DOKUU

B
WO
 I

Iber Collegii Societatis

L IEinſSV Monachii Cata
logo criptus. Anno 1595.

1
 1 .
th . Cat .
1

Catech . G
 Societatis Tefa Merasi 1878 ntge Huguelo
OPVS CATECH ISTICVM,
SIVE

DE SV MM A
DOCTRINAE CHRISTIA
NAE, D, PETRI CANISIT THEO .
LOGI SOCIETATIS IESV, PR AE CLARIS
DIV IN AE SCRIPTYR AE TESTIMONIIS, SANCTO.
rumque Patrum ſententijs ſedulò illuftratum opera D. PETRI
B VSAE I Nouiomagi, eiuſdem Societatis IE sv Theologi,
nunc verò primùm acceſſione noua locuple
tatum atque reſtitutum .
EDITIO ALTERA MVLTIS IN LOCIS AVCTIOR
atque correctior,cui & Epiſtolapreliminaris ad Reuerendiß. Illuftriß.
Epiſcopum Herbipolenfem acceßit.
De huius operisac yniuerfæ do& rinæ quæ in illo tractatur diſtributione, folium abhinc
decimumquintum cum ſequenti indicabit.
Cum duplici INDICE, vno quidem Scripturarum explicatarum ,altero vero rerum ein
Jententiarum ,ad calcem adiectis.
1
REGEMEF
T
R
E
NIDO
UI
V
TH

A
S
S

NA
H
I

TI
VN
IM
O05
9

C Ο Ι Ο Ν Ι ΑΕ ,
Apud Geruinum Calenium , & hæredes Iohannis Quentelij.
ANNO M. D. LXXVII .

Cum gratia & priuilegio fummi Pontificis, ac Romanorum Imperatoris

in Decennium .
 Risii
1

l
II' AD TIMOTHEVM III.

OMNIs ſcriptura diuinitùs inſpirata, vtilis eft ad docendum , ad arguendum ,ad corripi.
cndum , ad erudiendum in iuftitia, vt perfe & us ſit homo Dei , ad omnc opus bonú inftructus.

B. AVGVSTINVS TRACTATY II. IN EPIST. B. IOANNIS.

OMNIA quæ leguntur in ſcripturis fan & is, ad inſtructionem & falutem noftram , intente
oportet audire :maximè tamen mcmoriæ commendanda ſunt, quæ aduersùs hæreticos va
lent plurimùm , quorum inſidiæ infirmiores quoſque & negligentiores circunucnire non
ccffant.

ORIGENES TRACTATV XXIX. IN MATT H AE V .

QUOties Hæretici canonicas proferunt ſcripturas, in quibus omnis Chriſtianus con
ſentit & credit ,videntur dicere : Eccèin domibus verbum cit veritatis. Sed nosillis credere
non debemus,nec exire à prima & Ecclefiaftica traditionc, acc aliter crcdere ,nisìqucmad
modùm per ſucceſſionem Eccleſiæ Dei tradiderunt nobis .

VINCENTIVS LIRINENSIS IN LIBELLO ADVERSVS

prophanas omnium Hærefeon nouationes.
NECESSE eſt profe & ò omnibus Catholicis, qui fefe Eccleſiçmatrislegitimos filios pro
bare ſtudent, vtfan &tæ ſanctorü Patrum fidei inhæreant,adglutinentur,immoriantur: pro
phanas verò prophanorum nouitates deteſtentur ,horreſcant,inſectentur,perſequantur.

ITEM .

Hosin Eccleſia diuinitùs per tempora & loca diſpenſatos,quiſquis io ſenſu Catholici do
gmatis vnum aliquid in Chriſto ſentientes contempferit, non hominem contemnit, ſed
Deum.
D. AVGVSTINVS LIBRO II. CONTRA IVLIANVM
1 Pelagianum in epilogo.
Qvod inuenerunt in Eccleſia,tenuerunt: quod didicerunt,docucrunt : quod à Patribus
acceperunt,hocfilijs tradiderunt. Nondùm vobiſcum apud illos iudices aliquid agebamus,
& apud cos acta eft cauſa noſtra. Nec nos nec vos eis noti fueramus, & corum pro nobis la
tas contra vos ſententias recitamus : nondùm vobiſcum certabamus, & eis pronuncianti
bus vicimus.

APPROBATIO HVIVS LIBR I.

OPVS hoc Catechiſticum , anteà quidem typis excuſum , recèns verò noua acceſſione
locupletatum ac recognitum , magno cum fručtu denuò euulgandum cenſeo
Ego frater T HEODORICvs B vscodvcENsis,
Şacræ Theologiæ apud Colon . profeſſor, es

Apostolicus Inquiſitor.

Bayerische
Staatsbibliothek
München
1

REVERENDISS. IN
CHRISTO PATRI , AC ILLV .
STRI'S S. PRINCIPI , DOMINO IVLIO i
EPISCOPO HER BIPO LENSI , ET ORIE N.
TALIS FRANC I AE D VCI , PA TR
PATRONO NO BENI
O
GNISSIMO , PETRVS CANIS IVS
1 ..
IN CH R I S TO IE S V
S. P. D.

NTER Chriſtianos Cæſares, quorum virtus & pie

tas maiorem in modum iam olim effulfit, Præſul am.
pliſſime, duo Theodoſij,ſenior & iunior, vcì vulgò di
cuntur,ſingularē laudem inprimis promeruerunt . Ego
verò de priore tantum dicam , quem Auguftinus, Oro
ſius, Diaconus meritò celebrant, & cui poëta Claudia
nus ob letiſſimú rerum ſucceſſum haud temerèaccinit:
O nimiiim dilecte Deo, cui militat æther,
Et coniurati veniuntad claßica venti .
Hicipfe multis quidem argumétis prodidit,ſevnà cum coniuge valdè religioſum
eſſe, & benè merendi de Eccleſia ſtudio & amore cumprimis exarſit.Imperium
1 eius in difficilia tempora incidit, quibus ob excitatas nouas in fide diſſenſiones
gliſcentesque fe &tas populares animipaſsim diſtrahebantur ,do & is interim acerri
mèinter fe concertantibus,vtfifieri pofſet, in errorem ,aut certè quidem in dubi
tationem etiam inducerenturele & i. Etenim Eunomius ele&um Sathanæ orga
hum ,ſuatum zizania dominico tritico infpergebat, & Nouatianum ſerpebat vi
fus,fuasque copias augebantMacedoniani,& Arriani quidem Catholicosvelma
ximè diuexabant.Quid hîc ageret Theodoſius?magno cum animi dolore triſtiſſi
mam Eccleſiæ facié ſpe& ans,præfertim cùm publicę pacis & Eccleſiaſticęvnitatis,
ficut optimú principem patremg; patriç decebat,ſtudio & amore incredibili tene
retur,fedquiadiſtá funeſta doctorum diſſidia componenda nullumfatis idoneú
remedium inueniret. Accerſit igitur Ne& arium epiſcopum Conſtantinopolita
num ,& abeo fcifcitatur,quidfa&to ſitopùs ad concordiæ ſciſſæ Eccleſiç reſtituen
dam ,priuſquàm grauiores ordinum fierent diftra iones, motusquemagis exi
tiales exhiſce altercationibus & fe &tis in Chriſtianam Rempub. effunderentur.
Eccleſiam enim fidei vnitate cóſeruari atque ſtabiliri,diſcordiaverò religionis la
cerari atque ſubuertire& iffimèiudicauit. Nectarius verò cùm non haberet quod
ex tempore Cæfari reſponderet, de re tanta cenſetdeliberádum ,ac interim Age
lium ,licèt Nouatianorum epiſcopum , conſulit,vt eius fententiam audiat, priuf
quàm redeatad Imperatorem . Agelius tunc fortè Siſinnium le& orem habebat,
hominem nomediocritereloquentem ,in facris etiam literis & philofophiæ co
gnitione probè verfatum ,qui prætereà iudicio & rerum agendarum dexteritate
polleret. Is iuflus dicere, quid roganti Cæſari reſpondendum putaret, in hunc
modum diſſeruit: Concordiam Chriſtianæ religionis fruftrà ſperari
, qua
bertas diſputandi partibus nouam do & rinæ formam inducentibus pro pofndi li
itaù &
reli&ta effet: immo verò præfentia ſchiſmata, non ſolùm hac diſputandi libertate
non tolli,ſed augeri, grauioresque indèlites ac pugnas irreconciliabiles expe&ari
oportere, quibus vigentes nunchæreſes & opinionesnouæ magis magisque cor
roborarétur: aliam igitur ineundæ concordię,quæ ſolida eſſet,viam ineundā eſſe, 1

2 nimic
1
 E P I S T O L A
nimirùm vtpræſentes controuerfiæ exveterumPatrum , qui Eccleſiæ calculo ap
probatiforent,traditioneiudicarentur. Sic enim futurum ,vtvia contentioſis prę.
cluderetur, nèquiſque pro ſui cerebri intemperie Dei verbum interpretaretur,
&fuumilli ſenſum ,prout cauſe commodum putaret,affingeret,ſuamque ſenten
tiam iudicio Patrum ſimulqueEccleſiępublico anteferret.ïndèImperatorem re
&è fa& urum ,fiprecipuos ſectarum magiſtros interrogādos curaret,velint'neve
terum Eccleſiæ do & orum iudicio ftare, qui ante nacam modò contentionem &
diuifionem cum gloria floruiſſent,nulligue præſentivelparti,vel fe &tæ vnquam
fuiſſentaddiæti: acproptereàvt minimèſuſpe& os controuerfæ nunc do & rinæ
cenſores& arbitrosiure agnoſcendos acrecipiendoseſſe.Quod fi hos arbitros ad
mittere dere&tarent,poſtulandum abillisvideri,diſertisvt verbis pronunciarent;
ſibidamnari Patrú authoritatem . At ſirursùs hanc damnationis legé ferre nollent,
ex hac folatergiuerſatione non obſcurèconftare,quantum fideimererentur noui
defidediſputatores, vtpotè tam arrogantes,vt fefe tot tantisý; probatis Patribus
velæquare,velanteponere non erubeſcerent,& idcircò nulla illosvenia dignos,
fedprofalſis do & oribus veræque Eccleſiæ peſtibus iure habendos atque profli
gandos effe. Catholicorumverò munus manere proprium, vt quam do & rinam
profiterentur, veterum Theologorum ſcriptis conſentaneam elle probarent, &
ſuam religionem illorú teſtimonijs bona fide prolatis defenderent acilluſtrarent.
Quidmultis?Placuit hæc ſententia Nectario, qui ftatim adTheodoſium Cæfa
rem regreffus,conſilium Siſinnij aperit,fuaque authoritate confirmat. Cæſarve
rò,vt erat prudentiſſimus Princeps,Le & oris conſiliúdiligenter expendit, & hanc
ineundæ concordiærationem approbat,requeipfaprobandum cenſet, quod Si
ſinniuspropoſuiffet. ItaqueſeAarum principes ad diſputandum armati& inftru
diconuocantur,acpræter expectationem omnem aCæfare interrogantur,quo in
precio magiſtros Eccleſiarum habeant&habere velint,eos nempequiante noua
hæc diuifionis tempora extitiffent,aneofdem recipere & approbare deliberatum
haberent. Hîcprimùm illimodeſtiapræſeferre, & de Patribushonorificèloqui,
quaſı præceptores illos agnoſcerent,ſequeillorumdiſcipulos faterentur. Theo
doſius iterùm ſciſcitatur,lit'neillis conftitutum ,Patrum teſtimonia eo haberelo
co,vt per illa cùm de alijsChriſtianæ do & rinæpartibus,tú defubortisnupèr con
trouerſijs iudicetur,omneque iudicium terminetur.Hîcilli hærent ſuſpenſi,alijs
aliudobtendentibus,& eiuſdem etiam fe &tæ focijs inter ſemutuò altercantibus,
quid quantumqueſcriptis & authoritativeterum effet largiendum . Quidam Cæ
ſaris inftitutum probare,ſed plures veterum ſententias defugere viſi ſunt,facile
ſubodorati periculum de caufa cadendi,fiex antiquorum Patrum iudicio præſen
tes ipſorum controuerſiæ dirimerentur. Vbì nouæ diſcordiarum flammæ mox
eruperunt,vt ſi anteà vnquam ,nuncpotiffimùm fe &tæ inter fe diffe &tæ videren
tur, non diſſimiles quidem priſcis illis gigantibus, ac alijsBabylonicæ turris ſto
lidisædificatoribus,quorū & linguæ diuifæ ,& conatusfruſtrati, & impéſę omnes
abſumptæ hocvnumeffecerút,vt optatus ædificijprogreſſus in pudendumpror
sùs exitum commutaretur. Igitur non malè ceflit Theodofio,quòd in Silinnij
conſilio acquieuerit, eoque fa& omemorandum toti pofteritati reliquit exem
plum ,vtquod anteà Tertullianusdocuerat, nunc reipſa probatú eſſe cernamus.
1
Tra & tans enim ille Pauli fententiam , Hæreticum hominem poft vnam aut al
teram correptionem deuita , ſeriò admonet, nè Catholici cum hæreticis de fa
crisliterisdiſputaturi in arenam deſcendant, ſed potiùsvtad maiorum traditio
nemprouocent, & ex illagermanam Scripturæ intelligentiam , omnemque de
propo
 DEDICATOR I A.
propoſitis fideiquæſtionibus veritatem petant atque confirment. Sicut & Ori
genes pronunciauit: Illa ſola credenda eſt veritas, quæ in nullo ab Eccleſiaſtica
traditione diſcordat.
Visvm eftautem hancrepetere narrationem , quam Caſſidorus in hiſtorian
vrì vocant;tripartita recenſet,camque magni eſſe momēti, & noftro tum ſeculo,
tum inſtituto quadrarequiuis facilè animaduertat. Rogant multi atque miran
tur,quadecauſatot colloquia,diſputationes&inconatusqui ad controuerfias in
religione componendasnoſtra ætate partìm Germania,partìm in Gallia in
ſtituti fuerunt,adeò malè infeliciterque ſucceſſerint,vt maioresetiam in religio
nc diſtractiones ac turbæ conſecutæ videantur. Nimirùm à dicto Siſinnij confi
liodiſceſſum eft,& pietas abfuit Theodófiana,qua'nouis do&oribus veteres cum
authoritate opponerentur. Hocnisi fiat,tot hæreſummonftra, quotnunc paf
sìm in Europanata cernimus,facilè &fummacum Ecclefiæpernicie graſſariper
gent,ſemperque impedient, quo minùs ad amabilem Eccleliæ concordiam tan
dèm redeatur.Acinterim prorsùs verendum eſt,nèpoftlongascontentiones fu
neſtus exįtusæquè Germanosac Græcos opprimat& perdat,vtnoftratesè ſchi
"
ſmaticis vel Mahumetanos, vel atheos euafiffe vel ſeròdoleamus. Deindè hanc
veterem narrationemlibuit inferere,vtnoftri ſeculi ftultitia, immò impietas re
& iùs perfpiciatur,quando infimæfortis, acplanè craſfı rudesque homines de Pa
tribus vt prorsùsindignè fentiunt,ità ſcurriliter quoquè loquuntur, illorumque
di& a & facta petulanterarrodunt,fæpè & vanæ ſuperſtitionis & execrandæ ido
lolatriæ fine vllo pudore condemnant.De Patribus dico, quorum eximia vitæ
integritas, & in diuinisliteris do&rina fapiêtiaque tot modis effulſit, diuino Spi
ritu in illismirabiliteroperante, & Chriſtianam Eccleſiamtot feculis corrobo
rante. Hi electadiuini Spiritus organaChriftifidem nóoretantùm profeſſi ſunt,
fed& fan & iſlima vita,multisque fæpèmiraculis necrarò fanguineprofuſoteſta
tiſunt, nullus vt eos pro dignitate celebrare, & facros eorum labores religionis
ergo ſuſceptos & exantlatos fatìs efferre poſſe videatur. Quibus tanto maior fi
des authoritasque debetur, quomagisin vnum eundemque ſenſum conſpirant,
quoque conſonantiùs de Chriſtianæ do&trinæ partibusteftificantur,vtquali cor
vnum & animavna, immò & fpiritus vnus in illis ineſſe,nobisqueloqui videa
tur. Atquehoc illorum conſenſu,tanquam certo inhabitantis ſpiritus indicio,
deprehendimus, no ſolùmin Apoſtolis,ſed etiam in Apoftolicis do & oribus ſan
& isque Patribus hanc præclaram Chriſti promiſfionem impleri, Non vos eſtis
quiloquimini,ſed SpiritusPatris veftriquiloquitur in vobis. Quocircà non te
merè ad hoc referri poteft, quod Regum ille fapientiſſimus Salomon docet, nè
quis terminos antiquosà patribuspoſitos tranſgrediatur,quodque monetEccle
fiafticus,vt ſapientibuspresbyteris,eorumq;do&trinęnosadiungamus,qui diſci
plinam àpatribus traditam acceperunt,velficut Paulus loquitur, qui depoſitum
bona fide cuſtodiunt.Vndèvox Baſilio Magnodigna, & à verè Catholicis omni 1
bus vfurpanda extat: άλλ' άπερ παρά τωναγίωνπατρώνδεδιδάγμεθα,ταύτα τούςέρωτώσιν ημάςδιαγγέλλομεν.
hoceft,Quęà ſanctis Patribus edo &ti fumus,ca interrogátibus nos annunciamus. 1

Tum AthanaſiusEccleſiæ fortiſſimus propugnator, breuem & expeditam ratio

nem, qua hæreticorum artes & fraudes omnes elidantur, hiſce verbis oſtendit :
Τούτομόνονάποκρίνεσθαι προς τα τοιαύτα ,καιείπαναρκεί,ότε ουκέσι ταύτακαθολικής Εκκλησίας , ουδε ταύταπα
Téges éppórusor. Hoc, inquit,folummodò refpondere ad talia, & dicere ſufficit, quòd
iſta non funt Catholicæ Eccleſiæ ,nequeiſta Patres noftriſenſerunt. Et fanècum
his Eccleſiæ magiftris non ſapere; omninò eſt deſipere. Extra hunc faltare chorú,
a 3 vt ita
i

E PISTOLA
vtità dicam ,eſtprimasinſaniæpartesarripere.Ab his Eccleſiæ columnisauelli,eft nobis, fed
fo, &de v
regiam veritatis viam deſerere. Sine his Chriſtioculis & Eccleſiæ luminibus, in
diuino illo Scripturarum prato verſari,eftperindèacin tenebrisdominicũagrum t it
cen ,qu
agre lufti
colere,vel in mari cum Petro nocte piſcari. Damnatos ab his errores ample&ti,eſt
cum Eccleſiæludibrio hæreticorum deliriaconfirmare. Horum deniquefenfum preſidiun
maledici
&confenfum negligere,diuinoeſtrepugnare oraculo ,quod credentibusomni chiſmum
bus per Prophetam intonat:Hæc dicit Dominus:State ſupervias veſtras,& vide
te & interrogatedeſemitisantiquis,quęlitviabona; &ambulate in ca: & inuenic tamquea
tisrefrigerium animabus veſtris. reiam ru
Qvae omniaidcircò mihi præfanda duxi,Antiſtes illuſtriſs. præſensvtopus, notuifle
quodè colle & isgrauiſſimorum Patrum ſententijs conftat, maiore in precio ab adfcripfdie
æquis cenſoribushabeatur,tuæqueinprimisCelſitudini ſit commendatius. Pro recon
dicenim nunciterùm nofterCatechiſmus,nec folùm nitidiùs, fed etiamanimo uiomag
fiùsprodit,quandoquidé inter medios velutfatellites,immoduces & coryphæos [ atus, 91
probèſtipatusincedit,vt minùspublicú confpe&um vereatur,& corā minacibus præfatic
aduerfarijs ſe perftare pofſe confidat. Adelt enim illi inui& us bellator Spiritus laborio
fan & us, ſuoquegladio, quodeſtverbum Dei,huncquanuis exilem pårtum mu conſon
nire dignatur.Adſunt& generoſiChriſti Regisæternimilites,qui ſuis quafiarmis ramus,
nouum hofpitem circuncingunt, ornant,muniuntatque defendunt. Quare fi dequac
antcà vnquam hicliberplacuit bonis,cùm ſolus ac velutinermis appareret, haud cum ip
dubia mihi ſpeseſtfore,vtidem maiore núc fauore& applauſu multorú excipia omner

tur,totpræſertim patronorú,quiſuntomni exceptione maiores ſuffragijsatque fcripti

ſentētijsyndiquècorroboratus. Hos Chriftianædo & rinæ teſtes ac vindicesquil res. C
quiscontemnitvel negligit, nos etiam librumý; noftrú & cõtemnat acnegligat que cc
licet, quandoquidem in eadem cum illis nauimanemus, ac tantiſpèrmanerecon beant
ftitutum habemus,donec & ipſiſuperatis infefti procellofique huius pelagitem bus ad
peſtatibus,quibusin hactota vita iactamur,ad eundem falutis portum, quem illi j
plisat
nunc felices obtinent,Chriſto nauclero fauente tandem ſecuriperueniamus. Турс
VBI de præſentis inſtituti ratione plura di&tuus,de prima noftriCatechi Vene
ſmi editione cogor repetere, quam inclytus ille Cæſar FERDINANDYS Vien men
næ dcmanibus noftris extorſit, & ante XXV I. annos edi voluit ſua authoritate, Cold
me quidem nomen tunc meum ſupprimente, minùs vt inuidiofum effet opus, reic
cuius author ignoraretur. Sed quoniam hoc noftrum ſeculum , vt nullumferè run
aliud, contentionum flammis paſcitur, multique ad calumniandum præcipites tìm
nulla ferè minùs, quàm orthodoxaferunt& probant dogmata, fieri non potuit,
quin aliqui catechiſtico labore noftro offenderentur, & hanc qualemcunque pric
Chriſtianæ do &trinæ ſummam arroderentacinſectarentur.Cuiuſcemodi Eccle ego
om
fiæ hoftibus tanto maior infe &tan dilibido creuit,quominusinuidihominesfer COD
repotuerút,opus hocſummi Principis authoritatecomprobatum ,àmultisaui
dèlegi,paſsìm circunferri,in ſcholarum vſum introduci, in templis doceri, va qu
ftit
rias in linguas transfundi, in maximis gymnaſijs celebrari, nec folùm Eccleſia
a

fticis proceribus,ſed ſummoRegi quoque Philippo, alijsque magiftratibus Ca

tholicisita probari, huncvtCatechiſmum præ ceterisſtudiosècomple &terentur, el
ac cundemſuispopulis tumaddocendum ,tum ad diſcendum publicètraderent, tu
ſerioquecommendarent. Quod egocertèſinearrogantia dictum velim, nèho
nori nominique diuino quicquam ſubtraham , quum ſoli bonorum omnium (
fontilætum rerum ſucceſſum affcribi, &ad illius gloriam fyncerè cun&a referri
deceat, nulla vt vnquam eius di&i ſubrepat obliuio,Non nobis Domine, non
nobis,
 1
DE DICA TO'R IA .

nobis,fed nomini tuo da gloriam . Atego rem multis hodiè notam commemos
to , & de veritate conſtare cupio pofteritati, vt re & iùs omnes de aduerfarijs iudi

cent,quineſcio quo fpiritu ducti,aut potiùs æmulationis ftimulis exagitati, tam

ægrè fuftinent hoc exiguum Catholicæ do & rinę teſtimonium ,compendium ,

pręſidium in Germania ſupereſſe . Igitur Euangelici homines infenfis animis, 1

maledicis linguis, ac virulentis calamis certatim inſtructi, nullum hodie Cate

chiſmum æquè ac noftrum tam petulanter appetere, tam rabiosè conuellere,

támque atrociter damnare voluerunt. Pofteà verò cùm de eiuſdem libri autho
reiam rumorincrebuiffet, ac opus ipſum Catholicis exteris magis magisque in

notuiffet, Veneti & Galli nomen meum ,quod ego tam diù celaueram ,
meinſcio

adfcripferunt,idqueante annos decem publicè teſtatum volui, cùm opus idem

reconditú Colonienſi Senatui núcuparem . Acceſſit deindè Petrus Buſęus No

-uiomagus , homo noftri ordinis eruditus

, & in veterú monumentis probèyer
ſatus, qui amicorú hortatu, & ob publicam vtilitatem , ficut ipſe in ſua meminit
præfatione,ad hocopus ornandum & muniendum , operam fanè difficilem &
jaborioſam ,vt prudentes intelligunt,exantlauit . Etenim Scripturæ Patrumque

conſonantialoca, quorum nos in ipfocontextu mentionem frequentem fece

ramus ,quçque ad libri marginem breuiter fuerātadſcripta, & his etiam plura vn
dequaque collegit, ex ipfisque fontibus deprompta tranſcripſit, & tranſcripta

cum ipſa libri textura tam dextrè cõiunxit,vt quiuis fine negocio deprehendat,
omnem Catechiſmi noftri do & rinam cum libris Canonicis & probatis Patrum
ſcriptis pulchrè congruere,quantunuìs infefti & infenfioblatrent calumniato

res . Qui fanè BufæilaborHifpanis,Italis,multisquealijs pergratus accidit,eám

que commoditatem fuppeditat omnibus in muneredocendi, vt admanum ha

beant ſelecta ,bonaque fide notata, nec omnibus obuiaveterum teſtimonia, qui

bus ad vniuerſa ferè do & rinæ ſacræ capita tum intelligenda,tum in ſcholis tem

plisque tra & anda & explicanda vti expeditiſſimè poſſínt

. Ex quo fa & um eft, vt
Typographus Colonienſis prioris editionis exemplaria breuì diſtraxerit, vtque

Veneti hoc opus ſibi recudendú putârint, quod Romæ & alibinon modò com

mendari, ſed etiam à multis paſsim deſiderari certò intelligebant

. Interea dum

Coloniæ noua editio apparatur,huc pręfertim Geruino Calenio impellente ,qui

, bonam noſtri operam nauâ

rei Catholicæ promouendę perquàm ftudiofus eſt
runt , vt opus idem recognofceretur,in eoque multa partìm reſtituerentur, par

tìm adiungerentur
, partìm meliorem in ordinem reuocarentur
. Et quoniam
prior editio in quatuor partes ſeorſim excufas ſecabatur, tres autem fólas, quas
ego viderim , Venetus Typographus dedit, longècommodius fore viſum eſt, liex

omnibus illis membris ,vnum quaſi corpus conflatum ,atque hocvno volumine
concluſum euulgaretur. Hæcego de huius operis ratione & inſtituto dixerim ,

quodex grauiffimis maximorum Patrum ſententijs colle & um ,ac nunc etiam re
ftitutum , tuæ inprimis ſapientiæ & æquitatis calculo, Illuſtriſs. Princeps, cupit

approbari.
CAETER VM fide fuſcepti operis Catechiſtici argumento aliquid addendum
eft,mihi fanè perſuadeo,ſapientesveræquc pietatis amantes omnes boni conſul
turos, immò & fponte ſua probaturos eſſe, quod nosin hoc Catechiſticæ do & ri

næ genere ac labore,quicquid alij ſentiant, multú ſępè olei operęque ponamus.

Cur enim nos pigeat ac pudeat eius inſtitutionis, quam fummo Deo gratam ,
ma
ximorum hominum exemplo conſentaneam ,CatholicęEccleſiæ ſalutaré ,Chri

ftiançiuuentuti neceſſariamn, & noftrę demùm profeſſioni congruentem effe

certiſ
 EPIS 0. LA

certiſſimè conſtar ? Quid quod magiſter nofter & princeps paſtorum Chriſtus
Catechiſtæ partes quodammodò fuſcepitatque ſuſtinuit,quum precipuas Cate
chifmi partes ore ſuo facrofan & o vel tradidit,vel confirmauit? Excuſent alij ſuas
occupationes, ad ſublimiores ac maiori quęſtui ſeruientes Eccleſiæ fun & iones

hoc minifterium
adſpirent,vile autem & æquè laboriofum iudicent,callidéque

ſubterfugiant,nècum pueris quodammodò repueraſcerevelle videantur

. Atqui

non veretur ipfa Dei ſapientia Chriſtusſe paruulis perquàm familiarem exhibe

re, hosad fe iubet adduci, venientes vltrò ample& titur,& amanter ofculatur, his 1
fuas ipfe manus imponit ac benedicit, his miniſtros& cuſtodes Angelos depu
'tat,hosdemùm cæleſtis regni ciues & præ alijs hæredes quaſi proprios facit. Qui

prętereà poenam illi grauiſſimam interminatur, fi quisvnum è paruulis ſiue in

fidei do &rina, ſiue in vitæ moribus fortè, ſcandalizet : qui.demùm in paruulos

1 collatum beneficium adeò fibigratum fore pronunciat, vt quicunqueipfius no

mine paruulum ſuſceperit, Chriftumipfum ſuſcipiat, habeatque perpetuum de

bitorem . Tanti refert, fi Chrifto Domino,eiusque facro Euangelio credimus, de

paruulis benemereri, ac inftituendisillorum ad pietatem animis operam dare,

quemadmodùm probi faciunt Catechiftæ, non Chriſtianum modô, ſed etiam

Ângelicum, vt ſic loquar, munus adminiſtrantes. Quo minùs ego miror, exi

miosillos Patres, Origenem ,Bafilium ,Ambroſium ,Auguftinum ,Cyrillum ab

hoc docendigenere non abftinuiſſe, ſed huius viæ duces ſe nobis præbuiffe, vt

in fideido & rinarudes ac velutì paruulos non grauatìm catechizemus, & eis tan
quàm matres lacſpirituale cupidè & alacriterſubminiftremus. Videbantenim fa

pientiſſimi homines, in magna illa Dei domo plures carnales quàm fpirituales,

paruulos quàm viros atque perfe &tos, vt Paulus appellat,reperiri, magnamque

ſemper effeturbam , non folùm ætate,fed etiam ſpiritu imbecillium atque puſil
1
lorum , quibusEuangelicæ do & rinæ panem frangere conueniat, donèc illi ſoli

diorem cibum admittant, & in Chrifto ipſo grandeſcant atque proficiant

. Quòd
fi nihil aliud, certèaduerſariorum improbus labor,ac indefeffa cura huc nos exti

mulare debebat ac impellere, vt quod ftudiú illi ſuà fe &tæ per Catechiſmum
pro
pagandæ animisque per illum corrumpendis no &tes ac dies impendunt, id nos
ad Catholicosre&tè pieque inſtituēdos pari diligentia ,fedmeliore fide;ac purio
ris Catechiſmi doctrina impigrèconuerteremus. Quid alioquin turpius,quidab
officio Catholico magis alienum videri queat, quàm vigilante Iuda,in re tanti
momenti dormire Petrum ,& vndiquègraffantelupo paſtorem ſui gregis curam

abijcere,ac huius demùm ſeculi, immò tenebrarum filiosin ſua generationema

gis, quàm in Chriſti regno lucis filios, fapere & prudentiores efle? Quocirca Tri
dentini Concilij Patres, vt alia multa de religione Catholica vindicanda optimè

conſtituerunt,ficillud etiam fan &tiſſimè fanxerút,Parochivt omnes diebusfeſtis

non ſolùm habendis ad populum concionibus vacarent,ſed etiam tradendo poſt

prandium Catechiſmo incumberent,ac in fiderudiores omnes edocerent

. Quæ
lex ſi vfquàm alibi, tum in Italicis Eccleſijs iam obtinet, magnoque cum populi

fru & u ,nec minore bonorum parochorum laude hoc tempore obſeruatur
. At
que hactenus de Catechiſmi commoditate, præſtantia & neceſſitate, quantum
hic quidem locus ferre poteft
.

Ad extremam epiſtolæ partem accedo, quæ Patronum operi neceffarium

poſtulat accerſiri,vt noua hæc editio non ſolùm apud æquos & candidos rerum
æftimatores ſuam habeat gratiam , verùm etiam aduersùs iniquos & inuidos ob
trectatores maiore polleat authoritate. Vbì Celſitudo tua Illuſtriſs.Princeps, ſe
com
 DEDICATOR I A.
commodè nobis offert;cuiustutelæ hunclibrumreuerenter commendare cupiā;
acvnicènuncuparedecernam . Primùm enim inter Germanos antiſtites ac Prin
cipes Catholicos, qui hoc ſeculo prædicantur, multorum iudicio fublimem & il
luſtrem locum tenes, his nimirùmanimi dotibus inſtructus & ornatus, quæ non
modò fapientem præclaræ huius D. CHILIANI vineæ cuſtodem ,fed & ge
neroſumbellicoſ Francorum gentis moderatorem ac Imperijprincipem decēt.

!!
Deindèſingulari Catholicæ pietatis ſtudio flagras,quiinde ab initio ſuſceptimu
neris effeciſti,vt Clerus ditioni tuæ fubie&tus, adfacras preces quotidiè ſummo
Deorecitandas grauiterextimularetur, ſerioque reuocaretur. Accedit & zelus in
domo Dei repurganda neceſſarius,ac tali Epiſcopo dignus, qui Apoſtolicum ca
nonem ad ſepertinere meminerit,Peccantes coram omnibus argue,vt & cæteri
timorem habeant. Igiturad Catholicam religionem &diſciplinamEccleſiæ re
ftituendam adijcis animum , paſtores hæreticos amoues, & pænas immorigeris
infligendasproponis. Adhæc quodrarum & egregium Mecenatem decet,do
& os & ftudioſos homines magno fauoreproſequeris,atque idcircò gymnaſium
publicum excitare pergis, quod non modò Franconibus,ſed etiam exteris haud
minoripræſidio quàm ornamento eſſe poſſit. Seminarium verò nupèrmagnifi
cèere & um ,& numero alumnorum & multis coemptis ædificijs amplificas. Ne
quenoftros homines negligis, ſed eorum Collegium non itàpridem Herbipoli
excitatum amanter complecteris, ac ſtudiosèfoues,tota vthæc Iesv focietas im
mortales gratias Patrono humaniſſimo debeat, ac pro illo ſua vota Deo ſummo
faciatperlubenter. Necignoro, Eccleſiæ veftræ, quam honorisgratianomino,
multa & præclara in memerita poſſecommemorari,quæindè à primis Collegij
noftrifundamétis Herbipoliia &tis,cùmifthic adeffem ,&facriscócionibus operā,
darem ,equidé fum frequêter expertus. His ergò caufis,acaliorum etiam confilijs
incitatusfacere non potui, quin per huius opcrisoccafionem aliquidfcriberem ,
ac vetus erga Celſitudinem tuameiusque Ecclefię obſeruantiæmeę ſtudium qua
licunque teſtimonio publicè comprobarem . Precor demùm à Chriſto Opt.
Max.vt Herbipolenſem vrbem & Franconiam omnem, hocdifficilitem
pore propitius tueatur , vtquepios Amplitudinis tuæ conatus in
fuam æternam gloriam benefortunet, neque folum huius
operis, ſed etiam Collegijtantum patronum diù ac
feliciter nobis ſupereſſe concedat. Oeni
pontianno poftChriftum natum
M. D LXXVI.

b PIVS
1
 PIVS PAPA V. DILECTO

FILIO GERVINO CALENIO ,

TYPOGRAPHO COLONIEN .

ILECTE Fili Salutem & Apoftolicam benedi&tionem. Cùmtu ,ficut accepimus,

nonnullos de probatis Sanctorum
hiftorijs à dile &to filio Laurentio Surio optima fide
colle &tus nec
non alios Tomos
ſeulibros dile &ti filij Petri Caniſij presbyteri ſeu religi.
of Societatis Iesv de doctrina ſiue Inſtitutione Chriſtianainfcriptos, vnà cum certis
Annotationibus nondùm impreſſos, tua impenſa imprimi facere deſideres: Nostibi,
quem in excudendis huiufmodi Tomis feu librisgrauiesimpenfasfubire meceße estine
ex beneficioomnibus Chrifti fidelibus collato detrimentum aliquod fentias, opportune
prouidere,ac te in tuo laudabili &Reipublicæ Chriſtiana perutili propoſito confouere
volentes, &à quibufuis
Excommunicationisfufpenfionis & interdi&ti, alijsý Ecclefiafticis fèntêtijs, cenfuris og pænis à iure velab
homine quauis occafione vel cauſa latis,ſiquibus quomodolibet innodatus exiftis,ad effe&fum præfentiū dun
taxat conſequendum ,harum ſerie abſoluentes, & abfolutū fore cenſentes:Motu proprionon ad tuam velali
ſuper hoc oblatæ petitionis
cuius prote nobis & meradeliberatione noftris tibi
inftantiā ,fedex certa fcientia
feualios imprimendi, & impreſſos vendendi licentiam & faculta
Tomosſeu libros præfatos per te vel alium
plenâ & liberam Apoſtolica authoritate per præſentes concedimus: Necnon omnibus & ſingulis impref
tem
foribus,librarijs, & mercatoribus tam in Italia quàm extra Italiam conftitutis, in virtute fanéta obediëtiæ
fub Excommunicationis fententiæ ,necnon in terris fan &tæ Romanæ Ecclefiæ mediatè velimmediatè fub
iečtis ,fub amißionis Tomorum fèu librorum huiufmodi,ac mille ducatorum auri de Camera, pro vna Camere
Apoſtolica, c altera medietatibus tibi,tuisg hæredibus & fuccefforibus irremißibiliter loco damnorū ap
plicandorum pænis,per alios abſq, tuî G hæredum velfuccefforum tuorum expreſſo mandato aut licëtia ha
bita excudentes,ſeu imprimentes,aut vendentes ,toties quoties id fecerint,eoipſo incurrendis,nèeofdem To
mos feu libros infra decennium proximè futurum ab illorum impreßione computandum ,in quibufiiis literarü
characteribus,autparua,mediocri,feu magna, velalia quacunqueformaalícubi imprimere, neque per alios
impreſſos vendere abfq,expreſſa tuî velhæredum & fuccefforum præfatorum licentia velconjenju audeant
velprafumant,& ità per quoſcung, iudices & commiſſarios quauis authoritate fungentes, fublata eis Georü
cuilibet quauis aliter iudicandi, interpretādi facultate & authoritate,iudicari & diffiniridebere: Ac quic
quid fecùs ſuper his à quoquamquauis authoritatefcienter velignoranter attentaricõtigerit, irritum & in
ane decernimus: Mandantes nihilominùs Motu fimilifub interdi&ti Ecclefiaftici o ingreſſus ecclefiarī Ve
nerabilibus Fratribus noſtris Colonienf. & quorumuis aliorum ciuitatum & locorum Archiepifcopis
, Epiſco
pis,ac dile &tis filijsillorum vicarijs ſeu officialibus,legatis, velVicelegatis,acfubprimòdi&tispenis ,Guber
natoribus, Poteſtatibus, & alijs quibufuis Iudicibus quibufcung, authoritate de officio fungentibus,qua
tenùs quotiespro parte tua ,&fuccefforum tuorum , vel alicuius eorum huiufmodifuerint requiſiti in præmif
fis,efficacis defenfionis præfidio aſiſtentes , faciant authoritate noftra inhibitionem præfatam inuiolabiliter
objéruari: ac te tuosque hæredes fuccefforespræfatos huiufmodi, illorumque fingulos conceſione pacificè
gaudere : Acimpreſſores ,librarios,mercatores ,fautores, ſcientes & non reuelantes,quos inhibitioni
frui&
præfatæ contraueniſſe eis conftiterit, excommunicationis& alias ſententias,cenfuras eg pænas huiuſmodi
incurriſſe declarent, ac pro talibus publicènunciari mandent, eo faciant contradictores quoſlibet Grebel 1
les per eafdem cenfurase pænas, appellatione poftpofita, compeſcendo: inuocato etiam ad hoc, ſi opus fue
rit,auxilio brachij ſecularis :Non obſtantibus Conftitutionibus & Ordinationibus Apoftolicis, Priuilegijs
quoquè, Indultis, 6 literis Apoftolicis ſuper imprimendorum
Tomorumfacultate quibufuis perſoniscuiuf
cung, dignitatis & præeminentie exiſtentibus etiam motu & fcientia fimilibus, ac fubquibufuis tenoribus @
eorumque totis tenoribus fpe
formis,necnon claufulis & decretisconceſsis : Quibus omnibus etiamſi de illis ,
cialis,ſpecifica ,expreſſa , & indiuidua : non autem per clauſulas generalesidem importantes mentio ,feu qua
uis alia expreſio habenda,aut aliquaalia exquiſta formaad hocferuanda foret sillorü tenores , àc ſidever
bo adverbum infererentur, præfentibus pro expreßishabentes,illis aliâs in ſuo robore permanfuris,hac vice
ſpecialiter & expreßè derogamus: Aut ſi impreſſoribuslibrarijs , & mercatoribus præfatis, vel
duntaxàt
quibufuisalijs ,communiter veldiuifim ab Apoftolica fit Sede indultum ,quòd
interdici,ſuſpendi, velexcom
municari non poßintper literas Apoftolicas non facientes plenam & expreſſam, ac de verbo ad verbum de
indulto huiuſmodi mentionem . Volumus autem & eadem authoritate decernimus prafentium litera
rum tranfcripta in ipſis Tomis impreſſa in iudicio& extra fufficere,& plenam fidem facere,
regula contraria non obſtante. Darum Romæ apud S. Petrum fub Annulo
Pifcatoris die XXI111. Septembris, M. D. LXX.
Pontificatus noftri anno quarto.

Cæ. Glorierius.
DE

1
 !

DE HVIVS OPERIS RA
TIONE AC VTILITATE
PRAEFATIO PETRI BVS AE I
N O V IOM A G I.

MICVS quidam noſter prudentia ac dignitate præſtans,cùmi

hunc Catechiſmū Doctoris Petri Caniſijdiù ac multùm euol .

uiſſet, maiorem in modum optauit,vt quæ varijs ex Patribus in

illo collc &ta,breuiterque tradita continentur,aliquanto fufiùs,
præſertim in rudiorum gratiam explicarentur. Nec enim fatis
fore putauit, ex alijs Catechiſmis, qui non pauci & vtcunquè
elaborati circunferuntur,huc lucem maiorem adferre : fed hoc
poſtulauit maximè,vt ad verbum libro adſcriberētur,quę par
tìm ex ſacris literis,partim ex Patrum monumentis petita,cir .
ca marginem duntaxat, vt fit, ſuccinctè indicabantur. Neque
ille verò temerè cogitauit,hac quidem ratione,& teftimoniorü ,
quæ diximus,adiecta luce, fieri poffe, vt quod opus multorum nunc manibus teritur, maio
rem quoquè fructum , & pleriſque ſingularem commoditatem exhiberet. Primùm enim ita
confàlitur Catechiſtis, qui fiue Catechiſmum Romanum ex decreto Tridentini Concilij
editum ,fiue hanc do&rinæ Chriſtianę Summam explicent,graui leuantur labore in conqui.
rendis Authorum ſententijs: pręſertim cùm nec ſuppetantomnibustot libriPatrum atque
Theologorum . Deindè non poteft ex harum ſententiarum collectione non aliqua tum vti.
litas, tum voluptas conſequi, cùm le &or luce clariùs videt, veteris quidem Eccleſiæ ſen .
Sum atque conſenſum huic libro tam pulchrè fauere atque patrocinari.Grauis eft enim a4 .
thoritas Patrum : quos omnino qui cótemnunt vel negligunt, næ illi nõintelligunt, quan
toperè contriftent & offendant in ſuis electis organis Spiritum fan & um , qui etiam nunc in
Patrum ſcriptis viuit ac loquitur côtinenter,magnumģue lumen & roburpeceſſarium præ-,
bet Eccleſiæ Dei , tum in ſcripturarü interpretatione,tum in Catholicæ fidei do&rina con
firmanda ac propugnanda. Quam enim aliam potiſſimùm ob cauſam arbitramur poft Apo
ftolos, Prophetas & Euangeliſtas, diuinitùs per tempora & loca datos conſtitutosque effe
Paſtores & Doctores; nisì,vt Apoftolus ait, ad conſummationem ſanctorum , in opus mi. Ephel.com
niſterij, in ædificationem corporis Chriſti,vt iam non ſimus paruuli fluctuantes, & circunfe.
ramur omni vento doctrinæ in nequitia hominum, in aftutia ad circunuentionem erroris ?
Quo quidem officio ac munere ſuo dum etiam poftquam è vita excefferint, funguntur, reli
&tis clariſſimisliterarum monumentis, in quibus teſtatas conſignatasque animorum ſuo .
rum ſententias prodiderunt : ſi cos, tanquàm quierrentipſi, audire contemnimus : an non
Deum ipſum aſpernamur, cuius conceſſuac munere illos habemus?An non eundem frau .
dis ac mendacij arguimus,qui pro luce tencbras,pro viæ ducibus & doctoribus veritatis, er
rorum magiftros atque authores dederit, quique falſis promiſſis Eccleſiam ſponſam ſuam 1

miſerè deluſerit? Etenim ſi Patres in aliquo fidei dogmate coſentientes & quaſi conſpiran .
tes, lapſi fuerint,vniuerfam Eccleſiam aliquandò in fide,quæ baſis & fundamentum eft reli Heb.u.
gionis,errâffe conſequetur. Aberrante ſiquidem Paftore, neceſſarium eft & oues aberrare :
& quò oculi diriguntcorpus,eò pariter reliqua membra deferri mouerique neceſse eſt.Quo
tandem igitur pacto Deus conftarc ſibi, ac in promiſlis ſuis conſentire poterit? Quæ fides, Matt
foan.14.&
h . 28 .
16.
quæ authoritas diuinę pollicitationisdeperpetua Spiritus fan &ti & Chriſti Domini præſen Efaiz 59 .
tia,ac in veritatis fideique do &trina ſtabilitate & conftantia,quam Eccleſiç promittam diui. Lu
Matth.16
ca 22..
næ literę planè & perfpicuè teſtantur : Quomodò Chriftum Dei ſapientiam à ftultitiæ nota
vindicabimus,qui & domum ſuam ſuperarenam ædificáſe, & non ad columnam & firma. Matth.7 .
mentum veritatis,vti debebat, ſed aderroris ducem atquc magiftram conſulendamatquc internet
audiendam ablegâffe videri poffet? Quare ſummareprehenſione digni ſunt audaciſſimi fi
mul & arrogantiſſimi homines, qui Patres omnes in doctrina conſentientes præ fe conte
mnunt, illorumque grauiſſima iudicia in vulgi contemptionem adducunt : tum dehorum
erroribus & nægis ad arbitrium libidinemque garriunt impudenter. Nam quis ignorat has
voces , quas Luterum inconditè fundere, ac temerè ſuperbeque effutire non puduit : In arempoolnego
omnium Patrum ſcriptis multosinueniri errores,fæpè in oratione ſecum ipſos pugnare,ſę. ticulorum da
pè inter fe difcntire,diuinas fcripturas torquere : Auguſtinum folùm diſputare,definire ni. Leonedecia
b 2 hil : no .
 PR AE FATI O

De fetuo hil: Hieronymum in Commentarijs ferè nihil afferere , * ipſumque & Origenem tam ine .
arbitrio ad ptè facras literas tractâſfç aç explanárſe,veremopropemodùm , fuo quidem iudicio , incpriùs
6 Aduersùs id feciſſe videatur. Atque inſolentiùs feſe efferens, certum ſc gloriatur,improbeņ; ia &tat,
gem Anglica.dogmata fua,quantunuìsimpia, habere fede cælo: adeò vt nihil curet, fimillc Auguftini,
mille Cypriani, ipſi quàm maximèaduerſentur atque reclament: Deum errare,decipi & fal
lere non poſſe: Auguſtinum & Cyprianum , ſicut omnes ele &tos, errare potuiſſe ,fæpiusque
erraſſe. Melanchthonis verò, qui modeftior videri voluit, quàm intolerabilis arrogantia ?
dum in ſuo de Locis communibus rerum I heologicarum libello, quem Luterus inui & um
e
De feruo e appellauit, & non tantùm immortalitate, ſed canone quoque Ecclefiaftico dignum cen
Erafmum . fuit,fic d ait : Scripfêre de libero arbitrio Auguftinus & Bernardus, & ille quidem ſua pofte
chun buisacrioribus libris quos aduersùs Pelagianos edidit, multipliciter retractauit. Bernardus nó eft
Tilmannum fimilis ſui. Sunt hac de re etiam apudGræcosquædam , ſed ſparsim . EGO quandoquidem
aleneur cap. non ſequar hominum opinioncs , & fimpliciſlimè & planillimè rem exponā,quam ferè ob.
de hominis fcurârunt Authores tum veteres tum noui: quia lic interpretabantur Scripturas, vt ſimul i

bero arbitrio. vellent tamen rationis humanæ iudicio fatisfieri, & c. Quem libellű his tandem verbiscon
cludit: Cenſeo non aliter atquè peftem fugiendoshominum commētarios in rebus ſacris,
quòd do & rina ſpiritus purè nisì è ſcripturis hauriri non poſlit. Hanc tamen ſuam de libero
< Inloc.com . arbitrio ſententiam pofteà non modò ipſe reuocauit,ſed etiam velut Stoicorum opinio
Regem Angl.nem , & Manichæorum delirationes infaniasque cöfutauit. Nec minorilla Thraſonis Galli
andao.cade ciin ſuisInſtitutionibus f ſuperbiloquētia: Parùm ,ait,memoucnt, quæ in veterum ſcriptis
& contingen. de ſatisfactionc paſsìm occurrunt. Video quidem eorum nonnullos (dicam ſimpliciter,
humanis viti-omnes ferè quorum libri extant) aut in hac parte lapſos eſſc, aut nimìs alperè ac durè locu .
buro Petlerle tos. Quid hoc, quæſo, eft aliud , quàm in præftantiſſimos viros , cum quibus nec vitæ fan &ti
Itcm in edici- monia ,nec ſolida perfectaque eruditione conferri poſſunt Rabini ifti ,ſcelerata procacitate
ſequentiuin inſultare ,atque adeò veterem religionem , hoc eft,Catholicam veramquedo &rinam , impiè
annorum .
f in inftitur. nequiterque irridere, & facra omnia conucllenda & peffundanda permittere populo,qui vcl
ſuis lib.3.c.4. fponte ad omnem huiuſmodi licentiam & ſacrorum negle &tum præceps fertur ? Neq ; enim
ſectio.38.
eo vno folùm Patribus magnam authoritatē tribuimus , quòd fuerint omni do & rina & vir ,
De SS.Patrü tute ornatiſſimi,quos conftat Spiritu fan & o , qui eft Spiritus veritatis, permotos atque inci.
de D.Auguftia tatos,non adumbratam quandam eruditionis imaginem ,vt iſti nouatores ,ſed ſynceram ,ſo
niShitidem lidam ,atque expreſſam doctrinam , diuinarumque literarum , quæ ob eodem Spiritu pro
infrà quçſt.11. fectæ ſunt, rectam intelligentiam conſecutos effe, ſempergue tenuiſſe : ſed vel maximè
de præceptis
Eccleſiæ , pag. ob eam ctiam caufam , quòd ex eorum præclaris ac fide dignis teſtimonijs perfpicuè in
146. & ſeq. telligamus, quænam ipſorum temporibus ſententia & do &trina fuerit Ecclefiæ Catholicæ,
1.Tim.3. quæ columna eft & firmamentum veritatis. Quod quàm magni faciendum ſit, aduerſario

rum ſtudium atque inftitutum haud obſcurè declarat. Quotieſcunquè cnim ſuam doctrina
Patrum authoritate ſtabilire ſibi poffe videntur, id quidem & ſumma voluntate , & libenter
ftudiofeque faciunt ; ſed qua fide,non ignorant eruditi : ac tunc quidem & lancti & do &ti ha.
bentur, nec fine plauſu lætitiaque corum laudes celebrantur : vbi verò , vt fit, ab ipfis diffen .
tiunt, ſtatìm exploduntur, & in numerum hominum , qui crrare poffunt,reijciuntur. Proin
dè nouus hic labor cùm ad alia ,tum ad conuincendos & redargucndos etiam eos nó parùm
conferet, qui in hunc Catechiſmum ſcribere, ac virus acerbitatis ſuæ cuomere,cumque pe
tulanti lingua & inſano ſtudio non definunt inſectari: Nec fanè mirum . Malè habet hoſtes
coniuratos Eccleſiç hoc qualecunq ; doctrinæ Catholicæ compendium : illis cſt velutì ſudes
in oculisid omne, in quo ſentiunt ad veteris religionis confirmationem & illuſtrationē ma
gna ineſſe momenta , Hinc illæ lachrymæ,hinc odia & furores aduerfariorum , in libri huius
Authorem ità debacchantium ,vt omnis modeſtiæ ,charitatis & pietatis Euangelicæ prorsùs
oblíti eſſe videantur. Aegrè ferunt inuidi homines , optimum Cæſarem in Auſtria hoc opus
primùm publicâffe ,tum Reges , Principes ac Magiſtratus maximos pro ſua quidem autho.
ritate curâſſe ſedulò, vt hic Cæfareus Catechiſmuspublicè doceatur: & in varias quoquè
linguas traductus,magno bonorum conſenſu ſimul & applauſu paſsim excipiatur. Pergant
igituriſti,ſi ſecùs fierinon poteft,pergantinquam latrare atque mordere : rideant & conte.
mnant, quodin Curijs prudētiſſimi Magiſtratus, & in Gymnaſijs viri eruditiſſimi compro
bârunt . Quòd fi non vnicredunt operis huius Authori, ſaltem Patribus, quos ille duces de
Matth.18. conſulto fequitur,aut certè quidem Ecclefiæ matri , quam Chriftus audire præcepit, fidem
& authoritatem velint concedere. Alioquin cæci ſunt & obftinatè præfracti,nî videāt & ad .
mittant Scripturæ Patrumque teſtimonia, quæ bona fide colle &ta proponuntur. Inſpiciant
ſuos ipſi codices , adeant fontes, & conferant omnia quæ hîc è Patribus adducuntur :deindè
iudicent,ſed ità ,vt venerandæ antiquitatis potiùs, quàm profanæ nouitatis ſe ſtudioſos effe
decla.

1
 AD LECTOR E M.
declarent. Iam verò li communis eft Patrum ſententia, lifirma & certa Ecclefiæ do&rina ,
quam hic liber repetit atquc cófirmat iniquèprofectò faciunt,qui hoc vni Authori crimen
exprobrant: quod fi omninò crimen habendum eſt,non magis in illo vno, quàm in Catho
licis omnibus erat repræhendendum . Sed hac nimirùm arte & fraude libentet ytuntur Se
(tarij,vt quemadmodùm Rhetores docent, ad odium inuidiamque conflandam nihil non
congcrant, variosquc hominum impotentium concitent affe & us vociferando ,vt fi nô pru
dentium , at populi faltem iudicio vincere & triumphare videantur. Cui paſsim non modò ,
popularcs,ſed etiam doctiores quique noui Euangelij pręcones, fallaciflimè ſeſe venditare
& mentiendo perſuadere folent, ca quæ in Catholica Ecclefia obſeruantur, nuper nata, &
paucis antè annis, neſcio quorum Pontificum , aut Monachorum , aut Sophiftarum inge
nijs reperta ,atque in Eccleſiam inucda eſſe.Neque enim, vt exempli cauſa aliqua comme !
morem , Melanchthonem ab hac calumnia, apertisque mendacijs pudor reuocauit,Nenji.,
nem videlicet ante Gregorium Magnum ex veteribus ſcriptoribus Inuocationis Sancto : InApolds
rum mentionem feciffe : In veteri Eccleſia morem conſuetudinemque feruatam , vt poft or Confeffi
‫שם‬

diuortium perſonæ innocenti, coniuge ſuperſtite,alteri nubere liceret : Sacramenti Eu- Inuocatione
chariſtiæ coblationem pro mortuis, Auguftini ætate nondùm vſurpatam fuiſſe. Sed nec Sanctorum .
Brentius fcribere dubitauit Apparet,inquit, dvercri Eccleſiç ignotam fuiſſe Tranſubftanti. ordinandora
ationem :Euchariſtiam non creditā fuiſſe olìm ,Sacrificium effe propitiatorium , aut ex ſe Romo 54.Vuit
ad remillionem expiationemque peccati inſtitutum : Nihil quod definitum fit aut certum , dito,&
pēdi lococe
in Ap
rú
Augu ſtin um de Purgatorio pofteris prodidūiſſe. Caluinus verò quid? Neminem vſque ad Commu. po
Gregorij tempora vidiffe quòd Matrimoni pro Sacramēto datum fuerit: Veteres , cùm feri oris edi
tio.c.de Cona
de Sacramentis propriè loquuntur,ac pręſertim Auguftinum , non plura duobus,Baptiſmo iugi o
c In :libello
nimirùm & Euchariſtia, agnouiſſe: Omnes & veteres vna voce clamare, nullam penitùs vo de Eccl.autho
culam à Chrifto cmiſam ,cuinon fit neceffariò obtemperandum : cosque nulla dubitatio. titate & vete.
ne vbiquè docere , ea , quæ vocamus Euangelica conſilia, Chriſtum non conſuluiſſe dunta- . In Confesso
xit, ſed iuſtiffe : Confeſſioncni b (quam vocat auricularem )multis poft Chriſtum ſeculis in. GoneWuinte.
auditam fuiffe atque inuſitatam . Hæc atque id genus mendacia ,quibus velutì flofculis eorú e in inftitut.
concioncs & libri exornati ſunt,ex hoc opere nullo negocio planè aperteque redarguútur . fentio 34.
Poftremò habent hîc ad manum Parochi & Concionatores ,quo ad Catechiſmum alijs tra. Lib.4.c.19.
dendum paratiores accedant,vndèminori etiam negocio colligant cætera ,quæ ſuſcepto ar. Lib.4.c.13.
gumcnta & auditorum captui magis accommodata effe videbuntur. Plurimùm verò re hfe Lib
ft: 12;. 3. inft.
fert, eos qui docent alios de Religione,ex Cathechiſmo ſemper aliquod ſibi caput excerpe - C.4.fe&ius.
re, quod auditoribus tradant , & obſeruata Methodo expediant luculenter. Vtaptur ergò
& fruantur hoc labore boniomnes ,ſiucmagiftri,que diſcipuli. Habcant ſanè, vndè ſe
& ſuos in præcipuis Catholicæ do &trinę capitibus , locisque multis Theologi.
cis,de quibus nunc maximèdiſceptatur,commonefaciant, & folida vc .
ritatis teſtimonia petant confirmentýue, Benè vale in Chriſto
lsdor, & hunc laborem noftrum boni conſule. Colo
niæ ,Agrippinæ Idibus Auguſti, Anno Do.
mini M. D. LXIX ,

b 3 ADMO .
 A DMONITIO A D
L E C T O R E M.
VRIVSQVAM ad hoc opus euoluendum candidelectoraccedas, dequibuſdam te ad
monendum& informandum duximus.Ac primùm quidem , quid fibivelint alphabeti
literæ, quæ fingulis paragraphis quæſtionum Catechifmi adſcriptæ funt: tum , quid in,
citationibus Scripturarum & fan & orum Patrum obferuandum fit: demùm ,ynde Patru

P teſtimonia,de quibusambigipoffet,deſcripta fint. Quòdigitur ad literas attinet, eas:

appofuimus,vtfaciliùs authoritates quæ ad marginecitantur,inueniri poſlint. Namex
empli cauſa, ea teſtimonia quæ in paragrapho A citantur, eodem ordine pofteà ſubſcri
pra reperiuntur,adie & is numeris: quiquidem numeri hoc pręſtant,vtfi alio inloco ea
dem teftimonia producantur, poflint citra difficultatem reperiri : Nimirùm fi qua D.
Augustini authoritas,quæ vno in loco citata eſt,repetatur & alibi:hoccompendioinueniri poflit, cùm dictur,
Videfuprà quæftione 9.B 2. quod ſignificat authoritatem ſecundam paragraphi B.
Circa teftimoniorum & authoritatum deſcriptionem hæc ferè indicanda videbantur. Primùm mirari
neminem debere,quòd numeroslibrorum & capitumnon Arithmeticis notis,vtfieri ſolet, fed integris di io.
nibus expreſſerimus. Ad quod faciendum hæcnoscaufa commouit, vt fcilicetlectorem qui his authoritati.
bus & fententijs vtetur,magis fecurumreddamus. Neque enim rarò accidit, & nos ipfi non ſemel obſeruaui.
mus vtea quæ ab iplis authoribus rectè per numeros annotata fuerant,velexſcribétium , veltypographorum
incuria permutarentur:necfanè mirum , cùm facilimè contingat, vt numerus alius pro alio fubftituatur, aut
propter formarum fimilitudinem , aut fola figurarum inuerfione facta .Itaque vt ne errores eiuſmodiincide
rentcum in ſcribendo fiue imprimendo, tum fineceſsè fuerit,aliâs recudendo, maluimus integris dictionibus
yti,quas commutare nonità facile foret.Fecimus id ob eam etiam cauſam , vt exhoc libro faciliùs reftitui &
corrigi loca poſlint,quæ in ipfius Catechiſmi margine annotantur, fi in eo fępiùs imprimendo,erroresin nu.
meris committerentur. Alterum eft, de quo admonendus videbare, ordinem teftimoniorum in hac editione
mutatum effe: non enim, vt olimfactum fuit,ſeorsùm primò Sacrarum literarum authoritates, & pòft Patrum
teſtimonia fimul collocara funt: ſed ità permiſcuimus, ficut in margine hçc ab authore Catechiſmi citata ſunt:
partim quo faciliùs fingulas authoritates ab authore Catechiſmi adiectas reperias, & ad ynius dogmatis con
firmationemcitatas, tum Scripturæ facræ,tum Patrum ſentétias in vnumlocum collectashabeas:partim ytvia
deas quis fit genuinus Scripturarum citatarum ſenſus, is nimirùm quem fancti Patres immediate lubiecti ex
prefferunt. Tertium verò eft, vt fi animaduertas in Scripturæ verbis quçdam aliter legi,quàmin nonnullis
Biblijs vulgatæ editionis habeatur,meminerisnos in ijs deſcribendis Louanienfium Thcologorum caftigatio,
nem ad vetuftiffima exemplaria factam , ſecutoseffe. Poftremum deniquèeft, quòdnon ignoremus plerofa
fore quiſententiarum & authoritatum longitudinem ægrè ferent. Verùm cùmè diuerſo fint no pauci,quima:
lintintegrasPatrum ſententias, quam ita breuiter adductas: non potuimus ytrique parti commodiùs ſatisfa
cere,quàm fi viam mediam ceneremus, yrea ſolùm proferrentur, quæ ad rem ipfam potiſſimum facerevideá
bantur: quanquàm vereamur nè alicubì longiores aut æquo breuiores fuerimus:cuiuserrati facilè, vt ſpero,
veniam dabis. Vtureft; meo quidem iudicio , fanctorum Patrum ſententiæ faciliùs intelliguntur,quando &
antecedentia & confequentia fimul ponunturob oculos: vt taceam , quòd non rard quando verba longiùs ad .
notantur,fimuletiam rationes & argumenta lectoriſuppeditentur,partim ex Scripturisſacris, partimaliindè
petita. Neque enim nudè fimpliciterip de rebus fidei ſuam ſententiam exponuntPatres, fed nonnunquàm ex
profeffoeamprobant & confirmant.Iam quis dubitet, quin eorum argumenta multo maiorem authorita
tem fidei Catholicæ confirmandę robura tribuant, quàm fi fimpliciter affeuerarét quod ſensiunt? Nuncad
illud veniamus,de quo tertio loco dicédum erat. Sunt authoresmultitum Græci tumLatini, qui partìm à di.
uerlis translati,partim ab alijs atque alijs correcti, diftin &tis locis& temporibus editi fuêre, in quibus editio
nibus fepenumerò, præfertim quòd adnumeroscapitum afſignandos attinet,reperire eſt magnam varietatem .
Vt igitur certiora noftra ſint omnia,opereprecium erit indicare, quos interpretesGręcorum ,quasip editiones
Latinorum ,aut correctiones vtrorunque,ſecuti fimus,nonquidem inomnium Patrumlibris,fed eorum tan
uim ,quorum mentionem facere,q ¢ceſſarium arbitramur: ne quis arbitretur nos mala fide egiffe, fi cum ſuis
codicibus hæc fortè teſtimonia non per omnia conueniant, autcapita capitibus minùs reſpondeant. Igitur ved
Grecis ſumamus initium, Secuti ſumus translationem Ambrofij Camaldulenſis in Dionyfio Areopagita,vete
rem in Ignacio, Gelenijin Ioſepho :quanquàm in libris antiquitatum retineamus numeros capitum , qui in edi.
tione veteri habebantur, & in Gelenijtranslatione ad marginem adſcripti ſunt. In luftino Philoſopho & Mar
tyrePerionium ,in hiſtoria Ecclefiaftica Euſebij, Socratis,Sozomeni, Theodoreti & Euagrij, necRuffinú,nec
Muſculum ,ſed loannem Chriſtophorſonum Anglum, Ciceftrenfem Epiſcopum (necid quidem fine cauſa) in
terpretem ſequimur: ac proindèmirari non debes, ficapitum numerus quiin hoc opere notatur,cum editioni.
bus aliorumnonconueniat. Citamus Athanafiumiuxta verſionem Nannij,Bafilium iuxta editionem & cor
rectionem Godefridi Tilmanni Parifienfem : quanquàm Cornarijnumerosin citatione capitú non rarò etiam
adiuserimus.Nazianzenum ex noua Abbatis Billijconuerfione:Nyſſenum ex editione partìm Bafileenfi, quæ
habet conuerſionen Laurentij Sifani,partìm Pariſinaanni 15 7 3. in qua pleraque à Gentiano Herueto , & Pe
tro Franciſco Zino ſunt translata : Chryſoſtomum & Theophylacū ex correctione Philippi Montani, Oecu
menium denique,prout is è Græco in Latinum conuerfus eſt ab Hentenio. Quòd adLatinos ſpectat, Roma
norum Pontificum epiſtolas& Conciliorum canones extomis Conciliorum ſecundùmpoftremam Laurentij
Surijeditionem defcripfimus : in epiftolis tamen Leonis Magni retinuimus eum numerü, qui eft in ipfius ope
1
ribus,non autem eum , qui in tomis Conciliorum .In Cypriano citando fequimur editionem ManutijRoma
nam,& correctionem Pamelij Antyuerpianam : in Epiftolis autemcitandis,ordinem illum ſequimur, in quem
à Pamelio digeſtę funt: ità tamen,vt ad marginem etiam iuxta Manutij & antiquam editionem libri & Epifto.
læ numerus notetur: In Ambroſio partìm Baſileenſem iuxta correctionem Coſterij, partìm nouiffimam Pari
fienſem Ioannis Gillotij Campani. In Hieronymi epiſtolis Romanam editionem , & Mariani Vi& orijRea
tini emendationem : In Auguſtino & Gregorio Magno Pariſienſem : quod admonemus, nè mireris in libris
Moralium aliam nos fequi capitum diſtinctionem , quàm habeat editio Bafileenfis : In laidoro & Rabano Co
lonien

1
 ADMONITIO AD LECTORE M.

lonienfem ex poftrema recognitione Melchioris Hittorpij: in Proſpero, Lanfranco, & Guirtmundo at luo
ne, Louanienſem . Supereft, vtde ijs libris Patrum dicamus, qui ſeparatim excuſi,aut etiam alijs Patribus inſerti
atque adiun & i, non tam facilè à quouis inueniuntur: inter quos ſunt libri Pafchales TheophiliAlexandrini,
qui reperiuntur in Antidoto contra diuerſas omniú ferè ſeculorum hæreſes, Bafileæ edito anno 1528. & in fine
operum Diui HieronymiParifienfiseditionis, quanquam illic Hieronymi epiftolæ ad eundem Theophilum
ſcriptæ, præfixæ non fint. Didymus Alexandrinus operibus Diui Hieronymi adiectus eſt. Cyrilli Alexandrini
epiſtolam ad Calofyrium Arſinoitam , vt à Bonauentura Vulcanio nunc primùm edita eſt, citamus:Baſilijverò
epiſtolam ad Cefaream Patriciam , in operibus eius non inuenimus, ſed quęà doctiſſimo viro Curheberto Ton.
ftallo Dunelmenfi Epiſcopo, in libro deveritate corporis & ſanguinis Domini Græcè & Latinè ex ea citantur,
annotauimus.Petri Laodicenfis, & Germani Patriarchæ Conftantinopolitani expofitiones in Orationem Doc.
minicam , Petrus MorelluseGrecis recèns Latinas factas,GregorijNyſſeni Catechetico maiori adiunxit, & Pan
riſijs imprimi curauit in octaua anno 1568. Ruffini expofitio in Symbolum , præterquàm quòd in quarto to
mo operum Diui Hieronymi reperiatur,extat etiam inter Diui Cypriani opuſcula. Chryfoftomi liber de Vir
ginitate,vtex verſione Iulij Pogiani primùm in Italia, deindè Dilingæ ſeparatìm , & demùm fimul cum operi.
bus eius Parifijs excufus eft,citatur: nam loannis Liuinei interpretatio poft abſolutum ferèopus primùm pro
dije. Reliqua verò Chryfoftomi hîc citata, quæ in eiusoperibusnon reperiuntur, inuenies apud Metaphraften
in tomis Aloyfij Lipomani, & Laurentij Surijde Vitis Sanctorum .Liturgiębeatilacobi, Bafilij, & Chryſoſtomi
fimul editęſunt per Claudium Sainctefium Theologum Pariſienſem : attamen Bafilij & Chryſoſtomi Litur
giæ , eorum operibus in Parifienfi editione etiam adiun &tæ ſunt. Beſſarionis ſcripta quędam de Euchariftia, in
eodem opuſculo continentur. Damaſceni libri tres de imaginibus,à Godefrido Tilmanno in Latinum conuer
fi,feorsùm prodiêrunt. Si quiſunt eius generis authores alijin Catechiſmo citati, quorú ſcripta haud ità nota
ſunt, ea vel ſeparatìm impreſſa extant: vel in ijs voluminibus inueniuntur, in quibus diuerſorum autho
rum ſcripta collecta ſunt:cuius generis ſunt octo tomi Aloyfij Lipomani de Vicis San&orum, MoxpoT PEOGÚTIKOV,
Antidotum contra diuerfas hæreſes,Panoplia Euthymij: vel deniquè locus vbi quærenda fit authoritas,fimul
annotatus eſt.
Hæc funt,dequibus te candide le &tor admonere voluimus. Tu'interim hoc labore fruere,achumaniſſimo
conſultiſlīmogs luriſprudentiæ Licentiato D.Geruino Typographo diligentiſſimo & valdè Catholico gratias
habe,qui pro fua prompta iuuandę Ecclefiæ & promouendorum ftudiorum theologicorum voluntate, operá
ſuam in hac re fideliter præftitit. Atque vt alia permulta eximia opera ad doctrinam Catholicam illuftrandam
& propagandam politè & nitidèrypis mandauit,atquein lucem emifit :ità & in hoc opere ſuam in imprimen
doinduftriam declarat, quòd & eleganter & emendatèexcudere voluit, Si qui errores inter imprimendumob,
repferunt, quod vitari vix poteft, eos taleseſſe exiftimamus,qui ab vnoquoque facilècorrigi poflint.Quòdad
ſententias ipfas attinet, dedimus ſand operam ,vtfa & a collationediuerſorum exemplarium , qux nanciſci pote
ramus, quàm emendatiſſimè prodirent. Qua in re non parùm nobis profuit , & veluti ftimulos addidit fingula
risdiligentia Bartholomæi Laurentis ac Vuilibaldi Menzelijcorrectorū officinęQuentelianæ. Neque enim fa
cilè patiebantur, vt quæ mendum aliquod redolebant, licèt ex ipſis fontibus deſcripta eſſent, typis committe
rentur, priufquam alijs codicibus infpe&tis, quoàd eius fieri poterat, caftigarentur. Ea quę in ſententijs Patrum
potiſfimùm obferuanda videbantur, & Scripturarum quæ abijs adducãtur, loca ,breuiter in ſtudioſorum gra
tiam , ad marginem adfcripfimus. Quæ ficubì non omninò eregionè locata ſunt, du &ta linea ad fuum locum fa
cilè referri poterunt. Subijcimus etiam Chronologiam Ecclefiafticam , fiueCatalogum Summorum Pontific
cum & Imperatorum, per Centurias diſtinctum ,vt quo tempore Concilia celebrata , & Scriptores Ecclefiaftici,
quorū teſtimonijs vtitur hic Catechiſmus,floruerint, intelligatur,adiecta etiá ferie Hereticorum . Vbì notandú
yenit, in ſecunda claſſe ,quæConcilia complectitur, & quarta, qua Scriptores Ecclefiaftici recéſentur,quę tenui.
oribus diuerlio generis typisexcuſa ſunt, eorum in hocopere mentionem non fieri : reliquorum autem
omnium teftimonia allata deprehendi . Encomia item quorundam Patrum ex veteribus excer .
pta ſubſequuntur, vt,in quanto honore apud Maiores noftros fuerint, cognoſci
queat : habeantos Concionatores & alijprofeſſores epitheta,
quibus ytantur dum eorum teſtimonia pro.
ducunt, Iterùm vale,

CHRO
 CHRONOLOGIA ECCLESIASTICA .
,

PONTIF. SVMMI.;| CONCIL. & PERSECVT./ IMPERATORES Romani. SÈRIPTORES ECCLESIASTICI. HAERETICI.

IESUS CHRISTVS. Auguſtus.

Tiberius .
S.PetrusApoftolus&
martyr. Caius Caligula.
Simon Magus.
Claudius. Philo Iudæus.
s.Clemens martyr . Hieroſolymita nú Conciliu. Iudaizantes.
Nero . 'S.Martialis.
S.Linus martyr . Prima pfecutio ſub Nerone. S.DionyſiusAreopagita Epiſcopus
Galba, Otho, & Vitellius. & martyr. Nicolaus Antiochenus.
S.Cletus martyr. Veſpaſianus. Cerinthus. Ebion.
Titus. Ioſephus Iudæus.
Menander.
Secunda perſecutio fub Do. Domitianus.
mitiano. Nerua.
Annº S.Anacletus martyr. S.Ignatius Epiſcopus & martyr. Saturninus.
Traianus.
Dñi S.Euariſtus martyr .

| utes
anno
1400
100 S.Alexãder 1.martyr.Tertia perſecutio fub Traia
S.Sixtus i.inartyr . Raſilides.

A
no. Adrianus.
Gnoſtici à Carpocrate.
S.Teleſphorus mart. Chiliaftz .
S.Higinus martyr.
S.Pius I.martyr . Antoninus Pius. S.Iuſtinus Philofophus & martyr. Cerdon. Archontici.
Hermesfrater Pij Pontificis . Marcion. Cainivel Ca.
iani.
Valentinus.
S.Anicetus martyr. M.AntoninusVerus cum fratre L. S.Dionyſius Corinthiorum Epiſcopus.
S.Soter martyr. Quarta perſecutio fub Mar Aurelio Commodo . S.Polycarpus martyr . Egefippus. Tatianus, à quo Encra
( S.Eleutheriusmart. co Antonino. S. Irenæus martyr . ticæ .
Apeles. Bardeſanes.
Commodus M.Antonini Veri fi- Athenagoras. Montanus, à quo Cara
S. Victor 1. martyr. lius. phrygæ , & Pepuſiani.
Seueriani à Seuero . Bla
Ælius Pertinax. Clemens Alexandrinus. · ſtus. Quartodecimani.
S.Zephyrinus mart. Seuerus.
Tertullianus . Valefij. Berillus. Apo

1300
Ann '
Dñi ſtolici. Melchifedechi
ani. Florinus.
200
Quinta perſecutio ſub Seue Origenes.
S. Calixtus 1. martyr. ro . Antoninus Caracalla .
Macrinus . Ammonins Alexandrinit .
S.Vrbanus i. martyr. M.Antoninus Heliogabalus.
Alexander. Minutius Felix .
S.Pontianus martyr. Helchilitz, feu Helche

annos
Ante
S Anterus martyr . Sexra perſecutio fub MaxiMaximinus. Iulius Africanas. láitã .
S.Fabianus martyr . mino . Balbinus & Pupienus.
Gordianus. S. Hippolytus Portuenfis Epiſco
pus & martyr. S.Cyprianus Epi
Philippus cum filio Philippo. Icopus & mart. S.GregoriusNeoca. Nouatus,à quo Nouati
fariefisEpifcopus,Thaumaturgus dictus. ani & Cathari.
S.Cornelius martyr. Septima perſecutio fub De. Deciuscum Decio filio.. Dionyſius Alexandrinus Epiſcopus.
cio. s.Pontius Diaconus B.Cyprians.
S.Lucius I.martyr . Gallus cum Voluſiano .
s. Victorinus Epiſcopus Piftanienfis
Octaua perſecutio fub Vale. Valerianus cum Galieno. martyr . Sabellius, à quo Patri
S.Stephanus 1. mart . riano & Galieno .
S.Sixtus i 1.martyr. palliani.
Paulus Samoſatenus.
S.Dionyſius 1.mart. Antiochenum Concil. contra sa
Claudius. Nepos Chiliaſta.
mofatenum .
S.Felix 1.martyr . Hierachas ,à quo Hiera
chitæ , feu Hierarchitę.
Nona perſecutio fub Aureli- Aurelianus.
S.Eutychianus mart. ano. Tacitus,& pofteum Florianus. s.Pamphilm presbyter o martyr.
Probus.
Manes Perſa, vndė Ma.
S.Caius martyr. Carus cum filijs Carino & Numeri nichai.
ano .
1200

Annº Diocletianus cum Maximiano. Arnobius. S.Methodius Tyri Epiſco

Dni S.Marcellinus mart.
Decima pſecutio ſub Diocl. pus.
300 Sinwefani in caufa Marcellini.
S.Marcellus 1.mart . Conftantius & Galerius.
CONSTANTINVS MAGNYS . Meleti ,à quo Meletiãi.
Lactantius. Recicius Auguſto- Donatus, vndè Donati
s.Euſebius martyr .
Ancyranum 1 . dunenſis. Euſebius Cæſarienfis. Itæ .
S.Melchiades mart. Neocæſarienſer.
S. Antonius Abbas.
S.Syluefter 1 1. SYNODUS GENERALIS Iuuencus presbyter. Arius,à quo Ariani.
NICENA I. Patrú 318. ad Euſtachius Sebaſtienſis
! uersùs Ariú , fub Sylueftro . Epiſc. Aceſius Noua
Romanum . Elibertinum . Lucifer Caralitanus. tianus.
S.Achanafius . Afterius Sophifta.
Arelatenſe 1. & z. Gangréſe.
Victorinus Afer Rhetor. Audeus Syrus, vndè An
Carthaginenſe 1 .
S.Marcus. thropo morphi
S.Iulius 1. S.Hilarius Pictauenfis Epiſcopus. Met angiſm onitætz.
.
annos
Ante

Romanum . Colonienſe. Conſtantinus is. Conſtans, & Ioannes Climachus. Macedoniani,ſeu Pneu
tomachi à Macedo
Syrmienfe. Antiochenum . Conſtantius fratres.
Sardicenſe. Oprátus Mileuitanus. nio . Photinus .
Chromatius Aquileienfis Epiſc. Luciferiani. Bonoſus.
JS.Liberius.
S.Didymus Alexandrinus. Acatiani ab Acatio.
S.Felix 11. martyr . S.Pasianus Barciloncnls. Acrius. Eunomius , à
T

quo
 CHRONOLOGIA ECCLESIASTICA.
PONTIF. SYMMI. CONCILIA. IMPERATORES ROMANI , SCRIPTORES ECCLESIASTICI HAERETICI .
! Iulianus Apoftata. S.Bafilius Magnus. S. Gregorius quo Anomæi. Patriani.
Laodicenum. Iouinianus. Nazianzenus & Nyſſenus. S.Am - Paterniani. Rhetorius.
brofius. Prudentius. S.Ephrem . Pattalorinchitæ. Aga
Valentinianus l.cum fratre Valére. petæ.
S.Damaſus, Valentinum . Aquileienſe. Gratianus cum Valentiniano 11. Apollinariſtæ ab Apolli
1 1. GENERALIS Synodus & Theodofio 1. S.Hieronymus. Theophilus nario. Aëtius. Seleuci
CONSTANTINOPOLITA Alexandrinus. Ruffinus. ani. Proclianitę. Pri
NA 1. Patrum iso.cótra Ma S.Chryfoftomus. ſcillianus. Iouinianus.
cedonium ſub Damafo . Meffaliani, feu Euchitę,
S. Epiphanius. vel Enthuſialtæ . Vigi
Romanum contra Apollinarium ,
S.Cyrillus Hieroſolymitanus. lantius. Collyridiani.
S.Siricius. Palladius.
Carthaginenſe 2.3.4 . & 5. Heluidius,vnde Antidi
Emagrius monachus. comarianitæ .
1
S. Amphilochius. Sabbatius, vndè Sabba
Taurinatenfe. Entropin . tiani. Dorotheus,à quo
Arcadius & Honorius.

OOIT
Gandentimo Brixienfis Epiſcopus.. Pſatiriani.
Ana ' Abeliani.
Dñi S.Anaftafius. Philaftrius.
400 Toletanum . S. Auguftinus. Seuerus Sulpitius. Pelagiani, à Pelagio.
Seuerianus Gabalenſis. S. Paulinus . Cæleftius. Vincentia
S.Innocentius 1. Milcuitanum . Theodofius 11. ſeu iunior, Poflidonius. Orofius. Lucianuspre- ni. Prædeſtinati.
& sbyter. S.Eucherius Lugdunenfis.
S.Sozimus. Teléſé. Carthaginéſe 6. & 7. cum S. Maximus Taurinenſis. Iunilius.
со Enodius. Primafius. Victor Vticēlis.
S.Bonifacius r. Aphricanum . Caſſianus. Marcus Eremita ,
S.Cæleftinus I. Neftorius, vndè Neſto
111. GENERALIS Synodus Valentinianus 111. in Occidente. Cyrillus Alexandrinus. riani.
EPHESINA 200.Epiſcopo Vincentius Lirinenſis. Socrates.
enus. Theodo retus.

annos
rum contra Neftorium lub Sozom
Celeſtino. S. Profper. S.Petrus Chryſologus.

Ante
S.Sixtus III. s.Proclus Constantinopolitanus.

ann
Regienſe. Agathenſe, vel
s. VigiliusTridentinus Epifcopus.
lub Symmacho potiùs. Sedulius. Palladius. S.Nilusmonachus .Eutyches & Diofcorus.
S.LEO MAGNVS. Arauficanum 1.&2. Vaſenſe
1.& 2. Carpenctoratenſe. Claudianus Mamertus Viennenfis Epi
IIII. GENERALIS Syno- Marcianus. copus. Saluianus Maßilienfis. Hilarius Acephali à Seuero Anti
dus CHALCEDONENSIS Arelatenſ. Salonius Viennenfis Epifco- tiocheno Epifcopo.
pus. S. Eugenius Carthaginenfis Epi.
Epiſcoporú 630. contra Eu
tychen & Diofcorum ſub Le fcopus. Cerealis Epifcopus.
one.
Arelatenfe 3. Leo I. Antoninus Constantinienfis Epifcopus.
Veneticum . Petrus Cnaphæus,vnde
S.Hilarius. Turonenſe 1 . Romanum , Sidonius Apollinaris. Gennadius. Theopaſchitæ .
S.Simplicius. Zeno. S.Fulgentius Ruſpenſis Epiſcopus. Theodorus Mopſueſti
Petrus Diaconus . enſis.
S.Felix 111. alijs 11. Anaſtaſius s. s Boetiusmartyr.
S.Gelaſius 1. Xenaias, ſeu Philoxen
Epaunenſe. Fauſto Regienfis Epifcopus.
Perſa, primus Icono

IOCO
Anaſtaſius 11. machus.
Ann'S.Symmachus. Romana Concilia ſex .
Dñi Ilerdenſe. Valentinum . Alcimus Amitus Viennenfis Epifcopus.
Ferrandus Diaconus Carthaginenfis. Seuerus, vnde Scueriái.
soo
S.Hormiſda. Aurelianenſe 1. Tarraconenſe. S.Pafchafius Diaconus Romanus.
Gerundenſe. Cçfarauguftanú. Iuſtinns 1 . Iornandes, Procopius, Agathias hiſtorio
S. Ioannes 1. martyr . graphi.
S.Felix 111r. alijs ill. Toletanum. 2. Carliodorus Senator Romanus.
Luftinianus I.
Bonifacius 11. Arator Subdiaconus Romanus.
IS.Ioannes 11. Euſebius Emiſenus Gallus , cuius
S.Agapetus. Conftantinopolitanum . Aure habétur homiliæ , hoc forte tem
lianenſe 2.& 3. Aruernenfe . pore claruit. qui vero Euangelia
explicauit, poſt Gregorium Ma
gnum ſcripfit.
annos

S.Siluerius martyr . V. GENERALIS Synodus Dionyſus Romanus exiguus. Anthimus.

Vigilius. CONSTANTINOPOLITA S.Benedictus Abbas. Monothelitæ .
N A 2. Epiſcoporum 165.con Inftus Orgelitanus Epiſcopus. Chryſtolitz.
tra Anthimum & Theodorű
Ante

Andreas Hieroſolymitanus Cre- Agnoitæ , à Themiſtio

fub Viglio . tenfis Epiſcopus. Diacono .
Aurelianenſe 4.5. Fortunatus Pictauienſis Epiſcopus. Aphthartodociræ.
Rofticm Diaconus hocforiè tempore con :
S.Pelagius i. Pariſienſe 1.c 2 . fcripſit.
tra Acephalos
S.loanncs 11 ). Turonenſe 2. Iuſtinus is.

S.Benedictus si Tiberius 11. s.VenātiusHonorarus. Eugipins Abb. Sadducæorum à Petro

? S.Pelagius 11. Hiſpalenſe 1. Mariſconenſe Euagrius Epiphanenſis. Apameæ Epiſcopo.
1.& 2. Lugdunenſe 1.8 * 2 . Mauritius. Michael Syngelus. Leander Hifpalen - EutychiusCoſtantinop.
Valentinum 2 . Toleta Ioannes Philoponus, à
fis Epifcopus.
num 3 . quo Monophyfitæ , &
Gregorius Turonenſis Epiſcopus.
S.GRE GORIVS Mag .Romanum . Lateranenfe. Ilichius Epiſcopus Hierofolymi- Thcopaſchitz.
cool

Annº tanus, quiin Leuiticum ſcripſit,

tefte Gloſſa ordinaria .
Dñi
 CHRONOLOGIA ECCLESIASTICA
PONTI . SVMMI . CONCILIA . IMPERATORES ROMANI. SCRIPTORES ECCLESIASTICI. HAERETICI
500 Phocas. Leontius Neapolcos Cypri Epiſc. Iulianus Halicarnaſſe
Sabinianus. Paterius Rom.Ecclefiæ Notarius. vnde Aphțardocitæ.
S.Bonifacius ill. Sophronius. S.Iſidorus Hiſpalen . Iacobitę,à lacobo Syro
ſis Epifcopus. Armeni). Heicetz .
Gnoſimachi. Chazin
S.Bonifacius iunt . Lucenſe. Heraclius.
Georgius Alexandrinus,author vi- zari.
tæ S. Ioannis Chryſoſtomi.
S.Deuſdedit. Antifiodorenſe.
Bonifacius v.
Honorius I. Toletanum 4.5 .& 6. s.Maximus Confeffor.
Hiſpalenſe 2. Bracarenſe Ionan Monachus. Sergius Mahometi præ
ceptor.

annos
1. & .

Aute
Seuerinus . Tnethopſychitz.
Ioannes II. Theocatagnoſtæ .
Mahometani. Mono
Theodorus 1. Conſtantinus 111. Heraclij filius.
Heracleonas. thelitæ inſtaurati.
Toletanum 7. Conſtans il.
S. Martinus 1.martyr . Lateranenſe contre Monotheli
tas .
Eugenius 1 . Toletanum 8.
Vitalianus. 1 Cabilonenſe 1. Toletanum Ethnophrones.
9.10 . & 11. Theodorus Cantuarienfis Archie piſc. Patermeneutæ .
Anglicanum . Bracarenſe 3. Conſtantinus 1111. S.Cæfarius Arelatenfis Epiſcopus.
Adeodatus . s.audoinus Rothomagenfis Epifcopus, Lampetiani.
Domnus I.vel Do- Anglicanum .
mnio.
Agatho. VI. GENERALIS Synodus
CONSTANTINOPOLITA S.Aldhelmws.
N A 3. Epiſcoporum 290.con
tra Monothelitas ſub Aga
thone.
Toletanum 12.
S. Lco II. S.Iulianus Pomerius Toletanus Archies
Toletanum 13.
Benedictus 11. pifcopus.
Ioannes v.
Cuno,vel Conon. Iuſtinianus ir .
Aon Sergius I.

800
Leontius, ſiuc Leo ni.
Dñi Tiberius 111.
700 Ioannes vi.
Ioannes yli. Agonychitæ.
Iuſtinianus 11. iterùm .
Silinnius.
Venerabilis Beda.
Conítantinus .
Conſtantinopolitanum in
Trullo ,editiin eo 102.ca.
nones nomine V1.Synodi. Philippicus Bardanes.
Anaſtaſius il.

2000s
Ante
S.Gregorius 11. Theodo fius ini. Iconoinachi.
Romanum , S.Ioannes Damafcenus.
Leo 111. Ifaurus Iconomachus cum Coſmas Maiumenfis Epiſcopus..
filio
S.BonifaciusMogútinusArchiepifcopus.
Conſtantino v. Copronymo.
Gregorius 111 .
Zacharias i. s. Germanus Conftantinopolita
Francicum .
nus Patriarcha.
Sweßionenſe.
Stephanus it.
Stephaniu.di&t'II.
Paulus 1 .
VernenfefubPipino.
Steph...diet III.
Adrianus i.
Leo I11I. Paulus Diaconus.
Felix Vrgelitanus,à quo
VII. GENERALIS Syno - Conſtantius vi. Alcuinus. hærefis Feliciana. Eli
dusNICENA II.cótra Ico cum matre Vfuardus Monachus. fandus Toleta. Pauli
nomachos, Epiſcoporu 350. Irene. ciani .
ſub Adriano .
Francfordienfe.
Albanenſes.
Foroiulienfe.
Baiolēſes , ſeu Bagnolé
Annº Lco tri. IMPERATORES
700

ſes. Concordenfes, ſeu

Dri ROMANI. CONSTANTINOP . Paulinus Aquileienſis. Cozocenſes.
800 Concilium apudTheodonis Villa CA ROLVS MAG . Nicephorus 1. &
celebratum . primus poft trál- Stauratius Impe
latum Imperium ratores Conſtan
Turonenſe 3. Cabilonėſe 2. ad Gerinanos. tinopolitani. Turpinus. Eginhardes.
Moguntinum . Michael 1.& The
Rhemenſe. Arelatenſe 4 . ophylactus.
Leo y.Armenius. Ionas Aurelianenſis. Claudius Taurinenſis
Ludouicus I.
Stephanus v.dictus Hilduinus Abbas.Amularius Treuireſis. Iconomachus.
annos

Aquiſgranenfe 1.
Ante

IIII . l
Michae 11.Balb ) Angelomu .Haymo Halberſtatteſis
Paſchalis 1 . Epiſcopus . Rabanus Maurus Mo
guntinus Archiepiſcopus.
Eugenius 11. Freculphus Lexouienfis Epifcopus.
Valentinus. Theophilus. Strabus Fuldeſis author Glofe ordinar.
Gregorius 111 . Pariſienſe. Moguntinum . walafridus Strabo Augienfis abbas.
 CHRONOLOGIA ECCLESIASTICA.
PONTIF. SVMMI. CONCILIA . IROMANI IMP. CONSTANT. IMP. SCRIPTORES ECCLESIASTICI. HAERETICÍ.
Aquiſgranenſe 2. Meldenfe. Lotharius. Michael 111. The- Aimoinusmonachus. wandelbertus.
Sergius 11 . ophili fili ',primo Hincmarus Remenfis Archiepifcopus.
LCOITTI . Concil.apud S.Medardum in fub cum matreĪheo- Anaftafius Bibliothecarius.
wrbio Sueßionenfi. dora ,deinde folº. Anſegijus Lobienfis Abbas.
Valentinum . Chriſtianus Drutlmarus. Godeſchalcus presby
Benedictus 111. Ticinenfe. ter Gallus .
Ludouicus is. Photius Coſtantinop.Patriarcha.
Nicolaus i. Wormatienſe. Ioannes Diaconus Romanus.
Remigius Antifiodorenfis.

Adrianus 11. VIII.GENERALIS Syno Baſili's.Macedo. Theophylacus.

dus CONSTANTINOPO Hucbaldus monachus,
LITAN A 4.Epiſcoporú 300.
contra Photium Patriarcha
Ioannes VIII. Cóftantinop.ſub Adriano 2. Carolus 11. Calu '.
Ludoui. ill.Balbº
Carol' 111.Craſsº
Martinus 11. vel
Marinus 1.
Adrianus ull.
Steph.v 1. dictus v . Colonienfe. Moguntinum . Leo vi. Philoſo . Pafchafius Ratbertsu .
Arnulphus. Ericus ,fen Hericus monachus.
Formoſus. Metenfe. phus.
Bonifacius v i.
Stephanus vi 1. di- Triburienſe. Nannetenſe.
ctus VI.
fortè hoc tempore habitú .
Romanus.
Theodorus II.

009
Ann' Ioannes 1x. Ambrofius Ansbertus.
Dâï Benedictus innl. Ludouicus inn .
930 Leo v. Odo Cluniacenfis Abbas.
Chriſtophorus 1 . Ado Viennēſis.Regino Primieſis Abbas.
Sergius 111 . Alexander.
Cóftantinus vir.
Anaſtaſius ir Conradus 1.
Lando .
loannes x. Henricus 1. Au
ceps.

annos
Leo vị .

Ante
Steph.viii . dic. VII . Ratherius Belga Epiſcopus Veronenfis,
Ioannes XI. poft Leodienfis.
Leo VII.
Otto Magnus.
Steph.ix.dict'vu .
Martinus ini . fiue
Marinus ii. windichinus Corbeienfis'Monaclrus,
Agapetus II. Luitprandus Ticinenfis hiſtoriographi.
Ioannes XII. Romanus. Radulplus Flawiacenſis.
Leo VIII . Nicephorºr.Pho Rathbodus Epiſcopus Trajectenſis.
Ioannes XIII. cas. Herigerus Lobienfis abbas.
Ioannes Zimiſces Smaragdus Abbas. Fridegodus Diacon .
Domn’11.veldon Rofuita ſanctimonialisi
Benedict'v.dic.vir Otto 11.
Bonifacius vul .
Benedic.vi.dic.yr. Baſilius Iunior, &
Conſtātinus VIII.
1
Otto III.
Ioannes XIIII.
loannes x.v. Abbo Floriacenfis Abbas.
loannss xvI .
Annº Gregorius v.
oos

Dñi Syluefter 11.

1000 S.Henric.ii.Clau Radulphus Ardens. Fulbertus Carno
Ioánes 17. alijs 18. dus, alijs 1. tenfis Epifcopus.
Ioannes 18. al . 19.
Sergius III. Buchardus Wormatienſis Epiſcop.
Benedict 7. dic. 8. Berno AugienfisAbbas. Bruno Herbi.
Salegunſtadienſe.
Ioánes xix. al.xx. Conradus 11 . polenfis Epifcopus.
Romanus argyrº. Hermannus Contractus Comes Verin
Benedictº 8. dic.9.
Henricus in 1.Ni Michael 1111.Pa genfis Monachushiftoricus,
annos

phlago. S.Petrus Damianus.

Ante

ger, al. 11.

Michael v. Cala
phates.
Gregorius VI. Conſtantinus IX. Vmbertus,ſew HumbertusCardinalis.
Clemens ir. Monomachus. Berengarius Sacramen
Damaſus 11. S. Lanfrancus. Guitmundus. tarius.
Leo ix . Romanú & Vercellenfe con Algerus. Rogerius Monachus.
tra Berengarium ſub Leo
ne 9.
Victor 11. Turonenſe contra eundem TheodoraAuguſta
ſub Victore 2. Henricus 11.filiº Michael vi. ſeni
ſupioris. al . 111. or Stratioticus.
Steph. x. dictus ir . Iſaacius 1. Com -'Osbertus Clarensins Monachus Anglus.
 CHRON OLOGI
NOLOG IA ECCLESIASTICA
PONTIT, SYMMI . CONCILIA . ROMANI IMP. CONSTANT.IMP. SCRIPTORES ECCLESIASTICI. HAERETICE
mnenus . S. Anſelmus Cantuariēlis Archiep .
Nicolaus 11. Romanum contra eundem Conſtantinus x . Occumenius.
Berengariú ,fub Nicolao 2. Ducas .
Alexander 11. Eudoxia cú qua
tuor filijs.
RomanusDioge-Marianus Scotus. Anfelmus Lucenfis
nes. Epiſcopus.
Michael yii. Pa
rapinaceus.
Gregorius yir. Romanum contra eundem , Conſtantinus xi. S.Iuo Carnotenfis Epiſcopus.
Cenomannenfis Epiſcopias . Bafilius author fectaBo
ſub Gregorio 7. Ducas, & Nice Hildebertus
phorus 111. Bo- S.Bruno Carthufianus. gomilorum .
toniates.
Alexius 1.Comne Lambertus Schafnaburgenfis.
Victor 111. nus.
'annº Vrbanus 11. Dodequinus S.Difbodi Abbas.
Dhi Paſchalis il. Gwilhelmus Malmisberienſis.
1100 Henricus v.filius
SigebertusGemblacenſis. Zacharias
præcedétis, al.
IIII. Chryfopol. Anfelmus Laudunenfis Taudemus.
Gelaſius 11. anthor Gloffa interlinearis. Durandus de waldach .
Calixtus fl.
Ioannes Comne- loãnes Zonaras.GeorgiºCedren ”. Petrobruſiani , à Petro
nus .
Theodoricus S.Trudonis abbas. Glycas. de Bruis.
Honorius 11 . Rupert ' Tuitiēlis. Guilelmº Abb . Henriciani.
Lotharius 11 .
HonoriºAuguſtodunef.Fraco Hafflegini. Petrus Abailardus.
Innocentius II. S.Bernardus Clareuallenſis Abbas. Arnaldiltæ , ab Arnaldo
Conradus 111. Hugo de S.Victore . Gratianus . de Brixia.

annos
Petrus Lombardus. Richardws de S. Pſeudoapoftolici.

Aute
Victore. Perrus Venerabilis Clunia :
cenfis Abbas.
Cæleſtinus 11. Manuel 1. Cône
Lucius II. nus. S.Hildegardis Abbatiſa. Petrus Co
meſtor.
Eugenius III.
Fridericus I. Bar Euthymius. Otto Frifingēſis Epiſcop.
Arnoldsus Bonewallis abbas.
baroſſa .
Anaſtaſius 111 Robertus Montenfis Abbas . Cathari,fiue Patareni.
Adrianus 1111. Hugo Eterianus. Petrus Blefenfis. waldo Lugdunenfis , à
Alexander 111 . Lateranenſe fub Alexádro 3. Robertus Lincolnienfis. Leo Tufcus. quowaldéſes,feu Pau
Petrus de Riga Remenfis. peres de Lugduno.
Alexius 11. Cõne.
Eckebertus S.Florini Abbas. . Eudo. Correrij, ſeu
nus.
Lucius iii. Coterelli.
Andronicus Co - Godefridus Viterbiifis. Ioachim Abbas.
mnenus .
Vrbanus 111. Ifaacius 1.Ange Theodorus Bayramus, Helmoldws.
Gregorius vin . lus.
Clemens 111 .
Guericus Igniacenfis Abbas,
Henricus vi. Fri
Cæleftinus 111. derici filius.
Alcxi'111.Angel
Innocentius 111. frater Ifaacij. Guilelmus Tyrius Archiepifcopus.
Philippus Henri Nicetas Choniates.
ci frater.
Ann ' Ottó 1111 . Saxo Grammaticus .
Tai
Richardus Cluniacenfis .
1200 Alexim.Angelº Helmandus Montisfrigidimonachu . Almaricurs .
filius Iſaacij. Ioannes Beleth . Petrus Cantor. Albigenſes .
Alexius v . Ducas Conradus à Lichtenau Vrſpergėſis Abb .
Murzuflus.
Balduinus 1. Flá
drenſis. Cafarius Heiſterbacenfis.
Henricus frater
cius. Iacobus de Vitriaco Cardinalis.
LATERANENSIS Synodus Fridericus II. Hugo Carenfis Cardinalis S.Sabine .
Magna Epiſcoporu 470. ac s. Antonim de Padua, Raymundus de
in vniuerſum 1285.Patrú, ſub
Innocentio 3. Penna forti.
Honorius 111. Guilelmus Antifiodorenſis. · Guilelmus
Parienfis Epifcopus,
Antes

Alemanicum . Pet.antifiodorel:
anno

Robertus. Ioannes Friburgenfis.

Oxonienfe. Alexander de Ales.
Gregorius ix .
Vincentius Belluacenfis.
Cæleftinus 1111 . Balduinus 11.
Innocentius IIII.
Henricus vis . Dauid Dinantius .
Guilelmus. Albertus MagnusRatifponenfis Epiſcop . Petrus loannis ,diſcipu
Alexander 1111. Conradus illi . Mattheus Parifius,feu Paris. lus Abbatis Ioachiin .
Henricus Cardinalis Hoftienſis.
Richardus , &
Vrbanus 1111 . Alfonſus. Michael vzni.Pa Humbertus GeneralisDominican . Guilelmus de ſancto A
S. ThomasAquinas . S.Bonauenta more.
Clemens 1111 . læogus.
Gregorius x .
Rodolphus 1. ( Thomas Cantipratenfis. loannes Va
Lugdunéſe ſub Gregorio 1o . leis Galenfis. Flagellantes.
 1

CHRONOLOGIA ECCLESIASTICA
PONTIF. SVMMI. CONCILIA ROMANI IMP. CONSTANT. IMP./SCRIPTORES ECCLESIASTICI , HAERETICI .
Innocentius v.
Adrianus v.
Ioánes xx.al xxs.
Nicolaus i'll.
Guilel. Durãdi Mimatenſis Epiſc.
Martinus 11 11. Vdalricus Argentinenfis.
Andronic Senior HenricusGandawws. Ægidius Romanus
Palæologus,cú Bituricenſis Archiepiſcopu ..
Honorius IIII . filio Michaele. Richardus de Mediawilla,
Nicolaus i1lI. Iacobus de Voragine Epiſco. Genuenfis.
S.Cæleftinus v. Adolphus. Georgius Paclymerus Hiſtoriographus.
Bonifacius villa Marcus Paulus Venetus,
Annº Albertus s. Ioannes Duns Scotus. Aitonus fero
Dai Haitonus Armenus .
020 Nicephor.Callift'. Alan ' de Infulis.
Benedic.xx. dic.al.
Albertus Patawin ', lacobus Veterbieſis .
Clemens v.
Petrus Paludanus. Bartholomeus Vrbi Begardi.
Viennenſe ſub Clemente v. Herric viis. Luc nas Epiſc. Petrus Aureolus. Guido Per- Fraticelli ab Hermano.
zenburgenfis. pinianus Carmelita. Nicolaus Lyran ".
Auguftinus Anconitanus. Beguini.
Ioánes xx.al.XXI . Ludouicus 1'111.
Martinus Polonus. Frăciſcus Maronis. Dulcinus, à quo Dulci
Bauarus. Andronic luni. Nicephorus Gregoras. Orkam . Aluarus niftæ .

annos
Tante
Benedictx.di c.x . or Palçologus. Pelagius. Guidodemõte Rotberi . L. Lolhardi, à Gualtero
poldus Bebenburgius, Henricus de Vris Lolhardo . Michael
Ioannes Palæo de Ceſena. Marſilius
1 maria. Ludolfus Carthufianus,
logus,cú loánc Simon de Caſsia. Robertus Holkot, Patauinus .
Clemens Vs. Cantacuzeno. loanes Bachon .Gregorius Ariminenfis.
Carolas 1111.
Thomas de Argétina. Fräcif.Petrarcha.
Innocentius vi.
Vrbanus v. Petrus Berthorij. Marſilius de Ingen . Turelu
Berthold de Rorbach .
Matthews weſtmonaſterienſis, pini.
Ioannes Maronis . Ioannes Wiclef.
Gregorius XI.
Vrbanus v I. Paulus Venetus.
Venceslaus.
Ann ' Manuel 11. Palç- Nicolaus de Gorran .
Dñi Bonifacius ix. ologus.
1400 RobertusBauarº Henricus Lăgenſtein, di & tus de Haßia. Ioannes Hus.
Innocentius v11. Thomas de Kempis. S. Laurentius Lufti. Hieronymus Pragenfis.
Gregorius XII. nianus. Bartholomæus Vrbinas. PetrusDreſenſis .
Alexander v. loãnes Capreol'. Petrº de Aliaco Card. Piccardi , à Piccardo A.
Ioanncs xx11. di Thomas Waldenfis. loannes Gerfon. damita .
etus XXIII . Alfonfus TotalweAbulenfis Epifcopus, Thaboritx .
SYNOD VS CONSTANTI- Sigiſinundus. S. Vincentius Valentinus. Orebitæ.
Martinus v. ENSI S. Ioannes Palæo. Nicolaus Dinckelſpule . loãnes Nider. Petrus Dreſenſis.
Eugenius Tiit. Baſileenſe. Ambrofius Camaldules Abb. Blondus. Nicolaus Galecus.
Albertus 1 1. Au logus.

Antcaanos
SYNODUS FLORENT 1 S.Antoninus Florentinus Archiepiſcopus. Rochezana ..
. Itriacus. s Bernardinus Seneſis. Beffarion Cardi.
NA ſub Eugenio 4 .
Fridericus 111. Conſtātinus x11.Nicolaus Siculus Abbas, Panormitanus
Palcologus, vl. Archiepifcopus. Palmerius,
timus Coſtan
Nicolaus V. tinopolitanus
Imperat. Chri- loannes de Turrecremata Cardinalis. Iohannes Bchaim .
ſtianus. Dionyſims Rickel Carthufianus .
Calixtus 1180 Nicolaus Dorbellus,feu de Orbellis,
Pius II .
loãnes de Indagine CartInfianus.
Paulus it. Nicolaus Cujanus.
Sixtus illi .
Platina,
Innocentiusvinl. Marſilius Ficinus.
loan,Keiferſpergius. Albertus Krătxi'.
Sabellicus. Gabriel Byel.
Alexander VL
loan. Trithemius Spanheimenfis Abbas. Germannus Riffuich .
Maximilianus s. loannes Nauclerus. lacobus Philippus
Ano '
Dai Bergomenfis.

1500 Pius ill . Baptiſta Mătuanus. Robertus Gaguin '.

Albertus Pius Carporü Princeps. Vola .
Iulius II.
Lateranenſe ſub lulio 2. & terranus. Ioannes Eckius. Emferus. Iu- Martinus Luterº, Zuin
Leo x. Leone 10. CAROLVS I. docus Clichtoueus. Syluefter Prierias, glius . Balthaſar Paci
Thomas Morus. Ioannes Roffenſis. Ioan mótanus Anabaptiſta.
Adrianus VI. nes Cochleus. Iacob'Latomus. Barthol. Muntzerus. Oecolam
Clemens vil.
Senonenfe. Latomus. Ioánes Gropperws. Reginaldus padius.Mufculus. Olia .
Paulus 111.
Colonienfia duo. Polus. Hoffmeisterus. Bernardus Lut. der. Stancarus.Bucerus.
Treuirenfia duo, Zenburgenf. Thomas Caietanus. Aloy: Dauid Georgius. Amf
Auguftanum . Moguntinum . Sous Lipomanus, Ludo.plofius. Ruardus dorfius. Caluinus. Ser
Tapper. loãnes Driedo. Ivanes Heſſels. uer'.Meláchcho.Maio .
Iulius III.' TRIDENTINA SYNODUS Staplıylus. Ioánes Dietenbergrus. Alfon- riſtę.Caſtalio.Schuēck
Marcellus 11 . contra Lutheranos, Zuingli Vfus à Castro. Petrus @Dominicus à So. feldius. Ochinus. Bren
Ferdinandus.
anos, Caluiniſtas & c.ſub Pau to Fräcifcus Victoria . Gaſpar Contare- tius . Beza . Pet.Martyr .
Paulus illi . Maximilianus 11.
lo 3. Iulio 3. & Pio 4 . nus. Iacobus Sadolet '. Stunica. Franciſc . Bullingerus. Puritani.
Pius iuis.
Pius v . Titelmann '. Albert.Peghi”. Sasbour, lu- Vbiquetarij.Trinitarij .
GREGORIVS XIII. doc.Tilet.us.Safgerº. Smytheus.loe's Illyricus . Kemnitius.
Rodolphus 18. Faber Viennef. & cyc.innumerabiles. & infiniti alij.
ENCO

ENCOMIA QVORUNDAM
PATRVM , QVORVM
N IA C R E BRIVS
OPERE CIT ANTVR .
DE DIONYSIO AREOPAGITA .
RIGENES homilia fecunda in
diuerſos Euangelij locos : Omnia
quæ per verbum ſuntfacta,in ipfo
viuunt, & vita ſunt. In ipſo enim ,
vt os loquitur diuinum , viuimus,
De cælefti hi
crarch.cap. 4: mouemur & fumus : & vt ait ma-
& cap.s.dedi gnus Dionyſius Areopagita , eſſe
uinisnomini. omniú eft fupeffentia & diuinitas.
bus. IOANNES Damaſcenus in orationededormi
tione fan &tiffimæ dominæ noftrę Deiparę, apud Sime.
onem Metaphraften : Tunc autem aderant cum Apo-
ftolis ſan & iflimus Timotheus Apoftolus, & primus
Epiſcopus Epheſiorum , & Dionyſius Areopagita: fic .
ut hicipfe magnus teftatur Dionyfius in ijs, quæ de
beato Hierotheo , qui ipfe quoque tūcaderat, conſcri-
Dediuinis no pfit ad dictum Apoftolu Timotheum , fic dicens : Nam
minibus c.3. etiam apud ipfos à Deo afflatos facrorum antiftites
quando nosquoquè,ficut ipfenôfti, & multi ex facris
noftris fratribus ad ſpectaculum corporis, quod vitæ
principium dedit & Deum ſuſcepit, cóuenimus: ( ad-
erat autem & Domini frater lacobus, & Petrus ſupre
ma & antiquiſſima Theologorum ſummitas) & poft
quàm eam vidiſſemus, viſum fuit vt omnes ſacerdo-
tes hymnos canerent, &c.
IDEM Damafcenus libro fecundo Orthodoxæ fi-
# somoyex.dei, capite tertio : Quemadmodùm auté fanctiffimus
τατος facerrimus & * Deiloquentiſſimus Dionyſius Areo.
De cælefti hi- pagita inquit, omnis diuinus ſermo facra videlicet
crarch.cap.6. ſcriptura , cæleftes fubftantias nouem nominauit,
ET in ſermone,Quòd qui in fide hinc migrârunt,
facris operationibus & viuorū beneficijs multùm iu-
uentur. Quocircà profundus ille & exercitatus in die
uinis Dionyfius, vbi de defunctis arcana confiderati
one ait (vt interim ex diuinis & venerandis illius ver-
bis ad manifeftiorem noftrorum demonftrationé ali- ?
Eccleſiaſticæ
quid adaptemus) inquit, Sanctorum preces etiam in
hierar.cap.7. ifta vita, & non tantùm poft mortem prodeffeijs ſolis,
qui digni ſunt vtpro ijs ſanctæ preces fiant, nempe fic
delibus.
GREGORIVS Magnus homilia trigefimaquar.
ta in Euangelia : Fertur verò Dionyſius Areopagita,
De cæleſti antiquus videlicet & venerabilis Pater, dicere, quòd
hierarch cap . ex minorum angelorum agminibus, foràs ad explen-
7.9. & 13 . dum miniſterium vel viſibiliter vel inuifibilitermit
tuntur, & c.
VIDE plura apud Nicephorum libro fecundo hi-
ftoriæ Ecclefiafticæ, capite vigefimo: vbi inter cætera,
eius ſcripta enumeraturus, fic ait: Quæ autem ille fcri-
pta fublimi rerum diuinarum contemplatione ſen-
tentijs & elocutione admiranda prorsùs & excellen-
cia, longéque ab ijs, quæ pro hominum captu edita
funt,diſlita compoſuerit,fic habent: Primum quidem
opus de diuinis nominibus conſcripſit, & c.Vide eti.
am Michaelem Syngelum , & Hilduinum in eius
vita .
DE CLEMENTE I. PON
TIF I CE.
CONCILIVM primum Vaſenſe canone ſexto :
Ex epiftola ſancti Clementis, vtilia quæque præſenti
tempore ecclefijs neceſſaria, lunt honorificè proferen-
da , & cum reuerentia ab omnibus fidelibus, ac præci
puè Clericis recipienda . Ex quibus, quod ſpeciali.
ter placuit propter venerandam antiquitatem , Itatutis
1
TESTIMO4
IN HOC
3
præſentibus roboramus , quod ſupradi&tus beatus
martyr de beatiffimi Petri Apoftoli conſtitutione
commemorat.
DE CYPRIANO..
AVGVSTINVS libro fecundo de doctrina Chri.
ftiana ,capite quadrageſimo: Nónne adſpicimus, quá.
to auro & argento & veſte ſuffarcinatus exierit de ea
gypto Cyprianus doctor ſuauiſſimus,& martyr bea
cillimus ?
ITEM libro fecundo debono perſeuerantiæ ,capi
te decimonono : Quid autem amplius de hac re agere
Cyprianus martyr gloriofiffimus& doctor lucidiſſi
mus potuit , & c. Et libro ſecundo contra Iulianum :
Audiamus victoriofiflimum martyrem Cyprianum
& c . O Doctorpræclariſlime & teſtis gloriofiſlime,fic
docuiſti, fic eminuifti, fic te audiendum imitandumos
præbuifti.Meritò finitis alijs omnium cupiditatū cer
taminibus, fanatisés vulneribus,cũ extrema& omniú
maxima vitę huius cupiditatepro Chriſtiveritate pu:
gnâfti, & eius in te gratię largitate vicifti.Secura eft co
rona tua, victorioſa eſt doctrina tua , in qua & iftos
vincis qui confidunt in virtuteſua .
DE ATHANASIO.
GREGORIVS Nazianzenus in orationedelau .
dibus beati Athanafij: Tantum nobis præfidijin Atha.
nafio ,egregio inquam Ecclefiæ columine erat, quan
diù nobifcum verfabatur & c. IBIDEM : Cùm auté
eum vitæ curfum tenuiſſet, atque ità inftitutus eſſet,
aliose inftituiffet, vt& vita ipfius morum ' ratio Epi.
fcopatus norma effet, & ipfius dogmata pro fidei Or
thodoxæ lege haberentur, & c.
DAMASCENVS in ſermonede defunctis : Ac
cedit ad hos Athanaſius ille vita & ſermone circunfpes
aus,ecclefiæ Dei fundamentum .
R VFFINVSlibro primo hiſtoriæ Ecclefiafticæ ,
capite decimoquarto : Sed huius tanti in Ecclefia pro
fidei integritate agones fuerunt, vt etiam de hocdi ú
videatur quod ſcriptum eft : Ego enim oftendam ei, Actor.9.
quanta eum pati oporteatpro nomine meo . In huius
etenim perfecutiones coniuratus vniuerſus orbis, &
commoti ſunt principes terræ : gentes, regna,exerci.
tus coierant aduersùs eum . Ille autem diuinum illud
conſeruabat eloquium , dicens: Si cófiftant aduersùm Pal.26 .
mecaftra,nõ timebit cor meum : fi inſurgat in me pre
lium , in hoc ego ſperabo : & c.
DE HILARIO .
HIERONYMVS in epiftola centeſima quadra
geſimaprima ad Marcella : Tantum virum ,& tempo
ribus ſuis
diſertiffimum repræhendere nó audeo: qui
& confeſſionis ſuæ merito, & vitæ induſtria, & elo
quentiæ claritate, vbicunque Romanum nomen eft,
prædicatur, & c.
IDEM in proæmio fecundi libri Commentario
rum in epiftola ad Galatas : Hilarius Latinæ eloquen
ciæ Rhodanus &c.
AV GVSTIN V S libro primo contra Iulia
num Pelagianum , capite ſecundo : Ecclefiæ Catho
licæ aduersùs hæreticos acerrimum defenſorem , ve
nerandum quis ignorat Hilarium Epiſcopum Gal
lum ? ET libro fecundo : Catholicus loquitur, in
fignis Ecclefiarum doctor loquitur, Hilarius loqui
tur.
DE BASILIO MAGNO .
GREGORIVS Nazianzenus in epiſtola ad Ba
filium , quæ inter ipfius Bafilij epiſtolas eft vigeſima
ſexta :
 EN C'OMIA PATRY M
ſexta : An vel nos vel teipfum non agnoſcis, cùm ocu NICEPHORV S libro nono Ecclefiafticę hifto .
lus fis orbis, magnifica vox ac tuba, regiuso dicendi rię,capite decimoquarto :Multi deniquè alijaliter ſpe.
fplendor? Anni tempeſtates vêre vno, & aftra ſolevno ctati viri eiſdem annis viguêre, atque in Ecclefijs Dei
decorantur, cælū vnum complectitur omnia : ità vox enituêre: inter quos precipuè eruditione & eloquétia
tua omnes vna ſuperat. floruit Euſebius Emilenus Epiſcopus, TitusBoftrenfis
IDEM in oratione de laude Bafilij: Quis feipfum & c. Videturautem omnes hac in parte gloria præcel
magis fpiritui purgauit, atąs ità præparauit, vt dignus
effet quioracula diuina explicaret? Quis rursùs ſcien-
tięluce vberiùs colluſtratus eft, & profunda ſpiritus
profpexit,accum Deo, quę Dei ſunt perquiſiuit? Lau
Pſal.88.103. datur apud Dauidem Solis pulchritudo, & magnitu-
106J35. do, & curſus, & pernicitas,& vis ac facultas. Baſilio
itidem pro pulchritudine virtus fuit, pro magnitudi-
ne Theologia, pro curſu perpetua virtutis agitatio,
continuisq incrementorum gradibus ad Deum ferés,
pro viribus deniquè doctrine femen ac diftributio,
adeòyt nihil fit, cur mihi dicere verendum fit ,in omné
Nal.no. terram ſonum illiusexijffe, atque in fines orbis terræ
vim illius verborum .
THEODORETV Slibro quarto Ecclefiafticę hi-
ftoriæ ,capite decimoſeptimo :Valentis tempore Bafi
lius prçclarum orbis terrarum luminare Ecclefiæ Ce
fareenfis antiſtes fuit.
GREGORIVS Nyſſenus in vita S. Ephræm Sy-
ri: Cefaream Cappadociæ diuino ſpiritu ductus, ipfe
os Ecclefiæ ,aurcam illam do &trinæ luſciniam Balili.
um vidit.
AMPHILOCHI VS Iconienfis in vita Bafilij:
Ephræm cùm effet in eremo in ecftafi factus, vidit co
lumnam ignis, cuius caputpertingebatad celū , & vo
cemdeſuperdicenté audiuit:Ephrem , Ephrem , quem-
gnus eft Bafilius. Et paulopoft: Magno aute Bafilio
facros libroslegéte, vidit S.Ephrem linguam igneam
loquentem per oseius. Et dicit ſanctus Archid iacono :
Vade,& dicei: Domine Ephrem ,iuberis intrare fan-
& um presbyteriū . Obftupuitergòfin iftis S. Ephrem ,
glorificans Deum , & genu flectens, reſpondit dicens:
VerèMagnus Bafilius,verè columna ignis,verè Spiri-
fanctus
tusDAM ASC ENVper
loquitur S os eius.quarto
libro orthodoxæ fic
Deifer&
vt inquit+
+6 Sexyópos dei, capite decimofeptimo :Nam
magnus in diuinis Bafilius &c.
DE GREGORIO NAZIANZENO
THEOLOGO.
HIERONYM VS in Catalogo Scriptorum Ec
clefiafticorum : Gregorius Nazianzenus Epiſcopus
vir eloquentiſlimus pręceptor meus, quo ſcripturas
explanante didici & c.
IDEM in Apologia ſecunda aduersùs Ruffinum :
Nunquid in illaepiſtola Gregorium virum eloquen-
tiſſimum non potuinominare, qui ſuî apud Latinos
ímpar eft, quo ego magiſtro glorior & exulco ? Et in
Na-
caput quintum epiftolæad Ephefios: Gregorius
zianzenus vir valdè eloquens & in fcripturis apprimè
eruditus folebat dicere & c.
AVGVSTINVS libro primo contra Iulianum
Pelagianū, capite ſecundo: Nontibi deerit magni no
minis & fama celeberrima illuftris Epiſcopus etiá de
partibus Orientis, cuius eloquiaingentis merito gra-
tiæ etiam in linguam Latinam translata vſquequaquè
DArunt
clarue MA.SCENVS in ſermone de defunctis:Poſt
huncitem Gregorius ille diuino eloquio potens, adeò
vtinter alios & Theologi nomen ſortitusfit & c.
EPHRAEM SYRO.
HIERONYM V S in Catalogo ſcriptorum Eccles
fiafticorum :Ephrem Edeffenæ Ecclefiędiaconus,mul-
ta Syro ſermone compoſuit: & ad tantam venit clari-
tudinem , vt poft lectionem ſcripturarum , publicè in
quibuſdam Eccleſijs eius ſcripta recitentur. Legi eius
de Spiritu ſancto Gręcum volumen , quod quidam de
Syriaca lingua verterat : & acumen ſublimis ingenij
etiam in translatione cognoui,
CITAT O RV M.
lere, atque Ecclefiam vniuerfalem exornare Ephraim
Syrus. Et capite decimoſexto : Eadem hac ætate &
Ephraim Syrus præclarus fuit ,quiquidem longo in
teruallo omnes præcellit: & tantum in lingua Syrorū
profecit, vtcùm pietatisexercitio ad fummūcontem
plationis peruenerit, tum fplendore, facilitate & ſua
uitate verborum ,necnon denſitate & grauitateſenten.
tiarum , etiam preclariſſimos quoſque Gręcorum ,qui
eloquentia antiquitùs excelluiſſent, ſuperauerit.Mirū
quidem auditu eft, eundem & Græcè & Syriacè legi.
Quam ob cauſam magnus ille & oratione & virtute
Balilius, qui Cappadocum metropolim Epifcopatu
ſuo exornauit, fummoperè virum eft admiratus,eun
dem'q eruditionis nomine beatum cenſuit, vttáti viri
tam certo teftimonio manifeftú fit,communiter quo
què à Græcis, qui tunc clarum in eloquentiaobtinuê
renomen ,pręſtantiſiimum omnium Ephraim iudica
tum eſſe. Vox fanè Bafilijtalis non temerè prolata eſſe
exiſtimanda eft.Eadem habet Sozomenuslibrotertio
Ecclefiafticæ hiftoriæ ,capite decimoquinto .
DE AMBROSIO ,
BASILIVS Magnus in epiſtola quinquageſima
quinta ad Ambrofium Epiſcopum Mediolanenſem ;
Glorificauimus Deum noftrum , qui olim quidem ex
paftoribus ouium populo fuo principem excitauit, &
Amos de grege caprarum ſumptū, ſpiritu ſuo inftru
xit,& ad propheticam dignitatem extulit: nunc verò
virū ex vrberegia,cui totius gentis principatus con
creditus erat,fapientia ſublimem ,generis claritate,vin
tæ ſplendore, orandi facultate & rebus ſecularibusila
luftrem ,ad gregum Chriſti pafturam traxit, quipro
iectis huius vitæ opibus vniuerfis, proq damno habi.
tis, vt Chriftum lucrifaceret commiffa
, fibi magnias
præclari nauigij, Ecclefiæ videlicet Dei,in fide Chri
fingubernacula accepit.Age igiturô homo Dei,quan .
doquidem non ab hominibus accepiſti aut doctus es
Euangelium Chrifti, ſed ipſete Dominusè medio lu
dicum terræ deſumptum ,ad preſidentiam Apoftolica
tranftulit : certa bonum certamen , & c.
AVGVSTINVS libro primo contra Iulianum
Pelagianum, capite fecundo: Sed adhuc vidi aliú ex
cellentem Deidifpenfatorem , quem veneror ve patré,
in Chriſto enim Ieſu per Euangelium ipſeme genuit,
& eo Chrifti miniſtro lauacrum regenerationis acce
pi:beatum loquor Ambrofium , cuius pro Catholica
fide gratiam , conftantiam , labores, pericula, fiue ope
ribus, fiueſermonibus & ipſe ſumexpertus,& mecum
non dubitatorbis prædicare Romanus . Et libro fe
cundo contra eundem : Et quis hæc dicit ? Homo
Dei Catholicus, & Catholicæ veritatis aduersùs hæ .
reticos vſque ad periculum fanguinis defenſor Am
brofius.
CASSIODORVS Senator in libro de diuinis
lectionibus, capite vigeſimo:Sanctus quoquè Ambro
fiuslacteifermonis emanator, cum grauitate acutus,
peruiolenta perſuafione dulciſfimus, cuifuit æqualis
doctrina cum vita, quádoei non paruis miraculis gray
tiadiuinitatis arriſit .
DE CHRYSOSTOMO .
DAMASCENVS in ſermone de defunctis : Dea
indè poft illum Ioannes,cuiab auro cognomen,(verè
enim aurea verba loquitur, qui & miſericordiæ in
pauperes, & pænitentiæ dux & doctorfuit precipuus)
in diuinis illis commentarijs epiſtolarum ad Philip
peñ & Galatas,ait,& c.
AVGVSTINVS libro fecúdo contra lulianum
Pelagianű: Sanctus yerò loannes Conſtantinopolita
nys
 ENCOMIA PATRVM,
nus epiſcopus, quantum & c. Et paulò pòft: Meritò
idem beatus Ioannes.
INNOCENTIVS primus Pontifex in epiftola
ad Archadium Imperatorem , quæ eft apud Nicepho-
rum libro decimotertio Ecclefiafticæ hiftoriæ , capite
trigefimoquarto : Eieciſti è throno ſuo, renon iudi-
cata , magnum totius orbis doctorem , & vnà cum eo
Chriftum perſecutus es . Nec de illo ità queror, (ſor-
tem enim ſeu hæreditatem cum ſanctis Apoftolis in
Dei & ſeruatoris noftri Domini Ieſu Chrifti regno
conſecutus eſt) quanuis intolerabilis ia & ura ea fit: ſed
affligor proptereà, quòd primùm de animarú veftra
rum ſalute,deinde de eis qui fapientiſfima, ſpirituali
& diuina doctrina & inftitutione eius orbati, fame
verbi Dei conficiuntur, ſum ſolicitus. Non enim Ec-
cleſia tantùm Conftantinopolitana miellitæ illius lin-
guæ iacturam fecit, fed & orbis ſub fole totus ad orbi.
tatem redactus eſt, viro tam diuino amiſſo, perſuafio .
ne vnius mulieris,fabulam hanc & ſpectaculum exhi. maad Auguftinum , quæ in operibus Auguftini eft tri
bentis.
NICEPHORVS Calliſtus libro decimotertio
Ecclefiafticæ hiſtorię, capite ſecundo : Ego verò fupra . cerna dignè fupra candelabrum Ecclefię pofita ,quçla.
mille eius viri lucubrationes legi, ineffabili quadam
fuauitate difAuentes. Iam enim inde ab adoleſcencia
amore eiusfagraui,atque in illius perindè atque Dei
ipfius vocibus acquieui. Atque fi quid mihi elt erudi. rum ſplédore clarificiſermonis enubilas & c . Os enim
tionis, id ei acceptum fero .
DE HIERONYMO.
AVGVSTINVS'lib.i.aduersùs Iulianum Pela- eternam Chriftus effectus eft, cuius defiderio fitiuit in
gianum ,cap.2. Nec ſanctum Hieronymum ,quia pre- te anima mea , & vbertate tui Auminis inebriari terra
sbyter fuit,contemnendū arbitreris, qui Gręco & La-
tino, inſuper & Hebrço eruditus eloquio, ex Occiden
tali ad Orientalem tranfiens Ecclefiam , in locis fanctis
atque in literis facris vſque ad decrepitam vixitętaté.
Hic omnes vel penè omnes qui ante illum ex vtraque
parte orbis de doctrina Ecclefiaftica ſcripſerant, legit.
ET lib.z. contra eundem : De illo ſancto Presbytero
Hieronymo quiſecundùm gratiam quędata eft ei, fic
in Eccleſia laborauit, vteruditionem catholicam mul.
tùm in Latina lingua, multis & neceffarijs literis adiu-
uaret, & c. IDEM libro 18.de Ciuitate Dei, capite 43.
Quanuis non defuerit temporibus noftris presbyter
Hieronymus homo doctiſlimus, & omnium triúlin-
guarum peritus, qui non ex Greco, ſed ex Hebreo in
Latinum eloquium eafdem fcripturas conuerterit ,
& c. ITEM Epiftola 19. ad Hieronymű : Quanquàm
ſecundùm honorum vocabula, que iam Ecclefiæ vſus
obtinuit, Epiſcopatus presbyterio maior fit: tamen in
multis rebus Auguftinus Hieronymo minor eft. Et
ad eundem epiftola decimaquarta : Tantæ mihi in li-
teris tuis, quæ in manusnoftras venire potuerunt,ap .
párentres, vt nihil ftudiorum meorūmallem ,fi pol.
ſem , quàm inhærere lateri tuo . Quod ego quia non
poſſum , aliquem noftrorum in Domino filiorüeru-
diendum ad temittere cogito . Nam neque in me tan-
tum fcientiæ ſcripturarum diuinarum eft,aut eſſe iam
poterit ,quantum ineſſe tibi video.
SEVER VS Sulpitius libro de virtutibusOrien-
talium monachorum , qui eft tertius de vita S. Marti-
ni: Igiturdeindèdigreſſus, Bethlehem oppidum petij.
Ecclefiam loci illius Hieronymuspresbyter regit : vir
propter fidei meritum, dotémque virtutum , non fo-
lùm Latinis atque Græcis, fed & Hebreis etiam literis
inftitutus eft, vt feilliin onniſciétia nemo audeat co-
parare. Apud eum ſex menfibus fui: cui iugis aduer-
sùsmalos pugna , perpetuúmque certamen. Conſci-
uit odia perditorum , oderunt eum hæretici,quia cos
impugnare non definit: oderunt eum clerici, quia vi-
tam eorum inſectatur & crimina. Sed planè eum boni
omnes admirantur & diligunt. Nam qui eum hæreti-
cum eſſe arbitrantur, inſaniunt. Verèdixerim ,catho-
lica hominis ſcientia, fana doctrina eft. Totus ſemper
in lectione, totusin libris eft:nondie,non nocte quie-
ſcit : aut legit aliquid femper : autſcribit.
QVOR VM
DE AVGVSTINO.
HIERONYMV S epiftola octogefima ad Augu
ftinum ,quæ eft vigefimaquinta inter epiftolas Augu
ftini: Omni quidem tempore beatitudinem fuam eo
quo decet honore veneratus ſum , & habitantem inte
dilexi Dominum Saluatorem : & nunc, fi fieri poteft,
cumulo aliquid addimus, & plenè complemus, vt
abſque tui nominis mentione ne ynam quidem horá
præterire patiamur, qui contra fantes ventos ardore
fidei perſtitiſti. Macte virtute in orbe celebraris : Ca
tholici te conditorem antiquærursùm fidei veneran .
tur atque ſuſcipiunt, & quod fignum maioris gloriz
eft, omnes hæreticideteſtácur, & me pari proſequun
tur odio, vt quos gladijs nequeunt, voto interficiant,
Incolumem & meỉmemorem te Chrifti Domini cle
mentia tueatur , Domine venerande & beatiſſime
Papa.
PAVLINVS Epiſcopus Nolanusin epiftola pri
gefimaprima: O verè ſalterræ , quo precordia noftra,
nè poſsint ſeculi vaneſcere errore, condiuntur. Olu
tè Catholicis vrbibus de ſeptiformilino paſtum oleo
lętitiæ lumen effundens, deſas licèt hæreticorum cali.
gines diſcutis ,& lucem veritatis à confufione tenebra
tuum fiftulam aquæ viuæ & venam fontis æterni me .
ritò dixerim, quia fons vitę aquæ ſalientis in vitam
mea concupiuit.
SEVER V S Sulpicius in epiſtola ad Auguftinu,
quç eſt trigefimafeptima inter ipfiusAuguftiniſepifto
las : O verè artificiofa apis Dei, conſtruens fauos Do.
mini nectaris plenos,manantesmiſericordiam .
PROSPER Epiſcopus Rhegienfis libro tertio
de vita contemplatiua, capite trigeſimoprimo: San
ctus Auguftinus Epiſcopus acer ingenio, ſuauis elo
quio, fecularis literature peritus, in Ecclefiafticis labo.
ribus oneroſus, in quotidianis diſputationibus cla
rus, in omni ſua actionecompofitus, inexpofitione fua
fidei noſtræ Catholicus, in queſtionibus abfoluendis
acutus,in reuincédis hçreticis circunfpectus, & inex
plicandis ſcripturiscanonicis cautus.
CAELESTINVS Pontifex in epiſtola prima ad
quoſdam Galliarum Epiſcopos, capite ſecundo : Au
guſtinum ſanetę recordationis virum , pro vita fua at
que meritis in noftra cómunione femper habuimus,
nec vnquàm hunc finiftræ ſuſpicionis ſaltem rumor
adſperlit, quem tantæ ſciétięolim fuiſſe meminimus,
v : inter magiſtros optimos etiam à meis ſemper præ
deceſſoribus haberetur.
CASSIODORVS Senator in prologo ſuper
Pfalterium :Eft enim literarum omnium egregius ma.
giſter ,& (quod in vbertate rarum eft)cautiſfimusdif
putator. Decurrit quippe tanquàm fons puriſſimus,
nulla fęce pollutus: ſed in integritate fideiperſeuerás,
neſcit hæreticislocum dare, vndè fefe poffint aliqua
colluctatione defendere.Totus Catholicus,totus Or
thodoxus inuenitur : & in Ecclefia Domini ſuauiſli.
mo nitore reſplendens, ſuperni luminis claritate ra
diat.
IDEM in libro de diuinis lectionibus, capite vi
gefimoſecundo : Ipſe Doctor eximius beatiſs. Augu
Itinus, debellator hæreticorum, defenſor fidelium , &
famoſorum palma certaminum, & c.
VENERABILIS Beda de ſex mundiætatibus,
fiue in Chronico fuo : B. Auguſtinus Hipponenfis
epiſcopus, omnium Doctor eximius ecclefiarum , & c.
IDEŇ libro fecundo de tabernaculo & vafis eius ac
veſtibus ſacerdotum , capite tertio : Auguftinus omnia
quæ fidem turbare poterant , hæreticorum venena
euacuat.
REMIGIVS Antiſiodoreñ Epiſcopus, in Com
mcnta
 1
TESTIMONIA IN HOC
mentario ſuper pofteriorem ad Corinthios : Sicutſol:
in lumine excedit omnes Planetas, ità Auguftinus
omnes exceſfit in exponendo facras ſcripturas.
BERNARDVS ſermoneoctogefimo ſuper Can
tica : Auguſtinus eſt validillimus malleus hæretico-
rum .
IN Concilio Florentino feflione ſeptimaAndreas
Præſul Coloffen pro Romana Ecclefia reſpondés: Sed
nunc, inquit, fan & orú Doctorum authoritates inme-
dium afferamus, ac in primis Auguftini illuftriflimi
Latinorum Doctoris, quem quinta Synodus conſe-
crauit. Vide etiam ConciliumTolecanum octauum ,
canone fecundo .
DE CYRILLO ALEXANDRINO.
EVAGRIVS Scholafticus Epiphaneñ lib.1 , hi-
ftoriæ Ecclefiafticæ,cap.7. Cyrillus preco verbi infi-
gnis, & ftrenuus veræ ac falutaris do &trinęanteligna-
nus,laude& predicatione celebratur.
NICEPHORVS libro decimoquarto hiſtòriż
Ecclefiafticæ , capite trigefimoquarto : Cæleftinus aü-
tem Romæ Epifcopus,propter nauigationispericula,
ipfe fynodo (Epheline) adeffe detre & auit : ad Cyrillú
tamen , vt locum ibì fuum obtineret, fcripfit. Ex quo
tempore, fama eſt,mitram illum & Papæ apellationé,
atque vt orbis vniuerfi iudex appellaretur, accepiffe:
quæ deindè omnia per ſucceſfionem ad eos etiam per
uenerint, quibus forte Alexandrinæ Ecclefiæ thronus
legitimèobueniffet,facros epiſcopos. Et libro decia
moquarto , capite trigefimoſexto : Cyrillus veluti
quædam Ecclefię tuba fines terræ perfonans, & propu-
gnator Ecclefiæ fortiſſimus ab omnibus celebratur, &
omnibus in ore eft,
DE LEONE MAGNO.
THEODORETVS Cyrenſis Epiſcopus in epi.
Itola ad Leonem Romanum Pontificem : Deus nunc
1
OPERE CITANT V R.
quoquè Petri & Pauli ſedem claram inſignem reddi.
dit, cùm veftram ſanctitatem in ea collocauerit, quæ .
radios fidei orthodoxæ emittit.
SOPHRONIVS PatriarchaHieroſolymitanus
in epiftola ad Sergiu Patriarcham Conſtantinopolita
num, quæ recitata eft actione vndecima ſextæ Synodi
generalis Conſtantinopolitanæ : Tanquam ſacram &
cohonorandam fufcipio, rectęgs fidei propagatricem
1
& à Deo condonatadi,atque à Deo inſpiratam epiſto .
lam Magniatque præclari Leonis ſanctiſſimi Romanę
Ecclefiç, immò omnium quæ fub fole erunt lumina
rij : quam diuino manifeftè permotus fpiritu contra
Eutychen maledictum , & Deo odibilem defipientém .
que Neftorium , ad Flauianum laudabilem ſcripfit re
giz vrbis Epiſcopum : quam & firmamentum rectæ
fidei appello atque definio,hos qui ità eam optimède
finiêrunt, ſanctos patres affequens, vtpotè omné qui
den rectitudinem fidei nos inftruentem ,omnem verò
prauitatem hereticam perimentem ; & ab à Deo cuſto
ditis atrijs noftræ fan &tę Catholicæ Ecclefię effugan
tem : cum qua diuina fòllaba & ſcriptura, & cunctas
eius epiſtolas& dogmata,tanquàm prolata ex ore Pe
tri Principis Apoftolorum , amplector & peroſculor
& veneror & anima tota complector. Vide plura in
Synodo Chalcedonenfi,a & ione tertia.
DE GREGORIO MAGNO.
DAMASCENVS in ſermonede defunctis: Grea
gorius, qui Dialogos à noftris dicitur, veteris Romz
Epiſcopus, vir ( quod teftantur omnes) ſacrarum diſci.
plinarum intelligentia celebris, cui etiam (vt ferunt)
ſacra facienti angelus ſocium ſe addidit &c.
CONCILIVM Toletanum octauum , canone
ſecundo : Beatus etiam Papa Gregorius, & vitæ meri
tis honorandus, atqin ethicis affertionibus penècun
& tis meritò preferendus, & c.
d AVGV .
 1

AVGVSTINI PRO AVTHORE

CATECHISMI AD OPPVGNATORES DOCTRI.

N AE IN È O TRADITAE, SACRAR V M INPRIMIS LIT E

rarum , deindè fan & iſſimorum ſimul & vetuſtiſſimorum

Patrum teſtimonijs confirmatæ ,
1
RESPONSIO.

V quitam crebrò nobis Manichæorum nomen opponis , quos & quales Libro 9.cótra
viros & quantos fidei catholicæ defenſores tam execrabili criminatione luliani ca..

Pro Catholi . appetere audeas, ſi euigilas intuere. Non quidem omnium de hac re ( lo
co dogmate quitur de peccato originali , idem de reliquis hoc libro cófirmatis articu .
ab Auguſtino
ſentencia pro lis intellige) fentētias, necomnes corum quos commemorabo ,me cone;
núciaturi Pa.
tres introdu gregaturum effc polliccor, quia nimis longum eft, & neceſsè effe non ar
eti. Idem in bitror, ſed ponam pauca paucorum , quibus tamen noftri contradi &ores
hoc opere fa
ctum . cogantur erubeſcere, & cedere ,ſi vllus in eis vel Dei timor,vel hominum
Irenæus Lug. pudor tantum malum peruicaciæ ſuperauerit. Irenæus Lugdunenſis Epiſcopus, non longè
Cyprianus
Carchag. à temporibus Apoftolorum fuit, de eadem fide beatiſſimus martyr & Epiſcopus Cyprianus
Reticius.Au ( ſcribit ). Reticium ab Auguftuduno Epiſcopum magnæ fuiſſe authoritatis in Eccleſia tem
pore Epiſcopatus ſui, geſta illa Ecclefiaftica nobis indicant, quando in vrbe Romana Mel .
chiade Apoſtolicæ fedis Epiſcopo preſidente,cum alijs iudex interfuit, Donatumý; danna .
uit , qui prior author Donatiftarum ſchiſmatis fuit , & Cæcilianum Epiſcopum Eccleſiç Car
Olympius
Hiſpanu thaginenſis abſoluit. Olympius Hiſpanus Epiſcopus,vir magnæ in Eccleſia & in Chriſto
s.
gloriæ (extitit). Eccleſiæ Catholicæ aduersus hæreticosacerrimum defenſorcm venerandú
1
1
Hilarius Gal . quis ignorat Hilarium Epiſcopum Gallum ? Hunc virum tanta in Epiſcopis catholicis laude
lus .
præclarum , tanta notitia famaque conſpicuum ,depeccato originali ( aut alijs fidei catholi
cæ articulis) aude ſi quid tibi frontis eſt criminari. Sed adhuc audi alium excellentem Dei
diſpenſatorem , quem veneror vt patrem , in Chrifto enim Ieſu per Euangelium ipſe megc.
B.Ambrofius nuit , & co Chriſti miniftro lauacrum regenerationis accepi , beatú loquor Ambroſium , cu .
ius pro Catholica fide gratiam ,cóftantiam ,labores,pericula, fiuc operibus, ſiue ſermonibus
& ipſe ſum expertus, & mecum non dubitat orbis prædicare Romanus. ( Poft predictorūve,
rò de peccato originalipropoſitas ſentētias, ità ſubijcit ): I nunc & mihi obijcc originale pec .
Tale ne quid catum , immò dogma vllum catholicum hîc confirmatum ) diſſimula ab iftis, finge te ne .
niani ac Lua ſcire quid dicant , & fan &tæ Eccleſiæ tot tantosque doctores, qui vita optimè gefta, debella
fregant eilo tisque ſuorum temporum erroribus, gloriofiffimè de hoc ſeculo , antequàm vos ebulliretis
zum oculos, cxierunt, velut eis non viſis, in me impetum faciens, & velut neſciens , quòd illi ſub mco no.
1
omnes ciates mine lacerentur, tanquàm ſecurus inſulta. Crederem te, fateor, quid mali facias ignora .
femenint,pro re , nec impudentiæ , ſed imprudentiæ tuæ tribuerem , quòd hæc lumina ciuitatis Dei audes
An nó időde hoftiliter in ſectari, quæ ſectari fideliter debuiſti. Crederem te , inquam , hoc tantum nefas
Caluinianis committere neſcientcm , nisì in co libro cui te reſpondiffe velexiſtimas,vel exiſtimari cupis,
apertiſſimum teftimoniūde ſancti Ambroſij diſputationc poſuiſſes. ( cuilibet ctiam veftrum
preso hoc dicitur , qui Patres ipfosvos legere in ſcriptis veſtris profitemini.) Cernis nempe cum
Je videri vo . quibus tua maledi &ta ſuſtincā, cernis cum quibus mihi ſit cauſa communis , quam nulla con .
lideratione ſobria pulſare calumnijs & expugnare conaris ? Cernis quàm tibi pernicioſum
ſit,tanı horribilc crimen (hærefeos) obijcere talibus,& quàm mihi gloriofum ſit, quodlibet
crimen audire cum talibus : Sicernis cerne, & tandem tace ,Pelagianam ( Caluinianam , Lu
teranam ) linguam tot linguis catholicis deprimc , tot vencrandis oribus proterua ora ſub
mitte.Şi ſcholam Xenocratis ſicutPolemo exantelucano conuiuio temulentus in trâffes,nó
Verecundiam tanta quanta in iſto cæru tot ſanctorum ,deberes verecundia coerceri . Hîc enim certè tan
quis ialē.me:to maior debet effe verecundia , quanto verior addiſcitur ſapientia .Tanto ampliùs reuerēdi
nianisLute. ſunt tot memorabilium Epiſcoporum , quàm vnius Xenocratis vultus , quanto Platone Xe
ranisque de
fideret. nocratis doctore ,doctor iſtorum maior eſt Chriſtus. Cùm te viderem in libris tuis nonan .
telucano conuiuio temulentum , fed inſano conuicio turbulentum , introduxi te ſedandum
InCantorum
pacifi atque ſanandum ,non in alicuius philoſophi auditorium ,ſed in ſanctorum Patrum pacificum
honorandumque conuentum . Sit operæprecium obſecro te, aſpice illos quodammodo
dum conunda:aſpicientes te , & manſuctè, ac leniterdicentes tibi , Itánc nos fili luliane ( Illyrice, Kemniti,
opere intro . &c .) Manichæi ſumus (aut à fide Catholica aberramus ) ? Rogo quid reſpondebis? Quibus
ducimur.
cos oculis intueberis : Quæ tibi argumenta ſuccurrent: Quæ Ariſtotelis categoriæ , quibus
vt in
 A D OPPVGNATORES RESPONSIO .

vt in nos velut artifex diſputator inſilias,videri appetis elimatus : Quæ tuorum argumento
rum vel acies vitrea,vel plumbei pugiones in illorum conſpc &tu exeri audebunt ? Quæ abs
te arma non fugiēt,nudumque deſtituent? An fortèdi& urus es, neminem illorum te in iſto patres vt ad.
crimine nominâſſe ? Et quid facics cùm tibi dixerint, tolerabiliùs dente maledico nomina minatìm non
concideres noftra,quàm fidem noftram , cuius merito in cælo nomina fcripta ſunt noftra hæretici,eorú
tamen fidemd
An fortè dices cis,nec fidem veftram vilo tali crimine violaui? Sed qua confidentia id dice. impetunt.
re audebis homo, qui dicis Manichęum eſſe ſenſum , confiteri ex Adam trahere naſcentes
originale peccatum,quod iſti confeſſi atque profeſſi ſunt, quod in Chrifti Eccleſia ſuorum
rudimentorum tempore didicerūt, quod Chriſti Eccleſiam ſuorum bonorum tempore do
cuerunt,quiper Spiritum fan & um tam multa peccata omnibus quos baptizare potuerunt,
tam multis paruulis ſola originalia remiſerunt? Iterùm te admonco,iterům rogo, aſpice tot
ac tales Eccleſiæ Catholicæ defenſores atque rectores, vide quibus tam grauem , tamquc
nefatiam irrogâris iniuriam . Anideò contemnendos putas, quia occidentalis Ecclefiæ ſunt
omnes , nec vllus in eis cft cómemoratus à nobis Orientis Epiſcopus ? Quid ergò faciemus, & Leidimidis
cùm illi Gręci fint,nos Latini ? Puto tibi eam partem orbis ſufficere debere, in qua primum bis confentie
Apoftolorum ſuorum voluit Dominus gloriofiffimo martyriocoronare.Cui Eccleſiç prç. arina Catho
lidentem beatum Innocentium ſi audire voluiſſes,iam tunc periculofam iuuentutem tuam lico homini
Pelagianis laqucis exuiſſes. Quid enim potuit vir ille fan & us Africanis reſpondere conci- tette,deberaz.
lijs,nisi quod antiquitùs Apoſtolica Sedes & Romana cum cæteris tenet perſeueranter Ec . Ad cam ca
ciela ? Et tamen cius fuccefforem crimine pręuaricationis accuſas, quia doctrinæ A poſto . ranos Calui .
licæ & ſui decefforis fententię noluit refragari: Sed de hoc interim tacco , ne animum tuum , niapos s cũ
Auguftinore .
quem fanare potiùs cupio, quàm irritare ,laudibus tui damnatoris exulcerem . Sancto Inno. uocamus.
centio vide quid'reſpodcas,qui nihil aliud de hac re fapit, quam quod iſti in quorum te con
uentum , ſi tamen prodeft aliquid , introduxi , cum his etiam ipfe conſidet, etſi poſterior tem
pore,prior loco ? Non eft ergò cur prouoces ad Orientis antiftites, quia & ipfi vtiquèChri
ftiani ſunt, & vtriuſque partis terrarum fides ifta vna eft, quia & fides ifta Chriſtiana eſt, & te
certèoccidentalis terra generauit,occidentalis regenerauit Ecclefia. Quid ei quæris infer Oriétales På.
re , quod in ea non inuenifti quando in eius membra venifti? Sed non tibi deerit magnino. tres pro ca :
minis & fama celeberrima illuftris Epiſcopus etiam departibus Oriētis , cuius eloquia ingen . gmate pro
tis merito gratiæ , ctiam in linguam Latinam translata vſquequaquè claruerunt . Sedcater. nunciantes
introducti.
gò cum iſtis Patribus etiam ſanctus Gregorius, & cum eis tuæ criminationis inanem patia . Gregorius .
turinuidiam ,dum tamen cum eiscontra nouitiam peſtern veftram medicinalem proferat &
ipſe ſententiam . Audis omnes vno corde,vno ore , vna fide id ipſum dicere , & hanc effe ca. Patrum vna &
tholicam fidem non diſſonante conteſtatione firmatam . An tibi parua in vno Gregorio Epi . comfentiens
ſcoporum orientalium videtur authoritas? Eft quidem tanta perſona, vt neque ille hoc nisi tentia.
ex fide Chriftiana omnibus notiſſima diceret , nec illi cum tam clarum haberent atque ve
nerandum , nisì hæc ab illo di & a exregula notiſſimæ veritatis agnoſcerent. Si vis addimus
huic & ſanctum Baſiliū , immò vel nolis addendus eft. Quod credunt,credo : quod tenent, te. Bafilius.

nco : quod docent,docco : quod prædicant,prçdico .Iftis cede,& mihicedes.Acquiefcciftis,Emifinodina

& quieſcisa me.Poftremò fi mihi per cos amicus fieri non vis , ſaltem peto nè permeillorum uenit.
mini vox coa
cfficiaris inimicus. Sed quomodò nó efficieris, ſi in iſto crrore permāſeris? Quanto ergome.
lius vt his accedas , ab illo recedas ? Tantúmne apud te poffunt Pelagius & Celeftius Calui
nus, Lutherus ) vt à ſolis Ortu vſque ad Occaſum tot ac tantos catholicæ fidei doctores &
defenſores antiquos , & noftręætati contiguos , dormientes & manentes , non folùm defere
re ,verunietiam Manichęos audeas appellare ? Miror ſi hoc aliquãdo ex tuo poteritore pro
4
cedere , quod te tamen clamare prauitas tua compellit erroris.Sed mirum ſi in facie hominis
tantú interuallum cſt inter frontem & linguam , vtin hac cauſa frons no comprimat lingua.
Sed quid muſlites,noui.Diciam dic ,audiamus,in extremo tui operis, de quo nunc agimus , Cogita hic
id eft, in quarti libri parte nouiſſima eſt. San &tus loanncs,inquis ,Conftantinopolitanus ne. miliimpude
gat effe in paruulis originale peccatum . Itánc ifta verba fan & i loannis Epiſcopi audes tan- tia calumniá
quàm econtrariò tot taliumque ſententijs collegarum eius opponere, eumgue ab illorum re Luterum ,
concordiflima ſocietate ſeiungere, & eis aduerſarium conſtitucrc ? Ablit, ablit hoc malum Caluinā, Bea
de tanto viro credere aut dicere. Abfit,inquam , vt Conſtantinopolitanus loannes de bapti- Patrü alique
ſmate paruulorum , corumquc à paterni chirographi liberatione per Chriſtum tot ac tantis producunt.
coëpiſcopis ſuis,maximeque Romano Innocētio, Carthaginenſi Cypriano,Cappadoci Ba
filio,Gregorio Nazianzeno,Gallo Hilario ,Mediolanēli refiftat Ambroſio. Alia funt in qui
bus inter fe aliquando etiam doctiſſimi atque optimi regulæ catholicę defenſores, falua fidei In fideifunda
compage non conſonant, & alius alio de vna rc meliusaliquid dicit & verius . Hoc autem ſibi
cöfentiât ,nec
contrari a
vndè nunc agimus, ad ipſa fidei pertinet fundamenta . Nunc primùm perſpicis hoc didicif. ſcribunt,
d 2 fe
 "A VGVSTINI PRO AVTHORE CATECHISMI

Exíſtimet La fe & docuiffe tot fan & os, quod & nos didicimus & docemus : muta iam iſtam mentem , ob .
nianique fic liuiſcere huius erroris, & propemodùm furoris ,quo in tot ac tales Patres Manichæum ia
pericans hic culabaris opprobrium . Sineſcienshoc feciſti, cur non miſeram reſpuis imperitiam : Si ſci
Patrum ſen ens, cur non ſacrilegam deponis audaciani ? Conuinceris vndiquè, luce clariora funt teftis
rentias vize
ti, & (quod monia tanta ſanctorum . In quorum conuentum te introduxerim ,conſpice. Hîc cft Medi
toga olanenſis Ambroſius, quem magiſtertuus Pelagius tanta prædicatione laudauit ,vt diceret
Deum reſipi
ſcant. in libris eius præcipuè fidem lucerc Romanam , quiScriptorum inter Latinos flos quidam
ve
herandus pa- ſpecioſus enituit,ità vt eius fidem & puriſſimumin ſcripturis ſenſum repræhendere necini.
srum coetus, micus auderet. Hîc eft & Conſtantinopolitanus loanncs , quem tu in numero cruditorum
præſensopus ac ſan & orum excellentiſſimum in hac ipſa tua cui reſpondeo diſputatione pofuifti. Hîc eft
exhibet.
Bafilius, cuius te verbis ad id quod nunc agitur non pertinentibus putâfti aliquid adiuuari.
Hinc ſunt & cæteri quorum te moucre debet tanta conſenſio . Non eft iſta, ſicut ftylo male
Patrum elo- dico ſcribis ,conſpiratio perditorum . In Eccleſia catholica do& rinę ſanè ftudijs claruerunt,
gia ,
ſpiritalibus armis muniti & accinctiftrenua contra hæreticosbella geſerút, perfuncti fide.
liter ſuç diſpenſationis laboribus ,in pacis gremio dormierút.Vnūdicisegreffum ,meipſum
ſignificās , qui in ſe ſummā prelij ſitam optat intelligi. Eccè nó cgo vnus,(ed tot ac tanti ſan
đi eruditique doctores, tibi pro mevel mecű proj; omnium noftrū & tua ipſius fi lapis ſalu
Ecclefaftici te reſpondent.Sed ecce quò te introduxi,cõuentus fan & orú iſtorumnon eſt multitudo po
tantùm filij, pularis , no ſolùm filij, ſed & patres Ecclefiæ ſunt. Ex illo numero ſunt, de quibus prædictum
vera meira eft, Pro patribus tuis nati ſunttibi filij,conftitues cos principes ſuperoēm terram.Ex qua filij
Pfal.44 . regenerati ſunt,vthæc diſcerēt : cius patres facti ſunt,vtdocerēt.Quid eft quod vos gaudere
iactas ,quòd iſta veritas,quam tu errorē putas ,vel putari cupis ,de tanta multitudine afferto
rem nó poteft inuenire, quali parua fit eius aſſertio, quòd in hoc fidei firmiffimo & antiquiſ
ſimo fundamēto ipſa toto orbe diffuſa non à ſe diſcrepatmultitudo : Si autem affertores cos
Adetfanè et. flagitas, quorum aliquid etiam literarum inueniri poteſt, illuftrisque do &rina eft: en adeſt
pere & exhio affertorum cius memorabils & venerabilis conſeſſus atque conſenſus. Itáne tuum ſic ama
betur is con- bis errorem , in quem iuuenili confidentia & humano lapſu incautiùs decidifti,vt ab iftis ca.
ſusquc. tholicæ vnitatis & veritatis ſacerdotibus, ex diuerſis orbis terrarum partibus tanta inter ſe 1
fidei concordia congruentibus in tam magna cauſa, vbì Chriſtianæ religionis ſumma con .
fiftit, non folùm diffentire, ſed cos audeas Manichęos inſuper nuncupare? Quòd fi hoc non
facis ,nec mihi hoc iuſtè facis, quem cernis in eadem cauſa diſputationibus meis, quibus ad.
uersùs me ferociter irritaris, illorum ſecutum fuiffe veftigia.Si autem me folum tali aſpergis
opprobrio, non ob aliud, nisi quia de peccato primi hominis quod ſentiunt, ſentio : quod te
šit lanèho- nent, teneo : quod prædicant,prædico :quis te non videat in me apertum iactare conuicium ,
die Luterani,
ac Caluinia de illis occultum quidem , ſed tamen ſimile habere iudicium ? Ego quidem pro dile &tione,
sidü ia Ca. quæ mihi eſt erga te, quam Deo propitio quibuſlibet conuitijs abfit vt de medullis mei cor
acuátur,pa- dis extirpes, mallcm fili luliane, vt iuuentute meliore atque fortiore te vinceres , & animo
tasca decorren- fitatem quid aliud quàm humanam , qua cupis tuam qualiſcunque ſit, quoniam tua iam fa .
demnant. eta cſt,præualere ſententiam , potentiore pietate ſuperares. Et ſicut Polemo luxuriæ coro
nis ſenſim capite detra & is , eisque abic &tis ,manum pallio ſubdidit, os & vultum formauit ad
verecundiam, ad extremum totum ſe illi, ad quem deridendum venerat,diſcipulum tradidit,
ſic & tu loqnentibus tibi tot venerabilibus viris , maximeque Epiſcopo Ambroſio in integri
tate catholicæ fidei,etiam tui mali doctoris & deceptoris ore laudato, & Epiſcopis Baglio &
loannc, quos tu quoque in ſanctis eruditis veridica atteſtatione poſuiſti, tanquàm coronas
En quid hære ebrioforum abijceres laudes Pelagianorum, quibus tanquam magnus eorum defenſor ex .
tiem retineat tolleris , & ſtylum ,vtmitiùs dixerim ,contumelioſum , non tanquàm pallio pudoris abſconde
nėrefipifcere res, ſed tanquàm manu emendatiore confringeres,tuumý; pe &tusveritate complendum ,no
Prindin & no. Platonico Xenocrati, ſed iſtis ſacerdotibus Chriſtianis, vel potiùs in eis ipſi Domino Chri.
Ari Caluinia- Ito ,non velut qui nunc primùm vencris ,traderes,ſed velut qui receſſeras,redderes. Quòd fi
quePatribus tibi conſilium meum difplicet,age vt placet. Ego enim & fi corre &tus fueris, in quo maiora
leader in de vota mea ſunt,abundantiùs cumulatiusque gaudebo : & fi quod abominor,in hac prauita
inhis Chrifto te permanferis,ex opprobrijs tuis fructuofum habebo & pro me cæleſtis mercedis augmen
In Catechi- tum , & dete miſericordis doloris aculeum . Propoſuimus hîc authoritatis molem ſancto . Libro .in
Epilogo .
Conca ndē preorum ,qui Epiſcopi ante nos , non folùm ſermone cùm hîc viuerent,verumetiam ſcriptis, quç
poſteritati relinquerent, fidem catholicam ftrenuè defenderunt, vt veftra argumenta con .
fringerent. Hoc autem probauimus catholicorum authoritate ſan & orum , qui & hoc afe.
runt, quod de originali peccato dicimus, & illa quinque ( immò omnia quæ in Catechiſmo
docuimus) effe vera omnia confitentur. Ac per hoc non eſt conſequens, vt hoc falſum ſit,
quia vera ſunt illa. Tales quippe ac tanti viri fecundùm catholicam fidem ,quæ vbiquè toto
orbe
 AD 1
OPPVGNATORES RESPONSIO

orbe diffunditur, & hoc , & illa vera eſſe cófirmant,vt veftra fragilis & quaſi argutula nouitas
1
ſola authoritate conteratur illorum ,præterquàm quòd ea dicunt, vt ſe per cosioqui veritas
ipſa tcftctur. At ego vbicunquè lis,vbicunquè ifta legere poteris:tc ante iſtosin tuo corde patres optimi
conftituo , quos non amicos meos & inimicos tuos , aliqua in meam partem gratia propen - controuerfia
dentcs, aliquo abs temerito tuæ offenſionis auerfos, & ob hoc tibi aduerſos, in hac noftrà quindectelor
difceptationc conſtitui cognitores. Nec eos qui nunquàm fuerunt,aut non ſunt,autquorum fores.
ſententiæ de hoc quod inter nos diſputatur incertæ ſunt, inani cogitatione confinxi, ſed
ſanctos, & in ſancta Ecclefia illuſtres antiftites Dei, non Platonicis & Ariftotelicis & Zeno .
nicis alijsque huiuſcemodi,vel Græcis vel Latinis, quanquàm & iſtis aliquos eorum , verùm
omncs ſacris literis eruditos, nominatim , ficut oportcbat, expreſli, eorumque ſententias, I'm Chaerumn

quantum fufficere videbatur,fine vlla editas ambiguitate digeſli, vt in eis timeas non ipſos, ſententiç qui
.
fed illum qui libi cos vtilia vaſa formauit, & fan & a templa conftruxit, qui tunc de iſta cauſa controuerfias
iudicauerunt, quando eos nemo poteft dicere perperam cuiquam vel aduerſari,vel fauere deciderunt
potuiffe. Nondům enim cxtiteratis, contra quos ſuſciperemus de hac quæſtione conflictü .
Nondùm enim eratis qui diceretis , quod in libris tuis ponis ,quia de vobis multitudinimen
titi fuerimus, & quòd Celeſtianorum vel Pelagianorum nomine homines terreamus, &
quòd terrorc abomnibusextorqueamus aſſenſum.Certè ipſe dixiſti, quòd omnes iudices ab
odio ,amicitia, inimicitia , ira vacuos effe deceat , pauci tales potuerunt inueniri.Sed Ambro- Quæ in zgud
Sium ,aliosque collegas cius, quos cum illo commemoraui, tales fuiffe credendum eft. Ve- iudice requi .
rùm & fitales non fuerunt in his cauſis, quas ad ſe delatas & inter partes cognitas, cùm hic jouenias.
la in Patribus
viuerent,ſuo iudicio definierunt,ad hanc tamen cauſam tales erant , quando de illa ſenten
tias protulerunt , nullas nobiſcum ,vel vobiſcum amicitias attenderunt,vel inimicitias exer
cuerunt. Neque nobis neque vobisirati ſunt,neque nos neque vos miſerati ſunt. Quod in . Patres tradi.
nobis
uenerunt in Eccleſia ,tenuerunt: quod didicerunt,docuerunt: quod à patribus acceperunt, fuis filijs
hoc filijs tradiderunt. Nondùm vobiſcum apud iſtos iudices aliquid agebamus , & apud eos ipfià
tribusſuis
accepa
pe.
acta eſt cauſa noſtra.Nec nos,nec vos eis noti fueramus, & eorum pro nobis latas cótra vos runt.
ſententias recitamus :nondùm vobiſcum cerrabamus , & eis pronunciantibus vicimus. Di- tribus
Iudicibus
vinciPa
.
cis me ſi ſub poteftate iudicum premerer, quales tibi ipſi componis , non habiturum fuiſ mus Catho .
ſe quid facerem ,quò confugerem , cùm tuis argumentationibusvndèoccurrerem , reperire lici .
non pofſem . Ego planèhaberem quod facerem , haberem quò confugerem : à Pelagianis Hæreticorum
cnim ( Lutheranis ,Caluinianis)tenebrisad hęc tam clara catholica lumina prouocarē, quod grauati ca
& nunc iam facio. Tuergò reſponde,quid facias,dic quo confugias. Ego à Pelagianis ad appliciaPatrici
iſtos,tu ab iftis ad quos ? An quia non numcrandas , ſed ponderandas cenfes effe fententias,
& addis ,quod quidem & ego verum eſſe conſentio , ad aliquid inueniendum , multitudinem
nihil prodeffe cęcorum , etiam iſtoscæcos dicere audebis ? Et vſqueadeò permiſcuit imis
Summa longus dies,vſqucadeò tenebræ lux , & lux tenebræ eſſe dicuntur, vt videãtPelagius,noftri
Misum Calui.
Shoe
Celeſtius,lulianus, ( Lutherus, Caluinus) & cæci ſint Hilarius , Gregorius,Ambroſius ? Scd niani Lute .
qualiſcunque homo ſis,tamen quia homo es , videre njihi videor verecundiā tuam , ſi tamen taniquepro
non in tc fpes eft omnis emortua ſanitatis , & quodammodò audio vocem tuam : reſpondes,
Abſit ytaudeam cęcos iſtos viros velcogitare, vel dicere . Eorum ergò appende ſententias.
Nolo eſſe plures,vt eas te pigeat numerare. Sed non ſunt leues ,vt cas dedigncris appenderen
immò tam ſunt graues,vt tc videam ſub carū onere laborare . Nunquid & deiſtis di & urus cs,
meimbellem tibi opinionem conſortis opponere , & velut conſternatū metu , conſcios no
minare ? Iſti Epiſcopi ſunt,dođi,graues, fan & ti,veritatis acerrimi defenſores aduersùs garru . Qua in iudice
las vanitates ,in quorum ratione,eruditione,libertate , quętria bona iudici tribuiſti, non po- in Patribus
tesinuenire quod (pernas. Și Epiſcopalis fynodus ex toto orbe congregaretur, mirum fi eft inuenite.
tales poffent illic facilè ſedere tot, quia neciſti vno tempore fuerunt.Sed fideles & multi,ex
cellentiores paucos diſpenſatores ſuos Deus per diuerſasætates, temporum locorumque di
ftantias, ſicut ei placet atque expedire iudicat, ipſe diſpenſat. Hos itaque de alijs atque alijs Entibi in hoë
temporibus , atque regionibus ab Oriente & Occidente congregatos vides , non in locum patrum cætūs
quo nauigare cogantur homines ,ſed in librum ,qui nauigare poffit ad homines. Quanto tibi
Hæretici quia
eſſent ifti iudicesoptabiliores ,ſiteneres catholicam fidem , tāto tibi ſunt terribiliores ,quia Catholicam
oppugnas catholicam fidem , quam in lacte ſuxerunt,quam in cibo ſumpſerunt,cuiuslac & fidem oppu.
cibum paruis magnisque miniftrauerunt ,quam contra inimicos etiam vos tunc nondùm na- iudiciú fub
tos,vndè nunc rcuelamini,apertiffimè ac fortiſſimè defenderunt Talibus poft Apoftolos terfugiunt.
ſancta Eccleſia plantatoribus, rigatoribus , ædificatoribus, paſtoribus, nutritoribus creuit . Parres poftea
Idcò profanas voces veftræ nouitatis expauit , & cauta ac ſobria ex admonitione Apoftolica, clelięplantă:
nè ſicut ſerpens Euam ſeduxit aſturia ſua , fic & mens eius corrumperetur à caftitate quçeſt 3.Cor.it
in Chriſto , catholicę fidei virginitati inſidias veftri dogmatis ſurrepentis exhorruit , & tan
d 3 quàm
 1

INDEX, TOTIV S CATECHISMI

quàm caput colubricalcauit,obtriuit,abiecit. His igitur eloquijs & tanta authoritate fan
étorum ,profe& ò aut ſanaberis Dei miſericordia donante,quod quantum tibi oprem vidot
qui faciat : aut fi quod abominor, in cadem quæ tibi videtur ſapientia, & eft magna ftultitia,
perduraueris , non tu iudices quęliturus es,vbì cauſam tuam purges, ſed vbì tot fanctosdo
& ores egregios,atq; memorabiles catholicæ veritatis accuſes, Irenæum ,Cyprianum , Reti:
cium ,Olympium , Hilarium ,Gregorium ,Ambroſium ,Ballium ,loannem ,Innocentium , Hi
cronymum ,ceterosque ſocios ac participes corum , inſupèr & vniucrſam Chriſti
Eccleſiam , cui diuinæ familiæ dominica cibaria fideliter mini
ftrantes, ingenti in Domino gloria
claruerunt.

INDEX , TOTIVS CATECHISMI

ORDINEM ET SVMMAM COMPLECTENS :

INDICANS ITEM CONTROVERSIAS , QV AE IN
HOC LIBRO PER ANTIQVORYM PATRVM
ET SRCIPTVRAE SACRAE TESTIMO
NIA DECIDUNTY R.

CHRISTIANA do & rina circa Sapientiam & Iuſtitiam verſatur.

Ad Sapientiam , quæ ordine ſequuntur, & infrà tractantur, capita referri poſſunt.

1. De Fide & Symbolo Fidei,per quaſtiones 22. vbi inter cætera etiam agitur
De authore Symboli Apoftolici, quæftione 5.
De defcenfu Chrifti adinferos, quæftione 13.
Vifibilis
Vna
De notis Ecclefia , quòd ea fitx -queſtione 18.
Sancta
Catholica

II. De Spe & Oratione Dominica, cum Angelica Salutatione, per questiones 19.
Atque etiam
De Spe cum timore coniungenda,quæſtione 2 .
S Laude
De Veneratione Beatæ Mariæ Virginis, quæftione 15. cum fequentibus,
Inuocatione

III. De Charitate & mandatis Decalogi per questiones 20. Item

An mandata Decalogi ad Chriſtianos
pertineant,queſtione 6.
Aneaimpleri poßint,quaſtione 6.
Inuocatione
Cultu
Sher e
De Sanctorum quæftione 8 .
Reliquijs
Ferijs
Chriſtie 2
De ImaginibusSanétorum quaftione 9.

De præceptis Eccleſiæ ,perquaftiones 19. nominatim verò

De Traditionibus Apoftolicis & Ecclefiafticis ,quaftione 1.6 fequentibus. 1
De Ecclefia & eius authoritate,queſtione 9.10.
G 16.
De Romano Pontifice & Ecclefia Romana,quæftione 9.
De Concilijs, quæſtione vndecima.
De authoritate SanctorumPatrum ,quæftione eadem .
De quinque preceptis Ecclefiæ ,quæſtione 14.
Deſcriptura
facra c eius interpretatione, quæftione 16 .

IIII. DE
 ORDINEM ET SVMMAM COMPLECTÈNS: 10 :

IIII. DE SACRAMENTIS.

De Sacramentis in genere, per quæftiones 8.

De Ceremonijs, quæftione 8.

De Baptiſmi Sacramento, per queſtiones 4 .

De Concupifcentia Renatorum , quæftione 3.

De Confirmationis Sacramento ,per quæſtiones S.

De Chrifmate, quaſtione 4.

De Euchariſtiæ Sacramento, per queſtiones 10.

De Veritate, quæſtione 4 .
Tranfubftantiatione,quæftione 6 .
Adoratione, queſtione 6.
De Miffa, quæftione 7.
De Communione fub priaque fpecie,quæftione 8.

De Pænitentiæ Sacramento ,perqueſtiones 1o.

De Contritione, quæftione 4.
De Confeßione, queſtione 5. & 6.
De Satisfactiane ,quxſtione 7. & 8.
Purgatorio y fidelibus defunétis,quaftione 9 .
De

De Sacramento Extremæ Vn & ionis,per quæſtiones3.

De Ordinis Sacramento , per queſtiones 8 .

Anomnes Chriſtiani fint Sacerdotes ,queſtione 8.

De honorandis Sacerdotibus fiuebonis fiuemalis, quæftione 6.6 7.

De MatrimonijSacramento, per questiones 5 .

De Diuortio, quæftione 3 .
De Votifragis, quæſtione 4.
De Coniugio Monachorum & Monialium ,quæftione eadem .
De Cælibatu Sacerdotum ,quæſtione 4.6 5.

De Virginitate, quæftione 5. & latiùs de confilijs Euangelicis,quæftione 4.

V. DE IVSTITIA CHRISTIAN A.

Ad Iuſtitiæ priorem partem , quæ in malis fugiendis eſt ſita, pertinent hæc :
I.
De peccatis in genere, per questiones 6 .
I. Depeccatis ſeptem Capitalibus,per quæſtiones 9 .
II . De peccatis alienis, culpa aliqua noftra ad nos pertinentibus, per queſtion
nes II.

11. De peccatis in Spiritum ſan & um ,per questiones 8.

De peccatis in cælum clamantibus,per queſtiones's .

VI .
De peccatorum expiatione,per questiones 3.

yil . Depeccatis minutis feu venialibus, quaſtione 2 .

Ad Iuſtitiæ partem alteram , quæ in bonis faciendis aut conſectandis eſt polita, re
& tèreferri poſſunt
1.
Bonorum operum generatriplicia,per quaſtiones 18. vbi etiam agitur
fructu bonorum operum , quæftione 2.
De
Dé leiunio ,quaſtione 4. Gjequentibus.
De Oratione, quæſtione 7. é jequentibus.
De EleemofynaG Operibus mifericordia, quæftione 10.6
fequentibus:
11. Vir
 INDEX, CATECHISMI. SVMMAM : COMPLECTENS ,

II . Virtutes Cardinales, per queſtiones 6 .

III. ,per quæstiones 4 .

Dona & fructus Spiritus fanai
1111. O & o beatitudines,per queſtiones 3.

Conſilia Euangelica ,perquestiones6.

De Euangelica Paupertate,Caftitate ,o Obedientia ,quaftione 3. 4.6 5.
De Monachiſmo G Religioforum inftituto, quaftione 5 .
vi . Quatuor hominis nouiſſima, per questiones 7.

AdChriſtianæ do & rinæ totius fummam vnico ceu verbo compræhen

dendam ,Eccleſiaſticiſententia notatu digna eſt,qui ait:

Eccli s.
Fili concupiſcens Sapientiam , conſerua Iuſtitiam , & Deuspræbebit
illam tibi.

APPENDIX DE HOMINIS LAPSV ET

IUSTIFICATIONE SECVNDVM SENTEN .
TIAM BT DOCTRINAM CONCILII
TRIDENTINI,

1. De lapſu primi hominis.

II. De peccato Adam in omnes homines transfufo ,
III. Deremedio originalis peccati.

IIII . De reliquijs originalis peccati in baptizatis.

V. De naturæ & legis ad iuftificandos homines imbecillitate.
VI. De diſpenſatione & myſterio aduentus Chriſti.
VII. Qui perChriftum iuſtificentur.

VIII. Deſcriptio Iuſtificationis impij, & modo eius in ftatu gratiæ ..

IX, De neceſſitate præparationis ad Iuſtificationem in adultis, & vndè illa ſit.
X. Modus præparationis ad Iuſtificationem quis.
XI. Quid ſit 1
luſtificatio impij, & quæ eius caufæ .
XII. Quomodò intelligatur, impium per fidem & gratis iuſtificari.

XIII. Contra inanem hæreticorum fidutiam ,

XIIII. Deaccepto luſtificationis incremento .

XV .
Deobſeruatione mandatorum ,deque illius neceſſitate & poſſibilitate.
XVI. Prædeſtinationis temerariam præſumptionem cauendam eſſe.
XVII. De perſeuerantiæ munere.
XVIII. De laplis & eorum reparatione.

XIX. Quolibet mortali peccato amitti gratiam , ſed non fidem .

XX. De fructu Iuftificationis
, hoc eſt, de merito bonorum operum , deque
ipfius meriti ratione.

CAPVT
 1

CAPVT PRIMVM DE

FIDE ET SYMBO

LO FIDEI.

Quis dicendus est * Chriſtianus ? a Actor.t1.d ..Pct.4.d

VI IESU CHRISTI veri DEI & hominis ſalutarem

do & rinam in eius Ecclesia profitetur. b Athanaſ. contra Arrian .

B. Omnes proindè cultus & fectas, quæ extra CHR I per le companiei.deild oz
sti do &rinam & ECCLESIAM vbiuis Gentium reperitur.inaa .13. In toan.&

untur, vt eſt, Iudaica, Ethnica, Mahometica, Hæretica,da- fer-18 , detemp.ca/2. Item

mnat & deteftatur penitùs, qui verè Chriſtianus eft, & in dc Pudicitia,& deprçfcrip.

ipſa Christi do &rina firmiter acquieſcit.

TESTIMONIA QVAE AD MARGINEM

CITATA S VNT.
1. A. ACTORVM vndecimo capite : Profectus da ad Antonianű :Quiſquis ille eft,& qualiſcung eft, Qui in eccles
lianon eft,
eft autem ( Barnabas) Tarſum , vt quæreret Saulum : Chriftianus non eft, quiin Chrifti Ecclefia non eft. Chriſtianus
quem cùm inueniſſet, perduxit Antiochiá . Et annum 5. IDEM in tractat u deSimplicitate Prælat orum , non eft.
totum conuerfati funt ibi in Ecclefia: & docuerút tur fiue de Vnitate Ecclefiæ : Non pertinet ad Chrifti præ- Eccleſia maa
bam multam , ita vt cognominarétur primùm Antio. mia ,qui relinquit Eccleſiam Chriſti. Alienus eft,pro - trē agnofcat,
chiz Diſcipuli, Chriſtiani. phanus eft ,hoftis eft. Habere iam nó poteft Deum pa- habere patrës
2 . PRIORIS epiftolæ diui Petri quarto capite : trem ,quiEcclefiam non habetmatrem .
Nemo autem veftrùm patiatur vt homicida, aut fur, 6. IGNATIVS epiftola ad Magneſianos: Dignos
aut maledicus, aut alienorum appetitor. Si autem yt nos exhibeamus cognomento quod accepimus: qui Chriftianord
Chriſtianus, non erubeſcat, glorificet autem Deum in enim alio nomine appellatur præter iftud, hic non eft nomé nouũ .
ifto nomine. Dei : non ſuſcipit prophetiam illam, quæ nobis ait,
3. ATHANASIVS in oratione ſecunda cótra Ar. Vocabitur nomine nouo,quo Dominusnuncupabit Eſa.62.
rianos : Nunquàm populus ab Epiſcopis ſuis, fed à eum : & erit populus fanctus. Quod & impletum
Domino, in quem creditum fuit, nomen accepit.Cer- eft primò in Syria : nam in Antiochia diſcipuli, Chri- Af ...I•
cé à beatis Apoftolis præceptoribus noftris, mini- Itiani appellati ſunt, Paulo & Petro Ecclefiam fun
ftrisą Euangelij Saluatoris noftri, appellationes ade. dantibus.
Chriftiania pti non ſumus,fed à Chrifto, Chriftiani & ſumus & 7. AVGVSTINVS tractatu centeſimo decimo
Chriftoabent nuncupamur: illi verò,qui aliundè originem fuæ fi- tertio inIoannem :In negatione Apoftoli Petri,debe. Chriftiana ſe
dei deducunt, meritò authorum ſuorum cognomen mus aduertere, non folùm ab eo negari Chriftum ,qui ncgás,
ftum ncChri
gat ,
ta , vt ad quos pertineant,præ ſe ferunt. Quapropter, dicit eum non effe Chriftum , fed ab illo etiam qui cùm
quum omnes à Chrifto, Chriftiani& effemus & dice- fit, negat feeſſe Chriſtianum . Dominus enim non ait
Hzretici no- remur, explofus eft Marcion inuentor hæreſeos: reli- Petro , Diſcipulum meum te negabis : fed , me nega
ab inuentori qui autem quicum explofore Marcionis remansêre, bis : negauit ergò ipſum ,cùm ſe negauit eius effe difci
bus hærefeo.Chriftiani titulum retinuerunt: qui verò ſecuti ſunt pulum .
Marcionem , non iam inde Chriſtiani, ſed Marcioni- §. IDEM ſermone centefimo o &togefimoprimo de
ftæ appellati ſunt. Ità quoque Valentinus,Baſilides, tempore, capite duodecimo : Quiſquis ille eft,& qua Chriftianus
Manichæus, & Simon Magus fe &tatoribusfua vocabu- liſcunq ille eft:Chriſtianus non eft,quiin Chrifti Ec-eberint: qui in
la impartiêrunt, indem factum , vt alij Valentiniani, clefia non eft. clelia no eft
alij Bafilidiani,alij Manichæi, alij Simoniaci , alij Ca 9. ITEM in Enchiridio ad Laurentiữ capite quin
taphryges à Phrygia, alij à Nouato Nouatiani voca to : Certum verò proprium's fidei Catholicæ funda
ti fint.Ità Melitiuseiectus à Petro & Epifcopo & Mar. mentum Chriſtuseft. Fundamentum enim aliud, ait ".Cors
tyre, ſuos, qui ipſum ſequebantur, non Chriſtianos Apoftolus, nemo poteft ponere præter id quod pofi
pofteà, ſed Melitianosdenominauit.Eádem iterùm ra tum eft, quod eft Chriftus Ieſus. Neque hoc ideò ne
tione B. Alexandro Arrium eijciente, ij qui Alexandro gandum eſt proprium fundamentum eſſe fidei catho
adhæſerunt, remanferunt Chriſtiani : illi verò, qui licæ, quia putari poteft, aliquibus hæreticis hocno
ynà cum Arrio recefferunt, nomen Saluatoris noltri biſcum effe commune. Si enim diligenter quæ ad
Alexandro cum ſuis relinquétes,Arriani deinceps ap- Chriſtum pertinét, cogitentur: nominecenus inueni- Hæretici, vč .
pellati ſunt. Et paucis interiectis: Qui ex eodem gene tur Chriftus apud quoslibet hæreticos, qui ſe Chri- si Chriftiani
read iftos abeunt, aut ab Eccleſia ad hærefim trálītum ftianos vocari volunt, re verò ipfa non eſt apud eos .
faciunt, nomen Chriſti derelinquunt, & Arrianorum Quod oftendere nimis longum eft,quoniam comme
vocabulo induuntur, quafi non ampliùs fidem Chriſti morandæ funt omnes hæreſes, liue quæ fuerunt, fiue
Arriani non retineat, ſed Arrianæ infaniæ gregales habentur. Quo- quæ ſunt, ſiue quæ potuerunteſſe ſub vocabulo Chri
funt Chriftia- modò igitur Chriftiani fuerint, quinó Chriſtiani, fed ftiano , & etiam quàm fit hoc verú, per fingulas quals
Ariomanitæ appellantur ? aut quomodò de numero que monftrandum .
Ecclefiæ Catholicæ habeãtur, qui Apoſtolicam fidem 10. TERTVLLIANVS in libro de Pudicitia :

, & nouarum peftium inuentores ſe præ-

excufferunt Ouis proprièChriſtianus, & grex Dominieccleſiç po- funt, quiad
bent ? pulus, & paftor bonus Chriſtus: & ideò Chriſtianus Ecclefiæ gre .
lib.4.epift.2. 4. CYPRIANVS epiſtola quinquagefimaſecun- non intelligendus, quiab Eccleſiæ grege aberrauerit. ge aberrant.
А 11. IDEM
 2 DE FIDE ET
Hærctici ne. ibus aduersùs funt, non à Chriſto habendo quod de ſua electione
IDEM in libro de præſcription
queunt effe
Chriftiani. hæreticos: Si hæretiçi ſunt, Chriftiani eſſe non poſ. ſectari, hæreticorum nomen admittunt.

II

Quocompendio Chriſtianam doctrinam licet complecti ?

a Eccli s . d
VT nimirùm Chriſtianus ea nôrit & obſeruet, quæ tum ad “ Sapientiam ,tum

bei bibir kere ad Iuſtitiam fpe & ant. Sapientia, vt Auguſtinus oftendit, circa virtutes verſatur

cchi.c.2
.&3.
1.Cor. 13.d Theologicas ,' Fidem , Spem , & Charitatem , quæ & diuinitùs infunduntur, &
cùm in hac vita purè maximeque excoluntur,beatos homines diuinosque reddüt
.
de personagem Iuftitiaverò duabus partibus, declinatione à malo , & boni operatione
, abſolui

&&Pfal
3 * . .33.c
C tur. Huc enim ſpectat, quod Propheta inquit Regius: ' Diuerte à malo, & fac bonū.
1. Pet. ; .b
Iam ex hiſce fontibus,Sapientiæ fcilicet & luftitiæ ,non difficulter hauriuntur cæ

tera, quæcunque Chriftianæ quidem Inſtitutioniatque diſciplinæcongruunt

.

TESTIMONI A.
ECCLESIASTICI primo capite:Fili, concu- colendus Deus) fide,fpe, charitate colendum Deum : ColiturDeus
piſces ſapientiam , conferua iuftitiam , & Deus præbe- profeétò dicturus es, breuiùs hoc di & tum eſſe quàm charitatc.
bit illam tibi. velis .
2. AVGVSTINVS libro fecundo Retractatio- 5 . PRIORIS epiftolæ ad Corinthios capite deci
num ,capite fex agefimorercio : Scri pfi lib rum de fide, mot ertio : Nunc autem manent, fides , ſpes, charitas,
fpe, & charitate , cùm à me, ad quéſcriptus eſt, poftu- tria hæc : maior autem horum eſt charitas.
lâffet,vt aliquod opuſculum habcret meum , de ſuis PROSPER in fentétijs ex libris Auguſtinide
Sapientia manibus non receſſurum . Quod genus Græci Enchi- cerptis, ſententia nonagefimaoctaua : Tora iuftitie ra
Chriftiani
hominis co - ridion vocant.Vbì fatìs diligenter mihivideor effecó tio eft,vt declinentur mala, & fiant bona.cuius obfer. Iuftitia Chris
Ghit in recto plexus, quo modo fit colendus Deus, quam ſapientia uantiæ inter quaslibet aduerſitates forma ſeruanda eft: ftiana in due
obus coal ,
effe hominis vtiquè veram Diuina fcriptura definit. quia hoc ſolùm nunquàm amittitur, quod operi pi. fit .
3. IDEM in Enchiridio ad Laurentium , capite fe- etatis impenditur.
cundo : Hominis ſapientia pietas eft. Habes hoc in li. 7. , PSALMO trigefimotertio : Diuerte à malo &c.
bro fancti Iob : Nam ibì legitur, quòd ipía fapientia 8 . ET trigefimoſexto : Declinaà malo , & fac bonú ,
løb 29. ſe . dixerit homini, Ecce pietas eft fapiétia. Si autem quæ- & inhabita in ſeculum feculi.
cúdum Lxx .ras, quam dixeriteoloco pietatem ,diftin &tiùs in Græ 9. PRIORIS epiſtolæ Petri capite tertio : Qui
co reperies Brooibuar, qui eft Dei cultus . vult vitam diligere, & dies videre bonos : Coerceat
4. ITEM ibidem capite tertio : Hic ſi reſponde- linguam ſuam àmalo , & labia eius nè loquancur do.
ro , (ad hanc videlicet quæſtionem , quonam modo fit lum. Declinet à malo , & faciat bonum .

III

Quid primùm traditur in doctrina Chriſtiana ?

Rom . 10; Heb 11:2 FIDES, ianua illa noſtræ falutis, fine qua Deum inuenire & inuocare,Deo

tipo di fers.deverb.ſeruire & placere nullus in hac vita poteſt. Credere enim oportet accedētem ad Des
deNatiuit
a Heb . 11.b.Dom ." um ,inquit Apoftolus: quib verò non crediderit, condemnabitur, t ° iamiudicatusest,
b Mar.d.c ex Chrifti fententia.
c loan.3.b
TESTIMONIA.
1.
AD Romanos decimo:Quomodò inuocabunt, in curat, catechumenos baptizat, fideles iuftificat, peed
quem non crediderunt ? nitentes reparat, iuftosaugmentat,martyrescoronat,
2. AD Hebræos vndecimo capite : Sine fide impor- virgines, viduas, & cóiugales caſto pudoreconferuat:
fibile eft placere Deo .Credere enim oportet acceden- clericos ordinat, facerdotes conſecrat, regnis cæleſti
tem ad Deum ,quia eft, & inquirentibus fe remunera- bus preparat, in eterna hæreditate cum angelis fan .
torGt . Etis communicat. Eandem ſententiam ijſdem verbig
3. AVGVSTINVS ſermone trigeſimoo & tauo de repetiuit ſermone centefimo octogeſimoprimo de
tempore : Conftat,neminem ad veram peruenire pofſe tempore, capite duodecimo.
beatitudinem , nisi Deo placeat, & Deo neminem pofa. 5. LEO Magnus ſermone quarto in ſolennitate
Fides quàm fe placere, nisiper fidem . Fides nanque eft bonorum natiuitatis Domini noftri Ieſu Chrifti: Magnum præ- rides nisim .
neceffaria. omnium fundamentum . Fides eſt humanæ ſalutis in- fidium eft fides integra, fides vera , in qua nec augeri tegra & vna
itium . Sine hac nemo ad filiorum Dei conſortium po ab vllo quicquam, nec minui poteft: quia nisì vna eft, fit, fidesnon
teſt peruenire, quiafine ipſa nec in hoc ſeculo quif- fides non eſt, dicente Apoſtolo: Vnus Dominus, vna eft,
quam iuftificationis conſequiturgratiam ,nec in futu- fides,vnum baptiſma, vnus Deus & pater omniú,qui Ephe. 4.
ro vitam poffidebit æternam.Et fi quishîcnon ambu- ſuper omnes, & per omnia,& in omnibus nobis . Huic
lauerit per fidem ,non perueniet ad ſpeciem beatæ vi- vnitati,dilectiſtimi,inconcuſſis mentibus inhærere, &
fionis Domini noftri Ieſu Chriſti . Idem habet in ini- in hac omnem fectaminiſanctitatem , & in hac pręce
tio fermonis centeſimi octogefimiprimi de tempore. pris Domini deſeruite, quia fine fide impoflibile eſt
4. IDEM ſermone primo de verbis Apoftoli:Nul- placere Deo ,& nihil ſine illa fanétum ,nihilcaftum eft,
Fides Catho. lx ſunt maiores diuitiæ ,nulli thefauri , nulli honores, nihil viuum . Iuſtus enim ex fide viuit .
lica theſau- nulla mundi huius maior ſubftantia, quàm eſt fides 6. AD Hebrços yndecimo, vt in textu & teftimo
rus ingens. Catholica, quæ peccatores homines ſaluat, infirmos nio fecundo .
7. MAR .
 SYMBOL O. 3
7. MARCI decimoſexto : Qui crediderit & bapti. 8. IOANNIS tertio : Qui credit in eum , non iu
zatus fuerit,faluuserit : qui verò non crediderit, con- dicatur :quiautem non credit, iam iudicatuseft: quia
demnabitur, non credit in nomine vnigeniti filijDEI.

IIII

Quid fideinomine intelligitur ?

A. Der donum & lumen, quo illuſtratus homo , firmiter affentitur atq; ialle facile de come
adhæret ijs, quæ vt credantur, ſunt diuinitùs reuelata, & ab Eccleſia nobis felf. Bernatecpift.190.Aus
guft. contra cpift. Funda
menti.cap.s.
propoſita. br.loan.s.b
B. CVIVSMODI ſunt, Deum efſetrinum & vnum, è nihilo‘creatum Genel.lia Ioan.1.b Lu.
cæ 2.a Rom.s.b
mundum , Deum fa & um eſſe hominem , & pro nobis mortem ſuſtinuiſſe,
Mariam & virginem , & Dei matrem exiltere, mortuos omnes ad vitam Concil.Ephef.cano.19.

excitandos eſſe, hominem ex aqua & Spiritu fan & o regenerari,totü Chri- an.3.b
ftum in Euchariſtia contineri, & id genus alia Religionis noftræ veneran- enftantien,Florentin.

da myſteria: quæ diuinitùs reuelata ,non humani " ſenſus captu compræ- f Eceli 3.c 2.Cor.io.b
, ſed fide duntaxat percipi poſſunt.
hendi
, non intelligetis. Non enim fall in blocundam Lxx.
C. VNDE Propheta : Nisi credideritis,inquit
ſpectat fides naturæ ordinem ,non ſenſuum fidit experientiæ : non poten- Gregor homil. in2.
tia aut ratione humana, ſed virtute & authoritate diuina nititur, illud pla- Rel.Chryfoft.in l. ad Cor.

nè certum habens , ſummam æternamý; veritatem ,quæ De vseſt, nec falli

poffe vnquam, nec fallere.

D. QvAmoerem id fideivelmaximèproprium eft,vt " in captiuitatem

redigat omnem intelle & um in obſequium Chriſti,apud quem non eft dif i Lucæ 1. e Hiere . 32.d

ficile, nedùm impoſſibile ' omne verbum . k Eufeb.Emiſe.hom.z.de

Hæck fides lumen eſt animæ, ſymb. Chill, catech. s.il.
oftium vitæ , fundamentum ſalutis æternæ . lumn . Chryfoft- fer.de fide,
fpe , & charitate . Cyril.lib.
4.in Ioan.cap.9.
TESTIMONIA .

1. A. AD Epheſios ſecundo capite : Gratia eftis falua-
ti per fidem , & hoc non ex vobis : Dei enim donum
eft.
2.
AD Hebræos vndecimo capite : Eft autem fides
fperandarum ſubftantia rerum , argumentum non ap-
parentium .
3. BASILIVS in ſermone de fidei confeſſione, fiue
Fides eft fir de veraacpia fide in Afceticis: Eft igitur fides, eorum
mus aſſenſus qux di ta funt, aſſentiens approbatio fine vlla hæfita-
ritatis . tione, cum animi perſuaſione, de eorum veritate quæ
Dei munere ſunt prædicata.
4. BERNARD VS in epiftola centeſima nonage-
fima ad Innocétium pontificem , contra Petrum Abai-
lardum : In primo limine Theologiæ ( vel potiùs ftul-
Fides non eft tilogiæ ſuæ ) fidem definitæſtimationem :quafi cuiq ,
aftimatio
opinio . aut in ea fentire & loqui. quæ libeat, liceat , aut pende-
ant ſub incerto in vagisac varijsopinionibusnoftræ
fidei facramenta , & non magis certa veritate ſubli-
ftant. Nónne fi Au &tuat fides, inanis eft & fpes noftra?
Stulti ergò martyres noftri, fuftinétes tam acerba pro.
prer incerta, nec dubitantes ſub dubio remuneratio .
nis præmio , durum per exitum diuturnum inire exi
Fidei ceruitu liū.Sed abſit vtputemus in fide vel ſpenoftra aliquid,
do.
vtis putat, dubia æftimatione pendulum, & non ma.
gis totum quod in ea eft, certa ac ſolida veritate ſub
nixum ,oraculis & miraculis diuinitùs perſuaſum , fta-
bilitum & confecratum partu virginis, fanguine re-
Pfal.92 .
Rom.8 . demptoris,gloria reſurgentis.Teſtimoniaiſta credibi.
lia facta ſuntnimis.Siquo minùs,ipfepoftremò fpiri-
tus reddit teſtimonium ſpiritui noftro, quòd filijDei
ſumus . Quomodò ergò fidem quis audeat dicere æſti-
mationem , nisi qui fpiritum iftum nondùm accepit,
quive Euangelium aut ignoret, aut fabulam puter?
2. Tim.i. Scio cui credidi, & certus fum , clamat Apoftolus: &
ambic tu mihi ſubſibilas, fides eſt æſtimatio? Tu mihi ambi-
habet nihil
Eides
guum . guum garris, quo nihil eſt certius ? Sed Auguftinusali-
ter, fides, ait, non coniectando vel opinando habetur
in corde in quo eft, ab eo cuius eft, fed certa fciétia , ac
clamáte coſciétia.Abfit ergò,abfit,vthos fines fides ha.
beat Chriſtiana.Academicorum ſintiftæ æſtimationes,
quorum eft dubitare de omnibus , ſcire nihil . Ego ve
rò ſecurus in magiſtri gentium fententiam pergo , &
ſcio quoniam non cofundar.Placetmihi,fateor,illius Heb.1r.
de fide definitio, etfi ifte etiam ipſam latenter inſimu- Paulina defi.
let . Fides cft,ait, ſubſtantia rerum fperandarum , argu- plicatur.
mentum non apparentium . Subſtantia, inquit, rerum
ſperandarum ,non inanium phantafia coniecturarum .
Audis ſubftantiam ,non licet tibiin fide putare veldis
putare pro libitu, nō hac illaco vagari per inania opi
nionum ,per deuia errorū . Subſtantiæ nominealiquid
tibi certum fixum's præfigitur. Certis clauderis fini
bus,certis limitibus coarctaris. Nó enim eft fides æfti
matio,fed certitudo . IDEM in eadé epiſtola : Quid Fides ratione
magis contrarationem,quàm ratione rationem cona. eft. metičda non
ri tranſcendere ? Et quid magis cótra fidem ,quàm cre.
dere nolle quicquid non pollit ratione attingere? De
niquè'exponere volens illud Sapientis, Qui credit ci- Eccli 19.a
tò,leuis eft corde, Citò credere eft, inquit, adhibere fi
dem ante rationé, cùm hoc Salomon no de fide in De
um , ſed de mutua inter nos dixerit credulitate. Nam
illam quæ in Deum eſt fidem , beatus Papa Gregorius Hom.26. in
negat planè habere meritum , fi ei humana ratio præ- Euang.
beat experimentum . Laudat autem Apoftolos, quòd
ad vnius iuſſionis vocem ſequuti funt redemptorem .
Sit nimirùm pro laude dictum: In auditu auris obe- Pfal.17.
diuit mihi. increpatoseregionediſcipulos, quòd tar-Marc.16.
diùs credidiſſent. Denique laudatur Maria quòd ra- Luc.i.
tionéfide præuenit, & punitur Zacharias quòd fidem
ratione tentauit. Etrursùm Abraham commendatur, Rom 4.
qui contra fpem in fpem credidit.
5. AVGVSTINVS contra epiſtolam Manichæi,
quam vocant fundanienti , capite quinto :Siinueneris
A 2 aliquem ,
 4 DE FIDE ET
Ecclefiz au- aliquem ,qui Euangelio nondùm credit, quid faceres des fi fubftantia earum eft,quę ſperantur,rerum , & co - Heb.ū.
thoritas An- dicenti tibi,non credo ? Ego vero Euangelio non cre- rum quæ non videntur, argumentum : nèmihituan
mouit adcrederem ,nisi me Catholicæ Ecclefiæ commouerer au- xius contendas videre iam ,quæ longiore ſepolita ſunt
dédum Euan. thoritas. interuallo, neu quæ ſperas te olim conſecuturum , in
gelio. 1. B. PRIMAE epiſtolæ loannis quinto capite: Tres ambiguam reuocesdubiámveparté, quòd ad ea non
.. ſuntquiteftimonium dant in cælo : Pater, Verbum, & dùm potueris certa notione pertingere.
Spiricusſanctus.& hitres vnum ſunt. 3. IDEM in Moralibus regula octogeſima, capite
2 : GENESE OS primo:In principio creauit Deus vigeſimoprimo : Quid propriú fidei? Certiſlima ani
cælum & terram . miexpletio de diuinorum verborūveritate, quæ nul.
3. TOANNIS primo capite: Etverbū caro factum la,nequeà naturali neceſſitate indu &ta ratione, neque
eft, & habitauit in nobis . ad verę pietatis fimulationem conformata vllo modo
4. ' LVCAE ſecundo: Etpeperitfilium ſuum pri. poflit labefa & tari. Quid propriū fidelis? Vtcùm eiuf
mogenitum . Ec paulò pòft: Natuseſt vobis hodie Sal- modi certa animi expletione veram eſſe illorum vim
uator,quieft Chriftus Dominus, in ciuitate Dauid . credat, quæ dicta ſunt in ſcriptura,nihilq reijciat, aut
AD Romanos quinto : Commendat autem cha- nouum ftatuere audeat,
ritatem fuam Deus in nobis , quoniam cùm adhuc 4. GREGORIVS Magnus homilia vigefimaſe
peccatores eſſemus, Chriſtus pro nobis mortuus eft. Xta in Euangelia : Sciendü nobis eft, quòd diuina ope- Fides quç ex
ratione comprehendi
6. CONCILIVM Ephelinum canone decimo. ratio, fifiratione comprehenditur,non eft admirabilis. perientia ni
tertio: vide infrà quæſtione decima, A. teftimo. deci. Necfides habet mericum ,cui humana ratio prębec ex- titur,inerito.
motertio . perimentum . Et quibuſdam interpofitis,Cùm Paulusria non eft.
LVCAE primo : Quod naſcetur ex te Sanctum , Apoftolus dicat: Eft autem fides iperandaru ſubftan- Heb.u.
vocabitur filius DEI. ftia rerum , argumentum non apparentium : profectò
S. PRIORIS ad Corinthiosdecimoquinto : Oés liquet,quiafides illarum rerum argumentum eft,quæ
quidem reſurgemus, fed non omnes immutabimur. apparerenon poſſunt. Quæ etenim apparét,iam fidem
In momento , in ictu oculi, in nouiſlima tuba, (canet non habét,ſed agnitionem . Dum ergo vidit Thomas,
enim tuba )& morcuireſurgent incorrupti, & nos im- dum palpauit, cur ei dicitur: Quia vidiſti me, credi- Ioan.3o.
mutabimur : Oportet enim corruptibile hoc induere diſti?Sed aliud vidit ,aliud credidit. A mortali quippe
incorruptionem, &mortalehocinduere immortalin homine diuinitas videri non potuit. Hominem ergò
tateni . vidit, & Deum confeffus eft.
છે . IOANNIS tertio : Amen amen dico tibi, nisì 5. CHRYSOSTOMVS homilia quarta in prio
quis renatus fuerit ex aqua & Spiritu ſancto, non po. rem epiſtolam ad Corinthios: Quæ humanam exce
teft introire in regnum DEI duncrationem , fideduntaxat indigent,
10. CONCILIVM Conſtantienſe, Florentinum 1. D. POSTERIORIS ad Corinthios decimo ,
& Tridentinum : vide infrà de Sacramento Euchari. vtpaulò ſuperiùsB.teftimo.duodecimo .
ftiæ ,quæſtioneoctauaG. teftimo.nono , & vndecimo,' 2 . LVCAE primo: Non erit impoſſibile apud De
& H. teftimo ,fexto . um omne verbum .
11 . ECCLESIASTICI tertio :Altiora te nè quę. 3. HIEREMIAE trigefimofecundo:Ecce ego Do
fieris, & fortiora te nè ſcrutatus fueris : fed quæ præce- minusDeus vniuerfæ carnis: nunquid mihi impolli
pit tibi Deus, illa cogita ſemper, & in pluribusoperi. bile erit omne verbum ?
bus eius nė fueris curioſus. non eft enim cibineceſſa . 4. EVSEBIV S Emiſenushomilia ſecüdade Sym
rjun, ea quæ abſcondita ſunt videre oculis tuis. In ſu- bolo : Fides religionis catholicæ , lumen eſt animæ, Catholicę ila
peruacuis rebus noli ſcrutari multipliciter, & in plu- oftium vitæ, fundamentum falutis æternæ. Quicunq; dei encomiu
ribus operibus eius non eris curioſus. Plurima enim hac derelicta , velut peflimum ducem proprium fequi- & neceffitas.
fuper fenfum hominum oftéfa funt tibi . Multos enim tur intellectum , quicunque per fapientiæ ſuæ fenfum ,
ſupplantauit fufpicio illorum, & in vanitate decinuit ad myfteriorum cæleftium ſe putat poſle peruenire
fenfus illorum , ſecretum : fic facit, quomodò li abfque fundamento Similitudo
12 . POSTERIORIS ad Corinthios decimo : In ædifice domum , autfi prætermiffo oftio velitintroi- elegans.
captiuitatem redigentesomnem intellectum in obſe. re per tectum :velfi nocte fine lumine inferatgrefium,
totum claufis oculis vrgeat profundum.Hanc er
quium Chriſti. fe in
1. C. ESAIAE ſeptimo iuxta translationé Septua- gò nobis fidem velut magnam lampadé, Chriſtus ad.
ginta
tis .
interpretum : Nisì credideritis, non intellige- ueniens,errantibus viam monftraturus exhibuit, per
quem poſſit Deus ignotus requiri,quæfitus credi,cre
2. BASILIVS in pfalmum cétefimum decimum- dicus inueniri.
quintum , in ea verba, Credidipropter quod locutus 5 . CYRILLVS Hieroſolymorum Archiepiſco .
Fidesa de fum, & c . Sacrorum quæ de Deo funt,eloquiorü præ- pus Catecheſi quinta illuminatorum :Oculusomnem
pendet. duxeſto fides planè,non item demonftratio, fides, in illuminans confcientiam eft fides, & intelligentiam ef
monftratione
non
quam , animam inuitans, immò & perſuadens ad con- ficiens.Dicit enim Propheta :Nisì credideritis,non in- Iſaiz 7a
ſenfionem præ cunctis rationalibusmethodis. Neque telligetis .
enim fides geometricis nititur probationibus, quas 6. CHRYSOSTOMVS in ſermonede fide,fpe,
neceſtitates vocitant: fed animis noftris ſe infinuat ef- & charitate : Fides eſt origo iuftitiæ , fanctitatiscaput, Commenda.
ficacioperatione fpiritus ſancti, Et nonnullis interie- deuotionis principium, religionis fundamentū . Nul tio.
& tis: In quocunque tandem humanarum artium exer- lus vnquàm fine hac Dominuin promeruit : nullus
citio (id modò via & ordine ad præftitutum fibipro- fine illa faftigium ſublimitatis aſcendit. Eſt enim fi
grediatur finem ) impoflibile eſt primarum propofi. des innocensacpura credulitas : qua ad Deum acce.
tionum inquirere demonftrationes: Immò neceffe eft, dimus, qua præceptis infiftimus,quaexpiata mente
vt quum admiſeris earum arciū quæ certa ratione ni- Dominum veneramur. Hæc excludit dubia, tenec
certa, promiffa confignat.Hanc quicenet,felix eſt: qui
tuntur,principia vtconfeffa,nec proindevllam requi- deſeruerit,
rentia demonftratiuam probationem , id demùm in- miſer. Hæc in Ecclefia figna oftendit, vir
fpicias, quicquid ex præſuppofitis ordine conlequi- tutesCYRI
exercet,chariſmata complet.
Alexan
Simplex
fenfus . aso tur. Nihilo feciùs & Thcologiæ myfterium requirit 7. LLVS drinus libro quarto in lo
allenfum , nulla præuia inquifitione nicencem . Sanè ait annem , capite nono,in hæc verba fcribés, Amen amen loan .
Apoftolus : Credere enim oportet, quia Deus eft, non dico vobis,qui credit in me,habet vitam æternam : Ia
Hcb.u.
item in quxftionem vocare, aut controuerfim oppo- nua & via in vitam fides eft, & recurſus quidam aique
nere illud :Quid eft Deus? Atgadeò in vniuerfum , fi- reductio à corruptione in immortalitatem ,
V
 SYMBOLO
V
Eft'ne breuis aliqua fideicomplexio,ac fummaomnium nobis credendorum ?
EST illa,quam duodecim Apoftoli ſuo fymbolo tradiderunt, quamque aClemens epift.t.ad frat.
in fe& iones ſeu articulos duodecim aptè diſtinxerunt
. Dignum
his `authoribus,qui poft Chriftum Dominum Chriſtianæ fidei præcipui capizopitb.com Hjem
& fan & iſſimi fundatores extitêre. Quod quidem fymbolum velut illuftris aduersus errores loi.Hic
nota eſt, qua Chriſtiani ab impijs, quivel nullam ,velnon rectam Chrilti fi- epift.13.ad Pulcheriam .&.
dem profitentur ,diſcernendiac internofcendi funt.
TESTIMONIA .
1.
CLEMENS epiſtola prima ad fratrem Domi-
ni : Chriſto reſurgente & aſcendente in cælum , miſſo
Apoftoli cut ſancto Spiritu, collata Apoſtolis fcientia linguarū, ad-
diderüt fym . huc in vr.o politi, fymbolum , quod fidelisnunc tenet
boluin .
Eccleſia, vnuſquiſque quod fenfitdicendo, condide-
runt,vediſcedétesab inuicem ,hanc regulā per omnes
Nominis in- gentes prædicarent. Et poft palica: Symbolum enim
terpretatio Græcè, Latinè collatio dicitur. Et hoc prædi&ti fancti
Apoſtoli inter ſe per Spiritum ſanctum ſalubriter ( vt
dictum eft) condiderunt. Dicitur & indicium , quòd
Symbolum per hoc, qui rectè crediderit, indicatur.
Apoftolicum
Rom . eccle- 2 . AMBROSIV S in epiftola octogefimaprima ad
fia inteme. $ yriciū Papa : Credatur fymbolo Apoftolorü,quod Ec
Iatum
xal feruat.
. iteratü , clefia Romanax intemeratū ſempercuftodit & feruat.
3. IDE M ſermone trigefimooctauo: Arbitror Apo
itolicam fidem duodecim artificum operatione con-
Aatam . Duodecim enim Apoſtolorum fymbolo fides
fan & a concepta eſt, qui velut periti artifices in vnum
Clauis eft. conuenientes, clauem ſuo confilio conflauerunt. Cla-
uem enim quandam ipſum ſymbolum dixerim , per
quod referantur diaboli tenebræ , veluxChrifti adue.
niat : aperiuntur conſcientiæ clauſa peccata, vt iuftitiæ
fulgeant opera manifeſta. Igitur hæc clauis oftenden
da eft fratribus noftris, vt & ipfi tanquàm difcipuli
Matth.16 . Petri, infernaſibı referare, cælos aperire conſueſcant.
4. AVGVSTINVS ſermone centefimo octoge-
ſimoprimo de tempore, qui eft ſermo primus in vigi-
lia Pentecoftes in præfatione: Sancti Apoftoli certam
Duodecim regulam fidei tradiderunt, quam fecundùm numerū
ſententijs Apoftolicam duodecim fententijs compræhenfam ,
Apoftoli fi. fymbolum vocauerunt, per quam credentes Catholi
dei regulam cam tenerent vnitatem , & per quam hæreticam con
comprehen
derunt. uincerét prauitatem . Symbolum ergò tali ratione in
Quandò & ftitutum maiores noftridixerunt. Tradūt enim , quòd
quomodò poft alcélionem Domini & Saluatoris noftri ad Patré,
Apoſtoli cùm per aduentu Spiritus fan &ti diſcipuli eius inflam-
Symbolum
cópofuerint. mati ,linguis omnium loquerétur, ad ſingulas qua lo
nationes, vtDei verbum prædicarent, ituri ac diſceſ
furiab inuicèm , normam prius fibi futurę prædicati-
onis in commune ftatuerunt, nè localiter ab inuicem
diſcedentes, diuerſum vel diſſonū prædicarent his qui
ad fide Chrifti inuitabantur. Omnes igitur in vno po
fiti, & Spiritu ſancto repleci , breue ſuæ prædicationis
indicium conferendo in vnum , quod fentiebat vnuſ-
quiſque computabat, atque hancità credentibus dan-
Magnú eft fa dam eſſe regulam inſtituerunt. Symbolum breue eſt
cramentis verbis , fed magnum eſt facramentis: quicquid enim
fymbolumn. præfiguratum eft in Patriarchis , quicquid denuncia .
tum in ſcripturis, quicquid prædictum eſt in Prophe.
tis, vel de Deo ingenito, vel ex Deo in Deum nato, vel
de Spiritu ſancto, vel de ſuſcipiendo omni facramen-
to, vel demorte Domini,reſurrectionisiz eiusmyſte-
rio, totum breuiter hoc fymbolum continet, & conti-
Symbolumnendo haber & confitendo.Diſcat ergò quiſquefidem
quod in ba- Apoftolicam profeſſus per ora geftantium in bapti-
puiſmo Tulce ſmo, cùm ad annos intelligibiles venerit .
mus profeſli
per ora ge. 5. RVFFINVS in expofitione in fymbolum Apo-
fātium ,edi. ftolorum : Tradūt maiores noftri, q poft afcenfionem
ſcendum eft. Domini, cùm per aduentum ſancti Spiritusſuper fin .
gulos quofq3 Apoftolos ignez lingue ſediſſent, vtlo-
5
fanè'opus per fer front de tempat di
ximus hom.de traditione
ſymb.
quelis diuerſis varijs loquerétur, per quod eis nul
la gens extera, nullalinguę barbaries inacceſſa vide
retur & inuia, pręceptum eis à Domino datū ob præ
dicandum Dei verbum ad fingulas queno proficiſci
nationes .Difceffuri itaque ab inuicèm ,normam pre- Cur & quo.
dicationis in comune conſtituūt,ne fortèalius ab alio modo Apo
abducti, diuerſum aliquid his qui ad fidem Chrifti in- ftoli Symbo .
uitabantur, exponerent . Omnes ergò in vno pofiti, & lum runt.códide.
Spiritu ſancto repleti ,breue iftud futuręſibi, vt dixi.
mus, prædicationis indiciumn , cóferendo in vnü quod
ſentiebat vnuſquiſm ,coponunt, atop hanc credentibus
dandam effe regulam ftatuút. Symbolū autéhocmul
tis & iuftifimis excaufis appellare voluerunt.Symbo- Appellatio
lum enim Græcè, indicium dici poteft & collatio ,hoc
eft, quod plures in vnum conferunt. Id enim fecerunt
Apoltoli in his ſermonibus, in vnâ conferendo vnuf.
quiſo quod fentit .Indicium autével lignüidcircò di.
citur, quia illo tempore ,ficut & Paulus
Apoftolus di 2. Cor. 1.
cit, & in Actis Apoftolorum niulti ex circunciiis ludæ .
is fimulabāt ſeeſſe Apoftolos Chrifti, & lucri alicuius
vel ventris gratia ad prædicandum proficiſcebantur,
nominantes quidem Chriftum , ſed non integris tradi.
tionum lineisnunciantes . Idcircò ergò iftud indicium
poſuere , per quod agnofceretur is,qui Chriftum verè
fecundùm Apoftolicas regulas prædicaret.Deniquè &
in bellis ciuilibus hocobieruari ferunt:quoniã & ar
morú habitus par,& fonus vocisidem, & mos vnus
eſt, atqueeadem inſtituta bellandi, nè qua doli lubre .
ptio fiat, ſymbola diſcreta vnuſquiſq dux fuis militi
bus tradit, quęLatinè vel ſigna, vel indicia nominan
tur : vt fi fortèoccurreret quis, de quo dubitetur, in
terrogatus ſymbolū prodat, fi fit hoftis,an focius. Id - Symbolā no
circò deniq; hęcnon ſcribichartulis atæ membranis, ftolis fcripto
ſed retineri cordibustradiderunt, vt certū eſſet nemi- traditum .
nem hęcexle &tione quę interdum peruenire etiam ad
infideles ſolet,fed ex Apoftolorum traditionedidiciſſe
ſufficeret.Difceffuri ergò ,vtdiximus, ad prædicandū,
iſtud ynanimitatis & fidei ſuę indiciū Apoftoli poſue Gen.14
re,non ficutfilijNoë diſceſſuri ab alterutrum, turrem
ex latere cocto & bitumine conftruentes, cuius cacu
men pertingeret vfq; ad cælū, fed inuniméta fidei, quæ
ftarent aduersùm faciem iniinici ,ex lapidibus viuis &
margaritis dominicis ædificantes, quæ new venti im
pellerent, neqz flumina ſubuerterent, neqz tempeftatū
ac procellarum turbines permouerent.Meritò ergò il.
liab inuicem ſeparandi, turrem ſuperbię ædificantes,
linguarum cófuſione damınatifunt, vtì nè vnuſquiſo
poffet aduertere proximi ſui loquelā.Ifti verò quitur
rem fidei coſtruebant, omnium linguarum ſcientia &
agnitione donati ſunt, vt illud peccati, hoc fidei pro
baretur indicium .
6. IRENAE V S aduersùs hæreſes Valentini & li.
Ab Apoftolis
milium , libro primo capite ſecundo :Ecclefia per vni fymbolica
uerfum orbem vfq;ad fines terræ ſeminata, & ab Apo- pita profeta
ftolis, & à diſcipulis eorum accepit eam fidem , queeſt lunc.
in vnum Deum , patrem omnipotentem , qui fecit cæ
lum & terram ,mare & omnia quæ in eis funt, & c .
7. IDEM libro tertio capite quarto . Quid autem fi Traditiones
neque Apoftoli quidem ſcripturas reliquiſſent nobis, Apoftolicæ
nónne oportebat ordinem ſequi traditionis, quá tra . non fcripta,
A 3 dides
 DE FIDE
diderunt ijs,quibus committebant eccleſias? cuiordi-
nationi affentiút multæ gentes Barbarorum , eorüqui
in Chriftú credunt, fine charactere vel atraméto fcri
ptam habentes per fpiritum in cordibus ſuis falutem ,
& veterem traditionédiligenter cuſtodiétes, in vnum
Deum credentes fabricatorem cæli & terræ , & omniú
que in eis ſunt, per Chriftum IESVM Dei filium .
8. HIERONYMVS ad Pammachium aduersùs er
rores loānis Hierofolymitani, epiſtola ſexagefimapri-
Symbolum ma : In Symbolo fidei & fpei noftræ ,quodab Apoftolis
fidei ab Apo- traditum non fcribitur in charta & atrainento , ſed in
ftolis tradi.
tum, & cor tabulis cordis carnalibus, poft confeſſionem Trinita-
dibus Chri- tis & vnitatem Ecclefiæ , omne Chriſtiani dogmatisfa.
Itian . inſcrie cramentum carnis reſurrectione concluditur.
ptum .
9. LEO Magnus ſermone vndecimo de Paſſione
Domini : Hac fidei regula, dilectiſſimi, quam in ipſo
Apoftolicæ exordio fymboli per authoritatem Apoftolicæ inſti-
inititutionis tutionis accepimus, Dominum noftrum leſum Chri.
eft.
ftum,quem filium Dei Patris omnipotentis vnicum
dicimus, eūdem quoq de ſpiritu ſancto natum ex Ma-
ria virgine confitemur .
10. IDEM in epiftola decimatertia ad Pulcheriam
Duodecim
Auguftam : Ipfius Catholici ſymboli breuis & perfe.
duodecim cta confeflio, duodecim Apoftolorum totidem eft fi-
articulire . gnata Sententijs tanquàm inſtructa fit munitione cx
ſpondent. iefti,vtomnes hæreticorum opiniones ſolo ipſius pof-
Symboli per- fint gladio detruncari. Cuius ſymboli plenitudinem
fectio. fi Euryches puro & fimplici voluiſſet corde cocipere ,
VI
ET
in nullo à decrecis ſacratiſſimi Niceni Concilij deuia
ret,& hoc à ſanctisPatribus intelligeret conftitutum , Apoftolica fie
vt contra Apoftolicam fidem , quæ non nisì vna eft, des non nisi
vna eft.
nullum ſe ingenium , nullum eleuarec eloquium .
11 . IDEM in ſermone ſeu tractatu contra Eutyche
tem: Fraterna vos & paterna ſolicitudine commone
mus , vt inimicos Catholicæ fidei, hoftes Ecclefiæ ,in
carnationis Dominicæ negatores, & inftituto à fan &tis Inſtitutū ab
Apoftolis
Apoftolis Symbolo repugnantes, in nullum recipiatis Symbolum .
confenfionisaffectum .
12 . MAXIMVS Taurinelis Ecclefiæ Epiſcopusin
homilia de traditione ſymboli & expofitione eiuſdé:
Cùm apud Patres noftros, ficut liber Iudicum refert,
quædam Iſraéliticæ tribus ciuiliaduersùm ſe prælio Symbolú cur
ab Apoftolis
decertarent,nec propter confimilem populi vnius ha- cöpofitum .
bitum inter bellantes poſſet eſſe diſcretio : tribus il . Iudic. 12 .
la ,cuius iuftior erat caufa pugnandi, quia meritò per
Dei auxilium victoriam præſumebat, fignú fibi certo
in ſermone conſtituit, vt quos vna armorum facies
confundebat,ſecretioris verbi diſtingueret facramen
tum . Quod beati Apoſtoli, vt ego reor, exemplú ſe
quentes,Ecclefiæ Dei, quam aduersùm militiam dia
bolici furoris armabant,myfterium ſymboli tradide .
runt, vt quia ſubvno Chriſti nomine credentiū erat
futura diuerfitas, fignaculum fymboli inter fideles
perfidósque fecerneret, & alienus à fide atque hoftis
appareret Eccleſix , aut tanquàm baptizatusneſciſſet,
aut tanquàm hæreticus corrupiffet.

QuiſuntSymboli huius articuli ?

Symbolum explicårútCy- I. CREDo in Deum patrem omnipotentem , creatorem cæli & terræ .
rillus in Catecheſibus Il .
luun.Chryfoft:hom.4.& . II. Et in Ieſum Chriſtum filium eius vnicum ,Dominum noſtrum .

Auguft.in Enchiridiorida. III. Qui conceptus eſtde Spiritu fan & o,natus ex Maria virgine.
defymb.ad catech. In lib. IIII. Palſus fub Pontio Pilato, crucifixus ,mortuus, & ſepultus.
de fide & ſymb. Serm.iis .
119.123.125.131.181. 192.193. V. Deſcendit ad inferos, tertia die reſurrexit à mortuis.
194.de temp. Euſeb.Emiſe.
homil.1 . & 2. in Symb . VI. Aſcendit ad cælos, ſedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis.
Chryſolog.ſerin.57.58.59.
60.61.62.Maximus homil. VII. Indèventurus eſtiudicare viuos & mortuos.
i.de diuerſis.
VIII. Credo in Spiritum fan & um .
IX . San &tam Eccleſiam Catholicam San &orum communionem .

X. Remiſſionem peccatorum .

XI. Carnisreſurrectionem .

XII. Vitam æternam . Amen.

VII

Quù maximeſpectant hæc Symboliverba ?

Hiere.9 .
Ioan.17.a A. Eò certè, vt veram Dei diuinarumquererum cognitionem , quæad benè bca
1.Cor. 2.a
1.Pet . 1.b teque viuendum eſt cuique neceſſaria ,ſuccin & è compræhenfam habeamus.
Sap.13.a B. Vbi primum & precipuum habetlocum agnitio & confeſſio ſan Aiſſimæ Tri

a Aug cófes. nitatis, nèvllo modo dubitetur

, Deum , quo nihilautºmaius, aut melius, aut ſapi
libelcampo deentius poteſt excogitari in eſſentia quidem feu natura diuina vnum & fimplicem ,

fide å ſymb. in perſonis verò tribus eſſediſtinctum , vt alius •Pater, alius Filius, alius Spiritus
•Matth.28.a ſanctus eſſe ante omnia certò credatur. Pater eſt, quiſuum abd æterno filiú gene

a rral.19.arat,fons & opifex rerum : Filius ex Patris genitus ſubſtantia, mundi redemptor eſt,

1.Ioan .4.c ac Saluator: Spiritus fan &tus, qui& º Paracletus dicitur, Eccleſiæ ſeu Chrifti fideliú
16.10.20.04d eſtadminiſtrator. Iam'hi tres vnum ſunt: hoc eſt, vnus,verus æternus, immenſus

ftuloansbad & incompræhenſibilis Deus.

Hiere. 32.cd C. Pulchrèigitur huic fan &tiſſimæ ſimul & indiuiduæ Trinitati partes Symboli

tres præcipuæ reſpodent:Primanimirùm de creatione, ſecunda de redemptione ,

tertia de ſanctificatione.
TESTI.
 SYMBOL O.
TESTIMONIA .
1A . HIEREMIAE nono capite:Non glorietur fa.
piens in ſapientia fua, & non glorietur fortis in forci-
tudine fua, & non glorietur dies in diuitijs fuis : ſed in
hoc glorietur, qui gloriatur,fcire & noffe me.
TOANNIS decimofeptimo: Hæceft autem vi.
ta æterna , vt cognofcant te folum Deúverum , & qué
milifti lelum Chriſtum .
!
3. PRIORIS ad Corinthios capite ſecundo :Non
enim iudicaui meſcire aliquid inter vos, nisi Iefum
Chriftum , & hunc crucifixum : & que ſequuntur .
4. PRIORIS Petriprimo capire : In quem nunc
quoc non videntes creditis : credentes autem ,exulca
tislætitia incnarrabili & glorificata ,reportátes finem . Dominus Spiritus fan & tus : & tamen non tres Domi
fidei veftrę falutem animarum .
5. SAPIENTIAE decimotertio capite : Vaniau
tem funt omnes homines, in quibus non fubeft fcien-
tia Dei , & de his quę videnturbona, non potuerút in
telligere eum quieit, neq operibus attendéres, agno
uerunt quis eſſetartifex .
Dei maieftas 1. B. AVGVSTINV S libro primo Confeſionī,
capite quarto :Quides ergò Deus meus? Quid, rogo ,
nisì Dominus Deus ? Quis enim Dominus præter Do
minum ? autquis Deus præter Deum noftrum ? Sum
me,optime, potentiflime, omnipotentiſfime, miferi-
cordiliime, & iuftifiime, fecretiſime, & præſentiſiime
, perſonæ coæternæ fibi funt & coæquales. Ità vt per
pulcherrime & fortiſtime,ſtabilis & incompræhenfi-
bilis, immutabilis mutans omnia, nunquàm nouus,
nunquàm vetus , innouans omnia, & in vetuftaté per-
ducens ſuperbos, & neſciunt. Semper agens, femper
quiecus, colligens & non egens, portans & implens &
protegens, creans & nutriés & perficiés, quærens cùm
nihil defit tibi , amas necæftuas ,zelas & ſecurus es ,pe.
nitet te & non doles, irafceris & tranquillus es, opera
mutas, necmutas conGlium , recipis quod inuenis, &
nunquàm amififti. Nunquàm inops & gaudes lucris,
nunquàm auarus & vſuras exigis . Supererogatur tibi
ve debeas, & quis habet quicquam non tuum ? Reddis
debita nullidebens, donans debita nihil perdiens . Et
quid dicimus Deus meus, vita mea, dulcedo mea fan-
cta , aut quid dicit aliquis , cùm de te dicit ? & væ ta
centibus dete, quoniam loquaces muti ſunt.
2. IDEM libro de fide & ſymbolo , capite nono :
Perſonarum Ifta Trinitas vnus eft Deus :non vt idem fit Pater, qui
dittinctio in eft filius & fpiritus fan & us,fed vt Pater fit Pater, & fic
fanctil. Tri- liusſit Filius,&Spiritus fan & us fit Spiritus fanctus:
Deut. 6. fed hęcTrinitas vnus Deus, ficut fcriptum eft, Audi
Ifrael, Dominus Deus tuus , Deus vnus eft. Tamég in
terrogemur de fingulis , & dicatur nobis, Deus eft Pa
ter reſpondebimus, Deus . Siqueratur, vtrùm Deus
fit Filius, hoc refpondebimus. Nechi fuerit de Spiritu
ſancto talis interrogatio , aliud efle eūdebemus reſpo
dere, quàm Deum ,
vehementer cauentes ficaccipere,
Pſal.s. quomodò de hominibus dictü eft, Dijeftis.Non enim
1.Cor.s.
funt naturaliter dij, quicunque ſunt facti atque condi
ti ex Patre per Filium dono Spiritus ſancti. Ipla enim
Rom . II. ſignificatur Trinitas, cùm Apoftolus dicit, Quoniam
ex ipfo , & in ipfo, & per iplum ſunt omnia.Quod-
cunque ergò de fingulis interrogati, refpondeamus
Deum effe de quo queritur, ſiue Patré, fiue Filium , fi-
ue Spiritum fanctum , vt tamen non tres doceri à no-
bis coli quiſquam exiftimauerit. Nec mirum, quòd
hæc de ineffabili natura dicuntur, cùm in ijs etiam re
bus , quas corporeis oculis cernimus, & corporeo fen
ſu dijudicamus, tale aliquid accidat.Nam cùm de fon
te &c .
3. MATTHAEI vigefimoo & auo :Baptizátes eos
in nomine Patris, & Filij, & Spiritus fancti.
4. ATHANASIV S in fymbolo ſuo : Fides auté
Catholicahæc eft, vt vnum Deum in Trinitate , & Tri-
Perſonarum nitatem in vnitate veneremur : Neque confundentes
diſtinctio & perfonas, neque fubftantiam feparantes.Alia eft enim
carundem
conucnien . perſona Patris,alia Filij,alia Spiritus fancti: ſed Patris
tia. & Filij & Spiritus fancta vna elt Diuinitas,& qualis glo-
7
ria , & coæterna maieſtas: Qualis Pater, talis Filius ,ta.
lis Spiritus fanctus. Increatus Pater, increatus Filius,
increacus Spiritus fan &tus. Immenſus Pater, immen .
lus Filius,immenſus Spiritus ſanctus. Aeternus Pater ,
æternus Filius, æternus Spiritus fan &tus: & tamen nő
tres æterni,fed vnus ærernus : ſicut non tres increati,
nec tres immenfi, fed vnus increacus, & vnus immen
fus . Similiter omnipotens Pater, omnipotens Filius,
omnipotensSpiritus fan &tus: & tamen nõ tres omni
potentes,ſed vnus omnipotens , ità Deus Pater, Deus
Filius,Deus Spiritus fanctus: & taménon tres Dij,fed
vnus eft Deus : ità Dominus Pater, Dominus Filius,
ni, fed vnus eft Dominus. Quia ficut fingulatìm ynā.
quanque perſonam Deum aut Dominü cöfiteriChri
ftiana veritate compellimur, ità tres Deos aut Domi.
nos dicere Catholica religione prohibemur, Pater à
nullo eft factus, nec creatus, nec genitus: Filius à Pa
tre ſolo eft, non factus, nec creatus, fed genitus : Spi
ritus ſanctus à Patre & Filio , non fa&tus, nec creatus,
nec genitus, ſed procedens. Vnus ergò Pater, non tres
Patres : vnusFilius, non tres Filij : vnus Spiritus ſan
ctus, non tres Spiritus fan & ti, Et in hac Trinitate nihil
prius aut pofterus,nihil maius aut minus,ſed to tę tres
omnia, ficut iam ſuprà di& tum eft, & vnitas in Trini
tate, & Trinitas in vnitate veneranda fit. Qui vult er .
gò faluus effe, ità de Trinitate ſentiat.
5. PSALM O cétefimonono : Tecum principiú in
die virtutis tuæ in ſplendoribus ſanctorum : ex vtero
ante luciferum genui te .
6. AD Hebræos primo : Nouiffimè diebus iftis lo .
cutus eft nobis in filio, quem conftituit hæredem vni.
uerſorum , per quéfecit & fecula. Qui cùm fit fplen
dor gloriæ & figura ſubſtantię eius , porcans& omnia
verbo virtutisTuæ, purgationem peccatorum faciés,
federad dexteram maieſtatis in excelfis : tantò melior
angelis effe & us, quantò differentius præ illis nomen
hæreditauit.Cui enim dixit aliquandò angelorum , Fi.
lius meus es tu , ego hodiè genuite? Et rurfum :Egoero
illi in patrem , & ipſe erit mihi in filiü : Et cùm iterùm
introducit primogenitum in orbé terræ , dicit : Erad
orent eum omnes Angeli Dei . Etad Angelos quidem
dicit: Qui facit angelos ſuos ſpiritus, & miniftros ſu
os Hammam ignis. Ad filiū autem , Thronus tuus De
us in ſeculum ſeculi: virga æquitatis virga regni tui .
Dilexifti iuftitiam , & c.
7. PRIMAE Ioannis quarto : Pater mifit filium fuu
Saluatorem mundi . Et paulò antè : Ipfe dilexit nos, &
mifit filium ſuum propitiationé pro peccatis noftris .
8. 10ANNIS decimoquinto: Cùm autem vene.
rit paracletus, quem ego mittam vobis à Patre, fpiritú .
veritatis, qui à Patre procedit & c.
9. ET capite decimoſexto : Si enim non abiero , pa
racietus non veniet ad vos .
10. ITEM ,capite decimoquarto :Etego rogabo Pa ..
trem , & alium paracletum dabitvobis,vemaneat vo
biſcum in æternum . Et paulò pòft : Paracletus autem
Spiritus fanctus, quem mittet Pater in nomine meo , il .
le vos docebitomnia, & ſuggeret vobis omnia, qux .
cunque dixero vobis .
11 . PRIMAE loánis quinto : Tres ſuntqui teftimo
nium dantin cælo,Pater, Verbum , & Spiritus fanctus:
& hitres vnum funt .
PRIORIS ad Timotheum primo: Regiautem
ſeculorú immortali, inuiſibili, ſoli Deo honor & glo
ria in fecula feculorum .
13 . ET capite ſexto : Quem ſuis temporibus oftédet
13.
beatus & folus potens, rexregū & dominus dominan
tium , quiſolus haber immortalitatem , & lucem inha
bitat inacceſlibilem ,quem nullus hominum vidit, fed
nec videre poteft,cui honor & imperium ſempiternū,
Amen .
14. HIE .
 DE FIDE.ET ch

14. HIEREMIAE trigeſimoſecundo :Eccè tu fe- rum Adam ,vt reddas vnicuique fecundùm vias ſuas, 11

ciſti cælum & terram in fortitudine tua magna, & in & fecundùm fructum adinuentionum eius. Qui po
brachio tuoextento: non erit tibi difficile omne ver- fuifti figna& portenta in terra Aegyptivſque addiem
bum . Qui facis miſericordiamin millibus, & reddis hanc, & inIſrael, & in hominibus: & feciſti tibi no
iniquitatem patrum in linum filiorūeorum poft eos. men ſicut eſt dies hợc &c. Et factum eft verbum Do C

Fortiſtime,magne, & potens, Dominus exercituú no- miniad Hieremiam ,dicens : Ecce ego Dominus Deus '.
men tibi . Magnus conlilio, & incomprehenfibilis co- vniuerſe carnis,nunquid mihi difficile erit omne ver I
gitatu : cuiusoculiaperti ſunt ſuper omnes vias filio- bum ?
VIII 1

Quid ſibivultprimus Symboli articulus, Credo in Deum

Patrem ?
Deut.6:42 Matth.6 , A. OSTENDIT nobis primùm , Deum vnum, & in Deitate primam
Elaia s3.a Iob 17.ad perſonam eſſe Patrem cæleftem ,æternum , potentia maieftatéque ſum
Eccles 3 b Luc... c
Hier.32.e mum, cui nihil fa& u impoſſibile ſit vel difficile: qui vitæ ac mortis `po
a Sap.16.b 1. Reg. 2.a
teſtatem omnem obtinet.
b Pfal.z.b
man.s.cd
32.b
Heb.u.b
r :1.b
Ro- B. Is ipfe Pater Filium ex omni æternitate genuit, & noshoctempo.
c Pfal. Colo .
re gratiæ in filios ſibi adoptauit. Eius tanta vis eft, vt verbo ' ſolo tam
Matth.6.d Heb.13.b 1. Tie
.

moth.4.c.& 6.d Rom.u.dviſibilia quàm inuiſibilia produxerit ex nihilo, produ &taverò vſq; con
ſeruet atquegubernetſummacum bonitate ac ſapientia, à quo & ad quem
a lacob.1.c 2.Cor.1.a omnia ipfe ^ Pater luminum , apud quem non eſt tranſmutatio , Pater
A2.14.C
miſericordiarum , & Devs totius conſolationis: talis demùm ac tan
Luc.2.2 Gen.17.a ottus,vt ad nutum illius ſupera, terreſtria, infera ſubitò pareant: quo duce
Abia 1.Cor.10.c Eccli 33.a
a ac protectore,nosin ſummis etiam malis atque periculis illæſi ac tuti con
ſeruamur.
TESTIMONIA.
1. A. DEVTERONOMII ſexto : Audi Iſrael, cile eritomne verbum ?
Dominus Deus nofter Deus vnus eſt. 10. SAPIENTIAE decimoſexto : Tu es Domino
MATTHAE I fexto : Pater nofter quies in ce qui vitæ & mortis habes poteftaté, & deducis ad por
lis. tas mortis & reducis.
3. PRIORIS ad Timotheum primo : Regi autem 11. PRIMI Regum fecundo capite:Dominusmor.
ſeculorum immortali, inuifibili, foli Deo honor & tificat & viuificat,deducit ad inferos & reducit. Do
gloria in ſecula ſeculorum , mini ſunt cardınes terræ , & pofuit ſuper eos ore
4. GENESIS primo: In principio creauit Deus bem.
cælum & terram . 1. B. PSALMO fecundo : Dominus dixit ad me ,
5. ESAIAE quinquagefimotertio : Quis credidit Filius meus es tu : ego hodiègenuite .
auditui noftro, & brachium Domini cui reuelatum 2 . AD Hebræos primo: Čui enim dixit aliquandd
eft ? angelorum , Filiusmeuses tu, ego hodiè genui te ? Et
6. 10 B trigefimofeptimo : Subter omnes cælos rurſum : Ego ero illi in patrem , & ipfe erit mihi in fi
ipfe confiderat,& lumen illius fuper terminos terræ . lium ?
Poft eumrugiet fonitus,tonabit voce magnitudinis 3. AD Romanos octauo : Quicunque fpiritu Dei
fuæ, & non inueftigabitur,cùm audita fueritvox eius. aguntur,ijſunt filij Dei . Non enim accepiſtis ſpiritum
Tonabit Deus in voce ſua mirabiliter, qui facit ma- ſeruitutis iterùm in timore : ſed accepiſtis ſpirituado .
gna & inſcrutabilia. Qui præcipit niui vt deſcendat ptionis filiorum ,in quo clamamus, abba (Pater). Ipſe
in terram , & hyemis pluuijs & imbrifortitudinisſue. enim ſpiritus teftimoniü redditſpiricui noftro, quòd
Qui in manu omnium hominum ſignat, vt nouerint fumusfilijDei.Si autem filij, & heredes : hæredes quis
finguli opera ſua. IBIDEM : Dignè eum inuenire dem Dei,cohæredes autem Chrifti: fi tamen compa
non poffumus: magnus fortitudine, & iudicio,& iu- timur,vt & cõglorificemur.Et nos ipfi primitias fpirie
ftitia, & enarrari non poteſt. Ideò timebunteum viri, tus habétes intra nos gemimus, adoptionem filiorum
& non audebuntcontemplari omnes, qui fibi viden- Dei expectantes .
tur eſſe ſapientes. 4. PSALMO trigefimofecundo : Verbo Domini
7. ECCLESIAST AE tertio : Cuncta fecitbona cæli firmati ſunt, & fpiritu oris eius omnis virtus eo .
in tempore ſuo , & mundum tradidit difputationi eo- rum .Quoniam ipſe dixit , & facta ſunt: ipſe mandauit,
rum , vt non inueniat homo opus quod operatus eft & creata ſunt,
Deus ab initio vſo ad finem . 5. AD Coloſſenſes primo:In ipſo condita ſunt vni
8. LV CAE primo: Non erit impoſſibile apud De uerſa in cælis & in terra, viſibilia & inuifibilia, fiue
um omne verbum . throni, fiue dominationes, fiue principatus, fiue po
9. HIEREMIAE trigeſimoſecundo: Domine De teſtates:omnia per ipſum & in ipſo creata funt : & ipfe
us, ecce tu fecifti cælum & terram in fortitudine ma- eft ante omnes, & omnia in ipfo conſtant,
gna, & in brachio tuo extento : non erit tibi difficile 6 . MATTHAEI fexto : Reſpicite volatilia cæli,
omne verbum. Item : Fortiſlime, magne, & potens, quoniam non ſerunt,nequemerunt,nequecongregác
Dominus exercituum nomen tibi.Magnus confilio, in horrea, & pater veſter cæleftis paſcit illa. Confide
& incompræhenfibilis cogitatu . Ibidem : Eccè ego rate lilia agri, quomodò creſcunt: non laborant, neq
Dominus Deusvniuerfæ carnis, nunquid mihi diffi- nent, Dico autem vobis, quoniam nec Salomon in
omni
 S Y M B O
omnigloria ſua coopertus eft ficut vnúex illis . Si au
tem fonum agri, quod hodiè eft, & cràs in clibanum
mitcitur,Deustic veſtit, quanto magis vos minimæ fi-
dei ?
7. Ad Hebræos decimotertio : Sint mores fine aua
ritia, contenti præſentibus. Ipſeenım dixit, Nő tede .
ſeram , neque derelinquam ,ità vt cófidenterdicamus,
Dominus mihiadiutor : non timebo quid faciat mi-
hi homo .
8. PRIORIS ad Timotheum quarto : Speramus
in Deum viuum ,quieft faluator onnium hominum ,
maximè fidelium ,
9. ET capice ſexto eiuſdem epiſtolæ : Quem ( Ieſum
Chriltum )ſuis téporibus oftendet beatus & folus po-
cens, Rexregum , & Dominus dominátium , qui folus
haber immorcalitatein , & lucem inhabitat inacceſii-
bilem : quem nullus hominum vidit, ſed nec videre
poteft, cui honor & imperium ſempiternum .
10 . AD Romanos vndecimo : Exipfo , & peripſum ,
& in ipſo ſuntomnia .
11 . IACOBI primo capite: Omnedatum optimú,
& omnedonum perfectum deſurſum eft,deſcendenså
Patre luminum , apud quem non eſt tranſmutatio , nec
viciſſitudinis obumbratio ,
12. POSTERIORIS ad Corinthios primo : Be .
nedictus Deus & pater Domini noftri Iefu Chrifti, pa
ter miſericordiarum & Deus totius conſolationis ,qui
confolaturnos in omni tribulatione noftra,
13. ACTORVM decimoquarto: Annunciátes vo
bis ab his vanis conuerti ad Deum viuum , qui fecit
cælum & terram , & mare & omnia quæ in eis funt,qui
in præteritis generationibus dimificomnes gentes in
gredi vias ſuas. Et quidem non fine teftimonio femet
ipſum reliquit, benefaciens de cælo, dans pluuias &
tépora fructifera, implés cibo & lætitia corda noftra .
IX
L 0 ..
14 . LVCAE duodecimo: Oftendam vobis quem
timeatis : timere eum , qui poftquàm occiderit, habet
poteftatem mittere in gehennam .
15. GENESIS decimoſeptimo capite : Ego Do.
minus omnipotens: ambula coram me,& efto perfe
Etus.dabo' tibi & ſemini tuo terram peregrinationis
tux,omnem terram Chanaan in poſleliionem æternā,
eróque Deuseorum .
16 PSALMO vigefimoſexto: Dominus illumina
tio mea & falusmea.quem timebo ? Dominus prote
& or vitæ meæ ,à quo crepidabo ?
17 . ET nonagefimo : Qui habitar in adiutorio alcif
fimi, in protectione Dei cæli cômorabitur. Dicet Do
mino ,fufceptor meus es tu , & refugium meum Deus
meus, ſperabo in eum . Quoniam ipfe liberauitmede
laqueo venantium & à verbo aſpero. Scapulis fuis ob.
umbrabic tibi, & ſub pennis eius fperabis. Scuto cir
cundabit te veritas eius:non timebis à timore noctur
no ,&c .
18. ITEM centeſimo vigefimoquarto: Qui confi
dunt in Domino ficut mons Sion : non commouebi.
turin æternum, qui habitat in Hierufalem . Quia non
relinquet Dominus virgă peccatorum ſuper forrem
iuftorum ,vt non extédant iufti ad iniquitatem manus
ſuas.
19. IOB quadrageſimoprimo: Quis refiftere poteft
vulcuimeo? Quis antè dedit mihi, vt reddá ei ? Omnia
quæ ſub cælo funt, mea ſunt,
20. PRIORIS ad Corinthios decimo capite : Fi.
delis Deus eft, qui non patietur vos tentari Tupra id
quod poteſtis : ſed faciet etiam cum tentatione pro
uentum , vt poflitis fuftinere.
21 . ECCLESIASTICI trigeſimotertio ,capite:
Timenti Dominum non occurrentmala , ſed in renta
tione Deus illum conferuabit, & liberabit à malo .

Quid habetſecundusArticulus, Credo in Iefum Chriſtum ?

A. Commonftrat ſecundam in Deitate perſonam Iefum Chriſtum ve- loan.s.d Luc.loc z.ba
rum Deum ,& verum hominem :dictum quidem Ieſum , hoc eſt, faluato- Lue4.0 Pſal.44.b 88.cc
Acto.4.2 & 10.f 1.Reg.10 .
rem populi fui:& Chriftum ,id eft,vnctum Spiritu fan & o, ac plenú omni 16.18
a loan ... bf Apo.17.019.c
gratia & veritate,Meffiam ,Regem ,& Pontificem noftrum , qui primatum Hebrasub
Coloff...c 2.b
tener in omnibus, & in quo corporaliter inhabitat omnis plenitudo di
uinitatis.

B. Oftendit cundem effe filium Dei ynicum à Patre natum , ab æterno b Ephe.s. a d Ioan.10 .

genitum ,naturalem ,conſubſtantialem , & ei prorſus æqualem fecundùm Phil.

Matth.28.d
2.a b. Dan.7.d
Diuinitatem : Dominum verò noftrum ,& omnium in ipſum credentium ,
c Luc.is.bf & 11.c Ró.8.a
vt quos ipſe perditos ex ſeruitute Satanæ vltrò liberauit,quosq; iugo pec- .. core.Confection
cati & damnationis obnoxios liberaliſſimè redemit.

C. IS impijs quoq ; dominatur: omia enim pedibus eius ſubie & a funt. d Pfal.s.b Rom.14.6
Tum verò maxime Dominum dominantium , & Regë regum ſe impro- cApoc.19.C 17.d

bis ac vniuerfo mundo palàm declarabit,cùm hoftes advnú omnes ,quan- Pſ alm.109.a 1.Cor.is.d
fMatth.25.C
uìs inuitos,ſuæ ſubijciet poteftati,ac velutì paleam igne comburet inex.g Luc.3. d e Matth.3.cd
tinguibili . Hic dilectus filius, hic nofter Emmanuel , & audiendus Præce- ico:30b Matth.17.2 1.4

ptor: necaliud nomen eſt ſub cælo " datum bominibus , in quo nos ſaluosh ador. 4. b
fieri oporteat.
TESTIMONIA .
1. A. P'RIMAE 'Ioannis quinto capite : Et ſcimus
quoniá filius Dei venit, & dedit nobisſenſum , vtco
gnoſcamus verum Deum , & fimus in vero filio eius ,
Hiceft verus Deus, & vita æterna.
2. LVCAE primo capite : Eccè concipies in ytero,
& paries filium , & vocabis nomen eius lefum . hicerit
magnus, & filio altiffimivocabitur. Et paulò pòft:Ide.
083,& quod naſceturex te Sandú ,vocabitur filiº Dei .
3 . ET capite ſecundo: Ecce enim euangelizo vobis
gaudium magnum quoderitomni populo : quia na
tus eſt vobis hodiè Saluator, qui eft Chriftus Domi
nus,in ciuitate Dauid. Ec paulò pòft : Vocatum eſt no
men eius IESVS, quod vocatum eft ab angelo , pri.
uſquàm in vtero conciperetur.
B 4. MAT ,
10 DE FIDE ET

4. MATTHAEI priino capite : Pariet autem filic exmortuis:vt ficin omnibus ipſe primatum tenens:
um, & vocabisnoméeius IESV M. ipfe enim ſaluum quia in ipſo complacuit, omnem plenitudinem inha
faciet populum ſuum à peccatis eorum. bitare, & per eum reconciliare omnia in ipſum , paci
5. ESAIAE nono capite : Paruulus enim natus eſt ficans per ſanguinem crucis eius, fiue quæ in terris, fi
nobis, & filius datus eſt nobis, & factus eſt principatus ue quæ in cælis ſunr.
ſuper humerum eius : & vocabitur nomen eius,admi. 21. ET ſecundo capite : In ipſo inhabitatomnisple.
rabilis,congliarius,Deus, fortis, pater futuriſeculi, nitudo diuinitatis corporaliter: & eftis in illo repleti,
princeps pacis . qui eſt caput omnis principatus & poteftatis.
6. ET capite ſexagefimoprimo: Spirito Domini ſu- 1.B A D Epheſios primocapite: Benedictus Deus &
per me,eô q vnxerit Dominus me : ad annunciandum Pater Domini noftri Iefu Chrifti, qui benedixit nos in
manſuetis mifit me , vt niederer contritis corde & c . omni benedi & tione fpirituali & c. in laudem gloriæ
7. LVCAE quarto capite : Spiritus Domini ſuper gratiæ ſuæ ,in quagratificauit nos in dilecto filio fuo
me,propter quod vnxit me, euangelizare pauperibus &c . Non ceſſo gratiasagens pro vobis, memoriá ve
miſit me, & c . ſtrî faciens in orationibus meis,vt Deus, Domini no
8. PSALMO quadrageſimoquarto : Dilexiſti iu- ftri Iefu Chrifti Pater ,gloriæ , det vobis Spiritum ſa
ftitiam & odiſti iniquitatem : proptereà vnxit te De. pientiæ & reuelationis & c. ſuſcitans illum à mortuis,
us Deus tuus oleo lætitię præ confortibus tuis . & conftituens ad dexteram fuam in cæleftibus, fupra
9. EToctogeſimooctauo : Inueni Dauid ſeruú me- omnem principatum & poteftatem & virtutem & do.
um : oleo fancto meo vnxieum.Semel iuraui in ſancto minationem &c.
meo ,li Dauid menciar : ſemen eius in æternum mane 2. IOANNIS decimo capite : Ego & pater vnum
bit . Et thronus eius ficut folin conſpectu meo , & ficut ſumus. Quem pater ſanctificauit & miſit in mundum,
luna perfecta in æternum , & teftis in cælo fidelis. vos dicitis, Quia blaſphemas , quia dixi,Filj. Dei ſum ?
ACTORVM quarto capite :Cóuenerüt enim Pater in me eft, & ego in Patre.
vere,in ciuitate ifta aduersus fanctum puerum tuúlE. 3 . AD Hebræos primo capite: Multifariàm mul
SVM , quem vnxiſti,Herodes & Pontius Pilatus, cum tisízmodis olim Deusloquens patribusinProphetis,
Gétibus & populis Iſrael, facere quæ manus tua & co, nouiſlinėdiebusiftis locutus eft nobis in filio, quem
filium tuum decreuerunt fieri. conftituit hæredem vniuerſorum , per quem fecit &
11 . ET capite decimo: Vos ſcitis &c . IESVM à Na- ſecula. Qui cùm fit ſplendor glorix , & figura ſubſtan
zareth quomodò vnxit eu Deus Spiritu ſancto & vir- tiæ eius.& quæ fequuntur.
tute , qui pertranfijt benefaciendo , & fanando omnes APOCALYPSIS primo capite : Ego ſum pri
oppreſſos à diabolo , quoniam Deus erat cum illo . mus & nouiſfimus, & viuus, & fui mortuus, & ecce
12 . PRIMI Regum decimo capite: Tulit auté Sa- fum viuens in fecula ſeculorú , & habeo claues mortis
muel lenticulam olei, & effudit ſuper caput Saulis, & & inferni.
deofculatus eft eum , & ait: Eccè, vnxitte Dominus ſu- 5. MATTHAEI vigefimooctauo capite : Data eft
per hæreditatem ſuam in principem , & liberabis popu mihi omnis poteftas in cælo & in terra .
Ium fuum de manibus inimicorum eius qui in circui 6. DANIELIS ſeptimo capite : Aſpiciebam in vi.
tu cius ſunt . Et hoc tibi fignum , quia ynxit te Deus in fione noctis, & eccècum nubibus cæliquafi filius ho
principem . minis veniebat, & vſque ad antiquum dierum perue
i3 . ET capite decimoſexto : Tulit ergò Samuel cor- nit: & in conſpectu eius obtulerüt eum. Et dedit ei po
nu olei, & vnxit Dauid in medio fratrum eius : & dire- teftatem , & honorem , & regnum , & omnes populi , tri
ctus eſt ſpiritus Dñià die illa in Dauid , & deinceps. bus, & lingue ipfi feruient: poteftas eius ,poteftas eter
14 . IOANNIS primo capite: Et verbum caro fa- na quæ non auferetur, & regnum eius quod non cor
étum eft, & habitauit in nobis , ( & vidimus gloriam ei- runipetur.
us,gloriam quaſi vnigeniti à patre) plenú gratiæ & ve- 7 AD Philippenſes ſecundo capite: Hoc enim ſen
ritatis.Et de plenitudine eiusnosomnes accepimus, tite in vobis,quod & in Chrifto leſu, qui cùm in for
& gratiam pro gratia . IBIDEM : Inuenimus Meffia, ma Dei effet, non rapinam arbitracuselt eſſe ſe æqualé
quod eft interpretatum , Chriftus. Deo, ſed ſemetipfum exinaniuit & c. propter quod &
15 . APOCALYPSIS decimoſeptimo capite: Hi Deusexaltauitillum , & donauit illi nomen quod eft
cum Agno pugnabunt, & Agnusvincet illos, quoniam fuper omne nomen , vt in nomine IESV omne genu
Dominus dominorum eft, & Rex regum . flectatur, cæleftiū ,terreſtriū ,& infernorum : & omnis
16 . ET decimonono capite:Et habet in veſtimento lingua confiteatur, quia Dominus Jeſus Chriſtus in
& in femore fuo ſcriptum , Rex regum & Dominus gloria eft Dei Patris.
dominantium . 8. LVCAE decimoquinto : Congratulamini mihi,
17. AD Hebræos tertio capite: Cöfiderate Apofto- quia inueniouem meam quę perierat, & c. Ibidem :Di.
lum & Pontificem confeflionis noftræ 1E SVŇ , quixit autem paterad ſeruos luos: Citò proferte ftolam
fidelis eft ei , qui fecit illum , ficut & Moyſes in omni primam , & induite illum, & date annulum in manum
domo eius . eius, & calceamenta in pedes eius : & adducite vitulum
ET capite quinto : Chriftus non ſeipſum clarifi- faginatum , & occidite: & manducemus,& epulemur :
cauit vt Pontifex fieret: ſed qui locutus eſt ad eum , Fi- quia hic filius meusmortuus erat & reuixit, perierat
lius meus es tu :ego hodiè genui te. Quemadmodùm & inuentus eft.Et paulò pòft: Prater tuus hicmortuus
& in alio loco dicit: Tu es facerdos in æternum , fecun erat & reuixit, perierat & inuentus eft.
dùm ordinem Melchiſedec. Qui in diebus carnis ſuæ , 9. ET yndecimo capite: Cùm fortis armatus cu
preces ſupplicationesip ad eum , qui poffit illum fal- ſtodit atrium ſuum ,in paceſunt ea quæ poſlidet.Siau .
uum facere à morte, cum clamore valido & lachry. tem fortior eo fuperueniens vicericeum , vniuerſa ar
mis offerens, exauditus eft pro ſua reuerentia. Et qui ma eius auferet in quibus confidebat, & fpolia eius
dem cùm eſſet filius Dei , didicit ex ijs quæ paffus eft, diſtribuet.
obedientiam : & conſummatus,factus eſt omnibus ob- 10 , AD Romanos octauo :Nihil ergò nunc damna.
temperantibus fibi,cauſa falutis æternæ , appellatus à tionis eſt ijs quiſunt in Chrifto Ieſu, quinon ſecúdùm
Deo Pontifexiuxta ordinem Melchifedec. carnem ambulant. Lex enim fpiritus vite in Chriſto
19 . PRIORIS Petri ſecundo capite: Eratis ficut Jeſu ,liberauitmeà lege peccati & mortis.
oues errantes, fed conuerfi cſtis nunc ad Paftorem & 11. PRIORIS ad Corinthios fexto :Empti eftis precio
Epiſcopum animarum veftrarum . magno . Glorificate & portate Deú in corpore veftro .
20. AD Coloſſenſes primo capite : Et ipfe eft caput 12 . PRIORIS Petriprimo capite : Non corrupti
corporis Ecclefix, qui eft principium , primogenitus bilibus auro vel argento redempti eſtis de yana veſtra
con
 SYMBO L 0. 11
conuerfatione paternæ traditionis, fed precioſo ſan . ſcabellum pedū tuorü.Virgā virtutis tuæ emittet Do
guine quaſi agni immaculati Chriſti & incóraminati. minus ex Sion, dominare in medio iniinicorũ tuorú .
1.C. PSALMO octauo : Omnia ſubiecifti ſub pe . 8. LV CAE tertio capite: Ipfe vos baptizabit in ſpi
dibus eius . ritu ſancto & igni.Cuius ventilabrum in manu eius,&
2. AD Romanos decimoquarto : In hoc Chriftus purgabitaream fuam : & congregabit triticum in hor
mortuus eft & refurrexit, vt & mortuorum & viuorü reum ſuum ,paleas autem comburet igni inextinguibi.
dominecur. li.Et paulò pòft: Et vox de cælo facta eft: Tu es Filius
3. APOCALYPSIS decimonono : Rex regum & meus dile &tus,in te complacuitmihi.
Dominus dominantium . MATTHAEI tertio: Cuius vérilabrum in ma.
4. ITEM capite decimufeptimo: Hi cum Agno nu ſua, & permundabit aream fuam : & congregabit
pugnabunt, & Agnus vincerillos, quoniam Dominus triticum ſuum in horreum , paleas autem comburet,
dominorum eft & Rex regum . igni inextinguibili. Et poft pauca: Et ecce vox de cx
5. MATTHAEI vigelimoquinto: Cùm autem ve- lis, dicens : Hic eft filius meus dilectus, in quo mihi
nerit filius hominis in maieftate fua, & omnes angeli complacui.
cum eo ,tunc fedebit ſuper ſedémaieſtatis ſuæ : & con 10 . LVCAE vigefimo: Dixit autem Dominus vi.
gregabuntur ante eum omnes gentes , & feparabit eos nex , Quid faciam ? Mitram filium meum dilectū :Bor
ab inuicem & c . fitan , cùm hunc viderint, verebuntur.
6. PRIORIS ad Corinthios decimoquinto:Dein- 11. MATTHAEI decimoſeptimo: Et ecce vox de
dè finis, cùm tradiderit regnú Deo & Patri , cùm eua- nube,dicens: Hic eft filiusmeus dile & us, in quo mihi
cuauerit omnem principatum & poteftatem & vir- benè complacui: ipſum audite .
tutem . Oporcet autem illum regnare, donèc ponať 12. ET primo:Eccèvirgo in vtero habebit & pariec
omnes inimicos ſub pedibus eius. Nouiſfima autem , filium , & vocabuntnomen eiusEmmanuel, quod eft
inimica deftruetur mors. Omnia enim fubiecit ſub pe interpretatum ,Nobiſcum Deus,
dibus eius . Cùm autem dicat, Omnia ſubiecta ſunt ei : 13. ESAIAE ſeptimo: Et vocabitur nomen eius
fine dubio ,præcer eú, qui ſubiecit ei omnia. Cùm au Emmanuel .
tem ſubie & a fuerintilli omnia,tunc & ipfe filius ſub- 14. ACTORVM quarto: Hiceft lapis qui repro
iectus erit ei qui ſubiecit ſibi omnia ,vt fit Deus omnia batus eft à vobis ædificantibus,qui factus eſt in caput
in omnibus. anguli . Et non eft in alio aliquo fàlus. Nec enim aliud
PSALMO cérefimonono : Dixit Dñs Domino nomen eft fub cælo datum hominibus, in quo opor
meo, ſedeà dextris meis : donèc pouam inimicostuos teat nos faluos fieri.
X

Quid credendum proponit tertius articulus,Conceptus est de Spiritu ſancto??

A. Eundem teſtatur Dominum , qui iam indèabæternogenitus à Deo Micks:a loan.3.& 16.6
Patreſine matre fuit, propter nos de cælis deſcēdiffe, & humanam aſſum
pliſſe' naturam ,qua temporaliter & conceptus ſit in Nazareth , & fub Cem
Gabarta Rom.i.a

fare Auguſto in Bethleem natus ſine patre ex illibata Virgine,operante ſci- Efa.7.c Hicrc.31.0

licet in illa ſic Spiritus fan &i virtute, vt(quodadmirationem omnem ex

cedit) VERB VM caro & Devs homo fieret, atque Maria ſimul De 1 b Concil. Ephef.cano.13.
Ć Hieron. in Heluidium .
mater & virgo eſſet. Ambroſ.in epift.si.

B. Haec filijDei temporalis conceptio & generatio ,humanæ ſalutis ac Ezechiel.44 *

redemptionis primordia continet, noftræque eſt forma regenerationis. Heb.2.17.d Tit..b

Quafit, vt maledi & i Adæ filijdeimmundo femine concepti, & iræ filij kom. 6: 1..?
nati, purificemur ,tum vt è carnalibus fpirituales ac planè filij Dei efficia

mur in Chriſto, cui Pater æternus cóformes fieri voluit ele &tos, vtſitipſe,
quemadmodùm " Paulus ait, in multis fratribus primogenitus.
TESTIMONIA .
1.A. MICHEAE quinto capite : Et tu Bethleem Prophetas ſuos in ſcripturis ſanctis de filio ſuo, qui fa
Ephrata, paruulus es in millibus Iuda,ex temihiegre
dietur quiſitdominator in Iſrael, & egreſſus eius ab
initio à dicbusæternitatis.
2. IOANNIS primo capite : In principio erat
verbum, & verbum erat apud Deū, & Deus erat ver.
bum : Hoc erat in principio apud Deum .
3. ITEM capite decimoſexto: Exiui à Patre, & ve
ni in mundum : iterùm relinquo mundum , & vado ad
Patrem.Dicunt ei diſcipuli &c. In hoc credimus quia
à Deo exifti.
4. ESAIAE quinquagefimotertio capite: Genera-
tionem eius quis enarrabit ?
5. IOANNIS ſexto : Hæc eft voluntaspatris mei
quimifitme.Item ,Nó quia Patrem videt quiſquam ,
nisìis qui eft à Deo,hic vidit Patrem , Item , Ego ſum
panis viuus qui de cælo deſcendi.
6. AD Galatas quarto : Vbi venit plenitudo tempo
ris ,mifit Deus filium fa & ú ex muliere,fa & ú fublege.
7. AD Romanos primo: Quod antè pmiſerat per
f Rom.8.f
& us eft ei ex ſemine Dauid fecundùm carnem .
8. MATTHAEI primo : Cùm effet deſponſata
mater eius Maria Iofeph , antequàm conuenirent, in
uenta eft in vtero habens de Spiritu ſancto & c. Quod
enim in ea natum eft, de Spiritu ſancto eft. Pariet au
tem filium , & vocabis nomen eius Ieſum .
9. LVCAE primo : Miſſus eſt angelus Gabriel à
Deo in ciuitatem Galilęæ ,cui nomé Nazareth ,ad vir
ginem defponfatam viro cui nomen erat Ioſeph , de
domo Dauid, & nomen virginis Maria . Et ait angelus
ei: Nè cimeas Maria, inuenifti enim gratiam apud De
um : Ecce concipies in vtero , & paries filium , & voca
bis nomen eius Ieſum & c .
'10 . Et capite ſecüdo :Exijt edictum à Cæſare Augu
fto , vt deſcriberetur vniuerſus orbis & c. Aſcendit aúc
& Iofeph à Galilæa de ciuitate Nazareth , in Iudæā ci
uitatem Dauid quę vocatur Bethleem, eò quòd eſſec
de domo & familia Dauid ,vt profiteretur cum Maria
deſponſata fibivxore prægnáce: Fa &ú eft autécùm ef
B 2 ſent
 DE FIDE
ſent ibì,impletiſunt dies vt páreret : & peperit filium tus erit Dominus Aegyptijs?
ſuum primogenitum .
11 . ESATAE ſeptimo:Eccè virgo concipiet & pari.
et filium .
12 . IEREMIAE trigefimoprimo : Creauit Do
minus nouum ſuper terra, Femina circundabit virû .
13. CONCILIVM Ephefinum canone decimo- i.B. TOANNIS tertio: Nisi quis renatus fuerit ex
tertio: Non dicimus,quòd Dei natura cóuerſa vel im- aqua & fpiritu ſancto, no poteft introire in regnü Dei.
mutata facta fit caro : nec g in totum hominem ,qui eſt 2.
ex anima & corpore,transtormata fit: ſed illud magis,
carnem animatam anima rationali fibicopulauerit
Verbum fubftantialiter, & ineffabiliter & indepræ-
henfibiliter factusfithomo, & nuncupatus fit etiam fi
lius hominis,non nuda cancūmodò voluntate, ſed nec
aſſumptione fola perſonæ, ſed quòd diuerfæ quidem
naturæ in vnum conuenerint. Vnus tamé ex ambabus
Chriſtus & filius,non euacuata aut fublata diuerfitate
naturarum per coniunctionem , fed quia fimul nobis
effecerunt vnum Dominum & Chriftum & filium , id
eft, diuinitas & humanitas, perarcanam illam ineffa
bilemiz copulationem ad vnitatem .
14 . HIERONYMVS in libello aduersùs Helui.
dium , ex profeſſo egregiè defendit virginitatem per
petuam beatæ Marix ,
15 . AMBROSIVS epiftola octogefimaprima ad
De Mariz
virginitate Syrıciu Papam :Sed de via peruerſitatis produntur di-
cere : Virgo côcepit, ſed nõ virgo generauit.Quæ potu-
perpetua..
it ergò virgo cõcipere, potuitvirgo generare, củfem-
per conceptus præcedat, partus fequatur. Sed ſi do
& rinis no creditur ſacerdotü ,credatur oraculis Chri-
Luc . 1 . fti,credatur monitis angelorum dicentium : Quia non
* itc ratum eſtimpoſiibile Deo omne verbum . Credatur ſymbo.
lo Apoftolorum ,quod Eccleſia Romana * intemerarú
femper cuftodit & ſeruat. Audiuit Maria vocem An-
geli , & quæ antèdixerat : Quomodò fiet iſtud? non de
fidegenerationis interrogans, reſpondit pofteà : Eccè
ancilla Domini,cótingatmihifecundùm verbum tu
um . Hæc eft virgo, quæ in vtero concepit, virgo qux
Eſa.7. peperit filium . Sic enim ſcriptum eſt: Ecce virgo in
vtero accipiet & pariet filium . Nó enim concepturam
tátummodò virginem ,ſed & parituram virginem di .
xit. Quæ autem eft illa porta ſanctorum , illa exterior
Ezech.44 . ad Orientem ,quæ manet clauſa, & nemo, inquit,per
tranfibit per eam , nisì ſolus Deus Ifrael?Nónneeſt hęc
porta Maria,per quam in hunc mundū redemptor in-
Matth . 3. crauit? Hæc porta iuſtitiæ ,ſicutipfe dixit:Sinenosim-
plere omnem iuſtitiam . Hæc porta eſt beata Maria : de
qua ſcriptum eſt ,quia Dominus pertranfibit per eam ,
& eric clauſa poft partum, quia virgo concepit & ge-
nuit. Quid autem incredibile, ſi contra vſum originis
naturalis peperitMaria , & virgo permanet, quando
Pſalm.113. contra vſum naturæ mare vidit & fugit, atque in fon-
tem lium Iordanis fluenta remeârunt? Non ergò ex
cedit fidé, quòd virgo peperit,quandò legimus, quòd
Num.20 .
Exod . 14 : petra vomuit aquas, & in montis fpeciem maris vnda
lolidata eft: Non ergo excedit fidem , quòd homo exi-
4.Reg. 6 . uit de virgine, quando petra profluxit, ſcaturiuit fer-
Matth.14. rum ſuper aquas, ambulauithomo ſuper aquas.Ergò
Eſa. 19 . fi hominem vnda portauit, non potuit hominem vir
+ go generare : atque hominem de quo legimus,Etmit-
tet illis Dominus hominéqui faluos faciet eos, & no-
ET
16 . EZECHIELIS quadrageſimoquarto capite :
Dixit Dominus ad me, Porta hæc clauſa erit,non ape
rietur, & virnon tranliet per eam : quoniam Domi
nus Deus Iſrael ingreſſus eſt per eam , eritque clauſa
principi.
PRIORISPetri ſecúdo capite : Deponentes igi
tur omnem malitiam & omné dolū, & fimulationes,
& inuidias, & omnes detractiones, ficut modò geniti
infantes ,rationabiles,fine dolo lac concupiſcite , vtin
eo creſcatis in falutem .
3. ET capite tertio eiuſdem epiſtolæ : Quod & vos
nuncfimilis formæ ſaluos facit baptiſma.
4
4.. AD Hebræos ſecundo capite: Quomodò nos ef
fugiemus, fi tantam neglexerimus falutem , quæ cùm
initium accepiffet enarrari per Dominum , ab eis qui
audiêrunt,in nos confirmata eft,cóteftante Deo fignis,
& portentis , & varijs virtutibus, & Spiritus fanctidiſ
tributionibus fecundùm fuam voluntatem .
5. ET capite ſeptimo: Saluare in perpetuum poteft
accedens per ſemetipfum ad Deum , femper viuens ad
interpellandum pro nobis.
6. Ad Titum tertio :Saluos nos fecit per lauacrum
regenerationis & renouationis Spiritus Cincti, quem
effudit in nos abundè per Jeſum Chriftum Saluatoré
noftrum .
7. IOB decimoquarto capite: Quis poteft facere
mundum de immundo conceptum ſemine? Nónne cu
qui ſolus es ?
8. AD Epheſios ſecundo : Eramus natura filij iræ ,
ficut & cæteri: Deus autem qui diues eft in miſericor
dia,propter nimiam charitatéfuam qua dilexit nos, &
cùm effemus mortui peccatis, conuiuificauit nos in
Chriſto , cuius gratia ſaluati eſtis, & conreſuſcitauit, &
conſedere fecit in cæleftibus in Chrifto Ieſu .
9. AD Romanos fexto : Quicung baptizati ſumus
in Chriſto leſu , in morte ipfius baptizati ſumụs: con
ſepulti enim ſumus cum illo per baptiſmum in mor
tem , vt quomodò Chriftus furrexit à mortuis per zlo.
riam Patris, ità & nos in nouicate vitæ ambulemus .
10 . ET capite octauo : Nihil ergò nunc damnati.
onis eft ijs qui ſunt in CHRISTO IESV, quinõ ſe
cundùm carnem ambulant. Lex enim fpiritus vitæ in
Chriſto Iefu , liberauit me à lege peccati & mortis. Ná
quod impoflibile erat legi , in quo infirmabatur per
carnem , Deus filium ſuum mittens in fimilitudinem
carnis peccati, & de peccato damnauit peccatum in
carne, vt iuftificatio legis implereturin nobis, quino
fecundùm carnem ambulamus, fed fecundùm fpiri
tum . Et paulò pòft: Ergò fratres debitores ſumus nó
carni,vt fecundùm carnem viuamus : fi enim ſecun .
dùm carnem vixeritis , moriemini : ſi autem fpiritu
fa &ta carnis mortificaueritis, viueris. Quicūque enim
fpiritu Dei aguntur, ij funt filij Dei & c. Siautem filij,
& hæredes : hæredes quidem Dei, cohæredes autem
Chrifti, fi tamen compatimur, vt & conglorificemur.
11 . IBIDEM : Quos præſciuit, & prædeftinauit co
formes fieri imaginis filij iui , vt ipfe fit primogenitus
in multis fratribus.

XI

Quid continet articulus quartus, Paſſus fub Pontio Pilato ?

A.#or.ro.f Matth.7.4, A. Oftendit CHRISTVM, cùm præclarè docendi & miracula patrandi
Marede coco0 53.abe finem feciſſet, ſuum pro nobis, qui perieramus, redimendis agonem tan

3.Fehlso cal Home dem abſoluiſſe.Itaque licèt Agnus eſſet abſque macula innocētiſſimus,im .
Ioan. is.b
mò & Deus fimul immortalis, tamen
vt charitaté erga nos ſua maximá'de
a Ioan 15.a 19 6 3.b 12.c clararet, paffus eft ille volés à ſceleſtiſſimis extrema & acerbiſlima quęque :
Matt 27.
Ioan.19 Marais.Luc.s.vndè ncc iudicium impijIudicis Pilati, quanuis iniquiſſimum , neque cru
. Act..3.d
cein
 SYMBOL O. 13

cemprobroſiſſimúfupplicijgenus defugit, mortem pro nobis crudelifficile deHebjina

inam adiens,& fepulturam in alieno etiam monumento delatā non recu Matt.27. 8 Tit . 2.d
Gal.d.2 Efa.s3.d
fans,totum vt fe viuens moriens donaret atq;impénderet mortalibus.
B. Quæ Christ i pallio ,' ſanguis, crux,vulnera&mors,peccatoribuscApoc.s.b puloann...
1.Pet.20Epheſ... b
conſolationé,ſanitatem ,virtuté & vitam continuè exhibent,fitamen pare d Rom.8.C 2.Cor.s.b
mus,& " compatimur capiti,vtitàfimul & conglorificemur. ' Confummatusa.Pom.ba c Heb.s.c
enim factuseſt omnibus obtemperantibusſibi caufa falutis æternæ.
TESTIMONI A.
1. A. ACTORVM decimo capite ait B.Petrus:Vos nouillimus, & viuus,& fuimortuus, & ecce fum viués
ſcitis quod factüeſt verbum per vniuerſam ludçã : in- in fecula feculorum , & habeo clauesmortis & inferni.
cipiens enim à Galilea,poft baptiſmum quod predica- PRIORIS ad Timotheum fexto : Præcipio ti
uit loannes, leſum à Nazareth , quomodò vnxit eum bi coram Deo ,quiviuificat omnia, & Chrifto Iefu ,qui
Deus Spiritu ſancto & virtute, qui pertranfije benefa- teftimonium reddidit fub Pontio Pilato bonam con.
ciendo, & fanando omnes oppreffos à diabolo, quo- feffionem : vt ferues mandatum finemacula,irrepræ
niam Deus erat cum illo : quem occiderunt ſuſpéden . henſibile vſą in aduentum Domini noftri Ieſu Chri
tes in ligno . fti :quem fuis temporibus oftender beatus & folus po
2. MATTHAEI vigeſimoſeptimo: Ieſus auté ite- tens, Rex regum & Dominus dominantium ,qui folus
rùm clamans vocemagna,emifit fpiritum . haber immortalitatem & c.
: 3. MARCI decimoquinto : Et crucifigentes cum , 12. AD Romanos quinto : Vt quid enim Chriſtus,
diuiferunt veftimenta eius, & c. cùm adhuc infirmi effemus, fecundùm tépus pro im
4. ESAIAE quinquagefimo: Corpus meum dedi pijs mortuus eft? Vix enim pro iuito quis moritur:
percutiétibus, & genasineas yellentibus: facié meam nam pro bono forfitá quis audeatmori. Commendat
non auertiab increpantibus & conſpuentibus.Domi- aúc charitaté fuam Deus in nobis, quoniá cùm adhuc
nusDeusauxiliatormeus, ideò nõfum confuſus.ideò peccatores eſſemus, Chriftus pro nobis mortuuseft.
poſui faciem meam vt petram duriſiima, & fcio quo- Multo igicurmagisnunc iuftificati in ſanguine ipfius,
niam non confundar. falui erimus ab ira per ipſum . Si enim cùm inimicieſ
s. ITEM quinquageftnotertio : Quis credidit au- ſemus, reconciliati ſumus Deo per mortem filij eius:
ditui noltro , & brachiū Domini cuireuelatuin eft ? Ec multomagis reconciliaciſalui erimus in vita iplius.
aſcendet ficutvirgultū coram eo , & ficut radix de terra 13. IOANNIS decimoquinto :Maiorem hac dile
ſitienti: non eft fpecies eineß decor : & vidimus eum, étionem nemo habet, vt animam ſuam ponat quis pro
& nó erat aſpectus, & deliderauimus eum : Deſpectum amicis ſuis.
& nouiſtimum virorum, virum dolorú & fcienté in- 14 . ITEM decimooctauo : Iefus itaqz fciens omnia ,
firmitatem : & quali abſconditus vulcus eius & deſpe. quæ vetura erant fuper ſe, proceſlit, & dixit eis : Quen
etus, vnde nec reputauimus eum . Verè languores no. quæritis? Reſponderunt ei, IESVM Nazarenum , & c .
ftros ipfe tulit, & dolores noftros ipſe portauit : & nos 15 . ET decimonono capite : Nonhabentespotefta
putauimus eum quali leproſum, & percuſſum à Deo tein aduersùm me yllam ,nisitibi datum effet deſupèr.
& humiliatū . Ipfe autvulneratuseſtpropter iniquita- 16. CAPITE tertio : Sicut Moyſesexaltauitferpen.
tes noftras,attrituseft propter fcelera noltra: diſcipli- tem in deferto, ità exaltari oportet filium hominis: ve
na pacis noſtræ ſuper eum , & liuore eius fanati fumus. omnis qui credit in ipfum , no pereat, fed habeat vitam
Omnes nosquaſi oues errauimus, vnuſquiſqz in viam æternam . Sic enim Deus dilexit mundum , ve filium
fuádeclinauit :& pofuit Dominus in eo iniquitatem fuum vnigenitum daret:veomnis quicredit in eum,
omniūnoftrûm . Oblatus eſt, quia ipſe voluit, & non non pereat, ſed habeat vitam æternam.Non enim mifit
aperuit os ſuü:ſicutouis ad occifionéda cetur,& qua- . Deus filium ſuum in mundū, vt iudicet mundum, fed
fiagnuscorã condente ſe obmutefcet, & nó aperietos vt falueturmundusper ipſum .
fuú. De anguſtia & de iudicio fublatus eft: generatio- 17. ITEM capiteduodecimo:Ego fiexaltatus fue.
nem eius quis enarrabic ? quia abſciſſus eſt de terra vi- ro ,à terra ,omnia traham ad meipfum : hoc autem di.
uentium : propter ſceluspopuli mei percuſii eum. Et cebatfignificans quamorte effetmoriturus.
dabit impios pro fepultura, & diuitem pro morte fua: 18. MATTHAEI vigeſimoſeptimo: Etvinctüad .
eô quòd iniquitatem non fecerit,neş dolus fuerit in duxerunt eum , & tradiderunt Pontio Pilato præſidi.
ore eius.Tradidit in mortem animam ſuam , & cum Et dimificillis Barrabam : leſum autem Aagellatū tra
fceleratis repuratuseft :& ipfe peccata multorum tu. didit eis ,vt crucifigeretur.
lit, & pro tranfgrefforibus orauit. 19 . MARCI decimoquinto : Pilatus autem volens
6. TOANNIS primo : Altera die vidit Joannes Ie- populo ſatisfacere,dimilit illis Barrabam , & tradidit
ſum venienté ad fe, & ait: Eccèagnus Dei,eccequi col- : Ieſum flagellis cæſum , vt crucifigeretur.
lit peccata mundi. 20. LVCAE vigefimotertio: Et Pilatusadiudicauit
7 : AD Hebreos feptimo: Talis enim decebat vt no . fieri peticionem eorum . Dimifit autem illis cum, qui
bis effet Põrifex,fanctus,innocés impollurus,fegrega- propter homicidium & feditioné miffus fuerat in car
tus à peccatoribus, & excelfior celistactus, qnö habet cerem ,quem petebant : Ieſum verò tradidit voluntati
neceflitaté quotidiè (quéadmodum facerdotes) priùs eorum .
pro fuis delictis hoftias offerre,deindepro populi . 21. IOANNIS decimonono : Tunc ergò tradidit
8. PRIORIS Petri primo capite : Redempti eftis eis illum , vt crucifigeretur.
precioſo fanguine quaſi agni immaculati Chriſti & in- 22. ACTOR VM decimotertio :Nulla cauſam mor .
contaminati. tis ( inquit Paulus) inuenientes in eo ,petierunt à Pila
9. ETſecundo capite. Qui peccatú non fecit ,necin . to , vtinterficerét eum .Cumz colummåſſentomnia,
uentus eft dolus in ore eius. Qui cùm' malediceretur , quæ de eo fcripta erant,deponentes eum deligno, po
no maledicebat: cùm pateretur,non comminabatur: fuerunt in monumento .
tradebataūtiudicáciſe iniuſtè :quipeccatanoftra ipſe 23. SAPIENTIAE fecundo: Dixerút impij,cogi
pertulit in corpore fuo fuper lignü : yo peccatis mor- tantes apud fe no recte. Circunueniamus iuftú, quo
tui,iuftitiæ viuamus: cuiusliuore ſanati eftis. niá inutilis eft nobis, & cótrarius eft operibus noftris,
10. APOCALYPSIS primo : Ego ſum primus & & improperat nobis peccata legis , & diffamat in
B 3 nos
 DE FIDE
nos peccata diſciplinæ noftræ. Promittit fe fcientiam
Dei habere, & filium Dei fe nominat . Factus eſt no-
bis in traductionem cogitationum noftrarum . Gra-
uis eft nobis etiam ad videndum :quoniam diffimilis
eft alijs vita illius, & immutatæ ſunt viæ eius.Táquàm
nugaces eſtimati ſumus ab illo,& abftinet fe à vijsno-
Atris tanquàm immunditijs, & præfert nouiſſimaiu-
Atorum &gloriatur
, patrem fe habere Deum . Videa
mus ergò fi fermonesillius veri ſint, & tentemus quæ
ventura ſunt illi, & ſciemus quæ erunt nouiſiimail :
lius.Sienim eft verus filius Dei, ſuſcipiet illum , & li.
berabicillum de manibus contrariorů. Cótumelia &
torméto interrogemuseum , vt fciamusreuerentiam
eius, & probemus patientiam illius . Morte turpiſima
condemnemuseum :erit enim ei reſpectus ex Termo-
nibus illius . Hæccogitauerunt, & errauerunt: excęca-
uit enim illos malitia eorum .
24. AD Hebrços duodecimo: Afpicientes in autho-
rem fidei, & conſummatorem leſum , qui propofi-
to fibi gaudio ſuſtinuitcrucem , confuſione contem
pta,atquein dextera ſedis Dei ſedet. Recogitate enim
eum , qui talem fuftinuit à peccatoribus aduersùm ſe-
metipſum contradi& ionem : vt nè fatigemini animis
veſtris deficientes. Nondùm enim vfq ad ſanguinem
reftitiftis,aduersùs peccatum repugnantes.
25. AD Philippenſes ſecundo : Humiliauit ſemets
ipſum , factus obediens vſqueadmortem ,mortem au
tem crucis .
26 . AD Romanos quinto , vt ſuprà,teſtimo. duode.
cimo.
27. MATTHAEI vigeſimoſeptimo: Et accepto
corpore, Ioſeph inuoluit illud in findone munda : &
pofuit illud in monumento ſuo nouo, quod exciderar
in petra.
28. AD Titum fecúdo: Quidedit femetipfum pro
nobis, vtnos redimeret ab omni iniquitate, & mun-
daret ſibi populum acceptabilem , ſectatoré bonorum
operum .
ET
29. AD Galatasprimo : Quidedit ſemetipſum pro
peccatis noftris,ve eriperet nos de preſenti ſeculones
quam , fecundùm voluntatem Dei & Patris noftri.
30. ESAIAE quinquagefimotertio : Ipfe peccata
multorum tulit.
1. B. PRIORIS Petri primo : Scientes quòd non
corruptibilibus auro vel argento redempti eftis de
vana veſtra cóuerfatione paternæ traditionis : fed pre
cioſo ſanguine quaſi agni immaculati Chrifti & in
contaminati.
2 . PRIMAE Ioannis primo : Siautem in luce am
bulamus,ficut & ipfe eft in luce : ſocietatem habemus
adinuicem , & fanguis Ieſu Chrifti filij eius emundac
nos ab omnipeccato .
3. APOCALYPSIS primo: Qui dilexit nos, &
lauit nos à peccatis noftris in ſanguine fuo.
4. AD Epheſios primo : In quo habemus redem .
ptionem per ſanguinem eius(remiffionépeccatorum )
fecundùm diuitias gratiæ cius.
5. AD Romanos octauo : Ipfe enim Spiritus teſti
monium reddit Spirituinoftro , quòd fumus filijDei.
Si autem filij, & hæredes: heredes quidem Dei, cohæ
redes autem Chrifti: fi tamen comparimur, vt & con
glorificemur. Exiſtimo enim quòd non ſunt condigne
paſſiones, & c.
6. POSTERIORIS ad Corinthios primo: Sci
entes quòd ficut focij paflionum eftis, fic eritis & con
folationis.
7. POSTERIORIS ad Timotheum fecundo :
Ideò omnia fuftineo proprer electos, vt & ipfi ſaa
lutem confequantur , quæ eſt in Chrifto Ieſu cum
gloria cælefti . Fidelis Termo:Nam fi commortuiſu .
mus, & conuiuemus : li fuftinebimus , & conregna
bimus .
8. AD Hebræos quinto : Et quidem cùm eſſet filius
Dei,didicit ex ijs quæ paſſus eſt,obedientiam : & con
fummatus, factus eſtomnibus obtemperantibus fibi,
cauſa falutis æternæ .

XII '

Quis vfus & fru& tusineo eft, quod crncem Chrifti digitis efformamus,Gea
frontem conſignamus ?

Tertul.decoron.militis.A. Hunc fanè ritum & ' veterum pietas & conſtans Eccleſiæ conſuetu
37. Augaf.de Catech.rud:do nobis commendat. Ac
primùmhinc excitamur ad gratam memoriam

nezian. Orat.,.in Julian.ſummi myſterij atq; beneficij, quod nobis in cruce pera & um ac ampliſſi
virg.epift.22.& ad Fabiol.mè donatum fuit.

& inca. 9.Ezech. Chryfo:B. Deindè prouocamur ad veram ſanctamque gloriam & totius falutis
lib.6.cap.1.Eftam.in lib.noftræ ancoram in cruce Domini noftri defigendam .
dindiuen quang.Rub.lib.C. Efthoc præterea teſtimonium , noscum inimicis crucis Chriſti Iudęis
lib.6.c.io.Cori.careen .ac Ethnicis nihil habere commune, ſed contra hos omnes liberè profiteri
demonft.aduersusGenti-quem colimus,Dominum Ieſum & hunccrucifixum .
les, quòd Chriſtus fit Deus.
D. Hoc etiam fignaculo ad patientiæ ſtudiú incitamur, vt fiæternæ glo

riæ cupidi ſumus,(eſſeverò debemus omnes) crucē quam colimus, & viam
b. Matth.16.d Luc.9.c crucis • duce Chriſto non grauatìm amplectamur.

Athan vita
Hicro.in in vita diAnton , E. Neq; minùs arma hinc vi& ricia petimus ° aduersùs Satanam olim cru
B.Hilarionis
Ignat. ad Philip
cis virtute proftratum ,immò & contra omnes noftræ ſalutis aduerſarios
ità communimur.
d Ambrof.ferm.43.
F. Demùm , vt auſpicatiùs ' ordiamur, & maiorem in rebus gerendis
ſucceſſum cxperiamur, hoc crucis illuſtre trophæum arripimus, & in hoc

e. Eufeb.lib.4;& z devitaſignoºvi & uri, ſæpè dicere non dubitamus : In nomine t Patris, & Filij,
cap.j.&lib.7.ca.47. &49 Spiritus fancti.

TETSI
1
 S Y M B O L 0. 15
TESTIMONIA .

1. A. TERTVLLIANVS de Corona militis tra- in parietibus, & in feneftris, & in fronte quoquè ac Fronti,patic
Ex tradit.nö ditiones non ſcriptas enumerans : Adomnem , inquit, mente magno ſtudio crucem inferamus. Id enim falu -ftri ,& fence
tibus imp
s ri
feripta, Cru- progreffum atque promotum , ad omnem aditum & tis noftræ , id communis libertatis, id manſuetudinis mitur.
frontem tere. exitum , ad veſtitum & calceatum ,ad lauacra, ad men . atque humilitatis Domini fignum eft. Quando igitur
bant antiqui fas, ad lumina , ad cubilia, ad ſedilia , quacunque nos cruce te fignas, vniuerſam tecum crucis caufam ver- In formatióe
Chriftiani ad cöuerfatio exercet, frontem crucis fignaculo terimus. te, & iræ ac reliquarum paſtionum incendia extingue : crucis quid
oēm actionē. 2.
BASILIVS Magnus in libro de ſpiritu ſancto , quando tecrucefignas,magna tuam frontem arnia fi- cogitandum .
capite vigefimoſeptimo, Traditiones Apoftolicas non dutia, libertate animum munias: nec enini later vos
fcriptas inmedium adducturus, Quod genus eft, (in- quænam fint, quibus libertate donati fumus . Paulus
Cornucis figno quit) vteius quod primum eft & vulgatitiimum , pri- enim cùm ad capeffendam veram hanclibertatem nos
Chriſtiani ex mo loco commemorem : vefigno crucis eos, qui fpem hortaretur, ad crucis & fanguinis Dominici memo
tradit. Apot, collocârunt in Chriftum , fignemus, quis ſcripto do- riam reduxit , dicens : Precio emptieftis, non fitis fer- 1.Cor.6 .
cuit ? ui hominum . Precium autem hîc crucem appellauit ,
3. AVGVSTINVS in libro de Catechizandis ra- quam nõfimpliciter digito in corpore,fedmagna pro
dibus, capite vigefimo : Chriſti paffionis & crucis fi fectò fide in mente priùs formare oporter . Nam fihoc
gno in fronte hodiè tanquàm in poſte lignandus es, modo eam facieituę impreſleris,nullus ſceleſtorūdę- Dæmones fi
omnes Chriſtiani ſignantur. monum , cùın haftam videat, qua letale vulnus ſuſce- gnum Crucis
4. ET tractatu centeſimo decimooctauo in Euan- pit,congredi tecum audebit . Nam fi cùm folummodò timent,
gelium Ioannis : Quid eſt quod omnes nouerunt, fi- loca, in quibuscapite damnari pænas perfoluunt, vi
Sine Crucis gnum Chrifti,nisì crux Chrifti? Quod fignü nisì ad- demus, ingenti horrore concutimur: quid paſſurum
figno Sacian hibeatur fiue frontibus, fiue ipli aquæ qua regeneran- putas diabolum ,fimucronem tenere te viderit,quo
perficiuntur. tur, fiue oleo quo chriſinate vnguntur, fiue facrificio vires eius Chriſtus diſſoluit, & quo caput draconis
quo aluntur, nihil eorum ritè perficitur. magno ictu rotauit? Noli ergo tanto tu bono verecun- De Cruce no
5. GREGORIVS Nazianzenus in orationepri. dari, nè, quando in maieſtate fua veniet Chriſtus,deverecundan
dum ,
ma contra Iulianum Imperatorem apoftatam : Quod à te verecundetur. Tunc enim fignum hoc ſuper radios
pluribus commemoratur, nec à Iuliani moribusab- folis coruſcans,ante Chriftum videbis. Hoc fignum
horret,orationeperfequar. Deſcendebat in quoddam & priſcis & noftris temporibus, clauſas ianuas reſe
adytum pleriſq inacceſſum & horrendum , comitem rauit, hoc venenorum vires extinxit , hoc feroces be
eum habens,qui multis adytis dignus erat ,hoceft, ho- ftias repreſfit, hoc letales ferpentum morſus curauit.
minem huiuſmodi rerum ſapientia fiue ſophiſtica in- Erenim liportas inferni perfregit , fi cælorum oftia re- Virtus figni
Crucis .
ſtructum . Vtautem egregium virum progredientem clufit, ſi paradiſi renouauit ingreffum , fi diaboli ner
terrores adoriricæperunt, ac ſubindè plures & for uos recidit: quid mirum , fi peftifera venena, atroces
midolofiores ( ſonos quoſdam infuetos aiunt tetroses beftias, alia huiuſmodi ſuperauic ? Hoc igitur in
odores atque ignea ſpectra, acneſcio quas nugas & de. mente tua inſculpe, & animarūamplectere faluté & c .
liramienta ) re inopinata perculſus, ( harū enim rerum 10 . HISTORIAE Tripartitæ libro fexto , capite
ftudium ſerò amplexus fuerat) ad crucem vetusop re- primo : ex hiſtoria Eccleſiaſtica Theodoreti , lib, ter
Iulianus Apo medium confugit,eo'p fe aduerſus terrores confignat, tio, capite tertio : Cæpit igitur lulianus Imperialia
à dæmõibus, eum , quem perſequebatur, in auxilium aſciſcit. Ac ſceptra deſiderare. Quamobrédiſcurrens per vniuer's
Crucisligno quæ fequuntur,magis tremenda. Valuit fignaculum , ſam Hellada, vatesquærebat reſponſa reddentes, con
cos profligar. ceduntdæmones,pellūtur timores . Quid deindè? Re. ſulens an ad fuum imperium perueniret, inueniti vi
uiuiſcit malum, rursùs ad audaciam redit, rursùs ag- rum ,qui illi deſiderata ſe dicere faceretur. Is cum per
greditur,rursùsijdem terrores vrgent:rursusobiecto ducens ad quendam idolorum locum , & introducens
lignaculo dæmones conquieſcunt, perplexuso hæret in adytum , ſeductores dæmones euocauit. Quibus lo- Iulianus apo.
dilcipulus. Ac ſacrorum antiſtes & magiſter ipſius la. lenniter apparentibus, terrore compellitur lulianus figno ftara Crucis
dæmo.
teri hærere peruersè veritatem exponit.Abominatio- in fronte ſua crucis formare fignaculum . Tunc dx. nes fugat.
ni illis fuimus,inquit,non terrori: vincit quod peius mones trophæi dominici figuram reſpicientes, & fux
eſt . Hæc enim loquitur ,& locutus perſuadet,perſua- ' recordati deuictionis,repentè diſparuerút. Quod co .
ſum's diſcipulum ad perditionis barathrum ducit . gnoſcens Magus, cæpit inculpare Iulianum . At ille &
6. HIERONYMVS ad Euftochium de cuſtodia terrorein fignificauit, & de crucis le dixit obftupuiſſe
Ad omnem virginitatis, epiftola vigefimaſecunda : Ad omnem virtute, eò quòd videntes hoc lignum dæmones eua
actu manus actum ,ad omnem inceſſum manus pingat crucem . nuiſſent. Porrò Magus : Non hoc ſufpiceris , inquit , ô
pingat crucē.
7. IDEM ad Fabiolam de veſte Sacerdotali,epiſto. bone vir, eos timuiſſe licur ais, ſed abominatihocli
Exod 28. la centeſima vicelimaoctaua : Quod olim in lamina , gnum potiùs,abſceſſerunt.Erità capiens miſerū ,odio
Signum cru- monitrabatur,in figno oftenditur Crucis.Tuncfignū, ' repleuit Chriſtiani ſignaculi lulianyın.
cis olim pre-iuxta Ezechielis vocé, gementibus figebatur in fron
figurarum 11. EPHRAEM Syrus in libro de vera poenitentia ,
.
Ezech.9 . te: nunc portantes Crucem, dicimus : Signatum eſt ſu- capite tertio : Nos Chriftiani à Gentilibus ac ludæis Poftes Cruce
coronandi.
Pfal.4 . per nos &c. declinemus , poftes noſtros precioſa ac viuifica Cru
8. IDEM Hieronymus in caput nonú Ezechielis, ce coroņemus,dicétes cum Apoftolo Paulo :Mihi ab. Gal.b.
ſuper ea verba : Omnem autem ſuper quem videritis fit gloriari, nisi in Cruce Domini noftri Ieſu Chriſti.
Thau Hebræ-Thau , nè occidatis :Antiquis (inquit) Hebræorum li- Pinigamus in ianuis, atq; in frontibus noftris, & in ore, Signum cru :
um formam
crucis habet. teris, quibus vſque hodiè vtuntur Samaritani, extre & in pectore atque in membris omnibus viuificum fi- bus membris
maThau litera ,crucis habet ſimilitudiné,quein Chri gnum . Armemur inſuperabili hac Chriſtianorum ar- pingendum.
ftianorum frontibus pingitur, & frequenti manus in. matura. Ea enim victrix eft mortis, fidelium fpes, lux Crucis com
ſcriptione lignatur. orbis terræ ,paradili referatrix, profligatrix hærelum , mnendatio.
9. CHRYSOSTOMVS homilia quinquagefi- monachorum adminiculum , firmamentum fidei,nta
maquinta in Matthæum : Sed veluti coronam , fic lxto gna falutarisa cuſtodia, & gloria perpetua Orthodo .
Per crucem animo crucem Chrifti circunferanus . Omnia enim xorum in æternum . Hanc ô Chriſtiane armaturā die. Armatura.
tur omnia, quæ ad falutem noftram conducunt, per ipfam con bus fingulis & noctibus, horis ato momentis in omni
quæ ad falu- fummátur. Nam cùm regeneramur, crux Domini ad- loco circunferre non delinas, nihilo fine ipfa pesti
té conducüt . eft: cùm facratiflimo alimur cibo, cùm in ordine con cias : ſed fiue dormias, fiue iter agas, liueeuigiles, fiue
fecrandi ftatuimur, vbiquè ac femper id victoriæ infi- operi infiftas , fiue manduces, ſiuebibas, fiue maria na.
gne nobis aliiftis : quapropter & in penetralibus, & uiges ,liue tranſmittas fumina, hac te lorica circunte
ge ,mem
 16 DE FIDE
ge , membraip tua omnia falutari ſigno exorna, atque
circupſepi, & non accedent ad te mala . Hoc enim fi .
Fugardamo- gno con pecto ,aduerſariæ poteftares conterriræ , tre-
ncs.
mentesaz recedunt.Cruxipla Chrifti veraciter fancti-
ficauit orbem , fugauit tenebras, lucem reuexit.Hęc
eliininauit errores ,viamé monftrauit. Hæcab Ortu
folis & Occaſu ,à Septétrione & Meridie , collegit gen-
tes, atqz in vnam Ecclefiam , in vna fide, ſub vno capite
in charitate connexuit . Hæc Orthodoxorum inexpu-
gnabilis murus eft.
12 . ORIGENEShomilia octauain diuerſos euan-
gelij locos : Erlij Dei humilitas, noftra fublimitas eft:
illius crux ,noftra victoria eft:illius patibulum ,nofter
triumphus.Gaudentes ſeuemushocfignum , in hume . crūcifixum confiteri, ſed in fronte confidenter figna- Fronși crux
ris noftrisvictoriarum vexilla portemus. Immortale
Dæmões cru .
cem timent lauacrum portemus in frontibus noftris.cùm dæmo-
frontibus im .nes viderint,contremiſcent. Qui aurata capitolia non
prefiam . timent, crucem timent.Qui contemnunt fceptra rega-
-lia , & purpuras Cæſarum & dapes, Chriftiani ſordes
Ezech ...
& ieiunia pertimefcunt. Deniqz in Ezechiele Prophe-
ta cùm omnes qui miflus fuerat Angelus occidiffet,
& interfe &tio coepiffet à fan &tis, illi tantūmodò ſofpi-
pictura
refert. ces reſeruantur, quos T tau literæ ,id eft,crucis
Thau crucis
figurá
fignauerat. Exultemus itaq , fratres chariſlimi, & ad
crucis fimilitudiné fan &tas in cælum leuemus manus:
cùm licnos Demones armatos viderint, opprimétur .
Exod .17 Quandò Moyfes erectas habebatmanus,vincebatur
E T
15. CYRILLVS Archiepiſcopus Hierofolymita
nus Catecheſi quarta illuminatorum : Multi quidem
aliâs quoq crucifixi funt, fed cuius alterius crucifixi
inuocatio demones expulit:Non pudeat itaqz noscru
cis Chriſti.Quòd fi aliquis id occultet,tu manifeftè fi- Demones fiue
gnate cruce
infronte,vedemonesſignum regis viden-gimust fignum
tes,trementes procùltugiant. Facautem hocfignum ,
& manducans , & bibens,& fedens, & ftans, & loquens, In omni ne,
gocio ,co vie
& ambulans: in ſumma,in omni tuo negocio. dum .
16. IDEM in catecheſi decimaterria illuminatorum :
Inſitum igitur eft lignum vitę in terra , vt maledicta
terra deinceps frui poſſet benedictione, & vt liberen
tur, viuificentura mortui . Non pudeat igitur nos,
culum crucis digitis imprimatur, & in alijs omnibus imprimenda,
crux fiat : In panibus comedendis & in poculisbiben- actione veen
dis, & in egreffu & ingreffu , ante ſomnú, recumbendo dum .
& furgédo, eundo & quieſcendo. Magnahęceſt cufto
dia, que propter pauperes gratis datur : fine labore
propter infirmos, cùm à Deo fithęcgratia, fignüfide- Signum fide,
lium , & timor demonum : Triumphauit enim de illis lium & timor
Dæmonum .
in hocligno . Oftenta illud audacter.Quandò enim via
derint crucem , recordantur crucifixi. Metuunteum ,
qui contriuit capita draconis.Nec proptereà quòd eft
gratuitum , contemnas hocfignaculum : fed ideò ma
gis venerare benefactorem .
17. CHRYSOSTOMVS in demonftratione ad .

Crucis figurá Amalech . Si paululùm illęconciderant, inualeſcebat. uersùs Gentiles ,quòd Chriſtus fit Deus: Veruntamen
homincs ,na Antennæ nauium , velorum cornua, ſub figura noftræ hocmaledictum h , oc abominabile, hoc extremi ſup
ues & aues crucis volitant.Aues quoq ipfæ quandò in Tublimiora plicij fymbolum , crux, diadematibus & coronis cla
repræſentät. obuoluuntur, & pendent per aëraextenfis alis, imitan- rius factum eſt. Neque enim fic regia corona orna
tur crucé . Sed & trophça ipfa & victoriæ triumpho. tur caput, vt cruce, quæ omni cultu dignior : &quam
rum ornatæ,cruces ſunt: quas non ſolùm in frõtibus, omnes priùs abhorrebant, eius figurā tantoperè qux- Figura Crucis
ſed & in animabus quoquè noſtris habere debemus : runt : atque adeò vbiquè ea inuenitur apud princi- quàm fre .
Pſalm.go. vecàm ficfuerimus armati, calcemusſuperafpidem pes, apud fubditos, apud mulieres, apud viros,apud quensapud.
& bafilifcum in Chrifto Ieſu . virgines, apud nuptas, apud feruos, apud liberos :
13. RVFFINVS libro fecundo Ecclefiafticęhiſto- fubinde omnes ea ſe fignant, inſcribendo in nobilif.
riæ ,capite vigefimonono : Sed & illud apud Alexan- fimum membrum noftrum . In fronte enim noftra,
driam geftum eft, quod etiam Thoraces Serapis, qui quafi in columna quotidiè figuratur. Sic in ſacra men
per fingulas qualquedomos in parietibus, in ingrelii- fà, fic in ſacerdotum ordinationibus, fic iterùm cum
bus, in poftibus etiá ac feneftris erant, ità abſciſti ſunt corpore Chrifti, in myfticis cænis fulget. Hanc vbi.
omnes & abraſi, vt ne veſtigium quidem vfquàm ,vel que celebrari videre licet, in domibus, in foro ,in ſoli
nominis appellatio, aut ipfius, aut cuiuslibet alterius tudine, in vijs, in montibus, in collibus, in vallibus,
Crucisdomi,dæmonis remaneret: fed pro his crucis Dominicæ fi- in mari, in nauigijs & inſulis, in le&tis, in veftibus,
port bus, fe- gnum wuſquiſque in poftibus, in ingreſſibus, in fe in armis, in thalamis, in ſympoſijs, in vafis argenteis,
neftris,paric- neftris, in parietibus, columnisé depingeret. Quod in aureis, in margaritis, in murorum picturis, in cor
tibus&. co. cùm factum eſſe hi qui ſuperfuerant ex Paganis,vide- poribus brutis malè affectis, incorporibus à dæmo
rent, in recordationem rei magnæ ex traditione fibi- nibus obſeſlis, in bellis,in pace ,in diebus, in no & ibus,
Signūhoc in- metantiquitùs commendataveniſſe perhibentur. Si- ' in delicatorum choreis,in monachorum ordinibus:
ter Sacerdo- gnum hocnoftrum Dominicę Crucis inter illas quas adeò certatim donum hoc mirabile rapiunt omnes .
tales literas dicunt ispatıxko, id eft, facerdotales literas habere Ae- Mira eft hæc gratia,nullus confunditur, nullus erube
habebane
Acgyptij. gyptijdicuntur, velut vnum ex cæteris literară , quæ fcit, cogitans quòd maledi&tæ mortis fymbolum fue
apudillos ſunt, elementis . Cuius literæ ſeu vocabuli rit: ſed omnesipſo magis ornãtur, quàm diademacum
hanc eſſe aſſeruntinterpretationem ,VITA VEN- coronis, vel multis gematis monilibus & torquibus. )
TVRA. Dicebantergò hi, qui tunc admiratione rc , Et non ſolùm nô fugitur,ſed & deſideratur & adama
rum geftarum conuertebantur ad fidem ,ità fibi ab an- tur, & oés de ea foliciti ſunt, & vbiq fulget, & fparfa
tiquis traditum , quòd hæc quæ nunccolútur, tam diù eft in parietibus domorum ,in culminibus, in libris,in
ftarent, quàm diù viderent lignüiftud veniſſe,in quo ciuitatibus, in vicis, in locis quæ habitátur, & quęnon
effet vita. Vndèaccidit ,vtmagìs hi qui erant ex Sacer- habitantur.Et paulò pòft :Ipſum ergò hoc lignum , in particulas li
dotibus vel miniftris templorum ,ad fidem conuerte. quo pofitú fan &tum corpus Domini& crucifixū,qua- sui fcopis
rentur, quàm illi quos errorum pręſtigiæ & deceptio- renam habere totus orbis ità contédit, vt qui paruum defiderabant
num machine delectabant. quiddam cx illo habent, hoc auro includant, tam viri olim Chriſti.
14. NICEPHORVS libro decimooctauo hiſto- quàm mulieres, & ceruicibus fuis aptent, hinc valde ani,
riæ Eccleſiaſticæ,capite vigeſimo:Turcos quos Chof- honeſtati & magnifici, & muniti & prote & i, licèt con- fas decollo
roës Conftantinopolim miſerat ftigmaticos, liquate demnationis fuerit lignum ? protectionis
atramento cruces in frontibus impreſſas Imperator 1. D. MATTHAEI decimoſexto: Siquis vult poft caufa fufpen .
habere videns, interrogauit, quánam gratia que non me venire,abneget ſemetipſum , & tollat crucéſuam ,
colerent circunferrent figna ?Illi grauem ante plures & ſequaturme.
Peftis in Per.
annos in Perſide & patria ſua peftem coortam eſſe di- 2 . LVCAE nono : Siquis vult poft me venire, ab
fia ſigno cru .
cis fróti Tur .xerunt, à qua quum multimortales infe& iinterirent, neget ſemetipſum , & tollat crucem ſuam quotidiè, &
corú impref- Chriſtianos quofdam ,qui ibì fuêre,hominibus,fi hoc ſequatur me.
ſo repellitur. feciſſent, faluti ſuæ conſulturos eſſe, regionem cam 33.. " PRIORIS Petri tertio : Siquid patimini pro
à luetaliintactam liberatamą fore perfuafiffe :Idità pter iuftitiam , beati. Melius eft enim vebenefacientes
effe ab eis factum . ( li voluntas Dei velit) pati, quàm malefacientes: quia
& Chri.
 SYMBOL O. 17
& Chriſtus ſemel pro peccatis noftris mortuus eft,iu- cùm notitia eram , & familiari colloquio ab eo digna .
Auspro iniuſtis,vt nos offerret Deo ,mortificatos qui- ti , narraret, & fermonem iureiurando confirmaret,
dem carne, viuificatosáutem ſpiritu. cui dubium effe poterit , quin fit rei ità commemora
4. ET ſecundo capite eiufdé epiftolæ : Hçc eft enim tæ fides omninò adhibéda: pręfertim cùm tempus pe
gratia ,fipropter Dei conſcientiam fuftinet quis triſti- fteà conſequutum ,ratum orationi teſtimonium dede
rias, patiens iniuftè. Quæ enim eft gratia,li peccantes, rit ? Cùm iam ſolad medium cælum aſcenderat, die in Conftátinus
& colaphizati ſuffertis? Sed fi benefacientespatienter pomeridianum cempus paulatim inclinante, dixit fe videt in cælo
fuftinetis,hæc eft gratia apud Deu . In hoc enim vocati crucis fignum exlucis fplendore figuratú,in ipſo cælo crucis fignú.
eftis: quia & Chriſtus paltus eft pro nobis ,vobis relin- foli imminés manifeftè oculis aſpexiſſe,in'oz eo infcri
quens exemplum , vt fequamini veftigia eius. ptionem cöfignatam , quæ hæc verba complectebatur,
1. E. ATHANASIVS in vita beati Antonij,ità re- ÎN HOC VINCES . Admiratio ingens ipſum & In Crucis fi.
fert Antonium ad demones dixiſſe : Si quid valetis , fi totum exercitum , quieum quopia iter facienté comi- Conftantini.
gno victoria
vobis in me poteftatem Dominus dedit , ecce pręſtò tabatur,ato adeò huius prodigij ſpectator factus erat,
ſum ,deuorate cóceſſum.Si verò non poteftis,curfru- inceſlit. ET capite vigefimotertio : Se dubitatione
Murus aduer- ftrà nitimini ? Signū enim crucis & fides ad Dominú, admodùm intra fe diftrahi, quid tandem iftud often
susDemones inexpugnabilis nobis murus eft.Ité in concione quam fum fibi vellet, afferuit. Atque eum diù multumiz de
bilis ndes ca ad fratres fuoshabuit : Solé nocte veniétes demones, co cogitantem oppreſlit nox. Ibi ei dormienti
Chri- Chriſtus is,
& lignum angelos Dei ſe fingere, laudare ftudiū , mirari perſeue- ftum
Dei cum figno in cælomonftråto viſum effe , prę- bet fignü cru.
Crucis .
rantiam , futura præmia polliceri. Quos cùm videri- cepiffe , vtexcmplari ad imitationé illius figni, quod in praefidiurna
comatu . tis, cam vos quàm domos veſtras crucisarmate ligna- in cælo apparuerat,fabricato ,eo tanquàm pręlidio in cótra hoftes,
moncs. culo, & confeftim foluentur in nihilu : quia metuunt prælijs cum hoftibus committendis vteretur. ITEM
illud trophçum ,in quo Saluator aëreas expolians po- capite vigefimoquarto : Ille, fimularą dies illuxit,
teftates, eas fecit oftentui. .
ſurgens, primùm arcanum illud viſum amicis expo
2. HIERONYMVS in vita beati Hilarionis :Qua nit : deinde artificibus, qui aurum & lapides precio - Crucis effigi.
dam nocte cæpit infantum audire vagitus,balatus pe- fos affabrè fculpere norant, accerfitis, medio inter il - es auro & la
corum, mugicus boum, plan &um quali mulieru, leo- los loco aſlider, verbis figni deſcribit effigiem , eam cioſis
pidibusadum
pre
num rugitus, murmur exercitus, & rursùs variarum auro & lapidibus preciofis imitatione adumbrare brata.
portenta vocũ, vt antè ſonitu , quàm aſpectu territus mandat. Quam quidem effigiem ,contigit, vt nos ocu
cederet. Intellexit dæmonum ludibria : & prouolutus lis olim contemplaremur : Ipfe enim Imperator ,Deo
Crucis Chri- genibus,Chriſticrucélignauit in fronte. Talió arma- illud largiente, eam nobis oſtendere dignatus eſt. De
ki fignūfron. cus cafide, & lorica fidei circundatus, iacens fortiùs indè capite vigefimoquinto ponitur deſcriptio vexil
ti imprimit
Hilario con pręliabatur,amodò videre defiderans, quos horrebat li inſtàr crucis fabricati, quod nunc Romani LAB A. Labarum .
tra Diaboli audire, & folicitis oculis huc illucas circüfpiciés. Cùm ivm appellant. Ac deinde : Ifo igitur falutari ſigno
praktigias. interim ex improuiſo ſplendente luna, cernit rhedam (inquit) Imperator tanquàm hoftilis cuiufo & infe
feruentibus equis ſuper ſe irruere : cumqz inciamålſet itæ violentiæ propugnaculo ſemper vſus eft. Cuius Propugnan
Ieſum , ante oculos eius repentino terræ hiatu pom- expreffæ fimilitudines mandauit, vt yniuerſum exer- cnlum .
pa omnis abſorpta eſt. Ibidèm : Ea tempeſtate terræ citum perpetuò antecederent . ÉT eiuſdem libri ca.
motu totius orbis, qui poft luliani mortem accidit, pite trigefimotertio : In vrbe media , quæ præ cæte
maria egreffa funt terminos fuos, & quafi rurſum De- ris principem locum facilè obtinet, ( Romam intel
us diluuium minaretur, vel in antiquũ chaos redirent ligit ) ingens iſtud trophæum contra hoftes erexit :
omnia, naues ad prærupta de latere montium pepen- & hoc falutare ſignilim characteribus,qui nullo mo
derunt. Quod cùm viderentEpidauritani, frementes do deleri poterant , in eo inſculptis , Romanorum , Propugnacu
fcilicet fluctus, & vndarū moles, & montes gurgitum alioruma omnium imperio fubie& orum propugna- imperij.
littoribus inferri ,verétes quod iam eueniſfe cernebát, culum elle demonftrauit, palam omnibus propo
nè oppidum funditùs ſubuerteretur, ingreſii ſunt ad fuit ad intuendum . Ac ftatim vbi erectum haftile ,ad
ſenem , & quafi ad prælium proficiſcentes, poſuerunt formam crucis in manum propriæ imaginis in fta
eum in littore . Qui cùm tria crucis figna pinxiſſet in tua expreſſæ infertum , Romæ in loco celebriac mul- Romæ fignü
Miraculum . fabulo ,manusis contrà tenderet, incredibile dictu eſt, tùmà populo frequentato, locatum fuit, hancinſori,
in quantam altitudinem intumeſcensmare ante eum ptionem Latino fermone in eo mandat incidere : Hoc
fteterit, ac diù fremens, & quafi ad obicem indignans, ſalutarifigno, vero fortitudinis indicio, ciuitatem veſtram
paulatim in ſemetipſum
& omnis illa relapſum
regiovfqz hodiè ſit.HocEpidaurus,
prædicat,matresizdo tyrannidisiugo liber ani,& S.P.Q.R. in libertatem vindia
cent liberos ſuos, ad memoriam in pofterostranſmita cans,priſtine amplitudini & fplendorireftitui.
tendam . 3.IDEM EVSEBIV S libro fecundo de vita eiur.
Princepsmū- 3. IGNATIVS in epiſtola ad Philippenſes: Cru- dem Conftantini, capite ſeptimo: Atque adeò iam fa- Vexilla Cru .
di expauefcit cis fignum crophæum eſt contra principis mundi vir- lutari Seruatoris vexillo exercitum ſuum anteceden- cis in exerci
Crucis ſignū.
tutem :quod videns,expauefcit , & audiens timer . te præclarioravictoriæ trophæa conſecutus eft. Nam tu quid effc .
cerit .
1. F. AMBROSIVS ſermone quadragefimoter- in qua parte iftud crucis vexillum viſum fuit,hoſtes
tio : Debemus ergò ſurgentes gratias Chriſto agere, & fugam capere ,victores perſequi. Qua re intellecta
omne diei opus in figno facerc Saluatoris.Nónnecùm Imperator, ficubì partem aliquam ſui exercitus lan
adhuc gentilis eſſes, Tolebasfigna perquirere? Quæ li- guentem cernebat, ibì ſalutare illud vexillum tan
gna quibus rebus eſſent profpera, magna inquifitione quàm quoddam fubfidium ad victoriam obtinédam
colligere? Iam nuncnolo erres in numero , ſcito quia locari mandauit . Cuius adiumentis extemplò parta
In vno figno in vno figno Chriftiomnium rerum eft tuta profperi- eft victoria : quippe dimicantium vires Diuina qua
tas. Qui in hocfigno ſeminare cæperit, vitæ fructum dam potentia fuêre admodùm confirmatæ . DEIN
um rerú tuta
profperitas . conſequeturæternę. Quiin hoc figno iter facere aggre- DE capite octauo refere quinquaginta viros ad por .
ditur ad cælum vſo perueniet . tandum Crucem delectos. CAPITE nono vero ,
2. EVSEBIVS Cæſareentis libro primo de vita quòd de cruciferis quidá cùm fugiſſet, interfectusfit:
Conftantini Magni, capite vigelimoſecundo: Impera- qui verò fideliter permanſerat,feruatus ſitillæſus.At- Nota de Cru .
tori precanci vitio quædam diuina, & inprimis admi- que iſtud ( inquit) omné planè ſuperat admirationem , ciferis,
rabilis apparuit : quam fiquis forte alius dixiſſet, non tum quòd tela ab hoftibus iacta fic intra exiguum il
tam facilè honinibus potuiſſet perſuaderi : verùm lum & anguftum haftilis ambitum prouolabant, vt
cùm Imperator ipſe victor, nobis ipſis, qui hanc hi- in eodem fixa hæreſcerent : cum quòd ille qui illud
ftoriam iam literis perſequimur, longo tempore pòft, ipſum geftabat, mortem effugeret. Immo verò vt
с qui

18 DE FID
qui hoc miniſterium obibant, nihil damni incommo.
díve aliquando acciperent. Neque cercè hæc noftra eft
oratio, fedipfius Imperatoris, qui pręter alias res,hanc'
etiam nobis coràm memorauit .
4. NICEPHORVS Calliſtus Ecclefiafticęhifto-
riæ libro o &tauo ,capite tertio , referridem quod Euſe .
bius defigno crucis in cælo à Conftantino Imperatore
E
ET
viſo ,cùm bellum gereret aduersùs Maxentium .
s . ET libro feptimo, capite quadrageſimoſeptimo
narrat Conftantinum denuò vidiffe fignum crucis in
cælo cum eadem infcriptione: In hoc ipfo fignohoftes omnes
vinces: idop in bello aduersùs Byzanțios geſto .
6. ET capire quadragefimonono ,tertiò crucéCon - Tertid ligud
Crucis vidit
ftátino apparuiffe, cū aduersùs Scythas bellü gereret . Conftátinus.

