Re
coque iuflit agitari currum ſuum , ſine inter- celfit fomnus ab oculis meis, & concidi & corrui
miſſione agens iter , cælefti eum iudicio perur . corde præ ſolicitudine : & dixi in corde meo, In
gente, eò quòd ita ſuperbė locutus eſt fe ventu- quantan tribulationem deueni, & in quos Auétus
rum Hieroſolymam , & congeriem ſepulcri lu- triftitiæ in qua núclum,qui iucundus eram & di
dæorum eam fa & urum . Sed quivniuerfa conſpic lectus in poteftate mea? Nūc verò reminiſcor ma
cit Dominus Deus Ifraël, percuſſit eum infanabi- lorú quæ feci in Ierufalem ,vndè & abftuli omnia
li & inuifibili plaga. Vtenim finiuit hunc ipſum ſpolia aurea & argentea quæ erant in ea, & mifi
ſermonem , appræhendic cum dolor dirus viſce- auferre habitantes Iudæam fine cauſa. Cognoui
rum ,& amara internorum tormenta : & qui- ergò quia proptereà inuenerunt me mala ilta : &
dem ſatis iuſte, quippe quimuluis. & nouis cru- ecce pereo triſtiţia magna in terra aliena.
ciatibus aliorum torferat viſcera,licèt ille nullo 27. PSALMO quadragefimonono : Peccato
modo à ſua malitia cellarer. Super hoc autem ſu- riautem dixit Deus, & c. ši videbas furem , cur
perbia replerus,ignem ſpiransanimo in ludæos, rebas cum eo, & cum adulteris portionem tuam
& præcipiens accelerari negocium , contigit il ponebas.
lum impetu euntem de curru cadere, & graui 28. · AVGVSTINVS in pfalmum centefimum
corporis colliſione membra vexari. Isqz qui fibi vigefimumnonum : Quando portas infirmita
videbatur etiam Auctibus maris imperare, ſupra tem fratris tui, non te onerant peccata ipfius.Pla
humanum modum ſuperbia replecus, & monti- nè fi conſentias, iam cua te premunt, non alteri
um altitudines in ftatéra appendere, nunc humi- us. Quiſquis enim conſenſeritpeccatori,non ali
liatus ad terram ,in geſtatorio portabatur, mani- enis,ſed luis grauatur. Conſenfio enim ad pecca
feftam Dei virtutem in femetipfo conteſtans :ità cum alterius, tuum fit peccatum , & non eft qua
vt de corpore impij, vermes ſcaturirent, ac vi- re queraris, quòd peccata aliena te premant.Di
uentes in doloribus carnes eius effuerent, odore citur enim tibi ; Premunt te, fed cua.Vidifti fu- P (41.49 .
etiam illius & fætore exercitus grauaretur: & qui rem , cucurrifti cum eo . Quid eſt hoc ? Pedibus Furtu aliena
paulò antè fidera cæli contingere fe arbitrabatur, ambulâfti ad furtum ; immò mente coniunxifti cuicuu
fit coſentis,
m .
eum nemo potcrat propter intolerantiam fe- te furto . Quod ipfius ſolum erat,factum eft & tu
roris portare. Hinc igitur cæpic ex graui fuper- um ; quia placuit tibi.
bia deductus ad agnitionem ſui venire, diuina : 29. ESATAE primo:Principes tui infideles,fo
admonitus plaga, per momenta fingula dolori- cijfurum : omnes diliguntmunera,ſequuntur re
bus füis augmenta capientibus. & cùm nec ipfe tributiones.Pupillo non iudicant: & caufa viduę
iam fætorem ſuum ferre poffet, ità ait : luftum non ingreditur ad illos.Propter hocait Dominus
eſt, ſubditum effe Deo, & mortalem non paria Deus exercituum , fortis Ifraél, Heu conſolabor
Deo fentire. Orabat autem hic ſceleſtus Domi- ſuper hoſtibus meis, & vindicabor de inimicis
num, à quo non eſſec miſericordiam conſecu- meis. Et conuercam manum meam ad te, & c.
turus. Et ciuitatem ad quam feſtinans veniebat, 30. DEVTERONOMII vigefimotertio :
vt eam ad folum deduceret, ac ſepulcrum con- Non offeres mercedem proſtibuli, nec precium
geſtorum faceret, nunc oprat liberam reddere: canisin domo Domini Dei tui,quicquid illud eſt
& Iudæos quos nec ſepultura quidem fe dignos qùod vouerint :quia abominatio eft vtrunque
habiturum , fed auibus ac feris diripiendos tra-, apud Dominum Deum tuum .

XI.

Quomodò alienum peccatum nostra Defenſione committimus ?

A. Cùm autmalefa toribus patrocinamur,autdo & rinam alterius, quanuis

peruerſam & impiam ,tuemur vel ſpargimus : quum noftra itidem curavel

opera, quod contra fas & æquum inſtituitur, prornouere atque propugnare

contendimus.Aduersùs hos diuinumintonatoraculum :' Væqui dicitismalum , Elaiss.c

& 10.a
bonum, & bonum malum : ponentes tenebras lucem , & lucem tenebras: ponentes ama
rum in dulce,& dulce in amarum. Acrursus:"Non
fequéris turbam adfaciendum mar b Exod.1.a
lum : nec in iudicio plurimorum acquieſces ſententiæ ,vtà verò deuies.

B. Hæc ſatisde peccatis,vt vocant,alienis, quęnuncprofe & òlongelateque

patent, & ſummaquotidièlicentia;amagnatibuspręſertim ,perpetrātur. Ad
eoque vulgò ea non cauentur, vt plerique peccata non effe putent ac flocci
pendant,etiam fi ſuas & aliorum fæpèconſcientias his criminú ſordibus con

ſpurcent,ac perpetuis pænis obligent.Poffunt autem dictæ ſpecies omnes in

tria ferè generaconijci,breuiterque,vt Magnus Baſilius oftendit,cöpræhen . Die belong

di. Quod enim in alieni erroris vel peccati ſocietatem incidimus, id fic aut re cap.9.

& opere, aut voluntate certóveanimi propoſito tantùm ,aut ſupinanegligen

tia, li quando admonendi & emendandi officio noftro alijdefraudantur.

C. Sedlongè omnium deterrimum peccandi genus eſt,quo delinquitur in

Spiritum ſanctum .
Qa 2 TESTL
 IS
400 Q. I.II. DE PECCAT
TESTIMONI A.
1. A. ESAIAE quinto : Væ qui dicitis &c.vtin da eorum , & pupillos diriperent.
textu,
3. EXODI vigefimotertio : Non ſequeris tur
2. ET capite decimo : Væ qui condunt leges bam , & c. vtin textu.
iniquas : & fcribentes, iniuſtitiam ſcripſerunt, vt B. BASILIVS libro fiue ſermone ſecundo de
opprimerent in iudicio pauperes,& vim facerent baptiſmo, capite nono, vt ſupra, quæftioneprima
caufæ humilium populimei :vt eſſent vidug pre de peccatis alienis,teftimonio ſexto .

DE PECCATIS IN

SPIRIT VM SANCT V M.

I.

Quid eft peccatum in Spiritum fanétum ?

Vide S.Tho .
mam jn 2.2 . ST, oblatam Dei munificentiam & gratiam ,quæ Spiritui fan & o, ceu
quatt.14.
fonti bonorum , tribui peculiariter folet, ex malitia contemptìm abij
E
cere.Atquehoc eft peccare inexpiabiliter,vtiuxta Christiverbum ,
* Mashalicanecin hocipfo,nequein futuro ſeculo talis cantique peccati remiſſio impe
ca 12.b
tretur.Hacenim legenobiſcum agit Deus,vt nec gratiam in terris,neque glo
riam in cælis tribuat alijs, quàm qui peccatum deteftantur agnitum , & pręter

id bonum fibi proponunt, re &tumque eligunt vitæ inftitutum . Cæterùm in

hiſce peccatis abelt tum peccati deceftatio, tum boni quod ſe & andum erat,

ele & io, & abijcitur prętereà id, quo Spiritus fan & us pro ſua gratia hominema
peccando ſoletreuocare.Hincfit,vt eiuſmodi peccatisimplicati,Dei gratiam
aut nunquàm , aut rarò & ægrè admodùm conſequantur
. Peccatur enim non
ex humanaimbecillitate vel fragilitate : quod vocant peccare in Patrem Pa

biMatth.zo.a trisque potentiam , vt in Petro Apoſtolo CHRISTVm ipſum negante'cer

dip:Močalinimus : neque rursùs ex ignorantia, quod eft peccare,vt appellant, in Filium

hori.c Filijque ſapientiam ,ſicut“ Saulo accidit Eccleſiam perſequenti: ſed quod lon
Actor...a
gè grauius eſt, ex malignitate & peruicacia mentis peccatur: vt exemplum
præbent peruerſiſlimi& obtinatiffimiilli Pharifæi.

II.

Quot funt peccata in Spiritum fanétum ?

EIVSMODI ſex recenſentur, vt vulgò quidem recepta ſunt eorum hæc
nomina : Præſumptio de miſericordia Dei, vel de impunitate peccati,Deſpe

ratio, Agnitæ veritatis impugnatio, Fraternæ charitatis inuidentia, Obftina

tio , & Impænitentia. Significantius autem erit,fi quis ita numeret:
I. Diuina miſericordia confidentet abuti.
II. Degratia Dei vel falute ſua prorsùs deſperare.
III. Veritatem Religionis aduersùs ſuam ipſius conſcientiam hoftiliter

oppugnare.
IIII . Pertinaciinuidia concitari grauiter ob alienæ ſalutis & virtutum fra .
ternarum fucceflum .
« V. Obfirmato animoin crimineſcienter perſiſtere .
VI. Abſquepænitentiæ propoſito peruerlæ vitæ finem nullum facere.
TESTIMONIA .
Triplex S.Pa. 1. SANCT VS Thomas Aquinas in ſecunda perſonæ. Et fecundùm hoc diftinguitur Matthæi
trū ſententia parte ſecundæ partis ſummæ theologicæ, quæfti- duodecimo, blafphemia in Spiritum ſanctum ,
de peccato decimaquarta, Articulo primo: De peccato contra blaſphemiam in filium hominis.Chriftus
in Spiritum one
Sanctum . ſeu blafphemia in Spiritum ſanctum tripliciter enim operabaturquædam humanitùs,comeden
aliqui loquuntur. Antiquienim Doctores, ſcilicet do ,bibendo, & alia huiufmodi faciendo :& qux
In caput 12. Athanafius,Hilarius, Ambrofius,Hieronymus & dam diuinitus, ſcilicet dæmones eijciendo, mor
Matthæi .
Prima cxpli. Chryfoftomus, dicunc effe peccatum in Spiritum tuos ſuſcitando, & alia huiuſmodi, quæ quidem
cario . fanctum , quando ad literam aliquid blaſphe- agebat & per virtutem propriæ diuinitatis , & per
mum dicitur contra Spiritum fan & um , fiue Spi- operationem Spiritus fan &ti, quo fecundùm hu
ritus ſanctus accipiatur, fecundùm quod eſt no manitatem erat repletus.Iudęi autem primò qui
men eſſentiale conueniens toti Trinitati : cuius dem dixerant blaſphemiam in filium hominis,
quælibet perſona & Spiritus, & ſanctus eft : fiue cùm dicebant eum voracem , potatorem vini, &
prout eft nomen perſonale ynius in Trinitate publicanorū amatorem , vt habetur Macchęi vn
dcci

1
 IN SPIRIT VM SANCT V M. Q. II. 461

decimo.Poftmodùm autem blaſphemauerunt in peccato comiſſo. Et contra hoc ponitur impeni

Spiritum San & um , dum opera, quæ ipſe opera- tentia, nõ quidem eo modo,quo dicit permanen
batur virtute proprie diuinitatis, & per operatio- tiam in peccato vſo ad morté, ficut ſupra impe
nem Spiritus ſancti,attribuebantprincipidæmo- nitentia accipiebatur : ( fic enim non effet fpeciale
Secunda.
niorú. Etpropter hoc dicuntur in Spiritum fan- peccatum , fed quædam peccati circunſtantia)ſed
ftum blafphemåffe.Auguftinusautem in libro de accipitur hîcimpænitencia, fecundùm quodim
* Sermo
0.12 . & 13...
. verbis Domini, * blafphemiam vel peccatum in portat propofitum non pænitendi. Aliud auteni
Spiritum ſanctum , dicit finalem efle impænitenó eft paruitas & breuitas boni,quod quis in peccato
ciam : quando ſoilicet aliquis perfeuerat in pecca- quærit : fecundùm illud Romanorum fexto :
to mortali vſo ad mortem . Quod quidem nó ſo- Quem ergò fructum habuiftis cuncin illis,in qui
lùm verbo oris fit,fed etiam verbo cordis & ope- bus nunc erubeſcitis? Cuius confideratio indu
ris,nó vno ,fed multis. Hoc autem verbum fic ac- cere folet hominem ad hoc, quòd eius voluntas
ceptum, dicitur eſſecontra Spiritum ſanctú , quia in peccato non firmetur. Et hoc tollitur per ob
eft contra remiſlionem peccatorü ,quæ fit per Spi- ftinationem , quando ſcilicet homo firmat ſuum
ritum fan & um , quieſt charitas & Patris & Filij. propofitum in hoc, quòd peccato inhæreát. Et
Nec hoc Dominus dicit Iudæis, quafi ipfi pecca- de his duobus dicitur Hieremiæ octauo : Nullus }
rent in Spiritum fan & um . Nondùm enim erant eſt qui agat penitentiam ſuper peccato fuo, di
finaliterimpenitentes.Sed admonuit eos,nè tali- cens: Quid feci? quantùm ad primum . Omnes
ter loquentes ad hoc peruenirent, quòd in Spiri- conuerfi funtad curfum , quafi equus impetu va
tum fanctú peccarent. Etfic intelligendú eft quod dens ad prælium ,quantùm ad fecundum .
dicitur Marci tertio , vbi poftquàm dixerat, Qui 3. ITEM articulo tertio : Secundùm diuerfas Quomodò
autem blafphemauerit in Spiritum ſanctum ,ſub- accepriones peccati,peccatü in Spiritum ſan & um , peccatum in
iungit Euangelifta: Quoniam dicebant, Spiritum diuerfimodè irremiffibile dicitur. Si enim dica- Spiritum ſan
Tertia inter immundum h abet. Alijverò aliter accipiunt, di- tur peccatum in Spiritum ſanctum , finalis impo- ixremilabile.
pretacio.
..cences peccatum vel blaſphemiam in Spiritum nitentia: fic dicitur irremiſlibile ,quia nullo mo
fan & ú effe, quando aliquis peccatcontra appro- do remittitur. Peccatum enim mortale in quo
priatum bonum Spiritus fan &i : Sicenim Spiri- homo perſeuerat vfque ad mortem , quia in hac
tui fancto appropriatur bonitas,ficut & Patri ap- vita non remittitur per pænitentiam ,nec etiam
propriacurpotentia, & filio fapientia.Vndè pec- in futuro dimittetur.Secundùm autem alias duas
catú in Patrem dicunt eſſe , quando peccatur ex in- acceptiones dicitur irremiſlibile: non quòd nul
firmitate : peccatum autem in Filiú, quando pec- lo modo remittatur, ſed quia quantùm eft defe
cacur ex ignorantia : peccatum in Spiritum ſan- habetmeritum vt non remittatur. Et hoc dupli
& um , quando peccatur ex certa malitia ,id eft, ex citer : Vno modo,quantùm ad pænam.Qui enim
ipſa electione mali.Quod quidé contingit dupli- ex ignorantia vel infirmitate peccat, minoré pe
citer: Vno modo ex inclinatione habitusvitiofi, nam meretur.Qui autem ex cerca malitia peccat;
quimalitia dicitur: & fic non eft idem ,peccareex non habet aliquam excufationem , vndè ejus poe
malicia,quod peccare in Spiritu fan & u .Alio mo na minuatur. Similiter etiá,quiblafphemabatin
do contingit ex eo, quòd per contemptum abijci- Filium hominis,eius diuinitate nondum reuela
tur & remouetur id, quod ele&tionem peccati po- ta,poterat habere aliquam excufationé propter
teratimpedire: ficut fpes per deſperationem , & ci- infirmitatem carnis, quam in eo adfpiciebat: & fic
mor per præſumptionem : & quædam alia huiuf- minorem poenam merebatur:Sed qui ipfam diui
*& Art,fequat.
9.20.8 21. modi,vtinfrà * dicetur. Hæc autem omnia, quæ nitatem blafphemabat, opera Spiritus fan & i dia
peccati electionem impediunt,funt effectus Spiri- bolo attribuens, nullam excuſationem habebat,
tus ſancti in nobis. Erideò fic ex malitia peccare, yndècius pæna diminueretur. Et ideò dicitur, fem
eft peccare in Spiritum ſanctum . cundùm expofitionem * Chryfoftomi , Hoc pec- *hom. 43.io
2. ` ET articulo fecundo : Secundum quod pec- catum Iudæis non remitti, neque in hocſeculo, Matth .
catum in Spiritum ſanctum , tertio modo accipi- , neque in futuro: quia pro eo palli ſunt pænam &
tur,conuenienter ſex ſpecies eiallignantur: ſcili : in præſenti vita per Romanos, & in futura vita
cet deſperatio , præſumptio ,impenitentia ,obfti in pena inferni. Sicucetiam Athanafius* inducit in Trac.quê
fecit de hoc
Quomodo natio, impugnatio veritatis agnitæ , & inuidentia exemplum de eorụm parentibus,qui primò qui dicto Euang.
dutinguicur fraternæ gratiæ :quæ diftinguuntur fecundùm re- dem contra Moyfen contenderunt propter defe Exo.x6 . & 17 .
Species pec. motionein velcontemptum eorum , per quæ po- ctum aquæ & panis : & hoc Dominus ſuſtinuit pa
cath in Spiti. teft homo ab ele&tione peccati impediri.Quę qui- tienter.Habebant enim excuſationem exinfir
dem ſunt vel ex parte diuini iudicij, vel ex parte mitate carnis. Sed poftmodùm grauiùs peccaue
donorum ipfius, velex parte ipfius peccati.Auer- runt, quafi blaſphemantes in Spiritum ſanctum ,
titur enim homo ab ele & tione peccati ex conlide- beneficia Dei, qui eos de Aegypto eduxerat,idolo
ratione diuini iudicij, quod habet iuſtitiam cum 'attribuentes, cùm dixerunt: Hi ſunt dij tui Iſra- Exod.12
miſericordia : & per fpem , quæ conſurgit ex con- cl ,qui te eduxeruntde terra Aegypci. Et ideò Do
fideratione miſericordiæ remittentis peccata, & minus & temporaliter fecit cos puniri: quia ce
przmiantis bona. Et hæc tollitur per deſperatio- ciderunt in die illa quafi trigintatria millia ho
nem . Et iterùm per timoré,qui confurgit ex con- minum,& in futuro eis pænam comminatur, di
fideratione diuinæ iuftitiæ punientis peccata. Et cens : Ego autem in die vltionis vifitabo & hoc
hic tollitur per præſumptionem ,dum fcilicetali- peccatum eorum.Alio modo poteft intelligi quo
quis præſumicſegloriam poffe adipiſci ſine meri- ad culpam : ficutaliquis dicitur morbus incura
tis,vel veniam finepænitentia .Dona autem Dei, bilis ſecundùm naturam morbi per quem colli
quibus retrahimur à peccato, ſunt duo , quorum tur id; per quod morbus poteft curari, putà cùm
vnum eſt agnitio veritatis, contra quod ponitur morbustollitvirtucem naturæ, vel inducit fafti.
impugnatio veritatis agnitæ,dum ſcilicet aliquis dium cibi& medicina, licèr talem morbum De
veritatem fidei agniram impugnat, vt licentiùs us poffit curare: ità etiam peccatum in Spiritum
peccec, Aliud eft auxilium interiorisgraciæ, con- ' fanctum dicitur irremiſtibile fecundùm fuam nả.
tra quod ponitur inuidentia fraternæ gratiæ, turam ,inquantùm excludit ea, per quæ fit remif.
dum ſcilicetaliquis nonfolùm inuidet perſona ' fio peccatorum . Per hoctamen non præcluditur
fratris, ſed etiam inuidet gratiæ Dei creſcenci in via remittendi& ſanandi omnipotentiæ & miſe
mūdo .Ex parte verò peccati duo ſunt,quę homi- ricordiæ Dei,per quam aliquando tales quafi mi
nem à peccato retrahere poſſunt. Quorum vnum raculosè fpiritualiter fanantur.
eftinordinatio & turpitudo a & us,cuius confide- 4636 MATTHAEI duodecimo: Ideò dico vo
ratio inducere folec in homine pænitentiam de bis : Omne peccatum & blafphemia remittetur
hominis
Qg3

>
 462 Q. 11.III. DE PECCATO
hominibus, fpiritus autem blaſphemiæ non re- pitatione,aliud deliberatione peccare. Sepe enim
mittetur. Et quicunque dixerit verbum contra peccatum præcipitatione committitur, quod ta
filium hominis, remittetur ei : qui autem dixerit men confilio & deliberatione damnatur. Exin .
conira Spiritum ſanctum , non remittetur ei ne firmitate enim plerunque folet accidere, amare
que in hoc feculo ,neque in futuro. bonum , fed implere non poffe . Ex ftudio verò
5. MARÇI tertio: Amen dico vobis, quoniam peccare eft,bonum nec facere,nec amare.Sicuter .
omnia dimittentur filijs hominum peccata, & gò nonnunquàm grauius eft, peccatum diligere
blaſphemiæ quibus blaſphemauerint : qui au- quàm perpetrare: ità nequiuseftodiffe iuſtitiam ,
tem blaſphemaueritinSpiritum ſanctum ,non ha quàm non feciſſe. Sunt ergò nonnulli in Ecclefia;
bet remiflionem in æternum , ſed reus erit æter- qui non ſolùm bona non faciunt,fed etiam perfe.
ni deli&i : quoniam dicebant, Spiritum immun- quuntur: & quæ ipfi facere negligunt, etiam in
dum habet. alijs deteftantur. Horum peccatum ſcilicet non
6. LVCAE duodecimo : Omnis qui dicit ver, ex infirmitate vel ignorantia, ſed ex folo ftudio
bum in filium hominis, remittetur illi: ei autem perpetratur, quia videlicetfi vellent implere bo
qui in Spiritum fan & um blaſphemauerit,non rc- na,nec tamen poſſent, ea quæin fe negligunt, ſal
mittetur. tem in alijs amarent. Si enim ea ipfivel folo voto
7. MATTHAEI vigefimoſexto : Et poft pu- appeterent, facta ab alijs non odiffent: ſed quia
fillum acceſſerunt quiftabant, & dicebant Petro : bona eadem audiendo cognoſcunt, viuendo de
Verè & tu ex illises:nam & loquela cua te mani- fpiciunt,animaduertendo perfequuntur,rectèdi.
feftum facit. Tunc cæpirdeteftari & iurare quia citur : Qui ex induſtria recefferunt ab eo. Vndd
non nouiffet hominem . & aprè ſubiungitur : Et omnes vias eius intellige- lob H.
S. GREGORIVS libro vigefimoquinto Mo- renoluerunt. Non enim ait, Infirmitate non in
ralium , capite decimoſexto : Sciendum eft quòd telligunt : fed, intelligere noluerunt: quia fæpe
Tribus mo. peccatum tribus modis committitur. Nam auc quæ facere deſpiciunt, etiam fcire contemnunt.
dis peccatur. ignorantia, aut infirmitate, aut ftudio perpe Quia enim ſcriptum eft,Seruusneſciens voluntas Lacz iz
tracur. Et grauiùs quidem infirmitate quam tem Domini fui, & faciens digna plagis, vapula
ignorantia , fed multo grauiùs ftudio quàm in- bit paucis : & feruus fciens voluntatem Domini
Ignorantia. firmitate peccatur, Ignorantia Paulus peccaue- ſui, & non faciens juxta eam, plagis vapulabit
1.Tim.i. rat, cùm dicebat : Qui priùs fui blaſphemus, & multis : impunitatem peccandi, exiftiniant re
perſecutor, & contumelioſus, ſed miſericordi. medium neſciendi. Qui nimirùm fola fuperbiz
am conſecutus ſum , quia ignorans feci in in- caligine tenebreſcunt,atque ideò non diſcernunt,
Infirmitate. credulitate. Petrus verò infirmitate peccauit, quia aliud eft neſciffe :aliud,fcirenoluiſſe. Neſci- Aliud et sa
quando in eo omne robur fidei quod Domino re enim ignorantia eſt:ſcire noluiſſe,fuperbia. Et fcire, aliud
ſcire polaire
Matth.26 . perhibuit , yna vox puellæ concullit, & Deum tanto magis excuſationem non poffunt habere
quem corde tenuit, voce denegauit. Sed quia in- quia neſciant, quanto magis eis etiam nolentibus
firmitatis culpa vel ignorantiæ eð façilius tergi opponitur quòd cognofcant.
tur,quòd no ſtudio perpetratur,Paulusqui igno- 2. PRIORIS ad Timotheum primo: Qui pri
rauit,ſciendo correxit : & Petrusmotam & quafi us blaſphemus fui & perſecutor & contumelio
areſcentem iam radicem fidei lachrymando ſoli. ſus: fed miſericordiam Dei conſecutus fum , quia
Ex induftria. dauit.Ex induftria verò peccauerunt ij,de quibus ignorans feci in incredulitate.
Ioan.35. ipfe per femagifter dicebat: Si non veniſſem ,& lo- 10. ACTOR V M nono : Saulus adhuc fpirans
cutus fuiffem eis, peccatum non haberent :nunc minarum & cædisin diſcipulos Domini , acceffit
autem excuſationem non habent de peccato fuo ad principem Sacerdotum , & petijt ab co epiftolas
Et paulò pòft: Et viderunt & oderuntme& patré in Damaſcum ad Synagogas: vt fi quos inueniſſet
meum . Aliud eft enim , bona non facere: aliud, huius viæ viros ac mulieres, vinctos perduseres
bonorum odiffe doctorem : ficut aliud eft præci in lerufalem .

III.

Que’nam Præfumptio facit peccatum in Spiritum fan &tum ?

Gregor.incap.j.dibili Regum & liba:A. EA, quæ hominem ſola Dei miſericordia confidentem ,

gent.de fidead ſermonibus

Petrum capas.Bernar.& ad peccandum audacem facit, fepofita videlicet ac abie & a
omni iuftitiæ timorisque diuini ratione.
in Aug. de fide & operibus:cap:14. B. Et ficfanè peccát hodiè complures, qui fola fide in Chri
ron.in cap.4 Oſca .
ftum ſibi blandientes, vel inmedijs
peccatorum fordibus, vt
b ločl.i.d
en Pet.s.d Eccless.e ConcilTeidät. iumenta, computreſcunt , nec ſibi ſolùm ,ſed alijs itidèm pol
fell.6.cap.9.& cdn.12-13.& 14. Hieron. liceri audent ſecuritatem ,modòmeritis Chriſti & Dei gratiæ
in cap.4.Danielis

per fidem appræhenfæ fidant, quantunuis interim pæniten

Luczyb13.a Math.5.b Altos. 26.6 ciæ fru & us negligantur. Horum verò ſingulis acclamat gen
c Rom.2.a Eccless. b Eccli is.d Au-tium Do & orin fide & veritate Paulus: An diuitias, inquit ,boni

caput. lidor. de fummo bono, lib.i.tati Dei G patientia , Glonganimitatis contemnis ? Ignoras quoniam
cap.13.
benignitas Dei ad pænitentiam te adducit ? Quamobrem idem
f 1. Corinth.13.é Paulus alibi fidem folam adeò iactari non vult, vt etiam cre.
& Philip.z.b Pſal.2. c Prouerb.28.c dentes omnes iubeat cum metu & ac tremore ſalutem fuam
Rom.11.c 1.Cor.4. & lo.c
operari: Fidemque commendat,non mortuam & ocioſam ,vt
h lacobi 2.c d
" Iacobus vocat, fed viuam & efficacem , quæ peri charitatem
i Galat.s.a
legitimèoperatur.

C. Contra hoc enormepeccatum ſic Ecclefiafticus clamat :

1
Dc
 PRAE'S VMPTION I S.
" De propitiato peccato noli eſſe fine metu, neque adycias peccatum fu- delaobeles spa vide
per peccatum . Et nè dicas, Miferatio Domini magna est,multitudinis seperti ratio cap. ;.& hom.ex.o.
peccatorum meorum miferebitur. Miſericordia enim Gira ab illo citò dioral.cap.31.
proximant,& in peccatores iraillius reſpicit, Re &tèigitur Prophe
ta ; 'Miſericordiam & iudicium cantabo tibi Dominé. Tum alibi: felfel:100.a
* Honor Regis iudicium diligit.
TESTIMONI A.
S.A. GREGORIVS in caput tertiú libri pri-
Reg.3. mi Regam , ſuper ea verba: Dominus eft, quod
bonum eft in oculis fuis, faciat. Qui fimpliciùs
quàm debet, iftam Heli refponfionem confide-
rat ,tam recté hunc refpondiffe, quàm humiliter,
putat. Sed profectò ifta refponfionis humilitas fi
fubtiliter inſpiciatur,vera humilitas non eft. Ve-
rè effet humilis, fi fefe ad emendationem culpæ ,
pro qua arguebatur,obtuliffet. O quanti funtad-. fuis dignæ pænitentiæ negligat medicinam : fed
huc imicatores Heli, qui cùm minanté libi omni- quem præſumit fibi piè parcerc,ſemper etiam co
potentem Deum quotidiè defacro eloquio fenti-
ant, & tamen hominibus difplicere trepidant, &
diuinæ indignationis minas incurrere no formi-
dant : & dum inimicitias hominum velutimpla.
cabiles metuunt, de Dei miſericordia etiam pec-
Inordinata cando confidunt. Sed inordinata fidutia apud
fiduriavindi- omnipotétem Deum vindictæ locum haberepo-
Sex locúþa- teft, indulgentiam verò obtinere non poteft.In-
bet,
correpto enim peccatori, & in culpæ ſuæ propofi-
to perduranti , quid eft de mináti fibi Deo dicere,
J.Reg . . Dominus eft, quod bonum in oculis fuis, faciar:
Inordinatè nisìde ordinatiſſima Dei miſericordia inordina-
$
cöfidentes de
Dei , tè confidere ? De omnipotentis etenim Dei miferi-
bordia . cordia ordinare confidis, quihocquod peccando
delinquit,pænitendo corrigit,fendo tergit. Pec-
care ergo , & de Dei creatoris clementia præfume-
re, pelago iuftitiæ eius exponi eft. Sic nimirùm
peccata perpetrata non tergere pænitendo, & de
Dei mifericordia præfumere, in iudicium diftri-
&ionis eius offendere eft. Dum ergò Heli vita in
reproborum prædicatorum forma deſcribitur,
non folùm culpa lapfus oftenditur, fed etiá culpe
in præcipitatione fecuritas. Nam qui timore pe-
nitentiæ ,diuinæ indignationis magnitudiné pla-
care potuit,dum neglexit quod audiuit, incurrit
Deus miſeri. quod meruit.Omnipotens enim Deus etfi equita-
cors.
; te iuftus eft,abundantiori tamen crediturmifera-
Pfal.144 .
tione pius. Vndè & per Prophetam dicitur: Mife.
rationes eius ſuper omnia opera eius. Hinc eſt
Ion : 3.
quòd per Ionam prophetā Niniuitis minas fub
uerfionis protulit, & tamen pænam euertendęci:
uitatis penitentibus indulfit. Hinc eft etiã quòd
Efaiz 38 , Ezechiæ regi per prophetæ oraculum mortis pe-
na promittitur: fed quia rex morimetués,coram
Domino fe pænitentiæ lachrymis afflixit , inor-
tem qua moreretur, apud eum quem timuit, non
inuenit. Et ſuprà quidem ſe Doniinūlocutum fu-
ille afferuit, vt domus Heli & patris eius in con-
fpectu fuo vfque in ſempiternum miniftrarer: ſed
qui de bona agente ,bona locutus fuerat, de domo
reproba iam effecta, ſententiam permutauit, di-
cens:Nuncautem ablichocà me.Si ergò bona pro-
miffa reuocat omnipoteris Deus , quia is quibus
promiſerat,malè permutantur:quanto magis mi-
narum effectus retrahit, cùm benèconuerfos' eos
adfpicit,quibus pro admiſlis iniquitatibuspænā
animaduerfionis intimauit? Quid ergò ad hæcdi-
cimus ,qui quotidiè delinquimus, atque in reatus
nostri obligatione fecuri ſumus?Hoc igitur ipfum
quod diſtrictionem diuinæ iuftitię non timemus,
nobis valdè timendúeft: quia ecce,qui diuina in-
dignatione proijcitur,pro culpa perpetrare negli-
gentiæ , nullo timore ſolicitus fuiffe perhibetur. -
2. IDEM libro trigefimotertio Moraliū, capi-
Nee præſu . tedecimoquinto :Piusac iuftuseft códitor nofter.
méduin ,nec sed nemo dicat : quia pius eſt, venialiter pecco .
defperandü.
Q. III. 463
Auguste
ſer. . Bernar.fer.92.ex paruis,&.
m Pfal.98.a
Et nemo qui peccauerit ,dicat : quia iuftus eft, de
peccati remiſſione deſpero. Relaxat enim Deus
facinus quod defletur :fed perpetrare quifque ti
meat, quod fi dignè deflere poffit ignorát. Ante
culpam ergò iuftitiam metuat, poft culpâ tamen
de pietate præſumat: neque itd iuftitiam timeat;
vt nulla fpeiconfolatione conualeſcat: neque irá
confidat de miſericordia,vt adhibere vulneribus
gitet & diftri& tè iudicare. Sub pietate itaque eius
fpes peccatoris gaudeat,fed fub diftrictione illius
pænitentis correctio cộtremiſcat.Spes igitur præ
fumptionis noftræ habeat etiam morfum timos
ris : vt ad corrigenda peccata iuftitia iudicantis
terreat ,quem ad fiduciam veniæ gratia parcentis
inuitat.Hinc enim per quendam ſapientem dici
tur: Nedixeris,miferationes Domini multe funt, Ecclis
peccatorum meorum non memorabitur. Pieta
tem nanque eius protinus& iuftitiam fubdit, di
cens : Miſericordia enim & ira ab illo .
3. ITEM libro fexto Epiftolarum , epiftola vi.
gefimaſecunda ,ad Gregoriam cubiculariam Au
guftę:Quod verò dulcedo cua in ſuis epiftolis fub- Reuelatione
iunxit,importunam ſe mihi exiftere, quoaduf- expectans de
què fcribam mihi effe reuelatum quia peccata tua peccatorü ,re
dimiffa funt: rem & difficilem etiam & inutilem prehenditur.
poſtulâfti. Difficilem quidem , quia ego indignus
fum , cuireuelatio fieri debeat. Inutilēverò,quia Contra fecu
fecura de peccatis tuis fieri no debes,nisi cùm iam citate de re.
in die vitæ tuæ vltimo plangere eadem peccata torum .
minimè valebis. Quæ dies quoufque veniat, ſem
per fufpecta, ſemper crepida metuere culpas de
bes,ato eas quotidianis fetibus lauare.Certè Pau
lus Apoftolusiam ad tertium cælum aſcenderar: 2.Cor.1z.
in paradiſum quoque ductus fuerat, arcana vera " ,
ba audiuerat, quehomini loqui non liceret: & ta
men adhuc trepidás, dicebat: Caſtigo corpus me. 1. Cor.g.
um , & feruitutiſubijcio ,nè fortè alijs prædicans,
ipſereprobus efficiar:Adhuc timet quiiam ad cę
lum ducitur:& iam timere non vult qui adhuc in
terra conuerſatur:Perpende dulciſſimafilia ,quia Mater negli
mater negligentiæ ſolet effe ſecuritas.Habere'ergò genciæ, fecus
ritas,
in hac vita non debes ſecuritatem , per quam ne
gligens reddaris. Scriptum eft enim : Beatus vir Prouer.23.
qui ſemper eft pauidus. Et rursùs 'ſcriptum eſt:
Seruite Domino in timoré, & exultate ei cum tre- Pfal.z.
more. In pauco ergò huius vitæ tempore men
tem veftram neceſse eſt vt tremor teneat: quate
nùs per ſecuritatis gaudium fine fine poftmodùm
exultet.
4. FYLGENTIVS Ruſpenfis Epifcopus, de
fide ad Petrum Diaconum , capite tertio : In qua
cunque homo ætate veram peccatorum ſuorum
pænitentiam egerit, & vitam fua Deo illuminan
te correxerit, non priuabitur indulgétiæ munere:
quia Deus,ficut per Prophetá dicit,non vult mor- Ezech . 3
tem peccatorisſiuemorientis,fed magis vt reuer
tarur à via fuamala, & villát anima eius.Verunta
men nullus hominum deber ſub fpe miſericor-'Sub Spe miſe.
diæ Dei in ſuisdiutiùs remanere peccatis, cùm ricordiçdiui.
etiam in ipfo corpore nemo velit fub fpe fatur : næ non eft in
peccatis pes,
falutis diutiùsęgrotare.Talesenim qui ab iniqui- mnapendam .
tatibus fuis recedere negligunt, & libideDeoin
dulgentiam repromicrunt,nonnunquàm ità præ
ueniuntur repentino Dei furore, vt 'nec con
094 uerfio
/
 7

464 Q. III. DE PRAES VMPTIONE,

uerfionis tempus, nec beneficium remiflionis in- bus fuis,cum dilectione agerent, quæ contra fecu
Eccli s. ueniant. Idcò vnumquenquenoftrâm facra fcri- li huius concupiſcentiasiuberentur, fecundùm
ptura benignè præmonet, dicens : Nè tardaueris id quod prædictum fuerat in Pſalmo; Multipli- pfal.is.
conuerti ad Deum , & nè differas de die in diem : catæ funt infirmitates eorum , poftcà acceleraue
Pral.9 + fubitò venier ira eius, & in tempore vindi&tæ dif- runt. Cùm ergò dicit Apoftolus, arbitrari ſe iufti- Rom.g.
perder te. Dicit etiam beatus Dauid : Hodiè fivo- ficari hominem per fidem fine operibus legis:non
cem eius audieritis,nolice obdurare corda veftra. hoc agit ,vt percepta ac profeſſa fide opera iufticiæ Quomodò iu
Hebr.s. Cui beatus
Videre, quoqué
fratres,nè Paulusconcordat
fortè his verbis
fit in aliquo veftrùm cor: contemnantur
poſſe , fed
iuftificari, vt fciat
etiam fe quiſque
fi legis per fidem
opera non Hificamurper
præ- ribus legii.
malum incredulitatis diſcedendi à Deo viuo : ceſſerint. Sequuntur enim iuftificatum , non præ
ſed adhortamini voſmetipfos per fingulos dies, cedunt juſtificandum . Vndè in præfenti opere
donec hodiè cognominatur , vt non obduretur non opus eft latiùs diſputare, præſertim quia
Obduratus
quis ex vobis fallacia peccati. Obduratus igitur modò de haequæftione prolixum librum edi
quis viuat .
viuit, fiue qui non conuertitur, deſperans de in- di, qui inſcribitur, De litera & fpiritu. Quoniam
dulgentia peccatorum ſuorum : fiue qui fic miſe ergò hæc opinio cuncfuerat exorta, aliæ Apolto- Epiftolz ca.
ricordiam Dei ſperat, vt vſque in finem vitæ præ- licæ Epiftolæ , Petri,Ioannis, lacobi, Iudæ, contra tholicæ cou
hærefim de
fentis in ſuorum criminum peruerfitate perma eam maximèdiriguntintentionem ,vt vehemen- fola fide,fcri
Diligêda mi- neat. Proinde diligentes miſericordiam Dei ,me- ter adftruant fidem fine operibus nihil prodeffe : ptz ſunt.
metuenda le tuentesqz iuftitiam ,nec de remiſione peccatorum ficut etiam ipfe Paulus, non qualemlibet tidem ,
viria. defperemus,necremaneamus in peccatis :ſcientes qua in Deum creditur, ſed eam falubrem plané. De quali fide
quia illa omnium hominum debita fit exactura que Euangelicam definiuit, cuius opera ex dile- agat Paulus.
æquitas iuftiſfimiiudicis, quæ non dimiferit mi- &ione procedunt: Et fides, inquit, quæ per dile. Galat.s.
ſericordia clementiſtimi redemptoris.Sicutenim &tionem operatur. Vndè illam fidem quæ ſufti
miſericordia ſuſcipit abſoluita conuerſos, ità iu- cere ad ſalutem quibuſdam videtur,ita nihil pro
ftitia repellet punietis obduracos. lj funt qui pec- deſſe affeuerat, vt dicat; Si habeam omnem fi- .Cor. 18,
cantes in fpiritum ſanctum , neque in hoc ſecu- dem, ita vt montes transferam ,charitatem autem
Marth.12.
lo, neque in futuro remiffionem accipient pecca- non habeam , nihil fum . Vbi autem hæc fidelis
torum . charitas operatur, fine dubio benè viuitur. Ple
5. BERNARDVS ſermone trigefimooctauo nicudo enim legis, charitas. Vndd euidenter in fe Rom.tr
Pral.15. ex paruis ſermonibus :Multiplicatæ ſunt infirmi- cunda epiftola Petrus,cùm ad vitę & morum ſan
tates eorùm , pofteà accelerauerunt: Quid diſi- Aitateni hortaretur, mundúmque iftum tranfi
mulant homines in vita ſua agere pænitentiam , & turum prænunciaret,cælos verò nouos & terram
extrema de confeflione præſumunt ?Quomodò nouam expectari, quæ iuftis inhabitanda trade
Quá pericu- ſub vnius horæ articulo reuocari poſle æſtimanc tur, ve ex hoc attenderent qualiter cos oporteret
lola dilatio
cóuerfionis, omnia animæ membra, cuius concupiſcentiæ & viuere, vt habitatione illa digni fierent, fciens de
defideria per totum mundum ſparſa ſunt, & vbi- Apoſtoli Pauli quibufdam ſubobfcuris fenten
què terrarum , velut quodam viſco tenentur:Non tijs nonnullos iniquos accepiffe occafionem , vt
dico, ait Dominus, quin & talium falué aliquos : tanquam ſecuri de falute , quæ in fide eſt, bené vi
Ibidem , potens ſum enim in momento omnia reuocare: uere non curarent, commemorauit quædam ad
fed non congregabo conuenticula eorum de fan- intelligendum difficillima effe in Epiftola eius,
guinibus, id eft , qui in ſanguine perfeuerant, do- quæ homines peruerterent, ficut& alias ſcriptu- 2.Pet.
nec mulriplicatis infirmitatibusdeferantur à pec- ras,ad proprium fuum interitum : cùm tamen &
catis antequàm deferant ea, non magna talium ille Apoftolus de ſalute æterna, quæ nisi benè vi
Nora conuenticula congregabo. Si benè memini, in co- uentibus non daretur,eadem fentiret, quæ cæteri
to canone ſcripturarú vnum inuenies latronem Apoftoli. Iacobus aucem tam vehementer infe
fic faluatum.Noli ergò huic tam periculofæ expe- ftus eft eis qui fapiunt fidem fine operibus valere
dationi credere temetipſum . Et quidem ſpiritus ad falutem , vtillos etiam dæmonibus comparet,
Ioan.3 . non modò vbi vult, ſed quando vult, ſpirát: nec dicens:Tu credis quoniam vnus eft Deus; benefa laco.s.
ei difficile eft de ſubito perfectam dare contritio- cis : & dæmones credunt, & contremifcunt,Quid
nem cordis, quam vix multo tempore alij confe- veriùs, breuiùs, vehementiùs dici potuit, cùm &
quuntur : ſed vndeſcis, quòd tunc tibi ità fubue- . in Euangelio legamushoc dixiffe dæmonia, cùm Marci e
nire velit,quem tu interim fic repellis ? Benignus Chriftum filium Dei confiterentur,& ab illo cor
Sapicat. s.
quidem eft Spiricus fapientix , ſed non liberabit riperentur, quod in Petri confeffione laudatum Matth.16.
maledi& um à labijs ſuis. Audi quisille fit: Male- eft ?Quid proderit, ait lacobus, fratres mei, fi fi- laco.z
di & tus qui peccat in ſpe. dem quis dicat ſe habere, opera autem non habe
1.B. AVGVSTINVS in libro de fide & operi- at ? Nunquid poterit fides faluare eum ?Dicit etis
Cotra cosqui bus,capite decimoquarto :Quare iam illud vide. am , quia fides fine operibus mortua eft. Quouf
fibi Galutem amus, quod excutiédum eft à cordibusreligiofis, que igitur falluntur, qui fide mortua fibi vitam
pollicentur. ne mala ſecuritate falutem fuam perdant, fi ad perperuam pollicentur?
eam obtinendam fufficere folam fidem putaue- 2. ET capite vigefimofecundo : Nequaquam
rint, benè autem viuere, & bonis operibus viam ergò mens incauta fallatur, vt fe exiftimet Deum
Dei cenere neglexerint. Nam etiam temporibus cognouiſſe , fi eum fide mortua, hoc eft, fine bonis
Apoftolorum non intelle&tis quibuſdam fubob- operibus confiteatur, more dæmonum : & ided
ſcuris ſententijs ApoſtoliPauli, hoc eum quidam ſe iam non dubitet ad vitam æternam eſſe ventu
Rom.s. arbitrati ſunt dicere, Faciamus mala, vt veniant ram , quia Dominus dicit ; Hæc eft autem vitg losu,
bona : quia dixerat, Lex ſubintrauit,ve abunda æterna, vt cognoſcant te vnum verum Deum , &
rer deli & um ; vbi autem abundauic deli& um , fu- quem mififti leſum Chriftum . Venire quippe dea
perabundauit gratia. Quod ideò verum eft,quia bet etiam illud in mentem , quod ſcriptum eft; In ..lou.s
legem accipientes homines, qui de ſuis viribus ſu- hoc cognoſcimus eum, fi mandata eius feruaueris
perbiſimè præſumebant,nec diuinum adiutori- mus. Quidicit,quia cognouit ei , & mandata eius
um vincendarum malarum concupifcentiarum non feruat, mendax eft, & in hoc veritas non eft .
recta fide impetrantes, pluribus grauioribusque Et nequiſquam exiftimet mandata eius ad folam
deli&is eciam lege præuaricara onerati funt.Ac fic fidem pertinere: quanquam dicere hocnullus eft
magno reatu compellente confugeruntad fidem , auſus, præſertim quia mandata dixit,quæ nd mul
qua miſericordiam indulgentiæ mererentur, & titudine cogitationes parerent, in illis duobusto Maub.us.
Pral.120. auxilium à Domino qui fecit celum & terram : vt ta lex pendet & Prophetę: licèt rectè dici poffer ad
Rom . s.
diffuſa per Spiritum ſanctum chaticate in corda Colam fidépertinere Deimandata ,ſinon mortua,
fed

1
1
 DE P R AES V MPTIONE:
Galát 3. fed viua illa intelligatur fides, qux per dilectio-
Fides viua
faluat. nem operatur:tamen pofteà Ioannesipfe aperuit
s.loan.3. quid diceret,cùm ait ; Hoc eft mandatum eius, vt
- Real credamus nomini filij eius IESV Chrifti,& dili-
gamus inuicem . Hoc itaque prodeft in Deum re-
da fide credere,Deū colere,Deum nôffe ,vt & benè
viuendi ab illo fit nobis auxilium ,& fi peccaueri-
mus, ab illo indulgentiâ mereamur : non in fa & tis
que odit ſecuri perſeuerátes, fed ab eis recedentes,
Pral.4o .
eitz dicentes; Ego dixi,Domine miſerere meî, fa-
na animam meam , quoniam peccaui tibi: quod
non habent cui dicant , qui non in eum credunt :
perni & fruftrà dicunt, qui cùm tam longè ab illo ſint,
ciofam fecu: à gratia mediatoris alieni funt. Hinc illa verba
sitatem .
ſuntin libro Sapientiæ ,quæ neſcio quomodò in-
Sapien.15. telligit pernicioſa ſecuritas, Et fi peccauerimus,
tui ſumus: quoniam ſcilicet bonum & magnum
Deum habemus, qui velit atque pollit pænitenti-
um peccata ſanare, non qui minimè audeat per-
manétes inmalignitate diſperdere.Denique cùm
dixiffet, Tui fumus : addidit, Scientes potentiam
tuam : vtiquè potentiam cui ſe fubtrahere neque-
as,aut occultare peccator. Ideo'sſecucus adiūxit ;
Non peccauimus autem , fcientes quoniam cuifu-
mus deputati.Quis enim dignè cogitans habitati-
onem apud Deum in qua omnes prædeſtinatione
ſunt deputati, qui fecundùm propoficum vocati
funt, non enitatur ità viuere vt tali habitationi
congruat ? Quod ergò & Ioannes dicit ,Hæc fcripfi
2. Ioan.a.
vobis, vtnon peccetis, & fi quis peccauerit, aduo.
catum habemus apud Patrem leſum Chriſtum
iuftum , & ipfe eft exoratio pro peccatis noftris :
nonid ait, vtcum ſecuritate peccemus,fed vt re-
cedentes à peccato ,fi quod admiffum eft, propter
illum aduocatum , quem non habent infidèles,
minimè deindulgentia defperemus.
3. ITEM in Enchiridio ad Laurentium , capite
Cotracos qui fexagefimoſeptimo: Creduntur autem à quibuf-
per purgato
riuro ignéral, dam etiam ijqui nomen Chriſti non relinquunt,
uandos putit & eius lauacro in Ecclelia baptizantur, nec ab ea
Chriftianos vllo ſchiſmate vel hærefi præciduntur, in quan-
malos. tislibet fceleribus viuant, quæ nec diluant pæni-
tendo ,nec eleemofynis redimant, ſed in eis vfque
ad huius vitæ vltimumdiem pertinaciſlimè per-
ſeuerent, falui futuri per ignem :licèt pro magni-
tudine facinorum fagitiorumis diuturno , non
tamen æterno igne puniri. Sed qui hoc credunt, &
tamen Catholici ſunt, humana quadam beneuo-
lentia mihi falli videntur. Nam ſcriptura diuina
aliud conſulta reſpondet. Librum autem de hac
quæftione fcripfi, cuius titulus eft, De fide & ope-
Sola fidesſal ribus. Vbi ſecundùm ſcripturas fanctas,quantùm
consumer Deo adiuuante potui, demonftraui eam fidê fal-
operatur. uos facere, quam fatis euidenter expreſlic Paulus
Galat.s.
Apoftolus dicens:In Chrifto enim lefu neque cir.
cuncifio quicquam valet,neque præputium , ſed
fides quæ bene per dilectionem operatur.Si autem
mald & non benè operatur; proculdubiò, ſecun-
dùm Apoftolum lacobū,mortua eft in femetipfa.
laco.za
Qui rursus ait ; Si fidem dicat ſe quiſquam habere,
operá autem non habeat, nunquid poterit fides
faluare eum ? Porrò autem fi homo fceleratus
propter fidem folam per ignem ſaluabitur, & fic
eft accipiendum quod ait beatus Paulus Apofto-
2.Cor.3. lus ; Ipfe autem faluus erit , fic tamen quali per
1
ignem : poteritergò faluare ſine operibus fides, &
falſum erit quod dixit eius coapoftolus lacobus.
Falſum erit & illud quod idem ipſe Paulus dixit.
3.Cor.6 . Nolite, inquit ,errare, neque fornicatores,neque
idolis ſeruientes, neque adulteri, neque molles,
neque maſculorum concubitores, neque fures,
neque auari,nequemalédici,neque ebriofi,neque
rapaces regnum Dei poſſidebunt. Si enim etiam
in iftis perſeuerantes criminibus, tamen propter
fidem Chrifti falui erunt, quomodò in regno Dei
non erunt ?
4. ET in libro de hærefibus ad Quoduultde-
Q. III. 465
um , hæreſiquinquagefimaquarta: Aëtiani ab Aė
tio funt vocati,ijdemíp Eunomiani ab Eunomio
Aětij diſcipulo, quo nominemagis innotuerunt.
Eunomius quippe in Dialectica præualens, acuti
ùs & celebriùs defendit hanc hæreſim ,diſimilem
per omnia Patri afferés Filium , & Filio Spiritum
lanctum . Fertur etiá vſqueadeò fuiffe bonis mo- Eunomiana
ribus inimicas, vt affeueraret, quòd nihil cuique rola fide.
obeſſer quorumlibet perpetratio ac perſeuerantia
peccatorum , fi huius que ab illo docebatur fidei
parciceps eſſet.
5. HIERONYMVS in caput quartum Ofex :
De hæreticis facilis intelligentia eſt, quòd quanto
plures fuerint,tanto magisdelinquát Deo, & glo
rientur in populis, & idcircò decipiant infelices;
vt peccata populi comedant, & per dulces ſermos
nes deuorentdomus viduarum.Cùm enim vide- Luca zo :
rintaliquos delinquentes,aiunt: Nihil aliud que- Hæreticora
vox eft, Deu
rit Deusnisi fidei veritatem , quam fi cuftodieri nihil nisi fi .
tis,non curat quid agatis. Hæc enim dicentes, in dem requis
iniquitatibus eorumu fubleuát animas eorum : vt rere.
non folùm non agant pænitentiam, nec humili
entur, ſed gaudeantin ſceleribus ſuis , & erecta cera
uice gradiantur. Vndè & populus & facerdos, &
hi qui docti ſunt, & hi quidocuerunt,pariiudicio
conftringentur.
6. JOELIS primo: Computruerunt iumenta
in ftercore ſuo, demolita funt horrea, diſſipatæ
funtapoghecæ ,quoniam confufum eft triticum .
7. SECVNDAE Petri fecundo : Superba enim
vanitatis loquentes, pelliciuntin deſiderijs carnis
luxuriæ ,eosqui paululùm effugiunt,qui in erro
recóuerfantur ,libertatem illis promittentes;cùm
ipfi feruifint corruptionis.
!
& ECCLESIASTIS octauo : Suntimpij,qui
icà fecuri ſunt, quafi iuftorum facta habeant.
9. CONCILIVM Tridentinum feflione ſex
ta, capite nono : Quanuis autem neceffarium fit Contra cer
credere,neque remitti,nequeremiſſa vnquam fu- Aificationit:
iffe peccata, nisì gratis diuina miſericordia pro
per Chriftum :nemini tamen fiduciam & certi
tudinem remiffionis peccatorum ſuorum iactan
ci,& in ea ſola quieſcenti,peccata dimitti, vel di
miſſa eſſe, dicendum eft : cum apud hæreticos &
ſchiſmaticos poſtit effe, immò noſtra tempeftate
fit , & magna contra Ecclefiam catholicam con
tentione prædicetur vana hæc & ab omnipietate
remota fiducia. Sed neque illud afferendum eft,
oportere eos, quiverè iuftificati ſunt, abſque vlla
omninò dubitatione apud femetipfos ftatuere fe
eſſe iuftificatos, neminemque à peccatis abfolui.
aciuftificari,nisi eum , qui certò credat fe abſolu
tum & iuftificatum effe,atque hac fola fide abſo
lutionem & iuftificationem perfici , quafi qui
hocnon credit,deDei promiflìs,déquemortis &
reſurrectionis Chrifti efficacia dubitet. Nam fic
ut nemo pius de Dei mifericordia , de Chrifti
merito , deque Sacramentorum virtute & effi
cacia dubitare debet : fic quilibet, dum feipfum , peproprie
fuámque propriam infirmitatem & indifpofitio- indifpofitio
nem reſpicit, de ſua gratia formidare & timere ne formida.
poteft, cùm nullus fcire valeat certitudine fidei, mus,
cui non poteſt ſubeſſe falſum ; ſe gratiam Dei effe
confecutum .
10. IN eadem feſtione canone duodecimo : Si
quis dixerit, fidem iuſtificantem nihil aliud efle,
quàm fiduciam diuinæ miſericordiæ , peccata re
mittentis propter Chriftum :veleam fiduciam ſo
lam eſſe, qua iuſtificamur anathemafit.
11. ET canone decimotertio : Si quis dixerit,
omni hominiad remiffionem peccatorum affe
quendam neceffarium effe ,ve credat certò , & abf
que vlla hæſitatione proprieinfirmitatis & indir
pofitionis,peccata tibi eſſe remiffa ,anathema fit.
12. ITEM canonedecimoquarto :Siquis dixe
rit, hominé à peccatis abſoluiac iuftificari ex eo,
quòd ſe abſoluiaciuſtificari certò credat : aut ne
minema
 466 Q. III. DE PR AE S V MPTION E.
minem verè effe iuftificatum , nisi qui credat feef- ceris ; quafi ille qui tibi per * patientiam promi- * al.pænicea
tiain
Se iuftificacum : & hac fola fide abſolutionem & fit indulgentiam , promiferit tibi etiam prolixio
iuſtificationem perfici,anathema fit. rem vitam . Vnde fcis quid pariat craftinus dies ? Deus promi.

D20.4. 13. HIERONYMVS in caput quartum Da- Rectè dicis in corde tuo, Quando me correxero , bus indulgé.
nielis fuper ea verba, Forſan ignofcet Deus deli- Deus mihi omnia peccata dimittet. Negare non tiam , fed noa
prolixiorem
&tis tuis & c. Cim beatus Daniel præſcius futuro- poſſumus, quòd correctis atque conuerlis indul vitam.
dam promit. rum de fententia Dei dubitet,reni temerariam fa- gentiam Deus promifit. Nam in quo Propheta Prouerb.23.
tunepeccato. ciunt, qui audacter peccatoribus indulgentiam mihi legis, quia promifit correcto indulgentiam ;
ribus indul- pollicécur.Et tamen fciendum ,quòd fi Nabucho- non mihi legis, quiapromiſit tibi Deus longam
donoſor bona opera facienti venia repromitci- vitam .Ex veroque igitur homines periclitantur,
tur, multò magis alijs promittitur , qui leuiora & fperando, & defperando: contrarijs rebus,con
peccata commiferunt. trarijs affectionibus.Sperando qui decipitur? Qui sperado qui.
14. LV CAE tertio : Facitè ergò fruétus dignos dicic,Bonus eft Deus,miſericors eft Deus;faciam dam decipi
pænitentiæ.Et nècæperitisdicere, Patrem habe- quod mihi placet, quod liber, laxem habenas cu
mus Abraham . Dico enim vobis,quia potens eſt piditatibus meis,impleam defideria animæ meæ .
Deus de lapidibus iftis ſuſcitare filiosAbrahę.lam Quare hoc? Quia miſericors eft Deus, bonus eft
enim fecurisad radicem arború pofita eft.Omnis Deus, manſuetus eft Deus. Spe ifti periclitantur.
Deſperatio .
ergò arbor non faciens fructum bonum , excide- Deſperatione autem, qui cùm inciderintin gra oc decipian .
tur, & in ignem mittetur. uia peccata, putantes fibi non poffe iam ignoſci tur alij.
15. ET decimotertio capite :Nisì pænitentiam pænitentibus, & ftatuentes ſe ad damnationem
line dubio deſtinatos, dicunt apud femetipſos;
habueritis,omnes fimiliter peribitis.
16. MATTHAEI tertio : Facite ergò fructum lam damnandi ſumus.Quare non quod volumus
dignum pænitentiæ & c. Omnis arbor quæ non facimus ? animo gladiatorūferro deftinatorum .
facit fructum bonum ,excidetur, & in ignem mit- Ideò molefti ſunt deſperati: iam enim quod time
tetur. ant non habent, & vehementer timcndi funt.Iſtos
17. ACTOR VM vigeſimoſexto :Sed his qui deſperatio necat,ſpes illos. Interſpem & defpera
funt Damaſci primùm, & Hierofolymis, & in tionem Auctuat animus.Metuendum eft ne te oc
omnem regionem Iudææ, & Gentibus annuncia- cidatfpes, & cùm multùm fperas de miſericor
bam vt pænitentiam agerent, & conuerterentur dia, incidas in iudiciú . Metuendum eft rursus ne
ad Deum ,digna ogera pænitentiæ facientes. te occidat deſperatio, & cùm pucas iam tibinon
1
18. ECCLESIASTICI ſecundo :Si pæniten- ignoſci quę grauia commififti,nonagas pæniten
tiam non egerimus , incidemus in manus Domi- tiam , & incurras in iudicem fapiétiam ,quæ dicit ;
ni,& non in manus hominum . Et ego veftræ perditioni ſuperridebo. Quid ergò Prouer.
19. AD Romanos ſecundo : An diuitias bonita- agit Dominuscum periclitantibus vtroque mor
tis eius, & patientię, & longanimitatis contemnnis, b? Illis quiſpe periclitantur, hoc dicit ; Ndcardes Eccli s
ignorans quoniam benignitas Dei ad pænitenti- conuerti ad Dominum , neque differas de diein
am te adducit? Secundùm autem duritiam tuam, diem :ſubitò enim veniet ira illius, & in tempore
& impænitens cor,theſaurizastibi iram , in die irę vindi&tæ diſperder te. Illis qui deſperatione peri
& reuelationis iufti iudicij Dei , qui reddet vni- clitantur, quid dicit ? In quacunque die iniquus Ezech.18.
cuique fecundùm opera eius, & c. conuerſus fuerit, omnes iniquitates eius obliui
!
20. ECCLESIASTIS octauo : Etenim quia ſcar. Propter illosergo qui deſperatione pericli- Nota .
non profertur citò contra malos fentétia, abſque tantur , propofuit indulgentiæ portum : propter
timoreyllo filij hominum perpetrant mala. At- illos qui fpe periclitácur,& dilationibusilludun
tamen peccator ex co quòd centiès facit malum, tur, fecit diem mortis incertum . Quando veniat
& perpatientiam ſuſtentatur, ego cognoui quòd vltimus dies,neſcis.
erit bonum timentibus Deum qui verentur faci- 23. IDEM in libro quinquaginta homiliarum ,
em eius. Non fit bonum impio ,nec prolongentur homilia quinquagefima, capite quarto : Illud
dies eius, fed quafi vmbra tranſeant, qui non ti- quale eft in quo fibiblandiuntur, qui ſua fe vani
ment faciem Domini . 1 tate ſeducunt ? Perſeuerantes enim in malitijs at
21. ECCLESIASTICI decimoquinto : Ne- quein luxurijs fuis, cùm audiunt Apoftolum di
mini mandauit impiè agere, & nemini dedit ſpa- centem ; Quoniam qui talia agunt, regnum Dei Galat.s,
tium peccandi.Non enim concupifcit multitudi- non poſſidebunt. Audent fibi præter regnum Dei
nem filiorum infidelium & inutilium . ſalutem quam defiderant,polliceri;atque ita in

Deus mifue. 22. AVGVSTINVS cra &tatu trigefimotertio
: in loannem : Intendant qui amant in Domino
tamen etiam manfuetudinem , & timeant veritatem : etenim
iuftus eft. dulcis & rectusDominus, Amas quòd dulcis eft,
Pſal.24. time quòd rectus eft. Tanquàm manſuetus di-
ter ſe loquuntur, dum recufant agere pænitenti
am pro peccatis ſuis, & perditos mores aliquan
do in melius commutare. Regnare nolo, fufficit
mihi faluum me eſſe. In quo primùm eos fallit, illorü falus
qnia eorum nec falus vlla eft, quorum iniquitas nulla eft quo.

| Erais 24 . xit, Tacui : ſed tanquam iufus , Nunquid fem-
Pfal.102. ſemper tacebo ? Miſericors & miferator Domi-
nus. Ità planè. Adhuc adde , longanimis; adhuc
adde, & multùm miſericors:ſed time quod eft in
nouiſlimo, & verax. Quos enim modò fuftinet
Rom.z.
peccantes,iudicaturus eſt contemnentes. An diui-
tias longanimitatis & manſuetudinis eius conte-
mnis, ignorans quia patientia Dei ad pænitenti-
am te adducit ?Tu autem ſecīdùm duritiam cor-
dis tui & corimpænitens,theſaurizas tibiiram in
die iræ & reuelationis iufti iudicij Dei , qui reddet
Pſal.102. vnicuique fecundùm opera ſua. Manſuetus Do-
minus longanimis Dominus,miſericors Domi-
nus : fed & iuftus Dominus, & verax Dominus.
Largitur tibi ſpatiu correctionis, ſed tu plùs amas
dilationem quàm emendationem . Malus fuiſti
herì , hodiè bonus efto : & hodiernum diem in
malitia peregifti, vel cras mutare. Semper expe-
& as, & de miſericordia Dei tibi plurimùm polli
perſeuerat. Quod enim aitDominus, Quoniam cum iniqras
abundabit iniquitas, refrigefcet charitas multo- March 14.
rum : qui autem perfeuerauerit vfqz in finem ,hic Matthite.
faluus erit ; falutem vtiqud promiſit perſeueran- & 24 .
tibus in charitate,non in iniquitate.Et nonnullis
interiectis: Quapropter præſumere quis audeatde Non eft fatis
nomine Chriftiano , & non cum omni obedientia efíe Chriftia.
num .
& timoreaudiat Apoftolum dicentem ,Hoc enim Epheſis.
ſcitote cognoſcentes quòd omnis fornicator, auc
immundus,aut auarus, quod eft idolorum ferui
tus, non habet hæreditatem in regno Chrifti &
Dei? Nemo vos ſeducatinanibus verbis: propter
hæc enim venitira Dei in filios diffidentiz .Noli
te itaque efficiparticipes eorum . Latiis autem ad
Corinthios hec dicit ; Nolite errare ,neque forni- 1.Cor.6.
catores, neque idolis ſeruientes & c. regnum Dei
poſſidebunt. Sed videre quemadmodum timo
rem & deſperationem falutis abftulerit eis , qui
hæc in vita veteri commiſerunt. Et hæc quidem ,
inquit ,
 DE P R AE S V MPTION E. Q. III. 469
inquit, fuiftis; fed abluti eſtis, ſed ſanctificati eſtis do, ſed pænas luendo . Aliter enim confunditur
in nomine Domini noftri Iefu Chrifti, & fpiritu coram iudicereus,dum plectitur:atque aliter qui
Dei noftri. Quiſquis ergò poft baptiſmum ali- de malo opere erubeſcens corrigitur. Ille enim ,
quorum priftinorum malorum opere obligatus quia repræhenfus eft, confundicur : ifte , quia fé
tenetur,vſqueadeò ne fibi inimicus eſt , vt adhuc malum feciſſe memoratur. Quanuis per pæni
dubitet vitam mutare , dum tempus eft, cùm ità tentiam propitiatio peccatorum fit, fine metu ta- Eccli s.
hom. 2. peccat & viuit ? Nam vriqué quòd ità perſeueran- men homo eſſe non debet, quia pænitentis ſatis
ter peccat ; thefaurizat fibi iram in die iræ, & re- factio diuino tantùm penſatur iudicio, non hu
uelationis iufti iudicij Dei . Quòd autem adhuc mano . Proindè quia miſeratio Dei occulta eft, fi
Confugien viuit, patientia Dei ad pænitentiam eum addu- neintermiſſione Aere neceſsè eft. Neque enim yn- Securitas de
dum et Chri. cit. Implicacus ergò quis tam mortiferisvinculis quàm oportet pænitentem habere depeccatis ſe- peccatis nun .
7 tianopecca . peccatorum ,detrectat autdiffert,aut dubitat con- curitatem . Nam ſecuritas negligentiam parit : ne- quàm da, habens
tori ad claues
Eccleſiæ . fugere ad ipfas claues Ecclefiæ ,quibusfoluatur in gligentia autem fæpè incautum ad vitia tranſacta
Matth . 16. terra, vt fit folutus in cælo ; & audet fibi poft hanc reducit.Dum per pænitentiam expulſa fuerint ab
vitam , quia tantùm Chriſtianus dicitur, falutem homine vitia , fi fortè poft hæc intercedente fecu
aliquam polliceri : nec veridicum illud Domini- ritate quælibet culpa fubrepferit, confeftim dele
Matth.7 . cæ vocis tonitruum contremiſcit,Non omnis qui tationes priftinæ vitiorum mentem auidiùs ir

dicitmihi, Domine,Domine, intrabit in regnum repunt : pulſantes(3 hominem in confuetis operi

cælorum , & c ?Quidad Galatas idem Apoftolus ? bus grauiùs pertrahunt: ità vt fint nouiſlimaho
Nónne talia enumerans, eodem fine concludit ? minis illius peiora prioribus.
Gálat.s.
Manifefta funt, inquit, opera carnis, quæſunt for- 25. PRIORIS ad Corinthios decimotertio : Si
nicationes, immunditia, luxuriæ , idolorum ſer- linguis hominum loquar & angelorum , charita
uitus,veneficia ,inimicitiæ , contentiones, æmula tem autem non habeam : factus ſum velut æs fo
tiones,animoſitates,diſſenſiones,hæreſes, inuidię, nans, auit cymbalum tinniens. Etli habuero pro
ebrietates,comeffationes, & his fimilia, quæ præ- pheciam, & nouerim myfteria omnia , & omnem
dico vobis, ficut prædixi; quoniã qui talia aguint, ſcientiam , & fi habuero omné fidem ità vtmon
regnum Dei non poßidebunt. tes transferam , charitatem autem non habuero,
24. ISIDOR VS de fummobono libro fecun- nihil fum . & fidiftribuero & c.
Peccator ſiad
pænitentiam do,capite decimotertio: Quanuis quiſque ſit pec- 26. AD Philippenſes fecundo: Itaque chariſli
conuertatur, cator & impius, fi ad pænitentiam conuertatur, mi mei (ſicut ſemper obedîſtis ) non vt in præſen
poreft venia conſequi poffe veniam creditur. Nullus enim de tia meî tantùm , fed multo magis nunc in abſencia
conſequi. bonitate Dei dubitat, ſed ſola accipientium pra mea ,cum metu & tremore veftram ſalutem ope
uitas conferri ſibi indulgentiam abnegat. In hac ramini ,
vita tantùm pænitentiæ patetlibertas, poft mor- 27. PSALMO fecundo : Seruite Domino in ti
tem verò nullam correctionis effe licentiam . Vn- more,& exultate ei cum tremore,.
loan.g.
dè & Dominus dicit, Me oportet operari opera 28. PROVERBIORVM vigefimooctauo :Be
eius qui me mifit donèc dies eft. Veniet autem atushomoqui ſemper eft pauidus: qui verò men
nox quando nemo poteft operari . Hinc & Pro- tis eft durx , corruet in malum .
Hierem.z . pheta , Date,inquit,Domino Deo noftro gloriam 29 . AD Romanos yndecimo : Tu auté fide ſtas:
antequàm contenebreſcat, id eſt, antequàm mors noli altum fapere,fed time . Si enim & c.
Contra pro : æterna præueniat. In hac vita dum eftis, Deum 30. PRIORIS ad Corinthios quarto : Nihil
conuerfioné per pænitentiam glorificate. Adhuc in hoc fecu- mihi conſcius fum : fed non in hoc iuftificatus
fuam . lo pænitentiam operantibus Dei mifericordia fum .
fubuenit. In futuro autem iam non operamur, 31. ET capite decimo : Qui fe exiftimat ftare,
fed rationem noſtrorum operum ponimus. Per videatnè cadat.
id deteriorantur plerunque iniqui, quòd per pa- 32. IACOBI fecundo :Quid proderit, fratres
tientiam Dei fpatium accipiunt emendandi: quia mei, fi fidem quis dicat fe habere, opera autem
illi mora viuendi non vtuntur ad penitentiam , non habeat ? Nunquid poterit fides faluare eum ?
ſed ad peccandi vſurpant audaciam . A malo au Si autem frater aut foror nudi fint, & indigeant
tem in deteriusvadit, qui tempus fibi ad pæni- victu quotidiano : dicat autem aliquis ex vobis,
tentiam indultum , ad libertatem praui operis illis : Ite in pace, calefacimini & faturamini: non
vertit.Feftinare debet ad Deum pænitendo vnuf- dederitis autem eisquæ neceffaria funt corpori:
quiſque dum poteft , nè fi dum poteft noluerit, quid proderit ? Sic & fides, fi non habeat opera,
cùm tardè voluerit,omninò non poflit. Proinde mortua eft in ſemetipfa. Sed dicit quis, Tu fidem
Eſa.ss. Propheta ait : Quærite Dominumdum inueniri habes, & ego opera habeo.Oftende mihi fidem tu
poteft,inuocate eum dum propè eſt. Et vbi inue am fine operibus, & ego oſtendam tibi ex operi
Pfal.144
niri poteft,nisì in hac vita,in qua etiam prope eft bus fidem meam.Tu credis quoniam vnus eft De
omnibus inuocantibus fe? Nam tunc iam longè us ? Benè facis :&
dæmones credunt, & contremi
Matth.25. erit quandò dixerit,Ite in ignem æternum . Modò ſcunt. Visautem ſcire ô homo inanis, quoniam fi
autem non videtur, & propè eft: tunc videbitur, des fine operibus ociofa eft ?Abraham pater nofter
& propè non erit : quia & videri poterit, & non nónne ex operibus iuftificatus eft, offerens Iſaac
poterit inueniri. Si quando quiſque peccare po- filium ſuum ſuper altare ? Vides quoniam fides
teft, pænitet,vitámque ſuam viuens ab omni cri- cooperabatur operibus illius : & ex operibus fi
mine corrigit ,non dubium quòd moriés ad æter- des conſummata eft? Et ſuppleta eft fcriptura, di
Poenitētia ad nam tranfeat requiem . Qui autem prauè viuen- cens : Credidit Abraham Deo, & repucatum eſt il
morte,vous do pænitentiam in mortis agitpericulo,ficuteius li ad iuftitiam ,& amicusDeiappellatus eft. Vide
periculofa fit damnatio incerta eft,ficremiſlio dubia. Qui er ris quoniam ex operibus iuftificatur homo, &
gò cupit certus eſſe in morte de indulgentia, ſa non ex fide tantùm ? Similiter autem & Rahab
nus pæniteat , ſanus perpetrata facinora defleat. meretrix , nónne ex operibus iuftificata eſt, ſuſci
Securitatem Sunt quipænitentibus fecuritatem citò pollicen- piens nuncios, & alia via eijciens ? Sicut enim cor
poenitëtibus tur, quibus benè per Prophetam dicitur, Cura- pus fine ſpiritu mortuum eſt, ità & fides fine ope
Hier... bant contritionem filiz populi mei cum igno- ribus mortua eft.
minia,dicentes,pax,& non erat pax. Cum igno- 33. AD Galatas quinto : Nam in Chrifto Iefu
minia igitur curat contritionem , qui peccanti,& neque circuncifio aliquid valet, nec præputium :
non legitimè pænitenti promittit ſecuritatem . fed fidesquæ per charitatem operatur.
Vnde & fequitur,Confuli funt quia abominatio- 1.C. ECCLESIASTICI quinto :Nè dixeris,
nem fecerunt, id eft, confuſi ſunt non pæniten- Pescaui , & quid mihi accidit triſte ? Altiſſimus
enim

408 Q. III. DE PR AE S V MPTIO
enim eft patiens redditor. De propiciato peccato
noli eſſe finemecu , neque adijcias peccatum ſuper
peccatum . Et nè dicas, Miſeratio Domini magna
eft ,inultitudinis peccatorum meorum miſerebi-
tur. Miſericordia enim & ira ab illo citò proxi-
mant, & in peccatores reſpicit ira illius. Non tar-
des conueru ad Dominum , & nè differasde die in
diem : ſubitò enim veniet ira illius, & in tempore
vindictæ difperder te .
ECCLESIASTIS nono : Sunt iufti atque
fapientes , & opera eorum in manu Dei : & tamen
neſcit homo vtrùm amore an odio dignus fit : fed
omnia in futurum ſeruantur incerta, eô quòd
vniuerfa æquè eueniant iuſto & impio, bono &
malo,mundo & immundo,immolanti victimas,
& facrificia contemnenti: ficut bonus, fic & pecca-
tor :vt periurus,ità & ille qui verum deierat. Hoc
eft peſtímum inter omnia quæ fubfole fiunt, quia
eadem cunctis eueniunt : vndè & corda filiorum
hominum implentur malitia & contempruin vi-
ta ſua, & poft hæc ad inferos deducentur.
3 : AVGVSTINVS deperfectione iuftitiæ có
tra Cæleftium , capite decimoquinto :Nosautem
huic reſpondentes, dicimus ideò ſecutum eſſe,
Prouer.20. Quis gloriabitur caftum ſe habere cor, quoniam
præceilit ,Cum rex iuftus federit in throno.Quan-
Homo quan. Calibec enim iuftitia fit præditus homo ; cogitare
tumuis iuftus debet ne aliquid in illo quod ipſe non videt, in
ueniatur eſſe culpandum ,cùm rex iuftus ſederit in
throno ,cuius cognitionem fugere deli&tanö pof-
Pfal.18 .
ſunt,nec illa de quibus dictum eſt;Delicta quis in.
telligit ? Cùm ergò rex iuftus federit in throno,
quis gloriabiturcaftū fe habere cor, aut quisglo-
riabitur mundum ſe eſſe à peccato N ? isi forte iſti
qui volunt in fua iuftitia,non inipfius iudicis mi-
ſericordia gloriari.
4. ET libro de correptione & gratia, capite de-
Contra cos cimotertio : Quis enim ex multitudine fidelium
hun Tere quandiù in hac mortalitate viuitur, in numero
pizdeftina. prædeſtinatorum ſe eſſe præſumat; quia id occul-
tos.
tari opùs eft in hoc loco ,vbi fic cauenda eft elatio,
2.Cor.12 . vt etiam per ſacanx angelum ,nèexcolleretur,tan-
tus colaphizaretur Apoftolus. Hinc & Apoftolis
Ioan.15. dicebatur,Si manferitis in me ; dicente illo,qui il-
los vtique ſciebat eſſe manſuros. Et per Prophe-
Era. I. tam,Si voluëricis & audieritis
me ; cùm fciretipfe
in quibus operaretur & velle.Et fimilia multa di-
Prædeftina. cuntur. Nam propter huius vtilitatem ſecreti,nè
to lit. fortè quis extollatur, ſed omnes etiam qui benè
quòdvcile
incerta,
cå. currunt timeant, dum occultum eſt qui perue-
niant.
5. IDEM in libro quinquaginta homiliarum,
homilia quadragefimaprima: Qui egerit veraci
ter pænitenciam , & folutus fuerità ligaméto quo
erat obſtrictus, & à Chrifti corpore ſeparatus , &
bené poſt penitentiam vixerit, ficut ante pæni-
tentiam viuere debuit,poft reconciliationé quan-
docunquè defunctus fuerit ,ad Deum vadit,ad re-
quiem vadit,regno Dei non priuabitur,à populo
Periculofa diaboli ſeparabitur. Si quis autem pofitus in vlti-
poenitentia,
quæ ad more ma neceſitate ægritudinis fuæ, voluerit accipere
2cın vfq ;dif. pænitentiam ,& accipit, & mox reconciliatur, &
fertur. ħinc vadit ; fateor vobis, non illi negamus quod
petit,fed non præſumimus quia benè hinc exit .
Non præſumo,non vosfallo, non præſumo. Fi-
delis benè viuens, ſecurus hinc exit. Baptizatus
ad horam , fecurushincexit. Agens pænitentiam
& reconciliatus, cùm fanus eft, & poſted benè vi-
uens, ſecurus hinc exit. Agens pænitentiam ad
vltimum & reconciliatus, fi ſecurus hinc exit,
ego non ſum ſecurus. Vndè fecurus ſum , ſecurus
ſum , & do fecuritatem : vndè non ſum ſecurus,
pænitentiam dare poſſum , ſecuritatem dare non
poſſum . Sed dicat aliquis. Bone ſacerdos, tu ne
fcire & nullam ſecuritatem nobis dare poffe di-
cis, fiille faluatur, & Chriftum adire meretur, cui
morienti pænitentiả datur; qui dum vixit, dum
N
E.
fanus fuit,impenitens fuit. Inftrue ergò nos, ro
go , quomodò benèviuere poft pænitentiam de
beamus. Dico , abftinete vos ab ebrietate, à con
cupiſcentia, à furto , & maliloquio, ab immodera
to riſu ,a verbo ocioſo , vndè reddituri ſunthomi- Matth.iz.
nes rationem in die iudicij. Eccè quam leuia dixi .
Omnia tamen grauia & peftifera. Et aliud dico:
Non folùm poit pænitentiam ab iftis vitijs ſeho
mo feruare debet, ſed & ante pænitentiam , dum
fanus eft : quia fi ad vltimum vitæ fteterit, neſcit
fi ipfam pænitentiam accipere, ac Deo & Sacer- Deo & Sacer.
doti peccata ſua confiteri poterit.Eccè quare dixi, confiteri .
quia & ante pænitentiam benè viuendum eft, &
poft pænitentiam meliùs. Quod dico , attendi
te. Debeo illud planiùsexponere, nèmealiquis
malè intelligat. Nunquid dico, damnabitur?Non
dico.Sed dico etiam ,liberabitur:Non.Et quid di
cismihi ?Neſcio: non præſumo, non promitto,
neſcio. Vis te de dubio liberare, vis quod incer
tum eft,euadere ?Agepænitentiam dum ſanus es.
Si enim agis veram pænitentiam dum ſanus es, &
inuenerit te nouiſfimus dies, curre vt reconcilie- Currendum
vi reconcilic.
ris: fi ficagis,ſecurus es.Quare ſecurus es ? Quia egi
Ati pænitentiam co tempore,quo & peccare potu
ifti. Si autem tunc vis agere pænitentiam ipfam ,
quando iam peccare non potes, peccata te dimife
runt,non tu illa.Sed vndè ſcis ,inquis,ne forteDe
us dimittat mihi ? Verum dicis. Vnde ? Nefcio . Il
lud fcio,hoc neſcio. Nam ideò tibi do pænitenti
am , quia neſcio.Nam fi ſcirem tibi nihil prodeſſe,
non tibi darem . Item fi ſcirem tibi prodeſſe, non
te admonerem , non te terrerem . Duz res funt ;
autignoſcitur tibi,aut non ignoſcitur, Quid ho
tibi futurum fit,neſcio.Ergò tene cercum , di
rum
mitte incertum .
6. ITEM ſermone tertio de Innocentibus, qui
eft fermodecimusde Sanctis : Si diem mortis fuæ
cogitare iugiter vellent,animum ſuum ab omni
cupiditate vel malitia cohiberent . Sed quod mo
dò nolūtſalubriter cogitare, neceſse habentpoft
eà fine vllo remedio fuftinere. Veniet enim illis
dies nouiſſima, veniet dies iudicij,quando eis nec
pænitentiam licebit agere, nec bonis operibus ſe
ab æterna morte poterunt redimere: quia percu- Moriens ob
titur etiam hac animaduerfione peccator,vtmo- qui jo vita
riens obliniſcatur ſui,qui dum viueret,oblitus eft oblítus et
Dei . Dei.
7. GREGORIVS libro decimoſexto Morali
um in lob ,capite trigefimoprimo ſuper ea verba
capitis vicefimiquarti,Et vfque ad inferos pecca
tum illius . Peccatum vſque ad inferos ducitur,
quod ante finem vitæ præſentis per correctio
nem ac pænitentiam non emendatur. De quo vi.
delicet peccato per loannem dicitur : Eft pecca- 1.Ioan.s.
tum ad mortem : non pro illo dico vt roger quis.
Peccatum nanquead mortem ,eft peccatum vſque peccatum ad
mortem
ad mortem : quia ſcilicet peccatum quod hîc non
corrigitur, eius venia fruftrà poftulatur. De quo
adhuc fubditur : Obliuiſcatur eius miſericordia. lob 24
Omnipotentis Dei miſericordia obliuiſci eiusdi
citur, qui omnipotentis Dei iuftitiæ fuerit obli. Dei miferi:
tus : quia quiſquis eum nunciuſtum non timet, uiſcitur cius,
poftea inuenire non valet miſericordem.Quæ ni- qui iuſtitiam
mirùm ſententia non folùm ei intenditur, quive- [Dei obliui
citur.
ræ fidei prædicamenta deſerit: fed etiam qui in fi
de recta pofitus, carnaliter viuit, quia vltio æter
næ animaduerfionis non euaditur, vtrùm in fi
de, an in opere peccetur. Nam etfi damnationis
diſpar eft qualitas, culpæ tamen quæ nequaquàm
per pænitentiam tergitur, nulla abſolutionis ſup
petit facultas.
3. PSALMO centefimo : Miſericordiam & iu
dicium cantabo tibi Domine.
9. BERNARD VS in paruis fermonibus, fer
mone quinquagefimofecundo : Tria ſunt oſcula :
primum , pedum : ſecundum ,manuum : tertium ,
oris. Cùm primò conuertimur , pedes Domini
olcu ,
 DE DES PER A TIÔ N E. Q. IIIIIII. 469
furunque pe- ofculamur.Duo autem funt pedes Domini: miſe- fimulante conſcientia, iudicio paulò diutiùs in
Ri, iniſericor. ricordia , & veritas. Hunc.vtrunque pedem Deus hæreré: mox metu incredibili ac miferabili con
diam & veri- conuertentium cordibusimprimit, & vtrunque fuſione deie &tus,& tenebroſo circunfufus horro .' "
tatem
et, feili, pedem peccator quifque, fi verè conuertitur, am-
ofculari re,hoc ſolum palpitansde profundis clamabam :
debemus . plectitur. Si enimfolam miſericordiam fine veri- Quis nouit poteftatem iræ tuæ, & præ timore tuo Pfal.19 .
tate reciperet,per præfamprionem caderet. Rur- iram tua dinumeráre ? Quòd fi eo relicto pedem
sùs fi veritatem fine miſericordia reciperet, nihi- miſericordiæ plùs tenere contingeret, canta econ
lominùs per deſperationé periret. Sed vt fiat fal- trariò incuria & negligentia diffoluebar, vt con
uus, ad vtrunquc pedem humiliter prouoluitur, feſtìm & oratio tepidior, & actio pigrior, & riſus
의 vtper veritaté peccata damnet, & per miſericor- promptior, & fermo incautior,& omnis denique
diam veniam fperet . ' 1
vtriuſque homịnis ſtatus inconftantior apparé
rimos iudi . 10. ITEM ſermone ſexto in Cantica Felix rée. Proindèmagiſtra inſtructus experientia ,non
cij cum fpe mens,cuiſemel Dominus Iefus vtrunque infixe iudicium iam folum aut folam mifericordiam ,
mifericordiæ fic pedem . A duobus fignis cognofcite eam quæ fed mifericordiam pariter & iudiciun cátaboti
iungendus. huiuſmodi eft, qu::ſecum neceſse eft referardiui- bi Domine. In æternum no obliuiſcar iuſtificatio
nis impreffa veſtigijs. Ipfa funttimor & fpes: ille nes iftas . Cartabiles mihi erunt ambæ pariter in Plal.co.
Pfal.146 . iudicij,iſta miſericordiæ repræſentasimaginem . loco peregrinationis meæ : quouſq miſericordia & 118.
Meritò beneplacitum élt Deo ſuper timétes eum , ſuperexaltata iudicio , miferia conticefcat, ac ſola Pfal
lacob.z.
.ay.
Prouer.s. & in eis qui fperantfuper miſericordia eius : cùm cantec tibi decæterò gloria mea,& non cöpungár.
fapientiæ timor initium fit, fpes profectus. Nam 11 . AVGVSTINVS in tractatu de vtilitate
conſummationé fibi charitas vendicat. Quæ cùm pænitentiæ ,capite vltimo: Quomodò revera'au
31 icà Gint,non paruus fructus eft in primo hoc oſcu- ger peccata qui deſperauerit,fic poteft augere peç
loquod ad pedes accipitur: tátùm curato, vt neu: cara & quí veniam (perauerit, vtdicat fibi, Faci
tro frauderis illorum . Porrò enim fiiam dolore am quod volo :Deus bonus eſt: quando me con
peccati & iudicij timore compongeris, veritatis uertero,ignofcet mihi.Ità planè dictibi: Quando
iudicijơ veftigio labia impreſlifti. Quòd fitimo- meconuerrero, ignofcec mihi,fi craftinus dies cer
rem , dolorem ' diuinæ intuitu bonitatis, & fpe tus eſt tibi . Nónne ad hoc te admonet ſcriptura, Ecclis.
confequendzindulge
ntiæ temperas, etiam mife- dicens : Nėtardes conuerti ad Dominum , neque
ricordiæ pedem ample &ti de noueris.Alioquin al- differas de die in dié. fubitò enim veniet ira eius,
terum finealcero ofcularinon expedit, quia & re, & in tépore vindiédifperdet
tæ te? Ecce ad vtrun- rationem in .
cordatio foliusiudicijin barathrum deſperatio- que vigilauit pro nobis prouidentia Dei: ne de ftitutus poem
nis præcipitat, & mifericordiæ fallax aftentatio ſperando augeamus peccata, propoſituseſt peni- nitentiz por
pellimam generat fecuritatem . Datum eft & mihi centiæ portus: rursùs,nèſperando augeamus, da- præſumptio.
tus contra
mifero nonnunquam federe fecus pedes Domini tus eft dies mortis incertus. nem, incerta
leſu : & modò hunc, modò illum tota deuotione 12. PSALMO nonagefimooctauo:Honor regis mortis hora.
ample &ti,inquantùm me fua benignitas dignaba- iudicium diligit.Tu paraſti dire tiones:iudicium
turadmittere. Atliquando miſerationis oblitus & iuftitiam in lacob tu fecifti.

IIII .

Quomodò peccatur in Spiritum ſanctum Deſperatione?

A. Cùm prçfumptioni,de quadi& um eft, contrarium pror. Auguft ferm jedetempore,& in pfal.

sùs vitium accefferit, vtomnēſpem abijciat homo vel impe- libini de fummobond, cap. chry:
natali Domini.
trandæ apud Deum veniæ ,vel falutis æternæ conſequendæ. ,

B. Hocmodo peccauit deſperado Cain ,vt ſua iplevocete

ftatur,cùm inquit :* Maior est iniquitasmea,quàm vt veniam mere- a Genef.4.b Bernard.Term.x.in Car

ar. Peccauit & Iudas Chriſti proditor, cùm falutis deſperatio- 5.Match: 27.a.Altor.cc Ephef.4.d
necommotus,vitam laqueo fibi infelix abrupit. Atqui nulla c Ezech.16.cfg 93.0 d ntoan.co
2.a . Pfal.144.b Ec
nimis eltſera homini pænitentia, vtid Latronis exemplo de- <li17.0
d Luc.23. f Aug. lib.i. setract. cap, 19.
Item decorreLeose
monſtratur, qui in cruce extremisque vitæ fpatijs Chriſti in- temp.cap.16. epiſt.91. Tiede
si doaddeTheod .
gentem gratiam & cæleſtem gloriam eſt conſecutus. Concilium Trideor.ſcll.14.cap 7.

TESTIMONI A.
1. A. AVGVSTINVS ſermone quinquagefi- nes vix erit antequam ad priftinum ſtatum mem
Deindulgen, mooctauo de tempore : Non qui peccauerit, fed braipſa valeant reuocari. Similis ratio in anima
nemodine. qui in peccatis perfeuerauerit, odibilis & abomi- rum fracturis feu vulneribus eſſe credenda eft. Si
dar. nabilis Deo erit. Nain vt de indulgentia diuina femel aliquis vel fecundò peccauerit, & fine ali
nemo diffidat, Dominus per Prophetam velut qua dillimulatione ad pænitentiæ medicamen
Ezec.33 . & 1 . pater pijſlimus conſolatur,dicens :Nolo mortem ta confugerit, priftinam incolumitatem fine ali
peccatoris, ſed vt conuertatur & viuat. Ec illud: qua mora , & forfitan fine aliqua fædicate recipi
Impietas impijnon nocebitei, in quacunque dieet. Si verò peccatis peccata cæperint addi , & ani
conuerſus fuerit ab impietate fua . Sed ifta tam marum vulnera magis tegendo vel defendendo
magna miſericordia tunc nobis prodeft, fi non putreſcere, quàm confitendo & pænitendo cura
tardamus conuerti ad Dominum , nec criminari, timendum eft nèin illo impleatur illud quod
Periculú co, criminibus ſuperaddimus.Deniqué etiam in ipfis Apoftolus dixit; An ignoras quiabenignitas Dei Rom.2 .
um
às quilepi vulneribus vel fra& uris corporum , infirmitates ad pænitentiam te adducit ?Tuautem fecundùm
relabun
mr . cognoſcere poſſumus animarum . Si enim alicui duritiam cordis tui& corimpenitens, theſauri
pes frangatur aut manus, cum labore folet ad pri- zas tibi iram in die iræ & reuelationis iufti iudicij
ftinum officium reuocari . Si verò ſecundò & ter- Dei. Sed fortè cogitat aliquis tam grauia fe admi- Deſperandú
tiò, & adbuc frequentiùs in eodem loco membra fiffe peccata,vt iam Dei mifericordiam promere- mifericordia
ipfa frangantur,poteft intelligere charitas veſtra, rinon poflit. Abſit hocà ſenſibus omnium pecca- cuiquä pec
cum quantis doloribus vulnera ipſa curanda torum . O homo, quicunque illam peccatorum catori quan .
funt : & tamen poft longas & multas tribulatio . multitudinem attendis, cur & omnipotentiam 00 uis .grauildi.
Rr cæle

1
 .
470 Q. IIII. DE DESPERATION E.
cæleftis medici non attendis ? Cùm enim Deus ve tatur. Vnumquenque enim Deus de fuo fine, non
lit milereri quia bonus eft, & pollit quia omnipo- de vita præterita iudicat. Hoc quippe & legis te
tens eſt; ipfe côtra ſe diuinæ pietatis ianuam clau- ftimonio edocetur, quòd homo de ſuo extremo
dit, qui Deum fibi miſereri,aut non velle,aut non iuftificatur, quando Deus pro afini primogenito Exod.34,
poffe credit, eum aut bonum aut omnipotétem ouem iuflit offerri, hoceft, immunditiam vitæ
effe diftidit. Nemo ergò nec poft centum pcccata, prioris mutandam per innocentiam boni finis.
nec poft mille crimina demiſericordia diuina Vndè & cauda jubetur offerri in hoftiam , id eft, Leuit.7.
defperet. Sic tamen non deſperet, vt fine vlla mo- vica extrema in pænitentiam . Multi ſuperna re
ra Deum ſibi repropitiari feftinet: nè forte, fi con- fperfi gratia in extremis ſuis ad Deum reuertun
fuetudinem peccandi fecerit,etiam fi velit de dia- tur per pænitentiam , & quæcunque mala geffe
boli laqueis Iiberari, non poflit . runt, quotidianis feribus purgant,atque in bonis
2. ET in Pſalmum quinquageſimum :Si aliquis factis mala gefta commutant, quibusiuftè totum A
Non cft de.
iam lapſus hæc audit, & aliquid mali in conſcien- quod deliquerantignoſcitur, quia ipfi quod maa
fperandum in
tia tener: attendat quidem vulneris magnitudin lè geſſerunt, pænitendo cognoſcunt. In vita hoc
.lu ! 021
nem, fed non defperet medici maieftatem . Pec- minis finis quærendus eft: quoniam Deus non re
catum cum deſperatione, certa mors. Nemo cr- fpicit quales anced viximus , fed quales circa fi
gò dicat ; Siiam aliquid mali feci,iam damnan- nem vitæ erimus.
dụs ſum . Deus malis talibus non ignoſcit ; cur 5. CHRYSOSTOMYS homilia ſecunda in
2515. non addo peccata peccatis? Fruar hoc ſeculo in pſalmum quinquageſimum : O grandis miferi- Côrta deſpe.
voluptate, in lafciuia, in cupiditate nefaria. Iam cordia Domini . Cùm omnis mundus conclufus ratione pro."
perdita ( pe reparationis, vel hoc habeam quod in peccatis eſſet, venit ,creator vniuerfitatis , & nille exépla
video; finon poſſum habere quod credo . Ifte er principia peccantium euacuauit,vtnullus poft- peccatorum
gò Pfalmus ficut cautos facit eos qui non ceci, modùm deſperaret de ſua ſalute . Siimpius es,co- qui in gracia
derunt; fic deſperatos eſſe non vult qui cecide- gita publicanum : fiimmunduses, attende mere- Luc.16.7.23.
runr. tricen : fi homicida es, perſpice latronem : fiini
3. GREGORIVS libro o &tauo Moralium in quus es, cogita blaſphemum . Confidera Paulum 1. Tim.c.
Deſperatio Iob, capite decimoquarto : Poteſt etiam inferni Apoftolum priùs perſecutorem ,pofteà annuncia- Actor...
inferno com
nomine, peccatoris deſperatio defignari, dequa torem : priùs peruaforem , pofteà diſpenſatorem : 1.C05.4.
paratur.
řfal.6. per Pfalmiftam dicitur : In inferno autem quis ante hoczizania,poft hocfrumentum anteà lu
Prouer.18. confitebitur tibi? Vndè rursùm ſcriptum eft: Im- pum ,pofteà paftorem : anteà plumbum , poftmo
pius cùm in profundum venerit peccatoru, con- dùm aurum anteà piratá, pofteà gubernatorem :
temnit. Quiſquisautem impietati fuccumbit,via anteà diſperſorem ouium , pofted diſpenſatorem
tam profectò iuftitiæ moriendo derelinquit. Qui Ecclefiæ : primo euellentem vineam ,pofteà plan
verò etiam poft peccatum niole deſperationis cantem :priùs diſlipantem , & pofted ædificantem .
obruitur, quid aliud quàm poft mortem in in- Vidifti multimodam malitiam : ſed perſpice in
Job 7 ferni ſupplicio ſepelitur ? Benè ergò dicitur : Sic- effabilem miſericordiam .Vidifti ſuperbiam ſer
ut conſnmitur nubes & pertranfit, fic qui deſcen- uuli :confidera beneuolentiá Domini. Nolo mi
dit ad inferos, non aſcendet.Quia plerunque cum hi dicas,blafphemus ſum : nolo dicas, perſecutor
perpetratione nequitiæ , etiam deſperatio ſocia- ſum, immundus ſum . Habes omnium oftenfio
tur, & via iam reuerfionis abſcinditur. Reétè au- nes, in quem volueris portum confugito. Vis in
tem corda defperantium nubibus comparantur, nouo,vis in veteri? In veteri Dauid ,in nouo Pau- 2.Reg.tt.
quia & caligine erroris obſcura ſunt, & peccato- lus. Nolo excuſationes mihi afferas, nolo mihi Actor.9.
rum multiplicitate condenſa:fed conſumpta per- ignauiam tuá prætendas. Peccâſti,pænitere. Mil
tranſeunt, quia claritate extremi iudicij irradia- lies peccáfti, milliès pænitere. Hæcallidud infun
ta, diſtīpantur. do medicamenta, & timorem intercipio. Nóui
4. ISIDOR V S libro fecundo de ſummo bo- enim multum conſcientiæ cruciatum , fcio quan- Diabolus de.
Sperationis
no ,capite decimoquarto : Non per locorum ſpa- ta eft deſperatio. Stat diabolus gladium acuens , & kuchor.
tia, ſed per affectum bonum vel malum itur, re dicensin hæc verba : Omnem iuuentutem tuam
cediútrveà Deo . Neque enim greſſu pedum , ſed confudifi:omnem vitam tuam perdidifti: Ante
greffu : operum vel morum elongamus vel pro- eras in theatro cum amicis, in circo cum ſodali
pinquamus ad Deum . Perpetrare Aagitium ali- bus,in lupanari cum meretricibus:Deindè rapu
quod ,mors animæ eft :contemnere pænitentiam ifti,auariciæ ftuduifti, periuråki, blaſphemáfi:
& permanere in culpa,deſcendere in infernū poft quæ iam tibi falutis fpes eft? Perifti, perifti:fruere
Defperare eft mortem eft. Ergò peccare, ad mortem pertinet: ergò iam vel præſentis vitæ voluptatibus, ducito
2 defcenderen deſperare verò,in infernum deſcendere. Vnde & in lætitia cor tuum . Hæc diaboli verba ſunt, ifta
Proucr.18 . ſcriptura ait : Impius dum in profundum malo- inimici confilia : ſed mea contraria funt verba.Si Cotra deſpe
rum venerit, contemnit. Sæpèdiabolus eos quos lapſus es, poteris ſurgere : perifti,fed poteris ſalua- rationem. in
conuerti ad pænitentiam adfpicir, immanitate ri: fornicatus es, fed poteris continere : me
fcelerum percuſſos ad deſperationem deducit : vt chatus es, fed poteris liberari: ad ſpectacula pro
ſubtracta ſpe veniæ , trahat in diffidentiam , quos ruebas, fed poteris reuocare pedem :cum malis
non potuit retinere perſeuerantes in culpa. Sed hominibus verſabaris, poteris recedere, & cum
Ponitės Dei pænitens præuidere debet callidas contra ſcho- bonis eſſe. In veranuis partem liberum habes ár
iuftitiâ metu. Itis infidias, ficqz Dei iuftitiam metuat, vt tamen bitrium , tantùm vel parua incipiat eſſe conuer
lominùs de quanuisin magnis ſceleribus de miſericordia eius fio , paululum pænitere. Fundant oculi lachry
miſericordia confidat. Ampliùs lætatur Deus de anima deſpe- mam , redi ad conſcientiam cuam , conſidera te
cius confide. rata , & aliquando conuerfa, quàm de ea quæ nun- metipſum , propone ante oculos iudicij diem , &
Luca 15 . quàm extitit perdita : ficui de prodigo filio, qui paradiſi delicias, quæ præparantur ſanctis. Occi
mortuus fuerat & reuixit, periërat & inuétus eft, difti,fed pænitere:mechatus es,fed conficere :ce
de cuius regreſſu magnum fit gaudiū patris. Non cidifti, fed reſurge: vulneratus es, adhibe tibi cu
aliter coram Deo & angelis copiofius eft gaudium ram, dum viuis, dum ſpiras, etiam in ipſo lecto efilao
Etiamsanimi
ac de
de eo qui à periculo liberatur, quàm de eo qui pofitus,etiam ,fidici poteft,animá efAans, vtiam fperet.
nunquàm nouit peccati periculum.Quanto enim de hoc mundo exeas, de hac compede libereris.
contriſtar resperdita, tanto magis fi fuerit inuen- Pænitere, non impeditur temporis anguſtia mi
ta,lætificat: ficutin Euangelio ,paftorille exultat, ſericordia Dei.Et paulò pòft:Quid enim eftpecca- Dei miſeri.
In fine vita quiperditam ouem inuentam humeris ſuis gau- tum ad Dominimiſericordiam ? Tela aranee,que eft quàmice
fperare non dens reportat. Nullus defperare debet veniam , vento fante nuſquàm cõpáret. Si Deus voluerit, catum .
debet. etiam fi circa finem vitæ ad pænitentiam conuer- nullus impediet.Hæcdico, non vt negligentiores
VOS
 DE DESPERATIO N E.
vos faciam chariſfimi, fed vtad fidem vos falura-
ris expectationis adducam . Nunquàm defperecis
t devobis, fed de Dei mifericordia cófidite. Deſpe-
rate potiùs de illo , qui de ſe defperauerit, qui re-
vocare pedem non vult, qui Dei præcepta conce-
mnit & defpicit, & non fecogitat eſfe moriturum .
6. BERNARD VS ſermone quinto de Natali
Cor.s.
Domini: Benè dicitur Deus pater mifericordia-
rum , cui proprium eft mifereri ſemper & parce-
Pfal.35.
se, Sed fortè quis dicat: Quomodò illi proprium
Pfal.24.
eft miſereri, cuius iudicia abyffusmulta ? Neque
rfal.100 .
enim dicitur, Omnes viæ eius fola miſericordia,
fed mifericordia & veritas. Non minus iuftus
Rom.9 . quam miſericorseft,cui miſericordia &iudicium
Deo cur ma decantacur. Verum id quidé: cui vult miſeretur,
gis propriú & quem vult indurat:ſed quòd miſeretur propri-
mifereri ġ um illi eft. ex fe enim ſumit materiam, & velut
códemnare. quoddam ſeminarium miſerendi.Nam quòd iu-
dicat & condemnat, nos eum quodammodo co-
gimus, vt longè aliter de corde ipfius miſeratio
quàm animaduerfio procedere videatur. Ipſum
Ezech.is
audi dicentem : Nunquid volútatis mex eftmors
impij, dicit Dominus, & non magis vt conuerta-
Non pareriu.
diciolum ,fed tur & viuar? Rectè igitur non pateriudiciorú vel
mifericordi. vlcionā dicitur, fed pater mifericordiarum :non
arum Dcus. modò quòd pater videatuh miſereri potiùs quàm
indignari, & quemadmodùm pater filiorum mi-
2.Cor.1 .
fereatur timentiū ſe : fed eo magis quòd miſeren-
di cauſam & originé fumat ex proprio, iudican-
di vel vlcifcendimagìsex noftro .
1. B. GENESIS quartoquarto : Dixit:p
Dixitqz Dominus
Dominus ad
Cain :Quid fecifti? vox ſanguinis fratris tuicla-
matad me de terra . Nunc igitur maledictus eris
fuper terram : quæ aperuit os ſuum , & ſuſcepit
fanguinem fratris tuidemanu tua. Cùm opera-
tus fueris eam , non dabit tibi fructus ſuos : vagus
& profugus eris ſuper terram . Dixirque Cain ad
Dominum : Maior eft iniquitas mea , quàm vt
veniam merear. Eccè eijcismehodiè à facie ter-
ræ , & à facie cua abſcondar, & ero vagus & profu-
gus in terra : omnis igitur qui inuenerit me, occi-
det me.
2. BERNARDVS ſermone vndecimo fu-
Genef.4.
Maior efDei per Cantica: Hoc freno fi infrenatus fuiſſet Ca.
pictas, quàm in ,nequaquàm deſperando dixiſſet : Maioreftin-
quzuis ini. iquitas mea, quàm vt veniam merear. Ablit, ab-
quicas.
Vrouer.18 . fit. Maior enim eft eius pietas, quàm quæuis in
iquitas.
3. MATTHAEI vigefimoſeptimo : Tunc vi-
dens Iudas qui eum tradidit, quòd damnatus ef-
fer: pænitentia ductus, retulit triginta argenteos
principibus Sacerdotum & fenioribus, dicens:
Peccaui, tradens ſanguinem iuftum . Atilli dixe-
runt,Quid ad nos . Tu víderis .Et proiectis argen-
teis in templo , receſtit : & abiens, laqueo ſe Tuf
pendit.
4. ACTOR V M primo:Oportet impleriſcri-
pcuram quam prædixit Spiricus ſanctus per os
Dauid deIuda,qui fuit dux eorum qui 'compræ-
henderunt leſum : quiconnumeratus erat in no-
bis, & fortitus eft fortem miniſterij huius. Et hic
quidem poffedit agrum de mercede iniquita-
tis', & ſuſpenſus crepuit medius: & diffuſa ſunt
omnia viſcera eius , & notum factum eft omni-
bus habitantibus Ieruſalem : ità vt appellaretur
agerille, lingua eorum , Haceldema, hoceft, ager
fanguinis.
5. AD Ephefios quarto : Hocigitur dico & tefti.
ficor in Domino, vt iam non ambuletis ficut &
gentes ambulant in vanitate ſenſus ſui, tenebris
obſcuratum habentes intellectum , alienati à via
Dei per ignorantiam quæ eft in illis ,propter cæci-
tatem cordis ipſorum :quideſperantes ſemetipſos
tradiderunt impudicitiæ, in operationé immun-
ditiæ omnis, in auaritiam .Vos autem nonità di-
dicitis Chriftum ,
6. SECVNDI Regum ſecundo: Et exclamauit
Q. IIII. 471
Abner ad Ioab , & ait :Anignoras quòd periculofa
fit deſperatio ?
7. EZECHIELIS decimooctauo : Si impius
egerit pænitentiam ab omnibus peccatis ſuis quæ
operatus eft, & cuftodiëritomnia præcepta mea ,
& fecerit iudicium & iuftitiam : vita viuet, & non
morietur. Omnium iniquitatum eius quas ope
ratus eft,nó recordabor : iniuftitia fua quam ope
ratus eft ,viuet.Nunquid voluntatis meæ eft mors
impij,dicit Dominus Deus,& non vt conuertaiur
à vijs fuis, & viuat ? Cùm auerterit fe impius ab
impietate ſua quam operatus eft , & feceritiudici
um & iuftitiam , ipſe animam fuam viuificabit,
Conſiderans enim , & auertens ſe ab omnibus in
iquitatibus ſuis quas operatus eft,vita viuet, &
non morietur. Conuertimini, & agite pænitenti
am ab omnibus iniquitatibus veftris : & non eric
vobisin ruiná iniquitas. Proijcite à vobis omnes
præuaricationes veſtras, in quibus præuaricati
eftis, & facite vobis cor nouum, & fpiritum 10
uum : & quare moriemini domus Ifraël ? Quia
nolo mortem morientis, dicitDominus Deus:re
uertimini,& viuite.
8. ET trigefimotertio capite : Impietas impij
non nocebitei,in quacunque dieconuerſus fuerit
ab impietate fua. Ši dixero impio ,Mortemorie
ris : & egerit pænitentiam à peccato fuo,feceriton
iudicium & iuftitiam , & pignus reftituerit ille
impius, rapinamig reddiderit, in mandatis vitæ
ambulauerit ,nec fecerit quicquam iniuftum : vi
ta viuet, & non morietur.Omnia peccata eius que
peccauit,non imputabuntur ei : iudicium & iufti
tiam fecit ,vita viuer.
9. PRIMAE Ioannis primo : Sanguis I ES V
Chriſti filij eiusemundar nos ab omni peccato.Si
confiteamur peccata noftra : fidelis eft & iuftus, vt
remittat nobis peccata noftra, & emundet nos ab
omni iniquitate.
10. ET capite ſecundo :Si quis peccauerit,aduo
catum habemus apud Patrem , Ieſum Chriftum
iuftum : & ipfe eft propitiatio pro peccatisnoftris:
non pro noftris autem tantùm, fed etiam pro to
tius mundi .
11. HIEREMIAE tertio : Vulgò dicitur , Si
dimiſerit vir vxorem fuam , & recedens ab co,
duxerit virum alterum : nunquid reuertetur ad
eam vltrà: nunquid non polluta & contamina
ta erit mulierilla ? tu autem fornicata es cũ ama
toribus multis : tamen reuertere ad me, dicit Do
minus.
12. ESATAE primo : Lauamini, mundi eftote,
auferte malum cogitationum veftrarum ab ocu
lis meis : quieſcite agere peruersè, diſcire benefa
cere : quærite iudicium , fubuenice oppreſſo, iudi
care pupillo, defendite viduam . Et venite, & ar
guite me, dicit Dominus: fi fuerint peccata ve
ftra ve coccinum , quafi nix dealbabuntur : & fi
fuerint rubra quafi vermiculus, velut lana alba
erunt.
13. PSALMO centefimo quadragefimoquar
to : Miſeracor & mifericors Dominus : paciens &
multùm miſericors. Suauis Dominus vniuerfis,
& miſerationes eius ſuperomnia opera ejus .
14. ECCLESIASTICI decimoſeptimo:Pee
nitentibus dedit Deus viam iuftitiæ, & c. Conuer
teread Dominum,& relinque peccata tua : preca
reante faciem Domini, & minue offendicula. Re
uertere ad Dominú, & auertere ab iniuftitia tua ,
& nimisodíto execrationem ,& c.Non demoreris
in errore impiorum : ante mortem confitere. A
mortuo quali nihil, perit confeffio. Confiteberis
viuens, viuus & fanus cófiteberis, & laudabis De
um , & gloriaberis in miſerationibus illius.Quàm
magnamiſericordia Domini, & propitiatio illi
us conuertentibus ad ſe ?
15. LVCAE vigefimotertio : Vnus aurem de his
qui pendebant latronibus,blaſphemabateum ,di
Rr 2 cens :
 TIO
472 Q. IIII . DE DESPERA N E.
cens : Si tu es Chriſtus, ſaluum fac temetipſum & gelijs doceam. Ipfe enim Dominus dicit his quia Matth.25.
nos. Refpondens autem alter increpabat eum, dextris eius erunt : Venite benedicti Patris mei,
dicens : Neque tu times Deum , quod in eadem percipite regnum quod vobis paratum eft ab ori
damnatione es. Et nos quidem iufte, nam di- gine mundi. Illis autem quia finiftris eius erunt ;
gna factis recipimus : Hic verò nihil mali geſlit. dicet : Diſcedite à me maledi& i in igné zternum ,
Et dicebat ad IESVM : Domine, memento meſ qui paratus eft diabolo & angelis eius. Si ergo ge
quando veneris in regnum tuum . Et dixit illi henna ignis propter diabolă, propter hominem
Iefus : Amen dico tibi, hodid mecum eris in Pau autem regnum cælorum à conftitutione mundi
radiſo . pręparatum eft: tantùm eft,nè nofmetipfos ab in .
16. AVGVSTINVS libro primoRetra & atio- greſlu bonorum perfiftendo in malis pertinaciter
De nullo vi-num , capite decimonono: De quocunque peſſimo excludamus. Donec enim ſumusin hac vita ,quá. Donecvius
uentedefpe- in hac vita conftituto , non eit vtique deſperan- tacunque nobis acciderint peccata, poflibile eft peccata que .
dum ,nec pro illo imprudéter oratur,de quo non omnia ablui per pænitentiam . Cùm autem ab- cunque per
deſperatur. ducti fuerimus ab hoc ſeculo ,ibi iam etiam fi pe poſſu
poenitentia.
nt
17. " ITEM in libro de correptione & gratia , ca- nitebit nos :valdè enim nos pænitebit , fed nulla
pite decimoquinto : Corripiantur itaque à prepo- erit vtilitas pænitentiæ , & licèt fit ftridor denti
licis ſuis ſubditi fratres correptionibus de chari- um , licèt vlulatus & fletus,licèt fundamus preces ,
tate venientibus, pro culparum diuerfitate diuer- & innumeris obfecrationibas proclamemus , ne
fis, vel minoribus, vel amplioribus : quia & ipſa mo audiet ,nemo ſubueniet,nec extremo quidem

Excommuni. qux damnatio nominatur, quam facit epiſcopale digito aquam quisinfundet linguæ noftræ pofitæ
cationis pee iudicium , qua pena in Ecclefia nulla maior eft, in Hammis : fed audiemus illud quod diues ille
02. poteit, fi Deusvoluerit,in correptionem faluber- audiuitab Abraham , Quia chaosmagnum firma- Luca sa
rimam cedere atæ proficere. Neque enim ſciinus tum eft inter nos& vos,& nequehinc illuc tranf
Non defpe. quid contingat ſequenti die: aut ante finem vitæ irequis poteft,neque indè huc.
randum ante huius de aliquo deſperandum eft, aut contradici 19. ' L É O Magnus epiſtola nonagefimaprima
quoquam . Deo poteft ne recipiat & det pænitentiam , & acce- ad Theodorum Forojulienſem : Multùm veile
pro lacrificio ſpiritus contribulati cordiso con- ac neceſſarium eft, vt peccatorum reatus ante vle
triti, à reatu quanuis iuftæ damnationis abfoluat, timum diem facerdotali fupplicatione foluaturi
damnatumia ipfenon damnet. His autem , qui in tempore neceſſitatis, & in peri- Is quiin po
18. ET in fermone centefimo octogeſimoprimo culi vrgentis inftantia, præfidium penitentiæ & conftituti ra
Veram pceni. de tempore,capite decimoſexto : Nunquàm Deus mox reconciliationis implorant, nec ſatisfactio lipiſcủs, non
tentiam ſem .fpernit pænitentiam , fieiſyncerè & fimpliciter interdicenda eft, nec reconciliatio deneganda: recóc
el denegade
iliatio.
per amples offeratur, fuſcipit, libenter accipit, amplectitur, quia miſericordiæ Dei, nec menfuras poſſumus
quanu bien facit omnia quatenùs eum ad priorem ftatum re ponere,nec tempora definire , apud quem nul- Locombust
ucm . is uocet : quódque eft adhuc præſtantius & eminen- las patitur veniæ moras vera conuerſio , dicente moras pace.
tius, etiam fi quis non potuerit explere omnem fpiritu Dei per Prophetam : Cùm conuerſus in- cur.
Ezech.33.
fatisfaciendi ordinem, quantulamcunque tamen gemueris,tunc faluus eris. Et alibi: Dic tuiniqui Eſait 4 %
& quamlibet breui geſtam non reſpuit pæni- tates tuas prior, ve iuftificeris. Et iterùm : Quia Plal.173
tentiam , ſuſcipit etiam ipfam , nec patitur quan- apud Dominum miſericordia cft, & copiofa apud
uìs exiguæ conuerfionis perire mercedem . Hoc eum redemptio. In diſpenſandis itaque Dei do
enim mihi videtur indicare Efaias, vbi de po- nis non debemus effe difficiles, nec accuſantium
Eſaia 54 .
pulo Iudæorum quædam talia ait ; Propter pec- ſe lachrymas gemitusque negligere, cùm ipſam
catum modicè corriſtaui te, & percuſite, & auer- pænitentiam ex Dei credamus inſpirationecon
ui faciem meam à te, & contriftacus es, & ambulâ- ceptam ,dicente Apoftolo : Nè fortè detillisDeus 2.Tim .
fti triftis, & conſolatus ſum te. Hæc igitur haben- pænitentiam, vt refipifcant à diaboli laqueis, à
tes exempla pænitentię ,non perſeueremus in ma- quo capti tenentur ad ipfius voluntatem.
lis, nec defperemus reconciliationem , ſed dicam 20. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione de .
mus,Etiam nos redeamusad patrem , & approxi- cimaquarta , capite feprimo :Hanc deli&orum
memus Deo . Nunquam, crede mihi, auerlabitur referuationem , confonum eft diuinæ authori
Eſaiz 59 .
ad ſe conuerſum . Ipfe enim dicit, Deus appropi- tati, non tantùm in externa politia , ſed etiam
ans ego fum , & non Deusdelonge. Et iterùm per coram Deo vim habere. Veruntamen piè admo
eundem Prophetam , Peccata , inquit , ſeparantin- dùm , nè hacipfa occafione aliquis pereat, in ea
ter me & vos. Si ergo peccata funt quæ nos ſepa- dem Ecclefia Dei cuſtoditum ſemper fuit, vt nul
rant à Deo , auferamus medium iftud obftacu- la fit reſeruatio in articulo mortis: atque id- Quiuis facer
dos quelibet
lum , & nihil eft quod nos prohibeat coniungi eò omnes Sacerdotes quoslibet pænitences à quis pænitentem
Creati ſumus Deo. Proptereà enim creauit nos Deus , & effe nos bufuis pecc atis & cen ſuris abfoluere poffunt: ex- poteft abfol
adafalupcem fecit qui non eramus,vt æterna in nos conferat traquemarticulum facerdotes cùm nihil pofuere in atti.
zternam. bona, & præſtet regna cælorum . Non enim nos ad fint in cafibus referuatis, id vnum pænitenti- àculo burtis
quibuſuis
hoc fecit, vt gehennæ nos tradat, ignique perpe- bus perſuadere nicantur, vt ad ſuperiores & le peccatis &
tuo, Regnum cælorum propter nos,gehenna pro- gitimos iudices pro beneficio abſolutionis acce- ceaſuris.
pter diabolum facta eſt. Ec hæc icà eſſe, ex Euan- dant.

V.

Quando veritatem impugnanspeccatin Spiritum fan &tum ?

Leo epift.10.ad Flauianum A. Quum dc fidei& religionis negocio veritas non exignorantia,

lib.7.cap .& tracte, in ſed malitia ſtudiosèoppugnatur ,vt hinc veritatis Catholicæ lædatur
litate cred.cap.1. Exlib.s. fynceritas.
de ciuit.Dci ca.si. & lib.25.
cap.25.
a Matth.12.b 15.a 21.d az.b B. Huic peccato Pharifæi obnoxijerant ,quibus vel precipuè vide
loan.7.8 12.b mus curæ fuiſſe,tam malignè,quàm falso,blaſphemare Chriſtum , in
b Actor.4.d s.d fe &tari do & rinam Euangelij, teſtimonium Apoftolorum ſupprime

re ,idque contra ſuam ipſorum conſcientiam . His non ſuntablimiles,

c Pfal.i.a
qui à Propheta dicuntur ſedentes in cathedra peſtilentiæ : à Petro

" autem ,
 DE I M P VGNATIONE VERIT A TI S.
Q. V. 473

* autem , magiſtri mendaces, qui introducunt fe &tas perditionis : à Paulo ( 2.Pe..a

' demùm vocantur Hæretici homines corrupti mente, reprobi circa fi- Tit3.0

dem , & attendentes fpiritibus erroris, ſubuerli, & ſuo ipſorum iudicio g Timsa!
condemnati. Quibus annumerari poteſt ſeductor Elymas, quem Pau
i Ador.17.b
lus palàm obiurgans, mira cum vehementia dixit : 10 plene omni dolo o
omni fallacia , fili diaboli, inimice omnis iustitiæ , non definis fubuertere vias Domi.
ni rečtas.

C. Refertur ad hanc quoquè claffem blaſphemia Spiritus : quod pec. k Matth. 1.6
catum Chriſtus in Iudæis magnoperè taxat , ac reliquis peccatis deterius
facit. Atque vtinam modò hîc non peccaretur. Nam blaſphemant Spiritum

fan & um & illi , vt fcribit Damaſus, qui contra fan & os Patrum canones immed.Goma
Spiritus fan & i inftin & u di tatot, libenter aliquid aut proteruè agunt, aut lo . Violatorei .

qui præfumunt,aut facere volentibusfpontè conſentiunt. Talis enim præ

fumptio manifeftè vnum genus eſt blaſphemiarum in Spiritum fan & um :
Sic Damaſus.

TESTIMONI A.
1. A. LEO Magnus epiftola decima ad Flauia- tumaciter; ſuap peftifera & mortifera dogmata Pettinar
fenfio errode.
tinaciam hę. num, capite primo de Eutychete loquens: Quid emendarenolunt,fed defenſare perfiftunt, hære ris facit ha
seticorum . iniquius,quàm impia ſapere, & fapiétioribus do- tici fiunt, & fords exeuntes,habentur in exercenti- reticum .
& ioribus non credere ?Sed in hancinfipientiam bus inimicis. Etiam ficquippe veris illis catholi
cadunt , qui quum ad cognoſcendam veritatem cis membris Chrifti malo fuo profunt, dum De
aliquo impediuntur obſcuro, non ad propheti- us vtitur & malis benè, & diligêtibus eum omnia Rom.s.
casvoces,non ad apoftolicas literas, nec ad euan- cooperantur in bonum .
gelicas authoritates, fed ad ſemetipſos recurrunt. 6. ET libro vigefimoprimo, capite vigefimo
Sed ideò magiſtri erroris exiſtunt, quia veritatis quinto : Debent attendere, quàm fic intolerabile,
difcipuli non fuêre. Quam enim eruditionem de atque à fana do & rina nimisdeuium ,vt multi ac
facris noui & veteris teftamenti paginis acquiſi- penè omnes, qui hæreſes impias condiderunt ex
uit, qui necipfius quidem Symboli initia cõpræ- euntes de Catholica Ecclefia, & facti ſunt hærefi
hendit ? Et quod per totum mundum omnium archæ ,meliores habeanccaufas, quàm hi qui nun
regeneratorum voce depromitur, iftius adhuc fe- quàm fuerunt Catholici, cùm in eorum laqueos
nis corde non capitur. incidiſſent: fiillos hærefiarchashoc facit liberari
2. AVGVSTINVS de Genefi ad literam , li- à ſupplicio fempiterno , quòd in Catholica Eccle
Cur hæretici bro ſeptimo,capite nono : Neque enim nö omnes fia baptizati ſunt, & facramentum corporis Chri
fiant
acs. homi. hæretici ſcripturas catholicas legunt,nec ob aliud fti in vero Chrifti corpore primitùs acceperunt:
ſunt hæretici, nisi quòd eas non re&è intelligen- cùm peior vtiquè fit deſertor fidei, & ex deſertore
ţes,ſuas falſas opiniones contra earum veritatem oppugnator eius effectus, quam ille qui non de
peruicaciter afferunt. ſeruit, quam nunquàm tenuit.
3 . ET tractatu decimooctauo in Euangeliú lo- 1.B. MATTHAEI duodecimo : Pharifæi au .
tuentur fcri- annis: Neque enim natæ ſunt hæreſes, & quædam dientes dixerunt: Hic non eijcit dæmones,nisi in
pturam malè dogmata peruerſitatis illaqueantia animas, & in Beelzebub principe dæmoniorum .
intelle& am profundum præcipitantia ,nisì dum ſcripturębo- 2. ET capite decimoquinto : Tunc acceſſerunt
hærctici.
næ intelliguntur non benė : & quod in eis nonbe- ad eum ab Hieroſolymis Scribæ & Pharifæi, di.
né intelligitur,etiam temerè & audacter aſſeritur. centes: Quare diſcipuli tui tranſgrediuntur tra
Itaque, chariſſimi,valdè cautè hæc audire debe- ditionem ſeniorum ? Non enim lauant manus
mus,ad quę capienda paruuli fumus, & corde pio fuas cùm panem manducant. Ipſe autem reſpon
& cum tremore, ficut fcriptum eft, hanctenentes dens, ait illis:Quare & vos tranſgredimini man
Quid agenda regulam fanitatis,vt quod fecundùm fidem qua datum Dei & c.
new in 19 imbuti fumus, intelligere valuerimus, tanquam 3. ET vigefimoprimo:Nouiſfimè autem mifit
gimus autca. de cibo gaudeamus : quod autem ſecundùm fa- ad eos filium ſuum , dicens: Verebütur filium me
pimus in. rc. nam fidei regulam intelligere non potuerimus, um.Agricolæ autem videntes filium ,dixerunt in
dubitationem auferamus , intelligentiam diffe tra ſe:Hic eft hæres,venite, occidamus eunt, & ha
ramus: hoc eſt,vtetiam fi quid nefcimus, bonum bebimus hæreditatem eius.Et apprehenſum eum,
tamen & verum effe minimè dubitemus. eiecerunt extra vineam, & occiderunt. Cùm ergo
4. ITEM de vtilitate credendi, capite primo : venerit Dominus vinex , quid faciet agricolis il
SimihiHonorate, vnum atque idem videretur lis?Aiuntilli :Malos malè perdet, & vineam ſuam
Hæreticus, & effe,hæreticus, & credens hereticis homo,cam lin- locabit alijs agricolis. Et cùm audiffent principes
reticis,diffe. gua quàm ftylo in hac caufa conquieſcédum mi- ſacerdotum & Pharifæi parabolas eius, cognoue
runt . ħi eſſe arbitrarer. Nunc verò cùm inter duo plu- runtquòd de ipfisdiceret. Et quærentes eum te
rimùm interfit : quandoquidem hæreticus eſt, ve nere, timuerút turbas,quoniam ficut prophetam
Hæreticus
mea fert opinio, qui alicuius temporalis commo- eum habebant.
quis .
di , & maximè gloriæ principatusa ſui gratia,fal. 4. ITEM vigefimoſecundo : Tunc abeūres Pha
fasacnouas opiniones vel gignit vel ſequitur :il- rifæi, conſilium inierunt, vtcaperent eum in fer
le autem qui huiufmodi hominibus credit, ho- mone. Et mittunt ei diſcipulos fuos cum Hero
moeſt imaginatione quadam veritatis ac pietatis dianis,dicentes:Magifter, ſcimus quia verax es, &
illuſus. & c. viam Dei in veritate doces , & non eft tibi cura de
5. IDEM libro decimoo & auo de ciuitate Dei, aliquo ,& c . Cognita autem Ieſus nequitia eorum ,
capite quinquagefimoprimo:Quiergò in Eccleſia ait : Quid me tentatis hypocritæ ? Oftendite mihi
Chriſti morbidum aliquid , prauumộs fapiunt,fi numiſma cenſus & c.
correpti veſanum rectum ſapiantyrefiftuntcon- 5. IOANNIS feptimo : Alij dicebant, Hic eft
RO 3 Chriſtus.
 *

474 Q. V. VI. DE INVIDENT I A.

Chriſtus. Quidam autem dicebant , Nunquid à Et multi ſequentur eorum luxurias, per quos via
Galilæa venit Chriſtus? Nónne ſcriptura dicit, veritatis blaſphemabitur.Et in auaritia fictis ver,
quia ex ſemine Dauid , & de Bethleem caftello bis de vobis negociabuntur. Quibus iudiciüiam
vbi erat Dauid , venit Chriſtus? Diſſenfio itaque olim non ceſſat : & perditio eorü non dormitat.
facta eft in turba proptereum & c. Reſponderunt 11. AD Titum tertio :Hæreticum hominé poſt
ergò miniſtris Pharifæi: Nunquid & vos ſeducti, vnam & fecundam correptionem deuita :ſciens
eftis? nunquid ex principibus aliquis credidit in quia fubuerſus eft qui eiuſmodi eft, & delinquir,
eum ,aut ex Pharifæis? Sed turba hæc que non no- cùm fit proprio iudicio condemnatus,
uit legem , maledicti funt. Dixit Nicodemus ad 12. POSTERIORIS ad Timotheum tertio :
eos, ille qui venit ad eum nocte, qui vnus erat ex Quemadmodùm autem Iannes & Mambres refti
ipfis: Nunquid lex noftra iudicat hominem ,nisi terunt Moyfi, ità & hirefiftunt veritati, homines
priùs audiërit ab ipfo, & cognouerit quid faciat? corrupti mére,reprobi circa fidem . Sed vitra non
Reſponderunt & dixerunt ei: Nunquid & tu Ga- proficient infipientia enim eorum manifefta erit
lilæus es ? Scrutarc, & vide quia à Galilæa Prophe- omnibus, ficut & illorum fuit, &c. Mali auté ho .
ta non ſurgit. mines & ſeductores proficientin peius, errantes ,
6. ET capite duodecimo : Cogitauerunt autem & in errorem mittentes.
principes facerdotum , vt & Lazarum interfice- 13. PRIORIS ad Timotheum quarto :Spiritus
rent: quia multi propter illum abibant ex Iudeis, autem manifeftèdicit, quia in nouiflimis tempo
& credebantin Iefum & c. Pharifæi ergò dixerunt ribus diſcedent quidam à fide,attendentes fpiriti
ad ſemecipſos, Videtis quia nihilproficimus ? ec- bus erroris & doctrinis dæmoniorum, in hypo
cè mundus totus poft eum abijt . crifiloquentium mendacium , & cauteriatam ha
7. ACTORVM quarto : Quid faciemus ho- bentium ſuam conſcientiam & c.
minibus iftis? Quoniam quidem notum fignum 14. AD Titum tertio, vt paulò ante, B. teftimo
factum eſt per eos omnibus habitantibus Ieruſa- nio vndecimo.
lem : mánifeftum eft, & non poffumusnegare.Sed 15. ACTORVM decimotertio : O plene omni
nè ampliùs diuulgetur in populum , cominemur dolo, vt in textu .
eis, ne vltràloquantur in nomine hoc vlli homi- 1.C. MATTHAEI duodecimo : Dico vobis,
num , omne peccatum & blafphemia remittetur homi
8. ET capite quinto : Iniecerunt manus in Apo- nibus: fpiritusautem blaſphemia nõremittetur,
ftolos, & poſuerunt eos in cuſtodia publica. 2. DAMAS VS apud Gratianum cauſa vigefi
9. PSALMO primo : Beatus vir qui non abijt maquinta, quæſtione prima , capite Violatores: canoncSContenentes
.
in confilio impiorum , & in via peccatorum non Violatores canonum voluntariè, grauiterà ſan ,
ftetit, & in cathedra peftilentiæ non fedit. & tis Patribus iudicantur : & à fancto Spiritu ,cuius
10. POSTERIORIS Petri fecundo : Fuerunt inſtinctu ac dono dictati ſunt, damnantur : Quo
verò & pſeudoprophetæ in populo , ficut & in vo- niam blaſphemare in Spiritum ſanctum non in
bis erunt magiftri mendaces, qui introducent ſe- congruè videntur, qui contra eoſdem facros ca
& tas perditionis, & eum qui emit eos, Dominum nones, non neceſſitate compulli, ſed libenter ali
negant, ſuperducentes fibi celerem perditionem . quid & c.vt in textu ,

VI.

Quomodò Inuidentia fraternæ gratiæ peccatum est in Spiri

tum fanétum ?

harus dibenione A. QVANDO dolemus ac triftamurgrauiter deſplendoreaugmentóve vir

in mente,ca. tutum donorumque Dei , quibus frater eſt conſpicuus.
tract.c.19. B. Quod crimen non tam hominis videtur eſſe proprium ,quàm Satanæ,

* Sap.3.d qui Dei gratiam in hominetum augeri, tum conferuari fertimpatičtiſſime

,
6 Apoc.12.c & idcircò non modò fratrum accuſator, verumetiãDei & bonorum omni
C S.Pet.s.c um implacabilis eſt aduerfarius , qui tanquam leo rugiens circuit , quærens

quem deuoret. Satanæ filijex Iudæis fuêre,qui naſcentem Euangelij gratiam

di Atollaomninògentibus
13.8 Gen.4. inuidebant,vtin A & is Apoftolicis legimus.
TESTIMONI A.

1. A. AVGVSTINVS libro primo deſermo- dentiæ facibus fraternitatem oppugnando, pec

ne Domini in monte , capite vicefimofecundo : cauerat. Pro his autem qui non abruperant amo
Peccatum ad peccatum ergò frairis ad mortem puto eſſe , cùm ' rem ad mortem , ſed timori ſuccubuerant,orat, vt
mortem .
poft agnitionem Dei per gratiam Domini no, eis ignoſcatur. Sic enim dicit ; Alexander ærari- 2.Tim.m.
Itri IESV Chriſti quiſque oppugnat fraternita- usmulta mala mihi oftendit ; reddet illi Domi
tem, & aduersùs ipfam gratiam , qua reconcilia- nus ſecundùm opera eius,quem & tu deuita : val
Inuidétiafra.
terna gratia. tus eft Deo, inuidentiæ facibus agitatur. Pecca- de enim refiftit noftris ſermonibus. Deinde ſub
tum autem non ad mortem eft, fi quiſquam non iungit ,pro quibus orat, ità dicens: In prima mea
amorem per odium à fratre alienauerit , fed offi- defenſione nemo mihi affuit, fed omnes medere
çia fraternitati debita per aliquam infirmitatem liquerunt: non illis imputetur. Et poft pau
animi non exhibuerit. Quapropter & Dominus ca: Et hoc eſt fortaſse peccare in Spiritum ſan
Luc.23.
in cruce ait : Pater, ignoſce illis, quia neſciūt quid &um ; id eſt, per malitiam & inuidiam, frater- Inuidentia
fratern
faciunt. Nondum enim gratiæ Spiritus ſancti nam oppugnare charitatem poft acceptam gra ritatis a cha
.
participes facti, ſocietatem fan &tæ fraternitatis tiam Spiritus fancti, quod peccat um Domin us
Actor.7.
iniërant. Et beatus Stephanus in A&ibus Apofto- . neque hîc , neque in futuro ſeculo dimitti di- Marci Matth.12 .&
3.
lorum orat pro eis à quibus lapida tur , quia non- cit. Vndè quæri ,
poteft vtrùm in Spirit um fan
dùm Chriſto crediderant, neque aduersùs illam cum Iudæi peccauerint, quando dixerunt, quòd
communem gratiam dimicabant. Et Apoftolus in Beelzebub principe dæmoniorum , dæmonia
Paulus proptereà credo non orat pro Alexandro, Dominus expelleret : vtrùm hoc in ipfum Do
quia iam frater erat, & ad mortem , id eft, inui- minum dictum accipiamus, quia de fe dicit alio
loco :

1
 DE OBSTINATION E. Q. VII. 1
475
Macchio . loco : Si enim patremfanuliâs Beelzebub vocaue- loannes Apoftolus: Non pro illo dico ve roget 1.Ioan.s.
runt, quanto magis domeſticos eius?An quoniam quis ; ità definiui vt dicerem : Peccatum fratris ad peccatum ad
de magna inuidentia dixerunt, ingrati tam præ- mortem puto eſſe, cùm poft agnitionem Dei per dentia frater.
ſentibus beneficijs, quanuis nondum Chriſtiani gratiamDomini noftri Iefu Chrifti quiſquc op- of charitatis.
fuerint,tamen propter ipfam inuidentiæ magni- pugnat fraternitatem , & aduersùs ipſam gratiam ,
tudinem in Spiritum fan & um peccaffe credendi- qua reconciliatuseft Deo, inuidentiæ facibus agi
ſunc? Non enim hoc colligitur de verbis Domini . tatur. Quod quidem non contirmaui, quoniam
Math.12. Quanuis enim in eodem loco dixerit, Quicunque hoc putare me dixit ; ſed tamen addendum fuit,
enim dixerit verbum nequam in Filiū hominis, fiin hac tam ſcelerata mentis peruerfitate finiérit
remittetur ei : Qui autem dixerit verbum aduer- hanc vitám : quoniam de quocunque peflimo in De nullo de
sùs Spiritum ſanctum ,non remittetur ei,nequein hac vita conftituto,non eſt vriquèdeſperandum : fperandū in
hoc ſeculo, neque in futuro : tamen videri poteſt nec pro illo imprudenter oratur, de quo non de
ad hoc eos monuiffe, vt accedant ad gratiam , & fperatur.
poft acceptam gratiam non ità peccent vt nunc 1. B. SAPIENTIAE fecundo : Inuidia diabo
peccauerunt.Nunc enim in filium hominis dixe- li mors introiuit in orbem terrarum : imitantur
runtverbum nequam ,& poteft eis dimitti, fi con- autem illum,qui funt ex parte illius.
uerfi fuerint, & ei crediderint, & Spiritū ſanctum APOCALYPSIS duodecimo: Proiectus
acceperint : quo accepto, fi fraternitati inuidere, eft accufator fratrum noftrorum, qui accuſabat
& gratiam quam acceperunt, oppugnare volue- illos ante conſpectum Dei noftri die ac nocte .
rint,non eis dimitti, neque in hoc ſeculo,nequein 3. PRIORIS Petri quinto:Sobrijeſtote & vigi
futuro. Nam fi eos fic haberet condemnatos, vt late: quia aduerfarius vefter diabolus tanquàm
nullam fpem illis reliquiſſet, non adhucmonen- leo rugienscircuit,quærens quem deuoret.
Matth.:2. dosiudicaret, cùm addidit dicens : Autfacite ar. 4. ACTORVM vndecimo:Cùm autem aſcen
borem bonam,& fructum eiusbonum : aut facite diſſet PetrusHierofolymam ,difceptabant aduer
arborem malam , & fructum eiusmalum.Sic ita sùs illum qui erant ex circuncifione, dicentes :
Math.s. accipiatur diligendos inimicos effe, & bencfacien- Quare introifti ad viros præputium habentes,&
dum his quinos oderunt, & orandum pro his qui manducâfti cum illis ?
nos perſequuntur, vt pro quibuſdam etiam fra- 5. ET capite decimotertio: Sequéti verò Sabba
trum peccatis intelligatur non præceptum eſſe, to pene vniuerſa ciuitasconuenit audire verbum
vt oremus : nè per imperitiam noftram diuina Dei. Videntes autem turbas Iudæi, repleti ſunt ze
ſcriptura, quod fieri non poteft, à fe difſentire vi- lo : & contradicebant his quę à Paulo dicebantur,
deatur: blaſphemantes.Tunc conftanter & c.
2. IDEM libro primo Retractationum , capite 6. GENESIS quarto : Reſpexit Dominus ad
decimonono : Loco alio (nimirùm libro primo Abel, & ad munera eius. Ad Cain autem & mune
de ſermone Domini in monte, capite vicefimoſe ra illius non refpexit : iracúsque eſt Cain vehe:
cundo )Peccatum fratris ad mortem, de quo dicit menter, & concidit vultus cius.
VII.

Quæ obſtinatio facit peccatum in Spiritum

ſanctum ?
a. Ea nimirùm, quæ obfirmatum planè animum adfert aduersùs Aug. in Enchit.c.13.de in

benè monentem ,vt nullis quidem rationibus ab inſtituto damnabili nar.lib.s.de

hom fuper Ezech.Bei.
conſidera.c.2
& inſer. de couerfione ad
ſe defleđi quis patiatur. Clericos, cap.4 .
B. Fuit hoc peccato inſigniter obftri&tus rex • Pharao ,qui etſi totiès a Exo.z.& deinceps audint
moneretur à Moyfe, & fubindè flagellis Deigrauiſſimis affligeretur: ixodum,& fersodetem
.
tamen in propoſito tyrannico perſtitit, & perijt obftinatus.Nota eſt .& lib.1.Cap s.
Iudæorum inui &ta pertinacia , quosſuis veluti coloribus depingens Hiet.5. 2.3.6 El.46.a

Stephanus, "Dura ceruice, inquit, & incircunciſis cordibus & auribus,vos Zacheze Gencl.40.a
femper Spiritui fan &to reſtitiſtis.Necfunt diſſimiles hodiè, qui nouis addi

& i Se& tis,neaudire quidem aut legere ſuſtinent Catholicèdocentem ,

quafiº afpidum inftår occluſis illicontra dulcem melodiam , id eft, fa- e Pfal.67.a

nam Eccleſiæ doctrinam auribus,dicere videantur :'Recede à nobis, car lob 21.6

fcientiam viarum tuarum nolumus. Quod nihil aliud eft, quàm vt Paulus
Sloquitur , ſecundùm duritiá & impænitens cortheſaurizare ſibi iram &,Rom 2.4
h Prouer. 29. a Bernard .
in dieiræ & redelationis iuſti iudicij Dei. Nam vt Salomon " quoque here
ſer.4 ?,in Cantica.

docet, Viro quicorripientem dura ceruice contemnit,repentinus eii....

fuperueniet interitus, & eum ſanitas non fequetur.
TESTIMONIA.
1. A. -AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lau-
rentium , capite octogeſimotertio: Qui in Ecclefia
Contemnens remitti peccata non credens, contemnit tantam
semiffionem diuini muneris largitatem ,& in hacobftinatione,
peccatorum .
mentis diem claudit extremum ,reus eft illo irre-
miſlibili peccato in Spiritum fan &tú,in quo Chri-
ftus peccata dimittit.
2. ET in pſalmum quinquagefimumo & auum ,
concione prima : Ergò non miſerearis omnium
qui operantur iniquitatem . Hoc duobus modis
intelligi poteft. Siue quia omninò nulla peccata
impunita relinquit Deus ; fiue quòd eft quædam
iniquitas, quam qui operantur, omninò eorum
Deusnon miſeretur.Secundùm iftos duos modos
breuiter, quantum temporis fufficit, aliquid lo
quamur charitativeftra . Iniquitas omnis, parua tasimpunita
magnáve fit, puniatur neceſsè eft; aut ab iplo ho- manct.
mine pænitente, aut à Deo vindicante. Nam &
quem pænitet, punit feipſum.Ergò fratres punia
mus noſtra peccata , fi quærimus miſericordiam
Dei . Non poteft Deus miſereriomnium operan
tium iniquitatem quaf blandiens peccatis, auc
Rr 4 non
 ION
INAT
476 Q. VII . DE OBST E.
non eradicans peccata. Prorsùs aut punis, aut pu- etiam Dominus dicit : Si conuerſus iuftusdinfti- Ezech.3.
nit. Vis non puniar? Puni cu. Nam & illud fecifti tia ſua fecerit iniquitatem , ponam offendiculum
quod impunitum eſſe non poſlit ; ſed à te punia- coram eo . Ac fi apertè dicat:Quia videre pæniten
tur potiùs, vt facias quod illo pſalmo ſcriptú eft, do noluit vbi iam impingit, iufto eum iudicio Quomodò
Pral 94 . Deus dicatur
Præueniamus faciem eius in cófeſſione. Quid eft, deſerens,ponam ei vt & alibìimpingat.Quod ta offendiculü
Præueniamus faciem eius in confeffione? Ante- men Domini ponere, eftnequaquam ad peccan poncte .
quam ipſe attendae ve puniat, tu præueni confi- dum premere, ſed nolle à peccato liberare : ficur Exod.4 .& 7.
tédo, & puni.Non ille inueniatquod puniat; quia de Pharaone dicitur: Ego indurabocor eius.Non Quomodò
cùm tu punis iniquitatem , facisæquitaté. Et ideò enim cor peccantis Dominus obdurat : fed obdu- Deus obdu
tuî miſerebitur Deus, quia iam ce operanté æqui- rare dicitur,cùm ab obduratione non liberat.Mi dicicorda
tatem inuenit Deus. Quid eft,operantem æquita- fericors enim Deus tempus nobis ad pænicétiam
tatem ? Quia hocin teodifti ,quod & illeodir ; vt relaxat, ſed cùm eius gratis patientiam nos ad
incipias placere Deo , dum hoc in te punis quod augmentum vertimus culpæ ,hocipfum tempus
difplicet Deo .Nam non poteftimpunitum relin- quod ad parcendum piè diſpoſuit, diftri& iùs ad
qui peccatum ; quia verum eſt : Non miſerearis feriendum vertit, vt quia reuerti quis etiam ſpa
omnium qui operantur iniquitatem . Sed videa. tio temporis accepto noluerit, per hoc mala fua
mus iam alium modum ,quo hæc ſententia poflit ad reacum augeat, per quod ea diluere potuit, fi
intelligi . Eft quædam iniquitas, quam qui opera- conuerti voluiſſet. Vndè ſcriptum eft : Ignoras Rom ...
tur,non poteſt fieri ve milereatur ei Deus.Quæri- quoniam benignitasDeiad pænitétiam te addu
tis forte quęnam illa fit ?Ipfa eft defenfio peccato- cit? ſecundùm duritiam autem tuam & corim
Defendere
rum . Quando quiſque defendit peccata fua, ma- pænitens, theſaurizas tibi iram in die iræ & reue
la lit iniqui- gnam iniquitatem operatur. Hocdefenditquod fationis iuſti iudicij Dei. De benignitate ergo
tas . Deus odit.Et videre quàm peruersè, quàm iniqué. omnipotentis Dei iram fibi in die iræreprobus
Si quid boni fecerit, fibi vult imputari: fi quid theſaurizat: quia dum ad pænitentiam tempus
mali,Deo. Nam hoc modo defendunt homines accipitur, & ad peccandum exhibetur,ipſum re
peccata ſua ex Dei perſona, quod peius eft. Quid medium gratiæ vertit in augmentum culpæ. Vn
eft hoc? Nemo eſt qui audeat dicere, bonum eft dè & omnipotens Deus qui collata remedia con
adulterium ,bonum eft homicidium ,bona fraus, fpicit ad culpæ augmentum trahi,ipſam benigni
bonum periurium : nullus prorsùs hominū.Nam tatem quam contulit, in iudicij diftri&tioné ver
qui illa etiam faciunt,clamát mala hæc eſſe quan- tit, vtindè pòft ampliùs feriat, vndè modò am
do paciútur. Omninò ergò non inuenies animam pliùs expectat. Et quia homo deſerere malum
tam peruerfan , tam extorrem à ſocietate generis non vulève viuat, auget vndè moriatur.
humani, & à participatione communis fangui. 4. BERNARD VS libro primo de Confide
nis ex Adam ; cui videatur bonum eſſe adulteri- ratione ad Eugenium Pontificem maximum ,ca
um ,ficutdixi,fraus, rapina,periurium . Sed quo- pite ſecundo: Nec pergas quærere quod illud fit:
modò ea defendunt ? Si Deus noluiſſet,non id fe- (cor durum videlicet) fi non expauifti, tuum hoc
ciffem . Quidvis faciam fato meo ? eft. Solum eft cor durum quod femetipfum non
3. ' GREGORIVS homilia vndecima ſuper exhorret, quia nec ſentit.Quid meinterrogas? In
Quam perni. Ezechielem : Diſtricta ſunt omnipotentis Dei iu- terroga Pharaonem . Nemo duri cordis falutem
ciofum fit,in dicia. Et qui peccatorem diù expectat vt redeat,
peccatis
vnquàm adeptus eft, nisi quem fortè miſerans De
per
fcucrare . non redeunti atoz contemnenti ponit adhucvbi us,abftulit ab eo, iuxta Propheta, cor lapideum, Ezech.36.
grauiùs impingat. Peccatū quippe quod per pe- & dedit cor carneum.Quid ergò cor durū ?Ipſum Cordis duri
nitentiam citiùsnodeletur,aut peccatum eft,aut eft quod nec compunctione fcinditur,nec pieta- erine.de
cauſa peccati, fimul & pæna peccati . Omne enim te mollitur, nec mouetur precibus, minis non ce
quod priùs committitur,peccatum eft. Sed fi citi- dit, fiagellis duratur.Ingratum ad beneficia eſt,ad
ús pænitendo non tergitur, iufto iudicio omni- confilia infidum , ad iudicia fæuum , inuerecun
potens Deus obligatam peccatis mentem etiam dum ad turpia,impauidum ad pericula,inhuma.
in culpam alteram permittit cadere, vt quiflen num ad humana,temerarium ad diuina, præteri
do & corrigendo noluit mundare quod fecit, torum obliuifcens, præfentium negligens, futura
peccatum incipiat peccato cumulare. Peccatum non prouidens. Ipfum eft cui præteritorum ,præ
ergò quod pænitentiæ lainenco non diluitur, pec- ter ſolasiniurias,nihil omninò non præterit,pre
catum fimul eft & caufa peccati : quia ex illo ori- ſentium nihil non perit , futurorum nulla nisi
tur , vndè adhuc peccatoris animus altiùs oblige- fortè ad vlciſcendum profpe & io ſeu præparatio
tur. Peccatum verd quod ex peccato ſequitur, eft. Et vi in breui cuncta horribilis mali mala
peccatum fimuleft & pena peccati: quia excre- complectar, ipſum eft quod nec Deum timet, nec
fcente cæcitate, ex retributione prioris culpæ gc- hominem reueretur.
neratur, vt quafi iam quædam lint in peccatore. 5. IDEM in ſermone de conuerfione ad Cleri.
ſupplicia ipſa incrementa vitiorum . Fit verò cos,capite quarto : At fortè aliquem moueatillud
nonnunquàm , ve vnum idémque peccatum & de pſalmo:Qui diligit iniquitatem ,odit animam Pfal.co.
peccatum fit, & pæna peccati, fimul & cauſa pec- ſuam . Ego autem dico , odit & carnem . An non
cati. Ecpaulò pòft: Hocautem nobis cum tremo- odit,cuigehennęcumulos mercatur in dies,& cui
re conſiderandum eft, quomodò iuſtus & omni- ſecundùm duritiam ſuam & corimpænitens the- Roma
potens Deus cùm præcedentibus peccatis iraſci- ſaurizat iram in die iræ ? Cæterùm hocociútam
tur, permittit vt cæcata mens etiam in alijs laba- carnis, quàm animæ, non in affectu, fed ineffectu
Gener.is tur. Vndè Moyſes ait : Nondùm completa ſunt potiùs inuenitur. Sic nimirùm odit & phreneti
Pfal.63. peccata Amorrhæorum. Dauid quoquè ait: Ap- cus carnem fuam , cam fibijpfi manus inferre la
pone iniquitatem fuper iniquitatem ipforum , borat,rationis deliberatione fopita. An verò gra- Obfidata
vt non intrent in iuftitia tua. Propheta etiam ali- uior vlla phreneſis iudicatur, quàm impeniten- peccaticon
Orex s . luotas, gra.
us dicit : Maledi &tum & mendacium , & homici- tia cordis, & peccandi obftinata voluntas? Siqui uiſhmaphro
dium , & furtum , & adulterium inundauerunt, dem manus nefarias inijcit fibijpfi, nec carnem , nelio.
& fanguis fanguinem tetigit. Sanguis enim ſan : ſed mentem lacerat & corrodit .
guinem tangit, quando peccato peccatum addi- 1. B. EXODI ſeptimo hæc fummatim conti
tur, vt ante Dei oculos adiun & is iniquitatibus nentur: Moyfes & Aaron ad Pharaonem loquun .
3.Tim.s. anima cruencetur. Paulus Apoftolus ait : Vtim. tur, virgam vertunt in ſerpentem , & aquam vir
pleant peccata ſua ſemper. Ioanni quoque per ga percuſfam in fanguinem ,quæetiam faciút Ma
Apoc.vlt. angelum dicitur : Qui nocet, noceat adhuc : & gi Pharaonis ſuis incantationibus: quam ob cau
qui in ſordibus eft, ſordeſcat adhuc . Vndè nunc lam Pharao magis induratur.
2. OCTA
 DE OBSTINATION E. 2. VII. 477
2. OCTAVI capitis ſumma hæc eft: Secunda & femel & fecüdò & tertiò vnuſquiſas grauia pec
Aegypti plaga eft ranarum , pro quarū ablatione cata commiſerit : expectat tamen illum Deus, fic
promittit Pharao populum dimittere,nec facit: utperProphetam dicit, vt conuertatur & viuat. Ezech. 3).
quare additur tertia ciniphum, & quarta muſca- Cùm verò in peccatis ſuis cæperit permanere, de
rum , propter quas rursùm promittit Pharao ſe fi- multitudine peccatorum nafcitur deſperatio ,ex
lios Ifrael dimiffurum , quod non facit. deſperatione obduratio generatur. Dum homi
3. NON I verd capitis hæceft: Quinta plaga eft nesnegligentes in primis defpiciuntpeccata ſua,
peftis in iumentis,fexta vlcerum , feptimagrandi- quia parua funt,creſcentibus minutis peccatis ad
nis, ad quam promittit Pharao ſe dimiffurum duntur etiam crimina, & cumulum faciunt & de
populum ,ficefſet: verùm nec id complet :nullus mergunt.Quod cùm fa &tum fuerit, impletur hoc
autem filiorum Iſrael in his malis vllum patitur quod ſcriptum eſt, Peccator cùm venerit in pro- Prouer,it .
damnum . fundum malorum , contemnit.De talibus & Apo
4. ET decimi capitis : Octauum fignum eft lo- ftolus dicit,Ignoras,quòd patientia Dei ad peeni- Rom.z.
cuſtarum , quibus ablatis, obduratus Pharao , nec tentiam te adducit ? Tu autem ſecundùm duriti
Sic quidem iuxta condi& um dimittit populum , an cordis tui,& cor impænitens,theſaurizastibi
quapropter nonum additur, nempe tenebrarum iram in dię ira.Et de tali obduratione etiam alibi
denlillimarum , propcer quas dimiteit Pharao, legimus,Equusindomitus euaditdurus, & filius Eccli 30:
yt exeant,fed protinusidem denegat,Moyfią mi- remiſſus euadit præceps.Et iterùm de corrigendo
natur , filio fcriptura loquitur ; vndè ait, Tunde latera Ibidèm.
SO - DVODECIMI ſummaeft: Paſchalis agni filijtui, dum infans eft,né induret, & non conſen
bosti ritu declarato ac celebrato, eiusés ſanguine domo- tiat tibi . Ifta enim teftimonia ſcripturarum ideò
rum fuperliminaribus illito ,cefisomnibus Aegy- charitati veftræ infinuare volui, ve intelligatis,
pri primogenitis, Iſraëlitæ cum diuitijs Aegypti quia & obduratio non Deipotentia compellente
egrediuntur: de ritu Phaſe ac eſu azymorum , & perficitur, ſed Dei remiffione vel indulgenuia ge
tempore habitacionis Iſrael in Aegypto. neratur : ac fic Pharaonem non diuina potentia , Pharaonis
obduratio
6. AVGVSTINVS quæſtione decimaocta- fed diuina patientia credenda eft obduralle. De vade.
ua ſuper Exodum : Vt ergò tale cor haberet Pha, nique quotiés eum Dei plaga percuſſit, afflictus
rao quod patientia Dei non moueretur ad pieta- pænituit.At vbi ei remiſtio diuina indulgentiam
tem , ſed potiùs ad impietatem, vitij proprijfuit. dedit, iterùm ſe in ſuperbiam elatus erexit.Học
Quòd verò facta ſunt ea, quibus cor ſuo vitio tam ergò definiciflimè credite fratres, & hoc intelligi
malignum reſiſteret iuſſionibus Dei ( hoceft enim te ,quia quotiés Dominus dicit, Ego indurabo cor Exod.4. & 7 .
Quomodò quod dicitur,Induratum ; quia non flexibiliter Pharaonis : non aliud intelligi voluit, nisi, ego
cor Pharao .
nis induratú conſentiebat,fed inflexibiliter reſiſtebat) diſpen- inquit,ſuſpendo plagas meas & Magella,vndeeum
dicitur. fationis fuit diuinæ, qua tali cordi non folùm iu- per indulgentiam meam cõrra me obdurari per
fta , ſed euidéter iufta pena parabatur,qua timen- mitto . Sed fortè aliquis dicat, Quare illum Deus
tes Deum corrigerentur.Propofito quippe lucro, parcendo indurari fecerit, & quare flagella remio
yerbi gratia, propter quod homicidiu commits uerit ? Hoc loco ſecurus ego reſpondeo :Ideò Deus ſus
luftèeftpermil
obdus
tatur,aliter auarus,aliter pecunięcótemptor mo- totiés flagella remouic, quia Pharao pro ingenti
yetur: ille ſcilicet ad facinus perpetrandum , ille cumulo peccatorum ſuorum non tanquàm filius
ad cauendum : ipfius tamen lucri propofitio in ad emendationé meruit corripi,fed tanquam ho
alicuius illorum non fuit poteftate. Ità caufæ ve ftis permiffus eft indurari . Tantæ enim illius ini
suivi niunt hominibus malis,quæ non funt quidem in quitates preceſſerunt, & Deum totiés ſacrilego au
eorum poteftate, ſed hoc de illis faciunt, quales fucontempferunt, vt in illo impleretur quod de
eos inuenerint iam factos proprijs vitijs ex præ- talibus Spiritus ſanctus dixit, In labore hominú Pfal.za
Altera expo . terita volūtate. Videndum fanè eft,vtrùm etiam non funt, & cum hominibusnon flagellabuntur:
utio .
ficaccipi poſlit, Ego indurabo ; tanquàm diceret, ideò tenuit eosſuperbia,operti ſuntiniquitate &
quàm durum lít demonftrabo . impietate fua : prodijt quaſi ex adipe iniquitas
Exod..
7. ET quæſtione vigefimaquarta : Et vidit Pha- eorum . Ecce qualiter obduratur, quiad correcti
rao quoniam facta eſt refrigeratio, & ingrauatum onem caftigari à Domino non meretur. De illis
eft cor eius, & non exaudiuit eos,ficut dixerat Do autem quos indurari Dei mifericordia non per
Cauſz obdu- minus.Hîc apparet,non illas tantùm fuiſſe cauſas mittit, fcriptâ eft, Flagellat Deus omnem filium Heb.12.
rationis obdurationis cordisPharaonis, quòd incantato-
raonicæ.Pha - quem recipit. Et iterùm , Ego quos amo, arguo Apoc.s.
res eius fimilia faciebant,verumetiam ipfam Dei & caſtigo . Et iterùm , Quem enim diligit Domi- Prouel.š.
patientiam qua parcebatpatientia Deiſecundùm nus,corripit. De hac obduratione etiam Prophe
ntcs . corda hominum , quibuſdam vtilis ad pæniten- ta ex perſona populi ad Dominú clamat,dicens:
Dei patientia
abute
dum, quibuſdam inutilis ad refiftendum Deo, & Indurâfti cor noftrú nd timeremus te . Quod vti- Efaiz 63.
in malo perſeuerandum : non tamen per ſeipſam que non eft aliud ,nisi,Deſeruifti cor noftrum ,nè
Ron ... inutilis eft, fed fecundùm cor malum, ficut iam cöuerteremur ad te.Quam rem mulcis præceden
diximus.Hoc & Apoftolus dicit, Ignoras quia pa- tibus facrilegijs in populo Iudæorum impletam
tientia Dei ad pænitétiamte adducit? Secundùm effe cognouimus.Nemoergo cum Paganis autMa
autem duritia cordistui & impænitens cor, the- nichæis Dei iuftitiam repræhendere aut culpare
faurizas tibi iram in die iræ & reuelationis iufti pręſumat:fed certiſfimè credat,quòd Pharaonem
iudicij Dei, qui reddet vnicuique fecundùm ope- non Dci violentia, ſed propria iniquitas & indo
2.Cors.
ra cius.Nam & alibì cùm diceret, Chrifi bonus mabilis fuperbia contra Dei præcepta totiés fece
odor ſumus in omni loco : etiam illud adiunxit, rit obdurari. Quid eft autem quod dixit, Ego in- Exod. 4. & 7 .
Et in ijs qui falui fiunt, & in ijs quipereunt.Non durabo cor eius, nisi,cùm abfuerit gratia mea,ob
dixit, Chriſtibonum feodorem eſſe ijs qui ſalui durerillú nequitia ſua ? Et vt hoc euidentiùs por
fiunt,malum autem ijs qui pereunt, fed tantùm fitagnoſci,aliquam fimilitudinem de rebus viſi
bonum odorem ſe dixit. Illi verò tales funt, vt & bilibus charitati veſtræ proponimus. Sicut cnim similitudo
bono odore pereant ſecundùm ſui cordis, vt fępé quotiés nimio frigore aqua conftringitur, folis qua pharao.
di&tum eft, qualitatem , quæ mundanda eftbona calore fuperuenientereſoluitur, & diſcedente eo- tis explica:
voluntate in Dei gratia, vt incipiant ei prodeſſe dem ſole iterùm obduratur: ità nimirùm pecca- tur.
iudicia Dei, quæ malis cordibus nocent, torum frigore refrigefcitcharitas multorum , & Matth.24.
8. ITEM fermone odtogefimooctauo de tem- velut glacies obdurantur, & cùm eis iterùm calor
pore : Primò hoc fideliter & firmiter credat dile- diuinæ mifericordiæ fuperuenerit, reſoluuntur:
Deus auaquž ctio veftra, quia nunquàm priùs Deus deſerit ho- ille vtiquè calor de quo ſcriptum eft, Non eft Pfal.18.
deferithondo
. miné,nisi priùs ab homine deferatur. Cùm enim qui ſe abſcondat à calore eius. Quod etiam erga
Phas