XIII

Quid credendum profert quintus articulus, Deſcendit ad inferos,

Grefurrexit ?
Pf21.15.b Zach.9.c 1.Pet .A. Chriftum docet, poftquam mortuus eſſet in cruce, ſecúdum animam
3.d Col.2.6 Eccli 24. d
A t. 2.d Orex 13. d Iren . quidem ad inferos vſq; penetrâffe, tum
lib.s. in fin . Aug. epist.99. vt mortis ac ſatanæ deui toré,tum
& 57.& lib.20.de ciui.Dei,vt Patrum in limbo ſedentium liberatorem ſeſe declararet :ſecundùm cor

te np Hiero incap.4.ad pusautē, quo iacuerat in ſepulcro, tertio poft die, cùm Triumphatorex in

Hozd Mar.16.be Apoc.feris redire vellet, eundem ad vitam ſuavi immortalem ac glorioſum , pri
abd loan . 2.d Colol.1.0
1. Cor.is. a c mogenitum ex mortuis reſurrexifle .
B. Quo admirabili opere confolatur ac docet,ele& os de poteftate fatanę,

à Rom.6.a Col.3.ab
Philip . 3.d Ephef.4. c
1.Pet...a
b 1.Corinth.is.c
mortis & inferni liberari, eamų ; reſurgendi gratiam omnibus offert atquc
commendat, vt verècredentes in Chriſtum , de vitijs ad virtutem , a morte
peccati ad vitam gratiæ ,in fine porrò ſeculorum omnium de morte cor

* 2.Cor qid 1.Theff.q.cd poris ad vitam immortalem reſurgant

. Nam qui'Juſcitauit IE sv M , e nos
cum Iesv fufcitabit .
TESTIMONIA .
1. A. PSALMO decimoquinto : Inſuper & caro
mea requieſcet in ſpe: quoniam non derelinques ani-
mam meam in inferno, nec dabis Sanctum tuum vide.
re corruptionem .
2. ZACHARIAE nono : Tu quoquè in ſanguine
teftaméti tui emiſiſti vinctos tuos de lacu , in quo non
eft aqua .
3. PRIORIS Petritertio:Chriſtus ſemel pro pec-
catis noftris mortuus eft, iuftus pro iniuftis,vt nos of.
ferret Deo, mortificatos quidécarne, viuificatos au-
* (aliàs ſpi- tem fpiritu.In quo & his quiin carcereerant,* fpiritu
veniens prædicauit : qui increduli fuerant aliquando,
quando expectabát Dei patientiam in diebus Noé cùm
fabricaretur arca .
4. AD Coloſſenſes ſecundo : Delens quod aduersùs
nos erat chirographum decreti ,quod erat contrarium
nobis . Et ipfum tulitde medio, aftigens illud cruci: &
expolians principatus & poteftates, traduxit cófiden-
ter,palàm triumphansillos in ſemetipſo.
5. ECCLESIASTICI vigefimoquarto : Penetra-
boomnes inferiores partes terræ , & infpiciam omnes
dormientes, & illuminabo omnes fperantes in Do
mino.
6. ACTORVM ſecundo: Quem Deus ſuſcitauit
ſolutis doloribus inferni,iuxta quod impoſlibile erat
çeneriillum ab eo.Dauid enim dicit in eum : Prouide-
bam Dominum in conſpectu meo femper,quoniá &c .
Dauid prouidens locutus eſtde reſurrectione Chrifti,
quia neqz derelictus eſt in inferno, neq caro eius vidit
corruptionem .
7. OSE AE decimotertio : De manu mortis libera .
bo eos, de morte redimam eos : ero mors tua ô mors ,
morſus tuus ero inferne.
8. IRENAEV S libro quinto aduersùs hçreſes in
Chriftus fine: Ipfe Dominus tribus diebus conuerfatus eft vbì
apud mortu
os cominora . erant morcui, quemadmodùm Propheta ait de eo :
tus eft vfque Commemoratus eft Dominus ſanctorum mortuo.
ad diem ter. rum ſuorum , corum qui antè dormiêrunt in terram
tium .
Matth.12. ftipulationis, & deſcendit ad eos, extrahere eos, & ſal.
uare cos. Et ipſe autem Dominus: Quemadmodùm,
ait, lonas in ventre ceci tres dies, & tres no & tes man-
fit, fic erit filiushominis in corde terræ.Sed & Apofto
lus ait: Aſcendit autem,quid eft, nisiquia & defcendit Ephe 4 .
in inferiora terræ ? Hoc & Dauid in eum prophetans, Pſalm.8s.
dixit : Er eripuifti anımam ineam exinferno inferio
ri.Reſurgens autem cercia die, & Mariæ , quæ ſe primaIoan.20.
vidit & adorauit, dicebat : Nolimetangere,nondùm
enim aſcendi ad patrem meum : ſed vade ad diſcipu
los, & dices eis,Aſcendo ad patrem meum & patrem
veftrum . Si ergò Dominus legem mortuorum ſerua.
uit, vt fieret primogenitus à mortuis, & commora
cus vfque ad tertiam diem in inferioribus terræ , poft
deinde ſurgés in carne, vt etiam figuras clauorūolten. Ioan.20 .
derer diſcipulis,fic aſcendit ad patrem : quomodò non
confundentur, qui dicunt inferos quidem eſſe hunc
1
mundum qui fic ſecundùm nos , interiorem autem 1
hominem ipforum , derelinquencern hic corpus, in
fupercæleftem aſcendere locum ? Cùm enim Do
minus in medio vmbræ mortis abierit , vbì animæ
mortuorum erant, pòft deindè corporaliter reſurre.
xit, & c.
9. AVGVSTINVS epiſtola nonagefimanona ad
Euodium : Et Dominum quidem carne mortifica- Chriftum In
infernum de
tum veniſſe in infernum fatis conſtat. Neque enim ſcendiffe có.
contradici poteft vel prophetiæ , quæ dixit : Quoniam ftar.
non derelinques animam meam in inferno . Quod , nè Pſalm.is.
Actor. 2 .
aliter quiſquam ſapere auderet , in Actibus Apofto
lorum idem Petrus exponit: vel eiuſdem Petri illis
verbis , quibus eum afferit foluiffe inferni dolores,
Nemo nisi
in quibus impoſibile erateum teneri. Quis ergò ni infidelis ne.
sì infidelis negauerit fuiffe apud inferos Chriftum ? gat Chriſtum
Quòd fi mouet aliquem , quemadmodùm accipien- fuiffe. apud inferos
dum ſit inferni ab illo folutos dolores . Neque enim
cæperat in ijs effe tanquàm in vinculis : & fic eos fol.
uit, tanquàm ficatenas ſoluiſſet, quibus fuerat alliga
tus, facile eft intelligere fic eos folutos, quemadmo
dùm folui poſſunt laquei venantium nè teneant, non Dolores in .
ferni quomo.
quia tenuerunt. Poteft & fic, ve eos dolores eum ſol. do foluti doo
uiſſe cred amus, quibus teneri ipfe non poterat, ſed cantur.
quibus alijtenebantur,quos ille noueratlıberandos.
Etpaulò pòft: Si caufa quæritur, cur voluerit veni
rein infernum , vbì dolores illi eſſent, quibus teneri
omninò

1
1
 SYMBOL O. 19

Pſalm.87 . omninò non poterat, quia erat, vt ſcriptum eft, inter defenſor nofter vltionis Dominusliberè egiſſe deſcri- Pfal.9 .
mortuos liber, in quo princeps & præpoſitus mortis bitur.Poftquàm enim exaltatus,id eft,à ludæis in cru
non inuenit aliquid quod ſupplicio deberetur, hoc ce ſuſpenſus eft, vt hæc breuicer cuncta perftringam ,
fcilicet quod ſcriptum eft : Solutis doloribus inferni, mox vt fpiritum reddidit, vnita ſuæ diuinitati anima, Vnita diuini:
non in omnibus,fed in quibuſdam accipi poteft, quos ad inferorum profunda deſcendit . Cum's tenebra- sati animaad
ille dignos.ipſa liberatione iudicabat. Et de illo qui- rum terminum quafi deprædator ſplendidus ac ter- tim deſcédit.
dem primohomine parre generis humani, quòd eum ribilis attigiſſet, afpicientes eum impiæ ac tartarica
Adamamex ibidem foluerit, Ecclefiaferè tota conſentit : quod legiones, territæ ac trementes inquirere cæperunt, di
ratum credir eam non inaniter credidiſſe credendum eft , vnde- centes: Quisnam eft ifte terribilis, & niueo ſplendore Terror &
Eccleſia . cunquè hoc traditum fit, etiam fi canonicarum ſcri- coruſcus? Nunquàm nofter taléexcepit tartarus,nun- querimonia
pturarum hinc expreſſa non proferatur authoritas. quàm in noftram cauernam talem euomuit mundus . Dæmonum .
10. Idem in epiſtola quinquagefimaſeptima ad Inuaſor ifte, non debitor, exa&or eft, non peccator :
Dardanum , exponens illud, Hodièmecum eris in Pa- iudicem videmus, non ſupplicem : venit iubere, non
radilo : Non ex his verbis in cælo exiftimanduseſteſ- ſuccumbere : eripere, non manere,&c. ad longū pul
Chriftus fe . ſe Paradiſus. Neque enim ipſo die in cælo futurus cherrime.
cundum ani. erat homo Chriftus IESVS, ſed in inferno ſecun- 13. HIERONYMVS in caput quartum ad Ephe
mam in in- dùm animam , in ſepulcro autem fecundùm carnem . fios: Inferiora terræ infernus accipitur: ad quem Do- Ephef.4.
ferno,fecun. Et de carne quidem quòd eo die in ſepulcro fit po- minus nofter Saluatorque deſcendit, vt fanctorum Animas ex
inferno Chri:
in ſepulcro. fita, manifeftiſlimum eft Euangelium . Quòd verò il- animas, quæ ibì tenebantur inclufæ, ſecum ad cælos ftus abduxit.
la anima ininfernum deſcenderit, Apoftolica doctri- victor abduceret. Vndè & poft reſurrectionem eius, Matth. 27.
Actor... na prædicat: quandoquidem B. Petrus ad hanc rem plurima corpora iuftorú in ſancta ciuitate vifa funt. Infernus eft
Pfalm.is , teſtimonium de Pfalmis adhibet, vbì de ipfo prædi- Quòd autéinfernus in inferiori parte terræ fit , & Pfal. in inferiori
&um effe demonſtrat : Quoniam non derelinques miſta teftatur, dicés: Aperta eft terra, & deuorauit Da- Pfal.ios.
animam meam in inferno, neque dabis Sanctum tu- than , & operait ſuper cógregationé Abyron. Etipſum
um videre corruptionem . illud de anima dictum in Numerorum libro pleniùs explicatur.Alio quoquè Num.16.
eft, quia non ibi eſt derelicta, vndè tam citò remea- loco legimus: Veniat mors fuper eos, & deſcendár in Pfal.s4 .
uit, iftud de corpore , quod in fepulcro corrumpice infernum viuentes.
leri reſurrectione non potuit. Sed in fepulcro Para- 14. IDEM in caput decimumtertium Ofex : Libe. Anima Chri
diſum nullus intelligit.Reftat igitur vt fi fecundùm rauitomnes Dominus, & redemit in paſiione crucis,& deſcend
fi in inferna
ens,
Paradiſus in hominem di & um eft: Hodiè mecum eris in Paradiſo , effufione ſanguinis fui: quando anima eius defcendit
quo cú Chri- in inferno intelligatur effe paradiſus, vbl crateo die in infernum &, caro eiusnon vidit corruptionem : & uit. 1
Ao latro
turus . futurus fecundùm humanamanimam Chriſtus.
eratfu- ad ipfam mortem atæ infernum locutus eft :Ero mors Ofeç 13.
11. ET libro vigefimo de ciuitate Dei, capite deci- tua ô mors. Idcircò enim mortuus fum , vt tu mea
Animæ pio- moquinto : Si enim non abſurdè credividetur, anti- morte moriaris. Ero morſus tuus inferne, quiomnes
ex infer-
tumper quos etiam ſanctos, quiventuri Chriſti tenuerunt fi. tuis faucibus deuorabas.
no Chri.
fi defcenfum dem ,locis quidem à tormentis impiorum remotiſi- 15. MATTHAEI duodecimo : Quomodò poteft
liberata , mis, fed apud inferos fuiſſe, donèc eos indè fanguis quiſquam intrare in domum fortis, & vafa eius diri.
Chrifti, ad
& ea loca deſcenſus erueret : profectò dein- pere,nisì priùs alligauerit fortem , & tunc domum il
cèps boni fideles effuſo illo precio iam redépti, pror- lius diripiet ?
sùs inferos neſciunt, donèc etiã receptis corporibus, 16. AD Hebræos ſecundo : Vt permortem deftrue .
bona recipiant quæ merentur. ret eum qui habebat mortis imperiū ,id eft,diabolum ,
12 . ITEM ſerinone centefimo trigefimo feptimo de & liberaret eos, quitimoremortis per totam vitá ob
tempore : Nulla neceſſitate, fed propria voluntate in noxij erant ſeruituti.
ligno ſe ſuſpendi permiſit, clauis corpus ſuum perfo . 17. MARCI decimoſexto : Surrexit, non eſt hîc.
Anima Chri- rari non renuit, animam ponendo mortem ſuſtinuit, Surgés autem leſus manè prima fabbati,apparuit pri
Kiad inferos carnem in ſepulcro pofuit,& comitante fecum anima, mò Mariæ Magdalenæ & c.
electos indè ad inferna deſcendit. Per hanc electi,qui quanuis in 18. APOCALYPSIS primo capite: A leſu Chria
libcrauit. tranquillitatis linu, tamen apud inferni clauftra tene- fto, qui eft teftis fidelis, primogenitusmortuorú .Ibi.
bantur, ad Paradiſi amena reducti ſunt. Quod ante dėm : Ego ſum primus & nouiſfimus, & vious, & fui
paſſionem dixit, in reſurrectione ſua Dominus imple. mortuus, & ecce ſum viuens in ſecula ſeculorú, & ha .
đoan.. uit : Si exaltatus fuero , inquit, à terra, omnia traham beo clauesmortis& inferni.
ad me. Omnia etenim traxit, quide electis ſuis apud' 19 . IOANNIS ſecundo : Soluite templum hoc, &
inferos nullum reliquit . Omnia abſtulit, vtique ele in tribus diebus excitabo illud . Ille autem dicebat de
Impios no li- cta. Neque eniin infideles quoſque & pro ſuis cri- templo corporis ſui,
feris. ab in.minibus æternis fupplicijs deditos, ad veniam Do-
berauit 20 . AD Coloſſenſes primo :Et ipfe eft caput corpo
minus reſurgendo reparauit :ſed illos exinferni clau- ris Ecclefiæ ,qui eſt principiú, primogenitus
Orex 13. ftris rapuit, quos fuos in fide& actibus recognouit. tuis,včfit in omnibus ipfe primatūtenens:quiain ipſo
Vndè rectè etiam per Ofee dicitur: Ero mors tua ô complacuit omné plenitudiné inhabitare : & per eum
Morſus in mors, ero morſustuus inferne. Id nanque quodocci, reconciliareomnia in ipſum , pacificásper ſanguinem
ferni.. dimus, agimus vt penitùs non ſit. Ex eo autem quod cruciseius,fiue quæ in terris, fiuequæ in cælis ſunt.
mordemus, partem abftrahimus, partémque relin 21 . PRIORIS ad Corinthiosdecimoquinto : Tra
quimus . Quia ergò in electis ſuis fūditùs occidit mor- didi enim vobis in primis, quod & accepi: quoniam
tem , morsmortis extitit. Quia verò ex inferno parté Chriftus mortuus eft pro peccatis noftris, fecundùm
abftulit, & partem reliquit , non occidit funditùs, ſcripturas : & quia ſepulcus eſt, & quia reſurrexittertia
fed momordit infernū.Ait ergò, Ero mors tua ô mors: die, fecundùm fcripturas: & quia viſus eft Cephæ ,&
àcfi apertè dicat, Quia in electismeiste funditùs peri- poft hoc vndecim.Deindèviſuseſt plus quá quingétis
mo : Ēro morſus tuus inferne, quia fublatis meis, te fratrib , fimul:ex quibus multimanét vſo adhuc,qui
in parte transfigo . Tuncetenim Dominus nofter Ieſus dam autdormiêrunt.Deindè viſus eft Iacobo ,deindè
Principe te
nebraru alli.. Chriftus illum tenebrarum & mortis principem col- Apoftolis omnibus.Nouiſfimè aut omnium tang ab .
gauit. ligauit,legiones illius perturbauit, portarum inferni ortiuo viſus eft & mihi. Si reſurrectio mortuorú non
Vectes ferre. Vectes ferreos confregit, omnes iuftos qui originali eft, neæ Chriſtus reſurrexit.Si auté Chriftus non re
os confregit.peccato adftri& i tenebantur, abſoluit, captiuos in l :- furrexit, inanis eft ergò prædicatio noftra, inanis eft &
Pfal.106.
bertatem priftinam reuocauit, peccatorum tenebris fides veſtra. Inuenimurautem & falfiteftes Dei : quo
obcæcatos ſplédidaluce perfudit. Ecce audiftis,quòd niam teftimoniü diximus aduersùs Deum , quòd fufci
с 2 taueris
 !

20 DE FIDE ET
cauerit Chriftum quem non ſuſcitauit, fi mortui non clecti Dei , fan &ti & dile & i, viſcera miſericordiæ & c.
reſurgunt. Nam fi mortui non reſurgunt,neque Chri. 3. AD Philippenſes tertio : Noſtra autem conuerſa.
ftus reſurrexit. Quòd fi Chriftus non reſurrexit, vana tio in cælis eft : vndè etiam Saluatore expectamusDo.
eft fides veftra : adhucenim eftis in peccatis veſtris.Er- minum noftrû leſum Chriftum , qui reformabit cor
gò & quidormiêrunt in Chrifto ,periêrunt. Si in hac pushumilitatis noftræ ,configuratum corporiclarita
vita cantùm in Chrifto ſperātes lumus, miſerabiliores tis ſuæ , fecundùm operationem qua etiam poſfit ſukij
fumus omnibus hominibus.Nuncautem Chriftus re cere ſibi omnia.
ſurrexit à mortuis primitiæ dormientium , quoniam 4. AD Ephefios quarto : Deponite vos ſecundùm
quidem per hominem mors, & per hominem reſurre- priftinam conuerfationem veterem hominé, qui cor
ctio mortuorum . rumpitur fecundùm defideria erroris. Renouamini
1. B. AD Romanos ſexto : Conſepulti enini ſumus autem fpiritu mentis veftræ , & induite nouum homi
cum illo per baptiſmum in morté,vt quomodò Chri- nem , qui ſecundùm Deum creatus eft in iuſtitia & fan
ftusſurrexità mortuis per gloriam Patris,ita & nos in ctitate veritatis. Propter quod deponentes mendaciū ,
nouitate vitæ ambulemus . Si enim complantati facti loquimini veritatem& c. Eftote autem inuicem beni
ſumus ſimilitudini mortis eius, fimul & reſurrectionis gni & c .
erimus . Hoc'ſcientes, quia vecushomo noſter ſimul 5. PRIORIS Petri primo : Benedi & tus Deus & Pa .
crucifixus eft, vtdeftruaturcorpus peccati, vt vltrà nó ter Domini noftri Iefu Chriſti, qui ſecundùm miſeri
ſeruiamus peccato. Qui enim mortuuseft,iuftificatus cordiam ſuam magná regenerauit nos in ſpem viuam
eſt à peccato .Si auté mortui ſumus cum Chrifto, cre- per reſurrectionem Ieſu Chriſtiexmortuis,in hæredi
dimus quia fimul etiá viuemus cum Chriſto : ſcientes tatem incorruptibilem & incontaminatam & immar
quòd Chriſtus reſurgens ex mortuis , iam nõ moritur: ceſcibilem ,conſeruatam in cælis &c.
mors illi vltrà nó dominabitur. Quòd enim mortuus 6 . PRIORIS ad Corinthios decimoquinto : Sic.
eft, peccato mortuus eft femel : quòd autem viuit, vi- ur in'Adam omnes moriuntur, ita & in Chrifto omnes
uit Deo .Ità & vos exiſtimate, vosmortuosquidé effe viuificabuntur. Vnuſquiſq autem in ſuo ordine, pri
peccato , viuentes autem Deo in Chrifto Ieſu Domino mitiæ Chriſtus: deindè ij qui ſunt Chrifti, qui in ad
noftro . Non ergò regnet peccatum in veftro mortali uentum eius crediderunt.
corpore, vt obediatis concupiſcentijseius.Sed nec ex 7. POSTERIORIS ad Corinthios quarto : Sci
hibeatismembra veſtra arma iniquitatis peccato : fed entes quoniam qui ſuſcitauit Ieſum , & nos cum leſu
exhibete vos Deo, tanquàm ex mortuis viuentes : & fufcitabit.
membra veftra arma iuftitiæ Deo . PRIORIS ad Theſſalonicenſes quarto : Si cre
2. A D Coloffenſes tertio : Igitur fi confurrexiftis dimus quòd Ieſus mortuus eft, & refurrexit: ità & De.
cum Chriſto, quæ ſurſum ſunt quærite,vbì Chriſtus us eos qui dormiêrūc per lefum , adducet cum eo.Hoc
eft in dextera Deiſedens: quæ ſursùm ſunt ſapite, noti enim vobis dicimus in verbo Domini , quia nos qui
quæ ſuper terra. Mortificate ergò membra veſtra quę viuimus, qui reſidui ſumus in aduentu Domini, non
ſunt ſuper terram : fornicationem , immunditiam & c. præueniemus eos qui dormiêrunt. Quoniam ipfe
Nuncautem & deponite vos omnia: iram , indignatio- Dominus in iuflu & in voce archangeli, & in tuba
nem ,malitiam ,blafphemia, turpem fermonem deore Dei deſcendet de cælo : & mortui qui in Chrifto ſunt,
veftro, Nolite mentiri inuicem , expoliantes vos vete- reſurgent primi . Deindènos qui viuimus, qui relin
rem hominem cum a & tibus ſuis, & induentes nouum quimur, fimul rapiemur cum illis in nubibus ob
eum qui renouatur in agnitionem , fecundùm imagi- uiàm Chriſto in aëra, & fic ſemper cum Domino eri.
nem eius qui creauit illum . Induite vos ergò ficut mus .

XIIII

Quidadfert fextus articulus, Aſcendit ad calos ?

1
PE_1576d96;2. Mar.A. Abſoluto humanæ redemptionis opere, Dominum Iesvm oſtendit,
Heb.r.b 1.Pet.2.a 1. loan.poftquàm rediuiuus ille ſuis apparuiſſet ,multisq; argumentis reſurre &tio 1
1
2.a loan.2o.d nis ſuæ veritatem confirmâffet ,demùm quadrageſimo diein cælum aſcen

diſſe , vt fecundùm naturam humanam ſuper omnia exaltaretur, & vnus

a. Pfal.10:32,4&t.7.5 Luc.omnium maximèab omnibus celebraretur.“ Sedetigitur Dominus Iesys

Ephef.i.d Matth.28. d in cælis ad dexteram virtutis Dei , parem cum Patre poteſtatem exercés , gu

b.Aug.lib.defide& ſymb. bernans omnia, diuinaſ; maieſtate reſplendens penitùs: quodeft nimi
rùm ad Patris ſedere dextcram .

B. Hæc lætaCHRISTI aſcenſio ,noftræ fidei ac Spei certitudo eft,vt quò

caput præceſſit, proftratis ſemel hoftibus, eodèm membra etiam , ſi capiti
c Heb.s.c Rom.8.c 2. Ti- c
moth.2.b loan.15 . a
modò pareant & inhæreant ſuo,peruentura eſſe maximèconfidamus.Va.
d Ioan.17.a
do, inquit,parare vobis locum .
TESTIMONIA .
1. A. PSALM O ſexageſimoſeptimo: Regna terræ 3. E T octauo :Eleuataeſt magnificétia tua ſuper celos.
cantate Deo: pſallite Domino,pfàllite Deo, qui aſcen- 4. MARCI decimoſexto:EtDominus quidem le
dit ſuper cælum cęliad Orientem .Ibidem , Alcédiftiin ſuspoftquàm locutus eft eis, aſſumptus eft in cælum ,
altum , cepifti captiuitatem , accepifti dona in homini- & féder à dextris Dei ,.
bus. Viderunt ingreſſus tuos Deus ingreſſus Deimei, 5. 10 ANNIS tertio :Nemo aſcendit in cælum ,ni
regis mei, qui eft in ſancto.Præuenerūc principes con sì qui deſcendit de cælo, filius hominis qui eft in cælo .
iuncti pfallentibus in medio iuuencularum tympani ACTORVM primo: Primum quidem ſermo
ftriarum . nem fecide omnibus, ô Theophile, quę cæpit leſus fa
2. ITEM quadragefimoſexto: Aſcendit Deus in iu. cere & docere , vſe in diem qua præcipiens Apoftolis
bilo ,Dominus in voce cubæ, per Spiritum ſanctum , quos elegit,aſſumptus eft:qui
bus
 SYMBOL O

bus & præbuit feipfum viuum poft paflionem fuam 18. PRIORIS ad Corinthios decimognto: Opor.
in multis argumentis, per dies quadraginta appárens tet autem illum regnare, donèc ponat omnes inimi
eis, & loquens de regno Dei.Et videntibus illis eleua cos fub pedibus eius.
tus eft, & nubes ſuſcepit eum ab oculis eorum . 19 . AD Ephefios primo: Suſcitansillú à mortuis, &
7. AD Epheſios quarto : Aſcendens in altum , ca conftituensad dexterá fuá in cæleftibus, &c . vt fuprà
ptiuam duxit captiuitatem : dedit dona hominibus. 20 . MATTHAEI vigefimooctauo : Data eftmihi
Quòdautem aſcédit, quid eft, nisi quia deſcendit pri- omnis poteftas in cælo & in terra .
mùm in inferiores partes terræ ? Qui deſcendit ,ipſe eſt 21 . AVGVSTINVS in libro de fide & fymbolo ,
& quiaſcédit ſupra omnes cælos, vtimpleret omnia. capite ſeptimo : Credimus, quòd ſedet ad dexteram
8. ' ET capite fecundo : Cùm effemus mortui pec- Dei Patris: nec ideò tamen, quali humana forma cir
catis, conuiuificauit nos in Chrifto, ( cuius gratia eftis cūſcriptum effe Deum Patrem ,arbitrandú eft, vt de il
ſaluati ) & cõreſuſcitauit, & conſedere fecit in celefti lo cogitantibus dextrum aut finiftrú latus animo oc
bus in CHRISTO IESV . currat : aut id ipſum , quòd federe Paterdicitur, Alexis
9. ITEM capite primo: Suſcitans illum à mortu- poplitibus fieri pucandum eft,ne illud incidamus fa
is, & conſtituens ad dexteram ſuam in cæleftibus lu- crilegium,quo execratur Apoftolus eos, qui commu
pra omnem principatum & poteftatem , & virtutem , tauerunt gloriam incorruptibilis Dei , in fimilitudiné Rom . .
& dominationem, & omne nomen quod nominatur corruptibilis hominis. Tale enim fimulacrú Deo ne
no ſolùm in hocſeculo, ſed etiam in futuro. Et omnia fas eſt Chriſtianoin templo collocare : multo magis
ſubiecit ſub pedibuseius : & ipſum dedit caput fupra in corde nefarium eft,vbiverèeft templü Dei, fi à ter
omnem ecclefiam , quæ eft corpus iplius,plenitudo ei rena cupiditateatque erroremundecur. Ad dexteram sedere ad
us, qui omnia in omnibus adimpletur. ergò intelligendumeft,di& um eſſe in ſumma beaticu- dexterá quid
10. AD Coloffenſes tertio : Igitur ſi conſurrexiftis dine, vbì iuftitia & pax & gaudium eft: ficut ad fini- lit.
cum Chriſto, quæ ſurſum ſuntquærite,vbì Chriſtus ſtram hædiconſtituūtur,id eft,in miſeria, propter ini. Matth. 25.
eft in dextera Dei ſedens : quæ furſum ſunt ſapite,non quitates & labores atque cruciatus. Sedere ergò quòd
quæ ſuper terram . dicitur Deus, non membrorum pofitionem , Ted iudi.
11. AD Hebræos primo : Sedet ad dexterá maiefta- ciariam fignificat poteftaté, qua illa maieftasnung ca
tis in excelſis ,táto melior angelis effectus, quanto dif- ret, ſemper digna dignistribuendo: quanuìs in extre
ferentius præ illis nomen hæreditauit, & c. Adqué au- mo iudicio multò manifeftuùs inter homines vnige
tem Angelorum dixit aliquando, Sede à dextris meis ? niti filij Dei iudicis viuorum ato mortuorum claritas
12 , PRIORIS Petri fecundo :Ad quem accedentes, indubitata fulſuraſit.
lapidem viuum, ab hominibus quidem reprobatum , 1.B. AD Hebræos quinto : Etquidem cùm effet fi.
à Deo autem eleétum & honorificatum . lius Dei , didicit exijs, quæ paſſus eft, obedientiam : &
13. PRIMAE epiſtolæ Ioannis ſecüdo : Siquis pec- conſummatus, factuseſt omnibus obtemperácibus fi
cauerit,aduocatum habemusapud patré leſum Chri bi,cauſa falutis æternæ.
ftum iuftum : & ipfe eft propitiatio pro peccatis no 2. AD Romanosoctauo : Ipfe enim Spiritus tefti
ftris : non pro noftris autem tantùm ,fed etiam pro to monium reddit fpirituinoftro ,quòd fumus filij Dei,
tius mundi. Si autem filij, & hæredes : hæredes quidem Dei, cohę
14. IOANNIS vigefimo:Vade ad fratres meos, & redes autem Chrifti:ti tamen compatimur, vt & con
diceis , Aſcendo ad patrem meum & patrem veſtrū, glorificemur.
Deum meum & Deum veftrum . 3. POSTERIORIS ad Timotheu fecundo : Fi.
15 . PSALMO centefimo nono : Dixit Dominus delis ſermo.Nam fi commortui fumus, & cóuiuemus:
Domino meo, ſede à dextris meis, donèc ponam ini. fi ſuſtinebimus, & conregnabimus.
micos & c. 4. IOANNIS decimoquinto : Si quis in me non
16. ACTORVM ſeptimo: Cùm autem Stepha- máſerit, mittetur foràsficutpalmes, & areſcer, & col.
nus eſſet plenusSpiritu ſancto ,intendens in cælum ,vi- ligent eum, & in ignem mittent, & arder.Simanieritis
dit gloriam Dei, & leſum ftantem à dextris Dei.Et ait, in me, & verba mea in vobis manſerint , quodcunque
Ecce video cælos apertos, & filium hominis ftantem à voluéritis petetis, & fiet vobis.
dextris virtutis Dei .
5. ITEM decimoquarto : In domo Patris mei
17. LV CAE vigeſimoſecundo : Ex hoc autem erit máſiones multæ ſunt. Siquo minùs, dixiſſem vobis:
filius hominis fedens à dextris virtutis Dei . quia vado parare vobis locum .

XV

Quid credendum exhibet ſeptimus articulus, Indè venturus eſt iudicare ?

A. Proponit extremum iudicij diem , quando Chriſtus in humana car- Pfal.96.2 Ela, 3.0 66.4

ne rursùs àſummo cælo deſcendet, ac tremendum aget iudicem totius or-Malaca.ab ločl. 3.ae

bis, & palàm vnicuique reddet ſecundùm opera ſua. Iudicabit * igitur in ſe- . Matth. is.c za.beå
de Maieftatis fuæ ad vnum omnes probos ac improbos, ſiue quos iudicij. Theni:4.a 5.a1.Cor.15.8
2. Thell.2.ab 2.Pet. 3.c
dies illa viuos adhucin carne,vel anteà mortuos offendet.
B. Vndè admonemur eo cautiùs re& iusque nobis viuendum eſſe, quo . Martha . Sapie

certiùs perſuaſum habemus,noftras a &iones , cogitationes, & vitæ ratio . Efa.66 € Eccles 12.0
nes omnes ob oculos cunctaecrnentis & æquiſſimè iudicantis Dei vſque Bali,epift.aavirginem
verſari . Etenim æquus & iuftus eſt ſcrutator ille cordium & vindex ini- cHier.17.b. Heb.4.d
Gal.6.b 1. Thell.4.b
quitatú, ante cuiustribunalmanifeſtari nos omnes oportet, vt vnuſquiſq; Eccles 12.d 2.Cor.s.b
Rom.14.6 .
prout geſſit ſuoin corpore,fiue bonum ,fiuemalum , ab illo recipiat
. Qui

nec boni" quicquam in hac vita geſtum ,ſuo præmio defraudabit,nec per- d Matth.10.d lob 24.b
peràm fa& a vlla impunèſinetabire.
с 3 TESTI.
1
 DE FIDE ET

TESTIMONIA .
1. A. PSALMO nonagefimo fexto : Nubes & cali tæ ſurgent &c . Et prædicabitur hoc euangelium regni
go in circuitu eius,iuftitia & iudicium correctio ſedis in vniuerſo orbe,in teftimonium omnibus gentibus:
eius. Ignis ante ipſum præcedet , & inflámabit in cir- & tuncveniet conſummatio.Surgent pſeudochrifti , &
cuitu inimicos eius . Alluxerunt fulgura eius orbiter. pſeudoprophetæ , & dabuntſigna magna & prodigia,
ræ , vidit & commota eft terra. Monteș ficut cera flu- ità vt in errorem inducantur (li fieripoteft) eciam ele
xerunt à facie Domini, à facie Domini omnis terra . &i . Eccè prædixi vobis. Si ergò dixerint vobis, Eccè
Annunciauerunt cæli iuftitiam eius, & viderüt omnes in deſerto eft: nolite exire.ecce in penetralibus,noli
populi gloriam eius. te credere.Sicut enim fulgur exit ab Oriente, & paret
ESAIAE tercio : Dominusad iudicium veniet vſque in Occidentem : icà erit & aduentusfilij homi
cum ſenibus populi fui, & principibus eius. Stat ad iu- nis.Vbicunquè fuerit corpus, illic congregabuntur &
dicandum Dominus, & ftat ad iudicandos populos. aquilæ . Statìm autem poft tribulationem dierum il
3. ET ſexageſimoſexto : EcceDominusin igne ve lorum folobſcurabitur, & luna non dabit lumen ſuu,
niet, & quaſi turbo quadrigæ eius : reddere in indigna. & ftellæ cadent de cælo , & virtutes cælorum commo
tione furorem ſuum , & increpationem ſuam in Alam- uebuntur, & tunc parebit fignum filij hominis in cæ
ma ignis : quia in igne Dominus dijudicabit, & in gla- lo: & tuncplangentomnes tribus terræ , & videbuntfi
dio ſuo ad omnem carnem , & multiplicabuntur in- lium hominis venientem in nubibus cæli cum virtu
terfectià Domino . te multa & maieſtate.Et mittetangclos ſuos cum tuba
4. IOANNIS quinto : Neque enim pater iudicat & voce magna : & congregabunt electos eius à qua
quenquam : ſed omneiudicium dedit filio , vt omnes tuor ventis ,à fummis cælorum vfos ad terminos eo
honorificent filium ,ficur honorificátpatrem.Et pau- rum.Dedie autem illa & hora nemo fcit, neque ange
lò pòft : Sicut enim pater habet vitam in femetipfo ,fic li cælorum ,nisì ſolus pater. Sicut autéin diebus Noë,
dedit & filio habere vitam in ſemetipſo : & poteftatem ità erit & aduentus filij hominis , ficut enim erant in
dedit ei etiam iudicium facere, quia filiushominis eft. diebus ante diluuiumcomedétes & bibentes, nuben
Nolite mirari hoc,quia venithora in qua omnes, qui tes & nuptui tradentes, vſque ad eum diem, quo in
in monumentis ſunt,audient vocem filij Dei . trauit Noë in arcam , & non cognouerunt donec venit
5. SOPHONIAE primo : Iuxtà eft dies Domini diluuium, & tulitomnes : ità erit & aduentus filijho
magnus, iuxtà eft & velox nimis : vox diei Domini minis, & c.
amara , tribulabitur ibì fortis. Dies iræ dies illa, dies 10. LV CAE vigeſimoprimo: Et erunt figna in ſole 1
tribulationis & anguftix, dies calamitatis & miſeriæ , & luna & ftellis : & in terris preſſura gétium pręcon
dies tenebrarum & caliginis, dies nebulæ & turbinis, fuſione ſonicus maris & Audtuum , areſcentibus ho
dies tubæ & clangoris ſuper ciuitates munitas, & fu- minibus præ timore & expe &atione, quæ ſuperueniét
per angulos excellos. Ec tribulabo homines, & ambu- vniuerfo orbi.nam virtutes cælorum mouebuntur: &
labunt vt cæci, quia Domino peccauerunt: & effun- tunc videbunt filium hominis veniétem in nube cum
decur ſanguis eorum ficut humus, & corpora eorum poteftate magna & maieftate. Amen dico vobis, quia
ficut ftercora :fed & argentum eorum, & aurú eorum non præteribit generatio hæc, donèc omnia fiant. Cæ
non poterit liberare eos in die iræ Domini :in igne ze- lum & terra tranſibunt, verba autem mea non tranf
li eius deuorabitur omnis terra, quia conſummatio- ibunt. Attendite autem vobis ,ne fortè grauentur cor
nem cum feftinatione faciet cūcis habitantibus terra. da veftra in crapula & ebrietate, & curis huius vitæ:&
6. MALACHIAE quarto : Ecce enim dies veni- ſuperueniat in vos repentina dies illa. Tanquàm la
et ſuccenſa, quafi caminus : & eruntomnes ſuperbi& queus enim ſuperueniet in omnes, qui ſedent ſuper 1
omnes facientes impietatem , ftipula : & inflammabit faciem omnis terræ. Vigilate itaque omni tempore
eos dies veniens, dicit Dominus exercituum , quæ non orantes,vt digni habeamini fugere ifta omnia , quęfu ,
derelinquet eis radicem & germen . Etorietur vobis cura ſunt,& ftareante filium hominis.
timentibus nomen meum ſol iuftitiæ , & ſanitas in ACTORVM decimo : Etpræcepit nobis præ
pennis eius: & egrediemini, & ſalietis ficut vituli dedicarepopulo & teftificari,quia ipreeft, qui conſtitu
armento . Et calcabitis impios cùm fuerint cinis fub tus eft à Deo iudex viuorum & mortuorum .
planta pedum veftrorum , in die qua ego facio , dicit 12. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quarto : Nos
Dominus exercituum . Mementote legis Moyſi ſerui qui viuimus, qui reſidui ſumus in aduentu Domini,
mei, quam mádaui ei in Horeb ad omnem Ifraël prę- non præueniemus eos quidormiêrunt. Quoniam ipſe
cepta & iudicia. Ecce ego mittam vobis Eliam Pro- Dominus in iuſſu & in voce Archangeli & in cuba Dei
phetam ,antequàm veniatdiesDomini magnus & hor deſcendet de cælo : & mortui qui in Chrifto funt, re
ribilis , & conuertet cor patrum ad filios, & cor filio furgent primi. Deindè nos qui viuimus, qui relin
rum ad patres eorum , nè fortè veniam & percutiam quimur, fimulrapiemur cum illisin nubibus obui.
terram anathemate. àm Chrifto in aêra, & fic femper cum Domino eri
7. IOELIS tertio : Ecce in diebus illis & in tem mus . Itaque conſolamini inuicem in verbis iftis.
pore illo, cùm conuertero captiuitatem luda & Hie . 13 . ET capite quinto : Dies Domini ficut furin no.
ruſalem , congregabo omnes gentes, & deducam eas čte ità veniet. Cùm enim dixerint, Pax & ſecuritas,
in vallem Iofaphat: & difceptabo cum eis ibì ſuper tuncrepentinus eis ſuperueniet interitus, ficut dolor
populo meo & hæreditate mea Ifraël, quos diſperſe- in vtero habenti, & non effugient. Vos autem fratres,
runt in nationibus, & terram meam diuiſerút. Et pau- non eftis in tenebris,vt vos dies illa tãquàm fur com 1
lò pòft: Conſurgant & aſcendant Gentes in vallem Io- præhendat.
faphat: quia ibi fedebo, vtiudicem omnes gentes in 14. PRIORIS ad Corinthios decimoquinto:Ec
circuitu , cèmyſterium vobis dico . Omnes quidé reſurgemus,
8. MATTHAEI vigefimoquinto : Cùm auté ve fed non omnes immutabimur. In momento, in ictu
nerit filius hominis in maieftate fua, & omnes angeli oculi, in nouiſſima tuba (canet enim tuba) & mortui
cum eo , tunc ſedebit ſuper ſedem maieftatis fuæ , & reſurgent incorrupti, & nos immutabimur.
congregabuntur ante eum omnes gentes, & feparabit 15 . POSTERIORIS ad Theſſalonicenfes fecun
ab inuicem , ficut paſtor ſegregat oues ab hædis:
eos do :Nó citò moueamini à veſtro ſenſu ,necf terreamini,
& ftatuet oues quidem à dextris ſuis, hædos autem à neq per ſpiritū ,neq per ſermoné, nem per epiftolá tā.
ſiniftris.Tuncdicet rex his qui à dextris eius erūc, Ve- quã per nos miſſam ,quafi inftet dies Dñi . Nè quis vos
nite benedicti patris mei &c . ſeducat vllo modo, quoniã nisì venerit diſceilio pri .
9. ET vigeſimoquarto : Et multi pſeudoprophe- mùm , & reuelatus fuerit homo peccati , filius perditi
onis,

SYMBOL O.
onis @ aduerfatur, & extollitur ſupra omne quod di-
citur Deus, aut quod colitur, ità vt in téplo Dei ſede.
at,oftendens ſe tanğlit Deus. Et tunc reuelabitur ille
iniquus, quem Dñs leſus interficiet ſpiritu oris ſui, &
deftruet illuſtratione aduétus ſui eū, cuius eft aduétus
fecúdùm operationé Satanæ in omnivirtute, & fignis
& prodigijs médacibus, & in omni ſeductione iniqui-
tatis ijs qui pereunt,eô quòd charitatem veritatis non
receperüt, vt falui fierent. Ideò mittet illis Deus ope
ratione crroris, vt credát mendacio : vt iudicentur oés
qui no crediderüt veritati, ſed cõſenſerunt iniquitati .
16 . POSTERIORIS Perri tertio : Hoc primùm
ſcientes, quòd venient in nouiſſimis diebus in dece.
ptione illuſores, iuxta proprias cöcupiſcentias ambu-
lantes, dicentes : Vbì eft promiſlio aut aduentus eius ?
Ex quo enim patres dormiêrunt, omnia fic perſeuerát
ab initio creaturæ.Later enim eos hoc volentes, quòd
cæli erant priùs , & rerra,deaqua & per aquam , confi-
ftens Dei verbo :per quæ, illetunc mundus aqua in-
undacus perijt.Cæli autem quinunc ſunt, & terra, eo-
dem verbo repoliti ſunt, igni reſeruati in diem iudicij
& perditionis impiorum hominum . Vnum verò hoc
non lateat vos, chariſiimi, quia vnus diesapud Domi-
num ficut mille anni, & mille anni ficut dies vnus.Nó
tardat Dominus promiſlionem ſuam ſicut quidá ex
iftimant : fed patienter agit propter vos, nolens ali-
quos perire , ſed omnes ad pænitentiam reuerti.Adue-
niet autem dies Domini vt fur , in quo cæli magno im
petu tranlient, elementa verò calore foluentur : terra
autem & quæ in ipfa funt opera ,exurentur . Cùm igi-
tur hæc omnia diiſoluenda fint:qualesoporter vosel-
ſe in ſanctis conuerſationibus & pietatibus, expectan-
tes & properátes in aduentum diei Domini, per quem
cæliardentes foluentur , & elementa ignis ardore ta
beſcent ? Nouos verò cælos & nouam cerrá fecundùm '
promiſſa ipſius expectamus,in quibus iuſtitia habitat.
i . B. MATTHAEI duodecimo : Dico autem vo.
bis, quoniam omne verbum ociofum quod locuti fu-
erint homines, reddent rationem de eo in die iudicij .
Ex verbis enim tuis iuftificaberis & ex verbis tuis con
demnaberis .
2.
SAPIENTIAE primo: Propter hoc quiloqui.
tur iniqua, non poteft latére, nec præteriet illum cor .
ripiens iudicium . In cogitationibus enim iinpij inter.
rogatio erit : fermonum autem illius auditio ad De
um veniet, ad correptionem iniquitatum illius. Ser-
mo obfcurus in vacuum non ibit .
3. ESAIAE ſexagefimoſexto :Ego autem opera eo
rum & cogitationes eorum venio vt congregem cum
omnibus gentibus & linguis: & venient, & videbunt
gloriam meam.
4. ECCLESIASTAE duodecimo : Cuncta que
fiunt, adducet Deus in iudicium pro omni ercato , fi.
ue bonum , fiue malum fit.
5. AD Romanos ſecundo : Cùm enim gentes quz
legem non habent,naturaliter ea quęlegisfuntfaciūt:
eiuſmodi legem non habentes, ipli libi ſunt lex : qui
oftenduntopus legis ſcriptum in cordibus ſuis, telti.
monium reddéte illis conſcientia ipforum , & inter ſe
inuicem cogitationum accuſantium aut eciam defen-
XVI
Quæ ſumma est articulorum defecunda in Deitateperſona?
A. Haecfumma eft, Chriſtum verum Deum & hominem eſſe, qui mirificum loan. 1.ab
Redemptionis humanæ opus fit aggreſſus atque perfecerit, vtidem
* Via ,Veritas,& Vita, per quem vnum ,cùm perijffemus omnes, ſaluati & liberati, Rom.3:B
Deoque Patri reconciliati ſumus.
B. De cuiusquidem Redemptionis beneficio ac vero vſuità ſcriptum eſt:• Appa
ruit gratia Dei Saluatoris noftri omnibus hominibus, erudiens nos , vt abnegantes impietatem
?
dentium , in die cùm iudicabit Deus occulta hominú .
6. APOCALYPSIS vigefimo: Et vidi thronű
magnum candidum , & fedentem ſuper cum , à cuius
conſpectu fugit terra & cælum, & locus nó eſt inuen
tus eis . Et vidi mortuos magnos & pufillos ftantes in
conſpectu throni, & libri aperti ſunt: & alius liber
apertus eft, qui eſt vitæ : & iudicati ſunt mortui ex his
quæ ſcripta erant in libris fecundùm opera ipforú . Et
dedit mare mortuos qui in eo eranc, &mors & infer
nus dederuntmortuos ſuos qui in ipfis erant : & iudia
catum eft de fingulis fecundùm opera ipſorum . Et in
fernus & mors miſſi ſunt in ftagnū ignis.Hæc eft mors
ſecunda . & qui non eft inuentus in libro vitæ ſcriptus,
miſſus eft in ftagnum ignis.
7. BASILIVS Magnus in Epiftola ad virginé ela
Dan.7.
pram :Reuoca in memoriam diuinam Danielis viſio
nem : Fluuius ignis decurrebat ante ipfum ,mille mila
lia miniftrabantipfi, centena millia adftabant ipfi, iu
dicijlocum cóftituit,& libri aperti ſunt. Bona , mala,
manifeſta, occulta, res,verba, cogitatus,omnia acer
uatìm , vt ab omnibus angelis ac hominibus exaudiri
poſlint,manifeftè reuelabuntur. Ad hæc quales neceſ
seeft eſſe eosqui malè vixerunt?
8. JEREMIAE decimoſeptimo: Prauum eft cor
hominis & inſcrutabile:quis cognofcet illud ?Ego Do
minus fcrutans cor & probans renes : qui do vnicuiq
iuxta viam ſuam , & iuxta fructú adinuentionūſuaru .
AD Hebræos quarto : Viuus eft fermo Dei & ef .
ficax, & penetrabilior omni gladio ancipiti: & per
tingens vſæ ad diuiſioné animæ ac fpiritus, copagum
quoq ac medullarum , & diſcretor cogitationum &
intenționum cordis.Et non eft vlla creatura inuifibi
lis in conſpectu eius : omnia auténuda & aperta ſune
oculis eius. +
10 . AD Galatas ſexto :Vnuſquiſque onus ſuum por .
tabit.Quæ ſeminauerit homo , hæc & meret . Quoniã
qui ſeminat in carne ſua, de carne & meter corrupti
onem : quiautem ſeminar in ſpiritu , de ſpiricu metet
vitam æternam . Bonum aurem facientes non deficia .
mus : tempore enim
ſuo meremus non deficientes.
11 . PRIORIS ad Theſſalonicéres quarto : Nequis
ſupergrediatur,neque circunueniat in negocio fratré
ſuum ,quoniam vindex eft Dominus de his omnibus ,
12. ECCLESIASTAE duodecimo : Cuncta quæ
fiunt &c. vt fuprà .
13. POSTERIORIS ad Corinthios quinto :
Omnes nos manifeftari oportet ante tribunal Chrifti,
vt referat vnuſquiſo propria corporis, prout geflit,
fiue bonum , fiuemalum .
14. AD Romanos decimoquarto : Omnes ſtabimus
ante tribunal Chrifti, & vnuſquiſque noftrum pro ſe
rationem reddet Deo .
15. MATTHAEI decimo : Qui recipit prophetam
in nomine prophetæ ,mercedem propheræ accipiet:&
qui recipit iuftum in nomineiufti, mercedem iuſtiac
cipiet.Etquicuno potum dederit vni ex minimis iſtis
calicé aquæ frigidæ,tantùm in nomine diſcipuli : amen
dico vobis ,non perdet mercedem ſuam .
16. IOB vigefimoquarto : Deus inultum abire non
patitur.
ſit ipſe nobis Ephe.1.6
Apoc. 1.b
1.Tim. 2.b
Rom . 3.0
( ſecu
 34 DE FIDE ET

& ſecularia deſideriafobriè,

, & iuftè, ſeculo, expectantes beatam ſpem
piè viuamus in hoc

er aduentum gloria magni Dei G Saluatoris noſtri lefu Chrifti: qui dedit ſemetipſum pro
nobis, vt nos redimeret ab
omni iniquitate , & mundaret ſibipopulum acceptabilem ,ſe { tatorem

e Ephe. 2.b bonorum operū.Sic Apoftolus Paulus . Et‘alibi:Ipſius ( Dei) ſumus factura creatiin Chri
d z.Cor.sc ſto IESV in operibus bonis, qua præparauit Deus,vt in illis ambulemus.Atq; iterùm , Pro

omnibus mortuus est Chriſtus, inquit, vt & qui viuunt,iam'non ſibiviuant, ſed ei quiproipſis

mortuus est, Greſurrexit.

€ 1. Tim.2.6 C. Quarè cauendus illorum eſt errormaximè

,quiChriſtú non integrè, ſed veluti
Rom .3.d mutilatum confitentur, dum ſolùm Mediatorem illum & Redemptorem cui fi
lacob.4.cdamus,agnofcunt: nec ſimulrecipiunt eum & ʻlegiſlatorem ,cuius iuſſis obtem 1
1.10an. 1.6 peremus, & virtutum exemplar omnium ,quod imitemur, & iuftum iudicem, qui H
1.Pet, 2.d
& 2. Tim .4.b debitum cuiuſque & operi præmium aur ſupplicium certò rependat.
Rom . z.b
TESTIMONIA .
1. A JOANNIS primo: In principio erat verbú , Deus & c . vt ſuprà hac eadem quæftione A. teftimo.
& verbum erat apud Deum ,& Deus erat verbum . Et feptimo.
verbuni caro factum eſt, & habitauit in nobis.Et pau AD Romanos tertio, vt ſup. Ibidem teftimon .
lò pòft : Etego vidi, & teſtimonium perhibui, quia hic octauo .
eft filius Dei . 3. ESAIAE trigefimotertio : Dominus iudex no
2. PRIMAE epiſtolæ Ioannis quinto capite : Sci- iter, Dominus legifer nofter, Dominus rex nofter:
mus quoniam filius Dei venit: & dedit nobis ſenſum , ipſe ſaluabit nos .
ve cognoſcamus verum Deum , & fimus in vero filio 4 . IACOBI quarto : Vnus eft legislator & iudex ,
eius . Hic eft verus Deus, & vita æterna . qui poteft perdere & liberare.
3. AD Epheſios primo: Gracificauit nos in dilecto 5. 10 ANNIS decimotertio : Exemplum dedi vo i
filio fuo : in quo habemus redemptionem per fangui- bis, vt quemadmodùm ego feci vobis , ita & vos fa
nem eius (remiſlionem peccatorum ) fecundùm diui- ciatis. Ibidem : Mandatum nouum do vobis, vt dili
tias gratiæ eius . gatis inuicem ficut dilexi vos, vt & vos diligatis inui
4. IOANNIS decimoquarto : Ego ſum Via, Veri- cèm .
ras, & Vita : nemo venit ad patrem nisi per me. 6. PRIMAE Ioannis ſecundo : Qui dicit fe in ipſo
5. AD Romanos quinto : Vt quid enim Chriſtus, manere, debet ficut ille ambulauit, & ipfe ambulare.
cùm adhucinfirmi effemus, fecüdùm tempus pro im- Chariſfimi,non mandatum nouum fcribo vobis, fed
pijs mortuus eft? Vixenim pro iuſto quis moritur :ná mandatum vetus quod habuiſtis ab initio .
pro bono forſitan quis audeat mori . Cómendatauté 7. PRIORIS Petri ſecundo :Quæ eft enim gloria,
charitatem ſuam Deus in nobis:quoniam cùm adhuc ſi peccantes, & colaphizati ſuffertis ? Sed fi benè faci
peccatores eſſemus, Chriſtuspro nobis mortuus eft. entes, patienter ſuſtinetis : hæc eft gratiaapud Deum .
Multo igitur magis nunciuftificati in ſanguine ipfius, In hoc enim vocati eftis, quia & Chriftus paſſus eſt
ſalui erimus ab ira per ipſum . Si enim cùm inimici el pro nobis, vobis relinquens exemplum , vt fequami
ſemus,recôciliati ſumus D E Oper mortem filij eius: ni veſtigia eius: qui peccata noftra ipſe pertulit in
multo magis reconciliati, falui erimus in vita iplius. corpore ſuo ſuper lignum : vtpeccatis mortui, iufti
6. APOCALYPSIS primo: Qui dilexit nos, & tiæ viuamus .
lauit nos à peccatis noftris in ſanguine ſuo. 8. POSTERIORIS ad Timotheum quarto :Bo 1
7. PRIORIS ad Timotheum fecundo : VnusDe num certamen certaui, curſum conſummaui, fidem
us, vnus & mediator Dei & hominú homo Chriſtus ſeruaui: In reliquo repofita eft mihi corona iuftitiæ ,
IESVS, qui dedit redemption em ſemetipſum pro quá reddetmihi Dominusin illa die iuftus iudex: non
omnibus . ſolùm autem mihi, ſed & ijs qui diligunt aduentum
8. AD Romanos tertio : Iuſtificati gratis per gra- elus.
tian ipfius, per redemptionem quæ eſt in Chrifto le AD Romanos ſecundo :Secundùm duritiam tu.
ſu : quem propoſuitDeus propitiarorem per fidem in am & impænitens cor,theſaurizas tibi iram in die iræ
ſanguine ipfius, ad oftenfionem iuftitiæ ſuæ, propter & reuelationis iufti iudicij Dei : qui reddet vnicuique
remiſlionem præcedentium delictorum . fecundùm opera eius:Ijs quidem quiſecundùm pati
1. B. : AD Titum ſecundo : Apparuit gratia Dei Sal- entiam bonioperis, gloriam & honorem & incorru
uatoris & c . vtin textu . ptionem quærunt, vitam æternam : ijs autem qui ſunt
2. AD Epheſios ſecundo:Ipfius enim ſumus factu excontentione, & quino acquiefcunt veritati , credúc
ra & c. yt in tex . autem iniquitati , ira & indignatio : Tribulatio & an
3. POSTERIORIS ad Corinthios quinto : Pro guſtia in omnem animam hominis operantis malum ,
omnibus mortuus eft Chriftus &c.vt in tex . Iudæi primùm & Græci: Gloria autem & honor & pax
1. C. PRIORIS ad Timotheum ſecundo : Vnus omni operanti bonum , Iudæo primùm & Græco.

XVII

Quid docet octauus articulus , Credo in Spiritumfan &tum ? 1

Symb.Coſtantinop. & Co.
cil.Florentin .
Gene.i.a Pfal. 103.d A. Subiungit tertiam in Deitate perſonam , Spiritum ſan & um : qui ex
Iob 24b Marth.28.d
Ioan.1.0 14.0 d 16.0 Patre filioque procedens,verus,vtrique coæternus,coæqualis,conſubſtan 1
j.loan.s.b Rom.8.bc
2.Cor.3.d 1.Cor.6.d & 3.c tialis Deus exiſtit,& eadem fide parique cultu & honore colendus eft.
Pfal.so.c
Rom .s.a Efa.ua Gal.s.a B. Hicille Paracletus & Doctor veritatis ,qui corda credentium gratia ſua

ſuisque

1
1
 Ś Y M BOL 0.

ſuisque donis illuſtrat, purificat, fan & ificat, & in omni fan & itate confirmat. Hic

eft Ephe. 1. &

pignus hæreditatis noftræ, quiadiuuat infirmitatem noftràm , & fingulis pro- iRom . 8. è
ut vult ,variasdonationes ſuas diſtribuit impertitque. I.Cor .12.6
TESTIMONIA .
1.A. SYMBOLVM Concilij Conftantinopolita- cepiſtis fpiritum feruitutis iterùm in timore, fed ac
ni, quod eft fecundum generale: Credimus in Spiritû cepiftis fpiritum adoptionis filiorum , in quo clama
fanctum , Dominū & viuificatorem , ex Patre proce- mus,Abba Pater . Ipfe enim fpiritus teftimonium red
dentem , cum Patre & Filio adorandum & conglorifi. dit fpiritui noftro , quòd fumus filij Dei .
candum : quilocutus eft per Prophetas. 12 . POSTERIORISad Corinthios tertio : Do.
2. CONCILIVM Florentinu in literis vnionis: minusautem fpirituseft : vbi autem fpiritusDomini,
Definimus vt hæc fidei veritas ab omnibus Chriſtia ibì libertas .
nis credatur & ſuſcipiatur: ficky omnes profiteantur, 13. PRIORIS ad Corinthios ſexto : An neſcitis,
quia Spiritusfan & us ex Patre & Filio æternaliter eft, quoniam membra veſtra templum funt fpiritus fan
& eſſentiam ſuam ,ſuum's eſſe ſubfiftens habet ex Pa- ctiqui in vobis eft, quem haberis à Deo, & non eftis
trefimul & Filio, & ex vtroquexternaliter, tanquàm veftri?
ab vno principio & vnica ſpiratione procedit . Deti- 14. ET capite tertio: Neſcitis quia templum Dei
nimus inſuper explicationem verborum illorum , Fl. eſtis , & fpiritusDei habitat in vobis? Siquis auté tem
LIO'QVE, veritatis declarandæ gratia & imminente plum Dei violauerit,diſperder illum Deus. Templú
tunc neceffitate, licitè ac rationabiliter Symbolo fuif- enim Dei ſanctum eft: quod eſtis vos .
ſe appoſitam . 15. PSALMO quinquageſimo: Cor mundú crea
3. : GENESIS primo :Terra autem erat inanis & in me Deus,& fpiritum re &tum innoua in viſceribus
vacua, & tenebræ erant ſuper faciem abyſli, & fpiritus meis . Nè proijcias me à facie cua, & fpiritum ſanctum
Domini ferebatur fuper aquas . tuum né au feras à me . Redde mihi lætitiam falutaris
4. PSALM O centefimotertio : Emittes ſpiritumi tui, & fpiritu principali confirmå me :
tuum , & creabantur : & renouabis faciem terræ . 16. ESAIAE yndecimo: Egredietur virga de ra
5. IOB vigefimoquarto: Ipfi fuerunt rebelles lumi- dice leſſe; & flos de radice eius afcendet .Et requieſce
ni, neſciêrunt vias eius. ſuper eum Spiritus Domini, Spiritus fapientiæ & in
6 MATTHAEI vigefimooctauo: Baptizantes intellectus,Spiritus confilij & fortitudinis ,Spiritus ſci
nomine Patris, & Filij, & Spiritus ſancti. enciæ & pietatis. Et replebit eū Spiritus timoris Dñi .
7. IOANNIS primo :Vidi ſpiritum deſcendenté 17 . AD Galatas quinto :Fructusautem Spiritus eft
quali columbam de cælo, & máſitſuper eum.Ibidem : charitás,gaudium ,pax ,patientia ,benignitas, bonitas,
Hic eſt qui baptizat in ſpiritu ſancto . longanimitas,manſuetudo, fides,modeftia, continen
8. ET decimoquarto : Ego rogabo Patrem , & aliū tia ,caftitas.
18 .
paracletum dabit vobis,vt maneat vobiſcum in eter AD Romanos quinto : Charitas Dei diffufa eft
num ,fpiritum veritatis, quem mundus non poteſt ac in cordibus noftris per Spiritum ſanctum , qui datus
cipere. Apud vosmanebit, & in vobis erit . Et paucis eft nobis.
interpofitis, Paracletus autem fpiritus ſanctus, quem 1.B. AD Ephefios primo : In Chriſto credentes fi
mittet Pater in nomine meo , ille vos docebit omnia, gnati eftis Spiritu promiſionis ſancto , qui eſt pignus
& ſuggeret vobisomnia ,quæcunque dixero vobis . hæreditatis noftræ, in redemptionem acquiſitionis, in
9. ITEM decimoſexto .Si non abiero ,paracletusnő laudem gloriæ ipfius.
veniet ad vos : Et cùm veneritille, arguet mūdum de AD Romanos octauo : Similiter autem & fpiri.
peccato , & de iuftitia, & deiudicio . Cùm venerit fpi- tus adiuuat infirmitatem noftram .
ritus verita:is, docebit vos omnem veritatem , & quę 3. PRIORIS ad Corinthios duodecimo : Nemo
ventura ſunt,annunciabit vobis . Ille me clarificabit, poteft dicere, Dominus IESVS, nisì in Spiritu ſan
quia de meo accipiet, & annunciabit vobis. & to . Diuiſiones verò gratiarum funt, idem autem fpi
10. PRIMAE Ioannis quinto: Tres ſuntqui tefti . ritus. Etdiuiſiones miniſtrationum ſunt,idem autem
monium dátin cælo : Pater , Verbum , & Spiritus ſan- Dominus. Ec diuifiones operationum funt, idem ve.
ctus : & hi tres ynum ſunt. rò Deus, qui operatur omnia in omnibus , Vnicuique
11 . AD Romanos octauo : Vos autem in carne non autem datur manifeftatio fpiritus ad vtilitatem . Alij
eftis,fed in ſpiritu , fitamen ſpiritus Dei habitat in vo- quidem per ſpiritum datur fermo fapientiæ , alij aus
bis.Siquis autem fpiritum Chriſti non habet, hic no tem ſermo ſcientiæ fecundùm eundem fpiritum :altc .
eft eius. Quòd fi fpiritus eius, qui ſuſcitauit leſum à ri fides in eodem fpiritu :alij gratia ſanitatum , in vno
mortuis,habitat in vobis: quifufcitauit Jeſum Chri- fpirita: alijoperatio virtutum , alij prophetia,alij dif
ftum à mortuis, viuificabit & mortalia corpora ve cretio fpirituum , alij genera linguarum , alij interpre
ftra propter inhabitátem fpiritum eius in vobis.Qui- tatio fermonū.Hæc autem omnia operatur vnus atqz
cung fpiritu Dei aguntur ,ij ſunt filij Dei. Nõenim ac- idem fpiritus,diuidens ſingulis prout yult.
XVIII

Quid addit articulus nonus, Credo Ecclefiam fanétam Catholicam ?

A. Oftendit Eccleſiam , id eft, cunetorum Chriſti fidelium - viſibi- Matth.5.b Efa.60.9 c& 2:2.
Pfal.18.a Aug.tract...in epift.loan .
lem congregationem , pro qua Dei filius hominis natura ſuſcepta, c.concia. Chryfinomain.deverbis
Efaia .
cun& ta & fecit, & pertulit.
b loạn.I. $ 10. c 1.5 Cant. 6. C
B. Eamque docet primùm , ' vnam effe & conſentientem in fide 1.Cor.1.0 12.bd Ephe 4.a Cyp:de

fideíque do & rina

, & adminiftratione Sacramentorum , quæque ſub ad Ageruch,epift.11. Chryſhomis.

vno capite ſuo Chriſto, vnóque vices eius in terris gerente ‘ Pontifi- , Cype:de fimp.
. & Epift.95.& 6s; .
ce Maximo regitur, ac in vnitatc conſeruatur. 57. & 88.Lco epiſt.89.ad Vien.

guff. in ench.c.56 . & in Pſal.ss.

D à Chri. Bernar.ſer.3.in vigil. nat.Greg. lib,
35.mor.c.6. Iren .lib.3 . cap.40.
 26 ECCLESIA M ESSE VISIBILEM .

à Chriſto vſquèfan & ificatur, vt fan & i homines,& fan & æleges nunquàm
in illa deſint. Nec vllus extra huius conſortium , ſanctitatis particepseſſe
e Altor... b Gen.22.d
poteft.
Mat:4 16.0 Aug. epift.D. Tertiò effe ' Catholicam , id eft,vniuerfalem , adeò, vt per orbem lona

. lib.de vera religióegè lateque diffuſa,omnes omnium temporum locorum ac nationú ho

cap.4
syampron .Vincent.Livin.mines , qui modò in Chrifti fide ac do & rina conueniunt , vno quaſi ma
Hieron.cont.Lucif. Beda
in 6. cap. Cant . terno ſinu excipiat, concludat ac faluet.
f Eph.4.cd Pfal.118.h
Colon.1.b Philip...a E. Quartò efle in eadem Eccleſiafanctorum communionem , vt qui 'in
2.Cor.sc .loan ... b
Rom.12.b 1.Cor.12.b Eccleſia, velutì domo Dei familiaque verſantur, ſocietatem quandam
Auguft.tra&t. 32.in loan. inter fe & vnionem ſeruent indiuiduam , & ficutì vnius corporis mem

bra, mutuis officijs, meritis & orationibus fe inuicem iuuent. Apud

Euseb.eccl.hiſt.lib.7.ca.hos eft vnitas fidei, doctrina conſentiens, conformis vfus Sacramentoru:

19. Aug.2. cont.Dona.c.6.
& epift.19. Item de vera re .qui etiam , & qualeſcunque demùm quorundam errores aut diſſenſiones
lig.cap.6 .
* Ephe.4.2 incidant, ſoliciti ſunt * ſeruare vnitatem Spiritus in vinculo pacis. In
qua quidem communione non modò fan & i Ecclefiæ militantis in terra
hcap.v.
Aug.de temp.
in Ench.cap.59:"".peregrinantes, verùm etiam beati omnes Eccleſiæ cum Chriſto in cælis

i Aug.libro.deciuit .Dei
, felicillimètriumphantis, acinſupèr piorum animæ, quæ ex hac vita egreſ
. Greg.lib.4.dialog.
cap.9
cap . 39. fæ, nondum tamen illam beatorum felicitatem ſunt conſecutæ , limul
untur
k Gen.7id 1.Pet.).d Era. compræhend .
6o.b Auguft.epi.so.& 152.F. Extra hanc San &orum communionem ( ſicut extra " Noê arcam )cer

16.Fulgen de federal.Perä tum quidem exitium , nulla verò falus mortalibus : non Iudæis aut Ethni
2.ad Sympro.Iren,lib.c.cis , qui fidemn Eccleſiæ nunquàm receperunt: non hæreticis , qui rece

Coryl,bet.nepe adézh.ptam deſeruerunt vel corruperunt: non ſchiſmaticis, qui pacem & vni

2.C 1020.6.8 13.6 ludz ctatem Eccleſiæ reliquerunt: poftremò neque' excommunicatis , qui

Num.cz:d* Matthijs. , vt ab Eccleſiæ corpore ceu per

qualibet alia grauide cauſa id meruerunt

Căp.epift.3.Augu.lib.1. nicioſa quædam membra præſcinderentur,ac fepararentur . Atque ifti

perfect conducts.leg. & pro- uſmodi omnes, quoniam ad Eccleſiam eiusque fan & am communionem

. Aus
on camp.non pertinent, Diuinæ gratiæ * & falutis æternæ non poffunt eſſe par

legem
epift.204. Cyp.epift. ticipes, nisì Ecclefiæ , à qua ſuo illi vitio ſunt ſemel auulfi, primùm re
** De fimplic.prælatorá. concilientur atque reſtituantur. Certa eſt enim Cypriani & Auguſti

o
chulib.4.de
. cap.10. symb.ad care. ni º regula : Non habebit Deum patrem , qui Ecclefiam noluerit habe
re matrem ,

TESTIMONIA .

ECCLL. 1. A. MATTHAEI quinto : Vos eſtis lux mundi. præparatus mons domusDomini in vertice montiâ,

SE VISI. Non poteſt ciuitas abſcondi ſupra mótem pofita: neos

SIAM, & S.
BILEM accendunt lucernam , & ponunt eam fub modio, ſed
ſuper candelabrum , vt luceat omnibus qui in domo
ſunt. Sic luceat lux veftra coram hominibus, vt vide-
ant opera veftra bona, & glorificent Patrem veftrum
qui in cælis eft.
2. ESAIAE fexagefimo: Surge, illuminare Hieru
falem , quia venit lumen tuum , & gloria Dominiſuper
te orta eft. Quia ecce tenebræ operient terram,& cali.
gº populos : ſuper te autem orietur Dominus,& glo.
ria eius in te videbitur.Et ambulabunt gentes in lumi
ne tuo , & reges in fplendore ortus tui,&c . Etaperien-
tur portæ tuæ iugiter : die ac nocte non claudentur, vt
afferatur ad te fortitudo gentium , & reges earum ad-
ducantur.Et venient ad te curui filij eorum qui humi-
liauerunt te, & adorabūt veſtigia pedum tuorū omnes
qui detrahebant tibi, & vocabunt te ciuitatem Domi-
ni, Sion Sancti Ifrael. Pro eo quòd fuiſti derelicta, &
odio habita, & non erat qui per te tranfiret, ponam te
in fuperbiain feculorum & c .
3. ĖT capite ſecundo : Eserit in nouiſiimis diebus
& eleuabitur ſuper colles: & fluét ad eum omnes gen
tes . Et ibunt populi multi, & dicent : Venite, aſcenda
musad montem Domini,& ad domum Dei Iacob, &
docebit nosvias ſuas, & ambulabimus in ſemitis eius:
quia de Sion exibit lex, & verbum Domini de Hieru 1
ſalem .
4. PSALMO decimooctauo : In omnem terram
exiuit fonus eorum , & in fines orbisterræ verba eorú.
In ſole poſuit tabernaculum ſuum , & ipſe tanquàm
Sponſusprocedens de thalamo ſuo .
5. AVGVSTINVS tractacu primo in epiſtolam
Ioannis : Nonne ille lapis (de quo apud Danielem )cre- Dan . 2.
uit, & factus eſt mons magnus, & impleuit vniuer
ſum orbem terrarum ? Nunquid digito oftendimus
iftum montem , quomodò oftenditur hominibus no
ua luna ? Verbi gratia, quando volunt homines videre Eccleſia
aperta cft ,&
lunam noua, dicunt: Ecce luna, eccé vbieft: Etfi ſunt manifefta
ibi qui non valeant intendere aciem, & dicát, vbi ? In
tenditur illis digitus vt videant: aliquando ,dum eru .
beſcunt,nè cæci putentur,dicuntſe vidiſſe quod non
viderunt. Nunquid fic oftendimus Ecclefiam fratres
meis
 ECCLE S'I AM ESSE V N A M. 27
mei? nómne aperta eft ? nonne obtinuit onines gentes ? 3. ITEM decimoſeptimo: Pater fancte, ſerua eos
nonne impletur quod ante tot annos promiffum eft in nomine tuo , quos dedifti mihi : vt fint ynum , ficut
Genef. 22. Abrahæ, in femineeiusbenedici omnes gétes:Vni fideli & nos.
pmiſſum eft, in millibus fideliú mundus impletus eſt . 4 : CANTICORVM ſexto : Vna eft columba
Match . s. Ecce mons implens vniuerſam faciemterræ : ecce ci- mea, perfecta mea : vna eft matri ſaæ , ele & ta genitrici
uitas de qua dictum eſt,Non poteft ciuitas abfcódifu- fux .
permontem conftituta. Illi offendunt in montem : & S. PRIORIS ad Corinthios primo : Fidelis Deo
cùm eis dicitur,Aſcendite: noneft mons,dicüt,& fa- us,per quem vocatieftis in ſocietatem Filij eius leſu
ciliùs illuc faciem impingunt, quàm illic habitaculü Chrifti Domini noftri. Obfecro autá vos fratres per
Ela.2.a
quærunt. Erit(inquit Efaias)in nouiſlimis diebus,ma. nomen Domini noftri IESV CHRISTI, vt id
nifeftus mons domus Domini, paracus in cacumine ipfum dicatis omnes, & non fint in vobis ſchiſma
montium.Quid tam manifeftú, quàm mons? Sed funt ta: fitis autem perfecti in eodem ſenſu , & in eadem
& montes ignoti, quia in vnaparte terrarum pofiti fententia.
funt . Quis veftrum nouit Olympum montem ? Quo- 6 . ET capite duodecimo : Sicut corpus vnum eft,
modò ibi qui habitant, Giddabam noftrum non no & membra habet multa, omnia autem membra cor .
uerunt . In partibus ſunt ifti montes. Ille autem mons poris cùm fint multa, vnum tamen corpus funt: ità
non ſic, quia impleuit vniuerſam faciem terræ : & de & Chriftus.Etenim in vno fpiritu omnes nos in vnú
illo dicit ,Paratus in cacumine montium.Mons eft fum corpus baptizati ſumus, fiueIudæi,fiue Gentiles; fiue
per cacumina omnium montium.Et cögregabuntur, ferui,fiue liberi:& omnes in vno fpiritu poráti ſumus .
inquit, ad eum omnes gentes. Quis errat in hocmon . Et paulò pòft : Sed Deus temperauit corpus, eicui de
Ecclefia ab te: qui frangit faciem offendendo in illum , qui igno- erat, abundantiorem tribuendo honorem , vt non fic
hæreticis rat ciuitatem ſuper montem conftitutam . Sed noliteſchiſma in corpore, ſed idipfum pro inuicem ſolicita
ignoratura mirari, quia ignoratur abiſtis quioderút fratres, quia fintmembra.Etfiquid patitur vnú membrum , com
in tenebris ambulant, & neſciunt quò eunt, quia tenen patiútur omnia membra :fiue gloriatur vnum mem
brz excæcauerunt oculos eorum . brum, congaudent omnia membra . Vos autem eftis
6. IDEM in libro de vnitate Ecclefiæ contra epi- corpus Chrifti, & membrademembro . Et quoſdam
ftolam Peciliani Donatiftæ , capite decimoquarto : Nő quidé poſuit Deusin Eccleſia, primùm Apoſtolos & c .
Matth.s. eſt Eccleſia operta, quia nonelt ſub modio , ſed ſuper 7 : AD Epheſios quarto : ' Soliciti feruare vnitatem
Ecclefia aper candelabrum , vt luceat omnibus qui in domo funt. fpiritus in vinculo pacis. Vnum corpus, & vnus fpi
ta eft, & tame
hæreticis eft Et de illa dictum eft,Non poteft ciuitas abſcódi ſuper ritus, ficut vocati eftis in vna fpe vocationis veftræ .
velut operta,montem conftituta. Sed Donatiftis velut operta eft, Vnus Dominus, vna fides, vnum baptiſma,vnus Deus
March .s . quia audiunt tam lucida & manifefta teftimonia ,quæ & pater omnium , qui eft ſuper omnes, & per omnia ,
illam toto orbe eſſe demonſtrant, & målunt clauſis & in omnibus nobis . Vnicuique autem noftrûm da
oculis offendere in montem , quàm in eum aſcendere, ta eſt gratia fecundùm menſuram donauionis Chrifti.
Din . 2 .
qui cùm effet lapis præciſus de monte fine manibus, 8. CYPRIANVS in tra& atu defimplicitate præ
creuit, & factus est monsingens, & impleuit vniuer- latorum ,fiue de vnitate Ecclefiæ : Vnám effe Eccleliam
ſam terram . etiam in Cantico Canticorum Spiritus fanctus ex per Cant. 6.
7. IDEM in Pſalmum trigeſimum cõcione fecun- fona Dominideſignat, & dicit:Vnaeft columba mea,
da, ſuperillum verſum , Qui videbantme, foràs fuge- perfecta mea : vna eftmatri ſuæ , electa genitrici ſuz.
runt à me : Illud eft magis gemendum , illud omninò Vnitas Eco
Hanc Eccleſiæ vniratent qui non tenet, tenere ſe fidem clelia .
intolerabile, quia multi qui cognouerunt quid effet credit ? quiEcclefiæ renititur & refiftit, qui Cathedrá
Eccleſia, exiêrunt foràs, & hæreſes & ſchiſmata contra Petri,fuper quam fundata eft Eccleſia ,deferit, in Ec- Super cache
ecclefiam fecerunt. Qui videbantme,id eft,qui noue- çlefia ſe eſſe confidit? quádo & beatus Apoftolus Pau- fundata Eco
rant quid fit Ecclefia, qui eam in ſcripturis intueban- lus hocidem doceat, & facramentum vnitatis often - clefia.
Prophetz cur tur,foràsfugerunt à me. Obſcuriùs dixerüt Prophe- dat,dicens : Vnú corpus & vnus Spiritus,vnaſpes vo- Ephe.4.
pertiùs, des tæde Chrifto, quàm de Eccleſia: puto proptereà,quia cationis noftræ ,vnusDominus, vna fides, vnum ba
de Chrifto videbât in ſpiritu contra Ecclefiam homines facturos priſma, vnusDeus ? Quam vnitatem firmiter tenere
propberärūt. efTe particulas, & de Chriſto non tantam litem habi . & vindicare debemus,maximè Epifcopi, qui in Ec
turos, de Ecclefia magnas contentiones excitaturos. clefia præſidemus, vt Epiſcopacum quoque ipſum
Ideò illud vndè maiores lites futuræ erant, planiùs vnum atqueindiuiſum probemus. Nemo fraternita
prædi& um & apertiùs prophetatum eft, vt ad iudici- tem mendacio fallat, nemo fidei veritaté perfida pre
um illis valeat, quividerunt & foràs fugerüt.Et pau- uaricatione corrumpat. Epiſcopatus vnus eft, cuius
lò pòft: Et penè vbiq Chriſtus in aliquo inuoluto fa- à fingulis in ſolidum parstenetur. Ecclefia vna eft, quç
cramento prædicatus eſt à Prophetis : Ecclefia apertè, in multitudinem latiùsincremento fæcunditatis ex
ve viderent illam , & qui futuri erant contra illam , & tenditur: quo modo folistutti radij, fed lumen vnú:
impleretur in ijs iſta nequitia, qua prædixit Pfalmus: & rami arboris multi, fed robur vnum , tenaci radice
Pfalm . 30. Qui videbant me, foràsfugeruntà me . Ex nobis exi. fundatum : & cùm de fonte vno riui plurimi defluút,
3. loan. 2. êrunt, ſed non erant ex nobis . Hoc Apoftolus Ioannes numeroſitas licèt diffuſa videatur exundantis copiæ
de illis dixit . largitate, vnitas tamen ſeruatur in origine.Auelleradi
CHRYSOSTOMVS homilia quarta dever um Solis à corpore , diuiſionem lucis vnitas non ca
bis Efaiz , VidiDominum : Ecclefia radices in cælo fi- pit : ab arbore frange ramum , fractus germinarenon
xas habet potiùs quàm in terra. Verù fortaſsis ethni- poterit: à fonte præcide riuum ,præciſus areſcet.Sic &
Facilius eft cus meam deſpicit arrogantiam , ſed maneat donèc Ecclefia Domini luce perfufa, per orbem totum radi
folem extin -harum rerum probationem attulero, diſcata vim ve os ſuos porrigit :vnum tamen lumen eft, quod vbiq
gui, q Eccle- ritatis, quo modo facilius eſt folem extingui, quàm diffunditur, nec vnicas corporis ſeparatur: ramosſu
rari, Eccleſiam obfcurari. os in vniuerſam terram copia vbertatis extendit, pro
V NAM . 1.B. IOANNIS vndecimo: Hoc autem à ſemet- fuentes largiter riuos latiùs expandit : vnum tamen
ipfo non dixit : ſed cùm erat Pontifex anni illius , pro- caput eft ,& origo vna , & yna mater,fæcunditatis ſuc
phetauit quòd Ieſus moriturus erat pro gente : & non ceſlibus copioſa. Illius fætu naſcimur, illius lactenus
tantùm pro gente, ſed ye filios Deiquierant diſperſi, trimur,fpiritu eiusanimamur .Adulterari non poteft
congregaret in vnum . ſponſa Chriſti, incorrupta eft & pudica : vnam domú
2 . ET decimo : Et alias oues habeo quæ non ſunt ex nouit, vnius cubiculi fanctitatem caſto pudore cufto
hoc ouili : & illas oportet meadducere, & você me dit. Hæc nos Deo feruat & c .
am audient, & fiet vnum ouile & ynus paſtor . 9. IRENAE V S libro primo aduersùs hæreſes, ca.
D 2 pite
 AM
L ESI
28 ECC
pite tertio : Hanc prædicationé cùm acceperit, & hác
Vt Ecclefia, fidem , quemadmodùm prædiximus, Ecclefia, & qui
ità & eius fin
des per vni. dem in vniuerſum mundum diſſeminata, diligenter
uerfum mun. cuftodit, quafi vnam domum inhabitans, & fimiliter
dum vna eſt, credit ijs, videlicet quafi vnam animam habens &
vnum cor, & conſonáter hæc prædicat & docet & tra
dicquafi vnum poflidensos. Nam etſi in mundo lo-
Eccleſiç Ger- quelæ diſſimiles ſunt, fed tamé vircus traditionis vna
maniæ non & eadem eſt. Et neq hæ quæ in Germania ſunt funda-
quainHiſpa. cæ Eccleſix , aliter credunt, aut aliter tradunt:neq;hæ
niç &c. quæ in Hiberis ſunt, neque hæ quæ in Celtis , neque
hæ quæ in Oriente , neque hæ quæ in Aegypto, neque
hæ quæ in Libya, neque hæ quæ in medio mundi ſunc
cöftitutæ : fed ficut fól creaturæ Dei in vniuerio mun
do vnus & idem eft, fic & lumen prædicatio veritatis
vbiqué lucet, & illuminat omnes homines, qui volūc
ad cognitionem veritatis venire . Et neque qui valdè
præualet in ſermone ex ijs qui præſunt Ecclefijs, alia
quàm hæc ſunt, dicet. Nemo enim ſupra magiſtrum
eft: neque infimus in dicendo , deminorabit traditio .
nem . Cùm enim vna & eadem fides fit, neque is qui
multum de ea poteft dicere , amplius : neque is qui
minus,deminorar.
10 . HIERONYMVS ad Ageruchiam fiue Ge
Matth . 19 . rontiam de Monogamia, epiftola vndecima:Erűt duo
in carnem vnam , nó in duas nec in tres . Propter quod
relinquet homo patrem & matrem, & adhærebit vxo .
Ephe . s . ri ſux : certè non vxoribus. Qyod teftimonium Pau-
lus edifferens, ad Chriftum refert & ad Ecclefiam : vt
Ecclefiä vnă primus Adam in carne, ſecundus in ſpiritu monoga-
in plures la mus ſit . Sit yna Eua, mater cunctorum viuentium : &
cerant hçre
cici. vna Ecclefia, parens omnium Chriftianorum . Sicut
Gen. 4. illam maledictus Lamech in duas diuifit vxores : ſic
Apoc. 2 . hanc hæretici in plures Ecclefias lacerant : quæ iuxta
Hæreticorů
Ecclefiç funt Apocalypfim Ioannis, fynagogæ magis diaboli appel-
fynagogę di- landæ ſunt,quàm Chrifti conciliabula .
aboli. 11 . CHRYSOSTOMVS homilia prima in pri-
orem epiftolam ad Corinthios : Ecclefiam Dei appel-
Ecclefia ула
fu lat Apoftolus, vt oftendat in vnum eam redigioporte-
ed . re . Nam fi Dei eft , vna eft, no Corinthi folùm , fed vni
uerfi orbis. Nam Ecclefiæ nomen non ſeparationem ,
ſed vnionem & conſonantiam ſignificat.
12 . CYPRIANVS in tractatu de fimplicitate Prę- '
latorum ,Guede vnitate Ecclefiæ : Videns inimicus ido
la derelicta, & per nimium credentium populum ſe
des ſuas ac templa deſerta, excogitauit nouam frau
dem , vt fub ipfo Chriftiani nominis titulo fallat in-
cautos . Hæreſes inuenit & ſchiſmata, quibus ſub
uerteret fidem ,veritatem corrumperet,ſcinderet vni-
tatem . Rapit de ipfa Ecclefia homines, & dum fibi
appropinquâffe iam lumini , atque euafiffe feculi no
čtem videntur, alias neſcientibus tenebras rurſus in
fundit :& c. Hoc eò fit, fratres dile & iffimi, dum ad
veritatis originem non reditur, nec caput quæritur,
Facilis ratio nec magiſtri cæleftis doctrina feruatur. Quæ fi quis
biulie vera conſideret & examinet, tractatu longo atque argu-
fides & vera mentis opùs nó eft. Probatio eft ad fidem facilis com
Eccleſia.
pendio veritatis. Loquitur Dominus ad Petrum :Ego
Matr.16 .
tibi dico , inquit, quia tu es Petrus, & fuper iftam pe-
tram ædificabo Ecclefiam meam , & portæ inferoru
non vincent eam . Tibi dabo claues regni cælorum : &
quæ ligaueris fuper terram , erunt ligata & in cælis : &
quæcunque folueris fuper terram , erunt ſoluta &
in cælis . Et eidem poft reſurrectionem ſuam dicit:
loan . 21. Paſce oues meas . Super illum vnum ædificat Ecclefi
am ſuam , & illi pafcendasmádatoues fuas . Et quan-
uìs Apoſtolis omnibus poft reſurrectionem ſuami pa
loan. 20. rem poteftatem tribuat & dicat : Sicut mifit me Pa
Petrus caput ter, & ego mitto vos : accipite Spiritum ſanctum : Si
& princeps
Apoftolorú, cui remiſeritis peccata , remittentur illi : fi cui le
licet omnes nueritis, tenebuntur : tamen vt vnitatem manifefta-
in Apoſtola- ret, vnam cathedram conſtituit, & vnitatis eiufdem
tu pares fu originem ab vno incipientem ſúa authoritate diſpo-
erinc.
ſuit. Hoc erant vtique & cæteri Apoſtoli, quod fuit
>
E'S SE V NAM .
Petrus, pari conſortio præditi & honoris& potefta . "
tis, ſed exordium ab vnitate proficiſcitur. Primatus
Petro datur, vt vna CHRISTI Eccleſia & cache
dra yna monftretur : & paftores ſunt onines , ſed grex
vnus oftenditur, qui ab Apoſtolis omnibus vnanimi
conſenſione paſcatur. Quam vnam Ecclefiam etiam
in Cantico Canticorum Spiritus fanctus ex perſona Cant. 6 .
Domini deſignat, & dicit : Vnaeft columba mea , & c .
vt fuprà hac eadem quæſtione B. 8.
13. IDEM epiſtola quinquagefimaquinta ad Cor- lib.1. epift.3.
nelium : Neque enim aliunde hæreſes o bortæ ſunt,aut ex Hereſes
fumimiortg
nata ſunt ſchiſinata , quàm indè quòd facerdoti Dei Pontificis &
non obtemperatur : nec vnus in Ecclefia ad tempus Chriſti vica
facerdos & ad tempus iudex vice CHRISTI co- rij contēptu .
gitatur. cui {i fecundùm magiſteria diuina, obtem
peraret fraternitas vniuerſa, nemo aduersùm facer
dotum collegium quicquam moueret : nemo poſt
Diuinum iudicium , poſt populi fuffragium , poft
coepiſcoporum conſenſum , iudicem fe iam non Epi.
fcopi, fed Dei faceret: nemo diſcidio vnitatis Chrifti
Eccleſiam ſcinderet, nemo fibi placens ac tumens fe
orſum forìs hæreſim nouam conderet. Ibidem : Chri- Cur Heretici
Iti aduerſarius & Ecclefiæ eius inimicus ad hoc Eccle- Eccleſiç prço
fiæ præpofitum ſua infeſtatione perſequitur, vt gu fillimùm op
bernatore ſublato, atrociùs atque violentiùscirca Ec
clefiæ naufragia graſſetur. Et paulò pòft : Perrus ta
men ,fuper quem edificata ab eodem Domino fuerat Super Petrā
Ecclefia, vnus pro omnibus loquens, & Ecclefiæ vo- edificata Eco
ce reſpondens, ait: Domine, ad quem ibimus ? Ver- loan. clewa.6.
bum viręæternæ habes: & nos credimus & cognoui
mus, quoniam tu es filius Dei viui : fignificans fcili.
cet & oftendens,eos qui à Chriſto receſſerint, culpa
ſua perire: Eccleſiam tamen quæ in CHRISTVM Eccleſia nun .
credat, & quæ ſemel id quod cognouerit teneat,nun- quànı à Chri
.
quàm omninò ab eo difcedere, & eos eile Ecclefiam ,
qui in domo Dei permanét. Etmultis interiectis : Poſt Romanæ Ec .
iſta adhuc inſuper pſeudoepiſcopo fibi ab hæreticis cleſiç prima.
conftituto, nauigareaudent, & ad Petri cathedram containide
atque ad Eccleſiam principalem , vndè vnitas facer
dotalis exorta eft, à Ichiſmaticis & prophanis literas
ferre, nec cogitare eos effe Romanos,( quorum fides, Rom . I.
Apoftolo prædicante, laudata eft) ad quos perfidia ha
bere non poffit acceſfum .
ET epiftola ſexagefimanona ad Florentium fi- lib.4.epift...
ue Puppianu : Nechæc iacto , ſed dolens profero, cùm
té iudicem Dei conftituas & Chrifti, quidicitad Apo
ftolos, ac per hoc ad omnes præpofitos, qui Apoſto
lis vicaria ordinationeſuccedunt: Qui audit vos, me Luc.10 .
audit : & qui me audit, audit eum qui me mifit. Et
qui reijcie vos, me reijcit, & eum qui me mifit. In- Hareſes ex
dè enim ſchiſmata & hæreſes obortæ ſunt & oriun- ſummi Sa
cerdotis con ,
tur, dum Epiſcopus qui vnus eft, & Eccleſiæ præ temptu orja
eft, fuperba quorundam præſumptione contemni- untur.
tur, & homo dignatione Deihonoratus,indignusho
minibus iudicatur. Et paulò pòft: Dominus quo
què in Euangelio , cùm eum loquentem diſcipuli de
relinquerent, conuerſus ad duodecim , dixit : Nun
Ioan.6 .
quid & vos vultis ire ? Reſpondit ei Petrus, dicens:
Domine, ad quem imus ? verbum vitæ æternæ habes :
& nos credimus & cognouimus, quoniam tu es filius
Dei viui. Loquitur illic Petrus , luper quem ædifi- ædificat
Super Petra
a EC
cata fuerat Ecclefia, Ecclefiæ nomine, docens & often- clelia.
dens, quia etfi contumax ac ſuperba obaudire nolenti
um multitudo diſcedat, Ecclefia tamen à Chrifto Qui cũEpi
non recedit : & illi funt Eccleſia, plebs facerdoti ad- fcopo non
unata, & paſtori ſuo grex adhærens. Vndè fcire de-luen in Eca
bes Epiſcopum in Eccleſia eſſe, & Ecclefiam in Epi- funt.
ſcopo : & fi qui cum Epiſcopo non fint,in Ecclefia non
effe : & fruftrà fibi blandirieos,qui pacem cum ſacer
dotibus DEI non habentes obrepunt, & latenter
apud quoſdam communicare ſe credunt: quandò
Eccleſia quæ Catholica vna eft, fciffa non fit, neque Sacerdotum
sibiinuicem
diuiſa, fed fit vtique connexa, & cohærentium fibiin- cohzrentiun
uicem facerdotum glucino copulaca, glutino copu
lata Eccleſia.
35 . IRE
 ECCLESIAM ESSE
15 : IRENAEV S libro tertio aduersùs hæreſes, ca
Rom.Eccle- pite tertio : Ad hanc Ecclefiá (Romanam ) propter po
Siz principa. tentiorem principalitatem ,neceſse eſt omnem conue
tus.
nire Eccleſiam ,hoc eft, eosqui ſunt vndique fideles, in
qua femperab his quiſunt vndiquè, conſeruata eft ea
que eft ab Apoftolis traditio.
16 . HIERONYMV S ad Damaſum epiftola quin-
Hieronymus
Romano quagefimaſeptima: Ego nullum primum , nisìChri-
Poe
ftum fequens, beatitudini cuę, id eft , cathedrę Petri,
rifici adhçret.
Matth. 16. communione confocior: ſuper illam petram ædifica
Exod.11 . tam Eccleſiam ſcio.Quicunq extra hancdomūagnum
Gen.7. comederit, prophanus eft. Siquis in arca Noè no fue-
Extra Eccle- rit, peribit regnante diluuio. Quicunque tecum non
Liam Rom.nó colligit,ſpargit: hoc eft,qui Chriſti non eft, Antichri-
cft
fti eft.
17. ITEM ad eundem Damaſum epiſtola quinqua .
gefimaoctaua : Ego interim clamito, fi quis cathedræ
Petri iungitur ,meus eſt.
18. LEO MAGNV S epiſtola octogeſimanonaad
Epiſcopos per Viennenfem prouinciam conftitutos:
Diuine cultum religionis quem in omnes gentes
omnésque nationes , Dei voluit gracia coruſcare, itd
Dominus nofter Ieſus Chriſtus humani generis Sal
uator inſtituit, veveritas que anteà legis & Propheta-
rum præconio continebatur, per Apoltolicam tubam
Pfalm.18. in ſalutem vniuerfitatis exiret, ficut fcriptum eft : In
omnem terram exiuit ſonus eorum ,& in fines orbis
terræ verba eorum . Sed huius muneris facramen-
Petrus à Chri tum icà Dominus ad omnium Apoftolorum officium
to caput Es pertinere voluit , vt in beatiſimo Petro , Apoftolo-
clefiæ confti.
tutus cft. rum omnium ſummo, principaliter collocaret, vt ab
ipfo quali quodam capite, dona ſua velut in corpus
omne diffunderet, vt exortem ſe myfterij intellige-
ret effe diuini, qui auſus fuiſſer à Petri ſoliditate re-
cedere. Hunc enim in conſortium indiuiduæ vnita-
tis affumptum , id quod ipfe erat, voluit nominari,
Matth.16 .
dicendo: I'u es Petrus, & fuper hanc petram ædificabo
Eccleliain ineam : vt æterni edificatio templi, mira
bili munere gratię Dei in Petri ſoliditate confifteret,
hac Ecclefiam ſuam firmitate corroborans, vt illam
nec humana temeritas poſſet appetere, nec porte con-
Petri prx ca.tra illam inferi pręualerent. Cui Petro cùm pre cęce-
reris Apofto .
lis priuilegiu ris foluédi & ligandi tradita fit poteftas, paſcendarum
Matth.16 tamen ouium cura ſpecialiùs mandata eft. Cui quiſ
Ioan.21. quis principatum ritimat denegádum , illius quidem
Piipeipateic, nullo modo poteft minuere dignitatem , fed inflatus
hentes quò fe fpiritu ſuperbiæ fuæ , ſemetipſum in inferna demer-
demergant. git.
SANCTAM . 1. C. Ad Epheſios quinto : Viri;diligite vxores ve-
ſtras, ficut & Chriftus dilexitEccletia, & feiplum tra-
didit pro ea ,ve illam fan &tificaret,inundans eam laua-
cro aquæ in verbo vitæ , vt exhiberet ipfe fibi glo-
riofam Ecclefiam , non habentem maculam , aut ru
gam , aut aliquid huiuſmodi, fed vt fit fancta & im
maculata .
2. CANTICORVM quarto : Tota pulchra es , dam bibuntaquam ,effugientes fidem Eccleſię,nè tra
amica mea, & macula non eft in te . ducantur, reijcientes vero Spiritum , vt non erudian .
3. PRIORIS Petri ſecundo:Vosautem genusele- tur . Alienati verò à veritate, dignè in omni volutan
dum , regale ſacerdotium , gens ſancta, populus acqui- turerrore &c.
fitionis : vt virtutes annuncietis eius , qui de tenebris 1. D. ACTORVM primo: Et eritismihi teftes in CATHO.
vos yocauit in admirabile lumen ſuum . Qui aliquan-
dò non populus,nuncautépopulus Dei: qui non con
fecuti miſericordiam , nunc autem miſericordia con
ſecuti,
4. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lauretium
Ecclefia do capite quinquagefimo fexto : Rectus confeſſionis ordo
mus elt,tem-pofcebat, vt Trinitati ſubiügeretur Eccleſia,tanquàm
pla & ciuitas habxatori domus fua , & Deo templum ſuum , & con
$ . Trinitatis. ditori ciuitas ſua.
5. IDEM in Pfalmum octogeſimumquintum ſu . uerſum , predicare Euangelium omni creaturæ . Illi
per ea verba, Cuftodi animam meam , quoniam fan-autem profecti,
autem prof
Ecclelia uo etus ſum : Audeat & corpus Chriſti,audeat & vnus il- perante, & fermonem confirmante fequentibus li
le homo clamans à finibus terrę , cum capite fuo & gnis .
ſub capite fuo dicere, ſanctus ſum . Accepit enim gra.
SANCTAM .
tiam fan & itatis gratiam baptiſmi & remiffionis pecca
torum . Dicat & vnuſquiſque fidelium ,ſanctus ſum .
Non eft ifta ſuperbia elati, ſed confeſſio non ingrati.
Dic Deo tuio , fanétus ſum , quia fan &tificâſti me. Si
enim Chriftiani omnes & fideles & baptizati in illo,
ipſum induerunt , ficut Apoftolus dicit , Quotquot Rom . c .
in Chrifto baptizati eftis,Chriſtum induiſtis: limem
bra ſunt facti corporis eius, & dicunt ſe ſanctos non
effe, capiti ipfi faciunt iniuriam , cuius membra fan
eta funt
6. BERNARDVS ſermone tertio in vigilia Na
tiuitatis Domini: Hodiè fcietis, quia veniet Dominus. Exodi 16.
Verba hæc quidem ſuo loco & tempore in ſcriptura
polita ſunt,ſed non incongruè illa vigiliæ Dominicæ
natiuitatis Ecclefia mater aptauit, Ecclefia, inquam , Ecclefia in
illa que fecum habet confilium & Spiritum fponli & terriscófilium
bet fecú ha
Dei ſui, cui dilectus inter vbera commoratur, ipſam & Spiritum
cordis ſui ſedem principaliter poſſidens & cóſeruans. Sponfi.
Nimirùm ipfa eftquæ vulnerauit cor eius, & in ipfam Cant.s.
Cant.4 .
abyffum ſecretorum Dei, oculú contemplationis im
merfit, vt & illi in fuo, & fibi in eius corde , perennem
faciat manſionem .
GREGORIVS libro trigefimoquinto Mora
lium ,capite ſexto : Sola Eccleſia Catholica eft,perquá Sacrificiã Ec
facrificium Dominus libenter accipiat , fola que pro licz tantum
errantibus fiducialiter intercedat . Vndè etiam de
Deo acceptú .
agni hoftia Doniinus præcepit, dicens : In vna domo Exodi 12:
comedetur, nec efferetis de carnibus eius forås . In
vna nanque domo agnus comeditur : quia in yna Ca
tholica Ecclefia vera hoſtia redemptoris immolatur.
De cuius carnibus diuina lex efferrı foràs prohibet :
quia dari ſanctum canibus vétat . Sola eſt,in qua opus Opusbonum
bonum fructuosè peragitur, vndè & mercedem dena- fructuosè rá .
rij non nisi qui intra vineam laborauerant , accepe diperagitur:
runt . Sola eft, quæ intra fe pofitos valida charitatis
compage cuftodit. Vndè & aqua diluuij arcam qui- Genef.7.
dem ad ſublimiora fuftulit, omnes autem quos ex
tra arcam inuenit, extinxit . Sola eft, in qua fuperna
nìyfteria veraciter contemplemur. Vndè & ad Moy- Exod.33.
ren Dominus dicit: Eft locus apud me, & ftabis ſupra
petram . Et paulò pòft: Tollam manummeam , & vi
debis pofteriora mea . Quia enim ex ſola catholica Ec- Veritas ex ſo .
clefia veritas confpicitur, apud fe effe locum Domi- la Cathol.Ec
cleſia conſpi
, nusperhibet,de quo videatur . citur,
8. IRENAE V S libro tertio aduersùs hereſes ,ca
pite quadrageſimo: In Ecclefia pofuit Deus Apofto
los, prophetas, Doctores, & vniuerſam reliquam ape
rationem fpiritus : cuius non ſunt participes omnes,
qui non concurrunt ad Eccleſiam .Vbì Eccleſia ,ibì & in Ecclefia
fpiritus: & vbi fpiritus Dei , illic Eccleſia & oninis gra- clus & veria
tia: Spiritus autem veritas . Quapropter qui non par tas.
ticipant eum , neque à mammillis matris nutriuntur
in viram , neque percipiunt de corpore CHRISTI
procedentem nitidiflimum fontem : ſed effodiunt fi- Hiere.a.
bi lacus detritos de follis terrenis , & de cæno putri
Hieruſalem ,& in omni ludza & Samaria, & vfqz ad vl-LICAM .
timum terre .
2. GENESIS vigefimofecundo: Benedicam tibi ,
& multiplicabo femen tuuis ficut ftellas cæli, & velut
arenam quæ eft in littore maris : poſlidebit ſemen tu
um portas inimicorum ſuorum , & benedicentur in
femine tuo omnes gentes terræ , quia obediſti voci
meæ .
MARCI decimoſexto : Euntes in mundum ynia
3.
prædicauerunt vbiqué, Domino coo
4. LVCAE vigeſimoquarto : Sic oportebat Chri
D 3 ftum
 30 ECCLESIAM Esse CATHOLICAM .
fum pati, & refurgere à mortuis tertia die, & prædi. corum vel bafilicam ſuam, vel domum audeat often
cari in nomine eius pænitentiam & remiſiionem pec. dere.
catorum in omnes gentes, incipientibus ab Hieroſo . 10. IDEM libro de vera religione, capite feptimo:
lyma. Tenenda eft nobis Chriſtiana religio, & eiusEcclefiæ
5. MATTHAEI vigefimooctauo : Euntes docete communicatio quæ Catholica eft, & Catholica nomi
verùm etiam ab omnibus ini.
omnes gentes, baptizanteseos in nomine Patris & Fi. natur, non ſolùm à ſuis,
lij & Spiritusfanéti. Et ecce ego vobiſcum ſum omni- micis. Velintenim nolint've ipli quoquè hæretici, &
bus diebus,vſque ad conſummationem feculi. ſchiſmátum alumni, quando non cum ſuis, ſed cum
6. ET capite decimoſexto :Super hanc petram edi. extraneis loquuntur , Catholicam nihil aliud quàm Catholica no
ficabo Eccleſiam meam , & portæ inferi non præuale minatur ab
Catholicam voćant. Non enim poſſunt intelligi, nisì vniuerſo or
buntaduersùs eam . hoc eam nomine diſcernát,quo abyniuerſo orbenun be .
9. AVGVSTINVS epiſtola centeſimaſeptuage- cupàtur.
fima ad Seuerinum conſanguineum ſuum : Perſpicis . PACIANVS Barcilonenſis epiſcopus epiſtola
quàm fic dolendum , vt qui ſecundum carnem fratres prima ad Sympronianum Nouatianum deCatholico
ſumus,in Chrifti corpore non vna ſocietate viuamus: nomine,ipſum alloquens Sympronianuait: Subapo
Ecclefiafaci. præfertim quia facile tibi eft, attendere & videre ci- ftolis,inquies, nemo Catholicus vocabatur.efto ,fic Catholicinoi
i
teft. uitatem ſupra montem conftitutam , de qua Domi- fuerit, vel illud indulge. cùm poft apoftolos hæreſes vt plebs apo
Matth.s. nus ait in Euangelio,quòd abſcondi non poflit. Ipſa extitiſſent, diuerfisez nominibus columbam Dei, acq retica
tolica,ab hiç.
ſecete
Catholica eft enim Ecclefia Catholica :Vndè xalorex Græcè ap- regină lacerare per partes& fcindere niterentur : non- acretur .
curdicatur. pellatur, quòd per totum orbemterrarum diffundi. ne cognomen ſuuplebs apoſtolica poftulabat, quæ in
Nullilicet tur. Hanc ignorare nulli licet, ideò fecundùm ver- corrupti populi diſtingueret vnitatem, nè incemera
ignorare
clefiam
Ec. bum Domininoftri Ieſu Chriſti, abſcondi non po- tam Dei virginem error aliquorum permembra lace.
teft . raret? nonne appellatione propria decuit caput prin
8. IDEM in epiftola centeſima fexagefimaſexta ad cipale lignari? Ego fortè ingrefius populofam vrbem
InCriprusis Donatiftas: InfcripturisdidicimusChriftum , in fcri- hodie,cùm Marciorfitas,cùmApollinariacos, Cata
ità & Ecclelia pturis didicimus Ecclefiam . Has ſcripruràs commu- phrygas, Nouatianos, & cæteros eiuſmodi comperiſ.
demöftratur. niterhabemus:quarènon in eis & Chriftum & Eccle- lem , quiſe Chriſtianosvocarét,quo cognomine con
ſiam communiter retinemus ? Nos vbì agnouimus gregationem meæ plebis agnoſcerem , nisì Catholica
Galat.3. eum , de quo dicit Apoftolus: Abrahæ di&tæ ſuntpro- diceretur? Agè, quiscæteris plebibus nomina tāta lar
milliones & ſemini eius : non dicit, & ſeminibus tan- gitus eft ?ipſe ille,quiCatholicum nomen interrogat,
quàm in multis, ſed tanquàm in vno, & feminituo cauſam ſui nominis neſciet, li requirā, vndè mihitra.
Genel.22.
quod eftChriſtus: ibì agnouimus Ecclefiam ,de qua ditum eft. Certè non eftabhomine mutuatum , quod
dicit Deus ad Abraham , In femine tuo benedicentur per ſecula canta non cecidit. Catholicúiſtud nec Mar
1 Pralm.z .
omnes gentes. Vbì agnouimus Chriftum in Píalmocionem,nec Apel!em , necMontanum ſonat, nec here
de ſe prophetanté: Dominusdixit ad me,filius meus ticos ſumit authores. Mulca nosSpiritus ſanctusedo
es tu, egohodiè genui te : ibì agnouimus Eccleſiam cuit : quem paracletuni apoftolis & magiftrum Deus
in eo quod ſequitur, Poftula à me, & dabo tibi gen- mifitècælis.Chriſtianusmihinomen eſt, Catholicus
tes hæreditatem tuam , & poſſeſſioneni tuam termi. verò cognomen . illud me nuncupat, iftud oftendit:
nos terræ. Vbi agnouimus Chriſtum in eo quod ſcri- hocprobor, indè ſignificor. Et fi reddenda poftremò Quid fignifi
Pfalm.18. ptum eft, Et ipfe tanquàm fponfus procedens de cha- Catholici vocabuliratio eſt, & exprimenda de Græco cct.
lamo ſuo, exultauit vt gigasad currendum viam : ibì interpretatione Romana:Catholicusvbiq vnum ,vel,
agnouimus & Ecclefiam in eo , quod paulò ſuperiùs vt doctiores putant,obedientia omnium nuncupatur,
dicitur: In omnem terram exiuit ſonuseorum, & in mandatorum fcilicet Dei.Ergò quiCatholicus, idem
fines orbis terræ verba corum . In ſole poſuit taberna- obediens: quiobediens, idem eftChriftianus:atq; ità
Eccleſia inſo culum fuum : Ipfa eft Eccleſia in Sole poſica ,hoc eft, Catholicus Chriftianuseſt.Quare ab hæretico nomi
lc pofita. in manifeſtatione omnibus nota vſø ad terminos ter- ne nofter populus hac appellatione diuiditur,cùmCa.
rę. Adfert deindè plura exſcripturisteſtimonia,velutì tholicus nuncupatur.
ex pſalmo vigeſimoprimo,Conuertentur ad Dominū 12 . VINCENTIVS Lirinenfis in libello aduer
vniuerſi fines terræ & c. Ex pſalmo centeſimoſexto, sùs profanas omniú hæreſeon nouationes: Ille eſt ve- licus
Venusquis
Catho.
fit,
Exaltare ſuper cælos Deus, &ſuperomnem terra glo- rus & germanus Catholicus,qui veritare Dei, qui Ec.
ria tua. Expfalmo feptuageſimoprimo, Etdominabs- clefiam , qui Chrifti corpus diligit, qui diuinæ religio
turà mari vſquead mare, & c.Item ex Danielis ſecun- ni,quiCatholicæ fidei nihil præponit, non hominis
do capite, Lapidem creuiſſe, & factum montem ma- cuiuſpiam authoritatem ,non amoré, non ingenium ,
gnum , & repleuiffe omnem terram . Ex Abacuc ter non eloquentiam,non p' soſophiam : fed hæccuncta
tio, Et laudis eius plena eſt terra. ExEfaiæ quinquage- deſpiciens, & in fide fixus & ftabilis permanens, quic
limoquarto capite, Lætare ſterilis quæ non paris &c. quid vniuerſaliter antiquitùsEccleſiam Catholică te
Ex pfalmo quadrageſimonono, Etvocauitterram à nuiſſe cognouerit,id ſolum ſibi tenendū credendum
ſolis ortu vſqueadoccafum. Etex Sophoniæ ſecundo decernit. Quicquid verò ab aliquo deinceps vno,pre
capite, Adorabunt eum viri de loco ſuo, omnes inſulæ ter omnes,velcontraonines ſanctos,nouum & inau
gentium . ditum ſubinduci ſenſerit ,id non ad religionem ,fedad
9. IDEM contra epiſtolam Manichæi, quam vo. tentationem potiùs intelligat pertinere. Et ſub libri
Auguftinum cane fundamenti, capite quarto : Vt omittam fynce. principiu: In ipſa Catholica Eccleſia magnoperè cu- Catholicum
quzin
Sia Eccleo riſfimam
Catholica ſapientiam , multa ſunt alia quæ in Catho- randum eft,vtid teneamus, quod vbique,quodfem- dicaquidturproprie
.
tencant . licæ Ecclefiæ gremio me iuftiſlimė teneant. Tenetcon- per,quod ab omnibus creditum : hoc eſt erenim verè
ſenſio populorum atque gentium, tenet authoritas propriegs catholicum, quod ipſa vis nominis ratio'ng
miraculis inchoata, fpe nutrira, charitate aucta, ve, declarat, quæ omnia verè vniuerſaliter compræhen
Ioan.21. tuftate firmata. Tener ab ipſa ſede Petri Apoftoli, cui dit. Sedhoc ità demùm fit, ſi ſequamur vniuerſira
paſcendas oues ſuas poft reſurrectionem Dominus tem , antiquitatem , confenfionem . Sequemurautem Vniuerſitas.
commendauit,vſque ad præſentem Epiſcopatum fuc- vniuerfitatem hoc modo : Si hanc vnam fidem veram
ceffio facerdotum .Tenet poftremò ipſum Catholicæ effe fateamur,quam tota per orbem terrarum confite
nomen , quod non finecaufa inter cam multas hereſes tur Eccleſia: Antiquitatem verò ità, fi ab his nullare- Antiquitas,
ſiciſta Ecclefia fola obtinuit, vt cùm onines hæretici ſe nùs ſenſibus recedamus, quos fanctosMaiores ac pa
Catholicos dici velint:quærentitamen peregrinoali- tresnoftros celebrâſſe
manifeftum eft: Conſenſionem conſenſus
cui, vbì ad Catholicam conueniatur, nullus hæreti- quoquèitidem , fi in ipfa yetuftate, omnium vel certè
pend
 IN ECCLESIA ESSE SANCTORVM COMMVNIONEM .
penè omnum facerdotum pariter & magiftrorūdefi-
nitiones,lentétiasop fe& emur.Quid igitur faciet Chri-
ftianus Cacholicus, fi fe aliqua Ecclefiæ particula ab
vniuerfalis fidei cómunione præciderit ? Quid itaque,
nisì vt peſtifero corrupco'oz membro ſanitaté vniuerfi
corporis anteponat? Quid fi nouella aliqua contagio
non iam portiunculam tantùm , fed totam pariter Ec-
cleliam commaculare conetur ? Tunc item prouide-
bit, vt antiquitati inhereat, quæ prorsùs iam non po-
teft ab vlla nouitatis fraude ſeduci. Quidli in ipſa ve-
tuftate ,duorum aut trium hominum , vel certè ciuita-
tis vnius, aut etiam prouinciæ alicuius error depræ-
hendatur ? Tuncomninò curabit, vt paucorum teme.
rirati vel inſcitiæ , fi qua ſunt vniuerſaliter antiquitùs
*Gæaliàs Eccle- vniuerſalis* Concilij decreta præponat. Quid litale
.
aliquid emergat, vbì nihileiuſmodi reperiatur ? Tunc
operam dabit, vícollatas inter ſe Maiorum conſulat
interroget'o fententias, eorum duntaxat, qui diuerfis
licèt temporibus & locis, in vnius tamen Ecclefiæ Ca.
tholicæ comunione & fide permanentes,magiftri pro
babiles exciterunt : & quicquid non vnusaut duo tan- manifeſtationem : quia alij datur per ſpiritum fer
cùm, fed omnes pariter vno eodem conſenſu, aper- mo ſapientiz & c.fed tu forſitan eorum omnium quæ
tė, frequenter,perfeueráter ,tenuiſſe,ſcripſiffe ,docuif- dixi , nihil habes. Si amas, non nihil habes:fi enim
fe cognouerit ,id fibiquoque intelligat abfo vlla duc amas vnitatem , etiam tibihabet quiſquis in illa ha
bitatione credendum .
13. HIERONYMVS in dialogo aduersùs Luci-
In qua Eccle.ferianos: Breuem tibi apertam's animi mei ſentétiam
dapermanen proferam :in illa efle Ecclefia permanendum ,quæ ab
Apoftolis fundata, vſque ad diem hanc durat . Sicubì
audieris eos,qui dicuntur Chriſti, non à Domino Ie-
ſu Chriſto, fed à quoquá alio nuncupari, vt puta Mar-
cionitas, Valentiniarros, Montenſes fiue Campitas:ſci-
Antichrifti
fynagoga. to non Ecclefiam Chrifti, fed Antichriſti eſſe fynago-
gam . Ex hoc enim ipfo ,quòd pofteà inſtituci ſunt, eos
1.Tim.4. le eſſe indicant, quos futuros Apoftolus prænuncia-
uit .
14 . BEDA in fextum caputCanticorü : Sicut vnus
Catholicum Dominus,vna fides, vnum baptiſmum , vnus Deus &
locorum et pater omniú , ità eft vna Catholica electorú omnium
temporum multitudo, per omnia & mundi loca, & tempora ſe .
vniuerfitate culi, eidem vniDeo & patri ſubiecta .
dicitur . 1. E. AD Ephelios quarto: Et iple dedit quoſdam
In eadé effe quidem Apoftolos, & c. ad conſummationem ſancto-
RVM COM - rum , in opus minifterij, in ædificationem corporis
MVNIO . Chriſti & c.ve creſcamus in illo per omnia, quieſt ca-
NEM. put, Chriſtus: ex quo totum corpus compactū & con-
nexum per omnem iuncturam fubminiftrationis, fe-
cundùm operationé in menfuram vniuſcuiuſq mem ,
bri, augmentum corporis facit in edificationem ſuî in
charitate.
2. PSALM O centeſimo deciomooctauo : Particeps
cgo ſum omnium timentium te, & cuftodientiū man-
data tua .
3. AD Coloffenfes primo : Gratias agentes Dco &
Patri,qui dignos nos fecit in parté ſortislanctorum in
7
lumine: quieripuitnosde poteftate tenebrarü , & tráf-
tulitin regnum filij dilectionis ſuæ , in quo habemus
redemptionem .
4. AD Philippenſes primo: Gratias ago Deo meo
inomni memoria veftri,(femper in cunctis orationi.
bus meis pro omnibus vobis cum gaudio deprecatio-
nem faciens)ſuper communicatione veſtra in Euange-
lio Chrifti, à prima die vſo nunc.
5. POSTERIORIS ad Corinthiosoctauo:Non
enim vt alijs fit remillio, vobis autem tribulatio : fed
exæqualitate . In præſenti tempore veftra abundantia
illorum inopiam fuppleat : vt & illorum abundantia
veftræ inopixſitſupplenzentum , vtfiat çqualitas,ficut
Lsodi 15 .
ſcriptum eſt : Qui multū , non abundauit : & quimo
dicum , non minorauit ,
6. PRIMAE Ioannis primo capite: Vt & vosſocie-
tatem habeatis nobiſcum , & focietas noftraſit cum Pa-
tre & cum Filio eius leſu Chriſto .
7. AD Romanos duodecimo : Sicut in vno corpo .
31
pore multa membra habemus,omnia autem membra
non eundem actum habent: ità multi vnucorpus fu
mus in Chrifto , finguli autem alter alterius membra,
Habentes autem donationes, ſecundùm gratiam quæ
data eft nobis,differentes,fiue prophetiam fecundùm
rationem fidei,fiue miniſterium in miniftrando, fiue
qui docer in do & rina, & c.
8. PRIORIS ad Corinthios duodecimo : Sicut
corpus vnú eft & membra habet multa, & c. Etfiquid
patitur vnum membrū, compatiuntur omnia mem
bra:fiue gloriatur vnum membrú ,congaudentomnia
membra. Vos autem eftis corpus Chrifti, & membra
de membro .
2..
% AVGVSTINVS tractatu trigefimoſecundo in
Euangeliū loannis : Ecclefia eft corpus Chrifti, in hoc
corpore membrum es : cùm ergò membrum ſis eius
corporis quod loquitur omnibus linguis, crede te lo
qui omnibus linguis. Voitas enim membrorum cha
ritate concordat, & ipſa vnitas loquitur, quomodò
tunc vnus homo loquebatur. Datus eſt ſpiritusad 1. Cor.12.
bet aliquid . Tolle inuidiam ,& tuum eit quod habeo: Communio
tollam inuidiam ,& meum eft quod habes:liuor fepa- bielislinumenni
rat, charitas iungit . Oculus ſolus video in corpore,led corporis re
nunquid foli ſibi oculusvidet ? Et manui videt,& pe- ſpondet.
di videt, & cæteris membris videt: non enim fi aliquis
ictus in pedem veniat, auertit ſe oculus indė, vt non
præcaueat: & c.
10. EVSEBIVS Cæſareenſis Ecclefiafticæhiſtorie
libro feptimo, capite decimonono,vbi agit deNepote
Epiſcopo & eius ſchiſmate,refert ex Dionyſio Alexan
drino, quemadmodùm ille Presbyteros hæreti Chilia
ſtarú infectos inftituerit: eos valdè paratos & prom
ptos fuiſſe ad affentiendum veritati perceptæ, & ſchi
Imati acq ; errori abrenunciandum .
11. AVGVSTINVS libro fecundo de baptiſmo
contra Donatiſtas,capite fexto :Vos itaque Donatiftæ
quid ad hæc dicitis Sinoſtra ſententia de baptiſmove.
ra eſt, omnes qui aliter ſapiebant Cypriani tempori
bus, non ſunt abecclefiæ vnitate ſeparaci, donèc illud
quod aliter ſaperét Deus illis reuelaret.Vos ergò qua
re ſeparatione facrilega pacis vinculūdirupiftis ?De- Schiſma quá
inde, quantum crimen fit ſchiſma facere, his verbis graue pecca.
explicauit : Tempore illo , quo Dominus priora deli- tum .
éta recentibus pænarum exemplis cauenda monſtra
uit,& idolum fabricatum atque adoratum eft , & pro- Exod.32.
lerem.36.
pheticus liber iraregiscontemptoris incenſus, & ichi.
ſma tétatum : & idololatria gladio punita eft, exuſtio
libri bellica cæde & peregrina captiuitate , ſchiſma
hiatu terræ fepultis authoribus viuis , & cæteris cæ- Num.16 .
lefti igne confumptis: quis iam dubitauerit hoc eſſe
fceleratius commiffum , quod eft grauiùs vindica
tum ?
12. IDEM epiſtola decimanona ad Hieronymum
fcribens, oftendit fe falua charitate ab eo diffentire cir .
ca reprehenſionem ,qua aduersùs S.Petrum vſus eſt B.
Paulus.
13 . ITEM in libro de vera religione,capite ſexto de
bonis Chriftianis loquens, ità ait : Sæpè finit diuina
prouidentia per nonnullas nimiùm turbulentas car
nalium hominum feditionesexpellide congregatione
Chriſtiana eciam bonos viros. Quam contumeliam Pacem Eccles
vel iniuriam fuam cùm patientiſiimè pro Ecclefiæ lia quantifa.?
pace tulerint, neque vllas nouicaces vel ſchiſinatis Chriftiani.
vel hærefis moliti fuerint, docebunt homines, quàm
vero affectu , & quanca fynceritate charitatis Deo fer
uiendum fit: talium ergò virorum propolicũ ett , aut
ſedatis remeare turbinibus : aut fi id non finantur,
vel eadem tempeftate perſeuerante, vel ne ſuo reditu
talis aut fæuior oriatur, tenent voluntaté conſulendi
etiam eis ipſis, quorum motibus perturbationibusip .
cefferunt,
 EXTRA ECCLESIA M
ceſſerunt, fine vlla conuenticulorum ſegregatione vf- Non eftautem particeps diuinæcharitatis,qui hoftis vnitatisho.
quead morcédefendentes & reftimonio iuuantes eam eft vnitatis. Nonhabent itaque fpiritum fanétum ,qui fischaritate
fidem , quam in Eccleſia Catholica predicari ſciunt. funtextraEcclefiam . Deillisquippe ſcriptumeft:Qui ludas in
Hoc coronarin occulto pater in occulto videns. Rau ſeipſos ſegregant animales,fpiritum non habétes.Sed epift.
rum hoc videtur genus,fed tamen exépla non deſunt: nec ille eum percipit, qui fictuseſt in ecclefia : quoniá
immò plura ſunt,quàm credi poteft. Ità omnibus ge & indèfcriptum eſt: Sanctus enim fpiritus diſciplinæ Sap...
neribus hominum & exemplorum ad animarum cum effugiet fictum .Qui ergò vult habere ſpiritü fanétum ,
rationem & ad inſtitutionein ſpiritalis populi vtitur caueat foris ab Ecclefia remanere , caueat in eam ſimu
diuina prouidentia. latè intrare : Aut fi iam talis intrauit, caueat in eadem
AD Ephefios quarto: Obſecro vos ego vinctus fimulatione perfiftere, vt veraciter coaleſcat arbori
in Domino,vtdignèambuletis vocatione ,qua vocati vitæ .
eftis, cum omni humilitate & manſuetudine, cum pa- 5. ITEM epiſtola centefimaquinquagefimaſecun
tientia, ſupportantes inuicem in charitate,foliciti fer- da ad Donatiftas: Quiſquis ergo ab hac Catholica!Ec- Tra Deima.
uare vnitatem ſpiritusin vinculo pacis. clefia fuerit ſeparatus, quantùlibèt laudabiliter fe vi- nerſuperoës
15. AVGVSTINVS ſermone centeſimo o &toge- uere exiſtimet,hoc ſolo ſcelere, quòd à Chriftivnita- auulfos .
Ad fan&toru fimoprimo de tempore,capite decimotertio: Sancto-
communio
te difiunctus eſt,non habebit vitam , ſed ira Dei manec
nem etiam rum communionem :id eſt, cum illis ſanctis, qui in fuper eum.
defuncti per . hac quam ſuſcepimus fide defunctiſunt, ſocietate & 6. IDEM libro de vnitate Ecclefiæ ,capitequarto :
tinent.
ſpei communione teneamur. Si igitur cum ſanctis in Quicunque de ipſo capite ſcripturis ſanctis conſenti- Non fufficit
æterna vita communionem habere volumus, de imi- unt, & vnitati Ecclefiæ non conimunicant, non ſunt in de Chriſtore.
Sáci pro no- tatione eorum cogitemus. Debent enim in nobis ali. Eccleſia ,quia de Chrifti corpore quod eft Ecclefia, ab nisi ctiá Éc.
bis incælo
ſupplicanr. quid recognoſceredeſuis virtutibus,vt pro nobis dis ipſius Chrifti teftificatione diſſentiunt. Et paulò pòft: clefiæ vnitari
gnentur Domino ſupplicare. Quicunque credunt quidem, quòd Chriſtus leſus, ita communicc.
mus ,
ET in Enchiridio, capite quinquageſimoſexto : vt di& um eft, in carne venerit, & in eadem carne,
Ecciefia tota hîc accipienda eft, non folùm ex parte in qua natus & paffus eft, reſurrexerit, & ipfe fit fi
qua peregrinatur in terris,à ſolis ortu vſque ad occa- liusDei, Deus apud Deum , &c. ſed tamé ab eius cor
lum laudans nomen Domini, & poft vetuftatis capti pore, quod eft Ecclefia, ità diſſentiunt,vteorum com
uitatem cantans canticum nouum : verùm etiam exile manionon fit cum toto quacunqz diffunditur, ſed in
la quæ in cælis ſemper ex quo condita eft,cohęlit Deo, aliqua parte ſeparata inueniatur, manifeftumeft eos
Eccleſia triū. nec vllum ſui cafusmalum experta eft. Hæc in ſanctis noneffe in Catholica Eccleſia.
phásmilitāti angelis beata perſiſtit, & ſuæ parti peregrinanti ficut 7. BT capite decimoſexto eiufdem libri : Ad ipfam Extra ecclefia
opitulatur. oportet opitulatur : quia vtraque vna eritconſortio falutem ac vitam æternam nemo peruenit,nisi quiha- am nullafa.
æternitatis, & nunc vnaeft vinculo charitatis,quæ to- bet caput Chriſtum . Habere autem caput Chriſtum
ta inſtituta eft ad colendum ynum Deum . nemo poterit, nisi qui in eius corpore fuerit,quod eft
19. ITEM libro vigeſimo de ciuitate Dei,capiteno. Eccleſia.
Piorú animz no : Nequepiorum animæmortuorum ſeparanturab 8. FVLĠENTIVS libro de fide ad Petrum Dia
defunctorum
ad Ecclefiam Ecclefia,quæ etiam nunceftregnum Chrifti. Alioquin conum ,capite trigeſimoſeptimo:Firmillimè tene,& am
Extraecclefia
nemo po.
pertinent, & nec ad altare Dei fieret eorum memoria in communi- nullatenùs dubites, omnéextra Ecclefiam Catholica teft fieri pare
co
nemm
prodillo
nec aliquinèdfine
one corporis Chrifti: currere,
unsio. . periculisbaptiſmum eſſefiniatur s in
t ad eiuhæc ba ptizatum ,participéfieri non poſſe vitęæternę,fian- ticeps vitz
m ciu te finem vitæ huius, Catholicęnon fuerit redditus at, zternz,
vita : nec ad reconciliationem , fi fortè per pæniten- que incorporatus Eccleſiæ . Quia fi habeá,inquit Apo- 2.Cor.13.
tiam malámve conſcientiam quiſque ab eodem cor- ftolus, omnem fidem , & nouerim omniafacramenta,
pore ſeparatus eft. Cur enim fiunt ifta, nisi quia fide- charitatem autem non habeam , nihil ſum . Nam & in
les etiain defuncti,membra eius funt? diebus diluuijneminem legimus extra arcam potuiſſe Gen.7.
18. GREGORIVS libro quarto Dialogorum, faluari.
capite trigefimonono : De quibuſdam leuibus culpis 9. DEINDE, capite trigeſimooctauo eiuſdem li
Purgatorius efle ante iudicium purgatorius ignis credédus eft, pro bri: Firmiſſimè tene,& nullatenus dubites,non ſolùm Extra eccleſi.
ignis. eo quod veritas dicit: Quiafi quis in fancto Spiritu omnes Paganos, fed etiam omnes Iudęos, Hereticos, am manetes,
Matth . 12 . damnabútur,
blafphemiam dixerit & c v. tinfrà de Sacramento Pe . atq; Schiſmaticos,quiextra ecclefiam Catholica præ
fentem finiút vitam ,in ignem æternum ituros, qui pa
EXTRA
nitentię,queſtione nona, B.teſtimo.duodecimo.
ECCLE 1. F. GENESIS ſeptimo :Deleuitomné ſubftan- ratus eft diabolo & angelis eius .
SIAM non tiam quæ erat fuper terram ab homine vfq adpecus, 10. ET capite trigefimonono eiufdem libri: Firmir.
cft falus. tam reptile,quàm volucres cæli : & deleta funtde ter- fimè tene, & nullatenus dubites, quélibetHereticum
ra : remanfit autem ſolus Noë,& qui cum eo erant in fiue Schiſmaticum in nomine Patris, & Filij,& Spiri
arca . tus fancti baptizatum, fi Ecclefię Catholicę non fuerit Martyriú cs .
2. PRI ORIS Petritertio: In diebusNoé cùm fa- aggregatus, quantaſcunque eleemofy nas fecerit, erli tra eccleliam
ur mæ
bricaret arca,in qua pauci, id eſt, octo anię ſalufti ineetiam fanguinem fuderit,nullate. non ſaluar.
pro Chri nom
factę ſunt per aquam . nùs poffe faluari. Omni enim homini, qui Ecclefia
3. ESAIAE fexagefimo: Gens & regnum quod non Catholicę non tenet vnitatem ,nequebaptiſınus, ne
ſeruierit tibi,peribit. que eleemofyna quamlibet copiofa, neque mors pro
y.Cor.12. 4. AVGVSTINVS epiſtola quinquagefima ad nomine Chrifti fufcepta proficere poterit ad falutem ,
Extra ccclefi.Bonifacium Comitem : Multi vnum corpusſumusin quàm diù in eo heretica vel ſchiſmatica prauitas per
am nemo iu. Chriſto.Acper hocnemo poreriteſſe iuftus, quàm diù feuerat,quæ ducitadmortem .
ſtus,aut iufti-fuerit ab vnitatehuius corporis ſeparatus. Quemad- !!. PACIANVS Barcilonenfis epiſcopus epiſtola
tenercpoteſt,modùm enimmemkrum ,fi præcidaturab hominis vi- fecunda ad Sympronianum Nouatianum :Nouatianus
ui corpore,non poteft tenere ſpiritum vitæ : fichomo martyrium nunquam tulit, nec ex verbis beatifGmi
qui præciditur de Chrifti iufti corpore, nullo modo Cypriani auditum iftud ,aut lectúeft, habes eius epi
poteft
bri
fpiritum tenere iuftitiæ ,etiam fi figuram mem- ftolas, quibus Corneliumvrbis epiſcopum , cui tunc
teneat quam ſumpſit in corpore.Et ſub finem eiuf- Nouatianus inuiderat, inimicis principibus refiften
Spiritus viuifti,culus
fan, dem epiftolæ: Ecclefia Catholica ſola corpuseftChri- tem ,ſępè confeffum , fepè vexatum refert, plurimis
eus no ille caputeft, Saluator corporis fui Extrahoc confefioribus, plurimis quoque martyribus ducem
bra ecclefiæ. corpus neminem viuificat Spiritusfanctus:quia ficut factum , & cum plurimis gloriofillimè coronatum ,
Roms.
ipſedixit Apoſtolus,CharitasDei diffuſa eft in cordi- viuente tunc Nouatiano, etiam's ſecuro , nam & ideò
bus noftris per fpiritum ſanctum , qui datus eft nobis. ab eccleſia Chriſti receſſerat, né illum labor confel
fionis
 NON EST
fionis vrgeret.Porrò etiamfi paſſus eſt aliquid Noua:
tianus, non tamen etiam occiſus: etiam fi occiſus, non
Extra ecclefia tamen coronatus. Quid ni ? extra ecclefiæ pacem , ex-
am nó poteft tra concordiam ,extra eam matrem , cuius portio de
semartyr.
1.Cor.13 . bet effe , quimartyr eft. Audi Apoſtolum : Etfi ha
buero omnem fidein , ità vt montes transferam , cha-
ritatem non habeam , nihil fum . Et fi in cibos pau.
perum diuiſero omnem ſubſtantiam meam , & fi tra
didero corpus meum ad comburendum , charitateni
autem non habeam ,nihilmihi prodeſt:
12. IRENAEV S libro quarto aduersùs hereſes,ca-
pite quadragefimotertio: Eisqui in Ecclefia funt Pre-
sbyteris obaudire oportet , his qui ſucceſfionem habér
ab Apoftolis,ficut oftendimus, qui cum Epiſcopatus
fucceffione chariſma veritatis certum , fecundùm pla-
!
cicum patris acceperunt. Reliquos verò qui abfiftunt
à principali fucceflione, & quocunq -loco colligun-
tur, ſuſpectos habere, vel quali hæreticos, &male fen-
tentiæ , vel quali ſcindentes & elatos, & libi placen-
tes, aut rurſus vt hypocritas, quæftus gratia & vanæ
& Schiſmati.gloriæ hoc operantes. Omnes autem hi decidunt à ve-
corum pæna ritate: Et heretici quidem alienum ignem afferentes
&cinteritus. ad altare Dei , id eſt, alienas doctrinas, à cælefti igne
Leuit.io . comburentur, quemadmodùm Nadab & Abiu . Qui
verò exurgune conțra veritatem, & alteros adhortan-
tur aduersùs Eccleſia Dei , remanét apud inferos, vo-
Num.16. ragine terræ abſorpti, quemadmodùm qui circa Cho .
re, Dathan, & Abyron . Qyiautem ſcindunt & feparáľ
3.Reg.4 . vnitatem Ecclefiæ , eandemquam Ieroboam pænă per.
cipiunt à Deo .
13 . GREGORIVS libro decimoquarto Mora-
Extra ecclef. lium , capite fecundo : Sancta vniuerſalis ecclefia prę-
uatur. dicat, faluari veraciter nisì intra ſe non poffe , affe.
rens quòd omnes qui extra ipfam ſunt, minimè ſal
uabuntur .
14. CHRYSOSTOMVS homilia vndecima in
Schiſmatis
peccatum . epiſtolam ad Ephefios: Nihil ità Deú iritat, ficut Ec-
clefię diuiſio. Et fi innumera bona operati fuerimus,
non minores tamé pænas dabimus, quàm qui corpus
ipſius proſciderunt, fi plenitudinem & integritatem
Ecclefiafticam diſcerpſerimus. Illud enim lucro qui-
dem factum eſtcotiusorbis, tametfi nõeo animo, lire.
probos illos reſpexeris. Iftud verò nihil vſpiàm com
modi habet, fed plurimum nocumenti . Ifta mihi non
ad Ecclefiæ primores duntaxat dicuntur,fed & ad ſub-
Cyprianum ditos . Vir quidam fan &tust quippiam dixit, quod au-
intelligit.
daciam ſapere videtur, attamen dixit . Quid autem eft
iftud ? Peccatum videlicet iftud ne martyrijquidé fan-
guine nó de:guine deleri. Dıc enim , quæſo, quam ob caufam mar-
fetur peccatü tyriüm ſubis? An non propter Chriſtigloriam ? Quo
Schiſmatis . itaw pacto,qui animá pro Chrifto exponis Ecclefiam
oppugnas, pro qua animam ſuam tradidit Chriftus ?
1. Cor . 15.
Audi Paulum iplum : Non ſum , inquit, dignus, vt vo-
cer Apoftolus, quoniã Eccleſiam Dei perſecutus fum ,
ac vaſtaui illam.Et interie &tis quibuſdam : Dico & ob
teſtor, Eccleſiam ſcindere non minus eſſe peccatum,
quàm in hærefim incidere ,
15 . CONCILIVM LATERANENSE ma
Neno falua- gnum ſub Innocentio tertio, canoneprimo: Vna eft fi-
tur extra Ec- delium vniuerſalis eccleſia, extra quam nullus omni.
nò faluatur.
16 . PRIM AE loannis fecundo : Filioli, nouiſtima
hora eft , & ficutaudiftis, quia Antichriſtus venit,nunc
Antichrifti multi facti funt: vndè ſcimus, quia nouiſ
fima hora eft. Ex nobis prodiêrunt,fed non erátex no
bis : nam ſi fuiſſent ex nobis,permanfiffent vtiquè no-
biſcum : fed vtmanifefti fint, quoniã non ſunt omnes
ex nobis .
17. IOANNIS ſexco : Exhoc multi diſcipulorum
eius abiêrunt retro, & jam non cum illo ambulabant.
Dixic crgò leſus ad duodecim :Nunquid & vos vultis
abire ?
ET decinio tertio : Cùm ergò accepiſſet ludas
buccellam,exiuit continuò . Erat autem nox.
SAL V S.
V . 3}
19. IVDAS Apoftolus in epiſtola Canonica : In nõu
uiffimis temporibus venient illuſores , fecundùm de
fideria ſua ambulantes in impietatibus . Hi funt qui ſe .
gregant ſemetipſos animales , fpiritum non habentes .
20. PRIORIS ad Corinthios quinto: Omninò au .
ditur inter vos fornicatio, & talis fornicatio, qualis
nec inter géres, ità ve vxorem patris aliquis habeat. Et
vos inflati eftis: & non magis luctum habuiftis, vt tol
latur de medio veftrùm qui hocopus fecit. Ego quidé
abſens corpore,pręſens autem fpiritu , iam iudicauivo
præſens, eum qui fic operatus eſt, in nomine Domini
noftri Ieſu Chriſti, congregatis vobis & meo fpiritu,
cum virtute Domini noftri Iefu Chrifti, tradere huis
uſmodi ſaranæ in interitum carnis, vt fpiritus faluus
fit in die Domini noftri Iefu Chrifti. Non eſt bona glo
riacio veſtra. Neſcitis quia modicum fermentum to
tam maſſam corrumpit ?Expurgate vetus fermentum .
Auferte malum ex vobifipfis.
21. PRIORIS ad Timotheum primo: Habens fi
dem & bonam conſcientiam , quam quidam repellen
tes, circa fidem naufragauerunt:ex quibuseftHyme
næus & Alexander :quos tradidi ſatanæ,vtdiſcantnon
blafphemare.
22 . NVMERORVM duodecimo: Reſpódit Do.
minus Moyfi : Separetur ſeptem diebus extra caſtra , &
poſteà reuocabitur . Excluia eft ica Maria extra caſtra
ſeptem diebus : & populus non eft motus de loco illo,
donèc reuocata eft Maria .
23. MATTHAEI decimooctauo : Si peccauerit in
te frater tuus, vade & corripe eum inter te & ipſum ſo .
lum . Site audierit,lucratus eris fratrem tuum : fi au
tein te no audierit, adhibe tecum adhuc vnú vel duos :
vt in ore duorum vel trium teftiú ſtet omne verbum .
Quòd fi non audierit eos,dic Ecclefiæ : fiautem Eccle
fiam non audierit , fit tibi ficut ethnicus & publicanus ,
Amen dico vobis,quæcúq alligaueritis iuper terram ,
erunt ligata & in cælo : & quecunque folueritis fuper
terram, erunt ſoluta & in celo .
24 . IN ſecunda epiſtola loannis : Si quis venit ad
vos, & hanc do & rinam nõ adfert, nolite recipere eum
in domū,nec Aue ei dixeritis. Qui enim dicit illi,Aue,
communicatoperibuseius malignis.
25 . POSTERIORIS ad Theſſaloniceres tertio :
Denunciamus autem vobis fratres in nomine Domi
ninoftri Ieſu Chrifti, vịfubtrahatis vos ab omni fra
tre ambulante inordinate, & non fecundùm traditioné
quam acceperunt à nobis . Quòd fi quis nó obedit ver
bo noſtro ,per epiſtolá huncnotate : & nécommiſcea
mini cum illo,vt confundatur: & nolite quafi inimi.
cum exiſtimare,fed corripite vt fratrem .
26. CYPRIANVS epiftola fexagefimaſecúda ad Lib.r.epiſ...
Pomponium : Interfici Deus iuſtit Sacerdotibus fuis Deut.17.
non obtemperantes, iudicibus à ſe ad tempus conſti
cutis non obedientes: & tunc quidem gladio occide. Excommuni.
bantur, quádo adhuc & circuncifio carnalis manebat: catio cftgla
nunc autem quia fpiritalis effe ad fideles feruos Dei lis .
cæpit, ſpiritali gladio ſuperbi & contumaces necan
tur, dum de eccleſia eijciuntur . Neqz enim viuere fo- Forìs viuere
rìs poflunt, cùm domus Dei ynafit, & nemini ſalus eſ nequeunt.
ſe nisì in Ecclefia poſſít.
AVGVSTINV Slibro primo contra aduerſa
rium legis & Prophetarum , capite decimoſeptimo:
Claues regni cælorum ficdedit Chriftus Ecclefiæ, vt
non folùm diceret, Quæ ſolueritis ſuper terram , eruntMatt: 16.& 18 .
ſoluta & in cælis : vbi apertiſfimè bonum , non ma
lum, pro malo reddit Ecclefia : verùm & adiunge.
ret, Quæ ligaueritis in terra , erunt ligata & in cælo :
quia bona eft & vindicandi iuſticia. Illud enim quod
ait, Si nec Eccleſiam audierit, fittibi tanquàm ethni- Matth.18.
cus & publicanus : grauius eft quàm fi gladio feri- Excommuni,
retur , li fammis abfumeretur, fi feris fubigeretur. cimenda.
Nam ibì quoquè ſubiunxit, Amen dico vobis, quæ
ligaueritis fuper terram , erunt ligata & in cælis: vt
intelhgeretur, quanto grauius fit punitus,qui velut
E relictus
 34 EXTRA ECCLESIAM NON EST SAL V S.
reli& us eft impunitus . Hîc dicat iſte, ſiplacet, Siccine 32. IDEM epiſtola quinquagefimafecunda ad An- lib.4 . epift.a.
Matth.s.
mandata Saluatoris accipimus iubentis, Nemini red- tonianum in fine : Apoftarę vero & deſertores, vel ad Admitti ne.
dideritis malum pro malo : ſed fiquis vos percuſferit uerfarij & hoftes, & Chrifti eccleſiam diſsipantes,nec
in vnam maxillain , præbete& alteram ,& dimittite
Nota pro ex- iniurias fratribus veftris? Eccè ab hominibus non red .
communica .
tionc. dentibus malum pro malo,alligatur homo amariùs &
infeliciùs eccleliz clauibus, quàm quibuslibet gra- 33. ITEM in tractatu de Simplicitate Prælatorum ,
uillimis & duriſimis , ferreis vel adamantinis nexi- liue de vnitate Eccleſiæ : Quiſquis ab Eccleſia ſegrega- Deum patre
bus.
28. IDEM fermone centeſimo octogeſimoprimo
Extra ecclefi- de tempore, capite duodecimo: Quiſquis ille eft, &
am Chritia- qualiſcunque eit, Chriſtianus non eft , qui in Chri- bere iam non poteft Deum patrem , quiEcclefiam non
& nihil Deo fti eccleſia non eft. Sola quippe eft per quam facrifi
acceptum eft,cium Dominus libenter accipiat, ſola quæ pro erran
tibus fiducialiter intercedat. Vndè etiam de agni ho-
Exod.12 . ftia Dominus præcepit, dicens : In vnadomo comede-
cis, necefferetis de carnibus eius forås. In vna nanque
domo agnus comeditur , quia in vna Catholica eccle.
favera hoftia redemptoris immolatur . De cuius car
nibus diuina iuſfio efferri foràs prohibet, quia dari
fanctum canibus vetat. Sola eft in qua opus bonum
Matth.20 .
fructuosè peragitur: vndè mercedem denarijnon nisì
qui intra vineam laborauerant acceperüt.Sola eftquz
intra fe pofitos valida charitatis copage cuftodit, & c .
vt Gregorius fuprà ,litera C.
29 . ITEM in Pfalmum octogeſimumoctauũ, con
Ecclefia cione ſecunda : Amemus Dominum Deum noftrum ,
amanda eft amenius ecclefiam eius : illum ficut patré, iftam ficut
tanquàm ma.matrem : illum ficut Dominum , hanc ficut ancillam
ter.
eius, quia filij ipfius ancillæ ſumus. Sed matrimoniū
magna charitate compaginatur. Nemo offendit vnú,
& promeretur alterum . Nemo dicat, ad idola qui-
dem vado ,arreptitiosquidem & fortilegosconſulo ,
ſed tamen Dei Eccleſiam non relinquo, Catholicus
ſum : tenens matrem , offendis patrem : alius item di-
cit, Abſità me, non conſulo ſortilegum , non quæro
arreptitium , non quæro diuinationes facrilegas, nec
eo ad adoranda dæmonia ,non feruio lapidibus, fed ta .
men in parte Donati ſum . Quid tibi prodeſt non of
Non prodeft fenfus pater ,qui offenſam vindicatmatré ? Quid pro-
& agnoſcere, deft, fi Dominum confiteris, Deum honoras, ipſum
fi Eccleſiam prædicas, filium eius agnoſcis, ſedentem ad dexteram
cius blaſphc- patrisconfiteris, & blafphemaseccleſiam eius ? Non te
"Simile. corrigunt exempla humani coniugij ? Si haberes ali-
quem patronum , cui quotidiè obſequereris, cuiusli.
mina feruiendo contereres, quem quotidiè non dico
falutares, fed & adorares , cui iinpenderes fidelia ob
fequia, fi vnum crimen de eius coniuge diceres, nun.
quid domum eius intrares! Attendite ergo chariſlimi,
tenete omnes vnanimiter Deum patrem & matrem
Ecclefiam ..
30. E T epiſtola ducentefimaquarta ad Donatum
Martyriū ex - presbyterum Donatiftam : Forìs auté ab ecclefia con
tra ecclefiam Ititutus, & feparatusà côpage ynitatis & vinculo cha
inutile .
ritaris, æterno ſupplicio punireris, etiamfi pro Chri-
fti nomine viuus incendereris .
lib.s. cpiſt...
31. CYPRIANVS epiftola quinquagefimaſepti-
ma: Inimicus & hoftis eccleſiæ , quos alienauit ab ea
clefia & foràs duxit, vt captiuos & vinctos contemnit
& præterit: eos pergiclaceſſere, in quibus Chriſtūcer
nit habitare. Quanquàm etli aliquis ex talibus fuerit
appræhéſus, non eft quodfibi quali in confeflione no-
Pæna perfi- minisblandiatur,cùm conſtet tioccifi ejuſmodi extra
diz ,
ecclefiam fuerint, fidei coronam non effe, fed pænam
potiùs effe perfidiæ ,
XIX
queunc ad cca
i
li occif pro nomi ne forìs fuerint,admitti fecundùm clefiç pacem .
Apoftolum pofiunt ad eccleliępacem , quando nec fpi Ephe.4 .
ritus,nec eccleliæ tenuerunt vnitatem .
tus adulteræ iungitur, à promiſſis Ecclefiæ ſeparatur, non habebit,
Necperueniet ad Chriftipremia, qui relinquit Eccle- qui.Ecclefia
fiam Chriſti.Alienus eſt, profanus eſt, hoftis eft: Ha matrem.
habet matrem . Sipotuit euadere quiſquam , qui extra
arcam Noè fuit : & qui extra Ecclefiam foris fuerit,
euadit . Stare tu & viuere putas poffe de Ecclefia rece- Extra Eccle.
dentem ,ſedes ſibialias & diuerfà domicilia condécem ? lam non eft
ſalus.
cùm dictum fitad Raab, in qua præformabatur Eccle. Ioſue 2.
fia, Patrem tuum & matrem tuam , & fratres tuos, &
totam domum patris cui colliges ad te ipſam in do
mum tuam : & erit, omnis qui exierit offium domus
tux foràs, reus fibi erit . Item ſacramentum Paſcha ni .
hil aliud in Exodi lege contineat , quàm vt agnus, qui Exod. 12 .
in figura Chrifti occiditur, in domo vna edatur. Caro
Chrifti & ſanctum Domini eijci foras non poteft, nec
alia vlla credentibus præter vnam Ecclefiam domus
eft . An ſecum effe Chriftum ,cùm collecti fuerint,opi.
nantur,quiextra Chriſti Eccleſiam colliguntur? Tales
etiam ſi occifi in confeſsione nominis fuerint , macula
ifta nec fanguine abluitur . Inexpiabilis & grauis cul
pa diſcordix, nec paſsione purgatur. Eſſe martyr non Ne martyrio
poteft, qui in Ecclefia non eft : ad regnum peruenire quidein ſchi
non poterit, qui eam , quæ regnatura eft,derelinquit. la deletur.
Cum Deo manere non poſſunt, quia eſſe in Eccle
fia Dei vnanimes noluerunt. Ardeant licèt flammis, &
ignibus traditi, vel obiecti beſtijs animas ſuas ponant:
non eritilla fidei corona , ſed peena perfidiæ : nec reli- diæ
Poena perfi
giofæ virtutis exitus glorioſus, fed deſperationis in
teritus. Occiditalis poteft, coronari nö poteft. An eſſe
fibi cum Chrifto videtur, qui aduersùs facerdotes
CHRITI facit ? qui fé à cleri eius & plebis fo
cietate fecernit ? Arma ille contra Ecclefiam portat,
contra Dei diſpoſitionem repugnat . Si extra Eccle
fiam fuerit occiſus, ad Ecclefiæ non poteft præmia
peruenire . Deus vnus eft, & Chriſtus vnus , & vna
Ecclefia eius , & fides vna , & plebs in folidam cor .
poris vnitatem concordiæ glutino copulata . Scindi
vnitas non poteft , nec corpus vnum diſcidio com
paginis ſeparari, diuullis laceratione viſceribus in fru
ita diſcerpi. Quidquid à matrice diſceſſerit, ſeor- Amatrice fe.
ſum viuere & fpirare non poterit, ſubftantiam ſalu- uere paratuin vi:
nequir.
tis amittit . 1
34. AVGVSTINVS libro quarto de Symbolo ad
Catechumenos , capite decimo : Huius conclufio fa- Extra Eccle
fiam confti.
cramenti per ſanctam Ecclefiam terminatur, quoniam tuti.
fi quis abfque ea inuentusfuerit ,alienus erit à nume
ro filiorum . Nec habebit Deum patrem , qui Eccleſiana Mater Eccle
noluerit haberematrem . Nihilo ei valebit quòd cre- fia .
didit vel fecit canta bona fine fine ſummiboni . Eccle.
fia mater eftfpiritalis ,Eccleſia fponfa Chriſti eft, gra
tia eius dealbata, preciofo fanguine dotata . Totū pol
fidet quodà viro fuo accepit in dote.Quæcunquecon- filij concubis
gregatio cuiuslibet hæreſis in angulis fedet, concubina næ, & foras
eft, non matrona.Cùm refpexeritille fponfus eijcieris cijciendi.
tu vt ancilla cum filijs tuis, quoniam nõ erunt hæredes
filijancille cum filijs liberæ .

Quid proponit articulus decimus ?

A. Remiſſionem peccatorum ,qua fineiuftus & faluus eſſe nullus poteſt.

• f1.97.d. Matth.1.d & Huncautem verèdiuitem theſaurum Chriſtus nobis acerba morte, ſuoğ;
Act.10.g Heb.g.d 1.Ioan . precioſo ſanguine comparauit, totus vt mundus peccatis eorumý ; pænis i
1.c Epher... b Col...b
Heb.i.a perpetuis liberaretur.
B. Cuius
 DE FIDE FT
B. Cuius quidem theſauri per Chriſti gratiam participes duntaxat fiunt
ij, qui ſe Fide & Baptiſmoad Chriſtiadiungunt Eccleſiam &
, in eius vni-b Aft2.5s.bg Mar.16.d
tatc obedientiaque perſiſtunt. Deindè qui de commiſſis poft Bapti . ſerm.jr.
ſmum peccatis & pænitentiam feriò agunt, & ijs aduersùs peccata phar loan. 20.e Apoc. 2.b
macis quæ Christys inſtituit,hoc eſt,Sacramentis,conuenienter vtun
tur.
C. Atque huc ſpectat poteſtas, vtvocant , ' Clauium , quam
remittenda peccata miniſtris Eccleſiæ ,
eiusque ſucceſſoribus legitimis, vtpotè ſummis Eccleſiæ re & oribus ,com- bit.lib.z.de contidos cabelos
mendauit.
TESTIMONIA.
1. A. ESAIAE trigefimotertio: Dominus iudexno.
fter,Dominus legifer nofter, Dominus rex nofter:ipfe
faluabit nos, &c.Populus qui habitat in ea (Hieruſalé),
auferetur ab eo iniquitas.
2 . MATTHAEI primo: Vocabis nomen eius le
ſum : ipfe enim faluum faciet populum ſuum à pecca-
tis eorum .
3. ET nono : Et videns Ieſus fidem illorum, dixit
paralytico , Confide fili, remittuntur tibi peccata tua .
Vtautem ſciatis quia filius hominis habec poteftatem
in terra dimitcendi peccata , & ć.
4. APOCALYPSIS primo: Quidilexit nos, &
lauit nos à peccatis noftris in ſanguine ſuo .
5. LVCAE vigefimoquarto : Oportebat Chriſtum
pati, & refurgere à mortuis tertia die: & prædicari in
nomine eius poenitentiam & remiffionem peccato
rum in omnes gentes, incipientibusab Hieroſolyma.
ACTOR VM decimo ait B. Petrus : Præcepit
nobis predicare populo & teftificari, quia ipfe eft qui
conftitutus eft à Deo iudex viuorum & mortuorum .
Huic omnes Prophetæ teftimonium perhibent,remif-
fionem peccatorum accipere per nomen eius, omnes
qui credunc in eum .
2. AD Hebræos nono : Chriſtus aſiſtens Pontifex
futurorum bonorum per amplius & perfe &tius taber-
naculum non manufactum , id eft, non huius creatio
nis: neque per ſanguinem hircorum aut vitulorum ,
ſed per proprium fanguinem introiuit femel in San-
cta, æternaredemptione inuenta. Si enim fanguis hir-
corum & taurorum & cinis vitulæ aſperſus, inquina-
tos ſanctificat ad emundationem carnis : quanto ma
gisſanguis Chriſti, quiper Spiritum ſanctum ſemet-
ipſum obtulit immaculatum Deo ,emundabit conſci-
entiam noftram ab operibus mortuis ad ſeruiendum
Deo viuenti ? & c .
8. PRIMAE Ioannis primo : Sanguis Ieſu Chriſti
filij eius emundat nos ab omni peccato .
9. AD Ephefios primo : Gratificauit nos in dilecto
filio fuo. In quo habemus redemptionem per ſanguis
nem eius (remiſlionem peccatorum ) fecundùm diui
tias gratiæ cius.
10 . AD Coloſſenſes primo : Qui eripuit nosde po.
teftate tenebrarum , & cranſtulit in regnum filij dile & i-
onis ſuæ , in quo habemus redemptionem , remiſlio-
nem peccatorum .
11 . AD Hebræos primo : Purgationem peccatorum
faciens, ſedet ad dexteram maieſtatis in excelſis.
1. B. ACTORVM ſecundo:His auditis, compun-
& ti ſunt corde, & dixerunt ad Petrū & ad reliquosApo-
ftolos: Quid faciemus viri fratres? Petrus verò ad il
los : Pænitentiam , inquit, agite, & baptizetur vnuſ-
quiſque veftrùm in nomine leſu Chriſti in remiſſio-
nem peccatorum veftrorum : & accipietis donum Spi-
ritus fancti ,
2, ITEM octauo : Cùm verò credidiffent Samari.
tani Philippo euangelizanti de regno Dei , in nomine
SYMBOL O. 35
cap.os.& dcverbis Domi.
C 2. Cor. 12.f Alto . 8. d
d Hicr . epiſt 1.ad Heliod .
Aug.hom.49 .& so.cap.10 .
Chriſtus ad Chiyodidefacera?cy:
& inprimis Apoſtolo · Petro de mercato be .co anai20:
Concil.Florent.
Jeſu Chriſti baptizabantur viriac mulieres. Ibidem :
Ercùm irent per viam , veneruntad quandam aquam :
& ait Eunuchus,Ecce aqua, quis prohibet me baptiza
ri ? Dixit autem Philippus : Si credis ex toto corde, li
cet . Et reſpondens; ait: Credo filium Dei effe lefum
Chriftum . Et iuflit Itare currū, & deicenderunt vter
que in aquam , Philippus & Eunuchus: & baptizauit
eum :
ģ. MARCI decimoſexto : Qui crediderit, & bapti
zatus fuerit, faluus erit .
4. IOANNIS tertio : Nisi quis renatus fuerit ex
aqua & Spiritu ſancto, non poteit introire in regnum
Dei.
Š: AVGVSTINVS in Enchiridio ad Laurétium ,
capite ſexagelimoquinto : Quia plerunquedolor alte.
rius cordis occultus eft alteri, neque in aliorum no
titiam per verba vel quæcunque alia figna procedit,
cùm fit coram illo , cui dicitur, Gemitus meus à te Pfalm.37.
non eſt abſconditus: rectè conftituuntur ab ijs qui
Eccleliæ pręſunt, tempora pænitentiæ , vt fiat etiam
fatìs Ecclefiz, in qua remittuntur ipfa peccata . Extra Extra Eccle
eam quippe non remittuntur. Ipſa nanque propriè fiam non eft
Spiritumſan & um pignus accepit, fine quo non remit. peccatorum
remiffio .
tuntur vlla peccata, ità vt quibus dimittuntur, cori
fequantur vitam æternam .
6. IDEM fermone vndecimo de verbis Domini :
Remiſlio peccatorum quoniam non datur nisì in Spi
ritufancto , in illa Eccleſia cantúmodò dari poteft,quæ
haber Spiritum ſanctum . Et paulò pòft: ideò remif- Extra vnitaté
Ecclefiæ non
fio peccatorum , qua in ſe diuiſi ſpiritus euertitur eft remiſlio
& expellitur regnum , ideò focietas vnitatis Eccleliæ peccatorum .
Dei,extra quam non fic ipſa remiſiio peccatorum ,can
quàm proprium opus eft Spirituſfan &ti, Patre & Filio
cooperantibus, quia ſocietas eft quodammodò Patris
& Filij ipſe Spiritus ſanctus. Et nonnullis interiectis :
In lectione fecundùm Mattheum multo manifeſtiùs
aperuit Dominus quid hîc vellet intelligi: id eft ,quòd
ipfe dicat verbum contra Spiritum fan &tú, qui vnita- In Spiritum .
ſanctum pece
i Ecclefiæ corde impænitentirefiftit, vbi in Spiritu
fancto remiffio fit peccatorum . Hunc enim Spiritum cant, qui cor.
de impæni.
non habent, vt iam dictum eſt, qui etiam Chriſti Sa- tenti vnitati
cramenta portantes atque tractantes, ab eius congre- Ecclefiz relis
ftunt,
gatione ſeiuncti ſunt.
% . POSTERIORIS ad Corinthios duodecimo:
Timco nè fortè cùm venero , non quales volo inuenia
vos, &c . nè iterú cùm venero,humilierme Deus apud
vos, & lugeam multos ex ijs qui antè peccauerunt, &
non egeruntpænitentiam ſuper immunditia & forni
catione & impudicitia,quam gefferunt.
8. ACTORVM octauo : Pænitentiam age ab hac
nequitia tua, (inquitPetrus ad Simonem Magum ) &
roga Deum , fi fortè reinittatur tibi hæc cogitatio cor
dis tui.
9. IOANNIS vigeſimo : Accipite Spiritum ſan
ctum : Quorum remiſeritis peccata , remittuntur eis :
& quorum retinueritis,retenta ſunt.
E 2 10. APO .
 DE FIDE ET
10. APOCALYPSIS ſecundo :Habeo aduersùm narios, & dedit ftabulario , & ait :Curam illius habe, &
te pauca, quòd charitatem tuam primá reliquifti.Me- quodcunque ſupererogaueris, ego cùm redierð , red .
mor eſto itaque vndè excideris : & age pænitentiam , damn tibi .
& prima opera fac. Sin autem , venio tibi, & mouebo 7: MATTHAEI decimooctauo : Amen dico vo
candelabrūruum de loco fuo ,nisì pænitentiã egeris . bis, quæcunque alligauericis ſuper terram , erunt liga
Sacerdotes 1.C. HIERONYMV S epiſtola primaad Heliodo- ta & in cælo : & quæcunq ſolueritis ſuper terra, erunt
corpus Chri- rum : Abfit vt dehis quicquã finiftrů loquar, qui Apo- foluta & in cælo .
Ati conficiunt, ftolico gradui ſuccedentes, Chrifti corpus lacro ore 8. 10ANNIS vigeſimo : Accipite Spiritumſan .
& ante diem conficiút, per quos& nos Chriſtiani ſumus: qui claues eum : quorum remiſericis & c.
disnodo iu- regni celorum habentes, quodammodò ante iudicij 9. MATTHAEI decimoſexto : Et tibi dabo (ait Do
dicít ex Cla- diem iudicant: quiſponfam Domini ſobria caftitate minus ad Petrū) claues regni celoçū.Et quodcung lie
uium potefta. conferuant. gaueris ſuper terram ,erit ligatum & in cælis: & quod
te.
2. AVGVSTINVS in libro quinquaginta homi- cunque ſolueris ſuper terram ,erit ſolutum & in cælis.
liarum , homilia quadragefimanona: Agite pæniten. 10 . IOANNIS vigeſimoprimo: Dicit SimoniPe.
tiam , qualis agitur in Ecclefia , vt oret pro vobis Ec tro Ieſus: Simon loannis ,diligis me plus his? Dicit ei :
clelia. Nemo fibi dicat, occultè ago , apud Deum ago , Etiá Domine, tu ſcis quia amo te.Dicit ei, Paſce agnos
nouit Deus,qui mihi ignoſcit,quia in cordeago.Ergo meos. Dicic ei iterùm : Simon Ioannis ,diligis me? Ait
Matth 18.
Ecclcfic data fine caufadictúeft, Quę folueritis in terra, foluta erát illi : Etiam Doniine, tu ſcis quia amo te. Dicit ei, Paſce
funt claues in celo ? Ergò fine caufa funtdatæ claues Ecclefię Dei ? agnos meos . Dicit ei tertiò : Simon loannis, amas me ?
ad remitten- Fruitramus Euangelium Dei,fruftramus verba Chri- Contriftatus eſt Petrus, quia dixit ei tertiò , Amasme?.
da peccata . Iti? Promittimus vobis quod illenegar? Et dixit ei : Domine,cu omnia ſcis : tu fcis quia amote ,
3. ET homilia quinquageſima eiuſdem libri,capite Dicit ei,Paſceoues meas.
Claues Eco decimo: Implicatus ergo tam mortiferis vinculis pec 1. HILARIVS Pictauorum Epiſcopus canone
catorā, detractat aut differt aut dubitat confugere ad decimoſexto in Mattheum : O iņ nuncupatione no- Petrus Ecclc .
ipfas claues Ecclefię,quibus foluatur in terra, viſitſo- uinominis felix Ecclefiæ fundamentum , dignac ædi- lix petra.
lutus in celo , & audet fibipoft hanc vitá, quia tantùm ficatione illius petra,quæ infernas leges,& tartari por
Chriſtianus dicitur,falutê aliquam polliceri ? Deindè Petri arbitrio
tas, & omniamortis clauftra diſſolueret. O beatus cæ- Claues
cæli
vndecimo capite : Iudicet ergò ſeiplum homo in iftis liianitor,cuius arbitrio claues eterniaditus tradütur,
voluntate dum poteft, & mores conuertat in melius, cuius terreſtre iudicium præiudicata authoritas fit in
nè cùm iam non poterit, etiam pręter voluntaté à Do- cælo, vt quæ in terris aut ligata funt aut ſoluta , ftatuti
Claues in Ec- mino iudicetur . Et cùm in ſe protulerit feueriflimæ eiuſdem conditionem obtineant & in cælo .
clefia per Anu medicinę ſententia , veniat ad antiftites, per quosilliin 12 . BERNARDVS libro fecundo de confiderati
tiftites inini.
ftrantur, Ecclefia claues miniſtrantur, & tanquàm bonus inci one ad Eugeniū pontificem maximū, cap.8 . Agè inda
piens iam effe filius, maternorum membrorú ordine gemus adhuc diligétiùs quis ſis, quam geras videlicet
Satisfactiöis cuſtodito, à prępofitis facrorum accipiat fatisfa io- pro tempore perſona in Ecclefia Dei.Quis es Sacerdos Romani Pon .
modus àfa- nis ſuçmodum .Deniquè capite decimoſexto: Certi- magnus, ſummus pontifex. Tu princeps Epiſcoporú, tificis quanta
accipiendus. ores ſunt claues Ecclefiæ quàm corda regia. Quibus tuheresApoftolorú tu primatu Abel, gubernatu Noë,
clauibus quodcunq in terra ſoluitur,etiam in celo ſo- patriarchatu Abrahã, ordine Melchifedech, dignitate
lutum effe promittitur . Et multò eft honeftior humi- Aaron ,authoritate Moyles , iudicatu Samuel,poteftate
Mors æterna litas qua fe quiſqz humiliat Ecclefiæ Dei , & labor mi- Petrus,vnctione Chrittus.Tu es cui claues traditæ ,cui
vitatur. nor imponitur , & nullo temporalis mortis periculo oues credireſunt.Sunt quidem & alijcęli ianitores, &
mors ærerna vitatur, gregum paftores: led tu tanto glorioliùs, quáto & dif.
4. CHRYSOSTOMV S libro tertio de Sacerdo- ferentius vtrunq præ cæterisnoméhereditâfti.Habét
tio : Qui terra incolunt atq; in ea verſantur,ijs cómif- illi fibi aſſignatosgreges,finguli fingulos: tibi vniuerſi
fum eft vt ea quç in celis funt, diſpenſent:ijs datú eft vt crediti, vni vnus.Necmodo ouium ,fed & paftorum tu Paftorum pa
Sacerdotum
potcitas ctia poteftatem habeant,quam Deus optimus nec angelis vnus omniū paftor.Vndè id probem queris? Ex verbo ftor , ex ſa
Probat
angelisde. neq archangelis dată eſſe voluit: 1em enim ad illos di- Dñi.Cuienim nódico Epiſcoporū ,ſed etiam Apofto - cris literis
negata . ctum eft, Quecunqz alligaueris in terra, erunt alligata lorūſicabſolutè & indiſcrete totæ cómiſſę ſuntoues? Bernardus
Mat. 16. & 18. &in celo:&quæcunqz folueris in terra,erunt ſoluta & Sime amas Petre,paſce ouesmeas. Quas ? lilius, vel il- Rom.pontifi.
in celo.Habent quidem & terreſtres principes vinculi liuspopulos ciuitatis,autregiõis,aut certè regni:Oues tatem .
poteſtatem ,verùm corporú ſolùm . Id autquod dico meas,inquit.Cuinõ planū,non deſignåſſe aliquas, ſed loan.21.
Sacerdotum ad Sacerdotum vinculū ,ipfam etiam animam contingit, aſlignâffe omnes ?Nihil excipitur, vbìdiſtınguiturni
cçlos perua at® ad celosvføperuadit :vſque adeò vtquecung in- hil. Et fortè præſentes cæteri condiſcipuli erant, cùm
dit. fernè facerdotes confecerint, illa eadem Deus ſupernè committés vni vnitaté omnibus commendaret in vno
rata habeat ,ac ſeruorū ſententia Dominus confirmet. grege, & vno paſtore, ſecundū illud : Vna eſt columba Cant.6 .
Quanta corú Etenim quidná hoc aliud effe dicas, nisì omné rerum mca,formoſa mea,perfecta mea.Vbì vnitas, ibì perfe
poretta s. celeftium poteftatem illis à Deo conceſſam ? Quorum- étio.Reliqui numeri perfectionem non habent ,ſed di
cung cnim ,ait, peccata retinueritis,retéta funt. Quæ- uifionem ,recedentes ab vnitate . Indè eft quòd alijſin
nam ,obſecro, poteftashac yna maior eſſe queat? Pater guli ſingulas fortiti ſunt plebes,ſcientes facramentum . Galat...
Matth.28. omnifariam Filio poteftatem dedit : cæterùm video Denim lacobus qui videbatur columna Ecclefiæ , vna
ipſam eandem omnifariam poteftatem à Deo filio illis contentus eft Hieroſolyma , Petro vniuerfitaté cedens.
traditam . Et paulò pòft: Noftris facerdotibus no cor- Pulchrè veròıbì pofitus eft fufcitare femen defuncti
Animæ leprā poris lepram , verùm animæ fordes, non dico purga- fratris, vbì occiſus eſt ille . Nam dictus eſt frater Do
purgant. tas probare,fed purgare prorsùs conceffum eft.
1 mini . Porrò cedente Dominifratre, quis ſealter inge
CYPRIANVS epiftola quinquagefimaquarta rat Petri prærogatiuæ ? Ergò iuxta canones tuos alijin
lib.1 . cpift.z. ad Corneliū: Nec enim fas erat aut permittebat pater- partem ſolicitudinis, tu in plenitudinépoteftatis vo
na pietas & diuina clementia, Ecclefiam pulſantibus catus es . aliorum poteftas certis arctatur limitibus:
claudi, & dolentibus ac deprecantibus fpei falutaris tua extenditur & in ipfos qui poteftatem ſuper alios
fubfidium denegari , vt de ſeculo recedentes, fine com- acceperunt . Nónne li caula extiterit, tu epiicopo cx
municatione & pace ad Dominú dimitterentur, quan- lum claudere, tu ipſum ab Epiſcopatu deponere,etiá
In Eccleſia do permiſerit iple, quilegem dedit, vt ligata in terris, & tradere ſatanæ potes ? Stat ergo inconcuffum pri
militante tes etiam in cælıs ligata eſſent: folui autem poſſent illic, uilegium tuum tibi tam in datis clauibus, quàm in
torum obti : qux hîc priùs in Ecclefia foluerentur. ouibus commendatis.Accipealiud quod nihilominus
.
neri poteft. 6. LV CAE decimo : Altera die protulit duos de- prærogatiuam confirmat tibi . Difcipulinauigabát, & Ioan .21.
Domi.

1
o
 ' S Y MBOL O. 37
Dominus apparebatin littore: quodis iucúdius erat, vniuerſalis Ecclefia toto orbe diffuſa,
in corporerediuiuo.Sciés Petrus quia Dñseft, in ma- 13. CONCILIVM Florentinum in literis vnio- Rom. Ponti:
fex in vniuera
re femifit :& fic venit ad ipſum , alijs nauigio perueni- nis : Diffinimus ſanctam Apoftolica fedem & Roma ſum orbem
entibus. Quid iftud ? Nempe fignum ſingularis Ponti num Pontificem ,in vniuerfum orbem tenere priina- primatum te.
ficij Petri, per quod non nauim vnam ,vtcæteri qui tum , & ipſum Pontificem Romanūſuccefforé effe be - net.
ſuá,ſed ſeculum ipſum ſuſceperit gubernandű. Mare ati PetriprincipisApoftolorum , & verum Chriſti vi
enim feculúeft :naues, Ecclefiæ . Indè eft , altera vi- carium ,totius Ecclefię caput, & omnium Chriſtia
Match , 14 • ce inftàr Domini gradiens ſuper aquas, vnicūſe Chri norum patrem ac doctorem exiftere, & ipfi in beato In Petro ple
Iti vicarium deſignauit, qui non vni populo , fedcun- Petro paſcendi, regendi, & gubernandi vniuerſalemftas
na ciporea
tradita .
Apoc. 14. etis præeſſe deberet. Siquidem aquæ multæ , populi Eccleſiam à Domino noftro Ieſu Chriſto plenam po
multi. Ità cùm quiſą cæterorú habeat ſuam ,tibi vna teſtatem traditã eſſe,quéadmodùm etiá in geſtis cecii
commiſſa eſt grandiſſima nauis facta ex omnibus ipſa menicorú Cóciliorú , & in ſacris canonibus côtinetur.

XX

Quid habetvndecimus articulus

A. Carnis reſurre & ionem ,quæ in nouiſſimo die bonis, malisque con- .Cor.5.go .The best par

tinget. Nam corpus hocquod fragile ,caducum ,multisq;morbis & perpe-bam.cz a Philips.ca
tuis ærumnis obnoxium , & poft mortem quoq ; vermibus exedendum cir-Hier.ad Mincrium & Ale

cunferimus, tum reuiuiſcet, cùm in extremo illo die mortui omnes , Chri- ad Pammach,aduersus èt

fto vocante iudice, ſimul ad vitam & iudicium excitabuntur . Igitur ante libert:Moral.cap.10.& fit

Chriſti “ tribunal in carne cun & i aapprebunt, vtcitra exceptionem vnul cum se consente dem.com
quiſque, prout geſſit in corpore ſuo, quod illi reddetur integrum , fiue fequentibus
a z.Cor.s.b Rom.14.b

bonum ,fiuemalum recipiat.Procedent autem , quibona fecerunt,in reſurrectio-b Ioan.s.e Matth.13.df

, es
nem vitæ : quiverò mala egerunt, inrefurrectionē iudicij in ſupplicium æternum .cAthana
Matth . 25.d
f.in 9.8
ſymb .
B. Hac fide vir bonus & patiensinærumnisſe velmaximis conſolatur, vt
in ſupremo etiam vitæ agone dicat, ^ Scio quòd Redemptor meus viuit, & ind tob 19.d
nouißimo die de terra ſurrečturus fum, & rursüm circundaborpelle mea, & in car 1

ne mea videbo Deum . Prudétes illi fanè, qui terrena hæc & moribundamem - Colof..a 1.Pet.3.c
bra, in iuftitiæac virtutis feruitutem redigunt , quiquecorpus hoc, veluti.co.id Rom.6.bed

vas purum , beatæ præparant immortalitati.

Τ Ε S Τ Ι Μ Ο Ν Ι Α.
1.A. ESAIAE vigeſimoſexto : Viuent mortui tui,
interfecti mei reſurgét: expergifcimini, & laudate qui
habitatis in puluere.
2. IOB decimonono : Scio quòd redemptor meus
viuit, & in nouiſſimo die de terra ſurre&urus ſum.Ec
rursùm circundabor pelle mea , & in carne mea vide-
bo Deum. Quem viſurus ſum ego ipſe , & oculi mei
conſpecturi ſunt, & nó alius: repofita eft hæcfpes mea
in ſinu meo .
3. EZECHIELI S trigefimoſeptimo: Facta eſt ſu-
per memanusDomini, & eduxit me in ſpiritu Do-
mini : & dimiſit me in medio campi, qui erat plenus
oſſibus. Et circunduxit me per ea in gyro : erantauté
multa valdè fuper faciem campi, ficca ' vehementer .
Et dixit ad me : Fili hominis, putásne viuent offa ifta?
Et dixi,Domine Deus,tu nôfti. Et dixit adme: Vati-
cinare de ofiibus iftis, & dices eis : Offa arida , audite
verbum Domini . Hæc dicit Dominus Deus ollibus
his , Ecce ego intromittam in vos ſpiritum , & viue-
tis. Et dabo ſuper vos neruos, & ſuccreſcere faciâ fui-
per vos carnes, & fuperextenda in vobis cutem : & da
bo vobis fpiritú , & viuetis : & fcietis quia ego Domi-
nus.Et prophetaui ficut præceperat mihi . Factus eſt
autem Tonitusprophetanteme, & ecce commotio : &
acceſſeruntola ad offa ,vnumquodą adiunctură ſua .
Et vidi , & eccè fuper ea ncrui, & carnes aſcenderunt:
& excenta eſt in ijs cutis deſuper, & fpiritum nó habe-
bant. Et dixit adme: Vaticinare ad ſpiritum , vatici-
nare fili hominis, & dices ad fpiritum , Hæc dicit Do-
minus Deus : A quatuor ventis veni fpiritus, & inſuf
fla fuper interfectos iſtos, & reuiuifcant. Et propheta-
uiſicut præceperat mihi: & ingreſſus eſt in ea fpiritus:
1 fteteruntqz ſuper pedes ſuos exercitus grandis nimis
valdė, & c.
4. PRIORIS ad Corinthios decimoquinto :
Omnes quidem reſurgemus, ſed non omnes immu
tabimur. In mométo, inietu oculi, in nouiflima tu.
ba ( canet enim tuba ) & mortui reſurgent incorruptis
& nosimmutabimur:Oportet enim corruptibile hoc
induere incorruptionem, & mortale hoc induere im.
mortalitatem .
5 . PRIORIS ad Theſſalonicenſes quarto : Ipfe
Dominus in iuſſu & in voce archangeli & in tuba Dei
deſcenderde cælo, & mortui qui in Chriſto ſunt, re
ſurgent primi: Deinde nos qui viuimus, qui relin
quimur, fimul rapiemur cum illis in nubibus obuia
àm Chrifto in aëra , & fic femper cum Domino eri
mus.
6.- IOANNIS vndecimo : Dicit ei Martha, Scio
quia reſurgetin reſurrectione in nouiſſimo die .
7. ET capite quinto : Amen amen dico vobis, quia
venit hora & nunceſt, quando mortui audiét vocem
filij Dei: & quiaudierint, viuent. Et paulò pòft: No
lite mirari hoc, quia venit hora in qua omnes qui in
monumentis ſunt, audientvocem eius: & procedent
qui bona fecerunt,in reſurrectionem vitæ : qui verò
mala egerunt, in reſurrectionem iudicij .
8. MATTHAEI vigefimofecundo : In illo die ac
ceſſerunt ad eum Saducæi , qui dicunt non eſſe reſur
rectionem : & interrogauerunt eum , dicéntes : Magi
fter,Moyſes dixit,Siquis mortuus fuerit non habens Deuc.zs.
filium , vt ducat frater eius vxorem illius , & ſuſcitec
femen fratri fuo . Erant autem apud nos feptem fra.
tres : & primus vxore ducta defunctuseft : & non ha 1
bens ſemen , reliquit vxorem ſuam fratri fuo . Simili
ter ſecundus & tertius vſque ad feptimú. Nouiſiimè
aut omniū & mulier defuncta eſt.In reſurrectioe ergò
cuius erit de fepté, vxor ? omnes enim habuerút eam .
E 3 Reſpon .
 DE FIDE ET
Refpondens autem Jeſus, ait illis: Erratis, neſcientes cratam diuerfitatem refurre & ionis nő in natura cor .
ſcripturas,neque virtutem Dei.In reſurrectioneenim porum , ſed in varietate gloriæ : dum alijreſurguntad
neque nubere,neque nubentur : ſed ſunt ficut angeli pænas perpetuas, alij ad gloriam ſempiternam . Alia 1.Cor.IS.
Dei in cælo . Dereſurrectione autem mortuorum non enim caro volatilium ,alia piſcium ,alia iumentorü ,&
Exod . 3. legiftis quod di& tum eft à Deo dicétè vobis , Ego fum corpora cæleſtia, & corpora terreſtria. Sic , inquit,erit
Deus Abraham , & Deu's Iſaac , & Deus lacob ? Non eft & reſurrectio mortuorum . Cui fententiæ magis ac- Eccleliz feo
Deus mortuorum , fed viuentium . quieſcit Ecclefia, vt omnes communi morţe moria-'tentia eft oés
9 . DANIELIS duodecimo : Et multide his qui mur, & non omnes mutemur in gloriam : juxta illud morituros,
dormiunt in terræ puluere, euigilabunt, alij in vitam quod Daniel ſcribit, Multi dormientes in terræ pul- adgloriant
æternam ,alij in opprobrium , vt videantſemper. Qui uere reſurgent :alijin gloriam æternam , alijin confu- immutados,
autem do & ti fuerint,fulgebune quali ſplendor firma- fionem & opprobrium ſempiternum . Qui enim re . Dan.sz.
menti : & qui ad iuftitiam erudiunt multos, quaſi Atel- ſurgent in opprobrium & cõfufionem fempiternam ,
la in perpetuas æternitates. non reſurgentin æternam gloriam , in quam Paulus,
10 . AD Philippenſes tertio : Noſtra autem conuers, & qui cum eo ſunt,mutabuntur.Atque in fine Hiero
ſatio in cælis eft: vndè etiam Saluatorem expe &tamus' nymus ità concludit : illud auté in fine breuiter com
Dominum noftrum leſum Chriftum , qui reforma- moneo : hoc quod in Latinis codicib, legitur: Omnes
bit corpus humilitatis noftræ , configuratum corpori quidem reſurgemus, non omnes autem immutabi
claritatis ſuæ , fecundùm operationem qua etiam pof mur: in Græcis voluminibus non haberi , fed vel , Oés
fit fubijcere ſibi omnia. dormiemus, non autem omnes immutabimur : vel ,
11. HIERONYMVS in epiſtola centeſimaquin : Non omnes dormiemus, omnes autem immutabi
quagefimaſecunda ad Minerium & Alexádrum : Quę mur : quorum quis ſenſus fit, fuprà diximus .
ritis quoſenſu dictum fit, & quo modo in prima ad 12 . ET epiftola fexagefimaprima ad Pammachium
Corinthios epiſtola Pauli Apoſtoli ſit legendum : aduersùs errores Ioannis Hierofolymitani, qui Ori.
Omnes quidem dormiemus,non auté omnes immu- genem ſecutus, corporis quidem reſurrectionem fu
tabimur. An iuxtà quædam exemplaria, non omnes turam confirebatur, fed non item carnis & eorundem
dormiemus, omnes autem immutabimur : vtrunque membrorum : Mihi crede,inquit,nó eft fimplex ſilen
enim in Græcis codicibus inuenitur. Deindè adducés tium tuum , quòdin expofitione fidei tuæ ad decipi.
veterum ſuper ea re explicationes & fentétias, hæc ex endas aures ignorantium , nouiès corpus, & ne femel
Didymo commemorat: Didymus (inquit) non pedi- quidem carnes nominas.Alia enim carnis ,alia corpo
bus,ſed verbis in Origenis tranfiens fententiam , con- ris definitio eft. Omnis caro eft corpus, non onine
traria via graditur.Ecce myſteriū vobis loquor: Oés corpus eft caro . Caro eſt propriè, quæ fanguine, ve.
quidem dormiemus, non omnes autem immutabi- nis, oNibus, neruisés cóftringitur. Corpus quáquàm
mur. Quod ita diſſeruit: Sinon indigeret reſurrectio & caro dicatur, interdùm tamen æthereum vel aëreú
interprete , nec obſcuritatem haberet in fenfibus:nun- nominatur, quod tactuiviſuia non fubiacet, & ple
s.Cor.15. quam Paulus poftmulta , quæ de reſurrectione locu- runquè viſibile eft & tangibile. In fymbolo fidei &
tus eft, intuliffet:Ecce myfterium vobis dico : Omnes fpei noftræ ,quod ab Apoftolis traditum ,non ſcribitur
quidem dormiemus, id eſt , moriemur: non omnes in charta & atramento, ſed in tabulis cordis carnali
autem , ſed ſoli ſancti, immutabimur. Scio quòd in bus, poft confeſſionem Trinitatis & vnitatem Eccle
nonnullis codicibus ſcriptum fit : Nó quidem omnes fix , omne Chriſtiani dogmatis facramentum , carnis
dormiemus, omnes autem immutabimur. Sed confi- refurrectione concluditur . Et tu intantùm in corpo
derandum an ei, quod præmiffum eft, Omnes immu- ris , & iterùm corporis, & tertid corporis, & vſque no
tabimur,poſlit conuenire, quodſequitur :Mortuire. uiès corporis vel ſermone vel numero immoraris :
ſurgent incorrupti, & nos immutabimur.Sienim oés nec ſemel nominas carnem , quod illi ſemper nomināt
immutabuntur, & hoc commune cum cæteris eft, carnem , corpus verò tacent . Et verba lob adducens,
ſuperfluum fuit dicere,Et nos immutabimur. Quam . Rursùm circundabor pelle mea : Vbihîc, inquit,cor- lob 19 .
obrem ità legendum eft:Omnesquidem dormiemus, pusæthereum ? vbì aëreum ,& fpiritui& auræ fimile ?
non omnes autem immutabimur. Si enim in Adam Certè vbì pellis & caro, vbioffà & nerui & fanguis &
omnes moriuntur, & in morte dormitio eſt: omnes venæ,ibì carnis ſtructura, ibì ſexus proprietas. Et in
ergo dormiemus,fiue moriemur. Dormit autem iu- carne, inquit,mea videbo Deum . Quando omnis ca
3. Theff.4. xta idioma ſcripturarum , qui mortuus eft fpereſur- ro videbit ſalutare Dei, id eft,leſum Deú , tunc & ego Luc.s.
Joan...
rectionis futurz : Omniso qui dormit, vtiquè exper- videbo redemptorem & faluatorem & Deum meum :
giſcitur, fi tamen non fubita vis mortis eum oppref- videbo autem in ifta carne quæ menunc cruciat, quæ
Terit, & mors ſomno fuerit copulata. Cum'oz omnes nunc præ dolore diſtillat. Quem viſurus ſum ego ipſe
icà dormierint lege naturx , foli fancti & corpore & &c . Is ſi nõ in ſexu ſuo reſurrecturus eft, fi non eifdem
anima in melius mutabütur: ità vtincorruptio omni- membris quæ iacuêre in ſtercore, fi non eofdem ocu.
um reſurgétium lit, gloria autem atque mutatio pro- los aperiat ad videndum Deum ,quibustunc videbat
priè ſanctorum . Et paulò pòft Acacij Cæſareenſis epi- vermiculos, vbì erit ergò lob ? Ego liberè dicam, fi .
Icopi expofitionem adfert, quem in hæc verba fcri- dem Ecclefię apertiffimè confitebor. Reſurrectionig In eadem car
pfiffe ait : Dicamus primùmde eo quod magis in plu . veritas catholicæ ,fine carne & oſſibus, fine ſanguine & ne & ijfdem
rimiscodicibus inuenitur: Ecce myfterium dico vo- membris intelligi non poteft . Vbì caro & offa & fan- membris ſurgemus .rc
bis : Omnes quidem dormiemus , non omnes autem guis &membra funt,ibìneceſse eſt vt fexus diuerſitas
immutabimur . Dormitio mortem iftam , quæ com- fit: vbìſexusdiuerfitas eft, ibì loannes loannes , Maria
munis eft omnium , fignificat: vndè rectiſfimèpoſu- Maria. Mea ruſticitas fic credit, & fic intelligit fexum
it, quòd omnes dormiamus, id eſt, moriamur, ficut confiteri fine ſexuum operibus : homines relurgere,&
1. Cor . 13 . ſuprà dixit: Quomodo in Adam omnes moriuntur, ficeosangelisadæquari. Nec ftatim ſuperflua videbi
fic & in Chriſto omnes viuificabuntur. Cùm ergò tur membrorum reſurrectio , quæ caritura fint officio
omnes morituri fint, audite facramenta, quæ dico : fuo, cùm adhuc in hac vita politi, nitamur opera non
Omnes quidem moriemur, ſed non omnes immuta- implere membrorum . Et paulò pòft: Quid potenti
Potcntia di.
bimur . Commutatio qua Paulus mutandus & ſancti am calumniaris?qui poteft de medulla illa & defemi- uinacirca
funt, glorificatio intelligitur . Incorruptio autem id- nario veſtro interiori, non carnes tátùm de carnibus, corpora.
circò communis eft omnium , quia in eo miſerabili . fed corpus educere, & aliud ex alio facere, & de aqua,
ores erunt peccatores, vt ad tormenta perpetui ſint, id eſt, de vilitate carniuna, precioſa & aërij corporis
& non mortali & corruptibili corpore diſoluantur. vina mutare : poteft vtiquè eadem potentia,qua denj.
Legimus in eadem epiſtola, Apoftolo differente, fa . hilo cuncta fabricatuseit, reddere quæ fuerunt : quia
multo
 1

SYMBOL O. 39
multo minus eſt reftituere quod fuerit, quàm facere libet halitus
aurasof diffugiat,in quacunque aliorumfubijcia
majsformis
tur.
quod non fuit. Miraris ſi de infantibus & ſenibus in corporum ſubſtantiam vel in ipſa elementa vertatur ,
perfe & i viri ætatem reſurrectio fiat, cùm de limo in quorumcunq animalium etiam hominum cibum
terræ , abſque vllis ætatum incrementis , conſumma- cedat carnema mutetur, illi animæ humanæ puncto
tus homo factus fit ? Reſurrectionem carnis omni temporis redit, quæ illam primitùs, vt homo fieret,
umo membrorum fi velim probare, & ad Gngula te- creſceret, viueret, animauit . Vide ifta latiùs libro via
ftimonia explanationes adiungere ,multis libris opus gefimofecundo de ciuitate Déi, capite vigefimo.
erit . Profert deindè multa fcriptura teſtimonia , qui- 21 . CAPITE nonagefimo in Enchiridio : Indeco - Nihil inde.
bus eam fententiam probat. rum aliquid ibì non erit, ſed quicquid futurum eft, corum .
Reſurrectio- 13 .
GREGORIVS libro decimoquarto'morali- hoc decebit, quia necfuturum eſt, li non decebit.
nis demon .
Atratio perſis um in Iob , capite crigefimo: Quid enim quotidiè ,ni- 22 . CAPITE nonageſimoprimo : Reſurgentſan . Nihil vitij
militudines sì reſurrectionem noftram in elementis ſuis mundus corum corpora ſine vllo vitio, fine vlla deformitate, tatis in sami.
terum natu- imitacur? Per quotidiana quippe momenta lux ipſa ficut fine vlla corruptione, onere, difficultate. Quan- &torum cor
talium .
temporalis quali moritur , dum fuperueniétibus 110- tum attinet ad corruptionem , quæ nuncaggrauat ani- poribus,
& tis tenebris,ea quæ aſpiciebatur, ſubtrahitur:& qua- mam , & ad vitia quibus caro aduersùs fpiritum con- Caro vera
ſi quotidie reſurgit , dum lux ablata oculis, ſuppreſſa cupifcit,tunc non erit caro , fed corpus. Quantum au- erit fine car
iterùm nocte, reparatur. Per momenta quoq tempo- tem attinet ad fubftantiam , etiam tunc caro crit. Pro- concupifcen.
rum cernimus arbuſta viriditatem foliorum amitte- pter quod & poft reſurrectionem corpus Chrifti carotia .
re, à fructuum prolatione ceffare : & ecce ſubitò quaſi appellatúeft. Sed ideò ait Apoftolus : Seminatur cor . 1.Cor. is.
ex areſcenti ligno, velutquadam reſurrectioneveni- pusanimale, reſurgec corpus ſpiritale: quoniam tan
ente videmus folia erumpere, fructum grandeſcere, ta erit tunc concordia carnis & fpiritus,viuificáteſpi
& totam arborem rediuiuo decore veſtiri. Indeſinen- ricu ſubditam carnem , vt nihil nobis repugnet ex no
ter cernimus parua arborum ſemina terræ humori- bis, ſed ſicut foris neminem , ità nec intùs noliprospa
bus commendari: ex quibus non lõgė pòft afpicimus tiamur inimicos.
magna arbuſta ſurgere, folia poma p proferre. Qyid 23. , IDEM libro vigefimoſecundo de ciuitate Dei,
ergo mirum , G tenuiſimum puluerem , vel à noftris capite duodecimo, argumenta & calumnias infideliú
oculis in elementis redactum ,cùm vult ,in hominem contrareſurrectionem proponit.
reformat, qui ex tenuiſlimis feminibus imméfa arbu- 24 . CAPITE decimotertio de abortiuis eadem
fta redintegrat? Quia ergò rationales ſumus conditi, tradit quæ in Enchiridio .
ſpem reſurrectionis noftræ exipſa debemus rerüfpe- 25. CAPITE decimoquarco :Infantes ( inquit) no
! cie & contemplatione colligere. Sed quia in nobis in ea reſurrecturi ſunt corporis exiguicate, qua mor
ſenſus torpuitrationis , accelfit in exemplum gratia tui: fed quod eis tardiùs acceffuru erat tempore, hoc
Chriftus fu- redeinptoris. Venitnanque conditor nofter, ſuſcepit ſunt illo Dei operemiro atque celerrimo recepturi.
turæ reſurre- mortem , oftendit reſurrectionem : vt qui reſurrectie 26 . CAPITE decimoquinto :Reftatergò vt luam Aetas & ftar
& ionis ex,
emplar. onis ſpem ex ratione tenere noluimus,hác ex eius ad- recipiat quiſque menſuram , quam vel habuit in iu tura reſur
iutorio & exemplo teneremus. Ec quifquis reſurre- uentute, etiamfi fenex eſt mortuus : vel fuerat habitu- gentium .
&tionis virtutéin ſe fieri poſſe deſperat, verba in gen- tus , fi antè eft defunctus. Atque illud quod comme
Job intellige tilitate pofitiviri fidelis erubefcat, & penfet quanto morauit Apoftolus de menſura ætatis plenitudinis Ephe. –
poenæ fitpondere feriendus, fi adhuc no credit fuam , Chrifti, fi de reſurrectione corporum dictüeft, ficac
qui iam reſurrectionem Domini cognouit factam : fi & cipiamus dictum , vt nec vltra, nec infra iquenilem
ille fuam credidit, qui adhuc Domini Ieſu ſperabat formam reſurgāt corpora mortuorum: ſed in ea ætate
effe faciendam . & robore, vſque ad quam Chriftú hîc perueniffe co
14. ET capite trigefimoprimo : In illa reſurrectio. gnouimus. Circa triginta quippe annos definierunt
Corpus non nis gloria erit corpus noftrum ſubtile quidem per eſſe etiam feculi huius doctiſlimi homines iuuentuté.
selurre & ioné effectum fpiritalis potentiæ, fed palpabile per veri 27 . CAPITE decimoſeptimo : Mihimeliùsfapere In eodem
palpabilc. tatem naturæ . In illa cæleſtis regni gloria caro fecun- videntur, qui vtrunque fexum reſurrecturum eſſenó ſexu .
dùm naturam erit, ſed fecundùm pallionum defide- dubitant : non enim libido ibì erit, quæ confufionis 1
ria non erit, qui deuicto mortis aculeo , in æterna in- eft cauſa , & c . Qui ergò vtrunq ſexú inftituit, vtrung
reftituet,
corruptione regnabit .
15 . ITEM capite trigefimotertio : Si poft reſurre . 28 . CAPITE decimonono : Nulla erit deformi- Decor& pul
&tionem corpus palpabile non erit,profeétò alius ſur- tas, quam facit incongruētia partium, vbi &quę pra chritudo .
gic quàm moritur : quod dictu nefas eft credere,quia ua ſunt, corrigentur : & quod minus,quàm decet, vn
ego morior, & alius reſurgat. de creator nouit, indèfupplebitur : & quod plus eſt,
16 . AVGVSTINVS in Enchiridio ad Laurenti- quàm decet , materiæ feruata integritate, detraherur.
um , capite octogefimoquarto : Reſurrecturam carné Coloris porrò fuauitas quanta erit, vbì iufti fulgebūt Matth.13.
omnium quicunque nati ſunt hominū atque naſcen- ſicut ſol in regno patris eorum ? Quæ claritas in Chri- Claricas,
tur, & morcui ſunt atque moriūtur, nullo modo du. Ati corporecùm reſurrexit, ab oculis diſcipulorü po
bitare debet Chriſtianus. tiùs abfcondita fuiffe, quàm defuiffe credenda eft .No
17 . CAPITE octogefimoquinto , & octogefimo- enim eam ferret humanusaſpectus,quando ille à ſu
ſexto de abortiuis fætibus diiputat, an reſurrecturi is ità deberer attendi,ve poſſet agnolci.
fint. 29 . CAPITE vigefimo: Neſcio quo autem modo
Quiſquis vi- 18. AIT autem capite octogeſimoſexto: Ex quo ficafficimur amoremartyrum beatorum , ve velimus Cicatrices
xit & mortu martyrum .
us eft, reſur , incipit homo viuere , ex illo vtique iam mori poteft. in illo regno in eorum corporibus videre vulmerum
get. Mortuus verò, vbicunquè ilii mors potuit euenire, cicatrices, quæ pro Chrifti nomine pertulerunt: &
quomodò ad reſurrectionem non pertincat mortuo. fortaſsè videbimus. Non enim deformitas in eis, fed
rum , reperire non poſſum . dignitas erit : & quædam , quanuìs in corpore, no cor
mo de monſtroſis fætibus poris, fed virtutis pulchritudo fulgebit : nec ideò ta
Monftra fine 19 . CAPITE octogefi
vlla deformis icà ait : Nequeenim & monſtra que naſcuntur & vi- - men fi aliqua martyribusamputata & ablata ſunt mé. Membra am .
tate aatura uunt , quamlibér citò moriantur, aut reſurrectura ne. bra, fine iplis membris erunt in reſurrectione mortu - putata reſti
tuentur .
reſurgent. gabuntur,autità vitiata reſurrectura credenda funt, orum : quibus dictum eſt, Capillus capitis veftrinonMatth . 10.
peribit . Sed fi hoc decebit in illo nouo ieculo ,vtindi
Materia care acinon potiùscorrecta emendatacz natura .
20 . CAPITE octogefimooctauo: Non perit Deo cia glorioſorum vulnerum in illa immortali carne
nis humana
nö pit Dco, terrena materies, de quamortalium creatur caro , fed cernantur: vbà membra vt præciderentur, percuſſa
quanuis va. in quemlibet puluerem cinerémye ſoluatur, in quofe vel ſecta ſunt, ibì cicatrices : ſed tamen ijſdern men.
bris

2
1
40 DE FIDE ET
bris redditis, non perditis,apparebút. Quanuìs itaq vaſa, malos autem foràs miſerüt. Sic erit in conſume
omnia quæ acciderunt corpori vitia, tunc non erunt: macione ſeculi: exibunt angeli, & feparabunt malos
non ſunt tamen deputanda, vel appellanda vitia, vir- demedio iuftorum , & mittent eos in caminum ignis.
Potentia crc tutis indicia.Abfitautem vtad reſuſcitanda corpora, Ibi erit fletus& ftridor dentium ,
acoris inre: vitærz
ftituendis ciomniareuoreddenda, non pofiit omnipotentia creatoris 34. ET vigefimoquinto : Et ibunt hi in ſupplicium
peribus .
care, quæ vel beſtia, vel ignis abfumpfit: æternum , iuſti autem in vitam æternam .
vel in puluerem cinerémye collapſum , vel in humo. 35. ATHANASIVS Alexandrinus epiſcopus in
reni ſolutum , vel in auras eft exhalatum . Ablit, vt li, Symbolo : Ad cuius aduentum omnes homines re
nusvllus, fecretum naturæ ità recipiat aliquid fub- furgere habét cum corporibus ſuis, & reddituri ſunt
tra &um ſenſibus noſtris, vt omnium creatoris aut la- de factis proprijs rationem . Et qui bona egerüt, ibunt
teat cognitioné,aur effugiat poteftatem . Er poſt qux- in vitam æternam : quiverò mala ,in ignem æternum .
dam : Etfiomnibus perijffetmodis caro humana, nec 1.B. IOB decimonouo : Scio quòd redemptor & c,
vlla eiusmateriesin vllis naturæ latebris remanſiſſet, vtin textù.
vndè vellet , eam repararet omnipotens . 2. AD Coloffenfes tertio : Mortificate membra ve.
30. POSTERIORIS ad Corinthios quinto : ftra quæ ſuntfuper terram, fornicationem , immun
Omnes nosmanifeftarioporterantetribunal Chriſti, ditiam, & c.
vt referat vnuſquiſque propria corporis, prout geſ- 3. PRIORIS Petritertio :Mortuus eſt iuftus pro
fit, fiue bonum , liuemalum. iniuftis, vt nos offerret Deo, mortificatos quidé car
31 . AD Romanos decimoquarto : Omnes ftabi- he,viuificatos autem fpiritu .
mus ante tribunal Chriſti, & vnuſquiſque noftrûm 4. PRIORIS ad Corinthiosnono :Caſtigo cor .
pro fe rationem reddet Deo . pus meum & in ſeruitutem redigo, nè fortè cùm alijs
32. IOANNIS quinto ,vt ſuprà teſtim.ſeptimo, prædicauerim , ipſe reprobus efhciar.
33. MATTHAEI decimotertio : In temporee meſ 55.. AD Romanos fexto : Non ergò regnetpeccatum
lis dicam meſforibus, Colligite primùm z:zania, & in veftromortali corpore, vt obediatis concupiſcen
alligate ea in faſciculos ad comburendum , triticum tijs eius . Sed neque exhibeatis membra veftra arma
autem congregate in horreum meum . Sicut ergò col- iniquitatis peccato : ſed exhibete vos Deo, tanquàm
liguntur zizana, & ignicomburútur:ficerit in con- exmortuis viuentes: & membra veftra arma iuſtitiæ
ſummatione feculi. Mittec filiushominisangelos ſu- Deo. Sicut exhibuiftis mébra veftra feruire immun
os, & colligent de regno eius omnia ſcandala, & eos ditiæ & iniquitati ad iniquitatem , ità nunc exhibete
quifaciuntiniquitatem : & mittent eos in caminum membra veſtra ſeruire iuftitiæ in fančtificationem .
ignis. Ibi erit fecus & ftridor dentiū . Tunc iufti ful-6. PRIORIS ad Corinthios decimoquinto : Se
gebunt ficut ſol in regno patris eorum . Simile eſt re- minatur in corruptiöe :ſurget in incorruptione. Semi
gnum cælorum ſagenæ miſfæ in mare, & ex omni ge- natur in ignobilitate: furget in gloria. Seminatur in
nere piſcium congreganti. Quam , cùm impleta eflet, infirmitate: furget in virtute. Seminatur corpus ani
educentes, & ſecus littus ſed entes, elegeruntbonos in male : ſurget corpus ſpiritale.
XXI
Quis estpoftremus articulus ?
1,06425. Top 10 MobileA. De vita æterna,quam ele &tis poft mortem ſupereſſe minimè dubite
2017.12.3.dz. b.z.tim:mus. Atq;æ. hic fructus & finis eſt , ſpei,nullum
fidei
endæ patientiæ
pietatis exercitat
& opus ionis,
arduum
4. b 1. Ioan. 2. d 3.a
1. Pet.1.a Rom... d
Chriſtian Cuius vitæ conſequ caufa
nullus labor grauis,nullusdoloracerbus, nulluminagendo patiendoque
tempus diuturnum ac moleſtum verècredenti deber exiſtimari.Quòdfi yi
a Auguf.deciuit.Dei,lib.ta hac, quæ calamitatis alioquin plenaeſt, nihil dulcius ac optabilius duci
lib.arbit.ca.vlt.Itemfermetur:quanto illa demùm potior habenda eſt, * quæ ab omni malorum ſen
Coatechip.2:ſu & metu procùl abeſt, quæ cæleſtibus & ineffabilibus ſine fine gaudijs,
de Symb, ad Catec . cap.1l .

b Lucæ 12. d delicijs ac voluptatibus omniex parte ſemper abundat ?

B. De qua vita Chriſtus, Nolitetimere pufillus grex,inquit,quia complacu
c Matth . 25.C it Patri veſtro dare vobis regnum . Qui & in extremo iudicij die dicet electis :
с

d Ibidem . d
Venite benediéti Patrismei, poßideteparatum vobis Regnum à conſtitutionemun
dı. Impijs verò in hunc modum loquetur : - Diſcedite à me maledicti in ignem
adpettum Diacbihun,faqe aternum ,quiparatuseſtdiabolo Gangeliseius. Id quod non folùm ad Ethni
38. & 40 .
f Eze.18.a 33.b Rom. 6. d
cos,Hæreticos, Schiſmaticos & palàm flagitiofos pertinet: verùm etiam ad
Sap.i.d ..Cor.6.b Chriſtianos, quos in mortali peccatofinors opprimit, eſtreferendum .
&Hieron.ad
. Marcellam C. Adijciturdemùm clauſula iſthæc $ Amen,vt fidei& confeſſionishuius
Chriftianæ teſtimoniú apud nos indubitatú efle ac ſolidum demöftretur.
TESTIMONIA .
1. A PRIORIS ad Corinthios ſecundo: Sed ficut quem mififti leſum Chriſtum .
ſcriptum eſt,(Efaiæ ſexageſimoquarto ſcilicet) Quod 3: MATTHAEI decimonono: Et ſunt Eunuchi
oculus non vidit,nec auris audiuit, nec in corhomi. qui feipfos caftrauerunt propter regnum cælorum .
nis aſcendit,quæ præparauit Deus ijs qui diligúc illu. Sinite paruulos, & nolice eos prohibere ad me venire:
10 ANNIS decimoſeptimo: Hęceftautem vi- talium eft enim regnum cælorum . Magifter bone,
ta æterna, vt cognoſcant te, folum Deum verum , & quid boni faciam , vt habeam vitamæternam ? Si vis
ad
 SYMBOL O.
ad vitam ingredi , ferua mandata. Diues difficilè in
trabit in regnuin cælorum . Omnis qui reliquerit do-
mum vel fratres, & c . centuplum accipiet, & vitam
æternam poſlidebit.
ET vigeſimoquinto : Venite benedi& i Patris
mei , poffidere paratum vobis regnum à conftitutio-
ne mundi . & c. Et ibūt hi in ſupplicium æternum , iufti
autem in vitam æternam .
$ . APOCALYPSIS fecüdo : Vincenti dabo edes
re de ligno vitæ ,quodeft in Paradiſo Dei mei.Efto fi-
delis vique ad mortem, & dabo tibi coronam vitz :
Vincenti dabo manna abſcondicum , & c. Qui vicerit,
& cuftodierit vſque in finem opera mea :dabo illi po-
teftaté ſuper gentes, & reget eas in virga ferrea, & tan
quàm vas figuli confringentur, ficut & ego accepià
Patremeo : & dabo illi Itellam matutjnam .
6 . ITEM tertio : Ecce venio citò : tene quod ha-
bes, vt nemo accipiat coronam tuam . Qui vicerit,fa-
ciam illumcolumnam in templo Dei mei, & foràs no
egredietur ampliùs : & fcribam ſuper eum nomê Dei
mei, & nomen ciuitatis Dei mei nouä Hierufale, quæ
deſcendit de cælo à Deo meo , & nomen meum nouũ .
Qui vicerit,dabo ei federe mecum in throno meo :fic
ut & ego vici , & fedi cum Patre meo in throno eius .
7 . ET ſeptimo: Hi ſuntqui vcnerunt de tribula
tione magna, & lauerunt ftolas ſuas, & dealbauerunt
eas in ſanguine agni. Ideò ſuntante thronum Dei , &
feruiuntei die ac noctein templo eius : & qui fedec in
throno ,habitabit ſuper illos.Non eſurientnequefici- fecundùm mifericordiam ſuam magnam regenera
ent ampliùs, nec cadet ſuper illos fol, neque vllus
æftus : quoniam agnus qui in medio throni eft , regeefti ex mortuis, in hæreditateni incorruptibilem , & in
illos, & deducet eos ad vitæ fontes aquarum, & abf
terget Deus omnem lachrymam ab oculis corum.
8. IBIDEM vigefimoprimo: Vidi ſanctam ciui
tatem Hierufalem nouam , deſcendentem de cælo , à
Deo paratam , ficut ſponſam ornaram viro ſuo . & au- in fanctificationem , finem verò vitam æternam .
diui vocem magnam de throno dicentem : Eccè ta 19 .
bernaculum Dei cum hominibus, & habitabit cum
eis , & ipfi populus eius erunt: & ipfe Deus cum eis erit Apoftolus: Videmus nunc per fpeculum in ænigmate, 1.Cor 13.
corum Deus : & abfterget Deus omnem lachrymá ab
oculis eorum : &mors vltrà non erit, neque luctus,
neque clamor, neos dolorerit vltrà, quæ prima abiệ- loquens : Cùm apparuerit,inquit, fimiles ei erimus, 1.Ioan . 3 .
runt. Qui vicerit, poflidebit hæc : & ero illi Deus, &
ille erit mihi filius. Timidis auré & incredulis, & exe
cratis, & homicidis, & fornicatoribus , & veneficis, &
idololatris, & omnibus médacibus, pars illorum erit ifto nomine nuncupamus . Difpucat deindè, an cor
in ſtagno ardenti igne & ſulphure, quod eft mors ſe- poreis oculis Deum viſuri fimus.
cunda. Et paulò pòft: Et ſuſtulit mein fpiritu in mon
tem magnum & alcum , & oftendit mihi ciuitaté fan
ctam Hieruſalem deſcendétem de cælo à Deo, haben-
tem claritatem Dei, & lumen eius fimile lapidi pre
cioſo, & c . Et ciuitas non eget fole neque luna, ve lu-
ceat in ea . Nam claritas Deiilluminabit eam , & lucer-
na eius eft agnus , Et portæ eius non claudentur per
diem : nox enim non erit illic . Non intrabit in eam ali.
quod coinquinatum , aut abominationem faciens &
mendacium : nisi qui ſcripti ſunt in libro vitæ agni.
9 . ET capite vigefimolecundo : Et oſtendit mihi
Auuium aquæ viuz, ſplendidum táquain cryftallum ,
procedentem de fede Dei & agni . In medio plateę ei-
us,& ex vtraque parte fluminis lignum vitæ , afferens
fru & us duodecim ,per menſes lingulos reddés fructú
ſuum . Et folia ligniad fanitatem Gentium . Et omne
maledi &tum non erit ampliùs : & fedes Dei & Agni in
illa erunt, & ferui eius feruientilli. Et videbūt faciem
eius : & nomen eius in frontibus eorum . Et nox vltrà
nonerit: & non egebunt lumine lucerną, neque lu-
mine ſolis, quoniam Dominus Deus illuminat illos,
& regnabuntin ſecula ſeculorum . Et dixit mihi , Hęc
verba fideliſlima ſunt & vera . & c . Eccè venio citò, &
mercesmea mecum eft, reddere vnicuique fecüdùm
opera fua .
jo , AD Romanos fecundo: Qui reddet vnicuique
fecundùm opera eius : ijs quidem , qui ſecundùm pa.
tientiam boni operis, gloriam & honorem & incor
ruptionem quærunt, vitam æternam . Gloria, & ho
hor , & pax omni operanti bonum ,
11. AD Titum primo: Paulus Apoftolus ſecundùm
fidem electorum Dei& agnitionem veritatis, qui ſe
cundùm pietatem eft in fpem vitæ æternæ ,quam pro
mifit qui non mentitur Deusante tempora ſecularia .
12 . ET capite ſecundo : Expectantes beatam fpem
& aduentum gloriæ magni Dei & Saluatoris noftri
lefu Chrifti, & c.
13. ITEM capité tertio : Vtiuftificati gratia ipfius;
hæredes fimus fecundùm ſpem vitæ ęternz.
14 . POSTERIORIS ad Timotheum quarto :
Bonum certamen certaui, curſum confummaui, fi
dem feruaui. In reliquo repofita eft mihi corona iu
fticiæ , quam reddet mihi Dominus in illa die, iuftus
iudex: non folùm autem mihi , fed & ijs qui diligunt
aduentum eius .
15. PRIMAE epiſtolæ Ioannis ſecundo capite : Es
hæc eft repromiſfio quam ipſe pollicitus eft nobis, vi.
tam kternam .
16 . ET capite tertio : Chariſlimi, nunc filij Dei fu
mus : & nondum apparuit quid erimus. Scimus quo
niam cùm apparuerit, fimiles ei erimus, quoniam
videbimus eum ficutà eft. Et omnis qui habec hanc
fpem in eo ,fan &tificat ſe, ficut & ille ſanctus eft.
17. PRIORIS epiftolæ Petri primo capite: Bene
dictus Deus & Pater Domini noftri Ieſu Chrifti, qui
uit nos in ſpem viuam, per reſurrectionem leſu Chri
contaminatam , & immarceſcibilem , conſeruatam in
cælis.
18 . AD Romanos fexto : Nunc verò liberati à pec
caro, ferui autem facti Deo , habetisfructum veftrum
AVGVSTINVS libro vigefimofecundo de
ciuitate Dei , capite vigefimonono : Propter quod aic
tunc autem facie ad faciem.Præmium itaque fidei no
bis viſio ifta feruatur, de qua & loannes Apoftolus
quoniam videbimus eum ficutà eft. Facies auté Dei,
manifeftatio eius intelligenda eſt, non aliquod tale
membrorum , quale nos habemusin corpore, atque
20 . ET capite trigefimo eiuſdem libri : Quáta erit Vitz æternæ
felicitas quá
illa felicitas, v bì nullum erit maluin , nullum latebit ta.
bonum , vacabitur Dei laudibus , qui erit omnia in 1. Cor.is.
omnibus ? Nam quid aliud agetur, vbi neque vlla de
fidia ceſſabitur, neque vlla indigentia laborabitur,ne
ſcio. Admoneor etiam fancto Cantico , vbì lego vel
audio : Beati qui habitant in domo tua Domine,in ſe- Pfal. 83 .
cula ſeculorum laudabunt te . Omnia membra & vi,
fcera incorruptibilis corporis , quæ nūc videmus per
vſus neceſſitatis varios
&motus diſtributa ,quoniam
tunc non erit ipfa neceflitas, fed plena, certa, fecura,
fempiterna felicitas, proficiét in laudibus Dei.Omnes
quippe illi, de quibus iam ſum locutus, qui nunc la
tent harmoniæ corporalis numeri , non latebunt, in
trinſecùs & extrinfecùs per corporis cuncta diſpoſiti,
& cum cæteris rebus, quæ ibì magnæ atque mirabiles
videbuntur, rationales mentes in tanti artificis lau
dem rationabilis pulchritudinis delectatione ſuccen .
dent . Certè vbì volet ſpiritus, ibì protinus erit cor
pus: nec volet aliquid ſpiritus, quod nec ſpiritū poſlic
decere,nec corpus.Vera ibigloria erit ,vbilaudátisnec
errore quiſquả ,nec adulatione laudabitur . Verus ho
nor, nulli negabitur digno , nulli deferetur indigno :
ſed necad eum ambiet vllus indignus, vbi nullus per
mittetur eſſe,nisì dignus. Vera pax ibì eft,vbìnihil ad
uerli,nec à feipfo ,nec ab alio quiſquá patietur.Premiú
virtutis erit ipſe qui virtutem dedit, & qui ſeiplum ,
F quo
 DE FIDE
quo melius & maius nihil poſiiteſſe, promifit. Quid
eft enim aliud quod per prophetam dixit, Ero illorú
Hiere.31 . Deus, & ipfi erūc mihi plebs:nusi,ego ero vndè fatién.
tur ? ego ero quæcunque ab omnibus honeftè defide.
rantur, & vita , & falus, & viétus, & copia, & gloria , &
honor, & pax, & omnia bona ? Sic enim & illud re &tè
1.Cor.is. intelligitur, quod ait Apoftolas, vt fit Deus omnia in
omnibus. Ipfe finis erit deſideriorum noftrorum ,qui
fine fine videbitur, fine faftidio amabitur, fine fatiga-
tione laudabitur . Hoc munus, hic affectus, hicactus
profectò erit omnibus,ficutipla vita eterna ,commu
Præmiorum nis. Cæterùm qui fucuri ſint pro meritis præmiorum
in cælo dic etiam gradus honorum atque gloriarū, quis eft ido-
ucrficas, neus cogitare, quanto magis dicere ? Quòd tamen fu-
turi ſint,non eft ambigendum . Atque id etiam beata
ciuitas illa magnum in ſe bonum videbit, quod nulli
fuperiori vllusinferiorinuidebit, ficut nunc nõinui-
dent archangelis angelicæteri. .
21 . IDEM libro tertio de libero arbitrio, capite vi.
Nora de gau.
dijsregnicç.gelimoquinto, com vltimo: Tanta eſt pulchritudo iu-
leitis. ititiæ, tanta iucunditas lucis æternæ , hoc eſt, incom
mutabilis veritatisatque fapientiæ, vt etiamti non li-
ceret ampliùs in ea manere, quàm vnius diei mora,
propter hoc ſolum innumerabiles anni huius vite ple
ni delicijs & circunfluentia temporalium bonorú, re
ral . 3 . &tè merito contemnerétur. Non enini fallo aut par-
uo affectu dictum eft : Quoniam melior eft dies vnus
in atrijs tuis fuper millia .
ÍTEM ſermone ſexagefimoquarto de verbis
Quam dili,
genter labo Domini : Non magnum eft diù viuere aut ſemper vi
randum pro uere, ſedmagnum eſt beatè viuere . Amemus vitam
vita æterna . æternam , & ex eo nouerimus, quantum pro vita çter.
na laborare debemus, cùm videmus homines ama
tores præſentis vitæ céporalis atque finiendæ , lic pro
illa laborare,vequando venerit metus mortis, quid-
quid poſſunt faciant, non vtauferant, fed vt differát
mortem . Quantum laborat homo quandomorsim .
minet, fugiendo ,latendo , quidquid haber dando & ſe
redimendo, laborando, cruciatus moleſtiasiz fufti-
Invita æter- nendo, medicos adhibendo, & quicquid aliud homo
fit, faciliùs poteft? Faciliùs inuenimus in vita æterna quid ibì
explicatur, non fit ,quàm quid ibìfit.Tantum valec quantum ha-
quam quid in bes. Teda, & habebis illam . Non ibì erit laffari & dor
ca fit.
mire, non ibìerit eſurire & litire, non ibì erit creſcere
& fenefcere. Eccè quanta retuli, & nondùm dixi quid
ibierit : Ecce iam vita eft, iam incolumitas eft , iam
nulla pæna, nulla fames, nulla fitis, nullus defectus,
i.Cor. 2. nihil horum : & tamen nondùm dixi, quod oculusnő
vidit,nec auris audiuit, nec in cor hominis aſcendit.
23. ET libro tertio de fymbolo ad Catechumenos ,
-capite vndecimo ,co's vltimo: Faciliùs poſſumus di
cere in illa vita æterna quid ibi non fit, quàm quid ibì
ET
in ca. non fit
fit .Non eft ibì mors, non eft ibì luctus, non eft ibi Quid
laſſitudo, non eft infirmitas,non eft fames, nulla fitis,
nullus æftus, nulla corruprio, nulla indigentia, nulla
mæftitia, nulla triſtitia.Eccè diximus quid ibì nó fit.
Quid autem ibìfit, vultis nôffe ? Hoc nec oculus vi
dit, nec auris audiuit,necin cor hominis afcendit ,quç
præparauit Deus diligentibus fe. Si in cor hominis
non aſcendit, cor hominis illuc afcendat: mundetur
cor ab omniimmunditia, ve poffit portare Deú, qui
eſt vera ſempiternam iuftitia.
1.B. LVCAE duodecimo, vt in textu .
2. MATTHAEI viceſimoquinto , ibidem, & ſu
prà A.teftimo. quarto .
3. FVLGENTIVS in libro de fide ad Petrú Di
aconum , capite trigeſimooctauo : Firmiſſimè tene &
nullatenùs dubites, non folùm omnes Paganos, fed Huntetici
eciam omnes Iudæos, hæreticos arque ſchiſmaticos, extra Eccleli.
qui extra ecclefiam catholicam præfentem finiunt vi- am defuncti,
tam , in ignem æternum ituros, qui paratus eft dia- damnantur.
bolo & angelis eius .
4. ET capite quadragefimo: Firmiſfimè tene &
nullatenus dubites, non omnes qui intra Ecclefiá Ca
tholicam baptizantur, accepturos eſſe vitam æterná : Soliprobica.
ſed eos qui percepto baptiſmate, rectè viuunt. Re - uantur.
tholíciſal
gnum enim cælorum ficut infideles hæretici atq fchi Matth . 25.
imatici non habebunt, fic Catholici criminoti poſli.
dere non poterunt.
5. EZECHIELIS decimooctauo : Anima quæ
peccauerit, ipſa morietur.
6. ET capite trigeſimotertio : Impius in iniquitate
ſua morietur .
7. AD Romanos fexto: Stipendia peccati, mors .
8. SAPIENTIAE primo : Iniuftitia eft mortis
acquiſitio : impij autem manibus & verbis accerſiê
runtillam .
9 . PRIORIS ad . Corinthios ſexto : An neſcitis
quia iniqui regnum Dei non poſſidebunt? Nolite er .
rare. Neo fornicarij, & c. neque fures,neq auari,nec
ebriofi,neque maledici, neque rapaces regnum Dei
pollidebunt.
C. HIERONYMVS ad Marcellá epiftola cen
teſima trigefimaſeptima: Amen , Aquila Timiswi . Amen quid
vwo exprimit : quod nos, fideliter, poffumus dicere, deſigner.
ductum aduerbium ex nomine fidei. Amen , Sepțu
aginça rivotē, id eft, fiat : vnde & in fine librorum
(in quinque, fiquidem volumina pſalterium apud
Hebræos diuiſum eſt ) fiat fiat, tranftulerunt: quod in
Hebraico legitur, Améamen, quo ſcilicet ea verè di
eta quæ ſuntſuprà , confirmentur. Vndè & Paulus af
1.Cor.54
ferit,non poffe aliquem reſpondere Amen ,id eft ,con
firmare, quę prædicata ſunt, nisi intellexerit prædi
cationem .

XXII

Eft'ne fatis Chriſtiano eafola credere, que complectitur Symbolum ?

Hcb.s.d 6.a 1.Pet.3.c A. Primùm & maximè quidem ea, quæ Symbolo traduntur Apoſtoli

a Amberliber de virginib.co , cuiuis credenda, & apertè “ profitenda funt. Ea verò explicatiora fiunt

techu.cap.z.& lib.2.cap-sex collationetum Symboli Patrum , tum eius quod Athanaſio inſcribitur.
b 2.Pet.1.d Rom.is.a
2. Tim.3.d B. Secundò Chriſtianus quæcunq; fcriptura diuina ſeu Canonica com
Toletalcanzade Auguê: ple & titur, credat neceſsè eſt. Certos verò & *legitimos ſcripturæ libros nő
Hier.infymad Damafum .aliundè, quàm ex Ecclefiæiudicio & authoritate, petere fas eſt.
Trident. ſell.4. C. Tertiò hucilla pertinent , quæ partìm ex Symboli articulis, partìmex
d Marih.22.c
fcripturis, velut diuinis fontibus neceſſariò " deducuntur. 1
c Cyril.epiſt. 10. ac Neito . D. Quartò demùm pro facrofan & is habenda firmiſſimaque fide com
Iren.lib.3.ca.4 . & li.4.ca .
plectenda funt, quæ Spiritus fan & us credenda nobis reuelat pronunciatý;
vincen . Lirincn . con.no.
watores , per' Ecclefiam ,liueſcripto illa, fiue viuæ vocis traditionenobis commen
den
.
 1
: $ Y M B 0
dentur. Qua de re pofteà commodiùs differetur.
E. Circa hæc igitur omnia fides'orthodoxa verſatur, qua'ſine Şe & arij omnésde
fruſtrà fibi ac alijs gratiam & falutem in Chriſto pollicentur .
TESTIMONIA .
1. A. AD Hebræos quinto : Etenim cùm deberetis
: magiftri effe propter tempus, rursùm indigetis vt
vos doceaminiquæ fint elemenra exordij fermonum
Dei : & facti eftis quibuslacte opus fit, nő ſolido cibo .
2. ETſexto capitė: Quapropter intermittentes in-
choationis Chriſtiſermonem , ad perfectionem fera-
mur, non rursùm iacientes fundamentum pænitétiae
ab operibus mortuis, & fidei ad Deum , baptiſmum
doctrinæ ,impofitionisquoque manuum, ac reſurre
ctionis mortuorum, & iudicijäterni.
3. PRIORIS Petri tertio : Domitium auté Chri:
itum ſanctificatein cordibus veſtris, parati ſemper ad
ſatisfactionem omni poſcenti vos rationem de ea, quae
in vobis eft, fpe.
4. AMBROSIVS libro tertio de Virginibus:
Symbolum Symbolum quoque fpecialiter debemus táquàm no
quotidiè re- ftri fignaculum cordis,antelucanis horis quotidière .
cenſendum . cenfere :quò etiam cùm horreinus aliquid , animo re
currendum eft. Quando enim ſine militiæ facramen
Militia fa
cramentuni, to miles in tentorio ,bellator in prælio ?
5. AVGVSTINVS libro primo de Symbolo ad
Symbolum Catechumenos, capite primo : Accipite regulam fi-
quotidiè di- dei quod Symbolum dicitur, & cùm acceperitis, in
cendum ,
corde ſcribite, & quotidiè dicite apud vos antequàm
dormiatis ,antequàm procedatis, veſtro ſymbolo vos
munite.
6. IDEM libro ſecundo de Symbolo ad Catechu-
Cum Symbo.menos, capite primo : Si quando voluerit aduerfari-
li facraméto usinfidiari,nouerit redemptus, cum Symboli facra
xillo diabolo mento & crucis vexillo ei debere occurri .
occurrcndü. 1. B. POSTERIORIS Petri primo : Ethabemus
firmiorem propheticum ſermoneni: cuibenefacitis
attendentes quali lucernæ lucenti in caliginoſo loco ,
donèc dies illucefcat, & lucifer oriatur in cordibus ve
ftris : hoc primùm intelligentes, quòd omnis prophe-
tia Scripturæ, propria interpretatione non fit. Non
enim voluntate humana allata eft aliquando prophe-
tia : ſed Spiritu ſancto inſpirati, locuti funt fanctiDei
homines .
2. AD Romanos decimoquinto : Quæcunqz ſcri-
pta ſunt, ad noftram doctrinam ſcripta ſunt: vt per
patientiam & conſolationem ſcripturarum ,fpem ha-
beamus. Deus autem patientiæ & folatij detvobis id
ipſum ſapere in alterutrum ſecundùm Ieſum Chriſtū .
vt ynanimes, vno ore honorificetis Deum , & Patrem
Domini noftri Iefu Chrifti.
3. POSTERIORIS ad Timotheum tertio : Tu
verò permane in ijs , quæ didicifti & credita ſunt tibi ,
ſciensà quo didiceris : & quia ab infantia facras lite
ras nôfti, quæ te poffunt inſtruere ad falutem ,per fi-
dem quæ eft in Chrifto leſu. Omnis fcriptura diuini-
tùs inſpirata ,vtiliseft ad docendum, ad arguendū, ad
corrigendum , ad erudiendum in iuftitia: vt perfećtus
fit homoDei, ad omne opus bonum inftru & us.
4. CONČILIVM primum Toletanū, canonevi
Canonicz ' geſimoprimoin affertione Catholicæ fidei: Si quis di-
Scripturæ ex xerit vel crediderit, alias ſcripturas, præter eas quas
Ecclefięiudi- Ecclefia Catholica recipit, in authoritate habendas
cio çftimidç. yel effe venerandas , anathema fit.
5. AVGVSTINVS ſermone centeſimo vigeſic
monono de tempore : Si quis aliquas ſcripturas præ-
ter eas quas Eccleſia Catholica recepit, vel in autho-
ritate habendas effe crediderit, vel fuerit veneratus,
anathema fit.
6. IDEM ſermone centeſimo nonagefimoprimo
de tempore : Nouum & vetus teftamétum recipimus
in illo librorum numero , quem ſanctæ Ecclefiæ Ca
tholicæ tradit authoritas.
L 0. 43
Lcoferma
Nati. Do.
9. HIERONYMVS in explanatione Symboliad
Damaſum : Nouum & vetus teſtamentum recipimus
in eo librorum
librorum numero , quem ſanctæ Ecclefiæ Catho
numero,quem
licæ tradit authoritas.
8. AVGVSTINVS contra epiſtolam Manichęi,
quam vocant fundamenti, capite quinto : Ego verò
Euangelio non crederem, nisi me Catholicæ Eccleſiz
commoueret authoritas.
9. CONCILIVM Tridentinum ſeffione quarta
in decreto de Canonicis fcripturis : si quis autem li
bros ipfos integroscum omnibus fuis partibus, pro
utin Eccleſia Catholica legi conſueuerunt, & in vete
rivulgata Latina editione habentur, pro ſacris & ca
nonicis non ſuſceperit, & traditiones prædictasfciens
& prudens cótempferit, anathema fit. Videlatiùs in
frà de præceptis Ecclefiæ, quæſtione decimaſexta,A.
teftimo . duodecimo .
C. MATTHAEI vigeſimoſecúdo: Erratis, neſci
entes fcripturas, nec virtutem Dei . In reſurrectione
enim nequenubent,neq nubétur:ſed ſunt ficut angeli
Deiin cęło.De reſurrectione autem mortuorūnon le.
giftis, quod dictum eſt à Deo dicente vobis, Ego fum Exo.3,
Deus Abraham , & Deus Iſaac, & Deus lacob N ? o eft
Deus mortuorum , fed viuentium .
1.D. CYRILLVS Alexandrinus ynà cum Ale
xandrina ſynodo, epiſtola decima ad Neftorium : Non Non fatis eft,
ſufficiet pietatituæ ,li fymbolum tantùm fidei, quod Symbolum
olim à ſancta & magna ſynodo in Nicea in fpiritu fan- Patrā verbis
eto congregata eſt expoſicum , nobiſcü confiteare. No proficeri.
enim recte illud intelligis & interpretaris, ſed magis
peruersè ; licèt dictioné illius voce cófitearis : ſed con
ueniet , vt & fcripto & iureiurando confiteare, cùm
quòd ſcelefta tua & pphana dogmata anathematizes,
tum quòd ſenſurus fis & do &turus eadem, quæ & nos Docédum &
fentiendum
omnes, & qui in oriente ſunt & occidente Epiſcopi &
doctores, & populorum prælides. Subiecimus verò quod epiſco
hiſce literis noftris cùm quà ſentire debeas ac docere, doctores .
tum à quibus abftinere conueniat. Eft enim hæc Ca
tholicæ & Apoftolicæ Ecclefiæ fides, quam probant
omnestam occidentis ,qorientis Orthodoxiepiſcopi.
2. IRENAEVS libro tertio aduersùshæreſes, ca
pite quarto : Non oportet adhuc quærere apud alios Ab Ecclefia
veritatem , quam facile eft ab Ecclefia ſumere, cùm petenda ve.
Apoſtoli quaſi in depoſitorium diues, pleniſimè in fitas.
ea contulerint omnia, quæ fint veritatis, vt omnis
quicunque velit, fumat ex ea potú vitæ . Hæc eft enim
vitæ introitus, omnes autem reliqui fures ſunt & la
trones : propter quod oportet deuitare quidem illos,
quæ autem ſunt Ecclefiæ , cum magna diligentia dili
gere, & appræhendere veritatis traditionem . Quid fi Traditiones
neque Apoſtoli quidem ſcripturas reliquiſſent no- Apoftolica
bis,nónne oportebat ordinem ſequi traditionis, quá non ſctipta .
tradiderunt ijs quibus committebant Eccleſias? cui
ordinationi aſſentiunt multæ gentes Barbarorum ,eo .
rum qui in Chriftum credunt, fine charactere vel
atramento ſcriptam habentes per fpiritum in cordi
bus ſuis falutem , & veterem traditionem diligenter
cuftodientes, &c .
3. IDEM libro quarto , capite quadragefimoquin
to : Paulus ait,Poluit Deus primò in Ecclefia Apofto- Ephe.c.
los, ſecüdò Prophetas, tertio doctores. Vbì igitur cha
riſmata Domini pofita funt, ibi diſcere oportet veri .
tatem , apud quos eft ea quæ eft ab Apoftolis, Eccle
fiæ fuccellio, & id quod eft fanum & irreprobabile
ſermonis conftat. Hi enim & eam , quæ eft in vnum Vndè veritas
Deum qui omnia fecit, fidem noftram cuftodiunt, perenda.
& eam quæ eft in filium Dei, dilectionem adaugent,
qui cantas diſpoſiciones propter nos fecit, & ſcris
F 2 pturis
 44 DE S P
pturas fine periculo nobis exponunt.
ET capite ſexagelimotertio ejuſdem libri:Agni-
tio vera eft Apoftolorum do & rina, & antiquus Eccle.
fiæ ftatus in vniuerſo mundo , & charactere corporis
Chriſti,ſecundùm ſuccelliones Epiſcoporum ,quibus
illi eam , quæ in vnoquoque loco eft, Ecclefiam tra
diderunt, que peruenit vſque ad nos cuftodita fine fi
&tione, ſcripturarü tractatione pleniſlima, neque ab-
lationem recipiens lectio fine fallatione, & fecundùm
ſcripturas expofitio legitima & diligens, & fine peri-
culo, & fine blafphemia, & præcipuúdilectionis mu
nus, quod eſt preciofiusquàm agnitio , gloriofius au-
tem , quàm prophetia : omnibus aucem reliquis cha-
riſmatibus fupereminens.
5. HIERONYMVS in dialogo aduersùs Luci-
Totius orbis ferianos,vbiLucifer ità ait: Etiamliſcripturæ autho-
conſenſus. ritas non ſubeſſet, cotius orbis in hac partem conſen-
ſus inſtar præcepti obtineret. Nam & multa alia, quæ
per traditionen in Ecclefijs obſeruantur, authoritaté
fibi ſcriptæ legis vſurpauerunt. Cui ſententiæ Ortho-
Catholica doxus aſſentie.
doctrina ab 6 . VINCENTIVS Lirinenfis aduersùs propha-
heretica quo-nasomnium hærefeon nouationes : Sæpè magno ftu-
modo .diſcer dio & fumma attentione perquirens à quamplurimis
fanctitate & doctrina præſtantibus viris, quonammo
do poſiim certa quadá & quafi generali ac regulari via ,
Catholicæ fidei veritaté ab hæreticx prauitatis fallita
te diſcernere, huiuſmodi ſemper relpõſum ab omni-
bus ferè reculi: & fiue ego, fiue quis alius vellet exurgé-
tium hæreticorum fraudes depræhendere, laqueos
Fides muni- vitare , & in fide rana fanus atq integer permanere ,du-
rarum ac plici modo munire fidem ſuam Domino adiuuante
cleliz autho- deberet : Primò fcilicet diuinæ legis authoritate,tum
sitate . deinde Ecclefiæ Catholicæ traditione . Hîc forſitan re
quirat aliquis : cùm fit perfectus ſcripturarü canon ,
E ET
fibi ad omnia fatis ſuperhe fufficiat, quid opus eft,
vt ei eccleſiaſticæ intelligentiæ iungatur authoritas?
Quia videlicet ſcripturam ſacram pro ipſa fua altitu . Cur ſola fcri
dine non vno eodem'o ſenſu vniuerfi accipiunt, ſed Tufficiat.
prura non
eiuſdem eloquia aliter atquealiter alius acob alius in :
terpretatur , vt penè quot homines ſunt,totilline fen
tentix ërui poffe videantur. Aliter nang illam Noua ,
tianus, aliter Photinus,aliter Sabellius, aliter Dona
tus exponit ,aliter Arrius, Eunomius,Macedonius,ali
ter Apollinaris, Priſcillianus, aliter Iouinianus, Pela
gius,Celeſtius, aliter poftremò Neſtorius. Atquì id
circò multùm neceſsè eft, propter tantos cam varijer
roris anfractus, vt prophecicæ & Apoftolicæ interpre
tationis linea ,fecundùm Ecclefiaftici & Catholici fen
Susnormam dirigatur. In ipfaitem Catholica Eccle
fia magnoperè curandum eft, vt id teneamus, quod
vbiq , quod ſemper, quod ab omnibus creditü eft:& c.
E. LEO magnus fermone quarto de Natiuitate
Domini:Magnum præſidium eft fides integra,fides ve- Fidei com
ra, in qua nec augeriab vllo quicquam ,nec minui po- mendatio, 86
teft :quia nisi vna eft, fides noneft, dicente Apoftolo : ca fit .ne
Vnus Dominus,vna fides,vnum baptiſma, vnus Deus Ephe . 4 .
& pater omnium , qui ſuper omnes , & per omnia ,& in
ommbus nobis . Huic vnitati, dile& iſlimi, inconcuſlis
mentibus inhærete , & in hacomnein fe & amini ſancti
tatem , & in hac præceptis Domini deſeruite : quia fi. Heb. 10.
ne fide impoſiibile eſt placere Deo , & nihil fine illa
ſanctum , nihil caftum eſt, nihil viuú. Iuſtus enim ex Abac . 2.
fide viuit . Quam qui diabolo decipiente perdiderit,
viuens mortuus eft. Quia ficut per fidem iuftitia, ità
etiam per fidem veram vita obtinetur æterna, dicente
Domino Saluatore : Hæc eſt autem vita æterna, loan . 87.
yt cognoſcant te, ſolum verum Deum,
& quem mififti IESVM
CHRISTVM.

CAPVT SECVNDVM

DE SPE ET ORATIONE
1
DOMINICA.

I 1

Quid est ſpes? 1

Auguft.in Enchir. cap . 8.
1.Cor.13.d Rom.s.a & s.d IRTVS eſt diuinitùs infuſa ,perquá certa cum fidutia no
Tit.2.d 3.b 1. Pet.1.a 1. Joã. ſtræ falutis & æternæ vitæ bona à Deo expe & tantur.
s.c lac.1.a loā.14.bis.ac
16.d Mar.in.c Pſal.26.d
129.b 72.d 61.b 1. Tim.4.c Parùm eft alioquin Deo Deique verbo fidem habere, ac
1.Thell.s.b Ephe.6.c
Heb.10.86.d diuina, quæ in Eccleſia prædicantur, dogmata profiteri,ni 1
sì Chriſtianus Dei bonitate percepta, ſpem indè concipi

a Eccli 34.b Rom .8.8 at ac fidutiam conſequendæ gratiæ & falutis æternæ. Quæ
Pſal.3o.d Pro.28.a
ſpes tantoperè iuftum fulcit in ſummis ºærumnis, vt etiam ſi mundi præ
b lob 13.b ſidijs omnibus deſtituatur, intrepidè tamen dicat: " Etiamſi occiderit me, in 1
c Pſal.ss.a ipſo ſperabo.Et, “ In Deoſperaui,non timebo quid faciat mihicaro. Deus meus in te 1
d Pfal. 24. a
confido,non erubeſcam .
TESTIMONIA .
1. AVGVSTINVS in Enchiridio , capiteoctauo: & ad eum pertinentium , qui earum ſpem gerere per
Aliqua cre. Quid autem fperari poteft, quod non creditur ? Por hibetur. Quæ cùm ità fint, propter has cauſas diſtin
non fperätur rò etiam aliquid quod nõſperatur, credi poteft. Quis gneuda eritfides a ſpe :ficut vocabulo, ita & rationa
nanque fidelium pænas no creditimpiorum , necfpe- bili differentia.Nam quòd attinet ad non videre , fiue Fidei & fpei
Diſcrime in rattamen ? Kling tides &malarum rerum , & bona. quæ credūrur,fiuequæ ſperantur, fidei ſpeiís commu. communio.
ter fidcm &
Грст. rum : quia & bon kreduntur, & mala . Eft etiam fides ne eſt.Cùm bona bonis futura eſſe credütur,nihil ali. Credere ali.
& præteritarum rerum , & præfentium , & futurarum . ud quàm fperatur . quádo figni
ficat ſperarc.
Item fides & fuarum rerum eft, & alienarum.Spes au 2 . PRIORI Sad Corinthios decimotertio : Nunc 1
tem non nisì bonarum rerum eft, nec nisì futurarum , autem manent fides, fpes, charitas, tria hæc: maior
autem

1
 ORATIONE
autem horum elt charıras .
3. AD Romanos quinto: Per quem & habemus ac
ceſſum per fidem in gratiam iftam , in quaftamus, &
gloriamur in ſpe gloriæ filiorum Dei. Non folùm au
tem ,ſed & gloriamur in tribulationibus , ſciétes quòd
tribulatio patientiam operatur, patientia autéproba-
tionem , probatio verò ſpem ,fpes auténon confundit:
quia charitas Dei diffufà eft in cordibusnoftris & c.
4 . ET octauo: Spe falui facti ſumus.Spes augé quæ
videtur ,non eft fpes. Nam quod videt quis, quid fpe-
rat ? Si autem quod non videmus fperamus ,per patien-
tiam expectamus .
5. AD Ticum fecundo capite : Apparuit gratia Dei
Saluatoris noftriomnibus hominibus: erudiens nos,
vt abnegantes impietatem & fecularia defideria, ſob
& iuftè & piè viuamus in hoc ſeculo , expectantes bea
tam ſpem , & aduentum gloriæ magni Dei & Saluato-
ris noftri Iefu Chrifti.
6. ET capite tertio: Vtiuftificati gratia ipfius,here-
desfimus fecundùm ſpem vitæ æternz .
7. PRIORIS Petri primocapite:Regenerauit nos
in fpem viuam &c.
8. PRIMAE Ioannis quinto :Ethæceft fiducia quá
habemus ad Deum : quia quodcunque petierimus fe-
cundùm voluntatem eius,audit nos.
9. IACOBI primo : Probatio fidei veſtrę patientiá
operatur & c.Si quis autem veftrùm indiget ſapientia ,
poftulet à Deo , quidat omnibus affluenter,& non im-
properat : & dabitur ei . Poftulet auté in fide nihil hæ
fitans: qui enim hælitat, fimilis eft Auctui maris, qui à
vento mouetur & circunfertur :non ergò æftimet ho
moille quòd accipiat aliquid à Domino.
10 . IOANNIS decimoquarto : Quodcun petie
ritis Patrem in nomine meo , hoc faciam , vt glorifice-
turPater in Filio.Si quid petieritis me in nomine meo,
hoc faciam .
11 . ET decimoquinto : Simanſeritis in me, & verba
mea in vobis manſerint: quodcuno volueritis pete
tis, & fiet vobis . Poſui vos vteatis, & fructum affera-
tis, & fructus vefter maneat : vt quodcunq petieritis
Patrem in nominemeo ,detvobis.
• 12 . ITEM capite decimoſexto : Amen amédico vo
bis,fi quid petieritis Patrem in nomine meo ,dabit vo-
bis . Petite, & accipietis, vt gaudium veftrum fit ple-
num .
13. MARCI vndecimo : Omnia quęcung orantes
petitis , credite quia accipietis , & euenient vobis.
14 . PSALMO vigeſimoſexto: Credo viderebona
Domini in terra viuentium . Expecta Dominum, viri.
liter age , & confortetur cor tuum , & fuftine Domi-
num ,
DOMINICA. 45
15. ET centerimo vigefimonono : Suftinuit anima
mea in verbo eius : fperauit animamea in Domino . A
cuſtodia matutina vim ad noctem ,fperetIſrael in Do
mino . Quia apud Dominum miſericordia, & copioſa
apud eum redemptio. Etipfe redimet Iſrael ex omni
bus iniquitatibus eius .
16. ITEM ſeptuagefimofecundo: Mihi autem ad
hærere Deo bonum eft, ponere in Domino Deo ſpem
meam .
17 . ET ſexageſimoprimo: In Deo ſalutare meum, &
gloria mea : Deus auxilij mei , & fpes mea in Deo eft,
Sperate in eo omnis congregatio populi ,effundite co
ram illo corda veftra : Deusadiutor nofter in æternū.
Nofite ſperare in iniquitate &c .
18 . PRIORIS ad Timotheum quarto:Speramus
in Deum viuum ,qui eft Saluator omnium hominum,
maximè fidelium .
19 . PRIORIS ad Theſſalonicefes quinto : Nosau.
tem qui diei fumus , fobrij fimus, induti lorica fidei
& charitatis, & galeam fpem ſalutis.
20 . AD Ephefios fexto : In omnibus ſumentes fcu
tum fidei, in quo poflitisomnia tela nequiflimi ignea
extinguere.Etgaleam ſalutis aſſumite: & gladium ſpi
ritus,quod eft verbum Dei .
AD Hebrços decimo: Nolite amittere confiden
tiam veftra ,quçmagnam habet remunerationem . Pa
tiencia enim vobis neceſaria eft : vt voluntatem Dei
facientes, reportetis promiſlionem .
22. ET capite fexto : Fortiſſimum folatiú habemus,
qui confugimus ad tenédam propofitam fpem, quam
ſicurancoram habemus animę tutam ac firmam , & in
cedentem vſque ad interiora velaminis .
21. ECCLESIASTICItrigeſimoquarto : Spes ti
mentium Deum in ſaluté & c. Qui timet Dominum ,
nihil crepidabit, & non pauebit: quoniam ipfe eft fpes
eius.
24 . AD Romanos octauo : Quis ergò nos ſeparabit
& c. Certus ſum enim quia neque mors ,neque vita ,ne
que angeli, neque principatus, neque virtutes, neque
inftantia ,nequefutura,neque fortitudo, neque'altitu
do,neque profundum , neque creatura alia poterit nos
ſeparare à charitate Dei,quæ eft in Chrifto Ieſu Domi.
no noftro .
25 . PSALM O trigefimo: Viriliter agite, & confor .
25.
tetur cor veftrum ,omnes qui fperaris in Domino.
26 . PROVERBIORVM vigelimooctauo : Fu
gic impius nemine perſequente: iuftus autem quali leo
confidens,abſque terrore erit.
27 . 10B decimotertio, 28 , PSALMO quinqua
gefimoquinto, 29. ET pſalmo vicefimoquarto, vt
in textu .

II

Quaratione hancſpem licet conſequi?

A. Primùm hucpertinet ardens & frequensad Deum precatio . Deindèsa:Thelis.c.de : 1.b19.4
Matth.7.b Eccli 18.0
nutrienda Spes eſt & excitanda quotidiana meditatione bonitatis ac bene
ficiorum Dei , illorú præſertim , quæ ChrisTvs Dominus pro immenfa . Poann.9.01.2016. m.
in nos charitate ſua præftitit ac promiſit vel immerentibus. Demùm con -Heb.1o.d Tit..a Rom.s.b

ſcientiz'puritas coniungendavenit, eaque pijs operibus & inuicta in adultos bade.dom : chafua
- uerſis patientia ſemper eft dcomprobanda. Nam quibus bonæ conſcien- 2:37.ff. de lib.2.ca.so.

tiæ teftimonium , aut melioris vitæ propoſitum deeſt, hiſpem quam opor. Ioanga Colise.l.vteros

tet, non adferunt, fed 2.Pet.2. d Eccli s . ab

præſumptionem potiùs, & vanam omninò fidu e...

tiam temerè iactant, quantunuìs de Chrifti meritis Deique gratia glo - Greg.11:Moral.cap.15.
rientur ,

B. Spera, inquit 'Propheta, in Domino, & fac bonitaté .Idemq; rurſus: Sub- f Pfalm. 36. a
ditus ešto Domino, Goraeum . Et alius, Bonuseſt Dominusſperantibus in eum , ani -g Thren .3.6
F3 ma ques

,
 46 DE SPE ET
h Greg.lib.6.epift.sz.adme quarenti illum . Quam ſpem ab omni timore " diſiungerdam non eſſe;
Magdal .
i Pfalm . 146.6
fatis illud oftendit: Beneplacitum est Domino ſuper timentes eum , & in eis qui
aTESTIMONIA .
eius.
ſpérantſuper niſericordi
PRIORIS'ad Theſſalonicenſes quinto : Sinc coram eo,facimus.
intermillione orate. AVGVSTINVS libro primo de doctrina Spes vt for
2. LVCAE vndecimo: Petite, & dabitur vobis: Chriſtiana,capite trigefimoſeptimo:Sià fide quiſquemata fit,cha.
quærite, & inuenietis : pulſate, & aperietur vobis. ceciderit, à charitateetiam neceſsè eft cadat. Porrò fi rit & bonam
3. ET decimooctauo: Oportet ſemper orare, & nó & credit & diligit, benèagendo & præceptisbonorum conſciêtiam.
deficere, morumobtemperando efficit, vtetiamfperet fe ad id VideD.
1.2.9.62.Tho.
an.
4. MATTHAEI ſeptimo: Petite, & dabiturvobis quod diligit, elle venturum . 4.& q.6s art.
&c. vtin Luca . 18. ET capitequadrageſimo: Cùm diceretApofto- 4 .
5. ECCLESIASTICI decimooctauo : Non im- lus, Finis pręcepti eft charitas : addidit,de cordepu
pediaris orare ſemper. ro : vt nihil aliud quàm id quod diligendum eſt, dili
6. AD Ephefiosłecundo: Deus autem quidiues eſt garur. Conſcientiam verò bonam fubiunxit, propter
in miſericordia,propter nimia charitatem ſuam , qua fpem . Ille enim ſe ad id quod credit & diligit, peruen
dilexit nos, & cùm effemus mortui peccatis , conuiui- turum eſTe deſperat, cui malæ conſcientiæ ſcrupulus
ficauit nos in Chriſto (cuiusgratia eftis faluati)& con- ineft.Tertiò , & fide(inquit)non fi & ta : Si enim fides no
reſuſcitauit, & conſederefecit in celeſtibus in Chriſto ftra mendacio caruerit, tunc & non diligimus quod
Iefu, vt oftenderet in feculis ſuperuenientibusabun- non eft diligendum , & rectè viuendo id fperamus, vo
dátes diuitias gratiæ ſuç,in bonitate ſuper nosin Chri- nullo modo fpesnoftrafallatur.
ſto leſu.Gratia enim eftis faluatiper fidem ,( & hoc non 19. ITEM libro tertio de doctrina Chriſtiana, ca
ex vobis, Dei enim donum eft) non ex operibus, vt ne pite decimo : Spes ſuacuique eſt in confcientia pro
quis glorietur. Ipfius enim fumus factura, creati in pria,quemadmodùm ſe ſentit ad dilectionem Dei &
Chriſto leſu in operibus bonis, quæ preparauit Deus, proximicognitionem proficere.
Vtambulemus in eis. 20 . IDEM in pręfatione enarrationis Pſalmi trige
7. AD Titum tertio : Eramus aliquandò & nosin- fimiprimi: Ipfa charitas benè operātis,dat eiſpem bo
ſipientes, increduli,&c. Cùm autem benignitas & hu- næ conſcientiæ: ſpem enim gerit bona coſcientia. Quo
manitas apparuit Saluatoris noftri Dei, non ex operis modò mala conſcientia tota in deſperatione eft,lic bo
bus iuftitiæ quæ fecimus nos, ſed fecundùm ſuam mi- na conſcientia tota in fpe.Finis (inquit Apoftolus) prę. 1.Tim.i.
ſericordiam faluosnos fecit &c. cepti eft charitas de corde puro & conſcientia bona &
8.
AD Romanos o & auo: Nam quos pręſciuit, & fide non ficta. Pro ſpe conſcientiam poſuit. Ille enim
prædeftinauit conformes fieri imaginis filij fui: vtipſe ſperat, qui bonam conſcientia gerit. Quem verò pun.
fit primogenitus in multis fratribus. Si Deus prono- git mala conſcientia,retrahit fe à fpe, & non fibifpe
bis,quis contra nos ? Qui etiam proprio filio fuo non rat nisi damnationem. Vt ergò fperet regnum , habeat
pepercit,fed pro nobis omnibus tradiditillum : quo- bonam conſcientiam : & vt habeat bonam confcien
modò non etiam cum illo omnia nobis donauit ? tiam, credat & operetur : quia quod credit, fidei eft :
9. IOANNIS tertio : Sic Deus dilexit mundum, quod operatur,charitatiseft.
vtfilium ſuum vnigenitum daret &c. 21 . POSTERIORIS ad Corinthios primo: Siue
10. PRIM AE loannis quarto: In hoc apparuit cha- autem tribulamur,pro veftra exhortationc & falute :
ritas Dei in nobis, quoniam filium ſuum vnigenicum fiue exhortamur, pro veftra exhortatioe & ſalute, quæ
miſit Deus in mundum , vtviuamus pereum . In hoc operatur toleráriam earundem paſiionumquas & nos
eft charitas: non quafinos dilexerimus Deū, fed quo- patimur : & fpes noftra firma eft pro vobis, ſcientes
niam ipſe prior dilexit nos, & mifit filium fuum pro- quòd ficut focij paflionum eftis, fic eritis & conſola
pitiationem pro peccatis noftris. tionis.
11. AD Hebrços decimo: Accedamus cum vero cor- 22 . AD Hebræos tertio : Chriſtus verò tanquàm fi .
de in plenitudine fidei,aſperſi corda à conſcientia ma- lius in domo ſua :quæ domus ſumus nos, fi fiduciam
la, & abluti corpus aqua munda,teneamusſpei noftræ & gloriam ſpei vſquead finem firmam retineamus.
confeffionem indeclinabilem , (fidelis enim eft qui re. 23. ET capite decimo: Nam & vinctis copallieftis,
promiſit) & conſideremus inuicem
charitatis & bonorum operum
in prouocationem &rapinam bonorum veftrorum cum gaudio ſuſcepi
. ftis, cognoſcentes vos habere meliorem & manentem
12. AD Titum primo: In fpem vitæ æternæ , quam fubftantiam . Nolite itaque amittere confidentiam ve
promifit qui non mentitur Deus. ftram , quæ magnam habet remunerationem . Patien
13. AD Romanos quinto: Commendat charitatem cia enim vobisneceſſaria eft, vt voluntatem Deifacien .
fuam Deus in nobis : quoniam cùm adhuc peccatores tes reportetis promiſionem .
effemus, fecundùm tempus Chriftus pro nobis mor- 24 . PRIMAE Ioannis tertio : Videbimus eum lic
tuus eft ,& c.Siin ynius delicto mors regnauit per vnú: uri eft.Et omnis qui habet hanc ſpem in eo, ſanctificat
multò magis abundantiam gratiæ & donationis & iu- fe , ficut & ille ſanctus eſt.
ftitiæ accipientes,in vita regnabuntper vnum Ieſum 25. AD Coloffenſes primo : Nunc autem reconci
Chriftum . Vbì abundauit delictum , ſuperabundauit liauit in corpore carnis eiusper mortem ,exhibere vos
gratia: vtficut regnauit peccatú in mortem ,ità & gra- ſanctos & immaculatos, & irrepræhenfibiles coram
tia regnet per iuſtitiam in vitam æternam ,perIelum ipſo
ChriſtumDominum noftrum .
: fi tamen permanetisin fide fundati& ftabiles, &
immobiles à fpe euangelij quod audiftis.
14 . ET capite octauo : Non ſunt condignæ paſſio 26. POSTERIORIS Petri primocapite : Qua
nes huius temporis ad futuram gloriam ,quę reuelabi- propterfratres magis ſatagite, vtper bona opera cer
tur in nobis. tam veftram vocationem & electionem faciatis.
15. PROVERBIORVM decimoquinto : Secura 27. IBIDEM capite ſecundo : Hifunt fontes fi
nens quafi iuge conuiuium . ne aqua, & c. Superba enim vanitatis loquentes, pel.
16. PRIMAE Ioannis tertio : Chariſfimi, fi cor no- liciunt in defiderijs carnis luxuriæ eos qui paululum
ftrum non repræhenderit nos, fiduciam habemus ad effugiunt, qui in errore conuerfantur, libertatem il
Deum :& quicquid petierimus,accipiemus ab eo , quo- lis promittentes, cùm ipfi ferui fint corruptionis.
niammandata eiuscuftodimus,& ea quæ ſuntplacita 28. ECCLESIASTICI quinto: Nedixeris,pec.
caui,
 ORATIONE DOMINICA. 47
caui,&quid mihi accidit criſte!Altiſiimus enim eſt pa. pas debes, atque eas quotidianisfletibus lauare. Certè
tiens redditor.De propitiato peccato noli effefine me. Paulus Apoftolus iam in tertium cælum aſcenderat,in 2.Cor.1 ,
tu,neque adijcias peccatumfuper peccatum . Etnè di- paradifum quoquedu & us fuerat, arcana verba audi
cas, Miſeratio Domini magna eft,multitudinis pecca- uerat, quæ homini loqui non liceret : & tamen adhuc
torum meorummiferebitur. Mifericordia enim ,& ira trepidans dicebat: Caſtigo corpusmeum & feruitutit.Co3.9.
ab illo citò proximant, & in peccatores reſpicit ira il- fubijcio, nd fortè alijs prædicans, ipſe reprobus effi.
Jius. ciar. Adhuc timer, qui iam ad cælum ducitur : & iam
for
ha. 29 . GREGORIVS Magnus libro trigefimoter- timere non vult, quiadhucin terra conuerſatur? Per .
tioMoralium in lob,capite decimoquinto :Piusac pende dulciſſima hilia, quia maternegligentiæ folec el- Maternegli.
iuftus eft conditor nofter. Sed nemo dicat : quia pius le fecuritas. Habere ergò in hac vita non debesſecuri-gentix
ritas . fecu.
ho. eft, venialiter pecco. Et nemo qui peccaueric, dicat: tatem,per quam negligés reddaris: Scriptum eft enim :
art.
quia iuftus eft,de peccati remiſſionedeſpero.Relaxac Beatus virqui ſemper eft pauidus. Et rursùs ſcriptum Pro.as.
enim Deus facinus quod defletur,fed perpetrarequiſ. eſt: Seruite Domino in timore,& exultare ei cum tre- Plalm.2.
Spes timori que timeat,quod, fidignè deflere poflit,ignorat.Ante more. In pauco ergò huius vitæ tempore mentem ve
coniungėda. culpam ergò iuſtitiam metuat, poft culpam tamen de ftram neceſse eſt vt tremor teneat, quatenùs per ſecu
pietate præfumat:neque ità iuftitiam timeat, vt nulla ritatis gaudium fine fine poftmodùm exultet.
Tpei confolatione conualefcat: neque icà confidat de 4. BERNARDVS in ſermone de feito beatę Ma
mifericordia , vt adhibere yulneribus fuis dignæ pæ- riæ Magdalenz : Pedes iſti ſunt miſericordia & iudi- Fugienda fe.
nitentiæ negligat medicinam : ſed quem præſumitfi- cium : quorum alterum finealcero ofcularivelteme. Speratio,
bi pie parcere,femper etiam cogitet &diftrictèiudica- raria ſecuritas eſt, vel deſperatio fugienda. Quis enim
re. Spes igitur præſumptionis noftræ habeat etiá mor- Dei miſericordiam indefinenterattendens,non ftatim
ſum timoris: vtadcorrigéda peccata iuftitia iudican- tepidioris vitæ quietem exopret? Cùm enim recog!- Deceptoria
tis terreat, quem ad fiduciam veniæ gratia parcétis in- tat vniuerfitatis Dominum formam ſerui pro ſeruis ſpes,fola Dei
uitar. ſuſcipere, triginta & tribus annis operari ſalutem no misericordiä
1. B. PSALM O crigeſimoſexto , 2. THRENO. ftram in medio terrę huius, capi,ligari, lanceari,cru. attendere.
RVM tertio , vtin textu . cifigi, & hoc totum pati pro filijs hominú : ftatim de
3. GREGORIVS libro fexto epiſtolarum , epi- ceptoria ſpe ſibiblanditur & alludit, gauder obſerua
ftola vigefimaſecunda ad Gregoriá cubiculariam Au- ri in miſericordia & miſerationibus , iudicium ne
guitæ : Quòd verò dulcedo tua in fuis epiſtolis fub- ſcit, ignorat iuftitiam , & punienda æftimat non puni
iunxit, Importunā ſe mihi exiſtere, quoaduſquè fcri- ri. Fallitur qui fic oſculatur miſericordiæ pedem , vt Przſumptio
bammihi eſſereuelatū ,quia peccata tua dimilia ſunt: pedem iudicij non attendat: qui totum demiſericor- ex fola fide,
rem & difficile etiam & inutilé poftulâfti. Difficilem diæ pede prçfumit, hoc folum ad faluté fufficere cre .
quidem,quia ego indignus ſum cui reuelatio fieri de- dens, quòd credit. Nec eft iudicij pedi morofiùs in .
Securitas de beat. Inutilem verò, quia ſecura de peccatis tuis fieri cumbendum , ne pictatis intuicum ferocia iudicantis
demífione non debes, nisì cùm iam in die vitæ tuæ vltimo plan- excludat.
peccatorum
periculofa gere eadem peccata minimè valebis.Quędies quouſq3 5. PSALMO centeſimo quadrageſimoſexto , vrin
eft in bac veniat, ſemper ſuſpecta, femper trepidametuere cul- textu ,
vita .

III
Quebonaſub ſpem cadunt, « Chriſtianoſperandafunt?
PRAECIPVE quidem bona illa regniceleſtis, quæ hominesbeant, nec finunte Ti.2.d 3.ba
vlla ex partamiſeros effe. Tum illa quæcunq; mortalibus in hacvitaconducibilia,6EnchHeb.4.4
reétè à Deodeſiderantur atque petuntur, inbonis fperandis & expectandis debent husmit.ir.cap.

haberi. Ea verò præcipuèrelucent in Dominica Oratione,vtpotè quam Chriſtus“*.

Dominus ‘ ore ſacro prodidit, & admirabili fapientia præſcripſit omnibus, quiMcatth. 6.b Luc.11.a
ſpem ſuam ac vota oratione cupiunt Deo explicare.
TESTIMONIA .
1. AD Titum fecundo:Expectantes beatam ſpem & à Domino Deo petere debemus, quicquid ſperamus
aduentum gloriæ magni Dei. nos velbené operaturos, vel pro bonis operibusade
2. ET capite tertio : Vt iuſtificati gratia ipfius, hæ- pruros .
redes fimus fecundùm ſpem vitæ æternę. MATTHAEI fexto: Sic ergò vos orabitis: Pater
3. AD Hebrços quarto : Adcamus ergo cum fidu- nofterquies in cælis &c. Panem noftrūſuperſubftans
tia ad thronum gratiæ cius , vt miſericordiam con- tialem & c .
ſequamur, & gratiam inueniamus in auxilio opor- 6. LVCAE vndecimo : Et factum eft, cùm effet in
tuno .
quodam loco orans,ve ceſlauit, dixic vnus ex diſcipue
4.AVGVSTINVS in Enchiridio ad Laurentiū, lis eius ad eum : Domine, doce nos orare, ficut do
Quicquid . capite centeſimodecimoquarto : Deijs omnibus quæ cuit & loannes diſcipulos fuos . Etait illis : Cùm ora
fperandüeft,
oratione Do
fideliter ſuntcredenda, ea tantùm ad fpem pertinent, tis,dicite : Pater,fanctificetur nomen tuum : Adueniat
minica con quæ in oratione Dominica continentur : Maledictus regnum tuum : Panem noftruin quotidianumda no
tinerur.
Hiere.17. eft enim omnis,ficut diuina teftatureloquia ,qui fpem bis hodie : & dimitte nobis peccata noftra, fi quidem
ponit in homine: ac per hoc in ſemetipfo quiipem po- & ipfi dimittimus omni debenti nobis.Et ne nos indule
nit, huiusmaledicti vinculo innectitur. Idcònon nisi cas in tentationem .

IIII
Queformaest Dominicæ Orationis Orationem Dominică ex.
plica . Tertull. lib.de Oric.
HAE c eſt, Paternoster qui esin cælis, Cypr.ler. 6. de orat. Dom ,
1. San
 D E S P E E T

Cyrill-Catech.sMyftagog.I. Sanctificeturnomen tuum ,

mi.& in ca.6.Matt.Hiero. 2.
Theoph.Euthym in March .
Adueniat regnum tuum ,
Ambr.li.s.defacramét.ca .
4. Aug.epift.izi ad Probá,
3. Fiat voluntas tuaficutin cælo & in terra,
ca'.11.Idé li.z. de ſer.Do.in
mõte. Et ho.42.ex so , & fer.
4• Panemnoſtrumquotidianum danobis hodie,
detép126:13.& vs.Chay.s. Etdimittenobisdebitanostra,ficut nos dimittimusdebitoribus noftris,
3.Jib.s.demykt.Miffe,c.17.6. Etnènos inducas intentationem ,
dicenfis,& Germanus pa.7. Sedlibera nosàmalo. Amen .
triarcha Conftantinop.in
expor.oratióis Dominica .
V
Quæ Jummatim in Dominica Orationetractantur ?
changein dieA. Septem . in ea petitiones proponuntur,ad quas referri omnes omnium
bom.com ima orationum ſpecies& formæ poſſuntac debent,fiuepro expetendis bonis,fiue pro
becauseevil
121
.delendis peccatis,fiuepro auertendis malis quibuslibet diuinam opem implore
. ad Probá, mus.
cap.12.

B. In prioribus autem tribuspetitionibus, quæpropriè adæterna pertinent, or

dinepoſcuntur:in reliquis quatuor etiam temporaria, quæ &ipſa propteræterna
conſequendaſuntnobis neceffaria.
TESTIMONIA .
1. A. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lauren- camus,qux affe tusorantis vel precedendo format vt omnis retta
Septem peti-tium ,capire centeſimo decimoquinto : Apud Euange- clareat, vel conſequédo attendit vicreſcat, nihil aliud tinerur.
prccatio con
ciones
rú de fa. liftam Matthæum feptem petitiones
ditinctio continere Domi. dicimus, quàm quod in ifta Dominica orationcpofi
nica videtur oratio :quarum in tribus æterna poſcun- tum eft,fi rectè & congruenter oramus. Quiſquis au
tur, in reliquis quatuor temporalia, quæ tamen pro- tem id dicit, quod ad iftam Euangelicam precem per
pteræternaconſequenda funt neceſſaria. tinere non poſſit, etiamfi non illicitè orat, carnaliter
2. IDEM libro fecüdo de fermone Domini in mon- orat,quod neſcio quemadmodùm non dicatur illici
tè,capite decimoſeptimo: Harum ſeptem petitionum tè : quandoquidem fpiritu renatos, non nisi ſpiritali
conſideranda & commendáda diftinētio eft. Nam cùm ' ter decet orare.Et fi per omnia precationū ſanctarum
vita noftra temporaliter nunc agatur, atque fperetur verba diſcurras, quantú exiftimo,nihil inuenies, quod
æterna : & cùm æterna priora ſint dignitate, quanuis non ifta Dominica contineat & concludat oratio . Vn Alijs verbis
temporalibus priùs a & is ad illa tranſeatur, trium pri dè liberum eft,alijs atque alijs verbis, eadem tamen in precari licet,
marum petitionum impecrationes in hac vita, quæ in orando dicere : fed non debet effe liberum , alia dicere. Icdnon alia
iſto feculo agitur ,exordiū capiunt. Reliqua verò qua- Hæc & pro nobis , & pro noftris , & proalienis ,atæ pro
tuor quæ petimus,ad temporalem iftam vitam perti- ipfis inimicis fine Aucu dubitatióis orāda ſunt: quan
pere mihividentur . uis aliuspro ifto ,alius pro illo ,ficut fe habentpropin
Dominica 3. ITEM in epiftola centeſima vigefimaprima ad quitates vel longinquitates neceſſitudinum , in corde
orationc Probam ,capite duodecimo: Quamlibètalia verbadi- orantisoriatur, autextollat affectus.
VI
Exod.1s.al Quid fibi vult initium Orationis,Pater noſter qui es in cælis?
halalib.3.d A. Præfatiuncula eſt, & nos memores reddit ſummi beneficij,quo Deus Pater,
2.Cor.i.a
Philip.4.d æterna illa maieftas, in cælis perbeatè regnans,nos recepit in gratiam , & propter
HOME CHRISTVM filium in ſuos quoque filios & regni cæleſtis hæredes per Spiritum
adoptauit
Galatait
1. Per.3.d fan & um .
Lc oſer.6.de B.
Natiuir.Do. Quæ tantorum beneficiorum memoria non ſolùm attentionem excitat,ſed
Cyptian.inetiam ad redamandum Patrem, illique obtemperandum prouocat filios,neque mi
Serm . de ora .
Domin .
b Lucæ 11.b nùs orandi impetrandique illis auget fidutiam .
lacob.s. a 1

TESTIMONI A.
1.A. EXODI decimoquinto : Quis fimilis tuî in habitaculo fancto tuo & folio gloriæ tuæ :vbi eft ze
forcibus Domine ? Quis fimilistui, magnificus in ſan- Jus tuus & fortitudo cua; multitudo viſcerum tuorum
Ctitate, terribilis atque laudabilis faciensmirabilia ? & miferationum tuarum ? Tu Domine pater nofter,
ESAIAE quadragefimofecundo :HæcdicitDo- redemptor nofter, à ſeculo nomen tuum,
minus Deus creans cælos, & extendens eos,firmás ter- 4. MALACHIAE primo: Filiushonorat patrem ,
ram , & quæ germinant ex ea : dans Aacum populo qui & feruus dominum ſuum .Si ergò Pater ego fum, vbi
eſt fuper eam, & fpiritum calcantibus eam : Ego Do: eft honor meus ? Etfi Dominus ego ſum , vbi eft timor
minus, hoc eſtnomen menm : gloriâ meam alteri non meus, dicit Dominus exercituum ?
dabo,& laudem meam ſculptilibus. 5. POSTERIORIS ad Corinthios primo : Be
3. E T fexagefimotertio : Attendede cælo, & videde nedictus Deus & Pater Domini noftri Iefu Chrifti,Pa.
ter

1
1
 OR A TIONE
Lone DOMINICA . 49
ter mifericordiarum , & Deus totius confolationis. II. LEO Magnus fermone ſexto de natiuitate Do
6. AD Philippenſes quarto : Deusautem meus im mini : Magnum eft, dilectiſlimi, huius muneris facra . Deum nomi.
pleat omne deliderium veftrü fecundùm diuitias fuas mentum , & omnia dona excedit hoc donum , vt Deus nutempattem .
in gloria,in Chrifto Ieſu. Deo autem & Patri noſtro hominem vocet filium , & homo Deum nominet pa- mium .
gloria in ſecula ſeculorum . Amen . trem ,
7. APOCALYPSIS quarto : Procidebantvigin- 1. B. CYPRIANVS in ſermone de oratione Do
tiquatuor ſeniores ante ſedentem in throno, & adora- minica : Quando ftamus ad orationem , fratres dilectif Attentio in .
bant viuentem in fecula ſeculorum , & mittebant co- fimi,vigilare & incumbere ad preces toto corde debe ter orandum ,
ronas ſuas ante thronum , dicentes : Dignus es Domine mus , Cogitatio omnis carnalis & fecularis abfcedat,
Deus nofter accipere gloriam & honoré & virtutem , nec quicquam tunc animus quàm id folum cogitet,
quia tu creâftiomnia, quod precatur. Quæ autem ſegnitia eft,alienari & capi
8. AD Romanos octauo : Accepiſtis fpiritum ado- ineptis cogitationibus & prophanis cùm Dominum
ptionis filiorum ,in quo clamamus: Abba,Pater. Ipſe deprecaris? quafi fit aliud, quodmagis debeas cogita
enim fpiritus teſtimoniü reddit fpiritui noftro, quòd re, quàm quod cum Deo loqueris.Quomodò te à Deo
ſumus filij Dei.Siautem filij, & heredes : hæredes qui- audiri poftulas, cùm te ipſe non audias ? Vis effe Deu
dem Dei, cohæredes autem Chriſti: fi tamen compati- memorem tui cùm rogas, quando tu ipſe memor tuî
mur,vt & conglorificemur .! non ſis :
9. AD Galatas quarto :Mifit Deus filium ſuum factū 2. LVCAE vndecimo:Quis autem ex vobis patrem
ex muliere, factum fublege, vt eos qui ſub lege erant petit panem , nunquid lapidem dabitilli? Aut piſcem ,
redimeret,vtadoptionem filiorü reciperemus. Quo- nunquid pro piſce ſerpentem dabit illi ? Aut fi petierit
niam autem eſtis filij Dei,mifit Deus fpiritum filij ſui ouum ,nunquid porriget illi ſcorpionem ? Si ergò vos
in corda veftra, clamantem , Abba, Pater. Itaque iam cùm fitis mali,nôftis bona data dare filijs veſtris:quan
non es feruus, ſed filius. Quòd fi filius, & hæres per to magis pater veſtercæleſtis de celo dabit ſpiricũbo
Deum . num petentibus fe ?
10 . PRIORIS Petri tercio : Deglutiens morten , 3. IACOBI primo : Poftulet autem in fide, nihil
vt vitæ æternę hæredes efficeremur . hęſitans.
)

VII

Quis est ſenſusprimepetitionis San &tificeturnomen tuum ?

Matth.s.b

A. In nobis,quemadmodùm in omnibus alijs,promoueri ſemper & augeri pelene

Coloff.z.c
timus, quicquid ad gloriam ſummioptimiquePatris noftri fpe &tat
.
1
B. Idverò fit maximè,cùm verę fideiconfeſſio , Spesetiã & charitas ,acfimul Chri- Eccli 3o.a

ſtianæ vitæ fanta º conuerfatio ſuam in nobis lucem ac vim exerit, vt ſpectantes 1.Pet.1.c3.C
: Luc.1.
Philip.z.b
balij quoquè glorificent Patrem . b Marth.s

TESTIMONIA .
1. A. MATTHAEI quinto : Sic luceat lux veſtra
coram hominibus,vt videátopera veftra bona, & glo-
rificent patrem veſtrum qui in cæliseft.
2. PRIORIS Petri ſecüdo : Obfecro vos tanquàm
aduenas & peregrinos, &c . conuerfationem veftram
inter Gentes habentes bonam , vtin co quòd detrectant
de vobis tanquàm de malefactoribus, ex bonis operi-
bus vos confiderantes, glorificentDeum in die viſita
tionis.
3. Etcapite quarto : Si quis loquitur, quafi fermo
nes Dei:ſi quisminiſtrat,tãquàm ex virtute quâ admi-
niftrat Deus: vc in omnibus honorificetur Deus per
leſum Chriftum .
4. PRIORIS ad Corinthios decimo : Siue man
ducatis,fiue bibitis, fiue aliud quid facitis, omnia in
gloriam Dei facite.
5. AD Coloſſenſes tertio : Omne quodcunque fa-
citis in verbo aut in opere, omnia in nomine Domini
Ieſu Chrifti facite , gratias agentes Deo & Patri per
ipſum .
6. AD Romanos decimoquinto : Vt ynanimes, vno
ore honorificetis Deum & Patrem Domini noftri Ieſu
Chrifti,
7. ECCLESIASTICI trigefimoſexto ; Immit .
te timorem tuum ſuper Ġentes, que non exquiſiêrunt
te: vt cognoſcant quia non eft Deus nisì tu ,ve enarrent
magnalia tua . Sicut enim in conſpectu eorum fanctifi.
catus es in nobis,fic in conſpectu noftro magnifica be
ris in eis:vt cognofcant te, licut & nos cognouimus,
quoniã noneft Deus pręter te Domine . Glorificama
num & brachium dextrum & c.
1. B. LVCAE primo : Vt ſine timore demanu ini
micorum noftrorum liberati, feruiamus illi in ſancti
tate & iuftitia coram ipſo , omnibus diebus noftris.
2. PRIORIS Petri primo : Secundùm eum qui
vocauit vos, ſanctum , vt & ipfi in omni conuerſatione
fancti fitis, quoniam fcriptü eft ,Sancti eritis, quoniam Leuit.it.g
ego fanctus fum . 19.a 20.b
3. ET capite tertio : Cum modeftia & timore conſci.
entiam habentes bonam : vt in eo quod detrahunt vo
bis, confundantur,qui calumniantur veftram bonam
in Chrifto conuerfationem .
4. AD Philippenſes fecundo : Vt fitis fine querela
& ſimplices filij Dei, ſine repræhenſione in medio na
tionis praux & peruerfæ : inter quos lucetis ficut lu 1
minaria in mundo .
5. MATTHAEI quinto : Sic luceat lux veftra &c.
vtin A. teftimonio primo.

VIII

Quid continet fecundapetitio, Adueniat regnum tuum ?

A. Petimus, vt per gratiam & iuftitiam ſuam regnet in Eccleſia Deus, im- Matthod Rom.14.c.Pfal.
mò & in mundo vniuerſo,eie&tis hincaduerſarijs poteſtatibus,& cupidita- 1.Cor.3.64;d Ephe ad
tibus malis omnibus è medio profligatis. Coloff ... b Pſalm.67.a

G B. Tum
 50 DE S.PE ET

Hebillip:-* B. Tum optamus & precamur, vt ex hocmundo, veluti è graui º peregrinatione

1.Pet.2.b
lob 7.a militiaqu e vocati,quamprimùm transferamur ad regnum glorię & felicitatisæter
2.Cor.s.ab
næ , vtcum Chriſto & Sanctis eius in ſempiternum regnemus.
Sap.s.c
Apoc.22.2
Matth.s.b
TESTIMONIA .
1. A. MATTHAEI fexto:Quærite primùm regnú in lumine: qui eripuitnosdepoteftate tenebrarum , &
Dei & iuftitiam eius, & hæc omnia adijcientur vobis. tranftulitin regnum filij dile &ionis ſuæ ,qui eft imago
AD Romanos decimoquarto: Non eſt regnum Dei inuiſibilis, primogenitusomnis creaturæ, & c. Et
Deieſca & potus: ſed iuftitia, & pax, & gaudiü in Spi . ipfe eft caput corporis Ecclefiæ ,qui eft principiū, pri
ritu ſancto . Qui enim in hoc feruit Chrifto , placet mogenitus ex mortuis , ve ſit in omnibus ipſe prima
Deo,& probatuseft hominibus. tum tenens, &c .
3. PSALMO vigefimofecundo : Dominus regit 13. PSALMO ſexagefimofeptimo : ExurgatDeus,
me, & nihil mihi deerit, in loco paſcuæ ibì me collo- & diſſipentur inimici eius, & fugiant, qui oderunt
cauit . eum, à facie eius: Sicut deficit fumus,deficiant: ficut
ET ſeptuagefimonono : Qui regisIſrael, intéde : Auit cera à facie ignis , fic pereant peccatores à facie
quideducis velutouem , Ioſeph :Excita potentiam tu Dei .
am , & veni yt faluos facias nos. 1. B. AD Philippenſes primo: Defiderium habens
5. LV CAE primo : Et regnabit in domo Iacob in diffolui & effe cum Chrifto .
æternum, & regni eius non erit finis. 2. AD Hebrços vndecimo : luxta fidedefunctiſunt
6. ET decimoſeptimo: Interrogatus autemà Pha- omnes ifti,non acceptis repromiſfionibus, ſed å longe
riſæis,quando venit regnum Dei : reſpondit eis, & di eas afpicientes, & falutantes, & confitentes, quia pere
xit : Non venit regnum Deicum obſeruatione : neque grini & hofpites funt fuper terrain . Qui enim hæcdi.
dicent,ecce hic, aut eccéillic. Eccè enim regnum Dei cunt, fignificant ſe patriam inquirere.
intra vos eft . 3. PRIORIS Petri ſecüdo: Obſecro vos tanquàm
7. PRIORIS ad Corinthios tertio : Neſcitis quia aduenas & peregrinos, abftinere yos à carnalibus de.
templum Dei eftis, & Spiritus Deihabitat in vobis ? Si fiderijs.
quis autem templum Dei violauerit, difperdet illum 4 . Í OB ſeptimo: Militia eſt vita hominis ſuper ter .
Deus . Templum enim Dei ſanctum eſt, quod eftis ram , & ficut dies mercenarij dies eius .
VOS, 5. POSTERIORIS ad Corinthios quinto : Au .
8 . ET capite quarto : Non in ſermone eſt regnum' dentes igitur ſemper & ſcientes, quoniam dum ſumus
Dei, fed in virtute. in corpore,peregrinamurà Domino: (per fidem enim
9. AD Ephefiosprimo: Vtfciatisquæ fit fpes voca- ambulamus, & non per fpeciem ) audemusautem, &
tionis eius, & quę diuitie'glorię hæreditatiseiusin ſan- bonam voluntatem habemus magis peregrinari à cor.
etis, & quæſit ſupereminens magnitudo virtutis eius pore, & præſentes eſſe ad Dominum.
in nos qui credimus, fecundùm operationem potétiæ . SAPIENTIAE quinto : lufti autem in perpe
virtutis eius, quam operatus eft in Chrifto , & c . Et tuum viuent, & apud Dominum eſt merces eorum , &
ipſum dedit caput ſupra omnem Eccleſiam , quæ eft cogitatio illorum apud altiſſimum . Ideò accipient re
corpus ipſius. gnú decoris & diadema fpeciei de manu Domini, quo
10 . MATTHAEI decimotertio : In conſummatio- niam dextera ſua teget eos, & in brachio ſancto ſuo de
ne feculi mittet filius hominis angelos ſuos, & colligét fender illos , & c .
de regno eius omnia ſcandala, & eos qui faciunt ini 7. APOCALYPSIS vigefimofecundo :Etvide.
quitatem . bunt faciem eius,& noméeius in frontibus eorum . Et
11. PRIORIS ad Corinthios decimoquinto : De- nox vltrà non erit: & non egebunt lumine lucerne,ne
indè finis ,cùm tradiderit regnú Deo & Patri,cùm eua- quelumine folis, quoniam Dominus Deus illumina
cuauerit omnem principatú & poteftatem & virtuté. bitillos, & regnabunt in ſecula ſeculorum .
Oportet autem illum regnare, donec ponat inimicos 8. MATTHAEI octauo: Dico vobis, quòd multi
ſub pedibus eius & c. ab oriéte & occidente venient, & recúbentcum Abra
12 , AD Coloſſenſes primo: Gratias agentes Deo & ham & Ifaac & Iacob in regno cælorum : filijauté regni
1 Patri,qui dignos nos fecit in partem ſorcis Sanctorum eijcientur in tenebras exteriores.

IX

Quid includit tertiapetitio,Fiat voluntas tua ?

Pfal.102.d Rom.1.b Acto .
9.a 21.c Deu.12.a Heb 13.d Rogamus,vt ficut in cælo Angeli & Beati omnes, nos quoque in ter
There are mobile phone ris,quanuis imbecilles & exigui , exa & am Deo præſtemus obedientiam ,ni.

a Gen.s.d Matth . 22. d hil habentes prius, quàm vt diuinæ voluntati tumin proſperis, tum in ad
Bern.ferm.3.de rcfurre&.uerſis libenter nosfùbijciamus, & noftra quæ ad malum prona eſt, volun
5.Joan.4.0.5.c6.d 1.Res. tate reie & a ,in • Diuina ſemper acquieſcamus.

TESTIMONIA .
PSALMO centefimo fecundo : Benedicite Do 3 . ACTORVM nono: Domine ,quid mevisfacere!
mino omnes angeli eius: potentcs virtute, facientes 4. ACTORVM vigefimoprimo: Et cùm ei ſuadere
verbum illus, ad audiendam vocem fermonum eius. nõ poffemus ,quieuimus, dicétes: Domini volūtas fiat.
Benedicite Domino omnes virtutes eius,miniftrieius DEVTERONOMII duodecimo:Non facie.
qui facitis voluntatem eius. tis ibì quænos hîc facimus hodiè,finguli quod fibirea
AD Romanos primo : Obſecrans fi quo modo ctum videtur.
tandem aliquando profperum iter habeam in volun- · 6 . AD Hebræos decimotertio : Deus pacis aptec
tate Dei yeniendiad yos. Vos in omni bono ,vt faciatis eius voluntatem .
7. JA
 ORATIONE DOMINICA.
7. IACOBI quarto : Ecce nunc quidicitis,Hodie tis. Primò nanque feipfam ſubtrahit, & fubducit eius
aut craftino ibimus in illam ciuitatem, & faciemus ibì dominatui, cui tanquàm authori feruire iure debue
quidem annum, & mercabimur,& lucrum faciemus, rat, dum efficiturſua.Sed nunquid contenta erit hac
(qui ignoratis quid erit in craftino)pro eo vtdicatis: iniuria? Addit adhuc, &quòd in ſe eſt,omnia quo
Si Dominus voluerit : & , Sivixerimus, faciemus hoc què quæ Dei ſunt tollit & diripit. Quem enim mo
aut illud . dumlibi ponit humana cupiditas? Nonne qui per víu
8. LVCAE vigeſimoſecundo:Pater,livis ,transfer ram acquirit pecuniam modicam, fimiliter mundum
calicem iſtum à me. Veruntamen non mea voluntas, lucrari conaretur vniuerſum , fi non deeſſet poſſibi
ſed tua fiat. litas, fi fuppeteret voluntati facultas? Dico fiduciali
2. PRIORIS Petri quarto : Qui paſſus eſt in car . ter,neminiquiſit in propria voluntate,poſſetvniuer.
ne, defijt à peccatis:vt iam non defiderijs hominū, ſed
ſusmundusſufficere. Sed vtinam vel rebus iftis effet
voluntati Dei quod reliquum eft in carne viuat tem- contenta, nè in ipſum (horribile dictu ) deſquiret au
poris. Sufficit enim pręteritū tempus ad voluntatem thoren . Nunc autem & ipſum (quantùm in ipfa eft)
Gentium confummandam . Deum perimit voluntas propria. Omninò enim vel
10. ACTORVM quinto : Obedire oportet Deò let,Deum peccata ſua aut vindicarenon poffe,autnol
magis quàm hominibus. le, auteaneſcire. Vultergò eum non eſſe Deum , quæ
JOB primo : Dominus dedit, Dominus abftu- quantùm inipfa eft, vult eum aut impotentem ,aut in
lit : ficut Domino placuit, ità factum eft. Sit nomen iuftum eſſe,autinſipientem . Crudelis planè & omni
Domini benedictum . nò execranda malitia , quæ Dei potentiam, iuftitiam ,
12. PRIORIS Petri quinto: Humiliamini ſub po- ſapientiam perire defiderat.Hęceft crudelis beftia, fe
tenti manu Dei, vt vos exaltet in tempore vifitatio . ra peſfima,rapaciſſimalupa,& leæna ſæuiſtima.Hęceſt
nis . immundiſfima lepra animi, propter quam in Iordane
13 . GENESIS octauo: Senſus & cogitatio humani mergi oporteat, & imitari eum quinon venit facere Ioan.6.
cordis in malum prona ſunt ab adoleſcentia ſua. voluntatem ſuam . Vndè & in pallione, Non mea, in- Matth.26.
14. MATTHAEI vigefimoſexto :Vigilate & ora- quit, voluntas,ſed tua fiat. Lepra verò proprij confi- Propriú con
te, vtnő intretis in tentationem .Spiritusquidé prom- abundat,
ptus eft,caro autem infirma. lijeo perniciofior eft, quomagisocculta:& quáto plùs perniciorum
tanto fibi quiſque fanior eſſe videtur. Hec il - fit.
15 . BERNARD VS in ſermone tertio de reſurre- lorum eft, qui zelum Dei habent, ſed non ſecundùm Rom.ro.
& tione Domini: In corde duplex eſt lepra,propria vo. ſcientiam , ſequences errorem fuum , & obftinati in eo,
luntas, & proprium confilium . Lepra vtraque nimis ità vt nullis velint conſilijsacquieſcere. Hi ſunt vnita
peſsima,eoq perniciofior,quo magis interior.Volun- tis diuiſores, inimici pacis,charitatis expertes,vanita
propria vos tatem dico propriá, quæ non eſt communis cum Deo te rumentes,placétes lībi, & magni in oculis ſuis,igno- Rom.so. 1

& quamper: & hominibus, led noſtra tantùm , quando quad volu- rantes Dei iuftitiam , & ſuam volentes conſtituere. Et
quæ maior ſuperbia, quàm homo toti
vt vnustanquàm congre.
ccrabilis.
mus,nonad
niciofa & ex- fed honorem Dei,non
propter nofmetipfos
ad vtilitatem
facimus, non intendétes pla-, gationi
fratrum iudicium ſuum præferat, ipfe folus
cere Deo & prodeſſe fratribus,ſed ſatisfacereproprijs habeatſpiritum Dei? Idololatriæſcelus eft,nõacquie. 1.Reg.is.
motibus animorum . Huic contraria eſt recta fronte ſcere : & quafi peccatum ariolandi, repugnare,
3.10.n.4. charitas,quæ Deus eft . Hæc enim aduersùsDeum ini. 16. IOANNIS quarto : Meus cibus eft,vt faciá vo
micitiasexercés eft, & guerram crudeliffimam . Quid luntatem eius qui mifitme, veperficiam opuseius.
enim odit aut punit Deus præter propriam volunta- 17 . ET quinto: Non quæro voluntatem meam , ſed
Ceffet volun, tem ? Ceffer voluntas propria, &infernus non erit. In voluntatem eius qui mifit me.
waspropria,
& infernus
quem enim ignis ille deſquiet,nisì in propriam volun- 18. ITEM ſexto : Deſcendi de cælo , non vt faciam
non erit. tatem ? Etiam nunc cùm frigus aut famé, aut aliquid voluntatem meam , fed voluntatem eius qui milit
tale patimur, quid læditur nisì propria voluntas &c? me .
Deum maxi.Porrò voluntas propria quo furoreDominū maieſta- 19. PRIMI Regum tertio :Et reſpondit Heli, Do
poèimpugnat cisimpugnet,audiant& timeãt ferui proprievolunta. minus eft: quod bonum eftin oculisſuis,faciat.
pria.
X
Quid habet quarta petitio , Panem noſtrum quotidianum
da nobis hodie ?
Ab omnis boni authore ac fonte nos, velutipauperes & mendici, ea tac. sae Pfal.19.d. Deur.
deſideramus, quæ ad hancvitam corporis quotidièſuſtentandam funtfatis, Prouer.3o.apfal.142.c
victum ſcilicet & veſtitum :prætereà quæ ad vitam animæ promouendam
faciunt, nimirùm ‘verbum Dei,animæ fpirituale pabulum , ſacroſanctam EcManusha e Anos8.c
Euchariſtiam , panem illum cæleftem ,cæteraqueſalutifera Eccleſiæ Sacra- • Matt.26.0 6.b loan.6.1
menta ac Deidona,quæad benè beateque viuendum pafcunt,curant, con- infer.de orat.Dom.Ames
lib.s.defacr .ca.4 . Aug.lib .
firmant hominem interiorem . 2.deſer.Do.inmonte,c.12.
TESTIMONIA .
1. IACOBI primo : Si quis veftram indiget ſapi- 4. GENESIS vigefimooctauo : Vouit Iacob vo
entia, poftulerà Deo,quidat omnibus affluenter , & nó tum ,dicens: Si fuerit Dominus mecum , & cuftodieric
improperar. Omne datum optimum & omne donum me in via per quam ego ambulo , & dederit mihi pana
perfectum , deſurſum eſt, deſcendens à patre lumi- ad vefcendum , & veftimentum ad induendum , reuer
num . fusez fuero profperè ad domum patris mei : erit mihi
2. PSALMO trigefimonono: Ego autem mendi- Dominus in Deum , cunctorum quæ dederis mihi,
cusſum & pauper : Dominus ſolicitus eft meî . decimas offeram tibi,
3. DEVTERONOMII decimo:DominusDeus 5. PRIORIS ad Timotheum fexto :Habentes ali.
iudicium facit pupillo & viduæ, amat peregrinum, & menta & quibus tegamur,his contenti fimus.
dat ei victum atqueveftitum . PROVERBIORVM trigefimo: Mendicita
G 2 tem
 !

52 D'ESPE
tem & diuitias nè dederis mihi: tribue tantùm vi&tui
1
meo neceſſaria: nè fortè fatiacus illiciar ad negandum ,
& dicam , Quis eſt Dominus ?aut egeſtate compulfus ,
furer , & periurem nomen Dei mei.
7. Ý SALMO centefimo quadrageſimoquarto :
Oculiomnium in teſperant Domine, & tu das eſcam
illorum in tempore opportuno.Aperis tu manū tuam,
& imples omne animalbenedictione ,
S. MATTHAEI quarto : Scriptum eft (Deutero
nomijoctauo ): Non in ſolo pane viuit homo, ſed in
omniverbo quod procedit de ore Dei .
9. AMOS octauo: Ecce dies veniunt, dicit Domi
nus, & emittam famem in terram : non tamem panis,
nec fitim aquæ , fed audiendi verbum Domini.
10 . ECCLESIASTICI decimoquinto: Cibabit
illum pane vitę & intelle & ùs , & aqua ſapientiæ faluta-
ris potabit illum .
11. ` PROVERBIORVM nono : Venite, comedi
te panemmeum , & bibite vinum quod miſcuivobis .
12. MATTHAEI vigeſimoſexto : Hoc eft corpus
meum .
13. ET capite fexto : Panem noftrum ſuperſubftan .
tialemda nobis hodiè.
14 . IOANNIS ſexto :Panis quem ego dabo, caro
mea eſt, pro mundi vita .
15 . HIERONYMVS in caput fextum Matthæi:
Superfubfta- Quod nos ſuperſubftantialem expreſsimus , in græco
tialis panis. habetur invoudov: quod verbum Septuaginta interpre-
tès Tripsovorop frequentiſiimètransferunt, Confideraui-
mus ergò in Hebræo, & vbicūquè illi w sprovolor expreſs
ſerunt, nosinuenimus SEGVLAH , quod Symmachus
Baipatov, id eſt, præcipuum vel egregium ,tranſtulit :
licèt in quodā loco peculiare interpretacus ſit. Quan-
do ergò petimus, vt peculiarem vel præcipuum nobis
loan.6 . Deus tribuat panem , illum petimus, qui dicit : Ego
ſum panis viuus qui de cælo deſcendi. Poſſumussu
perſubftantialem panem & aliter intelligere:qui iuper
omnes fubftantias fit, & vniuerfas ſuperer creaturas .
16 . CYPRIANVS in ſermone de oratione Domi.
nica : Panem noftrum vocamus, quia Chriſtus,nofter
( quicorpus eius contingimus) panis eſt. Hunc autem
pané dari nobis quotidiè poftulamus, nè qui in Chri-
ET
fto ſumus, & Euchariftiam quotidiè ad cibum falutis Euchariftia.
accipimus ,intercedente aliquo grauiore delicto , dum
abſtenti & non communicantes,à cælefti pane prohi
bemur, à Chriſti corpore ſeparemur , ipſo prædicante
& monente: Ego fum panis vitæ qui de cælo deſcendi. Ioan.6.
Si quis ederit de meo pane, viuet in æternum.Panis au
tem , quem ego dedero , caro mea eft, pro feculi vita .
Quando ergo dicit in æternum viuere, fi quis ederit de
eius pane , vt manifeftum eft eos viuere, qui corpus
eius attingunt, & euchariftiam iure communicationis
accipiunt: ità contrà timendum eft & orandum, nè,
dum quis abftentus ſeparaturà Chrifti corpore, pro
cùl remaneat à falute, comminante ipſo & dicéte: Nisi Ioan.6 .
ederitis carnem filij hominis , & biberitis fanguinem
eius,non habebitis vitam in vobis.Et ideò panem no
ftrum , id eft, Chriftum dari nobis quotidiè petimus,
vtqui in Chriſto manemius & viuimus,à fan &tificacio
ne eius & corpore non recedamus.
17. AMBROSIV S libro quinto de ſacramentis,
capite quarto : Memini ſermonismei, cùm de Sacra
mētis tractarem . Dixi vobis, quòd ante verba Chrifti,
quod offertur, panis dicatur : vbì Chrifti verba de
prompta fuerint,iam nó panis dicitur, fed corpus ap
pellatur.Quarè ergò in oratione Dominica,qux poit
eà fequitur , ait,Panem noftrum ? Panem quidem di Superfubftá .
xit, ſed iniquoio dixit,hoc eſt, ſuperſubftantiam . Non tialis .,
ifte panís eft qui vadit in corpus, fed ille panis vitæ
gternæ , quianime noftræ fubftantialem fulcit. Ideò
gręcè trioboro dicitur. Latinus autem huncpané quo
tidianum dixit, quem gręçidicüt aduenientem . Quia
Gręci dicunt TANITIOoopsuipar, aduenientem diem.Er
gò quod Latinusdixit & quod Græcus, vtrunque vti
le videtur . Græcus vtrunque vno fermonc tignifica
uit,Latinusquotidianum dixit. Si quotidianus eft pa. Quotidianus.
nis , cur poft annum illum ſumis ? & c .
18. AVGVSTINVS libro fecúdo de fermoneDo
mini in monte ,capite duodecimo: Panis quotidianus
aut pro ijs omnibus dictus eſt, quę huius vitæ neceſti
tatem ſuſtentant : autpro íacraméto corporis Chrifti,
quod quotidiè accipimus:aut pro fpiritali cibo, de
quo Dominus dicit,Operaminieſcá que non corrum- Ioan.6.
pitur.Et illud, Ego ſum panis yitę quidecelo deſcédi, lbid.

1
XI

Quo pacto intelligitur quinta petitio, Dimitte nobis de

bita noſtra ?

Thren.q.b 1.Corio.b Le.A. Hic petimus, à labe peccati,quo nihil fædius, nihil animæ peſtilen

z.ff. Luc.7
Sap.16.b Tob.12.ctius eſſe poteſt,clementerexpurgari, & ea ipſa quę peccando contraximus,
Pſalms. so.a
debita relaxari.