TI
473 Q. VII . DE OBS
Pharaonem impletum eſſe cognoſcimus, à quo
quotiés Aagella remota ſunt, contra Deum ſe ob-
duratus erexit: quotiés verò afdictus eft, humili-
ter ſupplicauit.
9. GREGORIVS libro trigefimoprimoMo-
ralium , capite vndecimo : Pharaonis cor Domi-
nus obduraſſe deſcribitur,non quòd ipſe duri.
tiam contulit, ſed quòd exigentibus eiusmeritis ,
nulla illud deſuper ir: fufi timoris fenfibilitate
molliuit.
10. ET libro vndecimo,capite quinto: Ad Mo.
Exod.4 .
yfen dicitur dePharaone, Ego obdurabo cor eius.
Obdurare quippe per iuſtitiam dicitur Deus,
quando cor reprobum per gratiam non emollit
II . EXODI decimoquarto capite deſcribitur
quomodò Pharao Iſraëlem perfequens, & mare
per ficcum poft illum ingrediens, cum vniuerſo
equitatu accurribusſubmerſus fuerit.
12. IEREMIAE quinto : Quòd fi etiam ,viuit
Dominus, dixerint : & hoc falsò iurabunt. Do-
mine,oculi tui refpiciunt fidem : percuſlifti eos,&
non doluerunt: attriuiftieos, & renuerunt acci-
pere diſciplinam :indurauerunt facies fuas fupra
petram , & noluerunt reuerti.Ego autê dixi, Forli-
fan pauperes ſunt & ftulti, ignorantes viam Do-
mini,iudicium Dei fui, Ibo igitur ad optimates,
& loquar eis : ipfi enim cognouerunt viam Do-
mini, iudicium Dei fui. Et eccè, magis hi fimul
confregerunt iugum,ruperunt vincula.
13. EŤ capite o&auo : Etdices ad eos : Hệc dicit
Dominus, Nunquid qui cadit, non reſurget ? &
qui auerſus,non reuertetur ? Quare ergò auerſus
eſt populus ifte in Ieruſalem auerſione contenti-
ofa ? Appræhenderunt mendacium , & noluerunt
reuerti.Attendi & auſcultaui:nemo quod bonum
eft loquitur, nullus eſt qui agat pænitentiam ſu .
per peccato ſuo, dicens, Quid feci? Omnes con-
uerli funt ad curſum ſuum , quafi equus impetu
vadens ad prælium .
14 . ESAI AE quadragefimooctauo: Sciui enim
quia durus es, & neruus ferreus ceruix tua, &
frons tua ærea .
15. ZACHARIAE feptimo:Hệc ait Dominus
exercituum , dicens : Iudicium verum iudicate :
& miſericordiam & miſerationes facite vnuſ:
quiſque cumfratre ſuo . Et viduam & pupillum,
& aduenam , & pauperem nolite calumniari: &
malum vir fratri ſuo non cogitet in corde fuo. Et
noluerunt attendere, & auerterunt ſcapulam re-
cedentes : & aures fuas aggrauauerunt, nè audi-
rent. Et cor ſuum poſuerunt vt adamantem , nè
audirent legem ,& verba quę miſit Deus exercitu.
um in Spiritu fuo per manum Prophetarum pri-
orum : & facta eft indignatio magna à Domino
exercituum.
16. GENESIS quadragefimonono :Simeon &
Leui fratres, vaſa iniquitatis bellantia. In confi-
lium eorum non veniat anima mea , & in cætu il.
lorum non fitgloria mea : quia in furore ſuo oc-
ciderunt virum , & in voluntate ſua fuffoderunt
murum.Maledictus furor eorum , quia pertinax :
& indignatio eorum , quia dura : diuidam eos in
Iacob, & diſpergam eos in Ifraél.
17. ACTORVM ſeptimo: Dura ceruice ,vtin
textu .
17. PSALMO quinquagefimoſeptimo : Pu-
ror illis fecundùm fimilitudinem ſerpentis, fic-
ut aſpidis ſurdæ & obturantis aures ſuas. Quæ
non exaudiet vocem incantantium , & venefici
incantantis ſapienter. Deus conteret dentes eo-
rum in ore ipſorum : molas leonum confringet
Dominus.
19. IOB vigeſimoprimo : Quare ergò impij vi-
uunt, fublcuati ſunt, conforcatiæ diuitijs ? Te-
nent tympanum & citharam , & gaudent ad ſo-
nitum organi. Ducunt in bonis dies fuos, & in
puncto ad infernadeſcendunt.Qui dixerüt Deo ,
1
ION
NAT
E.
recede à nobis, & ſcientiam viarum tuarum no
lumus. Quis eft omnipotens,vt feruiamus ei ? &
quid nobis prodeft, fi orauerimusillum ?
20 . AD Romanos ſecundo : An diuitias boni.
tatis eius, & patientiæ , & longanimitatis conte
mnis,ignorans quoniam benignitas Dei ad pæni
tentiam te adducit ? Secundùm auten duritiam
tuam & impænitens cor, theſaurizas tibi iram in
die iræ & reuelationis iufti iudicij Dei, qui reddet
vnicuique fecundùm opera eius.
21. PROVERBIORVM vigefimonono : Vi
b
ro qui corripientem & c. vt in textu,
29. BERNARD VS ſermone quadragefimo- Correption's
fecundo ſuper Cantica : Quòd fi arguero & fecero contemptor
quodmeum eft,illa autem increpacio procedens quibus grau
minimè quod fuum eft faciat, neque id ad quod litia promo.
mifi illam , fed reuertatur ad me vacua, tanquàm ueatur.
iaculum feriens & reſiliens, quid meanimitunc
habereputatis fratres ? Nónne angorinónnetor :
queor ?Etvtmihivfurpem aliquid ex verbis ma
giftri, ( quia de fapientia non poſſum ) prorsùs Philip...
coarctor è duobus , & quid eligam neſcio , place
reſne mihi in eo quod locutus fum , quoniam
quod debui, feci : an pænitentiam agere fuper
verbo meo, quia quod volui, non recepi? Volui
nimirùm perimerehoftem , & eripere fratrem : &
non feci fic, magis autem cótrarium accidic,Nam
læſi animam,& culpam auxi.Siquidem accellit &
contemptus. Nolunc audire te, inquit, quia no- Ezechs.
lunt audire me. Vides que maieftas contemnitur?
Non te puces me folum fpreuiſſe,Dominus locu
tus eft.Et quod dixit Prophetę,dixit & Apoftolis: Luce in
Qui vos [pernit,ait,mefpernit.Non fum Prophe
ta ,non ſum Apoftolus: & Prophete tamen & Apo
ftoli ( audeo dicere ) vice fungor : & quibus non
& quor meritis,corú implicor curis.Etli ad meam
multam confufionem , etfi ad grande periculum
mihi,fuper cathedram Moyfi ſedeo , cuius tamen
non vendico mihi vitam , nec experior gratiam .
Quid tamen ? Num ideò cathedræ non defere
tur, quoniam occupata eſt ab indigno ? Etiam fi
Scribæ & Pharifæi in ea ſedeant, inquit, quæ di- Marth. 33.
cunt facite. Plerunquè etiam impatientia con- Contemptum
impatientia
temptui iungitur, ita vt aliquis non folùm non júgitur quale
curet corrigi obiurgatus,ſed inſuper obiurganti doque.
indignetur morephrenerici, manum medici re
pellentis. Mira peruerfitas. Medicanti irafcitur,
qui non irafcitur ſagittanti. Eft enim qui fagiccac Pfal.so.
in obſcuro rectos corde, qui & teipſum nunc fa
gittauit ad mortem , & in illum non commoue
ris ? Mihi indignaris qui fanum te fieri cupio ?
Irafcimini, inquit, & nolite peccare. Sipeccato plal.a.
irafceris, non folùm minimè peccas, fed & quòd
peccâras,exterminas. Nunc verò & peccatum re
tines medicamentum refpuendo , & peccare ap
ponis irrationabiliter iraſcendo, & eft fupra mo
dum peccans peccatum .Aliquocids additur & im- impudentia
impaticotia
pudentia, vt non modò impatienter ferar quòd quandoque
corripitur,fed etiam id vndè repræhenditur,im- iungitur.
pudenter defendat.Hoc planèdeſperatio .Frons, Ierem.s.
inquit, mulieris meretricis facta eft tibi, noluifti
erubeſcere. Et ait :Recellit zelus meus á te, vlera Ezech 16.
non iraſcar tibi . Solo auditu contremiſco . Sen- Defenfio peo
tis'ne, quantipericuli, quantique horroris & tre- execrabilis.
moris res fit peccati defenfio ? Dicit iterùm : Ego Apoc.3.
quos amo, arguo & caftigo. Si ergò te zelus defe
ruit: & amor. Nec eris amore dignus, qui indi
gnus caſtigationecenſeris. Vides quia tunc magis Tunc Deus
iraſcitur Deus, cùm non iraſcitur ? Miſereamur magis iralci.
impio, inquit, & non diſcet facere iuftitiam . Mi- e dor nos
ſericordiam hanc ego nolo. Super omnem iram Efaiz s..
miſeratio ifta , ſepiens mihi vias iuftitiæ. Satius
profectò mihi,iuxta Prophetæ confilium ,apprę- Plal.a.
hendere diſciplinam ,ne quando iraſcatur Domi
nus, & peream de via iufta. Volo iraſcaris mihi
pater miſericordiarum , ſed illa ira qua corrigis
deuium , non qua extrudis de via.Illud tua nobis
benis
 DE I M P OE NIT E NT I A.
benigna animaduerfio parit, hoc formidolofa
nutrit diffimulatio. Non enim cùm neſcio, fed
cùm fentio te iratum , tunc maximè confido pro-
pitium . etenim cùm iratus fueris, miſericordiæ
Pral.se. recordaberis. Deus, inquit, tu propitius fuifti eis,
& vlciſcensinomnes adinuentiones eorum . Mo:
yſen loquitur & Aaron atque Samuelem , quos
modò præmiferat,& hoc vocat propitiationem ,
quòd eorum Deusnon pepercit exceſſibus.I nunc
tu ergò,atque hanctibiexcludito in æternum ,de
Q. VIII. 479
fendendo errorem , & accuſando correptionem .
An non iftud eftmalum dicere bonum , & bonum Eſaia 5.
malum ? An non ex hac odiofa impudentia, pul- Ex impuden.
lulabit mox impenitentia , mater deſperationis ?
pænitentia,
Quem enim pæniteat ſuper bono quod putat ? Vę mater defpe
illis,inquit.Væillud æternum eft. Aliud eft quen- rationis.
que tentaria propria concupiſcentia abftra & um facobiz
& ille&tum , & aliud fpontè appetere malum tan
quàm bonum , ad mortem quaſi ad vitam malè
ſecurum properare.

VIII.
15 8
Quando peccatum Impænitentiæ committitur ?

A. ſuorum ,quæ ſalutari pænitentia expianda fo- Dom

Cùm homo peccatorum Aug.deverb.
. ſer . II.
0,12 . & 13. &
rent, finem modumquenullum facit, ac proponitinfupèr ſe nolle vnquam cpifto.so. ad
Bonifac. Ge.
pænitentiam agere. lar.in tomo
B. Talium certè qui deploratè peccatoresſunt, ac manere volunt, vita iuxtà de anathema
& mors* peſſima eſt,quum illi fi non verbis,at reipfa dicere videantur: Per- a plan..a
CH
cußimus fæduscum morte, & cuminferno fecimus pactum . Ac de his etiam di& um .
pfal.ste
Prouer.2.C
accipi poteft, quod Ioannes teftatur, Eft peccatum ad mortem : non pro illo dico c 1.loans.d
Aug.de cor.
vtroget quis. rep. & gratia,

C. Hæc di &ta ſint ha & enùs de peccatis in Spiritum ſan & um ,grauiſſimis il- tal.cap.is.

lis quidem , & quæ aut nunquam , aut ægrèadmodùm à Deo homini remit
tuntur. Quapropter aduersùs ea fæpè nos ipfosmunire, & alios confirmare
debemus, vt feruetur illud : " Nolite contriſtare, nolite extinguere Spiritum Dei: 1 Ephef.4.8

* Hodiè fivocem eius audieritis, nolite obdurare corda veftra. Non fobluretur quis ex Pfal.64.6

vobis fallacia peccati

. Cor & enim durum habebit malè in nouißimo. Nunc porrò ad Eccli3.d.
peccata, quæ & ipſanon parùm enormia ſunt, & in cælum clamantia dici fo
lent, accedamus.
TESTIMONIA .
1. A. AVGVSTINVS ſermone vndecimo de um ,qui non mortem vult impij, quantùm vt re- Exech.iņ.
verbis Domini, capite duodecimo: Contra hoc uertatur & viuat. Paganus eft hodiè: vnde fcis,
donum gratuitum ,(remiſfionem ſcilicet peccato- vtrùm fit fucurus craftino Chriſtianus? Iudęus in
rum ) contra iftam Deigratiam loquitur corim-, fidelis efthodiè : quid fi cràs credat in Chriſtum ?
Impoenitëtia pænitens.Ipfa ergò impænitentia e Spiritus bla- Hæreticus eft hodie: quid fi cras ſequatur catho
the time Iphemia : quænon remitteturneque inhoc feculicamveritatem ? Schilmaticusex hodid : quid fi
Sandum . lo ,neque in futuro . Contra Spiritum enim fan- cràs amplectatur catholicam pacem ? Quid fi ifti
& um , quo baptizantur quorum peccata omnia quos in quocunogenere erroris notas, & táquam
dimittuntur, & quem accepit Ecclefia, vt cui di- deſperatiffimos damnas,antequam finiant iftam
loan.20 . miſerit peccata, dimittantur ei: verbú valdè ma- vitam ,agant pænitentiam , & inueniát veram vi
lum & nimisimpium ,fiue cogitatione, fiue etiam tam in futuro ? Proindè, fratres, etiam ad hocvos
Rom.2 .
lingua ſua dicit : quem patientia Dei cùm ad pæ- admoneat quod ait Apoftolus, Nolite ante tépus 1.Cor.4 .
nitentiá adducat,ipfe fecundùm duritiam cordis quicquam iudicare. Hæc enim blafphemia Spiri
ſui & corimpænitens theſaurizat fibi iram in die tus, cui nunquàm eft vlla remiſlio (quam non
irę & reuelationis iufti iudicij Dei,qui reddet vni- omnem ,fed quandam intelleximus,eama perſe
cuique fecundum opera eius. Hæc ergo impeni- uerantem duritiam cordis impænitentis, vel di
tentia, ficenim vno aliquo nomine poffumus vt- ximus velinuenimus,vel etiam quantùm exifti
cunquè appellare & blaſphemiam , & verbũ con- mamus,oftendimus) non poteft in quoquam , ve
1
tra Spiritum fan & um ,quod remiſionem non ha- diximus, dum in hac adhuc vita eft, depræhen
bet in æternum : hæc,inquam ,impænitentia ,con- di . Et paulò poft:Non ergò proptereà quicunque Occurrit das
bitationis
tra quam clamabat & præco, & iudex, dicentes, dixerit verbum contra filium hominis, remit
Mart.3.& 4 Pænitétiam agite ,appropinquauitenim regnum tetur ei : qui autem dixerit contra Spiritum fan
cælorum : contra quam Dominus os Euangeli- & um ,non remittetur: quia in Trinitate maior
cæ prædicationis aperuit, & contra quam ipſum eſt Filio Spiritus fan & us, quod nullus vnquam
Euangelium in toto orbe prædicandum effe præ- vel hæreticus dixit: fed quoniam quiſquis refti- Curmia blaſphe
in Spiri
Luca 24 . dixit ; vbi pofteaquam reſurrexit à mortuis, ait terit veritati ,& blafphemauerit veritatem ,quod tum fanétum
diſcipulis; Oportebat pati Chriſtum , & reſurgere eftChriftus,eriam poft taritam ſuî predicationem grauioriudi.
à mortuis tertio die, & prædicari in nomine eius apud homines, vt verbū caro fieret, & habitaret in catur,quàm
Patre auc
pænitentia & remiffionem peccatorú per omnes in nobis ,quod eft filiushominis, idem ipſe Chri Filium .
Imprenites gentes, incipientibus ab Hierufalem . Hæc omni- ftus,fi non dixeritverba illud cordisim pæniten - luan ...
rię peccatum
non remitti. nò impenitentia non habet remiſlionem , neque tis contra Spiritum fan & um , de quo dictum eſt;
tur . in hoc ſeculo neque in futuro : quia pænitentia Qui non renatus fuerit ex aqua & Spiritu :& de 10.0.3
impetrat remiſioné in hoc ſeculo, quæ valeat in quo item dictum eſt; Accipite Spiritum ſanctum ,
futuro .Et deinceps capite decimotertio : Sed ifta li cui dimiferitis peccata, dimittunturei : id eft, loan.ao.'
impenitétia vel cor impænitens, quandiù quiſq fi pænitueric eum , accipietper hoc donü remiſli
De nullo, in hac carne viuit, non poteft iudicari. De nullo onem omnium peccatorum ,fimul& huius, quòd
quandiù vi. verbum dixit contra Filium hominis: quia pec
enim deſperandum eft, quandiù patientia Deiad
uir, deſpe.
randum . pænitentiam adducit: nec de hac vita rapitimpi. cato ignorantig fiue contumaciq vel cuiuſcunque
blaſphe
 430 Q. VIII. DE IMPOENITENTIA.
Impænirētia blaſphemiæ , non addidic peccatum impæniten- tum ſanctum , firefipiſcant & corrigant, & hiceis Blaſphemse
repugnargra tix contra donum Dei & gratiam regenerationis & in futuro ſéculo remittatur : nec indè poffit ritū ſancture
& facramenti vel reconciliationis , quæ fit in Ecclefia Spiritu Domini nutare ſententia, quæ circa tales, vrique quando pec.
pænitentia . fancto . permanentes, permanere dicta eft, non circa non catumicmir
2. IDEM in epiftola quinquagefima ad Boni-
facium Comitenı : Intelligant ergò non omne,
ſed aliquod fignificatum eſſe peccatum in Spiri-
cum ſanctum ,quod omninò non remittetur. Sic.
Ioan.15. ut enim cùm dixiffet ; Si non venirem ,peccatum
non haberent:vtique non omne peccatum intel
ligi voluit, quandoquidem pleni erant multis
magnis peccatis, ſed aliquod proprium pecca-
tum : quod finon haberent, poffent illis omnia
dimitti quæ habebant, id eft, quòd in eum veni-
1 entem non crediderunt: hoc enim non haberent
peccatum ,fi non veniret: fic etiam cùm dixit,Qui
Matth.12. peccauerit in Spiritum ſanctum , vel qui verbum
Marc.3.
Luc. 12. dixerit aduersùs Spiritum ſanctum , non vtique
omne quod in Spiritum ſanctum peccatur facto
Certa quæda fiue dicto ,ſed aliquod certum & proprium intel-
blafphemia ligi voluit.Hoc eſt autem duritia cordis vſquead
in spirium finem huius vitæ, qua homo recufat in vnitace
temnitetura corporis Chrifti, quod viuificat Spiritus ſanctus,
taquim . remifionem accipere peccatorum . Cùm enim
lost.2o. dixiſſet diſcipulis; rccipite Spiritum ſanctum :
continuò ſubiecit, Si cui dimiferitis peccata, di.
mittentur ei : ficui tenueritis, tenebuntur. Huic
ergo dono gratiæ Dei quicunque reftiterit & re
pugnauerit, vel quoquo modo fuerit ab eo alie-
nus, vſque in finem huius temporalis vitæ, non
remittetur ei, neque in hoc ſeculo neque in futu-
ro , hoc ſcilicet grande peccatum , vt eo teneantur
cuncta peccata,quod non probatur ab aliquo eſſe
commiffum , nisi cùm de corpore exierit. Quan-
Rom.2 . diù verò hîc viuit, eum, ſicut dicit Apoftolus, pa- `
tientia Dei ad pænitentiam adducit. Sed fi ipfe . emigrabit te detabernaculo tuo , & radicem tuam
perſeuerantiſlima iniquitate, ficut conſequenter de terra viuentium ,
adiungit Apoftolus, fecundùm duritiam cordis 5. PROVERBIORVM fecundo: Confili
fui, & cor impænitens theſaurizatfibi iram in dié
irz & reuelationis iuftiiudicij Dei, non remitte-
tur ei neque in hoc ſeculo, neque in futuro. Ifti
autem cum quibus agimus, vel de quibus agi-
mus, non ſunt deſperandi : adhuc enim ſunt in
corpore : ſed non quærant Spiritum ſanctum ,nisì
in Chrifti corpore .
3. GELASIVS primus in tomo de Anathe-
Matth.12 . matis vinculo: Dixit Dominus,quòdin Spiritum
Marc.3 . fan & tum peccantibus nec hîc eſſet, nec in futuro
feculo remittendum . Quantos autem cognofci-
mus in Spiritum ſanctum delinquentes ficut hæ-
reticos diuerfos,Arrianos, Eunomianos,Macedo-
nianos, ad fidem catholicam reuertentes, & hîc
remiſlionem fuæ percepiſſe blaſphemiæ, & in fu-
turum fpem ſumpliffe indulgentiæ conſequende?
Quibus re- Necideò non vera eft Domini fententia, autpu-
mitti poffit tabitur effe vilatenùs refoluta : cùm circa tales, fi
Spiritus bla : hoc effe permaneant, nunquàm omninò foluen
busnon por: da perſiſtat, effectis autem non talibus, non irro
gata.Sicut etiam eſtconſequenter & illud B.Ioan-
I.l.S. nis Apoftoli: Eft peccatum ad mortem : non di.
co ,vt oreturpro eo.Et eft peccatum non ad mor-
tem : dico ,veoretur pro eo : Eft peccatūad mor-
tem , in eodem peccatomanentibus:eftpeccatum
non ad mortem ,ab eodem peccato recedentibus.
Ecclefia quç. Nullum eft quippe peccatum, pro quo aut non
uis peccata oret Ecclefia remittendo: aut quod, data fibi di-
tettpæniten uinitus poteſtate,defiftentibus ab eodem ,nó pof-
tibus. ſit abſoluere, vel pænitentibus relaxare, cui dici-
Matt.16 : & 18 . tur: Quæcunque dimiferitis ſuper terram ,dimif-
loan . 20 . fa erunt & in cælis : & quæcunqueſolueritis ſuper
terram , eruntſoluta & in cælis.In quibuſcunque,
omnia ſunt, quantacunque fint, & qualiacunque
ſint: veraci nihilominùseorum manente ſenten-
tia , quæ nunquàm foluenda eſſe denunciatur: in
eorum tenore conſiſtens, non etiam ab hoc eo-
dem pòſt recedens . Et paulò pòit : Notandum
quòd quolibet genere blaſphemantibus in Spiri,
tibus in Spi.
tales effectos. Quandiù autem in hoc manent, ta- tatuk.."
les ſunt, qualibus non remittendum effe præfia
xuñ eft.Cùm autem ab hocrecefferint, non tałej
efficiuntur, qualibus non remittendum effe prze?
dictum eft. Et ideò non talibus effe &tis poteft &
hîc & in futuro feculo iam remitti. Alioquin
(quod abfit) fruftrà videretur Ecclefia huiuſmo
di ſua reconciliatione ſuſcipere. Quia autem fru
ftrari pon poteft,hocintelle & u modis omnibus,
falua Domini ſententia, przdicandum eft, quan
tùm ad nospertinet,omninò poſſe .
1. B. PSALMO trigefimotertio : Mors pecca
torum peffima.
2. ESAIAE vigefimoo & auo : Propter hocau .
dite verbum Domini viri illuſores, qui domina,
mini ſuper populum meum quieft in Ieruſalem .
Dixiftis enim , percuſimusfædus cum morte, &
cum inferno fecimus padum . Flagellum inun
dans cùm tranfierit, non veniet fuper nos: quia
poſuimus mendacium ſpem noftram , & menda
cio protecti ſumus .
3. ET capite tertio ; Ruit Ieruſalem , & Iudas
concidit : quia lingua corum & adinuentiones
eorum contra Dominum , vt prouocarent oculos
maieſtatis eius. Agnitio vulcus eorum reſpondiç
eis : & peccatum ſuum quafi Sodoma prædicaues
runt, nec abſconderunt. Væ animæ eorum , quos
niam reddita ſunt eis mala.
4. PSALM O quinquagefimoprimo: Quid
gloriaris in malitia,qui potens es in iniquitate?
Proptereà Deus deftruet te in finem : euellet te, &
um cuftodiet te, & prudentiaſeruabit te, veerua
risa via mala, & ab homine qui peruerſa loqui
cur : qui relinquuntiter rectum ,& ambulant per
vias tenebrofas : qui lætantur cùm mala fecerint,
& exultant in rebus peffimis: quorum viæ per
uerſæ ſunt, & infames greſſuseorum .
6. PRIM AE Ioannis quinto :Quifcit fratrem
ſuum peccare peccatum non ad mortem , petat:
& dabitur ei vita peccanti non ad mortem . Et
peccatum ad mortem : non pro illo dico vtro
get quis.
7. AVGVSTINVS in libro de Correptione
& gratia, capite duodecimo : Eft peccatū ad mor- 1.Ioan.s
tem, non proillo dico vt roger quis. Dequo pec
cato quoniam non expreffum eft, poffunt multa
& diuerſa ſentiri : ego autem dico id effe pecca- Peccatum ad
tum , fidem quæ per dilectionem operatur, deſe- fidem
mortemviuam
, eft
rere vfque ad mortem .
vſquead mor
8. IDEM libro primo Retractationum , capite të dcſerere.
decimonono, vt ſuprà quæſtione ſexta, authori
tate tertia.
1.C. AD Ephefios quarto : Etnolite contriftare
ſpiritum ſanctum Dei, in quo fignati eftis in die
redemptionis.
:. PŘIORIS ad Theſſalonicenſes quinto: Spi
ritum nolite extinguere.
3. PSALMO nonagefimoquarto: Hodiè fivo
cem eius audieritis, nolite obdurare corda ve
ftra : ficutin iritatione fecundùm diem tentatio
nisin deſerto .
4. AD Hebræos tertio : Quapropter ficut dicit
Spiritus ſanctus,Hodiè fi vocem eius audieritis,
nolite obdurare corda veftra ficut in exacerbati
one ſecundùm diem tentationis in deferto, Vbi
tentauerunt me patres veftri: probauerunt & vie
derunt opcra mca quadraginta annis . Propter
quod infenſus fui generationi huic , & dixi, Sem
per hi errant corde. Ipfi autem non cognouerunt
vias meas: quibus iuraui in iramea,siintroibunt
inson
 DE PECCATIS IN CAEL VM CLAMANTIBV S. Q.1. 486
in requiem meam . Videre fratres, nè fortè fit in firmum recineamus.
aliquo veftram cormalum ,incredulitatis, diſce- 5. ECCLESIASTICI tertio : Cor durum
dendid Deo viuo. ſed adhortamini voſmetipfos habebit malè in nouiffimo: & qui amat pericu
per fingulos dies donec hodiè cognominatur, lum ; in illo peribit. Cor ingrediens duas vias,
vt non obduretur quis ex vobis fallacia pecca- non habebit ſucceffus, & prauus corde in illis
si. Participes enim Chrifti effe & ti ſumus : fi ta- fcandalizabitur. Cor nequam grauabitur in do
men initium fubftantiæ eius vfque ad finem poribus,& peccator adijciet ad peccandum.

DE PE CCATIS IN

CÆLVM CLAMANTIBVS.

I.

Quce dicuntur peccata in cælum clamantia ?

A , quæ præ ceteris inſignem & manifeſtam improbitatem ha- Aug in Enchi.ca.20 .& lib.

bere nofcuntur ,diuinamqueiram & vltionem inſigniter accer- quæft.s.ſuper

1.locutionis de
ExoGenci .Se
. Greg.
Eſuntijs, à quibuscommittuntur. 3.par. curz paſt. admo...
& in 2.pſalm . pænitenti
B. Eiuſcemodi quatuorè Scriptura numerantur ,'Homicidium vo- alem

luntarium ,Peccatum Sodomiticum ,Oppreſſio “ pauperum , & Mer-6 Exod.zz.d
ces doperariorum defraudata.
TESTIMONIA.
1.A. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lau-
rentium ,capite octogeſimo:Peccata,quanuisma-
gna & horrenda, cùm in cófuetudinem venerint,
aut parua,autnulla eſſe creduntur: vfque adeò vt
non folùm non occultanda , verùm eciam iam
prædicanda ac diffamanda videantur : quando
Pral.9.
licut fcriptum eft,Laudatur peccator in defiderijs
Clamor in
Scripturis animæ fuæ, & qui iniqua geritbenedicitur. Talis
quid dicatur. in diuinis libris iniquitas clamor vocatur. Sicut
habesapud Efaiam Prophetam de vinea mala :
Eſaiz so
Expectaui, inquit, vt faceret iudiciŭ, fecit autem
iniquitatem , &non iuftitiam ,ſed clamorem.Vn-
Gensf.18. dè eft illud in Geneſi, ClamorSodomorum & Go
morrhæorum multiplicatus eſt. Quia non folùm
iam apud eos non puniebantur illa flagitia, ve-
rùm eciam publice velut lege frequentabantur.
Sicnoftris temporibus ita multa mala ,etfinon ta-
lia, in apertam conſuetudinem iam venerunt, vt
pro his non folùm excommunicare aliquem lai
2 cum non audeamus, fed nec Clericum degradare.
Vndècùm exponerém ante aliquot annos Epifto-
lam ad Galatas,in eo ipſo loco vbi ait Apoftolus,
Galat.4 . Timeo neforté fine cauſa laborauerim in vobis ;
Nota.
exclamare cõpulfus fum ; Væpeccatis hominum
quæ fola inuficata exhorreſcimus, vfitata verò
pro quibus abluendis filij Dei ſanguis effufus eft,
quanuis tam magna fint, vt omninò claudi con-
tra le faciant regnum Dei,fæpè videndo omnia
tolerare, fæpè tolerando nonnulla etiam facere
cogimur . Atque vtinàm , ô Domine, non omnia
quæ non poterimus prohibere,faciamus.Sed vi-
dero, vtrùm me immoderatus dolor incautd ali-
quid compulerit dicere.
2. IDEM in libro Annotationum in Iob ,fuper
caput trigefimum : Inſurrexerunt ſuper mefures.
quia ad honores indebitos, qui iuftorú ſunt pro-
prij, per tenebrofas fallacias peruenerunt. Quo
rum domus erant cauernæ petrarum ; qui concu
piſcentias ſuas defendebant, & tegebant quibuſ-
dam obfcuritatibusdiuinorum librorum . Et in-
ter arbores clamabant. Manifefta erant peccatą
eorum , quanuis ea ſcripturarum obſcuritate qua-
fi vmbris arborum cegere conarentur. Hinc eft ,
Genel.ss . Clamor Sodomorum aſcenditad me. Et pleriſi
quelocis, pro manifeftis peccatis clamorem po-
nit ſcriptura, vt verbum fit, quicquid corde con-
cipitur : clamor , cùm procedit in factum .
3. ET libro primo locutionis de Geneli, tra
Gcaer.is. étans capitis decimioctaui hęc verba: Dixit autem
Dominus, Clamor Sodomorum & Gomorrhæ
implecus eft, & deli & a eorum magna valde. Cla-
c Genesis
d Deut.24.c lacob.s.a
morem ſcriptura folec ponere pro tanta impu- Scripturis
Clamorin.
dentia & libertate iniquitatis,vtnec verecundia,
nec timore abfcondatur.
4. ITEM quæftione quinta ſuper Exodum: Et Exod.3.
nunc ecce clamor filiorum Iſraêl venit ad me,
non ficut clamor Sodomorum , quo iniquitas fi- Genel.us.
ne timore & fine verecundia fignificatur.
5: GREGORIVS in tertia parte curępaftora
lis,admonitione trigefimaſecunda :Cùm prauus
quifque impudenter innotefcit, quo liberiùs o
mne facinus perpetrat,eo etiam licitum putat : &
quod licitú ſuſpicatur, in hoc proculdubiò mul
tipliciùs mergitur. Vndè fcriptum eſt : Peccatum Eſaiz 3.
fuum ficuc Sodomą prædicauerunt : nec abſcon
derunt. Peccatum enim ſuum abſconderet Sodo
ma, fi adhuc ſub timore peccaret. Sed funditùs
frena timoris amiſerat, quæ ad culpam nec tene
bras requirebat.Vndè & rursùs ſcriptum eſt: Cla- Genel.18.
mor Sodomorum & Gomorrhz multiplicatus
eſt. Peccatú quippe cum voce , eft culpa cum acti- Culpa cum
one : peccatum verò etiam cum clamore, eft cul- libertate; cla.
pa cum libertate.
6. IDEM in pſalmum ſecundum pænitentia
lem : Quòd peccatum clamor fit, teftatur ſcriptu
ra quæ dicit : Clamor Sodomorum & Gomor- Genef.18 .
rhæorum aſcendit ad me. Ec iterùm : Deſcendam
videre, verùm clamorem qui venit ad me, opere
compleuerint:Peccatum quippe cum voce,culpa
eft in actione: peccatum cum clamore, eſt culpa
cum libertate.
. B. GENESIS quarto : Etait Dominus ad Ca
in , Vbieft Abel frater tuus Quireſpondit,Neſcio:
nunquid cuftos fratris mei fum ego ? Dixico ad
eum , Quid feciſti? Vox fanguinis fratris tui cla
mat ad me de terra. Nunc igitur maledictus eris
fuper terram , quæ aperuit os fuum , & fuſcepit
fanguinem fratris tui demanu tua.
2. ET capite decimooctauo : Dixit itaque Do
minus : Clamor Sodomorum & Gomorrhæo.
rum multiplicatus eft , & peccatum eorum aggra
uatum eft nimis. Deſcendam , & videho vtrùm
clamorem qui venirad me,opere compleuerint:
an noneft ita, vtfciam ,
3. EXODI vigefimofecundo : Aduenam non
contriftabis,neque affiges eum : aduenz enim &
ipfi fuiftis in terra Aegypti. Viduæ & pupillo non
nocebitis. Si læſeritis eos, vociferabuntur ad me,
& ego audiam clamorem eorum : & indignabi
curfuror meus,percutiamaz vos gladio, & erunt
vxores veftræ viduæ, & filij veftri pupilli. Si pe
cuniam mutuam dederis populo meo pauperi
s qui
 i

O
482 Q. II. DEHOMICIDI
qui habitat tecum , non vrgebis eum quafi exa- cafum : vtdormiensin veſtimento fuo, benedicat
dor,nec vfuris opprimes.Si pignus à proximo tuo tibi, & habeasiuftitiam coram Domino Deo tuo .
acceperis veſtimentum ,ance ſolis occafum red- Non negabis mercedem indigentis & pauperis
des ei. Ipfum enim eft folum , quo operitur indu- fratris tui, fiue aduenz qui tecum moratur in
mentum carnis eius, nec habet aliud in quo dor- terra, & intra portas tuas eft : fed eadem die red
miat : fi clamauerit ad mc,exaudiam eum , quia des ei precium laboris fui ante ſolis occafum ,
mifericors fum . quia pauper eft, & ex eo fuftentat animam fuam :
4. DEVTERONOMII vigefimoquarto : nèclamet contra te ad Dominum , & reputetur ti
Cùm repetes à proximo tuo rem aliquam quam bi in peccatum .
debet tibi,non ingredieris domum eiusvtpignus 5. IACOBI quinto: Agite nunc diuites & c.Ec
> auferas: ſed ſtabis forìs, & ille tibi proferet quod cè merces operariorum qui meſfuerunt regiones
habuerit. fin autem pauper eft, non pernoctabit veftras, quæ fraudata eſt à vobis, clamat:& cla.
apud te pignus, fed ftatìm reddes ei ante folis oc mor eorum in aures Domini Sabaoth introiuit,
II .

Quomodò Scriptura vindicari docet Homicidium voluntarium ?

Vide Cõcil. Ancyr.cap.22. GRAVITER lanè,quemadmodùm hiſceverbis Deusoſtendit,qui
Epauneoſe cano.31. Tribu .
tienſe can.54. & ſeq. bus Cain primum increpat homicidam : * Quid feciſti ? inquit, Voxſan.
a Genef.4.b Ambr.lib.2.
de Cain & Abel,cap.9 .- guinisfratristui clamatadme de terra. Nuncigitur maledi&tus erisſuper'ter
b Genef 9.2 Exod.21.be ram . Et alibivox Diuina teftatur: Quicunque effuderit humanum fangui.

Deuter.i9.abc 1.loan.j.c nem ,fundetur ſanguis illius. Ad imaginem quippe Desfactus est homo . Conci
c Pſalm.st.d nitº Pſaltes Regius: Viriſanguinum non dimidiabunt dies fuos. Summum

enim hoc ſceluseft, & atrocillimam proximo iniuriam adfert, qui vi.
d Auguſt. lib. 23.contra
Fauſtum ,cap.70. tam ei adimit abſque legitima" authoritate. Vndè à CHRISTO etiam
e Matth 26.C & Apoc...o dictum eſt: * Omnes qui acceperint gladium , gladioperibunt .
TESTIMONIA .
1. CONCILIVM Ancyranum capite vigefi-
Yona veteris mofecundo : Qui voluntariè homicidium fece-
Eccclefzin rint, ad pænitentiam quidem iugiter ſe ſubmit-
homicidas
5 conſtituta . tant. Circa exitum autem vitæ , communione di-
gni habeantur. Eos verò, qui non voluntate, fcd
cafu homicidium fecerint, prior quidem regu-
la poft feptem annorum pænitentiam , commu-
nioni ſociauit fecundùm gradus conftitutos:
Hæc verò humanior definicio, quinquennij tem-
pus tribuit.
2. CONCILIVM Epaunenſe tempore Gela-
lij primi celebratum ,canone trigelimoprimo: De
pænitentia homicidarum , qui ſeculi leges eua-
ſerunt, hoc ſumma reuerentia de eis inter eos
placuit obſeruari, quod Ancyritani Canones do
creuerunt.
3. CONCILIVM Triburienfe canone quin-
quagefimoquarto : De his qui voluntariè homi-
cidium fecerint,Ancyrano fancto concilio capite
* fecundùm * vigefimoprimo legitur : Vt pænitentiæ quidem
edit.vctcrē.
iugiter ſe ſubmittant: perfectionem verò, id eft;
communionis Chriſtigratiam ,circa exitum con-
fequantur. Inſtituta canonica & ſanctorum Pa-
trum decreta,noftro & omnium orthodoxorum
Relaxatio iudicio ,inuiolabilem habeant firmitatem.Nobis
poenx homi-
cidarum . aurem , qui paftores Chrifti ouium ſumus, pro
moderni temporis qualitate & hominum fragi-
licate , bonum & vtile videtur, vthis qui volunta-
riè homicidium fecerint,authoritate ſynodali &
iudicio generali & modum caſtigationis impo-
namus, & certum ac definitum pænitentiæ tem-
pus præmonftremus: nèprolixum tempus pæni-
tentiz, generet faftidium negligentibus: fed cur-
sim exercitatis, accreſcat opus ſalutis.
Poenitentia 4. ET canone quinquagefimoquinto : Si quis
coram qui fpontè homicidium fecerit, quadraginta diebus
voluntariè ab ingreſſu Eccleſiæ arceatur. Et nihilmanducet
perpetrârunt illis quadraginta diebus, præter folum panem &
falem , neque bibat nisì puram aquam . Nudispe.
dibus incedat. Lineis non induatur veftibus,nisi
tantùm femoralibus. Secularia arma non portet .
Nullo vehiculo vtatur .Ad nullam fæminam ,nec
ad propriam vxorem , his diebus miſceatur.Nul-
lam communioné illis quadraginta diebus cum
alijs Chriftianis, nec cum alio habeat pænitente,
រ in cibo vel potu aut vllis rebus. Si verò fintaliqui
vitæ fuæ infidiatores, ve præ illis non poffit digne
penicere, interim differatur ei eadem pæniten
tia,donèc ab Epiſcopo proprio pax ei ab illis fit
facta. Si enim aliqua corporali infirmitate decen
tus fit, vt non poſſitrite ieiunare, adhibeatur ci
miſericordia, quouſque conualefcat, & tunc de
mùm peniteat. Si verò longo temporeeadem fit
occupatus infirmitate, ad Epifcopum pertinebit,
vt prudenter pertractet, quomodò infirmú peco
catorem curare diſponat:quia, vt Gregoriuspa
ſtorali commemorar libro , Occultiora ſunt vul.
nera mentium , quàm corporum : & * arseft arci- * parte s.
cap.i.
um , regimen animarum .
5. ET canone quinquagefimoſexto : Poft illos
quadraginta dies, vnum annum integrum ab in- Abfincatis
troitu Ecclefiæ ſuſpendatur. Et abftineat fe à car- ianua qua .
ne & caſeo, a vino & medoneac mellita ceruifia, lis.
nisi Dominicis diebus & feftis,qui per illum Epi
ſcopatum publicè celebranturapud cunctum po
pulum : & nisi vel in hofte, aut in aliquo magno
fititinere, vel longè aut diù ad Dominicam cur
tem , vel fi infirmitate detentus fit: tunclicitum
fitei,tertiam feriam & quintam atqueSabbatum
redimere vno denario , vel precio denarij, fiue
tres pauperes pro nomine Domini paſcendo : ità
duntaxat, vt vel carne, vel vino, vel medone, id
eft,de tribus vna re vratur, non omnibus veſca
tur. Poftquam autem de itinere domum reuerta
tur,aut de infirmitate liberetur, prædictas ferias
non redimat ;fed ftatuto modo peniceat. Com
pleco vero vnius eiufdemganni curriculo ,ità ca.
ftigatus ritè & ordinabiliter more pænitencium ,
introducatur in Ecclefiam . 2
6. ITEM canone quinquagefimofeptimo: Sc
cundum verò & tertium annum fimili modo
pæniteat: excepto , quòd prædictas tres ferias re
dimere ius habeat, vbicunquèeft, fiue in domo, fi
ue in itinere. Cætera per omnia obferuet, vt in
primo anno faciebat.
7. ET canone quinquagefimooctauo : Quar
tum enim annum & quintum , fextum & fepti.
mum , iſto modo obferuet : leiunet autem his fin
gulis tres quadragefimas : Vnam ante Paſcha Do
mini, a caſeo & pinguibus pifcibus, à vino & me
done & mellita ceruifia . Alteram ante natiuita
tem S.loannis Baptiſtæ . Si verò deſunt quadra
ginta
 VOLVNTARIO. Q.11. 483
ginta dies ante natiuitatem , impleantur poft na dam interficiet : ftatim ve apprehenderit eum ,in
tiuitatem . Tertiam quadragefimam ante natiui. terficietur. Si per odium quis hominem impule
tatem Domini Saluatoris ieiunet, & abftineat fe à rit, vel iecerit quippiam in eum per infidias: aut
carne & cæteris rebus prædi&tis : & in his quatuor cùm effet inimicus,manu percufferit, & ille mor
annis, tertia feria & quinta ac ſabbato, manducet tuus fuerit: percuffor,homicidij reus erit.Cogna
& bibat quodcunque libeat. Et ſecundam atque cus occifi ftatim vtinuenerit eū ,iugulabit. Quòd
quartam feriam denario, aut prædi&to denarij fi fortuità, & abfo odio & inimicitijs quicquam
precio redimere ius habeat.Sexcam verò feriam horum fecerit, & hoc audiente populo fuerit
Poft ſepten cautè obferuet. His feptem annis ritè expletis,re- comprobatum , atæ inter percuſſorem & propin
dem permite concilietur, & more pænitentium facris altari- quum fanguinis quæftio ventilata : liberabitur
cidaad com . bus & fanctæ communioni reftituatur, atque per- innocens de vlcoris manu, & reducetur per fen
munionem fectionem conſequatur. tentiam in vrbé ad quam confugerat, manebito
admittitur.
8. GENESIS quarto:Dixité Cain ad Abel fra- ibi, donèc facerdosmagnus, qui oleo fancto vn
trem ſuum : Egrediamur foras. Cum efſent in &us eft,moriatur. Si interfector extra fines vrbi.
agro , conſurrexit Cain aduersùs fratrem fuum um quæ exulibus deputatæ ſunt, fuerit inuentus,
Abel, & interfecit eum . Et ait Dominus ad Cain , & percuffus ab eo qui vltor eft fanguinis: abſque
Vbi eſt Abel frater cuus ? Qui reſpondir, Neſcio : noxa erit qui eum occiderit. Debuerat enim pro
nunquid cuftos fratris mei ſum ego ? Dixit & ad fugus vſque ad mortem pontificis in vrbe relide
eum , Quid fecifti ? vox fanguinis fratris tui cla- re.Poftquàm autem ille obierit,homicida reuer
marad me de terra . Nunc igitur maledictus eris tetur in terram ſuam.Hæc fempiterna erunt, & le
fuper terram ,quæ aperuit os fuum ,& fufcepit ſan- gitima in cunctis habitationibusveftris.Homici
guinem fratris tuide manu tua.Cùm operatus fu- da ſub teftibus punietur: ad vnius teftimonium
eris eam ,non dabit tibi fru &tus fuos: vagus & pro- nullus condemnabitur. Non accipietis precium
fugus eris fuper terram . Dixitớ Cain ad Domi- ab eo qui reus eft fanguinis: ftatim & ipſe morie
num :Maior eft iniquitas mea ,quàm vt veniam tur. Exules & profugi ante mortem pontificis
merear . Eccè eijcis mehodièà facie terræ , & à fa- nullo modo in vrbes fuas reuerti pocerunt : ne
cie tua abfcondar, & ero vagus & profugus in ter- polluatis terram habitationis veftræ , quæ inſon
ra : Omnis igitur qui inuenerit me, occíder me. tium cruore maculatur : nec aliter expiari po
Dixitque ei Dominus : Nequaquàm ità fiet: ſed teſt, nisi per eius fanguinem , qui alteriusfangui
omnis quiocciderit Cain,feptuplü punietur.Po- nem fuderit. Atque ità emundabitur veftra por
fuit Dominus in Cain fignum , vt non interfice- feſfio mecommorante vobiſcum . Ego enim fum
ret eum omnis qui inueniſfer eum . Egreffus Ca. Dominus qui habito inter filios Ifrael.
in à facie Domini, habitauit profugus in terra ad 14. DEVTERONOMII decimonono : Hæc
orientalem plagam Eden . eric lex homicidæ fugientis, cuius vita ſeruanda
9. AMBROSIVS libro fecundo de Cain & eft : Qui percufferit proximum fuum neſciens, &
Genef.4 . Abel ,capite nono : Etbenè ait, Vox fanguinis fra- qui herì & nudiuftertiùs nullum contra eum odi
Quomodo tris tui clamat :non, frater clamat. Hocinnocen um habuiffe comprobatur : ſed abijſſe cum eo
nis clamare tia & gratia germanitatis etiam in ipſa morte fer- fimpliciter in ſyluam ad ligna cædenda, & in fuc
dicitur. uat.No accuſat frater,nè videatur parricida.Non cifione lignorum ſecuris fugerit manum , fer
accufat vox ipfius,non animaeius: fed vox ſan- rumép lapfum de manubrio amicum eius percuf
guinis accuſat, quem ipſe fudifti.Tuum te ergò fa- ferit, & occiderit : hic ad vnam ſupradi&tarum
cinus,non frater,accufat.Simul querela crimino- vrbium confugiet, & viuet: nè forfitan proximus
fa adimitur. Non poteft de alieno teſtimonio eius, cuius effuſus eſt fanguis, dolore ftimulatus,
+ queri, qui crimen proprio facinore confitetur. perſequatur, & appræhendateum , fi longior via
Ninor eft fermo quàm factum : eft tamen etiam fuerit, & percutiat animam eius quinon eft reus
terra teftis, quæ cepit ſanguinem . Et benè ait,Vox mortis : quia nullum contra eum qui occiſus eft,
De terra
clamare. ſanguinis fratris tui clamar de terra : non dixit, odium priùs habuiſſe monftratur. Idcircò præci
defratris clamat corpore, ſed de terra clamat . Et pio tibi,vt tres ciuitates æqualis inter fe fpatijdi
fi frater parcit,terra non parcit.Si frater tacet,ter- uidas . Cùm autem dilatauerit Dominus Deus tu
ra condemnat. Ipfa eftinte & teftis, & iudex. Tew us terminos tuos, ficut iurauit patribustuis ,& de
ftis acrior ,quæ adhuc parricidij tui fanguine ma- derit tibi cunctam terram quam eis pollicitus eſt,
det: iudex aſperior, quæ tanto fcelere coinquina- ( fi tamen cuftodieris mandata eius, & feceris quæ
ta eft ,vt aperiret os fuum,& exciperet fanguinem hodiè præcipio tibi, ve diligas Dominum Deum
fratris tui de manu tua . tuum , & ambules in vijs eius omni tempore ) ad
10. GENESIS capite nono : Sanguinem ani- des tibi tres alias ciuitates, & ſupradi tarum tri
marum veftrarum requiram de manu cunctarum um vrbium numerum duplicabis: vtnon effun
beftiarum : & de manu hominis, de manu viri ,& datur ſanguis innoxius in medio terræ , quam
de manu fratris eius requiram animam hominis. Dominus Deus tuus dabit tibi poffidendam , ne
Quicúnque effuderit humanum ſanguinem , fun- fis ſanguinis reus. Si quis autem odio habens pro
detur ſanguis illius : ad imaginem quippe Dei fa- ximum ſuum , infidiatus fuerit vitæ eius, ſur
&tus eft homo. génsque percuſſerit eum, & mortuus fuerit, fu
II. EXODI vigefimoprimo: Qui percuſſerit geritque ad vnam de ſupradi&tisvrbibus, mit
hominem volensoccidere,morte moriatur. Qui tent ſeniores ciuitatis illius, & arripient eum de
autem non eft infidiatus, fed Deus illum tradidit loco effugi , tradéntque in manu proximi,cuius
in manus eius,conftituam tibilocum in quem fu- fanguis effufus eft, & morietur.Non miſereberis
gere debeat. Si quis per induftriam occiderit pro- eius, & auferes noxium fanguinem de Iſrael, vt
ximum fuum & per infidias, ab altari meo euel- benè fit tibi.
les eum , vt moriatur. Qui percuſferit patrem ſu- 15. PRIMAE Ioannis tercio : Omnis qui odit
um aut matrem ,morte moriatur. fratrem ſuum , homicida eft. Et ſcitis quoniam
12. LEVITICI vigefimoquarto : Qui percuf- omnishomicidanon habet vitam æternam in ſe
ſerit & occiderithominem ,morte moriatur. metipfo manentem .
13. NVMEROR V M trigefimoquinto : Si quis 16. PSALM O quinquagefimoquarto : Viri
ferro percuſſerit, & mortuus fuerit quipercuſſus fanguinum & dolofinon dimidiabuntdies ſuos.
eft: reus erit homicidij, & ipfemorietur. Si lapi- 17. AVGVSTINVS libro vigeſimoſecundo
dem iecerit, & i &tus occubuerit, fimiliter punie contra Fauftum Manichzú , capite feptuagefimo:
tur. Si ligno percuſſus interierit, percufforis fan- Hinc erat etiam illud Petri,cùm euaginato gladio
guine vindicabitur. Propinquus occidi,homici- volens defendere Dominum , aurem perſecutoris
SI 2 abſciding
 484 Q. III. DE PECCATO
· abfcidit, quod factum Dominus fatis minaciter 18. MATTHAEIvigefimofexto : Tuncaitilli
Matth.26 . cohibuit, dicens : Reconde gladium : qui enim leſus: Conuerte gladium tuum in locum fuum .
Quid fit acci gladio vſus fuerit, gladio cadet. Ille autem veitur Omnes enim qui acceperintgladium ,gladio per
pere gladiü. gladio, qui nulla ſuperiori aclegitima poteftate ibunt.
vel iubente,vel concedente in ſanguinem alicuius 19. APOCALYPSIS decimotertio : Qui in
armatur. Nam vtique Dominusiufferat,vt ferrú captiuitatem duxerit, in captiuitatem vader: qui
diſcipuli eius ferrent; ſed nó iufferat, vt ferirent.
in gladio occiderit,oportet eum gladio occidi.
III.

Quid verò de Sodomitico peccato ,eiusque punitione

ſcriptum extat ?
· Genel.ss.c A. HOMINES Sodomitæ, inquit Scriptura,peßimierant, & peccatores coram

bo potential.be Domino nimis.Nefandum hoc & flagitioſum peccatum ' Petrus & ‘ Paulusco
iphenes be arguunt : tum natura ipſa execratur: Scriptura verò tanti flagitij magnitudi
Judic.19.cf
20.8 nem his etiam verbis declarat: " Clamor Sodomorum & Gomorrhæorum multiplica
a Genef.10.c tus est, & peccatum eorum aggrauatum eſt nimis .Vndèad Lothiuſtum , & ab infan

o aurret: 2.b. dis Sodomitarum ftupris maiorem in modum abhorrentem , ſic angeli lo

3 lbidemas quuntur :' Delebimus locum iſtum , eô quòd increuerit clamor eorum coram Domino,
beter
Judę .190. qui mifit nos,vt perdamus illos
buone. . 5 Igitur Dominuspluit ſuper Sodomam & Gomorrham
13 b vide Gre.
ſulphur Gignem à Dominode cælo, u ſubuertitciuitates has, & omnem circa regionem .
Sog.lib Neque tacet Scriptura cauſas, quæ ad hoc pergraucpeccatum Sodomitas im.

Leieso.Te pulerunt
, & alios itidem permouere poflunt. Sicenim legimus apud Eze
geticoaduce chielem : Ecce hæc fuit iniquitas Sodoma fororis tuæ, fuperbia ,faturitas panis,er
sus gentes c.
40. & jo So. abundantia, Gocium ipſius filiarum eius : & manum egeno
doma cap.4. & pauperinon porria

k Ezcch.16.18 gebant.

i Leute... B. Huic autem flagitio nunquàm fatìs execrando ſunt obnoxij , qui diui
VideChryfo. nam ,immò & naturalem legem in Leuitico ſcriptam , violare non verentur.
ad Rom. ier. Ea ſic habet : ' Cum maſculo non commiſcearis coitu fremineo,quia abominatio est. Cum

pudicit.cat omnipecorenon coibis,nec maculaberis cum eo. Quod fi fiat, terram ipſam tam tetris
feu cap.s. & ac nefandis libidinibus pollui, ac iram diuinam aduersùs populum maiorem
Kl.cùm vix in modum concitari,tuin crimen "mortis ſupplicio expiandum eſſe, eodem
Derbies coude loco monemur. Vndè Paulus non ſemel etiam arguit maſculorum " concu
adul.
| Leui.zo.bc bitores : damnat prętereà immundos atque molles . E quibus vnus erat Onan
Exod . 22.c
Joel.3.a " Iudæ filius,qui præſentem Deivltionem effugere non potuit, quòd in ter
m 1.Cor.6.b ram ſemen funderet,peiorque beſtijs, naturæ honeſtatem ac ordinem vellet
Ro.i.d..Tim.
1.b Galat.s.d perrumpere.
n Gencl.38.b TESTIMONIA.

epi.adephef. 1. A. GENESIS decimotertio : Homines au-
tem Sodomitæ & c. vt in textu.
2. POSTERIORIS Petri ſecundo : Etciuita-
tes Sodomorum & Gomorrhæorum in cinerem
redigens,euerſione damnauit, exemplum eorum
qui impiè acturi ſunt, ponens : & iuftum Loth
oppreſſum à nefandorum iniuria ac luxuriofa
conuerfatione eripuit. adſpectu enim & auditu
iuftus erat, habitans apud eos qui de die in diem
animam iuſtam iniquis operibus cruciabant.
Nouit Dominus pios de tentatione eripere, ini-
quos verò in diem iudicij reſeruare crucian-
dos &c.
3. AD Romanos primo : Mutauerunt gloriam
incorruptibilis Dei, in fimilitudinem imaginis
corruptibilis hominis, & volucrum , & quadru-
pedum,& ſerpentium .(Propter quod tradidit il-
los Deus in defideria cordis eorum , in immundi-
tiam , vt contumelijs afficiant corpora ſua in ſe-
metipfis) qui commutauerunt veritatem Dei in
mendacium : & coluerunt & feruiếrunt creaturæ
potiùs quàm creatori, qui eft benedictus in ſecu-
la.Amen . Proptereà tradidit illos Deus in paſſio-
nes ignominiæ.Nam fæminæ eorum immutaue-
runtnaturalem vſum ,in eum vſum qui eft contra
naturam.Similiter autem & maſculi,relicto natu-
rali vſu fæminæ, exarſerunt in defiderijs ſuis in-
uicèm , maſculi in maſculos turpitudinem ope-
rantes, & mercedem (quam oportuit) errorisſui
in ſemetipfis recipientes. Et ficut non probaue
runtDeum habere in noticia, tradidicillos Deus
in reprobum ſenſum , vt faciant ea quæ non con
ueniunt : repletos omni iniquitate ,malicia,for
nicatione, & c.
4. PRIOR IS ad Timotheum primo:Lexiufto
non eft pofita, ſed iniuftis , & non ſubditis,impijs
& peccatoribus, ſceleratis & contaminatis, & c.
fornicarijs, maſculorum concubitoribus & c. Et
fiquid aliud ſanæ do &trinæ aduerſatur.
5. ADEpheſios quinto : Omnis fornicator,aut
immundus,aut auarus, (quod eft idolorum fer
uitus) nonhabethæreditatem in regno Chrifti
Dei . Nemo vos ſeducat inanibus verbis. propter
hæc enim venit ira Dei in filios diffidentiæ. Quz
in occulto fiunt ab ipſis turpeeft & dicere.
6. IVDICVM decimonono: Illis epulátibus,
& poft laborem itineris cibo & potu reficientibus
corpora, veneruntviri ciuitatis illius filij Belial,
id eſt,abſque iugo,& circundantes domum ſenis,
fores pulſare coeperunt, clamantesad dominum
domūs,atque dicentes, Educ virum qui ingreſſus
eft domum tuam, vt abutamur eo. Egreffuso eft
ad eos fenex , & ait : Nolite fratres, nolite facere
malum hoc : quia ingreſſus eft homo hofpitium
meum, & ceffate ab hac ftultitia : habeo filiam
virginem , & hic homo habet concubinam : edu
cam
 SO DO MITICO.
cam eas ad vos, vt humilietis eas, & veftram libi-
dinem compleatis:tantùm ,obſecro,ne ſcelus hoc
contra naturam operemini in virum . Nolebant
acquieſcere fermonibus illius &c.
7. ' ET capite vigefimo : Etfic factüeft vt omnes
qui ceciderat de Beniamin in diuerfis locis,effent
vigintiquinq millia, pugnatores ad bella prom-
prillimi.Remanſeruntita deomni numero Ben-
jamin ,qui euadere potuerunt & fugere in ſolitu-
dinem fexcétiviri : federuntg in petra Remmon
menfibus quatuor. Regreffi autem filij Ifrael,
omncs reliquias ciuitatis viris vſque ad iumen
ca gladio percufferunt, cunctasque vrbes & vicu
los Beniamin vorax flamma conſumpfit.
GENESIS decimooctauo : Clamor Sodo
morum &c. vtin textu .
9. POSTERIORIS Petri ſecundo , vt ſuprà
teftimonio fecundo .
10. GENESIS decimonono : Delebimus lo
cum iftum & c . vr in textu.
11. SAPIENTIAE decimo :Sapientia iuftum
à pereuntibus impijs liberauit fugientem ,deſcen
dente igne in Pentapolim : quibus in teftimonium '
nequitiæ fumigabunda conſtat deſerta terra , &
incerto tempore fructus habentes arbores, & in
credibilis animæ memoria ftans figmentum falis,
Sapientiam enim prætereuntes , non tantùm in
hoc lapfi funt vt ignorarent bona ,ſed & inſipien-
tiæ fuæ reliquerunchominibusmemoriam , vtin
his quæ peccauerunt,nec latére potuiſſent.
12. DÉVTERONOMII vigefimonono: Di
ceto fequens generatio, & filij qui naſcenturdein
ceps, & peregrini qui de longè venerint, videntes
plagas terræ illius, & infirmitates quibuseam af
Aixerit Dominus,ſulphure & folis ardore com
burens,ita vt vltrà nó feratur,nec virens quippi
am germinet ,in exemplum ſubuerfionis Sodome
& Gomorrhx, Adamæ & Seboim, quas fubuertit
Dominus in ira & in furore ſuo .
iz. IN epiftola Catholica Iudæ Apoftoli: Sicut
Sodoma & Gomorrha & finitimæ ciuitates fimi.
1
li modo exfornicatæ , & abeuntes poſt carnem
alteram , fa&tæ ſunt exemplum , ignis zterni po-
nam fuftinentes. Similiter & hi carnem quidem
maculant & c .
14. GENESIS decimotertio: Eleuaris itaque
Loth oculis vidit omnem circà regioné lordanis,
quæ vniuerſa irrigabatur antequàm fubuerteret
Dominus Sodomam & Gomorrha,ficutparadiſus
Domini, & ficut Aegyptus venientibus in Segor.
15. GREGORIVS libro decimoquarto Mo-
ralium in lob, capite decimo: Quia per fulphur
fætor carnis accipitur, ipſa ſacri eloquij hiftoria
Genel.... teftatur, qux contra Sodomam ignem & fulphur
Pæda Sodo pluiffe Dominum narrat. Qui cùm carnis eius 3. CHRYSOSTOMVS homilia quarta in
merum ass, Icelera punire decreuiffet, in ipſa
qualitate vltio- epiftolam ad Romanos, de mafculorum concu-
fuir peccato nisnotauitmaculam criminis. Sulphur quippe bitoribusloqués :Hosequidem ijs etiam , quifibi
corum .
fætorem haber , ignis ardorem . Qui itaque ad ipfi mortem conſciſcunt, deteriores effe affirmo :
peraerfa defideria ex carnis fætore arferant, di- præftiterit enim mori, quàm tanta contumelia
gnum fuit vtfimuligne & fulphure perirent:qua- accepta viuere. nam qui fe ipfe interimit, is ani
tenùs ex iufta pænadifcerent, ex iniufto defide mam à corpore diſſociat:at hicanimam vna cum
rio quid feciffent. corpore perdit. Quodcung porrò delietū nomi-
16. AVGVSTINVS libro decimoſexto de ci- naueris,nullum huic peccato par dixeris: quia fi
uitate Dei,capite trigefimo: Poft hanc promiſi-
Gencl.19. onem liberato deSodomis Lor, & veniente igneo
imbre de cælo , tota illa regio impiæ ciuitatis in
cinerem verſa eft,vbi ftupra in maſculos, in tan-
tam conſuetudinem conualuerant, quantam le-
ges ſolent aliorum fa&torum præbere licentiam .
Suppliciuso: Veràm & hoceorum fupplicium , ſpecimen futu-
cimen diuini ri iudicij diuini fuit. Nam quò pertinet, quòd
iud:cij fuit. prohibiti ſunt qui liberabantur ab angelis, retrò
reſpicere, nisi quia non eſt animo redeundum
ad veterem vitam , qua per gratiam regeneratio-
nis exuimur, fi vltimum iudicium euadere cogi-
tamus? Deniquè vxor Lot,vbireſpexit,remanlit:
& in ſalem conuerſa, hominibus fidelibus quod-
4
485
Q. III.
dam præftitit condimétum , quo fapiant aliquid ,
vndeillud caueatur exemplum .
17. TERTVLLIANVS in apologetico ad
uersùs Gentes,capire quadragefimo: Nondùm lu
dæum ab Aegypto examen Palæftina fufceperat,
nec iam illic Chriftianæ fe &tæ origo confederat,
quum regiones ac fines eiusSodoma & Gomorra
igneus imber exuffit. Oletadhuc incendio terra, Tertulliani
& fi qua illic arborum pomaconantur,oculis te- tempore que
nus, ceterùm contacta cinereſcunt. fuerit facies
terrz Sodo .
18. IDEM in Sodoma capite quarto : morum ,
Nuſquam ſunt Sodomi, nuſquam illorum im
pia lucent
Menia ; cum dominis domus omnis inops ita
nuſquam ;
Tota rogus regio eft, hincatro horrore fauilla , Deſcriptio
punitionis
Híncque fitu cano cincres incendia fignant. Sodomita .
Occiditilla prior feritas , quam profpiciésLoth . rum .
Nullus arat fruftràpiceas fuligine glebas.
Semiperempta etiam fi qua illiciugera,lætas Quales ibi
fructus na
Autumni conantur opes, facilè oprima ſefe ſcantur .
Promittunt oculis, pira, perficą, & omnia mala,
2
Donec carpuntur ; nam protinus indice tactum
Soluitur in cinerem ,fit vana fauillaw pomum .
Sic igitur cælo pariter terráque ſepultis,
Necmareviuit ibi,mors eft marisilla quieti, Nil ibi viuit.
Quod nullus animat ganhelav olum ina Auctus ;
Quod'p etiá patrio nunquam ſuſpirat ab auftro ,
Quod's nequit proferre aliquá degurgite gétem
Squamigeram , læuive cuti vel cortice ſeptam ,
Vel criſpá conchá, aut duplici côpagine claufam .
Et paulò pòft :
Omnia illic
Ecce aliud monſtrum pelagi de clade notatur ;
quz inijciun
Cuncta illic immiſſa natant; patura receſſit cur natant.
Mergendis data corporibus ; fi denique tefte
Luciferam narem infiftens, qua fpiritus igni eft,
Velificauit apex, fammæ fic Háma perempta eft,
Ibit ſubter aquas deftru & io naufraga lucis. (næ ,
Hæ Sodomům & Gomorú ſignatę in ſecula pe Ad timorem
Gentibus iniuftis,queis pectora dura timorem incucicndnm
peccatoribus
Deſeruere Dei,de cælo iura tueri, hac relicta .
In' vnum rerum Dominum fpectare docebunt.
19. EZECHIELIS decimoſexto : Ecce hec fu
it & c.vein textu .
1. B. LEVITICI decimooctauo : Cum maſcu
lo & c. vt in textu .Mulier non ſuccübet iumento ,
nec miſcebitur ei : quia ſcelus eft.Nec polluamini
in omnibus his, quibus contaminatæ ſunt vni
uerfæ gentes, quas ego eijciam ante conſpectum
veftrum , & quibus polluta eft terra : cuius ego
ſcelesa viſitabo , vt euomathabitatores ſuos.
DEVTERONOMII vigefimofeptimo :
Maledi& us qui dormit cum omni iumento. Es
dicet omnispopulus, Amen.
Maſculorum
fum debitories
reshomici
dis .
Peccatü gra .
uillimum .
facta ſua ſentirent,qui pariūcur,ſexcentas vtique
mortes obierint, vtnèhoc paterentur: nec enim
eft,neq inquam eft hac iniuria alia vlla nec graui
or,nec rationisminushabens. Nam fi de ſcortati
one Paulus differens dixit, peccatú omne, quod- 1.Cor.6 .
cunque commiſerit homo, extra corpus eſſe, qui
autein ſcortatur,eum in proprium corpus delin
quere: quid de inſania hac dixerimus, quæ ipfa talania.
tanto eft fcortationedeterior, quantum ne verbis
quidem exprimere licet? Neque enim hoc folùm
dico, quòd fæmina effe& tus fis, fedquòd perdide
risipfum hoc, nimirùìm virum effe, & quòd ne
que in hanc tranſieris naturam , neg quam habe
res afferuaueris, ſed communis vtriufque effe& us
sf 3 fis
 TO ITICO
486 Q. III. DE PECCA . SODOM .
ſis proditor, dignus quem tum viri tum fæminæ . 6. IDEM in epiftola centefima nona ad mona.
lapidibus à fe exigant, tanquàın qui verunque ge ; chas: Non carnalis, ſed ſpiritalis inter vos debet
nus iniuria affeceris.Et paulò poit :Quiſquis ſcor- effe dilectio : nam quę faciunt pudorisimmemo
tum ſe facit, hoc nihil elle queat inutilius, neque res,etiam fæminis fæminæ ,iocando curpiter &
enim anima folùm ,verùm & corpus eius,qui hæc ludendo, non ſolùm à viduis & inta&is ancillis
patrat, infame eft, ac certè dignum quod vnde- Chrifti in ſancto propoſito confticutis, fed omni )
quaque exterminetur: quot tandem , obſecro ,ge- nò necà mulieribus nuptis, nec à virginibus ſunt
hennæ his plectendis ſuffecerint? Quòd fi audito faciendanupturis .
gehennæ nomine, irrides,ac fidem nonhabes:il- 7. IN Codice Iuſtiniani,libro nono, titulo no .
Ignis Sodo- lum ignem recordare Sodomorú .Vidimusenim , no : Ad legem Iuliam deadulterijs & ftupro, lege
morum , effi. vidimus & in præſenti quoq vita,gehennæeffigi- trigefimaprima Conftantij & Conftantis Impera.
gics gehênç.
em . quandoquidem enim multi futuri erant, qui torum : Cùm vir nubit,in fæmina viros paritura
ijs fidem minimè habituri eſſent, quæ poft reſur- quid cupiatur,vbiſexus perdidit locum ? vbiſce
re & tionem futura ſunt, nūc quum ijdem audiant lus eft id,quod non proficit ſcire? vbi Venus mu
eſſe ignem inextinguibilem ,à rebus præfentibus tatur in alteram formam ? vbi amor queritur,nec Supplieto af.
illos Deus erudiuit. tale eft igicur Sodomorú in- videtur ? lubemus inſurgere leges, armari iura
cendium ,& vaftatio illa : id quod fciuntij,qui ad gladio vltore: vt exquifitis pænis lubdantur in
ca loca profecti,plagam illam diuinam , ac cæle- fames, qui funt,velqui futuri ſunt rei.
ftium fulminum opusoculis fubiếcere.Cogitato 8. LEVITICI vigefimo: Qui dormierit cum
quàm graue illud fic peccatum ,vequod ipſam ge- maſculo coitu fæmineo ,vterque operatus eft ne
hénameciam ante tempus exiitere coegerit.Nam fas: morte moriantur :fít fanguis eorü fuper eos.
pofteaquàm permulti verba deſpicerent,illis De- Qui cum iumento & pecore coierit, morte mori
us per ipfa demùm opera,gehennæ effigiem oſten- atur : pecus quoque occidite. Mulier quæ ſuccu .
dit ,nqua quadam rations.erat enim prçter omni- buerit cuilibet iumento, fimul interficietur cuin
um opinionem pluuia illa, quoniam quidem & eo : fanguis eorum fit ſuper eos. Et paulo poft :
præter naturam ipfa coitio : atqz ea quidem plu- Nolite ambulare in legitimis nationum , quas ego
uia terram exufiit, quoniam & illorum animos expulſurus ſum ante vos. Omnia enim hæcfecea
defiderium, ob quod pluuia eadé ferebatur con runt : & abominatus ſum eas.
tràquam ſolita ifta acquotidiana ferri ſoleat:neqs 2. EXODI vigefimofecundo :Qui coierit cum
enim non excitabat modò terræ vterum ad fru- iumento,morte moriatur .
&uum generationem ,fed & ad ſeminum ſuſcepti- 10., IOELIS tertio : Congregaboomnes gentes ,
onem,inutilem efficiebat.Talis enim erat ipſa So- & deducam easin vallem lofaphat: & difcepta
domorum coitio, eiuſcemodi corpus inutilius bo cum eis ibi ſuper populo meo, & hæreditate 1
, reddens.Quid enim viro corpus fuum meretricio mea Iſrael, quos diſperſcrunt in nationibus, &
more proſtituente abominabilius ? quid autem terram meam diuiſerunt. Et fuper populum me.
fceleftius? O inſaniam ,ô ftupiditatem .Vndè,ma- um miſerunt ſortem : & pofuerunt puerum in
lum , hæc debacchata eft concupiſcentia, huma- proftibulum , & puellam vendiderunt pro vino
nam naturam hoftium incommodis, atque adeò vt biberent.
tanto grauioribus afficiens,quanto anima corpo- 11. PRIORIS ad Corinthios ſexto: An neſcitis
Canibus im- re præſtantior eft: Ovos & brutis infipientiores, quia iniqui regnum Dei non poſſidebunt? Noli
& canibus impudentiores: nuſquàm enim huiuf- te errare. Neque fornicarij,neque idolis ſeruien
modi congreſſus apud illos : ſed agnoſcit propri- tes, neque adulteri , neque molles, neque maſcu
os terminos natura.Vos autem genus veftrum in- lorum concubitores,neque fures, & c.regnum Dei
famius brutorum genere effeciftis, & in his, quæ poſlidebunt.
dico ,iniurij, & per vosinuicem iniurij. Vndèigi- 12. AD Romanos, & 13. PRIORIS ad Tin
cur mala hæc enara ſunt ? à delicijs,à Dei ignorati- motheum primo,vt ſuprà A.teſtimonio fecundo
one, quum enim excuſſerit quis Dei timoré, pro- & tertio .
tinùs bona omnia peſsùm eunt. 14. AD Galatas quinto : Manifeſta ſunt aucem
4. TERTVLLIANVS in libro depudicitia opera carnis, quæ funt, fornicatio,immunditia,
capite quinto : Reliquas autem libidinum furias impudicitia ,luxuria ,& c. Et his fimilia : quæ præ
impias & in corpora & in fexus vltraiura naturę, dico vobis, ficutprædixi, quoniá qui talía agunt,
Non ſunt de- no modò limine, verùm omni Ecclefiæ tecto fub- regnum Dei non conſequentur.
lica , ſed 15. GENESIS decimooctauo : Dixit Iudas ad
monftra . mouemus, quia non ſunt delicta ,ſed monſtra.
5. AVGVSTINVS libro tertio Cófeſfionum , Onan filium fuum :Ingrederead vxorem fratris
Vitia contra capite octauo : Itaque Aagitia quæ ſunt contra na- tui, & ſociare illi, vtfulcites femen fratri tuo. Ille
natura, fem- turam , vbique ac femper deteſtanda atque puni- fciens non naſci fibi filios,introiensad vxoré fra
pierdeteltan
da aç enda funt, qualia Sodomitarum fuerunt. Quæ fi trisfui, femen fundebat in terram : ne liberi, fra
cada. omnes gentes facerent, eodem criminis reatu di- tris nomine naſcerentur.Et idcircò percufliceum
uina lege tenerentur, quæ non fic fecit homines, Dominus, eô quddrem deteſtabilem faceret.
vt fe illo vterentur modo . Violatur quippe ipfa 16. HIERONYMVS in caput quintum epi
ſocietas, quæ cum Deo nobis effe debet, cùm ea- ftolæ D. Pauli ad Ephefios: Nisi philoſophorum
dem nacura, cuius ille author eft, libidinis per- quidam Cynicus extitiffet, & c. vi ſuprà de pecca
uerfitate polluitur. tis capitalibus,quæft.quinta ,B.teftim.vndecimo.
IIII.

Quid Scriptura depauperum Oppreßioneproponit ?