B. Nè verò fruſtranea fit precatio , animo in proximum perperàm af

2.l.omn. med.morela... fe &to, illudaddimus,nos vindiAx * cupiditate acſimultate pofita, cum pro
Epheſ. 4. 5 ximis in gratiam redijſſe, & cuiuis ex animo noxam condonaſſe. Hoc eſt
b Luc . 6. f 1
i Et
enim , quod Chriftus alibivoluit,cùm diceret :" Dimittite, & dimittemin.
c Matth.6.b18.de Eccli iterùm : Si non dimiferitis hominibus, nec pater vester dimittet vobis peccata ves
28.a Aug.in Ench.cap.74 .
ſtra.
TESTIMONIA .
1. A. THRENORVM quarto : Denigrata eſt ſu pta funt autem ad correptionem noftram , in quos fi
per carbones facies eorum . nes ſeculorum deuenerunt.
2. PRIORIS ad Corinthios decimo:Non fimus 3. LEVITICI vigefimoſexto: Quòd fi non audie
concupiſcentes malorum , ficut & illi concupiêrunt : ritis me, nec feceritis omniamandatamea, fi fpreueri
Neque idololatræ efficiamini, ficut quidam ex ipfis: tis legesmeas, & iudicia mea contempferitis, vt nó fae.
Neo fornicemur, ficut quidam ex iplis fornicatiſunt, ciatis ea quæ à me conſtituta ſunt, & ad irritum perdu
& ceciderunt vna die vigintitria millia.Neoptentemus catis pactum meum , ego quoque hæc faciam vobis :
Chriftum , ficut quidain eorum tentauerunt, & à fer- Vifitabovos velociter in egeftate & ardore, qui cóficiat
pentibus periêrunt. Neq; murmuraueritis,ficut quidā oculos veſtros, & cóſumatanimas veftras. Fruſtrà ſe
eorum murmurauerunt, & periêrunt ab exterminato. retis ſemente, quæ ab hoftibus deuorabitur . Poná fa
re . Hæc autem onania in figura contingebant illis: ſcrie ciem meá cótra vos, & corruetis corā hoftibus veftris,
& ſuba
 ORATIONE
& fubijciemini his qui oderunt vos . Fugietis nemine
perſequéte.Sin autem necficobedieritis mihi,addam
correptioncs veſtras feptuplùm propter peccata ve-
ftra, & conteram ſuperbiam duritiæ veftræ.Dabóque
vobis cælum deſuperficuc ferrum , & terram æneam .
& cætera qux fcquuntur.
4. NVMERORVM quinto : Vir fiuemulier cùm
fecerint exomnibus peccatis quæ ſoléthominibus ac-
cidere, & per negligentiam tranfgreffi fuerint manda
tum Domini acque deliquerint,confitebuntur pecca-
tum ſuum , & c. Sideclinâfti à viro tuo , atque polluta
es, & concubuifti cum altero viro, his maledi&ioni-
bus fubiacebis : Det te Dominus in maledictionem ,
exemplum's cunctorum in populo ſuo: putreſcere fa-
ciat femur tuum , & tumés vterus tuus diſrumpatur :
Ingrediantur aquæ maledictæ in ventrem tuú, & yte
ro tumefcente putreſcat femur .
5. EXODI trigefimofecundo:HçcdicitDominus
Deus Iſraël, Ponac yir gladium ſuper femur ſuū, in-
quit Moyfes ad filios Leui, cùm Ifraelitæ adorâſſent
vitulum) & occídat vnuſquiſque fratré, & amicum ,
& proximü fuum . Fecerunt'iz filijLeui iuxta fermo
nem Moyſi, cecideruntóp in die illa quafi crigintarria
millia hominum .Quipeccauerit mihi, (inquit Domi-
nus)delebo eum de libro meo. Ego autem in die ylti-
onis viſitabo & hoc peccatum eorum .
6. LV CAE feptimo :Remittuntur ei peccata mul-
ta , quoniam dilexit multùm .
7. ' TOBIAE duodecimo : Qui faciunt peccatum
& iniquitatem , hoftes funt animæ fuæ .
8. SAPIENTIAE decimoſexto : Homo occidit
permalitiain animam ſuam .
9. PSALM O quinquageſimo :Et ſecundùm mul-
citudinem miſerationuin tuarum dele iniquitaté me
am . Ampliùs laua me ab iniquitate mea , & à peccato
meo muda me . Aſperges me Domine hyſopo , & mun-
dabor : lauabis me, & ſuper niuem dealbabor. Auerte
faciem tua à peccatis meis , & omnes iniquitates me .
as dele .
1. B : AD Romanos duodecimo:Nullimalum pro
malo reddentes.Non voſmetipfos defendentes, cha-
riſlimi, ſed date locum iræ . Scriptum eft enim : Mihi
Deut . 12.
vindictam , & ego retribua,dicit Dominus.Noli vinci
à malo , ſed vince in bono malum .
2. AD Coloſſenſes tertio : Nunc autem deponite &
vosomnia, iram ,indignationem & c.Induite vos ficut
electi Dei, ſancti, & dile &ti, viſcera miſericordiæ , bec
XII
Quid continet ſexta petitio ,Nenos inducas intentationem ?
Quoniam præſens hæc vita perindè àc militia eſt ſuper terram , dum val.
rijs tentationibus ſemper impugnamur ,grauiterque cum mundo, carne, h.e. Marvelds:cor.o.
& Satana confli & amur, idcircò piè ſoliciti di uinam opem
nè huiuſmodi aduerfariorum impugnationibus
fuccumbendo damnemur,ſed yt in hac perpetua pugna durantes , Deiſue
dextera nitentes, poteſtati Satanę reſiſtamus fortiter , contemnamusmun
dum , caftigemus carnem ,atq; ita demùm velut inui &i milites Chriſti , poſt
victoriam coronemur.* Neque enim coronabitur,Apoſtolo teſte ,nisi qui legiti. a 2. Tim . 3.1
mècertauerit .
TESTIMONIA.
1.- IOB ſeptimo: Militia eft vita hominis ſuper
terram .
2 . IVDITH octauo : Memores fint, quia tentati
funt Patres noitri, vt probarentur, fi verè colercnt
Deum ſuum . Menores eſſe debent, quoinodò pater
nofter Abraham tétatus eft, & per multas tribulatio
nes probatus , Dei amicus effectus eſt. Sic Iſaac,fic las
DOMINICA 53
nignitatem, humilitatem , modeftiam , patientiá, ſup
portantes inuicem , & donantes vobiſmetipfis, fi quis
aduersùs aliquem habet querelam : ficut & Dominus
donauit vobis, icà & vos:
3. LVC AE vigefimotertio : Pater, dimitte illis,nő
enim ſciuntquid faciunt.
4. ACTORVM ſeptimo: Domine,ne ftatuas il .
lis hoc peccatum .
5. MĀRCI vndecimo : Et cùm ftabitis ad oran .
dum , dimittite fi quid habetis aduersùs aliquem : yt
& Pater vefter qui in cælis eft, dimittat vobis peccata
veſtra. Quòd li vosnon dimiferitis, nec Pater veſter
qui in cæliseſt, dimittet vobis peccata veſtra .
6. AD Epheſios quarto : Eſtore inuicem benigni,
miſericordes,donātes inuicem ,ficut & Deus in Chri
fto donauit vobis .
7. LVCAE ſexto : Dimitrite , & dimittemini .
MATTHAEI fexto : Sidimiferitis hominibus
peccata eorum , dimittet & vobis pater veſter cæleftis
delicta veſtra. Si autem non dimiferitis hominibus,
nec pater vefter dimittet vobis peccata veftra.
9. ET decimooctauo :Eciratus dominus eius, tra
didit eum tortoribus, quoaduſquè redderec vniuer
fum debitum . Sic & patermeus cæleſtis faciet vobis,
fi non remiſeritis vnuſquiſque fratri fuo de cordibus
veſtris. Et paulò antè :Tuncaccedens Petrus ad eum ,
dixit: Domine, quotiès peccabit in me frater meus, &
dimittam ei ? Vſque feptiès ? Dixit illi Ieſus: Non di
co tibi vfque fepties: ſed, vſque ſeptuagiès ſeptiès.
10 . ECCLESIASTICI vigefimooctauo : Qui
vindicarivult, à Domino inueniet vindictam , & pec.
cata ; llius feruás ſeruabit. Relinque proximo tuo no ,
centite : & tuncdeprecanti tibi peccata ſoluétur.Ho .
mo homini reſeruatiram : & à Deo quęritmedela ? In
hominem fimilem fibinö habet mifericordiam : & de
peccatis ſuis deprecatur ? Ipſe dum caro fit, reſeruat
iram : & propitiationem petit à Deo ? quis exorabic
prodelictis illius ? Memento nouiflimorum , & define
inimicari .
11 . AVGVSTINVS in Enchiridio ad Laurenti.
um ,capite ſeptuagefimoquarto ; Quiſquis roganti &
peccati ſui pænitentino ex corde dimittit,nullo mo
do exiſtimet à Domino ſua peccata dimitti, quoniam
mentiri veritas non poteft:Sinon dimiſeritishomini- Matth . 6.
bus, nec Pater vefter dimittet vobis peccata veftra.Ad Tonitruum
tam magnum tonitruum qui non expergiſcitur, non magnum .
dormit, ſed mortuus eft.
Me thigh la
imploramus, el. Ephe.bec
ſuccumbamus , atque.fim ..
cob, fic Moyſes, & omnes quiplacuerunt Deo, per
multas tribulationes tranſiêrut fideles. Illi autem qui
tentationes non ſuſceperunt cum timore Domini, & .
impatientiam fuam & improperium murmurationis
ſuæcontra Dominum protulerunt, exterminati ſunt
ab exterminatore , & à ferpentibus periêrunt . Et nos
ergò non viciſcamur nos pro his quæ patimur: ſed re
G 3 putan
1
 DE
54
putantes peccatis noftris hæc ipfa fupplicia minora er-
Te, flagella Domini, quibus quaſi ſerui corripimur,ad
emendationem , & non ad perditionem noftram eue
niffe credamus .
3. TOBIAE tertio (ait Sara) : Hocpro certo habet
omnis qui te colit, quòd vita eius, fi in probat ione tentat ur, dicar quoniam à Deo tentätur. Deus enim
fuerit, coronabitur: fiautem in tribulatione fuerit, intentator malorum eſt : ipſeautem neminem tentat.
liberabitur : & fi in corruptione fuerit ,ad miſericor-
diam ruam venire licebit. Non enim delecta ris in per tractus & illectus. Deindè concupiſcentia cùm concen
ditionibus noftris : quia poft tempeftatem tranquil- perit, parit peccatum : peccatum verò cùm conſum
lum facis, & poft lachrymacionem & fletum ,exulta
tionem infundis.
4. ITEM capite duodecimo ait Raphael ad To
biam : Quia acceptus eras Deo, neceſsè fuit vt tenta
tio probarer te.
5. MATTHAEI quarto : Ductus eft Ieſus in de-
ſertum à fpiritu , ve tentaretur à diabolo .
6. ET capite vigeſimoſexto : Vigilate & orate , vt
non intretis in tentationem .
AD Hebræos fecúdo : In eo in quo paffuseft ipfe
7.
& tentatus, potens eft & eis qui tentantur, auxiliari.
8. POSTERIORIS ad Theſſalonicenſes tertio :
Fidelis autem Dominus eft, qui confirmabit vos , &
cuftodier à malo .
9. PRIMAE Ioannis ſecundo :Scribo vobis iuue-
nes , quoniam fortes eftis, & verbum Dei manet in
vobis, & viciftis malignum : Nolite diligere mūdum
& c.quoniam omne quod eft in mundo, concupiſcen-
tia carnis eft, & concupiſcentia oculorum , & ſuper-
bia vitæ : quæ non eft ex Patre , fed ex mundo eft. Et
mundus tranfit, & concupiſcentia eius . Qui autem fa-
cit voluntatem Dei,manet in æternum .
10 . ET capite quinto : Omne quod, natum eft ex
Deo, vincit mundum . Et hæc elt victoria quæ vincit
1 mundum , fides noftra.
j ). MATTHAEI decimoſexto : Si quis vult poft
me venire, abneget ſemetipſum , & tollat crucem ſu
am, & ſequatur me.
12. PRIORIS ad Corinthios nono : Caſtigo cor
pusmeum , & in ſeruitutem redigo . Ibidem : Omnis
qui in agonecontendit, ab omnibus fe abftiner.
13. EŤ capite decimo : Qui fe exiftimat ftare, vide
at nè cadat. Tentatio vos non appræhendat, nisi hu
mana . Fidelis autem Deus eft, qui non patietur vos
tentari ſupra id quod poteftis : led facier etiam cum
tentatione prouentum , vt poflitis ſuſtinere.
14. IACOBI quarto : Neſcitis quia amicitia hui
SPE ET
us mundi inimica eft Dei ? Quicunque ergò voluerit
amicus eſſeſeculi huius, inimicus Dei conftituitur.
15. ET primo : Beatus vir qui ſuffert tentationem :
quoniam cùm probatus fuerit, accipiet coronam yi.
tæ, quam repromifit Deus diligétibus fe.Nemocùm
Vnuſquiſque verò tencaturà concupiſcentia ſua abf
mátum fuerit, generat mortem .
16 . PRIORIS Petri capite quinto : Aduerfarius
veſter diabolus tanquam leo rugiens circuit, quærés
quem deuoret . Cui refiftite fortes in fide. Deus auté
omnis gratiæ , modicum paſſos ipſe perficiet, confir .
mabit, folidabitque.
17 . POSTERIORIS Petri fecundo : NouitDo.
minus pios de tentatione eripere.
18 . AD Epheſiosſexto :Induite vos armatura Dei,
vtpoſiitis ftare aduersùsinfidias diaboli : quoniã non
eft nobis collu &tatio aduersùs carnem & fanguinem :
ſed aduersùs principes & poteftates, aduersùs mundi
rectores tenebrarum harum , contra fpiritualia ne
quitix in celeſtibus. Proptereà accipite armaturam
Dei, vt poflītis refiftere in die malo , & in omnibus
perfecti ſtare & c . .
19 . AD Coloſſenſes tertio : Mortificate membra ve
ftra quæ ſunt ſuper terram , fornicationem ,immun
diciam , libidinem , concupiſcentiam malam .
20 . APOCALYPSIS ſecundo : Vincenti dabo
edere de ligno vitæ,quod eft in Paradiſo Dei mei.Efto
fidelis vſque ad mortem, & dabo tibi coronam virz .
Qui vicerit, non lædetur à morte ſecunda.Vincéti da -1
bo manna abſconditū. Qui vicerit & cuftodierit vfog
in finem opera mea, dabo illi poteftatem ſuper gen
tes & c .
21 . POSTERIORIS ad Timotheum quarto :
Bonú certamen certaui, curſum conſummaui, fidem
ſeruaui. In reliquo repofita eft mihi corona iuftitiæ ,
quam reddet mihi Dominus in illa die , iuftus iudex :
non folùm autem mihi , fed & ijs qui diligunt aduen 1
tum eius. H
22. ET capite fecundo : Labora ficut bonus miles
Chrifti leſu . Nemo militans Deo , implicat ſe negoci
is ſecularibus, vtei placeat cui fe probauit.Nam & qui
certat in agone, non coronatur nisì legitimè certa
uerit,.

1
XIII
1
Quid eſt in ſeptima & poſtremapetitione, Liberanos à malo ?

3.Reg.::d
23.a Hicr.2.c ,d Ecci
Prou.10
Tob.1.d 2.c A. Precamur ad extremum , vt huius ſeculi calamitatibus, quibus exer
Eccli 27. a Apoc.3.b
Pfal.24.cd Płal.3o.abc centur etiam pij, non ſinat nos Deus perdi & euerti cum impijs, ſed vt 1
Pfal.33.abd
benignitate ſua nos liberet, quatenùs ſaluti noftræ conuenit, atque ab
omni malo cùm corporis, tum animæ, ſiue in hac vita, ſiue in futura pro
a Pfal.49.c
pitius tueatur. Nam & ipſe ità promiſit, Inuoca me in die tribulationisgëruam
te, er honorificabis me. 1

b z.Cor.x.d Amb.in prat.B. Demùm totam precationem hac vnavoce, " Amen , claudimus,vt no
40. Hicron.in c.6. Matth .
ſtram in orando ſimul & impetrando fiduciam comprobemus, tum pro
c Matt.7.6 Luc.u.b 1
loann.16.d pter Chriſti, qui non fallit,promiſfionem , ' Petite, inquit, & dabiturvobis:

dr.loan.s.c tum propter Patris erga nos immenſam clementiam & propenſam in

omnes miſericordiam , vt hinc Ioannes dixerit, a Quodcunque petierimusſe

cundùm voluntatem eius,audit nos .
TESTIMONIA .
1. A. TERTII Regum octauo : Si fugerit populus
tuus Iſrael inimicos fuos, ( quia peccaturus eft tibi) &
agentes pænitentiam , & confitentes nomini tuo vene
rint, & orauerint, & deprecati te fuerint in domohac,
exaudi in cælo, & dimittc peccatum populi tui lſrael,
& reduces eos in terra quam dediſti patribus eorum .
Si
 ORATIONE DOMINIC A.
Si claufum fuerit cælum , & non pluerit propter pec- litatem meam & laborem meum, & dimitte vniuerſa
cata eorum ,& c. Ità Salomon in oratione ſua. delicta mea.Refpice inimicos meos, quoniam multi
2. PROVERBIORVM decimo : Quali tempe- plicatiſunt, & odio iniquo oderuntme, Cuſtodi ani.
Itas tranfiens non erit impius : juftus autem quafi fun- mam meam , & êrue me: non erubefcam , quoniá fpe.
damentum ſempiternum . Expectatio iuftorum , læti- raui inte. Innocentes & recti adhæſerunt mihi, quia
tia : ſpes autem impiorum peribit. Fortitudo fimpli- fuftinuite. Libera Deus Iſrael ex omnibus tribulaci
cis,via Domini : & pauor his qui operanturmalū . Tun onibus fuis.
ſtus in æternum non commouebitur : impij autem no 10. ET trigefimo : Inclina ad meaurem tuam, ac
habitabunt ſuper terram . celera ytëruas me. Educes me de laqueo hoc qué abs.
3. ECCLESIASTICI vigefimotertio :Nèinci- conderuntmihi:quoniam tu esprotectormeus. Sal
dam in conſpectu aduerſariorum meorum,& gaude- uâti de neceſtitatibus animam meam . Nec concluſifti
ac inimicus meus,Domine pater & Deus vitæ meæ , ne me in manibus inimici.ftatuifti in loco ſpariolo pedes
derelinquas ine in cogitatu illorum.Extollétiam ocu- meos. Eripe me de manu inimicorum meorum , &
lorum meorum ne dederis mihi, & ominedefiderium à perſequentibus me. Illuftra faciem tuam ſuper fer
auerte à me. Aufer à me ventris concupiſcentias, & uum tuum , ſaluum me facin miſericordia tua.
concubitus concupiſcentiæ nè appræhendant me, & ITEM trigefimotertio : Exquiſiui Dominum,
animæ irreuerenti & infrunicæ ne tradas me . & exaudiuit me: & ex omnibus tribulationibus meis
4. IEREMIAE ſecundo : Nunquid feruus eft if- eripuit me. Ifte pauper clamauit, & Dominus exau .
raël aut vernaculus ? quarè ergò factus eſt in prædam ? diuit eum :& deomnibus tribulationibus eius falua
Super eam rugiêrunt leones, & dederunt vocem ſu- uit eum.Immittet angelusDominiin circuitu timen.
am , poſuerunt terram eius in folicudinem : ciuitates tium eum,& eripieceos. Clamauerunt iufti, & Domi
eius exuftæ ſunt, & non eft qui habiter in eis.Nunquid nus exaudiuit eos : & exomnibus tribulationibusco
non iftud factum eft tibi,quia derelequifti Dominum rum liberauit eos. Iuxtà eft Dominus ijs qui tribulato
Deuni tuum eo tempore, quo ducebat te per viam ? ſunt corde : & humiles fpiritu ſaluabit. Multæ tribu
5. TOBIAE primo : Cùm rex Sennacherib ira- lationes iuftorú : & deomnibus his liberabit eos Do
tusmultosoccideret ex filijs Ifraél, Tobias ſepeliebat minus. Cuftodit Dominus omnia oſſa eorum : vnum
corpora eorum . At vbi nunciatum eft regi,iuſiiteum exhis non conteretur.Mors peccatorum peſima: &
occidi, & tulit omnem ſubſtantiam eius.Tobiasverò qui oderunt iuſtum , delinquent. Redimer Dominns
cum filio fuo, & cum vxore fugiens,nudus latuit, quia animas feruorum ſuorum : & non delinquent omnes
multi diligebant eum . Poft dies verò quadraginta- qui ſperant in eo.
quing ,occideruntregé filijipfius, & reuerſus eſt To- 12, ET pſalmo quadrageſimonono,vt in textu.
bias in domūſuá ,omnis facultas eiusreftituta eſt ei. POSTERIORIS ad Corinthios primo :
6. ET ſecundo: Contigit autem vt quadam die fa. Ideò & per ipſum , Amen Dco,ad gloriam noftram .
tigatus à ſepultura , veniens in domum ſuam , iactår- 2.B AMBROSIVS in Pialmum quadragefimú
fetfe iuxta parietem , & obdormiſſet: & exnido hirun- ſuper ea verba,Fiat,fiat:In Hebræohabet,Amé,amen :
dinum dormienti illi calida ftercora inciderent ſuper vtafſerueruntqui librum legerunt in Hebraicis lite
oculos eius, fieretaz cæcus. Hancautem tentationem ris fcriptum .Græcushocloco ,zivo ]o, vivo ]odixit : quod
ideò permiſít Dominuseuenire illi, vtpofteris dare- eft,fiat,fiat. Quod verbumdiuerſas tignificationes ha-Fiat, fiat.
tur exemplum pacientiæ eius, ficut & fanctilob. Nam bet, vt fit interdùm imperantis, interdùm precancis,
cùm ab infantiaſua femper Deum timuerit,& manda- interdum confirmantis aliquid. Imperantis eft, cùm
ta eius cuftodierit, non eſt contriſtatus contra Deum , ſuperior inferioriſtacuit, quid faciendum fit vel ſe .
quòd plaga cæcitatis eueneritei: fed immobilis in Dei quendum . Precantis eftficutillud, Fiat voluntas tua. Matth.6.
timore permanfit, agens gratias Deo omnibus diebus Non enim Deo quisimperat, ſed precem fundit.Con
vitæ ſuæ. Nam ficut beato lob infultabant reges, ità firmantis eſt, cùm benedicit Propheta, vel ſacerdos,
ifti parentes & cognati eius irridebant vitam eius, di . vel ſanctus aliquis, & populus refpondet, Fiat, Fiat.
centes: Vbìeft fpes tua, pro qua eleemofynas & ſe- Sicut enim cùm facerdos benedicit, populus reſpon
pulturas faciebas? Tobias verò increpabat eos,dicés: det,Amen, confirmans benedictionem libi, quá plebi Amen.
Nolite icà loqui, quoniam filij ſanctorum ſumus, & facerdos à Dominodeprecatur : ità in Pfalmo reipon
vitam illam expectamus, quam Deus daturus eſt his ſum eſt, Fiat,fiat,quali, Amen, amen . Amen auté con
qui fidem ſuam nunquàm mutant ab eo. firmationis verbum euidenter oftenditur in Euange
7. ECCLESIASTICI vicefimofeptimo: Pro- lio , vbiDominusconfirmans ſermonem ſuum ,dicit:Matt.18.& 19,
pter inopiam multi deliquerunt. Sinõ in timore Do- Amen dico vobis. Maior autem vis eſt, vbì reperitus
mini renueris te inſtanter, citò ſubuertetur domus eft fermo:quod in libro Euangelij ſecundùm loánem Ioan.3. 6.10.
tua. Vaſafiguli probat fornax, & homines iuftos ten- frequentiùs inuenimus : quia maximède cæleftibus
tatio tribulationis . & profundis myfterijs eft locutus. Indicium quoc
3. APOCALYPSIS tertio : Quoniam feruâfti eft librifiniti, Fiat, fiat. Nam in quinque libros diui
verbum patientix mex, & ego feruabo te ab hora ten- ſum videtur effe Pfalterium .
tationis, qux ventura eſt in orbem vniuerſum tenta- 3. HIERONYMVS in caput fextum Matthæi :
re habitantes in terra . Eccé venio citò : tene quod ha- Améfignaculum orationisDominicæ eft: quod Aqui
bes,vt nemo accipiat coronam tuam . la interpretatur, fideliter :nos, vere,poffumusdicere .
9 , PSALMO vigefimoquarto : Oculimeiſemper 4. MATTHAEI feptimo, 5. LVCAE vnde .
ad Dominum , quoniam ipfe euelletde laqueo pedes cimo,ve in textu.
meos. Reſpice in me, & miſerere meî, quia vnicus & 6. IOANNIS decimoſexto : Petite, & accipietis,
pauper fum ego. Tribulationes cordis mei multipli- vegaudium veftrum ſit plenum .
catæ ſunt : de neceſitatibusmeis ērue me. Vide humi. 7. PRIMAE Ioannis quinto, vt in textu .
XIIII
One est ſumma orationis Dominice ?
A. Formulam abſolutam continet non folùm orandi ac poftulandi bona, ve
rùm etiam deprecandiac fugiendi mala quælibet.
B. Inter bona verò primum eft illud expetendum , vt Pater cæleſtis ab omni
bus
 NE
DE SAL V TA TIO
56
busfemper & vbiq; glorificetur :deindè verò, vt illius regni participes efficiamur:

tum vt ea nobis adminicula ſuppetant, quibus ad regnum Dei commodè perue

nitur. Quale eft ex parte quidem animæ noftræ, voluntati diuinæ conformari, ex

parte verò corporis,vi& um habere neceſſarium .

C. Quæ autem ſecundo loco ad finem vſque totius precationis adduntur, affe

& um exprimunt mala deprecantis, vt Dei gratia & virtute aut penitùs illa remo
ueantur,peccata nimirùm bonorum omnium corruptelæ, & reliquorum lernæ

malorum , aut eadem ſictemperentur, nèſua vi faluti confequendæ officere pof

ſint.Eiuſmodi ſunt variæ in hoc mundo tentationes , & quælibet tum præfentis,

tum futuræ vitæ calamitates.

D. RELIQVA de Oratione tractanda,in eum reſeruabuntur locum , qui bono

rum operum genera triplicia declarabit.

DE SALVTATIONE ANGELICA .

XV

Qua ſalutatio dici Angelica ſolet ?

Luc.i.ce Chryſo. & Iacob. A , quæ fan & ifſimæ Virgini Deique matri hisverbis defertur: Aue
in Liturgijs.Aug. ſer. 2. de
Annunci. Ambr.in c.1.Luc.
Bern.Hom .;.luperMifugo Maria gratiaplena, Dominus tecum , benedi& ta tu in mulieribus, & benedi

Etus fructus vētristui IESVS: Santa Maria mater Dei, ora pro nobis pec
B. Virginis . catoribus nunc 6.in hora mortis nostræ.Amen .

TESTIMONIA .
Salutatio
1 . LVCAE primo:Etingreſſus angelus,ad eam di- frà quæſtione decimanona. Aue gratia plena Maria , Angelica.
xit : Aue gratia plena, Dominus tecum : benedicta cu Dominus tecum, benedicta tu in mulieribus,& bene
in mulieribus.Quæ cùm audiſſet, turbata eft in ſermo- dictus fructus ventris tui : quoniam faluatorem ani
ne eius, & cogitabat qualis eſſet ifta ſalutatio . Et ait marum peperiſti noftrarum . Rursùm : Interceſſione Intercellio
Angelus ei : Ne timeas Maria, inuenifti enim gratiam immaculatæ Dominæ noftræ Deiparæ , & femper vir- Dominz no
apud Deum . Eccè concipies in vtero, & paries filium : ginis Mariæ dignum me fac, vt fine condemnatione ftra.
& vocabis nomen eius lelum . Hicerit magnus, & fili- accipiam immaculatum tuum donum in remiflionem
us alciſfimi vocabitur. & dabit illi Dominus Deus ſe- peccatorum , & c. Iterùm : Dirige noftram viam , &
dem Dauid patris eius, & regnabit in domo Iacob in confirma nos in timore tuo omnes, cuſtodi vitam no. Preces & ſup.
plicationes
æternum , & regnieius non erit finis. Dixit autem Ma- ' ftram , ſtabili noftros greffus, precibus & fupplicati Mariæ &
ria ad Angelum : Quomodò fier iftud, quoniá virum onibus fan &tæ Deiparæ , & ſemper virginis Mariæ , & omnium
non cognofco ?Etreſpondens Angelus, dixit ei : Spiri- omnium ſanctorum . ſanctorum .
tus ſanctus ſugueniet in te , & virtus altiſſimi obum . 3. IACOB VS Apoftolus & frater Domini in Li
brabit tibi. Ideoip & quod naſcetur ex te San &tū , vo- turgia ſiue Miſſa ſua: Commemorantes fan &tiſfimam ,
cabitur filius Dei. Et paulò pòft: Et repleta eft Spiri- immaculatam, glorioſiſſimam Dominā noftram ma
tu ſancto Eliſabeth, & exclamauit voce magna , & dic trem Dei, & femper virginem Mariam , cum omni
xit : Benedicta tu inter mulieres, & benedictus fructus bus ſanctis & iuftis, nofipfos, & inter nos, & omnem
ventris tui . Et vndè hoc mihi , vt veniat mater Domi vitam noftram Chrifto Deo commendemus. Ibidem :
ni mei ad me ? Eccè enim vt facta eſt vox ſalutationis Commemorationem agamus ſanctiſſimæ, immacula Preces & in.
tuæ in auribus meis, exultauit in gaudio infans in yte . tæ , gloriofiflimæ, benedictæ Dominæ noftræ matris terceffiones
ro meo, & beata quæ credidifti q , uoniam perficien- Dei, & ſemper virginis Mariæ, ac omnium fanctorū, B.virginis &
tur ea quæ dicta ſunt tibi à Domino. & iuſtorum , vtprecibusatqueinterceflionibus eorú Sanctorum .
2. CHRYSOSTOMVS in Liturgia , fiuein Mil omnes miſericordiam cõfequamur. poft quædam :
Interceflio la ſua : Precibus Domine eius quæ genuit te Deiparx , Aue Maria gratia plena, Dominus tecum ,benedicta Angel ica ..
Salutatio
B.Virginis & & femper virginis Marix , fanctarum omnium pote- tu in mulieribus, & benedictus fructus vétris tui ,quia
Sanctorum ftatum fpiritualium , preciofi prophetæ præcurſoris faluatorem peperiſti animarum noftrarum . Dignum Laudes Dei
ac Baptiſtæ loannis, fanctorum glorioforum Apofto- eft, vt te verè beatam dicamus 'Deiparam ſemper bea- parz.
lorum, & fan &ti Nicolai, cuius & memoriam celebra- tam , & omnibus modis irrepræhenfam , & matrem
mus, miſerere & ſerua nos . Ibidem ſæpiùs: Sanctiſli. Dei noftri, honorabiliorem quàm Cherubim, & glo
mx, incontaminatæ, fuper omnes benedictæ, glorio- riofiorem quàm Seraphim , quæ fine corruptione De
fæ Dominx noftræ Deiparæ, & femper virginis Marię um verbum peperiſti, te reuerà Deiparani magnifi
cum omnibus ſanctis memoriam agentes, nofipſos, camus. Tibi ô plena gratiæ , vniuerſa creatura gratu Vniuerſa cre.
& inuicem , & omnem vitam noftram Chriſto Deo latur, Angelorum cæcus, & hominum genus , quæ es atura Mariæ
Preces Dei. noſtro commendemus.Iterùm : Precibus fanctiſlima templum ſanctificatú , paradiſus fpiritalis, virginum gratulatur.
parç. Deiparæ feruator ferua nos. Et paulò pòft : Dominus gloria, ex qua Deus carnem affumpfit, & puer factus
Pſalm.67. dabit verbum euangelizátibus virtutemulta,per pre eft Deus nofter, qui eſt ante ſecula, tuú enim yterum
Preces Ma- ces dominæ noftræ Deiparæ, & femper virginis Ma thronum fecit, & tuum ventremi latiorem ac amplio,
riæ & San
ctorum . riæ, ſancti & gloriofi Apoſtoli & Euangeliftæ huius . rem cælis ipſis reddidit, tibi ô gratiæ plena, vniuería
Et quibuſdam interpofitis : Vt verè dignum & iuftum creatura gratulatur : gloria tibi,
eft, glorificare te Deiparam & femper beatiſlimam , & 4. AVGVSTINVS ſermone ſecundo de Annun. "
penitùs incontaminatam matrem Dei noftri & c. vt in. ciatione Dominica, qui eſt ſermo decimusoctauus de
1
fanctis ;
 ANGELICA 57 1
fan &tis : Deſcendit Angelus de cælo,miſſusà patre Deo naturam . Quantus fit Deus, ſatis ignorat ille, qui hui.
in noftræ redemptionis exordium ,ad beatam falutan- us virginis mentem non ftupet, animum non mira
do Mariá : Aue,air,gratia plena , Dominus tecum . Im tur : pauet cælum , tremuntangeli;creatura non fufti
Expoſitio pleta eft ergò gratia, & Euæ vacuata eft culpa .Maledi- net, natura non ſufficit: & vna puella fic Deum in ſui
Salutationis &tio Eux , in benedictionem mutatur Mariæ . Aue, in- pectoris capit, recipit, oblectat hoſpitio, vt pacem
Angelicæ. quit, gratia plena, Dominus tecum.Tecum Dominus terris , cælis gloriam , ſalutem perditis, vitam mor
in corde, tecum in ventre, tecum in vtero , tecū in au- tuis, terrenis cum cæleftibus parentelam , ipfius Dei ,
xilio . Gratulare beata virgo : Chriftus rex è cælo ſuo cum carne commercium pro ipfa domûs exigat penti
incarnatur in vtero tuo , ex ſinu Patris in vterum di- one, pro ipfius vteri mercede conquirat, & impleat
gnatur deſcendere matris. Benedicta tu, inquit, in mu- illud Prophetæ : Eccè hæreditas Domini filij, merces Pfalm.126.
Comparatio lieribus, quæ vitam & viris & mulieribus peperifti. fructus ventris . Deinde ſermone centefimo quadra
cum Eua. Máter generis noftri pænam intulicmundo : genitrix gefimoſecundo : Agit cum Maria Angelus de ſalute,
Domini noftri falutem attulit mundo. Auctrix pecca- quia cum Eua angelus egerat de ruina.Ante cauſam di
ti Eua , auctrix meriti Maria. Eua occidédo obfuit,Ma- gnitas virginis annunciatur ex nomine : nam MARIA MARIA.
ria viuificando profuit.Illapercuffit, ifta ſanauit. Pro Hebræo ſcrmone, Latinè domina nuncupatur.Ec fer
inobedientia enim obedientia commutatur,fides pro mone centeſimo quadragefimotertio : Aue gratia ple
perfidia compenſatur. Etpoft quædam : O beata Ma na. Quia fingulis gratia le eſt largita per partes, MA
ria, feculum omne captiuum tuum deprecatur aſſen- RIAE verò fimul ſe totam dedit gratiæ plenitudo.
fum , te apud Deum mundus fuæ fidei obfidem fecit. Omnes, inquit Euangelifta, de plenitudine eius acce. Ioann. 10
Noli morari virgo, nuncio feftinanter reſponde ver- pimus. Verè benedicta, qux fuit maior cælo , fortior
bum , & fufcipe filium : da fidem , & fenti virtutem.Ec terra, orbe latior : nam Deum quem mundus non ca
Luca si cè, inquit ,ancilla Domini , fiat mihi ſecúdùm verbum pit, ſola cepit . Portauit Deum , qui portat orbem : ge
tuum . Nec mora, reuertitur nuncius, & virginalem nuit genitorem ſuum , nutriuit omnium viuentium
thalamum ingreditur Chriſtus. Efficitur ſubitò prę- nutritorem .
gnansbeata Dei genitrix, & cuncta per ſecula prædica- 7. BERNARD VS homilia tertia de laudibus
Felix percu- cur felix . Quid miruſifine corruptione nafcitur, qui Virginis matris, ſuper Euangelium , Miſſus eſt Ange
de ſanctificatione concipitur? Non enim decebat,vtil- lus Gabriel : vbi explicat Angelica ſalutationem , atqz
le quinobis afferebat ſalutem , matri præriperet inte. inter cætera ità ſcribit: Legimusin Actibus Apoftolo- Actor.6 .
gritatis dignitatem . Nam qui terra, mari , cælo non rum & Stephanum plenum gratia, & Apoftolos fuiffe
capitur, intra vnius corpuſculi membra ſuſcipitur, replecos fpiritu ſancto : ſed longè diſſimiliter à Maria.
Hæc eſt illa nouitas, Hieremiæ Prophetæ vaticinio Alioquin nec in illo habitauit plenitudo diuinitatis Plena gratia.
Hier.31 . prænunciata : Faciet, inquit, Dominus nouum ſuper corporaliter, quemadmodùm in Maria : nec illi coni.
terram , fæmina circundabit virum . O femina fuper ceperüt de ſpiritu ſancto , quomodò Maria. Quid mi
fæminas benedicta, quæ virum omninò no nouit, & rum fi gratia plena erat, cum qua Dominus erat ? Prę
virum fuo vtero circundedir. Circundat virum Ma- uenit ſuūnunciữad virginé quam amauerat, quam fi
ria , Angelo fidem dando : quia Eua perdidic virum , bielegerat, cuius decore concupierat . Meritò autem
ſerpenti conſentiendo . O beata Maria, quis tibi dignė concupiuit rex decorem virginis. Fecerat enim quic
valeat iura gratiarum ac laudum præconia rependere, quid longè anteà præmonita fuerat à patre ſuo Dauid, Pſal 44
m . 6
quæ fingularituo aſſenſu mundo fuccurriftiperdito ? dicente fibi: Audi filia, & vide, & inclina aurem tuá
Quas tibilaudes fragilitas humani generis perſoluat, & obliuiſcere populum tuum & domum patris cui.Et
quæ ſolo tuo commercio recuperádi aditum inuenit ? fi hoc feceris, concupiſcet rex decorem tuum . Incli
Accipe itaque quaſcunque exiles, quaſcunque meritis nauit aurem ſuam ad obedientiam , & cor fuum ad di
tuis impares gratiarú actiones : & cùnı ſuſceperis vo. ſciplinam , & oblíta eft populum ſuum & domum pa
Inuocatio B. ta, culpas noftras orando excuſa. Admitte noſtras pre- trisſui: quia nec populum ſuum augere prolis ſucceſs
Virginis , ces intra facrarium exauditionis , & reporta nobis an- fione, necdomuipatrisfui relinquere curauit hærede :
tidotum reconciliationis. Sit per te excufabile, quod ſed quicquid honoris in populo, quicquid de pater
per te ingerimus : fiat impetrabile, quod fida mente na domo rerum terrenarum habere potuiffet, omnia
poſcimus. Accipe quodofferimus, redona quod roga- arbitrata eft vtftercora, vt Chriftum lucrifaceret.Nec Philip . 3.
Spes vnica mus, excuſa quod timemus : quia tu es fpes vnica pec. fefelliteam intentio , quando & Chriſtum fibi filium
peccatorum catorum , per te ſperamus veniam deli & torum , & in vendicauit , nec propofitum pudicitiæ violauit . Bene
poft Chriſtū . te beatiſima noftrorum eft expectatio premiorū. San- igitur gratia plena, quæ & virginitatis gratiam tenu
& ta Maria, ſuccurre miſeris, iuua pufillanimes, refoue it, & infuper fæcunditatis gloriam acquifiuit. Nödi
febiles : & c . vtinfrà quæſtione decimanona.Aliſte pa- xit, Dominus in te : fed, Dominus tecum . Deus enim Dominus
rata votis pofcentium , & repende omnibus optatum qui vbiquè æqualiter totuseft, per fuam fimplicem recum .
effe & u. Sint tibiftudia aſliduè orare pro populo Dei, fubftantiam , aliter tamen in rationalibus creaturis,
quæ meruifti benedicta redemptorem ferre mundi . quàm in cæteris, & ipſarum aliter in bonis, quàm in
Salutatio
5. AMBROSIVS in caputprimum Lucæ : Maria malis eft per efficaciam.Icà fanè eft in irrationabilibus
antè inaudi
ta . benedictionis nouá formulă mirabatur,quænuſquàm creaturis, ve tamen non capiatur ab ipfis. A rationali
lecta eft ,nuſquàm antè comperta. Soli Mariæ hæc fa- bus autem omnibus quidem capi poteft per cognitio
Gratiá, quă lutatio feruabatur. Benė enim fola gratia plena dici- nem, fed à bonis tantùm capitur etiam per amorem .
pulla alia tur, quæ fola gratiam ,quam nulla alia meruerat,con In ſolis ergò bonis ità eft, vtetiá ficcum ipfis propter
meruit,con-
. ſecuta eft, vt gratiæ repleretur authore. Ibid.Necmi- concordiam voluntatis . Sed cùm ità fic cum omnibus
rum fi Dominus redempturusmundum , diuinâ ope- ſanctis, ſpecialiter tamen cum Maria, cum qua vtique
rationem fuam inchoauità matre, vt per quam falus tanta ei conſenfio fuit, vtillius non folùm volunraté, 1
omnibus parabatur, eadem prima fructú fàlutis hau- ſed etiam carnem ſibi coniungeret, ac fi de ſua virgi
riret ex pignore . Rursùs : Et meruit audire, Beata quæ nisa ſubftantia vnum Chriftum efficeret, vel potiùs
Lac...
credidifti. Et verè beata , quæ ſacerdote præſtantior: vnus Chriftus fieret : qui etſinec totus de Deo ,nec to
cùm facerdos negâffet, virgo correxit errorem . tus de virgine, totus tamen Dei & totus virginis eſſet :
6. PETRVS Chryſologus Archiepifcopus Ra- nec duo filij,fed vnus vtriufo filius. Nec cantùm Do
uennas, ſermone centelimo quadrageſimo & Tequen- minus filius tecủ , quem carne tua induis : ſed & Do
cibus, exponit Euangelium de Annunciatione Domi- minus Spiritus ſanctus, de quo concipis, & Dominus
nica, atque inter cætera ſermone centefimo quadra . Parer, qui genuit, quem concipis . Non quia tu bene Benedictae
gefimo fic air: Facta eſt verè nunc mater viuentium dicta, ideò benedictusfru & us ventris tui: fed quia il
per gratiam , quæ mater antè extitit morientium per le te præuenic in benedictionibus dulcedinis, ideò tu
H be.
 58 DE SAL V TATIONE
Benedictus benedi& a Verd etenim benedi&tus fru & us ventris tui, à tribusbonisMariæ probantur excluſa. Nam Euę di Gen.3.
fructus. in quo benedictæ ſuntomnes gentes : de cuius pleni &um cft: In doloribus & triftitia paries, & ad virum
tudine cu quoquè accepifti cum cæteris, ecli differen- conuerfatio tua, & ipſe dominabicur tuí, Tribus ergò
tiùs à cæteris. Benedictus in odore, benedictus in fa- his malis ſe ſubiugant fæminx, quæ Mariam nonie.
pore, benedictus in ſpecie. Ex cuius benedictione be- quuntur, dolori, trifticiæ, ſeruituti. Maria auté econ.
Matth . 7 . nedicta etiam cu in mulieribus : quia non poteſt mala trariò, quàm præclariſſimistribus bonis ſublimetur,
arbor fructum facere bonum . Benedicta inquam tu in auſculta :Salutationis Angelicæ ,benedictionis diuins,
mulieribus, quæillam generalem maledictionem eua- & plenitudinis gratiæ . Sicenim eam legitur ſalutâffe :
Genc.3. lifti,qua dictum eſt : In triſtitiaparies filios:& nihilo- Aue Maria, gratia plena, benedi& a tu inter mulieres.
minus illam, qua fecutum eft, Maledicta ſterilis in Cùm dixic, Aue, falutationem illi cæleftem exhibuit.
Ifraël: ac fingularem conſecuta es benedi&tionem , vt Cùm dixit, gratia plena, oftendit ex integro iram ex
nec fterilis maneas,nec cum dolore parturias. Ovire clufam primæ fententiæ, & plenam benedi& ionisgra
go prudens, ô virgo deuota ,quis tedocuit, Deo pla- tiam reſtitutam . Cùm dixit, benedicta tu inter mulie
cere virginitatem ? Tu non dicam præceptum , fed eres, virginitatis eius benedictum fructum expreſsit,
nec conlilium habes,necexemplum , nisi quòd vnctio vtex eo benedicta dicatur inter mulieres, quæcunque
docebat te de omnibus,acſermo Dei viuus& efficax perſeuerauerit virgo :maledicta enim Eua fuerat,quá
antè tibi factus eſt magifter, quàm filius: priùsinftru- nunc credimus per Mariam ad benedictionem gloriæ
Maria virgi- xerit mentem ,quàm induerit carnem . Chriſtoergò remeâſſe. Venitevirgines advirginem , venite conci
wit. deuoues te exhibere virginem, & nefcis quòd ipſi ex- pientes ad concipientem ,venite parturientes ad partu.
hiberi te oportet etiam matrem. Eligis in Iſrael eſſe rientem, venicematresad matrem , venice lactentes ad
contemptibilis, & vtilli placeas cui te probâfti, ma- lactentem ,venite iuuenculæ ad iuuenculá. Ideò omnes
ledictum incurrere ſterilitatis: & ecce maledictio be- iftos curſus naturæ virgo Maria in Domino noftro
nedictione commutatur, fterilitasfecunditate recom- IESV CHRIST O ſuſcepit, vtomnibusad fe con. Ad ſe confis
penſatur. fugientibus fæminis fubueniret, & fic reftauraret & siemtibus
3. FVLGENTIVS Ruſpenſis epiſcopus in fer- omne genus fæminarum ad ſe venientium, noua Eua
mone de laudibus Mariæ ex parcu Saluatoris: Facta feruando virginitatem , ficut omne genus virorum
Comparatur eſt Maria :feneſtra cæli, quia per ipfam Deus, & c.vt Adam nouusrecuperat Dominus IESVS CHRI.
cum Eua , infrà quæftionedecimanona.Tria deniquèn . ala Euę, STVS.

XVI
Vndè hic modus Deiparam virginem ſalutandiprofluxit ?
A. Primùm ex Euangelicis verbis & exemplisnata eſt hæc falutatio, quandonos
aLucas.cc ità docent afflati diuino fpiritu magnus Gabriel Archangelus, * & præcurſoris
Domini mater ſancta Eliſabetha.
b Athanaſ.
B. Deindèconfirmatnobis hanc falutandi formulamvfus & conſenſus Eccleſię
inEuang.deperpetuus, quem fan &i Patres b & maiores in hunc vſque diem religioſiſſimè ob
pata,& plu. Teruârunt,ac obſeruarià nobis voluerunt.
res alij .
LVCAE primo, vt fuprà quæftione præcedenti, ATHANASIVM , plures alios,vide quæftione
teftimo.primo. decimaoctaua & decimanona fequenubus.

XVII
Quid prodeft huiuſmodiſalutationevti?
A. His præclaris verbisadmonemurprimùm fummi beneficij, quod per Mari
Galar. 4. a am Deiparam æternusPater inchoare voluit in Chrifto , & humano generi redi
mendoclementer exhibere.
Luca is . d 1.0 B. Tuminſignis hæceſt commendatio facrofan &tæ & admirandæ virginis,quam
nobis Deus inuentricem gratiæ acvitæ genitricem eſſe decreuit.
C. Quarè nihil mirum li poſt pia vota, quæ in precatione Dominica Deo com
mendauimus, hîc acceptæ per Chriſtum gratiæ memores, non modò Chriſti ma
trem ,ſed etiam DeumPatrem in eadem virgine Deipara laudemus, & collætantes
angelis,eandem reuerenter, & fæpè quidem ,falutemus.
TESTIMONIA.
A. AD Galatasquarto : Vbi venit plenitudo tem- ba,dixicilli:Beatus venter quite portauit, & hubera
poris,miſit Deus filium fuum factum exmuliere, fa- quæ ſuxifti.At ille dixit : Quinimmò.
& um ſub lege, vt eos qui fub lege erant redimeret, vt
2 ET primo : Et ait angelus ei : Ne timeas Maria ,
adoptionem filiorum reciperemus. inuenifti enim gratiam apud Deum, ecce concipies
1. B. LVCAE vndecimo: Factum eſt autem cùm in ytero, &c.
hæc diceret, extollens vocem quædam mulier de tur ti

XVIII
Quis eſt huius ſalutationis ſenſus?
Andreas Hi.A. Primis quidem verbis iure gratulamur, & gratulando prædicamus eam ,
quæ
 ANGELICA. 59

. Etenim quod il- pile.Cretenfis in falutatlo

quæ nobis Euam fecundam , eamque felicem præſtitit
la prior mundo intulit Væ maledi& ionis, hæc luo ſalutifero partu ſuſtu- die einziPiesad Euftoch.

lit,ipfamque maledi & ionem filiorum Adæ, benedi & ione perpetua com - percent en bonde Allores
mutauit. Miſſus eſt. Aug. ſerm , 2.de
Annunciat.
B. Digna quidem illa, quægratia plena prædicetur, vt quæ plena Deo,
plena virtutibus, fola (nam Ambroſijverbis vtemur) gratiam quam nulla ambnim pideBeta
alia meruerat, conſecuta eft, vt gratiæ repleretur authore. Et quis potuit

in eius anima vel corporelocus effe vitiorum , quando fan & i ſan & orum
eſt templum effe &ta ?

C. Additur porrò, Dominus tecum : quia & virtus Patris illi ſingulariter

* obumbrauit, & Spiritusſanctus cumulatiſſimè fuperuenit, & verbum b ocz.de

Ioan.1.a Pſalm.18.a

caro factum ex illa,tanquàm ſponſus de thalamo ſuo, admirabiliter pro

ceflit .

D. Ad hæc, benedi&ta in mulieribus, quia * virginitate ſpõſa ſimul & fæcun- « Eſa.7.c Ezech.44.2
c Luca i,
ditate mater exiſtit, quam proindè ſummo iure beatam dicunt, ſemperý; 1

dicentomnes generationes.Mulier tota pulchra & immaculata ,virgo and Cant. 4. b

te partum , in partu, & poft partum , ' femperincorrupta, ab omni pecca- Heimilis papelo. Bio .
ti labe libéra, fuper cælosomnes exaltata, quæ nec minùs viuificando pro- fdg.de nategnar. ca.16 .
Con. Trident , ſell. s. Item
fuit, quàm infelix Eua obfuit mortalibus occidendo. feff.6.canone 23.
E. Etbenedi&tus fructusventris tui Iesvs , vt qui ex Maria radice & velut & Efa.11.a

flos aſcendens, & ipfe quodammodòterræ fru & um fe præſtitit, & æternæ
falutis fru & um ita membrisſuis, ficut vitis “palmitibus fuccum & vigorē h Joan. is a

ſuppeditat. Verè beatus venter , quite portauit & edidit mundo Saluato- i qucz 11.d
rem : verèbeata vbera,quæ de cælo plena, filium Dei lactauerunt. k Vide antiquum Breuiaria
F. Et additurdemùm ab Eccleſia , Sancta Maria mater Dei
, ora pro nobis pec-no Cociis Tidem .edidi .
Catoribus nunc in horamortis noftræ. Quippe fan & orum Patrum veſtigijs horen de cadeih.Martina

inſiſtentes,non modò laudabilem & admirabilem illam virginem,quæ lic- lamine.Bavica liten
ut liliúm eftinterſpinas, falutamus, ſed & eam virtute Dei audam eſſetan - Fragen. Chriftus patient

, fauere, annuere miſeris

ta credimus atque profitemur, vt poſſit-prodeſſe in the fielanges de cereale

ſerm.1.pofto&tau
Epiph. &pom
mortalibus, dum hi præſertim fefuaque vota illi commendant, ac diuinam fermi
Aſſumpt.
gratiam matris interceſſione ſupplices expetunt. m Cant. 2.a
TESTIMONIA.

Lacz 1 . 1. A ANDREAS Hieroſolymitanus Archiepiſco-
Dominus pus Cretēſis, in falutationem Angelicam : Aue,inquit,
técum . gratia plena: Dominus'tecum . Qui eft ante te, hodie
tecum eft, & paulò pòfterit ex te . Illud quidem ab
omniæternitate, hocautem in tempore.O immenfam
humanitatem , ô benignitatem incredibilem . Non fu-
it fatìs gaudium indicåſſe, nisì ipſum gaudij authoré
ineffe Virgini ſignificaret. Illud enim , Dominus tecū,
perſpicueRegis præſentia declarat, quificex ipfa cor
pusaffumithumanum , vtà propria gloria non rece
dat. Aue gratia plena, Dominus tecủ . Gaude lætitiæ
inſtrumentum , per quod triftis execrationis ſententia
Eximiz lau. in lætum gaudij iudicium commutatur. Gaude verè
des B.virgin. benedicta, gaude virgo præclariſlima, gaude ornatiſ-
ſimum diuinæ gloriæ templum . Gaude ſacroſanctum
regis palatiū , gaude thalame, in quo fibi Chriftus hu.
manitatem fponſamadiunxit. Gaude electa à Deo an-
Perfugium tequàm genita. Gaude diuinum inter Deum ato ho-
conciliatio
nis inter De. mines conciliationis perfugium . Gaude theſaure vi-
um & homi- tæ immortalis, gaude cælum , in quo ſol gloriæ fplen-
RCS , det : domicilium cælo præftantius. Gaude vnicum il-
lius, qui nuſquàm capitur, ampliſſimum habitacu-
lum . Gaude fan & a terra virginea, ex qua nouus Adam
formatur, qui veterem Adam feruet. Gaude fermen
tum ſanctum ac Deo gratum, ex quo totius generis
humani maſſa fermentatur, & in vnius corporis Chri.
fti panem euadit, & admirabili ratione coaugmenta
tur. Gaude gaudij mater fempiterni, gaudenoua Dei Figur B.
arca,in qua Dei Spiritus conquieſcit. Arca, in qua no - Gen.7.
fter Noé Chriftus humanitatem feruauit : arca, in qua Exod . 37.
nouæ gloriæ ſanctificatio , & qui natura ſanctus eſt, in
virginea naturæ officina corpus fibi ratione mirabili
fabricatus eſt, non deponens id quod erat : eft enim
immutabilis: ſed aſſumens id quod non erat :eft enim
benignus & hominum amantiſſimus. Gaude vrna au- Exod . 16.
rea, quæ contines illum , quidulce manna & melè pe- Heb.9.
tra ingrato populo ſubminiftrauit. Gaude Seraphica Pfalm . 8o.
Eſaia 6.
myftici carbonis ardentis forceps.Salue ſpiritale pre
cognitionis perſpicuæ ſpeculum , per quod Prophecę
infinitam erga nos Dei ſubmiſſionem myfticè vatici
nati ſunt.Gaudeſpeculū , per quod iuftitiæ ſolévenie
tem è cælo ſuſpicientes ijqui denfisin tenebris peccati
verſabátur,illuftrati ſune. Salue Prophetarú & Patri
archarū omniū decus, & clariſſima arcanæ præcogni
tionis humanæ tuba.Benedicta tu in mulieribus, & be
nedictus fructus vétris tui.Et meritò benedicta :bene Benedicta iò
dixit enim te De tabernaculú ſuú, quoniá paterneglo mulieribus
rię plenú Chriftú leſum ,hominéeundé & Deú in ijs ex
quibus, & in quibus naturis confiftit, adınirabili rati
one in vtero tuo geſſiſti. Benedicta tu in mulieribus,
quæ cæleftem theſaurum , in quo ſunt omnes theſauri Colol.z .
fapientiæ & ſcientix Dei reconditi , in ſacro virgini
H 2 tatis
 60 DE SALVTATIONE
tatis tux penu ,fine anguſtia compræhendifti. Tuve 3. ET capire trigefimotertio : Sicut Eua inobedies Comparatur
rè benedi& a es, cuius vterusarez cumulus eft : quia facta, & fibi & vniuerſo generi humano caufa facta eftcum Eua.
benedictionis fructum , immortalitatis fpicam Chri- mortis : fic & Maria habens prædeftinatum virum ,ta Vniuerfo
ge.
ftum , fine femine, fine cultoris labore multiplicéfru- men virgo obaudiens,& libi & vniuerſo generi huma- neri huma
fot. * 00 gum innumerabilium meſſem * noftræ ſalutis Agri- no cauſa facta eft falutis. Euæ inobedientiæ nodus ſo- no facta eft
fræq; falutis colæ produxifti. Tu verè benedicta ,quæ ſola ex omni- lutionem accepit per obedientiam Mariæ : quod enim cauſa ſalu.
tis .
agricolam . bus natribus creatori tuo mater elečta es, & quod eft alligauit virgo Eua per incredulitatem , hoc virgo
matrum omnium proprium ignoras: cuius quoquè Maria foluit per fidem .
excellentia virginitatis, maternis doloribus corrupta 4. HIERONYM V S epiftola vigefimaſecunda ad
non eft, virgineo germine tuo figna tux caſtitatis in Euſtochium de cuſtodia virginitatis: Exier virga de
tegra conſeruáte. Tu verè benedi&ta, qux ſola fine vi- radice Ieffe, & flos de radice eius aſcender. Virga ,ma Efa . Il .
Maria virga.
riconiunctione filium genuifti, qui cælos condidit, ter eft Domini, fimplex, pura, ſyncera, nullo extrin
& terram virginitate cuacælisexæquauit.Benedicta tu ſecùs germine cohærente,& ad fimilitudinem Dei vni
in mulieribus, quæ ſola benedictionem fufcepifti,quá one fæcunda. Virgæ flos, Chriftus eſt, dicens: Ego Cint...
Deus per Abraham gentibus omnibus promifit. Tu Aos camp., & lilium conuallium . Qui & in alio loco Dan. 2.
verè benedicta, quz ſola benedi ti filij Iefu Chrifti & lapis prædicatur abſciſſus de monte fine manibus : fi- Maria mons
Saluatoris noftri declarata es mater, per quam clamác gnificance Propheta,virginem naſciturum eſſe de vir. eft.
Pfal. 117. & 71 gentes :Benedi&tus qui venit in nomine Domini : &, gine . Manus quippe accipiuntur pro opere nuptiaru.
Benedi & um nomen gloriæ eius in fecula : & , Implebi. In doloribus iugiter Eua parturiebat: poftquàm ve
turgloria eius omnis terra: fiat, fiat. Benedicta cu in rò virgo concepit
concepit in vtero, & peperit nobis puerum, Eſa ...
in vcero,
Luc.1. mulieribus, quam beatam dicút omnes generationcs: cuius principatusin humeros eius, Deú , fortem , pa
quam reges honorant, principes venerantur, diuites trem futuri ſeculi : ſoluta maledictio eſt. Mors per
Diuites Ma- populi obfecrant, virgines quæ vel præcefferunt vel Euam , vita per Mariam . Ideoqz & ditius virginitatis ia
riam obſe ļr vita
m perMa.
.
crant . ſequuntur, in templum Regis comitantur. Benedicta donum fluxicin fæminas, quia cæpità fæmina.
tu in mulieribus, quá Eſajas oculis propheticis aſpi. 5. INNOCENTIVS tertius fermone fecundo
Eſa. 8 . ciens, propheciſam , & virginem , & laterem , & locũ , de Aſſumptione Mariæ virginis: Oporcebat, vt ficut
fæmi, Confertus
& caput libri obſignatum arcana ratione nominauit. per fæminam mors intrauit in orbem , icaper cum Eua. :
Benedicta tu verè, quam Ezechiel auroram , & portá nam vita rediret in orbem : & ideò quod damnauit
Ezech.47.
conclufam , per quam folus Deus ingreffuseft, & rur. Eua, faluauit Maria, vt vndè mors oriebatur, indè
Dan , 2. ſum cóclufam appellauit. Tu ſola verè benedicta, quá vita reſurgeret.Illa confenfit diabolo , & vetitum po
Abac. 3 . vir delideriorum Daniel montem vidit, & Abacucad . mum comedit, fecundùm illud : Tulic de fructu, & Gen.3,
Pfalm .67. mirabilis montem opacum . Montem quoque Dei, comeditydeditque viro : Ifta credidit angelo, & fili
montem pinguem ,montem coagulatum , montem in umpromiſſum concepit, fecundùm illud : Ecce con- Lucd.
quo placitum eft Deo habitare , te tuus ille progeni- cipies & paries filium . Illa comedit pomum ad mor
toratif rex propheticè decátauit. Benedicta tu in mu. tem , iuxta quod fuerat illi prædi& um Quacunque Gea.20
Zach.4. lieribus,quam Zachariasrerum diuinarum inſpector die comederis, morte morieris . Ilta concepit filium ad
eximius candelabrum aureum vidit feptem lucernis, falutem , ficut ei fueratprænoracum : Vo.abis nomen Match. 2.
& ſeptem infuſorijs, id eft, ſeptem Spiritus ſanctimu eius Ieſum : Ipfe enim faluum faciec populum ſuum
Gens. neribus exornatum . Tu verè benedicta,quæ tanquam à peccatis eorum. Illa peperit in dolore , iecundùm il
paradiſus intra te contines ipfius Eden plantatorem lud :Multiplicabo ærumnas tuas, & conceptus tuos, Genc.s.
Chriftum :qui infinita virtute ex almovtero tuo pro & in dolore paries. Ifta generauit in gaudio, fecundùm
diens inftar Auuij,quatuor principijs per Euangelium illud : Annuncio vobis gaudium magnum , quod erit Lucx a.
rigat faciem vniuerfæ terræ . Benedicta tu in mulieri- omni populo, quia natus eft vobis hodiè Saluator,
Gen. 3. bus, & benedictus fructus ventris tui . Fructus,ex quo qui eft ChriſtusDominus , in ciuitate Dauid . Illa fuit
protoplaſtus Adam veſcens, euomet veterem illam de ſolo viro producta,quoniam ædificauit Dominus Genc. 2.
potionem , per quam fraudis venenú haufit. Fru & us, Deus cofam , quam culerat de Adam , in mulieré : fed
ex quo ligni amaritudo dulceſcit: qui expurgat hu- produxit virum & fæminam . Hæc autem producta
manitatem , qui vero Iſraëli fontes vberrimos præbet fuit de viro & foemina, fed folum virum produxit :
&et 17od:15.16. in ſolitudine, quiaquasamarasefficit dulces, & nouũ Quia nouum fecit Dominus fuper terram , fæmina Hier. 31.
panis ac cibi imbré emittit.Benedictus fru &tus,qui ex circundedit virum gremio vteri lui.Illa dicta eftEua,
Benedictus incorrupta virgineivteri planta maturus racemosex huic di& um eſt Aue :quia per hanc mutatum eſt no Eua in Aue
fructus tulit.Benedictus fru &tus, ex quo fontes emanant aquæ men Euæ : Aue,inquit, gratia plena,Dominus tecum . mutacum .
Ioano.4 . ſalientis in vitam æternam . Fructus, ex quo vitalis pa Quaſi diceret : Illa fuit plena peccato, ſed tu plena gra- Lucz i.
nis Dominici corporis, & falutare immortalitatis po. tia. Illa fuit maledicta in mulieribus, fed benedicta tu
culum conficitur. Benedictus fructus, qué omnis lin- in mulieribus. Fructus ventris illius fuit maledictus
gua celeftium, terreftrium & infernorum celebrat tri. Cain, fed fructus ventris tui eritbenedictus IESVS .
Philip.z. plici ſanctitate, in vna diuinitate trinitatem indicans Et fub finem : Ipfa eft ergò aurora conſurgens, pul- cant. 6 .
perſonarum . chra vt luna, electa vt ſol, terribilisve caftrorum aci.
2. IRENAE V S libro tertio aduersùshæreſes, ca es ordinata . Luna lucet in nocte, aurora in diluculo ,
Adam ex ter- pite trigefimoprimo: Quemadmodùm protoplaſtusſol in die. Nox autem eft culpa , diluculum pænitétia,
Ia adhuc vir- ille Adam de rudi terra & adhuc de virgine ( nondum dies gratia. Qui ergò iacet in no &te culpæ, reſpiciatlu- Peccator de
gine forma. enim pluerat Deus , & homo non erat operatus terrá)
tus. nam , deprecetur Mariam , vt ipfa per filium cor eius preceturMa.
Gen. 2 . habuit fubftantiam , & plaſmatus eftmanu Dei, id eft, ad compunctionem illuftret. Quis enim de -nocte in- tiam.
Joann . 1.
Gen, 2 . verbo Dei : omnia enim per ipſum facta ſunt: & fum uocauit eam , & non eft exauditus ab ea ? Ipſa eſt ma
pfit Dominus limum à terra, & plaſmauit hominem : ter pulchræ dile & ionis & fan &tæ ſpei. Quiverò ad di- Eccli 24 .
Ità recapiculans in ſe Adam ipfe verbū exiſtens ex Ma luculum pænitentiæ furgit, reſpiciat auroram , de
ria , quę adhuc erat virgo, re &tè accipiebat generatio- precetur Mariam : vtipfa per filium cor eius ad fa- Pænités de .
nem Adæ recapitulationis.Si igitur primus Adam ha tisfactionem illuminec. Quis enim deuorè inuocauit precetur Ma .
buit patrem hominem , & ex femine virinatus eſt,me- eam , & non eft exauditus ab ea ? Ipfa eft mater pul
ritò dicerent & iecundum Adam ex Iofeph effe gene- chredile& tionis & ſanctæ ſpei. Quia verò militia elt vi. lob 7 .
racum . Si autem ille de terra quidem ſumptus eft, & ta hominis ſuper terrā ,(nam múdus pofitus eftin ma- 1.loann. s .
verbo Dei plaſınatus eſt, oportebat idipſum verbum ligno : caro cócupiſcit aduersùs ſpiritu ,oculus deprę- Thren.';.
recapitulationem Adæ in ſemetipſum faciés, eiuſdem daturanimam ,mors ingreditur per feneftras: receit Hicr...
generationis habere fimilitudinem , nobis coiluctatio tantùm aduersùs carnem & fangui- Ephc.6.
nem :
 ANGELICA :
nem : fed aduersùs fpiritualia nequitiæ in cæleftibus,
1.Per.S. aduersùs rectorem tenebrarum harum . Aduerfarius
enim nofter diabolus tanquam leo rugiés circuit, quę-
Quitentãtur, rens quem deuoret)quicunque ſentit impugnationem
Mariam in- ab hoftibus, vel à mundo, vel à carne, vel à dæmone,
uocent.
reſpiciac caftrorum aciem ordinatam ,deprecetur Ma-
riam , vtcueatur
ipfa per filium mittar auxilium deſancto, &
Pfalm.19 . de Sion .
6. BERNARD VS homilia fecunda de laudibus
Maria reftau.Virginis Matris fuper Euangelium , Miſſus eſt: Curre
Eua ad Mariam , curre mater ad filiam . filia pro matre
reſpondeat, ipſa matris opprobrium auferat: ipſa pa-
tri pro matre ſatisfaciat:quia eccéfi vir cecidit perte-
minam , iam non erigitur nisi per fæminam , Quiddi.
Gen.3 .
cebas ô Adam ? Mulier quam dediſti mihi, dedit mihi
de ligno, & comedi . Verba malitiæ funt hæc, quibus
magis augeas quàm deleas culpam . Veruntamen ſapi-
Sapien.7 . entia vicit malitiam : cùm occafionem venix ,quamà
te Deus interrogando elicere tentauit, fed non potuit,
in theſauro indeficientis ſuæ pietatis inuenit.Redditur
nempe fæmina pro fæmina,prudens pro fatua,humi-
lis pro ſuperba : quæ pro ligno mortis ,guftú ubipor-
rigat virę, & provenenoſo cibo illo amaritudinis, dul-
cedinem pariat fructusæterni. Muta ergò iniquæ ex-
cufationis verbum in vocem gratiarü actionis, & dic :
Domine,Mulier quam dediftimihi,dedit mihi de li-
gno vitæ , & comedi, & dulce factum eft fuper mel ori
meo ,quia in ipſo viuificâftime.Ecce enim ad hoc mif-
Liaus
ginis. B.Vis. ſus eſt angelus ad virginem . O admirandam & omni
honore digniſlimam virginem , ô fæminam fingulari.
ter venerandam ,fuper omnes fæminas admirabilem ,
parentum reparatricem , pofterorum viuificatricem .
Miſſus eft, inquit,angelus ad virginem . Virginem car
ne, virginem mente, virginem profeſſione, virginem
1.Cor.7 . deniquè qualem defcribit Apoftolus, mente & corpo-
re ſanctam . Nec nouiter , nec forcuitu inuentam , fed à
ſeculo electam : ab altiſimo præcognitam & fibi præ-
paratam , ab angelis ſeruatá, à Patribuspræfiguratam ,
Vaticinatio. à Prophetis promiffam . Scrutare ſcripturas, & proba
nes de ca. quæ dico. Visne vt & ego aliqua exhis teſtimonia hîc
inſerá ? Vt pauca loquar de pluribus, quam tibialiam
Genc.3.
prædixiſſe Deus videtur, quádo ad ſerpentem ait :Ini-
micitias ponam inter te &mulierem ? Et ſi adhucdu-
bitas, an de Maria dixerit: audi quod ſequitur, Ipfa
conteret caput tuum . Cui hæc feruata victoria eft, nisì
Mariz? Ipfa proculdubiò capuccontriuit venenatum ,
quæ omnimoda maligni fuggeftionem tam de carnis
illecebra,quàm de mécis ſuperbia deduxit ad nihilum .
Quam verò aliam Salomon requirebat, cùm dicebat:
Proucr.31.
Mulierem fortem quis inueniet? Et multis teftimonijs
alijs in medium productis, ità concludit: Vides quàm
pulchrè & concorditer fanctorum mira facta, & myfti-
fibi inuicem concimunt? Vides quàm ftupen-
dum fit hoc vnum de virgine, & in virgine factum mi..
raculum , quod tot miracula præuenerunt,tot mira-
cula promiſerunt? Vnus nimirùm fuit Spiritus pro-
phetarum : licèt diuerfis modis, fignis & temporibus
eandem rem diuerlinon diuerſo ſpiritu & præuiderút
Exod.3. & prædixerunt. Quod Moyfi monftratum eft in rubo
Num.17.
Jud.6 . & igne, Aaroni in virga & Hore, Gedeoni in vellere &
Prou.31 . rore,hoc apertè Salomon præuidit in forti muliere &
Hicre.31. eius precio,apertiùs Hieremias præcinitdefæmina &
Eſa.7 . viro, apertiſlimè Eſaias declarauit de virgine & Deo .
Et in fine ſermonis: Loquamur pauca & ſuper hoc no- fione luce clarius comprobamus. & c. Et paulò infe
Mariz nomné
maris ftella mine (Maria)quod interpretatum ,maris ftella dicitur: riùs: Fuit ergò beata Virgo Maria, fortis in propofito,
fignificat, at. & matri virgini valdè conuenienter aptatur. Ipſa nan- temperans in filentio ,prudens in interrogatione, iufta
que ipſa itel- que aptiffimè fideri cóparatur : quia licut fine ſuicor- in confeſtione.
Iz cóparatur. ruptione fidusfuum emittit radium,fic abſqueſuilæ . 1. C.
fione virgo parturit filium.Necfideri radius ſuam mi- in te, & virtus alcillimi obumbrabi tibi .
nuit claritatem , nec virgini filius fuam integritatem . 2 .
Num . 24 . Ipfa eft igitur nobilis illa ſtella ex lacob orta, cuius ra- habitauit in nobis .
diusvniuerſum orbem illuminac: cuius fplendor, &
præfulger in ſupernis, & inferos penetrat,terras etiam
perluftrans, & calefaciens magis inentes ,quàm corpo-
ra,fouer virtutes ,excoquityitia. Ipſa inquam eft pre
clara & eximia ftella , ſuper hoc mare magnum & fpa
tioſum neceſſariò fubleuata, micans meritis, illuftrans Micat meria
exemplis. O quiſquis te intelligis in huius feculi pro- tis.
fluuio magis inter procellas & tempeftates Au &tuare,
quàm per terram ambulare : nè auertas oculos a ful
gore huius fideris,fi non vis obrui procellis. Si inſur- Inuocanda
gant venti tentationum ,fi incurras ſcopulos tribulati- Maria in ten
onum : refpice ftellam , voca Mariam . Siiactaris fuper- riculis.
hiæ vndis, fi ambitionis, fi detractionis, fi æmulatio
nis : reſpice ftellam , voca Mariam . Si iracundia , aut
auaritia,aut carnis illecebra nauicula concuſſerit men )
tis, reſpice ad Mariam . Si criminum immanitate tur
bacus,conſcientiæ fæditate confuſus, iudicij horrore
perterritus, barathro incipias abſorberi triſtitiæ, de
Iperationis abyffo : cogita Mariam .In periculis, in an
guftijs, in rebus dubijs, Mariam cogita , Mariam inuo
ca. Non recedat ab ore,non recedatà corde, & vt im - Ve impetres
pecres eius orationis ſuffragium , non deſeras conuer- cius oratióis
fationis exemplum . Ipfam ſequens,non deuias: ipfam defensiu,1002
rogans,non deſperas :ipfam cogitans, non erras. Ipfa uerfationis
tenente non corruis, ipſa protegente non metuis, ipfa exemplum .
duce non defatigaris, ipfa propitia peruenis,& líc in 1
temetipſo experiris, quàm meritò dictum fit, Et nomé
virginis Maria !
7. AVGVSTINVS ſermone fecundo deAnnun
ciatione Dominica,vt ſuprà, quæft.decimaquinta , te
ſtimonio quarto .
1. B. AMBROSIVS in primum caput Lucæ : Be- Gratiá,quam
nè ſola gratia plena dicitur, quæ ſola gratiá ,quam nul- melacaliz
.
la aliameruerat,conſecuta eft ,vtgratię repleretur au - cóſecuta eft.
thorc.
BERNARD V Sfermonenono ex paruis:Chri- 1.Cor.s
ftus quifactus eſt nobis ſapientia à Deo , & iuftitia,&
fanctificatio, & redemptio, definu patrisad nos veni
ens ædificauitfibi domum , ipſam ſcilicet matré ſuam
Virginem Mariam : in qua feptem columnas excidit . Prouer.o .
Quid eft in ea ſepté columnas excidere, nisì ipſam di
gnum Gibi habitaculum fide & operibus preparare!Ni.Habitaculum
mirùm ternarius numerus ad fidem propterfandtam S. Trinitatis.
Trinitatem , quaternarius pertinet ad mores, propter
quatuor principales vircutes. Quòd autéin beata Ma
Ha ſancta Trinitas fuerit ( fueritdico per præſentiam
maieftatis) vbì ſolus filius erat per ſuſceptionem hu
manitatis : teftatur nunciuscæleſtis, qui ei arcana my
Ateria reſerans,ait,Aue gratia plena, Dominus tecum .
& poft pauca,Spiritusſanctusluperueniet in te , & vir
rusaleillimi obumbrabit tibi. Ecce habes Dominum ,
habes Virtutem altiſiimi,habesSpiritum ſanctum ,ha
bes Patrem & Filium & Spiritum ſanctum . & c.Et poft
pauca : Vtrùm autem & quatuor principales virtutes Poffedit qua
or virtutes
tanquàm quaruor columnas poſſederit, inquiſitione cardinalcs.
dignum videtur. Primùm ergo videamus an fortitu .
dinem habuerit. Quæ nimirum vircus quomodò illi
abeſſe potuit, quæ abie &tis ſecularibus pompis, ſpre
tisos voluptatibus carnis , roli Deo in virginitate viue
re propoſuit. Nisì fallor,hæc virgo eft quæ apud Salo-Prouer.31,
monem legitur: Mulierem fortem quis inueniet?Que
adeò fortis fuit, vt illius ſerpentis caput cótereret, cui
à Domino dictum eft : Inimicitias ponáinter te & mu- Genclis.
lierem , & inter ſemen tuum & femen illius :ipſa con
teret caput cuum.Porrò quòd temperans,prudens, &
iufta fuerit , ex angelicollocutione, & ſua iplius reſpon
LVCAE primo: Spiritus ſanctus ſuperueniet
IOANNIS primo : Verbum caro factum eft, &
3. PSALM O decimooctauo : Ecipfe tanquá ſpon
ius procedens de thalamo ſuo. Exultauit ve gigas ad
currendam viant,à fummo cælo egreſio eius.
H 3 1.DESA .
 DE SALVTATIONE
1. D. ESAIAE feptinto : Eccè virgo concipiet & 2 . IOANNIS decimoquinto: Egofum vitis, vos
pariet filium , & vocabitur nomen eius Emmanuel . palmites. qui manec in me, & ego in eo, hic fert fructú
2. EZECHIELIS quadrageſimoquarto : Porta multum : quia finemenihil poteftis facere.
hæc clauſa erit: non aperietur, & vir non tranfiet per 3. LV CAE vndecimo: Factum eſt autem cùm hęc
eam : quoniam Dominus Deus Iſrael ingreffus eft per diceret,extollens vocem quædam mulier de turba ,di
eam ,erito clauſa principi . xit illi:Beatus venter qui te portauit, & hubera quæ
3. LVC AE primo: Reſpexit humilitatem ancillæ fuxiſti. At ille dixit: Quinimmò: Beati quiaudiūtver
ſuz : ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes gene- bum Dei, & cuftodiunt illud .
1. F. EPHRAEM in oratione de laudibus fanctif . Laudes B.
rationes. Quia fecit mihi magna qui potens eft.
Virginis.
CANTICORVM quarto : Tota pulchra es fimæ Dei matris : Intemerata prorſuscß pura virgo
amica mea , & macula non eft in te . . a m
Deipar , regina omniu , ſpes deſper antium a Spesdefpc
, domin cantium ,
5. AMBROSIVS in epiſtola octogeſimaprimaad mea gloriofiffima,eadem optima,ſublimior cælico
Papam : vt ſuprà de ſymbolo , quæft. deci-
Syricium lis, purior ſolis radijs & fplédoribus,honoratior Che
ma, A. teftimo.decimoquinto . rubim & Polyommatis, id eft, multoculis fpiritibus,
6. HIERONYMVS aduersùs Heluidium pro- fan & ior Seraphim , & nulla cóparatione cæteris omni
bat perpetuam virginitatem Marię, & argumenta con- bus fuperis exercitibus gloriofior, fpes Patrum , glo .
ria Prophetarum , Apoftolorum preconium,& honor V
traria refutat ex profeſſo.
7 . IDEM in Apologia ad Pammachium pro libris Martyrum , ſanctorum letitia, & lumen ftudioforum
aduersùs Iouinianum :Chriſtus virgo, mater virginis Abraham , Iſaac & Iacob , decus Aaron,Moyfis fplédor,
Yoann20. noftri virgo perpetua,mater & virgo.Ieſus enim clau- & Gedeonis vellus, Hierarcharum cæcus, & omnium Iudic.6.
Luc.23 . ſis ingreſſus eſt oftijs : & in fepulcro eius, quod no ſanctorum ac virginum corona , ob fulgorem inacceſ
uum & in petra duriſſima fuerat exciſum , nec anteà fa. Acerra aurca,lucerna micantiſlima,vrna celiman- Exod.29,
Cant.4 . quis, nec pofteà pofitus eft . Hortus concluſus, fons na geftans,tabula ſcriptam legem ferens mortalibus, Heb.g.
loel 3.
ſignatus: de quo fonte ille fluuius magat, iuxta loël , arca vera, charta diuiniſfima, omnium princeps, cir
qui irrigat torrentem vel funium , vel fpinarum : fu- cunſpecta & lucifera virgo, conſolatio ſanctiſlima, &
nium peccatorum , quibus antè alligabamur : fpina- omnium dux,facratiffima puella.Orube incombufte, Exod.3.
rum ,quæ ſuffocant ſementem Patrisfamiliâs. Hæc eft & patens prędium, & viridans Aaron illius virga. Vir . Num.17.
Ezech.43.44. porta orientalis, vtaitEzechiel, femper clauſa & luci- ga profe & ò extiufti, & flos filius tuus. Eradice Dauid Efa.u.
& 46. da,operiens in fe vel ex ſe proferens fancta ſanctorum , & Salomonis germinauit Chriftus nofter creator, De
Per Mariam
per quam ſol iuftitiæ & pontifex nofter ſecundùmus & Dominus omnipotés,altiſſimus & ſolus.Tu quo Chrifto re..
ordinem Melchiſedek ingreditur & egreditur. Re- ad corpus, Deum & verbum genuifti, virgo ante par- conciliati.
Ioann.20 . ſpondeant mihi, quomodo Ieſus ingreſſus eſt clauſis tum , virgo in partu,virgo poſt partu.Per te recôciliati
Luc.24 . oftijs,cùm palpandas manus, & latus confiderandum , fumus Chrifto Deo meo filio tuo .Tu peccantiū & au- Adiutrix ,
& offa carnémque monftrauerit, nè veritas corporis xilio deftitutorum adiutrix. Tu portusprocella vexa- ratri
portus,libe
x , rede
Vt ianuis phantaſma putaretur : & ego reſpondebo , quomodo torum ,ſolatium mundi,carcere clauſorum liberatrix ptio,falus,
clauſis in laneta Maria fit & Mater, & Virgo :virgo poft partum , celeberrima. Tu orphanorūſuſceptio ,tu captiuorum fpes poftDe
greffus, ità ex
mater antequàm nupta. Igitur vtdicerecæperamus, redemptio , tu ægrotantium exultatio , & omnium fa- um Maria.
matre virgine
natus . Chriſtus virgo ,virgo Maria, veriuſg ſexus virginita- lus.Tu ſolitariorum ftabilimentum , & fpes mundano.
Virginitatis temdedicauêre. rum.Tuvirginum decus,coroná,& gaudium.Sub alîs
veriuſq; ſexus
dedicatio. 8. AVGVSTINVS libro de natura & gratia,'ca- tuis cuftodime & protege.Miſereremei,quiſum luto Implorat au
pite trigeſimoſexto : Excepta fancta virgine Maria , de inquinatus, qui ſceleribus quamplurimis creatorem xilium Virginis.B.
qua propter honorem Domini nullam prorſus,cùm , Deum meum & ludicem offendi, nè aduersùsmeglo
Maria fine de peccatis agitur,habere volo quæſtione: Vndè enint rietur ſatanas exitiofiflimus. Non mihi alia fiducia8
peccato. ſcimus, quòd eiplus gratiæ collatum fuerit ad vinceň- virgo ſyncera. Tu enim meus portus ô virgo inuiola- Nota Marix
dum omni ex parte peccatum , quæ concipere ac pare- ta, & pręſens auxiliatrix . Denis fub tutela & protectie maftix .
re meruit eum, quem cóftat nullum habuiffe peccatü: one tua totus ſum.Crebris lachrymis te ô celeberrima
Hac ergò virgine excepta , fi omnes illos fanctos & ſan . mater imploro, & aduoluor tibi domina mea ſuppli
& tas cùm hîc viuerent, congregare poſſemus, & inter- citer clamans, nè dulcis filius tuus,& vite omniū da
rogare vtrùm eſſentfine peccaro, quid fuiſſe reſpon- tor,ob multa quæ patraui fcelera, tollat me de medio
furos putamus ? vtrùm hoc quod Pelagius dicit, an & c.Dignare virgo te tuum ſeruum laudare, & dicere : Salutat B:
quod Ioannes Apoftolus? Rogo vos, quantalibet fue- Aue Dei fplendidiſſimum & luculentiſſimum vas : Virginem .
rint in hoc corpore excellentia fan &titatis, fi hoc inter- aue domina Maria, gratia plena: aue in mulieribus vir .
J.loan.i. rogari potuiſſent, vna voce clamâffent, Si dixerimus go beatiſſima: aue ftella fulgentiffima,ex qua Chri
quia peccatum non habemus, nofipfos ſeducimus, & itus prodijt :aueilluftrıſfimalux, mater & virgo :aue
veritas in nobis non eft . quæ mirificè regem omnium peperiſti: aue per quam
CONCILIVM Tridentinum feſfione quinta nobis ſol præclariſſimus illuxit : aue domina cun &tis
Conceptio B. in decreto de peccato Originali: Declarat tamen hæc ſublimior : aue canticum Cherubim , & hymnus ange
Virginis. ipfa fan &ta fynodus, non eſſe ſuæ intentionis compræ- lorum : aue pax, gaudium , & falus mundi: aue gene- Pax ,gaudiú,
.
hendere in 'hoc decreto, vbi de peccato originali agi- ris humani lçtitia : aue Patrum præconium , & pro- ſalusmundi
tur,beatam & immaculatam virginéMariam , Deige- phetarum decus: aue Martyrum pulchritudo, & co
nitricem , fed obferuandas effe conftitutiones fel. rec. rona fanctorum : aue piorum gloria, & in ſolitudine
Xiſti Papæ IIII. ſub penis in eis cóftitutionibus con- degentium hymnus : aue preclariſfimum hierarcha
tentis, quas innouat. rum celeftium ornamentum : aue pręſtantiſſimum or
10. ET ſellione fexta ,canone vigefimotertio:Siquis bis terræ miraculum : aue lignum vitæ, gaudium &
hominem ſemel iuftificatum , dixerit ampliùs peccare voluptas: aue vallum fidelium , & mundi falus: aue
non poſſe,ne gratiam amittere :atq ideò eum , qui la- tranquille portus, & à Auctibusagitatorum liberatrix : Liberatrix &
auxiliatrix .
bitur & peccat,nunquàm verè fuiſſe iuftificatum , aut aue noftra periclitantium auxiliatrix: aue flosgratię&
contrà, poffe in tota vita peccata omnia, etiam venialia conſolationis: aue refugium peccatorum , & hofpi- Refugium ,
Maria fine, vitare, nisì ex ſpeciali Dei priuilegio , quemadmodùm tium :aue ſpes omnium proborum aduerſis cafibusaf- fpes,tutela.
niali. de beata Virgine tenet Ecclefia : anathema fit. Alictorum : aue conuerſorum refugiữ: aue virorum iu
1. E. ESAIAE vndecimo: Egredietur virga de ra- xtà mulierum'qz regina & tutela: auemundi mediatrix Mūdimedia:
dice leffe, & flos de radice eius afcendet. Et requieſcet gloriofiſlima: aue vniuerſi terrarum orbis auxiliatrix: liatrix .
ſuper eam fpiritus Domini,fpiritusfapientiæ & intel aue domina, ſceptrú fidelibus tuis impetrás: aue porta
le & us, &c. cælorum , aſcenſus omnium : aue reſeramentum por
tarum
 ANGELICA !
63
tarum paradiſ: aue que mærores ſedâfti,adornatrix cubationis pharmaco ſeſe communit: partim yt form uit,& exaudi
Per B. Virgi- omnium :aue clauis celorum & regni Chriſti & c.Pre mæ venuftatem tanquàm infidioſam obſcuraret, ficas ta fuit.
nis & Sancto. cibus Dei genitricis ſemper virginis,& exercitus cele- Aamme materiain ſubtraheret, ac libidinis facem ab
miſericordi. ftium ,ac cætus angelorü, Cherubim , Seraphim, Pro- fumeret: partìm vt humilitate fua propitiüfibi Deum
am Aagitat
Deo , a phetarum ,Martyrum ,Hierarcharum , ſanctorum ftu- & exorabilem redderet.Neß enim vlla re perinde,aros
dioſorum interceſſionibus,& omnium beatorum ſup- corporis animis afflictatione conciliatur Deus : la
plicationibus, miſerere tue creaturęDeusmi clemen- chrymisez miſericordia viciſsìm rependı ſolet. Virgo
tiſſime. A dextris in hora iudicij colloca humiles ſer ſuperat, dæmon ſuperatur:ad amantem accedit ten
uos tuos . Nè ô Domine vite author ad opera, que nos fator, victum fe recefliffe indicat, eam ob caufam ab
mortales legem pręuaricati commifimus, alpexeris: eo contemnitur.
quin potiùs aſpicead mitiſſimam humanitatem & mi 6. IDEM in tragedia ,quę inſcribicur,Chriftus pa .
fericordiam tuam. Amen . tiens: vtin queſt.fequenti in textu E. & ibidem in tefti.
Orario ad 'B. 2 . IDEM in oratione ad fanctiſfimam Dei genitric monio .
Virginem . FVLGENTIVS in fermone de laudibusMa
cem : Immaculata,impolluta,incorrupta, pudica vir 7 .
Vnica ſpes go, Deiſponſa ,domina noftra, vnica fpes deſperatorú, riæ ex partu Saluatoris, vt ſuprà, quæſtione decima
defperatoru: opprefforum fubfidium , & ad te currétium auxilium quinta , teſtimonio 8 .
fubündiá, au preſentiſimum ,omnium denique Chriſtianorú pro- 8. ANSELM VS Archiepiſcopus Cantuarienlis in
fugiu preten.tugium :meam ſordidiſſima, indigniso labijs expref- libro de excellentia gloriofllime virginis Mariæ , ca
tiſtimnum ad fam orationem , admitte, necnon tuum quidé filium , pite duodecimo : Rogamus te domina per ipſam gra- Inuocatio B.
quiduis à fic meum autem herum & Deum ,materna cua liberalita tiam, qua re pius & omnipotens Deus fic exaltauit, & virginis,
lio impecran.
dum. te volens exora, vt mihi quog miriſima illa fuæ pie- omnia tibifecum poſſibilia effe donauit, quatenùs id
tatis viſcera referet, & pofthabitis innumerabilibus apud ipfum nobis impetres & obtineas , vt plenitudo
peccacis meis, ad pænitentiammeconuertat, probe gratię,quam meruifti,in nobis ſicoperetur, quôparti
ſua complere mandata cócedat.Adfismihi femper vir- cipium beatipremij nobis eius mifericorditer quan
go miſericors,clemens, & benigna,in preſenti quidem do códonetur. Ad hoc quippe Deus nofter per te fa
Protectrix & vita feruens protectrix & auxiliatrix,hoftiles impetus & tus eſt frater nofter, vt quemadmodùm ipſe dignatus
auxiliatrix, repellens , & me deducés ad falutem , ac in ſupremo vis eſt conſors fierinoftre humanitatis, fic nos mereamur
preſerrim in
bora mortis tæ momento miſeram meam animna conſeruans, & te conſortes fieri ſuę diuinitatis. Intende ergò domina
& iudicij . nebroſos malorum demonum aſpectus ab ea procùl pijſlima,vtnobis ad effectú proueniat, propter quod
abigés: in terribili autem die iudicijabærerna damna- · Deus nofter ex tuo caſtillino vtero factus homo inter
tione me liberans, poftremò inacceffæ tui filij & Dei homines venit :nec fis quæſumus exoratu difficilis,
Per intercef- gloriæ meheredem efficiés. Qyam perinterceffionem quia proculdubiò idem benigniſſimus filius tuus Do
Lionem eius fauorem tuum dominamea ſanctiſſima, Dei mater, minus nofter Ieſus Chriſtus eritad concedendû quic- Chriftus ad
gloriiateste etiam atqß etiam oro,affequivaleam gratia,miſera- quid voles promptiſfimus & exaudibilis.Tantummo facilis quicem
nam.cófequi
exoptat. tione , & humanitate vnigeniti tui filij Domini, & Dei , dò itaque velis falutem noftram , & verè nequaquàm quid Maria
ac Saluatoris noftri Iefu Chriſti, cuí conuenit omnis falui effe nó poterimus. Quid igitur ftringet largami poftulauerit.
gloria, honor, & veneratio cum æterno eius Patre, & fericordię tuę viſcera Dowina contra nos,ve nolis ſal
fanctiſlimo optimo'q vitæ authore ſpiritu nūc & ſem uare nos ? Certè Deus nofter ( refte Propheta) miſeri. Pſal.ss.& 148.
per , & in fecula feculorum ,Amen, cordia noſtra eft, & tu eiuſdem Domini noftri abſque
3 . ITEM in Threno ſeu lamentatione ſanctiſſimæ dubio vera mater. Si tu ergò quæ Dei mater es, & eô rico
Mater
rdiæmifee
re
Dei genitricis , quę dicitur fancta & magna parafceue : reuerà miſericordięmater & gratiæ ,denegas nobis ef tè dicitur
Oratio ad B. Nos te ô immaculata & benedicta filij tui Dei omniú fectum miſericordię, cuius tam mirabiliter facta es Maria.
Virgincm . mater inculpata , pura, integra , ſacroſanctiſtima, de- mater, quid faciemus, cùm idem filius tuus aduene
Spes deſpe. fperantium ipes & damnatorum ,collaudamus:bene. rit cunctos equo iudicaturus iudicio ? Súbueni ergò
rantium .
Luc.r. dicimus tibi, vt gratia plena quæ Chriſtum genuiſti , nobis domina pijſiima, & non confiderata peccatorum
omnes tibiaduoluimur, omneste imploramus . Erue noftrorum multitudine, velle tuum ad miſerendum
nos ô intemerata a cunctis diaboli tentationibus. Eſto nobis inflecte. Cogita quæfo & recogita apud te, quia
& aduocata. noftra conciliatrix & aduocata in hora iudicij , libera
Conciliatrix non ad damnandum , ſed ad ſaluādum peccatores con
nos à futuro igne & tenebris : & cui filij gloria virgo ditornofter ex te factus eſt homo. Cur itaque non iu
Spes Chrihi: nos dignare. Tu nanquees ſpes apud Deum Chriftia- uabis nos peccatotes, quando propter nos in tancam
anorum apud norum ſanctiſſima , cui honor in fecula feculorum . celfitudinem es leuata , vt te dominam habeat & vene.
Dcum . Amen .
retur omnis pariter creatura? Ab initio renouationis sub eiuspræ .
4. IRENAEV S libro quinto aduersùshereſes:vt humanæ omnibus ſub tuum præfidium confugienti- fidiú confin
infrà,quçſt. ſequenti in textu A. bus hucuſque ſuccurrifti, & idcircò præ omni crea giētibus ſema
per fuccurit ..
5. GREGORIVS Nazianzenus in oratióe in lau- tura, omni laude dignillima dici & effemeruifti. Eià
dem S. Cypriani martyris : Virgo quędam erat patri- fuccurre, oramus, vt laus quam per tot fecula dignè
tiogenere nata , honeltisque moribus prędita . Huius poffedifti,continua tibidurec in gratia ipfa ,qua mun.
amore magnus Cyprianus captus eft :folicitabac ergò do perdito fubueniſti. Tibi ergò nos commendamus ,
cam Cyprianus, ato ad huiuſmodi lenociniü non ani tu procuranėpereamus : effice potiùs, vt falus noftra
culam quandam ad hos vſus accommodatam, ſed dę- dedie in dié multiplicetur, & filio tuo Domino noftro
monem quendam libidinis ac voluptatis amanté aſci. Jeſu Chriſto vita noftra iugi deuotione famuletur .
[cit.Atpuella ſimulatq vim mali perſenſit, atque infi- 9 . BERNARDVS ſermone fecundo Dominicæ
dias intellexit, deploratis omnibus alijs remedijs, ad primæ poft octauas Epiphaniæ : Quoriès mihi neceſse
Deum confugit, atoz aduersùs nefariū & execrandum eft, fratres, poft lachrymoſas querimonias veftras ex
amorein , ſponſum ſuum patronūac defenforem aſſu- orare matrem miſericordiæ, vt ſuggerat ſuo benignif
Dan.13. mit, qui & Suſannam mortis periculo liberauit , & Te- fimo filio ,quoniam vinum non habeatis? Ecipſa,dico Mariæ inuo.
clam ieruauit, illam à fæuis presbyteris talſo crimine vobis, charillimi, fi pie à nobis pulſata fuerit, non de- catio .
circunuentá,hancà tyranno ipfius proco ,patrem ma erit neceſſitati noftræ : quoniam miſericors eft, & ma ricordia
Mater miſe.
,
gis tyrānico : quem tandem fponfum illum intelligo ? ter miſericordiæ . Nam li compaffa eſt verecundiæ il
Luc.g. Chriſtum , qui & fpiritus increpat, & peſsùm euntes lorum ,à quibus fuerat inuitata : multò magis compa
Marth.14. ſubleuat, & permare iter pedibus facit, & fpirituulee tietur nobis, fi piè fuerit inuocata. Placent enim illi
gionem in profundum mittit. Hęcato his plura com- nuptiæ noftrę, & pertinent ad eam multò ampliùs il
Virgo B. Ma. memorans , Virginem'z Mariam iupplex obſecrans, vt lis, nimirùm de cuius vtero tanquam è thalamo fuo Plalm.it
riam inuoca. periclitanti virgini auxilium ferret, iciunijatp humà celeſtis ſponſus proceſfit.
10. IDEM
 DE SAL VTATIONE
64
10. IDEM fermone primo in Affumptione beatæ
Mariæ : Præcellit nos regina noſtra , præceſfit,& tam
gloriose ſuſcepta eft, vt fidutialiter ſequantur domi-
Cantic.s. nam ſeruuli clamantes,Trahenos poft ce: in odore vn-
Aduocata . guentorum tuorum curremus. Aduocatam præmiſit
peregrinatio noftra, quæ táquàm iudicis mater, & ma-
Mater mifc. ter miſericordiæ ſuppliciter & efficaciter falutis no
ricordia . ftræ negotia pertractabit. Aſcendens ergò in altum vir
gobeata, dabit ipfa quoquè dona hominibus. Quidni
daret ? Siquidem nec facultas eideeſſe poterit,nec vo-
Regina cælo- luntas. Regina cælorum eft,miſericors eft. Denis ma
rum . ter eft vnigeniti filij Dei . Nihil enim ficpoteft potefta.
tāta Maria
Cur lit pietas tis eius ſeu pietatismagnitudinem commendare: nisì
ſeu poteftas. fortè aut non creditur Dei filius honorare marrem ,
aut dubitare quis poteft omninò in affe &tum chari-
tatis tranfiffe Mariæ viſcera , in quibus ipſa quæ ex
Deo eft charitas nouem menfibus corporaliter requie.
uit.
11 . ITEM ſermone quarto in eadem ſolennitate :
Maria inuo: Sileatmiſericordiam tuam ,virgo beata,liquis eſt, qui
cata nemini inuocatam te in neceſſitatibus ſuis ſibi meminerit de
decit.
fuiſſe. Nos quidem ſeruuli tui cæteris in virtutibus
congaudemus tibi,fed in hac potiùs nobis ipſis.Lauda
mus virginitatem ,humilitatem miramur,ſed miſeri-
cordiamiſeris ſapit dulciùs,miſericordiam amplecti.
mur chariùs, recordamar ſæpiùs, crebrius inuoca-
mus. Hæc eft enim , quæ totius mundi reparationem
obtinuit, ſalutem omnium impetrauit. Conftat enim
pro vniuerſo genere humano fuiſſe ſolicitam , cui di-
&um eft : Ne timeas Maria : Inuenifti gratiam , vti. Luc.s.
què quam quærebas . Quis ergò miſericordiæ tuæ , ô
benedicta , longitudinem & latitudiné, ſublimitatem
& profundum queat inueftigare ? Nam longitudo eius
vſ @z in diem nouiffimum inuocantibus eam fubuenit
vniuerfis.Latitudo eius replet orbem terrarum ,vt tua
quog miſericordia plena fit omnis terra . Sic & fubli
mitas eius ciuitatis ſupernæ inuenit reſtaurationem , &
profundum eius ſedentibus in tenebris & in vmbra
mortis obtinuit redemptionem . Per te enim cælure Mariæ in oes
pletum , infernus euacuatus eft, inſtauratæ ruinæ cæle- beneficia .
Itis Hierufalem , expe & tátibus miſeris vita perdita da
ta . Sic potentiſlima & pijſlima charitas & affectu com
paciendi, & fubueniendi abundat effectu , æquè locu.
ples in vtroque.Ad hunc igitur fontem ſitibunda pro
peret anima noſtra,adhuc miſericordiæ cumulum to
ta folicitudine miſeria noſtra recurrat. Sit pietatis tuæ
ipſam quam apud Deum gratiam inuenifti, notam fa
cere mundo : reis veniam ,medelam ægris,pufillis cor
de robur,afflictis conſolationem ,periclitantibus adiu .
torium & liberationem fanctis tuis precibus obtinen
do . In hac quoquè die ſolennitatis & lætitiæ dulciſſi
mum Marię nomen cum laude inuocantibus feruulis,
per te regina clemens gratiæ ſuæ munera largiatur
IESVS CHRISTVS filius tuus Dominus no. Rom.9,
1
fter: qui eſt ſuper omnia D EV S benedictus in ſe
cula . 1
12 . CANTICORVM fecundo : Sicut lilium in
1
ter ſpinas ,fic amica mea inter filias. 1

XIX

.
Patrum de Maria Virgine teſtimonia ,

Libec.contra A. IRENAE V S:Sicut Euafedu & a eft, vteffugeret Deum , fic Mariafuaſaeſtobe
dire Deo , vtì virginis Euæ virgo Maria fieret aduocata: & quemadmodùm adſtri

& tum eſt mortigenus humanum per virginem , foluatur per virginem ,æqua lance
diſpoſita virginalis inobedientiæ pervirginalem obedientiam.
In Liturgia. B. Chrysostomys: Vt verè dignum & iuſtum eſt,glorificare te Deiparam &

ſemper beatiſſimam & penitùs incótaminatam matrem Dei noſtri, honoratiorem

Cherubim, & gloriofiorem incomparabiliter Seraphim , quæ citra corruptionem

Deum peperiſti : verè Deiparamte magnificamus. Aue gratia plena Maria, Dominus
tecum , benedicta tu in mulieribus,& benediétusfructusventris tui, quoniam faluatorē ani
marum noftrarum peperiſti.
Lib. 2. devit.C.
ginibus. AMBROSIVS:Sitnobis tanquàm in imagine deſcripta virginitasvitaque be

atæ Mariæ, de qua velut fpeculo refulget ſpecies caftitatis & formavirtutis. Quid
nobilius Dei matre ? quid ſplendidius ea,quam fplendor elegit ? quid caſtius ea,
quæ corpus ſine corporis contagione generauit ? Talis fuit Maria, vt eius vnius

vita omnium diſciplina ſit.

In Euang.de D.
ſanc. noftra ATHANASIUS: QuandoquidēipfeRex eſt,quinatus eſt ex virgine, idemý;
Deipara.
Dominus & Deus : eapropter & mater quæ eum genuit, & Regina & Domina,&
Deipara propriè & verè cenſetur. Iſta nouaEua matervitæ appellatur, variegataque

permanet ad primitiasvitæ immortalis omnium viuentium . Dicimus eam igitur

iterùm atque iterùm & femper & vndequaquè beatiſſimā. Ad te clamamus, recor
dare noftrî fan & iſſimavirgo, quæ etiam à partu virgo permanſiſti. Aue gratia plena,
1
Dominus tecum : beatam te prædicant omnium angelorum & terreſtrium hierarchiæ .

Benedicta tu in mulieribus, & benedictusfructus ventris tui. Intercede hera & domina, &
regina, & mater Dei pro nobis. 1
In trag.Chri- E. GREGORIVS NAZIA NZENVS :
ftus patiens.
O ter beata mater, ô lux virginum ,
!
1
Qure 1

1
 Á N G E LÍ C A. 65

Quæ templacælilucidißima incolis,

Mortalitatis liberata ſordibus,

Ornata iam immortalitatis esſtola :

Meis benignam ab alto auremexhibe verbis,

Measg virgo ſuſcipe, obfecro,preces.

SanDomini. F. AVGVSTINVS: San &ta Maria, fuccurremiferis, iuua pufillanimes,refoue fie

biles, ora pro populo, interueni pro clero, intercede pro deuoto foemineo ſexu :
ſentiant omnes tuum iuuamen , quicunque celebrant tuam commemoratio
nem.

Serm.delau G . FVLGENTIVS : Fa &ta eſt Maria feneſtra cæli, quia per ipfam Dëvs ve

rum fudit ſeculis lumen . Fa& a eft Maria ſcala cæleſtis, quia per ipfam Deus deſcen
dit ad terras, vtper ipſam homines aſcendere mereantur ad cælos. Fa& a eft Maria
reſtauratio fæminarum ,quæ per ipfam à ruina primę maledi &tionis probantur eſſe
ſubtractæ .

Serie de adut H. BERNARDVS : Virgo regia ipſacít via,per quam Saluator aduenit,procedens

oleh Maridus de ipfius vtero tanquàm ſponſusde thalamoſuo. Per te acceſſum habeamus ad fi
e signad lium ô benedi&ta inuentrix gratiæ , genitrix vitæ , mater falutis, vt per te nos ſuſci
magnū appa
ruit. Item in piat, qui per te datus eft nobis.
ſer.de natiui .
tate Virginis. TESTIMONIA .
A. IRENAEVS libro quinto contra hereſes: Sic-
ut Eua ſeducta eft , & c. vt in textu .
B. CHRYSOSTOMVS in Liturgia,vt in textn ,
& ſuprà queſtione decimaquinta, teſtimo.fecundo .
C. AMBROSIV S libro fecundo de virginibus:
Sit vobis ô ſanctę virgines,tanquàm in imagine defcri-
pta virginitas vita's beacę Mariæ ,dequa velut in fpe-
culo refulget ſpecies caftitatis & formavirtutis.Hinc
fumatis licet exempla viuendi, vbi tanquàm in exem
plari magiſteria expreſſa probitatis, quid corrigere,
quid effugere, quid tenere debeatis, oftendunt.Primus
diſcendi ardor, nobilitas eft magiſtri. Quid nobilius
Marię virtu- Dei matre ? Quid fplendidius ea, quam fplendor ele-
quæ vi.git ? quid caftius ea, quę corpus fine corporis conta-
tes,& ratio
hendi
fucrit. gione generauit ?Nam de cæteris eius virtutibus quid
loquar? Virgo erat non ſolùm corpore, fed etiá men-
te : quęnullo doliambitu ſyncerū adulteraret affe &tū .
Cordehumilis, verbis grauis animiprudens,loquen-
di parcior, legendi ftudiofior, non in incerto diuitia-
rum, ſed in prece pauperis ſpem reponens. Intéta ope-
ri, verecunda ſermone : arbitrum mentis ſolita non
hominem, fed Deum querere . Nullum lędere, benè
velle omnibus, affurgere maioribus natu ę , qualibus
non inuidere, fugere iactantiam rationem fequi,ama-
re virtuté . Quando iſta vel vultu lęlitparentes? quan
do diſſenlit propinquis ? quando faftidiuit humilem ?
quando deriſit debilem ? quando vitauit inopem? Eos
folos ſolita cetus virorum inuiſere, quos miſericor-
dia non erubeſceret, neo preteriret verecundia. Nihil
toruum in oculis ,nihil in verbis procax ,nihil in actu
inuerecundum. Non geftus fractior, non inceſſus ſo-
lutior, non vox petulantior : vt ipſa corporis fpecies
fimulacrum fuerit mentis , figura probitatis . Bona
quippe domus in ipfo
veſtíbulo deber agnoſci,acpri-
mo prætendat ingreſſu , nihil intùs latere tenebra-
rum : vt mens noltra nullis retinaculis corporalibus
impedita , tanquàm lucernæ lux intùs pofita, forìs
luceat. Quid ego exequar ciborum parſimoniam , of-
ficiorum redundantiam ,alterum vltra naturam fu-
perfuiſſe, alteruin penè ipfi naturæ defuiffe ? Illicnulla
intermiſſa tempora, hinc congeminatos ieiunio dies :
Ieiunia Ma. Et fi quando reficiendi ſucceſiſlet voluntas,cibus plea
riz .
runquè obuius, qui mortem arceret, non deliciasmi-
niftraret, Dormire non priùs cupiditas , quàm necef-
fitas fuit : & tamen cùm quieſceret corpus , vigilare
animus, qui frequenter in fomnis aut lecta repetit;
áut fomno interrupta continuat, aut diſpofita gerit,
aut gerenda pronunciat. Prodire domo neſcia, nisi
cùm ad Eccleſiam conueniret, & hoc ipſum cum pa
rentibus, aut propinquis . Domeſtico operoſa ſecre.
to, forenſi ftipata comitatu, nullo meliore tamen ſuî
cuftode, quàm feipfa : quæ inceſſu affatuíp venerabi.
lis, non tam veftigium pedis tolleret, quàm gradum
virtutis attolleret.Vt tamen alios habeat virgo mem .
brorum cuftodes fuorum : morum autem ſuorum
ſe habeát ipſa cuftodem . Plures erunt, de quibus di.
ſcat, feipfa ſe doceat, quæ virtutes magiftras haber :
quia quicquid egerit, diſciplina eſt. SicMaria inten
debat omnibus, quaſi à pluribus moneretur : fic im.
plebat omnia virtutis officia , vt non tam diſceret,
quam doceret. Talem hanc Euangeliſta monftrauit,
talem angelus reperit, talem Spiritus ſanctus elegit.
Quid enim in fingulis morer : vt eam parentes dile
xerint, extraneiprædicauerint, quæ digna fuit,ex qua
Filius Dei naſceretur? Hæc ad ipſos ingreſſus angeli Luc.ti
inuenta domi in penetralibus fine comite , ne quis in
tentionem abrumperet , ne quis obftreperet. Neque
enim comites fæminas deſiderabat, quæ bonas comi.
tes cogitationes habebat, Quinetiam tum Gibi minùs
fola videbatur, cùm ſola eſfet. Nam quemadmodùm
ſola, cui tor libri adeſſent, tot Archangeli, toi Pro
phetæ ? Deniquè & Gabriel eam , vbì reuiſere folebat,
inuenit: & angelum Maria quali viri ſpecie mota tre
pidauit, quaſi non incognitum audito nomine reco
gnouit. Ità peregrinata eft in viro, quæ non eft pere
grinata in angelo: vt agnoſcas aures religioſas , ocu
los verecundos. Deniquè falutata obmutuit, & ap
pellata reſpondit : fed quæ primo titubauerat afpe.
& tu , pofteà promiſicobſequium . Quàm verò religio
fa in propinquas fuerit, fcriptura diuina fignificat. Luc.ii
Nam & humilior facta eft, vbi ſe à Deo cognouitele.
&am : & ftatim ad cognatam ſuam in montana proceſ
fit, non vtiquè vt exemplo crederet, quæ iam credi
derar oraculo . Beata enim , inquit, quæ credidiſti. Et
tribus cum ea menſibus manfit. Tanti autem inter
uallo temporis non fides quæritur , ſed pietas exhi
betur. Et hoc, poftcaquàm in vtero parentis exiliens
puer matrem Domini falutauit, priùs compos deuo
I tionis,
 66 DE S AL V TATÍONE
tionis, quàm naturę. Inde tot fequentibus fignis, cùm Aut perditori hominum fieriludibrio :
ſterilis pareret, virgo conciperet, loqueretur mutus, Adfifte, & à tenebris & igne libera :
Math.2, adoraret, magus, expectaret Simeon , fidera nunci
Luc.2 . auerent Maria mobilis ad introitum , immobilis ad Fac vtfide tuag (aluer gratia.
Per te ex Deo nobisprofecta estgratia.
miraculum , conferuabat, inquit, hęc omnia in cor
de ſuo . Quanuis mater Domini, diſcere tamen præ Quarè hunc tibi hymnum pangochariſterion :
cepta Domini deſiderabat : & quæ Deum genuerat, Saluepuella gratioſa,mater do
Deum tamen fcire cupiebat. Quid, quòd annis quo Virgo omnium caftißima ac pulcherrima,
Luc.2 . què omnibus ibat in Hierufalem ſolenni die Paſchæ, Exercitibuspraftantior celestibus,
& ibat cum loſeph ? Vbiq in virgine comes fingularū Regina mundi gaudium mortalium , Regina müdi
virtutum eft pudor.Hicindiuiduusdebet effe virgini- Semper benignam te exhibe mortalibus,
taci, fine quo non poteft effe virginitas. Nec ad tem ſis falusvbiquè maxima.
plum igiturMariafine pudorisfui cuftode proceſiit. F. Mibig
AVGVSTINVS ſermone ſecundo de Annun
Mariç vita, Hæceft imago virginitatis. Talis enim fuit Maria, vo
omnium di- eius vnius vita,omniumdiſciplina ſit.Siigiturauthor ciatione Dominica:San &ta Maria,fuccurremiſeris,& c.
ſciplinaeſt. non difplicet,opus probemus,vtquæcunquefibi mon vtintextu , &fuprà in queſtione decimaquinta,teſti
io quarto .
exovirg
eiusvna prefpec
ptatine miuies imitetur exe
m ,vir . Quantę G , FVLG
mplum? Sec
in tutum emican t retum ENTIVS in ſermone de laudibus Ma..
verecundix, vexillum fidei, deuotionis obſequium : riæ ex partu Saluatoris : Facta eft Marja feneftra cæli,
virgo incra domum , comesad miniſterium , mater ad &ć. vtin textu , & fuprà ,queftione decimaquinta,teſti
templum . O quantis illa virginibus occurret: quan- monio o &tauo.
tascomplexaadDominum trahet,dicens:Hectorum 1.H. BERNARDVS ſermone fecundo in Aduen .
filij mei, hęc thalamos nuptiales immaculato feruauit tu Domini : Virgo regia ipfa eft via, per quam Salua
pudore. Quemadmodùm eas ipfe Dominus commen- cor aduenis, procedésex ipfius vtero, tanquàm fpon
loan.17. dabitPatri,nimirùm illudrepetens fuum : Pater fan- fus de thalamo fuo. Tenentes ergò viam ,Itudeamus
& te, iftæ funt quas feruauitibi : in quibus filius ho- &nosdilectiſiimi ad ipſum per eam aſcendere,qui per N7

minis caput reclinans quieuit : peto vt vbiego him , & ipfam ad nos deſcédit,peream venire in gratiá ipfius, Oratio ad B.
ipfæ fint mecum . Sed non folùm fibidebentprodeſſe , qui per eam in noftram miſeriam venit . Per te accel- Virginem .
quæ non ſolę vixerunt ſibi. Hæc parentes redimat,hęć ſumhabeamus ad filium ô benedi& ta inuentrix gratię,
fratres. Pater iufte, mundus me non cognouit: iſtę au- genitrix virx ,mater ſalutis,ve per te nos fufcipiat,qui
tem me cognouerunt, & mundum cognofcere nolue- per te datus eft nobis. Excufet apud ipfum integritas
runt.Quæ pompa illa,quanta angelorum lætitia plau. tua culpam noſtrę corruptionis, & humilitas Deo gra
dentium, quòdhabitare mereatur virgo in celo, quæ ta noftræ veniam impetret vanitati . Copiofa charitas
Exod.is. cæleftem vitam vixit in feculo ? Tunc etiam Maria tua noftrorum cooperiat multitudinem peccatorum ,
tympanum ſumens, choros virginales excitabit, can- & fecunditas gloriofa fæcunditatem nobis conferat
tantes Domino, quòd permarefeculi,linefecularibus meritoru Domina noftra,mediatrixnoftra,aduocata Domina, me.
fluctibus tranfiếrane. Tunc vnaquçque exultabit, di- noſtra, tuo filio nos reconcilia,tuo filio noscomenda, diatri,& ad.
Pfal.43 . & 49. cens : Introibo ad altare Dei mei, ad Deum qui lętifi- tuo nos filio repreſenta. Fac ô benedicta per grauani uocaia nolica
catiuuentutem meam. Immolo Deo facrificium lau . quam inuenifti,perprerogatiuam quam meruifti, per
dis, & reddo altiſſimo yota mea. Neque enim dubita- mifericordiam quam peperifti: vt qui te mediante nie.
uerim vobis patere altaria, quarum mentes altaria Dei ridignatus eft particeps infirmitatis & miferię noftrę,
confidenter dixerim : in quibus quotidiè pro redem- te quoque intercedente,participes faciatnos gloriæ &
ptione corporis Chriſtus immolatur. Nam fi corpus beatitudinisſuę leſus Chriftus filius tuus Dominus Rom.9.
virginis Dei templum eft,animus quid eft, qui tan- nofter, qui eſt ſuper omnia Deus benedictus in fecula,
quàm membrorum cineribus excitatis, facerdotis Amen.
æterni redopertus manu, vaporem diuiniignisexha IDEM ſermone fecúdo de laudibus virginisma
lat ? Beatæ virgines, quæ tam immortali ſpiratis gra- tris ſuper Euangelium , Miſſus eſt : Si inſurgant venci
tia, vt horti foribus, vt templa religione, vtaltaria tentationum ,fi incurras fcopulos tribulationis:respi
facerdote. Ergò fanctaMaria diſciplinam vicæ infor- ce ftellam , voca Mariam : & c. vt ſuprà, queſtionede
met . cimaoctaua, A , teſtimonio ſexto.
D. ATHANASIVS in ſermoneſuper Euágelium 3. ET in ſermonedeverbis Apocalypfis,Signūma- Apoc.12.
de ſanctiſlima noftra Deipara : Quandoquidem ipſe, gnum apparuit in celo : Et quidem fufficere poterat
rexeft, qui natus eft ex virgine &c.vt in textu . Chriſtus, fiquidé& nunc omnis ſufficientia noftra ex z.Cor.3 .
E. GREGORIVS Nazianzenusin fine Tragedię eo eſt :ſed nobis bonü non erat, effe hominem ſolum :
ſuæ, quæ infcribitur,CHRISTVS patiens : Congruum magis, vt adeſſet noftrę reparationi fexus
Inuocat B. O ter beata mater , ó lux virginum ,&c. vt in textu . vteræ,quorú corruptioni neurer defuiffet,Fidelis pla
Virgincm . nè & potens mediator Dei & hominú homo Chriftus
Measſ, virgoſuſcipe, obſecro,preces: Ieſus, fed diuinam in eo reuerétur homines maieftaté.
Nam folusest honor hic tibi à mortalibus, Non ſola illi cátatur mifericordia ,catatur pariter& iu- Pfal.1oo .
Quefacta verbi mater es diuinitùs : dicium : quia etli didicit ex his quę paffus eft, compaſti. Heb.12.
Confiſus vndè verbaperfoluo tibi, onem , vt miſericors fieret, habet tamé& iudiciariam
Plexamýz deprato coronam florido poteftaté.Opuseſt mediatore ad mediatoré iftum ,nec Opùs eft me.
Tibi offeroregina ,quòdmeplurimis alter nobis veilior, quàm Maria. Crudelis nimirùm diatore ad
Mariç auxi- Dignata quondam gratis,varijsadhat Eua,per quam ſerpés antiquus peftiferū eriam ipfi vi. Chriſtum .
lium & bcns .
ficia . Me liberasſemper calamitatibus, ro virus infudit: fed fidelis Maria, quefalutis antidotū
Multisj, defenſas ab aduerfarüs, & viris & mulieribus propinauit. Illa enim miniſtra
Tam qui videntur,quam videri qui haud queunt. ſeductionis,hęc propitiationis. Illa ſuggeſfit pręuari
Meflecte tandem,quomodò in vita auctior cationem ,hęciniecit redemptioné. Quid ad Mariá ac- Maria beni.
Preſes vitæ & Virtute fiam ,teğ,ſemper præfidem cedere trepidet humana fragilitas?Nihilauſterú in ea, trix
gna . media .
aduocata. nihil terribile, tota fuauis eft, omnibus offerens lac &
Vita mes,ac demum benignam acfedulam lanam . Reuolue diligentiùs euágelicæ hiftoriæ teriem
Habeam aduocatamfilio coram tuo, vniuerfam , & fi quid fortè increpatorium ,fiquid du
Cum cæteris charis Deo virgunculis. rum , fi quod deniquè ſignum vel tenuis indignationis
Nème ergò tradier finas torteribus occurreritin Maria, decærerò ſuſpectam habeas & ac
cedere
 Á N G E
cedere verearis . Qudd fi ( vt verè ſunt ) plena magis
omnia pietatis & gratix, plena manſuetudinis & mule .
ricordię, quæ ad eam pertinent inueneris : age gratias
ei, qui talem tibi mediatricem benigniſſima miſera-
tione prouidit,in qua nihil poſiit eſte ſuſpectū . Deniqz
omnibus omnia facta eft,fapiétibus & inlipiétibus co .
1.Cor.9. piofiſtima charitate debitricé fe fecit,omnibus miſeri-
De Mariçple
nitudine ac cordię finum aperit, vt de plenitudine eius accipiant
cipiunt yni, vniuerti: captiuus redemptionem , eger curationem ,
uerfi. triſtisconfolationem peccatorveniam , iuſtus gratiâ,
angelus lętitiam: deniqz tota Trinitas gloria , Filij per-
Pfal.18 . ſona carnis humanę ſubftantiam ,vtnon fit, qui ſe abf-
condat à caloreeius.Ipfa eft quondàm à Deo promiſſa
Maria contri-mulier ſerpentis antiqui caput virtutis pede contritu-
uit caput fer
pentis. ra: cuius planè calcaneo in multis verſütijs infidiatus
Genef.3. eft, fed fine caufa . Sola enim contriuit vniuerſam hæ-
Cúctas hære- reticam prauitatem . Alius non de ſubftantia carnis ſuę
ſes interemit Chriftum edidiſſe dogmatizabat,aliusparuulum non
peperiſſe, ſed reperiffe fibilabat: alius ( vel poft partu)
viro cognitam blaſphemabat: alius Dei matrem audi-
re non fuftinens , magnum illud nomen theotocos, im-
Pijſiimè fugillabat:led contriti funt infidiatores, con-
cultati ſupplantatores, confutati derogatores, & bea-
Luc.i.
tam ea dicunt omnes generationes . Amplectamur Ma-
rię veftigia , fratres mei, & deuotiſiima fupplicatione
Mariz pedi.beatis illius pedibus prouoluamur . Teneamus eam ,
bus proci
dendum . nec dimitramus , donec benedixerit nobis. Potens eft
Potētia cius.enim. Nempe vellus eft mediū inter rorem & aream ,
Media inter mulier inter folem & lunam, Maria inter Chriſtum &
Chriftum & Eccleſiam conftituta . Et quibuſdam interie &tis: Quis
Ecclefiam . ftellas nominet, quibus Mariæ regium diadema com-
pactum eft ? Supra hominem eft coronę huius ratio
nem exponere, indicare compofitionem . Nos tamen
pro modulo noſtre exiguitatis abſtinentes à periculo-
Stellç duode.To ſcrutinio ſecretorum , non incongruèforſitan duo
cim in coro decim ftellas iftas ,duodecim prærogatiuas gratiarum
na B.Virgi. intelligere videamur,quibus Maria fingulariter ador-
nis,funt12. natur, Siquidem inuenire eft in Maria prerogatiuas
priuilegia.
cæli, prærogatiuas carnis, prerogatiuas cordis : & fi
fuerit ternariusifte per quaternarium multiplicatus,
habemus fortè ftellas duodecim , quibus Reginæ no
ftræ diadema pręfulgeat vniuerfis. Mihi fanè fingula-
ris rutilat fulgor, primò quidem in Marix generatio
ne : fecundò in angelica vifitatione: tertiò in fpiritûs
ſuperuentione: quartò in filij Dei inenarrabili conce-
ptione. Sic & in his quoque fidereum planè irradiar
decus, quòd virginitatis primiceria,quòdfine corru
ptione fæcunda , quòd fine grauamine grauida,quòd
fine dolorepuerpera.Nihilominùs etiam ſpecialiquo-
dam ſplendore in Maria coruſcant manſuetudo pudo-
ris, deuotio humilitatis , magnanimitas credulitatis ,
Eccleſiæ ora.martyriuin cordis . Et in fine ſermonis: Iam te mater
tio ad matré
miſericordia miſericordię per ipſum fynceriſlimæ tuę mentis affe-
& mediatrică cum , tuis iacens prouoluta pedibus luna, mediatri-
apud folë iu- cem fibi apud folem iuftitiæ conftitutam deuotis fup-
ftitiæ .
plicationibus interpellat,vt in lumine tuo videat lu-
men, & folis gratiam tuo mercatur obtentu , quam ve-
réamauit præ omnibus, & ornauit, ftola gloriæ indu-
ens, & coronam pulchritudinis ponens in capite tuo .
Cantic.s . Plena es gratiarum , plena rore celefti,innixa ſuper di
lectum ,delicijs affuens.Ciba hodiè pauperestuos do
Matth.is . mina, ipfi quoquè catelli.de micis edant, nec puero
Gencf.24. Abrahe tantùm , fed & camelis potum tribuas de ſu
pereffluenti hydria tua, quia tu verè puella es præele
L I CA.
&ta & preparata altiſſimi filio tuo, quieſt ſuper omnia
Deus benedictus in ſecula , Amen . Rom.9.
4. IDEM in ſermone de natiuitate Marix maltiùs 316
ergò intueamini, quanto deuotionis affectu à nobis
Mariam voluerit honorari,quitotius boni plenitudi- Honorari Ma
nem poſuitin Maria : vt proindè ſi quid fpei in nobis tiam voluit
eft, fi quid gratix, fi quid falutis,ab ea nouerimus re Deus ,
dundare, qux aſcendit delicijs affuens . Hortus pla
nè deliciarum ,quem non modò affauerit veniens,fed Cantic.8 .
& perflauerit fuperueniens aufter ille diuinus, vt vn . Cantic.4.
dique Huant & effluantaromata eius, chariſinata fcili
cet gratiarum . Tolle corpus hoc ſolare, quod illumi
natmundum , vbìdies ? Tolle Mariam hanc maris ftel
lam , maris vtiq magni & fpatiofi, quid nisì caligo in
uoluens, & vmbra mortis,acdenliflimæ tenebrę relin
quuntur ?Totis ergò medullis cordium ,totis pręcor- Pfal.103.
diorum affectibus, & votis omnibus Mariam haric ve
neremur, quia ficeft voluntas eius, qui totum nos ha
bere voluit per Mariam / hæc inquam voluntas eius
eft, fed pro nobis. In omnibus fiquidem & per omnia
prouidens miferis , trepidationem noftram folatur, fi
dem excitat,fpem roborat, diffidentiam abigit, erigit
pufillanimitatem . Ad Patrem verebaris accedere,rolo
auditu territus ad folia fugiebas. Ieſum tibi deditme- 1. Tim.z.
diatorem . Quid non apud talem Patrem Filius talis
obtineat?Exaudietur vriqué pro reuerentia ſua: Pa
ter enim diligit Filium. An verò trepidas & ad ipſum ? Heb.s.
Frater tuus eft & caro tua, tentarus per oinnia abfque
peccato, vtmiſericors fieret. Hunc tibi fratrem Maria
dedit : fed forſitan & in ipfo maieftatem vereare diui- Nota.
nam , quòd licèt factus fit homo , manferit tamé Deus .
Aduocatum habere vis & adipſum ? AdMariam recur
re . Pura fiquidem humanitas in Maria, non modò pu- Maria aduo,
ra ab omni contaminatione,ſed & pura fingularitate cata ad Chri
naturæ . Nec dubius dixerim : exaudietur & ipſa pro ftum .
reuerentia fua. Exaudiet ytim matrem filius ,& exau
diet filium pater. Filioli, hęc peccatorum ſcala, hæc
mea maxima fidutia eft, hæc tota ratio fpei meæ. Quid Scala pecca
enim Poteſt'ne
? filius aut repellere, aut fuftinereregion licemania
pulſam ?non audire, autnon audiri filius poteft ? Neu- Filio ad
trum planè. Inuenifti (ait angelus ) gratiam apud De trem.
um . Feliciter. Semper hçc inueniet gratiam, & fola
Luc.I.
eft gratia qua egemus . Prudens virgo non ſapientiam
ficut Salomon ,non diuitias , non honores, non poten
tiam, ſed gratiam requirebat. Nimirùm ſola eft gra
tia qua ſaluamur. Quid nos alia concupifcimus fra
tres ? Quæramus gratiam , & per Mariam quæramus : Per Mariam
quia quod quæritinuenit,& fruſtrari non poteft.Et in quærenda
tine fermonis : Cæterùm quicquid illud eft quod of . gratia.
ferre paras, Mariæ commendare memento , vt eodem
alueo ad largitorem gratię gratia redeat, quo influxit.
Neque enim impotens erat Deus & fine hoc aquę du
ctu ( fcilicet Maria )infundere gratiam prout vellet,fed
tibi vehiculum voluit prouidere. Forcè enim manus
tux aut ſanguine plene, aut infectę muneribus , quòd
nõeas ab omni munereexcuſfifti.Ideo'cz modicú iſtud
quod offerre deſideras, gratiſſimis illis ,& omni acce
ptione digniflimis Marię manibus offérendum trade
re cura , finon vis fuftincre repulfam . Nimirùm can
didiflima quędam lilia ſunt, nec cauſabitur ille
liliorum amator inter lilia non inuen
tum, quidquid illud fit quod in
ter Mariæ manus in
uenerit .
I 2 CAPVT
>
 69

CAPVT * TERTIVM

DE CHARITATE

ET DECALOGO .

Eft'ne ſatis Chriſtiano, in fideiac ſpeido &trina institui ?

EFERT ſummoperè,illum qui fidem ac fpem eſt conſe

cutus, Charitate quoquè præditum effe. Nam de his tri
2 1.Cor.13.d bus coniun &im docet Paulus : Nunc manent, inquit, Fi

des,Spes, Charitas ,triahac :maior autem horum est Charitas .Ma

b 1. Cor.13.a Mar. II.c gna certè Fides,quæ fatìs eſſe queat ad montes transfe
Matth.7.0
rendos, & patranda miracula : magna etiam Spes, ſalutis
4.1 Theff.s.b
Heb. 6.d Ephef.6.c quædam ‘ galea & ancora, quæ propoſita Dei bonitate & præmij magnitu
dine,tum efficacem confolationem laborantibus, tum fidutiam fingula

d Profperliv.de vitacon.rem precantibus ſuggerit, Maxima verò Charitas, ' virtutum omniú prin
Han har de intrarea inceps, quæ modum finemque neſcit,nec morientes deſerit,morteipfafor
et 17.30 let.s.de tépore cior,qua ſine Fides & Spes Chriſtiano quidem ineſſe,ſed ad benèbeateque

Aug.s.de
fy.l oan .3.0 Trinit.cap.w.viuendum fufficere minimèpoſſunt. Vndèà Ioannedi um eft: ' Qui non
diligit,manet in morte, quanuis interim credat ac fperetille, vt fatuæ virgines
Domini. fel.3.in Euangelio nobis exemplo eſſe poſſunt.
Matth.2soatAug.
de verbis

TESTIMONIA .

PRIORIS ad Corinthios decimotertio : Nunc PROSPER Regienlis Epiſcopus libro tertio

manent fides, fpes,charitas, & c.vt in textu .
IBIDEM : Si linguis hominum loquar & ange-
lorum , charitatem autem non habeam , factus ſum ve
lucæs ſonans, aut cymbalum cinniens. Et fi habuero
prophetiam, & nouerim myfteria omnia, & omnem
fcientiam : & li habuero omnem fidem ità yt montes
transferam , charitatem autem non habuero , nihil
fum . Et fi diſtribuero in cibos pauperum omnes fa-
cultates meas, & fi tradidero corpus meumità vevt ar-
ar
deam ,charitatem autem non habuero ,nihil mihi pro.
den .
3. MARCI vndecimo : Habete fidem Dei . Amen
dico vobis, quia quicunque dixerit huic monti, Tol-
lere & mittere in mare, & non hęſitauerit in corde fuo ,
ſed crediderit,quia quodcuno dixerit, fiat : fiet ei .
4. MATTHAEI ſeptimo:Non omnis qui dicitmi.
hi,Domine,Domine, intrabit in regnum celorum : ſed
qui facit voluntatem Patrismei, quiin cælis eft, ipſe
intrabit in regnum cælorum . Multi dicent mihi in illa
die, Domine,Domine,nónne in nomine tuo prophe.
tauimus,& in nomine tuo demonia eiecimus,& in no-
mine tuo virtutes multas fecimus.Et tunc confitebor
illis, Quia nunquàm nouivos : diſcedite àmeomnes
qui operamini iniquitatem .
5. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quinto capite:
Nos autem quidiei ſumus, ſobrij ſimus, induti lorıcá
fidei & charitatis, & galeam fpem falutis.
6.
AD Epheſiosſexto :In omnibus fumétes ſcutum
fidei, in quo poſiitis omnia tela nequiflimiignea ex
tinguere : & galeam ſalutis aſſumite: & gladium fpiri-
tus, quod eft verbum Dei .
7. AD Hebræos fexto . Confugimus ad tenendá pro-
pofitam fpem , quam ficut ancoram habemus animæ
tutam ac firmam , & incedentem yſg ad interiora ye
laminis, &c .
3!
de vita contemplatiua, capite decimotertio : Charitas Laus charita
eft vtmihi videtur ,recta voluntas ab omnibus terre- tis .
nis ac præfentibusprorſus auería : iuncta Deo infepa
rabiliter, & vnita : ignequodam ſancti Spiritus , à quo
eft, & ad quem refertur, incenſa : inquinamentiomnis
extranea, corrumpi neſcia, nullo vitio mutabilitatis
obnoxia, ſupra omnia quæ carnaliter diligūtur excel
fa affectionum omnium potentiſſima, diuine contem
plationis auida, in omnibus ſemper inuicta, fumina 1. Timoth.i .
actionum bonarum , falus morum , finis cæleſtiú præ
ceptorum, mors criminum , vita virtutum ,virtus pu
gnantium , palma victorum , anima fanctarum men
tium , cauſa meritorum bonorum , præmium perfe- Cauſa meri
corum . In peccatis ſuis mortuosſuſcitat,languentes rorum bono.
ſanat,perditos inſtaurat, fpem deſperatis inſpirat, pa
cificas mentes inhabitat : fructuoſa in pænitentibus,
læta in proficientibus, glorioſa in perſeuerantibus, vi
& oriofa in martyribus, operoſa in omnibus omninò
fidelibus: quam fides concipit, ad quam fpes currit,
cui profectus omnium feruit, ex qua quicquid eft bo
ni operis, viuit, fub qua obedientia creſcit ,per quam
1
patientia vincit, propter quam carnalia blandimen .
ta deuotio religioſa contemnit : fine qua nullus Deo Nullus fine 1
1
placuit, cum qua nec potuit aliquis peccare, nec poteca Dco pla ..
cuit, & cú illa
rit .Hæc eſt charitas vera, germana ,perfecta , quam ex nemo pecca
cellentiorem viam nominat ſanctus Apoftolus. Et ve- repotuit.
rèipfa eft via, quæ ducit per ſe ambulátes ad patriam : 1. Cor. 52 .
quia ficut fine via peruenit nullus quò tendit:icà fine
charitate,quæ dicta eft via, nonambulare poffunt ho
mines, ſed errare .
9. ET capite decimoquinto :Ergò fi charitatem Deo 1. Tim.se
exhibeamus, & proximo de cordepuro , & confcien. tos Quàmnosperfc.
fa .
tia bona, & fide non fi &ta, facilè peccato refiftimus ,
ciat charitas.
bonis omnibus abundamus, feculi blandimenta con
temnimus , & omnia quæ difficilia ſunt humanæ
fragi

1
 >
DECALOGO . 69
fragilitati, vel aſpera, etiara cum dele & atione perficie ei, qui perfe &te diligüt Deum . Etilli perfe & è Deum Perfectè qut
Deut. 6. mus:lítamen Deum claritate perfecta, quæ nobis ex diligunt , qui volendo quod vule Deus, & nolendo Deú diligát.
Matth.22.
Luc. 1o illo eſt,ex toto corde,ekrota anima,& ex totis viribus quod non vult, nec vllis peccatis, quibus offenditur,
Marc . 12 . diligamus . Ex ea enim parte quis peccat, ex qua mi acquieſcunt: & femper fe ad virtutes,quas ipſe digna.
nùs diligit Deum : quem fi ex toto corde diligamus, turdonare, diligendas & habendasexcédunt. Hi ſunt,
nihil erit in nobis, vndè peccati defiderijs feruiamus. qui omnia bona quæ implere potuerint, ab illo ſe adó
* aliâs copu- Et quid eft diligere Deú ,nisì illi occupare animum , iutos vt poflint,veraciter credüt: quicquid malicom
lari animo,
concipere fruendæ viſioniseius affectum , peccati odi- miſerint, vitio luæ voluntatis affcribūt : quicquid bo
um , mundi faftidium , diligere etiam proximum , ni non potuerint implere, ab illo, vt pollint, iugiter
quem ipſe in ſe cenſuit diligendum , in ipſo amore fer- petunt: cùm potuerint, illi gratias agunt. Bona eius
uare legitimum modum , nec peruertere dilectionis quæ fuerint confecuti, etiam alijs conferri ſocialiter
Ordo dile . ordinem conftitutum ? Ordinem dile&tionis illi per- volunt, & vfque in ſuos inimicos dile&tionisſuæ lati.
&tionis à qui. uertunt, nec modum diligendi cuſtodiunt, qui aut
bus tudinem porrigentes, hoc omnes cupiunt eſſe, quod
peruer.
tatur. mundum , qui contemnendus eft, diligunt, aut cor ipfi funt,
Vide Aug. li. pora ſuaminùsdiligenda plùs diligūt, aut proximos 10 . AVGVSTINVS in Pfalmum quadragefimúa
che docăcina non ficut feipfos, aut Deum plùs quàm feipſos fortè feptimu: Intellige vim charitatis. Ipfa eft virtus quá
non diligunt. Sed demundo, quòd diligi omninò non nemo vincit . Huius ignem nulli Auctusſeculi , nulla
debeat, ipfius Deinoftri per ſanctum loannem Apo- Aumina tentationis extinguunt. De hacdi&tum eſt:Va
1.loann . 2. ftolum vox eft dicentis : Nolice diligere mundū.Cor- lida eft ficutmorsdile &tio. Quomodò enim mors Quomodo
Corpus quo-pus autem noftrum , quia pars noftri eſt, ad hoc nobis quando venit, refifti ei non poteft, quibuslibet arti- charitas vali:
modo dili- diligédum , vt faluti eius ac fragilitati naturaliter con- bus, quibuslibet medicamentis occurras, violentiam da ficut
mors .
gendum . ſulamus , & agamus quatenùsſpiritui ordinatè fubie . mortis vitare non potes, quia mortalis natus es : fic
& tum , adæternam falutem accepta immortalitate & contra violentia charitatis mundus nihil poteft. Eco
incorruptione perueniat: non ſuis voluptatibus dif- trariò enim fimilitudo data eft de morte. Quomodo
Auendo, animæ rigorem fibicedentis emolliat, puri- enim mors ad auferendum violentiſſima eft,fic chari .
tatem polluat, & totam dignitatem ſuæ delectationis tas violentiſiima eft ad faluandum . Per charitateenim
Proximum morbo corrumpat. Proximos autem tunc diligimus multi mortuiſunt feculo , vt viuerent Deo . Hac chari.
quando
ga uus ficdili-
ut ficut nos, fi non propter aliquas vtilitates noftras, no tate accenfi martyres , non fimulati, non vana gloria
propter iperata beneficia vel accepta, non propter af. ventilati , non tales de quibus dictum eft : Si tradidero 1.Cor. Us
poliptos.
finitates vel contanguinitates, fed propter hoc tátùm , corpus meum vt ardeam , charitatem autem non ha
quòd funt naturæ noftræ participes, diligamus : quia bcam , nihil mihi prodeft : ſed tales, quos verè Chriſti
non eos ſicut nolipfos amamus, quando proprer illa & veritatis charitas perduceret ad paflionem . Quid eis
ſuperiùs dieta diligimus. Neque enim ideò proximì fecerunt tentationes fæuientium ? Maiorem violenti.
tanquàm ſeipſum diligit quiſque, quia fibi frater aut am habuerunt oculi Pentium fùorum , quàm perſe
foror, pater aut filius, materaut filia,nepos aut neptis cutiones infectantium . Quàm multos enim tenebanc
Proximino
Atri quinam eft. Carnaliter quippe amat, qui taliter amat: quoni- filij, nè paterentur: quàm multorum genibus prouol.
fiat. am non illi tantùm proximinoftricredédi ſunt, quos uebantur vxores , nè viduæ relinquerencur: quàm
nobis gradus fanguinis iungit, ſed proximi noſtri cre- multos parentes filij prohibebác mori, ficut nouimus
dendi funt omnes homines, naturæ noftræ , ficut di- & legimus in paflionebearæ Perpetuæ . Facta ſunt ifta ,
xi, participes. Nam li propinquos noftros quanuis ſed lachrymæ quantælibet, & quantolibet impetu fu
incompofitos, turpes, ac malè moratos, plùs quàm erent, quomodò ardoreni charitatis extinguerent ?
quoslibet ſanctos, quos à nobis ſecundùm ſanguinem Hæc eft vircus Sion, cui & alibi dicitur : Fjat pax in Pſalm.lii.
vocamus extraneos, diligamus:non folùm carnaliter virtute tua, & abundantia in turribus tuis : Annunci .
diligimus, ſed etiam grauiter in tali eorum dilectione are in curribus eius, pouite corda veftra in virtute
peccamus. Proindè fecundùın nos proximos omnes eius .
diligimus, quando ad mores bonos, & adæternam 11 . IDEM tractacu quinto in epiſtolam beati Ioan
vitam conſequendam , ficutnobis, ſaluti eorum con- nis , fuper ea verba, In hoc manifefti funt filij Dei, & 1. Ioann.3 .
ſulimus, quando nos in eorum peccatis ac periculis filij diaboli: Omnis qui non eft iuftus,non eft ex Deo, Charitas Tea
cogitamus: & ficut nobis fubueniri optamus, ità eis & qui non diligit fratrem fuum : Certè iain man fe- parat filios
pro viribus fubuenimus: autfi facultas defuerit, vo ftatum eft vnde dicat,& quinon diligit, inquit, fratré diaboli.
Dicià filijs
luntatem ſubueniendi tenemus . Quapropter hæc eſt ſuum . Dilectio ergo ſola diſcernit inter filios Dei &
proximi tota dilectio , vt bonū, quod tibicõferrivis, ' filios diaboli . Signent ſe omnes figno crucis Chrifti:
velis & proximo: & malum quod tibi nolis accidere, Reſpondeant omnes, Amen : Cantent omnes, Halle
nolis & proximo.Illi verò plùs, quàm ſe, diligunt De- laia: Baptizenturomnes, intrent omnes Ecclefias, fa
Diligentes
Deuin plùs um, qui pro eius amore ſuæ ad tempus faluci non par- ciant parietes bafilicarum : non difcernuntur filij Dei
quàm feipfos cunt, feipfostribulationibus ac periculis tradunt, nu- à filijs diaboli , nisì charitate. Qui habent charitatem ,
dari facultatibus proprijs, patriæ ſuæ extorres fieri, nati funt ex Deo : quinon , non funt nati ex Deo : Ma
parentibus & vxoribus ac filijs tuis renunciare parati gnum iudicium, magna diſcretio. Quicquid vis, ha- Solachari
Tunt, & ve totum dicam, ipſam corporis mortem non be : hoc folum non habeas, nihil tibi prodeft: alia 6 tas fufficit,
& fine ea ni.
folùm non refugiunt, fed etiam libéter excipiunt ,am- non habeas, hoc habe, & impléfti legem. Qui enim hil.
biétes à corporis ſuivita magis, quàm à Deo vita vitę diligit alterum , legem impleuit, ait Apoftolus: Et ple.Rom . 13 .
fuæ diſcedere, Iſte igitur nobis dilectionis ordo fer nitudo legis charitas. Puto iſtam margaritam effe il
Ordo dile- uandus eft , iuxta illud, quod dicit Spiritus ſanctus: lam . Homo negociator deſcribitur in Euangelio ,qui Matth . 13.
Cant.2. Ordinauit in me charitatein : vtficut ordinata chari . inuenit vnam margaritam , & vendiditomnia quehan
tas poſcit, Deum principaliter diligamus: & propter bebat, & emit eam . Hæceft margarita precioſa chari
ipſum in ipſoea, quæ diligenda ſunt, tantum quátum tas, fine qua nihil tibiprodeft quodcunque habueris,
Leuit . 19. ipſe præcipit, diligamus . Ipfe enim præcipit, vt cor• quam ſi lolam habeas, ſufficit tibi.
Matth . 22 . pora noftra propter nos , proximos ficut nos,& ipfum 21. ET in Enchiridio ad Laurentium, capite centes
plùsdiligere,quàm nos debeamu:: ità fanè, veeis quos fimo decimoſeptimo: Charitas, quam fide ac ſpe ma- 1.Cor.13.
nobis coniunctioresfamiliaritas facit, fi eos fama nó iorem dixit Apoftolus, quanto in quocunque maior
& vita commendat, nos ampliùs impenda- eft, tanto melior eft in quo eft. Cùm enim quæritur,
mus, omnium profectus noftros effe credamus , & de verú quiſo lit homo bonus, nó quæritur quid credatHomo bo .
aliorum peccatis, tanquàm de noftris miſericorditer aut fperet,ſed quidamec.Nam qui rectè amat ,procul- nus effe iue
lugeamus. Sic ergò poffunt in hac vita illi elle perfe- dubiò rectè credit & fperar: qui verò nonamat, inani- dicatus non
I 3 ter
 70 DE CHARITATE ET
ex fide auc
ter credit,etiamfi ſunt veraquæ credit.Inaniter fperat, cifio,neque præputium aliquid valet, ſed fides quæ
fpe, fed ex etiamfi ad veram felicitatem doceantur pertinere quæ per dilectionem operatur : ficeam diſcernens ab ea fi
fperat, nisi & hoc credat ac fperet, quòd fibi petenti de,qua & dæmones credunt & contremifcunt. Dile- Iaco.z.
donari pofiit, vt amet, &tio igitur quæ ex Deo eft, & Deus eſt, propriè ſpiri
13. ITEM ſermone quinquagefimotertio de teni- tus ſanctus eſt, per quemdiffunditur in cordibus no. Rom.s.
Charitatis pore : Charitas omnium arx eft virtutum , promiſiio ftris Dei charitas,perquam nos tota inhabitat Trini
laus.
regni, præmium ſummum ſanctorum in cælo, quia in cas. Quocircà rectiflimèfpiritusſanctus cùm fit Deus,
perenni gaudio nihil gratius,nihil dulcius habent fan- vocatur etiam donum Dei. Quod donum propriè
&ti perfecto amore Dei. Quemquia præſentem vidér, quid nisi charitas intelligenda eſt ,quę perducit ad De
ſuauiùs diligunt, & dulciùs fruuntur ipſo bono. In um, & fine quo quodlibet aliud donum Dei non per
omnibus præceptis Dei charitasobtinet principatum , ducit ad Deum ?
1.Cor.13 .
fine cuiusperfe&tionenihil Deo placere poffe Paulus 15. PRIMAE loannis tertio : Quinon diligit, ma
Apoftolus teſtatur,quia nec martyriū, nec ſeculi con- net in morte.
temptum , nec eleemofynarum largitionem fine cha 13 . MATTHAEI vigefimoquinto :Nouiſfimève
ritatis officio quicquam proficere poſſeoftendit. niunt & reliquæ virgines, dicentes : Domine, Domi
Excellentia
& neceffitas 14 . ET libro decimoquinto de Trinitate ,capite de. ne, aperi nobis. At ille reſpondens, ait : Amé dico vo
charitatis. cimooctauo : Nullum eſt isto Dei dono excellentius. bis, neſcio vos .
Solum eft quod diuidit inter filios regni & filios per- 17. AVGVSTINVS de verbis Domini ſermone
ditionisæternæ . Dantur & alia per ſpiritum ſanctum vigefimotertio: Intentum me fecit Euangelium fan
munera,fedfine charitatenihilprofunt.Nisi ergò tan- ctum .Etiam ipſas virgines & iplasferentes lampades, Matth 25.
tum impertiatur cuique Spiritusfan & us, vt eum Dei aliasdixic prudentes,alias ftultas.Vnde intuemur,vn
& proximi faciat amatorem , à finiftra non transfer- de diſcernimus? Deoleo. Aliquid magnum ſignificat
tur ad dexteram . Nec ſpiritusproprièdicitur donum , oleum , valdè magnum : Putas non charitas eft? Quæ
3. Cor, 13 . nisi propter dilectionem : quam qui non habuerit, fi rendo dicimus, non ſententiam præcipitamus . Vndè
linguis hominum loquatur & angelorum, fonansæra- mihi videaturoleum charitas ſignificari,dicam vobis: Oleum cha
mentum eft & cymbalum tinniens. Etfi habuerit pro- Apoftolus dicit: Adhuc fupereminentiorem vobis vi- ritas,
1. Cor. 12 .
phetiam , & ſcierit omnia facramenta, & c. Quantum am demonftro. Supereminentiorem viam quam de
ergò bonum eft,fine quo ad æternam vitam neminem monſtrat? Silinguis hominum loquar & angelorum , .Cor.13.
bona tanta perducũr ? Ipfa verò dilectio fiue charitas, charitatem autem non habeam , factusſum æramentu
nam vniusreieſtvtrunque nomen, fi habeat eam qui fonans, aut cymbalum tinniens. Ipfa eſt ſupereminens
non loquitur linguis, nec habet prophetiā, necomnia via, id eft, charitas, quæ meritò oleo ſignificatur.
fcit facramenta, omnemque fcientiani, nec diftribuit Omnibus enim humoribus oleum ſupereminer.Mit
omnia fua pauperibus, vel non habendo quod diftri- te aquam , & ſuperinfunde oleum, oleum fuperemi
1
Fidem vtila buat,vel aliqua neceſſitate prohibitus, nec traditcor- net. Mitte oleum , ſuperinfunde aquam, oleum ſu
ſola charitaspus fuum vt ardeat,fi talis paſiionisnulla tentatio eft, pereminet. Si ordinem ſeruaueris, vincit: fi ordinem
facit.
Sine charita perducit ad regnum , ità vtipfam fidem non faciat vti- mutaueris, vincit : Charitas nunquàm cadit. Ibid.
Iem nisì charitas. Sine charitate quippe fides poteſt Sapientium lampades ardebant de oleo æterno , de
te fides effe
poteft,fed quidem eſſe, ſed nõ & prodeſſe.Propter quod & Apo- confcientiæ ſecuritate, de interiore gloria, de intima
no prodeſſe. ſtolus Paulus, In Chriſto, inquit, leſu, neque circun- charitate.
Galat.s.

II
Quid verò est Charitas ?
Matth.22.d Luc.so.e Mar.A. Virtus infuſa diuinitùs, qua ſincerèdiligitur propter ſe Deus, & pro
12. c Auguft. lib.3. de doct.
Chriſt.cap.io.
a Bernar.in tractatu de di,
pter Deum proximus.
ligendo Deo . B. Diligendus enim præcipuèeftDeus in omnibus,*& fuper omnia,
& propter fe folùm , vt quivnus fummum æternumque bonum exiſtit,
b 1.Cor.10,8 Coloff.z.c quod folùm noftros expler animos :cuiusamor & "honor noſtrætum vo
luntatis,tum a &tionisomnis initium & fcopus eſſe debet.
c Auguft. hom.zs.ex so. C. Deindèpropter · Deum amandus proximus, hoc eſt, citra diſcrimen
8. Item ferm . 53. & 19e. - homo quilibet, quandointer nos omnes proximi,
doneAuguft.inPfal.us.conci maximaque propin
de tempore . quitateconiun i ſumus, ſecundùm eandem ſcilicet naturam humanam
filijs Adæ communem, & obdiuinam gratiam æternamque gloriam cun
Etis,qui velint, communicabilem .
TESTIMONI A.
1. A. MATTHAEI vigefimofecundo : Magiſter, corde tuo, & ex tota anima tua, & ex omnibus viribus
quodeft mandatum magnum in lege ? Ait illi Iefus:Di- tuis, & exomni mente tua : & proximum tuum ficut
liges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, & in teipfum . Dixitæ illi : Rectè refpondifti. hoc fac, & vi
ues . Ille autem volens iuſtificare ſeipſum , dixit ad le
tota anima tua, & in tota mente tua . Hoc eft maximū
& primum mandatum. Secundum autem fimile eft fum : Et quis eft meus proximus? *Sufpiciens autem + aliás Suſci.
huic, Diliges proximum tuum ficuť teipſum . In his Ieſus, dixit : Homo quidam deſcendebacab leruſalenı piens
duobus mandaris vniuerſa lex pender & prophetæ. in Jericho, & c. Quis horum trium videtur tibi proxi
2. LVCAE decimo : Et ecce quidam legiſpericus mus fuiffe illi qui incidit in latrones? Atille dixit:Qui
furrexit tentans illum, & dicens : Magiſter, quid facien- fecit miſericordiam in illum. Et ait illi lęſus : Vade, &
do vitam æternam poſtidebo ? Atille dixit ad eum : Ini tu fac fimiliter,
lege quid fcriptum eft? quomodò legis ? Ille reſpon- 3. MARCI duodecimo : Interrogauit eum vnus
dens, dixit : Diliges Dominum Deum tuum ex toto de ſcribis, quod effet primum omnium mandatum .
lesus

.
 DECALOGO. 71
JESVS autem reſponditei: Quia primum omnium Deü quafi neceffariú incipit per fidem inquirere & dio
mandatúeft, Audi Ifraël, Dominus Deus tuus Deus ligere. Diligit itaqz in ſecundo gradu Deum , ſed pro
vnus eft. Et diliges Dominum Deum tuum ex toto pter ſe, non propter Deum . Atverò cùm ipfum cæ .
corde tuo, & ex tota anima tua,& ex tota mente tua, & perit occaſione propriæ neceſitatis colere & frequen .
1
ex rota virtute tua . Hoc eft primuni mandatum . Se- tare, cogitando, legendo, orando, obediendo : qua
cundum autem ſimile eft illi, Diliges proximum tu. dam huiuſcemodi familiaritate paulatim ſensimque
um tanquàm reiplum . Maius horum aliud mádatum Deus innotefcit, conſequenter & dulceſcit : & ficgu
non eft.Et ait illi Scriba : Benė Magifter, in veritate di- Atato, quàm fuauis eft Dominus, tranfit ad tertiú gra
xifti, quia vnus eft Deus , & non eit alius præter eum , dum , vt diligat Deum non iam propter fe, fed pro
& vtdiligatur ex toto corde, & ex toto intellectu , & ex pter ipſum . Sanè in hoc gradu diù ftatur: & neſcioli à
tota anima, & ex tota fortitudine: & diligere proxi- quoquam hominum quartus in hac vita perfe &tè ap
mum tanquàm feipfum , maius eft omnibus holocau- præhenditur, vt ſe ſcilicet diligat homo tantùm pro
tomatibus & facrificijs. Ieſus autem videns quòd fa- pter Deum .
pienter reſpondiffet, dixit illi : Non es longè à regno 2. PRIORIS ad Corinthios decimo : Siue man
Dei . ducatis, fiue bibitis, fiue aliud quid facitis, omnia in
AVGVSTINVS libro tertio dedoctrina Chri gloriam Dei facite.
charitas ftiana, capitedecimo : Charitatem voco motum ani- 3. AD Coloſſenſes tertio : Omne quodcunque fa
quid fit. mi ad fruendum Deo propter ipſum ,& ſe atque pro- citis in verbo aut in opere, omnia in nomine Domini
ximo propter Deum . Ieſu Chriſti tacite, gratias agentes Deo & Patri per
1. B. BERNARD VS in tractatu de diligédo Deo : ipſum .
Cauſa & mo. Vultis àmeaudire, quarè & quomodò diligendus fit i. C. AVGVSTINVS homilia trigeſimaoctaua
dusdiligédi Deus ? Et ego :Caufa diligendi Deum , Deus eft : Mo- exlibro quinquaginta homiliarum : Incipiat homo
dus,fine modo diligere. Ob duplicem autem cauſam amare Deum, & non amabit in homine nisi Deum :vi
Deum dixerim propter feipfum diligédum : fiue quia deat enim charitas veſtra primū, amicitiæ amor qua
nihil iuftius, fiue quia nil diligi fructuofiùs poteft.Me . liter debeat eſſe gratuitus. Non enim proptereà debes Gratuitus
retur amari propter feipfum Deus,& ab infideli : qui habere amicum vel amare, vt aliquid tibi præſter. Si amor .
etli neſciat Chriftum , ſcit tamen ſeipſum . Proindè in- proptereà illum amas,vt pręſtec tibi vel pecuniam vel
excuſabilis eft omnis etiam infidelis, ſi no diligit Do. aliquod commodum temporale, non illum amas , ſed
minum Deum ſuum ex toto corde, tota anima, tota illud quod præſtat.Amicus gratìsamáduseft, propter
virtute ſua. Clamat nempe intùs ei innata & nó igno- ſeſe, non propter aliud . Sihominem te hortatur amis
ta rationi iuftitia, quia ex toto ſe illum diligere debe- citiæregula, vt gratis diligas : quàm gratis amandus
at, cui ſe totum debere non ignorat, & c . Et quibufc eft Deus, quijubet vthominem diligas? Nihil dele :
Quomodò: dam interpofitis:Hic primùm vide, quo modo, immò etabiliusDeo Nam in homine ſunt quæ offendant, per
mereatur . quàm fine modo à nobis Deus amari meruerit, qui amicitiam tamen cogiste, vtetiam illa quæ offendút,
prior ipſe dilexitnos tantus & tantùm , & gratis tan- in homine toleres propter amicitiam . Si ergò non dea .
tillos & tales. Et cùm dilectio quæ tendit in Deú ,ten- bes propter quædam toleranda diffoluere hominis Dei amicitia
dat in immenſum , tendat in infinitum , ( nam & infini- amicitiam , Dei amicitia quibus rebus debet cogi vt diffolui non
tus Deus eft, & immenſus( quísnam quæſo debcat ti- diſſoluatur à te ?Nihil inuenis delectabilius Deo.De debet.
nis effe noftri velmodus amoris? Quid quòd amoripſe usnon eft qui te offendat, ſi tu eum non offendas, ni
nofter non iam gratuitus impenditur, fed rependitur hil illo pulchrius , nihil illo dulcius. Sed dicturus es
debitus ? Amat ergò immenfitas,amat zternitas, amat mihi, Non illum video , quomodò ſum amacurus qué
Pſal. 144 & ſupereminens ſcientiæ charitas, amat Deus , cuius ma non video ? Et quoinodò dicis amare quem non vides?
146 .
Philip.4. gnitudinis non eft finis, cuius ſapientiæ non eft nume- Modò oftendo vndè coneris videre, quod iftis oculis
rus, cuius pax exuperat omnem intellectum , & vicem non potes videre . Eccè amas amicum , quid in illo
Deus fine rependimus cum menſura. Non fine præmio diligitur amas ? Gratis eum amas.Sed fortè amicus ifte tuus , vt
præmij intui. Deus, etfi abſque præmij intuitu diligendus fit.Vacua alia omittam , fenex homo eft . Fieri enim poteft vt
tu diligēdus,
лесtamen fi . nanque vera charitas effe non poteſt, nec tamenmer- habeas amicum ſenem . Quidamas in ſene? Incuruum
ne premio di cenaria eft. Quippe non quæritquæ ſua funt. Affectus corpus, album caput, rugas in fronte, cotractam ma
ligitur. eſt, non contractus, nec acquiritur pacto , nec acqui- xillam ? Sicorpus quod vides, nihil'deformius præ
1.Cor. 13 . rit. Spontè afficit, & fpontaneum facit. Verus amor ſenectute: & tamen aliquid amas, & corpus quod vi
feipfo contentus eft. Habet præmium , ſed id quod des non amas, quia deforneeft: vndè vides quod
amatur.Nam quidquid propter aliud amare videaris, amas? Si enim quæramà te, quarè amas ? relponlurus
id planè amas, quò amoris finis pertendit, non per es mihi, homo eſt fidelis. Ergò fidem amas. Si fidem
J. Cor.y. quod tendit. Paulus non euangelizat vt comedat, ſed amas : quibus oculis videtur fides , ipfis oculis vide
Verus amor comedit vreuangelizet , eo quod amet non cibum , ſed tur Deus. Incipe ergò Deum amare, & amabis homi
merctur
mium . præ- Euangelium . Verus amor præmium non requirit, fed nem propter Deum . Ibidem :Siomnisqui amat, ſal
Nota . meretur. Præmium ſanè necdùm amanti proponitur, uum vulc habere quod amat, fiintelligat quæ fic vera
Proximi di- amanti debetur, perſeueranti redditur.Pofteà verò, vt falus, incipit illam amare in fe, & ipfam cogitur ve
leđio para perfetta iuftitia ſit diligere proximum , Deum in cauſa ram amare & inamico.
non eft, nisi habereneceſse eſt. Alioquin proximum purè diligere 2. IDEM in pfalmum centefimum decimumocta
propter Deû
fiar, quomodò poteft, qui in Deo nõdiligit? Porrò in Deo uum , concione octaua:Omnis homo eft omni homi
Omnis
hos
diligere non poteft, qui Deum nó diligit .Oportet er- ni proximus : nec vlla cogitanda eft longinquitas ge-mo pximus:
gò Deum diligi priùs, vt in Deo diligipoſlie & proxi- neris ,vbi eft natura communis: quanquàm nec pro
Proximi di mus. Facit ergò etiam fe diligi Deus, qui& cætera bo ximum nouerat qui Domino ait, Éc quis eft mihi pro- Lucz io .
lectio non eft na facit. Et in fine : Quia carnales ſumus, & de carnis ' ximus ? quando illi eft propofitus homo quidam , qui
fine Dcidi-, concupiſcentia naſcimur, neceſse eſt,vt cupiditas no- defcendens ab Hierufalem in Hiericho , incidit in la
ftra vel amor nofter à carne incipiat, quæ li recto or trones, cui proximum non fuiſſe nisi qui cum illo fe
dinedirigitur, quibuſdam fuis gradibus duce gratia cit miſericordiam ,ipfe ,ipfe qui interrogauerat, iudicauit:
Quibus gra:
dibus amoris proficiens, ſpiritu tandem conſummabitur: quia non patuita, in facienda misericordia neminem alienum
ad verá cha- priùs quod fpirituale, ſed quod animale ,deindè quod eſſe putandum ab eo qui diligit proximum. Et poft
ritatem aſce- ſpirituale. Et priùs neceſse eſt portemus imaginé ter pauca : Vt fciamusdiligere Deum , fciendus eft Deus :
datur.
1. Cor, 15 . reftris, deinde cæleftis. In primis ergò diligitſeipſum & vtfciat homo diligere proximü tanquàm feipſum ,
homo propter ſe. Caro quippe eft, & nil fàpere valet priùs debet diligendo Deum diligere ſeipſum . Quod
præcer fe.Cúmque fe videt per ſe non poffe Tubfiftere, yndè poterit ſcire, fi neſcit Deum , G neſcit & feipſum ?
3. ET
 DE CHARITATE
72
3. ET ſermone quinquagefimotertio de tempore:Si
Proximi no. fortè quislibet quærat, quis fit proximus, ſciat omné
Ari funt oés Chriftianum re & è proximum dici, quia omnes in ba-
Chriftiani.
priſmo filij Dei ſanctificamur, vt fratres fimusfpiri-
taliter in charitate perfecta.Nobilioreft generatio ſpi.
ritalis quàm carnalis, de qua in Euangelio ipſa veri-
loann . 3.
tas ait : Nisi quis renatus fuerit ex aqua & c.Quiautem
taliter intelligens proximum diligit, fine dubio chari.
tatem veram in femetipſo tenebit.
4. ITEM ſermone quinquagefimonono de Tem-
E T
pore : Sicautem diligendus eft inimicus, non inquan - Inimicus
tùm inimicus, ſed inquantùm homo eft,vt ei hoc ve- quatenù sdi
ligendus .
lis prouenire quod tibi, id eft, vt ad regnum correctus
reuocatus perueniat. Proximuseſt auté omnis ho Proximus
mo . Omnes proximi ſumus conditione terrenæ nati- eft omnis
uitatis & mortalitatis, & etiam fpe cæleſtis hæredita . homo.
tis : quia nefcimus quis quid futurus fit , quoniam aut
Iudæus aut hæreticus aut paganus: fortè enim per mi.
ſericordiam Dei cõuertetur ad Deum , & inter ſanctos
primum locum haberemerebitur.

III

Quot funtCharitatis præcepta?

Deut..a Matth : 10.4 A. Duo quidem ſummaria, quorum primum de diligêdo Deo, ſic in
lib.co.Moral.cap.6.& 7. ° veteri nouaquelege proponitur: Diliges Dominum Deum tuum ex toto cora
detuo , & ex tota animatua, & ex tota mente tud, & ex omnibus viribus tuis. Hoc

est primum & maximum mandatum . Secundum autem fimile est huic , Diliges pro
ximum tuum ficutteipfum.In his duobus mandatis vniuerfa lex pedet & Propheta.
b Rom . 13.0
c Coloff. 3.c B. Hæccharitas eſt plenitudo legis & ſumma iuftitiæ . hoc eſt ‘ vincu
d 1. Tim . I. a
lum perfe & ionis :charitas, inquam , de corde puro,& conſcientia bona,
& fide n on ficta.

TESTIMONIA .

DEVTERONOMII fexto : Audi Iſrael,
Dominus Deus nofter , Deus vnus eft. Dilige Domi-
num Deum tuum ex toto corde tuo, & ex tota anima
tua, & ex tota fortitudine tua.Erunta verba hæc, quę
ego præcipio tibi hodiè, in corde tuo , & narrabis ca fi
lijs tuis, & meditaberis ſedens in domo tua, & ambu-
lans in itinere, dormiens atque conſurgens. Etligabis
ea quali fignum in manu tua, erunta & mouebuntur
ftinter oculos tuos, ſcribes as ea in limine & oftijs do-
mus tuæ .
2. MATTHAEI vigefimofecundo, 3. MARCI
duodecimo, 4. LVCAE decimo, vt ſuprà, qux
ione præcedenti, A. teftimonio primo, & fequenti-
bus.
5. GREGORIVS Magnus libro decimo Mora-
lium in Iob, capite ſexto : Dei dilectio per tria diftin-
guitur: quia ex toto corde, & ex tota anima, & ex to
ta vircute diligi conditor iubetur. Qua in re notādum
eft, quòd diuinus ſermo cùm Deúdiligi præcipit,non
ſolùm narrat exquo , fed etiá informat ex quanto, cùm
ſubiungit, ex toto : vt videlicet quiperfe& è Deo pla.
cere deliderat, ſibi de ſe nihil relinquat. Proximi auté
dile tio ad duo præcepta deriuatur, cùm & per quen-
Tob.4 .
dam iuftü dicitur: Quod ab alio tibiodis fieri, vide nè
tu alteri faeias. Et per ſemetipſam veritas dicit: Quæ
Matth.7 . vultis vt faciát vobis homines, & vos facite illis . Qui-
bus duobus fcilicet vtriuſque teſtamenti mandatis,
per ynum malitia compefcitur, per aliud benignitas
prærogatur: vtmalum quod pati non vult quiſque
non faciens,ceffet à nocendi opere : & rursùm bonum
quod fibi fieri appecit, impendens, erga vtilitatem ſe
proximi exerceatexbenignitate.
6. DEINDE capite feptimoeiufdélibri: Benè er
ritatis mul. gò lex Dei multiplex dicitur : quia nimirùm cùm vna
tiplex. cademás fit charitas,fi mentem plenè ceperit, hancad
innumera operamultiformiter accendit.Cuiusdiuer-
fitatem breuiterexprimimus, fi in electis fingulis bo-
Gen.4. naillius reftringendo numeremus.Hæc nang primùm
per Abel & electa Deo munera obtulit, & fratris gla-
Gen. s.
dium non reluctando tolerauit. Hæc Enoch & inter
homines fpiritaliter viuere docuit, & ad fublimem
vitam ab hominibusetiam corporaliter abftraxit.Hec
Gen.7. Noë , defpectis omnibus , folum Deo placabilé often
dit, atque in arcu fabricam ſtudio longi laboris exer
cuit, & mundo fuperftitem pio opere exercendo ſer .
uauit. Hæc per Sem & Iaphethumiliter verenda patris Gen.9.
erubuit, & luperiecto dorſis pallio , quæ non videbat,
abſcondit. Hæc Abrahæ dextram quia ad mortem filij Gen.22.
obediendo extulit, hunc prolis innumeræ , gentiú pa
trem fecit. Hæc Iſaac mentem quam ſemper ad mun- Gen. 27.
ditiam tenuit, caligantibus ætate oculis, ud videnda
longè pòft ventura dilatauit. Hæc lacob compulit & Gen. 37.
amiffum bonum filium medullitùs gemere , & prauo
rum filiorum præfentiam ſub æquanimitate tolerare.
Hæc loſeph docuità fratribus venundarum , libertate Gea. Az
animi infracta ſeruitium perpeti, & eifdem pòft fra
tribus mente non elata principari.Hæc Moyſen , delin- Exo.
quente populo, & vfque ad petitionem mortis in pre
cibus ftrauit, & vfque ad interfectionem populi per
zeli ftudium crexit: vt & pro pereunte plebe ſeſemor
ti obijceret, & contra peccantem procinùs vice Do
nini iraſcentis fæuiret. HæcPhinees brachium in vl. Num . 25 .
tionem peccantium erexit, vtarrepto gladio coêuntes
trásfigeret, & iram Dominiiratus placaret. Hæc loſue Iofue 9.
exploratorem docuit, vt & priùs contra falliloquos
ciues veritatem verbo defenderet, & hâc poftmodùm
gladio contra hoftes allegaret. Hæc Samuel & in prin- s.Reg.s.
cipatu humilem præbuit, & integrum in deiectione
feruauit: qui cùm perſequentem le plebem diligeret,
ipfe fibi teftimonium extitit, quia culmen ex quo deie
&us eft, non amauit . Hæc Dauid ante iniquum regem 1.Reg. 24
& humilitate commouit ad fugam , & pietate repleuit
ad veniam : qui perſecutorem fuum & timendo fugit
vt dominum , & tamen cùm poteftatem feriendi repe
rit,nó agnouit inimicum . Hæc Nathan & contra pec- 2.Reg. 12
cantem Regem in authoritatem liberæ increpationis
fuftulit, & cùm Regis culpa deeſſet, in petitione humi
liter ftrauit.Hæc per Efaiam nuditatem carnis in prę . Eſa. 20.
dicatione non erubuit, & fubducto carnali velamine,
ſuperna myfteria penetrauit.Hæc Heliam , quia feruo- 4.Reg. 25
ris zelo viuere ſpiritaliter docuit, ad vitam quoquè &
corporaliter abftraxit: Hæc Heliſæum , quia magi- Ibidem .
ftrum fimpliciter diligere inftituit, magiftri fpiritu
dupliciter impleuit. Per hanc Hieremias, nè in Aegy- Ierein , 42 .
prum populus deſcenderet,reftitit: ſed tamen & inob
edientes diligens, quò deſcendi prohibuit, & ipfe de
fcendit. Hæc Ezechielem ,quia priùs à terrenisdefide- Ezec.s.
rijs ſuſtulit, pòft per cincinnú capitis in aëre librauit.
Hæc in Daniele quia à regijs dapibus gulam compe- Dan.14.
ſeuit, ei & efurientium ora leonum claulit. Hæc tribus
pueris
 DECALOGO. 73
pueris,quiain tranquillitatepolitis incēdia vitiorum occides, Non furaberis,Non falſum teftimonium di
Dan.3.
ſubdidit, tribulationis tépore & flammas in fornace' ces, Non concupiſces, & li quod eft aliud mandatum :
temperauit. Hæcin Petro &minis terrentium princi. in hoc verbo instauraçur, Diliges proximum suum
pum fortiter reftitit, & in circuncifione ſubmouenda, ficuc ceipſum . Dilectio proximi,malum non opera :
Actor 18. minorum verba humiliter audiuit. Hæc in Paulo & tur, Plenitudo ergò legis eſt dilectio.
Galac, 2. manus perſequentium humiliter pertulit, & tamen in 2. AD Coloſſenſes tertio : Induite viſcera miſeri:
circúcilionis negocio longe fe imparis prioris fenſum cordiz , benignitatem , & c. Super omnia autem hæc,
audenter increpauit. Multiplex ergò iſta lex Dei eft, charitatem habere, quod eft vinculum perte & io
quæfingulis rerum articulis non permutara congru. nis.
it, & caufis fe variantibus non variata coniungic. 3. PRIORIS ad Timotheum primo: Finispre
1.B. AD Romanos decimotertio : Qui diligit pro- cepti eſt charitas de cordepuro , & conſciencia bona,
ximum , legem impleuit. Nam , Non adulterabis, No & tide non ficta.

IIII
Quo indicio ſeprodit fynceraCharitas ??
A. Probatio * dilectionis feucharitatis ,exhibitioeft operis, & Diuinorum ob- A Greg.ho.
ſeruatio mandatorum . Vndè & Ioannes Chriſto dile&us inquit: . Hec est vera b 1.loan.s.a
charitas Dei, vtmandata eius cuſtodiamus: comandata eius grauia non funt.Et rurſum :
Qui dicit fe nôße Deum ,& mandataeius non cuſtodit,mendax eft, & in hoc veritas none s.Joan. 2.
eft .Qui autem feruatverbum eius,verèin hoc charitas Deiperfe&taest. In hocſcimus, quo
niam in ipſo fumus.
B. Quinetiam Chriſtus ipſe docet: « Sidiligitisme, mandata mea fernate. Qui ha t 101.64.be
betmandata mea feruat ea,illeest qui diligit me. Quiautem diligitme,diligetur à Patre
meo : & ego diligameum , &manifeftabo ei meipfum. Quinon diligitme,fermonesmeosnon
Jeruat.
i
TESTIMONIA .
A.
Ioan . 14 . GREGORIVS homilia trigeſima in Euan- enim diligimus, ſi ad mandataeiusànoftrisnosvolu
gelia? Siquis diligitme, fermonem meum feruabit. pratibuscoarctamus.Nam quiadhucper illicita deſi
Probatio ergòdilectionis,exhibitio eft operis.Hincin deria diffuit,profectò Deum non amat: quia ei in ſua
1.105.2. & 4. epiſtola ſua idem Ioannes dicit: Quidicit, diligo De voluntate contradicit,
um , & mandata eius non cuftodit ,mendax eft. Verè Reliqua teſtimonia habes in textu .
V
Queſuntmandata Dei, adCharitatempræcipuèſpectantia ?
Decem Dei verbaprimùm per Moyſen Iudæis tradita, & deindè per Exod. 20.2034. d. L.euit.
Chriftum & Apoftolos - Chriſtianis omnibus commendata, quæ & De- 10.&
a Matt.19.Cs.c
12.c Luc.1821.bMar
. d & 10.0
calogi nomen obtinuerunt, atque ita recenſentur: Rom.2.b 13.07.b Gala.s.c
lac.2.b1.d. 4.C 1. Tim .1.6
Concil.Triden.ſell.6.cap .
Egoſum Dominus Deus tuus. 1

1. Nonhabebis Deosalienoscoramme.Nofacies tibifculptile,b vtadoresillud. bico

b Leuirde. 26.a
Exponút Decalogu Orig
II. Non aſſumes nomen Domini Deituiin vanum . in Exod . tom.8. Aug. ft.
71. in Exod. & ſerm . gs.de
III. Memento vtdiem Sabbati ſanctifices. temp. & de co. chordis.
IIII. Honora patrem tuum & matrem tuam , vt fis longænusſuper terram , quam
DominusDeustuus dabit tibi.
V. Non occides.
VI. Non mechaberis.
VII. Non furtum facies.
VIII. Non loquériscontraproximum tuum falſum teftimonium.
IX . «Non concupiſces vxorem proximitui : @ Deuter. s. 6

X. Non domum ,non agrum ,nonferuum ,non ancillam , non bouem , non åſinum ,
@ vniuerſa quæ illius funt.
TESTIMONIA.
1: EXODI vigeſimo: Locutúsque eft Dominus ptile,nequeomnem ſimilitudinem quæ eß in cælo de
canctos ſermoneshos:Ego fum Dominus Deus tuus, fuper, & quæ in terra deorſum , nec eorum quæ
quieduxi te deterra Aegypti,de domo ſeruitutis. Nó funt in aquis ſub cerra. Non adorabis ea, neque co
habebis dcos alienos coram me.Non facies tibi ſcule les : Ego fum Dominus Deus tuus forcis, zelotes, vi
K fitans
74 DE CHARIT A TE ET
Gitans iniquitatempatrum in filios in tertiam & quar- dit vobis pa & um ſuum ,quod præcepit yt faceretis, &
tam generationem eorum quioderuntme : & faciens decem verba quæ fcripfit in duabus tabulis lapideis.
mifericordiam in millia his qui diligunt me, & cufto- Mihić mandauit in illo tempore, vtdocerem vos cæ
diunt præceptamea. Non affumes nomé Domini Dei remonias & iudicia,quæ facere deberetis in terra quá
tui in vanum : nec enim habebit infontem Dominus poffeffuri eſtis. Cuftodite igitur folicitè animas ve
eum, qui aſſumpſerit nomen Domini Dei fui fruftra, Atras.
Memento vt diem Sabbati fanctifices. Sex diebus ope- 5.
5. ET capite quinto : Ego DominusDeustuus, qui
raberis, & facies omnia opera tua . Septimo autem die eduxi te de terra Aegypti, de domo ſeruitutis. Non
Sabbatum Domini Dei tui eft: non facies omne opus habebis deos alienos in conſpectu meo. Non facies ti
in eo , cu & filius tuus, & filiatua, ſeruus tuus & ancil. bi ſculptile, necfimilitudinem omnium, quæ in cælo
la tua, iumentum tuum , & aduena qui eſt intra por- ſunt deſupér, & quæ in terra deorsùm , & quæ verſan
tas tuas. Sex enim diebus fecit Dominus cælum & ter- cur in aquis lub terra. Non adorabis ea, & non coles.
ram , & mare, & omnia quæ in eis funt, & requieuit in Ego enim fum Dominus Deus tuus, Deus æmulator,
die feptimo: idcircò benedixit Dominus diei Sabbati, reddens iniquitatem patrum ſuper filios in tertiam &
& fan & ificauit eum . Honora patrem tuum & matrem quartain generationem his qui oderuntme, & faciens
cuam, vt lis longæuus ſuper terram , quam Dominus miſericordiam in multa millia diligentibusme,& cu
Deus tuusdabit tibi.Non occides , Non mechaberis, ftodientibus præcepta mea. Non vſurpabis nomen
Non furcum facies, Non loqueris contraproximum Domini Dei tui fruftrà, quia non eritimpunitus, qui
tuum falfum teftimonium , Non concupiſces domum ſuper re vana nomen eius aſſumpſerit. Obſerua diem
proximicui:necdeſiderabis vxorem eius, nö feruum , Sabbati, vt fanctifices eum, ficut præcepit tibi Do
non ancillam , non bouem, non afinú, nec omnia quæ minus Deus tuus. Sex diebus operaberis, & facies
illius funt. omnia opera tua. Septimus dies Sabbati eft, id eft, re
2. ET capite trigefimoquarto : Dixit Dominus ad quies Domini Dei tui. Non facies inco quicquãope
Moyſen, Scribe tibi verbahęc,quibus& tecú & cum ris, tu & filius tuus & filia, ſeruus & ancilla, & bos, &
Ifraél pepigi fædus. Fuitergò ibicum Domino qua- afinus, & omne iumentum tuum , & peregrinus qui
draginta dies & quadraginta noctes : panem non co- eft intra portastuas: vt requieſcat ſeruustuus & ancil
medit, &aquam non bibit, & fcripfitin tabulis verba la cua, ficut & tu. Memento quòd & ipſe ſeruieris in
foderis decem .Cum deſcenderet Moyſes de monte Aegypto, & eduxerit te indè DominusDeus tuus in
Sinai, tenebat duas tabulas teftimonij, & ignorabat manu forti & brachio extento . Idcircò præcepit tibi,
quòd cornuta eſſet facies ſua ex cõfortio fermonis Do- vt obferuares diem Sabbati. Honora patrem tuum &
mini . matrem , ficut præcepit tibi Dominus Deus tuus, vt
3. LEVITICI decimonono : Locutus eſt Domi- longo viuastempore , & benèfic tibi in terra, quam
nusad Moyſen, dicens: Loquere ad omnem cætum Dominus Deus tuus daturus eft tibi. Non occides,
filiorum Iſrael, & dicesad eos : San & i eftote,quia ego Neque mechaberis. Furtúmque non facies. Nec lo
fanétus fum Dominus Deus vefter. Vnuſquiſque pa- quéris contra proximum tuum falſum teftimonium .
trem ſuum & matrem ſuam timeat. Sabbata mea cu- Non concupifces vxorem proximitui, non domum ,
fodite. Ego Dominus Deusvefter. Noliteconuerti non agrum, non ſeruum , non ancillam , non bouem,
ad idola,necdeos conflatiles faciatis.vobis. Ego Do- non alinum , & vniuerſa quæ illius ſunt. Hæc verba
minus Deus vefter, Non facietis turtum , Non menti- locutus eft Dominus ad omnem multitudinem ve
emini, nec decipiec vnuſquiſq proximum ſuum.Non ftram in monte de medio ignis, & nubis, & caliginis,
periurabis in nomine meo, necpolluesnomé Dei tui. voce magna, nihil addens ampliùs,& fcripfitea indu-.
Ego Dominus. Et in fine capitis: Cuftodite omnia abus tabulis lapideis, quas tradidit mihi.
præcepta mea & yniuerſa iudicia, & facite ea. Ego Do. 6 . ITEM capite decimo :In tempore illo dixit Do.
minus . minus ad me : Dola tibi duas tabulas lapideas, ficut
4 .. DEVTERONOMII quarto : Et nunc Iſraël priores fuerunt, & aſcendead me in montem , faciesib
audi præcepta & iudicia quæ ego doceo te, vt faciens arcam ligneam, & fcribam in tabulis verba quæ fuea
ea, viuas, & ingrediens poſiideas terram ,quam Domi- runt in his,quas antè confregiſti, ponesíz eas in arca.
nus Deus patrum veftrorum daturuseſt vobis.Non Feci igitur arcamde lignis fetim . Cumquedolåſſem
addecis ad verbum quod vobisloquor, nec auferetis duas tabulas lapideas inſtàr priorum , aſcendi inmon
ab eo : cuſtodite mandata Domini Dei veſtri, quę ego tem , habenseas in manibus. Scripfita in tabulis iu
præcipio vobis. Scitis quòd docuerim vos præcepta xta id quod priùs fcripferat, verbadecem , quæ locu
acc iuftitias, ficut mandauit mihi Dominus Deus me- tus eft Dominus ad vosin mõte de medio ignis, quan
us:fic facietis in terra ea ,quam poffeffuri eſtis, & ob- do populus congregatus eft, & dediteas mihi. Reuer
ſeruabitis, & implebitis opere. Hæceſt enim veſtra ſa- fuse de monte deſcendi, & pofui tabulas in arcam quá
pientia, & intellectuscoram populis, vt audiéresvni- feceram , quæ hucufque ibi funt, ficutmihi præcepit
uerfi præcepta hæc, dicant:En populus fapiens & in- Dominus ,
telligens, gens magna. Neceft alia natio tam grandis, 7. MATTHAEI decimonono : Et ecce vnus ac. Ad Cariftia
quæ habeat deos appropinquantes fibi, ficut Domi- cedens,ait illi : Magiſter bone, quid boni faciam vt ha- 008. tum Does
nus Deus nofteradeft cunctis obfecrationibus noftris. beam vitam æternam . Qui dixit ei , Quid me interro- tincie ,
Quæ eft enim alia gens ficinclyta, vt habeat cæremo- gas debono ? Vnus eft bonus, Deus. Si autem vis ad
nias, iuftaqz iudicia, & vniuerfam legem ,quá ego pro- vitam ingredi, ferua mandata . Dicit illi, Quæ ? Iefus
ponam hodiè anteoculos veftros ? Cuftodi igitur te- autem dixit: Non homicidium facies, Non adulte
metipſum & animam tuam ſolicitė. Nè obliuiſcaris rabıs, Non facies furtum , Non falſum teſtimonium
verborum quæ viderunt oculitui, & nè excidant de dices, Honora patrem tuum & matrem tuam, Dili
corde tuo cunctis diebus vitæ tuæ . Docebis ea filios ac ges proximum tuum ficut teipfum.
nepotes tuos,diem in quo ftetiſti coram Domino Deo 8. ITEM capite quinto : Nolite putare, quoniam
tuo in Horeb, quando Dominuslocutus eft mihi,di veni foluere legem aut Prophetas, &c. vtinfrà quz
cens : Congrega ad me populum, vt audiant fermo- ftione ſequenti,A.teftimonio ſeptimo.
nesmeos, & diſcant timereme omni tempore quo vi- %. ET vigefimofecundo, vt ſuprà quæftione ſn cun
uunt in terra , doceántque filios fuos. Et acceſliftisad da,A.reſtim onio primo .
radices montis qui ardebat vfque ad cælum : erantíg 10. MARCI decimo : Procurrens quidam genu
in eo tenebræ, & nubes, & caligo . Locutúsque eit fexo ante eum , rogabat eum : Magiſter bone, quid
Dominus ad vos de medio ignis. Vocem verborum faciam , vt vitam æternam percipiam ? Ieſusautem di
ciusaudiftis, & fornjampenitùsnon vidiftis, & often- xitei : Quid me dicis bonum? Nemo bonus, nisi vnus,
Deus
 DECALOGO .
Deus. Præcépra nóſti. Ne adulteres, Nèoccidas, Nè
fureris, Nè falſum teftimonium dixeris, Nè fraudem
feceris, Honora patrem tuum & matrem . At ille re
ſpondensait illi : Magifter,hæcomnia obſeruauià iu-
uentute mea . IESVS autem intuitus eum, dilexit
eum,
11 . ET capite duodecimo, vt ſuprà quæftione fes
cunda, A. teftimonio tertio.
12 . LVCAE decimooctauo : Et interrogauit eum
quidam princeps, dicens: Magiſter bone, quid facicns
vitam æternam poſſidebo ? Dixit autem ei leſus, Quid
medicis bonum nemo bonus nisì ſolus Deus: Man-
data nôfti : Non occides, Non mechaberis, Non fur-
tum facies, Non falſum teftimonium dices, Honora
patrem tuum & matrem .
iz. ET decimo,vtſuprà quæftione fecunda, A.teſti-
monio fecundo .
14 . AD Romanos ſecundo :Non enim auditores le
gis iufti ſunt apud Deum , ſed factores legis iuftifica-
buntur.
15. ET capite decimotertio : Nemini quicquam de-
beatis : nisì, ve inuicem diligatis. Qui enim diligit
proximum , legem impleuit. Nam , Non adulterabis,
Non occides, Non furaberis, Non falſum teftimo-
nium dices, Non concupiſces, & fi quod eft aliud
mandatum , in hoc verbo inftauracur, Diliges proxi-
mum tuum ficut teipſum . Dilectio proximi malum
non operatur. Plenitudo ergò legis eit dilectio ..
16. ITEM capite feptimo: Quid ergò dicemus: lex
peccatum eft ? Ablit. Sed peccatum non cognoui, nic
sì per legem.nam concupiſcentiam neſciebam , nisi lex
diceret, Non concupiſces, & c . Itaque lex quidem
ſancta, & mandatum fanétum , & iuftum , & bo-
num , &c.
17. AD Galatas quinto : Vos in libertatem vocati
eftis fratres : tantùm nè libertatem in occaſionem de.
tis carnis , ſed per charitatem ſeruite inuicem . Omnis
enim lex in vno ſermoneimpletur : Diliges proximū
tuum ficut teipſum .
18. IACOBI ſecundo : Si tamen legem perficitis
regalem fecundùm ſcripturas, Diliges proximum tu
um ficut teipfum :bene facitis. Siautem perſonas ac
cipitis, peccatum operamini, redarguti à lege, quafi
tranſgreſſores. Quicunque autem totam legem fer
uauerit, offendit autem in yno , factus eft omnium re
VI
75 )
us. Qui enim dixit, Non mechaberis: dixit & , Non
occides. Qyòd liñon mechaberis, occides aucem : fa
& tus es tranſgreſſor legis. Sic loquimini, & fic facice,
ficut per legem libertatis incipientes iudicari.
19. ET capite primo : Qui perſpexerit in lege per
fectæ libertatis, & permånſerit in ea, non auditor ob .
liuioſus fa & us, ſed factor operis : hic beatus in facto
ſuo erit .
20. ÉT capitè quarto: Qui detrahit fratri, aut qui
iudicat fratrem fuum : detrahitlegi,& iudicat legem .
Si autem iudicas legem ,non es factor legis, ſed iudex.
Vnus eft enim legislator & iudex , qui poteft perdere &
liberare.
21. PRIORIS ad Timotheum primo : Finis au
tem præcepti eft charitas decordepuro & conſcientia
bona & fide non fi & ta. A quibus quidá aberrantes, con
uerfi ſunt in vaniloquium , volentes effe legis docto
res, non intelligentes neque quæ loquuntur, nequede
quibus affirmant. Scimus autem quia bona eſt lex, fi
quis ea legitimè vtatur.
22. CONCILIVM Tridentinum feffione fexta ,
canone decimonono : Siquis dixerit nihil præceptum Præcepta
effe in Euangelio præter fidem , cætera effe indifferen - cuangelica.
tia,neque præcepta,neque prohibita, ſed libera:autde.
cem præcepta nihil pertinere ad Chriftianos, anathe
ma fit.
23. ET canone vigeſimo : Si quis hominem iuftifi- Mandata
Dei & Eccles
catum , & quantumlibet perfectum , dixerit non tenefiae Chriftia .
riad obferuantiam mandatorum Dei & Ecclefiæ, ſed nis obferuá
tantum ad credendum : quafi verò Euangelium fit'nu- da.
da & abſoluta promiſfio vitæ æternæ fine conditione
obſeruationis mandatorum , anathema fit.
24 . ITEM canone vigefimoprimo: Si quis dixerit
CHRISTVM IESVM à Deo hominibus datum Chriſtus le .
fuiſſe veredemptorem cui fidant,non etiam vt legif- gislator.
lacorem cui'obediant, anathema fít.
25. LEVITICI vigefimoſexto : Non facietis vo
bis idólum & fculptile, nec titulos erigetis, nec in
lignem lapidem ponetis in terra veftra, vt adorecis
eum .
26. DEVTERONOMII quinto: Non loqueris
contra proximum tuum falſum teftimonium . Non
concupiſces vxoréproximi tui , nodomů, non agrum ,
non ſeruum , non ancillam, non bouem, no aſinum , &
vniuerſa quæ illius funt.

Quid ſibi vulthoc exordium , Ego fum Dominus Deus tuus ?

A. Decalogum exorditur Deus à notitia fuî, & ab inſinuatione Maie- Deut.c.ad.Id to.d
Malach.r.bd Hicr.32.C
ftatis ſuæ, vt cognitum Legiſlatorem magisreuereamur, eiusque propo- Pfal.46.a

ſitis mandatis maior apud omnes authoritas cóftet. Nempe tam ſeriò no
biſcum agitur, vtfi vnquam . falui eſſe velimus, hîc velut in clariſſimo Mac
.19.02.d.Heb.S.E
ſpeculo diuinæ maieftatis voluntatem , omnemque rectè viuendi ratio- quaft.44o.fuper Exodum .
nem certò contemplemur , agnitamque legem illam fan & iſfimam , ad- bRom.6.c Io3.1.c Phil.4.c
iuuante Chriſti fpiritu, accurate ſeruemus .

B. Nec enim præcipit ſolùm ,fed benedi &tionem quoquè promittit © Pfal.33.bDeut.10.26
& opem tribuit nofter Legiſlator. Spiritum meum , inquit, ponam in me- dEzcch. 36.5 & 11.d
dio veſtri, & faciam vt in præceptis meis ambuletis, & iudicia mea cuſtodiatisc
ė Mart. 11. d 1.loan .s. a
operemini
. Concil. Trid.Sefr.6 . cap.1r.
Ć. Quarècùm Chriſtus etiam præcepiſſet, Tollite iugum meum ſuper vos, de compune.cordis,bati.

nè quis cauſareturdifficultatem , adiecit : Iugum enim meum ſuaueešt, Gonus go Simp.egulis breui.
, ijs videlicet, qui gratiæ fpiritu imbuti, in charitate non fi& ta &191.de
meum leue contemfort
e pode temp. Hicron .in
ambulant. ſymb.ad Damar.

TESTIMONIA .
1.A DEVTERONOMII fexto : Hæc funt præ nus Deus veſter vt docerem yos, & faciatis ea in terra
cepta & ceremoniæ atij iudicia, que mádauic Domi- ad quam tranſgredimini poſlidendam ,ve timeas Do
K 2 minum

2
76 DE CHARITATE
minuniDeum tuum , & cuftodias omnia mandata & .
præcepta eius, quæ ego præcipio tibi & filijs ac nepo
cibus tuis cunctis diebus vitæ tuæ, vt prolongentur
dies cui. Audi Iſraël, & obſerua, vt faciasquæ præce
pit tibi Dominus, & benè fit tibi, & multipliceris am.
plius, ficut pollicitus eft Dominus Deus patrum tu
oruin tibi terram lacte & melle manantem . Audilla
raël, Dominus Deus nofter, Deus vnus cft , & c. Non
jbitis poft deos alienos & c . quoniam Deusæmulator
Dominus Deus tuus in medio tui : nè quando iraſca
tur furor Domini Dei tui cótra te, & auferat te de ſu
perficie terræ.Et in fine capitis : Præcepita nobis Do
minus, ve faciamus omnia legitima hæc, & timeamus
Dominum Deum noftrum , vtbenè Git nobis cunctis
diebus vitæ noftræ ,ficut eft hodie, Erit'a noftrîmiſe
ricors, fi cuſtodierimus & fecerimus omnia præce .
pta eius corá Dño Deo noftro , ficut mandauit nobis .
2. ET capitequarto : Cauenè quando obliuiſca
ris pacti Domini Deicui , quod pepigic tecum : & fa
cias tibi ſculptam fimilitudinem eorú , quæ fieri Do.
minus prohibuit, quia Dominus Deus tuus ignis co
fumens eft, Deusæmulator. Ibid . Scito ergo hodie,
& cogitato in corde tuo, quòd Dominus ipfe eft De
us in cælo fursùm , & in terra deorsùm , & non fit ali
us . Cuftodi præcepta eius atque mandata quæ ego
præcipio tibi: vt benè fit tibi, & filijs tuis poſt te,
permancas multo tempore ſuper terram , quam Do
minus Deus tlius daturuseſt tibi.
3. ITEM capite decimo: Circuncidite igitur præ
putium cordis veftri,& ceruicem veftram nè indu
retis ampliùs,quia Dominus Deus veſter ipfe eft De
us Deorum , & Dominus dominantium, Deus ma
gnus & potens, & terribilis , qui perſonam non acci
pit, nec munera. Facit iudicium pupillo & viduæ ,
amat peregrinum , & datei victum atque veſtitum . &
vos ergò amate peregrinos, quia & ipfi fuiſtis adue.
næ in terra Aegypti . Dominum Deum tuum time.
bis, & ei feruies : ipfi adhærebis, iurabisg in nomine
illius . Ipfe eft laus tua ,& Deus tuus, quifecit tibi hợc
magnalia & terribilia , quæ videruntoculi tui .
2. MALACHIAE primo : Magnificetur Domi
nus fuper terminum Ifraël. Filius honorat patrem , &
feruus dominum fuum : fi ergò pater ego fum , vbì
eft honor meus ? & fi Dominus ego fum , vbì eſt ti
mormeus ? dicitDominus exercitaú . Etin fine :Rex
magnus ego , dicit Dominus exercituum , & nomen
meum horribile in gentibus .
5. HIEREMIAĚ trigefimofecundo : Non eritti
bi difficile omne verbum. Qui facis miſericordiam
in millibus, & reddis iniquitatem patrum in finum fi .
liorum eorum poft eos : Fortiſſime, magne, & potés,
Dominus exercituum nomen tibi . Magnus confilio ,
& incompræhenfibilis cogitatu : cuius oculi aperti
ſunt ſuper omnes vias filiorü Adam, vt reddas vni
cuique fecundùm vias fuas, & fecundùm fructú ad
inuentionum eius .
6 . PSALM O quadrageſimoſexto: Quoniá Dís
excelſus, terribilis, Rexmagnus ſuper omné terram .
7 . MATTHAEI quinto : Noliteputarequoniam
veni foluere legé aut prophetas. No veni ſoluere,fed
adimplere . Amen quippe dico vobis, donec tranſeat
cælum & terra , iora ynum, aut vnus apex non præter
ibit à lege, donec omnia fiant. Qui ergò ſoluerit vnú
de mádatis iftis minimis,& docuerit fic homines, mi
nimus vocabitur in regno cælorum . Qui autem fece
rit & docuerit, hic magnus vocabitur in regno cælo
rum . Dico enim vobis, quia nisì abundauerit iuftitia
veſtra plùs quàm Scribarum & Pharifæorum , non
intrabitis in regnum cælorum . Audiftis quia dictum
eft antiquis,Non occídes . qui autem occiderit, reus
erit iudicio. Ego autem dico vobis, quia omnis qui
irafcitur fratri fuo , reus erit iudicio , Qui autem di .
xerit fratri ſuo,Rača :reus erit cöcilio . Quiautem di-
xerit , Facue : reus erit gehennæ ignis. Si ergò offers .
ET DECALOGO .
munus'tuum ad altare,& ibi recordatus fueris, quia
frater tuus habet aliquid aduersùm te : relinque ibi
munus tuum ante altare, & vade priùs reconciliari
fratri tuo, & tunc veniens offeres munus tuum . Au
diftis quia dictum eſt antiquis, No mechaberis. Ego
autem dico vobis , quia omnis qui viderit mulierem
ad concupiſcendum eam , iam mechatus eft eam in
corde ſuo .Dictum eſt: Quicunque dimiferit vxorem
fuam , det ei libellum repudij.Ego autem dico vobis,
quia omnis qui dimiſerit & c. Iterùm audiftis quia di
ctum eft antiquis, Non periurabis: reddes auté Do
mino iuramenta tua . Ego autem dico vobis, non iu
rare omninò , neq per cælum , quia & c . Audiftis quia
dictum eft, Oculum pro oculo, & dentem pro dente.
Ego autem dico vobis, non refiftere malo :fed fi quis
te percuſſerit in dexteram maxillam tuam, præbe illi
& alteram : & eiqui vult tecum judicio cótendere, &
tunicam cuain tollere ,dimitte ei & pallium . Auditis
quia dictum eſt, Diliges proximum tuú, & odio ha
bebis inimicum tuum . Ego autem dico vobis, Dili.
gite inimicos veſtros, benefacite his qui oderunt vos,
& orate pro perſequentibus & calumniantibus vos : 1
vtfitis filij patris veftri qui in cælis eft, qui foléluum
oriri facit ſuper bonos & malos, & pluit ſuper iuftos
& iniuftos. Si enim diligitis eos quivosdiligunt , quá
mercedem habebitis? nonne & publicani hoc faciút ?
Et fi falutaueritis fratres veftros tantùm , quid am .
plius facitis ?nónne & ethnicihoc faciunt? Eftoteer.
go vos perfecti, ficut & pater vefter cæleftis perfe.
ctus eft .
8. ITEM decimonono : Si vis ad vitam ingredi,
ferua mandata
9. ET capite vigefimooctauo : Euntes ergò docete
omnes gentes, baptizantes eos in noinine Patris & Fi.
lij & Spiritûs fancti, docentes eos ſeruare omnia qux
cunque mandaui vobis .
10 . AD Hebræos quinto : Et conſummatus factus
eft omnibus obtéperantibus fibi, caufa falutis eterne.
11 . PSALMO cérelimo decimooctauo : Beati im . 1
maculati in via , qui ambulant in lege Domini . Tu
mandâfti,mandata tua cuftodiri nimis.Maledicti qui
declinant à mandatis tuis.
12 . PRIMAE Ioannis tertio : Ethoceft mádatum
1
eius, vt credamus in nomine filij eius Ieſu Chrifti, &
diligamus alterutrùm , ficut dedit mandatum nobis. 1
Et qui ſeruat mandata eius, in illo manet, & ipſe in
co . Et in hoc ſcimus quoniam manet in nobis, de fpi
ritu quem dedit nobis.
13. AVGVSTINVS quæftione centeſima qua
dragefima fuper Exodum : Cùm tam multa locutus
fit Deus, due tácùm tabulæ datur Moyſi lapidex, quæ
dicuntur tabulæ tekimonij future in arca. Nimirùm Ex Decaloge
omnia cætera quę præcepit Deus, ex illis decem pre - omnia
perdent
Dei
ceptis, quæ duabus tabulis conſcripta ſunt, pendere præcepra.
intelliguntur, fi diligenter quærantur & benè intelli
gantur : quomodò hæc ipſa rursus decem præcepta ,
1
ex duobusillis, dilectione ſcilicet Dei & proximi, in Matth.22.
quibus tota lex pendet & prophetæ . 1
14 . AD Romanos octauo : Spiritus adiuuat infir
mitatem noftram ,
15 . IOANNIS primo capite : De plenitudineci
us nos omnes accepimus, & graciam pro gracia: quia
lex per Moyſen data eft, gratia & veritas per lelum
Chriſtum facta eſt.
16. AD Philippenſes quarto : Omnia poſſum inco
qui me confortat,
1.B. PSALMO octogefimotertio : Etenim bene
dictiones dabitlegislator, ibunt de virtutein virtuté.
2. DEVTERONOMII vigefimooctauo: Siau
diêris vocem Domini Dei tui , vt facias atæ cuftodias
omnia mandata eius quæ ego præcipio tibi hodiè, fa
ciet te Dominus Deus tuus excelfiorem cunctis gen
1
tibus quæ verfantur in terra. Veniéntque ſuper te
yniuerfæ benedictiones iftæ , & appræhendent te : a
tamen
1
.
 MANDATA DEI NON ESSE IMPOSSIBILIA:
tamen pręcepta eius audieris . Benedictus tu in ciuita- mini in manibus hoftium , poftquam confregero ba
ta, & benedictus in agro . Benedi& us fructus ventris culum panis veftri : ità ve decem mulieres in vno cli
tui, & fructus terræ tuę, fructusos iumentorum tuo- . bano coquant panes, & reddant eos ad pondus, & co
ruſ , greges armentorum tuorum , & caulæ ouium medetis, & non ſaturabimini. Sin autem nec per hæc
tuarum . Benedicta horrea tua, & benedictæ reliquiæ audieritis me, ſed ambulaueritis contra me: & ego in
tuę.Benedi&
. tus eris ingrediens & egrediens.Dabit Do- cedam aduersùs vos in furore contrario, & corripiam
minus inimicos tuos qui conſurgūcaduersùm te, cor- vos ſeptem plagis propter peccata veftra, ità ytcome
Fuentes in conſpectu tuo : per vnam viam venient con datis carnem filiorum veftrorum , & filiarum veftra
tra te, & per ſeptem fugient à facie tua.Eınittet Domi rum . Deftruam excelſa veſtra, & fimulacra confrin .
nus benedictionem ſuper cellaria tua, & fuper omnia gam . Caderis inter ruinas idolorum veftrorum , & ab .
opera manuum tuaru : benedicetqs tibi in terra quam ominabitur vosánimamea, in tátum vt vrbes veſtras
acceperis. Suſcitabit te Dominus libi in populum fan- redigam in ſolitudinem : & deſerta faciam fan & uaria
& um ,ficut iurauit tibi, fi cuftodieris mandata Domini veftra, nec recipiam vltrà odorem ſuauiſſimum . Dif
Dei tui , & ambulaueris in vijs eius . Videbunto omnes perdamps terram veftram , & ftupebuit ſuper ea ini.
terrarum populi, quòd nomen Domini inuocatum fit mici veftri, cùm habitatores il
ſuper te ,& timebunt te . Abundare te faciet Dominus difpergam in gentes, & euaginabo poft vos gladium ,
omnibusbonis,fructu vteri tui, & fructu iumétorum erita terra veftra deſerta , & ciuitates veftræ dirutæ.
tuorum , fructu terræ tuæ ,quam iurauit Dominus Pa- Etqui de vobis remanſerint, dabo pauorem in cordia
tribus tuis,vtdaret tibi. Aperiet Dominus theſaurum bus eorum in regionibus hoftium , terrebit eos foni.
fuum optimum , celum , vt tribuat pluuiam terræ tuæ tus folij volantis , & ità fugient quali gladium : cadent,
in tempore ſuo :benediceto cú&is operibus manuum nullo perſequente , & corruent finguli fuper fratres
tuarum , & fænerabis gentibus multis, & ipſe à nullo fuos quafi bella fugientes, nemo veftrùm inimicis au
fænus accipies. Conſtituet te Dominus in caput, & debit refiftere. Peribitis inter gentes, & hoftilis vos
non in caudam , & eris ſemper ſupra, & non ſubter : fi terra conſumet. Quòd fi & de ijs aliqui remanſerint,
tamen audierismandata Domini Dei tui,que ego prę- tabeſcent in iniquitatibus ſuis, in terra inimicorum
cipio tibi hodie, & cuftodieris & feceris,acnon decli- fuorum , & propter peccata patrum fuorum & fua af.
naueris ab eis,nec ad dextram , nec ad finiftram , nec fe- Aigentur : donec confiteantur iniquitates fuas, & Ma
cutus fueris deos alienos, nec colueris eos. iorum ſuorum , quibus præuaricati ſuntin me,& am
3. LEVITICI vigefimoſexto : Siin prçceptis meis bulauerunt ex aduerſo mihi. Ambulabo igitur & ego
ambulaueritis, & mandata mea cuftodieritis, & feceri- contra cos,& inducam illos in terram hoftilem ,donec
tis ea, dabo vobis pluuias temporibus ſuis, & terra gi- erubeſcat incircunciſa mens eorum .
gnet germen ſuum , & pomis arbores replebuntur . 4. EZECHIELIS trigefimoſexto : Dabo vobis
Appræhendet meſſium tritura vindemiam , & vinde cor nouum , & fpiritum nouum ponam in medio ve
mia occupabit ſementem : & comedetis panem ve- ftrî, & auferam cor lapideum de carne veſtra, & dabo
krum in faturitate, & abfque pauore habitabitis in vobis cor carneum . Et fpiritum meum ponam in me
terra veſtra. Dabo pacem in finibus veſtris: dormie- dio veftri & c.vt in textu. Et habitabitis in terra quam
tis, & non erit qui exterreat. Auferam malas beſtias: dedi patribụs veftris : & eritis mihi in populum, &
& gladius non tranfibit terminos veftros. Perſeque. ego ero vobis in Deum.Etſaluabo vos ex vniuerfis ina
mini inimicos veftros, & corruent coram vobis . Per- quinamentis veftris : & vocabo frumentum , & multia
fequentur quinque de veftris centum alienos, & cen plicabo illud, & non imponá vobis famem . Et multi
tum de yobis decem millia : Cadent inimiciveftrigla- plicabo fructum ligni, & genimina agri: vt non porte
dio in conſpectu veftro . Reſpiciam vos, & creſcere tis vltrà opprobrium famisin Gentibus .
faciam : multiplicabimini, & firmabo pactum meum 5. ET capite vndecimo : Dabo eis cor vnum , & fpi.
vobiſcum , Comedetis yetuftiſlima veterum , & vete ritum nouum tribuam in viſceribuseorum : & autem
ra nouis fuperuenientibus proijcietis . Ponam taber- ram cor lapideum de carne eorum , & dabo eis cor car
naculum meum in medio veſtri, & non abijciet vos neum , vt in pręceptis meis ambulent, & iudicia mea
anima mea . Ambulabo inter vos , & ero Deus vefter , cuſtodiant, faciantis ea : & fint mihi in populum, &
vosß eritis populus meus . Quòd fi non audieritis . ego fim eis in Deum .
me, nec feceritis omnia mandata mea, fi fpreueritis 1.C. MATTHAEI vndecimo : Venite ad me omnes
leges meas, & iudiciamea contempferitis, vt non fa- qui laboratis, & onerati eſtis, & ego reficiam vos.Tol
ciatis ea quæ à me conſtituta ſunt, & ad irritum perdu lite iugum meum ſuper vos, & difcite à me,quia mitis
catis pactum meum , ego quoquè hæc faciam vobis. fum & humilis corde : & inuenietis requiem anima
Viſitabo vos velociter in egeftate & ardore ,qui con bus veftris. Iugum enim meum ſuauc eft, & onus me
ficiat oculos veftros, & conſumat animas veſtras. Fru um leue .
ftrà ſeretis ſementem , quæ ab hoftibus deuorabitur. 2 . PRIMAE Ioannis quinto : In hoc cognoſcimus
Ponam faciem meam contra vos, & corruétis coram quoniam diligimus natos Dei, cùm Deum diligamus,
hoftibus veftris, & fubijciemini his qui oderunt vos. & mandata eius faciamus. Hæc eft enim charitas Dei,
Fugietis nemine perſequente. Sin autem nec ficobe- ' vtmandata eius cuftodiamus: & inandata eius grauia
dieritis mihi, addam correptiones veftras ſeptuplum non ſunt.
propter peccata veftra, & conteram ſuperbiam duri- 3. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione ſexta;cá
tiæ veftræ . Dabóque vobis cælum deſuper ſicut fer- pite vndecimo : Nemo autem , quantumuis iuftifica- Juſtificatiad:
rum , & terram æneam . Conſumetur incaffum labor tus, liberum ſe eſſe ab obferuatione mandatorum pu- obresuatkond
vefter, non proferet terra germen , nec arbores poma tare debet :nemo temeraria illa & à patribus ſub ana- pręceptorum .

præbebunt. Siambulaueritis exaduerfo mihi,nec vo- themate prohibita voce vči, Dei pręcepta homini iu- Dei mandata
lueritis audire me, addam plagas veſtras vſque in ſe- ftificato ad obferuandum eſſe impoffibilia: nam Deus non iinpoſlis
ptuplum propter peccata veftra : immittamos in vos impoſſibilia non iubet, fed iubendo monet & facere bilia ,
beſtias agri, quæ conſumant vos & pecora veftra, & quod poſlis, & peterequod non poflis: & adiuuat, ve 1. Ioan.si
ad paucitatem cuncta redigant, deſertæos fiant viæ ve poſlis. Cuius mandara grauia non ſunt, cuius iugum Matth.11.
ftræ . Quòd ſi nec fic volueritis recipere diſciplinam , luaue eft, & onus leue . Qui enim ſunt filij Dei, Chri
fed & ambulaueritis ex aduerfo mihi : ego quo & con ftum diligunt: quiautem diligunt eum , vtiple teſta . Joan.14
tra vos aduerſus incedam , & percutiam vos fepties tur,ſeruant ſermoneseius. Quod vtiquè cum diuino
propter peccata veftra , inducamque ſuper vos gla- auxilio pręſtare poſſunt. licèt enim in hac mortalivi . Peccata veni
dium vltorem fæderis mei. Cúmque confugeritis in taquantumuìs fancti & iufti in leuia ſalteni & quoti- alia iuftitian
vrbes, mitcam peftilentiam in medio veftrî, & trade- diana, quæ etiam venialia dicuntur, peccata quando- non so 16
K3 qué

5

ATA
78 MAND DEI NON
què cadant,non proptereà definunt eſſe iufti.Nam ju.
Matth.6 .
Luc.ii. forum illa vox eft & humilis & verax : Dimitte nobis
Rom.6. debita noftra. quo fit, vt iuftiipfi eo magisfe obliga-
Tir ... tos ad ambulandum in via iuftitiæ ſentire debeat, quo
liberati iam à peccato , ſerui autem fa & i Deo, fobriè,
iuftè, & piè viuentes, proficere poffunt per Chriftum
Iefum , per quem acceffum habuerunt in gratia iftam .
Deus nemine Deus nanqueſua gratia femel iuftificatosnon deſerit,
prio deſerit. nisì ab eis priùs deferatur. Itaquenemofibi in ſola fi-
de blandiri debet, putans fideſola ſe heredem effe con-
ftitutum ,hereditatemos conſecuturum, etiamfi Chri-
fto non cõpatiatur, vt & conglorificetur.nam & Chri
Rom.s. ftus ipſe, vrinquit Apoftolus, cùm effet filiusDei,di-
Heb.s.
dicit exijs quę paffus eft, obedientiam : & conſumma.
cus, fa &tus eit omnibus obtemperantibus fibi cauſa ía- ,
lutis æternę.Proptereà Apoftolus ipſe monet iuſtifica.
1.Cor.9 . tos, dicens : Neſcitis quòd ij qui in ſtadio currunt,
omnes quidem currunt, ſed vnus accipit brauium ?fic
currite, vecompræhendatis. Ego igiturlic curro , non
quafi in incertum :fic pugno, non quaſi aérem verbe-
rans: fed caſtigo corpus meum , & in feruitutem redi-
go : nè fortè cùm alijs prædicauerim ,ipfe reprobus ef.
2.Pet. ficiar. Item princeps Apoftolorum Petrus: Satagite,
vt per bona opera certam veftram vocationem & ele-
ctionem faciatis. Hæc enim facientes, non peccabitis
luftus nõpec. aliquando . Vndè conftat,eos orthodoxę religionis do-
catin quocun atrinç aduerſari quidicunt,iuſtum in omni bono ope.
que opere. re ſalcem venialiter peccare, aut quod intolerabilius
cft,penasæternas mereri: atque etiam eos, qui ftatu-
unt in omnibus operibus iuftos peccare, fi in illis ſuam
ipforum focordiam excitando , & fefe ad currendum
Mercedë etiá in ftadio cohortando, cum hoc, vt inprimis gloritice.
intueri ope- tur Deus,mercedem quoquè intuentur eternam : cùm
rantes poſ. ſcriptum fit :Inclinaui cor meum ad faciendas iuftiti-
Pfal.118. caciones tuas propter retributionem . & de Moyſe di-
Heb.is. cat Apoftolus, quòd refpiciebat in remunerationem .
Dej mandata 4. ITEM canone decimooctauo : Si quis dixerit,
non
bilia.impoll - Dei præcepta homini eciam iuftificato & fub gratia
conftituto , eſſe ad obferuandum impoflibilia,anathe-
ma fit.
S. CHRYSOSTOMVS in libro primo de Com
Facilia funt pun &tione cordis: Reuerà ipſe pronunciauit de præ-
Dei pręcepta. ceptis fuis, quòd nihil in eis laboriofum fit & nihil
Matth.11. oneroſum , dicens : Iugum enim meum fuaue eſt, &
onusmeum leue. Et nos econtrà grauia efticimus ,quz
ille leuia conſtituit : & quæ ille fuauia poſuit, nos faci
musamara peccando . Quòd fi laboriofum aliquidef-
ſet in preceptis,decenter & meritò virtutem labor co
mitaretur : premia enim propofita ſunt poft laborem .
Nunc verò infelix anima ne hanc quidem reuerentiam
diuinis legibus dabit, vt fileat & quieſcat,nead præ-
uaricationem laborando perueniat, quanuis fine ali .
qua in quibus paululùm laboris eft adhibendum , in
2.Cor.4 . his duntaxat,in quibusPaulus dicit: Nam quod in prç-
ſenti eſt momentaneum & leue tribulationis noftræ ,
ſupra modum immenſum æternęgloriępondus ope-
ratur in nobis. Vides ergò etiam quidquid in præſenti
eſt, leuc eſſe, etiam fi tribulatio fit. Quo modo leue ?
Quia immenſum pondus futuræ glorię leuem facit
VII
Quid complectitur in ſeprimumpræceptum ?
Deut.12.04.be 19.6 1.Reg. A. Prohibet ac damnatidololatriam , obſeruationes ſuperſtitioſas,vſum
28. a Pſalm . 133.b c Leuit.
19. 20.a c Eccli 34.a
etiam artis magicæ vel diuinatoriæ .
2. Aug.lib.ro.de ciuit.Dei.B. Docet etiam atque exigit, vt nullam prorſus * creaturam , quantunuis
cap.1. & epift. 49. ad Dco .
gratias, quzft.3. excellentem , pro Deo habeamus, fed folum vnum verum, æternum , im
menſumque Deum credamus & confiteamur, cique vni ſacrificium & ſin
IA
SIBIL
ESSE IMPOS .
præſentis temporis tribulationem , etiam fi fenfibus
noſtris grauiusvideatur . Deniq & ipſe caufas in con .
ſequétibus exponit,veomne id duci leue debeat, quic
quid paflio preſentis temporis intulerit. Ait enim :
Non reſpicientibus nobis quæ videntur, ſed quçnon
videntur. Que enim videntur, temporalia ſunt: quæ
autem non videntur æterna funt.
6. BASILIV S. in regulis breuioribus, fiue conci
fiùs diſputatis, interrogatione cételima ſeptuageſima
ſexta, agens de inimicorum dilectione: Sine dubio (in- Matth.s
quit) non præcepiſſet hoc qui bonus ac iuftus eft, nisi Deus, quia
etiamfacultatem qua id faceremus, fuiſſet largitus. Aus,impoff
7. AVGVSTINVS in libro de natura & gracia, bilia non iu
capite quadragefimotertio : Non igitur Deus impoffi- bet.
bilia iubet, ſed iubendo admoner & facere quod pol- Nora .
fis, petere
& quod non poſlis.
8. ET capite fexagefimonono: Valdė bona ſunt pre- Quia bonus
cepta , fi legitimèhis vtamur. Eo quippe ipſo quo fir- & iufus eft,
millimè creditur, Deum iuftum & bonum impoffibi- impoſabilia
lianon potuiffe prçcipere, hinc admonemur, & in fa- portur Deus.
cilibus quidagamus, & in difficilibus quid petamus.
Omnia quippe fiunt facilia charitati, cui vni Chriſti Omnia faci
ſarcina leuis eft,aut ea vna eft ſarcina ipſa que leuis eft: lia charitati.
fecüdùm hoc dictum eſt, Et præcepta eius grauianon Matth.Il.
ſunt: vt cui grauia funt, confideret non potuiffe diui- 1.Ioan.s.
nitùs dici , grauia non ſunt, nisi quia poteft elle cordis
affe & us, cui grauia non funt, & pecat quo deftituitur,
& impleat quod iubetur : Et quod dicitur ad Ifrael in
Deuteronomio, fi piè, fi fan &tė, Gi fpiritaliter intelliga. Deut.3o .
tur, hoc idem fignificat, quia vtiquè cùm hoc teſti
monium commemoråſſet Apoftolus,Propè eft ver- Rom.io.
bum in ore tuo, & in corde tuo: quod hic habet, in
manibus tuis : In corde enim ſunt fpiritales manus:
Hoceft,inquit,verbum fidei quod predicamus. Con
uerſus ergò quiſq , ficut ibì precipitur, ad Dominum
Deum fuù ex toto corde fuo, & ex tota anima ſua ,man
datum Dei no habebitgraue. Quomodò eft enim gra
uc,cùm fit dile&tionis mandatum ? Aut enim quifque Noca .
non diligit, & ideò graue eft: aut diligit, & graue effe.
non poteft. .
9. IDEM fermone fexagefimoprimo de tempore :
Sed dicit aliquis: Nulla rationepollum inimicos meos
diligere. In omnibus ſcripturis Deus tibi dicit, quia
pores. Tu econtrariò reſpondes, non poſſe . Contide
ranunc, vtrùm tibi ,an Deo debeat credi.Et ideò quia luftitię & pi
veritas mentiri nö poteft, jam yanas excuſationes fuas etati diuinç
relinquat humana fragilitas: quianec impoſſibileali- repugnat, dia
quid potuit imperare, quijuftuseft: nec damnaturus bilia nobis .
eft hominé pro eo,quod nõ potuit vitare , qui pius eſt. pręcepta eſte
10 . ITEM fermone centefimo nonagefimoprimo
de tempore : Et autem patrum noftrorum fides hæc:
Credimus in Deum Patrem omnipotentem , & c. Exe
cramur etiam blaſphemiam eorum , qui dicüt impof. Blafphemia
fibile aliquidhominià Deo efle pręceptum , & manda- eft exccrabi
ta Deinon à fingulis,ſed åb omnibus in commune pof lis.
ſe ſeruari.
11 . HIERONYMV S in explanationeSymboliad
Damaſum : Execramur etiam eorum blafphemiam , iterùm .
&c. vt Auguftinus.
gularem
 DE CHARITATE ET DECALOGO . 79

gularem ſummumque " cultum , quem Græci norgeiav appellant, exhibea -b Aug.10.deciuit.Dei
1. & 4. Contra Fauftum,libca..
mus. is.cap.9 . & lib.20.cap.21.

C. Hoc fit, vt fuper omnia colamus ,inuocemus, adoremus ſummum il-c lok.4.cRom.1.4 1.10

lud æternumque bonum ,Optimum Maximum Creatorem , Redempto- * b*tci. bu romani

rem , Saluatorem , vnum & immortalem Deum , qui eſt ſuper omniabene--.c Rom.9.b pfal.sy.d
dictus, omnis gratiæ & gloriæ largitorem .

TESTIMONI A.

1.A. DEVTERONOMII duodecimo : Subuer- Latinè interpretatur ſeruitus:ſed ea qua colimusDeū, foli Deo de.
tite omnia loca, in quibus coluerunt omnes gentes, vel quę wpnonux Græcè, Latinè autem Religio dicitur :betur.
quas poffeffuri eftis, deos ſuos ſuper montes excellos ſed ea quę nobis eſt erga Deum, vel quam illi Stoobúa ,
& colles , & ſubter omnc lignum frondofum . Diſlipa- nos verò non yno verbo exprimere,fed Dei cultū po
ce aras earum , & confringite ftatuas, lucos igne com . ſumus appellare : hanc ei tantùm Deo deberi dicimus,
1
burite, & idola comminuite : diſperdite nomina earú qui verus eltDeus, facitis fuos cultores Deos. Qui
de locis illis . cunoigitur ſunt in celeftibus habitationibus immor
2. E T capite quarto: Locutuság eft Dominus ad vos tales & beati, fi nos no amát, nec beatos eſſe nos volút,
de medio ignis. Vocem verborum eius audiftis , & for- ' colendi vti non ſunt. Si autem amant, & beatosvo
mam penitùs non vidiſtis. Cuftodite igitur ſolicitè lunt, profeád indè volunt, vndè & ipfiſunt: an aliun
animas veftras.Non vidiſtis aliquam ſimilitudinem in dèipfi beati ,aliunde nos ?
die qua locutus eft vobis Dominus in Horeb de medio 2 . ET epiftola quadrageſimanona ad Deogratias,
ignis: nè force decepti faciatis vobis ſculptam fimili- queſtione tertia: Necß illinc excuſant impij lua ſacri.
tudinem ,autimaginem maſculi vel feminę, fimilitu- lega facra & fimulacra,q eleganter interpretáturquid
dinem omnium iumentorum quæ ſunt ſuper terrain , quçq fignificent. Omnis quippe illa interpretatio ad
vel auium ſub cælo volantium , atque reptilium quæ creaturam refertur, non ad creatorem , cui vni debe
mouentur in terra,, ſiue piſcium qui ſub terra moran tur ſeruitus religionis illa , quæ vno nomine Latria Latria.
tur in aquis : nè fortè eleuatis oculis ad cælum , videas Græcè appellatur. Nec nos dicimus terram , maria,
ſolem & lunam,& omnia aſtra cęli, & errore deceptus cęlum , ſolem , lunam ,ftellas,& quafdam non in prom
adores ea & colas, quæ creauit Dominus Deustuus in ptu ſitas celeſtes poteftates , eſle demonia : fed cùm
minifterium cunctis gentibus quę lub cælo ſunt. omnis creatura partìm corporalis fit, partim verò in
3. ITEM capite decimooctauo : Quando ingreffus corporalis,quam etiam fpiritalem vocamus, manife
fueris terram , quam Dominus Deus tuus dabit tibi, ſtumeft ,id quod à nobis pie ac religiose fit,à volunta
caue nè imitari velis abominationes illarum gentium . te animiproficiſci,que creatura fpiritalis eſt, & omni
Nec inueniatur in te qui luftret filiú fuum aut filiam , corporali preponéda. Vndè colligitur,corporali crea- Corporali
ducens per ignem : aut quiariolos ſciſcitetur, & obſer- turæ non eſſe ſacrificandum . Reitat fpiritalis, quę vel creaturę non
uet fomnia ato auguria, necfitmaleficus, nec incanta- pia, velimpia cft. Pia ſcilicet in hominibus & angelis ſacrificandú
tor,neæ qui pythones conſulat, nec diuinos, & querat iuftis & Deo rice feruientibus: Impia verò in homini
à mortuis veritatem . Omnia enim hęc abominatur bus & angelis iniquis, quos etiam dæmonesdicimus .
Dominus, & propter iſtruſmodi ſcelera delebit eos in Acper hoc nec ſpiritali, quanuis iuftæ , creacuræ ſacri- Nec ſpiricali.
introitu tuo . Perfectus eris & abſque macula cuni ficandum eft. Quoniam quanto magis pia eft & ſub
Domino Deo tuo . Gentes iftæ quarum poflidebis ter- dita Deo, tanto minùs ſe tali honore dignatur,quem
ram , augures & diuinosaudiunt: tu autem à Domino ſcit non deberi nisì Deo . Quanto ergò pernicioſius eſt
Deo tuo aliter inftitutuses. facrificaredemonijs ?
PRIMIRegum viceſimooctauo : Saul abftulit 3. IDEM libro decimo de ciuitate Dei , capite pri.
magos & ariolos de terra : & interfecic eos,qui pytho- mo:Nunc videndum ac differendum eft ,quantù Deus
nes habebantin ventre . donat, immortales ac beati in cæleftibus fedibus , do
.s . PSALMO centeſimo decimotertio :Simulacra minationibus,principacibus, poteftaribus conftituti,
gentium argentum & aurum, opera manuum homi- quos ifti deos, & ex quibus quoſdam vel bonos demo .
num . Os habent & non loquentur: oculos habent & nes, vel nobiſcú angelos nominant, quomodò creden
non videbunt . Aures habent & non audient: naresha- di fint velle à nobis religionem pietatem'z feruari,hoc
bent & non odorabunt . Manus habent & non palpa. eft, vt apertiùs dicam , vtrùm etiam fibigan tantú Deo
bunt : pedes habent & non ambulabunt: non clama- ſuo ,qui etiam nofter eft, placeateis vt facra faciamus,
bunt in gutture ſuo.Similes illis fiant qui faciunt ea, & & facrificemus, vel aliqua noftra feu nofipfos religio
omnes qui confidunt in eis . nis ritibusconfecrcmus. Hic eft enim diuinitati,vel ti
6. LEVITICI decimonono : Non augurabimini, expreſſiùsdicendúeft,deicari debitus cultus, propter Latino nomi.
nec obferuabitisſomnia . Non declinetis ad magos,nec quem vno verbo fignificandum , quoniam fatis mihi ne deftitui.
abariolis aliquid ſciſcitemini, vt polluamini per eos. idoneum non occurrit Latinū , Gręco, vbìneceſsè eft, mur ad cultú
ego DominusDeusvefter . infinuo , quid velim dicere. Latria quippe roftri, vbi- foliDeode
bitum fignih .
7. ET capite vigefimo: Anima que declinauerit ad cun ſanctarum fcripturarü pofitum elt, interpretati candum .
magos & ariolos , & fornicata fuerit cum eis, ponam funt feruitutem .Sed ea feruitus ,quæ debetur homini Scruitus ,
faciem meam contra eam , & interficiam eam de me . bus,fecüdùm quam prçcipit Apoltolus, ſeruos domi- Ephe...
dio populi fui. Et in fine capitis : Vir fiue nulier , in nis ſuis ſubditos effe debere, alio nomine Gręcè nun . Dulia .
quibus pythonicus vel diuinationis fuerit fpiritus , cupari folet.Latria verò ſecüdùm conſuetudinem qua
morte moriantur :lapidibus obruent eos : ſanguis eo- locuti ſunt,qui nobis diuina eloquia condiderunt,aut
rum fit ſuper illos . femper ,aut tam frequenter vepenè ſemper, ea dicitur
8. ECCLESIASTICI trigefimoquarto :Abim- ' feruitus, quæ pertinet ad colendum Deum . Proin
mundo quid mundabitur ? & à mendace quid verūdi- dè fi tăcuminodò cultusipfe dicatur,non ſoli Deode. Cultus.
cetur?Diuinatio erroris, & auguria médacia, & fomnia beri videtur. Dicimur enim etiam colere homines ,
malefacientium ,vanicas eſt . quos honorifica vel recordatione vel præſencia fre
1. B. AVGVSTINVS libro decimo de ciuitate quentamus. Nec folùm ea ,quibus nos religioſa humi
Lattia cultus Dei , capite primo : Quę dorpúa Græcè nuncupatur, & litate ſubijcimus , ſed quędam etiam quæ ſubiecta ſunt
nobis ,
 80 DE CHARITATE ET DECALOG‘O .
nobis, coli perhibentur. Nam ex hoc verbo agricolæ , ſcienti diligere feipfum , cùm mandatur de proximo
& coloni, & incolęvocantur. Ac per hoc cultum qui- diligendo ticut ſeipſum , quid aliud mandatur, nisi ve
dem non deberi nisì Deo , propria quadá notione ver- ei quantùm poteft,commendet diligendú Deum . Hic
bi huius verifiimum eft.Sed quia & aliarum rerum di- eft Dei cultus, hæc vera religio, hæc recta pietas, hæc Dși cultus,
citur culcus, ideò Latinè vno verbo fignificari cultus tantùm Deo debita feruitus. Quæcunc igitur immor.
Rcligio Deo debitus non poteſt. Nam & ipfa religio, quanuis tatis poteftas quantalibec virtute prædita,fi nos diligit
diſtinctiùs non quemlibet, ſed Dei cultum fignificare ficutſeipfam ,ei vulteſſe ſubditos, vtbeati fimus,cui &
videatur: vndè ifto nomine interpretati ſunt noftrieá, ipfa ſubdita beata eft. Si ergò non colit Deum, miſera
quę Græcè pwoxía dicitur :tamen quia Latina loquen- eft, quia Deo priuatur: fi autem colit Deum ,non vule
di conſuetudine,non folùm imperitorum , verùm etiá fe coli pro Deo .Illi enim potiùs diuinæ fententiæ ſuf
doctiſimorum & cognationibus humanis ato affini. fragatur, & dile & tionis viribus fauet, quia ſcriptú eft:Exod. 23.
tatibus, & quibuſo neceſſitudinibus dicitur exhiben- Sacrificans dijs eradicabitur, nisi Domino ſoli. Nam Sacrificium
da religio : non eo vocabulo vitatur ambiguum , cùm vtalia nunc taceam , quępertinent ad religionis obfe- foliDeoden
de cultu deitatis vertitur queſtio : vt fidéter dicere ya- quium,quo colitur Deus,facrificium certè nullus ho betur.
leamus, religionem non eſſe nisì Dei cultum : quoni- minum eft, quiaudeat dicere deberi, nisìDomino ſo .
am videtur hoc verbum à ſignificanda obſeruantia li.Multa denio de cultu diuino vſurpata ſunt,quę ho.
Pietas . propinquicatis humanę inſolenter auferri.Piecas quo- noribus deferuntur humanis : liue humilitate nimia ,
que propriè Dei cultus intelligi ſolet, quam Græci fiue adulatione peftifera: ità tamen ,ve quibus ca defes
ivorcuar vocant. Hæc tamen & erga parentes officiosè runtur , homines haberentur, qui dicuntur colendi &
haberi dicitur. More autem vulgi hoc nomen etiam venerandi: fi autem eis multum additur, & adorandi.
in operibus miſericordię frequentatur : quod ideò ar- Quis verò ſacrificandum céfuit, nisi ei, quem Deu auc
bitror eueniffe, quia hæc fieri precipuè Deus mandat, fciuit , aut putauit,aut finxit? Quàm porrò antiquus
eam libi vel pro facrificijs, vel præ facrificijsplacere fit in ſacrificando Dei cultus, duo illi fratres Cain &Gen
.4 .
teftatur.Ex qua loquendi conſuetudine fa &tum eft, vt Abelſatis indicant, quorum maioris Deus reprobauit
& Deus ipfe dicatur pius : quem ſanè Græci nullo ſuo facrificium ,minoris aſpexit .
ſermonis vſu iubibiv vocant,quanuis iuotGuia pro miſe- 5. ET Auguftinus libro decimoquinto contra Fau
ricordia illorum etiam vulgus vſurpet. Vndè in qui- ftum Manichęum , capite nono : Adonai, verbum He
bufdam ſcripturarum locis, yt diſtinctio certior ap- brgum eft, & interpretatur Dominus, eo modo quo
pareret, non ivoiriav, quod ex bono cultu ,fed 9 :00-Cuíar, folus Deusdicitur Dominus : ficut latria, quod verbū Lattia.
quod ex Dei cultu compoſitum reſonat,dicere malue. Gręcum eft, & interpretatur feruitus, non quæcung ,
runt. Vtrumlibet autem horum , nos vno verbo enun- fed illa, qua tantummodò Deo ſeruitur.
ciare non poffumus. Quęitaqz natpia Græcè nuncupa- 6 .. ITEM libro vigeſimo contra eundem ,capite vi
tur, & c.vtpaulò antè in hac quæftione. gelimoprimo: Populus Chriftianus memorias mar
ITEŇ capite quarto eiuſdem libri decimi:Huic iyrum religioſa folennitate concelebrat, & ad excitan
Latria . ( vni Deo Deorum )nos ſeruitutem , quæ latria Græcè dam imicationem , & ytmeritis eorum conſocietur,at
dicitur,fiue in quibuſq facramentis, fiuein nobifipfis que orationibus adiuuetur: ità tamen ,vt nulli marcy- Soli Deo có.
debemus.Huius enim templum fimul omnes & fingu- rum ,ſed ipfi Deo martyrú , quanuis in memorias mar- ftituuntur al
li templa fumus, quia & omnium concordiam & lin- tyrum , conftituamus altaria . Quisenim antiftitum in insaria, quanuis
gulos inhabitare dignatur:non in omnibus quàm in locis ſanctorum corporum aſiſtens altari, aliquando martyrum .
lingulis maior, quoniá necmole diftenditur, nec par- dixit : Offerimus tibi Petre, aut Paule, aut Cypria- Latria.
titione minuitur.Cùm ad illum fursùm eft ,eiuselt al- ne ? ſed quod offertur, offertur Deo, quimartyres co- San &tis non
offeruntur
tare cor noftrum : eius vnigenito cum facerdote pla- ronauit,apud apud memorias eorum quoscoronauit : ſacrificia . i
camur : ei cruentas victimas cædimus, quando vſo ad vt ex ipſorum locorum admonitione maior affectus 1
fanguinem pro eius veritate certamus: & fuauiflimū exurgat, ad acuendam charitatem & in illosquos
adolemus incenſum , cùm in eius confpe &tu pio fan- imitari poffumus, & in illum quo adiuuante poffu
co amore flagramus: ei dona eius in nobis ,nósque mus. Colimus ergò martyres eo cultu dilectionis & Martyres &
Dies fefti cur ipfos vouemus, & reddimus:ei beneficiorum eiuslo- ſocietatis, quo & in hac vita colunțur fancti homines Sanctiquo.
lênitatibus feftis & diebus ftatutis dicamus ſacramus Dei, quorūcor ad talem pro Euangelica veritate par- tur.modo colas
memoriam , nè volumine temporum ingrata ſubre- fionem paratum eſſe ſentimus. At illo cultu, quę Græ
pat obliuio : ei ſacrificamus hoftia humilitatis & lau- cé latria dicitur, Latine yno verbo dici nó poteft, cùm
disin ara cordis igne feruidæ charitatis. Ad hunc vi- fitquçdam propriè diuinitati debita feruitus, nec co - Lattia,diui
dendum ficut videri poterit, cio cohærendū ab omni limus, nec colendum docemus,nisì ynū Deum. Cùm nitati debisa
peccatorum & cupiditatū malarum labe mundamur, autem ad hunc cultum pertineat oblatio facrificij,vn
& eius nomine confecramur. Ipſe enim fons noftræ dè idololatria dicitur eorum , qui hoc etiam idolis ex
beatitudinis,ipfe omnisappetitionis eft finis.Hunceli- hibent:nullo modo tale aliquid offerimus, aut offe Nulli crcatin
gentes, vel potiùs religentes, amiſeramus enim negli- rendum præcipimus, vel cuiquam martyri, vel cui- raſacrifica
gentes: hunc ergò religentes , vndè& religio dicta per- quam ſan &tæ animæ, vel cuiquam angelo : & quiſquis tur.
hibetur, ad eum dilectione tendimus, vtperueniendo in hunc errorem delabitur, corripitur per fanam do
quieſcamus: ideò beati, quia illo fine perfecti.Bonnm & rinam , fiue vt corrigatur, liue vtcaueatur. Ipfi enim
enim noftrum , de cuius fine inter Philoſophos magna fan & i velhomines vel angeli exhiberi fibi nolūt, quod
contétio eſt, nullum eft aliud, quàm illi coherere, cui- vni Deo deberi nôrút. Apparuit hoc in Paulo & Bar Act.14.
us vnius anima intelle & ualis incorporeo,fi dici po- naba , cùm commoti miraculis ,quæ per eos facta ſunt,
teft,amplexu , veris impletur fæcundatúrque virtuti- Lycaonij tanquàm dijs immolare voluerunt : conſcis
bus . Hoc enim bonum diligere in toto corde, in tota fis,enim veſtimentis ſuis,confitentes & perſuadentes fe
anima, & in tota virtute præcipimur. Ad hoc bonum deos non eſſe, iſta fibi fieri vetuerunt . Apparuit & inApo.19 . & 22.
debemus & à quibus diligimur, duci : & quos diligi- angelis, ſicut in Apocalypfi angelum fe adorareprohi
Matth.22, mus, ducere. Sic complétur duo illa præcepta, in qui. bentem . ac dicentem adoratori ſuo , Conſeruus cuus
bus tota lex pendet & prophetæ : Diliges Dominum ſum & fratrū tuorum . Ilta fibi planè ſuperbi ſpiritus Dçmones ex
Deum tuum in toto corde tuo , & in tota anima tua, & exigunt, diabolus & angeli eius, ficutper omnia tem petunt ſacri
in tota mente tua : & diliges proximum tuum táquam pla & facra gentilium , Et poft pauca : Longè minoris fcia.
teipſum . Vt enim homo feſe diligere nôffet, conftitu . peccati eft ebrium * derideri à martyribus, quàm vel re * aliâs, redi
tus eft ei finis, quò referret omnia, quæ ageret ytbea . ieiunum ſacrificare martyribus. Sacrificaremartyri .
tus eſſet. Non enim quiſe diligit,aliud effe vult quàm busdixi, non dixi ſacrificare Deo in memorijs marry
beatus. Hic autem finis eft,adhærere Deo . Iam igitur rum : quod frequentiſfimè facimus illo duntaxat ritu ,
quo
 DE SANCTOR VM
Deo in me- quo fibi ſacrificare noui teftaméti manifeſtatione pre
tyrum facrifi. cepit: quod pertinet ad illum cultum , qui latria di
catur, citur , & vni Deo debetur.
1. C. IOANNIS quarto : Venithora & nunc eft,
quando veriadoratores adorabunt Patrem in ſpiritu
& veritate.Nam & Pater tales querit, qui adoréceum .
Spiritus eft Deus : & eos quiadorant eum ,in ſpiritu &
veritate oportet adorare.
2. A D Romanos decimo : Dicit enim fcriptura,
Omnis qui credit in illū,non confundetur. Non enim
eft diſtinctio Iudei & Gręci:nam idé Dominus omniū,
diues in omnes qui inuocant illum. Omnis enim qui-
cung inuocauerit nomen Domini,faluus erit.
3 . PRIMAE Ioannis quarto : Omnis qui diligit,
ex Deo natus eft, & cognoſcit Deu. Quino diligit,non
nouit Deum :quoniá Deuscharitas eft.In hoc apparuit
charitas Dei in nobis, quoniam filium ſuum vnigeni.
tum mifit Deus in mundum , vt viuamus per eum . In
hoc eſt charitas: non quaſi nos dilexerimus Deum ,fed
quoniam ipſe prior dilexit nos, & mifit filiú fuum pro .
pitiationem pro peccatis noftris.In hoc cognoſcimus,
quoniam in eo manemus, & ipſe in nobis ,quoniam de
ſpiritu ſuo dedit nobis.Ec nosvidimus& teftificamur,
quoniam Pater miſit filium ſuum Saluatorem mūdi .
4. . MATTHAEI quarto : Tuncdicit ei leſus:Vade
Satana : ſcripcum eft enim , Dominū Deum tuum ado
rabis, & illi foli feruies.
5. LVCAE quarto : Reſpondens Ieſus, dixit illi :
Scriptum eft, Dominum Deum tuum adorabis, & illi
foli ſeruies.
VENERATIONE
., 81
6. ESAIAE quadragefimotertio : Etnunchæc di
cit Dominus creans te lacob, & formans te Iſrael: Noli
timere, quia redémi te, & vocaui te nomine tuo : Meus
estu . Cùm tranfieris per aquas, tecum ero , & Aumina
non operient te : cùm ambulaueris in igne, non com
buréris, & flammanon ardebit in te. Quia ego Domi
nus Deus tuus ſanctus Iſrael Saluator tuus.Ante me no
eft formatus Deus, & poft me non erit. Ego ſum , ego
ſum Dominus, & nó eft abfq me Saluator.Ego annun
ciaui, & faluaui. Et ab initio ego ipſe, & non eft qui
de manu mea eruat : operabor, & quis auercet illud ?
7. PRIORIS ad Timotheum Texto : Pręcipio tibi
coram Deo qui viuificat omnia,& Chrifto Ieſu, quite.
ftimonium reddidit ſub Pontio Pilato bonam confef
fionem : vt ferues mandatum finemacula,irreprehen
fibile vſque in aduentum Domini noftri Ieſu Chriſti :
quem ſuis temporibus oftendee beatus & folus poa
tens, Rex regum, & Dominus dominantium, qui1o
lus habet immortalitatem , & lucem inhabitat inac
ceſibilem , quem nullus hominum vidit, ſed nec vi
dere poteft, cui honor & imperium ſempiternum ,
Amen.
8. AD Romanos nono: Ex quibus eft Chriſtus ſe.
cundùm carnem , qui eſt ſuper omnia Deus benedictus
in ſecula.Amen .
9. PSALMO octogefimotertio : Quia miſericor .
diam & veritatem diligit Deus : gratiam & gloriá da
bit Dominus. Non priuabit bonis eos qui ambulant
in innocencia: Domine vircutū, beatushomoquiſpe
rat in te .

VIII

Quomodòpræter Deum San &tos colimus & inuocamus ?

A. De fan & is, hoc eſt, fan &tificatis & in Chriſto renatis omnibus hoclo
co non agimus, ſicut · Paulus hoc nomen ad Chriſtianos omnes crebrò i Rom.la 2.Cor.1.aThi
Phi.

b Apoc.7.cd
refert:ſed cos intelligimus, qui vera ſuæ fan & itatis in cælo præmia ſunt ..mpo
c Heb.11. f
conſecuti. De quibus idem Paulus teſtatur, quòd per fidem vicerunt• regna ,

operatiſunt iuſtitiam ,& adeptirepromißiones.

B. Achiverè quidem ſan & i& immaculati, ſinemacula & ruga,hæcpræ- Ephef.supporters aped
1. Cor, 6. d
ftantiora Eccleſiæ membra, & ele &ta prorsùs organa diuini fpiritûs
, in quæ

peccatum ac malum iam nullum cadere poteſt. Qui ſanđi partìm ex Ange
lica,partim exhumana natura conſtãt ,creaturæ quidem illæ omnium nobi
liſſimæ ac beatiſſimæ, quibus datum eſt,vt ſummis & æternis in cælo bonis debilip:1.002.Cor.s.ab
e Greg.lib . 2.moral.cap .
affluant
, & cum Chriſto Domino ſemper coniunâiſlimèviuant. 13. & lib . dial.ca.33. Aug.
C. Igitur & illius gratia, quæ apud nos in terris geruntur, poſſuntºintelli- decura pro mort.cap.us.de
gere : & quoniam eximia in fratres etiam abſentes charitate flagrant, ſalutis 3.4.Reg.s.go.b 1.Cor.14.0
noftræ cura ftanguntur ,nobis perpetuò fauent & optant quæque
falutaria, Heb.1.d
Tob. 11.0 Luc.
tantoque ſtudioliùs cauſam noſtram agunt, quô funt minùs de ſeipſis ſoli- I. Coro de modelo
citi,quoque maiorem ſinceræ & charitatis ac virtutis omnis, quæ beatis con- invigin,pel dePaul.de
& ſer.2 .in feft. eorundem .
gruit,perfe & ionem continenter exercent. Icem fec.2.de S.Victore .

V. Eft igitur curhæc cæli lumina & Eccleſiæ firmamenta, ſimul & n Damaſce. lib. 4. orthod. fid.
ornamenta poft Deum maxima“ veneremur: eft cur ſan & os hos præ Badir.in 40.mart.& in Maman
cæteris mortalibus quantumlibèt excellentibus magni faciamus , præ- Kalium Chrydain .de cate:

dicemus, imitemur, & amemus plurimùm : eft cur eoſdem tanta taliųj durimise ide refui:& mcami
:
dignitaté iam auctos, magnis afficiamus honoribu s, pro noftra qui- Ephic eshte benud.Mae Hierom

epiph.bau.epi
dem exiguitate: eſt deniquècur eos ipſos pro Chriſtiana pietate com- ra i
pro mort.ca.4.t& lieu.cốt.Do
nat.c.i. Berna.ſer.66.in Cantic .
pellemus fiue inuocemus, non ſanè vt per fe largiantur, ſed vt apud Theod.li.s.gręcar.aff . & in Philo .

Deum omnis boni largitorem nobiſcum precentur,fintque velimme thico Prudenius.in videtiftephan
no.7.Syn.actiö.6.Vide etiá ſuprà
rentibus fauentes & efficaces interceffores, in Salut.Angelica .Gen.48.c.iob
s.a Gen. 32. f Ofex 12. a Zach .
L E. Cuiuf- 1.c Hiere.is. a
 DE SANCTOR V M
E. Cuiuſmodi cultus & inuocatio, ſi rectè fiat, nimirùm vt fummus
.
lib.2.contra Fault.c.21. Item li.ille * cultus & honos ſummo Deo debitus, quem harpear diximus, in
b Rom.s.g Heb.19.c Epheſ..c tegrè conftet, nihil fanè habetincommodi, neque cum ſcriptura pu
Coicf.4.a 1. Theſſ.; . d 2. Theff.
3.a Luc.7.a lob 42.bc gnat, ſed firmis Eccleſiæ teſtimonijs comprobatur, multumque affert
vtilitatis.

F. Quòd autem hunc in modum fan & os colimus, & cum Eccleſia

c Trident. Concil. feffione as. inuocamus, adeò Chriſti Saluatoris & Domini noftri gloriam non

obſcurat, vt etiã magis illuftret,amplificet, augeatque. Hîc enim Chri

Iti Redemptoris virtus eximia ſplendeſcit ac gloria,quòd is non qui

d Pfalm .67.8 loann. 14.b
dem in ſe tantùm , fed in fanatis a etiam ſuis eſtapparetque potens,glo
e loan.12.d Matt. 19.d Luc. 19.0
rioſus, mirabilis: quòd eoſdem ' honorat ipſe , nimisque ' honorari
Apoc. 2. & 3. d
f Pfalm . 138.d.
g Chryſoft.hom.2. in Pfalm . so . vult in cælo & in terra : quòd per eos itidem, & propter eos multa lar
& hom.27.in Matth.& .in Gegitur,& parcit fæpèimmerentibus.Nec enim obſcurú eſt, quòd " Abra
h Gene.26.2 Exod.32.0 3.Reg.ham , Iſaac, Iacob,Dauid , Hieremias, quanquam defun &ti,viuis tamen
11.b.f 15.2 Efa . 37.5 4.Reg.19 g
& 20. a 2.Machab.is.bc profuiſſe legantur.
| Amb.de viduis:& incap:1 Luc. L.co G. Vndè Patres cùm de Sanâis loquuntur, 'ſuffragatores eos &

de anniuerfas PontificPauliausad.cz interceſſores patronosque noftros frequenter appellant. Nec im.

Taurinenf.mateyri,
. in Bafil.in
. dodamot.meritò fanè, quòd SanĒorum fida fuffragia, cùm humiliter & piè
par.cuang.lib.13.cap. 7 .
in CHRISTI nomine implorantur, experientia tefte,multis opi
tulentur.

* Hiero contra invigilant.& in epift:9:H.

ad . Quare iam pridem damnati ſunt " Vigilantiani,qui San &tos &
odusNicen. & Gangrens.
horum 'Reliquias facras ſuis fraudant honoribus, quos illis Eccle
cap.3. Damafc.lib.4.cap.16 . Badil.in ſia tribuit Orthodoxa.

sein in Babylam .& inferm decatenis I. Nec audiendi etiam calumniatores, qui fingunt diuinum ho
Sledu.Trident.Sen .Probs. norem in homines " hac ratione transferri, Sanăos pro Dijs adora
Luc.s f Matth.14.d
m Gen.19.a 23.a 33.a b 42.b loſucs.dri, creaturas creatori à Catholicis exæquari. Nam longè fecùs rem
3.Reg.2-8 25.d 4.Reg.1.6 1.Para.29-€ habere ,cùm alia multa conuincunt, tum vetus & folennis illa teſta

tur fupplicatio , quam Litaniam vocant. Vbì Deus diuinæque per

doestoy depende de medicalandi.Vi- fonæ primùm ,ac multò quidem fublimiùs quàm “ San & i& Sani
&orum ordines omnes coluntur & inuocantur.

K. Hinc & illæ de San &is inſtitutæ feriæ , quas Auguftinus aduer
• Lib.20.cont.Fau lt.cop.21. In Pfalm
88.conci.3.& ſerm.47.de Sanctis. Ber. .sùs Fauftum Manichæum ſcribensºità defendit:Populus Chriſtia
' nar.in vigil.Pet. & Pau . Ilido. lib.. de
offi.eccl.cap 34.& 35 . nus,inquit,memorias Martyrum religioſa ſolennitate cócelebrat,
& ad excitādam imitationem , & vt meritis eorum conſocietur ,atq;
orationibus adiuuetur.

TESTIMONIA .

Sancti dicun . 1.A. AD Romanos primo : Omnibus qui ſunt Romæ
zur Chriftia.dilectis Dei, vocatis fan &tis.
ni. POSTERIORIS ad Corinthiosprimo: Pau.
lus Apoftolus leſu Chrifti per voluntatem Dei , & Ti-
motheus frater : Ecclefiæ Dei que eft Corinthi, cum
omnibus fanctis,qui funt in vniuerſa Achaia.
3. AD Philippenſes quarto : Salutate omnem fan
ctum in CHRISTO İES V. Salutant vos omnes
fanai ..
AD Coloſſenſes primo : Paulus Apoftolus Ieſu
Chrifti per voluntatem Dei , & Timotheus frater : eis
qui ſuntColoſlis, ſanctis & fidelibus fratrib , in Chri-
Ito leſu . Audientes fidem veftram in Chrifto Iefu , &
dilectionem quam habetis in ſanctos omnes.
5. AD Philemonem : Gaudium magnum habui &
conſolationem in charitate tua, quia vifcera fanctorü
Santi in cæ, requieuerunt per te frater,
lo regnant. 6. APOCALYPSIS ſeptimo:Poft hæcvidi tur-
bam magnam , quam dinumerare nemo poterat, ex
omnibus gentibus & tribubus, & populis, & linguis,
ftantes ante thronum & in conſpectu Agni, amicifto
lis albis, & palmæ in manibus eorum , & clamabás vo
ce magna , dicentes : Salus Deo noftro qui ſedet ſuper
thronum , & Agno . Et omnes angeliftabant in circui
tu throni & ſeniorum & quatuor animalium : & ceci .
derunt in conſpectu chroni in facies fuas, & adoraue.
runt Deum , dicentes: Amen . Benedictio , & claritas,
& fapientia , & gratiarum actio , honor & virtas, &
fortitudo Deo noftro in fecula ſeculorum . Amen. Er
refpondit vnus de ſenioribus, & dixit mihi : Hi qui
amici funt ftolis albis , qui funt & vnde venerunt . Et
dixi illi : Domine mi,tu ſeis. Et dixit mihi : Hi ſunt
qui venerunt de tribulatione magna , & lauerunt fto .
las ſuas, & dealbauerūceas in ſanguine Agni : ideò funt
ante thronum Dei, & feruiüt ei dieac nocte in templo
eius: & qui ſederin throno, habitabit ſuper illos.Non
efurient,
 VENERATIONE. 83
efurient, neque fitient ampliùs, nec cadet fuper illos - te trigeſimo ſecundo: Poftquàm de corporibus tranſ- Pátres noni
teftamét i no
ſol, neque vllus æftus, quoniam Agnus qui in medio euntpredicatores Eccleſię,nequaquàm per morarum differuntur à
throni eft, reger illos ; & deducet eos ad vitę fontes ſpatia ,ficut antiqui Patres,à cæleſtis patrię perceptio- patria cælefti
aquarum , & abfterget Deus omnélachrymam ab ocu. ne differütur. Mox quippe vt à carnis colligatione ex- poft inorte.
lis eorum . eunt,in celeſti ſede quiefcunt,Paulo atteſtate , qui aic :
7. AD Hebræos vndecimo : Sancti per fidem vice- Scimus quoniam fi terreftris domus noftra huius ha- 2.Cor.s.
runt regna, operati ſunt iuftitiam , adepti ſunt repro. biçacionis diffoluatur,quòd şdificationem ex Deo ha
miſliones, bemus, domum non manufactam , æternam in cælis.
1.B. AD Epheſios quinto :Vtexhiberet ipfe fibiglo- Priùsautéquàm redemptor nofter morte ſua huma
riofam Ecclefiam , non habétem maculam aut rugam , ni generis pænam folueret, eos etiam qui cæleftis pa
aut aliquid huiuſmodi,fed vtfit fan &ta & immaculata. trię vias ſectati ſúnt,poftegreffum carnis,inferni clau.
2. APOCALYPSIS quinto : Quatuor animalia ftra tenuerunt: non vt pæna quali peccatores ple &te
& vigintiquatuor ſeniores ceciderunt coram Agno, ret, ſed vt eos in locis remotioribusquieſcentes, quia
habentes fingulicitharas, & phialas aureas plenas odo- necdùm intercefiiomediatoris aduencrat, ab ingreffu
ramentorum , quæ ſuntorationes Sanctorum : & can- regni,reatus prime culpæ prohiberet.Vndè iuxta eiuf.
tabant canticum nouum , dicentes: Dignus es Domine dem redemptoris noftri teftimonium , diues qui apud
accipere librum , & aperire fignacula eius : quoniam inferos torquetur, in finu Abrahæ requieſcere Lazarū Luc.16.
occilus es , & redemifti nos Deo in ſanguine tuo , ex contemplatur. Quiprofectò fi adhuc in imisnõ effent,
omni tribú & lingua, & populo & natióe, & feciftinos hosille in tormentis pofitus non videret.Vndè & idem
Deo noftro regnum & facerdotes, & regnabimus ſuper redemptor nofter pro noftręculpæ debito occumbés,
terram.Et vidi, & audiui vocem angelorum multorú inferna penetrat, viſuos qui ei inhęferant, ad cæleftiá
in circuitu throni & animalium & ſeniorum , & erat reducat. Sed quònunc homo redemptus aſcendit, il
numerus eorum millia millium , dicentium voce ma- lucprofectò fi peccare noluiſſet, etiam fine redempti
gna : Dignus eft Agnus quiocciſus eft, accipere virtu- one pertingeret.
tem , & diuinitatem , & fapientiam , & fortitudinem , & 1. C. IDEM libro duodecimo Moralium , capite
honorem , & gloriam , & benedi&tionem . decimotertio : Sicut hi qui adhuc viuentes funt,mor
3. IBIDEM capite ſeptimo, vt paulò antèhac eadé tuorum animæ quo loco habeãtur, ignorant : itàmor
quæftione citatum . tui vitam in carne viuentium ,poft eos qualiter diſpo
ET capite vigefimoprimo: Et ego Ioannes vidiniatur, neſciunt: quia & vita fpiritûs, longè eft à vita
ſanctam ciuitatem Hierufalem nouam , deſcendentem carnis: & ficut corporea ato incorporea diuerſa lunt
de celo, à Deo paratam ,ficut ſponſam ornatā viro ſuo genere, ità etiam diftincta cognitione. Quod tamen de Animaſan :
Et audiui vocem magnam de throno, dicentem : Eccè animabus ſanctis ſentiendum non eft : quia quæ intùs in Deo vidět,
tabernaculum Dei cum hominibus, & habitabit cum omnipotentis Dei claritatem vident, nullo modo cre- quæ ſcilicet
eis . Et ipfi populus eius erunt, & ipfe Deus cum eis erit dendum eft, quia forìs titaliquid quod ignorent. Sed ad eorü glo ,
eorum Deus : & abfterget Deus omnem lachryma ab carnales qui& quia amorem precipuumfilijs impen- ſalutem com
oculis eorum : & mors vltrà non erit ,neo luctus,nec dunt, hoceosB.Iob neſcire poftmodùm afferit, quod ducunt,
clamor, neque dolor erit vltrà, quæ pruna abiêrunt. hic vehementer amauerút: vt fiue nobiles fiue ignobi- Iob 14.
Acin fine: Ec ciuitas non eget ſole nequeluna, vt luce . les fintfilij, neſciant,quorü cos ſemper cura fatigabat,
ant in ea , nam claritas Dei illuminabit eam , & lucerna 2. ET libro quarto Dialogorum , capite trigetimo
cius eſt Agnus. Et ambulabunt gentes in lumine eius : tertio: Quia in illaæterna hæredita teomnes commu- In Dei claris
& reges terræ afferét gloriam ſuam & honorem in illa . ni claritate Deụm confpiciunt, quid eft quod ibi neſci- tate ornnia
Etportę eius non claudentur per diem , nox enim non ant, vbiſcientem omnia ſciunt ?
erit illic. Et afferent gloriam & honorem gentium in 3. AVGVSTINVS in libro de curà pro mortuis.
illam . Non intrabit in eam aliquod coinquinarum ,aut ger enda,capite decimoquinto : Proindè fatendum eft,
abominationem faciens & mendacium , nisi qui ſcri- neſcire quidem mortuos quid hîc agatur, ſed dum hic
pti funt in libro vitæ Agni. agicur : pofteà verò audire ab eis, qui hinc ad eos mo- Quotmodis
ET capite vigefimofecundo :Et omnemaledictú riendo pergunt.Non quidem omnia, ſed quæfinuntur motrai por
non erit ampliùs, & ſedes Dei & Agni in illa erunt, & indicare, qui ſinuntur etiam ifta meminiffe: & quæ il. hicgerútur,
ſerui eius feruient illi . Et videbunt faciem eius, & no- los, quibus hæc indicant,oportet audire.Poflunt& ab cognoſcerc:
men eius in frontibus eorum . Et nox vltrà non erit : & angelis,qui rebus quæ aguntur hic ,pręſtò funt,audire
non egebunt luminelucerne,neqz lumine folis ,quoniã aliquid mortui,quod vnumquenq illorü audire de
Dominus Deus illuminat illos, & regnabunt in fecula bere iudicat,cui cuncta ſubiecta ſunt. Nisi enim eſſent
feculorum . angeli, qui pofTent intereſſe & viuorú & mortuorum
6. A D Epheſios quarto : Nolite contriftare ſpiritû locis, non dixiſſet DominusIeſus, Contigit auté mo Luc.16 .
ſanctum Dei: in quo fignati eftis in die redemptionis. ri inopem illum , & ferri ab angelis in finum Abrahæ .
7 : PRIORIS ad Corinthios ſexto: An neſcitis quo- Nuncergò hîc,nunc ibèeffe potuerunt, qui hinc illuc
niam membra veftra templum ſunt ſpiritlis ſancti qui quem Deus voluit abftulerunt.PofTunt etiam fpiritus
in vobis eft , quem habetis à Deo , & non eftis veftri ? mortuorum aliqua quę hîc aguntur, que neceffarium
AD Philippéſesprimo: Mihi viuere Chriftus eft, eft eosnôffe, & que neceſſarium non eft eos non nolle,
& mori lucrum . Quod fi viuere in carne,hicmihi fru- non ſolùm preterita vel præſentia, verumetiam futu . Spiritu Dei
&tus operis eft, & quid eligam ignoro. Coar &tor autem raſpiritu Deireuelante cognofcere : ficut non omnes souciane.
è duobus : deſiderium habés diſſolui & eſſe cum Chri- homines , ſed Prophetæ dum hîc viuerent, cognoſce
Ato,multo magis melius : permanere autem in carne, bant nec ipfi omnia, ſed quç illis effe reuelanda Dei
neceſſarium propter vos. prouidentia iudicârat. Mitti quos ad viuos aliquos 2.Cor.12.
9. POSTERIORIS ad Corinthios quinto : Sci ex mortuis, ficut econtrario Paulusex viuis in Paradi.
mus quoniam fi terreftris domus noftra huiushabita- fum raptus eft,diuina fcriptura teftatur. Nam Samuel 1. Reg.18:
tionis diffoluatur, quòd ædificationem ex Deo habe- propheta defun & us viuo Sauli etiam regi futura
mus,domum non manufađá æternam in celis & c.Au- prædixit, quanuis nonnulli non ipſum fuiſſe qui po
dentes igitur ſemiper, & fcientes quoniam dum ſumus tuiſſer magicis artibus euocari , ſed aliquem fpiritum
in corpore,peregrinamur à Domino. ( per fidem enim tammalisoperibuscongruentem , illius exiftiment ſia
ambulamus, & nõ per ſpeciem ) audemus autem , & bo- militudinem figuråſfe:cùm liber Ecclefiafticus, quem
nam voluntatem habemusmagìs peregrinari à corpo . leſus Sirach ſcripſiſſe traditur, & propter eloquijnon
rc, & preſentes eſſe ad Dominum . nullam fimilitudinem Salomonis pronunciatur, con
19 . GREGOR Ecclig.
IVS libro quarto Moralium ,capi- tineat in laudepatrum ,quòd Samuel eciam mortuus
2 pro .
 2

84 4 DE SANCTOR V M Ň
prophetauerit. Sed fi huic libro ex Hebræorum , quia quo pofuifti cortuum ad intelligendum , vt te afflige Cura & auxi
lium .
in eononeft, canone contradicitur, quid de Moyſe di- res in cófpectu Dei tui, exaudita funt verba tua, & ego
Deut. 34 . &uri ſumus, qui certè & in Deuteronomio mortuus, véni propter ſermones tuos. Princeps auté regniPere
Matth.17 . & in Euangelio cum Helia, qui mortuus non eft, legi- farum reftitit mihi vigiati & vno diebus: & ecceMi
4. Reg.2, turapparuiffe viuentibus? chael vnus de principibus primis venit in adiutorium
4. ET capite decimoſexto: Alij funt humanarumli. meum ,& ego remanfi ibì iuxta regem Perfarum . Véni
mites rerum ,alia diuinarum figna virtutum : alia funt autem ,vt docerem te quæ ventura funt populo tuo in
Quanuis ss . quę naturaliter, alia quę mirabiliter fiunt. Quanuis& nouiſimis diebus, quoniã adhuc vifio in dies& c.Nun
Ai viuorum naturæ Deus adâ velit , & miraculis natura non defit. quid fcis quare venerim ad te ? & nūcreuertar,vt pre
rebus inter :.Non igitur ideò putandum eſt, viuorum rebus quof- lier aduersùm principem Perſaru. Cùm ergò egrede.
tamen mor libet intereſſe poſte defunctos, quoniam quibuſdá fa- rer , apparuit princeps Gręcorú veniens. Veruntamen
tui intereſe nandis vel adiuuandis Martyres adſunt: ſed ideò po- annunciabo tibi quod expreffum eft in fcriptura veri
poffunt. tiùs intelligendú eft, quòd per Diuinam potentia mar tatis : & nemo eft adiutor meus in omnibus his, nisi
tyres viuorú rebus interſunt, quoniã defunéti per na- Michael princeps vefter.
turam propriam , viuorûrebus intereffe non poſſunt. 10 . MATTHAEI decimooctauo : Videte né con
Auguftini di Quanquàm iſta quęſtio vires intelligentiæ meæ vin temnatis ynum ex his puſillis :dico enim vobis, quia
modo quo in cat, quemadmodùm opitulécur martyresijs quosper angelicorum in celis ſemper vident faciem patris mei
diuerſis locis cos certum eſt adiuuari: vtrùm ipfi per ſeipſos adlint qui in cælis eſt.
adſunt. vno tempore tam diuerſis locis , & táta inter fe longin 11 . AD Hebrços capiteprimo:Nónneomnes( ange.
quitate diſcretis,fiue vbì ſunt eorūmemorię ,fiuepræ- li) ſunt adminiſtratorij ſpiricus, in minifterium milli
ter ſuas memorias vbicunq adeſſe ſentiuntur : anipfis propter eos quihereditatem capient ſalutis ?
in loco fuis meritis congruo ab omni mortalium con 12 . TOBIAE duodecimo : Quando orabas cum la
uerfatione remotis , & tamégeneraliter orantibus pro chrymis & ſepeliebasmortuos, & derelinquebas pran
Oratio
mortuispro indigéria ſupplicantiū,ficut nos oramus pro mortuis, dium tuum , & mortuos abſcondebas per diem in do
.
quibus vtiq non præſentamur, nec vbì lint vel quid mo tua, & nocte fepeliebaseos, ego obtuli orationem
agant ſcimus,Deusomnipotensqui eft vbiq preſens, tuam Domino . Erquia acceptus eras Deo , neceſsè fuit
nec concretusnobis, nec remotus à nobis, exaudiens ve tentatio probaret te. Ecnunc mifit me Dominus vo
martyrú preces, per angelicaminiſteria vſquequaqué curarem te ,& Saram vxorem filij tui à demonio libe
diffuſa , prębeathominibus ifta ſolaria, quibus in huis rarem . Ego enim ſum Raphael angelus vnus ex fepté,
us virę miſeria iudicat eſſe præbenda : & ſuorum me qui aftamusante Dominum .
rita martyrum vbì vult,quando vult,quomodò vult, 13. LVCAE decimoquinto : Dico vobis quòd ità
maxime per eorum memorias, quoniam hoc nouit gaudium erit in cælo ſuper vno peccatore pænitentia
expedire nobis ad edificandam fidem Chriſti pro cui, agente , quàm fuper nonagintanouem iuftis, qui nõin.
us illi confeſſione ſunt paſti, mirabili atque ineffabili digent pænitentia.
poteftate ac bonitate commendet. 14. ACTORVM quinto : Angelusautem Domini
5. ORIGENE S libro octauo cótra Celſum : Vnus per noctem aperiens ianuas carceris, & educenseos, di
eft nobis placandus Deus vniuerſorú Dominus ,vnius xit : Ire, & ftantes loquimini in templo plebi omnia
fauor ambiendus per pietaté virtutesa cęteras.Sivulc verba vitæ huius.
pręter hunc placari etiã alios, cogitet quòdficut moto 15. ET capite duodecimo: Etecce angelusDomini
corpore vmbra quoque ipfius mouetur, ità cùm ali- adftitit, & lumen refulſit in habitaculo : percuſſog la
quis Deum habet propitium , ſequitur ye amicos ha tere Petri &c.

Angeli & fan . beat omnes eius angelos,animas & fpiritus. Sentiune
ctorü animæ enim qui fint digni Fauore cæleſtis numinis,quibus nó
noftra novit, folùm ipfi benè volunt, verumetiam dant operam , vt
& nobifcum Deum ei feruire volentibus,concilient, & vnà nobiſcũ
precantur. precantur : vtquotquot eum colimus, audeamus di-
cere,hominibus bonę voluntatis precantibus vltrò ſe .
adiungere innumera ſanctorum angelorum millia, &
intercedere pro mortali noftro genere, & ( ve ità lo-
quar) laborare nobiſcum in hoc certamine.
6.
QVARTI Regū quinto capite :Etdixit Eliſeus:
Cognitio Vndè venis Giezi ? Qui refpondit,Non iuit feruus tuus
ſanctorun .
quoquàm . Acille ait, Nónne cor meú in preſenti erar,
quádo reuerſuseft homo de curru fuo in oceursū tui ?
7 . ET capite fexto : Rex autem Syriæ pugnabatcon-
tra Iſrael, conſiliumi inijt cum ſeruis ſuis , dicens : In
loco illo & illo ponamus inſidias. Miſit itaque vir Dei
ad regem Iſraël,dicens:Caue ne tranſeas in locum illũ :
quia ibì Syri in infidijs ſunt. Milit itaque rex Ifrael ad
locum quem dixerat ei vir Dei , & prçoccupauit eum,
& obſeruauit feibì non ſemel neque bis.Conturbatūros
eft cor regiş Syriæ pro hac re , & conuocatis ſeruis ſuis,
ait : Quare non indicatis mihi, quis proditor meifič
apud regem Ifrael? Dixité vnus feruorum eius : Ne-
quaquàm Domine mirex, led Eliſeus propheta qui eft
in Ifraël, indicat regi Iſrael omnia verba quecunque
locutus fueris in conclauituo .
8. PRIORIS ad Corinthiosdecimoquarto :Sioés
prophetét , intret aut quis infidelisvel idiota: conuin-
citur ab omnibus, dijudicatur ab omnibus: occulta
cordis eius manifefta fiun:: & ità cadés in faciem , ado-
rabit Deum ,pronunciansquòd verè Deus in vobisſit.
9. DANIELIS decimo: Etait ad me (vir lineis ve-
ftitus & c .) Noli metuere Daniel, quia ex die primo,
16. APOCALYPSIS quinto ,vt fuprà hac eadem
queſtione, B.teſtimonio ſecundo .
17. ET capite octauo: Et alius angelus venit, & ftea
tit ante altare, habens thuribulū aureum : & data ſunt
illi incenſa multa, vtdaret de orationibus fanctorum
omnium ſuperaltare aureum : quod eft ante thronum
Dei. Et aſcendit fumus incenforūde orationibus ſan
ctorum demanu angeli coram Deo .
18 . CYPRIANVS in ſermonedemortalitate:Pa.
triam noftrā paradiſum cõputamus, parentes patriar
chas habere iá cæpimus:quid nó properamus & cur
rimus,vtpatriam noftram videre, veparentes ſalutare
poſfimus Magnus illic nos charorum numerus expe
tat,parentú, fratrum , filiorú: frequens nos & copiofa
turba deſiderat, ia de ſua immortalitate ſecura, & ad Säfti nos ex
huc de noſtra ſalute ſolicita. Ad horum confpectum & pectant, & de
complexum venire, quáta & illis & nobis in commu- noftra ſalute
ne lætitia eft ? qualis illiccæleftium regnorum volu- ſunt ſoliciti.
ptas fine timoremoriendi, & cum æternitate viuendi ?
quàm fumma & perpetua felicitas? illic Apoftolorum
glorioſus chorus,& c .
19. HIERONYMV S aduersus Vigilantiú :Mor- Sāki nó func
tuum (Samuelem )ſuſpicaris, & idcircò blasphemas. appellandi
Lege Euangeliu: Deus Abraham , Deus Ifaac, Deus la- Marci iz.
cob : non eftDeus mortuorum ,fed viuorü.Siergò vi- Lucæ 16 .
uunt, honefto iuxta te carcere non clauduntur. Ais Apoc.6.
Sanctos non
enim , vel in finu Abrahę, vel in loco refrigerij,velſub poſle viuis
ter ará Dei,animas Apoftolorū & martyrú confediffe, adeſſe,hæref.
nec poffe fuis tumulis, & vbì voluerint,adeffe pręſen- eft vigilātij .
tes.Senatorię videlicetdignitatis ſunt,vtnon inter ho .
micidas teterrimo carcere, fed in libera honefta'iz cu
ftodia in fortunatorum infulis, & in campis Elyfijs re
cludantur, Tu Deo leges pones ? Tu Apoftolis vin
cula
 VENER AT Í O N E.
Sancti ſunt cula inijcies , vt vſque ad diem iudicij teneantur cu-
cum agno. Atodia, nec lint cum Domino ſuo ? De quibus fcriptú
Apoc. 14 .
eſt: Sequuntur agnum quocunquè vadit. Si agnus
vbiq , ergò & hiy quicum agno funt, vbique eſſe cre-
Non minùs à dendi ſunt.Ec cùm diabolus, & dæmones toto vagen-
bis adeffe tur orbe, & celeritate nimia vbique præſentes fint:
poffunt. martyres, poft effufionem fanguinis fui, arca operi
enturinclufi, & indéexire non poterunt? Dicis in li-
An tantū viui bello tuo, quòd dum viuimus,mutuò pro nobis ora-
propinis,an re poffumus :poftquàm autem mortuifuerimus;nul-
verò
mortui pro lius fit pro alio exaudienda oratio: præſertim cùm
viuis orare martyres, vltionem ſui ſanguinis obfecrantes, impe:
poffunt.
Apoc.o. trarenon quiuerint. Si Apoftoli & martyres, adhuc
Refponfio in corpore conftituti, pofTuntorare pro cæteris, quan.
pulchra, do pro ſe adhuc debent eſſe ſoliciti:quáto magis poft
Exod.32. coronas,victorias, & triumphos ? Vnushomo Moyſes
83
zi. IDEM ſermone ſecundo in die Apoftolorú Pe
tri & Pauli : Si in terra adhuc pofiti omnia poterát: nő nunc
Sanctorum
maior
quidem in re , fed in Chrifto : quid non poterunt hodie virtus, quàm
viuentes in æterna felicitate cum ipſo? Mortales adhuc cùm viuerent
& morituri imperium vitæ & mortis videbantur ha in terris .
bere : ſolo nimirùm verbo mortificantes viuos, &
mortuos ſuſcitantes : quanto magis nunc cùm hono-"Acto.s.& 9 .
rati ſunt nimis, nimis confortatus eſt principatus Pfal. 138.
eorum ?
22. ITEM ſermone ſecundo de fan & o Victore: Fa.
ctus de medio, appropiauitDeo, vt multo plures ei
us interceſſione faluentur. Habet ex hominibus cui
hominú peccaca donet, miſericors & miferator Do.
minus . Habet tempus & locum intercedendi pius &
miſericors aduocatus . Equidem locum quietum & Aduocatus,
tempus feriatum . In terris viſus eft, vt eller exemplo:

ſexcétis millibus armatorum impetratà Deo veniam : in cælum leuatus eft, vtfit patrocinio.Hic informatad
Actor..7 .
& Stephanus imitator Domini fui, & primus martyr vitam , illicinuitat ad gloriam . Factus eſt mediatorad
in Chrifto ,pro perſecutoribus veniam deprecatur:&, regnum , qui fuitincitator ad opus . Bonus mediator, Mediator ad
poſtquàm cùm Chrifto eſſe cæperint,minùs valebūt? qui fibiiam poftulás nihil, totum in nos transferre de nobis
regnumtátum
,de
Actor. 27 .
Paulus Apoftolus ducentas feptuagintaſex fibi dicit liderat, & fupplicantis affectum & fupplicationis fru ſolicitus.
in nauianimas condonatas: & poftquàm reſolutus, ctum . Quid enim quærat fibi qui nullius eget ? Do
effe cæperit cum Chriſto,tūcora clauſurus eft, & pro minus conſeruat eum & viuificat eum , & beatum fa Pfal.40.822.
ijs,qui in toto orbe ad ſuum Euangelium crediderüt, cit eum in gloria, nihil illi deerit in loco paſcuæ col.
Eccles 9. mutire non poterit? Melior erit Vigilantius canis vi- locato .Introiuitin potétias Domini: gaudeamus, quia Potentior ad
uens, quàm ille leo mortuus ? Rectè hoc de Ecclefiafte nunc potentior eft ad faluandum . Hodiè Victor pofi- faluandum ,
Sancti dor. proponerem , ſi Paulum in ſpiritu mortuum confite- to corpore, quo ſolo præpediri ab introitu glorię vi
mientes ap. rer .Deniquèſancti non appellantur mortui, ſed dor . debatur , tanto alacrior, quanto expeditior penetrauit
pellantur. miétes . Vndè & Lazarus, quireſurre & urus erat, dor. in ſancta, fimilis factus in gloria ſanctorü . Anima eius Pſal.24.
Ioan.11,
1.Theff . t . miffe perhibetur , Et Apoſtolus vetat Theſſalonicen- in bonis demorabitur. Quæris vbi ? Cum Abraham , Natth .8.
ſes de dormientibus contriftari, Ifaac, & lacob in regno cælorū. Ità cum talibus, & tali Animx ſan .
20 . BERNARDVS in vigilia Petri & Pauli Apo- in loco fibi feder: Seder excelfa & fulgida, ſeder læta- lisdegunt cü
In ferijs fan ftolorum : Tria funt quæ in feftiuitatibus fan &torum bunda & laudans . Sedet delicata & ornatamonilibus,Angelis Cant . 2,
corum tria vigilanter conſiderare debemus: auxilium ſancti, ex- ftipata mális,fulcita floribus.Sedec inquam fibi vacua
cófideranda. emplum eius, confufionem noftram . Auxilium eius, curis, delicijsaffluens, abundans ocij & quietis ad va
Sanctorü in
cælis oratio quia qui potens in terra, potentior eft in cælis ante fa- candum ſapientiæ. Quæ fedit & Aeuit ſuper Aumina
& potentia. ciem Domini Dei ſui.Si enim dum hîc viueret,miſer- Babylonis, ſedetmodò ad fontem vitæ & c . Sedec me. Pſal.136.
tus eftpeccatoribus, & orauit pro eis: nunc tanto am- dia angelorum ,digna planè corum conſortio, quorü
pliùs, quáto veriùs agnoſcit miſerias noftras,orat pro defiderio flagrat,puritate nitet,caftimonia decoratur.
Charitatis nobis Patrem : quia bcata illa patria charitatem eius Seder inter Apoftolos vir Apoftolicæ gratiæ : nec eſt
incrementú non immutauit , ſed augmentauit. Neque enim quia quod fe abfcondat à cuneo prophetarum : quem illi
in cælo.
impaſſibilis omninò, ideò & incopallibilis factuseft : prædixerunt, glorificauit & portauit in corpore ſuo .
ſed nuncpotiùs induit fibi viſcera miſericordiæ , cùm Neque ſe putat victoriofis martyrum choris Victor
ante fontem miſericordiæ exiſtit.Eft & alia cauſa que 'nofter arcendum , quiduro & diuturno martyrio vi.
magis vrget ſanctos, vt ſoliciti fint de nobis, quia iu uentem ſui corporis hoftiam immolauit.Sedet vete
xta vocem Apoftoli,Deusprouidet pro nobis, nèfine ranus miles debita iam fuauitate & ſecuricare quietus.
Pfal.148. nobis confummentur,ficut ait ſanctus Dauid : Meex Securus quidem fibi: fed noftri ſolicitus. Non enim Soliciti de
pectant iufti donèc retribuas mihi , Debemus etiam cum putredine carnisſimulſe exuit vifceribus pieca. nobis Sancti.
atcendere exemplum eius : quia quandiù in terris vis tis :nec libiſicinduit ftolam gloriæ, vt noftræ pariter
fus eft, & cum hominibus conuerfatus eft, non decli- miſeriæ ſuæ'm ipfius mifericordiæ obliuionéindueret .
nauit ad dexteram , neque ad finiftram : fed viam regi- Nõ eft terra obliuionis , qua anima Victorisinhabitat, Non inhabi
Ioan. 14 . am tenuit donèc veniret ad illum qui dicit : Ego fum non terra laboris ,vtoccupecur in ea, non deniß ter- obliuionis.
via, & veritas, & vita . Sed & diligentiori intuitu con ra, fed cælum eft . Nunquid cæleftis habitatio animas
fuſionem noftram infpiciamus :quia homo ille fimi- quas admittit indurat,aut memoria priuat ,aut fpoliat
lis nobis fuit paſiibilis,ex codéluto formatus, ex quo pietate? Fratres , latitudo cæli dilatat corda,nõ ar &tat : In cælo au .
& nos. Quid eft ergò quod non folùm difficile, ſed & exhilarat mentes, non alienat :affectiones non contra- geſcit chari.
impoflibile credimus.,vt faciamus opera quæ fecit, & hit, ſed extendit . In lumine Dei ſerenatur memoria , tas, pietas &
1equamur veftigia eius ? Sic ergò in fanctorum feftiui non obſcuratur. In lumine Dei diſcitur, quod neſci- memoria.
tatibus & gaudere & confundi debemus: gaudere, tur : non quod ſcitur,dediſcitur. Superni fpiritus illi
quia patronos præmifimus : confundi, quia eos imis qui ab initio cælos inhabitant,nunquid quia incolunt
Patroni po- tari non poſſumus. Quid illis potentius dum fuerút cælos, deſpiciunt terras, & non magis eas viſitant &
tentes in terris? quorum alteri traduntur claues regni cælo- frequentant? Nunquid quòd femper vidét faciem pa . Matth.18.
.
Acto 9.8's. rum , alteri magifterium gentium : alter Ananiam & tris , minifterium euacuant pietatis ? Omnes nihilo
2.Cor.z.& 12 Sapphirá occidit in verbisoris ſui, alter donat quid- minùs adminiſtratorijſpiritus ſunt,miſli in miniſteri.Hebr.i.
quid donat in perſona Chrifti , & cùm infirmatur, cúc um propter eos qui hæreditatem capiunt falutis. Quid
fortior eft & potens. Quàm potentiores ſunt in cælis, ergo ? Diſcurrunt angeli , & fuccurrunt hominibus: & ininùs Sancti noftri
non
qui tam potentes fuerunt in terris? Et qui nobis re- quiex nobis ſunt, neiciuni nos ? nec nôrunc iam com cura tangun .
liquerunt maiora exempla ,quàm illiqui in fame & fi- pati, in quibus palli funt & ipfi ? Quidolores neſciunt, turq Angeli.

Heb.ii. ti,in frigore & nuditate, & in omnibus illis quæ Pau.
lus enumerat, iugiter ſuntafficti, & demū felicimar.
tyrio regna cæleftia conſcenderunt ? Verè nobis rubor
Orandi
Holi,vt Chri confufionis funt, quos vix audem'us reſpicere,nè dicã
ftum nobis imitari . Oremus ergò eos,vtipli propitiū nobis red-
propitium
reddant. dant amicuni ſuuin , iudicem noftrum .
fentiunt tamen noftros:& qui venerunt demagna tri
bulatione, non recognoſcunt iam in quo fuerunt? Scio
quidixit,Meexpectant iufti donèc retribuas mihi.Iu- Pfal.141.
ftus eft Victor eciam , expectans noftram proculdu
biò retributionem . Non eft ille pincerna Pharaonis , Genel:40.
qui inuentam gratiam retinuitlibi, prophetæ ſui pa
L 3 riter
 DE SANCTORY M
riter & captiuiminimè recordatus. MiniſterChrifti bulabo, & ero eorum Deus. Et quòd iuftorum ani- Sap.s.
eft,Chriſtum ſequitur.Non eſt ille oblitus ſuę pro- mæin manu Deiſunt,& non tanger illos mors, dicit
miſlionis,nec ſocio paſſionis regni conſortium dene. diuina ſcriptura.Nam mors ſanctorum ,dormitio ma
gauit. Non eſt diſcipulus contramagiſtrum , non po- gis eft, quàm mors: Laborauerunt enim in præſenci
teft Victor quicquam facere,nisi quod videritmagi- feculo, & viuunt in æternum . Et precioſa in confpe- Plalm . 175.
frum facientem . Opera quæ illefecit, & iſte fecitli- &u Domini, mors ſanctorum eius. At quid preciofi
militer. Iamcælos ingreffus quos & antè apertos bea- us,quàm in manu Dei eſſe? Vita enim eft Deus & lux: .

tis oculis ſuſpiciebat, verè nunc reuelatafacie ſpecu- & qui in manu Dei ſunt, in vita & luceexiftunt. Quòd
latur gloriam Dei, abſorptus quidem, ſed non oblitus autem per, mentem corpora eorü inhabitauerit De
clamorem pauperum.Beata viſio,qua in eandem ima. us,dicitApoftolus: Neſcitis quia corpora veſtra Spi- ..Cor.6.
ginemtransformatur de claritate in claritatem , tan- ritûs fanctihabitantis in vobis templumeft? Domi- 1.Cor.3:
Inuocat S. quàm à Dominiſpiritu.O victrix anima,quę ficutpala nusautem fpiritus eft, & quis
fi templum Dei corru
Victorem . ſer tranſuolans, mundi laqueos euafifti: refpicead in- perit,corrumpet & illum Deus.Quomodd igitur non 10
cautas animas intricatas illis, periclitantes in illis, vt honoranda ſuntanimata templa Dei& animata ta .
tuo patrocinio eruamur. Omilesemerite,qui Chri- bernacula ? Hi viuentes in fidutia Deo affiftunt.
Itsanæ militiæ duris laboribus angelicæ felicitatisre- 2. BASILIVS homilia vigefima in quadragin
quiem commutâfti: reſpice ad imbelles & imbecilles ta Martyres: Hi funt qui noftram obtinentes regio-Refugiãcon
commilitones tuos, qui inter hoſtiles gladios & fpiri- nem, quafi quædam turres contra aduerſariorum tra adueclas
tales nequitias,tuis laudibus occupamur. O vi& orin- incurſum refugium exhibent: Nec vno in loco ſele riorum in.
clyte, qui & de terra & de cælo gloriofillimè trium- clauſerunt,ſed in multis locis hofpitio recepti,mul- curſum .
phâſti,illius gloriam nobiliter fuperbus deſpiciens, torum patrias ornauerunt: nec tamenſeparati, fed in
& huius regna piè violentus diripiens, reſpice de cæ- ter ſe commixti : fi in fingulos ipſos diuiſeris,propri.
lo ad vinctos terræ, vt hæc fit tuorum confummatio um numerum non excedunt : fi verò in vnum con
triumphorú, fi & nobis demùm viciſſe te ſentiamus. gregaueris, quadraginta nihilominùs erunt, ac ità vt
1 Nam fi ex re nomen tibi, perfecta veritas nominis ex ignisnaturapermanent: nam ille & ad progrediétem Quadraginta
noftra liberatione cenſebitur: & certè deelt interpre- tranfit, & totus eft apud habentem : fic hi quadragin- funt omnes
tationi quàm diù nos qui tui fumus, minimè libera- ta ſuntvnum ,& omnesapud ſingulos. Beneficiūigi- apud fingu.
mur. Quàm pium ,quàm dulce,quàm ſuaue ô Victor tur hoc, fratres dilectiſſimi, gratiam hanc minimè los.
in hoc loco affidionis & in hoc corpore mortis te ca deficientem ex Deo obtinemus. Paratú eft hic Chri.
Chriftianoru
Cantic . 4 . nere,te colere,te precari? Nomen tuum & memoria- ftianis auxilium , ecclefia videlicet martyrum , exerci auxilium ,
le tuum fauus diſtillans in labijs captiuorum , mel & tus triumphantium ,chorus laudantium Deum. Sæpè
lac ſublingua corum , qui tuî memoria dele &tantur. operam dediftis, ſæpė laborâftis,vtvnum pro vobis Orant ſancti
Eià ergò fortis athleta,dulcispatrone, aduocate fide- orantem inueniretis : quadraginta ſunt hi, vnam ora- pro nobis.
Patronus, ach lis : exurge in adiutorium nobis, vt & nos de noſtra tionis emittentes vocem . Vbi enim ſunt duo vel tres Matth.us.
uocatus .
ereptione gaudeamus, & ru de plena victoria glorie- in nomine Domini congregati, ibì Deus eft. Vbìvero
Oratio ad ris. Omnipotenspater,peccauimus tibi fa&tifilijalic. quadraginta fuerint, quis dubitet Deum eſſe præſen os

Deü Patrem .ni, fed appropiauimus in Victore, qui dum vicit cu- tem ?: Qui aliqua premitur anguftia, ad hos confu-Inuocandi
ſunt martya
piditatem ſuam , vincat& iram cuam , nos quoquè in giat : quirursùslætatur,hos orec :hic vtàmalis libe res .
gratiam potenter reftituat.O victor IESV, te in no- retur, ille yt durer in rebus lætis. Hic mulier orás pro
filijs auditur: peregrinanti viro reditum incolumem ,
Chriftumn . Aro Victore laudamus, quia tein illo viciffe cognoſci-
mus. Da ei pijſlimelE SV fic de ſua in te victoria glo-
ægrotanti verò falutem implorat.Cùm hisergò mar
riari, vt non fubeat obliuio noftri. Fili Dei, immitte
tyribus noftras effundamus preces. Et paulò pòft: o
ei,noftri ſemper in conſpectu tuo memorem effe,no-
ſanctum chorum , ô facrum ordinem, ô cuneum in.
ftram
fam .
in tuo tremendo iudicio ſuſcipere & agere cau-
expugnabilem , o communes generis humani cufto . nerisCuftodia ge
huma
des,optimicuraram ſocij,precum ac votorum inui ni.
San &ti hono.
1. D. IOANNES Damafcenus libro quarto Or- cèm fuffragatores,legatiapud Deum potétiſlimi,aſtra Suffragato.
sandi tang, thodoxx fidei, capite decimoſexto: Honorare decet mundi, AoresEcclefiarum .Vosnon terra contexit,ſed res & legati
amici & filij fanctos ve amicos Chrifti, vt filios & hæredes Dei: cælum excepit. Apertæ ſunt vobis paradiſi portr , di- apud Deupo.
Dei .
quemadmodùm ait Deiloquus Ioannes Euangelifta: gnum profe & ò exercitibus angelorum , Patriarchis, quos tentiflimi:
cçlum
Joan . 1.
Quicunque autem receperunt eum , dedit eispotefta- Prophetis, & iuftis omnibus ſpectaculum . excepit.
Gal. 4 . tem filios Dei fieri:quarè non ampliùs ſunt ferui,fed 3 : IDEM in homilia vigelīmaſexta de martyre
Rom.8 .
filij. Si autem filij,& hæredes : hæredes quidem Dei, Mamante: Memores eſtote martyris, quotquot illo San&ti mas.
Ioann . 15. cohæredesauté Chrifti. Et Dominus in facris Euan- per fomnia potiti eſtis, quotquot in hoc loco conſti- mincs
tyrisinbenc
ho . .
gelijs Apoftolis dicit : Vosamici mei eftis, non etiam tuti, adiutorem ipſum ad precandum habuiſtis, qui. ficia.
vos vocauiferuos: nam ſeruus neſcit quid facit do- buſcunque ex nomine aduocatus ipfis adfuit operi
minus eius. Si autem & rex regnantium , & Dominus bus, quotquotaberrantes ad viam reduxic, quor
Dominantium , &Deus Deorum , conditoromnium cung lanitati reftituit, quibuſcuno pueros iam inor
& Dominus dicitur, omninò &fancti, dij & domini tuosad vitam reductos reddidit, quotquot vitæ ter
& reges. Nam horum Deus, quiDeus & Dominus & minos prorogauit. Colle &is in vnum his omnibus,
Exod . 3. rexeſt & dicitur. Ego enim ſum (inquit Moyſi)De- ex communi fymbolo martyri encomium conftrui te
Exod . 7. us Abraham , & Deus Ifaac, & Deus Iacob. Ec Deum te. Conferte inter vos mutuò, quæ quiſque nouit,
Pharaonis fecit Deus Moyſen . Deosautem dico & re. illa ſubminiſtret ignoranti quæ ignorat, illa accipiat
ges, & dominos, non natura, ſed vt affectus regentes, ab eo qui nouit, atque ità quafi ad conuiuium quod
illorum dominantes, & diuinæ imaginis fimilitudi- quiſque haber conferentes, noftræ ignoſcite imbe
nem (ſecundùm quam geniti fuerunt) inobliteratam cillitati. Iſta nanque demùm ſunt martyris encomia, Ad feftum di.
cuſtodiétes. Nam & dicitur rex, regis imago, quivni- ſpiritualium chariſmatum diuitiæ. Etpoft pauca: Ad em & mc
ti funt Deo fecundùm voluntatem , qui illum ſuſci- Martyris verò memoriam & tota regio mota eft, & moriāmat.
piunt inhabitatorem , & quiid participatione ſunt ef- ad illius feftum diem vrbs vniuerſaimmutata gestit. tyris cófiuút.
fe &ti gratia, quod ipfe eft natura. Quomodò igitur nó Neque cognati diuitum ad Maiorum fuorum fepul
honorandi funt,qui cultores & amici & filij Dei exi- cra declinant, ſed omnes ad pietatis locum tendunt..
ftunt? Nam honor erga gratos & benignos conſeruos, Et in fine : Deus Ecclefiam hanc immotam ac magnis qui
Turres funt
bus mu
be
Ttë tanãDei beneuolentiæ erga communem Dominum indicium martyrum turribus munitam conſeruet, & omnes niunt ur Eco
templa . eft. Hi promptua rium Dei & pura habitacula fa & i furentium hæreticorum inſidias & incurſus in tran- cleliz.
2.Cor.6. bo s
ſunt. Inhabita enim eos, dicit Dominu , & inam- quillitate tat
ac filentio auer ,.
GRE .
 VENERATIONE.
4. GREGORIVS Nazianzenus oratione in lau-
Lauocat S. dem S.Cypriani martyris: Tu nos è cælo benignus
Cyprianum afpicias, fermonesip noftros & vitam gubernes, facrú
lium implo . hunc gregem parcas, aut pafcentem adiuues, cùm in
Ihr. cæteris rebus, quoàd ejus fieri poterit, eum ad optima
quæop dirigens, tum graues lupos, fyllabarum verbo.
S.Trinitati rumi captatores amoliens, lanctæp Trinitatis , cui
adfiftit Cy- nunc adliftis , pleniorem clarioremíz fplendorem no-
prianus.
bis concilians, quam adoramus, &c . Et paulò antè:
Quanquàm Cypriani nomen apud omnes non modò
Chriftianos, verùm eos quoque qui doctrinx noftræ
aduerfantur ,clariſiimum acceleberrimum eſſet, cor-
Reliquiarum pus tamen obſcurum erat : atque hic theſaurus apud
Cypriani mulierem quandam acri atą ardenti pietate prædicá
occultabatur, id perdiuturno tempore : ſiuehoc eô
fieret, quòd Deus piam mulierculam honoraret , ac
proptereà illa Martyrem complexu fuo teneret : fiue
eciam ve deſiderij noftri periculum faceret, atque ex-
periretur, num hac iactura diſcruciaremur, acerbiſ-
meas ferremus nos ſacroſanctis reliquijs defraudari.
Ea verò pofteaquàm ille martyrum Deus commune
omnium bonum alicui priuatim concedere, ac fingu-
lari erga illam gratia publicis commodis detrimentū
adferre minime fuftinuit: per reuelationem corpus
in apertum profert, ato hunc rurſus honorem pro-
bæ cuidam mulieri confert :ve mulieres ex eo quo
San & ificentur, quòd quemadmodùm Chriſtum ante
pepererunt,reſurrectionis ipfius nuncium diſcipu-
Jis attulerunt,itànunc eriam Cyprianum , hoc eft ,pu.
blicum orbis bonum , partim nunciârunt, partìm tra.
diderunt. Atq; hæc etiam eò differuimus, vt debito
illi honoris officio vtcunquè defungeremur. Veftræ
iam partes ſunt, ea quæ reftant, à vobiſmetipfis ad-
iungere, vt nonnullum ipfi quoos Martyri munas of-
L
87
butieftis, quidquam aliud coſuluerim , quàm vteam
vobiſmetipfis femper proponatis, actanquàm ipſe &
vos videat, & à vobis videatur, fpiritu inſtauremmi.
Tu verò facrum & diuinum caput, nos cælitùs infpi Inuocat fan
cias, carnis' ftimulum à Deo nobis ad diſciplina da- ctum Balilia .
cum ,aut precibus tuis liftas, aut perſuadeas, vt forti
animo perferamus, omnem vitá noftram ad id , quod
maximè cöducibile eft ,dirigas: nos pofteaquàm ex
hac vita migrauerim ,,illic tabernaculis tuis excipias,
vifimul viuentes, & ſanctam ac beat. Trinitatem , cuja
us nunc exiguam fpeciem & imaginéaccepimus, pu
riùs perfectiúsque conſpicientes, defiderijsnoftris fi
nem itacuamus, atqueeorum bellorum quæ geflimus
vel pertulimus, hoc præmium accipiamus .
7 CHRYSOSTOMVS ſermone in adorationé
venerabilium catenarum & gladij ,fancti & Apoftolo .
rum principis Petri : Tu vero ô Petre, Chrifti £ cclefię Petrus Eccie .
petra & firmanæentum , ſumme Apoftolorum vertex, fto fię lor
petra,Apó
ú ver
qui catenas has inſtàr ſcelerati alicuius hominis per tex.
tulifti, & curationum fontem illas reddidifti: cu ,quz- Nota.
ſo ,adefto hodiè miſerrus noftri ,& hoc in loco fpiritu
verſare. Adlis huic templo miraculorum promptua- S.Petrum ini.
rio, quod fauda nominis tụi appellatione præcipue uocat .
honoratur :in quo venerandas catenas tuas,vt thelau
rum quendam ,reponi voluiſti.His catenis noftrarum
animarum vulnera, quxſo ,liges.His tumores & infilda
tiones ,à delictis illatas, reſeces , & diuinis medicamen
tis eas cures.His vt fcuto bonæ volütatis, Chriſti gre
gem corones . His barbaros ipfos deuincias, captiuos
ducas , & ciuitati te veneranti hoftiles illorum exuui .
as conferas. Omnium maximè pium & fideliſſimum
Imperatorem noftrum , pro telis militaribus,hiscate
nis armes ,munias ,cuftodias ,victorijs ac trophæis co
rones,hoftibus terribilem , & ſubiectis benignum ac

feratis, dæmonum profigationem , morborum de- optabilem facias . & c.