à Exod.22.d ADVENAM non contriſtabis, dicitDominus, * neque affliges eum : aduena enim
Deu.is.b24.C
Ecelinas.com Gipfifuiſtis in terra Aegypti.Vidua & pupillo non nocebitis : fi laferitiseos, vociferas
saMalach.buntur
3. a 2.Reg.12. ad me , & ego audiam clamorem eorum ,& indignabiturfuror meus,percutiamque
ab
vos gladio , eruntvxores veſtræ viduæ,cfily veftripupilli.Quapropter Aegyptijtot

Scincépz . plagis attriti, & cum ſuo Rege crudelillimoque tyranno Pharaone, quinea
de estola.pt paruulis quidem Hebrçorum occidendis ſibitemperauit, ſubmerſió demùm

, videlicet obfuam
fuêre in Ifraelitas pluſquàm barbaricam immanitatem . Vio
di in .
 DE OPPRESSIONE, PAVPERV M. Q. IIII. 487

di,inquit Dominus, afflictionem populi mei in Aegypto, & clamorem eius audini
, • Exod.3.b
propter duritiam eorum qui præfunt operibus:& fciensdolorem eiusdefcendi, vtliberen
eum de manibus Aegyptiorum . Hinc apud Eſaiam quoque interminatur Domi

nus :'Vaqui conduntleges iniquas,o fcribentes,iniuftitiamfcripferunt:vt opprimerent PEG2:10.3

in iudicio pauperes, & vim facerent cauſe humilium populi mei: vt eſſent vidue præda Matth.2
hobia 3.b

çorum , pupillasdiriperent .Et apud eundem Prophetade inhumanis & iniquis

Magiſtratibusextat hęcquerimonia: Principes &tui infideles,focy furum : omnes di, g Eſaia 1.6
Zach.7.c
ligunt munera ,ſequuntur retributiones. Pupillo non iudicant, & caufa viduæ non ingre
ditur adillos. Item , Populum "meum exałtores ſuifpoliauerunt .Nec dubium quin Amecoso

ciuitates & prouinciæ hoc execrando peccato , quod à tyrannicis Magiftrati

bus perpetratur ,in fummum fæpè diſcrimen adducantur.
TESTIMONIA .
* EXODI vigefimofecundo : Aduenam &c.vt huius regesfedentes de genere Dauid fuper thro
in textu. Si pecuniam muruá dederis populo meo num eius, & aſcendentes currus & equos, ipfi &
pauperi qui habicat cecum , non vrgebis eum qua- ſerui, & populus eorum. Quòd fi non audieritis
ſi exactor,nec vfuris opprimes. Si pignus à proxi- verba hæc, in memetipſo iuraui, dicit Dominus,
mo tuo acceperis veftimétum , ante ſolis occaſum quia in ſolitudinem erit domus hæc.
reddes ei. Ipfum enim eft folum quo operitur in- 7. MALACHIAE tercio capite :Accedam ad
dumentū carnis eius, nec habet aliud in quo dor , vos in iudicio, & ero teftis velox maleficis & ad
miat; fi clamaueritad me, exaudiã eum ,quia mi- ulteris & periuris, & qui calumniátur mercedem
fericors fum .
mercenarij, & humiliát viduas & pupillos, & op
2. DEVTERONOMII decimoquinto ; Si primunt peregrinum ,nec timuerürme,dicit Do
vnus de fratribus tuis, qui moratur intra portas minusexercituum .
ciuitatis tuæ in terra quam Dominus Deus tuus 8. SECVNDI Regum duodecimo:Mifit ergo
daturus eft tibi, ad paupertatem deuenerit : non Dominus Nathan ad Dauid : qui cùm veniſſetad
obdurabis cor tuum, nec contrahes manum , ſed eum , dixit ei : Duo viri erant in ciuitate vna ,
aperies eam pauperi, & dabis mutuum quo eum vnus diues, & alter pauper. Diues habebat oues &
indigere perſpexeris. Cauenè fortè ſubrepat ti- boues plurimos valdė, pauper autem nihil habe
bi impia cogitatio , & dicas in corde cuo,Appro- bat omninò præter ouem vnam paruulanı,quain
pinquat ſepoimus annus remiſlionis , & auertas emerat & nutriuerat, & quæ creuerat apud eum
oculos tuos à paupere fratre tuo, nolens ei quod cum filijs eius fimul,de pane illiuscomedés, & de <
poſtulat,mutuum commodare: nè clamet contra calice eiusbibens, & in finuillius dormiens:erata .
te ad Dominum, & fiat tibi in peccatum . Sed da- illi ficutfilia. Cùm autem peregrinus quidam ve
bis ei:nec ages quippiam callidè in eius neceſſita- niſſet ad diuitem , parcens ille lumere de ouibus
tibus ſubleuandis: vt benedicat tibi Dominus De- & de bobus ſuis, vt exhiberet conuiuium peregri
uśtuusin omni tempore,& in cunctis ad quæ ma- no illi qui venerat ad ſe , tulitouem viri pauperis,
num miſeris. Non deeruntpauperes in terra ha- & præparauit cibos homini qui veneratad fe.Ira
bitationis tuæ : idcircò ego præcipio tibi, vtape tus auté indignatione Dauid aduersus hominéni
riasmanum tuam fracri tuo egeno, & pauperi qui illum nimis, dixit ad Nathan : Viuit Dominus,
tecum verſacurin terra. quoniam filius mortis eft vir qui fecit hoc.Ouem
3. ET capite vigefimoquarto : Cùm reperes à reddet in quadruplum , eð quod fecerit verbum
proximo tuo rem aliquam quam debet tibi, non iftud, & non pepercerit.
ingredieris domum eius ve pignus auferas, fed 9. EXODI ſeptimo, & fequentibus, vt fuprà de
Atabis forìs , & ille tibi proferet quod habuerit.Sin peccatis in Spiritum fan & um ,quæftione ſeptima,
autem pauper eft, no pernoctabit apud te pignus, B.teftimonio primo & ſequent.
fed ftatim reddes ei ante ſolisoccaſum : vt dormi- 10. ITEM primo capite : Surrexit intereà rex
ens in veltimento ſuo , benedicat tibi , & liabeas nouus ſuper Aegyptum qui ignorabat Iofeph, &
iuftitiam coram Domino Deo tuo . Non peruer- aitad populum ſuum :Eccepopulus filiorü Ifrael
tes iudicium aduenæ & pupilli ,nec auferes pigno- mulcus, & fortior nobis eſt. Venite, ſapienterop
ris loco viduæ veftimentuin . primamuseum , nè force multiplicecur : & fi in
4. ECCLESIASTICI trigefimoquinto :Non gruerit contra nos bellum, addatur inimicis nou
accipiet Dominus perſonam in pauperem , & de- itris,expugnatisip nobis,egrediatur de terra.Præ
precationem læſi exaudiet. Non deſpiciet preces poſuit itaquc eis magiſtros operum ,vtaffligerent
pupilli, nec viduam , fieffundat loquelam gemi- eos oneribus : edificauerunciz vrbes tabernaculo
tûs.Nónne lachrymæ viduę ad maxillam deſcen- rum PharaoniPhiton & Rameſſes.Quanto op
dunt, & exclamatio eius ſuper deducentem eas ? primebant eos, tanto magis multiplicabantur &
a maxilla enim aſcendunt vfque ad cælum , & Do- creſcebant : oderanto filios Ifrael Aegyptij, & af
minus exauditor delcctabitur in illis. Aigebant,illudentes eis : Atque ad amaritudinein
5. IEREMIAE vigeſimoprimo : Domus Da- perducebant vitam eorum operibus duris luti &
uid,hec dicit Dominus, iudicate manè iudicium , lateris, omniq famulatu, quo in terrx operibus
& eruice vi oppreſſum de manu calumniantis: nė premebantur . Dixit auté rex Aegypti obitetrici
force egrediatur vt ignis indignatio mea , & ſuct bus Hæbræorũ, quarum vna vocabatur Sephora,
cendatur,& non fit qui extinguat proptermalitię altera Phua,precipiés'eis: Quando obftetricabitis
am ſtudiorum veftrorum. Hebreas, & partus tépusaduenerit:ſi maſculus fu
6. ET capite vigefimofecúdo: Hæc dicit Domi- erit, interficire eum : fi fæmina, reſeruate. Et poft
nus,facite iudicium & iuftitiam ,& liberate vi op- pauca:Pręcepit ergò Pharao omni populo ſuo,di
preſſum de manu calumniatoris: & aduenam , & cens : Quicquid maſculini fexus natum fuerit, in
pupillum , & viduam nolite cótriſtare, neque op- Aumen proijcite:quicquid feminini,reſeruate .
primarisiniquè, & fanguinem innocentem neet 11 . ET capite decimoquarto : Cùm extendiſſet
fundatis in loco ifto . Ši enim facientes feceritis Moyſes manum contra mare,reuerſum eſt primo
verbum iftud , ingredientur per portas domus diluculo ad priorem locum :fugientibusg Aegy
SS 4 prijs
3

)
 488 Q. IIII, V. DE MERCEDE OPERARIIS
prijs occurrerunt aquæ , & inuoluit eos Dominus
in inedijs Auctibus. Reuerſæ'qz ſunt aquæ, & ope-
ruerunt currus & equites cun & i exercitus Phara-
onis, qui fequentes,ingreſli fuerát mare : nec vnus
quidein ſuperfuit ex eis.
iz. ET capite tertio: Vidi affli& ionem & c. vtin
textu .
13. ESAIAE decimo:Væquicondunt &c. vt in
textu. Quid faciecis in die vifitationis, & calami-
tátis de longè venientis ? Ad cuius confugietis au-
xilium : & vbi derelinquetis gloriam veftram ,nè
incuruemini ſub vinculo, & cum interfectis cada-
tis ? Super omnibus his non eft auerfusfuror eius,
ſedadhuc manus eius excenta .
4. DEVTERONOMII vigefimofeptimo:
Maledictus qui peruertit iudicium aduenz, pu-
pilli, & vidux. Et dicet omnis populus,Amen ,
15. 10 B vigefimoquarto :Ab omnipotente non
funt abſcondita cempora : qui aüt nouerunt eum,
ignorant diesillius. Alij terminos tranftulerunt,
diripuerunt greges, & pauerúteos. Afinum pupil-
lorum abegerunt, & abftulerunt pro pignore bo-
yem viduz.Subuerterunt pauperum viam , & op-
prefferúc pariter máfuetos terræ . Vim fecerut de-
prædantes pupillos, & vulgū pauperem fpoliaue-
runt:Nudis & incedétibus abla veſtitu & efurien-
tibustulerunt fpicas.Inter aceruos eorú meridiati
ſunt,qui calcatis torcularibus fitiunt. De ciuitati-
bus fecerunt virosgemere, & anima vulneratorú
clamauit , & Deus inultum abire non patitur.
16. MATTHAEI vigefimotertio : Væ vobis
Scribæ & Phariſei hypocritæ : quia comeditis do-
mos viduarum , orationes lógas orantes. Propter
hocampliùs accipietisiudicium .
17. ESAIAE primo:Principes cui & c.vtin textu .
18. IEREMIAE quinto : Incraſſaciſunt & im-
pinguati: & prçterierunt ſermones meos peſfimè.
RETENTA .
Cauſam viduæ non iudicauerunt, caufam pupilli
non direxerunt, & iudicium pauperum nó iudi
cauerunt. Nunquid ſuper his non vificabo, dicic
Dominus ?aut ſuper genté huiuſcemodi non vl
ciſcetur animamea ?
19. ZACHARIAE feptimo: Et factum eft ver
bum Domini ad Zachariá ,dicens: Iudiciú verum
iudicare, & miſericordiam & miſerationes facice
vnuſquiſq cum fratre fuo. Et viduá & pupillum ,
' & aduenam , & pauperé nolice calumniari: & ma
lum vir fratrifuo non cogitec in corde fuo.Et no .
luerunt attendere , & auerterunt ſcapulam reçe
dentes : & aures ſuas aggrauauerung, nè audirent.
20. PSALMO nonagefimotertio : Vfquequd
peccatores Domine, vſquequò peccatores gloria
bunçur?Populum tuum Domine humiliauerunt
& hæreditatem tuam vexauerunt. Viduam & ado
uenam interfecerunt, & pupillos occiderunt. Et
dixerút, Non videbit Dominus, necintelliget De
us Iacob.Intelligite infipientes in populo , & fulci
aliquando fapire.Quiplantauitaurem ,non audi
et ? aut quifinxit oculum ,non confiderar ?
21. AMOS quinto : Idcircò, pro eo quòd diri
piebatis pauperem , & prædam ele &tam tollebatis
abeo : domos quadro lapideædificabitis, & non
habitabicis in eis vineas plantabitis amatiſſimas,
& non bibetis vinum earum . Quia cognoui mula
ta ſcelera veftra, & fordia peccata veftra:hoftes ius
Ai accipientes munus, & pauperes deprimentes in
porta .
22. ESAIAE tercio : Populum meum exactores
fui fpoliauerunt. Dominus ad iudicium veniet
cumfenibus populi fui, & principibus eius : Vos
enim depafti eftis vineam , & rapina pauperis in
domo veftra . Quare atteritis populum meum , &
facies pauperum commolitis, dicit Dominus Dei
us exercituum !

V.

Quid poftremò Scriptura docet demercede operaris retenta vel imminuta ?

A. APVD lacobum Apoftolum legimus, quamisgrauiter diuitibusexpro
brctcrudelem tenacitatem , fummamque in defraudandis operarijs iniquita
a lacob.s.a
tem.'Eccè merces, inquit, operariorum qui meſfuerunt regiones veftras, quæ fraudata

eſt à vobis ,clamat: & clamor eorum in aures Domini Sabaoth introiuit. Eccleſiaſticus
2. Eccli34.doverò in huncmodum ,Panis egentium , ait,vita pauperiseft: qui defraudat illum , bo.

mo ſanguinis eft. Qui aufert in fudorepánem , quaſi qui occidit proximum ſuum .Qui effuns
dit ſanguinem ,& quifraudemfacit mercenario,fratres funt.

Les B. Itaque lege diuina ſancitum eſt, « Non negabis mercedem indigentis & paupe
Malachisa ris fratris tui,fiueaduena,quitecum moratur in terra, & intra portas tuas eſt : ſedeadem
die reddesei
precium laborisfui ante folisoccafum , quiapaupereft, & ex eo fuftentatani

mam fuam :nè clamet contra te ad Dominum , & reputetur tibi in peccatum .
TESTIMONI A.
1. A. IACOBI quinto : Ecce merces & c. vt in
textu ,
2. ECCLESIASTICI trigefimoquarto : Pa-
nis egentium & c.vt in textu.
3. ĒT capite feptimo: Non lædas ſeruum in ve
ritate operantem , nequemercenarium danté ani-
mam fuam . Seruus fenfatus fit tibi dilectus quafi
anima tua : non defraudes illum libertate, neque
inopem derelinquas illum .
DEVTERONOMII vigefimoquarto :
Non negabis & c.vt in texcu .
2. LEVITICI decimonono:Non facies calu .
mniam proximo tuo,nec vi opprimes eum .Non
morabitur opus mercenarij tui apud te vſque
mand.
3. TOBIAE quarto : Quicunque tibi aliquid
operatus fuerit,ftatim ei mercedé reftitue, & mer
ces mercenarij tui apud te omninò no remaneat.
4. MALACHIAE tertio : Etaccedam ad vos
in iudicio , & ero teftis velox maleficis & adulte
ris, & periuris, & qui calumniantur mercedem
mercenarij, & humiliant viduas & pupillos, &
opprimunt peregrinum ,nec timuerunt me, dicit
Dominus exercituum .

VI.

Quò referenda eſt omnis hac de peccatis tra&tatio ,& quis illius vfus?
A. Haec tra & atio ad priorem ſpectat Chriſtianæ Iuſtitiæ partem , quæ in

malis cognoſcendis & fugiendis eſt poſita . Vſus autem acfru & us tractationis

eſt,
 DE PECCATIS : EX IGNORANTIA COMMISSIS. Q. VI. 489

eſt, ca quęverè mala,Deo contraria,hominibusperniciofa funt, ritè diſcerne

re,diſcreta prorsùs cauere, & fi quid horum admiffum ſit, ſedulò expiare.

B. Hinc etiam diſcimus,quo modo ſapiensà ftulto,iuftusab impio differat.

* Sapiens enim timet, & declinat à malo :Stultus verò tráſilit,& confidit. b Non enim i promet

recipit ſtultus verba prudentiæ, nisi ea dixeris que verſantur in corde eius, tefte Salo .
입
mone, qui hoc etiam ſcriptum reliquit : Iuſtorum ſemita quaſi lux ſplendens,pro- c -Prou 4.6

cedit « crefcit vfque ad perfe&tam diem.Via impiorum tenebrofa:neſciunt vbi corruant.

Plerique certè peccata quæ indicauimus, pernicioſas illas animorum peftes,

turpiter'ignorant:alij vt nôrint maximè

,non fugiunt tamen , neque detection ere
ftantur. Peſſimi verò illi funt, qui peccati conſuetudine obduruerunt : de idealis.de
Bernar . cpift.
quorum genere dictum eſt illud :' Impius cùm in profundü venerit peccatorum ,con 77.ad Hugo .
fequitur eum ignominia G opprobrium.Ea verò in primis contemnit,que hem carpio .
temmit:fed
Chriſtiana iuftitia non folùm ad vitiorum obſeruationem ſeu differentiam epil.adRom .

cognoſcendam , ſed etiam ad eorum deuitationem & expiationem adhiben- obtinatione

& Aug.in En .
chrid cap.80 .
dam poftulat. f Prouer: 18.3
TESTIMONIA .
1. B. PROVERBIORVM decimoquarto, Noli vinci, arbitrium finedubio voluntatis eius
2. DECIMOOCTAVO , & 3. QVARTÓ conuenitur: velle enim & nolleproprięvolunta
capite, vrin textu. tis eft .
4. AVGVSTINVS de gratia & libero arbi- 5. IDEM libro tertio delibero arbitrio , capite
Ignorâtiale. trio,capite tertio: Necipfi fine pæna erunt qui le- vigefimofecundo : Non enim quod naturaliter
In cxcufet. gem Deineſciunt. Qui enim fine lege peccauerüt, neſcit , & naturaliter non poteft,hocanimædepu
Rom.a. fine lege peribunt:qui autem in lege peccauerunt, tacur in reatủ: fed quod ſcire non ftuduit, & quòd
per legem iudicabuntur.Quod mihi non videtur dignam faultati comparande ad rectè faciendum
Apoftolus ità dixiſſe, táquam peius aliquid figni- operam non dedit.
ficauerit efle paſſuros, qui legem neſciunt in pec- 6. BERNARD VS epiftola ſeptuagefimaſepti
catis ſuis, quàm illos quiſciunt. Peius enim vide- ma ad Hugonem de fancto Victore:Is forſican qui Per ignotan .
tur effe perire,quàm iudicari.Sed cùm hoc degen- afferit non poffe peccari per ignorantiam , nun- tiam etiam
tibus & de Iudæis loqueretur, quia illi fine lege quam pro ſuis ignorantijs deprecatur, ſed potiùs peccari.
ſunt, ifti autem legem acceperunt ; quis audeat di- prophetá irrideatdeprecantem & dicentem : De- Pfal . 24:
cere,Iudæosqui in lege peccant, nõ eſſe pericuros, lixa iuuentutis mex & ignorantias meas néme
cùm in Chriftum non crediderunt, quandoqui- mineris. Forſitan & repræhendet Deüexigentem
dem de illis di&um eft, per legem iudicabuntur? pro peccato ignorantiæ ſatisfactionem .Loquitur
Sine fide enim Chrifti nemo liberari poteft,ac per enim in Leuitico ad Moyſen ,dicés: Animali pec- Leuit.fi
hocità iudicabuntur vt pereant. Nam fi peior eft cauerit per ignorantia, feceriig vnum ex his quæ
conditio neſcientium ,quam ſciétium legem Dei, lege Domini prohibétur, & peccati rea intellexe
quomodò verum erit quod Dominus in Euange- ritiniquitaté fuam , offeretarieté immaculatum
Luc.n. lio ait, Seruus qui neſcit voluntatem domini ſui, de gregibus facerdoti,iuxta menſuram eſtimatio
& facit digna plagis, vapulabit pauca : feruus au- nemß peccati.Etrursùm :Quiorabit pro eo quod ibidem .
tem qui fcit voluntatem domini fui, & facit di- neſciens fecerit, & dimittetur ei ,quia per errorem
gna plagis,vapulabitmulta. Ecce vbioftéditgra- deliquit in Domino.Si ignorantia nunquam pec :
uiùspeccarehominem ſcienté quàm neſcientem ; catum eft, cur dictum eſt in epiftola ad Hebræos,
nec tamen ideò confugiendum eft ad ignorantiæ quia in fecundo tabernaculo femel in anno folus Hebr.o.
Aliud eft ne . tenebras, vt in eis quiſo requirat excuſationem . pontifex intraretnon fine fanguine; quéignoran
offerret
(cifre, aliud Aliud eft enim neſcille , aliud ſcire noluiſſe. Vo- pro ſua & populi ignorantia ? Si peccatú
ſcire noluifle luntas quippe in eo arguitur, de quo dicitur,No- tie nullü eft,non ergo peccauit Saulus quod perfe- 1.Tim.si
Pfal.35.
luit intelligere vt benèageret.Sed & illa ignoran- cucus eft Ecclefiá Dei, quoniam quidem ignorans
tia quæ non eft eorum qui ſcirenolunt,fed eorum hocfecit,manés in incredulitate. Benèita facie
qui tanquàm fimpliciter neſciunt, neminem fic bacquòd erat blaſphemus & perſecutor, & contu
excuſat, vt ſempiterno igne nó ardeat:fi propter- meliofus,quòd erat fpirans minarū & cædis in di
ed non credidit, quia non audiuit omninò quod ſcipulos Domni, in hoc ipſo quippe abundanter Galat.i.
crederet;fed fortaſsis vt mitiùs ardeat :non enim æmulator exiſtens paternarum ſuarum traditio
Pſal.78. fine cauſa di & tum eſt, Effunde iram tuam ingen- num . Non ergò debuit dicere, Miſericordia con- 1.Tim ...
tes quæ te non nouerunt. Et illud quod ait Apo- fequutus ſum : ſed, mercedé recepi, quippe quem
a . Thell...
ftolus; Cùm veneritin Aamma ignis dare vindi- ignorátia à peccato reddebat immunem , inſuper
&tam in eos, qui ignorant Deum . Veruntamen vt & æmulatio remunerabiléiudicabat. Si,inquam ,
habeamus & ipfam ſcientiam , nè dicat vnuſquif- ignorátia núquàm peccatur, quid ergò cauſamur
Pfal.31. que, neſciui, non audiui, non intellexi , voluntas aduersùs oćciſores Apoftolorum , quoniam qui
conuenitur humana,vbi dicitur ; Nolite eſſe ficut dem non ſolùm malum effe neſciêrunt interficere
equus & mulus, quibusnon eft intelle & us: quáuìs illos,ſed inſuper quoque id faciédo arbitrati funt
Prouer.29. peior appareat, de quo dictum eft ; Verbis non obſequium ſe præſtare Deo ? Sed & fruftrà in cru- loan.16.
emendabitur feruus durus :fi enim & intellexerit, ce Saluator pro ſuis orabat crucifixoribus,quippe Luc.23.
non obaudiet.Quando autem dicit homo ; Non neſcientibus ( ipſo teſte) quid facerent, & ità ne
poffum facere quod præcipitur,quoniam concu- quaquàm peccantibus. Neque enim faseſt, vlla
piſcentia mea vincor, iam quidem de ignorantia tenùs fufpicari méritum fuiſſe Dominum leſum ,
non habet excuſationem , nec Deum cauſatur in apertè perhibentem eos ignorare quid facerent:
corde ſuo ;ſed malum ſuum in fe cognoſcit & do- & fiforte de Apoftolo dubitet quis, quòd carnem
hom.z.
lec: cui tamen dicit Apoftolus,Noli vincià malo, fuam æmulans, ficut homomentiti potuerit, vbi
ſed vince in bono malum . Et vtique cui dicitur, ait: Si enim cognouiſſent,nunquam Dominúglo- a.C.1.4
ria
 1
490 Q. I. DE PECCATOR VM

riæ crucifixiſſent. Nunquid non ex hisſatis appá-
ret, in quátis iaceat ignorantiæ tenebris, qui igno-
ratpeccaripoſſe interdum per ignorantiam ?
7. ' CHRYSOSTOMVS homilia vigefima-
ſexta in epiſtolam ad Romanos: Stadium , preſens
hæc vita eft , & innumeros oculos, quos circūqua-
que dirigamus,habere oportet: neque putandum ,
ad apologiam ſufficere ignorantiam : erit enim,
Quz ignorā- erit inquam , quando & ignorantiæ pænas dabi-
nein non ha: mus, quando fcilicet & ipſaignorantia veniá non
bear. habebit.Nam & Iudæi ignorârunt, ſed ea ignorâ-
runt quorum ignorantia veniam non meretur: &
Græci ignorârunt,ſed excuſationem non habent.
Quòd fi ea ignoraueris quæ ſciri non poſſunt,prx-
ter culpam eris : fi verò quę ſcicu & poflibilia ſunt
& facilia, extremas penas meritò dabis. Nisi
enim vehementer pigri negligentesq fuerimus,
Deus adiuuar fed quæcunque ad nos pertinent, fimul attuleri-
ignorantes, mus, & in his quæ ignoramus, manum porriget
quod pofsüt. Deus, id quod & Philippenfibus ſcribit Paulus:
Philip.3. Et fi quid alicer,inquit,fentitis,hoc quoquè vobis
Deus reuelabit. Si verò nihil eorum quæ noftræ
ſunt poteftatis, expedire voluerimus, neque illi-
us pociemur auxilio .
8. AVGVSTINVS in Enchiridio , capite
Conſuetudo octuagefimo:Peccata quanuis magna & horrenda
peccandi fa .
cit vide pec . cùm inconſuetudinévenerint,autparuaaut nul-
caro homo la eſſe creduntur :vfqueadeò yt non folùm no oc-
cultanda, verumetiam iam prædicanda ac diffa- etiam glo .
manda videantur:quando ficut ſcriptum eft,Lau- rietur
Pral 9..
datur peccator in defiderijs animæ ſuæ , & qui in
iqua gerit,benedicitur. Talis in diuinis libris in
iquitas clamor vocatur. Sicut habes apud Eſaiam
Prophetam de vinea mala : Expectaui, inquit, vt Efaiz s.
faceret iudicium , fecitautem iniquitatem , & non
iuftitiam ,ſed clamorem.Vndè eft illud in Geneſi,
Clamor Sodomorum & Gommorrhæorú mul- Gencl.u .
tiplicatus eft. Quia non ſolùm iam apud eos non
puniebantur illa Aagitia,verumetiam publicè ve
lut lege frequentabantur. Sic noftris temporibus
ità multa mala, etfi non talia, in apertam conſue
cudinem iam venerunt, vt pro his non folùm ex
communicare aliquem laicū non audeamus, ſed
nec clericũ degradare.Vndè cùm exponerem ante
aliquotannos Epiftola ad Galatas,in eo ipſo loco
vbiait Apoftolus, Timeo vos nè fortè fine cauſa Galat.q.
laborauerim in vobis; exclamare cópulfus fum ;
Væ peccatis hominú, quæ fola inufitata exhorre- sola inuſita.
ſcimus, vfitata verò pro quibus abluédis filij Dei ta peccata
fanguiseffufuseft,quanuìs tā magna fint,vtomni mus .
no claudi cótra ſeſe faciantregnů Dei, fæpèviden
do omnia tolerare, fæpè tolerando nõnulla etiam
facere cogimur. Atque vcinàm , ô Domine, non
omnia quæ non poterimus prohibere, faciamus.
9. PROVERBIORVM decimoo & auo, vein
textu.

DE PECCATOR VM

EXPIATION E.
I.

Quibus verò modis peccatà expiantur ?

Concil . Trident. ſeſs.s. ca.
3. & ſeſs.6.cap.2.& 7. ic inprimis eft extra controuerfiam ,Chriſtú nobis eſſe “ pro
a R0.3.d i.loan . 2.a 4.be.c
b loan.i.d Mat.s.d 1.Cor. pitiatorem , & illú Dei agnum , qui tollit peccata mundi, qui
s.d 1. Tim.2.a Heb.1. a 9.c H
Actor.4.6 que folus remiſſionem peccatorum nobis potuerit promere
ri, & purgationem eorum facere.

CA .15.b Heb.diab Gal.B. Deindè certum eft,Deum fidepurificare corda,vt Petrus ' inquit,

Eph.2.b Trid.Cels.6.cap. quòd citra fidem ( humanæ falutis oſtium ac fundamentum ) nullus

peccatorum remiffionem aut expiationem conſequi aut ſperare pof

d Auguft.tra&t.67.in loan. ſit.Fide verò ddeftituuntur, qui cum Eccleſięfidenon confentientes,

e vide fuprà de przfum :vana quadamºfidutia peccati remiffionem & iuftificationis gratiam
prione.
propter Chriſtum ſibi alijsque pollicentur.
c. Qui verò in Ecclefiæ fide & eius vnitate perſiſtētes, à peccatis cu

F. Orig.homil.z.in Leuit.piunt liberari, multos illi modos ad peccatorum ſuorú expiationem

m.Chryfoft.co
Lazaro ncione
in fin . & qde. in Scriptura propoſitos habent,inter quos principem tenet locú Poe
homil.6
in loan .
nitentiæ Sacramentum , quo negle&to, & fruftrà de reliquis lethalium

& videfup.desacramento peccatorum remedijs adhibendis agitur.Hoc enim vt præſensità ne

pænitcotiz .
ceſſarium pharmacum Chriſtus animarum medicus inſtituit, contra
omnem peccati lepram valiturum ,idque commendans dixit ſacerdo
h loan.30. C
tibus : - Quorum remiferitis peccata,remittuntur eis.
II.
D. Secundò purgantur & expiátur eleemofyna : quia ſcriptum eſt,
Tob.qbuz.b Eceliz.ba i Eleemofyna ab omnipeccato ,& àmorte liberat, & nonpatieturanimam ire in

ke van
13.c baise
Vide inferiùs deHebe.tenebras
clee. . Monetigitur Propheta: " Peccata tua eleemofynis redime, Gino
moſyna.
iquitates tuas mifericordijs pauperum .
III .
Ė. Tertiò remittuntur peccata,dum quantunuìslęſı, fratrioffenſam
condonamus, dicente Domino :-Si dimiferitis hominibus peccata eorum ,
1 Matt.6.b
11.c Eccli 28. a 6.c Marc.
Lucæ
dimittet & vobis
pater caeleftis deli& ta veſtra.
II11 .
F. Quartò idem fit,cùm peccantem fratrem corripiendo emenda
m Iaco.s.d mus ac lucrifacimus,ſicutiſcriptum eſt: " Qui conuerti fecerit peccatorem

ab
 EXPIATIONE. Q. I. 491

aberrore viæ ſuæ , faluabitanimam eius à morte, & operiét multitudinem pecca
torum .

G. Quintò huc pertinet abundantia fynceræ charitatis, ad impe

tranda & conficiendabona omnia prępotentis :ob quam de Magda

lena dicitur : - Remittuntur ei peccata multa ,quoniam dilexit multum . " Chas 9 Lacz 7 € Bel Air
o Pro.co.b 1. Per.
ritas enim operit multitudinem peccatorum . VI.
H. Sextò ad idem valetP contriti cordis facrificium , quod núquàm p, Pfal.so di Luca .
Matth . 13.d Eccli 21.a
3
defpicit Deus, & humilis cognitio fuî, confeſſioque peccatorum .

9 Reſpicit enim Dominus in orationem humilium , & non deſpicit q Pfal.101.8

preces eorum.Vthinc etiam Dauid de ſeipſo teſtetur:' Dixi, confitebor : Pla..b
aduersùmme iniuftitiam meam Dominoge turemiſiſti impietatem peccati mei.

Acloannes generatim omnibus verè confitentibus hanc gratiá pol

licetur :'Si confiteamur, inquit, peccata noſtra, fideliseſt o iuftus,vtremitaſ 1.10.o.s.d
lone
tat nobis peccatanostra,Qemundet nos ab omni iniquitate.Igitur'Niniuitæ Lucæ is.d 3.RegMatth.19
s.be ..
. 21.8 Sap
15. d Cypr.epi.40.8 . & 26.
cùm humilitatis & pænitentiæ operibus ſedulò infilterent, præſen
, &
tem Dei iram placauerunt iamiam imminens vrbi ac patriæ exiti

Pfal.103.6sa Nume.ss.co
um auerterunt.Quare fic de illis ſcriptum legimus : " Vidit Deus opera.lona

eorum , quia conuerſi ſunt de via ſua mala, Gmiſertus eft Deus fuper malitia
fuerat vtfacereteis, c
quam locutus fecit.
non

i. Sic demum Scriptura teſte diſcimus, his * alijsý; modis & officijs = Prometb.so.
2.Co r 7.C a ados.r.d

verę pietatis Chriſti gratia editis, hoc effici,vt credentiú & pænitenti
um in Eccleſia ,ſicutdiximus,peccata expientur. Eoq; fpe& ans Apo

ftolus monet : ' Has habentes promiſiones, charißimi,múdemusnos ab omni y s.Cok.7 . a a.Tim.z.a
inquinamento carnis & fpiritus,perficientesſanctificationēin timore Dei. Nec

minus grauiter Iacobus:Emundate , inquit,manuspeccatores,Gpurificass taco.4.6 Izech.13.6

tecorda,duplicesanimo
. Miſerieſtote, & lugete
,& plorate: rifus veſter in lu &tī
conuertatur ,& gaudin in mærorem. Humiliamini in conſpectu Domini, & ex
altabit vos. Etenim non ſufficit moresin melius cómutare, & à factis

malis recedere,vtAuguſtini verbis iterùm vtamur, nisi etiã de his quę ir krenili fo.cx.so.capes:

fa &ta ſunt,ſatisfiat Deo per

pænitentiæ dolorem , perhumilitatis ge- prisen for det med finde de
mitum ,per contriticordis facrificium ,cooperantibus eleemofynis.

K. Alioquin quiſquis de peccatis lethalibus in ſe aliqua dominari

cognouerit, vtidem Auguſtinus eſt author, nisi dignè fe emendaue. b Serm.41.de Santis.
rit, & fi habuerit fpatium , longo temporepenitentiam egerit, & lar

gas eleemofynas erogauerit,& àpeccatis ipſis abſtinuerit, illo trăſito

rio igne, de quo dixit' Apoftolus, purgari non poterit, fed æterna il- « t.Cot3.c Idem August
lum flamma fine vllo remedio cruciabit. Non enim capitalia poft 67. Item de fide& operi
bus,cap 16. & quæft ... ad
hanc vitam ſed minuta peccata purgantur expianturque. Dulcitium .

TESTIMONIA .
1.A. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione
Peccata 101- quinta ,canone tertio :Si quis hoc Adz peccatum ,
lüturmerito quod origine vnum eft,& propagatione,non imi-
Chriftiper
atoris medi-
Sa tatione transfuſum omnibus, ineft vnicuiq pro-
crameata prium ,velper humanæ naturæ vires, vel per ali ,
applicato. ud remedium afferiç tolli , quàin per meritü vni-
1.Tim.z.
Rom.5 . us mediatoris Domini noftri Iefu Chrifti, quinos
3.Cor.i. Deo reconciliauit in ſanguine ſuo factus nobisiu-
Atitia , ſanctificatio & redemptio: aut negat ipſum
Chriſti leſu meritum ,per Baptiſmifacramentum
in forma Ecclefiærite collatū , tam adultis quàm
Aitor.4. paruulis applicari: anathema fit, quia non eſt ali.
ud nomen lub celo datu hominibus,in quo opor-
Iran.s. teat nos faluos fieri. Vndè illa vox, Ecce agnus
Galat.3.
Dei,Ecce quitollit peccata mundi.Etilla:Quicun-
que baptizati eftis ,Chriſtum induiftis.
2. ET ſeſionc fexta, capite fecúdo : Quo factum
2.COL.I. eft, vs cæleftis pater,pater miſericordiarū , & Deus
totius confolationis,Chrifum Ieſum , filium ſu- Galat.4.
um,& ante legem , & legis tempore multis ſanctis
patribus declaratum ac promiffum , cùm venit Rom.9.
beata illa plenitudo temporis, ad homines miſe- Galat.4
rit : vt & ludæos,qui fub lege erant, redimeret : &
gentes, quæ non ſectabantur iuftitiam , iuſtitiam
appræhenderent, atque omnes adoptionem fili. Rom . 3.
orum reciperent. Hunc propoſuit Deus propitia
1. loanza
torem per fidéin ſanguine ipfius pro peccatis no
ftris, non folùm autem pro noftris,ſed etiam pro
totius mundi.
3. ET capite feptimo eiuſdem ſeflionis:Merito
ria cauſa iuftificationis, eft dilectiſfimus vnigeni- Chriftus me.
tus ſuus, Dominus nofter leſus Chriſtus : qui cùm ftifications.
fuit nobis i
eſſemus inimici,propter nimiam charitatem , qua
dilexit nos, ſua fan & iffima paflione in ligno cru
cis nobis iuftificationem meruit,& pro nobis Deo
Patri facisfecit.
4. AD
 492 DE PECCATOR V M
V
4. AD Romanos tertio:Iuſtificatigratis per gra- non iuſtificatur homo ex operibus legis , nisl per
tiam ipfius,per redemptionem quæ eft in Chrifto fidem Ieſu Chriſti : & nos in Chriſto leſu credia
leſu ,quem propoſuit Deus propiciacorem , per fi- mus, vt iuftificemur ex fide Chrifti , & nó ex opes
dem in ſanguine ipfius, ad oftenfionem iuftitiz ribus legis : propter quod ex operibus legis non
fuæ ,propter remiſlionem præcedentium deli&to- iuſtificabitur omnis caro.
rum in fuftentatione Dei,ad oftenfionem iuftitiz 4. ET capite tertio : Prouidens aurem ſcriptum
eius in hoc tempore : vt fit ipfe iuftus, & iuftifi- ra , quia ex fide iuftificat gentes Deus , prænun
cans eum qui eſt ex fide Iefu Chrifti. Vbi eft ergo ciauit Abraha , Quia benedicentur in te omnes
gloriatio tua ? Excluſa eft. Per quam legem ? Fa- gentes .
&torum ? Non, fed per legem fidei. Arbitramur 5. AD Romanos tertio, vt ſuprà A. teftimonio
enim iuftificari hominem per fidem fine operi- quarto .
bus legis. 6. LYCAE ſeptimo:Dixit autem ad mulierem ;
5. PŘIMAE loannis ſecundo: Si quis peccaue- Fides tua te faluam fecit, vadein pace.
rit,aduocatü habemusapud patrem ,leſum Chri- 7. AD Epheſios fecundo: Gratia enim estis ſal
ftum iuftum : & ipfe eft propitiatio pro peccatis uati per fidem , ( & hoc nó ex yobis , Dei enim do
noftris: non pro noftris autem tantùm, fed etiam num eſt) non ex operibus, vt ne quis gloriecur.
pro totius mundi . Ipfius enim fumus factura , creati in Chrifto Iefu
6. ET capite quarto : In hoc eft charitas, non in operibus bonis, quæ præparauit Deus, vt in il
quafi nos dilexerimus Deum , ſed quoniam ipſe lis ambulemus.
dilexit nos , & mifit filium ſuum propitiationem 8. CONCILIVM Tridentinum feffione ſex
pro peccatis noftris, ta , capite , octauo : Cùm verò Apoftolus.dicit, Rom.s.
. ITEM capite primoeiuſdem epiſtolę:Si au- iußificari hominem per fidem , & gratis : ea ver
tem in luce ambulanus, ficut & ipfe eft in luce, ba in eo ſenſu intelligenda funt, quem perpetuus
ſocietatem habemus ad inuicem , & fanguis Ieſu Ecclefiæ Catholicæ conſenſus tenuit& expreffit:
ò
Chrifti filij eius emundat nos ab omni peccato. vt ſcilicetper fidem ideò iuftificaridicamur, quia Quomod
per fidemiy
8. IOANNIS primo : Altera die vidit loannes fides eft humanæ falutis initium ,fundamentum , Hificaridica.
leſum venientem ad fe, & ait: Ecce agnus Dei, ecce & radix omnis iuftificationis:fine qua impoſfi- mur .
qui tollit peccata mundi . bile eft placere Deo , & ad filiorum eius conforti
9. MATTHAEI primo: Pariet autem filium , ' um peruenire : gratis autem iuftificari ideò dicae 1
ban : ' vacabis nomen eius Ieſum . Ipſe enim faluum mur ,quia nihileorum , quæ iuftificationem præ
facier populum ſuum à peccatis eorum . cedunt, fiue fides, fiue opera, ipſam iuftificationis
10. PRIORIS ad Corinthios primo :Ex ipſo ' gratiam promeretur:fi enim gratia eft, iam non
autem vos eftis in Chrifto Ieſu , qui fa & us eft no- ex operibus:alioquin,vridem Apoftolus inquit, Rom .IL
Epleſias
bis ſapientia à Deo & iuftitia & fan & ificatio & re- gratia iam non eftgratia,
demprio, vt quemadmodùm ſcriptum eft: Qui 9. AVGVSTINVS tractatu ſexagefimoſepti
gloriatur,in Domino glorietur. moin Euangelium Ioannis: Proindè refpuendi
11. PRIORIS ad Timotheum ſecundo : Vnus ſunt à corde Chriftiano, qui putant ideò dictum
enim Deus, vnus & mediator Dei & hominūho- , multaseffe manfiones, quia extra regnum cælo ,
mo Chriſtus leſus: qui deșit redemptioné femet- ^ rum erit aliquid , ybimaneant beati innocentes,
pro omnibus : cuius teftimonium tempo-
ipfum qui fine baptiſmo ex hacvita emigrarunt, quia fi
ribus fuis confirmatum eft. ne illo in regnum cælorum intrare non potuerút.
12. AD Hebræos primo: Qui cùm fit fplendor Hæc fides non eft fides ; quoniam non eft vera & Sola Catho
lica fides,eft
gloriæ , & figura ſubſtantiæ eius, portánsque Catholica fides. fides .
omnia verbo virtutis ſuæ , purgationem pecca- . 10. LEO Magnus ſermone quarto de natiuitate
torum faciens, fedet ad dexteram maieftatis in Domini : Magnum præfidium eſt fides integra , fi- Fides nisi in
excelfis.
des vera,inqua nec augeri ab vllo quicquam , nec leta fit, & vna
13. ET capite nono : Chriftus auté affiftens pon- minui poteft:quia nisi yna eft,fides non eft,dicen
tifex futurorum bonorum ,per amplius& perfe- te Apoftolo , Vrius Dominus, vna fides, vnum Ba- Ephef.4.
& țius tabernaculum nonmanufactum ,id eft,non ptiſma, vnus Deus & Pater omnium , qui fuper
huius creationis:nequeper ſanguinem hircorum omnes & peromnia, & in omnibus nobis. Huic
aut vitulorum , fed per proprium fanguinem in- . vnitati (dile &tiſlimi)'inconçuſlis mentibus inhæ
troiuit femel in fancta, æterna redemptione in- rere,& in hac omnem rectamini ſanctitatem , & in
uenta . Si enim fanguis hircorum & taurorum & hac pręceptis Domini deſeruite: quia fine fideim- Hebr.li.
cinis vitulæ adfperſus, inquinatos fan &tificat ad poſibile eft placere Deo ,& nihil fine illa fan & um ,
emundationé carnis:quanto magis fanguis Chri- nihil caftum eft, nihilviuum . Iuſtus enim ex fide abac ...
fti, quiper Spiritum fan & um femetipfum obtu- viuit. Quam qui diabolo decipiente perdiderit,
lit immaculatum Deo, emundauit conſcientiam viuens mortuus eft. Quia ficut per fidem iuftitia ,
noftram ab operibus mortuis , ad ſeruiendum , ita etiam perfidem veram vita obtinetur æterna,
Deo viuenti ? dicente Domino Saluatore : Hæc eft autem vita 1012.19.
14. ACTOR V M quarto :Hiceft lapis qui re- cterna, vé cognofcantce ſolum verum Deum , &
probatus eft à vobis ædificantibus, qui factus eſt quem mififti Iefum Chriftum .
in caputanguli:& non eftin alio aliquo ſalus.Nec 1.C. ORIGENES homilia ſecunda in Leuiti
enim aliud nomen eft fub cælo datú hominibus, cum :Audifti quanta finc in lege facrificia pro pec- Varijs modis
in quo oporteat nos faluos fieri. catis ; audi nunc quantæ fintremiſſiones peccato , in noua lege
1. B. ACTORVM decimoquinto: Cùm auté rum in Euangelijs.Eft ifta prima,qua baptizámur peccata re
magna conquiſitio fieret, furgens Petrus;dixit ad in remiffionem peccatorum.Secunda remiffio eft Baptifmo,
eos: Viri fratres, vos ſcitis quoniá ab antiquis di- in paſſione martyrij . Tertia eft, quæ pro eleemoi martyrio,
ebus Deus in nobis elegit per os mežaudire Gen- fyna datur.Dicit enim Saluator: Veruntamen da- clcemoſyon
Luc z 12.
tes verbum Euágelij, & credere. Et qui nouitcor- te eleemofynam , & cccè omnia munda funt vo
da Deus,teftimonium perhibuit,dans illis Spiri- bis. Quarta nobis fic remiffio peccatorum, per Códonando
tum ſanctum , ficut & nobis, & nihil difcreuie in- hoc quòd & nos remittimus peccata fratribus offenfamn.
ter nos & illos,fide purificans corda eorum . noftris. Sic enim dicit ipſe Dominus & Saluacor
2. AD Hebræos vndecimo: Eft autem fides fpe- nofter:Quia fi dimiferitis fratribus veftris ex cor- Matth ... -
Marc.li.
randarum fubftantia rerum , argumentum non de peccata ipforum , & vobis remittet pater ved
apparentium.Sinetide autem impoffibile eft pla- Ater peccata veftra: quòd fi non remiſeritis fraeri
cere Deo . bus veftris ex corde, nec vobis remittet patet ve
3. A D Galatas ſecundo : Scientes autem quod fter : & ficut in oratione nos dicere docuit: Remic- Manb.6.
te no

1
1
 XPIATION E.
te nobis debita noftra,ficut & nos remittimus de-
Côuertendo bitoribus noftris. Quinta remiſlio peccatorum
proximum . eft, quum conuerterit quis peccatorem ab errore
viæ ſuæ . Ità enim dicit ſcriptura diuina : Quia qui
lacob.s. .conuerti fecerit peccatorem ab errore viæ ſuæ,
Saluat animam eius morte , & cooperit multicu-
Charitatis
dinem peccatoru. Sexta quoque fit remiſlio per
Luca 7 abundantiam charitatis, ficut & ipfe Dominus
dicit : Amen dico tibi,remittūtur ei peccata mul-
ta,quoniam dilexit multùm. Et Apoftolus dicit:
6.Pet.4 . Quoniam charitas cooperit multitudinem pec-
Pænitentia
& cófeflione catorum.Eft adhuc & feptima,licètdura & labo-
Sacramétali, rioſa,per pænitentiam remiffio peccatorü,quum
Pſal.9.40 .
lauat peccatorin lachrymis ftratum ſuum , & fi-
& 38 .
unteilachrymæ ſuæ panes die ac nocte, & quum
non erubeſcit Sacerdoti Domini indicare pecca-
tum ſuum , & quærere medicina, fecundùm cum
quiait : Dixi,pronunciabo aduersùm meiniufti-
tiam meam Domino, & tu remififti impietatem
cordis mei . In quo impletur & illud, quod Apo-
Extrema vn- ftolus dicit : Si quis autem infirmatur, vocet pre-
Ctionc.
Jacob.s . sbyteros Ecclefię ,& imponant ei mánus, vngentes
eum oleo in nomine Domini, & oratio fidei fala
uabic infirmum : & fiin peccatis fuerit, remitten-
prædi& imo- tur ei.Et tu ergò quum veneris ad gratiam Bapti-
dicemerah ſmi, vitulum obtuliſti, quia in morte Chrifti ba-
cijs & obla- ptizaris. Cùm verò ad martyriú duceris, hircum
tionibus ve- obtulifti, quia authorem peccati diabolum iugu-
menti, quorū lâfti. Quum autem eleemofynam feceris, & erga
mentio fit in indigentes affectum mifericordiæ ſolicita pietate
Leuitico . dependeris, altare ſacrum hædis pinguibus one
rafti. Nam fi ex corde remiſeris peccatum fratri
cuo , & iracundiæ tumore depofito, mitem intra
ce & fimplicem recollegeris animum , immolâffe
te arietem , vel agnum in facrificiü obtuliffe con
fide. Porrò autê fidiuinis lectionibus inftru &tus,
meditando ficut columba, & in lege Domini vi-
gilado die acnocte,ab erroreſuo conuerteris pec-
catorem , & abiecta nequitia ad fimplicitaté eum
columbæreuocaueris, atque adhærendo fanctis,
feceris eum ſocietatem turcuris imitari, par tur-
turum aut duos pullos columbaru Domino ob
3.Cor.13.
tuliſti. Quòd fi illa qılz & fpe & fide maior eft
charitas, abundauerit in corde tuo, ita yt diligas
proximum tuum , non folùm ficut teipfum, fed
Ioan.15.
ficut oftendit ille quidicebat ; Maiorem haccha-
ritatem nemo habet, quàm vt animam ſuam po-
nat quis pro amicis ſuis ; panes fimilagineos in
r.Cor.si charitatis oleo ſubactos, fine vllo fermento mali-
tiæ & nequitie, in azymisfynceritatis & veritatis
te obtuliſłe cognoſce :Si autem in amaritudine fe-
tus fueris, luctu, lachrymis & lamentatione con-
fe tus,fi carnem tuam maceraueris, & ieiunijs ac
multa abftinentia aridam feceris, & dixeris; quia
Pfal.103. ficut frixorium cõfrixa funt offamea ,tunc facri-
ficium fimilá à ſartagine, velà craticula obtuliſſe
te noueris. Et hoc modo inuenieris tu veriùs &
perfectiùs ſecundùm Euangeliū offerre facrificia,
quæ ſecundùm legé iam offerrenon poteft Iſraël.
2. AVGVSTIN V S libro ſecundo cócra Cre-
ſconium Grammaticum ,capiteduodecimo:Ideò
vobis non videntur mundari,cùm ad nos à vobis
Në ſolàm ba tranſeunt, quia non denuò baptizantur : quafifo-
priſmo à pec. lobaptiſmo quem repeti non oportet,cùm idem
catis muoda.
atque vnus eft, homines ab errore mundentur.
mur .
Verbo. Mundantur & verbo veritatis ab illo qui ait, lam
loan.is. vos mundi eftis, propter verbum quod locutus
Cordecon. ſum vobis. Mundantur & facrificio contriti cor-
rrito.
dis ab illo de quo dictum eft:Sacrificium Deo fpi-
Pſal.so.
ritus contribulatus, cor cõtritum & humiliatum
Deus non fpernit. Mundantur & eleemofynis ab
Eleemofynis
Lucz 11 . illo quiait:Date eleemofyná, & ecce omnia mun-
Charitate . da ſunt vobis. Mundantur ipfa quæ ſupereminet
omnibus charitate ab illo,qui per Apoſtolum Pe-
1.Pet.4 . trum dixit,Charitascooperit multitudinem pec-
catorum : quç vna fiadfit,omnia illa rectefiunt: fi
autem defit illa ,omnia fruftrà fiunt,
Q. I. 493
3. CHRYSOSTOMVS concione quarta de
Lazaro, in fine: Vt igitur neque puniamur,neque
pænas demus, in fuam quiſque conſcientiam in
grediatur, vitamín explicet : cunctiso commiſſis
diligenter excuſis, condemnet animam quæ hæc
patrauit,puniata cogitationem ,affigat, cruciét
queſuam ipſiusmentem ,fupplicium à feipfo exi- Quibus ma
gat pro peccatis, per condemnationem , per dili mus peccata.
genter actam pænitentiam , per lachrymas, per
confefſionem , per ieiunium , per eleemofynam ,
per continentia accharitatem , vt poſſimusomnes
omni modo hîc depofitis peccatis, multa cum fi
3
dutiailluc proficiſci.
4. ET homilia ſexta in Ioannem : Hac igitur
pernicioſa inquirendi cura abiecta, noftra conte
ramus corda, peccata deploremus, vt à Chrifto
nobis præceptum eft, & eorum gratia quæ perpe
ram & iniquèegimus, compungamur : & fumma
cum diligentia, quicquid fuperiori tempore aufi
fumus, quicquid malignè comifimus, animore Confeffione
petamus, atæ abijciamus. Ad quod multas nobis dela pec
tur e
Deus vias aperuit.Dic enim tu primus iniquitates cata.
tuas, vtiuftificeris.Etiterùm : Dixi, Pronunciabo Efaiz 43.
aduersùm me iniquitatem meâ Domino, & cu re pſal, zlo
mififti impietate cordis mei. Neque enim parùm
nobis.confert ad magnitudinem peccatorum im
minuendam frequens eorum memoria & accuſa Codonando
tio.Eft & alia operofior,vt nemini qui nos offen offenſam .
dit ſuccenſeamus, ſed iniurias omnes magno &
generoſo animo obliuionimádemus. Vis & terti
Eleemof
am ? audi Danielem : Pecca ta çua eleemofynis re- Dan.4 . ynis
dime, & iniquitates tuas miſericordijs pauperum .
Accedit & alia, iugisſcilicet oratio , & in depreca- Oratione
tionibusad Deum cū puritate perſeuerantia,quæ allidua.
non paruam nobis affertconſolationem , & à pec
catis nos abluit. Ieiunium ad hæc cum proximi leiunio &
charitate .
charitate, maiorem in modum diuinam in nos
iram extinguit. Ignem nanque ardentem extin- Eccli 3.
guitaqua, & eleemofynis purgantur peccata. De
curſis igitur his vijs omnibus & repetítis, in eif
dem aftiduè perſeueremus: Hoc pašto non modò
præterita abluemus peccata , ſed in pofterum ma
ximum conſequemur emolumétum : quippe qui
nullam dabimus diabolo occafionem , venos in
vitæ defidiam ,velin exitialem aliquem affectum
pelliciat.
5. IOANNIS vigefimo :Hoc cùm dixiſſet, in
ſufflauit, & dicit eis: Accipite Spiritum ſanctum :
quorum remiſeritis& c.vt in textu.
1.D. TOBIAE quarto :Si multum tibi fuerit,
abundanter eribue: fi exiguum tibi fuerit, etiam
exiguum libérer impartiri ftude.Præmium enim
bonum tibitheſaurizas in die neceſſitatis, quoni
am eleemofyna ab omni peccato & à morte libe
rat, & non patietur animam ire in tenebras. Fidu
tia magna erit coram ſummo Deo, eleemofyna
omnibus facientibus eam .
2. ET capite duodecimo: Bona eft oratio cum
ieiunio: & eleemofyna magis quàm theſauros au
ri recondere, quoniam eleemoſyna a morte libe
rat, & ipfa eft quæ purgat peccata,& facit inuenire
miſericordiam & vitam æternam .
3. ECCLESIASTICI tertio : Fili,ſuſcipe fe
nectam patris tui, & non contriftes eum in vita il
lius : & lidefecerit ſenſu , veniam da, & nè fpernas
eum in virtute tua . Eleemoſyna enim patris non
erit in obliuione. Nam pro peccato matris refti
tuetur tibi bonum , & iniuftitia ædificabitur tibi,
& in die tribulationis commemorabitur tuî : &
ficut in ſereno glacies,foluéturpeccata tua.Ignem
ardentem extinguit aqua, & eleemofyna refiftic
peccatis : & Deus proſpector eft eius qui reddit
gratiam .
4. PROVERBIORVM decimotertio : Reo
demptio animæ viri,diuitiæ ſuæ .
5. ET capite decimoquinto :Permiſericordiam
& fidem purgantur peccata .
To 6. ITEM
 494 Q. I. DE PECCATOR V M
6. ITEM decimoſexto :Miſericordia & verita- 7. PRIMAE Ioannis primo : Si confiteamur,
te redimitur iniquitas. & c.vt in textu.
7. LVCAE vndecimo: Veruntamen quod fu- 8. IO NAE certio: Et crediderunt viri Niniuite
pereft,date eleemofynam : & ecce omnia munda in Deum , & prædicauerunt ieiunium , & veftici
ſunt vobis. ſunt faccisa maiore vfque ad minorem . Et perue
8. DANIELIS quarteQuamobrem ,rex , con- nit verbum ad regem Niniug : & ſurrexit de folio
filium meum placeat cibi, & peccata tua eleemo- ſuo, & abiecit veftimentum ſuum à ſe, & indutus
fynis redime, & iniquitates tuas miſericordijs eft facco , & ſedit in cinere. Et clamauit, & dixit in
pauperum : forfitan ignoſcer deli & is tuis. Niniue ex ore regis & principum eius, dicens:Ho
9. ESAIAE primo: Diſcite benefacere:querite mines , & iumenta , & boues , & pecora non guftent
iudicium , fubuenite oppreſſo , iudicate pupillo, quicquam, nec paſcantur, & aquam non bibant.
defendite viduam . Et venite, & arguite me, dicit Et operiantur faccis homines & iumenta, & cla
Dominus : fi fuerint peccata veftra vtcoccinum , ment ad Dominum in fortitudine : & cóuertatur
quafi nix dealbabuntur: & fi fuerint rubra quafi vir à via ſua mala, & ab iniquitate quæ eftin ma
vermiculus,velutlana alba erunt. nibus eorum . Quis ſcit ficonuertatur, & ignoſcat
10. AD Hebrços decimotertio: Beneficentie au. Deus, & reuertatur à furore iræ ſuæ , & non peri
tem & cómunionis nolite obliuiſci: talibus enim bimus ?
hoftijspromeretur Deus. 9. MATTHABI duodecimo : Viri Niniuita
1. E. MATTHAEI ſexto : Si dimiſericis homi- ſurgent in iudicio cum generatione ifta, & conden
nibus peccata eorum , dimittet & vobis pater ve mnabunt eam :quia pænitentiam egérunt ad pre
fter cæleftis deli &ta veftra. Si autem non dimiferi- dicationem Ionæ.Et ecce plus quam lonas hic.
tis hominibus, nec pater vefter dimittet vobis 10. LVCAE vndecimo: Viri Niniuitæ ſurgent
peccata veftra . in iudicio cum generatione hac, & condemnabút
¿. LV CAE fexto : Nolite iudicare, & non iudi- illam , quia pænitentiam egérunt ad prædicacio
cabimini. Nolite condemnare, & nó condemna- nem lonz.Et ecce plus quam lonas hic.
bimini. Dimittite, & dimittemini . Dare,& dabi- 1. TERTII Regum vigefimoprimo : Igitur
tur vobis. Menſuram bonam & confertam & co- non fuit alcer talis ficutAchab, qui venundatus
agitatam & fupereffluentem dabunt in finum ve- eft vt faceret malum in conſpectu Domini:conci
ftrum . tauit enim eum Iezabel vxor ſua , & abominabi
3. MARCI vndecimo:Et cùm ftabitis ad oran- lis fa& us eft,intantùm vt fequeretur idolaquzfe
dum ,dimitite fi quid habetis aduerſus aliqué: vt cerant Amorrhæi, quos conſumpfit Dominus à
& patervefter qui in cælis eft, dimittat vobis pec- facie filiorum Ifrael Itaque cùm audiffet Achab
cata veftra . Quod fi vosnon dimiſeritis ,nec parer ſermones iſtos, fcidit veſtimenta ſua, & operuit
vefter qui in cælis eft, dimittet vobis peccata ve- cilicio carnem fuam , ieiunauico , & dormiuit in
ftra. facco , & ambulauit demiſſo capite. Et factus eft
4. ECCLESIASTICI vigefimoo & auo : Re- fermoDominiad Eliam Thesbiten ,dicens:Non
linque proximo tuo nocenti te, & tunc deprecan- ne vidifti humiliatum Achab coram me ? Quia
ti tibi peccata ſoluentur. igitur humiliatus eft mei cauſa, nó inducam ma
F. IACOBI quinto: Fratres mei,fi quis ex vo- lum in diebus eius, fed in diebus filij fui inferam
bis errauerit a veritate, & conuerterit quis eum : malum domuieius.
ſcire debet, quoniam qui conuerti fecerit & c. vt 12. SAPIENTIAE vndecimo:Miſereris omni.
in textu . um, quia omnia potes, & diſfimulaspeccata ho
1.G. LVCAE feptimo: Et conuerſus ad mulie- minum propter pænitentiam .
rem ,dixit Simoni:Vides hancmulierem ?Intraui 13. CYPRIAÂN VS epiſtola quadragefima ad Lib.i.epifo.
in domum cuam : aquam pedibusmeis non dedi- plebem de quinq presbyteris ſchiſmaticis: Nunc
fti:hçc autem lachrymis rigauit pedes meos , & ca- ſe ad lapforum perniciem venenata ſua deceptio
pillis fuis cerfit.Ofculum mihino dedifti: hæc au- ne verterunt, vtægros, & faucios, & ad capienda
tem ex quo intraui, non ceffauit ofculari pedes fortiora confilia per calamitatem ruinæ fuæmi
meos Oleo caput meum non vnxifti: hæc autem nùs idoneos, & minùs folidos,a medela vulneris
Precibas 18
vnguento vnxit pedes meos. Propter quod dico ſui auocét, & intermiſſis precibus & orationibus, ga ſatisfacti .
tibi: Remittuntur ei peccata multa, quoniam di- quibus Dominus longa & continua ſatisfa & ione oneDominus
lexitmultùm . Cui autem minùs dimittitur, mi- placandus eft,ad exitioſam temeritatem menda- placădus eft.
nùs diligit.Dixit autem ad illam : Remittuntur ti- cio capriolæ pacis inuitent. Etpaulò pòft : Eadem
bi peccata . nunc ratio, eadem rursùs euerfio, per quing pre
2. PROVERBIORVM decimo:Odium fuf- sbyteros Feliciſſimo copulatos, ad ruinam falu
citat rixas, & vniuerſa delicta operit charitas. tis inducitur, vt non rogetur Deus, nec qui nega
3. PRIORIS Petri quarto :Ante omnia autem uit Chriftum , eundem Chriftum quem negaue
mutuam in vobiſmetipfis charitatem continuam ras deprecetur: poft culpam criminis tollatur &
habentes,quia charitas operit multitudinem pec- pænitentia, nec per Epiſcopos & facerdotes Do- Per Epiſco .
catorum . mino ſatisfiat, ſed reli&tis Domini facerdotibus pos & Sacer
1.H. PSALMO quinquagefimo : Sacrificium contra Euangelicam diſciplinam noua craditio ao fatisfaci.
Deo ,fpiritus contribulatus: cor contritum & hu- facrilegæ inftitutionis exurgat. endum.
miliatum , Deus, non defpicies. 14. ET epiftola octaua ad clerum & plebem : Lib.qepika
2. LVCAE decimooctauo: Et publicanus à lon- Quanquam ſciam ,fratreschariſſimi, pro timore,
gè ftans, nolebat necoculos ad cælum leuare: ſed quem finguli debemus Deo, vosquoqueillic alli
percutiebat pectus ſuum , dicens : Deus, propitius duis orationibus & enixis precibus inftanter in
eftomihi peccatori. Dico vobis, deſcendit hiciu- cumbere : admoneo tamen etiam ipfam religio
ftificatus in domum fuam ab illo. ſam ſolicitudinem veftram , vt ad placandum at
3: MATTHAEI decimooctauo: Tunc vocauit que exorandum Dominum non voce ſola ,fed &
illü dominus ſuus, & ait illi: Seruenequá, omne ieiunijs, & lachrymis, & omni genere deprecatio
debitum dimifi tibi,quoniam rogåſti me. nis ingemiſcamus. Et paulò pòft: Virgas igitur &
ECCLESIASTICI vigefimoprimo: Fili, Aagella ſentimus, qui Deo nec bonis factis place. Bonis fa & is
peccáfti? non adijcias iterùm : fed & de priftinis mus, nec pro peccatis ſatisfacimus. Rogemus de Dico places .
deprecare vt tibidimittantur. intimo corde & tota mente miſericordiam Dei. peccatis la
5. PSALMO centefimo primo:Reſpexit ora . 15. ITEM epiftola vigefimaſexta, quæ eft Moy - tisfaciédum .
tionem humilium , & non fpreuit precem eorum . lís & Maximi presbyterorum & aliorum ad Cy- Lib.s. epi.lz.
6. ET trigefimoprimo: Dixi,& c. vt in textu . prianum : Vbi diuinus metus relinquicur, ficam
facil

?
 EXPIATION E. Q. I. 495
facilè peccantibus venia präſtetur ? fouendi ſunt regnum Dei non poffidebunt, quotidie perpe .
fanè ipforum animi, & ad maturitatisſuæ tempus sranda, & eleemofynis quotidie redimenda. In
nutriendi, & de ſcripturis ſanctis, quàm ingens, & melius quippe eſt vítamutanda, & per eleemofy- 1.Cor.6.
Per eleemo.
ſupra omnia peccatum commiſerint, inftruendi. nas de peccatis præteritis eft propitiandus Deus,
Nec hocanimentur,quia mului ſunt: ſed hoc ipſo non ad hoc emendus quodam modo, vt ea fem- ſynas propici
andus Deus
magis reprimantur, quia non pauci funt.Nihilad per liceat impunè committere. Nemini enim de- depeccatis,
extenuationem deli&i numerus impudens vale- dit laxamentum peccandi, quanuis miſerando
re conſueuit, ſed pudor ,ſed modeftia, ſed patien- deleat iam facta peccata, fi non fatisfactio cögrua
ria,fed diſciplina, ſed humilitas atque fubiecio : negligatur.
fed alienum de fe expectáffe iudiciú, ſed alienam 10. CYPRIANVS de lapfis : Orare oportet
de fuo a & u fuftinuiffe fententiam . Hoc eft quod impenfiùs & rogare, diem luctu tranfigere, vigili
penicentiam probat,hoc eft quod impreſſo vul- js no &tes ac fetibus ducere, tempus omne lachry
neri inducit cicatrice : hoceft quod deiecta men- mofis lamentationibus occupare, ſtratos ſolo ad
cisruinas erigit & attollit: quod ardentem deli- hærere cineri, in cilicio & fordibus volutari : poft
dorum æftuantium vaporem reftinguit & finit. indumentum Chriſti perditum nullum hîc iam
Delicta expi. Non ea, quæ fanorum funt corporum , medicus velle veſtitum , poft diabolicibummálle ieiuni
tinguuntur agris dabit: nè importunis cibis tempeftatem va um: iuftisoperibus incumbere, quibus peccata bus operibus
operibus bo . lecudinis fæuientis no reprimat, ſed accendat:ſci- . purgantur: eleemoſynis frequenter infiftere, qui- purgentur, &
ais.
licen, nè quod potuiſſet maturiùs ieiunio attenu bus à morte animæ liberantur. Quod aduerſa- redimantus.
ante fanari, videatur per impatientiam longiùs rius auferebat,Chriftus accipiat: nec tenéri iam
paſta cruditareproduci. Eluendæ funt igitur,im- nec amari patrimonium debet, quo quis & dece
pio facrificio manus inquinatæ ,operibus bonis: ptus & vi&tus eft.Pro hofte vitanda res, pro latro
& néfario cibo ora miſera polluta, pænitentiæ ne fugienda, pro gladio metuenda poflidentibus
ſunt veræ fermonibusexpianda,& in fecretis cor- & vendenda. Ad hoc tantùm profuerit quod re
dis fidelis, nouellandus & confecrandus eft ani- manfit, vt indè crimen & culpa redimatur. In
mus : crebri penitencium gemitus audiantur, & cunctanter & largiter fiat operatio : cenſus omnis
iterùm fideles ex oculislachrymęprofundantur: in medelam vulneris erogetur: opibus & facul
vtilli ipfioculi, qui malé fimulacra conſpexerūt, tatibus noftris qui de nobis iudicaturus eft Do
qui illicita commiſerant,fatisfacientibus Deo files minus, fæneretur. Sic fub Apoftolis fides vigu
tibus deleant. it; fic primus credentium populus Chrifti man
16. JONAE tercio : Vidit & c .vein textu . data feruauit. prompti erant, largi erant, diftri
17. NVMEROR VM vigefimoquinto: Phine- buendum per Apoftolos totum dabant, & non A& .2.& 4.
es filius Eleazari filij Aaron facerdotis,auertit irá
talia delica redimebant. Si precem toto corde Quorum De
ſercatur mi.
meam à filijs Iſraeli:quia zelo meo commotus eſt quis faciat, fi veris pænitentiæ lamentationibus
contra eos, vt nó ipſe delerem filios Iſrael in zelo & lachrymis ingemiſcat, fi ad veniam delicti fui ignofcat.
meo.Idcircò loquere ad eum : Ecce do ei pacé fæ- Dominum iuftis & concinuis operibus inflectat,
deris mei, & erit cam ipfi quàm ſemini eiuspa- : miſereri talium poteft, qui& miſericordiam ſu
& um facerdotij ſempiternum :quia zelatus eſt pro am protulit,dicens : Cùm conuerſus ingemueris, Exc.11. & 3.
Deo ſuo ; & expiauit ſcelusfiliorum Ifrael. tuncfaluaberis, & fcies vbi fueris. Et iterùm : No:
18. PSALMO centefimo quinto : Et ftetit Phi, lo morcem morientis,dicit Dominus, quantum
pees, & placauit : & ceffauit quaſſario . Et reputa- vt reuertatur & viuat. Et lohel propheta pieca
tum eft ei in iuftitiam , in generatione & generati- tem Domini,Domino ipſo monéte, declarat: Re: lohel. %.
onem ,vfque in fempiternum . uertimini, inquit, ad Dominum Deum veftrum ,
1. I. PROVERBIORVM decimo:Nil pro- quoniam miſericors & pius eft, & patiens, & mul
tæ miſerationis, & qui ſententiam fectat adụer 1
derunt theſauri impietatis: iufticia verò liberabit
à morte. sùs malitias irrogatas. Poteft ille indulgentiam
2. ACTORVM octauo: Pænitentiam itaque dare, fententiam fuam poteft ille deflectere. Pose
age ab hac nequitia tua : & roga Deum , fifortè re- nitenti, operanti, roganti poteft clementer igno
mittatur tibi hæc cogitatio cordis cui. In felle ſcere, poteft in acceptum referre quicquid pro ta
Satisfactio
enim amaritudinis, & obligationeiniquitatis vi- libus & petierint martyres, & fecerint Sacerdotes: nibus moue
deo te effe : ait S. Petrus ad Simonem Magum . vel fi quis plùs eum ſuis ſatisfactionibus mouerit, tur & placa.
3. POSTERIORIS ad Corinthios feprimo: fi eiusiram , fi indignantis offenfam iufta depre- tur Deus.
Quæ enim fecundùm Deum triſtitia eft, pæniten- catione placauerit :dat ille & arma rursùm , qui
tiam in ſalutem ftabilem operatur : ſeculi autem bus vidus armecur :reparat & corroborac vires,
triftitia mortem operatur.
quibus fides inftaurata vegeretur. Repecet certa
4. IBIDEM : Has habentes & c.vtin textu . men fuum miles, iterabit aciem , prouocabit ho
S. POSTERIORIS ad Timotheum fecüdo : ftem , & quidem fa & usad præliú fortior per do
Cognouit Dominus qui ſunt eius, & diſcedat ab lorem.Qui fic Deo fatisfecerit, qui pænitentia fa
iniquitate omnis qui nominat nomen Domini. &i fui, qui pudore deli&i, plus & virtutis & fidei
In magna autem domo non folùm ſunt vaſa au- de ipſo lapſus ſui dolore conceperit,exauditus &
rea & argentea, fed & lignea & fi & ilia : & quædam adiutus à Domino : quam cõrriſtaueratnuper le
quidem in honorem ,quædam aucem in cótume- tam faciet Ecclefiam , nec iam folam Dei veniam
liam . Si quis ergò emundauerit fe ab iftis, erit vas merebitur,fed coronam .
in honorem fan &tificatum & vtile Domino, ad 1. K. AVGVSTINVS fermone quadragefi
omne opus bonum paratum . moprimo de Sanctis,quieſt fermo quartus deani
6. IACOBI quarto: Eműdate &c. vtin textu. mabusfidelium defun & orum : Quicunqueali
7. EZECHIELIS decimooctauo : Et cùm qua de capitalibus peccatis in ſe dominari cogno
auerterit fe impius ab impietateſuaquam opera- uerit,nisi dignè& c.ve in texiu. Latiùs vide ſupra
tus eft, & fecerit iudicium & iuftitiam , ipſe ani- de Sacramento pænitentiæ, quæſtionenona, C.te
mam ſuam viuificabit. ftimonio tertio.
$. AVGVSTINVS in libro quinquaginta ho- 2. PRIOR IS ad Corinthios tertio : Si quis ſu
4 miliarum , homilia quinquagefima, capite quin- perædificat ſuper fundamentum hoc, aurum , ar
to : fiue in libro de pænitentiæ medicina, capite, gentum ,lapides precioſos ,ligna,fænū, ftipulam ,
quinto : Non fufficit mores & c. vt in textu. vniuſcuiuſque opusmanifeſtum erit : Dies enim
9. ET in Enchiridio ad Laurentium ,capite le Domini declarabit, quia in igne reuelabitur : &
ptuageſimo : Sanè cauendum eft , nè quiſquam vniuſcuiuſque opus quale fit, ignis probabit. Si
Galat.s. exiftimet infanda illa crimina, qualia qui agūt, cuius opus manſeris, quod fuperædificauit, mer
Ti 2 cedem
 496 Q. I. DE PECCATOR VM
cedem accipiet. Si cuius opusarſerit,detrimétum
patietur:iple autem faluus erit, tic tamen quafi per
ignem.
3. AVGVSTINVS in libro quinquaginta ho-
miliarum , homilia decimaſexta, vt ſuprà de Sa- .
cramento Penitétiæ , quæftione nona, C.teftimo-
nio fecundo.
4. ITEM in Enchiridio ad Laurentium , capi-
Mali catholi- te ſexagefimoſeptimo : Credúcur autem à quibuf-
ci non ſalua. dam etiam ij qui nomen Chrifti non relinquunt,
ignem pur. & eiuslauacro in Eccleſia baptizantur, nec ab ea
gatorij. vllo ſchiſmate vel hærefi præciduntur, in quan-
tislibet ſceleribus viuans, quæ nec diluantpeni-
tendo,nec eleemofynis redimant,ſed in eis vfque
ad huius vitæ vltimum diem pertinaciſlimè per-
2.Cor.3 .
ſeuerent, falui futuri per ignem :licèc pro magni-
tudine facinorum fagitiorumą diuturno , non
tamen æterno igne puniri.Sed qui hoc credung &
tamen Cacholici funt, humana quadam beneuo-
lentia mihi talli videntur. Nam fcriptura diuina
- aliud conſulta reſpondet. Librum autem de hac
quæftione fcripfi,cuiustitulus eft,De fide & operi-
bus. Vbi fecundùın fcripturas fanctas, quantùm
Sola fides Deo adiuuante porui, demóftraui eam fidem fal-
ua ſaluar, vi.
uos tacere, quam fatis euidenter expreſiit Paulus
Galat.s. Apoftolus,dicens:In Chrifto enim leſu neque cir-
cuncitio quicquam valet, neque præputium , ſed
fides quæ perdilectionem operatur.Si autem ma-
lè & non benè operatur, proculdubio , fecundùm
laco.co Apoftolú lacobum , mortua ett in ſemetipſa . Qui
rursus ait : Si fidem dicat ſe quiſquain habere ,ope-
ra autem non habeat,nunquid poterit fides ſalua-
re eum ? Porrò autem fihomo iceleratus propter
fidem folam per ignem ſaluabitur, & fic eft accipi-
3. Cor.3. endum quod ait B. Paulus Apoftolus; Ipfe enim
faluus erigfic tamen quafi per ignem :poterit ergo
faluare fine operibus fides, & falſum erit quod di-
Jaco.z. xic eius coapoftolus lacobus.Falfum erit & illud
3.Cor.6 . quod idem ipfe Paulus dixit:Nolite,inquit, erra- :
re ,neque fornicatores, neque idolis ſeruiéres, ne
que adulteri, neque molles, neque maſculorum
concubitores,neque fures,nequeauari,neque ma-
ledici, neque ebrioli, neque rapaces, regnum Dei
poſtidebunt. Si enim etiam in iftis perfeuerantes
criminibus, tamen propter fidem Chrifti falui
erunt,quomodò in regno Dei non erunt?
5. ET in libro deFide & operibus, capite deci-
moſexto ,vt fuprà de Sacraméco Pænitentia ,quç
ftione nona, B.teftimonio fexto .
6. ITEM in libro de octo quæftionibus Dulci-
tij, quæftione prima,vt ibidem .
APPENDIX EX IVDOCI
RAVESTEYN TILETANI DOCTISSI
MITHEOLOGI LOVANIENSIS CONFVTATIO .
Ac Catholica prophanæ Confeſſionis Miniſtrorum
Antwerpien.Capite v1.ybiconfutatur ca
lumnioſillima criminario doctri.
næ Ísluitarum .
ÇAVD temerè in calce tractatus de iuftificati-
one, & fide iuftificante, acerbiflimam inue
& iuam ſcribunt aduersùs deteftádam , ethnicam ,
& impiam (vt aiunt) Ieſuitarú doctrinam , quam
in Catechiſino illo iuſſu auguſtiſimi felicis re-
cordationis Cçſaris Ferdinandi olim conſcripto,
& qui per Belgiam ferè omnium Catholicorum
manibus teri ſolebat,tradunt.Sapiunt ſand, ſed vt
homines ſapiūthuius ſeculi, quòd eum libellum
vel calumniofifſimis mendacijs prorsùs ereptum
manibus hominum cupiunt.Optimèenim intel-
ligunt,apud eos, quibus eius Catechiſmi do&rina
commendata eft,nouam ſuam & commentitiam
doctrinam , fidem reperire non poſſe. Calumni-
antur itaqz leſuitas, viros religioſos, & inftauran-
dæ Eccleſiæ Chrifti ftudiofillimos, dum varios
modos expiandi peccatum docent,quod fummú
eft religionis & Chriſtianæ ſalutis caput, prorsùs
nihil paflioni Chrifti tribuere, & totá iustificatio
nis rationé,in operibus ac meritis,homines pror
sùs iuftitiæ Chrifti oblicos, collocare. Animad
uerte hîc obſecro,lector, calumniofillimam mali .
tiam . Cùm ſex modos congruos ad expiandum
perfecte peccatum collegiflet author Catechiſmi
ex ſcripturis, ac fingulos illorum per ſubiectam ,
euidentem & ſolidam ſcripturam probaffet, tán
dem ſubiecit: His,alijsop modis & officijs verę pi
etatis præftamus in Chrifto leſu , quod admonet
Paulus: Has habentes promiffiones chariſlimi, 2.Cor.ga
mundemus nos ab omni inquinamento carnis &
fpiritus, perficientesſanctificationem in timore
Dei.An qui hocfcribit ,oblitus tibi prorsùs vide
tur paflionis Chrifti, & iuftitiæ eius, cùm officia
piecaris in di& is ſexmodis compræhenſa,diſerce
Scribae præſtari in Chrifto Ieſu, fiue per meritum
ac gratiam Ieſu Chrifti, ato per virtutem ſangui.
nis eius,qui in fingulis officijs di & orum modo
rum operatur, &per eosoperatur peccatorü ex
piationem, ficut de fingulis hoc certiffimd teſtan
tur fcripturæ ? Verùm vide calumniofammaliti
am . Cùm tam difered faciat author, in ipſa cõclu .
fione fermonis de ſex modis expiationis, mentio .
nem Chrifti Ieſu, ſcriptores ifti poftremam claus
ſulam (in Chrifto Ieſu) non adfcribunt:fed dicen
tes, & c.dolose eam reticent.Cùm enim recitalent
verba illa Catechiſmi: his,alijsag modis & officijs
veræ pietatis comparamus atque præftamus, ada
ſcribunt & c. nec addunt quodmox ſequitur, eti
am in Chriſto leſu prgftamus: nè fi illud fideliter,
vt debebant, adderent, malitiofx calumniacon .
uincerentur. Solida eft igitur Catechiſmi do &tri
na,quæ ex ſcripturis colligit varios modos expi
andi peccatum : quorum tamen finguli fanguine
Chriſtinitantur, & fine ſanguinis applicatione ad
peccati expiationem inutiles eſſent & inefficaces,
Quid enim operari pollit vel etiá facramentum
abfolutionis & pænitentix fine ſanguine Chrifti?
Quid contritum cor, & fpiritus contribulatus, fi &
fanguine Chriſti ſeparatus,humanū tantùm opus
fit: Sic & de eleemofyna, & alijs recitatis modis
ſentiendum'eft. Non eft igitur æquum , vtpropter
huiufmodi malicioſas calumnias, pariātur Chri
ftianihomines fyncerá & breuem inftitutionem
Chriftianæ religionis, ex manibus excuti :ſed ei
inftitutione & do &trina re&tè percepta , atque in
tellecta, animos ſuos corroborent, atque confir
ment aduersùs deceptionum & ſeductionumim
probiſfimarum pericula.
ET IN APOLOGIA feu defenfione Ca.
tholicæ confutationis cótra inanes cauillationes
Illyrici in capite ſexto deIuftificatione:Poftquàm
hiſce modis & Sophiſmatibus rectá & fanam de
iuftificatione,déque operibus iuſtificacorum do
&rinam proculcauit, (Illyricus videlicet) atæ ad
bonorum operum ftudium homines languidio
res ac frigidiores haud dubiè fecit,ed quòd neque
ad ſalutem neceſſaria ea effe,new ad falutis aut iu
ftificationis rationé pertinere, quin potids ab ea
excluſa eſſe, mordicùs defendic : Tandem incipie
leſuitarum doctrinam ,in Catechiſmo traditá op
pugnare, mee aduocatum feu patronum eorum ,
vt ait ,acriter inuadit. Cùm Confeffio mendaciſ
fimè & acerbiflimènotaret doctrinam in Catechi
ſmo traditam de varijs modis expiandi peccata ,
in capite de expiandis peccatis, tanquàm ethni.
cam , impiam & dereftandam , quòdin explica
tione ſummi religionis & Chriftianæ ſalutis capi.
tis, nullam prorsùs Chrifti, aut Chrifti fanguinis
mentionem facerent: fed totam iuftificationis &
expiationis peccatorum rationem in operibus &
meritis hominum collocarét, prorsùs verò nihil
Chriſti paſlioni tribuere : Prodidi artificioſum
mendacium , oftendês illum ftudiosè fententiam
Catechiſmi mutilaffe,ea verba, que de Chrifto le
ſu poo
 E XPIA TIO N E. Q. I. 11. 497
ſu potentiſſimo peccatorum expiatore ſubiecta modò meritum ,modò virtutem & operationem
erant amputando.quæ ſunt hæc : His, alijsq mo- Chriſti leſu in electis. Quam fignificationem ego
dis.& officijs veræ pietatis præftamus in Chriſto intelligens in ſententia leſuitarum , expoſui: In
2.Cor.7. Ieſu, quod admonet Paulus: Has habétes promif- Chrifto Ieſu : per meritum , & gratiam ,fiue virtus
fiones chariſlimi,mundemus nos ab omni inqui- tem Chriſti leſu .Et quomodò ipſe ſcriptor Cate
namento carnis & fpiritus, perficientes ſanctifica- chiſmi intellexerit,liquidò conſtat ex capire illo ,
tionem in timore Dei. Hac fraudulentia ac calu- De ſatisfactione pænitentium quid fentiendum Quxftio ne 7.
de Sacrame:
mnia patefacta ,Illyricus de médacio aperto con fit.Ad quam quæītionem refpondetur: Id videli- to pænitétię.
uictus, aliò confugit...
cet ſentiendum eft, quòd alia fit ſatisfactio, Chri
Contentionem mouet de vi o ſignificatione phraſis illius ( in ito redemptori propria : alia fidelium pæniten
Chriſto lefw) in fcripturis, o dicit cam variè in feripturis accipi. tium communis fatisfactio.Illa femel in corpore
Nam aliquando ſignificare tantüm baptizatum effe, or Christian Chrifti crucifixi, dum agnus ille mundi peccata
Ron.in. num vocari. vi cùm Paulus dicit Andronicum ant Iuniamfuiffe ans
teſein Chrifto: aliquando verò myftico Clmisti corporiinfitum eſo tulis,peracta.eft:vt
concilientur Hæc qui natura
verò ſunt
quæ ad filijirę,Deo
pænitentes re
perti
re. Ipro fanè,inquit, Iefuita non exponunt illam phrafim ,quid eis eo
quis eius locutionis propriè fenfusfit: In ChriftoIefia membris in Ecclefia quotidie
net, à Chrifti pera
Toco valeat,&
becofficiaprastamus, aut lois modispeccata expiamus.Etrettezina pænitentes poft confeſſionem , ea quæ
gitur, cùm
quit, quispoffetdicere, Ifraelitas fuiffe, coſwa religionis myfteria abſoluens Sacerdos iniunxit,faciunt, aut cùm vl
2.Cor.1o. trò quidem fructus pænitentieedimus. Quæ vin
egiffe in Moyſe.fecut Apostolus dicit omnesin Moyſe baptizatos effe:
non tamen ſignificatur eius fanguineipſorum peccata expiari. Quae dicatoria fimul & emendatoria eft fatisfactio, &
redemptoris Chriſti beneficium , atq ſatisfactio
rehac locutionon potefteffepharmacum, venenata illa dicta coro
nem adeò no obſcurat, vt magis etiam commen
rigens, quòd varijs modus ac operibus bomines poßıne fuapeccata
expiare. det,illuſtrécque. Illa enim præeunte , acpræcipuè
Sed cùm propoſuiſſetIllyricus phrafin illam in cooperante, iudicium facimus & iuftitiam , iuxta Eſaiz 16.
In chrifto 14. fcripturis diuinisvarijs modis accipi,cur vnicum diuina fcripturam :Delicta noftra cótra nos ipfos z.Cor.6.
fic in (cri. tantùm modum , aut,fi velit, duos tantùm come-' vindicantes, & refiduas in nobis peccatorum reli- Plal.so.
ptris. morac ? Nam alijs prætereà modis vſurpari indu- quias diluentes, Deio gratiam nobis pleniorem
Rm.6. bitatum eft. vt cùm fcribit Paulus : Gratia Dei eſt conciliantes,atæ promerentes.quç omnia eodem
vita æterna in Chrifto Ieſu Domino noftro.rur- capite per ſcripturarú teftimonia confirmat. Vi
Ildèm s. sus: Ità & gratia regnet per iuftitiam in vita æter- des Illyrice id quod in capite, quod tu arripisco
nam per leſum Chriftum Dominum noftrum . arguédum ,minùsexpofitú eft, in antecedentibus
2 or.a. rursus: Deo autem gratias, quiſemper triumphat locis fuiffe pleniffimè & clariſſimè di& um ? Vides
lilip.4 .
nos in Chrifto Iefu . rursus : Omnia poſſum in quoquè falſum eſſe ,authorem libelli,ſermonéil
oloſ.z. Chrifto, qui me confortat. rursus: In Chrifto in- lum (In Chriſto leſu ) per hos modos expiare pec

habitat omnisplenitudo diuinitatis corporali- cata, no accepiſſe pro eſſe vel baptizatū, vel Chri
ter, & eftisin illo repleti, hoc eft, in Chriſto Ieſu , ftianum ,aut corpori Chriftimyftico infitū. quafi
qui eſt caput omnis principatus & poteftatis, in hoc tantùm fignificatum fit:Isqui non eft Chrifti
quo & circunciſieftis, in quo & reſurrexiftis. rur anus, aut baptizatus, poteft hæc officia præftare,
2. Cor. 2.
siis: Timeo autem nè ficut ferpensEuam feduxit per ſua ſcilicet ſufficientiam & poteftaté, & recté
in afturia ſua, ità corrumpatur fenfus veftri, & ex- viuere,aurdenim peccata ſua expiare: ſed intelle
cidant à fimplicitate,quæ eft in Chrifto. & in alijs xiffe, quòd Chriſti Ieſu paſſione ſeu ſatisfa & ione
innumeris fcripturæ locis. Sanè in his di &tis teſti- veluti præeunte,atque præcipuè cooperante, pof
monijs fermo ille (In Chrifto Ieſu ) non ſignificat fit homo ea officia præitare, quibus expientur ſeu
effe baptizacum , aut eſſe Chriſtianum , aut deni- mundentur & deleantur peccata. Atque hæc de
què elſe in myftico corpore Chrifti : fed defignat cauillatione phraſis illius ( In Chrifto Iefu .)

II.

Quid verò de minutispeccatis est ſentiendum ?

A. ID ſcilicet,quod eiuſmod¡leuiora, vtìmentis euagatio, verbum , Aunin Enchi.co.za

ocioſum ,riſus immoderatus, & conſimilia ,quę quotidiana ſeu venia- pelidosobib a.deſuma
lia peccata dicuntur, & ſine quibus hæc vita nonducitur:' In multis cles
aldaca loan Pſal.31.b
7.c Pro.24.b od Eco

enim offendimus omnes, vt antea quoquè monuimus, etſi lethalia non

funt, & in ſpeciem minuta vidētur, tamen haudquaquam ſunt con - bi Auguft:de decem chor

temnenda.Siquidem Deo diſplicent , ſeuvt Paulus loquitur , contri- Sermo.244.de temp. Item
Itant Spiritumf an & um ,obfuſcan t coſcienti am , Charitatis feruorem Ephef.4. Chryfoft.ho

imminuunt , virtutumque profe & um remorantur, & ad grauiora fæ- Corinth.& infer:de feuiü
. Vndè fcriptum eſt: « Quiſpernit modi. ker.a.deconuet.Pauli,& in
pèvitia periculaque pertrahunt

ca,paulatim decidet . Qui amatpericulum ,peribit in illo.f Qui in vno peccaues dfalscape
Eccli 19.a
e Ibidem 3.c
rit, multa bona perdet. f Eccles g.d
B. Cauendæ funt igitur, quantùm licet, hæ labes & fordesanimæ :

quoniam vt legimus,&non intrabit in cæleſtem Hierufalem aliquid coins 5 apocal.21.3 Pfal.14. a

quinatum. Ac nisi in hac vita illędiluantur,etiam “ poſtmortem homi- ctione.
k Videfuprà de Satisfa

nem grauant ,nec ſine pænis quidēacerbis Purgatorij ignis expiátur.

, tamen, fi Auguſtino credi- i In Pfal.37.& ferm.au.de
Qui quidem ignis,etſi perpetuus non ſit Sanctis. Gregor.in 3. Pfal.
Paenitearialem .
mus,grauior eſt,quàm quicquid homo in hac vita poteft perpeti.
TESTIMONIA
Grauiü & le. 1. A. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lau- fed diuino funtpenſanda iudicio .Videmus enim men fubindè
difficile.
uium pecca- rentium ,capite ſeptuagefimooctauo:Quæ fint au- quædam ab ipfis quoque Apoftolis ignoſcendo 1.Cor.7.
humano ,
sorum diſcri- tem leuia, & quægrauia peccata, non fuiffe conceffa : quale illud eft quod venerabilis
Tt 3 Paulus
 OR
CAT
499 II. DE PEC V M
1 Paulus coniugibus ait: Nolite fraudareinuicèm , limum eft inuenire, periculofiffimum definire.
nisi ex confenfu ad tempus,vt vacetis orationi: & Ego certè vfque ad hoc tempus cùm indè fatage
icerùm ad idipſum reuertimini, nè vos tétet ſata- rem , ad eorum indaginem peruenire non potui.
nas propter incontinentiam veftram . quod pu- Et fortaſsis propterea latent, nè ftudium proficie
tari poffet non eſſe peccatum ;miſceri ſcilicet con- endi ad omnia peccata cauenda pigreſcat.Quoni
iugi non filiorum procreandorum cauſa , quod am fi ſcirétur quæ vel qualia finedeli & a, pro qui
bonum eft nuptiale, fed carnalis etiam volupta- bus etiam permanentibus, nec profectu vitæ me
1 tis:vt fornicationis, fiue adulterij,fiue cuiuſquam lioris abfumptis interceſſio fit inquirenda & fpe
alterius immunditiæ mortiferum malum, quod randa iuftorum , eis ſecura ſe obuolueret humana aliorum Roe
turpe eft etiá dicere, quò poteft tentante fatana li- ſegnities,nec euolui talibus implicamentis vllius ritis libea.
bido pertrahere, incontinétium deuiter infirmi- virtutis expeditione curaret , fed tantummodò murà quibuf.
tas.Poffet ergo ( vt dixi) hoc putari non effe pecca- dá peccats. +
quæreret aliorum meritis liberari, quos amicos Luc.16 .
tum, nisì addidiffet: Hoc auté dico ſecundùm ve- fibi de mammona iniquitatis eleemofynarum
niam ,non fecundùm imperium.Quis autem iam largitione feciſſet. Nunc verò du venialisiniqui
effe peccatum neget, cùm dari veniam faciétibus tatis etiam fi perſeueret,ignoratur modus,profen
Apoftolica authoritas fateatur: Tale quiddam eft að & ftudium in meliora proficiendi, orationi
& Cor.6 . inftando vigilantiùs adhibetur, & faciendi de
vbi dicit ; Audec quiſquam veftrtim aduersùs al-
terum negocium habens, iudicari apud iniquos, mammona iniquicacis ſanctos amicos cura non
& non apud ſanctos ?Et paulò poft, Secularia igi- fpernicur.
cur iudicia fi habuericis, inquit, eos qui contem 4. ISIDORVS libro fecundo de fummo bo
Sinc criadne
pribiles ſunt in Ecclefia, hos collocate ad iudican- no,capite decimooctauo :Multi vitam fine crimi non cama .
dum . Ad reuerentiam vobis dico . Sic non eft in- ne habere poffunt, fine peccato non poſſunt. Nam ne peccao
ter vos quiſquam ſapiens,qui poſlitinter fratrem quanuis in hoc ſeculo magna iuftitiæ quiſque cla- viuitur.
& fratrem iudicare : fed frater cum fratre iudicio ritate reſplendeat, nunquam tamen ad purum
contendit, & hocapudinfideles ? Nam & hîc pof- peccatorum ſordibus caret, loanne Apoftolo te
ſet putari, iudiciü habere aduersùs alterum, non itante,quiait : Si dixerimus quia peccatum non ..loun.E.
effe peccatum , fed tantummodò id extra Ecclefi- habemus , ipfi nos ſeducimus , & veritas in no
am velle iudicari,nisì fecutus adiūgeret:lam qui- bis non eft. Quædam ſunt facta fimilia peccatis :
dem omninò delictum eſt inter vos, quia iudicia fed fi bono animo fiant, non ſuntpeccata, vtpo
habetis vobiſcum.Et ne quiſquam hocica excufa- td poteftas,fi non ſe vlciſcendi cupiditate, fed ma
ret,vt diceret iuftum ſe habere negocium , ſed in- gis corrigendi ftudio, vlcifcatur in reum qui de
iquitatem ſe pati, quam velit à ſe iudicum fenten- linquit.Item ſunt peccata leuia ,quę ab incipienti
tia remoueri:continuò talibus cogitationibus vel bus quotidiana ſatisfactione purgantur : quæ ta.
excufationibus occurrit,atqueait: Quare noma men å perfectis viris velut magna crimina euitan
gis iniquitatem parimini ? Quare non potiùs frau tur. Quid autem homines peccatores de magnis Leuia pecce
damini! Vsad illud redeaturquodDominus ait: fceleribus agere debent,quando etiam perfecti etiche visada
Matth.s. Si quis voluerit tunicam tuam tollere, & iudicio leuia quoque delicta quafi grauiſſima lugent?
tecum contendere ,dimitte illi & pallium.Et alio Non folùm grauia, ſed & leuia ſunt cauenda pec
Luez 6. loco : Quiabftulerit, inquit , tua, noli repetere. cata . Multa enim leuia vnum grande efficiunt:
Prohibuit itaque ſuos de ſecularibus rebus cum ficut folent ex paruiffimis gurcis immenſa Aumi
alijs hominibus habere iudicium . Ex qua doctri- na creſcere. Numeroſitas enim in vnum coacta
na dicitApoftolus eſſe delictum.Tamen càm finit exundantem efficit copiam . Peccata quæ incipi
in Ecclefia talia iudicia tiniri inter fratres, fratris entibus leuia funt, perfe& is viris grauia repucan
bus iudicantibus, excra ecclefiam verò terribili- tur. Táto enim maius cognoſcitur eſſe peccacum ,
ter vetat: manifeſtum eft etiam hic, quid fecun- quanto maior qui peccar, habetur. Creſcit enim
dùm veniam concedatur infirmis.Propterhęcat- deli& i cumulus iuxta ordinem meritorum : &
que huiuſmodi peccata, & alia, licèt ijs minora, fæpè quod minoribusignoſcitur, maioribus im
quæfiunt verborum & cogitationum offenfioni- putatur.
Jaco.g. bus, Apoftolo lacobo confitente ac dicente ; In 5..IACOBI tertio : In multis offendimus
multis enim offendimus omnes: oportet vequo- omnes. Si quis in verbo non offendit, hic perfe
tidiè crebro'm oremus Dominum , acque dicamus: Auseft vir.
Dimitte nobis debita noftra : nec in eo quod ſe- 6. PRIMAE Ioánis primo: Sidixerimus quo.
Matth.6 . quicur mentiamur,Sicut & nos dimittimus debi- niam peccatum nó habemus, ipfi nos feducimus,
toribus noftris. & veritas in nobis non eft.
2. ET capite feptuagefimonono :Suntautê que 7. ECCLESIASTIS feptimo : Non eft ho
Ex Scriptura dam , quæ leuiſlima putarentur, nisi in ſcripturismo iuſtus in terra , qui faciat bonum & non ,
quorum pec- demonftrarentur opinione grauiora. Quis enim peccet.
Catorum gra- dicentem fratri ſuo,fatue,reum gehennę putarer, §. PROVERBIORVM vigeſimoquarto: Se
uitate cogno. nisi veritas dicerer Cui tamen vulnerifubiecić prids in die cadet iuftus, & refurget. Impij autem
continuò medicinam ,pręceptum fraterne recon- corruent in malum .
Matth.s. ciliationis adiungens.Mox quippe ait : Si ergò of- 9. PSALMO trigefimoprimo: Delictum me.
fers munus cuum ad altare, & ibi recordatus fue- um cognitum tibi feci, & iniuftitiam meam non
ris, quia frater tuus habet aliquid aduersùm te , abſcondi.Dixi,confitebor aduersùm me iniuſtiti.
& c. Aut quis æftimaret quàm magnum peccatum am meam Domino:& tu remififti impietate pec
Galat.4.
fit, dies obferuare & menfes & annos & tempora; cati mei . Pro hac orabit ad te omnis ſanctus in
ficut obferuant,qui certis diebus ſiue menfibus, fi- tempore oportuno.
ueannis voluntvel nolunt aliquid inchoare, eô 10. AVGVSTINVS de decem chordis,
quòd fecundùm vanas doctrinas hominum ,fau- capire vndecimo: Si quæ dele& tationes feculifub- ribus Quibus opeto
purga
fta vel infaufta exiftimét tempora: nisi huius ma- repunt in animam : exercete vos in miſericordia, tur quotidia
li magnicudinem ex timore Apoftoli péfaremus, exercete vos in eleemofynis, in ieiunijs, in ora- na peccata.
Ibidem . qui talibus ait, Timeo vos ne fortè fine cauſa la- tionibus. His enim purgátur quotidiana peccata,
borauerim in vobis ?
quæ non poffunt, non lurrepere in animam, pro
3. IDEM libro vigefimoprimo de ciuitate Dei, pter fragilicatem humanam . Noli illa córemne
Difficultas in capite vigefimofeptimo:Sed quis ifte fit modus, & re, quiaminora funt: ſed time, quia plura ſunt. Leuia peccs.
dittinguedis quæ fint ipfa peccata, quxità impediunt peruen- Attendite fratrés mei . Minuta funt,non funt ma- ta cur non
peccatis
uibus gra. tionem ad regnum Dei,vt tamen fanétorum ami- gna. Non eft beftia quafileo ,vt vno morlu gut- Vide Thoma
à leui.
oribus. corum meritis impetrent indulgentiam , diffici- tur frangat: ſed beftiæ plerunque minutzmultz 1.2.9.si. & rs .
necant,
 EXPIATION E. Q. II. 499
re
necant.Si proijcitur quiſquam in locũ pulicibus die redemptionis.
plenum ,nunquid nonmorituribi?Non Tuncqui- 15. CHRYSOSTOMVShomilia octogeſima
demmaiores:fed infirma eft natura humana,qug feptima in Matthæum : Repellenda igitur malo- Principijs
aiam minutiſſimis beftijs interimi poteft. Sic & fum initia ſunt. Nam etiam fi ad maiora prima peccatorum
obftandum ..
modica peccata attendite, quia modicaſunt: & non progrederentur peccata , non effet tamen ne
cauete, quia plura ſunt. Quam minutiſlima ſunt gligendú: nunc verò periftam incuria gradatim
grana arenæ ? Siarenæ amplius in naui mittatur, ſemper aſcendunt : quapropter omni Audio acq
mergic illam vt pereat. Quàm minutæ ſunt guttæ opera funditùs principia peccatorum ſunt euer
US pluuix Nónne
? Aumina implent, & domos deij : tenda. Non enim vim deli&tiſolam cófideres,nec Peccata par
ciunt? Ergò ifta nolite contemnere. Sed dicturi quia paruum fit, cogites: ſed illud præcipuètene, uanon parui.
id pendenda, &
eftis; Et quis poteft fine iftis ? Nė hoc diceresquæ quia li radicem non euulferis,magnum indè pec quam ob cau .
id habere nemo non poteft, Deus miſericors videns catum fuccreſcet. Mirabile quiddam atæ inaudi- fam .
This potiffi , noftrá fragilitatem , poſuit contrà remedia. Quæ tum dicere audeo.Soletmihi nonnunquam , non
contra leuia funt remedia ? Eleemofynarum ,ieiuniorum ,ora- tanto ſtudio magna videri peccata effe euitanda,
fo peccata . tionü ,ipſa ſunt tria . Vtautem verum dicas in ora quanto parua & vilia.illa enim vt auerfemur ,ipfa
rione, perfectæ implendæ ſunt eleemofynæ. Quæ peccatinatura efficit :hæcautem hac ipfa re, quia
funt perfectæ eleemofynæ ? Vc ex quo tibi abun- parua ſunt,defides reddunt: & dum contemnun
dac,des ei quinon habet: & cùm te lædit aliquis,. tur, non poteft ad expulſionem eorú animus ge
Quotidiana
peccata quæ ignoſcas illi. Et paulò pòft: Illa dico quotidiana nerose inſurgere. Vndè citò ex paruis maxima fi
ſunt. peccata,quæ aut per lingua facilècommittuntur, unt negligentia noftra.Nemoenim repentè ad ex
vt eft verbum durū ,aut cùm labitur aliquis in ri tremam improbitatem infilijt. Habet quippe in
ſum immoderatū , aut in huiuſmodi nugas quo- fitum quendam anima pudorem atą innatum,
tidianas. In ipfis conceſlis peccata ſunt. Cum ipſa quem fubitò calcare atque proijcere non poteft :
1 vxore fi exceditur concumbendi modus procre- fed ſensìm atque paulatim ex negligentia perit.
andis liberis debitus, 'iam peccatum eft. Ad hoc Confideremus autem, fi nimiùm quidam acim .
etenim ducitur vxor, nam id etiá tabulæ indicát, portunè rifiy repræhenfus à quopiam eft :reſpon
vbi ſcribicur, liberorum procreandorum cauſa. det alius, nihil effe id mali. Quid enim eſt riſus, Rifus ithpor:
Quando tu vti vxore ampliùs quàm neceſſitas aut quid vnquam ex riſu maliſequetur? Orta ta- runus, qua
peccata pa.
) procreandorum liberorum cogit, volueris, iam men ex immoderato riſu paulifper fcurrilitas, a riąt.
peccatum eft : & ipfa talia peccata quotidianz ſcurrilitate turpiloquium , à turpiloquio'opera
eleemofynæ mundant.In ipfis alimentis, quæ vti- tio turpis profe&ta ef.
què conceſſa ſunt,fifortè excedismodum , & am- 16. IDEM in priorem epiftola ad Corinthios,
1 pliùs accipis quàm neceſse eft,peccas. Quotidiana homilia octaua : Etenim corpus fi parùm ab enſe Non aegligé.
funtiſta quæ dico : ſed tamen peccata funt,& non diuidatur,corrūpitur: & edificium fiparùm fati- da minota
leuia, quia plura. Quia verò quotidiana & pluri- ſcat, diſſoluitur : & livelminimūpalmesà radice peccata ,
ma, timenda eft ruina multitudinis, etfi non ma- abſcindatur,inutilis redditur.Itaq id parùm non
gnitudinis. Talia peccata dicimus,fratres,quoti-, eft, fed ferè totú exiftimandū. Cùm igitur parùm
dianis eleemofynis poffe mundari. Sed facite ele- peccauerimus,vel defidia torpuerimus, nolimus
emofynas, & nolite ceffare.Attendite vitam ve vtexiguú deſpicere. Siquidemid negleétū quam
ftram quotidianam , ipfis peccatis ſcaturientem , primùm in immenſum euadet : fic & veftis quz
minutis ipfis dico . ſcindi cæperit,neglecta tota diſcinditur: & tecum
11. IDEM in pfalmum centefimâ vigefimum- paucarum tegularum caſu contempto,totam do
nonum : Si contemnebas minus peccatum , vel mum diruit. Hæc nos reputantes,nunquam par
Minuta pec- pænæ magnitudine deterrere. Sed dicis ; Minora : uum contemnamus, nè procidamus in maiora.
sata varanda. Junt,minuta ſunt, fine quibus non poteft effe ifta 17.. ET in fermone de leuium peccatorum peri
vita . Congere minuta, & faciunt ingentem acer- culs :Neque enim leue dicendum eft,quod homi.
uum.Nam & grana minuta ſunt, & tamen maſſam nem contemnendo occidit, aut contemptorem
faciunt : & guttæ minutæ ſunt, & Aumina im tranfgrediendo decepit, cùm ſcriptum fit : Qui Eccli iba
-plent, & moles trahunt. modica fpernit, paulatim decidit.
12. É T fermone ducentefimo quadragefimo- 18. BERNARD VS ſermone primo de couer
quarto de tempore: Sed dicis,Peccatü quidem eft, fioneS. Pauli: Ideò Paulus conſecutuseft miferi, 1.Tim.si
Venialia pec ſed tamen paruum eft. Nec nos dicimus quia ca- cordiam , quia ignoras in incredulitate hoc fecit,
veleleemo. pitale peccatum eft: fed tamen fi frequentiùs ex Diſcite ex hoc fratres,iuſtum iudicem Deum,non
fynis redi. erccatur, &ieiunijs vel eleemofynis non redima- modò quid fiat, fed & quo animo fiat, confide
menda ſunt, tur, nimis immundam animam facit. Nolide- rare : & cauete deinceps ne quis parua reputet, Contemdett
bendende ſpicere peccata cua, quia parua funt: nam & plu- quamlibet parua ſciencer delinquere conuinca- lia,enpeca
uiarum guttæ ſunt,ſed Aumina implent,& moles tur. Nemo dicat in corde fuo,Leuia funt ifta, non catum in spi
trahunt,& arbores cum ſuis radicibus tollunt.Tu curo corrigere : non eft magnum , fi in his mane- ritum ſanea.
qui dicis, quia paruum peccatum eft: velim ſci am venialibus minimiso peccatis. Hęceft enim , 7
re quoties tale peccatumadmittis, fi tot paruulas dilectiſſimi, impenitentia : Hæc blafphemia'in
plagas in corpore, & tot maculasaut fciffuras in ſpiritum fan & um , blafphemia irremiſlibilis.
veſtibustuis fieri velis ? Cùm ergò in corpore cuo 19. ITEM in tractatu de præcepto & diſpenſa
-plagas, necin veſte tua fciſſuras vel maculas fieri tione,capite decimoquarto : Efto: fitcrimen,cui
acquieſcis, qua conſcientia hoc facere in anima pænalis illa gehenna vel gehennalis pæna alli:
tua non metuis. gnatur : quale quæſo illud definiemus effe cri
Mlouta pec- 13. ITEM tractatu duodecimo in loanne: Mi- men,quod veritate iudice reum tantùm facit iu
do occidant nuta plura peccata fi negligantur, occidunt. Mi- dicio ?Nec tamen diffitebimur efſe reatum ,quod
etiamanima. nutz ſuntgutte quę flumina implent,minuta ſunt vel hactenus reum ftatuit. Quòd fi reatum , & pec
Vide S.Tho . grana arenz : fed fi multa arena imponatur, pre- catum . Porrò omne peccatum , contra Dei man
Mamia 1.2.
mit, atque opprimit. Hoc facit ſentina neglecta, datū præſumitur. Quod autem cötra mandatum
4.88.antic. 4 .
quod facit fluctus irruens.Paulatim per fencinam præſumitur, inobediétia dicitur.Hinc colligitur
intrat,ſed diù intrando , & non exhauriédo ,mer- quòd iraſci fratri, & inobedientia fit, & crimen
Remedia ad . git nauem . Quid eft autem exhaurire, nisì bonis non fit. En vnum inuentum eft monacho leue ac
dersùs minu
za peccata operibusagere, vt non obruant peccata ; gemen- veniale peccatum , quodá nó humani, fed diuini
do ,ieiunando ,tribuendo ,ignoſcendo ? mandati ftatuat tranſgreſſoré. In hoc genere ſunt
14. AD Epheſios quarto : Nolite contriftare tranſgreſſionis nonnulla ftultiloquia ſeu vani
Spiritum ſanctum Dei , in quo fignati eftis in loquia, & quæque ociosè dicta, fada, & cogitata.
It 4 Huiuf
 /

500 Q. 11. III. DE PECCATOR VM

Venialia pec. Huiuſmodi enim nunquam nisì contra manda-
cata tranſcúc
per contem tum,& Dei mandatum vfurpantur.Peccata quip-
prum & con. pe ſunt, & Deus prohibet omne peccatü , & tamen
fuetudinein venialia non criminalia reputantur,excepto cùm
criminalia .
per contemptum vertuntur in vſum & confuetu-
dinem : & tunc non peccati ſpecies, fed peccantis
intentio penſatur. Elatio quippe contemnentis,
aut impænitentis obftinatio ,in minimisquoque
mandatis culpam facit non minimam,& conuer-
tit in crimen grauis rebellionis, næuum fatìs le-
uem fimplicis tranſgreſſionis .
20. ECCLESIASTICI decimonono , & 21.
TERTIO , & 22. ECCLESIASTIS nono,
vt in textu.
1. B. APOCALYPSIS vigefimoprimo: Non
intrabit in eam aliquod coinquinatum , aut
abominationem faciens & mendacium , nisi qui
III.
ſcripti funt in libro vitæ agni .
2. PSALMO decimoquarto : Domine, quis
habitabit in tabernaculo tuo ? aut quisrequieſcet
in monte ſancto tuo ? Qui ingreditur fine maca
veritatem
la, & operatur iuftitiam : qui loquitur
in corde fuo ,qui non egit dolum in lingua fua .
3. ET vigefimotertio:Quis aſcende in montem
Domini, autquis ftabit in loco fancto eius ? Inno
cés manibus,& múdo corde, quinó accepitin va .
no animam fuá,neciurauit in dolo proximo ſuo.
4. AVGVSTINVS in pſalmum trigefimum
feptimum , vt fuprà deSacramento poenitentiæ ,
quæſtione nona, B.teftimonio quarto .
5. ITEM ſermone quadragefimoprimo de
Sanctis, ibid. C.teftimonio certio .
GREGORIVS in tertium pfalmum Pee
nitentialem ,ibid. F.teftimonio octauo.

Quibus autem remedijspeccataleuiora purgantur ?

V t'eiuſmodi animæ fordes in hac vita diluantur, Eccleſia vetus re

anAugust,epift 1. loan:media ifthæc ‘ agnouit & in vſu habuit ,humilem ſuî accuſationem ,
watuz eta de Santis.Dominicam precationem , pe & oris tunſionem , & alias id genuspias

mil.sc.ex
Tolet ... .Concil. in Deum ac etiam erga proximum exercitationes corporisque affli
4.canso.c.3
& iones fponte ac religiosè fufceptas. Quæ quidem remedia tanto lu
bentiùs ac ſtudiofiùs ample & untur fapientes, quo re&tiùs norunt &

. tentijs
be Ilobe 24.Profpes & diligentiùs expendunt diuinæ iuftitiæ in vindicandispeccatis ſeue
,in com
Auguft.cap.210.
Auguft.in p ! al. 58 . ritatem.Quod vel ex illa metuenda Chriſti ſententia planum fieri po
c Matth.12.C teſt:' Dico vobis,quoniam omneverbum ocioſum , quod locuti fuerint homines,

d 1. Pet. 4.d reddent rationem de eo in die iudicy.Itemque ex illo dicto Petri,' Iuſtus vix

c Job 9.c
ſaluabitur. Vt hinc Iob vir alioquin iultus & innocens,dixerit: 'Vere

bar omnia opera mea, ſciensquianon parceres delinquenti. Et Apoftolus Pau

f Heb.so.f lus : Horrendum est incidere in manus Dei viuentis. Quòd ſinos ipfos djudi
g 1.Cor.ii.g
b Prouer.28.b caremus,vtidem admonet,non vtiquè iudicaremur.Beatus igitur homo qui
ſemper estpauidus: quiverò mentis eſt duræ ,corruet in malum .
TESTIMONIA .
1. AVGVSTINVS epiſtola centefima o&aua ut & nosdimittimus debitoribusnoftris,id eft, fi
Pectoris tun- ad Seleucianam : Eft etiam pænitentia bonorum fiat quod dicitur: quia & ipſa eleemofyna eft,ve
fio,& oratio & humilium fidelium penè quotidiana,in qua niam petenti homini ignoſcere.
Dominica
pro impetra. pectora tundimut, dicentes : Dimitte nobis debi- 3. · ET capite feptuagefimofecundo :Multafunt
da remifliota noftra, ficut & nos dimittimusdebitoribus no genera eleemofynarum , quæ ctìm facimus, adiu- Eleemofynis
dimittuntur
ne venialiú. ftris .Nequeenim ea nobis dimitti volumus, quæ uamur vt dimittantur nobis noftra peccata. peccata .
Matth.6. | dimiffa non dubitamus in baptiſmo,fed illa vti 4. IDEM in tractatu duodecimo in loannem ,
quæ humanęfragilitati,quáuis parua, tamen cre- vt ſuprà quæftione præcedenti , A. teftimonio des
bra ſubrepunt.Quæ ſi collecta contra nos fuerint, cimotertio .
ità nos grauabūt & oppriment,ficutvnü aliquod 5. SERMONE quadragefimoprimo de San
grande peccatú.Quid enim intereft ad naufragiū, tis,vt fuprà de Sacramento pænitentiæ , quæſtio
vtrùm vno grandi Auctu nauis operiatur & ob- nenona , C.teftimonio tertio.
ruatur, an paulatim fubrepens aqua in ſentinam , 6. IDEM libro vigefimoprimo de ciuitate
Remediaqui & per negligentiam'dereli&ta ara contempta,im- Dei,capite vigefimofeptimo,vt ſuprà quæftione
bus purgacur pleat nauem atą ſubmergat ?Propter hæcieiunia præcedenti, A.teftimonio tertio .
quotidiana & eleemofynæ & orationes inuigilant,in quibus 7. ITEM libro quinquaginta homiliarum ,
Matth.6 . cùm dicimus,Dimitte nobis debita noſtra, ficut& homilia quinquagefima,capite tertio,& libro de
nos dimittimus ; manifeftamus habere'nos quod pænitentiæ medicina, capite fecundo :Piger cun
nobis dimittatur, atque in ijs verbis humiliantes da colligere, quæ quiſque in ſeipſo certiùs com
animas noftras, quotidianam quodammodò age- prehendit, atque reprehendit, fi diuinarum ſcri
re pænitentiam non ceffamus. pturarum ſpeculum non negligenter attendat.
2. ' ITEM in Enchiridio ad Laurentiū,capite ſe- Quæ quanuis fingula non lethali vulnere ferire Lethalivuli
nere fingula
Oratio Do- ptuagefimoprimo : Dequotidianis autébreuibus fentiantur,ficutihomicidium & adulterium , vel non feriunt.
minica fatif. leuibus peccatis, fine quibus hæc vita non duci- cętera huiuſmodi; tamen omnia fimul congrega- Pfal.44.
facitdeleui. tur,quotidiana oratio fidelium ſatisfacit.Eorum ta yelut ſcabies,quo plura ſunt necant, & noftrum Peccata veel
a tami
bus peccatis.
Matt h. 6. eft enim dicere, Pater nofter qui es in cælis: qui decus ità exterminant, vt ab illius fponfiſpeciofi ali tcon m .
dan cria :
iam patri tali regenerati funt ex aqua & Spiritu- forma præ filijs hominum caftiffimis amplexi- Vide S. Tho.
Orario Do fancto :Deler omninò hæc oratio minima & quo- bus ſeparent, nisi medicamento quotidianæ pos- maminsa
minica dele tidiana peccata. Delet & illa,àquibus vica fideli- eft;vndèquq- q-sp.artib
nitentiç deſecentur.Quod fi falfum
peccata. um ſceleratè etiam geſta ,fed pænitendo in melius tidietūdimus pectora ? Quod nos quoq antitires
mutata diſcedit ; fi quemadmodùm veraciter di- ad altare afliftentes cum omnibus facimus. Vnde
citur, Dimitte nobis debita noftra ; quoniam non etiam orantes dicimus, quod in tota ifta vita Ó- Quibus me.
defunt quæ dimittantur , ità veraciter dicatur,Sis- portec ve dicamus ; Dimitte nobis debita noftrá, dis expičtuk
ficut
 EXPIATION E.
Q. 111. 1111. 501
Vide etik . ficut & nos dimittimus debitoribus noftris. Non tia vel capite ducentefimo decimo: Peccata fiue Peccata live
par.q.870 enim ea dimitti precamur, quæ iam in baptiſmo parua, fiue magna ,impunita effe nó poffunt: quia minuta,que
Matth.o . dimiffa funt, & nisi dimiffa credimus,de ipra fide aut homine pænitente, aut Deo iudicante ple- punita ere
dubitamus : fed vtique de quotidianis peccatis & untur. Ceffat autem vindi &a diuina , ficonuer- non poffuat.
hoc dicimus, pro quibus etiam ſacrificia eleemo- fio precurrat humana . Amatenim Deus confiten
fynarum ,ieiuniorum , & ipfarum orationum ac tibus parcere,& eos, quiſemetipfos iudicant, non Cos.u.
De ſupplicationum quiſque pro ſuis viribusofferre iudicare.
non ceffat. 11. AVGVSTINVS in pſalmum quinquage
2
8. CONCILIVM Toletanum quartum Ca- fimumoctauum , vt fuprà de peccatis in Spiritum
none nono : San & us Auguftinus dicit: De quoti- fan &tum , quæftione feptima, A. teftimonio fe
dianis autem, & c. vt fuprà teftimonio fecundo cundo .
3 huius quæftionis ,ex Enchiridio eius. * 12. MATTHAEI duodecimo , 13.PRIORIS
9. IOB vigefimoquarto : De ciuitatibus fece- Petri quarto , 14. IO B nono , 15. HEBRAEO
&
runt viros gemere, & anima vulneratorum cla- RVM decimo, 16. PRIORIS ad Corinthios
mauit, & Deus inultum abire non patitur. Vndecimo, & 17. PROVERBIORVM vige
10. PROSPER in ſententijs Auguftini,fenten- fimoo & auo, vein textu .

IIII.

An'ne fatis est à peccatis abftinere ?

A. IVSTITIA quidem Chriſtiana, de qua hucuſque diximus, du- Berniforme de contro late
as partes proponit , & velut æquè neceifarias 'nobis "commendat *.& homil.in Epik.ad
Ephef. Auguft.ferm.sg.de
hiſce verbis : DECLINA A MALO, ET FAĆ BO: temp.
a : Pfal.36.6 & 13. & ibid .
NV M. Sic & Paulus docet : 5 ODIENTES MALV M , Auguf .

BONO. Non fufficit igitur, 4 de

d Eraiçu.c Ecclisa ca.
ET AD HAERENTES

quod Auguſtinus perfpicuè dixit , abftinere à malo , nisi fiat quod omnes

bonum eſt :& parum eſt nem i nocere , nisi ftudeas multis pro- 86.laAuguft.lib.19.
locatentijs prode
fp-
ciups
defle. Dei cap.34 .

B. Quapropter abſoluta vtcunquè Iufticiæ priore parte, quæ mala

prohibet, conſequens eft,vtfayente Chriſto, de altera porro, quæ in
bonis confe & andis eſt poſita; dicere pergamus.
TESTIMONIA .

1. A. BERNARD VS ſermone trigefimoquar- lo : Parùm eſt, nulli noceas, nullum occídas, nòn Paràm ¢&
Perfe & a mo . to ex paruis ſermonibus: Integra & perfecta mo- fureris, non adulteres, non fraudem facias, non malo abki !
acre.
salitas in du ralicas in duobus præcipuè confiftit, in cuitan- falfum teftimonium dicas, declinaà malo . Cùm
obuscapo dis vitijs, & appetendrevirtutibus, quoniam declinaueris,dicis,fecurus fum , perfeciomnia,ha
Sta.
non ſufficit à malo abftinere, fi non & bonum bebo vitam , videbo dies bonos. Non ſolùm des
Plal.36 . faciamus. Inde Pfalmifta : Declina à malo , clina à malo : ſed ,Etfacbonum.Parùm eft vtnon
fac bonum. Fugiamus ergò yiria, amplectamur'expolies ,vefti nudum . Sinon expoliaueris, decli
virtutes . nåltid malo : fed non faciesbonum ,nisi cùm per
2." CHRYSOSTOMVS in pſalmum quar- egrinum ſuſceperis in domum tuam . Ergò fic de
tum; 3. ET homilia decimaſexta in epiftolam clina àmalo ,vt facias bonum .
ad Ephcfios, 4. AVGVSTINVS item fermo- 9. 'AD Romanosduodecimo, 19. PRIORIS
ne quinquagefimonono de tempore, vt fuprà de Petri tertio , 11. TOBIAE quarto, 12. ESAIAE
peccaris, queſtione prima,A. teftimonio ſecundo, primo, 13. ECCLESIASTICI tertio, 14. AD
tertio, & primo . Coloffenſes tertio, 15. AD Epheſios quarto , vt
5. PSALMO trigeſimoſexto, & 6. TRIGE ſuprà queſtione prima de peccatis, teftimonio fe
SIMOTERTIO , vtſuprà quæftione prima de primo & fequentibus.
peccatis, A.teftimonio quinto & ſexto . 19. JACOBI quarto : Scienti igiturbonum fa .
7. AVGVSTINVS in pfalmum trigefimum- cere, & non facienti , peccatum eft illi .
fal.36. ſextum ,concione tertia fuper illum verſum : De- ij MATTHAEI tertio : lam enim ſecurisad
Non fufficità clina à malo, & fac bonum : Noli tibi putare ſuffi- radicem arborum pofita eſt. Omnis ergo arbor
malo
ncre . abſti- cere,fi non expoliâtiveſtitum . Non expoliando quæ non facit fructum bonum, excidetur, & in
enim veſtitum , declinâfti à malo, ſed noli are- ignem mittetur,
ſcere, & fterilis effe. Sic noli ſpoliare vefticum , 18. ET capite feptimo : Omnis arbor quz non
Vt veſtias nudum . Hoc eft enim declinare à ma facit fructum bonum ,excidetur, & in ignem mit.
lo, & facere bonum . Et quid inde habebo, di& u- tetur.
rus es ? lam tibi commendauit ille quem fæne- 19. PROSPER ſententia o &togefimafexta ex
ras. Quid tibi dabit ? Vitam æternam dabit tibi, fentétijs decerptis ex Auguftino: Non fufficit & c.
da illifecurus.Audi & id quod fequitur ; Declina vt in textu .
à malo , & fac bonum : Et inhabita in fecula fecu . 20. AVGVSTINVS libro decimonono de ci. Nulli nocess
lorum, uitate Dei, capite decimoquarto : Ordinacz con- & profis cui
8. ET in pſalmum trigefimumtertium ſuper cordiæ hicordo eft: primùm ,vtnúlli noceat;de. poces .
verfum ,Diuerte ( fiue vt ipfe legit, Declina) a ma. indė, vt etiam profit cuipoterit.

3
1
DE TRI
 sos Q.I. DE "BONIS

DE TRIPLICI GENERE

BONORVM OPERVM .

I.

Iustitia Chriſtiana circa qua bona verſatur?

a Chryfofto. AEC Iuſtitia cam latè “ patet, vt omnia bona, quæ honeftè
' in pſal. 4. & , iuſtè ac piè
14. & homil .
23.jn Gener . fiunt,in fe contineat,nobisqueexpetenda & confe& anda proponat.
b Coloff ... b H
Vndè ità fideles Apoftolus commonefacit : Ambuletis dignè Deo,per
* Rom.ad omnia placentes in omni opere bono
fructificantes; ' prouidentes bona non tantùm coram
Matth.sub
2. Pet.2.cd Deo,fed etiam coram omnibus hominibus. Hic enim noftræ vocationis , & Chriſti

anæ
iuſtitiæ per Chriftum partæ verus eſt vſus, ac fru & usproprius, Petro te
1.Per.2.0
ſte,da
' vt peccatis mortui
, iuſtitia viuamusē hoceft, quemadmodùm à Paulo expli
de Tiered i. catum est,'Vtabnegantes impietatem ſecularia deſideria, ſobriè, & iustè,&
pièvie

no profiterec.uamus in hoc feculo.In eundem ſenſum nobis proponitur Euangelicum illud :

Luc...g 'Vtſinetimore,de manu inimicorum noſtrorum liberati,feruiamus illi in ſanctitate ciu

s Tiered ſtitia coram ipſo omnibus diebus noftris.Nam idcircò redemit nos Chriftus, ab omni
d'Ephef.ab iniquitate, vt mundaret fibi populum acceptabilem ,ſectatorem bonorum operum . " Ipſius
enim Dei fumus fa &tura,creati in Chrifto Iefu in operibus bonis: quæ præparauit Deus,
vt in illis ambulemus.

B. Ità conftanter Paulus ſcribit, omnesque admonet de obſeruanda & co

lenda femper luftitia Chriſtiana.Proindèloannes etiam prudenter admonet,

1. 1.102.3.6 & abſolutè definit :' Filioli,nemo vosfeducat.Quifacitiuſtitiam iuftus eft, ficut oil

guten noen le iuftusest: qui facit peccatum ,ex diabolo eft. Et lacobus conſtanter docet: " Ex
Heidele deoperibus iuftificatur horno, & non èx fidetantùm . Sicut enim corpus fine fpiritu mortua
perib , cap.14 .
Chryſoft.ho . um eſt,ità o fides ſineoperibus mortua est.Tumidem rursùs,'Qui perſpexeritin lege
mil.z. in Ge.
nelim . perfe &tælibertatis,(ſiue in legem perfe & am que eſt libertatis) a permanferit,non
1lacobiza auditor obliuiofusfaétus,fed factoroperis, hic beatus in facto fuo erit. Nec aliud fanè
* Rom.ab voluit Paulus, cùm dicerét: " Non auditores legis iuftifunt apud Deum , fed factores
Babosohan
legis iuſtificabuntur.
TESTIMONIA ......
1. A. CHRYSOSTOMVS in pfalmum quar- ex bonis operibus vos confiderantes, glorificent
tum , vt ſuprà de peccatis, quzſtione prima,A ,te Deum in die viſitationis.Quia fic eftvolütas Dei,
Itimonio fecundo . vt benè facientes, obmuceſcere faciatis impruden
Iuſtitia coa
flatur ex mul.. 2. IDEM in pſalmú decimumquarcū :Iuftitia tium hominum ignorancjam .Hæc eft enim gra.
tis virtutibus cóftatur ex multis virtutibus, & vna virtus actiúa tia, fi propter Dei conſcientiam fuftinet quis tri
non facit iuftitiam , quemadmodùm nec yna ta- fticias, patiens iniuſtè. Quzenim eft gloria,fipec:
bula perficit nauigium , nec vnus lapis domum . cantes , & colaphizati ſuffertis? Sed libenefacien
ITEM homilia vigefimatertia in Genelim tes pacienter ſuſtineris, hxceft gratia apud Deum .
luftusdicitur fuper ca verba, Noc homo iuftus: Eccè & aliam Inhoc enim vocati eftis: quia & Chriftuspaffus
qui omnige maximam præconij ſpesiem , iuſtus: hac appella- eft pro nobis, vobis relinquens exemplum , vtſe
exercet. tione omnem virtutem complectitur. Hocenim quamini veftigia eius. Qui peccatum non fecit,
nomen ,iuftus, confueuimus dicere de his, qui nec inuentus elt dolus in ore eius : qui cùm male
omnigenam exercent virtutem . diceretur, non maledicebat : cùm pateretur, non
4. AD Coloſſenſes primo:Ideò & nosex qua die comminabatur: tradebat autem iudicantiſe in
audiuimus,non ceffamus pro vobis orantes & po- iuftė. qui peccata noftra noftra ipſe pertulit in
ftulantes , vt impleamini agnitione voluntatis corpore ſuo ſuper lignum , vt peccatismortui,iu
eius,in omni ſapientia & intelle& u fpirituali: vt ftitiæ viuamus, cuius liuore fanati eſtis.
ambulecis dignè Deo ,per omnia placétes,in omni lac AD Ticum ſecundo: Apparuit gracia Deiſal.
operebonofructificantes, & creſcentes in ſcientia uatoris noftri omnibus hominibus : erudiés nos, ,
Dei, in omnivirtute confortati ſecundùm poten- vt abnegantes impietatem & ſecularia delideria,
tiam claritatis eius, in omni patientia & longani- ſobriè, & iuftè, & piè viuamus in hoc ſeculo,expo
mitate cum gaudio gratias agentes Deo & Patri. & antes beatam ſpem & aduentum gloriæ magni
5. AD Romanos duodecimo,vt in textu . Dei & Saluatoris noftri Iefu Chrifti. Qui deditle
6. POSTERIORIS ad Corinthios octauo : metipſum pro nobis, vt nos redimeret ab omni
Prouidemus enim bona non ſolùm coram Deo , iniquitate, & mundaretſibi populum acceptabi.
ſed etiam coram hominibus. lem , feétatorem bonorum operum .
7. MATTHAEI quinto : Sicluceat lux veftra 10. BERNARD VS fermone fecundo de reſur
10.
coram hominibus, vtvideant opera veftra bona, re & ione Domini : Apoftolus ait:Sobrid, & iuftè, & Tils
& glorificent patrem veftrum qui in cælis eft. piè viuamus. Hæc enim tria ſunt conuerſacioni
8. PRIORIS Perri ſecundo :Conuerfationem noftræ maximè neceſſaria : quoniam primum
veftrâ inter Gentes habentes bonā ,vtin eo de quo debemus nobis, ſecundum proximo,tertiú Deo.
detrectant de vobis tanquàm de malefa &toribus, Nam qui fornicatur, in corpus ſuum peccat, ma- 1.Cor.6.
gno
 OPERIBV S. 503
R. I.
gno illud priuans honore, & pauendo addicens, à periculo liberat, ſed & demerſum à profundo
pudendo que dedecori: tollens membrum Chri- eleuat.Refpondeo ergò tanquàm contra Apofto- lacobus Apo
ftolus ſcriplit
iti, & faciens membrum meretricis. Ego autem lum , & dico de ipſo Abraham , quòd inuenimus cótra eos qui
non ab ea tantùm quæ tam abominabilis eft, fed etiam in epiftola alterius Apoftoli; qui volebat Paulum male
ab omni voluptate carnis continédum dico. An- corrigere homines, quimalè intellexerant iftum intel . át.
ligeb
lacob.a
te omnia igitur perfectam hanc continentiam Apoftolum . Iacobus enim in epiftola ſua contra
quære, quam debes tibijpfi. Nemo enim cibi pro- cos qui nolebant bend operari, de ſola fide præſu
pinquior eft. Dehincadde miſericordiam , quam mentes ,ipfius Abrahæ opera commendauis,cuius Rom.
4.
debes proximo: quia cum eo faluandus es.Omnes Paulus fidem . Et non ſunt fibi aduerfi Apoſtoli. No
* Tim.3 . enim qui piè volunt viuere in Chrifto, perſecu- Dicit autem opus omnibus notum, Abraham fili- cus Paulus &
Actor.14 . tionem patientur. Et per multas tribulationes um ſuum immolandum Deo obtulit. Magnum lacobus Apo.
oportet nos intrarein regnum cælorum . Videer- opus,ſed ex fide. Laudo ſuperædificationem ope- ftoli,
gô nd per impatientiam pereas: ſed vniuerfa pro ris,ſed video fidei fundamentum.Laudo fructum
'eo ſuſtine, qui prior pro te maiora ſuſtinuit: & boni operis, ſed in fide agnoſco radicem . Si enim
apud quem infructuoſa patientia non erit, ficut hoc præter fidem rectam faceret Abraham , nihil
fſal.9.
ait Propheta: Patientia pauperum non peribit in illi prodeſſet, qualecunque illud opus eſſet. Rur
finem . sùm fi fic teneret fidem Abraham , vt cùm ei Deus
II. LVCAE primo : Sicut locutus eft per osſan- imperaret offerre fibi immolandum filiū ſuum ,
Ctorum , qui à ſeculo ſunt, prophetarum eius : Sa- diceret apud ſemetipſum , Non facio , & tamécre
lutem ex inimicis noftris, & de manu omnium do , quia me etiam contemnentem iuffa fua libe
qui oderunt nos : Ad faciendam miſericordiam rat Deus: Fides fine operibus mortua effet, & tan- lacob.a.
cum patribus noftris, & memorari teftamenti ſui quàm radix fine fructu ſterilis acqarida remane
fan & i. Iufiurandum quod iurauit ad Abraham ret. Quidergò ? Debemus nulla opera præponere
patrem noftrum ,daturum fe nobis :Vt fine timo- fidei,id eft, vt ante fidem quiſquam dicatur bené
Bona opeta,
re de manu inimicorum noftrorum liberati , fer- operatus. Ea enim ipſa opera quæ dicuntur ante
ante fidem ,
uiamus illi In ſanctitate & iuftitia coram ipſo fidem , quanuis videantur hominibus laudabilia, funt veluti
omnibus diebus noftris. inania funt. Ità mihi videntur effe, vt magnæ yi- curſus extra
viam .
12. AD Titu ſecúdo,vt paulò antè teſtim.nono. res & curſus celerrimus præter viam . Nemo ergò
13. A D Epheſios ſecúdo : Ipfius enim ,vein textu . computer bona opera fua ante fidem : vbi fides
1. B. PRIM AE loannis tertio; 2. IACOBI non erat,bonum opus non erat. Bonú enim opus
ſecundo, vt in textu . intentio facit, intentionem fides dirigit.
3. AVGVSTINVS in prçfatione in pſalmum 4. IDEM in libro defide & operibus,capite de
trigeſimumprimum : Quid enim ſcriptura dicic ? cimoquarto, vt ſuprà de peccatis in Spiritum fan
Id eft,vnde dicit ſcriptura iuftificatum Abraham ? & um , quæftione tertia, B. teftimonio primo .
Genef.is.
Rom.4 . Credidit autem Abraham Deo, & reputatum eft 5. CHRYSOSTOMVS homilia ſecunda in
Gajat.j. illiad iufticiam.Ergò ex fide iuftificatus eft Abra- Genefim : Cum rectæ fidei dogmatibus vitá quo
ham.Iam qui audit, non ex operibus,ſed ex fide: qué veftram diligenter curate. Fides enim fine Fides fine
in oragine: obferuet illam voraginem, de qua locutus fum . operibus mortua eft, & opera fine fide mortua operibus
Solam fidem Vides ergò quia ex fide,non ex operibus,iuftifica- ſunt. Quantūuìs enim teneamus dogmata, fi vi- comed.
fufficere col. tus eft Abraham ? Faciam ergò quicquid volo, tam negligamus,nihil nobis ea proderunt. Rur
ligunt ex
Paulo . quia & fibona opera non habuero , & tantùm cre- sùs fi vitæ curam diligentem geſlerimus, in fidei
didero in Deum , deputabitur mihi ad iuftitiam , autem placitis claudicauerimus, neque fic nobis
Si dixit & decreuit, lapſus demerſus eft : fiadhuc aliquid lucri fuerit.
cogitat & Auctuat, periclitatur.Scriptura autem 6. IACOBI primo, 7. AD Romanos ſecun
Dei verusą intellectus, non folùm periclicantem do, vtin textu.
II.

Quem fructum pariuntopera Iuſtitia Chriſtiana ?

A. PRAECLARVM ſanèatquemultiplicem ,cum in hac ,tum in fu

turavita. Huc enim ſpectat Pauli fententia ," Pietas ad omnia vtilis eft, a 1.Timor.de Probet..e

promißionem habens vitæ qua nunceſt,& futuræ . Tum alibi ſcriptum legi- oeace. as 20.0
36.c Hier.31.6
mus,' Bonorum laborum gloriofus eft fruétus. b Sap.3.d 10.d Malac. 3.d
B. Primùm enim hæcopera ex viua fide, id eſt, per charitatem ope- Coloase, Hebe ...
rante profe &ta, non modò figna ſunt Chriſtianæ vocationis, ſed ean

dem nobis quoque confirmant,certamque faciunt.Quamobrem Pe

trusApoftolus,qui ad opera bona nuſquàm noncohortatur,hoc eti

am adiecit :'
Fratres, magis fatagite,vt per bona operacertam vestram vocada
57.adperub Cype.epifto.
Coraclium in fine.
tionem & ele &tionem faciatis.
Hac enim facientes non
peccabitis aliquando.
C. Secundò gratiam credentibus augent,atque' fan & ificationem & 2.Corin..c Colofis.b
perficiunt, Apoftolo teſte: vt hinc etiam Iacobusaffirmet,quòd Fil.com
f 2. Cor.7.a Rom.6.d Apo
cal.22.c Eccli 28.c Tridēt.
des,quæ operibus cooperatur, exijſdem quoqueconſummetur. ſett.6.cap.co.

D. Tertiò " fidutiam bonæ conſcientiæ pariunt,magisque ad oran- lacob.2.0

dum & quidlibet à Deo impetrandum animant . Scriptum eft enim : db.la los molo

' Fidutia magna erit coram ſummoDeo eleemofyna omnibus facientibuseam . Et i Tobog.b

rursus: " Charißimi,ſi cornoſtrum non reprehenderit nos ,fidutiam habemus k 1. 10 , n.3.d loi.is.a Ay.
ad Deum : & quicquid petierimus, accipiemus ab eo , quoniam mandata eius guf. in prafat. inpral.si.

cuſtodimus, & ea quæ funt placita coram eo, facimus. Exemplum extat
in Eze
 504 Q. II. DE BONIS

in Ezechiarege , qui bona conſcientiafretus, ac Dei voce in hoc ipſo

1 Eſaiz 33.2 4. Reg.20.2 comprobatus, dixit :' Obſecro Domine,memento queſo, quomodò ambulaue
Pfal.7.b 16.ad 19.b c 25.ac
34.d 131.8 rim coram tein veritate, & in corde perfecto: & quod bonum est in oculis tuis,

fecerim .
in Noach. & Greet Vib ?: E. Demùm id efficiunt, vt laborantes in vinea Chriſti, " denarium
dialog.cap 35. diurnum accipiamus, hoc eft,promiffam æternæ vitæ mercedem ,iu.

* 2.Timot
o Matth . 19.6 . lac.ub ftitiæque" coronam , quam in Eccleſia Dei ºmandata feruantes , in
p loan.3.c 15.1 Chriſto promeremur. AitigiturDominus," Voca operarios, Gredde ile
9 Eccli 16. bHeb.13.csap; lis mercedem . Ait Dauid, Seruustuns cuſtodit ea ,diuina fcilicet pręcepta :

den fedeecompanies in cuſtodiendisillis retributio multa. Aciterùm , ' Inclinaui cormeum ad faci
bibede moribus cccl.ca. endas iuftificationes tuas in æternum propter retributionem . Ait & Paulus:
•Matth.20.a Sapiens.c ' Bonum certamen certaui, curfum confummaui, fidem ſeruaui:in reliquo repos
14.C.CO1.3-dEph.d.bs.co. fita est mihi corona iuftitiæ ,quam reddet mihi Dominus in illa die iustus Iudex :

u Pral.18 aMar.19.b Aug. non ſolum autem mihi,ſed Gys,qui diligunt aduentum eius. Aitdeniquè &
uz Tim 2.b Aug.hom.a. ipfe Chriftus :" Sivis ad vitam ingredi,ferua mandata. Et iterùm : ' Proce

exsocial licem in post:dent qui bona fecerunt, in reſurrečtionem vita : qui verò mala egerunt, in re
5. Come to come in the furrectionem iudicy. Tum alibì ; * Qui facit voluntatem Patris meiqui in
8 3.0 d 14 C
cælis eſt, ipſe intrabit in regnum cælorum .
x Matth.19.c
y 10an.se Matth.as.bca F. Ex quibus fit perfpicuum , quanti noftraomnium referat,fi vitam
Aug. in pſal. 49.
2 Matth.7.0 æternam cupimus , Diuinas obſeruare voces. " Qui iustus est,iuftificetur
a Apoc 22.c Eccli18.c adhuc : 6 fan &tus fan &tificetur adhuc. Eccè venio citò, & mercesmea mecum
b Pfal.61.b Mat.115.d Ro .
ma.a.b c 1. Cor.3.b c est, reddere vnicuique ſecundùm opera fua.'Bonum igiturfacientes,non defi

in Galob.b ad ciamus: tempore enim ſuo metemus, non deficientes.