Cypriani po. pulfionem ,futurarum rerum præſcientiam : que qui. 8 . AMBROSIV Sin libro de viduis : Magnis,in- Luck &
teftas , & ci . dem omnia vel cineres ipli Cypriani, modò tides ad- quit, tenebatur febribus, & rogaueruntıllum pro ca.
nerum cius fit, efficiunt, quemadmodùm nôrunt , qui huius rei Et tu habes proximos, qui Deo pro te fupplicenc, ha- Martyres &
virtus. periculum fecerunt, ac miraculum ad nos vſo tranf bes Apoftolos proximos, habes martyres proximos, nobis orant:

miſerunt, eiuſdem'c memoriam pofteris quoque era- fi ipſa martyribusdeuotionis ſocietate, milericordiæ
dituri ſunt. Quin potiùs ità vos comparate, vt his maquoc muneribusappropinques. Proximus eft enim, Lucæ io.
iora offeratis , qualia's vos offerre decet, qui eum ve-
quimiſericordiam facir. Factu miſericordiam , & eris
ris honoribus afficere inftituerint, corporis nimirú
Petro proxima. Non ſanguinis neceſlitudo, ſed vircu
extenuationem , animi ſubuectioné, vitij fugam , vir-
tis cognatio facit proximos: quia non in carne ambu.
tutis incrementum . lamus, ſed in ſpiritu. Ama ergò propinquitatem Pe
5. IDEM in oratione de laudibus Athanaſij Magni tri,affinitatem Andreæ ,vt pro terogent, & recedat cu
Sanctos lau
dás,virtutem ArchiepiſcopiAlexandrini: Athanafium laudans, vir. ' piditates tuæ verbo Dei pulſz . Ec poft pauca : Habetis
& Deum tutem laudabo. Idem enim eft illum dicere, quod vir. ergò viduæ auxilium ,fi tales vobis generos pofterita
ipſum lau
dat. tutem laudibus efferre : quoniã virtutes omnes com tisveſtræ patronos, tales proximos eligatis. Ergò ro
plexu ſuo tenebat : vel vt veriùs loquar, tenet. Deo gauerunt pro vidua Petrus & Andreas . Vtinam exiftat
Deo viuunt etenim omnes viuunt, qui ſecundùm Deum vixerüt, aliquis,qui tam citò poſiit rogare pro nobis , vel certè
ſancti. etiamſi ex hac vita migrârint. Vndè & Deus, Deus ifte quipro focru rogat Petrus & Andreas frater eius.
Match. zz. Abraham , & Deus Iſaac, & Deus lacob dicitur, vt vi. Tunc enim pro affinitate poterant , nunc iam poſſunt
uentium Deus, nõ inortuorum . Virtutem autem lau- pro nobis & pro omnibus impetrare. Videtis enim Peccatis ob :
dans, Deü laudabo, à quo virtus ad homines proma- magno peccato obnoxia, minùs idonea fit quæ pro ſe
nat : cuiusap beneficio nobis contingit, vtad eum
per precetur, certè quæ pro ſe impetret. Adhibeat igitur re debet abis
cognatam illuminationem euehamur, vel potiùs re ad medicum aliosprecatores. Aegri enim, nisì ad eos os fimulpre:
Nazianze. uehamur . Et fub finem : At vir mihi chare, & facrofan- aliorum precibus medicus fuerit inuitatus, pro fero. catores .
nus inuocat ete, nos vtinam ipſe benignus è cælis afpicias, atque gare non poffunt. Infirma eft caro , mens ægra eft, &
S. Athanaſi. hunc populum gubernes, perfectum perfectæ Trini. peccatorü vinculis impedita, ad medici illius fedem
om .
tatis, quæ in Patris & Filij & Spiritûsſancti contem debile non poteft explicare veftigiu . Obfecrandi ſunt obfecrandi
platione percipitur & colitur, adoratorem : meg, fi- Angeli pro nobis, qui nobis ad præſidium dati ſunt:MartyAngeli &
resi
quidem res pacatæ futuræ fint, in vita retinens, gre martyres obſecrandi,querum videmur nobis quod
gem'o mecum paſcas: fin autem Eccleſia bellis Ala dam corporis pignore patrocinium vindicare. Pof
gratura eft, reducas,autaffumas,tecum & cum tui funt pro peccatis rogarenoftris, qui proprio fangui
limilibus colloces,tametfi magnum fic quod poftulo , ne etiam liqua habuerunt peccata,lauerunt. Ifti enim Pręſules,fpe.
in Chrifto Domino noftro. funt Dei martyres,noftri præſules, ipeculatores vitæ culatores Porta
6. ET oratione funebri in laudé Bafilij Magni: Sed actuum noftrorum . Non erubeſcamuseos interceſ. tz noftra,&
rerum quidem noftrarum ftatus, quò Dei volutas tu ſores noftræ infirmitatis adhibere, quia ipli infirmita-fu
interceſſores
nt Marty
Bafilius in lerit, feratur:vtinama illius precibus in melius fera tem corporis, etiam cùm vincerent, cognouerunt. res .
salis pro no- tur . Et in fine: Acnuncille quidem in cælis eſt, illica , 9. IDEM oratione de fide reſurrectionis, in fine :
bisfoffert
fa- ve opinor, facrificia pro nobis offert: ac pro populo Quòd fi in hocerro, quia angelis me poft mortem ſo
pro popuło preces fundit, neque enim ità nos reliquit, vt prorſus ciảri málo quàm beftijs, libenter in hocerro: neque
precatur. reliquerit)fed nec vobis,qui ab illo doctrina fácra im. vnquàm hac meopinione, dum viuo , fraudari patiar.
Quid
 88 DE SANCTOR VM
Quid enim mihi fupereft folatij, quàm quòd me citim ac linguæ ardentes, terribilem illam vim dæmone no
ùsad te frater ſpero venturum, nec digreſſus tui in- ferente? Et corpusinduti, incorporeasopprimút po
Interceffio. cer nos löga diuortia fore, tuisks interceſtionibus mi. teſtares. Et cinis & offa, & fauilla inuifibiles illas pote
des Satyti. hihoc poffe conferri, ve citiùsdefiderantem tui ad- ftares dilaniant. Itaquequô regias quidem aulas vide-Peregrinati
uoces ? at, nullus vnquàm peregrinatus fuerit:; multi verò torum
ones ad San.
se
10 . ITEM in caput vigeſimumſecundú Lucæ :Vn- reges plerunquè huius ſpectaculi gratia peregrinatipulcra .
Inuocat
Pecuni.
B. dète cuocem ,Petre, vt doceas mequid fés cogitaue- funt. Futuri nanque iudicij veftigia & figna fanctorü
ris ? Vndè,inquam ,teeuocem ? De cælo, vbì iam cho- ædes exhibent, vbì dæmones flagellantur, corrigun
ro inſertus es angelorum, an etiam de tumulo ? quia tur homines & liberantur.
non putas iniuriam & ibìeffe, vndè Dominus relur- 12 . EPHRAE M in ſermone de ſanctis martyribus: Oratio ad
rexit. Doce nos quid tibi profuerint lachrymæ tuæ. Precamur beatiſſimi martyres, qui pro Domino fal- lanctos mar
11 . CHRYSOSTOMVS homilia ſexageſimale. uatore,próque illius charitate fpontè & impigré tortyres,ve co.
xta ad populum Antiochenī: Chriftus tunc omnem menta ſubiftis, atque ideò familiariùs Domino con- rum preci
bus adiuuc
terrarum orbem ad fe traxit adorandum , cùm mor- iunctieftis, vt pro nobis miſeris & peccatoribus, & ne tur .
tuus fuiſſet .Et quidde Chrifto loquor, cùm &di- gligentiæ ſqualore ſordentibus Dominum interpella
fcipulos poftquam obiêrunt, tunc effulgere fecerit? re dignemini,veſuperueniar in nos gratia Chrifti,quç
Quid dico diſcipulos? Nam & eorum loca & fepul- .corda noftra radio fan &tæ charitatis illuſtret,vtipfum
cra fimul & tempora perenni memoria celebrari cu- toto corde diligere poffimus. Vos nempe verè beati
rauit. Tu verò mihi ſepulcrum oftendas Alexandri, atque gloriofi eftis,quos angeli & homines pari con
&proferdiem quo vitam finiuit. Sed nihil horum ſenſubeatos prædıcant. Etcirca finem : Nuncigiturô
infigne, ſed omnia deftru &ta funt & exterminata: beatiſſimiviri,ô gloriofiflimi martyres Dei,memiſe.
Sepulcra & Chrifti verò ſeruorum & fepulcra clara ſunt, regiam rum veftris iuuate precibus, vt in illa hora miſeri
natalitia
Apoftolorum affecuta ciuitatem , & dies notiſlimi mundo feftam cordiam conſequar, quando manifefta erunt occulta 1.Cor.4.
clara funt. afferentes lætitiam. Et illius quidem loculum & pro . hominum . Et poft pauca: Ego item imbecillis acce
prij neſciunt, horumautem ſciunt & barbari: Et ſer- pto veſtris meritis ac precibus robore, cecini tota de.
uorum crucifixi ſepulcra regijs aulis ſunt clariora,no uotione animi ante ſanctas reliquias veſtras hymnum
magnitudine & ædificiorum pulchritudine, (nam & veftræ laudis & glorix . Pro me igitur miſero ante
Imperarores
in hoc quidem ſuperant) ſed quod multo maius eft, thronum maieftatis adhftite, vt veſtris precibus ſal
Sā&is fupplic conuenientium ftudio. Nam & ipfe qui purpuram uari merear, ac vobiſcum æterna beatitudine perfrui.
cant,vtpro indutus eft, accedit illa complexurus ſepulcra, & fa- 13: HIERONYMVS in Epitaphio Paulæ viduæ,
ſe apud Deú ftu depofito, ftat fanctis ſupplicaturus,vtpro fe apud ad Euftochium epiftola vigefimaſeprima: Non me
intercedant. Deum intercedant: & ſcenarum fabrum , & piſcato- remus quòd talem amifimus, ſed gratias agimus quòd
rem eriam mortuos vt protectores orat, qui diade- habuimus, immò habemus. Deo enim viuuntomnia : Sancti.
Deo viuunt
mate redimitus incedit.Audebis igitur, quæſo, ho- & quidquid reuertitur ad Dominum , in familie nu
rum Dominum nuncupare mortuum ,cuius ſeruivel merocomputatur. Quanquàm amiſlioillius, cæleftis
Protectores morcui terrarum orbis regum ſunt protectores?Nec domûs habitatio fit : quæ quandiù in corpore fuit, 2.Cor.s.
Imperatorü. hoctantùm quis Romæ fieri viderit,verùm&Con- peregrinataeftà Domino .Etpofteàdeſcribens eiuſ
ftantinopoli.Nam & hîc Cóftantinum Magnum ipfi- dem peregrinationem per terram ſanctă , Indè diuer
usfilius honoremagno cenſuit haberi, fi pro foribus tens,inquit,vidit duodecim Patriarcharum ſepulcra
piſcatoris paternum corpus collocaret. Ecquod in & Sebaften, id eft, Samariam , quæ in honorem Au.
regijs ſuntianitores regibus, hoc ſunt in monumen- guſti ab Herode Græco ſermone Auguſta eſt nomi
to piſcatoribus reges : & illi quidem vt domini loca nata. Ibì ſiti ſunt Elifæus, & Abdias Prophetę, &, quo
tenent interiora, hi verò tanquàm inquilini & vici- maior inter natos mulierum non fuit, loannes Bapti
ni, aulæ ianuam ſibigratumhabuêre deputari, & infi- fta. Vbì multis intremuit confternata mirabilibus: Apud fepul.
delibus ex his oftendentes, quòd in reſurrectionema- Nanque cernebat varijs dæmones rugire cruciatibus, cra fanctorú
ior erit piſcatoribus dignitas. Si hîc enim ità in fe- & ante ſepulcra Sáctorum vlulare homines more lu-dzmones
pulcris,multomagis & in reſurrectione ordo com- porum ,vocibus latrare canum, fremere leonum ,fibi- torquentus.
mutatus eft. Reges quidem miniſtrorum , ſubditi ve. Iare ſerpentum , mugire taurorum ,aliosrotare caput,
+
rò regum vicem induerunt,quinimmò & fplendidi- & poft tergum terram vertice tangere : & c.miſereba
orem.Et quòdhocnoaſſentatio fit,ipfa veritas often- tur omnium ,& per finguloseffufis lachrymisChrifti
dit. Ex illis enim & hi illuſtres facti ſunt.Multo nang clementiam deprecabatur. Et in fine: Vale ô Paula,& Inuocar Pau
cæteris regalibus ſepulcris hæc monumenta ſunt cla- cultoris tui vlcimá ſenectutem orationibus iuua. Fi nymus .
riora . Nam illic quidem magna ſolitudo, hîcauté ma. des & opera cua Chrifto ce ſociant : præſens, faciliùsPræfens Chri
ſus. Quòd bus aulis
regalitoria
fi velis && hicvic mo- quod poftulas, impetrabis. Ito ,faciliùs
gnus concur
numen ta compar are, rurſum : nam il. 14. AVGVSTINVS in libro de cura pro mor- impetrabit.
licquidem multideterrentes, hîc verò multi vocan- tuis gerenda, capite quarto :Prouiſus ſepeliendis cor
tes & attrahentes diuites, pauperes , viros, mulieres, poribus apud memoriam Sanctorum locus, bonæ af
ſeruos, liberos. Illic magnus timor, hîc inexplicabi- fectionis humanæ eft erga funera ſuorum : quoniam
lis voluptas . Sed dulce ſpectaculum eft, regem aure- fi nonnulla religio eft vtſepeliantur,non poteft nulla
is indutum & coronatum fpectare, & adftantes duces eſſe, quando vbà ſepeliantur, attenditur. Sed cùm ta
& principes , ductores, tribunos & militū magiftros : liaviuorum folatiarequiruntur, quibus eorum pius
verùm hæc tanto ſuntillis honeftiora & magis reue- in ſuos animus appareat, non video, quæ ſunt adiu .
renda, vt illa fabulæ fint & ludicra . Simulàcenim pa- menta mortuorum , nisi ad hoc, vt dum recolunt ybì
uimenta calcaueris, ad cælum mentem locus tranſmi- fint pofita eorum quos diligunt corpora , eiſdem ſan
ſerit, & ad fupernum regem & illum angelorum exer- ctis illos tanquàm patronis ſuſceptos apud Dominum
citum & fublimem thronum , & inacceſſibilem glori- adiuuandos orando commendent. Quod quidem fa- Defunctoru
am. Et hîc quidem regnans alicuiſubiecto præcipit, cere poſſent,etiam fi talibus locis eos humare nó por ais commé.
vt hunc quidem foluat, illum verò liget: ſan & orum ſent. Cùm itaque recolit animus, vbì fepultum fit dantur tan
Reliquiæsă- autemoſfa non hanchabentmiſerabilem & abie & am chariſfimicorpus,& occurrit locus nomine marty-awam patro.
ftorum dz- poteftatem , ſed illa multomaiorem . Dæmonas enim ris, venerabilis, eidem martyriſanimam dilecta com
monas
qucnt.
tor- fiftunt & torquent, & vinctos ab illis foluunt fæuiſii- mendat recordantis & precántis affectus.
mis vinculis. Quid hoc foro magis reuerendum ,cùm 15. IDEM libro ſeptimo de baptiſmo contra Do
videatur nemo, nemo dæmonis inftetlaceribus, vo. naciſtas, capite primo : Beatus Cyprianus quidem jam 2

ces ſentiuntur & lacerationes, Aagella, tormentáque, corpore quod corrumpitur, no aggrauante animam , Sap.s.
nec
 VENERATIO N E.
Louocat S. nec deprimente terrena inhabitatione fenfum multa piendum eſt narrare.Etin fine : Hæc cùm de viro di
Auguftinus: cogitantem , ſereniùs perſpicit veritatem , quam me- uino recenſuerim ,ad aliam tranfibo narrationem ,ro- lacobum in .
ruit adipiſci per charitatem . Adiuuet itaque nos ora gans vt conſequar eius benedictionem . DEINDE uocat.
tionibus ſuis in iftius carnis mortalitate, tanquàm in in vita ſecunda , quæ eft Iuliani Sabæ , in fine : Ego au
caliginofa nube laborantes, vt donáte Domino ,quan-
tùm poſſumus,bonaejus imitemur.
16. BERNARDVS ſermone ſexageſimoſexto in
Cantica Canticorum : Videte detractores, videte ca
Hæretici Ca. nes . Irrident nos quia baptizamus infantes,quòd ora
tholicos eti- mus pro mortuis, quòd Sanctorum ſuffragia poftula-
irridēt quod mus. In omni genere hominum atque in vtroq ſexu
baptizētin . feftinant profcribere Chriftum , in adultis & paruu-
fantes, orent lis , in viuis &mortuis.Hinc quidem infantibusex im-
e sametremiss poſſibilitate nature, indè verò adulcis ex difficultate
poftulentfuf,continentiæ præſcribentes. Porrò mortuos viuentiú
fragia. fraudantes auxilijs , viuentes nihilominùs Sanctorum
Pral. 94 .
qui deceſerunt, fuffragijs fpoliantes. Ablit: Non re .
linquet Dominus plebem ſuam , quæ eft ficut arena
Pfal.129 . maris: nec contentus eric paucitate hæreticorum , qui
omnes redemit. Neque enim parua, ſed planè copiofa
apudDeum redemptio . Quantus verò numerus ifto-
rum ad magnitudinem precij ? Se magis precio frau
dant, qui ipfum euacuare conantur. Et paulò pòft :
Vincentium preses & hoftias mortui qui opus habe.
Beatorum ſo. bunç & digni erunt,mediantibus percipient angelis :
Jatia viuis nõ & eorum qui iam peruenerunt, viuentibus adhuc ne
deerunr.
quaquàm folatia deerunt per Deum, qui vbiquè eſt,
& in Deo nuſquàm affectu charitatis abfentium .
Martyres
Sunt hominu 17. THEODORETVS Cyrenſis Epiſcopus de
duces,pro Græcarum affectionumcuratione libro o &tauo, qui
pugnatores eft de Martyribus : Hi ſunt igitur verè hominum du-
& cuftodes.. ces, principes, propugnatores, cuſtodes, per quos à
nobis infortunia auertuntur ,procuiq arcentur, quæ
Tēpla mar. à dæmonibus inferunturmala . Et fub finem : Marty-
illuftria, de rum templa coſpicua cernuntur, magnitudinei præ-
quo modoà ftantia, omni prætereà ornatûs genere variata, fplen
fidelibus frc. doremo quodammodò pulchritudinis fuæ late fun
quententus. dentia.Neg verò ad hæc per annum ſemel ,autbis, aut
quinquiès aduentamus: led in eisfæpenumero dies fe-
ſtos peragimus, fæpè diebus fingulis eorú martyrum
Implorantur Dominolaudeshymnosop cantamus. Quió homines
auxilia mar proſpera ſunt valetudine, conſeruari eam libid mar..
tyrum , tyribus petunt : qui verò ægritudinem aliquam pati-
untur, ſanitatem expofcunt. Inſuper & fteriles viri &
mulieres, dari fibi filios petunt : Qui verò parentes
ſunt, integralibi & propria cuſtodiri quæ conſecuti
ſunt dona. Item qui peregrè aliquò proficiſcuntur,
petunt martyres fibi comites effe in via , vel potiùs
itineris duces. Qui verò iam fofpites rediêrunt, gra-
Non inuoci. tias agunt, acceptum beneficium confitentes. No qui
tur martyres fead deos accedere arbitrétur, ſed quiorent Dei Mar
tang dij, ſed tyres tanquàm diuinos homines, intercefforesc fibi
tang aduoca.
ti & intercef cosapud Deum aduocent ac precentur . Piè verò fi-
forcs. deliterip precatos ea maximè conſequi quæ deliderát,
Nota vfum teftantur illa , quæ votorum rei dona perfoluunt, ma
fufpendendi nifefta nimirùm adeptæ fanitatis indicia . Nam alij
ad memori- quidem oculorum , alijverò pedum , alij porrò ma
imagüculas, nuum fimulacra fufpendunt ex argento auróve con
accepta be. fecta. Gratiffimè nan accipit eorum Dominus qua-
Deficia figni-
ficantes . liacunque funt dona:nec exigua,nec vilia dedignatur,
quippe qui ea pro ferentis facultate meritur. Hæs
itaque omnium 1pectaculo exporrecta, teftátur mor
borum depulfonem , cuius ipfa certiſtima figna funt,
à ſanitatem conſequutis allata. Hæc inquam ſepulto-
Virtus San: rum ibì Martyrum quæ fit virtus, oſtendunt. Mar-
gloriam illu . tyrum autem virtus, quem ipfi coluerunt Deum, ve
Itrat, rum effe Deum declarat.
19. IDEM . Theodoretus in Philotheo fiue in hifto
ria ſanctorum Patrum , vita prima ,quæ eft Iacobi Ni
Theodoretus libenfis : Hoc mihi quoquè in præſentia opùs eft auxi-
Sanctorum 110, qui conor eorum vitam fcribere ſanctorum , qui
fat,quorun parùm ante nos & noftristemporibus claruêre ,& vel.
vitas (criptu.uti quaſdam leges ijs qui imitari volent, velim pro
rus eft . ponere. Horum ergò ſuntpreces inuocandæ , & inci
89
tem hicde eo fiftensorationem , tranſibo ad alium ,ro-inuocat,so in
gans fanctos qui in hanc ingrediútur narrationem ,per ſequentibus
luam interceflionem mihiſupernam conciliare bene vitis reliquos
uolentiam . ITEM vita tertia , quæ eft Martiani , in
fine : Rogo & quæſo, vt per horum omnium inter
cefiionem diuinum conſequarauxilium . SIMILI
TER vita quarta , quæ eſt Euſebij,in fine : Rurſus eſt
addenda, quæ illinc capitur, vtilitas, cùm horú ma
gnorum virorum benedictionis rogauerimus vt fimus
participes. E T in fine quintæ virę ,quæ eft Publij : Pla
liefcio , quòd fieorum memoriam fecero in homini
bus, futurum fit, vt ij quoquè meî meminerint apud
Deum vniuerforum . ITERVM in calce vitæ re .
xtæ, quæ eft Simeonis Priſci : Ego autem nunc oro,
vtquam dare poteft, eias conſequar interceſiionem :
& lcio me confecuturum . Omninò enim dabit peri
tionem , imitans Domini benignitatem . RVRSVS
in vita ſeptima, quæ eft Palladij: Mihi autem quos
detur conſequi auxilium , qui eorum memoria lin
guam ſanctificaui. PRAETEREA in octaua, quæ
eft Aphraatis: Oro quoquè, vt eius conſequar in
ter'celiionem.ITERVM in vita nona, quæ eft Pe.
tri : Ego autem , cuius, dum adhuc effet fuperftes,
percepibenedictionem , ea vt nunc quoquè fruar, pre
catus, finem imponam huic narrationi. ITEM in
decima, quæ eft Theodofij: Rogo , vt eius quoque
conſequar benedi & ionem . ET in vndecima, quæ eft
Romani: Cùm hinc itaque benedictionem mihi con
ciliauero, aliorum quoqueathlecarum res geſtas nar .
rabo. RVRSVS in vita duodecima, quæ eft Zeno
nis : Ego autem cùm eum , vt pro me ad Dominum
intercedat, orauero, me ad aliam conuercam narra
tionem . In decimaquarta, quæ eft Mäſymä: Cui
us ego vtinam ad aliquam ſalcem partem exiguam
fuſtollar,eorum adiutus precibus. in decimaquin
ta, quæ eft Acepſema: Cuius verbis & operibus in
ftru &ti, vtinam eiusetiam precibus adiuti , cæleftivo
catione digni efficiamur in Chrifto Domino noftro .
IN decimaoctaua, quæ eft alterius Euſebij: Ego au
tem rogo , vt illam conſequar interceflionem , quam
hucuſque percepi, dum elfec adhuc fuperftes. Cre
do enim eum viuere, & habere puriorem ad Deum San&i viuất,
fiduciam . ITEM vigeſima vita , quæ eft Maris : Cùm & puriorem
itaque nunc orauero, vt eius conſequar auxilium , Deum fiduti..
imponam finem narrationi. ET in vigefimaprına, am.
quæ eft Iacobialterius: Noftram imbecillitatem ſur
tenter ac ſuffulciac ſuis orationibus, vt confirmati,
multas quas alij in nos conſecuti funt victorias, eis
eripiamus, & victorcs è vita excedamus . ET in vi
gelimaleprima Baradati: Mihi autem detur, vt eorú
Tuffultus precibus, non ſim procul ab hoc mõre, fed
paulatim conſcendam , & me eorum contemplatio
nis voluptate expleam . DEINDE in vigefimaocta
ua Thalelæi: Horum ſanctorum martyrum conce
datur interceſſionibus, vt nos ab his adiuti, fimus ve
hementes amatores certaminum philofophiæ. DE
MV M in trigefima & vltima, quæ eft Domninx:Eos
obſecro , quorum vitam conſcripfi, nė me deſpiciant
procul degentem ab illorum fpiritali chorea : led tra.
hanc infrà iacentem ,& ad virtutis tollát altitudinem ,
& fuochoro coniungant, vtnon folùm laudem alie
nas diuitias, fed ipfe etiam habeam aliquam laudis
occafionem , & facto & verbo & cogitatione gloriti
cans feruatorem vniuerforum .
19. PRVDENTIVS in libro qui inſcribitur sepi
supávwy, fiue de Coronis, hymno primo, in Hemite.
rium & Cheledonium Calagurricanos :
Illitas cruore ſancto nuncarenas incolæ
Peregrinatio
Confrequentant, obfecrantes voce, votis munere. ad martyrum
Exteri, pecnon & orbis huc colonus aduenit: fepulcra .
M Fama
 90 DE SANCTOR V M
Famanam terras in omneis præcucurrit proditrix, Quo parta creuit gloria,
Patroni inú . Heic patronos effe mundi , quosprecantes ambját.
di . Per quem trementes pofteri
Impetrantur Nemo purasheicrogádofruftrà cógeſtit preces: Exoſculamurleculum :
postulata. Lætus hincterſis reuertit ſupplicator fletibus. Miſerere noftrarum precum ,
Omne, quod iuſtum popoſcit, impetracū ſensiens. Placatus yt Chriftus fuis
Tanta pro noftris periclis cura ſuffragantiū eſt, Inclinet aurem proſperam ,
Non finant, inane ve yllus vocemurmur fuderit : Noxas nec omneis imputes.
Sancti audio Audiunt, ftatim's ad aurem Regis æterni ferunt. Si ritè folennem diem
unt preces Indė larga fonte ab ipſo donaterris influunt. Veneramur ore & pectore,
noftras. Supplicum cauſas pecit is quæ medelis irrigant. Si fub tuorum gaudio
Nil luis bonis negauit Chriftus vnquàm teftibus. Veſtigiorum fternimur :
IDEM in eodem libro, hymno ſecundo in diuum Pauliſperhuc tu illabere,
Laurentium,fub finem : Chrifti fauorem deferens,
Rogalus an Quæ fit poteftas credita, Senſus grauari yt ſentiant
nuit Lauren Etmuneris quantum datum , Leuamen indulgentiæ .
tius. Probant Quiritum gaudia, ITEM hymno nono in Caſtianum Forocornelianű:
Quibus rogatus annuis. Suggere,fiquod habesiuftum vel amabile votum ,
Impetrant Quod quiſque ſupplex poftulat,
orances quod Tibiliqua fpes eft, fi quid intùs æftuas.
poftulant. Fert impetratum profperè: Audit, crede, preces martyr proſperrimus omneis, Audit preces
Poſcunt,litantur, indicant, Ratásquereddit quas videt probabileis, noftras.
Er triftis haud vllus redit,
Pareo , complector tumulū, lachrymas quog fundo :
Çeu præſtò ſemper adfies, Altar tepeſcitore, ſaxum pectore.
Tuósque alumnos vrbicos Tunc arcana mei percenſeo cuncta laboris :
Lactante complexus finu, Tunc, quod perebam, quod timebam, murmuro :
Inuocat S. Paterno amorenutrias,
Laurentium .
Hos inter, ô Chrifti decus, Et poft terga domumdubia ſub forte reli&tam ,
Et fpem futuriforte nutantem boni ,
Audi poétam rufticum, Audior, vrbem adeo, dextris ſucceſlibus vtor,
Cordis fatentem crimina,
1 Per patronos Domum reuertor, Caffianum prædico .
martyres ij Et facta prodentem fua. PRAETEREA in eodem libro Periftephanon,hy.
qui indigni Indignus, agnoſco & fcio , mno decimo in Romanum Antiochenum :
ſunt à Chri.
fto audiri, Quem Chriftus ipſe exaudiat : Romane Chriſti fortis affertor Dei,
medelä сon. Sed per patronos martyres Inuocat RO
ſequuntur. Poteft medelam conſequi. Elinguis oris organum fautormoue : manum ,
Largire comptum carmen infantiſlimo:
Audi benignus ſupplicem Fac vttuarum mira laudum concinam :
Chrifti reum Prudentium , Nam ſcis & ipfe poffe mucos eloqui.
Et feruientem corpori ,
Abſolue vinclis feculi. Et poftmedium :
Puerum popofcit carnifex : mater dedit,
ET in hymno certio eiuſdem libri in Eulaliam virgi. Nec immorata eſt fetibus : tantùm oſculum
nem Lufitanam ;
Imprellit vnum.Vale,ait, dulcillime,
Iſta comantibus è folijs Et cùm beatus regna Chrifti intraueris , Pucrum iam
Munera virgo, puérque date : Memento matris iam patrone ex filio . iam martyrio
coronandum
Alt ego ferta choro inmedio In fine verò : orat marer
Texta feram pede dactylico , Vellem, finifter inter hædorum greges vt ei patro .
Vilia, marcida, fefta tamen . Vt ſum futurus, eminùs dignoſcerer, nus fiat.
Sic venerarier oſta libet, Atque hoc precante, diceret rex optimus:
Ollibusaltar & impofitum : Romanus orar:transfer hunchædum mihi: Sanctorum
Illa Dei ſita ſub pedibus Sit dexter agnus, induatur vellere. interceflo.
sátti proſpi Profpicit hxc, populósque ſuos IN Hippolytum ad Valerianum Epiſcopum , hy
ciunt noftra. Carmine propitiata fouet. mno vndecimo :
ITEM hymno quarto in decem & o &to Cæfarau- Mira loci pietas, & prompta precantibusara :
Veniam prc. guftanos : Spes hominum placida proſperitate iuuat.
canturmar
tyres noftris
Hæc ſub altari fica fempiterno , Heic corruptelis animique & corporis æger
lapſibus.
Lapſib us noftris veniam precacur Oraui quoties ſtratus, opem merui.
Turba, quam feruat procerum creatrix Precátes ex .
Purpureorum .
Quòd lætor reditu ,quòd te venerandefacerdos, audit Hippo
Complecti licitum eft, fcribo quòdhæc, eadem , lytus ex Chri
Inuocatio . Nospio fletu , date, perluamus Hippolyto ſciomedebere :Deus cui Chriftus Iti muncre .
Marmorum fulcos, quibuseft operta Poſle dedit ,quod quis poftulet, annuere.
Spes, vt abſoluam retinaculorum IN Cyprianum Carthaginenfem , hymno decimo
Vincla meorum . tertio eiuſdem libri repisepávop :
Sterne te totam generoſa ſanctis Define flere bonum tantum . tenet ille regna cæli , Sancti in cz .
Ciuitas mecum tumulis : deinde Nec minus inuolitat terris, nec ab hoc recedit orbe : lo degentes,
Mox reſurgenteis animas, & artus Differit , eloquitur, tractat, docet,'inftruit, prophetar. rebus inter
Tota ſequeris. Nec Libyæ populos tantùm regit,exit vſqz in orrum funt.
DEINDE hymno quinto in Vincentium Cæfar- Solis,& vſque obitū .Gallosfouet,imbuit Britannos,
Inuocat S. auguftanum : Præſider Heſperiæ , Chriftum ſerit vltimis Iberis . Ex cælo dona
Vincentium . Adeſto nunc , & percipe
Vocesprecantum ſupplices, Deniątdoctor
Inftrui humi eft,idéquo martyr in ſupernis. dāt patroni.
heic homines, illirc pia dona dat patronus.
Noftri reatûs efficax
IN eodem libro, hymno decimoquarto in Agne
Orator ad thronum Patris . tem virginem Romanam :
er te, per illum carcerem , Agnis fepulcrum eft Romulea in domo Auxilium &
Honoris augmentum tui, Fortis puellæ ,martyris inclytæ. beneficia S.
Per vincla , Hammas , vngulas, Agactis .
Per carceralem ftipitem . Conſpectu in ipfo condita currium .
.
Seruat falutem virgo Quiritium .
Per fragmen illud teſteum , Necnon & ipfos protegit aduenas,
Puro
 VENER A TIONE.
Puro ac fideli pe&ore ſupplices.
Inuocat ET fub finem :
Agnetem . O virgo felix, ô noua gloria ,
Cæleftisarcisnobilis incola,
Intende noftris colluuionibus
Vultum gemello cum diademate :
Cui poffe foli Cunctiparens dedit,
Caftum vel ipſum reddere fornicem .
Purgabor oris propitiabilis
Fulgore, noftrum fi iecur impleas.
Nilnon pudicum eſt, quod pia viſere
Dignaris,almo vel pede tangere.
20 . SEPTIM A Synodus generalis,quæ eft fecun- id faciunt, quas cùm appoſuerint, orant, & auferunt,
Poftulanda daNicena, actione ſexta, in fine: Cum timore DEI
intercellio B.omniaagamus, poſtulantes interceſiones incontami-
geloruin,& nacæ Deiparæ & femper virginis Dominx noftræ Ma.
omniú
forum .
San . rix, item fanctorum angelorum ,omnium's fanctoru ,
Salutantes & venerandas illorú reliquias , vt nos fan
21
cùm apud eorum memorias offeraturDeo, quieos & fertur Säcto
rum cuiqua.
homines & martyres fecit, & ſanctis ſuis angelis cele
fti honore ſociauit: vtea celebritate, & Deo vero deil
lorú victorijs gratias agamus, & nos ad imitationem
talium coronarum atque palmarum eodem inuocato
in auxilium ,ex eorum memorix renouacione adhor .
temur? Quæcung igitur adhibentur religioforū ob Honor mar .
ſequia in martyrum locis,ornamenta ſunt memoria, tyrun.
rum ,non ſacra velſacrificia mortuorum tanquàm de
orum. Quicunque etiam epulas ſuas eò deferüt,quod
quidem à Chriftianis melioribus non fit, & in pleriſq;
terrarum nulla eft talis conſuetudo : tamen quicung
vt vefcantur: vel ex eis etiam indigentibus largiátur, San &tificatur
ſanctificari ibì easvolunt per meritamartyrum in no- cibus perme,
mine Domini martyrum . Non autem iftá efTe facrifi- rita martyrū .
cia martyrum nouit, qui nouit vnum , quod Deoillic Chriftia
Sacrificium
no .
offertur, facrificium Chriftianorum . rum .

Reliquiz sá.& titudinis corum fiamus participes. Sic enim red- 4.. AD Romanos decimoquinto :Obſecro ergò vos viuentiú in
ftorú ,hono. demur perfectiin omneopusbonumin Chrifto Iefu fratres per Dominum noftrum leſum Chriftum , & tercefîo.
Domino noftro . per charitatem fancti Spiritus, vt adiuuetis me in ora
21 .
GENESIS quadrageſimooctaua ait Iacob : tionibus pro me ad Deŭ, vt libererab infidelibusqui
louocatio. Angelus qui éruit me de cun & is malis, benedicat pu- funt in Iudæa &c..
eris iftis,& inuocetur ſuper eosnomen meum ,nomi- 5. AD Hebræos decimotertio : Orate pro nobis :
na quoquè patrum meorum Abraham & Ifaac. confidimus enim quia bonam conſciétiam habemus,
22 .
IOB quinto :Voca ergò fifieftqui
eft qui tibi refponde in omnibus benè volentes côuerſari. Ampliùs autem
at,& ad aliquem ſanctorum conuertere . deprecór vos hoc facere, quô celeriùs reftituar vo
23. GENESIS trigefimofecundo: Etecce vir lu- bis.
étabatur cum eo vſque manè. Qui cùm videret,quòd 6. AD Ephefios ſexto : Vigilantes in omni inſtan
eum ſuperare non poffet, tetigit neruum femoris ei. tia, & obſecratione pro omnibus fanétis, & pro me,
us, & ftatim emarcuit. Dixit ad eum, Dimitte me : ve detur mihi ſermo in apertione oris mei cum ti
iam enim aſcendit aurora . Refpondit, Nó dimittam dutia, notum facere myſterium Euangelij, pro quo
te,nisì benedixeris mihi . Ait ergò : Quod nomen eſt legatione fungor in catena,ità ve in ipfo audeam ,pro
tibi ? Reſpondit : Iacob . At ille, Nequaquàm , inquit, ut oportetmeloqui.
Jacob appellabitur nomen tuum , fed Ifraél :quoniam 7 . AD Coloffenſes quarto : Orationi inſtate, vigi
fi contra Deum fortis fuifti, quanto magis contra ho. lantes in ea in gratiarum actione, orantes fimul & pro
mines præualebis ? Interrogauit eum Iacob : Dic mi nobis, vt Deus aperiat nobis oftium ſermonis ad lo
hi, quo appellaris nomine? Reſpondit: Cur quæris quendum myfterium Chriſti.
nomen meum ? Et benedixit ei in eodem loco .Voca- 8. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quinto : Fra
uit& Iacob nomen loci illius Phanuel, dicens : Vidi tres,orate pro nobis.
Dominum facie ad facié, & falua facta eft anima mea. 9 . POSTERÍORIS ad Theſſalonicenſes tertio :
24 . OSE AE capite duodecimo:In vtero ſupplan- Decæterò fratres, orare pro nobis, vt fermo Dei cur
tauitfratrem ſuum , & in fortitudine ſua directus eft rat& clarificetur, ficut & apud vos, & vt liberemur
( Iacob) cum angelo. Et inualuit ad angelum , & con- ab importunis & malis hominibus.
fortatus eft : fleuit, & rogauit eum : in Bethel inuenit io . LVCAE ſeptimo : Centurionis autem cuiuſ
elim . dam feruus male habens, erat moriturus: qui illi
25. ZACHARIAE primo capite: Et reſpódit An- erat precioſus. Et cùm audiffet de leſu , mifit ad eum
gelus Domini, & dixit : Domine exercituum , vſque- ſeniores Judæorum, rogans eum , vt veniret & falua
quò tu non mifereberis Ieruſalem & vrbium luda, rer feruum eius. Atilli cùm veniffent ad lefum ,roga
quibus iratus es ? ifte iam ſeptuagefimus annus eft. Et bant eum ſolicitè, dicentes ei : Quia dignus eft vt hoc
reſpondit Dominus Angelo qui loquebatur in me, illi præftes:& c.
verba bona, verba confolatoria . 11. 10.B quadrageſimoſecundo: DixitDominusad
Oratio . 26. IEREMIAE decimoquinto : Etdixit Domi- Elipaz Themaniten , Iratus eftfuror meus in te, & in
nus ad me, Si fteteric Moyſes & Samuel coram me, duos amicos tuos,quoniam non eſtis locuți coram me
non eft anima mea ad populum iftum . rectum , ficut feruus meus lob. Sámite ergò vobis fe .
E.1 . AVGVSTINVS libro decimo de ciuitate ptem tauros & feptemarietes, & ite ad feruum meum
Dei, capiteprimo
ftimonio primo: vt fuprà quæſtioneſeptima, B.te- job ,& offerteholocauſtum pro vobis : lob autem fer
. uusmeus orabit pro vobis : faciem eius ſuſcipiam , vt
IDEM libro vigeſimo contra Fauftum Mania non vobis imputetur ftultitia :neque enim locuti eftis
chæum ,capite vigefimoprimo, vt ſuprà eodem in lo- admere&ta,ficut feruus meus lob . Abiêrunt ergo Eli
Martyribus co , teftimonio fexto. paz Themanites, & Baldad Suhites, & Sophar Naam
non ſacrifi. 3. ITEM libro octauo de ciuitate Dei , capite vige. mathites : & fecerunt ficut locutus fuerat Dominus
Camus
diu inosaut. fimofeptimo:Nec tamen nos eiſdem martyribus tem- ad eos, & ſuſcepit Dominus faciem lob. Dominus
nores tribui pla,ſacerdotia , facra,& facrificia conſtituimus: quo. quoquè conuerſus eft ad pænitentiam lob, cùm oras
mus. niam non ipfi, fed Deus eorum nobis eſt Deus. Hono . rerille pro amicis fuis .
Cur eorum ramus ſanèmemoriaseorum tanquàm fanctorum ho. 1. F. CONCILIVM Tridentinum feflione vige
memorias . minum Dei,qui vſque ad mortem ſuorum corporum fimaquinta in decreto deinuocatione, veneratione, &
pro veritate cercârunt, ve innoteſceret vera religio, reliquijs fanctorum, & facris imaginibus : Mandat fan.
fallis religionibus fictiskaz cöuictis : quod etiam ſi qui éta Synodus omnibus Epiſcopis, & cæteris docendi
anteà fentiebant, timendo reprimebant. Quis autem munus curamaz ſultinentibus, ve iuxta Catholicæ & Ecclef
iz per
audiuitaliquando fidelium ,ſtátem ſacerdotem ad al. Apoftolicæ Ecclefiæ vſum à primæuis Chriſtianę relipetuus vſus,
tare etiam fuper ſanctum corpusmartyris ad Dei ho- gionis temporibus receptum , fanétorúnique Patrum Sanétorü in
Sacrificium norem cultumi conſtructum , dicere in precibus:Of- confenfionem , & facrorum Conciliorum decreta,interceſtio .
Milz nõ of- fero tibi ſacrificium Petre, vel Paule, vel Cypriane, primis de Sanctorum interceſſione, inuocatione , Reli.
M 2 quarum
 82 DE SAN CT OR V M

quiarum honore, & legitimo imaginum vſu, fideles abluit,ità mundum effecit'animú,vtvel mortuus pec- Mortuus Da.
Inubcatio . diligenter inftruant, docentes eos, Sanctos vnà cum cantibus pofteris fuis fuccurrerit : & quod deAbrahá, bus Inceuk
Implorare
eorum ausi . Chrifto regnătes, orationes ſuas pro hominibus Deo id quorg de Dauid Deúdixiſſe ſcriptura teftatur, im- rit.
lium . offerre: bonum ati vtile effe fuppliciter eos inuocare: mò verò multò magìs de Dauid . De Abraham enim
& ob beneficia impetranda à Deo per filiü eius leſum ſcriptum eft:Recordatus ſum teftaméti mei quod erat Exod.6.
Chriftum Dominumnoftrü,qui folusnofter redem- ad Abraham :hic verò non dicit teſtamenti,ſed pro- elass,
pror & Saluator eft, ad corum orationes, opem , au- pter Dauid feruum meum protegam ciuitatem hanc.
Impià ſenti- xilium's confugere: illos verò qui negant Sanctos, iz. ITEM homilia quadrageſimaſecunda in Gene
impiti,qui - eterna felicitate in cælo fruentes, inuocandos effe :aut fim : Aliorum virtusmultorú tegere valetmalitiam .Propter de
interceſtione qui afferunt, vel illos pro hominibus non orare, vel Multa enim Domini bonitas eft, & fæpè folet eciam fundos iuc
& inuocatio .
nem Sancto . eorum , vt pro nobis etiam fingulis orent , inuocati- propter paucos multis dare ſalutem . Et quid dico, ftosmifere
rum negant. onem effe idololatriam , vel pugnare cum verbo Dei , propter paucos iuftos ?Sæpe quando non inuentus eft uentiuin
tur Deus. vi
aduerfaríque honori vnius mediatoris Dei & homi- in præfenti vita iuftus, propter defunctorum virtuté,
num Ieſu Chriſti : vel ftultum effe, in cælo regnanti- viuérium miſeretur & curam habet : vndè clamat,di
4.Re.19. & 30
Anathema bus voce vel mente ſupplicare: impiè fentire, & c.Si cens: Protegam ciuitatem hác propter me, & propter
Hagioma-
chis quis autem his decretiscontraria docuerit, aut ſenſe- " Dauid puerum meum . quaſi diceret : Licec ipfi india
rit, anathema fit. gnifint, & nullam ſalutis habeant occafionem :verùm
Honor illis à PSALMO ſexageſimoſeptimo: Mirabilis Deus quia folitus ſummiſericorditer agere, & ad miſeran
in ſanctis fuis, Deus liraēlipſe dabit virtutem & for- dum promptus fum , propter meipfum faciam , &
Deo impen
lus & pote. titudinem plebifuæ . propter puerum meum Dauid : & qui ante tot annos
Aas . 3. IOANNIS decimoquarto : Amen amen dico è vita migrauit, hic author fit falutis his qui ſua ſeſe
vobis : qui credit in me, opera quæ ego facio & ipſe perdiderant delidia.
faciet, & maiora horum faciet, quia ego ad patrem 13. ET in fermone de virtutibus & vitijs : Quando
vado . Deus viuos homines, quibus loquédi fiducia fit,quia
Propter mos
4. ITEM duodecimo : Siquis mihiminiftrat,me peccatores reſtituere poſiit, nullos prorſus inuenerit, tuos iuftos
ſequatur : & vbìego ſum , illic & minifter meus erit . tum verò ad mortuosille profugiens: per eos ,inquit , miſeretur
Deus .
Siquis mihi miniſtrauerit, honorificabit eum Pater peccata remitto . Quomodo enim fatur ? Hanc ego ,
meus . 4.Re.19.& 20 .
inquit , mea ipfe gratia tutor vrbem, Dauid etiam filij
5 . MATTHAEI decimonono : Amen dico vobis, mei cauſa, qui ab hac iampridem vita deceſit. Aſpi- Sanétorü vic
quòd vos qui ſecuti eftis me, in regeneratione cììm ſe- ce Sanctorum quanta fit virtus.Neque enim ſua verba tus etiam in
derit filius hominis in ſede maieftatis ſuæ , Tedebitis & tantùm aut corpora , ſed ipfa etiam corporis tegmina, veftibus, 16
liquijs , &
vos ſuper ſedes duodecim , iudicantes duodecim tri- femper omni ſunt poffeſione auguftiora. Heliæ liqui alijs rebus,
bus Ifraël. dem leonina pellis lordanem diſcindere fecit.Trium quibus vfi fue
6. LV CAE decimonono : Venit autem primus,di- puerorum calcei perignes ambulârunt.Eliſęilignum ere , elucc
ccns: Domine, mna tua decem mnas acquifiuit. Ec potuit vndarum mutare naturam ,quas quidem ſu- fcit. 4.Rc.2.Dá.3.
ait illi : Eugèbone Terue, quia in modico fuifti fidelis,
perficie ſua quaſi tergo ferrum ſuſtinere cogit . Mo 4. Reg. 6 .
eris poteftatem habens ſuper decem ciuicates . Et alter
yſes virga mare rubrum dehiſcere iuſtit, petram dif- Exo.14 .& 17 .
venit, dicens : Domine, mna tua fecit quinque mnas.rumpere valuit.Pauli veſtes morbos fuderunt, Petri Acto.19. & s.
-Echuicait : Et tu eſto ſuper quinque ciuitates . vmbræ mortem fugârunt.San & orum martyrum ci- CinisMarry,
ruin dæmo .
7. APOCALYPSIS fecundo : Quivicerit , & cu- nis improbos dæmones expulit. Summa igitur cum nes expulit.
poteftate omnia faciunt, ficut Helias,
ftodierit vſque in finem opera mea, dabo illi potefta-
14 .
tem fuper Gentes, & reget eas in virgaferrea , & tan- GENESIS vigefimoſexto ait Dominus ad Merita pro
quàm vas figuli confringentur, ficut & ego accepi à Iſaac: Ero tecum , & benedicam tibi . tibi enim & ſe- prer que mul
Patre meo : & dabo illi ftellam matutinam . mini tuo dabo vniuerſas regiones has, complens iu- ta facit Deus
8. ET capite tertio :Ecce fto ad oftium & pulſo: fi ramentum quod fpopondi Abraham patri tuo. Et poft Secretos
quis audierit vocem meam, & aperuerit inihi ianu- multiplicabo ſemen tuum ficut ftellas cæli, dabóque
am , intrabo ad illum, & cenabo cum illo, & ipfe me. pofteris tuis vniuerfas regiones has , & benedicentur
cum. Qui vicerit, dabo ei ſedere mecum in throno in ſemine tuo omnes gentes terræ , eò quòd obedi
meo : ficut & ego vici, & fedi cum Patre meo in thro- ' erit Abraham voci meæ , & cuſtodierit præcepta &
no eius.
mandata mea, & cæremonias legesque ſeruauerit. Et
9. PSALM O centeſimo trigeſimoo & auo : Mihi nonnullis interpofitis: Apparuit ei Dominus in ipfa
autem nimis honorificaci ſunt amici tui.Deus: nimis no &te, dicens : Ego ſum Deus Abraham patris tui:
confortatus eft principatus eorum . noli cimere, quia ego tecum ſum : benedicam tibi, &
Merita San . 10 . CHRYSOSTOMVS homilia fecunda in multiplicabo ſemen taum propter feruum meum
ctorum . Pſalmum quinquageſimum : Videtis chariſiimi, quan- Abraham . i
ta eft pænitentiæ virtus, & conuerfionis ad Deum ab 15 . EXODI trigefimofecüdo : Moyſes orabatDo
operibusmalis? Hic enim ſanctus Dauid non folùm minum Deum ſuum , dicens : Cur Domine iraſcitur
Sancti poſt cùm in corpore eſſet, placuit Deo :fed & poftmortem furor tuus contra populum cuum , quem eduxiftide
mortem vi. fuam viuis inueniturpræſtitiſſe grande folatiū. Con- terra Aegypti in fortitudine magna,& in manu robu 1
uentibus tigit nanque Ezechiæ regi, inimicas in temporibus fta ? Nè quæſo dicant Aegyptij, Callidè eduxit eos , vt 1
proſunt. Iudæorum gentes circunuallaffe Hierofolymam . Et interficeret in montibus & delerec è terra : quieſcat ira
cùm effec Ezechias iuftus vir, rogauit Deum : & pro- tua, & efto placabilis ſuper nequitia populi tui , Re
ftratus, lachrymis deprecabatur,vltionem de aduer- cordare Abrahá, Iſaac, & Ifraelſeruorú tuorum , qui
4.Reg.19. farijs poftulans . Venitad eum Efaias propheta, & di- bus iurâfti per cemetipſum ,dicens: Multiplicabo le
cit : Neputaret ille, quia iuftitia ſua exauditus eft : & men veftrum ficut ftellas cæli: & vniuerſam terram
Efa.37 .
certè iam defecerat Dauid , & habebat multos annos hanc, de qua locutus fum ,dabo ſemini veftro , & pof
requieſcens. Quid ergò dicit ei ? Protegam hanc ciui. lidebitis eam ſemper. Placatusque eſt Dominus ne
tatem propter me, & propter Dauid ſeruum meum . faceret malum quod locutus fuerat aduersùs popu
Dauidis
mortui meri. Dauid mortuus eft , & merita eius vigent. O rem ad. lum ſuum .
ta vigeut . mirandam , ô ineffabilis clementia Dei : homo mor. 15. TERTII Regum vndecimo : Dixit Dominus 1
tuus viuo patrocinatur: ô iuſtorum & poft conſum- Salomoni:Diſrūpensſcindā regnú tuâ, & dabo illud
mationem inexpugnabilis pugna virorum . ſeruo tuo .Veruntamen in diebustuisnö faciá propter
11 . IDEM hömilia vigefimafeptima in Matthæū : Dauid patrem tuum : demanu filij tui fcindam illud ,
Adcò poft illa vulnera Dauid refulfit, fic fe à maculis nec totum regnumauferam , fed tribum ynā dabo filio
tuo

r
 í

VENERATIONE 93
tuo propter Dauid ſeruum meum & Ieruſalem quam 3. LEO Magnus ſermone primo in 'natali Apoſto
elegi. Ibidem : Ait Ahias Silonites propheta ad iero- lorum Petri & Pauli: Sicut & nos experti ſumus, & Experientia
boam : Hæc dicit Dominus Deus Iſrael,Ecce ego ſcin- noſtri probauêre Maiores, credimus atm confidimus, de San&torü
dam regnum de manu Salomonis , & dabo tibi decem inter omnes labores iſtius vitæ ad obtinendam mire auxilio & bc .
neficijs .
tribus.Porrò yna tribus remanebic ei propter ſeruum ricordiam Dei, femper nos ſpecialium patronorum
orationibus adiuuandos, vt quantum proprijs pec
meum Dauid, & Ieruſalem ciuitatem quam elegi ex
omnibus tribubus Iſrael, eò quòd dereliqueritme, & catis deprimimur, tantum Apoftolicis meritis eriga
cæt. Nec auferam omne regnum de manu eius, fed du muir.
cem ponam eum cunctis diebus vitæ ſuæ , propter Da 4. ET ſermone fecundo deeiſdem : Poft refurre &ti
uid ſeruum meum quem elegi, qui cuftodiuitmanda onem fuam Dominus beato Petro Apoſtolo poft re
ta mea , & præcepta mea. Auferam autem regnum degni claues, ad trinam æterni amoris profeſſionem , my
manu filij eius, & dabo tibi decem tribus : filio autem ſtica infinuatione terdixit: Paſce oues meas . quod & loan .12 .
eius dabo tribum vnam , vt remaneat lucerna Dauid nunc proculdubiò facit,& mádatum Domini pius pa- Buceofficiada
ſeruo meo cun & tis diebus coram me in Ieruſalem ciui- ſtor exequitur, confirmans nos exhortationibus ſuis, paftoris auxi.
tate quam elegi , vt eflet nomen meum ibì. & pro nobis orare non ceſſans, vt nulla tentatione ſu- tio & orario .
nibus exer
17. ET decimoquinto : Ambulauitque (Abiam) in peremur. Si autem hancpietatis fuæ curam omni po cet.
omnibus peccatis patris ſui,quæ fecerat ante eum : nec pulo Dei, ficut credendum eft,vbiqueprotédit, quan
erat cor eius perfectum cum Domino Deo ſuo, ficut to magis alumnis fuis opem fuam dignatur impende - Romanæ Vr.
cor Dauid patris eius . Sed propter Dauid dedit eiDo- re,apud quos in ſacro dormitionis coro eadéqua præ- bis curam ge.
ritſpecialcm
minus Deus fuus lucernam in Jeruſalem , vt fuſcitaret fedit ,carne requieſcit ?
filium eius poft eum , & ftatueret leruſalem : eò quòd 5. IDEM ſermone primo in anniuerſario die af
feciffet Dauid rectum in oculis Domini, & non decli- fumptionis ſuæ ad Pontificatum :Nec abeft, vt conti- B. Petri præ .
nâſſet abomnibus,quæ pręceperat ei, cunctis diebus ſentia .
do ,ab hoc cæru eciam beatiſtimi Apoſtoli Petri piadi
vitæ ſuæ , gnatio & fida dilectio : nec veftrain deuotionem ille
18. ESAIAE trigeſimoſeptimo: Hęc dicit Domi- deſeruit,cuiusnosreuerentia congregauit. De veſtro
nus de regeAſſyriorum : Non intrabit ciuitatem hanc, itaq & ipfe gaudet affectu , & in confortibus honoris
& non iaciet ibi ſagittam , & non occupabit eam cly- fui obſeruátiam Dominicæ inſtitutionis amplectitur,
peus,& nõ mitcet in circuitu eius aggerem . In via qua probans ordinatiſſimam totius Ecclefiæ charitatem ,
venit, per eam reuertetur, & ciuitatem hanc nő ingre. quæ in Petri ſede Petrum fuſcipit, & à tanti amore pa
dietur, dicit Dominus , Et protegam ciuitatem ifta, ſtoris necin perſona tam imparis tepeſcic hæredis,
vt faluem eam propter me, & propter Dauid feruum 6 . ITEM in ſermone ſecundo : Petrusnunc pleniùs Petri merita,
meung. Egreffus eftautem angelus Domini,& percuf- & potentiùs ea, quæſibi commiffa funtperagit,& oés cura, & auxi
fit in caftris Affyriorum centum octogintaquinque partes officiorum atque curarum in ipſo & cum ipfo , miniftratio
millia . per quem eſt glorificatus, exequitur. Si quid itaque ne Pontificie
19. QVARTI Regum octauo : Noluit autem Do. à nobis re &tèagitur rectep diſcernitur, fi quidàmiſe_dignitatis .
minus diſperdere ludam , propter Dauid ſeruūſuum , ricordia Dei quotidianis ſupplicationibus obtinetur,
ſicut promiſerat ei,vedarecillilucernam , & filijs eius illius eft operum ato meritorum , cuius in ſede ſua vi
cunctis diebus. uit poteftas & excellit authoritas.
20 . ET decimonono : Protegamą vrbem hanc, & 7. ET ſermone tertio in eodem anniuerſario : Ieſus
ſaluabo eam propter me & propter Dauid feruum Chriſtus tantam potentiam deditei, quem totius Ec- B.Petri cura
meum , clefiæ principem fecit : vt fi quid etiam noftris tempo . & auxilium .
21 . ribus rectè per nos agitur, recteque diſponitur, illius
IBIDEM capitevigefimo : Addam diebustuis
(ait Dominus per Efaiam ad Ezechiam )quindecim an- operibus, illius fit gubernaculis depucandum ,cuidi.
nos : fed & de manu regis Affyriorum liberabo te, & ci. ctum eft : Et tu conuerſus, confirma fratres tuos.Et cui Luc.21.
uitatem hanc, & protegam vrbem iftam propter me, poft reſurre & ionem ſuam Dominus ad trinam æterni
& propter Dauid feruum meum . amorisprofeſlionem myftica infinuatione ter dixit :
22 . SECVNDI Machabeorūdecimoquinto : Ma- Paſce oues meas. Quod nunc quoque proculdubiò loan.zi.
chabeusautem ſemper confidebat cum omni fpe aus facit, & mandatú Domini pius paftor exequitur, con
xilium fibi à Deo affuturī , & hortabatur ſuos nè for. firmansnoscohortationibus ſuis, & pro nobis orare Orarë nori
midarent. Singulos autem illorum armauit non cly- non cellans, vtnulla tentatione ſuperemur. Si autem ceſſat.
pei & haftæ munitione,fed ferinonibus optimis & ex. hanc piecaris ſuæ curam omni populo Dei, ficut cre
hortationibus, expofito digno fide fomnio, per quod dendum eft, vbique pretendit , quanto magis nobis
vniuerfos lætificauit. Erat autem huiuſcemodi vitus : alumnis fuis opem fuam dignatur impendere, apud
Oniam qai fuerat fummus facerdos, virum bonū & quos in ſacro bearę dormitionis toro eadem qua reſe
benignü verecúdum viſu ,modeftum moribus& elo dic, carne requieſcit.
quiodecorū ,& qui à puero in virtutibºexercitatus fit, 8: PAVLINVS Nolanus in carmine ad Cythe.
manus protendenté orare pro omni populo ludęorū : rium de naufragio Martiniani, dum refert quemad
Poft hocapparuiffe & alium virumætate & gloria mi- modùm beatus Felix eundem à graui periculo libe
rabilem , & magni decoris habitudine circa illum . Re- rauit :
Spondentem verò Oniam dixiſſe, hiceft fratrum ama Inora lapſus,oranon lędit ſua :
tor & populi Ifrael : hiceft qui inultùm orat pro po In faxa fuſus & rubos,
pulo & vniuerſa fancta ciuitate , Ieremias propheta Nec ſente vultum ;neclapide artus contudit, B.Felix No.
Dei.Extendiſſe aūt Ieremiam dextram , & dediſſe Iudæ Felicis exceptus manu . lanus ciui
ſuo opera
gladium aureū , dicentem : Accipe ſanctũ gladiū mu Qui iam propinquantem ædibus fratrem ſuis , rulit.
nus à Deo ,in quo deijcies aduerfarios populi mei Ifra Non paffus occurſu mali
el . Etpoft quædam : Iudas verò , & quicum eo erāt in Suis periculum in finibus capeſſere,
uocato Deo , per orationes, congreſii ſunt, manu quidé Hoftem remouit inuidum ,
pugnantes , ſed Dominum cordibus orantes, proſtra Et hunc fidelis compotem voti,ſuis
uerunt non minùs trigintaquing millia . Confeffor induxit locis .
1. G. AMBROSIVS in libro de viduis,vt ſuprà Noſtrisip iuxtà ſedibus gratum iritulie
hac eadem queſtione, D.teftimoniooctauo . Felix patronus hofpitem .
Martyres pa- 2 . IDEŇ in caput vigefimumprimum Lucę : Mor- 9. IDEM Paulinus in vita & miraculis S. Felicis
troni Regum
ſupplicantiū. tuis regibus, in perpetuum Martyres regnum cæleftis martyris Nolani , qplurima habet, que tú ad ſanctoru
gratiehonore fuccedut: & illi fiüt ſupplices,hipatroni inuocationé, interceflioné,venerationem , & potefta
M 3 tem
 DE SANCTOR VM
94
tem ftabiliendam faciunt, tum ad reliquiarum ſaneta .
rum honorem & commendationem : ex quibus pau-
ca ſubijcimus. Aicigitur in natali ſecundo:
Et maria intrauiduce te,quia cura pericli
Ceſſitamore tui : nec tefine: nam tua ſenſi
Præfidia, in Domino ſuperans maris aſpera Chriſto
* ego Semper + co , & terris te propter cutus & yndis .
Inuocat S.
Sisbonus ô felixiz tuis, dominum'p potentem
Felicem Pau . Exores : liceatplacati munere Chrifti
linus . Poſt pelagi Alučtus,mundiquog Auctibus actis
In ſtatione tua placido conliſtere portu .
Hoc bené ſubductam religaui littore claſſem :
In te compoſitæ mihi fixa ſit ancora vitæ .
ET in natal, tertio :
Nuncprecor æterna nobiſcum pace ferenum
Inuocatio Poſce diem : höcicerùm liceat gaudere reuerſo.
ciufdemn . Annua' hîc & vota tuis & carmina feſtis,
Reddereplacati tranquillo nomine CHRISTI.
Hicamor,hiclabor eft nobis : hæc vora tuorum
Suſcipe, commenda'iz Deo, vt cùm ſedula cura
Seruitium noftrum longo tibi penderit æuo,
Tunc demùm placidos pietate laboris alumnos
Abſoluas mittente manu , pofitas'qz tuoruin
Ante tuos vultus animas, vectare paterno
Nè renuasgremio ,Dominifulgentis adora:
Quem bonitate pium , fed maieſtate tremendum ,
Exora ,vt precibus plenis meritisiz redonet
Debita noftra tuis : cùm tu quoß magna piorum
Portio ,regnantem Felix comitaueris agnum :
Poſceouium grege nos ftatui,vtſententia ſummi
Iudicis hoc quoqz nositerùm tibi munere donet
Nè malè gratatis lęuosadiudicet hædis,
Sed potius dextræ pofitos in parte ſalutis,
Munifico pecori laudatis aggreget agnis.
IN natali fexto :
Ecce vides tumulum ſacra martyris oſſa regentem ,
Et tacitum obtento ſeruari marmore corpus.
Membra latent pofiti, placida caro morte quieſcit,
In ſpem non vacuam rediuiuæ condita vitæ .
Vndè igitur tantus circunftat limina terror ?
Reliquiarum
virgus & ho. Quis tantos agit hucpopulos ? quęnā manus vrget
ROS, Demonas ? inuitos rapit? fruftra ' rebelli
Voce reclamantes compellit aduro ſepulcrum
Martyris , & ſancto quaſi fixos limine fiftit ?
ET quibuſdam interie & is :
Præſider ſuis Præſidet ipſe ſuis facer oſlibus: ofſaaz ſancti
reliquijs. Corporis in tumulo non obfita puluere mortis,
Arcano æternę ſed predita ſemine vitæ,
Reliquiarum Viuificum ſpirant animæ victricis odorem,
virtus . Quo medicina potens daturexorantibus ægris,
Quanta reſurgentis virtus & gloria cinget,
Coniectare licet, cùm gratia tanta ſepultos
Ambiat : & quanto rediuiua decore micabunt
Corpora ,in obfcuris cùm fitlux tanta fauillis ?
Quid nobis minimis horum pręſtare coronæ
Sufficiunt, quorum & cineresdant cómoda viuis ?
Cernere ſępéiuuatvarijs ſpectacula formis
Mira ſalutantum , & fibiquęqueaccommoda yotis
Pecora ægra Poſcentum . videas etiam de rure colonos
ad Säctorum
1 fepulcra in Non ſolùm gremio ſua pignora ferre paterno,
duciſolita . Sed pecoraægra manu iepè introducere ſecum ,
Et fancto quali conſpicuo mandare licenter :
Moxty datam ſua confiſos ad vota medelam
Experto gaudere Deo ,& iam credere ſana ,
Et verè plerunque breuì fanata ſub ipſo
Limine, læra fuis iumenta reducere tectis.
RVRSVM in natali octauo :
Refugium ad Concurramus ad hunc fpe conſpirante patronum ,
ſanctos .
Sufcipiat noftras placidapietate querelas,
Et dum natalem ipfius celebramus ouantes,
Ille preces noftras meritis pius adſeret altis,
Non eſt inco .
Ino vicem Aebit nobis , quia mese dicata
licum ſanctis,
orare pro Nos lætamurei.non eft cura hæcnoua fanctis,
peccatoribus Exorare Deum pro peccatoribusægris..
VENERATION E.
Vicoboni meriti meritum ſuperare finiftrum .
ET paulò pòft :
Sancte Deo dilecte, Dei tu dextera Felix , Inuocat S.Fea
licem .
Eſto precor nobis tu munitiflima turris .
DENIQVE natali nono :
Inuocat pa
Ergò tuos etiam Felix imploro parentes , triarchas ,
Hic quoqades mihi nấc, polcas & adeſſe vocatos, Apoftolos,
Qui colitis lätos Paradili cælitùs hortos, Prophetas, &
Martyres.
Quia ſub excelſa Domini requieſcitis ara ,
r
Pulche Apofto lici chora gmini s , & Patria rchâm
Gés prior,ambo chori procerū , quos agmine bino
Per duodena Deus fignauit nomina Patres,
Gentibus & populis regnum ad celeſte vocandis.
Vos etiam fancti ſupplex depofco Prophetæ ,
In noftra qui carne Deum fore præcinuiftis:
Vos quoquè corporibus cælis & fanguine fuſo
Occilum & viuum teftatimartyresAgnum,
Omnes diuinis à fontibus vna propago ,
Quos pius Abraham , facer Iſac ,leuis lacob
Progenuêre Deo per non numerabile ſemen ,
Et bifidum meritis cæleftibusato caducis
Aequantes his aftra poli ,his telluris arenam .
Credo equidem vos officio pietatis ad iftum
Vndique conueniffe diem Felicis amore ,
Vt confeſſoris ſocij celebretis honorem .
10 . MAXIMVS Epiſcopus Taurinenfis, in natali vide Ambro.
ſanctorum Taurinorum martyrum , O & auij, Aduen- ferm : 77 ;
titij, & Solutoris : Cùm omnium fan &torum marty- ſanctorum
rum ,fratres,deuotiſlimè natalem celebrare debemus; celebrandi.
tum precipuè eorum ſolennitas tota nobis veneratio
ne curanda eft ,qui in noftris domicilijs proprium fan
guinem profuderunt. Nam licec vniuerfi ſancti vbiq Sancti vbiq;
lint, & omnibus profint : fpecialiter illi tamen pro no- funt,& omoi.
bis interueniunt, qui & fupplicia pertulêre pro nobis. bus profunt,
Et paulò pòft:Cun &i igiturmartyres deuotiſfimè per orant: maxi
colendi funt,ſed 1pecialiter ij venerandi ſunt à nobis, mèvero fan.
quorum reliquias poffidemus. illi enim nos orationi- & ipatrij.
bus adiuuant,ifti etiam adiuuant paſiione.cum his au
Non.
tem nobis familiaritas eft, femper enim nobiſcũ ſunt,
nobiſcum morantur , hoc eft, & in corpore nos viuen
tes cuftodiunt, & de corpore recedentes excipiunt:hîc
nèpeccatorum nos labes aſſumat, ibì nè inferni hor
ror inuadat . Nam ideò hoc à Maioribus prouifum eft, Cur ſepeliar
vt ſanctorú ollibusnoftra corpora fociemus : vt dum tur Chriftia
illos tartarus metuit,nospæna non tangat:dum illos Diapud fem
Chriſtus illuminat, nobis tenebrarú caligo diffugiat. forum .
Cum ſanctis ergò martyribus quieſcentes euadimus
inferni tenebras eorum proprijsmeritis,attamé con 1
ſocijſanctitate.
11 . BASILIVS homilia vigeſima in quadraginta
martyres, vt ſuprà hac eadem queſtione,D.teftimonio
ſecundo .
12 . AVGVSTINVS queftione centefimaoctaua
in Exodum : lubet vela cooperiri pellibus arietinis ru- Exod.26.
bricatis . Aries aūt rubricacus ,cui non occurrat Chri- Martyrum
ſtus paffione cruentatus? Significanturhis etiam mar. orationibus
1
tyres fan & i, quorū orationibus propitiacur Deus pec- Deus pecca
catis populi ſui. tis populi.
13. EVSEBIVS Pamphili Cæſareenſis Epiſcopus,
in libro decimotertio de preparatione euangelica , ca
pite feptimo: Sed videamus quid de his dicat Plato ,
qui pro defenſione patriæ magno animo militantes,
mortui ſunt: Nonneigitur,inquit,eosqui militę for
titer pro patria facientes interiérunt, aurei generis fu
iſſe dicemus? Omninò ,inquit.Credemus igitur Heli
odo, poftquàm aurei generis homines mortui funt, à
multis homines anguitijs femideos factos liberare, 2
mortalium omnium eſſe cuſtodes: ac in pofterum
quafi deos colemus,eorum'a adorabimus monumen .
ta . Similiter etiam omnes ,qui preclarè vixerunt,quo
que modo morcui funt,honorabimus. Hæc nos quo- conſuetudo
tidiè factitamus ,qui veræ pietatis milites,vt Dei am - Conftantini
cos honorantes, ad monuinenca quoque illorum ac - temporein
cedimus : voca quæ iplas facimus, tanquam viris fan - precandis
etis,
 DE SANCTORVM RELIQVI I S. 95
etis , quorü interceſſione ad Deum non parùm iuuāri* fignum lætitiæ demonftrandum . Vndè & virgines illæ
Plato pleraq; profitemur. Hæcà Platone collegimus, vt oftendere. Euangelicæ ſemper habent accenſas lampades fuas: & Matth.zs.
ſua ex doctri- mus Hebraica illum philoſophia munitū ,noftris con- ad Apoftolos dicitur : Sint lumbi veſtri præcincti, & Luc.sz.
na Iudçorum fentanea Scripfiffe. lucernæ ardentes in manibus veftris , Et de loanne Ba
haufit .
H.1 . HIERONYMV S contra Vigilantiū :Gallię ptiſta : Ille erat lucerna ardens & lucens:vt ſub typo loan.s.
Dc Reliquijs .
vernaculum hoftem fuftinent, & hominem moti capi- luminis corporalis, illa luxoftendatur, dequa in Plál
reas contra cis,atque Hippocratis vinculis.alligandum , ſedentem terio legimus : Lucerna pedibus meis verbum tuum Pfalm.118.
fan&torú reli. cernunt in Ecclefia, & ,inter cætera verba blafphemiæ , Domine, & lumen ſemitis meis . Malè facit ergò Ro
quias,& ac.. ifta quoque dicentem : Qyid neceſse eſt,te tanto hono- manus Epiſcopus, qui ſuper mortuorum hominum loru Offa mapoſto.
venc
re non ſolùm honorare, ſed etiam adorareillud neſcio Petri & Pauli,fecundùm nos ofra veneranda ,fecüdùm
randa .
quid, quod in modico vaſculo transferendo colis ? Et te vilem puluiſculum , offert Domino facrificia , & tu
rurfum in eodem libro : Quid puluerem , linteamine mulos corum Chrifti arbitratur altaria? Etnon folùm Tumuli ſan.
circundatum ,adorando oſcularis ? Et in conſequenti- ctorum ſunt
vnius vrbis,fed cotius orbis erranc Epiſcopi, qui cau- Chrifti
bus: Properitum gentilium videmus ſub pretextu re. ponem Vigilantium contemnentes , ingrediuntur bati ria.
ligionis introductum in eccleſias, ſole adhuc fulgente licas mortuorum ,in quibus puluis yiliſiimus& fauil
moles cereorum accendi,& vbicunquè puluiſculūne . la neſcio quæ , iacet linteamine conuoluta , vt polluta
fcio quod,in modico vaſculo precioſo linteamine cir- omnia polluat, & quali ſepulcra Phariſaica forìs deal Matth.23.
cundatum , ofculantes adorare. Magnum honoré præ- bata fint, cùm intùs iminundo cinere iuxta te,immun
bent huiuſinodi homines beatiflimis martyrib ', quos da omnia oleant atqz fordeant.Et pofthęc de barathro
Apoc. 21. putantde viliſſimis cereolis illuſtrados: quos Agnus, pectoris tui cænofam fpurcitiam euomens, audes di
qui eſt in medio throni, cum omni fulgore maieftatis cere : Ergò cineres ſuos amátanimæmartyrum & cir- Abſentes au
Refpófio Hie ,fuæ illuftrat. Quis enim , ô inſanum caput, aliquando cunuolanteos ſemper'n præſentes ſunt, né fortèſi ali -dire
poffunr.
adorarimar- martyres adorauit? quis hominé putauit Deum ?Nón- quis precator aduenerit, abfentes audire non poffint?
tyres, tanquã ne Paulus & Barnabas cùm à Lycaonibus lupiter & Oportentum in terras vltimas deportandum . Rides
Deuin .
Actor.s4 . Mercurius putarentur, & eis vellent hoftias immola- de reliquijsmartyrum , & cum authore huius hæreſe
re , fciderunt veftimenta ſua, & fe homines effe dixe. os Eunomio Eccleſijs Chrifti calumniam ftruis : nec Eunomij hz .
runt,non quòd meliores non effent olim mortuis ho- tali ſocietate terreris, vt eadé contra nos loquaris, quæ relis,
minibus IoueatqueMercurio , ſed quòd ſub gentilita- ille contra Ecclefiam loquitur ?Omnes enim ſectato
tis errore honor eis Deo debitus deferretur. Quod & res eius,bafilicas Apoftolorum & martyrum nó ingre
de Petro legimus, qui Cornelium fe adorare cupienté diuntur,vt ſcilicet mortuum adorent Eunomium .Ar
Actor.jo. manu ſubleuauit, & dixit: Surge, nam & ego homo gumentatur contraſigna atque virtutes, quæ in bafili- Miracula
ſum . Et audes dicere,Illud neſcio quid , quod in modi- cis martyrum fiunt:& dicit eas incredulis prodeſſe, martyrum .
co vaſculo transferendo colis? Quid eſt illud, neſcio non credentibus: quaſi nunchocquęratur, quibus fi
quid,fcire deſidero.Expone manifeftiùs, vt tota liber- ant, & non , qua virtute fiant.Nolo mihidicas, Signa in
tate blaſphemes. Puluiſculum , inquit, neſcio quod in fidelium funt: fed reſponde, quo modo in viliſſimo
modico vaſculo precioſo linteamine circundatū. Do- puluere,& fauilla neſcio qua ,tanta fit lignorum virtu
letmartyrú reliquias precioſo operiri velamine, & nó tum'qz präſentia.Sentio,fentio infelicillime mortaliū,
vel pannis vel cilicio colligari,vel proijci in ſterquili- quid doleas, quid timeas. Spiritus iſte iinmundus,qui vigilantius à
niú,vt folus Vigilantius ebrius & dormiens adoretur . hæc te cogit ſcribere,fæpèhoc viliſimo tortus eft pul. demone im .
Reliquijs ſan Ergo facrilegi ſumus,quando Apoftolorūbafilicas in- uere, immò hodierz torquetur, & qui in te plagas diſi- pobliquin
Atorum exhi- gredimur? Sacrilegus fuit Conftantiņus Imperator, mulat, in cæteris confitetur. Nisi fortè in morem gen- reliquias fan,
bitus honor. qui ſanctas reliquias, Andrex ,Lucę, & Timotheitranf- tilium impiorumq Porphyrij & Eunomij, has præ- ctas.
Dæmones
apud cas su . tulit Conſtantinopalim , apud quas dæmones rugiūt, ftigias dæmonum eſſe contingas, & non verè clamare
giunt. & inhabitatores Vigilantij, illorum ſe ſentire præſen- dæmones, ſed ſua ſimulare torméta. Do confiliunt: in
tiam confitentur? Sacrilegus dicendus eft & nunc Au- gredere bafilicas martyrum , & aliquando purgaberis :
guftus Archadius, quioſſa beati Samuelis longo pòft inuenies ibi multos ſocios tuos, & nequaquàm cereis
tépore de ludça tráftulic in Thracia ? Omnes Epiſcopi martyrum qui tibi difplicent, fed iammis inuifibi
non ſolùm facrilegi,fed & fatui judicandi, qui rem vi- libus combureris: & tunc fateberis, quod nunc ne
liflimam & cineres diffolutos, in ferico & vaſe aureo gas .
portauerunt? Stultiomnium Ecçlefiarum populi,qui 2. IDEM in epiſtola quinquageſimatertia ad Ripa
occurrerunt ſanctis reliquijs, & canta lecitia,quali pre- rium Presbyterum aduersùs Vigilantium : Ais, Vigi
fentem viuentem ' prophetam cernerent, fufceperüt, lantium , qui xariérriopaoip hoc vocatur nomine , nam
vt de Palæſtina vſ Chalcedonem iungerentur popu. Dormitancius re & iùs diceretur, os fetidum rurſum Dormitātius
lorum examina, & in Chrifti laudem vna voce reſona- aperire, & putorem fpurciſimum contra ſanctorum Reliquiarum
rent ? Videlicet adorabant Samuelem , & non Chriſtū , martyrum proferre reliquias, & nos qui eas ſuſcipi Oppugnator.
cuius Samuel & Leuita & prophetes fuic? Etquibuf- mus,appellare Cinerarios & idololatras ,qui mortuo idololatras
dam interpofitis : Cauſabantur quondam & Apoftoli, rum hominum oſſa veneremur . O infelicem hominé , & Cinerarios
quòd periret vnguentum , ſed Domini voce correpti & omni lachrymaruin fonte plangendum ,qui hæcdi-nos appellar
Vigilantius.
Marinesco funt. Neque enim Chriſtus indigebat vnguento, nec cens , non ſe intelligat effe Samaritanum & ludæum,
orum lumi. martyres lumine cereorum : & taméilla mulier in ho. qui corpora mortuorum pro immundis habent, &
ne,ficutnec nore Chrifti hoc fecit,deuotio métis ejus recipitur: eriam vafa, quæ in eadem domo fuerint, pollui ſuſpi
Chriftus
guento . va . & quicuno accendunt cereos, fecundùm fidem ſuam cançur,fequentesoccidétem literam , & non viuifican
Matth.26 . habent mercedem , dicente Apoftolo: Vnuſquiſque in tem fpiritum . Nos auteni non dico martyrum reli- Non adora
RO01.14 . ſuo ſenſu abundet.Idololatras appellas huiufmodi ho . quias,fed ne ſolem quidem & lunam, non ingelos, no mus martyrů
rcliquias.
Idololatras , mines ? Non diffiteor omnes nos quiin Chriftum cre- archangelos, non Cherubim ,non Seraphim , & omne
appellabat Vi
gilátius eos, dimus,de idololatriæ errore veniſſe. Non enim naſci- nomen quod nominatur & in præſenti leculo & in fu
qui accēdun mur , ſed renaſcimur Chriftiani:& quia quondam co . turo,colimus & adoramus: nėſeruiamus creaturę po
cercos ad ho- lebamus idola ,nuncDeum colere non debemus, nè fi , tiùs, quàm Creatori, qui eft benedictus in fecula . Ho Honor Sana
porem
tyrum . mar- milieum videamur cum idolis honore venerari? Il noramus autem reliquias martyrų,vteum cuius funt congen
lud fiebat idolis, & idcircò deteftandú eft : hocfit inar- martyres, adoremus. Honoramus feruos, vt honor Dominum
tyribus, & idcircò recipiendum eſt. Nam & abſą mar ſeruorum redundet ad Dominum , qui ait : Quivos Matth.1o.
Immunda cr
tyrum reliquijs per totas Orientis Eccleſias, quádo le- ſuſcipit ,meſuſcipit. Ergò Petri & Pauli inimūdę ſunt ſe mortuorú
Curinterdiù
accendantur gendum eft Euangelium , accenduntur luminaria iam reliquiæ : ergò Moyli corpuſculum , immundum erit, corpora affe
Juminaria . ſole rutilante,non ysique ad fugandas tenebras, ſed ad quod, iuxta Hebraicam veritaté,
ab ipfo ſepultum eft rit Vigilātius.
Domi, Deut.34.

2
 96 DE SANCTOR VM

Domino ?Etquotieſcung Apoftolorum & Propheta- anime eoru in manu Dei exifút, vt ſcriptum eft.Deus Sap.s.
rum ,& omnium martyrum baſilicas ingredimur, to enim vita exiſtens, cùm Sancti in Dei manu fint, in via
ties idolorum templa veneramur ?accenſiqueante tu- ta & lumine neceffum eft vt exiftant. Et ob id precioſa Plalm.iis.
mulos eorum cerei, idololatrię inſignia ſunt?Plus ali- in conſpectu Domini mors Sanctorum eius. Hiviuen
Deut.34 . quid dicam , quod redundet in authoriscaput, & in- tes, in libertate Deo adftiterunt.Seruator nofter Chri- Reliquiz fon.
1anum cerebrú, vel fanec aliquando, vel delcat,nè tan- ftus fontes ſalutares, Sanctorum reliquias nobis reli- res ſunt falu
Mar.ia. tis facrilegijs fimplicium anímęſubuertantur.Ergò & quic,multis modis beneficia in debiles fundentes, vn- beneficia prę.
Domini corpus in ſepulcro policum , immundú fuit: guentum redolentis ſuauitatis ſcaturientes. Et ve in- Itant.
& angeliqui candidis veftibus vtebantur, mortuo ca- quit magnus Doctor ,cui ab immortalitate nomen eft, Athanaſium
intelligit. ..
daueri atque polluto prebebantexcubias,vtpoft mul- martyrum oſſa morbos fugant, infirmis medicantur,
ta ſecula Dormitátius ſomniaret, immò eructaret im cæcis viſum imparciunt, lepras emundant, céraciones
mundiſtimam crapulam , & cum luliano perſecutore, & merores ſoluunt. Atque id per Chriftum , qui in
San & orum bafilicas aut deftrueret, aut in templa con- ipfis habitat. Benè etiam Pſalmographus cecinit: Mi Pſalm.69.
uerteret ? Sinon funthonorandæ reliquiæ martyrum , rabilis Deus in ſanctis fuis. Et iterùm : Sanctus in Pſalm.ss .
Pfalm.iis. quomodò legimus : Precioſa in conſpectu Domini terra illius, mirificas ſecit omnes voluntares eius in
mors ſanctorum eius? Sioſſamortuorú polluuntcon- ipfis.
4.Reg.13. tingentes, quomodo Eliſeus mortuus mortuú ſuſcie 5. CONCILIVM Gangrenſe in procemio : Quo

Exod.13. tauit , & dedit vitam corpus, quod iuxta Vigilanciúia-
cebat immundum ? Ergò omnia caftra Iſraeliticiexer-
loſuc 2 quo citus & populi Dei fuêre immunda, quia loſeph & Pa .
triarcharum corpora portabátin ſolitudine, & ad ſan-
etam terram immundos cineres pertulerunt? loſeph
Gencf.so . quoquè qui in typo præcellit Domini Saluatoris no
ftrı,fceleratusfuit: qui tanta ambitione Iacob in He
bron oſſa portauit, vt immundum patrem auo & ata-
uo ſociaret immundis, & mortuum mortuis copula-
ret. O precidedam linguamà medicis, immò inſanum
curandum caput,vtqui loqui neſcit, dicat aliquando
reticere. Iterùm dicam : Ergò martyrum immundz
Sunt reliqui ? & quid palli ſunt Apoftoli ,vtimmūdum
AA.S. Stephani corpus tanta funeris ambitione præcederét,
vefacerent eiplan & um magnum, vt eorum luctus in
gaudium noftrum verteretur ?
3.
ET in caput fexagefimumquintum Efaiæ : Nihil
fuit ſacrilegijquod Iſrael populus prętermitteret,non
folùm in hortis immolans , & ſuper lateres thura luc-
cendens : ſed ſedens quoß vel habitans in ſepulcris, &
in delubris idoloru dormiens,vbì Aratis pellibus ho-
ftiarum incubare ſoliti erát, vtfomnijs futura cogno-
Hæretici & fcerent &c. Et intantùm procacitatis ac ſuperbiæ au-
fugiunrChri, gmenta capiebant,vtquicunquenon fimiliduceretur
Aiảnos, qui errore,eum arbitrarentur immundum , contactumg
Martyrú bali. eius fugerent: quemadmodùm Samaritani & ludæi
licas orandi nobis faciút, omnesio hæretici: quales nuper ſub ma-
caufa ingic- giſtro cerebroſo in Gallia pullulärunt, qui baſilicas
martyrum declinantes nos quiibìorationes ex more
Nota quorü celebramus, quafi immundos fugiunt. Hoc auté non
impulfu id tam illi faciunt, quàm habitantes in eis dæmones,for-
faciant. titudinem & flagella ſancti cineris non ferentes.
4. SECVNDVM Concilium Nicenum actione
feptima, in definitione ipfius S. Synodi : Qui auli
fuerint aliud ſentire, aut docere, autmore impiorum
hæreticorum Eccleſiaſticas Traditiones contaminare,
aut nouam quandam vaniloquentiam inducere , aut
Imagincs quicquam de confecratis in Ecclefia abijcere, Euágelij
crucis &, &San. inquam depi &um codicem , aut figuram Crucis, auć
Reliquiz . imaginis alicuius pi&turam , aut reliquias Martyrum ,
quas ſciuerinceſſe germanas & veras,autcótra ifta va-
frè & improbè aliquid excogitare, quod fit cótra con
ftitutionem Ecclefiafticam : aut vtitanquàm commu-
nibus,facratis Deo,repofitis preciofis ,aut monafterijs
reuerendis:fi fuerint Epifcopiaut Clerici, deponun
tor : fi monachi aut laici,communione priuantor, IN
eadem Synodo, actione tertia, lecta eft epiftola Orien-
1
talium Epiſcoporum ad Tharafium Conftantinopo-
litanum Archiepiſcopum , quam Sancta Synodus ap-
probauit,vbì hợc verba leguntur: Apoftolicas Eccle-
Tonditio Apo- lix Traditiones,quibus veneratio culturals Sanctorũ
Sanctoruin docetur,recipimus & veneramur.Eosautem vt mini-
veneratione. Itros,amicos, & filios Dei exiftentes,honoramus. Ho
nor enim qui à conſeruis idem ſentientibus inuicem
exhibetur, indicium eft beneuolétiæ erga Dominum .
Cur Sanctos
veneramur . Sunt enim promptuaria Dei & pura Chriſti habitacu-
la , Spiritusiz fancti immacularà ſpecula. Quin etiam
niam ſancta Epiſcoporum fynodus inuenițmulta fieri
indecenter ab his,quiEuftachium ſecuti ſunt, neceſſa
riò ftatuit palàm omnibus factis, amputare vniuerſa
quæ ab eodem malè commiffa funt. Loca fan & torum hæretici
Euſtathiani
loce
martyrum vel baſilicas contemnere, & omnes qui ilMartyrum
luc conueniunt, repræhendere inuenti ſunt. ET ca- contemnunt.
none vigefimo: Siquis arrogantia vtens, & martyrum
congregationes abhorrés, & facraquæ in eis celebran
tur, & eorum memorias accuſet,lit anachema.
6. QVARTI Regum decimotertio : Quidam au
tem ſepeliétes hominem ,viderunt lacrúculos, & pro .
iccerunc cadauer in ſepulcro Eliſei. Quod cùm tetigif
ſet offa Eliſei,reuixithomo, & ftetit fuper pedes ſuos.
7. AVGVSTINV Slibro vigeſimoſecúdo deciui
tate Dei, capite octauo : Miraculum quod Mediolani Miracula
factum eft, cùm illic effemus, quando illuminatus eft Geruafij &
Procasij.
cæcus, ad multorum notitiam potuit peruenire,quią
& grandis eft ciuitas, & ibi erat tunc Imperator, & im
menſo populo tefte res gefta eft, concurrente ad cor
pora Martyrum Protaſij & Gerualij. Quæ cùm laterét
& penitùs neſcirétur, Epiſcopo Ambroho perſomniú
reuelata ,reperta ſunt, vbicçcus ille depulfis veceribus
tenebris diein vidit . Narrat ibidem inter alia miracu
la Auguſtinus,de quodamorationis loco àTribunitio
viro ipſius Auguſtini permiffuædificato, irrquo terra
fancta de Hieroſolymisallata, reuerentiæ cauſa locata . Ex terra ſan
feruabatur: quòd cùm eò fuiffet iuuenis quidam para
lyticus allatus,orauerit,atqz indè continuò ( inquit)pe
dibus ſuis faluusabſceſlit. Et poft alia quçdam com
memoraca miracula, nonnulla de beati Stephani reli
quijs narrat: quorum primum verbis huiuſmodi re .
center: Adaquas Tibilítanas,inquit, Epiſcopo afferen. Ad reliquias
te Proiecto, reliquiasmartyrisgloriofillimiStephani, Contepienis
ad eiusmemoriam veniebát magnę multitudinis con- multitudo .
curſus & occurſus. Ibì cæca mulier, vt ad Epiſcopum
portante pignora ſacra duceretur, orauit, flores,quos
ferebat,dedit: recepit,oculis admouit,procinùs vidit. Miracula.
Stupentibus qui aderant, præibac exultans, viam car
pens, & vix ducem vlteriùs non requirens. Ibidem
aliud hiſce verbis recenſet: Memoratimemoriá mar
cyris ,quæ pofita eft in caftello Synicenfi, quod Hippo
nenfi coloniæ vicinum eft, eiuſdem loci Lucillus Epi
fcopus, populo præcedente atæ ſubſequente, .porta
bat: fiftula , cuiusmoleftia iam diù laborauerat, & fa.
miliariſfimi fuimedici,quieam ſecaret, opperiebatur
manus, illius piæ ſarcinæ yectatione,vbì lanctas atti
git reliquias, repente fanata eft. Nam deinceps eam in
luo corpore non inuenit. Et pluribus alijs miraculis,
quæ per eiuſdem ſan & i reliquias Dominus operatus
eft,enumeratis, ità ſubiungit : Si miracula fanitatum ,
vealia taceam ,modò velim ſcribere,quę per húcmar
tyrem , id eft,glorioliſfimum Stephanum , facta ſunt in
colonia Calamenfi, & in noſtra, plurimi conficiendi
ſunt libri , nec tamen omnia colligi poterunt : ſed tan
tùm de quibus libelli dati ſunt qui recitarentur in po
pulis . Refert deindè de fratribus ſeptem & tribus to .
roribus, cosper maledictionem matris tali pæna diui .
nitùs
 RELIQV I S. 97
nitùs mul&tatos , vt horribiliter quaterentur omnes quis térigerio cadauer, immunduserit. Et hoc, Laua- Num.6. & 19.
Tangêtes rc
tremore membrorum , & quôcunq irent,omnium in bic veſtimenta fua. Nuncé diuerſo martyris oſſa quis liquias fa
1 ſe aſpectum conuerterent . Veniſfe autem ex his duos, quis attigerit, ob gratiam corpori infidentem fit qua- cras, füt quo.
fratrem & fororem , ad beati Auguſtini ciuitatem , & dantenùs fan &tificationis particeps. Quare precioſa eſt dammodo
ſanctitatis
cùm memoriam gloriofiffimi martyris Stephani fre in conſpectu Dominimors ſanctorum eius. participes.
quentâ ffent,eos,omnipopulo Deum glorificante ,an . 10 . CHRYSOSTOMVS fermone in Iuuentinú
te loci fancti cancellos fanitatem recepiffe . Martyres
& Maximum martyres: Illos non indignum fuerit & funt turres &
8. DAMASCENVS libro quarto orthodoxæ fi- columnas, & fcopulos, & turres,& candelabra, & tay - columna.
virtus" bem dei, capite decimoſexto : Fontes nobis falutares do . ros fimul appellare. Nam Ecclefiam ficut columna
neficia . minator Chriftus præbuit ſanctorum reliquias, mul- fuftinent: ficut turres muniút: & ficut fcopuli, omnes
Exod.17. timoda beneticia ſcaturientes, vnguentum fuauitatis vndarum aſſulcus repulerüt, multam interim ipfi fer
Num.20 .
emanantes : & nullus difcredat. Si enim ex rupe & fir- uantes tranquillitatem ,ficut luminaria tenebras impi.
mo ſaxo aqua in eremo profiluit, volente Deo, & ex etatis diſcufferunt: & ficutcauri, anima promptitudi
lud.is.
maxilla afini Samſonifitienti, ex martyrum reliquijs neob eadem , ſuaueChrifti iugum traxêre. Idcircò fæpè Tumuli corā
vnguentum ſuauè olensemanare incredibile eft ? nui eos inuifamus, tumulos adornemus, magna'a fide re- inuifendi,&c
lo pacto profe& ò eis qui ſciūt Dei virtutem , & ab ipſo liquias eorum contingamus,vt indébenedictionéali- magna fide
Num.19 . ſanctorum honorem .In lege omnis qui tangebat mor- quam affequamur.Erenim ficut milites vulnera, quæ reliquiæ con.
tingendæbc
tuum, immundus efficiebatur. Verùm ijnon mortui : in prelijs fibi infli& a, regi monftrates fidenter loquun- nedictionis
nam ex quo ipſa vira, is qui vitæ caufa eft, inter mor tur : ità & illi in manibus abſecta capita geftantes, & confequendæ
Sanctos non tuos computatus eft,eos quiin fpe reſurrectionis & fi- in medium afferentes, quæque voluerint,apud regem gratia .
appellamus
niortuos . de quæ in ipfo eft, dormiêrunt, non mortuos appella- cælorü impetrare poffunt. Proindèmagna fideprom- Qux voluc
mus.Mortuum enim corpus quomodò miracula ope- ptitudinem huc veniamus, quô & vifis ſanctorum morint,impetra
re pollunt. .
rari poteft? Quomodò igitur per eos demones abigun numentis, & conſideratis eorum præmijs, indè varios
tur,infirmi curantur,cæci vident,leproſi mundantur, theſauros yndiquaquè colligamus : & per præſentem
lac.. tentaciones & triftitiæ foluuntur ? Omne donum bo- vitam ità iuxta voluntatem Dei tranſeamus, vt in por
num à Patre luminum, per eos ijs qui inhæfitabili fi- . tum æternitatis cum multis mercibus ingrediamur,
de petunt, deſcendit. Quantùm fanè laborares, vt in- fruituri regno cæloruin in Chrifto Ieſu Domino no
Adiutores uenires adiutorem , qui ad mortalem regem te adduce- ftro .
noftri funt,& ret, & pro te ad ipfum ſermones faceret? Adiutores er . 11 . IDEM in libro contra gentiles,de vita ſan &ti Ba
gò totius generis, Deo pro nobis fupplicationes por. bylæ Antiocheni epiſcopi acmartyris: Atquì poterat
aorandi. rigentes,non honorandi ſunt? cercè honorandi. Tem- Babylas vel exemplo Enoch transferri, velHelięmo
pla à nobis Deo erigenda ſunt in ipſorūnomine: fru. do rapi,vt quivtriuſq æmulator fuerat. At Deus, qua
& tus afferendi illorum memoriam venerantibus, & in eft in humanum genus benignitate, inter alias quas in .
ipfis lætantibus ſpiritu ,vtpropria inuocantium letitia finitas nobis ſalutis noftræ occafiones dedit, & hanc San &torum
fiat, nènos non colere tentati, è conuerfo ipſos irite. quoquè viam nobis à ſe munitam effe voluit, idoneum reliquiæ ad
mus. Nam ijs à quibus Deus colitur, & eius ferui dele. ad vircutem capeffendam ftimulum ,relictisfcilicet in- quide Deo
&tantur: & quos deſpicit Deus, & eius defpiciunt cli- terìm apud nos fan & orum reliquijs. Nam poft ſermo
entes. In pfalmis, &hymnis, & odis ſpiritualibus,cùm nis facultatem ipſa cercéſanctoru ſepulcra proximum
compunctione & miſericordia indigeamus,ſanctosfi- locum obtinent, ad animas hominum in ipſos ſanctos
Statuas San- de veneremur,à quibus maximè Deus colitur.Statuas intuentium, ad virtutum earundem æmulationé ex- ctoru Sepulcra San .
m quid
& tis eriga
mus. iHis erigamus, & viſibiles imagines : & nofipfianimatę citandas. Ac ficubì quis huiuſmodi conditorjis ad nobis pro
ftatuæ & imagines ipforum , virtutum imitatione effi. Atat, ſuum ftatim fenfum ab hac, quam dico , vi corre lint.
Cur fingulo- ciamur.Deiparam ,vepropriè & verè Deimatrem ,ho- ptum animaduertit. capſulæ enim aſpectus in ani.
sum'ordinum norémus: Præcurſorem Ioannem , vt prophetā & ba mam inuadens, ipfam percellit& exuſcitat, ac perin
Sancti hono: priſtam , & miffum , & martyrem.Nequeenim interna- de afficit, quafi qui illic mortuus iacet, preces fimul
re proſequeditos mulierum furrexit maior loanne, vt Dominus di- fundat, præſenso adeffe cernatur :deinde fit, vt qui ſe
fint.
Macch ... xit, & regni eius primus præco factus eft. Apoftolos ve ficaffectum ſentit,mira alacritace geſtiés,aliusa pror
fratres Domini & inſpectores & miniftrosin paliioni- sùs quodam modo effectus, ità ex eo loco decedat.
bus eius.Quos præſciens, prædeftinauit conformes fie . Quiſquis porrò animum aduertere velit ad eos, qui
Rom.i. ri imaginis filij ſuiDeus & pater, primùm Apoftolos, mortuos luctu proſequuntur, probe indè edocebitur,
ſecundò prophetas, tertiò paftores & doctores. Mar- imaginationem demortuis conceptam ſolere ex ipfis
tyresverò Domini ex omni ordine delectos, vť mili- locisin animos inſinuare; quivbìmortuorum ſepul.
tes Chrifti, & qui eius biberunt calicem, tunc viuificæ cris adftiterunt, protinùsquaſi ibidem ſepultos cora
eius mortis baptiſmate baptizati, vt communicantes ftantes contueantur,fic eofdem in ipſo ftatim veſtibu
pallionibus eius & gloriæ . Quorum dux exercitus eft lo inclamant : plerique autem intolerabili dolore ve
protodiaconus Chrifti, & miffus, & protomartyr Ste- xati,reliquú vitæ tempus ad demortuorūmonumen
phanus. Er fanctos Patres noftros exercitatores, qui ta habitare fibi in animum induxerunt.Id quod ne
diuturniore martyrio conſcientiæ certauerüt, qui cir- quaquàm feciffent, nisì à locorum aſpectu conſolati
Heb.u. cuierunt in melotis,in pellibus caprinis, egeni, tribu onem aliquam cepiſſent, Et quid hîc de locis ac ſe .
lati,affli & i, in folitudinibus errantes, & montibus & pulcris verba facio ? quum & fepè veftis fola mortuo .
ſpeluncis & cauernis terræ , quibus non erat dignus rum viſa, & verbum vnum in mentem influens, ani
mundus . Prophetas ante gratiæ tempus, Patriarchas mum noftrum excitet, & memoriam interlabentem
iuftos,qui prænunciauerunt Chriſti aduentū. Horum refricet, quibus de cauſis ipfas nobis ſanctorum reli
Heb.12.
omnium attendentes conuerſationem , æmulamur fi- quias Deus reliquit. Et nonnullis interiectis : Ea eſt,
dem ,bonitatem ,fpem ,zelum ,vitam , tolerantiam paſ- enim ſanctorum poteftas, vt illorum fuperftitum
fionum , & fuftinentiam vſque ad fanguinem , vt & co . dæmones ne vmbras quidem aut yeſtes ferre poflint, Dæmonesre
rona gloriæ cum ipfis participemus. vita autem functorum & loculos quoque reformi- formidant
9. BASILIVS homilia in Pſalmum centefimum dent . loculos .
decimumquintum : Pro legis Iudaicæ ritu , (i quimo- 12 . IDEM Chryſoſtomus ſermone in adorationem
riebantur, horum morricinia habebantur abomina- venerabilium catenarum & gladij, ſancti & Apofto- Catena S.Sc.
tioni. Contrà mors fi cuipiam irrogatur pro Chriſti lorum principis Petri: Petrus inagnum illud orbis ter . trivim mira
nomine, precioſæ cenſentur reliquiæ ſanctorum eius. rarum miraculújonni cælefti & humana laude, omni culorum ha
In priori lege dicebatur Sacerdotibus & Nazaræisil. preconio digniſſimus: cuius fi vmbra & lintei mor- pioricontro
Lcuit.21. lud : Non contaminabitur ſuper vllo mortuo . Et, si bos profugabant,certè catena , que venerandum apo- ctu.
N ftoli Acto.s.
 CTO
98 DĘ SAN -R VM
ftoli corpus attigerunt, quanto propiorem ta &tum ha- Apoftolum inuocgt. Ego & carcerem ipſum, in quo indè e&,ac fi
buerunt , tanto abundantiorem miraculorú vim par. Apoftoluscuftoditus eſt,omni pręconio dignữ cēleo, uocet.
ticipârunt: catena , inquam , illæ omninò venerandæ quippe quiomni veneratióc plenus eft : dignus enim Carcer apo
ac preciofæ , quæ apoſtolicum illudac beatum corpus habitus fuit,qui tantum ſanctitatisdomiciliū intra ſe ſtoli omnive
colligârunt, quæ manus illas miraculorum effectric acciperet.Ego & ſolum illud, in quo decubuit,& vin- neratiöeple
Diuina gratiaces, adſtrinxerunt, qux diuina gratia ab ipfis repletæ étusdormiuit,ſanctitatedecorüexiftimo, & apoftoli- lum in quo
repletæ ſunt.funt,ex quibus miracula abūdè fcaturiūt, quę egrotos ca gratia refertú.Sed dubitat aliquis, nūhęcità fe ha- decubuit.
Nota.
1
Sanctos effi- homines àmorbis liberant, quæ homines illos sanctos beant: ne hçc tanti eſſe credit,vt gratiáillam, quę in Act.s. & 19 .
: à quibus anima- Apoſtolo fuit, participârint . Perſuadeat huic vmbra
cum efficiunt, quicũfide ad eas accedunt
ciunt acce,
dentes
fide . rum maculęmyftico quodam modo expurgantur, & ipfa,& femicinctia:quorú illa quidé ex corporis oppo
morbidęinfluentiæ reprimuntur : quæ deniquè in aë fitione ad folis lucé cópoſita,& ab Apoſtolorü princi
ream cellitatem extenſx , & vſqz ad cælos ipfos perue- pis tactu longèdiftás :hęc aūt à Pauli corpore delata ,
nientes, à Dominico illo & diuino folio tãquàmab an & diuiná exillo gratiá participátia, pari & miraculo
Diabolus cas
exhorrec& cora quadá extenduntur.Has catenas potentiarú,quçà rum cffe &trici potétia repleta funt: quod's admirabi
fugit. Deo ipfo defecerunt,princeps exhorruit, & nunc etiã lius eft,per ſecunda participationis conſecutionem , &
exhorret, ac multo cú timore illas ſubterfugiés com- gratiarũ translationé,fibi adherétibus impertita, ean
primitur.Has aérea ſpirituú multitudo metués ac tre dem miraculorum potentia,& nihilo minoréabundè
mens,iaculis's indè iinmiſiis percuſſa, longiùsprofu- ſuppeditāt.Si quis aut mihidaret,vt & ſandalia & ve- Chryfofto
gatur.Non enim ferre poteft Spiritus fan & i gratıā ,has Aes, quibusab Angelo le induere iuſſus eſt,ipſe videre mus etiä ſan.
.
ipfas catenas obumbranté, neo ſcintillas ex diuino il poffem ,illa certè apertis vlnis excipere atq amplecte- ftesvidere
larum igne exiliéres ſuſtinet: fed ab iplis incêditur arm rer, & viceleſte donūin cordis mei penetralibus con- cupit.
comburitur. Has cópofuitDei patris verbū, eiuſdem derem . Huncigitur facratū gladiū cum facris & Apo
æternitatis & principi,particeps,vt eiusde Deo cõfef- ftolicis catenis connectétes Petrūipſum mente inſpi. videntes &
fionis premiú eflent: illas ignitas reddidit carbo ille, cere nobis videmur : & vtraq tangétes, Apoftolum à tangētes ca
Eſaiz 6. ab Eraia anteà viſus, & ad Deum intuendúefficaciſli- nobistágiexiſtimamus, neq; vllo modo ambigimus, diam seperti
mus.Spiritusfanctus paracletus ſuo afflatu igné,è car- cô quòd hęcloco ab Apoftolo ipſo difiuncta fint: ſed ipſum vide
bone illo exilientem , ad opus perficiendú maximè ido- & hęc,& illum mente tormātes, & per fidem ipfam in mur Apoſto .
Diuina po . neum reddidit . Quáobrem licèt ferreæfint nature ,di vnum copuláres ,ad eum ipſum quiper hęcpaffus eft, lum videre &
centia plena uina tamégratia & potentia plenę ſunt. Ab his demo. totum referimus.Hec amplectentes,illum videre nos tangere.
funt.
num prauifpiritusilligati enecantur. Ab his princeps credimus : atæ illum cogitantes, hæc, quæ illius fuc
mundi huius pertractus, captiuus ducitur, à fidelibus runt , videre nos arbitramur. Itaque non omninò
hominibus illuditur,hoceft,ab ijs, qui anteà peccato- ipfius gratiarum expertes conſtitutiſumus. Nametfi
rum laqueis cóftriéti ,ſoluti & liberaci ſunt,& mortis in vetere vrbe Romadiuerſaturper corporis ſepulcu- mæS.Petrus Rom
eft fepula
retibus anteà circundati,ad vitá tranſiêrūt.Hæ diuinæ ram, quam vrbs illa ſortira cft : non tamen à nobiſ tus .
hereditatis terminoscingétes, & vndiqué munientes, ipſis abeſſe vult, quod pertinet ad illius gladium &
Chriftianos faciūt nè ab hoftibus expugnaripoſfint.EędéChriftia- catenas. Adeft enim & apud nos, qui partem hanc vt
abhoftium , norum vertices coronátes, ab illorum hoftiú infidijs, totum corpus continentes, ab eius coniunctione non
hos feruant,qui corporeis oculis non cernuntur, intactos ſeruant. feparantur: ſed cùm vna cadémque fit gratia, quç per Eadē eft gra
& ccclefiam His & nunc ſanctiſlima, omnia exparte incorrupta ac eius corpus, catenas, veſtes & gladium miracula ope- tia, quæ per
ornant. pura Chrifti fponfa Ecclefia,táquàm fplédido monili, ratur : nemo dubitauerit , quin præſens fit in fin . catenas
cius corpus,
, ve
& aureo quoda ornatu induta, velut corona quadá ex gulis. Ites, & gladi
intactis floribus cótexta ,decorata eft, & ad dextera ſui 13. AMBROSIVS epiſtola octogefimaquinta ad um miracula
Eas Chriftia- fponfi parcé aſiiftit.Has, inquá,catenas & nos copioſif- fororem ſuam de inuétione corporum ſanctorū Ger- operatur.
niamplexico ;limus Chrifti populushodierno die amplexamur.Has uafij & Protaſij: Reſpexitſanèhumilia Dominus, qui
fingulis ad-" reuerentes veneramur & colimus, & pro animarum latentes ſub ignobili ceſpite reliquias fan &torum , Reuelatio rs .
mouentes emendatione habemus, His omné fenfum & membrú fuæ Ecclefiæ reuelauit, quorum anima in cælo , cor- Aarum . .
Sanctitate
implentur. admouentes,illarum ſanctitate implemur, & per men- pus in terra, ſuſcitans à terra inopem , & de ftercore Pſalm.ii .
tis intelligenciá ſancti Spiritus gratiá in animos ipſos crigens pauperem , quos videtis vt eos cum principi
admittimus. Deceret certè, deceret, nó folùm catenas, bus populiſui collocârit . Principes populi quos ali
que manus adftrinxerüt,magnoperèvenerari: ſed etiá os, nisi fanctosmartyresæftimare debemus :quorum
indicia omnia ,ad queApoftolimembraacceſſerut,ſin- iam in numerum diủ antè ignoratiProtafius Geruaſi
gulatìm ample& i ac reuereri, & in illis fingulis diem uso proferuntur, qui fterilem martyribus Eccleſiam
feftum ac panegyrim celebrare, Et nonnullis interie Mediolanenſem , iam plurimorum matrem filiorum ,
Su Petrigla- &tis:Gladius etiä eiusvt res quçdam preciofa,& omni- lætari paſſionis proprie fecerint & titulis & exemplis.
quxdam ve. nò veneranda ,Apoftolicisá manibus deſeruiés, aceas Et poft pauca : Cognouiftis, immò vidiftis ipfi mul.
neranda, & tangens, eodem honore & veneratione,qua & catena tosà demonijs purgatos, plurimos etiam vbi veftem Miracula ad
tanquàm cz- ipfæ in regali palatio, vbiApoſtolo Petro l'acrum tem- fanctorú manibus contigerunt,ijs quibuslaborabant Sanctorum
jusafferua- plum ere &tum eft,velutfacratus quidá & cæleftis the- debilitatibus abſolutos. Reparata vetufti corporis reliquias.
tur in templo Taurus, in intimo loco repofitus ſeruatur, vt fcimus: miracula ,quo fe per aduétum Domini Ieſu gratia ter
S.Petri.
qui fidelibus Imperatoribus & fidelium virorum mulrismaior infuderat,vmbra quadam ſanctorum cor- .
Lius vis. titudini ad ſanctitatem proponi ſolet. Cæleftem enim porum pleroſque ſanatos cernitis. Quáta oraria iacti- Oraria & ve.
gratiam confert,variarum curationum copia ſuppe- tantur ? quanta indumenta ſuper reliquias facratifli_ftimenta reli.
ditat, ſuî cultores ſalutariter cuſtodit, fecy amplecten- mas, vt tactu ipſo medicabilia repofcuntur:Gaudent quijs:admote
teserigit,animas ipſorum eleuans . Quòd fi breuis & omnes extrema linea contingere, & quicontigerit, ſal- cum prçftaps.
informis videtur gladius ille,non eft proptereà defpi- uus erit.Gratias tibi Domine Iefu , quòd hoc tempore
ciendus. Apoſtolicam enim miraculorum vim & po- tales nobis ſanctorü martyrum ſpiritus excitâfti, quo
tentiam ſecum continet. Nam huncApoftolus, vt po- ecclefia tua preſidia maiora defiderat. Cognoſcãt oés,
tentis Dei frameam poſſedit, & vt ancipitem gladium quales ego propugnatores requiram , qui propugnare
cognouit. Sic & aliæ Apoftolicæ veftes atą indumen- poſſint, impugnare non ſoleant. Hos ego acquifiuiti
ta,multùm illa quidé vilia ſunt aræ abjecta : ſed ſi quis bi plebs ſancta, qui profint omnibus, nemininoceant.
corum decorem & magnificentiam , quæ mente com- Tales ego ambio defenſorcs,tales milites habeo .Quo- Propugaate
Cùm quis prehenditur,inſpexerit,diuina & cçleftigratia repleta rum quomaiora ,co tutiora patrocinia ſunt. Iterùm res, defenfo
hec ipfa re- effe,& apoftolicis miraculis nihilo inferiora inueniet. poft pauca: Patronos habebamus,& nefciebamº?Suc- res, & patrõi.
cordatur,per. Sed perindè valet,cùm quishæc ipſa recordatur, àc li cedantvictimæ triūphalesin locú ybì Chriftus hoftia
eft . Sed

2
 RELIQVIIS. 99
eft. Sed ille ſuper altare, qui pro omnibus paffus eft: ne ſuffragij. Neque enim iftiusvrbis charitas profilua
Reliquię mar iſti ſub altari, quiilliusredempti ſunt paſſione. Hunc & fides auara tantum huic martyri derogauerit dum
cyrum ſub al- ego locum prędeftinaueram mihi . Dignum eft enim , fibi arrogat,vtſolùm ergamenia ſua,patrocinij illius
condiſolent.ve ibìrequieſcatſacerdos, vbì offerre confueuit. Sed beneficia affurura eſſe crediderit. Non clàuditur locis,
cedo facrisviétimis dexteram portioné,locus ifte mar- quod diffunditur meritis. Inuocâſti vbiquè marty
tyribus debebatur. Códamus ergo reliquias facrofan- rem ,vbique te exaudit ille qui honoratur in martyre.
ctas & dignis ædibus inuehamus, totúmque diem fida Moderante itaque eo qui penſat vota tua, & diſpen
deuotione celebremus. fat munera fua, intátùm vicina præfentia efficacis pre
14 . IDEM ſermone nonageſimoprimo de inuenti. bebitur aduocati ,inquantùm fuerit fides deuota lur
Honorandi
one corporum ſanctorum Gerualij & Protaſij: Cele- cepti. Et paulò pòft : Honoremus bearos martyres inartyres tan.
Arriani ne . britati veftræ ,qui folent, inuident . Et quia celebrita principes fidei, interceſſores mundi, præcones regni, quàin inter
gantmartyrú tem veftram inuidis animis ferre non poffunt,caufam cohæredes Dei . Quòd fi dicas mihi, quid honoras in ceffores
menica, que celebritatis odêre,atque amentię in tantum prodeūt, carne iam reſoluta ac conſumpta, de qua nulla iam mandi.
confitentur. vt negent martyrum merita, quorum opera etiam de Deo cura eſt ? Et vbi eft illud, chariſlimi, quod ipſa
Pſalm.us . &
mones confitentur . Sed hoc non mirum . Siquidem veritas loquitur per prophetam ? Precioſa , inquit, 138,
tanca eft incredulorum perfidia ,vt tolerabilior firdia in conſpectu Domini mors ſanctorum eius. Et ite
Match.s . boli confeflio . Dicebat enim Diabolus : lefu fili Dei vi . rùm , Mihiautem valde honorificandi funt amici cui
ui, quid yeniftiante tempustorquerenos ? Et cùm học Deus. Honorare debemus feruos Dei, quanto magis Pſalm.33.
audirent Iudæi , ipfi tamen Dei filium denegabant . Et amicos Dei ? De quibus alio loco dicitur :Dominus ,
nunc audiftis clamantes dæmones & confitentes mar inquit, cuftodit omnia oſſa eorum , & vnum ex his
tyribus, quòd pænas ferre non poſſint, & dicentes : non conteretur . Honoro ergò in carne martyris ex
Quid veniftis, vt ante tempus nos tam grauiter tor ceptas pro Chrifti nomine cicatrices, honoro viuen
qucacis ? Et Arriani dicunt : Non funt ifti martyres , tis memoriam perennitate virtutis, honoro per con .
nec torquere diabolum poffunt ,nec aliquem liberare: feflionem Domini facratos cineres , honoro in cineri- Veneratio
cùm tormenta dæmonum , ipſorum voce probentur : bus ſeminaæternitatis,honoro corpus quod mihi Do. Reliquiarú.
& beneficia martyrum , remedijs cæcorum & abfolu minum meum oftendit diligere , quod me propter
Cæco reftitu . torum indicijs declarentur. Negant cæcum illumina- Dominum mortem docuitnon timere. Cur auté non
tus aſpectus tum, ſed ille non negat ſe ſanatum . Clamat, quia vt honorent corpus illud fideles, quod reuerentur & dæ.
ex fimbria
contigit fimbriam de veſte martyrum , qua facrę reli mones? quod & affixerunt in ſupplicio , ſed glorificat
contactu .
quiæ veftiuntur, redditum fibi lumen fit. Etpaulò in ſepulcro. Honoro itaque corpus, quod Chriftus
Martyrū mi- pòft : Sed quæro, quid non credant, vtrùm à marryri honorauit in gladio, quod cum Chriſto regnabit in
sacula negan bus poflint aliqui vifitari, hoc eft, Chriſto non crede cælo .
tes, Chrifto qe . Ipfe enim dixit : Et maiora his facietis: an ab iſtis 16 . CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vigeſi
donccdunt. , martyribus , quorum merita iam dudùm vigent,cor- maquinta, in decreto de inuocatione, veneratione, &
pora dudùm reperta ſunt? Quæro hîc, vtrùm mihi , reliquijs Sanctorum , & facris imaginibus: Sanctorum
an ſanctis martyribus inuideant? Simihi,nunquid à quoque martyrum , & aliorum cum Chrifto viuen
me aliquæ virtutes fiunt? nunquid meo opere, meo tium ſancta corpora, quæ viua membra fuerunt Chri
nomine ? Cur igiturmihi inuident quod meum non fti & templum Spiritus ſancti, ab ipſo ad æternam vi
Martyres al- eft ? Si martyribus, (reftat enim vt fi mihi non inui tam ſuſcitanda & glorificanda,doceant Epiſcopi & cę.
terius fidei dent, martyribus inuidere videantur) oftendunt alte teri docendi munus fuftinentes, a fidelibus veneranda
hæretici : & rius fidei fuiffe martyres, quàm ipfi credunt. Neque effe: per quæ multa beneficia à Deo hominibus præ
idcircò eis enim aliter eorum operibus inuiderent, nisì fidem ftantur :ità vt affirmantes, Sanctorum reliquijs vene- Reliquiarum
inuident.
in his fuiſſe eam, quam ifti non habent , iudicarent. rationem atqz honorem non deberi , vel eas aliávefa- veneratio.&
Fidem illam Maiorum traditione firmatam , quam cra monumenta à fidelibus inutiliter honorari, atque
dæmones ipfi negare non poffunt, fed Arriani ne eorum opis impetrandæ cauſa ſanctorum memorias
gant. Non accipio à diabolo teftimonium , fed con fruftrà frequentari : omninò damnandos effe , prout
feftionem . Inuitus dixit diabolus, fed exactus & tor iam pridem eos damnauit, & nunc etiam damnat Éc
tus. Quod nequitia ſupprimit, extorquet iniurja.Ce-. clefia. Siquis autem his decretis contraria docuerit anathema:
dit diabolus plagis, & adhuc cedereneſciuntArriani . aut ſenſerit anathemafit.
Dicebant hodie & ſuperiore die vel nocte dæmones : 17. ACTOR VM decimonono : Virtutesnó quaf
Arriani
bant cffedice-
ficta Scimus quia martyres eftis.Et Arriani dicunt: Neſci- libet faciebat Deus per manum Pauli , ità ve etiam ſu
tormenta danmus ,nolumus intelligere,nolumus credere.Dicütdę, per languidos deferrentur à corpore eius ſudaria vel
monum . monesmartyribus :Veniſtis perdere nos ? Arriani di- ſemicinctia, & recedebant ab eislanguores, & Spiritus
cunt : Non funt dæmonum vera tormenta, ſed ficta & , nequam egrediebantur.
compofita ludibria . Audiui multa componi . hoc ne 18. ET capite quinto :Magis autem augebatur cre
mo vnquam fingere potuit , vt demoniacum fe effe dentium in Domino multitudo virorum ac mulierú :
fimularet. ita vtin plateas eijcerent infirmos, & ponerét in lectu
15. ET ſermonenonagefimotertio in Natali ſanctorü lis ac grabbatis: veveniére Petro, falcem vmbra illius
martyrū Nazarij & Celli, qui in Baſileenſi editione eft obumbraret quenquam illorum ,& liberarétur omnes
Reliquiz ſan- nonagefimusfecundus: Exultant felices fingularũ vr ab infirmitatibus ſuis, &c .
ditunum mine bium populi,fi vnius faltem martyris reliquijsmuni- 19. LVCAE octauo: Acceſſit retrò,& tetigit fim
tes. antur. Ecce nos populos martyrum poſlidemus.Gau- briam veſtimenti eius : & confeftim ftetit Auxus fan
deat terra noftranutrix celeftium militum, & tantarú guinis eius.
parens fæcunda virtutum . Beatum itaque Nazarium MATTHAEI decimoquarto : Et cùm cogno.
martyrem Chriſti fancta Mediolanenſis Ecclefia,licèt uifſent eum yiri loci ilfius, miſerunt in vniuerſam re
totum corpore ſecum retineat, & mundo tamen to gionem illam , & obtulerunt ei omnesmalè habétes : &
tum in benedictione tranſmifit . Hæc eft enim fancto- rogabant eum , vt vel fimbriam veſtimenti eius tange
rum martyrum gloria , quorum etfi per vniuerſum rent.Etquicunqz tetigerunt,falui facti ſunt.
mundum feminetur in cineribus portio ,manet tamen 1.1. GENESIS decimonono : Veneruntqz duo ari. Adoratio,
integra in virtutibus plenitudo . Et ſub finem : Licèt geli Sodomam vefperè, fedente Loth in foribus ciui
hic tantus Chrifti teftis preciofus confeſſione, precio . tatis. Qui cùm vidiffet eos, furrexit, & iuit obujảm
Martyrumc. fior ſanguine, crudeli vulnere preciofior, & tincta ve- eis: adorauita pronus in terram , & dixit: Obfecro do
gia hauleifs a. fte candidior,licèthicMediolanenfium peculiaris pu- mini, declinate in domum pueri veftri, & manete
communia. tetur priuilegio ſepulcri, fed omnium eit communio . ibì .
N 2 2 . ET
 100 de SANCTOR VM
2. ET capite vigefiniotertio : Surrexit Abraham , &
adorauit populum terræ , filios videlicet Heth .
3. ITEM capite trigefimotertio: Et ipfe(Iacob )pro
grediens adorauit pronus in terram ſeptiès, donec ap-
propinquaret frater eius. Ec appropinquantes ancillæ
& filij earuni,incuruati ſunt. Acceſlit quoque Lia cum
pueris fuis :& cùm fimiliter adoråſſent,extremilofeph
& Rachel adorauerunt.
4. CAPITE quadrageſimofecundo: Cum'z ado-
râſſent lofeph fratres fui, & agnouiſſer eos,& c .
5. IO SVAE quinto: Cùm autem loſue effet in agro
vrbis Iericho ,leuauitoculos , & vidit virum ftintem
contra ſe, euaginatum tenentem gladium , perrexita
ad eum , & ait Noiter
: es, an aduerſariorum ? Qui re
Spondit: Nequaquàm , fed ſum princeps exercitus Do.
mini, & nunc venio . Ceciditloſue pronus in terram .
Et adorans ait : Quid Dominus meus loquitur ad fer
uum ſuum ? Solue,inquit, calceamentum tuum de pe-
dibus tuis: locus enim in quo ftas, ſanctus eſt. Fecit
lofue vt fibi fuerat imperatum .
6. PRIMI Regum vigefimo : Surrexit.Dauid de
loco, qui vergebatad auſtrum , & cadés pronus in ter-
ram adorauic tertiò, & oſculantes ſe alterutrùm , fleue-
runt pariter ( Dauid & lonathas).
7. ET capite vigefimoquinto :Cùm autem vidiffet
Abigail Dauid ,feltinauit, & defcendit de afino , & pro-
cidit coram Dauid ſuper faciem ſuanı, & adorauit fi-
per terram ,& cecidit ad pedes eius .
8. QVARTI Regum fecundo: Videntes autem fi-
lij prophetarum quierantinlericho
lericho econtrà,
econtrà,dixerüt:
dixerút:
Requieuit ſpiritus Eliæ fuper Eliſeum . Et venientes
in occurſum eius , adorauerunt eum proni in ter
ram .
9. PRIMI Paralipomenon vigefimonono: Etbe-
nedixit omnis Ecclefia Domino Deo patrum ſuorum ,
& inclinauerunt te, & adorauerunt Deü , & deinde Re
gem ( Dauid fcilicet).
10. BERNARDVS in ſermone de quatuormo-
dis orandi: Sunt quos adhuc peccati conſcientia ter
ret & cruciat, nondùm accepta refiftendi virtute, tunc
fcilicet cùm primùm ipſos in peccatorum ceno ia
centes fpiritus veritatis irradiat, & excitans erubeſce
re facit & timere Deum ,dum vident immanitaté cri-
minum , meritorum exiguitatem , & velut ardentem
coram ſe gehennam expaueſcentes, quoniam in ſeipſis
boni nil inueniunt, aliundè appræhendunt ynde te
gantur. Sciunt enim quòd non fittutum in conſpectu
Ex0.23. & 34. Domini Dei ſui vacuos apparere contra legis præce
prum, & multo minus id præſumere plenis ftercore
manibus audent. Quia ergò riment, & meritò timent
per ſeipſos accedere, Itudentquafi per alios ſupplicare.
Litaniarum Taleeft illud orationis genus, quo folemus vti,dicen.
precationes, tes : Sancte Petre, ora pro nobis, & fimilia.Maximè ve
Sancte Petre, rò illudobfecratio eft manifeſta : Per paſſionem tu
bis : & Peram ,libera nos Domine, & cætera in hunc modū . Huic
paffionem
tuam libera ergò minimè expedit per ſeipſum ad Chriftum acce
nos Domine, dere, ſed tangere, fiquam inuenerit eius fimbriam ,hoc
quibus potif. eft, cum conſiderare hominem,quem humiliorem vi
fimum con- derit, & extremum in Eccleſia quæ eft veſtis Chrifti:
ueniant.
eum inquá, qui elegitabie&tuseffe in domo Dei,opor.
ter conſiderare, quoniam is verè eft fimbria polita in
ora veſtimenti, ad quam vtiquè fpiritualis vnguenti
Sſalm.132 . deſcendens à capite copia tota decurrit. Hunc tibenc-
ficijs aliquibus feu prece humili, aut confeſſione pura
tetigerit, vt affectum eius erga fe moueat ad compati .
endum fibi, habeat fidem , & fine dubitatione ſanabi-
tur. Illud tamen nouerit fimbria, non à fe, fed à Chri.
fto exijſſe virtutem , qui & tangi ſe proteſtatur in fim-
bria .
11 . VICTOR Africanus libro tercio de perſecuti
Inuocat ange one Vuandalorum circa finem : Adeftote Angeli Dei
chas,Prophe- mei,qui nunquàm deeftis ,conftituti in miniſterio ve
tas, Apofto. ftro propter eos qui hereditatem capeſſuri ſunt æter-
los . næ ſalutis, & videre Africam totam dudùm tantarum
FEST I s.
Ecclefiarum cuneis fultam , nunc ab omnibus defola.
tam : tantis ordinibus ſacerdotum ornaram , modò ſe
dentem viduam & abiectam.Deprecamini patriarche,
dequorum ſtirpe generis nata eft, quæ nunc laborar in
terris . Orate ſancti prophetæ, cognofcentes afflictam ,
qua anteà vaticinante præconio ceciniftis. Eftote Apo
ftoli fuffragatores eius, quam vt congregaretis, vni,
uerfum orbem aſcendente in vobis Domino, vt equi
velociſſimi curfitâftis. Pręcipuè tu Petre beate, quare
files pro ouibus & agnis, à communi Domino magna
tibi cautela & Solicitudine cómendatis.Tu fancte Pau .
le gentium magifter,quiab Hierufalem vſop ad Illyri
cum prædicâſti Euangeliú Dei , cognofce quid Vuan
dalifaciunt Arriani, & filijtuigemunt lugendo capri
ui . Vniuerfio ingemiſcite fanctifimulpro nobis Apo
ſtoli. Sed Scimus quia indignum eft vobis pro nobis
orare, quia iſta quæ venerunt nobis, non ad probatio .
nem ,quomodò fan &tis,fed malismeritis fupplicia de
bebantur. Sed & pro malisorate já filijs , quia & Chri
ſtus orauit etiam pro inimicis Iudæis. Sufficiant cafti.
gationi quę iuftè illata ſuntnobis, & iam iam 1
delina
quentibus venia poftuletur. Dicatur angelo percuti
enti,fufficit: iam cohibe manum tuam . Quis ignorec
hæc nobis probrorum noftrorum fcelera procurâlle,
aberrantibus à mandatis Dei , & in lege eius nolétibus
ambulare? Sed proſtrati rogamus, vt non ſpernatis ve
ftros miſeros peccatores,per eum qui vos ad apoſtoli ,
cum culmen prouexit humiles piſcatores.
1. K. AVGVSTINVS libro vigefimo cótra Fau . De feftis Sad .
Ctorum .
ftum Manichęum , capite vigefimoprimo: vtin textu,
& fuprà,quçſtione feptima, B.teftimonio fexto .
2 . IDEM in Pfalmum octogeſimumoctauum , con
cione ſecunda in fine: Natalitia ſanctorum cum ſobri. Natalitia ſan.
etate celebrate ,vt imitemur eos qui præcefferunt, & corum cele
branda,
gaudeant de vobis, qui orantpro vobis, vtbenedictio
Domini in æternum maneat ſuper yos,fiatfiat.
3. ET ſermone quadragefimoſeptimo de Sanctis :
Quotieſcunque fratres chariſimi ſanctorum marty
rum ſolennia celebramus,ità ipfis intercedentibus ex.
pectemus à Domino conſequi temporalia beneficia ,
vtipfos martyres imitando accipere mereamuræter
na . Ab iplis enim fan & orum martyrum in vericare fe- fefti dies fue
ftiuitatuin gaudia celebrátur, quiipſorum martyrum toram qua 1
exempla ſequuntur. Solennitates enim martyrum ,ex - vtilitate ce 1
hortationes ſunt martyriorum , vt imitari non pigeat,
quod celebrare delectat. Sed nos volumus gaudere Imitatio Saa .
cum fanctis, & tribulationem mundi nolumus fufti- forum
ceffaria .nc
nere cum ipfis. Qui enim fanctos martyres,inquátùm
potuerit,imitarinoluerit, ad eorum bcatitudine non
poterit peruenire : fic & Paulus Apoftolus prædicat,
dicens : Si fuerimus ſocijpaliionum , erimus & confo
lationum : & Dominus in Euangelio , Simundus vos 10an. 15.
odit,ſcitote quia me priorem vobis odio habuit . Re
cuſat eſſe in corpore, qui odiū non vult ſuſtinere cum
capite,.
4. BERNARDVS in vigilia Petri & PauliApo
ftolorum , vt ſuprà in hac eádé queſtione, C. teftimo
nio viceſimo.
5. ISIDORVS libro primo de Ecclefiafticisoffi
cijs,capite trigeſimoquarto: Feſtiuitates Apoftolorū, PcAa Sandto.
feu in honore martyrum folennitates, antiqui patres celebrandum
in venerationis myſterio celebrari fanxerunt, vel ad inftituta,
excitandam imitationem , vel vt meritis eorum con- Eadem habet
Rabanus lib .
fociemur, atą orationibus adiuuemur: ità tamen , vt 2.de inftit.
nulli martyrum , ſed ipfi Deo martyrum offeramus, cler.cap.43.
quanuis in memorijs martyrũ conitituamus altaria.
Quis enim antiſtitū ,in locis ſanctorum corporūaſti. Ex B. Aug. li.
ftens altari,aliquando dixit, Offerimus tibi Petre, aut 20.cont.Fau .
Paule ,aut Cypriane ? fed quod offertur, offertur Deo , Ciuit.Dei,
qui martyres coronauit ,apud memorias eorum , quos cap.27 .
coronauit,quô exipforum locorum amore maior af .
fectus exurgat ad augédam charitatem , & in illis ,quos
jmitari poflumus, & in illo quo adiuuante poſtimus.
Colimus ergò martyres co cultu dilectionis & focieta
tis,
 DE SANCTOR VM
tis, quo & in hac vita coluntur fancti homines Dei,
quorum cor ad talem pro Euangelica veritare paſſio-
nem paratum eſſe ſentimus. Sed illostanto deuotiùs,
quáto fecuriùs poft certamina omnia ſuperata , quan-
to etiam fidentiore laude prædicamus iam in illa vita
feliciores victores, quam in ifta adhuc vſque pugnan-
tes .
IMAGINIBV S. 101
ET capite trigefimoquinto : Omnes feftiuitates Cutdies fes
pro varietate regionum , diuerſae in honorem mar- inſtituti .
iyrum tempora, ideò à viris prudentibus inftituta Eadem habet
funt,ne fortè rara congregatio populi fidem minueret Rabanus lib .
2.de inftit.
in Chrifto.Proptereà ergo dies aliqui conftituti ſunt, cler. cap . 456
vtin vnum omnes pariter conuenirent, vrè conſpectu
mutuo & fides creſcat, & lætitia maior oriatur.

IX

Pugnátne cum hoc primopræcepto vſus receptus imaginum Chriſti

atque Sanétorum
A. Haudquaquàm ,quianon, ſicut Ethnici folent, adoramus ſcul- Baruch 6.d. Deut.q. 5a Pralong.b
& 134. c Sap.4.bcd 1.Cor.jo.b 8.b
'Tertullianus lib , ż.
ptilia ,ligna, lapides, perindè ac · Deos quofdam , (id enim hoc præce. aducrsùs Marcionem .
Leuit:26.7
to cauetur maximè ) fedmore Chriſtianoac mente pia Chriftú ipſum » Bafil.de fpir.fonet.et .Damafe
& San & os illic veneramur, vbì per imagines propoſitas nobis 6 re- lib.4.c.17.orthod.fid. Athan . ſer.4..
contra Arrianos.
c 7.fynod Item & fynod.can.3. Aug.
præſentantur. lib.i.de conf.cuang.c.to Damatus
B. Ità tum præſens, tum vetus Eccleſia fummo conſenſu docet, invita silacati, Achá de pali.imag

commendans nobis pias & venerandas Imagines : vt quarum vſum epitsu & 109. Damaf 15 2.0.17.07

Apoſtolica etiam traditionecommendatum acceperimus, & ſacro -f..Bi .Niceplaz.

16. Nicetas c.7.8 43.
de imperio & li.6.c
Manucli s.
Comneni lis. & loannis Coinneni.
fan & a Patrú Synodo approbatum retineamus.Immò & veteri " Syn Ionas Aurelian. de imag . cuitu. &
Damaſcenus in tribus lib.de imagi .
agogæ ſuas Deus imagines dedit. d Exod.25 b 37,8 Num.7.8 & 21.b
C. Quapropter damnatusefterror Iconoclaſtarum , vt qui inter ſi-j.Reg.c.ca

Niceph
mulacra deorú & imagines Chriſti atque Sanctorum diſcrimen nul- ad .li.co
Serenum Maſfilie n..Trid
m.Greg epift.):
1. .ſell.as.
lum conſtituerent: neque rationem temporisgratiæ ſeu nouæ Le

gis haberent, quo Deus homo fa & us, imaginem fimilitudinemque

ſuam initiò à ſe creatam ipſe induit, atque in ea ſe repræſentauit, f Gen.d Phil...
Neque ſolùm imperitus error, ſed etiam nefandusiſtorum furor eft, faulus Diacon ding: de geftisLó.

qui ſacrisè locis imagines ipfas & in his Dominicam quoq ; crucem impian anderen.Paçiarcha Hicrofo

eijciunt
, ac facrilegis manibus facra ferè omnia,vbi poflunt,demo
liuntur.

TESTIMONIA .
BARVCH ſexto capite,multis verbis horta- §. ET centeſimo trigeſimoquarto : Simulacragen
tur Ieremias Iudæos, vt fibi caueant ab idololatria Ba- tium argentum & aurum , &c . Neque enim eft fpiri
byloniorum : oftédens à plurimis effectibus imbecil tuc in ore ipforum ,
lia effe idola,penicusés ſenſu carentia ac vaniſfima, vbì 6. SAPIENTIAE decimoquarto : Initium for .
inter cætera ſic ait : Lapidibus de monte fimiles funt nicationis, eft exquifitio idolorum : adinuentio illo
dijıllorum , lignei & lapidei & aurei & argentei. Qui rum , corruptio vitæ eft. Neque enim erant ab initio ,
autem colunt ea , confundentur & c. neque erunt in perpetuum . Superuacuitas enim ho
2. DEVTERONOMII quarto : Nő vidiſtis ali- minum hæc adinuenit in orbem terrarā : & ideò bre .
quam fimilitudinem in die qua locutus eſt vobis Do uis illorum finis eft inuentus . Acerbo enim luctu do.
minus in Horeb demedio ignis: nè fortè decepti,faci, lens pater , citò fibi rapti filij fecit imaginem : & illum
atis vobis ſculptam fimilitudinem , aut imaginem ma- qui tunc quafi homo inortuus fuerat, nunc tanquàm
fculi vel fæminæ , fimilitudinem omnium iumentorũ Deum colere cepit, & conftituit inter ſeruos ſuos ſa
quæ ſunt ſuper terram , vel auium ſub cælo volátium , cra & facrificia. Deindè interueniente tempore, con
ato repriliū quæ mouentur in terra, fiue piſcium quiualeſcente iniqua conſuetudine, hic error táquam lex
ſub terra moranturin aquis: nè fortè eleuatis oculis cuſtoditus eft, & tyrannorum imperio colebantur fi
ad cælum , videas ſolem & lunam , & omnia altra cęli, gmenta . Et hos quos in palàm homines honorare non
& errore deceptus adores ea & colas, quæ creauit Do- poterant, propter hoc quòd longè eſſent,è longinquo
minus Deus tuus in miniſterium cunctis gentibus que figura eorum allata,euidentem imaginem regis quem
ſub cælo ſunt. honorare volebant, fecerunt, vt illum qui aberat,
3 . ET capire quinto : Non facies tibi ſculprile, nec tanquàm præſentem colerent ſua ſolicitudine. Pro
fimilitudinem omnium quæ in cælo ſunt deſuper, & uexit autem ad horum culturam & hos qui ignora
quæ in terra deorfum , & quæ verfantur in aquis ſub bant , artificis eximia diligentia. Ille enim volens
terra. Non adorabis ea, & non coles . placere illi qui ſe affumpfit, elaborauit arte ſua , vt
4. PSALMO centefimo decimotertio :Simulacra limilitudinem in melius figuraret. Multitudo aua
gentiū, argérum & aurū ,opera manuú hominum . Os tem hominum abduéta perfpeciem operis, eum qui
habent & non loquentur : oculos habent & non vide ante tempus tanquàm homo honoratus fuerat, nunc
bunt. Aures habent & non audient : nares habent & nő DEVM æftimauerunt, Et hæc fuit vitæ humanæ
odorabunt . Manus habent & nõ palpabunt : pedes ha- deeceptio, quoniam aut affectui aut regibus de.
bent & non ambulabunt: non clamabunt in gutture ſeruientes homines, incommunicabile nomen lapia
ſuo . Similes illis fiant qui faciunt ea, & omnes qui dibus & lignis-impoſuerunt. Et non ſuffecerat erraffe
confidunt in eis . eos circa Dei fcientiá, fed & in magno viuentes inſci
N 3 entix
 103 DE SANCTOR VM
entiæ bello ,tot & tam magna mala pacem appellant. deorum auté Deo benè acceptabile. Sacrificauit enim
Et paulò pòſt: Infandorum idolorum cultura,omnis Noë, & odoratus eſt Deus odorem ſuauitatis, bonæ Gen.s.
mali caufa eft , & initium & finis.Aurenim dum lætan voluntatis & beneuolentiead ipſum ſuauitatem ſuſci
tur,inſaniunt:autcertè vaticinantur falſa, aut viuūt piens . Sic Græcorum fculptilia; quia dæmoniorum Sculptilia
iniuftè,aut peierant citò . Dum enim confidunt in ido- erant ſimulacra ,deteſtabilia & interdicta ſunt . Ad hęc, quatenùs de
lis quæ ſine animaſunt,malè iurantes noceri ſe nõſpe- inuifibilis & incorporei, incircunſcriptibilis & infi- lacra erant,
rant. Vtraque ergò illis euenient dignè, quoniam ma- gurabilis Deiquis poteft facere repreſentationem ? In- prohibeban
lè ſenſerunt de Deo , attendentes idolis, & iurauerunt lipientiæ igitur & extremæ impietatis eft, figurare di- tur. Ité quia
diuinitatem
iniufte, in dolo contemnentes iuftitiam.Non enim iu uinitatem . Hinc in antiquo teftamento tritus non tu per ca expri.
rantium eft virtus, ſed peccantium pæna perambulat itimaginum vſus. At verò pofteaquàm Deus per vi- mere cona.
ſemper iniuftorum præuaricationem . fcera miſericordiæ ſuæ fecúdum veritatem factus ho , bantur,
7. PRIORIS ad Corinthios decimo : Neque ido- mo eft propter noftram ſalutem , vt non Abrahæ , vi- Decoration
lolatræ efficiamini, ficut quidá ex ipfis: quemadmo- fus eft in fpecie hominis,nó vtprophetis,fed fecúdùm Baruch ;.
dùm ſcriptum eſt, Sedit populus máducare & bibere , ſubſtantiam veraciter factus homo eft, diuerſacus in
Exod.32.
& furrexerunt ludere, terra, & cum hominibus cöuerfatus eft ,miracula ope.
8. ET capite octauo eiuſdem epiftolæ : De eſcis au rarus eft, paſſus eſt, crucifixus eſt, ſepultus eft, reſur.
tem quæ idolisimmolátur, ſcimus quia nihil eft ido- rexit, aſſumptus eft. Et hæc omnia fecundùm verita
lum in mído, & quòd nullus eft Deus, nisì vnus.Nam tem gefta funt, & viſa ab hominibus , & fcripta nobis
Imagines,li,
etli ſuntqui dicantur dij,ſiue in cælo ,fiuein terra, ( li- ob memoriam & doctrinam ſunt, cùm præſentes non brorum loco
quidem ſunt dij multi, & domini multi)nobis tamen eſſemus: vt cùm non viderimus, audientes & creden- funt,
vnus Deus, pater, ex quo omnia, & nos in illo : & vnus tes, adipiſcamur beatitudiné Dei . Etquia non omnes
Dominus Iefus Chriftus, & nos per ipfum . lịceras norunt, nequelectioni incumbunt, patres no
9. LEVITICI vigefimoſexto : Non facietis vo ftri conſenſerunt, veluti quædá trophxa, hæc in ima
bis idolum & ſculptile, nec titulos erigetis, nec infi- ginibus repræſentare ad prompram memoriam . Si- Imago cru .
gnem lapidem ponetis in terra veftra, vtadoretis eum . quidem ob negligentiam frequenter cogitatione non cifixi,memo.
Ego enim ſum Dominus Deus vefter. tenentes paſſionem Chrifti, imaginem transfixionis riam paſfio .
10 . TERTULLIANVS libro fecundo aduersùs Chrifti videntes, in Saluatoris paſhonis memoriam brs rencaat.
No abfolutè Marcionem : Proindè & fimilitudinem vetans fieri redimus, & procidentes adoramus, non materiā , ſed Adorantes
phibita funtomnium quæ in cælo & in terra & in aquis ,oftendit & imagine repræſentarum : vtneque materiam , ex qua imaginë,non
1 culprilia ,
cauſas, idololatriæ ſcilicet ſubſtantiá cohibentes.ſub . ſcriptum eft euangelium :fic neque crucis materiam materiá, ſed
.
idololatriam ijcit enim , Non adorabitis ea ,neque feruietis illis. Ser adoramus, ſed quod typo figura exprimitur: nam fentatur,
eri tur. pentis autem ænei effigies pofteà præcepto Moyfi à
Numgun . 21 .
quid refert crux à materia,fi non habet Chrifti repræ- adoramus.
Exod. 25 . Domino , non ad idololatriæ ciculum pertinebat, ſed fentationé? Identidem & de Dei matris imagine :nam Imagines
ad remediandos eos, qui à ſerpentibus infeftabantur. honor ad ipfam , in illum qui ex ea incarnatus eft, re- ſanctorum
Et taceo de figura remedij. Sic & Cherubim & Sera- uocatur. Similiter autem & Sanctorum fortia facta nos excitant
phim aurea in arcæ figuratum exemplum ,certè fim- præparant nos ad fortitudinem , & zelum , & imitati- imitatione,
plexornamentum ,accommodata ſuggeftui, longè di- onem virtutis illorum , & gloriam Dei . Ve enim di
uerfas habendo caufas ab idololatriæ conditione , ob ximus, honorem qui exhibecur benignis gratisque Honor ima
quam fimilitudo prohibetur, non videntur fimilitum conſeruis, beneuolentiæ ad communem Dominum ginis ad pro
totypú trans
dinum prohibitarum legi refragari, non in co ſimili- præ ſe ferre indicium : fic& imaginis honor ad pro fcrtur.
tudinis ſtatu depræhenlă, ob quem fimilitudo pro- torypum , id eft, exemplar, imaginis veritaté tranſ
hibetur . fertur. Eft autem hæc traditio non fcripta, perindè àc Traditio non
11 .
BASILIVS. Magnuslibro de fpiritu fan & o ad adorationis ad Orientem , adorare ſcilicet crucem , culiers vius
fanctum Amphilochium Iconij Epiſcopū, capite de- aliáque plurima, ijs quæ dicta ſunt, ſimilia. Fertur Imaginum .
cimooctauo:Rexdicitur regis imago,non autem duo autem & quædam hiſtoria, quòd Dominus Abagaro Eiufdé hiſto
reges. Neque enim poteftas Icinditur, neque gloria di- Edeffenorum ciuitatis regi, qui pi & orem miſerat, vt riz & imagi
uiditur. Quemadmodùm autem principatus ac po- Domini fimilem pingeret imaginem : nó valente au- nis meminit
Honor ima teftas nobis dominás, vna eft : fic & glorificatio quam tem pictore ob reſplendentem faciei ſuæ claritatem , hit .1.2.c.7.
ginis ad pri- illi deferimus, vna eft, non multæ . Itaque imaginis ipſe veſtimentum ſuæ faciei diuinæ & viuificæ appli- & 11.17.c.16.
mum exem . honor ad esemplar primum refertur . Euagrius ec
cans, in veſtimento ſuſjpfius imaginem abſterſit , & fic
plar refertur. cler. hift.l.fi
Diſputat ad 12 . DAMASCENVS libro quarto Orthodoxx deſiderantimififfe Abagaro. Quòd autem plurima C. 26 .
ucrsùs eos q fidei, capite decimoſeptimo: Quia nõnulli nobis ex ſancti Apoftoli tradiderint ſine ſcripto, ſcribit Paulus Septima Syn .
repræhendút probrant, quòd adoramus & veneramur Saluatoris gentium Apoftolus: Eccé fratres ftate, & tenete tra- actio.s.Con. ftárinus Por
Imaginum noftri, & reginæ noftræ Deiparæ imaginem , inſupèr ditiones noftras,quas edo &ti eftis, fiue per fermonem , phyrogen .
corum venc. & reliquorum ſanctorum & famulorum Chrifti: au- fiue per epiftolam noftram . Etad Corinthios: Lau- apud Meta
rationem . diant quòdà principio Deus hominem ad ſuam ima- ' do autem vos fratres, quia per omnia meî memini- phraften 16 .
Gen... Augufti.
ginem fecerit. Cuius igitur gratia inuicem adoramus, ftis, & ficut tradidivobis , traditiones tenete. Apostolica
nisì quatenùs ad imaginem Dei fa &ti ſumus ? Nam , vt 13 . ATHANASIVS ſermone quarto contra Ar- Traditioncs
Bafil.cap
llb.de Spiri:18. inquit Deifer & magnus in diuinis Batilius, imaginis rianos: In imagine regia fpecies regis & forma appá :
tu ſancto . honor ad exemplaris transfertur honorem . Exem ret, & in rege imaginis fpecies :fine enim omni diicre. 2. Thell.2.
1.Cor.ll.
plar autem eſt, quod imaginem efformat, & ex quo, pantia vultus regis in imagine expreſſus eft, vt qui
quod deducitur, fit. Cuius gratia Moſaicus populus videt imaginem , videat in ea regem : & viciſsim , qui
tabernaculum in circuitu adorabat , imaginem & for- regem intueatur, agnofcat illum ipſum eundem eſſe,
Exod.33 a mam gerens cæleftium ,magis autem & totius creatu- qui in imagine repræſentacur. Cæterùm quia in am
Exod.25. ræ . Dixitigicur Deus Moyli: Vide feceris omnia fe- bobus nulla eft dillimilitudo, fi quis poft conſpectam
cundùm formam tibi oftenfam in monte . Et Cheru- imaginem velit regem videre, huic ad eum modum
bim obumbrantia propitiatorium , nónne opera ſunt ità imago iure loqueretur: Ego & rex vnum ſumus:
manuum hominum ? Quid autem in Hierofolymis ce ego enim in illo fum , & ille in me : & quod in me ani.
lebratiſlimum templum ,nónne manufactúeft, & ho- maduertis, id quoque in eo animaduertas: & quod
No tam quid minum arte conftructum ? Diuina autem ſcriptura ac- videris in illo ,videris & in me. Quiigitur adoratima
Adoras ima.
fiat, q cui&e cuſat adorantes fculptilia , ac etiam ſacrificantes dæ- ginem , in illa adorat ipfum regem , quippe cùm ipia
quo animo
fiat,videndá. onibus : facrificabant autem Græci , facrificabár & imago nihil aliud fit, quàm regis forma ac ipecies . ipſum regem
ludæi : fed Græcidemonibus, Iudæi verò Deo . Erde 1.B. SECVNDA Synodus Nicena, quæ eft fepti- adorar.
teſtabile erat Gręcorum ſacrificium , & damnabile:Iu ma generalis trecentorum quinquaginta Epifcopo.
rum ,
 } IMAGINIBV S.
rum , celebrata eft contra eos qui imagines Chriſti
& Sanctorum ex Ecclelijs eijciunt, ac earum venera-
tionem improbant . Conſtat verò ſeptem actioni-
odica Adria: bus . IN fecunda a &tione recitatur epiſtola ſynodica
nii.in cade Adriani primi Pontificis Romani, ad Conftantinum
2 aftione ab Imperatorem & Irenen eius matrem : in qua inter cæ.
vniuerfaSyn- tera hunc in modum ait: Hiprincipes Apoftolorum
& approbata ,ſunt, (Petrum & Paulum intelligit) qui Catholicam
Orthodoxam fidem auſpicati, per fcripta quidem vel.
utà legibus latis fidem fuam feruandam præceperunt:
omnibus ſcilicet, qui in ſedes illorum ſucceſſuri erát ,
& in fide corum vſque ad colummationem feculi per-
Ecclefia Ró, manſuri,atque ità noftra feruat Eccleſia, & fanctas co
ab Apoftolis rum figuras veneratur . vndè in hucvſque diem vene-
edocta,vene- randishorum imaginibus Ecclefiæ noftrx ornatæ ac
Sancto - conſpicuæ funt. Quemadmodùm fan &tiſfimus & be-
raturimagi
rum
ncs. atiífimus Papa Syluefter in principio Chriſtianorum
noftrorum orthodoxa fide teftatur. Deindè recitata
hiftoria, quomodò Conſtantinus Magnus per beatum
Petrum & Paulú nocte admonitus, à beato Sylueftro
in fide eruditus fuerit, & ad baptiſinum ſuſcipiédum
inuitatus, ità fubiungit : Poftquam finem narrationis
feciſſet, quxſiuit Imperator, qualesnam arbitraretur
elle DeosPetrum & Paulum , quos viderat? Reſpon-
dit Pater,miyuaquàm effe Deos, ſed ſeruos & diſcipu-
los Domini noftri Ieſu Chriſti, quos in hoc elegiffet,
vt oinnes gentes conuerterent, vt crederent in eum ,
siluefter ha. Hæc cùm audiuiſſet Imperator, percontatuseft,num
bebatD.Pe. alicubi effent hiſtoriæ illorum : mox beatus Syluefter
tri& Pauli per Diaconos adferri,quas habebat ,Apoftolorú ima.
Imagines .
gines iufiit, quas cùm Imperator aſpexiſſet, clara vo
Eado de ijs
imaginibus ce proclamauit : Hi ſuntquos per vil
quosper um col
viſum pexeram ,,
colpexeram
refert Nice- neque ampliùs incredulus ſum : paretur lauacrum in
pho. lib.7 . meam falutem . Cõſtructo autem lauacro, cùm ſacro
cap.33 . rore tinctus effet, confeftìm eft fanitati priftinæ re
103
illorum mediationem propitius mihi fit Deus nofter
benigniflimus, & remiſſionem peccatorum mihigra
tìs largiatur. Quam ob cauſam & hiſtorias imaginum Honorat ima
illorum honoro, & palàm adoro . Hoc enim nobis gines S.Bafil.
traditum à fanétis Apoftolis, non eft prohibendum , tum traditio.
ſed in omnibus Ecclefijs noftris eorum hiſtorias eri- ne.
gimus.Adfert deinde Chryfoftomi, Cyrillí, Athana.
lij, Ambrofij, & beati Stephani epiſcopi Boftrenfis te
ftimonia: ex quo Stephano hæc citat : Omnis imago, StephaniBo
fiue Angelorum, fiue Prophetarum , aut Apoftolorú, ftrenſis tefti .
aut Martyrum , aut alioqui iuſtorum virorum , in no- monium .
mine Dei facta, fancta eft.Non enim ipſum lignú ho. No honora .
noratur, fed ipfum illud quod in ligno datur con- tur lignú aur
templandum : atque ità per recordationem venera- materia.
tio exhibetur. Omnes enim principes,etiamſi peſſimi Vide Pano
fint peccatores, adoramus & reuerenter ſalutamus. thymij.lil.19
.
quid vetat igitur, quò minùs non liceat & ſanctos Dei Nota.
miniſtrosvenerari,& in memoriam eorum imagines
ftatuere & erigere, nè in'obliuionem perpetuam ve.
niant ? Hanc autem Adriani epiſtolam vniuerſa Syno- Approbatio
huius epifto .
dus in eadem actione ſecunda recepit & approbauit. læ .
IN actione tertia ab eadem Synodo approbantur
literæ Orientalium Epiſcoporum ad Tharafium Pa- Priceprica dilim
criarcham Conftantinopolitanum : in quibus inter Epiſcoporua
cætera ſic ſcribunt: Sanetas imagines reueremur, Synodo ap
probata &
principiò adorantes Dei verbi, propter nos incarna recepta.
ti, Domini noftri & Seruatoris Ieſu Chriſti, quifor Imagines
mam ſerui adſumpfit, imaginem . Veneramur etiam Chrifti & să
& adoramus imaginem Deiparæ , & Dominæ noftræ ctorü venera .
irrepræhenfibilis, immaculatæ, & inexplicitæ cafti- tur Orie
les Epiſ nta.
copi
tatismarris , quæ illum peperit . Quinetiam ſancto
rum Apoftolorum , Prophetarum , & victorum Mar
tyrum , fan &torúmque & beatorum, velutì amico No in matca
rum Dei imagines colimus, non in materia aut colori ria aut colo .
bus honorem conftituentes, fed per hoc officium no- ribus honord

Cóftantinus ftitutus.Deindènon immemor accepti beneficij, Ec- ftrum , quod ipſis adeò, quorum typum imagines ge- conftituunt.
Magnus Ec clefias Dei exędificare cæpit , columnas eorum paf- ftant, debemus impartientes: cùm ſciamus, iuxta In Figurarum
cletas ima- sìm facris imaginibus in memoria incarnationis Do. Bafilij Magni ſententiam , quòd imaginihonor exhi- honor redun
mini noftri lelu Chrifti, omniuma ſanctorum reue- bitus, ad ipfum prototypum referatur .
ornauit.
rentiam exornauit: nec alia de caufa, quàm vt Chri- 3. in actione quarta adducunturmulta teſtimonia
ftianiſmum in lucem & veritatem, Delio cultum pro- fcripturæ facræ, & ſanctorum patrum , ac hiſtorix Ex.Chry
ueheret, & omnes gentes à cultu idolorum , & diabo- nonnulla de pio & vtili vſu imaginum : quæ longum Imagines
lica deceptione conuerteret. Quemadmodùm etiam effet perſcribere: Inter cætera verò ex beato Chrylo- Meletij Anti
Ad Serenum Diuus Pater Gregorius Apoftolorum fucceſſor præ- ftomo in encomio in Meletium refertur, quòd in an- ocheni epiſc.
Maſſiliofem nulis, in poculis,in phialis, in thalami parietibus, & Vide cadem
dicauit, obid depingi in templis Euangelicas hiſtori.
do di cadein as,vthomines illiterati, & qui ſacros libros legere ne.
vbique íanctam Meletij imaginem multi pinxerint. 11.02.c.o.o.
epift.1o9 . lib. queunt, (quorum fanèmaximapars eft)conſpectisil. Deinde in oratione, quòd veteris & noui teftamenti Fufi pic
le tu
7 indictióe z. lis redderent Deo gloriam , & reducerent inmentem , vnus fit Legislator : Ego, inquit, & ex cera fuſilem ram amauit
quæ in carne conuerfatio DomininoftriIefu Chriſti pi& uram piecareplenam amani. Prætereà ex oratio- Chryfoft.
oés orthodo fuiſſet: Vt taceam interim Orthodoxos alios & Chri- ne beati Gregorij Nyffeni de deitate Filij & Spiritus , Genef.22
ExNyſſeno.
.
difententia . ftianiſsimos Imperatores, cum facerdotibus omnibus ' & in Abraham : Vidífæpiùs inſcriptionis imaginem
& honeftis viris Deum colentibus, ſimul etiam cum & ſine lachrymis tranſire non potui, cùm tam effi,
vniuerſa Chriftiano populo,quiomnes iuxta àntiquá caciter pictura ob oculos poneret hiſtoriam . Pro
fanctorum Patrum traditionem , venerádas imagines cumbit enim ante aram Iſaac genibus innixus, cir
& receperüt & renent,& in memoriam & compuncti- cundu &tas ferens in tergo manus. Ibidem recitatus Ex Athanaſ.
onem cordis conſeruant, & in hunc vſque diem vene eft Diui Athanaſij libellus,de Chriſti imagine,quam imaginis.
rantur. Neque aliter fiebat in partibus & regionibusIudæi in Beryto transfixerant. Prætereà le &ta eft in ea
Leo Iſaurus iftis, donèc proauus vefter ex impiorum quorundam actione beati Patris Nili epiftolaad Olympiodorum
Icõomachus inſtructione venerádas imagines abſtulit.Ex quo temproconſulem , qui conſtituerat edificare templum :
Imperator. pore magnus error Græciam iftam inuaſit, vndè non Debet eſſe firmæ & virili ſententiæ genuinum , in fa- In templis

Matth.18. contemnendum ſcandalum in mundo factum eſt. Sed
Gregorij Nyf væ illis,per quos ſcandala in mundum irrepſerunt.In
ſeni teftimo- eadem epiftola nonnullis fcripturæ exemplis & teſti-
njum .
monijs adductis, illud ex Gregorio Nyſſeno ſubiecit:
Pictura im . Vidi (inquit ille, de Patriarcha Abraham fermonem
Ifaac, Gre- faciens)non infrequenter paſſionis figuram , neque fi-
gorium ad ne lachrymis eiufcemodipicturam tranlij, cùm fcili.
lachrymas
commouit. cet opus artificijin perſonam ſignificaram demonftra-
tum effe viderem . Quinetiam in epiftola Diui Bafilij,
Bafilij Ma. qua in Iulianum defertoreminuehitur: Confiteorfilij
gni teftimo.incarnatam ôixovomíay : deindè ſanctam Mariam quæſe-
nium. cundùm carnem illum peperit, hanc Deiparam vo
5 Sancti pro cans . Suſcipio etiam ſanctos Apoftolos, Prophetas &
nobis ſuppli
can. martyres, qui pro me apud Deum ſupplicat,quô per
croloco ab Oriente ſanctiſlimi templi, vnicam & fo- imago crucis
lam effigiari cruceni. Per ſolam enim ſalutiferam
crucem , genus humanum liberatum eft. Perque
hanc deſperabundis vndiquè fpes annunciatur. Ve.
rùm noui & veteris teſtamenti hiſtorijs hincinde pa
rietes templirepleri doctiſſimi pictoris opera velim, 1a parietibus
hiftoriæ fa .
quô ſcilicet hi qui literas non nồrunt, neque ſacram cræ dcpina
fcripturam legere queunt, contemplatione picturæ genda:
in memoriani reducant, quinam germanè vero illi
Deo per fortia facta feruiérunt, atque in certamen
excitentur glorioforum & laudatorum facinorum ,
per quæ cum cælo terram commutârunt, veneran
tes ſcilicet per contemplationem ea quæ non vide
runt,
4. ET
 104 DE SAN CT OR VM
ET in fine a &tionis quartz fancta Synodus dixit: ſuffitorum & luminariű reueréter accedimus, quem
Approbar S. Venerandas imagines veneramur. Nos veteri Ecclefię admodum veceribus piè in conſuetudinem hoc addu
fynodus ima legislationi infitamus, Nos ftatutà patrum conſerue. ctum eft. Imaginis enim honor in prototypum reſul
ginum veac. mus. Nos, qui addunt aut auferunt aliquid de Eccle tát : & qui adoracimaginem , in ea adorat quoquè de
rationem .
fia, anathematizamus. Nos nuperam Chriſtianorum ſcriptum argumentum.Sic enim ſanctorü noftrorum
accuſatorum inuentionem anathematizamus.Nos ve. patrum obtinet diſciplina, vel traditio Catholicæ Ec
falutamus. Nos, quiſic nolūt, ana- cleſiæ, quæ à finibus vſque ad fines Euangelium ſuſce
Anathema nerandas imagines
Iconoclaſtis, themati ſubijcimus : Chriſtianorū accuſatoribus, vi- pit. Paulo ergò fic in Chrifto loquenti, omnis Apo- .
delicet Iconoclaſtis , anathema &c . ſtolico cætui & patribus ſan &tis idem ſentientibus in
Conciliabu . 5. ACTIO fexta continet refutationem hærctico- hærentes , ſeruamus traditiones quas fufcepimus. Et
lum Cóftan . tum , qui in Coſtantinopolitano conciliabulo ſub Le- ſubſcriptione facta, fancta Synodus exclamauit : Oés Hzc eft fides
tínop. de col one hæretico Imperatore imagines damnauerát :quo-
lendisima fic credimus, omnes idem ſapuimus, omnes appro- Apoftolorü
ginibus. rum argumenta & fententiæ referuntur per Gregori- & Orthodo..
bantes ſubſcripfimus. Hæc eft fides Apoftolorum , hęc xorum .
um quendam Neocæſarienſem , qui ianırelipuerat : & eft fides Patrum , hæc eft fides Orthodoxorum , hæc ti
per Epiphanium Diaconum , nomine fanctæ Synodi des orbem terrarum confirmauit: Credentes in vnum
egregiè refe!luntur.Diſtributa eft hęcactio per lex to . Deum , in Trinitate laudatum , venerandas imagines
Ab Apoftolis mos. In quarto auté tomo ità legimus : Quòd autem amplexamur.
perdurans cum multis alijs, quæ in Ecclefia obſeruáturfireſcri- 9.. * ỌCTAVA fynodus generalis,Conftantinopo
7
Traditio ab ptura, nobis imaginum veneratio tradita fit, ab Apo- litana ,canone tertio : Sacram imaginem Domini no
hiſtorijs &
patribus apo folorum temporibus latè per hiſtorias traditum eft, ftri Iefu Chrifti & omnium Saluatoris, æquo honore
probata . de imagine maximè hæmorrhoiſfx , quá multis fcri cum libro fanctorum Euangeliorum adorari decerni .
Matth.9. ptoribus confirmare poſſumus. Huiuimodi autécum mus.Sicut enim per ſyllabarum eloquia, quæ in libro
ipfo Domino imago in ftacuam conflata eſt. Contine feruntur, falutem conſequuntur omnes : ità per colo
git autem ipſa fimbriam ftatuæ Dominicæ, quemad- rum imaginariam operationem & fapientes & idiotæ
modùm in Euangelio traditum eft, vndè etiam ſalu- cuncti,ex eo quod in promptu eft, perfruuntur vtili
tem conſequuta eft,atque hæc in libris multorum tate . Quæ enim in fyllabis ſermo, hæc & ſcriptura quæ
Imagines
Ecclefiafticorum ſcriptorum reperire licet . Quineti- in coloribus, prædicat & commêdat. Dignú eft enim , veneranda .
Bafilius. am Bafilius Magnus, cuius fcripta per omnes terræ fi- vt fecundùm congruétiam rationis & antiquiſſimam
nes refonant, in diuerſis opuſculis ſuis mentionem traditionem , propter honorem , quia ad principalia
Greg. Nylle, i.naginum facit.Gregoriusetiam illius & carne & fpi- ipla refertur, etiam deriuatiuæ imagineshonorétur,
nus . ricu frater , Nyſſenfium Præſul, in ſermone in Abra- & adorentur,vt fanctorum euangeliorum facer liber,
Naziäzenus. ham ,idem ſentit. Item alter Gregorius, qui à theolo- atque typus preciofæ crucis .
gia nomen ſortitus eft,in verſibus à ſe conditis , qui de 8. AVGVSTINVS libro primo de coſenſu Euá .
virtute inicribuntur, aſſentit. & Ioannes, qui os auro geliftarum ,capite decimo de ijs loquens, qui fe Chri
Chryfofto . fplendidius & lucidius conſecutus eft, in oratione fu- iti libros ad Petrum & Paulum ſcriptos legiffe, & in
mus .
nebri in Meletium Epiſcopum Antiochiæ, & in fer- eis magicam artem defcriptam inueniſſe mentiuntur:
mone qui inicribitur, quòd veteris & noui teftamenti Cùm vellent(inquit )cale aliquid fingere Chriftū ſcri
Cyrill. Alex. vbus fit legislator. Cyrillus item expiator Neftoria- pfiffe ad diſcipulosfuos,cogitauerunt, ad quos potif
næ hærefis, in epiſtola ad Acacium Epiſcopum Scy- limùm fcribere potuiffe facilè crederetur, táquàm ad
Anaftafius. thopoleos , Anaſtaſius Epiſcopus Theopoleos, So- illos qui ei familiariùs adhæfiſſent, quibus illud qua- S.Petrus &
Sophronius. phronius, Maximus . Sed quid hos nominatim cita- fi fecretum dignè committeretur, & occurrit eis Pe- D.Paulus cú
Maximus . mus ? Omnes enim ſancti patres noftri imagines re trus & Paulus. Credo quòd pluribus locis fimul cos Chrifto fimul
pingi olim
omnir s pas cepe runt. Qua m ob cauſam mendaces depræhédun- cum illo picos viderunt, quia merita Petri & Pauli folebant.
tres imagi tur in hoc, quòd dicunt, non effe patrū traditionem . , etiam propter eundem pallionis diem , celebriùs & ſo
ncs rcccpe .
runt. 6. ACTIONE feptima demùm in definitione fan- lenniter Roma commendat.
ctx ,magnæ, & vniuerſalis in Nicea Synodi ſecüdę: Fa- 9 . DAMASVS Papa libro Pontificali in vita Syl. Coſtantinus
Traditio ec- temur vnanimiter nos Ecclefiafticas traditiones, fiue ueftri: Huius temporibus fecit Conftantinus Augu- locauit in te
clefiaftica deſcripto fiue conſuetudine valentes & decretas, retinc- ftus bafilicas iſtas, quas & ornauit: Baſilicam Cõitan - plo argereas
Imaginibus. re velle, quarum de numero eſt imaginum effigura- tinianam ,vbì poſuit dona ifta : Faftigium argenteum , ftatuas Sal.
uatoris & 12.
tio, vt quæ hiftoriæ Euangelicæ promiſionis conci- habens in fronte Saluatorem ſedentem in ſellaquina apoftolorü .
nat , ad credulitatem veræ & non phantafticæ incar- pedum , penſantem libras * centum viginti . Er duo . " alias* 3to .
nationis Dei, & ad vtilitatem fimilitudinis, quam no- decim Apoftolos,habentes finguli quinos pedes, pen- Vtquid per .
ditio hçc, die
bis exhibet, vtiliter inuentam. His fic fe habentibus, ſantes libras nonaginta, cum coronis ex argento pu cat fortè cum
regiam viam incedentes, & ſanctorum noftrorum & riſlimo. Item à tergo reſpicientem in abſide Saluato- luda Icono
Synodi defi diuinorum Patrum doctrinæ inſiſtentes, & Catholicę rem , ſedentem in throno in pedibus quinque ex ar . machus ali.
vitiode hos ecclefiæ, in qua fan & tusSpiritus inhabitat, traditioně gento puriffimo,penſantem libras cétum quadragin- quis .
norádıs ima. obferuantes : definimus cum omni diligentia & cura , ta. Etangelos quatuor ex argento in quinis pedibus, Angelorum
ginibus. venerandas & fanctas imagines ad modū & formam quipenſant finguli libras cétum quinæ cum gemmis quatuor imse
gines argen .
venerandæ & viuificantis crucis è coloribus & teſſel- Alabandenis. Et infra : Annexum ex ftipa Ammianti tez.
lis, aut alia quauis materia commodè paratas, dedic in labro fontis agnum ex auro puriſſimo, fundentem Agni.
candas, & in templis ſanctis Dei collocandas, haben- aquam, penſantem libras triginta. Ad dexteram agni, Saluatorisa”
dasin : tum in facris valis & veftibus,tum in parietibus Saluatorem ex argento puriſſimo,in pedibus quinq ,
& tabulis, in ædibus priuatis, in vijs publicis : maxi- penſantem libras cétum ſeptuaginta. In læua agni, be . Ioannis Ba .
mè autem imaginem Domini & Dei Seruatoris noftri acum Ioannem Baptiftam ex argento ,in pedibus quin- priftz .
Jeſu Chriſti, deindè intemeratæ Dominæ noftræ Dei- que, tenentem titulum ſcriptum , qui hoc habet:Ecce loana.s.
paræ, venerandorum angelorum , & omnium deindè agnus Dei,ecce quitollit peccata mundi, penſantem
Vtilitas San. Ianctorum virorum . Quð ſcilicetper hanc imaginum libras centum . Ibidem : Super corpus beati Petri, ſu
étarum ima.
ginum . pictarum inſpectionem , omnes qui contemplātur ad per os quo conclufit illud, fecitcrucem auream purif: Crux auxca.
prototyporuin memoriam & recordationem & defi- limam , penſantem libras centum quinquaginta.Sed &
derium veniant, illisez falutationem & honorariá ad crucem auream ſuper locum beatiPauliApoftoli po
orationem exhibeant,non fecundùm fidem noftram , fuit, penſantem libras centum quinquaginta .
1
Qualis vene- veram latriam ,quæ folùm diuinæ naturæ competit : 10 . ATHANASIVS in libello de paſſione ima
ratio ijs dc. ſed queadmodùm typo venerandæ & viuificátis cru- ginis Domini noftri IESV CHRISTI, qualiter
bcatur.
cis, & fanctis euágelijs, & reliquis facris oblationibus crucifixa eft in Syria, in vrbe Beryto, capite quarto :
Polt .
 1
1 IMAGINIBV S.
Le&tus eft hic Poftquàm curati ſunt ( perun & ione fanguinis qui ex
prima fyno. imagine fluxerat)cuncti, qui ægritudine detinebátur,
do generali, cacurritomnis multitudo Iudæorum ad domum ſan -
actione 4. & tæ Ecclefiæ, quæ in eadem vrbe erat, vbi & Metro-
9 polițanum inuenerunt. Cuius prouoluti veſtigijs, ſe
peccaffe, ſe grauiter deliquiſſe, magnis vocibus face.
bantur . Is cum ab eis perquireret ominem rei geftæ ve.
ritatem , fanctam iconam Domini Saluatoris eidem
denionftrantes, annunciaueruntcuncta, quæ in ea ex
ercuerant : & qualiter ab ictu lanceæ fanguis & aqua
emanauit ex latere ipfius, nec non & de mirabilibus
ab ea oftenfis ipfi retulerunt per ordinem.Ille verò in-
terrogabat, qualiter icona ipſa ab eisfuiſſet reperta, &
fi ab aliquo eam accepiffent.At illi retulerunt ei ,quòd
quidam Chrifticola per obliuionem in cellula lyna.
gogæ proxima dimififfet eandem iconain, dum lead
alium locum transferret hoſpitandi gratia . Qui fta-
A Nicodemo tim iubetur inquiri: & repertus,in præfentia Domi-
facta Chriſti ni Metropolitani ftatuitur. Cúmque ab eo ftudiofifli.
imago, po- mè fuiflet interrogatus, quomodo icona apud fe de-
kteris relicta. ueniffet, vel à quo tam mirabiliter polita eſſet, reſpo.
loan.g dit dicens , quòd Nicodemus, quiad IESV M nocte
venerat, proprijs manibus eam compoſuiſſet, & mo
Alto , 23.
riens Gamalieli tradidiſſet. Gamaliel autem do &toris
gentium Pauli magiſter, cùùm diem fibi cerneret adeffe
extremum , lacobo eam reliquit, & lacobus Symeoni ,
& Symeon Zachæo, & fic per ſucceſſiones temporum
in Hieroſolyma perdurauit, vſquequò fubuerfio illi.
us vrbis patrata eſt quadragefimo& tertio anno poft
aſcenſionem Domini Saluatoris ad cælos. Sed biennio
antequàm Tưus & Vefpafianus eandem ſubuerterent
vrbem , admoniti ſunt à Spiritu ſancto fideles, atque
diſcipuli Chrifti, vt relicta vrbe, ad regnum ſe tranf-
ferrent Agrippæ Regis, quia ipfe tunc Agrippa Ro-
manis fæderatus erat. Quiegreſli ab vrbe,omnia quę
ad culcum noftræ religionis vel fidei pertinere vide-
bantur, fecum auferentes, in has regiones ſe tranftu-
lerunt. Quo tempore etiam icona cum cæteris rebus
Ecclefiafticis deportata, vſque hodiè in Syria per-
manfit, quam ego ipſe à parentibus ex hac luce mi-
grantibus, mihi traditam ,iure hæreditario vſquenúc
poffedi. Hæc certa &manifefta ratio eft de icona fan-
eta Domini Saluatoris ,qualiter de Iudæa in Syrię par .
tes deuenit .
11 . GREGORIV S libro nono epiſtolarum , epi-
ftola nona ad Serenum Maſilienſem Epiſcopum : Per-
Epiſcopus latum ad nos fuerat, quòd inconſiderato zelo ſuccen-
nes Can & torú ſus, ſanctorum imagines ſub hac quafi excuſatione,ne
nè adorentur adorari debuiſſent, confregeris. Et quidem quia eas
confregerat, adorari vetuiſſes, omninò laudauimus, fregifte verò
repræhendi.
repræhendimus. Dic frater, à quo factum facerdote
aliquando audicum eſt quod feciſti? Sinon aliud , vel
illud te non debuit reuocare, nè deſpectis alijs fratri.
bus, folum te fanctum & eſſe crederes ſapientem ? Ali-
ud eft enim , picturam adorare : aliud, per picturę hi-
Pictura idio. ftoriam , quid fit adorandum, addiſcere. Nam quod
tarum libri. legentibus ſcriptura, hocidiotis præſtat pictura cer-
nentibus, quia in ipfa etiam ignorantes vident quod
ſequi debeant, in ipſa legunt qui literas neſciunt. Vn-
dè & præcipuè gécibus pro lečtione pictura eſt. Quod
magnoperè à te, qui inter gentes habitas, attendi de-
buerat, nè,dum recto zelo incautè fuccenderis, fero-
cibus animis ſcandalum generares. Frangi verò non
Imagines nö debuit, quod non ad adorandum in Ecclefijs, ſed ad
funt in Eccle inftruendas folummodò métes fuit neſcientium col-
fijs, propofi- locatum.Etquia in locis venerabilibus fanctorum de-
dum , ſcilicet pingi hiſtorias non ſineratione vetuftas admifit, fi ze-
latriz cultu . lum diſcretione condijſſes, fine dubio & ea quæ in-
tendebas ſalubriter obtinere, & collectum gregem nő
diſpergere, fed potiùs diſperſum poteras congrega-
re : ve paftoris in te meritum nomen excclleret, non
culpa difperforis incumberet.
12 . ET libro feptimo, indictione fecunda, epiſto-
la quinquageſimatertia ad Secundinum : Imagines
105
quas tibi dirigendas per Dulcidum diaconum rogå.
ti, mifimus. Vndè valdè nobis tua poſtulatio placu- Imagines
it, quia illum toto corde, tota intentione diligis , cui- excitant,
us imaginem præ oculis habere deſideras, Ab re non
facimus, fi per viſibilia inuiſibilia demonftramus.
Sic homo qui alium ardenter videre deſiderat, aut
fponfam amans videre conatur, fi contigerit eam ad
balneum , aut ad Ecclefiam ire, ftatim per viam ince
denti ſe præparar, ve de viſione eius hilaris recedat ,
Scio quidem , quòd imaginem Saluatoris noftri non
ideò petis, vt quafi Deum colas, ſed ob recordationé
filij Dei in eiusamore recalefcas, cuius te imaginem
videre conſideras. Et nos quidem non quaſi ante diui- Ante imagi.
nitatem ante ittá profternimur, ſed illum adoramus, ante diuini.
në non quali
quem per imaginem aut nacum, aut paſſum , ſed & in tatē profcr .
throno fedentem recordamur. Ecdum nobis ipfa pi. nimur.
etura quaſiſcriptura ad memoriam filium Dei redu
cit, animum noftrum aut de reſurrectione lætificat,
aurde paſſione demulcer . Ideóque direximus tibi Tranſmittic
furtarias duas , imaginé Dei Saluatoris, & ſanctæ Dei Gregorius
genitricis Mariæ, beatorúmque Apoſtolorum Petri imagines
& Pauli continentes , per fupradi & um filiū noftrum , Virginis, Pc.
& vnam crucé,clauim etiam pro benedictione à fan- tri & Pauli.
eti Timo corpore Petri Apoftolorum principis, vt per
ipfum à maligno fis detenſus, per cuius fignum mu
nitum te eſſe credis: & ex eo te prpregat, qui iuueni
lia ſemper ſuggerit recordari : vt in bonis actibus per
feuerans, alios in eius amore accendas, propter quem
te feciſti haberi , vt vitæ huius mala quæque inimicus
ſuggerit retroacta mentis prouentibus quali faciliùs
inardeſcas, pro cuius amore vitam etiam velis tinire .
ipfe quoque te protegat vſque in finem , qui cunctum
mundum dignatus eſt redimere leſus Chriſtus.
13. IBIDEM epiftola centeſimanona ad Serenum
Maſiilienfem Epiſcopum : Indico dudùm ad nos per
ueniſſe, quòd fraternitas vestra quoſdam imaginum Repræhendie
adoratores afpiciens, eaſdem Eccleſiæ imagines con- confractore.
fregit atque proiecit. Etquidem zelum vos, nè quid
manu factum adorari poffit, habuiffe laudamus : fed
frangere eafdem imaginesnon debuiffe iudicauimus.
Idcircò enim pictura in Eccleſijs adhibetur,vt hi qui cur
literas neſciunt, ſaltem in parietibus videndo legant, in Ecclefijs
quæ legere in codicibusnon valent. adhibeantur.
14. DAMASCENVS libro quarto Orthodoxx
fidei, capite decimoſeptimo: vt ſupràhac eadé qux
ftione, A.teftimonio duodecimo.
15. EVSEBIVS Cæſareenſis libro feptimo Ec
clefiaftıcæ hiſtorix , capite decimo quarto : Ruoniam
in huius ciuitatis(Cæfareæ Philippi, quam Paneadem
Hæc eadem
vocant),mentionem incidi, operæprecium arbitror,
refert Nicep.
hiſtoriam hoc loco citare, quæ digna planè videtur, 1.6.hiſt. ecti.
quam memoriæ ad pofteritatem commédemus . Mu- cap . 1s.
lierem illam fanguinis profluuio afflictatā , quam ſan- Matth.9.
ctorum Euangeliorum teftimonio à Seruatore noftro Luc...
morbi remedium inueniſſe cognouimus, ex ea ciuita
te oriundam , illiúsque domum ibì oftendi, & admi
rabilia quædam Seruatoris in eam beneficij monu
menta & quafi trophæa ad hoc tempus durare me
morant. Pro foribus enim domus illius, æneam mu.
lieris eftigiem genibus flexis, & manibus inſtàr ſup.
plicantis , in anteriorem partem extenſis, ſuper editū Mulier in
lapidem collocatam : huic eregionè viri erectam ima- cuangelio
ginem , ex eadem materia contatam , veftitu ad talos comandataria
demiſſo decenter ornatam , & manum mulieri porri- imaginé ere
gentem, ad cuius pedes in ipſa bali peregrinam quan- xit.
dam & inufitatam herbæ fpeciem enaſci: quam qui
dcm, vbì ad ænei veſticus fimbriam excreuerit, mor- Miraculum .
biscuiuſque generis medicandivim & facultatem ha
bere. Hanc ftatuam , ettigiem IESV exprimere di
cunt: quam ad noſtram vique ætatem manentem, ipfi Euſebius că
imaginem
ad eam ciuitatem protecti, oculis cernebanus . Nec oculis con
planè mirum , cos, qui ex gentilibus prognati , à Ser: ſpexit.
uatore dum inter homines viuebat, beneficijs affecti
fuiſſent, iſta effecille, cùm & nos Petri & Pauli Apo .
ftolorum ,
 196 DE SANCTOR V M
Imagines , ftolorum , & Chriſti etiam ipfius, imagines in pictu- bein mittit: ac poftdies aliquot & ipſe Conſtantino
ris colorum varietate expreſſas, conſeruatask afpe- polim ingreffus, triumphum ducit ab Orientali por
ximus . ta , quæ ad arcem patet, eúmque ob inſignem & incru
16. -SOZOMENVS hiſtoriæ Ecclefiafticæ libro entam victoriam quàm fplendidiflimè & magnificen
quinto, capite vigefimo: Illud porrò dicecur à me, tiſlimè adornat. Expanſæ ſuntomnes purpureæ & au
quod etiam regnante Iuliano accidit : quod quidem, ratæ veſtes: & ciuesalijaliundèad pompá illam con
vt Chrifti potentiam planè indicat, ità iram diuinam Auentes inftar torrentis ex monte decurrentis, fora,
aduersùs linperatorem accenfam euidenter oftendit. ædes, templa, officinas, & loca omnia vrbis amplifli
Luljadus apo Cùm certior factus eſſet Cæſarex Philippi(eft ea qui- mx deſeruerunt.Sunt & captiui in triúpho ducti.Pla
#ara tatuam deni vrbs Phænicea, quam Paneadem vocant) præ- tea illa ytriną ſuggeſta habuit ad binas & ternas con
deturbauit. claram effe Chrifti ftatuam , quammulier quæ fangui- tignationes educta,tecta quoquè omnia ſpectatoribus
nis profluuio laborabat, cùm eſſec morbo liberata, referta fuerunt. Imperatorem quadrigæ argenteæ au
ibì collocauerat, eam deturbauit, ſuamq in eius loco ratæ cum equis niue candidioribus precedebant: qui
Apoftarę imapoſuit. Quo facto, ignis violentus de cælo delapfus, busimpofita erat imago inuictx adiutricis & infupe- Imago B.Vis .
ginis inuicta
go de cælo ftatuam illam circiter pectus perſecuit, caputqz vnà rabilis commilitonis matris Dei. Eum currum Impe adiutricis, in
tacta eft,
cum collo in terram deiecit, atque in faciem humica ratoris propinqui atqueamici, fenatus,viri magiftra- curra trium
phali. confti 1
in parte defixit, quæ fuerat à pectore diuulla . Ex quo tibus & dignitatibusinſignes, pone ſequebantur . De- tuta
quidem tempore ad hodiernum diem atra tanquàm indè ipſe Imperator prodijt equo feroci inlidens, vir
fulminis ietu ambufta manet.Id temporis igitur Gen. inclytus & maximus, ornainentis illuftribusinfignis.
tiles ftatuam Chriſti tanta cum violentia trahebant, 21 . IDEM de Imperio loannis Comneni : Illud in Imperator 1
Fragmenta vt eam confringerent. at Chriſtiani pofteà eius fra- fignem eiuspietatem teftatur: Cùm Romanæ phalan- ante imagine
imaginis gmenta cùm collegiſſent, in Ecclefia pofuerunt, vbì ges vrgentibus hoftibus, & audaciùs fe inferentibus B. Virginisla
Chrifti in Ec- etiam adhuc cuftodicur. Ex bafi ſupraquam hæc fta- laborarent ,imaginem Dei genitricis cum gemitu & chrymas fun
dira . tua locata erat, herba quædam, vti narrat Euſebius, miſerabilibus geftib' inqués, lachrymas bellicis ſudo- ftrà .
Eufebius vt quæ morbis cuiuſquegeneris mederi ſolet, enaſceba- ribus calidiores fundebat, neq id fruftrà. Statim enim .
fuprà. tur: quæ quidem cuius generis eſſet, nemo noftro- cælefti robore armatus, scythicam aciem profligat:
rum medicorum ,qui vel ſcientia valebant medendi , quemadmodùm olim Moyfes extentione manuum Exod.17.
vel experientia, omninò nouit. Amalechiticas turmas diſlipauit. 1
17 . NICEPHORVS Calliftus libro ſecundo 22. IONAS Aurelianenfis epiſcopus,fcripfit libros
: hiftoriæ Ecclefiafticæ , capite feptimo: Poftquàm Au- tres imperáte Ludouico ,de cultu imaginum aduersusClaudius
garusſcripto ſuo perſuadere Chrifto quod voluiffet Claudiu Taurinenfem epiſcopū,diſcipulu Felicis epi- Taurinenſis
( vt ſcilicet ad ſe veniret, ipfumq; quo iamdudum af- ſcopi Vrgelitanenſis, in Cócilio Francofordienli, lub ab Iconocla tta.
loua Au
Aigebatur , inuecerato morbo liberaret) non potuit, Adriano primo & Carolo Magno celebrato , damnati: relianenti
delperato Ieſu ,propter reſponſum acceptum , aduen- qui non ſolùm picturas ſanctarum rerú geftarum , ( vt confutatur.
tul, quid caperet confilij incertus, eo tamen quo in ipfe lonas ait in principio libri primi) verùm etiá cru
Huius ima. Chriſtum tenebatur deſiderio, perculſus, pictorem cesmateriales, quibus ob honorem & recordationem 1
ginis Eder.
Jenæ ſuprà eximium ad eum miſit, eiíz ve diligenter & accuratè redemptionis fuæ ſancta conſueuit vti Ecclefia ,à cun
meminitDa faciem eius in pictura effingeret, imaginémque pro eis parochiæ fuæ bafilicis dicitur deleuiffe, euertiffe,
maſcenus. defiderato illo libiadferret, imperauit. Et ille qui- , & penitùs abdicâſſe .
dem venit, atque in loco ſúblimiori ſtans, pingere 23. DAMASCENVS fcripfit libros tres aduer
Chrifti vultum , vt decebat, conabatur . Quum verò sùs eos , qui ſanctas imagines traducunt & criminan . 1
cæptum opusnon ſuccederet, (diuinus quippe fplen- tur, præcipuè verò aduersùs Imperatorem Leonem Damafcenus
dor & gratia in vultu cius coruſcans, impedimento Ifaurum Iconomachum : in quibus doctiſiimè confu- lunperatore
Iconoclaitá
Alij cum Aba erat) re ea cognita Saluator textum lineum petit, in tat argumenta Iconoclaftarum , & veterem Ecclefiæ oppugnat. .
garum ,alij eóque priùsloco faciem ſuam exprimit, & ad +Auga- traditionem de vſu & cultu fan & arú imaginum pro
1
Abgarú no. rum mittit . Dicitur quoquè Perfarum rex, manu in- pugnatac defendit,multis eciam antiquorum Patrum
,
genióque promptum pietoremmififfe, & per hunc teſtimonijs, & hiſtoriarū exemplis adductis, quæ ni.
feruenti fidei deſiderio, fimul & ipfius Chrifti , & quę mis longum foretaffcribere.
cüdiuinomodo genuit,matris ,quàm celerrimèima- 24. EXODI vigeſimoquinto : Duos quoq Che
ginem depictam accepiffe. Atque hæc quidem ex ta- rubimaureos & productiles facies ex vtra parte ora- Imagines .ve
bularijs & archiuis ciuitatis Édefix , quæ cum regia culi . Cherub ynus ſit in latere vno, & alter in alcero . incati.
adminiftrabatur poteftate, ſunt deſumpta. Puerant Vtrunque latus propitiatorij tegant, expandentes alas
enim in publica librorum monumenta relata. Et libri & operientes oraculum , refpicianto fe mutud verfis
de Augari rebus conſcripti hæc quoquè complecte- vultibus in propitiatorium ,quo operienda eft arca,in
bantur, ex Syrorum lingua translata. qua pones teftimonium quod dabo tibi . Indè præci
18 . ET eiuſdem libri capite quadrageſimotertio : piam & loquar ad te ſupra propitiatorium , ac denie
primas
pinxit ima. Fertur Lucasquoquè primus Chrifti, & quæ eum ità dio duorum Cherubim , qui erunt fuper arcam teſti
gines Chri. . vt Deum decebat genuit, matris, atque item principú monij, cuncta quæ mandabo per te filijs Ifraël.
hi,B:Virgi
& Apoſtolorụm effigiem pingendiarte adumbrâffe, vn- 25. ÁVRSVM capite trigeſimoſeptimo: Duos etiá
pum Apofto . dè in omnem deindè habitabilem orbem tam vene- Cherubim exauro ductili , quos poſuit ex vtraque
forum ." randum & preciolum opus eſt illatum . parte propitiatorij, Cherub ynū in ſummitate vnius
Imagines 19 . IDEM libro fexto ,capite decimoſexto: Sancto- partis, & Cherub alterum in fummitate partis alte
Chrifti,B:Marum
& Apoftolorú Petri & Pauli, ipfiusqz adeò , Chrifti, rius: duos Cherubim in fingulis ſummitatibus pro
Pauli, à S. & quæ eum ſupra naturæ captú mirificè genuit virgi- piciatorij , extendentes alas,& tegentes propitiatoriū ,
Luca depi- nis matris,coloribus adumbratas imagines plurimas Te'os mutuò & illud reſpicientes.
Ctz .
ad hunc vſque diem conferuatas effe nouimus. Ac Lu. 25 . NVMERORVM ſeptimo: Cumą ingrede.
cas quidem Apoftolus ipſas accurate, opus id exor retur Moyſes tabernaculú fæderis, vt conſuleret ora
ſus, manibus iuis depinxit: deindè verò ex veteribus culum , audiebat vocem loquentis ad ſe de propitia
alijquoquè viri, pro eo atquè par erat, veluti ferua- torio , quod erat ſuper arcam teſtimonij inter duos
tores iuos in fignis & picturis feruantes, idem fecêre. Cherubim , vndè & loquebatur ei .
20 . NICETAS Choniates libro quinto de rebus 27. ET capite vigefimoprimo : Orauit Moyſes pro
geftis Manuelis Comneni Imperatoris : Pannonijs fu- populo, & locutus eft Dominus ad eum : Fac'ſerpen
peratis, Imperator tanta victoria lætus & exultans, tem æneum , & pone eum pro figno. qui percuſſus
Deo gratijs actis, ftatim rei bene geftæ nuncios in yr afpexerit eum, viuet, Fecit ergo Moyſesterpētem gne
um ,.

1
 IMAGINIBV S.
um , & pofuit eum pro figno . Quem cùm percuſii
afpicerent, fanabantur.
28 . TERTII Regum ſexto : Et fecit in oraculo
duos Cherubim de lignis oliuarum, decé cubitorum
altitudinis . Quinque cubitorum ala Cherub vna, &
quinque cubitorum ala Cherub altera : id eft,decem
cubitos habentes à fummitate alæ vnius vſque adalæ
alterius fummitatem.Decem quoque cubitorum erat
Cherub ſecundus: in menſura pari, & opus ynū erat
in duobusCherubim , id eft, altitudiné habebat ynus
Cherub decem cubitorum , & fimiliter Cherub ſe-
cundus.Poſuitque Cherubimin medio templi interi .
oris : extendebant autem alasſuas Cherubim, & tan-
gebat ala vna parietem , & ala Cherub ſecundi tange-
bat parietem alterum : alçautem alteræ in media par
te templi fe inuicèm cótingebant. Texit quoquè Che .
rubim auro . Etomnes parietes templi per circuitum
ſculpſit varijs celaturis & corño : & fecit in eis Che-
rubim , & palmas, & pi& uras varias, quali prominen
tes de pariere & egredientes. Sed & pauimentuin do-
mûs texit auro intrinfecùs & extrinfecùs.Etin ingref-
ſu oraculi fecit duo oftiola de lignis oliuaru , poltesis
angulorum quinque.Etduo oftia de lignis oliuaruni,
& fculpfit in eis picturam Cherubim , & palmarum
ſpecies, & anaglypha valdè prominentia, & texit ea
auro : & operuit tam Cherubim , quàm palmas & cæ-
tera auro . Fecitque in introitu templi poſtes de lignis
oliuarum quadrangulatos , & duo oftia delignis abie-
gnis altrinfecùs : & vtrinque oſtium duplex erat, &
feipfum tenens aperiebatur. Et ſculprit Cherubim ,&
palmas, & cælaturas valdè eminentes : operuítque
omnialaminis aureis .
1.C. SECVND A Synodus Nicena, a&tioneſepti-
Tides Apofto ma,in definitione: Sancta Synodus exclamauit: Hęc
th doxoru. - eft fides Apoftolorum , hæc eft fides patruin ,hæceſt ti-
Anathemate des Orthodoxorum , hæc fides orbem terrarum con
feriuncurà firmauit. Credentes in vnum Deum, in Trinitate lau-
fanéta
do fyno. datum, venerandas imagines amplexamur. Qui fe-
omnes
Iconomachi, cùsagunt, anathemate percelluntor. Qui ficnon fen
& corú falſă
doctrina . ţiunt, ab Eccleſia depelluntor. Nos antiquæ Ecclefiæ
legislationi infiftimus, nos decreta Patrum cuftodi-
Eadem ana- mus, nos adijcientes aliquid aut auferentes Ecclefiz
themata etiä anathematizamus. Nos venerandas imagines ſuſcipi.
nis 4. & 5. mus . Nos, qui fecùs faxint, anathemate percellimus .
lata áfynodo Quicunqueſententias facræ ſcripturę de idolis, con-
fuêre. tra venerādas imagines adducunt, anathema. Qui ve
Anathema nerandas imagines idola appellant anathema.Qui di
ijs qui fcri.
ptu ras de cunt, quòd imagines Chriſtiani videos adorent,ana-
idolis, con- thema. Qui fcientes communicantcum illis, qui con-
tra imagines tra venerandas imagines ſentiunt, aut eas dehoneſtát,
citant, aut
anathena . Qui audentEccleſiam Catholicam diceré
scellahela ap . idola aliquando fufcepiffe, anathema.
2. SYNODVS octaua generalis canone ſeptimo:
Valdè proficuum eft & venerabiles imagines pingere,
ſed & proximos diſciplinas diuinæac humanæ fapien- ginem & fimilitudinem noftra, & præſic pifcibus ma
tiæ docere . Non autem bonumeft, nec omninò pro- ris, & c. Et creauit Deushominem ad imaginem & fi
107
hominem eum , & latentem in eo maleuolentiam ex
fignis & coniecturis quibuſdam cognouit, ab Eccle
fia eum proſcripſit. Vbi verò Calandioni Petrus Cna
pheus fuccellit, Xenaiam ille non ſolùm recepit : ve
rumetiam nondùm baptiſmo initiatum , vicinæ Hie,
rapolis Epiſcopum creauit, & Philoxenum nomina
uit . Et Petrus vbì tandem fe epiſcopatum viro non
dùm baptizato mandåffe intellexit, dixiffe fertur,fuf
ficere ei pro baptiſmo conſecrationem . Xenaias ifte
primus (o audacem animam , & os impudens) vocem Prophanus
illam euomuit : Chrifti & eorum qui illi placuêre, muslinguá
imagines venerandas non eſſe. Itaque impietatis iftud laxauit cótra
mancipium magno cum tumultu multis fibi ex pri- imagines
maSyrorum gente aſcitis, & non exigua ex Cynegeti
co fiue Venatico monaſterio multitudine aſſumpta,
vnà cum innata fibi improbitate, in vrbé peruenit : &
Flauiano vim inaxima intentauit, vt Chalcedonéfem
fynodum & Leonis tomū ille anathematedaninaret .
GREGORIVS libro nono epiſtolarum ,epi
ftola nona ad Serenum Maffilienfem epifcopum, vt
fuprà in hac quæftione, B.teftimonio vndecimo.
5. ' CONCILIVM Tridentinum feflione vigeria
maquinta, in decreto de Inuocatione, veneratione &
reliquijs Sanctorum & facris imaginibus: Doceant ſanctorú
Imaginesreti
imagines Chrifti, Deiparæ virginis, & aliorum fan nēdę, & quo
ctorum , in templis præfertim habendas & retinen- modo aut
das , eisque debitum honorem & venerationem im- norandc quo fincho
.
pertiendam : non quòd credatur ineſſe aliqua in ijs
diuinitas vel virtus, propter quam ſint colendę : vel
quòd ab eis fit aliquid petendum , vel quòd fiducia in Per imagines
imaginibusfit figenda , velutì olim fiebac à gentibus , quas oſcula .
quæ in idolis ſpem iuam collocabant: fed quoniam muu,& corã
honos, quieis exhibetur, refertur ad prototypa, quę quibus pro
illæ repræſentant: ità vt per imagines quas oſcula- combinado
mur, & coram quibus caput aperimus & procumbi. ramus,& sa
mus , Chriſtum adoremus, & Sanctos, quorum illæ cos venera
fimilitudinem gerunt,veneremur. Id quod Concili- mur.
orum ,præſertim verò fecúdæ Nicenæ iynodidecretis ſynodus.
Nicena 2.
contra imaginum oppugnatores eſt ſancitum . Illud
Pietę hiftorig
verò diligenter doceantEpiſcopi,per hiſtorias my- facre quia
fteriorum noftræ redemptionis, pi&uris vel alijs íi- vtilitatis ads
militudinibus expreſſas, erudiri & confirmari po- ferant.
pulum in articulis fidei commemorandis, & afſidue
recolendis: cum verò ex omnibus facris imaginibus
magnum fructum percipi, non ſolùm quia admo
netur populus beneficiorum & munerum, quæ à
Chriſto fibi collata ſunt: fed etiam quia Dei per San-,
ctos miracula, & falutaria exempla oculis fidelium
fubijciuntur: vtpro ijs Deo gratias agant, ad Sancto
rúmque imitationem , vitam morésque ſuos compo.
nant : excitentúrque ad adorandum ac diligendum
Deum , & ad pietatem colendam . Si quis autem his Anathema
Iconomachie
decretis contraria docuerit aut ſenſerit, anathema fit.
6. GENESIS primo : Faciamus hominé ad ima
}

ficuum , ab indignis horü aliquid fieri. Huius rei gra- militudinem ſuam , ad imaginem Dei creauit illum .
tia nequaquàm imaginesoperari in facris templis, ſed 7. AD Philippenſes fecundo: Quicùm in forma
neque in quouis loco docere anathematizatos ab hac Dei eſſet, non rapinam arbitratus eſt eſſe ſeæqualem
+ videtur le- fancta & vniuerſali fynodo, definimus & promulga- Deo , fed femetipfum exinaniuit, formam ferui ac
gendum , mus, * vſque à propria ſeductione ac malitia conuer- cipiens, in fimilitudinem hominum factus, & habi
quouſque
tantur. Quiſquis ergò poft hanc definitioné ad pictu- tu inuentus vt homo .
ræ ſanctarum imaginū in Eccleſijs, aut do &trinæ acti- 8 . PAVLVS Diaconus de geſtis Longobardo
onem quoquo modo eos admiſerit, fi quidem cleri rum libro fexto, capite decimoquarto : Hac tempe- Leonis Im
cus fuerit, proprio gradu periclitetur: li laicus , com- ftate Leo Imperator apud Conitantinopolim San . peratoris
ror. fu
munione priuetur. ctorum imagines depofitas incendit . Romano quoq
NICEPHORVS libro decimoſexto hiftoriæ Pontificiidem facere, fi imperialem gratiam habere Refert tamen
Ecclefiafticæ , capite vigefimoſeptimo: Xenaias qui- vellet, mandauit. Sed Pontifex id facere contempfit. Zonaras mit
dam erat ( Philoxenum Græca lingua rectè vocet) ge- Omnis quoquè Rauennétis exercitus & Venetiarum , a Gregorio
nere Perſa, & fortuna ſeruus, peridoneus ſatanæ mi- talibus iuſtis vno animo reftitêre, & nisieos Pontifex Rom .Tontif.
niſter. qui ſub Calandionis Epiſcopatu, quum ab he- prohibuiffes, Imperatorem ſuper ſe conſtituere ag- Kemate oba
ro ſuo profugiſſet, ad Eccleſiam Dei acceſlit, clericũ greſii fuiſſent. Per idem tempus Leo Imperator ad pe- ftrictum .
ſe effe affirmans, quum quidem nondùm diuino re iora progreffus eft, ità vt compelleret omnes Con- Incēdi mana
generationis lauacro initiatus eſſet. Calandion ybì ftantinopoli habitantes tam vi , quàm blandimentis, dat impius
O Z yt Leo imagi.
 108 DE SECVNDO PR AE CEPTO
tiniCoprony
nes Saluato.vt deponerentur vbicunque haberécur imagines tam in ſubterraneis fpeluncis fere occulerent, exiftima. mi
& rentque tutius, leonibus ac & Lconis
draconibus conuenire, Copron
ruin .
Saluatoris noftri, quàm eius fan &tæ Genitricis, yini,
omnium ſanctorum , easquein medio vrbis incendio quàm cum illo illiúsque familiaribushabitare. Non- vide apud Io .
concremari fecit .Et quia pleriq;expopulo tale ſcelus nullietiam metu perterriti, vſque in extremos orbis annem Zona
ram , annaliu
Martyrio af, fieri præpediebant, aliquot ex eis capite truncati, alij cerminos procurrerunt. Leo enim rugiet, & quis non tomo 3.
fedipima- alia parte corporis mulctaci ſunt. Cuius errori Ger- formidabit ?Abipfo inquam , quaſi à conſpectu colu
ginibus. manus Patriarchanoconfentiés à propria fedc depul- bri fugiebant. Acloannesille non leonina feritate, fed Damaſceni
fus eft, & ejus loco Anaſtaſius presbyter ordinatus eſt. gratia nomen ſortirus, fpiritalique gratia plenus, ad. libertas &
9. IDEM libro vltimode geſtis Romanorum , in uersus fingularem hunc ſerpentem , vtſtomachari& conftantia.
fine eadem ad verbum repecit. exardefcere cæpit, ( ità autem ftomachabatur, vt re.
10. TOANNES Patriarcha Hieroſolymitanus, in Até & virtutem , & zelum dixeris ſtomachationem )nó
vita ſancti loannis Damaſceni : Ingruerant vniuerfo ad Sauromatas cum Thracibus, neque ad columnas
orbinox horrida arque profundæ tenebre, ità vtob. Herculis cum Conftantinopolitanis profugit, neque
ſcurarentur venerabilium imaginum præclaræ figu- ad defertiora loca ex palatijs tranfijt propter rugitum
ræ . Illarum author fuit, non à triuio aliquis ac plebe- Leonis . Sed & cùm verſaretur Damaſci, & cùm mo
ius , qui in exigua cantùm parce orbis, malitiam ſuam naſticam in ſolitario Palæſtinę loco exerceret, ftrenu
Crudelitas diſſeminaret, ſed vir ille (vtfic dicam) manu fines or- us & impauidus aduersùs Leonempugnabat. Quan- Scripca Dia
Iinperatoris
in imaginuin bis
complectens , Romanorum videlicet princeps . Is uis autem ille ftrenuifimus meus athleta, tanto loco - defenfionem
cultores . potentia inflatus, vi ſumma nitebatur,vt ad vnam ve- rum interuallo abeſlet a tyranno, libris tamen & fer. imaginum
Plura de hui- nerandas imagines omnes, & locis in omnibus,demo- monibus cor illius diſſecabat, veluti tricuſpidibus ha- ſanctarum .
us Imperato- liri poffet. Ereapropter imaginū cultores partìm di- ftis, quas igne fpiritusſan &ti fabricabat, vitaliaqua ſo
ris Leonis
crudelitate ,laniari faciebat, ficut leo rapiens & rugiens, verè tam lidans. In eadem hiſtoria refert, quomodò ipfi Dama
filiorumque animo quàm corporelco : partìm in diuerſa rugitu ſceno per beatá virginem manusreftituta tit, quam
cius Conitá- ſuo fugabat, atque adeò fæuiebat, vt fidelium pleriq propter imaginum defenſionem amiſerat.
x
Quidnobis praefcribitfecundumpreceptum ?
Exod.20.b Leuit.19.05.ab A. Prohibet abuſum diuini nominis & irreuerentiam , quæ committi
& 9.c Leuit.i4. Marihs. tus àperiuris,blaſphemis,&
a 8. Tolet.can.z . perDeum ,San&os,vel facra *temerè iuranti
b Matty.s.f lac.s.c illud: Nolite iurare:ſit ſermoveſter, estest, non non .
bus,contra
Peal,psalet 4.a pfal.14.6B. Deindè requirit,vt iuxta rectum linguæ vſum ingentem reuerentiam
the . a 1.Tim. diuino nomini exhibeamus, iuramenta feruemus, vota Deo & Eccleſiæ
Tridentino 10.272.04.a facta non violemus, deniquèvtverbum Dei tractemus reuerenter.
TESTIMONIA.
1. A. EXODI vigeſimo: Non aſſumesnomen Do- omnis fur,ficutibìſcriptü eſt, iudicabitur : & omnis
mini Dei tui in vanum : Nec enim habebic inſontem jurans, ex hoc fimiliter judicabitur.Educam illud , di.
Dominus eum, quiaffumpferit nomen Domini Dei cit Dominus exercituum : & venietad domum furis
fui fruftrà . & ad domum iurantis in nomine meo mendaciter : &
2. LEVITICI decimonono:Nõperiurabis in no. commorabitur in medio domus eius, & conſumer
mine meo,nec pollues nomen Dei tui. Ego Dominus. eum, & ligna eius, & lapides eius.
7 . ITEM capite octauo : Loquimini veritatem
3. ET quinto capite: Si peccauerit anima, & audio 7.
erit vocem iurantis,teſtisá ; fuerit quòd aut ipſe vidit, vnuſquiſque cum proximo fuo &c . & iuramentum
aut conſcius eft: nisi indicauerit,portabit iniquitatem mendax nè diligatis. Omnia enim hæc funt quæ odi,
ſuam . Anima quæ iurauerit & proculerit labijs ſuis, dicit Dominus.
vt vel malè quid faceret,velbenè, & idipſum iuramé. 8. LEVITICI vigeſimoquarto : Educ blafphe
to aut ſermonefirmauerit,oblicacp pofteà intellexerit mum(inquit Dominus ad Moyſen )extra caftra, & po
deli &tum ſuum ,agat pænitentiam pro peccato, & of- nant omnes qui audiêrunt,manus ſuas fuper caputei
ferat de gregibus agnum fiue capram , orabitá pro ea us, & lapidec eú populus vniuerſus, Et ad filios Ifra
facerdos & pro peccato eius. el loqueris: Homo qui maledixerit Deo ſuo, porta
4. ECCLESIASTICI vigefimotertio : Iurati- bit peccatum ſuum : & qui blaſphemauerit nomen
Domini , morte moriatur: lapidibus opprimet eum
oninon affueicar os cuum . Multi enim cafus in illa.
Nominatio verò Dei non ſit aſlidua in ore tuo, & no- omnis multitudo populi, fiue ille ciuis, fiue peregri
minibus fanctorum non admifcearis : quoniam non nus fuerit . Qui blaſphemauerit nomé Domini, mor
eris immunis ab eis . Sicut enim feruus interrogatus te moriatur.
allidué, à liuore non minuitur :ficomnis iurans & no-
9. MATTHAEI quinto : Audiftis quia dictum
minans,in toto à peccato nő purgabitur. Vir multùm eft antiquis, Non periurabis : reddes autem Domino
iurans, implebitur iniquitate,& non diſcedet à domo juramenta tua.Ego autem dico vobis nó iurare omni
illius plaga . Et fi fruftrauerit, delictum illius fuper nò, neque per cælum , quia thronus Dei eft : neque
ipſum erit:& fi diſfimulauerit, delinquit dupliciter: per terram ,quia ſcabellum eſt pedum eius : neque per
& fi in vacuum iurauerit, non iuſtificabitur. Reple. Hieroſolymam ,quia ciuitas.elt magni regis : nec per
bitur enim retributione domus illius. Indiſciplinatæ caput tuum iuraueris, quia non potes vnum capillum
loquelz nõ afſueſcar os cuum : eft enim in illa verbum album facere aut nigrum . Sit ſermo aút vefter,eft,eft :
Seccati.Homo aſſuetus in verbis improperij,in omni- non, non : quod autem his abundantiùs eft, à malo eft.
us diebus fuis non erudietur . 10 . CONCILIVM Toletanum octauum ,canone
5. ET capite vigeſimoſeptimo: Loquela multū iu ſecundo,multa differịt de încautis iuramentis. Ac in
rans, horripilationem capiti ſtatuet, & irreuerentia ter alia quidé docet,iuramenta reſolui non poſſe,quia
ipfius obturatio auriumn . ſcriptum fit, Non aſſumes nomen Domini Deicui in
6. ZACHARIAE quinto : Ego video volumen vanum . Cæterùm iuramenta illicita fernanda non ef Exod.20.
volans . Et dixit ad me (angelus fcilicet): Hæceft ma- fe,ex beati Ambrofijteftimonio, qui libro primo Of lib.s. cap.50.
ledictio quæ egreditur ſuper facié omnis terræ : quia ficiorum hunc in modum loquitur : Eft etiam contra Incauta iura
offi- menta an fers
 DECALOGI..
panda fint, ex officium nonnunquam , foluere promiffum , & ſacra-
B. Ambroj
ſentencia . mentum cuſtodire :vt Herodes, qui iurauit ,quoniam
Matth.14 . quicquid petitura effet, daret filiæ Herodiadis: & necé
lud.11 . ! Ioannis præftitit, nė promiſſum denegaret. Nam de
lephte quid dicam , qui immolauit filiam , quæ ſibi vi
& ori primùm occurrerat, quô votum impleret, quod
Spoponderat, vt quicquid fibi priinum occurriſſet,
offerret Deo? Melius fuerat nihil tale promittere ,
quàm promiffum foluere parricidio . Ité in libro ter
lib.3.cap. 13. tio : Peirum ergòac fyncerum oportet eſſe affe & um ,
vt vnuſquiſa timplicem fermonem proferat, vas ſuũ
in fanctitate poffideat, nec fratrem circunſcriptione
verborum feducat. Nihil promittat inhoneftum.Atfi
promiferic, tolerabilius eft promiffum non facere,
quàm facere quod turpesit. Sępè plerique conftrin
gunt feiurifiurandi facramento , & cùm ipfi cognoue
rint promittendum non fuiſſe,facramenti tamen con
Matth.14 . templatione faciút, quod fpoponderint. Sicut de He
Mar.6 . rode iuprà fcripfimus, qui ſaltatrici premium turpi.
ter promifit,crudeliter foluit : Turpeelt, quòd regnü
pro faltatione promittitur : crudele ,quòd mors pro-
phetæ pro iurifiurandi religione datur. Quanto tole-
rabilius cale fuiflet periuriú lacramento? Et poft pau
aliâs miſera- ca de Iephte diſputas: Mirabilis, inquit,neceflitas,quę
bilis,
lud.ll. foluitur parricidio. Melius eft non vouere,quàm vo-
uere id quod tibi is, cui promittitur, nolit exolui. Et
poft paululum : Non ſemper igitur promiffa foluenda
Jona 3. omnia ſunt . Deniq ipſe Deus, ficut fcriptura indicat,
frequenter mutat luam fentétiam.Hæcibì ex Ambro-
ExIGdor. lib .fio.Deinde ex Ilidoro : Non eft conferuandu ſacramen
2.fentēt. fiue tum , quod malè & incautè promittitur, velut fi quiſ.
de fummo piam adulteræ perpetuam cum ea permanendi fidem
Vide Gratia- polliceatur. Tolerabilius eft enim non implere facra-
sü 22.quatt. mentum ,quàm permanere in ftuprıflagitio.Similiter
2. & 4. ex Synonyinis : In malis promiffis refcinde fidem , in
turpi voto muta decretum .Quod incautè vouifti,nő
facias. Impia eft promiſlio, quæ ſcelere adimpletur.
Ibidem ficaiunteadé de re Concilij Patres : Dum per
iuramus , creatorem quidem offendimus, ſed nos tan-
tummodô maculamus . Cùm verò noxia promiſſa
cöplemus : & Dei iuffa fuperbècontemnimus, & pro-
ximis impia crudelitate nocemus, & nosipfos crude,
liori gladio trucidamus .
11 . MATTHAEI quinto ,vt in textu .
12. IACOBI quinto : Ante omnia ,fratresmei , no-
lite iurare,neque per cēlum ,nequeper terram , neque
aliud quodcunque iuramentum . Sit autem fermo ve
fter,eft,eft :non, non : vt non fub iudicio decidatis .
1. B. PSALMO trigeſimotertio :Benedicam Do
minum in omni tépore: ſemper laus eius in ore meo .
2, IEREMIAE quarto : Si reuerteris Ifrael,ait Do
XI
109
minus, ad me conuertere . Et iurabis, Viuit Dominus,
in veritate, & in iudicio , & in iuftitia: & benedicét eum
gentes,ipfum'qz laudabunt .
3. PSALMO decimoquarto : Domine, quis habi
tabit in tabernaculo tuo ! Qui iurat proximoſuo ,&
non decipit .
4. ET ſeptuagefimoquinto: Vouete & reddite Do
mino Deo veftro .
5. ECCLESIASTAE quinto : Si quid vouifti
Deo, nè moreris reddere. Difplicet enim ei infidelis
& ftulta promiffio . Sed quodcunque vóueris, redde :
multo melius eſt non vouere, quàm poft votú pro
miffa non reddere. i
6. PRIORIS ad Timotheum quinto :Adoleſcen
tiores autem viduas deuita.Cùm enim luxuriatę fue .
rintin Chrifto , nubere volunt : habentes damnatio
nem , quia primam fidem irritam fecerunt.
7. DEVTERONOMII vicefimotertio : Cùm
votum vóueris Domino Deo tuo, non tardabis red.
dere:quia requiret illudDominus Deus tuus:& fimo
ratus fueris,reputabitur tibi in peccatum.Si nolueris
polliceri,abſp peccato eris . Quod autem femel egreb
ſum eſt de labijs tuis,obſeruabis, & facies ficut promi
fifti Domino Deo tuo, & propria voluntate & ore tuo
locutus es .
8. PSALMO quadrageſimonono : Immola Dco
ſacrificium laudis, & redde alciſſimo vota tua.Ibidem:
Peccatori autem dixit Deus, Quarè tu enarras iufti
tias meas, & aſſumis teſtamentum meum per ostuu ?
9. POSTERIORI Sad Corinthios fecúdo:Non
fumus ficut plurimj,adulterantes verbum Dei,ſed ex
fynceritate, fed ficut ex Deo , coram Deo in Chriſto
loquimur ,.
10 . ET capite quarto : Abdicamus occulta dedeco
ris, non ambulantes in aftutia,nec adulterantes verbú
Dei,fed in manifeſtatione veritatis, commendátes nof
metipſos ad omnéconfcientiam hominú coram Deo .
11 . CONCILIVM Tridentinum feffione quarta ,
in decreto de editione & vſu facrorum libroru : Poft - verba facra
hæc temeritatem illam reprimere volens ſancta fyno-fcripturç non
duș, qua ad profana quæc conuertuntur & torquen- phana con
tur verba & Tententiæ facræ fcripturæ, ad fcurrilia ſci- ucrtere,
licet, fabuloſa , vana, adulationes, detractiones, ſu
perſtitiones, impias & diabolicas incantationes, diui
nationes, forces, libellos etiam famoſos: mandat &
præcipit,ad tollédam huiuſmodiirreuerétiam & con
temptum , nè decærerò quiſpiam quomodolibet ver
ba ſcripturæ facræ ad hæc & fimilia audeat vſurpare:
vt omnes huius generis homines, temeratores & vio
latores verbi Dei, iuris & arbitrij pænis per Epiſco
poscoerceantur. 3

Quid imperat tertium præceptum ?

A. Poſtulat Sabbatum ſeu diem feſtum in Eccleſia ,pijs operibus tranſigi

. Exod.20.6 :e Deutsib
Vult igitur,vt animus tunc adſit curis vacuus ,qui fe liberè transferat ad cul- 56.b Apoc.lc Akto.20.6
1. Corinth.16.a Aug.ad la .
tum interiorem & exteriorem Deo in fide, fpe, & charitate præftandum . nua. pift.19.cap.12.813
& cpift.118.ca.1. Itein fer.
Vult vt expediti , Diuina meditemur beneficia, tra & emus facra
, oremus & sadetemp. Leo epit.si
adoremusDeúcùm priuatìm ,tum publicè cum alijs in ` ſpiritu & veritate. a loan. 4.c
B. Prohibet autem diebus feſtis laborare, operibus vacare mechanicis, & Deu sabon Numaid Leuit.

occupationibus deditum effe profanis, nimirùm vtocio ſancto vacemus, fit ... under their career
adeundo templum , & audiendo publicum Eccleſiæ facrum ſeu Miffam , & ad Galat.Aug.cont. Adi
ftatam concionem ,quemadmodùm hocpræceptum obſeruare pij conſue- temp. Conc.Mogunt,can,
can.21. & 47
uerunt.
TESTIMONI A.
i . A. EXODI vigeſimo: Memento vtdiem fabba- tuieft: Non faciesomneopus in eo,tu & filius tuus, &
ti ſanctifices. Sex diebus operaberis, & facies omnia filia tua, & ſeruus tuus & ancilla tua, iumentum tuuni
opera tua . Septimo autem die Sabbatum Domini Dei & aduena qui eft intra portas tuas.Sex enim diebus fe .
o 3 cit Do
 }

110 DE TERTIO PR AE CEPTO .

cit Dominus cælum & terram & mare, & omnia quæ 6 . ESAIAE quinquageſimoſexto : Quia hęc dicit
in eis ſunt, & requieuitin die ſeptimo: idcircò benedi. Dominus Eunuchis, Qui cuſtodierint Sabbata mea,
xit Dominus diei Sabbati, & fanctificauit eum . & elegerint que ego volui, & tenuerint fædus meum:
2. ET capite trigefimoprimo: Videte vt Sabbatum dabo eis in domomea, & in muris meis locum, & no
meum cuftodiatis: quia lignum eft inter me & vos in men melius à filijs & filiabus: nomen fempiternuda
generationibus veftris: vt fciatis quia ego Dominus, bo eis,quod non peribit. Et filios aduenæ quiadherét
qui fan &tifico vos.Cuftodite Sabbatum meum, ſanctu Domino, vt colant eum, & diligant noméeius , vr lint
eft enim vobis : qui polluerit illud , morte morietur : ei in ſeruos : omnem cuſtodientem Sabbatum ,nèpola
qui fecerit in eo opus, peribit anima illius de medio luat illud , & tenentem fædus meum : Adducam eos in
populi ſui. Sex diebus facietis opus : in die feptimo montem ſanctum meū, & lętificabo eos in domo ora
Sabbatum eſt,requies ſancta Domino.omnis qui fece. tionis mex: holocauſta eorum & victimæ eorum pla
rit opus in die hac, morietur. Cuſtodiant filij Ifrael cebunt mihi fuper altari meo : quia domus mea, do
Sabbatum , & celebrent illud in generationibus fuis . mus orationis vocabitur cunctis populis.
Pactum eſt fempiternum inter me & filios Ifrael, li- 7. APOCALYPSIS primo: Fui in fpiritu in Do
gnum perpetuum : ſex enim diebus fecit Dominus minica die .
cælum & terram , & in ſeptimo ab opere ceffauit. 8. ACTORVM vigeſimo : Vna autem Sabbati
DEVTERONOMII quinto : Obſerua diem cùm conueniffemus ad frangendum panem , Paulus
Sabbati, vt ſanctifices eum , ficut præcepit tibi Domi- difputabat cum eis : & c .
nus Deus tuus . Sex diebus operaberis, & facies omnia PRIORIS ad Corinthios decimoſexto : De
opera cua . Septimus dies Sabbati eft, id eft, requies collectis autem quæ fiút in ſanctos, ficut ordinaụi Ec
Domini Dei tui . Non facies in eo quidquam operis tu clelijs Galatiæ ,ità & vos facite. Per yná Sabbati ynur
& filius tuus & filia, feruus & ancilla, & bos, & afinus,
quilque veftrùm apud fe feponat, recondens quod
& omne iumentum tuum , & peregrinus qui eft intra ei benè placuerit, vt non cùm venero , tunc collecta
portas tuas, vt requieſcat ſeruus cuus & ancilla cua, fiant.
ficut & tu . Memento quòd & ipie feruieris in Aegy- 10. AVGVSTINVS epiſtola centeſima decima.
pro, & eduxerit te indė Dominus Deus tuus in manu nonaad Ianuarium , capiteduodecimo : Ideóque inter Præceptade
forti & brachio excento. Idcircò præcepit tibi, vt ob- omnia illa decem præcepta ſolum ibiquod de Sabba colendo Sabo
ferues dien abbati . to pofitum eft ,figuratè obleruandu precipitur :quam Chriftianos
4. LEVITICI vigeſimotertio: Locutus eftDo- figuram nos intelligendam ,non etiam per ocium cor- pertincat.
Pela Iudæo- minus ad Moyien , dicens: Loquere filijs Iſrael, & di- porale celebrandam ,ſuſcepimus. Cùm enim Sabbato
rum .
ces ad eos:Hæ funt feriæ Domini, quas vocabitis fan- fignificetur fpiritalis requies, de qua di& ú eft in Pial
&tas.Sex diebus facietis opus:dies feptimus,quia Sab- mo: Vacate & videte, quoniam ego fum Deus, & quò Pfalm.4s.
bati requies eſt, vocabicur ſanctus: omne opusnõfa- vocantur homines ab ipfo Domino , dicente :Venite Match ....
cietis in eo : Sabbatum Domini eft in cunctis habitati- ad nie omnes,qui laboratis & onerati eftis, & ego refi
onibus veftris.He ſunt ergò ferię Domini fan & tę, quas ciam vos.Tollite iugummeum ſuper vos, & difcite à
I. celebrare debetis temporibusſuis. Méſe primo, quar- me,quia mitisſum & humilis corde, & inuenietis re
tadecima die menſis ad vefperum , phaſe Dominieft : quiem animabus veftris. Cætera tamen ibì præcepta
& quintadecima diemenfis huius, folennitas azymo- propriè ficut prçcepta ſunt,fine vlla figurata tignifica
rum Domini eft. Numerabitis ab altero die Sabba- tione obferuamus. Nam & idola non colere manifeftè Exod. 20.
Deut . so
ti in quo obtuliftis manipulum primitiarum , feptem didicimus, & non accipere in vanum nomen Domini
hebdomadas plenas, vſquead alteram diem expletio- Deinoftri, & honorare patrem & matrem , & non me .
2. nis hebdomadæ feptime, id eft, quinquaginta dies, & chari,non occidere, non furari, non falſum teftimoniú
fic offerecis ſacrificium nouum Domino ex omni- dicere, non concupiſcere vxorem proximi, non con
3 . bus habitaculis veftris. Méſe ſeptimo,prima die men- cupiſcere vllam rem proximi, non figuratèaliud pre
fis erit vobis Sabbatum memoriale clangentibus tu- tendunt & myfticè aliud ſignificant, fed fic obferuan
bis, & vocabitur ſanctum : Omne opus feruile non fa- tur,vt ſonant. Obſeruare tamen diem Sabbatinon ad
cietis in eo , & offeretisholocauftum Domino . Deci- literam iubemur fecundùm ocium ab opere corpo
4. cimo die menſis huius ſeptimi dies expiationum erit rali ,ficut obſeruant Iudæi: & ipfa eorum obſeruatio ,
celeberrimus, & vocabitur fan & us: affligetis ani- quia ità pręcepta eſt, nisi aliam quandam ſpiritalére
mas veſtras in eo, & offeretis holocauftum Domino. quiem fignificet, ridenda iudicatur.Vndè non incon
Omne opus ſeruile nõ facietis in tempore diei huius : uenienter intelligimus ad amorem excitandum , quo
quia dies propitiationis eft, vt propitietur vobis Do. ad requiem tendimus, valere omnia quæ figuratè in
minus Deusvefter: Omnis animaquæ atHieta no fue. fcripturis dicuntur, quandoquidem non folùm id in
rit die hac,peribitdepopulis ſuis: & quæ operis quip- decalogo figuratè pręcipitur, vbìrequies commenda
piam fecerit, delebo eam de populo ſuo. Nihil ergò tur,quæ vbig amatur, ſed in ſolo Deo certa & ſancta
operis facietis in eo: legitimum ſempiternūeritvobis inuenitur.
in cunctis generationibus, & habitationibus veftris. 11 . DEINDE capite decimotertio : Dies tamé Do- Dies Domi.
Sabbatum requietioniseft, & affligetis animas veſtras minicusnon ludæis, fed Chriſtianis refurre tioneDo- nicus inloca
5. die nono menſis.A quintodecimo die menfis huius ſe- mini declaratus eft, & ex illo habere cæpit feftiuitaté celfit apud
primi , erút feriæ tabernaculorum feptem diebus Do- ſuam . Animæ quippe omnium fanctorum ante reſur- Chriftianos
mino. Dies primus vocabitur celeberrimus arą ſan- rectionein corporis ſunt quidem in requie , fed in ea
6. &tiſſimus: omne opus feruile non facietis in eo . Et fe- non ſuntactione, qua corpora recepta vegetantur.Ta
ptem diebus offeretis holocaufta Domino . Dies quo- lem quippe actioné lignificat dies octauus, qui & pri
què octauuserit celeberrimus atque ſanctiſtimus, & mus : quia non aufert illam requiem , fed glorificat.
offeretis holocauftum Domino : eſt enim cætus at Non enim redit cum corpore difficultas ex corpore,
colle tæ : omne opus feruile non facietis in eo. He quia nec corruptio . Oportet enim corruptibile hoc 1.Cor.is.
ſunt feriæ Domini,quas vocabitis celeberrimas atque indui incorruptionem , & mortale hoc indui immor
ſanctiflimas : & c .
talitatem . Quapropterante reſurrectionem Domini,
HIEREMIAE decimofeptimo:Hæc dicit Do- quáuìs ſanctos Patres plenos fpiritu prophetico octa
minus : Cuftodite animas veftras, & nolite portare uæ ſacramentum nequaquàm lateret,quo fignificatur
pondera in die Sabbati : nec inferatis per portas leru. reſurrectio : Nam & pro octaua Píalmus inicribitur,
falem.Et nolite eijcere onera dedomibus veftris in die & octauo die circuncidebantur infantes. Et in Eccles
Sabbati, & omne opus non facietis : ſanctificate diem fiaſte ad duorum teftamentorum ſignificationem di
Sabbati,licutpręcepi patribus veftris. citur ; Illis ſeptem , & illis octo reſeruatum eft : canien Eccles'a .
1
illis
 DE CAL O G 1.
illis eſt occulcatum , & folum celebrandum fabbatum eum lapidibus, & mortuus eft Gcut pręceperat Domi
Rom.6 . traditum eft ,quia erat anteà requies mortuorum.Re nus .
ſurrectio autem nullius eratdonèc veniret Chriſtus, 3. LEVITICI vigeſimorertio : vt fupràghac qus
qui reſurgens ex mortuis , iam nõ moreretur, & mors ftione, A. teftimonio quarto .
iili vltrànó dominaretur. Sed poftquàm fa &ta eft,talis 4. IGNATIVS in epiftola ad Philippenſes: Dies
reſurrectio in corpore Dominico , vt præiret in capite feftos nolite inhonorare.
Eccleſię, quod corpus Eccleſiæ fperaret in fine, já etiá 5 . LEO Magnus ſermone tertio de Quadragefima:
dies Dominicus,id eft,octauus,qui & primus,incipe. Si rationabile & quodammodò religioſum videtur, Diebus feftis
ret celebrari ,ipfa etiâ cauſa intelligitur, cur obſeruan . per diem feftum in veſticu nitidiore prodire, &habi. licut ornatur
dum Pafcha, vbì agnum occidere & comedere iuben- tu corporishilaritatem mentisoftédere,ſi iplam quo- plaid ani.
tur,quod manifeſtillimè pafſioné Domini pręfigurat, que orationis domūpropenfiore tunc cura & amplio - ma'ſuis orna.
nocis ità pręceptū ,vt attenderent occurrere Sabbatū, recultu , quátùm poffumus,adornamus: nónne dignū mentisnanda eftexor
&à
& cum menſe nouorú & tertiam lunæ hebdomadam eft, ve anima Chriftiana , quæ verú viuum'a Dei tem
vitijs purgan .
concurrere, vt eundem quoquè diem Dominus potiùs plum eft,fpeciem ſuam prudenter exornet, & redem - da.
fua paſiione fignaret , qui etiam Dominicu , id eſt,octa- ptionis ſuæ celebratura lacramétum ,omni circunfpe
uum ,qui & primus eft,declaraturus aduenerat . &tione pręcaueat,ne vlla eam macula iniquitatis obtu .
12 . ITEM epiſtola centelima decimaoctaua ad la- fcet,autduplicis cordis ruga dedecorer? Náquid pro
Andiuerfarię nuarium , capite primo: Illa quæ non ſcripta, ſed tra- deft honeftatis formam pręferens cultus exterior, fi
folennitates dita cuſtodimus,quę quidem toto terrarum orbeob- interiora hominis aliquorum fordeant contaminatio
ab Apoftolis feruantur, datur intelligi, vel ab ipfis Apoftolis ,vel ne vitiorum ? Omnia igitur, quæ animipuritatem &
intitucæ ,vel plenarijs cócilijs, quorum eſt in Ecclefia faluberrima fpeculum mentis obnubilant, abſtergenda ſedulò, &
à plenarijs authoritas, commendata atque ftatuta retineri, ficutà, quadam elimatione radenda funt. Scrutetur quuque
Concilijs.
quòd Domini paflio & reſurrectio , & aſcenſio in cælū , confcientiam ſuam , ſed ante fe ftacuat proprij ceniu.
& aduentus de celo Spiritus fan &ti anniuerſaria ſolen- raiudicij & c.Vndè quia dum mortali carne circunda- Ad feftū Pas
nicate celebratur.Et liquidaliud tale occurrerit,quod mur,non deſinit nobis antiquus hoſtis laqueos pecca- ſchæ
dum celebri.
quadra
feruatur ab vniuerſa quacunque ſe diffundit Ecclefia . ti vbiquè prætendere, & tunc maximè aduersus Chri
13. IDEM ſermone cétefinio quinquageſimoquar- ti membra fæuire, quandoab eis funt celebranda fa- hio præparisha
Dici Domi- to de tempore: Venerabilis eſt hæc dies, qui Domini. cratiora myfteria, meritò doctrina ſpiritus fancti hac tus
murſanct
ex spiri
niez com ido .
Inendacio . cus dies, & dies primus atque perfectus eft, & dies cla- eruditione imbuit populum Chriſtianum , vt ad Pa ctrina ,
Gen... rus, in quo viſa eſtprima lux, in quo crāſgreſfi funt fi- ſchale feftum quadraginta dierum continentia ſe prę.
Exod.14 . lij Iſrael mare rubrum ficcis pedibus, & in quo pluit paret .
Exod.16 . manna filijs Iſrael in deſerto , & quo Dominusbaptiza . 6 . GREGORIV S libro vndecimoepiſtolarum ,
Matth.3.
Joann.2 . tus eft in lordane,quo vinum de aqua in Cana Galilęæ epiftola tertia ad Romanos ciues : Dominico die à la- Die Dominia
Matth.54 . fa & um eft : Quo benedixit Dominus quinque panes, bore terreno celfandum eft, atque omnimodò oratio- co quid agen ,
Ioan..0. quibus fatiauit quinque millia hominů : In quo reſur- nibus infiftendum , vt fi quid negligentiæ per fex dies dum .
rexit Dominus à morte:Quo intrauit Dominus in do- agitur, per diem reſurrectionis Dominiiæ precibus
{ mus clauſas,vbierátdiſcipuli cögregati propter metú expietur.
A & or.2 . Iudçoru : In quo fpiritus ſanctus defcendit in Apofto- ' 7 . HIERONYMVS in caput quartum ad Gala
los: Et in quo fperamus Dominum noftrum Ieſum tas:Dicat aliquis :Sidies obferuarenon licet, & men - An Paulus
Chriſtum ad iudiciú venturu : In quo die omnis crea- ſes, & tempora, & annos: nos quoque fimile crime in -prohibeat
Ha.jo. tura reformabitur in melius,vtfol & luna ſeptuplum currimus,quartam fabbati obieruāres, & para ceuen , quofuisdies
lumen accipiant, & fancti homines vitamæternā pro- & diem Dominicam ,& ieiunium Quadragefimx, cx Chriftianis ..
prer merita bonæ obedientiæ recipiant à Deo. Paſchę feftiuitatem , & Pentecoftes leuitiam , & pro va
14 . LEO Magnus epiſtolaoctogefimaprima ad Di- rietate regionum diuerfa in honore martyrú tempora
Dominicæ ofcorum, capite primo:Dies reſurrectionis Domini. conftituta . Ad quod qui fimpliciter refpondebit, di
diei excel. cæ cantis diuinarum difpofitionum myfterijs eſt con- cet, Nó eofde Iudaicæ obſeruationis dies effe quosno-ludaica fetta
lenria .
ſecrata,vtquicquid eft à Domino infignius conftitu- ftros. Nos enim non azymorūpaſcha celebramus, fed non celebră.
tum , in huiusdiei dignitace fitgeftum . In hac mundus reſurrectionis & crucis. Nec feptem iuxta moré lírael anis.
tur à Chrifti
Gen... fumpfit exordium : in hac per reſurrectionem Chrifti numeramus hebdomadas in Pentecoſte, fed Spiritus
& mors interitum ,& vita accepit initium . In hac Apo- Sancti veneramuraduentum.Etnè inordinata congre . Cur dies feti
Marc.16 . ftolià Domino prędicádi omnibus gentibusEuägelij gatio populi fidéminuerec in Chrifto, proptereà dies inftitutifint
Matth.28. tubam ſumunt, & inferendum vniuerfomudo facra- aliquiconftitutifunt, vt in ynum omnes parıcer veni
mentum regenerationisaccipiúc . In hac (ficut beatus remus .
Joan.20 . IoannesEuangelifta teftatur)congregatis in vnu diſci 8. AVGVSTINVS in libro contra Adimantum
pulis, ianuis claufis,quũad eos Dominus introijſſet, Manichæi difcipulum , capite decimoſexto : Nos quo Solennitates
inſuffauit, & dixit: Accipite Spiritum ſanctum :quo- què & Dominicum diem & Paſcha folenniter celebra- Chriſtianora
rum remiſeritis peccata, remittuntur eis: & quorūde . mus, & quaslibet alias Chriſtianas dierű feftiuitates.
Ioan.14 .& 16. tinueritis, detenta erunt. In hac deniquèpromiffus à Sed quia intelligimus quo pertineant,nó tempora ob
Acto.z.
Domino Apoftolis Spiritus fanctus aduenit. feruamus, ſed quæ illistignificantur temporibus.
15. Sed venithora,& nunceſt , 9. IDEM ſermone ducentefimo quinquagefimo.
quando veriadoratores adorabunt Patrem in Spiritu primo detemporé: Sciendum eft, fratres chariſlimi, Cur à terre.
& veritate. Nam & Pater tales querit,quiadorét eum . quòd ideò à ſanctis patribus noftris conftitutum est nis negocijs
Spiritus eft Deus , & eos qui adorant eum , in ſpiritu & Chriftianis & mandatum ,vtin folennitatibus Sancto . Chriftianifc.
veritate oportet adorare. rum, & maximè in Dominicis diebus, ocium haberét, riátur,dicbus
feltis & Do.
1. B. DEVTERONOMII quinto : Obſerua dié & à terreno negocio vacarent, vt paratiores & prom- minicis.
Sabbati, & c. vt ſuprà,hac queſtione, A.teftimo.tertio. ptiores eſſent ad diuinum cultum , cùm non haberent,
2 . NVMERORVM decimoquinto :Factúeftau- quod eos indè retardaret incommodū, relinqueréti
tem ,cùm eſſent filij Ifrael in ſolitudine, & inueniffent eo tempore terrenam ſolicitudinem , quô faciliùs poi:
hominem colligentem ligna in die Sabbati, obtulerüt ſent Dei intendere voluntatem . Indė ipfe Dominus
eum Moyfi & Aaron & vniuerfæ multitudini. Qui re- per prophetam dicit: Vacate & videre, quoniam ego Pfal.4s.
cluſerunt eum in carcerem, neſcientes quid fuper eolum Deus.Achiquidiuerſis curis ac negocijs implica.
facere deberent. Dixités Dominus ad Moyfen : Morte ti,hancſententiam Deiſpernūt , & diuinæ contempla
moriaturhomoiſte.obruat eú lapidibus omnis turbå tioni vacare nolunt, timeo quòd in futuro iudiciola
cxtra caftra. Cum's eduxiſſent eum foras, obruerunt lis ianuá Domini pulſanubus atque aperiri poſcenti
bus,

1
 DE PR AE C E PTIS DECAL O G I.
Luc.13. bus, Dominus refpondeat, Amen dico vobis, neſcio &tio fuerit perpetrata, & remuneratio in anima & cor
vos . Diſcedite à me omnes qui operamini iniquitaté. pore fimul perfecta.Obſeruemus ergò diem Domini .
Etqui modò Deum querere negligunt , ab ipſo tunc cam fratres, & ſanctificemus illam, ſicut antiquis præ
reſpuuntur. Idcircò fratres mei,non fit vobis mole- ceptum eft de Sabbato, dicente Legislatore, å veſpera Exod.20.
ftum , in Dominicis diebus & in Natalitiis Sanctoru, vfque ad veſperam celebrabitis Sabbata veftra.Vide- Leuit.23
Cur dies Do- diuino ftudere cultui.Dominicum ergò diem Apofto- mus nè ocium noftrum vanum fit, fed à vefpera diei
minicus ex li & Apoftolici viri ideò religioſa ſolennitate habendū Sabbati vſ® in veſperam diei Dominici , ſequeſtratià ,
Apoftolorum
inftitutione, fanxerunt, quia in eodem redemptor nofter à mortuis ruraliopere & ab omni negocio ,foli diuino cultui va.
celebratur.' reſurrexit. Quid ideò Dominicus appellatur ,vt in eo cemus . Sic quoquè fanctificamus ritè Sabbatum Do.
Matth.28 . à terrenis operibus vel mundi illecebris abftinentes, mini ,dicente Domino : Omne opus non facietis in eo .
tantùm diuinis cultibus ſeruiamus, dátes ſcilicet diei Veniat ergò, cuicun poſſibile ſit, ad veſpertina at Quibus ftu ..
huic honorem & reuerentia propter ſpem reſurrecti- nocturnam celebrationem , & oretibi in conuétu Ec- dijs vacandú
onis noftrę, quam habemus in illa.Nam ſicutipfe Do. clefię pro peccatis ſuis Deum . Qui verò hoc non pof in diebus fe
minus Ieſus Chriftus & faluator reſurrexità mortuis, fit,faltem in domo ſua oret, & non negligat Deo folue. tis .
ità & nos reſurrecturos in nouiffimo die ſperamus. re votú ,ac reddere penſum ſeruitutis . In die verò nul
Die Domini. Appárec autem hunc etiam in ſcripturis ſanctis eſſe ſo- lusſe à ſacra Miſſarum celebratione ſeparet,nec ocio ,
clare accide. lennem . Ipfe enim eft primus dies ſeculi, in ipfo for- fus quis domi remaneat, ceteris ad Ecclefiam pergen
rint. mata ſuntelementa mundi; in ipſo creati ſunt angeli, tibus, nec in venationeſe occupet, & diabolico man
Genef.s. in ipſo quoqué à mortuis reſurrexit Chriſtus,in ipſo cipetur officio, circunuagando campos& ſyluas, cla
Act.z. de cælis Spiritus ſanctus ſuper Apoftolos deſcendit, morem & cachinnú ore exalcans,non gemitū necora
Exod.16 . manna in eodem , in eremo primàm de cælo datúeft. tionis verba ex intimo pe & ore ad Deum proferens.
His enim ſpeciebus ac talibus indicijs Dominica dies 10 . CONCILIVM Moguntinum canone trige
bratio abro: extat infignis. Ac ideò ſancti doctores Eccleſiç decre. fimoſexto, 11. SECVNDVM Matiſconenfe canone
gata . ueruntomnégloriam Iudaici Sabbatiſmi in illă tranſ- primo, 12. ET Agathenſe canone vigeſimoprimo,
ferre,vt quod ipfi in figura , nos celebraremus in veri. 13. ET quadragefimofeptimo:videinfrà in tractatu
tate :quia tunc erit requies noftra vera, quádo reſurre- de pręceptis Ecclefiæ ,quçſtione decimaquarta.

XII .

.
Que fummaeſt horum trium præceptorum ?
a Aug.quçft.
71. in Exodū, A. Hæc tria priora quidem præcepta, quæ ſunt primæ tabulæ, nos eò inftituunt, .
1
concione 1. vt verum Deo cultum pręſtemus, interiorem fcilicet & exteriorem corde, ore, &

opere,priuatìm & publice.

B. Reliqua ſeptem , quæ porrò fequuntur, præcepta ſecundæ tabulæ dicuntur, in

hocaddita,vt noftrum erga proximum officium explicent.

TESTIMONIA.
1
1. A. AVGVSTINVS quæſtione ſeptuagefima- neque quæcunq proximi tui ſunt. Diſcreuiſſe autem
Quot fintpri- prima ſuper Exodum : Queritur, decem præcepta le videtur concupiłcentiá vxoris alienæ, à concupifcen

præcepta,se zis quemadmodùmdiuidendafint: verùm quatuor
quot fecudz, lint vſque ad pręceptūde Sabbato , quæ ad ipſum Deū
pertinent: ſexautem reliqua, quorum primum , Ho-
nora patrem & matrem , quæ ad hominem pertinent:
an potiùs illa tria fint, & ifta ſeptem.Qui enim dicunt,
illa quatuor eflc,feparant quod di & tum eft; Non erunt
tibi dijalij pręter me : vt aliud præceptum ſit,Non fa-
cies tibi idolum & cętera : ybì figmenta colenda pro-
hibentur. Vnum autem volunt eſſe, Non concupiſces.
vxorem proximitui: & ,Non concupiſces domú pro-
ximi tui , & omnia vſq in finem . Qui verò illa tria effe
dicunt, & ifta ſeptem , vnum volunt eſſe,quicquid de
vno colendo Deo præcipitur, nè aliquid aliud præ-
ter illum pro Deo colatur.Hæcautem extremapręce-
pra in duo diuidunt, vtaliud fitpręceptum , Non con
cupiſces vxorem proximi tui : & aliud, Non concupi.
ſces domum proximi tui , non ſeruum , non ancillam ,
non bouem , non afinum , nec omnia quecunque illius
ſunt. Decem tamen eſſe præcepta neutri ambigunt,
quoniam hoc ſcriptura teftatur. Mihi tamen videntur
exifiniat po. congruentiùsaccipitria illa, & ifta feptem , quoniam
tiùs tria con. Trinitatem videntur illa quæ ad Deum pertinent,infi-
ftituenda pri. nuare diligentiùs intuentibus.Et reuerá quod dictum
reutabel.ee
ſecundę ſepté eft,Non erunt tibi dijalij pręter me: hocipſum perfe.
prçcepta. &tiùs explicatur, cùm prohibentur colenda figmenta,
Concupiſcentia porrò vxorisalienæ, & concupiſcen-
tia domus alienæ ,tantùm in peccando differunt, vt il-
li quod dictum eſt, Non concupiſces domum proxi-
mi cui,adiuncta fint & alia, dicente ſcriptura : Neque
agrum eius,nec feruü eius, neg ancilla eius, neqz bo-
ues eius,nequeſubiugaléeius,neque omne pecus eius,
tiacuiuslibet rei alienæ, quando vtrunque ficcæpir,
Non concupiſcesvxorem proximi tui : &, Non con- Deut.s.
cupiſcesdomum proximi tui: & hinc cæpit cætera ad- cundùmExod:20.Lxxſe ..
iungere.Non aútcùm dixiffet,Non concupiſces vxoré
proximicui: huic conexit alia, dicés, Nec domúeius,
new agrūeius, neque feruum eius, & c.fed omninò ap
párent hæceſſe cóiuncta, quæ in vno præcepto viden
turcötineri, & diſcreta ab illo ,vbìvxor nominata eft .
Illud aūt vbidictüeft ,Nonerút tibi dij alij præterme:
appåret huius rei diligentiorem executionem effe in 11
ijs quæ ſubjecta ſunt. Quò enim pertinet, Non facies 1
tibi idolum , neque vlluin fimulacrum : quæcunque
in cælo ſunt ſursùm , & quæcunque in terra deorsùm,
& quæcunque in aqua ſub terra, non adorabis ea , ne
que ſeruies illis:nisì ad id quod dictum eft,Non erunt
tibi dijalij pręter me ? Et paulò pòft: In illis duobus Quomodd
præceptis, non mechandi , & non furandi, ipſa opera differant fex .
tum & fepti
notata ſunt: in his verò extremis ,ipfa concupiſcentia; mum mäda .
que tantum differüt, vt aliquando mæchetur,qui non tum ànono :
concupiſcit vxorem proximi, cùm alia aliqua caufa & decimo.
illi miſcetur : aliquando autem concupifcat, nec ei
miſceatur,pænam timens: & hoc forſitan lex oſtende.
re voluit,quòd vtraque ,peccata fint , Et in fine eiufde
queſtionis: Si furti nomine benè intelligitur omnis il- Nomine fur
licita vſurpatio rei alienæ: non enim rapiná permiſit ,ti & machię
quid intelli.
qui furtū prohibuit, ſed vtiqué à parte tocú intelligi gatur.
voluit, quicquid illicitè rerü proximiaufertur : pro
fecto & nomine mechiæ omnis illicitus concubitus,
atque illorum membrorum non legitimus vſus pro- Quinti prçce .
vfus pro
hibitus debet intelligi . Et quod dictum eft, Non occi
des : non putandum eft eſt fieri contra hoc præceptum , tio.
quan
 DE INIT. PRAECEPTO DECALOGI. 113
quando lex occidit,vel occidi aliquem Deus iubet. Il. vtinam hominis, & non peccati. Hæc tria pertinent
le enim facit qui iubet, quando1 miniſteriū negare non ad dile & ionem Dei, cuius cogita vnitatem , verita
licer. tem , & voluntatem . Eft enim quædam voluntas in
IDEM in Pfalmum trigeſimumſecundum ,con- Domino, vbi verum ſabbatum , vera requies. Vnde
cione prima : Cùm accendis ſuperiora dona DEI, dicitur, Dele & are in Domino, & dabit tibipetitionesPfalm.3s.
quid tibi contulerit præceptorum ,quia doctrina cx cordis tui. Quis enim fic dele & at, quam ille qui fecit
leſti ce imbuerit, quid tibi deſuper ex illius veritatis omnia quæ delectant ? In his tribus charitas Dei, in
fonte præceperit, conuertere & ad Pſalterium , & pfal. ſeptem alijs charitas proximi, nè facias alijquod pa- Tob 4.
le Domino in pſalterio decem chordarum . Præcepta tinon vis:Honores patrem & matrem : quia vis te ho . DeuMatth.7.
Deut.s. i.s.
enim legis decem ſunt. In decem prxceptis legis ha- norari à filijs tuis. Non mechaberis: quia nec me
Dilectio Dei bes pfalterium . Perfecta res eft. Habes ibi dilectio- chari vxorem tuam poft te vis . Non occides :quia &
ptis caplica : nem Dei in tribus, & dilectionem proximi in ſeptem . occidi non vis. Non fureris : quia furtum pati non
tur: proximi Et vtiquénôfti Domino dicente, quia in his duobus vis . Non falſum teſtimonium dicas: quia odiſtiad
verò ,ſeptem
Matth.22 . . præceptis tota lex pendet & prophetæ . Dicit tibi De- uersùm te falſum teſtimonium dicentem.Non concu .
Deut.6. us deſuper, quia Dominus Deus tuus Deus vnus eft . pifces vxorem proximi tui: quia & tuam non vis ab
Deut.s. Habes vnam chordam . Non accipias in vanum no alio concupiſci. Non concupiſces rem aliquam proxi.
Ibidem .
men Domini Dei tui : habes alteram chordam , ob- mi tui : quia fi quis tuam concupifcit, difplicet tibi.
ferua diem Sabbaci,non carnaliter, non ludaicis de- Conuerte & in te linguam , quando tibi difplicet, qui
licijs, quiocio abutuntur ad nequitiam . Meliùs enim tibi nocet . Hæc omnia præcepta Dei sunt, fapientia
Minàs malú vtiquè tota die foderent , quàm tota die faltarent. - donante daca ſuiit, deſuper fonane.Tange plalterium,
filet in die. Sed tu cogitans requiem in Deo tuo , & propteripfam imple legem ,quam DominusDeus tuusno venit iol- Matth.s .
quàm falcare,requiem omnia faciens, abſtine ab opere ſeruili. uere,'ſed adimplere. Implebis enim amore, quod ti.
Omnis enim qui facït peccatum , ſeruus eft peccati: niore non poteras.

XIII

Quid proponit iniungit quartum præceptum ?

A. Docentur hîc filij, quid ſuis debeant parentibus, quorum & opein poche de la colaboradoEphes
hanc lucem editi, & labore liberaliter ſunt educati
. Docentur & * ſubditi, Tokom is.ab Hebr.13.0

ſuum deferre officium maioribus , id eft,omnibus qui dignitate & potefta- Time bi Tinheria 6.2

te quadam ſiue in politicis, fiue in Eccleſiaſticis magiſtratibus gerendis prę.

cellunt.

B. Debent autem & illi parentibus , & hi maioribus ſuis tum interio -bleu.19.5-1.Pet.2.0 Ge

rem , tum exteriorem quandam reuerentiam & obſeruantiam , opem iti- C44. Ali toid.c 1.Cor.s.b
1. Timoth.s
dèm & obedientiam . March. 10.b 22.b Luc.io.b
Ambrof.li.s hexacin.c.i6 .

C. Vetatur præterea , nè quacunque ratione vel ' offendamus, vel con- Matth. is.a Hebr.ve
Deut.21.d.27.
triftemus perſonas eiuſmodi ſublimiores,ſiue verbis aut ſignis, fiue factis id 28.d c. trom.20.0
30.bc Eccli 3.b
committatur.

TESTIMONI A.

1. A. DEVTERNOMII quinto: Honora patrem
tuum & matrem , ficut præcepit tibi . Dominus Deus
tuus, vt longo viuas tempore, & bene fit tibi in terra ,
quam Dominus Deus tuus daturus eft tibi.
AD Coloſſenſes tertio : Filij,obedire parentibus
per omnia : hoc enim placitum eft in Domino .
AD Epheſios ſexto : Filij,obedite parentibus ve
Itris in Domino .Hoc enim iuftum eft . Honora pacré
tuum & matrem tuam : (quod eftmandatum primum
in promiſſione) vt benè lit tibi, & fis longæuus ſuper
terram .
4. ECCLESIASTICI tertio : Filij fapientiæ,
Ecclefia iuftorum : & natio illorum ,obedientia & dile
etio , Iudicium patris audite filij, & fic facire, vt falui
fitis. Deus enim honorauitpatrem in filijs : & iudiciū
matris exquirens, firmauit in filios :ficutquitheſauri.
zat, ita & qui honorificat matrem ſuam.Qui honorat
patrem ſuum , iucundabitur in filijs, & in die orationis
fuæ exaudietur. Qui honorat patrem ſuum ,vita viuet
longiore : & qui obedit patri, refrigerabit matrem .
+
Quitimet Dominum , honorat parentes, & quali Do.
minus ſeruiet hisqui fe genuerút. In opere, & fermo-
ne, & omni pacientia honora patré tuum , vt fuperue.
niat tibi benedictio à Deo , & benedictio illius in nouif.
fimo maneat. Benedictio patris firmat domos filiorú ,
maledictio autem matris eradicat fundaméta . Nė glo.
rieris in contumelia patris tui: nö eft enim tibi gloria,
ſed confuſio , Gloria enim hominis ex honore patris
fui, & dedecus filij pacer finehonore,Fili,ſuſcipe ſene:
&tam patris tui, & non contriftes eum in vita illius : &
fi defecerit fenfu , veniam da, & ne fpernas eum in vir
tute tua . Eleemofyna enim patris non erit in obliuio.
ne . Nam pro peccato matris reftituetur tibi bonú , &
in iuftitia ædificabitur tibi , & in die tribulatióis com
memorabitur tui: & ficutin ſereno glacies , foluentur
peccata tua . Quàm malæ famæ eft, quiderelinquit pa.
trem : & eft maledi &tus à Deo, qui exaſperat matrem .
5. PROVERBIORVM vigefimotertio : Audi
patrem quum quigenuit te : & ne contemnas cùm ſe
nueritmater tua.Iterùm : Gaudeat pater tuus & ma
ter tua, & exultet quæ genuit te.
TOBIAE quarto : Igitur cùm Tobias putaret
orationem ſuam exaudiri vtmori potuiffet, vocauit
ad ſe Tobiam filium ſuum ,dixitqz ei:Audi filimi ver
ba oris mei , & ea in corde tuo quafi fundamétum con
ftrue. Cùm acceperit Deus animam mea , corpus meu
fepeli : & honorem habebis matri tuæ omnibus die
bus vitç eius.Memor enim effe debes, quę & quára pe
ricula paſſa fitpropter te in vtero ſuo.Cùm aut & ipfa
compleuerit tempus vitæ ſuæ , !epelias eam circa me,
7 . Ad Romanos decimotertio :Omnis anima po
teftatibus ſublimioribus fubdita fit. Non enim eft po
teſtas nisì à Deo . Quęautem ſunt,à Deo ordinata ſunt.
Itaq qui refiftit poteftati ,Deiordinationi reliftit. Qui
autem refiftunt, ipli fibi damnationem acquirunt.
nam principes non lunt timori boni operis, fed mali.
P Vis

1
 110 DE DUI. P R AE CEPTO Ď E CAL O G 1.
Vis autem non timere poteftatem ? bonum fac,& habe. s . ECCLESIASTICI quarto : Presbytero hu
bis laudem exilla . Dei enim minifter eft tibi in bonú . milia animam tuam,& magnato humilia capur tuum .
Si autem malum feceris,time.nõ enim ſine cauſa gla- 6. ACTORVM decimo : Et factū eſt cùm intro .
dium portar . Dei enim miniſter eſt,vindex in iram ei iſſetPetrus,obuiusvenicei Cornelius: & prócidés ad
qui malum agit . Ideò necellitate ſubditi eftote :non pedes eius,adorauit .
folùm propter iram , fed etiam propcer confcientiam . 7. PRIORIS ad Timotheum quinto : Qui bene suſtentatio..
Idcò enim & tributa pręſtatis:Miniftri enim Dei ſunt, præſunt presbyteri , duplici honore digni habeantur:
in hocipſum ſeruientes.Reddite ergo omnibusdebita: maximèquilaborant in verbo & doctrina.Dicit enim
cui tributum ,tributum : cui ve & igal,vectigal: cuiti- fcriptura: Non alligabis os boui trituranti. Et,Dignus
morem , timorem : cui honorem ,honorem . eft operarius mercede ſua.
8. AD Hebræos decimotertio :Obedite præpofitis 8. PRIORIS ad Corinthios pono : Quis milicat
veftris, & fubiacere eis . Ipfi enim peruigilant,quafi ra- fuis ftipendijs vnquàm ? Quisplantat vine«,& de fru
rionem pro animabus veftris reddituri: vtcum gau- ctu eius nõ edit ? Quis pafcit gregem , & de lacte gregis
dio hoc faciant, & non gementes.Hoc enim nonexpe- non manducar?Nunquid fecúdum hominé hæc dico ?
dit vobis . An & lex hçcnon dicit ? Scriptú eft enim in lege Moy
9. AD Titum tertio : Admone illos principibus & fi,Nonalligabis osbouitrituranti . Nunquidde bobús
poteſtatib , ſubdiros eſſe ,dicto obedire, ad omne opus cura eft Deo ? An propter nos vtiq dicit?Nam propter
bonum paratos eſſe,neminem blaſphemare. nos ſcripta ſunt, quoniam debec in ſpe qui arat, arare:
10 . ET capite fecundo: Seruos hortare dominis ſuis & qui triturat, in fpe fructus percipiendi. Si nos vo
fubditos effe,in omnibus placentes,non contradicen- bis Ipiritualia ſeminauimus,magnum eft G nos carna
tes : non fraudantes,ſed in omnibus fidem boná often- lia veftra metamus? Si alij poteftatis veftræ participes
dentes , vt doctrinam Saluatoris noftri Dei crnent in ſunt,quare non potiùs nos ? Sed non vli ſumus hacpo
omnibus, teftate: fed omnia fuftinemus, nd quod offendiculum
11 . PRIORIS ad Timotheum fecundo : Obſecro demus Euangelio Chrifti: Neſcitis, quoniam qui in
igitur primùm omniú fieri obſecrationes, orationes, ſacrario operantur, quæ deſacrario funt edunt: & qui
poftulationes, gratiarú a & iones pro omnibus homi- altari deferuiunt,cum altariparticipant? Ità & Domi
nibus , pro regibus & omnibus qui in fublimitate ſunt: nus ordinauitijs, qui Euangeliū annunciant,de Euan
vt quietam & trãquillam vitam agamus in omni pie- gelio viuere .
tate & caftitate. Hocenim bonum eft, & acceptum co 9 . MATTHAEI decimo : Nolite poſlidere aurű ,
ram Saluatore noftro Deo. neque argentum ,neß pecuinam in zonis veſtris : non
12. ITEM capiteſexto: Quicung ſunt ſub iugo ſer- peram in via, neque duas cunicas, neque calceamen
ui, dominos ſuos omni honore dignos arbitrentur: nė ta , neque virgam . dignus eft enim operarius cibo
nomen Domini & do &trina blaſphemetur . Quiautfi- ſuo .
deles habent dominos, non contemnant, quia fratres ET capite vigefimofecundo : Reddite ergò que
ſunt: ſed magìs ſeruiát, quia fideles funt & dile & i,qui ſunt Cęſaris,Cæſari: & quæ ſunt Dei, Deo.
beneficij participes ſunt.Hæc doce, & exhortare . 11. LV CAE decimo : In eadédomo manete, eden
13. PRIORIS Petri ſecundo capite: Subie & ieſto- tes & bibentes quæ apud illos funt. Dignus eſt enim
teomni humanæ creaturæ propter Deum : fiue regi, operarius mercede ſua. In quancunque ciuitatem in
quafi præcelléti: fiueducibus,tanquàm ab eo miſfis ad traueritis, & ſuſceperint vos, manducate quæ appo
vindictam malefactorum , laudéverò bonorum: quia nuntur vobis .
ficelt voluntas Dei,vtbenefacientes obmutefcere fa- 12. AMBROSIvs libro quinto hexaemeron, ca.
ciatis imprudentium hominú ignorantiam : quali li- pice decimoſexto : Quàm verò rationabilium excedat Ciconiarum
beri, & non quafi velamen habentes malitię libertaté, pietatem ac prudentiam ciconic clementia, conſide- rentcs pictas .in pa
ſed ficut ſerui Dei . Omnes honorate, fraternitatédili- randum , quam nec poft exemplum quidem rationa
gite, Deum timete,regem honorificate. Serui, ſubditi bilium quiſquam noftrorum imitari poterit.Nam de.
eftote in omni timore dominis,non tantùm bonis & pofiti patris artus , per longquum fene& utis plumaru
modeftis, fed etiam dyſcolis. tegmine alarum'm remigio nudatos,circunſtans ſobo
14 . ET capite quinto : Similiter adoleſcentes ſub- les pennis proprijs fouet. Et quid dicam collatitio ci.
diti eſtote ſenioribus. bo paſcit,quando eciam ipſa reparatnaturę diſpédia,
15 . AD Epheſios ſexto : Serui, obedite dominis car- vthinc atą indè ſubleuantes ſenem fulcro alarú ſuarú
nalibus cumtimore & tremore, in fimplicitate cordis ad volandum exerceant, & in priftinos vfus deſueta
veſtri, ficut Chriſto :non ad oculum ſeruientes, quafi iam reuocent pij patris membra ? Quisnoſtrům leua
hominibus placétes, fed vt ferui Chriſti, facientes vo- reægrum nonfaftidiat patrem ? Quis feſſum ſené ſuis
luntatem Deiex animo, cum bona voluntate ſeruien- humeris imponat, quod in ipſa hiſtoria vix credibile 1
tes, ficut Domino & non hominibus, ſciétes quoniam habetur ? Quis, vtpius ſit , non hoc feruulis mádat ob
vnuſquiſa quodcuno fecerit bonum, hoc recipiet à fequium ? Atverò auibus non eft graue, quod pietatis
Domino ,liue feruus, fiue liber . eſt plenum : non eſt oneroſum , quod ſoluitur natura
16. AD Coloſſenſestertio :Serui,obedite per omnia debito.Non recuſant aues paſcere patrem ,quod etiam
dominis carnalibus, non ad oculum feruientes, quali præſcripta neceſſitate, ſub terrore pænarūpleriq ho.
hominibus placétes, ſed in fimplicitate cordis, timen . minum recusârunt. Aues nõſcripta, ſed nata lex itrin
tes Deum . Quodcunque facitis, exanimooperamini, git . Aues ad hoc munus nullo precepto conueniūr, ſed
ſicut Domino , & non hominibus : fcientes quòdà Do. gratiæ naturalis officio. Auesnon erubeſcunt reueren
mino accipietis retributionem hæreditatis . di ſenis membra portare . Eft enim vectura pietatis :
1. B. LEVITICI decimonono : Coram cano ca- quod eò vſque frequenti teſtificatione percrebuit, vt
pite confurge , & honora perfonam ſenis : & time Do- congruz mercedem remunerationis inuenerit. Nam
minum Deum tuum . Romanorū vſu pia auis vocatur. Et quod vix vni Im
PRIORIS Petri ſecundo: Subiecti eftote &c. peratori conſulto Senatusdelatūdicitur,hociftę aues
vt paulò antè,A.teftimonio decimotertio . in commune meruerunt. Habent ergò aues iftæ decre
Reuerentia.
3. GENESIS quadragefimotertio : Ingreſſus eſt ta patrum ad propriæ inſigne clementiæ . Piosenim fi
Joſeph domūſuam ,obtuleruntip ei munera, tenentes lios,patrum priùs oportuit iudicio predicari.Habent
in manibus ſuis, & adorauerunt proniin terram . etiam vniuerforum fuffragia. Nam retributio benefi.
4. PRIORIS ad Timotheu ſexto : Quicunqz ſunt ciorum antipelargofisnominatur.Pelargos enim cico
fub iugo ſerui,dominos ſuos omni honore dignosar. nia dicitur. Virtus itaqz ab his nomen accepit, cùm re
bitrétur: nè nomé Domini & doctrina blaſphemetur , latio gratiarum ciconiæ vocabulo nuncupatur.
1. C. MAT .

1
 DÈ V. P R AE CEPT O DECAL O G I. 115
1. C. MATTHAEI decimoquinto : Ipfe auté re. obedire contempferit, appræhendent eum , & ducent
Spondés,aitillis: Quarè & vos tranſgredimini
manda- ad ſeniores ciuitatis illius, & ad portā iudicij, dicentos
Rebelles pa- tum Dei propter traditionem veftram ? Nam Deus di- ad eos, Filius nofter ifte proteruus & contumax eft,
centibus . xit,Honora patrem & matrem : & qui maledixerit pa. monita noftra audire contemnit, comeffationibus va
tri vel matri,morte moriatur.Vos autem dicitis :Qui- cat, & luxuriçatque conuiuijs : lapidibus eum obruec
cung dixerit patri vel matri, Munus quodcunqueeſt populus ciuitatis, & morietur, vtauferatis malum de
exmc, tibi proderit : & non honorificabit patrem ſua medio veftri, & vniuerſus Iſrael audiens pertimeſcat.
um autmatrem ſuam : & irritum feciftis inandatum 7 : ET capite vigeſimoſeptimo :Maledictusquinó
Dei propter traditionem veftram . honorat patrem ſuum & matrem . & dicet omnispo
2 . AD Hebræosdecimotertio : Obedite præpofitis pulus,Amen .
veftris ,& c. vt cum gaudio hoc faciant, & non gemen 8. PROVERBIORVM vigefimo:Quimaledi
tes. hoc enim non expedit vobis . cit patrifuo & inatri, extinguetur lucerna eius in me
3. EXODI vigefimoprimo : Qui percuſferit pa- dijs tenebris.
trem ſuum ,aut matrem ,morte moriatur. Qui male . 9 . ITEM vigeſimooctauo : Quiſubtrahit aliquid
dixerit patri fuo vel matri,morte moriatur. à patre ſuo , & àmatre, & dicit, hoc non effe peccatum ,
4. ET vigefimofecundo: Dijs no detrahes,& prin- parcicepshomicidęeft.
cipi populi tuinon maledices.Decimas tuas & primi. io . ET capite trigefimo: Generatio quæ patri ſuo
tias tuas non tardabis reddere. maledicit, & quæ matri ſuæ nő benedicit , & c.Ibidèn :
s. LEVITICI vigeſimo : Qui maledixerit patri Oculum qui lubfannat patrem , & qui deipicit par
ſuo autmatri,morte moriatur. Patri matrım qui ma- , tum matris fuæ, effodiant eum corui de torrentibus,
ledixerit,fanguis eius fit fuper eum . & commedant eum filij aquilæ ,
6. DEVTERONOMII vigeſimoprimo: Si ge. 11. ECCLESIASTICI tertio: Fili , ſuſcipe fene
nuerit homo filium contumacem & proteruum , qui ctam patris tui, & non cötriftes eum in vita illius, & c .
non audierit patris ac matris imperium , & coercicus vt fuprà.

XIIII

Quid includit quintum præceptum ?

A Non folùm externam prohibet cædem & vim omnem quæ corpus Genel qua.Lcui.24.0 76.d
& vitam proximi lædit,ſed etiam iram ,odium ,rancorem , indignationem , Matth.sc lac.z.b ihoan.
a Rom.11
PfalaEccii
vindictæ cupiditatem , & quoſuis internos affe & us ad proximi læſionem 32.€ d Deut.
28.abc Heb.io.
f 12.d
propenſos amputat.
B. Requirit verò animi manſuetudinem , humanitatem , clementiam , Ephef.4:e Colof .2.6

comitatem , beneficentiam : nimirùm vt iniuriarum facilè obliuiſcamur, 6.b khilip.4.5 Matris.2.b

nec vindi &tam expetamus, ſed ità condonemus inuicem offenſas, ſicut in 1r.c"Prouerb.24.de
b Ephef.4.
Chrifto Deus nobis donauit.

TESTIMONIA .

1. A. GENESIS nono: Sanguinem animarum ve tue : reus erit gehennæ ignis. Si ergò offers munus tua
ftrarum requiram demanu cun &taru m beft iarum , & ad altare, & ibi recordatus fueris , quia frater tuus ha
de manu hominis : de manu viri, & demanu fratris bet aliquid aduersùm te : relinque ibì munus tuum
eius requiram animam hominis , Quicuno effuderit ante altare, & vade priùs recöciliari fratri tuo : & tunc
humanum fanguine, fundetur fanguis illius : ad ima. veniens offeres munus tuum .
ginem quippe Dei factus eſt homo. 8. IACOBI ſecundo : Qui dixit, Non mechabe
2. LEVITICI vigeſimoquarto : Qui percufferit ris : dixit & ,Non occides .
& occiderit hominem ,mortemoriatur. Qui irroga- . 6. PRIM AE loannis tertio : Omnis qui odit fra 1
ueritmaculam cuilibet ciuium ſuorum , ficut fecit,lic' trem fuum ,homicida eft. Et ſcitis, quoniá omnis ho
fiec ei : fracturam pro fractura ,oculum pro oculo,den- micida non habet vitam eternam in ſemetipſo manen .
tem pro dente reftituet. qualem inflixerit maculam , tem .
talem ſuſtinere cogetur. Qui percuſferit hominem, 10 . AD Epheſios quarto : Iraſcimini, & nolite pec
punietur. cere . Sol non óccidat ſuper iracundiam veftram.ibi .
3. ET capite decimonono : Nő eris criminator,nec dem : Omnis amaritudo ,& ira, & indignatio, & cla
Suſurro in populo . Non ftabis contra fanguinem pro- mor, & blaſphemia tollatur à vobis cuin omni ma
ximi tui . Ego Dominus.Non oderis fratrem tuum in litia.
corde tuo, fed publice argue eum , nè habeas ſuper il I. AD Coloffenſes tertio : Nunc autem deponite &
lo peccatum .Non queras vltionem , nec memor eris vos omnia : iram, indignationem, malitiam , blaſphe
iniuriæ ciuium tuorum . miam , turpem fermonem de ore veftro .
4. DEVTERONOMII quinto :Nonoccídes. 12 . PSALMO quarto : Irafcimini, & nolite pec
5. EXODI vigeſimo: Non occídes. Care .
6. <
ET vigeſimoprimo: Qui percuſſerit hominem 3. AD Romanos duodecimo : Nulli malú proma
volens occidere,morte moriatur. Qui autem'non eſt lo reddentes : Non voſmetipſos defendentes, chariſfi
infidiatus,fed Deus illum tradidit in manuseius: con- mi, fed date locum iræ ,ſcriptum eft enim : Mihi vin
ſtituam tibi locum in quem fugere debeat. Si quis per diétam , & ego retribuam ,dicit Dominus .
induftriam occiderit proximum ſuum , & per inſidias: 14 : DEVTERONOMII trigefimofecúdo :Mea
ab altari meo euelles eum ,vt moriatur &c. eft vltio , & cgo retribuam eis in tempore .
7. MATTHAEI quinto : Audiftis quia dictum eſt 15. ECCLESIASTICI vigefimooctauo : Qui
antiquis, Non occides : quiautem occiderit ,reus erit vindicari vult,à Domino inueniet vindictam : & pec
iudicio.Ego autem dico vobis , quia omnis qui iraſci- cata illius feruás feruabit. Relinque proximo tuo no
tur fratriluo ,reus erit iudicio .Quiautem dixerit fra centi te, & tuncdeprecanti tibi,peccata ſoluencur.Ho .
triſuo ,Raca: reus erit concilio. Qui autem dixerit, fac mo homini reſeruatiram , & a Deo querit medela ? In
P 2 homi

1
 TO AL
116 DE V. PR AE CEP . DEC O G I.
hominem fimilem fibi non haber miſericordiam : & teillis, remittentes minas, ſcientes quia & illorum &
depeccatis fuis deprecatur .Ipſe dum caro fit, reſeruat.veſter Dominus eſt in cælis : & perfonarum acceptio
iram : & propitiationem petit à Deo? Quis exorabit non eftapud eum .
pro delictis illius? Memento nouillimorum , & define 6. AD Philippenſes quarto : Etpax Dei quæ exupe
inimicari. Tabitudo enim & mors imminene inman rat omnem ſenſum , cuitodiat corda veftra & intelli
daris eius. Memorare timorem Dei , & non iraſcaris gentias veſtras in Chriſto leſu . Decæterò fratres, que
proxinio . Memorare teftamentum Altillimi, & defpi- cunque ſunt vera , quæcunque pudica , quæcunque
ce ignorantiam proximi, Abitine te à lite, & minųes iufta, quæcunque fancta, quæcunque amabilia , quæ
peccata. Homo enim iracundus incendit litem, & vircunque bone famæ, fi qua virtus,fi qua laus diſcipli.
peccator turbabit amicos, & in medio pacem haben- næ ,hęc cogitare.Quç & didiciſtis, & accepiftis,& audi
tium immitcec inimicitiam . Secundùm enim ligna ſtis, & vidiſtisin me: hæc agite, & Deus paciserit vo
filux , fic ignis exardefcit : & fecundùm virtutem ho- biſcum .
niinis,fic iracundia illius erit : & fecundùm ſubſtan- 7. MATTHAE I fexto : Si dimiſeritis homini
tiani fuam , exaltabit iram ſuam . Certamen feſtina- bus peccata eorum , dimittet & vobis pater veſter
tum incendit ignem , & lis feftinans effundit fangui- cæleftis delicta veſtra. Si autem non dimiferitis homi
nem : & lingua teftificans adducit mortem . Si lufta- nibus,nec pater vefter diniteet vobis peccata veftra.
ueris, quafi ignis exardebit : & fi expueris fuper illam, 8. ET capite quinto: Audiftis quia dictum eft,Ocu- Exod.21.
extinguetur.vtraque exore proficifcuntur.Suſurro & lum pro oculo , & dentem pro dente. Ego autem dico Deut.19.
bilinguis maledictus : multos enim curbauit pacem vobis non reſiſtere malo : ſed fi quis te percuſſerit in
habentes . dexteram maxillam tuam , præbe illi & alteram : &
16. AD Hebrços decimo : Scimus qui dixit, Mihi ci qui vult tecum in iudicio contendere, & tunicam
vindictam ego retribuam . tuam tollere, dimitte ei & pallium . Ec quicunque te
17 .. ET capite duodecimo : Contemplantes,nèquis angariauerit mille paflus, vadecum illo alia duo.Qui
defit gratiæ Dei : nè qua radix amaritudinis fursùm petit à te, da ci , & volenti mutuare à te, nè auercaris.
germinans impediat, & per illam inquinentur multi . Audiftis quia dictum eſt, Diliges proximum tuum , & Leuit.19.
1. B. AD Epheſiosquarto: Obſecro itaque vosego odio habebis inimicum tuum.Ego autem dico vobis,
vinctus in Domino ,vidignè ambuletis vocatione qua Diligite inimicos veſtros, benefacire his qui oderunc
vocati eftis, cum omni humilitate & manſuetudine, vos, & orate pro perſequentibus & calumniantibus
cum patiencia, ſupportantes inuicem in charitate, ſo- yos,veftis filij patris veftri, qui in cælis eſt, qui ſolem
liciti feruare vnitatein ſpiritus in vinculo pacis. fuum oriri facit fuper bonos & malos, & pluit ſuper
2. AD Coloſſenſes tertio : Induite vos ergò ficut iuſtos & iniuſtos. Si enim diligitis eos, qui vos dili
electi Dei , fancti & dile & ti, viſcera miſericordiæ ,beni- gunt, quam mercedem habebitis?norme& publica
gnitatem , humilitatem ,modeftiam , patientiam , ſup- ni hoc faciunt ?Et fi falutaueritis fratres veftros tan
portantesinuicem : & donantes vobiſmetipſis, fi quis cùm , quid ampliùs facitis? nónne & ethnici hoc faci
aduersùs aliqué habet querelá : ficut & Dominus do- unt ? Eſtote ergo vos perfecti, ficut & pater veſter cæ
nauit vobis , ita & vos . Super omnia autem hợc chari. leftis perfectus eſt.
tatem habete, quod eft vinculum perfectionis : & pax 9. ITEM decimooctauo : Accedés Petrus ad eum,
Chrifti exultet in cordibus veftris, in qua & vocati dixit : Domine, quotiès peccabitin mefratermeus,&
eftis in yno corpore, dimittam ei ? vſo fepties: Dixit illi lefus : Non dico
3. AD Romanos duodecimo : Benedicite perſequen- tibi vſą ſeptiès, fed vfque feptuagiès ſeptiès. Ibidem :
tibus vos : benedicite, & nolite maledicere.Sifieripo- Nónne ergò oportuit & te miſereri conſerui tui , ficut
teft, quòd ex vobis eft, cum omnibus hominibus pa- & ego tuimifertusſum ? & c.
cem habentes . Si eſurierit inmicus tuus, ciba illum : 10 . LVCAE fexto : Dimittite , & dimittemini.
ſi fitit, porum da illi, hoc enim faciens, carbones ignis 11. MARCI vndecimo:Dum ftabitis ad orandum ,
congeres ſuper caput eius.Noli vincià malo : ſed vin- dimittite fi quid habetis aduersùs aliquem , vt & pa
ce in bono malum . ter vefter qui in cælis eſt, dimittat vobis peccata vem
PRIORIS Petri tertio : In fide autem , omnes Ara, & c.
vnanimes,compatientes ,fraternitatis amatores,mife- 12. PROVERBIORVM vigefimoquarto : Ne
ricordes,modeftı,humiles,non reddentesmalum pro dicas, Quo modo fecit mihi, fic faciam ci: reddávni
malo, nec maledictum promaledi& o : fed econtrario, cuique fecundùm opus ſuum .
benedicentes : quia in hoc vocati eſtis, vt benedictio .' 13. AD Ephefios quarto : Eftote inuicem benigni,
nem hæreditate poſlideatis. miſericordes, donátes inuicem , ficut & Deus in Chri
Ś . AD Epheſios ſexto : Et vos domini eadem faci- fto donauitvobis.
>
XV

fextumpræceptum ?
Quid habet

Leuit.20.b 19.fDeut.22.6 A. Prohibet fornicationem , adulterium , & omnem concubitum illegi

1.Cor.o. b di Episod s.a timum , acimpuram qualemcunque libidinem.

B. Caueri præterea & præfcindi vult occaſiones, quæ carnis libidinem
Colofi.2.b Ephel.s.a iritant ac fouent, vt ſunt obſcænaverba ,cantilenę inhoneftæ ,geſtus im

pudici .

by Thell.qa Hebr. 13.2C. Requirit ex aduerſo fidem in coniugio , tum pudicitiam omnem ſi
Tob... Matth.is.b. ue ' cordis in cogitationibus & deſiderijs, fiue corporis in lingua, facie,

d. Timo s.b Ecclisab oculis,auribus,tačtu ,atqueomni demùm habitu cultuque exteriore, vt fiue

2015
,d eft.25.0 Gen.ſoli, ſiue cum alijs viuamus, nonmodò luxus & intemperantiæ notāeffu
fanca
s.a Rom.13Amos 6.b lac:giamus, verumetiam modeſtiam , frugalitatem , continentiamque ſedulò
. d Ezech.16.f
1. Tim.s.ad exerceamus.
TESTI
 DE V 1. PR AE CEPTO
TESTIMONIA.
1.A. LEVITICI vigeſimo : Simechatusquis fu-
erit cum vxore alterius , & adulterium perpetrauerit
cum coniuge proximi ſui, morte -moriantur & me .
chus & adultera. Qui dormierit cum nouerca ſua, &c.
& poft plura alia enormia peccata ità fubijcitur: Cu
ftodite leges meas acque iudicia, & facite ea : nè & vos
euomac terra quam intraturi eſtis & habitaturi. No.
lite ambulare in legitimis nationum , quas ego expul.
ſurus ſum ante vos. Omnia enim hæc fecerunt, & ab-
ominatus ſum eas.
2. ITEM capite decimonono : Nèproftituas fili
am tuam ,nècócaminetur terra, & impleatur piaculo .
3. DEVTERONOMII vigefimofecundo: Si
dormierit vir cum vxore alterius, vterque morietur,
id eft, adulter & adultera : & auferes malum de Iſra-
el . Etpaulò ſuperiùs:Quòd fi verum eft quod obijcit,
& non eft in puella inuenta virginitas: eijcienteam ex
tra fores domus patris ſui, & lapidibus obruent viri
ciuitatis illius : & morietur, quoniam fecit nefas in
Ifrael vt fornicaretur in domopatris : & auferes ma-
lum de medio tui . & fimilia multa in eodem capite .
ET capite vigefimotertio: Non erit meretrix de
filiabus Ifrael, necfcortator de filijs Ifraël. Non offe-
res mercedem proſtibuli, nec precium canis in domo
Domini Dei tui , quicquid illud eſt quod vouerint:
quia abominatio eit vtrūque apud Dominum Deum
tuum .
5. MATTHAEI quinto : Audiftis quia dictum eſt
antiquis , Non mechaberis. Ego autem dico vobis,
quia onnis quividerit mulierem ad cócupiſcendum
eam , iam mechatus eft eam in corde fuo .
6. ECCLESIASTICI quadrageſimoprimo ca
pite: Erubeſcite à patre & à matre de fornicatione : à
reſpectu mulieris fornicarix . Nè reſpicias mulierem
alieni viri, & nè ſcruteris ancillam eius, neque ftete-
ris ad lectum eius .
7. PRIORIS ad Corinthios ſexto capite : Anne
fcitis quia iniqui regnum Dei non poſlidebunt? No.
lite errare, Neque fornicarij, neque idolis ſeruientes,
neque adulteri, neque molles, &c. regnum Dei poſi-
debunt. Neſcitis quoniá corpora veftra membra ſunt
Chrifti ? Tollens ergò membra Chrifti, faciam mem .
bra meretricis ? Ablit. An neſcitis quoniam qui adhæ-
ret meretrici , vnum corpus efficitur ?Eruntenim ( in-
quit ) duo in carne vna .Qui autem adhæret Domino ,
vnus fpiritus eft. Fugite fornicationem : Omne enim
peccatum quodcunque fecerit homo, extra corpus
eft: qui autem fornicatur, in corpus ſuum peccat. An
nefcitis quoniam membra veſtra , templum ſunt fpi-
ritus ſancti qui in vobis eft, quem habetis à Deo, &
non eſtis veſtri ? Empti enim eltis precio magno . Glo-
ificate & portate Deum in corpore veftro .
8. AD Ėpheſios quarto : Hoc igitur dico & teſtifi-
cor in Domino, vtiam non ambuletis ficut & Gen-
tes ambulant in vanitate ſenſus ſui, tenebris obſcura-
tum habentes intelle &tū, alienati à vita Deifper igno-
rantiam quæ eſt in illis, propter cæcitaté cordis ipſo-
rum, qui deſperantes, ſemetipfos tradiderunt impu-
dicitiæ, in operationem immunditiæ omnis, in aua
ritiam .
9. ET quinto capite : Fornicatio autem & omnis
immunditia, autauaritia ,necnominetur in vobis, fic-
ut decet ſanctos, aut turpitudo , aut ftultiloquiū , aut
ſcurrilitas, quæ ad rem non pertinet : ſed magis gra-
tiarum actio . Hoc enim ſcitote intelligentes, quòd
omnis fornicator,aut immundus,aut auarus(quodeft
idolorum feruitus) non habet hæreditatem in regno
Chrifti & Dei. Nemo vas ſeducat inanibus verbis .
propter hæc enim venit ira Dei in filios diffidensiæ .
10. PROVERBIORVM ſexto : Quiamandatú
lucerna eft, & lex lux, & via vitæ increpatio diſcipli-
nx, Vt cuftodiát te à muliere mala, & à blanda lingua
DE CAL O G I. 117
extraneæ . Non concupiſcat pulchritudinem eius cor
tuum ,nè capiaris nutibus illius : precium enim ſcorti
vix eft vnius panis :mulier autem viriprecioſam ani
mam capit.Nunquid potefthomo abfcondere ignem
in ſinu ſuo, vt veſtimenta illius non ardeant ? aut am
bulare ſuper prunas, vt non cõburantur plantæ eius
fic qui ingreditur ad mulierem proximi lui, non eric
mundus cùm tetigerit cã . Non grandis eſtculpa, cùm
quis furatus fuerit: furatur enim vt efurientem im
pleat animam : depræhenſus quoquè redder feptuplū ,
& omnem ſubftantiam domus ſuæ tradet. Qui autem
adulter eft, propter cordis inopiá perdet animáſuam :
turpitudinem & ignominiam cógregat libi, & oppro
brium illius non delebitur, quia zelus& furor virino
parcet in die vindictæ, nec acquieſcer cuiuſquam pre
cibus, nec ſuſcipiec pro redemptione dona plurima.
IVDAS in epiftola ſua canonica : Subintroie
runt quidá homines (qui olim præſcripti ſunt in hoc
iudicium )impij, Dei noftri gratiam transferentes in
luxuriam , & c. Sicut Sodoma & Gomorrha, & finiti
mæ ciuitates fimili modo exfornicatæ , & abeútes poft
carnem alteram , factæ ſunt exemplum, ignis æterni
pænam fuftinentes. Similiter & hi carnem quidéma
culant, dominationem autem ſpernunt, maieftaté au
tem blaſphemant. Hi funt in epulis fuis,maculx, con
uiuantes ſine timore, ſemetipſos paſcentes, & c . Etin
fine : alijs autem miſeremini in timore, odientes &
eam quæ carnalis eft,maculatam tunicam .
AD Coloſſenſes tertio : Nunc autem deponi.
te & vosomnia : iram , indignationem , malitiam ,bla ,
ſphemiam , turpem fermonem de ore veftro . Et pau
lò ſuperiùs : Mortificate membra veftra, quæ ſuntſu-,
per terram , fornicationem , immūditiam, libidinem ,
concupiſcentiá malá, & auaritiam ,quæ eft fimulacro
rum ſeruitus, propter quæ venit ira Dei ſuper filios
incredulitatis ,
AD Epheſios quinto : Fornicatio auté & omnis
immunditia ,aut auaritia ,nec nominetur in vobis ,ficci
ut decet ſanctos : aut turpitudo ,aut ftultiloquiú, auc
ſcurțilitas, quæ ad rem non pertinet: fed magis grati
arum actio .
3. SECVNDAE Petri fecundo capite : Et ciui
tates Sodomorum & Gomorrhæorum in cinerem re
digens, euerfione damnauit , exemplum eorum qui
impiè acturi ſunt, ponens : & iuftum Lot oppreſſum
à nefandorum iniuria ac luxurioſa conuerfatione eri.
puit : aſpectu enim & auditu iuftus erat,habitās apud
eos, qui de die in diem animam iuftam iniquis operi
bus cruciabant. Nouit Dominus pios de tentatione
eripere , iniquos verò in diem iudicij reſeruare cruci
andos : magis autem eos qui poft carnem in concupi .
fcentia immunditiæ ambulant , dominationem'a con
temnunt,audaces ,fibi placentes: fe &tas nometuuntin
troducere blafphemantes. Hi verò velut irrationabi
lia pecora , naturaliter in captionem & in perniciem,
in his quæ'ignorant, blaſphemantes, in corruptione
ſua peribunt, percipientes mercedem iniuftitiæ , vo
luptatem exiſtimantes diei , delicias coinquinationis
& maculæ : delicijs affluentes, in conusuijs fuis luxu .
riantes vobiſcum ,oculoshabentes plenos adulterij &
inceffabilis delicti.
1.C. PRIORIS ad Theſſalonicéfes quarto :Hæc
eft enim voluntas Dei , fanctificatio veftra: vt abftine
atis vos à fornicatione , vt fciat vnuſquiſque veftrùm
vasſuum poflidere in fan &tificatione & honore, non
in paſlione deſiderij, ficut & Gentes quæ ignorant
Deum .
2. AD Hebræos deciinotertio :Honorabile connu .
bium in omnibus, & torus immaculatus. Fornicato
res enim & adulterosiudicabit Deus.
3 . TOBIAE quarto : Omnibus diebus vitæ tuæ in
mente habeto Deú: & caue nè aliquando peccato con
P 3 ſencia
 PTO
ECE
113 DE VI . PRA
ſentias, & prætermittas præcepta Domini Dei noftri.
4. PRIORIS ad Corinthios ſeptimo : Vxorivirus laphet, & habitet in tabernaculis Sem , fitis Chana
debitum reddar : fimilicer autem & vxor yiro. Muli. an ſeruus eius .
er fui corporis poteftatem non habet :fed vir. Simili- 13.
ter autem & vir, ſui corporis poteftatem nõ habet:fed
mulier .Nolite fraudare inuicèm ,nisìfortè ex conſen- rum rixari cæperit, volensi vxoralterius eruere vi
ſuad tempus, vt vacetis ieiunio & orationi, Et non
nullis interiectis: Ijsauté quimatrimonio iun & ti ſunt, appræhenderit verenda eius : abfcindes manum illi
przcipio non ego , fed Dominus, vxorem à viro non
diſcedere: quòd li diſcefferit, manere innuptam , aut
viro ſuo reconciliari . Et vir vxorem nó dimittat, & c.
5. TOBIAE tertio : Tu ſcis Domine(ait Sara) quia
nunquàm concupiui virum , & mundam ſeruaui ani
mam meam ab omni concupiſcentia. Nunquàm cum
ludentibus miſcui me : neque cum his qui in leuitate
ambulant, participem me præbui. Virum autem cum
timore tuo , non cum libidinemea conſenſi ſuſcipere.
6. MATTHAEI decimoquinto : Qux auté pro-
cedunt de ore, de corde exeunt: & ea coinquinantho-
minem.De corde enim exeunt cogitationes malæ,ho-
micidia,adulteria, fornicationes, furta, falſa teftimo
nia, blaſphemiz . Hæc funt que coinquinant hominé.
7. DÁNIELTS decimotertio : Videbant eam ( Su-
ſannam )ſenes quotidiè ingredienté & deambulantem ,
& exarférunt in concupiſcentiam eius, & euerterunt
ſenſum fuum , & declinauerút oculos fuos vt non vi-
derent cælum ,nequerecordarenturiudiciorum iufto-
rum . Erant ergò ambo vulnerati amore eius, nec in-
dicauerunt fibi viciſsim dolorem fuum : erubeſcebát
enim indicare fibi concupiſcentiam ſuam &c . Et in
fine capitis:E :dixitei Daniel: Semen Chanaan , & non
luda, ſpecies decepit te, & concupiſcentia ſubuertit
cor tulim.
8. PRIOR IS ad Timotheu quinto capite : Ado-
leſcentiores viduas deuita. Cùm enim luxuriarx fue
rint in Chrifto, nubere volunt, habentes damnationé,
quia primam fidem irritam fecerunt. Simulautem &
ociolæ diſcunt circuire domos, no ſolùm ociofæ ,fed
& verbofæ & curiofæ , loquentes quæ non oportet.
ECCLESIASTICI nono : Nèrefpiciasmu-
lierem multiuolam , nè fortè incidas in laqueos illi-
us. Cum ſaltatrice nèaſliduus ſis: nec audias illam ,ne
fortè pereas in efficacia illius. Virginem né conſpici-
as, nè fortè fcandalizeris in decore illius. Nė des for-
nicarijs animam tuam in vllo : nèperdas te, & hæredi.
tatem tuam . Noli circunfpicere in vicis ciuicacis, nec
oberraueris in plateis illius.Auerre faciétuam à muli-
cre compta, & nècircunfpicias ſpeciem alienam . Pro .
pter ſpeciem mulieris multi periêrūt: & ex hoc con
cupiſcentia quafi ignis exardeſcit . Speciem mulieris
alienæ multi admirati, reprobi facti funt. Colloquiū
cnim illius quafi ignis exardefcit. Cum aliena muli-
crend ſedeas omninò, necaccumbas cum ea ſuper cu
bicum : & non alterceris cum illa in vino, nèfortè de
clinet cor tuũ in illam , & ſanguine tuo labaris in per-
ditionem .
10 . 10B trigefimoprimo: Pepigifæduscum ocu
lis meis, vt ne cogitarem quidem de virgine. Quam
cnim partem haberet in me Deus deſupèr, & hæredi.
tatem Omnipotens de excelfis ? Si deceptum eft cor
meum ſuper muliere, & fi ad oftium amici mei infidi-
atus ſum : fcortū alterius fit vxor mea, &c . Hocenim
nefas eft, & & iniquitas maxima.
11 .
PROVERBIORVM fexto capite: Vtfuprà,
hac eadem quæftione,A.teftimonio decimo.
12 . GENESIS nono : Cùm vidiſſet Cham pater
Chanaan , verenda ſcilicet patris luieſſe nudata, nun
ciauit duobus fratribus fuis foràs. At vero Sem & la
phet pallium impofuerunt humeris ſuis, & inceden-
tes retrorſum , operuerunt verenda patris ſui: facies
corum auerfæ erant, & patris virilia nó viderunt . Eui
gilans autem Noëex vino, cùm didiciffet quæ fecerat
ei filius ſuusminor, ait : Maledictus Chanaan , ſeruus
feruorum erit fratribus ſuis. Dixita , Benedictus Do-
DE CAL O G I.
minus Deus Sèm , fit Chanaan ſeruus eius , Dilatet De
DEVTERONOMII vigefimoquinto : Si ha
buerint inter ſe iurgiu viri duo, & vnus contra alte
rum ſuum de manu fortioris, miſerita manum, &
us,nec flectéris fuper eam vlla miſericordia.
14 . GENESIS trigefimooctauo : Dixit ergò Ju .
das ad Onan filium fuum , Ingredere ad vxorein fra .
tris tui, & fociare illi, vt ſúícites ſemen fratri tuo . Ille
ſciens non naſci fibi filios, introiens ad vxorem fratris
ſui, femen fundebat in terram : nè liberi , fratris no .
mine naſcerentur. Et idcirco percuſſit eum Domi
nus, cô quòd rem deteſtabilem facerer.
15. PRIORIS ad Timotheum ſecundo : Volo er
go viros orare in omni loco, leuantes puras manus,
line ira & diſceptatione. Similiter & mulieres, in ha
bitu ornato : cum verecundia & ſobrietate ornantes
ſe, non in tortis crinibus, aut auro, aut margaritis , vel
veſte precioſa , ſed quod decet mulieres promittentes
pietatem per opera bona.
16 . PRIORIS Petri tertio : Similiter & mulieres
fubditæ fintviris ſuis : vt & fiqui non credunt verbo,
per mulierum conuerſationem fine verbo lucrifiant,
confiderantes in timore caftam conuerſationem ve
ftram . Quarum non fit extrinfecus capillatura, aut
circundatio auri , aut indumenti veſtimentorum cul.
tus: fed quiabfcondituseft cordis homo, in incorru.
ptibilitate quieti & modefti ſpiritus, qui eft in confpe
&u Dei locuples, & c.
17. ESAIAE tertio : Et dixit Dominus, Pro co
quòd eleuatæ ſunt filiæ Sion , & ambulauerunt exten
to collo , & nutibus oculorú ibant, & plaudebant: am
bulabant, & pedibus ſuis compofito gradu incedebát:
Decaluabit Dominus verticem filiarum Sion , & Do.
minus crinem earum nudabit . In die illa auferet Do.
minus ornamentum calceamentorum , & lunulas , &
torques, & monilia , & armillas, & mitras, & difcri
minalia, & periſcelidas, & murænulas, & olfactori
ola, & inaures, & annulos, & gemmas in fronte pen.
détes, & mutatoria, & palliola, & linteamina, & acus,
& fpecula, & ſindones, & vitias, & theriftra. Ec eric
pro ſuaui odore foetor , & pro zona funiculus, & pro
criſpanti crine caluitium , & pro faſcia pectorali cili
cium . Pulcherrimi quoquè viri cui gladio cadent, &
fortes tui in prælio.Et mærebunt atque lugebücpor.
tæ eius, & derolata in terra ſedebit .
18 . AMOS fexto : Vx qui opulenti eftis in Sion ,
&c . Qui dormitis in lectis eburneis, & lafciuitis in
ftratis veftris: qui canitis ad vocem pſalterij: Sicut
Dauid putauerunt fe habere vafa cantici, bibentes vi
num in phialis, & optimo vnguento delibuci: & nihil
patiebantur ſuper contritione loſeph . Quapropter
nunc migrabunt in capite tranſmigrantium : & aufe.
retur factio laſciuientium . Iurauit Dominus Deusin
anima fua, dicit Dominus exercituum , Dereftor ego
ſuperbiam lacob, & domos eius odi , & tradam ciui
tatem cum habitatoribus ſuis .
19. IACOBI quinto : Agite nuncdiuites, plorate,
vlulantes in miſerijs veſtris quæ aduenient vobis. Di
uitiæ veftræ putrefactæ ſunt: & veſtimenta veftra à
tineis comeſta ſunt.Aurum & argentum veftrum eru
ginauit : & xrugo eorum in teftimonium vobis erit , &
manducabit carnes veftras ficut ignis . Theſaurizâftis
vobis iram in nouiſſimis diebus . Epulati eftis fuper
terram , & in luxurijs enutrîftis corda veftra in die oc
cifionis.
20 . AD Romanos decimotertio : Nox præcellit, di.
es autem appropinquauit . Abijciamus ergò opera te
nebrarum , & induamurarma lucis. Sicut in die ho .
neſteambulemus:non in comeffationibus & ebrieta.
tibus, non in cubilibus & impudicitijs, & c.fed indui.
mini
1
 DE vu VII.. PRAECEPTO
P R AE CÉÐ TÓ DE CÁLOG I. 49
imini Dominum Iefum Chriftum , & carnis cura ne carorum tuorum non peccauit : ſed vicifti eas ſceleri:
feceritis in defiderijs. bus tuis, & iuftificâſti forores tuas in omnibus abon
21. EZECHIELIS decimoſexto : Viuo ego ,din minationibus tuis , quasoperata es. Ergo & tu porta
cit Dominus Deus, quia non fecit Sodoma foror tua confufionem tuam, quæ viciſti ſorores tuas peccatis
ipſa , & filiæ ejus,ficut fecifti tu & filiæ tuæ. Ecce hæc tuis, ſcelerariùs agens ab eis: iuftificatæ ſunt enim à
fuit iniquitas Sodomæ ſororis tuæ , fuperbia, ſaruri- te : ergò & tu confundere, & porta ignominiam tuam ,
tas panis, & abundantia , & ocium ipfius & filiarum quæ iuftificáfti ſorores tuas .
eius: & manum egeno & pauperi non porrigebant. 22. PRIORIS ad Timotheum quinto : Nam quæ
Ec eleuatæ lunt, & fecerunt abominationes corā mei (vidua) in delicijs eft, viuens mortua eft. Teipfum ca
& abftuli eas ficut vidiſti. Et Samaria dimidium pec- tum cuftodi.

XVI

Quid docetur in feptimopræcepto ?

A. Prohibetur omnis reialienæ illicita contrectatio & vſurpatio per fur- Leute.99.bes Ephe.4.

tum ,rapinam ,fimoniam , vſuras,lucra iniufta, dolum malú ,& quofuis con- 4.Regisfig Deut.25.
tractus alios, quibusfraterna læditur charitas , ac proximus fraude circun -1.
Thel. 4.6
uenitur .

B. Exigit eregionè hoc præceptum ,vtin omni negocio ſeu commercio Pfal.i4.eb Luc.6.d
Ezc.18.abcd Rom.13.be
inuiolata ſeruetur æquitas, & proximivtilitas, ſicubi ſeſe offerat occaſio, Matth.s.ff

quacunque ratione acope noſtra promoueatur.

TESTIMONIA.
1. A. LEVITICI decimonono :Non facietis fur.
tum . Non morabitur opus mercenarij tui apud te vf-
que manè. Non facies quod iniquum eſt ,nec iniuftè
iudicabis. Nolite facere iniquumaliquid in iudicio ,
in regula, in pondere, in méfura. Statera iufta & equa
fint pondera, iuftus modius, æquúsque fextarius.
2 . AD Ephefios quarto : Qui furabatur, iam non
furetur: magisautem laborer, operando manibus fu-
is quod bonü eft, vt habeat ynde tribuat neceſtitatem
patienti .
3. PRIORIS ad Corinthios fexto: Iam quidem
omninò delictum eft in vobis, quòd iudicia haberis
inter vos. Quarè non magis iniuriam accipitis ? qua-
rè non magis fraudem patimini? Sed vos iniuriam fa-
citis & fraudatis : & hocfratribus. An neſcitis quia in-
iqui regnü Dei non poſiidebunt? Nolite errare. Nec
fornicarij, & c . neque fures, neque auari, neque rapa
ces regnum Dei poſſidebunt.
4. LVCAE ſexto : Si mutuum dederitis his à qui
bus ſperatis recipere, quæ gratia eftvobis? Ná & pec .
catores peccatoribus fænerantur, vt recipiantæqua-
lia . Veruntamen diligite inimicos veftros :benefacite
& mutuum date, nihil inde fperanres : & erit merces
veſtra multa, & eritis filij Altiffimi, quia ipſe beni-
gnus eſt ſuper ingratos & malos.
5. ACTORVM octauo capite : Quú vidiſſet au
tem Simon, quia per impofitionem manus Apoftolo-
rum , daretur Spiritusfanctus, obtulit eis pecuniam ,
dicens: Date & mihi hanc poteftatem , vt cuicunque
impoſuero manus, accipiatSpiritum ſanctum.Petrus
autem dixit ad eum : Pecunia tua tecum fit in perdi-
tionem , quoniam donú Dei exiſtimâfti pecunia pof-
fideri. Non eft tibi pars , neque fors in fermone ifto .
cor enim tuum non eſt rectum coram Deo. Pæniten
tiam itaqueage ab hac nequitia tua : & roga Deum , li
forcè remittatur tibi hæc cogitatio cordis tui. In felle
enim amaritudinis, & obligatione iniquitatis video
te effe. Reſpondens autem Simon , dixit : Precamini
vos pro mead Dominú, vtnihil veniat ſuper me ho-
rum quæ dixiſtis.
6. OVARTI Regum quinto : Dixit Giezi puer
viri Dei, Pepercit dominus meus Naaman Syro iſti,
vt non acciperet ab eo quæ attulit : viuit Dominus,
quia curram poft eum , & accipiam ab eo aliquid . Et
fecutus eft Giezi poft tergum Naaman : quem cùm vi-
diſſet ille currentem adfe, defilijt de curru in occur-
ſum eius, & ait : Recténe ſunt omnia ? Et ille ait : Re-
etė, Dominus meus mifit mead te, dicens : Modò ve
nerunt ad ıne duo adoleſcentes demonteEphraim ,ex
filijs prophetarum : da eis talentum argenti, & veftes
mutatorias duplices, & c. Et dixit Elifæus, Vndè ve
nisGiezi?Qui refpondit, Non iuit feruus tuus quo
quàm . Acille ait, Nónne cor meum in præſenti erat,
quando reuerfuseft homo de curru ſuo in occurſum
tui? Nunc igitur accepifti argentum , & accepiſti ve.
ftes, veemas oliueta , & vineas & oues & boues & fer
uos & ancillas. Sed & lepra Naaman adhærebit tibi, &
ſemini tuo , vſque in fempiternum . Et egreffus eft ab
eo leproſus quafi nix.
7. DEVTERONOMII vigefimoquinto : Non
habebis in facculo diuerſa pondera, maius & minus :
nec erit in domo tua modius maior & minor.Pondus
habebis iuftum & verum , & modius æqualis & verus
erit tibi : vtmulto viuas tempore fuper terram , quam
Dominus Deus tuus dederit tibi . abominatur enim
Dominus tuus eum qui facit hæc , & auerfaturomné
iniuſtitiam .
8. PROVERBIORVM vndecimo: Staterado
lofa abominatio eft apud Deum, & pondus æquum
voluntas eius .
9. ET capite vigefimo: Pondus & pondus, menſu .
ra &méfura, vtrunque abominabile eftapud Deum .
10. ECCLESIASTICI decimo: Nihil agas in
operibus iniuriz. Odibilis coram Deo eft & homini
bus fuperbia : & execrabilis omnis iniquitasgentium .
Regnum à gente in gentem transfertur propter iniu
ftitias, & iniurias, & contumelias, & diuerſos dolos.
II . PRIORIS ad Theſſalonicenſes quarto : Ne
quis ſupergrediatur neque circunueniat in negocio
fratrem ſuum : quoniam vindex eſt Dominus de his
omnibus.
1.B. PSALMO decimoquarto :Domine, quis ha
bitabit in tabernaculo tuo aut quis requieſcet in mo
te ſancto tuo ? Qui ingreditur ſine macula , & opera
tur iuftitiam : Qui loquitur veritatéin corde fuo, qui
non egit dolum in lingua ſua : nec fecit proximo luo
malum , & c. Qui iurat proximo fuo, & non decipit,
qui pecuniam ſuam non dedicad vſuram , & munera
fuper innocentem non accepit: qui facit hæc,nõmo.
uebitur in æternum .
2. LVCAE ſexco: Ab eo qui aufere tibi veſtimen
tum , etiam tunicam noli prohibere . Omni autem pe
tenti te, tribue: & quiaufert quæ cua ſunt, nè repetas,
Etproutvultis vt faciant vobis homines,& vos facite
illis fimiliter .
3. EZECHIELIS decimooctauo : Vir fifuerit iu.
ſtus ,
 O O
120 DE OCTAV
Atus, & fecerit iudicium & iuftitiam ,in montibus non
comederic, &c . & hominem non contriſtauerit: pio
gnus debitori reddiderit, per vim nihil rapuerit,
ad vſuram non accommodauerit, & amplius non
acceperit : ab iniquitate auerterit manum ſuam,& iu.
diciuni verum fecerit inter virum & virum : in præ-
ceprismeisambulauerit, & íudicia mea cuftodierit,vt
faciat veritatem :hiciuftus eft, vita viuet ,ait Dominus
Deus . Quod fi genueritfilium latronem effundentem
fanguinem , & c. egenum & pauperem contriftantem ,
rapientem rapinas, pignus non reddentem ,ad vſuram
dantem , & ampliusaccipientem :nunquid viuet non
viuer : cùm vniuerfa hæc deteftanda fecerit, morte
morietur; fanguis eius in ipſo erit . Quòdfi genueritfi-
ļium , qui videns omnia peccata patris ſui quæ fecit,ti-
muerit, & non fecerit Gmile eis : virum non cötrifta-
uerit, pignus non cetinuerit, & rapinam nó rapueriti
P R AECEPT
à pauperis iniuria auerterit manum ſuam , vſüram &
fuperabundantiam non acceperit,iudicia'mea fecerir,
in præceptis meis ambulauerit : hic non morietnr in
iniquitate patrisſui, ſed vita viuet, &c .
4. AD Romanos decimotertio : Reddite omnibus
debita : cui tributum, tributum : tui vectigal, vecti
gal :cui timorem ,timorem : cuihonorem ,honorem .
Nemini quicquam debeatis : nisi, vt inuicem diligatis.
5. MATTHAEI quinto : Audiftis quia di &um eft,
Oculum pro oculo, & dentem pro dente .Ego autem
dico vobis non refiftere malo : fed fi quis te percuſſerit
in dexteram maxillam , &c. & ei qui vult tecum in iu.
dicio contendere, & tunicam tuam tollere, dimitte ei
& pallium. Qui petit à te, da ei : & volenti mutuare à
te,nèauertaris. Diligite inimicos veſtros, & benefacite
his qui oderunt vos : & orate properſequétibus & ca
lūniantibus vos : vtfitis filijpatris veftri q in celis eft.

XVII

Quid in octauo præcepto compræhenfum est?

Leuit 19.b c Exod.23.a A. Prohibemur eo falſum dolofúmveteſtimonium in quenquam pro
Deut.s.c 16.d 19.c 27.c
Pro. 12.C 4.0 24.0 25.C ferre,& quoquomodo proximicauſam in iudicio fubuertere, vel etiã ex
lac.4.C 1. Pet.2.a Eph 4.fg
$10.97.a bed s.ab 1 :a tra iudicium famam illius lædere : quod fanè fit à ſuſurronibus, detracto
Rom.i.d
22.c Iac. 3.abc ribus,maledicis ,criminatoribus & ádulatoribus. Brcuiter omne mendaci

Matth.12.c Coloff.3.6 um, & omnislinguæ contra proximum abuſus hîc interdicitur.

Epher.es Pro.is.a EccliB.

6.a Docemur interìm de proximo benè & commodè loqui , nempead
illius defenſionem & vtilitatem ſine fuco,fimulatione,infidijs ve.

TESTIMONIA .
1. A. LEVITICI decimonono: Non mentiemi- qui peruertit iudicium aduenz , pupilli, & viduæ. &
ni, nec decipiet vnuſquiſque proximum ſuum . Non dicet omnis populus, Amen .
facies calumniá proximo tuo, nec vi opprimes eum . 7. PROVERBIORVM duodecimo: Quiquod
Non maledices furdo. Non facies quod iniquum eft, nouit loquitur,iudexiuftitiæ eft: quiautem métitur,
nec iniuftè iudicabis. luftè iudica proximo tuo . Non teſtis eft fraudulentus. Eft qui promittit, & quali gla
cris criminator, nec ſuſurro in populo, &c. dio pungitur conſcientiz : lingua autem fapientiū ſa
2. EXODI vigefimotertio : Non ſuſcipies vocem nitas eft. Labium veritatis firmum erit in perpetuum :
mendacij: nec coniungas manum tuam vt pro impio qui autem teftis eft repentinus, concinnat linguam
dicas falſum teftimonium . Nó fequéris turbam ad fa- mendacij. Dolus in corde cogitantrum mala: qui au .
ciendum malum : nec in iudicio plurimorum acqui- cem pacis ineunt confilia, ſequitur eos gaudium . Ab
eſces ſententiæ , vtà vero deuies .Pauperis quoque nó ' ominatio eft Domino labia mendacia: qui autem fide
mifereberis in iudicio. Non declinabis in iudicium liter agunt, placent ei .
pauperis. Médacium fugies. Infontem &iuftum non 8. ET capite quarto :Remoue à te os prauú, & de
occídes: quia auerfor impium . Nec accipies munera, trahentia labia fint procùlà ce.
quæ etiam excæcant prudentes , & fubuertunt verba 9. ITEM capite vigefimoquarto : Time Dominū,
juſtorum . filimi, & regem : & cum detractoribusno commiſce
3. DEVTERONOMII quinto : Non loquéris aris: quoniam repentè confurget perditio eorum : &
contra proximum tuum falſum teftimonium . ruinam vtriuſque quis nouit ? Cognoſcereperſonam
4. ET capite decimoſexto : Iudices & magiſtros co- in iudicio, non eft bonum.Quidicüt impio , iuſtuses:
ftitues in omnibus portis tuis, quas Dominus Deus maledicent eis populi , & deteſtabūtur eos tribus. qui
tuus dederit tibi, per ſingulas tribus tuas : vt iudicent · arguunt eum , laudabuntur, & fuper ipfos veniet be ,
populum iufto iudicio, nec in alteram partem decli- nedictio. Labia deofculabitur, qui rečta verba reſpo.
nent. Non accipies perfonam , nec munera : quia mu der. Nè ſis teſtis fruftrà contra proximum tuum, nec
nera excæcant oculos ſapientum , & mutant verba iu lactes quenquam labijs tuis. Nė dicas, Quo niodo fe
ftorum , luftè quod iuftum eft perſequeris: vt viuas, cit mihi, fic faciam ei': reddam vnicuique fecundùm
& poſlideas terram quam Dominus Deus tuus dede opus fuum .
rit tibi.
10 , ET capite vigeſimoquinto :laculum & gladius
5. ITEM capite decimonono: Nő ftabit teftis vnus & fagitta acuta, homo qui loquitur cótra proximum
contra aliquem, quicquid illud peccati & facinoris fuum falſum teſtimonium .
fuerit: fed in ore duorum aut trium teftiü ftabit omne 11. IACOBIquarto capite: Nolite detrahere ale
verbum.Si fteterit tefti s mendax contra hominem ,ac. terutrum fratresmei. Quidetrahitfratri, autquiiu
cuſans eum præuaricationis , ftabunt ambo quorum dicat fratrem fuum : detrahit legi, & iudicat legem .
cauſa eft,ante Dominum in conſpectu facerdotum & 12. PRIORIS Petri ſecundo : Deponentes igitur
iudicum qui fuerint in diebus illis . Cum'as diligen- omnem malitiam , & omnem dolum , & fimulationes,
tiſſimè perfcrutantes, inuenerint falfum teftem dixif- & inuidias, & omnes detractiones, ficut modò geniti
ſe concra fratrem fuum mendacium : reddent ei ficut infantes, rationabiles,fine dolo lac concupiſcice.
fratri ſuo facere cogitauit, & auferes malú de medio 13. AD Epheſios quarto : Propter quod deponétes
tuî: vt audientes cæteri timorem habeant, & nequa- mendacium , loquimini veritatem vnuſquiſque cum
quàm talia audeant facere. Non miſereberis eius. proximo fuo: quoniã fumus inuicem mébra : Omnis
6. RVRS VM capitevigeſimoſeptimo:Maledi ctus ſermo malus ex ore veftro non procedat : fed fi quis
bo us
 DECALOGI.
bonus ad ædificationem fidei, vedet graciam audien-
tibus .
14. PROVERBIORVM decimoſeptimo: Ma-
Jus obedit linguæ iniquæ, & fallax obtemperar labijs
mendacibus . Qui deſpicit pauperem ,exprobrat facto
ri eius : & qui ruina lætatur alterius,non eritimpuni-
tus . Non decent ſtulcum verba compofita,nec princi-
pem labium mentiens . Qui celat deli & ú ,quæritami-
citias: qui altero ſermone repetit , ſeparat fæderatos.
Plus proficit correptio apud prudentein , quàm cen
tum plagæ apud ftultū. Semper iurgia quærit malus :
angelus autem crudelis mittetur contra eum . Qui ju.
ftificatimpium , & qui condemnatiuftum , abomina-
bilis eft vterque apud Deum . Qui vertit linguam , in-
cidec in malū . Munera de ſinu impiusaccipit, vt per-
uertat femitas iudicij . Non eft bonum, damnum in.
ferre iufto, nec percutere principem quirecta iudicat.
15. Ef capite decimooctauo: Labia ftulti miſcent ſe
rixis, & os eius iurgia prouocat. Os ftulti contritio
eius, & labia iplius ruina animæ eius.Verba bilinguis,
quafi fimplicia, & ipſa perueniunt vfque ad interiorá
ventris.
16. ITEM decimonono capite: Teftis falſus non
crit impunitus : & qui mendacia loquitur, non effu-
gier.
17 . A D Romanos primo : Tradidit illos Deus in rè.
probum ſenſum , vtfaciant ea quæ nó conueniunt : re
pletos omni iniquitate, & c . plenos inuidia, homici.
dio , contentione, dolo, malignitate, ſuſurrones, de.
tractores, Deo odibiles, contumeliofos&c. Qui cùm
iuftitiam Deicognouiſſent, non intellexerunt quoni-
am quitalia agunt, digni ſunt morte : non folùm qui
ea faciunt, fed etiam qui conſentiunt facientibus.
18. PSALMO quinto : Odiſtiomnes qui operan-
tur iniquitatem : perdes omnes qui loquuntur men
dacium . Virum fanguinum & doloíum abominabi.
tur Dominus. Ibidem : Quoniam non eft ın ore eorú
veritas : cor eorum vanum eft. Sepulcrum patens eft
guttur eorum , linguis fuis dolosè agebant, iudica il
los Deus. Décidant à cogitationibus fuis, fecundùm
multitudinem impietatum eorum expelle eos,quoni-
am iritauerunt te Domine,
19. APOCALYPSIS vigefimoprimo: Timidis
autem & incredulis & c . & omnibus mendacibus,pars
illorum erit in Atagno ardenti igne & ſulphure, quod
eft mors ſecunda .
20 . ET capite vigeſimoſecundo: Beati qui lauant
ftolas ſuas: vt fit poteftas eorum in ligno vitæ , & per
portas intrent in ciuitatem . Forìs canes & venefici, &
impudici, & homicidæ , & idolis ſeruientes, & omnis
qui amat & facit mendacium .
21 . JACOBI tertio : Siquis in verbo no offendit,
hic perfectus ell vir. Poteft etiam freno circunduce?
re totum corpus. Siauté equis frenain ora mittimus
일 ad conſentiendum nobis, etiam omne corpus illorum
circunferimus. Et ecce naues, cùm magnæ fint, & à
vétis validis minentur : circunferuntur autem à mo.
dico gubernaculo ybì impetus dirigentis voluerit.Ica
XVIII
Duo poſtremapræcepta quid continent ?
A. Vetant concupiſcentiam vxoris ac reialienæ :vt non folùm ab vxore Details
aliena, illicitis commercijs, & externa apertaque iniuſtitia nos abſtinea-
mus, fed etiam ne voluntate quidem noceamus cuiquam, aut nocerc deli- Actor.20.8
beremus.
B. Igitur hoc vtrunq;præceptum cordis ſinceritatem & beneuolentiam lob
erga omnes integram effe vult, vt quæ in rem & falutem proximi cedunt, 1.Tim..b
optemus ex animo, neque cupiditati vnquàm cum leui alterius iniuria
confentiamus.
121
& lingua modicum quidem membrum eſt, & magna
exalcat. Eccè quantus ignis quàm magnam fyluam in
cendit.Etlingua,ignis eit, vniuerfitas iniquitatis.Lin
gua conſtituitur in membris noftris, quæ macular to
tum corpus & inflammat rotam natiuitatis noftræ in
flammata à gehenna. Omnis enim natura beftiarum &
volucrum & ſerpentium & cæterorum domancur, &
domica ſunt a natura humana.Linguam autem nullus
hominum domare poteft, inquietum mall , plena ve
neno mortifero . In ipfa benedicimus Deum & patré:
& in ipfamaledicimushomines qui ad fimilitudinem 1
Dei facti ſunt. Ex ipſo oreprocedit benedictio & ma .
ledictio . Non oportet fratres mei hæcità fieri.Nūquid
fons de eodem foramine emanat dulcem & amaram
aquam ? Nunquid poteſt fratres mei, ficus vuas face.
re, aut vitisficus? Sic neque ſalía, dulcem poteft face
re aquam . Quòd fi zelum amarum habetis , & conten
tiones fint in cordibus veftris: nolice gloriari & men
daces eſſe aduersùs vericatem . non eſt enim iſta fapi
entia deſurſum deſcendens:ſed terrena, animalis,dia
bolica. Vbi enim zelus & contentio,ibìinconftantia &
omne opus prauum .
1.B. MATTHAEI duodecimo : Bonus homo de
bono theſauro profert bona:& malus homo de ma
lo theſauro profere mala. Dico auté vobis, quoniam
omne verbum ociofum quod locuti fuerint homi.
nes,reddentrationem de eo in die iudicij . Ex verbis
enim tuis iuftificaberis, & ex verbis tuis condemna
beris .
2. AD Coloffenſes tertio : Nunc autem deponitë
& vos omnia : sram ,indignationem ,malitiá , blafphe
miam , turpem ſermonem de ore veftro . Nolite men.
tiri inuicem . Ibidem : Verbum Chrifti habiter in vo
bis abundanter, in omni fapientia : docentes & com .
monentes voſmetipfos in pfalmis, hymnis & canticis
ſpiritualibus, in gratia cantantes in cordibus veftris
Deo . Omne quodcunque facitis in verbo aut in ope.
re, omnia in nomine Domini noftri Iefu Chrifti fáci.
te, gratias agentes Deo & Patri per ipfum .
3. AD Epheſios quarto : Omnis fermo malus ex ore
veftro non procedat:fed fi quis bonus ad ædificatio
nem fidei, vt det gratiam audientibus. Omnis amari
tudo, & ira, & indignatio, & clamor, & blafphemia
tollatur à vobis cum omni malitia. Eftore autem in
uicèm benigni.
PROVERBIORVM decimoquinto :Reſpó
fio mollis frangit iram : fermo durus fuſcitat furore,
Lingua fapientum ornat ſcientiam : os fatuorú ebula
lic ftultitiam . Lingua placabilis; lignum vitę: quæ au
tem immoderata eft, conteret ſpiritum . Labia fapien .
tum diſſeminabunt ſcienriam : cor ftultorum dillimi.
le erit.
5. ECCLESIASTICI fexto : Noli fieripro ami
co inimicus proximo: improperium enim & contu
meliam malus hæreditabit, & omnis peccator inui.
dus & bilinguis . Verbum dulce multiplicat amicos,
& mitigat inimicos : & lingua * eucharis in bong hoá * gratioſe
mine abundar.
Eccli 25.d
thellimib dacali Elauf
.ab 1.Cor.1o.
Q TESTI.
 322 DE I X ET X. P R AE CEPTO DECALOGI .

TESTIMONIA .
J.A. DEVTERONOMII quinto : Non cócupi-
fces vxorem proximitui: Non domum , non agrum ,
non feruum , non ancillam ,non bouem , non alinum ,
& yniuerſa quæ illius funt ,
2 . ECCLESIASTICI vigeſimoquinto :Nè re.
Spicias in mulieris fpeciem , & non concupiſcas muli-
erem in fpecic.
3. MATTHAEI quinto : Audiftis quia dictum eſt
antiquis, Non mechaberis. Ego autem dico vobis,
quia omnis qui viderit mulierem ad concupifcédum
eam ,iam mechatus eft eam in corde fuo .
4 . AD Romanos decimotertio :No adulterabis & c .
non concupifces, & fi quod eft aliud mandatū ,in hoc
verbo inſtaurarur, Diliges,pximü tuü ficut teipſum .
5. PRIORIS ad Theſſalonicéſes quarto : Hæc eft
voluntas Dei fan &tificatio veftra ve abſtineacis vosà
fornicatione, vt fciat vnuſquiſque veſtrûm vas ſuum
poſlidere in ſanctificatione & honore: non in paffio-
ne defiderij, ficut & Gentes quæ ignorant Deum : &
nè quis ſupergrediaturin negocio fratrem ſuũ, quo-
niam vindex eft Dominus dehis omnibus .
6. IACOBI primo : Vnuſquiſque tentaturà con
cupiſcentia ſua abftractus & illectus. Deindè concu
pifcentia cùm conceperit, parit peccatum : peccatum
verò cùm conſummatum fuerit, generat mortem .
7. ESATAE primo: Principes tui infideles, focij
furum : omnes diligunt munera, ſequuntur retribu-
tiones.Pupillo non iudicat, & cauſa viduæ nó ingre-
ditur ad illos.
8. ECCLESIASTICI quinto : Noli accendere
ad poffeffiones iniquas, & nė dixeris, Eft mihi ſuffici
ens vita.nihil enim proderit in tépore vindictæ & ob
ductionis. Nè fequaris in fortitudine tua concupi.
ſcentiam cordis .
9. ET capite decimooctauo: Poft concupiſcentias
tuas non eas, & à volútate tuaauertere. Si præſtes ani-
mæ tuæ concupifcentias eius , faciet te in gaudiú ini-
micis tuis,
10. PSALMO nono : Exacerbauit Dominú pec.
cator & c. Infidiatur vt rapiat pauperem : rapere pau
perem dum attrahit eum .
11 . ET fexagefimoprimo :Nolite ſperare in iniqui
tate, & rapinasnolite concupiſcere.
12 . ACTOR VM vigefimo:Argentum & aurum ,
aut veſtem nullius concupiui .
1. B. IOB trigefimoprimo :Pepigi fædus cum ocu
lis meis, vtne cogitaréquidéde virgine. Quam enim
partem haberet in me Deusdeſuper, & hæreditatem
Omnipotens de excelfis ? Si deceptum eft cor meum
fuper muliere, & li ad oftiú amicimei infidiatus fum ,
& c . Hoc enim nefas eft, & iniquitas maxima.
2. PRIORIS ad Corinthios decimo:Nemo quod
ſuum eft quærat, ſed quod alterius.
3. TOBIAE nono : FleuitGabelus, benedixitque
Deum, & dixit : Benedicat te Deus Iſrael, quia filius
es oprimi viri , & iufti , & timentis Deum , & eleemo
fynas facientis : & dicatur benedi&tio fuper vxoré tu
am , & fuper parétes veftros : & videatis filios veftros,
& filios filiorum veftrorum vſque in tertiam & quar.
tam generationem : & fit ſemen veftrum benedictum
à Deo Iſrael, qui regnat in fecula feculorum ,
4. ET capite decimo:Raguel Tobiam faluum at
gaudentem dimificàſe,dicens : Angelus Domini ſan
& usfit in itinere veftro, perducato vos incolumes, &
inueniatis omnia rectè circa parentes veftros, & vi
deant oculi mei filios veftros priuſquàm moriar.
5. GENESIS vigefimoquarto :Dimiſerunt ergò
eam & nutricem illius, ſeruumo Abraham & comites
eius : imprecantes proſpera forori fuæ , atque dicen
tes : Soror noftra es, creſcas in mille millia, & poilide
at femen tuum portas inimicorum ſuorum .
6. PRIOR is ad Timotheum fexto : Quivolung
diuites fieri, incidunt in tentationem & laqueum dia
boli, & defideria multa inutilia & nociua,quęmergūc
homines in interitum & perditionem . Radix enim
omniummalorum eft cupiditas : quam quidam appe
tentes, errauerunt à fide, & inſeruerunt fe doloribus
multis. T u autem ô honio Dei hæc fuge.

XIX

Quò demim referenda funt mandata Decalogi omnia?

Isod 33.b A. AdCharitatem ,quam nobis geminam duæ illæ *tabulæ, quibus Dei digito
& 34. &
mandata hæc inſcripta fuêre,commendant. Docent enim primæ mandata ,quæad
Charitate Dei : mandata verò ſecundæ Tabulæ ,quæ ad Charitate proximi fpe& tát.
1
B. Igitur ex his decem duo quidem priora id faciụnt, vt quæ vitia cultui hono

rique Deimaximèaduerſantur, Idololatria ſcilicet acperiuriú ,inprimis caueamus.

Tertium porròmandatum admonet,verum purumque cultum corde, ore,acope
re fideliter exhibendum eſſe. Quod fanè vbi re & è obferuatur,folus vtique Deus in
omnibus & fuper omnia diligitur ac honorificatur.

C. lam ſummaPræceptorum , quæ ad proximum diligendum pertinent,vel hoc

• Tob.4.e vno conſtat , Quod ab alio oderis fieri tibi videnè tu aliquando alterifacias. Cuireſpon
c Matth.7.b det illa Chriſti ſententia: ' Omnia quæcunque vultis vt faciant vobis homines,& vosfacite
Luc. 6.d
illis. Hæc eft enim lex & Propheta .

TESTIMONIA .
1.A. EXODI trigefimofecüdo: Reuerſus eftMoy-
ſes de monte , portas duas tabulas teftimonij in manu
fua, fcriptas ex vtraque parte, & factas opere Domi-
ni : 1criptura quoque Dei erat fculpta in tabulis.
2. ET capite trigefimoquarto : Præcide tibi duas
tabulas lapideas initàr priorum , & fcribam ſuper eas
verba, quæ habuerüt tabulæ quas fregiſti. Exciditer-
gò duas tabulas lapideas, quales anteà fucrant: & de
noéte conſurgens, afcendit in montem Sinai, ficut
præceperat ei Dominus, portans fecum tabulas.
i.C. TOBIAE quarto : Quod ab alio oderis fieri
tibi, vide nè tu aliquando alteri facias.
2 . MATTHAEI ſeptimo: Omnia quæcunque & c.
ve in textu .
3. LVC AE ſexto : Prout vultis vt faciát vobishoa
mines, & vos facite illis fimiliter.
XX
 DE CHA-RITATE ET DECALOGO
,. 123

XX

Quæfunt fraternæ charitatis officia argumenta?

A. Dehis Paulus ità diſſerit : Charitas patiens eſt, benigna est .Charitas non æmulatur, dico 3b
non agitperperam ,non inflatur ,non eſt ambitioſa :Nonquærit quæſuaſunt,non iritatur, non Morál.ca.8.
ſuffert, omnia
cogitat malum : non gaudetſuper iniquitate, congaudet autem veritati. Omnia

credit, onmia ſperat, omnia fuſtinet.

B. Chriſtus verò,vtfeipfum nobis veræ perfe &tæque charitatis exemplum prę- Loan.13.
beat, in poftrema illa cæna, quam præclaris ſuæ charitatis indicijs mirè condiuit,
a loan . 13.d
tam ſeriò dixit: " Mandatum nouum do vobis, vt diligatis inuicèm , ſicut dilexi vos, vt
vos diligatis inuicèm. Aciterum : Hoc est præceptum meum , vt diligatis inuicèm , ſicutdi- i loan.15.b
lexi vos. Quod tanti eſt fanèmomenti
, vt Paulusaffirmet, Qui diligit proximum ,lez
gem impleuit.

€. Igitur vt huncde Charitate locum oraculo diuino abſoluamus, a Elige vitam , d Deut . 30. d
vt & tuviuas, e ſementuum :& diligas Dominum Deum tuum , atque obedias voci eius, & il
li adhæreas. Ipfe enim est vitatua, & longitudo dierum tuorum .

D. Tum nèquiſquam dubitet,Euägelicam Chriſti do &trinam hacin parte cum

Lege quadrare, di& um illud à Chriſtomeminerimus :'Sivis ad vitam ingredi,ferua e Matth.19.b
mandata.Etalibìpoft commendata Charitatis præcepta & opera , idem hæc verbà
ſubiunxit: 'Hocfac, & viues. 5 Non enim auditores legis iuſtiſuntapud Deum ,fed fa £ tores homes.

legis iuſtificabuntur
. h Gen.6.67.a
In oratione
E. Ex hiſce fa & oribus erant Abel , Noë, Abraham , Zacharias, & cæteri, quos Manalais

ſcriptura iuſtos apud Deum fuiſſe teſtatur, vt qui opere & veritate Deum proxi- Io
Matb 13.0.
mumguediligerent. Lu c. 1. a 2.d

F. Quarè Dauid inter eoshaud poftremus & fan &tè gloriabundus canit, Viam Iran.
mandatorum tuorum cucurri,cùm dilatasticor meum ." Dilexi,ſeruaui,cuſtodiui mandata tua k Pfal.18.4
G teſtimoniatua: ' Incuſtodiendis illis retributio multa. " Maledi ti, qui declinant à man- pentas de
datis tuis.

TESTIMONIA .
1.A. PRIORIS ad Corinthios decimotertio, vt in quod rectum in alijs conſpicit, quafi de augmento
textu . proprij profe& us hilareſcit. Multiplex ergò ifta lex
2. GREGOR
GREGORIVS libro decimo Moralium , ca Dei eft, quæ contra vniuſcuiuſque culpæ iaculum,
pite octauo :Légis multiplicitatem benè Paulus enu quod perimendam mentem impetit, inſtructionis
3.COL. 13. merat dicens: Charitas patiens eft, benigna eft : non fie munimine ſemper occurrit : vt quia antiquus

æmulatur, non inflatur, non agit perperàm , non eft
ambitiofa , non quærit quæ ſua ſunt, no iritatur, non
cogitatmalum ,non gaudet ſuper iniquitate, congau-
Charitas det autem veritati. Patiens quippe eft charitas,quia il :
quomodo
lata mala æquanimiter tolerat. Benignaverò eft, quia
Benigal;& c
. pro malis bona largiter miniſtrat. Nõæmulatur:quia
per hoc, quòd in præſenti mundo nihil appetit, inui.
dere terfenis ſucceſlibusneſcit. Nó inflatur :quia cùm
premium interne retributionis anxia defiderat,de bo-
hoftis varia circunfuſione nos obfidet, ipſa hunc de
nobis multipliciter expugnet.
1.B. IOANNIS decimotertio : Ante diem feftum
Paſchæ , ſciens Ieſus quia venit hora eius vt tranſeat
ex hoc mundo ad Patrem : cùm dilexiſſet ſuos, qui
erant in mundo, in finem dilexit eos.
2. LVCAE vigeſimoſecundo: Et cùm facta eſſet
hora, difcubuit, & duodecim Apoftoli cum eo , &
ait illis : Defiderio delideraui hoc Pafcha manducare

nis ſe exterioribus nõexaltat. No agit perperàm : quia vobiſcum antequàm patiar. Etaccepto pane gratias
quo ſe in ſolum Deiac proximi amorem dilarat, quica egit, & fregit : & dedit eis, dicens : Hoc eſt corpus
quid à re & itudine diſcrepar, ignorat. Non eft ambi- meum , quod pro vobis datur. Hoc facite in meam
tioſa : quia quoardenter intùs ad ſua ſatagit, foris nul commemorationem , & c . >
latenùsaliena concupifcit. Non quærit quæ fua funt : 3. IOANNIS decimotertio: Mandatum nouumi
quia cuncta,quæ hic tranſitoriè poſlidec, velutaliena do vobis &c. vt in textu . In hoc cognoſcent omnes
negligit : cùm nihilqibi eſſe proprium , nisi quod fecú quia diſcipuli mei eſtis, fi dilectionein habueritis ad
permaneat, agnoſcit . Non iritatur: quia & iniurijs la- inuicem .
ceſſica, ad nullosſe vltionis fuæ motus excitat : cùm 4. ET decimoquinto : sicut dilexit me Pater, &
pro magnis laboribus maiora pòft præmia expectat. ego dilexi vos . Manete in dilectione mea . Si præce.
Non cogitatmalú : quia in amore munditiæ mentem pta mea feruaueritis, manebitis in dilectione mea, lic
ſolidans, dum omne odiū radicitùs eruit, verſari in uc & ego Patris mei précepta ſeruaui, & maneo in ei
animo quod inquinet neſcit.Non gaudet ſuper iniqui us dilectione. Hæc locutus ſum vobis , vt gaudium
tate: quia quo lola dilectione erga omnes inhiat, nec meum in vobis fit, & gaudium veftrum impleatur.
de perditione aduerſantium exultar. Congaudet au Hoc eft præceptum meum , vt diligatis inuicem , fic
tem veritati : quia vt ſe cæteros diligens, per hod ut dilexi vos. Maiorem had dilectionem nemo ha .
bet,

1
 124 DE PRAECEPTIS
bet, vt animam fuam ponat quis pro amicis fuis. Vos
amici meiefis, fi fecericis quæ ego przcipio vobis .
Hæc mando vobis, vediligacis inuicem .
5. AD Romanos decimotertio : Nemini quicquam
debeatis, nisi, vt inuicem diligatis. qui enim diligit
proximum , legéimpleuit. Dilectio proximi, malum
non operatur. Plenitudo legis eft dilectio .
C. DEVTERONOMII trigeſimo: Elige vitã,
& c. vtin textu .
1. D. MATTHAEI decimonono , 2. LV CAE
decimo, 3. AD Romanos ſecundo , viin textu . * ne ex operibus iuftificatus eft, offerens Ifaac filiú ſu
1. E. GENESIS fexto : Noëvir iuftus atque per
fectusfuitin generationibus ſuis, cū Deo ambulauit .
2. ET ſeptimo: Ingredere củ & omnis domus tua
in arcam : te enim vidi iuſtum coram me in genera
tione hac .
3. IN oratione Manaſſis : Tu igitur Domine Deus
iuftorū ,non pofuifti pænitentiam iuſtis ,Abraham , &
Ifaac, & lacob , ijs quitibinon peccauerunt.
SAPIENTIAE decimo: Propter quod cùm
aqua deleret terram , fanauit iterùm fapiétia, per con
teipptibile lignum iuſtum gubernans. Hæc & in con
ſenſu ſuperbiæ , cùm ſe nationes exculiffent, fciuit iu-
ftum , & conſeruauit fine querela Deo , & in filijsmi-
ſericordiam fortem cuftodiuit. Hæc iuftum à pere.
untibus impijs liberauit fugientem ,deſcendente igne
in Pentapolim . Hæc profugum iræ fratris iuftum de-
duxit per vias rectas, & c. Hæc venditum iuftum non
dereliquit, fed à peccatoribus liberauiteum.Hæc po-
pulum iuftum ,& femen fine querela liberauità nati-
onibus quæ illum deprimebant. Ec reddidit iuftis
mercedem laborum fuorum , &c .
MATTHAEI vigefimotertio : Vtveniat fuper
vos omnis fanguis iuſtus qui effuſus eſt ſuper terra, a
fanguine Abel iufti vſquc ad ſanguinem Zachariæ .
6. ET capite primo: loſeph autem vir eius cùm
ellet iuſtus, & c.
7. IOB decimotertio : Si fuero iudicatus, ſcio
quod iuftus inueniar.
8. LVCAE primo : Puit in diebus Herodis regis
E C C LE SI AE ,
ludzæ, facerdos quidam nomine Zacharias, de vice
Abia : & vxor illius de filiabus Aaron, & nomen illius
Elizabeth . Erant'autem iuftiambo ante Deum , ince
dentes in omnibus mandatis & iuftificationibus Do.
mini fine querela.
2. ET capite ſecundo : Et ecce homo erat in Ieru
falem , cuinomen Simeon, & homo iſte iuftus & tia
moratus, expectans conſolationem Ifraël, & Spiritus
ſanctus erat in eo .
10 . IACOBI ſecundo : Abrahá pater nofter non
um ſuper altare ? & c .
1. F. PSALMO centefimo decimooctauo : Viam
mandatorum tuorum cucurri, cùm dilaräfti cor me
um . Et meditabar in mandatis tuis, quæ dilexi. Etle
uaui manus meas ad mandata cua , quæ dilexi. Super.
bi iniquè agebantvfquequaque : à legeaucem cuanó
declinaui. Memor fui nocte noininis tuiDomine, &
cuftodiui legem tuam . Non dereliqui mandata cua .
ab omni via mala prohibuipedes meos, ve cuſtodi.
am verba cua . A iudicijs cuis non declinaui, quia tu le
gem pofuifti mihi . Poſuerunt peccatores laqueum
mihi : & de mandatis cuis non erraui. Iniquos odio
habui, & legem tuam dilexi.Dilexi mandata cua ſuper
aurum & topazion. Proptereà ad omnia mandata tua
dirigebar: omnem viam iniquam odio habui. Multi
qui perlequuntur me, & tribulant me : à teftimonijs
tuis non declinaui . Vide quoniam mandata tua dile
xi Domine. Iniquitatem odio habui, & abominatus
ſum : legem aurécuam dilexi. Cuftodiuit anima mea
teftimonia tua , & dilexit ea veheméter. Seruaui man
data tua & teftimonia cua : quia omnes viæ meæ in co
fpectu tuo .
2. ET decimooctauo : Iudicia Domini vera, iufti
ficata in ſemetipfa: Defiderabilia fuper aurum & la
pidem precioſum multum : & dulciora ſuper mel &
fauum . Etenim feruus tuus cuftodit ca , in cuftodien
dis illis retributio multa.
3 . ITEM centeſimo decimooctauo : Increpâftiſu
perbos: maledj& i quideclinantà mandatis tuis .

DE PRAECEPTIS ECCLESIAE .

Sunt’nepræter Decalogum alia præcepta Chriſtianis obſeruanda ?

o face that is b A. Sunt vtique, quando Legiſlator & Magiſter noſter Chriſtus non folùm
, ſed etiam in vniuerfum præcepit, quæ ad obedienti
* Matth. 19.cdocuit ‘ præcepta Decalogi
am Apoftolicis & Eccleſiaſticis mandatis præftandam ſpectant.
a loan.20.c
& 17.C B. Hinc extant Euangelicæ illæ fententiæ : Sicut miſit me pater, & ego mitto vos.
e Luc . 1o. c
f Matth . 18.C * Qui vosaudit, me audit :& qui vosfpernit, mefpernit." Sinon audierit eos, dic Ecclefia :

8.3. Reg. 8.b fi autem Eccleſiam non audierit,ſit tibi ſicut Ethnicus G Publicanus. Vbì ſummum atq;

& hom ...in extremum iudicium Chriſtus defert, deferrique iubet ad Eccleſiam , & id eft, ad
Macabo, Eccleſiæ Præpoſitos & Rectores, ficut Chryfoftomus " interpretatur, & verba

hem. Theo Euangelij mox ſequentia declarant atque conuincunt.

enhydrate Eu C. Proindè nec fruftrà ſcriptum eſt de Apoſtolo Paulo : ' Perambulabat Syriam

icupis
Actor.Matt.6
. IS . 8 Ciliciam , confirmans Eccleſias, precipiens cuſtodire præcepta Apoftolorum & Senio
& 16.a rum .

TESTIMONIA AD MARGINEM CITATA .

1 :A . IACOBI quarto capitc: Vnus enim eftlegis- facies furcum ,Non falſum teftimonium dices: Hoa
lator & iudex, quipoteft perdere & liberare. nora patrem tuum & matrem tuam: Diliges proximū
2. MATTHAEI vigefimotertio : Magiſter vefter tuum ficut teipſum .
vnus eft, Chriftus. 1. B. IOANNIS vigeſimo, 2. ET decimoſepti t
3. ET decimonono : Sivis ad vitam ingredi, ſerua mo, 3. LVCAE decimo , 4. MATTHAEI deci
mandata. Dicit illiadoleſcens : Quæ ? Ieſus autem die mooctauo , vt in textu .
xit:Non homicidium facies, Non adulterabis, Non 5. TERTII libri Regum octauo capite: Conuer
titis

DE TRADITIONIBV S.
citos rex facić fuam , & benedixit omni ecclefiæ Iſrael.
Omnis enim ecclefia Iſrael Itabat.
6. CHRYSOSTOMV Shomilia ſexageſimapri .
ma in Mattheum : Si autem eos non audierit, dic Eccle.
fix : præſulibus ſcilicet atque præſidentibus.
7. BASILIV S capite trigefimo Conftitutio .
num monafticarum : Sin arcano curari noluerit,ad-
hibendi de fratribus erunt eciam, qui cæteris intelli-
gentia videantur præftare: quemadmodùm eft in fa-
Matth.ss . croſancto Euangelio : Si autem te non audierit , & c.
quòd fineipfis quidem auſculcauerit, tum demùm ad
Antiftitem ipſum animi ipfius morbum deferre opor
tebit .
8. THEOPHYLACTVS in capuc decimumo-
& auum Marchæi: Quod li te non audierit, & cum duo.
125
bus vel tribus teftibus argueris , nè graueris tunc Ec
clefiæ Preſidibus inuulgare peccatum .
9. EVTHYMIVS in idem caputMarthei: Eccle
fiam nunc vocat Preſides fidelium Ecclefiæ Renuncia
illis quæ circa hunc aguntur: fortaſse illi immutabúc
cum ,veritum dignitatem ipforum .
1. C. ACTORVM decimoquinto : Paulus verò ,
electo Sila, profe &tus eft, traditus gratiæ Deià fratri
bus.Perambulabat autem Syriam & Ciliciam ,confir
mans Eccleſias, præcipiens cuftodire præcepta Apo
ftolorum & ſeniorum .
2. ET capite decimoſexto : Cùm autem pertranſi
rent ciuitates ( Paulus ſcilicet & Silas) tradebãt ijs cu
ftodire dogmata , quæ erant decreca ab Apoftolis & ſe .
nioribus, quierant Hierofolymis.

II

Cuiuſmodi porrò ſunt Apostolorum Seniorumque præcepta, qua

Paulus cuſtodire iußit?

A. Pauli diſcipulus Dionyſius Areopagita teftatur, duplicis ea generis ,vtpotè Ecclef.Hie

partìm fcripta, partìm non fcripta effe. Ad vtrunque genus pertinet , quod Ioanei de spiritu
nes affirmat Euangeliſta: " Qui nouit Deum , audit nos: quinon eft ex Deo, non audit nos : Euſeblis.de.
monſt. euäg.
. ca. 8.Epipha.
in hoc cognoſcimus Spiritum ver itatis , & fpi ritum err ori s
B. Acprimum quidemgenus,quod literis mandatur,fcriptisque legibus conſtat, Apofto. Tera
na militis.
fatìs eftperſpicuum :quialibris canonicis conſtat . b 1.Ioan . 4.b
C. Poſterius verò circa præcepta & inftituta ea verſatur, quæ vno Traditionum
nomine compræhendi,& à Patribus nuncupari ſolent.Non enim ſcripto ,vti ſu- .credetabo
periora, ſed viua voce tradita , & velut per manus a Maioribus ad nos tranſmiſſa, Kucire.chry
soft . in 2. ad
Eccleſiæquecommendata retinentur. Theil. hó .4 .

TESTIMO DE TRADITI
NIA ONIBVS
ſcriptis & non ſcriptis.

DIONYSIVS Areopagita libro de Eccleſia-
ftica Hierarchia,capite primo:Primi illi noftrifacer-
dotalis muneris duces, in ijs quæ nobis funt familia .
Pantim ſeri. ria ,ſumma illa & ſuperſubſtantialia, partìm ſcriptis,
pta,partim partìm non ſcriptis inftitutionibus ſuis (iuxta quod fa-
Apoftolorum cræ definiunt leges) nobis tradiderunt.
dogmata. 2. BASILIVS in libro de Spiritu ſancto, capite vi.
gefimoſeptimo: Dogmata quæ in Ecclefia prædican-
tur,quædã habemus è doctrina ſcripto prodita, quæ :
dam rursùs ex Apoftolorum traditione in myfterio ,
id eft, in occulto tradita recepimus. Quorum ytraque
ad pictatem
habent. parem vim habét ad pietatem , nec his quiſquam con-
tradicit, quiſquis fanè vel tenuiter expertus eft, quæ
fint iuraEccleliaftica.Nam fi conſuetudines quæ fcri-
Nora .
pro prodicæ non ſunt, tanquàm haud multum haben-
tes momenti,conemur reijcere,imprudentes & ea da-
mnabimus, quæ in Euágelio neceſſaria ad falutem ha-
bentur : immo potiùs ipſam fidei prædicationéad nu-
dum nomen contrahemus. Quod genus eft, ( vteius,
ditiones non quod primum eft & vulgatiſfimum ,primo loco com-
Scripta . memorem ) vtligno crucis eos, qui ſpécollocauerunt
fignu ,in Chriſtu, lignemus,quis ſcripto docuit? Vt ad Ori
Crucisversùs
Orientem. enrem verſi precemur, quæ nos docuit ſcriptura? In-
Verba inuo- uocationis verba, quum oftéditur panis Euchariftiæ ,
mino achiki & poculum benedi&tionis, quis Sanctorum in ſcripto
cio nobis reliquit ?Nec enim his cötenti ſumus, quç com-
memorat Apoftolusaut Euangeliū : verùm alia quo-
In Sacrificio què, & antè & pòft dicimus, tanquàm multum haben-
plura dicütur tia momenti ad myfteriú, quçex Traditionecitra ſcri-
quàm quæ in
ptum accepimus . Conſecramus autem aquam bapti-
Apoffolo ha.Inatis, & oleum vnctionis , prætereà ipfum qui bapti-
beatur. fmum accipit, ex quibus fcriptis ? Nonne à tacita ſe.
cretag Traditione ? Ipfam porrò olei inunctionéquis
ſermo fcripto proditusdocuit? Iam ter immergi ho .
minem , vndeefttraditum ?Reliquaitem quæ fiuntin Baptiſmi.
baptiſmo, veluti renunciare Sathanz & angelis eius ,
ex qua ſcriptura habemus? Nónne ex priuata & arcana
hacTraditione?Nonne ex doctrina,quam patres noftri
in filétio , quod curioſos & ocioſos fummouet, feruả .
runt ? Pulchrè quidem illi ,nimirùm doctiarcanorum
venerationé filệtio cöſeruari. Nam quç nec intueri fas Cur multa
ſcribi non
eft nó initiatis, qui conueniebat, horü do & rinam pu debucrin ,
t
blicitùs circunferri fcripto ? Aut quid tandem fibivo
luit magnus ille Moyſes, quinon omnia quæ erant in
templo, paſſus fit omnibus eſſe peruia :ſed prophanos
extra facros cancellos ftatuit, fed priora atria puriori
bus permittens, Leuítas ſolos dignos cenſuit, & c .Ad
dit deindè : Ad eundem profe & òmodū ,& qui in nria
mordijs Eccleſiæ certos ritus præſcripſerunt Apoftoli
& Patres, in occulto ſilencio's myfterijsſuam ſeruauês
re dignitatem . Neque enim omninò myfterium eft,
quod ad populares ac vulgares aures effertur. Hęcelt
ratio, cur quædam citra fcriptum tradita funt,nedo
gmatum cognitio propter aſſuetudinem vulgo veni
ret in contemptuni. Aliud autem eft dogma, aliud
edictum . Nam dogmata filentur, edicta verò publi
cantur.
3 : EVSEBIVS libro primo de demonftratione
Euangelica, capiteoctauo : Cæterùm Moyſes in tabu
lis inanimatis, Chriftus autem in mentibus vita præ
ditis, perfecta nouiteſtamenti documenta defcripfit;
eius verò diſcipuliad magiſtri ſui nutú, auribus mul
torum doctrinam fuam commodantes ,quæcunq qui.
dem velutì vltra habitum progreſſis,d perfecto iplo
rum magiftro præcepta fuerant, ea ijs qui capere po
terant, tradiderunt: quzcung verò ijs conuenire ar
bitra
 126 DE TRADITIONIBV S.
bitrabantur, qui animas adhucaffe&tibus obnoxias ge-
Partìm litc rerent,curationis indigentes, ea ipfi, ad imbecillita
ris,partim fi- tem multorum fe demittentes,partim literis, partim
nulla ſeruäda fine literis quali iure quodam non ſcripto , ſeruanda
commêdärūt commendârunt.
Apoftoli.
4. EPIPHANIVS hæreſi fexagefimaprima con
In Scriptura tra Apoſtolicos: Oportetautem & Traditione yti.Non
ſacra non o
mnia exprer- enim omnia à diuina fcriptura accipi poffunt. Qua-
sè cótinétur, propter aliqua in ſcripturis, aliqua in Traditione ſan
fed ex Apodidi Apoftoli tradiderunt, quemadmodùm dicit fan
tione nönul- ctus Apoftolus: Sicut tradidi vobis. & alibi, Sic do-
la habentur. ceo, & fic tradidiin Ecclefijs.Et Sicontinetis nisi fru-.
1. Cor.ll.14. ftrà credidiftis .
& 15
5. TERTULLIANVS de corona militis : Ha-
bentes obſeruationem inueteratam , quæ pręueniendo
Confuetudi. ftatum fecit.Hancfi nulla ſcriptura determinauit,cer.
Atica vis . té conſuetudo corroborauit, quæ fine dubio de tradi-
tionemanauit.Quomodò enim vſurpari quid poteft,
ſi traditum priùs non eft ? Etiam in traditionis obtému
exigenda eſt, inquis, authoritas fcripta. Ergò quæra-
mus,an & traditio non ſcripra ,non debeat recipi.Pla-
nė negabimus recipiendam , finulla exempla præiudi-
cenc aliarum obſeruationum , quas ſinevlliusfcriptu .
sæ inftrumento, folius Traditionis titulo ,exindè con-
Traditiones fuetudinis patrocinio vindicamus. Denique ve à Ba-
aliquot non
ſcriptæ eni . ptiſmate ingrediar, Aquam adituri,ibidem , ſed & ali-
merantur. quanto priùs,in Eccleſia ſub antiftitis manu contefta-
Czremoniæ mur nos renunciare diabolo & pompæ & angelis eius .
Baptiſmi.
Dehinc ter mergicamur,ampliùs aliquid reſponden-
tes, quàm Dominus in Euangelio determinauit. Indè
fuſcepti,la & is& mellis cócordiam preguftamus. Exqz
ea die, lauacro quotidiano per totam hebdomadam
Communio abftinemus, Euchariftiæ facramentum & in tempore
Euchariftia . victus, & in omnibusmandatum à Domino,etiam an.
telucanis cætibus, nec de aliorum manu, quàm præ-
Oblationes ſidencium , ſumimus. Oblationes pro defun & is, pro
prordefüctis. natalitijs, annua die facimus.Die Dominico ieiunium
nefas ducimus, vel de geniculis adorare. Eadem im-
munitate, à die Pafchæ in Pentecoſten vſque, gaude "
Euchariftir
cuftodia. mus. Calicis aut panis etiam noftri aliquid decuti in
terram , anxiè patimur. Adomnem progreſſum atque
promotum ,ad omnem aditum & exitum ,ad veſtitum
& calceatum ,ad lauacra, ad menfas, ad lumina, ad cu-
bilia, ad ſedilia , quacunque nos conuerfatio exercet,
Crucis Signa- frontem CRVCIS fignaculo terimus. Harū & alia
culum .
rum eiuſmodi diſciplinarū, fi legem expoftules Scrie
pturarum , nullam inuenies. Traditio tibi prætendo
tur authrix, conſuetudo confirmatrix , & fides obfer .
uatrix , & c.Et paulò pòft : His igitur exemplis renun
ciatum erit, poffe eciam non ſcriptam Traditionem in
obferuatione defendi, confirmacam cöfuetudine, ido
nea teſte probatæ tunc Traditionis ex perſeuerátia ob
feruationis. Conſuetudo autem etiam in ciuilibus re- Copſuctude.
bus pro lege ſuſcipitur, cùm deficit lex ,
PRIMAE loannis quarto, vt in textu .
1.C. CYPRIANVS in ſermone de ablutione pe .'
dum : Sicut par eftfpiritui ſancto & Chriſto diuinitas, Traditionum
ità in fuis inftitutis æqua eft authoritas & poteſtas:nec Apoftolicaru
minùs ratum eſt, quod dictante fpiritu ſancto Apofto- vis & autho
li tradiderunt, quam quod ipfe tradidit , & in fui com
menorationem fieripræcepit.Manet ſingulis propria
dignitas, & vniformis ini ſuo genere ftat actio omni.
um : nihil addi, nihil ſubtrahi,nihil poteft corrigi vel
mutari .
2. HIERONYMVS in Dialogo aduersùs Luci
ferianos,ità Luciferum dixiſſe refert: An neſcis Eccle
fiarum hunc eſſe morem , ve baptizatis pofteà manus
imponantur, & ità inuocetur ſpiritus ſanctus? Exigis
vbi fcriptum fit? Ir. Actibus Apoftolorum . Etiam fi Act.8.19 .
fcripturæ authoritas non ſubeſiet,totius orbis in hanc Totius orbis
partem conſenſus inftar pręcepti obtineret . Nam & conſenſusia.
mulca alia, quæ per Traditionéin Ecclefijs obſeruan- Traditiones
tur, authoritatem ſibi ſcriptæ legis vſurpauerüt: vel- quædam re
utì in lauacro ter caput mergitare :deindèegreſſos la- cenfentur:
Caremoniz
tis &mellis preguitare cócordiam , ad infantiæ ligni Baptiſmi.
ficationem : die Dominico & per omnem Pentecoiten, Stationes.
necde geniculis adorare, & ieiunium foluere:multa
alia ſeripta non ſunt, quæ rationabilis fibi obſeruatio
vindicauit.Cui Orthodoxus reſpondet: Non quidem
abnuo hanc effe Eccleſiarum cõluetudinem , vt ad eos
qui longè in minoribus vrbibus per presbyteros & Confirmatio.
diaconos baptizati ſunt, Epiſcopus ad inuocationem• meutum
nis facra..
ſancti fpiritus, manū impoliturus,excurrat. Sed qua:
le eft,vtleges Eccleſiç ad hæreſim transferas?
3. CHRYSOSTOMVS in ſecundum caput po
Iterioris epiftolæ ad Theſſalonicenfes,homilia quarta, Non omnia
ſuper hec verba:State & tenete Traditiones& c. Hinc Apoftoli lite
ris mädärút.
patet, quod non omnia per epiftolam tradiderint,ſed Eadě fide di.
multa etiam fine literis. Eadem verd fide digna ſunt gna & ſcripta
tam illa quàm ifta. Itaque traditionem quoquè eccle- & nö ſcripta.
Siæ fide dignam putamus . Traditio eft, nihil quæras Traditio Eco
clefiaftica.
ampliùs .

III

a 2.Theff.z. Eštºne vtrunque hoc præceptorum genusobſeruatu neceſſarium ?

& ibid.Chry-A. Eft planè, fi Do& orem Paulum ſequimur ità præcipientem :-State & tenete
(oft.acTheo
phylact.
Traditiones ,quas didiciſtis,fiueper ſermonem ,fiue per epištolam nostram .Vndè laudat hoc
b 1.Cor.ila nomine Corinthios ,quòd Apoftolica præcepta, quæ viua voce tradita iam acce

© z.Them.3.6 perant, ſedulòcuſtodirent. Tùm admonet Theſſalonicenſes, ' vt ab omni ſe fratre

fubducant, qui inordinatè, & non ſecundùm traditionem ab Apoftolis acceptam ,
ambulat.

d. 2.Nica có.B. Atque hoc eſt, quod facrofan &ta Synodus Nicena diuinæ ſcripturæ conſo
chos, actione nans, verbis tam luculentis expreſſit: Oportet nos eccleſiaſticas Traditiones, ſiue
odecan :Yn fcripto, fiue conſuetudine in Eccleſia retentas, vnanimiter & inuiolabiliter obſer

Die ablut. uare. Et apud Cyprianum ºlegimus , non minùs ratum eſſe, quod di& tante ſpiritu

í lbidēm . fan &to Apoftoli tradiderunt,quam quod Chriſtus ipſetradidit. ' Sicut enim' par eſt
Spiritui fan & o & Chrifto Diuinitas : ità vtriuſque in ſuis inſtitutis æqua eſt autho
ritas & poteftas.
TESTIMONIA.
1. A. SECVNDAE ad Theſſalonicenfes fecundo: 2. CHRYSOSTOMVS homilia quarta in fe
State , & tenete & c.ytin textu . cundam ad Theſſalonicenſes, vt ſuprà, quæſtione ſe
cunda,
 DE TRADITIONIBV S.
cunda, C. teftimonio cercio .
3. THEOPHYLACTVS in caput fecundü ſe-
cundæ ad Theſſalonicenſes, ſuper ea Apoftoli verba,
Itac fratres ſtate , & c. Vel hinc etiam perſpicuum eft,
quòd pleraq etiain ſine ſcriptis per ſermonem , id eft,
viua voce tradiderint, non folùm per epiftolam . Si-
Apoftolicarú militer autem & hæc & illa fide digna ſunt. Itag & Ec-
Traditionum
dignitas. cleliä сraditionem fide dignam exiſtimemus.Traditio
eft , nihil ampliùs quæras.
4. PRIORIS ad Corinthios vndecimo : Laudo
vos fratres,quòd per omnia meî memores eftis:& fic-
uc tradidi vobis,precepta mea tenetis.Ec ibidem : Ce-
tera autem ,cùm venero ,diſponam .
5. SECVNDAE ad Theſſalonicenſes tertio : De
nunciamus autem vobis fratres, in nomine Domini
noftri leſu Chrifti, vt ſubtrahatis vos ab omni fratre
ambulante inordinatė, & non ſecundùm traditionem ,
quam acceperunt à nobis .
1. B. CONCILIVM ſecundum Nicenum actio-
Traditio færi- ne feptima in ipfa definitione : Si quis Traditioné Ec-
pta & non
( cripta. cleſix , ſiue ſcripto ,fiue conſuetudine valentem nõ cu
rauerit ,anathema.Et paulò antè : Fatemur autem vna
nimiter nos Ecclefiafticas traditiones , fiue ſcripto ,fi-
ué conſuetudine valentes & decretas, retinere velle :
127..
quarumde numero eft imaginum effiguratio.Item in- Imaginum fi.
fra:Igitur qui auſi fuerint aliud ſentire, aut docere,aut guratio.
more impiorum hereticorum Ecclefiafticas Traditi- Hæretici Eco
ones contaminare, aut cótra ifta vafrè & improbè ali- clefiafticas
quid excogitare, quod fit contra conftitutionem eccle.Contaminate
fiafticam : fi fuerint Epiſcopi aut Clerici,deponuntor: folent.
fi Monachi aut Laici, communionepriuantor.
OCTAVA ſynodus generalis Conftantinopo
litana canone primo: Regulas, quæ ſanctæ Catholicæ Traditiones
arque Apoftolica , tam a lanctis famatiſlimis Apofto . Ecclefiafticx
lis, quam ab Orthodoxorum vniuerfalibus,necnon fufcipiuntur,
& localibus Concilijs, vel etiam à quolibet deiloquo
Patre ac magiſtro ,Eccleſiæ traditę ſunt, ſeruare atque
cuſtodire profitemur :his & propriam vitam, & mo
res, Regentes, & omnem facerdotij catalogum , atque
omnes quiChriſtiano cenſentur vocabulo , ponis &
damnationibus,& è diuerfo receptionibus & iuftifica
tionibus, quę per illas prolazę funt atque definitę, ca
nonicè fubijcidecernentes. Tenere quippe traditio
nes quas accepimus, fiue per ſermonem , ſiue per epi
ftolam ſanctorum qui anteà fulſerunt, Paulus apertè 2.Theff.a.
admonet .
3. CYPRIANVS in ſermonede ablutione pedű,
vt ſuprà queſtione ſecunda,C.teftimonio primo.

IIII

Quomodò cognofcemus,quæ fint Apostolica de probatæ in Ec

clefia Traditiones ?

A. De his nobis regulam obſeruatu dignam Auguſtinus * præſcribit: Illa, inqui- a Inepift.15.
ad Ianuariú ,
ens, quæ non ſcripta, ſedtradita cuſtodimus, quæ quidem toto terrarum orbe fer cap.do

uantur,datur intelligi, velab ipſis Apoftolis,vel plenarijs Concilijs , quorum eft in

Eccleſia faluberrimaauthoritas,commendata atque ftatuta retineri.Sic idem con- b lib.4.cap:

tra Donatiſtas,immò hereticos omnes differens ,hoc grauiter admonet,Quodvni- .i.emili:b.s.

uerſatenet Eccleſia,nec Concilijs inſtitutum ,ſed ſemper retentum eft,non nisìau- cap - 23 .
thoritate Apoftolica traditum rectiſſimècreditur.

B. Cui Leo ille Magnus conſonans , ait : Dubitandum non eft, quicquidin Ec- c serm.2.de

cleſia in conſuetudinem eſt deuotionis retentum, de Traditione Apoftolica, & de tecoftes.

fan & i Spiritus prodire do & rina.
Τ Ε S Τ Ι Μ Ο Ν Ι Α.
1. A. AVGVSTINVS epiſtola centeſima deci. 3. ITEM libro fecundo,capite feptimo:Multa non
Feftorů quo- maoctauajad Ianuarium , capite primo : Illa quæ non inueniuntur in literis Apoſtolorum , neque in Conci- Apoftolicæ
Tunda dieru ſcripta ,red tradita & cæt . vtin textu: ficuti quòd Do- lijs pofteriorum : & tamen quia per vniuerſam cufto - Teaditioncs.
obferuatio cx mini paſtio & reſurrectio, & aſcenfio in cælum ,& ad- diuntur Eccleſiam ,nónisi ab iplis tradıca & commen.
Apoftolica
traditionc uentus de cælo Spiritus fanéti, anniuerfaria folenni-' data creduntur .
defcendit . 4 . SIMILITER libro quinto contra Donatiftas,
tale occurrerit, quod 4.
ad taleoccurrerit,quod
tate celebrantur: Etfiquid aliud
ſeruatur ab vniuerſa quacunquè ſe diffundit Eccle- capite vigefimotertio : Sunt multa quæ vniuerſa te.
fia. net Ecclelia, & ob hoc ab Apoftolis pręcepta benè cre
2. IDEM libro quarto contra Donatiftas , capite duntur, quanquàm fcriptanon reperiantur.
vigefimoquarto : Quod vniuerſa tenet Ecclefia &c. B. LEO Magnus fermone fecundo de ieiunio Pen
vt in textu . tecoftes : Dubitandum non eft , & c.ytin textu .

Cuiufmodi ſunt traditiones Apostolicæ, qua Chriftianis vea

niunt obferuande ?

A. Exempla fatìs multa apud Patres extant,& eos quidem, qui vel ante a In cap.6.epift.ad Rom .

mille annos fidem publicam meruerunt. Nimirùm ſecundùm Traditio- 33. & cóc..de
bLib.1o Gen.ad
Donar.li lit.c..
.4.c.24
c De ecclef.hierar.cap.7 ,
nem Origenes & Auguſtinusdocent , paruulos eſſe baptizandos.

B. Dionyſius & " Tertullianus oſtendunt,precationes & oblationes procari , e coroa mida
c Ad Marcellam cótra er
defun & is ad altare fieri oportere. rores Montani epiſt. 54. ,
C. Hinc Hieronymus & ' Epiphanius ſtatas Eccleſiç ieiunatióes,pręſer -f CótraAcriynhareli 7s.
tim
 128 DE TRADITIONIBV S.

tìm Quadrageſimæ, obſeruandas effe commonftrant.

officia D. Sic etiam Ambroſius & " Chryſoſtomus corum dignitatem adftruunt, quæ

h In Litut- in ſacro Miſſæ officio ſolenniter peraguntur.

how E. Tum præter · Damaſcenum Patres, quos Nicena Synodus ſecunda * citat,

7.& inlibris eadem ratione teſtantur, quòd Chriſti & San & orum eius Imagines deceat ve
k Actio.6.to . nerari .
4.& actióe 7.
itiba despi.F. Demùm, vt cæteros omittamus, Magnus ille ' Baſilius ob Traditionem reti
ritu ,
cap.27 .
neri vult facrum Chriſma, aliásque ſolennes cæremonias, quæ Sacramentis ſan
Atiſlimis adhibentur.

m Ibidem . G. Et addit" Baſilius: Siinſtitutaconſuetudinesque non ſcriptas tanquam in eis

vissmagna non inſit,femel repudiare aggrediemur, clam ac pedetentim ratas ipſas

Euangelijſententias improbabimus, autpotiùsad inane nomen eius prædicatio

a cap.29.ci.
:nem contrahemus . Sed Apoſtolicum exiſtimo " ait, ijs etiam Traditionibus, quæ

ſcriptæ non ſunt, inhærere.

TESTIMONIA .
1. A. ORIGENES in caput fextum epiftola ad
Baptiſmus Romanos:Eccleſia ab Apoftolis traditionem ſuſcepit,
Apoftolorum etiam paruulis baptiſmum dare.
traditionc.1 2 . AVGVSTINVS libro decimo de Geneſi ad li.'
teram , capite vigefimotertio: Conſuetudo matris Ec-
clefiæ in baptizandis paruulis nequaquàm ſpernenda
eft, new vllo modo ſuperflua deputanda, nec omninò
credenda, nisi Apoftolica effet Traditio .
3. IDEM libro quarto contra Donaciſtas,capite vi-
Conſuetudo gefimoquarto : Siquiſquam in hacre (de baptizandis
vniuerſalis
indicat Apoo paruulis) authoritatem diuinam querat, quanquàm
Atolicam tra- quod vniuerſa tenet Eccleſia ,necconcilijs inftitutum ,
ditioncm . ſed ſemper retentum eft, non nisì authoritate Apofto-
lica traditú rectiſfimè creditur: tamé veraciter conija
1 cere poſſumus ,quid valeat in paruulis baptiſmi facra.
mentum , ex circuncifione carnis, quam prior popu-
lus accepit, & c.
1. B. DIONYSIV S Areopagita libro de Ecclelia-
Ocatur pro ftica Hierarchia ,capite feptimo: Quęnam verò de hui.
Apoftol. cra- uſmodi prece, quam ſuper defun &to peragit prçſul,ex
ditione. diuinis ducibus noftris Traditio peruenitad nos ope-
ræprecium eft vt dicamus & c .
Pro vxore de. 2. TERTULLIANVS in exhortationead cafti-
functa poftu- tatem : Etiam repete, apud Deü pro cuius fpiritu po-
tiones fiunt. ftules,pro qua oblationes annuasreddas.
3. ITEM in libro decorona militis, loquésde Tra.
Oblationes ditionibus non ſcriptis : Oblationes, inquit,pro des
pro defun &tis fun &tis, pro natalitijs ,annua die facimus .
1. C. HIERONYMVS in epiftola quinquage-
fimaquarta, ad Marcellam contra errores Montani:
Obferuatio Nos vnam Quadragefimam ſecundùm Traditionem
Quadece um Apoftolorum , toto anno,tempore nobis congruo ie-
iunamus.
tradit. Apoft.
2.
EPIPHANIVS contra Aerium hærefi ſeptua-
Abftinentia gefimaquinta: A quo verò non affenſum eſt in omni-
feriz 4.& 6. bus orbis terrarüregionibus, quòd quarta & profab .
bato ieiunium eſt in eccleſia decretum ? Si verò etiam
Vide Clemě. oportet conftitutionem Apoftolorum proferre, quo-
1 tem li.s.con- modò illic decreuerunt, quarta & profabbato ieiuniú
ftit. Apoftol. per omnia ,excepta Pétecofte: & de ſex diebus Pafcha-
cap.16 . & 19 .
tis ,quomodò præcipiūt nihil omninò accipere , quàm
panem & falem & aquam , & c . manifeftum eft. Dein-
dè verò fi non de eodem arguméto quartarum & pro-
ſabbatoru, ijdem Apoftoli in Conftitutionedixiffent,
etiam aliter yndiquè demonſtrare poffemus.Attamen
Conſuetudo de hocexacte ſcribunt. Affumpfit autem Eccleſia, & in
vniuerſalis
ante exortos totomundo aſſenſusfa & us eft,antequàm effet Aérius,
bçreticos. & qui ab ipſo appellantur Aëriani .
1. D. AMBROSII Miliæ ritus & ordo , extat etiá
in Liturgicis Latinis à D.lacobo Pamelio collectis, to .
mo primo.
2. CHRYSOSTOMI Liturgia fiuc officiú Mif
fæ , quod Græcè ipfepoft S.Bafilium & B .Iacobū con
ſcripfit, extat. Quo pacto autem noui teftamenti no
uam oblationem docuerit Chriftus,cam ' ab Apofto
lis Eccleſia accipiens, in vniuerſo múdo offerat Deo,
vide atur latiùsinfrà in quæftione ſeptima de Eucha
riftia, B.C.
1. E. DAMASCENVS libro quarto orthodoxx
fidei,capite decimoſeptimo: Imaginis honor ad pro- Imaginá ve.
totypum, id eſt,exemplar,imaginis & veritatem tranf- accented
fertur.Eft autem hæc Traditio non fcripta ,perindeac Orarc versùs
adorationis ad Orientein , adorare ſcilicet crucem , & Oricatem .
alia plurima,ijs quæ di& a funt,fimilia .Qudd aūt plu- Crucis VCAS .
rima fan & i Apoſtoli tradiderint fine ſcripto, fcribit
Paulus Gentium Apoftolus: Eccè fratres, ftate , & te- Traditiones
nete Traditiones noftras , quas edoctieftis fiue per ſer- non fcriptas
monem , fiue per epiſtolam noftra. Et ad Corinthios: aliquas ere,
facrç litera
Laudo autem vos fratres, quia per omnia mei memi docent.
niſtis, & ficut tradidi vobis,Traditiones tenetis . 2. Thell.2,
2. IDEM in libris tribusdeimaginibus,plurimo rú 1.Cor....
patrum antiquorum teftimonja citat de veneratione
Imaginū : vtDionyfium Areopagitá ,Bafilium , Chry- Imaginare..
foftomum , Lcontium , Seuerianum , Sophroniū ,Am- tribus com .
brofium ,Gregorium Nyffenum , Theodoretú, Atha- probata.
nalium , Cyrillam ,Gregorium Nazianzenum , Eufebi
um Pamphili,Stephanum Boftrenſem ,Cyrillum Hic
rofolymitanum , & plures alios.
3. IN ſecunda Synodo Nicena, actione ſexta, tomo
quarto: Quòdautem cum multisalijs ,quæ in Ecclefia ab Apoftole.
obferuantur fine fcriptura ,nobis imaginum veneratio rum cempo
tradita fit,ab Apoftolorum temporibus latè per hifto- ribus viguit
rias traditum eft,de imaginemaximèhæmorrhoille , radio
quam multis ſcriptoribuscófirmarepoſſumus.Quin- num .
eciam BafiliusMagnus, cuius fcripta per omnes terræ vide fuprà
fines reſonant, in diuerſis opuſculis fuis mentionen de Decalogo
imaginum facitGregorius etiam illius & carne & fpi
ritu frater, Nyſſenfium preſul,in ſermone in Abrahá ,
idem fentit.Item alcer Gregorius, quid Theologia no
men ſortituseft, in verſibusa fe conditis,qui de virtu
te inſcribuntur,afſentit.Et Ioannes, qui os auro fplen
didius & lucidius conſecutus eft, in oratione funebri
in Meletium Epifcopum Antiochiæ,& in ſermone qui
inſcribitur, Quòd veteris & noui Teftamenti ynus fit
legislator. Cyrillus item expiator Neftorianę hereſis ,
in epiftolaad Acacium Epiſcopū Scythopoleos. Ana.
naſtalius Epiſcopus Theopoleos, Sophronius, Maxi
mus . Sed quid hos nominatìm citamus: Omnes enim Imagines re
ſancti Patres noftri imagines receperunt, coptæ ab i
omnibus Pa
4. ITEM actione feptima: Fatemur autem & c . in tribus ,
Decalogo quæftione nona, B.ceftimo.primo .Quibus
addit fancta Synodus : Igitur qui auli fuerint aliud
ſentire, 1

|
 DE TRÅDÍTÍONIB V Š. 129
ſentire autdocere,aut more impiorum hereticorú Ec- t . F. BASILIVS libro de fpiritu fan & o,capite vi
cleſiaſticas traditiones contaminare, aut nouá quandá geſimoſeptimo: Dogmata quæ in Ecclefia prædican
vaniloquentiam inducere, aut contra iſta vafrè & im : tur, quædam habemus é doctrina & cæt. vide ſuprà
probè aliquid excogitare,quod fit contra conftitutio . quzſtione fecunda, A. teftimonio fecundo,
nem Ecclefiafticá : fi fuerintEpifcopi aut Clerici, de . Reliqua habentur in
ponuntor: fi Monachi dut Laici, cómunione priuátor, textu .

VI

Quantùm hodiè circa Traditiones Apoštolicase Eccleſiaſti

cas aberratur ?

A. Plurimùm ,dum eas plerique contemnunt,alijnegligunt,aut certè pluris non

faciunt, quam Politicorum * magiſtratuum conſtitutiones : & hæc inſtituta effe * Rom.13 .

hominum fingunt, quævelobſeruare ,velomittere liberum ſit ,exigueque,aut nul

lius omninò frugis: ipſi asiápop « vocant.

B. Sunt qui vniuerſas ferè Traditiones eiuſdem eſſe ponderis volunt,atque adeò

fodè commiſcent ſcripturæ loca, perindè ac idem fit iudicium de Traditionibus

b
Pharifaicis & Apoftolicis,deº ludaicis & “ Eccleſiaſticis,depriuatis ſeu particula- colectia 168
ribus, * & ijs quæ totius Eccleſiæ conſenſu receptæ , communique piorum vſu tot Mathens.d

ſeculis comprobatæ, ac velutì per manus ad nos tranſmiſfæ vbiquè ferè gentium €adAuguft. in
Epifto. adla ,
comperiuntur. nuar. 118.cap .
1. & z.Ité epi .
TESTIMONIA .
86.ad Caſula.
A. À D Romanos decimotertio : Omnis anima po. Eccleſias, præcipiés cuftodire præcepta Apoftolorum
teftatibusſublimioribusfubdita fit.Non eft enim po. & Seniorum .
teftas nisì à Deo . Quæ auté funt, à Deo ordinata funt. 6. CAPITE decimoſexto : Cùm pertranfirent ci
Itaque qui reliftit poteftati, Dei ordinationi refiftit, uitates ( Paulus & Silas ) tradebant eis cuftodire do
Qui autem reliftunt, ipfi fibi damnationem acquirúr. gmata , quæ erant decreta ab Apoftolis & Senioribus
Nam principes non ſunt timori boni operis, fed mali. qui erantHierofolymis.
Visautem non timere poteftatem ?bonum fac : & ha. 26. AVGVSTIŃV S in epiſtola ad Ianuarium ,cen
bebis laudeni ex illa . Dei enim miniſter eft tibi in boa telima decimaoctaua, capite primo : Illa quæ non ſcri
num . Si autem malum feceris,time: nốenim fine cau. pra, ſed tradita cuſtódimus, &c. vt ſuprà queſtione
ſa gladium portat. quarta ,A.teftimonio primo.
1. B. MATTHAEI decimoquinto : Sine cauſaco- 8. IBIDEM capite ſecundo: Alia verò quæ per io.Traditiones
lunt me,docentes doctrinas & mandata hominum , & ca terrarum regionesa variantur, ficutàeft quod alij & Conſuetas
paulò ancè: Quarè & vos tranſgredimini mandatum ieiunant Sabbato ,alijverònon: alij quotidiècommu- lares quartü
Dei propter traditionem veſtram ? Nam Deus dixit, hicant corpori & fanguini Dominico , alij certis die- ab vniuería
Honora patrem & matrem : & , Qui maledixerit patribus accipiunc: alibì nullus dies intermittitur quo non libus differāt.
vel matri, morte moriatur: Vos autem dicitis, Qui- offerátur alibì Sabbato tátùm & Dominico ,alibì tan
cung dixerit patri vel matri, Munus quodcunq eft ex tùm Dominico . Et fi quid aliud huiufmodi ánimad- Liberæ funt,
me,tibi proderit : & non honorificabit patrem ſuum , uerti poteft, totum hoc genus rerum liberas * habet quia licuit ijs
autmatrem fuam : & irritum feciftis mandacum Dei obferuationes. Nec diſciplina vlla eftin his melior Ecclefijs quae
propter traditionem veftram . graui prudentia Chriftianos quàm vreo modo agat, no fuſcipere ,
AD Coloffenſes ſecundo : Videre nequis vos des quo agere viderit Ecclefiam ad quamcunque forte de- & fufceptas
cipiat per philoſophiam & inanem fallaciam , fecun vel retinere,
uenerit. Quod enim neque contra fidem ,neque can . vel authori.
dùm traditionem hominū , fecundùm elementa muna tra bonos mores iniungitur, indifferenter eſt haben tate publica
di, & non fecúdùm Chriftum . Etin fine: Si ergò mor dum, & pro eorum inter quos viuitur ſocietate fer- emédare,aut
tui eftis cum Chriſto ab elementis huius mundi,quid uandum eft. Credo te aliquando ex me audille, ſed ta- etiã
Notaabrogar
. e
adhuc tanquam viuentes in mundo decernitis ?Nère . men etiam nunc commemoro :Mater mea Mediola . Ieiunjú Saba
tigeris, neque guftaueris, neque contre& aueris: quæ num me conſecuta inuenit Ecclefiam Sabbato non ie- bati.
ſunt omnia in interitum ipſo vſu ,fecundùm præcepta iunantem : cæperat perturbari & fuctuare quid age.
& do & rinas hominum : quæ ſunt rationem quidé ha- ret , cùm ego talia nó curabam , fed propter ipfam con
bencia fapientiæ in ſuperſtitione & humilitate, & non fuluidehac re beatiſlimæ memoriæ virum Ambroſiú .
ad parcendum corpori, non in honorealiquo ad ſacu- reſpondit ſe nihil docere me poſſe, nisi quod ipſe fa
ritarem carnis . ceret:quia fi meliùs nôfſet,id potiùs obferuaret.Cúm
3. MARCI ſeptimo : Pharifæi & omnes Iudæi , nic que ego pucâffem , nulla reddita ratione, authoritate
si crebrò lauerint manus,non manducant,tenéres tra- fola ſua nos voluiſſe admonere, nė Sabbato jeiunare.
ditionem Seniorum : & à foro venientes, nisì bapti- mus,fubſecutuseft, & ait mihi: Cùm Romam venio ,
zentur ,non comedunt: & alia multa ſunt, quæ tradita ieiuno Sabbato : cùm hîc fum , non ieiuno . Sic etiam
funt illis feruare, baptiſmata calicum & yrceorum & tu , ad quam fortè Ecclefiam veneris, eius morem fer
xramentorum & lectorum . ua,fi cuiquam novis effe ſcandalo ,necquenquam tibi ,
SECVNDAE ad Theſſalonicenſes ſecüdo: Sta. Hoccùm matri renunciâſſem ,libérer amplexa eft.Ego
te , & tenete traditiones quas didiciftis , fiue per fermo- verd de hac ſententia etiam atqetiam cogitás,ità fem
nem , fiue per epiſtolam noftram . per habui, tanquảni eam cælefti oraculo lufceperim .
5. ACTORVM decimoquinto :Paulusverò ,ele . 9. IDEM in epiftola octogeſimaſexta, ad Caſula
& to Sila , profectus eſt, traditus gratię Dei à fratribus. num presbyterum , idem hocrepetit B.Ambrofij re
Perambalabar autemSyriam & Ciliciam ,confirmans fponfum .
R VII.
1
 "130 .DE TR DI S.
A TI
ON
VII IB
V

Quid veròdeijs iudicandum , qui Ecclefiæ Traditiones repudiant, ac

pro nihilo habent ?

andas
a 2.Theſ.2.d 1.Cor..a A. Hos verbum Dei redarguit ac damnat,cùm Traditiones'obſeru
b Match.18.C
eſſe decernit,cùm iubet Eccleſiam audire, & Apoftolorum Seniorumque
c Alto . 1S . C 16.a с
præcepta cuſtodire.Verbum Dei eft quod fubijcit nos Magiftratibus cùm
Matth.':3 . a. Luc. 1o.& Politicis,tum Eccieſiaſticis, modeſtis fiuxtà & dyſcolis propter 8 conſci
f 1. Pet. 2. C
& Rom . 13. a entiam : vult illorum legibus & reuerentiam & obedientiam deferri ma
--

h Tit. 3. a
i Heb . 13. C
k Matth . 23.a ximam . Obedite, inquit, præpoſitis veſtris, & fubiacete eis: Omnia *quacunque
dixerint vobis ,feruate & facite:fecundùm opera verò eorum nolitefacere.

1 1.Theft. q.b .Cor 14-8 B. Quapropteriſti non tam homines ſpernunt,'quàm Deú ipſum Opt.

m topia. 12.02.2010. Max.quem in " Apoftolis,eorùmque" ſucceſſoribus audireac reuereri ſanè

. Igitur
planè verbo Dei reſiſtunt, dum poteſtati & crdinationi
asa coupe moba:oportebat
fticarum .
4 o Rom , 13. a Dei reſiſtunt, & hinc ſibi damnationem acquirunt,ſi Paulo ° credimus.

C. Nimirùm diuina eſt iſthæc ordinatio, quæ nec aboleri poteft huma
na authoritate, vt certis legibus, ijsque partìm ſcriptis, partìm non ſcriptis,
cap.
27. Aug.lib.4.contra Do: quas Apoftolica nobis commêdat traditio,Eccleſiaregatur,dogmata con

.826.Epiph.
lib.3.cap.13
Hacer.ss. Euſeb.lib.z. Èc feruentur ,religio vindicetur ,alatur concordia ,diſciplina retineatur.
clef.hift.cap.30 .
TESTIMONIA.
1. A. SECVND AE ad Theſſalonicenfes fecundo :
State , & tenete traditiones quasdidiciftis, ſiue per ſer-
monem , fiue per epiſtolam noftram .
PRIORIS ad Corinthios vndecimo : Laudo
vos fratres, quòd per omnia mei memores eftis, & fic-
ut tradidi vobis, pręcepta mea tenetis.
3. MATTHAEI decimooctauo : Si Ecclefiam non
audierit, fit tibiticut Ethnicus & Publicanus.
4. ACTORVM decimoquinto : Paulus, electo
Sila,perambulabat Syriam & Ciliciam ,confirmás Ec
cleſias: præcipiens cuftodire pręcepta Apoftolorum &
Seniorum .
5. ET capite decimoſexto : Cùm pertranfirent ciui-
tates,tradebát eis cuftodire dogmata ,quçerátdecreta
ab Apoftolis & ſenioribus qui erant Hieroſolymis.
6 . AD Romanos decimotertio : Omnis anima po-
teftatibus ſublimioribus fubdita fit. Non eft enim po.
teftas ,nisì à Deo : quæ auté funt, à Deo ordinata funt,
7. MATTHAEI vicefimofecundo : Reddite quæ
ſunt Ceſaris , Cefari : & quæ ſuntDei, Deo .
8. ET capite vicefimotertio:Supercathedrá Moy-
fi federunt Scribæ & Pharifæi. Omnia ergò quæcung
dixerint &c.
9. LVCAE decimo : Qui vos audit, me audit : &
quivos ſpernit,meſpernit.
10. PRIORIS Petri ſecundo capite:Subie & i efto .
te omni humanæ creaturæ propter Deum , fiue Regi,
quafi præcellenti: fiue ducibus,tanquam ab eo miſlis,
ad vindictammalorum ,laudem verò bonorum : quia
fic eſt voluntas Dei, vt benè facientes,obmuteſcere fa .
ciatis imprudentium hominum ignorātiam . Quafi li-
beri, & non quaſi velamen habentes malitiæ libertaté,
ſed ſicutſerui Dei , Deum timete, Regem honorifica-
te . Serui, ſubditi eſtore in omni timore dominis, non
tantùm bonis & modeftis, fed etiam dyſcolis .
11. AD Romanosdecimotertio : Ideò neceſiitateſub .
diti eftote,non ſolùm propter iram ,ſed etiam propter
conſcientiam . Ideò enim & tributa preſtatis : miniftri
enim Dei ſunt,in hocipfum feruientes. Reddite ergò
omnibusdebita : cui tributú , tributú : cui vectigal ,ve.
&tigal:cui timoré, timorem : cui honorem ,honorem .
12 . AD Titum tertio : Admone illos Principibus &
poteſtatibus fubditos eſſe , dicto obedire , ad omne
opus bonum paratos efle.
13 . AD Hebreos decimotertio : Obedite prępofitis
veftris, & ſubiacere eis . Ipli enim peruigilantquaſi ra
tionem pro animabus veftris reddituri, vt cum gau
dio hoc faciant, & non gementes : hoc enim non expe
dit vobis .
14. MATTHAEI, vt in textu , & teftimo.octauo .
1. B. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quarto : Itaq
qui hęcſpernit, non hominem fpernit, ſed Deum ,qui
etiam dedit fpiritum ſuum ſanctum in nobis.
2. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto Si
quis videtur propheta eſſe, aut ſpiritualis, cognoſcat
quæ ſcribo vobis,quia Domini ſunt mandata .
3. IOANNIS vicelimo : Sicuc miſit me pater , &
ego mitto vos .
4. ITEM decimoſeptimo : Sicut tu me mififti in
mundum ,ità & ego mifi eos in mundum .
5. LUCAE decimo: Quivos audit ,mcaudit: & qui
vos fpernit,me ſpernit,
6. CYPRIANVS Epiſtola ſexageſimanona ad lib.4.epift.9.
Florentium Puppianum : Nec hęc iacto , ſed dolens Que Apofto
profero, cùm te iudicem Dei conftituas & Chrifti, is dieta, ad
qui dicitad Apoftolos, ac per hoc ad omnes Præpofi- corum perti
tos, qui Apoftolis vicaria ordinatione ſuccedunt: Qui nent.
audit vos,meaudit : & qui me audit,auditeum qui me Luc.10 .
mifit : & qui reijcic vos, me reijcit, & eü qui me mifit.
7. BASILIV S in conftitutionibusmonafticis, ca
Matth.io.
pite vigefimotertio : Quod Apoftolis dixit, Qui vos Luc.jo.
audit & c. intelligendus eft in commune legem ſanxiſſe
in pofteros, quialiorum futurierantmoderatores, id
ex multis ijſdemos certiſimis diuinarum literarü re
ſtimonijs, manifeftiflimis argumétis probari poteft.
8 . AD Romanos decimotertio: Itam quirefiftit po .
teftari, Dei ordinationi refiftic. Qui autem refiftūt, ipfi
fibi damnationem acquirunt .
1. C. BASILIVS Magnus in libro de Spirituſan
cto , capite viceſimoſeptimo: .yt ſuprà quæftione ſe
cunda, A.teftimonio fecundo.
2 . AVGVSTINVS libro quarto contra Donati
ftas,capite viceſimoquarto, 3. E T libro fecundo, ca
pite ſeptimo, 4. ITEM libro quinto , capite vicefi
motertio ,vtfuprà queſtione quarta ,A. teftimonio fe
cundo & fequentib .
5. IDEM libro quinto contra Donatiſtas, capite
vigeſimoſexto : Qyòd autem nos admonet Cypria
nus,
 DE TRADITIONIBV S. 131
Ad Apoftoli- nus,vt ad fontem recurramus,id eſt,ad Apoſtolorum licèt attentiſſima cura d ſatellitibus, qui illum ducta
cam Traditi. Traditionem , & indè canalem in noftra tempora di- bant, obſeruaretur, Eccleſias tamécuiuſque ciuitatis,
giendum.rigamus,optimum eſt, & fine dubitatione faciendum . ad quáfortè proficiſceretur, familiaribus colloquijs
6. EPIPHANIVŚ hærefi quinquagefimaquinta pijs os horcationibus confirmauit :ac primùm , vthæ
Apoftolorum contra Melchiſedechianos:Termini nobis pofiti ſunt, reſes ,quæ iam tum primò naſci & emergere cceperüt,
Tradiciones.. & fundamenta, & ædificatio fidei, & Apoftoloru Tra- maximèpręcauerent, ſedulò admonuit . Deindè hor...
dring. ditiones, & fcripturæ ſancte, & fuccefliones doctrinx ,
tatus eft, vt Apoftolorum Traditioni mordicùs ad- Traditioni
& yndiquaque veritas Dei munita eft. hæreſcerent: quam quidem aſſeueranter teſtificatus, dicùs adhe.
7. EVSEBIV S libro tertio Eccleſiaſticæ hiſtorię, quô cutiùspofteritati reſeruaretur,neceſſariò ſcriptis rendum .
capite trigefimo: Ignatius cùm iter per Afiam faceret,mandandum exiftimauit. Ignatius eam
ſcriptis man
dauit.
VIII

Quid Patreshacdere iudicârunt ?

A. Origenes, qui celebris & peruetuſtus eſt author,in hæc verba fcripſit: * Hære- epilit capues.
ticus nobis habendus eftomnis ille , qui Chrifto ſecredere profitetur ,& aliud de ve- Telupisteita

ritate Chriſtianæ fidei credit, quàm habeat definitio Traditionis Ecclefiafticæ.Tum agenterie

idem alibi:
" illa ſola credenda eftveritas,inquit, quç in nullo ab Eccleſiaſticadiſcor- decembro ng mga
dat Traditione. cap.23 .
b Lib.I.Peri

B. Et Hieronymi verbum eſt: ‘ Ego illud te breuiter admonendum puto, Tradi-auch inpro
tiones Eccleſiaſticas,præſertim quæ fidei non officiuntzità obſeruandas,vt à Maio-concepcion
ribus traditæ ſunt.

C. Auguſtinus verò ità o docet :Si quid diuinæ fcripturæ præſcribit authoritas, cap.s.
d Epift.is.
non eft dubitandum ,quin ità facere debeamus vt legimus : ſimiliter etiam , ſiquid

per orbem frequentet Éccleſia. Nam hoc quin ità faciendum ſit, diſputare, inſolen
tiſſimæinſanie eſt. Acrursùs idem :' In his rebus, de quibus nihil certi ftatuit fcri- ad Cafuli.
ptura diuina, mos populi Dei,vel inſtituta Maiorum pro legėtenenda ſunt.Et fic- fpift. 1. cag.
ut pręuaricatores diuinarum legum, ità contemptores Eccleſiaſticarum conſuetu
dinum coërcendi ſunt.

D. Demùm Tertullianus, do &tiſfimus & antiquiſſimus Eccleſiæ ſcriptor

, toto li

bro Baduersùs eos diſpucat,qui nihil quod literis facris non fit expreffum , admittút, & lib:depe
grauiterque contendit, Traditiones & obſeruationes quaſdam Eccleſiaſticas eſſe acueesus hę
non fcriptas, quæ non poſſint nisi ab Hæreticis repudiari. Siquis autem videtur con

tentiofus eſſe ,(vt Paulinis verbis vtamur)nos talem conſuetudinem non habemus, neque h t.Com.uae
Eccleſia Dei.
TESTIMONIA .

A. IRENAE V Slibro quarto contra hereſes,capi-
Qui Presbyo te quadrageſimotertio :Obaudire oportet Presbyteris
tcri audiendi.
Ecclefiæ, qui ſucceſſionem habent ab Apoftolis, qui
cum Epiſcopatus ſucceſſione chariſma veritatis cer-
tum fecundùm placitum Patris acceperunt. Reli
quos verò qui abfiftunt à principali Tucceflione &
quocunque loco colliguntur , ſuſpectos habere, vel
quafi hæreticos & malæ fententiæ, vel quaſi ſcinden
tes & elatos , & fibi placentes : aut rursùs vt hypo
critas , quæftus gratia & vanæ gloriæ hoc operan
tes .
Reliqua habentur in textu .

IX

Agè verò quid eft Ecclefia ?

A. Eccleſia eft omnium Chrifti fidem atque do &rinam profitentiű vni 1. Pet.s.b Ioá.31.c
. Apmas.. Tel.Com Matth .
10. C
uerſitas,quam Princeps Paftorum Chriſtustum Petro Apoſtolo, tum hui
à Chryfoft.lib.2.de ſacer
ius ‘ ſucceſſoribus pafcendam tradidit atque gubernandam . dotio . Concilium Floren .
B. Quarè nomen Ecclefiæ non merentur,fed falsò arrogant ſibiHäre- dinama berdib.2.de com
tici & Schiſmaticiomnes, qui etſi fidem atque do &rinam Chriſti profiteri prian.epift.69.
b Hieronta Lucifer.Cy
videntur, tamen ſummi Paſtoris ac Pontificis, quem Chriſtus ouili Eccle
c Iren.lib.3.cap.3. Optat.
fiæ loco ſuo præfecit, & perpetua ſucceſſione in Romana Eccleſia vſque ib. aug.epiti :
& in Pſal. contra partem
conſeruauit,oueseſſe detre & ant. Donati. & lib.2. contra li .
teras Petilia.cap.si.
C. Hanc Petri Cathedram ,hunc Eccleſiç primatum qui negant & oppu
R 2 gnant,
 DE PASTORE VNIVERSALIS

* Matth.16.c
Matth lok.one
. 10.3 loan ... f Lucagnant
Matth.17.d , primùm illi quidem Chrifti magnificas promiſfiones * Petro
Act. 1.C
factas, & myſticas regni cæleſtis claues illi vni traditas, aliaque multa

d Cypr.defimpl.prolat. Inca,16.de Petro Apoſtolorum principe , ore , vertice fcripta non intelli

libellin louisia.Chi intoat.h.gunt : Deindè pacem Eccleſiæ , ordinemque certum manifeſtè per
56.& v24 . Orig.hom.2.in diuerf.turbant, quæ abfque fummo Antiſtite & huius præcellenti authori

de poénit. Chryf.hom.67.in loa.tate nec ritè gubernari,ncquein vnitate atque contra portas inferorum

de Farin.decate.Segladio S.Peti: foliditate neceſariadiù cótineri poffet .PoftremòPatribus,horumque

Leo:Magnusferm.s.de anniuerr:Synodis & ſcriptis de hac illuſtri Eccleſiæ nota conſentientibus, im
Pontif.&
nenſis epift.s9.ad
prouin . Epiſc.vien- mò & totius orbis Chriftiani confonæ voci,detrahuntimpudenter.

capa.Sem de veritatecredendi,D. Agnouit hanc Eccleſiam ,eiusque dignitaté Hieronymus, cuius

fra pamar.epift. 3.& ad Cundehæc verba ſunt:QuiPetri Cathedræ iungitur, meus eſt. Agnouit Opta
cpiſt. 57.
g Lib . 2. contra Donat. tus & Afer, qui Petri Cathedram inter veras Eccleſiæ notas primam effe
h Epift.162.90.92.93. & 165. teftatur, Agnouit Auguftinus, quiapertè ſcribit, in Romana Eccleſia
i Epift.ss. & 69. Itc in Hier. con ſemper
. Apoftolicæ Cathedræ principatum viguiffe . Agnouit ' Cy
minecrafera de capit.84.ad prianus, qui omnium hæreſum & fchiſmatum pullulantium cauſam
in eo ftatuit, quòdvni & fummoſacerdotiac iudici vice Chriſti nõob

k Liber.deSacram.cap.1. & de temperatur.Agnouit Ambroſius," vt dixerit fein omnibus cupere Ro

obitu Satyri.
' manam ſequi Eccleſiam .

E. His autem omnibus antiquior,& Apoftolicorútemporúvicinus, 1

1 Lib.3.cap.3.Tertul.depręfcrip.Vereq;Apoftolicus vir Ireneus,'tale tribuitelogium EccleſięRomanę:

Theod.lib.2 hift.cap****Bernat.Ad hanc, inquit,Eccleſiam propter potentiorëprincipalitatem ,necel

Confid.cap.u.Concil.Chalcedo.sèeft omnem conuenire Eccleſiam ,hoc eſt, eos quiſuntvndiquè fide
ce.epift..Synod Alczandrinaadles :in qua ſemper abijs qui ſunt vndiquè, conſeruata eſt ea, quæ eltab
Fclicem .
Apoftolis, traditio .
TESTIMONIA .

1. A. AD Romanosduodecimo: Sicucin vno corpo- 7. CONCILIVM Florentinū, vt ſuprà de Sym

remaltamembra habemus,omnia autem membra nó
eundem actum habent: itàmultivnum corpus ſumus
in Chrifto , finguli autem alter alterius membra.
PRIORIS . ad Corinthios duodecimo : Sicut
corpus ynum eft, & membra habet multa, omnia auté
membra corporis cùm fint multa, vnum tamen cor.
pus ſunt: ità & Chriftus. Etenim in vno fpiritu omnes
nos,in vnum corpus baptizati fumus.
3. PRIORIS Petri quinto capite: Et cùm appa-
ruerit princeps paftorum , percipietis immarceſlibi-
lem gloriæ coronam .
DE PASTORE VNIVERSALIS
ECCLES I AE ,
4. IOANNIS vigefimoprimo: Cùm ergò pran-
diſſent, dicit SimoniPetro Jeſus: Simon loannis, di-
ligis me plùs his ? Dicit ei : Etiam Domine : tu fcis quia
amo te.Dicitei : Paſce agnos meos.Dicit ei iterùm : Si.
mon Ioannis ,diligis me? Ait illi : Etiá Domine , tu fcis
quia amo te .Dicit ei:Paſce agnos meos. Dicit ei ter-
tiò: Simó loánis , amas me? Cõcriſtatus eft Petrus ,quia
dixit ei terciò , Amas me? & dixit ei: Domine , tu omnia
ſcis : tu fcis quia amo te . Dicit ei: Paſce oues meas
5. MATTHAEI decimoſexto : Et ego dico tibi ,
quia tu es Petrus: & fuper hanc petra ædificabo eccle-
ſiam meam , & portę inferi non pręualebunt aduersùs
eam.Et tibidabo claues regni cælorū.Et quodcunque
ligaueris ſuper terra ,erit ligatum & in celis : & quod-
cung ſolueris fuper terram , erit folutum & in cælis.
Ioan . 21. 6. CHRYSOSTOMVS libro ſecundo deSacer-
Nota : tu Pc dotio : Quaná de caufa idéille ſanguiné effudit ſuum ?
foribus cura certè ve pecudes easa.quireret,quarü curam tum Pe.
ouium com . tro ,tum Petri ſuccefforibus cômittebat.Iure igitur ac
miflam .
Matth.24 . meritò fic loquebatur Chriftus : Quiſnā fidelis teru' &
Luc.da. prudens, quem Dominus fuper familiá fuáconſtituit?
bolo ,queſtione decimanona,C.teftim . decimotertio.
8. BERNARDVS libro fecundo deconfiderati
one ad Eugenium Pontificem Maximum , capite octa
uo : Agè indagemusadhucdiligentiùs quis fis ,quáge- Rom .Pontífi.
ras videlicet pro tempore perſonam in Ecclelia Dei. gnitas & aua
Quis es:Sacerdos magnus,fummus Pontifex.Tu prin- thoritas .
ceps epiſcoporum ,tu heres Apoftolorum ,tu primatu
Abel, gubernatu Not, patriarchatu Abraham , ordine Nora.
Melchifedech, dignitate Aaron, authoritate Moyſes,
iudicatu Samuel,poteftate Petrus, vn & ioncChriftus.
.
Tu es cui claues tradicę,cui oues creditę ſunt.Súcqui- Ioan...
dem & alijcęliianitores, & gregū paftores, ſed cu tan
to gloriofiùs,quanto & differentius vtrunque præ cæ
terisnoméhæreditâfti.Habent illi fibiaſſignatos gre
ges, finguli ſingulos: tibi vniuerſi crediti, vni vnus.
Nec modò ouium , ſed & paftorum tu vnus omnium Paftorum amnium pa .
paftor. Vndè id probem quzris ? Ex verbo Domini . ftor,
Cuienim non dico Epiſcoporum ,ſed etiam Apoftolo .
rum ,fic abfolutè & indiſcrecè totæ comiſſæ ſunt oues ?
Simeamas Petre,paſce oues meas . Quas ? Illius vel ıl- Ex Scripturis
lius populos ciuitatis, aut regionis, aut certi regni ? probat. ;
Oues meas,inquit ,Cuinon planum ,nodefignâffe ali- loan.21.
quas,ſed adfignâffe omnes ?Nihil excipitur, vbìdiſtin
guitur nihil. Etcæterà, vt ſuprà de Symbolo, eadem
quæftione, C.teftimonio duodecimo.
1.B. HIERONYMV S in dialogo contra Lucife
rianos : Breuem tibi apertamą animi mei ſententiam
proferam : In illa effe Ecclefia permanendum , quæ ab In qua Eccle
Apoftolis fundata, vſquead diem hanc durat. Sicubì ſia perma
audieris eos , qui dicuntur Chrifti , non à Domino nendum .
leſu Chrifto, fed à quoquam alio nuncupari, vt pu
tà Marcioniſtas, Valentinianos, Montenfes fiue Cam . Hæreticorum
pitas: ſcito non Ecclefiam Chrifti, fed Antichriſti effe Ecclefiae
ſynagogam : ex hoc enim ipſo quod pofteà inftituti fynagoga .
funt,

1
 ECCLESIAE .
funt, eos ſe eſſe indicant, quos futuros Apoſtolusprę. us , Liberio Damaſus, Damaſo Siricius hodid , qui Hærerici ori
Scripturarum nunciauit. Nec fibiblandiantur, lide Scripturarum nofter eft focius, cum quo nobis totus orbis commergincm fua
citatio non capitulis videntur fibi affirmare quod dicunt, cùm & cioformatarum , in vna communionis ſocietate con - cathedrę red.
fit, diabolus de ſcripturis aliqua fitlocutus, & fcriptura cordat . Veftræ Cathedrz vos originem reddite, qui dere neque .
non in legendo conſiſtant, fed in intelligendo. vobis
CYPRIANVS Epiftola ſexagelimanona ad S. AUSTINVS epiftola centefima ſexageli. ad
Florentium ſeu Puppianum : Etfi contumax ac ſupera maquinta ad Generofum : Si ordo Epiſcoporum libitë Rom . Pot.
Sinc epiſco . ba obaudire nolentium multitudo diſcedat , Ecclefia
po & fummo tamen à Cliriſto nõ recedit: & illi funt Eccleſia, plebs
eft Ecclefia. facerdoti adunata, & paſtori ſuo grex adhærens.Vndè
ſcire debes, Epiſcopum in Ecclefia effe, & Ecclefiam
Qui cum Epi- in epiſcopo :fi & qui cum Epiſcopo non ſine, inEccle-
ſcopo no et,tia non eſſe: & fruftrà fibi bládiri eos, qui paceni cum
in Ecclefia
pon eft. facerdotibus Dei non habentes obrepunt, & latenter
apud quoſdam communicare ſe credunt : quando Ec-
Sacerdorum clefiaquæ Catholica yna eft,fciffa non fit, neque diu .
connexio . ſa, fed fic vtique connexa, & cohærentium ſibi inuicé
facerdotum glutino copulata,
SVCCESSIO ROMA . PONTIFICVM.
. Matth.23.
Pontificum . 3. IRENAEV S aduersùshæreſes libro tertio , ca-
pite certio : Sed quoniam valdè longum eft, in hocta .
li volumine omnium ecclefiarum enumerare ſucceſli-
ones, maximæ & antiquiſimæ & omnibus cognitæ à
gloriofifiimis duobus ApoftolisPetro & Paulo Romą
fundatæ & conftitutæ Ecclefiæ , eam quam habet ab
Fides in fuc- Apoftolis traditionem , & annunciatam hominibus fi-
petuocoles: dem , per ſucceſiiones Epiſcoporum peruenienté vfq3
uaca, cõfun- ad nos, indicantes, confundimus omnes cos,quiquo-
dit hçreticos, quo modo vel per ſui placentiam malam , vel vanam
gloriam, vel per cæcitatem & malam ſententiam prę.
Ecclefiz Ró. terquàm oportet colligunt. Ad hanc enim Eccleliam
culancia in propter potentioré principalitaré, neceſse eſt omnem
fide apotto. conuenire Eccleliam ,hoceft, cos qui ſunt yndique fi-
lica
deles : in quo ſemper ab his qui ſunt vndiqué , confer-
uata eft ea, quæ eft ab Apoftolis, Traditio .Fundantes
igitur & inītruentes beati Apoſtoli eccleſiam , Lino
RomaniPoci.epifcopatum adminiftrandæ Ecclefiæ tradiderüt.Suc-
fices
ne exordi- cedit auté ei Anacletus : poft eum tertio loco ab Apo.
nuincran.
tnr vía e ad ſtolis Epiſcopatum fortitur Clemens, qui & vidit
Jrenzi atarć. ipſos Apoftolos, & contulit cum eis, cùm adhucinſo-
nantem prædicationem Apoftolorum & traditionem
ante oculos haberet : Huíc autem Clementi ſuccedit
Euariſtus, & Euarifto Alexander, ac deinceps fextus
ab Apoftolis cóftitutus eft Sixtus, & ab hoc Teleſpho-
sus, qui etiam gloriofiflimè Martyrium fecit, ac de-
inceps Higinus, pòlt Pius, poft quem Anicetus.Cùm
Creaziztas . autein fuccefilletAniceto Sorer,nuncduodecimo lo-
co epiſcopacum ab Apoftolis haber Eleutherius. Hac
ordinatione & ſucceſlione, ea quæ eft ab Apoftolis in
Eccleſiatraditio, & veritatis preconiatio peruenit va
Reétæ fidei ad nos.Eteft pleniflimahæc oftenfio ,vnam & eandem
indicium . viuificatricein fidem effe,quæ in Ecclefia ab Apoftolis
vſque nunc fit conferuata, & tradita in veritate.
4. OPTATVS Mileuitanus libro ſecundo con
tra Donatiftas: Probamus eam eſſe eccleſiam Catho-
licam , quæ ſit in toto terrarum orbe diffuſa. Eius iam
commemoranda ſunt ornamenta : & videndû vbì fint
Primaria no . quinquedotes, quas tu ſex eífe dicis, inter quas Ca-
a Eccleſix . thedra eſt prima:Vbìnisì ſederit epiſcopus , coniun-
gialtera dos non poterit, qui eſt annulus: videndum
eft, qui & vbì prior Cathedra ſederit. Si ignoras , di-
ſce: ( i nôfti, erubeſce.Ignorantia tibi adfcribi non po-
teſt.Reftatergò vt noueris. Sciétem errare, peccatum
eft. Nam ignorantibus nõnunquàm folet ignoſci.Igi-
tur negare non potes, ſcire te in vrbe RomaPetropri.
mò Cathedram Epiſcopalem eſſe collatam : in qua fe.
aliis, in quo derit omnium Apoftolorum caput Petrus: vndè &
vnitas. vel, Cephas appellacus eft: in quayna Cathedra, vnitasab
quo in vna omnibus feruaretur, nè cæteri Apoftoli fingulas fibi
Cathedra
Ynitas. , quiſque defenderét: vtiam ſchiſmaticus & peccator
eſſec,quicontra fingularem cathedram , alteram col-
Succeſſio Ro. locaret. Ergò cathedra vnica, quæ eft prima de doti.
pótificú vſq; bus, fedit prior Petrus. Cui ſucceſiit Linus,Linoſuc-
ad atarem ceſfit Clemens, Clementi Anacletus &c. Iulio Liberie
Optati.
133
fanctam Ecclefiam vindicare. unt.
A Petro
Augu .vfq;
çta.
fuccedentium confiderandus eft, quanto certiùs & ve- In cadem do
rè falubriter ab ipſo Petro numeramus,cuitotius Ec- arina fidei
cleſiæ figuram gerenti, Dominus ait : Super hanc pe- Matth . 16 .
tramædificabo Ecclefiam meam , & porcæ inferorum
non vincenc eá . Petro enim ſucceſfitLinus, Lino Cle
mens, Clementi Anacletus, & c. Damaſo Siricius, Si
ricio Anaftafius.In hoc ordineſucceſionis nullus Do
natifta epiſcopus inuenitur. In illum autem ordinem Cót. Ro.Pôt,
Epiſcoporu qui duciturab ipfo Petro vfque ad Ana- refponfio
homes Augu. ,
ſtaſium ,qui nunc eandem Cathedram fedet, etiamfi
quiſquam traditor perilla tempora fubreptiffet,nihil
præiudicaret Eccleſię & innocécibus Chriſtianis:qui.
bus Dominus prouidens ,aitdepræpolitis malis: Que
dicunt, facite : quæ autem faciunt, facere nolite : di
cuntenim & non faciunt. ve certa fit fpes fidelis, quæ
non in homine, ſed in Domino collocata, nunquàm
tempeſtate ſacrilegi ſchiſmatis diſlipetur.
6. ITEM in epiſtola quadrageſimaſecunda ad Ma
dauréſes: Videtis certè mulcos præciſos à radice Chri- Ecclefia pro .
ftianæ focietatis, quæ per ſedes Apoftolorū & fuccelli- pagatio per
ones epiſcoporũ certa per orbé propagatione diffun- lorum & Luc.
ditur, deſola figura originis, fub Chriſtiano nomine, ceffiones Epi
quaſi areſcétia ſarmenta gloriari,quas hæreſes & ſchi- ſcoporum .
(mata nominamus.Præuiſa,prædi& ta ,ſcripta funt oia .
7. IDEM in Pfalmo contra parcem Donaci:Nume.
rate ſacerdotes, vel ab ipfa Petri fede : & in ordine il- Petri ſedes, &
lo Patrum , quis cui ſucceſiit, videre. Ipfa eft Petra, ca continuata
Rõ.Pontif,in
quam non vincuntſuperbe inferorum porte. ſucceflio ,pce
8. ITEM libro fecundo cõrra literas Petiiiani Do- tra eft inju .
natiſtæ , capite quinquagefimoprimo: Veruntamen G perabilis.
omnes per totum orbem tales effent,quales vaniſſime
criminaris, cathedra tibi quid fecic Eccleſiæ Roma
næ , in qua Petrus ſedit, & in qua hodiè Anaſtaſius fe- Petrus fedit
det ? Quare appellas cathedra peftilentiæ , cathedram Eccleſia
in cathedra
Ró.
Apoftolicam ? Sipropter homines, quos putas legem 3
loqui,non& facere,nüquid Dominus lelus Chriftus Nor. cót. Ró .
propter Phariſæos, de quibusait :Dicunt & non faci- Pontificú via
unt, cathedræ in qua ſedebant, vllam fecit iniuriam ? tuperatores
Matth . 23 . .
Nónne illam cathedram Moyli commédauit, & illos,
feruato cathedræ honore, redarguit? Ait enim : Ca.Marth . 23
thedram Moyli ſedent : quæ dicút, facite :quæ autem
faciunt, facere nolite : dicunt enim & non faciunt.Hec
fi cogitaretis, non propter homines, quos intamatis,
blaſphemaretis cathedram Apoftolicam cui no comé
municatis. Sed quid eft aliud, quàm neſcire dicere, &
tamen non poffenisi maledicere ?
DE PRIMA TV PETRI.
1.C. MATTHAEI decimoſexto , 2. ET Ioannis
vigeſimoprimo: vide ſuprà hac eadem quæftione, A.
teſtimonio quinto & quarto .
3. LVCAE vigefimofecundo; Ait autem Domi
nus Simoni: Simon, ecce Satanas expetiuit vos , vt
cribraret ficut triticum- Ego aucem rogaui pro te, ve
non deficiat fides tua : & cu aliquando conuerſus,con
firma fratres tuos.
4. MATTHAEI decimo: Duodecim autem Apo .
ftolorum nomina ſunt hæc : Primus Simon qui dici
tur Petrus, & Andreas frater eius & c .
5. JOANNIS primo: Intuicus autem eum leſus,
dixit: Tu es Simon filius lona : tu vocaberis Cephas:
quod interpretatur Petrus,
6. MATTHAEI decimoſeptimo: Et cùm venif
ſent Capharnaum , acceſſerunt, qui didrachma acci
piebant, ad Petrum , & dixerunt ei:Magiſter veſterno
Toluit didrachma ? Ait: Etiam.Et cùm intråſſet in do
mum , præuenit eum Ieſus,dicens : Quid tibi videtur,
Simon : Reges terræ à quibus accipiunt tributum vel
R3 cenſum :
 IS
134 D E CAPITE V NIVERSAL ECCLE S I AE.
cenſum ? à filijs fuis, an ab alienis ? Etille dixit : Ab ali- Petrus nomen accepit. nõ enim à Petro petra , fed Petrus à petra di
ctus.
enis . Dixit illi Ieſus: Ergò liberiſunt filij. Vt autem Petrus à petra : ficut non Chriftus à Chriftiano,
non ſcandalizemus eos, vade ad mare, & mitte hamú: ſed Chriſtianus à Chriſto vocatur.
& eun piſcem qui primusafcenderit, tolle: & aper- 15 . ORIGENES in diverſos Euangeliſtas ho
to ore eius, inuenies ſtaterem : illum fumens, da eis milia ſecunda: Nemo nos exiſtimet Petro Iohan
prome & te. nem præferre. Quis hoc fecerit ? Quis effet alti:
7. ACTORVM primo: In diebus his exurgens or Apoftolorum illo, qui eſt & dicitur vertex eo- Apoftolorum vero
Petrus in medio fratrum , dixit : Viri fratres, oportet rum ?
16 .
impleri fcripturam & c . İDEM tractatu ſexto in Matthæum : Non Petro data claucs
8. CYPRIANVS in tractatu de fimplicitate Prę , modica differentia eft, quòd Petro quidem datæ noncæli,fed cts
latorum , fiuede vnitate Ecclefiæ, vt fuprà de Symbo- ſunt claues non vnius cæli; ſed multorum cælo- lorum .
lo , quxſtione decimaoctaua, B. teftimo.duodecimo. rum , vt quæcunque ligauerit ſuper terram , fint Matth.16 .
9 . HILARIVS in caput decimumfextum Mat- ligata nó tantùm in vno cælo, ſed in omnibus cę
Petrus Eccle. thæi: 0 in nuncupatione noui nominis felix Ecclefiæ lis : & quæ ſoluerit ſuper terram , fint ſoluta non
Apoftoli cæteri li
liz funda. fundamentum , dignaq ædificatione illius petra, quæ ſolùm in vno cælo, ſed in omnibus cælis. Ad eos gant & foluunt in
mentum ,
infernas leges , & tartari portas, & omnia mortis clau- auté, qui multi ſunt ligatores & folutores in ter - calo,non in omni.
ftra diffolueret. O beacus cæli janitor, cuius arbitrio ra, ficdicit , vt foluant & alligentno in cælis, fic- bus cælis.
Petri pote. claues æterni aditus traduntur, cuius terreſtre íudici uc Petrus : ſed in vno cælo, quia non ſunt in tan
Matth.16. um,præiudicata authoritas fit in cælo , vt quæ in ter- ta perfectione, ficut Petrus, vtalligent vel ſoluát
ris aut ligata ſunt aut foluta, ftatuti eiuſdem condi- in omnibuscælis.
tionem obtineant & in cælo . 17 . BASILIVS Magnus in homilia dcpoeni.
Multa fua nomina 10 . HIERONYMVS in decimumfextū ca. tétia, quæ eſt inter homilias variorum argumen
Chriftus Apoftolis put Matthæi: Sicut ipſe lumen Apoftolis donauit, torum vltima: Petrus tertiò abnegauit, & collo Petrus in funda
etiä comunicauit. volumen mundi appellarentur, cæterağ ex Do catus eft in fundamento , Petrus dixerat iam an mcnto collocatus ,
Matth.s.
mino ſortiti ſunt vocabula: ità & Simoni, quicre. teà, & beatus pronunciatus fuerat: dixerat, Tu es Matth. 16.
Petrus petra dici- debat in petram Chriftum , Petri largitus eft no- filius Dei excelli : & viciſſim audierat, ſe eſte pe
tur. men . Ac fecundùm metaphoram petræ , re &è di- tam , lità laudatus à Domino: Licèt enim petra ef. Aliter Petrus pe.
citur ei, Aedificabo Ecclefiá meam ſuper te. Ibi- fet, non tamen petra erat vt Chriſtus. Vt Petrus tra,aliter Chriſtus,
Petrum ædi- dem : Prudens lector inquirat, quomodò poft
Super Ecclefia.
ficata petra erat . Nam Chriſtus verè eſt immobilis pe
Matth.16 . tantam beatitudiné, Beatuses Simon Bariona & c. tra . Petrus verò propter petram.Axiomata nận
nunc audiat, Vade retro me Satana, ſcandalú mi- fua IESVS largitur alijs.Largitur autem ea non
hi es. Aut quæ fittam repentina conuerfio, vtpoft euacuatus, ſed nihilominus habens. Luxeft :Vos Toann.8. Matth.s.
Apud Matthçumn
promiffa cft ædifi. tanta præmia ſacanas appelletur. Sed fi confideret eftis lux mundi, inquit. Sacerdos eſt, & facit fa
Catio:Ecclefizfu- qui hoc quærit, Petro illa benedictionem & bea- cerdotes . Quis eft, & dicit: Ecce ego mitto vos Matth.co .
per Petrum . titudinem ac poteftatem , & ædificationem ſuperficutoues in medio luporū. Petra eft, & petram
eum Ecclefiæ in futuro promiffam , non in præ- fecit. Quæ ſua ſunt, largitur ſeruis ſuis. Argu
ſenti datam , intelliget. Aedificabo , inquit, ſuper mentum hoceft opulenti,haberevidelicet, & ali
te Eccleſiam meam , & portæinferi non præuale- js dare.
ha bunt aduersùs eam , & dabo tibi claues regni cæ . 18. CHRYSOSTOMVS'homilia octoge.
bere Tocum nopo lorum : omnia de futuro . Quæ fiftatim dediffet limafeptima in loannem , in ea verba, Simon loan
tui,nisi ante Pri- ei, nunquàm in eo praux confeſfionis error inue. nis,diligisme ? Quid tandem alijs omiſſis de his os & princeps' A
matum acceptum , niſſerlocum . duntaxat Petrum affatur? Os erat Apoftolorum poftolorum : quera
11 . IDEM libro primo aduersùs Iouinianum : & princeps & vertex ipfius cæcus, propterea & ob cam caufam
Atdicis , ſuper Petrum fundatur Eccleſia, licèt id- eum præter alios viſurus afcendit:fimul Gala
Paulus etiã tPaulus inuiſic.
Matth.18 .
Ioann.2o . ipſum in alio loco ſuper omiies Apoftolos fiat, & vrei oftenderet iam ſibi fidutiam habendam : tan
Petro principatus cuncti claues regni celorum accipiant, & exequo quàm enim negationis obliuiſceretur, fratrū cu- Cura fratrum Pc
r ad. caučdum ſuper eosEcclefiæ fortitudo ſolidetur: tamépro- ram ei committit, neque negationis meminit . Et tro commiſſa.
datuſma
ſchi
ptereà inter duodecim vnus eligitur, vt capite paulò pòft : Nam cùm magna Chriſtus Perro co - Orbis terrarum
conftituto , ſchiſmatis tollatur occafio . municâffet, orbis terrarum curam demandâffet, ta.
Joann.i. 12 . CYRILLVS Alexandrinus libro ſecun- martyrium prædixiſſet, & c.
Petrus quid fignifi.do in Ioannem, capite duodecimo: Nec Simon 19. ITEM homilia quinquagefimaquinta in
cet.
fore iam nomen fibi, fed Petrus prædicit, voca- Matthæum : Quid igitur Petrus, omnium Apo
vertex conſorcij totius? cùmomnes Os & vertex Apo
Ga in Petro . Eccle. bulo ipſo commode ſignificans, quòd in eo tan- ftolorum os,
Aedificanda
quàm in petra lapidéque firmiſlimo, ſuam effet interrogati eſſent, ipſe ſolus reſpondet. Ibidem : ftolici conſortij.
ædificaturus Eccleſiam . Eccleſiæ futuræ paftorem conftituit. Et pau
13. AVGVSTINVS tractatu quinquagefi- lò pòft: Quæ Deus concedere ſoluspoteft,pecca- caput & adaman&.
Petrus Apoftolo- moſexto in Euangelium Ioannis : Quis enim ne torum ſcilicet remiſlionem , & vt Eccleſia tot tan- tinum fundamen .
rum primus. ſciat ,primum Apoftolorum effe beatiffimum Pe . tisk fluctibus impetu irrumpentibus immobilis tum .
trum ? maneat, cuius paftor & caput,piſcatorhomo ator
14 .
IDEM tractatu centefimo vigefimoquar- ignobilis, terrarum orbe reluctáte adamantis na
to : Hoc agit Ecclefia fpe beata in hac vita ærūno- turam firmitateſuperet :hæc inquam omnia quæ
Propter Apoftola- fa, cuius Eccleſiæ Petrus Apoftolus propter Apo. folius Dei ſunt, ſe pollicetur daturum .
tus fui primatum ftolatusſuiprimatum gerebat figurata generali- 20. IDEM homilia nonadepænitentia : Petrú
Petra & crepido
Sentabat, tate perſonam .Quod enim ad ipſum propriè per . cùm dico ,petram nomino indelebilem , non ſe : immobilis.
tinet, natura vnus homo erat, gratia vnus Chri- crepidinem immobilem , Apoftolum magnum ,
Petrus primus ftianus,abundantiore gratia ynus idem'a primus primum diſcipulorü, primum vocatum , & pri
Apoftolus.
Matth.16 . Apoftolus: ſed quando ei di &um eft, Tibi dabo mum obedientem .
clauesregnicælorum : & quodcunque ligaueris 21 . ET Sermone in adorationem venerabiliú
fuper terram , erit ligatum & in cælis: & quod- Catenarum & gladijſancti & Apoftolorum prin
cunque ſolueris ſuper terram , erit folutum & in cipis Petri: Sanctum ac iuftum eft fummis & me. In Petroſe Eccleli..
Petro ad Eccleſiæ cælis: vniuerfam fignificabat Eccleſiam , quæ in ritis honoribus Apoſtolum prædicari, in quo & am ſilam Chriflus
vtilitatem
nem data hoc feculo diuerſis cétationibus velut imbribus,
claucs conu- ædificaturum prço
fuam Ecclefiam pro diuinæ illius vocis præmio , dixit.
ſulit. fluminibus, tempeſtatibusób quaritur, & non ca qua ipſum Dei filium eſſe prædicauit, ædificatu
dit : quoniam fundata eſt ſuper petram , yndè & rum le prędixit Dei filius, & cælorum claues eius
in
 1 DE ROMANA ECCLESIA . 135
in fe fidei arrhabonem fe illi daturum , & eorum , 25 . AV GVSTINVS contra epiſtolam Manichęi, Auguftinus
quæ ab ipfo in terris ligata aut ſoluta fuiſſent, in quam vocant fundamenti, capite quarto : Tenet me fucceffionem
cælis ſententiam confirmaturum promifit.Etno- in Eccleſia Catholica , ab ipſa fede Perri Apoſtoli, cui Epiſcoporú
2.
nullis interiectis ad ipſum Petrum ſermonem di- pafcédas ouesſuas poit reſurrectioné Dominus com-in ſede B.Pc.
tri primipao
rigens: Vbinam ſuntclauesregni cælorum ? Vbi- mendauit, vſque ad præſentem Epiſcopatum , ſucceſ ftoris ouium
Eccleſię firmami. fio facerdotum . Chrifti,
cum appellatur. nam appellatio, qua Ecclelize firmamentum no.
minaris ? Et iterùm . Hunc cæleftes angelorū or 26. IDEM in libro de vtilitate credendi ad Hono
dines collaudârunt, & Apoftolorum chorus yal- racum, capite decimoſeptimo : Cùm igitur tantú au . Cui Ecclelig
dè adınıratus, tanquàm os ſuum , amplexatus eft xilium Dei,tantum profectum fructum'z videamus, adhæredum .
accelebrauit. Hunc,qui Chriſto crediderunt,du- dubitabimus nos eius Ecclefiæ condere gremio , quæ
cem & niagiftrum fequentes,ad infidelitatis ſco vſque ad confeſionem generis humani,ab Apoftoli. Succeffiones
pulos non offendunt. Hunc ad cælum vfque per- ca lede perſucceſſiones Epiſcoporum , fruftra hæreti.cpifcoporum
Spiritualis Ifraelis uenientem, & valdè illuſtrem fpiritualis Ifraelis cis circunlatrantibus, & partìm plebis ipfius iudicio, ſedis.
columna.
columnam , & animarum in perfidiæ pelago Au- partìm Conciliorum grauitate, partim etiam mira
& uantium gubernatorem appellamus. Verè hic culorum maieftate damnatis, culméauthoritatis ob 1
eſt Apoftolorum firmamentum , & facratus cælo- tinuit ? cuinolle primitias dare, vel fummæ profectò Nora.
rum magifter : Petrus deniquèmagnum illud or- impietatis eft, vel præcipitis arrogantiæ ,
bis terrarum miraculum, Eccleſiæ lactatio ,diſci. 27. ET libro vndecimo contra Fauſtum Manichę
pulorum decus, Theologoru pulchritudo ,Chri- um , capite ſecundo: Vides in hac re, quid Ecclefix
iti os & c . Et fub finem : Tu verò ô Petre, Chriſti Catholicæ valeat authoritas, quæ ab ipfis fundatiſti Succcflionis
Ecclefx petra ., & Ecclefiæ petra & firmamentum , ſummeApofto-
firmamentum mis ſedibusApoftolorum vfque ad hodiernum diem perpetuitas.
lorum vertex, adefto hodiè miſercus noftrî & c . ſuccedentium fibimetEpiſcoporum ſerie, & tot po
vt ſuprà quæftione octaua de Decalogo, D.teſti- pulorum conſenſione firmatur.
monio feptimo. DE ROMANA ECCLESIA .
22. ITĖM homilia in ſanctos Petrú Apofto- 1.D. HIERONYMVS ad Damalum epiſtola
Quanta cum
Petro orbis Eccle- lum & Eliam Prophetam : Petro Apoftolo orbis quinquagefimaoctaua: Quorsùm ifta tam longo re rcuerencia
fię, & populorum terrarum Ecclefia, & populorum multitudines petita principio ? videlicet, vtparuum magnus adſpi- fan&tiffimus
multitudines como eius fidei committenda erant, vel potiùs creditæ cias, vi diues paſtor morbidam non córemnas ouem . & do&tira
funt illi claues regni cælorum . Quid enim ait illi Et paulò pòft: Ego igitur, vt anteà iam ſcripſi, Chri- mus Hieron.
Matth.16 . Dominus? Quodcunqz ligaueris ſuperterra, erit fti veſtem in Romana vrbe ſuſcipiens, nunc barbaro pontificem
ligatum & in cælo . Sed vide cuiuſinodi peccato Syriæ limite teneor.Et ne putes alterius hâc de me fu - compellat.
permiſit ſubijci Petrum illum, talem ac tantū vi ilfe ſententiam , quid mererer,ipſeconſtitui.Verùm ve
Apoftolorum ver- rum ,Apoftolorum verticem , fundamentum im- ait gentilis poëta : Cælum , non animum ,mutat, qui
tex,fundamentum , mobile, petram ſtabilem , & quæ frangi non pof- trans mare currit. Ità me inceffabilis inimicus poft
clefię princeps & ſet, Ecclelię principem ,portum inexpugnabilem , tergum ſecutus eft, vt maiora in ſolitudine bella nunc
columna. turrim firmam , & quæ non poſſet concuti. Per pariar. Hincenim præfidijs fulta mundi, Arriana ra
trus, inquam ,illa Ecclefiæ columna ac propugna- bies fremit: Hinc in tres partes ſciſſa Ecclefia , ad ſe
culum , puellæ vnius, non minas, fed vnicu ver- rapere me feftinat. Monachorum circà manentiú an
bum non fuftinuit. Verbum puellæ proceſlit, & tiqua in me ſurgit authoritas. Ego interim clamito : Communio.
nem cũ Ro .
columna Illa concutiebatur. Illa locuta eft , & Si quis cathedræ Petri iungitur , meus eft. Melerius, inana Eccle .
propugnaculum fluctuauit. Permiſſus eft pecca- Vitalis, atque Paulinustibi hærere fe dicunt : poffem la cu inti fa
reis , cui Ecclefia credenda erat, illa videlicet Ec-
credere, fi hoc vnus affereret : nunc aut duo menti- ciat Hierony.
clefiarum columna, & portus fidei :Petrus orbis untur,aut omnes . Idcircò obteftor beatitudinem cuá, muş.
terrarum magifter peccare permiſſus fuit ob eam per Crucem Domini, per neceffarium fidei nostre de
Apoftolos
maximè caulam , quòd populorú multitudo illicus, per paſlionem Chrifti, vt qui Apoftolos honore honore ſe
credenda erat, né leuerus & innocés, à venia pro- fequeris, fequaris & merito : ità in folio cum duode quitur Rom .
prijs fratribus impartienda eſfet alienus. cim iudicaturus ſedeas : ità te alius ſenem cum Pe- Pontifex.
23. LEO Magnus fermone tertio in anniuerfa . trocingat,ità municipatum cæli cum Paulo cófequa
Vnus
Holis & omnibus rio pontificatùs fui: Detoto mundo vnus Petrus ris, vtmihiliteris tuis, apud quem in Syria debeam
Eccleliç patribus eligitur, qui & vniuerfarum gentium vocationi, communicare,fignifices.Nolideſpicere ánimam,pro
præponitur. & omnibus Apoftolis , cunctis Ecclefiæ patribus qua Chriftus mortuus eft.
præponatur, vtquanuis in populo Dei multi fa . 2. IDEM epiſtola quinquageſimaſeptima ad Da
cerdotes ſint,multiq paftores,omnes tamen pro- maſum : Quoniam vetufto Oriés inter fe populorum Ioan.19 .
Primarius:omniü, priè regat Petrus, quos principaliter regit & furore collifus, indiſciſſam Domini tunicam, & deſu . Cant.2 .
cundarius vero Chriſtus. Ibid .Et ego, inquit Chriſtus, dico ti- per textam , minutatim per frufta diſcerpit, & Chriſti Hiere ...
omniü paftor Pc- bi : hoc eft, Sicut meus pater tibi manifeftauit di- vineam exterminant vulpes: vt inter lacus contritos, Cant.4.
trus uinitatem meam , ita & ego tibi notam facio ex- qui aquam non habent,difficile , vbì fons figuacus & Ad fidé Rom .
Matth . 16. '
Nota quomodò cellétiam tuam ,quia tu es Petrus, id eft, cùm ego hortus ille conclufus fit, poflit intelligi : Ideò mihi regibus grat .
Chriftus & quo . fim inuiolabilis petra, ego lapisangularis, qui fa- cathedram Perri,& fidem Apoſtolico ore laudatam , fantibus co.
modò Petrus pe- cio vtraque vnum : ego fundamentum , præter cenſui conſulendam , indè nunc meæ animæ poftulas fugitHiero.
,
quod nemo poteft aliud ponere: tamen tu quo cibum, vndè olim Chrifti veſtimenta ſuſcepi. Neque Rom.i.
Ephe. 2.
1.Cor.3 . petra es, quia mea virtute ſolidaris: vt quæ mihi verò tanta vaſtitas elementi liquentis & interiacens
poteftate ſunt propria , lint tibi mecum partici- longitudo terrarum , me à precioſa margaritæ potu
patione communia. Eandem fententiam de du- it inquiſitione prohibere . Vbicunque fuerit corpus, Luc. 19 .
plici petraijfdem verbis repetiuit ſermone ſecū. illic congregabuntur & aquilæ . Profligato à fobole In Rom.Ec
do in natali Apoſtolorum Petri & Pauli . mala patrimonio ,apud vos ſolos incorrupra pacrum clefia fides
24. IDEM epiſtola octogelimanona ad Epi . feruatur hæreditas. Ibiceſpite terra foecundo ,Domi- incorrupta.
fcopos per Vienneníem prouinciam conftitutos : nici ſeminis puritaté centeno fructu refert. Hícobru
Petri priuilegiai Cùm Perro præ cæteris foluendi & ligandi tradi- ta ſulcis fruméta, in lolium auenasiz degenerát. Nunc
ta fit poteftas, paſcendarum tamen ouium cura in Occidéte ſol iuſtitiæ oritur : in Oriente aūt Lucifer Efa. 14.
Matth.s.
Petro principatum ſpecialiùs mandata eft.Cuiquiſquis principatum ille,quiceciderat, ſupraſīdera pofuitthronu ſuú . Vos Nota Hiero .
adimentes, feipſos
demer zſtimat denegandum , illius quidem nullomodo eſtis lux müdi, vosſal terræ, vos aurea vaſa & argérea: nymi erga
sunt. poteſt minuere dignitatem , fed inflatus ſpiritu hic teftacea vala vellignca virgá ferreá & xternūope- Rom .ponti.
ſuperbiæ ſuæ , ſemetipſum in inferna demergit. riuntur incendiu . Quãquàm igitur tuîmeterreatma-tiam ficē ,reneren:
qué &
gnity .
 136 DE ROMA NA "
, de gnitudo, inuitat taméhumanitas.A facerdote vi & imă am . Quid etiam actione firmåfis, nisì ſcientes, quòd
agnofcit
B.Petri fuc- falutis,à paſtore præſidium ouis flagito. Faceflat in- per omnes prouincias de Apoſtolico fonte petentibus
cefforem . uidia : Romani culminis recedar ambitio : cum ſuco reſponſa ſemperemanent ? præſertim quoties fidei ra- In fideinego .
Romanç Ec ceſſore piſcatoris, & diſcipulo crucis loquor.Ego nul- tio ventilatur;árbitror omnes fratres & coepiſcopos cijs iudex eft.
cleſiç com lum primum
munio . , nisì Chriſtum ſequés,beatitudinicuę, noftros, non nisi ad Petrum, id eft, fui nominis & ho.
Super cathc, id eft, cathedræ Petri ,communione conſocior: ſuper noris authorem, referre debere, velut nunc retulit
dră Petriçdi illam petram ædificatam Ecclefiam ſcio. Quicunque veftra dile &tio, quod per totum mundū pollitomni
ficata
ſia. Ecclc- extra hancdomum agnum comederic, profanus eft.Si bus Ecclefijs in commune prodeſſe.
Matth.16. quis in arca Noënon fuerit,peribitregnante diluuio. AVGVSTINVS epiftola centelima ſexageſi
Exod . 12. Et poft pauca :: Non noui Vitalem , Meletium reſpuo, maquinta ad Generofum : Siordo Epiſcoporum ,& c.
Extra Romn: ignoro Paulinum : Quicunque tecum non colligit, vt ſuprà litera B. teftimonio quinto .
munione nö pargit: hoc eſt, qui Chrifti non eſt, Antichriſti eft.Et 9. CYPRIANVS Epiftola quinquagefimaquin- lib.s. epift. 3,
eft falus . in fine: Quamobrem obteftor beatitudinem tuam per ta ad Cornelium Romanum Epifcopum :Nem enim Sümi ponti.
ficis contem
Rom.Po.non crucifixum , mundi ſalutem , per homouſion Trinita- aliunde hæreſes oborrę ſunt, aut nata funt ſchiſmata, ptushçreſum
comunican . tem : ve mihi epiſtolis tuis, liue tacendarum , fiue di- quàm indè , quòd facerdoti Deinon obtemperatur, & ſchilmati
darum hypoftareon detur authoritas . Ecnè forcè nec vnus in Éccleſia ad tempus facerdos, & ad tem- cauſa eft.
tes,ad per. cen
chriſtumAnti:
tincas. obſcuritas loci,in quodego, te fallat; per baiulos lite- pus iudex vice Chrifti cogitatur: cuiſi ſecüdum ma
rarum , ad Euagriū presbyterum , quein oprimé no- giſteria diuina obtemperaret fraternitas vniuerfa,ne
iti, dignare ſcripta tranſmittere: fimuletiàm , cui apud moaduersùm ſacerdotum collegium quicquam mo .
Antiochiam debeam communicare, fignifices : quia ueret : neino poft diuinum iudicium , poft populi ſuf
Campenſes cum Tarſenſibus hæreticis copulati, ni- fragium , poſt coepiſcoporum conſenſum , iudicem
hilaliud ambiūt, quàm vt authoritate communionis fe iam non Epiſcopi, sed Dei faceret: nemo diſcidio
veftræ fulti, tres hypoftaſes cum antiquo ſenſu præ- vnitatis Chriftı Eccleſiam ſcinderet: nemo fibi placés
dicent. ac tumens, ſeorſum forìs hæreſim nouam coderet, Ec
3. OPTATVS Mileuitanuslibro fecundo contra paucis incerpofitis: Chriftiaduerfarius& Eccleſiæ ei
Donaciſtas : Probarnus eam effe Eccleſiam Catholica, us inimicus, ad hoc Ecclefiæ præpofitum ſua infeſta
&c . vt fuprà hac eadem quæftione, B. teſtimonio tione perfequitur, vt gubernatore ſublato , atrociùs
quarto . atque violentiùs circa Ecclefiæ naufragia graſſetur.
Petri Cathe .
4. AVGVSTINVS epiſtola centeſima ſexagefi. Ibidem :Poft ifta adhuc inſuper Pſeudoepifcopoſibi dra & Eccle.
maſecunda ad Epiſcopos Donatiftarum : Erat Carcha- ab hæreticis conftituto nauigare audent, & ad Petri lia principa
go tranſmarinis vicina regionibus, & fama celeber- Cathedram ac ad Ecclefiam principalem , vndè vni- lis.
rima nobilis :vndè non mediocris vtiquèauthorita- tas ſacerdotalis exorta eft ,à ſchiſmaticis & prophanis Ad Rom .Eco
tis habebat Epiſcopum , qui poſſet non curare con literas ferre, nec cogitare eoseffe Romanos,(quorum clefiam pei .
In Rom, Ee . fpirantem multitudinem inimicorum, cùm fe vide . fides Apoſtolo prædicante laudata eſt) ad quos perfi- acceſſus.
fidiç nullus
Clelia ſem . ret & Romanæ Ecclefiæ , in qua ſemper Apoftolicæ cat dia habere non pollit acceſſum .
per Apoftoli- thedræ viguit principatus, & cæteris terris vndè Euá- 10 . ITEM Epiftola ſexageſimanona ad Puppianū lib.4.epift...
ca Cathedræ gelium ad ipfam Aphricam venit,per communicato- Florentium : Inde enim ſchiſinara & hæreſes oborræ fchifmatum
viguin prio-
. rias literas effe coniun &tum :vbi paratus effet cauſam funt & oriuntur, dum Epiſcopus qui vnus eſt, & Ec- origo ex fum
ſuam dicere, fi aduerfarij eius ab eo illas Ecclefias alic . clefiæ præeft ,ſuperba
quorundam præſumptione con- mipontificis
nare conarentur . temnīcur, & homo dignatione Dei honoratus, indi- contemptu .
5. IDEM cum Patribus Concilij Carthaginenſis, gnus hominibus iudicatur.
in epiftola nonagefimaad Innocentium PontificeRoc 11. HIERONYMV S aduersùs Luciferianos:Ec
Ex dignitate
manum : Si ergò: Pelagius epiſcopalibus geftis, quæ clefiæ falus in ſummi ſacerdotis dignitate pendet: cui ſummiſacer .
in Oriente confecta dicuntur, etiam tuz venerationi fi non exors quædam & ab hominibuseminens detur dotis pender
iuftè viſus fuerit abſolutus, error tamen ipfe & impic poteſtas, tot in ecclefijs efficiencur ſchiſmata; quot ſa cccleliç falus
Apoft.fedis ctas, quæ tam multos affertores habet, per diuerſa cerdotes.
authoritasin diſperſos, etiam authoritate Apoftolicæ fedisanathe 12 . LEO Magnus epiſtola octogefimaquarta ad
hgrelib : ana. matizanda eft.Et paulò fuperiùs: Hocitaque geſtum , Anaftafium Theſſalonicenſem Epiſcopum ,capite vn
dis. domine frater ſancte, charitatituæ intimandum du- decimo : Hæc connexio totius quidem corporis vna .
ximus, ve ftatutis noſtrę mediocritatis, etiam Apo- nimitatem requirit, ſed præcipuè exigit cõcordiam
Petitur Con- ftolicæ ſedis adhibeaturauthoritas, pro tuenda falute facerdotum .Quibus cùm fit dignitas communis, nó InterApofto
ciliji Roman.
tio cófirma- multorum, & quorundam peruerſitare etiam corris eft caméordo generalis: quoniam & inter beatiſimos los diferecio
pontifice. genda. Apoftolos in fimilitudine honoris fuit quædam dif- poreſtatis.
6. IDEM cum Patribus Mileuitani cõcilij epifto- cretio poteftatis : & quum omnium par effet electio,
la nonagefimafecunda ad eundem Innocentium :Quia vni tamen datum eft, vt cæteris præemineret. Dequa Epifcopora
Rom.pontific
cis authori te Dominus gratiæ ſuæ præcipuo munere in ſede Apo . . forma,Epiſcoporû quoquè eft orta diſtinctio : & ma- Ainctio .
tas implora. ftolica collocauit, talem's noftris temporibus præ- gna diſpoſitione prouifum eft, nè omnes fibi omnia
zur ad ledan-ftitit, vt nobis potiùs ad culpam negligentiæ valeat, vendicarent,fed effent in fingulis prouincijs, quorum
dam tempe fi apud tuam venerationem , quæ pro Ecclefia ſugge- inter fratres haberetur prima ſententia: & rursùs qui- Penes Petri
ganz herc. renda funt, tacuerimus, quàm ea tu poſlis vel faſtidi . dam in maioribus vrbibus conftituti, folicitudinem fedé,v niuer
fis ,
osé vel negligenter accipere, magnis periculis infir- fuſciperent ampliorem :per quos ad vnam Petri ſedé cura
ſalis . Eccleſię
morummembrorum Chriftipaſtoralem diligentiam vniuerfalis Ecclefiæ cura conflueret, & nihil vſquàm
quæſumus adhibere digneris. Noua quippe hærelis, à ſuo capitediſlideret.
& nimiùm perniciofa tempeſtas ſurgereinimicorum 13. AMBROSIVS de Sacramentis libro tertio,
gratiæ Chrifti cæpit. capite primo : Non ignoramus quòd Ecclefia Roma. Rom. Eccle
fiz forma in
m
7. INTER eiuſdem Auguftini epiſtolas nonagefi- na hanc conſuetudinem non habeat, cuius typu in omnibus fe
matertia , eft Innocentijad Patres concilij Mileuitani: omnibus fequimur & formam . Hanc tamen conſue- quicupit Am
Diligenter & congruè Apoftolico conſulitis honori , tudinem non habetvt pedes lauet. Vide ergò nè fortè broſus.
Solicitudo honori inquam illius, quem præter illa quæ ſunt ex propter multitudinem declinauit . In omnibus cupio
omnium Ec- trinſecùs, ſolicitudo manetomnium Ecclefiarū, ſuper ſequi Eccleſiam Romanam.
clefiarum in- anxijs rebus quæ fit tenenda ſententia : antiquæ ſcili. 14 . IDEM in oratione funebri de obitu fratris fui
pontifici,an cerrégulæ formam fequuti,quam toto femper abor. Satyri: Aduocauit ad ſe Epiſcopum , nec vlla veram
res dubias be mecum noftis effe feruatam . Verùm hæc miffa fa- putauit, nisì veræ fidei gratiá, percontatus ex eo eft,
decidendas. cio : neque enim hoc veſtram credo latere prudenti. vtrúmnam cum Epiícopis Catholicis, hoc eſt, cum Epiſcopi Can
solici cum
Roman
 !
1 ECCLESIÀ. 137
Rom . Eccle- Romana Eccleſia côueniret,& fortè & ad id locorum in Concilio primatum Leonis tenere: & primi ſen -phie con
ha conueni.
unt . in ſchiſmate regionis illius eccleſia erat: Lucifer enim tentiam aduersùs Diofcorum pronunciát in hæc ver
fe à noftra tunctemporis communione diuiſerat. ba : Vndè fanctiilimus& bearillimus Archiepiſcopus
1. E. IRENAE V S libro tertio contra hæreſes capi- magnæ & feniorisRomæ Leo, per nos & præſentem
te tercio : Ad hanc Ecclefiam & c . ytin textu . ſanctam Synodum vnà cum ter beatiſſ. & omni lau
2. TERTULLIANVS de præſcriptionibus ad- de digno beato Petro Apoftolo, qui eft petra & cre- Petrus petra
& crepido
uersùs hæreticos: Agè iam quivoles curioſitatem me pido Catholicæ Ecclefiæ ,& ille qui eft rectæ fidei fun Ecclelia Ca.
liùs exercere in negocio falutis tuæ , percurre Eccleſi- damentum , nudauit eum tam Epiſcopactis dignitate, tholicæ.
Apoftolorü as Apoftolicas, apud quas ipfæ adhuc cathedræ Apo- quàm eciam ab ſacerdotali alienauit minifterio. In ti
cathedræ . ftolorum fuis locis præfidentur, & c . Si Italiæ adiaces, ne autem eiuſdem actionis in relatione fan &tæ Synodi
habes Romā, vndè nobis quoq authoritas præftò eft. Chalcedonenfis ad beatum Papam Leonem de geſtis Peritur con .
Romanæ Ec•Felix Ecclefia, cui torá doctrina Apoſtoli cum ſangue generaliter in Synodo confirmatio peritur, atque in. cilij firmatio co
Chalce,
mendati o . ne ſuo profuderút: vbì Petrus paliioni Dominicæ ad
clefix com- ter cætera ità dicicur : Hæc funt quæ tecum , qui fpiri donenſis
ge
æquatur, vbì Paulus loanis.exitu coronatur,vbìApo- tu præſens eras, & complacere táquàm fratribus deli- neralis àRö.
ftolus loannes pofteaquàm in oleum igneum demer-, berâfti, & quipenè per tuorum vicariorum fapienti Pontifice.
fus, nihil paffus eft, in inſulam relegatur. am videbaris à nobis, effecimus. Indicamus verò,
lib.4 . epift.s. 3 . CYPRIANVS Epiſtola quadragefimaquinta quia & alia quçdam pro rerum ipſarumordinata qui
Eccleliz Ca- ad Cornelium : Nos ſingulis nauigátibus,nè cum ſcan- ete, & propter Ecclefiaſticorum ftatutorum defini
& matrix eit dalo vllonauigarent, rationem reddentes, fcimus nos uimus firmitatem , fciétes quia & veftra ſanctitas ad
Romana. hortátos eos effe, vt Eccleſiæ Catholicæ radicé & ma- diſcens, & probatura & confirmatura eft eadem . Et
tricem agnofcerent ac tenerent. ſub finem :Rogamusigitur, & tuis decretis noftrum
lib 3. epift. 11. 4 .
IDEM Epiſtola quadrageſimaſexta ad Corne- honora iudicium : & ficutnos capiti in bonis adieci.
Epifcopus lium : Nos, inquiunt, (quidam reuerti ad Eccleſiam ) mus conſonantiam , fic & ſummitas tua filijs (quod
Ecclefia
tholicæ eft Cornelium Epiſcopum ſanctiſſimæ Catholicæ Eccle- decet) adimpleat .
Romanus fiæ , ele &tum à Deo omnipotente & Chrifto Domino ANACLETVS Pontifex epiftola prima ad
Pontifex .
noftro ſcimus . Nec ignoramus vnum Deū eſſe, vnum omnes Epiſcopos, & cunctos fideles: Quòd fi difti. Cauſe maio
Chriftum eſſe Dominum, quem cófeſii ſumus,vnum ciliores ortæ fuerint quæftiones, aut Epiſcoporũ vel res ad Sedem
Vnas Epiſco- Spiritum ſanctū, vnum Epiſcopum in Catholica Ecá maiorum iudicia,autmaiores caulæ fuerint,ad iedem Apoftolicam
pus in Cacho. clefia effe debere. Apoftolicam (li appellacum fuerit) referantur, quoni- iuffu & inti.
Tica Ecclefia. 5. THEODORETVS hiſtoriæ Ecclefiafticæ li-, ain Apoftoli hoc ftatuerút iuſſione Saluatoris, vt ma- tuto Apofto
bro fecundo , capite quarto : Athanafius, intellectis in- iores & difficiliores queſtiones ſemperad ſedem refe- lorum .
ſidijs, clam ſe ſubduxit Alexádria , & rectà in Occiden- . rantur Apoftolicam ,ſuper quam Chriſtus vniuerfam
tem contendit. Etenim lulium Epifcopum , qui cum conftruxitEcçlefiam ,dicente ipſo ad beatum princi- Matth. 16.
Romanam rexit Ecclefiam , Euſebiani de criminibus, pem Apoftolorum Petrum : Tues, inquit , Petrus, &
Rom .Pótifex quæ falsò contra Athanaſium confinxerāt, per literas. Tuper hancpetram ædificabo Ecclefiam meam .
Epiſcoporû certiorem fecerant. Ille Ecclefiæ canonem fecutus, & 10 , IDEM epiftola tertia ad omnes Epifcopos & fa
cauſas exa .
minat. eos iuflit Romam venire, & diuinum Athanaſiū, quồ cerdotes:Hæc verò facroſancta Romana & Apoftoli- Primatu Eea
pro ſe in iudicio ipſe reſponderet ,vocauit.Qui vt pri- ca Ecclefia ,non ab Apoftolis , fed ab ipfo Domino Sal- clefia Roma.
mùm fuit accerſicus, eò mature contendit.Tragedię . uatore noftro primatum obrinuit, & eminentiam po- obtinet.
Hæreticorů autem authores Romam ideò no funt profecti , quòd teftatis fuper vniuerſasEcclefias, ac totum Chriftiani
ingenium . intellexerunt ſua mendacia manifeftò fore depræ. populi gregeaſſecuta eſt, ficutipfe beato Petro Apo- March :16.
henſa. itolo dixit : Tu es Petrus, &c . Adhibita eft etiam ſoci. Petrus & Pau
Ad Rom.Pot. 6. BERNARDV'S epiftola centeſima nonagefi. , etas in cadem Romana vrbebeatiſlimiApoftoli Pauli lus vno co
controuerfix ma, ad Innocentium Papam : Oportet ad veftrum re vafis electionis, qui vno die , vno quoquè tempore re Rome
para
refe. ferri Apoftolarum pericula quæque & ſcandala emer- glorioſa morte cum Petro, fub principe Nerone ago - li
de fideſunt.
rendæ , Romanam
gentia in regno Dei, ea præſertim quæ de fide contin nizans coronatus eft , & ambo fanctam Romanam Ec- Eccleſiâcon
In Rö. Eccl. gunt. Dignum nanque arbitroribi potiſſimùm relar. clefiam conſecrârunt,alijsq; omnibus vrbibus in vni ſecrârunt.
& fede no po ciri damna fides, vbi non poſtic fides ſentire defectu. uerfo mundo,eam ſua præſentia atque venerando tri
tcft
ficerefides de. Hæc quippehuius prærogatiua fedis. Cui enim alteriumpho prætulerüt.Et licèt pro omnibus affidua apud
Luc . 22 . aliquando di& um eft, Ego pro te rogaui Petre, vt nő Deum omniumſanctoruni effundatur oratio, his ta
deficiat fides tua ? Ergò quod fequitur, à Perri fuc men verbis Paulus beatiſlimus Apoftolus Romanis
ceffore exigitur :Et tu aliquando cóuerſus, confirma proprio chirographo pollicetur, dicens : Teftis enim Rom. 1.
fratres tuos. Id quidem modò neceſſarium . Tempus eft mihi Deus, cui ſeruio in ſpiritu meo in Euangelio
eſt ve veftrum agnoſcacis pater amantiſſimeprincipa. filij eius, quòd line intermiſlione memoriá veftri fa
tum , probetis zelum , miniſteriū honoretis. In eo pla- cio femper in orationibus meis. Prima ergò fedes eft Prima ſedes
nè Petri impletis vicem , cuius teneris & fedem , five cælefti beneficio Romanæ Ecclefiæ , quam (ve memo- Romana.
Ro.Pontificis ftra admonitione corda in fide Aluctuantia cófirmatis, ratum eft) beatiſſimi Petrus & Paulus ſuo martyrio
eft, fidei cor- fi veftraauthoritate conteritis fidei corruptores . ...conſecrârunt. Sic Roma quæ priùs erat cacodæmo
ruptores co
serere, 7 : IDEM libro fecundo de cóſideratione ad Euge- nis artificio omnium errorum mater & altrix, excuſ
nium ,capite o &tauo : Quis es ? Sacerdosmagnus,fum- fis tenebris , & vanis ſuperſtitionum ritibus abie
Pótificis Ro . mus pontifex. Tu princeps Epiſcoporum , tu hæres etis, filiorum Dei , exorto ſole iuftitiæ, facta eft copi
quáta digni- Apoftolorum , tu primatu Abel , gubernatu Noë, pa- ofa propagarrix. Secunda autem fedes apud Alexan- 2. Sedes Alc .
tinde autho- triarchatu Abraham , ordine Melchiſedech, dignitate driam beati Petri nomine à Marco eiusdifcipulo atq xandrina.
Aaron, authoritate Moyſes , iudicatu Samuel, pote- Euangelifta conſecrata eſt, quia ipſe & in Aegypto
ſtate Petrus, vnctione Chriſtus. Tu es cui claues era. primùm verbum veritatis , directus à Petro , prædi
ditæ , cui oues creditæ ſunt & c. vtſuprà de Symbolo, cauit, & glorioſum ſuſcepit martyrium . Cuivenera
quæftione decimanona, C , teftimonio duodecimo . bilis fucceffit Abilius . Tertia autem fedes apud Anti- 3. Antioche.
8. IN quarta generali Synodo Chalcedonenli, ochiam, ciufdem (id eft, beari Petri) Apoftoli nomi- na .
actione terria, offeruntur libelli Theodori Diaconi, ne habetur honorabilis, & c . Indé nanque & beati
Iſchyrionis diaconi, AthanaſijPresbyteri, & Sophro- Apoftoli inter fe ftaruerunt, vt Epiſcopi fingularum
Vniuerſalis nij Chriſtiani contra Dioſcorum ſcripriad Leonem ſcirent gentium , quis inter eos primus effet, quate
Archiepiſco. Papam & Concilium : in quibus appellant Leonem nùs ad eum potior eorum ſolicitudo pertineret. Nam Inter Apo
Pus . vniuerſalem Archiepifcopum & Patriarcham ma & inter beatos Apoltolos quædam fuit diſcretio.Et li- ftolos diftin .
Pei Legatos gnæ Romæ. Cuius legati in eadem actione dicuntur cèr omnes efſent Apoftoli,Pecro tamen à Domino eft &tio .
S con.
 1

138 ROMANA ECCLESIA.

. conceſſum , & ipfi inter fe idipſum voluěrunt, vt re as conuolare prouincias, vel aliarum prouinciarum
liquis omnibus præeſſec Apoitolis, & Cephas, id eft, Epiſcoporum iudicium experiri vel pati : ſed omni- ,
Epiſcoporü caput, & principium teneret Apoftolatus: Qui& ean- bus eiufdem prouincię Epiſcopis congregatis, iu
diſcrimen. dem formam fuis fuccefforibus, & reliqui Apoſtoli dicium authoritate huius fedis terminetur: quod
Epiſcopis tenendam tradiderunt.Et non ſolùm hoc in tamen ( vt præfatum eft) per eius vicarios , ſilibu.
nouo teftamento eſt conftitutum , ſed etiam in veteri crit, erit tractandum : & quicquid iniuftè actum eſt,
Pfal.gs. fuit . Vndè fcriptum eft : Moyfes & Aaron in Sacerdo- reformandum .
tibus eius, id eit, primi inter eos fuerunt.Et quanuis 12 . SYNODVS Alexandrina ad Felicem fecun - vide Leétor
ità ordinatum fuerit, nemo tamen quod fuú eftquæ- , dum : Domino beatiſiimo & honorabili fancto pa- ſ honorifice
rat, fed quod alterius.Vndè ait beatus Apoftolus Pau- tri Felici fan &tæ fedis
Apoftolicæ vrbis
Romæ Papæ, ia feminino
Rom.is. Jus: Vriuſquiſque placeat proximo ſuo in bonum ad Athanaſius & vniuerſi Aegyptiorum , Thebaidorum , Athanaſius
Matth . 20. ædificationem . Etficutipfe Saluator ſuisait Diſcipu- & Libyorum Epiſcopi , in fancta Alexandrina Syn - cú tota Syno
Mar. 10.
lis: Quimaior eft veftrùm , erit miniſter vefter, & c. Si odo gratia DEI congregati, veftro fancto ſuggerido de Ro.po.
qux verò caufæ difficiliores inter vos ortæ fuerint,ad mus Apoftolatui, vt noſtrî more ſolito ſolicitudi- ftolicæ fedis
huius fan &tæ Sedis apicem eas, quali ad caput referte, nem gerere dignemini. Et paulò pòft : Ided pater authoritatc.
vt Apoftolico terminentur iudicio : quia ficDominú beatiſſime, quia femper anteceſſores noftri, & nos à
velle,ab eóque ità cóftitutum eſſe, antedi&tisteftimo- veftra Apoſtolica fede auxilium haufimus, & no
Cardo & ca- nijs declaratur. Hæc verò Apoftolica fedes, cardo & Arî yos curam habere agnouimus, præfatam Apo
becclefiarum caput ( vt prætactum eft) omnium Eccleſiarum ,à Do- ftolicam & fummam experimus iuxta canonum de
à Chrifto cô mino, & non alio eſt conſtituta . Et ficut cardine ofti creta ſedem , vt inde auxilium capiamus, vndè præ

Bicuta eftf . um regitur,fic huiusſanctæ ſedis authoritate omnes deceſſores noftri ordinationes & dogmata atque ad Rom.fedá
poftolica fe- Ecclelix ,Domino diſponente reguntur . ſubleuationes ceperunt. Ad eam quoque, quafiad tanq ad ma.
des.
11 . MARCELLVS Pontifex in epiftola primaad matrem recurrimus, vt eius vberibus nutriamur, trem confu
Epiſcopos Antiochenæ prouinciæ : Solicitudinem quoniam non poteft mater obliuiſci infantem fu giunt.
2.Cor. II . omnium Ecclefiarum iuxta Apoftolum circunferen- um . Sic & vos nolite obliuiſci nos vobis commif- ES2.49.
tes, diuinæ circa nos gratiæ memores eſſe debemus, . ſos, quoniam non leuibus nos inimici noftri impli
qui nos per dignationisſuæ miſericordiam ,ob hoc ad cauerunt affli& ionibus, & quotidiè facere moliun
faftigium Sacerdotale prouexit, vt mandatis ipfius tur , & apprehendere, aut ferris nos conftringi mi
inhærentes, in quadam Sacerdotum eius ſpecula con- nantur, nisi eorum conſentiamus erroribus :quod
ficuti, prohibeamusillicita, & fequenda doceamus. nequaquàm, vobis inconfultis, agere præſumimus: .
Vnde dire&tis per Bonifacium Diaconum noftrum canonibus quippe iubentibus, abique Romano nos sine ea in
literis, admonemus, vt quæ malè pullulát,abſcindan- de maioribus caufis nihil debere decernere pontifi- caufis fidei
tur, & malefacta corrigantur, atque bona fectentur, ce. Ideóquead propofitum recurrentes, & ad braui- nihildecer,
& Patrum noftrorum exempla & ftatuta imitentur. um properantes, veftræ Apoftolicæ ſedis implora- innouandű.
Rogamus ergo vos fratres, vt non aliud doceatis ne mus auxilium : quia ( vt credimus) non deſpexit De.
que fentiatis, quàm quodá beato Petro Apoftolo , & us preces cum lachrymis fibi oblatas feruorum ſuo
å reliquis Apoftolis & Patribus accepiſtis, Ab illo rum , fed ob id vos prædecefforésque veftros, Apo
enim primò inftructieftis: ideò non oportet vos pro- ftolicos videlicet præſules, in fummitatis arce confti
Petrus cotius prium derelinquere patrem , & aliosfequi. Ipfe enim tuit, omniúmqueEcclefiarum eis curam habere Omniū Ecclefiae
Ecclefiz ca- caput efttotiusEccclefiæ , cuiaitDominus: Tu es Pe . pręcepit, vt nobis ſuccurratis, nósque cuentes, rum cura.
put. trus, & fuper hácpetraniædificabo Eccleſiam meam . cui omne Epiſcoporum iudiciü eft commiſſum ,
Matth.16 . Nicena fynodus
Eius ſedes primitùsapud vos fuit, quæ pofteà (iuben- liberare ab hoftibus noftris non negligatis. Nam quid de Rom . Póti ..
Petri
ab fedes bente Domino) Romam translata eft, cui (adminicu-
Antiochia ſcimus in Nicena magna fynodo trecentorum authoritate decre
Romă trans lante diuina gratia )hodierna præſidemus die . Nec ab octodecim Epiſcoporum , ab omnibus concor- ucrit.
lata iubente eius diſpofitione vos deuiare oportet, ad quam cuncta diter effe roboratum , non debere abſque Ro- Idem adftruit Iuli
maiora Ecclefiafticanegocia (diuina diſponente gra- mani Pontificis ſentencia , concilia celebrare,nec contra Orientales:
Maiorismo,tia) iuſſa ſunt referri, vt ab ea regulariter diſponan- Epiſcopos damnare, licèt hæc & alia quàm plu - Verba Canonis ha
eò sefeseda. tur, à qua ſumpsere principia. Siveftra verò Antio ra neceffaria, ab hæreticis qui nos quotidie in - benturc.2. eius
reſcripti.
chena , quæ olim prima erat, Romanæ ceſit ſedi, feſtant & perdere nituntur , vt faciliùs nos ca
nulla eft quæ eius non ſubie & ta fit ditioni , ad quam pere poſtint, fint fynodica capitula incenſa, no- Arriani Canones
Epiſcoporum omnes quaſi ad caput,iuxta Apoſtolorum eorúmque bish Tublata.Etpaulò inferiùs : Vosergò (vt ſem - Nicenos de Rom .
refugiū & apſucceſſorum ſanctiones , Epiſcopi qui voluérint, vel per veſtræ ſedi fan &tę conſuetudo fuit )periclitan- Pontifice
ſerunt, combur.
pellatio ad quibus neceſse fuerit fuffugere, eámque appellare tibusſubuenite,oppreſſos roborate,tribulatis ma
fedem Rom . debent, vt indè accipiant tuitionem & liberationem , num porrigite, caliam prohibere, & leges imponi
Epiſcoporum vndè acceperunt informationem atque conſecratio-
Confecratio te, vtApoſtolica doctrina, quæ in Deo eft , citò ad
vade. nem . Quod omnibus minimè conuenit denegare victorià iudicium perducere valeat noftrú, nos
Epiſcopis, fed abſque vlla cuſtodia, autexcommuni- (Apoftolorü principe ſuffragante Petro)ab immi
catione, vel damnatione, vel expoliatione liberè ire nentibus periculis liberare. Etnonnullis interie
Apoftoli in- concedatur. Simúlque ijdem (inſpirante Domino) Etis : Similiter & à fupradi&tis Patribus eſt defini
fituêre ,vt fi- conftituerunt, vt nulla Synodus fieret præter eiuf tum conſonanter, vt fi quiſquam Epiſcoporum , vide Iuliam in co
ne huius Sc. dem Sedis authoritatem . nec vllus Epiſcopus, ni- aut Metropolitanum , aut Comprouinciales , vel de reſcripto, ca. 3.
dis authori.
tate Concilia sì in legitima Synodo, ſuo tempore Apoftolica au- iudices ſuſpectos habuerit, veftram ſanctam Ro.
non celebré- thoritate conuocata, ſuper quibuslibet criminibus manam interpellet ſedem , cuiab ipſo Domino pote. Matth.16 .

tur,dubiaquepulſacus, audiatur vel iudicetur: quia ( vt paulò ſu .
ad eam rcfe
rantur, &c. periùs prælibatum eſt) Epifcoporum iudicia, &
ſummarum cauſarum negocia, fiue cunca dubia,
Apoftolicæ fedis authoritate ſunt agenda & finien-
da. Et omnia comprouincialia negocia , huius
fan-
&tæ vniuerilis & Apoftolicæ Ecclefiæ funt retra
& anda iudicio, fi huius Ecclefiæ Pontifex præcepe-
rit. Nec cui liceat line præiudicio Romanæ Eccle-
ſiæ ( cui in omnibus caufis debet reuerentia cufto-
diri) relictis his Sacerdotibus, qui in eadem pro-
as
uincia Dei Eccleſinuc u diuino gubernant,adali
Atas ligádiac foluédiſpecialieft priuilegio fuper alios
conceſſa. Ipfa enim firmamentūà Deo fixū & immo
bile percepit,quoniam ipfam formam vniuerforum
ticulorum lucidiſſimam DominusIeſus Chriftus ve
ftram Apoftolicâ conftituit ſedem .Ipfa eft enim facer Apoftolica
vertex , in quo omnes Eccleſiæ vertuntur, ſuſtentan- fedis autho .
tur, releuantur.* Etficut in Chriſto Chriſtiani, & in ricas.
Petra ( id eft, Chrifto ) Petrus, Petri renouantur Éccle Legēdů vide.
fiæ . Tu es enim (ficut diuinum yeraciter teftatur elo- tur, Et ficut
quium )Petrus, & fuper fundamentum tuum , Eccleſiç in Chrifto
coling, id eft, Epiſcopi, qui Ecclefia fuftinere , & pro Chrifti
& ana
, ita
id
prijs
 DE AV THORITATE ECCLESIAE . 139
&A,Petro,se- prijs humeris porcare debent, tibi ſunt confirmarx , deg fumerentnormam , vnde Ecclefiæ ſumpsêrepræ
aouantur Ec- tibi claues regni cælorum commifit, atque ligare & dicationis exordium , nè paſsim ab infidiatoribus co
Epiſcopi co . foluerepoteftariuè,quæ in terra, & quæ in cælis ſunt, lùmne euerterentur Écclefiæ . Veftrum eft, nobis ma- Nora .
lumnz. Ec- promulgauit . Tu profanarum hærefium & impetito-
clefia num porrigere, quia vobis commifli fumus.Veftrum
Rom . Potiſex rum , atque omnium infeftantium depofitor, vt prin- eft nos defendere atque liberare, noftrúmqueeft à vo
hærelium & ceps & Doctor, caputo omnium orthodoxæ do &ri. bis auxilium expetere, veſtrisque parere iuftionibus.
errorum rc. næ , & immaculatæ fidei exiſtis.Igitur nè deſpicias, pa Scimus enim ( vt femper veftræ ſedis præíules primò
purgator.
ter, tuorum patrum piecacem bonam intentionem . Apoftoli,deindeſucceſſores eorum fecerunt) vos vni
Er ficut illi, patres & prædeceffores noftros à multis uerſalis Eccleſiæ , & maxime Epiſcoporum ,quioculi,
liberaueruntoppreſlionibus & anguftijs, ità nos libe proprer contemplationem & fpeculacionem , vocan
rare digneris . Nam fuit femper veltræ fan &tæ & Apo tur Domini, curá gerere, ac de releuatione & lege no
» Iniuftè dána ftolicæ fedilicentia, iniuftè damnatos vel excommu- Atra aſfiduè cogitare debere, ficut fcriptum eft : Bea Pral. l
tos reftituit. nicatos, poteftatiuè fua authoritate reftituere, & ſua tus vir qui meditatur in lege Domini die ac nocte.
eis omnia reddere , & illos, qui cos condemnauerunt, VERBA canonis decimioctaui Nicenæ fynodi(te- Canon 13. Ni.
aut excommunicauerunt, Apoftolico punire priuile. fte Iulio primo, capite fecundo in Refuripio contra cenus de Ros
gio , ficut etiam noltris & anterioribus cognouimus Oriétales pro Athanafio & cæteris) hæc funt: Omnes mana fedis
actum temporibus. Porrò & ipfi primates, qui Epi- Epiſcopi, qui in quibuſdā grauioribus pulſantur vel authoritatei
ſcoporum & fummorum Ecclefiafticorum negocio. criminantur cautis, quoties neceſsè fuerit,liberè Apo- exéplaribus
rum cauſas ſuſcipere debét,in præfixa Nicena fynodo ſtolicam appellent ſedem , atque ad cam quaſiad ma. non habetur.
ſunt dinumerati,nèin poſterum contentio ex hoc ori trem confugiant, vt ab ea (ficut ſemper fuit) piè fulci- Appellatio .
I
retur. O fan tiffime pater patrum, abſcinde blafphe- antur, defendantur & liberentur. Cuius diipofitio- Refugiã tang
mias, & iactantiam vaniloquorum & infidiantium in ni omnes maiores Ecclefiafticas cauſas. & Epilcoporü ad matrem.
feftationes, nos & fratres noftros opprimentium ato judicia, antiqua Apoſtolorum eorúmque ſucceſſo. Ex Apoftolic
perdere volentium , qui ad vos, quali ad caput confu- rum atque canonum authoritas referuauit . Quoni- ne.
gimus, vt veftro fuffulti auxilio liberemur, & vobis am culpantur Epiſcopi, quialirer erga fratres egerint,
nobises commiſſas Chriſtioues, à luporum ore, Do- quàm eiuſdem fedis Papæ fieriplacuerit .
mino adminiculante, antequàm deglaciantur, eripia CANONIS autem fiue capituli deciminoni (eo
mus. Necenim fas eft, ſupplicũ Apoftolicę ſedis fcri- dem lulio teſte , capire certio eiuſdem Reicripti ) hæc
pto aut fine fcripto preces oblatas deſpicere : fed ( vt funt verba : Placuit, vt accujatus vel iudicatus à com- Canon 19. de
Examinare condecet, & priuilegium veſtræ fedis eſt) & nos & illi prouincialibus in aliqua cauſa Epricopus, licenter ap- eadem .
Epiſcoporum
cauſas . canonicaliter conuocemur, & ante vosde noftris ob- pellet & adeat Apoſtolicę fedis Pontificen , qui aut
jectionibus canonicè cum omni probitate concertc per ſe, aut per vicarios ſuos, eius retractari negocium
mus, ficut prædeceſſores noftri penės veftros fecerüt procurer.Etdum iterato iudicio Pontifex cauiam ſu
anteceſſores, & ficut canonica in prædicta ſancta lyno . am audit,nullus alius in eius loco ponatur aut ordine
do docent inftituta, & velutì palliati verbi per venti. tur Epiſcopus : Quoniam quanquàm à comprouinci.
labrum canonicæ examinationis, plenā purgationem alibus Epiſcopis accuſati caufain pontificis ſcrutari
in communi confiftétes auditorio, de macuris & enu .' liceat,non tamen definiri, inconſulto Romano Pon
trientibus Catholicæ Eccleſiæ dogmatibus, quæ con- tifice , permiſſum eft, cùm beato Petro Apoftolo, &
firmāt cor hominis, per participationem paternarum non ab alio, quàm ab ipfo dictum fic Domino : Quæ- Matth. 16 .
conſequamur inſtitutionum . Antiquis enim regulis cunque ligaueris ſuper terram ,erune ligata & in cæ
fancitum eſt, vtquicquid quanuis in remotis aut lon lis: & quæcunque ſolueris ſuper terram , erunc iolu
ginquis pofitis prouincijs ſuper Epiſcoporum quere ta & in celis . Subijcit verò tandem Iulius capite vi
lis aut accuſationibusageretur, no priùs tractandum gefimonono : Si quis autem de his ampliora atque Roma affer,
vel accipiendumeſſet,quam ad notitiam almæ ſedis abundanttora ſcire voluerit, in facro noftræ Eccle- uati integri
veftra fuiſfer deductú, vthuiusauthoritate iuſta, quę fiæ fedis fcrinio & ea quæ prædiximus, inuenire po- tanones Ni.
cenç fynodi.
fuiffet pronunciatio infirmaretur, aut firmaretur: in terit. Verum me dixiſſe, teſtis eft diuinitas.

Quænam Eccleſiæ dignitas est, atque authoritas ?

A. Multis & eximijs fanè dotibus, promiffionibus ac beneficijsilluſtrat .Co.,12.d Ephe: Loane
Deus Eccleſiam ſuam , qua nil habet in terris charius. Hanc vſque ornat, Pfal.120.5
conſeruat, defendit, vindicat.

B. Hanc porrò conſtituit eſſe · domum ſuam , in qua omnes filij Dei fo- a 1.Tim.3.d
loan . 10.C Pfal.22.a
ueantur,doceantur, & exerceantur.
C. Voluit effe columnam & firmamentum veritatis, yt de illius nõdu- bu.Tim.3.d Auguft.lib.t.

bitemus do & rina,quæ tanquàm magiſtra , cuſtos , & interpres veritatis, fidė lib.z.cap.32.
atqueauthoritatem obtinet inuiolabilem .

D. Prætereà fundatam eſſe ſupra firmam petram decreuit, vt certi effe or any other hered

mus,eam immobilem inconcuſſamqueftare, atque inferorum etiã por- Mate 1.6.0

tis, hoceft,grauiſſimis aduerfariorum impugnationibus inexpugnabilem
præualere.

E. ' Demùm vult eam ſan & iffimam quandam eſſe ciuitatem ſupra mon raport mich.Marten som
tem poſitam ,omnibusque conſpicuam ,atque aditu facilem : nè quis,ea re. At..bPfal.21.5 1.103.2 €

li & a, peſtiferas hæreticorum fpeluncas latebrasgue cóſectetur, & fallisillis

S 2 vocis
 1

E
RITAT
140 DE AVTHO
f Matth . 24.6
& ibid.orig.cibus : Ecce " hic eft Chriſtus,eccè illic, fortè perculfus,ab ea diuertat aut dimoueatur.

5.Can. 4.b & F. Hæc elt, quam ſcriptura nobis proponit; atquecommendat , Chriſti 8 amica,

Si Ephese ſoror & ſponſa vnica: pro qua" redimenda, mundanda, ſan & ificanda, ' congre
Col.com ganda, & prorsùs adiungenda ſibi, filius Dei nihil non fecitac pertulit, vt corpus

Ephc.4.c 2.d etiam fanguinemqueſuum facrofan & um illius amore tradere non dubitârit.
eius deficeret
k loan.17.c
Lucæ 22 c G. Pro hac krogauit, & impetrauit, vt fides, vnitas, & fòrmitudo
Matth . 16.0 nunquàm .

15.09.24.bd H. Huic 'promiſit, fideliterque ™ tranſmiſit & reliquit doctorem , præſidem , ac

n foto :1.4d reatorem fpiritum fan & um.Ille,"inquit, docebit vos omnia , o ſuggeretvobis omnia,
p loan.66.c quæcunque dixero vobis : ° ille manebit vobiſcum in æternum : Pille docebit vos omnem verita

mentioned .tem : quæ videlicet ſcitu credituque eſt neceffaria.

TESTIMONIA .
1. A. PRIORIS epiftolæ ad Corinthios duodeci.
mo : Quoſdam quidé poſuit Deus in Ecclefia primùm
Apoftolos, fecundò prophetas, tertiò Do ores, de-
indė virtutes,exindè gratias curationum , opitulatio-
ncs, gubernationes, genera linguarum , interpretati-
ones fermonum
2 . AD Ephefios quinto : Viri, diligite vxores ve
ftras, ficut & Chriftus dilexit Ecclefiam , & feipfum
tradidit pro ea : vtillam ſanctificaret, mundans eam
lauacro aquæ in verbo vitæ : vt exhiberet ipfe fibiglo.
riofam Ecclefiam , non habentem maculam autruga,
autaliquid huiuſmodi,ſed vt fitíancta & immacula-
ta. Et paulò pòft : Nemo vnquàm carnem ſuam odio
habuit : fed nutrit & fouet eam , ficut & Chriftus Ec-
clefiam .
3. 10 ANNIS decimoquarto : Ego rogabo patré,
& alium paracletum dabit vobis, vemaneat vobiſcũ
in æternum , Spiritum veritatis, quem mundus non
poteft accipere, quia non videt eū, nec ſcit eum : vos
autem cognoſceris eum : quia apud vos manebit, &
in yobis erit. Ibidem : Paracletus autem fpiritus fan
etus, quem mitretpater in nomine meo, ille vos do-
cebit omnia, & ſuggeret vobis omnia , quæcung di-
xero vobis.
4 . ET capite decimoſexto : Adhuc multa habeo
vobis dicere, fed non poteftis porcare modò: Cùm
autem venerit ille ſpiritus veritatis, docebitvos omné
veritatem .
5. ITEM decimoſeptimo : Pater fancte, ferua eos
in nomine tuo, quos dedifti mihi, vt fint vnum , fic-
ur & nos. Et paulò pòft: San &tifica eosin veritate.Ser.
mo tuus veritas eſt. Sicut tu memififti in mūdum , &
ego mili eos in mundum.Et pro eis ego fanctifico me-
ipſum , vt fint & ipfi fan & ificatiin veritate. Non pro
eis autem rogo tantùm , ſed & pro eis, qui credituri
funt per verbum eorum in me:vtomnes vnum fint,
ficut tu pater in me, & ego in te, vt & ipfi in nobis vnú
fint, vt credat mundus quia tu memififti.
6. MATTHAEI vigefimooctauo : Ecce ego vo
biſcum ſum omnibus diebus, vſque ad conſummati-
onem ſeculi.
7. ET decimoſexto : Super hanc petram ædifica
bo Ecclefiam meam, & portæ inferi non præualebūt
aduersùs eam .
8. PSALMO centefimo vigefimo : Ecce nõdor
mitabit neque dormiet, qui cuftodit Ifraél, Domi
nus cuftodit te, &c .
1.B. PRIORIS epiſtolæ , ad Timotheum tertio
capite: Vt fcias quomodò oporteat te in domo Dei
conuerſari, quæ eft Eccleſia Deiviui , columna & fire
mamentum veritatis .
PSALMO vigefimofecundo : Dominus regit
me, & nihil mihi deerit, in loco paſcuæ ibà mecollo-
cauit . Super aquam refectionis educauit me, & c .
3. 10ANNIS decimo : Et alias oues habeo quæ
non ſun : ex hoc ouili: & illas oportet me adducere,
& vocem meam audient, & fiec vnum ouile & vnus
paftor.
i.C. PRIORISad Timotheum tertio : vt paulo
antė, B. teftimonio primo ,
2. AVGVSTINVS libro primo contra Creſco
nium Grammaticum , capite trigefimotertio : Quan- Ecclefiæ iu .
uis huius rei (de baptiſmo hæreticorum loqués) cer- dicium fc
tè de fcripturis canonicis non proferatur exemplu , quendum in
re cótrouer .
carundem tamé fcripturarum etiam in hacre à nobis ſa, ſcripturis
tenetur veritas, cùm hoc facimus, quod vniuerfę iam nó expreſſa .
placuit Ecclefiæ , quam ipfarum ſcripturarum com
mendat authoritas: vt quoniam ſancta ſcriptura fal
lere non poteft, quiſquis fallimetuit huius obſcuri
tate quæſtionis, eandem Ecclefia de illa cõiulat,quam
fine vlla ambiguitate fan & a ſcriptura demonftrat.
3. ITEM libro fecundo contra eundem, capite tri
gefimofecundo: Nunc verò quoniam canonicum non
eft quod recitas ,ea libertate ad quam nos vocauit Do
minus, eius viri cuius laudéconſequinon valeo , cui- B.Cyprianu
usmultis literis mea ſcripta non comparo, cuius in- intelligit.
genium diligo, cuius ore delector, cuius charitaté mi
ror, cuius martyrium veneror, hoc quod aliter fapu- Cyprianiſen
it, non accipio. Non accipio, inquam , quod de bapti- recipit Augu .
zádis hæreticis & fchifmaticisbeatus Cyprianus ien- ftinus,quia
eam nonre.
fit, quia hoc Eccleſia non accipit: pro qua beatus cipit Eccle
Cyprianus fanguinem fudit, fa.
1.D. MATTHAEI decimoſexto : Super hanc pe
tram & c . ſuprà hac eadem quæftione, A.teftimonio
ſeptimo.
2. ET capite feptimo
: Aedificauit (vir fapiens)do
mum fuam ſuper petram :& deſcendit pluuia, & vene
runtfumina , & faucrunt venti, & irruerunt in do
mum illam, & non cecidic : fundata enim erat ſuper
perram .
3. AD Epheſios ſecundo: Ergò iam non eſtis hofpi
tes & aduenæ , fed eftis ciues ſanctorum & domeſti
ci Dei, ſuperædificati ſuper fundamentum Apoftolo
rum & prophetarum , ipſo ſummo angulari lapide le
ſu Chrifto.
4. PSALMO octogeſimoſexto : Fundamenta ei.
us in montibus fan & is : diligit Dominusportas Sion,
fuper omnia tabernacula Iacob, Gloriofa dicta ſunt
de te , ciuitas Dei.
5. ET quadrageſimoſeptimo: Sicut audiuimus,fic
vidimusin ciuitate Domini virtutum ,in ciuitate Dei
noftri : Deus fundauit eam in æternum .
6. AVGVSTINVS in pfalmũ quadrageſimum
feptimum : Non inſultent hæreticiper partes cóciſi,nő Hæretici per
fe extollant qui dicunt: Eccè hîc eft Chriſtus, eccé il- Matth. 2.
lic . Qyidicit, ecce hîc eft,eccé illic, ad partes indu
cit . Vnitatem promifit Deus.reges in vnum colle & i
funt, nõ per ſchiſmata diſſipati ſunt. Sed fortè ifta ci
uitas quæ mundum tenuit, aliquando euertetur ? Ecclefia fta
Abfit: Deus fundauit eam in æternum.Siergò eam De- bilis eft.
us

1
 ECCLESIAE .
fundauit in æternum ,quid times nè cada firmamen- eftveritatis.Sed nos illiscredere nö debemus,nec exire Non exeun .
tum ? à prima & Ecclefiaftica traditione, nec aliter credere, dum à tradi.
1. £. APOCALYPSIS vigeſimoprimo : Ego lo- nisi quemadmodü per ſucceſſione Ecclefiæ Dei tradi- liafica & do
annes vidi ſan & am ciuitatem Hieruſalem nouam de- derüt nobis.Vel fic:Eorum verborü falſorum profeſ- Arina perſuc
ſcendentem de cælo , à Deo paratam ,ficutſponſam or- fores , quida quidem nec ab initio fimulant ſcripturas, ceſionem
accepta.
natam viro ſuo . & fic fållere tentant. Ideò (exiſtimo) eos ſermones qui
2. MATTHAEI quinto :Vos eſtis luxmundi.Nő funt omninò extra ſcripturam ,oftendere volens, di
poteſt cjuitas abſcondi ſupramontem pofita. xit: Si dixerint vobis, ecce in folitudine eft, nolite exi
3. ESAIAE ſecundo : Erit in nouiſſimisdiebus pre -l rede regula fidei. Eos autem qui ad ſchiſma fimulant
pararus mons domus Domini in vertice montium, & diuinas fcripturas,oftendere volens, dixit: Si dixerint
elcuabitur ſuper colles : & fluent ad eum omnes gen- vobis,ecce in domibus, nolite credere. Quodcunque Scripturas cia
tes, & ibunt populimulti, & dicent: Venite, & alcen- profeſi fuerint de fcripturis, & de myfterijs quę ſunt fantibus hz
damus ad montem Domini, & ad domum Dei Iacob , in eis ad demonſtrationem , nolite credere quæ dicun- credendum .
4. MICHEAE quarto : In nquiſlimodierum erit tur . Veritas enim fimilis eſt fulguri egredienti ab Ori
mons domusDomini præparatus in vertice montiú, ente, & apparéti vſquead Occidentem . Qualis eft ve
& fublimis ſuper colles: & fluent ad eum populi ,& ritas Ecclefiæ Dei : ab ea enim ſola fonus in omné ter-Plal.is.
properabunt gentes multę, & dicent: Venice, & c. ram exiuit, & in fines orbis terrę verba eorum , & ve
5. MALACHIAE primo : Abortu ſolis vſquead lociter currit ſola verè veritas Dei.
occafum ,magnum eft nomen meum in gentibus, & in 11 . IDEM tractatu trigeſimo in Matthçú : Propter
omniloco facrificatur & offertur nominimeo oblatio eà non debemus attendere eis qui dicunt, Ecce hîc solùm in Ec.
munda; quia magnum eft nomen meum in gentibus, Chriftus: non autem oftendunt eum in Ecclefia, quæ clefia inueni
dicit Dominus exercituum . plena eft fulgore ab Oriente vſque ad Occidenté, quæ tur Chriftus.
6. ACTORVM primo : Eritis mihi teftes in Hie- plena eft luminevero , quæ eft columna & firmamen- 1.Tim.3.
ruſalem , & in omni ludæa, & Samaria, & vſque ad vi- tum veritatis ,in qua toca totuseft aduétus filijhomi- &
Eccleliz
commenlaus
s
timum terræ . nis,dicentis omnibus, qui vbiquè fùnt: Ecce ego vo- datio .
7. PSALM O vigeſimoprimo: Apud te laus mea biſcum ſum omnibus diebus vitæ , vſque ad conſum- March 28 ,
in EccleGa magna , votamea reddá in conſpectu timen- mationem feculi.
tium eum . Et adorabuntin conſpectu eius vniuerfæ 1. F. CANTICORVM quarto : Tota pulchra es
familiæ gétium . Quoniam Domini eft regnum , & ipfe amica mea,& rnacula non eft in te . Vulnerâſti cor me
dominabitur gentium . um , foror mea fponfa. Hortus concluſus foror mea
* 8. PRIMAE epiftolæ Ioannis ſecundo capite : Ex ſponſa,hortusconcluſus, fons fignatus.
nobis prodiêrunt, ſed non erant ex nobis.Nam fi fuifo 2, ITEM ſexto :Vna eft columbamea perfecta mea ,
ſentex nobis, permanfiffent vtiquè nobiſcum : ſed vt vna eftmatri ſuæ,electa genitrici ſuæ .
manifefti fint, quoniam non ſunt omnes ex nobis. 3. AD Epheſios quinto :Mundás eain lauacro aquz
9. MATTHAE Ivigefimoquarto: Tuncffquis vo- in verbo vitæ , & c.
bis dixerit, Ecce hic eſt Chriftus, aut illic : nolite cre 4. IOANNIS vndecimo : Prophetauit Caiphas
dere. ſurgent enim pſeudochriſti & pſeudoprophetæ, quòd Ieſusmorituruserat pro gente, & non tantùm
i
& dabunt fignamagna & prodigia, ità vt in errorem pro gente, ſed vt filios Dei qui erant diſperſi, congre
inducantur( li fieri poteft ) etiam electi. Eccè prædixi garet in vnum .
vobis . Si ergò dixerint vobis, Eccè in deſerto eft ,noli- 5. AD. Coloſſenſes primo: Et ipſe eſt caputcorpo
te exire: ecce in penetralibus, nolite credere. Sicut - ris Eccleſiæ ;qui eft principiū, primogenitus ex mor.
enim fulgur exit ab Oriente, & párec vſque in Occi- tuis : vtfitin omnibus ipſe primatum tenens.Ibidem :
dentem :ità erit & aduentus filij hominis. Vbicunquè Adimpleo ea quæ deſunt paflionum Chrifti in carne
fuerit corpus,illic congregabuntur & aquilæ. mea, pro corpore eius,quod eft Ecclefia.
10 , ORIGENE S tračtatu vigefimonono in Mat. 6. AD Ephefios quarto : Ipſe dedit quoſdam qui
Matth . 24. thæum : Vidc ergò, fi ad hçc dicere poffumus quod dem Apoftolos, & c. in ædificationem corporis Chri.
iliud Euange ait, Ecce hic, eccé illic : quoniam ecce hic, eccé illic, fti.
lij : Eccehic,nonextra ſcripturam foràs adſpiciendum eft. Dicet 7 : ET capite primo: Omnia ſubiecit ſub pedibus
ecce illic. enim qui ſeducere voluerit nos, & defendere cótraria eius, & ipfum dedit caput fupra omnem Eccleſiam ,
Hzreticis
ſcriptvras ci. veritati: Eccè hîc Chriſtus, demonſtrans (verbi gra- quæ eftcorpus ipfius, & plenitudoeius, qui omnia in
tantibus cre- tia) hunc Euangelijlocum . Alterius autem erroris au omnibus adimpletur .
dendum non thordicet : Eccè hîc Chriſtus, offerens ad exemplum 1. G. IOANNIS decimo feprimo : San & ifica eos
alterum textum ,qui videtur defenderemédacijillius in veritate, & c.Non pro eis autem rogo tantùm , fed &
verbum, quod propofuit vindicare: & fic ex lege & pro eis qui credituri ſunt per verbum eorum in me,
prophetis , & Apoftolis profert vnuſquiſa quæ viden- vt omnes vnum fint, ficut tu pater in me, & ego in te , '
tur defendere mendacium illud,vtpotè veritatem.Vel vt & ipfi in nobis vnum fint: vt credat mundus quia tu
fic impletur quod ait: Eccè hîc Chriſtus, eccé illic, me mififti.
oftendens non Chriftum , ſed aliquem ficum eiuſdem 2. LVCAE vigefimofecundo : Simon, ecce Sata
nominis, vt puta fecundùm Marcionis doctrinam , & nas expetiuit vos, vt cribraret ficut triticum : ego auté
fecundùm traditiones Valentini,autBaſilidis longam rogaui pro te, vt non deficiat fides tua : & cu aliquan
fabulofitaté ,aut ſecundùm Apellis aduersùs Paulū re-. do conuerfus, confirmafratres tuos.
ftimonium falſum .Erunt autem & alijplures, quidi- 3. MATTHAEI decimoſexto : Portæ inferi non
&uri ſunt diſcipulis ex diuinis fcripturis , cājungentes præualebunt aduersùseam .
eis ſuum proprium ſenſum :Ecce hic eft Chriftus,ecce i. H. IOANNIS decimoquarto,vtſuprà hac quea
illic. Si autem dixerint vobis, ecce in folitudine,nolite ftione, A. teftimonio tertio .
exire : ecce in domibus, nolite credere . Quidam enim 2 . ITEM decimoquinto : Cùm venerit Paracletus,
ſecreta proferétes,dicunt: Ecce in ſolitudine.Quando quem ego mittam vobis à Patre, ſpiricum veritatis,
cnim ſecretas & non vulgatas ſcripturas proferunt ad qui à patre procedit, ille teſtimoniuin perhibebit de
confirmationem mendacij ſui, videntur dicere : Ecce me .
in ſolitudineverbum eſt veritatis . Secretæ enim fcri- 3. ET decimoſexto , vt ſuprà hac quæftione, A. te
pturę,rectè ſolitudines appellátur, in quibus aut pau- ftimonio quarto .
ci funtcredentes,autnullus.Quoties autem canonicas 4. ACTORVM fecundo : Et repleti funt omnes
1

proferāt ſcripturas, in quibus omnis Chriſtianus con- fpiritu ſancto .

ſentit & credit, vidéturdicere,Ecce in domibusverbū 5. AVGVSTINVS tractatu nonagefimoſeptimo
S 3 in
 142 DE AVTHORITATE PATRVM
in Euangelium Ioannis : Ipfe fpiritus ſanctus & nunc cognoſcenda defideret, ità vt ea quoque ipfa , quenunc
docec fideles,quanta quiſquepoteft capere, & fpiritu- . quomodocunquè cognoſcit,nondùm fe Icire ſciat,fic ,
alia eorum pectora deſiderio maiore ſuccédit,fi quif- ut fcienda funt in ea vita, quam nec oculus yidit,nec 1.Cor.a.
que in ea charicare proficiat, qua & diligat cognita, & auris audiuit,nec in cor hominis aſcendit.

XI

Per quos tandem nos docet ſpiritusin Eccleſia veritatem ?

At.40f1.Tim.sa
13.6 Heb:A.
Ephef.4.C 1.Cor.12.d Per eos planè, quos Apoſtolus teſtatur à Spiritu fan & o, vt Eccleſiam
regant , eſſe conſtitutos : quales vocat Epiſcopos, Præpofitos,Paftores iti
* Auguft. in Pfal.44.
dem atque Do & ores. Et hipoft Apoſtolos fuêre ſemper ,ac etiamnum
b 1. Cor.q. a
ſunt,primarij Dei Eccleſiæque miniſtri, & fummiº diſpenſatores myfte
riorum Dei .

4 Can. Apo.39.Concil.s.B. Horum verò authoritas cùm in alijs ,tum in ſacris Synodis quam ma

Theodol em apud cii.ximè cernitur, vbi de fide ac religione illi non modò definire quædam ,ſed
Signat... Athan.in epif fuo etiam iure , ac pro authoritate Apoftolica conteſtari poſſunt ac dicere :

dlib.leccier-kit.cap.s
Alt . ss.e et .Viſum est Spiritui fanéto ,& nobis, ficut ex Actis conſtat primi Concilija Hie
c Deut.17.b c
roſolymis celebrati.Certè olim nefas erat, & extremo ' ſupplicio expiaba
f Matth . 23. a
tur crimen, fi quis iudicio ſummi ſacerdotis, qui Moyſi regebat " Cathedrã,

B.Cype.epift . Atquì haudquaquam inferiorem nunc habet Eccle

nel. & cpift. .ss
61 .adCor-
ad Pom. non obtemperaffet
ponium . ſia,quamtunc Synagoga,in regendo , iudicando, ac decernendo authorita

tem . Quod ius obediendi manebat Iudæis, etiam Chriſtianis incumbit, vt

5 Greg.lib.1. epift.24.ad Sacerdotum præcellenti dignitate præſtantium iudicia de his quæ ad reli
cpift.10.ad Sauin. Niceph.gionem pertinent,recipiantur,approbentur atque obſeruentur .
lib.16.hiſt.cap.33.
C. Quapropter magno fe illi criminecontaminant , qui Magiſtratibus
Eccleſiaſticis authoritatem & obedientiam adeò non deferunt,vt etiá con

uellere & oppugnare palàm audeant , iam quidem ſacras ſummorum Pon
bid.Concil . Tole.com :tificum
Dift.19. & 9.quçſt. 1. Patet. ' fan & iones, penès quos de ſacris definiendi “ſupremaſemper po
& ſequen.
k Hier.ad Damaſ.epift.57.teſtas fuit : iam verò venerandas Conciliorum generalium conſtitutiones,
epil.ad Leo. 6.Syn.act.4. quorum in Eccleſia, vt Auguſtinus loquitur, faluberrima eſt authoritas:

libes:iam demùm certas Patrum de fide fententias, quorum in re vna commu

Epitome capable .Greg.
contraDonat.cap.18
vi ſuprà.
m Vin.Lirin.contra noua. nis ſenſus atque conſenſus, firmum eſt teſtimonium Chriftianæ veri

toAug doch nicht berbesar dan tatis. Illud præclarè di & um eſt à pijs Imperatoribus, " Iniuriam facit iudicio

Shem.con.Chale.Ge.Synodi,ſi quis ſemel iudicata & re& èdiſpoſita,reuoluere & publicè difpu
laf.in cpift. ad Epiſ. Dard . t
Leo ep.43. & so, ad Martia. tare contendi .
& 78.ad Leonem Auguſtú . TESTIMONIA .
1, A. ACTORVM vigefimo capite: Attendite vo.
bis & vniuerſo gregi,in quo vos Spiritus ſanctus po-
fuit Epiſcopos, regere Eccleſiam Dei , quam acquifi.
uit ſanguine ſuo.
2. PŘIORIS ad Timotheum tertio:Oportet Epi.
fcopum irrepræhenfibilem effe, & c.doctorem .
3. AD Hebræos decimotertio : Obedite præpofitis
veftris .
AD Ephefios quarto : Et ipfe deditquofdá qui-
dem Apoftolos, & c. alios autem Paftores & Doctores
ad conſummationem ſanctorum in opus minifterij, in
ædificationem corporis Chrifti.
5. PRIORIS ad Corinthios duodecimo : Quor.
dam quidem pofuit Deus in Ecclefia & c.tertid docto .
res & c . nunquid omnes doctores ?
6 . AVGVSTINVS
in Pſalmú quadrageſimum-
quartum : Pro patribus tuis nati ſunt tibifilij. Genue-
runt te Apoftoli, ipfimiſliſunt, ipfi prędicauerüt, ipfi
patres. Sed nunquid nobiſcum corporaliter ſemper
eſſe potuerunt? Etſi ynus ipſorum dixit , Cupio dif.
Philip ...
folui & eſſe cum Chrifto , multò magis optimum eft, :
manere in carne neceſſarium propter vos. Dixit hoc
quidem , fed quandiù hîc manere potuit ? Nunquid
vſque ad hoc tempus? Nunquid vſquein pofterum ?
Ergò illorum abſceſſu deferta eft Ecclefia ?Abfit. Pro
patribus tuis nati ſunt tibi filij. Quid eft, Pro patribus Plak:44.
tuis nati ſunt cibifilij? Patres miſli ſuntApoftoli, pro
Apoftolis filij nati funttibi,conftituti funt Epifcopi. Epiſcopi apo
Hodiè enim Épiſcopi qui ſunt per totü mundum , vn- ceffores in
de nati ſunt ?Ipfa eccleſiapatres illos appellat, ipſa il- ccclefia.
los genuit, & ipfa illos conftituit in ſedibus patrum .
Non ergò te putes deſertam , quia non vides Petrum ,
quia non vides Paulum , quia non vides illos per quos
nata es : de prole tua tibi creuit paternitas. Pro patri.
bus tuis nati ſunt tibi filij.
7. PRIORIS ad Corinthios quarto : Sic nosexi
ftimet homo , vt miniſtros Chrifti, & diſpenſatores
myfteriorum Dei .
1. B. CANON Apoftolorum trigefimusoctauus, In Concilijs
veliuxta nouam translationem trigelimusſextus:Bis cpiſcoporum
in anno Epiſcoporum concilia celebrentur,vt inter ſe dogmata ,cx&
inuicem dogmata pietatis explorét, & emergentes ec- negocia ec .
clefiafticas contentiones amoueant. clciatica có.
2. CONCILIVM primum Nicenū , canonequin. ponuntur ..
to : Viſum eft per ſingulos annos in ſingulis prouincijs
bis in anno Epiſcoporum concilium fieri,vifimul in ſcoporů cuk
ynum cclebreatur.

1
 ECOLES I AL .
vnum conuenientes ex communi prouincia ,huiuſmo.
di examinent quæftiones,vtita demùm hi , qui ob cul-
pas ſuas Epiſcoporum ſuorum offenſam meritò con
traxerunt, dignè etiam à cæteris excommunicati ſimi-
fiter habeantur,quouſo in communi , vel ipfi epiſco-
po ſuo viſum fuerit, humaniorem circa eos ferre fen-
tentiam.Fiant autem concilia ſemel quidem ante dies
Quadragels Quadrageſimæ, vt omnibus,fiquæ funt, fimultatibus
mx dics.
ampucatis, mundum & ſolenne Deo munus poſſit of-
ferri. Secundum verò agatur circa tempus Autumni.
LAICOS NON ESSE IVDICES EC
. CLESIASTICARVM ' RERVM .
3. SOZOMENVS libro fexto hiftoriæ Ecclefia.
fticæ , capite feprimo : Vbi verò deceſfit Conſtantino-
poli Valentinianus,per Thraciam Romam versùs iter
fecit ,Epiſcopi Helleſponti & Bithyniæ ,& alijomnes,
qui Filium Patri conſubſtantialem afferendum puta-
bant, mittunt ad eum pro ſe legatum Hypacianum He-
racleæ , quod eft oppidum Perinthi,epiſcopum , oratū
yetibide doctrina fidei ritè coſtituenda in vnum con
ueniendi poteftas permitteretur. Qui cùm veniſſet ad
Valentinianum , & Epifcoporum poſtulata ei expoſu-
Sacerdotü & iſſet,reſpondit ille, fibi, qui vnus è laicorum numero
Epiſcoporum erat, non licere fe eiuſmodi negocijs interponere : &
cft denego, idcò Sacerdotes & epiſcopi, inquit, quibus hæc curæ
Ecclefiafticis funt, ſeorsùm per ſe, vbicunquè iptis lubitum fuerit,
jud
icare: non in vnum conueniant ,
autem princi
pum ſécula- 4 . THEODOSIVS Imperator in epiftola ad
tiam . Cyrillum Alexandrinum , quæ eſt quarta inter ipfius
Cyrilli epiſtolas: Nos fanè non patiemur, vt fimul &
vrbes,& Eccleliæ turbentur,neque vt inexcuſſa nobis
Do &trinę diju fic ea doctrina,cuidijudicádæ præficioportet eos, qui
dicandæ præ- circūquaque facerdotio præſident, & per quos in ſen-
fici oportet tentia veritatis firmiores & ſumus, & pothàcerimus.
Epiſcopos,
5. BASILIVS Imperator actione decima in fine
Egregia Bafi .
Synodi octaux generalis,in oratióe ad Synodú ipfam :
tis ad Laicos Devobis laicis,cam qui in dignitatibus, quàm qui ab-
tum priuatos folutè conuerſamini,quid amplius dicam non habeo,
tú in dignita. quàm qudd nullo modo vobis licet de Ecclefiafticis
exhortatio , cauſisſermonem mouere, neque penitùs refiftere in-
Yeſu ordinis tegritati Ecclefiæ , & vniuerſali fynodo aduerſari. Hệc
memore s,de enim inueftigare & quærere, Patriarcharum , Pontifi-
finat ſe eccle
Safticis nego cum ,& Sacerdotum eſt,qui regiminisofficium ſortiti
cijs interpo- ſunt, quiſanctificandi, qui foluendi & ligandi potefta-
merc, & non
paftores, fed cem habent, qui Ecclefiafticas & cæleftes adepti ſunt
oues ſe cogiclaues : non noftrum qui paſci debemus, qui fanctifi-
tene,quantů . cari, qui ligari,vel à ligamento folui egemus.Quantę-
mis ſapientes cunque enim religionis & fapientiæ laicus exiftat,vel
& pij.
etiamfi vniuerſa virtute interiùs polleac,donec laicus
Epiſcopus ca eft,ouis vocarinon definet. Rursùs Epiſcopus quan-
uis malas,pa tacunque ſit irreuerencia plenus,& nudusomni virtu
foris dignita te ,donècAntiftes eſt, & veritatis verbum rectè prædi-
ten nõ amit- cauerit, paftoris vocationis & dignitatis damna non
patietur. Quæ ergò nobisratio eft in ordine ouiū con-
ftitutis? Paſtores verborum fubtilitatem diſcutiendi,
& ea quæ ſuper nos ſunt,quærendi & ambiendi habét.
Oportet nos ergò cum timore & fide fyncera hosau-
dire, & facies corum vereri, (cùm fint miniſtri Domi-
ni omnipotentis, & huiusformam poſiideant) & nihil
amplius, quàm ea quæ noftri ordinis funt, requirere.
Nunc autem , vt videmus, adeòmultos malitia in in-
ſaniam accendit, vt obliuiſcentes proprij ordinis, &
Attendát lai.
di, qui tam quòd pedes fint,minimè cogitantes, legem ponere ve .
prompti ſunt lint oculis, (non vt natura ſe habet) ſicut ipli cupiunt,
ad reprehen-
fios & finguli ad accufandum quidémaiores,ſemper exi-
dendum
prçlatos. funt prompriſimi:ad corrigendum autem ea ,in qui-
bus accuſantur & criminantur, pigerrimi. Etmoneo
& exhortor omnes qui tales ſunt, vtmalcdictum & al.
ternum odium auertentes, & iudicare iudices definen .
tes, attendantfibi, & fecundùm diuinam voluntatem
conuerſari contendant. Nam non quieſcet ſupernum
iudicium, ſed contra diffidentes diuinus furor ftilla-
bit, & iuftam vltionem opere cunctis oftendet . IN
EADEM ſynodo canone decimoſeptimo: Illud aue
143
tem tanquam peroſum ab auribus noftris repulimus, Principu pre
quodà quibuſdam imperitis dicitur, non poſſe ſyno- in conciliorü
dum abſque principali præſentia celebrari, cùm nul- celebratione
quàm facri canones, conuenire ſeculares principes in neceffaria .
concilijs ,fanxerint, fed folos Antiftites. Vndè nec in
terfuiſſe illos fynodis,exceptis cöcilijs vniuerſalibus,
inuenimus .
6. ATHANASIV S in epiſtola ad ſolitariam vitā
agentes,recitar hocreſpöfum Hoſij Cordubenſis Epi
ſcopi ad Conftantium Imperatorem : Define, quæſo, Ecclefiafticis
& memineris te mortalem effe, reformida diem iudi: ncgocijsne
cij, ſerua te in illam diem purum : ne te miſceas Eccle- culares Ptin .
fiafticis,neque nobis in hoc genereprecipe , ſed potiùs cipes.
ea à nobis diſce. Tibi Deus Imperium commifit : no
bis, quçſunt Ecclefiæ ,concredidit: & quemadmodùm
qui tuum Imperium malignis oculis carpit, contradi- ;
cicordinationi diuinæ : ità & tu caue, nè quæ funt Ec |
clefiæ ,ad te trahens,magno crimine obnoxius fias.Da
te ( ſcriptum eft) quæ ſunt Cæſaris, Cæſari:& que Dei, Matth.21,
Deo Ibidem de eodem Conftantio loquens: Obten
dit, inquit,in fpeciem Epiſcoporum iudicium :ſed in.
terim facitquod illi volupe eft. Verùm nè ità quidem
latere poteft,cùm in proximo lit ,quod eius vafriciem
patefaciat.Nam fi iftud eft iudicium Epiſcoporū, quid cum iudicio
commune cum eo habet Imperator ?fin cótrà ,iftami- egiſcoporum
nil commune
nis Cæfaris confantur, quid opuseſt hominibus tituhabet Impe •
lo Epiſcopis. Quando à condito xuo auditu eft?quan - rator.
do iudicium Ecclefię authoritatem ſuam ab Impera
tore accepit? aut quádo vnquam hoc pro iudicio agni
tum eft ? Plurimeantehàc ſynodi fuêre , multa iudicia
Ecclefiæ habita .Sed neque Patres iftiuſmodires Prin
cipi perſuadere conati ſunt, nec Princeps fe in rebus
Ecclefiafticis curiofum præbuit. Paulus Apoftolus ha
bebat amicos in Cçſaris familia , & per eos in lite- Philip.4.
ris falutabat Philippenſes, non tamen eos in iudicio
focios aſſumplit, Et non paucis interpofitis: Grauia Antichriſto
ſunt ifta, & plus quàm grauia, fed tamen iſtiuſmodi, cosPrincipes
quæ congruant in eum , qui Antichriſti imaginem in parat Athana
duerit. Quis enim videns eum in decernendo princi- lius, qui Ec
pem ſe facere Epiſcoporū, & pręlidere iudicijs Eccle. clefiafticis iu
dicijs prati
liafticis ,non meritò dicat illum eam ipfam abomina dere contena
tionem deſolationis eſſe, quæ à Daniele predicta eft ? dunt.
Nam cùm circumami&tus fit Chriſtianiſmo, & in loca Matth.24
ſancta penetret, & inibì confiftens deuaftet Ecclefias, Dan. ) .
abrogans canones, vi cogens vt ſua obtincát, quis yn
quàm audebit dicere, hoc tempus Chriftianis paca
tum effe , & non potiùs perſecutionem effe ?
7. RVFFINVS libro primo Ecclefiafticæ hiſto
riæ , capite quinto :Defercur ad Conftátinum ſacerdo- Concilij Ni
talis concilij fententia. Ille tanquàm à Deo prolatam ceni ſenten .
tiam Cöftan ,
veneratur. Cui ſi quis tentâffet obniti, velut contra tinus
diuina ftatuta venientem , in exilium le proteſtatur a Deo prola .
acturum . tam vencra.
8. ACTORVM decimoquinto : Et quidam de, tur.
ſcendentes de ludæa,docebant fratres: Quia nısì cir
cuncidamini ſecundùm moré Moyſi, non poteſtisſal
uari.Facta ergo ſeditione non minima Paulo & Barna
bæ aduersùs illos, ftatueruntvt aſcenderent Paulus &
Barnabas, & quidam alijex alijs, ad Apoftolos & Pre
sbyteros in Hierufalem ,ſuper hac quæftione. Conue
nerúntque Apoſtoli & ſeniores videre de verbo hoc.
Cùm autem magna conquiſitio fieret,furgens Petrus,
dixit ad eos : Viri fratres, vos ſcitis, quoniam ab anti
quis diebus Deus in nobis elegit, per os meum audire
gentes verbum Euangelij & credere & c . Nunc ergò
quid tentaris Deum , imponere iugum ſuper ceruices
diſcipulorum , & c.Tacuit autem omnismultitudo, &
audiebant Barnabam & Paulum ,narrantesquáta Deus
feciffet figna & prodigia in Gentibus per eos . Et poft
quàm tacuerunt, reſpondit lacobus, dicens: Viri fra.
tres,audite me, & c . Propter quod ego iudico non in.
quietari cos,qui ex Gentibus conuertuntur ad Deum:
fed fcribere ad eos, vt abftineant ſe & c. Tunc placuic
Apoftolis & ſenioribus cum omni Ecclefia, eligere
yiros
 146 DE AV THORITATE PATRVM
viros ex eis, & mittere Antiochiam cum Paulo & Bar-' nata ſunt ſchiſmata, quàm indè,quòd facerdoti Deino ſchiſmata ex
naba : Iudam quicognominabatur Barſabas, & Silam obtemperatur: nec vnus in Ecclefia ad tempus facer. & contemptu
viros primos in fratribus,ſcribentespermanus eorú : dos, & ad tempus Iudex vice Chriſti cogitatur: cui fi fummiſacer
Apoftoli & ſeniores fratres, his qui funt Antiochiæ & fecundùm magifteriadiuina obtemperaret fraternitas dotis tur .
nafcun
Syriæ & Ciliciæ fratribus ex Gentibus, falutem , & c . vniuerfa, nemo aduersùm facerdotum collegiū quic
Viſum eft enim Spiritui ſancto & nobis ,nihil impone quam moueree: nemo poft diuinum judiciū ,poft po
re vobis oneris, quàm hæc neceſſaria: vc abftineatis puli ſuffragium ,poft coepiſcoporum conſenſum , iu
vos &c. Et paulò pòlt: Paulus electo Sila , perambula- dicem ſe iam no epiſcopi,fed Dei faceret: nemo diſci .
bat Syriam & Ciliciam , confirmans Eccleſias, præci. dio vnitatis, Chrifti Eccleſia ſcinderet:nemo libipla
piens cuſtodire pręcepta Apoſtolorum & Seniorum . cens ac tumcns, feorsùnı forìs hçrelim nouam conde .
ET capite ſequenti: Cùm autem pertranfirent ciuita- ret, nisì fiicà eſt aliquis facrilegæ temeritatis ac perdi
Sacerdotes
tes, tradebac eis cuſtodire dogmata, quæ erant decre- tæmentis, vtpuret lineDei iudicio fieri facerdotem , non fiunt fine
ta ab Apoftolis & ſenioribus qui erant Hieroſoly- cùm Dominus in euangelio fuo dicat:Nonne duo pal- iudicio,
niis . feres alle veneunt, & neuter eorum cadit in terram fine Matth.io .
DEVTERONOMII decimoſeptimo:Sidif- patris voluntate ? Cùm illa nec minima fieri fine yo
ficile & ambiguum apud te iudicium efle perſpexeris luntate Dei dicat, exiſtimat aliquis fumma & magna,
inter ſanguinem & fanguinem , caufam & cauſam , le- autnon ſciente, aut non permittente Deo , in Ecclefia
pram & non lepram , & iudicum inter porcas tuasvi. Dei fieri, & facerdotes, id eft , diſpenſatores eius,nõde
deris verba variari: ſurge & aſcende ad locum, quem eius ſententia ordinari ? Et paulò poft: Appåret quis
elegerit Dominus Deus tuus. Veniesép ad Sacerdotes impugnet,nó ſcilicet Chriftus,qui ſacerdotesautcon- Impugnato
Leuitici generis, & ad iudicem qui fuerit illo tempo- ftituitaut protegit, fed ille quiChrifti aduerfarius, & res facerdotu
re,quęrescz ab eis : qui indicabunt tibi iudicij verita-Ecclefiæ eius inimicus, ad hoc Eccleſiæ Prępofitú fua quales fint,&
tem . Et faciesquodcunque dixerint, qui præſunt loco infeftariõe perſequitur, vt gubernatore ſublato, atro. quò tendaat.
quem elegerit Dominus, & docuerint te iuxta legem ciùs atque violentius circa Ecclefiæ naufragia graf
eius,fequérisoz fententiam eorum . Nec declinabis ad fetur .
dexteram ,nequead finiftram . Quiautem ſuperbierit, 12 . IDEM Epiftola fexagefimafecundaad Pompo lib.1.epiſt.11.
Epiſcopis no
nolens obedire Sacerdotis imperio, qui eo tempore nium : Necputentſibi vitæ aut ſalutis conftare ratio obcdiétes ex
miniſtrat Domino Deo tuo : ex decreto iudicisnorie- nem, li Epiſcopis & Sacerdotibus obtemperare nolue- traviam falu .
tur homo ille , & auferes malum de Iſrael ,cunctúsque rint,cùm in Deuteronomio Dominus Deus dicat: Et tis verſancur .
populus audiens timebit, vt nullus deinceps intume- homo quicunque feceritin ſuperbia ,vt non exaudiat Deut.17.
Icat ſuperbia. Sacerdotem , aut judicem quicunque fuerit in diebus
10 , MATTHAEI vigefimotertio: Super cathédrá illis , morietur homo ille, & omnis populus
cùm au
Moyſi ſederunt Scribæ & Pharifær. Omnia ergò quæ- dierit,timebit , & non agentimpiè etiam nunc.Interfi.
cung dixerint vobis , ſeruate & facite : fecundùm ope- ci Deus iuſfit facerdotibus ſuis norobtemperátes, iu
ra verò eorum nolite facere. dicibus à fe ad tempus conftitutis non obedientes : &
lib..epift.s. 11. CYPRIANVS Epiſtola quinquageſimaquin- tunc quidem gladio occidebantur, quando adhuc &
ta ad Cornelium : Quomodò poffunt cenfuram Do- circuncifio carnalismanebat :nuncautéquia circun
mini vltoris euadere, quitalia ingerunt nő ſolùm fra- ciſto ſpiritalis effe ad fideles ſeruos Dei ccepit ,fpiritali Excommuni
catió ,
Sacerdotum tribus, fed & facerdotibus,quibus honortātus de Dei gladio fuperbi & contumaces necantur,dum deEccle
gnitas. dignatione cóceditur,vt quifquis ſacerdoti eius, & ad fia eijciuntur. Neque enim viuere forìs poffunt, cùm Extra Eccie.
tempus hîc judicanti non obtemperaret, ftatim ncca domus Dei yna fit, & nemini ſalus eſſe nisi in Eccleſia ſianinon eft
retur?In Deuteronomio loquitur Dominus Deus,di- poffit . ſalus,
Deut.17 .
cens :Et homo quicunque fecerit in ſuperbia, vt non 13 . GREGORIVS Magnus libro primo epiſto
exaudiat Sacerdotem aut ludicem, quicunque fuerit larum , epiſtola vigefimaquarra ad Patriarchas Con Cócilia
ncralia 4.ge.
vt to
in diebus illis, morietur homo ille : & omnis populus ftantinopolitanum , Alexandrinum , Antiochenum ,
Euangelia S.
cùm audierit,timebit : & non agent impiè etiam nunc. Hierofolymitanum : Sicut ſancti euangelijquatuor li-Gregorius:
1.Reg.s. Item ad Samuelem , cùm à Iudæis fperneretur,Deusdi- bros,fic quatuor Concilia ſuſcipere & venerari me fa- veacratur,
cit : Non te ſprcuerunt, ſed me ſpreuerunt. Et Domi. teor : Ničenú ſcilicet, in quo peruerſum Arrijdogma
Luc.io. nus quoque in Euangelio : Qui audit vos , inquit , me deſtruitur. Conftátinopolitanum quoque, in quo Eu
audit,& eum qui memifit : & qui reijcit vos,mereij- 'nomij & Macedonij error conuincitur. Ephefinum
cit : qui me reijcit, reijcit eum qui me miſit. Et quum etiam primum, in quo Neſtorij impietas iudicatur. >
Matth.s . leproſummundåſet,Vade,inquit, & demonftrate ſa . Chalcedonenſe verò, in quo Eutychecis Dioſcorique
cerdoti. Et cùm pofteà tempore paſſionis alapam ac- prauitas reprobatur, tota deuotione complector, inte
cepiſſet à ſeruo facerdotis, cúmque ei dixiffet: Sic re- gerrima approbatione cuftodio, quia in his velut in
Ioan.18 . fpondes Pontifici ? Aduersùs Pontificem Dominus quadrato lapide, ſan &tæ fidei ſtructura conſurgit. Et
contumeliosè nihil dixit,nec quicquam de facerdotis cuiuslibec vitæ atque actionis exiftat, quiſquis eorum
honore detraxit ,fed innocentiam ſuam magis afferens foliditatem non tenct, etiamfi lapis effe cernitur, tamé
& oftendens, Si malè, inquit,locutus ſum , exprobra extra ædificium iacet. Quintum quoquè Conciliūpa- Similiter
de malo : fi autem benè, quid me cædis . Item in A &i- riter veneror, in quo epiftola quæ Ibæ dicitur,erroris vltimum ante
Act.23. bus Apoſtolorú : Poftmodùm beatus Apoftolus Pau- ' plena, reprobatur : in quo Theodorus perſonam me- ſua tempora
lus cùm ei di &tum eſſet, Sic infilis in facerdotem Dei diatoris Dei & hominum in duabus fubftantijs ſepa- celebratum.
maledicendo ? quanuis Domino iam crucifixo, facri- rans,ad impietatis perfidiam cecidiffe conuincitur, &
legi , & impij , & cruenti illi eſſe cæpiſſent, nec iam in quo fcripta quoque Theodoreti,per quæ beati Cy
quicquam de facerdotali honore & authoritate re rilli fides repræhenditur, auſu dementiæ prolata, re
tinerent : tamen ipſum quanuis inane nomen & vm futantur. Cunctas verò quas præfata veneranda Con- Concilia vni.
bram quandam sacerdotis cogitans Paulus, Neſciebā cilia perſonasreſpuunt,refpuo: quas venerantur,am - damnant,da! !
fratres, inquit, quia pontifex eft. Scriptum eft enim : plector: quia dum vniuerfali ſunt conſenſu conftitu mnandifurt.
Exod.22 . ta, ſe & non illa deftruit, quiſquis præſumit aut folue.
Principi plebis tuæ non maledices. Cùm hęc tantaac
talia & multa alia exempla pręcedant, quibus ſacerdo- re quosreligant,aut ligare quos foluunt. Quiſquis er
talis authoritas & poteſtas de diuina dignatione firma- gò aliud ſapit anathemafit.
tur, quales putas effe eos qui facerdotü hoftes & con- 14. IDEM libro fecundo , Indictione yndecima ,
Rursùs vt 4 .
tra Eccleſiam Catholicamrebelles , nec præmonentis epiſtola decima ad Sauinum fubdiaconum : Sic qua euangelia .
Domini comminatione,nec futuri iudicij vltione ter- tuor Synodos ſanctæ vniuerſalis Ecclefiæ , ficut qua
Hzreſes & rentur ? Neque enim aliundehereſes-obortæ ſunt, aut tuor libros fan & i Euangelij recipimus.
15. NI.

I
 . ECCLES I AE .
is. NICEPHORVS Calliſtus hiftoriæ Ecclefia .
fticæ libro decimoſexto, capite trigeſimotertio : Ettū
quidem Sabbam & Theodofium illi aduerſarij Chal-
cedonenſis Synodi vi adorti funt, fi eos in partibus
fuis haberent,omnia ſe confe & uros rati . Arq vbì ani-
mos eorum tentârunt,preclarus ille virtute Theodo-
fius ſuggeftum conſcédit,ac veluti dux quidam & Im-
perator pro concione monaftica phalange aduocata ,
poftquàm multitudini filentium manu defignauit,
vocemaioreſublata,hocfic tonitrus in morem deto-
Vt4.cuange-
lia. nuit : Si quis quatuor Synodos quatuorEuangelijs nő
exęquat,anathema.His verbisdi &tis, perindè atque an-
gelus quidam ,multitudinein ftuporem cõiecta, cum
filentio omnibus inſpectantibus, per mediam turbam
proceſlit, & homines omnes cum animi confterna-
tione viri eius tanquàm egregij in bello ducis con
filium factúmque, quo fanctas quæ di&tæ funt fyno-
dos ſacris libris accenſendas effe, velutì lege lata fta-
Pro Concili- tuit, admirati ſunt. Et literas ad Imperatorem dan-
orum decre- tes, certamen ſe de eis ad ſanguinem vſque ſubituros,
us ad ſangui. e ſi quid accidat, ſe vllo modo a Patrú tra-
nem decer. nequ etiam
care parati. ditionibus difceffuros eſſe, indicârunt atque confir-
mârunt .
1. C. TERTIVM Concilium Toletanum canone
Rom .Pontifi, primo : Permaneant in ſuo vigore Conciliorü omniú
cum decreta. confticuta, fimul & fynodicæ ſanctorum pręſulum
les epiftolæ Romanorum epiftolæ .
in vigore per. 2 .
mancant.. DISTINCTIONE decimanona apud Gra .
tianum ,inter reliquos citatur NICOLAVSPapa in
epiftola ad Archiepiſcopos & Epiſcopos per Galliam
conſtitutos: Si, inquit, Romanorum pontificum de
.creto, cæterorum opuſcula Tractatorum approbátur
Scripta & co. vel reprobantur, ità vt quod verè Sedes Apoftolica
Aisokionice probauit,hodiè teneatur acceptum, & quod illa repu-
Sedis in ho. lic,hactenus inefficaxhabeatur : quanto potiùs ea quæ
nore habēda. ipfa pro Catholica fide,pro ſanis dogmatibus, pro va-
rijs & multifarijs Eccleſiæ neceſſitatibus, & fidelium
moribus diuerſo tempore fcripfit,omni honore debét
præferri, & ab omnibus prorsùs in quibuslibet neceſ-
litatibusvel opportunitatibus diſcretione vel diſpen-
fatione magiftra reuerenter aſſumi.In qua Epiſtola ad
In epift. 1. ad ducit etiam teftimonium beati LeonisMagni & Gela.
Epiſcoposper ſij.LE O itaq Magnus fic ait : Nequid verò fit, quod
Campaniam, prætermiffumà nobis fortè credatur, omnia decreta-
Terceispecuni. lia cóftituta ,
tam beaterecordationisInnocétij, quàm
cías conſtitu- omnium deceſſorum noftrorum , quæ deEcclefiafticis
tos,cap.s. ordinibus, & canonum promulgata funt diſciplinis,
Canones & ità veftram dile & tionem cuftodire deberemandamus,
decreta Pon- ytli quis illa contempferit, veniam fibi deinceps nos
tificum .
uerit denegari. GELASÍV S verò in decreto cū ſe-
ptuagintaĚpiſcopis habito , de apocryphis ſcripturis
Decretales
hunc in modum habet: Item decretalesepiſtolas, quas
epiſtolz Pon -beatiſſimiPapæ diuerſis temporibus ab vrbe Romana
approbátur. pro diuerſorum patrum conſolatione dederunt, ve-
nerabiliter recipiendas decernimus.
3. CAVSA nona , quæftione tertia apud eundem
Gratianum adducitur Nicolai Pontificis primi teſti-
In epiftola ad monium in hæc verba : Patet profectò, Sedis Apofto-
Michaelē im licæ , cuius authoritate maior non eſt, iudicium à ne-
peratorė Co
Itantinopoli mine fore retractandum , neque cuiquam deeius li-
tanum. ceat iudicare iudicio . Siquidem ad illam de qualibet
Sedis Apoto mundi parte canones appellarivoluerunt : Ab illa au.
licę
tas . authori. tem nemo fit appellare permiſſus. Iuxta quod & Bo-
: nifacius atqueGelafiusſanctiſſimi præſules, non fuis
adinuentionibus, fed Ecclefiæ Romane cöſuetudinem
non ignorantes, dicunt : Bonifacius quidem Rufo &
cæteris epiſcopis per Theſſaliam & alias prouincias
conftitutis ſcribens: Nemo, ait, vnquàm Apoftolico
culmini,de cuius iudicio non licet retractare, manus
obuias audacter intulit. Nemo in hoc rebellis extitit,
nisi qui defe voluit iudicari. Gelafius autem in com
monitorio, Fauſto magiſtro fungenti legatione Con-
ftantinopolim dato : Nobis, inquit, opponunt cano
nes, dum neſciunt quid loquantur. Contra quos hoc
145
ipfo venire ſe produnt,quòd primäe Sedi ſana, recta'ns
fuadentiparére fugiunt: Ipfi funt canones quiappel Appellatio
ad ledë Rom:
lationes totius Ecclefię,ad huiusSedis examen voluê.
redeferri. Ab ipfa verò nuſquam prorsùs appellari
debere fanxerunt: ac per hoc illam de tota Ecclefia iu
dicare ,ipíam ad nullius commeare iudicium . Nec de
eius vnquàm pręceperunt iudicio iudicare, ſententi
am illius conftituerunt non oportere diffolui, cuius
potiùs fequenda decreta mandâ runt.In eadem epiſto
ja ficait idem NICOLAVS Pontifex : Animaduer. Ex eadé epi.
Nicolai quz
tendum eft, quia non Nicena, non deniquè vlla ſyno dá alia à Graa
dus quicquam Romanæ contulit Eccleſiæ priuilegij: tiano non ci
quæ in Petro nouerat eam totius iura poteftatis ple- tata .
niter meruiffe, & cunctarum Chriſtiouium regimen priuilegia Ro
accepiffe,ficut beatus prælul Bonifacius atteſtatur, diz vnde pro
vuiuerfis Epiſcopis per Theſſaliam conſtitutis fcri- fecta .
bens: Inſtitutio vniuerſalisnaſcentis Ecclefiæ de beati Bonifacijpris
mi teftimo .
Petri ſumpfit honoré principium ,in quo regiméeius nium adducit
& ſumma confiftit. Ex eius enim Ecclefiaftica diſci
plina per omnes Ecclefias,religionis ian creſcente cul
tura, fons emanauit. Nicenæ fynodi non aliud præ
cepta teſtantur, adeò, vtnon aliquid ſuper eam aula fic .
conftituere, cùm videret nihil fupra meritum fuum
poſſe conferri. Omnia deniquè huic nouerat Domi
ni ſermoneconceffa : Siomnia, ergò nihil defuit quod
illi non ceſſerit. Et paulò antè idem NICOLAVS
ait: Ecclefiæ Romanæ priuilegia, Chrifti ore in beato
Petro firmata, inEccleliaipfa diſpofita,antiquitùs ob- Perpetua Ră.
feruata, & à fanctis vniuerſalibusSynodis celebrata, Ecclefiæ pri
atque à cuncta Ecclefia iugiter venerata, nullatenus uilegia.
poſſunt minui, nullatenùs infringi,nullatenùs com
mutari.'Quoniam fundamentum quod Deus poſuit,
humanus non valet amouere conatus : & quod Deus
ftatuit, firmum validúmque conſiſtic. Illequepotiffi
mùm peccat,qui Dei ordinationi reſiſtere tentat.Pri
uilegia, inquam , iftius ſedis velEccleſiç perpetua ſunt,
diuinitùs radicata atque plantata ſunt: impingipor
ſunt,transferri non poffunt: trahi poſſunt, eụellinon
poſſunt. ANTER V S etiam Pontifex & martyr, in Rursùs ex
Gratiano .
eadem queſtione tertia à Gratiano adducitur, qui in Epi
hunc modum ait : Facta ſubditorum iudicantur à no- fcopos Barth
bis,noftra verò iudicat Deus. Citatur rursùs in eadé cz & Toleta
quæſtione Gelafius Pontifex,ità ſcribens:* Cuncta per i provincie
mundum nouit Ecclefia, quoniam quorumlibet ſen- Epifcopos
tentijs ligata Pontificum ,fedesbeati Petri Apoftoli Dardaniz.
ius habet refoluendi, vtpotè quæ de omni Ecclefia fas
habeat iudicandi, neque cuiquam de eius liceat iudi- Sedis Apo
care iudicio . Siquidem ad illam de qualibet mundi ftolicęautho .
parte canones appellare voluerunt, ab illa autem ne- ticis circa
mo fit appellare permiſſus. Et paulò pòft: Sed nec il- negocia ex
la præterimus, quòd Apoftolica fedes frequenter, vt emplis ofted
di&tum eft, more Maiorum , etiam fine vlla Synodo ditur..
præcedente, & foluédi, quosSynodusiniqué damna
uerat, & damnandi,nullaexiſére ſynodo ,quos opor.
tuit, habuerit poteftatem . Sanctæ memoriæ quippe
Athanaſium Synodus Orientalis addixerat, quem ta- Athanaſiji
men excepcũ ledes Apoftolica, quia damnationi Græ
corum non confenfit, abſoluit.Sanctæ memoriæ ni
hilominùs loannem Conftantinopolitanum fynodus Chryfofto
etiam Catholicorú pręſulum certe damnauerat, quem mi,
fimili modo Sedes Apoftolica etiam ſola, quia nó con .
fenfit, abſoluit. Itemos ſanctum Flauianum, pontificũ Flauianis
Græcorum congregatione damnatú,paritenore, quo
niam ſola Sedes Apoftolica non cóſenlit, abſoluit, po
tiusp quiillic receptus fuerat,Dioſcorú ſecunde ſedis
præfulē ſua authoritate damnauit, & impiá fynodum
non cófentiendo ſola ſubmouit, & authoritate, vt lyn
odus Chalcedonenſis fieret,ſola decreuit. In qua ergò,
vt fola ius habuit abſoluédi eos, quos ſynodica decre 1
ta perculerant: fic etiam ſine ſynodo in haceadem caui .
fa plurimos etiam Metropolitanos damnâffe cogno
ſcitur.
4. HIERONYMVS epiſtola quinquagefimafe Ad Rom Poo
ptima ad Damaſum : Obteftor beatitudinem tuam per tificis iudicte
T cru.
 E
146 DE AV THORITAT PATRY M
fugit Hicronymus crucifixum , mundi ſalutem , per homouſion Tri- bulis confædatum , nec incermixtis hereticis pra
in re dubia. nitatem , vt mihi epiftolis tuis fiue tacendarum , uitatibus velut caliginolis nebulis perumbratum ,im
fiue dicendarum hypoſtaleãn detur authoritas.Si- mune atque fyncerum , & ſuis radijs perluftratum ,
mul etiam, cui apud Antiochiam debe commu- pijflimis conatibus conſeruare cupit veftrum à Deo
nicare, fignifices: quia Campenſes cum Tarſenfi- coronatum faftigium . In hoc enim tam Apoftolicæ Summorum
bus hereticis copulati,nihilaliud ambiunt, quàm Sedis, quámquenoftriexigui famulatus prædeceffo. pontificú co
vt authoritate communionis veftrę fulti,tres hy- res vſque hactenus non fine periculis deſudårunt: Peruädatuen
poſtaſes cum antiquo fenſu predicét. Reliqua vt nunc decretali commonitionecum ApoſtolicisPon- dag;vera fi
fuprà ,queſtione nona ,D.teſtimonio fecundo. tificibus conſulentes, nunc ſynodali definitione, quæ de.
5. ET quinquagefimaoctaua ad Damaſum , vt veritatis regula continebat, omnibus innoteſcentes:
fuprà, ibidem teftimonio primo. & terminos quos tranſgredi nefas eft, vſque ad ani- Prouerb.32,
6. Ć HALCEDONENSIS ſynodusa & ione mæ ipfius exitum conſtanter defendentes , non ſe
tertia in relatione ad Leonem pontificé de omni- ducti blanditiis , non periculis territi , vt illam in
1
Confirmatio decre bus geftis: Rogamus igitur, & tuis decretis noftrú Euangelijs Domini noftri fententiam operibus de
cedonenfis petitur honora iudicium , & ficut nos capiti in bonis adie- monſtrarent, qua fententialiter præcepit, dicens: Qui Matth. 10 .
à Rom .Pontifice. cimus conſonantiam , fic & ſummitas tua filijs me confeſſus fuerit coram hominibus, &c . & ſub
(quod decet) adimpleat. fequenti pæna deterrer , quia feueriter commina
7. IN actione quarta ſextæ fynodi generalis re tur: Qui menegauerit & c. Execratur enim vera con . Vera fides né
citatur epiftola Agathonis Pontificis ad Conftan- feſfio pietatis, iuxta diuerfitates temporum variari, mutatur ( e
cundùm tema
tium ,Heraclium , & Tiberiu Auguftos, in qua in- ficut nec ipſeveritatem variari admittit , quo est pora .
ter cetera fic habetur : Beatus Petrus fpiritales ipfa vera confeſſio ,qui dicit: Ego fum , & non fum mu- Mal.s.
Ioan.vlt. oues ecclegię ab ipſo redemptore omnium terna tatus,
commendatione pafcendas ſuſcepit: cuius adni . 8. AVGVSTINVS epiftola centefima decima.
.
quam errauit in fi- tente preſidio , hæc Apoftolica eius Ecclefia nun- octaua ad Ianuarium , capiteprimo : Illa quæ non fcri
dc . à via veritatis in qualibet erroris parte de-
quàm pta, fed tradita cuftodimus, quæ quidem toto terra- Conciliorun
flexa eft : cuius authoritatem , vepote Apoftolorú rum orbe obferuátur,datur intelligi, vel ab ipfis Apo- Generalium
Synodigenerales omniú principis, femper omnis Catholica Chri- ftolis, vel plenarijs Concilijs, quorum eft in Ecclefia faluberrima
nam Apoftoliczse fi ecclelia, & vniuerſales fynodi fideliter ample- faluberrima authoritas, commendata ato ftatuta re.
dis fecutifunt: hz . Etentes, in cunctis ſecutæ ſunt, omnes'oz venerabi- tineri.
retici verò eam op- les Patres Apoſtolicam eius doctrinam amplexi, 9. IDEM libro primo contra Donatiftas ,capite de
pagnare ſunt ſoliti.
per quam & probatiſſima Eccleſie Chriſti Iumi-cimooctauo: Illis temporibusantequàm plenarij con.narium Concilii ple
naria claruerunt, & fan & i quidem Doctores or-cilij fententia quid in hac re ſentiendum eſſet, totius us Ecclclit
thodoxi venerati atque ſecuti ſunt: hæretici au-
Ecclefię confenfio confirmåflet, viſum eft Cypria - conſenſo ab
tem falfis criminationibus ac derogationum odijs
no , & c. Auguſtino ap
inſecuti. Et paulò pòft : Hæc eft veræ fidei re 10. GREGORIVS libro primo, epiſtola vigeſi. pellatur.
gula, quam & in proſperis, & in aduerfis viuaci- maquarta &c.vt ſuprà in hac eadem queſtione B.teſti
ter tenuit ac defendit hæc fpiritalis mater veftrimonio decimotertio & fequenti.
tranquilliſſimi Imperij Apoſtolica Chrifti eccle . II. VINCENTIVS Lirinenfis in libello ſuo all.
fia, quæ per Dei omnipotentis gratiam å trami- reo aduersùs prophanas omnium hæreſeônnouatio .
Rom Ecclelia in ti te Apoftolicæ traditionis nunquam erråre pro- nes : Sæpè magno ſtudio & fummaattentione perqui.
de , babitur , nec hæreticis nouitatibus deprauata rens à quamplurimis fan & itate & do &trina pręſtan
Eadem habet Lu- ſuccubuit: fed vt ab exordio fidci Chriſtianę per- tibus viris, quonam modo poſfim certa quadam
ciusPótifex& mar cepit ab authoribus fuis Apoſtolorum Chrifti & quaſi generali ac regulari via, Catholicę fidei ve.
epifcopos Galliæ principibus,iHibata finetenus permanet, ſecun- ritatem ab hæreticę prauitatis fallitate diſcernere, ei
& Hiſpaniz,& poft dùm ipfius Domini Saluatoris diuinam pollici- uſmodi femper reſponſum ab omnibus fere retuli:
cum Marcus papa tationem , quam ſuorum diſcipulorum principi Quòdfiue ego, fiue quis alius vellet exurgentium hę. Optima ratio
naſium & Epifco in ſacris Euangelijs fatus eſt: Petre,Petre, inqui- reticorum fraudes deprehendere, laqueosque vita- ab hærefibus
fibicauendi.
pos Aegypti. ens,ecce ſatan expetiuit vt cribraret vos, ficut qui re, & in fide ſanus atque integer permanere, duplici
Ex pollicitatione cribrattriticum : Ego autem pro te rogaui,vtnon modo munire fidem ſuam, Domino adiuuante, de
diuina.
Luc . 22 . deficiat fides tua. Et tu aliquando conucrſus,con- beret. Primò ſcilicet, diuinæ legis authoritate: cum
firma fratres tuos . Conſideret itaque veftra tran- deinde Ecclefiæ Catholicæ traditione. Hîc forfitan
quilla clementia, quoniam Dominus & Saluator requirat aliquis : Cùm fit perfe& usScripturarum ca
omnium , cuius fides eſt, qui fidem Petri non non , fibique ad omnia facis ſupérque fufficiat, quid
defecturam promiſit, confirmare eum fratresſu- opùs eft, vt ei Ecclefiafticę intelligentię iungatur au
os admonuit: quod Apoſtolicos pontificesmex thoritas? Quia videlicet Scripturam ſacram pro ipfa Car ſolis (ci
cxiguitatis predeceſſores, confidéter feciſſe ſem- ſuî altitudine non vno eodémque ſenſu vniuerfi acci- pture teftimo
per, cun &tis eft cognitum : quorum & puſillitas piunt, ſed eiuſdem eloquia aliter atque aliter, alius tranfigi ne .
mea, licèt impar &minima, profufcepto tamen atque aliusinterpretatur: vt penèquot homines ſunt, qucant.
diuina dignatione miniſterio pediſſequa cupit tot illincſententiæ érui poſſe videantur. Aliter nang
exiftere, illam Nouatianus, aliter Photinus aliter Sabellius,ali. Scripturarum
Hæc epiftola fiue IN eadem actione recitatur epiftola Agatho- ter Donatus exponit, aliter Arrius, Eunomius, Mace- alia atq; alia
fuggeftio fynodica ,nis & Romanæ fynodi centum vigintiquinque donius,aliter Apollinaris, Priſcillianus,aliter Iouini- cos,eaque fę.
ti approbata eft ab Epiſcoporum , ad eoſdem Imperatores : Credi- anus, Pelagius, Celeſtius,aliter poftremò Neftorius. pè contraria
ipfa
ne 8.Synodo
& 17. , actio. mus, quia quod paucis raróque conceſſum eſt, Atæ idcircò multū neceſse eſt propter tá tos tam varij expofitio.
à Deo coronato veſtro imperio diurnitùs con erroris anfractus, vt Propheticæ & Apoftolicæ inter
cedetur , & peripſum Catholicæ atque Apoftoli- pretationis linea fecundùm Ecclefiaftici & Catholici
cæ veræ noftrę fidci ſplendidiffimum in omnium ſenſus normā dirigatur. In ipfa Catholica eccleſia ma- Tenendum ,
mentes emicer lumen, quod ex veri luminis fon- gnoperè curandum eft, vt id teneamus, quod vbique, quod vbique,
te, tanquàm de radio viuifici fulgoris, per mini- quod femper ,quod ab omnibuscreditum eft : hoceft quod ſemper
Doctrina Apoftoli. ftros beatos Petrum & Paulum apoftolorú prin. etenim verè,proprieo Cacholicum ,quod ipſa visno- bus creditum
ca, fyncera & im- cipes, eorúmque diſcipulos & Apoſtolicos ſuc- minis ratio'q declarat, quę omnia verè vniuerſaliter eft.
maculata ab omni- ceffores, gradatim vſque ad noftram paruitatem , comprehédit . Sed hoc ità demùm fit,fi fequamur vni
bus hærefibus in
Apoftolica ſede ſer Dei opitulatione feruatum eft, nulla heretici er- uerfitatem ,antiquitatem ,cófenfionem . Sequemur au
uata eft. tem yniuerfitatem hoc modo ; fi hanc ynam fidem ve. Vniueritas ,
roris tetra caligine tenebratum , nec falfitatis ne
ram

1
 ECCLESIAE .
ram eſſe fateamur, quam tota per orbem terrarú con-
Antiquicas. fitetur ecclefia: Antiquitatem verò ità, fi ab his fenfi-
bus nullatenùs recedamus, quos ſanctos Maiores ac
Conſenſio. patres noftros celebra ſe manifeſtum eſt : Conſenſio .
nem quoque itidem , fi in ipſa vetuftate , omnium , vel
certè penè omnium , ſacerdotum pariter & magiftro-
Catholicorú rum definitiones, ſententiasiz ſectemur. Quid igitur
officium dum faciet Chriſtianus Catholicus,liſe aliqua eccleſiępar-
noux hçreſes ticula ab vniuerfalis fidei cómunione preciderit?Quid
emergunt.
itaq , nisì vt peftifero corrupto'o membro ſanitatem
vniuerfi corporis anteponat ? Quid fi nouella aliqua Traditiones, & iuxta catholici dogmatis regulas in- quemadmo
contagio non iam portiunculam tantùm, fed totápa- ' terpretencur, in qua item Catholicę Apoftolicęcz Ec- dum inter.
riter ecclefiam commaculare conetur:Tunc item pro- cleſiæ ſequantur neceſsè eft vniuerfitatem , antiquita
uidebit , vt antiquitatı inhereat, quę prorsùs iam non tem , comenfionem . Et fi quando pars contra vniuerfi
poteft ab vlla nouitatis fraude ſeduci. Quid fi in ipſa tatem ,nouitas cótra vetuftatem , vnius vel paucorum
vetuſtate duorum aut trium hominum ,vel certè ciui errantium diffenfio contra omnium vel certè multò
tatis vnius, autetiam prouinciæ alicuius error depræ-
hendatur? Tunc omninò curabit, vt paucorū temeri.
Conciliumi tati vel inſcitiæ , fi qua funt vniuerfàliter antiquitùs
* aliás Eccic.vniuerſalis Concilij decreta , præponat. Quid fi tale
fiz aliquid emergat, vbì nihileiuſmodi reperiatur ? Tunc
operam dabit, vt collatas inter fe Maiorum conſulat
interrogetaz fententias, eorum duntaxat, qui diuerfis
Patrum con, licèt temporibus & locis , in vnius tamen Ecclefiæ Ca-
fenfus. tholicę cómunione & fide permanentes,magiſtripro .
babiles extiterunt : & quicquid non vnus aut duo tan-
tùm ,fed omnes pariter, vno eodemq; cófenfu , apertè ,
frequenter, perſeueranter tenuiffe, fcripfiffe, docuiffe
cognouerit ,id fibiquoquè intelligat abra vlla dubi-
Veras & ger- tatione credendum.ibid.poft multa:Quę cùm ità ſint;
manus catho ille eft verus & germanus Catholicus, quiveritatem
licus quis eft .
Dei,qui Ecclefiam , qui Chrifti corpusdiligit, qui di-
uinæ religioni, qui Catholicę fidei nihil pręponit, nó
hominis cuiuſpiam authoritatem , non amoré,non in-
genium ,non eloquentiam ,non philofophiam :ſed'hęc
cun &ta deſpiciens, & in fidefixus, ſtabilis permanens,
quicquid vniuerſaliter antiquitus Eccleſia Catholicã
tenuiſfe cognouerit, id folum libitenendum , creden-
dum's decernit. Quicquid verò ab aliquo deinceps
vno, pręter omnes, vel cotra omnes ſanctos,nouum & las, iplius temporis veteritur anguftijs, ac priuſquam irum .
'inauditum ſubinduci ſenſerit ,id nõad religionem ,ſed
ad tentationépotiùs intelligar pertinere.Et poftquz-
3. Tim.6 .
dam : Profanas, inquit Paulus, vocum nouitates deui-
ta . Quid eft profanas? Quæ nihil habent lacri,nihil re-
ligiolijab Ecclefię penetralibus,quç eſt templum Dei,
penitùs extraneas. Profanas,inquit, vocum nouitates .
Vocum ,id eft,dogmatum ,rerum ſententiarum noui-
Profanz no. tates, quęfunt vetuftati,quæ antiquitati cótrarię.Que
uitares noua- ſi recipiantur, neceſsė eit ve fides beatorum patrú aut
dogmatasi tota, aut certèmagna ex parte violetur: Neceſse eſtve
ſuſcipiantur, omnes omnium ætatum fideles, omnes fancti , omnes
quæ & quan- cati, continentes, virgines, omnes clerici, leuitæ & fa-
a recourocerdotes,
da ſequétur . tanta Confefforum millia, tanti martyrum
exercitus, tanta vrbium , tanta populorum celebritas
& multitudo , tot inſulæ , prouinciæ , reges, gentes, re
!
gna, nationes, totuspoftremò iam penèterrarum or .
bis per catholicam fidem Chrifto capiti incorpora-
tus,táto ſeculorum tractu ignoråſſe ,erraſſe, blaſphe-
Hereticorum måſſe, neſciffe quid crederer ,pronuncietur. Profanas,
proprium ,no inquit, vocum nouitates deuita , quas recipere atque
uitates profa fectari nunquam catholicorum , ſemper verò hæretie
corum fuit. Et rcuerà, qux vnquàm hçrelis, nisi ſub
certo nomine, certo loco, certo tempore ebulliuit ?
Quis vnquàm hereſes inftituit,nisi qui ſe priùs ab Ec
clefiæ Catholicæ vniuerfitatis & antiquitatis conſen-
fione diſcreuerit?Et poft pauca : Hoc apud omnesferè
hereſes quali ſolenne eft ac legitimum ,vtſemper pro-
fanis nouitatibus gaudeant, antiquitatis fcità faftidi-
Catholicorü ant , & per oppofitiones falli nominis ſcientię à fidc
proprium eft, naufragent. Contrà verò Catholicorum hoc ferè pro
damnare no. prium ,depofita ſanctorum patrum & commilla ſer
uitates &ſer.
poſitum de-uare, damnare profanas nouitates , & ficut dixit atque
ware . iterum prçdixit Apoftolus: Si quis annunciaueritprę.
terquàm quod acceptum eft, anathemare . Et aliquis
147
bus interpofitis :Sed dicet aliquis: Sidiuinis eloquijs,
fentétijs, promiſfionibus, & diabolus& diſcipuli eius Matth. 4:
vtuntur, quorum alij funt Pſeudoapoſtoli; alij Pſeu
doprophecæ , & Pſeudomagiftri,& omnes ex toto hæ
retici: quid facient Catholici homines, & matris Ec
clefiæ filij? quonammodo in ſcripturis ſanctis verita
tem à fallitate diſcernent? Hoc fcilicet facere magno
perècurabūt, quod in principio Commonitoriji tius
fanctos & doctos viros tradidiffe nobis ſcripſimus, vt
diuinum canonem fecundùm vniuerſalis Ecclefiä Scripturx
pretanda .
plurium catholicorum conſenfionem rebellauerit ,
præferant partis corruptioni vniuerfitatis integrita
tem : in qua eadem vniuerfitate nouitatis profanitati,
antiquitatis religionem :item'm in ipfa vetuitate vni
us fiue pauciſſimorum temeritati primùm omnium
generalia fi qua funt vniuerſalis Concilij decreta præ-Concilij vni
ponant, tunc deindèfi id minus eft,fequátur quod pro- uerſalis de
ximum eft,multorum atque magnorum conſentien- creta : ac de
tes libi ſententias magiftrorum : quibus , adiuuante confentiétes
Domino,fideliter,fobriè, ſolicitè obferuatis,non ma . ſententia fc
gna difficultate noxios quoſque exurgentium herecia quenda.
corum depræhendemuserrores. Hîc iam conſequens
eſſe video, vt exemplis demonſtrem ; quonam mo
do profanæ hæreticorum nouitates , prolatis atque
collatis veterum magiftrorum concordantibus fibi
mec ſententijs; & depræhendantur & condemnentur:
quæ tamen antiqua ianctorum patrum confentio, non
in omnibus diuinæ legis quæftiunculis, fed folùm cer .
tè præcipuè in fidei regula, magno nobis ftudio & in
ueftiganda eft & fequenda. Sed neque ſemper, neque Nouarum hę
omnes hæreſes hocmodo impugnandæ ſunt , ſed no - refun confů .
uitiæ recentesq tantummodò, cùm primùm ſcilicet tatio ex ſen .
tentijs anti.
exoriuntur, antequàm infalsârint vetuftæ fidei regu quorum Pa
manante latiùsveneno ,maiorú volumina vitiareco.
nentur. Cæterùm dilatatæ & inueteratæ hæreſes ne- Antiquarum
quaquàna hac via aggrediendę ſunt, eo quod prolixo hæretum quo
temporum tractu longa ijs furandę veritatis patuerit enda confitus
occalio. Atque ideò quaſcunque illas antiquiores vel ratio.
ſchiſmatum , vel hæreſeãn profanitates, nullo modo
nos oportet, nisi aut ſola,liopus eft,fcripturarum au
thoritate conuincere,autcertè iam antiquitùs vniuer
falibus ſacerdotum catholicorum concilijs conuictas
damnacasasvitare.Itaque cùm primùm malicuiufq
erroris putredo erumpere cæperit, & ad defenfionem
fuiquædam facra legis verba furari,eaiz fallaciter &
fraudulenter exponere:ftatim interpretando cano
niMaiorum ſententiæ congregandæ lunt, quibus il
lud quodcunque exurget nouitium , ideóque profa
num , & abſque vlla ambage prodatur, & fine vlla re - Conſenſus
tractatione damnetur . Sed eorum duntaxat Patruin Patrum .
fententiæ conferendę funt,qui in fide & communione
catholica ſancte,fapiepter,conſtanter viuentes,docen
tes, & permanentes, velmori in Chrifto fideliter, vel
occidi pro Chrifto feliciter meruerunt. Quibus ta
men hac lege credendum eft, vt quicquid vel omnes,
vel plures vno eodémque ſenſu ,manifefte, frequen
ter , perſeueranter velut, quodam cófentiente fibima.
giſtrorum concilio, accipiendo , tenendo , tradendo
firmauerint, id proindubitato , certo racóque habea
tur : Quicquid verò, quanuìs ille fan &tus & do &tus,
quanuis Epiſcopus , quanuis Confeſſor & martyr,
pręter omnes, aut etiam contra omnes ſenſerit, id in:
ter proprias & occultas & priuatas opiniunculas à
communis & publicę ac generalis fententię authori
rare ſecretum fit,nec cum lummoæternę ſaluris peri
culo , iuxta facrilegam hereticorum & ſchiſmaticorū
confuetudinem , vniuerſalis dogmatis antiqua veri
T 2 tate
 148 DE AVTHORITA TE PATRVM
tate dimiſſa, vnius hominis nouitium ſectemur erro. Balilio, Gregorio Nazianzeno ,Gallo Hilario, Medio
rem . Quorum beatorum Patrum ſanctum catholi. lanenfi refiftat Ambrofio . Alia funt in quibus inter fe Sancti Patres
cúmque conſenſum nè quis fibi temerè contemnen- aliquando etiam doctillimi atque optimi regulæ ca- in quibus te
dum tortè arbitretur,ait in prima ad Corinthios Apo- tholicę defenſores, falua fidei compage , non confo- diffentiant,
1.Cor.12 .
ftolus : Et quofdam quidépofuit Deus in ecclefia,pri- nant, & alius alió de vna re melius aliquid dicit & ve.
mùm Apoftolos,quorum ipfe vnus erat:ſecundò pro- rius . Hocautem vndè nuncagimus, ad ipfa fidei per
Actor.21.
phetas,qualem in A & ibusApoftolorum legimus Aga: tinet fundamenta.
bum : certiò Doctores, qui Tractatores nunc appel- ? 3 . IDEM aduersùs eundem libro fecundo in epi
lantur, quos hic idem Apoftolus etiam Prophetas in- logo ipfius libri : Hoc, inquit, probauimus catholi.
terdum nuncupat,eô quod per eos prophetarum my coruni authoritate ſanctorü ,qui & hoc afferunt,quod
Contemnens ſteria populis aperiantur. Hos ergò in Eccleſia Deidi- de originali peccaro dicimus, & illa quinque eſſe vera
patrum iu fi- uinitùs per tempora & loca difpenfatos, quiſquis in omniaconfitentur. Ac per hocnon eſte conſequens, vt
de coſenſum ,
Deum con ſenſu catholici dogmatis vnum aliquid in Chriſto ſen. hoc falfum fit ,quia vera funtilla.Tales quippe ac tanti
tcmnit , tientes contempferit, non hominem contemnit, ſed viri ſecundùm catholicam fidé,quç vbiquè toto orbe
DEVM : à quorum veridica vnitate ne quis dif- diffunditur, & hoc, & illa vera effe cófirmant, vtve
crepet, impenfiùs obteſtatur idem Apoftolus, di- fra fragilis & quafi argutula nouitas ſola authorita- Argunula no
i Cor.i.
cens: Obfecro autem vos fratres, vt id ipfum dica- te conteratur illorú ,preterquàm quòd ea dicunt ,vt fe corú
uitas, Sancto
hæreti,
tis omnes, & non ſintin vobis ſchiſmata : litisautem per eos loqui veritas ipſa teſtetur. Et poft nonnulla : rum Patru au.
perfecti in eodem ſenſu, & in eadem ſententia. Quòd Arego vbicunquèſis,vbicunque legereitta poteris, te thoritate coa
fi quis ab eorum ſententiæ communione defciuerit, ante iftosin tuo corde coſtituo , quos non amicos nie. teritur.
1.Cor.14 . audiat illud eiuſdem Apoftoli: Non eſt Deusdiſſenſi os & inimicos tuos, aliqua in meam partégratia pro- Antiqui Pa.
onis,fed pacis . pendentes, aliquo abs te merito tuę offenfionis auer. tres ſuntinte.
Sümaris re JBIDEM : Diximus in fuperioribushanc fuiffe fos, & ob hoc tibi aduerſos, in hac noftra difceptatione Suid incora
petitio
quz dictacorú ſemper & eſſe hodiei catholicorum conſuetudinem , conſtituicognitores. Nec eos qui nunquàm fuerunt, in dirimēdis
ſunr. vt fidem verá duobus his modis approbent :Primùm aut non funt ,aut quorum fententię de hoc quod inter controuerfijs
diuini canonis authoritate, deinde Ecclefiç Catholicæ nos diſputatur,incertę ſunt, inani cogitatione confin- pofteà
tis. exor .
traditione: non quia canon folus non fibi ad vniuerfa xi , ſed fan & os, & in ſan & a Eccleſia illuſtres Antiſtites
ſufficiat, ſed quia verba diuina pro juo plerique arbi. Dei,non Platonicis & Ariſtotelicis & Zenonicis ,alijs
tratu interpretantes, varias opiniones errores con- huiufmodi, vel Gręcis vel Latinis, quanquàm & iftis
cipiant. Atque ideò neceſsè fit, ve ad vnanıEcclefiafti. aliquos eorum , verùm omnes facris literis eruditos,
ci ſenſus regulam ſcripturę celeftis intelligentia di- nominatìm ſicutoportebat expreſsi, eorum ſenten
rigatur, in his duntaxat precipuè queſtionibus, qui- tias, quárùm ſufficere videbatur,finevlla edicas ambi .
bus totius catholici dogmatis fundamenta nituntur. guitate digęſti, vt in eis timeas nõ ipfos, fed illum qui
Item diximus in ipſa rursus Ecclefia vniuerfitatis pa- libi eos vtilia vaſa formauit , & fanéta templa conftru.
riter & antiquitatis conſenſionem fpectari oportere, xit, qui tunc de ifta cauſa judicauerunt, quando in eos
nè aut ab vnitatis integritate in partem ſchiſmatis ab nemo poteft dicere, perperam cuiquam vel aduerſa.
rumpamur ,autè vetuftatis religione in hereleõn no- ri, vel fauere potuiffe.Nondùm enim extiteratis,con .
uitates precipitemur . Item diximus, in ipfa Ecclefiæ tra quos fuſciperemus de hac quæſtione conflictum .
vetuftate duo quædam vehementer ftudiofeiz obſer- Nondùm enim eratis, quidiceretis, quod in libris tuis
uanda, quibus penitùs inherere deberent, quicunque ponis, quia de vobis multitudinimentiti fuerimus,
hereticieffe nolint. Primùm, fi quid eſſet antiquitùs & quòd Celeſtianorum vel Pelagianorum nomine ho
ab omnibus Eccleliç catholicæ ſacerdotibus vniuer- mines terreamus, & quòd terrore ab omnibus extor
falis concilijauthoritate decretum .Deindè,fi qua non queamus aſſenſum . Certè ipfe dixifti,quòd omnes Iul
ua exurgeret queſtio , vbìid minimè reperiretur, re. dices ab odio , amicitia, inimicitia, ira yacuos effe de
currendum ad ſanctorum patrum ſententias eorum ceat, pauci tales potuerunt inueniri. Sed Ambrofium
duntaxat, qui ſuis quique temporibus & locis in vni- aliosque collegasejus , quos cum illo commemoraui,
tate communionis & fidei permanentes , magiftri pro . tales fuiffe credendum eft. Verùm & fi tales non fue
babiles extitiffent. Ec quicquid vno ſenſu atque con runt in his caufis, quas ad fe delatas, & inter partes co
ſenſu tenuiſſe inuenirentur, id Eccleſię verum & ca. gnitas, cùm hic viuerent,ſuo iudicio definierunt, ad
tholicum abſque vllo ſcrupulo iudicaretur. E T in fi- hanc tamen cauſam tales crant, quando de illa ſenten
Fidei ſancto. ne: Neceſsè eft profectò omnibus deiriceps catholicis, tias protulerunt,nullas nobiſcum vel vobiſcum ami
cum Patrü in-qui fefe Ecclefiæ matris legitimos filios probare ftu- citias attenderunt,vel inimicitias exercuerunt. Neque Patresdocuca
hçrendum .
dent,vtſancte ſanctorum patrum fidei inhereant, ad- nobis neo vobis irati funt, neq nos,neq vos miſerati care vodin
glutinentur, immoriantur : profanas verò profano- ſunt.Quod inuenerunt in Eccleſia ,tenuerüt: quod di nerunt,& à
rum nouitates deteftentur, horreſcant, inſectentur, dicerunt, docuerunt: quod à patribus acceperüt, hoc Maioribus
perſequantur. filijs tradiderunt.Nondum vobiſcum apud iftosÍudi- acceperunt.
12 . AVGVSTINVS libro primocontra lulianum ces aliquid agebamus, & apud eos acta eſt cauſanoſtra .
Pelagianum, capite fecundo , adducturus teftimonia Nec nos, nec vos eis notifueramus, & eorum pro no
ſanctorum Patrum deoriginalipeccato , ficait: Sed tubis latas contra vos ſententias recitamus:nondùm vo
qui tam crebrò nobis Manichqorum nomen opponis, biſcum certabamus, & eis pronūciantibus vicimus.Et
quos & quales viros& quantos fidei catholicæ defen- paulò pòft: Etaddis, ad aliquid inueniendum , multi.
ſores, tam execrabili criminacione appetere audeas, li tudinem nihil prodeſſe cæcorum : etiam iftos cæcos
Auguftinus, euigilas, intuere. Non quidem omnium de hac re ſen- dicere audebis ? Etvſqueadeò permiſcuit imis ſumma
lagianosſan: centias,nec omnes eorum quos commemorabo, me longus dies,vſqueadeò tenebręlux, & lux tenebrę effe
Atorum Patru congregaturum eſſe polliceor,quia nimàs longum eft, dicuntur, vevideant Pelagius, Celeſtius, Iulianus: &
ſententijs. & neceſse eſſe non arbitror, fed ponam pauca pauco- cæci fint Hilarius, Gregorius,Ambrofius?Sed qualif
rum, quibus tamen noftri contradictores cogantur cung homolis, tamen quia homo es,videre mihi vi
erubefcere & cedere, fi vllus in eis vel Dei timor, vel deor verecundiâ tuam , li tamen noin te ſpeseft omnis
hominum pudor tantum malum peruicaciæ ſupe emortua ſanitaris, & quodammodò audio vocem tuá:
rauerit. ET pofteà in eodem capite: Ablit vt Con. reſpondes, Abfit vt audeam cæcos iftos viros vel co- Hodiè bend
ftantinopolitanus loannes de baptiſmate paruulorū , gitare, vel dicere.Et ſub finem : Talibus poft Apoftolos audēt quida.
eorum à paterni chirographi liberatione per Chri- fanctæ Ecclefiæ plátatoribus,rigatoribus, ædificatori
ftum , tot ac tantis coepiicopis ſuis, maximez Roma. bus,paftoribus, nutritorib ° creuit. Ideo pfanas voces
no Innocentio, Carthaginenfi Cypriano , Cappadoci veftrę nouitatis expauit, & c.His igitur eloquijs & táta
authori ,

1

ECCLESIAE .
authoritate ſanctorů , profe& ò autfanaberis Deimi.
ſericordia donãte: quod quantùm tibi oprem , videt
qui faciat: autli, quod abominor, in eadem quæ tibi
videtur fapiétia, & eft magna ftultitia ,perduraueris,
no tu iudices quęliturus es, vbì cauſam tuam purges,
fed vbi cot ſanctos doctores egregios atomemorabi
Patres quos les catholicæ veritatis accuſes,Irenæū,Cyprianú,Res.
Auguftinus ticium , Olympium , Hilarium , Gregorium , Ambro-
citauerat
Hersùs ad-fium , Bafilium , Ioannem ,Innocentium , Hieronymu,
Pela
gianos . cæterosqz fociosacparticipes eorum , inſupèr & vni-
uerfam Chrifti Ecclefiam , cui diuinæ familiæ Domi-
nica cibaria fideliter miniſtrantes, ingenti in Domino
gloria claruerunr .
PACIANVS Barcilonenfis epiſcopus in epi-
14 .
ftola prima ad Sympronianū Nouatianū,de Catholi
vide quanti co nomine: Quid ? parua nobis de Apostolicis viris,
authoritate. parua dę primis ſacerdotibus, parua de beatiſlimo Cy
priano martyre,ata doctore currit authoritas?An vo-
lumus docere doctorem ? an ſapientiores illo fumus,
Coloff.z . & fpiritu carnis inflamuraduersùs eum , quem æter
num Dei tefté nobis cruor, & clariſſimapaffionis co .
rona produxit ? Quid tot earum partium facerdotes,
quosper totum orbem cum codě Cypriano pax vna
ſolidauit ? Quid tot annofi Epifcopi, totmartyres , tot
confeſſores?Agè, fi illi vſurpando nomini huic (Ca-
tholicum intelligit) authores idonei non fuerunt: nos
idonei erimus negádo ? & noftrá potiùs authoritatem
patres ſequentur, & emendanda lanctorum cedet an-
tiquitas, & iam putreſcentia vitijs tépora canos Apo-
ftolicæ antiquitatis eradent ?
STABILITAS DECRETORVM
GENERALIS CONCILII.
15. ACTIONE tertia Concilij Chalcedonelis, in
Edicto fiue legibus Valentiniani& Martiani Impera-
torum , quas quidélegesbeatiſlimusPapa Leo in fuis'
cõfirmauit epiftolis: quibusinterdicütur prohiben-
tur'a diſputationes de fide corá vulgo , & confirmătur
Chalcedonéfis Cocilij decreta atæ ftatuta ,hæc legun-
Quiſemel in tur verba : Ceffet iam profana contentio. Nam verè
Concilio ge. impius atæ facrilegus eſt, qui poft tot facerdotü ſen
ta,in dubium tentiam, opinioni ſuæ aliquid tractandū relinquit . Ex
tremæ quippe dementię eft,in medio & perſpicuo die
tractát, impij comentitiúluméinquirere. Quiſquis enim poft veri
& facrilegi tatem repertam ,aliquid vlteriùs difcutit, médacium
funt.
quærit.* Nemoitaq vel clericus velmilitaris, vel al
L.Nemo.c. terius cuiuslibet códitionis, de fide Chriſtiana public
de fumma cè curbis adunatis & audiétibus, tractare conecur in
Trin
Cath ,. & fide pofterú ,ex hoc tumultus & perfidiæ occalioné requi-
rens. Ná iniuriâ facit iudicio religiofiflimæ Synodi , fi
quis femel iudicata ac re & è diſpolita reuoluere & pu .
blicè diſputare cõtendit,cùm ea quæ nūnc de Chrifti-
ana fide Itacuta ſunt, iuxta Apoftolicas expoſitiones &
ftatura ſanctorum patrum trecentorú decé & octo ,&
centūquinquaginta,definita effe nofcuntur. Nam in
cótemptores huius legis pæna no deerit, quia non ſo .
lùm contra fidé benè cópoſitam veniunt, ſed etiã lu-
dæis & paganis exhuiuſcemodi certamine prophanát
veneranda myſteria. Igitur ficlericus erit qui publice
tractare de religione auſus fuerit, à conſortio clerico
rum remouebitur: fi verò militia præditus fit, cingu-
lo ſpoliabitur. Cxterietiâ huius criminis rei , de hac
fanctiſſima vrbe pelletur,pro vigore iudiciario etiam
cópetentibus ſupplicijs ſubiugadi. Cóftat enim , hinc
hereticę infaniæ exordia fomitem's præberi,dum pu-
blicè quidá diſputāt atą cõtendūt.Vniuerfi ergo ,quz
à fancta ſynodo Chalcedonenfi ftatuta ſunt, cuſtodire
XII
Quorsùm veròfpečtat diuinaiſthæc ordinatio, vt Paſtores & Doétores
in Eccleſia conferuentur ?
A. Non parùm vtilis ac ſalutaris eit nobis diuina hæc ordinatio, qua poteſtasideh.com
& hierarchia Eccleſiaſtica Politicos magiſtratus omnes longè antecellit. Eft enim homines
T 3
;
149
debebunt, nihil pofteà dubitaturi.Hoc itaquenoftræ
commoniti Serenitatis edi&to , abftinere à prophanis
vocibº, & vlteriùs definite de diuinis diſputare, quod
nefas eft: Quia non folùm diuino judicio peccatú hoc
( prout credimus) punietur, verumetiam legum & iu.
dicum authoritate coërcebitur.
16 . GELASIVS Pontifex in epiftola ad Epiſco
pos Dardaniæ : Quapropter ftultitiam reſpuentes, in
anium querelarunt, perquirere vos oportet ab ipfis
bearis Apoftolis, & conſiderare prudenter, quoniam Semel defi.'
patres noftri,catholici videlicet, doctio pontifices, in nita in Eccle .
vnaquam hærefi quolibet tempore fufcitata ,quicquid canda in du
op fide veritate,pro cómunione catholica aco Apo - bium autre
tractanda .
ftolica ſecundū ſcripturarü tramité,predicationemos
Maiorü facta femel cögregatione fanxerunt, incõuul
fum voluerint deinceps firmum conftare: nec in ea
dem hac cauſa denuò, quæ præfixa fuerant, recractari
qualibet recenti præſumptione permiſerint:ſapiétif
fimè peruidentes, quoniam fi decreta ſalubriter, cui
quam liceret icerare, nullum contra fingulos quoſ
prorsùs errores ftabile perfifteret eccleſiæ conftitutu ,
acfemper eiſdé furoribusrecidiuis omnis integra de
finitio turbaretur .Nam fi limitibus etiá præfixis pofi
tarum femel fynodaliú regularũ , nó cellanteliſa pe
Ates refumptis certaminibus contra fundamentum ſe
ſe veritatis attollere, & fimplicia quæque corda per
cutere : quid fieret, fi fubindèfas efletperfidis inire co
cilium , cùm quamlibér illamanifefta fit veritas,nung
defit, quod perniciofa depromat fallitas, tametfi ra.
tione vel authoritate deficiens, fola tamen contentio
ne non cedens ? Qux Maiores noftridiuina inſpiratio
ne cernentes, neceſſariè præcauerunt , vt quod contra
vnamquang hæreſim coacta femel fynodus, pro fide,
comunione, & veritate Catholica atqz Apoftolica pro
mulgâffet, non finerent nouis poft hæc retractationis
bus mutilari, nè prauis occafio præberetur, quæ me
dicinaliter fuerant ftatuta , pulfandi : ſed authore cui..
uslibet inſaniæ acparitererrore damnato,fufficere iu
dicârunt, vt quiſquis aliquando huius erroris cómu
nicator exifteret, principali fententia damnationis ei
us eſſet obftri& us, quomodò manifeftè quilibet vel
profeſiione fua, vel communione poffet agnoſci.
17 . LEO Magnus in epiftola quadragefim atertia
ad Martianū Auguftum : Obteftor & obfecro clemen- Semelia con
tiam veſtram , ve in præſenti ſynodo fidem , quá beati ta, non in du .
patres noftri ab Apoftolis ſibi tradita prædicârunt,no bium reuo.
patiamini quafi dubiam retractari, & quæ olim ma canda .
iorum ſunt authoritate damnata, rediuiuis non per
mitratis conatibus excitari. Illud potiùs jubcatis, vt
antiquæ Nicenæ fynodi conftituta,remota hæreticorú
interpretatione, permaneant.
18. IDEM in epiſtola quinquagefima ad eundem : Retractatio
Compreſſa vel remota inquietudine ac prauitate pau- non admittén
corū ,facilè firmabitur probanda concordia , liin eam da in negoci,
fidem , quam Euangelicis & Apoftolicis prædicationi- js fidei femel
bus declaratam , per antiquos patres noftros accepi- Ecclefia.
mus & tenemus,omnium corda cócurrant, nulla pe
nitùs diſputatione cuiuſquam retractationis admiſla,
nè per vanam fallacem'p verſutiam , aut infirma vi
deantur aut dubia, quæ in ipſo lapide angulari Chri
fto fundata ſunt, & line fine manſura. Aliorü Con.
19 . ET in epiſtola ſeptuagefimaoctaua ad Leonem ciliorum ge
Auguftum : De rebus & apud Niceam & apud Chal- neralium de
cedoná (ficut Deo placuit) definitis, nulluin audemus fide decreta,
inire tractatum , tanquam dubia vel infirma fint, quæ funt in dubia
tanta per Spiritum ſanctum fixit authoritas. UR.
de ver.Efaiç.
pote
 150 DE AV THORITATE PATRVM
*mbrin exhortandorei poteſtas hæcſpiritualis,
conſequenda qua Chriſtianus
maximè promoueturpopulus ad ſpiritualia æternaque
nes&
ce lib.dedignita.i-bona
rd . cap. 2. .
b Ep he.cc
« Coloff.1.d
B. Prodeft in primis, vt Pauli verbis vtamur,ad cöfummationem fanctorum ;
hoc eſt,vt qui illa poteftate funguntur, exhibeant omnem hominem
perfe& um in Chriſto, ſicutidem Paulus alibìloquitur,fuoque ſtudio fide
d1.Theff.q.b
2.Cor.13.d 2.Tim.3.d les ad fan & itatis, in quam vocati ſunt, perfectionem adducant.
C. Prodeft etiam inopusminiſtery, vt qui funt & dicuntur miniſtri præci
Cypria.epiftsbadtai bipuiſum
nenſes. Eccleſix,habeantquod
mi muneris ratione.
vigilent, ac curent ſemper pro concrediti ſi
* Ephe.4.c
D. Prodeft prætereà * in ædificationem corporis Chriſti, vt nôrinthi ſpiritua
energetica
Ephc.2.d colom..ed les & fapientes archite&ticirca corpus Chriſtimyſticũ,quod ſingularem
in ædificando contentionem requirit, continēter ſibieſſe verfandum , vt
h 1.Cor.3.c
iam veræ fidei fundamenta iaciant ac confirment, iam reliquafidelibus ad
perfe tam iuſtitiam neceſſaria " ſuperſtruant.
Ephe.4d.1.Cor.14.d É. Prodeſt demùm ,vt 'nāſimus paruulifluctuantes,ac circunferamur omnivens
1.Thel's.aqa Ezech.34.ato doétrinæ in nequitiahominum . Hoc eft,propter imbecilliores, qui ſemper
in Eccleſia ſunt plurimi,neceſſarium eſt munus Antiſtitum Eccleſiaſtico
k Matth.7.d
rum , præſertim hæreſum ventisac perſecutionum * procellis in Eccleſiæ
donum irrumpentibus. Tum enim opus cft præſenti eorum præſidio,qui
1 Afto.20.fEzech.13.b
2.Tim.2 .d 4.a Tit.i.c pro authoritate velint & poſſint 'arcerelupos, oues defendere,zizania ex
tirpare, & fanacõfirmare dogmata,nè ſimplices alioquin fallaciú ac " per
iude ateh.p.Rom.16.6 ditorum hominum verbis , fcriptis, & exemplis à via veritatis regia fedu
cantur,quin potiùs vt omnes veritatem non modò cognoſcentes,fed eti f

am facientes, in illo qui caput eſt Chriſtus,grandeſcant atqueproficiant,vt 11

Ic
a Ephe.4.d idem Paulus " adiunxit. CO

TESTIMONIA .
1. A. CHRYSOSTOMV S libro tertio defacer. quoniam erat iuftus, elatuseft animo, maiore ſpiri
dotio, poftquàm de tremendo Miſſæ facrificio locu tu concepto, quam pro dignitate, ingreſſus eft tem
tus eſſet, ita Tubiungic: Nam fi quis confideret quan- plum. Eequid dicit Efaias: Ingreffuseft fancta fancto- 2.Pata: 26.
tum id fit myfterium , vt is ſcilicet, qui homo ipfe fit, rum, aita , volo adolere incenfum . Rex cùm effet, fa
carne ac ſanguine etiamnum conſtans, ijs que inuo- cerdotij principatum vſurpat. Volo, inquit ,adolere
Sacerdotum lutus, beatæ atqueimmortali naturæ illi fieri propi. incenſum , quiaiuftus ſum . Sed mane intra tuos ter
quanta digni-or queat : tum probè intelliget, quáto facerdotes ho- minos : alij lunt termini regni,alij termini ſacerdotij:
tas .
Sacerdotij
nore, quanta dignitate fpiritus fancti gratia dignata hoc regnum illo maius eft.Neque enim ex his quæ vi- dign
fuerit. Operantibus enim illis, tum ſacra hæcquędi- décur,hîcdeclaratur Rex, neque è gemmis illiaftixis, gia dignit
itas re
co, iniciantur perficiuntur' : tum etiam aliahis nihi- neque ex auro quoami &us eſt, debet æftimari rex.ll przftat. ate
lo inferiora , quæ ipfa ad dignitatis ſalutis'qz noſtręra- Jequidem ea quæ ſunt in terris fortitus erat admini
tionem ſpectant. Etenim qui terram incolunt, atque ftranda :cæterùm facerdotijiusè fupernis deſcendit: Matth . 18.
in ea verſantur, ijs commiſſum eſt vt ea quæ in cę. Quæcunque ligaueritis fuper terram e, runt ligata &
lis ſunt diſpenſent :ijsdatum eft vt poteſtatem haben in cælo . Regi ea quæ hîc funt, commiffa funt,mihice
ant, quam Deus optimusneque angelis, neque Ar- lettia :mihicùm dico ,facerdoce intelligo . Itaque cùm propter ma
Matth . 16. changelis, datam eſſe voluit : Neque enim ad illosdi. videris facerdotem indignum, nè traducas facerdoti- los non eft
& 18. & um eft: Quæcunque alligaueris in terra, erunt alli- um . Nõenim oportet damnare res, ſed eum qui rebo - facerdotium .
gata & in cælo : & quæcunque folueris in terra, erunt na malè vtitur.Quádoquidem & ludas proditor fu fobi
Excedit po. ſoluta & in cælo .Habentquidem & terreſtres princi. it, verùm non ob id accufatur ordo Apoftolicus, ſed
teftas eorum pes vinculi poteftatem , verùm corporum folùm . Id illius animus : nec crimen eft facerdotij, ſed malum
poteftatem
principum . autem quod dico ſacerdotum vinculum , ipfam etiam animi . Et tu igitur nè facerdotium vituperes, fed fa
animam contingit, atque ad cælos vſqueperuadit:vf- cerdotem malè re bona vtentem . Regi corpora com
queadeò vt quæcunque infernè ſacerdotes confece- miffa ſunt, Sacerdoti animæ. Rex maculas corporum
rint, illa eadem Deus ſupernè rata habeat, ac ſeruorû remittit, ſacerdos autem maculas peccatorū. Ille co
ſententiam Dominus cófirmet. Etenim quidnam hoc git, hic exhortatur.Ille neceſſitate, hiccófilio . Ille ha.
aliud eſſe dicas, nisi omnem rerum cæleſtium pote- betarma fenfibilia, hic arma fpiritualia. Ille bellum
Ioann , 20. ftatem illis à Deo conceſſam ? Quorumcunque enim , gerit cum barbaris, mihi bellum eft aduersùsdæmo
ait, peccata retinueritis, retenta funt. Quænam , obfe- nes. Maior hicprincipatus : proptereà rex caput ſub
cro ,poteftas hac vna maior effe queat? Pater omni- mittit manui fácerdotis : & vbique in veteri fcriptu
fariam filio poteſtatem dedit : cæterùm videoipfam ra , facerdotes inungebant reges . 1.Re.jo. & 16.
eandem omnifariam poteftatem à Deo filio illis tra- 3. IDEM homilia quinta de verbis Efaiæ, Vidi
ditan .
Dominum : Sacerdotium principatus eft, ipfo etiam
2.
IDEM homilia quarta de verbis Efaiæ , Vidi regno venerabilius acmaius.Nèmihinarres purpura ,
Dominum : Ozias cùm effet rex cinctus diademate, neque diadema, neg veftes aureas:vmbræ ſuntifthęc
omnia
 ECCLESIAE ,
Eſa. 40 . 151
1. Pet.j. omnia ; vernísqueflofculis leuiora. Omnis enim , in- ribus fuis fubdi dicuntur.
Sacerdotum quit, gloria flos graminis, etiamſi ipſam gloriam re 1. B. Ad Epheſios quarto : Et ipfe dedit quofda qui .
maior, quàm galem dixeris.Ne, inquam, mihi narresiſta : fed fi vis dem Apoftolos, quoſdam autem prophetas,alios ve .
regum porc. videre diſcrimen , quantùm abſit rex à ſacerdote, ex- rò Euangeliftas, alios autem paftores & doctores ad
das .
pende modum poteftatis vtrique traditæ , videbis ſa- côfummationem ſanctorú in opus miniſterij, in edifi
cerdotem multò fublimiùs rege fedentem . Qyáquàm cationé corporis Chrifti: donec occurramus omnes
enim nobis admirandus videtur thronus regius ob in vnitatem fidei, & agnitionis filij Dei, in virum per
gemmas affixas, & aurum quo cinctus eft : tamen re- fectum , in menſuram ætatis plenitudinis Chrifti: vc
rum terrenarú adminiftrationem fortitus eft, nec yl- iam non fimus paruuli fluctuantes, & circunferamur
tra poteftatem hanc prætered quicquá habet autho- omni vento doctrinæ in nequitia hominum , in aftutia
ritatis. Verùm ſacerdoti thronus in cælis collocatus ad circunuentionem erroris,Veritatem autem facien .
eft, & de cæleftibus negocijs pronunciandi habet au- tes in charitate, creſcamus in illo per omnia , qui eſt
Matth.18 . thoritatem .Quis hæc dicit? Ipfe cælorum rex : Quæ- caput Chriftus.
cunque ligaueritis ſuper terram , erunt ligata & in ce- 2 . AD Coloſſenſes primo : Docentes omnem ho
lis : & quæcunque folueritis ſuper terram , erunt ſolu- minem in omni fapientia ,vt exhibeamus omnem ho
ta & in cælis. Quid cum hoc honore conferri poflit? A minem perfe &tum in Chrifto Ieſu : in quo & laboro,
terra iudicandi principalem authoritatem ſumit cæ- cercando ſecundùm operationem eius, quam opera
lum.Nam iudex fedetin terra,Dominus fequitur ſer- tur in me in virtute .
uum : & quicquid hicin inferioribus iudicârit,hocil- 3 .: PRIORIS ad Theſalonicenſes quarto : Non
le in ſupernis comprobat.Itaque medius ftat facerdos enim vocauit nos Deus in immunditiam , fed in lan
inter Deum & naturam humanam , illinc veniétia be- ctificationem .
neficia ad nos deferens, & noftras peticiones illuc per- 4 . POSTERIORIS ad Timotheum tertio : Vt
ferens, Dominum iratum reconcilians verique natu- perfe & us fit homo Dei, ad omne opus bonum in
ræ , nos qui offendimus eripiens ex illius manibus. ſtructus.
Eoque Deus ipſum regale caput ſacerdotis manibus 5. POSTERIORIS ad Corinthios decimoter
Subiecit,nos erudiens, quòd hicprinceps eft illo ma tio : De cætero fratres, gaudete, perfecti eftote, & c .
Heb.7 . ior. Siquidem id quodminus eft , benedi&tionem acci- 1.C. ACTORVM vigefimo capite: Attendite vo .
pit ab eo quod præftantius eft. bis & vniuerſo gregi, in quo vos fpiritus fan & tus po
4. IGNATIVS in epiftola ad Smyrnenſes: Ho. fuit epifcopos, regere Ecclefiam Dei , quam acquiſi
norate Deum vt authorem omnium & Dominum , uit ſanguine fuo .
Epiſcopum autem tanquàm principem ſacerdotum , 2. AD Hebræos decimotertio : Obedite præpolitis
imaginem Dei ferentem , principarum quidem ſecun . veftris, & fubiacete eis . Ipfi enim peruigilant quaſi
dùm Deum , facerdotium verò fecundùm Chriſtum , rationem pro animabus veftris reddituri:yt cum gau.
Nullus Epi- & poft hunc honorare etiam oportet Regem . Nemo dio hoc faciant, & non gementes.
ſcopo hono .
rabilior in enim potior eft Deo , neque fimilis ei , neque Epiſco- 3: CYPRIANVS epiſtola ſexageſimalexta ad lib.i. epid.o.
Eccleſia , po honorabilior in Eccleſia, facerdotium Deo geren- Furnenſes: Singuli diuino facerdotio honorati,& in Sacerdorum
eft
ti pro mundi ſalute: nequeregi quis fimilis eft in ex- clerico miniſterio conftituti, non nisi altari & facrifi- facrificijs &
Coloff. s. ercitu , pacem & beneuolentiam omnibus principibus cijs deſeruire, & precibus atque orationibus vacare orationibus
cogitanti. Qui enim honorat Epiſcopum , honorabi. debent. Scriptum eft enim : NemomilitansDeo ,ob- 1.Tim vacare..2.
turà Deo :qui
& iphonorauerit eum , à Deo inhono. ligat ſe moleſtijs ſecularibus, vt poflit placere ei, cui
rabitur. Sienim quis contra regem inſurgens,damna- fe probauit.Quod cùm deomnibus diềum fit,quan.
tione dignus eft, quomodò vltionem euadere poterit to inagis moleſtijs & laqueis ſecularibus obligari non
qui præter Epiſcopum aliquid egerit? Sacerdotium debét, qui Diuinisrebus& ſpiritualibus occupati,ab
enim fumma eftomnium honorum , qui in hominie Eccleſia recedere, & ad terrenos & feculares adus va
bus confiftunt:quod fi quis inhonorauerit,Deum in- care nö poffunt? Cuiusordinationis & religionis for
honorat & Dominum Iefum Chriftum primoge- mam Leuitz priùs in lege tenuerunt, vt cùm terram Num . o
nitum totius creaturæ , & folum natura principem la- diuiderét, & poffeſfiones partirétur vndecim tribus,
cerdotem Dei.Omnia benè vobis ordinate, quæ man- Leuitica tribus, quætéplo, & altari, & minifterijs Di
data funtin Chrifto : Laici Diaconis ſubditi ſint, Di. uinis vacabat,nihil de illa diuifionis portione percipe.
aconi Presbyteris, Presbyteri Epiſcopo, Epiſcopus ret, fed alijs terram colentibus, illa tantùm Deum com
Chrifto , ficut ipfe Patri. leret, & ad victum atque alimétum ſuum ab vndecim
5. AMBROSIVS in exhortatione ad virgines : tribubus de fru & ibus qui naſcebantur, decimasper
Habemus nos ſacerdotes noftram nobilitatem ,præ- ciperet. Quod totum fiebat deauthoritate & diſpofi
fe &turis & conſularibus præferendam : habemus, in- tione Diuina,ve qui operationibus diuinis infiftebát,
quam , fidei dignitates quæ perire non nôrunt. in nulla re auocarentur, nec cogitare aut agere fecula
6. IDEM in libro de facerdotali dignitate, capite ria cogerentur. Quæ nunc ratio & forma in clero te.
Epiſcopalis
dignitas & ſecundo: Honor & fublimitas Epiſcopalisnullis po- netur, vtqui in Ecclefia Domini ordinatione clerica
ſublimitas cerit comparationibus adæquari.Si regum fulgorico- promouétur,in nullo ab adminiftratione Diuina auo
comparatio . pares, & principum diademati, longè erit inferius centur,ne moleftijs & negocijs fecularibus alligentur,
nibus nullis
adæquatur. quàm fi plumbimetallum ad auri fulgorem compa- fed in honore ſportulantium fratrum , tanquàm deci
res: quippe cùm videas Regū colla & Principum fub- mas ex fru & ibusaccipiétes , ab altari & facrificijs non
mitri genibus facerdotum , & exoſculatis corum de. fecedant, & die & nocte cæleftibus rebus & fpiritua
xtris, orationibuseorum credent ſe comuniri. Quid libus ſeruiant,
jam de plebeia dixerim multitudine, cui non ſolùm 1.D. AD Ephefios quarto ,vtfuprà hac quæftione,
præferrià Domino meruit, fed vt eam quoquè iure B.teftimonio primo.
tueatur patrio, præceptis imperatum eft Euangelicis? PRIORIS ad Corinthios tertio : Dei enim lu .
Sic certè à Domino ad beatum Petrum dicitur:Petre, mus adiutores: Dei agricultura eſtis, Dei ædificatio
Ioan.21. amas me ? Et ille : Tu fcis Domine quia amo te. Et eftis . Secundùm gratiam Dei quæ data eft mihi ,vt ſa
cùm tertiò fuiſſet interrogatus, & trina reſponfione piens archite &us fundamentum poſui; alius autem
fuiſſet ſubſequutus, reperitum eft à Domino tertid , ſuperædificat, &c .
Paſce oues meas . Quasoues, & quem gregem non fo . 3. AD Ephefios primo : Ipſum dedit caput ſupra
lùm tunc beatus ſulcepit Petrus, fed & nobifcū eas omnem Eccleſiam , quæ eft corpus ipfius, & plenitudo
ſuſcepit, & cum illo eas nosſuſcepimus omnes. Vndè eius, quiomnia in omnibus adimplecur.
regendæ facerdotibuscùm craduntur, meritò recto- 4. AD Coloſſenſes primo : Et ipfe eft caput cor .
poris
 TE
OR ITA VM
VTH TR
DE A PA
152
poris Ecclefiæ , &c. Adimpleo ea , quæ deſunt paſio- pium : Impie,morte morieris , non fueris locutus, ve
núm Chrifti, in carne mea pro corpore eius, quod eft ſe cuftodiat impiusa via ſua : ipſe impius in iniquitate
Ecclefia : cuius factus ſum ego miniſter ſecundùm ſua morietur, fanguinem autem eiusdemanu tua rc
diſpenſationem Dei , quæ data eſt mihi in vobis, vt quiram . Siautem annunciante tead impium, vtà vijs
impleam verbum Dei . ſuis conuertatur, non fuerit cöuerſusà via ſua ,ipſe in
5. A D Epheſios fecundo: Eftis ciues ſanctorum & iniquitate ſua morietur : porrò tu animam tuam -li
domeſtici Dei, ſuperædificaci ſuper fundamentum berâfti.
Apoftolorum & Prophetarum ipfo fummo angulari 11. POSTERIORIS ad Timotheum fecundo :
lapidé fefu Chrifto : in quo omnisædificatio conſtru- Stultás autem & fine diſciplina quæſtiones deuita : ſci.
cta, creſcit in templum ſanctum in Domino . ens quia generant lites. Seruum autem Domini non
6. PRIORIS ad Corinthios tertio : Si quis auté oportet litigare: ſed manſuetum eſſe ad omnes, doci
ſuperædificat ſuper fundamentum hoc,aurum argen- bilem , pacientem , cum modeftia corripientem eos
tum , lapides precioſos, ligna,fænum , ftipulam : yni. qui refiftunt veritati: nequando Deus det illis pæni
ufcuiuſque opus manifeſtum erit &c. tentiam ad cognofcendam veritatem, & reſipiſcano
1.Ė. AD Epheſios quarto , vt ſuprà B.teftim.primo. à diaboli laqueis, à quo captiui tenenturad iplius yo .
PRIORIS ad Corinthios decimoquarto :Fra- luntatém .
tres, nolite puerieffici fenfibus, fed malitia paruuli 12. IBIDEM capite quarto : Prædica verbum , in
eftote, ſenſibusautem perfe &ti eftote. fta opportunè, importunè: argue, obſecra, increpa
3. AD Romanos decimoquinto : Debemus autem in omni patientia & do & rina. Erit enim tempus cùm
nos firmiores imbecillitates infirmorum ſuſtinere, & fanam do & rinam non ſuftinebunt, ſed ad fua dehide
non nobis placere. Vnuſquiſa veftrùm proximo fuoria coaceruabunt fibi magiftros prurientes auribus,
placeat in bonum ad ædificationem . & à veritate quidem auditum auertent, ad fabulas au
4 . ACTORVM decimoquarto : Cump , euange- tem conuertentur. Tu verò vigila , in omnibus labo
lizâffent Paulus & Barnabas ciuitati illi , ( Derbę) & do- ra, opus fac Euangeliftæ , minifterium tuum imple,
cuiſſentmultos, reuerſi ſunt Lyftram & Iconium , & fobrius efto .
Antiochiam , confirmantes animas diſcipulorum , ex- 13 . AD Titum primo : Oportet Epiſcopũfine cri
hortantes'a yt perianerent in fide, &c . mine efle, & c.amplectentem eum qui ſecundùm do
5. PRIOR ISad Theſſalonicenſestertio :Mifimus &rinam eft, fidelem fermonem , vt potens fit exhorta .
Timotheum fratrem noftrum , & miniftrum Dei in riin doctrinaſana, & eos qui contradicunt, arguere.
Euangelio Chrifti ad confirmandos vos, & exhortan- Sunt enim multi inobedientes, vaniloqui, & feducto .
dospro fide veſtra: vt nemo moueatur in tribulati- res, maximè quide circunciſione ſunt : quos oportet
onibus ifis. redargui, quivniuerfas domos ſubuertunt, docentes
6. ET capite quarto : De cætero ergo fratres, ro quæ non oportet, turpis lucri gratia .
gamus vos & obfecramusin Domino Ieſu , vt quem SECVNDAE Petri fecundo : Fueruntverd &
admodùm accepiſtis à nobis quomodò oporteatvos Pſeudoprophecæ in populo, ficut & in vobis erất mà
ambulare, & placere Deo , fic & ambuletis ,vtabunde- giſtri mendaces, qui introducent ſectasperditionis , &
tis magis . Scitis enim ' quæ præcepta dederim vobis eum qui emit eos, Dominum negant, fuperinducétes
per Dominum Iefum . : fibi celcrem perditionem . Et multi ſequentur eorum
5. EZECHIELIS trigeſimoquarto : Hæc dicit luxurias, per quos via veritatis blaſphemabitur.Etin
Dominus Deus : Væ paftoribus Ifrael, qui pafcebant auaritia fi & is verbis de vobis negociabuntur, quibus
femetipſos: nónne greges à paftoribus paſcuntur L ? ac iudicium iam olim non ceſſat : & perditio eorum nó
comedebatis, & lanis operiebamini: & quod craffum dormitat.
erat,occidebatis : gregem autemmeum non paſceba. 15.. ET capite tertio :Scientes qudd venient in no
tis. Quod infirmum fuit , non conſolidâ fis : & quod uiſſimis diebus in deceptione illuſores, iuxta proprio
ægrotum , non fanâftis: quod confra &tum eft , nó al as concupiſcentias ambulantes.
ligaftis: & quod abiectum eft, non reduxiſtis, & quod 16. AD Romanos decimoſexco : Rogo autem vos
perierat, non quæſiſtis :ſed cum aufteritate imperaba- fratres, vt obſeruetis eos qui diffenfiones & offendi
tis eis & cum potentia. Et diſperſæ ſuntoues meæ , eô cula præter doctrinam , quam vosdidiciſtis, faciunt:
quòd non effetpaftor: & factæ ſuntin deuorationem & declinate ab illis. Huiuſcemodi enim Chrifto Do.
omnium beftiarum agri, & difperfæ ſunt. mino noftro non feruiunt, fed fuo ventri : & per dul
8. MATTHAEI feptimo: Omnis quiaudit ver- ces ſermones & benedi &tiones feducunt corda inno
ba mea hæc, & facit ca aſſimilabitur yiro ſapienti qui centum .
ædificauit domum ſuam ſuper petram , & defcendit 17 . IVDAS Apoftolus in epiftola fua canonica: Vos
pluuia, & veneruntfumina,& Hauerunt venti, & ir- autem chariſfimi, memores eftote verborū que præ .
ruerunt in domum illam, & non cecidit.fundata enim dicta ſunt ab Apoftolis Domini noftri Ieſu Chrifti,
erat ſuper petram.Etomnis qui audit verba mea hæc, qui dicebant vobis, quoniam in nouiſlimis temporis
& non facit ea, fimilis erit viro ftulto qui ædificauit bus venient illuſores, fecundùm deſideria ſua ambu
domum ſuam ſuper arenam : & deſcédit pluuia, & ve- lantes in impietatibus. Hi ſunt qui ſegregant ſemet
nerunt Aumina, & flauerunt venti, & irruerunt in do- ipſos, animales, ſpiritum non habentes.Et in princi
mum illam, & cecidic, & fuit ruina illius magna. pio epiftolæ : Subintroiêrunt quidam homines (qui
9. ACTORVM vigeſimo: Attédite vobis & vni- olim præferipti ſunt in hoc iudicium )impij , Dei no .
uerſo gregi &c. Ego fcio quoniam intrabunt poft dif- ftri gratiam transferentes in luxuriam , &c. Et pau
ceſſionem meam lupi rapaces in vos, non parcentes lò pòft: Hi autê quæcunque quidé ignorant, blalphe
gregi. Et ex vobifipfis exurgent viri loquentes per mant :quæcunque autem naturaliter, tanquàm muta
uerla, vt abducant difcipulos poft ſe. Propter quod animalia, nôrunt , in his corrúpuntur.Hi funt in epu
1 vigilate, & c . lis ſuis , maculæ, conuiuantes ſine timore, ſemetipfos
10 . EZECHIELIS trigeſimotertio : Quòd fi fpe- paſcentes, nubesſineaqua, quæ à ventis circunferun
culator viderit gladium venientem , & non infonue tur , arbores autumnales, infructuofæ , bis mortus ,
rit buccina, & populus ſenon cuftodierit, veneritas eradicatæ , & c. Hi ſunt murmuratores, queruloli ,
gladius, & culerit de eis animam : ille quidem in ini ſecundùm deſideria fua ambulantes, & os corum
quitate ſua captus eft, fanguinem autem eius de ma- loquitur ſuperbiam , mirantes perſonas quæftus
nu ſpeculatoris requiram .Ettu fili hominis, ſpecula cauſa .
torem dedi te domui Iſrael : audiens ergò ex ore meo 18. MATTHAEI feptimo : Attendite à falfis pro
ſermoné annunciabis eis ex me . Sime dicente ad im- phetis, qui yeniunt ad vos in veſtimentis ouium, in
trine

1
 ECCLESIAE ,
trinſecàs autem ſunt lupi rapaces. A fructibus eorum 19. AD Epheſios quarto, vtfuprà hacquæftionc, B.
cognoſcetis cos. teftim onio primo.
XIII 1

Quopaftoinfignes hosfructus confequemur ?

A. Ità nimirùm, finon altè, ſed ſobriè · ſapiamus,ſoliciti ſemper fer- Rom.12.3
b Ephc.4.a Ioan. 10.a
uare vnitatem Spiritus in vinculo pacis, vt nofmet oues Chriſti humiles, & 1.6
obedientesque præftemus.
B. Quarum fanèouium illud eſtproprium , “ lupos fugere: nec alienos,ieb.13.2"Matik.so.c
fed fuos paſtores fequi: illis velut ordinarijs ouilis Dominici præfe &tis ſe. d Bernar.dc prçcep .& dlf.
ſe ſubmittere, in illis audire “Spiritum veritatis. pept. cap.12.
c loan.is.d 14.b 16.0
C. Is eſt, qui per malos etiamPræpoſitos Dominicum gregem docere, iMath.,a nilip1.6
paſcere & conferuaredignatur: quiquepereoſdě tum DeiPatris,tum Ec- 8boranija6.Matth .is.c
Prouer.s.a Epiphan.be
cleſiæmatris præcepta nobis hisverbiscommêdat: 8 Audifilimidiſciplinam kelas
patris tui, o ne dimittas legem matris tuæ . Et rursùs idem inculcans, Conſerua, , h Prouer. 6.0
binquit, fili mipræcepta patristui,& ne dimittas legem matris tua.
TESTIMONIA .
1. A AD Romanos duodecimo : Dico enim pergra- diſpenſacio myfteriorum Dei ? Ipſum proindè quem superiores
tiam que daca eſt mihi,omnibus qui ſunt inter vos,nő pro Deo habemus,tanquàm Deum in his, quæ apertè tanquàm
us audiendDe.i
plus fapere, quàm oporter ſapere, ſed ſapere ad ſo- non ſunt contra Deum , audire debemus. ſunt in ijs,
brietatem . 6. TOANNIS decimoquinto : Mittam yobis à pa- que non ſunt
2. AD Epheſios quarto : Soliciti feruarc vnitatem treSpiricum veritatis. apertè contra
ſpiritus in vinculo pacis. 2. ET capicedecimoquarto : Ego rogabo patrem , Deum ,
3. 10ANNIS decimo: Qui intrat per oftium ,pa- & alium paracletū dabit vobis, vt maneat vobiſcum
ſtor eſt ouium. Huic oſtiarius aperit, & oues vocem in æternum , fpiritum veritatis. Ibidem : Ille vos do
eius audiunt, & proprias oues vocatnominatìm , & cebit omnia, & ſuggeret vobis omnia, quæcunquedi
cducit eas . Et cum proprias oues emiferit, ante eas xero vobis.
vadit : & oues illum requuntur, quia ſciunt vocem 8. ITEM capite decimoſexto : Cùm autem veneric
cius. Alienum autem non ſequuntur, fed fugiunt ab Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem .
co : quia non nouerunt vocem alienorum , 1.C. MATTHAEI vigefimotertio : Super cathe
4. ITEM vigefimoprimo : Paſce oues meas. dram Moyſi ſederunt ſcribæ & pharifæi. Omnia ergò
1. B. IOANNIS decimo,vtpaulò antè A. teftimo- quæcunq;dixerint vobis, feruate & facite : ſecundùm
nio tertio . opera verò corum nolite facere.
AD Ticum tertio : Admone illos principibus & 2. AD Philippenſes primo: Quidam quidé & pro
poteftatibus ſubditos eſſe, dico obedire, ad omne prer inuidiam & contentionem : quidam auté & pro
opus bonum paratos eſſe. pter bonam voluntatem Chriftū prædicant. Quidam
3. AD Hebræosdecimotertio : Obedite præpofitis ex charitate &c. quidam autem ex contentione Chri.
veſtris, & fubiacere eis : Ipfi enim peruigilāt quaſi ra- ftum annunciantnon ſyncerè &c. Quid enim ? Dum
tionem pro animabus veftris reddituri :vt cum gau . omnimodo, fiueper occaſionem , fiue perveritatem
dio hocfaciant, & non gementes. Hoc enim non expe. Chriſtus annuncietur: & in hoc gaudeo, fed & gau
dit vobis . debo.
MATTHAEI decimo: Non enim voseſtis qui 3. IOANNIS vndecimo :Hocautem à ſemetipſo
loquimini, ſed Spiritus patris veftri qui loquitur in non dixit: ſed cùm eſſet pontifex anni illius, prophe
vobis. tauit quòd Ieſus moriturus erat pro gente,
5. BERNARDVS in libro depręcepto & diſpen . 4 . MATTHAEI decimooctauo : SiEcclefiam no
audicus
Deus.
, capite duodecimo:Quid interet, verùm per. audierit, fittibificutEthnicus &publicanus.
bus ueriori-facione
Obicctio .
fe, an per ſuos
hominibus miniſtros,
innoteſcat fiuehomines,fiue
ſuum placitum Deus ? angelos,
Sed ho- 5.
prà, DEVTERONOMII
quæſtione vndecima. decimoſeptimo, ve ſue
mines inquis, facilè falli in Dei voluntate de rebus 6 . PROVERBIORVM primo, vt in textu .
Solutio.
dubijs percipienda, & in præcipienda fallere poffunt. 7. EPIPHANIVS hærefi ſeptuagefimaquinta
Malach . 2. Sedenim quid hocrefertiua,qui coſciusnões,preſer- contra Aérium, de quibuſdam traditionibus loqués:
tim cùm teneas de ſcripturis,quia labia facerdotis cu- ' Eccleſia, inquit, neceffariò hoc perlicit, traditione a
ftodiunt ſcientiam , & legem ex ore eius requirunt, patribus accepta. Quis autem poterit ftatutum ma
quia angelus Domini exercituum eft? Requirunt,dic tris diffoluere, aut legem patris velut Salomon di
xerim ,legem :non quam vel authentica vlla ſcriptura cit : Audifiliſermonem patris tui, & nè repudies fta Prouer. f .
tradiderit, vel ratio manifeſta probauerit, de huiuf- tutamatris tuę:oftédens per hoc quòd & in fcriptis, &
modi quippe nec præceptor expe &tádus, nec prohibi- fine fcripto docuit pater, hoceft Deus, & Vnigenitus,
tor auſcultádus eſt: ſed quod ičà latere aut obſcurum & Spiritus ſanctus.Mater autem noftra Ecclelia haber Matris Eccle
eſſe cognoſcitur, vtin dubium venire poſit, vtrúm- ftatuta in ſe poſita, indiſſolubilia, quæ diſſolui non fitfacuta
nam Deusſic autaliter fortè velit, fi non de labijs cu- poſſunt. Quum itaque ordinara ſint in Eccleſia ſta diffoluinon
ftodientibus fcientiam , & ex ore angeli Domini exer- tuta, & benè fe habeant, & omnia mirabiliter fiant, poflunt.
cituum certum reddatur. A quo deniquè diuina poti confutatus eſt rurslis etiam hic ſeductor.
ùs conſilia requirerencur,quàm ab illo cui credita eſt 8. PROVERBIORVM fexto, vt in textu .
XIIII
Quæ funtpræcepta Ecclefie ?
V Præ
 154 DE PRAECEPTIS
a Conc.Lugd . apud Iuonë,
Præcipua quinque numerantur, cuique Chriſtiano & fcitu & obferua
Bit.cap.4.2.Marif.c.1.Mo tu certè neceſſaria.
gût.can.36 . & 37. Trib.can . a
35. Ignat,ad Philippen . 1. Statutos Ecclefiæ feſtosdies celebrato.
Tribue.c.35.Item 1.Aucl. II. Sacrum Miſſæ officium diebus
feſtis reuerenter audito.
* Eano-Apo.cs.Gangren.III. Ieiunia certis diebus, temporibusque indicta obſeruato, vt in Quadrageſi
quat.ca.4.&15.Salegült.ma, Quatuorannitemporibus,& Feitorum quorundam ſolennium pridi
Andreę.Vidc Burchar lib.anis diebus, quos Maiores noftri,quòdijſdem temporibus in templisno
a Tent.li.1.ad xorem, & ctùperuigilaretur,Vigilias' appellârunt.
*Syn.Lateta.cam.21.Trid.IIII.' Peccata tua Sacerdoti proprio annis ſingulis confitetor.
f'Lateran.& Tiden. seor.V. Sacroſanctam Euchariſtiam ad minimum ſemel inanno, idque circa festum
4.can.g.
Paſche,fumito.
TESTIMONIA .
DE FESTIS DIEBVS CELEBRANDIS . gno celebratum , canone trigeſimoſexto : Feftos dies Feftorum .dia
1.1 . CONCILIVM Lugdunenſe capite tercio , ve in anno celebrare fancimus, hoceft, diem Dominicü gnatio.
eft apud Iuonem partequarta, capite decimoquarto, Pafchæ, cum omnihonore & fobrietare venerari . Si.
Feriarum & apud Gratianum de colecratione diſtin.tertia:Pro- mili modo tota hebdomada illa obſeruari decreui.
tempora . nunciandum eft laicis, vt fciant tempora feriandi per mus, diem Afcenfionis Domini pleniter celebrare.
annum, id eſt, omnem Dominicam , à vefpera vſque Item Pentecoſten ſimiliter,vein Paicha.In natalı Apo
ad veſperam : nė Judaiſmo capiantur. Feriandi verò ftolorum Petri & Pauli diem vnum , Natiuitatem
per annum iſti ſunt dies : Natale Domini, fancti Ste. ſancti Ioannis Baptiftæ , Aſſumptionem ſanctæ Marie ,
phani, fancti Ioannis Euangeliftæ,Innocentum f,ancti Dedicationem ſanctiMichaëlis, natalem fan& i Remi
Sylueftri, octauiæ Domini & Theophania, Purificatio gij,ſanctiMartini, fan &ti Andrex ,in Natali Dominidi.
fanctæ Mariæ, ſanctuin Paſcha, cum cota hebdomada, es quatuor, octauas Domini, Epiphaniam Domini,
Rogationes tribus diebus , Afcentio Domini, fancti di Purificationem fanctæ Mariæ, & illas feftiuitates mar .
es Pétecoftes, ſancti Ioannis Baptiftæ ,duodecim Apo. tyrum vel confeſſorum obferuaredecreuimus, quo
ftolorum, maximè ſanctorū Petri & Pauli, quimun- rum in vnaquaque parochia fancta corpora requi
dum fua prædicatione illuminârunt, ſancti Laurentij, eſcunt.Similiter etiam dedicationem templi.
Aſſumptio fanctæ Mariæ, Natiuitas eiuſdem, Dedica- 4 . ITEM canone trigefimoſeptimo: Omnes dies Dominica po
tio bafilicę fanéti archangeliMichaelis,Dedicacio cui- Dominicos cum omni veneratione decreuimus ob dici celebra
uſcunque oratorij, & omnium Sanctorum , & fan &i ſeruare, & à feruiliopere abſtinere, & vt mercatus in tio.
Martini: & illæ feftiuitaces, quas finguli Epiſcopi in eisminimèfit, necplacitum , vbì aliquis ad mortem Lic
ſuis epiſcopatibus cum populo collaudauerint, quæ vel ad pænam iudicetur.
vicinis tantùm circummorantibus indicendæ ſunt,nó s. CONCILIVM Triburiéſe fub Arnulpho Im
generaliter omnibus. Reliquæ verò feftiuitates per peratore, canone trigefimoquinto: Secundům San- Diebus Do.
annum non ſunt cogendæ ad feriandú, nec prohiben- &orum ftatuta Patrum , in hoc ſancto præiudicamus minicis & fe.
dæ. Indi& um verò ieiunium quando fuerit denun- Concilio, vt nullus comes, nullus omninò tecula- dum
ftis quid
, & à age.
quis
leiunia indi- ciatum , ab omnibus obferuetur.
Aa .
ris diebus Dominicis vel Săctorum in feftis,feu Qua bus abftinca
2. SECVNDVM concilium Mariſconenſe capi. drageſimæ autieiuniorum ,placitum habere : ſed nec dum .
Dici Domj.
te primo: Cuftodite diem Dominicam, quæ nos de- populú illo præſumar coercere: Quia indè irafcitur
nicæ religio nuo peperit, & à peccatis omnibus liberauit. Nullus Deus, cùm tantùm fuo fancto ſeruitio debet populus
fa obferua veftrum litium fomitibus vacet : nullus cauſarūacti- defudare, inueniatur lites & contentiones frequenta Car
tio . ones exerceat ;nemo fibi talem neceſficatem exhibeat, re. Diebus verò Dominicis & Sanctorum feftis,vigi
quæ iugum ceruicibus iumentorum imponere cogat. lijs & orationibus infiftendum , & ad Miffas cuilibet
Eftote omnes hymnis & laudibus Dei animo corpo- Chriftiano cú oblationibus eft currendú, & tantū.no Ieiuniorun
! rem intenti. Si quis veftrům proximam habet Eccle- dò Deo vacandū, Diebus Quadrageſimæ & ieiuniorú, dies.
fiam , properet ad eandem , & ibi Dominico die ſemet .' ſumma deuotione ieiunandum ,& omniintentione eft
ipſum precibus lachrymisa afficiat. Sint oculi ma- orandum , atæ vnicuique pro facultatibus fuis elee
nusiz veſtræ toto illo die ad Deum expanſæ : ipſe eſt mofynæ tribuendæ, & nullæ lites vel contentiones ha
.

GERC..
enim dies requietionis perpecuus, ipſe nobis per ſe- bendæ. Arguit enim eos qui contentiones & lites tem
primæ diei vmbrá inſinuacus noſcitur in lege & pro- pore ieiuniorum , & quià debitoribus debita exigūt,
phetis . luftum igitur eft, vt hác diem vnanimiter ce- Dominus per prophetam ,dicens : Ecce in diebus ieiu Eſa.s$.
lebremus, per quam facti ſumus, quod non fuimus. niorum veftrorú inuenitur voluntas veftra, & omnes
Fuimus enim antè ferui peccati, fed per eam facti fu- debitores veftros repetitis : eccéad lites & contentio
mus filijiuftitiæ.Exhibeamus Domino liberam ferui. nes ieiunatis, & percutitis pugno impie.
tutem , cuius nos nouinius pietate de ergaftulis libera- 6. IGNATIVS in epiftola adPhilippenſes: Di-poFeſti diesto
re Ign atij
tos erroris : non quia hoc Dominus noſter à nobis ex- es feftos nolite inhonorare, celebrati .
petit, vt corporaliabſtinentia diem Dominicam ce- DE AVDIENDO MISSAE SACRIFICIO . mor1

lebremus, led quærit obedientia , per quam nos,cal. 1.11. CONCILIVM Agathenſe canone quadraMiſſa inte .
catis terrenis actibus, ad cælum vſque miſericorditer geſimoſeptimo :Miſſas die Dominico ſecularibus cogrę audiede
us
prouehat . Siquis itaque veftrùm hanc falubrem ex- tasaudire ,ſpeciali ordine præcipim , ità vt ance be
hortationem parui penderit, aut contemptui tradi- nedictionem ſacerdotis egredi populus nó præſumat.
publicèoconfundantur.
derit, ſciat ſe pro qualitatis merito principaliter à Quod fifecerint, ab Epiſcopofimo trine
Deo puniri , & deinceps ſacerdotali quoque iræ im- IBIDEM canone vige prim : Siquis etiam
placabiliter fubiacere. Si caufidicus fuerit, irrepara- extra parochias , in quibus legitimus eft,ordinarius
bilicer caulam omitter : fi rufticus aut feruus, grauio . conuentus, orat orium in agro habere voluerit, reli
ribus fuftium ictibus verberabitur:fi clericus autmo. ibus
quis feftiuitat , vt ibì Miſſas teneat propter fati .
nachus,menfibusfex à confortio fulpédetur fratrum . gationem familiæ ,iufta ordinatione permittimus.Pa
3. CONCILIVM Mogūtinum ſub CaroloMa- Icha verò ,NataliDomini,Epiphania Domini, Aſcen
fione
 ECCLES I AE .
lione Domini,Pentecofte,& Natali fan & ti Ioannis Ba-
priftæ , & fi qui maximi dies in feſtiuitatibus habétur,
non nisì in ciuitatibus aut parochijs teneant. Clerici
verò, ſi qui in feftiuitatibus, quas fuprà diximus, in
oratorijs ( nisi iubente aut permittête Epiſcopo) Mis-
ſas facereaut tenere voluerint, à comunione pellátur:
3. CONCILIVM Triburienſe canone trigeſi-
moquinto, vt ſuprà in I. præcepto Eccleſiæ de feitis,
teftimonio quinto .
4 . CONCILIVM primum Aurelianenſe canone
Ante benedi-
non vigefimooctauo: Cùm ad celebrandas Miffas in Dei
Ationem
egrediendú. nomine conuenitur, populus nõ antè diſcedat,quàm
Miſſæ ſolennitas compleatur: & vbì Epiſcopus non
fuerit, benedictionem accipiat facerdotis.
DE TEIVNIIS ECCLESIASTICIS .
1.III . CANON Apoftolorum ' fexagefimuso & a-
Ieiuniü qua
dragefinις , uus: Siquis Epiſcopus, vel presbyter, vel diaconus,
ferię quartę vel lector, vel cátor ſanctam Pafchæ quadragefimam
& fextaobſer.
quicùs anti, non ieiunat, vel quartum diem , vel paraſceuen, præ-
uatuin . terquàm di propter imbecillitatem corporalem im-
pediatur,deponatur:Sifitautem laicus,ſegregetur.
2 . CONCILIVM Gangrenſe canonedecimono-
Anathema no : Siquis eorum qui exercentur, abfque corporali
communia neceſitate ſe inſolenter gerat, & tradita ieiunia, quæ
iciunia cccle: communiter ſeruantur ab Ecclefia, diffoluat, perfe-
się diſfoluen- cta in eo reſidente ratione, ſit anathema .
Rursus ieiu- 3: IGNATIVS in epiſtola ad Philippenſes ;Qua-
niū Quadra- drageſimam verò nolite pro nihilo habere:imitatio-
gefimç, feriæ nem enim continer Dei côuerfationis. Hebdomadam
quartæ & fe .
etiam pallionis nolite deſpicere . Quarta verò & ſexta
feria ieiunare, reliquias pauperibus porrigentes.
4. CONCILIVM Mogūtinum ſub Carolo Ma..
Quatuos té- gno, canone trigefimoquarto : Conftituimus vt qua-
porum ieiu . tuor tépora anni ab omnibus cum ieiunio obſeruen-
nia .
tur, id eft,menſe Martio, hebdomada prima . Et feria
quarta & ſexta & fabbato veniant omnes ad Ecclefi-
Litanis. am hora nona cum litanijs ad Millarum folennia. Si.
militer in menſe lunio , hebdomada ſecunda, feria
quarta & fexta & fabbato ieiunetur vſque ad horam
nonam , & à carne ab omnibus abftineatur. Similiter
in menſe Septembrio, hebdomada tertia , & in menſe
Decembrio hebdomada quæ fuerit plena ante vigilia
Natalis Domini , ficut eft in Romana Ecclefia traditū.
Indicta ieiu
5. IDEM canone trigefimoquinto : Quòd fi quis
nia violatcs . indi&tum ieiunium fuperbiendo contempferit,& obá
Can . 19. feruare cum cæteris Chriſtianis noluerit,in Gangren-
fi concilio præcipitur:vt anathematizetur, nisi emen-
dare ſe ftudeat.
Peculiaris 6. CONCILIVM Salegunftadienſe canone pri-
quçdam in mo : Vt quatuordecim dies omnes Chriftiani ante fe-
Germania ftiuitatem fancti Ioannis Baptiſtæ in abftinentia finr
abftinentiz carnis & fanguinis , nisì infirmitare impediente, aut
obſeruatio in
lunio . alicuius fefti folennitate, quæ in illo Epiſcopio cele-
bris habetur, intercedente.Et antenatiuitatem Domi-
leiunia vigi- niſimiliter, & in vigilia Epiphaniæ , & in omnium vi
liarum . gilijs Apoftolorum , & in vigilia Affumptionis ſanctz
Mariæ , & in vigilia ſancti Laurentij, necnon etiam in
vigilia Omnium Sanctorum : adijcientes prædi &is vi.
Votum maio. gilijs vnam horam refectionis,excepta infirmitate : &
ris. abftinen- nisialiquis fit, qui proprio voto maiori abftinentia
tię
vti velit.
Ieiuniú qua 7 . IDEM canone ſecundo : De incerto autem ie-
tuor tempo. junio quatuor temporum , hanc certitudinem ftatui-
rum , & eius mus, vt fi calendæ Martij in quarta feria , fiue anteà
inueniendi euenerint, eadem hebdomada ieiunium celebretur.Si
fior,quithca aurem calendæ Martij in quintam feriam aut ſextá aut rendam difciplinam ,homicidium , adulterium , frau- nendi chcia
que eft no. ſabbatum diftenduntur, in ſequentem hebdomadam dem , perfidiam , & cætera fcelera prohibentes . Tunc fto .
tri tëporis. jeiunium differatur. Simili quoque modo fi calendx Traianus refcripfit,hoc genus inquirendos quidénon
Iunij in quartam feriam aut anteà euenerint, in ſubſe- effe, oblatos verò puniri oportere,.
quente hebdomada ieiunium celebretur.Et li in quin
feriam aut fextam aut fabbatum contigerit , leiu
nium in tertia hebdomadam referuetur. Ethocſcien . 1. IIII .
dum eſt, quòd fi quando ieiunium menfis Iunij in vi- Innocétio tertio ,canone vigeſimoprimo: Omnis veri- communic
gilia Pentecoſtes, ſecundùm prædictam regulam eue. ulog ſexus fidelis,poſtĝad annos diſcretionis peruene- annua.
155
nerit, nonibì celebrandum erit, ſed in ipſa hebdo .
mada ſolenniPentecoftes: & tunc propter ſolennità .
tem ſpiritus fan &ti, Diacones Dalmaticis induantur;
& Alleluia cancerur, & fectamus genua, non dicatur.
Eodem modo de Septembris ieiunio conftitutum eft,
vtfi calédæ Septembris in quarta feria euenerint; aut
anteà, ieiuniü in tertia hebdomada celebretur . & fi in
quinta aut ſexta áut ſabbato contigerint, in quartahe
bdomada ieiunandum erit . In Decembri illud obfer
uandum erit, vtproximo fabbaro ante vigiliam Nata
lis Domini celebretur ielunium : quia fi vigilia in Sab
bato euenerit, fimul vigiliam & ieiuniü celebrare non
conuenit.
8. BERNARDVS in vigilia ſan &tiAndreæ Apo
ftoli : Sanctorum fefta præcipua Patrum ſanxit autho- Cur ieiunia;
ritas votiuis præuenienda ieiunijs.Vtiliter planè, & nó Sanctorú fc.
rijs prçmit
ad inſipientiam nobis , ſi affuerit qui aduertat . Multa tantur.
fiquidem quotidiè peccata contrahimus, & in multis
offendimusomnes: nec tutum omninò eft, celebran
das ſuſcipere feſtiuitatesfacras,maximęty eas que ma- Abftinentia
ximæ ſunt, nisi priùs abftinétiæ purificatione præmiſ- purificamur:
fa, quô & digniores & capaciores inueniamur ſpiritu
alium gaudiorum . Et paulò poft: Non modò tamen
præparatio eft ad proximam celebritatem , obſeruatio
præmiſſa ieiunij,eft & admonitio quædam ,erudition
non parua . Diſcimus ex hocipfo, quænam vera fit via
feftiuitatis æternæ .Quid eft enim quòd ieiunijs ſolen
nia præuenimus, nisi quòd per multastribulationes Adto.is
oportet nos introire in regnum Dei ? Indignus quippe
foléni lætitia eft, qui ftatutam vigiliæ abftinétiam non
obſeruat. Planè, inquam , fi renuis affligere animā tu
am in vigilia , indignus iure cenſetis requie & exulta
tione feftiua. Eft autem vniuerſum præfentis pæni
tentiæ tempus vigilia quædam ſolennitatis, magni &
æterni Sabbati quod præftolamur. Nec cauſaberis vi.
giliam longiorem ,fiæternitatem feftiuitatis accendas.
9 . BVRCHARDVS Vuormatienfis Epiſcopus
libro decimotertio decretorum , 10. ET Iuo Carno
tenſis epiſcopus parte quarta decreti, quos Patres &
quę decreta citâtdeieiunio Ecclefiaftico ,videinfrà de
bonis operibus, quæftione quarta, A. teſtimonio vi
geſimoquarto & fequentibus.
11. TÉRTVLLIANVS libro fecundo ad vxoré:
Sed videritqualiter viro infideli officia pendatmuli.
er fidelis. Domino certè non poteft pro diſciplina ſa
tisfacere, habens in latere diaboli feruum procurato 3
rem Domini fuiad impedienda fidelium ftudia & of
ficia : Vtq ftatio facienda eft, maritus ( infidelis) de die Statiò,
condicatad balneas :fiieiunia obferuanda ſunt, mari- Ieiuniorum
tus eadem die conuiuium exerceat : fi procedendum obſeruatio .
erit, nunquàm magìs familiæ occupatio adueniat, tempore
tulliani. Tess
Quis enim ſinat coniugem ſuam viſitandorum fratru
gratia vicatìm aliena & quidem pauperiora quæque
tuguria circuire? Quis nocturnis conuocationibus, li
ità oportuerit, à latere fuo eximi libenter feret ? quis Vigilix.
deniquě ſolennibus Pafchæ abnoctanté ſecurus fufti
nebit?
12 . IDEM in apologetico aduersùs Gentes, capite
fecundo : Plinius Secundus cùm Prouinciam regeret,
damnatis quibuſdam Chriftianis, quibuſdam gradu
pulſis, ipſa tamen multitudine perturbatus, quid de
cætero ageret, conſuluit Traianum Imperatorem ,al
legans præter obftinationem non facrificádi, nihil ali
ud fe de facris eorum comperiſſe, quàm cætus ante
lucanos ad canendum & Chrifto & Deo, & ad cófere- Catus ante,
DE CONFESSIONE ET COMMV
NIONE IN PASCHATE.
CONCILIVM Lateranenſe magnú ſub ConferG
o &
V 2 rit,
 DE P R AE CBPTIS ECCLESIAE .
omnia ſua ſolus peccata confiteaturfideliter ſaltem ſe quarta, Canone octauo : Si quis dixerit confeſlionem poffunt ab.
foluere à pec
mel in anno proprio ſacerdoti , & injunctam fibi pe- omnium peccatorü , qualem Eccleſia ſeruat , effe im . catis ,
nitentiam ftudeat pro viribus adimplere, ſuſcipiens poſſibilem & traditionem humanam à pijs abolendā :
reuerenterad minus in Pafcha Euchariſtiæ facramen- aut ad ea non teneriomyes & ſingulosvcriuſque ſexus ve minima
cum :nisì forte de confilio proprij facerdotis, ob ali- Chrifti fideles,iuxta magni Cöcilij Lateranenſis con- femelin ab
quam rationabilem cauſam ad tempus ab eius perce- ftitutionem , femel in anno, & ob id fuadendum effe no confiten
Poena non dum .
communi. ptione duxerit abftinendum : alioquin & viués ab in. Chriſti fidelibus, vt non confiteantur tempore qua
cantium . grefli Eccleſix arceatur, & moriens Chriſtiana carcar · drageſimæ, anathema fit.
fepultura. Vndehoc falutare ftatutum frequenter in 1.V. CONCILIVM Lateranenſe, vt pauld an
Eccleſijs publicetur, nè quiſquam ignoranciæ cæcita- tè in IIII.Ecclefiæ præcepto , teſtimonio primo.
No nisi pro- te velamen excufationis aflumat. Si quis autem alieno 2. CONCILIVM Tridentinum fellione decima .
prius facer. facerdoti voluerit iufta de cauſa ſua confiteri peccata , tertia,canonenono : Si quis negauerit omnes & fingu
dinalius su licentiam priùs poftulet & obtineat à proprio facer- los Chrifti fideles vtriufque fexus, cùm ad annos dif- communis
perior, & qui dore, cùm aliter ille ipſum non poflit ſoluere velli- cretionis peruenerint, teneri fingulis annis falcem in candum in
ab co còmir. gare. Pafchatead communicandum iuxta præceptum ſan
Gonc habent,
2. CONCILIVM Tridétinum ſeſſione decima. ctæ matris Eccleſiz , Anathema fic,

XV

Quem fructum adfert horum præceptorum obſeruatio ?

A. Hæc & eiuſcemodi reliqua Eccleſiæ tum inſtituta, tum præcepta, tot ſeculis

recepta ,magnoque piorum conſenſu & vfu confirmata, pietati atque rationi val
dè conſentanea, inſignes ſecum adferunt commoditates .

B. Sunt enim fidei,humilitatis, & obedientiæ Chriftianæ falutaria exercitia : ho

a. Zbiti na teme neſtamºdiſciplinam & concordiam popularem promouent: religionis pulchra

exiſtunt ſymbola, notas præbent demùm & indicia interioris noftræ pietatis, qui
b Matth.s.b bus ad • ædificationem & bonis collucere, & malis prælucere oporteat.

Phileas C. Breuiter hæc eò nos promouent, vt Apoftolicus ille canon , ‘Omnia honeſte,
fecundùm ordinem fiant in vobis ,ad vnguem obſeruetur,
TESTIMONI A.
1. B. AD Philippenſes quarto : De cætero fratres bus Ecclefijs fanctorum doceo. Mulieres in Eccleſijs
quæcunque ſunt vera , quæcunque pudica, quæcúque taceant, &c . Omnia autem honeftè & fecundùm ora
iufta, quæcunque fan &ta, quæcunque amabilia, quæ- dinem fiant in vobis.

cunquebonæ famæ, fi qua virtus, fi qua lausdiſcipli-
næ , hæc cogitate.
PRIORISad Corinthios decimoquarto :Cùm
cóuenitis, vnuſquiſque veftrùm Pfalmum habet, do.
&rinam habct, apocalypfin habet, linguam habet, in-
terpretationem haber : omnia ad ædificationem fiant.
Siue lingua quis loquitur : ſecüdum duos aut vtmul-
tùm tres, & per partes,& vnus interpretetur.Si autem
non fuerit interpres, taceat in Ecclefia, fibi autem lo.
quatur & Deo. Prophetæ autem duo aut tres dicant,
& cæteri dijudicent. Quòd fi alij reuelatum fuerit fe
denti, prior taceat . Poteftis enim omne's per fingulos
prophetare, vtomnes diſcant, & omnesexhorteneur.
Et ſpiritus prophetarum prophecis fubie & i funt.Non
enim eft diffenfionis Deus, ſed pacis : ficut & in omni.
..
3. MATTHAEI quinto capite : Sic luceat luxve.
ftra coram hominibus, vt videant opera veftra bona,
& glorificent patrem veftrum qui in cælis eft.
4. AD Romanos decimoquinto : Vnuſquiſque ve
ftrüm próximo ſuo placeatin bonú ad ædificationé.
5. AD Philippenſes ſecundo : Nihil per contentio .
nem ,nequeper inanem gloriam : ſed in humilitate fu
periores fibi inuicem arbitrantes: non quæ ſua ſunt
finguli confiderantes, fed ea quz aliorum . Ibidem :
Omnia facite ſine murmurationibus & hæfitationi
bus : vt fitis fine querela & fimplices filij Dei, line re
præhenfione in medio nationis praue & peruerfæ ,in 7
ter quos lucetis ficut luminaria in mundo .
C. " PRIORIS ad Corinthios decimoquarto , vt
C. PRIORI
paulò antè,A. teftimonio fecundo .

XVI

Vbineceſſaria est nobis Ecclefiæ authoritas ?

A. Primùm in eo quidem, vt ſcripturas Canonicas & veras ab adul

•Gal.12 1.Tolet.can.at. terinis certò · diſcernamus. Vndè teſtatur Hieronymus: Nouum &

Idem lib.1g.cont.Fault.c.4.vetus Teſtamentum recipimus in eo librorum numero, quem fan &tæ

6 In fymbead Damalum .& Eccleſiæ Catholicæ tradit authoritas.Et Auguftinus : Ego verò , inquit,

Laod. can. so. Con..Car.Euangelio non crederem , nisi me Catholicæ Eccleſiæ commoueret au
Cotta epift. Manich.ca.s.thoritas.

contra Etercom kde vnita:B.. Deindè,vt conftet devero Scripturæ “ ſenſu & apta interpretatione:
4. Vincent.Lirin . contra no.
uatores . nèalioquin ſine fine dubitemus ac diſceptemusde verborum ſententia.
Li.1.
lib.2. adde Trinit.c.3.Hilar
Conftantium . Vin ..Omnes enim hæretici, vt ſcripſitidem Auguftinus, ex ſacris ſcripturis
cent. Lirinen .
f Cont. Luciferianos. & in falſas atque fallaces opiniones ſuas conantur defendere.Atqui non in le
cap.it,ad Galat. Hilar.2.de gendo, fedin intelligendo ſcripturæ confiftunt, Hieronymoʻteſte.
Trin
C. Ter
 DE AV THORITATE ECCLES I AE . 157

C. Tertiò ,ve in grauioribus de fide quæſtionibus atque controuerſijs, & Deut. 17. b
quæ poſſuntincidere, iudex “adſit,atque legitima illius authoritas interpo. h Act. as . be
natur. Vt enim veriſſimum eſt, quod contra hæreſes docet 'Epiphanius, à li Marelli 61. cont. Apofto

diuina ſcriptura non poſſe accipi omnia : ità re & iſſimė Auguſtinus affir- k Lib.1 cont. Fauftum ,
mat, in re dubia ad fidem & certitudinem plurimùm valere authoritatem tik.cap.s.ltem in Pfal.sz.
Eccleſiæ Catholicæ . Non enim deeffe poteft Eccleſiæ fpiritus, qui ipſam

inomnem ducat veritatem ,ficut Chriſtus 'ipſe promiſit. 1 Ioan , 14.b d & 16.0

D. Rursus, vt pro ratione perſonarum , locorum , & temporum Canones

* conſtituantur,diſciplina integra conſeruetur ,aciura dicátur. Dedit enim m Canb Apoft.78.8 Syao .
1.Nicen cap.s. Lateran .
hanc poteſtatem Deus Eccleſiæ “ ad ædificationem , & non ad deſtructio- n can2.Cor.jo
... .b 13. d
nem .

E. Præterea, vt quam ° Chriſtus inſtituit coercendi & excommunicandi o Matth.18. c & ibidèm

poteſtatem , qua Paulus * etiam eftvſus, peruicacesſentiant,ipſaque corri- + s.Cor.sb 1.Tim.z.d

gantur & comprimantur
. Hinc Auguftinus, Eis , inquit,per quos Eccleſia e Lib.de fide& operibus
regitur,adeft falua pace poteſtas diſciplinæ ,aduersùs improbosaut nefarios parmenianum,ca.
hõ.26.in Euangelia. 2.Greg
Chry
exercendæ . ſoft. lib.z de ſacerdotio .

F. Igitur in his omnibus,vtcætera omittamus,Eccleſiæ authoritatem nó

folùm vtilem ,ſed etiam neceffariam eſſe conftat, vt ſine illa quidem nihil
aliud Chriſtiana reſpublica, quàm confuſio Babylonica poſſit exiſtimari.
Proindèficut ſcripturæ propter teſtimoniú diuini ſpiritus in illa èloquen- match the loanimatologs
tis credimus, adhæremus, ac tribuimus maximam authoritatem : ſic Eccle- 16.0

ſiæ fidem , reuerentiam ,obedientiamquedebemus, quòd eo ipfo'ſpiritu à a At.2.a Ephef. q. a

Chriſto capite ,ſponſoquefuo informata, dotata ſimul & confirmata ſit : vt
[ 1.Tim.3.d
non poſſitnon effe quod dicitur, ' columna & firmamentum veritatis.

TESTIMONIA .