illEclisu.d.Aus
&
Dulcitium . TESTIMONIA.
1. A. PRIORIS ad Timocheum quarto : Pie- Noli timere Abram , ego protector tuusſum , &
tas & c. vtin textu. merces tua magna nimìs.
2. PROVERBIORVM vndecimo: Benefa- 8. ECCLESIASTICI duodecimo : Benefac
cit animæ ſuæ vir miſericors : qui autem crude iufto , & inuenies retributionem magnam : & fi
lis eſt, etiam propinquos abijcit. Impius facit non ab ipſo, certè à Domino.
opus inftabile: feminanti autem iuftitiam mer- 9. ET trigefimoſexto : Damercedem fuftinen
ces fidelis. tibus te,vt prophetæ tui fideles inueniantur : &
3. SECVNDI Paralipomenon decimoquin- exaudi orationes feruorum tuorum .
to : Azarias autem filius Obed , facto in ſe ſpiritu 10. HIEREMIAE trigefimoprimo :Hec dicit
Dei, egreſſus eſt in occurſum Afa, & dixit ei : Au- Dominus, Quieſcat vox tua à ploratu , & oculi tui
dite me Aſa & omnis Iuda & Beniamin, Domi- à lachrymis : quia eft merces operi cuo,ait Domi
nus vobiſcum , quia fuiftis cum eo . Si quæfieritis nus, & reuertentur de terra inimici.
eum ,inuenietis :fiaucem dereliqueritis eum, de- 11. SAPIENTIAE tertio : Bonorum laborum
relinquet vos. Vos ergò confortamini, & non &c. vt in textu .
diſoluantur manus veltre: eric enim merces ope- 12. ET capite decimo: Sapientia reddidit iuftis
ri veftro . mercedem laborum ſuorum , & deduxit illos in
4. MATTHAEI decimo :Qui recipit Prophe- via mirabili: & fuit illisin velamento diei, & in
in nomine
accipiet. Et qui recipit iuſtum in nomine iufti, 13. MALACHIAE tertio : Inualuerunt fuper
mercedem iuſti accipiet.Et quicunque potum de- me verba veſtra,dicit Dominus. Et dixiftis, Quid
derit vni ex minimis iftis calicem aquæ frigidæ, locuti ſumus contra te ?Dixiftis,vanus eft qui fer
tantùm in nomine diſcipuli: amen dico vobis, uitDeo : & quod emolumentum quia cuftodiui
non perdet mercedem ſuam . mus præcepta eius, & quia ambulauimus triſtes
5. ET decimonono : Si vis perfectus eſſe, vade, coram Domino exercituum ? Et erunt mihi, aic
vende quæ habes, & da pauperibus, & habebis Dominus exercituum , in die qua ego facio,in pe
theſaurum in cælo : & veni,fequere me. Et omnis culium : & parcam eis, ficut parcit vir filio fuo
qui reliquerit domum, vel fratres, aut ſorores, feruienti fibi. Etconuertemini, & videbitis quid
aut patrem , aut matrem , aut vxorem ,aut filios, fit inter iuftum & impium , & inter ſeruientem
autagros propter nomen meum : centuplum ac- Deo, & non feruientem ei .
cipiet, & vitam æternam poſlidebit. 14. PRIORIS ad Corinthios decimoquin
6. GENESIS duodecimo: Dixit Dominus ad to : Itaque fratres mei dile &ti , ftabiles eftote &
Abram : Egredere de terra tua, & de cognatione immobiles, abundantes in opere Domini fem
tua, & de domo patris tui, & veni in terram quam per , ſcientes quòd labor vefter non eft inanis in
monftrauero tibi . Faciámque te in gentem ma- Donzino.
gnam , & benedicam tibi , & magnificabo nomen 15. AD Hebræos fexto : Non enim iniuftus De
tuum , erisque benedi&tus. Benedicam benedi, us, vt obliuiſcatur operis veftri & dilectionis
centibus tibi, & maledicam maledicentibus tibi, quam oftendiftis in nomine ipfius, quiminiftrå
atque in te benedicentur vniuerfæ cognationes ftis fan & is, & miniftratis. Cupimus autem vnum
terræ. quenque veftrùm eandem oftentare ſolicitudin
7. ET decimoquinto : His tranfa & is, factuseſt nem ad expletionem fpei vſque in finem : vtnon
ſermo Domini ad Abram per viſionem , dicens: regnes efficiamini, verùm imitatores corum qui
fide
 OPERIBV S.
fide & patientia hæreditabuntpromiffiones.Ab-
rahæ nanque promittens Deus,quoniam nemi
nem habuit per quem iuraret maiorem , iurauit
per ſemetipſum , & c.
1. B. AD Galatas quinto : Nos enm ſpiritu , ex
fide, fpem iuftitiæ expectamus. Nam in Chrifto
leſu neque circuncifio aliquid valet, neque præ-
putium : ſed fides,quæ per charitatem operatur.
2. POSTERIORIS Petri primo: Fratres &c.
vtin textu .
Lib.s.epif ... 3. CYPRIANVS epiftola quinquagefimaſe
prima ad Cornelium Pontificem Romanu: Hor-
tamur planè quantùm poffumus frater chariſli-
me pro charitate mutua, qua nobis inuicem co-
hæremus,vt ( quoniam prouidentia Domini mo.
nentis inftruimur, & diuinæ miſericordiæ confi-
lijs ſalubribus admonemur, appropinquare iam
cercaminis & agonis noftri diem ) ieiunijs, vigi-
lijs, orationibus infiftere cum omni plebe non
Afkduitasbo delinamus , incumbamus gemitibus affiduis &
norum ope- deprecationibus crebris. Hæc funt enim nobis ar
itet Chriftia ma cæleftia,quæ ftare & perfeuerare fortiter faci-
ais . unt.Hæc ſuntmunimenta ſpiritualia , & tela diui-
na, quæ protegunt.
1. C. POSTERIORIS ad Corinthiosnono :
Qui adminiftrat ſemen ſeminanti, & panem ad
manducandum præftabit, & multiplicabit ſe-
men veftrum , & augebit incrementa frugum iu-
Atitiæ veftræ : vtin omnibus locupletati, abunde-
tis in omnem fimplicitatem , quæ operatur per
nos gratiarum a & ionem Deo . Quoniam minifte-
rium huius officijnon folùm ſupplet ea quæ de-
ſunt fan & tis,fed etiam abundat permultas gratia-
rum actiones in Domino, per probationem mi-
nifterij huius, glorificantes Deum in obedientia
confeffionis veftræ in Euangelium Chrifti, &
fimplicitate communicationis in iilos, & in o
mnes, & in ipſorum obfecratione pro vobis, de-
fiderantium vos propter eminentem gratiam
Dei in vobis.
2. A D Coloſſenſes primo : Vt ambuletis di-
gne, Deo per omnia placentes, in omni opere bo-
no fru & ificantes, & creſcentes in ſcientia Dei, in
omni virtute confortati ſecundùm potentiam
claritatis eius, in omni pacientia & longanimita.
te cum gaudio.
3. PRIORIS Petri ſecüdo: Deponétesomnem
malitiam , & omnem dolum , & fimulationes, &
inuidias, & omnes detra &tiones, ficut modò ge-
niti infantes, rationabiles, fine dolo lac concupi-
fcite, vt in eo creſcatis in falutem .
4. POSTERIORIS ad Corinthios ſeptimo :
Has habentes promiffiones, chariſlimi, munde-
mus nos ab omni inquinamento carnis & fpiri-
tùs perficientes fanctificationem in timore Dei.
5. AD Romanos ſexto: Nunc liberati à peccato ,
ſerui autem faci Deo, habetis fructum veftrum
in fanctificationem ,finem verò vitam æternam .
6. APOCALYPSIS vigefimofecundo : Qui
nocet,noceatadhuc: & qui in ſordibus eft, forde-
ſcat adhuc : & qui iuftus eft,iuftificeturadhuc : &
Sanctus fanctificetur adhuc.
7. ECCLESIASTICI decimooctauo :Nève-
téris vſque ad mortem iuftificari: quoniam mer-
ces Dei manet in æternum .
8. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione ſexta,
Ephef.z. capite decimo:Sic ergò iuftificati, & amici Dei ac
Pſal.83. domeſtici facti, euntes de virtute in virtutem, re-
2. Cor.4. nouantur, vtApoſtolus inquit, de die in diem :
Coloff.3.
Rom.6. hoceft ,mortificando membra carnis ſuæ, & exhi-
Accepte iu- bendo ea arma iuftitiæ in ſanctificationem , per
Aificationis obferuationem mandatorum Dei & Ecclefiæ, in
jocrcmcncū .
ipfa iuftitia per Chrifti gratiam accepta, coope-
rante fide bonis operibus, creſcunt atque magis
Apocal.vlt. iuftificantur, ficutſcriptum eft : Quiiuſtuseft, iu
Eccli 18. ftificetur adhuc.Etiterùm : Nè verearis vſque ad
lacob.z . mortem iuftificari. Etrursùs: Videtis quoniam
Q. II. 505
ex operibus iuftificatur homo, & non ex fide tan
tùm ? Hocverd iuftitiæ incrementum petit fan & a
Ecclefia,cùm orat: Da nobis Domine fidei,fpei &
charitatis augmentum .
9. IACOB I fecundo : Vis autem ſcire ô hómo
inanis,quoniam fides fine operibus ocioſa eft ?Ab
raham pater nofter nónneex operibus iuftificatus
eft, offerens Iſaac filium ſuum ſuper altare ? Vides
quoniam fides cooperabatur operibus illius, &
ex operibus fides confummata eft ?
1.D. 10ANNIS tertio : Omnis quimalè agit,
odit lacem, & non venit ad lucem ,vtnon argu
antur opera eius. Qui autem facit veritatem ,ve
nitad lucem ,vemanifeftentur opera eius,quia in
Deo funtfacta.
2. PRIMAE Ioannis quarto : In hoc perfecta
eft charitas Dei nobiſcum ,vtfiduciam habeamus
in die iudicij : quia ficut ille eft, & nos fumus in
hoc mundo.
3. IACOBI primo : Similiter & Rahab mere 1
trix, nónne ex operibus iuftificata eft, ſuſcipiens
nuncios, & alia via eijciens ?
4. AD Galatas ſexto:Si quis exiſtimat ſe aliquid
effe , cùm nihil fit, ipſe ſe ſeducit. Opus autem ſu
um probet vnuſquiſque, & fic in femetipfo tan
tùmgloriam habebit, & non in altero . Vnuſquif
que enim onus ſuum portabit.
5. TOBIAE quarto , & 6. PRIMAE Ioannis
tertio , vt in textu .
7. IOANNIS decimoquinto : Si manferitis in
me, & verba mea in vobis manſerint: quodcun
que volueritis peteris,& fiet vobis.
8. AVGVSTINVS in præfatione in pſalmum
trigefimumprimum : Finis, inquit, præcepti eft 1.Tim ...
charitas de corde puro, & conſcientia bona, & fi
denon fi &ta. Pro fpe bonam conſcientiam pofuit. Fiduciam bo.
Ille enim fperat, qui bona conſcientia gerit.Quem diz parit fi
verò pungitmala conſcientia, retrahit fe à fpe, & des,operans
non fîbi ſperat nisì damnationem . Vt ergò fperet per charita
regnum ,habeat bonam conſcientiam ; & vthabe- iem .
atbonam conſcientiam ,credat& operetur: quia
quod credit, fidei eft ; quod operatur,charitatis
1.Cor.13 .
eft. Illo ergò loco à fide cæpitApoftolus, Fides,
fpes, charitas: alio loco ab ipfa charitate cæpit :
Charitas de corde puro ,& conſcientia bona, & fi- 1.Tim ...
de non fi &ta . Modò nosa medio cæpimus, ab ipſa
conſcientia & fpe. Quivult, inquam , habere bo
nam fpem , habeat bonam conſcientiam : vt au
tem habeat bonam conſcientiam , credat & ope
retur. A medio imus ad
initium & finem , credat
& operetur. Quod credit, fidei eft: quod opera
tur,charitatis eſt.
9. ESAIAE trigefimooctauo : In diebus illis
9.
ægrotauit Ezechias vſquead mortem , & introiuic
ad eum Efaias filius Amos propheta, & dixit ei :
Hæc dicit Dominus , Diſpone domui tux , quia
morieristu , & non viues. Et conuertit Ezechias
faciem ſuam ad parieté, & orauit ad Dominum ,
& dixit:Obfecro Domine,memento quæfo quo
modò ambulauerim coram te in veritate & in
corde perfecto,& quod bonü eft in oculistuis,fe
cerim.Et fleuit EzechiasAlecu magno. Etfa & ü cft
verbum Domini ad Ifaiam , dicens: Vade, & dic
Ezechiæ : Hæc dicit Dominus Deus Dauid patris
tui : Audiui orationem tuam , & vidi lachrymas
tuas.ecce ego adijciam ſuper dies tuos quindecim
annos, & de manu regis Affyriorum eruam te &
ciuitatem iftam , & protegam eam . Hoc autem
tibi erit fignum à Domino, quia faciet Dominus
verbum hoc quod locutus eft : Ecce ego reuerci
faciam vmbram linearum , per quas deſcenderat
in horologio Achaz in ſole,retrorsùm decem li
neis. Et reuerſus eſt ſol decem lineis per gradus
quos deſcenderat.
10. QVART I Regum vigefimo: In diebus illis
ægrocauit Ezechias vſque ad mortem , & c. Qui
conuertit faciem ſuam ad parietem , & orauit Do.
Vy minum,
 So6 DE BONIS
0.11.
minum ,dicens: Obſecro Domine,memento que- guli,commune fit omnibus.Sic enim quiſq etiam per charitate
fo, quomodò ambulauericoram
m te in veritate, ipfe habet,cùm amat in altero quod ipfe non ha- omnia fiunt
communia .
& in corde perfecto , & quod placitum eft coram bet.Non erit itaq aliqua inuidia imparis clarita
te , fecerim , &c. tis , quoniá regnabit in omnibus vnitas charitatis.
11. PSALMO ſeptimo : Iudica meDomine ſe- 3. GREGORIVS libro quarto dialogorum ,
cundùm iuftitiam meam, & fecundùm innocen- capite trigefimoquinto : Ipfe propter electos in
tiam meam fuper me. Euangelio dicit : In domo patris mei manfiones loan.14 .
12. ITEM decimoſexto : Exaudi Domine iufti- multæ ſunt.Si enim difpar retributio in illa æter- Piſpar retri
tiam meam : intende deprecationem meam . Ego na beatitudine non effet,vna potiùs manfio quam vita æterna .
autem in iuſticia apparebo conſpectui tuo : facia- multæ effent . Mulcæ ergò manfiones ſunt,in qui
bor cùm apparueritgloria tua. bus & diftin &ti bonorum ordines, & propter me
13. ET decimoſeptimo : Retribuet mihi Domi- ritorum conſortia communiter lætantur : & tas
nus ſecundum iuftitiam meam , & ſecundùm pu- men vnum denarjum omnes laborantes accipi
ritatem manuum mearum retribuet mihi. Quia unt. Qui multis manfionibus diftinguuntur: quia
cuftodiuivias Domini,nec impiègeſliaDeo meo: & vnaeftbeatitudo quam illicpercipiunt,diſpar Difparreusi
Quoniam omnia iudicia eius in conſpectu meo : retributionis qualitas, quam per opera diuerſa litas perop
& iuftitiaseius non repulià me. Et ero immacu- conſequuntur . dited ..
lacuscum eo : & obferuabo meab iniquitate mea . 4. POSTERIORIS ad Timotheum quarto :
Et retribuet mihi Dominus ſecundùm iuftitiam In reliquo,repofita eftmihi corona iuftitio quam
meam ,& ſecundùm puritaté manuum mearum reddet mihi Dominus in illa die, iuftus iudex :
in conſpectu oculorum eius. non folùm autem mihi,fed & ijs qui diliguntad
14. ET vigefimoquinto : Iudica me Domine, uentum eius.
quoniam ego in innocentia mea ingreſſus ſum : & s. IACOBI primo: Beatus vir qui ſuffert ten
in Domino ſperans,non infirmabor. Ego autem cationem : quoniam cùm probatus fuerit ,accipi.
in innocentia mea ingreſſus ſum : redime me, & et coronam vitæ , quam repromifit Deus diligen
miſerere meî . Pes meus ftetit in directo : in eccle- tibus fe.
fijs benedicam te Domine. 6. MATTHAEI decimonono : Et ecce vnus
15. E T trigefimoquarto pſalmo:Exurge & in- accedés ,aitilli: Magifter bone, quid bonifaciam
tende iudicio meo Deus meus, & Dominus meus vt habeam vitam æternam ? Qui dixit ei, Quid
in cauſam meam . Iudica me ſecundùm iuftitiam me interrogas de bono ? Vnus ex bonus, Deus. Si
tuam Domine Deus meus, & non ſupergaudeant autem vis ad vitam ingredi, ſerua mandata.
mihi. 7. IOANNIS tertio : Qui facit veritaté,venit
16. E T centefimo trigefimoprimo : Memento ad lucem , vt manifeftentur opera eius, quia in
Domine Dauid , & omnis manſuetudinis eius. Deo ſunt facta.
1. E. MATTHAEI vigefimo : Simile eftregnú 8. ET decimoquinto : Ego fum vitis vera : &
cælorum homini patrifamilias, qui exijt primo patermeusagricola eft. Omnem palmitem in mo
manè conducere operarios in vineam ſuam.Con- non ferentem fructum ,collet eum : & omnem qui
uentione autem facta cum operarijs ex denario fert fructum ,purgabit eum, vt fructum plùs affe
diurno, mifit eos in vineam ſuam . Et egreffus cir- rat.Ego ſum vitis, vos palmites.Quimanet in me,
ca horam tertiam , vidit alios ftantes in foro oci- & ego in eo, hic fert fru & um multum : quia fins
oſos, & dixit illis: Ite& vos in vineam meam : & me nihilpoteftis facere.
quod iuftum fuerit dabo vobis. Illi autem abiể. 9. ECCLESIASTICI decimoſexto :Omnis
runt, & c. Cùm ſerò autem factum eſſet, dicit Do- miſericordia faciet locum vnicuique fecundùm
minusvineæ procuratori ſuo: Voca operarios, & meritum operum ſuorum , & ſecundùm intello
reddeillis mercedem , incipiens à nouiſſimis vf & um peregrinationis ipfius.
quead primos. Cùm veniſſent ergo qui circa vn- 10. AD Hebræos decimotertio : Beneficentia
decimam horam venerant, acceperunt fingulos autem & communionis nolite obliuiſci. Talibus
denarios. Venientes autem & primi arbitrati ſunt enim hoftijs promerecur Deus.
quòd plus effent accepturi : acceperunt autem & 11. SAPIENTIAE tertio :In paucis vexaci, in
ipfi fingulos denarios. multis bend diſponentur : quoniam Deus tenta
2. AVGVSTINVS tra& atu ſexageſimoſepti- uit eos,& inuenitillos dignos ſe.Tanquàm auruna
loan.14 . mo in Euangelium Ioannis: Cùm audiunt, Indo- in fornace probauit illos, & quafi holocaufti ho
mo patris meimanfiones multæ ſunt : Si quo mi- ftiam accepit illos,& in tempore eric refpe & usil
nùs,dixiſſem vobis, quia vado parare vobis lo- lorum .
cum .A perturbatione recreantur,certiac fidentes 12. POSTERIOR IS ad Theſſalonicenſes pri
etiam poft pericula tentationum fe apud Deum , mo : Gratias ageredebemus ſemper Deo pro vo
cum Chriſto effe manſuros. Quia etfi aliuseft alio bis fratres, ità ve dignum eft, quoniam ſupercre
fortior, alius alio ſapientior, alius alio iuftior, fcit fides veftra, & abundat charitas vniuſcuiufas
alius alio fan & ior,in domo patris mei manfiones veftrâm in inuicem: ita vt & nofipfi in vobis glos
multęſunt. Nullus eorum alienabitur ab illa do- riemurin ecclefijs Dei, pro patientia veftra, & fide
Manfionem mo , vbi manfionem pro ſuo quiſos accepturus eft in omnibus perſecutionibus veſtris & tribulaci
pro fuo quiſ. merito . Denarius quidem ille æqualis eft omni- onibus, quas fuftinetis in exemplum iufti iudi
que merito
in vita æter bus, quem paterfamilias eis qui operati ſunt in cij Dei, vt digni habeamini regno Dei, pro quo
na recipiet. vinea,iubet dari omnibus,non in eo diſcernens, & patimini. fi tamen iuftum eft apud Deum ,
Matth. 20 .
Denarius ſi . qui minùs, & qui ampliùs laborârunt :quo vtiq retribuere tribulationem ijs qui vos tribulant :
gnificatvità denario vita fignificaturæterna ,vbiampliùs alio & vobis qui tribulamini, requiem nobiſcum in
eternam ,in nemoviuit, quoniam viuendi non eft diuerſa in reuelatione Domini lefu de cælo cum angelis vir
qua tamédi- æternitate menfura. Sed multæ manfiones diuer- tutis eius.
uerſæ ſunt
meritorum fas meritorum in vna vita æterna fignificantdi- 13. APOCALYPSIS tertio : Sed habes pauca
dignitates. gnitates. Alia eft enim gloria ſolis, alia gloria lu- nomina in Sardis, qui non inquinauerunt vefti
3.Cor.is nę,alia gloria ftellarum : ftella enim ab ftella dif- menta fua :& ambulabunt mecum in albis, quia
fert in gloria, fic& refurre &tio mortuorum .Tan- digni ſunt. Qui vicerit, fic veftietur veſtimentis
quam ftellęſáneti,diuerſas máſiones,diuerſascla: albis, & non delebo nomen eius de libro vitæ, &
ritates, tanquam in cælo fortiuntur in regno, ſed confitebor nomen eius coram patre meo, & co
propter vnú denariû nullus ſeparaturaregno:ato ram angelis eius.
1.Ioan.4 . ità Deus ericomnia in omnibus, ve quoniá Deus 14. CONCILIVM Tridentinū ſeſſione ſexta,
charitas eft, per charicaté fiat, vt quod habent fin . capite decimoſexto:Hacigicur ratione iuftificacis
homis
 OPERIBV S. Q. II. 507
Coronantur
hominibus, fiue acceptam gratiam perpetuò con- fua? Sicut enim ab initio fidei mifericordia con
ſeruauerint, fiue amillam recuperauerint,propo- ſecuti ſumus, non quia fideles eramus; fed vt eſſe cilindrond:
1.Cor.is. nenda funt Apoftoli verba: Abundare in omni mus : fic in fine quod eritin vita æterna,corona- coronantur.
um, opere bono ,ſcientes quòdilabor vefter non eft in- bit nos, ficut ſcriptum eft, In miſeratione & miſe. Plal.1oz.
Heb.6. anis in Domino . Non enim iniuftus eft Deus, vt ricordia. Non itaqz fruftrà Deo cantatur ; Et mi- Pſal.ss. & 32 ,
做法 obliuiſcarur operis veftri & dilectionis, quam ſericordia eius præueniet me : & Miſericordia Vita æterna
Heb. 10. oftendiftis in nomine ipfius. Ec, Nolite amittere eius ſubſequetur me.Vndè & ipſa vita æterna quæ præcedenti
Am contidentiam veftram ,quç magnam habet remu- vtique in tine fine fine habebitur, & ideò meritis bus meritis
Vita æterna nerationem . Acæ ideò benè operantibus vſquein præcedentibus redditur :tamen quia eadé merita redditur, &
benè operan. fincm ,& in Deo Iperantibus, proponenda eft vita qnibus redditur, non à nobis parata ſunt per no- vocatus.
tia & merces æterna, & tanquam gratia filijs Dei per Chriftum ftram fufficientiá ,fed in nobis factaper gratiam ,
eft, corü mc. leſum miſericorditer promiffa,& táquam merces etiam ipſa gratia nuncupatur, non ob aliud nisi
ideò quia meritis non da- No ideò gra.
da. reddca. ex ipfius Dei promiſfione, bonisipforú operibus quia gratisdatur : nec
ritis
& meritis fideliter reddenda. Hæceft illa corona tur,ſed quia data ſunt & ipfa merita quibus da- tis datur vita
iuftitiæ ,quam poft ſuũ certamen & curſum repo- tur. Vbiautem inuenimus etiam vitam æternam meritis 20m
2.Tim.4 .
ficam tibieffe aiebat Apoftolus, d iufto iudice fibi gratiam nuncupari, habemus apud eundem gra- datut.
Cure quo ' reddendam : & non folùm fibi, fed & omnibus riæ magnificum defenſorem Apoftolū Paulum :
iuftorumlunt qui diligunt aduentum eius. Cùm enim ille ipſe Stipendium ,inquit,peccati mors eft,gratia autem Rom.6 .
mcritoria.
+ Chriftus leſus tanquàm capucin membra, & tan- Dei vita æterna in Chrifto leſu Domino noftro .
Joan.is.
quam vitis in palmites, in ipfosiuſtificatos iugiter Vide obſecro te, in quama breuitate quam vigi
virtutem influat, quæ virtus bona eorum opera lanter verba poluerit, quibus diligenter confide
femper antecedit,comitatur & ſubſequitur, & fine ratis quæftionis huius aliquantulum diluceſcat
qua nullo pacto Deo grata & meritoria eſſe poſ- obſcuritas.Cùm enim dixiſſet; Stipendiű peccati
fent: nihil ipfis iuftificatis ampliùs deeſſe creden mors: quisnon congruentiſfimè & conſequenter
loan.3. dum eft, quo minus plenè illis quidem operibus addere iudicaret,Stipendium autem iuftitiæ vita
Diuinæ
ſaris legi quæ in Deo ſunt facta, diuinæ legi pro huius vitæ æterna? Et verú eft, quia ficut merito peccatitan
faciunt
aufti & verè Itatu ſatisfeciſſe, & vitam æternam ſuo etiá tem- quam ftipendiú redditur mors,ita merito iuftitię Meriço iufti.
meretur . vită pore,fi tamen in gratia deceſſerint,conſequédam , tanquam ftipendium vita æterna. Et paulò pòft: diz redditur
zternain
verè promeruiffe cenfeantur,cùm Chriſtus Salua- Cui debetur vita eterna,vera iuftitia eft.Si autem tanquam ti.
loan.4 .
tor nofter dicat : Si quis biberit ex aqua quam ego vera iuftitia eft,ex te non eft,deſursùm eft deſcen- pendium .
dabo ei, non fitiet in æternum, ſed tier in co fons dens à patre luminum, vt haberes eam : fi tamen lacob.t.
aquæ ſalienis in vitá æternam .Itag nem propria habes eam , profectò accepifti. Quid enim habes 1.Cor.4.
3 noftra iuſticia, tanquam ex nobis propria, ftatui- quod non accepifti? Quapropter ð homo, fi acce Vita zrerna
tur,neque ignoratur aut repudiatur iuſtitia Dei . pturus es vitam æternam , iuftitiæ quidéftipendi- iuftitiæ fti.
Eadem iufti. Quæ enim iuftitia noftra dicitur, quia per eam um eft, fed tibigratia eft, cui gratia eft & ipſa iu- peadium eft
tia & Deik
noftra quo. nobis inhærentem iuftificamur , illa eadem Dei ftitia. Tibienim tanquam debita redderetur, fi atque. etiam
s nditur per Chriſti meri- ex te tibi eſſer iuſtitia cui debetur. Nunc ergo de
tur . dicae eft, quia à Deo nobi infu
modò
tum . Neque verò illud omittendum eft, quòd li- plenitudine eius accepimus non folùm gratiam ,
cet bonisoperibus in facris literis vfqucadeò tri- qua nunciuftè in laboribus vſque in finem viui
Retributio, buatur, vt etiam qui vni ex minimisſuis potum mus,fed etiam gratiam pro hac gratia ,vt in requie
bus proinilla. aquæ frigidæ dederit, promittat Chriftus eum poftea fine fine viuamus.
Matth.10, non effe fua mercede cariturum : & Apoftolus te 17. ET in libro de moribus Ecclefię catholice, Matth.22,
2.Cor.4 .
ftetur, id quod in præfenti eft momentaneum & capite vigefimoquinto : Diligamus igitur Deum Luc 1o .
leue tribulationis noftræ , fupramodum in fubli ex toto corde,ex tota anima, ex tota mente ; qui- eft totü præ
mitate æternum gloriæ pondus operari in nobis: cunque ad vitam æternam peruenire propoſui- miú promif
abfit tamen vt Chriſtianus homo in feipfo vel mus.Vita enim æterna eft totum præmium ,cuius fum ,acc di
de
funt Deido . confidat, vel glorietur, & non in Domino, cuius promiſlione gaudemus : nec præmium poteft gnis & pro.
na . præcedere merita, & priùs homini dari, quam di- meritis
lacob.3 . tanta eft ergahomines bonitas, vt eorum velicefi
ſemerita ,quæ ſunt ipfiusdona. Etquia in multis Non poſsen.
gnus eft. Quid enim hociniuftius, & quid iuſtius dum præmia
offendimus omnes, vnuſquiſque ficut miſericor. Deo ? Non ergò debemus poſcere præmium ante ante meritú .
Dei feueritas diam & bonitatem , ità ſeueritatem & iudicium quam mereamur accipere .
& iuftitia eti.
am ante ocu . ante oculos haberedebet: neque feipfum aliquis, 15. MATTHAEI vigeſimo, ve ſuprà, E. teſti
los habenda, etiamfi nihil fibi conſcius fuerit, iudicare : quo- monio primo.
niam omnis hominum vita, non humano iudi- 19. SAPIENTIAE quinto : Iufti autê in per
cio examinanda & iudicanda eſt, ſed Dei qui illu- pecuum viuent, & apud Dominum eft merces eo
I Cor.4. minabit abfcondita tenebrarum , & manifeftabit rum ,& cogitatio illorum apud Altiſſimum : Ided
confilia cordium : & tunc laus erit vnicuique à accipient regnum decoris, & diadema ſpeciei de
Matth.16. Deo, qui, vt fcriptum eft, Reddec vnicuique ſe- manu Domini : quoniam dextera ſua reget eos , &
Roiniz . in brachio fancto fuo defendet illos .
cundùm opera ſua.
15. CYPRIANVS de vnitate ecclefiæ , fiuein 20. PSALMO decimooctauo : Seruus tuus & c .
Juſtitia pro. tractacu de ſimplicitate prelatorum : Iuftitia opus v cin textu .
meremusDeo eft,vt promereri quis poflit Deum iudicem . Præ 21. AD Hebræos vndecimo : Sine fideauté im
Merita no. ceptis eius & monitis obtemperandum eft, vtac- poſſibile eft placere Deo. Credere enim oportet
ttra mercede cipiant merita noftra mercedem. accedentem ad Deum quia eft, & inquirentibus ſe
accipicor. 16. AVGVSTINVS in epiſtola cétefimaquin- remunerator fit .Fide, Moyſes grandis fa &tus, ņe
ta ad Sixtum presbyterum : Quşigitur ſuamerita gauit fe effe filium filiæ Pharaonis: magis eligens
iactaturus eft liberatus,cui fi digna ſuis meritis affigi cum populo Dei ,quàm temporalis peccati
Merita iufto- redderentur, non effet nisì damnatus? Nulláne habere iucunditatem : maiores diuitias æftimans,
igitur ſuntmerita iuftorum ?Sunt planè, quia iu- theſauro Aegyptiorum , improperium Chrifti,
fti funt.Sed vtiufti fierent,merita non fuerút. Iu- adfpiciebat enim in remunerationem .
fti enim facii ſunt,cùm iuftificati ſunt : ſed ſicut 22. LVCAE decimoquarto : Dicebat autem &
Rom.j. dicit Apoftolus;luſtificatigratis per gratiá ipfius. ei qui fe inuitauerat: Cùm facis prandium aut
*Et nonnullis interpofitis: Quod eft ergò meritum cenam, noli vocare amicos tuos, neque fratres
hominis ante gratiam , quo merito percipiatgra- tuos, neque cognatos, neque vicinos diuites : ne
Omne bonú tiam , cùm omne bonum meritü noftrum ,non in forte te & ipfi reinuitent,& fiat tibi recributio.
meritum no. nobis faciat nisì gratia : & cùm Deus coronat me Sed cùm facis conuiuium , voca pauperes, de
frú gratia. rita noftra, nihil aliud coronet quàm munera biles, claudos, & cæcos, & beatus eris, quia non
Vu 3 habent
)
 2
508 Q.II. DE
habent retribuere tibi : retribuetur enim tibi in
reſurrectione iuftorum .
23. AD Coloſſenſes tertio : Quodcunque faci-
ris,ex animo operamini ficut Domino ,& non ho-
minibus : ſcientes quòd à Domino accipietis re
tributionem hæreditatis.
24. AD Ephefios fexto : Cum bona voluntate
ſeruientes, ſicut Domino & non hominibus,
ſcientes quoniam vnuſquiſque quodcunque fe-
ceritbonum , hoc recipiec à Domino, fiueferuus,
fiue liber.
25. POSTERIORIS ad Corinthios quar-
to :Id enim quod in præſenti eſtmomentaneum
& leue tribulationis noftræ , fupra modum in
fublimitate æternum gloriæ pondus operatur in
nobis.
26. AVGVSTINVS in pſalmum nonagefi-
mumtertium : Attendis te hîc habere laboré, ſed
attende qualem ille requiem pollicetur.Nunquid
cogitare poteris ? Si illam poſſes cogitare, videres
te nihillaborare ad compenſationem.Audi eum,
1.Cor. 13. qui illud ex parte cernebat, qui dixit ; Nunc ſcio
2.Cor.4 . ex parte.Quid ait Apoftolus ? Etenim quod eft ad
præſens temporale, & leue tribulationis noftra ,
iuxta incredibilem modum, & in incredibilem
modum æternum gloriæ pondus operatur no-
bis. Quid eft, æternum gloriæ pondus operatur
nobis ? Quibusoperatur ? Non reſpicientibus que
videntur,led quenon videntur.Quç enim viden-
tur, temporalia funt: quæ autem non videntur,
æterna . Noli eſſe piger in labore breuiter , & gau-
debis inceffabiliter.Aeternam vitam tibidaturus
eft Deus,cogita quanto laboreemenda fit. Inten-
Vita & requi. dite fratres,venale eft. Venale eft quod habeo, di-
es xterna ve. cit tibi Deus, eme illud . Quid haber venale? Re-
nalis eft,& la quiem venalem habeo ,eme illam. De labore in-
precio com tendite, vt fimus in nomine Chrifti fortes Chri-
paratur. ftiani. Attendite, quodammodè Deuspropoſuit
venale regnum cælorum . Dicis illi,Quantum va-
let ? Precium ipfius labor eft : quomodò fi dice-
ret, precium illius aurum eſt. Non ſufficeret hoc
folùm dicere,fed quæreres quantum aurum.Nam
fi folidus aurum eft, & femuncia, & libra, & tale
aliquid : ideò dixit precium ,nè laborares quære-
re quandiù huiusrei precium labor eft. Quantus
labor eft ? Iam quære tu, quantùm laborandum
fit. Nondùm dicitur tibi, quantus futurus fit la-
boriſte, vel quantum laboris de te exigatur, il-
lud tibi dicit Deus, Ego oftendo quanta fit illa re-
quies, tu iudica quanto labore emenda fit. Dicat
Plal.33. ergò Deus, quanta fucura fit ipſa requies.Beati qui
habitant in domo cua, in fecula ſeculorum lau-
dabūt te.Hæc eft requies ſempiterna: fine fine crit
requies iſta, fine fine erit gaudiú hoc,fine fine erit
incorruprio.Vitam æternam habebis,requié quæ
non habet finem.Quanto labore digna elt requies
quæ non habet finem ? Si verum vis comparare,
& verum iudicare, æterna requiesæterno labore
rectè emitur.Verum hoceft; fed noli timere,mi-
ſericors eft Deus. Si enim haberes æternum labo-
rem, nunquàm peruenires ad æternam quietem .
Semper laborans, quando peruenturus eras adil .
lụd, quod dignè quidem poteft emi ſempiterno
labore ? Quia fempiternarequies eſt, æqua preci-
um : æterno cercè labore digna eft æterna quies
comparari.Sed fi femper laborares, nunquam ad
requiem peruenires . Ergò vt aliquandò perueni-
as ad id quod emis,non in æternum laborandum
eft : non quia non valet tanti, ſed vt poffideatur
Labore non quod emitur. Digna eſt quidem emi labore per-
æterno, red petu ſed neceſsè eft, velabore temporali ema-
o,
tēporali emi
tip cempires: tur. Certè tantus debuit effe, id eft, fempiternus
na requies.* labor pro requie ſempiterna. Decies centena mil-
lia annorum in labore quid valent ? Deciès cente-
na millia annorum habent finem , quod tibida-
bo ,dicit Dominus, non habebit finem.Qualis mi-
ſericordia Dei ? Nec dicit, deciès centena millia
BONIS
annorum labora,non dicit,velmille annos labo :
ra,non dicit, quingentos annos labora: cùm viuis
labora in paucisannis.lndè iam requies erit, & fi
nem non habebit.
27. PSALMO centefimo decimooctauo : In
clinaui, vt in textu .
28 . MATTHAEI decimonono : Qui dixit il
lis : Non omnes capiunt verbum iftud, fed quibus
datum eft.Sunt enim eunuchi qui de matris vtero
fic naci ſunt: & funt eunuchi qui facti ſunt ab ho
minibus : & ſunt eunuchi qui feipſos caftrauerunt
propter regnum cælorum .
29. AVGVST INVS in pfalmú centefimum
vigeſimum :Quid eft,Nefciat finiftra tua quid fa- Mattb.6 .
ciat dextera tua ? Id eft, quando facis bonú opus, ateinambo .
proprer vitam æternam fac. Nam fi opus bonum saopera for
ineerra propterea feceris, vt terrena tibiabun - cienda.
deut, fcit finiftra tua quid faciat dextera tua ,mi
ſcuifti dexteram finiftræ. Noli facere nisì propter
vitam æternam . Si ideò facis,fecurus facies: hoc
enim mandauit Deus. Si propter ſolas res huma
nas, & folam vitam iftam facis quod facis, fini
ftra ſola operatur. Si autem propter vitam æter
nam operaris,dextera ſola operatur.Si autem ha
bes intentionem ad vitam æternam , ſed ſurrepit
tibi cupiditas vitæ temporalis, vt attendas etiam
ifta quando facis opusbonum , vt hîc tibi aliquid
retribuatur: miſcet fe finiftra operibusdexteræ.
Hoc vetat Deus.
30. POSTERIORIS ad Timotheum quarto:
Bonum certamen & c.vein textu .
31. AVGVSTINVS in libro quinquaginta
homiliarū, homilia decimaquarta,capite fecun
do : Nuncergò audiamus Paulum Apoftolum di
centem ,cùm paffioniappropinquaret,decorona
fibi parata præſumentem : Bonum , inquit, certa- 2Tim .
men certaui,curſum cófummaui, fidem feruaui,
De cætero ſupereſt mihi corona iuftitiæ, quam
reddet mihi Dominus in illa die iuſtus iudex.
Non ſolùmautem mihi, fed & omnibus qui dili
gune manifeftationem eius. Reddet,inquit ,mihi
Dominus coroná iuſtus iudex . Debet ergò, quod
reddit.Reddet ergò iuftus iudex. Non enim ope- Noo potek
.
reinſpecto poteftnegare mercedem, qui opus in-cedem, qui
fpicit. Bonum certamen certaui, opus eſt: Cur- opus inſpi.
ſum conſummaui,opus eft: Fidem feruaui, opus cit.
eft: Supereft mihi corona iuftitiæ ,merces eft. Sed
in mercede tu nihil agis, in opere non ſolus agis.
Corona tibi eft ab ipſo , opus autem abs te ; led Opera bous
vade aine,
non nisì ipſo adiuuante.
32. ET in pfalmum o &togefimumtertium ſuper
ea verba: Miſericordia & veritatem diligit Deus :
Primò Dominus miſericordiá in Apoftolú Pau
lum prærogauit, poft miſericordiam veritatem .
Audi illum iam exigentem veritatem . Primò er
gò,inquit, miſericordia conſecutus ſum , qui pri- 1.Tim ...
ùs fui blaſphemus & perſecutor & iniuriolus: fed i.Cor.1s.
gratia Dei ſum id quod fum.Pofteà dicit cùm paf
tioni propinquaret : Bonum agonem cercaui,cur, 1.Tim.4
ſum conſummaui, fidem ſeruaui, ſuperett mihi
corona iuftitiæ. Ille qui tribuit miſericordia, ſer
uat veritatem . Vndè feruat veritatem ? Quam
reddet mihi Dominus in illo die iuftus iudex.In- Deus don ...
tor eft indul .
dulgentiam donauit, coronam reddet : donator geriç , ſed de.
eſt indulgentiæ , debitor coronz . Vndè debitor ? bitor corong.
accepit aliquid ? cui debet aliquid Deus? Ecce vi
demus quia tenet eum debitorem Paulus . Confe- Deus eft de.
cucus eft mifericordiam ,exigensveritatem.Red . bitor nofter,
det mihi, inquit,Dominus in illo die. Quid tibi do, fed pra
reddet, nisi quod tibi debet ? Vndè tibi deber ? mittendo .
quid eidedifti? Quis prior dedicilli , & retribue- Rom.i.
tur ei ? Debitorem
Dominus ipfe fecit ſe, non ac
cipiendo , ſed promittendo. Non ei dicitur, Red
de quod accepifti:ſed,reddequod promififti,
33. ITEM in pſalmum centefimum :Audi quia
ille cui donauit, tenet Dominum etiam debito . Paulus te act
rem . Inuenit eum donatoré tempore miſericor- bitor
Dominude.
cm tem .
dix ,
 OPERIBV S. Q. II. 509
Stacem ſuper gentes,& reget eas in virga ferrea, &
pore iudicij. diz ,tenet debitorem teniporeiudicij. Quomodò
2.Tim.4 .
hocdicit,videte. Ego enim iam immolor, dixit, tanquam vas figuli confringentyr, ficut& ego ac
& tempus reſolutionis meæ proximú eft.Bonum cepi à patre meo : & dabo illi ftellam matuti
certamen certaui, curſum conſummaui, fide fer
uaui.Hoc tépore miſericordiæ. Audideiudicio ; 40. ET capitetertio : Ecce venio citò : tene quod
De cætero fupereft mihi corona iuftitiæ , quam habes, vt nemo accipiat coronam tuam.Qui vice
reddet mihi Dominus in illa die iuftus iudex . rit,faciam illum columnam in templo Dei mei :
Tanquàm iu . Non dixit ,donat; ſed ,reddet. Quando donabat, & foràs non egredietur ampliùs : & fcribam fu
dex reddet. miſericors erat; quando redder,iudex erit :quia per eum nomen Dei mei, & nomen ciuitatis Dei
mifericordiam & iudicium cantabo tibi Domi- mei nouă leruſalem ,quæ deſcendit de cælo à Deo
ne.Sed donando delicta fecit ſe debitorem coro meo , & nomen meum nouum . Qui vicerit, dabo
næ , ibi miſericordiam conſecutus ſum . Miſeri- ei ſedere mecum in throno meo : ficut & ego vici,
cors ergò Dominus primò, hic autem reddet mi- & ſedi cum patre meo in chrono eius.
hi coronam iuftitiz. Vndè redder ? Quia iuftus 41. ET capite decimoquarto : Et audiui vocem
iudex eft.Quare iuftus iudex ?Quia bonum certa- decælo,dicentem mihi, Scribe,beatimortui qui
men certaui ,curſum confummaui,fidem feruaui. in Domino moriuntur. Amodò iam dicit fpiri
Ideò iuftus non poteft nisi coronare ifta, Inuenit cus, vt requieſcant à laboribus ſuis : opera enim
enim ifta quæ coronaret . illorum ſequuntur illis.
34. IDEM tractatu tertio in Euangelium Ioan- 42. MATTHAEI decimonono, 43. IO AN
Promeremur nis : Cùm promerueris Deum viuendo ex fide,ac- NIS quinto,vtin textu .
Deum viuen- cipis præmium immortalitatem , & vitam æter 44. MATTHAEI vigefimoquinto : Tunc di
nam : & illa gratia eft. Nam pro quo merito acci- cec rex his qui à dextris eius erunt : Venite bene
pis vitam æternam ? Pro gratia.Si enim ipfa fides dicti patris mei,poflidere paratum vobis regnum
Vita
fidelieterna
debe gratia eft, & vita æterna quafi merces eft fidei; vi- à conftitutione mundi . Efuriui enim, & dediftis
tur, quia pro detur quidem Deus vitam æternam tanquàm de- mihi manducare & c.
meruit illam bitam reddere. Cui debitam ? Fideli, quia pro- 45. AVGVSTINVS in pſalmum quadrage
per fidem ,vi. meruit illam per fidem . Sed quia ipfa tides gratia fimumnonnum : Congregate illi iuftos eius.Quos
uam ſcilicet, eft; & vita æterna gratia eft pro gratia. Audi Pau- iuftos, nisì viuentes ex fide,facientes opera mile
lum Apoftolum conficentem gratiam , & pofteà ricordiæ ? Etenim opera illa, iuftitiæ opera ſunt.
debitum expetentem.Confeflio gratiæ quæ eft in Habes Euangelium : Cauete iuſtitiam veftram fa- Matth.6.
1. Tim.i. Paulo ? Qui priùsfui blaſphemus, & perfecutor, cere coram hominibus, vt videamini ab eis . Et
& iniurioſus: fed miſericordiam , inquit, conſe- quafi quæreretur, quam iuftitiam ? cùm ergò fa- Eleemofyna
funt Opera
cutus ſum . Indignum fe dixit qui confequeretur: cis eleemoſynam ,inquit. Ergò eleemoſynas ope iuftitia .
confecutum tamen non per merita fua, fed per raiuftitiæ effe fignificauit.Ipfos congregate iultos Pral.49.& 40.
Paulus debi. miſericordiam Dei . Audi illum iam Aagicantem eius : eos congregate qui compaſſi ſunt inopi, qui
iudice.a debitum , qui primò indebitam ſuſceperat grati-
um fagitar intellexerunt ſuper egenum & pauperem . Con
2. Tim.4 . am . Ego enim ,inquit , iam immolor : & tempus gregate illos, conſeruet eos Dominus, & viuificet
reſolutionis meæ inftat. Bonum cercanien cerca- eos.Congregate illiiuftos eius. Qui diſponunt te
ui,curſum conſummaui, fidem ſeruaui: de cæte- ftamécum eius ſuper ſacrificia. Id eft,quicogitant
ro repofita eft mihi corona iuftitiæ.Iam debitum de promiſlis eius,fuper illa quæ operantur. Ipſa
flagitat,iam debitum exigit. Nam vide verba ſe- enim ſunt facrificia ,Deo dicente ; Miſericordiam Ofez 6.
quentia :Quam mihi reddet Dominus in illa die, volo plus quàm ſacrificium.Qui diſponuntteſta- Matth.g.
iuftus iudex. Vt antè fufciperet gratiam , miſeri- mentum eius ſuper facrificia . Et annunciabunt
cordem Patrem opus habebat : vt præmium gra- cæli iuftitiam eius. Verè hanc iuftitiam Dei, cæli
tiæ, iudicem iuftuin . nobis annunciauerunt,Euangeliftæ prædixerunt.
35. CONCILIVM Arauficanum ſecundum , Per illos audiuimus futuros quoſdam ad dexte
circa tempora Leonis Papæ celebracum , capite ram , quibus dicit paterfamiliâs: Venite benedi- Matth.25,
lufti percipi.
Bopis operi. vel canone decimooctauo: Debetur merces bo- &i Patris mei, percipite .Quid percipite ?Regnum . cat regnum
bus merces nis operibus, li fiant,ſed gratia, quæ non debetur,
debetur. Pro qua re ? Efuriui, & dediftis mihi manducare. pro operibus
præcedit vt fiant, Quid tam vile, quid tam terrenum ,quàm frange- miſericordię.
36. MATTHAEI quinto : Beati eſtis cùm ma re panem efurienti ? Tanti valet regnum cælo
ledixerint vobis homines, & perſecuti vos fue- rum . Frange efurienti panem tuum , & egenum Elaim ss.
rint, & dixerint omne malum aduersùm vos, fine tecto induc in domum tuam . Si videris nu
mentientes,propter me:gaudete & exultate, quo- dum ,vefti.Sinon habes facultatem frangendi pa.
niam merces veſtra copioſa eft in cælis. nem, non habes domum quò inducas, non habes
37. ET ſexto capite : Vc fit eleemofyna tua in veſtem quacooperias ; da calicem aqux frigidæ , Matth.co.
abſcondito, & pater tuus qui videt in abſcondito, mitte duo minuta in gazophylacium . Tantum Marc.12.
reddet tibi.Tuautem cùm oraueris,intra in cubi- emit vidua duobus minucis, quantum emit Pe - Lucæ 14:
culum tuum , & clauſo oftio, ora patrem tuum in trus relinquens retia , quantum emit Zachæus Regnum Dei
abſcondito : & pater tuus qui videt in abfcondi- dando dimidium patrimonium . Tanti valet, tanti valet
quantum han
to, reddet tibi . Tu autem cùm ieiunas, vnge ca- quantum habueris. bes.
pue tuu m , & faci em tua m lau a : nè vid ear is 46. MA TT HA EI ſep tim o : No n omn is qui
hominibus ieiunans, ſed patri cuo qui eft in abf- dicit mihi,Domine,Domine,intrabit in regnum
condito : & pater tuus qui videt in abſcondito , celorum : ſed qui facit voluntatem patris mei qui
reddet tibi . in cælis eft,ipfe intrabit in regnum cælorum .
38. ITEM capite decimo: Qui recipit Prophe- 1.F. APOCALYPSIS vigefimoſecüdo: Qui
tam in nomine Prophetæ , mercedem Prophetæ iuftus eft, vtin textu .
accipiet & c. 2. ECCLESIASTICIdecimooctauo :Nève
39 . APOCALYPSIS ſecundo : Qui habet au- téris vfque ad mortem iuftificari, quoniam mer
rem ,audiat quid Spiritus dicat Ecclelijs: Vincen- ces Dei manet in æternum .
ti dabo ederedeligno vitæ , quod eft in Paradiſo 3. PSALMO fexagefimoprimo : Semel locu
Deimei.Nihil horum timeas quæ paffurus es.Ec- tus eſt Deus,duo hæc audiui, quia poteftas Dei eft,
cè miſſurus eſt diabolus aliquos ex vobis in car- & tibi Domine miſericordia : quia cu reddes vni
cerem vt tentemini : & habebitis tribulationem cuique iux ta opera ſua.
diebusdecem . Efto fidelis vfque ad mortem : & 4. MATTHAEI decimoſexto : Filius hominis
dabo tibi coronam vitæ. Et qui vicerit, & cufto- venturus eft in gloria Patris ſui cum angelis ſuis :
dierit vfque in finem opera mea : dabo illi pote. & tuncreddet vnicuiqueſecundùm opera eius,
VV 3 .
 510 Q.II. III. DE BONIS
5. AD Romanos fecundo : Qui reddet vnicui- 7. AD Galatas ſexto : Nolite errate : Deusnon
que fecundùm opera eius. Ijs quidem qui ſecun- irridetur : quæ enim ſeminauerit homo, hæc &
dùm patientiam boni operis , gloriam & hono- meter.Quoniam qui ſeminar in carne ſua , de car
rem & incorruptionem quærunt, vitá æternam . ne & metetcorruptionem .Quiautem feminatin
ijs autem qui ſunt ex contentione, & qui non ac- ſpiritu ,deſpiritu metet vicam æternam . Bonum
quieſcunt veritati , credunt autem iniquitati, ira autem facientes,non deficiamus. Tempore enim
& indignatio. Tribulatio & anguſtia in omnem fuo metemus non deficientes. Ergò dum tempus
animam hominis operantis malum , Iudæi pri- habemus, operemur bonum ad omnes, maximè
mùm & Græci : gloria autem & honor & pax autem ad domeſticosfidei.
omni operanti bonum , Iudæo primùm & Græ : 8. ECCLESIASTICI quinquagefimopri
co . Non enim eft acceptio perſonarum apud De mo : Operamini opus veſtrum ante tempus, &
um : quicunque enim fine lege peccauerunt, fine dabit vobis mercedem veftram in tempore fuo.
legeperibunt: & quicunquein lege peccauerunt, 9. AVGVSTINVS in pſalmum centefimum Opera miſca
per legem iudicabuntur. Non enim auditores le- vndecimum , fuper ea verba: Potens in terra erit miais ricordia [e
vim
gis iulti funt apud Deum ,fed factores legis iuftifi- ſemen eius :Semen futuræ meſſis,opera eſſe miſe habent.
cabuntur. ricordiæ , Apoftolus teftis eft, qui dicit ; Bonum Galat.6.
6. PRIORIS ad Corinthios tertio :Quiautem autem facientes non deficiamus, tempore enim
plantat & qui rigat, vnum ſunt. Vnuſquiſq autem proprio metemus. & iterùm ;Hocautem ,inquit, 2. Cor.9.
propriam mercedem accipiet fecundùm fuum dico : qui parcè ſeminat,parce& meter. Quid au- Regnü cæle.
laborem : Deienim ſumus adiutores:Dei agricul- tem fratres potentius, quàm vt regnum celorum , in quo pre
tura eſtis.Vniuſcuiuſque opus manifeftum erit : non ſolùm Zachæus emar dimidio rerú fuarum , Lucz 19.
Dies enim Domini declarabit, quia in igne reue- fed & vidua duobus minutis, & tantundem ibi Marc.nz.
labitur: & vniuſcuiuſque opus quale lit, ignis vterque poſideant ? Quid potentius, quàm vt
probabit.Sicuius opus manferit quod fuperædi- idem regnum & theſauris diuiti, & calice aquæ Marc.se.
ficauit,mercedem accipiet. Si cuiusopusarſerit, frigidæ pauperi valeat ?
detrimentum patietur: ipſe aucem ſaluus erit,fic 10. ET de octo Dulcitij quæftionibus, quæftio
tamen quafi per ignem. ne quarta , eadem ex hoc loco deſumpta repetit.
III .

Quot funt generabonorum operum , in quibus Iuftitia Chriſtiana

præcipuè cernitur exercetur ?

Petrus Chry- A. EIUSMODI ſunt triplicia, ſicut ſacris èliterisaccipimus, videlicet Ora

Lesfest.tio, leiunium & Eleemofyna

. Nam reliqua ferè benefa & a, quæ ex fide viua
nico.melis: proficiſcuntur, & luftitiam Chriſtianam commendant, augent atque con
Cententijs,fe. ſummant, ad hoſcetres fontes facilèʻreferuntur. Hincilla præclara vox An
1 Aug.deper geli Raphaëlis, ' Bona est Oratio cum Ieiunio, & Eleemoſyna magis quàm theſauros
stelpont-1; auri recondere.Auguftinus verò dilucidè dixit :Hec iuſticia hominis in hac vi

c In pràl.42. ta, leiunium, Eleemofyna, Oratio .

d Matth.6 a B.
De quibus Chriftus apud Matthæum ſingulatim docet, additque pro
de peso. miſſionesdeparata cæleſti mercedeijs, qui in Eccleſia citra ' hypocriſinfyn
cerèieiunant,orant,aceleemofynam tribuunt.Hincfidelis illa fponfio toties

f Matth.6.a , in quibus
repetita :'Pater tuusquividet in abſcondito,reddet tibi. Et hęcipſa ſunt

5 Match.soc Chriftus,vt benè beateque viuamus,& abundare vult noftram iuftitiam , & ità
h lbidèmb lucere " coram hominibus, vt videant opera noſtra bona, & glorificent Pa
1 Ephel.a.b trem . Ad hæc præſtandain Chriſto ' creati & deftinati ſumus, quæ nimirùm

koMatth.25.d præparauit Deus,vt in illis ambulemus . Propter " hæc è charitate præſtita, iu

iti in regnum adſciſcenturæternum : ob eadem verò negle & a, iniuſti in ge

hennam ignis præcipitabuntur.

1 Lucz13.b C. Vtverò ' Pharifaicum ac vanum eſt,cum aliorum contemptu ſeipſum

m Rom.10.a
Tridet.Cóci. iuſtificare, & " ſuis operibusfidere: ità Chriftianum eft atquelegitimum ,ho
feff.6.cap.i6. minem cum ſuî ſubmiſſione operibus bonis operam fedulam dare, &

2.co.C.oed quando gloriari velit, in Domino gloriari, vt qui operatur in nobis velle
o Philip.2.b & perficere, º Apoſtolo teſte.
TESTIMONIA .
1. A. PETRVS ChryſologusRauennenfis Epi-
Tria bonorü fcopus in ſermone quadragefimotertio : Tria
genera, Ota- ſunt, cria fratres, per quæ ftat fides, conftat deuo-
& Mifericor.tio, manet virtus: Oratio, leiunium, Miſericor-
dia, quid dia. Quod oratio pulſat,impetrat ieiunium ,mi-
prafent. ſericordia accipit. Oratio, Miſericordia, leiuni-
um ,ſunt hæc tria vnum ,dant hæc fibi inuicem vi-
tam . Eft nanque orationis anima, ieiunium : ie-
iunij vita,miſericordia eft. Hæc nemo reſcindat:
Hæc tria con neſciunt feparari, Horum qui vnum habet, iſta
iungi debet. qui fimul non habet, nihilhabet. Ergò qui orat,
ieiunet : qui ieiunat, miſereatur : audiat petétem ,
qui petensoptat audiri : auditum Dei aperit fibi
qui ſuum ſupplicanti non claudit auditum . Iciu
nium ieiunator intelligat,efurientem fentiat, qui
vult Deum ſentire quod eſurit : miſereatur, qui
miſericordiam ſperat; pietatem qui quærit, faci
at : qui præftari fibivult, præftet. Improbus peci
tor eſt, qui quod alijs nega , fibipoftulat.Homo,
eſto tibi miſericordiæ forma, fic quomodò vis,
quantum vis, quàm citò vis, miſericordiam tibi
ficri : tam citò alij,tantum , taliter, ipſe miſerere.
Ergò
 >
OPERIB V S. Q. III. SH
Patrocinium Ergò oratio, miſericordia, ieiunium fint vnum nem mundet,eradicet vitia,virtutes ſerat, fi miſe
pro nobis ad patrocinium pro nobis ad
Deum ſunt. Deum , pro nobis hæc ricordiæ fuenta non dederit, fructum non colli
aduocatio fit vna,vna hęc pro nobis oratio fit tri- gic ieiunator. Ieiunator, ager tuus miſericordia
formis. Hæc funt,fratres,hæc funt quæ tenentcæ- ieiunate ieiunat : ieiunator,quod tu in miſericor
li arcem , quæ ſecretum Dei iudicis pulſant, quæ dia fuderis,tibi in horreo hoc redundat . Homo
ante tribunal Chrifti cauſas humani generis exe- ergò nèferuando perdas,collige prorogando:ho
quuntur, quæ iniuftorum petunt indulgentiam , mo, dando paupers, da tibi : quia quod tu alteri
Reorum ve reorum veniam promerentur.Hæc cui in cælefti- reliqueris,non habebis.
niamprome. bus non aſſiſtunt, ipſe non ſubliſtic in terris : hæc
rentur. 2. LEO ſermone primo de ieiunio decimi mé
cùm teneant in cæleftibus principatum , in terris fis : Tria verò funt,quę maxime ad religioſas per- Ad religioſas
rerum ſummam moderantur,hæc regunt proſpe- tinent actiones, oratio ſcilicet, iciunium , & elee- aftiones hac
Vitia extin, ra,hæcaduerſa propellunt, vitia extinguunt ifta, moſyna: quibus exercendis omne quidem tem- pertinent.
Sunt corda virtutes ifta fuccendunt,hec reddunt cafta corpo- pus acceptum , fed illud eft ftudiofiùs obferuan- Ieiuniú De
pura . ra, corda pura ,hæc pacé membris, mentibus dant dum, quod Apoftolicis accipimus traditionibus cembris ex
quieté, humanosilta ſenſus, ſcholam faciūt diſci- conſecratum ,ficut eciam decimus hic menfis mo- traditione
plinę:per hçc in templú Dei pectorahumana con rem refert veteris inftituti, vt tria illa, de quibus manat.
Turgunt, hæc hominem præitant angelum , homi- locutus fum , diligentiùs exequamur. Oratione Fructus horu
ni Deitatis deferunthæc honorem.Hinceſt,quòd enim propitiatio Dei quæritur, ieiunio concupi- Erium Bonca
he Exod.7 .
fit horú ſuffragio Moyſes Deus, & ad triumphos fcentia carnis extinguitur, eleemofynis peccata rum operum ,
ſuos militare tibi omnia mandat elementa : iubet redimuntur:fimula per omnia Dei in nobis ima
Exod.14. mare diſcedere, durari vndas, profunda ficcari, go renouatur, fi & in laudem eius ſemper parati ,
Exod.16.13. cælum pluere dat frumenta, ventos ſpargere co- & ad purificationem noftram fine ceſſatione ſoli
git carnes,noctem fplendore ſolis illuftrat, folem citi, & ad fuftentationem proximi indefinenter
Num. 20. nubis temperat velamento ,petram percutit ,ve de fimus intenti. Hæctriplex obferuantia, dilectiſfi
recenti vulnere frigida fitientibus der Auenta: mi , omnium virtutum compræhendit effectus,
Lxod.24. primus dat terris legem celi, ſcribit virę normam , Hecadimaginem & fimilitudinem Dei peruenit,
figic terminos diſciplinæ. Per hæc Hélias neſcit & à Spiritu ſancto inſeparabiles facit: Quia in ora
4.Reg.z. mortem ,relinquit terras,cælos intrat, commora- tionibus permanet fides recta , in ieiunio innocens
tur angelis,cóuiuit Deo :& terrenus hofpes ſuper- vita in eleemofynis mensbenigna . Quarta igitur Quoties iciu.
Marci i.
nas pollidet manfiones. Per ifta Ioannes fit ange- & fexta feria ieiunemus, fabbato auté apud bea- nice.tempo
lus in carne,cæleftis in terra, & auditu , viſu,tactu tiſlimum Apoftolum Petrū vigilias celebremus: rum .
totam foluscapit , tenet , complectitur Trinita- qui & orationes, & ieiunia , & eleemofynas no- Sanctorum
Sanctorum
tem . Et nos fratres,fi volumus Moyli gloriæ, He- Atras, precibus fuis dignabitur adiuuare per Do- preces.
mcritisappli liæ vitæ , loannisvirtutibus, omnium fanctorum minum noftrum .
orationem , meritis applicari , infiftamus orationi, vacemus 3. ET ſermone quarto de ieiunio decimi men
iciunium & ieiunio , miſericordiæ feruiamus : qui in his vi- lis:Curandis læfionibus & c. vtinfrà quæſtione ſe
miſericordi.
am . xerit , qui per ifta fuerit communitus , iacula quenti,B.teftimonio trigefimo.
peccati , diaboli tela, mundi machinas, vitiorum 4. BERNARDVS in fententijs fectione vn
cuneos, mala carnis, voluptatum laqueos, arma decima : Et quidem tria funt, à quibus abftinere
mortis,Chriſtianus armiger,bellator Dominicus debent, quicunque iuftificari deliderant. Primò
non timebit: ſed nos qui ad incerta confurgimus, vtique ab operibus prauis, fecundò à carnalibus
qui inter infidias diem ducimus, qui horarum defiderijs,tertiò a curis ſeculi. Item tria funt qui- Matth.6.
varietates, momentorum motus, verborum la bus debent infiftere, quæ etiam continet ſerino Ad iuſtifica
plus, actuum pericula fuftinemus, quid eft quod Domini in monte,eleemofyna,ieiunium ,oratio, hæc bonora
eccletiam manè nolumus intrare ? quid eft quod Sic enim adimpletur iuſtificatio ,dum ab interdi- operum ge.
Diabolus im- macutina prece totius diei cuftodiam nolumus atis vitijs abftinent, & bona quæ præcepta ſunt,fi- nent.
nera petti
pedit oratio . deliter exercent. Opponantur ergò prauis operi
деm . poſtulare ? quid eft quod homini adftare toto
tempore libet, & Deo affiftere nec puncto libet ? bus opera miſericordiæ ,contra carnalia defideria
Non eft noftrum ,fratres,non eftnoftrum :inimi- adhibeantur ieiunia , & pro curis feculi, ſuccedat
ci eft ifta furreptio : decipere parat, quos non pa amor Dei , & frequentia orationis.
ticurorationibus communiri . Quid de aduerfis 5. AVGVSTINVS de perfectione iuſtitie,ca
queritur, qui fibi proſpera non precatur? Audia- pite octauo ad ratiocinationem decimamſepti- Merces pot
Matth . 26. hanc vità no
mus vocem Dei monentem : Orate, nè intretis in mam :Poft hanc autem vita merces perficiens red
datur, nisi
tentationem.In tentationem vadit, quiadoratio . ditur, fed eis tantùm,à quibus in hac vita eiuſdem promeritis.
nem non vadit.Hoc fciens Propheta , cantabat: mercedis meritum comparatur. Non enim ad ſa
Pfal.9 +. Venite, adoremus, & procidamus ante Deum , & turitatem iuftitiæ, cùm hincexierit quiſque per
ploremus coram Domino qui fecit nos. Putas'ne ueniet, nisì ad eam cùm hîceſt,efuriendo & ficien
ante Deum lachrymas fundere dignatur,qui ver- do cucurrerit.Beatiquippe qui eſuriunt & fitiunt Matth.s.
ba non dignatur expromere!Manicemus,oremus iuftitiam , quoniam ipli faturabuntur. Quandiù
vel humano timore, finon amore diuino , finon ergò peregrinantes à Domino per fidem ambula- 2.Cor.s.
inuitati bonis,vel coa&i malis .Mala tempora fa- mus,non per fpeciem (vnde dictú eſt, luftus ex fi- Abac. 2.
cit nobis contemptus Dei , temporum curſus non de viuit) hæc eit noſtra in ipfa peregrinatione iu
Ieiunijs per- facit.Quod ergò contemptu perdidimus, ieiunijs
dita recupe ftitia, vt ad illá perfectionem plenitudinemir iu- luftitia Chri
raada. conquiramus, animas noftras ieiunijs immole- ftitiæ ,vbi in ſpecie decoris eius iam plena & per- ftiani homi
mus: quia nihil eft quod Deo præftantiùs offerre fecta charitas erit,núc ipfius cursusrectitudine & nisin bono.
poſlimus, probante Propheta ,cùm dicit, Sacrifi- perfectionetendamus,caftigádo corpus noftrum quç ex fide A.
Pfal.so. cium Deo ſpiritus contribulatus: cor contritum & feruituti ſubijciendo , & eleemofynas in dandis unc,exercita.
& humiliatum Deus non fpernit. Homo, offer beneficijs, & dimittédis quæ in nos ſuntcommif- tione cólittit.
Deo animam tuam, & offer oblationem ieiunij : ſa peccatis,hilariter & ex cordefaciédo , & oratio
vt fit pura hoftia, ſacrificium ſanctum , viuens vi- nibus indefinenter infiftendo ; & hoc faciendo in
&tima,quæ & tibimaneat, & data fitDeo.Hoc qui doétrina ſana, quaædificatur fides re &ta, fpes fir
non dederit Deo ,excuſatus nó eric : quia daturus, macharitaspura.Hæceft nunc noftra iuftitia qua
Miſericordia fe non poteft non habere. Sed accepta vt fint ifta, currimus, efurientes & fitientes ad perfectionem
iungenda ic- miſericordia fubfequatur:ieiunium non germi- plenitudinem iuftitiæ, vtea pofteà faturemur.
iunio.
nat, fi de miſericordia nõ rigetur: ficcatur ieiuniū Vndè Dominus in Euangelio cùm dixiffet,Nolite Matth.6.
mifericordiæ ficcitate : quod imber terris, hocie- facere iuftitia veftram corā hominibus vt videa- qua
luftitia
falude
atot
iunio miſericordia eſt, Quanuis cor excolat, car mini ab eis ; nè iftum noftrü curſum fine humanę ait,in tribus
Vy 4 gloriæ confiftit .
 .
512 Q. III. DE TEIVNI O.
gloriæ metiremur; non eft in expofitione iuftitiæ Deum , & hocab illo petis quod videtur, publice
Orare clauſo
ipfius execucus,nisì tria ifta , ieiunium ,eleemoſy- & aperto oftio oras, quia hoc à Deo vis accipere oftio & apei.
Ad hæc tria nas ,orationes: leiunio ſcilicet vniuerfam corpo- quod videtur. Si verò pro indulgentia peccato- ro ,quando
omniacalina
bona opera ris caftigationem fignificás:eleemofynis omnem rum & pro vita æterna volueris fupplicare,etiam dicamur.
reuocantur. beneuolentiam & beneficentiam vel dandi, vel fi publicè oraueris,clauſo oftio oras, quia non pe
ignoſcendi : oratione inſinuans omnes regulas tis quod videtur,fed quod nó videtur. Quæ enim
fancti defiderij & c . videntur, temporalia ſunt:quæ autem no viden- 2.Cor.4.
66. TOBIAE duodecimo, vt in textu . tur , æterna ſunt.
7. AV GV ST IN VS in pſa lmu m qua dra gef i- 3. MATTHAEI quinto : Dico vobis,quia nisl
mum ſecundum : Hæc iuftitia hominis in hac vi. abundauerit iuftitia veftra plus quàm ſcribarum
ta, ieiunium , eleemofyna ,oratio. Vis orationem & Phariſæorum , non intrabicis in regnum cælo .
tuam volare ad Deum ? Fac illi duas alas, ieiuni- rum . Sic luceat lux veftra coram hominibus , vt
um,& eleemofynam . videant opera veftra bona, & glorificent patrem
1. B. MATTHAEI ſexto : Attendite nè iuftiti- veſtrum qui in cælis eft.
am veftram faciatis coram hominibus, vt videa- 4. AD Ephefios ſecundo : Ipfius fumus factura,
mini ab eis : alioquìn mercedem non habebitis creati in Chrifto leſu in operibus bonis, quæ præ
apud patrem veftrum qui in cælis eſt. Cùm er- parauit Deus vtin illis ambulemus.
gò facis eleemofynam , noli tuba canere ante 5. MATTHAEI vigefimoquinto : Tunc dicet
te, ficut hypocritæ faciunt in Synagogis & in vi- rex his quià dextris eius eruni : Venite benedicti
cis, vt honorificentur ab hominibus: Amen di- patris mei,poſtidete paratum vobis regnú à con
co vobis ,receperunt mercedem fuam . Te autem ftitutione mundi . Eluriui enim, & dediftis mihi
faciente eleemofynam , nefciat finiftra cua, quid manducare.Siciui, & dediftis mihi bibere.Hofpes
faciat dextera tua : ve fit eleemoſyna tua in abf- eram , & collegiftis me. Nudus, & operuiftis me.
condito : & pater tuus qui videt in abfcondito, Infirmus, & vititàftisme.In carcere eram , & veni
reddet tibi. Et cùm oratis, non eritis ficut hypo- ftis ad me,& c.Tuncdicet & his quid finiftriserút: 1
critę, qui amant in Synagogis & in angulis platea- Diſcedite à me maledi & i in ignem æternum , qui
rum ftantes orare, vt videantur ab hominibus: paratus cft diabolo & angelis eius.Eſuriui enim ,
Amen dico vobis, receperunt mercedem fuam . & non dediftis mihi manducare. Sitiui , & non
Tu autem cùm oraueris, intra in cubiculum tu- deditis mihi porum . Hoſpes eram , & non col
um : & clauſo oftio , ora patrem tuum in abſcon- legiftis me. Nudus, & non operuiftis me. Infir
dito : & pater tuus qui videt in abſcondico, red- mus , & in carcere : & non vificáftis me, & c. Et
det tibi.Cùm autem ieiunatis,nolite tierificut hy- ibunt hiin ſupplicium æternum, iuſti autem in
pocritæ triftes. exterminant enim facies ſuas, vt vitam æternain .
pareáchominibus ieiunantes. Amen dico vobis, 6. IOANNIS quinto:Nolitemirarihos, quia
quia receperunt mercedem ſuam . Tu autem cùm venit hora in qua omnes qui in monumétis funt,
ieiunas, vngecaputtuum , & faciem tuam laua,nd audient vocem eius: & procedent, qui bona fece
videaris hominibus ieiunas, fed patri tuo quieft runt, in reſurrectionem vitæ : qui verò mala egé
in abſcondito : & pater tuus quivider in abſcon- runt,in rcſurrectionem iudicij.
1. C. LVCAE decimooctauo : Duo homines
dico,reddet tibi ,
2. AVGVSTINVS ſermone ſexagefimo de aſcendebant in templum vtorarent : vnus Phari
Eleemofyni tempore : Qui ideò facit eleemofynam , vt ab ho- fęus, & alter Publicanus .Phariſqus ftans,hęcapud
quis coram minibus ſe laudari deſideret, etiamfi occultè fe- ſe orabat: Deus, gratias ago tibi, quia nó lum ficut
hominibus cerit, publicè facit, quia laudem ab hominibus cęteri hominum : raptores,iniufti,adulteri: velut
faciat , & quis quærit. Qui verò eleemofynam pro folo amore eciam hic Publicanus, & c. Dico vobis, deſcendit
in abfcondi.
to. Dei facit, vt ad opus bonum illum reliqui imi- hiciuftificatus in domum fua ab illo . quia omnis
tentur, & nonipfe, fed Dominuscollaudetur, ecie quiſe exalcat, humiliabitur : & qui ſe humiliat,
am fi publicè faciat eleemofynam , abſconsé fa- exaltabitur.
cit; quia pro eleemoſyna illa non hoc quod vi- 2. AD Romanos decimo : Teſtimonium perhi
detur, fed quod non videtur defiderat, nec ab ho- beo illis quòd æmulationem Dei habent, fed non
minibus laudem , fed mercedem à Deo optat ac- fecundùm ſcientiam . Ignorantes enim iuftitiam
cipere. Hoc etiam & de ieiunio debemusaccipe- Dei, & ſuam quærentes ftatuere,iuftitiæ Dei non
Matth.6 . 6 re. Cùm enim ipfe Dominus dicat, Vngecapuc tu- ſunt ſubiecti .
um , & faciem tuam laua, nè videaris ieiunans 3. CONCILIV M Tridentinum ſeſſione ſex
hominibus : ergò contra Chrifti præcepta faci- ta ,capite decimoſexto :Nequeillud omittendum
Ieiunium pu. mus,qui publice ieiunium indicimus, & vidente eft, quòd licèr bonis operibus in facris literis vf
blicè indiđū. toto populo pariter cum ipſo ieiunamus ? Et in queadeò tribuatur, vt etiam qui vni ex minimis Matth.10.
Ieiunandun hoc fenfu oportet intelligi, vt nemo pro laude fuis potum aquzfrigide dederit,& c. abfit tamen , Chriſtianus

pro peccato humana , fed pro peccatorum indulgentia , vel
gentia, vei pro mifericordia diuina ieiunet : & vnuſquiſque
pro miferi.
interroget conſcientiam fuam , & fi pro folo Deo
cordia diui. facit eleemofynam , ſecurus & publicè faciat,vt
na. quicunque viderint , imitentur. Nam & illud
Neſciat ſini: quod dicit Dominus; Neſciat finiftra tua quid
fra quid fa- faciat dextera tua : ad hoc quod fuprà dixinius,
quomodo in- pertinere cognofcitur. In dextera enim intelligi-
telligendum , tur amor Dei, in finiftra vanitas vel cupiditas
mundi . Si pro laude humana dederis eleemo-
fynam , totum finiftra facit, dextera omninò ni-
Elccmofyna hil facit. Si verò pro remiſſione peccatorum &
danda pro
amorc vitæ æternæ eleemofynam dederis , to-
remiflionc
peccatorum . tum dextera facit. Quid eft ergò, Neſciat finiftra
tua , quid faciat dextera tua ; nisì , quod facit
amor Dei, non corrumpat aur perdat vanitas vel
cupiditas mundi ? Et paulò pòft : Si quando oras
vt Chriſtianus homo in feipfo confidat vel glo- in Domino
rietur, & non in Domino : cuius tanca eft erga gloriaride
omnes homines bonitas, vt corum velit effe me bet.
rica ,quæ funtipfius dona, & c.vt ſuprà quæftione
fecunda,E.teftimonio decimo.
4. PRIORIS ad Corinthios primo : Ex ipſo
autem vos eftis in Chrifto Iefu, qui factus eft no
bis fapientia a Deo & iuſtitia & fanctificatio & re
demprio: vt quemadmodùm ſcriptum eft, qui
gloriatur,in Domino glorietur.
5. POSTERIORIS ad Corinthios decimo :
Qui gloriatur, in Domino glorietur. Non enim
qui ſeipſum commendas, ille probatus eft : fed
quem Deus commendat.
6. AD Philippenſes ſecundo: Deus eft quiope
satur in vobis& velle & perficere, pro bona vo.
luntate .

IIII.

1
 DE ILIVNI O. Q. IIII. 513

IIII.
♡
Quid eft Ieiunium ?

A. Non ſimplex huius nominis eft acceptio. Magnum & ge

aerale ieiunium * Auguſtinus vocat , abftinere ab iniquitatibus 2. podem trade.17. a.Ioan.& lib.
b Hicron. lib . a aducrsùs loui
m
& illicitis voluptatibus feculi. Deindè" Philoſophicu , vt qui- miklum cap.9.
dam vocant, ieiunium , eſt parſimonia illa cibi ac potûs, moralis
que ſobrietas, qua temperatè etiam ab Ethnicis fecundùm rectam

rationem viuitur. Tertiò' Ecclefiafticú elt leiunium, vtpotè cùm capolémens.Confira de dib :
iuxta certum Eccleſiæ morem atque præſcriptum ,certis
diebus & debocells the Cop:26.& fequca.
carnium eſum nobis ſubtrahimus, & vnica duntaxat refectione caps?:
.& Sequent. luo parte **.
contenti ſumus.

B. Cuiuſcemodi Ieiunium piè & Chriſtianè ' ſuſcipitur ad cul- lucru :de ieiunio & tentationi

tum diuinum religioſiùs exhibendum ,ad carnemedomādam ſpielen ohne e delicated

rituique ſubijciendam , ad fru & us pænitentiæ dignos præſtādos, 8: .dcieiun,August de vinciu .

ad obedientiam exercendam, ac demùm ad quamlibet Deigrati- fic dicinio terit.su Leo in

tecoftes & quadragelmz.
am conſequendam .
TESTIMONI A.

1. A. AVGVSTINVS tra & atu decimoſepti- alterum , fanguinem eſſe dicebant, colore mus
Ieiunia ma. mo in Euangelium Ioannis : Ieiunium magnum tato. Cubile eis, de folijs palmarum , quas baias
neral gei & generale eit,abftinere ab iniquitatibus & illici-
gnume &quod vocant,contextum erat :ſcabellum accliue, & ex l
Gr. tis voluptatibus ſeculi,quod eft perfectum ieiuni- vna parte obliquum , in terra pro puluillo ca
Tic.z. um ; vtabnegantes impietatem & feculares cupi- piti ſupponebant, bidui triduique inediam ſufi
ditates, temperáter & iuftè & piè viuamus in hoc tinentes. Humores corporis, qui naſcuntur ex
ſeculo.Huic ieiunio quam mercedem addit Apo- ocio, & ex manfione vnius loci, nimia victis ca
ftolus? Sequitur & dicit; Expectantes illam bea- ftigatione ficcabant. Ioſephus in ſecunda ludai.
tam fpem , & manifeſtationem glorix beati Dei, cæ captiuitatis hiftoria, & in odauodecimo an
& faluatoris noftri Ieſu Chriſti. In hoc ergò ſecu- tiquitatum libro , & contra Appionem duobus
lo quafi quadragefimam abftinentięcelebramus, voluminibus tria deſcribic dogmata ludæorum ,
cùm benèviuimus,cùm ab iniquitatibus & ab il- Phariſxos, Sadducæos, Effænos: quorum nouil Elenorum.
licitis voluptatibus abftinemus. fimos miris effert laudibus, quòd & ab vxoribus,
2. IDEM libro fecundo quæftionum Euange- & vino, & carnibus ſemper abftinuerint, & quo
licarum , capite decimooctauo :Scriptura docettidianum ieiunium verterintin naturam . Super
generale ieiunium , nonà cócupiſcentia ciborum quorum vita & Philo, vir doctiflimus ,proprie
tantùm , fed ab omni lætitia temporalium dele um volumen edidit. Eanthes Cizycenus, Aſcle
Stationum .
piades Cyprius ætate, qua Pygmaleon in Orien- Orientalium
3. HIERONYM VS libro fecundo aduersùs te regnabat, ſcribunt eſum carnium non fuiſſe.
Iouinianum, capite nono : Dicæarchus in libris Eubulus quoquè qui hiſtoriam Mithræ multis
Attinentia
Ithnicorum antiquitatum , & defcriptione Græciæ ,refert,fub voluminibus explicuit , narrat apud Perfas tria
qualis fuerit. Saturno, id eſt, aureo feculo, cùm omnia humus genera Magorum : quorum primos, qui fint do- Magorum .
funderet, nullum comediffe carnes, fed vniuer- &tiſtimi & eloquentiſtimi,excepta farina & olere,
fos vixiſſe frugibus & pomis, quæ fpontè terra nihil ampliùs in cibo ſumere. Apud Eleuſinam Eleuſinorum
Perſaram .
gignebar. Perſarum regis Cyri vitam Xenophon etiam volucribus, & piſcibus, & quibuſdam po
očo voluminibus explicat, polenta & carda- mis abftinere,ſolenneeſt.Bardeſanes, vir Babylo
mo & fale ac pane cibario eos aſſerens vi& itare. nius, in duo dogmata apud Indos gymnoſophi
Lacedæmo . Lacedæmoniorü menfæ frugalitarisque & ſupra- ftas diuidit: quorum alterum appellat Bragma- Gymnofo
niorum.
Sacerdotum ſcriptus Xenophon , & Theophraftus, & omnes nas,alterum Samanæos, quitantæ continétiæ fint,philtarum .
Aegyptiorú. penè ſcriptores Græciæ , teſtes ſunt. Cheræmon vevel pomis arborum iuxta Gangen fluuium ,vel
Stoicus , vir eloquentiſſimus narrat de vita an- publico orizz, vel farinæ alantur cibo : &, cùm
tiquorum Aegypti facerdotum , quòd omnibus rex ad eos venerit , adorare illos ſolicus lít, pa
mundi negocijs curisque poftpolitis, femper in cemaz fuæ prouinciæin illorum precibus arbitra
templo fuerint : & rerum naturas, caufásque ac ri fitam . Euripides, in Creta louis prophetasnon prophetarum
rationes fiderum contemplati fint : nunquàm folùm carnibus, fed & coctis cibis abftinuiffe re- louis.
mulieribus fe miſcuerint, nunquam cognatos & fert. Xenocrates philofophusde Triptolemilegi
propinquos , ne liberos quidem viderint: ex eo bus apud Atheniéfestria tantùm pręcepta in tem- Elus carniá
tempore, quo cæpiſſent diuino cultui deſeruire, plo Eleuſinæ refidere ſcribit, honorandos paren- prohibitus .
carnibus & vino ſe ſemper abftinuerint, propter tes, venerandos deos, carnibus non vefcendum . cos . Ethni.
apud
tenuitatem ſensus, & vertiginem capitis,quam ex Orpheus in carmine ſuo eſum carnium detefta
paruo cibo patiebantur, & maximè propter ap tur. Pythagoræ, Socratis, Antiſthenis & reliquo .
petitus libidinis ,qui ex his cibis & ex hac po- rum frugalitatem referrem in confufionem no
tione naſcuntur. Pane rarò vefcebantur, ne one- ftram , nisi & longum effet, & proprij operis in
rarent ftomachum : &, fi quando comedebant, digeret.
tulum pariter hyfopum fumebant in cibo , vt 4. CLEMENS Pontifex & martyr Conftitu
eſcam grauiorem illius calore decoquerent : ole- tionum Apoftolicarum libro quinto ,capite duo- Quadrageſia
um tantùm in oleribus nouerant,verùm & ipſum decimo : Poft dies Epiphaniæ feruandum vobis ma iciunium
parùm propter nauſeam & afperitatem guftas eft ieiunium Quadragefimæ , quod vitæ Chri- Apoft olorú
tcmpore.
Jeniendam .' Quid loquar , inquit , de volatili- fti, & legis latæ recordationem continet, Cele
bus , cùm ouum quoque pro carnibus vitaue- bretur verò ieiunium hoc ante ieiunium Pa
rint, & lac! quorum alterum , carnes liquidas: ſchæ incipiens quidem à ſecunda feria, deſinens
verò

F
 $ 14 Q. IIII, DE IEI VN I O.
verò in fextam. Deinde dimiſſo ieiunio , inci-
pite ſanctam hebdomadam Paſchx, ieiunatéque
omnes cuin timore & cremore, facientes per eos
dies precationem pro pereuntibus.
5. ET capite decimoquarto:Itaque pręcepit no-
Ieiunium an . bis ieiunarehis ſex diebus,propter impietatem &
tePafcha ma- ſcelus ludæorum ,hortatusad deflendữ & lamen-
gnæ hebdo.
mada , tádum intericum eorum ,fiquidé & ipſe illachry-
Luca 19. matus eſt illis, quòdignoråſent tempus viſitatió-
nis . Quarta verò feria, & fexta iuſtit nobis ieiuna-
re, illa quidem propter proditionem , hac verò
propter paflionem ; ieiunium verò foluere præ-
cepit ſeptima die poft gallicantum , ipſo autem
ſabbato ieiunare.
Quomodò ic 6. CAPITE item decimoſeptimo : Ieiunate
junandum in
hebdomada diebus Paſchæ, incipientes à fecunda feria vſque
fancta fiuc ad fextam , & fabbatum ſex diebus pane tantùm ,
magna .
ſale,oleribus, & aqua menſæ adhibitis. Abftinete
his diebus vino, & carne, dies quippe luctus, &
non fefti funt; ſexta tamen feria ,& fabbato ex to
to manete ieiuni, qui ita firmis viribus eftis, vt
ferre poſtitis, nihil prorsùs guſtantes vſque ad no-
&urnum gallicantum . Si quis verò propter imbe-
cillitatem vtrunque diem coniungere non potu-
erit, faltem ſabbatum ſeruet ; ait enim Dominus
Matth 9.
de fe ;Quando ablatus fuerit eis ſponſus,tum ieiu-
Lucæ 23.
nabunt in diebus illis. His itaque diebus ablatus
fuit nobis Dominus à ludæis, quos fic falsò vo-
cant, & in crucem actus, & cum maleficis depu-
tatus.
7. ITEM capite decimooctauo : Quamobrem
monemusvos ,vt his diebus ieiuni maneatis vf
Apoftoli. ie- ablatusfuit
iunârunt que ad vefperá ,ficut
nobis & nosieiuni
; reliquis manfimus
verò diebus , cùm
ante ſex .
tam feriam , edite hora nona, aut veſpere,autpro
ratione virium,vt quispoteft .
8. DEMVM capite decimonono: Poftcelebra-
tam Pentecoften celebrate hebdomadam vnam,
& poft illam ieiunate item vnam ; æquum enim
Ieiunantium eft cum lætitiam de dono Dei capere,cum poft re
exempla . laxationem corporis rursus ieiunare ; fiquidem
Exo.24 .& 34. & Moyfes, & Elias quadraginta diebus ieiunârūt,
3.Reg.19 .
Daniel.co . & Daniel tribus hebdomadis dierum panem de-
fideriorum non comedit, & caro ac vinum non
ingreſſa ſunt in os eius. & beata Anna cùm à Deo
1.Reg.I.
peceret Samuelem ; Vinum, inquit, & temetum
non bibi,& effundam animam meam coram Do-
lona 3 .
mino . Item Niniuitæ facto ieiunio triū dierum ,
& totidem noctium impendens diuinæ iræ peri-
Eſther to
culum effugerunt. Item Ether & Mardochæus, & '
Judith 9. ludith ieiunio facto malum , quod impij Holo-
fernes, & Aman Iudæismoliebátur, declinârunt.
Pfal.108. & Dauid ait : Genua mea infirmata ſuntà ieiunio ,
& caro mea immutata eft propter oleum . Igitur
& vos quæ à Deo petitis, ieiunando ferite. Poft
Omni 4.8 6. totam verò iftam ieiunij hebdomadam præcipi.
feria olim ic
juaabatur. mus vobis quartis , & ſextis ferijs ieiunare ; &
quæ ex ieiunio vobis redundant egentibus Lar-
giri .
9. ISIDORVS Hifpalenfis libro primo de
leiuniorum Ecclefiafticis Officijs, capite trigefimoſexto : le-
tempora .
iuniorum tempora fecundùm ſcripturas ſacras,
quatuor ſunt , in quibusper abftinentiam & la-
mentum pænitentiæ , Domino fupplicandum
eft : & licèt omnibus diebus orare & abſtinere
conueniat, his tamen temporibus ampliùs ieiu-
Iciunium
quadragefi . nijs & pænitentiæ feruire oportet. Primum ie-
‫שות‬ iunium quadragefimarum eſt,quod à veteribus
Exod. 24. libris cæpic ex ieiunio Moyfis& Helix, & ex Eu-
3. Reg.19.
Matth.de angelio , quia totidem diebus Dominus ieiuna-
uit, monftrans Euangelium non diffentire à lege
& Prophetis. In perſona quippe Moyfis, lex : in
perſona Heliæ , Prophetæ accipiuntur, inter quos
in monte Chriſtus gloriofus apparuit,vteuiden-
Roni. 3.
tiùs emineret quod de illo dicit Apoftolus : Te
Congruo an . Aimonium habens ex lege & Prophetis. In qua
obferuatur. ergò parte anni congruenciùs obſeruatio qua-
drageſime conſtitueretur,nisiconfinis atque con
tigua Dominicæ paflionis, quia in ea fignifica- Ex B Auguft.
tur hæc vita laborioſa, cui etiam opus eſt conti- epift. 19. ad
nentia, vt ab ipfius mundi illecebrís ieiunemus, lanuarium,
cap.is.
in ſolo manna viuentes,id eſt, cæleftibus fpiritus
alibúsque præceptis? In numero autem quadras Myſterium
genario vita ifta proptereà figuratur, quia de quadragena.
iciunij.
narius eſt perfe & io beatitudinis noftræ : creatu sij
ra autem ſeptenario figuratur, quæ adhæret cre;
atori , in quo declaratur vnitas Trinitatis per
vniuerſum mundum temporaliter annunciata.
Et quia mundus à quatuor ventis * delineatur, & * delimatus
à quatuor elementis erigitur, & à quatuor anni
temporum vicibus variatur,denarius quater du
& us, in quadraginta conſummatur : quo numero
oftenditur, ab omni temporum dele& atione abf
tinendum ac ieiunandum effe, & caftècontinen
térque viuendum . Licet & aliud Sacramenti my- Aliud wyfte.
fterium exprimitur, quòd quadraginta diebus rium.
eadem ieiunia celebrantur. Lege enim Moſaica Leuit.27.
vniuerſo populo generaliter eft præceptum , de- Num.s.
cimas & primitias Domino Deo offerre. Itaque
dum in hac fententia principia voluntatum con
fummationésque operum noftrorum referread
Dei gratiam admonemur , in ſupputatione ca
men quadragefimæ, ſumma ifta legalium deci
marum expletur. Totum enim anni tempus tri- homil.16.in
vide B.Greg .
gintaſex numero dierum decimatur. ſubtra & is cuangelia .
enim à quadrageſima diebus Dominicis, quibus
ieiunia reſoluuntur, his diebus quafi pro totius In Quadrag
cima danture
anni decimis ad Ecclefiam concurrimus,actuúm- totius anni
que noftrorum operationem Deo in hoftiam iu- decima .
bilaçionis
mæ offerimus
legibus, ficut ait. *Cuius quidem
nofter quadragefi
Callianus, quique * Collat. 21,
perfecti ſunt, non tenentur, nec exigui huius ca cap.29 .
nonis ſubiectione contenti ſunt. Quem profectò Pro quibus
potiffimùm
illis, quiper totum anni fpatium delicijs ac ne fit inftitutum
gocijs ſecularibus implicantur, Ecclefiarum prin ieiunjú Quae
dragefima.
cipes ftatuerunt, vtvel hac legali quodammodo
neceſſitate cóſtricti, his ſaltem diebus vacare Do
mino cogerentur, ac dierum vitæ ſuæ , quos totos
quafi quofdam fructus fuerant voraturi, vel de
cimas Domino dedicarent.
10. CAPITE trigeſimoſeptimo : Secundum
ieiunium eft, quod iuxta canones poft Penteco
ften alio die inchoatur, fecundùm quod & Moy
ſes ait, Initio menſis hordearij facietis vobis he- Deut.16.
bdomadas ſepcem & c.
!!. CAPITE trigefimooctauo agit de ieiunio
ſeptimi menſis.
12. CAPITE trigefimonono & quadragefimo,
de ieiunio calendarum Nouembrium & lanuari
arum ,
13. CAPITE quadragefimoprimo: Triduanis
autem diebusieiunare, de exemplo ſumptum eft
Niniuicarum,qui damnatis priſtinis vitijs, totos foar 3:
ſe tribus diebus ieiunio ac pænitentiæ contule
runt, & operti ſaccis, Deum ad miſericordia pro
uocauerunt .
14. CAPITE quadragefimofecundo : Præter
hæcautem legitima tempora ieiuniorum, omni leiunium for
riz 6 .
fexta feria propter paflionem Domini à quibuf
dam ieiunatur , ſed & labbati dics & pleriſque, Sabbati icin
nium .
propter quod in eo Chriftus iacuit in ſepulcro ,ie
iunio confecratus habetur, fcilicet ne ludęis exul
tando præbeatur, quod Chriftus fuftulit morien
do . Dic autem Dominico ſemper eſſe reficien
dum , vt reſurrectionem Chrifti & gaudium no
ftrum gentibus prçdicemus, præſertim cùm Apo
ftolica ſedes hanc regulam feruet. Poft Paſcha
autem vſque ad Pentecoften licèt tradicio Eccle- leianis ex .
fiarum abftinentię rigorem prandijs relaxauerit, traordinarie
tamen fi qui monachorum vel clericorum ieiu . beorpon ur.
probi
nare cupiunt,non ſunt prohibendi, quia Antoni
us & Paulus & cęteri patres antiqui ,etiam hisdi
ebus in eremo leguntur abtinuiffe, neque fol
uiſſe abftinentiam , nisi tantùm die Dominico .
Quis
 DE TEIVNIO.
411 Iciunij lans Quis enim parfimoniam non laudet, ieiunium
Eximiaub.of. non prædicet? Ieiunium res ſan & a eft, opus
cæle-
feétu . ſte, ianua regni, forma fururi, quod qui fan &tè
agit, Deo iungitur, alienaturmundo , ſpiritualis
efficitur. Perhoc enim proſternuntur vitia, hu-
miliatur caro , diaboli centamenta vincuntur.
15. CAPITE quadragefimotertio : Hæc & alia
L.D.Auguft. multa funt, quz in Ecclefijs Chrifti geruntur, ex
Januarium , quibus tamen quædam funt, quæ in ſcripturis ca.
cap.1. & 2 . nonicis commendantur,quædã quç non quidem
ſcripta, ſed tamen tradita cuftodiuntur. Sed illa
11
Traditiones & quidem quæ toto terrarum orbe ſeruantur, vel
voiucrfales. ab ipfisApoftolis , vel ab authoritate principa-
li Conciliorum inftituta intelliguntur: ficutDo-
mini pallio , & reſurrectio , & afcenfio in cælum , &
aduentus Spiritus ſancti, quæ reuoluto die anni
ob memoriam celebrantur : ſed & fi quid aliud
eft, quod feruatur ab vniuerfis, quam fe diffundit
Desario cca Ecclefia. Alia verò quæ variè per diuerſa loca ob-
eum iniciu feruantur, ficutì eft, quòd aliqui ieiunant ſabba-
nijs,cum in to ,alijnon : alij quotidiè communicant,alijcer-
alijs . tis diebus : alijs nullus dies prætermittitur, quo
non offeratur ſacrificium : alijs fabbato tantùm
offercur & Dominico ,alijs tantùm Dominico : &
fi quid aliud huiuſmodi animaduerti poteft, to-
cum hoc genus rerum , vt quibuſcunque placuit
ſacerdotibus Ecclefiæ , vel regionis cui præerant,
inftituerunt:nec diſciplina in his melior eft graui
Conformare prudentia Chriſtiano, nisi vteo modo agat, quo
debemus,ad agere viderit Eccleſiam , ad quá fortè deuenerit.
quam veni. Quod enim neque contra fidem ,nem contra mo-
res bonos habetur, indifferenter fequendum , &
propter eorum inter quos viuitur,focietatem fer.
uandum eſt, nè per diuerfitatem obferuationum
fchifmata generentur.
16. RABANVS Maurusde inftitutione Cleri-
corum libro fecundo, capite decimoſeptimo: le-
iunium res eſt ſancta ,& c. ex Ifidoro libro primo,
capite quadragefimofecundo , vt fuprà teftimo-
nio decimoquarto .
17. CAPITE decimoo & auo aflignat differen-
lciaaij& fa. tiam inter ieiunium & ftationem . Difcernūt qui-
men iuxtale dam ,inquit,inter ieiunium & ftationem.Nam ie-
Bonaullos. iunium indifferenter cuiuslibet diei eft abftinen-
tia, non per legem, ſed fecundùm propriam vo
luntatem : Statio ,obferuatio ftatutorum dierum
vel temporum : dierum , vt quartæ ferix & ſexta
feriæ ieiunium ,ex vetere lege præceptum ,de qua
Lac.gi ftatione in Euangelio dixitille: leiuno bis in fab-
bato ,id eft,in quarta & ſexta ſabbati:Temporum
autem , quæ legalibus aut propheticis inftitutio-
Zachar.S . nibus, terminatistemporibus itatuta funt,vtieiu-
nium quarti,ieiunium quinti, ieiunium feprimi,
Matth.s. & ieiunium decimi:vel ſicut in Euangeliodies il-
li,in quibus ablatus eft ſponſus: vel ficur obſerua-
Quadragelio
mea obierua tio quadragefimx, quæ in vniuerſo orbe inftitu-
war in toto or tione Apoſtolica obſeruatur circa confinium Do-
be ex infitu- minicæ paflionis.
tione Apofto 18. CAPITE decimononoagit de ieiunio quar-
lica ,
ti,quinci, ſeptimi, & decimi menfis, ex Hierony-
miCommentarijs in Zachariam prophetam : Sed
quia, inquit, hæc ieiunia magìs in veteri tefta-
mento, quam in nouocelebrata ſunt, nè penitùs
illa prætermififfe videremur, ( quia in propheta
Zuchu.8 . Zacharia commemorata funt)breuiter adnota-
uimus, ad noui teftamenti ieiunia exponenda
tranſeuntes,
19. CAPITE vigefimo:Primum enim ieiuni-
um quadragefimæ eft, quod à veteribus libris coe
pit ,& c.ad verbum ,vtſuprà teftimonio nono , Ifi-
dorus libro primo,capite trigeſimoſexto.
20. CAPITE vigelimoprimo & vigefimoſe-
cundo agitur de ieiunio Pentecoftes, & noni ac
decimi menfis .
21. CAPITE vigefimotertio : Præter hæc au-
leimnium 6. tem & alia legitima tempora ieiuniorum ſunt:
ferix&fab- ficut eftomnis ſexta feria,in qua propterpaſfio
Q. IIII.
nem Dominid fidelibus ieiunatur: & fabbati dies,
quia pleriſque propter quod in eo Chriftus iacu
it in ſepulcro, ieiunio conſecratus habetur, ficut
in decretis Innocentij Papæ conftitutum inueni . Innocent. I.
mus:ſcilicet né ludęis exultádo præbeatur, quod ccntiú
episoad be.
, cap4 ;
Chriftus ſuſtulit moriendo . Nam vtique conſtat,
Apoftolos biduo ifto & in merore fuiſſe, & pro
prer mecum Iudçorum fe occuluiſſe,quod vtique Ioan. 20 .
non dubium eft, & ieiunâſſe eos biduo memora
to , quæ forma vriquè per fingulas tenenda eft he
bdomadas, propter id quòd commemoratio il
lius diei ſemper eftcelebranda. Quòd fi putant,ſe
mel atque vno tantùm ſabbato ieiunandum ,ergo
& Dominicum,& fexta feria, ſemel in Paſcha erit
vtique celebrandum.
22. CAPITE vigefimoquarto :Suntquoque&
quatuor ſabbata, in quatuor mélibus, fingula per Deiciunio 43
fingulos,in quibus ſpecialia ieiunia ſunt conftitu- quatuor
fabbatorú in
tem
ta , & officiahis diebus maiora orationum & le poribus.
Aionum in Ecclefia celebrantur, id eft, in Martio
menſe,primofabbato ,& in ſecüdo fabbato quar
ti menfis, id eft, Iunij. In ſeptimiquoque menfis,
id eft, Septembris,tertio ſabbato, & in quarto ſaba
bato decimi menfis, id eft, Decembris. Quorum
primum iuxta obferuationé quadragefimæ ver . Primum .
no tempore celebratur, quando menfis nouo* Leuit.25.
tum apud Iudæos habebatur. Secundum autem Sccunduma.
in lunío poft Pentecoſten æftatis tempore, quan
do apud Iudæos dies primitiarum ex legis præ
cepto cuftodiebantur, id eft, de frugibus primi
panesDeo offerebátur, & ocium legitimum ipfi
us diei colebatur. Tertium eſt in ſeptimo menſe, Tertium .
Autumni videlicet tempore,qui totus in lege vas
rijs folennitatibus Deo dicatus erat, in quo dies
expiationum erat, dicente Domino ad Moyfen :
Decima diemenfis huius feptimi, dies expiatio- Lenit.zsi ;
num erit celeberrimus, & vocabitur fanctus, af
Aigeriscp animas veftras in eo, & offeretis holo
cauftum Domino. Omne opus nó facietis in tem
pore diei huius, quia dies propitiationis eft, vt
propitietur vobis Dominus Deus vefter, Omnis
animaquæ afflicta non fuerit die hoc, peribit de
populis fuis, & reliqua. In quo & diesſcenopegiz
fuerant, id eſt, tabernaculorum . Nam quintade
cima die menfis huius veteres folennitates Ta
bernaculorum celebrabant, feptem diebus ean
dem folennitatem exigentes. Quo quidem ieiu
nio vſos fuiſſe antiquos , Efdræ liber meminit.
Poftquàm enim rediêrunt, inquit, filij Ifrael in 2. Ecd.9
Hierufalem , & fecerunt fibi tabernaculorum la
titiam magnam , dehinc conuenerunt in ieiunio,
in faccis ,& humus ſuper eos, & fteterunt, & confi
tebantur peccata fua & iniquitates patrum ſuo
rum, & confurrexeruntad ftandum , & legerunt
in volumine legis Domini Dei ſui quater in die,
& quater in no &te confitebantur, & adorabát Do
minum Deum ſuum.Quartum verò eft ieiunium Quarcum :
fabbari in decimo menfe ante diem Natalis Do
mini, quádo venturi Saluatoris falubris in ſacris
lectionibus prædicatur aduentus, vt fideles quia
hac religioneinftru & i,& medicamine fanctarum
orationum fimul cum ſacro ieiunio confirmati,
natiuitatem redemptoris læti expectent.Ante hec Quarta & fex .
videlicet quatuorſabbata in eadem hebdomada, ta feriapræ
femper quarta & ſexta feria legitima ieiunia fieri, icilieta
& canon orationum & le &tionum in ijſdem ferijs
ad facrarum Miffarum folennia conftitutus indi
cat, & exempla præcedentium Patrü confirmant, Ordinatióes
Sacras autem ordinationes his diebus oportere Ecclefiæin
fieri, decreta Gelafij Papæ * teftantur, in quibus ità Cabbatis 4.
ſcriptum cótinetur : Ordinationes autem presby temporum.
terorum diaconorúmque, nisì certis temporibus * !a epid.ad
epiſcopos
& diebus exercere non debeant,id eft, in quarti per Lucania
menfis ieiunio ,feptimi, & decimi , fed & etiá qua- & Brutios &
dragefimalis initij : ac mediana quadragefimędie, Siciliam con.
fabbati ieiunio circa vefperá nouerint celebran- Official
das. Officia autem horum quatuor ſabbatorum , batorumca
vulgo rsris lógiona
1
 516 Q. IIII . DE
vulgò duodecim lectiones vocátur, eô quòd cum
lectionibus quæ leguntur, & cum pfalmis qui ca
nuntur ,duodenarius numerus adimpletur, qui
benè lectiones poſſunt vocari ,eô quòd intercano
nicas ſcripturas connumerantur .
De priuatis 23. CAPITE vigefimoquinto : Prætereà vni-
iciunijs. cuique licet, velibec, ieiuniorum modum habe-
TEIVNIO .
tio illius diei ſemper eft celebranda. Quòd fi pu- dem ſequen.
tant femel atque vno fabbato ieiunandum , ergò tem pertinet
potiùs.
& Dominica & ſexta feria ſemel in Paſcha erit
veique celebrandum .
27. CAPITE vigefimonono ex Gregorio ad Cap.Denique
Auguftinum Anglorum Epiſcopum :Deniquè fa- facerdotes.
cerdotes,& diaconi,& reliqui omnes quos digni- Ecclefiaftica

re, feu inediam extendere, ſeruata præ omnibus
Eccleliz ante conftitutione legitimorum ieiuniorum , quæfu-
omnia feruá- prà memorauimus,quegeneraliter fancta & Apo-
da ſuor. ftolica ſeruat Eccleſia. Necnon & illa omnimo-
htë abEpiſco-
. dò cuftodire oportet vnumquenque, quæ com-
muniter omnibus facere, fiue pro tribulatione,fi-
uc pro gratiarum actione proprius Ecclefiæ man-
PeccátquiEc dat Epiſcopus: quia quiconftituta atque deman-
junia violát. data ieiunia ſeruare neglexerit, peccat: qui autem
Pro priuatis expletis legitimis, priuata fuperexpenderit, pro-
iciunijs met priam mercedem habebit. Nam leguntur aliqui
ces accipitur.Sanctorum per biduanas fiue per triduanas, fiue
quorundam etiam per totam hebdomadam ieiunium exten-
ieiunia . dere : plerique qudd nec vinum nec ficeram bibe-
Ciborů dele.
rint, nec aliquid manducauerint, præter panem
acacia mita. ficcum & olera:alij, quòd ab omni carne fe abfti. Apollonij: Ieiunia verò legitima,id eft, quarta & &eiunium
nuerint:alij, quòd intantùm fe abftinuerint, quòd ſexta feria,non funt foluenda, nisi grandisaliqua
nec pane in cibo vfi funt,fed paucis carycis corpus neceſſitas fuerit, quia quarta feria ludas de tradi
ſuum ſuſtentauerint. Et alia plurima funt generationeDominicogitauit, & ſexta feria crucifixus
No abftinen. abftinentiæ : Sed ante omnia cauere debet,qui fe eft Saluator. Videbiturergò qui in his diebus fine Quantiocri
dúa cibo ex abftinere vult ab aliquo cibo vel potu, ne mens
fuperficione eius occulta cogitationepolluatur,ità vealiquam
hærctice. creaturam Dei damnet,Iudaica ſuperſtitione fe-
ductus, dicens, hoc licere, illud autem non :hoc
mundum , illud autem immundum eſſe, cogitec:
Quem huiuſmodi cogitatio pulſat, videat Apo-
1. Tim . ftolum dixiſſe, Omnis creatura Dei munda eft, &
nihil reijciendum quod cum gratiarum actione
Rom.14 . percipitur. & ,Malum eft homini qui per offendi-
culum manducat.
24. Ivo Carnotenfis Epiſcopus, parte quarta
decretorum ,capite vigefimoquinto ex Teleſpho-
ro ſeptimo à Petro , in primo decreto fuo ad
omnes Epiſcopos, hæc verba citat : Cognoſcite à
nobis & cunctis Epiſcopis in hac ſancta & Apofto-
Ieiuniü qua. lica fede congregatis ftatutumeffe, vt ſeptem he-
drageſimale bdomadas plenasante ſancūPaſcha, omnes Cle-
accusatiùs .
Clero rici in forte Dominivocati,a carne ieiunent:quia
uandum. ficuc diſcreta debet eſſe vita Clericorum à laico-
rum cóuerſatione, ità & in ieiunio fieri debet dif-
Abtinentia a cretio . Has ergò feptem hebdomadas omnes Cle-
carnibus. ricià carne & delicijs ieiunent, & hymnis & vigi-
lijs atque orationibus Domino inhærere die no-
ctug ftudeant.
25. CAPITE vigefimoſexto ex Calixto Papa
Apud Grat. & Martyre, qui fuit decimusquintus à Petro, ad
dift.76.cap. Benediáum fratrem ſuum & coepiſcopum : leiu-
Ieiunium .
nium quod cerin anno apud nos celebrari didi.
Ieiunium 4. cifti, conuenientiùs núc per quatuor tempora fie-
temporum . ri decernimus : vt ficut annus per quatuor volui-
tur tempora, fic & nos quaternum folenne aga-
mus ieiunium , per quatuor anni tempora,
de cóſec.dif . 26. CAPITE vigefimooctauo ex Innocentio
3.C. Sabbato. primo ad Decentium Eugubinum Epiſcopum ,
Ieiuniü fab. capite quarto :Sabbato verò ieiunandum eſſe ra-
bati, vndè no tio euidentiſſima demonftrat. Nam fi diem Do-
Kuafabbatina minicum, ob venerabilem reſurrectione Domini
abſtincntia
profc &ta via noftri Ieſu Chrifti, non ſolùm in Paſcha celebra.
detur. mus, verumetiam per circulos hebdomadarum ,
Ieiunia ſextæ ipfius diei imaginem frequentamus, ac ficut ſexta
feriz .
feria propter paſſione Domini ieiunamus,Sabba-
tum prætermittere non debemus, quia inter tri-
ftitiam & lætitiam temporis illius videtur inclu-
ſum.Nam vtiquè conftat, Apoftolos biduo ifto &
Ioan.20 . in mærore fuifle, & proptermetum Iudæorum ſe
Biduo ante
paſcha nõce . occuluiſſe. Quod vtiquè non dubium eſt intan-
rebrantur fa. tùm eos ieiunåffe biduo memorato , vt traditio
cramyfteria . Ecclefiæ habeat , iſto biduo facramenta penitùs
Nam officiū non celebrari. Quæ vtique forma per fingulas te-
fchalis adco nenda eft hebdomadas, propter id commemora-
tas Ecclefiaftici gradus exornat, à quinquagelima rum ieiunia
propofitum ieiunandiſuſcipiant, quo & aliquid quadrageli.
male citiùs
ad penſum ſanctæ inſtitutionis adijciat, & eorum inchoatur,
qui in laicali ordine confiftunt, obſeruátiam , fic
uc loco , ità & religionepræcellant. Et poft pauca :
Par autem eft, vt qui his diebus à carnibus ani- fimala Quadrage
ab ouis
malium abftinemus,ab omnibus quoque quæ ſe & lacticinijs
menciuam carnis trahuntoriginem , ieiunemus,d abftinéduin .
lacte videlicet,caſeo , & ouis.
28. CAPITE trigefimoprimo ex Elibertino
concilio ,capite vigefimotertio: Ieiunia ſeu abfti.
nentias per fingulos menſes placuit celebrari, ex
ceptis diebus duorum méfium Iulio & Augufto,
& hocob eorundem infirmitatem .
29. CAPITE trigefimofecundo ex di & is ſancti
6.feriz .
aliqua neceſſitatefoluerit ftatuta ieiunia ,vel cum tum ieiunia
tradente tradere Saluatorem ,vel cum crucifigen- ecclefiaftica,
tibus crucifigere.
30. CAPITE trigefimotertio ex concilio Sa
legunftadienfi, vt ſuprà de Præceptis Ecclefiæ,
quæftione decimaquarta , teſtimonio fexto de ie
iunio.
31. CAPITE trigefimoquarto ex epiſtola Gre- Cap.Quadra
gorij Papæ , vel libro quadraginta homiliarum , confecc.dift.s.
homilia decimaſexta :Quadragefima ſumma ob- Quadragel .
ſeruatione eft obferuanda, veieiunium in ea præ- malis iciunij
ter dies Dominicos qui de abftinentia ſubtradi obſeruatio .
ſunt,nisi quem infirmitas impedierit, nullatenùs Infirmitas
tollatur, quia ipfi dies ,decimæ ſuntanni.A prima excuſat.
igitur Dominica quadragefimæ vſque in Paſcha
Domini,ſex hebdomadæ computantur: quarum
videlicet dies quadragintaduo fiunt. Ex quibus
dum fex Dominici dies ſubtrahuntur abſtinen- Corante Dom
tiæ , non plùs in abftinentia quàm triginta & ſex minicăprima
Quadragef .
dies remanent.Verbi gratia: Si per trecentos ſexa- ma inchoa .
gintaquinque dies annus ducitur, & nos per cri- mus Quadra.
gintaſex dies affligimur, quaſi annidecimas Deo geſimale ise
damus: & vt ſacer numerusquadraginta dierum
adimpleatur, quem Saluator nofter fuo facro ie
iunio conſecrauit, quatuor dies prioris hebdo
madæ ad ſupplementum quadraginta dierű tol
luntur,id eft,quarta feria, quæ caput ieiunij ſub
notatur, & quinta feria fequens, & ſexta, & fabba
tum.Nisi quatuoriftos dies ſuperioribustriginta
& ſex adiúxerimus, quadraginta dies in abftinen
tia non habemus. Iubemur etiam ab omnipoten
te Deo omnium bonorum noftrorú decimas da
re. Quapropter vt omnis decimaa nobis ritè per- Decimaanal
ſoluatur,tollamus decimamanni,& in ea peccata dandæ funt
in quadrage .
noftra confitendo corrigendo nos, ieiunando,vi- limu.
gilando, orando, eleemofynas dando, abfterga
mus, & carnem noftra decimemus, vtad ſanctum
Paſcha ſecuri peruenire poflimus.
32. CAPITE trigefimoquinto & trigefimoſe
primo ex concilio Moguntino, vtſupra de Præce
ptis Ecclefię, queſtionedecimaquarta ,teſtimonio
quarto & fequenti de ieiunio.
33. CAPITE quadragefimo ex Aurelianenfi
concilio, capite ſexto :Cùm exigentibus peccatis, vaddicioni
Galliarum populi ,luporum rabie acriter interi Rogationum
originem ha
merentur , nec illius Aagelli aliquod remedium beat.
inuenire poffent: congregati traduntur Galliaru vide Gregor .
Epiſcopi apud Viennam vrbem, atq in commu Turon. hifto .
riz Francora
ne ftatuerunt, vt triduanum ieiunium facerent. lib.2.cap.se
1
Cum'g Dominus peftem miſericorditer abftulif
fe ,,
1
 DE I EIVNI O. Q. IIII. 517
fet, hi dies in conſuetudinem annuæ celebritatis culantia marcet, concupiſcentiæ languent, fugiti
venerunt, vtper Galliarū prouincias ante Aſcen- uz abeunt voluptates.Extinguitur ardétis Aetna
fionisDomini diem celebrarétur. Agamus & nos incendium , & Hammiuomi fornax Vulcani ex
hos dies cūſumma reuerentia & deuotione, cum tincta intrinſecùs,montes conterminos non adu
EQ
abftinentia carnis, & humilitatementis& cordis, rit. Ieiunium fi diſcretione regatur,omnem car
vt non folùm vifibilium luporum rabiem euada- nis rebellionem edomat, & tyrannidem gule ſpo
mus, fed vt inuifibilium , id eft, fpirituum im- liat & exarmat.Ieiunium extraordinarios motus
mundorum tentamenta vincerevaleamus. Nul- in cippo claudit & aretat, & appetitus vagos di
Quomodò ornetur,ſer
Rogationum lus autem his diebus veſtimentis precioſis indua- ftringit & ligat. Ieiuniü fi humilitate
iciunia cele . tur, qui in ſacco & cinere lugere debemus. Prohi- uos Dei, mundi efficit contemptores. Ieiunium
brari iulla
beantur ebrietates & comellationes, quæ fiunt in carnes azymas mundat & ſolidat: & putredines
fiunc in Gal . vulgari plebe. Nemo ibi equitare præſumat, ſed quæ ex adipe prodeunt,conſumit & ficcat.Ieiuni
diſcalceatis pedibus omnes incedát. Nequaquam um ſcripturarum delicijs paſcitur, côtemplatio
mulierculæ choros ducant, fed omnes in commu- ne reficitur,gratia ftabilitur,celefti panenutritur.
ne Kyrieeleyfon decantent , & cum contritione Danieli interpretatio fomniorum reuelatur ieiu- Dan.3. & 3 .
pro quibus re cordis, Dei mifericordiam exorent pro peccatis, nio, & tres pueri deBabylonio illæfi egrediuntur
bus orandum pro pace, pro pefte, pro conſeruatione frugum , & incendio. Moyſes in monte quadraginta diebus Exod.34.34
in Rogationú
diebus. pro cęteris neceſſitatibus:dies enim ſunt abſtinen- cum Domino perſeuerans, & Dei familiare collo
tiæ , non lætitiæ. quium , & legis miniſterium ieiunio promeretur,
34. . CAPITE quadragefimofecundo ex con- Helias quoquè eodem dierum numero abftinens, 3.Reg.19 .
Frequens ie .
Leiuniū ſab- cilio Araufico, capite ſecundo : Vtin fabbato ſan- in eremo conuerſatur. Vtilitas ieiuniorum tem
biati palcha. &to, hoc eft,invigilia Paſcha, ieiunium ante no- poribusChriftianis clariùs patuit,& àmultis fre- Chriftianos
& is initium ,nisì å paruulis aut infirmis, non fol- quentata, in plurimos ſe effudit. Quotquot viros & quäta cius
uatur. vircutum vidimus, fine ieiunio nõ legimusaſcen- veilicas.
Burchardus 35. , .CAPITE quadragefimoquinto ex concilio diſſe: nec aliquid magnum moliti ſunt, nisi priùs
Silue . Cabilonenfi, capite quinto: Solent plures qui ſe
li:12.c.62.hæc abftinencia præcefiiffet.Quoriès aliquid à Deo ob
rio Papa . ieiunare putant, in quadragefima mox vt fignum cinere conati funt, ieiunijs incubuêre & lachry
audiêrint ad horam nonam ,máducare. Qui nul- mis, & pernoctantes in orationibus, cilicijs carni
Ante veſper. latenùs ieiunare credendi ſunt, fi antè manduca- hærentibus fupplices beneficia poftularunt. Nec
tinum officiū uerint, quam veſpertinum celebretur officium . defuit prouentus, vbi ad pedes Dei facrificiú con
máducarenó Concurrendum eit enim ad Miffam , & audicis triti cordis offerens ſe proftrauit humilitas, fed
quadrageli. Miſſarum folennibus & veſpertinisofficijs,largi- propè fuit inuocantibus ſe Deus, & porrexit ma
tis eleemofynis, ad cibum accedendum eft. Si ve- num naufragis,& fubuenit affiétis.
rò aliquis neceſſitate conſtrictusfuerit, vead Mif 2 . ATHANASIVS in libro de virginitate fi
2.
ſam venire non valeat, æftimata veſpertinahora, ue de meditatione: Amplectamur valdè ieiuni
completa oratione fua ,ieiunium foluat. um. Magnum enim munimentum eft ieiunium,
36. CAPITE quadragefimonono ex decretis oratio item & eleemofyna, quum ex morte ho
Iciania indi- Euſebij Papæ , capite tertio : Vt in Ecclefia à facer- minem liberent. Vtenim ob eſcam & inobedien. Tob.12.& 4.
& a non funt dotibus ieiunia conſtituta fine neceſſitate ratio- tiam proturbatus eft Adam ex Paradiſo, ità rur
folucnda .
nabili non foluantur. sùm per ieiunium & obedientiam in Paradiſum ,
37. CAPITE quinquagefimo ex eiſdem , capi. qui voler,redibit .In hac virtute cultum corporis per ieiunium
Aduerlicatis te ſecundo :Si euenerit fames, aut peſtilentia, aut tui ornamenta quære, ô virgo , & placebis cæle- redifuria pa.
tempore qui inæqualitas aeris, vel alia qualiſcunque tribula- ti ſponſo. Nam quæ cum mundo coaleſcunt &
exorandus & tio,itarim ieiunijs & eleemofynis & obſecrationi- conferuntur, & vnguécis,aromatibus,& fragran
placandus busmiſericordia Domini deprecetur. tijs, & amictu precioſo, & auro venuftant fua cor
Deus. 38. BVRCHARDVS Vuormatienfis Epiſco- pora, vtplaceanthominibus, Deo placere nó pof
pus decretorum libro decimotertio, capite pri- funt: Chriftus autem nihil horum à te requirit,
mo ex Gregorio , de obſeruatione quadrageſi- nisi ſolùm cor mundum ,& os incontaminatum,
mą, viſuprà apud Iuonem , capite quadragefimo- ieiuniog liuidum.Quòd fi accedant aliqui, & di
quarto . cant tibi, Nè frequenter ieiunes, ne imbecillior fi- Diffuaſores
frequentis ic.
39. CAPITE ſecundo & quarto , vt apud Iuo- as,necilliscredas ,nec auſcultes: Iftosenim diabo iuni, fubora
nem ,cap.trigefimoquinto & trigefimofeptimo. lus ſubornauit. Reminiſcere eius quod ſcriptum oantur àdia .
40. CAPITE quinto ex concilio Gangrenfi, eft, quod quum Daniel & tres pueri capti effentà bolo,
Daniel.s.
vt apud Iuonem , cap.crigeſimooctauo , & infrà rege Babylonis Nabuchodonofore, & alij pueru
quæftione fequenti, D.teftimonio quadragefimo- livnà cum illis,iuſſum effet ab eo,vt de ſua regia
quarto , menſa comederent, & de fuo vino biberent, Da
41. CAPIT E ſeptimo de ieiunio Rogationú, nielem & tres pueros noluiſſe faturari ex menſa
ex concilio Aurelianenfi, capite ſexto , vt fuprà regia, & ad eunuchum dixiſſe , qui eos curabat:
apud Iuonem capite quadragefimo. Da nobis de feminibus terræ , & vefcemur. Qui
42. CAPITE nonode Sabbato ſancto,ex con- bus reſponſum eft ab eunucho, Timeo ego regem ,
cilio Araufico, capite fecundo, vtfuprà apud Iuo . quihunccibum vobis & potum imperauit dari,
nem capite quadragefimoſecundo. ne facies veftræ regi præ cæteris pueris, qui regia
43. CAPITE duodecimo ex decretis Siluerij menſa aluntur,appareant fqualidiores, & puniat
Pape,capite primo: Solét plures &c.vt ſuprà apud me. Cui ita reſponderunt, Experire id in feruis
luonem capite quadragefimoquinto . tuis plùs minùs decem diebus. Etdedit eis legu
44. CAPITE decimoſexto ex concilio Aurelia- mina ad cibum , & aquam ad potum . Et produ
Jeiunium vi- nenfi,capite primo: Presbyteri cùm ſacras feftiui- xit eos ad regem , & viſæ ſunt fpecies illorum exi
giliarum . tates populo annunciant,etiam ieiunium vigilia- miæ ſuper eos, qui ex regia menſa veſcebantur.
rum eos omnimodis feruare moneant. Vide igitur quid faciat ieiunium : morbos fa- lciunij effe.
Etus.
45. CAPITE decimoſeptimo ex dictis Eufebij nat, diſtillationes exficcat, dæmones fugat, ma
Papæ , vt fuprà, capite quadragefimonono apud lasos cogicationesexpellit, & mentem nitidiorem
Juonem. reddit , & cor purgatius & corpusſalubrius, & ad
46. CAPITE decimooctauo ex decretis Libe- thronum Dei hominem fiftit. Sed ne putes ifta te
rijPapæ,capite ſecundo : Si euenerit, &c. vtapud merè dici,habes eiusrei teſtimonium in Euange
luonem capite quinquagefimo. lijs ,ab ipſo Chriſto prolatum :Sciſcitari ſunt ab eo
leianlori vis 1. B. CYPRIANVS deieiunio & tentationi- diſcipuli, dicentes : Domine, declara nobis, quo- Matth.19.
& efficacitas. bus Chrifti:Ieiunijs vitiorum ſentina ficcatur, pe nam pacto immundi fpiritus propelluntur? Qui
Xx bus

í
 518 Q. IIII. DE IE I VNI 0.
Marci . bus reſponſum eft à Domino : Hoc genus non eij. & omnibus quæ in hoc mundo habentur ſuauia ,
cicur nisi ieiunijs & orationibus. Quiſquis igitur
ab immundo fpiritu vexatur , certum haberede-
bet ,hoc pharmaco, ieiunio inquá, ſtatìm ſpiritus
malos atlictos abſcedere, vim ieiunijmetuences.
Valdèenim demones oblectantur crapula & ocio
corporis. Magna vis in ieiunio, & magna & præ-
clara fiunt per illud. Alioqui vndè fieri poſſet, vt
homines tam mirifica præitent, ve Dominus per
eos vel figna faciat, vel fanitatem laborantibus
donet,nisi planè ob deuotas meditationes, & hu-
militatem animi, & conuerſationem bonam ? Ie-
Angelorum iunium enim , angelorum cibus eft : & quico vti-
cibus. tur, ordinis angelici cenſendus eft. Sed nè,mi dile-
& a, fimplex quiddam & promiſcuum ieiunium
putes.Non enim quià cibis ieiunat folummodò,
probè fe gefferit, fed qui abſtinec ab omni opere
malo .
3. CHRYSOSTOMVShomilia prima in Ge-
nefim : Eapropter & ipſe hodiè ingenti alacritate
ſurrexi, vnà vobiſcum lætitiæ illius ſpiritualis
Remediú ani particeps futurus, & volens aduentus ſanctæ Qua-
. drageſimæ, remedij, inquam , animarum noftra-
dragelima. rum ,vobisannunciator effe.Communisenim no-
ftriomnium Dominus, veluti pater filios indul-
Ieiunio cu- genter amans, cupiens ea quæ vnquàm peccaui-
cantur
cata . pec- mus nos abluere, hanc nobis quæ per ieiunium
fit, curationem adinuenit. Nullus igitur fit me-
ftus & c. Hæ veræ feriæ ſunt, vbi animarum fa-
lus, vbi pax & concordia eft, vbiomnis huius vi-
Pecudum ma tæ apparatus abigitur, vbi clamor & tumultus,
fant in Quad coquorum diſcurſus, & pecudum mactationes &
dragefima. medio tolluntur,& c. Vellem etiam vos purifica-
ta veftra mente , valéque delicijs & voracitari di-
Ieiuniü
ter mabo:
omniú o,matrem omnium bonorum , & pudicitię alia-
rúmque virtutum omnium magiftram , ieiuni-
giltra virtutū um inquam ,explicitis veſtrę mentis finibusfufci-
pere, vt & vos maiori fruamini voluptate, & il-
lud congruam vobis ſuam medicinam conferat.
Nam fi medici,pharmaca dare volentes,vtputri-
dum & corruptum humorem expurgent, à cor-
porali hac voluptate abftinere præcipiunt, ità vt
pharmaci efficacia delit obſtaculum , & operari,
ſuamæ vim illa declarare poffint: multo magis
nobis ſpirituale hoc remedium , hoc eft, vtilita-
tem quæ ex ieiunio eft, fufcepturis, tenuitate vi-
etus noftram mentem expurgare, & leuiorem
reddere conuenit , vt ne ebrietate demerſa in-
frugiferam & inutilem veilitatem quæ ex illo eft,
efticiat. Enimuerò ficut crapula humano generi
innumerorum malorum cauſa eft & adductrix,
Ieiuniü omni ita etiam ieiunium ventrisés neglectus omnium
um
cauſabonorum
. nobis bonorum femper cauſa fuit. Nam Deus
quum ab initio hominem condidiffet, & fciret
Remedio je.
junijopus ha quòd hoc remedio ad animæ falutem multùm
bet horno ad haberet opus : ftatim & in principio hoc manda-
animçfalutē. tum protoplaſto dedit , dicens : De omni ligno
Geocí.z.
quod eft in paradifo,comedendo comedes, de li-
gno autem ſcientiæ boni& mali nècomedatis de
ipfo. lam dicere, Hoc comede, hoc nè comedas:
ieiunij figura erat. Et adductis exemplis Moyfi,
Helix, Danielis,Niniuitarum & ipfius Chrifti, ità
fubiungit: Cæterùm quoniam nobis manifeftum
factum eft, quàm magna ſit ieiunij vis, & quàm
multiplex ex illo vtilitas, idcs per feruosac Do-
lciunij veili- minum eſt oſtenſum :proindè obſecro charitatem
tas
g no negli: veſtram , vt ſcientes, quantum ex illo fit lucrum,
triftandupro . nė veilitatem tantam quæ ex illo paratur, per de-
pter eius ad. fidiam repellatis : neque contriftemini propter il-
uentuin.
lius aduentum ,fed gaudete & exultate, iuxta bea-
2.Core . tum Paulum, dicentem : Quanto externus nofter
homo corrumpitur,tanto internus innouatur.le- terior ociofuseft.In ebrietate ea quę patimur ,non
Animæ cibus iunium enim animenoftre alimentum eft: & fic recordamur : a quibus liberati fimus, in ieiunijs
iciunium.
ut corporalis ifte cibusimpinguat corpus,ità &ie- habemus memoriam . Ieiunium enim & feipfum
iunium animam habitiorem efficit & valentio- fcit , & quæ fibi funt aduerfaria: ebrietas autem &
Mentem cle- rem . Leues ei pennas producit,vt in ſublime fera- ſeipſam ignorat, & bona quæ ex ieiunio proueni
wat .
tur,& fumma contemplari queat,vluptatibúsqueunt. Cuius gratia occifi funt filij Aaron ſacerdo- haber verme
ipfa fit ſuperior. Ec quemadmodùm leuiores na
ues maria velociùs tranfeunt, contrà multis one
ribus grauatæ ſubmerguntur : ità ieiunium qui
dem leuiorem reddens mentem ,efficit vt faciliùs
huius vitæ pelagus tranfmittat, & in cælum acea
quæ in cælis ſunt reſpiciat,& nihili faciat præſen
tia ,fed vt vmbras & fi quid minus,diffugere cen
ſeat.
4. ET homilia fecunda in Genefim : Ieiunium leiunij laas .
eft animarum noftrarum tráquillitas, ſenum de
cor,adoleſcentum pædagogus, continentium ma
gifter, quod omnem ætatem & fexum quafi dia
demate quodam ornat. Nuſquam hodiè cumul- Carnium có.
tus, vel clamor, velcarnium concifiones, vel co- fant iciunij
quorum diſcurſus: ſed omnia illa abjêrūt, & imi- tempore.
tacur hæc ciuiras honeftam quandam , continen
tem & fobriam matremfamiliâs.
5. IDEM in ſermone primo deIeiunio: Propi- Tempus icie
tiationis tempus adeft ,temporis opportunitatem nij eft tēpus
nè contemnamus : abijciendorum peccatorum Ppitiationis.
tempus eft,gratiam nè ncgligamus,ſed ieiunemus
à cibis,fed primùmà peccatis. Bonum ieiunij lu
patum ,his quidiliguntieiunijvtilitatem . Né at
cendas ad folum laborem , fed etiam ad fructum . Ad iciunij
Nisi enim ad vſum ſpectaret,non ſementem face topdeaduse
recqui ferit, vt ne repofita difpergere videretur,
Reſpiciens autem in fpem , ſeminauit quæ habuit,
vequæ non habuit metat. Doletinieiunijs caro,
fed epulacur anima.Quid melius in nobis,anima,
vel corpus ? Hæc accepit vt non doleat. Nutritur
autem & hoc pulchriùs & meliùs. Oportet nos ef
ſe in ieiunio, nec eſt proptereà corpori corruptio,
fed medicina & cura. Nam qui ieiunant, & à fiu
xibus corporis liberantur: & qui ſe preparant,fu
perfluitatem carniū liquefaciunt, & animam de
ficientem nutriunt.Ne putetis paruum quoddam Magnumira
lucrum eſſe ieiunium . Ab vno ligno fi abftinuiffet
Adá,fi ab vno ieiunâffet, mortua fuiſſetmors, im
mò non fuiſſet mortua quæ non erat. Vides fi hoc Gencl-s.
pharmaco fuiſſer vſus Adam , non fuiffet mortale
noftrü genus. Quantæ gratiæ fuit vſus, vt reſolua
tur quod inuenit Adá per intemperantia? Quan
do vides, quid mali operatū fit contrarium , hoc
eft quòd nõ abftinuit ab vno ligno Adam : cogno.
fce, quantum bonum ieiunium & abftinentia ab
his, quæ licita ſunt,afferát. Ec adductis exemplis
Moyfi, Saluatoris, & Danielis, de propheta verba
faciens,qui ad Ieroboam miffus,contra Dei man-3.Reg.lt
datum manducauerat, & idcircò à leone occifus
fuerat, icà ait : Et videre licebat de hoc triplicia
mirabilia. lacebat propheta , declarás inobedien
tiam :affidebat leo, declaransobedientiam : adfta
bat aſina,neque leonis naturam timens,neque re- Propheta,
cedens, neque aliquid à leone patiens : vt clarum quia iciuni
eſſet, non propter explendum ventrem accefliffe violauit, ale.
leonem ,vtacceſſerat, ſed ideò quia ieiunium non ctus eft.
ſeruârat illecui pręceptum erat. Et paulò pòft: le
iunium , Angeloruin imitatio eft pro noſtra viri- Iciupiú ange.
li,cótemptus præfentium , ſchola precum, alimo- lorú imicacio
nia animą,frenum oris : & mitigat concupiſcenti- Effe& us icia
as:ſciunt qui ieiunāt : & mitigat voluptates, & non nij.
ignorant qui tentârunt: mollit furorem , compe
fcitiram , ſedat Auctus naturx , excitat racionem ,
claram facit animam, alleuiat carnem , fugat fee
das intemperantias nocturnas, liberat ab ebrieta
te, collit capitis dolores, clarosaffert & colores &
adfpectus.Benè compofiti ieiunis ſunt geftus, faci
lis lingua:abeft riſus ebriorum ,rectaeft cogitatio:
non enim effunduntur concupiſcentię: hilaris eft
continentia,ferenitas inualeſcit. Homo enim ex
tes ?
 DE I EI VNIO Q. IIII. 519
filij Aaron tes ? Náhnt quia in minifterio vinam guſtarunt ? habent. In morbum incidimus per peccatum ,fa
juterisati.
Leuir.so, Quxerat lex Nažarçorum ?Nónne abftinere à vi- nemur per pænitentiam . Sed pænitéria fine ieiu- Pænitētia fie
Num.o. no, & omnibus.qua inebriant ? Daniel cum fuis nio ociofa & infrugiferaeft. Maledicta cerra, fpi- ne iciunioin.
dianiel.. legumina comedebát contemnentes menſam ty- nas & tribulos progigner tibi. In triſtitia viuere Genelis.
Daoicl.1o.
ranni Nabuchodonofor. Ieiunauit Daniel trigin- iuſſus es, non indulgere delicijs. Per ieiunium fa- Per ieiunium
tafex dierum hebdomadas : & vir ille deſiderio- tisfacito Deo .Quoniam non ieiunauimus, exula- ſatisfacimus.
rum, quia à concupifcentijs fibi temperabat, co- musé paradiſo . Ieiunemus igitur, vtad illúpott
gnomen fortitus eft. Et quomodò ieiunauit non liminio reuertamur.Et paulò pòft,oftendensſcri
vnum Iudaicum diem & breuem , ſed trigintaſex pturæ exéplis ieiunij vim : Ieiunium ,inquit, pro- Ieiunij effe
Daniel praf. dierum hebdomadas?Et ipſe præfigurabat Eccle- phetas generat, potentibusaddicrobur.Ieiunium (ta.
conſuetudinem . Panem , ait, delicatum non legumlatoribus fubminiftrat fapientiam , bona
gurauit Ec-
cleliaiciu . fix
Dium . comedebam . Alijauté pro voluptate ſua aliquan- animęcuftodia,corpori tutus conuictor,armatu
carne & vi: do bibunt, Vinum & caro non intrauit in os me ra fortiter belligerantibus, athletis exercitium .
Do jejunar
Ecclelia . um ,a quibus ieiunat Ecclefia .Videin veteri Chri- Hoc tentationes depellit, hocvngit ad pietatem ,
fianam vitam . Figuræ enim in his qui infirmi & vigiliæ familiaris comes, fobrietaris archite &tus.
imperfecti: in prophetis autem iam veritatis ve- În bellisadditfortitudinem , in pace docet quie
Ieiuniü fen
icariam Dei: Itigia. Ieiunium ſententiam Dei reuocauit. Dixit tem . Nazaræum fanctificat,fácerdotem reddit fa- Num.6.
reuocat . enim Deus, SubưercecurNiniue : & non fubuerfa cris idoneum . Neque enimfieri poteft, vt is abras
lonx 3 . eft. Adhibuerunt enim ieiunium , & effugerunt. ieiunio fan & um minifteriú cum fiducia peragat,
Leiuniü peci
catiremediú, ibidem : leiuna, quia péccatti: ieiuna, vt non pec- non tantùm in myftico horum temporum veró
& quas præ. ces : iciuna, vtaccipias : ieiuna,vt & permaneant que cultu , verùm etiam in eo qui iuxta legem in Leuit. 1o .
terca ob cau- que accepifti.Hec enim ieiunijgenera ſunt.Pecca- figuris peragebatur.Atque vtfemelomnia dicam,
fas alluma- uit alius, ieiunauit feipfum caſtigans, vt effugiat reperies quotquot fuêre ſancti, omnesper ieiuni- Per iciunium
pænam .leiunemus,né inſurgant in nos concupi- um ad vitam Deo dignam fuiſſe inſtitutos. Ieiu- ad vitam Dco
E Icentiæ . Vides vc ieiunium peccata ſequatur,hoc nium reftinxit vim ignis, obturauit ora leonum . dignainſti
eft, quia peccata admiſſa funt, fitipfum propter leiunium preces noftras fubuehit in cælum , dum tuci Sancti.
conuerfionem & pænam . Aliud ieiunium pecca- illis alarum vice fit, quô fursùm ferantur. Ieiuni
ta præcedit, non vt auferat peccatum quod com- um, familiarum eft incrementum , ſanitatis ma
miffum fit, fed vt tollat quod futurum , niieiuna- ter, iuuentutis pædagogus, ornamentum ſenibus,
Deut... retur.Aliud ieiunium ,vtqui legem quærit,legem bonus comes viatori, curus conuictor coniugatis.
accipiat. Etenim qui petit, ieiunat ve Moyſes ie Adde, quòd non folùm ad venturi feculi fugien- Ad fugienda
iunauit,vtacciperet legem . Iterùm alius ieiunat, damala ,& affequenda bona ytile eft ieiunium , mala venturi
Ecclefia ob ' ve nè amittat iure quz affecutusfuit. Ecclefia au ſed hîc interim ipfi carni conducibilius eft. Sicu
gratiäieiunat
& vt Chrifto cem fimul ob gratiam ieiunat,Ieſu opus agnoſcés, pis mentem reddere validam , fac carnem domes
cóformetus . vtpotè vecum crucifixo crucifixa,& vt dum pati: ieiunio. Hoc enim eft quod ait Apoftolus, quòd
Rom.8. tur cum Domino, & cum Domino glorificetur: quantum externus homo corrumpitur, tantum 2.Cor.4 . & 13
2.Cor. l .
a.Tim.2 . non vc Dominum lugeamus:viuit enim viuentis internus renouatur. Item illud : Cùm infirmor,
filius,fed diſpenſationis confiteamur beneficium . tunc potens fum . leiunium armatura eft ad cófi
& ti lugemus quòd crucifixerunt ipſum ,non pro- gendum cum impijs fpiritibus. Nam hoc genus Matth.19.
prer iplum , ſed propter audaciam eorum qui aufi non eijcitur nisi per deprecationem acieiunium . Marc.9.
fuerunt: ſurrexit ex morcuis, ftatin gloria ,in qua Tam multa bona proueniunt è ieiunio. Caue ta
antea cum patre fuit. Simul erat cum patre, à quo men , nè ieiunij vtilitarem fola eſcarum abſtinen
Periciunium & erat . Non eft luctu digna victoria lefú : fed ieiu- tia nieciaris. Verum enim ieiunium eft,ab omni- Ieiunium
ſpirituale.
paffióis Chri.
iti participes nemus,nofipfos curantes,operam dantes,vt paf- bus vitijs eſſe alienum . Solue omne vinculum in
efficimur, fionum illius participes fimus. iquitatis, codona' proximo, fi quid dolet animo,
6. ' ITEM ſermone ſecúdo de ieiunio: Cùm igi remitte illi debita. Nolite ad contentiones ac li
rur ieiuniú aduerfarijs noftris obfiftat, & iugum tes ieiunare. Carnes nõ'edis? fed comedis fratrem carnibus
vino abftine&.
ſeruitutis expellat, & ingenuitatis ſecuritatem re tuum . A vino abftines, fed ab iniurijs tibi no tem tur.
Omniū
ficiorumbene-
car. ftituat: quid arguméti eſt, omnium bonorum at- peras.Expectas vefperam , vt cibum capias,ſed di- Ad vefperum
vſque iciuna .
do ieiunium . que beneficiorum cardinem effe,nisì ieiuniü con em totum abſumis apud tribunalia. Væ his qui
Geaer.a . ititutum ? Et cùm in paradiſo ieiunium pro ma- ebrij ſunt, non à vino, Ira, mentis eft temulentia, Elasty.
gna commoditate indicitur, mulcò magis extra eámque a ſobrietate excutit,haud aliter quam vi
paradiſum neceffarium poftulatur. Et cùm ante num , & c.
Pręſtar vulne .plagam remedium veilicer demonſtracú eft,mul. 8. ET homilia ſecunda: Quemadmodùm ole- Roboraticiu.
ribus ſanita- tòmagìs fauciaris appetendum eft,vtpræſter yul um oblinit athletam ità ieiunium robur addit ei nium .
tem .
neribus fanitatem . Et cùm ante confi& um ad re- qui ad pietatem exercerſeſe.Itaquequantum fub .
fiftendum libidinofis voluptatibus, clypeus no- traxeris carni,tanto reddes animam habitudine
bis abſtinentiæ neceffarius fuit : multò magis ini fpirituali nitidiorem . Nam robur aduersùs inui.
ipfo noftro certamine , ieiunijauxilium ad no fîbiles hoftes non fuperat corporis diftéfione, ſed
fram victoriam flagitandum eft . fortitudine ſpiritus, & erga afflictiones toleran
7. BASILIVS Magnus in homilia prima de tia . Ità ieiunium per omne quidem tempus vtile.
laudibus ieiunij: Quemadmodùm vermes qui in eftijs, qui illud ſpontè fuſcipiunt : (Neque enim
puerorum inteſtinis germinant, pharmacis qui- affaltus dæmonum quicquam audet aduersùs ie
buſdam vehementer acribus & amaris excatiun- iunantem ,ac vitæ noftræ cuftodes angeli diligen- leiunio pur.
Ieiunium ex- tur, ità peccatum in intimis feceflibus habitans, tiùs adfuntijs, qui ieiunio purgatam habentani- gatis angeli
tinguit pec- extinguit, enecátque, fimulatqne in animam fu- mam ſed multo magìs hoc tempore, quo per vni diligentiùs
adfunt.
peruenerit ieiunium , ob hoc ipfum ſuo dignum uerſum terrarum orbem vndique denunciatur
nomine,quòd inedia purget animæ viſcera.Quic- ieiunij præconium . Nec vlla eft infula, nec vlla Vniuerſale
quid vecuftate præcellit,idem venerabile eft.Re- terra cominens, non ciuitas, non gens vlla, non dragefimz.
ieiuniá qua
uerere igitur ieiunijcaniciem.Tam vetus eft, vtfi- extremus mundi angulus,vbi non litaudituin ie.
mul cum homine condito cæperit. in paradiſo iunij edi& um . Quin & exercitus,, & viatores, &
præfcriptum eft.Primum illud præceptum acce- nautæ , & negociatores, omnes pariter audiunt
Gener.z. pic Adam , nè de ligno fcientiæ boni acniali ede- edi&tum , & fummo gaudio excipiunt. Ne quis
ret.Hoc autem verbum ,Non ederis ,ieiunij & abfo igitur ſemet excludat à numero ieiunantium , in
tinentiæ lex eft. Si àligno ieiunaſtet Eua, nequa- quo omne hominum genus, omnis xtas, omnes
quam hoc nunc ieiunio opùs haberemus. Ne- dignirarum formæ cenfentur. Angeli ſunt, qui in Angeli de.
Matth.s . que enim qui valent egent medico, fed qui malé fingulis ecclefijs defcribunt ac recenſencieiunan- ſcribunt
nantes . ieiu.
XX % cium

1
 .
520 Q. IIII. DE I EIVNIO
tium capita . Et poft pauca : Ieiunium ſeruat par-
Ieiunij priua uulos, ſobrium redditiuuenem, venerabilem fa
ti fructus .
cit ſenem . Venerabilior enim eft canities ieiunio
decorata . Ieiunium fæminis ornatus eft congru-
entiflimus , ætate ac robore vigentibus, pro fre-
no eft. Ieiunium , matrimonij custodia eft, vir-
ginitatis nutritius . Atque hæc quidem commo-
da adfert priuatim ieiunium , in fingulis ædibus
Publiciiciu- in quibus colitur.As publicè quomodò vitam
nij fructus.
noftram gubernat ? Toram ſemel ciuitatem , to-
tumis populum ad tranquillitatem cóponit,con-
ſopit clamores ,fedat lices,cóuicijs imponit ſilen-
tium.Excipite hoc pauperes cocubernale vobis ac
menſæ fociú. Excipite ferui,vt reſpirationé à per-
petuis ſeruitij laboribus. Excipite diuites, quod
noxæ è luxu côtractæ medeatur, quod's viciſlitu
dine & nouitatevobis iucundiora reddat ea,quæ
nunc ob aſſuetudinem faftidiuntur. Excipite ma
Sanitatis ma. lè valentes ſanitatis matrem. Qui bona eftis habi-
habitudinis tudine, excipite bonz habitudinis cuftodem . In-
cultos ieiu terroga medicos, ac dicent tibi, nihil effe pericu-
nium .
lofius habitudine corporis extreme bona. Eó-
que qui peritiſlimi ſunt artis, per ieiunium de-
trahuncredundantia, ne vis nacuræ pondere cor-
pulentiæ fra & ta fuccumbat. Attamen ad hoc, vt
laudem promereatur ieiunium , non eſt per ſe ſa .
tis temperare à cibis , ſed ieiunium ieiunemus
leianião àvi : acceptabile, Deo gratum. Verum ieiunium eft, à
iungendum . vitijs immunem effe, continentia linguæ ,iræ co-
hibicio, concupiſcentiarum amputatio , obtre-
Etationis,mendacij,periurij.Ab his abftinere, ve-
rum eft ieiunium .
9. AVGVSTINVS in tra &tacu de vtilitate ie-
iunij, capite ſecundo : Si caro in terram vergens
onus eftanimæ,& ſarcina prægrauans præuolan.
tem : quantum quiſque delectatur ſuperiore vita
ſua, tantum deponitdeterrena ſarcina ſua. Eccé
quod agimus ieiunantes. Deindè proſequitur ca-
pite tertio : Non vobis ergo videatur leuisres aut
ſuperflua, nec quiſquam fortè hoc faciens Eccle-
fiæ conſuetudine,cogitet apud fe, & dicat fibijpfi,
ve ſuggerentem intrinſecus audiat tentatorem :
Quid facis quia ieiunas, defraudas animá cuam ,
non ei das quod eam delectat, cibijpfiingerispoe-
nam ,tuusipſe tortor & cruciator exiftis. Deo er
Quid tēratori gò placet,quia te crucias. Ergò crudelis eft quide-
reipódendú,
quãdo ieiunij lectatur pænis tuis. Reſponde huiuſmodi tenta-
affidtionem tori : Excrucio me planè, veille parcat :do deme
cxaggerat. pænas, vt ille fubueniat,vt placeam oculis eius,vt
delectem fuauitatem eius. Nam & victima excru
ciatur, vt in ará imponatur. Minùs premet men-
tem meam caro mea. Et tali diſſuaſori malo ſer-
uo ventris reſponde per hanc fimilicudinem , &
Similitudo. dic : Si iumento fortè inſideres, fi equo vcereris,
qui te geſtiendo poflet præcipitare; nónne ye ſe-
curus iter ageres, cibaria ferocienti fubtraheres, &
Nota cur ie. fame domares ,quem freno non poſſes? Caro mea
junio carnein iumentum meum eft : iter ago in Hierufalem ,ple
* for.excu: runque me rapit, & de via conatur * excludere :
tere Via autem mea Chriftus eft. Ità exultantem non
cohibebo ieiunio :Si quis hoc fapit,etiam ipſo ex-
perimento probat, quàm vưiliter ieiunetur. Nunc
quid enim caro ifta, quæ nunc donatur, ſemper
domabitur ? Dum téporaliter fluitat, dum mor
talitatis códitione prægrauatur, habet exulcatio-
nes fuas, manifeftas & periculoſas menci noftræ ,
Caro eſt enim adhuc corruptibilis, nondùm re
furrexit.Nam non femper ficerit,nondùm habet
ftatum proprium cæleſtis habitudinis . Nondùm
enim fa & i fumus æquales angelis eius.
AMBROSIVS in libro de Helia & ieiu-
Iciunijma. nio, capite ſecundo: Magna virtus eft ieiunij.De- fcit aſperior, quorum odoremoriantur :ità pro
gna virtus.
Matth.4 . niquè tam ſpecioſa ea militia eft, vt ieiunaredele- fundum animæ virtus ingreſſa ieiunij,culpam la Culpă laten
3. Rcg.19.& is &aret & Chriſtum : tam valida, vtad cælum ho- tentem interficit.
mineseleuaret. Et vt humanismagis quàm diui- 18. IDEM inepiſtola octogeſimafecunda ad ec- nullumete
nis vtar exemplis,Helix ieiuni ore vox emiſfa cæ , clefiam Vercellenſem , quorundam Iouinianiſta- metitū, bære.
lum clauſit ſacrilego populo ludæorü. Quid eius
reliqua contexam ? Ieiunus filiú viduæ ab inferis 4. Aeg.2.
reſulcicauit.Ieiunus pluuias ore depoſuic, ieiunus 3.Reg.19 .
Elias plus
ignes de cælo : ieiunus curru raptus eft ad cælum , meruit quad
& quadraginta dierum iciunio diuinam acquifi- do plus icin .
uit præſentiam.Tunc denique plus meruit , quan- nauit.
do plus ieiunauit. Ieiuno ore itaruit Auenta lor. 4.Reg.z.
danis, & redundantem Auminis alueum repente
ficcatum ,puluerulento tranſmigrac veſtigio. Me
ricò illum dignum cælo diuina iudicauicſenten
tia,ve cum ipfo raperetur corpore, quoniam.cæ
7
leſtem vitá viuebat in corpore, ac ſupernæ yſum
conuerfationis exhibebat in terris.
11. CAPITE tertio : Quid eft ieiunium , nisi
iciunijcom .
fubftantia & imago cæleftis? Ieiunium , refe &tio mendacio
.
animæ,cibus mentis eſt.leiunium ,vita eft angelo
rum : ieiunium , culpæ mors , excidium delicto - Culpa mors ,
excidium de
rum, remedium falutis,radix gratix , fundamen lictoruni.
tum cft caftitatis. Hoc ad Deum gradu citiùs per ,
uenitur .
12. CAPITE quarto: Gula nudos facit, ieiu
nia operiunt & exutos. Vndè Dominus ait: Ope- pfal.os.
rui in ieiunio animam meam.Bonum operimen
tum , quod animam cegit, nè à técatore depræhen
datur, nè à tentatore nudetur. Bonum velamen, Ieiunii cul
quod tegit culpam ,regit abftincntia,tegit gratia. Pral.st.
Beati cnim quorum remiſſæ ſunt iniquitates, &
quorum tecta ſunt peccata. Tegit gratia, dum re
mittit, & omnem abolet errorem.Tegic abſtinens Abftincatia
tia, dum abluit vitium, & nice to abiconditaffe abluit vitia .
& u ,atque extenuat penitendo.Etenim ieiunium
& eleemofyna à peccato liberant.
13. CAPÍTE ſeptimo: leiunium vircucé ignis
extinxit, ieiunium ora obftruxitleonum ,ieiuni. Daniel.3 6.
um maris Auenta ſolidauit,ieiunium petram fol- Exod.14.17.
uit in fontes aquarum . Virtute ieiunij,cótra ſuam
mutata naturam & Audus obriguit , & petra in
undauit.
14. CAPITE o&auo : Ieiunium , continentiæ
magiſterium eſt, pudicitiæ diſciplina, humilitas
mentis, caftigatio carnis,forma ſobrietatis, nor
ma virtutis,purificatio animæ, miſerationis ex- feiunia opee
rificati ani.
penſa, lenitatis inftitutio, charitatis illecebra, ſe
nilis gratia, cuſtodia iuuentutis. Ieiunium eſt in- Alimentum
firmitatis alleuamencum ,alimentum ſalucis. ſaluris .
15. CAPITE nono : Eit ergò ieiunium recon- Recöciliatio.
ciliationis facrificium , virtucis incrementum , nis facrificia .
quod fecit etiam fæminas fortiores augmento Edhere
:
gratiz.
16. CAPITE decimo :Myftica quoquemenſa
ieiunio comparatur. Ila menſa, de qua dicit Da
uid : Parâfti in conſpectu meo menfam aduersàs Plal...
eos qui tribulant me.Menſa ifta famis acquiricur
precio ,& poculum illud inebrians ſobrietate,cx
leftium facramentorum fiti quæritur . Ergò fi ad
menſam illam venerabilem , ieiunia ſancta nos
perducunt, fi hac fame illa quæ funt æterna mer- Mercamx
camur , quid de ijs dubitamus quæ in vſu hu- zterna .
mano funt, quòd etiam ſuauiora hæc nobis fa
ciat ieiunium ? Non autem omnis fames accepta
bile ieiunium facit, ſed fames quæ Dei timore
ſuſcipitur. Nemo in ieiunio culpă includat, præ- leiunium
ferat innocentiam.Ieiunium etenim ,culpæ inter- culpæ inics
fecior.
fe&tor eft.
17. CAPITE vndecimo : Nemo amarioribus
preopter dulciora.Dulcis voluptas videtur,ama
rum ieiunium . Hoc amaro illud dulce colla ,
tur. Solent amara etiam ipfis plus prodeſſe cor- E. D.Basilio
poribus. Sicut enim cùm in intimis puerorum militudo.
viſceribus vermes ex cibi indigeſtione naſcun
tur, extingui non queunt nisì cùm amarior po
tus infunditur, aut medicamentorum visinole .
té incerf icit. .
rum errorem cöfutans:Audio homines * qui di- lis antiqua.
cunt * aliâs,Audio
 DE I'E
venifle ad cunt,nullum eſſe abftinentiæ meritum , nullum
3 vos Sarmati.
onem & Bar. frugalitatis, nullam virginitatis gratiam , pari
barianum va . omnes æftimari precio, delirare eos qui ieiunijs
niloquos ho. caftigent carnem ſuam , vt menti fubditam faci-
mincs quidi. ant. Quod nunquam feciſſet,nunquam ſcripfiffet
caut,
Confutatio. ad inftruendum aliosPaulus Apoftolus, fi delira-
1.Cor.9.
mentum putåſec. Gloriatur itaque, dicens : Sed
caftigo corpus meum, & ſeruituti redigo ,nè alijs
prædicans,ipſe reprobus inueniar. Ergo qui non
caftigant corpus fuum , & volunt prædicare alijs,
ipli reprobi habentur. An quicquam tam repro-
bum , quam quod ad luxuriam , ad corruptelam ,
ad lafciuiam prouocat , quàm incitamentum li-
bidinis incontinentiæ fomes,incendium cupidi-
Ix Epicureo- tatis ? Quxiftos Epicureosnoua ſchola mifit,non
profe &ti. philoſophorum , vr ipfi aiunt, ſed imperitorum ,
qui voluptatem prædicenr,deliciasſuadeant, ca
fimoniam nullius eſſedicant vtilitatis? Puerunt
2.loan.a. nobiſcum , fed non fuerunt ex nobis.Neque enim
puder dicere quod dicitEuangelifta Ioannes.Sed
Hærefis ifta hîcpofiti, primò ieiunabant, intra monaſterium
ab apoftatis
monachis continebantur: nullus erat luxurię locus,interdi-
iniciü cepit . eta ludibriofæ difputationis licentia. Hoc delica-
2 ti non potuerunt ferre.Abiêrunt: deindè volentes
redire, nó funt recepti. Pleraque enim audieram ,
quæ deberem cauere. Monueram , nihil profece-
ram . Efferueſcentes itaq diſſeminaretalia cæpe-
la runt,quibusincétores eſſent vitiorum omnium ,
Miſerabiles, perdiderunt vtiqué quòd ieiunaue- rex faluberrimæ nos obferuantiæ ratione infor
runt :Perdiderunt, quòd fe aliquo continuerunt mauit, præfiniens nobis per temporum recurſus,
tempore. Nunc itaque diabolico ftudio inuident quoſdam ieiuniorum dies,in quibus caftigatione Stati ieiunio
aliorum operibus bonis, quorum ipfi fructuex- corporum virtus roboraretur animorum . Huius fum dics.
. Leiunio & ab ciderunt. Et paulò pòft: Quomodo igitur volu- autem remedijmunus,dile&tiſlimi, etiam in iſto
undü ad pa . prasad paradifum reuocarenos poteft, quæ fola
sadifum ,non nos paradiſo exuit ? Vndè & Dominus Iefus vo-
pvoluptatė. lens nos aduersùs diaboli tentamenta fortiores
reddere, certaturus ieiunauit, vt ſciremus quia
aliter illecebras mali non poffemus vincere. De-
niquèipfe diabolus primum tentamentorú ſuo-
Marth.a.
rum ſpiculum de voluptate intorſit,dicens:Si fili-
us Dei es, dic ve lapides ifti panes fiant. Vndè ait
Dominus: Non in pane ſolo viuit homo , fed in
omni verbo Dei. & noluit facere, cùm poffet,vt
Chriftus ideò magis lectionis ftudio quam voluptatis, intende-
iciunauit, vt re nos falutaripræcepto doceret. Et quia ifti ieiu-
nobis effet nandum negant, qua cauſa Chriſtus ieiunaueris
exemplo. adftruant, nisi yt nobis exemplo effet eius ieiuni-
um, Denique in pofterioribus docuit,non facilè
Matth.17 . malú poffenisì noftro vinci ieiunio, dicens : Hoc
genus non eijcitur, nisi in oratione & ieiunio.
Actor,lo. Quid etiam fibivult fcriptura ,quæ docet ieiunar-
Sandtiperie- ſe Petrum ,& ieiunanti atque oranti de baptizan-
. dis Gentibus reuelatum myfterium ,nisi vt oiten-
iuniú præfti-
derer etiam ipſos fandtos,cùm ieiunant,tunc fieri
Exodi 34
pręſtantiores ?Denique Moyſes cùm ieiunaret,le-
gem accepit. Et ideò Petrus cùm ieiunarec, edo-
ctus eſt noui teſtamenti gratiam . Daniel quoque
Daniel.34. ieiunij merito ora claufic leonum , fucurorum '
9. & 1o.
temporum vidit negocia. Aut quæ nobis falusel
Tob.4.13 . ſe poteft, nisì ieiunio eluerimus peccata noftra:
cùm fcriptura dicat: Ieiuniü & eleemofyna à pec-
cato liberat? Qui ſunt ergò hi præceptores noui,
qui meritum excludant ieiunij? Nónne Gentili-
Getibus co. , um vox ifta eft ,dicentium :Manducemus & biba- '
parátur ijqui mus ? Quos bend irrider Apoftolus, dicens :Si ſe
rity iciunij. cundùmhominé pugnaui Ephefi ad beftias ,quid
1.Cor.is mihi prodeft,fi mortui non reſurgunt? Manduce-
mus & bibamus,cràsenim moriemur.Et quibuf-
thamnis dam interie &tis: O ftultum Helifæum qui fylue-
4.Reg.4. ftribus * ramis & amaris pafcebat prophetas: Im-
1. Eld.s. memorem ſcripturarum Eſdram , qui memoria
2. Cor.11.
fcripturas reddidit: Infipientem Paulum ,quiglo-
riatur ieiunijs, fi nihil proſunt ieiunia . Sed quo-
Jeiunijs vitia modò non proſunt,quibus vitia purgantur? Quæ
purgaotur.
fideferas cum humilitate, cum miſericordia, vt
Efaia 58. Efaias ſpiritu diuino locutus eſt, Offa cua pingue-
Pingueſcit
anima. ſceng & eris ficut hortus ebrius, Pingueſcit igitur
I V N I Ö. Q. HITTA 521
anima cua vircutesi eius,fpirituali adipe ieiunij,
& fructus cui multiplicantur vbertate méris cux ,
vt fit in te ſobria ebrietas, ficut illud eft poculum
de quo ait Propheta:Et poculum tuum inebrians Pſal.az.
quàm præclarum eft.
19. LEO Magnus ſermone primo de ieiunio fe
primimenfis:Obferuantiam quidem veftram ,di- Ieiunia qua
dá volütaria,
lectiſlimi, itd nouimus eſſe deuotam , vt animas Gue priuata,
veftras,non folùm legitimis,fed etiam volútarijs quæda legiti.
ieiunijs excolatis . Veruntamen adijciéda eft huic ma fiuecom
Ita & indi.
ftudio etiam noftræ admonitionis exhortatio ,vt munia .
fi qui ſunt in hoc exercitio tardiores in his ſaltem
diebus communi abftinentiæ ſe obedienter ad
iungát,in quibus nos oportet facratiſſimam con- ver iciunium
ſuetudinem attentits celebrare, veper humilita- cotrades ho.
tem ieiunij, cótra omnes hoftes noftros, diuinum meremur ama
mereamurauxilium .Res enim eft præcipuiope- xilium .
ris, quam ex authoritate indicimus, & ex charita- Ex authori.
teſuademus, vt paululùm edendi libertate com- Pontifex ic .
preſſa ,caftigationi corporum & pauperum ftude- iunium .
amusalimoniæ.Etideò, dilectiſlimi,quia feptimi
menfis ieiunium nos celebrare conuenit,fan &tita- ciuniã qua:
tem veſtram monemus, vt quarta & ſexta fecia rum compre
ieiunemus : fabbato verò apud beatum Petrum hendit feri .
Apoftolum pariter vigilemus, cuius fuffraganti- * 4.6. & fab
bus meritis, ab omnibus tribulationibusmerea- Sanctorum
mur abſolui per Chriftum Dominum noftrum . merita.
20. SERMONE fecundo : Miſericordiffimus
qui ſeptimus eſt, menſe diſpofitum eft, quod nos
prompta conuenit alacritate ſuſcipere, vt præter
abftinentiam , qua quiſque ſe peculiariter atque
priuatìm ſecundùm modū fuæ poſibilitatis ex Ieiunjum
ercet,hæcipſa, quæ omnibus fimul indicitur, ani melis omni. .
mofiùs celebretur. Nam in omni agone certami- bus fimulin.
nis Chriftiani,vtilitas continentię plurimùm va- dicitur .
let, ita vt quidam fæuiſlimorum ſpiritus dæmo
num ,qui ab obfellis corporibus nullis exorcizan
tium fugantur imperijs, ſola ieiuniorum & ora
tionum virtute pellantur, dicente Domino: Hoc Matth .19.
genus dæmoniorum non eijcitur, nisi in ieiunio Marc...
& oratione. Grata ergò eft Deo, & terribilis dia Terribilis
bolo ieiunantis oratio, nec latet quantum acqui- diabolo ieiu
rit fuæ faluti, quæ tantum præftat alienæ. In hac nătis oratio .
fanè obferuantia dilectiſlimi, quanuis nos omnes
vnanimiter oporteat effe deuotos, fi qui tamen
funt, quorum voluntati aliqua obfiftat infirmi
tas, laborem, qui ſupra vires eft corporum, redi
mantimpendijs facultatum .
21.
21. SERMONE terrio : Ad exorandam ,dile
Aiſlimi,miſericordiam Dei, & ad renouandum Ieiunij vis .
ftatum fragilitatis humanæ , quantuni valeant
religioſa jeiunia,fan &torum prophetarum præ
dicatione cognoſcimus, qui diuinæ iuftitiæ com
motioncm ,quam frequenter populus Ifrael me
rico iniquitatis inciderat, non nisìieiunio prote
ftantur poffe placari. Vndè & loel propheta ad loel.a.
moner, dicens:Hæc dicit Dominus Deus vefter :
Conuertimini ad me in toto corde veftro ,in ieiu
nio,in fletu , & planctu: & fcindite corda veftra, &
non veſtimenta veftra : & conuertimini ad Domi
num Deum veftrum , quia miſericors eft, & pati
ens, & magnanimus, & multùm mifericors. Et
iterùm : San & ificate ieiunium ,prædicate curatio Ibidem.
nem, congregate plebem , fan & ificate Ecclefiam .
Quæ cohortatio , dile& iſlimi, noftris quoque eft
amplectenda temporibus, quia huius curationis
remedia, etiam à nobis ſuntneceffariè prædican
da , vt in obſeruantia ſanctificationis antiquz
quod perdidit ludaica præuaricatio , acquirat
Chriſtiana deuotio , Diuinarum nanquereueren 1
tia ſanctionum , inter quælibet fpontaneæ obſer
uantiz ftudia, habet femper priuilegium ſuum ,
Xx 3 vt
 922 Q. IIII. DE I EI VNI.O.
Ieiunium pu- vt facratius fit, quod publica lege celebratur, 23. SERMONE quinto de eodem ieiunio - ſe
blicum pri quàm quod priuata inſtitutione dependitur. Ex- primi menſis : Sancitum , dile & illimi, in feptimo
waco præftar.
ercitatio enim continentiæ , quam fibi quiſo pro- menſe ieiunium , ad communis deuorionis exer
prio arbitrio indicit, ad vtilitaté cuiuſdam
per- citia prædicamus,fidenter vos paternis cohorta
tinet portionis. Ieiunium verò, quod vniuerſa tionibus incitantes,vequod fuitantè Iudaicum ,
Ecclefia ſuſcipit, neminem à generali purificatio- veftra fiat obſeruantia Chriftianu.Eft enim omni teftamento
leiunia vttig
ne ſeiungit: & tunc fit potentiſſimusDei populus, tempore aprum & teftamento vtrique conueni congruunt
quando in vnitatem ſanctx obedientiæ, omnium ens, vtper caftigationem mentis & corporis, mi
fidelium corda conueniunt, & in caftris militiæ ſericordia diuina queratur : quia nihil eft effica
Chriftianæ, fimilis ex omniparte præparatio, & cius ad exurandum Deum ,quàm vt homo ipfefe
Ieiunium 4 eadem eft vbique munitio. Et in fine: Quarta igi- iudicet, & nunquàm delinatà venia poftulanda,
fabbati in 4. tur & fexta feria ieiunemus: fabbato autem apud qui ſe ſcit núquam cle fine culpa.Et in fine: Quod animaru
Reparationi
pro
temporibus. beatiſfiinum Petrum Apoſtolum pariter vigilias ergò & fan &tificationi corporum , & reparationi deft ieiuniú .
Merita & ora celebremus,cuius meritis & orationibus confidi- prolit animarum , quarta & ſexta feria ieiunemus, 4.& 6.feriz
Petri. musnobis per omnia miſericordiam Dei noftri labbato autem apud beatiffimum Petrum Apo- dobbelt virgine
eſſe præftandam . ftolum vigilias celebremus, eius orationibus ad lijs.
22. ET ſermone quarto : Prædicationem no- iuuandi,ve ſanctorum defideriorum conſequa- Orationes
ftram , dilectiſlimi,familiaris vobis adiuuat con mur effcctum . S. Petri.