1. A. AD Galatas ſecundo :Deindè poft annos qua-
tuordecim , iterùm afcendi Hieroſolymam cum Bar-
naba, aſſumpto & Tito. Aſcendi autem ſecundùm re-
uelationem ,& contuli cum illis Euangeliū quod præ-
dico in Gentibus, ſcorſum autem ijs qui videbantur
aliquid eſſe,nèforce in vacuum currerem aut cucur-
riffem .
2: CONCILIVM primum Toletanum canone
Ecclefia ve. vigeſimoprimo in aſſertione Catholicæ fidei : Si quis
ras ſcripturas dixerit vel crediderit alias ſcripturas, præter quas Ec
á falfis difcer
nit , cleſia catholica recipit,in authoritatehabendas vel ef-
ſe venerandas, anathema fit.
3. AVGVSTINVS ſermone centeſimo vigefic'
monono de tempore : Siquis aliquas fcripturas præ-
ter eas quas catholica Ecclefia recepit, vel in authori-
tate habédas eſſe crediderit, vel fuerit veneratus, ana-
thema fit.
4. IDEM libro decimotertio contra Fauſtum Ma-
Scripturz ar- nichæum ,capite quarto : Si aüt alios, quos dicat Apo-
thoricatë re. ftolorum noftrorum , codices protulerit, quomodò
Cleliz tertia cis ipſe authoritatem dabit, quam per Ecclelias Chri-
monio , fti ab ipfis Apoftolis conftitutas non accepit, vt inde
ad paſtores firmata commendatione tranſcurreret?
Quomodò ille, cui no credo, proferc mihi fcripturas,
quibus de illo credam : & eis ipſe conatur dare autho .
ritatem ,cùm ego ipfi non credam ?
Canonicarů 5 . ET capite quinto :Quid ergò refpondetis ? Cui .
Scripturarum nam de Chriſto credideritis, quibus teſtes alienigenz
approbatio non placent ? Noftrorum porrò librorum authoritas,
vnds .
tot gentium conſenfione, per ſucceſiiones Apoſtolo
rum , Epiſcoporum , Conciliorumq roboraca, vobis
aduerfa eft.
6. ITEM libro vigeſimooctauo contra Fauſtum
Manichæum, capite ſecundo: Cùm cæpero Matthæi
Euangelium recitare Apoftoli leſu, vbi narratio naci.
uitatis eius tota contexitur, continuò dices illam nar
rationem non effe Matthæi , quam Matthæi eſſe dicic
vniuerſa Eccleſia, ab Apoftolicis fedibus vſq ad præ .
ſentes Epiſcopos,certaſucceſſione perducta. Tu mihi
quid contrà lecturus es ? Aliquem fortè librum Ma
nichæi, vbì Icſus negatur eſſe natus ex virgine. Sicut
ergo ego credo illum librum effe Manichæi,quoniam
ex ipſo tempore,quo Manichęus viuebat in carne, per
diſcipulos eius certa ſucceſſione præpofitorü veftro
rum, ad veftra vſque tempora cuftodicus atque per
ductus eft: fic, & iftum librūcredeeffe Matthæi, quem
exillo tempore , quo Matthçus ipfe in carne vixit, non
interrupta ſerie temporum ,Ecclefia cerca connexio
nis ſucceſlione,vſquead tempora iſta perduxit. Et dic
mihi, cui libro potiùs credere debeamus, eiúsne Apo
ftoli,quiChriſto, cùm adhuc in terra eſſet, adhæferat,
an neſcio cui Perfæ ,qui tanto pòft natus eft? Sed alium
fortè profers librum , qui noméhabeat alicuius Apo
ftoli, quem à Chrifto conſtat electum , & ibì Chriſtum
natum ex Maria non eſſe lecturus es. Cùm ergò necef- Scripturz ab
Ecclefia ap
sè ſit alterum horum librorum eſſe médacem , cui nos probatx, ſung
potiùs cenfes fidem accommodare debere ? eine quem approbanda?
illa Ecclefia ab ipſo Chrifto inchoata, & per Apoftolosab ea verore
probata ,ter ;
prouecta cerca ſucceſlionum ſerie, vſque ad hæc rem cienda.
pora toto terrarum orbe dilatata , ab initio traditum
& conſeruatum agnoſcit atque approbat: an ei quem 1
eadem Eccleſia incognitum reprobat,cùm eriam pro
feratur ab hominibus ità veracibus,vt Chriftum lau
dent eſſe mentitum ?
7. ET capite quarto: Aut ſi etiã de Mattheo ,vtrùm Ecclefiæ pow
ipfe ifta fcripferit, dubitat, de ipfo quoque Matthæo tiùscredens
non potiùs id credat, quod inuenit in Ecclefia ,quæ ab hæreticis pòt
ipfius Matthæi;temporibus vſque ad hoc cempus cer- exortis.'
ta ſucceſſionum ferie declaratur: & credatneſcio cuig
ex tranſuerſo de Perfide, poft ducétos vel ampliùs an
Y 3 nos
 1

DE A V T H O RITATE

nos venienti, & fuadenti vt illi potiùs, quid Chriſtus teris quinque Moyfi , id eft , Geneſis , Exodas, Leui." Catalogus li
Paulo no cre- dixerit feceritop, credatur: cùm ipfe Apoftolus Pau- ticus, Numeri, Deuteronomium . Ioſue , ludicum , rum vtriuſq;
deretus, nisilus poft aſcenſionem Domini de cælo vocatus, fi non Ruth , quatuor Regum , duo Paralipomenon , Efdræ teftamenti in
fuum concu . inueniret in carne Apoftolos, quibus communican- primus & fecundus, qui dicitur Nehemias : Tobias, Tridentina
litſer cũ Ec- do, & cum quibus conferendo Euangelium , eiuſdem Iudith, Hefther , lob , Pſalterium Dauidicum centum Synodou pro
clefia
. przfe- ſocietatis effe appareret, Eccleſia illi omninò non cre- quinquaginta Pſalmorú,Parabolæ , Eccleſiaſtes,Can
Galat.z. deret ? Sed cùm cognouiſſet eum hoc annunciantem , ticum Canticorum , Sapientia, Eccleliafticus, Efaias,
quod etiam illi annunciabant, & in eorum communi- Hieremias cum Baruch ,Ezechiel Daniel :Duodecim
one atque vnitate viuentem ,accedentibus etiam per prophecæ minores, id eft,Orea, loel,Amos; Abdias, lo
eum talibus ſignis, qualia & illi operabantur, ità eum nas,Micheas,Nahum ,Abacuc, Sophonias,Aggžus,Za
Domino commendante,meruit authoritatem ,vever- charias,Malachias: Duo Machabæorum primus& fe
ba illius hodiè fic audiantur in Eccleſia, tanquàm in cundus. Teftamenti noui, quatuor Euangelia, ſecun
1. Cor.14 . illo Chriſtus, ficut ipfe veriſlimèdixit ,locutusaudia- dùm Matchqum ,Marcum ,Lucam , & loannem : A &tus
tur. Et pucat Manichęus credilibidebere ab Eccleſia Apoftolorum à Luca Euangelifta conſcripci:quatuor.
Chriſti, loquenti contra ſcripturas tanta & tamordi- decim epiſtolæ Pauli Apoſtoli, ad Romanos, duæ ad
nata authoritate firmatas, per quas ei præcipuè com- Corinthios, ad Galatas, ad Ephefios, ad Philippenſes,
Galat.s. : mendatum eft,vt quiſquis illi annunciauerit præter- ad Coloſſenſes, duæ ad Theſſalonicenſes, duæ ad Ti
quàm quodaccepit ,anathemalit. motheum, ad Titum, ad Philemonem , ad Hebrços:
8. HIERONYMV S in explanatione ſymboliad Perri Apoſtoli duæ, loannis Apoftoli tres, lacobiApo
Damaſum : Nouum & vetus Teſtamentum & c . vt in ftoli vna, ludæ Apoftoli vna : & Apocalypfis Ioannis
textu , Apoftoli. Siquis aūt libros ipſos integros, cum omni- Vetus vulga
9. AVGVSTINVS ſermone centeſimo nonage- bus ſuis partibus, prout in Eccleſia catholicalegi con- ta editio ap
Ecclefiçiudi- ſimoprimo de tempore : Nouum & vetusTeftamentū fueuerunt, & in veterivulgata Latina editionehaben- probatur.
fendis die recipimus in illo librorum numero , quem fan &tæ Ec- tur, pro facris & canonicisnon ſuſceperit, & traditio
Darum litera, clefiæ Catholicæ tradit authoritas . Traditionum
nespredictasſciens & prudens contempferit, anathe cótemptores
rum libris. 10 . malit . anathemate
CONCILIVM Laodicenum canone vltimo
libros canonicos noui & vereris Teſtamenti enume 13 . AVGVSTINVS contra epiſtolam Manichei,feriuntur.
rat, qui tunc temporis certam authoritatem obtine- quam vocant Fundamenti, capite quinto : Quæro er
bang. gò, quis fit ille Manichæus 'Refpondebitis ,Apoftolus
11. · CONCILIVM tertium Carthaginenſe cano- Chriſti. Non credo. Iam quid dicas aut facias,non ha.
ne quadrageſimofeptimo : Placuit, vt præter fcriptu- bebis : promittebas enim ſcientiam veritatis : & nunc
ras canonicas nihil in Eccleſia legatur ſub nomine di- quod neſcio cogis vt credam . Euangelium fortè mi
Libri Cano. uinarum ſcripturarum.Sunt autem canonicæ ſcriptu- hi lecturus es, & indèManichæi perſonam tentabis af.
noui Tetta. ræ ,Geneſis ,Exodus, Leuiticus, Numeri, Deuterono- ſerere. Si ergò inuenires aliquem ,quiEuangelio non
Euágelio au
mėti tempo. mium ,lelu Naue,ludicum ,Ruth ,Regnorü libri qua- dùm credit, quid faceres dicenti tibi , Non credo? Ego guftinus non
TE B.Augufti- tuor, Paralipomenon libri duo, lob, Pſalterium Da-" verò Euangelio non crederem , nisi me Catholicæ Ec- crederet,nisi
cuidem
cum funt
. uidicum , Salomonis libri quinque, Libri duodecim clefiæ cömoueret authoritas.Quibus ergò obtempe- authoritate
Prophetarum , Efaias, Hieremias, Ezechiel , Daniel, raui dicentibus,Credite Euangelio : cur eis no obtem . Ecclefię per
motus,
Tobias, Judith, Heſther, Efdræ libriduo, Machabæo- perem dicentibus inihi,Noli credere Manichço? Elige
rum libri duo . Noui autem Teftaméti,Euangeliorum quid velis. Si dixeris, Crede Catholicis: ipfi memo.
libri quatuor, A &tuum Apoftolorum liber vnus Pau- nent, vtnullam fidem accommodem vobis . Quapro
li Apoſtoli epiſtolæ credecim ,eiufdéad Hebræos vna, pter non poſſum illis credens,nisi tibi non credere. Si
Petri Apoſtoli dux, loannis Apoftoli tres, ludę Apo- dixeris , Noli catholicis credere : non rectè facies per
ftoli vna, & lacobivna, Apocalypſis loánis liber vnus. Euangelium me cogere ad Manichæi fidem , quia ipfi
Huic Concilio interfuit Diuus AVGVSTINVS, Euangelio, catholicis prædicantibus,credidi. 11
qui in libro fecundo de Do &trina Chriſtiana, capite 1. B. ESAIAE quinquagefimonono: Hoc fædus
o&auo, eundem habet canonicarum ſcripturarum ca meum cum eis, dicit Dominus: Spiritus meus qui eſt
talogum . in te , & verba mea qux poſui in ore tuo , non recedent 3
12. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione quar- deoretuo, & de ore reminis tui, & de ore ſeminis ſe
ta: Sacroſancta oecumenica & generalis Tridentina minis tui , dicit Dominus, amodò & vſque in ſempi
Synodus,in ſpiritu ſancto legitimè congregata, prxſi- ternum.
dentibus in ea tribus Apoftolicę ſedis legatis,hocfi- 2 . AVGVSTINVS libro primo , capite trigefi.
bi perpetuò ante oculos proponens, vt ſublatis erro motertio contra Creſconium grammaticum : Quan
ribus puritas ipſa Euangelij in Ecclefia conſeruetur: uìs huius rei (non rebaptizandos eſſe hereticos) cerid
quod promiſſum antè per prophetas in ſcripturis ſan- de ſcripturis canonicisnó proferatur exemplum, ea
&tis ,Dominus nofter Iefus Chriſtus Dei filius proprio rundem tamen ſcripturarum , etiam in hacreà nobis
ore primùm promulgauit: deindè per fuos Apofto- tenetur veritas, cùm hocfacimus, quod vniuerfæ iam
los tanquàm fontem omnis & falutaris veritatis, & placuit eccleſiæ , quam ipſarum ſcripturarum com
morum diſcipline,omnicreaturępredicari iuſfit:per- inendat authoritas,vequoniam ſancta ſcriptura falle. In rebus dies
Veritas mo- fpiciensg hanc veritatem & difciplinam contineriin re non poteft,quifquis fallimetuit huiusobfcuritate bis iudicial.com
tumý difci, libris ſcriptis, & fine ſcripto traditionibus, quæ ex quæftionis, candem Ecclefiam de illa conſulat, quam confugienda.
fcriptis alium ipfius Chriſti ore ab Apoftolis acceptę , aut ab ipfis fine vlla ambiguitate ſancta ſcripturademonftrat.
bris, partim Apoftolis ſpiritu fan & o dictante, quali per manus tra 3. IDEM de ynitate Ecclefie contra epiftolam Pe
non fcriptis ditæ ad nos vique peruenerunt : orthodoxorum pa- ciliani, capitedecimonono : Dicat mihi nunchæreti- Ecclefiç cui
traditionibus
continctur. trum exempla fequuta , omnes libros tá veteris quàm cus,Quomodò me fuſcipis? Citò refpondeo, Sicutfuf. Chriftustefti
noui teftamenti, quum vtriufq vnus Deus fit author, cipit Ecclefia cui Chriftus perhiber teſtimoniú. Nun - moniumpre
Pari reueren . nec non traditiones ipſas,tum ad fidem , cum admores quid cu meliùs potes noffe quomodò ſuſcipiédus fis, quendus.
tia Traditio pertinétes,tanquam vel oretenus à Chrifto, vel à Spi- quàm faluator noftermedicus vulneris tui? Hîc forte,
nes Apoftolio ritu ſancto dictaras, & continua ſucceſſionein Eccleſia dices,Legeergò mihiquemadmodùm Chriſtus fufci.
literis recipis catholica conferuatas, paripietatis affectu ac reueren- pi iuſſerit eos,quiab hæreticis tranfire ad Ecclefiam
untur, tia ſuſcipit ac veneratur.Sacrorum verò librorum in- volunt. Hoc apertè atque euidenter nec ego lego , nec
dicem huicdecreto affcribendum cenſuit,nè cuidubi- tu . Nunc verò cùm in ſcripturis non inueniamus ali
tatio ſuboriri pollit, quinam fint, qui ab ipſa Synodo quos ad Ecclefiam transiſſe ab hereticis, & ficutego
ſuſcipiuntur :Iunt verò infrà ſcripti : Teſtamenti ve- dico,aut ficut tu dicis eſſe ſuſceptos, puco fialiquis la
piens

1
-

ECCLESIAE .
159
piens extitiſſet, cui Dominus Jeſus Chriſtus teftimo- niunt ad vos in veſtitu ouium , ab intùs autem ſunt
nium perhibet, & dehac queſtione conſulerecur à no. lupi rapaces. Quid eft veftitus ouium, nisì Propheta- Hçretici feri.
bis, nullo modo dubitare deberemus id facere quod rum & Apoftolorum proloquia, quę ijdem ouliqua. praras tan
ille dixiſſet,nènon tam ipfi, quàm Domino leſu Chri- dam fynceritate, agno illi immaculato qui collit pec- veftimentis ,
fto , cuius teftimonio commendabatur,repugnare iu Carum mundi, tanquàm vellera quçdá texuerunt:Qui lupum tegut.
dicaremur.Perhibet autem teftimonium ChriftusEc- ſunt lupi rapaces, nisi ſenſus hçreticorum feri & ra
clefix ſuç. Quomodò ergò ſuſcipit ifta Ecclefia per bidi, qui caulas Ecclefiæ femper infeftant, & gregem
omnes gentes, incipientibus ab Hierufalem remotis Chrifti, quaquà poflunt, dilacerant ? Sed vt faciliùs
omnibus ambagibus & tergiuerſationibus, fic fufci- in -auris ouibus obrepant, manence luporum ferocia,
Cui quirepu - pienduses. Quod finon vis,non mihi, aut cuiquá ho- ' deponunt lupinam fpeciem , & fefe diuinæ legis fen
gnāt,non
, redho-mini, qui vult ità ſuſcipere, fed ipfi faluatoricontra tentijs, velut quibuſdam velleribus obuoluunt : vt
Chriſto con falutem tuam perniciofiflimè reluctaris, qui te fic cùm quiſquelanarum mollitiem prxſenſerit,nequa
tra fuam fae fufcipiendum effe non vis credere, quemadmodùm quàm aculeosdentium pertimeſcat. Sed quid ait Sal
lutem adues- fuſcipit illa Ecclefia, quam teftimonio ſuo commen uator ? Ex fructibus eorum cognoſcetis eos, id eft, Fructus, ex
ſatur. dat ilte, cui fateris nefarium effe non credere . cùm cæperint Diuinas illas voces non iam proferre quibus cogno
4. CONCILIVM Tridentinum feflione quare tantùm , fed etiam exponere,necadhuc iactare ſolùm , nouitiz inter.
Scripturarum ta : Ad coërcenda petulantia ingenia ſacroſancta Syn- fed etiam interpretari: tuncamaritudo illa ,tunc acer - pretationes,
interpretatio odus decernit, vt nemo ſuę prudentię innixus, inre bitas, tunc rabies intelligitur, tunc nouitium virus Eccleſia do
etrinæ aduer .
dum fieri de- bus fidei & morum ad ædificationem do &tring Chri. exhalatur, tunc prophanæ nouitates aperiuntur,tunc fantes .
beat. ftianę pertinentium , ſacram ſcripturam ad ſuos ſen- primùm icindi lepem videas, tunctransferri Patrum
fus contorquens, contra eum fenfum quem tenuit terminos, tunc catholicam fidem cædi, tunc Eccleſia
Eccleſiz eft & tener fancta mater Ecclefia, cuius eſt iudicare de ſticum dogma lacerari. Tales erant hi quos percutir
iudicare de
vero feaſy vero fenfu & interpretatione fcripturarum fancta- Apoſtolus Paulus,in ſecunda ad Corinthios dicens: 2.Cor.11 .
( criptura rum , aut etiam contra vnanimem confenfum Patrum Nam eiufmodi, inquit, Pſeudoapoftoli, operarij fub- Hereticich
ipfam fcripturam facram interpretari audear : etiam doli, transfigurant fe in Apoftolos Chrifti . Quid eft, tantes ſera
ti huiuſmodi interpretationes nullo vnquàm tempo transfigurant fe in Apoftolos Chrifti?Proferebat Apo- pturas, tranfo
re in lucem edende forent. Qui contrauenerint, perftoli diuinęlegis exempla, proferebant & illi. Profe Apoftolos
ordinarios declarentur, & pænis à iure ftatutis puni- rebant Apoftoli pfalmorum authoritates, proferebát Chrifti,
antur. & illi : proferebant Apoſtoli ſentencias Prophetarum ,
5. VINCENTIVS in libello aduersùs profanas & illinihilominùs proferebant. Sed cùm ea quę fimi
Hereſean nouationes, vt fuprà queſtione yndecima, liter protulerant, interpretari no fimiliter cæpiſſent,
C.teftimonio yndecimo. tunc fimplices à fubdolis , tunc infucati à fucatis,
6. AVGVSTINVS libro primo de Trinitate, ca tunc recti à peruerfis, tuncpoftremò veri Apoftolià
pite tercio : Nec ipfis fanctis Diuinorum librorum au fallisapoftolis diſcernebancur.Et non mirum , inquit:
Hereticiſcri- thoritatibus vllo modo quiſquam re &tè tribuerit cam Ipfe enim Sathanas transfigurat ſe in angelum lucis :
opiniones co multos & varios errores hereticorum , cùm omnes ex Non eſt ergò magnum , ſi miniftri eius transfiguran
nantur defea eifdem ſcripturis, fallas atque fallaces opiniones ſuas tur, ficut miniſtri iuftitiæ , Ergò ſecundùm Apoftoli
dere . conantur defendere. Paulimagifterium ,quotieſcunque velPſeudoapofto
7. HILARIVS Pictauenſis in libro fecundo ad li, vel Pſeudoprophetæ , vel Pieudodoctores diuinz
Conftantium Auguftum , quem ipſe ci tradidit: Me. legis ſententias proferunt, quibus malè interpretatis
mento neminem hercticorum effe, qui ſe nuncnon ſe errores fùos adftruere conécur, non dubium eft, quin
cundùm fcripturas prædicare ea quibus blafphemat, authoris ſui' callida machinamenta fećtentur:quæ il Dzmonis
Hæretici fcri. mentiatur. Hinc enim Marcellius, verbum Dei cum le nunquàm profectò comminiſceretur , nisì ſciret aftutiam imie
petras fine legit,neſcit. Hinc Photinus &c . Omnes ſcripturasfine omninò nullam effe ad fallendum faciliorem viam , tantur.
no ſeniu loquuntur,fidem fine fide pretendunt.Scripture
fenfu crepat,
Scriptura quàm vt vbìnefaris erroris fubinducicur fraudulen
iniegédo, ſed enim non in legendo ſunt,ſed inintelligendo ,neque in tia, ibi diuinorum verborum prçtendatur authoritas.
in inteligen. pręuaricatione ſunt,ſed in charitate. Sed dicet aliquis : Vndè probatur quòd ſacrę legis ex- Diabolus etik
do confitta . s . VINCENTIVS Lirinenſis aduersùs propha- emplis diabolus vti foleat? Legat Euangelia in quibus citauit ſcris
nas hæreſeon nouationes: Hic fortaſse aliquis inter- ſcribitur : Tunc allumplit eum diabolus,id eft,Domi.Matth.4 .
roget,an & heretici diuinę fcripture teftimonijs vtan num Saluatorem ; & ftatuit illuin iupra pinnam tem
Crebra apud tur? Vtuntur plane, & vehementer quidem .Nam vi- pli,& dixit ei : Si filius Dei es,mitte te deorſum : ſcri
hereticos di deas eos volare per ſingula quę fanétę legis volumi. ptum eft enim , quòd angelis fuismandauit de te, vtcu- pfal.go.
rará citatio , na,per Moyfi,per Regnorum libros, per pſalmos, per itodiant te in omnibus vijs tuis : In manibus tollent
etiam in con- Apoftolos, per Euangelia, per Prophetas. Siue enim te,ne fortè offendas ad lapidem pedem tuum .Quid hic
wawijs & pla- apud fuos,fiue alienos, fiue priuatim ,fiuepublicè ,fiue faciet miſellis hominibus, qui ipium Dominum ma
teis .
in ſermonibus, fiue in libris, fiue in conuiuijs, fiue in ieftatis ſcripturarum teftimonijs adpeciuit? Sı,inquit ,
plateis,nihil vnquàm penèdeſuo proferunt, quod nó filius Dei es, mitte te deorſuni. Quare? Icriptum eſt
etiam ſcripcurę verbis adumbrare conétur ,Lege Pau. enim ,inquit,Magnoperè nobis doctrina locuftius at
li Samofateni opuſcula, Priſcilliani, Eunomij, Ioui. tendenda atque retinenda eft, vt tanto euangelicæ au
njani, reliquarum peftium :cernas infinitam exem thoritatis exemplo, quádo aliquosApoftolica, feu pro
plorum cogeriem ,propè nullam omittipaginam , quę phetica verba proferre contra Catholicam fidem vi Diabolus per
non noui aut veteris teſtamenti ſententijs fucata & co- derimus , diabolū per eos loqui minimè dubitemus. eos loquitur,
lorara fit.Sed tanto magis cauédi & pertimefcédi funt, Nam ficut tunc caput capiti , ità nunc quoque mem- ras fcriptu
quicontra Ca
quanto occultiùs ſub Diuinę legis vmbraculis lati- bra membris loquuntur:mébra ſcilicet diavolimem. tholicam fide
Cur ſeripo- tant. Sciuntenim fætores ſuosnulli ſerè citò eſſe pla. bris Chriſti: perlidi fidelibus: ſacrilegi religiotis : hæ- profetunt
jis vtantur. cituros, fi nudi & fimplices exhalentur : atque idcir- retici poftremò
catholicis . Sed quid tandem dicit ? Si , Suadet demo
cò eos celeſtis eloquijvelutquodam aromateadſper . inquit, filius Dei es, mitte tedeorſuni. Hoc eſt, filius per hærcti
cos, vt anti.
gunt , vt ille quihumanum facilè deſpiceret errorem , effe vis Dei, & hæreditatem regni cæleſtis accipere, quam Eccle .
diuina non facilè concemnat oracula . Itaque faciunt mitte te deorſum ,id eft, exiftius te ſublimis Ecclefiæ , liç fidem de
quod hiſolent, qui paruulis auftera quędam tempe . quæ etiam templum Dei putatur , doctrina & traditio- Teramus.
racuri pocula , priùs ora melle circunlinunt , vt in ne demitte . Acli quis interroger quempiam heretico
cauca ætas cum dulcedinem pręſenſerit, amaritudi- rum fibi talia perſuadétem , vndè probas,vndè doces ,
nem non reformidet. Idem deniquè & Saluator cla- quòd Ecclefiæ Catholicæ vniuerfalem & antiquam ti
Matth.7. mabat : Attendite vobis à pſeudoprophetis, qui ve. dem dimittere debeam ? Aatim ille : Scriptú eit enim ,
Es
-
 E
16 . DE AV THORITAT
Et continuò mille teftimonia, mille exempla, mille quinquagefi motertio :Sed nobis'tutum eft, in ea non Securè affert ,
authoritates parat, de lege, de pſalmis, de Apoftolis, progredialiqua temeritate fententiæ ,quęnullo in Catur, quodEco
de Prophetis, quibus nouo & malo more interpreta- tholico regionali Cócilio cæpta, nullo plenario Con-licæ confenfi.
tis, ex arce Catholica in hærefeos barathrum infelix cilio terminata ſunt: id autem fit cura ſecuræ vocis onc robora.
anima præcipitetur. afferere , quod in gubernatione Domini Dei noftri & tum eft ,
9. HIERONYMVS aduersùs Luciferianos:Nec faluatoris Ieſu Chrifti, vniuerfalis Ecclefiæ confenfi
fibi blandianrur Marcionitæ , Valentiniani , & c. fi de oneroboratum eft.
ſcripturarum capitulis videntur fibi affirmare, quod 6. ITEM in Pfalmú quinquageſimum ſeptimú: In Veritas clelia . in Eco
Matth .4. dicunt : cùm & diabolus de ſcripturis aliqua fit locum ventre Eccleſię, veritas manet. Quiſquis ab hoc ven
Scripturę no cus, & fcripturæ non in legendo conſiſtant,ſed in intel- tre Eccleſiç ſeparatus fuerit, neceſseest vt falfa loqua.
in legédo , ſed ligendo.Alioquìfi literam fequimur ,poffumus & nos tur. Neceſse eſt, inquá ,vefalfa loquatur, qui autcon
in intelligen.
do cófiftunt. quoquè nouum nobis dogma componere : vt aſſera- cipi noluit,aut quem conceptum mater excuflît.
Matth.jo . mus in Ecclefiain non recipiendos qui calceati fint, & IOANNIS decimoquarto , 8. ET decimo.
Luc . 1o.
duas tunicas habeant. ſexco , vt ſuprà queſtione decima, A. teftimonio tertio
10 . IDEM in caput primum ad Galatas: Marcion & quarto .
& Bafilides & cæter hæreticorum peftes non habent 1. D. CANON Apoftolorum trigefimusoctauus, Canones con
Dei Euangelium : quia non habent fpiritumfan & um , vel iuxta nouam translationem trigelimusfextus: Bis dore.
Concilia cut
fine quo humanum fit Euangelium quod docecur.Nec in anno Epiſcoporum Concilia celebrentur,vtinter ſe celebrentus .
Euangelium
po eft in ver putemus in verbis ſcripturarum effe Euangelium , fed inuicem dogmata pietatis explorent, & emergentes
bis ſcriptura . in ſenſu :Non in ſuperficie, fed in medulla:Non in fer- Ecclefiafticas contentiones amoueant.
rum , fed in monum folijs, ſed in radice rationis. Dicitur in pro- 2 . PRIMA ſynodusNicena canone quinto :Viſum
ſenſu . pheta de Deo :Sermones eius boni ſuntcum eo.Tunc eſt, per ſingulos annos in fingulis quibuſque prouin
Michęzu fcriptura vtilis eft audientibus,cùm abfque Chrifto cijs, bis in anno Epiſcoporum Concilia fidri, vtfimul
non dicitur,cùm abſque Parre non profertur, cùm fi- in vnum conuenientes ex communiprouincia ,huiuf.
ne ſpiritu non eam infinuat ille qui prædicat.Alioquin modi examinent quçſtiones, vt ità demùm hi,qui ob
& diabolus qui loquitur de ſcripturis, & omnes here- culpas ſuas Epiſcoporum ſuorum offenſam meritò
Ezech.13 . fes fecundùm Ezechiel indè fibi confuunt ceruicalia, contraxerunt, dignè etiam à cæteris excommunicati
Chrifti fit ho- quæ ponantſub cubito vniuerfęætatis. Et poft pauca: fimiliter habeátur, quoufæ in communi, vel ipfi Epi
minis aut di- Grande periculum eft in Ecclefia loqui,ne fortèinter- ſcopo ſuo viſum fuerit, humaniorem circa eos ferre 1
aboli, quan. pretatione peruerſa , de Euangelio Chrifti, hominis ſententiam .
do ex proprio fiat Euangelium ,aut quod peius eft,diaboli. 3. CONCILIVM Lateranenſemagnum ,canone
terpretatur., 11 . HILARIVS libro fecundo de Trinitate : Exti- fexto: Sicut olim à fanctis patribusnofcitur inftitutú ,
Herefis non terunt plures, qui cæleftium verborum fimplicitatem Metropolitani fingulis annis cū fuis Suffraganeis pro
ſcri- pro voluntatis ſuç ſenſu ,non pro veritatis ipfius abfo- uincialia non omittát concilia celebrare, in quibusde
ptura.quam lucione fuſciperét, aliter interpretantes, quàm di& o. corrigendis excellibus & moribus reformandis, præ
gcatia cft. rum vircus poftularet. De intelligencia enim hærefis, ſertim in clero, diligentem habeant cum Dei timore
non de ſcriptura eft : & fepſus,non fermo, fit crimen . tractatum .
ECCLE 1. C. DĖVTERONOMII decimoſeptimo : Si 4. SECVNDAE ad Corinthios decimo.Nam etfi
SIAE AV. difficile & ambiguum &c. vt ſuprà queſtione vndeci-
THORITAS amplius aliquid gloriatus fuero de poteftate noftra,
EXTRA ma,B.teftimonio nono . quam dedit nobis Dominus in ædificationem , & non
SCRIPTV , 2. ACTORVM decimoquinto: vt ſuprà,ibidem in deftruétionem veftram &c .
RAM. teftimonio octauo . 5. ET capite decimotertio : Vt non præſensduriùs
3. EPIPHANIVS hærefi fexageſimaprima con agam ſecundùm poteftaté , quam Dominus dedit mi
Scriptura no tra Apoftolicos: Oportet auté & Traditione vti. Non hiinædificationem ,& non in deſtructionem .
omnia conti- enim omnia à Diuina fcriptura accipi poffunt. Qua- 1. E. MATTHAEI decimooctauo : Siautem pec-Excommual
propter aliqua in ſcripturis, aliqua in traditione fan- caueritinte frater tuus, & c. Si Ecclefiam nonaudierit, candi autho.
&i Apoſtoli tradiderunt, quemadmodùm dicit fan- fit tibi ficut Ethnicus & publicanus. Amen dico vo
j.Cor.ui. Cus Apoftolus: Sicut tradidi vobis . Et alibi : Sicdo- bis,quæcunque alligaueritis fuper terram ,eruntliga
14.15 . ta & in cælo:& quecunque folueritis fuper terram ,
ceo , & fic tradidi in ecclefijs. Et, Si continctis ,nisì fru-
ftrà credidiftis . erunt ſoluta & in cælo .
4. AVGVSTINVS libro vndecimocontra Fau . 2. HIERONYMV S in caputdecimumoctauum
Heretici ſcxi- ftum ,capite fecundo :Vſqueadeò inuicta ſunt quę ad- Matthçi: Quia dixerat, Si autem Ecclefiam non audie. Matth.rt.
pouris conui. uersùs vos de Diuinis codicibus proferuntur, vtnon rit ,fittibi ficut ethnicus & publicanus, & poterat con
falſatas. fit aliud quod dicatis,nisi eos effe falfatos.Que autho. temptoris fratris hæc occulta eſſe reſponfio, vel taci
ritas literarum aperiri, quis facer liber euolui, quod ta cogitatio : ſi me deſpicis, & ego tedeſpicio: ſi tu me
documentum cuiuslibet fcripturæ ad conuincendos condemnas, & mea ſententia condemnaberis: potefta
errores exeri poteft, fi hæc vox admittitur, fi alicuius tem tribuit Apoftolis, vt fciant qui à talibus conde- In excommu .
ponderis æftimatur? Et paulò pòft: Quid G alius fimi- mnantur, humanam fententiam diuina ſententia ro- nicatione hu.
li inſania ,ſed tamen qua tuaduritia confringatur ,exi- &
borari:quodcunque ligatum fuerit in terra , ligari madilimen .
ftat & dicat,Immò illud quod pro te fonat,falfum eft: pariter & in cælo. boratur.
hoc autem quod contra te eſt,verum eft: quida& urus 3; PRIORIS ad Corinthios quinto : Ego quidem
es ,nisì forte alium librum prolaturus, vbi quicquid abſens corpore,pręſens autem fpiritu ,iam iudicaui vt
légeris, ſecundùm tuam fententiam poſſit intelligi? præſens,eum qui fic operatus eft, in nomine Domini
Hoc fi feceris, non de aliqua eius particula, ſed detoto noftri Ieſu Chriſti, congregatis vobis & meo fpiritu,
audies contradicentem & clamantem , Falſus eft.Quid cum virtute Domini noftri Iefu Chrifti, tradere hui
ages ? quò te conuertes ? quam libri à te prolati origi- uſmodi Satanæ in interitum carnis, vt fpiritus faluus
nem ,quam vetuftatem , quam ſeriem fucceſfionis te fit in die Domini noftri Iefu Chrifti.Non eft bona glo
ftem citabis .Nam fi hoc facere conaberis, & nihil ya riatio veftra. Neſcitis quia modicum fermentum to
Lccleliz Ca- lebis: & vides in hac re quid Eccleſiæ Catholicæ valeat tam maſſam corrumpit?
tholicæ ,aut authoritas ,quæabipfis fundatiſlimisſedibus Apofto- 4. PRIORIS ad Timotheum primo: Habens fi
approbatio. lorum vfque ad hodiernum diem ſuccedentium fibi- dem & bonam conſcientiam , quam quidam repellen
neſacrorum met Epiſcoporum ſerie, & tot populorum conſenfio- tes ,circa fidem naufragauerunt:ex quibus etHyme
librorum . ne firmatur.
næus & Alexandet, quos tradidi Satanæ ,vtdiſcant non
5. IDEM libro feptimo contra Donatiftas, capite blaſphemare.
5. AY .
 ECCLESIAE. 161

5. AVGVSTINVS libro de fide & operibus, ca-" quippe eft , vtquineſcit teneremoderàmina vitæ ſuæ,
Poreftas ex- pite quinto : Cùm eis per quosEcclefiaregitur, adeft iudex vite fiat alienæ. Ec plerunque contingit, vt hic
communicá- lalua pace poteftas diſciplinæ aduersùs improbos aut iudicijlocum teneat, cui ad locum vita minimècon
diin eccleſia. nefarios exercédæ, tunc rursùs, nè focordia fegnitiaís cordat . Acproindè repè agitur, vt vel damnet imme.
dormiamus,alijs aculeis pręceptorum ,quę ad ieueri- ritos,vel alios ipſe ligatus ſoluar. Sępè in foluendis ac
tatem coërcionis pertinent, excitandi fumus, vt gref- ligandis ſubditis fuevoluntatismotus, non auté cau :
ſus noftros in via Domini ex vtrifque teftimonijs illo farum merita ſequitur &c . Cauſę ergò penſandę ſunt,
duce atqueadiutoredirigentes nec patientiæ nomine & tunc ligandi atqueſoluendi poteftas exercenda :vi
torpeſcamus ,nec obrentu diligentiæ ſquiamus. Et ca dendum eft, quæ culpa,aut quæ fit pænitentia ſequuta
pite tertio : Non omittendam cenfuic ChriftusEccle- poft culpam :& quos omnipotens Deus per compun.
fie diſciplinam : inimò verò admonuit adhibendam , & tionis gratiam viſitat,illosPaftoris fentétia abfoluat.
Matth.is, quando ait ,Attendite vobis : Si peccauerit in te frater Tuncenim vera eſt abſolutio pręſidentis, cùm æterni
tuus, vade & corripe eum inter te & ipfum folum . Si arbitriū ſequitur iudicis.Et nonnullis interiectis : Sed sententia pa.
audierit te,lucratusesfratrem tuum . Si autem no au verùm iuftè an iniuftè obliget paſtor, paſtoris tamen foris, licet
dierit te aſſumetecum vnum vel duos, vt in ore teftiu ſententiagregi timenda eft ,nè is qui fubeft, & cùmin- da iniufta,timé.
eft.
duorum vel trium ftet omne verbum.Quòd fi'nõ au- iuftè forfitan ligatur,ipfam obligationis ſuæ ſententia
Seueritatis dierit eos, dic Ecclefiæ . Si autem nec Eccleliam au ex alia culpa mereatur. Paſtor ergò vel abfoluere in
terrorē gra: dierit,fit tibi tanquàm ethnicus & publicanus. Dein diſcrete timeat vel ligare, Is autem qui ſub manu pam
uiffimum ad-dèipſius feueritatis terroré grauiflimum adiecit,etiá ftoris eſt, ligarı timeat vel iniuftè : necpaftoris ſui iu .
nus . eo loco ,dicens: Quę folueritis in terra, ſoluta erunt & dicium temerè reprehendat, nè etfi iniuftè ligatus eft,
in cælo : Quæ ligaueritis in terra, ligata erunt in cælo . ex ipfa tumidę repræhenfionis ſuperbia, culpa quæ
Matth.7. Prohibet etiam ſanctum dare canibus . Nec contrarius non erat,fiat.
1. Tim.s. eft Apoftolus Domino , quia dicit : Peccantes coram 8. CHRYSOSTOMVS libro tertio de Sacer .
omnibus argue, vt cæteri timorem habeant : cùm ille dotio : Habent quidem & terreſtres principes vinculi
Excommuni- dicat, Corripe eum inter te & ipſum . Vtrunque enim poteftatem, verùm corporum folùm. Id autem quod vincula facer
catio fic dir .
creta. faciendum eft, ficut & infirmitatis diuerſitas admo dico facerdotum vinculum , ipſam etiam anima con dorum ipſam
net eorum , quos vtiquenon perdendos, ſed corrigen- tingit, atque ad celos vſque peruadit: vfque adeò vt attingit
mam . ani
dos , curandoso ſuſcepimus, & aliusfic,aliusautéfic .' quecunque infernè facerdotes confecerint,illa eadem
ſanandus eft: ità eciam eft ratio diflimulandi & tole Deus fupernè rata habeat, ac feruorum ſententia Do- seruorú fen
randi malos in Ecclefia: & eft rursùs ratio caſtigandi minus cófirmer. Plura teſtimonia vide ſuprà de Sym - tentiâ Domi,
& corrigendi , non admittendi , vel à communione re. bolo ,queſtionedecimanona,C.teſtimonio quarto . nus cöfirmat,
mouendi. 1. F. POSTERIORIS Perriprimo capite:Etha
6. ET libro tertio contra epiſtolam Parmeniani, ca- bemus firmioreni Propheticum fermonem , cui bene
Quando fieri pite ſecundo : Cùm quiſque fracrum ,id eſt, Chriftia- facitis attendentes, quali lucerne lucenti in caliginoſo
no debeatex. norum intùs in Ecclefiæ focietate cóftitutorum , in ali- loco ,donec dies illuceſcat, & lucifer oriatur in cordi
com munica- quo talipeccato fuerit depræhéſus, vt anathemate di. bus veftris : Hoc primùm intelligentes, quòd omnis
gnus habeatur, fiat hoc vbì periculum ſchiſmatis nul. prophetia ſcripturæ propria interpretatione non fit.
lum eft, atque id cum ea dilectione, de qua ipſe alibì Non enim voluntate humana allata eftaliquando pro
2. Thellj.
precipit, dicens, ve inimicum non eum exiftimetis,fed phetia, ſed Spiritu ſancto inſpirati, locuti ſunt fanati
corripite yt fratrem . Non enim eftis ad eradicandum , Dei homines.
ſed ad corrigendum . Quòd fi fe non agnouerit, neque 2.. POSTERIORIS ad Timotheum tertio capi
pænitédo correxerit, ipſeforàs exier, & per propriam te: Omnis fcriptura diuinitùs inſpirara, vtilis eft ad
voluntatem ab ecclelie vnitate dirimetur.Nam & ipfe docendum ,ad arguendum ,ad corrigendum ,ad erudi
Dominus cùm ſeruis volentibus zizania colligere,di- endum in iuftitia : vt perfectus fit homo Dei, ad omne
Matth.13 . xit, Sinite vtraque creſcere vſque ad meſſem : præmi- opus bonum inſtructus.
fit cauſam ,dicés,nèfortè cùm vultis colligere zizania, 3 . MATTHAEI decimooctauo : Dic Ecclefiæ , Si
cradiceris fimul & triticum . Vbi fatis oſtendit, cùm autem Ecclefiam non audierit, &c .
metus iſte non fubeft, fed omninò de frumentorú cer 4. IOANNIS decimoquarto, 5. ET decimoſex ,
ta ſtabilitate, certa ſecuritas manet: id eft, quando icà to,vt ſuprà queſtione decima, A. teftimonio tertio &
cuiuſ crimé notum eft omnibus, & omnibus execra quarto .
bile apparet, vt vel nullosprorsùs, vel nő tales habeat 6. ACTORVM ſecundo : Et cùm complerentur
defenſores, per quos poflìt ſchiſma contingere, non dies Pentecoftes,erantomnes pariter in eodem loco: &
dormiatfeueritas diſciplinæ, in qua táto eſt efficacior factus eft repente de celo ſonus, tanquam aduenientis
* aliâs con- emendatio prauitatis, quanto diligentior * confirma : fpiritus vehementis, & repleuit totam domũ vbi erát
ſeru atio tio charitatis.Tunc autem hocfinelabe pacis & vnita- fedentes. Et apparuerunt illis difpertitę linguæ tan

tis, & ſinelęſione frumentorum fieri poteft, cum con-
gregationis Ecclefiæ multitudo ab eo crimine quo
anathematizatur, aliena eſt. Tunc enim adiuuatpræ-
pofitum potiùs corripientem ,quàm criminoſum refi
Itentem .
7. GREGOR IV Shomilia vigeſimaſexta in Euan-
Epiſcopi apo.gelia: Apoftolorum profectò nunc in Eccleſia Epiſco-
ftolorum 1o- pilocum tenent: ligandi atque foluendi authoritatem
in Ecclefia fuſcipiuntquigradum regiminis fortiuntur. Grandis
honor, ſed graue pondus iftius eft honoris. Durum
quàm ignis, fedita fuper fingulos eorum : & repleti
funt omnes Spiritu ſancto , & cæperunt loqui varijs
linguis, prout Spiritus ſanctus dabat eloqui illis.
7. AD Epheſios quarto : Vnum corpus & vnus fpi.
ritus, &c. vt in Symbolo queſtione decimaoctaua , B.
teftimonio feptimo.
8. PRIORISad Timotheum tertio : Vt fcias quo
modò oporteat te in domo Dei conuerſari, quæ eft
Eccleſia D El viui , columna & firmamentum ve
ritatis .

XVII

Quis est doétrinæ totius de Ecclefiæ præceptis& traditionibus vſus ac fruétus?

A. Ingens profe & ò eft ac varius. Atque primus quidem , vt intelligamus, nos
a Lib.3.ca.4 .
ſolis literis ſeu ſcripturis diuinis minimè alligari . libezca
. Quid enim (vt Irenæi “ verbis vta- Epi.hçref.6.

mur) ſi neq; Apoſtoli quidem ſcripturas reliquiſſent nobis, nónne oportebat or

X dinem
 162 DE PR AE CEP TIS

dinem ſequi Traditionis, quam tradiderunt ijs, quibus committebant Eccleſias ?

buitetos delei.Itaque luculenter dixit Balilius : Dogmata quæ in Eccleſia ſeruantur ac prędican
cap.27 .
tur ,quędam habemusè do & rina ſcripto prodita : quædam rursùs ex Apoftolorum
traditione in myfterio, id eſt, in occulto tradita, recepimus. Quorum vtraque pa

rem vim habent ad pietatem : nec his quiſquam contradicit, quiſquis fanè vel te
nuiter expertus eſt, quæ fint iura Ecclefiaftica.

© Ioan.20.8 B. Neque dubiú efle poteft, quin Chriſtus “ & Apoftoli multa tum egerint, tum

epift.109. ad docuerint,quæ etſi ſcripta quidem non ſint, ad nos tamépofterosque maximèper
a Philip.4.-tineant. Dequibus generatìm'Paulus admonens : Decaterofratres, inquit, quecun

queſuntvera,quæcunquepudica,quæcunque iufta ,quæcunqueſancta,quæcunq;amabilia, que

cui
cunquebonæ fame,ſi qua virtus.fi qua laus diſciplinæ,hæccogitate.Que didiciſtis, & acce
piſtis, & audistis, & vidiſtis in me,hæc agite : « Deus paciseritvobiſcum .

C. Proximus elt, reétè vti Chriſtiana libertate, quam homines ocio luxuấ; capti,
e Gal.s.b ſivnquam aliâs,nunc maximèdantin occaſionem carnis, vt Apoftolus loquitur:
2.Pet.2.d
illius prætextu, fædis voluptatibus inſeruiunt, & quidquid ferè libet, etiá circa Ree

ligionis inſtitutamutanda, id licere ſibiarbitrantur.Atquiab ifta prophana nouita

Aug.epift.16. te actemeritate nos reuocant,tuentur,deterrentApoftolica & Eccleſiaſtica dogma

ta ſimul& inſtituta : quæ frænum inijciunt humanæ licentiæ, docentg; conueni

f 1. Pet..c enter vti Chriſtiana libertate :ità nimirùm , vtnosa fiugo peccati & à feruitute ve
Gal.s.b & ta teris legis per Chriftum liberi cffe & ti, & vltrò libenterque præſtemus Chriſtianum

Pfal.3.6 officium , ſcruiamus Deo in iuſtitia & fan & itate, ducem ſequamurſpiritum in lege
Col.3.d
Luc... g charitatis,iuftitiæ ſerui,obedientiæ filij,humilitatis cultores,patiétiæ cuftodes,poe
Robid nitentiæ & crucisamatores.Vos, inquit " Apoſtolus, in libertatem vocati eſtis fratres :

Lice...d tantùm nèlibertatem in occaſionem detis carnis,fed percharitatem fpiritus ſeruiteinuicèm . Ad +

Matt.4.616.d quam fpiritus charitatem fan & tæ ſeruitutis obſequio, & alendam & conferuandam

b Galisob cùm honeſtacun & a profunt, tumingens pondusadferunt piè obſeruatæ Eçcleſiæ
2
traditiones.

D. Poftremus eft, vt verú interlegitimos & nothos Eccleſiæ filios, ſeu inter Ca
tholicos & hæreticosdiſcrimen indè accipiamus. ' Illienim ſimpliciter in doctrina
į Vincen.Lir.
Ecclefiæ , ſiue ſcripto ea, nempe biblicis literis tradita ſit, fiue Patrú traditionecom

probata,acquieſcunt . Sequuntur eniin verbum Dei : " Nè tranſgrediaris terminos an

k Prou.22.d
Eccli 8.b tiquos,quospofuerunt Patres tui.
Hicrc.6.d E. Hiverò qui ſunt hæretici,ab hacſimplicitate fidei, & avenerādæ matrisEccle

fiæ, ſanctorumque Patrum probata ſententia diſcedunt,nimiumque ſibi vel deſer

toribus Eccleſiæ fidunt

, adeoque ne moniti quidem reſipiſcunt . Quare Paulus de
ijstam ſeriò fanxit,dum ait : ' Hæreticum hominem post vnam & fecundam correptionem

m. Ad Porn deuita ,ſciens quia fubuerſus eſt, quihuiuſmodiest.Atq;vt cum Cypriano concludamus,
pcium .
Quiſquis ab Eccleſiævnitate diſceſſerit,cum hæreticis neceſsè eſtinueniatur.
TESTIMONI A.
1. A. IRENAEVS libro tertio aduersùs hæreſes 3. 3. AVGVSTINVS epiſtola centefimaoctaua ad
Valentini,capite quarto : vt fuprà de Symbolo, quæ- Seleucianam , vbì cùm diſputaret quando Apoftoliba.
ftione vicefimaſecunda, D.teftimonio fecundo. ptizati fint: Sed nõ omnia,inquit , quę facta ſunt,etiam Non omnia
2. Icripta inueniuntur . ſcripta.
EPIPHANIV S herefi fexagefimaprima con-
tra Apoftolicos, vt ſuprà , queſtione decimaſexta de 4. AD Philippenſes quarto ,vtin textu .
præcep.Eccle.C.teftimonio tertio . 1. C. AD Galatas quinto, vt in textu .
3. BASILIVS libro de ſpiritu ſancto , capite vige. 2 . POSTERIORIS Petri fecundo : Libertatem
ſimoſeptimo, vt fuprà ibidem , queſtione ſecunda, A. illis promittentes,cùm ipfi ferui fine corruptionis.
teftimonio fecundo . 3. AVGVSTINVS epiftola centefima decima
1. B. 10ANNIS vigefimo: Multa quidem & alia octaua ad Ianuarium ,vtſuprà queſtione quarta , A. in
figna fecit Iefus in conipectu diſcipulorum ſuorum , textu , & teſti.primo, & queſtione octaua, C.in textu.
quæ non ſunt fcripta in libro hoc. PRIORIS Petri primo capite: Scientes quòd
2. ET vigeſimoprimo: Sunt auté & alia multa quæ non corruptibilibus auro vel argento redempti eftis
fecit Iefus: quæ ti ( cribanturper fingula,nec ipſum ar de vana veſtra conuerfatione paternæ traditionis, fed
bitror mundum capere poffe eos, qui ſcribendi funt, precioſo fanguine quaſi agni immaculati Chrifti & in
libros.
contaminati,
5. AD
 ECCLESIAE .
5. AD Romanos fexto : Liberatiautem à peccato ,
ferui fa & i eftis iuftitiæ . Etpaulò pòft: Nunc verò libe-
raci à peccato , ſeruiautem facti Deo ,habetis fructum
veftrum in fan &tificationem , finéverò vitam æterná .
6. AD Galatas tertio : Chriftus nos redemit dema
ledicto legis.
7 :. ET capire quarto : Itaque fratres non ſumus an
cillæ filij, ſed liberę : qua libertate Chriftus nos libe
rauit .
8. AD Romanos octauo : Lex enim fpiritus vitæ in
Chrifto Iefu ,liberauit me à lege peccati & mortis .
9 . PSALMO quinquagetimotertio : Voluntariè
facrificabo tibi .
10 . AD Coloſſenſes tertio : Quodcunque facitis, ex
'animo operamini ficut Domino , & non hominibus:
fcientes quòd à Domino accipietis retributionem hæ-
reditatis , Domino Chriſto ſeruite.
11. LV CAE primo : Vt fine timore de manu inimi
corum noftrorú liberati , ſeruiamus illi : In fanctitate
& iuftitia coram ipfo omnibus diebus noftris .
12 . SECVNDAE ad Corinthios tertio:Vbi autem
ſpiritus Domini, ibi libertas .
13 . AD Romanos fexto , vt fuprà C.teftimo.quinto .
14. PRIORIS ad Corinthios nono : Cùm liber
eſſem ex omnibus,omnium meſeruum feci, vt plures
lucrifacerem .
15. PRIORIS Petri primo : Animas veſtras caſti
ficantes in obedientia charitatis, in fraternitatis amo
refimplici,ex corde inuicem diligiteattentiùs .
16 . ET capite fecundo : Si benè facientes, patienter
fuftinetis :hęceft gratia apudDeum .
163
17. LVCAE vigeſimoprimo : In patientia veftra
poſfidebitis animasveftras.
18. MATTHAEI quarto : Pænitentiam agite : ap
propinquauit enim regnum cælorum .
19. * ET decimoſexto : Si quis vult venire poft me,
abneget ſenretipſum , & tollat crucem ſuam , & ſequa
tur me .
20 . AD Galatas quinto,vt in textu .
1. D. VINCENTIVS Lirinentis aduersùs pro
phanasnouaciones hçreticorú : Cunctis ſatis euiden- Hæreticorum
ter perſpicue monftratur, hoc apud omnes ferè hæ- propriú, gau.
dere nouita
reſes quali ſolenne eſſe ac legitimum , vt femper pro-tibus.
phanis nouitatibus gaudeant, antiquitatis fcita faſti
diant, & per oppofitiones falli nominis fcientiæ , à fide
naufragét: Contrà verò Catholicorum hoc ferè pro
prium ,depofita fanctorum patrum & commifla fer
uare, damnare prophanas nouitates.
2. PROVERBIORVM vigefimofecúdo ,vtin textu .
3. ECCLESIASTICI octauo :Non te pretereat
narratio ſeniorú : ipfi enim didicerunt à patribusſuis.
Quoniam ab ipfis diſces intellectü , & in tempore ne
cellitatis dare responſum .
4. DEVTERONOMII trigefimofecundo : In
terroga Patrem tuum , & annunciabic tibi : Maiores
tuos, & dicent tibi .
5. HIEREMIAE ſexto :Hec dicit Dominus : Sta
te ſuper vias, & videre, & interrogate de femitis anti
quis ,quæ fit via bona, & ambulate in ea : & inuenietis
refrigerium animabus veftris.
1. E. A D Titum tertio, vt in textu .
CYPRIANVS - ad Pompeium , vt in textu .

XVIII

Que demum eft fumma ommium

fuperiorum

A. Quæ à principio quidem hucuſquè tractata ſunt de ſumma Chriſtianæ do

& rinæ,eò ſpectant,vt vera Chriſtiani hominis fapientia conſtituatur: quæ tribus

illis virtutibus, Fide,Spe , & Charitate compræhenditur. Et Fide quidem veritati Reference betyd:
Dei firmiter afſentitur,eiqueinnitituranima.Spe autem propiùs adhuc appræ- .Timota

hendit bonitatem Dei, Fide iam cognitam atque conceptam :Charitate demùm ; Hebat.
e Rom.8 . &
Deo,proximoque propter Deum coniungitur & vnitur, Ioan.14.C

B. Cæterùm de Fidenos docet Symbolum Apoftolicum ,dum ea proponit,quęlom

Aug.:13
in:En .'
maximèfunt credenda & profitenda Chriſtiano. De his verò quæ ſperāda & deſi chir.cap.7.

deranda,precatio nos inſtituit Dominica. Ad Charitatem verò fpe &tant, quæ dua

bus tabulis Decalogus exhibet.

C. Pręclarè igitur'Origenes: Puto , inquit,quòd prima falutis initia ,& ipfa fun - flacarepite
damenta Fides eſt:profečtus verò & augmenta ædificij Spes : perfe & io autem &
culmen totius operis Charitas.

D. Illi ergò beati, qui audiunts & cuftodiuntverbum Dei, quique voluntatem koLudw
.d
Patris cognoſcunt & faciunt,in Fide, Spe, & Charitate, duce Chriſto ambulantes Matth.7.c
Lunctions d
19. C 25.d
& perſeuerantes. loan . 15.a
3
E. Et hađenùs pro inſtituti quidem noftri ratione, fatìs de ſummis illis virtuti- Matth.co.

bus: quæ cùm diuinitùs infundítur,acdiuinos mortales faciant,iurè quidē Theo

logicæ nuncupantur,re&teque ad ſapientiam Chriſtianam referuntur.
TESTIMONIA.
1. A. AVGVSTINVS libro fecundo Retractatio . 4. AD Hebreos vndecimo:Eft autem fides, ſperan .
num , capite fexagefimotertio , vt ſuprà de fide & ſym- darum ſubftantia rerum, argumentum non apparen
bolo ,quçftione fecunda,teftimonio fecundo . tium .
2. PRIORIS ad Corinthios decimotertio :Nunc 5. AD Galatas quinto : Nos enim fpiritu, ex fide ſpé
autem manent,fides, ſpes, charitas,tria hęc: Maior au- iuftitiæ expectamus. Nam in Chriſto leſu neque cir
tem horum eft charitas . cunciſio aliquid valet, neq prępucium : ſed fides quæ
3. POSTERIORIS ad Timotheum fecundo ca per charitatem operatur .
pite : Sectare verò iuftitiam , fidem ,fpem , & charitaté. 6. AD Romanos octauo : Certus ſum quia neque
X 2 mors,
 164 DE A VTHORITATE ECCLES I AE .
mors, neque vita, neque Angeli, neque principatus, 2 . AD Romanos ſecundo :Non enim auditores le
neque virtutes, neque inftantia , neque futura,neque
fortitudo, nequealtitudo, neque profundum , neque
creatura alia poterit nos ſeparare à charitate Dei, quæ
eft in Chrifto Iefu Domino noftro .
7 . IOANNIS decimoquarto : Qui aurem diligit
me, diligetur à Patre meo : & ego diligam eum , & ma.
nifeftabo ei meipfum . Si quis diligit me, ſermonem
meum ſeruabit: & pater meus diliger eum, & ad eum
veniemus, & manfionem apud eum faciemus.
8 . AD Romanos decimotertio : Qui diligit proxi.
mum, legem impleuit.
B. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Laurentiú ,
Ioel . 2 .
capite feptimo: Prophetaait, Ecomnis quiinuocaue-
ritnomenDomini, ialuuserit: propter hoc Domini-
ca oratio. Sed Apoftolus cùm ad ipfam gratiam com
mendandam hoc propheticum commemoråſſet te
Rom.io. ftimonium , continuò ſubiecit : Quomodò autem in
uocabunt, in quénon crediderunt? propterhoc Sym-
bolum . In his duobus tria illa intuere. Fides credit,
Spes & Charitas orant. Sed fine fide eſſe non poflunt,
ac perhoc & fides orat. Proptereà quippe dictum eſt :
Quomodò inuocabunt,in quem non crediderunt?
C. ORIGENES in caput quartum epiſtolæ ad
Romanos, vt in textu.
1. D. LVCAE vndecimo : Beati qui audiunt ver
bum Dei , & cuftodiunt illud .
gis iufti funt apud Deum , fed factores legis iuftifica
buntur,
3. LV CAE ſexto : Quid autem vocatis me, Domi
ne Domine, & non facitis quæ dico ? Omnis qui venit
ad me, & audit ſermones meos, & facit eos : oftendam
vobis cui fimilis fit. Similis eft homini ædificantido
mum , qui fodit in alcum & c . Qui autem audit & non
facit, fimilis eft hominiædificanti domum fuam ſuper
terram fine fundamento , & c.
4 . MATTHAEI ſeptimo : Non omnis qui dicit
mihi,Domine Domine, intrabit in regnum cælorum :
ſed qui facit volútatem patris mei quiin cælis eft, ipfe
intrabit in regnum cælorum . Multi dicentmihi in illa
die, & c.Omnis ergò qui audit verba mea hæc, & fa
citea :aſſimilabitur viro fapienci & c. Etomnis quiau
dit verba mea hęc,& non facit ea,fimilis erit viro ftul.
to &c .
5. ITEM decimonono : Si vis ad vitam ingredi, fer
ua mandata.
6. ET vigefimoquinto : Efuriui, & dediftis mihi
manducare &c.
7. IOANNIS decimoquinto: Omnem palmitem
in menon ferenté fru & um , tollet eum ( pater meus).
8. MATTHAEI decimo, 9. ET vigefimoquar
to : Qui autem perſeuerauerit vſque in finem , hic ſale
uus erit.

XIX

An'ne aliud quicquam ad doĉtrinam Chriſtianamſpectat ?

A. Etiam :huc enim planè fpe &tat do Arinade Sacramentis,vt nôrint Chriſtiani,
are in toa. quibus velutì inftrumentis diuinitùs inſtitutis habeant opus * ad Fidem , Spem, &

præcipuè Charitatem , accipiendam , exercendam , augendam , conſeruandam , ac

etiam reparandam .
B. Addc, quòd neque Sapientia, ncque Iuſtitia Chriſtiana conſtituiac retineri

b Aug dib:17:abſque Sacramentis poteft,vtſinequibus • Religionem vniuerfam extingui pror

11, & de vera sus neceſsè ſit. Habent igitur ea ſublimem in do & rina Chriſtianalocum , & necef

Item epif.20 .fariam quoquè tra & tationem .

cap.l.

TESTIMONIA .
A. AVGVSTINVS in loannem tractatu centeſi-
Ioan.19 .
mo vigeſimo: Vigilanti verbo Euangelifta vſus eft,vt
non diceret,'Latus eius percuſit, aut vulnerauit, aut
quid aliud : ſed , aperuit , ve illic quodammodò vitæ
Sine Sacra . oftium panderetur, vndè facramenta Ecclefiæ mana .
mentis Eccle uerunt,fine quibus ad vitam quę vera vita eſt, non in-
fiæ non intra .
tur ad veram tratur.
vitam . 1. B. IDEM libro decimonono contra Fauftum
Sacramentis Manichæum , capite vndecimo : In nullum nomen re
in religione ligionis ſeu verú , ſeu falſum coagulari homines pof-
colligātus bo funt, nisi aliquo lignaculorum vel facramétorum yi-
fibilium conſorcio colligentur .
2. ET in libro de vera religione, capite decimoſe.
In veteri lege ptimo: Nunc verò quoniam pietas timore inchoatur,
plura Sacra- charitate perficitur, populus timore conftri &tus tem
mcnta quàm
in noua . pore ſeruitutis in veteri lege,multis facramentis one
rabatur. Hoc enim talibus vtile erat ad defiderandam
gratiam Dei , quæ per prophetas ventura canebatur.
Quæ vbì venit, ab ipſa Dei ſapiétia homine aſſumpto ,
d quo in libertatem vocati ſumus, pauca facramenta Sacramentis
faluberrima conftituta funt,quæ focietatem Chriftia- nouz legis
ni populı, hoc eſt, ſub vno Deo liberæ multitudinis iisy
rimis faluber
continerent . tas Chriftiani
3. ITEM epiſtola centeſima decimaoctaua ad la. popul..con.
tinctur .
nuarium , capite primo: Primò itaque tenere te volo,
quod eft huius diſputationis caput, Dominum no
ftrum leſum Chriftum , ficut ipſe in Euangelio loqui- Matth.11.
tur, leni iugo fuo nos ſubdidiffe, & ſarcinæ leui. Vnde
facramentis numero pauciſlimis ,obſeruatione facilli. Societas no .
mis , fignificatione pręſtantiſlimis, ſocietatem noui ipopoligau
populi colligauit, ficutà eft Baptiſmus Trinitatis no- pręſtancift
mine conſecratus, communicatio corporis & fangui- mis facramá
nisipfius, & fi quid aliud in ſcripturis canonicis com. tis colligata ,
cuiuſmodi
mendatur, exceptis ijs quæ feruitutem populi ſunt exempli
veteris pro congruentia cordis illorum & gracia, Bapti .
Imus & Eu .
prophetici temporis onerabant, chariftia.
quæ & in quinque libris
Moyfi leguntur .

• CAPyT
 165

CAPVT QVARTVM

DE SACRAME .
NTIS

Cur de Sacramentis docendi ſunt Christiani ?

VIA Sacramentorum cognitio & vſus facit, vt illi accepta ex Iesv

CHRISTI meritis gratia , quæ per*Sacramenta ipfa confertur,legitimèa. Tit.3-b

exerceantur, & conſeruentur,atque promoueantur in Diuino cultu . & 20. f

TESTIMONI A.
1 . AD Titum tertio capite : Saluos nos fecit per la-
uacrü regenerationis & renouationis Spiritus ſandi.
2. IOANNIS certio : Nisiquis renatus fuerit ex
aqua & Spiritu ſancto, non poteft introire in regnum
Dei.
3. ET capite fexto : Ego fum panis viuus, qui de
cælo deſcendi. Si quis manducauerit ex hoc pane,
viuec in æternum : & panis quem ego dabo, caro mea
eft pro mundivita . Caro mea verè eft cibus, & fan
guis meus verè eft potus, &c. Qui manducat me, &
ipſe viuet propter me . Qui manducar hūc panem , vi
uet in æternum .
4. ITEM vigeſimo capite : Inſufflauit, & dicit eis :
Accipite Spiritum ſanctum : Quorû remiſeritis pec
cata, remittuntur eis : & quorum retinueritis , recen
ta ſunt.

II

Quid c quotuplex eſt cultus Diuinus ?

A. Cultus diuinus dicitur,quem Chriſtianus tanquam præcipuú ac ſum

mum obſequiú debet ac præſtat Creatoriac Saluatori ſuo Deo Opt.Max. Bargaul.lib.10.de ciuit.

B. Neque enim eft dubium , hominem ea potiſſimùm cauſa, vt Deum b peruer:16.a Gene.1.4
purèintegrequecolat, & initio conditum, & pofteà redemptum ,atque ad 1.ket.s.6
id omnino deſtinatum effe.

C. Diuinus auté cultus eft duplex, interior & exterior. Interior, quo per

intelle & um & affe & um Deo coniungimur, Fide, Spe & Charitate,vtan -c
Auguf. in Enchir.cap.-.

teà di & um eft,perficitur. Exterioreſtprofeſſio quædam cultus interioris,

quem dexternis quibuſdá & viſibilibus ſignis ritibusque declaramus. Deus d Matth.s.b Rom.12.0
enim , qui bonorum noftrorum non eget, quippe beatus per ſetotusquec Pfal.is.a 1. Tim.6.d
Matth.s.g Gen.z.b
perfe & us, tamen ſicuttotum ipſe hominé tum corporetum animocon
ftare voluit,ſic eundem'quoquètotum , hoceft,fecúdùm omnem ſuî par -f Prouer.i6.Deut.6.a
Matth.22.d Luc.io.

, anima quidem fecúdùm

tem repoſcit, à quo fyncerè ſtudioſegue colatur
interiorem ,vtìdocuimus,corpore&verò fecundùm exterioré cultum cum 3 z.Cor.6.d Pfal.33.2

interiore coniunctum : quodmultis fanèmodis, ſed vel maximè & falu

berrimè per vfum Sacramentorum præftatur.

D. Sicenim diuinæ viſum eſt Sapicntiæ, mortalium ſe imbecillitati ac

commodare
, ſuamque virtutem per quaſdam “ externas res & ſigna
, quæ modus haufti,cape.
ſenſibus percipiuntur,exercere.Animus quippe nofter immortalis,in hoc loco ;
obſcuro & caduco corpore velut carcere quodam incluſus, ſenſuum mini fupi Numerosi restul de

fterio plurimùm vtitur, neque citra ' hoc adminiculú ad diuina capeſſen. Rendbe.cap.
da ſolet aſſurgere.Itaquetumin veteritum in noua lege Sacramenta mul- pop.Antioc .& 83.inMatt.

taque ad cultum externum pertinétia inſtituit Deus ,ac Dei populus ſem
per obſeruauit.

TESTIMONIA .
A. AVGVSTINVS libro decimo de ciuitate
darguía fer- Dei,capite primo: Quæ itaque darpria Græcè nuncu
wirus qua De
us colitur. patur, & Latinè interpretatur ſeruitus, ſed ea qua co
limusDeum ,vel quæ Opnoscia Græcè,Latinèautem re
ligio dicitur, fed ea quæ nobis eft erga Deum : vel quá
illisooibral, nos verò non vno verbo exprimere, fed
Dei culcum poffumus appellare: hanc ei tantùm Deo .
deberi dicimus, qui verus eſt Deus, facitis ſuos cul
tores deos .
1.B. PROVERBIORVM decimoſexto : Vni .
uerſa propter ſemetipſum operatus eſt Dominus.
2. GENESIS primo: Faciamus hominé ad ima.
ginem & fimilitudinem noftram.Etcreauit Deus ho
minem ad imaginem & fimilitudinem ſuam .
X 3 3. POSTE .

1
 166 DE SACRAMENTIS
3. POSTERIORIS ad Corinthios quinto : Et re præcepta eadem : quia fecundùm hæc Deo ſeruire
pro omnibus mortuus eft Chriftus, vt & qui viuüt, debemus.Sacramenta non eadem: quia alia funt Sacra
iam non fibi viuant, fed ei qui pro ipſis mortuus eft menta dantia falutem , alia promittentia Saluatorem .
& refurrexit, Sacramenta noui teftamenti dant falutem, Sacramen
4. PRIORISad Theſſalonicenſes capite quinto : ta veceristeftamenti promiſeruntſaluatorem . Muta Dát falutem
Non poſuit nos Deus in iram ,fed in acquifitionem fa- ta ſunt Sacramenta: facta ſunt faciliora, pauciora,ſa
lucis per Dominum noftrum Ieſum Chriſtū ,qui mor- lubriora, feliciora.
tuus eft pro nobis : vt fiue vigilemus, fiue dormia- 2. IDEM libro decimonono contra Fauitum Ma.
mus, fimul cum illo viuamus. nichæum,capite vndecimo : In nullum nomen reli
5. PRIORIS Petri cap.tertio : In hocvocatieftis, gionis ſeu verum ſeu falſum coagulari homines por
ve benedictionem hæreditate poſiideatis. ſunt, nisì aliquo fignaculorum vel Sacramentorum
Hominis
1.C. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Laurenti-
ſa . um, capite fecundo :Hominis ſapientia pietas eft. Ha-
viſibilium colortio colligentur: quorum Sacramen- Vis ſacrame
torum vis inenarrabiliter valet plurimùm : & ideò plicabilis
torum inex .
tas eft . beshoc in libro ſancti lob :Nam ibìlegitur quòd ipſa contempra Sacrilegos facit. Impiè quippe contemni Contempta
lob 28.iuxta ſapientia dixerit homini: Eccè piecas eſt fapientia. Si tur,fine quo non poteſt perfici pietas. ſacrilegos fa.
Septuaginta, autem quæras quam dixerit eo loco pietatem , di- 3. ITEM libro tertio de doctri Chriſtna iana, ca- cit.
ftinétiùs in Græco reperies Bookbirar,qui eft Deicultus. pite nono : Hoc vero tempore poſteaquàm Reſurre
Dicitur enim Græcè piecas,& aliter idem ivoiſta, quo &ione Domini noftri Ieſu Chriſti manifeftiſſimú in
nomine fignificatur bonus cultus,quanuis& hoc prę. dicium noftræ libertatis illuxit, nec eorum quidem
cipuè referaturad colédum Deum . Sed nihil eft com- fignorú quæ iam intelligimus, operatione graui one
modius illo nomine,quo euidenter Dei cultus expreſs rati ſumus: fed quædam pauca pro multis, eadem Sacramenta
ſus eft, cùm quid eſſet hominis ſapiétia, diceretur. An factu facilima, & intellectu auguſtiſſima, & obſerua- noua legis
hocipſum tibi fortaſsè deſideras breuiter aperiri, atą tione caftillima, ipfe Dominus & Apoftolica tradidit vndè proce
in ſermonem colligi breuem, quonam modo fit co. diſciplina :ficuti eft baptiſmi facramétum , & celebra quantę dia
lendus Deus ? tio corporis & fanguinis Domini. gnitatis.
Fide , Spe , 2. CAPITE tertio : Hîc li reſpondero ,Fide, Spe, 4. RVRSVS quæftione octogeſimaquarta ſuper
Charitate
Charitate colendum Deum : profectò dicturus es, Leuiticum : Quomodò ergo & Moyſes ſanctificat, &
Deus colen. breuiùs hoc dictum eſſe quàm velis .
dus eft, Dominus ? Non enim Moyſes pro Domino, ſed Moy
3. MATTHAEI quinto : Sic luceat lux veftra co- ſes vifibilibus facramétis per miniſterium ſuum : Do
ram hominibus, ve videant opera veſtra bona, & glo- minus autem inuiſibili gratiaper ſpiritumfan & um , Sacramento .
rificentpatrem veſtrum qui in cælis eſt. vbi eft totus fructus etiam viſibilium facramentoru . rum effectus
4. A D Romanos duodecimo: Prouidétes bona no Nam ſine iſta ſanctificatione inuifibilis gratiæ , vifibi- eft inuifibilis
tantùm coram Deo, ſed etiam coram omnibus ho- lia Sacramenta quid proſunt? Et poft pauca : Proindè gratix ſancti.
minibus . colligitur, inuiſibilem Sanctificationem quibuſdam
5. POSTERIORIS ad Corinthioso & auo:Pro- affuiſſe, ato profuiſſefine viſibilibusSacramétis,quę
uidemus bona non ſolùm coram Deo, fed etiam co- pro temporum diuerfitate mutata funt,vt alia tūc fu .
ram hominibus. erint,& alia modò fint: viſibilem verò fanctificationé,
6. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto: quæ fieret per viſibilia Sacramenta, fine ifta inuiſibili
Omnia autem honeftè & ſecundùm ordinem fiane in poſſe adeffe, non poſſe prodeſſe . Nec tamen ideò Sa- Contemnero
vobis. cramentum viſbile contemnendum eft :nam côtem- non licet vi
ſibile Sacra
7. PSALMO decimoquinto: Dixi Domino, ptor eius inuifibiliter fan & ificarinullo modo poteft.mentum .
Deus meus es tu, quoniam bonorum meorum non Hinc eft quòd Cornelius & qui cum eo erát, cùm jam Actor.co.
eges . inuifibiliter infuſo ſancto ſpiritu ſanctificati apparé
8. PRIORIS ad Timotheü fexto : Beatus & ſo- rent,baptizati funt tamen : necſuperflua iudicata eſt
lus potens, Rex regum & Dominus dominātium: qui viſibilis ſanctificatio , quá inuiſibilis iam præceſſerat.
folus habet immortalitatem , & lucem inhabitat in . 5. IDEM quæſtione trigefimatertia ſuper Nume
acceſlibilem . ros : Eadem quippe ſunt in veteri&nouo :ibìobum Difcrimë sa.
9. MATTHAE I quinto : Eftote ergò vos perfecti, brata, hîc reuelata : ibì præfigurata ,hîc manifeſtata. cramentorü
ficut & pater vefter cæleftis perfectus eft. Nam non ſolùn Sacramenta diuerſa ſunt, verùm eti- veteris & no
10 . GENESIS ſecundo: Formauit igitur Domi- am promiſſa jbì videntur temporalia proponi, qui uæ legis .
nus Deus hominem de limo terræ , & infpirauit in fa- bus ipiritale præmium occultè fignificetur: hic au
ciem eius ſpiraculum vitæ, & factus eſt homo in ani. tem manifeftiſfimè fpiritalia promittūtur & æterna.
mam viuentem . 6. TERTULLIANVS in libro de reſurrecti.
11. PROVERBIORVM decimoſexto : Vniuer- one carnis: Sed & caro abluitur, vtanima emacule- Virtus Sacra
ſa propter femetipſum operatus eſt Dominus. tur . Caro vngitur, vt anima confecretur. Caro figna mentorum. WA

12. LVCAE decimo: Diliges Dominum Deum tu- tur, vt & anima muniatur. Caro manus impofitione
um ex toto corde tuo, & ex tota anima tua, & ex omni- adumbratur, vt & anima fpiritu illuminetur. Caro
bus viribus tuis, & ex omni mente tua . corpore & fanguine Chriſti vefcitur, vt & anima de
13. MATTHAEI vigeſimoſecundo: Diliges Do. Deo ſaginetur.
minum
ma tua, & in tota mente tua.
7. GREGORI
Deum tuum extotocordetuo,& in totaani- primum VS libro fexto,capite tertio in
Regum , fiue in caput decimumfextum li Per Sacramé.
14 . DEVTERONOMII ſexto : Diliges Donii. bri primiRegum : Foris ſacramenta percipimus, vt ta confertur
num Deum tuum ex totneo corde tuo, & ex tota anima intùs ſancti ſpiritus gratia repleamur. Foris nanque gratia.
tua, & ex tota fortitudi tua. homo,Deus intùs operatur ,& nő homo . Forìs nano
15 . PRIORIS ad Corinthios fexto : An neſcitis homo ſurgit, intùs ſe ſpiritus dirigit : quia ordinem
quoniammembra veftra, templum ſunt ſpiritus fan- religionis homohominipræbet, fed in eum cui ordo
ti qui in vobis eft ? Glorificate & portate Deum in datur,fpiritusdirigitur,vt foris ſublimitatem ſuſci
corpore veftro . piat ordinis, & intus robur ſan &ti fpiritus.
16. PSALMO octogeſimotertio : Cormeü & ca- 8. CHRYSOSTOMV S homilia fexagefimaad
Sacramenta
ro mea exultauerunc in Deum viuum . populum Antiochenum , & homilia octuagefimater
noua legis 1. D. AVGVSTINVS in Pfalmú ſeptuageſimū- tia in Matthæum : Nihil ſenſibilenobis Chriſtus tra-vis lis peſpiricna:
r
præftantiora tertium : Si diſcernimusduo teftamenta, vetus & no. didit, ſed res quidem fenfibiles,omnes autem intelli bilia Sacra
facramentis uum, non ſunt eadem Sacramenta, nec eadem pro- gibiles . Itidem & in Baptiſmate, per rem , nempe ſen- menta prx
mcati: miſſa, eadem tamen pleraq præcepta.Videamus qua- libilem aquam , donum confertur: intelligibile verò
od
berur.
qu
 IN GENERE. 167
quod perficitur, generatio & renouatio . Si enim in- dona: fed quoniam animacorpori conſerta eft ,in ſen .
corporeus eſes, nuda & incorporea tibi dediffet ipfa fibilibus intelligibilia tibi præbet.

III

QuidestSacramentum ?

A. Eft* diuinæ & inuiſibilis gratiæ externum & viſibile ſignú à Chri- n...Cel de Caen Do.
ſto inftitutú , vt per id quiſq; Dei gratiã accipiat, atque fanctificationem . Dicap.& lib. dedoct.
B. quæuis ſigna ſunt, quæ Eccleſiæ Sacramenta dicuntur, deSacramen.cap.4.Cone
Quare non Florentinum , & Trident.
fed certa, ſacrofan & a & efficacia ſigna, Chriſtianis ex Diuina inſtitutio- felf.7.
ne & promiſſione commendata.

C. Signa quidem idcircò, quoniam externa quadam fpecie & fimili- be changing epita deca.
tudine id nobis referunt & declarant
, quod per ipfa Deus nobiſcumin
uilibiliter atque ſpiritualiter agit.

D. Certa verò ,facrofan &ta fimul & efficacia ſigna, quoniam indubiè c.Aug. in Pla1,79.& 17.8
, cap.
II. 13. & 16.
quam gratiam ſignificant, etiam continent, conferuntque ad noftram
fan &tificationem .Sacramenta enim ,quãtùm in fe eft, (vt " Cyprianus lo- d Serm .de cæna Domini .
quitur)ſine propria eſſe virtute non poſſunt, necvllo modo diuina ſe ab
ſentat maieſtas myfterijs, quanuis ctiam ab indignis adminiſtrentur. e Aug. lib.3. contra Dona.
titas, cap.o.& lib.s.ca.19.
E. Vt, exempli cauſa, in Sacramento Baptiſmiexterior ablutio ,quæ ſor

des corporis purgat, efficax eft fymbolú'interioris ablutionis, vtpotè te- ftitui Coro
!
ſtimonium præbens indubitatum , quòd fpiritualiter anima purificetur
. ret.carnis.
Sic res aliæ viſibiles & externæ, vt oleum ,panis,vinių; ſpecies , quarum in

Sacramentis neceſſarius eſt vſus, aptè nobis conftituuntur tum ad ſignifi

candum, tum ad conferendum homini diuinam gratiam , animæų; ſalu

tem , modò ad hæc non indignè accedatur. & Proſper ſentē.69.ex Au

F. Per Baptiſmum etenim regeneramur & renouamur: per Confir- . conc.1.Flozen . Ioan.3.a

mationem augemur & roboramur: per Euchariſtiam nutrimur & refici- 24.8 loan.c.f foam...fi

mur : per Pænitentiam reſtituimur & fanamur in vita ſpirituali: in qua

per reliqua itidem Sacramenta, pro ſua cuiuſque ratione iuuamur atque
prouehimur; vtſuo deindèloco aperiemus.
TESTIMONI A.

Etymologia 1 : A. BERNARD VS in ſermone decæna Domi-
nominis sa. ni : Sacramentum dicitur ſacrum ſignum , fiue facrum
cramenti.
ſecretum.Et paulò pòft: Appropinquás paſſioni Do-
Sacramenta, minus,de gratia ſua inueftirecurauit ſuos, vtinuifibi.
fuoifigna ad lisgratia figno aliquo viſibili præſtaretur. Ad hæc in-
gratiam co- ftituta funtomnia facramenta. Diuifiones gratiarum ,
ferendamin. diuerfis ſunt traditæ facramentis,
Aticuta .
2. AVGVSTINVS libro decimo de ciuitate Dei,
Sacramětů,i. capite quinto : Sacrificium vifibile, inuifibilis facrifi-
ſacrum figná. cijfacramentum , id eft, facrum fignum eft,
3. IDEM libro tertio de doctrina Chriſtiana,capi-
te nono : Pauca quædam figna pro mulcis,eademque
factu facilima & c.vcſuprà ,quæft.ſecunda,D.teftimo-
nio tertio.
4. AMBROSIVS libro quarto de Sacramentis,
Chriftus Sa- capite quarto : Author facramentorum quis eſt , nisi
cramentorü Dominus Ieſus? De cælo ifta facramenta venerunt .
author. 5. CONCILIVM Florentinum in doctrina de
Sacramentis Ecclefiæ : Sacramenta veteris legis non
Continent & caufabant gratiam , fed eam folùm per paflionem
cóferunt gra- Chriſti dandam eſſe figurabant. Hæc verò noftra &
menta , continent gratiam , & ipſam dignè ſuſcipientibuscon-
ferunt.
6. CONCILIVM Tridentinum ſeſlione ſepti-
ma, canone primo de Sacramentis in genere : Si quis
A Chrifto in . dixerit Sacramenta nouæ legis non fuiſſe omnia å le.
ftituta . ſu Chrifto Domino noftro inſtituta :aut eſe plura vel
Sunt ſeptem . pauciora, quàm feptem , videlicet Baptiſmum, Con .
p
firmationem , Euchariftiam ,Pænitentiá , Extremam
vn & ionem , Ordinem , & Matrimoniû : aut etiam ali- ;
quod horum feptem non effe verè & propriè Sacra
mentum , anathema fit. CANONE ſecundo: Siquis
dixerit ea ipſa nouæ legis ſacramenta à facramétis an- A veteris te
tiquæ legisno differre,nisi quia cæremoniæ lunc alię, is differimine
& alij ritus externi,anathemafit. CANONE ſexto :
Si quis dixerit, Sacramenta nouæ legisnon continere Continét &
gratiam , quam ſignificant: aut gratiam ipſam nopo- conferunt
nentibus obicem non conferre, quafi figna tantū ex-graciam .
terna ſint acceptæ per fidem gratiæ vel iuftitiæ , & no .
tæquædam Chriftianæ profeflionis, quibus apud ho
mines diſcernuntur fideles ab infidelibus, anathema
fit. CANONE feptimo :Si quis dixerit nó dari gra
tiam per huiuſmodi Sacramenta ſemper, & omni
bus, quantùm eft ex parte Dei, eciam tiritè ca ſuſcipi.
ant,fed aliquando, & aliquibus anathema fit. ET ca.
none octauo : Si quis dixerit, per ipſa nouæ legis Sa
cramenta ex opere operato non conferri gratiam , fed Ex opere
folam fidem diuinæ promiſfionis ad gratiá cófequen- operato .
dam ſufficere, anathemafit.
1. C. AVGVSTINVS epiſtola vigefimatertia ad
Bonifacium : Si Sacramenta quandam fimilitudinem Signa ſunt
earum rerum quarum ſacramenta ſunt, non haberet, carum rerú ,
quarum ſunt
omninò facramentanon eſſent. Sacramenta .
ITEM in libro de catechizandis rudibus, capite
vigefimoſexto : Cùm ei benè coin médatum fuerit, fi
gnacula quidem rerum diuinarum eſſe vifibilia , ſed
res ipfas inuiſibiles in eis honorari & c .
1.D. IDEM in pſalmum ſeptuagefimumtercium :
Alia

168 DE SACRAMENTI
Alia ſunt ſacramenta dantia falutem , alia promitten-
Sacramenta tia faluatorem . Sacramenta noui teſtamenti dant fa .
dat lalutein.lutem , ſacramenta veteris teftamenti promiferútfal-
uatorem . Mutata funt facramenta, fačta ſunt facilio-
ra, pauciora, falubriora, feliciora.
2.' IDEM in pfalmum feptuageſimumſeptimum :
Gratia eft sa- Et cùm effent omnia communia facraméta,non com-
cramentorú munis eratomnibusgratia, quæ facramentorum yir-
virtus. tus eft .
3. ET libro decimonono cótra Fauftum Manichæ-
um , capite vndecimo : Sacramentorum vis inenar
vis ſacrame- rabiliter valet plurimùm : & ideò contempta facrile-
torum .
gos facit. Impiè quippe contemnitur, line quo nö po.
teſt perfici pietas.
4. CONTRA eundem eiuſdem libri capite deci-
Virtute maio .motertio : Prima Sacramenta ideò ablata , quia imple-
melhoralsase ta : & alia ſunt inſtituta virtute maiora, vtilitate meli-
craméta no. ora , actu faciliora , numero pauciora .
uq legis. 5 . ET capite decimoſexto : Quid enim ſunt aliud
quæque corporalia Sacramenta , nisì quædã quafi ver-
ba viſibilia,ſacroſancta quidem , veruntamen muta
bilia & temporalia. Deus etenim æternus eft, nec ta
Virtus Sacra- men aqua & omnis illa actio corporalis quæ agitur,
mentorúma
net, licèt . cùm baptizamus, & fit & tranfit,æterna eft: vbi rur.
actio & pro sùs etiam illæ fyllabæ celeriter ſonantes & tranfeun
latio verbo . tes, cùm dicitur Deus, nisi dicantur, non conſecra
suni tranſeat. tur. Hæc omnia fiunt & tranſeunt, ſonant & tranſeút:
virtus tamen quæ perifta operatur, iugiter manet: &
donum fpiritale, quod per ifta infinuatur, æternū eſt.
6. CYPRIANVS in ſermone de Cæna Domini,
vt in textu .
7. AVGVSTINVS libro tertio contra Donati.
ftas, capite decimo :Baptiſmus Chrifti verbis euan.
Miniftri mali
Sacramentis gelicis cóſecratus, & per adulteros, & in adulteris fan
fuam vim nó &us eft, quanuis illi fint impudici & immundi, quia
adimunt. ipſa eius fanéticas polluinon poteft, & facraméto ſuo
diuina virtus aſſiſtit, fiue ad falutem benè vtentium ,
fiue ad perniciem malè vtentium . An verò Solis vel
Simile .
etiam lucernæ lux, cùm per cænofa diffunditur, nihil
indè fordium contrahit, & baptiſmus Chriſti poteft
çuiuſquam ſceleribus inquinari?
8. IDEM libro quinto contra eoſdem , capite de .
Sacramentis cimonono : Si Deus adeft Sacramentis & verbis ſuis,
no nocetmi- per qualeslibet adminiftrétur : & Sacraméta Dei ybi
niftrorú im- recta funt, & mali homines quibus nihil proſunt,
vbiquè peruerſi Tunt.
1.E. AD ' Titum tertio : Saluos nos fecit per laua
crum regenerationis & renouationis fpiritus fan & i,
quem effudit in nos abundè per Ieſum Chriftum fal-
uatorem noftrum .
2.
AD Romanos ſexto : Quicunque baptizati ſu-
mus in Chriſto Jeſu , in morteipfius baptizati ſumus.
S
Et paulò pòft: Qui mortuus eft, iuftificatus eſt à pec
cato .
3. PRIORISad Corinthios ſexto : Neque forni.
carij & c. regnum Dei poſlidebunt.Ethæc quidé fu
iftis :fed abluti eftis, fed fanctificati eftis,fed iuſtifica
tieftis, in nomine Domini noftri Jeſu Chrifti, & in
fpiritu Dei noſtri.
4. TERTULLIANVS in libro de Reſurrectio
ne carnis : Caro abluitur, vt anima emaculetur & c.vt
fuprà, quæftione fecunda,D. teſtimonio ſexto .
5. PROSPER ſentencia ſexagefimanona, ex Au
guftino in pſalmum centefimum quadragefimumſe
cundum deſumpta : Sacramentum pietatis in iudici Malè vtentes
um ſibi ſumit indignus. Benè enim effe nó poteftma Sacramentis .
lè accipienti quod bonum eſt .
1.F. CONCILIVM Florentinum in doctrina de Singula sa:
Sacramentis : Horum feptem Sacramétorum , quing cramenta
primaad ſpiritualem vniuſcuiuſ hominis in ſeipſo quid efficiát.
perfectionem : duo vltima,ad totius Ecclefiæ regime
multiplicationémque ordinata ſunt. Per Baptiſmum
enim ſpiritualiter renaſcimur : per Confirmationem
augemur in gratia , & roboramur in fide: renati autem
& roborati, nurrimur diuina Euchariſtiæ alimonia .
Quòd fi per peccatum ægritudinem incurrimus ani.
mæ, per pænitentiam ſpiritualiter ſanamur: Spiritu
aliter etiam & corporaliter (prout animę expedit) per
extremam Vnctionem . Per Ordiné verò Ecclefia gu
bernatur, & multiplicatur ſpiritualiter: per Matri :
monium corporaliter augetur
IOANNIS tertio : Nisà quis renatus fuerit ex
aqua & fpiritu ſancto ,nó poteft introire in regnü Dei.
3. AD Titum tertio : Saluosnosfecit per lauacrum
& c . vt fuprà E. teftimonio primo .
4. ACTORVM octauo : Cùm audiſſent Apofto
liqui erant in Hierofolymis, quia recepiſſet Samaria
verbum Dei &c. Tunc imponebantmanus ſuper il.
los, & accipiebant fpiritum fan & um .
5. ET capite primo :Accipietis virtutem ſuperue
nientis fpiritus fan &ti in vos,& eritis mihi teftes in Hi
eruſalem , & in omni ludæa, & Samaria, & vſque ad
vltimum terræ .
6. LVCAE vigefimoquarto : Ego mitto promiſ
fum patris mei in vos : vos autem ledere in ciuitate ,
quoaduſquè induamini virtute ex alto .
7. IOANNIS ſexto : Si quis manducauerit ex
hoc pane, viuet in æternum : & panis quem ego dabo,
caro mea eft pro mundi vita.Caro mea verè eſt cibus,
& fanguis meus verè eft potus. Qui manducat me, &
ipſe viuet propter me . Qui manducat hunc panem ,vi
uet in æternum .
8. ET capite vigeſimo: Quorū remiſeritis peccata,
remittuntur eis : & quorü retinueritis, retenta ſunt.

IIII

Quibuspartibusconftat vnumquodque Sacramentum ?

florentinü. A Verbo & elemento.Per verbum hîc intellige certa quædam & determinas
Aug. tractat.
so.in loan . ta verba,in quibusipfa conſiſtit forma, quam vocant Sacramenti. Per elemětum
ncm .
accipe res externas, quæ vera materia ſunt Sacramentorum , vt aqua, oleum , panis ,
vinum,& eiuſmodi.

b Tridět.ſyn B. Iam his partibus perfe & è fumptis adiunguntur reliqua, quæ ad cuiuſque Sa
felli.7.canon. cramenti tum idoneam collationem , tum dignam ſuſceptionem fpe &tant,videli

Sacramentis cetinſtitutio Diuina, miniſteridoneus, intentio re & a in miniſtro.Fides in ſuſcia

Irem. Florë, piente, & fi quæ ſunt huius generis alia.
tina
TESTIMONIA. 1
1. A. CONCILIVM Florentinum in doctrina cramentum cum intentione faciendi, quod facit Ec- ad vnâquod .
Materia,For. de Sacramentis: Hæc omnia Sacramenta tribus per cleſia. Quorum fi aliquod deſit, non perficitur Sacra- que Sacra.
Intentio, ne. ficiuntur , videlicet rebus tanquàm materia , verbis mentum . mentum .
ceffaria funt tanquàm forma, & perſona miniſtri conferentis Sa 2. AVGVSTINVS cractatu octogeſimo in Joan
nem :
 IN GENERE . 169
Non quiuis
Ex verbo & nem : Detrahe verbum , & quid eft aqua nisì aqua?ac- xerit, Chriſtianos omnes in verbo , & omni bus Sacr .
a Chriftianus
clcméto có . mentis adminiſtrandis habere poceftatem , anathe- eftSacramé.
ftat Sacra cedit verbum ad elementum , & fit Sacramentum , eti
am ipſum tanquàm vifibile verbum . Vndè ifta tanta ma Git. torum mini.
mentum .
loan . 13. virtus aquæ, vt corpus tangat & corabluat, nisì faci ET canone vndecimo: Si quis dixerit, in mini- fter .
In miniſtris
ence verbo ? non quia dicitur, ſed quia creditur : nam ftris dum Sacramenta conficiunt & conferunt, no re requiritur in
Virtus ma .
& in ipfo verbo aliud eft fonus tranfiens, aliud virtus quiri intentionem faltem faciendi quod facit Ecclefia, tentio facie.
ncos . anathema fit. di quod facit
manens. Eccleſia.
1.B. TRIDENTINA Synodusfeſfione ſeptima, 3. FLORENTINVM , vt fuprà A. teſtimonio
canone decimo de Sacramentis in genere : Si quis di primo.

V
5 Quotſunt Sacramenta ?
A. Septem , quæ à Chriſto per Apoftolos accepta conſeruauit, ac fideli-2
refl.is.Et
oren . Conftant.
.conc.FlTridentin . feff.7.
can.l.
ter diſpenſauit hucuſqueChrifti fponfa, & columna veritatis Eccleſia, b Cantic.4.C 1.Tim.3.d
Acto.s.c
Matth.23.dIoan.20.f
Sunt autem hæc : Baptiſmus,Confirmatio , Euchariſtia, Pænitentia , Ex -Matth.26.c
lacob.s.c 1. Tim.4 d
trema vn &tio ,Ordo & Matrimonium . Ephe.s.8

B. Necrefert ſanè, ſi eiuſmodivocabula in ſcripturis nóextent omnia,

modò de re ipſa conſtet,ac Sacramentorum veritas & virtus Diuinis teſti

. Quanquàm
monijs approbetur ea quæ vniuerſalis Eccleſia ex Apofto- capuheet16. COD.O.O.

lorum traditioneretinet, atque conſeruanda commendat, etiamſi in ſcri- Chrysobe in grad Thelaio.
ptura diuinanon reperiantur, plenam apud nos fide ,vt anteà docuimus, hom.a.
habere merentur. Ac de ſingulorum quidem Sacramentorum inſtituti
one poftea ſuo loco.

C. Vis autem eorum , vtfidiſſimus Scripturæ interpres Auguſtinus in-4.10.0.com :Fauft.cap. .

quit, inenarrabiliter valet plurimùm , & ideò contempta ſacrilegos facit.
Impiè quippe contemnitur, fine quo non poteſt perfici pietas. Atque ve
idem alibi docet : Contemptor viſibilis Sacramenti, inuiſibiliter fan &ti- lib.32
ficari nullo modo poteſt.
TESTIMONI A.
1.A. CONCILIVM Florentinum in doctrina de
Septem ſuntSacramentis
Sacramenta . Ecclefiæ : Nouæ legis ſeptem ſunt Sacra-
menta, videlicet Baptiſmus,Cotirmatio ,Euchariftia,
Sacerdotes Penitentia,Extremavnctio, Ordo , & Matrimonium
catholici 2. CONCILIVM Conftantienſe Seſſione deci-
quãuis mali, maquinta, hunc articulum octauum loannis Hus da
fideliter ſene
ciunt de 7. Samnauit, Sacerdotes quomodolibet criminosè viuen-.
cramentis tes , fentiunt infideliterde ſeptem Sacramétis Eccleſię.
Ecclefia . 3. CONCILIVM Tridentinum Seſlione fepti-
ma, canone primo de Sacramentis in genere: Si quis
Nõplura nec dixerit, Sacramenta nouæ legis non fuiſſe omnia à le
pauciora į ſu Chriſto Domino noftro inftituta , aur eſſe plura aut
verè & pro- pauciora quam ſeptem , videlicet Baptiſmum , Con-
priè Sacra. firmationem , Euchariftiam , Penitétiam , Extremam
menta noux
legis à Chri vnctionem , Ordinem , & Matrimoniū : aut etiam ali-
Ho inſtituta .quod horum ſepténon eſſe verè & propriè Sacramen-
tum, anathemalit.
4. CANTICORVM quarto : Vulneráſti corme.
um ſoror mea fponfa.
5. PRIORIS ad Timotheü tertio : Vt fcias quo-
modò oporteat te in domo Dei conuerfari,quæ eft Ec
clefia Dei viui, columna & firmamentum veritaiis .
6. MATTHAEI vigefimooctauo: Eūtes ergò do-
cete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris &
Filij & Spiritus fancti.
7. ACTORVM octauo : Tunc imponebant ma
nus ſuper illos, & accipiebant Spiritum ſanctum .
8. MATTHAEI vigeſimoſexto :Accepit Iefus pa.
nem , & benedixit, ac fregit: deditis diſcipulis ſuis, &
ait : Accipite, & comedite: Hoceft corpusmeum . Ec
accipiens calicem ,gratias egit: & dedit illis, dicens :
Bibite ex hocomnes. Hic eft enim ſanguis meus noui
teſtameuci, qui pro multis effundetur in remiſſionem
peccatorum .
9. IOANNIS vigeſimo : Accipite Spiritum ſan .
annem .
Super
Leuit.quzft.84.
.contr a Faụſtū ,ca.14.8
ctum :Quorum remiſeritis peccata,remittuntur eis:&
quorum
retinueritis, retenta ſunt.
10. IACOBI quinto:Infirmatur quişin vobis ? in
ducat Presbyteros Eccleſiæ , & orent ſuper eum , vn
gentes eum oleo in nomineDomini& c.
11. PRIORIS ad Timotheum quarto : Noli ne
gligere gratiam quæ in te eft : quæ data eft tibi per pro
phetiam cum impofitione manuum presbyterij.
12 . AD Ephefios quinto : Sacramétum hoc magnú
ett. Ego autem dico in Chrifto & in Ecclefia.
1.B. AVGVSTINVS libro quarto contra Do
natiſtas ,capite vigefimoquarto , 2. ITEM libro ſe
cundo,capite ſeptimo, 3. E T libro quinto ,capite vi
gefimotertio , 4. ITEM in epiſtola centeſima deci 1
maoctaua, capite primo, quæ habeat, vide fuprà de
præceptis Ecclefiæ, quæftione quarca , A.partim in te
xtu, partìm teftimonio primo tertio , & quarto .
5. CHRYSOSTOMVS homilia quarta in fecũ
dum caput pofterioris ad Theſſalonicenſes, vt fuprà
ibidem , quæſtione ſecunda, C. teſtimonio tertio.
1 , C. AVGVSTINVS libro decimonono contra
Fauftum ,capite vndecimo , 2. ET decimoſexto: ſu
prà, quæftione certia, D. teftimon.tertio & quinto .
3. IDEM tractatu octogeſimo in Ioannem : Vndè
ifta tanta virtusaquæ , vt corpus tangar & cor abluat:
4. ITEM ſuper Leuiticum quæftione octogeſima
quarta, vt fuprà, quæſtione ſecunda de Sacramentis,
D. teftimonio quarto.
5. IDEM libro trigeſimoſecundo contra Fauftú,
capite decimoquarto :Quiſquis illa tuncetiam opera,
quæ ad fignificandum agi iubebantur, non obſerua :
bat, pænas diuinitùs conftitutas re & iſlimo iudicio
perſoluebat, ficutnúc fi quis Sacramenta noui tefta-Sacramento
menti pro temporis ratione diſtincta, fuerit auſus ſa- res pænas
crilega temeritate violare . luent,
Y VI

1
 17. DE SACRAMENTIS

VI

Quare inſtituta funt Sacramenta ?

A. Primùm , vt ſintpræſentiffimaremedia contra peccatum , quod letha

a Sapien . 16.b Eccli 21. a
Rom.6.d lis eſt animæ morbus,ac nisìhoctempore curetur , perpetuam adfert da
b Fløtene.Conc. Trident:mnationem . Quamobrem hæclongè præſtant legis antiquæ Sacramen
mentis in genere,
tis , virtute vtiquè maiora, vtilitate meliora,numero pauciora,intellectu

auguſtiora ,obferuatione faciliora, ſignificationepręſtantiora

, quę pręter
quàm quòd ſignificant
, etiam fan & ificantac ſalutem dant: vt è Scripturis
lib.j.decodi.Chtikisana;Auguſtinus optimè colligit
.

cap.19.Epift.1.cap.4. " B. Secundò, vt habeamus certa efficaciaque ſigna Diuinæ erga nos gra
tiæ & voluntatis ,quæ dum in ſenſus externos incurrunt, non folùm exci
d Rom ... c 1
tant fidem in Chriſtum , Deique 'miſericordiam & bonitatem , verum
' e Tic.j.b loan. 6. f & 30.c etiam viuifica ſunt inſtrumta, per quæ viſum eſt Deo, º falutem noftram

Auguft.l
cat.ca.24 . . 4.contra Do- efficaciter operari. Vtpræclarè di & um ſitʻiam olim, per ſeipſum quoquè
Sacramentum multùm valere.
hum.ca.lil. 2. ca.7.deVeraC. Tertiò, vt & extétvelutifymbola & externæ notæ Chriſtianæ profef
keligione il baprimir fionis, quibus Dei & Ecclefiæ filijſe mutuò agnoſcant: vtquein vnione,
humilitate & obedientia ſe fru & uosè exerceant & contineant, atque ità

vnius religionis neceſſarijs quaſi nexibus & fæderibus inter fe inuicem

maneant colligati . Alioquin ſinc Sacramentis necconftare, nec diſcerni

fatìs vlla religio poteft.
TESTIMONIA.

1.A. , SAPIENTIAE decimoſexto : Homo perma-
litiam occidit animam fuam .
2.
ECCLESIASTICI vigefimoprimo : Quafi
à facie colubri fuge peccatum .
3. A D Romanos ſexto : Stipendia peccati,mors.
4. CONCILIVM Florentinum in doctrina de
Praſtant Sa- Sacramentis: Sacramenta veteris legis non cauſabant
ccamétis
legis.vegratiam , fed eam folùm per paſsionem Chriſti dádam
figurabant:Hæc verò noftra & continent gratiam , &
ipfam dignė ſuſcipientibusconferunt.
5. CONCILIVM Tridentinum Seſſione ſeptima,
canone ſecundo de Sacramentis in genere: Si quis di-
Interſc quid xerit,ea ipſa nouæ legis Sacramenta à Sacramentis an
differant.
tiquæ legis non differre,nisi quia ceremoniæ ſunt alię,
& alijritus externi, anathema fit .
6. ET canone quarto : Si quis dixerit, Sacramenta
Ad ſalutem
neceſſaria nouę legis nõ eſſe ad ſalutem neceſſaria, ſed ſuperflua:
quomodo & fine eis aut eorum voto per ſolam fidem homines à
fuar.
Deo gratiam iuftificationis adipiſci, licèt omnia fin .
gulisneceſſaria non fint,anathema fit.
7 . AVGVSTINVS libro decimonono contra
Fauſtum Manichæum , capite decimotertio, vt ſuprà
quæft.tertia, D.teſtimonio quarto ,
8. IDEM libro tertio de doctrina Chriſtiana, ca
pitenono, vt fuprà quæft.ſecunda,D.teftimon.tertio .
9. ITEM in epiſtola centeſima decimaoctaua, ca-
Præſtantiora
Sacramentis pite primo : Dominus nofter Ieſus Chriſtus Sacramé-
veteris legis.cis numero paucıſlimis, obſeruatione facilimis, figni-
ficatione præftantiflimis ſocietatem noui populicollis
gauit:ficutà eft Baptiſmus Trinitatisnomine confecra-
tus, Communicatio Corporis & fanguinis ipfius, &
fi quid aliud in ſcripturis canonicis commendatur.
1.B. AD Romanos nono . Vtoftenderec diuitias glo-
rię ſuæ in vafa miſericordięquę præparauit in gloriá.
2. AD Ticum tertio : Saluos nos fecit per lauacrum
regenerationis.
VII
3. 10 ANNIS fexto : Qui manducat huncpanem ,
viuer in æternum .
4. ET capite vigeſimo: Quorum remiſeritis pecca
ta,remittuntureis.
5. AVGVSTINVS libro quarto contra Donati
ſtas, capite vigefimoquarto , volensex circuncifione
oftendere quid valeatin paruulis Baptiſmus: Cur, in Ipſum perre
quis,præceptum eſt Abraham , vt omnem deindè in Sacramenta
fantem maſculum octauodie circuncideret, qui non plurimum
dùm poterat corde credere, vt ei deputaretur ad iu- valet.
ftitiam , nisi quia & ipſum per ſeipſum facramentum
multùm valebat ? & c.
1. C. AVGVSTINVS libro decimonono contra
Fauftum , capite yndecimo : In nullum nomen religi
onis & c.vt ſuprà, quæftione fecüda, D.teftim.ſecüdo.
2. IDEM in libro de vera religione, capite deci
moſeptimo : Vbì venit gratia Dei quæ per prophetas
ventura canebatur, pauca Sacramēta fàluberrima co- vinculum for
deliwn.
fticuta ſunt, quæ ſocietate Chriſtiani populi , hoc eft,
ſub yno Deo liberæ multitudinis continerent.
3. BASILIVS in exhortatione ad baptiſmú, quæ
eft homilia decimatertia ex homilijsvariorum argu
mentorum ad populum : Teſſeram duces ſub ſe mili
tantibus dant, vtamicifaciliùs inuicem ſe noſcentes
exhortentur , & fi cum hoftibus commifceantur ,eo fa .
ciliùs diſcerni ac feparari poffint. Quòd fi fortè com
militonum ſeparatio fiat, nemo te , quarum , noftra
rum an aduerfarij, partium lisnouerit, nisì myfticis
fignis familiaritatem præ te feras, nisi fignatum ſitſu
per te lumen vultus Domini : nisì characterem in te signa Chrha
agnoſcat angelus,quonammodo pro te pugnabit,aut fianorum .
ab inimicis vindicabit? Quomodò, inquá, dices,Dei
fum , figna nõoftendens ? An ignoras quemadmodum
fignatas domos in Aegypto exterminator præterijt, in
non fignatis verò primogenita peremit ? Theſaurus
non obſignatus, furibus facilè patebit.

Quid verò ſentiendum de Sacramentorum miniſtris ?

21. Cor.4.2 A. Ità planè ſentiendum eſt deillis, tanquàm ` miniftris Chriſti & dipenſatori
bus
 IN GENER E. 171

bus myſterioru Dei,quiportant vaſa Domini , Tabernaculog; deſeruiút, la sa.c Num.l.g

qui & facris ex profeſſo præſunt, eaque iure quodam adminiſtrant

. Non
2.Reg.6.b
enim omnibus indifferenter, ſed facerdotibus & Epiſcopis incumbit,ac 2.Pata.26.c Concilii Ni

diuinitùs iniun & um eſt,Sacramétaconficere ,difpenfare vel adminiſtrare. comencements Irige fees;

B. Atnè putemus vnquam ex vita & probitate miniftrorum Sacramen- a 1.Cor.1.bp.b Coc. Trid.
ta pendére,hancnobis regulam præſcribit“ Auguſtinus :Non ideò verio- feliz de Sacramei cancio

ra & fan & iora ſunt Sacramenta,quia per meliorem miniſtrátur : illa nanq ; esEontra Creſconium lib .
per fe vera & fan &ta funt, propter verű & fan & um Deum, cuiusfunt. 4.cap.30. Etlib.4 côtDo.

Et rursùs : - Memento Sacramentis Dei obeſſe nihil mores malorum ho- f Contra literas Petiliani,

minum, quo illa vel omninò non ſint, vel minùs fan & a fint. Suffragatur Suin Euang. Ioan.

his & Ambroſij illa fententia: Non merita perſonarum conſideres, ſed tian
& Dehis quimyfterijsini
tur, cap.s.
officia facerdotum : putà in adminiſtratione Sacramentorum .Nam & per
" indignos conſueuit Deus operari, & nihil propter Sacerdotis vitam Sa -h loan.115 Matth. 13.a
i Homil.8. in 1. Corinth .
cramenti gratia læditur, Chryſoſtomo ' teſte.

TESTIMONI A.

1.A. PRIORIS ad Corinthios capitequarto : Sic to : Peruenitad fan & ú Concilium , quòd in locis qui- Sacramenti
nosexiſtimet homo vtminiſtros Chrifti, & diſpenſa- buſdam & ciuitatibus presbyteris Sacramenta diaco- miniftrare .
tores myfteriorum Dei . ni porrigant. Hoc neregula, nem conſuetudo tradi um.
E SAIAE quinquageſimoſecundo : Mundamini dit, vt hiquiofferendi facrificijnon habent poteſtate,
qui fertis yafa Domini. his qui otterunt,corpus Chrifti porrigant, & c .
3. NVMERORVM primo : Cuncta vaſa taber- 9. TRIDENTINA ſynodus ſeſſione ſeptimade
naculi, & quicquid ad cæremonias pertinet, Leuitæ Sacramentis in genere, casione decimo : Siquis dixe
porcabunt . Cùm proficiſcendum fuerit, deponét Le- rit, Chriſtianosomnes in verbo & omnibus Sacramé.
uicæ tabernaculum . Quiſquis externus acceſſerit, oc- tisadminiftrandis habere poteftatem , anathemalit.
cidetur. 1.B. PRIORIS ad Corinthios primocapite : Nú.
4. TERTII Regum octauo capite : Tulerunt ar- ' quid Paulus crucifixuseft pro vobis, aut in nomine
cam ſacerdotes, & portauerunt arcam Domini, & ta- Pauli baptizatieſtis?
bernaculum fæderis, & omnia vaſa ſanctuarij quæ 2 . ET capite tertio : Quid igitur eft Apollo ? quid
erát in tabernaculo : & ferebát ea facerdotes & Leuitę. ' verò Paulus? Miniftri eius cui credidiftis, & vnicuiq
5. NVMERORVM decimoſexto : Cùm ftetif- ficut Dominus dedit . Ego plantaui, Apollo . rigauit:
ſent aduersùs Moyſen,(Core, Dathan atque Abiron ) ſed Deus incrementum dedit. Itaque neque quiplan
dixerunt : Sufficiat vobisquia omnis multitudo fan tat eft aliquid, neque quirigat : ſed quiincrementum
& orum eft, & in ipfis eft Dominus & c.Dixitop Moyſes dat Deus.
ad Core : Audite filij Leui: Num parùm eft, quòd re 3. CONCILIVM Tridentinum ſellione ſeptima
parauit vosDeusIſrael abomnipopulo,& iunxit fi. de Sacramentis in genere, canone duodecimo:Siquis Minitrorum
bi, vt feruiretis ei in cultu cabernaculi, & ftaretis co- dixerit, miniftrum in peccato mortali exiſtérem ,mo- improbitas
l ram frequentia populi , & miniftraretis ei ? & c . dò omnia effentialia, quæ ad Sacramentum conficien - nihil dero .
6. SECVNDI Regum ſexto : Extendit Oza ma dum aut conferendum pertinét, feruauerit, non con- mcntis.
gat Sacra.
num ad arcam Dei, & tenuit eam :quoniam calcitra ficere aut conferre Sacramentum , anathema fit.
bant boues, & declinauerunt eam . Iratusæ eft indi 4. GREGORIVS Nazianzenusorationein fan
gnatione Dominus contra Ozam, & percuffit eum ſu ctum Baptiſma: Ne dicas, Baptizet me Epiſcopus,
per temeritate : quimortuuseft ibì iuxta arcam Dei. arque is Metropolitanus aut Hieroſolymitanus, (non Minifuicon
7. SECVNDI Paralipomenon vigeſimoſexto ca. enim locorum dignitas fed Spiritus ſanctus gratiam baptifmo
pite: Sed cùm roboratus eſſet Ozias, eleuatū eſt cor affert ) isq etiam claro & nobili genere ortus, (acerbú confert .
cius in interitum fuü , & neglexit Dominū Deúſuum : enim fuerit, nobilitatem meam baptiftæ obſcuritate
ingreſſus @ templũ Domini, adolere voluir incêſum dedecorari)aut ſi presbyter,ſaltem quicęlibatum am
ſuper altare thymiamatis, ftatimo ingreſſuspofteum plexus fit , quicontinétiæ laude arque angelica viuen.
Azarias facerdos, & cum eo facerdotes Dñi octogin- di ratione floreat.Pergraue enim fuerit, fi in ipfo pur.
ta viri fortiſlimi,reftiterút Regi atque dixerunt: Non gationis tempore inficiaratque ſordeſcam . Noli con
eft cuiofficij Ozia, vt adoleas incenſum Domino : ſed cionatoris aut baptiftæ dignitatem excutere . Alius
facerdotum , hoc eft, filiorum Aaron, qui conſecrati horum iudex eft; rerúmque obſcurarum explorator :
funt ad huiuſcemodi miniſterium . Egredere de ſan quandoquidem homo faciem , Deus autem corintu
& uario ,nè contempferis: quia non reputabitur tibiin etur. Tu verò neminem non ſatis dignum atque ido.
gloriam hoc à Domino Deo . Iratusaz Ozias & tenens neum ad baptiftæ munus obeundum exiſtima: qui
in manu thuribulum , vt adoleret incenſum , minaba- modò inter pios cenſeatur, ac non apertè conde
tur ſacerdotibus. Statimque orta eft lepra in fronte mnatus ſit, atque ab Ecclelia alienus . Qui curatio
eius coram facerdotibus in domoDomini fuper alcare nis indiges, de iudicibus tibi iudicium arrogare noli,
thymiamatis. Cum refpexiſſet eum Azarias ponti- nec eorum , à quibus purgaris, dignitates preciáque
fex & omnes reliqui ſacerdotes, viderunt lepram in anxiè & morosè diſquire, nec progenitorum dele
fronte eius, & feltinatò expulerunt eum , fed & ipfe ctum habe. Sit ſanè alius alio præftantior, vel inferi
perterritus accelerauit egredi, eò quòd fenfiffet ilico or : ac cercè omnes te ſuperiores ſunt. Sic tecum re. Similitudine
plagam Domini.Fuit igitur Ozias rex leproſus vſque puta. Sint duo annuli, alter aureus, alter ferreus: docet canda
ad dié mortis ſuæ , & habitauit in domo ſeparata ple- atque eorum vterqueeandem Imperatoris imaginem vim ,a quocü .
nus lepra,ob quam eie &tus fuerat de domo Domini. infculptam habeat, ac deindè ceram imprimat. que fideli có
8. PRIMA ſynodus Nicena canone decimoquar- Quid tandem hoc fignum ab illo figno differet? Nihil. feratur.
Y 2 Mate.
î
 172 DE SACRAMENTIS
Materiam in cera agnofce,qualibet animi ſolertia va to iuftos miniſtros. Qui verò fuerit fuperbus mini- Baptifmus
non corami.
leas. Dic verum è duobus lignis aureo annulo , vtrum fter, cum diabolo computatur, ſed non contamina natur,dum
ferreo , expreſſum fit, quo'q modo vnum idémquefi- tur donum Chriſti : quod per illum fuit, purum eft. per miniftrü
gnum exiltar. Diſcrimen enim in materia eft, non in Baptiſma quod dabatur à Paulo , & quod dabatur à malum con
ligno . Sic tibi quoquè omnes qui baptizandi mune- ' Petro, Chriftieft, & quod datum eft à Iuda , Chrifti fertur.
re funguntur, idonei habeantur . Quanuis enim alius erat . Dedic ludas, & non baptizatum eft poft Iudam :
Acto.19 .
alium vitæ probitate antecellat , cadem tamen vtri- dedit Joannes , & baptizatum eſt poſt Ioannem : quia
uſque baptifini vis eft. Onines citra vllum diſcrimnen fi datum eft à luda, baptiſinum Chriftierat: quod au
vim perticiédæ animæ habere exiſtima, quimodò ea tem à loanne datum eft, Ioannis erar. Non ludam lo
dem fide fint informati. anni, fed baptiſmum Chrifti etiam per ludæ manus Baptiſmati
5. AVGVSTINVS contra Creſconium Gram- darum ,baptiſmo Ioannis etiá per manus Ioannis daro ferturbapris
maticum libro quarto ,capite vigefimo:Non ideò ve. rectè præponimus.Etenim dictum eft de Domino an- Imus perlu
riora &c . vein textu. Et idco fieri poteſt, yeaccedens cequàm pateretur, quia baptizabat plures quàm lo-dam mini
ad ſocietatem populi Dei, alium inueniat à quo faci . annes . Deindè fubiunctum eft, Quanuis ipfe non ba-ftratus ,
loan , 4.
le baprizetur, alium eligar quem ſalubriter imitetur. prizaret, ſed diſcipuli eius :ipfe, & non ipfe. Ipſe po
Certus eft enim ſanctum eſfe Sacramentum Chrifti, , teftate, illi miniſterio. Ergò baptizabant difcipuli ei
etiam fi per minùs fan & um velno ſanctum hominem us, & ibi adhucerat Iudas interdiſcipulos eius. Quos
miniftratum eſt: ſe autem eiuſdem ipfius facramenti baptizauit Ioannes, Ioannes baptizauit : quos autem
ſanctitate puniri, fi indignè acceperit, fi malè vſus fu- baptizauit ludas, Chriſtus baptizauit. Sic ergò quos
erit, fi ei non conuenienter & congruè vixerit . baptizauit ebrioſus, quos baptizauithomicida , quos Chriſtus ba
6. IDEM libro quarto contra Donatiftas, capite baptizauit adulter,fi baptiſma Chrifti erat, Chriftus ptizauit,quos
ludas bapti.
quarto : Si per vim Sacraméci Dei auarus dimittit pec- baptizauit. Non timeo adulterum ,non ebriofum ,no
cata , eciam hæreticus : Si per vitæ mericum , nec ifte homicidam , quia columbam attendo , per quam mi
necille . hi dicitur, Hiceft qui baptizat. Joan...
7. ITEM libro fecundo contra literas Peciliani 9. AMBROSIV Sin libro de his quimyfterijsin.
Donaciſtæ, capite quadragefimoſeptimo: Memento itiantur, capite quinto : Non merita perſonarum & c,
Sacramentis Dei & c. vt in textu . vt in textu .
8. ET tra&tatu quinto in Euangelium Ioannis:Ali- 10. JOANNIS vndecimo : Vnus autem ex ipſis
ud eſt baprizare per miniſterium , aliud baprizare per Caiphas nomine , cùm eſſet pontifex anni illius, dixit
poteftatem .Baptiſma enim tale eft, qualis eſt ille in eis : Vos nefcitis quicquam ,& c. Hoc autem à femet
cuius poteftate datur : nó qualis eft ille per cuius mi- ipſo non dixit , ſed cùm effet pontifex anni illius , pro .
nifterium datur . Quid tibi facit minifter malus vbì phetauit quòd Ieſus moriturus erat pro gente & c.
bonus eft Dominus ? Sint miniſtri iufti, & volunt : fi 11. MATTHAEI vigefimotertio : Super cathedra
1010.1. autem noluerint, ſecurum me facit magifter meus , de Moyfi ſederunt Scribæ & Pharifæi. Omnia ergò quæ,
quo fpiritus eius dixit: Hic eft qui baptizar. Quo- cunque dixerint vobis , ſeruare & facite: fecundùm
Matth . 23 . modò ſecurum mefecit ? Scribæ, inquit, & Pharifæi opera verò eorum nolite facere, dicunt enim & non
ſuper cathedram Moyfi fedent: quæ dicût, facire:quę faciunt.
autem faciunt, facere nolite , dicunt enim & non facia CHRYSOSTOMVS homilia octaua in pri
ciunt . Si fuerit miniſter iuftus, computo illum cum orem ad Corinthios : Nihil propter facerdotis vitá
Paulo , computo illum cum Petro, cum iftis compu- & c. vt in textu .

VIII

Quid iudicandü de cæremonys,præcipuè quarü folennis eft vfus in Sacramentis?

4. Roanoan.def
Luc.vlt.g 10.6.6A
Marc.7.d 3.c 10.6 . Cæremoniæ ab Eccleſia probatæ , ritus* quidam ſunt externi religio
Marth.s.a 14.b osèac decenterinſtituti: Primùm , vt ſigna,teſtimonia, & exercitia ſint cul

bloan. 4.c Matth.is.b tus interioris, quem ' Deus in primis requirit.

B. Deindè, vt viuaextent religionis incitamenta ,quibus fragilitas huma

naceu adminiculis fulciatur, & ad facra myſteria tum capeffenda, tum re
tinenda veluti manu ducatur.

C. Poftremò, vt quæ ad cultum diuinum promouendum , & ad diſcipli

e Leo epift.81. ad Dioſcor.
lonocen.ad Decent. Eugu. nam concordiamque conſeruandam publicam pertinent, honeftè ac de
bicepift...Concil.q.Tolet.centi quodam'ordine, ſicutì Apoftolus iubet, in Eccleſia peragantur.

d 1.Cor.14-8 Phil.4 26 D. Eæverò cæremoniæ, quarum eft vſus in Sacramentorum adminiftra

• Hiere.6.d Prouer. 23.d tione, quasque velutì permanus traditas & commendatas nobis º à patri
f Bafil. de ſpiritufanct ca.
27. Triden. Concil. can.13 . bus çaccepimus, ingêti præcipuèſtudio retineri & obferuari debent. Nam
de Sacr.
præterộ quòd decoreille Sacramétis afferút, & reuerentia quandã concili
& Tertulli.de corona mili
Diony couscheecclesi.ant,ſingulariquoque antiquitatis cómendatione nobis funtvenerandæ .
Hierarch . per totum . E. Tum præter inſtitutionem vetuſtiſſimam & Apoftolicam ,habētfee

cunditatem myſteriorum grauitate atque dignitate plenam , vt fan & iſſimi

h. Ambrol.des imitad myf :do & ifſimique Patres annotârunt.Dehis demùm alijsqueid genus,præ
delidorum deoffic.ec- clarèita' Damafcenus : Quæ Chriſtiana religio erroris neſcia ſuſcipit,& in

ila fermone de dcfun- tot ſecula feruatinconcufla,

minimè vana ſunt, fed vtilia,Deo placita, falu
tique noftræ conducibilia plurimùm .
F. Rident
 IN GENERE.
193
F. Rident interim Sectarij cæremonias, quæ Sacramentis adhibentur :
ti fed ipfi magisridendi, aut potiùs deplorandi, quòd cæco iudicio & hoftili
odio (peſſimisconſultoribus)freti,aduersùs veritatem clariſſimam bellum

gerant.Certè de Baptiſmi CeremonijsvelantiquiffimiTheologi nobiste

k Diony.c.2.eccle.hiorar.
ftantur, * Dionyſius, 'Clemens, - Tertullianus,“ Origenes ,° Cyprianus, i ciem.epit:..
m Tertull. de coro, milir,
? Baſilius, ' Chryſoſtomus,' Cyrillus. n Orig.hom.12 . in Numc.
G. Nugentur licèt ac blaſphementimpijimagno quidem Patres illicon-. Ben de fpiritufan.c.27.

ſenſucommendant abrenunciationem , exorciſmos,aquam benedictam , Zuchtyl.kom.de Adam &

facrum chriſma, crucis ſignaculum . Ante annos bis ſexcentosferèſcripſit .& myftago.
Baſilius in hunc modum : Conſecramus aquam baptiſmatis, & oleum vn - deintic.cier.uib.i.cap.9.g
.
28. & Ifidor.lib.2.de offic.
&tionis, & prætereà eum qui baptiſmum accipit. ecclef.cap.20. Ambro.lib .
H. Verùm de Cæremonijs, quæ Sacramentis omnibus adiunguntur, fi- deis not come miniatue

gillatim admonere, vt longum eft,ità difficile, & huic quidē inſtituto haud due bilocalement

& apertè fatetur Origenes, in ' ecclefiafticis huiuſmodi ...deSymb.ad Catechu.

neceſſarium . Quin
obferuationibuseſſe nonnulla,quæ omnibus quidem facere neceſsè ſit,ra-biony.cap.io.Sevin.ceceler.
hicrarch. & Auguft. lib.de
tionem autem eorum,cur ità fiant,nondùın ſatis eſſe compertam . doctr.Chriſt.cap.9,

TESTIMO
NI A.
1. A. IOANMIS nono capite : Liniuitlutum ſu- meos à vobis : & cùm multiplicaueritis orationem ,
peroculos eius, & dixit ei: Vade, laua in natatoria Si non exaudiam : manus enim veftrx fanguine plenz
loë, quod interpretatur,Miſſus.Abijt ergo ,& lauit: & funt.
venit videns . 1. C. LEO Magnus epiftola octogeſimaprima ad
2. IDEM vndecimo capite : Ieſus ergo vt viditMaria Diofcorum : Non ergò patimur,vt cùm vnius nos ef- Concordia in
plorantem , & ludeos qui venerant cum ea, plorantes, ſe corporis & fidei fateamur, in aliquo diſcrepemus, diuino cultu,
infremuit ſpiritu, & curbauit feipfum , & dixit & c. Ec & alia doctoris,alia diſcipuli inftituta videantur, Pe- Rom & Ale:
paulò pòft : Ieſusergò rursùm fremens in ſemetipſo , triſcilicet Apoftoli ,& Euangeliftæ Marci.
venit ad monumentum & c.Etrursùm poft: Ieſus au- 2. INNOCENTIV S primus ad Decentium
tem eleuatis ſursùm oculis, dixit &c . Hec cum dixiſ. Eugubinum epiftola prima : Si inftituta Ecclefiaftis
ſet, voce magna clamauit: Lazare, venj foras.Ec ftatim ca, ve à beatis Apoftolis tradita, integra vellent fer
prodijt qui fuerat mortuus, ligatus pedes & manus uare Domini facerdotes, nulla diuerfitas, nulla varie
inſtitis, & facies illius ſudario erat ligata. Dixit eis le tas in ipfis ordinibus & conſecrationibus haberetur.
ſus : Soluite eum , & finite abire, Sed dum vnuſquiſque non quod traditüeft ,fed quod
3. ITEM vigefimo: Hæc cùm dixiſſet, inſufflauit : fibi viſum fuerit hocæftimat eſſe tenendum , indedi
& dicit eis, Accipite fpiritum ſanctum , uerſa in diuerfis locis vel ecclefijs aut teneri aut cele
LVĆAE vltimo : Eduxit autem eos fordsin Be- brari videntur,ac fit ſcandalum populis: qui dum ne
thaniam , & eleuatis manibus ſuis ,benedixit eis. ſciūt traditiones antiquas humana preſumptione cor
5. MARCI ſeptimo: Et adducunt ei ſurdum & ruptas,putát fibi autecclefias nó côuenire,autab Apo.
mutum, & deprecabantur eum vt imponat illi manū . ftolis vel ab Apoftolicis viris contrarietatem induda.
Et appræhendens eum de turba ſeorſum , miſit digitos Quis enim nelciatautnon aduertat id quod à princi- B.Petri infti
fuos in auriculas eius : & expuens tetigit linguam eius; pe Apoftolorum Petro Romanæ Ecclefiæ traditum túca & Rom .
& ſuſpiciens in celum ,ingemuit,& ait illi & c. eft, ac nüc vſæ cuftoditur,ab omnibus debere ſeruari ?Seruanda.
6. ITEM octauo capite: Adducunt ei cęcum , & ro- 3 . CONCILIVM quartum Toletanum canone
gabant eum vt illum tangeret. Et appræhenfa manu ſecundo : Vnus ordo orandi atque pſallendi à nobis Concordia in
cæci, eduxit eum extra vicum : & expuens in oculos per omnem Hiſpaniam atque Galliciam conferuetur:diuinis offi
eius impofitis manibns fuis , interrogauit eum , fiquid vnus modus in Miffarum folennitatibus, vnus in ve- cijs celebran .
videret, & c. Deinde iterùm impoſuit manus ſuper ſpertinis officijs,nec diuerſa fit vltrà in nobis ecclefia dis.
oculos eius,& cæpit viderć . ftica conſuetudo, quia in vna fide continetur & regno.
7. IBIDEM capite decimo: Et complexans eos, & 4., PRIORIS ad Corinthios decimoquarto :
imponens manus fuper illos, benedicebat eos , Omnia autem honeftè & fecundùm ordinem fiant in
8. . MATTHAEI octauo : Extendés Ieſus manum , vobis .
tetigit eum ,dicens: Volo ,Mundare . 5. AD Philippenſes quarto : Modeftia veftra nota
9 . IBIDEM decimoquarto: Acceptis quinque pa- fit omnibus hominibus.Etpaulò pòft: De cætero fra
nibus & duobus piſcibus,afpiciens in cælum ,benedin tres, quæcunque ſunt vera, quæcunque pudica, qux
xit & fregit, & dedic diſcipulis panes, diſcipuli autem cunque iufta ,quecunque fancta,quecunqneamabilia,
turbis,
quæcunque bonæ famiæ , li qua virtus,li qua laus diſci
10. IOANNIS quarto : Sed venithora, & nunceft, plinæ ,hæc cogitate.
quando veri adoratores adorabunt patrem in ſpiritu 1. D. HIEREMIAE fexto : Hệc dicit Dominus :
& veritate .Nam & pater tales quærit, qui adoréceum . State ſuper vias & videre, & interrogate de ſemitis an
Spirirus eft Deus,& eos qui adorant eum, in ſpiritu & tiquis,quæ ſit via bona,& ambulate in ea,& inuenieris
veritate oportet adorare. refrigerium animabus veftris .
11 . MATTHAEI decimoquinto : Populushic la 2. PROVERBIORVM vigefimoſecundo : Ne
bijs me honorat,cor autem eorum longèeftà me . tranſgrediaris terminos antiquos , quos poſuerunt pa
12. ESAIAE primo : Solennitates veftras odiuit tres tui.
animamea , facta ſuntmihi molefta, laboraui fuftinés. 3. BASILIVS de Spiritufancto , capite vigefimo
Et cùm extenderitis manus veftras, auertam oculos Teptimo: Dogmata quæ in Ecclefia predicantur, quz
Y 3 dam
 DE SACRAMENTIS
dam habemus è do &trinaſcripto prodita ,quædā rur- lum ter Satanam iubet ,ac prętereà abrenunciationem Exorciſmus.
Abrenuncia
sus ex Apoftolorum traditione in myſterio, id eft, in profiteri. Et cùm poft trinam abrenunciationis conte tio .
occulto tradita recepimus. Quorum vtraque parem Itationem tertiò ſe ille abrenunciare profeffusfuerit,
vim habent ad pietatem , nec his quiſquam cótradicit, ad Orientem illum traducit, aſpicientem in celum, Ad Orientem
quiſquis ſanè vel tenuiter expertus eft, quæ fint iura atque intendentem manus, Chriſto, ſacrisobomnibus conuerſio .
ecclefiaftica.Reliqua vide ſuprà de pręceptis Eccleſię, diuinitùs traditis conſentire iubet. Poftquàm verò &
hoc ille fecerit, rursùs ter illum profiterimonet,Tri- Fidei profeſ
queſtione ſecunda ,A.teftimonio fecundo.
4. TRIDENTINVM concilium canone deci- na vero ea confeflione peracta, rursùs ille drans bene- fio .
motertio de Sacramentis in genere , ſeſlione feptima: dicit ,eiap manusimponit . Et cùm illum miniſtri per- Manuum im .
Caremonia. Si quis dixerit, receptos & approbatos Ecclefiæ Ca- fectéexuerint,deferunt facerdotes ſanctum vn &tionis pofitio:
rū obſeruatio tholicæ ritus, in folenni Sacramentorum adminiftra- oleum. At verò pontifex trino crucis ſanctæ fignaculo figno Crucis.
prçcipitur. tioncadhiberi conſuetos ,aut contemni, aut fine pecca- vn & tionem inchoans, inungendum iam facerdotibus
to à miniftris pro libito omitti, aut in nouos alios per toto corpore hominem tradit: ipſe ad adoptionis ma- Fontis benc
quemcunque ecclefiarum paftorem mutari poffe,ana-, trem proficiſcitur, eiusios aquas ſancta prece ac inuo- dictio cü infu
VS catione fanctificans, ter's in easad crucis effigiem ſan guēti ad cru
TERTULLIAN
themafit. de corona militis : Ha. & iflimum fundens vnguentum , illasg hocritu perfi- cis formam .
5 . ntes obſeruationem inueteratam ,quæ pręueniendo , ciens,ter'qz ad numerum ſacrę effufionis carmen (quod
be
ftatum fecit &c . vt fuprà de pręceptis Ecclefiæ , quæ- prophetæ Dei pleni diuinitus afflati cecinêre) pro
fione fecunda,À.ceftimonio quinto . nūcians, femel ſcilicet per fingulos fan &ti ynguinis ia
6 . DIONYSIV S Areopagita deecclefiafticahie- & us,iubetadferri hominé, & cùm illum eiusą ſuſce
rarchia, in fingulis propè capitibus tractat de cære- ptorem quiſpiam facerdotum ex deſcriptione cella
monijs in antiqua Eccleſia vfitatis . Etprimùm quidé vocepredicauerit, ille quidé à facerdotibus ſe tenen
in ſecundo capite, de cæremonijs Baptiſmi: in tertio. tibusin aquam duciturad pontificis manum . Ponti
de ceremonijs circa Sacrificium Miffæ & facram ſyna- fexautem ſupernè adftans,cùm rursùs per aquas ſub
xim obſeruariſolitis : in quarto circa confecrationem pontificis manu ſacerdotes eius quiinitiatur inclama- Citationa.
Chriſmatis & vnguenti :in quinto de ritu ſacrorum uerint nomen, ter illum pontifexmergit,hactrina il- minis. .
ordinum : in fexto de confecratione monachorum : in lius merfione & emerfione tres beatitudinis diuinæ Trina immer
ſeptimo deniquè de ijs ceremonijs quæ circa mortuos perſonas inclamans. Affumétes autem illum facerdo- foin aquam .
tes ,fufceptori ſuicß acceſſusduci confignant, & vnà cũ Suſceptor vel
adhibentur.
E. DAMASCENVS , vt in textu . ipfo illum veftem baptizatimunditiecongruam in- Candida ve
DE CAEREMONIIS BAPTISMI . duunt: fic'qz indutum rursùm ad pontificem ducunt , ftis.
1. F. DIONYSIVS Areopagita capite ſecundo Ille diuino ac deifico prorsùs vnguento viruſignans, Inunctio epi.
daptizandus Ecclefiafticę hierarchiæ :Porrò quitam ſublimium ac facratiſtimæ communionis participem facit.Ifta qui-bapt fcopalis poft
iſmum .
ſuſceptotem tam cæleftium muneru ſacro fuerit deſiderio & amo- dem velutì in fignis, ſanatç acdiuinę regeneration Communio . is
cligit. re captus, accedit ad aliquem ex fidelium numero , conſummatio eſt. Quę profectò nihilhabet in fe inde.
oratis vt ſead pontificem ducat : ſequuturum omnia cens,nihil vel ex ipfis carnalibus imaginibus fædū :ſed
quecunque fibi tradentur , penitùs atque ex toto ani. adſunt illi digniſlimę intelligentięſigna,naturalibus
mo fpondens : precatur'a tum vt fe adducat, tum vt & humanis ac decentiſlimis fpeculis informata . Sub
reliquæ deinceps regendæ yitæ ſuę, ſuſcipiat curam . iungit verò paulò pòft ſingularum ceremoniarum &
Illum ,etliſalutis eiusfacro amore ſuccenditur ,celſitu. rituum predictorum explicationem myfticam ,
dinem taméreihumanam infirmitatem metientem , 2 CLEMENS in epiftola tertia ad vniuerſos, de
continuò horror & anguſtia difficultatis inuadit. Po- officio facerdotis & clericorum : Si quis ergò fidelis
ftremò tamen facturum quod ille poftulat, benignif- voluerit exiftere , & deſiderat baptizari,exutus priori.
ſimè pollicetur, aſſumensqz hominem ad ponuficem bus malis, de reliquo pro bonis a &tibusheres bonorü
Luc.is. ducit ille magna cum lætitia (non ſecùs quàm ouem cæleſtium ex geſtis proprijs fier. Accedat auté qui vult
perditam )in humeris virum ſuſcipiens, primùm qui- ad facerdotem fuum , & ipfi det nomen ſuum ,atque ab Dare nomen.
dem ſecretiùs ex corde gratias agit, tum in orátis quo- eo audiat myfteria regnicelorum ,ieiunijs frequenti. Catechiſmus,
què habitum fternitur, adoratio fupplex atque vene- . bus operam impédat,acſemetipſum in omnibus pro
ratur ſummum illud beneficum principium , à quo bet, vttribus menſibus iam conſummatis, in die fefto
& vocanda vocantur, & faluandaſaluantur. Deindè poflit baptizari.Baptizetur autem vnuſquiſq in aquis Baptiſmus in
Rom ... ſacros omnes gradus,vtlibi cooperentur,acpro ſalute perennibus, nomine Trinę beatitudinis inuocato lu- nomine Tria
viri fimul congaudeant,aganti diuine clementięgra- per ſe,perundus primò oleo per orationem ſanctificaInunctio .
tias, in fanctam eccleſiam cogit: atque initiò quidem to ,veitàdemùm per hecconiecratus, poſiit percipere
hymnum aliquem facris libris inſertum , fimul cum locum cum ſanctis.
omnibus ecclefiæ ordinibus canit. Poft hęc deoſcula- 3. TERTVLLIANVS de corona militis:Aquam
Interrogatio tis ſanctis altaribus, ad virum adftátem proficiſcitur, adituri,ibidem , fed & aliquanto priùs in Eccleſia ſubAbrenuncia .
Epiſcopi. percontaturæ ab co, quidnam volens eòvenerit.Illo antiftitis manu conteftamur nos renunciare diabolo tio .
autem (iuxta quod à ſuſceptore fuo fuerat edoctus) & pompę & angelis eius :dehinc termergitamur,am- Immerſio
impietatem & veri boni ignorantiam accuſante,acdi- plius aliquid reſpondentes, quàm Dominus in Euan- triplex .
uinę vitæ opere tam diù ſe fuiſſe deftitutum ingemi- gelio determinauit . In dèſuſcepti ,lactis & mellis con
ſcente,atq orante, vt eius ſacratiſſimo munere ac pre. cordiam pręguftamus.
ce Deo diuinis myfterijs frui mereatur : conteftacur 4. ORIGENES homilia duodecima in Nume .
Heb.6 . ei,oportere ex integro totóque corde accedere ad De. ros: Recordetur vnuſquiſque fidelium ,cùm primùm
Catechiſmus um ,per cuneta perfectum & immaculatum . Tum di- venit ad aquas baptiſmi, cùm fignacula fidei prima
uinæ quoquè conuerſationis ac vitæ illi explicans ra-ſuſcepit, & ad fontem falutaris acceſlit, quibus ibì tūc
Manus impo. tionem, an ità velitdeincepsviuere,ſciſcitacur.Quod vſusſit verbis, & quid denunciauerit diabolo, non ſe abrenuncia
Sitio . vbi ille pollicitusfuerit, imponit eius capiti manum ,
vſurum pompis eius, neque operibus eius,neque vl. tio.
Conſignatio. confignansque illum facerdotibus mandat, vt virum lis omninò feruitijs eius ac voluptatibus pariturum .
Nominum ſuſceptorem's deſcribant. Pofteà verò quam illi de- 5. CYPRIANVS epiftola ſeptuagefimaadIanua- lib...epift.12.
inſcriptio. ſcripsêre, ſacram effundit precem , quam cùm omnis rium & cæteros: Oportet verò mundari & fan &tifica- ficatio
Aquz ,fanati
ſecum Eccleſia terminauerit, diſcingit quidem ipfum riaquam priùs à ſacerdote, vt poſlit baptiſmo ſuo pec
Ad Occiden - ac miniſtrorum manibus exuit : deinde Occidentem cata hominis qui baptizatur, abluere. Etpaulò pòft:
tem cóuerfio versùs illum ftatuensintendentem ,manusia impin- Sed & ipſa interrogatio quæ fit in Baptiſmo,teſtis eft Fidei profef
gentem ad eandem regionem conuerfas, inſuffare il- veritatis. Nam cùm dicimus, Credis in vitam æterná,
& re
 >

IN GENERE: 175
& remiſlionem peccatorum per fan & tam Ecclefiam ? (fi quis ità appellaremalit) commune,poftquàm iam
intelligimus remiffionem peccatorum non nisi in Ec- confecratum eft : fed eft Chariſma Chrifti, quodad
Inunctio poft clefia dari.Vngi quoquè neceſsè eft eum, qui baptiza- uentu ſpiritus ſancti,per ipfius diuinitatem ,energiam
baptiſmum . tusfit, & c . habet. Quo frons & alij ſenſus corporis tui ſymbolice
6. BASILIVS de Spiritu ſancto, capite vicefimo- inunguntur, & corpusquidem iſto viſibili ynguento
Aquæ fanéti, feptimo: Conſecramusautem aquam Baptiſmatis, & perungitur, animaverò ſancto viuificoi fpiritu ſan Frontis inun .
ficatio & olei
oleum vn & ionis, prętereà ipſum qui Baptiſmum ac- &tificatur.Ac primùm quidem fronti illinitur,vteum Atio .
cipit, ex quibus ſcriptis ? Nonne à tacita ſecretaz tra- abſtergat à vobis pudoré, quem primus homo tranſ
Inunctio . ditione ? Ipſam porrò olei inunctionem , quis fermo greſſor perpetuò circüferebat:fimulig efficiat, vepoſ
Trina im. ſcripto proditusdocuit?Iam ter immergi hominem , litis vultu no velato gloriam Domini intueri.Deindè
merfio . vndè eft traditum ? Reliqua item, quæ fiunt in Bapti- verò aures vnguntur,vtad audiendum diuina myfte- Aurium .
Abrenuncia- ſmo, veluti renunciare Satanæ & angelis eius, ex qua ria aures accipiatis, de quibus dicebat Efaias : Et addi. Efa. so.
tio .
ſcriptura habemus? Nónne ex priuata & arcana hac ditmihiDominus aures ad audiendum . Et Dominus
traditione? Nónne ex doctrina quam patres noftri in in Euangelio : Qui habet aures ad audiendum audiat. Matth. 13 .
.
filencio , quod curioſos & ociofos ſubmouet, feruâ . Pofteà nares : Vt diuinum recipientes vnguentum, Narium .
runt ? dicatis : Chrifti gratus odor eft Deo in his qui faluan- 2.Cor.2.
7. CHRYSOSTOMVS in homilia deAdam & tur . Tum verò & pectus inungitur: ve induti thora- Pectoris.
Eua : Illud etiam quod circa baptizandos in vniuerſo cem iuftitiæ , fortiter aduersùsinſultus diaboli confi
mundo fan & a Ecclefia, fiue fintparuuli, fiue iuuenes, ftatis. Vt enim ſaluator poft Baptiſmum ,& illum fan
vniformiter agit, non ocioſo contemplemur intuitu : ai ſpiritus aduentum , egreſſusin prælium deuicit ad. Matth . 4.
Exorciſmus. Quòd cùm ad regenerationis veniuntSacramentum, uerſarium : fic & vospoft facrú baptiſma & Chriſma
non priùs fontem vitæ ingrediútur, quàm exorciſmis myfticum , induti armis ſancti fpiritus, aduersùs op
& exufflationibusclericorum ſpiritus ab eis immun. pofitam vobis poteftatem confiftitis , & præliamini,di
dus abigatur, & deinceps vaſa eius eripiantur, in pof- centes: Omnia poſſum in eo qui me confortat, Chri- Philip.4 .
Pfal.67 . feflionem translata illius victoris, qui
captiuam duxit fto , &c .
Ephe.4 . captiuitatem ,dedit dona hominibus. 11 . DENIQVE Catecheſi quarta myftagogica :
8. CYRILLVS Hieroſolymitanus Catecheſi pri- Exutis veſtibusantiquis,& ijs quæ ſuntſecundum fpi- Candida ve
derein fie cea ma myſtagogica: Primùm ingreflieſtis in porticum ritum albæ indutis, perpetuò iam in albis incedere fis.
qunciario . domus baptiſterij, & ftantes versùs Occidentem ,man- oportet . Non hoc ideò dicimus, quafi alba te ſemper
dari vobis audiftis, vtprotenſa manu, tanquàm præ- veftimenta habere ſit neceſsè, fed quòd his quæ verè
fenti Satanæ renunciaretis . Veruntamen audis, quòd alba, ſplendida & fpiritalia ſunt, veſtirite oporteat .
nutu manus, tanquàm ad præſentem dicitur :Renun 1. G. BASILIV S de Spiritu ſancto , capite vigeſi
cio tibi Sacana . Doceris mox & alteram renunciatio- moſeptimo, vt paulò antè,F . teftimonio fexto.
nis partem addere, Et omnibus tuis operibus. Pofteà 2. ŘABANÙS Maurus Moguntinenfis archiepi Ordo catechi
dicis, Etomni pompæ illius . Dicis prætereà, Et omni fcopus libro primo deinftitutione clericorum ,capite zandi:
tuo cultui . Cùm itaqz Satanę renunciaueris, & omne vigeſimoſeptimo:Catechizandiordo hiceſt :Primùm Abrenuncia.
cum illo pactūreſcideris, aperitur tibi paradiſus Dei, interrogatur paganus, fiabrenunciat diabolo & omni- tio.
Ad Orientem quem ipfe ad Orientem plantauit . Et huius rei ſym- bus damnolis eiusoperibus,atque fallacibus pompis :
conuerfio. bolum eft ,cùm ab occaſu conuerteris ad ortum , quæ vt primùm reſpuat errorem, & fic appropinquet ad
lucis eft regio.Tum admonebaris vt diceres: Credo in veritatem ,poſſitip iuxta Apoſtolum , deponere veteré Epch.4.
Profeflio fi- Patrem & Filium & Spiritum ſanctum , & in baptiſma hominem fecundùm priftinam conuerſationem , qui
dei . pænitentiæ. Et hæc quidem in exteriori donio gefta corrumpitur fecundùm defideria erroris , abnegans Tit.2.
Profeffio fi
ſunt: in ſequentibus verò myfticis inſtructionibus, in impietatem & ſecularia deſideria :Deindè apoftolicæ dei,
fancta ſanctorum ingrediemur. fidei oftenditur ei fymbolum , & exquiritur ab eo, fi
9. IDEM Catecheſi ſecunda myſtagogica: Statìm credat in Deum Patrem omnipotentem , & in leſum
launctio . igitur, vt ingreſſi eftis, veftem exuiftis: Deindè verò Chriftum filium eius vnicum Dominum noftrum , &
iam exuri, exorcizato oleo à ſummis capillis adinfi- in Spiritum ſanctum ,vnum Deum inTrinitate & Vni
mos vſque peruncti eftis, & participes effecti fructife tate : fi confiteatur vnam effe fanctam Ecclefiam Can
ræ illius olez leſu Chrifti. Illud ergò exorcizatum tholicam , & ſi credat remiffionem peccatorum , & car
oleum , fymbolum eft pinguedinis Chrifti nobiſcum nisreſurrectioné.Hæcergò omnia li ſe verè profitetur
communicatæ , & quòd omne veſtigiūdiabolicę ope- credere , iam incipit perfidem induere nouum homi- Ephef.q.
Vis exorci rationis in nobis deletum fit. Nam vt inſufflationes nem ,quifecüdùm Deum creatuseft, in iuftitia & fan
[mi& infuf. fanctorum & nominis Dei inuocatio, tanquàm vehe- &titare veritatis : quo tamen plenè induitur, quádo per
flationis.
mentiſlimaquædam flamma vrit demones, & in fugâ Baptiſmi lauacrum regeneratur. At poftquàm ſe per
Olei cxorci- conuertit: fic & exorcizatum hoc oleum per oratio- confeflionem veræ fidei in alterius commendauerit
zati virtus. nem Dei inuocationem
, tantam virtutem conſequi- dominium , & per abrenunciationem à prioris poffef
tur,vt non modò ardétia peccatorum veſtigia expur- foris fe alienauerit ſeruitio, exuffiaturabeo fæua po - Exuffatio.
ger,verumetiam omnes inuifibiles demones repellat. teftas, vt per pium ſacerdotis miniſteriū ſpirituiſan
Pofteà deducebamini ad ſanctum diuini Baptiſmi la- &o cedat fugiens ſpiritus malignus: fignatúrque in fe conſignatio.
ProfeſGo fi- uacrum :atque tuncvnuſquiſque interrogabatur, an homo fignaculo crucis tam in fronte, quàm in corde,
dei .
Trina im. crederet in nomen Patris, & Filij , & Spiritusfancti: & vtipfe apoftata diabolus, in vafe fuo priſtino fuæ in
merfio . confeſi eſtis ſalutarem confeſſionem , & merſi ter in teremptionis cognofcés fignū, iam fibi deinceps ſciat
aqua, rursùs emerfiftis. illud effe alienum . Exindè iam dicuntur ſuper eum
Chriſmatis 10 . ITEM Catecheſi tertia myſtagogica : Nobis orationes,vtfiat catechumenus . Tunc datur ei fal be. ctum
Sal benedi
.
inunctio poft poftquàm ex aquis facri lauacri afcendimus, datum nedictum in os,vtper ſal typicum , fapientiæ fale con
baptiſmum . eft chriſma, quod imaginem gerit illius, quo vnctus ditus, fæcore careat iniquitatis , & nec à vermibus pec
Eſa.16 .
eft Chriftus. De quo & beatusEfaias in ſua prophetia, catorum vltrà putrefiat,fed magis illęſus feruetur ad
Luc . 40
ex perſona Domini locutus eft: Spiritus Domini ſuper maiorem gratiam percipiendam.Dehinc iterùm exor- Exorciſmus.
me, quapropter vnxit me : euangelizare pauperibus cizatur diabolus,vtſuam nequitiam agnoſcens, & iu .
miſitme. Cæterùm vide, nè illud efleputes vnguentū ſtuni ſuper ſe iudicium Dei timens, recedar ab homi.
Triſſubſtan- tantùm.Quemadmodùm enim panis Euchariſtie,poſt ne, nec iam contendat eum arte ſua fubuertere, nè Ba
tiatio .
ſancti fpiritus inuocationem , non ampliùs eft panis ptiſmum conſequatur, ſed magis honorem Deo crea.
dignitas de communis, fed eft CorpusChrifti: fic & ſanctum hoc tori ſuo exhibens,reddat opus factoriſuo. Pofteà tan. Narium & au
virtus . vnguentum non ampliùs eft vnguentum nudum,neg guntur ei nares & aures cum faliua, & dicitur ei illud rium attactus
yer- cum faliua ,
 S
176 DE SACRAMENTI

verbum Euangelicum , quod Ieſus, quádo ſurdum & 5. AMBROSIVS libro primo de Sacramentis,
mutum ſanauit, tangens cum ſpuro linguam eius, & capite primo : Ergò quid egimusſabbato ? Népe aper
M25.7. mittens digitos ſuos in auriculas eius, dixit, Epheta: tioné:quæmyfteria celebrata ſunt apertionis, quan- Aurium & na.
quod eft,adaperire. Hoc enim Sacramentum hic agi- do tibi aures tetigit facerdos & nares . Quod ſignificat rium attactus
tur, ve per ſaliuam typicam facerdotis & tacum , la in Euangelio Dominus nofter Ieſus Chriſtus, cùm ei
pientia & virtus diuina ſalutem eiufdem catechume- oblatus effetfurdus & mutus, & tetigit aures eius, & Mat.7.
ni operetur, vt aperianturei nares ad accipiendú odo . ' os eius.Aures, quia ſurdus erat: os, quia mutus.Etait:
rem notitiæ Dei, vtaperiantur illi & aures ad audien- Effeta, quod Hebraicum verbú eft, & Latinè dicitur,
dum mandata Dei , ſenſu'c intimo cordis reponendú. adaperire. Ideò ergo tibi facerdos auers tetigit,vtape.
Deindè benedictione facerdotali munitur, vt ad ſacrū ' rirentur aures tuæ ad fermonem , & ad eloquium la
Olei ſan & ifi- Baptiſmum cum fideaccepta cuftodiatur. Vngetur il- cerdotis. Nares, vt bonum odorem accipias pietatis
cati inunctio lius tunc pecus de oleo fan & tificato cum inuocatione æternæ , & fit in tefidei deuotionism plena fragrantia.
in pectore &
inter ( capu . fanctæ Trinitatis,vtnullęreliquiæ lacentis inimici in DEINDE CAPÍTE SECVNDO : Venimus
las.
eo reſideant,ſed in fide fanćtę Trinitatismens eius con- ad fontem , ingreſſuses . Occurrit tibi Leuita :occurrit
forcetur. Vngetur & inter ſcapulas de eodem oleo ,vt presbyter: vn &tus es quali athleta Chriſti.Quando te Abrenuncia
Inuncio.
vndiqué muniatur, & ad bona opera facienda per Dei interrogauit, Abrenuncias diabolo & operibus eius? t10 .
gloriam roboretur. quid reſpondifti? Abrenuncio . Abrenuncias ſeculo &
3. ET capite vigelimooctauo: Pofthæcconſecratur voluptatibus eius? quid reſpondifti? Abrenuncio.Me
Conſecratio fons, & ad ipſum baptiſmum catechumenus accedit, mor efto fermonis tui & c. CAPITE TERTIO :
fontis.
& fic in nomine fanctæ Trinitatis trina ſubmerſione Deinde acceffifti propiùs, vidifti fontem , vidifti & fa
Cur in nomi- baptizatur. Et rectè homo, qui ad imaginem fanctæ cerdotem ſupra fontem . ET CAPITE QVINJ
ne S. Trinita- Trinitatis condituseſt, per inuocationem ſanctæ Tri- TO : Forma Baptiſmatis & vfus hoc habet , vt ante ſecratio Fontis.com
.
tis baptize. nitatis ad eandem renouatur imaginem , & quitertio fons conſecretur, & tunc defcendat qui baptizandus
Gonc. gradu peccati, id eft, conſenſu cecidit in mortem , ter. eft .Nam vbì primùm ingreditur facerdos, exorciſmā
Exorciſmus.
tiò eleuatusde fonte, per gratiam reſurger ad vita.Po. facit, fecundò ſuper creaturam aquæ inuocationem ,
teft & hęctrina merfio triduanam Domini ſepulturam pofteà & precem defert, vt fanctificetur fons, & adſit
Rom.6. ſignificare,maximè cùm dicit Apoftolus : Quicunque preſentia Trinitatisæternæ.
baptizati ſumus in Chrifto Iefu ,in morte ipfius bapti- 7. IDEM libro fecundo de Sacramentis , capite
zati fumus.Conſepulti enim ſumus cum illo perba- quinto : Venit facerdos,precem dicit ad fontem ,inuo- Forma bapti.
ſmi.
ptiſmum in morre, vt quomodò ſurrexit Chriſtus à cat Patris nomen , preſentiam Filij & Spiritus fan & i,Fidei profeso
mortuis per gloriam patris, ità & nos in nouitate vitæ vtitur verbis cæleftibus. Celeſtia verba quæ funt : to.
ambulemus. Sienim complantati facti ſumus fimili- quòd baptizemur in nomine Patris ,& Filij, & Spiri
tudini mortis eius,fimul & reſurrectionis erimus. & tus fancti. Et capite feptimo: Interrogatus es, Cre
1 reliqua . Oportet ergò cum inuocatione ſan &tæ Trini- dis in Deum Patrem omnipotentem ?Dixifti, Credo.
tatis ſubtrinamerfione baptiſmum confici, vt fecun- & merfifti, hoc eft, fepultus es. Iterùm interrogatus
dùm perſonarum differentiam myfterium baptiſmi es,Credis in Dominum noftrum leſum Chriſtum , &
celebretur, & fecundùm vnitatem fubftantiæ , vnum in crucem eius ? Dixifti, Credo. & merlifti.Tertiò in
Epher.. baptiſma fiat. vnde dicit Apoftolus: Vnus Dominus, terrogatus es,Credis & in Spiritum fan & um ? Dixifti,
Vnctio in ver.yna fides,vnum baptiſma . & reliqua . Poftquam enim Credo, tertiò merlifti. Ergò merfifti, venifti ad ſacer. Inun &tio poft
baptiſmum
tice, quid de- afcéderit baptizatus de fonte,ftatim fignatur in cere- dotem , quid tibi dixit ? Deus, inquit, Pater omnipo
quaverborũ
bro à presbytero cum facro chriſmare , ſequéte fimul tens, quite regenerauit ex aqua & Spiritu ſancto , con- forma fiat, &
& oratione, vt regni Chriſti particeps fiat, & à Chri- ceſſivt tibi peccata tua,ipſe te vngat in vitam æterna, in qua parte.
fto Chriſtianus poflit vocari.Scriptum eft in Euange- 7. PRAETEREA libro tertio de Sacramentis,
Matth.z. lioita : Baptizatus autem Ieſus, confeftim aſcendit de capite primo : Accipis autem myfterium , hoc eft, vn

aqua, & ecce aperti ſunt celi,& vidit fpiritum Deide guentum ſupra caput. Aſcendiſti de fonte, quid fecu
ſcendentem ficut columbam & venientem ſupra fe . tum eſt? Auditi le & ionem , ſuccinctus eft fummus ſa
Benè quidem baptiſmo continuatur chriſmatis vn cerdos. Licèt enim & presbyteri fecerint, tamen exor
& tio : quia fpiritus ſanctus, qui per illud chriſma fuz dium miniſterijà fummo eft facerdote.Succinctus in
virtutis admixtione fan & ificat credentes, baptizato quam ſummus ſacerdos,pedes tibi lauit.Non ignora- Lotio pedum
Jeſu,ftatim ſuper illum in columbæ ſpecie deſcendit : mus quod Ecclefia Romana hanc conſuetudinem non in Ecclefia
Gener.s . Mediolanen
cuius videlicet typum præferebat columba illa, quæ habeat,cuius typum in omnibus fequimur & formā.
in diluuio ad arcam reportauit ramum oliuæ virenti Vide ergò nè fortè propter multitudinem declinauit.
busfolijs,fignificansvriquèquòd ſpiritus fan & us per ET ſecundo capite: Sequitur fpiritale ſignaculú, quia
chriſmatis vnctionem in baptiſmate virorem confert poft fonté ſupereft ,vt perfectio fiat & c . Poft hęcquid
fidelibus cæleftis gratiæ ,
fequitur ? venirehabes ad altare &c .
4. ISIDORVS Hiſpalenſis epiſcopus libro ſe. 8. IDEM in libro deijs quimyfterijs initiantur,cá
cundo de officijs eccleſiaſticis, capite vigefimo: Exor- pite primo : Aperite aures, & bonum odorem vitæ Aurium atta
cizantur autem catechumeni primùm , deindè ſalem æternæ inhalátum vobis munere Sacramétorum car- ctus.
Exorciſmus accipiunt, & vnguntur. Exorciſmus autem fermo in- pite : quod vobis ſignificauimus,cùm apertionis cele
quid .
crepationis eft contra immundum ſpiritum in ener brantes myſterium ,diceremus: Effera, quod eft,Ada
gumenis fiue catechumenis factus, per quem ab illis perire. Hoc myfterium celebrauit Chriſtus in Euan. Marci 7 .
diaboli nequiſſima virtus , & inueterata malitia vel gelio,ficut legimus, cùm mutum curarer & furdum .
violenta incurſio , expulſa fugetur. Quod fignificabat CAPITE SECVNDO : Poft hęcreſerata tibi ſunt
Matth.vj. lunaricus ille, qué increpauitDominusIeſus, & exijt fancta ſanctorum : ingreſſus es regenerationis ſacrariū .
ab illo demonium . Poteftas autem diaboli exorcizá- Repere quid interrogatus fis,recognoſce quid reſpon
tur , & inſufflatur in eis,vt ei renuncient, atque erutià deris.Renunciảſti diabolo & operibus eius,mundo & Abrenuncia
Paruuli per poteftate tenebrarum , in regnum ſui Domini per Sa- luxuriæ eius ac voluptatibus.Vidifti illic Leuitam ,vi- tio .
ora geftantiâ cramentum baptiſmatis transferátur .Quod quia par. difti facerdotem ,vidifti fummum facerdotem .Ingref
renunciant.
uuli per ſe renunciare nô poffunt, per corda & ora ge ſus vt aduerfarium tuum cerneres, cui renunciandum
Şal cur adhi- ftantium adimpleatur . Sal autem in minifterio cate mox putares,ad Orientem conuerteris . Qui enim re- AdOrientem
beatur.
chumenis dãdus,à patribus ideò eft inftitutus, vt eius nunciat Diabolo ,ad Chriftum conuertitur, illum di- conuerſio .
guftu condimentum ſapientiæ percipiant,nequedeſi- recto cernit obtutu . DEINDE CAPITE TER
piant à fapore Chriſti: necfint fatui, & retrò refpiciát TIO :Aquafine prædicatione Dominicęcrucis, ad Aquesta prie
Gen.19 . ficut vxor Loth . nullos vfus futuræ falutis eft.Cùm verò falutaris fue- dictio .
ric
 IN GENERE .
rit crucis myfterio conſecrata,tuncad vſum ſpiritalis
lauacri & falutaris poculi temperatur. CAPITE
SEXTO : Poft hæcvtiquè aſcendifti ad ſacerdotem :
inundtio .
conſidera quid fecutum fit. Nónne illud quod ait Da.
Pfal. 132.
uid : Sicut vnguentum in capite ? Omnes enim in re
gnum Dei & in facerdotium yngimur gratia fpiritali.
Aſcendifti de fonte,memento euangelicæ lectionis.Et-
loan.13. enim Dominus nofter Ieſus in Euangelio lauit pedes
Lotio pedü. diſcipulis fuis & c . CAPITE SEPTIMO : Acce.
findida vc- piſti poſt hợc veſtiinenta candida, ve eſſet indicium
quòd exuëris inuolucrum peccatorum , induéris in
Confirmatio . nocentiæ caſta velamina.Et in fine capitis. Repere quia
Eſaiz 11 .
accepifti fignaculum ſpiritale , ſpiritum fapientiæ &
intellectus & c. DENIQVE CAPITE OCTA :
Communio . Vo: His abluta plebs diues inſignibus ad Chrifti con-
tendit altaria & c.
9. AVGVSTINVS libro primo de nuptijs &
Exorciſmus concupifcentia, capite vigefimo: In veritate, no in fal.
quid facit in fitate, poteftas diabolica exorcizacur in paruulis, eis
paruulis.
renunciant, quia per ſua non poffunt, per corda & ora
geftátium ,vteruti à poteftate tenebrarum , in regnum
lui Domini transferátur.Quid ergò in eis eft ,per quod
in poteftate diaboli teneantur donèc eruátur indè per
Sacramentum Baptiſmatis Chrifti, quid eſt nisì pec-
catun ?
10. IDEM libro fecúdo de nuptijs & concupiſcen-
Cur exufAan- tia,capite decimooctauo: In Eccleſia toto orbe diffuſa
turin toto or- vbiq omnes baptizandi infantuli non ob aliud exuf-
beparuuliba.
ptizandi. Aantur,nisì vtab eis princepsmundimittatur foràs,
quo neceſse eſt vaſa iræ poſlideantur.
Exorciſmus 11 . ET capite viceſimonono : Hos ifte audeat dicere
& exuffatio Manichæos, (Ambrofium & Cyprianum intelligit) &
paruulorum , antiquiſlimam Ecclefiæ traditionem ifto nefario cri-
antiquiffima mine adſpergat ,qua exorcizantur & exufflantur par.
ditio . uuli, vt inregnum Chrifti à poteftate tenebrarú, hoc
eft, diaboli & angelorum eius, eruti transferantur.
12. ITEM libro quarto de Symbolo ad Catechu
.
menos capite primo,alloquens catechumenos: Omnia
facramenta quæ acta ſunt & aguntur in vobis per mi.
Exorciſmi. niſterium ſeruorú Dei,exorciſmis, orationibus, can.
Orationes. ticis ſpiricalibus,inſufflationibus,cilicio ,inclinatione
Inſufflatiões. ceruicum ,humilitate pedum , pauor ipſe omni ſecuri.
Inclinatio. tate appetendus,hæc omnia, vt dixi,eſcæ ſunt, que vos
reficiunt in vtero ,vt renatos ex baptiſmo, hilares vos
Symbolum . exhibeat mater Chriſto.Accepiftis & Symbolum, pro.
tectionem parturientis contra venena ſerpentis.
1. H.
ORIGENES homilia quinta in librū Nu-
Ratio multa , merorü : Sed & in Ecclefiafticis obferuationibus funt
rũ czremoni.nõnulla huiuſmodi, quæ omnibus quidem facere ne.
anum. obfcu- ceſsè eft,nec tamen ratio corum omnibus patet. Nam
quòd ( verbi gratia) genua flectimus orantes, & quòd
exomnibus cæli plagis ad folam Orientis partem con
uerfi orationem fundimus,non facilè cuiqua puto ra-
tione compertum . Sed & Euchariftiæ fiue percipien-
177
dæ , fiue eo ritu quo geritur explicandę,veleorum que
geruntur in baptiſmo verborum ,geftorum , & ordi
num atque interrogationum ac refponfionum , quis
facilè explicetrationem ? Et tamen omnià håecoperta
& velata portamus ſuper humeros noftros, cùm ità
implemus ea & exequimur, vt à magno pontifice atą
eius filijs tradita & commendatà fufcepimus. Cuncta
hæc ergo & horum fimilia congerimus,nec tamen eo
rum affequimur rácionem : leuamus humeris noftris,
& portamus adoperta & obrečtadiuina myfteria: Nisi
quis ſit inter nos Aáron aur filius Aaron, quibus ifta
cóceditur nuda & reuelata perſpicere. Ità tamen con
ceditur,vtfciantfibi velanda hæc & operiéda,vbìcæ
teris dariea, & in opus proferri ratio popofcerit.
2 . DIONYSIVS Areopagita de Ecclefiafticahiè
2.
rarchia capite primo : Necellariò ita primi illi noftri Apoftolicur
facerdotalis munerisduces, cùmexſummaſuperſub. bis e visteira
ftantialią deitate ipli ſancti muneris plenitudiné per. nis cæremo.
cepiſſent,& idipſum deincepsproferre & propagare à nijs vsi.
diuina bonitatemiſli eſſent,iptio ( vtqui tranliffent in
Deum ) pofteros ad diuina prouehere affatìm cuperét,
viſibilibus lignis cæleftia Sacramenta texerunt, varie
tateis ac multitudine quod vnicum eft collectum , cra
diderunt: & in humanis imaginibus res diuinas, ma
terialibusép figuris ſpiritualium maieftatem ,atq inijs
quęnobis ſunt familiaria,ſumma illa & ſuperſubftan
tialia partìm ſcriptis, partim non ſcriptis inftitutioni
bus ſuis (iuxta quod facrædefiniunt leges)nobis tradi
derunt : non modò profanæ multitudinis cauſa,cuine
ipſa quidem fas eft ligna cótingere, verùm obid quo
què,quòd hæc noftra facratiflimafunctio fignificatiua
eft, plenáque ( vt dixi) fignis pro modo & ratione ca
ptus noftri, indigérque vifibilibus figuris ,quibus vel
uti adminiculis ad eorum auguftiorem intelligétiam
fubuehamur.
3. IBIDEM capite vltimo : Plurima ex his quæ Multarú c&:
ignoramus, cauſas habent digniſimas, nobis quidem rituu fignitio
ignoratas, verùm pręſtátioribus ordinibus cognicas. catio nobis
Complura item ſummas illas altiſſimásque ſubftátias obſcura.
latent: ſolique ſapientiſfimæ,ac ſapientiæ doctori, di
uinitati nota ſunt.
4 : AVGVSTINVS libro tertio de Doctrina Chri.
ftiana, capite nono : Sub figno feruit, qui operatur
aut veneratur aliquam rem fignificantem , neſciens
quid fignificet. Qui verò autoperatur,autveneratur
vtile ſignum diuinitùs inftitutum , cuius vim fignifi
cationěm intelligit, non hoc veneratur quod vide
tur & tranfit, ſed illud potiùs, quò talia cuncta refe
renda ſunt. Qui autem non intelligit quid fignificet Signorum
ignotorum
fignum , & tamen fignum eſſe intelligit, nec iple pre- vcoeratio .
mitur feruitute. Melius eft autem vel premi incogni
tis, ſed vtilibus fignis, quàm inutiliter ea interpretan
do, à iugo feruitutis eductam ceruicem laqueis erro
ris inferere.

DE BAPTISMI SACRA

Μ Ε Ν Τ Ο.

Quid eft Baptifmus, can cunctis neceſſarius?

IST hocnouæ legis primum & maximè neceffarium Sacra- didina Maria ContentTita.b
mentum ,in ablutionecorporis exteriore, & legitima verbo
E .&
rum enunciatione,iuxta Chriſti inſtitutionem , conſiſtens. baptifmo.Auguft.Praet.s.in loan.Am.

B. Neceſſarium inquam Sacramentum , non ſolùm adultis, fed hole comment tunnit.ca.4. Clemens epi
b Concil. Latera.can.1 . & Mileuir.can.
etiam paruulis, ac fimul eis efficax ad ſalutem eternam conſequen- 2. Dionyf.Ecclef hierar.cap.z.Cyprian.

dam . Naſcuntur omnes iræ “ filij: opùs igitur habentetiam paruuli clientes Chryfofo el Adam & Eua.
emundatione peccati,nec poſſuntabſque " hoc Sacramento mun- cius orig.cap.9. Item lib.1.de pec.mei.
Z dari, cap.23.

1
 NTO
178 DE SACRAME

dari, & in filios Dei regenerari, nam & generatìm legiſlator edixit:
e loan.3.b Auguſtin.lib.3.de pec. mer. Nisi quis renatus
cap.4 . & 12 . fuerit exaqua& Spiritufancto, nonpoteſt introire in re
f Matth. 18.b Bernard.ſerm.66. in can.
-gnum Dei. Alibi verò : ' Non est voluntas ante Patrem , qui in cælis est, vt
tic.
Aug.denupt.& concup.lib.1.0.20:.& pereat vnusdepujillisiſtis. Perirent autem non baptizati etiam par
h Geneſis 17.b
uuli, ficut olim in Synagoga Hebræorum pueri'incircunciſi.
i Ephef.4.2 Bafil.de Spir.Sanc. cap.is.C. lam cùm fit vnum Baptiſma Chrifti fidelium , hoc ſemel ac

k Hebr.6.a Clemens conftitut.apoft.ceptum ,nefarium eſt prorsſusiterare ,quicquid demùm prętexant

1 in Concil Cartha.l.can..& viennen,iam olim ' damnati Anabaptiſtæ : Cum Synodo Conftantinopo

de in
Bcda Baprif."Augufl.tra
3.cap.loan . :.1.in loann.litana dicendum eft : Confiteor vnum baptiſmain remiſſionem
Am Epift.1o.de in diedevnicobapt.con.peccatorum . Et cumAuguftino: "Rebaptizare hæreticum homi

tra Fertil
tam ,cap.7.cap.3. Leo
& 37.ad epift.9
Leonem .ad Nice-nem , omninò peccatum eft: rebaptizare autem Catholicum ,im
Rauen.
o C.lib.i. Nè ſanctum bapt.iteret. maniſſimum ſcelus eſt : quod idcircò Cæfareis etiam legibus pro

hibetur.
TESTIMONIA .
1. A. ACTOR VM ſecundo: Petrus verò ad illos,
Penitentiain (inquit) agite, & baptizetur vnuſquiſq
veftrûm in nomine lefu Chrifti, in remiſſionem pec-
catorum veftrorum : & accipietis donum ſpiritus
fanéti.
MARCI decimoſexto capite : Qui crediderit &
baptizatus fuerit , faluus erit .
3. ° 10 ANNIS tertio : Poft hæc venit leſus & diſci-
pulieius in ludæam terram: & illic demorabatur cum
cis, & baptizabar .
4. ET capite quarto Quanquàm Ieſus non baptiza.
ret, ſed diſcipuli eius .
5. ' AD Titum tertio : Saluos nos fecit per lauacrum
regenerationis, & renouationis Spiritus ſancti, quem
effudit in nos abundè per Ieſum Chriftum faluatorem
noftrum :vtiuſtificati gratia ipfius, heredes fimus ſe-
cundùm ſpem vitæ æternæ.
6. MATTHAEI vigefimooctauo : Euntes ergò
docere omnes gentes , baptizátes eos in nomine Patris
& Filij & Spiritus ſancti: docentes eos ſeruare omnia ,
quæcunque mandaui vobis.
7. AD Ephelios quinto : Viri , diligite vxores ve
Atras,ficut & Chriſtus dilexit Eccleſiā, & femetipſum
tradidit pro ea,vtillam ſanctificaret,mundans eam la-
uacro aquæ in verbo vitæ .
8. PRIORIS Perri tertio capite : In arca pauci, id
eft, octo animæ faluæ factæ ſunt per aquam . Quod &
vos nuncfimilis formæ faluos facit Baptiſma, no car
• nis depofitio ſordium , fed conſcientiæ bonæ interro-
gatio in Deum per reſurrectionem Ieſu Chriſti.
1. B. CONCILIVM Tridentinum feſfione ſex-
luftificatio ta ,capite quarto : luftificatio eft translatio ab eo ftatu
non fit line in quo homo naſcitur filius primi Adę, in ftatum gra
bapriſmo aut
cius voto . tiæ & adoptionis filiorum Dei,per ſecüdum Adam Ie-
ſum Chriftum faluatorem noftrum : quæ quidé tranſ-
latio poft Euangelium promulgatum , finelauacrore-
generationis aut eius voto fierinon poteft, ficut fcri .
Ioan . 3 . ptum eft :: Nisiquis renatus fuerit &c .
2. ITEM ſeſlione ſeptima, canone quinto de Bapti-
Baptiſmus. ſmo: Si quis dixerit Baptiſmum liberum eſſe, hoc eſt,
ad falutem . non neceſſarium ad falutem anathema fit .
3. AVGVSTINVS tractatu decimotertio in lo
Baptiſmi ne- annem : Quantumcung catechumenus proficiat, ad .
ceffitas. huc ſarcinam iniquitatis ſuę portat: non illi dimitti
tur,nisì cùm venerit ad Baptiſmum .
4. AMBROSIVS in libro de ijs qui myſterijs
initiantur,capite quarto :Credit catechumenusin cru-
cem Domini Ieſu , qua & ipfe ſignatur: ſed nisì bapti-
zatus fuerit in nomine Patris, & Filij,& Spiritus fan.
&ti ,remiſlionem non poteft accipere peccatorum , nec
ſpiritalis gratiæ munus haurire .
5. CLEMENS epiſtola quarta ad Iulium & Iulia-
num : Nec putetis ,quòd etiam fi omnem pietatem co-
latis, omnein's iuftitiam ,baptiſmum verò non acci- Quàm necef
piatis,ſpem poſſitis habere apud Deum : immò maio- farius
ſmus. bapti
ri pæna digni eritis , qui bona opera non benè operati
eftis. Confertur enim meritum homini ex bonis ge- Matth.25 .
ftis, fed fi ità gerantur, ficut Deus iubet . Deus autem Ioan.3.
iuſſit omnem colentem ſe, Baptiſmo cófignari. Quod
ſi vos renueritis, vt veftræ voluntati magis, quàm Dei
obtemperetis, contrarij fine dubio & inimicieftis vo
luntati cius . Sed dicitis fortaſse: Quid confert aque
baptiſmus ad Dei cultum ? Primò quidem ,quia quod .
Deo placuit, impletur. Secundò, quia regenerato
ex aquis & Deo renato , fragilitas prioris natiuita
tis, quæ vobis per hominem factaeit, amputatur , &
ità demùm peruenire poteritis ad falutem . Aliter
impoſſibile eft. Sic enim nobis cum ſacramento ve .
rus Propheta teſtatus eft, dicens: Amen amen dico vo- Ioan.3.
bis, nisi quis denuò renatus fuerit ex aqua viua, non
introibit in regnum cælorum . Et ideò accelerate. Eft
enim in aquisiſtis miſericordia eius quædam , quæ ex
initio ferebatur ſuper eas : & agnoſcit eos , qui bapti
zantur ſub appellatione triplicis ſacramenti, & eripic
eos de ſupplicijs futuris, quafi donum quoddam of
ferens Deo animas per baptiſmum conſecratas. Con
fugite ergò ad aquas iſtas: folæ ſunt enim quę poſtint
vim futuri ignis extinguere.Ad quas qui moratur ac
cedere, conftat, in eo adhuc infidelitatis idolum per
manere , & ab ipſo prohiberiad aquas properare, quæ
falutem conferunt. Siue enim iuftus, fiuefit iniuftus,
baptiſmus ei per omnia neceffarius eft : Iufto quidem ,
vt adimpleatur in eo perfectio, & regeneretur Deo :
iniuſto verò, vtpeccatorum quæ geſtit, remiſlio con
cedatur .
6. CONCILIVM Lateranenſe magnum ſub In
nocentio tertio, canone primo: Sacramentum Bapti- Paruulis &
ſmi, quod ad inuocationem indiuiduæ Trinitatis con- ceffarius Bao
ſecratur in aqua , tam paruulis quàm adultis in for- priſmus.
ma Eccleſięà quocunque ricè collatum ,proficitad ſa
lutem & c .
7. CONCILIVM Mileuitanum canonefecundo :
Item placuit, vt quicunque paruulos recentes ab vte Paruuli bapti
ris matrum ,baptizandos negat, aut dicit in remiſlio - zidi propter
nem quidem peccatorum eos baptizari , fed nihil ex peccatú ori
Adam trahere originalis peccati,quod regenerationis ginale.
lauacro expietur, vndèfit conſequens, vt in eisforma
baptiſmatis in remiſſionem peccatorum , nő verè, ſed
falsè intelligatur, anathema fit . Quoniam non aliter
intelligendum eſt, quod ait Apoftolus, Per vnum ho- Rom.s.
minem peccatum intrauit in mundum , & per pecca
tummors, & icà in omnes homines pertranfijt, in quo
omnes peccauerunt, nisi quemadmodùm Ecclefia ca
tholica, vbiquè diffuſa ſemper intellexit: propter hanc
enim regulam fidei, etiam paruuli qui nihil peccato
rum in ſemetipſis adhuc committere potuerunt, ideò
in
 IN GENERE . 179
in peccatorum remiffionem veraciter baptizantur, vt dum , tum magis circa infantes ipfos & recèns natos a baptiſmo
in eis regeneratione mundetur,quod generatione tra- obſeruandum putamus,quihoc ipſo de openoftra,ac infantibus.
xerunt. Eundem canonem repetiuit Concilium Tri- de diuina miſericordia plus merentur, quòd in primo
dentinum ſeſſione quinta. ſtatìm natiuitatis ſuæ ortu plorantes ac Aentes, nihil
8 . DIONYSIV S Areopagita de eccleſiaſtica hie. aliud faciunt, quàm deprecantur,
Apoftoli vo- rarchia capite feptimo:Verùm ea de re ifta quoque di- 10 . CHRYSOSTOMVS homilia de Adam &
uulos baptin cimus, quæ fan &ti pręceptores noftri ex priftina tradi- Eua : Prædicat Eccleſia Catholica vbiqué diffuſa , de Paruulos ba.
zari . prizados pro.
tione edo &ti, ad nosderiuârunt. Aiunt enim quod eft bere paruulos baptizari propter originale peccatum . pter origina .
yeriſlimum , infantes (li fancta lege formentur) ad fa- Ec paulò pòft:Quia ipfa conceptio fine carnis cupidi- le peccatum
crum peruehendos habitum , omni errore liberos & tate non fit, ideò dixi de tranſgreflione peccati : venio Eccleſia Ca.
vitę exortes impurç. Iftudcảm pijſlimis ducibus no. in originale cupiditatis,vtbaptiſmus paruulorum ab - cat, tholica prçdi.
ftris in mentem veniffet, viſum eſt admittere infantes luat omne originale peccatum . Et poft nonnulla: Il
Patrinus ſeu hocmodo, vtnaturales oblati paruuli parentes, puerú lud etiam quod circa baptizandos in vniuerfo mun
fufceptor &
ſponſor par. vni ex fidelibus tradant preclaro diuinarum rerú ma- do fancta eccleſia, fiue fint paruuli,fiue iuuenes , vni
uulia giftro , ſub quo iam puer fit quaſi ſub patre diuino , formiter agit , non ociofo contemplemur intuitu :
fanctæ falutis alumno.Huncitaque pręſulſponden . quòd cùm ad regenerationis veniunt facramentum ,
tem , paerum iuxta ſanctam educaturumvitam ,requi- non priùs fontem vitæingrediūcur,quàm exorcilmis Exorciſmi &
rit veabrenunciationen profiteatur, fidemos confitea. & exuffationibus clericorum &c . vtfuprà, queſtione exuffatiöcs.
tur : non ( vt illiridentes aiunt) alium pro alio imbuit octaua,de Sacramétis in genere F.teftimonio feptimo.
Quomodò ſacris. Neqz enim hocille ait, Ego pro puero abrenun- 11 . AD Epheſios ſecundo : Eramus natura filij iræ ,
puer per fuf- ciationes facio , aut fidei ſacramenta profiteor. Sed ità ficut & cæteri .
renunciat & puer renunciat & profitetur, id eft, fpondeo pueruin- 12. , CONCILIVM Tridentinum ſeſſione quinta,
fidem profi. ducturum , cùm ad ſacram intelligentiam venerit, fe- in decreto de peccato originali : Si quis paruulos re- Paruuli ba
tctur.
dulis adhortationibusmeis, vt abrenunciet contrarijs centes ab vteris matrum baptizandos negat, etiam fi ptizandipro.
omninò, profiteatura & peragat diuina quæ pollice- fuerint à baptizatis parentibus orti : aut dicit in remir- prer origina.
le peccatum .
tur. Nihiligicur (vtreor) indignum eft, fi ad diuinum fionem quidem peccatorum eos baptizari, ſed nihil
inftitutum puer adducitur,fanctum habens pręcepto- ex Adam trahereoriginalispeccati ,quod regeneratio .
rem ,qui illi diuinarym rerum habitum tradat, malo- nis lauacro neceſsè fit expiari ad vitam æternam con
rum'oferuet immunem . ſequendam . vndè fic conſequens, vt in eis forma ba
lib.3.epift.s. 9 . CYPRIANVS epiſtola quinquagefimanona priſmatis in remiſionem peccatorum ,non vera , ſed
ad Fidum : Quantùm verò ad caufam infantium per- falſa intelligatur,anathema fit: quoniam non alicerin
tinet ,quos dixiſti intra ſecundum vel tertium diéquo telligendü eft id quod dicit Apoftolus, Per vnum ho- Rom.s.
nati fint conftitutos baptizari non oportere, & confi . minem peccatum intrauitin mundum , & per peccatū
derandam eſſe legem circuncifionis antiquæ, vt intra mors, & ità in omnes homines mors pertrålijs, in quo
Geneſ.17. o & auum diem eum qui natus eſt baptizădum & fan- omnes peccauerüt: nisì quemadmodùm
Eccleſia Ca- Ex Apoftolo,
& ificandum non putares, longè aliud in Concilio no- tholica vbiquè diffuſa ſemper intellexit.Propter hanc rum tradicio .
ftro omnibus vifum eft.In hoc enim ,quod tu putabas enim regulam fidei ex tradicione Apoſtolorum etiam ne .
effe faciendum ,nemo conſenfit, ſed yniuerfi potiùs iu- paruuli & c. vt Concilium Mileuitanum ſuprà teſti
dıcauimus nulli hominum nato miſericordiamDei & monio feptimo.
Paruulos pri- gratiam denegandam .Nam cùm Dominus in euange- 13. AVGVSTINVS epiftola vigeſimaoctaua ad
mumnatos lio ſuo dicat, Filiushominis non venit animas homi- Hieronymum : Item quifquis dixerit quod in Chriſto
baptizari
poffc. num perdere, ſed faluare: quantùm in nobis eft,fi fieri viuificabuntur etiam paruuli , qui fine lacramenti eius
Luc.9 . poteft ,nulla anima perdenda eft. Et paulò pòft: Deus participatione de vita exeunt :nic profectò & contra
Galat.2.
vt perſonam non accipit, ficnec ætatem, cùm fe omni- Apoftolicam prædicationem venit, & totam conde
bus ad cæleftis gratiæ conſecutionem æqualitatelibra- mnat ecclefiam , vbi proptereà cum baptizandis par .
ta præbeat patrem . Quòd autem in Iudaica circunci- uulis feftinatur & curritur, quia ſine dubio creditur ſmo Sinenon
bapti.
fal .
fione carnali octauus dies obſeruabatur, ſacramétum aliter eos in Chrifto viuificari omninò non poffe. Qui uantur par.
eſt in vmbra atque in imagine antè præmiſſum , fed autem non viuificatur in Chrifto , reftat vi in eadéda- uuli .
veniente Chriſto veritate completum . Quæ imago mnatione maneas , de qua dicit Apoftolus: Per vnius Rom.s.
ceſlauit Superueniente poftmodùm veritate, & data deli &um in omnes homines ad condemnationem .
nobis ſpiritali circuncifione. Propter quod neminem 14. IDEM libro tertio de anima& eius origine, ca
putamus à gratia conſequenda impediendum eſſe ca pite nono : Noli credere , noli dicere, noli jocere, in. Ante bapti
lege ,quę iam ftatuta eft,nec fpiritalem circuncifionem fantes, antequàmbaptizentur,morte prçuentos ,per- détes paruu
impediri carnali circuncifione debere, fed omnem uenire poſſe ad originaliū indulgentiam peccatorum , li,nö liberan .
omninò homine admittendum effe ad gratiam fi vis elle catholicus. tur à peccato
Chrifti,quando &mPetrus in A &ibu s Apoftolorum lo- 15 . ITEM de peccatorum meritis & remiffione li- originali .
AQ.10 . quatur & dicat : Dominus mihi dixit,neminem com- bro primo ,capite vigefimotertio : Nulla ex noftro ar
Solo bapti
munem dicendum & immundum . Cæterùm fi homi- bitrio præter baptiſmu Chrifti, falus æterna promit- Imo ſaluārsur
nes impedire aliquid ad conſecutionem gratiæ poffet, tatur infantibus, quam non promittit ſcriptura diui- paruuli.
magis adultos & prouectos & maiores natu poſſent na,humanis omnibusingenijs preferenda .
impedirepeccata grauiora. Porrò autem fi etiam gra 16 . IOANNIS tertio , vt in textu .
uiſlimis deli&toribus, & in Deum multum antè pec- 17 . AVGVSTINVS libro tertio de peccatorum 1
cantibus,cùm pofteà crediderint,remiffa peccatorum meritis & remiſiione, capire quarto : Vndè fic conſe- Per baptiſıná
datur, & à baptiſmo atque à gratia nemo prohibetur : quens,vtquoniam nihil agitur aliud ,cùın paruuliba incorporātup
quantomagis prohiberi non debet infans, qui recèns ptizantur,nisìvt incorporentur Ecclefiæ,id eft, Chri- Ecclelit.
Originale
natus nihil peccauit ,nisi quòd fecundùm Adam car- iti corporimembrist focientur :manifeitum lit, eos
peccatun in
infantibus. naliter natus, contagium mortis antiquæ prima nati- ad damnationem , nisi hoc eis collatum fuerit, perti- ad damnati
uitate contraxit ? quiad remillam peccatorum accipi- nere: non autem damnari poffent, li peccatum vtiquè nent,
onem nisi
perti,
bao
endam hocipfo faciliùsaccedit, quòd illi remittuntur non haberent. ptizentur,
non propria ,fed aliena peccata . Et idcircò frater cha CAPITE duodecimo ea verba exponens prio
riſime,hæc fuit in concilio noſtra ſentéria,à baptiſimo ris ad Corinthios ſeptimo : Alioquin filij veltri im.
Cocilij Car- atq à gratia Dei, qui omnibus mifericors & benignus mundi eſſent,nuncautem fan &ti funt: Illud tamen (in- Propria infan
& pius eſt, neminem pernosdebere prohiberi. Quod quit)line dubitatione tenendum eft,quæcunque illa tum fandi
non arccadis cùm circa vniuerſos obſeruandum lit atque retinen- ſanctificatio fit, non valere ad Chriftianos faciendoș, Baptıſmum .
Z 2 ato ad
 ISO DE SACRAMENTO
atæ ad dimittenda peccata, nisì Chriſtiana & eccleſia- tam quòd Aagellatus eft, quòd ſputis illicus, quùd cru
ftica inſtitutione & facramentis efficiátur fideles.Nam ci aftixus,quòd denique mortuus eft . Non eſt hicho
nec coniuges infideles, quamlibèr ſanctis & iuftis con- mo à Deo , qui ſic cótraria Deo & facir & loquitur.Pro
iugibus hçreant, ab iniquitate mundantur, quæ à re- dolor : auditur tamen à pluribus, & populum qui fibi
gno Dei ſeparatosin damnationem venire compellit: credat,haber. O infeliciſſimum populum . Ad vocem
nec paruuli de quibuslibet ſanctis iuftisis procreati, vnius heretici ſiluerüt in eo omnes propheticę &apo
originalis peccati reatu abſoluuntur, nisi in Chrifto ftolicæ voces, que de conuocando in vna Chrifti fide
fuerint baptizati: pro quibus tanto impenſiùs loqui é cú &tis nationibus Eccleſia,vno veritatis ſpiritu ceci
debemus, quanto'pro ſeipfi minùs poſſunt. nerūt.Ergò fefellerút diuina oracula , fallútur omniú
19 . MATTHAEI decimooctauo,vt in textu . oculi & animi: qui quod leguntprædictum , intuétur
20 . BERNARD VS ſermone ſexageſimoſexto fu- impletum . Quam certè manifeſtam omnibus verita
Horities ici. per Cantica : Videte detractores ,videtecanes.Irrident tatem folus ifte,ftupenda & prorſus Iudaica cæcitate,
dent propter nos ,quia baptizamus infātes, quòd oramuspro mor- aut non videns,autinuidésadimpletam , fimulneſcio
infantum ba- tuis, quòd fan &orú ſuffragia poftulamus.In omnige- qua arte diabolica perſuaſit populo ftulto & infipiéti,
ptiſmum . nere hominum acq in vtroq lexu feftinát proſcribere de re manifefta nec ſuis credereoculis: fefelliſſe prio
Chriftum , in adultis & paruulis, in viuis & mortuis. res,errare poſteros, totum mundum etiam poft effu
Hinc quidé infantibus ex impoſſibilitate naturę, indè fum Chrifti fanguinem perditum iri, & ad ſolos quos
verò adultis ex difficultate continentiæ pręfcribétes. decipit ,totas miferationum Dei diuitias & vniuerfi
Gen.4 . Quid enim fi infans pro fe loqui non poteft, pro quo tatis gratiam perueniffe. Et nunc huius rei gratia, licèt
vox ſāguinis fratris fui, & talis fratris, clamåt ad Deú in multa corporis infirmitate, iter arripuiad has par
de terra? Adftat& clamat nihilominùsmaterecclefia. tes, quas potiſlimùm fingularis ferusdepaſcitur,dum
Quid tamen infans? Nónne & ipfe videtur tibi inhiare non eft qui refiftat, neque qui ſaluum faciat. Quippe
quodāmodò de fontibus faluatoris, vociferari ad Deū, de tota Francia pro fimili effugatus malitia, has ſolas
Eſa.36 . Luisque vagitibus clamitare,Domine, vim patior, re- fibi inuenit expofitas, in quibus fiducialiter ſub tuo
ſponde pro me ? Flagitat auxilium gratiæ , quia vim dominatu in gregem Chriſti toto furore bacchatur.
patitur ab origine . Clamat innocentia miferi, clamat Quod tuóne honori congruat, princeps illuftris, ipſe
ignorantia paruuli,clamat addicti infirmitas. Ità ergò iudicato .Nec mirum tamen,li ſerpensille callidus de.
clamanthæc omnia,fanguis fratris , fides matris,deſti- cepit te, quippe ſpeciem pietatis habens, cuius virtu
tutio miſeri , & miferia deftituti.Ec clamaturad patré. tem penitùs abnegauit .
Mater Eccle Porrò pater ſeipſum negare non poteft, pater eft. Ne- 221 AVGVSTINVS de nuptijs & concupiſcentia
fia fidem ſuā mo mihidicat quia nö habet fidem , cui mater imper- libro primo , capite vigefimo: Ab hac igitur poteſtate Per baptiſmu
paruulo com .tit fuam , inuoluens illi in ſacramento , quouſque ido- tenebrarum , quarum eft diabolus princeps, id eft, à cruútur àpo
municat.
neus fiat proprio non tantùm ſenſu,fed affenſu euolu- poteftate diaboli & angelorüeius quiſquis erui, cùm nis.
Fides aliena cam puramoz percipere. Nunquid breue pallium , vt baptizantur,negauerit paruulos,ipforum Ecclefię ſa
alijs prodcit. non poffit ambas cooperire? Magna eſt Ecclefiæ fides. cramentorum veritate conuincitur , quæ nulla hæreti
Nunquid minor fide Chananęæ mulieris, quam con ca nouitas in Eccleſia Chriſti auferre velmutare per
ftat & filiæ ſufficere potuiſſe & Gbi ? ideò audiuit : 0 mittitur,regente atque iuuante capite totum corpus
Matth.is . mulier,magna eft fides tua : fiat tibi,ficutperiſti.Nun- fuum ,pufillos cum magnis.In veritate itaque, non in Exorciſmive.
quid minor fideillorum, qui paralyticum per regulas falfitate, poteftas diabolica exorcizatur in paruulis, citasin par
demittentes,animæ illi fimul & corporis obtinuêre fa- eiếz renunciant,quia per ſuanon poſſunt, per corda & Abrenuncit
Matth.g . lutem ? Deniæ habes : Quorum fidem vt vidit, ait pa- ora geftantium ,vteruti à poteftate tenebrarum ,in re perora geſti.
ralytico : Confidefili,remittuntur tibi peccata tua.Et gnum ſui Domini transferantur. Quid ergò in eis eft, tium ,
5 paulò pòft: Tolle grabatum tuum , & ambula.Qui hęc per quod in poteftate diaboli teneantur,donèc eruan
credit,facilèhuic perſuadebitur, meritò ccclefiâ præ- . tur indè per ſacramentum baptiſmatis Chriſti, quid
fumere non ſolùm paruulis baptizatis in ſua fide lalu- eft nisì peccatum ?
tem , fed etiam interfectis pro Chrifto infantibus co- 23 . ITEM libro fecundo de nuptijs & concupiſcen
ronam martyrij.Quęcùm ità ſint, nullum preiudiciú tia ,capite decimoſeptimo: Inquantùm homines ſunt
Heb.jr. fuftinebunt regenerati de eo quod di& um eft, Sine fi- paruuli, bonum eft naturæ , cuius author eft Deus : in Perituri, fino
Paruulib apti.de impoſſibile eft placere Deo : cùm fine fide non fint, quantùm autem cum peccato naſcuntur, perituri , fi

zati non funt qui in teſtimonium fidei baptiſmigratiâ perceperunt.
omninò fine Sed neq de eo quod item di&tum eft: Qui verò nõcre-
fide.
Marc.16 . diderit, condemnabitur. Quid enim credere eft,nisì fi-
dem habere ? Itap & mulier ſaluabitur per generatio-
1. Tim.2 .
nem filiorum , li permáſerit in fide cum lenitate, & in-
fantibus per lauacri regenerationé fuccurretur, & ad-
ulti qui cótinere non poterūt,coniugij triceſimo fru-
Rom.14 . ctu fe rediment.Chriftus propter hocmortuuseft , & '
reſurrexit, viviuorum dominaretur & mortuorum .
Propter hoc quoquè & infans natus eft , & per fingulos
ætatum gradus profecit in virū ,vt nullideeſſetætati.
21 . IDEM in epiſtola ducételima quadrageſimaad
Hildefonſum comitem, de Henrico hæretico fcribés:
Paruulis Chriſtianorum , Chriſti intercluditur vita,
Matth.19 . dum baptiſmi negaturgratia : nec ſaluti propinquare
finuntur,faluatore licèt piè clamāte pro eis : Sinite, in-
quit,paruulos venire ad me. Ergóne qui homines &
iumenta faluauit, quemadmodùm multiplicauit ini.
ſericordiam ſuam Deus, ad ſolos tamen innocétes non
patitur eandem tam multam miſericordia peruenire ?
Inuident ha- Quid, quęſo ,quid inuider paruulis ſaluatorem paruu-
reticifalutë lum qui natus eft eis ? Inuidia hęc diabolica eft : inui-
paruulis.
dia hacmors intrauit in orbem terrarū. An putat par-
uulos faluators no egere,quia paruuli funt ? Si ita eft,
ergo gratis magnº Dominus factus eſt paruus:vt omit-
non renaſcantur, ad ſemen pertinent maledi&tum ab
initio illius antiquæ inobedientiæ vitio . Ab hac fide
Apoftolica atque Catholica verifima atque fundatif
fima,cum Pelagianis ifte Iulianus diſcedens, non vult
naſcentes effe fub diabolo, nè paruuli portentur ad
Chriftum ,vt eruantur à poteftate tenebrarum , & in
regnum ipfiustransferantur.
24. IDEM fermone decimoquarto de verbis Apo
ftoli: Nos dicimus paruulosaliter falutem & vitam Sinembaptiz.
æternam non habituros, nisì baptizentur in Chri- uantur .
fto . Ibidem : Vbì ponis paruulos baptizatos? Profe
ctò in numero credentium . Nam ideò & conſuetu - Paruuli bapti.
dine Eccleſia antiqua canonica fundatiſſima, paruu. Zati,in nume
li baptizati fideles vocantur . Et fic de his quærimus, credentium
Jſte infans Chriftianus eft ? Reſpondetur,Chriſtianus. ponuntur.
Catechumenus, an fidelis ? Fidelis y tiqué à fide, fides
à credendo. Intercredentes igitur, baptizatos paruu
los numerabis, nec iudicare vllo modo aliter aude
bis,fi non vis eſſe apertus hæreticus. Ergò ideò habent
vitam æternam ,quia qui credit in filium ,habet vitam
æternam . Noli eis ſine iſta fide, & fine iſto facramen
to huius fidei promittere vitam æternam.Et poft non
nulla : Abfit viego dicam non credentes infantes. Iam Credit in al .
fuperiùs difputaui, credit in altero, qui peccauit in cauit in alte
altero. dicitur, credit & valet, & inter fideles bapti- ro.
zatos

B A PTI S M
Ab Eccleſiz zatos computatur. Hoc habet authoritas matris Ec-
auchoritate.
fundatus veritatis obrinet canon : cótra hoc
clefix ,hoc
robur, contra hunc inexpugnabilé murum quiſquis
arietat, ipfe confringitur. Ergò prodeft Chriftus ali-
quid infantibus baptizatis, & ficutego doceo, & ficut
mecum tota Eccleſia dicit, credentibus prodeft. Et
pòft pauca : Credunt & infantes. Vndè credut ? Quo
modò credunt ? Fide parentum . Si fide parentum pur
gantur , peccato parentum polluti ſunt. Pofteà verò :
Multi modi ſunt ſanctitatis , & multi modi ſunt ſan
1.Cor.7. & tificationis . Quomodò ergò fanctificatur vir infide-
Pereunt fide- lis in vxore, & tamen perit nisì baptizerur : fic filij fi.
lium filij,fi delium, etſi ad quédam modum ſanctificati ſunt, per
non fuerint
eunt tamen , fi non fuerint baptizati.
baptizati.
25 . GENESIS decimofeptimo : Maſculus cuius
præputij caro circuncifa non fuerit, delebitur anima
illa de populo ſuo : quia pactum meum irritum fecit.
1. C. AD Epheſios quarto :Vnus Dominus , vna fi-
des , vnum baptiſma.
2. BASILIVS in libro de Spiritufancto, capite de-
Vnicum ba- cimoquinto: Vnum nouimus falutiferum baptiſma,
ptiſma. quandoquidem vna eft pro mundo mors, & vna ex
mortuis reſurrectio , quarum figura eft Baptiſma.
3. AD Hebræos fexto: Impollibile enim eft,eos qui
femel ſunt illuminati , guftauerút etiam donum cæle-
fte, & participes facti ſunt Spiritus ſancti, guftauerút
nihilominus bonum Dei verbum , virtutesque feculi
vécuri, & prolapfi funt: rursùs renouariad pæniten-
tiam, rursùm crucifigentes ſibimetipfis filium Dei , &
oftentui habentes.
4. CLEMENS põtifex & martyr libro ſexto con
Rebaptizan. ftitutionum Apoſtolicaru , capite decimoquinto: Ve-
tes crucifigūt runtamen initiatos iterùm baptizare tentantes, cruci
Dominum . figunt Dominum : iterùm eum interimunt,derident
diuina, eludunt ſancta, inſultant ſpiritui, fanguinem
ſanctum velutì communem contemnunt, peccant in
mittentem, in paſſum , & in teſtificante. Et paulò pòft:
Paruulorum Baptizate quoquè puerulos veftros, & educate cos in
Baptiſmus, diſciplina & præceptis Dei. Sinite enim , inquit, par-
uulos venire ad me, & nolite eos prohibere .
Marc.so.
5. IOANNES Damaſcenus libro quarto de Or
thodoxa fide, capite decimo : Confitemur autem vnú
Vnum Ba.
baptiſma in remifiionem peccatorum , & in vita æter-
ptiſma.
nam. Baptiſma fiquidem Domini mortem infinuat :
confepulti enim ſumus Domino per baptiſma, vt in-
Rom.6. quit diuinus Apoftolus. Quemadmodùm igitur ſe-
mel completa eſt Domini mors , fic femel oportet ba-
ptizari iuxta Domini verbum , in nomine Patris, & fi-
lij, & Spiritusfancti.Quicunque igitur in Patre, & Fi
Rebaptizati lio,& Spiritu ſancto baptizati ſunt, & vnam naturam
figunt Chri- diuinitatis in tribus hypoftafibus edocti, & rursùs re-
ftum . baptizantur, illi iterùm crucifigunt Chriſtum , vt in-
Heb . 6.
quit diuinus Apoftolus: Impollibile nanque eſt, eos
qui femel illuminati ſunt, renouari in penitentiam ,
iterarò crucifigentes libijpfis Chriſtú , & ludibrio ſub:
ijcientes.Quicunque verò in ſancta Trinitate baptiza-
ti non fuerint, illos rebaptizari oportet.
Damnatur 6. PRIMVM Concilium Carthaginenſe canone
anabapti. primo: Illicitas eſſe fancimus rebaptizaciones, & fa-
ſmus.
tìs eſſe alienum à ſyncera fide & catholica diſciplina.
7. CONCILIVM Viennenſe ſub Cleméte quin-
Vide in Cle- to : Baptiſma vnicum baptizatos omnes in Chrifto
de fumma regenerás, eft (ficut vnus Deus & fides vnica)ab omni-
Trinit.& fidebus fideliter confitendum . Quod celebratum in aqua
Catholic.
in nominePatris & Filij & Spiritusfancti, credimus
effe tam adulcis quàm paruulis communiter perfectú
remedium ad falutem ,
8. CONCILIVM Tridétinum feffione feptima,
Character canonenono,de ſacramentis in genere : Si quis dixe-
Baptiſmi, rit in tribus Sacramentis, Baptiſmo ſcilicet, Confir-
Confirmati ,
onis, & or- matione, & Ordine, non imprimi characterem in ani
dinis. ma, hoc eft,fignum quoddam fpirituale & indelebile,
yndè ea iterari non poffunt, anathema fit.
9. ITEM in eadem feflione, canonedecimotertio
<
I. 181
de Baptiſmo:Siquis dixerit paruulos, eô quòd a &tum Paruuli inter
credendi non habent, ſuſcepto baptiſmo inter fideles merandi.
computandos non eſſe, ac proptereà cùm ad annos
diſcretionis peruenerint, effe rebaptizandos : aut prę- Paruuli ba.
ftare omitti eorum baptiſma, quàm eos non actu pro- ptizati non
prio credentes baptizari in fola fide Ecclefiæ , anathe- rebaptizan.
di pofteà.
ma ſit.
10. AVGVSTINVS tractatu yndecimo in loan
nem : Rectè intellexit Nicodemus natiuitatem carnis .
Sic & tu intellige natiuitatem fpiritus. Quicunque ti
bi dixerit, vt fpiritaliter iterùm naſcaris, reſponde
quod dixit Nicodemus: Nunquid poteft homo iterú
in ventrem matris ſuę intrare , & naſci ? Iam natus ſum
de Adam, non me poteft iterum generare Adam : iam
natus ſum de Chriſto, non me poteft iterùm genera
re Chriſtus. Quomodò vterus nó poteft repeti,fic nec Baptiſmus
baptiſmus . Ibidem : Plus vos perſequuntur (Donati- reperi nö po.
ftæ )quivos illudendo ſeducunt, Veni veni, baptizare teit,vt nec
carnalis na.
hic , hîc habes verum baptiſmum , noli ludere, vnus tiuitas.
eſt verus. Ille luſus eſt, ſeduceris , & ifta perſecutio
grauis tibierit.Ifti etiam audent dicere, quia perſecu
tionem folent pati à catholicis regibus , aut à Catholi
cis principibus. Quam perſecutionem colerant ? af.
fictionem corporis. Quomodò paſii ſunt perſecuti,
onem , quam faciuntgrauiorem ? Caue quando vult Gen.21.
ludere Iſmael cum Ifaac, quádo tibi blanditur, quan
do offert alterum baptiſmum : reſponde, habeo iam Anabaptiſtä
baptiſmum . Si enim veruseft ifte baptiſmus, quiſquis funt illufores
vult alterum dare, illudere vult. Caue animæ perle
cutorem . Et paulò pòft : Mirantur quia commouen
tur poteftates Chriftianæ aduersùs deteftandos diſti . Rectè perfe .
patores Ecclefiæ. Sinon ergò mouerentur, & quomo- quancurha
do redderent rationem de imperio ſuo Deo ? Intendat tholiciprin
charitas veftra quid dicam ,quia pertinet hoc ad reges cipes.
.
feculi Chriſtianos, vt temporibus ſuis pacatam ve.
lint matrem ſuam Ecclefiam habere, vndè fpiritaliter
nati ſunt. Videre qualia faciunt, & qualia patiuntur. Pro morti.
Occidunt animas, affligūtur in corpore: fempiternas ternis
bus fempi
morte
mortes faciunt, & téporales ſe perpeti conqueruntur. temporalem
11 . BED A in caput tertium euangelij fecûdùm lo- patiuntur .
annem : Notandum autem , quia quod de carnali di- Non magis
xit, hoc etiam de fpiritali eft regeneratione fentiédum : reperi poteft
ſpiritalis,
nequaquàm videlicet eam , poftquàm femel expleta
fuerit,poſſe repeti . Siue enim hæreticus,fiue ſchiſma- lis nativitas .
ticus, fiue facinoroſus quiſque in confeſtione ſanctæ
Trinitatis baptizet, non valet ille quidem qui ità ba
ptizatus eft, à nobis Catholicis rebaptizari, nè con
feflio vel inuocatio tanti nominis videatur annullari.
12 . SECVND A fynodus generalis, quæ eſt prima
Conftantinopolitana, in Symbolo: Cófitemur ynum
baptiſma in remiſſionem peccatorum .
13 . AVGVSTINVS epiftola ducentefima tertia
ad Maximinum Epiſcopum : Rebaptizare igitur hæ
reticum hominem &c . vt in textu .
14 . IDEM in libro de vnico baptiſmo contra Pe
tilianum , capite decimotertio : Ego autem vequod de
hac re fentio breuiter dicam , rebaptizare hæreticos,
quod illi (Cyprianus ſcilicet & eius focij) feciſſe dicũ-Anabapti .
tur, tuncfuithumanierroris : rebaptizare autem Ca- ſmus elt dia
tholicos, quod adhuc iſti faciunt, ſemper eſt diaboli- bolicx pre
cæ præſumptionis. ſumptionis.
15. LEO Magnus epiſtola ſeptuagefimanona ad Ni
cetam Epiſcopủ Aquileienſem , capite feptimo: Hanc
Baptiſmus
regulam (vt fcitis) feruanda in omnibus Ecclefijs prę non iteran
dicamus, vt lauacrum femel initum nulla iteratione dus.
violetur, dicéte Apoſtolo : Vnus Dominus, vna fides, Ephc. 4.
vnum baptiſma.Cuius ablutio nulla iteratione teme
randa eſt, ſed (vtdiximus ) ſola fan &tificatio fan & i fpi
ritus inuocanda eft, vt quod ab hæreticis nemo acci
pit, à Catholicis facerdotibus conſequatur.
IDEM epiſtola trigefimaſeptima ad LeonéRa.
uennatem Epifcopum : Scimus quidem inexpiabile
eſſe facinus, quoties iuxta hæreticorum damnata à
ſanctis patribus inftituta, cogirur aliquis lauacrum ,
z 3 . quod
 182 DE SACRAMENTO
Inexpiabile quod regenerandis ſemel tributúeft, bisſubire, Apo- 17. IVSTINIANVS in Codice, libro primo,ti
facinus eft ftolica reclamante doctrina, quæ nobis vnicam præ- tulo fexto , Nè ſanctum baptiſma iteretur, L. ſecun
sebaptizatio .
dicat in Trinitate Deitatem, vnam in fide confeſfio- da Imperatorum Honorij & Theodoſij: Si quis re
Ephe. 4. corůnem , vnum in baptiſmate Sacramentum . Sed in hoc
Agit de baptizare quempiam de 'miniftris Catholicæ fe &tz
baptiſmo,denihil fimile formidatur, quoniam non poteſt in itera- fuerit detectus, vnà cum eo qui piaculare crimé com
quibus non tionis crimen deuenire, quod fa & um eſſe omninò mifit, (fi tamen criminis per ætatem capax fit) & hic,
coſtat an ſint
neſcitur . cui perſuaſum fit, vltimo ſupplicio percellatur.
baptizati.

II

One circa hoc Sacramentum præcipuèfunt notanda ?

A. Elementum abluens, eiusque ſignificatio, verbum, miniſter, & effe

Aus baptiſmi
.
a loan.3.b Ephe.s.f
Acto.8.g 10.8Tride.can.2. B. Elementum eſt aqua ſimplex, materia ad hoc neceffaria, quæ natura
de todo en elcachty-ſua ſordes corporis abluere folet. Cui hæc pulchrè reſpondet ſignificatio,
b Tit.3.b Act.2.f 1.Cor.6.c.
* Baptiſmo animam emundari peccatis, & hominem , vtìdicemus,iuſtum
effici.

Coc.Lateran & Florent.C . Verbum quo ' Sacramenti forma conſiſtit, ex Chriſti præcepto fic

defpirafon, habet : - Ego te baptizo in nomine Patris, & Fili ,& 1

dDidymusliz
Matth.28.d Ambr.de ijs Spiritus fan ti.
qui myft init.cap.4. D. Et quãquàm ſit Sacerdotum munus,baptiſmum adminiſtrare,tamen
c Aug. cont . Parmenia . li.
s.cap.n. Etde vnie.bape:vbì neceſſitas vehementervrget, baptizare poffunt alij quoquè,neimpi
17.3.2.3.Hilarin pfalazi is quidem & hæreticis exceptis,modò à forma Eccleſiæ & eius verbis con
Triden.can.4.de bapt. ceptis non recedatur.

TESTIMONIA .
1.B. JOANNIS tertio : Nisi quis renatus fuerit
ex aqua & fpiritu fan & o, nõ poteft introire in regnum
Dei .
2. AD Ephefios quinto : Vc Ecclefiam fanctificaret,
mundans eam lauacro aquæ in verbo vitæ .
3. ACTOR VM octauo :Dum irent per viam , ve
nerunt ad quandam aquam : & ait Eunuchus, Ecce
aqua, quid prohibet me baptizari? Etiuſfitftare cur-
rum : & defcenderunt vterque in aquam ,Philippus &
Eunuchus, & baptizauit eum .
4. ET decimo: Nunquid aqua quis prohibere po-
teft, vt non baptizentur hi qui fpiritum ſanctum ac
ceperunt, ficut & nos ?
5. TRIDENTINVM Concilium ſeſſione ſepti.
ma, canone ſecúdo de Baptiſmo: Si quis dixerit,aquá
Materiaba
priſmi. veram & naturalem non eſſe de neceſſitate baptiſmi,
atque ideò verba illa Domininoftri IESV CHRI-
loan . 3.6 STI , Nisi quis renatus fuerit ex aqua & fpiritu ſan-
co : ad metaphoram aliquam decorſerit anathema fit.
.6 . CONCILIVM Florentinu in doctrina de Sa
cramentis Eccleſiæ : Materia huius Sacramenti , eſt
aqua vera & naturalis:nec refert, frigida fitan calida.
Aqua ad ban 7. CHRYSOSTOMVS homilia vigefimaquar-
btiſmů perfi ta in loannem : Nam quòd perneceffaria lit aqua, vel
ciendum nc inde perſpicuum eſt, quòd cùm antèaquam ſpiritus
ceffaria . inſpirâffet, in hoc tamen non quieuit Apoftolus, ſed
Actor. 10.
ad aquæ neceilitatem oftendendam ait : Nunquid aqua
quis prohibere poteft, vt non baptizentur hi qui fpi-
ritum ſanctum acceperunt, ficut & nos ? Quænam er.
gò aquæ neceſiitas? Iam abſconditum vobismyfteriû
aperiam . Sunt & alia, nunc verò ex omnibus vnum
expoſuiſſe fufficiat. Primùm diuina in hoc cõſummā.
tur indicia, ſepultura, mortificatio ,reſurrectio,vita,
& hæc fimul omnia.In aqua enim tanquàm in fepul-
cro caput immergentibus vecus homo ſepelitur &
ſubmergitur, deindè nobis emergenubus nouus re
ſurgic indè . Vt facile nobis eft immergi , & emerſos
reſpirare: ità Deo vererem ſepelire hominem , & no-
Ter repetita uum induere. Prætereà ter iftud fit, vt hinc Patris &
ablurio . Filij & Spiritus fancti virtutem hæc omnia implere
intelligas. Quod nè coniectura à me, ſed vero ſenſu
Colol.2.
dictum intelligas, audi Paulum : Confepulci, inquit,
fumus cum illo per baptiſmum in morté. Et iterùm :
Nofter vetus homo fimul crucifixus eft. Et iterùm : Rom.6.
Complantati facti fumus fimilitudini mortis eius. Ibidem.
8. AD Titum tertio : Saluosnos fecit per lauacrü
regenerationis.
ACTORVM ſecundo: Pænitentiam agite, &
baptizetur vnuſquiſque veftrùm in nomine IE ŚV
CHRISTI in remiſlionem peccatorum veftrorum :
& accipietis donum ſpiritus fan &ti.
10. PRIORIS ad Corinthios ſexto : Et hæc qui
dem fuiftis: ſed abluti eftis, ſed ſanctificati eftis, fed
iuſtificati eftis in nomine Domini noftri IESV Chri,
fti, & in Spiritu Dei noſtri.
1. C. CONCILIVM Lateranenſe magnum ca
none primo : Sacramentum baptiſmi, quod ad inuo
cationem indiuiduæ Trinitatis, videlicet Patris & Fi
lij & Spiritus ſancti, conſecratur in aqua, tam paruu .
lis quàm adulcis in forma Ecclefix à quocunque ritè
collatum , proficit ad ſalutem .
2 . ET Concilium Florentinum : Formahuius Sa
Forma Bapti.
cramenti eſt: Ego te baptizo in nomine Patris, & Fi- ſmiLatinorü
lij, & Spiritus fancti.Non tamen negamus, quin & per & Gracorá.
illa verba, Baptizetur talis ſeruusChriſti in nomine
Patris, & Filij , & Spiritus ſancti : vel,Baptizaturma
nibus meis calis, in nomine Patris & Filij & Spiritus
fan & ti, verum perficiatur baptiſma: quoniam cùm
principalis caufa, ex qua baptiſinus virtutem habet,
lit fancta Trinitas: inftrumentalis autem fit miniſter,
qui tradit exteriùs Sacramentum , ſi exprimitur actus,
qui per ipſum exerceturminiſtrum , cum ſanctæ Tri.
nitatis inuocatione, perficitur Sacramentum .
3. AVGVSTINVS de baptiſmo contra Donati
itas libro fexto, capite vigefimoquinto: Certa illa Cerra Bapti.
Euangelica verba, line quibus non poteft baptiſmus ſmi forma
neceffaria ,
confecrari, tantum valét, vt per illa fic euacuentur,
quæcunque in prece vitioſa contra regulam fidei di
cuntur , quemadmodùm dæmonium Chrifti nomine
excluditur .Etpaulò pòft : Siautem ipfe maluseſtatas
peruerſus, fi precem integram dicat, & nulla ex par
te fidei catholicæ aduerfam , non ideò ipſe rectus eft,
quia illa recta eft: & fi in aliquibus peruerſam precem
afferat, Deus adeft verbis Euangelicisſus, linc qui
bus
 BAPTISMI.
busbaptiſmus Chrifti confecrarinon poteft,& ipfe
ſanctificat Sacramentum ſuum , vt homini ſiue anteſ
baptizetur, fiue cùm baptizatur, fiue pofteà quando
ad ſe veraciter conuerſo, idipſum valeat ad falutem ,
quod ad pernicié, nisi conuerteretur, valeret. Cæte-
rùm quis neſciano eſſe baptiſmum Chrifti, fi verba
Euangelica quibus fymbolum cóftat, illic defuerint?
Sed faciliùs inueniuntur hæretici, qui omninò nõba.
priżent, quàm quinon illis verbis baptizent.
DID YMVS Alexandrinus libro fecundo de
Spiritu fan & to : Quis non ex ipfa cogetur veritate ſuf-
cipere indifferentiam ſanctæ Trinitatis, dum yna fit
fides in Patre, & Filio, & Spiritu ſancto : & lauacrum
Forma muti. detur atque firmetur in nomine Patris, & Filij, & Spi.
lata eſenon ritus ſancti? Non arbitror quenquam tam vecordem
.
atque inſanum futurum , vtperfectum baptifina pu
Singularum tet id, quod datur in nomine Patris & Filij, fine ar.
perfonarum fumptione Spiritus ſancti: auc rursus in nomine Pa-
S. Trinitatis tris & Spiritusfancti, Filij vocabulo prætermiſſo: aut
nomina ex cercè in nomine Filij & Spiritus fančti, non præpofi
primenda
Tunt. to vocabulo Patris .Licet enim quis poflet exiftere ſa-
xei ( vtirà dicam) cordis, & penitùs mentis alienz, qui
ità baptizare conetur, vc vnum de præceptis nomini.
bus prætermittar,videlicet cótrarius legislator Chri-
fti , tamen fine perfectione baptizabit: immò penitùs
àpeccatis liberare non poterit, quos à ſe baptizatos
exiftimauerit.
5. MATTHAEI vigeſimooctauo :Euntes ergò do.
cete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris,
& Filij , & Spiritusſaneti.
6. AMBROSIVS in libro deijs qui myfterijs in .
itiantur, capite quarto : Catechumenus nisì baptiza-
tus fuerit in nomine Patris & Filij & Spiritusſancti,
reiniſiionem non poteft accipere peccatorum ,nec ipi-
ritalis gratiæ munus haurire.
1. D. AVGVSTINVS libro fecundo contra epi-
Minifter in ftolam Parmeniani, capite decimotertio : Si laicus
Accelficate. aliqua pereuntis dederitneceffitate compulfus,quod
cùm ipfe acciperet, dandum eſſe addidicit, neſcio an
piè quiſquam dixerit eſſe repetendum . Nulla enim
cogente neceflitate ſi fiat, alieni muneris vſurpatio eft:
fi autem neceſiitas vrgeat,aut nullum aut veniale de
Non bapti- lictum eft.Et paulò pòft: Et hæc quidem alia quæftio
eft, vtrùm & ab ijs qui nunquàm fuerunt Chriftiani,
. por poſfit baptiſmus dari:nec aliquid temerè indè affir-
Brizare
mandum eft fineauthoritate tanti concilij, quantum
Hæretici ve tantæ reifufficit. Deijs verd qui ab Eccleſiæ vnitate
zum bapti- feparati ſunt, nulla iam quæftio eft, quin & habeát, &
ſmum cone dare pofline, & quin perniciosè habeant, pernicio-
ferunt. fe'as tradant extra vinculum pacis. Hoc enim iam in
ipfa totius orbis vnitate diſcuſſum , conſideratū, per-
fectum atque firmatum eft.
IDEM in libro de vnico baptiſmo, capite no .
Verus bapti. no : Quiſquis extra Ecclefiam fuerit ab hæreticis vel
fmus etiã ex- ſchiſmaticis, tamen Chriſti baptiſmate conſecratus,
to Ecclefia cùm ad Ecclefiam venerit, non eft negandum Sacra-
confertur.
mentum veritatis quo imbutus eſt, ſed adijcienda eft
pietas vnitatis, à qua ſeparatus eft, & fine quaillud in-
effe illi poffit, prodeſſe non poflit. Hoc facimus, hoc
à Maioribus traditum accepimus, hoc in Catholica
Ecclefia , quæ toto orbc diffunditur, côtra onines fal
fitatis nebulas cuftodimus.
Nzreticorú 3. · ITEM libro tertio contra Donaciſtas,capite de
baptiſmus cimoquinto : Quamobrem fi euágelicis verbis, in no
verum eft Sa.
cramentů , fi mine Patris & Filij & Spiritusfan &ti, Marcion bapti-
debitam for.Imum conſecrabat, integrum erat ſacramentú , quan-
mam ſeruät,
III
Quem fructum & effectum præftatBaptiſmus ?
A. Eum planè , quem docente Chriſto ac teſtibus Apoftolis Petro &
Paulo diſcimus,nimirùm per Baptiſmum & peccata remitti, & fpiritum dari,
183
uìseius fides fub ijſdem verbis aliud opinantis quam
catholica veritas docet, non eſſet integra, fed fabulo
ſis falfitatibus inquinata . Nam ſub ijidem verbis, id
eft, innomine Patris & Filij & Spiritusfancti, non ſo .
lùmMarcion aut Valentinus,autArrius,aut Eunomi .
us, ſed ipſi carnales paruuli Ecclefiæ , quibus dicebat
Apoftolus, Non potui loqui vobis quali fpiritalibus, 1.Cor.5 .
ſed quafi carnalibus, fi poffent finguli diligenter in
terrogari, tot diuerfitates opinionum fortaišis, quot
homines, numerarentur . Animalis' enim homo non 1.Cor.2.
percipit ea quæ funtſpiritus Dei. Núquid tamen ideò
non integrum ſacramentum accipiunt ?
4.' . ET libro ſeptimo, capite quinquagefimotertio
contra Donatiftas : Veruntamen fi quis fortè me in eo
concilio conftitutum ,vbì calium rerum quæftio ver
ſaretur, non præcedentibus talibus quorum ſententi .
as ſequi mallem , vrgeret vtdicerem , quid ipſe ſenti
rem , fico modo affectuseſſem quo eram cùm ifta di.
& tarem , nequaquàm dubitarem habere eos baptiſmu, Baptiſmus
qui vbicunque & à quibuſcunque illud verbis euan- Sacramentu
gelicis conſecratum , fine ſua fimulatione & cum ali- lic.
qua fide accepiſſent, quanquàm eis ad falutem fpiri
talem non prodeſſet, lícharitate caruiffent, qua catho .
licæ infererentur Ecclefiæ. Si enim habeam , inquit, 1.Cor.4.
fidem vt montes transferam , charitatem autem non
habeam , nihil fum : ficut iam præteritis Maiorum fta
tutis, non dubito etiam illos habere baptiſmum , qui
quanuis fallaciter id accipiantin ecclelia, tamen acci
piunt, vel ybì putatur efle Eccleſia' ab eis, in quorum
ſocietate id accipitur, de quibus dictum eſt, Ex nobis
1.Ioang . 2.
exiêrunt. Vbì autem neque ſocietas vlla eſſet ità cre
dentium ,neque ille quiibìacciperet, ità crederet, fed m &
totú ludicrè & mimicè & ioculariter ageretur, vtrùm iocumludu bapti
approbandus effet baptiſmusquific daretur, diuinú zati.
iudicium per alicuiusreuelationis oraculum concor
di oratione, & impenfis fupplici deuotione gemiti
bus implorandum ellecenſerem , ità fanè, vt poft me
di&turos ſententias,nèquid iam exploratum & cogni
tum adferrent,humiliter expectarem : quanto magis
ergò núc,fine præiudicio diligétioris inquiſitionis vel
maioris authoritatis, iftud dixiſſe accipiendus ſum ?
5. HILARIVS Pictauorum epiſcopus in Pſalmú
fexagefimumfeptimum ,loquensde Eunucho Canda
ces reginæ Aethiopum : Ecce aqua , inquit, quis pro- Actor.s .
hibet me baptizari ? Sacramentum ipſum Baptiſmi Apoftolorum
adeò impatientis defiderij cupiditate præueniens, vt officium erat
à diacono miniſterium Apoftoliciofficij falutisluze baptizare.
cupidus exigeret.
6. ° LATERANENSE Concilium magnum ſub
Innocentio tertio celebratum , canone primo: Sacra- A quocunque
mentum baptiſmi , quod ad inuocationem indiuiduæ lerria
Trinitatis conſecratur in aqua, tam paruulis quàm
adultis in forma Eccleſiæ à quocunque ritè collatum ,
proficit ad falutem .
3. CONCILIVM Florentinum : Miniſter huius Miniſteror
Sacramenti eſt facerdos, cui ex officio competit ba dinarius B 2 .
ptizare : in cauſa autem neceſſitatis, non folùm ſacer- ptiſmi,cft
dos vel diaconus, ſed etiam laicus vel mulier, immò facerdos.
etiam paganus & hæreticus, baptizare poteft, dumo
dò formam feruet eccleſiæ , & facere intendat quodceff cauſade.
la itat
is g.
facit ecclefia. uis homo,
8. CONCILIVM Tridétinum ſellione feptima,
canone quarto debaptiſmo: Siquis dixerit baptiſmū, Ab hæreticis
quietiam datur ab hæreticis in nomine Patris, & Fi.collatus ba.
lij, & Spiritusfan &ti, cum intentione faciendi quod fa- ptifmus,quae
citecclefia, non eſſe verum baptiſma,anathemaGt.
Marc.6.d Ado,zof
elCorscRocab
quo
 184 DE SACRA
MENTO
hane.calelong tiniglia.io.co quo & vetus homo
aboleatur, & noua fiat in Chriſto creatura. Quippe

ten posebne posedimaLuſceptus ritè baptiſmus non hoc modò largitur,vt impio plenè pecca
Grego.1ib.p.epift:y.Hieron:ta omnia condonentur atquétollantur,ſed etiam vt baptizatus planèin
ad Ocean.epift. 83. Nazian . in
nouetur, ac verèinnocés ,iuftus, fan & us & cæleſti gloria dignusin Chri
ſand.Baptiſma.Clem . Alexan .
ibu pedas.cap.s.Chryfoftad fto efficiatur : vtiure à Paulo diáum ſitomnibus baptizatis : Abluti estis,
encore legame collectioe :Sanctificatieſtis,iuſtificatieſtisin nomine Domininoftri Iefu Chrifti, Gin fpiri
& Triden .Ceff.s.can.s.
c Tit.3.b Auguft. cpift. 23. &tu Dei nostri. Atque alibi teſtatur idem , Baptiſmum effe lauacrú rege
Quale mifuper Numelilibai nerationis & renouationis Spiritus fan &i : Lauacrum etiam aquæ in
sinEphe.sof
d intis. -as-Cyptia.epift.a.verbo vitæ. Et rurſus ille ſcribit :' Quicunque in Chriſto baptizati estis, Chri
e Gal.3.d Rom.6.a Stum induiſtis.

f Serm.in.Can.Domini, videB. Scitè ‘ Bernardus ac breuiter Sacramenti huius effe & us præcipuos
butupad. Otig din cauad Roma.cóple & itur :Lauamur in baptiſmo, inquit, quia deletur chirographum
guftinum lib.s.contraLuliana ,damnationis noftrę, & gratia hęc nobis confertur, nèiam nobis cócu
cap.2 ,
piſcentia noceat, ſi tamen à conſenſu abſtineamus.
g
felf s.can.s. Aug.lib.1.de nup:C. Quæ & concupiſcentia in renatis manens, non perſe peccatum eſt,

contra z.epit.Pelog.c.y.ltem ſed vtTheologi appellant, fomes peccati, ad agonem reli& us, vt bapti
Tein.ca.-16.depec.mer. lib.s. Zati hac occaſione vigilantiùsDei gratiam quærant , virtutes ſtudiosiùs
cap . 39.& lib.2.ca.33. & 34.
exerceant,fortiusquecertando maiorem ſibi gloriam parent. Itaque vt
h Rom.8.a
Paulus docet, " Nihil damnationis est ijs quiſunt in Chrifto Iefu , qui non fecun
i Col.3.b Ephe.4.0 dùm carnem ,fed fecundùm fpiritum ambulant, quique fecúdùm Pauli do & ri
k 2.Cor.4.d nam & exemplum, veterem hominem exuentes , de die in diem fecun
1 Rom.6a
dùm * interiorem hominem renouantur :id quod proprium eſt' bapti
zatorum .

TESTIMONIA .
1. A. MARCI decimoſexto : Qui crediderit & ba-
ptizatus fuerit, faluus erit.
ACTORVM fecundo: Baptizetur vnuſquiſa
veftrùm in nomine Ieſu Chriſti in remiffionem pec
catorum veftrorum : & accipietis donū Spiritus ſan .
eti.
3. ET vigeſimoſecundo: Exurge, & baptizare, &
abluc peccata tua, inuocato nomine ipſius, inquit
Ananias ad Paulum .
4.. PRIORIS epiſtolæ Petricapite tertio: Cùm fa-
bricaretur arca, in qua pauci,id eft, octo animæ ſaluæ
factæ ſunt peraquam . Quod & vos nunc fimilis for-
mæ ſaluos facit baptiſma, non carnis depoſitio ſordi
um , ſed conſcientiæ bonæ interrogatio in Deum per
reſurrectionem Ieſu Chriſti.
5. EZECHIELIS trigefimoſexto : Et effundam
ſuper vos aquam mundam , & múdabimini ab omni
businquinamentis veftris, & ab vniuerſis idolis ve
Aris mundabo vos. Et dabo vobis cor nouũ , & fpi-
ritum nouum &c.
6. PRIORIS ad Corinthios ſexto , vt in textu .
7. AD Romanos ſexto : An ignoratis fratres,quia
quicunque baptizati ſumus in Chrifto Ieſu , in mor
te ipſius baptizati ſumus? Confepulti enimfumus cũ
illo per baptiſmum in mortem, viquomodò Chriſtus
ſurrexit à mortuis per gloriam patris , ità & nos in no-
uitate vitæ ambulemus. Si enim complantati facti ſu-
mus fimilitudini mortis eius, fimul & reſurrectionis
erimus: Hocfcientes, quia vetus homo nofter fimul
crucifixus eft, vtdeftruatur corpus peccati, ve vltrà
non ſeruiamus peccato . Qui enim mortuus eft, iufti
ficatus eſt à peccato . Et paulò pòft : Icà & vos exifti .
mate, vosmortuos quidem effe peccato , viuentes au-
tem Deo in Chrifto leſu .
8. BASILIVS Magnus in exhortatione ad bapti-
Effectus ba. ſmum , quæ eft decimaterija inter homilias variorú
ptifini. argumentorum : Baptiſmus eſt captiuorum & æris
afieni remiffio, peccatimors,animæ regeneratio ,ami
&us ſplendens, character indepræhenſibilis ,cæli iter,
regni cæleftis conciliatio, adoptionis gratia.
9. IDEM in libro de fpiritu ſancto, capite deci
moquinto : Tribus demerſionibus, ac totidem inuo- Purgatus
cationibus, magnum baptiſmatis myfterium peragi- animus.
tur , vt & mortis figura adumbretur, & per traditio
nem diuinæ cogitationis animus repurgetur eorum
qui baptizantur.
10. AVGVSTINVS libro primo cótra duasepi
ftolas Pelagianorum , capite decimotertio: Dicimus Omniú pec
baptiſma dare omnium indulgentiam peccatorum , satorum in.
& auferre crimina, non radere, nec vt omnium pec-baptiſmo.
catorum radices in mala carne teneantur, quafi raſo- Aufere crimi.
rum in capite capillorum , vndè creſcant iterùm re- na, & non ra.
fecanda peccata. dit.
11 . ITEM libro tertio , capite tertio : Baptiſmus
abluit quidem peccata omnia, prorsùs omnia, fa- Abluit pror.
eorum , dictorum ,cogitatorum , fiue originalia, fi- pcccamasia
ue addita , fiue quæ ignoranter, fiue quæ fcienter ad .
miffa funt, fed non aufert infirmitatem cui regenera
tus refiftit, quando bonum agonem luctatur.
12 . IDEM in Enchiridio ad Laurentium , capite ſe
xagefimoquarto : Excepto baptiſmatis munere ,quod Baptifmus.ee
contra originale peccatum donatum eft, vt quod ge- catú & adie
neratione attra & um eft, regeneratione detrahatur, & ua omnia
tollit .
tamen actiua quoquè peccata quæcunque corde, ore,
opere comiſſa inuenerit, tollit. Hac ergò excepta ma
gna indulgentia, vndè incipit hominis renouatio, in
qua foluitur omnis reatus & ingeneratus & addi
tus &c .
13. BEDA in caput tertium Ioannis: Spiritalis ge- Efectus ba .
neratio tota inuifibiliter agitur. Nam videtur quidé priſmiinuifi.
bilis ,
qui baptizatur, in fontem deſcendere, videtur aquis
incingi, videtur de aquis aſcendere: quid autem in il
lo lauacrum regenerationis egerit , minimè poteft via
deri. Sclaautem fidelium piecas nouit , quia peccator
in

1
 BAPTISM I. 185
in fontem deſcendit, ſed purificatus aſcendit: filius vehiculum ad Deum ,peregrinatio cum Chrifto ,fidei
mortis deſcendit, ſed filius reſurrectionis aſcendit.So- adminiculum ,mencis perfe & io ,cæleftis regni clauis,
la hoc eccleſia mater, quz generat, nouit. Cæterùm vitæ cómutatio ,feruitutis abrogatio ,vinculorú ſolus
oculis infipientium videtur talis exire de fonte, qua- tio, compofitionis & coagmentationis noftræ in me.
lis intrauit, totumą ludus effe quod agitur. liorem ſtatum conuerſio . Quid plura commemorare
14 . DAMASCÉNVS libro quarto orthodoxæ attinet? Baptiſmus omniú Dei beneficiorum prçcla
Remiffio pec fidei, capice decimo: Peccatorum remiffio omnibus rillimum elt, & præftantiſſimum .Vt enim quæda San
catorú
lis, equa
gratia nô: æquéper baptiſmum donata eft, gratia verò fpiritus eta ſanctorum vocantur, & Cantica cáticorum ,quòd
item. fan &ti, fecundùm proportioné fidei & puritatis. Núc ſcilicet latiùspateant,ac plura complectantur, preci
igitur per baptiſma primitias fpiritus fan & i accipi- puam dignitatem habeant: eodé modo Baptiſmus
mus: & initium alterius vitæ fit in nobis, id eft ,primi- quoq illuminatio dicitur, quòd omnes alias illumi
tiæ regenerationis, & fignaculum , & tutela , & illumi- nationes fanctitate præcedat. Porrò quemadmodùm
natio , & ſanctificatio . Chriſtus huius muneris author multis ac diuerfis no .
Baptiſmi
15 . GREGORIVS Magnus libro nono, epiſtola minibus appellacur, ità ipfum quoque munus varia riadnomina.
Peccata pror. trigelimanona ad Theotiftam patritiam : Si qui funt nomina fortitur: fiue id nobis ob miram quandam rei
in baptiſmo. qui dicunt peccata in baptiſmate fuperficietenus di- . lçticiá accidat, (fic enim ferè vt qui erga rem aliquam
mitti, quid eft hac prædicatione infidelius, in qua ardenti amore feruntur, nomina quoque ipſa libéter
ipfum fidei Sacramentum feftinant ſoluere? in quo commemorent) fiue quòd multiplex huius beneficij
principaliter ad cæleftis munditiæ mysterium anima vtilitas multas quoquè appellationes nobis pepere
ligatur : vtabſoluta radicitùs à peccatis omnibus,foli rit . Donum vocamus, gratiam , baptiſmum , vn & io
Pfal. 73 . illi inhæreat, de quo Pfalmifta ait : Mihi autem adhæ nein , illuminationem , immortalitatis indumentum ,

Exod . 14. rere Deo bonum eft . Cercè enim maris rubri tranfi-
tus figura ſancti baptiſmatis fuit, in quo hoftes à tergo
funtmortui,fed alij contra faciem in eremo ſunt in-
uenti . Sic quippe omnes qui in ſan & o baptiſmate tin-
guntur,eorum peccata pręcerita omnia laxantur ,quia
eis velut Aegyptij hoftes à tergo moriuntur. Sed in
eremo alios hoftes inuenimus, quia dum in hac vita
viuimus,priufquàm ad promiſfionis patriam pertin-
gamus, multæ tentaciones nos fatigant, & ad terram
viuentium cendentibus iter intercludere feftinát. Qui
ergo dicit peccata in baptiſmate funditùs non dimitti,
dicat in mari rubro Aegyptios non veraciter mortu
os. Si autem fatetur Aegyptios veraciter mortuos,fa-
ceatur neceſseeſt peccata in baptiſmate funditùs mo-
ri: quia nimirùm plusvalet in abſolutione noftra ve-
loan . 13. ritas, quàm vmbra veritatis. In Euangelio Dominus
dicit: Qui lotus eſt, non indiget nisi vepedes lauet ,fed
eft mundus totus. Siigitur peccata in baptiſmate fun-
ditùs minimè dimittuntur, quomodo isquilotus eft,
mundus eft totus ? Totus enim ,mundus dici non po-
reft, cuidepeccato aliquid remálit. Sed nemo reliftit
voci veritatis, quæ ait : Qui lotus elt, mundus eft to-
cus . Nihil ergo ei de peccati ſui contagione remanet,
quem totum fateturmundum ipfe qui redemit.
Omnia cri. 16 . HIERONYMVS in epiſtola octogeſimacer-
mina condo . tia ad Oceanum : Omnia, inquit, nobis in baptiſmate
Data . condonata ſunt crimina : necpoftindulgentiam ,iudi.
3. Cor. 6.
ciseft metuenda feueritas, dicente Apoftolo : Et hæc
quidem fuiftis, fed abluti eſtis , ſed ſanctificatieſtis,
fed iuftificatieſtis in nomine Domini Iefu Chrifti, &
in ſpiritu Dei noftri. Omnia peccata donata ſunt : be.
nè & fideliter. Et paulò pòft: Quátai: vim habeat ba .
Gene: 1. ptiſma & aqua in Chrifto fanctificata gratiam , doce
Figura ba. bo : Rudis mundus, necdùm ſole rutilante, nec pal.
ptiſmi.
lente luna,nec aftris micantibus,incompofitam & in-
uifibilem materiam , abyfforum magnitudine & dem .
formibus tenebris opprimebat. Solus ſpiritus Dei in
aurigæ modum ſuper aquasferebatur, & naſcentem
mundum in figura baptiſmi parturiebat &c . Peccat
mundus, & fine aquarum diluuio non purgatur. Sca-
Gen.7. & 8. timæ colūba ſpiritus fancti, expulſo alite reterrimo,
irà ad Noe qualiad Chriftú in Iordane deuolat : & ra-
mo refe & ionis ac luminis ,pacem orbi annunciat.Pha
Exod.14. rao cum exercitu fuo , nolens populum Dei exire de
Aegypto , in typo baptiſmacis ſuffocatur. Et plura alia
ex fcripturis copiose .
17 . GREGORIVS Nazianzenus oratione in ſan-
Baptiſmi vis
admirabilis . ctum Baptiſma: Baptiſmus ſplendor eſt animarum ,
vitæ in melius mutatio , coſcientiæ ad Deum interro-
gatio. Baptiſmus infirmitatis noftræ adiumentū . Ba-
ptiſmus carnis eft abiectio , Spiritus aſſectatio , Verbi
participatio, figmenti inftauratio, peccati diluuium ,
lucis communicatio ,tenebrarum depullio.Baptiſmus
regenerationis lauacrum, figillum ,ac deniquè excel. Cur dicatur
lentiſſimo quoq nomine appellamus. Donum dici- donum .
tur, quia ijs quinihil priùs contulerunt,datur.Gratia , Gratia.
quia etiam pænæ obnoxijs. Baptifmus, quia peccatú Baptiſmus.
aqua obrutum fepelitur . Vnctio , quia facrofan & us & Vnctio.
regius. Huiuſmodi enim ea erant, quæ vngebantur.
Illuminatio .
Illuminatio, quia ſplendor & claritas. Indumětum , .
quia ignominiæ noftræ velamen eft. Lauacrum ,quia Lauacram,
abluit.Sigillum ,quia conferuatio eft,acdominij figni- Sigillum .
facatio /Et paulò pòft: Atq hæc Baptiſmi gratia & fan
cultas eft, nonorbem terrarum vt olim aquis obru. Peccata fin
ens, fed vniuſcuiuſque hominis peccatum purgans, gulorú pur
easő obſtructiones vel maculas, quæ vitio cótrahun- Pas vitiorum
tur,prorsùs abftergens. Quoniam porrò duabus par- prorsùs abf
tibus, hoc eft,animo & corpore conftamus, quarum tergit.
altera in aſpectum cadit,altera oculorú ſenſum fugit:
duabus quoque rebus conftar Baptiſmus, aqua Scili- Aqua & fpia
cet ac fpiritu , illa viſibiliter & corporaliter accepta, ritu conftat.
hoc veròincorporeo & inuifibili modo concurrente:
illa figurali,hoc verò & pebitiſſimos animi finus pur
gante. Qui primæ natiuitati opem & adiumentum fe .
rens, ex veteribus nouos, ex humanis diuinos efficit,
abſqignenos rurſus conflans, & abſque confractione
rurſuseffingens.Nam , vt compendio dicam , nihil ali.
ud effe vim & facultatem Baptiſmi exiſtimare debe
mus, quam ſecundæ vitæ ,puriorism & præftantioris
inſtituti pactum cum Deo initum.Ibidem poft multa:
Excellit à te impurus & craffusfpiritus,per Baptiſmú
eiectus ac profligatus. Diſrumpitur fe in fugam con
iectum , diſcruciatur fe domo & tecto carere.Ambu . Matth. 13 ..
lat per loca inaquoſa,diuina influxione minimè per
fufa: illic commorari geftit, vagatur,quærens requi
em , non inuenit, animas Baptiſmo conlignatas offen
.dit,quarum vitia locione obruca ſunt:aquam perhor Marth . 8.
reſcit,luftricis aquis, non ſecùs ac legio æquoreis Alu
& ibus, ſuffocatur.
18 . CLEMENS Alexandrinus libro primo pæda
gogi, capite fexto : Qui tingimur, abfterlis peccatis, Effectus ba
quæ diuino ſpiritui inftar caliginis tenebras offun- ptiſmi.
debant, liberum , ab omni impedimento vacuum ,
& lucidum habemus fpiritus oculum : quo quidem
ſolo quod diuinum eft intuemur , cælitùs influente
nobis fancto ſpiritu. Et paulò ancè : Tincti, illumina
mur:illuminati, in filios adoptamur :adoptati, per
ficimur: perfecti, immortales reddimur.Ego ,inquit, Pral, 31 ,
dixi : Dijeſtis, & filij excelli omnes.Muitis autem mo Nomina ba ,
dis vocatur hoc opus,Gratia,Illuminatio ,Perfectum , ptiſmi,
& Lauacrum . Lauacrum quidem , per quod peccata
abftergimus. Gratia autem , qua remittuntur pænæ
quæ peccatis debentur.Illuminatio autem, per quam
fanctam illam & falutarem lucem intuemur,hoceft,
per quam id quod eft diuinum perſpicimus. Perfe
cum autem dicimus, cui nihil deeft. Quid enim ei
ла delit

186 • DE SACRAMENTO
defitqui Deum nouit ?Eft enim reuerà abſurdum Dei
vocari gratiam , quæ non fitperfecta, & vndequaqué
plena. Qui eft autem perfectus, perfe & a vtique largi-
erur, Nec lógè poft: Illuminationetenebras delerine-
ceſsé eft. Tenebræ autem ſunt ignoratio , per quam in
peccata incidimus, circa veritatem hallucinantes. Co-
gnitio ergò cft illuminatio , quæ delocignorationem ,
& perfpicacem videndi facultatem interit. Quineti-
am eorum quæ ſunt deteriora reiectio ,eft meliorum
reuelatio . Queenim malè colligauit ignorario ,ea pul-
chrè refoluit agnitio . Hæc autem vincula quàm ce-
lerrimè remitcuntur, humana quidéfide, diuina ve-
rò gratia , cùm remittuntur peccata vno medicamen-
to Pæonio , nicmpc verbali baptiſmo.Omnia ergò pec-
cata eluimus, & eueftigiò malı non ſumus ampliùs.
Vna eſt hæc gratia illuminationis, quòd nótintijdem
mores, quierant antequàm lauaremur.
19. CHRYSOSTOMVS in homilia ad neophy-
Decemba . tos:Ecce libertatis ferenitate perfruuntur, qui tene-
ptiſmi munc . bantur pauloantè captiui : & ciues eccleſiæ funt, qui
18. fueruntin peregrinationis errore : & iuftitiæ in forte
veríancur, qui fuerút in confufione peccati.Non enim
funt rantùm liberi, ſed & ſancti: no tantùm fancti,ſed
& iuſti: nec folùm iufti,fed & filij:nec folùm filij,ſed
& hæredes : nec ſolùm hæredes, féd & fratres Chrifti:
nec tantùm fratres Chrifti, fed & cohæredes: 116 ſo-
lùm cohæredes, fed & membra: non membra cãtùm ,
fed & templum : nec tantùm templum , fed organa
ſpiritus. Vides quot fine baptilinaris largicaces . Sed
Non fola multis quidem videtur, cæleftem gratiam in peccato-
pectatoruin
remiſlio . rum tantùm remillione confiftere : nos autem hono
Paruuli cur res computauimus decé . Hac de cauſa & iam infan-
baptizantur. tulos baptizamus, vt non tintcoinquinati peccato , vt
eis addatur ſanctitas, iuftitia , adoptio, hæreditas, fra
ternitas Christi, vt eius membra fint omnes , vt fpiri.
tus habitatio fiat.
20 .
. IDEM in homilia ad baptizandos: De ipfius
ptiſmivaria:myfticæ purificationis vocabulo dicamus: non enim
Lauacruin ei vnum vocabulum eft, fed multis & diuerſis nomi-
regeneratio- nibus nuncupatur. Nam hæc expurgatio Lauacrü ite-
, Tit . 3. rùm regenerationis dicitur: Saluauit enim , ait Apofto-
Illuminatio. lus, nos per lauacrum regenerationis, & renouatio-
Heb . 1o. & 6. nis Spiritusfancti. Dicitur & Illuminatio : ità & illud
Paulus Apoftolus nuncupauit.Recomemorate nang ,
ait, priores dies, quibus illuminati multam collu&a-
tionem fuftinuiftis paſſionum . Er iterùm : Impoſfibi-
le eft eos, qui ſemel illuminati funt, & guftauerunt
Baptiſmus. donum cælefte &c. Vocatur & Baptifma : Quotquot
Gal.3 . euim in Chrifto baptizati eftis, Chriftum induiftis.
Sepultura. Vocatur & Sepultura: Conſepulti enim , aitidem ,fu-
Rom.6.
Circuncifio. mus per baptiſmum in mortem . Vocatur Circunci.
Colofl. 2. Sio : In quo , inquit, & circunciti eftis circunciſione nó
manufacta in expoliationem corporis peccatorú car- mitti negat:aut etiam afferit non tolli totuin id,quod peccati rati
Crux. nis . Vocatur Crux : Vecus etenim ,inquit, homo cru veram & propriam peccati rationem habet, fed illud önem habet.
Rom.6 .
cifixus eft, vt conuertatur corpus peccato. Eft & alia dicic tantùm radi aut non imputari , anathema fit. In
vocabula multa proferre, fed ad priùs dictum no renatis enim nihil odit Deus: quia nilul eft damnati- Rom.s. 6.
Mundar
omnia Ba . men redeamus. Sordes corporis ludaicuni lauacrum onis ijs , qui verè conſepulti ſunt cum Chriſto perba
ptifmus. emundabar: Diuinæ autem gratiæ lauacrumnon cor- priſma in mortem , qui non ſecundùm carnem ambu
poris, fed animæ maculam iordesi mundare coſue-
uit. Non enim eos qui mortua corpora tetigerút, ſed
eos qui operibus mortuis prægrauantur ,efficit mun-
dos .. Ech mollis, etfi fornicator , etſi idolis ſeruiens,
etfi quid aliud huiuſmodigerens quifpiam reperia .
fur, etfi omni humana deteſtabilitate fuerit prægra-
uatus, etfi totius malitiæ nodis adftrictus: cum ad
Solis radijs illam natatoriam venerit, cùm illius fontis diuinos
mundior,
cèns baprire- ſenſerit riuos , Solis radijs mundior eleuatur. Et nè
Larus. putes ambitionis gratia hæc verba proferri, audi Pau .
3.Cor.6 . lum de huius lauacri virtute dicentem : Nolite erra-
re, nec hi qui idolis feruiūt, nec fornicatores , necad .
ulteri, & c . Et hæc, inquit , quidéeratis &c. Nos quin
dem pollicemur vobis oftendere totius malitiæ vin-
culis abſolui, & omni immunditia liberari eos, qui
hoc lauacrum promerentur : Verùm ratio longema
1
iora declarat. Non enim mundos tantùm , fed & fan
ctos & iuftos effectos oftendit. Non enim dixit, lauaci
eftis tantùm , fed & ſanctificati & iuftificati. Nam fi Comparatio
Imperatoris præceptio paucis conſcripta literis mul- pulchra, qua
torum criminum reos liberare conſueuit, alijs quo omnia dele .
præftare culmina dignitatum : multò magis Dei fpi- ti& iuftitia
ritus ſanctus & cuncta potens, omni vos malitia 11- conferri do .
cer. .
berabit, & mulcam iuftitiam largietur. Et ficut fcin - Simile
tilla ignis exigua in profundi maris pelagus cadens
aquarum copia non paulatim , fed ftatim extingui
tur, & ilicò nihilum effe demonftratur : ità & omnis Omnis hu
humana malicia quando ad natatoriam cæleftium fon. mana mali.
tium valuerit peruenire, illius ſcintilla faciliùs ex- tia extingui
tinguitur ardore. Et ob quam caufam , inquis, hoc tur .
quod nobis peccata concedit, non lauacrum remiſli
onis peccatorum dicitur, nec lauacrum purificatio- dicatur Cur potiù s
laua.
nis, ſed lauacrum regenerationis? Quia non nobis crum regene
fimpliciter peccata concedit, nec fimpliciter nospu- rationis ,
rificat malis actibusimplicatos, fed tanquàm è cælo pyrificatióis.
generatos efficit.Nec multò poft: Veftatuam auri me. Timile.
rallo confectam , aliquanti temporis metis fumo &
puluere & zruginis fordibus coinquinatam , cùm
artificis manus acceperint, renouant fornacis ardo
re, & fplendidam nobis lucidámque demonſtrant:
ità & noftram naturam Deus æruginatam mole pec
cati, & malorum geftorum fumo violatam , & omni
pulchritudine, quam prinio ei donauerat, denuda
tam , in illos aquarum fontes, tanquàm in purgato
rium mittit : & pro flamma ſpiritus gratiam fubni
niftrat, & exindè rudes effectos, etiain Solis radijsele .
uar clariùs lucentes, veterem hominem conterens,
nouum autem oftendens longè meliorem .
21 . PRIORIS ad Corinthios ſexto , ve in textu .
22 . AMBROSIVS libro primo de Sacramen. Quid præftar
tis, capite quarto : Cæterùm qui per hunc fonté tranf- Baptiſmus.
it, tranſità terrenis ad cæleftia: hoc eft enim Paſcha,
id eft ,tranfitus eius, trálitus à peccato ad vitam ,à cul
pa ad gratiam , abınquinaniento ad fan&tificationem .
Qui per hunc fontemtranfit,non moritur, ſed refur
git.
23 . CONCILIVM Florentinum , in doctrina de
Sacramentis : Huius facramenti effectus eſt remiffio Effeâus Ba
omnis culpæ originalis& actualis :omnis quo pce- ptiſmi.
nx , quæ pro ipſa culpa debetur. Proptereà baptizatis
nulla pro peccatis præteritis iniungéda cft facisfactio :
fed morientes antequàm culpam aliquam commit
tant, ftatim ad regnum cælorum & Dei vifionem per
ueniunt .
24 . CONCILIVM Tridentinum ſeſſione quin
ta, in decreto de originali peccato , canone quinto : Si Gratia bapti.
ſmi omnino
quis per leſu Chrifti Domini noftri gratiam , quæ in llitur quic
baptiſmate confertur, reatum originalis peccati re- quid propria
lant: fed veterem hominem exuentes, & nouum qui
fecundùm Deú creatus eft induétes , innocentes, im- Coloff . s.
Ephe..
maculati, puri, innoxij,ac Deo dile & i effe &ti ſunt,hę.
redes quidem Dei, cohæredes autem Chriſti, ita vt Rom . 8.
nihil prorſus eosab ingreffu cæliremoretur.
25 . AD Titum tertio : Saluos nos fecit per laua
crum &c.vt in textu .
26. AVGVSTINVS ad Bonifacium epiſtola vi .
gefimatertia :Aqua exhibens forinfecùs ſacramentum Sacramenta
baptiſmi ad
gratiæ, & fpiritus operans intrinfecùs beneficiú gra operetur.
tiæ , foluens vinculum culpx, reconcilians bonú na
turæ , regenerat hominé in yno Chrifto ,ex vno Adam
generatum .
27. IDEM ſuper Numeros quæftione trigefima Num.19.
tertia: Qui facramento baptiſmirectèabluitur, quod Mundat ben
illa aſperlionis aqua figurabatur, mundatur ſpiritali- priſmus .
ter ,
 BAPTISM
ter,id eſt, inuifibiliter in carne & in anima,vtfitmun-
dus & corpore, & fpiritu.
28. ET libro quarto confeſſionum , capire quarto ,
Baptiſmus de quodam fuo amico loqués: Cùm laboraret ille fe
mutat . bribus, iacuit diù ſine ſenſu in ſudore lethali : & cùm
deſperaretur,baptizatus eſtneſciens, mcnon curante ,
& præſumente id recinere potiùs animam eius quodá
me acceperat, non quod in neſcientis corpore fiebat.
Longè auté aliter erat: nam recrearus eft & faluus fa-
ctus. Starímque veprimùm cum eo loqui potui : po-
tuiautem mox veille potuit,quoniam non difcedebá ,
& nimis pendebamusex inuicem : tentauiapud illum
irridere, tanquàm & illo irriſuro mecum baptiſmum
quem acceperat, menteatqueſenſu abſentiſtimus:ſed
tamen fe iam accepiffe didicerat. At ille ità me exhor-
ruit vt inimicum, admonuitquemirabili & repenti-
na libertate,vt fi amicus effe vellem , talia fibi dicere
defineré.Ego autem ftupefa &tus atque turbatus,diftu-
li omncs motus meos &c.
29 . LACTANTIV S libro tertio diuinarum in
ftitutionum , capite vigeſimoquinto, vel in alijs ex
emplaribus capite vigelimoſexto: Dei præcepta quia
& fimplicia & vera funt, quantùm valeant in animis
hominum , quotidiana experimenta demonſtrant. Da
mihi virum quifit iracundus, maledicus, effrenatus:
pauciſfimis Dei verbis tam placidum , quàm ouem
reddam. Dacupidum ,auarum ,tenacem : iam cibi eum
liberalem dabo, & pecuniam fuam plenis manibus
largientem . Datimidum doloris ac mortis : iam cru
* al. periculú ces & ignes, * caurum contemnet.Da libidinoſum , ad.
omne & ulterum ,ganeonem : iam ſobrium , caftum , continen-
tem videbis. Da crudelem & fanguinis appetentem,
iam in yeram clementiam furor ille mutabitur.Dain-
iuftum ,inſipientem ,peccatorem : continuò & & æquus,
æquus,
Lauacro Ba- & prudens, & innocens erit : vno enim lauacro malitia
priſmi omnis omnis abolebitur.Tanta diuinæ fapientiæ vis eft,vtin
malitia abo. hominis pectus infufa,matrem delictorum ftultitiam
vno ſemel impetu expellat. Ad quod efficiendum non
mercede, non libris , non lucubrationibus opus eft.
Gratis ifta fiunt, facile,citò, modò pateant aures,& pe..
ctus fapientiam fitiat.Nemo vereatur nos : aquam non
vendimus, nec ſolem mercede pręſtamus. Dei fons
vberrimus ac pleniſsimus patet cun &tis, & hoc cælefte
lumen vniuerfis oritur, quicunque oculos habent.
Num quis hæcphiloſophorum'auc vnquàm præftitit,
lib.z. epift.2. aut præſtare ,fi velit, poteſt .
30 CYPRIANVS epiſtola ſecunda ad Donatum :
Cùm in tenebris atque in nocte cæca iacerem , cúmque
in ſalo iactantis ſeculi nutabundus ac dubius veftigijs
oberrantibus fluctuarem ,vitæ meæ nefcius , veritatis
ac lucis alienus , difficile prorsùs acdurum pro illis
tunc moribus opinabar ,quod in ſalutem {mihi diuina
indulgentia pollicebatur ,vtquis renaſcidenuò poffet:
vtiqz in nouam vitam lauacro aquęfalutarias nimatus ,
quod priùs fuerat exponeret : corporis licèt manente
Baptiſmus . compage,hominem animo ac mente mutaret.Qui por
mo ac mcate fibilis ,aiebam ,eft tanta conuerfio , vt repentè ac perni-
mutat . citer exuatur,quod vel genuinum fitu materiæ natu-
ralis obduruit, vel vſurparūdiù ſenio vetuftatis ino.
leuit ?alta hæc& profunda penitùs radice federunt.
31 AD Ephelios quinto: Chriſtus dilexit ecclefiam ,
& femetipſum tradidit pro ea , vrillam ſanctificaret,
mundans eam lauacro aquæ in verbo vitæ ,
32 AD Galatas tertio, vt in textu .
33. AD Romanos fexto, vt ante, A. teftimonio fe
ptimo.
1.B. BERNARDVS in ſermõede Cæna Domini:
Dixi vobis fæpiùs, nec méte excidere debet:quoniam
in caſu primi hominis cecidimus omnes . Cecidimus
autem ſuper aceruum lapidum & in luto: Vndè non
folùm inquinati, fed etiam vulnerari & grauiter
Lauamur, à quaſſati ſumus. Lauari quidem citò poffumus,ad fa- tum eft in me omnem concupiicentiam .
damnatione nandum verò opùs eft curatione multa. Lauamur igi- 4. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione quin
sem ljøtramur, & cur in baptiſmo, quia deletur chirographum damna-' ta, in decreto de Originali peccaro , canone quinto :
I. 187
tionis noftræ : & gratia hæc nobis confertur, nè iam gratiam acci.
nobis concupiſcentia noceat : fi tamen à conſenſu pinus.
abftineamus :atque ita tanquam ſanies inueterati hul
ceris remouetur, dum tollitur damnatio & reſpon
fum mortis,quod priùs indè manabat,
2. CYPRIANVS in ſermone de baptiſmo Chri
Iti , & maniteftatione Trinitatis : Bonis fæpè malorum
minifteria ſuffragantur. Supponit itaque ceruicem
fanctammanibushominishumilitas redemptoris, &
licèt plenam non habeat virtutem , ſuſcipit tamen loannis,ali.
CHRISTVS baptiſma loannis. Præparabat viam us à Chrifti. bapti.
Domino loannes lauando exteriùs corpora , vt præce . Imo
deret exterius lauacrum lequuturum baptiſma, in Animarü ab.
quo conferretur animarum ablutio ,& peccatorum re- Junioreret
miſsio. Præceſsit quod erat ex parte, vi conſummatio miffio peca
catorun .
fequeretur.
3 : IDEM de ablutione pedum :Ornata & honora
ta eſt Eccleſiaquali paradiſus,inamplitudinis ſuæ vm . Gen.z.
bilico fontemcontinens gratiæ fingularis, Aumina cre
ans in vitam æternam Salientia , viuam habensorigi- Ioanian
nem & decurſum perennem . Hinc egredientia quatu
or euangelij Aumina, per vniuerſum mundum fecum
regenerationis euehunt lauacrum , & de abdito & ſe
cretiſsimo Spiritus fancti munere huius gratiæ liquor Originale
emanat , fic lauans quos parentalis labes infecerat, vt actualia pedia
nec actualis nec originalis macula, aliqua ſuî poft ab- cata plane
lutionem illam veftigia derelinquat. Præteritis locis, tollit.
vita deinceps arbitrio eft proprio deducenda, ità ta
men , ve actualibus aliquando recrudeſcentibus iam
non imputentur originalia , nec propter illa damna
tioni obnoxiusſit
, cui femel illa iunt in baptiſmo in
dulta . In originalibus enim corruptio naturæ abijci
& exterminari meruerat: ſed quia non erat voluntas
in culpa, prouidit Deus generali damnationi reme
dium , & lux ſententiam iuftitiz temperauit, hæredi
tarium onus à fobole remouens, & mifericorditer
ablutione & vnctione medicinali, corruptionis pri
mitiux fermentum expurgans.
ORIGENES in caput ſexcum epiftolæ ad Ro.
manos : De hoc etiam paruulorum peccato Dauid
dixiffe credendus eſt illud, quod fuprà memoraui
mus, quia in peccato concepit me mater mea. Secun- Pfal. so.
dùm hiftoriam enim nullum matris ejus declaratur
peccatū.Pro hoc & Ecclefia ab Apoftolis traditionem Traditio
ſuſcepit, etiam paruulis baptiſmum dare . Sciebanc Apoftolica.
enim illi quibusmyfteriorum fecreta commiſſa ſunt Paruuli per
diuinorum , quia eſſent in omnibus genuinæ fordes baptifma ab
peccati, quæ per aquam & fpiritum ablui deberent. Oirginali
5. RÉTICIV S Auguftudunenfis Epiſcopus de peccato rantur , libe.
Baptiſmo loquens, apud Auguftinum libro primo
contra lulianum , capite ſecundo : Hanc eſſe princi
palem in Ecclefia indulgentiam , neminem præterit,
in qua antiquicriminis omne pondus exponimus, & Omne pon
.
ignorantiæ noftræ facinora priſca delemus, vbì & ve dus antiqui
terem hominem cum ingenitis ſceleribus exuimus, criminis exe
Audis ( fubiungit Auguftinus) antiqui criminis pon- ponimus.
dus, audis prifca facinora, audis cum ſceleribus in
genitis hominem veterem : & audes aduersùs hæc
ruinofam conſtruere nouitatem ?
CONCVPISCENTIA .
1.C. IACOBI primo : Vnuſquiſque verò tenta
tur à concupiſcentia ſua abftractus & illectus. De
indè concupifcentia cùm conceperit,parit peccatum :
peccatum verò cùm conſummatum fuerit, generat
mortem .
2. AD Romanos fexto : Non ergò regnet peccatum
in veftromortalicorpore, vtobediatis concupiſcen
ijs eius.
3 . ET. capite feptimo: Nam concupifcentiam ne
fciebam , nisì lex diceret, Non concupiſces. Occaſi
oneautem accepta peccarum per mandatum opera
)
Аа Manere
/
 188 DÈ SACRAMENTO
Concupifce. Manere in baptizatis concupifcentiarn vel fomitem ,
ptizatis ma. hzc fan &a Synodus fatetur & ſentit, quæ cùm adago-
net. nem relicta ſit, nocere non conſentientibus, & virili-
ter per leſu Chrifti graciam repugnantibus non valec:
a. Timoth .2. quinimmò qui legitimè certauerit, coronabitur. Hác
concupiſcentiam , quam aliquando Apoftolus pecca-
Rom.7 .
tum appellat, fan & a Synodus declaratEcclefiam Ca-
Impropriè
voca . tholicam nunquàm intellexiffe Peccatum appellari,
rur pec
cafum . quòd verè & proprièin renatis peccatum fit, fed quia
ex peccato eft, & ad peccatum inclinat. Siquis autem
contrarium fenferit , anathema fit, ..
Concupifcé 5 . AVGVSTINVS libro primo de nuptijs & có-
tia ho el pec cupifcétia, capire vigefimotertio: Cócupifcentia quæ
catum in rc- folo Sacramento regenerationis expiatur, profectò
generatis. peccati vinculum generatione traijcit in pofteros,ni-
sì ab illo & ipfi regeneratione ſoluantur. Nam ipſa
quidem concupiſcentia jam non eft peccatum in
regeneratis, quando illi ad illicita opera non conſen-
titur, atque vt ea ,perpetrent, à regina mente mem
Exodi 20 .
bra non dantur, vifi non fit quod fcriptum eft,Non
concupifcas : fiat ſaltem quod alıbìlegitur, Poft con-
Iccli 18 .
cupifcentias tuas non eas. Sed quia modo quodam lo-
quendi peccatum vocatur, quòd peccato facta eft,
& peccatum , ſi vicerit, facit reum , reatus eius valec
in generato . Quem reatum Chrifti gratia per remiſ.
fionem omnium peccatorum in regenerato , fi ad
mala opera ei quodammodò iubenti non obediat,
valere non tinit. Sic autem vocatur peccatum , quia
Quomodò
peccatum ap . peccato facta eſt, cùm iam in regeneratis non fitipfa
pelletur. peccatum , ficut vocatur lingua locutio, quam ta-
cit lingua, & manus vocatur fcriptura, quam fa-
citmanus. Itemque fic vocatur peccatum , quia pec-
catum , fi vincit, facit: ficut vocatur frigus pin
grum , non quòd à pigris fiat, ſed quòd pigros fa-
ciar.
6 . ET capite vigefimoquinto: Si quæritur, quo-
modò ifta concupiſcentia carnis maneat in regene-
rato , in quo vniuerforum facta eſt remiſlio pecca.
torum , quandoquidem per ipſam ſeminatur, &
cum ipſa carnalis gignitur proles parentis etiam ba-
prizati: aut certè li in parente baptizato poteft &
Quomodò eſſe, & peccatuin noneffe, cur eadem ipfa in prole
concupiſcen- peccatum fit : Ad hæc refpondetur, dimitti concu
gia dimittitur piſcentiam carnis in baptiſmo, non venon fit, fed vt
in Baptiſmo. in peccatum non imputetur. Quanuis autem reatu
1.Cor.41 ſuo iam ſoluto , manet tamen donèc fanetur omnis
infirmitas noftra, proficiente renouatione interioris
hominis de die in diem, cùm exterior induerit incor.
ruptionem : non enim fubftantialiter manet, ficut
aliquod corpus aut fpiritus, ſed affectio eft quædam
malæ qualitatis ficut languor. Non ergò aliquid re-
manet, quod non remittatur, cùm fit,ficut ſcriptum
Pfal.104. eft, Propitius Dominus omnibus iniquitatibus no
Aris, ſed donèc fiat & quod fequitur, Qui fanat
omnes languores tuos, qui redimet de corruptione
vitam cuam : manet in corpore mortis huius car-
Rom . 6. nalis concupiſcentia . Cuius vitiofis defiderijs ad il-
licita perpetranda non obedire præcipimur, nè re-
gnet peccatum in noftro mortali corpore . Quæ ta
men concupiſcentia quotidièminuitur in proficien.
tibus & continentibus: accedente autem lenectute,
multò maximè. Qui verò ei nequiter ſeruiunt, tan-
tas in eis vires accipit, vt plerụnque iam ætate deti.
cientibus membris, ijſdémque partibus corporis ad
illud opus iam moueri minùs valentibus, turpiùs &
procaciùs inſanire non definat.
7. IDEM libro primo contra duas epiftolas Pe-
Cur aliquin lagianorum , capite decimotertio : Concupiſcentia
eppelletur. carnis, etiamfi vocatur peccatum , non vtique quia
peccatum eſt, ſed quia peccato facta eft, fic vocacur,
ficut fcripturamanuscuiuſque dicitur, quòd manus
Peccati de eam fecerit : peccata autem funt, quæ fecundùm
(criptio , carnis concupiſcentiam vel ignorantiam illicitè fin
unt, dicuntur, cogitantur. Quæ cranſacta etiam re-
os tenent,fi non remittantur . Et ifta ipfa carnis con
cupiſcentia in baptiſmofic dimittitur, vt quanquam
tracta fit à naſcentibus, nihil noceat renaſcentibus.
Ex quibus tamen fi filios carnaliter gignunt, rurſus
trahitur, rursusque & nocitura naſcentibus, nisì ca.
dem forma renaſcentibus remittatur, & infic nihil
obfutura vitæ futuræ , quoniam reatus eius genera
tione tractus, regeneratione dimiffus eft . Et ideò
iam non fit peccatum , fed fic vocetur , fiue quòd
peccato fasta fit, fiue quòd peccandi delectatione
moueatur, etfi ei, vincente delectatione iuftitiæ , non
conſentiatur. Nec propter ipſam cuius iam reatus la
uacro regenerationis abfumptus eft,dicunt in orario
ne baptizati: Dimitte nobis debita noftra, ficut & nos Marth . 6 .
dimittimus debitoribus noftris: fed propter pecca
ta quæ fiunt, fiue in eius confenfionibus cùm ab eo
quodlibet vincitur quod placet, fiue cùm per igno
rantiam malum quali bonum placet,
8. ITEM libro primo Retractarionum , capite
decimoquinto : Sed hoc peccatum, de quo locutus Rom.7.
Apoftolus, ideò peccatum vocatur, quia peccato Cur ab Apo
factum eft, & poena peccati eft : quandoquidem hoc tum appelle
de concupifcentia carnis dicitur, quod aperit in contur.
ſequentibus, dicens : Scio quia non habitat in me,
hoceſt,in carne mea bonum : velle enim adiacet mi
hi, perficere autem bonum non inuenio . Perfectio
quippe boni eſt, vt necipfa concupiſcentia peccati ſit
in homine, cui quideni quando benè viuitur, non
conſentit voluntas, veruntamen non perficit bonum ,
quia ineft adhuc concupiſcentia, cui repugnac volun
tas, cuius concupifcentiæ reatus in bapuímate ſol- Rcatus fului,
uitur, fed infirmitas manet , cui donèc fanerur, tur,
tas infirmi
manet ..
omnis fidelis qui benè proficit, ftudiofiffimè relu
ctacur.
ET libro decimotertio de Trinitate, capite de
cimoſexto : Quanuis & ipſa mors carnis de peccato
primihominis originaliter venerit, tamen bonus ei
us vſus gloriofiflimos martyres fecit. Et ideò non
folùm ipla, ſed omnia ſeculi huius mala, dolores la
borésque hominum , quanquàm de peccatorum &
maximè de peccati originalis meritis veniant, vn
dè facta eft & ipfa vita vinculo mortis obftricta , ta Remific ori .
men & remiſtis peccatis remanere debuerunt, cum
ginalip ?cca
quibus homo pro veritate certaret, & vndè exerceto,multe in .
retur virtus fidelium : vt nouus homo perteſtamen- firmitate
quare mane
tum nouum ,intermala huius ſeculi nouo feculo pre ant .
pararetur, miſeriam ,quam meruit vita ifta damnata ,
Sapienter colerans, & quia finietur prudenter gratu
lans: beatitudinem verò, quam liberata vita fu
cura fine fine habicura eſt, fideliter & patienter ex
pectans,
10. IDEM libro primo de peccatorum meritis
& remiſſione, capite trigefimonono: In paruulis cer- Baptiſmus ,
tè gratia Dei per baptiſmum eius, qui venit in fimi.musical
litudine carnis peccati, id agitur, vt euacuetur caro fationem ha.
peccati . Euacuatur autem , non ve in ipfa viuente bet,collit.
carne concupiſcentia conſperſa & innata, repentè ab
ſumatur & non fit, fed ne obfit mortuo, quæ inerat
nato . Nam fi poft baptiſmum vixerit, atque ad æta
tem capacem præcepti peruenire potuerit, ibì ha
bet cum qua pugnet, eámque adiuuante Deo ſupe.
ret, fi non inuacuum gratiam eius ſuſceperit, fi re
probatus eſſe noluerit. Nam nec grandibus hoc præ
ftatur in baptiſmo, nisì fortè miraculo ineffabili,
omnipotentiſlimi creatoris, vt lex peccati, quæ in
eft in membris repugnans legi mentis, penitùs ex
tinguatur & non fit, fed vt quicquid mali ab homi.
ne factum , dictum , cogitatum eft, cùm eidem con
cupiſcentiæ ſubiecta mente feruiret, totum abolea
tur, ac velut factum non fuerit habeatur . Ipfa verò
foluto reacus vinculo, quo illam diabolus animam
retinebat, & interclulione deſtructa ,quæ hominem à
ſuo creatore ſeparabat,maneat in certamine, quo cor
pus noftrum caftigamus, & ſeruicuti fubijcimus, vel
ad
 BA PTISM.1.
ad vfus licitos & neceffarios relaxanda; vel continen-
tia cohibenda,
11 . ITEM libro fecundo, capite trigefimotertio:
Non intelligütquomodò res, quarum reatum ,nepoft
hanc vitam obfint, Deus foluit, tamen eas ad cerra
men fidei finit manere, ve per illas erudiantur & ex-
erceantur,proficientes in agone iuftitiæ .
ET capite trigefimoquarto : Verùm quia & ta-
Remiſto ori- les nó deſunt,quemadmodùm eis hac queſtione pro-
ginali pecca .poſita reſpondemus, dicentes, ante remiflionem eſſe
to,malra pocoilla fupplicia peccatorum, poft remiſsionem auté cer-
tamina exercitationesip juftorum : ità & illis , quos de
morte corporis fimilitermouet,reſpóderedebemus,
ve eam & peccato accidíſſe fateamur, & poft peccato-
rum remiffionem , vtmagnus timor eius à proficienti-
bus ſuperetur, ad certamen nobis relictam effenó de.
dignemur. Et paulò pòft: Mirandum non eft, & mor.
tem corporis non fuiffe euencuram homini , nisì præ-
ceſti flet peccatum ,cuius etiam talis pæna conſequere.
tur, & poft remiſlionem peccatorü eam fidelibus eue
nire, vt in eius timore vincendo exerceretur fortitudo
iuftitiæ . Et infrà : Sicut illi primi homines pofteà iuftè
viuendo, vndè meritò cteduntur per Domini ſangui-
nem ab extremo ſupplicio liberati, non tamen in illa
vita meruerüt ad paradiſum reuocari : fic & caro pec-
cati,etiamfi remiſlis peccatis homo in ea iuftè vixerit,
non continuò meretur eam morténon perpeti , quam
traxit de propagine peccati.Tale aliquid nobis inſinu-
2.Reg.11 . atum eft de patriarcha Dauid in libro Regnorum, ad
Pæna poft di
miffam culpa quem propheta cùm miſſus effet, ciib propter peccatú
luenda reftat quod cómiferat,euentura mala ex iracundia Deicom
nõnunquam
189
minaretur,cöfeffione peccati veniam meruir,reſpon
dente propheta, quòd illud ei flagitium facinuso re
miffum fit, & tamen conſecuta ſunt quæ Deus fuerat
comminatus, vtfic humiliareturà filio . Quarè & hîc
non dicitur, fi Deus propter peccatum illud fuerac
comminatus, cur dimiffo peccato, quod eratminatus
impleuit, nisi quia rectiflime,li fic di& um fuerit, re
ſpondebitur remiſſionem illam peccati factam ,ne ho
mo àpercipienda vita impediretur æterna :Subſecutú
verò illius comminationis effectum , vt pietas homi
nis in illa humilitate exerceretur acą probaretur. Sic
& mortem corporis propter hoc peccatum Deus ho
mini inflixit, & poft peccatorum remiſſionem , pro
pter exercendam iuftitiam non ademit.
iz . AD Romanos o &tauo ,vtin textu .
14 . AD Coloſſenſes tercio : Expoliantes yosveteré
hominem cum actibus ſuis, & induentesnouum eum
qui renouatur in agnitionem ,fecundùm imaginé eius
qui creauit illum .
15 . AD Epheſios quarto :Deponite vos, fecundùm
priftinam conuerfationem veterem hominem , qui
corrumpitur fecundùm defideria erroris.Renouami
niautem fpiritu mentis veftræ : & induite nouum ho
minem , qui ſecundùm Deum creatus eſt in iuftitia &
fanctitate veritatis . 1
16. POSTERIORIS ad Corinthios quarto: Pro .
pter quod non deficimus : ſed licèt is qui foris eft,noe
iter homo corrumpitur, camen is qui intùs eft, reno
uaturde die in diem .
17. AD Romanos fexto: Cófepulti enim fumus cum
. illo per baptiſmú in morté & c . vt ſup.A.teft. feptimo.

IIII

Quid ànobis requirit acceptumtantiSacramenti beneficium ?

A. Primùm à nobis ſummam poſtulat & aſſiduam animi gratitudinem ,

vtprædicemus, amemus & celebremus eum * quiſecundum ſuammifericordiamaTit.3.b

ſaluos nosfecitper lauacrum hocregenerationis Grenouationis Spiritus fan ti:quem

effudit innosabundè per leſum Chriftum Dominum noſtrū, vt iustificatigratia ipſius,

hæredes fimus ſecundùm fpem vitæ æternæ.

B. Deindéfichuiusfacramentimyſteriumorememorandum eft,vtiden - borig.hom.12. in Numea

tidèm ſeipſum quiſq; admoneat preclaræ illius ſuæ ſpõſionis & Chriſtianę

profeſſionis, quam in facro lauacro per ſponſores edidit. Cogitet igitur c Dionys Areopagiert:
Chriſtianus,illic ſe ex iræ filio & Satanæ feruo ,' Dei filium Chriſtių; mem- lib.s.de
de concup.libre.com.Istime
.&
lib.4 . contra Donat.ca.24 .
brum & cohæredem ,viuumque templum Spiritus ſancti factum eſſe. d Rom.8. a.c Galat.4.a d
C. Ingreſſus es regenerationis facrariú, inquit‘Ambroſius : repete quidem de initian.nyt...

interrogatus ſis ,recognoſce quid reſponderis.Renunciâſti diabolo & ope- .. Chryfoft:hom.au.adpo

ribus eius, mundo & luxuriæ eius ac voluptatibus. & Memor eſto ſermonis 1.desymbad Catechu.co.
tui, & nunquam tibi excidat tuæ feries cautionis. Et præclara Pauli baptiza- cap.z. Cyril.Hieroſ. ca
tos omnes adhortantis vox eſt : " An ignoratis fratres ,quia quicunque baptizatia zh Rom.6.a Galat. 3. d
Aug.de fide & oper.C.26.
fumus in Chrifto Iefu ,in morte ipſius baptizati ſumus? Conſépulti enim ſumus cum illo

per baptiſmumin mortem : Dt quomodò Christus furrexità mortuis per gloriam Patris,
ità e nos in nouitate vitæ ambulemus.

TESTIMONIA .
A. AD Titum tertio, vt in textu . cleſiaſticæ Hierarchiæ : Cùm pijſfimisducibus noftris
Memoria ab . ORIGENES homilia duodecima in Nu in mentem veniffet, vifum eft admittere infantes hoc
scaunciatio .
ais factæ ia meros : Recordetur vnuſquiſque fidelium , cùm pri- modo, vt naturales oblati paruuli parentes, puerum
baptifmo. mùm venit ad aquas baptiſmi,cùm fignacula fidei pri- vni ex fidelibus tradant, præclaro diuinarum rerum
ma ſuſcepit, & ad fontem falutaris acceſfit, quibus ibi magiftro, fub quo iam puer fit, quafi ſub patre diui
tunc vſus fit verbis, & quid denunciauerit diabolo : no ,fanctz ' falutis alumno . Hunc itaque præſul ſpon
non ſevſurum pompis eius,neque operibus eius, neq; dentem ,puerum iuxta ſanctam educaturum vitam ,re.
vllis omninò feruitijs eius ac voluptatibus pariturū . quirit vt abrenunciationem profiteatur, fidem con
2. DIONYSIV'S Areopagita capire ſeptimo Ec fiteatur : non ( vt illiridentes aiunt) alium pro alio im .
Аа 3 buic
 190 ': DE SACRAMENTO. BAPTISM I.
Puer in bapti- buit facris. Neque enim boc ille aic ,Ego pro puero Etſub finem : Sicut fine calccamentis vel veſtimentis
Imoabrenun.abrenunciationes facio ,aut fidei ſacraméta profiteor, veſtrum nemo in forum deſcendere eligeret : ità fine
cit per fpon: fed ità puer renunciat & profitetur, id eft,fpondeo pu- verbo hoc nunquàm in forum prodeas, fed cùm es sa
forcs. erum indu &turum , cùm ad ſacram intelligentiam ve nux veſtibula tranſgreſſurus, hoc priùs loquere ver
nerit, ſedulis abhorcationibus meis, vt abrenuncietbum : Abrenuncio tibi Satana, & coniungortibiChri.
contrarijs omninò,profiteaturing & peragat diuina quę fte. Nè vnquàm abſque hac voce excas :hecerit tibi
pollicetur.Nihil igitur ( vt reor) indignum eft,fi ad di- baculus,hæc armatura,hęc turris inexpugnabilis.Cú
uinum inftitutum puer adducitur,fan &tú habens prę. hoc verbo & crucem in fronte imprime: licenim non
ceptorem ,qui illi diuinarum rerum habitum tradat, tantùm homo occurrens, verùm nec ipſe diaboluste
malorumí feruet immunem . quicquam lædere poterit , cum his te cernens armis
3 . AVGVSTINV Slibro primo denuptijs & con- vbiquèapparentem .
Ora geftantia cupiſcentia, capite vigefimo: In veritate itaque,non 3 . AVGVSTINVS libro quarto de Symbolo ad
scnunciant. in falſitare,poteftasdiabolica exorcizaturin paruulis: Catechumenos capite primo: Diabolo vos renuncia- Baptizandi
eią renunciant,quia per ſua non poſſunt, per corda & re profeſli eftis: in qua profeſione non hominibus, Deo & anger
ora geftantium , vt eruti à poteftate tenebrarum , in re- fed Deo & angelis eius confcribentibus dixiſtis, Re- tibus dicunt,
gnum ſui Domini transferantur. nuncio , Renunciate non folùm vocibus, ſed etiá mo- Renúcio dias
bolo.
4. IDEM libro primo de peccatorum meritis & re- ribus, non tantùm ſono linguæ, ſed & actu vitæ : nec
Perverba fide miſfione, capite decimonono : Si proptereà rectè fide- tantum labijs ſonantibus, ſed operibụs pronuncian
profitotur, & les vocatur, quoniam fidem per verba geftantiu quo- tibus. Scitote, vos cum callido, antiquo & veternoſo
diabolo ac dammodò profitentur, cur non priùs eciam pæniten- inimico ſuſcepiſſe cercamen : non in vobis poft renun
mundo re- tes habentur,cùm per eorundem verba geftantiūdia- ciationem inueniat opera fua, non iure vos attrahat in
bolo & huic ſeculo renunciare monftrantur? Totum feruitutem ſuam . Deprehenderis enim & detegeris
hocin ſpe fit vi ſacramenti & diuinæ gratiæ ,quam Do. Chriftiane,quando aliud agis, & aliud profiteris : fide
minus donauit Ecclefię. lis in nomine,aliud demonftrans in opere, non tenens
5. ITEM libro quarto contra Donatiſtas,capite vi. promiſlionis tuæ fidem . Quid tibi cum pompis dia
Reſponſio gefimoquarto : Cùm alij pro infantibus reſpódent,vt boliquibus renunciâfti? Quid tibi cum pompis dia
aliorum pro impleaturerga eos celebratio facramenti, valet vei boli amator Chriſti? Noli te fallere, odit enim tales
infantibus
valet. ad eorum conſecrationem , quia ipfi reſpondere non Deus, nec inter ſuos deputat profeſſores, quos cernic
poffunt.Atli pro eo qui reſpõdere poteft,alius refpon- viæ ſuæ deſertores ,
deat,non itidem yalet. Ex qua regula illud in Euange. 4. AMBROSIVS libro primo de facramentis,
lio dictum eft, quod omnes, cùm legitur,naturaliter capire ſecundo : Quando te Leuita interrogauit, Abre- Abrenuncia
Joan.9 . mouer : Aetatem habet,ipſe pro fe loquatur.
nuncias diabolo & operibus eius? quid refpondifti? tio quæ fit in
6. AD Romanos octauo : Nihil ergò nunc damna- Abrenuncio.Abrenücias ſeculo & voluptatibus eius baptiſmo, in
tionis eft ijs quiſunt in Chriſto leſu ,qui non fecüdùm quid refpondifti ?Abrenuncio , Memoreſto ſermonis uocanda et .
carnem ambulant. Lex enim fpiritus vitæ in Chri- tui, & nunquam tibi excidát tuæ ſeries cautionis. Si
fto Ieſu ,liberauit me à lege peccati & mortis.Et paulò chirographum homini dederis, teneris obnoxius, vt
pòft: Quicunque fpiritu Dei aguntur, ij funt filij Dei . pecuniam eius accipias: teneris adftri&tus, & reluctan
Non enim accepiftis fpiritum feruitutis iterùm in ti- tem te fænerator adftringit: fi recuſas, vadis ad iudi
more : fed accepiſtis fpiritum adoptionis filiorum , incem ,átqueillic tua cautione conuinceris. Vbi promi
quo clamamus: Abba, (Pater) Ipfe enim fpiritus, te- feris,conlidera, vel quibus promiſeris. Leuitamvidi.
ftimonium reddit Spiritui noftro quòd fumus filij fti, fed miniſter eft Chrifti. Vidiſti illum ante altaria
Dei . Si autem filij, & heredes: hæredes quidem Dei, miniftrare. Ergò chirographum tuum tenetur non in
cohæredes autem Chrifti : fi tamen compatimur,vt & terra,ſed in cælo .
conglorificemur. 5. CYRILLVS Hierofolymitanus Archiepiſco .
7: AD Galatas quarto: Vbi venit plenitudo tempo . pus catecheſi prima myftagogica, de abrenunciatione
ris ,mifit Deus filium ſuum factú ex muliere, factum baptizandorum agens: Iftud ,inquit,noignores, quòd
fub lege, vt eos qui ſub lege erant, redimeret, vtado .quæcunq dicit, illa præſertim formidabilihora, Icri
ptionem filiorum reciperemus. Quoniam autem eftis pta ſunt in libris Dei abfconditis: vt fi quid deinceps
aduersùs illa pronunciata patraueris ,tanquam pręua.
filij Dei,mifit Deus fpiritü filij ſui in corda veftra cla-
mantem : Abba, pater . Itaque iam non es ſeruus, ſed ricator iudiceris.
filius : quòd fi filius, & hæres per Deum . Ibidem : Nos
6. AD Romanos ſexto , vt in textu ,
autem fratres ,fecúdùm Ifaac promiſfionis filijſumus. 7. AD Galatas tertio : Quicunque in Chriſto bapti,
Itaque fratres non fumus ancillę filij, fed liberæ : qua
zati eſtis, Chriſtum induiſtis.
libertate Chriftusnos liberauit. 8. ANGVSTINVS de fide & operibus, capite vi
8. PRIORIS ad Corinthios ſexto : An neſcitis geſimoſexto: Sancto baptiſmo confona fit vita Chri- Poft bapti
quoniam membra veſtra ,templum ſunt Spiritus fan. Xtiana ,nè cuiquam homini,fi vtrumlibet defuerit,vita (mum bona
di qui in vobis eft, quem habetis à Deo, & non eſtis promittatur æterna. Qui enim dixit, Nisi quis rena- ceffaria.
veftri?
tus fuerit ex aqua & fpiritu, non intrabit in regnū cæ- loan.3.
:: C. AMBROSIV Sin libro dehis qui myfterijs lorum : ipfe etiam dixit, Nisì abundauerit iuftitia ve- Matth.s.
initiantur,capite ſecundo: Ingreſſuses regenerationis ftra ſuper Scribarum & Pharifæorum ,nõintrabitis in
ſacrarium & c . ye in textu . regnum cælorum . Deillis quippe ait: Scribæ & Pha- Matth.25.
2. CHRYSOSTOMVS homilia vigeſimapri. rifæi ſuper cathedráMoyfiſedent :quæ dicunt, facite:
Abrenuncia- ma ad populum Antiochenum : Vocis illius recorde. quæ autem faciunt, facere nolite : dicunt enim & non
frequenter ris, quam ,dum ſacris initiareris,emiGfti: Abrenuncio faciunt. Ergò iuftitia eorum eft,dicere & non fa.
vtcndum . tibi Satana , & pompæ tux , & cultui tuo.Circa marga cere: ac perhoc noftram eſſe voluit abun
ritarum enim cultum infania , eft pompa ſatanica . Au dantem ſuper illorum , dicere & fa
rum enim cepifti, non vt corpus vincias, ſed vt pau re : quæ fi non fuerit, non in ,
peres ſoluas & enutrias.Dicigitur continuè, Abrenun. trabitur in regnum
cio tibi Satana.Nihil hac tutius voce,fi ipſam per ope cælorum ,
ra exhibeamus : hanc & vos,initiandi, diſcere cenſeo.
DE
 191

DE CONFIRMATIONIS

SACRAMENTO.

Quod eftalterum à Baptiſmo Sacramentum ?

ONFIRMATIO , quæ Sacramentum eſt nouæ legis æquè žlub.cz Muscl.co.plod.com cotel

ſacroſanctum , vt Auguſtinus inquit, ac ipſe Baptiſmus : dent.sel.2.cam..Betuar.fiavita Mas

C
quod baptizatis confertur cum impoſitione manuum Epi- dicatione Ecclele. Isidor:deeecler
offic.lib.2.cap.25. & 26. Raban. de in.
ſcopalium , & facri Chriſmatis inun & ione. ftit.cler.lib.i.cap.3o.
TESTIMONIA DE SACRAMENT
O
Confirmationis.
1. AVGVSTINVS libro fecundo contra literas clefiæ , ſubijt animum ,adireepiſcopum Malchum ,qui
Petiliani Donatiftæ , capite centefimoquarto : Caput fe pleniùs de omnibus informaret. Hic erat fenexple.
eft ipfe faluator corporis. Per barbam non incongruè nus dierum & virtutum : & fapientia Dei erat in illo.
fortitudo intelligitur. Ergò ad eos qui funt fortes in Is puerum mente captum exhis quos lunaticos vocát, Miraculum
ecclefia eius, & adhærent oræ eius vtfine ciniore præ . inter confirmandum facra vnctione fanauit. per Confir .
Pfal.133 . dicent veritatem , ab ipſo Chriſto tanquàm à capite 10 . PETRVS Damianus ſermone primo de dedi- mationem.
fancrum deſcendit vnguentum ,id eft,fanctificatio ipi- catione ecclefiæ : Secundum eft facramentum Confir- Differētia ba.
ritalis. Per oram veftimenti, fignificantur perfe & i fi- mationis. In baptiſmate ſpiritus datur ad veniam , hîc ptifmi & con .
deles in Ecclefia.Etpoftpauca : In hoc vnguento ſacra- ad pugnam : ibi mundamur ab iniquitatibus, hîc vir
mentum chriſmatis vult interpretari, quod quidé in tutibuspręmunimur. Nónne in ſuperliminari fronte
genere vifibilium fignaculorum facraſanctum eft fic- domus noſtre terreſtris, conſecrata manus facri chri.
ut ipfe Baptiſinus. ſmatis imprimit vn & ionem :Nec quilibet tanti myfte
2. CONCILIVM Elibertinum vel Eliberinum rij legiturexecutor, ſed ſolus epiſcopus, luper cuius
canone trigefimooctauo : Peregrè nauigantes, aut fi caput fufum eft vnctionis oleum, & cuius dicioni fa
Eccleſia in proximo non fuerit, poffefidelem (qui la- cerdotalis fubditur multitudo.Baptiſmi gratiá omni
uacrum ſuum integrum habet, nec fit bigamus) ba. homini,vel omni ſexui tradidit authoritas antiquoru :
ptizare in neceſſitate infirmitatis pofitum catechu . Confirmationis autem inſigne,fola pontificalisperſo - Epiſcopus
menum ,ità vt, fi fuperuixerit,ad Epiſcopum euin per- na ſuæ vendicat dignitati. Indè eft, quòd decrecales mentimini.
ducat, veper manus impoſitionem perficipoſlit. paginæ & ſanctorum patrum inftituta decernunt,non fter.
3. AVRELIANENSE Concilium capire tercio , effe differendam poft baptiſmú facramenti huius vir- Cur no cefa.
tefte Gratiano , de confecratione diſtinctione quinta: tutem ,nè nos inermes inueniat fraudulentus ille con - da huius fa
Quomodò ad Vt ieiuniad Confirmationem veniantperfectæ gratis, tortor ,à quo nemo vnquam nocendi inducias extor - cramenti lur
confetlionem facere priùs,vtmüdido- fit, Delibuti igitur vtriuſque roris vnguento , illo fa- ceptio.
fit acce vtmoneantur
hocfacrame-
tumn
degdum . num fpiritusfan &tivaleat accipere : & quia nunquàm nati,confortati iſto , ſecuriùs deſcendamus ad fingula
erit Chriſtianus,nisì in Confirmatione epiſcopali fuc. re certamen . Nec nos deterreant arma Golia , velma- 1.Reg 17.
rit chriſmatus. gnitudo moueat ftaturalis , quia nobifcum eft ma
4. CONCILIVM Laodicenum canone quadra- gnus Dominus Deus noſter, & magna vircus elus,ap
gefimooctauo : Oportet baptizatospoſt baptiſmūſa- præhendens arma & fcutum , vt exurgar in adiuto . Pfal.34.
cratiſlinum chriſina percipere, & cæleſtis regni par- rium nobis.
ticipes fieri. 11 . ISIDORVS Hiſpalenſis libro fecundo de ec.
5. CONCILIVM Meldenſe capite ſexco , apud clefiafticis officijs, capite vigefimoquinto : Chriſma
Gratianum de conſecratione diſtin &tione quinta: Vé tis vnguentum Moyſes primùm in Exodo,iubéteDo. Exod.30.
Epiſcopi non nisì ieiuni per impofitionem manuum mino , compofuit& confudit, quo primi Aaron & filij
ſpiricumſan & um tradant, exceptis infirmis & morte eius in teſtiinonium facerdotij & fanctitatis perundi
periclitantibus. Sicut autem duobus temporibus,pa. ſunt.Deindè quoquè & reges codem chriſmate ſacra- Chriſma.
( cha videlicet & pentecoſte, à ieiunis celebrari debet bantur. vnde & Chrifti nuncupabantur, ficut fcriptú
baptiſmus: ità etiam traditionem fpiritusfanctià ie eft : Nolite tangere Chriſtosmeos. Eratis eodem tem - Pfal.104.
iunis pontificibus conuenit celebrari. pore in regibus & facerdotibus tácùm myftica vnctio ,
6. CONCILIVM Florentinum : Secundum Sa- qua Chriftus figurabatur:vndè & iplum noméà chri.
cramentum eſt Confirmatio & c . ſmate ductum eft. Sed poftquam Dominus nofter ve
7 . CONCILIVM Conftantienſe ſeſſione deci- rus rex & facerdos æternus, à Deo patre cælefti myfti
maquinta, in condemnatione octaui articuli loannis co vnguento eſt delibutus, iam non foli pontifices &
Hus ,meminit feptem Sacramentorum , reges, fed omnis Ecclefia vnctione chriſmatis conſe
8 . CONCILIVM Tridentinū ſeſlione feptima, cratur,pro eo quòd membrum eft æterniſacerdotis &
canone primo de Confirmatione: Siquis dixerit Con- regis . Ergò quia genus regale & facerdotale ſumus, 1.Pet.a.
firmationé baptizatorum ociofam ceremoniam eſſe, idcò poft lauacrum vngimur, vt Chrifti nomine cen
& non potiùs verum & proprium Sacramentum , aut ſeamur .
olim nihil aliud fuiſſe, quànı catecheſin quandā , qua 12 . ET capite vigefimoſexto :Sed quoniam poft ba
adoleſcentiæ proximi, fidei ſux rationem coram Ec- priſmúper Epiſcoposdaturſpiritus ſanctus cum ma
cleſia exponebant,anathema fit. nuum impofitione, hoc in A &tibus Apoftolorum fe
9. BERNARD V $ in vita Malachix Epiſcopi Hi- ciffe meminimus Apoftolos.Sicenim legitur:Factum Acto.19:
Cófeffionis, bernia : Malachias vfum faluberrimum Confeſſionis, eft dum Apollos effet Corinthi, Paulus peragratis ſu
Confirmati . facramentum Confirmationis ,contractum coniugio perioribus partibus & c. Item alio in loco :Cùm audif- Acto.8 ,
iugij facra rum , quæ omnia aut ignorabant aut negligebaut,de lent qui erant Hierofolymis Apoftoli & c . Spiritū au
incntum . nouo inſtituit. Clim autem effec illi ftudium & zelus tem ſanctum accipere poſſumus, dare aurem non pof
maximus circa cultum diuinorum , & venerationem fumus : ſed vt detur, Deum inuocamus . Hocautem à
facramentorum : nè fortè de his aliquid conftitueret quo potiſſimùm fiat, (quemadmodùm Papa lanctus Innocen.1.ad
yeldoceret ſecùs quàm riſus haberet vniuerſalis Ec- Innocentius fcribit) fubijciant: dicit enim non ab alio Decentium ,
quàm
 19 % DE SACRAMENTO
quàm ab epiſcopo fieri licere : Nam presbyteri licèr Chrifi libera voce prædicare. Et paulò pòft : Bend Materia hui
us ſacramēti .
fint facerdotes,pontificatus tamen apicem nó habent. quippe conuenit, vt per facrum chriſma & per pin
vt vel conſignet, ' guedinem oliux gratia fpiritus fàn &ti tribuatur : quia
ſacramêti. Hoc autem ſolis pontificibusdeberi;
Minifterhui.
os
vel paracletum fpiritum tradant, quod non folùm ec- in pſalmo ſcriptum eft de ipſo faluatore, quòd vnxerit
clefiaftica conſuetudo demonſtrat,verùm & ſuperior eum Deuspater oleo lætitiæ præ confortibus fuis. & Pfal.44 . &
Actor, .. illa lectio Apoftolorum , quæ aſſerit Petrum & loan item de nobis, quòd exhilaret faciem noftram in oleo . 103 .
nem effe directos, qui iam baptizatis traderent Spiri- Xploma Græcè, Latinèvnctio nominatur, ex cuius no- Chriſma.
tum ſanctum , mine & Chriſtus dicitur, & ex ipſo homo poft lauacrü
13. RABANVSarchiepiſcopusMoguntinus dein-, ſan & ificatur. Nam ficutin baptiſmate peccatorum re
ftitutione clericorum libro primo, capite trigefimo : '' miſfio daturad veniam , ità per vnctionem ſanctifica
Nouiſfimè auté à lummo ſacerdote per impofitionem tio fpiritus adhibetur ad gloriam . Et hoc depriftina
manus,paraciecus traditur baptizato ſpiritus ſanctus, vncione tractum eſt exemplum , qua vngiin facerdo
ye roboretur per ſpiritum ſanctum ad prædicandum tium & regnum ſolebantantiqui: vndè & Aaron & fi
alijs idem donum, quod ipſe in baptiſmate cóſecutus lijeius poſt lauacrű à Moyſe ynai ſunt, vt facerdotes
Chriſmate eft, per gratiam vitæ donatus æternæ. Signatur enim Domini fierent. Et Dauid & Salomon & cæteri reges
cur & àfacer baptizatus cum chriſmate per facerdotem in capi. per prophetas & facerdotes perfufi funt cornu olei,vt
ſuin-cis fummitate,perpontificem verò in fronte: vt prio-
doce incapi. regni gubernacula tenerent.Quod dum carnaliter fit,
mitate
tis, & ab epi. ri vnctione fignificeturſpiritus fan & i ſuper ipfum de- fpiritaliter proficit, quomodò & ipſa baptiſmi gra
ſcopo in fro. fcenfio ad habitationem Deo confecrandam i , n fecun tia viſibilisa & us eft ,quòd in aqua mergimur : fed fpi
te baptizati da quoque, vt eiufdem fpiritus ſancti ſeptiformis gra ritalis effectus, quòd å delictis mundamur. Videamus
figncntur.
cia cum omniplenitudine fan & itatis & ſcientiæ & vir: ergò & ipſam olei naturam , fi quid in ea huic fignifi
tutis, venire in hominem declaretur. Tunc enim ipſe . carioni conueniens poflit intelligi. Oleum nanque ar- Olei proprie.
fpiritus fanctus poft mūdata & benedicta corpora ata dens illuminat, & medicás ſanac, & aquis infuſum per- tates.
animas, libensà patre deſcendit, vt vas fuum ſua viſi ſpicuas eas reddit: quod benè gratiam fpiritusfancti
tacione ſanctificaret & illuftraret: & nunc in hominé poteft demöfrare.Ipfe enim fāma charitatis & fplen
ad hoc venit,vtfignaculum fidei quod in fronte fufce dore ſapientiæ animas illuminat.Ipfe medicamine cle .
Confirmati- pit, faciat eum doniscæleſtibus repletum : & ſua gra- mentiæ ſuæ, per veniam peccatorum vulnera ſanat.
onis effectus.ria confortatum , intrepidè & audacter coram regi. Ipſe admixtione virtutisſuæ ,aquas baptiſmı ad effu
bus & poteftatibus huius ſeculi portare , ac nomen gandas peccacorum tenebras yeraciter illuftrat.

II

Vndènobis comprobatur hoc Sacramentum ?

4. copt epit.A. Teſtimonium habet à diuina fcriptura ſecundùm Patrum & * Ecclefiæ con

s.compito de cordem fententiam atq; interpretationem . Huc enim fpe & at,quod Lucas Euan
20. Item trac.
epif. . geliſta ſemel atqueiterùm ſcribit deApoftolis, qui ſuper baptizatosmanus impo
6 AA.S.C& fuerunt: hoc figno vtentes viſibili,diuinitusque inſtituto, quòd Chriſto iam ini
lubaixmen. tiatisnoua& amplior Spiritus fan &i gratia conferretur. Quare cùm Apoftolima
• Ibidèm . nus illis impoſuiffent acceperunt,vt Lucas de ijſdem baptizatis refert, Spiritum
fan & um ,cum acceffionefcilicet ac exuberantia quadam gratiæ fpiritualis.

B. Nunc verò, vbi Apoftolorum vicem Epiſcopigerunt , & locum tenent, non
du lien coton fraudat Deus Eccleſiam ſuam hac tam falutari gratia, ſed per coſdem epiſcopos' in

a Ser.deyn.hoc Sacramento efficaciter operatur, vt adſit, Cypriano‘teſte,& veritas ſigno , &

ſmatis .
ſpiritus Sacramento.
f Vrban.pot. Ć. Atque huc pertinet veteris Eccleſiæ canon : ' Omnes fideles per manus im
& martyr,qui
anno 227. vi. poſitionem epiſcoporum Spiritum ſan & um poſt baptiſmum accipere debent, vt

omnes chri.pleni Chriſtiani inueniantur

Aianos , quia cùm Spiritusfan & us infunditur, cor fidele ad
.
prudentiam & conftantiam dilatatur.

TESTIMONI A.

lib...epift.12. 1. A. CYPRIANVS epiftola ſeptuageſima ad Ia-
nuarium & cæteros:Vngi quoque neceſse eſteum ,qui
Chrifmate baptizatusfit, vtaccepto chriſmate, id eſt, vnctione,
inungendi effe vnctus Dei,& habere in ſe gratiam Chrifti poflit.
Porrò autem euchariſtia eft,& vndè baptizati vngun-
Oleum in al- tur,oleum in altari fanctificatum .
tariſanctifi . 2. AVGVSTINVS libro quinto debaptiſmo con
Oleibenedi- tra Donatiftas, capite decimonono: Quomodò àquam
Atio . mundat & fanctificathomicida?Quomodòbenedicút
Sacramentis oleum tenebre? Siauté Deus adeft Sacramentis & ver-
Deus adeft, bis ſuis,per qualeslibet adminiftrentur, & Sacramen-
losminiftréta Dei vbiquerecta funt,& mali homines quibus ni-
hil proſunt, vbiquèperuerfi ſunt.
3. ET capite vigefimo : Cur autem ad verba quæ
proceduntexore homicidæ ,poſlit tamen Deus oleum
ſanctificare, & in altari quod hæreticipoſuerunt, non
poſfit,neſcio :nisì fortè corhominis quem fallaciter
conuerſum intùs non impedit, lignum fallaciter pofi
tum impedit foris, quo minùs facramentis fuis adeffe.
dignetur, nullis hominum falfitatibus impeditus . Si Joan.9.
ergò ad hoc valet ,quod di&um eft in Euangelio, Deus
peccatorem non audit : vt per peccatorem facramen
ta non celebrentur: quomodo exaudit homicidam de .
precantem ,velſuper aquam baptiſmi, vel fuper oleū , Sacramenta
vel fuper euchariftiam , vel fuper capita eorum qui- memorat .
bus manus imponitur ? Quæ omnia tamen & fiunt &
valent,etiam per homicidas, id eft, per eosqui oderút
fratres etiam in ipfà intùs Eccleſia. Cùm dare nemo
poſfitquod non habet, quomodò dat homicida Spiri
tum ſanctum ? Êt tamen ipſe intùs etiam baptizat.
Deus ergò dac etiam ipſo baptizante, Spiritum fan
eum .
4. IDEM
 CONFIRMATION I S.
4. IDEM tra & atu ſexto in cpiftolam B.Ioannis: Pri-
mis temporibus cadebat ſuper credentes ſpiritus ſan-
Etus : loquebantur linguis quas non didicerant, quo-
modò Spiritus dabat eis pronunciare. Signa erát tem
pori opportuna . oportebat enim ità fignificari in
omnibus linguis fpiritum ſanctum , quia Euangelium
Dei per omnes linguas curſurum erat toto orbe ter-
rarum :ſignificatum eft illud, & tranfijt. Nunquid mo.
Manuā Epi- dò quibus imponitur manus vt accipiant Spiritu fan-
positione in- ctum ,hoc expectatur vt linguis loquatur Autquan.
? ritus ſanctus ad Apoftolos deſcendit.
fantes & alij do impoſuimus manu iftis infantibus, attendit vnuſ.
accipiüt Spi- quiſque veftrùm vtrùm linguis loquerentur.Et cùm
licetlinguis yidereteoslinguis non loqui,ità peruerſo corde ali-
non loquan- quis veftrùm fuit y diceret, Non acceperunt ifti fpi-
tubro ritum ſanctum : nam ſi accepiffent, linguis loqueren-
tur, quemadmodum tunc fa & um eft : Si ergo per hæc
miracula modò teftimonium præſentiæ fpiritus ſan
& inon fit,vndècognofcit quiſque accepiffe fe fpiritú
fanctum Interroget cor fuum : fi diligit fratrem ,ma
net Spiritus Dei in illo : videat,probet ſeipſum coram
oculis Dei : videat fi eft in illo dilectio pacis & verita.
tis, dilectio Ecclefiæ toto terrarum orbe diffuſx .
5. ACTORVM octauo: Cùm audiffentApoftoli,
qui erant Hieroſolymis, quòd recepiffet Samaria ver-
bum Dei, miſerunt ad eos Petrum & Ioanné. Qui cùm
veniſſent, orauerunt pro ipfis, vt acciperent ſpiricum
fanctum :nondùm enim in quenquam illorum vene
rat, ſed baptizati tantùm erant in nomine Domini le-
fu . Tuncimponebantmanus ſuper illos, & accipiebát
Spiritum ſanctum .
6. ET decimonono : His auditis, baptizati ſunt in
nomine Domini Ieſu.Eccùm impoſuiſſec illis manus
Paulus, venit Spiritus ſanctus ſuper eos, & loqueban-
tur linguis , & prophetabant,
7. CYPRIANVS in epiftola ad lubaianum de
hæreticis baptizandis: Idcircò quia Samaritanilegiti-
Actor.s . mum & Ecclefiafticum baptiſmum conſecuti fuerát,
baptizari eos vltrà non oportebat :fed tantummodo
quod deerat, id à Petro & loanne fa & um eft, vt orati-
one pro eis habita, & manu impofita, inuocaretur &
'infundereturſuper eos Spiritus fanctus. Quod nunc
quoquè apud nos geritur, vtqui in Ecclefia baptizan- ità excellentia facerdotalis & regiæ dignitatis ſecun
Manuã Epi. tur, præpofitis Eccleſięofferantur, & per noftramora dùm formam Dei & Chrifti fub fe omnia continens,
ſcopaliü im-tionem ac manus impofitionem Spiritum ſanctum
Rivutio Candi conſequantur, & fignaculo Dominico conſummen-
conſequútur tur.
baptizati. 1. B. HIERONYMVS aduersus Luciferianos:
An neſcis (inquit Luciferianus) etiam Ecclefiarū hunc
eſſe morem , vt baptizatis poftea manus imponan-
tur, & ità inuocetur Spiritus fan & us ? Exigis vbì ſcri-
Actos.s . & 19. ptum fit? In A & ibus Apoftolorum . Etiamfi ſcriptu-
ræ authoritas non ſubeſſer, totius orbis in hanc par.
tem conſenſus inſtar præcepti obtineret. Nam & mul-
ta alia quæ per traditionem in Ecclefijs obſeruantur,
authoritatem fibi fcriptæ legis vfurpauerunt : velut
Minifter Co- in lauacro ter caput mergitare, & c. ORTHOD.Non
firmationis
Eccleſiarum conſuetudi-
Epiſcopus. quidem abnuo hanc eſſe
nem , vt ad eos qui longè in minoribus vrbibus per
presbyteros & diaconos baptizati ſunt, Epiſcopus ad
inuocationem fan & i Spiritus manum impofiturus ex-
currat. Sed quale eft, vt leges Ecclefiæ ad hæreſim
transferas, & virginis integritatem , per meretricum
lupanaria patiaris fpurcari ? Epiſcopus fi imponit
manum , ijs imponitqui in recta fidebaptizati ſunt:
qui in patre & filio & fpiritu fan & o tres perſonas vnā
fubftantiam crediderunt.Arrianus verò cùm aliudni-
hil crediderit, (claudite queroaures quiaudituri eftis,
nè tantę impietatis vocibus polluamini) nisì in patre
ſolo vero Deo, & in Ieſu Chrifto ſaluatore creatura,
& in ſpiritu ſancto vtriuſque feruo : quomodò fpi-
III
Que neceſſaria funtad conficiendum hoc Sacramentum ?
193
ritum ſanctum ab Eccleſia recipiet, qui necdùni re.
millionem peccarorum conſecutusef : Spiritus quip
pe fan & us,nisi mundam fidem non incolit: nec habi
tator eius templi efficitur, quod antiftitem non habet
veram fidem . Quod fi hoc loco quæris, quare in Ec.
clefia baptizatus nisì per manus Epiſcopi, non acci
pjat Spiritum ſanctum , quem nos aſſerimus in vero
baptifmate tribui diſce hanc obferuationem ex ea au
thoritate deſcendere,quod poft afcéſum Domini Spi- Actos.zi
CYPRIANVS de vnctione chriſmaçis & alijs
Sacramentis: Hodiè in Ecclefia cum cæteris vnctioni. In diecoena
bus ad populum acquiſitionis ſanctificandum , in par- Sma.confilii
ticipationem dignitatis & nominis, ſacrum chriſina tur.
conficitur: in quo mixtum oleo balſamum ,regię & fa- de Chriſma va
conficia ,
cerdotalis gloriæ exprimit vnitatem , quibusdignita tur.
tibus initiandis diuinitùs eft vnctio inftituta.Et paulo
poft: Hodiè ,vt diximus,vnguentum ad fan & tificatio
nem paratur,cuius fragrantia adoleſcentulæ & nouel .
læ animæ,accedentes ad fidem , illectæ delectantur, &
exinanitiõis eius ſuauitate delibutę ,diligūt & fequun
cur aromatum largitorem , & vſque ad regis accubitú
ſpiramine illo trahuntur, & poft odorem illum vbi
que deſiderio fan &to perurgente fitibundæ diſcurrūt.
Nihil hoc oleum commune habet cum liquoribus Chriſma quã.
qui ex quorundam fructuum pinguedine exprimun- tum ab alijs
tur, nec visejus eſt ex craſſitudinepenetratiua, quęfe- liquoribus
cundùm quafdam naturales rationes emollit & tem
perat ſpillamenta humorum , quos ſolet intrinfecùs
adftringere ſiccitas aliqua, vel corruptio conglobare.
Non hæcmedendis corporibus eft vn &io inftituta: Effectusatjonis. vo .
quia fanctificatis elementis iam non propria natura
præber effectum , ſed vircus diuina potentiùs opera
tur, ſed adeft veritas figno, & fpiritus facramento : vt
& ipfis rerum efficientijs gratiæ dignitas pateat, & in
teriorị homini quanta ex his detur authoritas deifor.
mi conuerſatione & cæleftibus moribus innoteſcat.
Hoc oleo antiquitùs ſacerdotes ſacrabantur & re
ges, & ipfi altarium lapides delibuti, fpiritalem intel
ligi volebantfacris myfterijsineſſe pinguediné.Etfic
ut oleum fuitar, & humidis quibuslibet ſuperfertur,
regimen & munimen tam actiuæ , quàm contemplati
uç vite obtinet: & ex hoc humore cóftar deſcédere oés
gratiarüdiuifiones,quas Spiritus ſanctus, prout vult, Ador.2.
ſingulis diſtribuit & largitur. Ex huiusvn&ionis be Septem dona
neficio & fapientia nobis & intellectus diuinitùs da- Spiritus ſan
tur, conſilium & fortitudo cælitùs illabitur, ſcientia Efa..
& pietas & timor inſpirationibus ſupernis infundi
tur. Hoc oleo vncti,cum fpiritalibusnequitijs collu
tamur, nec fæcoribus ſpurijs imbui poffumus, qui
balſamiſpiritalis odore fragramus.Hocoleum & c.Et
quibuſdam interiectis: Nec tamen ceſſantibus his quę
ritu antiquo inoleuerant, cum iam in populo Chrifti
ano circuncifio videretur damnabilis, & facrificia ido
lolatriæ imputarentur, vn &tionis myfterium religio
Chriſtiana contempfit:ſed cæteris generali ſanctorum
conſenſu damnatis, non folùm in regibus & facerdo
tibusvnctionis honorpermanfit ,ſed in omnem popu
lum Catholicum effufa eft huius graciæ plenitudo : vt Chriftus à
ficut Chritus à chriſmate dictus eft,eô quòd finguta- Chriſinars
ris excellentiç oleo vnxerit eum Deus,ita & participes pats
eius quotquot ſunt,cõfortes fint tam vnctionis quàm
nominis, & dicantur à Chriſto Chriſtiani, velint ſui
Chriſto duce rectores & duces, & offerant Deo quo
ridianum ſacrificium , ordinatià Deo fanctimonię fa
cerdotes .
C. VRBANVS primusPontifex & martyr in epi.
ftola ad omnes Chriſtianos,vtin textu .
Bb A. Tria
 194 DE SACRAMENTO
.
A. Tria præcipudad hoc requiruntur: Sacramenti propria materia, certa
oor het verborum forma, & minifteridoneus.
epia.j.Cap 1.& Conc.Flor.B. Materia ex oleo & balſamo mixta eſt, quæ ab epiſcopo conſecrata, fa- .
. cri " Chriſmatis nomeniam olim obtinuit , & in hoc Sacramento fronti fo
20.2.6 .de Spiritu fandt
cap. 27. Fabia.qui vixit an .
no 241.epift.z . lennirituillinitur.

. Cepher.The Ambrof.deC. Forma verború hæc præſcripta eſt,' Conſignote ſigno crucis, & con
bis quimyte,initi.cap.7: firmotechriſmate falutis in nomine Patris & Filij & Spiritusfan &ti
.
4. Vrban Melchiad.Dams.D. Miniſter Sacramenti huius folus eft Epiſcopus, ' vt Apoftolorum ex
Epifc.Ger.& call.Concil.emplum , forma& traditio retincatur. Qua de re iam olim ità fancitum ac
Vuorin . can.3 . Florent, &
Trident.can.3 . cepimus :-Manusimpoſitionis Sacramentum magna veneratione tenen

Site de respect opnemen met dum eft, quodab alijs perfici non poteſt, nisì à fummis Sacerdotibus: nec
Hem ocelo Deco tempore Apoftolorum ab alijs, quàm ab ipſis Apoftolis legitur aut ſcitur
cap.3.
f Actor.3.c & 19.a effe pera & um .

TESTIMONIA.

1. B. CONCILIVM fecundú Braccarenſe cano- 6. CYPRIANVS de vnctione Chriſmatis, vt ſu

Balſamú pro ne quarto :Placuit vt modicum balſami, quod bene-
Salute anima
rum . di& um pro baptiſmifacramento per Eccleſias datur,
di Spiritus quia à fingulis tremiſſes pro ipfo exigi ſolent,nihil vl
inuocationë tetiùs exigatur: nè forse quod pro ſalute animarü per
conſecratur. inuocationem San &tifpiritus conſecratur, ficut Simon
Ador.8.
magus donum Dei pecunia voluit emere, ità nos ve
nundantes,damnabiliter venundemur.
CYPRIANVS in fermone de vnctione Chri
ſmacis & alijs Sacramentis, vt ſuprà, queſtione prece-
denti , B.teftimonio fecundo .
GREGORIVS Magnus in caput primu Can
3.
Chriſma ex ticorum : In Engaddi ballamum gignitur, quod cum
olco & balſa- oleo pontificalibenedictione chriſma efficitur, quo
moconftat. dona fan & i fpiritus exprimuntur.
4 . FABIANVS epiftola ſecunda ad omnes Ori
entales Epiſcopos, capite primo : Literis veftris inter
cætera inſertum inuenimus,quofdam regionis veſtræ
Epiſcopos à veftro noftroop ordine diſcrepare, & non
Chriſmatis
per fingulosannos in cæna Dominichriſma confice-
fingulisan. re,ſed duos aut tres annos confe &tionem fan &i chri-
nis ficridc- ſmatis ſemela & am cóſeruare. Dicunt enim, vtin me-
bet.
moratisapicibus reperimus, nec balſamum per ſingu .
los annos poffe reperiri,nec neceſsè fore perfingulos
annos chriſmaconficere: ſed dum vna confectio chri-
ſmatis abundar,aliam fieri neceſsè non habere. Errant
enim q
, ui talia excogitat, & méte veſana potiùs quàm
Chriftus in recta ſentientes, hæcdicunt. In illa enim die Dominus
citimine on leſus, poftquàm coenauit cum diſcipulis fuis, & lauit
ficere docuit. eorum pedes, ( ficut à fan & tis Apoftolis prædeceſſores
noftriacceperunt,nobisiz reliquerunt)chriſma conti-
cere docuit. Ipfa enim lauatio pedum noftrum figni-
ficat baptiſmum , quando fancti chriſmatis vnctione
perficituratos cõfirinatur.Nam ficutipfius diei ſolen-
nitas per fingulos annos eſt celebranda, icà ipfius ſan-
&i chriſmatis confectio perſingulos annos eſt agéda,
& deanno in annum renouanda, & fidelibus tradéda:
quia nouum ſacramentum eft per fingulos annos, &
iam dicto die innouandum , & vetus in ſandis Eccleſijs
sipa creinan . cremandū. Ifta à fan & is Apoftolis& fuccefforibuseo .
Vetuschri.
dum . rum accepimus ,vobis'o tenenda mandamus.Hæc fan
Apoftolica cta Romana Ecclefia & Antiochena à tempore Apofto .
uraditio .
lorum cuftodic:Học Hierofolymorum & Epheſiano-
rum tenet.In quibus Apoftoli preſidentes,hæcdocue.
runt, & vetus chriſma incendi, & non ampliùs quàm
vno anno vti permiſerunt, atque deinceps nouo frui,
& non vereri ,iubentes docuerunt.
5. CONCILIVM Florentinum in doctrina de
Materia Con. Sacramentis : Materia Confirmationis eft Chriſma,
firmationis. confectum ex oleo, quod nitorem fignificat conſcien
tiæ : & valiamo, quod odorem fignificat bonæ famæ,
per Epiſcopum benedictum .
prà, quæſtione ſecunda, B.teſtimonio ſecundo.
7. .T epiftola ſeptuageſima,ibidem ,A.teft.primo.
8. BASILIVS Magnus in libro de Spiritu lancto,
capite vigelimoſeptimo,vbienumeratTraditiones no
fcriptas:Benedicimus aquam baptiſmatis & oleu vn
& tionis & c.vide ſuprà de præceptis Eccleſię ,quçſtione
ſecunda, A.teftimonio fecundo .
9. FABIANVSpontifex & martyr epiftola fecun
da ad Orientales, vtfuprà in hac eadem queſtione, te
ſtimonio quarto .
CONCILIVM Florentinum in doctrina
de Sacramentis: Formaauteft, Configno te figno cru
cis, & confirmo te Chriſmate falutis in nomine patris
&c. vein textu .
2. SECVNDAE ad Corinthios primo capite: Qui
autem confirmat nos vobiſcum in Chrifto , & quivn
xit nos,Deus : qui & fignauit nos, & dedit pignus Spi
ritus in cordibus noftris.
3. AD Ephefios primo capite: In quo(ſcilicetChri
ito) & credentes fignatieftis Spiritu promillionis ſan
cto,quieft pignushæreditatisnoftrę .
4 . AMBROSIVS de his qui inicianturmyfterijs ,
capite feptimo:Repete quia accepifti fignaculum ſpi. signaculun
ritale ,Spiritum ſapientiæ & intellectus,ipiritum con Eſa ; & 11
filij atque virtutis,ſpiritum cognitionis acą pietatis,
fpiritum ſancti timoris, & ſerua quod accepifti.Signa. Signauitte Pa
uit te Deus Pater, confirmauit te Chriftus Dominus, ter, confirma.
& dedit pignus Spiritus in cordibustuis,ficut Apofto- flus.
uitte Chri
lica lectione didicifti. a.Cor ...
5. IDEM libro primo de Spiritu fan &ta,capite ſex
to :In Spiritu viuimus, & ipfe eft pignus hæreditatis
noftræ .Sicut & Apoftolus fcribensad Ephefiosait: In Cap.s.
quo credentes lignari eſtis Spiritu promiſfionis ſan
cto . Sancto igitur ipiritu fignati ſumus, non natura,
ſed à Deo, quod ſcriptum eft. Qui vnxit nos Deus, 2.Cor.i.
& qui fignauit nos , & dedit pignus Spiritus in cordi
bus noftris. Signati ergò Spiritu à Deo ſumus. Sicut Spiritu Signa .
enim in Chrifto morimur ve renafcamur, ità etiam niur, vt pofli
Spiritu fignamur , vt fplendorem atque imaginem mus gratiam
tencre.
eius & gratiam tenere poſtimus, quod eft vtiquè ſpi
ritale fignaculum . Nam etfi Spiritu ſignemur in cor- Etfi fignemur
pore, veritare tamen in corde lignamur, vt Spiritus interdeportes
ſanctus exprimat in nobis imaginis cæleſtis effigiem . in corde li .
Et paulò inferiùs: Atque vt fciamus cordis noftri ma- guamur.
gis hoc quàm corporis fignaculum , docet Propheta,
quidicit, Signatum eft in nobis lumen vultis tui Do. Pfal.fo
mine,dedifti lætitiam in cordemeo .
1. D. ACTORVM octauo : Miſerunt ad eos Pea
trum & loannem , &c . vt ſuprà ,queſtioneſecunda, A.
teftimonio quinto,
2. CLEMENS pontifex & martyr in epiſtola
quarta
 CONFIRMATIONIS.
1952
quarta ad Iulium & Iulianum . Vide infrà, quæftione fe Confirmationis Sacramentum . u
quinta , A.teftimonio quarto . 9. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione ſepti
3. VRBANVS, vt fuprà ,quæft.fecunda,C.in textu, ma, canone tertio de Confirmatione: Si quis dixerit Miniſteror
dinarius.
4. MELCHIADES, vt infrà, quæftione quinta , fanctæ Confirmationis ordinarium miniſtrum , non
A. teftimonio ſecundo . effe folum Epiſcopum , ſed quemuis fimplicem facer
5. DAMASVS epiftola quarta de Chorepifcopis: dotem ,anathemalit.
Quòd verò eis non liceat Chriſma conficere,nec Chri 10. ÉVSEBI.Y.S pontifex & martyr epiſtola tercia
SoliPótifices (mare baptizatorum frontes fignare & c . quæ omnia ad Epiſcopos Tufciæ & Campaniæ : Manus impoſitio
Chriſmate
frontes ba ſolis pontificibus deberi, tam ex fuperioribus quàm nis facramentum magna veneratione & c.ve in textu : Apoftolorum locum tenen ,
prizatorum ex alijs patrum conftitutis aut ſacris canonibusedo & ti neque ab alijs quàm ab illis qui eorum locum tenens,
ef ti s. tes, foli minia
vagunt. vnquàm perfici poteft, aut fieri debet. Nam fi aliter áriſunt.
6. LE O Mag nus epiſtola octoge fim aoc tau a ad Epi. præſum ptu m fuerit irritum habeatur & vacuum ,nec
ſcopos Germaniæ & Galliæ ,de Chorepifcopis loqués: inter eccleſiaſtica vnquam reputabitur Sacramenta. Inter Eccleſi .
Necerigere eis altaria &c. nec Chriſma conficere, nec INNOCENTIV S primus epiftola prima ad aftica facsa
menta .
Chriſmate baptizatorum frontes ſignare licet. Hæc Decencium Eugubínum ,capite tertio : De conſignan
Solis pontifi- enim omnia illicita ſunt Chorepifcopis, & folis deben dis verò infantibus manifeftum eſt,non ab alio ,quàm
riſummis pontificibusauthoritate canonum præcipi- ab epiſcopo fieri ļicere. Nam presbyteri licèt lintſa
cur, vt per hoc & diſcretio graduum , & dignitatis fa- cerdotes,põrificatus tamen apicem non habent . Hæc
Itigium ſummi pontificis demonftretur. 1)
autem pontificibus ſoli ,deberi, vt vel conſignent, vel
7. CONCILI V M Vuormatienſe canone octauo , paracletum fpiritum tradant, non folùm conſuetudo
eadem habet verba,quæ Leo . ecclefiaftica demonftrat, verùm & illa lectio Actuum
8. CONCILIVM Florentinum in doctrina de Apoftolorum ,que aſſerit Petrum & loannem eſſe di- Actor.8.
1
Ordinarius Sacramentis: Ordinarius miniſter eft Epiſcopus. Et re & os, qui iam baptizatis traderét Spiritum ſanctum .
minifter. cùm ceteras vn &tiones fimplex facerdos valeat exhi. Nam presbyteris, ſeu extra Epiſcopum , ſeu præſente chrit
Baptizatos
mare vn
Actor.s. bere,hanc'non nisi Epiſcopus debet conferre, quiade Epiſcopo baptizant, Chrifmate baptizatos yngereli gunt presby
ſolis Apoftolis legitur (quorum vicem tenent
epiſco- cet, fed quod ab epiſcopo fuerit conſecratum , non ta- teri, fed n/a
pi) quòd per manus impofitionem Spiritum ſanctum -men frontem ex eodem oleo fignare, quod folis debe- in frore,quod
dabant,quemadmodùm Aduum Apoftolorum lectio tur epiſcopis, cùm tradunt Spiritum paracletum.Ver. folis coiico
manifeſtat. Loco autem illius manus impofitionis da- .ba verd dicere non poſſum ,nè magis prodere videar, Formam pro.
tur in Ecclefia confirmatio .Legitur tamen aliquádo , quàm ad conſultationem reſpondere. derẻ nó vult .
per Apoftolicæ fedis diſpenſationem ex rationabili & 12 . ACTOR VM o & auo, vt queſtione preceden
vrgente admodùm cauſa, fimplicem facerdotem - ti, A.teftimonio quinto.
chriſmate per Epiſcopum confe &o, hocadminiftrål- 13. ET decimonono,ibidem teftimonio ſexto .

IIII

Cur autem baptizati facro Chriſmate inunguntur?

A. Quia per Spiritum ſanáum ſic nobis Apoftolitradiderunt, ficutì Bafil.de spirita fanéto,cap.27.
1
* Clemens, & Dionyſius, Petri Paulique Apoftolorum diſcipuli pro - b De
Epifaqadtulium & .Julian.
bant.Tradiderunt autem illi quod à Domino ipſo vtiquè acceperāt,de

Chriſmate conficiendo, vt grauis eftteſtis Fabianus, idem & Chriſti c.inepift

pos . . ad Orientales Epiſco.
martyr & pontifex Ecclefiæ .

B. Sacrofan &tę etiam “ Synodi præceptum de hoc tale extat : Oportet d.synod.Laod.can.gs.Corn.ad

baptizatos poſt Baptiſmum ſacratiſſimum Chriſma percipere, & cæle- bit.cap.y.Theodoret:acharee:

ftis Regni participes fieri. Rationem Cyprianus reddit hanc, vtacce- Epift.70 .& devn&tio. chrifin.

pto Chriſmate,id eſt,vn & ione, Chriſtianus eſſe vn & us Dei, & habere Micros.catech.j.mytag:
in ſe Chriſti gratiam pofſit, teneatque fan &titatem .

C. Atque vnguentum hoc viſibile, quo Eccleſia baptizatos vngit, vt

*Auguſtinus docet,ſignificat inuiſibilis gratiæ donum , quo Spiritus f Lib-15.de Trinit.cap:26. Pa
fanctus Chriſtum inprimis, qui & às Chriſmate nomen ſuum trahit, çifti rad Sympronian.

ac deindè Chriſtianos omnes internavnćtione imbuitatq; confirmat. Aug. traft.33.in loan.& ferm :47

Vndèpulchrè' Tertullianus velutì adolei naturam alludens, ita de hoc cap.jo. Ifidor.lib.2.capras

Sacramento ſcripſit :Caro vngitur,vtanima confecretur: Caro ſigna- 1.inCanti corum , Theodoret.in c.
lib.debaptif.

tut,vt & animamuniatur : Caro manuum impofitione adumbratur, vt

3 anima Spiritu illuminetur.

D. Vndè qui facrum Chriſma reijciunt,magnum illi imperitiæ perscopria:Orige.Cyrillus Hierof.8 .

ſuæ argumentum præbent,vt qui apertèantiquiſſimam & vetuſtiſ- Cb berciones enimpbila chain witaBafilij.

fimam Apoftolorum inſtitutionem negent,ac perpetuum Ecclemcafusos per consulter les cartoons
1. Vaſenſe can. 3. Trident.feff.7.can.z.
ſiæ vfum ac traditionem temerè damnent.
TESTIMONI A.
1. A. BASILIVS Magnus in libro de Spiritu ſan- priſmatis & oleum vn &tionis &c.vt ſuprà de præceptis
& o , capite vigeſimoſeptimo: Conſecramus aqua ba Ecclefiæ , quęſtione ſecunda, A.teftimonio fecundo.
Bb 2 2. CLE.
 ENTO
196 DE SACRAM
CLEMENS pontifexepitóla quarta ad Iulium tia myftagogica; Et nobis poftquàm fimiliter ex aquis Chriſma da
& lulianum diſcipulos ſuos; vtinfrà quæftione quin facri lauacriafcendimus, datú eft Chriſma,quod ima u poftba .
ta, A.teftimonio quarto . ginem geritillius, quo vnetụs eft Chriftus. Dequo &
3. DIONYSIV S Areopagita in libro de Ecclefia- B.Ifaias in ſuaprophetia,ex perſona Domini locutus
ftica hierarchiajcapite quarto: Sedenim alia eft huius eft : Spiritus Dominiſuper me : quapropter ynxit me; Eſa. 61.
finirima veneranda confectio vnguenti: confecratio- euangelizare pauperibus mifitme. Oleo enim auțyn
Vaguēticon- nem eam vocant præceptores noftri. Huius ita par- guento corporali,Chriſtusab hominibus vnctus non
mitiya Ecclc.tes & c .Deinde docens myſteriú confectionis vnguens eft : fed pater faluatorem illum mundi totius confti
sia, ti, luxta eundem (inquit fynaxis modum , corum qui tuens,vnxit eum fancto fpiritu.Ceterùm videné illud
necdùm initiati funt; abſoluuntur ordines, vbì ſcili eſſe putes vnguentum tantùm : quemadmodùm enim Tráfubdian
cet præceffit pontificis circum omnem phani ambitú panis Euchariftiæ ,poft fan &ti ſpiritus inuocationé, no ciațio.
redolens thure profectio ,pfalmorumis modulatio , & ampliùs eft panis communis,ſed eft corpus Chrifti:fic
lectio ſcripturarum diuinarum.Sumptum deindèyn- & fan & um hoc vnguentum ,non ampliùs eft vnguen. Chriſmatis 1
dignitas.
guentum pontifex facris imponit altaribus, duode- tum nudum , neque ( fi quis ità appellaremalıt)com
cim facris alis circuntectum , reſonantibus omnibus mune, poftquàm iam conſecratum eft: fed eft Chari
voce ſanctiſlima melos ſacrum , quod diuinitùs afflati ſma Chrifti, quod aduentu Spiritus fan &ti per ipfius
prophetæ didicerunt. Completa oratione ſuper co diuinitatem energiam habet. Qyo frons & alij ſenſus
folenni in ſanctiſſimis eorum ,quç facrantur,conſum- corporis tui ſymbolicè inunguntur: & corpus qui 1
mationibus, co vtitur ad omnem fermè facerdotalis dem ifto viſibili vnguento perungitur: anima verò,
Chriſma adhi officij functionem . Et paulò pòft: Eft igitur, vt dixi, fancto viuifico's fpiritu ſanctificatur. Huius ſancti Propter açcea
betur inomni quod nunclaudatur à nobis facrofan & um myfterium chriſmatis dono accepto,meritò appellamini Chriſti- ptū chriſma
li functione.eius ordinisato virtutis, ve ſacerdocalia cuncta perfi- ani : veram efficiens appellationem in ipſa regenerati- Chriftiani
ciat. Atque ideo fan &ti pręceptores noftri iſtud quafione :antequàm enim hec gratia vobis donata effet , nó propriè
mur. dici
æquali ordine atq officio lacro fynaxeos coniunxêre eratis propriè dignieonomine, ſed pergentes eò vſ
Chriſmatis
excellencia . myfterio ,eiſdem imaginibusvtplurimùm & diftin- progrefli eftis vt efficereminiChriftiani. Nè ignore
& tionibus myfticis, & eloquijs fubnixū ſacris. Ibidem : tis, in veteri lege huius Chriſmatis fymbolum pręcel
Materia com
pofitionis vn Dicimusigitur vnguenti compofitionem collectioné fiffe.Moyſes enim &c. Sed hęc quidem in figura con
guenti, effe quandam fpirantium ſuauiter materiarū, haben- tingebant illis,nobis verò non in figura, ſed in verita
rem in ſe affatim odoratas qualitates, cuius qui parţi- teĚtt enim hoc fan & um , ad protegendum corpus ſpi
cipes ſunt, pro quantitate eius,quæ in illis fit,fragran- ritualiter, & ad falutem animæ .
Chriſmatis tis participationis,odoris fuauitate replétur. Nec lon- 1 C. AVGVSTINVS libro decimoquinto de
¡nunctio poftgè a fine:Sed & ipfiqui ſacratiſſimo regenerationismy- Trinitate, capite vigefimoſexto: Nec aliquis diſcipu
baptiſmum
quid . iterio conſecratur, aduentum fan &ti ſpiritus conſum- lörum eius dedit Spiritum ſanctum . Orabantquippe Actor.s.
cõferat.
mans inunctio largitur vnguenti & c.Vndè, vt opinor, ve veniretin eos quibus manum imponebant,nonipG Epifcoporum
iuxta facratiorem ſenſum ,traditione diuina fan & ino- eum dabant . Quem morem in ſuis præpofitis etiam nere minus
Apoftoli per- ftræ ſacerdotalis functionis duces, honeftiffimüiftud nunc ſeruat Eccleſia. Denique & Simon Magusoffe- baptizatis.
cârunt. vnguenti conſecrādimunus,teleren ab effectu rei, que rens Apoftolis pecuniam , non ait : Date & mihi hanc
in eo perficitur,nominant. poteftatem , vt dem Spiritum ſanctum : ſed cuicung,
4. ET capite fecundo,vt infrà, queſtione quinta , B . inquit, impoſuero manus, vt accipiatSpiritum ſan
teftimonio primo . ctum . Quia neque ſcriptura ſuperiùs dixerat, Videns
5. FABIANVS, vt fuprà, quæſtione tertia, B.teſtic autem Simon quòd Apoftoli darentSpiritum ſanctü :
monio quarto . ſed dixerat,Vidensautem Simon quòd per impofitio
1. B. SYNODUS Laodicena canone quadrageſi- nemmanuum Apoftolorum daretur Spiritus ſanctus.
mooctauo: Oportec baptizatos & c.vt in textu . Propter hoc & Dominusipſe leſus Spiritum ſanctum ,
CORNELIVS pontifex & martyr in epiftola non folùm dedit vtDeus, fed etiam accepit vthomo,
ad Fabium Antiochenum ,teſte Euſebio Cæſareenfilio proptereà dictus eſt plenus gratia . Et manifeftiùs de
bro ſexto hiftoriæ eccleſiaſticæ ,capite trigefimoquin- illo fcriptum eſt in A &tibusApoftolorum : Quoniam aét.1o.
to , de Nouato loqués :Vbì Exorciſtarum (inquit)prę- vnxit eum Deus fpiritu ſancto. Non vtiqué oleo viſi- Vifibile vn
fidio fpiritu illo malo effet liberatus, & pòft in tá gra- bili , fed dono gratię , quod vifibili ſignificatur vn- guentum S.
gnificardona
uem morbum , vt iam fermè mori putaretur, incidif- guento, quo baptizatos yngit Eccleſia N . ec fanè tunc
ſet,in lecto in quo decumbebat, aqua circunfuſus ba- vnetus eft Chriftus Spiritu fancto, quando ſuper eum
ptiſmum accepit, li modò talem hominem baptiſmũ baptizatum velutcolumba deſcendit: tunc enim cor
accepiſſe dicédum ſit :verùm morbo tandem elapfus, pus ſuum , id eft, Ecclefiam fuam præfigurare digna
Secundú Ec- neque cætera quibus poft baptiſmum ſecundùm Ec- tus eft, in qua precipuè baptizati accipiunt Spiritum
sleſia canoné cieliz canonem imbuioportuerat ,acquiſiuit,neDo. ſanctum .
baptizati co.minifigillo ab Epiſcopo oblignacusfuit.Quo quidem 2. PACIANVS Barcilonenſis Epiſcopus de Ba
fignantur. neutiquam potitus, quo modo quæſo Spiritum ſan- ptiſmo: Recipiendus eft Chriftus, vtgeneret :quia fic
ctum adeptus eft ? Ioannes Apoftolus dicit : Quotquot eum receperunt, Ioan.I.
3. THEODORETVS in compendio hæretica- dedit eis poteftatem filios Deifieri. Hæc autem com
Nouatianiſa. rum fabularum libro tertio de Nouato : Penitentiam plerı aliâsnequeunt,nisì lauacri ,& chriſmatis, & An
çrú chriſma à ſuo conuétu arcent penitùs,ijs quiab ipfistingun- tiftitis facramento,lauacro enim peccata purgantur,
baptizatis no
cur,ſacrum Chriſina non prębét. Quocircà eos etiam Chriſmare ſanctus fpiritus ſuperfunditur: vtraq verò Chriſmate ſu
præbent. perfunditur
qui ex hac hereſi corpori Ecclefiæ coniunguntur, be- iſta , manu & oreAntiftitis impetramus. Spiritus ſan
nedicti Patres yngi iufferunt. 3 . IDEM in epiftola prima ad Sympronianum : Si dus.
4. CYPRIANVS epiftola ſeptuageſima,vt fuprà, ergò & lauacri & Chriſmatis poteftas,maiorum longè Chriſmatis
quæftione fecunda, A.teftimonio primo. chariſmatum , ad Epiſcopos ex Apoftolorum forma conferendi
5. IDEM in fermone de vnctione Chriſmatis,vt & poteftatedeſcendit,& ligandiquoquè iusadfuit at poteftas.
ſuprà, eadem queſtione ſecunda, B.teftimo.fecundo. que ſoluendi.
Chriſmatis 6 .
vnguentum . ORIGENES homilia nona in Leuiticũ: Qui- 3. PROSPER in ſententijs Auguſtini,fentétia tre
cunque vnguento ſacri Chriſmatis deliburi ſunt, fa- centeſima quadragefimaſecunda:Chriſti nomé à chri- Chrifti nomē
cerdoteseffecti ſunt, ficut Petrus
ad omnem dicit Ec- fmate eft, id eft,abyn &tione Quia
: ideòomnis Chrifti à chriſmatc..
1.Pet.2.
clefiam : Vos autem eſtis genus electum , regale facer- anus fanétificatur, vt intelligat ſe non folùm ſacerdo.
dotium , gens fancta . talis & regiæ dignitatis effe confortem , fed etiam con
7. CYRILLVS Hierofolymitanus catecheſi ter- cra diabolum fieriluctatorem .
.
 CONFIRMATIONIS. 197

5. AVGVSTINVS tra & atu trigefimotertio in Donatiftas: Ampullam quoque Chriſmatis per fene- Miracula fa
Ioannem : Chrifti nomen à chriſmate di&tú eft. Chri- ftram , ve frangerent, Donatiftæ iactauerunt. Et cùm pulla cheia
Ad lu&am ſmá autem Græcè,Latinèynctio nuncupatur.Ideò au- caſum adiuuaret abiectio , non defuit manus angelica [
, matis.
Chriftiani tem nos ynxit, quia luctatores contra diabolum fecit. quæ ampullam fpiritali fubuecione deduceret : pro
yoguntur.
6. ET ſermone quadrageſimoſeptimo de verbis ie &ta caſum ſentire non potuit. Deo muniente, illæfa,
Domini, eadem habet ad vcrbum . inter faxa confedit.
7. RABANVSArchiepiſcopusMoguntinus libro 13 . CONCILIVM Romanum fub Sylueftro ca
primo deinſtitutione clericorum, capite trigefimo. none quinto :Conſtituit etiá clara voce Syluefter Epi Chriſma' con
vide fuprà, quæftione prima de Confirmatione,tefti- ſcopus vrbis Romæ, vt nemo presbyterorum Chri- ficere Tolus
monio decimotertio . ſma conficeret, dicés : quoniam Chriftusà Chriſma. Epiſcopus
te vocatur. debet.
8. ISIDORVS Hiſpalenſis libro ſecundo deof
ficijs Ecclefiafticis, capite vigefimoquinto , vt fuprà 14. CONCILIVM ſecundum Carthaginenſe ca
ibidem , teftimonio vndecimo. Chritmatis
none tertio: Ab vniuerſis Epiſcopis dictum eft: Chri- cófe ctio quo .
9. TÉRTVLLIAN in libro de carnis reſur . finatisconfe &tio & puellarum conſecratio à presby . lit.
rectione, vt in textu . VS tcris non fiant.
10. IDEM in libro de Baptiſmo : Exindeegreſlide 15. CONCILIVM tertium Carthaginenſe cano
lauacro, perungimurbenedi&ta vnctione de priftina ne trigefimoſexto : Vepresbyter inconſulto Epiſcopo
Exod. 21 . diſciplina, qua vngioleo de cornu in ſacerdotio ſole . virgines non conſecret: Chriſma verò nunquàm con
Chriftus à bant. Ex quo Aaron à Moyſe vnctuseft, vndè Chri- ficiat.
chriſmatc . ftus dicitur à chriſmate, quod eft vnctio , quæ Domi 16 . CONCILIVM quartum Carthaginenſe ca
no nomen accommodauit,factaſpiritalis,quia fpiritu none trigeſimoſexto: Presbyteri qui per diæcefes ec-Chariſma vn
Aito , 4 vnctus eft à Deo patrc, ficut in Actis: Collecti ſunt cleſias regunt, non à quibuslibet Epiſcopis, fed à ſuis: dè perendů .
enimuerò in iſta ciuitate aduersùs fan & um filium tuú,
nec per iuniorem clericum ,ſed aut per feipfos,aut per
Vifibilis vn . quem vnxifti. Sic & in nobis carnaliter currit vnctio,illumqui ſacrarium tenet, ante Palche ſolennitatem
itio fpiritua.
liter opera Sed fpiritaliter proficit: quomodò & ipfius Baptiſmi Chriſniaperant.
tur. carnalis actus, quòd in aqua mergimur: fpiritalisef- 17 . CONCILIVM primum Toletanum canone
fectus, quòd delictis liberamur. Dehinc manus im- vigefimo: Quanuis pene vbiqz cuftodiatur ye abſque
Manus im- ponitur,per benedictionem aduocans & inuitans fpi- Epiſcopo Chriſma nemo conficiat,tamen quia in ali Chriſmatis
pofitio. ritum fanctum .
quibus locis vel prouincijs presbyteri dicuntur Chri- confectio .
11 . THEODORETVS in primum caput Can- ſma conficere, placuit ex hac dienullum aliū nisiEpi
ticorum : Sacri baptiſmatis recordare : in quo qui ini- ſcopum Chriſma conficere, & per diæcefin deſtinare,
ciantur, poft Satanæ abnegationem & Dei confeſiio . ità vede ſingulis Ecclefijs ad Epiſcopum ante dié Pa
Inuifibilem nem, velurì ſigno acnota quadam regia ſpiritalis vn ſchæ diaconideſtinétur aut ſubdiaconi, qui confectú
ss. gratiam guenti Chriſmate inundi, ſub ea viſibili vnguenci Chriſma ab Epiſcopo deſtinatum , ad diem Pafchæ
inundi Chri. Ipecie inuifibilé ſanctiſſimiSpiritusgratia ſuſcipiunt. pollint ad tempus deferre.
ſmate , 1. D. DIONYSIVS Areopagita , 2. CLE. 18. CONCILIVM primum Vaſenſe canoneter
MENS, 3. TERTVLLIANYS, 4. FABIA tio :Per fingula territoria presbyteri vel miniftri ab Yndè
dum ,péten
NVS, 5. CORNELIVS , 6. CYPRIANVS, Epifcopis,nõ prout libitum fuerit,à vicinioribus, fed
7. ORÍGENES, 8. CYRILLVS Hierofoly- à ſuis proprijs per annosfingulos petant Chriſma , ap
mitanus, 9. BASILIVS, 10. PACÍANVS, vt propinquante lolénitate palchali :nec per quemcung
ſuprà tum in hac, tum in ſuperioribus quæftionibus. eccleſialticum , fed fi qua neceſitas, aut miniftrorú oca
II . AMPHILOCHIVS Iconienfis Epiſcopus in cupatio eft, per ſubdiaconum , quia inhonorum eſt,
vita D. Bafilij Magni : Admiratus quoquèMaximinus, inferioribus ſummacommitti .
Chriſmate
inunctus B2 Epiſcopus Bafilijin Deum dilectionem ,oransa veſti- 19. CONCILIVM Tridentinum feftione ſepti
Gilius ab Epi uit eum reſurrectionis Chriſti indumento. Baptiza- ma, de Confirmatione canoneſecundo: Si quis dixe- Chriſmati
Георо.. uit autem & Eubulum , atque vngens eos fancto chri- rit iniurios eſſe Spiritui ſancto eos,qui ſacro cófirma- virtutem ade
ſmate, tradidit illis viuificam communionem . tionis chriſmati virtutem aliquam tribuunt, anathe - imentes.
OPTATVS Mileuitanus libro fecundo cótra ma fic.

Quis Sacramenti huius eſt vfus & fructus ?

A In Baptiſmo regeneramur ad vitam : poſt Baptiſmú autë in hoc Sa-aIoan.3.6
Melchiades ad Hiſpan .
cramento confirmamur ad pugnam. In Baptiſmo abluimur, hoc verò Epifcopos,visit anno 3it.
poſt Baptiſmum roboramur, vtregeneratis cuſtos & conſolator & tutor

adſit Spiritus fan & us.Hæc fummi & Pontificis & martyris Melchiadis eft
do & rina
. Necdifſentitab eo quod Clemensteftatur, fe ab Apoftolis ipſis fa rizidApostolorum
accepiſſe : Cùm regeneratus,inquiens,quis fuerit per aquam ,poſtmodùm camere canal de ijs qui
ſeptiformis Spiritus gratia ab Epiſcopo confirmetur, quia aliter perfe & us mykt.initian .cap.7.
Chriſtianus eſſe nequaquam poterit
.
B. Prodeftigitur hoc Sacramentum mirificè, vt quifidei myſterijs ini-c Diony.de Eccle . hieras.

tiati ſunt, ſicut geniti 'modò infantes & adhucimbecilles, in Chriſto ad ai.Pet.2. a
oleſcant atque corroborentur.

C. Hosceu Chriſtianæ militiæ tyrones Epiſcopus admonet inundione,

vtaduersùs tot hoftes & quotidiana pericula • Spiritu principali confir-e Pfal.so.c
mentur. Conſignat illis Cruce ‘ frontem , quæ pudoris eſt ſedes, vt con- Marelho 1o. 1.pe.com
Bb 3 Itanter Lu.21.d Mat.s.fA4.4.& 5.

3

R AM
198 DE S AC
ftanter & intrepidènomen Domini confiteantur : impingit & alapam , vt Chriſtie
anam militiam inui&ta patientia exercendam & ornandam eſſe, libi perpetua me
moria retineant.
TESTIMONI A.
1.A. IOANNIS tercio : Nisi quis renátus fuerit,
&c . vequæftione primadeBaptiſmo, B. in textu .
2. MELCHIĀDES Pontifex & Martyr, quem
alij Melciadem ,nonnulli Miltiadem vocant,in epifto .
Collatio Ba- la ad Hiſpaniæ Epiſcopos: De hisverò , ſuper quibus
priſmi cum rogitâftis vos informari, id eft, vtrùm maius effet Sa.
Confirma.
cions, cramentum manus impofitio Epiſcoporum , aut ba
priſmus :ſcitote vtrunque magnum effe Sacramentū.
Etficut vnum à maioribus fit , id eft, à ſummis pon-
tificibus, quod à minoribus perfici non poteſt, ità
& maiori veneratione venerandum & tenendum eft .
Sed ità coniuncta ſunt hæc duo Sacramenta , vt ab in-
uicem,nisì morte præueniente, nullatenùs poflint fe-
gregari , & ynü fine altero ritè perfici non poteft. Nam
vnum (præueniente morre) ſaluare ſine altero poteſt,
lock . aliud autem non poteft.Vndè ſcriptum eſt : In diebus
illis, dicit Dominus, Effundam de ſpiritu meo ſuper
omnem carnem .Aduertamus ſummas diuitias boni .
tatis Dei . Quod in confirmandis neophytis manus im
pofitio tribuit fingulis,hoctunc fpiritusfan &i deſcen-
fio in credentiú populos,donauit vniuerfis. Sed quia
diximus; quòdmanus impofitio & confirmatio, ad
Baptiſmi perfectionem pertineat, & qui iam regene
ratus in Chriſto eſt,cófirmare aliquid poſtit, fortèco-
gitatſibialiquis : Quid mihiprodeft poſt myſterium
baptiſmatis,myfteriú Confirmationis ?Aut quantùm
video, non totum de fonte ſuſcepimus,fi poft fontem
adiectione noui generis indigem ns. Non ità dilectilli-
mi . Attēdar charitas veſtra :Sicutexigit militaris or-
do, vt cùm Imperator, quemcung in militum rece
perit numerum , nó folùm fignec receptum, fed etiam
armis competentibus inftruat pugnarurum : ità in ba-
prizato benedi&tio illa munitio eft. Dediſti militem ,
da ei adiumentum militiæ . Nunquid prodeſt ſi quiſ
quam parentum magnam pupillo conferat facultaté,
nisi prouidere ftudeat & tutorem ? Itaqueparacletus
Pfal. 126 . regeneratis in Chrifto, cuftos & cóſolator & tutor eft.
Ideò dicit ſermo diuinus : Nısì Dominus cuſtodierit
ciuitatem , fruftrà vigilat, quicuſtodit eam.Ergò Spi.
Effcctus con . ritusfan &tus, quiſuper aquas baptiſmi falutifero de-
firmationis ſcendir illapſu, in fonte plenitudinétribuit ad inno-
& baptiſmi centiam , in Confirmatione augmentū præftat ad gra-
quomodò tiam . Etquia in hoc mundo, tota ætate victuris, inter
differant.
inuiſibiles hoftes & pericula gradiédum eft, in bapti.
ſmo regeneramur ad vitam , poft baptiſmum confir-
mamur ad pugnam : in baptiſmo abluimur, poft ba-
ptiſmum roboramur. At fi continuò tranfituris ſuffi-
ciant regenerationis beneficia, victuris tamen neceſſa-
ria ſunt Cófirmationis auxilia . Regeneratio per ſe ſal.
uat, mox in pace beati ſeculi recipiendos: Confirma-
tio autem armat& inftruit, ad agones huius mundi &
prælia, reſeruandos. Qui autem poft Baptiſmum cum
acquiſita innocentia, immaculatus peruenit ad mor
tem , confirmatur morte,quia non poteft peccare poft
mortem . Hic, fi fortè illud etiam requirere velimus,
poft paflionem & reſurrectionem Chrifti, quid Apo-
ſtolis profuerit aduétusfpiritus fan & ti, ipfe Dominus
Ioan.16 . eis euidenter exponit : Quæ dico, inquit, vobis, non
poteſtis ea portaremodò: Cùm autem veneritille ſpie
ritus veritatis,ipfe docebit vos omnem veritateni. Ởi.
des,quia cùm ſpiritusfanctus infunditur, corfidele ad
prudentiam & conftantiam dilatatur? Itaque ante de.
ſcenlionem fpiritusſancti, vſquead negationem Apo-
ſtoli deterrentur : poft viſitationem verò eius, vſque
Spiritusfan . ad martyrium contemptu falutis armantur. Secun minus, & dedit pignus fpiritusin cordibus tuis, fic 2.Cor.s.
ctus quid co . dùm hoc per Chriftum redimimur, per ſpiritum ve ut Apoftolica le tione didiciſti,
ferat nobis . rò ſanctum , dono fapientiæ fpiritualis illuminamur, 1.B.
TO
EN
ædificamur, erudimur, inftruimur, conſummamur,
vt illam fpiritus ſancti vocem audire poflimus : Intel Pfal.31 .
lectum tibi dabo, & inftruam in via hac, qua gradie
ris. De ſpiritu ſancto accipimus, vt ſpirituales effici
amur; quia animalishomo non percipit ea, quæ ſunt s.Cor. 2..
ſpiritus Dei. De ſpiritu ſancto accipimus, vt fapia..
mus inter bonum malum'a diſcernere, iufta diligere,
iniuſta reſpuere, vtmalitiæ ac ſuperbiæ repugnemus,
ve luxuriæ ac diuerſis illecebris, & fædis indignísque
cupiditatibus, refiftamus. De fpiritu ſancto accipia
mus vitæ amorem , & gloriæ ardorem , vt ſuccenfi di
uinitùs, erigere à terrenis mentem ad ſuperna & diui
na yaleamus.
3. CONCILIVM Florentinum : Effe tusautem Confirmaci..
onis effectus .
huius Sacramenti eft, quia in eadacur Spiritus ſanctus Actor, 2
ad robur ; ficutdatus eſt Apoftolis in die Pentecoftes,
vt Chriſtianus audacter Chrifti confiteatur nomen . Cur in fronce
Ideoque in fronte, vbi verecundiæ ſedes eft, contir- vngamur,
mandus inungitur, nè Chrifti nomen confiteri eru
beſcat, & præcipuè crucem eius quæ ludæis eft ſcan- s.Cor.i. .
dalum , gentibus autem ftultitia, propter quodſigno
crucis ſignatur.
CLEMENS pontifex & martyr epiftola quar
ta ad diſcipulos fuos Iulium & Julianum : Omnibus Septiformis
feftinandum eft, fine mora renaſci Deo, & demùm gratia in Co
firmationc
conſignari ab Epiſcopo, ideft, feptiformem gratiam percipitur.
fpiritusfan & ti percipere, quia incertus eft vniuſcui
uſque exitus vitæ . Quum autem regeneratus fuerit
per aquam , & poftmodùm ſeptiformi ſpiritus gratia Perfectus
ab Epifcopo ( vt memoratum eft) confirmatus, quia Chriſtianus
aliter perfectus eſſe Chriſtianus nequaquàm pote- non eft,qui
rit, nec ſedem habere inter perfectos, fi non neceſti. confirmatus
cate, fed incuria aut voluntate remanſerit, ( vt à bea
to Petro accepimus, & cæterifancti Apoftoli, præci- B. Petri &
piente Domino, docuerunt) & demùm ex operibus Apoftolorā
doctrina .
bonis oftendat in ſe ſimilitudinem eius, qui eum ge
nuit, patris .
5 . AMBROSIVS libro tertio de Sacramentis,
capite fecundo: Sequitur fpiritale fignaculum quod ci Spiritusfan
dona con .
audiftis hodièlegi, quia poft fontem fupereft vt per feruntur.
fectio fiat, quando ad inuocationem facerdotis fpiri.
tus ſanctus infunditur, fpiritus fapientiæ & intelle. Ela.II.
ctus, ſpiritus conſilij atque virtutis, ſpiritus cogniti
onis atque pietatis, ſpiritus ſancti timoris . Septem
quafi virtutes ſpiricus. Etomnes quidem virtutes ad
fpiritum pertinent, ſed iftæ quaſi cardinales funt,
quafi principales . Quid enim tam principale, quam
pietas ? Quid tam principale, quàm cognitio Dei?
Quid tam principale,quàm virtus? Quid tam prin
cipale, quàm confilium Dei ? Quid tam principale,
quàm timor Dei ? Sicut timor ſeculi infirmitas, ità
timor Dei magna eſt fortitudo . Iftæ ſunt feptem vir
tutes quando conſignaris. Nam vt ait Apoftolus fan
ctus, Quia multitornis eft, inquit, fapientia Domi. 1.Cor. 12.
ni noftri,& multiformis ſapientia Dei, ità multifor
mis eft fpiritusfan &tus, qui habet diuerfas variásque
virtutes. Vndè & Deus virtutum dicitur : quod apta
ri poteft patri & filio & fpiritui fancto.
6 . IDEM de ijs quimyfterijs initiantur, capite ſe .
ptimo: Vndè repete quia recepifti fignaculum fpiri-Dona ſpiri
ruslaneti.
tale, ſpiritum fapientiæ & intellectus, fpiritum con- Efa.Il.
filij atque virtutis, ſpiritum cognitionis & pietatis,
fpiritum ſancti timoris : & ferua quod accepifti. Si
gnauit te Deus pater, confirmauit te Chriſtus Do
DIONYSIVS Areopagita libro de Ecclefi
altica
 EVCHARISTIAE 199
aftica hierarchia, capite fecundo: Afſumentes auté ba- mones,hunc filius hominis erubefcet, cùm venerit in
ptizatum facerdotes,ſuſceptori ſuiệz acceſſus duci co maieftate ſua & patris & fan & orum angelorum .
lignant, & vnà cum ipfo illum veftem baptizatimun 4. MATTHAEI decimo : Omnis ergò qui confi
Confirma. ditiæ congruam induút: ficop indutum rursùs ad pon- tebitur me coram hominibus, confitebor & ego eum
tio baptiſmi tificem ducunt.Ille diuino ac deifico prorsùs vnguen coram patremeo qui in cælis eft.
per inundio- to virum fignans, ſacratiſſimæ communionis partic 5 : PRIORIS Perri ſecundo : Quæ enim eft glo
nem .
Perficicns cipem facit. Et fub finem capitis: Enimuerò illa per- ria, fi peccantes & colaphizati fuffertis? Sed fi bene
vnctio. ficiens vn&io facit ità perfectum , fragrantia fuauif- facientes, pacienter ſuſtinetis, hæc eft gratia apud De.
fimi odoris infignem , quippediuinæ generationis ſa- um . In hoc enim vocati eſtis, quia & Chriftuspalſus
croſancta perfe&tio, diuino fpiritui quæ fuerint per- eft pro nobis, vobis relinquensexemplum, vt fequa
fe &ta, coniungit. Porrò aduencum illum ſecretiſſimū mini veſtigia eius : qui peccatum non fecit, &c.
fpiritus, qui intelligibiliter odorefuauifragrantes fa. 6. LVČAE vigelimoprimo: Ego dabo vobis os
cit ac perficit , cùm licprorsùs ineffabilis, ipiricaliter & c. Trademini autem à parentibus &c . In patientia
intelligendum dimitto, qui diuini ſpiritus ſanctam ac veſtra poſiidebitis animas veſtras .
cam focietatem in anima ſua perciperemeruerút. 7. MATTHAEI quinto : Ego dico vobis, nõ re
In fineautem omnium , pontifex ità perfectum ; ad fa- fiftere malo : fed fi quis te perculferit in dexterá ma
cratiſſimam Euchariftiam vocat, atque conſumman- xillam tuam , præbe illi & alteram ,&c.
tium illi facramentorum cómunionem deificá tradit. 8. ACTORVM quarto : Petrus repletus fpiritu
2. PRIORIS Petri ſecundo : Sicut modò geniti ſancto , dixit ad eos : Principes populi & Seniores, fi
infantes, rationabiles, & fine dolo lac concupiſcite, vt nos hodiè dijudicamur in benefacto hominis infirmi
in eo creſcatis in falutem . & c.notum fit omnibus vobis & c. Videntes autem Pe .
1.C. PSALMO quinquagefimo: Redde mihila- tri conſtantiam & loannis, comperto quòd homines 4
titia ſalutaris tui, & fpiritu principali confirma me. ellent fine literis &c . Ibidem : Sıiuftum eft in conſpe.
2. AVGVSTINVS in Pfalmum centeſimūqua- ctu Dei vos potiùs audire & c. Acilli comminantes
dragefimumprimum : Vfqueadeò de cruce non eru dimiſerunt eos. Et paulò pòft: Et cùm orâſſent, mo .
beſco , vt non in occulto loco habeam crucem Chri tus eft locus in quo erantcongregati: & repleti ſunt
In fronte cur fti, fed in fronte portem . Multa Sacramenca aliter omnes Spiritu ſancto, & loquebantur verbum Dei
confignamur
cruce . atque aliter accipimus. Quædam , ficut nôftis,ore ac- cum fidutia . Etvirtute magna reddebant Apoftoli te
cipimus: quædam per totum corpus accipimus.Quia ftimoniü reſurre & ionis Iefu Chrifti Domini noftri.
verò in fronte erubeſcitur, ille qui dixit : Qui me eru . 9. ET quinto : Et inieceruntmanusin Apoftolos,
buerit coram hominibus,erubeſcam eum coram pa & poſuerüt eos in cuſtodia publica & c . Et paulò pòft :
tremeo quiin cælis eſt, ipſam ignominiam quodam- Obedire oportet Deo magis, quam hominibus. Deus
modò & quam Pagani derident, in loco pudoris no. patrum noftrorum ſuſcitauit Iefum quem vos inter
ftri conftituit. Audis hominem inſultare impudenti emiftis &c.Ec conuocantes Apoftolos, cælis denunci
& dicere , frontem non habet. Quid eft, frontem non auerunt, nè omninò loquerentur in nomine Iefu : &
habet: Impudens eft: non habeain nudam frontem , dimiſerunt eos. Et illi quidem ibant gaudéres à con
tegai eam crux Dommi mei. fpectu Concilij,quia digni habici ſuntpro nomine le 1
LVCAE nono : Qui me erubuerit & meos for su contumeliam pati.

DE EVCHARISTI
AE

SACRAMENTO .

Quid ſignificatnomen Euchariſtia ?

Vmmum illud & longè facratiſſimum Sacramentum , quo :Dilenge de liter.com :868.COM.
nihil habet Eccleſia dignius, admirabilius, efficacius, falubri
S*
úsve, hocyno nomine deſignatur.

B. Etrectèquidem Euchariſtia, tanquàm bona gratia, feu gratia -b Ambe.libros de Sacrament:carol:

rum a&io dičta eſt,quia præcipuum & maximú Deidonúzipſum liber
; nos bo- Matth.Item ts.in toan.& 61. ad popu.
omnis gratiæ fontem & authorem continet : ſummorumq
norum admonet,pro quibus acceptis gratiarum a &tionem , laudem
& gloriam ſummam Deo ſummo debemus. Maius enim benefici

um optare non potuiſſemus, quam quòd Chriſtus Ieſus Dominus a Chryfoft.lib.3.defacerdot.& hom.
, & in gloriam " affumptus, fez componen oanliqda.16.227.lib.10.
nofter de virgine natus, cruciaffixus

ità largiatur, vt etiam nunc corpus eius ſanguinemque format

nobis totum . lib.s. leren lib.s.Cyril.Hieto 1
verè ſumamus, illique per hoc diuinum Sacramentum prorsùsº in-counce popul.Natiochenum:
corporemur.
TESTIMONIA .
J.A. DIONYSIVS Areopagita de Eccleſiaſtica tum præceptorem noftrum Sacramentorum corum
hierarchia capite ſecundo : In fine autem omniū, pon- matio . Et paulò pòft:Nequeenim fermè fas eft, facer-Sacramento
tifex ità perfe &tum ad facratiſſimam Euchariftiâ vo dotalis muneris myfterium aliquod peragi, nisì di- matio .
cat, atque conſuminantium illi facramétorum com uinum iftud Euchariftia auguftiflimum Tacramen
munionem Deificam tradit. tum compleat. In eodem capite vocat facroſancta & Auguftiffimú
Ý Sacramentu .
3. IBIDEM capite tertio : Eft enim iuxta incly- auguſtilimamyfteria.
3. CON
 200 DE SACRAMENTO
3. CONCILIVM Tridentinum feflione deci- ille dixit, Hoceft corpus meum , nulla teneamur am- Matth .26.
Euchariftiz matertia, capite ſecundo: Ergò Saluator nofter diſcef- biguitate, ſed credamus , & oculis intelle &tus id per - Luccino
donú quàm furus ex hocmundo ad Patrem , Sacramentum hoc fpiciamus. Nihil enim ſenſibile traditū nobis à Chri- 1.Cor.u.
inſtituit,in quo diuitias diuini ſui erga homines amo- fto , ſed rebus quidem fenfibilibus : omnia veròquz
Pſal.110. ris velut effudit, memoriam faciens mirabilium ſuo. tradidit, inſenſibilia ſunt. Sic & in baptiſmo per aquá,
rum : & in illius ſumptionecolere nosſui memoriam quæ res ſenſibilis eſt, donum illud conceditur: quod
1. Cor. 11. præcepit, fuamq annunciare mortem , donec ipſe ad autem in ea conficitur, regeneratio ſcilicet ac renoua
iudicandum mundum veniat. Sumi autem voluit Sa- tio, intelligibile quiddam eft : nam fi cu incorporeus
Cibus anime cramentum hoc tanquàm fpiritalem animarum cibū , eſſes, nudè ipfa dona incorporea tradidiſſet tibi:quo .
quo alantur & confortentur viuentes vita illius qui niam verò corporiconiuncta eſt anima cua, in ſenlibi.
loan.6 . dixit : Qui manducat me, & ipſe viuet propter me : & libus intelligenda tibi traduntur.O quotmodò dicút,
Antidotum . tanquàm antidotum , quo liberemur à culpis quocin vellem formam & fpeciéeius,vellem veftimenta ipſa,
Pignus. dianis,& à peccatis mortalibus præſeruemur. Pignus vellem calceamenta videre.Ipſum igitur vides, iplum ipfum vides,
Ephe. 2. prætereà id effe voluit futuræ noftræ gloriæ & perpe. tangis, ipſum comedis. Veſtimenta eius defideras vi- tangis ,come.
dis .
Symbolum tuæ felicitatis, adeo'p ſymbolum vnius illius corpo- dere, ipſe verò feipfum tibi tradit,non vt vidcas ſolū,
vnitatis .
Rom.12. ris, cuiusipſecaput exiftit, cuid nos tanquàm mem- verumetiam vt tangas & in te habeas . Et paulò pòft:
bra arctiſlima fidei , fpei & charitatis connexione ad- Veniat in mentem tibi quo fis honore honoratus, qua
Ea re alimur,
1.Cor.1. ſtrictos effe voluit, vt idipſum omnes diceremus ,neg menſa fruaris. Ea nanque re nos alimur, quam angeli quam tremús
effent in nobis ſchiſmata . videntes, tremunt, nec abſque pauore propter fulgo- angeli.
IBIDEM capite tertio : Cómune hoc quidem rem quiindè refilit,adſpicere poffunt, & nos in vnam in vnam cü
eft fan & iſfimæ Euchariftiæ cumcæteris Sacramentis, cum illo malfam reducimur, Chriſti corpus vnum , & illo maflam
Excellit reli- fymbolum eſſe reiſacræ , & inuifibilis gratiæ formam caro vna fa &ti fumus. Quis loqueturpotentias Domi Pſal.sos.
qua Sacramēviſibilem : verùm illud in ea excellens& fingulare re- ni, auditas fagier omnes laudes eius ? quis paſtor vn - Ouesſuis
ta, quòd ante pericur, quòd reliqua Sacramenta tunc primùm ſan- quàm membris thuis oues ſuas nutriuit ! Multæ matres membris au
trit .
acat authore&tificandi vim habent, cùm quis illis vtitur. Ac in Eu- poft partum alijs nutricibus infantes dederunt, quod
Proprio cosa
fanctitatis. chariſtia ipſe ſanctitatis author ante vſum eſt: nödùm ipfe facerenoluit, ſed proprio corporenos alit, & fibi porc alit.
enim Euchariſtia de manu Domini Apoſtoli ſuſcepe. coniungit atque conglutinat. Cólideremus autem , ex
rant, cùm verè caméipſeaffirmaret, corpus fuum ef- noftra generatus eft fubftantia : Sed nihil hoc,inquies,
ſe quod præbebat. Et femperhæc fides in Eccleſia Dei ad omnes pertinet. Immò ad omnes. Nam liad natu
fuit, ftatim poſt conſecrationem , verum Domini no- ram noftram deſcendit ,parecquoniá ad omnes : quòd
ftri corpus verum'qz eius ſanguinem ſub panis & vinifi ad omnes ,& advnumquenque profe & ò. Sed quo
ſpecie vnà cum ipfius anima & diuinitate exiftere:ſed modò non omnes indè lucrum conſecuti ſunt, inqui
corpus quidem ſub ſpecie panis, & fanguinem ſub vi- es ? Id certè non illiuscauſa , qui maximè hoc optat,
ni ſpecie ex vi verborum: Ipſum autem corpus ſub accidit : fed eorü culpa qui eum ſuſciperenolunt.Sin Singulis per
fpecie vini, & fanguinem fub fpecie panis, animama gulis enim fidelibus per hoc myfterium fe coniungit: Euchariftiam
Concomi lub vtraque,vinaturalisilliusconexionis & cõcomi- & quos peperit, non alij nutriendos tradit, fed ipfe fe coniungit.
tancia. tantiæ , qua partes Chrifti Domini , qui iam ex mor- ftudiofiffimèalit, hac eciam re tibi perſuadés carnem
Rom . 6 . tuis reſurrexit, nõ ampliùs moriturus, inter fe copu- illam tuam affumpfiffe, tanta igitur charitate ato ho
lantur. Diuinitatem porrò propter admirabilem illá nore affe &ti, non torpeamus. Non videtis quanta in Quanto del
eius cum corpore & anima hypoftaticam vnionem. fantes animi alacritatemamillas arripiunt? qua preſ- derio ad co
Totus Chri- Quapropter veriffimum eſt, tantundem fub altera fione papillis infigunt labia ? Non minore cupiditate munionë26.
Aus ſub vtra .
fpecie,atquè ſub vtraque contineri. Totus enim & in . nos quop ad hanc menſam , & ad huius calicis fpirita
& fub quauis teger Chriftus ſub panis ſpecie, & ſub quauis ipſius lem accedamus papillam : immò verò maiore defide
parte conti- ſpeciei parte: totus item ſub vini ſpecie, & ſub eius rio quali lactentes pueri, gratiam ſpiritus ſugamus:
actur. partibus exiftir. vnus fit nobis dolor, vna meſtitia , fi hoc alimento
i.B. AMBROSIV S libro quinto de Sacramen- fpiritali priuamur.
Euchariftia
Chricapite
dicitur gratiatis, fti. tertio : Venifti ad altare, accepifti graciam 5. IDĖM homilia quadrageſimaquinta in loanne,
Chrifti . & ſexageſimaprima ad populum Antiochenum : Vi Per Euchari
2.
CYPRIANVS de laplis cùm retuliſſet nõnul autem non folùm per dilectionem , ſed reipfa in illam diam re ipfa
lamiracula de Euchariftia : Documento, inquit, vnius carnem conuertamur: per cibum id efficitur, quem nem in Chrifti car.
conuci
oſtenſum eft, Dominum recedere cùm negatur : nec nobis largitus eft. Cùm enim ſuum in nos amoré in timur.
Euchariftia immerentibus ad faluté prodeffe quod fumitur, quan- dicare vellet, per corpusfuum fe nobis commiſcuit, Singularis in
vocaturgra do gratia ſalutaris in cinerem , fan &titate fugiéte,mu- & in vnum nobiſcum redegit, vt corpus cum capite relucet, nos amorhis
tia ſalutaris . tetur. vniretur. Hoc enim amātiummaximèest . Hoc Iob fi.
3. ORIGENES libro octauo cótra Celſum :Nos gnificabat de ſeruis,à quibusmaximè amabatur, qui
qui rerum omnium conditori placere ftudemus, cum fuum amorem præ ſe feréces dicebant : Quis darec no
precibus & gratiarum pro beneficijs acceptis aétione bis vt eius carnibus impleremur ? Quod Chriftus fe. Iob 31.
Per precatio. oblatos pares edimus, corpus iam per precationem cit, vtmaiori nos charitateadftringeret, & vtſuum in Permittit re
nem panis fit factos ſanctum quoddá & fanctificans, vtentes eo cum nos oſtenderet deliderium , non ſe tantùm videri per- rangi,mädu
corpus Chri- fano propofito. Ibidem pofteà : Hoc cauemus né in- mittens deſiderantibus, ſed & tangi,& manducari , & cari,& détes
Symbolum grati erga Deum habeamur. Habemus etiam cius gra- dentes carni ſuæ infigi, & deſiderio ſuiomnes impleri. carni ſuz in
gratiarum tiarum actionis fymbolum , panem qui Euchariftia Et poft paululùm : Parentes ſæpenumerò liberos fu. figi.
actionis.
vocatur . os alijs alendos dederüt, ego autem mea carne alo ,me Sua carne
4. CHRYSOSTOMVS homilia ſexagefima ad vobis exhibeo, omnibus faueo ,omnibus optimam de nos alit.
populum Antiochenum, & octogeſimatertia in Mat- futuris fpem præbeo. Qui in hac vita ità fe nobis exhi.
thæum : Credamus vbique Deo , nec repugnemus ei, bet, multò magis in fucura. Vefter ego frater eſſe vo
etiam fi ſenſui & cogitationi noftræ abfurdum eſſe vi- lui, & communicaui carnem propter vos & fangui
deatur quod dicit: ſuperet & ſenſum & rationem no nem : & per quæ vobis coniunctus ſum ,ea rursus vo
ftram fermo ipfius: quod in omnibus & præcipuè in bis exhibui. Hic fanguis facit, vtimago in nobis re- Säguis Chti.
Simpliciter & myfterijs faciamus, non illa quæ antenos iacent, fo- gia floreat: hic fanguispulchritudinem atquenobili-liquenin sa
fine ambigu- lummodò adfpiciétes,ſed verba quoß eius tenentes. tatem animæ, quam ſemper irrigat & nutrit, langue-mimus, quà
date comedies- Namverbiseiusdefraudarinon poffumus, ſenſusve ſcerenonfinit . Sanguis
enim à cibo non fit repente,
fed efficaciain
Chrifti in Eu.rò nofter deceptu facilimuseft: illa falſa eſſe nonpof- priùs aliud quiddam :hic quàm primùm irrigat ani- habeat.
chariſtia.
ſunt, hic fæpiùs atque fæpiùs fallitur: quoniam ergò mam ,eams viquadam magna imbuit . Hic myfticus
ſana
 EV CHARIST I AE .
fanguis dæmones procùl pellit, angelos & angelorum
Dominum ad nos allicit.Dæmones enim cùm Domi-
nicum fanguinem in nobis vident,in fuga vertuntur,
angeli autem concurrunt.Hic fanguis effuſus,vniuer.
ſum abluit orbem terrarum , de quo multa Paulus ad
Hebræos proſecutus eft. Hic fanguis abdica & fancta
ſanctorum purgabat. Quòd fi eius figura tantam ha-
Exod.13. buit vim in templo Hebrçorum ,in media Aegypto li.
minibus adſperſus, longe magis veritas.
6. ITEM libro tercio de ſacerdotio :O miraculum ,
Qui ſursùm ô Dei benignitatem : qui cum patre ſurslàm ſeder, in
fedet,hicà illo ipfo temporis articulo omnium manibus pertra.
temporis ar- &atur, ac ſe ipſetradit volentibus ipfum excipere ac
ticulo per. complecti. Fit auté id nullis præftigijs, ſed apertis ac
tractatur.
circunfpicientibus circunliftentium omnium oculis .
Num tibi ilta cótemptu ac defpectu digna eſſe viden-
tur ? aut ciuſmodi, vt poflit quis contra ea attolli ata
Sacrificium inſurgere ? Porito ob oculos Heliam illum &c. Hoc
Miffæ myfte- ergò myfterium omniummaximèhorrédum veren
i mehorrendu dunip , quis tandem quiinſanus idê minimè fit, quicg
verendumg; è poteftate non exierit, faftidire ac deſpicere poterit?
inſanis de 7 : HOMILIA item fecunda ad populum Antio-
fpicitur. chenum :Tanquàm maximam hæreditacem Heliſæus
3
meloten ſuſcepit: etenim verè maxima fuit hæreditas,
omniauro preciofior. Ecerat pofthàc duplex Helias
ille, & erat fursùm Helias , & deorsùm Helias. Noui
quòd iuftú illum beatum putatis, & velletis quiſque
elle veille . Quid igitur, fi vobis demonftrauero quid
aliud, quod illo multò maius omnes facris myfterijs
imbuti recepimus ? Helias nempe meloten diſcipulo
reliquit . Filius autem Dei aſcendens, ſuain nobis car-
Carnem fuá nem dimifit :ſed Helias quidem exutus , Chriſtus au-
nobis dimi, tem & nobis reliquit, & ipſam habens aſcendit.ndigi-
foc, quá candé curanimo concidamus, neque lamétemur , neq tem-
habeas
dit. porum difficultatem timeamus.Qui enim ſanguinem
1 ceræ fimiliter liquefactæ ità milcuerit, vt vnum quid
fuum pro nobis effundere non recuſauit, & carnéſuá,
& rursùm ipſum fanguinem nobis communicauit,
nihil pro ſalutenoſtra recuſabit .
8 . ĒT homilia tertia in epiftolam ad Epheſios, &
deguftamus, fexagefimaprima ad populu Antiochenum :De cor-
qui in cæle. porenobis fermo eft, & quidem de eo , quod ab ifto
dibusfeder: nihil differat, nec diftet. Quotquot in corpore Chri-
adalbaangelis ficommunicamus,quotquotlanguinemilliusdegu.
ftamus, cogitemus quòd illius corpus & fanguinem
guftamus, qui in cæleftibus ſedet, qui ab angelisado-
ratur, qui proximè confiftit immortali Dei potentiæ .
Hei , quot nobis ad ſalutem viæ ſunt ? Corpus fuum
nos fecit, corpus ſuum nobis tradidit, & tamen nihil
horum à malis nos auertit.O tenebras, & multa pro-
funditatem , ô ftupiditatem omni dolore vacuam .
9. CYRILLÙS Alexandrinus libro quarto in lo-
Prefertur hoc annem, capite decimoſexto : Mannæ alimentum non
Sacramentü æternam vitam, fed breue famis remedium adfere .
manoz &
bat. Non ergò erat cibus verus, id eft, panis de cæ-
aque de pe lo . Sanctum verò CHRISTI corpus, ad immor-
talitatem & vitam æternam nutriens cibus eft: ità
inquit, Sed aquam illi ex perra biberunt
biberunt.. Quid
Quid igi-
igi
tur indè lucrati ſunt, qui mortui fuerunt ? non erat
igitur potus ille verus, fed verus pocus eft fanguis
Chrifti, quo radicitùs mors euertitur atque deftrui-
tur. Non enim hominis fimpliciter ſanguis eſt, ſed
eius qui naturali vitæ coniunctus, vita effectus eſt.
Proptereà corpus & membra CHRISTI fumus :
In Euchari. quia per hanc benedi&tionem myfterij ipſum filium
Stia ipſum 6- Dei ſuſcipimus.
lium Dei(ul.10 .
cipimus. ET capite decimoſeptimo:Quoniam res ardua
eft, & fide magis , quàm alio modo recipitur: ideò
multis atque varijs modis mirabilem eius vtilitatem
loan.6 . exponit, fundamentum & bafim fidé eſſe confirmans.
Qui manducat, inquit, carnem meam , & bibit ſangui-
Simile . nem meum: in memanet,& ego in illo . Sicuti enim ſi
quis liquefa &tæ ceræ aliam ceram infuderit, alteram
cum altera per totum commiſceat : neceſsè eft, fi quis
carnem & fanguinem Domini recipit, cum ipſo ità
201
cõiungatur, vt Chriſtus in ipfo, & ipfe in Chrifto in- Elcifcipient
ueniatur. Simile quodámodò apud Matthæum com- cõiungimur.
Matth . 13 .
peries : Smile eft, inquit, regnum cælorum ferméto ,
quod acceptú abfcondit mulier in farinæ faris tribus .
Quid igitur fæmina fit, & quæ fatorum trinitas, aut
omninò fatum quid fit, loco ſuo dicecur : núc autem
de fermento folùm dicamus. Sicut parum ( vt Paulus 1.Cor. so
ait )fermenti totam maffam fermécat: fic paruula be.
nedi &io totum hominem in ſeipſum attrahit, & fua
gratia replet: & hoc modo in nobis Chriſtus manet,
& nos in Chrifto .Verè enim totum fermentum in co
tam maffam pertranſit.
11 . Idem libro decimo in Ioánem , capite decimo- non tantùm
tertio : Non tamen negamus recta nos fide, charitate's fide & charia
ſincera Chriſto fpiritaliter coniungi . Sed nullam no- tate cú Chri
bis coniunctionis rationem fecundùm carnem cum il- fto coniungi:
lo effe, id profe & ò pernegamus, idq à diuinis ſcriptu- fecundum
ris omninò alienum dicimus. Quis enim dubitauit carnem .
Chriftum etiam fic vitem eſſe ,nos verò palmites, qui loan.is.
vitam indè nobis acquirimus? audi Paulum dicétem :
Quia omnes vnum corpus fumus in Chrifto . Quia et - 1.Cor.a.
fi multi ſumus, vnü tamen in eo fumus. Omnes enim
vno pane participamus.An fortaſsis putat (aduerfari
us Chrifti) ignotam nobis myfticæ benedictionis vir .
tutem eſſe ? Quæ cùm in nobis fiat, nónne corporali
ter quo & facit comunicationecarnis Chrifti , Chriſtú
in nobis habitare ?cur enim membra fideliú membra mur Chrifto
Chrifti ſunt? Neſcitis, inquit, quia mébra veftra, mé per hoc Sa
bra ſunt Chrifti? membra igitur Chrifti, meretricis .Cor.6 .
faciam membra ?abfit. Saluator eciam : Qui máducat loan.6 .
carné meam , ait,& bibit ſanguiné meū, in me manec
& ego in eo. Vndè conſiderandum eſt, non habitudine
folùm , quæ per charitaté intelligitur, Chriftú in no- Participatio.
bis effe, verumetiam & participatione naturali. Nam ne naturali
quemadmodùm fi quis igne liquefa&tam ceram , aliæ in nobis el .
ex vtrifq factū videatur : Siccommunicatione corpo
ris & fanguinis Chrifti,ipſe in nobis eft, & nos in ipſo.
Nó poterat enim aliter corruptibilis hæc natura cor
porisad incorruptibilitaté & vitam traduci, nisi na
turalis vitæ corpusei coniungeretur. Non credis mi
hi hæc dicéti :Chrifto (obſecro te) fidem præbe. Amé Ioan . 6.
amen ,inquit,dico vobis,nisimanducaueritis carnem
filij hominis, & biberitis ſanguinem eius, non habe
bitis vitam in vobis . Qui manducat carnem meam
& bibit ſanguinemmeum , habet vitam æternam , &
ego fufcitabo eum in nouiſſimo die . Audis apertè cla
mantem non habituros vitam ,nisì fanguinem eius bi
berimus, & carnem manducauerimus.In vobis autem
ipfis dicit, id eft, in corpore veftro. Vita auté,iurè ipfa
vitæ caro intelligipoteft: hæc enim nos in nouiſlimo
die ſuſcitat. Etquomodo dicere non grauabor. Caro
vitæ fa &ta vnigeniti caro , ad virtutem vitæ traducta
eft: nó poteft igiturmorte ſuperari. Proptereà in no
bis facta , interitum à nobis expellit. Non enim abeft
ab ea vnigenitus Dei filius. Vndè quia vnus eft cum
carne fua :ego, inquit , ſuſcitabo eum. Curigitur ſe loan. is .
cundùm carnem palmites nos dici pernegatAn ? non
conuenienter dici poteft, vitem , humanitaté eius ef
ſe, & nos palmites propter identitatem naturæ ? eiuf
dem enim naturæ vitis & palmitesſunt. Ità & fpirita
liter & corporaliternos palmites, & Chriftus vitis eft.
12. ITEM libro vndecimo in Ioannem, capite vi
gefimoſexto : Confiderandum eft, fi ad vnitatem con
ſenſus & voluntatis, naturalem etiam inuenire poflu
mus, per quâ nos inter nos, & omnes Deo colligemur:
fortaſsis enim etiam corporali vnione coniungimur,
licèt adeò diffeparati ſimns, ve vnuſquiſq ſeorsùm &
ſubfiftat, & circunſcribatur. Nam li Petrus & Paulus
vnum ynitate in Chrifto fint,Petrus tamen Paulus nó
eft . Agè igitur cùm Trinitas vnum natura fit,confide
remus quomodò etiá nos ipfi inter nos corporaliter,
& cum Deo ſpiritaliter ynum ſumus. Ex Dei patris
ſubftantia vnigenitus prodiens, & totum in ſua natu
Сс ra
 ENTO
202 . DE SACRAM
ra genitorem poſſidens, caro fa & us fecundùm fcri- 14. HILARIVS Pi& auienfis Epiſcopus libro
ptura eft, rem ipſum naturæ noftræ ineffabiliter con o & auo de Trinitate: Eos nunc qui inter patrem & fi- Per natura
junxit atque vniuit. Qui enim natura Deus eft, verè lium voluntatis ingerunt vnitate,interrogo,vtrúmne veritate Chri
homo ta & us eft, non theophorus, id eft , Deum in ſe per naturæ veritatem hodiè Chriftus in nobis fic, an c , quia verè
pergratiam habens, vtmyfterij vim ignorantes con per concordiam voluntatis ? Si enim verè yerbú caro verbum car
tendunt: fed verus Deus fimul & homo eft. Sic quz factum eft, & nos verè verbum carnem cibo Domini, minico né cibo ſumi.
Do.
inter ſe plurimùm fecundùm natura diſtant,in yno ſe co ſumimus, quomodò non naturaliter manere in no. mus .
ipfo coniunxit, & diuinæ naturæ participes nos effe bis exiſtimádus eft,qui & naturam carnis noftræ iam
cit : Communicatio enim fpiritus, & (vt ita dicam ) inſeparabilem fibi homo natus aſſumpfit, & naturam
manfio, primùm in Chriſto fuit, & ab eo in nos pene. carnis ſuæ ad naturam æternitatis ſub facramento no.
trauit: cùm homo factus, ipſe templú ſuum proprio bis communicandæ carnis admiſcuit? Ità enim omnes
ſpiritu perunxitatque ſanctificauit. Origo igitur & ynum ſumus, quia & in Chriſto pater eft, & Chriſtus
via,quaſpiritu ſancto participamus, & Deo vniti ſu . in nobis eft. Quiſquis ergò naturaliter patrem in Chri
mus, Chriſti myfterium eft . Omnes enim in illo fan- fto negabic, negec priùs non naturaliter vel fe in Chri
& tificamur.Vtigitur inter nos & Deum fingulos yni- fto, vel Chriftum 1
fibi ineſſe, quia in Chrifto pater, &
ret, quanuis corpore fimul & anima diftemus, mo- Chriftus in nobis, vnum in his effe nos faciunt. Si've
dum tamen adinuenit, cölilio patris & fapientiæ ſuæ réigitur carnem corporis noftri Chriſtus affumpfit,
congruentem : ſuo enim corpore credentes, per com- & verè homo ille, gex Maria natus fuit, Chriftuseft,
Per commu. munionem myfticam benedicens, & ſecum & inter nosi verè ſub myfterio carné corporis ſui fumimus, verè Sub myſterio
lumi.
my- nos vnum nos corpus efficit. Quis enim eos, quivni- & per hoc vnum erimus, quia pater in eo eft, & ille in mus carnem
aionem vnum
fticam
aos corpus us ſancti corporis vnione in vno Chrifto vniti ſunt, nobis, quomodò voluntatis vnitas aſſeritur, cùm na- corporis
ſecum efficit,ab hac naturali vnione alienos putabit . Nam fi omnes turalis per facramentum proprietas, perfectæ ſacra- Christi.
vnum panem manducamus, vnum omnes corpus ef- mentum fit ynitatis ?
ficimur : diuidi enim atque feiungi Chriftus non pa- 15 . IRENAEV S libro quinto aduersùs hæreſes
Ephc.s. titur. Idcircò etiam Ecclefia corpus Chrifti facta eft, Valentini & ſimilium : Vaniluntomnimodò,qui vni- Reſurrectio
& nos finguli membra Chrifti fecundùm Paulum.Vniuerſam difpofitionem contemnunt, & carnis falutem probatur per
enim Chrifto per corpus ſuum coniuncti, quoniam negant, & regenerationem eius fpertiunt, dicentes no
in nobisillum qui eft inuifibilis, accepimus, ipli po . eam capacem eſſeincorruptibilitatis. Sic auté ſecun- carnis & fan
tiùs quàm nobis mébra noftra accommodatur. Quòd dùm hæc videlicet, nec Dominus fanguine ſuo rede quinis Chri
autem Eccleſia corpus à fingulis hominibus táquàm mitnos , nen calix Euchariſtiæ communicatio fangui. 1.Cor.1o.
membris compoſitum , faluator verò caput fit, Pau- nis eius , neque panis quem frangimus, communica
Ephe. 4. lus oftendit, dicens : Vtin charitate creſcamus in illo tio corporis eius eft. Sanguis enim non eft nisì à ve
per omnia, qui eft caput Chriftus, ex quo totum cor. nis & carnibus , & à reliqua quæ eft fecundùm homi
pus compa &tum & connexum per omnem iuncturam nem fubftantia, qua verè fačtum verbum Dei ſangui
ſubminiftrationis ſecundùm operationem in menſu- ne ſuo redemit nos. Quéadmodùm & Apoftolus eius
Corporalis ram vniuſcuiuſque membri, augmétum corporis fa- ait : In quo habemus redemptione per fanguinem ei- Ephe.i. & s.
vnio
ftum .ad Chri- cit in ædificationem ſuî in charitate. Quòd autem cor- us, & remiſlionem peccatorum.Etquoniam membra
poralis hæc vnio ad Chriftum participacione carnis eius ſumus, & per creaturam nutrimur. Creacuram
Ephe. 3. eius acquiritur, ipſe rursùs Paulusde myſterio pieta- autem ipfe nobis præftat, folem ſuum oriri faciens, &
tis differens, teftatur : Quod alijs,inquit, generationi- pluens quemadmodùm vult.cum calicem qui eft cre.
bus non eftagnitum filijs hominum, ficut nunc reue- atura, fuum corpus confirmauit, ex quo noftra auget
datum eft fančtis Apoftolis eius & prophetis in ſpiritu, corpora . Quando ergò & mixtus calix, & factus panis
eſſe gentes cohæredes & concorpores & compartici- percipit verbum Dei, fit Euchariſtia ſanguinis & cor
pes promiflionisin Chrifto.Siautem omnes inter nos poris Chrifti, ex quibusaugetur & cõfiftit carnis no
in Chriſto ynum ſumus corpus, nec inter nos ſolùm , fræ ſubftantia. Quomodò carnem negant capacem el
verùm etiam cum eo qui percarnem ſuam ad nos trál ſe donacionis Dei, qui eftvita æterna, quæ fanguine
juit: quomodò vniuerli & inter nos, & in Chrifto & corpore Chriſti nutritur,& membrum cius,quem
vnum non erimus ? Chriſtus enim eft huiusvnionis admodùm & Apoftolus ait in ea quæ eſt ad Epheſios Ephe. So
vinculum, qui Deus fimul & homo eft. Sed de vnio- epiftola : Quoniam membra ſumuscorporis eius, de
ne corporali facìs. carne eius, & de oſſibus eius : non de fpiritali aliquo
Corporaliter 13. ET capite vigeſimoſeptimo: Corporaliter fili & inuifibili homine dicens hæc , Spiritus enim neque
nobis vnitur Luc . 24 .
per commu.us per benedi&tionem myfticam nobis vt homo vni- oſſa neque carnes habet : fed ea difpofitione quæ eft ſe
nionem my. tur, fpiritaliter autem vtDeus, fui fpiritus gratia ,no- cundùm hominem, quçex carnibus & neruis & olii
ficam . ftrum ad nouam vitam , & diuinæ naturæ participati- bus confiftit, quæ de calice, qui eſt ſanguis eius , nu
onem , fpiritum redintegrans. Nexus igitur vnionis tritur, & de pane, qui eft corpus eius, augetur.
noftræ ad Deum patrem Chriftus eft: nobis quidem 16 . CYRILLVS Hierofolymitanus catecheſi
vt homo, Deo autem patri vt Deus naturaliter vni- quarta myſtagogica : Sub ſpecie panis datur tibi cor- Compartici
tus . Non erat enim poflibile, corruptioni ſubiectam pus, & fub fpecie vini datur fanguis, vt fumpto cor - pes corporis
& fanguinis,
hominis naturam ad immortalitatem conſcende pore & ſanguine Chriſti, efficiaris ei comparticeps
re, nisì natura immortalis atque incommutabilisad corporis & fanguinis. Xposópopol govómeda. Sic Chriſto Diuinæ con
cam defcendiffet, ac communione participationéque phori erimus, hoc eft, Chriftum ferentes, cùni eius fortesnata
ſuîà mortalitatis noftræ terminis ad ſuum bonum re . corpus & fanguinem in membra noftra receperimus : ræ.
Corporali, formatos eleuaret. Confummati ergò fumus, redu- atque ita ,vt beatus Petrus dicit, diuinæ naturæ con- 2. Pet.l.
aliterque ac air ad vnionem Dei patris mediatione faluatoris, id fortes efficiemur.
cipientes fic eft, Chriftı. Filium enim Dei natura patri vnitú, cor 17 . CHRYSOSTOMVS homilia quadragefi
lium Dci.
poraliter ſubſtantialitera ( vedi &tum eft) accipientes, maquinta in Ioannem , & fexagefimaprima ad popu
clarificamur glorificamúrque, ſupremæ facti naturę lum Antiochenum , vt hac eadem quæſtione, B.teftis í
participes. monio quinto .

II

Que in hoc Sacramento præcipuè continentur?

ab Cyrili.Hierofol.catech.4.myft.A. Tria continet Euchariſtia ,ſpecies viſibiles ,veritatem corporis,
E.Cor.li. &
 EVCHARIST I AE
:.
& fanguinis Dominici, & fpiritualis gratiæ virtutem .
B. Quod enim oculis noftris apparet, fpeciesſunt viſibiles, panis videlice
cet ac vini.Quod autem ſub fpeciebus ijſdem Fides noftra, nonſenſus ac 4.de
ratio compræhendit, idverum corpus & fanguis eſt Chriſti Saluatoris.
C. Cæterùm quod participatione Sacramenti huius conſequimur,
imia quædã eſt Spiritus fan &i gratia, fru & us nimirùm & effeétus,vt often
demus, falutaris Euchariſtiæ .
TESTIMON Í A.
Contra ne. 1.A. CYRILLVS Hieroſolymitanus Catecheti
gantes veri. quarta myſtagogica Càm igitur Chriftus ipſelicaf.
tarem corpo- firmet atque dicatde pane,Hoceft corpus ineum : quis
tis & fangui.deinceps audeatdubitare Aceodem quoque confir-
in Eucharmante & dicente, Hic eft fanguismeus: quis,inquam;
ftia. dubitet , & dicat' non eſſe illius fanguinem ?Aquá ali-
quando mulauit in vinum , quod eft fanguini propin.
Joan.s. quum, in Cana Galilææ , ſola voluntate : & nõerit die
gnus cui credamus, quòd vinum in ſanguineñ tranf-
mucâffec? Si enim ad nuptias corporeas inuitatus ftu-
pendum miraculum operatus eft ,& non multo magis
corpus & fanguinem ſuũ filijs fponfi dediſſe illũ confi.
Sub fpecie tebimur? Quareomni cum certitudine corpus& fan-
panis datur guinem Chrifti fumamus. Nam ſub ſpecie panis da.
corpus,& ſub cur tibi corpus: & fub fpecie vini datur fanguis. Et
vini ſpecic paulò pòft : Nèergo conlideres tanquàm panem nu
ſanguis.
dum & vinum nudu : corpus enim eft & fanguis Chri-
Nullo modo Iti, fecundùm ipfius Domini verba .Quãuis enim fen
dubitandum fus hoc tibi ſuggerit,tamen fides te côfirmet,nèex gu
de veritate, Atu rem iudices,quin potiùs habeas ex fidepro certif
ſus aliterſen- fimo, ità ve nulla fubeat dubitatio, eſſe tibidonata
etiamfi
judicer. corpus & fanguinem . Etpoft pauca : Hoc fciens & pro
Non eſſe pas certiſſimo habens, panem hunc qui videtur à nobis,
nem nccvi. non eſſe panem ,etiamſi guftus panem effe fentiat, ſed
aum,fedcor eſſe corpus Chriſti. Ec vinum quodà nobis confpici-
pus
tur, tametfi ſenſui guftus vinum effe videatur, non ta
quincm .
men vinum , ſed fanguinem effe Chriſti.
MATTHAEI vigefimoſexto : Cænancibus au-
tem eis, accepit Ieſuspanem ,& benedixitac fregic,de.
ditą diſcipulis fuis, & ait : Accipite & -comedite: Hoc
eft corpus meum . Etaccipiens calicem , gratias egir &
dedit illis, dicens : Bibite ex hoc omnes: Hic eft enim
fanguis meus noui teftamenti, qui pro multis effun ,
detur in remiffionem peccatorum .
3. MARCI decimoquarto : Etmanducantibusil-
lis, accepit Ieſus panem : & benedicensfregit , & dedit
eis, & ait :Sumite. Hoceft corpus meum . Et accepto
calice, gratias agens, dedit eis. & biberunt ex illo
omnes. Etait illis :Hiceft fanguis meus noui teftamé.
ti, qui pro multis effundetur .
4 . LVCAE vigefimofecundo: Et accepto pane,
gratias egit & fregit, & dedit eis, dicens : Hoc eft cor
pus meum , quod pro vobisdatur, hoc facite in meam
commemorationem . Similiter & calicem , poftquàm
cænauit, dicens : Hiceft calix nouum teftamentum in
fanguine meo , qui pro vobis fundetur.
5. PRIOR ISad Corinthios vndecimo: Ego enim
accepi à Domino, quod & tradidi vobis, quoniã Do.
minus Ieſus in qua nocte tradebatur, accepit panem ,
& gratias agens, fregit& dixit : Accipite & manduca
te :Hoc eft corpus meum quod pro vobis tradetur:
hoc facite in meam commemorationem . Similiter &
calicem , poftquàm cænauit, dicés : Hic calix, nouum
teftamentum eft in meo ſanguine: Hoc facite, quoti-
eſcunquè bibetis, in meam comemorationem . Quo-
tieſcunquè enim manducabitis pané hunc, & calicem
bibetis,mortem Domini annunciabitis,donèc veniat.
Iraque quicunque manducauerit panem hunc, velbj-
berit calicem Domini indignè : reus erit corporis &
fanguinis Domini . Probet auté feipfum homo , & fic
de pane illo edat, & de calice bibar. Qui enim mandu-
203
Marina
Cyrils.ad Calor,
Sacra.C Amb.lib.
4.& lib.6.c.1.
à Damaſc . lib.4.cap.14.
ex- Claire 10an.8
Cat & bibit indignė, iudicium fibi manducat & bibit,
non dijudicans corpus Domini. Ideò inter vos multi
infirmi, & c.
1.B. THEOPHYLACTÝ S in Marci decimum
quartum caput: Hoceft corpus meum , hoc inquam ,
quod ſumitis. Non enim figura & exemplar quoddá Pånis nó f .
Dominici corporis panis eſt, ſed in illud ipfum con- gura eft core
uertitur corpusChriſti. Dominus enim dicit : Panis i, fed in
quem ego dabo, čaro mea eft : non dixit, figura eſt Chrifti cor.
carnis meæ , ſed caromea eft. Et iterùm : Nisi ederitis pus conuer.
carnem filij hominis. Et quomodò,inquis, caro non loan.6.
videtur! Ohomo,propter noftram infirmitaté iftud
fit. Quia enim panis quidé & vinum exhis ſunt qui
bus affueuimus,ea non abhorremus: fanguinem verò Cur Chrifti
propofitum & carnem videntes, no ferremus, ſed ab -caro nobis
horreremus : idcircò mifericors Deus noftræ infirmi- fub alien a
tati condeſcendens, fpeciem quidem panis & vini ſer- fpecie pix
uat, in virtutem autê carnis & fanguinis tranſelemen- Tranſelemé.
tat. Sanguinem verò noui teftamenti dixit, opponen- tatio.
do veteri. Habebat enim & vetus'teftamentum ſan
guinem , quo aſpergebantur & populus & liber legss. Exod. 24.
2. ITEM in Matthæi caput vigefimumſextu: Por.
rò dicens: Hoceft corpus meu ,oftendit quòd ipſum No figura, ſed
corpusDominieft panis qui fan &tificatur in altario , & corpus & cap.
non reſpondens figura. Non enim dixit,Hoceft figu- am avides
ra : ſed , Hoc eſt corpus meum . Ineffabili enim opera- tur elicyanis
tione transformatur, etiamfi vobis videatur panis: Transforma
tur .
quoniam infirmi ſumus, & abhorremus crudas car Cur ſub alien
nes comedere,maximèhominis carnem : & ideò pa na lpecic.
nis quidem apparet,fed reuerà caro eſt. Et accepto po
culo, gratijs acis,dedic illis, dicens : Bibite ex hoc
omnes : hic eft enim fanguis meus, qui eft noui tefta
menti, qui pro multis effunditur in remiſlionem pec Immolatio .
catorum . Sicut vetus teftamentum immolacioné ha
bebat & fanguinem , ità & nouum teftamentum fan
guinem habet acimmolationem .
3. ET in loanniscaput fextum :Attende auté quòd No figurarúa
panis, qui à nobis in myfterijs manducatur, non eft ipfacaro Do
tantùm figuratio quædam carnis Domini, ſed ipfa ca- mini
ro Domini: non enim dixit, Panis quem ego dabo , fi
gura eft carnis:fed , Caro mea eft. Trasformatur enim Transforına.
arcanis verbispanis ille permyfticam benedictionem cur panis.
& acceſſionem ſancti fpiritus, in carnem Domini . Et
nè quem conturbet, quòd credendus fit panis caro.
Etenim & in carne ambulanteDomino , & ex pane ali
moniam admittente, panis ille qui manducabatur,
in corpus eius mutabatur, & fimilis fiebat ſanctæ eius
carni, & in augmentum & ſuſtentationem confere
bar inxta humanum morem . Igitur & nunc panis in Cur fub fpe
carnen Domini mutatur. Ec quomodò (inquit) non cic aliena.
appáretnobis caro , fed panis? Vt nõ abhorreamus ab
eius eſu . Nam fi quidem caro apparuiffet, inſuauiter
affe &ti effemus erga comunionem. Nuncauté conde .
ſcendéteDomino noftræ infirmitari, talis apparet no
bis myfticus cibus, qualibusalioquin aſſueti ſumus .
4. CYRILLVS Alexandrinus in libro ad Calo
fyrium Epifcopum Arſenoiten : Porrò alios eriam ef
fe audio , qui myfticam benedi & ionem nihilad fan &ti- Infaniûr qui
ficationem proficere dicant, fi quid ex ea fiat reliqui Euchariftia
in alium diem . Inſaniunt verò, qui hæc afferunt.New folo vfu có
enim alceratur Chriftus, neque ſanctum eius corpus fituunt.
Сс 2 im
 204 DE SACRAMENTO
immutatur,fed benedi & ionis vis ac facultas, & viui- igitur condeſcenſu vſus, per confueta natura ea facit;
ficans gracia, perpetua in ipſo exiftit. quæ ſunt ſuper naturam . Et quemadmodùm in Bar
5. AMBROSIVS libro quarto de Sacramentis, priſmate, quia conſuetudo hominibus eft aqua laua
capite quarto : Didicifti, quod ex pane corpus fiatri, & oleo vngi, coniunxit oleo & aquæ gratiam Spi
Chrifti, & quòd vinum & aqua in calicem mittitur: ritus ſancti, & fecit illud lauacrum regeneracionis:
ſed fit ſanguis conſecratione verbi cæleftis. Sed forte huncin modum , quia mos hominibus elt pané man Cur ſub fpe.
dicis : Speciem ſanguinis non video .Sed habet fimili- ducare, & vinum & aquam bibere , coniunxit his cie panis&
tudinem . Sicut enim mortis fimilitudinem ſumpfifti, jpfis ſuam diuinitatem , & fecit hæc fuum corpus & hoc viniSacra
inftituta
.
Cur ſub alie,ità etiam fimilitudinem preciofi fanguinis bibis, vt fanguinem , vt per aſſueca, & quæ ſunt ſecundum na mentum .
na ſpecie.
nullus horror cruoris fit, & precium tamen operetur turam , in ijs quæ ſunt ſuper naturam , collocemur.
redemptionis. Didicifti ergò quia quod accipis, cor . Corpus enim ſecundum veritatem coniun &um cft
puseftChrifti, diuinitati, quod ex ſancta virgine corpus eft: non
6. IDEM libro fexto de Sacramentis, capite pri- quòd ipfum corpusaffumptum , ex cælo deſcenderit,
mo: Sicut verus eft Dei filius Dominus nofter Iefus fed quod ipſe panis & vinum + tranſmutatur in cor- KUTATOūr
Chriſtus, non quemadmodùm homines per gratiam , pus & fanguinem Dei. Si autem modum requiris, Paris & vinu
fed quafi filiusex fubftantia patris: ità vera caro,fic- quonam pacto fiat: fat fit tibi audire, quoniam per tranſmutatur
utiple dicit, quam accepimus: & verus eius ſanguis Spiritum ſanctum , quemadmodùm ex fancta Deipa- in corpus &
ſanguinem
loan . 6. eft porus. Sed fortèdicas, quod dixerúc tunc tempo- ra, ſeipſo & in ſeipſo Dominus carnem fuftentauit. E : Domini.
ris etiam diſcipuli Chrifti audientes dicentem : Nisi nihil ampliùs cognoſcimus,quàm quòd verbum Dei
quis manducaueritcarnem meam, & biberit ſangui- verum eft & efficax & omnipotens,modus autem in- Modus in.
nem meum , non manebit in me, nec habebit vitam fcrutabilis. Neque & hoc etiam dictu promptum , fcrutabilis.
Sermoe Chri æternam . Fortè dicas : Quomodo vera ? Qui fimilitu- quomodò naturaliter per comeftionem panis, & vi
& aquaper potionem, in corpus & fanguinem Similc.
fticoucrtun . dinem video, non video fanguinis veritatem . Primò num
tur & mutan . omnium dixi tibi de ſermone Chriſti, qui operatur comedencis & bibentis tranſmutatur, & non fit aliud
cur inſtituta vopoſlit mutare & conuertere genera inftituta natu corpus præter id quod priùs erat ipfius. Sic & propo .
natura .
loan.6 . ræ . Deindè vbì non tulerunt ſermonem Chrifti diſci- fitionis panis , vinúmque & aqua, per inuocationem
puli eius, ſed audiétes quòd carnem ſuam daret man- & aduentum Spiritus fan &ti ſupernaturaliter + trant- -48TAHOXCŨv.
Cur tribuan , ducare, & fanguinem ſuum daret bibendum , recede- mutatur in corpus & fanguinem Chrifti, & non funt tasi
tur corpus & bant: folus tamen Petrus dixit, Verba vitæ æternæ ha- duo, fed vnum & idem .Fit igitur ijs qui fide digne
fanguisſub bes, & ego à te quò recedam ? Nèigitur plures hocdi- affumunt, in remiffionem peccatorum , & in vitam
aliena ſpecie,
cerent, veluti quidam eſſet horror cruoris, ſed ma æternam , & in cuftodia animæ & corporis : ijs autem
reicontineat neret gracia redemptionis, ideò in fimilitudinem qui- qui in infidelitate indignè participant, in punitioné&
fimilitudinë. dem accipis Sacramentum , ſed veræ naturæ gratiam fupplicium . Quemadmodum & Chrifti mors , cre.
virtutémque conſequeris . Ego ſum , inquit, panis vi dentibus facta elt vita & incorruptibilitas in fruitio
uus qui de cælo deſcendi. Sed caro non defcédit è ce nem ſempiternæ beatitudinis: infidelibus autem &
lo, hoceft, carnein terris affumpfitex Virgine . Quo- Domini interfectoribus, in ſupplicium & pænafem
modò ergò deſcédit panis è cælo & panis viuus? Quia piternam .Non eft figura, panis & vinum , corporis & Non funt na.
Diuinltatis
participes idem Dominus nofter Ieſus Chriſtus cóſors eft & dis fanguinis Chrifti: ablit enim hoc : fed eft ipſum cor- da figuracor
cfficimur. qui accipis eius carnem , pus Dominideificatum , ipfo Domino dicéce : Hoceft poris & fan
diuinæ eius ſubitantiæ in illo participaris alimento. meum (non figura corporis, ſed) corpus: & non figura &:,fed corpus
7. DAMASCENVS libro quarto orthodoxæ fi- ſanguinis, ſed fanguis. Et ante hocipfis Iudæis : Quo- & ſanguis.
Verbi Dei ef. dei, capite decimoquarto : Si igitur verbum Dei vi niam nisì manducaueritis carnem filij hominis, & bi. Joao.o.
ficacia in re- uens eft & efficax, & omnia quæcunque voluit Do- beritis eiusfanguinem ,non habebitis vitam æterna .
zum produ. minus fecit : ſi dixit, Fiat lux, & facta eft : Fiat firma Caro mea verus eft cibus, & fanguis meus verus eft
Gione:& có- mentum , & fa& um eft :fi verbo Dei cæli firmati funt, potus.Et rurss:Qui manducat me, viuet . Proinde
Genc.i. & fpiritu oris eius omnis virtus eorum : fi cælum & omni cum timore & conſcientia pura, & indubitabi- Quomodò
terra , aqua, ignis & aër, & omnis ornatus corú , ver- li fide accedamus, & omninò fiet nobis quéadmodùm ad comuni.
bo Domini perfecta ſunt, & homoipſe vbią diuul- credimus non dubitantes, & veneremur ipſum omni acccdcndü .
Joan . I. gatum animal : fi volens ipfe Deus verbum , factus puritate animi & corporis.Accedamus ei deſiderio ar
eft homo, & ex fan &tæ virginis puriffimis & illiba- denti, manus in crucis modum formantes, crucifixi
tiſſimis fanguinibus in feipfo fine femine carnem ſu- corpus ſuſcipiamus, & apponentes oculos & labia &
Genc.ee ftentauit, non poteft panem fui ipſius corpus facere, frontem , diuinum
carbonem concipiamus, vt ignis
& vinum & aquam fanguiné? Dixit in principio :Pro- in nobis defiderijaffumens eo ex carbone ignitionem , Effectus
.
ducat terra herbam virentem : & vfque nunc pluuia comburat peccata noftra , & illuminet corda noftra, &
Verba confe . facta producit germina, diuino coadiuta & vigorata participatione diuini ignis igniamur , & deificemur.
crationis ex præcepto.Dixit Deus,Hoceft corpus meum : &, Hic - Carbonem vidit Efaias: carbo autem ſimplex non eft, Efa.6 .
inftitutióe & ineus eft fanguis: &, Hoc facite in meam commemo- fed vnitus igni. Sic panis communionis,nó panis fim
praeceptovim rationem : & omnipotenti eius præcepto , donec ve- plexeft, fed vnitusdiuinitati.Et corpus vnitum diui
niac efficitur. Sic enim dixit, Donèc veniat : & fit plu- nitati, non vna ac eadem illi natura eft, fed vna cor
uia nouæ huic agriculturæ per inuocationem Spiri- poris, & vnicæ diuinitatis altera. Quare amborum fi- Gene . 14 .
tus fan & i, obumbrans virtus. Nam quemadmodum mul non vna natura eſt, ſed dux. Pane & vino ſuſcepit Figurz fan
omnia quæcunque fecit Deus,fpiritu ſancto operante Melchiſedec Abraham ex cæde alienigenarum reuer- cramcnti
airfimi sa
.
fecit :fic & nunc fpiritus fancti operatione hæc ſuper tentem,qui erat facerdos Dei altiſſimi. Illa menſa hác
Non nisi fide naturam operatur, quæ non poteft capere nisì ſola fi- myfticam præfigurauit menſam : velut & facerdos il
capitar Trã.. des . Quomodò fiet mihi iſtud , dicit ſancta Virgo ,
fubitantiario le, Chriftiverı ſacerdotis figura præ ſe ferebat & ima.
Luc . Lo quoniam virum non cognofco ? Reſpondet Gabriel ginem . Tu es(inquit)facerdosin æternum ,fecundùm felicos.
Archágelus: Spiritus ſanctus ſuperueniet in te,& vir . ordinem Melchifedec.Huncpanem, panes figurabant
tus altiilimi obumbrabit tibi : & núc interrogas, quo- propofitionis. Hæc eft pura fcilicet hoftia & incruen- Malac. 1:
modò panis fit corpus Chrifti, & vinum & aqua fan- ta, quam ab ortu vfque ad occaſum ipli offerri per
guis Chrifti? Reſpondeo tibi & ego : Spiritus ſanctus prophetam Dominus loquitur, corpus videlicet &
obumbrat, & hæc operacur ſuper ſermonem & intel- ſanguis CHRISTI , in ftabilimentum animæ no
* Tapaham- ligentiam : panis autem & vinum * tranſſumūcur:no- ftræ & corporis, inconſumptum & incorruptum ,
Guéretos uit enim Deus humanam infirmitatem , quòd com non in ſeceffum jens, ( ablic enim ) ſed in noftram
plura vfu non trita auerſaturmoleftè ferens. Aſſuero fubftantiam & conferuationem , omnimodi nocu
menti
 E V CHARISTI AE .
menti reparatio, fordis omnis purgatio. Si quidem
aurum offendat adulteratum , per iudicialem corre-
ptoriámque igniçionem purgat, vt non in futuro
cum mundo condemnemur. Curat enim morbos &
omnimoda damna, quemadmodùm dicit Apoftolus:
1.Cor...
Si nosipfos iudicaremus,nõ veique iudicaremur: cùm
iudicamur autem , à Deo corripimur , vt non cum
mundo condemnemur. Et hoc eft quod dicit: Quare
qui participat corpus & ſanguinem Chrifti indignè,
iudicium fibijpfi manducat & bibit.Per illud purgati,
ynimur corpori Domini & fpiritui eius, & efficimur
Panis fuper- corpus Chrifti. Iſte panis eft primitiæ fucuri panis, qui
ſubftantialis. eft Superſubftantialis. Superſubftantiale enim o , ften
dit aut eum qui futurus eft, id eft, venturi feculi : aut
eum quiad cóferuationem noftræ ſumitur ſubftantiæ .
Siue igiturhoc,fiue illo modo ,Chrifticorpus accom-
modatè dicetur. Nam ſpiritusvidificans eft caro Dos
Joan.3 . mini , quia ex viuificante ſpiritu concepta eft :Quod
enimnatum eft ex ſpiritu, fpiritus eft. Hoc autem di-
"co ,non auferens corporisnaturam ,ſed viuificationem
& diuinitatem eius oftendere volens. Etfi quçdá * ex
+ αντίτυπα
emplaria corporis & ſanguinis Domini, panem & vi-
quot Eucha . num vocauerunt, vt deifer vocauit Baklius, non ta-
riftia ,
III
205
men poft fan &tificationem dixit, fed priufquam fan
& ificaretur ipfa oblatio, ità vocabant. Participatio tuetálya
etiam dicitur: nam peripfam , leſu diuinitatem parti. Lo
cipamus. Dicitur & f.communio, & eft reuerà: quia 1, xorywyíos
communicamus per ipfam Chrifto , & participamus
eius carne & diuinitate : & quia communicamus &
ynimur inuicem per illam . Nam quia ex vno pane
participamus omnes, vnum corpus Chrifti,& ynus
1.Cor.1o .
fanguis, & inuicem membra efficimur, concorporati Concorpora
Chrifto exiſtentes. Exemplaria autem futurorum di- ti Chrifto.
cuntur, non vt non exiſtentiaverè corpus & fanguis Cur dicantus
futurorum
Chrifti, fed quoniam nunc quidem per ipfaparticipa.αντίτυ
πα ,
mus Chriftidiuinitate, tunc autem intelle & ualiter per hoc eft,exem
folam vifionem .
plaria,cùm ta
C. AVGVSTINVS tractatu vigeſimoſexto in meadlit ipfa
Euangelium loannis: Et nos hodiè accepimus vifibi- Aliud veritas.
eft Sa.
lem cibum :fed aliud eft facramentum , aliud eft vir. ,
tus ſacramenti.Quam multi de altari accipiunt & mo- aliud virtus
riuntur, & accipiendo moriuntur.Vnde dicit Apofto- vel effectus
ſacramenti,
lus:Iudicium fibi manducat & bibit. Nónne buccella 1.Cor.11.
Dominica venenum fuit Iudæ ? & tamen accepit : & loan.130
cùmaccepit, in eum inimicus intrauit: non quiama.
lum accepit,ſed quia bonum malè malus accepit.

Quæfuntpræcipua de hoc Sacramento capita ſcitu neceſſaria ?

2 De veritate
Ea quinque potiſſimùm ſeſe offerunt : Primum de veritate Euchariſtiæ . Al-e hacer

terum de panis & vinitranſubſtantiatione. Tertium de adoratione eius. Quartum etiam pertine
de eiuſdem oblatione & facrificio . Poftremum deſumptione ipſius ſub alteravel and Rofen.

vtraque ſpecie. De his enim præcipuè hac quidem tempeſtate ſcire, magnum eft homens die om
Itē apud Ton .
operæprecium . Itallũ , Grop
perum & Ga.
IIII retium .

Quid igitur de veritate Euchariſtia ſentiendum ?

A. Id planè, vt cum tota Eccleſia contra omnes • Capharnaitas a toan. & ibid.Cytill. Auguft.traét.

certò credamus,fub fpeciebus panis & viniveram Ieſu Chriſti car- b.conc.Epheli Suceannnatio...La
nem ,ac verum eius ſanguinem in Euchariſtia exhiberi, minifterio sent.Trident.Celny.cap.j.& 3. Ignatius
quidem Sacerdotis, virtute autem ac potentia Domini noftri Ieſu Tertul.derefur.carnis,& de idolo. cy :

Chriſti,apud quem impoſſibile non eſt omneverbum." Ipſe dixit, Optatus lib.. Lesferm..deraftio.se
pift.23. Theodor.dialo.2.
c Luc. 1.d Marc . 10. d
@ faéta funt : ipfe mandauit, & creata funt.
d Pfal.148.a Damaſc.lib.4. de Orthod .
B.' Dixit autem in cæna illa pridièquàm pateretur,inftru &ta,cùm adesione ambitib. de Saccamen.ca:
panem primùm ac deindè calicem ſuis manibus appræhendiſſet, Luc.21. Mar.4.c Matth.2.cms.co.
cumque de huius Sacramenti tum inſtitutione, tum veritate cer- cap.32.8 34. Iuuencus lib.4.Euang:

tos omnes reddere vellet , dixit inquam planiſſimè: 'Hoc eſt cor -f
Luc
. 22,b

pus meum ,quod pro vobis datur . Dixit :8 Hic eft fanguismeus,qui pro mul- 8 Marc . I4. c Math. 16. e

tiseffundetur. De qua inſtitutione dixit & antea :"Caro mea verè est fillon mesf
, vide Hidates.deTrinit.com.
cibus,&
fanguis meus verè eſt potus.Dixit: ' Ego fum
panis viuus,qui de ca- Zin Num.Emile homs.de Falcha.Leo
lo deſcendi.Siquis manducauerit ex hoc pane,viuet in æternum . " Et panis i Ibid.vide
. Cyrili.lib.4.in loan.cap.is.
quemegodabo,caro mea estpro mundi vita. phylact. in c.6 . Joan . & in 14.Marci.,

Ć. Nec obſcura ſunt aliatum Euangeliſtarú ,tum 'Apoſtoli Pau- 1 1.Corinth.to.11.c

li teſtimonia, quæ nobis hanc fidem euidenteradſtruunt

, nè.quis
dubitare poffit; Chriſtum in Euchariſtia totum fecundùm diui- m Epiphanin Ancorato. Cyrill.Micro

nam humanamque naturam exiftere, & nobiſcum manere vſq; ad Matth.Leo ferm.6.dcicio.Septiment
a feculi confummationem . in Marth.28.d Concil.Viennen.in Clc
mencin.tit.de reliq. & venerat.Sanct .
D. Igitur ° eandem planè Chriſti carnem in templis habemus & o Aug.in Pfal.9o.&»9. Proſpei.de pro.
ſumimus ,quæ olim in Palæſtina coràm'cernebatur:fed ea nec ſen- p Chefront.hom.z.in pofte.ad Timo.&
ſibus hîc patet,nec tranſmutationi & corruptioni eft obnoxia: vt sic decor.Presbyteri Achaix in hito
Сс 3 potè
 208 DE VERITATE

pótè inuifibilis, impaffibilissimmortalis,fumma & diuinareſplendésgloria, quam

folis fideioculis licet hoc tempore intueri: Beati autem in cælis clare perſpiciunt,
incredibili cum voluptate.

2. .
SYMINE Et funt adhuc Sacramentarij,(ô horrendam “ fæpeque damnatam impietatem )
Cell.fubuebe quiadorandum hoc magis , quàm inueſtigandum myſterium , dum ſentúſuo affe

vi kommit.qui non poſſunt,etiam negare audent, Euangelij verba quanuis luculentamirède

ku malico fub prauantes.Quod nihil eft aliudfanè,quàm velutè mundo ſolem tollere, fummo “;

Geringe Iponſitheſauroſponſam Eccleſiam fpoliare,& panem vitæ fidelibus eripere :nèſit

interiez toi demùm , vndè exules illi in hoc mundi deſerto pafcantur atque ſuſtententur.
dent . Cell.13.
can.l.
TESTIMONIA.

1. A. , IOANNIS ſexto : Litigabantergò Iudæiad generi poſſet fufficere, qua femel conſumpta, videre,
inuicem ,dicentes: Quomodò poteſt hicnobiscarnem tur interiſſe religio , cuinequaquàm vlteriùs victima
ſuam dare ad manducandum ?Dixit ergo eis Ieſus & c . fupereſſet. Sed in cogitationibus huiuſmodi caro & Caro no pro
Hæc dixit in Synagoga docens in Capharnaum . Multi fanguis non prodeft quidquam : quia ficut ipfe magi- deft quidquá.
ergò audientes ex difcipulis eius, dixerunt:Durus eft fter expoſuit,verba hęc ſpiritus & vita funt: nec car. Ioan.6 .
Verba Spiri .
hic ſermo, & quis poteft eum audire ? nalis ſenſus ad intellectum tantæ profunditatis pene tus & vita cf
2. trat, nisi fidesaccedat. ſe quomodo
CYRILL V S libro quarto in Ioannem, capite
Ioan.6 . vigeſimoſecundo , ſuper ea verba,Hoc vos ſcandali- 5.
5. CONCILIVMEphefinum primum in epifto- dicantur.
zat? Si ergò videritis filium hominis aſcendentem vbi la fynodica ad Neftorium : ( quam Alexandrino Con
erat priùs: Ex imperitia, inquit, multi qui Chriftum cilio tribuunt,lectam tamen & approbatam in Ephe
ſequebantur, verba ipfius non capientes, perturba. ſinafynodo:) Neceſſariò igitur & hoc adijcimus: An
bantur. Nam cùm audiffent, Amen amen dico vobis , nunciantes enim , ficut fecundùm carnem , mortéyni
nisì comederitis carnem filij hominis, & biberitis eius geniti filij Dei, id eft, Ieſu Chriſti, & reſurrectionem
ſanguinem ,non habebitis vitam in vobis:ad iinmanes eius & in celosaſcenſionem pariter confitentes incru
Capharnaitz ferarum mores vocari ſé à Chrifto arbitrabantur, in entam celebramus in Ecclelijs facrificij feruitutem :Incruentum
quameralse
Chrifti verba citario ve vellent crudas hominis carnes manducare, fic etiam ad myſticas benedi& iones accedimus, & fan- facrificium .
intellexcrinr. & fanguinem bibere: quæ vel auditu horribilia ſunt. & tificamur, participes fan &ti corporis & preciofi ſan
Nondùm enim myfterij huius formam & difpenfati. guinis Chrifti omnium noftrûm redemptoris effecti,
onem pulcherrimam cognouerant . Illud etiam adhęc non vt communem carnem percipientes, ( quod abfit)
cogitabant, quomodò caro huius hominis æternā no. nec vt yiri ſan &tificati, & verbo coniuncti fecundùm
bis vicam largietur :aut quomodò ad immortalitaté dignitatis vnitatem, aut ficutdiuinam poflidentis ha- Percipimus
Heb.4 . adducere poterit ?Quę quum intelligeret is ,cuius ocu- bitationem , fed vtverèviuificatricem & , ipfius verbi verè viuifica.
lis omnia nuda ſunt arque aperta , alia'eos remirabili propriam factam .Vita enim naturaliter,veDeus exi- tricem car
ad fidem impellit: Fruftrà, inquit, ô vos, propter ver- itens, quia propriæ carni vnitus eft, viuificatricé eam
ba mea conturbamini:Quòd fi credere non vultis vi- eſſe profeffus eft. Et ideò, quanuis dicat ad nos: Amen loan.6.
tam vobis à meo corpore dari: quid facietis quando amen dico vobis,nisì manducaueritis carnem filij ho
in cælum volaremeconfpicietis . Non enim alcenfu- minis , & biberitis eius ſanguinem :non tamen eam , vt
rum meſolummodò in cælū profiteor,nè rursùsquo- hominis vnius ex nobis, exiftimaredebemus: quomo
modò id fieri poſfit quæratis : ſed oculis etiam ità fieri dò enim iuxta naturam ſuam viuificatrix eſſe caro po
veftriscernetis. Quid igitur hoc videntes dicetis ? An terit hominis? fed vt verè propriam eius factam , qui
non erit hoc magnum dementiæ veftræ argumentum propter nos filius hominis eft fa& us & vocatus.
fi enim putatis carnem meam vitam vobis adferreno 6. SECVNDA ſynodus Nicena actione ſexta, to
poſſe, quomodo tanquàm volucris in cælum aſcédet ? mo tertio : Nemo vnquàm fan & orum Apoftolorum ,
quomodò per aëra voiabit ? hoc enim ſimiliter generi qui tubæ ſunt Spiritus ſancti, aut glorioſorum patrú Nec Apoftoli
nec Patres di
humano impoffibile eft. Quòd fi præter naturam caro noftrorum , incruentum noſtrum ſacrificium in me xerunt Eucha
mea in cælum confcendet,quid prohibet, nèfimiliter moriam pallionis Chrifti Domini Dei noftri, & totius riftiä сlleima
præter naturam viuificer? Nam qui terreſtre hoccor- fuæ diſpenſationis fa &tu ,imaginem corporis illiusdi- ginecorporis
pus,cæleſte cófecit, isetiam viuificum reddidit ,quan- xerit. Nam is quiaccepità Domino, ficnon dicit autipſum Chrifti,led
verum
uìs natura fui corruptibile fuerit. confitetur, fed audiunteuni fic dicentem Euangelice: corpus.
3. AVGVSTINVS tractatu vigeſimofeptimo Nisìcomederitiscarnem filijhominis, & biberitis eius loan.6.
Capharnaita. in euangelium loannis: Caro non prodeft quicquam : , fanguinem ,non intrabitis &c. & quimanducat&c . Et
tu & diſcipu- fed quomodò illi intellexerunt: carnem quippelicin- cùm accepiſſet panem & gratiasegiffet, fregit & dedit
dä сralla ima tellexerunt, quomodò in cadauere dilaniatur,aut in diſcipulis ſuis, & dixit: Accipite & edite: Hoc eſt cor- Matth.26 .
ginatio de macello venditur, non quomodò fpiritu vegetatur. pus meum . Et accepto calice cùm gratias egiffet &c.
edēda Chrifti Vide eundem Aug. in Pfalmum nonageſimumo & auu, Non autem dixit, Sumite,edite imaginé corporis mei.
carnc.
hac eadem quæft.D.teftimonio primo, Quin etiam Paulus diuinus Apoftolus, è facris Domi
4 . CYPRIANVS de Cæna Domini : Orta fue- niverbis hauriens, dixit: Ego accepià Domino quod
o
rataliquand , ficut in Euangelio Ioannis legitur, de & tradidi & c . Legas quouſque voles, nunquam inue .
nouitate verbi huius quæſtio : & ad doctrinam myſte- nies, neque Dominum , nequeApoftolos, neqz Pátres,
loan.6 . rij huiusobftupuerantauditores, cùm diceretDomi- incruentum illud facrificium ,quod à facerdote offer
nus: Nisì manducaueritis carnem filij hominis, & bi- tur, imaginem dixiſſe, verùm ipfum corpus & ipſum
beritis eius fanguinem , non habebitis vitam in vobis. ſanguinem . Attamen ante fanctificationis confecratio
Quomodòca Quod quidam quia non credebant, nec poterant in nem quibuſdam patribus piè fanè viſum eſt,&vtitutor, Exéplar fiue
pharmaita & telligere, abieruntretrò : quia horrendum eis & nefa- hoceſt, exemplar fimilis formæ nominare, quorum αντίτυπο »
nonnulli ap :
tellexerint rium videbatur veſci carne humana:exiſtimantes hoc de numero Euſtathius, conftans is propugnator or
pellârunt, fed
verba Chrifti eo modo dici , vt carnem eius vel elixam , vel allam ,fe- thodoxæ fidei , & Arrianicæ inſanię expugnator clarus, ante conſe
de edenda etamiz membratim edere docerentur,cùm illius per item Baſilius eiuſdem ſuperſtitionis auerruncator: qui crationein .
ipfius carne. ſonx caro , li in frufta partiretur, non omni humano apertam & planam rectorum & probatorum dogma
tum
 EVCHARIST I A. : 207
- tum viam docentes,vno ore & fpiritu loquuntur: hic prebere,acfuum fanguine, diſertis ac perſpicuis ver
quidem , exponens dictum illud in Prouerbijs Salo . bis teftatus eft. Quæ verba à fan &tis Euangeliftis com
Prouerb.9. monis : Édite meum panem & bibite vinú ,quod com- memorata , & a diuo Paulo poftcà repetita , cùm pro- 1.Cor.1r.
mifcui vobis,hæc, inquit: Per panem & vinūárrituta priam illam & apertiſſimam fignificationem præ le fe- Aperta cft ver
membrorum corporalium Chrifti prædicat.Ille verò rant, ſecundùm quam à Patribus intellecta ſunt, indi- ſignificatio.
boru Chrifti
ex eodem fonte hauriens, vt omnes facerdotij myftæ gniſlimum ſanè Aagitium eft , ea à quibuſdam con
cognofcunt, in precatione diuinæ anaphoræ ( icà Græ- tentioſis & prauis hominibus ad fictitios & imagina- Commentitij
ci Miſſæ partem vocant) fic alibi legit: Confidétes tuo rios tropos, quibus veritas carnis & fanguinis Chrifti & imaginari
facro alcariappropinquamus, & proponentes árrituta negatur,contra vniuerſum Eccleſiç ſenſum detorque. tropi hæreti
fancti corporis & languinis Chrifti tui, te precamur & ri: quæ tanquam columna & firmamentum veritatis, 1. Tim.z.
inuocamus . Et quæ deinceps ſequuntur, fententia pa- hæc ab impijs hominibus excogitata comméta, velut
tris amplius confirmant, quòd ante ſanctificationem Satanica deteftata eft, grato ſemper & memore ani
évtitura yo cauerint : poft conſecrationem autem , cor . mo præftantiflimum hoc Chriſti beneficiū agnoſcens,
pus Domini & fanguinem Chrifti, atque ità effe cre 11. ET capite tertio : Et femper hec fides in Eccleſia
Iconoclaſtas duntur.Sed generoli iſti, ſacrarum imaginum cupien- Dei fuit, ftatim poft conſecrationem , verum Domini
intellige . tes contemplationem obfcurare, aliam fcilicet imagi- noftri corpus, verum eius fanguinem fub panis &
nem introduxerunt,quæ fanè non imago eft, fed cor- vini ſpecie vnà cum iplius anima & diuinitate exiſte
pus & fanguis.Verùm vafritia & improbitate confu- re,fed corpus quidem ſubſpecie panis, & fanguinem
li,falsò ſophiſmate feipfos ſubuertunt, hanc facrá ob- ſub viniſpecie ex viverborum : Ipſum autem corpusExviverborů
Infania, de. lationein pofitione fieri dicentes . Verùm quemadmo- ſubſpecie vini,& ſanguiné ſub fpecie panis,animamo quid quid ex
adfit,
con .&
mentia & im dùm iftud dicere, aperta inſania eft: fic & imaginéaſ- fub vtraque, vi naturalis illius connexionis & conco comitancia
pictas cft cor ferere corpus& cruorem Domini,eiuſdem eſt demen- mitantiæ ,qua partes Chrifti Domini, qui iam ex mor- naturali.
imaginem tiæ . Et præter id quod eft fingularis ruditatis opus, tuis furrexit,nõ ampliùsmoriturus, inter ſe copulan - Rom.6,
afferere. impietatem quoque admixtam habet. tur. Diuinitatem porrò propter admirabilem illam
7. CONCILIVM Lateranenſemagnum ſub In- eius cum corpore & anima hypoftaticam vnionem,
Veritas corpo nocentio tercio , capite primo : Vna eft fidelium vni- Quapropter veriſſimum eft, tantundem ſub alterutra Tocus fub
vtralibet ſpe.
ris Sui Sangui- uerſalis Eccleſia ,extraquam nullus omninò faluatur, ſpecie,atquè ſub vtraque contineri. Totus enim & in cie & quauis
ebus panis& in qua idem ipfe facerdos & facrificiú lefus Chriſtus, teger Chriftus ſub panis fpecie, & fub quauis ipfius eiusparte.
vini. cuius corpus & fanguis in Sacramento altaris fub fpe- fpeciei parte : tocus item ſub vini ſpecie, & fubeius
Tranſubfan-
tiario . ciebus panis & viniveraciter continétur, tranſubſtan- partibus exiſtit.
tiaris panc in corpus, & vino in ſanguinem poteftate iz . IGNATIV S in epiftola ad Smyrnenſes, tefte
Soli ſacerdo . diuina, vt ad perficiendum myfterium vnitatis, acci- Theodoreto in dialogo tertio Eraniſtis Teu Polymor Euchariftia
tes poſſunt piamus ipli de fuo , quod accepit ipſe de noftro.Et hoc phi : Euchariſtias & oblationes non admittunt, quòd eft caro Serua
consecrare. vtiquè facramentum nemo poteſt conficere, nisì fa- non confiteantur Euchariſtiã eſſe carnem Seruatoris foris noftri
cerdos, qui fuerit ritè ordinatus ſecundùm claues Ec- noftri Iefu Chrifti, quę pro peccatis noftris paſſa eft,
clefia, quas ipfe conceſlit Apoftolis & eorum ſuccef- quam pater ſuabenignitate ſuſcitauit.
foribus Ieſus Chriſtus. 13. TERTVLLIANVS in libro de reſurrectio
Caro corpore
8. CONCILIVM Conftantienſe feffione octaua, ne carnis : Caro corpore & ſanguinc Chrifti veſcitur, & ſanguine
damnat hos tres primos articulos loannis Vuicleff: vt & anima de Deo ſaginetur. Chriſti veſci
Tranſubftan- 1.Subftantia panis materialis& fimiliter fubftantia vi IDEM libro de idololatria : Tota die ad hanc tur.
Accidentia nimaterialis,manet in Sacramento altaris: 2.Acciden . partem zelus fidei perorabit ingemens Chriſtianú ab
finc fubiecto, tia panis non manēt ſine ſubiecto in eodem Sacramen- idolis in ecclefiá venire, de aduerfaria officina in do
Chriſtiprae
ſentia in sa to : 3.Chriftus non eft in eodem Sacramento identi- mum Dei venire attolleread Deum Patrémanus ma
cramento . .cè, & realiter in propria præſentia corporali . tres idolorum, his manibus adorare quæ foris aduer
Verbis Chris 9 .
CONCILIVM Florentinum : Forma Sacra- sùs Deum adorantur, eas manus admouere corpori bus idola fa.
Aiconficitur menti Euchariftiæ ſunt verba Saluatoris , quibus hoc Domini , quæ demonijs corpora conferunt: nec hoc éta funt,tan
à facerdore. conficitur Sacramentum : Sacerdos enim in perſona ſufficit. Parùm fit fi ab alijs manibus accipiant quod gunt corpus
Chrifti,
Tranſubftan- Chriſti loquens ,hoc conficit Sacramétum . Nam ipfo- contaminant,fed etiam ipfa tradunt alijs quod conta
datio .
rum verborum virtute , ſubſtantia panis in corpus minauerunt . Adleguntur in ordinem ecclefiafticũar
Chrifti, & fubftantia vini in ſanguinem conuertuntur, tifices idolorum . Prô ſcelus. Semel ludæi Chrifto ma
ità tamen , quòd totus Chriftus continetur ſub fpecie nus intulerunt, ifti quotidiè corpus eius lacellunt. O Corpus Chri.
fti quotidiè
Tocus ſub panis, & totus ſub ſpecie vini, fub qualibet quoqué manus præcidédę. Viderint iam an per fimilitudinem lacellunt. ;
cie de partie parte hoſtię conſecratæ , & viniconfecrati, ſeparatione di&tum lit,Si te manus tua ſcandalizat,amputa cam .Matth.18.
culis . facta , totus eft Chriftus. Quæmagis amputande, quàm in quibus Domini cor
10. CONCILIVM Tridentinum , feflione deci. pusſcandalizatur ?
matertia , capiteprimo: Principiò docet fan &ta Syno- i5 . CYPRIANVS libro delapſis: Adeſtmilitum
dus,& apertè aclimpliciter profitetur, in almo ſanctz Chriſti cohors candida,qui perſecutionisvrgentis fe.
Euchariftiæ Sacramento, poft panis & vini conſecra- rociam turbulentam ftabili congreſione fregerunt,Ora ſanctifi,
tionem, Dominum noftrum Iefum Chriſtum verum & cęt . Sanctificata ora cæleftibus cibis, poft corpus & cata poftcora
Quomodò
Chriftus in Deum atque hominem verè,realiter,ac ſubſtantiali- fanguinem Domini,profana contagia & idolorum re- pus& fangui
Euchariftia ter ſub fpecieillarum rerum ſenſibilium cótineri.Ne- liquias relpuerút. Etpoftmulta: A diaboliaris reuer- nem Domini
præſens. que enim hæc inter ſepugnant,vt ipſe Saluator nofter tentes,ad fànctum Domini ſordidis & nidore infectis reſpuerútque
femper ad dexteram Patris in celis alfideat, iuxta mo- manibus accedunt, & c.vt infrà queſtione decima, D. immolata.
dum exiſtendi naturalem , & vt multis nihilominùs teſtimonio tertio . Ecquibuſdam interie &tis: Tumens
In cxlis eile, alijs in locis Sacramentaliter præſens ſua ſubftantia animus & fuperbus,nec quia viétus eft,fractus eft. Ia
& nihilomi. nobis adfit,ea exiftédi ratione, quam etfi verbisexpri- cens ftantibus, & integris vulneratusminatur:& quod
mere vix poffumus, poffibilem tamen effe Deo cogita- non ftatìm Domini corpus inquinatis manibus acci- Domini cor
tione per fidé illuftrata affequi poffumus, & conitan- piat, autore polluto Domini fanguinem bibat, facer- iis pus manibus,
inquina
tiſtimè credere debemus . Ità enim Maioresnoftri oệs dotibus ſacrilegus iraſcitur.Atque ô tuam nimiam fu aut ore pole
quotquot in vera Chrifti Ecclefia fuerunt, qui de fan- riofe demenciam . Irafcerisei, qui abs te auertere iram luto Domini
ctiſlimo hoc Sacramento differuerüt,apertifſimè pro. Dei nititur : ei minaris, qui pro te Domini miſericor- ſanguine ac .
cipere.
Matth.26 . feſti ſunt,hoc tam admirabile Sacramentum in vltima diam deprecatur ,qui vulnus tuū ſentit,quod ipſe non
Mar.14. cæna Redemptorem noftrum inftituiffe ,cùm poft pa- ſentis, qui pro te lachrymas fundit, quas forfitan ipſe
Luc. 32 .
nis yining benedictionem ſe fuum iplius corpus illis non fundis.
16. HE
 208 DE VERIT A TE
16. HESYCHIVS in caput vigefimumſecundum luiſtis, vel veſtris illic antiquis oblationibus parceres
Leuitici , tractans ea verba, Qui comederit de ſanctifi- tis.Ibìmodò ſuperbus inuétus es,vbi iam dudùm hu
Euchariftia catis per ignorantiam , & c. Sancta ( inquit) ſanctorum milis offerebas ? Ibì libenter peccas, vbi pro multoru
el ipsú Chrisſunt proprie Chriſti myfteria, quia ipfius eft corpus, peccatis orare conſueueras. Hoc faciendo in numerú
quo Gabriel de quo Gabriel ad Virginem dicebat:Spiritus ſanctus facrilegorum ſacerdotü libenter intrâftis, ſociati ſce
& c. ſuperueniec in te, & virtus altiſſimi obumbrabic tibi, leribusprophanorum . De quibus apud Dominú He
Luc ...
ideò quod naſcetur ex te Sanctum , vocabitur filius lias propheta querelam deponit. His enim locutus eft
Efaiz 6.
DEI. Sed & Efaias, Sanctus Dominus, & in altis ha- verbis, quibus & vos inter alios ab ipſo accuſari me
bitat, in finu videlicet Patris. Ab hoc enim non ſo . ruiſtis :Domine, (inquit ) altaria tua confregerunt. z.Reg.19.
lùm alienigenas, & inquilinos, & mercenarios facri. Dum dicit, cua, indicat quia res eft Dei, vbà Deo ali
ficij prohibuit,fed nec per ignorantiam percipere pre- quid à quocunque oblatum eſt. Sufficeret infaniæ ye .
Per ignoran- cepit . Per ignorantiam autem percipit, qui virtu- træ ,quòd membra laniâſtis Ecclefiæ ,quòd Deipopu.
tiam Eucha- tem eius & dignitatem ignorat, qui neſcit, quia corpus los iam dudum in vnitate policos, veftris ſedučtioni
riftiam perci: hoc & fanguis ettfecundùm veritaté,fedmyfteria qui- busdiuififtis.Inter hzcomnia vel altarıbus parcere
quod fit cor dem percipit, nefcit autem myfteriorum virtuté .Ad tis. Cur vota & defideria hominum cum ipſis altari
pus& fanguis quem Salomon dicit, vel magis fpiritus, qui in eo eft: bus euertiftis ? Illàc ad aures Dei aſcendere populi ſo.
Chrifti fecun:Quando federis vecomedas cum principe, diligenter lebat oratio . Cur concidiſtis precibus viam ? & nè ad
Prouer.23. atrende,quæ pofita ſunt ante te.Apertè & ipſecompel- Deum ſupplicatio de more folito aſcenſum haberet,
lens ,& cogens eum , qui ignorat,addere quintam par- impia manu quodammodò ſcalas fubducere labora
tem : hæcenim quinta addita intelligere nos intelligi- ftis? Et poft pauca : Ergò & fregiffe vos & rafifle con
Leuit.22. biliter diuina & myftica facit. Quid fit autem quinta, ftat altaria. Quid eft quòd in hac re ſubitò vefter qua
ipſa te verba legislatoris docere poffunt,ait enim : Ad fi languere viſus eft furor? Videmus enim vos pofteà
det quintam partem cum eo quod comedit. Et quo- mutaſſe conſilium , & altaria à vobis iam non frangi
modo eius , quod iam comedit & confumpfit , ad- fed radi tantummodò, aut remoueri. Sihocſufficie.
dere quis.quintam poteft? neque enim aliud, aut ali- bat,illa quæ priùs facta ſuntiudicatis, quia fieri mini
undè, ſed de ipſo , & cum eo , vel ficut LXX . ſuper me debuerunt à vobis . Hoc tamé immane facinus ge- Calices Chri
Verba Chrifti ipſum , iubet addi quintam . Ergò quinta eius ſuper minatum eft, dum fregiftis etiam calices, Chriſti lan- fti fanguinis
myheriu, hil ipſum ,fermo eft,qui prolatus eſt ab ipſo Chrifto, fu- guinis portatores: Quorum ſpecies reuocaftis in mal- portatores,
Gnút nos ter per Dominicum myfterium : Ipfe enim liberat nos ab fas,mercem nefarijs nundinisprocurantes,ad quá necmanc facinas
renum.de Eu-ignorantia, remouetqz nos additus, carnale quippiam emptores eligere voluiftis ſacrilegi,dum incóliderate
chariftia co . & terrenum de fanctis arbitrari , fed diuine ea & fpiri- vendidiftis. Paſti etiam eftis comburi manus veftras,
gitare.
tualiter accipi fancit, quod quinta propriè nomina- quibus ante nos,eofdem calices yra & abatis. Eam rem
tur : quia qui in nobis eſt diuinus fpiritus, & ſermo tamen paſsìm vendi iuftifis.Emerunt forſican in vſus
quem tradidit, qui in nobis ſunt, componit ſenſus, & fuos ſordidę mulieres . Emerunt Pagani, facturi vala,
non ſolum noſtrum guftum producit ad myfterium , in quibus incenderentidolis ſuis. O ſcelusnefariun ,
ſed & auditum & vilum , & tactum , & odoratum , ità ô facinus inauditum : auferre Deo, quod idolis præ
vt nil in eis minori rationi & infirmæ menti proxi- ftes. Subducere Chrifto , quod proficiat facrilegio .
mum , de his videlicet, quę valdė ſuperna ſunt, ſuſpi. 18. LEO Magnus fermone ſéptimo de paſſioneDo.
cemur. Quicunque ergò ſanctificata per ignorantiam mini : Diuino intelligimus difpofitum fuiffe confilio ,
comederit, ignorans eorum virtutem , ficut diximus: vt facrilegi Iudæorum Principes, & impij Sacerdotes,
Addet quintã eiusſuper eo , & dabit Sacerdoti in ſan . quiſzuiendi in Chriſtum occafiones fepè quefuerāc,
Verbi Chriſti & tuarium . Sanctificationem enim myftici ſacrificij, & non nisì in ſolennitate paſchali, exercendi furoris ſui
vircutelancti.a ſenſibilibus ad intelligibilia translacioné, fiue com- acciperent poteftatem . Oportebat enim vt manifeſto
ficamme.co: mutationem ,ei quiverus eft facerdos,videlicet Chri- implerentur effe& u ,quæ dià fuerant figurato promif
nis& vinum .Ato,oportet dari, id eft, ipfi de eis miraculum cedere & ſamyfterio, vtouem fignificatiuam ouis vera remo
imputare: quia per eius virtutem , & prolatum ab eo ueret, & vt yno expleretur ſacrificio variarum diffe- Vno facrifi .
verbú ,quevidentur, tam ſanctificataſunt ,quàm cun- rentia vi&timarum.Nam omnia illa quæ de immolati- cio varie es
& tum carnis excedunt fenfum . one agni diuinitùs per Moyſen fuerat pręftituta, Chri-aimz
pleca luntri
legis
17 . OPTATVS libro ſexto cótra Donatiftas : Iam ftum prophetârant,& Chrifti occiſione propriè nun- veteris.
illa oftendenda ſunt,quæ crudeliter ac ftultè vos fecif- ciârant . Vtergò vmbręcederent corpori, & ceffarent
Sacrilegü eft ſe,negare minimè poteritis.Quid enim eft tam ſacrile. imagines ſub preſentia veritatis,antiqua obſeruantia
altaria Dei
quibus & vos aliquádo ob- nouo tollitur lacramento ,hoftia in hoſtiam trálit,fan - Hoftia hoftii
frangere, in gum , quàm altaria Dei ( in
quibus Chri-culiftis) frangere, radere, remouere ? In quibus vota guinem fanguis excludit,& legalis feftiuitas dum mu- excludit & c.
ti membra populi, & membra Chrifti portata ſunt : Quò Deus tatur,impletur. Et nonnullis interiectis : Diligentes
Suntportata. omnipotens inuocatusſit. Quo poftulatus deſcendit põrifices & foliciti ſacerdotes ſeditiones turbarú fieri
Spiritus fan & us: vndèà multis pignus falutis æternæ , in pręcipua ſolénitate metuebant, non ve populus no
& tutela fidei, & fpes reſurrectionis accepta eft.Altaria, peccaret,ſed nè Chriſtus euaderet. At Ieſus confilij ſui
inquam ,in quibus fraternitatis munera non iuſlit Sal. certus, & in opere patern ediſpofitiöis intrepidus, ve
Matth.s. uator poni , nisì quæ effent de pace condita. Depone, tus teſtamentú confummabat, & nouü pafcha cõdebat.
inquit,munus tuum ante altare, & priùs cócordacum Diſcumbentibus enim fecüdiſcipulis ad edédammy
fratre tuo, vt poſiit pro te ſacerdos offerre. Quid eft fticam cenam , cùm in Caiphæ atrio tractaretur, quo
Altare eft fe- enim altare,nisi ſedes & corporis & fanguinis Chriſti? modò Chriftuspoffetoccidi: ille corporis & fangui- Chriftus ordi
de corporis Hæcomnia furorveſter autrafit,autfregit, autremo- nis ſuiordinás fácramentū,docebatqualis Deo hoſtia nans corpo.
& fanguinis uit. Etpaulò pòft: Siliuorisiudicio nosvobis ſordidi deberet offerri,nec ab hoc quidemmyſterio traditore nis fui facra
que per certa videbamur, quid vobis fecerat Deus, qui illuc inuo. ſubmoto , vt oſtenderetur nulla iniuria exafperatus, mentum ,do
momenta ha- cari conſueuerat? Quid vos offenderat Chriftus, cuius qui in voluntaria erat impictate perftiturus. cebat qualis
bitat. hoftia de
illic per certa momenta corpus & fanguis habitabat? 9. IDEM epiftola viceſimatertia ad clerum & ple- beretofficia
.
Quid vos offendiſtis etiam vos ipfi,veilla altaria fran . bem Conftantinopolitanæ vrbis : (quę in Tomis Con
geretis, inquibus ante nos per longa temporum ſpa. ciliorum eft vigeſimaſecunda) Extra donum diuinæ
tia,ſanctė(vt arbitramini) obtuliftis. Dum impiè per- gratiæ , & extra facramentum habendi funt falutis hu
ſequimini manus noftras illic, vbì corpus Chriftiha- manx,quinegantes naturam noftræ carnis in Chrifto,
bitabat,feriſtis & veftras . Hoc modo ludęoseſtisimi. & Euangelio contradicunt & Symbolo reluctantur,
tati. Illi iniecerunt manus Chrifto in cruce : à vobis Nec ſentiunt fe in hoc præruptum ſua obcæcacione
percuſſus eſt in altarı . Si Catholicos illic inſectari yo- deduci , ytnec in paſfionis Dominicæ , nec in reſurre
ctionis
 EVCHARISTI AE . 209
& ionis veritate confiftant: quia vtrunque in Saluato non ſuis fermonibus facerdos, ſed vtitur fermonibus
re vacuatur, fi in eo noftri generis caro non creditur. Chrifti. Ergò fermo Chrifti hoc conficit Sacramentú .
Veritas corpo In quibus ifti ignorantiæ tenebris,in quo ha &tenùs de. Quis ſermo Chrifti? Nempe is quo facta ſunt omnia.
his in facra .fidiæ torpore iacuêre ,vt nec auditu diſcerent, velle- juſlitDominus, & fa& um eft cælum :iuflitDominus, Genel, te
mento Chri- &tione cognofcerent, quod in Ecclefia Dei in omnium & fa & a eft terra : iuffit Dominus, & facta ſunt maria :
fti tå nota eft
ore cam conſonum eft, venec ab infantium linguis ve- iuſiit Dominus, & omnis creatura generata eft . Vi- Quàm efl .
in Ecclefia ,
infantes ci ritas corporis & fànguinis Chrifti inter communis fa- des ergo , quàm operatoriusfic fermo Chrifti? Si er- cas fitſermo
fatcantur. cramenta fideitaceatur ? Quia in illa myftica diftribu . gò tancà vis eſt in ſermone Domini Ieſu , vt incipe. Chriftitú in
tione fpiritualis alimoniæ hoc impartitur, hoc fumi. rent effe quæ non erant:quanto magis operatorius eft, fum in transa
Chrifti carné tur, vt accipiétesvirtutem celeftis cibi,in carnéipſius,
Tranfimus in vt fint que erant, & in aliud commutentur? Cælum mutandis se
bus .
ſamētes hunc qui caro noftra factus eft, tranſeamus. non erat, mare non erat; terra non erat. Sed audi di Pfa
l.143.
cibum . 20 . THEODORETVS dialogo ſecundo,qui in- centem : Ipſe dixit, & facta ſunt : ipfe mandauit , &
ſcribitur Inconfuſus. Orthodoxus : Dic ergò,myftica creata ſunt. Ergò tibi yt reſpondeam , non erat cor
Euchariftia fymbola ,que Deo à Deifacerdotibus offerütur, quo- pus Chriftiante conſecrationem : fed poft conſecrati
a facerdoti- rúmná dicis effe fymbola ? Eraniſtes: Corporis & fan onem dico tibi,quòd iam corpus eftChrifti.Ipſedixit,
bus Deo of- guinis Domini . Orth. Corporis quod verè eft, vel & factum eſt : ipſe mandauit, & creatum eſt . Tu ipſe
verè no eft? Eran.Quod vereef. Orth .Optime,opor- cras,ſed eras vecus creatura:pofteaquam conſecratus
tec enim imaginis ele exemplararchetypů.Erenim pi- es,noua creatura eſſe cæpiſti.Vis ſcire quàm noua cre
cores imitanturnatura ,& eorú quæ videntur depin- atura? Omnis, inquit,in Chrifto nouacreatura.Accipe
Es veritate gunt imagines . Eran .Verú . Orth . Si ergo diuina my- ergò quemadmodùń ſermo Chriſti creatura omnem
duceaChic Ateria corpus quod verdeft repreſentant: ergò corpus mutare cõlueuerit,&mutat quando vultinſtitutana
Itum habere etiã nunc Dominiquoquécorpus eft, nó in natura di- turæ. Quomodò requiris :Accipe & primò omnium Adhibet er .
terá corpus. uinitatis mutatú, fed implerü diuina gloria. Eran .Op- de generatione eius lumamus exemplum . Conſuetu - Primu empla m. .
portunè accidit vt verba faceresde diuinis myfterijs. do eſt, venon generetur homo ,nisi ex viro & muliere,
Nam vel ex eo ipſo tibi oftendá corpus Domini in aliá & conſuetudine coniugali.Sed quia voluit Dominus,
mutari naturam . Reſponde ergò ad mea interrogata. qui hoc elegit ſacramétum , &deSpiritu ſancto & Vira
Orth.Reſpondebo . Eran .Quid appellasdonum quod gine natus eft Chriftus,hoceft,mediator Dei & homi
affertur,ante inuocationé facerdotis? Orth .Noopor- num homo Chriſtus Jeſus. Vides ergò quia contra in
tet aprè dicere, eft enim veriſimile adeſſe aliquosmy- ftitura & ordinem homo eft natus ex Virgine. Accipe secundum ,
fterijs non initiatos . Eran.Reſpondeatur enigmatice. aliud: Vrgebatur populus ludeorum ab Aegyptijs,in- Exodi14.
Orth.Id quod fit ex huiuſmodi feminib , nutrimentū. tercluſus eratmari,diuino imperio virga Moyſes teti
Eran . Aliud autfignum quomodò nominamus? Orth . gitaquas, & ſe vnda diuiſit :non vtiq fecundùm fuæ
Commune etiá hoc nomé,quod potus ſpeciéfignifi- naturæ conſuetudinem , fed fecundùm gratiam cæle
Poft fanétifica cat. Eran . Poſtfanctificationéaut quomodò ea appel. ftis imperij.Accipe aliud : Siciebatpopulus, veniebat Tertium,
Exodi is.
tionem appellas? Orth . Corpus Chrifti, & fanguiné Chrifti. Eran . ad fontem ,amarus eratfons.Militlignú fanétus Moy
latur corpus Et credis te fieri participé Chriſticorporis & fangui- fesin fonté, & factus eſt dulcis fons quiamaruserat,
Chrilli . nis Orth .Ita credo .Eran.Sicucergò fymbola Domini hoc eſt, mutauit conſuetudinem naturæ ſuæ , accepit
corporis & fanguinis, alia quidé funt ante inuocatio dulcedinem gratiæ . Accipe & quartú exemplum :Ce quartum
4.Reg.6 .
nem facerdotis, fed poft inuocationé mutátur, & alia ciderat ferrum ſecuris in aquas :quafi ferrů, ſua con
fiunt: ità eciā corpus Domini poft aſſumptionémuta- ſuetudine demerſum.eft. Mifit lignú Helizęus, ftatim
tur in diuinā fubftantiam . Orch. Quę iple texuifti re- ferrum eleuatum eft, & aquis ſupernatauit , vrim con
fubftantia të tibus captuses. Neo enim figna myſtica poft fan &tifi- tra conſuetudinem ferri. Eft enim materies grauior,
numero vel cationem receduta ſua natura. Manent enim in priore quàm aquarum eſt elementum.Ex his igituromnibus
ferie, fed ge fubftantia , & figura , & forma, & videri, & tangi pof- non intelligis quantum operetur ſermoceleſtis ?Ergò
quin quomoſunt ,ficut & priùs: intelliguntur aüc ea effe, quæ facta didicifti & c.vt ſuprà quęſt, ſecúda,B.teftimo.quinto,
do funt facta funt, & creduntur, & adorantur, ve quę illa fint quæ 26. ET capite quinto : Visſcire quia verbis cælefti- Adducit vete
ca quz &
guntur intelli
ado creduntur. Confer ergo imaginem cum exemplari, & bus cóſecratur.Accipe quæ ſunt verba.Dicit facerdos: Mille
ba Canonis
.
rantur ? videbis fimilitudinem . Eran . Atquifymbolum myfti. Facnobis hanc oblationem acfiriptam ,rationabilem ,
Sunt illa qux cum priorem mutat appellationé, neq.enim ampliùs acceptabilem : quod eft figura corporis & fanguinis
sreduntur.
Nominatur nominatur, quod priùs vocabatur, fed corpus appel. Domini noftri Iefu Chrifti. Qui pridiè quàm patere
corpus Chri. latur.Oporter ergò etiam veritaté, Deum , & non cor- tur, in ſanctismanibusſuis accepit panem , reſpexit ad
Ai & Panis pus yocari. Orth. Ignarus mihi effe videris,nõ enim cglum ,ad te ſancte pater omnipotésæterne Deus, gra
vitz ,
log2.6 . corpusfolùm , fed etiam panis vitç nominatur,ità Do. tias agens : benedixit, fregit, fractum Apoftolis Tuis
minus ipfe appellauit. & difcipulis ſuis tradidit ,dicens:Accipite & edite ex
21 . hoc omnes :Hoc eft enim corpusmeu, quod promul.
LŮ CAE primo: Non eritimpoſibile apud De
umomne verbum . cis confringecur.Similiter etiam calicé, poftquàm cæ .
MARCI decimo: Omnia poffibilia ſunt apud natum eft,pridie quàm pateretur, accepit, reſpexit ad
Deum . celum, ad ce ſancte pater omnipotés eterne Deus, gra
23. PSALM O cétefimo quadrageſimooctauo:Ipfe tias agens:benedixit, Apoftolis & difcipulis ſuis era
dixit , & facta ſunt, & c.vt in textu . didit, dicens:Accipite & bibite ex eo omnes. hiceft
24 . DAMASCENV.S libro quarto deorthodoxa enim ſanguismeus.Vide fingula. Qui pridiè, inquit,
fide,capite decimoquarto : Si igitur verbū Dei viuens quàm pateretur,in ſanctis manibus ſuis accepit pané. Ante Cóſecre
2 eft & efficax , & omnia quęcung voluit Dominus fecit Antequàm cóſecretur, panis eft:vbì aūt verba Chriſti tionem panis
&c. ve ſuprà ,queſtione ſecunda, B.teftimo.ſeptimo. acceſlerint,corpus eft Chrifti. Deniq audi dicentem : eft,poftnon
25. AMBROSIVS libro quarto de Sacramentis, Accipice & edite ex co oés : hoceft enim corpus meū , item .
Ante eófecra,capite quarto : Tu fortè dicis : Meuspanis eſt vfitatus: Er ante verba Chrifti, calix eſtvini & aquę plenus.Vbi
cionem panis ſed panis iſte panis eſt ante verba facramentorum : vbi verba Chrifti operata fuerint,ibì fanguis efficitur qui
eft,poft
vero eft accefferit confecratio, depane fit caro Chrifti.Hocigi- plebem redemit.Ergò videre quantis generibuspotés Efficacitas
caroeam
Chrifti. tur adfruamus.Quomodò poteft qui panis eft,corpus eft ſermo Chrifti vniuerſacouertere. Deindè ipfe Do - verborum
Confecratio
fit verbis effe Chriſti?Conſecratione.Conſecrario igitur quibus minus Iefus teftificatur nobis, quòd corpus ſuũ acci
Chrifti. verbis eft, & cuius fermonibus? Domini leſu .* Nam piamus & ſanguiné. Nunquid debemus de eius fide &
for.*Nam reliqua omnia quæ dicuntur, laus Deo defertur :ora- teftificatione dubitare? Iam redimecum ad propoſiti- tandum de vie
pes tione petitur pro populo, pro regibus,pro cæteris: vbi onem meam.Magnú quidé& venerabile, quod manna ritate corpo
venitur vt conficiatur venerabile Sacramentum , iam Iudæis pluit è celo. Sed intellige : Quid eft amplius ? sis Chrifti
Dd manna
 ATE
210 DE VERIT
manna de celo ,an corpus Chrifti Corpus Chrifti vti- cimoquarto , 3.MATTHAEIvigefimofexto, 4. PRL
Prxfercur què, qui author eft cęli. Deindėmanna qui manduca . ORIS ad Corinthios vndecimo, vt fuprà , quęft.ſe
Maanz .
uit,mortuuseft. Quimanducauerithoc corpus, fietei cunda, Aiseftimonio quarto ,tertio , fecúdo,& quinto .
remiſlio peccatorum ,& nonmorieturinæternu.Ergo 5 : IVSTINVS philofophus & martyr in apologia
non ociosè cùm accipis, tu dicis, Amen :iam in ſpiritu fecüda pro Chriſtianis,ad Antoninú Piú Imperatore:
confitens quòd accipias corpus Chriſti. Dicit cibi fa- Nos aút pofteà quàm ità abluimus, expiauimusg eū,
cerdos,corpus Chrifti.Ecrudicis, Amen :hoc eft, ve- qui credidit & aflenſuseft, eum ad eos qui fratres di
rum . Quod confitetur lingua, teneat affectus. cuntur,ducimus eum in locú ,quo conuenerunt com
27 . CYRILLVS libro quarto in loannem ,capite precandi caufa,contentis animis & pro fe & pro co qui
decimotertio : Animus malignus quæcung non intel- illuftratus eft, omnibusi alijs quivbiquèfunt, vt & Modus cele
ligit, ftatim tanquam friuola falſam per arrogantiam veritatis diſcipuli, & reipſa bonz ſanate's vitæ culto- brādi officia
eijcit,nulli cedens, nec aliquid fupra ipſum eſſe exifti.res ,& pręceptorú cuſtodes poſfimus inueniri, vtęter- cempore.
mans : quales Iudæos fuiſte comperiemus. Nam cùm nam faluté adipiſcamur. Sub finem precum nos inter
oporteret eos,quidiuinam virtutem Saluatoris ac po- nos oſculo falutamus: deindè ei qui prępofitus eſt frana
teftatem , fignorum miraculo perceperunt, fermonem tribus, panis offertur, & poculü aqua & vino tempe
eius libenter ſuſcipere: & fi qua difficilia videbantur, ratu, que cùm accepit, laudé& gloriá oim Paréti Filij Gratiarum
eorum folutionem quærere : contrà omninò faciunt: Spiritusos fan & i nomine tribuit, gratiasque diù agit,Leads
loan ,6. Etquomodò poteft hic carnem ſuam nobis dare? De quod ab co his dignus fit habitus: quiberite perfectis,
Nihil apud Deo non fine magna impietate conclamát, nec in men- precibus & gratiarü actioni,populus omnis qui adeft,
Deum impor.tem venit nihil efle impoſibile apud Deum.Nam cùm benedicit,dicens: Amen . Amen aút Hebraico fermo
fibile.
1.Cor.3 . animales effent (vt ait Paulus) ſpiritalia intelligere no ne idéquod fiat,fignificat. Pofteà quàm & is qui præ- Coaticooked
poterant. Sed fàtuitas quædam ram magnum fibivi- eft, gracias egit, & populus omnis benedixit, ij qui eam commų
detur myfterium : fed nos magnum quælo à peccatis apud nos diaconi dicucur, dant vnicuiqz eorü qui ad- nicabanc.
aliorum profectum faciamus, & firmam fidem myfte- ſunt, percipiendu panem , vinū & aquam , quæ cũ gra- Deferebatur
rijs adhibentes, nunquàm in tam ſublimibus rebus, tiarú actione cóſecrata ſunt, & ad eos qui abſunt,per- ad abſentes
Illud Quomo illud Quomodò , aut cogitemus,aut proferamus. lu- ferunt. Acą cibus hic apud nos Euchariftia nomina- Euchariftia.
dò ,Iudaicum
daicum enim hoc verbú eft, & extremi ſupplicij cau- tur,qua neminialij participare licet,nisi ei qui & vera Euchariſtia
necogitandú fa. Ideò Nicodemus etiam cùm diceret : Quomodò eſſe credit,quæ nos dicimus, & expiatus eft lauacro, Sacramentu
diciturhoc .
quidem . hæc fieri poſſunt! meritò audiuit: Tu es magifter in quod in remiſſionepeccatorum regenerationem da
Joan.3 .
Ifrael,hæcignoras?
& Aliorum igitur,vtdiximus, cul- tur , & ità viuit, vt Chriſtus tradidit. Neque enim
hæc
pa perdocti, quum DEV S operetur non
, quæramus communévſitatum panem , vfitatamo potioné ca- communis.
quomodò,fed operis ſui viam atque fcientiam illiſo- pimus, ſed quemadmodùm per Dei Verbũ homo fa
li concedamus. Nam quemadmodùm , quanuis nul- & tus Ieſus Chriftus conſeruatornofter, & carné & fan
lus nouit quidnam ſecundùm naturam Deus fit, iu- guinem pro falutenoftrahabuit: fic etiam cibum qui
ftificatur tamen per fidem ,quum credat præmia illum per preces ſermonis, quem ab eo accepimus, conſecra.
redditurum , querentibus eum : fic etfioperü eiusra- tuseft, & quo fanguis carnésquenoftræ communione Eft caro &
tionem ignorat,quum tamen fide omnia illū poffe nó aluntur, Ieſu Chrifti eius qui homofactus eft, & car. ſang. Chrifti.
dubitet , non contemnenda probitatis huius præmia nem & fanguinem effe accepimus. Apoftoli enim in
cófequetur. Ità profectò nos affici per prophetá Eſajá comentarijs ſuis, quæ Euangelia dicûtur, ità fibi Chri
Eſaiz ss.
Dominus ipſe hortatur: Non enim funtconfilia mea, fum prçcepiffe tradiderunt, eum accepto pane cùm
inquit, ve conſilia veſtra, nec ficut viæ veftrą viæ meæ gratias egiffet, dixiſſe : Hoc facits memoriam meî, Luc.22.
funt,dicit Dominus: fed ficutexalcatur cēlum à terra, Hoceft corpus meum : dixiſſe eram accepto poculo Matth.26.
ficexaltatæ ſunt vięmeæ à vijs veftris, & cogitationes cùm egiſſet gratias: Hic eft fanguis meus,fibio folis Mar.14.
Operatur De, meæ à cogitationibus veſtris .Qui aútſapientia &vir- dediffe.Nos autem pofteà deincepshæcinter nos fem
us miraculo. tute adeò excellit,quomodò no operabiturità mira- per recolimus & admonemus, & qui opes habemus,
so it, weopen culosè,vtoperü ſuorum ratio menté noftráeffugiat egétibus omnibus fubuenimus, & vna femper ſumus.
tem noftram Nónne videsquid fçpenumerò mechanici faciút ? In . In omnibus quibus vtimur,Parentem omniü per fi
cffugiar. credibilia videntur nobis nonnunquàm enarrare :ſed lium ſuum leſum Chriftum ,Spiritum fan & um lau
tamé quia fimilia ipfos feciſſe vidimus, poffe peragi ab damus . Die, qui Solis dicitur, omnes qui in oppidis Diebus Do
ipfis facilè credimus. Quomodò igitur fummis cruci. vel agris morantur, vnum in locum conueniüt, com. minicis coue
niebát Chri
atibus digni nõ erunt, quirerü omnium opificé Deum mentaria Apoftolorum velProphetarum ſcriptale. Aiani adleđị
ità contemnunt, vtQuomodd , in operibus ſuis dicere guntur quandiù hora patitur : deindè vbi is qui legit, ones Scriptus
audeant? quétotius fapientix largitoré eſſe non igno- deftitit, is qui præeft, admonet & hortatur, vt ea quæ rarum & con
Matth.59. rant: quéomnia poffe fcriptura nos docuit . Si verò tu le &ta funt, bona imitemur : cum ſurgimus omnes & ciones, audi
ô ludęe, quomodò ,etiá nunc clamas:hanc tua imperi- comprecamur,conclufisæ noftris precibus,panis ,iam Ad oranduni.
tiam ego quoquè ſecutus, libenter quomodò ex Aegy- vedixi,vinum & aqua offeruntur,cum ' is, quipri- Ad audienda
Non effe que- pto exiuiſti rogabo : quomodò in ferpentem Mofaica mum locum tenet, eodem modo preces gratiarumas officiū Miſç.
rendu, Quo fuit virga cóuerſa? quomodò legra manus affecta, vno actionem pro virili mirtit,populusopbenedicit,dicés,
operibus ex -mométo temporis in priftinâ ftatum reftituta iterùm Amen . & ijsquæ cum gratiarum actione conſecrata Aid commu
emplisoften fuit ?quomodò in natura ſanguinis aquętranfierunt? ſunt,vnuſquiſque participat, eadem ad eosquiab - Diaconi per.
dit .
quomodò patres tui per media maria, vtper aridá ef. ſunt,diaconis dantur p erferenda. Quibus copiæ ſup- ferunt com
fugerunt: quomodò per lignú amaritudo aquarum in pecunt, ij fi volunt, fuo quiſque arbitratu quod vult mupionem
dulcedinérecidit: quomodò è lapide fontes aquarum largitur: quodis colligitur & cogitur, apud eum qui Ad colligen
fluebant: quomodò fecitIordanis? quomodò ſolo cla. preeft, reponitur: isip pupillis & viduis,iisque quos das elecmo.
more inexpugnabilis Hierico cecidit ? innumerabilia morbus aliáve caufa inopes fecit, & ijs qui in vinculisfynas.
ſunt, in quibusfi quomodò queris,vniuerſam euerte. funt, & hofpitibus, omninoq omnibus quialiqua in
re tibi ſcriptura neceſse erit,prophetaru doctrinam & digentia premútur,fubuenit.Die aút Solis omnes pu- Cur diesDO
ipfius Moyfis fcripta contemnenti . Quarè credidiffe blicè cóuenimus,quòd is primus eft dies,in quo Deus bris habeatur
Chriſto potiùs vos oportuit, & fi quid arduūvideba- tenebras & materiam cùm mutålſet,mundü effecit: & apud Chriftia
tur, ab eo humiliter petere, quàm veluti temulentos quòd codem die Ieſus Chriftus conſeruator nofter à nos.
exclamare : Quomodo poteſt hic nobis fuam carnem mortuis excitatus eft.Pridiè enim Saturni eum in cru
dare ? Nónne videtis , quia quum hęc dicatis, ftatim cem ſuſtulerüt, & poftridiè Saturni, qui Solis dies eft,
cum ifta voce arrogancia magna fignificatur ? cùm Apoftolis diſcipulisés fuis apparuiffet, hęc illis
1. B. LV CAE vigefimofecundo, 2.MAR CIde, tradidit, quę vobis quoque cöfideráda permittimus.
6. IRE.
 EV CHARISTI AE .
6. IRENAE V S libro quarto aduersùs hæreſes,
capite erigefimofecundo : Sed & fuis diſcipulis dans
confilium ,primitias Deo offerreex ſuis crearuris,non
quafi indigenti, fed vt ipfi nec infructuoſi nec ingrati
fint, eum qui ex creatura panis eft, accepit & gratias
egit,dicens : Hoc eftmeum corpus.Et calicem limili .
Id quod anrcàter,qui eft ex ea creatura, queeſt fecundùm nos,fuum
panis , fanguinem confeffus eft : & noui teftamenti nouádo .
erateffe
pöfitetur
corpus ſuum . cuit oblationem ,quam Ecclefia ab Apoftolis accipiés,
Nouitefame
ti noua obla. in vniuerſo mundo offert Deo, ei qui alimenta nobis
præftat primitias ſuorum munerū in nouo teftamen-
rio ,
to , de quo in duodecim prophetis Malachiasficpræ-
Malach.de fignificauit : Non eft mihi voluntas in vobis , dicit
Dominus omnipotens , & facrificium non accipiam de
manibus veftris: Quoniam ab ortu Solis vſque ad oc-
caſum nomen meum glorificatur inter gentes, & in
omni loco incenſum offertur nomini meo & facrificiū
purum : Quoniam magnum eft nomenmeum in gen-
tibus,dicit Dominusomnipotens: manifeftiſfimè fic
gnificans per hęc , quoniam prior quidem populus
ceffauit offerre Deo :omni autem loco ſacrificium of-
fercur ei,& hoc purum : nomen autem eius glorifica-
tur in gentibus.
7. IDEM libro quarto , capite trigefimoquarto :
Veritas cor. Quomodò autem cóftabit eis ,eum panem in quo gra-
mici & Fam ... tiç actęfint, corpus effe Domini fui, & calicem ſangui-
guinis in Sa. nis eius, fi non ipſum fabricatoris mundi filiūdicant,
cramento . id eft, verbum eius, per quod lignum fru & ificat, de-
fluunt fontes, & dat primùm quidem foenum , pòft de-
Caro noftra indè fpicam , deindèplenum triticum in fpica. Quo-
alitur corpo-modò autem rursùs dicunt carnem in corruptionem
16 & fanguine deuenire , & non percipere vitam , quę à corpore Do-
mini & fanguine alitur ? Ergò autfententiam mutent,
aut abftineant offerendo que predi&ta ſunt.Noftra au-
tem conſonans eft fententia Euchariſtię, & Euchariſtia
rursùs confirmat fentétiam noftram . Offerimus enim
ei, quæ funt eius, congruenter communicationem &
Non eft com- ynitatem prædicantes carnis & fpiritus. Quemadmo.
munis panisdùm enim qui eſt à terra panis percipiens vocationem
Pionem ,fed li Dei,iam non communis panis eft,fed Euchariſtia, ex
cèt fpecie ter.duabus rebus conſtans, terrena & cælefti : Sic & cor
rena conftet, pora noftra percipientia Euchariftiam , iam non ſunt
rem czlefté, corruptibilia,fpem reſurrectionis habétia.Offerimus
fcilicet cor: autem einon quali indigenti, fed gratias agentes dona-
pus Domini. tioni eius, & fan &tificantes creaturam .
8. IVVENCVS Presbyter libro quarto Euange-
licæ hiſtorię :
Chriſtus do. Hec vbidicta dedit, palmis ſibi frangere panem
cet ſe tradere Diuiſum'qz dehinc tradit, ſanctum precatus
propriú cor
Diſcipulos docuit proprium fe dedere corpus.
pus & fangui.
ocm . * Hinc calicem ſumit Dominus,vino's repletum
Gratis ſanctificat verbis, potum'p miniſtrat,
1 Edocuito fuum fe diuififfe cruorem .
Atque ait : Hic ſanguis populi delicta remitter :
Hunc potate meum : nam ( veris credite dictis)
Poſthac non ynquàm vitisguftaho liquorem,
Donèc regna patris melioris munere vitæ,
In noua me rursùs concedent ſurgere vina .
9. IOANNIS ſexto : Caro mea & c . vt in textu .
10 . HILARIVS Pictauenfis libro octauo de Tri-
nitate : Non eſt humano aut feculi ſenſu in Dei rebus
loquendum ,neque per violentam atque imprudétem
predicationem cæleltium dictorum ſanitari alienæ,at-
que impiæ intelligentiæ extorquenda peruerſitas eft.
Que ſcripta ſunt legamus, & quæ legerimus intelli-
gamus, & tunc perfe&tæ fidei officio fungemur . De
! naturali enim in nobis Chriſti veritate quæ dicimus,
nisì ab eo diſcimus, ftultè atque impièdicimus: ipſe
enim ait : Caro mea vera eſt eſca, & ſanguis meus ve
rè eft potus . Quicdit carnem meam, & bibit ſanguiné
De veritate meum , in me manet, & ego in eo . De veritate carnis &
carnis & fan ſanguinis non relictus eſt ambigendilocus. nuncenim
guinis nô eft & ipſius Domini profeſlione, & fide noftra verè caro
relictusambi eft, & verè ſanguis eſt. Et hæc accepta acque haufta id
/
efficiunt, vt & nos in Chrifto , & Chriftus in nobis fit.
An'nehocveritasnon eſt? Contingat planèhis verum
non eſſe, qui Chriftum Ieſum verum eſſe Deum ne .
gant. Eft ergo in nobis ipſe per carnem , & fumus in eo ,
dum ſecum hoc quod nosſumus,in Deo eft.
11 . CYRILLVS Alexandrinus libro quarto in lo
annem , capite decimoſexto : Caro mea verè eft cibus
&c . Diftinguitrursùs inter myfticam benedictionem Euchariſtia à
mana differr.
& manna,& aquarum Auenta ex lapide, & calicis ſan
cti communicationem .
12, ORIGENES homilia ſeptimain librum Nu
merorum : Lex Deiiam non in figuris, & in imagini
busficut priùs,fed in ipfa ſpecie veritatis agnoſcitur: 1
& quæ priùs in ænigmate defignabantur, nunc in fpe
cie & veritate complentur.Anteà in ænigmate fuit ba- 1. Cor.1o .
priſmus in nube & in mari,nunc autem inſpecie rege
neratio eft in aqua & in fpiritu ſancto. Tunc inæni. Caro Verbi
gmace erat manna cibus; nunc auté in ſpecie caro ver- ænigm
nuncnonate ineſt
bi Deieft verus cibus, ficut & ipfe dicit:Quia caro mea cibus.
verè eft cibus, & fanguis meus verè eft pocus . loan.6 .
13. EVSEBIVS Emiſenus homilia quinta de Pa
fchate: Qyia corpus affumptum & c.vide infrà quæft.
quinta, A.teftimonio decimoſeptimo.
14. LEO Magnus ſermone texto de ieiunio ſeptimi
menfis: Dicente Domino,Nisi manducaueritis.vt in
frà hac eadem queſtione, C.teftimonio quarto .
15. CONCILIVM Cabilonenſe ſecundum capi
te quadragefimoſexto:In perceptione corporis & fan
guinis Dominici, magna diſcretio adhibenda eft. Ca- Communio
uendum eft enim ,né li nimiùm in longum differatur, facra nonni
ad perniciem animæ pertineat, dicente Domino :Nisi renda.
manducaueritis carnem filij hominis, & biberitiseiusloan.6.
fanguinem , non habebitis vitam in vobis . Si verò in
diſcrete accipiatur,timendum eft illud, quodait Apo
ftolus: Qui manducat & bibit indignè, iudicium fibi s.Cor.is.
manducat & bibit.Iuxta eiufdem ergò Apoſtoli docu- Preparatio ad
mentum , probare fe debet homo, & fic de pane illo ncm communio.
.
manducare, & de calice bibere, vt videlicet abftinens
aliquot diebus ab operibus carnis, & purificans cor
pusanimam fuam , pręparet fe ad percipiendum tan
tum ſacramentum exemplo Dauid, quinisà ſe faffus 1. Reg. 21 .
fuiffe abftinuiffe ab opere coniugali ab heri & nudi
panes propofitionis nequaquàm à facerdo
uſtertiùs,
te accepiſſet.
16. CYRILLVS libro quarto in loannem , capice
decimoquinto : Ego reſuſcitabo eum in nouiflimo Reſuſcitabi
die . Ego enim ,dixit ( id eft ,corpusmeú quod comede- mur virtute
tur) reſuſcitabo eum . Non enim alius, ipfe eft caro fi, quod in ſa
ſua: nõid dico, quia natura non fitalius ſed quia poft cramêto mai
ducamus.
incarnatione in duos fe diuidi filios minimè patitur.
Egoigitur, inquit , quihomo factus ſum , per incá car
nem in nouiflimodie comedentes reſuſcitabo. Et pau
lò pòft: Er quemadmodùm fi quis ſcintillam ignis in
fæno aut palea occulcauerit ,torum inde ignitum ne
ceffariò fiet: fic Verbum Dei tanquàm ſcintilla in na- Simile .
turam noftram immiffum , totam indè inflammauit,
atque ad vitam , interitu penitùs deftructo ,reduxit.
17. ET capite duodecimo,in ea verba, Panis quem
ego dabo & c. Dedit pro vita omnium corpus ſuum
Dominus, & perillud rursùm vitam in nobis immit
tit : & quomodo , dicam breuiter pro viribus meis .
Nam quum viuificans Dei filius in carnehabitauerit,
ad ſuum bonum eam , id eft, ad vitam reformauit, &
totus ( vtità dicam ) toti ineffabili modo vnionis con
iunctus, viuificantem ipfam effecit : quia natura viui
ficans eft, proptereà participantes hæc caro viuificat: Participantes
eijcit enim mortem ab eijs, & interitum penitùs ex- uificat.
pellit.
18. THEOPHYLACTVS in caput ſextum lo
annis, 19. ET in caput decimumquartum Marci,vo
fuprà queſtione ſecunda, B. teſtimonio tertio & ſe
cundo .
1. C. PRIORIS ad Corinthios decimo : Calix be.
nedictionis cui benedicimus , nónne communicatio
Dd 2 fana
 212 DE VERITATE
fanguinis Chriftieft? & panis quem frangimus, non-
ne participatio corporis Domini eft ? Quoniain vnus
* nam oés de panis, vnum corpus multi fumus,* omnes quide vno
* & de vno pane + participamus.Et paulò pòft : Non poteftis cali-
calice.
cem Domini bịbere, & calicem dæmoniorum : Non
poteftis menſæ Domini participes eſſe, & menfæ dæ
moniorum ,
2. ET capite yndecimo , vt fuprà quæftione fecun-
da, A.teftimonio quinto .
3. EPIPHANIVS in Ancorato : Videmus quòd
accepit Saluator in manus fuas, velutà Euangeliū ha-
bec ,quòd ſurrexit in cæna, & accepit hęc , & vbìgra
ciasegiſſet,dixit: hocmeum eft, hoc & hoc . Et vide-
musquòd non æquale eft,neque timile ,non imagini in
Euchariftia carne,non inuifibili deitati, non lineamécismembro-
forma rotun rum . Hoc enim eft rotüdæ formæ, & inſenſibile,quan-
da. tùm ad potentiam . Ec voluit per gratiam dicere, hoc
meum eft : hoc & hoc : & nemo non fidem haber fer
A gratia & fa.moni. Qui enim non credit effe ipſum verum , ficut
lute éscidit, dixit,is excidic à gratia & falute: Quod autem audiui-
dit in Eucha. mus,id credimus quod eft ipfius Dominum verò no
riſtia verum ftum nouimus totum ſenſum ,totum ſenſitiuum , totủ
corpusChri: Deum, totum mouentem , totum operantem , totum
ſti contineri.
lucem ,totum incompræhenfibilem , ſed qui cum gra-
tia hoc nobis largitus eft .
4. CYRILLÝ S Hierofolymitanus catecheſi quar-
Quis audcat ta myftagogica: Cùm igitur Chriftus ipſe ſic affirmet
dubitare;
atos dicat de pane,Hoceft corpus meum : quis dein-
cèps audeat dubitare ?Aceodem quoque confirmante
& dicente, Hiceft fanguismeus :quis, inquam, dubi.
tet & dicatnon effe illius fanguinem ?
5. CHRYSOSTOMVS homilia octogeſima-
tertia in Marcheum , & fexagefimaad populum Antio .
Credendum chenum : Credamus itaque vbiqueDeo, nec repugne.
dicenti,Hoc musei,etiamſi ſenſui & cogitationi noftræ abfurdum
eft corpusme eſſe videatur quod dicit: fuperet & ſenſum , & ratio
um , criāfi ſen
ſui abſurdum nem noftram ſermo ipfius: quod in omnibus & præ-
vidcatur. cipuè in myfterijs faciamus,non illa quæ ante nosia-
cent,folummodò adſpicientes,fed verba quoqueeius
tenentes. Nam verbis eiusdefraudari non poffumus,
ſenſus verò nofter deceptu facilimuseft: illa falſa effe dæ memoriæ Auguftini Epiſcopi di&ta inſpiciat, qui
non poffunt, hic fæpiùs atqz ſæpiùs fallicur: quoniam
Mar.140 ergò ille dixic, Hoceft corpusmeum , nulla teneamur
ambiguitate, fed credamus , & oculis intellectus id
perſpiciamus, & c . vt ſuprà quçftione prima, B.tefti-
monio quarto .
6. LEO Magnus ſermone fexto de ieiunio feptimi meriti ſacerdos offerat, eadem eft, quam dedit Chri- quâ Chriftus
loan.6 .
menfis: Dicente Domino ,Nisì manducaueritis carné ftus ipſe diſcipulis, quamos facerdotes modò quoque lis in vltima
Nihil prorsùs filij hominis, & biberitis eius ſanguinem , non habebi-
de veritate
corporis & tis vitam in vobis, fic ſacræ menjx communicare de
fanguinis am betis, vt nihil prorsùs de veritate corporis Chrifti & illam antè facrauerat. Quemadmodùm enim verba Ijſdem verbis
bigendum . ſanguinis ambigatis:Hocenim orefumitur,quod fide quæ locutus eſt Chriſtus, eadem ſunt quæ facerdo- fit coſecratio
creditur: fruftrà ab illis Amen reſpondetur, à quibus
contra id quod accipitur , diſputatur.
7. MATTHAEI vigefimooctauo : Etecce ego vo 5 .
biſcum ſum omnibus diebus, vſque ad conſummatio . in priorem epiſtolam ad Corinthios, de communione
nem ſeculi,
8. CONCILIVM generale Viennenfe fub Cle-
mente quinto celebratum , approbauit Clementinas
conftitutiones. In vna verò earum Conftitutionü , que
habetur titulo de Reliquijs & veneratione Sanctorum ,
recitantur & approbantur literæ Apoftolicæ Vrbani
quarti de celebratione feſti Corporis Chrifti: vbì in
ter cætera quæ pulcherrimè de vencrabili Euchariſtiæ
Chriftus cor- Sacramento ab Vrbano differuntur,ità dicitur: In hac
poralem prç- verò facramentali Chrifti commemoratione leſus
Pentiä permi. Chriſtus præſens fub alia quidem forma, in propria
vfque ad con .verò ſubitantia eft nobiſcum . Aſcenſurus enim in cæ
fummationë lum , dixit Apoftolis , & eorum fequacibus: Ecce ego
feculi.
vobiſcum ſum omnibus diebus vſquead conſumma-
tionem ſeculı,benigna ipſos promiſſione confortans,
quòd remanerer & effetcum eis etiam preſentia cor
porali .
i. D. AVGVSTINVS in Pſalmúnonagefimum
octauum : Suſcepit de terra terram , quia caro de terra
eft, & de carne Mariæ carnem accepit. Et quia in ipſa Caro in qua
carne hîc ambulauit, & ipfam carnem nobis mandu - ambulauit ,
candam ad falutem dedit: nemo autem illam carnem nobis admá.
ducandu data
manducat, nisì priùs adorauerit. Et paulò pòft: Du- eft.
rum illis viſum eftquod ait : Nisi quis manducauerit Adoratio Eu .
chariftiç,
carnem meam, non habebit vitam æternam :accepe. loan.6 .
runt iftud ftulté, carnaliter illud cogitauerunt, & pu
tauerunt quòd præciſurus effet Dominus particulas Capharnaitaa
quaſdam de corpore ſuo & daturus illis, & dixerunt: cum lentétia .
Durus eft hic fermo. Ipfi erantduri,non ſermo,
2. IDEM in Pſalmum trigefimumtercium ,concio .
ne prima,myfticède Chrifto exponés illud quod pri
mi Regum vigefimoprimo ſcriptum eſt de Dauid,
Immutauit os fuum coram eis, & collabebatur inter
manus eorum & c. pro quo ipſe legit, Et ferebatur in
manibus ſuis. Ait igitur Auguſtinus : Hoc verò, fra
tres, quomodò poffet fieri in homine, quis intelli
gar ? Quis enim portatur in manibus fuis ? Manibus
aliorum poteſt porcari homo, manibus ſuis nemo
portatur. Quomodò intelligatur in ipſo Dauid fecun- Chriftus in vi
dùm literam ,non inuenimus: in Chrifto autem inue- tima cæna tu
nimus . Ferebatur enim Chriftus in manibus ſuis , lit feipfum
quando commendans ipfum corpus fuum , ait : Hoc manibus
Matth.26 .fuis
eſt corpus meum. Ferebat enim illud corpus in ma.
nibusſuis . ET concione ſecunda:Quomodò fereba
tur in manibus fuis ? Quia cùm commendaret ipſum
corpus ſuum & fanguinéſuum ,accepicinmanus fuas,
quod norunt fideles, & ipfe fe portabat quodamıno
dò,cùm diceret,Hoceft corpusmeum .
3. PROSPER Rhegienſis Epiſcopus in parte
ſecunda , capite vigefimoquinto, de promiſfionibus
& prædictionibus : Portatus eft quippe & IESVS Geftauit re
Dominus in manibus ſuis, dum ſuum corpusin fan- manibusſuis
ctiticato pane geftans manibus ſuis , dixit : Hoc eſt ..Cor.ii.
corpusmeum quod pro vobis tradetur. De quibus
myfterijs, qui etiam illud nôfſe deſiderat, quomodò
fitDauid faltans ante arcam nudatus coram ſeruis & 2.Reg.6.
ancillis ſuis , ve CHRIST V M crucifixum præ
ſentibus viris & fæminis demonftraret, veneran
bus latiùs in his peruagatus penè omnia compræ
hendit.
4. CHRYSOSTOMVShomilia fecunda in po
fteriorem epiftolam ad Timotheum :Sacra ipſa obla- Eade oblatie
tio ,fiue illam Petrus, ſiue illam Paulus, fiue cuiuſuis hodiè cum ca
dedit diſcipu .
conficiunt. Nihil habecilla ,quam illa,minus.Curid ? cæna.
Quia non hancfauctificant homines, fed Chriftus qui
tes nunc quoque pronunciant: ità & oblatio eadem quibus vſus.
eft .
IDEM Chryſoſtomus homilia vigefimaquarta
corporis Chrifti loquens : Cum honore & munditia
omni ad Deum accedamus: & quando id propofitum
videris, dic tecum : Propter hoc corpus non ampliùs
terra & cinis ego fum : non ampliùs captiuus, fed liber.
Propter hoc, celū & quç in eo bona ſunt, me acceptu
rum ſpero : Proptereàimmortalem vitam , angelorú
ſedem , Chriſti conſuetudinem .Hoc corpus affixumn , Idem corpus
verberacum ,morte vidū non eſt. Hoc corpus ſol cru- quod à nobis
cifixum videns, radios auertit . Propter hoc & velum fumitur, cru .
templifciffum eft & petræ , & terra vniuerſa tremuit . & c.
Hocidem corpuscruentatum ,lancea vulneratū, fon- Marth.27.
tes ſanguinis & aquæ vniuerſo orbi falutares ſcaturi.
uit.Et paulò pòft : Chriſtus medio draconis vétre ru
pro atquediſcerpto, ex adytis clariſſimus euafit, & ra
diosnô ad hoc viſas celū, ſed ad ipſum ſupernú thronú In cæla fufte .
dimiſit. Illuc nan ipſum extulitquod etiã nobis ex- lit idem illud
hibuit, & vt teneremus, & vt manducaremus : quod exhibet,
maximum dilectionis fignü eft, Quos enim amamus,
non .
 E V CHARISTI AE :
Singularis in nonnunquam etiã morfu petimus. Quare Iob vt fer-
nos amor.
uorum in ſeamorem oftenderet,dicebat illos ſepenu.
Job 31. merò nimio in ſe amore dixiſſe, Quis desde carnibus
eius, vt faturemur ? Irà & Chriitus ſuá carné dedicno-
bis, vt ea faturaremur, quo nosin plurimú ſuî amo
Nota . rem allexit. Hoc corpus in præſepi reueriti ſuntMagi ,
& viri impij & barbari longo itinere confecto , cum ti-
more & tremore plurimo adorauerunt. Tu verò non
in præſepi id, ſed in alcari,non mulierem ,quæ in vlnis
teneat, fed facerdotem præſentem , & Spiritum per-
abunde ſuper propolito diffuſum facrificio vides. Et
poft pauca : Neque angelos, neque archangelos, non
culos, non cælos cælorum , fed ipfum horuin omniú
tibi Dominum oftendo . Animaduertis quonam pa-
eto, quod omnium maximum eft atque præcipuum
in terra, non confpicaris tantùm , fed tangis :nequeſo-
Nota. lùm tangis, ſed comedis, & coaccepto domū redis.
6. PRESBYTERI Achaix , in hiſtoria fan &ti
Agnus imma Andreæ Apoftoli: Omnipotenti Deo ( inquit Andre-
culatus
tidiè quo- as)ego omni die ſacrifico, non thuris fumum ,nec hir-
immo
latur & fumi. corum fanguinem , nec taurorum mugientium car-
tur ,necfum . nes , fed immaculatum agnum quotidie in altari cru .
prusconſu . cis facrifico : cuius carnes pofteaquàm omnis popu .
mitur.
lus credencium manducauerit, & eiusſanguinê bibe-
rit, agnus quiſacrificatus eſt, integer perfeuerat & vi-
Verè mandu
cantur eius uus , & cùm verè facrificatus fit, & verè carnes eius
carncs . manducatæ fint à populo, verè ſanguis eius fit hau-
ftus, tamen (vt dixi) integer permanet, & immacula-
tus & viuus .
1. E. SECVNDA Synodus Ničena, actioneſexta,
tomo tertio : vc ſuprà, in eadem hac quæftionc, A.te-
ftimonio fexto .
2. DE Synodo Vercellent ſub Leone nono , item de
Turonenti ſub Victore fecúdo, & Romana ſub Nico-
lao ſecundo, in quibus hærefis Berégárijdamnata eſt,
Ex Guitmun . ità ſcribit Guitmundus Archiepiſcopus Auerſanus,in
do . libro primo de veritate corporis & fanguinis Chriſti
in Euchariftia: Aucupatis ergò nonnullis velut rati-
Berengaria . unculis , (neq enim vlla vnquàm hærelis fine aliqua
næ,hærefis verifimilitudine rationis inualeſcere potuit ) adhibitis
principium , quoqué paucis malè intelle &is à ſe capitulis ſcripturę
ſacræ , quæ multis errantibus laqueus eſt mortis, per
egenosfcholafticos iam per alimoniam qua fuftenta-
bareos, & per ſuos dulces ſermones corruptos, qua-
quauersùm potuit,clanculò huius tanti mali netan-
diſlimum virus effudit .Siquiautem prætereà aliquo
modo receperint eum , hi ſunt qui ex Apoftolorú ſen-
2.Cor. 11. tentia territi, (qua dicitur, Qui manducat & bibitin-
dignè, iudicium fibi manducat & bibit) comunionem
facram , quam pro Eccleſiaſtico more ſumere cogun-
tur, mâllent aut nullam , aut non tantam eſſe, quàm
eius metu ſe àAlagitijs aliquatenùs temperare. Ità igi-
tur & per tales execranda peftis paululùm adoleuit.
Vercellenſe Mox ergò incipientibus his palàm audiri,catholici vi-
conciliúcon- ri grauiter commoti , atque intolerabiliter ferentes,
rium ſub Le præſidente per ſemetipſum beatiſiimæ memoriæ do
one 9 . mino Papa Leone, Vercellis Concilium ponunt . In
quo poft diligentiſtimam de corpore & fanguine Do-
mini rationem , Berégarium & omnes eius in hac hæ-
refi fautores perpetuo anathemate, nisì reſipiſcerent,
damnauerunt . Cum iam defunctum ſanctum Leo-
Wota veterë nem Papam , & ſanctos viros qui interfuêre Concilio ,
hereticorum maledicis verbis & ſcriptislaceffereno defineret, fan-
morem.
& iffimum illud ac reuerendiflimum Ecclefiæ Deifpe-
culum , lummum no pontificem ;fed pompificem acq3
pulpificem vocans, eumin intatuatione Lanfranci in
fatuatum , concilium vanitatis adunâ fîe blaſphemás :
Turonenſe Turonis item generali aggregato concilio , præſenti
Conciliū
Vitore 2. ſub venerabili nunc Papa Gregorio, Romano tunc Ar-
Palinodias chidiacono, panem & vinum in facrificio, Domininó
Serengarij. vmbraticè, fed vere Chriſti carnem & fanguinem fie-
ri, dato propriæ manus ſacramento , confirmauit. In.
Romanü fub de poftmodùm deſipiſcens, itidem Romæ in genera-
Nicolao 2. li Concilio conflictu rationis reuictus, libellos ſuos
213
propria manu ſub præſentia felicis memoriæ Papæ Rursùs pali
Nicolai, coram omni fynodo cremauit, errorem ana- tat & fuos Lu
thematizauit, confeſlionem'z bonam, quam Turonis bros combe
fecerat,præftito identidem propriæ manus ſacramen- tit.
to, renouauit his verbis : Ego Berengarius indignus
Cófeſſio Be.
Diaconus eccleſiæ fan &ti Mauritij Andagauenfis , co
rengarij Ca.
gnoſcens veram ,catholicam , & Apoftolicam fidé,ana- tholica.
thematizo omnéhzreſim , præcipuè eam de qua hac
tenùs infamatus ſum , quæ adftruere conatur, panem Eandem eif.
& vinum quæ in altari ponuntur, poft cóſecrationem dem verbis
folummodò Sacramentum & non verum corpus & fefert Lan:
ſanguinem Domini noftri Iefu Chrifti effe: nec poffe bro cötra Be.
fenlualiter nisi in ſolo Sacramento manibus facerdo- rengarium ,
tum tractari, vel frangi, aut fidelium dentibus atteri . & Gratianus,
Conſentio autem ſanctæ Romanæ Ecclefiæ & Apofto- dift.2.
licæ fedi,& ore & corde profiteor,de ſacramentis Do.
minicæ menfæ , eam fidem me tenere, quam Domi- Fides Eccle
nus & venerabilis Papa Nicolaus & hæc fancta fyno- liz Rom .&
dus authoritate Euangelica & Apoftolica tenendam fedis Apofto
tradidit, mihiq firmauit: ſcilicet panem & vinü quę rabili Sacra.
in altari ponuntur,poft conſecrationénon ſolùm Sa- mento .
cramentum , ſed etiam verum corpus & fanguinem
Domini noftri Ieſu Chriſti effe : & ſenſualiter non ſo .
làm ſacramento , ſed in veritate manibus ſacerdotum
tractari, frangi, & fidelium dentibus atteri : iurās per
fanctam & homiooufion Trinitatem , & per hæc facro Sacrame
nta .
ſancta Chrifti Euangelia . Eos verò qui contra hancfi rij noftri à
dem venerint, cum dogmatibus & fectatoribus ſuis proprio patre
æterno anathemate dignos effe pronuncio . anathemate
3. DE ijſdem fynodis iam dićtis, & primùm de Ro- æterno digni
mana quæ fub Leone nono celebrata eft, ità fcribit furonuncian
Lanfrancus Archiepiſcopus Cantuarienfis in libro de
Euchariſtiæ facramento aduersùs Berengarium :Tem . Ex Lanfráce.
pore ſan & ti Leonis Papæ delata eft hæreſis tua ad Apo- Romaña fyn
ſtolicam ſedem . Qui cùm fynodo præfideret, ac reli- odus ſub Le
deret ſecum non parua multicudo Epiſcoporum ,Ab- one 9.aduer
sùsBerenga
batum , diuerlig ordinisà diuerſis regionibus religi rium .
ofarum perſonaru : iuſſum eſt in omnium audientia
recitari, quas mihi de corpore & fanguiue Domini
literas tranſmififti.Portitor quippe earum legatus tu
us, me in Normannia nõreperto, tradiditeas quibuſ
dam clericis.Quas cùm legiffent, & contra vlitatiſfi
mam Ecclefiæ fidem fcriptas animaduertiſſent: zelo
Deiaccenſi, quibuſdam ad legendum eas porrexerüt,
plurimis earum ſententias verbis expoſuerunt. Itaq
factum eft,vt non deterior de te, quàm de me fuerit
orta ſuſpicio, ad quem videlicettales literas deſtina.
ueris: putantibus multis me fouere quæ à te diceren
tur, vel gratia qua te diligerem , vel fide qua reuera
ità eſſe indubitanter tenerem . Igitur cùm à quodam
Rhemenfi clerico Romam perlatas recitator legeret,
intellecto quòd Ioannem Scotum extolleres, Paſcha
fium damnares, communide Euchariſtia fidei aduer
fa ſentires: promulgata eft in te damnationis fententia ,
priuans te communione ſanctæ Ecclefiæ ,quam tu pri
uare fancta ejus communione fatagebas. Poft hæc prę.
cepit Papa vtego furgerem , praui rumoris à mema
culam abftergerem , fidem meam exponerem : ex
pofitam , plùs facris authoritatibus quàm argumen
tis probarem . Itaque furrexi, quod Tenfi dixi, quod
dixi probaui, quod probaui omnibus placuit, nulli
diſplicuit. Dehinc declarata eft fynodus Vercellenſis, Vercellenſis
quæ tunc proximo Septembri ,eodem præſidéte Pon - fynodus fub
tifice, eft celebrata Vercellis : Ad quain vocatus non tra eundem
venifti. Ego autem præcepto ac precibus præfatiPon-Berengariū.
tificis vſque ad ipfam fynodum fecum remanfi . In
qua in audiencia omnium quide diuerſis huiusmun
di partibus illuc conuenerant, Ioannis Scoti liber de Non illius
Euchariſtia lectus eft ac damnatus, ſententia tua ex- Franciſcani
pofita ac damnata : fides fan &tæ Ecclefiæ, quam ego te- qui poft vi.
neo ac tenendam adftruo ,audita, & cócordiomnium
aſſenſu confirmata. Dạo clerici qui legatos tuos ſe
effe dixerunt, volentes te defendere, in primo fta +
tìm aditu defecerunt & capti ſunt. Ab hac fenten
Dd - 3 tia
.
-
 314 : DE V E R IT ATE EV CHARIST I AE.
tia nunquàm diſceffit S.Leo in omnibus fuis Conciliuſdem concilij : & ea repperi in annofo libro De
js,ſen quibus ipfe præfentiam ſuam exhibuit, feu que crecorum Pontificum fub Decreto eiuſdem In quibus
per legatos ſuos in diuerſisprouincijs cógregari inſti. fic fcriptum : Anno ab incarnatione ſempiterni prina
tuit. Quæ ſententia non effugit'ſucceſſorem quoque cipij millefimo feptuagefimonono, menle Februarij,
fuum felicis memoriæ Papam Victoré. Sed quicquid indictione ſecunda, pontificatùs verò dominiGrego- SynodusRam
de hac re feu cæteris ipfe ftatuit,ftatuíve pręcepit:hoc rij Papæ ſeptimi ſexto anno , ad honorem Dei & ædi- mana fub
etiam ifte fua arm omnium Conciliorum ſuorum au- ficátionem Ecclefiæ ſanctz ,ſalutem quox cam corpo- Gregorio 7.
Turonenfis thoritare firmauit. Deniquèin cócilio Turonenfi, cui rum quàm animarum , ex præcepto fedis Apoftolicæ
Victore 2.ad.ipfius interfuêre ac præfuêre legati, data eft tibi optio conuenerunt finitimi & diuerfarum prouinciarú Ar
uersùs Berė. defendendi partem tuam . Quam cùm defendendam chiepiſcopi, Epiſcopi, religiofxes perſonæ, vt fangá
garium . ſuſciperenon auderes, confeſſus corâ omnibus com-' fynodum celebrarent: Omnibusigiturin Eccleſia Sal
Palinodia pri munem Ecclefiæ fidem , iurâfti te ab illa hora ità credi- uatoris congregatis, habitus eft fermo de corpore &
ma Berēgarij
curum ,ficutin Romano Concilio te iuråſfe(poſted)eft fanguine Domini noftri Ieſu Chrifti: Et paulò pòft :
Synodus Ro . ſuperiùs compræhenſum . Porrò quid dehac re tem- Denique Berégarius huiuserroris magiſter , poſt lon
mana lab Ni. pore Nicolai geſtum fit ,breuiter ſuprà referaui.Etcę go tempore dogmatizatam impietatem errâfTe ſe co
colao 2 . tera quidem ( inquit paulò antè Lanfrancus) à beatæ ram Concilio frequenti confeffus, veniam poftu
memoriæ Nicolao totius Chriſtiani nominis ſummo lans & orans, ex Apoftolica clementia meruit . Iura. Secunda các
Pontifice, & à centum tredecim epifcopis Romæ au- uitas ficut nunc in fequentibus continetur:Ego Beren-feffio Berena
cöburit Be- dica, examinata atque damnata ſunt. Tu quoque in- garius corde credo & ore confiteor, panem & vinum fynodo Ro
rengarius li- clinato corpore, fed non humiliato corde, ignem ac- quæ ponuntur in altari, per myfterium ſacræ oratio- mana fub
fushæream cendifti, librosís peruerfi dogmatis in medio fancti nis & verba noftri redemptoris, fubftantialitercon- Gregorio 7:
Subftantiali.
abiurat le. Concilijin eum conieciſti: iurans per id , quod rebus uerti in veram acpropriam & viuificatricem carnem cer conucrti
cundò . omnibus incomparabilicer maius eft, fidé à patribus, & fanguinem Domini noftri Iefu Chrifti.Et poft con- in veram &
qui præſentes erant, traditam , inuiolabiliter te ſerua- ſecrationem eſſe verum Chrifti corpus,quod natum viuificatrice
turun , veteremß doctrinam tuam de corpore & fan- eft de virgine, & quod pro ſalute mundi oblatum in carnem.
Inconftantia guine Domini ab illa die alijs non prædicaturu. Hui cruce pependit : & quod fedet ad dexteram Patris : &
Berengarij.' us propofici ſacrilegus violator, contra præfatá fyn. verum ſanguinem Domini noftri Ieſu Chrifti,qui de
odum , contra catholicam veritatem , contra omnium latere ejus no tantùm per ſignum & virtutem Sacra
Eccleſiarum opinionem ſcriptum pofteà condidifti, menci,ſed etiam in proprietate naturæ & veritate ſub
Ex Thoma 4 .
DE Romana ſynodo celebrata ſub Gregorio ſe. ftantiæ, ficut in hocbreui cótinetur : & ego legi ,& vos
Vualdenfi.
ptimo aduersùs Berengariū ,icà fcribit Thomas Vual- intelligitis : fic credo. Nec contra hanc fidem vlteriùs
denfis como ſecüdo de Sacramentis,capite quadrage- docebo : ficmeDeus adiuuet, & hæc facra Euangelia.
Inconftantia Gmotertio : Berégarius fub Leone accuſatus condéna- 5. CONCILIVM Conftantienſe feſfione o & aua
Berengarij.
tur: recidiuar : ſub fucceffore eius Victore accuſatus damnauit huncarciculum tertium Ioannis Vuicleff : Adelt identi
condénatur.Succeſſit Victori Stephanus,Stephano Be Chriftus non eft in Sacramento altaris identice & rea cè & realiter
propria præ
nedi&tus, Benedicto Nicolaus, fub quo Romx vinci- liter propria præfentia corporali. Iencia corpo
cur, condemnatur coram Concilio generali celebrato 6. CONCILIVM Tridentinum feflione deci- rali.
Romæ in Ecclefia Conftantiniana.lterùm defipit:ſuc- matertia, canone primo : Siquis negauerit in ſanctif
cedit Nicolao Alexander, Alexandro Gregorius ſepti- fimæ Euchariſtix Sacramento contineri vere, reali.
mus : qui anteà dictus eft Hildebrádus, qui priùs de . ter & fubftantialiter corpus & fanguinem vnà cum Non adeft vi
nicit eum Turonis cùm fungeretur ibi legatione Pa- anima & diuinitate Dñi noftri leſu Chriſti ,ac proindè in figno vel
I px Victoris, & iam vltimatè confutauit eum Romein totum Chriftum : fed dixerittantummodò eſſein eo virt figure
ute aur
tan .
Eccleſia Saluatoris, ficut acta formata declarant ei. vtin ſigno, velfigura , aut virtute , anathema fit. rum .

Quid verò de tranſubstantiatione ?

A. Hîc duo in primis animaduertéda, eaque apertè profiten

- Concil.Laterane Chryfof.lib.z.dedaſunt: alterum , facerdotem qui conficiat Euchariſtiam , le

ſacerdo. Hieron.adn.cap.j.
Heliod. epift. 1. & 85. ad
Euagrium .
gitimè ordinatum eſſe oportere : alterum ,tantamineſſevimin
b luftin.apolog.2.Iren.li.s. Amb.lib.4.deſa- 6
cramé.capit.& dehisqui myft.init.c... Aug.verbis illis arcanis & conſecratorijs, quibus idem Sacerdos

Chryfoft.homil.günual Timoth.& de prod .Chriſti vice panem & vinum in altari conſecrat, vt panis qui
in Orat.cateche.ca.17.& Orat.de fancto ba. dem in Corpus, vinum autem in Sanguinem Domini ſub
Euf.Emil.hom.s.de pafch . Cyprian .Term . itò tranſmutetur.

Mag. Amb lib.s.de Sacram.c.4.& lib.4.car.B. Verè ſtupenda, ſolaqucfide metienda tranſmutatio , quæ
& s. Item lib.4.de fide ca.s. Chryfoft.in Matt.
boinil. 83. & de Encan . Damar.lib.4.cap 14.
omnipotente Chriſti virtute per ea ipſa verbaoperāte fit: nec
4 Concil.Lateran.can. Triden. fel.:19.cap.immeritò à fanđa Catholica Eccleſia • Tranſubitátiatio appel

fer at1 & 2.ltem Florent. Concilium .E'lata eft, quòd panis vinique ſubſtãtia in Corpus Sanguinemý;
Chriſti certò conuertatur.

C. Sienim valuit tantum ſermo Eliæ ,vt ignem de cælodeuo.

e Ambr.deijsquimyf.initian.cap.9
4. de Sacram.cap.4 . Etlib.caret, non valebit Chriſti ſermo ( ſic enim colligit · Ambroſi
.

f Pfal. 148.a us)vt ſpeciesmutet elementorum ?Detotius mundi operibus

legiſti, * Ipſe dixit, & factaſunt :Ipſe mandauit, & creata ſunt. Ser
1
mo ergò Chriſti, qui potuit ex nihilo facere quod nó erat, non

poteft
 DE TRANSVBSTANTIATIONE IN EVCHARISTIA. 215

poteft ea quæ ſunt, in id mutare, quod non erant ? Non enim minus eſt

nouas rebus dare, quàm mutare naturas . Atquì Chriſti ſermone nihil

apertius, dum ait, 3 Hoc est corpus meum :Hicest

ſanguis meus : vt nullus omni- fide theophylaetus atque
be
nòreli &tus ſit locus ſuſpicandi, poft confecrationem panem & vinum in einem der scorer. Calea
cap.37. & Guitmundum
Euchariſtia manere . lib . 3.

TESTIMONI A.
1.A. CONCILIVM Lateranenſe magnum cano Et non ità multò pòf :Panis ifte quem Dominus diſci- Omnipoten
Sacerdos rite
ordinatus,Te ne primo :Hoc Sacramentum nemo potelt conficere, pulis porrigebat , non effigie, ſed natura mutatus, nis natura
lushoc sa. nisi ſacerdos, qui fuerit ritè ordinatus ſecundum cla- omnipotentia verbi factus eſt caro.
cramentum ues Ecclefiæ , quasipſe conceſtit Apoftolis & eorü fuc II . CHRYSOSTOMVS homilia fecunda in ſe carncm.
conficit. cefforibus leſus Chriftus. cundam epiftolam ad Timotheum : Quemadmodùm Ijsdê verbis
CHRYSOSTOMVS libro tertio de Sacer-
dotio : Siquisconſideret quácum id ſit myſterium , vt
is ſcilicet qui homo ipfe fit,carne ac ſanguine eciam
num conſtans, ijsas inuolutus, beatæ atque immortali
naturæ illi fieri propior queat: tum probè intelliget
Operantibus quanto facerdotes honore, quanta dignitate Spiritus-
facerdotibus fancti gratia dignata fuerit : operantibus enim illis,
perficiuntur tum facra hæc quæ dico , initiátur perficiuntur: tum
Caciz Eucha
myfte. etiam alia his nihilo inferiora, quæ ipſa ad dignitatis
ria. falutisque noftræ rationem ſpectant.
3. HIERONYMVS epiſtola prima ad Heliodo-
Presbyteri ' rum :Abfit vt de his quidquam finiftrum loquar, qui
Chridi cor. Apoftolico gradui fuccedentes, Chrifti corpus ſacro
pus ſacro ore ore conficiunt, per quos & nos Chriftiani fumus.
conficiunt.
IDEM epiſtola octogefimaquinta ad Euagriū :
Quis patiatur nienfarum & viduarum minifter vt fu
Ad preces
presbyteri pra eos ſe cumidus efferat, ad quorum preces Chriſti
guisg ; Chri- corpus ſanguísque conficitur ?
ili conficitur : 5. IVSTINVS Apologia ſecunda pro Chriftianis
Euchariſtia . ad Antoninum Pium :Cibum quiper preces ſermonis,
verbisChri- quem ab eo accepimus, conſecratus eft, & quo fan-
fti conſecra .
tur . guis carneses noftræ communione aluntur, lefu Chri-
iti eiusqui homo factus eſt, & carnem & fanguinem
eſſe accepimus &c. ve ſuprà quæftione quarta, B.te-
ftimonio quinto .
6. IRENAEVS libro quinto aduersùs hæreſes :
Virtute ver.
borum fit Quando &mixtus calix, & factuspanis percipic ver-
Eucharißia. bum Dei, fic Euchariftia fanguinis & corporis Chri-
fti &c.vt ſuprà quæ.prima;B.teftim ,decimoquinto.
7. AMBROSIVS libro quarto de Sacramétis,ca-
pite quarto : Cófecratio igitur qbus verbis eſt, & cui-
for. * Ní per iis ſermonibus?Domini leſu. Náreliqua omnia quæ
dicútur, laus Deo defertur : Oratione petiturpro po-
pulo, pro regibus, pro cæteris : vbi venitur vi confi
verbis Chri- ciatur venerabile Sacramentum , iam non fuis fermo-
nibus facerdos, fed vtitur fermonibus Chrifti. Ergò
cratioconfc.
fifit ,
ſermo Chrifti hoc conficit Sacramentum . Vide ſuprà
quæftione quarta, A. teftimonio viceſimoquarto .
8. IDEM in librode his qui myfterijs initiantur,
capite nono : Quantis vtimur exemplis, vt probemus
non hoceffe quodnatura formauit, ſed quod benedi.
& io conſecrauit : & c. Et nonnullis interiectis :Quod
fi tantum valuit humana benedictio , ve naturam con
uerteret, quid dicimus de ipſa conſecratione diuina
Eadé funt ver &c . vt infrà hac eadem queſtione,C.teftimon.primo.
ba S. Ambro : 9. AVGVSTINVS fermone viceſimooctauo de
1.5. de Sacra. verbis Domini : Panem noftrum quotidianum da no
64 quende bis hodie. Memini ſermonis mei, cùm de Sacramétis
Spe, qlt.10. tra & arem.Dixi vobis, quòd ante verba Chrifti, quod
teft. penult: offercur,panis dicatur : vbiChriſti verba deprompta
poft Chrifti fuerint, iam non panis dicitur, fed corpus appella,
verba
ta , no panis, tur. Quare ergò in oratione Dominica quæ pofteà fe-
ſed corpus quitur, ait, Panem noftrum ? Panem quidem dixit,
Chrifti ap- fed inuouorov dixit, hoc eft, fuperfubftantialé. Non ifte
pellatur.
panis qui vadit in corpus, ſed ille panis vitæ æternx ,
qui animæ noftræ ſubftantiam fulcit. Ideò ergò Græ-
ce imiotoron dicitur .
Luc. 22 .
10. CYPRIANVS de coena Domini . Ex quo à
Domino dictum eft: Hoc facite in mcam commemo.
rationem & c.vtinfrà quçſt.ſeptima,M.teſtim.primo.
tia verbi, pa
mutatur in
verba quæ locutus eſt Chriſtus, eadem funt quæ ſa- cum conflies
cerdotes nunc quoq pronunciant, ità & oblatio ea- Chriſtus .
dem eft.Reliqua vide ſuprà quæft.quarta , D.4 .
12 . IDEM in homilia deproditioneludæ : Etnunc
ille præſtò eft Chriftus, qui illam ornauit méſam , ipfe Chriftus com
iftam quoque conſecrat. Nó enim homo eft, qui pro- fecrat.
pofita de conſecrationemenfæ Domini corpus Chri
Iti facit & ſanguinem , fed ille qui crucifixus pro no
bis eft Chriftus. Sacerdotisoreverba proferuntur, & Quibus Chri.
Dei virtute conſecrantur & gratia . Hoceft, ait, cor- ftiverbis co .
pusmeum :hoc verbo propofita confecrantur. Et fic ſecratio fiat.
ut illa vox quæ dicit , Creſcite & multiplicamini &
replere terram : ſemelquidem dicta eft, fed omni tem .
pore ſentit effectum ad generationem operante natu
ra : ità & vox illa femei quidédicta eft, fed per omnes
menſas Ecclefiæ vſque ad hodiernum diem, & vſque
ad eius aduentum præftat facrificio firmitatem .
13. BESSARION Archiepiſcopus Conftantino Quòd ſolis
politanus in libro de Sacramento Euchariftiæ , & ver - verbis Chris
bis quibus confecratio peragitur: Enimuerò nemo fifiat conſe
eft, quem lateat, quéadmodùm panis & vini in cor- fra tio,mulo .
pus & fanguinem Chrifti in inftáti facta tranſubſtan- tis probat.
tialitas humanam omnem facultaté excedit , ingens
opus eft & certè diuinum , ità etiam huius Sacramenti Primum .
efficientia verba inftár ipfius Sacramenti ,eximiæ cui.
uſdam virtutis effe debere. Chrifti verò diuinis ver
bis nihil eſſe potentius, nihil efficacius eſſe poſſe ma.
nifeftum eft. Quamobrem fateri neceſse eft ,Domini
cis illis verbis, & nullis alijs, diuinü hoc Sacramen
tum confici poffe. Nec enim diuinillima per diuinam
potentiam conficinegaueritquiſpiá ,nec verbis Chri.
fi nihil omninò efficaciuseffe, cùm nô modò homo,
verùm etiam Deus fit, creatoris omnium , qui ſolo
nutu cun &ta produxit,qui verbo ægros curauit,mor
quos fuſcitauit, cæterad miracula fecit, quæ in Euan
gelijs recitantur. Prætereà humanæ preces tunc faci- Secundum ,
limé quod orant conſequuntur ,cùm id meritæ fint, &
à bene meritis effundátur. Atqui panis & vini in cor.
pus & fanguinem tranſmutatio, non petentium meri
tis, ſed eius potentia qui ex nihilo cuncta produxit,
per facerdotem , tanquàm perinftrumentūquoddam
efficitur . Vnde non minùs ab indignis facerdotibus
atæ peruerfis, quàm à bonis fanctiso confecratur. Ex
quomanifeſtüeft, non orantis ſanctitatem , ſed ipſum
Dominum proprijs fuis verbis à facerdote prolatis,
panem & vinum in proprium corpus tranſmutare.
Nam fi humanæ preces hoc poffent,potiùs bonorumi
Tertium .
virorum preces, etfi non facerdotum , quàm prauo
rum ſacerdotum ,hoc diuinum opus efficerent. Atqui
indecens eſſet,atque ab humana ſalute alienum , exiſti Quartum ,
mare tantum Sacramentū à re dubia depédere:quip
pe dubium atque ambiguum eft, an preces & ſuppli
cationes noftræ Deo acceptæ fint futuræ : ex quo fie
ret, vt & falus à nobis virtute huius myfterijexpecta
ta, dubia foret. Quod nèaccidat, immò ſalus noftra,
quam dignè participantibus hoc Sacramentum præ
bet, certa atque indubia fit,neceſse eſt Dominicis ver,
bisduntaxat, & nullis alijs, tantum confici ſacranen
tum & c.Panis & vini ſubſtantia in ſua permanet nam
cura, donèc omnia illa, quæcunque funt quæ Sacra.
mentum
 2167 DE TRANS VBSTANTIATIONE
mentum perficiunt, verba dicuntur. Quibus di & is cófecrationem panem effe & vinum quod natura for- Ante conſo
mox cófecratio fit, tranſubftantialitas perficitur,con- mauit, poft confecrationem verò carnem Chrifti & nischt benc.
Nonum . ſummatur Sacramétum . Præter hæc omnia, cùm hoc fanguinem , quod benedictio confecrauit. dictio vero
immaculatum facrificium in ſui memoriam fieri iuf- 17 . EVSEBIVS Emiſenus homilia quinta de Pa- facitvt at ca.
so Chriſti.
ferit Dominus. Hoc enim, inquit, facite in me com- ſchate: Quia corpus affumptum ablaturus erat ex
memorationem : certè expreſſior eius memoria fit, oculis noftris, & lideribus illaturus, neceffarium erat
cùm illius verba ex facratiffimo illo ore prolata re vt nobis in hac die facramentum corporis & fanguia
2.Cor.11. petimus, quam fi alia quæcunque referamus. Quod nis ſui conſecraret:vt coleretur iugiter per myſteri
cófirmat Apoftolus Paulus, dum dicit , Domini mor um , quod femel offerebatur in preciú : voquia quo
tem in hoc facrificio annunciari . Quo enim modo an tidiana & indefeffa currebat pro hominum lalute re .
nunciari expreſfiùs poteft, quàm dum corpus & fan- demptio , perpetua effet etiam redemptionis oblatio ,
guis eius, proprijs eius verbis quàm quibufuis alijs , & perennis illa victimaviuerer in memoria, & femí
rantum conficitur Sacramentum . Veruntamen con per præſens eſſet in gratia. Verè vnica & perfecta ho
currere Patrem ac Spiritumſanctum Filio , in hoc di- ftia, tideæftimanda, non fpecie: nec exteriori cenſen
uino opere tranſubſtantialitatis panis & vini in cor- da viſu, ſed interiori affectu. Vndè meritò cæleftis
pus & fanguinem Chrifti, fas eft à fidelibus credi. confirmat authoritas. Quia caro mea verè eft cibus, 1020:6.
Recedat
Omnia enim opera in creaturis Trinitati communia & fanguis meus verè eft potus. Recedat ergò omne omne infide .
ſunt, nihilo fit omninò ,nisi creante Filio,beneplaci. infidelitatis ambiguum , quandoquidem qui author litatis ambi.
Vodecimum . to Patris, & Spiritusfancti voluntate. Eſt autem ad eft muneris, ipfe etiam teſtis eſt veritatis. Nam inui- Conuertit
guum . in
hæc neceſſarius, & idoneus,& ſufficiés miniſter. Suf- fibilis facerdos, viſibiles crcaturas in ſubftantiam cor.fubftanriam
ficiens autem eſt, qui poteftatem per confecrationem poris & fanguinis fui, verbo ſuo ſecreta poteftate co - corporis &
habuit, & facerdos factus eft. Nec enim à quocunque uertit, ità dicens: Accipite & edite : hoc eft enim cor- fanguinis Cui.
prolata eiufmodi verbaefficere poffunt quod quæri- pus meum: & fan & tificatione repetita, Accipite & bi-Matth.26.
tur: immòverd nihilomninò poffunt, nisi à facerdo- bice: hic eftfanguis meus . Ergò ficutad nutum præci
te proferantur. Eius rei ratio eft, quòd ità Deo placi- pientis Domini repente ex nihilo ſubftiterunt excel.
tum eſt, ità ordinauit, hanc tuliclegem .Tranſgreſſos facelorum , profunda fluctuum , vaſta terrarum , pa
riigitur legis & voluntatis eius, dignum paratum eft fi potentia in ſpiritualibus Sacramentis verbo præ
meritum , nè quid facere poflit. Oportet enim facer- becur virtus, & rei feruit effe & us. Quanta itaque & Vis diuinębe
dotem cum debita intétione ad ea quæ Dominus man- quàm celebranda beneficia vis diuinz Benedictionis nedi&tionis .
dauit,accedere. Siquidem mandauit nobis, vt in eius operetur, attende: & vt tibinouum & impoſibile nó
commemorationem hæc ageremus, vt fciamus cor- debeat videri,quòd in Chriſti ſubſtantiam cerrena & In Chriſti
puseius & fanguinem ( inſtrumentaliter ipſi facientes morcalia commutantur, reipfum , qui iam in Chrifto cómutantuk
cùm hæcoperamur)mortem eius annunciare. Si quis es regeneratus, interroga.
enim vel verba Domini, vel alia quælibet, quibusex- 18. CYPRIANVS in fermone decona Domini: Panis in care
iſtimet huiuſinodi Sacramentum confici, pronunci. Panis ifte communis in carnem & fanguinem muta- né & fangui.
et, non ad ea quæ di&ta ſunt intendens, feque id agere, tus, procurat vitam & incrementum corporibus: nem muta
quod ille iußit, arbitretur,nihilomninò agit : fed fuo ideóque ex conſueto rerum effe & u fidei noftræ adiu-tus ,
fruftratus defiderio, fallitur. Materiam prætereà ad ta infirmitas, ſenſibiliargumento edocta eft, viſibili.
hæcaptam & conuenientem eſſe neceſse eft: oportet bus Sacramentis ineſſe vitæ æternæ effectum , & non Sacramencio
enim panem ex frumento, vinum ex vite fieri. Quòd tam corporali,quàm fpiritali tranſitione Chrifto nos ineft vitz
fi aliter facerdos, etiam cum debita intentione,velipfa vniri. & paulò pòft: Panisifte quem Dominus diſci- zterna ef
verba Domini, & alia quæcunque pronunciet, vanus pulis porrigebat, non effigie , fed natura mutatus, Panis non cf.
eft omnis labor : necenim vnquàm ex hordeo milió. omnipotentia verbi factus eſt caro : & ficut in perſo- figie ,fed na
ve, aut alio feminum genere panis fa& us, neqz licera na Chrifti humanitas videbatur, & lacebac diuinitas: tura muta
aue lac aut mel, in corpus & fanguinem Domini trāſa ità Sacramento viſibili ineffabiliter diuina fe infudit cus,factuset
caro .
mutaretur. Hoc canones Apoftolorum , hocpoſterio- effentia.
nes Doctores affirmant. Quamobrem hoc ? Quoniam 19. CYRILLVS Hieroſolymitanus catecheſi my. Panis fircos
ille opifexrerum ità voluit, ita conftituit: tranſgrediftagogica prima: Panis & vinum Euchariſtiæ ,ante la- pus Chrifti,
autem , & vitarequicquam eorum ,quçillè ordinauit, cram inuocationem adorandž Trinitatis, panis erat & vinum ai
nefas eft.Hæcergo adfacrimyſterij cófummationem & vinum merum :peractaverð inuocatione,panis fanguis .
neceſſaria prorsùs funt, & fine quibus nihil omninò quidem fit corpus Chrifti : vinum autem fanguis
fieri poteft. Vide alia multa copiofiùs ibidem . Chrifti.
14. GREGORIVS Nyffenusin oratione cateche- 20. ET catechefi inyſtagogica tercia : Panis Eucha
tica quæ dicitur Magna,capite trigeſimoſeptimo: Hic riſtiæ poft San &ti ſpiritus inuocationem ,non ampliùs Non eftan.
6.Tim . 4 . plius panis .
1 panis,ficut dicit Apoftolus, ſanctificatur per verbum eft panis communis, fed eft corpus Chrifti .
IDEM catecheſi myſtagogica quarta : Aquam
Non fir Chris Dei & orationem , non per cibum & potum procedés 21 .
fti corpus ad corpus Verbi,(ideft,non quia comeditur eoprogrediens, vt aliquandomutauit in vinum , quod eftfanguinipro- vitaquamin .
fumptióe no . Verbi corpuseuadat.Sic enim in Panoplia Ewelrymij titulo 21. vertit pinquum , in Cana Galilææ, ſola voluntate: & non uit,ita & vi
Ara,fed vit. Franciſcus Zinus) ſed à verbo, quéadmodùm di& um eft, erit dignuscuicredamus, quòd vinum in ſanguinem num in fan
twiterverbo
Chrift i. rú tranſmutatus, nempe, Hoceft corpus meum . & c.in. tranſmutaffet? & c . vt fuprà queſtione fecunda, A.ce -mutat
suinem tråſ
Matth . 26 . frà hac eadem quæſtione , C.teſtimon ,octano . ftimonio primo .
15. IDEM in oratione de ſancto Baptifmate : Panis 22. AMBROSIVS libro quinto de Sacramen- Poft cófecra.
Panis & vina initio eft panis communis, fed vbi eum
myſterium fa . tis, capite quarto : Dixi vobis quòd ante verba Chri- tionem non
per benedi. çrificauerit,corpus Chrifti & dicitur & eft, eodémo- fti, quod Offertur, panis dicatur : vbì Chrifti verba ck ampliùs
& ionem für do vinum :cùm fintres exigui precijante benedi&tio . deprompta fuerint, iam non panis dicitur, ſed cor . panis .
fanguis Chri- nem, poft ſanctificationem , quæ à fpiritu procedit, pusappellatur.
ſti. vtrunque eorum excellenter operatur. 23. IDEM libro quarto de Sacramentis, capite
16. PROSPER , fiue Auguftinusin libro fenten- quarto : Vbì accefferit confecratio , de pane fit caro rio perconfecra
nem de pa.
riarum Proſperi, vt citat Gratianus de conſecratione CHRISTI . Etpoft pauca : Sitanta vis eſtin ſermo ne fiecaro
diſtinctione ſecunda : Nos autem in ſpecie panis & vie neDomini IESV , ve inciperent eſſe quæ non erant, Chrifti.
ni quam videmus, res inuiſibiles, id eft, carné & fan- quanto magis operatorius eft vt fint quæ erant, & in
Honoramus
carně & fan . guinem honoramus: necfimiliter compræhendimus aliud commutentur?&c . vt ſuprà quæſtione quarta,
guincm . has duas ſpeciesquemadmodùm ante cóſecrationem A.teftimonio vicefimoquinto.
compræhendebamus: cùm fideliter fateamur, ante 24.
24. ET capite quinto : Vis ſcire quia verbis cæle
Itibus
 1

IN EV CHARIS Í I A: 217
Aibus &c , vt fuprà quæſtione quarta, A. teftimonio chariſtiæ : Confitetur Eccleſia toto terrarum orbe dif . In fubftantiš
vicefimoquinto . carnis & fan ,
fufa, panem & vinum ad facrandum proponi in alcaguinis com
25. IDĖM Ambroſius libro quarto de fide ad ri: ſed inter ſacrandum incomprochenfibiliter & inef. inucari.
Sacramenta Gratianum Auguftum , capite quinto : Nos autem fabiliter in ſubſtantiam carnis, & ſanguinis, commu
transfiguran. quotieſcunque facramenta fumimus, quæ per far tari . Et rursùs in eodem libro : Credimus igitur ter
tur in carne cræ orationis myfterium in carnem transfigurantur renas fubftantias quæ in menſa Dominica per facer- Conuerti ini
& ſanguinē. & fanguinem , mortem Domini annunciamus . dotale miniſterium diuinitùs fanctificantur, ineffabi- effentia Do.
minici cor .
26 . CHRYSOSTOMVS homilia octogefima- lnter , incompræhenfibiliter,mirabiliter operante ſu poris.
tertia in Matthæum , & homilia ſexagefima ad pou perna potencia, conuerti in eſſentiam Dominici cosa
Non huma- palum Antiochenum : No ſunt humanæ virtutis hæc poris, referuatis ipſarum rerum fpeciebus, & qui
næ virtutis
opera, quæ tunc in illa cena confecit: ipſe nunc quo buſdam alijs qualitatibus, nè percipientes cruda &
opera.
què operatur, ipfe perficit: miniſtrorum nosordi # cruenta horrerent; & vt credentes fidei præmia am
Chriftus eft nem tenemus : qui verò hæc fan &tificat & tranſmu- pliora perciperent: ipſo tamen Dominico corpore
qui tranſmu-tat, ipſe eſt. Larius ſuprà quæftione prima , B. teftim . exiftente in cæleftibus ad dexteram Patris immortali,
tat. quarto. inuiolato , integro , incontaminato , illæſo , vt verè di
27 . IDEM in fermone de Euchariſtia in encæni- ci poflit & ipfum corpus quod de virgine fumptum
2 js: Num vides panem ? num vinum ? num ficutreli- eft, nos fumere, & tamen non ipſum : Ipſum quidem ,
qui cibi in feceffum vadunt? Ablit. Nè fic cogites. quantùm ad eſſentiam , veræ naturæ proprietatem ,
Myfteria có . Quemadmodùm enim fi cera igni adhibita, illi aſli . atque virtutem : non ipſum autem , fi fpectes panis vi
fumútur cor- inìlatur, nihil fubftantiæ remanet, nihil fuperfluit: nique ſpeciem , cæteráque ſuperiùs compræhenſa .
tia . fubftão fic & hic putamyfteriaconſumi corporis-fubftantia. Hanc fidem tenuit à priſcis temporibus,& nunc tenet ſiz
poris Fides Eccle
catholicg.
28. IOANNES Damafcenus libro quarto de Ecclefia, quæ per totum diffuſa orbem ,Catholica no
Orthodoxa fide, capite decimoquarto , vt fuprà que minatur .
ftione fecunda,B. teftimonio feptimo. vbì hos habet .C . AMBROSIVS in libro deijs qui myfterijs
loquendi modos: Panis & vinum tranſumuntur.Fe. initiantur,'capitenono: Conſidera nuoc, vtrùm pre Euchariftia
præfertur
cit hæc corpus & fanguinem fuum . Panis & vinum ftantior fit panis angelorum , an caro Chrifti, qux pannea
Tranſmutan- tranſmutatur in corpus & fanguinem Dei . Panis vi- vriqué corpus eft vitæ. Manna illud è cælo ,hoc fupra
1
& fanguinem númque & aqua per inuocationem & aduentum Spi-
wuringcorpus cælum : illud cæli, hocDomini cælorum : illud cor .
Domini. ritus fan & i fupernaturaliter tranſmutatur in corpus fuptioni obnoxium , ti in diem alterum feruaretur,
& fanguinem Chrifti. hoc alienum ab omni corruptione: Quod quicung
1.B. CONCILIVM Lateranenſe magnum cano- religiosè guftauerit, corruptionem ſentire non pote
ne vel capite primo : IESV CHRISTI corpusą iii illisaquadeperra Auxit, tibifanguis è Chriſto :Il
Tranfubftan. fanguis in Sacramento altaris ſub fpeciebus panis & los ad horam fatiauit aqua, te fanguis diluit in æter
tiationis no . vini veraciter continentur, tranfubftantiatis pane in num . Iudæus bibit & fitis :tu cùm biberis, fitire non
Men. corpus, & vino in ſanguinem poteftate diuina, & c. poteris. Et illud in vmbra , hoc in veritate. Si illud
2. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione deci- quod miraris, vmbra eft :quantum iftud eſt, cuius &
matertia, capite quarto : Quoniam autem Chriſtus vmbram miraris? Audi quia vmbra eft, quæ apud 1.Cor.io.
Redemptor nofter corpus fuum ,id quod ſub ſpecie Patres facta eft. Bibebant, inquit, de conſequente
panis offerebat, verè eſſe dixit, ideò perſuaſum ſem- cos petra : petra autem erat Chriſtus. Sed non in plu.
Cöuerfio to per in Ecclefia Dei fuit, ida nunc denuò ſancta hæc ribus eoruin complacicũ eft Deo : nam proftrati lunt
tius fubftátię Synodus declarat, per conſecrationem panis & vini, in deſerto. Hæcautem in figurá facta ſunt noftri. Co
panis & vini.conuerfionem fieri totius fubftantia panis, in fub- gnouiſti præftantiora? potior eft enim lux, quàm ým . Potiorveri
ftantiam corporis Chrifti Domini noftri, & totius bra: veritas,quàm figura:corpusauthoris , quàm mã. tas quàm fin
gura .
ſubſtantiæ vini in fubftantiam fanguinis eius: quz na de cælo.Fortè dicas :Aliud video, quomodò tu mi
Tranſubftan- conuerfio conuenienter & propriè à fancta Catho. hi aferis, quòd Chrifti corpus accipiam ? Et hoc no
tiationis ac- lica Ecclefia Tranfubftantiatio eft appellata. bis adhuc lupereft, vt probemus. Quantis igitur vti
meü conuc
niens ett. 3. ITEM canone fesundo : Si quis dixeritin ſacro . mur exemplis, vtprobemus non hoc effe quod 114
fancto Euchariſtiæ Sacramento remanere ſubftantiam tura formauit, fed quod benedictio conſecrauit: ma
Cöuerlio mi. panis & vini vnà cum corpore & fanguine Domini jorémque vim effe benedi&tionis, quàm naturæ , quia
rabilis totius noftri IESV CHRISTI: negaueritque mirabi- benedictione etiam natura ipſa mutatur? Virgam te- Exéplis pro
fubftantia pa lem illam & fingularem conuerfionem totius fub- nebac Moyſes, proiecit eam , & fa & ta eft ferpens. Rur- bat naturarā
ftantiæ panis in corpus, & totius fubftantiæ vini in sùsapprehendit caudam ferpentis, & in virgænatu- Exca.es
ſanguinem , manentibus duntaxat ſpeciebus panis & ram reuertitur. Vides igitur prophetica gratia bis
vini: quam quidem conuerfionem catholica Eccle. mutatam eſſe naturam & ſerpentis& virgæ ? Currebát
tranfubftan. fia aprillimè tranſubſtantiationem appellat, anathe- Aegypti fumina puro aquarú meatu , fubitò de fon .
tiationis no- ma fit. tium venisſanguis cæpit erumpere. Non erat potus
men . NCIL VM Romanum ſub Gregorio ſe .
4. CONCILI in fluuijs. Rursùsad prophetæ preces cruor ceſſauit
primo in confeſione Berengarij, veſuprà quæſtione Auminum , aquarum natura remeauit. Circuncluſus
quarta,E.teſtimonio quarto . vbi hac verborum for- vndiquè erat populus Hebræorum , hinc Aegyptijs
Subftantiali-
ter conuer . ma vtitur: Panis & vinum ſubftantialiter conuertun- vallatus, indèmari clauſus, Virgam leuauit Moyſes, Exod.14.
tuntur , tur in veram & propriam ac viuificatricem carnem ſeparauit ſe aqua, & in murorum fpeciem congelauit, Joſue 3 .
& fanguinem Domini noftri Ieſu Chrifti. atque inter vndas via pedeſtris apparuit. Jordanis re
5. CONCILIVM Conſtantienfe fellione octaua trorsùm conuerſus, contra naturam in ſui fontis con
Subftantia pa damnat hunc articulum loannis Vuicleff: 1. Subftan- uertitur exordium . Nonne claret, naturam vel mari
nis non ma * tia panis materialis & vini materialis manent in Sa- timorum fluctuū, vel Auuialis Auctus eſſe mutatam ?
net. cramento altaris. Item hunc : 2 . Accidentia panis non Sitiebat populus patrum , tetigit Moyſes petram , & Num . 20.
manencfineſubiecto in eodem Sacramento . aqua de petra fluxit. Nunquid non præter naturam
6. CONCILIVM Florétinum : Sacerdos in per- ' operata eft gratia , vt aquam vomerec petra, quam
Subftãtia pa ſona Chriſti loquens ,hoc conficit Sacramétum.Nam nó habebat natura? Marath fluuius amarillimus erat,
nis & vini ipſorum verborum virtute ſubftantia panis in cor vt fitiens populus bibere non poſſet. Mific Moyſes li. Exod.is.
conucrtuna
pus Chrifti, & fubftantia vini in ſanguinem conuer- gnum in aquam , & amaritudinem ſuam aquarum na .
tuntur. tura depofuit, quam infufa fubitò gratia temperauit,
7. LANFRANCVS in libro de Sacramento Eu- Sub Heliſxo propheta yni ex filijs Prophetarum ex- 4.Reg.6.
Ee cuffum

DE TRANSVBSTANTIATIONE
cuſſum eft ferrum de ſecuri, & ftatìm merſum eft.
Rogauit Heliſæum qui ainiſerat ferrum , mifit eciam
Heliſqus lignum in aquam , & ferrum natauit: vti
& hocpræternaturani fa & um eſſe cognoſcimus.Gra-
uior eft enim ferri ſpecies,quàm aquarú liquor. Ad-
uertimus igitur maioris effe virtutis gratiam , quàm
naturam , & adhuc tamen propheticæ benedictionis
numeramus gratiam . Quod fi tantum valuit huma-
na benedictio vtnaturam conuerteret,quid dicimus
Benedi &tione de ipſa conſecratione diuina, vbì verba ipſa Do.
diuina hos mini Saluatoris operantur ? Nam Sacramentum iftud
Sanficitur. quod accipis, Chriſti ſermone conficitur. Quòd fi
tantum valuit ſermo Helix , vt ignem de cælo depo.
Species fiuc neret : non valebit Chrifti fermo, vt fpecies mutec
naturæ cle- clementorum ? De totius mundi operibus legifti:
mentorum Quia ipſe dixit, & facta ſunt: ipſe mandauit, & crea
mutantur .
Prel. 198. ta funt.Sermo ergò Chrifti, qui potuit ex nihilo fa
cere quod non erat, non poteft ea quæ ſunt, in id mu
tare,quod non erant ? Non enim minus eft nouas re
bus dare, quàm mutare, naturas. Sed quoad argu-
mentis vtimur ? Suis vtamur exemplis, incarnatio-
nis exemplo adftruamus myſterij veritatem . Nun.
quid naturæ vſus præceſlit, cùm Ieſus Dominus ex
Maria naſceretur ? Si ordinem quærimus, viro mi
xta fæmina generare confueuit. Liquet igitur quòd
præter naturæ ordinem virgo generauit : & hoc quod
conficimus corpus, ex virgine eſt. Quid hîc quç
Corpus quod ris naturæ ordinem in Chrilti corpore, cùm præter
virgine ch . naturam fit ipfe Dominus IESVS partus ex virgi.
ne: Vera vtiquè caro Chrifti, quæ cr :icifixa eſt, quæ
ſepulta eft : verè ergò carnis illius Sacramentum eft.
Ante benedi Ipſe clamat Dominus IE SV S : Hoc eft corpus med .
Aionë nomi-Ante benedi &tionem verborum cæleftium alia fpecies
natur alia ſppnominatur, poft confecrationem corpus Chrifti fi-
fics de vink :gnificatur. Ipfe dicit fanguinem ſuum . Ante conſe-
poft cóſecra- crationem aliud dicitur eſſe, poft conſecrationem ſan .
guis nuncupatur. Et tu dicis, Amen : hoc eft, ve
guis &appella- rum eft . Quod os loquitur, mens interna fateatur:
rur. quod ſermo fonat , affectus ſentiat.
2. IDEM libro quarto de Sacramentis, capire
quarto , vt fuprà quæftionc quarta, A. teftimonio yi
cefimoquarto .
3. , PSALM O centefimo quadrageſimooctauo, vt
in textu ,A.quæftionis quartz .
4. MATTHAEI vicefimoſexto ,ibidem B. teftim .
tercio .
5. MARCI decimoquarto ,ibidem teftimonio ſe .
cundo .
6. THEOPHYLACTVS in decimūquartum
Marci, 7. ET in fextum caput Ioannis, vt fuprà
quæſtione ſecunda, B.teftimonio primo & tertio .
8. GREGORÍVS Nyſſenus in oratione Cate-
chetica quæ dicitur Magna ,capite trigefimofeptimo:
Quærebatur quemadmodùm quod eft in illo corpus
Chriſti, viuificat omnem hominum natura, in qui-
bus eft fides, omnibus diftributum , & ipfum miuimè
diminutum . Fortaſsè ergò nó procùlabſumus à pro.
babili ratione. Nam fi cuiuslibet hominis fubftantia
ſeu confiftentia eft ex alimento : idautcm eft cibus &
potus, eſt autem in cibo panis: in potu autem aqua
vino condita. Dei autem verbum , ficut priùseft de-
finitum , quod eft Deus & verbum , humana eſt natu-
ra contemperatum , & cùm eſſet in noſtro corpore,nó
aliquam aliam humanæ naturæ innouauit conſtituti-
onem : fed per ea quæ ſunt conſueta & congruentia ,
ſuo corpori dedit permanfionem , cibo & potu conti-
1 nens fubftantiam . Cibus autem erat panis. Quomo-
dò ergò in nobis ,ficut iam fæpè di &um eft, quipanem
videt, humanum corpus videt quodammodò, quòd
cùm ille in eo fuerit, hoc fit : ità illic quoque quod
Deum ſuſcepit corpus, cùm panis alimentum acce-
piſſet, quadam ratione idem erat quod ille,alimento ,
vtdictum eſt, tranſeunte in naturam corporis. Nam
3
' IN EVCHARISTIA ;
quod eft omnium proprium , id quoqud pro certo
& conſtanti eſt in illa carne, nempe quòd illud quoq
corpuspane continebatur. Corpus autem , Dei verbi
inhabitatione ad diuinam tranſmutatum eft dignita . Dei verbo pa
tem . Re& è ergò nunc quoque Dei verbo fan & ificatū nis ſanctit
panem in Dei verbicorpus credo tranſmutari. Ete- catus in Chri
nim panis erat poteftate illud corpus. Fuit autem di corpus
tranſmuta .
fanctificatus habitatione verbi, quod tanquam in ta - eu .
bernaculo habitauit in carne. Igitur vndè in illo cor
pore tranſmutatus panis, trálit in diuinam virtutem ,
peridem nunc fit fimiliter. Nam & illic verbi gratia
ſanctum fecit corpus, cui ex pane erat fubftantia &
quodammodò ipfum quoquèerat panis : & hic fimi
liter panis, ficutdicit Apoftolus,fanctificatur per ver . 1.Tim . 4 .
bum Dei& orationem , non per cibum & potú proce
dés ad corpus verbi,fedà verbo ,quéadmodùm di& ū Non quia.com
eft, tranſmutatus, nempe,Hoc eft corpns meu . Cùm perverbum
autem omnis caro alatur etiá per humoré,nec enim , Chrifti cor
nisì cum eo coniungatur, id quod eft in nobis terre- pus fit.
ftre in vita permanierit: Quomodò autem per durum
& folidum alimétum foliditatem corporis fulcimus
ac ſtabilimus : eodem modo etiam humori adiungi
musacceflionem ex naturaeiuſdem generis. Quiqui
dem cùm fuerit in nobis, per alterandi facultatem fit
fanguis, & maximèfi per vinum acceperit virtutem
tranſmutandi in calidum . Quoniam ergò hanc quoq
parcem accepit caro illa Dei Tuſceptrix ad Dei confti
tutionem : manifeſtatum autem verbum proptereà fe Immortali..
admiſcuit interituiobnoxiæ hominûnaturæ,vtcom- mur partici
munione diuinitatis ſimul etiam deificetur humani. iunctione
pes ex con
tas : ea de cauſa per ſuæ gratiæ diſpenſationem ſe per carnis Chri ,
carnem inſerit omnibus credentibus, commiftus & Iti.
contemperatus corporibus credentium , quibus ſub
ftantia eft ex pane & vino , vt ynione cum co quod eft
immortale, lit etiam homo particeps incorruptio Virtute Bere.
nis.Hæc autem dat virtute benedictionis,in illud trál- dictionis pa
elementata eorum quæ apparent natura. nis & vinina
9. GVITMVNDVS archiepiſcopus Auerfa- tura trafele.
mentatu.
nus libro tertio de Sacramento Euchariſtiæ aduer
sùs Berengarium , cùm refutaffet corum ſententi
am, qui negant veritatem corporis & fanguinis Chri
Vmbratici.
fti in Euchariftia , fic ait : Hæc interim contra vm
braticos di&ta lint. Nunc contra illos habenda eft ra Contri c09
tio, qui Ecclefiæ rationibus expugnati, iam quidem qui veritaté
negare nequeunt fubftantiam corporis CHRISTI Doninici
cibo ineffe Dominico: panem tamen & vinum per corporis 1.0
verba Saluatoris, in carnem eius & fanguinem verti admittit: fed
nequaquàm credentes, ſeu Chriftú pani & vino com- Tranſubitaa
miſcentes, tanquam ſubtiliori ratione hæreſim alte- tiationé nc
ram condiderunt. Quos quidem alios dico, quafi alio santo
errore detentos : Nam aliàs idem ſunt. Nam primùm
quidem ,apud quos poſſunt, quantumcunque pof
ſunt, nihil decorpore & fanguine Domini fubftanti
aliter facramentis ineffe contendunt: Sed indè (vt di
ximus) pulli, confugere målunt ad hanc impietatem ,
quàm fynceram tenere cum alijs hominibus humi.
liter veritatem . Et eorum rationibus confutatis,
Quapropter, inquit, cùm & iftæ cauſæ nihil valeant,
nec alias ipfi afferant: quæ inſania eft, vt CHRI
STVM, veicà dixerim , ſua authoritate impanent &
inuinene ? Et quidem CHRIST VM incarnari hu- Impanarivel
manæ redemptionis ratio expoſcebat,quod futurum inuinari Chri
Prophetæ prædixerunt, factum CHRISTVS often - Aum , quàm
abſurdum fit .
dit, Apoftoli prædicauerunt,munduscredidit. At im .
panarivel inuinari,CHRISTVM , nulla ( licut ofte
dimus) expetit ratio, nec Prophetæ prædixerunt, nec
Chriſtus oſtendit, nec Apoftoli prædicauerunt, nec
mundus, exceptis his pauciſfimishæreticis,credidit.
Vndè igitur eos malus erroriſte peruaſit? Totus mun
dus concinit: Sicut anima rationalis & caro vnus eft
homo, ità Deus & homo vnus eft Chriſtus. Nemo
2
dicere audet : ità Deus,& homo, & panis & vinum,
ynus eft Chriftus. Vnde igitur iſtis hæc noua com
panatio :
 DE AD ORATIONE
Companatio palnatío? Deinde productis Patrūteſtimonijs de con-
uerfione panis in corpus, & vini in ſanguinem ,ità ſub-
Impanatores
verbis Chris ijcit :Hos impanatores ſuos ipfe Dominus Ieſus verbo
Ati confu , 01 :is ſui interficit, cùm accipiens panem, gratiásque
tantur, agens ac benedicens,ait : Hoc eft corpus meum . Non
ait, In hoc later corpusmeum : Nec dixit, In hoc vino
eft fanguis meus : fed dixit, Hic eſt ſanguis meus & c.
Stupiditas Equidem ego de hac impanatione mecum etiam atą
negantium etiam retractans, non fatis verbis exprimere poſſum ,
Tranſubſtan
quantùm fuper iftorum ftultiſiima audacia, & inſa-
tiationem , &
tamen ipfam niffima præſumptione admiror pariter & indignor.
Chriſti præ. Nam contra diuinas authoritates humana ratione in
fentiam in cedere, id quidem infanum : fine ratione auté, id lon
profitentiü. ge inſanius. Atverò & fine ratione,& contrarationem
aduersùs Deu ſemper latrare, id prorsùs ſuprà quàm
EVCHARIS'T I AE . 219
dici poflìt,inſaniſſimum.Ifti enim nequiores nequif
fimis, fratres ſuos ymbraticos præ fe iuftificauerunt.
Illi quippe iudicium ſenſuú tranſcendere non valen
tes,tanquàm ex infirmitate erråſſe videri poſſunt. Hi
verò neque ex ſenſibus, neque ex vlla ratione, neque
ſcriptura aliqua cauſas erroris ſui mutantes, fola pe
nitùs ſuperbia veſanire videntur, dum reclamáte na
tura, quam tantoperè defenfitare ſolent (quomodò
enim in ſolido corpore panis, alterum corpus latere
poſiit, videri non poteft) reclamante, inquam , natu
ra, reclamantibus Tcripturis facris, nullo fanctorum
Patrum teftimonio , nullo diuino oraculo , nullo mi
raculo fulti, munitá vndiqué Catholicam pietatem ,
beftialiter obſtinati, ob hoc tantùm oppugnare vi
dentur, nè ab ea victi eſſe videantur.

VI

Eft'ne venerandum nobis,adorandumque Sacramentum ?

A. Eſt, maximèfic poftulanteà nobis officio Religionis, vt quem ad- idlebarPaling Amb.
effein Euchariſtia credimus , cultu quoquè debito proſequamur, creaturæ 12.0"Triden. Semog.cap.s.

Creatorem, ferui Dominum atque Redemptorem Optimú Maximum . & can...

B. De quo fcriptura'ipſa pnunciat
: Adorēt eü omnesAngeli Dei.Et rursùs , b Hcb.l.b Pfal.o6.b
*Adorabunt eum omnes Reges terræ ,omnes Gentesſeruientei. Tum alibi diuinus « Pfal. 71.b

Propheta ,cùm hoc facramentum , eiusque magnitudinem contemplatur, d Pſal.21 f Vide ibidé Eu
non ſat habet dicere,' Edent pauperes & ſaturabuntnr, eo laudabunt Domi- thy.Eufeb.in cashena, Au
num : fed hoc etiam addit, Adorabunt in conſpectu eius vniuerſa familie gentium tol.120. ad Honoratum??
cap.24. & 27.
Item :Manducauerunt & adorauerunt omnes pingues terræ .

C. Laudantur ſanè- Magi,fimilesque nonnulli apud Euangeliſtas, quòd Matroosb.Chryf.16.24,

Chriſto adhuc in carne mortali honores diuinos exhibuerint, coram eo Matth.Ioan.9.g Matt.14.d
9.c & 28.d Luc.24.8
procidentes, eumque adorantes. Atqui nobis idem nunc eſt Chriſtus in
f Rom.6.b Pſal.94.à
Euchriſtia : non f mortalis, ſed immortalis, omni gloria & virtute pror

sùs admirabilis. Quam nos fidem religioſo corporis

animique cultu iure Lochryfoftopico de los
Item lib.6.deſacerd.ho.s.
teſtamur,dum Chriſtianæ humilitatis, & debitæ gratitudinis officium co- deverbis

ram tremenda illa, ſemperque reuerenda Dei Maieſtate & venerabundi accõtta anome : Amb. orat
zian in Gorgoniam. Greg.
ſupplices exhibemus. 4. dialog.c.58 . Orig.hom.
s ,in diuerſos cuang.locos.

! TESTIMONI A.

1. A. AVGVSTINVS in pſalmúnonagefimum- accepit . Et quia in ipfa carne hîc ambulauit; & ipſamNemo Chris
octauum , in ea verba : Et adorate ſcabellum pedum carnem nobis manducandam ad ſalutem dedit : ne- Ai carne má.
eius, quoniam ſanctum eſt. Quid habemus adorare ? mo autem illam carnem manducat, nisi priùs ado- ducat, nisi
Scabellum pedum eius. Suppedaneum dicitur fcabel- rauerit, inuentūeft quéadmodùm adoretur tale ſca- priùs adora
lum . Quod dicunt Græci iz códiov , dixerunt Latini · bellum pedú Domini , & nó folùm nõ peccemus ado
ſcabellum : & alij dixerunt fuppedaneum . Sed videte rando , fed peccemus non adorando . Nunquid au . Peccamus
no adorádo.
fratres quid nos iubeat adorare. Alio loco ſcriptura tem caro viuificat? Ipfe Dominus dixit, cùm deipſa
Efa.66 . dicit: Cælum mihi ſedes eſt, terra autem ſcabellum commendatione eiuſdem terræ loqueretur : Spiri- Ioan.6.
pedum meorum . Ergò terram nos iubet adorare, quia tus eft qui viuificat, caro autem nihil prodeft. ideò
dixit alio loco , quòd fit ſcabellum pedum Dei ? Et & ad terram quamlibet cùm te inclinas atque profter
Matth.4 . quomodò adorabimus terram, cùm dicat apertè ſcri- nis, non quali terram incucaris, ſed illum ſanctum ,
Deut. 6. ptura,Dominum Deum tuum adorabis : & hîc dicit, cuius pedum ſcabellum eft quod adoras: propter
Adorate fcabellum pedum eius ? Exponens autem ipfum enim adoras: ideò & hîc fubiecit, Adorate ſca
mihi quid fitſcabellum pedum eius, dicit: Terra au- bellum pedum eius, quoniam ſanctum eſt.
tem ſcabellum pedum meorum . Anceps factusſum , 2 . AMBROSIV Sʻlibro tertio de Spiritu ſancto ,
timeo adorare terram , nè damnet me qui fecit cælum capite duodecimo : Non mediocris igitur quæftio, &
& terram . Rurſum timeo non adorare ſcabellum pe- ideò diligentiùs conſideremus,quid litſcabellum . Le Efa.66 .
dum Domini mei, quia pfalmus mihi dicit: Adorate gimus enim alibì : Cælum mihi thronus, terra autem
Quomodò fcabellum pedum eius. Quæro quid fit fcabellum pe. Icabellum pedum meorum . Sed nec terra adoranda
adoretur
bell fca- dum eius , & dicit mihi fcriptura: Terra ſcabellum
um pedu nobis , quia creatura eſt Dei . Videamus tamen ne
Dei . pedum meorum . Fluctuans conuerto me ad Chri terram illam dicat adorandam Propheta, quam Do
ftum , quia ipſum quæro hîc, & inuenio quomodòfi- minus IESVS in carnis affumptione ſuſcepit. Itaque
ne impietate adoretur terra, fine impietate adoretur per fcabellum terra intelligatur, per terram autem Caro Chris
ſcabellum pedum eius . Suſcepit enim de terra ter Caro CHRISTI , quam hodie quoque in myſte- js adoratur .
1
ram, quia caro de terra eft, & de carne Mariæ carnem rijs adoramus, & quam Apoftoli in Domino JÉSV
Еe 2 ( vtſu .

1
 TIONE
220 DE ADORA

(vt ſuprà diximus) adorârunt. Neque enim diuiſus vitæ . & rursùs : Si quis manducauerit ex hoc pang ,
CHRISTVS , fed vnus. Neque cùm adoraretur viuet in æternum, cuftodiens videlicet pariter man
tanquàm Dei filius, natus ex Maria ncgabatur. data.Per cor autem totü hominem intelligit, eo quòd
3 MATTHAEIquarto : Dominum Deum tuum illa parscæterisomnibus partibus in quouis animan
adorabis, & illi foli feruies. te vitæ fit magis particeps. Licèt moriantur, inquiry
4. APOCALYPSIS decimoquarto : Adorate reſurgent tamen in vitam æternam .
eum qui fecit cælum & terram , mare & omnia quæ 6. EVSEBIVS in catena Doctorum Græcorum
ineis lunt , & fontes aquarum . in Pſalmos, circa eundem verſum :Modò ( inquit)
5. ITEM decimonono & vigeſimoſecundo : De- Edent, paulò verò pòft dicet, Comederunt, & ado
um adora . rauerunt omnes pingues terræ. Verùm cùm come
6. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione deci- diſſent, pingues fa& i funt. Priuſquam verò come
Latriz cul. matercia, capire quinto : Nullus itaque dubitandi derent, pauperes appellabantur. quibus pollicetur
tus huic Sa- locus relinquitur, quin omnes Chrifti fideles pro mo vt cibo à ſe exhibendo vtantur . Sed quis ex come
cramento de
betur. re in Cacholica Ecclefia ſemper recepto latriæ cul- ftione fructus? Viuentcorda eorum in leculum ſecu- Panis vita
tum , qui vero Deo debetur, huicfan &tiſlimo Sacra- li : nam panis vitæ ab illo exhibicus immortalitatem immortali
mento in veneratione exhibeant . Neque enim ideò parit, & vitam æternam . Inquit enim : Ego ſum pa- loan.6.
minùs eft adorandum , quòd fuerit à CHRISTO nis vitæ , qui de cælo deſcendi, & vitam mundo af
Domino, ve ſumatur, Inſtitutum . Nam illum eun- fero.Errursùs: Si quis manducauerit ex panemeo ,
dem Deum præſentem in eo adeſſe credimus, quem viuet in æternum . & reliqua . Cernis quomodò heç
Pater æternus introducens in orbem terrarum , dicit : Pfalmo congruant : Edent pauperes & faturabuntur.
Heb . s .
Pſal. 96. Et adorent eum omnes Angeli Dei : quem Magi pro- Et, Viuent corda eorum in feculum ſeculi.
Matt.2 . & 28 . cidentes adorauerunt, quem deniquè in Galilæa ab 7. AVGVSTINVS in pſalmum vigefimumpri
Apoftolis adoratum fuiffe fcriptura teftatur. Decla- mum , expofitione prima : Manducauerunt corpus
Feftum fan . rat prætereà fancta Synodus piè & religiosè admo- humilitatis Domini ſui etiam diuites terræ , nec ficut
Hiltiini Sa- dùm in Dei Ecclefiam inductum fuiffe hunc morem, pauperes ſaturati ſunt yfque ad imitationem , ſed ta- Adoratio ,
cramenti, vt fingulis annis peculiari quodam & fefto die præ- menadorauerunt .
cellum hoc & venerabile Sacramentum fingulari ve- 8. IDEM epiftola centeſima vigeſima ad Hono .
Circunferen- neratione ac ſolennitate celebraretur, vtip in pro- ratum , capite vigefimoquarto: Vota mea reddam co
daEuchari- cellionibus reuerenter & honorificè illud per vias & ram timentibuseum . Vota ſua, facrificium vult in
Vota ſacrifi
ceffionibus. loca publica circunferretur. Acquiſimum eft enim , telligi corporis fui, quod eft fidelium ſacramentum . cium corpo .
ſacros aliquos ftatutos effe dies, cùm Chriſtiani Ideò cùm dixiffet, Votamea reddam coram timenti- ris Chrifti,
omnes fmgulari acrara quadam fignificatione gratos bus eum, continuò ſubiunxit, Edent pauperes & fa- cramentuinfidelium ſa
& memores teſtentur animos erga communem Do- curabuntur. Ipfi enim faturabuncur pane quide C& incelligir.
minum & Redemptorem , pro tam ineffabili & pla- lo deſcendit, qui ei cohærentes & eius pacem dile .
né diuino beneficio, quo mortis eius victoria & tri- & tionémque ſeruantes, imitantur eius humilitatem .
umphus repræſentatur. Ac fic quidem oportuit vi- Ideò pauperes in hac paupertate & ſaturitate præci
&tricem veritatem demendacio & hæreſi triumphum puė Apoftoli claruerunt.
agere, vt eius aduerfarij in conſpectu tantı ſplendo- 9 . ET capite vicefimoſeptimol: Manducauerunc
ris, & in tanta vniuerfæ Ecclefiæ lætitia poſiti, vel & adorauerunt omnes diuites cerræ. Diuites cerræ ,
debilitati & fracti tabeſcant, vel pudore affecti & con- ſuperbos intelligere debemus, fi rectè fuperiùs pau
fuli, aliquando refipiſcant. peres humiles intelligebamus, de quibus in Euan
7. 'In eadem feſtione canone ſexto : Siquis dixerit, gelio Dominus dicit B : eati pauperes ſpiritu , quoni- Matth.s.
Anathemate
ad . in ſancto Euchariftiæ Sacramento CHRISTVM am ipſorum eft regnum cælorum . Neque enim fru
orationem & vnigenitum Dei filium , non eſſe cultu latriæ etiam ftrà ita diſtincti ſunt, vt de pauperibusfuprà dicere
deportationé externo adorandum :atque ideò nec feftiua peculia- tur, Edent pauperes & faturabuntur : Hicverò, Man Pral. 11.
ncgantes . ri celebritate venerandum , neque in proceſſionibus ducauerunt & adorauerunt omnes diuites cerrx . Et
ſecundùm laudabilem & vniuerſalem Eccleſiæ fan- ipli quippe adducti ſunt ad menfam CHRISTI, &
& æritum & conſuetudinem ſolenniter circungeftan- accipiunt de corpore & fanguine eius : ſed adorant
dum , vel non publicè ,vt adoretur ,populo proponen- tantùm , non etiam ſacurantur, quoniam non imi
dum , & eius adoratores eſſe idololatras, anathe- tanțur. Manducantes enim pauperem , dedignantur
ma ſit. eſſe pauperes : quia CHRISTVS pro nobis paſ. 1.Pet.a.
AD Hebræos primo: Et cùm iterùm intro- ſus eſt, relinquens nobis exemplum , vt fequamur
ducit primogenitum in orbem terræ , dicit : Et ado- veftigia eius. Veruntamen quòd humiliauitſemet
rent eum omnes angeli Dei . ipſum , factus eſt obediens vſque ad mortem , mor
PSALMO nonagefimoſexto : Adorate eum tein autem crucis ; aſpernantur diuites, & fimilia
omnes angeli eius,audiuit & lætata eft Sion . perpeti reſpuunt, timore, non magnitudine: intir
3. ET ſeptuageſimoprimo: Et adorabunt eum mitate ergo, non ſanitate. Sed quia ergò Deus ex
omnes reges terræ , omnes gentes ſeruient illi . cicauit eum à mortuis, & donauic ei nomen quod
4. ITEM vigefimoprimo: Edent pauperes & fa- eſt ſuper omne nomen , vt in nomine IESV Aecta Philip . 2.
turabuntur : & laudabunt Dominum qui requiruntur omne genu cæleftium , terreftrium , & inferno
cum &c . Et adorabunt in conſpectu eius vniuerfęfa- rum , fama celfitudinis eius, & gloria nominis eius
miliæ gentium . in Eccleſia vfquequaqué diffuſa , permoti & ipfi ve- Superbi etiã
5. EVTHYMIVS in Pfalmum vicefimumpri- niunt ad menfam , manducant & adorant, non ta- adorát Chri.
mum: Edent pauperes & faturabuntur & c. Pauperes men ſaturantur, quia non eſuriunt & litiunt iufti- tā in Eucha
riſtia .
funt, veri omnes Chriſtiani :qui tamé ſpiricualem ci- tiam .
Fideles Chri.bum Euangelicæ comeduntdo &trinæ , qua verèalitur .C . MATTHAEI ſecundo: Et intrantes domú,
fte corpus co.atopaugeſcit anima. Vel aliter: Comedent fideles Sal- inuenerunt puerum cum Maria matre eius : & proci
medent & cú uatoris corpus, cum quo & fanguinem eius bibent : & dentes, adorauerunt eum .
cius bibent ſaturabuntur, fancto nimirùm repleti fpiritu, hy- 2. CHRYSOSTOMVS homilia vigefimaquar
mnisqz & laudibus in menſa illa Deum extollent: ità ta in priorem ad Corinthios : Hoc corpus in præſe- Matth.2 ..
vt verliculus ſuperior, non ſolùm prophetiam con- pe reueriti ſunt Magi , & viri impij & barbari, longo
tincar de Euangelio, ſed de myſtico etiam menfæ illi- itinere confecto, cum timore & tremore plurimoad
us facramento . Viuentcorda eorum in feculum fecu- orauerút. Imitemur igitur falté barbarosnos, quicę.
loan.6 . li . Ait enim Dominus in Euangelio : Ego fum panis lorum ciues fumus,Illi enim cùm id præfepe & tugu
rium
 E V CHARISTI AE . 221
Vr Mági cam rium cantum , neqz corum quicquam quæ tu nunc in- aliquod commodum quereretur?At verò ex hac men
rentia adora. tueris,viderent,ſumma acceſſeruntreuerentia & hor- fa ſpiritualium fons emanat bonorum , & hanc tu fta .
runt Chrifti rore.Tu verò non in preſepe id ,fed in altari : non mu tim relinquens curris ad theatrum , vt natantes fæmi.
invlnis ma: lierem quç in vlnis teneat, ſed ſacerdotem preſentem , nas, & ſexum illum publicis oculis intuearis expofitú ,
in altariado. & fpiritum perabūdė ſuper propoſito diffuſum facri- vr( inquam ) iftud alpicias, ſedentem iuxta donorum Sanguinem
randus, ficio vides. Necfimplex vtilli corpus intueris, ſed & cæleftium fontem relinquis. Non aquam de hoc no- Chriftusviua
cius potentiam & omnem cognoſcis adminiſtrationé, bis fonte largitur, ſed ſanguinem viuả, qui quáquam largitur,qui
& nihil eorum quę per ipſum facta funt ignoras,& di- ad mortis Dominicæ teftimonium ſumitur, nobis ta- dio vita .
ligenter initiacuses in omnibus.Excitemur igitur hor- men caufa fit vitæ . Tu verò relinquis huius fanguinis Calix reue.
reſcamusob, & maiorem quàm barbari illi præ nobis fontem calicem's reuerendum , & ad diabolicú illum scadus.
feramus pietatem , vt non fimpliciter neque frigidè ac- fontem feftinus accurris.
cedentes vehementiori igni caput obijciamus. Hæc 4 . IOANNIS nono : Tu credis in filium Dei ? & c .
autem non dico, vtnon accedamus, ſed nè temerè ac- & prócidens,adorauit eum .
cedamus. 5. MATTHAEI decimoquarto : Qui autem in na
3. IDEM homilia o &aua in Mattheum : Imitemur uicula erant, venerunt, & adorauerunt eum , dicétes :
Magorum ex. nos ſaltem deuotionem Magorum , & alacres& prom. Verè filius Dei es.
emplo ad pu pti ad pueriaccurramus domum . Etfi Rex,etfi popu. 6. ET capite nono : Ecce princeps vnus acceſſit, &
eri domú ac- lus,etfiTyrannus huius velint curſum itineris impe- adorabat eum .
curramus .
dire, nequaquàm taméaccenſidefiderij extinguamus 7. ITEM vigefimooctauo: Vndecim autem diſci
ardorem, quoniam & illi nisi vidiſſent puerum ,nec puliabiêrunt in Galileam , in montem vbi conftitue
periculum , quodintentabatur à Rege,vitàffent.Prius rat illis Ieſus. Et videntes eum adorauerunt .
enim quàm puerum cernerent,vndiquéillis oppone- 8. LV CAE vigeſimoquarto :Et ferebatur in celū,
bantur timores,concurbationes a to diſcrimina: poft- & ipfi adorantes,regreſti lunt in Hieruſalem .
quàm verò adorârunt,ſecuritas, & tranquillitas ſub 9 . AD Romanos fexto : Chriftus reſurgens ex mor
ſequuta eft : nec iam itella eos, fed Angelus ſuſcipit, tuis, iam non moritur : mors illi vltrà non domina
Magiadoran. quia ſcilicetadorando, facti fuerant ſacerdotes, cum bitur .
muneribus fupplicatione etiam muneribus oblatis. Et tu ita- 10 . PSALMO nonagefimoquarto : Venite, exul.
fa& ifunt . fa que in Bethlehem feftinus accurre ,ac domum ſpiritu-
cerdotes temus Domino, & c.quoniam Deus magnus Dominus
Accede ado . alis panis ingredere. Etfi Magus fortè fis, nihil te ad & rex magnus ſuper omnes Deos, quia inmanu eius
facteus & he hunc Regem introire prohibebic,modò vtadoratu- funt fines terræ, & altitudines montium ipfius ſunt.
noraturusDei rus atque honoraturus Dei filium , & non quaſi con- Quoniam ipfius eſt mare, &c.
filium . culcaturus aduenias: modò vt honorem ipſum cum 11 . CHRYSOSTOMVS homilia ſexageſima.
gaudio ac tremore offeras: poffunt enim vtraquehçc prima ad populum Antiochenum , & homilia tertia ad
pariter conuenire.Sed cauenèHerodi efficiaris fimi- Ephefios: Cogitemus quòd illum furſum ſedentem ,Deguſtamus
Herodi fimilis, & dicas, Vi & ego veniens adorem eum :cum ve- quiab Angelis adoratur,huncdeguftamus.Conſidera eum, qui ſur
les,quicomu neris, interimere coneris. Huius etenim fimiles lunt, quęſo, menſa regalis eft appoſita, angeli menfæ mini- ſum eft& ab
tij abutuntur. qui indignè abutuntur communione myfterij. Reus ftrantes,ipſe rex adeft, & tu adftas oſcitans.Sordeſcunt angelis ado
1. Cor.15. ratur .
eſt enim , inquit, ifte corporis & fanguinis Domini. cibi veſtimenta, & nihil eft tibi curæ . Atpura ſunt, igi
Qui enim eiuſmodi ſunt,habent in ſe tyrannum ,à re tur adora & communica.Dum profertur ſacrificium , Adora & co.
gno Chrifti iugiter inuidentem ,longè fanè Herode il. & Chriſtus immolatur & ouis dominica : cùm audie - musica.
Io nequiorem ,mammonam ſcilicet. Hic enim in ho- ris,oremus omnes communicer, cùm vela videris re
mines tenere imperium geftit, fuósque culcores ſimu- trahi, tunc ſupernè cælum aperiri cogita, & angelos
lat, & mittit ad Chriftum , vtfpecie quidem adorare deſcendere.
videantur : quantum verò in ipfis eft interimunt eum, 12. IDEM libro fexto de Sacerdotio : Per id tempus Tempore fa
quem adorare ſe fimulant. Timeamus igitur,ne quan- & angelifacerdoti affident, & celeftium poteftarú vni- crifici, Milla
No debemus do fpeciem fupplicum atque adorantium geramus, uerſus ordo clamores excitat, & locus altari vicinus , gelorum mul
gerere ſpeciē opere verò exiſtamus inimici. Igitur adoraturi Chri- in illius honorem qui immolatur, angelorum choris ritudo magna
adorantiam, itum cuncta proijciamus è manibus. Si habuerimus plenus eft. Id quod credere abundè licet, vel ex tanto
inimici clc. aurum , offeramus ipfi. Quis veftrùm , qui innumeris illo facrificio , quod tum peragitur. Ego verò & com
eftis Chrifti beneficijs obligati, tam longinquæ pro- memorantem olim quendam audiui,cùm diceret ſe
pter eum arripuit expeditionis laborem , quàm illi nem quendam virum admirabilem , ac cui reuelatio.
barbari,immò fapientioresprofectò fapientibus: Ve- num myfteria multa diuinitùs fuiſſent detecta , fibi
rùm quid ego de fpatio loquor itinerislögioris, cùm narraffe, ſe cali olim viſione dignum habitum à Deo vifum de an
plurimæ fæminarum tanta iam animimollitudine re- effe, ac per illud quidemtempus derepentè angelorü gelorum prç .
foluantur,ve nisì adue&tæ mulis, qualibet exiguo ſpa- multitudinem confpexiffe (quarenushumanusadſpe- Centia,
tio à domibus ſuis venire nequeant ad videndú Do. ctus ferre poterat) fulgentibus veſtibus indutorum ,
minum in præſepio ſpiritali? Sed ex his quoquè qui altare ipſum circundantium : deniquè fic capite in
certè ambulandilaborem ferunt, alij ſecularium ne- clinatorum , vt fi quis milites preſente rege ftantes vi
gociorum tumultus, alij theatrales turbas ſanctis co- deat : id quod facilè mihi ipſe perſuadeo.Item & alius Alcerum .
cibus anteponunt. Et barbari quidem illi priuſquam quidam mihi narrauit, non ille quidem ab alio edo
Chriftum viderent, tam longam propter ipſum exu . ctus, ſed dignus habitus, qui id & vidiſſet ipfe, & au.
perauerunt viam, tu verò nec pofteaquàm videris,il. dijffet, quòd qui de vita hac emigraturi ſunt,fimyſte
los probarıs imitari.Nam & cùm eum videris, ità eum riorum huiuſinodi cum pura & munda conſciencia
relinquis, vt poft illum curras ad theatra, ac mimum fuerint participes ſpiritum effaturi, ab angelis illo
potiùs & videre, & audire defideres. Atque vt eadem rum corpora ſatellitum more ftipantibus, propteraſ
rarsùs attingam quæ anteà fum inſectatus, Chriſtum fumptum illud facrum hinc re & à in cælum abdu
Chriftus in quidem in Ipiritali fitum præfepio derelinquis, pro- cuntur.
pralepio,al. perasverò jacentem in ſcena fpectare meretricem ,Hoc 13. ITEM homilia primade verbis Efaix , Vidi Do.
uri fcilicet. autem quibus tandem putamus dignum eſſe ſuppli- minum: Miſer & infelix,oportebat te cum tremore ac
cijs?Reſponde obſecro, li ſe quiſpiam introducere te reuerentia angelicam glorificationé reſonare, cum
pollicereturad regem , & oftenderet tibi illum vndi- terrore confeſſionem reddere conditori,ac per hanc
què coruſcantem ,atqueinter varios pompæ ſuæ orna- delictorum veniam poftulare. Tu verò mimorum &
tus fedentem , purásne theatrale ſpectaculum'aulicæ faltatorum mores huc inducis, dum indecéter manus
preponeres dignitati, cùm certè ne hinc quidem tibi iactas, pedibus ſubſultas, torois circumageris corpo
Ee 3 re,

1
 222
DE AD ORATIONE E v CHARISTI AE.
re. Et qui fit, vt non mecuas, nequehorreſcas, hęcau- um , fcilicet cum Cherubin ,cum Seraphin,cum omni- Cum angelis
dens aduersùs talia eloquia :Non cogitas ipſum hîc in- bus cæli virtutibus: animaduerte quos habeas ſocios : adoramus.
uiſibiliter adeffe Dominum, qui vniuſcuiuſque mo fatìs hoc tibi Git ad ſobrietaté, cùm recordaris te cor
tum metitur, & conſcientiæ rationem habet ? Non co- pore conſtantem , & carne coagmécatum , admitti cum
Angeli ſacrã gitas, quòd angelihuic ſtupendę aſliftunt méſę, cum'a virtutibus incorporeis commendare omnium Domi
menſam cum reuerentia hanc circunuallant. Verùm cu ifta non co num ,
reuerétia cir.
cunuallant. gitas. 16 . AMBROSIV S.oratione prima preparatoria
14 . ET homilia tertia deincomprehenſibili Dei ná ad Miffam inter alia fic orat : Rogo te Domine per
tura contra Anomæos :Ingentem , & penè inauditam ipſum ſacroſanctum myfterium corporis & fanguinis
hanc populi multitudinem , quę modò affluxit, tan- tui,quo quotidiè in Eccleſia tua paſcimur & potamur,
ta'iz cum attentione ſermonem andit meum, fæpenu- abluimur & ſanctificamur, atque vnius tuæ fummæ's
merò tempore illo perhorrendo requifiui, & tamen diuinitatis participes efficimur : quatenùs des mihi
nunquàm viderepotui, atque ità me vehemens cepit virtutes tuas ſanctas,quibusreplecus, bona conſcien
ſuſpirium , quòd cùm ego diſputo veſter conſeruus, tia ad Altare tuum accedam , ità vt hợc cæleſtia facra
ſtudium adhibetis & ingenium , contenditis animum, menca efficiantur mihi falus & vita . Tu enim dixiſti
alter alterum impellit& iactat, vt ipſe propiùs adfit, ore tuo ſancto & benedicto : Panis quem ego dedero, loan.6 .
frequentes ad finem vſque dicendi patientiilime per- caro mea elt pro mundi vita : Et quimanducat me, vi
Chriftus fe- feueratis. Cùm autem ipfe Chriſtus communis magi- ta viuet propter me : ipſe manec in me, & ego in eo .
met in ſacris
myfterijs fter & Dominus, ſemet in facris myfterijs oſtenſurus Ego ſum panis viuus, qui de cælo deſcendı. Si quis
oftendit, eft, vacua deſerca'qz eccleſia redditur. Et nonnullisina manducauerit ex hoc pane, viuet in æternū.Panis dul- Adorat Am .
Tēpore ſacri- terie &tis : Tempore illo mi frater chariſlime, non ſo . ciſfime,ſana palatum cordis mei, vt ſentiam fuauita. brofius Chri.
ficij ctiá an- lùm homines clamorem illum horribilem reddunt, tem anioris tui . Sana ab omni languore, vt nullam ftum in Eu
geli Domino chariftia .
genu Aectút, ſed etiam angeli Domino genuflectunt, & archangeli præter te amem pulchritudiuem . Panis candidiſtime,
& archangeli rogant,habent fibi tempusid idoneum , habent facram habens in te omne delectamentum , & omnis faporis
rogant,habe illam oblationem in fauore.Itaque vt homines ramos fuauitatem , quinos ſemper reficis ,comedat te corme
tionem in fa,olearum gerentes mouere reges conſueuerunt:eoq um , & dulcedine ſaporis tui repleátur viſcera animæ
uore. arboris genere miſericordiam commemorát & huma meæ.Manducat te angelus pleno ore,máducet te pere
Angelorú
pus Domini cornitatem : fic angeli tunc pro ramis oleaginis corpus grinus homo pro modulo fuo,nèdeficerepoſfic in via
protendenciu Domini ipſum protendentes, rogant pro genere hu- cali recreatus viatico . Panis ſancte, panis viue,panis
Oratio proge.mano, quafi dicant: Pro his Domine rogamus, quos pulcher ,panis munde , qui deſcédifti de cælo , & das vi
nere humanotu adeò dilexifti , vt pro eorum ſalute mortem obi- tam mundo,veniin cor meum , & munda meab omni
res, animam in cruce efflares: pro his fupplicamus;, inquinamento carnis & fpiritus. Intra in animam me
his ſupplicamus
pro quibus ipſe tuum largitus es fanguinem : pro his am : ſana & ſanctifica me interiùs & exteriùs.Efto tuta
Energumeni
cur tunca dia oramus, pro quibus corpus hoc immolâſti. Agita- mentum & perpetua ſalus corporis & anime meę.Re
cono adducá, tos quoquè ob eam rem diaconus tempore illo addu- pelle à me inſidiantes mihi . Hoftes recedantproculà
tur,iuffi ca- cit, & iubet caput inclinare. Cùm eos vnà cum fratri. præfentia tua : vt forìs & intùs per te munitus recto
put inclinare. bus orare non liceat, adduciteos, vt tu miſeratus, & tramite perueniam ad tuum regnum : vbi non myfte
quia tam acerbè vexantur, & quia vocem redderene. rijs,ficutin hoc tempore agitur, fed facie ad faciem te
queunt, tua facultate ad eorum vtaris defenfionem & videbimus , cùm tradideris regnum Deo patri , & erit
auxilium , DEVS omnia in omnibus . Tunc me de te fatiabis
15. IDEM Chryſoſtomus homilia quarta contra fatietatemenſtrua : vtnec eſuriam , nec fitiam in æter
Cur tempore eoſdem Anomãos: Gratiam reddam ,fi vos docuero, num .
ducificiradz.quamobré illa præ ceteris oratio folet fieri,& cur ho- 19. GREGORIVS Nazianzenus oratione in Iau
moniaci. mines demone agitatos, & furore accitos teterrimo, dem ſororis fuæ Gorgoniæ : Aegro erat corpore(foror
adduci tempore illo & capita inclinare iubet diaco . videlicet) peſfime' affecto, ac morbus inſolens erat .
nus.Quade cauſa igicur agiturità dicam.Vincula per- & prodigioſus & c. Deſperatis aliorum omnium au
quàm praua & grauia agitatio demonum eft: vincula xilijs ad mortalium omnium Medicum confugit no
enim ferro validiora. Ve itaque tempore inſtante,quo ctisque intempefta caligine obſeruata ,cùm leuiùs ali
iudex prodire ,& pro tribunali federe folituseft : cu- quantò morbus vrgeret, ad Altare cum fide procum. Ad altare in
ftodes carceris, homines quos in vinculistenent, oés bit,eúmque, quiſuper illud colitur, cum magno cla- quo afferua
carcere educunt , & pro cancello feptisqz fori collocãt more obteftans,omnibúsque nominibusappellás,at - Euchariftia
ſqualentes,fordentes, comaexpletosnimia , pannismi- que omnium rerum , quas vnquàm mirificegefferat, procubuit
Quia túc Chri ſerrime obductos :fic patres ftatuerant,vt quum bre- commonefaciens (nam vtriuſ Teſtamenti hiſtorias Gorgonia pe.
ftus velut pro uì Chriftum velut pro tribunali ſedere, in ipfisiz fa- callebat) tandem pia & prçclara quadam impudentiatitura ſanita
tem.
furus,& in sa cramentis apparere futurum eſſet, homines dæmone effertur. Eam quæ Chriftitimbria fanguinis proflu- Matth.9.
craméto prç- agitati illi tanquàm vinculis quibufdam recenti addu. uium compreſſerat, imitatur. Quidq; fecerit,audite .
lens futuruscerentur,non vtrerum quas cômiſiſſent, examen fub . Caput cum pari clamore vberrimisis lachrymis(mu
eft, pro illis irentmodo corum qui in vinculis funt, necvt luerét lierculę illius inftar, quę olìm Chrifti pedesirrigårat) Luc.7.
ſus populus pænas, & fupplicio afficerentur :fed vt populo vni- altari admoués nec ſe antè ab eo diſceſfurā minitans, ģ
orat.
uerſáque ciuitate preſente communes pro his fierent fanitaté conſecuta fit ,ac deindè hoc ſuo pharmacoto
ſupplicationes, ve omnes iugi concordia Donrinum tum corpus perungens ,ac ficubiquidpiam fignorum
communem orarétpro his, & quòd miſereretur,ma- preciofi corporis aut ſanguinis manus condiderat id
gno clamore contenderent. Cæterùm vt his tunc fuc- lachrymis admiſces(ô rem admirandam ) protinus li
cenſui, qui orationem huiuſmodi negligerent, forisa beratam ſe morbo ſentit ,atque & corpore & animo &
tempore eo verſarentur: fic impręſentiarùm his qui mente leuis abſcedit, hanc fpei mercedem conſecuta,
intus conſtant, ſuccenſendum vtiquè reor, non quia vtquod fperauerat obtineret, animę firmitate cor
intùs manent,fed quod cùm eo quo debent, maneant pori firmitatem compararet .
loco , nihilo meliùs afficiuntur, quàm qui forìs eua 18 . GREGORIVS Magnus libro quarto Dialo
gantur. Diſputant enim inter ſeſe, & autiocantur, aut gorum , capite quinquagefimooctauo: Quis fidelium Angelorum
chori adfunt
negocia tractant tempore illo perhorrendo. Et paulò habere dubium poflit ,in ipſa immolationis hora ad in immolati
poſt: Haud illa diaconi exhortatio erecti conftantiso ſacerdotis você celos aperiri, in illo Ieſu Chrifti my- onis hora ,
fruftrà & fine caufa inftituta fancitáque eft : fed vt no . fterio angelorum choros adeffe, fummis ima ſociari,
ftras repentes humà cogitationes erigeremus , & c . Co- terrena cæleftibus iungi , vnum quoque ex viſibilibus
gica apud quem proximè ſtas,quibuscum inuoces De: atque inuifibilibus fieri ?
19. ORI

1
-lis DE SACRIFÍCIO MISS AE. 223
C
19. ' ORIGENES homilia quinta in diuerſos Eu- ni,tuncDominus ſub tecum tuum ingreditur. Et tu Cum centu .
angelijlocos :Quando fanctum cibum illud's incor- ergò humilians temetipſum , imitare hunc Centurio- rione dicen.
ruptum accipis epulum , quando vitępane & poculo nem , & dicito : Domine, non ſum dignus vt intres ſub ne
dum , Domia
, non ſum
"
frueris,māducas & bibiscorpus & fanguinem Domia tectum meum. dignus.
Matth.s .
VII
Quid porrò de altaris Sacrificio credendumeft?
A. Id proculdubiò , inſtitutam eſſe Euchariſtiam non in eum
vſum tantùm , vt à Chriſtianis velut alimentú falutare ſumatur: vn
dè- cibus, potus, viuus acvitæ panis dicitur :fed etiam vt tanquam a loan.6.ft.Cor.10.c 1. Prouer.9.a
ſummum & proprium noui teſtamenti facrificium offeratur: vto. Dionys esclef hierar.cap.3.& epift.
hinciam olim nomen acceperit hoſtiæ ,facrificij,victimæ, oblatio- TopheBafil.Sex.z.deBaptif.cap.2.Ter
nis,holocauſti. contra Fauftum ,cap.21. Fulgen.lib.2 .ad
Monimum,cap.2.& s . Theodor. hiftor
B. Offertur autem in iugem * paſſionis Dominicæmemoriâ, & fan&or.cap.z6.
Chci
gratiarum actionem , atquevt credentibus proſitadhuius & futu-Lilacobus,Patilius,deChryfoftomusin
ræ vitæ mala depellenda,bonaque impetranda :neque ſolùm viuis, Chryfoft.homi1.7.in toan.& n.indd
ſed etiam defun & is proſiçin remiſſionem peccatorum ,ficutè ſcri- glic.hiftor.cap.12. ta
ptura diuina , & traditione " Apoſtolica grauiſſimi Patres aſſeue-dChryf
. Clemens epift.3.
oft, hom.3 Iren.lib
.ad Philip . &.4.cap
69.ad.po
32..
rant. pul. Damaſc.inſerm.de defunct.
C. Hoc eſt eximium illud & incomparabile facrificium , quod I
Chriftus in extremacænaſub panis & vinifpecie inſtituens,fuis Iren.lib.4.cap.32.Eufeb.lib.r.ca.10.
Apoſtolis,vt primis nouiTeſtamenti ſacerdotibus,horumque ſuc-deciuita.cap.28 lib.2.conf.Fauft.
cefforibus, vt offerrent,his verbis demandauit : Hoc faciteinmeam Luc.21.b.Chryfoft hom.sy.in Matth.
commemorationem . & 24. in prioreni ad Corinth Martial . .
ad Burde.cap.3 . Arcop.cap.3.Eccle. hic,
Clemen's lib.s.conftit. Apoft.c. 20.
D. Hæceſtoblatio, quæpervarias facrificiorum naturæ • &legis &rar.Gen.qua vod& iqdExod 13.
tempore ſimilitudines figurabatur,vtpotè quębonaomnia peril-h6.co
. Auguft.lib.o.d e cinie.cap.30.& lib .
nt.Fauſt.cap.s.
la tum ſignificata,velutillorum omnium conſummatio & perfe 11

& io comple & itur.

E. Hocillud eftiuge ſacrificium , quod non nisi ad finem mundi
i Hippol. de conſum .mundi. Chryfo.
abolendum ,Daniel* teftatur. hom.49.operis imperfec.
F. Ad hoc fpe&tat Sacerdotium ' ſecundùm ordinem " Melchi-1 Pfal.109.6 Heb.,ab Gen.14.1
ſedech, quodetiam Dauid in Chriſto futurum & permanfurum 17.monted e proiectele dese dedica
& 126.ad Euagr. Aug.in pfal.33. con.
are in
prædicat. cione 2. Epiphan.hærel.ss. Damafc.lib .
ferans
facio G. Hæcoblatiomunda,quam nulla velindignitas, velmalitiaof 4.cap-14.
but
ferentium inquinare poſſit: quæ Iudaicæ legis“Sacrificijs quam- . Nume.18.& 29.
plurimis vnicè fuccedens, apud gentes in omni loco, id eft, toto o Auguft.17.de ciuit.cap.20.
Porbe terrarum ad celebrandum Dei & redemptoris noftri no- 3.p Iuftin
Malach.v.vide Martial.adBurd.cap.
. in dial.cum Tryph. Iren.lib.4.
.
men offertur atque ſacrificatur,vt apudMalachiam legimus. cap.32.33. & 34. Chryſ.in pfal.95.Auguft.
ciuit.cap.23.& lib.18.cap.35.
H. Hæc eſt Miffæ oblatio,Sacrificium , * Liturgia , cui teſtimoniú 19.de
* Actor.13.a
omni exceptione maiuspræbent Canones & Traditiones ? Apo-q Can.7.& 9.Apoftol. Clemens lib.6.
ſtolorum , fan &tæ'Synodi, magnus conſenſus & vſus perpetuus:in Nicen Nefto
sotala.& Laod.ca.19
c. Trid.
.&st.Ephe.
totius Eccleſiæ Græcæ '& Latinæ,Orientalis & Occidentalis. [ Vide Liturgiam Iacob. Baſil.Chryfoft.
Ambroſ.Gregor.& c.
I. Quod Miſſæ ' Sacrificium , firemomnem æquèperpendimus , Miffe nomen habetAlex.epifts.Te
eſtreuerà Dominicæ paffionis, & illiuscruenti Sacrificij, quodin apud Grat.Euaritusapud ihonemeFa
cruce pro nobis eſt oblatum,fan & a quidem & viua repræſentatio, lice
mafusinAlexan.Sixto1.Teleſph.& Fe.
1. Item epi.4. Carthag.2.ca.3. Aga
atque ſimul incruenta & efficax oblatio. then.ca.21. Ambroſ.epift.33. Auguſtin.
K. Ex qua fit primùm , vtmemoria,fides & gratitudo noſtra in cil.Micuite cando em Carth can.om.
2 Redemptorem ipſum viuida quotidiè excitetur, confirmeturque, Galle Ger.
fecundum illud, " Hocfacitein meam commemorationem.Quorum ver-y Luc.3.6 1.Corinth.11.e
borum Eccleſia tam ſedula interpres fuit,vtomné incruenti huius
Sacri
 DE SACRIFICIO
224
1. Decæremon Willis Dionyes.dkele:Sacrificij externum ornatum ,'veſtes facras,vaſa ,ritus a &tionesque
Rabanus,Tuirien.Innocenzo&c.Coro:omnes ità inſtituerit, vtoboculos circunftátium nihil aliud ,quàm
.& can. 7. Chry
Toft.hom.3 . & 14.ad Epheſ.Pruden.in Pc.commemoratio illa fan đa obuerſetur, tantique Sacrificijmajeſtas
rifte. hym.2. Optatus lib.6.Hier.ad The
ophanie Liberecienpafchalesocopilt:magìs commendetur, ac mentes fidelium his tum fignis,tum ad
Dom.Bcd.lib.1.hiſt.Angl.cap.29 . miniculis exterioribus ad medicationem rerum diuinarum , quæ
in hoc Sacrificio latent, faciliùs ſuſtollantur , & veluti manu du

cantur.
L. Hinc fit etiam , vt oblationis Chriſti in cruce factæ & redem

6. Cyprua.epif.66.Chryf.homil.as.in .ptionis fructus,nobis,atque credentibus itidem omnibus tam " de.

funct. Auguft.de cura.cap 1.& ferm ...fun & is ,quàm viuis ,applicetur.
142.8 13. Epiphan.contra Acrium hà :M. Quare Cyprianus hoc Sacramentum ad fanandas infirmita

Serm decæna Domini.Videlacob.in tes & purgandas iniquitates tum medicamentum , tum holocau

a Ad Surdegal.cap.3.VideHierony.in ftum eſſe teſtatur.Martialis verò “ Apoſtoli Petri diſcipulus ,ità ſcri

Sementara atendembelit godbit : Quod Iudęi per inuidiam immolauerunt , putantes ſe nomen
cent 5.Braccar.c.1.Gregor.hom37:eius à terra abolere, id cauſa falutis noftræ in ara fan & ificata propo
in Euang. Trident.cap.z. ( cfr.za.
nimus, ſcientes hoc ſolo remedio nobis vitam præſtādam , & mor
tem effugandá. Omittimusinterim eiuſdem fidei & fententiæ te

ſtes Patres alios, vtinſtituta nobis breuitas retineatur.

N. Ex quibus liquidò conftat, Chriſtum dici &i effe nobis Sacri.

Concil.Ephef.in epift. ad Neftor.2.ficium duplici modo, cruento videlicet ac ' incruēto. Nam in cru
Synod.Nicen. A &t.6.tom .3. Aug.contra
Fauft.lib 20.cap.21. ce cruentum ille Sacrificium pro nobis obtulit`ſeſe, vt typo pa
f Ephef. s.a Heb. 10.C ſine
& Exod.12. a b Marc . 14.6 ſchalis agni, quiapud Iudæos Simmolabatur, verus ipfe agnus
Eufeb.lib.i.demonft.Fuang.cap. to.macula,id eft, figuræ veritas, reſponderet. In cæna verò,ficut &
Item ad Conftantinopol.facerd.Nýſle.in altari, modo cultuğ; incruēto , quemadmodùm & Cyrillus ' vo
Epift.10.adNeftor.&interp.Anat- r. cat, idem offerri voluit,vt oblatio Melchiſedech, qui panēvinúm

ton.incap.26.Matth. Occumen.in cap.que obtulit,conſummationem ſuam acciperet, maneretque verus

s.ad Hebræos.
Sacerdos ſecundùm ordinem Melchiſedech, ac eius facerdotium

eſſet in æternum ,nullo vnquam alio ſuccedente.

I Hebr.9 . g 10.C O. Illicſemel & vno duntaxat in loco Iudææ peregit Sacrificiú ,
m .Chry.homil.17.in epift. ad Heb.Aug.de quo Paulus Hebreis ſcribens differit : hîc " verò fæpiùs, & omni

Seine Themen de .Soad Hcb.in loco , nempe per omnem paſsim Eccleſiá ſacrificatur, vt Mala
o Malach . 1. c
chias " cófirmat. İllicin mortem offertur,hîc in mortis illius iugem
viuamque recordationem , & falutiferam eius, quæ indè velut à ca

pite ad membra dimanat participationem ,vt nimirùm illiusin cru

ce oblati Sacrificij fructus ac efficientia hoc Miſſæ ſacrificio quoti

diè nobis exhibeatur atque applicetur.

TESTIMONIA .