ſuetudo, & ratio temporis commendat officium 24. SERMONE ſeptimo:Apoftolica inftitu
facerdotis, nè aut oneroſum videatur aut ardu- tio ,dilcctiſlimi, quæ Dominum Iefum Chriftum
um , quod & præceptum exigit legis, & deuotio ad hoc veniſſe in hunc mūdum nouerat,velegem
temperat voluntatis. Quæ cum in vnum, gratia non folueret : ità veteris Teftamenti facramenta Exveteri lege
quçna Eccle
Coms. Dei auxiliante, conueniunt, non litera occidit, diftinxit, vt quædam ex eis, ticuc erant condita ,
fed fpiritus viuificat. Vbi autem fpiritus Dei, ibi Euangelicæ eruditioni profutura decerperet, & daretinuerit,
libertas, quæ legem non timore exequitur, ſed quæ dudùm fuerant confuetudinis ludaica , fierét que non .
Obedientia amore. Obediencia enim mollit imperium : nec obſeruantiæ Chriftianæ.Quanuis enim varietates
mollit impe- dura ibi neceſlitate feruitur, vbi diligitur, quod hoftiarum , differentiæ bapuſmatum , & ocia fab
iubetur. Cùm ergò vos, dile&tiſlimi, ad quædam batorum , cum ipſa carnis circuncifione cellaue.
quæ etiam in veteri teftamento inftituta funt, co- rint, manent tamen ex ipfis voluminibus, & apud
hortamur, non ludaicæ vos obſeruátiæ iugo fub- nos præcepta plurimamoralia.Quòd igitur,dile- Ad purifica
dimus, nec conſuetudinem vobiscarnalis populi aiſimi , ex veteris prædicatione doctrinæ ad pu- marum alle
Alia Chriſti. indicimus. Excellit ſuper illorum ieiunia conti- rificationem animarum corporum noftrorum mitur icia .
nium .
anorum atq; nentia Chriftiana, & fi quid nobis atæ illis com- ieiunium ſeptimi menfis adſumimus,non legali
ludçorum ic- muneeft in temporibus, non concordat inmori- bus nos oneribus fubijcimus, fed vtilitatem con
iunia .
bus. Habeant illi nudipedalia ſua, & in triſtitia tinentiæ, quæ Chrifti Euangelio feruit, ample& ti
vultum oftendant ocioſa ieiunia : nos in nullo mur:Quia in hoc poteft ſuper fcribas & Pharifços Match.s.
ad habitus noftri honeftatem diſimiles, nec à iu- Chriftiana abundare iuftitia, non euacuando le
ftis & neceffarijs operibus abftinentes, edendi li- gem ,fed intelligentiam refutando carnalem . Nec
centiam fimplici parcitate cohibemus, vt in vſu enim talia noftra debent effe ieiunia , qualia erant
ciborum modus eligatur, nõ creatura damnetur. illorum , quibus Efaiaspropheta,Spiritu ſancto
Quanuis enim vnicuique noftrûm liberum fit, in ſe loquence,dicebat :Neomenias veftras,& fab - Elaiz 1
voluntarijs caftigationibus proprium corpus af- bata, & diem magnum non fuftineo , ieiunium &
ficere, & nunc moderatiùs, nunc verò diftri&tiùs, ferias, & dies feftos veftros odit anima mea.Vnde
repugnantes ſpiritui carnales cócupiſcentias edo- Dominus ieiunandi formam difcipulis tradens:
mare, quibufdá tamen diebus ab omnibus opor- Cùm ieiunatis,inquit,nolite fieri ficut hypocritæ Matth.6.
Ieiuniúgene ter pariter celebrare generale ieiunium , & tunceft triftes.Et in fine: Quarta & ſexta feria ieiunemus: 4. & 6.feria
cum profiter efficacior ſanctiorg deuotio,quando in operibus fabbato autem apud beatum Petrum vigiliasce - vigilijs laba
tur priuato. pietatis, totius Ecclefiæ vnus animus & vnus eft lebremus, cuiusnobis orationes fuffragabuntur bati.
lenſus.Publica enim præferendafuntproprijs: & & merita, ve quantumcunque fidelibus tribuitur merita Orationes
D.Pe&
ibi intelligenda eft præcipua ratio vtilitatis, vbi bonum velle,tantum donetur & poſſe. tri ſuffragan
vigilat cura cómunis. Teneant igitur diligentiam 25. SERMONE octauo :Felicior femper par- cur nobis.
ſuam obſeruantiæ fingulorum , & contra nequitię ca temperantia, quam profuſa luxuria :maiorg
ſpiritalis infidias, implorato diuinæ protectionis eſt lux humilibus,quam ſuperbis, & fublimior
auxilio ,celeftia quiſque arma arripiat. Sed Eccle- més , quæ inter prohibita acos permilla certiùs ha
fiafticus miles, etiam fi ſpecialibus prælijs poſlīt bet ſperare cæleftia, quam amare terrena. Vt au
fortiter facere, rutiùs tamen & feliciùs dimicabit, tem in hoc prouectu animus religiofus excellat,
fi contra hoftem palàm in acie ſteterit,vbi non ſu- & ius ſuæ dominationis obtineat, ſubigendo cor
is tantùm viribus certamen ineat, fed fub inuicti pori caftigatio eft adhibenda ieiunij . Quod licet
regis imperio, fraternis conſociatus agminibus, generali nomine ad omnem continentiam perci- Iciuniá pro
bellumvniuerfale conficiat.Minoreenim difcri- nerevideatur, propriè tamenad edendidiminuer les cliente
mine plures confligunt cum hofte, quàm finguli: tionem refertur, vtprofit nunc voluntate non ſu- në refertur.
nec facilè patet vulneri, quem oppofito ſcuto fi- mere, quod ab initio contra vetitum nocuit vſur
dei,non ſua tantùm , fed etiam aliorum fortitudo pâffe, vt ficut illic concupiſcentia vulneri, ità hîc
defendit, vt vbi eft vna omnium cauſa, litvna vi- abftinentia fit ſaluti. Cui medicinæ, dilectiſfimi,
Carcerta ie & oria.Etpaulò pòft:Eccùm nos oporteat ſemper cùm omne tempus fit congruum , hoc tamen ha- Iciunium
juniorum te. ſtudere virtutibus, quidamtamen dies funt ad bemus apriſimum , quod Apoftolicis & legalibus Apoftolisia
ta . caftigationem communis obſeruantiæ conſecra- inftitutis videmus electum , vt ficut in alijs anni fitucum .
ti, veanima, quæ terrenis adhuc defiderijs impli- diebus,ità in menſe ſeptimo, ſpiritalibus nos pu
catur, & curis feculi impeditur, ex interuallo fal- rificationibus emundemus. Conuenientibus au Remiffio pece
tem ad diuina reſpiret, & quia portio diuini agri tem in vnum propoſicum tribus ftudijs,oratione catorü pix
Quarta & fe eft, dignos cæleftibus horreisadferat fru &tus. Ibi fcilicet & eleemofyna atque ieiunio, præftabitur taturoratio
fabbatüiciu. enim fpes eft metendi, vbi fuerit diligentia ſemi- nobis à mifericorde Deo & cohibitio cupidita- clccmofyna. ac ieiunio&
nij quatuor nãdi.Et in fine:Quarta igitur & fexta feria ieiune- tum , & exaudicio precû ,& remiſlio
temporum mus:Sabbato verò ad beatiſſimú Petrum Apofto- per Dominum noftrum Iefum Chriſtum .
S. Petri. lum vigilias celebremus, fperátes nosità eius ora 26. SERMONE nono :Quod dudùm & tradi- Traditio &
Iciunij ſacri- tionibus adiuuandos, vtDeus miſericordiarum , tio decreuit, & conſuetudo firmauit,nec eruditio iciunij Se.
ficio placatur iejunijnoftri facrificio placatus exaudiat. ignoras nec pietas prætermittit.Sed quia facerdo- ptembris.
Dcus ,
talis
 DE I E IVN I O. Q.IIII. $ 23
talis officij eft, erga omnes Ecclefiæ filios curá ha- ram , pia obferuatione ſuſcepit. Quoniá ficut per- Quomodò its
bere communem ,in id quod & rudibus profit & maner apud intelligentiam Chriftianam ,Domi- iunium , qua
doctis, quos fimul diligimus, pariter incitamus, num Deum tuum adorabis, & illi foli feruies : &, lege præcc
vtieiunium quod nobis feptimi menfis recurſus Diliges proximum tuum ficut teipfum , & cætera prú, ad Chri
itianos perti
indicit, fide alacri per caftigationé animi& cor- talium mandatorum : ità quod in eiſdem libris neat.
Cur 4.tep poris celebremus. Et poft pauca : Ideo enim con de ieiu nior um fan &tific ation e & cura tion e præ- leiunij vis &
rum iciunio.a
tinentiæ obſeruantia, quatuor eſt aſſignata tem- ceptum eft, nulla interpretatione vacuatur. In coergia.
inftituta ,
poribus, vein idipfum totius anni redeunte de- omni enim tempore omni vita huius feculi, ie
curſu, cognoſceremus nos indefinenter purifica- . iunia nos contra peccata faciunt fortiores, ieiu
tionibus indigere, ſemperm effe nitendum, dum nia contra concupifcentias vincunt, tentaciones
Ad delendű huius vitæ varietate iactamur,vtpeccatum , quod repellunt,fuperbiam inclinant, iram mitigant,&
peccata. fragilitate carnis & cupiditatum pollutione con- omnes bonæ voluntatis affectus,ad maturitatem
trahitur, ieiunijs atque eleemofynis deleatur. Et totius virtutis enutriunt : fi tamen in ſocietatem
Feriz 4.& 6. in fine : Quarta igitur & fexta feria ieiunemus: fibi beneuolentiam charitatis aſſumant, & in opé Feriz 4. &
fabbati icin. ſabbato verò apud beatum Petrum Apoftolum ribus miſericordiæ ſe prudenter exerceant. Hæc ieiunia cum6 .
Meritis & vigilias celebremus, cuius nos meritis & oratio- itaque, vt adiuuante Deo, pia deuotione curen- vigilijs fab 1
orationibus nibus credimus adiuuandos, vt mifericordi Deo tur, quarta & fexta feria ieiunemus: fabbato verò bati.
S.Petri adiu- ieiunio noftro & deuotione placeamus.
va mur. apud beatum Petrum Apoftolum vigilias cele- Orationibus
27. IDEM Leo de ieiunio decimi menfis, ſer- bremus, cuius orationibus adiuti, in omnibus ii,mifericor.
miſericordiam Dei mereamur. dia Dei mc.
mone primo : Tria verò ſunt & c.vt ſupra quæfti-
one præcedenti, A.teftimonio fecundo. 31. SERMONE quinto de eodêieiunio : Huic remur.
28. SERMONE:fecundo de ieiunio decimi autem operi (eleemofynarī )cùm omnia oppor
Notaiciunij menſis: Quid poteft effe efficacius ieiunio . cuius tuna fint tempora, hoc nunc præcipuè aptum at
obſeruantia appropinquamus Deo, & refiftentes que conueniens, in quo ſancti Patres noftri diui
diabolo, viria blanda ſuperamus. Semper virtuti nitùs inſpirati,decimimenfis ſanxêre ieiuniü, vo
cibus, ieiunium fuit. De abftinentia prodeunt ca- omnium fructuum collectione concluſa,rationa
ftæ cogitationes,rationabiles voluntates,falubria bilis Deo abftinétia dicaretur, & meminiffer quif
confilia. Et per voluntarias affixiones caro con- que ità vti abundantia,vt & circa ſe abftinentior,
cupiſcentijs moritur,virtutibus ſpiritus innoua- & circa pauperes eſſet effufior.Efficaciſſima enim Efficax unde
tur . Sed quia non ſolo ieiunio animarum noftra- pro peccatis deprecatio eft in eleemofynis atque catif oratio.
rum falus acquiritur, ieiunium noftrum miſeri- ieiunijs, & velociter ad diuinas confcendit aures
ni 4.86; cordijs pauperum ſuppleamus. Etin fine: Quarta talibus oratio eleuata fuffragijs.Et in fine: Quarta Feriz 4. & 6,
fabbati vigi. apud
igitur & fexca feria ieiunemus, fabbato autem feria ieiunemus : fabbato autem viging mata
igitur& ſexta
lijs. beatum Petrum Apoftolum paritervigile- apud præſentem beatiſſimum Petrum vigilias ce - bati.
Merita S. Pc . mus,cuius ſuffragantibus meritis, quæ poſcimus, lebremus: qui ficut experimur & credimus, pro S.Petri cura
impetrare poſlimus. commendatis fibi ouibus indefinenter paſtorales & interceffio
pro Ecclelia
29. SERMONE tertio : Enccato omni femine prætendit excubias, exoraturus deprecationibus Romana.
vitiorum, conualeſcat ſeges læta virtutum . Ad quis, vt Ecclefia Dei, quæ ipfius eft prædicationi
quam diligentiam omni quidem nos tempore bus inftituta, ab omni errore fit libera, per Chri
pietatis magifter adhortatur : ſed in his diebus, ftum Dominum noftrum .
Pium eft age. qui huic operi ſunt fpecialiùs præftituti, maior 32. SERMONE fexto de ieiunio decimi mon
re iciunium animofitas & cura eft excitanda feruentior, nè fis: Euangelicis fan &tionibus, dilectiſtimi, mul
Sed impium quod pium eft agere non indi&um, impium fit tùm authoritatis præbet do & rina legalis, cùm
acgligere negligere predicatum.Decimi itaq menfisieiuni- quædam de mandato veteri ad nouam obferuan
prædicatum .
um , ad quod charitatem veftram religioſo pro- tiam transferuntur, & ex ipfa Eccleſiaſtica deuo
poſito nouimus præparatam , vnanimiter auxili- tione demonſtratur, quòd Dominus Ieſus Chri
anteChrifto celebrantes,hortamurmonentes,vt ftus non venit legem ſoluere, fed adimplere. Cef- tion
Quzes
obferua
Iudço
vnuſquiſa ſecundùm menſuram poffibilitatis, ſantibus enim lignificationibus, quibus Salua rum abroga
quam accepità Deo , in bonis operibus eniteſcat: toris noftri nunciabatur aduentus : & peractis ta,& que nos
Diabolus be
quia & inimici noftri, qui noftra fan & ificatione figuris, quas abſtulic ipfa præſentia veritatis, ea
nè agentibus
magis ingdi- torquentur, in his diebus, quosad maiorem ob- quæ ad regulas morum , vel ad fimplicem Dei cul
LUI . feruantiam nobisdiſpoſitos eſſe nouerunt, vehe- tum, ratio pietatis inftituit,in eadé apud nos fora
mentiùs fæuiunt, & lubtiliore infidiantur aftu- ma, in qua ſunt condita,perſeuerant : & quę vtriq
tia, vt alijs immittendo metum inopix de largi, teftamento erant congrua, nulla ſunt commuta
tatis expenfis, alijs immittendo triftitiam dela- tione variata.Ex ijs autem eft etiam decimi men- lelunium de.
bore ieiunij, quamplurimos à conſortio huius fis ſolenne ieiunium, quod à nobis nunc eftan - cembris.
deuorionis abducant. nua conſuetudine celebrandum : Quia plenüiu
30. SERMONE quarto : Curandis igitur lęfi- ftitiæ eft ato piccatis,gratiasagere diuinæ largita
onibus,quas fepè incidunt,quicum inuifibili ho- ti pro fru & ibus, quos in vſushominü fecundùm
ſte configunt, trium maximè remediorum eft fummæ prouidentiæ temperamentum terra pro
Per ie iuniú ,; adhibenda medicina : in orationis inftantia, in duxit.Ec in fine :Quarta igitur & fexta feria ieiu- Fenix
iciun. 4:
củ &vigi
6.
Orationem & caftigatione ieiunij ,in eleemoſyne largitate. Quæ nemus, ſabbato autem apud beatiſſimum Apo lijs Sabbati.
eleemofyna cùm pariter exercentur, Deus propitiatur, culpa ftolum Petrum vigilemus,cuiusorationibus no- S. Petriorati.
oncs ,
Deus propi. deletur, tentator eliditur. Et ijs quidem præfidijs bis per omnia obtineatur diuina prote &tio.
detetur, den. ſemper fidelis anima debet accingi,ſed tunc ftu- 33. SERMONE feptimo : Subegit luxuriam
Mator cliditur dioliùs præparari, cùm ijadſunt dies,quipropriè continentia,humilitas arrogantiam propulfauit :
ſunt ad hæc pietatis officia pręſtituti. Dequorum & quiimpudicitia ſorduerant, caſtitate nituerüt.
ordine eft etiam decimi huius menfis folenne ie- His autem cóuerfionibus,dileétiffimi, prouiden
iunium : quod non ideò negligendum eft,quia de te gratia Dei, addita ſunt ſancta ieiunia, quæ in
obſeruátia veteris legis adſumptum eft ,tanquàm quibuſdam diebus, ab vniuerſa ecclefia deuotio
hoc de illis fit, quæ inter diſcretiones ciborum , nem obſeruantiæ generalis exigerent. Quanuis Ieiunijgene
ralis maior
Pizcepta om . inter baptiſmatum differentias, & auium pecu- enim pulchrum fit at laudabile ,vt fingula quz vis .
veteris legis dum's hoftias eſte deftiterunt. Illa enim quære- que membra corporis Chriſti, proprijs ornentur
eur abrogata.rum futurarum figuras gerebant, impleris quæ fi- officijs ,excellentioris tamen eft actionis facratio
gnificauêre, finita ſunt. Ieiuniorum verò viilita- risqz virtutis, cùm in vnum propofitum , piz ple
cem ,noui Teſtamenti gratia non remouit, & con- bis corda'concurrunt: vtillicui fan &tificatio no
tinentiam corpori atque animæ femper profutu . Stra fupplicium eft, non folum à parte, ſed etiam
XX 4 à ro
 524 Q.V. DE I EIVNIO.
à foliditate ſuperetur.Cui núc operi, dile & iffimi, exequenda prodeſſet, fi Chriftiana militia contra
decimus mentis offertur,admonens quodámodò incentiua omnium vitiorum continentiz ſe ſan
pro qualitate temporis fui, nè quiſquam frigore & ificatione muniret. Et in fine: Vndecharitatem
infidelitatis obtorpeat, ſed potiùs charitatis fpi- veftrá ſolerter admonemus,vt per caftigationem
Feriz 4. & 6. ritu concaleſcat. Et in fine: Quarta igitur & ſexta corporis & per opera piecatis,mundariab omni
iciunium .
feria ieiunemus, fabbato autem apud beatiſfi- um peccatorum forde cupientes, quarta & fexta Ferix 4.& 6.
mum Petrum Apoſtolum vigilias celebremus. feria ieiunemus : fabbato autem apud beatifi- iciuniu cumvi.
Ieiunia 4. te . 34 . ET ſermone octauo : Ecclefiaftica ieiunia mum Petrum Apoftolum vigilias celebremus, gilijs.
porum Spiri
&trina ex do. ex do & rina fan &ti Spiritus ità per totius annicir- cuius meritis & orationibus ità nos per omnia S. Petrimeri.
tus fandi culum diſtributa ſunt, vt lex abftinérix omnibus credimus adiuuandos,vt mifericordia Dei & ic- tis decoratio
adiu
profccta. fit adſcripta temporibus.Siquidé ieiuniú vernum iunijs noftris adfit & voris, per Chriftum Domi uamur .
in quadragefimaæftiuú in pentecofte, autumna- num noftrum .
le in méſe leprimo,hyemale autem in hoc, quieft 38. IDEM Leo Magnus de quadrageſima ſer
deciinus, celebramus, intelligentes diuinis nihil mone primo: Scientes dæmones agere nos ſacra
vacuum effe præceptis, & verbo Dei ad eruditio- tiſlimos Quadragefimæ dies, in quorú obſeruan- Quadragel
nem noftram , omnia elementa feruire, dum per tia omnes præteritæ defidiæ caftigatur ,omnes ne- mirli ichini
ipfius mundi cardines, quafi per quatuor Euan- gligentiæ diluuntur,ad hoc totam vim fuæ mali- diluuntur ne
gelia ,inceſſabili tuba diſcimus, quod & prædice- gnitatis incendunt, vtcelebraturi ſanctum Paſcha gligentiz .
Per continen .
tii yoluerla mus, & agamus.Cùm ergò vniuerfa vitia per con- Domini , in aliquo inueniamur indigni: & vndè
vitia fupera. tinentiam deftruantur,& quicquid auaritia fitit, nobis obtinenda erat propitiatio ,indè contraha- Obcinctar
propitiario .
tur. quicquid fuperbia ambit, quicquid luxuria con- tur offentio.Accedétes ergo , dilectiſlimi,ad Qua
cupiſcit, huiusvirtutis folidicate ſuperetur : quis dragefimz iniciū , id eft,ad diligentiorem Domi
non intelligat, quantum nobis per ieiunia confe- ni ſeruitutem , quia quafi ad quendam agonem
ratur, in quibus indicitur, vt non folùm à cibis, ſancti operis introimus,ad pugnas tentationum
ſed etiá ab omnibus carnalibus defiderijs tempe- animos præparemus, & intelligamus quanto ftu
4.& 5. feriæ refur ? Et in fine : Quarta igitur & ſexta feria ieiu- diofiores pro noftra ſalute fuerimus, tanto nos
vigilijs cabo nemus,fabbato autem apud beatiflimumApofto- vehementiùs ab aduerfarijs imperendos. Sed for
bati. lum Petrum vigilias celebremus, qui & oratio- tior eft, qui in nobis eft, quam qui aduersùm nos
ș.Petripsc. nes & ieiunia & eleemoſynas noftras precibus ſu- eft, & per ipſum validi ſumus, in cuius virtute
ces .
is dignabitur adiuuare. confidimus: quia ob hoc Dominus ſe tentari à
35. IDEM de ieiunio Pentecoftes ſermone pri- tentatore permifit, vt cuius munimur auxilio ,
mo : Hodiernam, dilectiſlimi, feftiuitaté deſcen- eiuſdem erudiremur exemplo .
Ieiunia Pen- fione Spiritus ſancti conſecratam ,fequitur, vt nô- 39. SERMONE ſecüdo: Parùm religioſusalio la quadrage.
curadas ani. Atis, folenne ieiunium ,quod animis corporibusóng tépore demonftratur,quiin his diebusreligiofior fima religio.
mas & corpo curandis falubriter inſtitutum , deuota nobis eit nó inuenitur.Vndè opportunè auribus noſtris le
sa ſalubriter obferuantia celebrandum . Repletis nang Apo-
inftitutum tio Apoftolicę prçdicationis infonuic, dicés: Ec- 2.Cor.6.
magifterio ftolis virtute promiſſa, & in corda eorum Spiritu cè nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies falu
Spiritus fan. veritatis ingreſſo,non ambigimusinter cætera cę- tis. Quid enim acceptiushoc tempore ? quid fa
ai.
leftis ſacramenta doctrinæ, hanc fpiritalis conci- lubrius his diebus ? in quibus vitijs bellum indi
nentiæ diſciplinam de paracleti magifterio pri- citur, & omnium virtutum profectus augetur.
mitùs fuiſſe conceptam , vt ſanctificatæ ieiunio 40. SERMONE certio : Quia dum mortali
mentes , conferendis fibi chariſmatibus fierent carne circundamur, non definit nobis antiquus Quandoma.
aptiores. lj itaque doctores, quiexemplis & tra- hoftis laqueos peccati vbique prætendere, & tunc holis .
ditionibus ſuis omnes Ecclefiæ filios imbuerunt, maximè aduersùs Chrifti membra fæuire,quan
tyrocinium militiæ Chriftianæ fan &tis ieiunijs do ab eis ſunt celebrada facratiora myfteria, me
inchoârunt,vtcontra fpiritales nequitias pugna- ritò doctrina Spiritus fancti hac eruditione im
turi,abftinentiæ arma raperent, quibus incentiúa buit populum Chriſtianú, vead paſchale feſtum obferuande
Ferix 4.& 6 vitiorum truncarent. Etin fine: Quarta igitur & quadraginta dierum continentia fe præpararet. religioſa
iciuniú cum
ſabbacinis vi. ſexta feria ieiunemus; ſabbato aurem apud bea- Cuius purificationis ratio eciam nos ad obfer- Quadrage
gilijs. ciſimum Petrum Apoftolu vigilias celebremus, uantiam ſuæ ſalubritatis inuitat, & diligentiam
Š.Peorioraci-
ones. cuius nos orationibus, & a ſpiritalibusinimicis, nobis propofita caftigationis indicit. Quanto
& à corporeis hoftibus confidimus liberari . enim ſan &tiùs quiſque hos dies inuenietur egiffe,
36. SERMONE ſecundo : Dubitandum non tanto probabitur Paſcha Domini honoråſſe reli
eft ,dilectiſlimi, omnem obſeruantiam Chriſtia-' giofiùs. In diebus igitur ſanctorum ieiuniorum
Ex traditiõe nam eruditionis effe diuinæ , & quicquid ab Ec- pietatis opera,quibus ſemper ſtudendum eft, ab
Apoftolica clefia in conſuetudinem eft deuotionis receptum , undantiùs exequamur.
Sciſcantur. de traditione Apoſtolica & de ſancti Spiricuspro : 41. SERMONE quarto :Predicaturus vobis
dire do& rina, qui nunc quoque cordibus fideli- (dile & iſlimi) ſacratiſlimum maximumą ieiuni
um ſuis præfidet inftitutis, vt ea omnes & obedi. um , quo apriùs vtar exordio,quam vt verbisApo
enter cuſtodiant, & fapienter intelligant. Nam ftoli,in quo Chriftus loquebatur,incipiá,dicama
cùm in die Pentecoftes , quem à Paſcha Domini quod lečtum eft: Ecce nunc tempus acceptabile, 2.Cor.6 .
quinquageſimum celebramus, promiſſus à Do- ecce nunc dies falutis. Quanuis enim nulla fint Cur religio .
mino Spiritusſanctus,expectantium mentes ma- tempora , quæ diuinis non fint plenamuneribus, fùs träligen
dum Quadsee
iori quàm vnquam copia & clariore præſentia & femper nobis ad miſericordiam Dei per ipfius gefimale te .
fuæ maieftatis impleuerit: manifeftiſtimè patet gratiam præftetur acceſſus: nunc tamen omnium pus.
iuter cetera Dei munera,ieiuniorum quoque gra- mentes maiori Audio ad fpiritales profectus mo
tiam, quæ hodiernam feftiuitatem indiuiſa lub- ueri, & ampliori tidutia oportet animari, quan
fequitur,tunc fuiſſedonatam,vt ficut fuit concu- dò ad vniuerſa pietatis ofticia, illius nos diei, in
Continentia, pifcentia initium peccatorum , ità fit continentia quo redempti fumus, recurſus inuitat, veexcel
go. origo virtutum . lens ſuper omnia paflionis Dominicæ facramen
37. SERMONE quarto: Inter omnia,dilectif- tum purificatis & corporibus & animis celebre
fimi,Apoftolicæ inftituta doctrinæ , quç ex diuinę mus.Debebatur quidem tantis myfterijs ità inef
inftitutionis fonte manârunt, dubium nó eft, in- fabilis deuotio, & continuata reuerentia ,vt tales
fluente in Ecclefiæ principes Spiritu ſancto, hanc permaneremus in conſpectu Dei, quales nos in
primùm ab eis obſeruantiam fuiſſe conceptam, ipſo Paſchali feſto dignum eft inueniri. Sed quia Ad reparan .
Ieiunij vis . Vt fancti obferuatione ieiunij,omnium virtutum hæc fortitudo paucorum eft, & dum carnis fra- dam mentiú
regulas inchoarét, quia multùm ad præcepta Dei gilitate aufterior obferuantia relaxacur, dum'o puritatë cer
per

i
 DE I EIVNIO. Q.IIII. Y. 525
zum hocicio que per varias actiones,vitæ huius ſolicitudo dif- tatibus Chriftianis non ignoranius paſchale ſa
mij tepus in- tenditur, neceſse eſt de mundano puluere etiam cramentum eſſe præcipuum ,cui condignè & con
religioſa corda ſordeſcere: magna diuinæ infti- gruè ſuſcipiendo totiusquidem nos temporis in
tutionis ſalubritate prouiſum eſt, vt ad reparan- iicuta reformant,ſed denotionem noftram prz
dammentium puritatem ,quadraginta nobis di- ſentes vel maximè dies exigūr, quos illi fubliinif
Item ad cul. erum exercitatio mederetur, in quibus aliorum fimo diuinæ miſericordiæ ſacramento ſcimus ef ſanct
A is Apa
temporü re temporum culpas, & pia opera redimerent, & ie- fe contiguos. In quibusmeritò à ſanctis Apoftolis folis cur an .
dimėdas por
iunia caſta decoquerent.Ingreſſuri igitur,dilectiſ- per doctrinam Spiritus fan & i maiora funt ordi te paſlionema
opera pia.
2.Cor.7. fimi,dies myfticos, & purificandis animis atque nata ieiunia, ve per communeconſorcium crucis Domini Qua
dragefimale
corporibus facratiùs inſtitutos,præceptis Apofto- Chriſti etiam nos aliquid in eo ,quod propter nosieiunium ide
licis obedire curemus, emundantes nos ab omni gellit,ageremus, ficut Apoftolusait : Si compati- Aitutum .
inquinamento carnis ac fpiritus. Ecin fine:Secun- mur, & conglorificabimur. Certa atque ſecura eft Rom ...
berlin.culeoda igitur & quarta & fexta feria ieiunemus : fab- expectatio promilla beatitudinis, vbieſtpartici- Nora.
batinis vigi-
bato autem apud S.Petrum vigilias celebremus, patio Dominicæ paflionis.
lijs . qui commendati fibi gregis curam habere non 45. SERMONE decimo : Conſiderantes au.
Saiti Petri
preces. deſinens, cuftodiam nobis de ſuis precibus obti- tem , quid per crucem Domini adepta eft vniuer
nebit,atxiliante Deo nobis per omnia . fitas mundi, cognoſcimus ad celebrandum pa
42.1:SER -MONE quinto :Quando opportuni- ſchę diem, merito nos quadraginta dierum ieiu
ùs, dile &tiſlimi, ad remedia diuina recurrimus, nio præparari, vt digni poſſimus diuinis intereſſe
Quadrageſi. quàm cùm ipfa nobis ſacramenta redemptionis myfterijs.
cur ab omni noftræ temporum lege referuntur? quæ vi digni. 46. SERMONE vndecimo de Quadragefima:
bus suſcipi ùs celebremus, faluberriménosquadraginta die. Appropinquante autem feftiuitate pafchali, ad
endun , rum ieiunio præparemus.Non enim ijtătùm , qui eft maximum ſacratiſſimum ieiunium , quod Quadrageli.
për morris Chrifti reſurrectioniség myfterium in obferuantiam ſuîvniuerfis fidelibus fineexcepti- meieiuatum
nouam vitam baptiſmo ſunt regenerante ventu one denunciat : quia nemo tam ſanctus eft,venon voiucrſale.
ri,fed etiam omnes populi renatorum vtiliter fi- fan & ior : nemo iam deuotus, vt non debeat effe
bi & neceſſariè prætidium huius fanctificationis deuotior.
adfumunt: illi, vt quænondùm habent,accipi- 47. ET ſermoneduodecimo: Appropinquan
ant : ifti, vt accepta cuftodiant. Dicente nanque te,dile& iſimi,ſolennitate paſchali,lic eſt precur
2.Cor.1o . Apoftolo : Qui Itat, videatnè cadat: nemo eft tan- renda conſuetudo ieiunij,vtnosquadraginta dia
ta firmitate fuffultus, vt de ſtabilitate ſua debeat erum numerus ad fan & ificationem corporis &
effe fecurus. Vtamur igitur,dile&tiſlimi,faluberri- mentis exerceat.Suſcepturi enim feftorum omni
mi temporis venerabilibus inftitutis, & folicițio- um maximú feftum ,ea nos debemusobſeruantia
re cura ,cordis noftri piacula tergamus. præparare, vtin cuius fumus reſurrectione core
43. SERMONE ſexto : Quod ergo, dile& illi- ſuſcitati,in ipfius inueniamur paſſione cómortui.
mi , in omni tempore vnumquenque conuenit Et paulò pòft:Continétia nutriendis a top ſeruádis
facere Chriſtianum ,id nunc ſolicitiùseft &deuo- animi & corporis bonis, & incrementa præbet, &
Apoftolica
hiftitutio . tiùs exequendum , vt apoftolica inftitutio qua- roborat. Vndè in cæleftibusEcclefiæ diſciplinis, Diuinitas ini
draginta dierum ieiunijs impleatur, non cibo- mulcú vtilitatis adfcrunt diuinitùs inſtituta ieiu- Aitutorum
rum parcitate tantummodò, fed priuatione ma- nia ,vt dum continentiæ legibus carnalis fubijci- iciuniorum
xime vitiorum . vtilitas,
tur appetitus,motus quog interior téperetur, vt
44. SERMONE nono : In omnibus folenni. : ficut corpusà cibis,ita mens ab iniquitate ieiunet.
V.

Quid verò his reſpondendum est, quilegem Eccleſiaſtici leiuny.

)
conuellunt atque contemnunt ?
A. Primùm admonendi ſunt iſti,nèfalsò Catholicis affin .carina Coloff.2.cd Deut.14.00
Can.z.t.Tolec in afencionc fidei.Bras .
gant,quod Apoftolus • deteftatur, & Eccleſia femper damna- cat.t.can.lz.dz..

uit in ludæis,Manichæis& Priſcillianiſtis: quòd videlicet aut

fecundùm legem Mofaicam , aut ex fuperftitione à cibis qui

buſdam abftineant. Catholici enim , ficut Auguftinus Fauſto

Manichęo refpondet, quòd à carnibus abftinent,edomandi lib.Manichameleon dimant
id faciunt, propter animam ab irrationabilibus plebem Theodoretin Epitome di
corporis cauſa
motibus ampliùs humiliandam , nó quòd carnes effe immun-fm.co.in.Cantice; fidot.lib.i.de of
das credant . Nec folùm à carnibus, verùm à quibuſdam etiam nobre. Maths :Marcas:aLuca...

terræ fructibus abſtinent,vel femper ,ſicutì pauci,vel certis di- AfondseRomaleosCorinth...

cbus atque temporibus
, ſicuti per Quadrageſimam fermè oso eread Auguft,Anglos.Epifc.tede
mnes.Sic Auguftinus.Atqueante illum idipfum etiam docet vite anionis.Hiere in rita. Paulicremi.

Epiphanius :vbi confutat Aëriană hereſim , quæ ſtata Eccle- doft.Ecel.Cath

c Hzrel 7s . &ol
.
Auguft.bærch 53. Item
ſię leiunia cuiq ; libera eſſe vult, atque ad ea neminem obligari
. Damafcenus de barebbus.
B Quòd autem in publicis ieiunijs, ficut & in precationi- & Hieron.in Epit.ad Galat.capital.com

bus & ferijs,ratio temporis obſeruatur,idordinem & concor- dequadragesima. Badil.orata.de 19.
diam publicam in Eccleſia confirmat, illuſtratac promouet.
Deinde priuata ieiunia nonità multi quidem imponerentſi

bi, vtpotènaturali carnis amore ventrisque ſtudio ad ſuſcipi

enda eaimpediti.
C. Quòd
 DE I EI VN I O.
ver

526 Q.V.

C. Tam quòd magni momenti, & certi meriti ſit, eiuſmodi

ieiunia reuerenter amplecti, ſeduloque obſeruare, tam apertè

s Liberation to A. Auguf . berek, 22.probat Hieronymus re mpliùs
contra louinianum ,hac de rea

vt à nullo poſſit dubitari.Quibus addenda funt, quæ fuprà do.

cuimus de præceptis Eccleſiæ obſeruandis, idque ad Icanda

f Auguft.epift.sos.ad lanuar.cap.2. lum euitandum,& ob diſciplinam publicam retinendam ,ne

que modò propter iram , ſed etiam propter conſcientiam , vt
& Roman.13.b
& Apoſtolusdixit.

1 Aug.epia... Epiphan in cõpendiat. D. ' Conſtat autem , ficut omnium ætatum ſcriptores com

eiul de modelos elementele internetprobant,Eccleſiæ diſciplinam , conſuetudinem , traditionem ,

ents .lib 2.deinditue.cleric.fan & ionem hanc & eſſe conſtantem , & indè ab initio fuiffe,
cap.24 . .Raba
10.m
fad.can.z. Beroard.io vigil. Andrex . vt diebus quibuſdam , præſertim 'Quadrageſimæ, Ieiunium
i Epiphan. in .
doet. Theophilus hierlig.Falchal,Me:hoc Eccleſiaſticum obſeruaretur. Ità docent Canones * Apo

Ico & Bernat de eadem Orig home ftolorum & Sacrofan & x'Synodi . Gangrenſis quidem " Ana
ia Leuit.Ifidor.i.off. Eccl.ca.36. Auguft.
cpift.119.cap.is. & in fal.ito . themate eos ferit, qui communia totiusEcclefię Ieiunia con
k Canon.68 .
I Laodic.ca.so. 2. Bracar. can.9. 4.Car. temnunt : Toletana verò communione eos priuari iubet,
tha.cas.o3.Tribur.can.15.Agath.can.ia.quiſine ineuitabili neceſſitate & euidenti languore carnibus
A Tolet can.9. VideTeleſph.in epift. in Quadrageſima veſcuntur.
ad vniuerfos:Theophilum adcampiona E. Etſingularis Patrum eſt ardorin commendando, vrgen,
Niceph.lib.7.cap.32. Chryſoft.homil.
6.ad popul. Itein i .& z.in Genef. do, & exigendo º ieiunio , præſertim Quadrageſimæ, quod

o Berelilchomiliar de ciupio. quidem ab Apoftolis inftitutum videri volunt. Ab hoc Pa

adHieron. epitol.s
Marcellam . t .Contra Montana, trum ſpiritu ſunt alieni , qui ieiuniorum legem fibi alijsque
relaxant, & carnis licentiæ ,non libertati Euangelicæ , patroci
q Galat.s.d
nantur.Hi'carnem cum vitijs & concupiſcentijsnoluntcru
1 1. Corinth.2.d
cifigi,ac proindè quæ ſunt'ſpiritus,non ſapiunt:ſed ſpiritum
fr.Thef.sc Maximus in Litanijo
. fpotiùs extinguunt ,aduersùs do& rinam Apoftolicam . Dein
* Auguft.inepif.ss.ad Caſalanum . dè palàm obliſtuntEccleſiæ matri, immò etiam Christo
m. Eacerdoc Mattressed or cerinte in Ecclefia fponfa' loquentiatque præcipienti: vndèſibicer
2.Machab.6.dcf 7.a
onem acquirunt , quando fan & um & falutife
x Rom.13.a Leui.i3.c 1. Reg.14.df 3. Re. tam * damnati
masConcil.Tridentreceive.Ang rum , & ab Eccleſia nobis vſque commendatum ieiuniorum
16. Chryfoft.homul.a.in
Raba c.ad . Timoth, inſtitutum , abrogant repudiántve.
lib.2.de inftic.cler.cap.25
TESTIMONIA.
- 1. A. PRIORIS ad Timotheum quarto: Spiri- pygargum ,orygem ,camelopardalum.Omngani
tus auté manifeftè dicit, quia in nouiflimis tem- mal quod in duas partes findit vngulam ,& rumi
poribus diſcedent quidam à fide,attendentes ſpi- nat, comedetis . De his autem quæ ruminant, &
ritibus erroris & doctrinis dæmoniorū, in hypo- vngulam non findunt,hæc comedere non debe
criſi loquentium mendacium , & cauteriatam ha- tis, camelum ,leporem , chærogryllum : quia ru
bentium ſuam conſcientiam , prohibentiü nube- minant, & non diuidunt vngulam , immunda
re,abftinerea cibis, quos Deus creauit ad percipic erunt vobis .Sus quoque, quoniam diuidit vngu
endum cum gratiarum actione fidelibus,& ijs qui lam ,& non ruminat, immunda erit : carnibus eo
cognouerüc veritatem . Quia omnis creatura Dei rum non veſcemini,& cadauera non tangeris.Hec
bon a eſt, & nihil reijciendum quod cụm graci- , comedetis ex omnibus quæ morantur in aquis.
arum a & ione percipitur. fanctificatur enim per ' Quæ habent pinnulas & fquamas,comedite q : uz
verbum Dei & orationem . abſque pinnulis & ſquamis ſunt, nè comedatis,
2. AD Coloffenſes ſecundo: Nemo ergo vos iu- quia immunda ſunt. Omnes aues mundas come;
dicet in cibo aut in potu,aucin parte diei fefti,aut dite. Immundas nd comedatis: aquilam ſcilicet,
neomeniæ , aut ſabbatoram : quæ ſunt vmbra fu- & gryphum , & haliæetum ,ixon, & vulturem ac
turorum , corpus autem Chrifti. Si ergò mortui miluum iuxta genus ſuum : & omne corujni ge
eftis cum Chrifto ab elementis huiusmundi quid neris, & ftruthionem ,ac noctuam , & larum ,atque
adhuc tanquam viuentes in mundo, decernitis? ' accipitrem iuxta genus fuum : herodium ac cy
Ne tetigeritis, neque guftaueritis, neque contre- gnum , & ibin, ac mergulum , porphyrionem , ac
etaueritis: quæ funt omnia in interitum ipſo vſu , ny&ticoracem , onocrotalum , & charadrium, fin
fecundùm præcepta & do &trinashominum.quæ gula in genere ſuo : vpupam quoquè, & veſperri
ſunt rationem quidem habentia ſapientiæ in ſu- lionem . Et omne quod reptat & pennulas haber,
perſtitione & humilitate, & non ad parcendum immundum erit,& non comedetur. Omne quod
corpori , non in honore aliquo ad faturitatem mundum eft,comedite. Quicquid autem mortis
carnis. cinum eft, nè veſcaminiexeo .
3. DEVTERONOMII decimoquarto : Nd 4. CANONE quinquageſimoApoftolorum ;
comedatis quæ immunda ſunt. Hoc eft animal Si quis Epiſcopus presbyter, vel diaconus, vei Abftinentes
à cibis pro
quod comedere debetis : Bouem , & ouem, & ca- omninò ex ſacerdotali numero, a nuptijs, carni, pter abomie
pram , ceruum & capreábubalum & tragelaphū, bus & vino, non propter exercitationim ,fed pro- bationcm .
pter
 DEI EIVNI O. 527
Q.V.
pter abominationéabftinet,oblitusquòd omnis 11 . IDEM in libro demoribusManichæorum ,
valdè bona, & quòd maſculinum & fæmininum capite decimotertio : Nisì fortè quòd non veſci
Geocl.so fecit Deus hominem : fed blaſphemans calumni- mini carnibus, & vinum non bibitis, fignaculuń
atur opificium , vel corrigatur, veldeponatur, & oris mirandum & laudádum putatis. Quod quæ- Quo fine
quidque fiat,
ex Ecclefia eijciatur. Similiter & laicus. roà vobis,quo fine faciatis. Finis enim , quò refe intuendum ,
5. ET canone quinquagefimofecundo :Si quis runtur ea quæ facimus, id eft,propter quem faci
Epiſcopus, vel presbyter , vel diaconus in feftis mus quicquid facimus, fi nó folùm inculpabilis,
diebus carnem & vinum non fumit abhorrens, ſed etiam laudabilis fuerit, túc demùm etiam fa
D.
& non propter exercitationem , deponatur: vt eta noftra laude aliqua digna ſunt : fin ille iure
qui habeat inuftam conſcientiam propriam , & meritoqz culpatur quem ſpectamus & intuemur,
fit multis offenfionis cauſa . cùm in aliquo verſamur officio,id quoquè offici
6. CONCILIVM Gangrenſe canone ſecun- um nemo improbandum vituperandumo dubi
do : Si quis eum , qui carnem , præter fanguinem tauerit.De Catilina memoriæ proditum eft,quòd
& idolothytum & fuffocatum , cum pietate & fi- frigus, fitim ,famem ferre poterat. Hæc erant illi
de comedit, condemnat, tanquam eô quòd ea ve- fpurco Sacrilegos etiam cum Apoftolis noftris
ſcatur, fpem non habeat, fit anathema. communia. Vndè ergò diſcernitur parricida iſte
2. CONCILIVM primum Toletanum in af- ab Apoftolis noftris,nisi fine illo, quem diuerfiſi
ſertione fidei: Si quis dixerit vel crediderit, car mum fequebatur? Nanque ille ifta tolerabat, vt
nes auium ſeu pecudum, quæ ad eſcam datæ ſunt, immoderatiſſimas & immaniſimas expleret cu
non tantùm pro caſtigatione hominum abftinen- piditates: illi econtrà, vt eas premerent, & domi.
das, fed execrandas effe,anathema fit.Si quis in er- nanti rationi feruire cogerent. Soletis & vos,cùm
rore Priſcilliani fe & am fequitur, vel profitetur, Catholicarum vobis virginum multitudo prçdi- s .
vc aliud in ſalubri baptiſmo contra fedem fancti catur dicere, Etiá mula virgo eft. Temerè id qui
Petri faciat, anathema fit. dem , propter imperitiam Catholicæ diſciplinæ,
8. CONCILIVM primum Braccarenſe ca- ſed tamen fignificantes vanam eſſe continentiam
nonedecimoquarto : Si quis immundos putatci- iftam ,nişì ad aliquem re&tiſfimum finem certa ra
bos carnium , quas Deus in vſum hominum de- tione referatur. Poffunt & Catholici Chriſtiani
dit, & non propter affli& ionem ſui corporis, ſedveſtram à vino & carnibusabftinentiam , iumen
quafi immunditiam putans, ità abftineat ab eis, tis & multis pafferibus, poftremò etiam innume
vt néc olera cocta cum carnibus præguftet, fic rabilibus generibusvermium comparare. Séd nè
ucManichæus & Priſcillianus docuerunt,anathe in veftram incidam temeritatem ,non id prepro
ma fit. perè faciam ,ſed diſcutiam primò quo ifta fine fa
9. ET canone trigefimofecundo : Item placuit, ciatis. Iam enim conftatinter vos, vtopinor, hu
vt quicunque in clero cibo carnium non vtun iuſcemodi moribus nihil aliud effe quærendum .
tur,pro amputanda ſuſpicione Priſcillianæ here- Si ergò parſimoniæ gratia & coercendæ libidinis, Abftinentia
fis,vel olera cocta cum carnibus tamen præguſta- qua eſcis talibus & potu delectamur & capimur, coercen
probatur,quç
dçli.
re cogantur. Quod fi contempferint, fecundùm audio & probo. Sed non ità eft. bidinis & par
quod de talibus ſancti Patres antiquitùs ftatu- 12. ET capite decimoquarto: Apparet igitur, ve smopiæ cau .
erunt, neceſse eſt pro fufpicione hæreſis huius, opinor , quo fine à carnibus & à vino fit abſtinen- ſa ſuſcipitur.
hos excommunicacos, ab officio omnimodè re dum . Is finis eft triplex. Ad comprimendam de- Ad coprimen
moueri. lectationem , quæ in his maxime cibis haberi fo- dam delecta.
tionem cibi
10. AVGVSTINVS libro trigefimo contra let, atque in tali potu vſque ad ebriofitatem per- aut porús,
Fauftum Manichæum,capite quinto : Audi quod uenire. Ad tuendam infirmitatem , propter illa ad tuendam
confiteris te non videre, qua mente aut confilio quæ facrificantur atque libantur. Et quod maxia infirmitaté.
1.Tim.4 . hoc aduersùm vos capitulum proferamus: non mècommendandum eſt, propter charitatem , nè Propter ſcan .
quòd à carnibus abftineatis : nam hocà quibuf- imbecilliorum ab his continentium offendatur dalum.
dam & primi patres noftri fecerunt, ficut comme- infirmitas. Vos autem immunda effe obfonia di
moras: non tamen ea damnandi,fed fignificandi citis, cùm dicat Apoftolus: Omnia munda eſſe, Rom.14 .
gratia, quod non intelligitis : & vnde iam quan- fed ei malum effe, qui per offenſionem mandu
tùm fufficere videbatur,in fuperioribus partibus cat. Et prorsùs credo vos iftis epulis inquinari,eo
Cur Catholi. operis huius locutus ſum : & Chriſtiani, non hz- ipſo quo immunda eſſe arbitramini . Ait enim :
ci abftincátà recici, fed catholici, edomandi corporis cauſa, Credo & cófido in Domino Ieſu, quia nihil com
carnibus & c. propter animam in orationibus ampliùs humi mune per ſeipſum , fed ei qui exiftimat aliquid
liandam , non quòd illa eſſe immunda credant , commune eſſe, illi commune eſt. Cui autem du
non folùm à carnibus, verùm à quibuſdam etiam bium eft, commune illum immundum & inqui
terræ fructibus abftinent: vel femper, ficut pauci: natum vocâſſe ?
vel certis diebus acque temporibus, ficutper qua- 13 . ET in libro contra Adimantum Manichæi
dragefimam ferè omnes,quanto magis quiſque diſcipulum , capite decimoquarto : Decarne au
Qua intētio . vel minùs feu voluerit feu potuerit. Vos autem tem non manducanda , & non bibendo vino ,
nc Manichæi ipfam creaturam negatis bonam , & immundam quod ait Apoftolus, non quia illa immunda ar- Rom.14.
dicitis, quòd carnes diabolus operetur fæculen- bitratus eft, hoc præcipit, ficutiſti exiſtimant, &
tiore materia mali: ac per hoc eas, tanquam im- errantes in errorem præcipitant, quibus talia
mundiora & truculentiora Dei veitri vincula,ex- perſuaſerunt : ſed cùm ipfe pofuerit cauſam ,cur
horrétes abijcitis.Et paulò pòft: Cùm enim Apo- hoc dixerit, non eft nobis hæcinterpretanda vel
1. Tim.4 . ftolus dixiſſet ; Abftinentes à cibis quos Deus cre- exponenda fententia. Sufficit enim ipſum de
auit ad percipiendum cam gratiarum actione fi- Apoftoli epiſtola totum locum huic ſermoni
delibus,ſecutus,ait: Etijs qui cognouerunt veri contexere,vt& cauſa manifeftè appareat, curhoc
tatem : quoniam omnis creatura Dei bona eft,& Apoftolus dixerit, & iſtorum fraus, qui particu
nihil abijciendum , quod cum gratiarum actione las quaſdam de ſcripturis eligunt, quibus decipi- fraus in cita .
percipitur: fanctificatur enim per verbum Dei & ant imperitos, non connectentes quæ ſuprà & dis ſcripturis
orationem.Hæcſunt quæ negatis : hocanimo,hac infrà ſcripta ſunt, ex quibus voluntas & inten
voluntate,hacopinione ab eſcis huiuſmodi tem- tio ſcriptoris poſtic intelligi. Sic ergò Apoftolus
peratis,quòd non ſignificatione, ſed natura malæ ait : Infirmum autem in fide recipite, non in di- Rom.14.
& immundzfint.Qua in re creatorem earum fine fceptationibus cogitationum & c. Nunquid eget Expofitio ca.
dubio blaſphematis ,hoc eft quod pertinetad do- cuiuſquam interpretatione, vt intelligatur cur 14.ad Rom .
& rinam demoniorum.Nolite ergò mirari hoc de hoc Apoftolus dixerit : & quanta illi malitia
vobis tantò antè à ſancto Spiritu prophetatum . de ſcripturis certa quæque diſcerpunt, quibus
circuna
 528 Q.V. DE IEIVNIO .
circunueniant imperitos ? Nam & munda efle tisfa &tio eft pro peccatis, non ſuperftitio pro im .
omnia dixit Apoftolus ſecundùm fidem : & ei ef- pietate.Num redarguimus Paulum quòd caftigar 1.Cor.9.
ſe immunda, qui putat immunda : & tunceſſe ab corpus ſuum , & in feruitutem redigit ? Abftineo à Epher.s.
eis temperandum , cùm per offenſionem accipi. vino, quia in vino luxuria eft : aut fi infirmus A carnibus
untur: id eft, cum aliquis infirmus putat fibi ab ſum ,modico vtor, iuxta confilium Pauli. Abfti. cur abftine.
omnibus carnibus temperandum , nè incidat in neo á carnibus, ne, dum nimis nutriuntcarnem , Bernardus.
carnem immolatitiam : & ided eum qui mandu- fimul & carnis nutriantvitia. Panem ipſum cum
cat, poteft arbitrari in honorem idolorum id fa- menſura ftudebo ſumere,ndonerato ventre ftare
cere: & ex eo grauiter offendi,cùm ipfa immola- ad orandum cædeat, & ne improperet etiamimihi Leuit.16
titia caro, fi ex fideá neſciente accipiatur, nemi- propheca quia panem meum comederimin ſatu- Eſaia * .
1.Cor.1o. nem maculet.Vnde alio loco idem Apoftolusin- ritate. Sed ne fimplici quidem aqua ingurgitare
terrogari vetat, cùm quid demacello emitur,vel meaſſueſcam , nè diftentio fand ventris vſquead
ab aliquo infideli quiſquam vocatus, in menſa titillationem pertingat libidinis .Hæreticus ali
eius exhiberi fibi carnes vides,quas ifti immun- ter . Nempe horret lac, & quicquid ex eo conficie Aladicinijs
das arbitrantur,non propter immolationem ,ſed tur: poftremò omne quod ex coitu procreatur. ouis & c.quo
Rom.14 . quia carnes ſunt, cùm Apoftolus clamet omnia Recte & Chriftiand, fi non idcircò quia ex coitu , maddhi
Tic.i. munda effe , & omnem creaturam Dei bonam eſſe, ſed ne ad coitum prouocent. Cæterùm quid fibi netur.
1. Tim.fo
& omnia fanctificari per verbum & orationem : vult, quòd icà generaliter omne quod ex coitu
& tamen temperandum ab eis, fi quis fortè infir- generatur,vitatur?Suſpicionem generat mihi ob
De quibus lo mus offenditur.Et quodam loco apertiſfimèiftos feruatio ifta ciborum tam fignanter expreſſa. Ve
Jus in epit. fignificaui, cùm dicit; In nouiffimis temporibus runtamen fi de regula Medicorum hæc profers
od Tim.ca.q. futuros quoſdam prohibentes nubere, abftinen. nobis, non repræhendimus curam carnis, quam
tes àcibis quos Deus creauit. Hos enim proprid nemo vnquam odio habuit, fi tamen non nimia Epher.s.
deſignat, qui non proptereà temperanta cibis ta fuerit. Si de diſciplina abftinentium ,id eft,fpiri
libus, vt aut concupiſcentiam ſuam refrenent, tualium medicorum ſchola : etiam virtutem ap
aut infirmitati alterius parcant ; ſed quia ipſas probamus,qua carnem domas,frenas libidinem. carncm Ad domande
& li .
carnes immundas putant, & earum creatorem At fi de inſania Manichæi præſcribis beneficencia bidincm frc .
Deum eſſe negant. Dei,vt quod ille creauit & donauitad percipien- gandam .
14. THEODORETVS in epitome diuino- dum cum gratiarum a & ione,tu non modd ingra- 1.Tim
Qua intenti. rum decretorum , capite de Abftinentia: A vino cus,fed & cenfor temerarius, immundum decer- Manichini
Encratitz , & autem , & ab efu carnium ,& ab alijs eiuſmodiabf- nas, & tanquam à malo abftineas:non planè abf a cibis .
qua Ecclefia tinentiam , non fimiliter ac hæretici amplectitur tinentiam collaudabo, fed execrabor malitiam
cibis abfti. Ecclefia. Illi enim ab ijs, tanquam abominandis, & blafphemiam : temagìsimmundum dixerim ,
ACC.
abftinendum effe cenfent. Ecclefia autem nihil qui immundum quid putas.
horum decernit : neque enim eorum prohibet 16. ISIDORVS Hiſpalenfis libro primo deof
participationem , & ideò alij quidem permiſſis à ficijs Ecclefiafticis, capite quadragefimoquarto :
lege bonis & voluptatibus fecuri fruuntur, alij Carnes autem & vinum poft diluuium homini- Carnis elus
verò ab eis abftinent: nullus autem qui fapit, & bus in vſum cóceſſa funt. Nam initiò permiffum ac vinipocus
Monachorü
abſtinencia rede ſentir,condemnateum qui comedit.Nam & non fuerat,nisi cantùm illud ,vtſcriptum eft, Li- quando com
ficut & vita, abftinentia & elus participatio ,ſuntinmentis po- gnum fructiferum & herbam ſeminalem dedi Genelor.
liberèſuſci teftate. Porrò autem vita monaftica non eft ex vobis in eſcam . Pofteà verò per Noé data ſunt in Genelg.
pitur. neceſlitate, fed libera animi volütate ſuſcepta. Et elum cuncta animalia, vini quoque cunc attribu
Rom.14.
hocex Apoſtolicis legibus didicimus. Qui come- ta licentia eft.Sed poftquam Chriftus,qui eft prin
dit,inquit, non comedentem non ſpernat:& qui cipium & finis, apparuit, hoc quod in principio
non comedit, comedentem non iudicet. Etrur. ſuſpenderat,etiam in temporum fine retraxit,lo
sùs: Omnia munda, ſed malum eft homini, qui quens per Apoftolum fuum : Bonû eft non man- Rom.i.
per offendiculum comedit . Itaque ipſosimpios ducare carnem ,& non bibere vinum . Et iterùm :
in epiftola ad Timotheum repræhendens, hæc Qui infirmus eít,olera máducet. Non igicur quia Car elus car
s.Tim.4 . fcripfit: Spiritus autem manifeftè dicit, quòd in carnes malæ ſunt,ided prohibentur, ſed quia ea- nium probi.
nouiſſimis temporibus aberrabunt quidam à fi rum epulæ carnis luxuriam gignunt. fomesenim clefia cerus
1.Cor.jo. de, & c. Et Corinthijs etiam iußit , quicquid in ac nutrimentum omnium vitiorum funt. Eſca téporibus,
macello venditur, comedere, nihil interrogan- ventri, & venter eſcis : Deus autem & hunc & s.Cor.6 .
tes propter conſcientiam , & eum qui ab aliquo hanc deftruet. Piſcem ſand, quia eum poft reſur 1010.11.
infidelivocaturad conuiuium ,eorum quçappo- rectionem accepit Dominus, poffumus mandu
nuntur , ſecurè participem effe iuflit , nisi fortè care . Hunc enim nec Saluator nec Apoſtoli pro
aliquis fignificauerit, aliqua ex obfonijs, fuiſſe hibuerunt.
immolata. Tantum abfuit vediuinus ille vir car- 17. GENESIS primo :Dixit Deus,Eccè dedi
nibus veſci prohiberet.Iam verò ipfe quoque Do- vobis omnem herbam afferentem ſemen ſuper
Matth . Ir. minus de feipfo dixit:Venit filius hominis,come- terram , & vniuerfa ligna quæ habét in ſemetipfis
j dens & bibens, & dicunt : Ecce homo vorax , & vi- fementem generis fui,vt fint vobis in eſcam .
ni potor, publicanorum amicus & peccatorum . 18. ET capite ſecundo: Præcepito ei dicens: Ex
Matth.26 . Et cùm paſcha perageret , agnum comedit,fcilicet omniligno paradificomede : Deligno autem ſci
loan.d. cum difcipulis: & ad nuptias vocatus, non folùm entiæ boni & mali nè comedas.In quocunq; enim
non prohibuit bibere, fed etiam conuiuantibus die comederis ex eo , morte morieris.
vinum admirabiliter fabricatus eft. Encratita . 19. CAPITE nono: Etomne quod mouetur &
{ rum ergò ſeu Abftinétium errorem diuina etiam viuit, erit vobis in cibum : quali olera virentia ,
decreta pulchrè conuincunt. Dei autem Ecclefia tradidi vobis omnia :Excepto, quòd carnem cum
aduerfatur quidem fabulis hæreticorum , diuina fanguine non comederis.
verò decreta ſequitur. 20. LEVITICI decimo: Dixit'os Dominusad
15. BERNARD VS ſermone ſexagefimoſexto Aaron: Vinú & omnequod inebriare poteft,non
in Cantica : Supereft vt & de reſiduo Apoftolicæ bibetis tu & filij tui, quando intrabicis in taberna
1.Tim.4 . prophetiæ iftos aliquantulum exagitemus.Abfti- culú teftimonij,ne moriamini: quia præceptum
fed hæretice' nentnanquehi (vt prędixit ille) à cibisquos cre- fempiternum eft in generationes vestras.Erveha
abltinere,hç. auit Deusad percipiendum cum gratiarum actio- beatis ſciétiam diſcernendi inter far & um & pro
reticú facit. ne : hinc quoque hæreticos fe probantes, non fanè phanum ,inter pollutum & mundum : doceatisies
Dardus,vela: quia abſtinent, ſed quia hæreticè abftinent. Nam filios Ifraél omnia legitima mea, quæ locutus eft
tisfaciat pro & ego interdùm abftineo, fed abtinentia mea ſa. Dominus ad eos per manum Moyli.
prietatis . 21. NY
!

1
 DE I EI VNI O. QV. 529
31. NVMEROR VM fexto: Loquore ad fili- tus puerorum qui veſcuntur cibo regio :& ficut
os Iſrael, & dices ad eos : Vir ſiue mulier cùm fe- videris,facies cum feruis tuis. Qui audito fermo
cerint votum vt fan &tificentur , & fe voluerint ne huiuſcemodi, tentauit eos diebus decem . Poft
Domino conſecrare a vino & omni quod inebri- dies autem decem apparuerunt vultus eoru me
are poteft, abftinebunt. Acecum ex vino, & ex liores & corpulentiores præ omnibus pueris qui !
alia qualibet potione, & quicquid ex vua expri- vefcebantur cibo regio . Porrò Malafar tollebat
mitur, non bibent : vuas recentes ficcásque non cibaria, & vinum potus eorum : dabato eis legu .
comedent cun &tis diebus quibus ex voto Domi- mina.Puerisautem his dedit Deus fcientiam &
no conſecrantur: quicquid ex vinea eſfe poteft, diſciplinam in omni libro & fapientia : Danieli
ab vua paſſa vfque ad acinum ,non comedent. autem intelligentiam omnium vifionum & fom
22. IVDICVM decimotertio : Erat quidam mniorum .
vir de Saraa & de ftirpe Dan , nomine Manué, ha- 25. ET capite decimo : In diebus illis ego Dani
bens vorem fterilem . Cui apparuit angelus Do- el lugebam trium hebdomadarum diebus, pa
mini ,& dixit ad eam : Sterilises & abſque liberis: nem defiderabilem non comédi, & caro & vinum
fed concipies & paries filium . Caue ergò nèbibas non introierunt in os meum, ſed neque vnguen
vinum ac ficeram , nec immundum quicquam to vnetus ſum , donèc complerétur trium hebdo
comedas. Et paulò pòft: Dixítque angelus Do- madarum dies.
mini ad Manue: Ab omnibus quæ locutus fum 26. MATTHAEI tertio : Ipfe autem Ioannes
vxori tuæ ,abftincat ſe : & quicquid ex vinea na . habebat veſtimentum de pilis camelorum , & zo
fcitur, non comedar: vinum & ficeram nõ bibat, nam pelliceam circa lumbos ſuos: Eſca auté eius
nullo veſcatur immundo : & quod ei præcepi, erat locuftæ & mel fylueftre.
impleat atque cuftodiat. 27. MARCI primo : Et erat Ioannes veftitus
23. HIEREMIAE trigefimoquinto: Verbum pilis cameli,& zona pellicea circa lumbos eius,&
quod fa& um eft ad Ieremiam à Domino in die locuftas & mel fylueftre edebat.
bus Ioacim filij lofiæ regis Iuda, dicens: Vadead 28. LVCAE primo: Ait autem ad illum ange
odt
slis domũ Rechabitarum :& loquere eis, & introduces lus, Ne timeas Zacharia, quoniam exaudita est
frc. eos in domů Domini in vnam exedrá thefauro- deprecatio tua : & vxor tua Eliſabet pariet tibi fi
rum , & dabis eis bibere vinum.Et affumpti lozo- lium , & vocabis nomen eius loannem : & erit
2
niam filium Ieremiæ filij Haſanix , & fratreseius, gaudium tibi & exultatio, & multi in natiuitate
& omnes filios eius, & vniuerfam domum Recha- eius gaudebunt. erit enim magnus coram Domi
bitarum . Et introduxi eos in domum Domini, no : & vinum & ficeram non bibet : & Spiritu fan
ad gazophylacium filiorum Hanan filiæ lege- cto replebituradhucex vtero matris fuæ .
deliz haminis Dei, quod erat iuxtà gazophy- 29. ACTORVM decimoquinto :Propter quod
lacium principum , fuper thefaurum Maafiz ego iudico (ait lacobus) non inquietari eas, qui
filij Selum , qui eratcuftos veſtibuli. Et poſui co- ex Gentibus conuertuntur ad Deum : fed fcribe
. ram filijs domus Rechabitarum fcyphos ple- re ad eos,vt abftineant fe à contaminationibus fi
ITos vino & calices: & dixiad eos, Bibite vinum . mulacrorum , & fornicatione, & fuffocatis, & fan
Qui reſponderunt, Non bibemus vinum : quia guine. Et paulò pòft : Viſum eſt Spiritui ſancto &
* Ionadab filius Rechab ,pater nofter, præcepit no: nobis, nihil vlura imponere vobis oneris quam
bis, dicens: Non biberis vinum vos & filijveftri hæc neceſſaria : ve abftineatis vos ab immolaris
vſque in fempiternum . Et domum non ædifica- fimulacrorum , & fanguine, & ſuffocato, & forni
bitis, & fementem non feretis, & vineas non plan- catione: à quibus cuftodientes vos,benéagetis.
tabicis,nec habebitis : ſed in tabernaculis habita- 30. AD Romanos decimoquarto: Itaque quæ
bitis cunctis diebus veftris, vt viuatis diebus mul- pacis funt,ſectemur, & quæ ædificationis funt, in
ris ſuper faciem terræ in qua vos peregrinamini. uicem cuftodiamus. Noli propter eſcam deſtrue
Obediuimus ergò voci Ionadab filij Rechab, pa- re opus Dei.Omnia quidem funt munda :ſed ma.
tris noftri,in omnibus quæ præcepit nobis: ità vt lum eft homini qui per offendiculum manducat.
non biberemus vinum cunctis diebus noftris : Bonum eft non manducare carnem , & non bibe
nos & mulieres noftræ , filij & filiæ noftræ : & non rę vinum , neque in quo frater tuus offenditur,
ædificaremus domosad habitandum : & vineam aut ſcandalizatur,aut infirmatur .
& agrum & ſementem non habuimus: fed habi- 31. PRIORIS ad Corinthios octauo : Videte
tauimus in tabernaculis , & obedientes fuimus autem nè fortè hæc licentia veftra offendiculum
iuxta omnia quæ præcepit nobis Ionadab pater fiat infirmis. Si enim quis viderit eum qui habet
nofter, & c.Domui autem Rechabitarum dixit Ie- fcientiam , in idolio recumbentem : nonne con
remias : Hæc dicit Dominus exercituum Deus If- ſcientia eius cùm fit infirma,edificabiturad man
rael :Pro eo quòd obediftis pręcepto Ionadab pa- ducandum idolothyca ? Et peribit infirmus in
tris veftri, & cuftodiftis omnia mandata eius, & tua conſcientia frater , propter quem Chriftus
feciftis vniuerſa quæ præcepit vobis : Proptereà mortuus eft ? Sic autem peccantes in fratres, &
hæc dicit Dominus exercituum Deus Ifraël:Non percutientes conſcientiam eorum infirmam , in
deficier vir de ſtirpe Ionadab filij Rechab , ftansin Chriſtum peccatis.Quapropter fi eſca fcendalizat
conſpectu meo cunctisdiebus. fratrem meum ,non manducabo carnem in zter .
24. DANIELIS primo: Propoſuit auté Da- num ,nè fratrem meum fcandalizem .
niel in corde fuo , nè pollueretur de menſa regis, 32. PRIORIS ad Timotheum quinto : Noli
neque de vino potuseius. & rogauit eunuchorum adhuc aquam bibere,fed modico vino vtere pro
prepoſitum ,ne contaminaretur.Dedit autem De- pter ftomachum cuum, & frequentes cuas infir
us Danieli gratiam & miſericordiam in confpe- mitates.
&tu principiseunuchorum .Et ait princeps eunu- 33. CANON quinquagefimusfextus fextę Syn
chorum ad Danielem :Timeo ego dominūme- odi Coſtantinopolitanę:Accepimus in Armenio
um regem , quiconſtituit vobis cibum & potum : rum regione & in alijs locis, in Sabbatis & Domi
qui fi videricvultus veſtros macilentiores pręcę- nicis fan &tz Quadragefimæ quofdam oua & caſe
teris adoleſcentibus coæuis veſtris, condemnabi- um comedere. Viſum eft ergò & hoc, vt omnis
tis caput meum regi . Et dixit Daniel ad Malaſar, Dei Eccleſia , quæ eft in vniuerſo terrarum orbe, Abftinepria
quem conftituerat princeps eunuchorum ſuper vnum ordinem ſequens ieiunium perficiat, & fco, licut it
Danielem ,Ananiam ,Miſaelem & Azariam : Ten- abftineat ficut ab omni mactabili, fic ab ouis omnimaita.
ta nos, obſecro ,feruos tuos diebus dccem , & den- & caſeo , quæ quidem ſunt fructus & fætus eo- bili,comunis
tur nobis legumina ad vefcendum , & aqua ad bi- rum à quibus abftinemus. Si autem hoc non tori Ecclefix
in Quadrago
bendum : & contemplare vultus noftros, & vul- furuauerint, fi finç quidem Clerici, deponan- lima .
Yy tur :
 530 Q.V. DE I EI V. NI O.
tur : fin autem Laici, ſegregentur. verò à volucribus abftinent, vtuntur autem ouis
34. GREGORIVS Magnus ad Auguftinum & piſcibus.Alij nequeouis veſcuntur,alij pifcibus
Anglorum Epiſcopum ,cefte Gratiano diftin & io- folis. Alij eciam à piſcibus abftinent, caleo verò
ne quarta, & luone parte quarta, capite vigefimo- veſcuntur.Alijautem neque caſeum ſumunt, lam
nono, vt ſuprà quæftione præcedenti,A.teftimo- verò adhuc alij etiam à pane abftinent,alijeciam
nio vigefimoſeptimo. ab arborü fructibus duris ac nucibus, & à coctis.
Antonij abl.
35. ATHANASIVS in vita Diui Antonij:In- 39. IDE M hærefi feptuagefimaquinta contra
tincntia.
ediæ autem & vigiliarum intantùm patiens erat, Aérium : Erat Aério ſermo furioſus magis ,quàm
vt credulitatem viribus vinceret. Pernoctabat in humanæ conditionis, & dicebat: Quid ex Epiſco- Certos icia.
oratione fæpiſſime, edebat ſemel in die poft ſolispus ad presbyterum ? & c. Sed neque ieiunium ,in- niorum dica
occaſum , nonnunquam biduo , triduosfic per- quit,erit ordinatū.Hæcenim Iudaica funt,& fub more
manens quarta demùm die reficiebatur.Sumebat iugo ſeruitutis. lutto enim lex non eft pofita , fed refis ,ijſdem
verò panem & ſal,potumą aquæ perparuum . De patricidis ac matricidis & reliquis.Si verò omni- argumentis
quibus Lute .
Delectus ci. carnibus verò & vino'melius tacere puto, quam nò volo ieiunare, qualemcung eliga diemàme rana & c.
borum apud quidquam dicere, quoniam nec apud plurimos ipſo, & ieiunabo propter libertacem . Vnddapud
Satiquos mo- quidem Monachorum iftiufmodi eſcæin vſu ha- ipſos ftudium eſt, ve potiùsin die Dominico ie
beátur.Ibidem :Sic Antonio impenetrabilia mon . iunent, quarta verò & profabbato edant. Sæpe
tiū , & deferri interiora captanti, orationibus eti verò etiam quarca ieiunant, non ex ftatuco , fed
am dedito , introeuntes fratres magnis vix preci- ex propria,vt inquit, voluntate. In diebus autem hebdomadis
bus extorferunt, vt oliuas , & legumen , & oleum, Pałchatis, quando apud nos fiunt humà dormiti- landz.
quod poſt menfes aliquot miniftrabant, digna- ones,caftitates,affidiones,ficcorum efus ,preces,
retur accipere, & fenilimodicum laxaret ætati . vigiliæ, ac ieiunia, & omnes animarum falutes
36. HIERONYMVS in vita Pauli eremicą : per ſanctas affli& iones: ipfà fummomand obfo-Attendanced
Cibum & veftimentum ei palma præbebat.Quod nantur, carneq ac vino venas ſuas explentes, ca- qui in para
mè cui impoſibile vidcatur, leſum teftor & fan- chinnátur, ridentes ac ſubfannantes eos qui fan- iceue CARRAS
cos angelos eius,in ea eremi parte, quæ iuxta Sy- cum hunc cultum hebdomadis Pafchacis perfi- cutem .
riam Saracenisiungitur,vidiffe me monachos,de ciunt. Tametfi enim renunciatorium habeant hi
Admirabilis quibus vnus, per triginta annos clauſus, hordea- vitæ modum, non tamen exercetur apud ipfos,
abftincntia
monachorí ceo pane & luculenta aqua vixit:alter in ciſterna ſed multo plàs carnis efus & vinipotus: nisi for
quorundam, veteri, quam gentili ſermone Syri cubá vocant, taſse rari aliqui in medio ipſorum ex propria von
eaque incre quinq caricis per fingulos dies ſuſtentabatur.Hçc luntate hoc velint, verùm plerique ipſorum ma
dibilis
non ijs qui igitur incredibilia eſſe videbūtur ijs,qui non cre- gis vtuntur largis edulijs, carnis eſu & vini potu ,
credunt.
Marc.io. diderint: quia omnia poſſibilia ſunt credétibus, velut fæpè dixi. Hæc funt quæ Aerius inmundo
37. IDEŇ in vita ſandi Hilarionis:Erat autem euomuit. Et paulò pòft confutans eius fententi
tuncannorü quindecim,&c. Igitur facco tantùm am ,ait Epiphanius: A quo verò non affenfum ef
membra coopertus & pelliceum habens ependy- in omnibus orbis terrarum regionibus, quòd leiuniam fa
Hilariõis ad. ten , quem illi beatus Antonius proficiſcenti de- quarta & profabbato iciunium eft in Ecclefia de six 4.& 6.
buc adoleſce.
tis abftinét ia derat, fagum's rufticum , inter mare & paludem , cretum ? Si verd eriam oportet conftitutionem
. & delectus vafta & terribili ſolitudine fruebatur, quindecim Apoftolorum proferre, quomodò illic decreue- Citat cokitus
ciborum . tantùm caricas poſt folis occaíum comcdens . Et runt quarta & profabbato ieiunium per omnia, folorum
Poft annú 21. paulò pòft: A vicefimoprimo anno vfø ad vice- excepta Pentecofte, & de fex dicbus Paſchacis, s.cap.21.
fimumfeptimum , tribus annis dimidium lentis quomodò præcipiunt nihil omninò accipere, Delectus ci
fexcarium madefactum aqua frigida comedit, & quàm panem & falem & aquam , qualémque di- bdomada
alijs tribuspanem ariducum fale & aqua. Porrò em agere, & quomodò dimittere in illuceſcen-landa.
poft 27.anni. a vicefimoſeptimo vfq ad ad tricefimum , herbis tem Dominicam, manifeftum eft. Quis autem Ca19.lib.s.
agreftibus, & virgultorum quorūdam radicibus magìs de his nouiti hic'ne feductus homo,'qui Condic.apa.
fol.
Polt zs.apnú. crudis fuftentatus eft.A tricelimo auté primo vſq3 etiam nunc ſupereft, & hucuſque in mundo ver
ad tricefimumquintum , fex vnciashordeaceipa- fatur, aut qui ante nos teftes fuerunt? Habentes cleli
Traditio
skice Lt.
.
nis & coctum modicè olus abſque oleo in cibo ha- ante nos traditionem in Ecclefia , quique etiama
buit . Sentiés autem caligare oculos fuos, & totum patribus traditum acceperunt, quemadmodùm
corpus impetigine & pumicea quadam ſcabredi- eciam hià fuis patribus didicerunt,qui ante ipfos
ne contrahi, ad fuperiorem viđu adiecit oleum : fuerunt, quomodò Ecclefia acceptam à patribus
& vfque ad fexagefimumtertium vitæ ſuæ annum ſuis veram fidem vſque huc continet, itemg cra
hoc continentiæ cucurrit gradu ,nihil extrinfecùs diciones. Deindè verò fi non decodem argumen
aut pomorum ,autleguniinis, aut cuiuslibet rei to quartarum & proſabbatorum ijdem å poſto
Ab annoſexa guſtans. Inde cùm ſe videretcorpore defatiga- liin conftitutione dixiſſent,etiam alicer vndiqué
ho vique ad tum , & propinquam putaretimmineremortem , demonftrare poffemus. Attamen de hoc exacte Ca.21.lib.s.
octogeſimū. a ſexageſimoquarto anno vfquead octogefimum ſcribunt. Aſſumpſit autem Ecclefia, & in toto
pane abitinuit, incredibili feruore mentis, vt co mundo aſſenſus fa & us eft, antequam effet Aêrius,
tempore quafi nouus accederet ad ſeruituté Do. & qui ab ipfo appellantur Adriani.Fortaſsis enim
mini,quo cæteriſolent remiſliùs viuere . Fiebant & ob hoc iuftiſfimum nomen accepit: Aérium
autem ei de farina & comminuto olere forbici enim fpiritum habebat ex immunditia, quod ab
unculæ , cibo & potu vix quinque vncias appen- aérijs ſpiritibus prauitacis,in ipſo contra Ecclefi 1
Nunquàm dentibus: fico complens ordinem vitę,nunquam am habitauit.
ante folis oc.
cafum foluit ante ſolis occaſum ,nec in diebus feftis, nec in gra-
40. AVGVSTINVS in libro dehgreſibusad
jciunium . uiflima valetudine foluit ieiunium . Quod vulcdeum , hærefi quinquagefimatertia : Aériasa ha
38. EPIPHANIVS in compendiaria vera do- Aèriani ab Aërio quodã funt nominati, qui cùm refis .
& trina de fide Catholicæ & Apoftolicæ Ecclefiæ : eſſet presbyter,doluiffe fertur, quòd Epiſcopus
Sunt prætereà aliæ præeminentes vitæ conuerſaci non potuit ordinari: & in Arrianorum hæretim
ones, quæ in eadem fancta Catholica Ecclefia fer- lapſus,propria quoque dogmata addidiffe non
Abftinentia uantur,eorum inquam, qui ab omnibus carnibus nulla, dicens; orare velofferre pro mortuisob- Staros ici...
& delcctus niorum dies
abſtinent, quadrupedibusæ & volatilibus ac pi- lationem non oportere ; nec ftatuta ſolenniter abrogarAén .
Ecclefia va. ſcibus,ouo item ac caſeo , & alia diuerſa vitæ inti- efſe celebranda ieiunia ,fed cùm quiſque voluerit ini,& voluns
sius . iciunia ellic
1.Cor 3. tuta.Nam vnuſquiſq fecundùm proprium labo- ieiunandum ,nèvideatureffe fub lege. libera.
rem accipietmercedem . Et quidá ſanè abftinent 41. IOANNES Damafcenus in libro de hæ .
ab omnibus his, aliqui verò à quadrupedibus ſo- refibus: Aëriani ab Aërio Pontico di&i funt. Fuit
lùm , volatilibus verè & reliquis veſcuntur. Alij auté facerdos Euftachij epiſcopi, eius cui Ariana
here.

1
 DE IEI. V
hærefeos crimen obie & um eft, filius. Cum ' fibi
epiſcopatum denegarum videret, multa contra
Eccleliam docere inſtituit, Arianorum nulliſe-
Prohibet Aë-
cundus. Adiecit autem quædam de ſuo. Negat
sius ieiuniã
enim quicquam offerendum eſſe pro mortuis.le-
iunium feria quarta & fexta, & quadraginta die-
ac4. &Quadrage.
o.ferix,
Gimæ . bus ſeruari,& pafchacelebrari prohiber.ftata hęc
Abftinétiam damnatomnia. Carnibus & cibis omnis generis
à carnibus vſus eft fine religione.Quòd fi quis ieiunium ſer-
pihili facit.
Lege teneri uare velit, id ab eo certis ftatis diebus feruari
nesculthe negat oportere, ſed quando volet. Negat enim ſe
reticus. lege teneri ;negatetiam quicquam inter presby-
terum & epiſcopum intereſſe.
1. B. HIERONYM VS in caput quartum epi-
Argumëtum
cótra certos ftolæ ad Galatas:Dicat aliquis :Sidies obſeruare
jciuniorum non licet, & menſes, & tépora, & annos, nos quo
& feriarum fimile crimen incurrimus, quarta ſabbati obſer
dics. uantes, & paraſceuen, & diem Dominicam , & ie-
iunium Quadragefimæ, & Pafchæ feftiuitatem , &
Pentecoftes lætitiam , & pro varietate regionum,
diuerſa in honore martyrū tempora conſtituta.
Reſponlio Ad quod qui ſimpliciter reſpondebit, dicet,non
VA2 .
eoſdem ludaicæ obſeruationis dies eſſe, quos no-
ftros.Nos enim non azymorūPaſcha celebramus,
ſed reſurrectionis & crucis.Nec ſeptem ,iuxta mo-
rem Ifraël,numeramushebdomadas in Penteco-
fte: fed Spiricus ſancti veneramur aduentum . Et
nè inordinata congregatio populi fidem minue-
rec in Chrifto , propterea dies aliqui conſtituti
funt,vt in vnü omnes pariter veniremus.Nó quo
celebrior fit dies illa, qua conuenimus : ſed quo
quacung die conueniendum fit,ex confpe& u mu-
Altera . tuo lætitia maior oriatur. Qui verò oppofitæ
quæftioni acutiùs reſpondere conatur,illud affir-
mat, omnes dies zquales effe; nec per paraſceuen
tantùm Chriſtum crucifigi, & die Dominica re-
ſurgere : ſed ſemper ſanctum reſurrectionis eſſe
Ieiuniorum diem , & femper eú carne veſci Dominica .Ieiunia
dies propter
quos potiffi autem & cógregationes inter dies, propter eos & à
mùm intti- viris prudentibus conftitutos, qui magìs feculo
ruti.
vacant quàm Deo: nec poffunt,immò nolūc,toto
in Ecclelia vitæ ſuæ tépore congregari, & ante hu-
manos actus, Deo orationum ſuarum offerre ſa-
crificium . Quotus enim quiſo eft, quiſaltem hæc
pauca quæ ftatuta ſunt, vel orandi tempora , vel
N I O. Q.V. 531
bi non potuit dedicari.Quandiù iciunauit , in pa
radiſo fuit :comedit,& eie&tuseft :eie& us, itatim Genel.a.
duxit vxorem .Qui ieiunus in paradiſo virgo fu- Genel...
erat, ſacur in terra matrimonio copulatur : & ta
men eiectus, non protinùs accepit licentiam car
nium veſcendaruin : fed tantùm poma arborum ,
& fruges ſegetum , & herbarum olera ei tradun
turin cibum : vtexul quom paradifi, non carni
bus, quæ in paradiſo non erant, ſed fimilitudine
frugum paradiſi veſceretur. Pofteà verò videns Genef...
Deus,quòd diligenter appofitum effet ad maliti
am cor hominis ab adoleſcentia, & fpiritus eius
in his permanere non poffet,quia erant caro ,ope
ra carnis diluuio condemnauit, & auidillimam Ibidem.
hominūgulam probans,dedit eis licétiam co
dendarum carnium : vt,dum fibi intelligunt li
cere omnia, non deſiderentmagnoperè quod li
cebat, nè mandatum in cauſam verterent præua
ricationis. Quanquàm & tunc ex parte impera .
cum ieiuninm fit. Nam cùm alia muda dicantur,
alia immunda: & in arca Noé de immundis bi- Gencl.7.
na,de mundis introducuntur imparia : & vtique
immundorum eſus ablatus fit, nè fine cauſa dice
rentur immunda: ex parte ieiunium dedicatum
eft ,docens abſtinentiam omnium in quorūdam
reciſione. Cur perdidit Eſau primogenita ſua ? Gencl.zs.
Nónne propter cibum ?impatientiamą gulæ la
chrymis emendare non potuit. Eie &tus de Aegy
pro populus Iſrael, & in terram repromiſfionis
lacte & melle manantem introducendus, Aegy
prias carnes ,& pepones,aliaç defiderat. Vtinam , Exod.16.
inquit,obiſſemus percuſliàDeo in terra Aegypti,
quando ſuper ollas carnium ſedebamus. Et ite
rùm : Quis nos paſcet carnibus ? Venerunt in Num.i.
mentem nobis piſces, quos in Aegypto comede
bamus gratis, & cucumeres, & pepones, & porri,
& cepæ, & allia :atnunc animanoftra arida,nihil
nisì manna oculi noftri conſpiciunt. Angelorum Pſal.77.
cibum contemnentes, carnes Aegyptias ſuſpira
bant. Moyſes quadraginta diebus & no&ibus ie- Exod. 24 .
iunus in monte Sina,etiam tunc probans non in Deut.s.
pane ſolo viuere hominem, fed in omni verbo Matth.4 .
Dei, cuni Domino loquitur: populus autem ſa- Exod.32.
curidola fabricatur. Ille,vacuq ventre, legem ac
cipit,