1. A. IOANNIS fexto : Ego fum panis vitæ.Item :
Ego fum panis viuus, qui de cælo deſcendi. Si quis
manducaueritex hoc pane,viuet in æternum : & pa-
' nis quem ego dabo , garo mea eftpro mundi vita. Item :
Caromea verè eft cibus, & fanguis meus verè eſt po-
tus . Rursùs : Qui manducat hunc panem , viuet in
æternum .
2.
PRIORIS ad Corinthios decimo: Panisquem
frangimus, nónne participatio corporis Domini eft ?
3 :. ET capite vndecimo: Quotieſcunquèmanduca-
bitis panem hunc &c.
4. PROVERBIORVM nono: Sapientia immo.
lauit vi&timasſuas,miſcuit vinum, & propofuit men-
fam fuam.Mifit ancillas ſuas vt vocarent ad arcem &
ad mania ciuitatis. Siquis eft paruulus,veniatad me.
Er inſipientibus locuta eft : Venite, comedite panem
meum,& bibite vinum quod miſcui vobis.
5 . DIONYSI V'S Areopagita Ecclefiafticæ hie .
rarchiæ capite tertio : Inſpiciamus per fingulamyſte- Ritus ſacrifi
rij ſanctiſſimi ritum ,exa & iffimámque confectionem : Dionyfij,hoc
& quid ſpiritaliter ligner, indagare pergamus.Itaque eſt ætate Apo
pontifex quidem vbiorationem fandam ſupra diui- Aolorum .
num altare peregit, ex ipſo incenſum adolere incho
ans,omnem phaniambitum circuit. Demùm ad fan
eum altareiterùm rediens,pfalmorum incipitmelos,
concinentibus fecum facra carmina omnibus ecclefia
ftici ordinis gradibus : deindè miniſtrorum officio,
ſanctarum ſcripturarum lectio fuo ordine recitatur.
Poft hec extra delubrum catechumeni fiunt, & cum
ipfis energumeni, & ijquoque,qui in penitentia funt.
Manent autem intùs ſoli, qui diuina ſpectare merétur
atque percipere. Porrò miniſtrorum alij quidem pro
claufis templi foribus adſtát, alij proprij aliquid mu.
neris agunt.Quiverò ipfius ordinis præcipuilunt,vnà
cum
 MISS AE : 225
cum facerdotibus fanctum panem & benedi& ionis ca- offenfionem , nè vituperetur minifteriú, fed in omni- Dignus quo,
licem , ſacroſanctis altaribusimponunt, cùm antè præ- bus commendemus nos ipfos tanquam Dei mini- modò fiat.
cefferitab omni clero vniuerſalis laus atæ confeſio . ftri . Hoc pa & o poterit quis dignus fieri ad ſacrifi- ficãdum my
Ad hæc venerandus antiftes orationem fanctiſiimam candum myfterium Domini; ſecundùm Euangelium fterium Doa
peragens,pacem fanctam omnibus nunciat, & cùm fe Dei . mini.
mutuò omnes falutauerint,myftica ſanctorum recita- 10 . TERTVLLIANVS in libro de oratione : Si- Sacrificiorú
orationibus
tio fit. Vbi verò manus cum antiftes tum facerdotes militer de ſtationum diebus, non putant plerique fa oportet inter
aqua lauerunt, pontifex ad mediumi diuini aſliftital- crificiorum orationibus interueniendum ,quòd ftatio eile.
taris : circunſtant autem ſoli cum ſacerdotibus electi foluenda fit accepto corpore Domini. Ergò deuorum
quiæ ex miniftrorum numero . At verò pontifex cùm Deo obſequium Euchariſtia reſoluit, an magìs Deo
diuina munera laude proſecutus fuerit; lacroſancta & obligat? Nonne ſolennior erit ftatio tua, li & ad aram ád aram Dei
auguſtiſſimamyfteria conficit; & quæ antè laudauerat Dei Iteteris ? Accepto corpore Domini & reſeruato ftare.
venerandis operta atque abdita fignis, in conſpectum Sacrificij.par.
vtrunque faluum eſt, & participatio ſacrificij; & exé. ticipatio
Oftenfiovei agit,diuináque munera reuerenter oftendens,ad ſacrá cutio officij.
eleuatio Eu- illorum communioné & ipſe conuertitur, & reliquos !1 . AVGVSTINVS epiſtola vigefimatertia ad
chariftiz .
vt cómunicent hortatur. Sumpta demùm atæ omni- Bonifacium epiſcopum :Nonne ſemel immolatuseft In ſacraméto
bus tradita communione diuina, gratias referens, finé Chriſtus in ſeipfo , & tamen in Sacramento non ſo quotidièpo .
myfterijs imponit.Acmultiquidem ſola in figna diui. lùm per omnesPafchæ ſolennitates; ſed omnidie po- latur.
na proſpiciunt : Ipfe autem femper diuino ſpiritu ad pulis immolatur,nec vtique mentitur.qui interroga
excella lignorum instia,felicibus & intelligibilibus in- tus eum reſponderit immolari? Si enim Sacramenta
tuenda luminibus,põtificia dignitate ac merito , mun- quandam fimilitudinem earum rerum ,quarum ſacra
ditiáque ſingulari diuini capaciorisqueſenſus,attolli. menta ſunt,non haberent,omninò facramenca non ef
tur. Explicat deinde latiùs fingulorum rituum cauſas ſent:& c.
& fignificationes myfticas. 12. IDEM libro vigefimo contra Fauftum Mani
6. IDEM in epiftola octaua ad Demophilum mo- chęum ,capite vigefimoprimo : Quis enim Antiſtitum
San &tus Car- nachum : Cùm aliquádo in Cretam veniſſem , ſanctus in locis ſanctorū corporum alliftens altari,aliquando
pus fancta Carpus me ſuſcepit hofpitio , vir ob eximiam animi dixit : Offerimus tibiPetre,aut Paule, aut Cypriane ? Álfiftétes al.
tari antiftites
myfteria ce. munditiam ad Dei ſpeculationem vltra fermè omnes fed quod offertur, offertur Deo , qui martyres coro offerüt,
aprillimus. Denique nunquàm fancta myfteria cele. nauit, apud memorias eorum quos coronauit: vt ex & facrificata
brare cæpiffet, nisi priùs inter eas preces (quæ ante ipſorum locorū admonitione maior affectusexurgat in memorijs
conſummantur) ſacra illi ac propicia viſio apparuif- ad acuendam charitatem ,& in illos quos imitari pof- martyrum .
ſet. ſumus, & in illum quo adiuuante poffumus. Ibidem :
7. IGNATIV S in epiftola ad Smyrnenſes : Non Longè quippe minoris peccati eſt, ebrium * redire à * derideri:
Sacrificium licet fine Epiſcopo ,nequeofferre, nequetſacrificium martyribus, quàm vel ieiunum ſacrificare martyri
immolase. immolare,neque Miſſas celebrare. bus . Sacrificare martyribus dixi, non dixi facrificare
8. IVSTINVSphiloſophus & martyrin dialogo Deo in memorijsmartyrum : quod frequentiſfimè fa- Frequentatur
cum Tryphone aduersùs Judæos :Deus ipſe ceſtis eſt cinus illo duntaxat ritu , quo fibi facrificari noui teſta. apud Chriftia
Malach ... qui ait,In omniloco in Gentibus hoftias acceptas gra- menti manifeſtatione præcepit: quod pertinet ad il- nos facrificia
tásque immolari.Neq verò à quoquam hoftias Deus lum cultum , quæ latria dicitur, & vniDeo debetur. inftitutum &
Sacrificium accipit,nisìà fuis facerdotibus. Itaque omnia ſacrifi- Sed quid agam , & tantæ cæcitati iſtorum hæretico- præceptum .
Euchariftiz cia queſuo nomine facienda Ieſus Chriſtus tradidit, rum quando demonftrabo, quam vim habeat; quod
Chriftusfaci. id eft , in Euchariftia panis & poculi, quæ in omni loco in Pſalmis canitur : Sacrificium laudis glorificabit Pfal.49.
endum tradi.à Chriftianis fiút,prçoccupatione vſus Deus, libigra- me, & illic via eſt,vbi oftendam illi ſalutare meum ?
dir. ta effe teftatur. Quæ autem à vobis veftrisque illis fa- Huius facrificij caro & fanguis ante aduentum Chri- Huius facrifi
Ibidem , cerdotibus fiunt ,
improbat his verbis : Sacrificiáque fi per victimas fimilitudinum promittebatur: in paf- guis
ci caro & fan
præfig u.
veftra é manibus veftris non accipiam &c . fione Chriſti per ipfam veritatem reddebatur : poft rata,
BASILIVS ſermone fecundo de Baptiſmo ca- aſcenſum Chrifti per facramentum memoriæ cele
Periculofum pite ſecundo : An periculoſum non fit , fi quiſquá cor. bratur.
efe ve immú.de à conſcientia aut praua , vel immunditia aut inqui- 13. FVLGENTIVS Ruſpenſis Epiſcopus libro
duce filingatur namento non repurgato , facerdotio fungatur?Mores fecundo ad Monimum ,capite ſecundo : Dicisà non- Sacrificiú cor
nouæ legis. per ea quæ tunc in lege à Deo daca poſitit, typú quen- nullis te interrogatum de facrificio Corporis & San - poris & ſan .
dam ad noftriſexhortationem præfigens;ſcribit :Etdi- guinis Chriſti, quod pleriæ foli Patri exiftimant im- i,non foli
Leuit .25 . xit Dominus ad Mofen ,Loquere ad Aaron ,dicens:Ho . molari.Hanc etiam afferis hereticorum efle quali pal- Patri immo
mo ex ftirpe tua, in generationibus veftris, habens in marem interrogationem.Sed nouum non eft, vchęre- latur.
ſeipſo maculam , non accedatad offerédum doria Deo tici, priuati lumine veritatis, illis ſe propofitionibus
Tanto magis ipfius &c. Dominus verò dicit, Templo maior eft hic, veritatem ſuperaturos arbitrentur, quibus facillimè
impiú cft of. inftruit nos tanto ſceleſtiorem & impium magis effe fuperantur . Gloria namque in confuſione ipforúeft, Philip.3.
fccre corpus eum qui cùm impurus fit ,corpus Domini adminiftra- qui terrena fapiunt. & c. Quomodò Dei filiūnon ode
puro corde, reaudet, qui ſeipſum pro nobis oblationem & hoftia runt, quem vnigenitum quidé verbis negare non pof
quato corpus Deo in odorem bonæ fragranciæ dedit, quanto cor- funt,fed eum à natura Patris inconſiderata peruerfita
cellentius en pusvnigeniti filij Dei excellentius eft arietibus ac tau te diſcernunt? Aut quomodò in animas ſuas impiènő
arietibus & ris.Excellencius dico non collationis natione:eft enim faciunt, qui Dei vnigeniti filium , Deum ſcilicetverű ,
tauris . excellentia incomparabilis. At maculam & vitium nec glorificarecum Patre conſentiūt, nec vno eodem Śàcrificiovno
iam in nouo teftamento, non referre oportet ad cor- que ſacrificio pariter honorari permittunt. CAPI- codemg; Pa
pus, fed ad iuftificationes Euangelicæ pietatis . Quan T E deindetertio & quarto probat Patriarchas,Abra- ter & Filius
do videlicet pręceptum Dei vel non plenè, vel muti- ham , Ifaac & lacob non folùm Patri, fed& filio facrifi honoratur.
lè,velnon ita fit, vt Deo placere poffit, & quaſi tubercâffe, ac proinde etiam modò in Ecclefia filio offerri
vel lepra quædam humani ſenſus illiinfigitur. Necef- facrificiuni.
farium itaque ſemper quidem eſt, maximè verò tan 14 . ET capite quinto : Vnum de prophetis teftimo
tiac talis myfterij celebrandi tempore,ſeruarepræce- nium proferemus, quo poflit euidenter oftendi, pro
2.Cor.7. ptum Apoſtoli dicentis: Cùm has itaque promiſlio . phetas fan &tos diuinitùs inſpiratos,certo fideliſlimo'p
nes habeamus dile &ti, repurgemus nosipfos ab omni vaticinio prędixiffe,Nouiquoquè tempore teſtamen
inquinamento carnis ac fpiritus, perficientes fanctifi- ti ſpiritales hoftias, non patri tantùm , fed etiam filio
a.Cor.6 . cationem in timore Dei, nec vllam aliqua in re dantes à fidelibus offerendas. Prophetæ teftimonium de fa
Ff crific

1
 FICIO
226 DE SACRI
Teſtimoniú crificio , quod nunc in Ecclefia gericur, Sophonias crificio femel accipiunt in toto anno, alij bis, alij faza
Sophonix de quippe dicit: Suſtine me, dicit Dominus, in diem re piùs, & c .
Gucci ricone un Turrectionismeæ in teftimonium & c.quia tunc tranf-
Eccleſia geriv feram ſuper populos linguam in progenies eius, vtin-
tur. uocent omnesnomen Domini, & feruiant ei ſub iugo
Sopho.3. vno ,à transflumine Aethiopix ſuſcipiam obſeruantes
me,quidifperfi funt,adferent hoftiasmihi in illo die.
Quid hac, rogo, vaticinatione lucidius?vel quod hîc
tenebrofæ obitinationis latibulum hæretica poteft in-
fidelitas reperire,quo poflit lumen tantæ manifefta-
tionis effugere? &c. Eccè ille, qui ſe expectandum in
die reſurrectionis fuæ præcpiit, ipfe fibi hoftias ab
omnibus gentibus offerendas oftendit, vt agnoſcere-
tur facrificium illud effe acceptabile Deo ,quod com-
muniter patri & filio fupplex offert fidelium puráque ve ceſſaret illa vexatio : Dco protinus miſerante , cel- xatio tollitur.
deuotio. Ecpaulò pòft : Si qui Catholici fideles,huius fauit.
facramenti nunc vſque videbantur ignari, deinceps 4 .
Sacrificijfalufcire debent omne cuiuslibet honorificentiæ & facri- feptima in Ioannem : Ideò in myfterijs inuicemſaluta
taris obfccficijfalutaris obfequium , & Patri & Filio & Spiritui mus, vt multi vnum efficiamur, & communes pro no Sacrificams
Telias.Triniſancto, hoc eft, fančtæ Trinitati, ab Eccleſia catholica initiatis preces effundimus, & pro infirmis, & terræ & pro terrz fria
tati exhibetur pariter exhiberi : In cuius vtiquè yno nomine manife- maris, & vniuerfi orbis fru & ibus facrificamus.
ftum eſt ſanctum quoquè Baptiſma celebrari. Neque
Non fit prçiu-enim præiudicium Filio vel laneto Spiritui compara-
dicium alijs
perfonis ,dú tur,dum ad Patris perſonam precatio ab offerente di-
ad Patre ora-rigitur. Cuius conſummatio, dum Filij & Spiritus
tio eb offeren ſancti complectitur nomen, oftendit nullú eſſe in Tri .
te dirigitur. nitate diſcrimen.Quia dum ad folius Patris perſonam
honoris fermo dirigitur, benè credentis fide tota Tri-
Dum ad Pacie nitas honoratur. Et cùm ad Patrem litantis deſtinatur
dedinaturin interio, facrificij munusomniTrinitate vno eodem
tentio, ſacrifi offertur litācis officio.Nositag dúTrinitati, quę vnus
cium vno lic & verus eft Deus,vnû ſacrificium offerimus, vanishę
Offertur Tai reticorum non moueamur obie &tis: Cùm ad hoc ſe-
nitati. quendum,ac robuftifimè retinendú , & diuinitùs pro-
mulgatis inftruamur oraculis, & precedentiú ſancto-
rum firmemur exemplis .
15. THEODORET V S capite vigefimo fanctorú
Defiderabat Pacrum hiſtoriæ in vita ſan & iMaris : Cùm logo tem-
ridere offerri pore diuinusMaris defiderâfſet videre offerri ſpirita-
myfticum fa
crificium . le & myfticum facrificium ,rogauit vtdiuinidoniillic
fierer oblatio. Ego verò lubenter parui : & iufti facra
vaſa afferri pagus cùm haud longèaberat :& pro alta .
Diaconorum ri vſus diaconorum manibus, myfticum , diuinum , &
manibus pro falutare obtuli facrificium . Ille autem omni fpiritali
klic Theodo.implebatur voluptate, & exiftimabat feipfum cælum
retus diuinú videre : dicebátque fe nunquàm tantam cepiſſe læti-
ſacrificium . tiam.Ego autem cùm ab eo valdè fuerim dilectus,pu-
taui me & ei injuriam eſſe facturú , fi non etiam mor
tuum laudauerim, & alijs,fi non hanc optimam philo-
ſophiam eispropoſuerim imitandam ?
1. B. CHRYSOSTOMVS homilia decimaſe.
Quoridiè vnā prima in epiſtolam ad Hebræos: Quid ergò nos?Nón-
hoſtiam offe- ne per fingulos dies offerimus? Offerimus quidem ,
rimus in mc. fed ad recordationem facientes mortis eius . Et vna eft
moriam morhæc hoftia, non multæ . Quomodò vna eft, & nó mul-
tæ ? Quia femel oblata eft,oblata eft in ſancta ſanctorü :
hoc autem ſacrificium exemplar eft illius , idipſum
Eundem ſem ſemper offerimus. Nec nunc quidem alium agnum,
per agnú offe craftina alium, ſed ſemper eundem ipſum . Proindè
žimus vbiq ;. vnum eft hoc facrificium , hac ratione:Alioquin quo-
niam in multis locis offertur, multi Chrifti funt? Ne-
quaquàm , fed vnus vbiquè eft Chriſtus, & hic plenus
exiftens, & illic plenus, vnum corpus. Sicut enim qui
vbique offertur,vnum corpus eft, & non multa cor
Eandem offe pora :ità etiam & vnum facrificium . Pontifex autem
simus hoftia nofter ille eſt qui hoftiam mundantem nos obtulit :
stus obtulit. ipſam offerimus & nunc, quę tunc oblata quidé, con
ſumi non poteſt. Hoc autem quod facimus, in com
Luc.22 . memorationem quidem fit eius quod fa& um eft .Hoc
enim facite, inquit, in mea commemorationem.Non
aliud facriticium , ficut pontifex , fed idipſum ſem .
Operamur ſa per facimus : magis autem recordationem facrificij
crificij recor- operamur. Sed quia facrificij huius mentionem feci,
volo pauca ad vos initiatos dicere. Plurimiex hoc fa-
. IĄCOB VS,Bafilius,& Chryfoftomusin Litur.PRO VIVIS.
gijs fuis, vt infrà, M. teftimonio ſecundo , tertio , &
quarto .
3. AVGVSTINVS libro vigefimofecúdo de ciuita .
te Dei, capiteo &tauo:Vir cribunitius Heſperius,qui
apud noseft,habetin territorio Fuffalengi fundū *Cu. * Zubedi
bedi appellatum , vbì cùm afflictione animaliú & fer
uorum ſuorum ,domum ſuam ſpirituum malignorú
vim noxiam perpeti comperiſſet, rogauit noftror, me
abſente, presbyteros, vt aliquis eorum illò pergerer,
cuius orationibus cederent. Perrexit ynus, obtulit ibi Sacrificio cor
facrificium corporis Chrifti, orans quantùm potuit, poris Chrifti
CHRYSOSTOMVS homilia ſeptuagefima
atibus.
5. IDEM homilia decimaoctaua in Ada Apoſtolo.
rum : Acfora quidem ac balnea faciunt mului , eccle
lias autem non item , & omnia magis quàm has. Ideò
oro ac fupplico, & gratiá peto , immò & legem pono ,
vt nullus qui habet villam , appareat carere ecclefia.
Nè mihi dixeris: propè eft, in vicinia eſt, magnus eft
fumptus, nõ magnum commodum : fi quid habes in
fumendum in pauperes, illuc inſume:meliùs illuc,
quàm ibi:educa magiftrum ,educa diaconū & facerdo
talem ordinem . Qualiducta vxorevel ſponfa, vel data
virgine,lic erga eccleſiam affectus ſis : dotem inſcribe
illi :icà tibi benedi&tionis prædium multiplicabitur.
Quid enim non ericillic bonorum ? Parúmneeft,oro ,
torcular benedici : parúmne eſt,Deú exomnibus fru
gibus ac decimis priùs partem ac decimas accipere? Ad
pacem agricolarum hoc veile . Venerabilis erit & pre- oblatio per
sbyter pofteà , & ad ſecuritatem agri conducet . Preces Dominicos,
illíc perpetuepropter te ,laudes & fynaxes propter te , propter cura
oblatio per ſingulos dies Dominicos. Quid magismi-qui in villis
randum , quòd alij extruunt clara ſepulcra, vt pofteri conftrüis.
audiant quòd ille conftruxit,an quòd tu eccleſias exci
tas? Cogita quòdvfque ad Chriſti aduentum mercedé
habiturus fis, qui altare Dei excitaturus es . Et paulò
pòft: Parùm elt,dicoro, in ſanctis oblationibus no- lationib
In Sanctisoba
us.
men tuum ſemper referri, & quotidiè pro villa preces
ad Deum fieri ?
GREGORIVS Magnus libro quarto Dialo
gorum, capite quinquageſimoſeptimo :Hoc quoquè
quod audiuimus,quendam apud hoftes in captiuica
te pofitum ,& in vinculis religatum fuiſſe,pro quo ſua
coniunx diebus certis facrificium offerre cófueuerat, oblati vince .
qui longo pòft cempore ad cõiugem reuerſus, quibus la ſoluta .
diebus eiusvincula ſoluerentur , innotuit : eiusas con
iunx illos fuiffe dies inquibus pro eo facrificium offe
rebat ,recognouit. Ex alia etiá re,quęnobis ante annos
ſoprem gefta eft,certiflimècófirmatur : Agathus enim
Panormitanus Epiſcopus ficutfideles mihi ac religio .
fi viri multi teftati ſuntaca teftantur, cùm beatæ me
moriæ anteceſſoris mei tempore iufíus effet vt Romá
veniret, vim nimiæ tépeftatis pertulit, ità vt fe ex tan
to vndarum periculo euadere poffe diffideret. Nauta
verò illius Baraca nomine,qui nunc eiuſdem Ecclefiæ
clericatus officio fungitur,poft nauem carabum rege
bat, ruptoque fune, cum eodem carabo, quem rege
bac,inter vndarum cumulos repentè diſparuit. Nauis
autem cui Epiſcopus præerat, tandem poft multa pe
ricula ad ofticam infulam fluctibus quaffata perue
nit. Cúmque die tertio Epiſcopus nautam qui ab eo
abreptus in carabo fuerat, in nulla maris parte videret
ap ére, vehementer afflictus,mortuum credidit, fed
per obſequium charitatis viuo vnum , quod mortuo
debebat,impendit : & omnipotenti Deo pro abſoluti-ficij victimes
one eius animæ offerre facrificiū victimæ falutaris iu- ſalucaris pro
bet :
 MISS AE .
anima naute, bet : quo oblato, reſtaurata naue, perrexitad Italiam .
bibilis et Cúmque ad Romanum portum veniffet ,illic nautam
.cacia . reperit quem mortuum putabat. Tunc inopinata ex-
ulcatione gauiſus eft, & eū , qualiter tot diebus in illo
tanto maris periculo viuere potuiſſet,inquiſiuit. Qui
videlicet indicauit, quoties in illius tempeftatis flucti-
bus cum eodem quem regebat, fuiſſet carabo verfa-
tus, qualiter cúillo yndis pleno natauerat, & quociès
eo à fuperiori parte deorsùm verſo ipfe carinæ eius
fuperfederat, adiungens cùm diebus ac no &tibus hoc
inceſſanter faceret, iamą eius virtus funditùs ex fame
fimul & labore cecidiffet, quo eum ordine diuina mi-
fericordia feruauerit, indicauit. Etenim quod etiam
nunc vſque teftatur, dicens: Laborans in Auctibus at-
que deficiens,ſubito mentispondere fum grauatus, ità
vtneque vigilare me crederem , neq depreffusfomno
eſfem : & ecce in eodem medio mari me pofito quidã
apparuit, qui mihi panem ad refe&tionédetulit.Quem
mox vt comedi , vires recepi, nec longè pòft nauis
tranfiens affuit, quęme ab illo vndarum periculo fuf-
cepit ,atque ad terram deduxit. Quod fcilicet Epiſco-
pusaudiens,requiſiuit diem , atque illum fuiffe diem
Hoftia facra reperit, quo pro eo presbyter in Oftica inſula Deo
oblatióis im : omnipotenti hoftiam lacræ oblationisimmolauit .
molata
Raura , pro 7. BED A libro quarto Anglicanæ hiſtoriz , capite
vigeſimo ſecundo : In prefaco autem prelio, quo oc-
cilus eft rex Elbuini, memorabile quoddam factum
eſſe conftat,quod nequaquàm filentio prçtereundum
arbitror,fed multorum ſaluti,fi referatur, fore profi
cuum . Occiſuseft ibi inter alios de milicia eius, iuue
nis vocabulo Huma, qui cùm die illo & noéte ſequen-
te inter cadauera occiſorum fimilis mortuo iaceret,
tandem recepto fpiritu reuixit,acreſidens,fua vulne.
ra, prout potuit, ipſe alligauit.Deindè modicum quie.
ſcens,leuauit fe, & coepit abire ficubì amicos, qui ſui
curam agerent,poflet inuenire .Quod dum faceret,in-
uentus eft, & captusà viris hoftilis exercitus, & ad
dominum ipſorum ,Comitem videlicet Edilredi Re-
gis, adductus. A quo interrogatus quis effet, timuit
le militem fuiffe confiteri, ruſticum lepotiùs & pau .
perem ; atque vxorio vinculo colligatum fuiffe re
fpondit, & propter victum militibus adferendum in
expeditione fe cum ſuis fimilibus veniffe teftatus eft.
At illefufcipiens eum , curam vulneribus egit, & vbì
fanari ccepit, nocte eum , nè aufugeret, vinciri præce-
Virture ſacri- pit,nec tamen vinciripotuit . Nam moxvtabière, qui
captiui fola vinxerant; eadem funt eius vincula ſoluta. Habebat
vuarus. enim germanum fratrem , cui nomen erat Tuma, pre :
sbyterum , & abbatem monafterij in ciuitate , quæ hac-
tenùs ab eius nomine Tumiaceftir cognominatur.
Qui cùm cum in pugna peremptū audiret, venit quæ-
rere, li fortè corpus eius inuenire poſſet: inuentum
alium illi per omnia fimillimum , putauit ipſum elfe
quem ad monafterium ſuum deferens, honorificè feá
peliuit, & pro abſolutione animæ eius fæpiùs Mis
Miffarú cele. Tas facere curauit. Quarum celebratione fa & um eft,
bratio pro aniquod dixi,vt nullus poffet eum vincire, quin cõinud
deficisque folueretur . Interea Comes quieum tenebat,mirari &
tabat. interrogare cæpit, quare ligari non poflet,an forteli.
teras folutorias ,de quibus fabulæ ferunt, apud fe ha-
beret,per quas ligari non poſſet ? At ille refpondit, ni-
hil talium artium noffe . Sed habeo fratré,inquit, pres
sbyterum in mea prouincia, & fcio quia ille me inter-
Per Miffas fectum putás, pro meMiſſas crebras facit, & fi nunc in
crebras & ora alia vita effem ,ibì anima mea per intercefliones eius
Soloisen nima ſolueretur à penis. Dum aliquanto tempore apud
nis. Comitem teneretur, animaduertunt, qui eum dili-
gentiùs confiderabant,ex vulcu & habitu , & ſermoni.
bus eius, quia non erat de paupere vulgo, vt dixerat,
ſed dcnobilibus. Tunc fecrete aduocans eum Comes,
interrogauit intentius vndè eſſet, promittens nihil ei
mali facturum pro eo, fi fimpliciter fibiquis eſſet,pro-
deret . Quod dum ille faceret,miniftrum ſe regis fuif-
ſe manifeftans,reſpódit: Et ego per ſingula cua reſpon-
227
fa cognoueram , quòd rufticus non eras. Et nunc di
gnuses morce, quia omnes fratres & cognati mei in il.
la funt pugna interempti; nec tamen occidam ,nè fidé,
quam promiſ, præuaricem . Vt ergo conualuit, ven
didit eum Londoniæ Freſoni cuidam , ſed nec ab illo,
nec cùm illuc duceretur ; vllatenùs potuit alligari.
Verùm cùm alia atque alia vinculorum genera ho-Rurfum vin.
ftes imponerét,cúmque vidiffet qui emerat,eum vin- cula ciufdem
culis non potuiffe cohiberi,donauit ei facultatem ſe- Sacrificij vir .
ſe redimendi, fi poſſet: A tertia autem hora quando tur.
Miſſæ fieri folebant, fæpiffimè vincula foluebantur.
At ille dato iureiurando vt rediret, vel pecuniam illi
pro fe mitteret; venit Cánticam ad Regem Lodheri,
qui erat filius fororis Edildridæ reginæ , qui & ipſe
quondàm eiuſdem reginæ miniſter fuerat, petijtop &
accepit ab eo precium ſuæ redemptionis;ac ſuo domi
no pro ſè, vèpromiſerat, miſit. Qui poft hæc patriam
reuerſus,atque ad ſuum fratrem perueniens, repli
cauit exordine cuncta quæ fibi aduerfa, quæ in aduer
fis folatia proueniſſent, cognouito referente eo, illis
maximètemporibusſua fuiffe vincula ſoluta,quibus
pro fe Miffarum fuerant celebrata ſolennia. Sed & alia Peroblatione
quæ periclitantiei commoda contigiffent & prospe- hoftiæ ſaluta
ris multa co
ra, per interceſfionem fraternam , & oblationem ho moda pro
&
ftiæ falutáris cælitusfibi fuiffe donata intellexit.Mul- ſpera contina
tig hợc à præfato viro audientes, accenſiſunt in fide ac gunt.
deuotione pietatis ad orandum ,vel eleemofynas faci
endas,velad offerendas Domini victimas facre obla
tionis,pro ereptione ſuorum , qui de ſeculo migraue
rant. Intellexerunt enim quòd facrificium ſalutare ad Sacrificiú fa.
redemptionem valerer & animæ & corporis ſempi- lutare valet
ternam . Hanc mihi hiſtoriam etiam hi,qui ab ipſo vi- ad redempti.
ro, in quo facta eſt,audiêre,narrârunt: Vndè eam qui &corporis
aliquando comperi,indubitanter hiſtoriæ noftræ Ėc- Cempiterna.
clefiafticæ inferendam credidi.
8. CLEMENS pontifex & martyr epiftola tertia TRAD I TIO
de officio facerdotum & clericorum : Hîc ergò, hoc A POSTO
LIC A.
eft, in præſenci vita poſitos,oportetnosagnoſcere vo
luntatem Dei; vbi & agendi& facrificandi eft locus :
quoniam in alijs locisfacrificare & Miffas celebrare Sacrificarc &
non licet, nisi in his, in quibus Epiſcopus proprius Millas cele.
iuſferit, aut ab epiſcopo regulariter ordinato ; tenen- cis locis.
te videlicet ciuitatem ,confecratus fuerit.Aliter enim
non ſunt hæc agenda, nec ritè celebranda; docente nos
nouo & veteri teſtamento .Hæc Apoftoli à Domino Es Apoftolo
rum traditio .
acceperunt, & nobis tradiderunt:hęc nos docemus, ne
vobisty & omnibus abfq repræhenſione tenere & do
cere, quibus agendum eft, mandamus.
9. IRENAE VS aduersùs hæreſes libro quarto ,ca
pite trigefimofecundo: Sed & ſuis diſcipulis dans con
filium ,primitias Deo offerre ex ſuis creaturis,nó qua
fi indigenti, ſed vtipfi nec infructuoſi, nec ingratilint,
eum quiex creatura panis eft, accepit, & gracias egit,
dicens: Hoc eft meum corpus. Et calicem fimiliter, Matth.26.
qui eft ex ea creatura, quæ eft fecúdùm nos , ſuum fan- uiChriftus no.
teftamenti
guinem confeffus eft, & noui teftamenti nouam do nouă docuit
cuit oblationem , quam Eccleſia ab Apoftolis accipiés oblationem ,
in vniuerſomundooffertDeo, eiqui alimenta nobis quam Eccic.
ſia ab Apoſto
præftat primitias ſuorum munerum in nouo tefta lis accipi
ens
mento , de quo in duodecim prophetis Malachias vbiq;offert . 1
fic prælignificauit: Non eft mihi voluntas in vobis ,di. Malach. s.
cit Dominus omnipotens ,& facrificium non accipiam
de manibus veftris: Quoniam ab ortu ſolis vſque ad
occaſum nomen meum glorificatur inter gentes, & in
omni loco incenſum offertur nomini meo, & facrifi
cium purum : Quoniam magnum eſt nomen meum in
gentibus,dicit Dominus omnipotens: manifeſtiſline
fignificansperhæc, quoniam prior quidem populus
ceffauit offerre Deo : omniautem loco facrificium of
fertur ei, & hocpurum ,nomen autem eius glorifica
tur in gentibus.
10 . CHRYSOSTOMVS homilia tertia in epi- Apoftolorum
decretum de
ftolam ad Philippenſes: Non fruftrà ab Apoftolis ſan memoria
cituin eft, vt in celebrationevenerádorum myfterio mortuorum
Ff 2 rum in Sacrificio .
 228 DE SACRIFICIO
rum memoria fiat eorúquidifefferúc.Nouerunt illis
multum hincemolumenti fieri,multum vtilitatis, & c.
Iterùm . 11 . ITEM homilia ſexagefimanonia ad populū An-
tiochenum , vbì eadem habet: fic enim inquit: Non te.
Ab Apoftolis merè ab Apoftolis hæc fancita fuerunt, vtin tremédis
Sancitum . myfterijs defunctorum agantur commemoratio.Sci-
unt enim indè illis multum contingere lucrum, vtili.
tatem multam . Cùm enim totus conftiterit populus
extenfis manibus, facerdotalis plenitudo, & cremendū
proponatur ſacrificium , quomodò Deum non exora-
bimus pro his deprecantes!
32 . IOANNES Damafcenus in ſermonededefun
&is, fiue, quòd qui in fide hinc migrârunt, facris ope-
rationibus & viuorum beneficijs multùm iuuentur,
Diui Apoftoli diſcipuli faluatoris qui totum mundi
circulum viuum cepêre prædicando verbum , quod
fuis oculis viderant,in tremendis & impollutis vitali-
Apoftolorum
inftitutum de busiz Sacramétis, memoriam eorum qui fideliter ob-
mortuorum
commcmora dormiêrunt, habendam edixerunt,& c. vtinfrà, B.te-
tione in Sa
ftimonio quarto .
crificio . IRENAE V S libro quarto contra hæreſes,
1. C.
INSTITV- capite trigeſimoſecundo , vt ſuprà,B.teftimo, nono.
TIO .
2. ' EVSEBIVS Cæſareenſis libro primo de de-
monftratione Euangelica, capite decimo: Itaque poft
omnia, quafi mirabilem quandam vi&timam , ſacrifi-
ciumipz eximium patri ſuo operatus pro noftra omni-
um falute obtulit,eiúsquerei memoriam , vt nos ipfi
Chriftus hoc Deo pro ſacrificio offerremus, inſtituit. Hoc etiam
inftituit. prophetarum præcipuus Dauid, qui quod futuruin
erat,fpiritu ſuo diuino præuiderat,vaticinatus eft, vbì
Pral.39. ait : Expe &tans expectaui Dominum, & intendit mihi ,
& exaudiuit precem meam : & fuftulit me de lacu mi.
feriæ & de luto fæcis, & ftatuit ſupra petram pedes
meos, & direxit greffusmeos : & immilitin osmeum
canticum nouum , carmen Deo noftro. Quod porrò
ſit hoc nouum canticum , declarac deinceps , vbì ait :
Sacrificium & oblationem noluifti, corpus autem per-
fecifti mihi, holocauſta & pro peccato non probâfti,
tunc dixi: Eccè venio . In capite libri ſcriptum eft de
me, vt facerem Deus voluntatem tuam , volui . & ad-
iungit : Annunciaui iuftitiam in Eccleſia magna . Sic
planè docens pro antiquis facrificijs & holocauſtis,
Chriſti aduentum per aſſumptionem humani cor-
poris, eiúsque corpus perfe & um , Deo oblatum eſſe,
ipſumés hoc Eccleſiæ ſuæ nunciat cum gaudio tan-
quàm ingens myfterium , quod prophetica voce in
capite libri propofitum ,expreſſúmquefit. Quum er
gò huius facrificij memoriam fignis quibuſdam in
menſa celebrandain , corporisque item illius, ſaluta-
risque fanguinis, vt noui Teſtamenti inftitutum ha-
bet, acceperimus, rurſus à propheta Dauid inftrui.
Pſal.22. mur ad dicendum :Parâfti in confpectu meo menfam ,
contra eos qui affigunt me : Pingue fecifti in oleo cao
put meum , & calix tuus inebrians quàm præftantiſti.
mus. Palàm igitur in his myfticam lignificat vn & ioné
Ineruētas vi. & odorum afferentiá ,menſæ Chrifti facrificia,quibus
ctimasinmē.operantes , incruentas & rationales, ei & fuaues vi& i-
ſa Domini mas,in tota vita ſupremo Deo offerre, per eminentif-
oficure edo fimum omnium ipfius pontificem ,edo &ti ſumus.Hoc
Chrifto . ipfum magnus quoquè propheta Eſaias mirabiliter
diuino fpiritu indicante prouidit, & antequàm fieret
Efaiz 35 . prædicauit. dicit igiturfic : Domine Deus meus, glo-
rificabo te, laudabo nomen tuum , quoniam feciſtires
mirabiles. Et quænam hæ ſint res mirabiles, planè de-
inceps oftendit,dicens: Faciet Dominus Sabaoth con-
uiuium omnibus gentibus : bibent lætitiam , bibét vi-
num ,vngentur vnguento, trade hæc omnia gentibus.
Conſilium enim hoc in omnes gentes . Huiuſmodi fa .
nè erant Efaiæ mirabilia ,quębonæ cuiufdam fragran-
tiæ ,vnguentio vn &tione,non Iſrael,ſed omnibus géti-
bus promittebát ,ex quo nõimmeritò proptervnguéti
vnctioné Chriſtianorū appellationé conſecutæ ſunt,
ſed vini quoquè lætitiâ gentibus vaticinatur in eo:no-
ui teſtamenti, quodà Chrifto conditú eſt, myfterium
fubobfcurè fignificans, quod fandapud omnes gentes Myfterim eller
in preſenti tempore perſpicuè celebratur.Et pauld an apud omnes
cè cùm de Gentibus & ludęis ad Chriftum conuerfis gentcs cele .
ageret,Meritò fanè,inquit, quando illius memoriam, bratur.
corporisa eiuſdem & languinis recordationem quo
tidiè celebrant, & ad longè præſtantius & facrificium
& munus aſſumpti ſunt, quàm illud antiquius fuerit.
3. CYPRIANVS epiſtola ſexageſimacertia ad Cę- lib.z. epift. .
cilium : SileſusChriſtus Dominus & Deustoſter,iple scipſum pri
fummus facerdos Dei patris, & facrificium patri le muis obtulit,
ipſum primus obtulit ,& hoc fieriin ſuî commemora- fui cómemo
tionem prçcepit, vtiquè ille facerdos vice Chrifti verè ratione præ
fungitur, qui id quod Chriftus fecit, imitatur: & fa . cepit.
crificium verum & plenú cunc offert in Ecclefia Deo
patri,li ficincipiat offerre ſecüdum quod ipſum Chri
itum videat obtuliſſe.Etpaulò pòft : Atenim non ma- Cur Chriſtus
nè, fed poft cænam mixtum calicé obtulit Dominus , poft cænam
Nunquid ergò Dominicum poft cænam celebrare de- facrificiü,nos
bemus, vtficmixtum calicem frequentandis Domi- autem mane
nicis offeramus? Chriftum offerre oportebat circa ve offeramus.
ſperam diei, vt hora ipſa facrificijoſtenderer occaſum Exod.12.
& veſperam mundi,ficut in Exodo fcriptum eft :Ecoc
cident illum omne vulgus ſynagogæ filiorum Itrael Pfal.140 .
ad veſperam.Et iterùm in Píalmis:Adleuatio manuā
mearum facrificium vefpertinum . Nos auté reſurre
& tionem Domini manè celebramus . Et quia paſſionis
eius mentionem in ſacrificijs omnibus facimus,(pal
fio eft enim Domini, facrificiü quod offerimus) nihil
aliud quàm quod ille fecit,facere debemus. ſcriptura
enim dicit : Quotiefcunq enim ederitis panem iftum , 1.Cor.II. +
& calicem iſtù biberitis,mortem Dominiannunciabi
tis quoaduſm veniat . Quotieſcunque ergò calicem in
commemorationem Domini & paſſionis eius offeri
mus, id quod conftat Dominum feciſſe , faciamus.
AVGVSTINVS libro decimode ciuitate Dei,
capite vigeſimo: Vndè verus ille mediator,inquátùm 1.Tim.2.
formam feruiaccipiens, mediator effectus eſtDei&
hominum homo Chriftus Ieſus,cùm in forma Dei ſa
crificium cum patre fumat, cū quo & vnus Deus eft,
tamen in forma ferui facrificium maluit eſſe,quàm ſu
mere,nèvel hac occalione quiſquam exiftimaret, cui
libet facrificandum effe creaturæ . Per hoc & facerdos Chriſtus eft
eft, ipfe offerens,ipfe & oblatio . Cuius rei facramen- cfferes & ob .
tum quotidianum effe voluit Eccleſiæ ſacrificiū , cùm latio .
Sacrificium
ipfius corporis ipfe fit caput, & ipfius capitis ipla fit Eccleſiæ .
corpus, tam ipfa per ipſum , quàm ipfe per ipfam fue
tus offerri.Huiusveri ſacrificij multiplicia varia fi- Figuræ noftri
gna erantſacrificia priſca ſanctorum ,cùm hoc vnú per facrifici).
multa figuraretur, táquàm verbis multis res ynadice
retur, veſine faftidio multùm commendaretur.Huic Huic fummo
ſummo verois ſacrificio cú &tafacrificia falſa ceſſerūc. peroque facci
5: IDEM libro vigefimo contra Fauſtum Mani- falla cefferat
chęum ,capite vigefimoprimo, vt ſuprà ,A.teftimonio
duodecimo.
6. ET in Pſalmum trigefimumtertium concione ſe. Chriftus de
cunda : Coram regno patris ſui mutauit vultum fuú, corpore &
& dimifiteum , & abijt: quia erat ibì facrificiú ſecun- fanguine foo,
dùm ordinem Aaron , & pofteà ipſe de corpore & fan ficium ſccun .
guine fuo inftituit facrificium fecundùm ordinem dùm ordine
Melchir.
Melchifedech . Pfal.1o9.
7. LVCAE viceſimofecundo,vtin textu . HOC FA
8. CHRYSOSTOMVS homilia octogeſima- CITE.
tertia in Matthçum : Hac de cauſa , deſiderio deſidera- Luc.22.
ui, inquit Dominus,hocpaſcha vobiſcum comedere,
hoceft,tradere vobis res nouas & pafcha dare, quo vos
fpirituales faciam . Ipfe quoque bibit ex eo,ne auditis Chriſtus bio
verbis illis dicerent: Quid igitur ſanguinem bibimus quum incoe çon
& carnem comedimus ? ac ideò perturbarentur. Nam na .
& quando priùs de his verba fecit, multi folummodò
propter verba fcandalum palli funt. Ne igitur tunc id
quoquè accideret , primus ipſe hoc fecit, vt trãquillo
animo ad communicationem myſteriorum inducerec.
Quid porrò vetus quoque illud ,inges,facere oportet:Dicēs,hocfa.
Minime:ideò enim ,Hoc facite ,dixit, vt ab illo abduce - agnifacrifici.
ret, um abrogauite
 MISS AE . 229
rer . Prætereà fi remiffionem hoc peccatorü facit, fic- ſupra ipfum efHitet,fe excuſat, ad ipſum primò dece. Chriftus.com
ut certè facit, fuperuacaneum illud omninò eft. Sed ter exclamás, Tu dixifti: Hoc facitein meam comme- cite & c.ho.
ficut in veteri, eodem hîc modo in beneficio reliquit, morationem . Deindè táco minifterio ad imitationem ftiam falutza
Per oblatio. & memoriam myſteriorum colligauit,etiam hinchę- Dei inſtituto dignus fieri poftulat, & fimilis ipfi Chri- iulfic.
sem licaci
në huius in- reticorum ora frenando. Nam quando dicunt, vndè fto pro viribus euadere,vt & Sacramenta fanétè con
cruenti
ficij, facri, paret immolatum Chriftum fuiſſe, præter alia multa ficiat, & caftė diſtribuat: & qui ad communionem ac
crucntú
hæc etiam myfteria afferentes ,ora ipforum cófuimus. ceffuri ſunt, dignè participent : ficus venerandamy
contra quor
dam hæreti- Si enim mortuus Ieſus non eft, cuius fymbolum aut fteria conſummat, & laudata oculis ſubijcit, in fignis
cos defendi- fignum hocfacrificium eſt ? Vides quantum ei ſtudi- fanctè propofitis.
um fuerit, vt femper memoria teneamus pro nobis 12 . CLEMEN'S Pontifex & martyr libro quinto
ipſummortuum fuiffe. Nam quoniam Marcion, Va. conftitutionum Apoftolicarum , capite vicefimo:Do
lentinus, Manichæus, eorúmque fequaces negaturi mino crucifixo & luſcitato, illuceſcente die Domini
erant hanc diſpenſationem , in memoriam paliionis co, impleta eft fcriptuta quæ dicit, Exurga,dicit Do - Pfal. 18,
per hoc ſemper ità reducit myſterium , vt nemo non minus, fiducialiteragam in eo : & , Tu Domine miſere
inſanus feduci pollic, Icà per facratiſſimā iſtam men- remei, fuſcita me, & retribuam eis.Quarevos quoß, Pfal. 40 .
fam & faluat, & docet : hoc enim capuc bonorú omni- fuſcitato Domino, offerte ſacrificiú veftrum , de quo
um eft . vobis præcepit per nos , dicens : Hoc facite in meam Offerendum
9. IDEM homilia vigeſimaquarta in prioré epi. commemorationem.Deindèieiunium foluite læti , & facrificiú de
folam ad Corinthios: Etin vereri quidem teftamen- feftum diem agentes, quoniam pignusreſurrectionis que cheriftus
to , cùm imperfectiores effent, quem idolis offerebát noftræ Ieſus Chriftus à mortuis eſt excitatus : idiß fit ios præcepit,
fanguinem , eum ipſum accipere voluit, vt ab idolis vobis legitimum ſolenne' in perpetuum , vſque ad vfque ſummatiad oné
co
Car Chriftus eos auerteret. Quod etiam inenarrabilis amoris fi- conſummationem ſeculi, quoàd venerit Dominus . ſeculi.
fanguinem gnum erat.Hîc autem multò admirabilius & magni- I.D. GENESIS quarto : Abel quoque obtulit de Luc.22.
fumpferit. ticentius facrificium præparauit , & quum ſacrificium primogenitis gregis fui & adipibus eorum : & reſpe- FIGVRAE ,
Pro brutoru ipſum commutaret, & pro brutorum cæde ſeipſum xit Dominus ad Abel , & ad munera eius .
cęde ſcipſum
offeren offerenduin præciperet.Etpaulò pòft: Sed quare ad . 2. ITEM capire octauo :Aedificauit autem Nočal.
dum
præcepit. dit, quem frangimus? Hoc in Euchariftia videre licet, tare Domino : & tollens de cunctis pecoribus & volu
Exod.12. in cruce autem minimè,fed omninò contrà : Os enim cribus mundis , obtulit holocaufta fuper altare:odo
· Num . 9. eius,inquit, non conteretur. Sed quod in cruce paſſus racusis eft Dominus odorem ſuauitatis.
nõ eft, id in oblacione patitur propter te : frangi ſufi- .3 . ET decimoquarto capite : At verò Melchiſedech
Fractio Eu
chariftia , net, vt omnes ſatiet. rex Salem , proferens panem & vinum, ( erat enim ſa
10. MARTIALIS in epiftola ad Burdegalenſes, cerdos Dei altiſlimi)benedixit Abraham ,& ait :Bene
Altare ad có , capite tertio : Dum altaria dæmonum in puluerem re. dictus Abraham Deo excelſo qui creauit cælum & ter
secrationem digerentur, aram ignoti Dei ad confecrationem re ram &c.
seſeruatum feruari iuſlimus: qua dedicata in nomine Domini Dei 4 . EXODI duodecimo : Decimadie menfis hui.
dedicatur.
Ifrael, & iplius teftis Stephani, qui pro eo à Iudæis paſs us tollat vnuſquiſque agnum per familias & domos
fus eft ,non hominis cultum , fed Dei in ea frequenta- fuas.Erit autem agnus abro macula, mafculus,anni
tis : Stephanus enim non Deus, ſed amicus Dei fuit: culus :iuxta quem ritum tolletis & hædum. Et ſer
qui pro teſtimonio eius,animam ſuam pofuit: cuius uabitis cum vſque ad quartamdecimam diem menſis
fanguine ipſa menſa eft decorata, quia ſuo fanguine huius: immolabiti eum vniuerſa multitudo filiorü
Sacrificium Ieſus Chriltus cóprobatus eft effe Deus : & qui credi- ' Ifrael ad vefperam.Et ſument de fanguine eius,ac po
Deo offertur derit, ornamenta fidei maiora perceperit. Sacrificium nent fuper vtrunque poftem , & in fuperliminaribus
in ara ſancti- enim Deo creatori offertur in ara, non homini, neque domorum , in quibus comedent illum. Erit autem
Chrifti core angelo . Nec folùm in ara fan &tificata, fed vbique of. fanguis vobis in lignum in ædibus in quibus eritis : &
pus & fangui fertur Deo oblatio munda, ficut teftatus eft: cuius videbo ſanguinem , & tranfibo vos:nec erit in vo
në offerimus corpus & fanguinem in vitam æternam offerimus,di- bis plaga dilperdens, quando percuſſero terram Ae
Joan . 4 .
centes: Spiritus eft Deus, & eos qui adorant eum, in gypti.
ſpiritu & veritate oportet adorare.Ipfe enim corpus 5. AVGVSTINY S libro decimo de ciuitate Dei,
habens & immaculatum , & fine peccato, quia conce- capite vigefimo: vtfuprà, C.teftimonio quarto .
ptus eſt de Spirituſancto, natus ex Maria virgine, in 6. IDEM libro fexto cótra Fauftum Manichęum ,
1 ara crucis ipſum permifit immolari. Quod autem lu- capite quinto, de ſacrificijs veteris teftamenti loqués: ftri
Figurz no. j.
ſacrifici
dæi per inuidiam immolauerunt, putantes ſe nomen " Etipſa, inquit ,figuræ noftræ fuerunt, & omnia talia
Hoc remedio eiusà terra abolere,nos cauſa falutis noftræ in ara jan- multis & varijs modis ynum ſacrificium , cuius nunc
vita præfta. ctificata proponimus, fcientes hoc ſolo remedio no- memoriam celebramus, fignificauerüt. Vndè iftore.
tur & mors bis vitam præftandam , & mortem effugandam : hoc uelaco, & fuo tempore oblato,illa deagendi celebrita
Chriſtus iur-enim ipfe Dominus nofter iuſlit nos agere in ſui com te fublata ſunt: ſed in ſignificandi authoritate man
! fit in fui me, memorationem . Nam de facrificijs idolorum notum ferunt .
moriam
Sacrificium hoc vobis à mefa & um eft, quia eamaximède caufa domi- 1.E. HIPPOLYTVS Epiſcopus & martyr in IVGE SA
offerri. nabatur vobis diabolus. Et ficùt communio viui Dei oratione de conſummatione mudi & Antichriſto: Lu.CRIFICI.
eft vobis vita, fic participatio menfæ fimulacrorum , gebunc etiam ecclefiæ luctum magnum ,quia nec ob -VM.
erat vobisæternamors, & infirmitates, & corruptio- latio, nec fuffitus fiat, nec cultus
Deo gratus. Sed Ec
nes , & nimiæ tribulationes huius feculi. cleſiarum ædes ſacræ, tugurij inſtàr erunt, precio
11 . DIONYSIVS Areopagita Eccleliafticæ hie- ſum's corpus & fanguisChrifti non extabit in diebus In diebus
rarchiz capite tertio : Hinc iam venerandus antiftes illis: laturgia extinguetur,pfalmorum decantatiocel Antichristi.
diuinis altaribus adftans, ſancta & diuina laudat IE. fabit,fcripturarum recitatio non audietur : Sed erunt turgia.
SV opera , quæ ineffabilis prouidentiæ ratione in ſalu- apud homines tenebræ , lamentatio ſuper lamentati
tem generis noftri, voluntate ſanctiſlimi patris in ſpic onem , væ ſuper væ .
1
ritufancto (vt eloquia diuina tradunt)conſummauit. 2. CHRYSOSTOMVS homilia quadrageſima.
Peracta verò laude, veneranda ( ipforum intelligibi. nona operis imperfecti in Matthæum , in ea verba,
li ſpeculatione fpiritualibusinſpecta luminibus, cum Cùm ergò videritis abominationem : Et ſic prophetę
verò etiam ad facra myfteria in lignis celebranda pro- verba fignificant magis de conſummatione mundi:
greditur, idip ex traditione diuina. Quocirca reue- prophetia tamen , ſicut docet Chriſtus, ad vtrunque
renter fimul & ex pontificali officio , per facras diui- eft dicta. Sunt autem verba illa fic : In dimidio le ti Dan. 9.
norum operum laudes, quòd hoftiam falutarem ( que mi anni auferetur iuge ſacrificium , & abominatio de
Ff 3 fola .
 FICIO
230 DE SACRI
ſolationis ftabit in loco fan &to , vſque ad conſumma- eſt, panem & vinum, ſuum fcilicet corpus & fangui-tulit ſecun,
tionem temporis, & conſummatio dabiturfuper ſoli- nem . Et paulò pòft: Vt ergò in Genefi per Melchife Melchifedeh
tudinem . Illicexercitus Romanus di & us eft abomi- dech ſacerdotem benedictio circa Abraham poffet ri- in vltima cæ •
natio deſolationis, quia ad deſolationem redacturus tè celebrari, præcedit ante imagò facrificij Chrifti, in ma .
fuerat Iudaicum cultum : hîc autem Antichriſtus di- pane & vino ſcilicet conftituta : quam rem perficiens
citur abominatio deſolationis, quia multorum Chri- & adimplens Dominus,panem & calicem mixcum vi
ftianorum animas fa & urus eft defolatas à Deo. Nam no obtulit: & qui eft plenitudo, veritatem præfigu
antequàm caperent Romani Hieruſalem , in dimidio ratæ imaginis adimpleuit. Sed & per Salomonem Spi.
hebdomadis Chriftus per ſuam doctrina tulit de me- ritusfan & us typum Dominiciſacrificij antè præmon .
dio 'iuge ſacrificium ludæorum . Nam dicitur tribus ftrat, immolatæ hoftiæ & panis & vini, fed & altaris
annis & fex menſibus docuiffe , quinumerusfacit di- & Apoftolorum faciensmentionem : Sapientia; in Prouer. 9.
midium feptem annorum , veillud facrificium quod quit ,ædificauit fibi domū, & fubdidit columnas ſea ?
iugiter fuerat in vſu , tolleretur de medio , & offerre- ptem : Mactauit ſuas hoftias,miſcuit in cratera vinum
tur facrificium laudis in voce, & facrificium iuftitiæ fuum , & parauit menfam fuam : Etmifit ſeruos ſuos,
in operibus, & facrificium pacis per Euchariſtiam . conuocás cum excelfa prædicatione ad craterem , &c.
Vſque ad finem autem ſeculi tumultus eft, quia luda- 5. EVSEBIV S libro quinto de demonftratione
ica conſuetudo de facrificijs offerendis nunquàm eft Euangelica, capite certio : Ėt fanè oraculi exitus ad
reparanda. Ité in medio hebdomadis, hoc eft, tribus mirabilis eiqui contempletur,quemadmodùm Sal Pico miniftros
Sacrificium annis & ſex menfibus,hoc facrificium Chriftianorum uator nofter IESVS, qui eft Chriftus Dei, ipfius Arat Chriftus
Chriftianorű tollendum eft ab Antichriſto, confugientibus Chri- Melchiſedech ritu , ea quæ ad facerdotium in homini- facrificiura
ſecundùm
ab Antichri- ſtianis ante eum per loca deſerta, non crit, qui aut in bus gerendum ſpectant, per ſuos miniſtros perficiat. ordinė Mel
Ao tollédum . Ecclefiam intret,autoblationem offerat Deo. Nam quemadmodùm ille qui ſacerdos gentium erat, chifedech .
3. DANIELIS duodecimo : Et à tempore cùm nuſquàm videtur facrificijs corporalibus functus,fed
ablatum fuerit iuge ſacrificium , & pofita fuerit abo- vino ſolo & pane, dum ipfi Abraham benedicit :ità
minatio in deſolationé: dies mille ducenti nonaginta . fanè primus ipfe Saluator ac Dominus nofter : dein
ET capite nono : Etpoſt hebdomadas ſexagin- dè qui ab ipfo profe& iſunt, facerdotes in omnibus
confirmabit taduas occidetur Chriftus &c. * Confirmauit auté pa- gentibus, fpirituale ſecundùm eccleſiaſticas ſanctio
&tum multis hebdomada vna : & in dimidio hebdo- nes ſacerdotijmunus obeuntes, vino ac pane, & cor
madis deficiet hoftia & facrificium : & erit in templo poris illius & falutaris fanguinis myfteria repræſen- tionis
Figurznoftrg.
obla.
abominatio deſolationis: & vfque ad conſummatio . tant, quæ fanè myfteria Melchiſedech tanto antè fpi
nem & finem perſeuerabic deſolatio , ritu diuino cognouerat, & rerum futurarum imagi
MELCHISE . 1.F. PSALMO cételimo nono : Iurauit Dominus, nibus vſus fuerat, ſicut etiam Moyfi ſcriptura teſti
DECH. & non pænitebit eum : tu es facerdos in æternum fe ficatur, vbì ait : Et Melchifedech rex Salem, protulit
cundùm ordinem Melchifedech . panes & vinum : Erat autem facerdos Dei altiſſimi, &
2. AD Hebræos ſeptimo: Hic enim Melchiſedech benedixit Abraham .
rex Salem ,facerdos Dei ſummi, qui obuiauit Abrahæ 6. HIERONYMVS in epiftola decimaſeptima
regreſſo à cæde regum , & benedixit ei . Et paulò pòft: ad Marcellá,ſub nomine Paulæ & Euftochij,vt com
Si ergò conſummatio per facerdotium Leuiticū erat, migrer Bethlehem : Recurre ad Geneſim , & Melchi Melchiſe .
quid adhuc neceſſarium fuit fecúdum ordinem Mel- ſedech regem Salem, huius principem inuenies ciui- dech in typo
chifedech alium ſurgereſacerdotem , & nó ſecundùm catis: quiiam tunc in typo Chrifti panem & vinum Chrifti pane
ordinem Aaron dici? Translato enim ſacerdotio, ne- obtulit, & myfterium Chriftiannm in faluatoris ſan- & vinum ob
ceſsè eft vt legis translatio fiat . guine & corpore dedicauit .
3. GENESIS decimoquarto , vt fuprà, D. tefti- 7. IDEM ad Euagrill epiſtola cétefimavigefima ſe
monio tertio . xta :Sic & Melchiſedech, cô quòd Chanançus fuerit, &
lib . 2. cpift.s.
4. CYPRIANVS epiftola ſexagefimatertia ad non degenere ludæorū , in typū præceſiiffe facerdotis
Cæcilium : Admonitos nos fcias, vt in calice offeren- filij Dei, de quo dicitur in cétefimo nono pſalmo: Tu
Mixtio vini do Dominica traditio feruetur, neque aliud fracà no- es facerdos in æternum fecundùm ordinem Melchi.
& aquæ in bis, quàm quod pro nobis Dominus prior fecerit : vc ſedech . Ordinem autem eius multis modis interpre
calice. calix qui in commemorationem eius offertur,mixtus tantur, quòd folus & rex fucrit & facerdos, & ante
loan.is. vino offeratur.Nam cùm dicat Chriſtus,Ego ſum vi- circuncifionem fun &tus facerdotio : vt non gentes ex
tis vera : fanguis CHRISTI non aqua eft vtique, ludæis ,fed Iudæi àgentibus facerdotium acceperint, Leuit
ſed vinum . Nec poteft videri ſanguis eius , quo re- nec vn & us oleo ſacerdotali, vt Moyfi præcepta con . 3.
dempti & viuificati ſumus, eſſe in calice, quando vi- ftituunt, ſed oleo exultationis & fidei puritate: ne
num defit calici, quo CHRISTI fanguis oftendi- carnis & ſanguinis victimas immolauerit, & brutorú
tur, qui ſcripturarum omnium facramento ac tefti- animalium fanguinem dextra ſuſceperit, ſed pane & Panis & vini
puro ſacrifi
Gencl. 9. monio prædicetur. Inuenimus enim & in Genefi cir- vino ſimplici puro facrificio, Chriſti dedicauerit fa cio, Chrifti
ca facramentum Noe hoc idem præcurriſſe, & figu- cramentum , &multa alia quæ epiftolæ breuitas non facramëtum
ram Dominicæ paſſionis illic extitiſſe, quòd vinum recipit. dedicauit .
bibit, & c. Item in facerdote Melchiſedech ſacrificij 8. AVGVSTINVS in pſalmum trigeſimumter
Dominici ſacramentum præfiguracum videmus , ſe- tium, concione ſecunda: Coram regnoergo patris ſui
cundùm quod ſcriptura diuina teftatur, & dicit : Et mutauitvultum ſuum , & dimifit eum, & abijt : quia crifi Inftituit fa
cium de
Genef. 14. Melchiſedech rex Salem , protulit panem & vinum . crat ibì facrificium fecúdum ordinem Aaron,& poft corpore &
Fuit autem facerdos Dei fummi, & benedixit Abra- cà ipſe de corpore & fanguine ſuo inftituit ſacrificiū ſanguine fuo
ham . Quod autem Melchifedech typum CHRISTI fecundùm ordinem Melchiſedech . Mutauit ergò vul- fecundùm or
Pfal.109. portaret, declarat in Pfalmis Spiritusfanctus, ex per- diné Melchi .
tum ſuum in ſacerdotio , & dimifit genté Iudæorun, fedech .
Tona patris ad filium dicens : Ante Luciferum genui & venit ad gentes. Quid eft ergò, affectabat? Affectu
te : tu es facerdos in æternum fecundùm ordinem plenus erat. Quid enim tam plenum affe & u, quàm
Melchiſedech. Qui ordo vtiquè hic eft , de facrificio miſericordia Domini noftri Iefu Chriſti ?
Sacrificium illo veniens & indè deſcendens, quòd Melchiſedech 9. EPIPHANIVS hærefi quinquagefimaquin
Melchiſed. facerdos Dei ſummi fuit, quòd panem & vinum ob. ta Melchiſedechianorum : Obculitipfi Abraham pa
noftri facrifi. tulit, quòd Abraham benedixit. Nam quis magìs fa- nes & vinum & c . quandoquidem ex ipſo ex circun
cij typus eft. cerdosDei ſummi, quàm Dominus nofter IESVS cifione futurü erat facerdotiū , vt omnis altitudo que
Chriftus fa- CHRISTVS ? qui facrificium Deo patri obtulit, & fe effert cótra cognitionéDei,per cognitionéDei de
crificium ob- obtulit hoc idem quod Melchiſedech obtulerat, id ftrueretur,ad hoc yenèfe iactas circücifio de facerdo
tio ,
 MISS AE .
231
tio , contradicere poßit facerdotio fan &tæ ecclefiæ. teftamenti noui exhibet ſecundùm ordinem Melchi
Abrahã enim obtulit ipfi Melchiſedech decimá. Qui ſedech de corpore & fanguine ſuo ? Id enim facrifici- Sacrificium
verò ab Abrahamo defcenderüt ,ipli Leui offerunt& umſucceſlicomnibus illis facrificijs veteris teſtamen -chicillicerca
Aaron . Poft tempus autem cùm rursùseffet facerdos. ti, quæ immolabátur in vmbra futuri, propter quod ſit alijs fàcri
cium excircuncilione per Aaron & filios ipſius, con etiam vocem illam in pfalmo triceſimo & nono eiuf- ficijs typicis.
fequenter fcripturadicir perDauidem , poſt generati- dem mediatoris per prophetiam loquentis agnoſci- Pfal. 39 .
ones duodecim à generatione Leui, feptimam verò à mus : Sacrificium & oblationem noluifti, corpus au- alijs facritic
ſucceſſione Aaron : natura viſum eſt, vt in veteri fa- tem perfeciftimihi: quia pro illis omnibus ſacrificijs cijs offertur
cerdotio facerdotalis dignitas ne conſtituatur, verùm & oblationibus corpus eius offertur, & participanti- corpus Chri
ad id quod ante Leui & ante Aaron fuit fecundùm or . bus miniftratur .
dinem Melchifedech ſacerdotium transferatur: quod 9. MALACHIAE primo: Non eft mihi volun OBLATIQ
fanè nunc in Ecclefia viget à Chrifto & hucuſo dum tas in vobis, dicitDominus exercituum : & munus
MYNDA .
non ampliùs ſemen ſecundùm ſucceſſionem eligitur, non fufcipiam de manu veſtra. Ab ortu enim Solis
fed forma iuxta virtutem quæritur.Primum enim fa- vſque ad occaſum , magnum eſt nomen meum in
cerdotium in præputio per Abel perficitur : ſed & de- gentibus, & in omni loco facrificatur & offertur no
inceps per Noe : tertium verò per Melchiſedech . Et mini meooblatio munda: quia magnum eft nomen
Panis & .vinü paulò pòft: Quando Abraham fuit annorum o & ogin- meum in Gentibus, dicit Dominus exercituum .
dech erant taocto autnonaginta plùs minùs, tunc Melchiſedech ş : MARTIALIS apoftolus Galliæ ad Burdega
myfteriorum ipfi obuiam venit, & propoſuit ipfi panes & vinum , lenſes, capire tertio , vt fuprà, C. teſtimonio decimo .
csemplasia. myfteriorú ænigmata præfigurans & exéplaria :quum 6. ITEM luftinus philoſophus & martyr aduer
Joann.6
Doininus nofter dicat : Ego fum panis viuens : & ex sùs ludæos in dialogo cum Tryphone habito , ve ſu
emplar ſanguinis ipfius, qui ex latere ipſius compun- prà , A.teftimonio octauo .
to Huxit, ad purgationem inquinatorum , & relper- 7 . IRENAEVS libro quarto aduersùs hæreſes ,
fionem ac falutem animarum noftrarum , capite trigeſimoſecundo, vt ſuprà, B. teftimonio
10 . DAMASCENVS libro quarto de Orthodo . nono .
Menſa Mel- xa fide, capite decimoquarto : Pane & vino ſuſcepit 8. ITEM in eodem libro quarto, capite trigefi
chiſedech no Melchifedech Abraham ex cede alienigenarum reuer motertio : Quoniam nomen filij proprium patris eft,
ftram fignifi
cabar. tentem , qui erat facerdos Deialtiſſimi. Illa menfa hác & in Deo omnipotente per IESVM CHRISTVM
myfticam præfigurauit menfam , velut & facerdos il- offert Ecclefia, benè ait ſecundùm vtraque, & omni Mala . I.
Pfal.109 . le Chrifti veri facerdotis figura præ ſe ferebat & ima- loco incenſum offercur nomini meo, & facrificiū pu .
Leuit . 24 •
Mala... ginem . Tu es, inquit, facerdos in æternum ſecundùm rum .Incenfa autem loannes in Apocalypſi, oraciones
De noftra ho. ordinem Melchifedech. Hunc panem panes figurabát ait effe fan & orum .
Aia incruēta propoſitionis. Hæc eft pura ſcilicet hoftia & incruen 9. ET capite trigefimoquarto : Igitur Ecclefiæ ob.
Eccleſia ob
przdixit Ma- ta, quam abortu vſqz ad occafum ipfi offerri per pro- latio, quá Dominus docuit offerri in vniuerſo mun - lationé Doo
lachias. Deum , & minusoffer
phetam Dominus loquitur, corpus videlicet & fan- do, purum facrificium reputatum eft apud
guis Chrifti,
acceptum eft ei,non quod indigeat à nobis ſacrificiū, vniuerſo
vidocuit mū
in
1. G. NVMERORVM 'vigeſimooctauo : Hæc ſed quoniam is quioffert,glorificaturipſe in co quod do.
ſunt ſacrificia qu & offerre debetis,agnosanniculos im- offert,ifi accepteturmunus eius.Etpoft pauca : Et ge
maculatos duos quotidiè in holocauftu ſempiternū: nus oblationum reprobatum eſt: oblationes enim &
vnum offeretis manè, & alterum ad veſperum : deci. illic, oblationesautem & hîc. Sacrificia in populo , fa
mam partem ephifimilæ , qux confperfa fit oleo pu crificia & in Eccleſia . Sed fpecies immutata eſt ran
riſlimo, & habeat quartam partem hin , holocauftum tùm , quippe cùm iam nonà feruis,fed à liberis offera
iuge eft, quod obtuliftis in monte Sinai inodoré ſua- tur Etpoft: Quoniam igitur cum ſimplicitate Eccle-
uillimum incenfi Domini: & libabitis vini quartam fia offert, iuftè munus eius purum facrificium apud
partem hin per agnos fingulos in fanctuario Domini .. Deum deputatum eſt, Oportet enim nos oblationem
Alterumæ agnum fimiliter offeretis ad veſperá, iuxta Deo facere, & in omnibus gratos inueniri fabricatori
omnéritú facrificij matutini & libamentorü eius, ob . Deo , in ſententia pura & fide fine hypocriſi, in ſpe fir
lationem fuauiſtimi odoris Domino . Die autem Sab- ma, in dilectione feruenti, primicias earum quæ funt
bati offeretis duos agnos anniculos immaculatos, & eius creaturarum offerentes : & hanc oblationé Eccle
duas decimas fimilx oleo confperfæ in facrificio , & li- fia fola puram offert fabricatori,offerens ei cum gra
ba qux ritè funduntur per fingula ſabbaca in holocau . tiarum a & ioneex creatura eius, Etpoft pauca, deob
ftum fempiternum &c.vbi deoblationibusfingularū latione quorundam hæreticorum loquens, ait: Quo- Veritas cor
folennitatum agitur.
modò autem conftabiceis, eum panem in quo gracix puisse lan
CAPITE verò vigefimo nono de oblationibus actæ ſint, corpuseſſe Domini ſui, & calicem ſangui
& facrificijs ſolennitatum ſeptimi menfis. nis eius, fi non ipſum fabricatoris mundi filiū dicát,
3. AVGVSTINVS libro decimoſeptimode ci- id eft, verbum eius, per quod lignum fructificat, de
Prouerb.g . uitate Dei, capite vigefimo,exponés illud , Venite, co- Auunt fontes ; & dat primùm quidem fænum , poft
medite panem meum, & c. Híc certè agnoſcimus Dei deinde fpicam , deinde plenum triticũ in fpica. Quo
fapientiam , hoc eft, verbum Patri coæternum , in vte modò autem rursus dicunt carnem in corruptionem
ro virginali domum fibiædificâffe corpus humanum , deuenire, & non percipere vitam, quæ à corpore Do
& huic tanquàm capitimembra Eccleſiam ſubiunxifa. mini & ſanguine alitur? Ergò aut fententiam mu
ſe,martyrum vi& imas immolâffe,menfam in vino & tent, aut abftineant offerendo quæ prædicta ſunt.
panibus preparåffe.vbì appárecetiam facerdotium ſe Noſtra autem conſonans eft fententia Euchariftiæ , &
Pfal. 1.9. cundùm ordinem Melchiſedech , inſipientes & inopes Euchariſtia rurſum confirmat fentétiam noftram :Of Oblatio Eld
1.Cor.1. ſenſu vocáſſe : quia ficut dicit Apoftolus, Infirmahui- ferimus enim ei, quæ ſunt eius, congruenter commu chariſtia ,
us mundi elegit Deus, vt confunderet fortia. Quibus nicationem & vnitatem predicantes carnis& fpiritus.
tamen infirmis, quod fequitur, dicit : Derelinquite Quemadmodùm enim quieft à terra panis percipiés
Prouer.9 . infipientiam , vt viuatis : & quærite prudétiam , vtha- vocationem Dei, iam non communis panis eſt , ſed
beatis vitam . Participem autem fieri menſæ illius, Euchariſtia, ex duabus rebus conftans, terrena & cæ
ipfum eft inciperc habere vitam . Nam & in alio libro; lefti : fic & corpora noftra percipientia Euchariſtiam ,
qui vocaturEcclefiaftes, vbì ait : Non eft bonum ho iam non ſuntcorruptibilia, ſpem reſurrectionis ha
Cap.9 .
mini , nisi quod manducabit & bibet : quid credibili- bentia. Offerimus autem ei, non quafi indigenti, fed
us dicere intelligitur, quàm quod ad participationem gratias agentes donationicius, & fanctificantes cre
menſæ huius pertinet, quam facerdos ipſe mediator aturam .
10. CHRY
 DE SACRIFICIO
10 . CHRYSOSTOMVS in homilia fuper pfalo
Malach . s. mum nonagefimumquintum , illud Malachiæ citás,
Non eft mea voluntas & c . Vide quàm luculenter ,
quam'a dilucidè myfticam interpretacus eft menſam ,
Incruenta quæ eſt incruenta hoftia . Thymiama verò purum ap
hoftia . ſacras preces, quæ poft hoftiam offeruntur. hic
pellac
enim ſufficus Deum refocillat, non is qui à terrenis
radicibus ſumitur,fed quià puro corde exhalatur. Vi.
Angelicum des vo vbiqué locorum conceſſum eft angelicum il
ſacrificium . lud facrificium inclarefcere! vides nullis finibus cir
cunſcriptum neque altare, neque canticum ? In omni
loco thymiamaofferturnomini mco . Eft igitur ho-
Summe ve
nerandū ſa . Atia pura, prima quidem myſtica menſa, cælefte ſum-
crificium . meas venerandum facrificium . Eft autem & in nobis
varia facrificiorum differentia, &c . vbi cùm expli-
Varia facrifi- ca rec multa alia eſſe noui teftaméti ſacrificia, conclu
ciorum ge- dit hoc modo : Habemus igitur primum ſacrificinm
nera apud. illud falutare donum : ſecundum , martyrum : terti-
inter quæ pri.um, deprecationis : quartum , iubilationis: quintum ,
mum eft hoc iuftitiæ : ſextum , eleemofynz : ſeptimú laudis : octa-
noftrum . uum compunctionis: nonum humilitatis : decimum
prædicationis: tametfi quiddam prætermifi, quum
animo nouem enumerârim, putaui me tradidiffe de-
cem . Quodnam igitur facrificij genus prætermiſſuni
eft ? Eft decimum lacrificium , fructificationis.
11 . AVGVSTINVS libro decimononó de ciui-
tate Dei, capite vigefimotertio : Dei præclariffimum
atque oprimum ſacrificium nos ipfi fumus. Hæc eft
ciuitas cius, cuius rei myfterium celebramus oblati-
onibus noftris quæ fidelibusnotae ſunt. Ceſfaturas
Malach. !:
AMalachia enim victimas, quas in vmbra futuri offerebant Ju-
prædictum . dæi : & vnum facrificium gentes à folis ortu vſque ad
occaſum , ſicuc iam fieri cernimus, oblaturas per pro-
phetas Hebræos oracula increpuêre diuina .
12 . IDEM libro decimooctauo de ciuitate Dei, ca
pite trigefimoquinto : Malachias prophecans Eccle-
liam , quam per Chriftú ian cernimus propagatam ,
Cap. I. Iudæis apertiffimèdicit ex perſona Dei: Nonelt mihi
voluntas in vobis & c. Ab ortu
ſolis & c. Hoc facrifici.
Sacerdotium um per facerdotium Chrifti, fecundum ordiné Mel
Chrifti iecu.
dum ordinë chiſedech , cùm in omni loco à folis ortu vſque ad oc
Melchiſe . caſum Deo iam videamus offerri: ſacrificium autem
dech aMala- Iudæorum , quibus dictum eft: Non eft mihi volun-
Aum . tas in vobis, nec accipiam & c. ceſsâffe negare nó pof-
funt: quid adhuc expectant alium Chriftum , quum
hoc quod prophetatum eft legunt, & impletum vi
dent,implerinon potuerit, nisi per ipſum ?
1.H.ACTORVM decimotertio :Erantautem in
Ecclefia quæ erat Antiochiæ ,prophetæ & doctores, in
quibus Barnabas, & Simon qui vocabatur Niger , &
Lucius Cyrenelis, & Manahen qui erat Herodis colla-
ctaneus, & Saulus . Miniſtrantibus in Græco eft, au .
TOUPzOutro )autem illis Domino , & ieiunantibus,dixit,
Spiritus fan &tus: Segregate mihi Barnabam & Sau-
lum in opusad quod aſſumpſi eos.
2. CANON tertius Apoftolorum : Siquis epiſco-
pus, aut presbyter, præter ordinationé Domini, alia
quædam in facrificio offerat ſuper altare, id eft,aut
mel,aut lac : autpro vino ficeram , aut confectaquz-
dam ,auc volatilia, aut animalia aliqua, aut legumi-
na, contra conftitutionem Domini faciens, congruo
tempore deponatur.
3. ITEM Canon nonus : Si quis Epiſcopus, aut
presbyter, aut diaconus, vel quilibet ex facerdotali
Catalogo facta oblacione non communicauerit, aut
cauſam dicat, vtſirationabilis fuerit, veniam conſe .
quatur :autfi non dixerit,communionepriuetur,tan-
quàm qui populo cauſa lęlionis extiterit, dans ſuſpi.
cionem de eo, qui ſacrificauit, quòd rectè non obtu .
lerit.
CLEMENS põtifex & martyr libro fexto con
ftitutionum Apoftolicarum , capite vigefimotertio :
Chriſtus circücifionem fuftulit,cùm eam in feexpléf-
ſet, Baptiſmum , ſacrificium , lacerdotium , localem
adorationem alio modo mutauit: Pro quotidiano
baptiſmo, vnum folum baptiſmum inftituit, qui in
eius mortem perficitur: Pro vna tribu, de qualibet
natione præcepit optimos deligi, nec corporum inte- Inftituit Chri
gritatem ſpectari, led religionem ac vitam : Pro facri- ftus incruen
ficio cruento, rationale & incruentum , ac myfticum cum tum & myfti.
ſacrif i.
ſacrificium inftituit, quod in morté Domini per ſym cium .
bola corporis & fanguinis ſui celebratur: Pro ado . 1
ratione locali; ab ortu ſolis vſque ad occaſum , in Malach. 1,
omniloco imperij ſui nomen ſuum celebrari fatuit.
Quare non fuftulità nobis legem, ſed vincula.
5. CONCILIVM primum Nicenum canonede offerendifa .
cimoquarto: Hoc neque regula, neque conſuetudo crificij pore
tradidit, vt hiqui offerendi ſacrificij non habent po- ftatem non
habent Dias
teftatem , his quiofferunt, corpus Chrifti porrigant. coni.
6. CONCILIVM Laodicenum canone decimo
nono : Quoniam Catechumenorum orationem ſepa
ratìm & priùs poft tractatum Epiſcoporum oporteat
celebrari. Quibus egreſfis orent etiam hi, qui in poe
nitentia ſuntconſtituti, & poft manus impofitionem
his quoquè abſcedentibus, tūc fideles orare debebūt.
Quorum tres orationes fiant, vna quidem (id eft, pri.
ma) per ſilentiū, ſecunda verd & tertia per vocis pro
nunciationem . Et tunc demùm oſculo pacem daride.
bere . Et pofteaquam presbyteri epiſcopo pacé dede
rint, cunc etiam laicosdare. Et fic oblatio offeratur .
Solis autem miniſtris altaris liceat ingredi ad altare, &
ibidem communicare.
. ET canone quinquagefimooctauo eiuſdem Co.
cilij: Non oportet in domibus oblationes ab Epiſco
pisſiue presbyteris fieri.
. CONCILIVM Ephefinum in epiftola ad Ne.
ftorium , vt ſuprà quæftione quarta , A. teftimonio
quinto .
CONCILIVM Tridentinum feffione vigefi- Do &trina Có
maſecunda,capite primo: Quoniain ſub priori teſta- ſancta
cilij deMiffa
facto
mento,tefteApoſtolo Paulo , propter Leuitici ſacer ſacrificio .
dotij imbecillitatem conſummationon erat:oportu- Heb.7.
it, Deo patre miſericordiarum ità ordinante, ſacerdo.
tem alium ſecundùm ordinem Melchiſedech ſurgere Pſalm.109.
Dominū noftrum Ieſum Chriftú , qui poſſet omnes,
quotquot fan &tificandi effent, conſummare, & ad per.
fe&tum adducere. Is igitur Deus & Dominus nofter
etfi femel feipfum in ara crucis, morte intercedente
Deo Patri oblaturus erat, vtæternam illic redempti
onem operaretur :quia tamen per mortem facerdoti.
um cius extinguendum non erat : in cæna nouiflima,
qua nocte tradebatur, vtdilectæ ſponſæ ſuæ Eccleſiz
vifibile, ſicut hominum natura exigit, relinqueret fa
crificium , quo cruétum illud femel in cruce peragen
dum repræfentaretur: eiuság memoriain finem vfque
ſeculi permaneret: atque illius falutaris virtus in re
miſſionem eorum , quæ à nobis quotidiè committun
tur,peccatorum applicaretur: facerdotem ſecundùm
ordinem Melchifedech fe in æternum conſtitutú de
clarans, corpus & fanguinem ſuum ſub fpeciebus pa- Chriftus in
nis & vini Deo patri obtulit: ac ſub earundem rerum cæna obtu .
fymbolis A,poftolis, quos tunc noui teftamenti ſacer- bitcanquàm
dores conſtituebat,vt fumerent tradidit :& eiſdem eo- cundum ore
ruma in ſacerdotio ſucceſſoribus, vtofferrent, præ- dinem Mel.
cepit, per hæc verba : Hoc facite in meam commemo- chifedech.
rationem : vtà ſemper catholica Ecclefia intellexit, & Luc. 22.
docuit.nam celebrato veteri Paſcha, quod in memo
riam exitus de Aegypto multitudo filiorum Ifrael im
molabat,nouum inftituit Paſcha, ſeipſum ab Eccleſia
per facerdotes ſub fignis vifibilibus immolandum in
memoriam tranſitus ſui ex hoc mundo ad Patrem,
quando per ſuiſanguiniseffuſionem nos redemit, eri
puités de poteftate tenebrarum , & in regnum ſuum
tranftulit. Et hæc quidem illa munda oblatio eft, qux colof.s.
nulla indignitate, aut malitia offerentium inquinari
poteft: quam Dominus per Malachiam nomini fuo, Per Malachit
quod magnum futurum eſſet in gétibus, in omni lo- prædi tum .
co mundam offerendam prædixit, & quam non ob- Cap ...
ſcure
 MIS S. AE . 233
fcurè innuit Apoſtolus Paulus Corinthijs fcribens, nem parte tertia, capite quarto , & Burchardum libro
1.Cor . io. cùm dicit: Non pofíe eos qui participatione menfæ tertio Decretorum , capite vigeſimoſeptimo:Omnes
à B.Paulo in- dæmoniorum polluti fint, menfa Domini participes bafilicæ cum Miſadebentſemper conſecrari. Cum Miffa,
finuatum .
fieri: per menſām ;altare vtrobiq intelligens.Hæc de- -7 FABIANVS pontifex & martyr , vt habetur in
Per facrificia piquè illa eft, quæ per varias facrificiorum ,naturæ & Codice decretorum ſexdecim librorum libro quin
alia fignifica. legis tempore, fimilitudines figurabatur: vtpotè ,quz to, capite nono : Sacrificium non eft accipiendum de
tum . bona omnia, per illa fignificata, velut illorum omni manu ſacerdotis, qui orationes vel actiones, & reli.
In Miffa .
um confummatio & perfectio complectitur. In ea quas obſeruationes in Miſſa ſecundùm ritum imple,
dem feflione canone primo de Sacrificio Miſſä : Si re non poteft.
In Miffa of- quis dixerit , in Miſſa non offerri Deo verum & pro 8. DAMASVS pontifex in pontificali de Alexan
fertur verum prium facrificiú :autquòd offerri non ſit aliud ,quàm dro pontifice & martyre loquens in ipfius vita, fic ait:
portatim. nobis Chriſtum ad manducandum dari, anathemalit.
facrificium Hic paſſionem Domini milcuit in precatione facer
Ec canone fecundo : Si quis dixerit, illis verbis, Hoc dotum , quando Miſſæ celebrantur. Millæ cele.
Per,hoc faci- facite in meam commemorationem , Chriſtum non brantur.
ģ . DEINDE de Sixto primo : Et conftituit, vt
te,facerdotesinſtituiſfe Apoftolos ſacerdotes: aut non ordinåffe ,vi Miſſarum actionem facerdoteincipiente ,populushy- Millarum
inftituit Apo- ipli, alijó facerdotes offerrent corpus & fanguinemi mnum decàntaret, Sanctus, Sanctus, Sanctus Domi- actio.
ſuum , anathema fit. nus Deus Sabaoth, & c.
10. ÍACOBVS, Bafilius, Chryſoſtomus, in Li- io . ITEM de Teleſphoro : Hic fecit vt in natali
turgijs, vt infrà M. teſtimo. ſecundo, & fequentibus. Domini noftri Ieſu Chriſtino Età Miſſæ celebrarétur, Miffas cele .
MISSAE
NOMEN. 1.1 . ALEXANDER primus in epiſtola prima ad cùm omnialio tempore ante horæ tertię curfum nul.
omnes orthodoxos, capite quarto : In Sacramentorú lus præſumeret Millas celebrare, quia ea hora Domj.
Miffarum for quoquè oblationibus, quæ inter Miſſarum folennia nusnofter aſcendit in crucem . & vt ante facrificium ,
lennia . Domino offeruntur, pallio Domini miſcenda eſt, ve hymnus diceretur angelicus, hoc eſt, Gloria in excel
eius, cuius corpus & fanguis conficitur, pallio cele- fis Deo .
brecur, ità verepulſis opinionibus ſuperftitionum ,pa 11. ET de Felice primo : Hic conftituit fupra fepul
Panis & vinu nis cárùm & vinum aqua permixtum , in facrificio of- cra aut memorias martyrum ,Miffascelebrari. Miſſas cele ;
brari,
aqua permi, ferantur. Non debet enim ( vt à patribus accepimus; 12. IDEM Dámaſus epiftola quarta de Chorepiſco
dum in facti .& ipſa ratio docet )in calice Domini aut vinum ſolum pis : Quòd verò eis non liceat facerdotes confecrare,
ficio , áut aqua ſola offerri, ſed vtrunque permixtum , quia nec diaconös aut ſubdiaconos, nec virgines , nec altare
vtrunque ex latere eius in paſtione fua profluxiſſe le- erigere, nec vngere aut facrare, & c.nec publicè quidé
In Miffa.
gitur. Ipfa verð Veritasnos inſtruit, calicé & panem in Milfa quenquam pænitentem reconciliare, & c.
Matth . 26 . in ſacramento offerre, quando ait : Accepit leſus pa- i3 . CONCILIVM Carchaginenſe ſecundum ca
nem , & benedixit &c . none tertio : Ab vniuerſis Epiſcopis dictum eſt : Chri.
2. TELESPHORVS pontifex & martyr in epi- ſmacis confectio & puellarum conſecratio à presby
ftola ad omnes Epifcopos, capire ſecundo : Nocte ve teris non fiant.Vel reconciliare quenquam in publica in publica
Miffas cele.
brare. rò ſancta Natiuitatis Domini faluatoris Miffas cele- Miſſa , presbytero non licere,hoc omnibus placet. Miffa.
brent, & hymnum angelicum in eis ſolenniter decan- 14 . AGATHENSE Concilium capite vicefimo
tent, quoniam & eadem nocte ab angelo paftoribus primo:Si quis etiam extra parochias, in quibus legi
nunciatus eft, ficut ipfa veritas teftatur,dicens: Paſto- timus elt ordinarius conuentus, oratorium in agro
Miftarum cè. res erant in & c. Reliquis enim temporibus Miffarum habere voluerit, reliquis feftiuitatibus, vt ibi Miffas Miſſas tenere
lebraciones: celebrationes ante hora diei tertiam minimè ſunt ce teneat propter fatigationem familix , iufta ordinati
Mar is . lebrandæ : quia & eadem hora Dominus crucifixus eft, one permittimus: Paſcha verò , Natali Domini, Epi
Acto , 2. & ſuper Apoftolos ſpiritus fan &tus deſcédiſſe legitur. phania Domini, Aſcenſione Domini; Pentecoſte, &
Ab epiſcopis autemidem angelicus hymnus pro tem- Natali S.Ioannis Baptiftæ , & fi qui maximi dies in fe.
Millarum ſo.pore & loco in Millarum folennijs celebranduseſt, ftiuitatibus habétur, non nisì in ciuitatibus,aut'in pa
lennia . atque folenniter recitandus. rochijs teneant. Clericiverò , fiqui in feftiuitatibus,
3. FELIX primus pontifex & martyr in epiftola quas ſuprà diximus , in oratorijs (nisì iubente aut
fecúda ad Epifcopos Gallis : Nos verò ad ſupplemen- permittente Epiſcopo )Miſſas facere auttenere volue: Millas facere
tum veftrum fratres & coepiſcopos noftros voca- rint, à communione pellantur.
uimus ampliùs quàm ſeptuaginta, cum quibus hæc 15. AMBROSIVS epiftola trigeſimatertia ad
quæ ſubtèr habentur inſerta, regulariter tractando Marcellinam ſororem ſuam ,de tradendis bafilicis: Se
decreuimus &c. Et pofteà: Quapropter in prxfaca quenti die ( erat autem Dominica) polt lectiones atq
conftituimus fynodo, vobis & omnibus Eccielijste- tractatum , dimiſtis catechumenis, lymbolum aliqui
Supermemo:nerdum & agendum mandamus,ve ſuper memorias bus competentibus in baptiſterijs tradebam baſilicæ.
Millæ cele- martyrum Miſſæ celebrentur, nèmemoriæ eorum à lllic nunciatum eft mihi , coperto quòd ad Portianam
brcatur. talibus extingui; aut veneratio poſfit prohiberi . bafilicam de palacio decanos miſiſtent, & vela ſuſpen .
4. HIGINV'S pontifex & martyr apud Gratianu derent, populi partem eò pergere. Ego tamé manli in Miffam face.
de conſecratione diſtinctione prima: Omnes Baſilica munere,Miffam facerecæpi. Dum offero ,raptum co- rccæpi.
Cum Miffa. cum Miſſa debent ſemper conſecrari. vbì autem plu- gnouià populo Caftulum quendam quem presbyte
res funt &c . rum dicerent Arriani. Hunc autem in platea offende
5. SOTER pontifex & martyr,apud eundem Gra- rant tranfeuntes. Amariſſimè fiere, & orare in ipfa ob
tianum de confecratione, diſtinctione prima, capite, latione Deum cæpi, vtſubueniret, * nec huius fanguis inė cuius
veillud : Cenſuimus ergò conuenire, vt cùm à facer in caufa Ecclefiæ fieret, certè vt meus fanguis pro fa
A Sacerdoti- dotibus Miffarum tempore facra myſteria conſecran- lute nõ ſolū populi; ſed etiam pro ipfis impijs effun
temporefa- tur, liægritudinis accidat quilibet euentus, quo coe deretur . Quid multa ? Miſlis presbyteris & diaconi
cra myſteria ptum nequearexpleri myfterium , fit liberum epiſco- bus, eripui iniurie virum .
conſecrātur. po vel presbytero vel alij, vt confecrationem expleať 16. AVGVSTINVS ſermone nonagefimoprimo
officij cæpti.Etpoft pauca: Nullus poſt cibum po- de tempore: In le& tione quæ nobis ad Miffas legen Ad Miffas.
Millas facere tum fiue quodlibetminimum ſumptum Miffas fa- da eft, fratres chariſlimi, audituri ſumus, quòd filij
cere præſumat. Ibidem : Hocquoque ftatutum eft; vt Jfrael poſt tranſicum maris rubri venerunt, & c.
Millarum ro . nullus presbyterorum Miffarum folennia celebrare 17. IDEM fermone ducenteſimo trigeſimoſepti
lennia cele- præfumat, nisì duobus præſentibus, fibique reſpon- mode tempore : Eccèpoft fermonem fic Miſſa cate- FitMiſſa ca.
brare . dentibus & c. chumenis, manebunt fideles, venietur ad locum ora- techumenis.
6. EVARISTVS pontifex & martyr, apud Iuo. tionis . Scitis quò acceſſuri ſumus, quid priùs Deo di
sturi
Gg
 !
234 DE SACRIFICIO
turi fumus ?Dimitte nobis debita noftra & c . one Miſfæ , & in tertia parte quæftione octuagefimater
18. ET in fermone ducétefimo quinquagefimopri- tia ,GuilhelmusDurandus epiſcopus Mimatenlis ,Mi
mo, agens de celebranda Dominica die : In die verò crologus, & plures alij .
Milarum ce . nullus fe à facra Miffarum celebratione feparet,neque 4 . CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vigefi- Cur Ecclefia
lebratio. ocioſus quis domi remaneat, cæteris ad Ecclefia per- maſecunda, capite quinto : Cum'p natura hominum ritus & care
gentibus : neque in venatione fe occupet, & diabolico ca Git, vtnon facilè queat fine adminiculis exceriori monias Mir.
fæ inftituerit,
mancipetur officio, circunuagando campos & fyluas, bus ad rerum diuinarummeditationem fuftolli:pro ex traditione
clamorem & cachinnum ore exaltans, non gemitum , prereà pia mater Ecclefia ritus quofdā ,vtſcilicet quæ- Apoftolica .
nec orationis verba ex intimo pectore ad Deum pro . dam ſummiffa voce ,alia verò elatiore,in Miffa pnun.
ferens. Adhuc quoquè quod deteſtabilius eft, ad Ec- ciarentur,inftituit. Cæremonias ité adhibuit, vtmy
cletiam aliqui venientes non intrant, non intitút pre- fticas benedi&tiones,lumina, thymiamata, veſtes,ali
Sanctarum
Millarum ce . cibus, non expectant cum filétio fanctarum Miſſarum a'c id genusmulta , ex Apoftolica diſciplina & traditi
lebratio. celebrationen , fed quando lectiones diuinæ intùs le- one, quo & maieſtas tanti ſacrificij commendaretur,
guntur,tuncipti foris aut cauſas dicere, aut diuerfis & mentes fidelium per hæc viſibilia religionis & pie
itudent/calumnijs impugnare, aut videlicet in alea vel tatis figna ad rerum altiſſimarum ,quæ in hoc facrifi
in socis inutilibus infudare. cio latent, contemplationem excitarentur.
19. CONCILIVM Mileuitanum ,cuiAuguſtinus 5 . IBIDEM canone ſeptimo : Si quis dixerit, cx- Contemnen .
Miſſæ no nisiinterfuit, canone duodecimo: Placuit etiam & illud, remonias , veſtes, & externaligna, quibus in Miffarum tes kremo
approbatæ vt preces vel orationes ſeu Miſſz, quæ probatæ fue- celebratione Ecclefia Catholica vtitur, irritabula im - Milie,anus
celebrentur, rint in Concilio, fiue præfationes,fiue commendati- pietatis eſſe magis, quàm officia pietatis , anathema untur.
themate feci.
ones, ſeu manus impofitioncs, ab omnibus celebren- fit.
tur . Nec alix omninò dicantur in Eccleſia, nisì quæ à 6. CHRYSOSTOMVS homilia tertia in epi
prudentioribus tractatæ vel comprobatæ in Synodo ftolam ad Epheſios: Oro te, an voles manibus illotis
fucrint, ne fortè aliquid contra fidem , vel per igno- ad oblationem accedere? Non arbitror, ſed malles
rantiam, vel per minus ftudium fit compoſitum . vtiquè potiùs omninò non accedere, quám ſordidis
20 . CONCILIVM quartum Carthaginense, cui accederemanibus. Cùm ergò in modico adeò fis reli
etiam interfuit Auguftinus, canone octogetimoquar- gioſus,audes accedere & contrectare, cùm animá ha
to : VtEpiicopus nullum prohibeat ingredi Ecclefiā, beas ſordidam ? Atquà manibus quidem ad tempus
Milla cate- & audire verbum Dei , fiue gentilem ,fiue.hæreticum , continetur, in illam verò totus refoluitur. Cur non vafa fplendi
chumenorū . fiue Iudæum , vſque ad Miffam catechumenorum . vafa vides ita vndique lota, ità ſplendida? Illis de dar adhiben
21 . LEO Magnus epiftolaodogelimaprima ad Di- bebant nobis animz & puriores & fanctiores atque fplédidiores
ofcorum Alexandrinum : Vtautem in omnibus obſer- illuftriores effe. Quamobrem ? Quoniam illa pro- diſcamus hae
bere animas.
Sacrifiterar
icij ob-
lario i uantia noftra concordet, illud quoquè volumus cu- pter nos talia fiunt. Illa non ſunt participes illius
præcipitur in ftodiri, vtquum folennior feftiuitas conuentum po- quem ; in fe habent, non ſentiuntillum : nosverò pla
codem die& puli numerofioris indixerit, & ad eam tanta multitu- nė . Nunc verò ſordido vaſe nolles vti , anima verò
templo . do conuenerit, quam recipere bafilica ſimul yna non fordida accedis ? Multam video huius rei inæqua
poſſit, facrificij oblatio indubitanter iteretur, nè his licatem . Eadem habet homilia ſexagefimaprima ad
tantùm admiſiis ad hanc deuotionem, qui primi ad- Antiochenos .
uenerint, videantur hi, quipoftmodùm confluxerint, 7 . ET homilia decimaquarta in cadem epiſtolam ::
non recepti : cùm plenum pietatis atque rationis fit, vt Tucùm Cherubim apud thronú regis cóftitutus con-valis facris
quoties Baſilicam ,in qua agitur, præſentia nouæ ple- uiciaris fratrem ? Non vides ſacra illa vaſa ? Non ad nemo ad ect
bis impleuerit , totiès facrificium ſubſequens offera- vnum ſemper illa vſurpantur? Audétne quiſquam il- prophanas
vti audet,
tur. Neceſse eſt autem , vt quædam pars populi fua lis ad aliud quicquam vti? Iam tu vafis iftisfanctior
deuotione priuetur ,li vnius tantùm Miſſä more ſer- es, idqz mulio. Cur itaque teipfum ſordidū reddis &
Vaius Miſſę.
uato, ſacrificium offerre non poſlint, nisi qui prima pollutum ?
diei parte côuenerint . Studiosè ergò dilectionétuam 8. PRVDENTIVS in Peri Stephanwn hymno
& familiariter admonemus, vt quod noftræ cófuetu- ſecundo. Præfectus ità beatum Laurétium alloquitur.
dini ex forma paternæ traditionis intedit, tua quoquè Hunc eſſe veftris Orgijs
cura non negligat, vt per omnia nobis & fide & acibus Morémque, & artem proditum eft : Auro libane
congruamus. Hanc difciplinam fæderis, antiſtices, &
22. IDEM epiſtola octogefimaoctaua , ad Epiſco Libent ytauro antiftites. argëtcis ſcy
Publice in Argenteisſcyphis ferunt phis, adftan .
pos Germaniæ & Galliæ : Nec publicè quidem in Miſ tibus aureis
Milla. Fumare facrum fanguinem ,
ſa quenquam pænitentem reconciliare, nec formatas candelabris .
cuilibet epiftolas mittere Chorepiſcopis vel presby Auróque nocturnis facris
teris licet . Adftare fixos cereos..
CAEREMO- 1. K LVCAE vigeſimoſecundo, 2. PRIORIS Cuiſic deindereſpondet ſan &tusmartyr:
NIAE ,
ad Corinthios vndecimo,vt in textu . Eft diues, inquit, non nego,
3. DE cæremonijsMiſſæ vide Dionyſium Areopa. Habétque noftra Eccleſia
gicam libro de Ecclefiaftica hierarchia, capite tertio, Opúmque & auri plurimum ,
Vide Trit.de vt fuprà A. teſtimonio quinto . Scripſerunt de ijſdem Nec quiſquam in orbe eſt ditior.
Itė Ordinem cæremonijs & ritibus quamplurimi alij: acque ij prę Is ipfe tantum non habet
Rom.cú ad- ſertim qui libros edidêre de diuinis vel ecclefiafticis Argenteorum ænigmatum
iunétis Scri- officijs, vt Ifidorus Hifpalenfis, Vualafridus abbas Auguſtus, arcem poſtidens,
ptoribus , por S. Galli, Alcuinus, Amalarius archiepiſcopus Treui Cuinummus omnis ſcribitur .
Hittorpium renfis, Angelomus, Rabanus archiepiſcopus Mogun- 9. OPTATVS Mileuitanus libro fexto contra
Coloniæ
tum cdi- tinus de inſtitutione clericorum R
anno , emigius Alcifiodo- Donatiftas: Si fuffecerat remouerealtaria, non licu
1568. renſis, Herigerus abbas Lobienſis , Berno abbas Au- it frangere: Sioportuitfrangere,rafiffe peccatum eft.
gienfis de officio Milix, Bernoldus Conſtantienſis Quæ eft ifta noua & ftulta fapientia, nouitatem quæ
presbyter, luo Carnotenlis in ſermonibus de rebus rere in viſceribusmaieftatis,& remota quaſi quadam
Eccleſiaſticis, Hildebertus Cenomannélis, Anſelmus corporis cute, in latente corpore cutem quaſ alteram
Cantuarienfis, Honorius Auguſtodunenfis,Hugo Vi- quærere:Vndè cùm aliquid fueritablatum ,minuipo
Etorinus, Rupertus Tuitienfis, Innocentius tertius in teft, mutari non poteft.Ralifti equidem quod tibivi
libris de officio Milfæ ,Guilielmus Altifiodorenſis, lo- fum eft :fed adhuc ibi eft quod ödifti: Quid, quòd fi
annes Belech, Thomas Aquinas opuſculo de expoſiti- fic coniurâftis, vt quæ à nobis in nomine Dei in ipſo
myfte.
 MISS AE . 235
myfterio fa & a funt, immunda viderentur : Quisfide- in altari pofitum eft, facrificij. Quod exemplo vobis
Altaria tem- lium neſcit in peragendis myſterijs ipfa ligna lintea- demoſtrare volumus. Scio enim multos dicere:Quid
pore ſacrifi: mine cooperiri? Inter ipfa Sacramenta velamen po- iuuat animam in peccatis ex hocmundo decedentem ,
ne cooperi- tuit tangi, nó lignnm . Autfi tactu poffit penetrari ve etiamfi in hoc facrificio mentio illius fiat ? An epim ſi
untur . lamen, ergò penetrantur & ligna. Si penetrari pof- rex aliquis eos à quibusoffenſus eft ,in exilium pepu . '
ſunt ligna, penetratur& terra. Sià vobis lignum radi- lerit, pofteà verò illorum propinquicoronam aliqua
tur,& terra,quæ ſubter eſt, fodiatur. Alta facite ſcro- conficientes, pro his, qui ſunt in ſupplicio, exulibus,
bem ,dum pro veftro arbitrio quæritis puritatem.Sed eidem offerent, nónne condonationem aliquam ſup
obſcruate inè veniatis ad inferos, & illic inueniatis Co- pliciorum iplis dederit? Ad eundem modum & nos,
Numer.16 . re, Dathan ,& Abiron ſchiſmaticos, magiftros ſcilicet pro defunctis precationes adhibentes, quanuis fint
veltros. Ergò & fregiffe vos & raliſſe conſtar altaria. peccatores, nonquidem coroná plectimus, fed Chri- Sacrificium
Quid eft quòd in hac re fubitò vefter quafi languere itum pro noftris peccatis mactatum offerimus, vt & propitiato
viſus eſt furor? Videmus enim vos pofteà mutaffe nobis & illis eum qui eft benigniffimus, propitium
confilium , & altaria à vobis iam non frangi, ſed radi reddamus . Pofteà dicitis illam orationem , qua Sal
tantūmiodò ,aut remoueri . Si hocfufticiebat, illa quæ uator ſuis diſcipulis tradidit, cum pura conſciétia pa
priùs facta ſunt iudicatis, quia minimè fieri debuerüt trem nuncupantesDeum , atque dicentes : Pater no
Calices Chri
Hifanguinis à vobis. Hoc tamen immanefacinus geminatum eft, fter qui es in cælis &c. Sacerdos auté pofteà dicit : San
portacores. dum fregiftis etiam calices,Chriftifanguinis portaco eta ſanctis. Vos deindè refpódetis: Vnus ſanctus, vnus
res & c . vt ſuprà quæftione quarta ,A.teftimonio 17 . Dominus Ieſus Chriſtus. Audiftis deinceps diuina
10. HIERONYMVS in epiftola ad Theophilum quadam melodia pſallentem , atque ad facrorum my
Alexandrinum ante libros Pafchales : In opere tuo fteriorum communionem vos adhortantem :Guftate Pfal.33.
vtilitatem fpe&tauimus Ecclefiarum , vt diicant qui & videre, quòd Chriftuseft Dominus & c.
ignorant, eruditi teftimonijs ſcripturarum , qua de 12, CLEMENSpontifex & martyr epiſtola ſecun

beant veneratione fan &ta ſuſcipere, & alcaris Chrifti da ad fratrem Domini: De vafis fané facrisità geren . Quanta in
miniſterio deſeruire,ſacrósquecalices & ſancta vela dum eft : altaris palla, cathedra, candelabrum , & ve- veneratione
Reuerenie mina, & cætera qux ad cultum Dominicæ pertinent lum , fi fuerint vetuftate conſumpta, incendio den- habenda ca ,
cricalices paſfionis, non quali inania & ſenſu carentia,fanctimo tur : quoniam non licet ea, quæ in ſanctuario fuerint, quibus vtitur
Ecclefia in
& c. niam non habere , ſed ex conſortio corporis & ſangui- malè tractari, fed incendio vniuerſa tradantur. Cine altari.
nis Domini , eadem qua corpus eius & fanguis maie res quoque eorum in baptifterio inferantur,vbìnul
ftare veneranda. lus tranfitum habeat, aut in pariere, aut in foflis paui
11 . CYRILLVS Hieroſolymitanus catecheſi mentorum iactentur,nè introeuntium pedibus inqui
Quz fiant & quintamyſtagogica :Vidiftis diaconum aquam lauan- nentur. Nemo per ignorantiam clericus palla mortu
dicantur in dis manibus porrigentem facerdoti &c . Deindè cla um credat obuoluendum ,aut Diaconus ſcapulas ope
Sacrificio mat diaconus longè pòft : Complectimini & ofcule rire velit, quæ fuit in altari, aut certè quæ data eft in
Milla .
mini vos inuicem :atquetunc mutuo nos oſculo falu- menfam Domini. Qui hæc fecerit, vel leuiter quafi
tamus.Pofteà clamat facerdos: Surſum corda. Vosde- nihil & negligenter habuerit diuina myfteria, Diaco
indè refpondetis: Habemus ad Dominum.Deinde di nus triennio , Tex'qz menfibus à Dominico alienus erit
cit facerdos: Gratias agamus Domino . Ad hæc vos alcari, graui percuſſus anathemate. Quòd fi cleri
fubijcitis :Dignū & iuftum eft . Facimus deindè men- cum presbyter non commonuerit,decé annis & quin
tionem cæli & terræ & maris , Solis & lunæ, & ſiderum que menlbus excominunicatus fit, proptereà quòd
ac vniuerfæ creaturæ , tam ratione præditæ , quàm ir . de Dominicis ſacramentis ſubiecta fibi non commo
rationalis: tam iftius quæ videtur, quàm illius quæ nuerit miniſteria, & pofteà cum grandi humilitate ma
ſub aſpectum noftrum non cadit : angelorú, archan tri reconcilietur Ecclefiæ . Pallas verò & vela, quæ in
gelorum , virtutum , dominationum ,principatuum , ſanctuarij ſordidata fuerint minifterio, diaconi cum
poteſtacum , chronorum & Cherubim , faciem operi- humilibus miniſtris iuxta facrarium lauent, non eij
entium, quafi diceremus illud Dauidis: Magnificate cientes foras à facrario velamina Dominicęmenſa ,nè
Dominum mecum . Cómemoramus etiam illa Che- fortè puluis Dominici corporis malè decidat à lindo- Puluis Do.
rubim , quæ in ſpiritufancto cernebat Efaias, circun- ne foris abluta, & erit hæcoperanti peccatum : idcir poris .
ftantia thronum Dei : ac alis quidem duabus faci- cò intra facrarium miniftris præcipimus, hæc ſancta
em velantia, atque dicentia: Sanctus, ſanctus, ſanctus cum diligentia cuftodire. Sanè peluis noua compare.
Dominus Deus Sabaoth . Proptereà enim traditam tur, & præter hoc nihil aliud tangat . Sed nec ipſa pel
nobis hanc Seraphicam theologiam recitamus, vt in uis velis apponatur lauandis, nisi quæ ad Dominici
illa cælefti hymnodia ,cum ſupramundana militia có- alcaris cultum pertinét. Pallæ altaris ſolæ in ea lauen
municemus : atquefic per eiulmodihymnos noſipfos tur, & in alia ,vela ianuarum . De velis auté ianuarum ,
fan &tificantes, Deum benigniſſimum oramus, viſu curatit Oftiarijs ex admonitione Maiorũ, nè quis ne .
per illa propofita, ſanctum ſpirituemittat, vtpanemgligens aut ignarus,ad velum ianuæ domus Domini,
quidem faciat corpus Chriſti, vinum verò fangui- manus inconditè cergat: fed ftatim coercitus, diſcat
nem Chriſti. Omninò enim quod attigerit fpiritus omnis homo , quia velum atrij domus Domini fan
ſanctus, hoc fanctificatur & tranſmutatur.Deindè ve. ctum eft .
Cultus in.
crucntus rò poftquàm confectum eft illud fpiritualefacrificiū, 13. BED A libro primo hiftoriæ Anglicanæ, capite
.
& illeculcus incruentus fuper ipfa propitiationis ho- vigeſimonono: Prætereà idem Papa Gregorius Au
ftia , obſecramus Deum , pro communi Ecclefiarum gultino Epiſcopo, quia fuggefferat ei multam quidem
pace, pro tranquillitate mundi , pro regibus,pro mili- libi eſſe meſlem , fed operarios paucos,mifitcum prę- Neceflaria
tibus, pro focijs, proxgrotis & affictis, & in fumma fatis legatarijs fuis plures cooperatores ac verbi mi- ad miniſteri.
pro his omnibus qui egent auxilio.Indigemus autem niftros: in quibus primi & præcipui erant Mellitus, mittitin An.
Memoria omnes . Cùm hoc facrificium offerimus, pofteà faci. Iuſtus, Paulinus, Rutinianus, & per cos generaliter g'iam B. Grc.
fan & orum mus mentionem etiam eorum , qui ante nos obdor- vniuerfa, quæ ad cultum erant ac minifterium Eccle- gorius.
in Miffa.
miêrunt . Primùm Patriarcharum ,Prophetaru ,Apo- fiæ neceffaria, vaſa videlicet facra, & veftimenta alta
ftolorum , Martyrum , vt Deus orationibus illorum rium : ornamenta quoque ecclefiarum , & facerdotalia
,Mimoriadc. & deprecationibus fuſcipiatpreces noftras. Deinde vel clericalia indumenta, ſanctorum etiam Apoftolo
pro defunctis ſanctis Patribus & Epiſcopis. deniquè rumac martyrum reliquias, necnon & codices pluri
Maximá ani. pro omnibusoramus, qui inter nos vita functiſunt, mos. Milit etiam literas, in quibus fignificat ſe ei pal- ſcoporum
Pallium Epi
marum in maximum effe credétes animarum iuuamen, pro qui- lium direxifle, fimul ei inſinuat qualiter Epiſcopos in ..
uamca. bus offertur obſecracio fancti illius & tremendi,quod Britannia conftituere debuiſſet.
Gg 2 1. L. CY
 236 DE SACRIFICIO
PRODEJ.L. CYPRIANVS epiſtola ſexageſimaſexta ad 4. IOANNES Damafcenus in fermone, quòd
lib.s. epift... Clerum & plebem Furnitanorú: Epifcopi anteceffo- qui in fide hinc migrârunt,facris operationibus & vi
res noftri religiosè confiderantes, & falubriter proui- uorum beneficijs multùm iuuentur : Diui auté Apo
M
dentes,cenſueruntnè quis frater excedens,ad cutelam ftolidiſcipuli ſaluatoris, qui totum mundi circulum
Sacrificiu al- vel curam clericum nominaret : ac fi quis hoc fe- viuum cepere prædicando verbum , quod fuis ocu. 11

tarispro de ciffet, non offerretur pro eo, nec ſacrificium prodor-

functis.
lis viderant, in tremendis & impollutis vitalibusa
mitione eius celebraretur,nequeenim apud altare Dei facramentis memoriam eorum qui fideliter obdor. Memoria
C.
merecurnominari in ſacerdotum prece, qui ab altari miêrunt, habendam edixerunt. Quod adhuc firmi- Milla ab Apo
ſacerdotes &miniftros voluit auocare. Etideò Victor tcr atqueadeò fine contradi&tione obſeruat Apoftoli- ftolisprofe,
cùm contra formam nuper in concilio à facerdotibus ca & catholica Ecclefia Chrifti & Dei, à finibus vfr (ta.
datam, Geminium Fauſtinum presbyterum auſus fic ad fines terræ, ab eotempore vſque in præfens, & in
tutorem confticuere, non eſt quod pro dormitione ei. finem mundivſque.Omninò hoc neque vanė, neque
us apud vos tiacoblatio, aut deprecatio aliqua no. abſurde, neque temere, fortuitóve ordinatú eft. Quæ Nota.
mine eius in Ecclefia frequentetur, vt facerdotum de. enim Chriſtiana religio erroris neſcia ſuſcipit, & in
cretum religiosè & neceffariè factum feruetur à no- tot ſecula feruat incöcuffa, minimè vana funt,fed yti
bis : fimul & cæteris fratribus detur exemplum , nė lia, Deo placita, falutis noftræ conducibilia pluri
quis ſacerdotes & miniſtros Dei, altari eius & Eccle- mům.Ibidem pofteà : Inſupèr & Athanafius inſer- Athanafijes.
liæ vacátes, ad ſeculares moleſtias deuocet. obſeruari mone illo vndecunquéconcinno,quem in eos,qui ob- dem de rete
timonium .
enim decæterò poterit,nèvltràhoc fiat circa perſona dormiérunt,fcripfit, fcitè dicit: Siquisdiem obierit,
clericorum ,fi quod nunc fa&tum eft,fuerit vindicatú. licerin aërem deponatur inhumatus, nè omiſerisole
2. CHRYSOSTOMVS homilia quadragefi- um & ceram , inuocato Chriſto Dco,ad ſepulcrum ac
maprima in priorem epiftolam ad Corinthios: Abie- cendere . Accepta enim Deo ſunt, plurimam's fecum
rit mortuus peccator ſànè, gaudere decet, peccata im- referunt retributionem . Oleum enim & cera, holo
Yauantur ob- pedita effe, & non accumulatummalum ,niti quan- cauftum eft: incruentæ autem hoftiz oblatio, propi
lationibus. tùm fieri poteft, vt iuuetur non lachrymis, fed pre- tiatio eft. Quod verò in pauperes collocatur benefi
ce, fupplicationibus, eleemofynis,oblationibus.Non cium , omnis bonæ retributionis augmentum . Itaque
cſt temerè hoc excogitatum , nec fruftrà memoriam pro defuncto oblaturus &c. Apoſtoli enim Dei præ
Memoria mortuorum inter ſacra myſteria celebramus, aut ac- dicatores & magiſtri ſacrificiorum curatores, alijs
mortuorum cedimus, pro iftis agnum illum iacentem & peccata patres facro afflaci numine, & participes virtutis ani
definitis my- mundi tollentem deprecantes,fed vt his confolatio mum excederefaciencis, fecundùm quod faserat &
hinc aliqua fiat. Nec temerè qui alcari aſtıſtıt, inter acceptum Deo, diuino ore annunciârunt, operatio .
horrenda myfteria clamar, Pro omnibus in Chrifto nes facras(fiue Miffarum oblationes) & preces, & pral
dormientibus, & pro his qui memoriam celebrant mos anniuerſarias defunctorum memorias, & quæ
illorum . Nam nunquàm ifta fiant, neque hæc dican- cunque vſque in hodiernum diem gracia benignifiimi
tur, fi pro illis commemorationes non fierent. Nego Dei augentur, incrementum accipiunt, ab ortu So
enim ſcena iam ampliùsnoftraſunt, ſed fpiritusordi- lis vſque ad occaſum , & à feptentrione & meridie in
natione fiunt. Opitulemur igitur his fratres, memo. gloriam & laudem Dei Domini dominorum , & re
Job 1. riam proipfis faciamus. Nam fi lobiillius liberos pa.. gis regnantium .
trisvi&timapurgauit:quid dubites,ènobisquoque, š. AVGVSTINVSin libro de curapro mortuis
Solatiú mor. li pro dormientibusofferamus, folatij quiddam illis gerenda, capite primo : In Machabæorum libris legi- 2.Mach.12.
tuorum ex acceffurum ? Gratificari Deus propter alios alijs fo- mus oblacū pro mortuisſacrificiū . Sed & fi nuſquàm
oblatione. let, quod Paulus hîcoftédit: Viexmultis,inquit,per- omninò in ſcripturis veteribus legeretur, non parua
fonis, pro dono in nos collato,per multos gratiæ pro eft vniuerfæ Ecclefiæ, quæ in hac conſuetudine claret, Nota.
nobisagantur.Nèdefatigemurmortuis auxilium fe authoritas : vbì in precibus facerdotis, quæ Domino
Communis rendo, preces pro iplis offerendo: communis totius Deo ad eiusaltare funduntur, locum ſuum habereti.
totius orbis orbis victima preces ſunt. Hinc pleni fiducia, pro to- am commendacio mortuorum .
victinia . to etiã orbe fupplicamus, inter inartyres, inter con- 6. ITEM de verbis Apoftoli, fermone trigefimo
ya
feſſores, inter facerdotes mortuos recenſemus.Vnum quarto , vel fecundùm alios trigeſimoſecundo :Pom torra
enim corpus omnes ſumus,fintmembra licet aliaalijs pa funeris, agmina exequiarum, ſumptuoſa diligen pertu
illuſtriora, vndique veniam ipfis impetrare licet,pre- tia ſepulturæ , monumentorum opulenta cóftructio,
cibus pro ipfis effufis, muneribus datis, conſortio eo- viuorum ſunt qualiacunque folatia, non adiutoria Sacrificio fa
rum, inter quos velut commune corpus referun- mortuorum . Oracionibus verò fanctæ Ecclefiæ & Jutari no de
tnr.Quid ergò doles ? quid lachrymaris? cùm impe- facrificio falutari, & eleemofynis quæ pro eorum iuuasi mor
trandæ mortuo yeniæ tot extent raciones ? ſpiritibus erogantur, non eft dubitandum mortuos tuos.
3. IDEM homilia vigeſimaprima in Acta Apofto- adiuuari, vtcum eismiſericordiùsagaturà Domino,
Oblationes, lorum : Non fruftrà oblationes pro defun &tis fiunt,nó quàm eorum peccata meruerunt. Hoc enim à patri
preces& ele- fruftrà preces, non fruftrà eleemofynæ. Hæc omnia bus traditum vniuerfa obferuat Ecclefia, vt pro eis Nota.
emofyna .pro ſpiritusdifpofuit, volens ve nosmutuum iuuemus. quiļin corporis & fanguinis Chrifti communione
Vide enim , vtilitatem accipiet ille per te , & tu per il- defuncti ſunt, cùm ad ipſum ſacrificiú loco ſuo com
lum, conteinptis opibus inductuses ad faciendū ali- memorantur, oretur, ac pro illis quoque id offerri
quid generoſum : & tu illi ſalutis,& ipfe tibi eleemo commernoretur. Cùm verò eorum commendando 11011
fynę ta &tus eft author.Ne dubita,quia eritaliquis fru- rum cauſa opera miſericordiæ celebrantur, quis eis TOR1

étus fuauis.Non temerèdiaconusclamat: Pro hisqui dubitet fuffragari, pro quibus orationes Deo non in
defuncti ſunt in Chrifto, & pro his qui memoriam aniter allegantur?
illorum faciunt. Non diaconus eſt qui talem illam 7. ET libro nono Confeffionum , capite vndeci Vitilitas
vocem emittit, fed fpirinys: non fanctus, inquam, fed mo : Et moxambobus, (mihi & fratri meo) Ponite Memoriade Sacrilic
i
donum. Quid dicis? In manibus eft hoſtia, & omnia (inquit Monica)'hoc corpusvbicunquè,nihil vosei- fun&tiad ab
tare .
propofita ſunt benè ordinata, adſunt angeli, adſunt us cura conturbet. Tantùm illud vos rogo ,vtad Do
archangeli, adeft filius Dei, cum tanto horrore adftác mini altare memineritis mei vbì fueritis.
omnes, adftant illi clamantes omnibus Glentibus, & 8. ITEM capite duodecimo,de eadem matre ſua
putas temerè hæcfieri?Igitur & alia temerè, & quæ Monica loquens: Cùm ecce corpus elatum eft, imus Pro Monice
pro ecclefia, & quæ pro lacerdotibusofferuntur, & & redimus finelachrymis. Nam neque in eis preci ſacri ficium
quæ pro plenitudine ac vniuerfitate ? Abſit. Sed bus quas tibi fudimus, cùm offerreturpro ea facrifi precij nohti
omnia cum fide fiunt, ciū precij noftri, iam iuxta fepulcru polito cadauere, oblatum.
priure
 MISS AE . 235
myfterio facta ſunt, immunda viderentur : Quisfide- in altari poſitum eft, facrificij. Quod exemplo vobis
Altaria tem- lium neſcit in peragendis myſterijs ipſa ligna lintea- demóftrare volumus. Scio enim multosdicere:Quid
pore
cij ſacrifi: mine cooperiri? Inter ipfa Sacramenta velamen po-
linteami. iuuat animam in peccatis ex hoc mundo decedentem ,
tuit tangi, nó lignnm . Aut fi tactu poffit penetrari ve etiamfi in hoc facrificio mentio illius fiat . An enim fi
ne cooperi
untur . lamen , ergò penetrantur & ligna. Si penetrari pof- rex aliquis eos à quibus offenſus eſt, in exilium pepu
ſunt ligna,penetratur & terra. Sia vobis lignum radi- lerit, pofteà verò illorum propinqui coronam aliqua
tur, & terra ,quæ fubter eft, fodiatur. Alcã facite ſcro- conficientes, pro his, qui ſuntin ſupplicio, exulibus,
bem ,dum pro veftro arbitrio quæritis puritatem . Sed eidem offerent, nónne condonationem aliquam ſup
obſeruate nè veniatis ad inferos, & illic inueniatis Co- pliciorum ipfis dederit? Ad eundem modum & nos,
Numer.16. re, Dathan ,& Abiron ſchiſmaticos, magiſtros ſcilicet pro defunètis precationes adhibentes, quanuis fint
veftros. Ergò & fregiffe vos & raliſſe conſtat altaria. peccatores, non quidem coroná plectimus, fed Chri- Sacrificium
Quid eft quòd in hac re ſubitò veſter quafi languere itum pro noftris peccatis mactatum offerimus, vt & propitiato
viſus eft furor? Videmus enim vos poſteà mutâffe nobis
& illis eum qui eſt benigniſlimus, propitium
confilium , & altaria à vobis iam non frangi, fed radi reddamus . Pofteà dicitis illam orationem , quá Sal.
tancūniodô ,aut remoueri . Si hoc ſufficiebat, illa quæ uator ſuis diſcipulis tradidit, cum pura conſciétia pa
Calices Chri priùs facta ſunt iudicatis, quia minimè fieri debuerüt trem nuncupantes Deum , atque dicentes : Pater no
Hifanguinis à vobis. Hoc tamen immane facinus geminatum eft, fter quies in cælis&c. Sacerdos auté pofteà dicit : San
portacores. dum fregiftis etiam calices,Chriftifanguinis portato & ta fan &tis. Vos deindè refpódetis :Vnus ſanctus, vnus
3 Dominus Ieſus Chriſtus. Audiftis deinceps diuina
res & c . vt ſuprà quæſtione quarta ,A. teftimonio 17 .
2 10 . HIERONYMVS in epiftola ad Theophilum quadam melodia pſallentem , atque ad facrorum my
Alexandrinum ante libros Pafchales : In opere ruo fteriorum communionem vosadhortantem :Guftate
Pral , 33 .
vtilitatem ſpectauimus Eccleſiarum , ve diicant qui & videre, quòd Chriftus eft Dominus & c.
ignorant, eruditi teftimonijs fcripturarum , qua de 12. CLEMENS pontifex & martyr epiſtola ſecun
beant veneratione fan &ta fuſcipere, & altaris Chrifti da ad fratrem Domini : De vafis fané facris ità geren
miniſterio deſeruire,facrósquecalices & fancta vela- dum eſt: Alcaris palla, cathedra, candelabrum , & ve- veneratione
Reuerenter, mina, & cætera qux ad cultum Dominicæ pertinent lum , fi fuerint vetuftate conſumpta , incendio den- habenda ca,
cri calices paffionis, non quali inania & ſenſu carentia,fanctimo tur: quoniam non licet ea , quæ in fanctuario fuerint, quibus vtitur
&c. niam nonhabere, fed exconfortiocorporis & fangui- malè tra & ari, fed incendio vniuerfa tradantur. Cine Ecelefia in
nis Domini , eadem qua corpus eius & fanguis maie res quoque eorum in baptifterio inferantur,vbìnul
ftare veneranda . lus tranſitum habeat, aut in pariete, aut in follis paui
11 . CYRILLVS Hieroſolymitanus catechefi mentorum iactentur,nè introeuntium pedibus inqui
Quz fiant & quinta myſtagogica: Vidiftis diaconum aquam lauan- nentur. Nemo per ignorantiam clericus pallamortu
dicantur in dis manibus porrigentem ſacerdoti &c . Deindè cla um credat obuoluendum ,aut Diaconus ſcapulas ope
Sacrificio mat diaconus longè pòft: Complectimini & oſcule
Miffa . rire velit, quæ fuit in altari, autcertè quæ data eft in
mini vos inuicem :atquetunc mutuo nos oſculo ſalu- menfam Domini. Qui hæc fecerit, vel leuiter quafi
tamus.Pofteà clamat facerdos: Surſum corda.Vos de- nihil & negligenter habuerit diuina myfteria , Diaco
indè refponderis : Habemus ad Dominum.Deinde di nus triennio , ſexo menfibus à Dominico alienus erit
cit facerdos: Gratias agamus Domino . Ad hæc vos alcari, graui percuffus anathemate. Quòd fi cleri
fubijcitis :Dignū & iuftum eft. Facimus deindè men- cum presbyter non commonuerit,decé annis & quin
tionem cæli & terræ & maris, Solis & lunx, & fiderum que menſibus excommunicatus fít, proptereà quòd
ac vniuerſæ creaturæ , tam ratione præditæ , quàm ir- de Dominicis ſacramentis ſubiecta fibi non commo
rationalis: tam iſtius quæ videtur, quàm illius quæ nuerit minifteria, & pofteà cum grandi humilitate ma
ſub aſpectum noftrum non cadit : angelorū, archan tri reconcilietur Ecclefiæ . Pallas verò & vela, quæ in
gelorum, virtutum , dominationum ,principatuum , ſanctuarij ſordidata fuerint minifterio, diaconi cum
poteſtacum , thronorum & Cherubim , faciem operi- humilibus miniftris iuxta facrarium lauent, non eij
entium , quafi diceremus illud Dauidis: Magnificate cientes foras à facrario velamina Dominicę menſa , nè
Dominum mecum . Cómemoramus etiam illa Che- fortè puluis Dominici corporismalè decidat à lindo- Putuis minici. Do.
rubim , quæ in fpiritufancto cernebat Efaias, circun- ne foris abluta, & erit hæcoperanti peccatum : idcir poris .
ftantia thronum Dei : ac alis quidem duabus faci- cò intra facrariumminiftris præcipimus, hæc fancta
em velantia, atque dicentia : San &tus, ſanctus, ſanctus cum diligentia cuftodire. Sanè peluis nouacompare.
Dominus Deus Sabaoth . Proptereà enim traditam tur, & præter hoc nihil aliud tangat. Sed nec ipſa pel
nobis hanc Seraphicam theologiam recitamus, vt in uis velis apponatur lauandis, nisi quæ ad Dominici
illa cælefti hymnodia, cum ſupramundana milicia co- alcaris cultum pertinét. Pallá altaris folæ in ea lauen
municemus : atque fic per eiuſmodihymnos nofipfos tur, & in alia,vela ianuarum . De velisauté ianuarum ,
fanctificantes, Deum benigniſfimum oramus, viſu- curatit Oftiarijs ex admonitione Maiorů , nè quis ne
per illa propofita, ſanctum ſpiritü emittat, vtpanemgligensaut ignarus,ad velum ianuæ domus Domini,
quidem faciat corpus Chriſti, vinum verò fangui- manus inconditè tergat: fed ftatim coercitus, diſcat
nem Chrifti. Omninò enim quod attigerit fpiritus- omnis homo, quia velum atrij domus Domini ſan
ſanctus, hoc ſanctificatur & tranſmutatur.Deindè ve. ctum eſt.
Cultus in. rò poftquàm confectum eftıllud ſpirituale ſacrificiū , 13 . BED A libro primo hiftoriæ Anglicanx, capite
cruentus .
& ille culcus incruentus fuper ipſa propitiationis ho- vigefimonono : Prætereà idem Papa Gregorius Au
ftia, obſecrainus Deum , pro communi Ecclefiarum gultino Epiſcopo, quia fuggefferat ei multam quidem
pace, pro tranquillitate mundi, pro regibus, pro mili- lībi eſſe meſſem , fed operarios paucos,mifitcum prę- Neceſſaria
ad miniſteri.
tibus, pro ſocijs, proxgrotis & afflictis ,& in fumma fatis legatarijs fuis plures cooperatores ac verbi mi um Ecclefia
pro his omnibus qui egent auxilio .Indigemusautem niftros: in quibus primi & præcipui erant Mellitus, mittit in An
Memoria omnes . Cùm hoc facrificium offerimus, pofteà faci. Iuſtus, Paulinus, Rutinianus, & per cos generaliter gliam B.Gre.
fan &torum mus mentionem etiam eorum , qui ante nos obdor- vniuerfa, quæ ad cultum erant ac miniſterium Eccle- gorius ,.
in Miffa .
miêrunt. Primùm Patriarcharum ,Prophetaru ,Apo- fiæ neceſſaria, vaſa videlicet facra, & veftimenta alta
ftolorum , Martyrum , vt Deus orationibus illorum rium: ornamenta quoque ecclefiarum , & facerdotalia
, Memoria.dc. & deprecationibus ſuſcipiat preces noftras. Deindè vel clericalia indumenta, fanctorum etiam Apoftolo
pro defunctis ſanctis Patribus & Epiſcopis. deniquè rumac martyrum reliquias,necnon & codices pluri
Maximá ani . pro omnibus oramus, quiinter nos vita functi ſunt, mos. Militetiam literas, in quibus fignificatſe ei pal- Pallium Epi
marum iu . maximum eſſe credétes animarum iuuamen, pro qui- lium direxiſſe, fimul ei inſinuatqualiter Epiſcopos in ſcoporum .
uamca. busoffertur obfecratio fancti illius & tremendi,quod Britannia conſtituere debuiffet.
Gg 2 1. L. CY
 O
I CI
IF
CR
238 DE SA
5. MARTIALIS in epiftola ad Burdegalenſes ,ca- menti eiusmyfterio requieſcane.
pite tertio : Quod ludzi per inuidiam & c.vt fupra, c . 13. TERTIVM concilium Braccareſe, capite pri
teftimonio decimo . mo : Cùm omne crimen atquepeccatum ,oblatis Deo Omne crime
6. HIERONYMVS in caput primum epiſtolæ ſacrificijs deleatur, quid decęterò pro delictorumex - deletur,
Proſuis & po ad Titum : Quid de Epiſcopo ſentiendum eft, qui quo. piatione Domino dabitur, quádo in ipſa ſacrificijob
po epropicis tidiè pro fuis populio peccatis, illibatas Deo oblatu- lationeerratur ?
pus . rus eft victimas ? 14 . GREGORIVS homilia trigefimaſeptima in
7. AMBROS IV S libro primo Officior um , capi- Euan geli a : Singulariter nanquead abſoluționem noç
1
te quad rage ſimo octa uo : Vmb ra in lege, imag o in Eu- ftram obla ta cum lachrymis & benignitate mentis fa
angelio, veritas in cæleftibus.Anteagnus offerebatur, cri altaris hoftia ſuffragatur : quia is qui in ſe reſur
offerebatur vitulus, nunc Chriſtus offertur: ſed of- gens à mortuis, iam non moritur, adhuc per hanc in Applicatur
Offertur vt fertur quafi homo, quafi recipiens pallionem , & of- ſuo myfterio pro nobis offerimus, iterùm pacitur. Nam quoties nobis facrifi
totiesnobis ad ab- cium cruen
fert ſe ipſe quali ſacerdos, vt peccata noftra dimittat. ei hoftiam fuæpaflionis tum ,
peccata di
mittat. Hîc in imagine, ibì in veritate, vbìapud patrem pro folutionem noftram , paffionéillius reparamus. Mul
Intellige de nobis quaſi aduocatusinteruenit. Hîc ergò in imagine tos, vtarbitror, veftrùm , fratres chariſlimi, contigit
aliena ſpecie ambulamus, in imagine videmus: illic facie ad faci- nôfſe hoc, quod volo ad memoriam veſtram narran
em ,vl-à plena perfectio, quia perfectio omnis in yeri- do reuocare.Non longè à noftris fertur temporibus
tate eft , factum , quòd quidam ab hoftibus captus,longè trans
8. IDEM in pfalmum trigeſimumoctauum : Vidi- ductuseſt. Cum ' diù teneretur in vinculis, eum vxor videetiá lib.
mus principem facerdotem ad nos venientem , vidi- fua, cùm ex eadem captiuitate nó reciperet, extinctum 4.dial.ca.s7
mus & audiuimus offerentem pro nobis fanguinem putauit. Pro quo iam velut mortuo hoſtias hebdo.
Sacerdotum ſuum : ſequamur ,vt poffumus, facerdotes, vt offera- madibus fingulis curabat offerre. Cuius toties vincu - Vincula ſolu
eft pro popu- mus pro populo facrificium : etfi infirmi merito, ta la ſoluebantur in captiuitate, quoties abeius coniuge ta peroblati :
lo offcrre ſa
crificium . men honorabiles ſacrificio : quia etfi nunc Chriſtus oblatæ fuiſſent hoſtiæ pro animæ eius abfolutione .
Chriſti cor- non videturofferre, tamé ipfe offertur in terris, quan- Non longo pòft tempore reuerſus, admirans valde,
pus in terris
offercur . do Chrifti corpus offertur. Immò ipfe offerre mani- fuæ indicauit vxori, quòd diebus certis hebdomadi
feftatur in nobis, cuius ſermo ſanctificat facrificium , bus fingulis eius vincula ſoluebantur. Quos videli
quod offertur. cet dies eiusvxor atque horas diſcutiens,tunc eum re
9. ALEXANDER primus Pontifex & martyr,in cognouit abſolutū ,cùm pro eo facrificium memine
epiſtola prima ad omnes Orthodoxos,capite quarto: rat oblatum .Hinc ergò, fratres chariſlimi, hinc certa
In Sacramentorum oblationibus,quæ inter Miſfarum confideratione colligite, oblata à nobis hoftia facra
ſolennia Domino offeruntur, & c. vt fuprà , l. teftimo- quantùm in nobis ſoluere valeat ligaturam cordis, fi Soluit ligatı .
Matth.26 . nio primo. Ac deindè :Crimina atque peccata, oblatis oblata ab altero, potuit in altero foluere vincula cor- ram cordis,
Crimina Domino Sacrificijs delentur. Idcircò & paflio eius poris.
lentur, dc- his
in his commemoranda eft ,qua redempti ſumus, & fæ- 15. CONCILIVM Tridentinum feffione vigefi
Placabitur piùs recitanda,atque hæc Domino offerenda.Talibus maſecunda, capite ſecundo : Et quoniam in diuino
Dominus, & hoftijs delectabitur & placabitur Dominus, & pecca- hoc facrificio , quod in Miffa peragitur , idem ille
peccata ingé- ta dimiccet ingentia . Nihil enim in facrificijs maius Chriſtus continetur , & incruente immolatur, qui
tiadimittet. eſſe poteft, quàm corpus & ſanguis Chrifti . Nec vlla in ara Crucis femel feipfum cruentè obtulit: docet
oblatio hac potior eft, fed hęcomnes pręcellit. Quæ ſancta Synodus, facrificium iftud verè propitiatori- Propitiatorik
pura conſcientia Domino offerendaeft , & pura mente um eſſe,per ipſum'qz fieri, vt, fi vero corde & recta fi- cit.
ſumenda, atque ab omnibus veneranda. Et ficut po- de, cum metu ac reuerentia, contriti ac pænitentes,
tior eft ceteris,ità potiùsexcoli & venerari debet. ad Deum accedamus, miſericordiam conſequamur,
10 . IDEM epiſtola ſecunda ad omnes Epiſcopos: & gratiam inueniamus in auxilio opportuno . Huiuscrimina Quomodò
&
Quos in ordine Apoftolatusconftitui voluit, ipfi pro quippe oblatione placatus Dominus, gratiam & do ingentia pece
oreæ 4.
populo interpellant, & populi peccata comedūt, quia num pænitentiæ concedens,crimina & peccata ,etiam cata dcleat.
precibus ſuis & oblationibus ea delent atque conſu- ingentia,dimittit.vna enim eademque eft hoftia, idem
munt. nunc offerens facerdotum minifterio , qui ſeipſum
11 . GREGORIV S Nazianzenusoratione prima tunc in cruce obtulit, ſola offerendi ratione diuerſa.
in Iulianum Imperatorem : Atque hinc quidem faci. Cuius quidem oblationis, cruentæ inquam , fructus Fructus huius
Sacrificij.
nora ſua auſpicatur,quéadmodùm narrant, qui ipfius per hanc incruentam vberrimè percipiuntur: tantum
arcanisgloriantur ( Proh ſuperi in quos ſermones in- abeft, vt illi per hanc quouis modo derogetur . Qua
currere cogor?) impuro & nefario ſanguine lauacrum re non folùm pro fidelium viuorum peccatis, penis,
extergit, initiationinoftræ execrabilem initiationem ſatisfactionibus, & alijs neceſſitatibus, fed & pro de
opponens, ſus videlicet in cæno prouoluta, ſicut eft functis in Chrifto nondum ad plenum purgatis, ritė,
in prouerbio : manus& fuas profanat,vtnimirùm eas iuxta Apoſtolorum traditionem ,offertur.Ibidem ,ca
Incruento fa.ab incruento illo ſacrificio , per quod nos Chrifto none tertio : Siquis dixerit,Miſſæ ſacrificium tantùm Propitiato
crificio.Chri- ipfius paffionibus & diuinitati comunicamus, elue- eſſe laudis & gratiarum adionis , aut nudam com- cium .
bus & diuini. ret & repurgaret. memorationem facrificij in Cruce peracti, non au
tati commu- 12 . AVGVSTINVS ſermone quarto de Innocen- tem propitiatorium , vel foli prodeſſe fumenti : ne
nicamus. que pro viuis & defunctis, pro peccatis, pænis fatif
tibus: Quid reuerentius, quid honorabilius dici po-
teft, quàm ſub illa ara requieſcere, in qua Deo facrific factionibus, & alijs neceſitatibus offerri debere, ana
cium celebratur, in qua offerunturhoftiæ , in qua Do. thema ſit.
Pfal.109 . minus eft facerdos,ſicut ſciptum eſt: Tu es facerdosin 1, N. CONCILIVM Epheſinum in epiſtola ad IN CRVEN .
æternum fecundùm ordinem Melchiſedech ? Rectė ſub Neftorium , vt ſuprà, queſtione quarta , litera A. teſti
altario iuftorum animæ requieſcunt , quia ſuper alta- monio quinto .
Pro peccato- re corpus Domini offertur . Nec immeritò illic iufti 2 . SECVNDA ſynodusNicena, actione ſexta, to
ribus in alta- vindictam fanguinis poftulant, vbi etiam pro peccato . mo tertio , vt fuprà ibidem,A.teftimonio ſexto .
ri Chriftifara
guis effundi. ribus Chrifti fanguis effunditur. Conuenienter igi- 3. AVGVSTINVS contra Fauftum libro vigefi
tur . tur, & quafi pro quodam conſortio ibì martyribus 1e- mo, capite vigeſimoprimo, vtfuprà, hac eadem quæ
pultura decreta eft, vbì mors Dominiquotidiè cele- ftione, A.teftimonio duodecimo.
1.Cor.ii. bratur,ficutipfe ait:Quotieſcūquè hæc feceritis,mor- 4. AD Ephefios quinto: Chriſtus dilexit nos, & tra
tem meam annunciabitis, donèc veniam , fcilicet, vt didit ſemetipſum pro nobis oblationem & hoftia Deo
qui propter mortem eiusmortui fuerant, ſub ſacra in odorem ſuauitatis.
5. AD
 일
MISS AE .
5. AD Hebræos decimo: Vna enim oblatione con-
fummauit in ſempiternum ſanctificatos.
66. EXODI duodecimo, vt fuprà , D.fteſtimonio
quarto.
7. MARCI decimoquarto : Et primo die azymo-
rum quando Paſcha immolabant, dicunt ei diſci
puli .
8. EVSEBIVS de demonftratione euangelica, li-
bro primo, capite decimo , vt ſuprà, C. teftimonio ſe .
cundo .
GREGORIVS Nazianzeuus oratione fecüda
in Iulianum Imperatorem: Noniam filios ſuos & tilias
Prakros. ſuas dæmonijs immolabunt, quod olim Iſraeli à Pro-
phetis obijciebatur. Sed quid hęc colligo ? Ad præſen-
tem rerum noftrarum ftatum oratione conuertamus.
Noniam ſacroſanctis noftris ædibus oculos fagitio..
Altaria à puc ſos inijcient : non iam altaria à puriſtimo & incruento
tiſ limo & in .ſacrificio nomen habentia ſceleſto ſanguine fædabūt:
cruento ſacri necimpijs altaribus loca non adeunda dedecorabunt.
ficionomen Non iam facrilegamanu donaria diripient & profana-
bunt, impietatem auaritia cumulantes. Non iam pre-
sbycerorum caniciem , diaconorum grauitatem , vir-
ginum pudorem contumelia afficient.
Sacerdotes 10 . IDEM in carminibus ad Epiſcopos: O ſacer-
mittentes in
cruenta la dotes incruenta ſacrificiamittentes,ô illuſtres anima-
crificia . rum cuftodes ,ô magni Dei figmentum in manibus ye.
ftris geſtantes,ô Deú hominibus conciliantes. O mun-
di fundaméta, vitæ lumina, Chriſtianę fidei columina,
immortalis vitæ doctores,Chriftiferi, claris fubfellijs
infidentes .
1 ITEM ad Conſtantinopolitanos Sacerdotes , &
Sacerdotes Vrbem ipſam : O Sacerdotes incruenta ſacrificia niit-
incruenta fa- tentes, vnitatis magnæ in Trinitate cultores .
crificia init . 12 .
tentes. GREGORIVS Nyffenus in Chriſti Reſurre-
& tionem oratione prima:Qui poteftate ſua cuncta dif-
ponit, non ex proditione fibi impendentem neceffita-
tem ,non Iudeorum quali prædonum impetum, non
iniquam Pilati ſententiam expectat, vt corum mali .
communis hominum falutis principium & cau-
tia fit
Arcanofacri- ſa, ſed confilio ſuo anteuertit, & arcano facrificijgene-
Chrillusfe. re, quod ab hominibus cerninon poterat,feipfum pro
ipſum pro no nobis hoftiam offert, & vi&timam immolat, facerdos
bis hoftia of-fimul exiſtens, & agnus Dei, ille,qui mundi peccatum
Cenia.vltima tollit. Quando id præſtitit ?cùm corpus fuum difci-
Idem facer- pulis congregatis edendum , & fanguinem bibendum
dos & viđti- præbuit,tuncapertè declarauit agni ſacrificium iam
ma.
Matth.26 . effe perfectum . Nam victimæ corpusnon eft ad eden.
dum idoneum , fi animatum fit. Quare cùm corpus
Cùm corpus edendum & fanguinem bibendum difcipulis exhi-
edendum die buit, iam arcana, & non aſpectabili ratione corpus
fcipulis exhi-erat immolatum ,vt ipfiusmyfterium peragentispo-
immolatum teſtati collibuerat. Et anima in illis erat,in quibus ea
arcana ratio. dem ipſa poteftas illam diſpoſuit,fimúlque cum diui
na virtute, que cum illa erat coniuncta , in ea regione
cordis verſata eft.Itaque fi quis indė tempus incipiac
dimetiri, cùm facrificium Deo factum eftà Magno il-
lo principe Sacerdotum , qui ratione , quæ nec verbis
explicari, nec oculis perſpici potuit, fe ipfum pro
Obtulit in coe communi hominum ſalute tanquàm agnum obtu-
na procõmu- lit, non receder à veritate. Erat enim veſpera, cùm
failuhe,moppm facrum illud corpus comederunt,quam quidem ve-
fuum tãquam ſperam nox, quæ parafceuen antecedit,excepit.
agnum . 13 . CYRILLVS Alexandrinus epiſtola decima ad
Neftorium : Dum vnigeniti filij Dei, hoc eft, IESV
Chrifti , mortem fecundùm carnem & reſurrectio-
nem exmortuis annunciamus , aſſumptionémque in
cælos confitemur , incruentuin in Ecclefijs perfici-
mus cultum , atque ità ad myfticas accedimusbene-
dictiones ac ſanctificamur , participes facti fanctæ
carnis precioſios ſanguinis ſeruatoris noftri omni-
um Iefu Chrifti,nec vt communem carnem accipi.
mus, & c.
Vide I. com. 14. IDEM in declaratione anathematiſmi vndeci.
Concil . mi : Sanctum ac viuificum incruentúmque in Eccle-
239
fijs celebramus facrificium , non hominis alicuius no. Incruentum
bis fimilis & communis corpus :confimiliter & pre- facrificia ce .
ciofum ſanguinem eſſe , quod proponitur, creden- lebratur,&
tes, ſed magis tanquàm proprium viuificantis verbi quale fit il
lud.
corpus & fanguinem accipimus. Communis enim ca
ro viuificare non poteft. Ethocipfe feruator teftatur,
dicens: Caro non prodeft quicquam . fpiritus eft qui Ioan.6.
viuificat. Quoniam enim verbi facta eſtpropria, ob
eam cauſam intelligitur, & eft viuifica , ſicut ſeruator
dicit : Sicut mifit me viuens pater, & ego viuo propter ibidem .
patrem : & qui manducat me, etiam ille viuet pro
pter me . Quia verò Neftorius, & qui cum illo fenti
unt, myfterijhuius virtutem temerèdiſſoluunt,pro
ptereà , id'o meritò ,conftitutus eft hic Anathemati
imus .
15. GENESIS decimoquarto, vt ſuprà,D. teſti
monio tertio .
16 . AD Hebræos feptimo. vt ſuprà, F. teftimonio
ſecundo .
17. PSALMO centeſimo nono, ibidem teſtimonio
primo.
18 . HIERONYMVS in caput vigefimumfextum
Matthæi: Poftquàm typicum Paſcha fueratimpletū, Chriftus fe :
& agni carnes cum Apoftolis comederat : aſſumit pa- cundùm ordi
nem , qui confortat cor hominis, & ad verum Pafchæ nem Melchi
tranfgreditur facramentum , vequomodò in præfigu ſedech, in vl.
tima cæna
ratione eius Melchifedech ſummi Dei facerdos, pané obtulit.
& vinum offerens fecerat, ipfe quoque veritatem ſui Gencl.14.
corporis & fanguinis repræſentaret.
19 . OECVENIVS in caputquintum epiſtolæ
diui Pauli ad Hebræos, ſuper ea verba, Tu esfacerdosChriftus per
in çternum & c.Neque enim de ea,quę femel à Deo fa- Sacerdotes
eta eft oblatio & hoitia,dixiſſet, In æternum ,fed refpi- exerset per
ciens ad preſentes ſacrificos, per quosmedios Chri- dotium Mel
ftus facrificat & facrificatur: qui etiam in myftica ce - chiſedech.
na modum illis tradidit huiufmodi facrificij.
1. O. AD Hebrços nono : Neque vt fępè offerat REPETITIO
femetipfum quemadmodùm Pontifex & c. alioquin OBLATIO
oportebat eum frequenter pati ab origine mundi:núc NIS.
autem ſemel in conſummatione feculorum ad deftru
ctionem peccati,per hoftiam fuam apparuit.Et quem .
admodùm ftatutum eft hominibus femel mori, poft
hoc autem iudicium : fic Chriſtus oblatus eſt ad mul
torum exhaurienda peccata ,fecundò fine peccato ap
parebit expectantibus ſe, in ſalutem ,
2. ET capite decimo , ve ſuprà , N. teftimonio
quinto .
3. CHRYSOSTOMV Shomiliadecimaſeprima
in epiſtolam ad Hebræos : Imperauit femper offerri,
propter infirmitatem , vt & memoria peccatorum fie
rer:Quid ergò nos?Nónne per ſingulos dies offeri
mus ? Offerimus quidem , ſed ad recordationem faci
entes mortis eius. Et vna eft hæc hoftia, non multæ .
Quomodò vna eft, & non multæ ? Quia femel oblata Eadem eft ho
eft, oblata eſt in ſancta ſanctorum : hoc aút ſacrificium ftiainhoc ſa
crificio cu ea
exemplar eſt illius, idipfum ſemper offerimus. Nec quæ in' cruce
nunc quidem alium agnum , craſtina alium, ſed ſem- immolata et
per eūdem ipſum . Proindè vnum eſt hoc ſacrificium ,
hac ratione. Alioquin quoniam in multis locis offer:
tur,multi Chrifti funt. Nequaquàm ,fed vnus vbique
eft Chriftus, & hîc plenus exiftens, & illicplenus,vnū
corpus.Sicut enim quivbiquè offertur, vnum corpus
eft, & non multa corpora : ità eciam & vnum facrifici
um . Pontifex autem nofter ille eft qui hoftiam mun- vnú eft facris
dantem nos obtulit : ipfam offerimus & nunc, quętūc ficiú idemq;
oblata quidem confuminon poteft, Hocautem quod ſemper.
facimus, in commemorationem quidem fit eius quod
factum eft.Hocenim facite, inquit, in meam comme. Luc.22 .
morationem . Non aliud facrificium , ficut pontifex,
fed idipſuni lemper facimus : magis autem recorda
tionem facrificij operamur,
4. AVGVSTIN V S epiſtola vigefimatertia ad Ba
nifacium Epiſcopum : Nónne ſemel immolatus eſt 1
Chriſtus in feipfo , & tamen in facramento non ſo
lùm
 1
1
1

240 DE COMÂ VNIONE SY B

molatur. im . lùm per omnes Pafchę folennitates, ſed omni die po-
Omnidie
pulis immolatur: nec ytiquementitur quiinterroga-
tus eum reſponderit immolari?
5 . THEOPHYLACTVS in capitis quinti ad
Hebræos hęc verba fcribens: Tu es facerdos in æter-
num & c . Dicant igitur ludei nobis ,quiſnā fueritalius
facerdos fecundùm ordinéMelchifedech pręter Chri-
ftum ? Nónne omnes fub lege fuerunt? Nonne omnes
fabbatum celebrabant, & vi&timas offerebant ? Mani-
feftiſſimè igitur de Chriſto hoc dictum eft. ſolus enim
Gencf.14 ille pane & vino facrificium conſecrauit, perinde ac
Melchiſedech . Qui verò dixit, In æternum ? Qyoniam
eciamnùm vnà cum corpore quod pro nobis immo
Perminiftros lauit, apud Deum & Patrem intercedit & c. Vel quia
ofert Chci- quæ in fingulos dies fit & futura eft in perpetuum ob-
fius. fatio per Dei miniſtros, ipſum habet Pontificem & fa-
cerdotem Dominum, atque adeò ipſam hoftiam , qui
ſeipſum pro nobis ſanctificat, & frangitur & diftri-
1.Cor.12 . buitur. Quotiès enim hæc fiunt,mors Domini annun-
ciatur .
6. IDEM in eiuſdem epiſtolæ capitis ſeptimiilla
verba,Manet facerdos in perpetuum : Dicimus Chri
ftum cùm æternus fit & immortalis,reuerà ſemper ef-
ſe ſacerdotem . Nam & nunc quidem ſemper ſeipſum
pro nobis offerre creditur per miniſtros ſuos.
7. ITEM in caput decimum ad Hebræos: Subori-
No repugnat tur hic quæſtio ,Num & nos hoftias incruentas offera-
noftra obta: mus? Cui reſpondemus, omninò : cęterùm memoriâ
oblationi quefacimus mortis Domini, eftio vna ipfa, non multz ,
femel in cru quandoquidem femel oblatus eft. Nam eundem ſem-
ce peracta cft per offerimus,immò potiùs memoriam illius oblati-
onis facimus, quaſe ipſe obtulit, ceu iam nüc facta fit.
Vnum eft fa- Proindè vnum eftfacrificium.Nam quod ad queſtio-
crificium . nem attinet, poftquàm multis in locis offertur,num
igitur multi Chriſti erunt ? nequaquam , ſed vnus eft
vbiqß , & hicplenus, & illic plenus & perfe& us, vnāls
corpus . Quemadmodùm enim in multis locis obla
tus Chriftus vnum corpus eft, & non multa corpora,
fic & vnum facrificium . Nam illam hoftiam offeri
mus , quæ tum eft oblata : illicautem alius erat quihe- In veteri lege
rìoblatus erat,agnus fortaſse,à vi&tima quæ hodiè of- erat femper
fertur, nec veluti commemoratio erac heſternæ obla
tionis, quę hodiè offerebatur agnus, ſed ipſe per ſea
ipſum ſacrificium perficiebat:
8. OECUMENIVS in quintum caput epiftolæ
ad Hebræos, vt fuprà,N.teſtimonio decimooétauo.
9. PHOTIV S apud Oecumenium in eundem lo .
cum : Quia etiam Chriftusline ſanguine hoftiam ob- Curſacerdos
culit, deindè poftmodùm ſuum iplius etiam corpus : fecundùm ora
proptereà aptè di &um et, Chriftum effe facerdotem chiſedech
dinem Mel.
fecundùm ordinem Melchiſedech.
10 . IDEM Oecumenius in caput feptimum ſuper
illa verba,Manet facerdos in perpetuu:Eomodoper
petuitatem accipito , quo & cætera:Aut quòd etiá mo
dus ſacerdotij Melchiſedech (nôfti autem quid dicam )
in perpetuum maneat.
11 . ITEM in eiuſdem epiftolæ caput decimum :
Quimultas, inquit Apoftolus, & eafdem fingulis an
nis offerunt hoftias,perficere nequeunt illos, qui ſe
cundùm legem conuerfantur. Quid ergò ? An'ne nos
ſemper offerimus hoftias fanguine carentes.Sed vnius
eiuſdem'qz mortis Chriſti memoriam facimus, & vnú
Chrifti corpus femper edimus. Non enim nunc qui- Noftra hoftia
.
dem vnius Chrifti,aliåsverò alterius ſed ſemper eiuf
dem : Iudæorum verò hoſtią varias habebant victi
mas,nempe oues ,boues, capras:ideò multæ ſunt ho
ftiæ : noftræ verò quanquàm actione multæ fint,vnica
tamen eſt poteftate.
12 . MALACHIAE primo, vt ſuprà, G.teftimo
nio quarto .

VIII

Eft'nſub
e altera tantùm, panis ſcilicet,an verò fub vtraque panis ac vini
i
Specie,ſumendaEuchariſtia ?

A. De Sacerdotibus quidem ,ſeu ſacrificãtibusconſtat, ambas Sacramen

tiſpecies illiseſſe ſumendas, ſine quibus neque ritè conſecrare, neque of

ferre poffent Euchariſtiam . Cuiusrei cauſam ex ſacrificio ipfo pendentem

reddere, hîc iam neceſsènon eft.

B. De alijsverò fidelibus non facrificantibus,illudfatēdum eſt,nullo eos

præcepto ad Euchariſtiæ Sacramentum ſubſpecie vtraque fumen

Diuino

dumadftringi,fed ad falutem illis eſſe fatìs, alterius ſpeciei communionem .

Tertul.lib.2.adrorem . Igiturſi veteris Ecclefiæ ftatum repetimus, nuncvnátantùm , nuncvtran

odighom...in Exod. Baquefpeciem fidelibusdifpenfatam fuiſſecomperiemus. Si verò Scriptura

logiapro libro contra io- facram conſulimus,' ſic illa de hoc Sacramento differit, vt modò panis &

b ...Cor.1o.d 1.c Actor. calicis, modò ſolius quidem panis ſoleatmeminiffe . Vbi enim legimus,
c Ioann. 6. f
“ Nisi manducaueritis carnem filij hominis, & biberitis eius ſanguinem ,non hubebitis
vitam in vobis:legimus etiam ,Siquis manducauerit ex hocpane,viuet in æternum .
Ibidem .
Concil.Trident. feff. 21. Et qui dixit, Quimanducat meam carnem , er bibit meum ſanguinem ,habet vitam
cap.i.
d Ibidem . aternam : dixit etiam , ' Panis quemego dabo, caro mea est, pro mundivita. Et rúr
sùs idem quiaffirmauit, Qui manducat meam carnem , & bibit meum ſanguinem ,
c Ibidem .
in me manet, & ego in illo :affirmauit & illud, Qui manducat huncpanem ,viuetin
fc2.com 20:b æternum : vt omittamus quæ ' Lucas de fra & ione folùm panis adducit .
ful . & Chryfoft. hom.17.C. Neque Chriſti nobis hîcdeeſt exemplum, qui primùm in extremailla

til matb 2.c Marc.i4.ccena ſub vtraque ſpecie hoc inſtituit ac Apoftolis tradidit Sacramen
tum . Deindè verò in Emaus cum duobus diſcipulis agens, fub vna folùm
)
fpecie
 :: À LTE Á Á SPECIE .

ſpecie " porrexitillis Euchariſtiam , ac poſteà ftatim illinc ſeſe ſubduxit, ſic-blue ibide Théz
oph . & Beda.Chry.in Matt.
operis imperfecti,hom.17.
ut Euangelicum hunclocum Patres interpretantur . & Auguft.lib.3. de conſen .
D. Proindèdamnandi non ſuntſiue qui nuncvnica contenti ſpecie, ab fu Euang.cap.zs.
vſu calicis abſtinent, & multis ab hinc ſeculis'abſtinuiffe legūtu ſiue qui cabinets liguli.hohe 2.b.

olìm cùm ità probarét Eccleſia, vtranque ſpeciem in vſu publico habuêre. kempbije samo

E. Verùm magiſter rerum vſuspaulatim docuit,

maiore cum populicom - corsi a imprimircite sa inta
moditate,ac minore periculo, multisque de cauſis frugiferè fieri, vt omil-Bodili.Beda Anglicanebi.

ſo calicis vſu, alterius tantùm ſpeciei communio retineatur

. Atque ità fa- do sintetin. En
ciendum iamdiù decreuit Eccleſia, non diſcedens illa quidem à fponfi ſui riuscirea celotabil.com
inſtituto pręceptove(columnaenim & firmamcntum veritatis eft, & my- FlorianaMartyn.cap.Some
ſteriorum Dei fida 'diſpenſatrix) ſed poteſtatem à ſponſo acceptam in diſ nar.dib rompido

penſandis myſterijs adm ædificationem communemque fidelium vtilita-inc.com

tem conuertens ,prout temporum hominumque conditio,quæ nonnulla cil.Triden_fel"11.cap.2.
etiam in facris immutari cogit,poftulare videtur.

F. Nam & Euangelij nobis verba " declarant, Chriſtum in cænà cum il- A Matth.26.0.Marci14..
lis egiſſe,quibus poteſtatem fecit non ſumendę modò, fed etiã conſecran- z.adAntonin.
dæ offerendæque Euchariſtiæ ,immò ° & ordinandæ & adminiſtrandæto - 10.Auft.Pet.s.a
c Ephef.4.c Lac.
tius Eccleſiæ . Horum iudicio, prudentiæ , & authoritati reliquit, cùm de

alijs pleriſque ad rem Chriſtianam ſpectantibus, tum de modo ordineque

diſpenſandę fidelibus Euchariſtiæ , iusin pofterum conſtituendi,atque pro

ratione temporum ritè difponendi. Id probat etiam ' ex Paulo 9 Auguftiapq Ad

2.Cor.1.5
Ianuarium , cpift.vid.
nus,& multis Apoftolorum inſtitutis euinci facilè poteft. cap.6.

G. Neceſtcur Laicisiniuria irrogarivlla putetur, li vtin pleriſqueitidem

alijs ,hac in partenon æquantur Sacerdotibus. Nam in confeſſo eft, Chri- :1.TMatth.1.c
m.3.a b c &Ioann .20.£
4.d ad Tia
tum 1.b
ftum non eſſe diffectum in partes duas ſecundùm duo Sacramenti huius
figna ſed tam ſub vna,quàm ſub vtraque ſpecie, immò ſubvnius etiam ho

ſtiæ conſecratæ 'particula, Chriſtum totum exhiberi atque ſumi

; videlicet ( Bafilius ad Cofar patrić.
ſecundùm carnem ,animam , fanguinem ,diuinitatem . Vbi autem Chriſtus in Leanlib.4.cap. 4. Con
totus ac integer ſumitur, illic deeſſe non poteſt integer quoquè fru & us & dus homil.s.de pafch. Tri
efficax gratia tantiSacramenti. Quapropter nulla hîc laici vtilitate fraudan- ducat
Confec.dit 2.c.li.
, & c. Singu Quimads
tnr,ſiuerem ipfam in Sacramento contentam , Chriſtum ſcilicet Deum &
hominem ,fpe &tes : fiue ' fru & um & gratiam , quæ Euchariſtiam ſumenti-* loan.6.e f 1.Cor.1o.d

bus, ad animarum ſalutem donatur,quæras:fed tantum hi ſub altera accipi

unt , quantum ſub vtraque,ſiliceret,ſpecie eſſent percepturi.
H. Qua dereʻambigendi,veldiſceptandi ampliùs nullus iam reli &tus eftisAuguft,ad Ianuar.epift.

locus, pofteaquam Spiritusſan & us, qui iuxta promiſſionem Chriſti docet16.bLue 22.c9.d
Efa.5 Ioan.14.bd &

acregit Eccleſiam , certam nobis & explicatam fententiam edidit, editamq;

ſemel ac iterùm facrofan &tæ “ Synodi non violanda authoritate confirma , somosConfienfis fear
, hanc ſub altera fpecie comunicandicon
uit.Vndè perſpicuècolligi poteſt
fuetudinem præceptodiuino haud aduerſari, Eccleſiæ legitima authoritate
fulciri, temporis longæuitate magnoque populorum fidelium conſenſu

comprobari, ratione ac vtilitate certacómendari :ac demùm pro lege, quam

ſolamutare poflit Eccleſia ,certò habendam eſſe.

1. Sed nec aduerfarij,quantumuis hîc obſtrepant,eiuſmodi in communi

cando ritus initium vllum poffunt demonftrare : Vt mirum fit adhucrepe

riri, qui priuatæ pietatis ſpecie du &ti, aliter ſibi perſuadeant

, & hac in parte
di s.Tim.3.d Matth.18.6
cum nouis Eccleliæcontemptoribus ' aduersùs venerandam totius Eccleſię
` authoritatem confpirent
. Hisverendum eſt fanè, nè, dum externa Sacra- Libaukur,contra Creſcon:
Hh mcnti
 242 DE COMMUNIONE S V B

menti ſignatantoperè vrgent,& contentioni ſeruiunt,Sacraméti fru & um internú ,

adeoque Chriftum totum amittant:vt abomni vſu Sacramentipræſter eos peni

f. Auguft.de tùs abſtinere. Quandoquidem neque'Fides,neque Sacramentavllis,nisi perliſten
cap.4.
tibus in Eccleſiævnitate, ſunt falutaria. Vt hinc Auguftinus dixerit, omnia Sacra
Literas Petili.menta Chriſti non ad falutem , ſedadiudicium habentur finecharitate vnitatis. Ac
cap.40.
De baptif.iterùm , ' Quid prodeſt hominivel fana fides,vel fanum fortaſsè fidei Sacramentú ,
lib .cap.s. vbì lethali vulnere Schiſmatis perempta eſt ſanitas charitatis ? Nec dubium fanè
,
tidlinescapades
. quin grauiter in Chriſtum ipſum peccent, qui hocynitatis fan & iſſimo Symbolo
Trident.fed ad ſchiſmaticæ diuiſiunis Symbolum audent abuti.
TESTIMONIA.
VNA SPE. 1. B. TERTULLIANVS libro fecundo ad vxo . 6. PRIORIS ad Corinthios decimo : Calix be.
CIES .
Domi olim rem : Non ſciet maritus, quid fecretò ante omnem ci- nedi&tionis, cui benedicimus, nónne communicatio
ſub ſpecie pa bum guftes. Et fi ſciuerit panem , non illum crediteſſe ſanguinis Chrifti eft ? & panis quem frangimus ,nónne
ais
qui dicitur. Ethçc ignorans quiſque, rationem fim- participatio corporis Domini eft?
pliciter ſuſtinebit,finegemitu ,fine ſuſpicione panis an 7. ET capite vndecimo : Quotieſcūquèenim man
veneni ? Suftinent quidem , ſed vt inculcent & c. ducabitis panem hunc , & calicem bibetis &c. Ita
2.
CYPRIANVS ſermone quinto de lapſis : Ec que quicunque manducauerit panem hunc, vel bi
Mitarpli cit cùm quçdam arcam ſuam ,inqua Domini fan&tū fuit, berit calicem Domini indignè, & c. Probetautem fe
mini in arca, manibus indignis centâſſet aperire, igne indè furgen- ipſum homo, & fic de pane illo edat, & de calice bi
cómunionis' te deterrita eft,nè auderet attingere.Et aliusqui & iple bat.
cauſa reſet- maculatus de ſacrificio à facerdote celebrato , partem 8. ACTORVM ſecundo : Erant autem perſeue
uatum .
cum cæteris auſus eft latenter accipere, fanctuin Do rantes in doctrina Apoftolorum , & communicatione
mini edere & contrectare non potuit, cinerem ferre ſe fractionis panis, & orationibus.
apertis manibus inuenit , documento vnius oftenfum 9. IOANNIS ſexco ,vt infrà ,G. teftimonio deci
eft ,Dominum recedere, cum negatur : nec immeren- moquarto .
Gratia faluta tibus ad falutem prodeffe quod lumitur, quando gra- 10 . CONCILIVM Tridentinum feffione vigefi
ris.
tia falutaris in cinerem ,fan & itate fugiente,mutetur. maprima, capite primo : Sed neque ex ſermone illo, Ioannis ſexs
3. ORIGENES homilia decimatertia in Exodu : apud Ioannem ſexto, rectè colligitur, vtriuſque fpe- to nonminùs
Diligenscor- Volo vos admonere religionis veſtræ exemplis :nôftis ciei communioné à Domino præceptam eſſe ,vtcüquè approbatur
nici cóferua: qui diuinis myfterijs intereſſe conſuèſtis, quomodò iuxta varias fanctorum patrum & do &torum interpre- vniusfpeciei;
tio, nè qua cùm ſuſcipitis corpus Domini , cum omni cautela & tationes intelligatur. Nanque qui dixit, Nisi mandu- quàm verius.
particula
labatur in di-
ter veneratione feruatis,nèex eo parùm quid decidat, nè caueritis carnem filijhominis, & biberitisejus ſangui- que.
ram. conſecrati muneris aliquid dilabatur . Reos enim vos nem , non habebitis vitam in vobis : dixit quoque, Siloan.6.
creditis, & rectè creditis,li quid indè per negligentiam quis manducauerit ex hocpane, viuer inæternum .Et
décidat. Quòd fi circa corpus eius conſeruandū tanta qui dixit, Qui manducat meam carnem , & bibit me.
vtimini cautela , & meritò vtimini : quomodò putatis um fanguinem , habet vitam æternam : dixit etiam,
minoris effe piaculi verbum Dei neglexiffe ,quàm cor Panis quem ego dabo, caro mea eft pro mundi vita . Et
pus eius? deniquè qui dixit , Quimanducat meam carnem , & bi
4. BASILIVS Magnus in epiftola ad Cæſariá Pa- bitmeum ſanguinem , in me manet, & ego in illo :di
Tēpore per tritiam (quæ Gręcè extat ): Illud autem , in perſecuti- xitnihilominùs, Qui manducat hunc panem , viuet in
ſecutionisCo.onis temporibus neceſſitate cogi quempiam, no præ- æternum .
fecum domů ſente ſacerdote aut miniſtro (id eft, Diacono) commu- 11 . LVCAE vigeſimoquarto :Et factum eſt,dum re
deferre cor- nionem propria manu fumere,nequaquàm effe graue, ' cumberet cum eis accepitpanem , & benedixit, ac fre
pus Domini, ſuperuacaneum eft demöftrare, proptereà quòdlon- git, & porrigebat illis . Et aperti funt oculi eorum ,
municarc. ga conſuetudine,hocipfo rerum viu confirmatū eſt. cognouerunt eum : & ipſe cuanuit exoculiseorú, & c.
Omnes enim in eremis ſolitariam vitam agentes, vbì Etipfi narrabane quæ gefta erant in via : & quomodò
non eft facerdos, communionem domì ſeruantes, à cognouerunt eum in fractione panis.
ſeipfis communicant. In Alexandria verò & in Aegy 12 . ACTORVM ſecundo , vt fuprà , teſtimonio

Comunio do pto, vnuſquiſque eorum qui ſunt de populo, vtpluri. octauo .

mì ſeruata. mùm habet communionem in domo ſua. Semel enim
ſacrificium ſacerdote conſecrante & diſtribuente ,me.
ritò participare & ſuſcipere, credere oportet. Etenim
& in Ecclelia facerdos dat partem , & accipit eam is
qui ſuſcipit cūomni libertate, & ipfam admouet ori
.
tutis eftvna propriamanu .Idem igitur eftvirtute,fiue vnam par-
pars cũ mul. tem accipiet quiſquam à ſacerdote, liue plures par
tis . tes fimul.
5. HIERONYMV S in Apologia ad Pammachiú
Quotidiana
comunio cor. pro libris aduersùs Iouinianum : Scio Romæ hanc ef-
poris Chriftile conſuetudinem , vt fideles femper Chrifti corpus
Romz. accipiant, quod nec repræhédo,nec probo.Vnuſquiſ.
que enim in ſuo ſenſu abundat.Sed ipſorum conſcien-
tiam conuenio , qui eodem die polt coitum commu
nicant : & iuxta Perſium , noctem Alumine purgant :
quare ad martyres ire non audent? quare non ingredi-
Communio untur ecclefias? An alius in publico , alius in domo
domeſtica Chriſtus eft ? Quodin ecclefia non licet , nec domà li-
Romæ .
cer . Nihil Deo clauſum eft, & tenebræ quoque lucent
apud Deum .
13. ITEM vigefimo: Vna autem Sabbaticùm con.
ueniffemus ad frangendum panem ,Paulus diſputabat
cum eis & c.
14 . ET vigeſimoſeptimo : Et cùm hæc dixiffet, ſu
mens panem , gratias egit Deo in conſpectu omnium :
& cùm fregiſſer,cepit manducare.Animæquiores au
tem fa &ti omnes, & ipfi ſumpſerunt cibum .
15 . AVGVSTINVS epiftola octogeſimaſextaad
Caſulanum :Dies reſurrectionis Domini, prima fab- Marth.28.
bati à Matthzo , à cæteris autem tribus vna fabbau di Luc.24 .
citur : quem conſtat eum effe, qui Dominicuspofteà Ioan.20.
appellatuseft. Aus ergò poft peractum diem ſabbati, Dominicae
noctis initio fuerant congregati, quæ vtiquè noxiam
ad diem Dominicum, hocelt, ad vnam fabbatiperti
nebat : & ità eadem no & e fra & urus pancm , ficut fran . Praftionem
gitur in facramento corporis Chrifti, produxit fer-manis.de
monem vſque ad medium no &tis, vtpoft facramenta munionc in .
celebrata , rursùs vſque ad diluculum alloquens con -terpretatur
Auguftinus ,
gregatos,quoniam multùm feftinabat, lucefcéte pro
ficifceretur Dominico die , Autcertè & c.
16. CHRY .
 ALTERA SPECIE . 243
* 243
16. CHRYSOSTOMVS homilia decimaſepti. quòd oportebar Chriſtum mori & refurgere, fimile
ma operis imperfe& i in Matthæum : Aliud eft fanatic aliquid eorum oculi palli ſunt: non veritate fallente,
ficatio , aliud fan &tificatum . Sanctificatio enim eft, fed ipſis veritatem percipere non valentibus,& aliud
quod alterum ſanctificat:ſan & ificatum autem, alterú quàm res eft opinantibus: ne quiſquam ſe Chriſtum
fanctificare non poteft , quanuis ipſum ſit ſanctum : agnouiſſe arbitretur, fi eius corporis particepsnó eft,
Vtputà ſignas panem tuum, quem manducas, ſicut ait id eft , Ecclefiæ , cuius vnitatem in facramento panis
3.Tim.4. Paulus: Sanctificatur enim per verbum Dei & oratio , commendat Apoftolus,dicens: Vnus panis,vnum cor-1.Cor.ro.
nem: fanctificáfti eum ,nõ fecifti ſanctificatione.Quod pus multi ſumus : vt cùm eis benedi&tum panem por.
aut facerdos de manu fua dat, non folùm ſanctificatū rigeret,aperirentur oculi eorú, & agnofcerét eum . Et
eft, fed etiam ſanctificatio eft : quoniam hoc nöſolum paulò pòft :Non autem incongruenter accipimus hoc
datur, quod videtur, ſed etiá illud quod intelligitur. impedimentum in oculis eorum à fatana factum fuif
De fanctificato ergò panelicet & animalibus iactare & fe,ne agnoſceretur Ieſus, ſed tamen à Chrifto eft facta
infidelibus dare : quia non fan &tificat accipientem . Şi permillio vſque ad ſacramentū panis: vt vnitate cor
aūt tale eſſer quod de manu facerdotisaccipitur, quale poris eius participata ,remoueri intelligatur impedi
eft quod in menfa manducatur, omnes de menſa man mentum inimici,vt Chriſtus pollic agnoſci.
ducarent, & nemo de manu ſacerdotis acciperet. Vn. 1. D. EVSEBIVS Cæſareenfis hiftoriæ Eccleſia
Luc.24 . dè & Dominus in via non folùm benedixit panem , fed fticæ libro fexto , capite trigefimoſexto , ex epiſtola
de manu ſua dedit Cleophæ & focio eius. Et Paulus Dionys; Alexandrini ad Fabium Antiochenum ,hanc
Act.27. nauigans no ſolùm benedixit panem , fed de manu ſua citat hiſtoriam : Erat,inquit,quida Serapion apud nos
In Emaus co. porrexit Lucæ & cæteris diſcipulis ſuis. Quod autem fidelis fenex, qui licèt magnam vitæ partem integrè &
municârunt demanu porrigitur, nec animalibus dandum eft,nec incorruptè tranfegiſſet,temporetamen perſecutionis
innaui Pau -e infidelibus porrigendum : quia non folùm fančtifi- præ imbecillitate animilapfuseft. Hic fæpenumerò in
lus, Lucas & catum ,fed etiam ianctificatio eft, & fan & tificat accipi. Ecclefiam denuò recipi ſupplex poftulabat : fed ne
diſcipuli. entem. mo , quia idolis ſacrificâſſet, eiuspoftulariõialiquan
1. C. MATTHAEI vigeſimoſexto : Conantibus do auſcultauit. Qui in grauem morbum delabens, tri
autem eis, accepit leſus panem , & benedixit, acfregit, duo deinceps mutus & abſquelenlu vixit : quarto au
dediti diſcipulis ſuis , & ait : Accipite & comedite: tem die paululùm releuatus, nepotem ad ſe accerfit:
Hoc eit corpus ineum.Etaccipiens calicé, gratias egit, fica alloquitur: Quoufquè, tili,medetinecis? prope
& dedit illis,dicens : Bibite ex hoc omnes : Hic eft enim race , obſecro, &meocyusdimitcite. Aliquem expre.
fanguis meus & c. sbyteris aduoca ad me. Quæ cùm dixiſſet, iterùm fic
2 . MARCI decimoquarto: Et manducátibus illis, mutus. Puer currit ad Presbyterum : noxiam erat. Il
accepit Ielus panem , & c.Et accepto calice, gratias agés le fortè morbo vexatus,accedere ad eum non poterat:
dedit eis , & biberunt exillo omnes &c . ſed tamen quoniam à me quidem mandatum daba
3. LVCAE vigefimofecundo: Etaccepto pane,gra- tur, vt qui iam efſent vita emigraturi, ſanctorum my- Morituri co
municabant.
tias egit, & c. Similiter & calicem , poftquàm cænauit, fteriorum ( dummodò peterent, & vel maximè fi an .
dicens: Hic eft calix nouum teftamentum & c . teà dum integra valetudine erát ſupplices petiuiſſent)
4. PRIORIS ad Corinthios vndecimo: Domi- participes fierent,fick cum pace dimiffi, & bona ſpe
nus Ieſus in qua nocte tradebatur, accepit panem , &c . confirmati ex hac luce decederent,puero exiguá quan

Similiter & calicem , & c . vt fuprà quæftione fecunda, dam Euchariftiæ partem dedit, præcipiens vream ma.
A. teftimonio quinto . defactam in os ſenis infunderet: quam puer fecum ad
5: LV CAE vigefimoquarto . vt fuprà, B. teftimo- ferens, redijt . Cui iam appropinquanti, priùs quàm
nio yndecimo . cum eo quod geftabat intraret ædes, Serapion denuò Communicat
6. THEOPHYLACTVS in vigefimumquartū voce recuperata dixit : Venifti fili? Tametfi presbyter Scrapion lub
Communio caputLucæ :Infinuatur autem & aliud quiddam ,nem- non poteft venire, tu tamen præfta, quod tibi in man
pe quòdoculi eorum qui benedi& tú panem affumunt, datis dederit, & dimitte me abire . Particulam igitur
aperiuntur vtagnofcant illum . Magnam enim & indi: puer , quàm apportârat, madefactam in os ſenis infun .
cibilem vim habet caro Domini . dit.Atque ille,limulatqueeam pedecencim per fauces
7. BED A in vigefimumquartum caput Lucę: Cer- demiſerat, ilicò extremum fpiritum edidit .
2.
Ex Auguſtino ti myfterij cauſa factü eft, vt eis in illo alia oftendere AVGVSTINVS libro quinquaginta homilia
ſumptum . tur effigies, & liceum nõnisi in fractione panis agno- rum ,homilia vigefimaſexta: Quanta ſolicitudine ob
ſcerent, ne quiſquam fe Chriftum agnouiſſe arbitre. ſeruamus, quando nobis corpus Chriſti miniftratur, Solicitudo
tur , fi eius corporis particeps non eft, id eſt, Ecclefix, vt nihil ex ipfo de noftris manibus in terram cadat : circacorpus
Dominicum ,
cuius vnitatem in ſacramento panis commendat Apo- tanta folicitudine obſeruemus, nè verbum Dei , quod nè quid ex eo
1.Cor.so. ftolus,dicens: Vnus panis, vnum corpus multi fumus . nobis erogatur, dum aliquid aut cogitamus, aut lo- in terram de
vt cùm eis benedictum panem porrigeret,aperirentur quimur, de corde noftro pereat: Quia non minùs reus cidat.
oculi eorum, & agnoſcerent eum. Aperirentur vtiquè erit, qui verbum Dei negligenter audierit, quàm ille
ad eius cognitionem , remoto ſcilicet impedimento qui corpus Chrifti in terram cadere negligentia ſua
quo tenebárur nè agnofcerét.Non autem incongruen- permiſerit.
ter accipiamus, hoc impedimentum in oculis eorumà 3. IDEM ſermone ducenteſimo quinquagefimo
ſatana fuiſſe nè agnoſcereturleſus, ſed camé à Chrifto fecundo de tempore : Mulieres quomodò nicidū ex- Lintcolo cor
pus Chrifti
facta eſt permiſlio. vſque ad facramentum panis , vt hibent linceolum vbì corpus Chrifti accipiãt: ſic cor accipiebant .
vnitate corporis eius participata , remoueri intelli- pus caftum ac cormundum exhibeant, vocum bona
gatur impedimentum inimici , vt Chriftus poffit conſcientia Chrifti facramenta ſuſcipiant.
agnofci. 4. AMBROSIVS in oratione funebri de excelfin
8 . CHRYSOSTOMVS homilia decimaſepti- fratris ſuiSatyri: Quid igitur obſeruantiam eius er
ma operis imperfe &i in Matthæum , vt fuprà, B. tefti . ga Dei cultum prædicem ? Qui priuſquàm perfectio- Corpus Chri.
monio decimoſexto . ribus eſſet initiatus myfterijs, in naufragio conftitu- fti, nauigates
9. AVGVSTINVS libro tertio de conſenſu Eu- tus,cùm ea qua vehereturnauis fcopuloſo illiſa vado , cum habebat,
angeliftarum, capite vigefimoquinto : Oculis eorum & vrgentibus hinc atque indè Audibus folueretur,
acciderat aliquid ,quod ità manere permiffum eft vfu non morcem metuens, fed nè vacuus myfterij exiret é
ad fractionem panis ,certi myſterij cauſa, vteis in illo vita, quos initiatos eſſe cognouerat, ab his diuinum
alia oſtenderetur effigies, & liceum non nisì in fractio. illud fidelium ſacramentum popofcit : non ve curio
ne panis agnofcerent,ficut Luca narrante monftratur . fos oculos infereret arcanis , fed vt fidei fuæ confe
Pro merito quippe mentis eorum adhuc ignorancis querétur auxiliū. Etenim ligari fecit in orario , & ora.
Hh 2 rium
 244 DE COMM VNIONE S V B
rium inuoluit in collo ,atque ità ſe deiecit in mare,non theo , fiue in hiſtoria ſanctorum patrum, in vita vigefi
requirens de nauis compage reſolutam tabulam , cui maſexta, quæ eft Simeonis : Moyfis & Heliæ diuinorú Simeon 4o.
diebus ieiu
ſupernatans iuuaretur, quoniá fidei ſolius arma quæ- virorum exemplo , quadraginta dies ieiunare decre nare decreuit
fierat. Itaque his fe rectum atque munitum fatìs cre uit . Quare Baſſum ,qui ea tempeſtate oppidorum pre
dens, alia auxilia non deſiderauit. Nec deſeruit fpes, sbyteris præfectus,multa loca circuibat,rogat,vtnul
nec fefellit opinio . Deniquè primus ſeruatus ex vn la re intra domunculam relicta, fores ipfos cementis
dis, & in porium terrenæ ftationis euectus, præfulem obftrueret. Qui rei difficultate propofita, ab huiuf
ſuum cuiſe crediderat,recognouit: ftatim vbietiam modi incepto deterrebat,violentam'o fibi morté con
cæteros feruulos ſuos vel ipſe liberauit, vel liberatos ſciſcere quenquá,non eſſe virtutem ,ſed vitium , & pri
comperit,negligensfacultatum , nec amilla deſiderás, mum & maximum admonebat . His acceptis,vir Dei,
Dei ecclefiam requifiuit, vt ageret gratias liberatus, & depone, inquit, ô pater hîc decem panes, & aquę lage
myfteria xterna cognofceret,pronuncians nullum re nam . nam fi corpus cibi indigere ſenſero , ſumam illū.
ferendæ gratię maius eſſe officium . Rectè,inquitille.Mox pane & aqua depoſita, fores ob .
5. PAVLINVS in vita ſan & i Ambrofij:Honoratus ftruxit,vt iufferat.Poft quadraginta dies reuerſus Bal
facerdos ecclefiæ Vercellenſis, cùm in ſuperiori domo ſus,dirutis foribus ingreditur, panumą numerum &
ſe ad quietem compoſuiſſet, certiò vocem vocantis ſe aquæ lagenam ità, vtreliquerat, certè :at illum exani
audiuit, dicentisip libi: Surge,feſtina : quis modò eft . mem ,atqz mutum , & immobilem inuenit. Quare ac
Ambrofius receſſurus. Quideſcendens,obtulit fancto (nliironio) cepta ſpongia labra illius primùm madefacit,mox di- Communicat
moriturus, Domini corpus. Quod vbì accepit,emiſitſpiritū ,bo- uinorum myfteriorum ſymbola impoſuit: quibus il- Simeon lub
corpus Dominum viaticum ſecum ferens, vtin virtute eſcæ anima le refe&tus, furrexit,ac cibi aliquantulum fumpſit, la- vna ſpecie.
ni fumpfittă.refectior, angelorum nunc conſortio, quorum vitam ctucas fcilicet,cicoria,aliaiz huiuſmodi, quas déribus
quàm viatie vixit in terris, & Heliæ focietate lętetur . non admodùm confectas dimittebat in ſtomachum ,
cum .
6 . AMPHILOCHIV Sepifcopus Iconienſis in vi- Quam rem admiratus Baffus, in proprium gregem fe
Conferuatio ta Bafilij Magni : Diuidens (Baſilius cùm facris opera- recepit,magnum hoc miraculů ſuis enarrauit, quos
corporis Do. retur) panem in tres partes, vnam quidem communi- pluſquàm ducentos habebat : illos tamen neqz iumen
minici. cauittimoremulto, alteram autem referuauit conſe- tum, neque molas poflidere ;neque allatas pecunias ac
pelire ſecum : tertiam verò imponens columbæ aureę cipere,neque monafterij foribus,autad res neceſſarias
qua pependit fuper altare. Et fub finem : Et circa hora parandas, aut ad amicos inuiſendos egredi , fed intùs
nonam ftetit magnus pater nofter Baſilius ad minifte- manere, & id tantùm, quod Spiritusfancti gratia fibi
rium Miffæ in ſancta eccleſia fimul cum cleri & ciuita- miſſum fuiſſet,accipere volebat.
tis capitaneis : & iterùm cum ipfis panem ſumens, di 10 . EVAGRIVS Scholafticus ecclefiafticæ hifto .
Eandē hifto .
miſit eos,inftruens & ofculanseos in oſculo ſancto, & riæ libro quarto, capite trigefimoquinto : Epiphanio riā repetit Ni
nouum Chrifti militem commendans eciam & omnes mortuo in ſede Conſtantinopolitana ſucceflit Menas : cephorus lib .
Domino ,atque difpofitam ſibi cófepelire ſumplitter- cuius temporibusmiraculum editum fuit planème- 17.hift, Eccl .
cap.25.addēs
tiam partem ,quæ à Domino data fuit ei communio- morabile.Vetus fuit conſuetudo Conftantinopoli, vt ſe reliquias
nis : & recumbens in lecto , gratias egit extensè Domi- fi quando multæ admodùm particulę puri & imma- corporisDo.
no & Deo noftro, in peregrinatione à corpore , & fide culati corporis Chriſti Deinoftri ſupereſſent, pueri mini ad eun.
dein modum
medici,& adhucgratiæ cùm eſſent in ore eius,reddidic impuberes,qui fcholas frequentabant, accerferentur, cùm puer ef
Domino ſpirituni. eas'o manducarent. Quod cùm fa &tum fuit,filius cui- fet,ediffe frc.
7 : BED A libro quarto Anglicanæ hiſtorię, capite ufdam hominis,Hebræiquidem opinione, arte autem quenter.
decimoquarto , de puero ægrotante loquens:Credidit vitrarij,vnà cum pueris verſatus eft: qui quidem pa
verbis pueri presbyter : vocatísque fratribus, parari rentibus percontantibus ab eo cauſam morx , reſpon
Miffas ficri. prandium ,Miffasfieri,atq omnes communicare, mo- dit ,vtì res ſe habuit , fe'iz cũ alijs pueris pariter come
reſolito præcepit,fimul & infirmanti puero deeodem diffe. Hebræus bile, furore, & iracundia inflammatus,
Communio facrificio Dominicę oblationisparticulá deferri man- in clibanum ardentem , in quo vitrum formare ſole
ſubvnaſpe. dauit.Quibus ità geſtis,non multò pòft eadem ipfa die bat,puerum conijcit . Poftquàm verò mater puerum
cie . puer defunctus eft. quæritans, reperire non potuit, paſsim per totam yr
8. ITEM capite vigefimoquarto : Rogauit ergò bem ibat, Deum cum gemitu obteftans, & flebilibus
Cedmon miniſtrum ſuum veſpere, incumbéte nocte, lamentis ſe dedens. Triduo autem pòft, ad oftium of
qua de ſeculo eſſettrăſiturus,vtin ea ſibi locūquieſcé. ficinæ viriſui conſiſtens, luctu miſerabiliter diuexata,
di præpararet. Qui miratus cur hoc rogaret, qui ne nomine puerum compellat. Puer, matris vocem vt Miraculum .
quaquàm adhuc moriturus effe videbatur, fecit tamé agnouit, è ciibano reſponſum dat . Mater, effractis fo
quod dixerat. Cúmque ibidem pofiti viciſsim aliqua ribus, intrò irrumpit: videc puerum in medijs carbo
gaudente animo vnà cum eo qui ibidem anteà inerát, nibuscandentibus confiftentem , illæſum ab ignis in
loquerentur,aciocarentur, & iam mediæ noctis tem- cendio. Qui cùm rogaretur, quo pacto illęſus manſe
puseſſet tranſcenſum , interrogauit, fi Euchariſtia in- rit, Mulier, inquit, veſte amicta purpurea crebrò ad B.virginem
tùs haberent. Reſpondebant: Quid opus eſt Euchari- me venit,porrexitaquam , qua carbonūHammas cor- intelligit.
ftia ? Neque enim moriadhuc habes , quitam hilariter pus ambientes extinguerem : cibum deniq dedit, quo
nobiſcum velut ſofpes loqueris . Rursùs ille : Et tamé, tiès cſuriebá. Qua re ad Iuſtinianum perlata, puerum
Euchariſtiam ait,afferte mihi Euchariftiam . Qua accepta in manu , cum matre lauacro regenerationis cingédos decernit :
moriturus
ferri iubet,af- interrogauit, fi omnes placidum erga fe animum , & fi- patrem aūt pueri, qui recuſauit in numerum Chriſtia
eamg; manu ne querela controuerſiæ ac rancoris haberét. Reſpon- norum affcribi, in Sycis cruci ſuffigendum curauit.
tenésſumpficdebant oés ,placididiſſimam ſe mentem ad illum , & ab 11 . GREGORIVS epiſcopus Turonélis libro pri.
omni ira remotá habere: eum'qz viciſsìm rogabát,pla- mode gloria Martyrum ,capite octuagefimoſexto:Re
cidam erga ipſos menté habere.Quiconfeftim reſpon- colo quod in adoleſcentia mea geftū audiui, Dies pal
dit: Placidam egomenté, filioli, erga oés famulos Dei fionis erat Polycarpi martyris magni, & in Ricoma
gero.Sica ſe cælefti muniens viatico, vitæ alterius in- genfi vico ciuitatis Aruernæ eius folennia celebraban
greffui parauit, & interrogauit, quàm propè effet ho- tur.Lecta igitur paſſione cũ reliquis lectionibus, quas
ra, qua fratres ad dicendas Domino laudes nocturnas canon ſacerdotalis inuexit, tempus ad ſacrificiū offe- Tempus offe,
rendi ſacrifi .
excitari deberent . Reſpondebant : Non longè eft.Atil rendum aduenit:acceptaq turre diaconus,in qua my cium .
le :Benè, ergò expectemushoram illam . Et fignansfe fterium Dominicicorporishabebatur,ferre cæpit ad Turris in qua
ſigno ſanctæ Crucis, reclinauit caput ad ceruical, mo- oſtiū, ingreſſuscz templú vt eam altari ſuperponeret, erat corpus
dicumgz obdormiens , ità cum filentio vitam finiuit. elapſa de manu eius ferebatur in aéra, & ficad ipſam Domini.
9. THEODORETVS Cyri Epiſcopus in Philo- aram accedens, nunquàm eam manus diaconi potuit
affe
 ALTERA
affequi:quod non alia credimus a&um de caufa, nisì
quia pollurus erat in conſcientia. Sæpiùs enim ab eo.
dem adulteria ferebantur admiffa. Vni tátùm presby-
tero & tribus mulieribus, ex quibus vna mater mea
erat,hæc videre licitum fuit, cæterinon viderunt.Ad .
eram , fateor, & ego tunc temporis huic feftiuitati, fed
hæc videre non merui .
12. GVILHELMVS Abbas ſancti Theodorici,in
vita ſandi Bernardi libro primo , capite vndecimo:
Agebatur ſolennitas quædam præcipua, & fratér ali-
quis quem pro ſecreta culpa ab altaris facri commu
nione ſuſpenderat, notari timens, & ruborem nõſur
tinens , ad manum eius cum cæteris nimiùm præ
fumptuoſus acceffit. Intuitus autem eum , quoniam
cauſa latens erat , repellere hominem noluit , ſed inti
mo corde orabat Deum , vt de táta præſumptione me
Comunica , lius aliquid ordinaret.Itaqz ſumens homo Ėucharifti .
bant tempo .am nõ poterat ad interiora traijcere, & diù multum
re D.Bernar- conatuscùm nullo modo præualeret,anxius & treme.
ſpe būdus claufam ore feruabat. Expleta deni hora ora
di ſub vna
cic apud al.
tare . tionis fexta, patrem ſanctum traxit in partem , cuius
pedibus aduolutus, cum multis ei lachrymis quod
Aperto ore patiebatur aperuit, & aperto ore ipſam quoq Eucha
Euchariftiam riftiam oftédebat. Increpans auté eum , confitenté ab
oftendebat.
ſoluit, & fine difficultate recepitDominica ſacraméra.
1.E. PRIORIS ad Timotheum tertio : Ecclefia
Dei viui, columna & firmamentum veritatis.
12. PRIORIS ad Corinthios quarto : Sic nos ex
iſtimet homo , vt miniſtros Chrifti, & difpenfatores
myfteriorum Dei .
3. POSTERIORIS ad Corinthios decimo:Nam
& fi amplius aliquid gloriatus fuero de poteftate no
ftra, quam dedit nobis Dominus in ædificationem , &
non in deftructionem veftram , non erubeſcam .
4. ET capite decimotertio : Ideò hæc abſens ſcri-
bo, vt non præſens duriùs agam ſecundùm poteftaté,
quam Dominus dedit mihi in ædificationem , & non
indeſtructionem ,
5. CONCILIVM Tridentinum, ſeſiione vigefi-
maprima, capite fecüdo: Prętereà declarat fancta Syn-
odus, hanc poteftatem perpetuò in Eccleſia fuiffe, vt
in Sacramentorum difpenfatione, falua illorum ſub
ftantia, ea ftatueret velmycaret, quæ ſuſcipientium
vtilitati, feu ipforum Sacramentorum venerationi,
SPECIE . 245
4. IVSTINYS philofophus & martyr in apolo
gia ſecunda pro Chriftianis ad Antoninum Pium Im
peratorem : Apoftoli in commentarijs ſuisquä Euan
gelia dicuntur, ità fibi Chriftum præcepiffe tradide. Luc . zi.
runt, eum accepto pane cùm gracias egillet, dixiſſe: Marc.14.
Hoc facite in memoriam mei, Hoc eſt corpus meu : 1.Cor.Matth.26
ii..
dixiſſe etiam ,accepto poculo ; cùm egiſſergratias:Hic
eſt fanguis meus, libids folis dediſſe .
5 . ACTORVM vigefimo :Attédite vobis & vni
uerſo gregi, in quo vosIpiritusfan &tus pofuit Epifco
pos, regere Ecclefiam Dei , quam acquifiuit fangui
ne ſuo .
6. PRIORIS Petri quinto : Paſcite, qui in vobis
eſt, gregem Dei, & c.
LVCAE decimo : Qui vos audit, meaudit: &
qui vos fpernit, me fpernit. 1
8. AD Ephefios quarto : Ipſe dedit quofdam qui.
dem Apoftolos, & c.alios autem paftores & doctores,
ad conſummationem ſanctorum , in opus minifterijs
in ædificationem corporis Chrifti: vtiam non fimus
paruuli fluctuantes, & circunferamur omni véto do
&rinæ in nequitia hominum , in aftutia ad circunuen
tionem erroris .
9. PRIORIS ad Corinthios vndecimo: Cætera
autem , cùm venero, difponam .
10 . AVGVSTINVS epiſtola centefima decima
octaua ad Ianuarium , capite ſexto : Nanque faluator
quo vehemétiùs commendaret myfterij illius altitu
dinem, vltimū hoc voluit infigere cordibus & me
moriæ diſcipulorum , à quibus ad paſſionem digreſſu
rus erat.Etideò non præcepit, quo deinceps ordine
fumeretur, vt Apoftolis per quos eccleſias difpolitu
rus erat, feruaret hunc locum .
1. G. MATTHAEI decimooctauo : Amédico VÒ .
bis, quæcunque alligaueritis fuper terram ,&c.
2. TOANNIS vigeſimo: Quorú remiſeritis peca
cata, & c.
3 : PRIORIS ad Timotheum tertio : Oportet
Epiſcopum irrepræhenfibilem effe , & c. Diaconos fi
militer pudicos, & c. Qui enim benè miniftrauerint,
bonum fibi acquirent, & c.
gradum
4. ET capite quarto : Dum venio, attende lecti
oni, exhortationi doctrinæ . Noli negligere gratiam ,
quæ in te eft, quæ data eft tibi & c .

:
pro rerum , temporum ,& locorum varietate, magis 15. A D Titum primo : Conſtituas per ciuitatespre
expedire iudicaret, id autem Apoftolus non obſcurè sbyteros .
1.Cor.4. vifus eft innuiffe, cùm ait : Sic nos exiftimet homo, vt 6. BASILIVS ad Cæſariam Patritiam , vt ſuprà ,
2.Cor . 6 .
miniſtros Chriſti , & diſpenſadores myfteriorum Dei. B.teftimonio quarto .
atque ipſum quidé hac poteftate vſum eſſe ſatìs con 7. CYRILLVS Alexandrinus ad Caloſyrium
ftat, cùm in multis alijs, tum in hoc ipſo Sacramento , Epiſcopum Arſenoiten : Porrò alios etiam effe áudio ,
1. Corina.
cùm ordinatis nonnullis circa eius vium , Cætera, in- qui myfticam benedictioné nihil ad ſanctificationem
quit, cùm venero diſponam . Quare agnoſcens ſancta proficere dicant, fi quid ex ea fiat reliqui in alium di. Reliquię cora
mater Ecclefia hanc ſuam in adminiftratione Sacra em . Inſaniunt verò ,qui hæc aſſerunt. Neque enim al- poris Domi
mentorum authoritatem , licèt ab initio Chriſtianæ teratur Chriſtus, neque fanctum eius corpus immu- nici ad fan .
& tificatione
religionis non infrequens vtriufque fpecieivſus fuif- tatur : ſed benedictionis vis ac facultas, & viuificans vtilcs.
ſer :tamen progreffu temporis , latiſfimè iam mutata gratia, perpetua in ipfo exiftit.
illa conſuetudine, grauibus & iuftis caufis adducta , 8 . IDEM libro quarto in loannem , capite deci
hanc conſuetudinem ſub altera ſpecie communicandi mofeptimo: Sicut parùm (vt Paulus ait )fermenti co Paruu
læ Eu .
approbauit, & pro lege habendam decreuit: quam re tam maſſam fermentar: fic paruula benedictio totum cha
riftiæ para
probare, aut fine ipfius Ecclefiæ authoritate pro libi. hominem in ſeipſum attrahit, & fua gratia replet: & res qui vim
to mutare non licet. IBIDEM canone ſecundo : Si hoc modo Chriftus in nobis manet , & nos in Chri- habcant. '
quis dixerit, fan &tam Eccleſiam catholicam non iuftis fto . Verè enim totum fermentum in totam maſam
caufis & rationibus adductam fuiffe, vt laicos atque pertranfit.
etiam Clericos non conficientes ſub panis tátummo- 9. CONCILIVM Florentinum : Sacerdos in
dò fpecie comunicaret ,aut in eo errâlie,anathema fit. perſona Chriſti loquens, hocconficit Sacramentum .
1. F. MATTHAEI vigefimoſexto : Veſpere autem . Nam ipſorum verborum virtute ſubftantia panis in
facto, diſcũbebat cum duodecim diſcipulis fuis, &c . corpus Chrifti, & fubftantia vini in ſanguinem con
Conantibus autem eis, accepit Ieſus panem, &c . Sub qualibci
uertuntur, ità tamen , quòd totus Chriſtus cótinetur parte hoſtiæ
2.
MARCI decimoquarto : Veſpere autem fa& o, fub fpecie panis ,& totus ſubſpecie vini : fub qualibet forus Chri
venit cum duodecim , & c . Er manducantibus illis,ac- quoqué pane hoſtiæ conſecratæ , & vini confecrati,ſe. ftus tur. contine
cepit Iefus panem, &c . paratione facta totus eft Chrif
3. LVCAE vigefimoſecundo : Et cùm facta eſſet 10 . EVSEBIVS Emiſenus homilia quinta de Pa
hora , diſcubuit, & duodecim Apoftoli cumeo, &c.Et fchate : Euchariſtiæ ſacra perceptio , non in quantita
accepto pane, gratias egit. te , fed in virtute confiftit. Quod corpus ſacerdote
Hh 3 diſpen
 246 DE COMM VNIONE s VB
Tantum eft diſpenſante tantum eft in exiguo, quantum eſſe con- lationis: Ad hæc, inquitità reſpondeo, vt quid horum
quantum in ftat in toto : quod cùm ecclelia fidelium fumit, ficut fit faciendüfi diuinæ ſcripturæ præfcribit authoritas,
toto , plenum in vniuertis ,ità integrum eſſe probatur in fin- non fit dubitandum quin ità facere debeamusvt legi
gulis. Dequo ſenſu Apoftolica fententia deriuata eſt, mus, vtiam non quomodò faciendum , fed quomodò Inſaniæ eft
dicens : Qui multa,non abundabit: & qui modicum, ſacramentum intelligendum fit, diſputemus. Simili- diſputare, an
non minorabit.Si fortè panes eſurientibus apponere- ter etiam fi quid horum tota die per orbem frequérar lit faciêdum
mus, non ex toto perueniret ad fingulos : quia parti- eccleſia.Nam hoc quin ità faciendum ſit ,diſputare , in- la obferuat
Ecclefia.
Nihil minus culatìm & minutatìm proportionefua quifæ præſu . folentiſlim inſaniæ eft,
habentfingu. meret. De hoc verò pane cùm aſſumitur, nihilo mi 2. LVCAE vigeſimoſecundo : Simon, ecce fata
li quàm vni- nus habent finguli, quàm vniuerſi : totum vnus, to nas expetiuit vos, vocribraret ficut criticum : ego au
uerli.
tum duo,tocum plures fine diminutione percipiunt: tem rogaui pro te, vt non deficiat fides tua : & cu ali
quia benedi &tio huius facramentiſcit diftribui, neſcit quando conuerſus, confirma fratres tuos.
diftributione conſumi. 3. IOANNIS decimoquarto : Ego rogabo patré,
11 . & alium paracletū dabit vobis, vemaneat vobiſcum
CONCILIVM Tridétinum ſeſtione decima-
Tantum ſub certia , capite tertio : Veriſſimum eft, tantundem ſub in æternum , fpiritum veritatis, quem mundus nó po
alterutra ,
quantum fub alterutra ſpecie , atquè fub vtraque contineri: totus teftaccipere : quia non videc eum, nec ſciteum . Vos
vtraquefpe. enim & integer Chriſtus ſub panis ſpecie, & ſub qua autem cognoſceris eum, quia apud vos manebit, & in
cie contineri.uis iplius ſpeciei parte : totus item lub vini fpecie, & vobiserit. Ibidem : Paracletus autem fpiritusſanctus,
ille vos docebit
ſub eius partibus exiftit.Ibidem canone tercio :Siquis quem mittet pater in nomine meo ,
negauerit, in venerabili facramento Euchariſtia lub omnia, & ſuggeret vobis omnia quæcunque dixero
Sub ſingulis vnaqua fpecie, & fub fingulis cuiuſque ſpeciei par. vobis .
partibus to- tibus ſeparatione facta, totum Chriftum contineri, 4. ET decimoſexto : Adhuc multa habeo vobis di
tus,
anathema fit. cere: fed non poteſtis portare modò : quum autem ve
12 . APVD Gratianum de Conſecratione diſtin- nerit ſpiritus veritatis,docebit vos omnem veritaté.
&tione ſecunda, capite, Qui manducat. & apud Bedam 5. ESAIAE quinquageſimonono: Hoc fædusme
in caput decimum prioris epiſtolæ ad Corinthios, ex um cum eis,dicit Dominus. Spiritus meus qui eft in
ſermone Auguftini de verbis Euangelij: Manducerur te , & verba mea quæ pofui in ore tuo, non recedent de
Chriftus. Viuit manducatus, quia reſurrexit occiſus, ore tuo, & de ore ſeminis tui, & de ore feminis ſemi
Necquando manducamus, partes de illo facimus. Et nis cui, dicit Dominus, amodò & vſo in ſempiternú.
quidem in facramento fic fit, & nôrunt fideles quem- 6. SYNODVS Conftantienfis feffione decima
admodùm manducent carnem Chrifti. Vnuſquiſque tertia : Cùm in nonnullis mundi partibus , quidá te
accipic partem ſuam . Vndè & ipfa gratia parces vo merariè aſſererepræſumant, populum Chriftianum
cantur . Per partes manducatur, & manet integer to- debere ſacramentum Euchariſtiæ ſub viraque panis
Per partes tus . Per partes manducatur in facramento, & manet & vini ſpecie fufcipere : & non folùm ſub fpecie pa
manducatur, integer totus in celo,manetinteger totus in cordetuo . nis, ſed etiam ſubſpecie vini populum laicum paſsim
teger totus . Totus enim erat apud patrem , quando venit id virgi. communicent, etiam poft cænam vel aliâs no ieiuni,
nem : impleuit illam, nec receſtit ab illo . Veniebat in & communicandum eſſe pertinaciter aſſerant, contra
.
carnem , vteum homines manducarent: manebat in- laudabilem Ecclefiæ cófuetudinem rationabiliter ap
ceger apud patrem , vt Angelos paſceret. probatâ, quam tanquam ſacrilegam damnabiliterre.
13. APVD eundem Gratianum eadem diſtinctio- probare conantur : hinc eft , quod hoc præſens Con
ne ex Hieronymo, in ſermone Dominicæ quintę poft cilium ſacrum generale Cóftantienfe, in ſpiritu fan- Concilii.co.
Epiphaniam : Singuli autem totum accipiunt Chri- cto legitimècongregatuni, aduersùs húc errorem fa- doctrina de
ftum Dominum : & in fingulis portionibus totus eft : luti fidelium prouidere ſatagens, macura pluriū Do.comunione
nec perfingulos minuitur: ſed integrum ſe in fingu. eorum tam diuini quàm humani iuris deliberatione vnius ſpecici. .
lis præber. Et apud eundem Gratianum in eadem di- præhabita, declarat, decernit & definit, quòd licèt Marc . 14.
ftin &tione,ait Hilarius Papa: Vbì pars eft corporis, eſt Chriſtus poft cænan inſticuerit, & ſuis diſcipulis ad- Luc. 24.
& totum . Eadem ratio eft in corpore Domini, quæ in miniſtrauerit fub vtraq; fpecie panis & vini hoc vene
manna, quod in eius figura præcellit: de quo dicitur: rabile ſacramentum : tamen hoc non obftante, facro
Exod . 16.
2.Cor, 1, Qui plus collegerat,non habuit amplius : neque qui rum canonú authoritas,laudabilis & approbata con
minus parauerat, habuit minus: non enim eft quan- ſuecudo Ecclefiæ ſeruauit & feruat, quòd huiuſmodi Non debet
titas vilibilis in hocæftimanda myfterio, ſed virtus ſa- facramentum non debet confici poft cænam ,neque à conficihoc
cramenti ſpiritualis. fidelibus recipi non ieiunis, nisì in caſu infirmitatis, facramentu
14. JOANNIS fexto : Ego fum panisvitæ.Patres aut alterius neceffitatis, à iure vel Ecclefia conceſſó aur poftſumi
ccnim ,
à no
veftri manducauerunt manna in deſerto : & mortui vel admiſſo . Et fic hæc conſuetudo ad euitandum ali ieiunis .
ſunt, Hic eft panis de cælo deſcendens : vt fi quis ex qua pericula & fcandala eſt rationabiliter introducta,
ipfo manducauerit, non moriatur. Ego ſum panis vi- quòd licèt in primitiua Ecclefia huiuſmodi facramen
uus , qui de cælo deſcendi.; Si quis manducauerit ex tum reciperetur à fidelibus fub vtraque fpecie, poftea
hocpane, viuet in æternum : & panis quem ego dabo , à conficientibus fub vtraque, & à Laicis tantummo
Integer Chri.
caro mea eftpro mundi vita.Etpaulò pòft: Qui man- dò fub fpecie panis ſuſcipiatur, cùm firmillimè cre- huis en cha
ducatmeam carnem , & bibit meum ſanguinem , ha- dendum fit, & nullatenusdubitandum , integrű Chri- ſpecie contie
bet vitam æternam : & ego reſuſcitabo eum in nouiſli- fti corpus & fanguinem tam ſub fpecie panis, quàm netur.
mo die . Caro enim mea verèeft cibus, & fanguis me ſub ſpecie vini veraciter contineri . Vndè cùm huius
us verè eft potus.Qui manducat meam carnem , & bin modi conſuetudo ab Ecclefia & fanctis Patribus ratio- Prolege ha
benda cõſuc .
bit meum fanguine, in me manet, & ego in illo . Sicut nabiliter introducta, & diutiflimè obſeruata fit, ha tudo cómu .
mifit me viués pater, & ego viuo propter patré: & qui benda eft pro lege, quam non licet reprobare, aut fine nicandilub
manducat me, & ipſe viuet propter me. Hic eft panis Ecclefiæ authoritate pro libito mutare. Quapropter vna fpecie,
quide cælo deſcendit. Non ficut manducauerunt pa- dicere, quòd hanc confuetudinem autlegem obferua- Cleliausuthio
tres veftri manna: & mortui ſunt.Qui manducat hunc re , fit facrilegum aut illicitum , cenferi debet errone- ritatemutare
panem, viuet in æternum . um : & pertinaciter afferentes oppofitum præmiſſorū, da .
15 . PRIORIS ad Corinthiosdecimo, vtſuprà,B . tanquam hæretici arcédifunt & grauiter puniendi per
teftimonio fexto . diæceſanos locorú ſeu officialeseorum , aut inquiſi
1.H. AVGVSTINVS in epiſtola centeſima deci- tores hereticę prauitatis in regnisſeu puincijs,in qui
maoctaua; ad Ianuarium , capite quinto , reſpondens bus cótra hoc decretū aliqd fuerit forſan attentatūauc
quibuſdam quæftionibus de ieiunio & tempore ob præſumptū , iuxta Canonicas & legitimas fanctiones
in
 ALTERA SPECIE . 247
in fauorem Catholicæ fideicontra hæreticos & eorú panis & vini ſpeciebus inftituit, & Apoftolis tradidit, Mar. 14.
fautores, falubriter adinuétas. Item ipſa ſancta Syn- non taméilla inftitutio & traditio cò tendüt,vt omnes.Cor.1:.
odus decernit & declarat fuper ifta materia ,reueren- Chrifti fideles ftatuto Domini ad veranque ſpeciem
diflimis in Chriſto patribus & Dominis, Patriarchis, accipiendam adftringantur. Sed neque ex ſermone il.
1
Primatibus, Archiepiſcopis, Epiſcopis, & eorum in lo, apud Ioannem ſexto , rectè colligitur,vtriuſq fpe
ſpiritualibus vicarijs vbilibèt conſtitutis, proceſſus ciei Communionem à Domino præceptam eſſe, ve
eſſe dirigendos, in quibus ijs committatur& mande- cunquè juxta varias fanctorum Patru & Doctorum
tur authoritate huius ſacri Cócilij ſub pæna excom- interpretationes intelligatur.Nanque qui dixit, Nisì loan. 6.
municationis , ve effectualiter puniant eos contra hoc manducaueritis carnem filij hominis, & biberitis ei
Puniendi,qui decretum excedentes, qui communicando populum us ſanguinem , non habebitis vitam in vobis: dixit
duridicum fub vtraque fpecie panis & viniexhortati fuerint, & quoque, Si quismanducauerit ex hocpane, viuer in
populum fub fic faciendum effe docuerint:& li ad poenitentiam re- æternum & c . vtfuprà B.teſtimonio decimo. ITEM
vtraque
cie. fpe. dierint, ad gremium Ecclefię ſuſcipiantur, iniuncta capite ſecundo, vt ſupra, E. teftimonio quinto . De
eis pro modo culpæ pænitentia falutari. Qui verò ex indè capite tertio : Inſuper declarat, quanuis Redemº
illis ad pænitentiam redire non curauerintanimoin- ptor nofter, vt antea dictum eft, in ſuprema illa
durato , per cenſuras ecclefiafticas per eos vthæretici cæna hoc Sacramentum in duabus fpeciebus infti Matth 26.
funt coercendi, inuocato etiam ad hoc (fi opus fue- tuerit, & Apoftolis tradiderit, tamen fatendum effe, Marc.14.
rit) auxilio brachij ſecularis. etiam fub altera tantùm fpecie totum atque integrum Sub altera
7. CONCILIVM Baſileenſe feſtione trigeſima: Chriſtum , verum's Sacramentum ſumi, ac propter- Chriftus ſpecie totus
con.
Vilucidiùs videatur pro declaratione Catholicæ ve- cà, quòdad fructum attinet, nulla gratia, neceſſaria tinctur.
ritatis , quid circa perceptionem facræ Euchariſtia te- ad falutem , eos defrandari, quivnam fpeciem folam
nendum fit, & agendum pro vtilitate & ſalute populi accipiunt . Ibidem canone primo: Si quis dixerit, ex
Chriſtiani, poft diligentem perſcrutationem diuina- Dei præcepto, vel neceſlitate falutis , omnes & fingu- Anathema.
rum ſcripturarum lacrorum canonum & do &trina- los Chrifti fideles vtranque ſpeciem fan &tiſlimi Eu
rum à fan &tis patribus & doctoribus traditarú , in hac chariftiæ Sacraméti fumere debere, anathema fit. Ca
ſancta fynodo longis temporibus habitam , conſidera- none fecundo, vt fuprà, B. Canonetertio : Si quis ne
tis omnibus quæ pro declaratione huius rei confi- gauerit , totum & integrum Chriftum , omnium gra
deranda fuerunt,decernit & declarat eadé fancta ſyn- tiarum fontem & authorem , ſub vna panis fpecie ſu
No rõficien- odus, quòd fideles laici fiue clerici communicantes, & mi,quia,vtquidam falsò afferunt,non fecundùmipſi
ftringúrur ex nó cóficientes,nó adftringuntur ex præcepto Domini us Chriſti conftitutionem ſub vtraque ſpecie ſuma
Chrifti præ , ad ſuſcipiendum fub vtraque ſpecie, panis ſcilicet & tur, anathema fit.
cepto ad có- vini , facrum Euchariſtiæ facramentum . Sed Eccle- 1.1. PRIORIS ad Timotheum tertio, vt ſuprà ,
fub vtraque fia , quæ regitur fpiritu veritatis ſecum manence in E.teftimonio primo .
fpecie . æternum , & cum qua Chriſtus manet vſque ad con 2. MATTHAEI decimooctauo : Si Ecclefiam no
Matth.28.
ſummationem ſeculi (Gicut ait diuina ſcriptura) ordi- audierit, fit tibi ficut ethnicus & publicanus.
narehabet, quomodò ipfis non conficientibus mini- * 3 . AVGVSTINVS contra Creſconiú Gramma. Scriptură re
ftretur, prout pro reuerentia ipſius facramenti & fa- ticum libro primo, capite trigefimotertio : Quanuis quitur quiſas
lute fidelium viderit expedite . Siue auté lub vna fpe. huius rei (fcilicetdeBaptiſmohæreticorum )certè de Ecclefiae fen
cie, fiue ſub duplici quis communicet, fecundùm ſcripturis Canonicisnon proferatur exemplum, ea- plectitùr.
ordinationem ſeu obſeruantiam Eccleſiæ , proficit di- rundem tamen ſcripturarum eciam in hac re à no
Totus fub al- gne communicantibus ad falutem .Nec vllatenùs am- bis tenetur veritas, cùm hoc facimus quod vniuerſa
terutra (pebigendum eft, quòd non ſubſpecie panis caro tátùm , iam placuit Ecclefiæ ,quam ipfarum ſcripturarú com
cic Chriſtus. nec ſub ſpecie vini ſanguis tantùm , fed fub qualibet meadat authoritas, vt quoniam ſancta ſcriptura fal
Specie eſt integrè totus Chriſtus. Laudabilis quoqué lerenon poteft, quifquis fallimetuithuius obſcuri. In difficili.
conſuetudo communicãdi laicum populum lub vna tate quæftionis, eandem Ecclefia deilla cõſulat , quam nibus Ecclc .
Ga conſulen .
fpecie, ab Ecclefia & ſanctis patribus rationabiliter fine vlla'ambiguitare fancta ſcriptura demonftrat . da .
introducta, & hactenus diutiſſimèobſeruata, & à do 4. ET in libro fiue epiftola contra Periliani epiſto
& toribus diuinæ legis facrarum ſcripturarum atqz ca lam , de vnitate Ecclefiæ, capire quarto : Totus Chri
Pro lege ha. nonum multam peritiam habentibus, iam à longxuo tus caput & corpuseft. Caput vnigenitus Dei filius,
benda hæc tempore commendata, pro lege habenda eſt, nec ali- & corpus eius Ecclefia, fponfus & Iponſa, duo in car
conſuetudo , cui licitum eft eam reprobare, aut fine authoritate ne vna. Quicunque de ipſo capite à ſcripturis ſanctis
Eccleſiæ ipfam immutare . diſſentiunt, etiam fi in omnibus locis inueniantur in
8. CONCILIVM Tridentinum feffione vigeſi- quibus Eccleſia deſignata eft ,non ſunt in Ecclefia. Et
maprima: Cùm de tremendo & fan &tiflimo Euchari- rursus, Quicunque de ipſo capite ſcripturis fanctis vnitati Fc .
ftiæ Sacraméto varia diuerfis in locis errorum mon- conſentiunt, & vnitati Ecclefiæ non comunicant,non clefiæ nó có .
ftra nequiſfimi dæmonis artibus circunferantur,ob funt in Ecclefia ,quia deChrifti corpore, quod eft Ec- municantes
quæ in nonnullis prouincijs multi à Catholicæ Ec- clefia, ab ipfius Chrifti teftificatione diſſentiunt.Ver. Ecclelia.
cleſiæ fide, atque obedientia videantur diſceſliſſe :cen- bi gratia : Quinon credunt Chriſtum in carne veniffe
ſuitea facroſancta Synodus, quæ ad Communionem de virgineMaria ex ſemine Dauid , quod aperciflimè
fub vtraquefpecie,& paruulorum pertinent, hoc lo- ſcriptura Dei loquitur, aut non in corpore ipſo reſur
No docendü co exponenda effe. Quapropter cun &tis Chrifti fide- rexiſſe in quo crucifixus & fepultus eft, etiam ſi per
alitcredendă libus interdicit, nè pothàc de ijs aliter vel credere, omnes terras inueniantur, per quas eft Ecclefia , non
Eccleſiæ non Ephe. So
vel docere, vel prædicare audeant, quàm eft his de- vtip ſunt in Ecclefia,quia ipſum caput
cretis explicatum atque definitum . IBIDEM ca tenent,quod eft Chriftus lelus.Necin aliqua diuinaru
pite primo : Itaque ſancta ipſa Synodus, à ſpiritufan . ſcripturarum obſcuritate falluntur, ſed notiſlimis &
Efai. 11.
&to, qui fpirituseſt ſapientiæ & intellectus, fpiritus apertiffimis earur teſtimonijs contradicunt . Ité qui- deNonDeoſatis&eſt
confilij & pietatis, edocta, atque ipfius Ecclefiæ iu- cunque credunt q idem quòd Chriſtus leſus, ita vt Dei filio re.
dicium & conſuetudinem ſecuta, declarat ac docet, dictum eft ,in cari - venerit, & in eadem carne in qua &tè fentire,
Nulloprzce, nullo diuino præcepto Laicos, & Clericos non confi natus & paffus eft,reſurrexit, & ipfe fit filius Dei,De- nisi etiá ab
non confici cicntes, obligari ad Euchariſtiæ Sacramentum fub us apud Deum & cum patre vnum, & incommutabile si calciamun
entes ad co- vtraque fpecie ſumendum : neque vllo pacto , ſalua verbū patris, per quod facta ſunt omnia ,fed tamen ab
munionem fide, dubitari pofle, quin illis alterius ſpeciei com eius corpore, quod eft Ecclefia ,ità diffentiunt, vt eo
vtriuſque
munio ad ſalutem fufficiat. Nam etfi Chriftus Domi rum communio non ſitcum toto quacunque diffun
fpecici.
Matth.26. nusin vltima cæna venerabile hoc facramentum in ditur, ſed in aliqua parte ſeparata inueniatur, mani
feftum
 ‫{ گر‬

248 DE FRV CTV SACRAE

feftum eft eos non effe in Catholica Eccleſia . 8. CONCILIVM Tridentinum Sellione deci
5. IDEM libro tertio contraliteras Petiliani Do- matertia, capite fecundo : Pignus prætereà hoc Sacra- Ephe. 2.
naciſtæ , capite quadragefimo: Omnia facramenta &c . mentum eſſe voluit futuræ noftræ gloriæ , & perpe
vt in textu . tuæ felicitatis, adeo® fymbolum ynius illius corpo- 1. Cor. 11.
6. ITEM libro primo deBaptiſmocótra Donati- ris, cuius ipfe caputexiſtir , cuig nos, tanquàm mem - Rom.1 Epheſis
2.:
ftas, capite octauo:Quid prodeft homini , &c.vt in tex . bra arctiſlima, fidei, fpei, & charitatis connexione ad 1.Cor.s.
7 . ET libro vigefimoprimo de Ciuitate Dei ,capi- ſtrictos eſſe voluit, vtidipfum omnes diceremus, nec
te vigefimo quinto : Hæretici & ſchiſmatici ab huius eflent in nobis ſchiſmata.
1.Cor.1o . vnitate corporis ſeparati, de quo ait Apoftolus, Vnus 9 . ET capitè octauo : Demùm verò paterno affectu
panis, vnum corpus multi ſumus: poflunt idem per- admonet ſancta Synodus, hortatur, rogat,& obſecrat
ſibi vtile, immò verò per viſcera miſericordiæ Dei noftri, vt omnes & fin
etiam noxium , quo iudicentur grauiùs, quàm vel car. guli, qui Chriſtiano nomine cenſentur,in hoc vnita
diùs liberentur. Non ſunt enim in eo vinculo pacistis ſigno, in hoc vinculo charitatis, in hoc concordia
quod in illo exprimitur ſacramento . ſymbolo iam tādèm aliquádo cõueniant, & cócordéc.

IX

Quem fructum exhibet ritè fumptaEuchariſtia ?

A. Plurimum fanèmaximumą; præbet.Hoc enim ſacrum eſt con

*Bafil.Cerm.I. deBaptiſ.cap.3. uiuium , in quo Chriſtus ſumitur, recolitur memoria * Paſſionis eius,
a Ambro.inPfal.us.com:1s.verfittmens
Concilium Trident.Seff. 13. cap.ä. impletur è gratia ,& futuræ gloriæ nobis pignus datur : vt præ

clarè horum fru & uum ſenſuexperientiaque excitata decătat Eccleſia.

butoane.de
phylactus, & :& ibidem Theo- B. Hic eft" panis , qui de cælo deſcendit, & dat vitam mundo, no

ftrosque animos in vita ſpiritualifuftentat atque confirmat

.
C 1.Cor 1o.d Concil.Florentinum.C. Hæc facra fynaxis, ſiue cómunio, è quæ fideles tanquàm eiuſdem

corporis membra interſeiungi,ac fan & orum piorumque omnium

Chryſoft.hom.45.in Ioan. & 61.meritis aſſociari ſignificat atquepræſtat: tum quod auguſtius eſt, eof
ad popul, Hildib.e.deTrinit. Leg dem capiti ſuo Chriſto darAillimè vnit, vtin eo illi maneant, & ipſe
Lib.l.intoan cap.26.1.20-13.& in illis, atque ità vitam æternam conſequantur.
. .
c loan.6.f
f 1. Nice.conc.can.12 . 2.Arel.can . D. Hoc eſt viaticum noftræ peregrinationis, quod in huius vitæ
en handiare.Paul et Chryfoft.bibo deſerto militiaqueverſantibus, & hinc ad cæleftem Hierufalem con
Eufeb.l.6.hift.cccle.c.6. Niceph.tendentibus, veluti Manna Patribus datum , affert confolationem ,

Mauricij & Phocæimperio. Greg. dele& ationem ,virtutem & gratiam longè efficaciſſimam .

1. Exod:16.df Beut.s.aSap.i6.c E. Ac præcipuèquidem duo (vt egregiè docet · Bernardus) in no

biSerm .de coena
Cyrillum . in Domini. Lege bis operatur hoc Sacramentum , vt & ſenſum minuat in minimis, &
& 1.3.cap.37.
in grauioribus peccatis tollat omninò conſenſum . Siquis veſtrâm
non tam fæpè modò, non tam acerbos ſentit iracundiæ motus, inui

diæ ,luxuriæ ,aut cæterorum huiuſmodi

, gratias agat corpori & fangui

ni Domini, quoniã virtus Sacramenti operaturin co , & gaudeat quòd

accedat ad fanitatem . Et idem 'alibì : Hoc corpus
i
cap.s.Vide . peſſimum vlcus
Citarasa B:Thomaopufculose:
24.in 1.Cor .& si.in Matth.
Chriſti ægris medicina, peregrinantibus via : quod debiles confor
tat, valentes dele &tat, languorem fanat. Per hoc homo manſuetior

efficitur ad correptionem , patientior ad laborem, ardentior ad amo

rem , ſagaciorad cautelam , ad obedientiam promptior, ad gratiarum

actionem deuotior.

k Ad Ephefios. vide Bafilium ad F. Quare nihil mirum à magno Ignatio * ſcribi, vtad Euchariſtiam

cramentis,cap.4. Chryfoft.hom .Deique gloriam , ſicut ille appellat, frequenter & properè acceda

orationeDomin
nium . Hieron
cpift.28. Cyril. lib.3.ad Luci.mus.
. in loan. Quando enim aſſiduè hocipſum agitur , expelluntur poteſtates
ncm, cap.37.
Satanæ , quia &tus ſuos in ſagittas ad peccatum ignitas conuertit. Me
dicamentum eſt panis illeimmortalitatis, antidotum non moriendi,

ſed in Deo per leſum Chriſtum viuendi.

TESTIMONI A.
1. A. BASILIVS ſermone primo de Baptiſmo,ca- Acceptum igitur Ieſuspanem , gratijs a & is, fregit ac Matth. 26.
pite tertio , Quòd qui per Baptiſmum regeneratus eſt, dedit diſcipulis & dixit, Accipite, edite, hoc eſt cor- Luc
Mar. 14.
. 22.
participatiorie deinceps diuinorum myſteriorum nu- pusillud meum, quod pro vobis frangitur,hocfaci
triri debeat: Circa finem Euangeliorum ſcriptum eſt, te in mei commemorationem . Et acceptum quoque
pocua
 COMMVNIONIS .
poculum , gratijs a &tis ,dedit illisdicens,Bibite ex hoc
omnes, hic eft enim fanguis ille meus, fanguis noui
teſtamenti qui pro multis effunditur in remiffionem
1.Cor.11. peccatorum . Hoc facite in meî rememorationem .
Atteftatur iftis & Apoſtolus dicens : Ego enim accepi
à Domino &c. Quid itaque vtilitatis habent hæc ver-
Sunientes ba ? Vt edentes acbibentes perpetuò memores fimus
Euchariftiam eius, qui pro nobis mortuus eft ac reſurrexit , ato ità
memores
mus Chriftifi.inftruamur neceffariò cuſtodire in conſpectu Deiac
pro nobis Chriſti eius traditum ab Apoftolo dogma, quo dicit;
mortui. Charitas enim Dei conftringit nos iudicantes hoc ,
2. Cor.s.
quòd ſi vnus pro omnibusmortuus eſt, onmies itaque
mortuoseſſe. Et pro omnibusmortuuseft,vt qui vi-
uunt, iam non ampliùs fibiipfis viuant,ſed ei qui pro
Quomodò ipfis eft mortuus ac reſurrexit. Et quibuſdam interie-
accedentem éis : Oportet igitur accedentem ad corpus ac fangui-
Atiam opor- nem Domini ad rememorationem eius qui pro nobis
teat ene me- eſt mortuus ac reſurrexit, non folùm purum eſſe à
morem mor-quouis inquinaméto carnis ac fpiritus,ne ad iudicium
ris Chrifti.
edar & bibat, ſed & euidenter oſtendere & exprimere
memoria eius qui pro nobis mortuus eft ac reſurre-
xit , in eo, quòd & mortificatuseft peccato ,mundo ,ac
fibiipfi , & Deo viuit in Chrifto Iefu Domino noftro .
AMBROSIVS in Pfalmum centeſimuni deci-
mumoctauum , ſermone decimoquinto, verſu quar-
to : Habes Apoſtolicum cibum , mādưca illum , & non
deficies. Illum antè manduca , vt pofteà venias ad ci-
Effectus lac bum Chrifti, ad cibum corporis Dominici , ad epu-
cramenti. las ſacraméti,ad illud poculum quo fidelium inebri-
atur affectus; vt lætitiam induat de remiſſione pec-
cati, curas ſeculi huius, merú mortis, ſolicitudines
deponat. Hac ergò ebrietate corpus non titubat, fed
relurgit: animus non confunditur, fed confecratur.
CONCILIVM Tridétinum feftione decima-
tertia, capite ſecundo : Saluator nofter difceffurus ex
hocmundo ad Patrem , facramentum hoc inftituit , in
Summi amo. quo diuitias diuiniſuierga homines amoris veluref-
tio. ſignifica- fudit, memoriam faciens mirabilium ſuorum : & in
sis
Pallionis illius ſumptione colere nos fuî memoriam præcepit,
fuam ' annunciare morté, donèc ipfeadiudicandum
Cur fumivo . mundum veniat.Sumi autem voluit facramentú hoc ,
lucrit. tanquàm fpiritalem animarum cibum , quo alantur ,
loan . 6. & confortentur viuentes in vita illius ,quidixit :Qui
manducat me, & ipſe viuret propter me: & tanquàm
antidotum, quo liberemurà culpis quotidianis, & à
peccatis mortalibus præferuemur. Pignus prætereà id
Pignus futu- effe voluit futuræ noftræ gloriæ, & perpetuæ felicita-
Symbolum tis,adeoqz fymbolum vnius illius corporis, cuius ipſe certè, vt nó folùm animaper ſpiritu fan &tuin beatam
vnitatis .
1.Cor. 11. caput exiftit, cuic nos tanquàm membra arctifiima vitá aſcéderet,verü etiá vi rude ato terreſtre hoc cor
Rom.12 . fidei, fpei, & charitatis connexione aftrictos eſſe vo , pus, cognato ſibi guſtu, cactu, & cibo ad immortalita
Ephe . s. luit, vt idipfum omnes diceremus, nec eſſent in no tem reduceretur.Necputet ex tarditate mentis ſuę lu
1.Cor. 1. bis ſchiſmata . dæus inaudita nobis excogita taeſſe myſteria : videbit
1. B. IOANNIS ſexto : Patermeus dat vobis pa- enim , ſi attentiùsquærit, hocipſum à Mofis tempori
nem de cælo verum.Panis enim Dei eft qui de celo de.
ſcendit, & dat vitam mundo . Ego fum panis vitæ .
Murmurabant ergò Iudæi de illo quia dixiſſet: Ego
ſum panis viuus quide cælo deſcendi.Ego ſum panis
vitæ .Hic eſt panis de cælo deſcédens, vt fi quis ex ipfo
manducauerit, non moriatur . Ego ſum panis viuus,
quide cælo deſcendi.Siquis manducauerit ex hoc pa-
ne, viuetin æternum : & panis quem ego dabo , caro
mca eſt pro mundi vita . Qui manducat me, & ipfe vi-
uet propter me . Qui manducat hunc panem, viuet in
æternum .
THEOPHYLACTVS in caput fextum lo-
annis : Manifeſtè nobis hoc loco de myftica commu-
loan . 6. nione corporis ſuidicit :Nam p :inis,inquit, quem ego
dabo, caro mea eft, quam ego dabo pro mundi vita.
Attende autéquòd panis quià nobis in myfterijs man-
ducatur,non eft tantùm figuratio quædam & c. vt ſu-
prà quæftione ſecunda B. 3. Et paucis interpofitis, Nó
nudi hominis caro eft quæ máducatur, ſed Dei & quæ
deificare valet, vtpote contemperata deitati.
3 CYRILLY'S Alexandrinus in caputfextum lo-
249
annis : vt fuprà quæftione prima, B.teftimoniò nono
& decimo. & quæftione quarta,B.teſtimonio vndeci
mo ; decimofextò , & decimoſeptimo.
4. E T libro quarto in loanné,capite decimoquarto :
Nisìmáducaueritis,inquit,carnéfilij hominis, & bibe- Ioan. 6.
ritis eius ſanguinem ,non habebitis vitá in vobis . Non
enim poffunt cum ſanctificatione beatæ vitæ fidei par
ticipes effe, qui per myftica benedictionem leſum nó
ſuſceperür. Vita enim fecúdùmnaturā ille eſt, qui ex
Corpus Chri
viuo patre genituseft: fed non minùs corpusquoquè fi viuificat.
fuum viuiticat. Coniunctú eniin ineffabiliter eft filio
Dei, à quo vniuerſa viuificantur. Idcircò corpus ſu
um dicitur, & vnuscum eo eft. Nempe poft incarna
tionem vnus eft, & vnus manet abfq; diuiſione vlla,
præterquàm quòd Dei Pacris verbū, & templū à vir
gine fumptum idem natura nõ ſunt.Nó eniin eft eiuf
dem fubftantix verbo Dei homo affumptus: vnustaa
men cum illo eſt coniunctione ineffabili. Quoniá igi- Quando cara
tur faluatoris caro Verbo Dei , quod naturaliter vita uifica
nem verbivi
nté edi
eft,cóiuncta, viuifica effecta eft, quando eam comedi mus, vită in
mus, cūc vitam habemus in nobis ,illi coniunctı,quæ nobis habe
vita effecta eft. Hac de cauſa in exuſcitādismortuis nó mus.
ſoiummodò verbo atque imperio , vt Deus vtebatur:
verùm etiam carnem ſuam quafi cooperatricem non . Cur carnem
nunquam adhibebat : vt reipſa oſtenderet, carnem ftus in exci:
quoqz fua ,quoniam fibi cõiuncta eſt, viuificá eſſe, ar tandis mor
fideles doceret ſuũ, no alterius corpuseſſe. Ná quan- tuis adhibuc
do ſynagogæ principis filiolam ſuſcitabat,manum ei .
us appræhendit, vtfcribitur, & erexit dicens: Puella,
ſurge:ità vt Deus & verbo & carnis ſuæ tactu eam ex
citauir, vnam ab vno ſe Chriſto, Deo videlicet atque
homine operationem producens . Quádo etiam in ci- '
uitatem Naim vocatam , ingrediebatur, & offerebatur Luc.7,
vnigenitusmatris filius iam mortuus, tetigit corpus
eiusdicens : Adoleſcés, tibi dico ,ſurge.Non ergò ver
bo folùm ſemper (vt diximus)verùm etiá tactu mor
tuos excitabat, vt oftenderetcorpus quoq ſuum vi
uificare poffe.quòd fi folo tactu ſuo corrupta redinte. Si tactu ſolo
grantur : quomodò non viuemus quicarnem illá gu- corrupta re
dintegrātur,
itamus & inanducamus? reformabit enim omnino ad multo magis
immortalitaté ſuam participes ſui. Nec velis ludaicè viuemus, qui
Quomodò quærere , fed recordare quanuis naturali. carnem illâ
ter aqua frigidior fit, aduentu tamen ignis, frigidita- māducamus ,
tis ſuæ oblitaæftuat.Hoc fanèmodo etiam nos, quan
uis propternaturâ carnis corruptibilesfimus, partici
patione tamévitæ ab imbecillitate noftra reuocati,ad
pprietatéillius ad vitá reformamur . Oportuit enim
bus per figurā ſemper factitatum fuiſſe. Quid enim Figura.
Maiores eorú ab ira Aegyptiorum liberauit, quando
mors in primogenita Aegypti fæuiebat? nónne palàm Exod. 12.
eft ,quia diuinainftitutione perdocti, agni carnes má.
ducârunt,ac poftes ac ſuperliminaria ſanguine perun
xerunt, proptereà mortem ab eisdiuertiſſe ? pernicies
1
nang, id eft, carnis huius mors,aduersùs genus huma
num propter primi hominis trāſgreſlionem furebat.
Terra enim es, & in terrā reuerteris ,propter peccatum Gen.3.
audiuimus. Verùm quoniá per carnem fua Chriftus
atrocé hunc euerſurus erat tyrannū,proptereà id my
fteriú apud priſcos obumbrabatur, & ouinis carni.
bus atque ſanguine ſanctificati (Deo ità voléte) perni
ciem effugiebant. Cur igitur ô ludze curbaris, præ .
figuratam veritatéiam videns?cur inquam turbaris, fi
Chriſtus dicit: Nisì máducaueritis carnéfilij hominis,
& biberitis fanguiné eius,non babebitis vitá in vobis ,
quum oporteret te Moſaicis legibus inftitutū, & pri
ſcis vmbris ad credédum perdoctum , ad intelligenda
hęc myfteria paratiſlimum eſſe ?
1.C. " PRIORIS ad Corinthios decimo : Quoniä
li Yinus
 250 DE FR VCTV SACRAE
vnus panis, vnum corpus multi fumus, omnes qui de decimo: Dehis verò qui recedunt ex corpore, anti
vno pane & de vno calice participamus. quæ legis regula obferuabitur etiá nunc , ità vel fortè
Effectus Sa. 2 . CONCILIVM Florentinum : Huius ſacra- quis recedat ex corpore, vlcimo & neceſſario vitæ ſue viaticâ mo.
cramenti, Eu-menti effectus, quem in anima operatur dignè ſumen- viatico non defraudetur. Quòd li deſperatus aliquis, sientium .
tis ,eft adunatio hominis ad Chriftú.Et quia per grati- accepta comunione ſuperuixerit, fic inter eos qui ſola
am homo Chrifto incorporatur, &membris eius vni- oratione cõmunicant,donec ftatutū tépus cöpleatur.
tur,cöſequens eft, quòd per hoc ſacramentu in ſumé De omnibus tamen his qui à corpore recedunt, & Eu
tibus dignè gratia augeacur : omnemoz effectũ , quem chariftiam poftulant,in tradenda eis communione cu.
materialis cibus & potus,quo ad vitá agunt corpora- ra & probatio fitEpifcopi,
lem, ſuſtentando, augédo , reparádo & delectando,fa- 2. CONCILIVM Arelatenſe ſecundum , canone
cramentūhocquo ad vitá operatur ſpirituale: in quo duodecimo: De hisqui in pænitentia pofiti vitam ex
gratá Saluatoris noftri recéfemus memoria ,à malore . ceſſerunt, placuit nullum communione vacuum de
trahimur, cófortamur in bono , & ad virtutum & gra- bere dimitti, ſed pro eo , quòd honorauit pænitenti
tiarum proficimus incrementum . recipiatur .
am ,oblatio illius
3. CHRYSOSTOMVS homilia quadragefima- 3. CONCILIVŇ Aurelianenſe tertium , canone
quinta in loannē, & ſexageſimaprima ad populum An- vigefimoquarto: Siquis pænitenciæ benedi&tione ſuf
tiochenū,vtfuprà queſtione prima, B.teftim.quinto. cepra ad ſecularem habituin militiamo reuerti præ
4. HILARIVS libro octauo de Trinitate, ibidem ſumpſerit, viatico conceſſo , vſque ad exitum excom
teftimonio decimoquarto . municatione plectatur.
5. LEO ſermone decimoquarto de paflione Do- 4. CHRYSOSTOMVS libro fexto de Sacerdo .
mini : Non aliud agit participatio corporis & ſangui- tio : Quidam mihi narrauit, non ille quidem ab alio
la id quod
minius, fu nis Chriſti, q voin id quod ſumimus,tráfeamus: & in
trai edoctus, ſed dignus habitus, qui id & vidiffet ipſe &
mus . quo mortui , & fepulti, & conreſuſcitati ſumus, ipſum audijſſet, quòd quide vita hacemigraturi ſunt,fi my
per omnia & fpiritu & carne geſtemus, dicéte Apofto- fteriorum huiuſmodi cum pura ac munda conſciétia
Coloff.3. lo :Mortui enim eftis, & vita veftra abſcódita eft cum fuerint participes,fpiritum effaturi,ab angelis illorú
Chrifto in Dco . Cùm enim Chriſtus apparuerit vita corpora fatellitum more ftipantibus, propter aſſum
veftra, tunc & vos cum Chrifto apparebitis in gloria . ptum illud ſacrum hinc rectà in cælum abducuntur.
6. CYRILLVS libro vndecimo in loanné, capi- 5. PAVLINVS in vita B. Ambrofij, vt fuprà in
te vigefimoſexto : Item libro decimo , capite decimo- precedenti quæftione, D.teftimonio quinto.
tertio :Et libro quarto ,capite decimoſeptimo : vt ſu- %. EVSEBIVS hiftoriæ Ecclefiafticæ libro fexto
prà quæſtione prima, B.teftimonio nono & ſequent. capite trigeſimoſexto ,ex epiſtola Dionylij Alexandri
2. GREGORIVS Nyffenus in oratióe catecheti- niad Fabiū Antiochenum ,hanchabet hiſtoriam :Erat
ca quæ dicitur Magna,capite trigeſimoſeptimo:Quo. quidam Serapion & c . vt ſuprà quæftione octaua, D.
niam homo eft duplex ,vtqui fit cópofitus ac contem- teftimonio primo.
peratus ex anima & corpore,neceſsè eft vt qui ſeruan- 7. NICEPHORVS libro octauo Eccleſiaſticæ
tur, ſequátur eum qui ducit ad vitá .Ergò anima qui- hiftoriæ capite tricefimoprimo: De Luciano martyre Lucianus
dem cum ipſo contéperata per fidé, hinc falutis habet illud eft decantacũ : moriturum eum , quum vis tyran- martyrmovie
occafionem . Nam vnio cum vita, vitæ haber ſocieta- nica neæ templi neqz ſacrarij copiam faceret, & vin- turus,in ca.
Corpus per tem . Corpus auté alio modo venit ad participationé cula quo atą plagæ motum prorſus denegarent, in care Euchari .
Euchariftiam & contemperationéeius quod dat ſalutem . Quomo- ſuo ipſius pectore diſcúbentem , horrendo illo opera- lato ſacrifi
quomodò ve do enim qui venenú ſumpſerúc dolo & ex infidijs ,alio tum effe myfterio,ad eum modum & ipſum partici-cio commu .
réperatione medicaméto extinguūtvim quçaffert interitu.Opor. påſſe deimmaculato ſacrificio , & alijs viitidem com- nicat,& relio
cum co quod tet autéficutexitiale, ità etiá falutare medicamentum municarent, fuaforem fuiffe. Sacrú id in carcere per- inunionem
det ſalutem . admitti intra viſcera hominis, vt per illa diftribuatur ficiebatur, & eccleſiæ ſpecimen facer ille chorus, qui hortatur.
in vniuerſum corpus virtus eius quod fert opem . Ità cum iam morientem ftipabat, repræſentabat.
cùm id guftauerimus quod noftra diſſoluit naturam , 8. IDEM libro decimotertio capite trigelimoſe
rursusneceſsè eftvtopushabeamus eo quod cogit ac primo , fcribens de exilio S.loannis Chryfoftomi: Pi Chryſoftomo
Medicamen- conciliat id quod erat diſſolutum : vt cùm intra nos tyuntem ,inquit, cùm duceretur, & iam ad Deum mi. morituro, &
mcorpenes fuerit hoc ſalutare medicamentum ,venenidamnum , graturus effet,no &tù ei oranti,qui vitæ eius duces fu- no&tù oranti
mnú eftEu . quod corpori fueratinditū, per contraria repellat af- erant, & Petrus& Ioannes aſiſtentes, perquàm amice SS. Petrus &
chariſtia . fe &tionem.Quid hocergo eft? Nihil aliud quàm illud cum co ſuntcolloquuti :cią cùm aduersùs dæmones parér, cama,
corpus, quod & morte oſtenſum fuit eſſe potétius, & victoria ,cum poftremò migrationé ad Deum , & quæ cælefti cibo
noftræ virę fuit initium.Quomodò autem parum fer- eum exceptura eſſent bonorú percepcionem cum læ- paſcunt.
s.Cor.s. menti, vt dicit Apoftolus, fibi aſſimilat totam cófper- titia annunciârunt. Dein cælefti & ineffabili eum eſca
Corpus Chri.fionem , ità corpus à Deo morte affectum , cùm fuerit pauerüt : ex quo tépore nihil pofteà cibi fumpfit. Di
tti cùm fuerit
intra nofri, intranoftrum ,totú ad ſe tráfmutat & transfert. Quo- cta hæc ab eis funt,quibus ille ea fecũ verſantibus co
illud totum ;' modò enim cùm quod eſt exitiale miſtú fuerit cũ ſa- credidit. Ad Comanenos auté Armeniæ quum venif
ad ſe trans- ' no, quidquid eſt contemperatū , limul redditur inuti- fet,ad templī Baſiliſci martyris ductus eft ,qui epiſco
mutat.
le: ità etiá corpus immortale, cùm fuerit intra cūqui pus fuiſſe,& fub Maximino Nicomediæ martyrij cer- S. Bafilifcus
ſumpfit ,vniuerſum quoq tranſmutat in ſuam naturâ . tamen obijffe dicitur. Ibì in ſomnis ciapparens mar- cidem appé.
Sed tieri non poteft velit aliquid aliter intra corpus, tyr:Bono , inquit, animo eſto,loannes frater, vtrung ret,morte do
nisi per efum & potioné miſceatur viſceribus.Cùm craſtinadiescóiunget.Ille etiam cuſtodi templi vtlo prædicit.
autem ſolum illud corpus quod Deum ſuſcepit, hanc cum loanni pararet, præcepit.Exeo loco cum triginta 1
gratiá acceperit, oftenlum ſitautéaliter fieri nó poffe, ſtadiorum iter confeciſſent, præter opinionem recta
Corpus no- vt noftrü corpus firin immortalitate, nisì per comu« via excidentes, errabundi ad martyris ædem reuerfi
frum per co.nionem cum immortali factū fit particeps incorrupti funt. Itao cùm res ſuas difpofuiffet, lingua ad docen
cuni immor. onis: oporret conſiderare, quomodò fieri potuerit, vt dum mouiffet,lætiùsſe ità ve calceos quoqzindueret,
tali Chrifti ynum illud corpus, quod tam multis fidelium milli. veftibus ſuis ornålfiet, & per communionem diuinam Per comuni.
corpore, fit bus in vniuerſo orbe terrarú ſemper diſtribuitur, to- ſanctificationem percepiffet: Gloria tibi, inquit, Do- onem diuina
particeps in
corruptionis. tum per partem fit in vnoquoq, & ipſum in ſe totum mine de rebus cmnibus. Et ſeipſo figno crucis, ſub Chryfoftor
maneat. & c. qua vixerat,obſignato, beatá illå ingrellus eltprofe- rusfanétifi
8. IOANNIS fexto : Qui máducat meam carnem , & tioné ,cum Chrifto viuens & regnás, pro quo labores catione per .
& bibit meú fanguinem ,in memanet, & ego in illo. logos pertu.iit, ſuo quidénomineper migrationétalé cepit.
1.D. CONCILIVM Nicenú primú,canone duo felix & beixtus : eis auté qui eú cognouerüt, & vel medi .
ocriter
 COMMVNIONI S.
ocritermellitá eius do & rina deguftârūt, deplorādus.
9. GEORGIVS Cedrenus in hiſtoriarum com
pendio deſcribés imperiū Mauritij:Experrectus Mau-
Philippicus ritius, ftatim accubitorem fuum miſit ,qui Philippicú
defperata vi.adduceret. Qui defperata ob id vita,priùs comunioné
ta communi- ſacrá expetijt,eais percepta ad Imperatoré abijt, vxo
onem facram rem relinquens,quz ſaccum induta & cinere confper-
percepit.
fa eiulabat.
10. ET in imperio Phocæ: Fama obtinet, Theodofiú
Mauritij F.ad Chofroen legatú , miſlisà Phoca mini-
ftris Nicex captū,iuſſum necari,cùm ad locú, cui no
Theodoſij men eft Leuca ctx ,perueniſſet . Theodofiū porrò peti-
Maurizin fius uiffe, vt priùs, qnecaretur , diuinis impertiri poffet
priùs facram myfterijs.Quod poftą impetrauerit,a tis Deo gratijs,
petit, & im- lapidé à terra fuftuliffe, eo'p ter pectus ſųú percuſliſſe;
petrat comu.ità oranté: Domine Ieſu Chriſte, tu fcis menulli ho
nioncm ,
minū iniuria feciffe,núcergòmihieueniat, vt túa iu-
bet potentia.Hæcfato ,caput fuiſſe amputatum .
11. GREGORIVS homilia quadragefimain Euá
Eadem haber
libro quarto gelia :Romula ea,quá Græco vocabulo paralyfim me
dialogorum dici vocant, moleitia corporalı percuffa eft, multis
capite deci annis in le& ulo decúbens, penè omniú iacebat mem-
moquinto. brorum officio deftituta ,nec taméhęć eadé eius men-
tem ad impatientiá Hagella perduxerant. Nă ipſa ei de-
trimenta membrorù facta fuerát incrementa virtutū .
moritura via . Et nõnullis interiectis: Nocte igitur quarta Redemptá
ticum petijt magiftra ſua vocauit , qua venięte ,viaticũ petijt & ac
& accepit. cepit.Necdū verò eadem Redépta velalia eius diſci-
pula à le&tulo iacentis diſceſſerat,& ecce ſubitò in pla-
tea ante cellulæ eiuſdé oftium duo chori pſallentium
conftiterunt, & ficut ſedicebant ſexusex vocibus dif-
creuiſſe,pſalmodiæ cantus dicebant viri, & fæminæ
reſpondebant. Cum's ante fores cellulæ exhiberen-
tur cæleftes exequix ,ſancta illa anima carne ſoluta eft.
12. EXODI decimoſexto : Veſpere comedecis car .
nes, & manè faturabimini panibus,& c. Manè quoquè
ros iacuit per circuitū caftrorú. Cum's operuiſfeclu .
perficiem terræ, apparuit in ſolitudine minutum, &
quaſi pilo cuſum , in limilitudinem pruinæ ſuper ter
ram . Quod cùm vidiſſent filij Ifrael ,dixerunt ad inui .
cem ,Man hu. (quod fignificat, Quid eft hoc? ) Ignora-
bantenim quid eſſet.Quibus ait Moyſes: Ifte eft panis
quem dedit Dominus vobis ad vefcendü . Hiceft fer-
mo qué præcepit Dominus:Colligat vnuſquiſqz ex eo
quantūſufficicad vefcendú: gomor per fingula capi-
ca ,iuxta numerú animarũ veftrarūqux habitant in ta- :
bernaculo ,fic tolletis.Fecerunrip icà filijIfraél: & col
legerüt, aliusplus, alius minus . Et méli ſunt ad men-
2.Cor. ſuram gomor: nec quiplus collegerat, habuit ampli-
us:nec quiminusparauerat,reperitminus: ſed fingu ,
li iuxta id quod edere poterat, congregauerút. Et pau.
lò pòft : Appellauita domus Iſraël nomen eius Man .
quod erat quaſi ſemen coriandri album ,guſtusi eius
quafi fimilæ cum melle . Filijautem Ifrael comederúc
Man quadraginta annis, donec venirentin terram ha-
bitabilé: hoc cibo aliti ſunt, vfquequò tangerent fines
terræ Chanaan . Gomorautem , decima pars eft ephi .
13. DEVTERONOMII Octauo : Afflixit te pe-
nuria, & dedit tibi cibum Manna, quod ignorabas tu
& patres cui : vt oftenderet cibi q nõin ſolo pane viuat
homo,ſed in omni verbo ,quod egreditur de ore Dñi.
SAPIENTIAE decimoſexto: Angelorü eſca
nutrifti populūtuü ,& paratū panede cælo præſtitiſti
illisſinelabore, omnedelectamentū in ſe habentem &
omnis faporis ſuauitatem.Subftantiam enim cuàm &
dulcedinem tuam quam in filios habes, oftendebas:
& deferuiés vniuſcuiuſque volútati, ad quod quiſ
volebat, conuertebatur .
15. IOANNIS ſexto : Patres veftri manducaue-
runtmanna in deſerto : & mortui ſunt.Hic eſt panis de
cælo deſcendens,vt ſi quis ex ipſo manducauerit, non
moriatur .
1. E. BERNARDVS in ſermone de cæna Domi-
ni : Cecidimus ſuper aceruum lapidum , & in luto: vn .
i
251
dè non folùm inquinati, ſed etiam vulnerati, & graui.
ter quaffati ſumus. Lauari quidem citò poſſumus; ad Baptiſmofois
des peccati
fanandum verò opùs eft curacione multa. Lauamur abluuntur.
igitur in baptiſmo, quia delecurchirographūdamna
tionis noftræ : & gratia hæc nobis confertur, nè iam
nobiś concupifcétia noceatzli tamen à cõſenſu abftine
amus: atque ità tanquàm ſánies inueterati vlceris re
mouetur ,dum tollitur damnatio , & refpöfum mor
tis, quod prius indè manabat. Sed quis porerit tamef
feros motus frangere ? quis pruritum vlceris huius
ferre queat ?Contidite quia & in hoc gratia. ſubuenit; Euchariftia
& ,vtfecurifitis ;facramenti Dominicicorporis & ſan- virtute con .
guinis precioli inueftituram habetis.Duo enim illud cupifcentiæ
morus minus
lacramentum operatur in nobis : vt videlicet & fen untur.
ſum minuat in minimis , & c.
2. CYRILLVS libro quarto in Ioannem , capite
decimoſeptimo: Pias quæſo cogitationes fuſcipias,
ftudiosè fan &téque viuas, & benedictione participes, Morbos de :
quæ (mihi crede) non mortem folùm , verùm etiam pellit,concu.
morbos omnes depellit.Sedac enim , cùm in nobis ma- piſcencia ſe.
neat Chriftus, fæuientem membrorum noftrorum le corrobodat,pietatem
rat
gem , pietatem corroborat, perturbationes animi ex- & c.
tinguit. Ibid.Sicuc parű termēti(vt Paulus ait) totam 1.Cor.s.
malfam fermentat,fic paruula benedictio totú homi- Totum ho:
nem in ſeipſum attrahit, & ſua gratia replet : & hoc ipſum attra
modo in nobis Chriftusmanet, & nos in Chrifto. hic, & ſua gra
3. IDEM libro tertio in loanné, capite trigefimoſe- cia replet.
ptimo:Sciantbaptizatihomines, & diuinæ gratię par
ticipes facti, fi rariùs in Eccleſiam proficiſcantur, &
longo temporum fpatio propter fimulatam religioné
myfticè communicare Chrifto recuſent, ab æterna ſe
vita procul depellere: quippe recufatio huiuſmodi Incommoda
quanuis ex religione proficiſci videatur,& ſcandalum & damna ra .
facit, & laqueos inſtruit: quare oportet omnibus vi- cantium
rò communió
,
ribusà peccato mundari, & rectè viuendi iactis fun
damentis, magna cum fiducia ad ſumendam vita con
currere. Sed variæ ſunt diaboli multiplicesip ad deci
piendum infidiæ . Nam primùm ad viuendum turpi
ter inducit : deinde cum malisonerati fuerint, tūcab
horrere à Chrifti gloria perſuadet, qua pollent à cur
pitudine voluptatis, quali ab ebrietate reuocari. Qua .
re demusoperam , oro, ve vinculis eius abruptis , &
iugo feruitutis peccatorum excuſſo, in timore Do
mino feruiamus. Et vt carnis voluptate per continen
tiam ſuperata,ad cæleftégratiá accedamus, corporises
Chrifti participes efficiamur. Sic enim, fic inquam ,
diabolum fugabimus, & diuinæ naturæ participes,ad
vitam & incorruptibilitatem aſcendemus.
4. BERNARD VS, tefte D. Thoma Aquinate in
opuſculo quinquagefimonono capite vel prædicamé.
to quinto , Corpus Chriſti & c. vt in textu .
5 . CHRYSOSTOMVS homilia vigefimaquar
ta in priorem epiſtolam ad Corinthios: Quemadmo- Communio
dùm frigidaacceffio periculofa eft, ità nulla myftice cio.
illius cænæ participacio, peftis eft & interitus. Ipfa
nanque menſa animæ noftræ vis eft, nerui mentis, fic
dutiæ vinculum ,fundamentum , fpes, ſalus, lux, vita
noftra. Si hinc hoc facrificio muniti migrabimus,ma
xima cum fiducia ſanctum aſcendemus veſtibulum ,
Perdigna
tanquam aureisquibuſdam veſtibus vnding contecti. communiona.
Et quid futura commemoro ? Nam dum in hac vita nem fit ve
fumus,vt terra nobis cælum ſit, facit hoc myſterium , terra nobis
6. IDEM homilia quinquagefimaprima in Mat- calum fit.
theum : Tangamus ergò etiam nos fimbria veſtimen
ti eius,velpotiùs, fi volumus,ipfum totum habemus. Adhortatio
non enim veftis folùm ,fed corpus ipfius nobis propo- nionem .
fitum eft ,vt non tangamus ſolummodò, ſed vtcome
damus & faturemur. Adeamusigitur Chriftum fingu .
li ægrotantes magna cum fide . Nam fi qui fimbriam Matth . 14 .
veſtimenti cius cunc tetigerunt, rectè omnes conua.
luerunt: quanto magis corroborabimur, fi totum in
nobis habebimus ? Cum fide autem accedere, non eft
vt cantummodò propofitum corpusrecipias, verum
etiam multò magis , vo mundo corde tangas, vt ficad
li 2 eas
 358 DE FRVCTV SACRAE COMMUNION I S.
cas quemadmodùm ad ipfum Chriftum . Quid enim omnes alloquitur.Et nuncin conſcientia dicet:Socij,March 22,
ſi vocem eius non audis? nónne vides iacétem , immò quomodò adeftis hic, no habentes veftem nupcialem ?
verò & loquentem per Euangeliftam ipſum audis ? Non dixit, quare diſcubuiftis? Sed ante reclinationem
Coena ipſa Credite igituromnes, quia etiam nuncillacona cele. & ingreſſum femetipfum indignum elle fatetur. Non
in qua Chri- bratur, in qua Chriftus ipſe recumbebat. Nihil quip- ' enim dixit : Quare recubuifti? ſed quid incräfti? Hæc
bebat, etiam pe intereſt inter illa & hanc. Nó enim hæc ab homine, eciam nunc nobis omnibus loquitur, impudenter &
abc celebra- illa ab ipſo conficitur, fed & hanc & illam ipſe efficit. procaciter adftátibus. Omnis enim qui myfteriorum
1.F. IGNATIVS in epiftola ad Epheſios,vt in tex. participio non fruitur,impudens & procax eft, fi ada
2. BASILIVS ad Cæſariam Patriciam: Cõmu. Itar. Proptereà quiſunt in peccatis, priores eijciútur.
nicare per fingulos dies ,& participare de ſacro corpo. Sicut enim ad menfam veniente domino feruos qui
re & fanguine Chriſti,pulchrú elt & valdè vtile ,ipfo dominum offenderunt adeſe non oportet, ſed procàlDum profer
tur ſacrificiu ,
loan.6 . manifeſte dicente : Quimáducat meam carnem , & bi- arcentur;ità ſcilicet & hîc dum profertur ſacrificium , & Chriftus
krequens co- bic meum fanguinem ,habet vitam æternā.Quis enim & Chriſtus immolatur, douis Dominica : cùm au- immolatur,
munio quid ambigit, quin frequens vitæ participatio, nihil aliud dieris , oremusomnes communicer: cùm vela yideris & ouis Do
fit,quàmpluribus modis viuere? Nos idcircò quater retrahi, tunc ſupernè cælú aperiri cogita, & angelos minica, pero
in ſingulis hebdomadis communicamus:in die Domi- defcendere. Sicutitag prophanorum faseft adeſie ne- uncurè loco
nico , in quarto die hebdomada , in Paraſceue, & in minem ,ità nec vllum facratorum quidem aciordido. facrificij.
Sabbato, ac in alijs diebus,fi qua memoria fuerit fan . rum , Dicmihi, fi quis in cóuiuium vocatus, manus
eti alicuius. & c.vt fuprà quæſtione octaua, de Eucha- ablueret, & recumberet, &méſx paratusadeffet,polt
riftia, B.teſtimonio quarto . modùm nihil guftaret, non afficit contumelia vocan
Iadem habet3. AMBROSIV's libro quinto de ſacramentis, cem ?Nónnemeliushuiuſmodi nec veniſſe ? Ità ſcili
18deverb. . capite quarto : Dixi vobis, quod ante verba Chriſti,
3.Auguft.fer cet & tu, venifti,cecinifti Deo laudem, cum omnibus Cecinifti
Domini. quod offertur, panis dicatur: vbi Chriſti verba de es confeſſus de dignis eſſe, cum indignis non fece Deolauden .
prompta fuerint, iam non panis dicitur, ſed corpus dendo : quomodò manfifti, neo participasde menſa?
appellatur. Quare ergò io oratione Dominica quæ Indignus ſum , inquit . Igitur & illa quæ per preces fic
Panis fuper. poſteà fequitur,ait, Panem noftrum ?Panem quidem cõmunione.Non enim per propofita tantùm , verùm
Subdantia dixit, fed itroborov dixit, hoc eſt, ſuperſubſtantialem . per illa cática ſpiritus ſemper deſcendit. Nónne vides
lis. Non ifte panis eſtqui vadic in corpus,fed ille panis vi- miniftrum ſpongia menſam circunlinientem , & ex
tæ æternæ , quianimæ noftræ ſubitantiam fulcit. lded purgantem domum , & tabellas ponentem ? Hoc per
Græcè iTrouvion dicitur.Latinus autem huncpané quo- preces efficitur, per præconis vocem . Sicut fpongia
tidianum dixit, quem Græci dicunt aduenienté. Quia circunlinimus Ecclefiam , vt in Eccleſia munda pro
Græci dicunt Tâm Trovoar imipapaduenientem diem . Er- ponantur omnia , ne qua fitmacula, ne qua ruga.Indi. Peccatorun
gò quod Latinus dixit, & quod Græcus, vtrunque gni ſunt & oculi peccatorum hiſce ſpectaculis, indi. oculi indi
vcile videtur . Græcus vtrunque vno ſermone figni. gnæ funt & aures. Si enim beftia, inquit, tangat mon- Scicluntaria
ficauit, Latinus quotidianum dixit.Si quotidianus eft tem , lapidabicur . Ità nec aſcenſu digni fuerunt, licèt nem facrifi .
panis, cur poft annum illum fumis , quemadmodùm poft hæc & accefferint, & viderint vbi Deus conftite- eij, item au
menio
Han repe
i com i Greci in Oriente facere conſuerunt? Accipe quotid rat: poft hæc accedere licet & videre. Cùm adeft qui- Exod.19
resco .
bcnditur . dem , abi : non tibimagis adftare licet,quàm Catechu.
die, quod quotidiè tibi profit. Sic viue, vequotidiè,
inerearis accipere. Qui non meretur quotidiè accipe-' meno.Alioquì par non eft ,nondàm attigiffe myfteria:
sob 1.
re, non meretur poft annum accipere: quomodò lob & poftquàm attigeris ,offendiffe ,cótempfiffe, & ft gra
fan & uspro filijs Tuis offerebat quotidiè facrificiū, nè tia indignum conftituiffe. Poterant & plura terribi.
fortè aliquid vel in corde vel in ſermone peccaffent. liora commemorari, ſed ne mentem veftram graue
Ergò tu audis quòd quotieſcunquè offertur facrifici- mus, hæc quoq fufficiant. Qui enim his nő emendan
um ,mors Domini, reſurre & io Domini , eleuatio Do- ' tur, nec pluribus. Ne maius itaqz vobis iudicium fa
minifignificetur, & remiſlio peccatorum : & panem ciamus, vos exhortamur, nõ vraccedaris, fed vtpræ
iftum vitæ non quotidianum aſumis ? Qui vulnus ha- ſentia vos & acceſſa dignos conftituatis. Dic mihi, fi
bet, medicinam requirit. Vulnuseft, quiafüb peccato quis rex ftatuiſſetato dixiſſet: Siquis hoc facit, men .
fumus.Medicina eft ,cælefte & venerabile ſacramentú fæ meæ ſit particeps:nónne propter hocomnia fecif
Panem noftrum quotidianum da nobis hodie. Quoti- ſecis ?In cælum vos vocauit, ad magni regis menfam
diè fi accipis , quotidiè tibihodiè eft. Si tibi hodiè eft & admirabilis, & retrocedimus, & ceffamus, & nó fe.
Chriſtus, tibi quotidiè reſurgit. Quomodò : Filius ftinamus,necadrem accurrimus: & quæ nobis eft fa
mcus es tu, ego hodiè genuite. lutis fpes ? No vacat imbecillitatem accuſare, non na
4. CHRYSOSTOMVS homilia ſexageſima- tura, ſola nosnegligentia facit indignos.Hæcquidem
prima ad populum Antiochenu:In alijs quidem tem à nobis dicta ſunt. Quiverò corda cõpungit, qui com .
poribus, cùm puri frequenter fitis,nó acceditis :(ad fas punctionis dat ſpiritum , cordanoftra compungat, &
cram ſcilicetcommunionem ,nam de ca loquitur) in Paſcha verò, in profundo ſemina ponat, & ab ipſo timore concipi
Sacrificium licèt fit aliquid à vobis patratum ,acceditis. O conſue. at, & pariat ſpiritā; falutis, & cum fidutia accedat.ait
quotidianú. tudinem , o prxſumptionem , facrificium fruftrà quo. ei, Filij cui,ficut nouellæ oliuarum in circuitu menſæ pfal.szy.
Rarò comu. cidianum . Incaffum affiftimus altari,nullus qui com tuæ. Nihil vetus, immite nihil, nihil crudele : tales
picantes ar.
quuntur, præ . municetur . Hæc non yt temerè communicemini, di- enim nouellæ ſunt ad fructum idoneæ ,fructum mira
fertim Ecclc.co, ſed ve vosdignos reddatis. Non es hoftia dignus, bilemoliuæ dico. Et fortes, ità vt omnes fiant in cir
fiaftici. vel communione,igitur nec oratione . Adftantem au- cuitumenſæ .Etnec temerè, necà caſu hục conueniát,
dis præconem , atque dicétem : Quotquoteſtis in pe . ſed cum metu & timore.Sicutautem cibus cùm fit nu.
Indigne co .
nitentia omnes orate, Quicung non participes fiunt, tritiuus, fi à crudo ſumatur , omnia perdit & corrum- municantcs.
in pænitentia ſunt. Quid Itas, fí es in pænitentia ? ſus pit, & ficmorbicaufa : ità ſcilicet & horréda myſteria.
mere non debes : qui nano non communicat, eft ex 5 . CYPRIANVS ſermone ſexto de orationeDo. (
pænitentibus. Cur itagdicit, Abite qui non poteftis minica : Panenoftrú vocamus, quia Chriftus, nofter
orare? Tu verò ftas impudens . Atex hisnon es, fed ex (qui corpus cius cötingimus)panis eft.Huc autem pa
Menſa rega . his qui poſſunt effe participes,& nihil curas, aut ma nem dari nobis quotidè poftulamus, nè qui in Chri
lis appoſita gnum opuscenſes. Conlidera quæſo, menta regalis eſt ſto ſumus, & Euchariftiam quotidiè ad cibum falutis Separatii
eft, angeli
miniſtrant, appofita, angeli menſæ miniftrantes, ipſe rex adeft, & accipimus, intercedente aliquo grauiore deli &to , dum Euchariftis,
ipfc adeft rex tu adftas oſcicans. Sordeſcunt tibi veftimenta, & nihil abftenti & nó cómunicantes à cæleſti pane phibemur, quàm graue.
Adora & co . eft tibi curz , Acpura ſunt,igitur adora & communi- à Chrifti corpore ſeparemur, ipfo prædicare & moné.
munica.
ca. Per fingulos dies venit diſcumbentes viſurus, te:Ego ſum panis viie qui de cælo deſcédi . Si quis ede. Ioan.s.
ric
 DE PRAEPARATIONE
rii de meo pane, viuetin æternum.Panis autem , quem
ego dedero, caro mea eft pro múdi vita. Quando ergò
dicit in æternum yiuere, fi quis ederit de eius pane : vt
manifeftum eft eos viuere, quicorpus eius attingunt,
& euchariſtiam iure communicationis accipiunt: ità
contrà timendum eft & orandum , ne, dum quis abf-
tentus ſeparatur à Chrifti corpore, procùl remaneat
Ibidem . a falute ,comminante ipfo & dicente:Nisi ederitis car-
nem filij hominis , & biberitis fanguinem eius,non ha-
bebitis vitam in vobis. Et ideò panem noftrum ,ideft,
Chriftú dari nobis quotidie petimus, vt qui in Chri-
ſto manemus & viuimus,à ſanctificationeeius & cor-
pore non recedamus.
6. HIERONYMVS in epiftola vigefimaoctaua
ad Luciniú : De ſabbaco quod quæris, vtrùm ieiunan
Quotidiana dum ſit: & deeuchariftia ,an accipiéda quotidiè, quod
communio Romanæ eccleſiæ & Hifpaniæ obferuare perhibentur:
ſcriptit quidé & Hippolytus vir diſertifimus, & car
Roma & in
Hifpanijs
fuir.
AD COMMUNIONEM .
ptim diuerfi ſcriptores è varijs authoribus edidere,
Sed ego illud te breuiter admonendű puto ,traditio
nes ecclefiafticas ( præſertim quæ fidei no officiant) ità
obferuandas, vc a maioribustraditæ ſunt: Nec aliorú
conſuetudinem , aliorum contrario more ſubuerci.
Atquìvrinam omnitempore ieiunare poffimus, quod
in A & ibus Apoftolorú diebus Pentecoftes, & die Do - Act.13.24.27.
minico,Apoftolum Paulum , & cum eo credençes fe- Vtinam poſlio
ciffe legimus. Nec tamen Manichęæ hærefeos accuſan - mus ſemper
di ſunt, cùm carnalis cibus præferri non debuerit fpi- dignè percih
rituali: Euchariſtiam quoque abfque condemnatio - pere.
nenoſtri, & pungente conſcientia,femper accipere, &
Pfalmiftam audire dicentem : Guftate & videte, quo . Pfal.33 . & 44 .
niam ſuauis eft Dominus: & cum eo canere,Erucauit
cor meum verbum bonum . .
7. CYRILLVS libro tertio in Ioánem , capite tri.
geſimoſeptimo,vtfuprà hac quæftione, E.teftimonio
tertio.
X

Qua’nam ad Euchariſtiam dignèſumendam , eiusý fructusconfe

quendos requiruntur ?

A. Expedita eſt Apoſtoli reſponſio :* Probet feipfum homo, & fic depane illo 2 d.Corin,1.8& ibidème
edat : quemadmodum & Auguftinus dixit : In Chriſti corpore vita noftra Item Greg in Reg.lib.;
cap.i. Nyffen. de perfecti
Chriſtia,hominis forma.
conſiſtit: mutet ergò vitam ,qui vult accipere vitam . b Sermons i.de temp.
B. Hæc autem probatio ſui, & vitę mutatio in quatuor potiſſimùm rebus
verſatur,videlicet vt adſit fides, pænitentia, mentis attentio , & Chriſtiani
hominis habitus decens .

C. Fides hoc poftulat,nè ‘ de his quę diximus , alijsque ſimilibus ad hoce Bafi.quaft.179.in regar

myſterium pertinentibus quicquam dubites. Id fiet,ſi ſimpliciter quidem explicaties:

in fide atque ſententia “ Eccleſię,vt eſt ſanè neceſſarium ,per omnniaacquie.d 1.Timoch.d
ſcas.

D. Pænitentia, de qua mox plura dicemus, peccatorum deteftationem & Bafil. fel.de baptif.com
& explicatam coram Sacerdote confeſſionem , impetratamque abſolutio-13.cap.7.Heſych.
lapis.Concil.Triden.Sen
in cap . 16..
nem exigit. Leuit. Chryfoft.hom.zo.in

E. Chryfofto. homilia
Animus deindè præſens acccdat opus eſt, qui ſe per meditationes & Macch usia
. & 3.ad Ephef.6o. &
63.ad pop.Antiochenum ,
precationes : pias ad hoctantum Sacramentum feriò conuertat. 8 Ambroſ.in oratione an.
É. Poftremò decens habitus & compoſitio poftulat, ad facram Synaximie Millam .

neminem, nisi caſtum , 'ieiunum, modeſtum , humilem ,“ ſupplicem ,mi-a Auguft.ferm.2.& 252.de
tempore ,
nimeque ſordidum accedere. i Aug ad Ianuarium , epift.

G. Qui verò facram Ecuhariſtiam indignèfumunt, non vitam , ſediudi- k orghomil.s.indiuerf.

cium ſibi ſumunt,& ' rei ſunt corporis & fanguinisDomini, Apoſtolo te- Iz.com of Chryfoft,ho
pul Antioch.Basil.ler.de
fte : quales cum Iuda & Iudæis ſanguinarijs Chriſti hoſtibus grauiſſimèbapt. cap.3 . Theodoret.in
condemnabuntur. 3.Corinth.cap.1r.
TESTIMONI A.

1. A. PRIOR IS ad Corinthios vndecimo:Itaque
quicunque manducauerit panem hunc, & biberit ca
licem Dominiindignè, reus erit corporis & fanguinis
Domini. Probet autem ſeipſum homo, & fic de pane
illo edat, & de calice bibat. Qui enimmanducat & bi-
bit indigne , iudicium fibimanducat & bibit , non
dijudicans Corpus Domini . Ideò inter vos multi in-
firmi & imbecilles, & dormiunt multi . Quòd fi nof-
metipfos dijudicaremus, non vriquè iudicaremur.
Dum iudicamur autem , à Domino corripimur, vt nő
cum hoc mundo damnemur,
2. THEOPHYLACTVS in caput vndecimü pri-
oris ad Corinthios :Non aliū tibi iudicé attribuo ,ve-
Exploranda rùm teipfum tibi ipfi cómendo.Iudica igitur & explo-
conſcientia raconſcientia tuam, & fic accede, no quando fuerint
date commu.feriæ , ſed quando purum teipſum ac dignüinuencris.
3. ANSELM VŠ in eundem locum : Nemo pręfu- Probatio quæ
mat accedere indignus,ſed homo,id eſt, rationabiliter fir'ante comu
agens, prober, id eft, diſcutiat & examiner priùs ſe- modò intellia
ipſum , qui etiam ex eo quòd homo eſt,ſine peccato nő genda.
eAt.Probet anteà feipfum , id eft, vitam ſuam inſpiciat
& conſideret, an dignè poflit accedere, vel non . Rard
enim poteſt inueniri quiſquam ità magnus & iuftus,
vtin eo per diſcuſſionem nö inueniatur aliquid ,quod
debeat eum à corpore & fanguine Domini recardare,
nisì confeffus fuerit illud ,& per pænitentia deleuerit. Confeffio *
Probet fe, & fic,id eft ,poftquàm fe probauerit, edat depoenitentia.
pane illo , & bibat de calice, quia tunc ei proderit. Ideò
priùs ſe diſcutiat & purget, quia qui manducat & bi.
bit indigne, id eft, line fui examinatione, iudicium fibi
manducat & bibit. Indignè manducat & bibit, qui vel Indignè quis
aliquod graue peccatum , vel multa leuia commifit, & communicet.
Ii 3 non

1
 254 DE PR AE PARATIONE
confitetur ea priuſquàm ad communionem accedat.
4. GREGORIVS libro fecundo, capite primo
in librú primum Regum : Prohet feipfum homo,& fic
Probatio de pane illo edat, & decalice bibat . Quid enim efthoc
qualis. loco fe probare,nisi euacuata peccatorum nequitia, ſe
probatumad Dominicam menfam ,& purum exhibe-
2. Cor.Ir. re? De repletis etiam ſubdit: Qui enim manducat&
bibit indignè, iudicium fibi máducat, & bibit.Quier
gò quotidiè delinquimus, quotidiè ad pænitentiæ la-
Pænitentix menta curramus, quia ipſa fola virtus eft, quæ euacu
vis . át, quod in ventre animæ culpa coadunat.Et tunc yere
famelici ſaturantur, quia quo ftudiofiùs mundamur
lamento pænitentiæ ,eo vberiorem diuinæ gratię fru .
ctum recipimus in ſpiricali refectione.
5. GRĖGORIVS Nyſſenusde perfe& i Chriftia-
1.Cor.co. ni hominis forma ad Olympium monachữ :Si aliquis
etiam ad myfterium reſpiciens dicat cibum & potum
propriè Dominum nominari, ne id quidé à germana
Ioan , 6. fignificatióe recefferit, verè enim caro ipfius eft cibus,
& fanguis eius verèeft potus.Atq in hac quidem figni-
ficatione omnibus, vt eius participes fint, facultas da-
tur . ipſa enim talis alimenti & potionis conímunica
tio,fit accipientiū line diſcrimine cibus & potus.Cùm
1.Cor.15 . tamen Apoftolusità definiuerit:Probet autem , inquit,
feipſum quiſop , & fic de pane illo edat, & de calice bi-
bat. Qui enim indignè manducat & bibit,iudiciú ſibi
manducat & bibit. Hucautem reſpiciens Euangelifta
planè videtur eandem fignificationem confirmaſſe.
Match.27. Cùm myfticä paſſionis tempore nobilis ille Senator
Pura conſcie ,immaculata ,mundaip findone inuolués Domini cor-
tia Chrifticor pus, in nouo & puro monuméto pofuit. Quamobrem
pus ſumendu
excmplo lo. & Apoftoli præcepto , & Euágeliftę obſeruatione com-
ſeph. monemur, vtſanètum Domini corpus pura conſcien-
tia fuſcipiamus: quòd fi aliqua peccati macula infecta maillius à faciemea .Ego Dominus . Si tales minæ ad- nicarc, & ģ
ſit, eam aqua lachrymarū abluamus & expurgemus. uersùm eos pofitæ ſunt,qui temerè ad ſacra accedunt, graue pecca.
6. AVGVSTINVS fermone primo de tempore: quæ ab hominibus fan & ificantur :quid dicendú eft detum .
Quantùm poffumus cum Dei adiutorio laboremus, eo, quiin cantúac tale myfteriü temerarius eft? Quáto
Pura conſcić . vtcum fyncera & pura conſcientia & mundo corde, & enimmaiusaliquid is eſt templo, fecundùm Domini
dum & caftocafto corpore ad altare Domini poſlimus accedere, & voce,tanto grauius & terribilius eft,in animę impuri
corpore. corpus & fanguinem eius non adiudicium , fed ad re tate conftitutum , corpus Chrifti temerè contingere,
medium animæ noftræ mereamur accipere.In Chriſti
Ioan.6 . enim corpore vita noſtra confiftit ,ficut ipſe dixit: Ni-
sì máducaueritis carnem filij hominis & biberitis eius
Vitz mutatio fanguinem , non habebitis vitam in vobis. Mutet ergo
acceſſaria eft vitam , qui vult accipere vitam . Nam fi non mutet vi-
tam ,ad iudicium accipietvitam , & magis ex ipſa cor-
rumpitur quàm fanetur,magisocciditur quàm yiui.
ficetur .
1. C. BASILIVSMagnus quæftione centeſimare-
ptuagefimaſecunda, ex quæftionibus compendio ex-
plicatis: liue, in regulis breuioribus, interrogatione
eadem : Quanto cum timore, qualíve cum animi per.
ſuaſione, affectionéve corpus & fanguinem Chrifti
communicemus? Reſp. De timore quidem habemus
B.Cor.11 . Apoftolum ,qui dicit, Quimanducat & bibit indigne,
iudicium fibimanducat & bibir . Fidem autem faciūt
Luc.22.
Fides de veris verba Domini,qui dixit,Hoc eft corpus meum , quod
pro vobis datur: hoc facite in meam commemorati-
corporis
Dhici& Paie onem : & teftimonium etiam loannis, qui cum gloriá
ftate ac boni. verbi priùspofuiſſet, pòft confeftim modum aſſum-
tate cius ante præ humanitatis adiecit, cùm dixit, Verbum caro fa-
communione &tum eft , & habitauit in nobis : & vidimus gloriâ eius,
neceffaria. gloriam quafi vnigeniti à patre,plenum gratiæ & veri.
Joan. 1.
Philip.z . tatis.item's Apoſtoli,apud quem fcriptum eft, Quòd
cùm in forma Dei eſſet,non rapinam arbitratuseft ef
ſe ſeæqualem Deo , fed femetipfum exinaniuit, formá
ferui accipiens, in fimilitudine hominum factus,& ha-
bitu inuétus vthomo,humiliauit femetipſum , factus
obediens vſo ad mortcm , mortéautem crucis. Quo-
tieſcunquè igitur animus,fide his atq;huiuſmodi ver.
bis adhibita, qua quidem in cognitionem venerit ma-
ieftatis tantæ gloriæ ,qua verò incredibilem magnitu-
dinem humilitatis & obedientiæ admiratus fuerit,
quòd videlicet ille talis ac tantus patri obediens fue-
AD
rit vf @ ad mortem pro vita noftra: prorsùs in co cha
ritatem arbitror excitari erga Deum patrem , quipro-Vndèchari
prio filionon pepercerit, fed pro nobis omnibus illum 19.fexcitetur.
tradiderit: fimiliteris impelli ad diligendum vnigeni 1
tum filium , qui obediens fuit vſque ad mortem pro
redemptione & ſalutenoftra: atque ità affentiriApo.
ftolo poteft ,quiquidem ijs qui fani ſunt, quandá vel.
utì regulam exponit,eamvidelicet,quç in his bona eſt
conſcientia ,cùm ait,Charitas Chrifti vrget nos, æfti - 2.Cor.s.
mantes hoc, quoniam fi vnus pro omnibus mortuus
eft,ergo omnes mortui funt, & pro omnibus mortuus
eft Chriftus,vtqui viuunt, iam non fibi viuant, ſed ei
qui pro ipfismortuuseft, & reſurrexit.Hoc modo ani
mo affectus, & paratus eſſe debet, qui panem & cali
cem communicat.
2. PRIORIS ad Timotheum tertio : Ecclefia Dei
viui,columna & firmamentum veritatis.
1. D. BASILIVS Magnus fermone,vellibro pri
mo de baptiſmo, capite tertio : Oportet igitur acce.
dentem ad corpus ac fanguineDomini,vt ſuprà quz .
ftione nona, teſtimonio primo.
IDEM ſermone,fiue libro fecundo debaptiſmo,
capite tertio : Grauiflimum fupplicium in lege DeusImmundi qui
aduersùm eos decreuit, qui cùm fintimmundi, ſancta ad fantaas
cótingere non verentur. Typicè nang illis quidé,no- modo a Deo
bis verò admonitionis gratia, ſcriptü eftad hunc mo- punitifint.
dum : Etlocutus eſt Dominus ad Moyſen , dicens:Dic Leui.21.8 22.
Aaroni & filijs eius :Abftineant à fanćtis filiorú Iſrael,
nec polluantnomen meū ſanctum ,quæcunq illi mihi
fan & ificant.Ego Dominus: Dicillis,in generationibus
ipſorum :Quiſquis hominüab omni veſtro ſemine,ad
fan &ta, quæcung filij Ifrael Domino fan & ificat,in ini- Quàm pericu
munditia fua cóftitutus, accedit, exterminabitur ani- lolum litin .
quàm fitaccedere ad arietes vel tauros,dicéte Apofto
lo :Ita qui edit pané aut bibit poculum Domini indi-s.Cor.lk
gnè,reus ericcorporis & fanguinis Domini : immò ve .
hementius ac terribilius iudicium per repetitioné ex
primente, cùm dicit: Probet aütquifm feipfum , & fic
de pane hoc edat & de poculo bibat. Qui nang man
ducat & bibit indignè, iudiciú fibi manducat & bibit,
non dijudicans corpus Domini . Quod fi in immundi
tia tantùm cóftitutus ( Immunditiæ verò proprietate
typicè ex lege diſcimus) tam terribile iudicium habet,
quanto magis, qui cùm in peccato fit, corpus Domini
cötingere audet, grauius ſibi accerfit iudiciū? Munde
mus itaqnos ab omni inquinamento , (differétia verò
inquinaméti & immüditiæ, ſapientibus eſt manifefta)
acq ità ad ſancta accedamus, vt iudiciü eorum quiDoa ludicium ca.
minum occiderunt,effugiamus:proptereà quòd quil- rum qui Dom
quis ederit pané, & biberit poculum Dominiindignè, derunt,incura
reus erit corporis & fanguinis Domini.Habebimº auté citur.
vitam æterná, ficut promifit, quimentiri nequit, Do
minus ac Deus nofter Ieſus Chriſtus, ſi edentes ac bi
bentes memores fuerimus eiusqui pro nobis eſtmor
tuus , & fententiam Apoftoli feruauerimus,dicétis :Di.
le & io nanque Dei nos conftringit ,iudicates hoc,quòd
fi vnus pro omnibusmortuuseft,omnes itaquemor
tuos effe. Et pro omnibus mortuum effe, vt qui vi
uunt, iam non ampliùs libijpfis viuant, ſed ei qui pro
nobis eſtmortuus ac reſurrexit, quod & in baptiſma
te profeffi fumus ac polliciti.
3 . CYPRIANVS in ſermone de lapſis: Cótra eu
angelij vigorem & Dei legem temeritate quorundam
laxatur incautis communicatio: irrita & falfa pax ,pe.
riculofa dantibus, & nihil accipiétibus profutura .Nó
quærunt ſanitatis patientiam ,nec veram de ſatisfacti
one medicinam . Ponicentia de pectoribus excuffa eft,
gra .
.
 COMMUNION E M.
grauiſsimi extremíque deli &ti memoria fublata eft.
Operiunturmorientium vulnera: & plaga letalis altis
& profūdis viſceribus infixa, diſſimulato dolore con-
cegitur. A diaboli aris reuertentes, ad ſanctum Domi-
niſordidis & infectisnidore manibus accedunt. Mor-
ciferos idolorum cibos adhuc penèructātes, exhalan.
tibusetiam nunc ſcelus ſuum faucibus, & contagia fu-
neſta redolentibus,Domini corpus inuadunt, quando
Leuit.32.1 occurrat ſcriptura diuina, & clamet & dicat: Omnis
mūdus manducabit carnem , & anima quæcunq man-
ducauerit ex carne ſacrificij falutaris, quod eft Domi-
ni,& immunditia ipfius ſuper ipſum eſt, peribit anima
illa de populo ſuo. Apoftolus item :teſtatur & dicit :
1. Cor. 10 . Non poteſtis calicem Domini bibere & calicem dæ-
moniorum : non poteftis menſæ Domini communica-
re & menfæ dæmoniorum.Idem cötumacibus & per-
3.Cor.ské uicacibus comminatur & denunciat,dicens: Quicun-
que ederit panem aut biberit calicé Domini indignè,
reus erit corporis & fanguinis Domini . Spretis his
Vis infertur omnibus atque contemptis, vis infertur corpori eius
corpori &
ſanguini Do & fanguini : & plùs modò in Dominum manibus at
mini. ore delinquunt,quàm cùm Dominú negauerunt.Ante
Ante expiata expiata delicta,ante exomologelin fa &ta criminis,ante
delicta & ex
purgatam conſcientiam facrificio & manu facerdotis,
factam criante offenſam placatam indignátis Domini & minan-
minis . tis,pacem putant elle, quam quidamverbis fallacibus
venditant .
4 . CONCILIVM Tridentinum feſtione decima-
Cum reuerő- tertia,capite ſeptimo: Si non decetad facras vllas fun-
sia cur acce.
dendum . &tionesquempiá accedere,nisì fan &tè: certè, quo ma-
gìsfanctitas& diuinitas cæleftis huius Sacramenti vi-
ro Chriſtiano comperta eſt, eo diligentiùs cauereille
debet, nè abſque magna reuerentia & fan & itatead id
percipiendum accedat,præfertim cùm illa plena for-
1.Cor.13 . midinis verba apud Apoftolum legamus:Qui man
ducat & bibit indignè, iudiciūſibimanducat & bibit,
non dijudicans corpusDomini.Quare communicare
volenti reuocandum eft in memoriam eius pręceptú:
Qualis proba Probet feipfum homo . Ecclefiaftica autemconſuetu-
sio neceffaria do declarat, cam probationem neceſſaria effe, venul-
lus fibi coſcius mortalis peccati ,quantumuis fibi con
tritus videatur , abſą præmiffa facramentali Confef.
fione ad facram Euchariſtiam accedere debeat.quodà
Notent fa- Chriſtianis omnibus, etiam ab ijs ſacerdotibus, qui-
serdores.
bus ex officio incubuerit celebrare, hæc fancta Syno-
dus perpetuò ſeruandum eſſe decreuit, modò nõdeſit
illis copia confeſſoris.quòd ſi neceſſitatevrgente, la-
cerdosabro præuia cófeſſione celebrauerit, quampri-
Sola fides nomùm confiteatur. Ibidem canone vndecimo : Si quis
eſt ſufficiens
dixerit,folam fidem eſſe ſufficientem præparationem
præparatio .
ad fumendum ſan & illimx Euchariſtię Sacramentum ,
anathema fit. Et nè tantum Sacramentum indignè, at-
que ideò in mortem & códemnationem ſumatur, fta-
Confe{ko Sa-cuitatquedeclarat ipſa ſancta Synodus,illis, quos con
cramcntalis
communioni ſcientia peccatimortalis grauat, quantumcunquè etiá
gremittenda. ſe contritos exiſtiment, habita copia confeſſoris, ne-
ceffariò præmittendam effe confeflionem facrament-
talem . Siquis autem contrarium docere, prædicare,
vel pertinaciter aſſerere, feu etiam publicè diſputan-
do defendere præſumpſerit,eo ipſo excomın unicatus
cxiftat.
5. HE SYCHIV S presbyter Hieroſolymorum ,in
caput vigefimumfextum Leuitici : Sanctuarium Do-
mini paueamus, vtnec corpus noftrú polluamus,nec
ad corpus Chriſti, in quo eft omnis fanctificatio, ( in
ipſo enim omnisplenitudo inhabitat diuinitatis )fine
ſubtili dijudicatione noftrî, temerè accedamus , ſed
priùsnoſmetipſosprobemus, reminiſcentes eiusqui
1.Cor.j. dixit : Quicunque comederit panem aut biberit calicé
Pænitēcia ad Domini indignè & c . Probet autem &c . Qualem pro-
probationem bationem dicit ? Ideft, vt in corde mundo atque con
pertinct.
ſcientia, & poenitentiam eorum quæ olim deliquit,in .
tendenti,participetur ſanctis, ad ablutionem peccato.
rum ſuorum .
6. CHRYSOSTOMVS homilia trigeſima in
Genefim : Eccè tandem ad finem ſanctæ Quadragefimę
venimus, & ieiunij nauigationem perfecimus,appuli
musiz Dei gratia in portum . Verùm non ideò negli
gentes fimus, ſed hac de cauſa iterùm maius ftudium ,
maiorem diligentiam , maiorem's vigilantiam exhi
beamus. Et paulò pòft: Quia in magnam hanc hebdo
madam peruenimus Dei gratia, nunc maximè & ieiu
nijcurſus intendendus, & magiscötinuandæ ſunt pre- loter cxteras
ces, faciendaç diligens & pura peccatorum confeflio , paparatides
& inbonis operibus ſedulitas,eleemofynalarga, &qui- peccatorum
tas,manſuetudo,aliæ virtutes:yt talibus ornati vir- confeffio .
tutibus, vbì in diem Dominicum venerimus, Domini
liberalitate fruamur.
7. ITEM homilia decima in Matthæum : Tempus Cur confeflio
quidem confeſſionisæquè & locis baptiſmate, & illo- crampeccatorú
commuſa
tis prophanisiz incumbit : illis quidem ,vt poft paten nionē præce
tia criminum vulnera pænitentia interueniéte curen- dere debeat.
tur, & ad facra myfteria redire mereantur: his verò , vt
ablutis in baptiſmo maculis, ad Dominicam menſam
munda iam conſcientia accedant. Ablittamus igitur ab
hac fuida diſſoluta's vita .
1. E. CHRYSOSTOMVS homilia odogelima
tertia in Mattheum ,& in homilia ſexagefimaadpopu .
lum Antiochenum :Nemo igitur nauſeans accedat,ne
mo
no remiſſus, ſed excitati, incenſi ac feruétes omnes ac
cedant.Nam fi ludæi ftantes,calceati, & baculos in ma
nibus habentes cum feftinatione comedebant,quanto
magis nobis vigilandum eft? Nam illi ab Aegypto in Animopræa
Palæſtiná erant profe&turi ,& ideò viatoris habitú ha- ſenti ad.com .
bebant : tu de terra in cælum aſcenſurus es . Vigilan - cedendum ,&
dum igitur eſt: non enim paruum ſupplicium indignè magno deſi.
communicantes expectat. Et poft pauca: Qua igitur derio.
re mundiorem eſſe non oportet eum , qui hoc facrifi
cio participaturus eft ? quos radios ſolares non debe
rec excedere manus illa, quæ hanc carnem pertractat,
os quodigne impletur ſpiritali,lingua que cruentatur
hocadmirabilifanguine? Veniat in mentem tibiquo
fis honore honoratus,qua menſe fruaris.Ea nanquere
nos alimur, quam angeli videntes tremunt, nec abfqz
pauore propter fulgorem , qui indè refilit, adfpicere
poffunt, & nos in vnam cum illo maffam reducimur;
Chrifti corpus vnum , & caro vna fa &ti fumus. Quis
loquetur potencias Domini,auditas faciet omnes lau- Pfal.cos.
des eius?quis paftor vnquàm membris ſuis oues fuas
nutriuit ? Etpaucis interiectis: Non videtis quanta in. Similitndo
fantes animialacritatemamillas arripiūt ?qua preſfi_ pulchra.
one papillis infigūt labia ? Non minore cupiditate nos
quoque ad hancmenſam , & ad huius calicis fpiritalé
accedamus papillam : immò verò maiore defiderio
quafi lactentes pueri,gratiam ſpiritus ſugamus : vnus vnus fitno
fit nobis dolor, vna mæftitia, li hoc alimento ſpiritali bis dolor,fa
priuamur. nc priuari.
2. IDEM homilia tertia in epiftolam ad Epheſios,
& ſexageſimaprima ad populum Antiochenu : Quot- Quid cogi
quot in corpore Chrifti communicamus, quotquot tandum .
fanguinem illius deguftamus, cogitemus quòd illius
corpus & fanguinem guftamus, qui in cæleftibus fe
det,qui ab angelis adoratur, qui proximè confiftit im
mortali Dei potentiæ . Et quibuſdam interpofitis: Ad
ſtar menſa regia, adſunt angeli menſæ huius miniſtri,
adeft rexipfe, & tu ofcitabundus adftas? Sordidis in
ducus es, & nihil curas. Sed veftibus es mūdis:Recum
be itaque & communica . Quotidiè venit, vt diſcum
bentes videat,omnibus loquitur, & nunc etiá in con
ſcientijs dicit,& c.
3. AMBROSIVS habet in tomo quarto poft li
brum de dignitate ſacerdotali duas precationes ad
Miſſam præparantes. Prior fic incipit, SummeSacer
dos & vere Põtifex Ieſu Chrifte & c.Altera verò ,Sum
ma & incompræhenfibilis natura & c.
1. F. AVGVSTINVS ſermone fecundo de tem
pore : Inuitati ſumus ad mélam , vbì non inuenitur ci.
bus hominum , fed panis ponitur Angelorum . Et ideò
quo

NT
256 DE SACRAME
quotieſcunquè aut dies natalis Domini , aut reliquæ
feftiuitates adueniunt, ficut frequenter admonui, ante
Cafto corpo- plures dies non ſolùm ab infelici concubinarum con.
se acceden- fortio , fed etiam à proprijs vxoribus abftinere .
dum .
IDEM ſermone ducencefimo quinquageſimoſe
Caſto corpo . cundo de tempore: Qui ad iftud altare caſto corpore
re & mundo & mundo corde cum munda & fecura conſcientia ve
corde. nit,ad illud altare quod in cælis eft, felici tranſmigra-
tione perueniet. Ad extremū, fratres chariflimi, no eft
grauenec laborioſum quod ſuggero : hoc dico quod
Mūditia. etiá vos fréquenter facere adſpicio . Omnes viri quando
Cxterna
communicare deſiderant, lauār manus ſuas : & omnes
mulieres nitida exhibent linteamina,vbì corpus Chri-
ftiaccipiát.Non eft graue quod dico ,fratres: quomo-
dò viri lauantaquamanus fuas, ficeleemoſynis lauenė
conſcientias ſuas. Similiter & mulieres quomodò ni-
ridum exhibent linteolum , vbi corpus Chrifti accipi.
ant:fic corpus caftú & cormundumexhibeat, vt cum
bonaconſcientia Chriſti facramenta ſuſcipiant. Rogo
vos fratrès,nunquid eft aliquis, qui in arca ſordibus
plena velit mittere veſtem ſuam . Etfiin arca fordibus
plena veftis non mittitur precioſa , quà fronte in ani-
ma quæ peccatorum ſordibus inquinatur, Chriſti Eu .
chariftia ſuſcipitur ?
3. ITEM epiſtola centeſima decimaoctaua ad Ia-
nuarium ,capite ſexto : Liquidò apparet, quandopri-
mùm acceperüt diſcipuli corpus & fanguinem Domi
In vniuerfa ni,non eos accepiſſe ieiunos.Nunquid tamépropter-
ecclega a ie. ea calumniandum eft vniuerfæ Ecclefiæ, quòd à ieiu-
Chrifti acci. nis ſemper accipitur ? Ex hoc enim placuit Spiritui
pitur. ſancto , vt in honorem tanti facramenti in os Chriftia-
ni priùs Dominicum corpus intraret, quàm exterici.
bi.Nam ideò per vniuerſum orbem mosiſte ſeruatur.
Nec enim quia poft cibosdedit Dominus, proptereà
pranfi aut cænati fratres ad illud facramentum accipi-
1.Cor.11.
endum cóuenire debét, aut ficut faciebantquos Apo-
Cur Chriftus
ftolus arguit & emendat,menfis ſuis ifta miſcere.Nan-
poft cænam
corpus & fan queSaluatorquo vehementiùscommendaret myfte.
guinem Apo- rij illius altitudiné,vltimum hoc voluit infigere cor
Loli s porre . dibus & memoriæ diſcipulorum , à quibus ad paflio-
Serir.
nem digreſſurus erat. Etideò non prçcepit quo dein-
1
O
cèps ordine ſumeretur, vt Apoftolis per quos eccle- Drdinem &
fias difpofiturus erat, feruaret hunc locú. Nam fi hoc modum com .
municádi re.
illemonuiſſet, vt poft cibos aliòs ſemper acciperetur, liquit Eccle .
credo quòd eum morem nemo variâſſet. liæ & Apofto .
4. ORIGENES in diuerſoseuangelij locos , ho- lis .
milia quinta : Quando fan &tum cibum illud incor
ruptum accipis epuluni, quando vitæ pane & poculo
frueris,máducas & bibis corpus & fanguinem Domi
ni,tuncDominusfub tectum tuum ingreditur. Et tu Centurionis
ergò humilians temetipſum , imitare hunc Centurio- verbis
dum invten
com.
nem , & dicito : Domine,non ſum dignus vt intres ſub munione,
tectum meum . Marth.s .
i . G. PRIORIS ad Corinthios vndecimo, vt ſu
prà, A.teftimonio primo.
2. CHRYSOSTOMVS homilia quadragefima
quinta in Ioannem , & fexagefimaprima ad populum
Antiochenum : Si purè acceſſeris , ad falutem acceſli
fti : fin praua conſciétia,ad pænam & fupplicium .Qui 1. Cor. II .
cnim manducat & bibit indignè ſanguinem Domini,
iudicium ſibi manducat & bibit.Nam fi qui regiá pur
puram coinquinant, haud fecùs, quàm qui fcndunt,
puniuntur: quid mirum fi qui immunda conſcientia
Chrifti corpus accipiunt, idem ſupplicium fubeant, Suppliciã idā
quod qui eum clauis cruci affixerunt?Videquàm for- cum ijs, qui
midandam pænam his minetur Paulus: Irritam quis fuffixerunt.
faciens legem Moyfi, fine vlla miſeratione duobusvel Heb.ca.
tribus teftibus moritur : quanto magis putatisdeteri
ora mereri ſupplicia, qui filium Dei conculcauerit, &
ſanguinem teftamenti pollutum duxerit, in quo ſan
&tificatus eft?
3. BASILIVS Magnus ſermone ſeu libro ſecundo
debaptiſmo, queſtione vel capite certio, ve ſupra, in
hac queſtione, D.teſtimonio fecundo.
4. THEODORETVS in caputyndecimūprio
ris ad Corinthios: Illud autem , Reus erit corporis & ludæ & fan
fanguinis,hoc fignificat,quòd quemadmodùm tradi- guinarijs Iv .
dit ipſum ludas, ipfi autem inſultârunt, & eum pro- rätur indigne
bris & conuicijs affecerunt Iudæi, ità eum ignominia communicán
tcs..
& dedecore afficiūt, qui ſanctiffimum eius corpus im
nundis manibus accipiút, & in pollutum & inceftum
os immittunt.

DE POE NITENTIAE

SACRAMENTO .

Quid est Pænitentiæ Sacramentum ?

Triden.ſefl.14.cap.1. & ci.
s.Item feff.6.cap.14 . & can. 1ST, in quo Sacerdotalis abſolutio à peccatis ,quæ deteftatus ritegue
29.Floren . & Conftantič ſe
Seff.is. Nyflc. in vita Moy confeffus quis fuerit,impenditur.
lis. Bernar.in vita Malach .
Quam abſoluendipoteftatem vtin Eccleſiacertam haberemus,
2 Trident.fel :14.cap.6.& diuina promiſlio “ Sacerdotibus fa &a hæc fuit: Accipite Spiritum ſanctum :

niten.cap.2.& 7. Item lib.quorum remiſeritis peccata,j'emittuntureis : & quorüretinueritis,retentaſunt

. Tum
6 loan.20. f Ibidem Cy.alio in loco, Amen dico vobis, inquit‘Dominus ,quæcunque alligaueritis fuper 1

homil.26in Euang.Ches: terram , erunt ligata & in ceelo : & quacunque folueritisfuperterram ,erunt ſoluta
c Matth.18.c Cypri. epit, in celo.

byMatch Racionalidad C. Ex quibus liquidò cernitur, præſtantem & confolationis plenam Sa

epit? 1.august.dib 20.deci.cramentihuius efficaciam effe ,vt quo remittantur quæcunque peccata foe
hom . de Echipamen diſſimèperpetrata, & foluantur indiſcriminatim , quicoram Deo rcas habēt
di Dominum ,
conſcientias: idque Sacerdotum miniſterio ex diuina Chriſti inſtitutione.
d.Leuit.q.efg subda Quare Sacerdotum poteſtas & authoritas nunc longè quàm ° olìm , eſt ex
17. d
cellentior plurisque facienda, vt quibusnon corporis lepram , verùm ani
mæ ſordes non dico purgatas probare, fed purgarc prorſus conceſſum eſt,

* Chry
 1
1

POENITENT I AE .

* Chryſoſtomoteſte.Et Auguftinus: ' Quid facit Eccleſia ,inquit, cuidi & ú: Cugdidi de erois bonito
eſt, quæ folueritis, ſoluta erunt ? nisi quod ait Dominus ad diſcipulos: se on toawide on.See
homil. 27.ex só. & in Prado
& Soluite illum , & finite abire ? for . conc. 2.
TESTIMONIA . & loan.n.f

Cur intitutül. A. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione de- falcem in voto, & ſuo tempore faciendam , & facerdos
fit Paenitētiz cimaquarta in doctrina de Sacramento pænitétiæ ,ca- talem abfolutionem , itémque ſatisfactionem per ie.
Sacramëtum . pite primo: Si ea in regeneratis omnibusgratitudo er- iunia, eleemofynas, orationes, & alia pia ſpiritualis
ga Deum eſſet,vtiuftitiam in Baptiſmo ipfius benefi- vite exercitia , non quidem pro penaæterna,quæ vel
C10 & gratia ſuſceptam ,coſtanter tuerentur,nö fuiſſet ſacramento, vel ſacramenti voto vnà cum culpa re- Satisfactio fit
opùs,aliud abipfo Baptiſmo Sacramétum ad peccato .' mittitur, ſed pro poena temporali : quæ , vt facræ li- pro poena të
rumremiffionem effe inftitutum .Quoniam autDeus, teræ docent, non tota ſemper, vt in baptiſmo fit ,di- Num.14.2.ÁC,
Pral.102. diues in miſericordia, cognouit figmentum noftrum , mittitur illis, qui gratiæ Dei quam acceperunt, in- 12.& 24.Eph.
illis eciam vitæ remedium contulit, qui fefe pofteà in graci ſpiritum ſanctum contriftauerunt, & templum 4. 1.Cor.3.
peccati ſeruitutem , & Dæmonis poteftatem tradidif- Dei violare non ſunt veriti, De qua fcriptum eft: Apoc.1.
ſent, Sacramentum videlicet Pænitentiæ , quo lapſis Memor efto vndèexcideris: age pænitentiam , & pri- 2.Cor.7.
poft baptifmum , beneficium mortis Chriſti applica- maoperafac. Et iterùm : Quæ fecundùm Deum tri. Matth.3.&
Luc.3. 4.
Pænitentia tur. Fuit quidem Penitentia vniuerfishominibus, ftitia eft, pænitentiam in falutem ftabilem operatur.
femper fuit qui ſe mortali aliquo peccato inquinaſſent , quouis Et rursùs : Pænitentiam agite, & facite fructus di
neceſaria ad tempore ad gratiam & iuftitiam altequendam neceffa- gnos pænitentiæ ,
i diciam alieria, illis etiam qui Baptiſmi Sacraméto ablui peciuif- 4. ITEM canone vigefimononono: Si quis dixerit ,
1
1 quendam fent, vt peruerfitate abie &ta & emendata, tantam Dei eum qui poſt baptiſmum lapſuseft ,non poffe per Dei
offenſionem cum peccati odio, & pio animidolore de- gratiâ refurgere,aut poſle quidé,fed fola fideamiſſam
Lzech.18 . teftarentur.vndè Propheta ait
: Conuertimini, & agite iuftitiam recuperare line ſacramento Pænitentię ,pro Sine facra .
pænitentiam ab omnibus iniquitatibus veftris :nó & ut fancta Romana & vniuerſalis Ecclefia , à Chrifto tentiæ
menco norca
Pení-.
erit vobis in ruinam iniquicas. Dominus etiam dixit: Domino & eius Apoftolis edocta, hucuſque profeſſa cuperatur
L46.sz. Nisà pænitentiam egeritis, omnes fimiliter peribitis. eft,ſeruauit, & docuit, anathema fit. amiffa iufti.
Etprinceps Apoftolorum Petrus peccatoribusbapti- 5 CONCILIVM Florentinum :Quartum ſacra.sia.
Ados... ſmo iniciandis , pænitenciá commendans,dicebat: Pe- mentum eft Pænitencia,cuius quafi Materia , & c.
nitentiam agite, & baptizetur vnuſquiſque veftrum . 6. CONCILIVM Conſtantienſe feſione deci
Porrò nec ante aduentum Chrifti Penitentia erat Sa- maquinta, damnat octauum articulum Ioannis Huſs ,
cramentum , nec eft poft aduentum illius cuiquam an- qui ità habet , Sacerdotes quomodoliber criminosé
Quádo facra, te baptiſmum . Dominus autem Sacramentum Pæni- viuentes infideliter ſentiunt de ſeptem ſacramentis
mentum
ftitutun .ia . tentiæ tuncprecipuè inftituit, cùm à mortuis excita . Ecclefiæ.
Loan.30. tus,inſufflauit in diſcipulos ſuos,dicens : Accipite ſpi. 7. GREGORIVS Nyſſenuslibro de vita Moyſis,
ritum fan &um : quorum remiferitis peccata , remit- fiue de vita perfecta:Moyſes rursùs per lapidem inun. Poenitentie
tuntur eis: & quorum retinueritis, retenta ſunt. Quo dare aquiserimum fecit: que res, quantum quales fit facramcatü.
tam infigni fačto, & verbis tam perſpicuis ,poteſtatem penitentie ſacramentum , docet.Nam qui poftquá fe.
remittendi & retinendipeccata,ad reconciliandos fi- mel biberunt è lapide, quanuis ad ventré & Aegyptias
deles, poft baptiſmum lapſos,Apoftolis , & eorum le- voluptates lapli, bonorum priuatione,acdoloris per
gitimis ſucceſſoribus fuille communicatam , vniuer- peſfione in deſerto condemnentur: poffunt tamé vir
forum patrum conſenſus ſemper intellexit. Et Noua- tute pænitentiç, lapidem , quem dereliquerunt,inue.
tianos, remittédi poteftatem olim pertinaciter negan- nire, ac fontes quos delinquendo obſerårunt, peeni
tes, magna ratione Ecclefia Catholica, tanquam hære- tendo reſerare.
ticos exploſit atque condemnauit. Quare veriſſimum 8. BERNARD VS in vita fan & iMalachię epiſco
hunc illorum verborum Domini ſenſum ſancta hæc pi Hybernię: Vſum ſaluberrimum confeſliqnis,ſacra- Triam ſacra
mentorum
Synodus probans & recipiens, damnat eorum com- , mentum Confirmationis,contra &tum coniugiorum : vſum reftituit
mentitias interpretationes , qui verba illa ad poteftaté quæ omnia aut ignorant, aut negligebant, Malachias in Hybernia
Malachias .
prædicandi verbum Dei, & Chrifti Euangelium an . de nouo inftituit .
nunciandi, contra huiuſmodi ſacramenti inftitutio- 1. B. CONCILIVM Tridentinum , ſeſſione de
nem falsò retorquent. cimaquarta in doctrina de facramento Penitentię,ca
Verè & pro- 2.
priè facra. ET canone primo: Siquis dixerit,in catholica ec- pite fexto : CircaMiniſtrumaúthuius facramenti,de- Minifterhui.
mentü àChri.clefia Pænitentiam non effe verè & propriè Sacramen- clarat fan &ta Synodus,falſas eſſe, & à veritate Euágelijusſacramed
Aoinftitutü . tum ,pro fidelibus,quoties poftbaptiſmum in peccata penitùs alienasdo &trinasoés,quæ ad aliosquofuis quis fic.
labuntur, ipfi Deo reconciliandis, à Chrifto Domino homines, prçrer Epiſcopos & facerdotes, Clauiūmi
noftro inštitutum anathema fit . niſterium perniciosè extendunt, putantes verba illa
3. ITEM ſeſſione ſexta, capite decimoquarto : Qui Domini : Quçcung alligaueritis fuper terra , eruntal-Match.sc.
verò ab accepta iuftificationis gratia per peccatum ligata & in cælo : & quecunq ſolueritis fuperterram ,
exciderunt, rursùs juſtificari poterunt, cùm excitan- crût ſoluta & in cælo : & , Quorum remiſeritis peccata, loan.20.
te Deo per pænitentiæ Sacramentum , merito Chrifti reinittuntur eis : & quorum retinueritis,retenta ſunt :
amiffam gratiam recuperarecurauerint. hic enim iu- ad omnes Chrifti fideles indifferenter & promiſcue,
Secunda poft ftificationis modus eit lapfi reparatio , quam fecun contra inſtitutionem huius facraméti, ità fuiffe dista ,
mbullagium dam poftnaufragium deperditægratiæ tabulam fan- ve quiuispoteftatem habeat remittendi peccata,pu.
&ti Patres aptè nuncupârunt.Etenim pro ijs quipoft blica quidem per correptionem , li correptus acquie
Inftitutum. à baptiſmum in peccata labuntur, Chriſtus lefusfacra- uerit,fecreta verò per ſpontaneam confeflionem , cui.
cramentum . mentum inftituit Pænitentiæ ,cùm dixit: Accipite fpi- cung factam . Docet quoque,etiá facerdotes, qui pec- Etiž maliſa
Joan.2o . ritumſanctum : quorum remiſeritis peccata, remit- cato mortalitenentur, per virtutem fpiritusfancti, in cerdotes has
tuntur eis : & quorum retinueritis,retenta ſunt. Vndè ordinatione collatam ,ráquàm Chrifti miniftros, fun - Clauja
rium
docendum eft, Chriftiani hominis pænitentiam poft ctionem remittendi peccata exercere , cosa prauè ſen
potnitétiaan, lapſum , multò aliameffe à baptiſmali, eáque conti- cire ,quiin malis ſacerdotibus hanc poteftaté non effe
differt albea neri non modò ceſſationem à peccatis, & eorum de contendunt. Quanuis aút Abſolutio facerdotis ,alieni
quæ poft ba. teftationem , aut cor contritum & humiliatum , ve- beneficij fitdifpenfatio , tamen non eft folùm nudū mi.
prifmum re. cùm etiam eorundem facramentalem confeſiionem nifterium ,velannunciandi Euangeliū, vel declarandi
Kk remilla
 MENTO
258 DE SACRA
Altus iudicis remiffa.elle peccata, ſed ad inftar actus iudicialis, quo "thorveſtri erroris Nouatianusait, qui nemini poeni.
alis inftar. ab ipſo velut à iudice fententia pronunciatur, atque tentiam dandam putauit, ca ſcilicet contemplatione,
ideo nó debet pænités adeò fibide ſua ipfius fide blan- . vequod ipfenon poffetſoluere, non ligaret, nèligan
diri , vt etiamli nulla illi adfit contritio, aut facerdoti do iperari à ſe faceret ſolutionem . In eo igitur pa
animus feriò agendi,& veré abſoluendi,deſit,putetta trem veftrum propria damnatis ſententia, qui diftin.
men ſe,propter ſuam ſolam fidem , veré & coram Deo ctionem peccatorum facitis, quæ ſoluenda à vobis
eſſe abſolutum.necenim fides finepænitentia remiſli- putetis , & quæ fine remedio eſſe arbitremini. Sed
onem vllam peccatorum pręſtaret: nec is effet, nisì fa. Deus diftinctionem nö facit, qui miſericordiam fuam
lutis ſuæ negligentiſſimus, qui ſacerdotem ioco ſe ab- promifit omnibus, & relaxandi licentiam facerdoti
foluentem cognoſceret, & non alium feriò agentem , bus ſuis fine vlla exceptione conceſfit. Sed qui cul. Majora cimal
ſedulò requirerer . pam exaggerauit , exaggeret & pænitentiam . Maiora pamaioribus
fcribus ab
2. IBIDEM canone decimo : Siquis dixerit, ſacer- enim crimina ,maioribus abluuntur fletibus.Ità nec luuntur.
dotes qui in peccato mortali ſunt, poteftatem ligandi Nouatianus probatur, qui veniam interclufit omni
& foluendi non habere, autnon ſolos ſacerdoteseſſe bus : nec vos eius diſcipuli, imitatores eiufdé & con
miniſtros abſolutionis , fed omnibus & fingulis Chri- demnatores, qui ibì minuitis ftudia pænitentiæ , vbì
fti fidelibus eſſe dictum : Quæcunque ligaueritis ſuper augeri oportet, quia grauiora peccata maioribusſu
Matth.18. terram , eruntligata & in cælo : & quxcunque ſolueri- Atentanda fulcris docuit Chrifti miſericordia. Quže
Ioan.20. cis ſuper terram , erunt ſoluta & in cælo : & quorum autem ifta peruerfitas eft, vt vobis vindicetis poſti
remiſeritis peccata, remittuntur eis: & quorum reti- bilia conceſſu , Deo ( vt ipfi dicitis) impoſſibilia re
nueritis,retentaſunt: quorum verborum virtute qui- ſeruetis? hoc eft, fibi eligere cauſas ignoſcendi, Deo
libet abſoluere poffit peccata , publica quidem per materiam fæuiendi relinquere. Et vbi eft illud ? Sit Rom .;
correptionem duntaxat, fi correptus acquieuerit , ſem autem Deus verax , omnis homo mendax, ficut fcri
creta verò per ſpontaneam confeſſionem , anathema prum eft: Vt iuftificeris in ſermonibus tuis, & vin . Pſal.sa
fit. cas cùm iudicaris? Vt cognoſcamus igitur Deum mi
3. AMBROSIV S libro primo de Pænitentia, ca- ſericordiæ magìs indulgentem eſſe quam ſeueritatis
Novatianorū pite ſecundo : Sed aiunt fe Domino deferre reueren- tenacem , ipfe ait: Miſericordiam målo, quàm ſacri. Oſez 6
hæreſim quz tiam , cuifoli remittendorum criminum poteftatem ficium .
adimebat po. reſeruent. Immò nulli maiorem iniuriá faciunt,quàm 4. ET capite feptimo : Vult Dominus plurimùm Suí potefta
remit- qui eius volunt mandata reſcindere,commiffum mu-
teftate poſle diſcipulos fuos,vultà feruulis ſuisea fieri in no - tem Deus hos
tëdicrimina, nus refundere. Nam cùm ipſe in Euangelio ſuo dixerit mine ſuo , quæ faciebat ipfe pofitus in terris . Denique mupicauit.
impugnat.
loan.20. Dominus Ieſus : Accipite Ipiritum ſanctum : quorum ait: Etmaiorahis facietis. Dedit vtmortuos ſuſcita- loan.14 .
remiſeritis peccata, remittuntur eis : & quorum re rent. Et cùm ipſe Saulo reddere poffet vſum videndi,
tinueritis, detenta erunt : quis eft ergò qui magìs ho- cum tamen ad Ananiam diſcipulū ſuum miſit, vt eius Actor.9.
norat, vtrùm qui mandatis obtemperat, an qui refi- benedictione Saulo refunderentur oculiquos amiſe
ftit?Ecclefia in vtroque ſeruat obedientiam ,vtpecca- rat. Petrum quoquefecum inmariiuſftambulare: & Matth.se
tum & alliget, & relaxet. Hærefis in altero immitis, in quia titubauit,reprehendirilico ,eo quòd dona grati
altero inobediens, vulc ligare quod non reſoluat, non arum fidei pauxillitate minuiſſer.Dedic enim dilcipu- Match.s
vult foluere quod ligauit : in quo ſe ſuámque ſenten- lis, vt lux mundi effent per gratiam , qui erat ipſe lux loan.s.
Parius ligadi ciam fua damnat ſententia. Dominus enim par ius & mundi. Et quia deſcenſurus effet è cælo & in cælum
& foluedifa- foluendi eſſe voluit & ligandi,qui vtrunque paricon aſcenſurus, Eliam ad cælum leuauit, indd eum terris 4.Reg.z.
Chrifto con. ditione permiſit. Ergò qui foluendi iusnon habet,nec placito redditurustempore. Baptizaturus quoque in Matth.de
cellum , ligandi habet. Sicutenim fecundùm Dominicam ſen- Spiritufancto & igni,per loannébaptiſmatis facraméra
tentiam , qui ligandi ius habet,& foluendi habet: ità premifit. Omnia deniquè donauit diſcipulis fuis, de
iftorum affertio ſeipſam ftrangulat, vt quia foluendi quibus ait:In nominemeo demonia eijciết &c . Omnia Mar.16 .
libi ius negant, negare debeant & ligandi. Quomodò ergò dedit : ſed nulla in his hominis poteftas eft, vbì
igitur poteft alterum licere, alterum non licere? Qui. diuini muneris gratia viget. Curergò manus imponi. ContraNe
bus donatum eſt vtrunque, autvtrunque licere ma- tis, & benedictiõis opus creditis, fiquis fortè reualue- uatianos.
nifeftum eft, aut vtrunque non licere certum eft :Ec- ritægrotus? Cur preſumitis aliquos à collunione dia
clefiæ autem vtrunquelicet, hærefi vtrunque non li- boli per vos mundari poffe ?Cur baptizatis ,fi per ho.
cet . Ius enim hoc lolis permiffum ſacerdotibus eſt. minem peccata dimitti non licet I ? n baptiſmo vtique
Rectè igitur hoc Ecclefia vindicat, quæ veros Sacera remiffio peccatorum omniü eft.Quid intereft, vtrùm idem ius fae
dotes habet: hæreſis vindicare non poteft,quæ facer- per pænitentiam , an per lauacrum hoc ius fibi da- cerdotibus in
dotes Dei non habet. Non vindicando autem ipſade ſe tum ſacerdotes vindicent? vnum in vtroque minifte- Baptifmi &
pronunciat, quòd cùm Sacerdotes non habeat, ius fibi rium eft. Sed dices, quia in lauacro operatur myfteri- poenitencia
vindicare no debeat facerdotale : Ità in impudéti con- orum gratia . Quid in pænitentia ? nonne Dei nomen
tumacia pudenté cernimus confeſfionem .Spectatetiá operatur ? Quid ergò ? vbìvultis vindicatis vobis Dei
illud, quoniam qui ſpiritumfan & um accepit, & fol- gratiam , vbì vulcis repudiatis ? Sed hoc: inſolentis ar
uendi peccati poteftatem , & ligandiaccepit. Sic enim rogantiæ, non ſancti timoris eft, vt faftidio vobis fint
ſcriptum eft : Accipite fpiritumſanctum : quorum re- qui voluntagere pænitentiam . Perpeti videlicet flen
miſeritis peccata, remittuntur: & quorum retinueri. tium lachrymas non poteftis. Non ferunt oculi veftri
tis, detenta erunt: Ergo qui foluere non poteft pecca- vilia veſtimentorum ,illuuiem fordidatorum .
tum ,non habet ſpiritumſanctum . Munus enim fpiri. 5: IDEM libro fecundo de pænitétia , capite ſecun
tusfan & ti eft officium facerdotis : ius autem fpiritus- do : Poſſem quidé etiam illud dicere ei, qui hoc quod
fan & ti in foluendis ligandísque criminibus eft: Quo- ſcribitur ad Hebrços, de pænitétia dictum putat, quia Heb.s.
modò igitur munus eiusvindicant, de cuius diffidunt quę impoſibilia funthomini,poßibilia funt apud De.
iure & poteftate?Quid, quòd inſolentiores ſunt? Nam um : & potens eft Deus, quádo vult donare nobis pec
cùm ad miſericordiam promptior, quàm ad ſeuerita cata, etiam quæ putamus non poffe concedi , Et ideò
tem fit ſpiritus Dei,quod ait le velle, id nolunt: quod quod nobis impoſſibile impetratu viderur, Deo do
nolle,hocagunt: cùm vindicare iudicis fit, remittere nare poſſibile eit. Ná & impoſſibile videbatur, vt pec
miſericordis. Tolerabiliùs igitur Nouatiane remitte catum ablueret aqua . Deniquè Naaman Syrus leprá 4.Reg.s.
* aliàs, parte res,quàmligares. Aliud enim quafi delinquendi par- fuam mundariper aquá pollenon credidit .Sed quod Ab Apoftolis
cusvſurpares, aliud quafi ærumnæ compaſſus igno- impoſſibile erat,fecit Deuspoflibile effe ,qui tantá no officia tranfa
ſccres. Sed aiunt fe exceptis grauioribus crimini. bis donauit gratiam . Similiter impoſtibile videbatur miffa pore .
bus, relaxare veniam leuioribus.Non hoc quidem au- per pænitentiam peccata dimicci.Conceſſit hoc Chri- ftasremitten
Aus dipescata .

j
 P OE NITENTI AE . 259
ftus Apoftolis ſuis, quod ab Apoftolis ad facerdotum etiam in cælis ligata eſſent: folui autem pofſentillic,
officia tranſmiſlum eft. Factum eft igitur poflibile, quæ hîc priùs in Ecclefia ſoluerentur.
quod impoſſibile videbatur, 12. HILARIVS canonedecimoſexto in Mattheu :
6. IOANNIS vigelimo : Accipite Spiritum ſan O beatus cæli ianitor, cuiusarbitrio claues æterniadi. Iudicium tera
ctum , & c. vtin textu. tus traduntur, cuius terreſtre iudicium præiudicata reftre præce .
7 . CYRILLVS Alexandrinus libro duodecimo authoritas fit in cælo, ve quæ in terris aut ligata funt ſent
dit enti
cæleftem
An B.Tho . am .
mas eriä aba in Ioannem , capite quinquagefimoſexto : Quomodò aur ſoluta , ftatuci eiuſdem con ditionem obt ineant &
feos accepe. igitur (dicec quiſpiam )fi tunc aberat Thomas,quando in cælo .
sit fpiritum Chriftus ſufflansdixit,Accipite ſpititum ſanctum ,ſpi. 13. PACIANVS Epiſcopus ad Sympronianum
fanfré
tefta tum &epo. ritus ipſeparticeps faétus eft? Dicimus igitur virtu- Nouatianum epiſtola prima :Nunquam Deus nopee.
tëdi peccata cem fpiritus ex intentionedancis Chrifti, in omnes di nitenti comminaretur,nisì ignoſceret pænitéti.Solus Quod Deus
fcipulos pertranfiffe:non enim quibuſdam ,fed omni- hoc, inquit,Deus poterit.Verãeft :fed & quod per fa- pet ſacerdo.
bus diſcipulis dedit. Quare libertatedantis, non fo- cerdotes fuosfacit,ipfius poteftas eft.Nam quid eft illis, fuere faire
lùm præfentes, ſed etiam abſentes Apoftoli (piricum- lud quod Apoftolisdicit :Queligaueritis in terris,li- tione pecca
fanctum acceperunt. Quòd autem non violenta , ſed gata erút & in celis : & quęcung lolueritis in terris ſo . torum, ipfius
No. 1 tuta veráque ifta ratio fit ,authoritate fanctæ
fcriptu. luta erunt & in celis: Cur hoc,fi ligare hominibus ac poteftas eft.1
ræ monftrabimus. Iuflit Deus quodàm Moyfi feptua- foluerenó licebat ? an cantú hoc folis Apoftolis licer ?
ginta ſeniores ludæorum eligere. Dixit autem de fpi- Ergo & baptizare ſolis licet, & fpiritum ſan & um dare folis concer
ritu, qui erat in Moyſe, ablaturum ſe atque impofitu- folis, & folis gentiú peccata purgare : quia totú hoc nó fa ctt ca po
rum in illis. Quum verò duo Heldad & Medad de ſe- alijs, quàm Apoftolis , imperatū ef ? Qudd li vno in lo teſtas .
ptuaginta,& c.Et quibuſdam interiectis : Qua igiturco , & reſolutiovinculorú,& facramêci poteſtas datur:
ratione diuingnaturæ dignitatem acpoteftatem difci. aut totú ad nos ex Apoftolorú forma & poteftate de
pulis ſuis ſaluator largitus eft ? quia cercè abſurdum ductum eft, aut nec illud ex decretis relaxatú eft. Ego , 1.Cor.sa
non eft peccata remitti poffe ab illis , qui ſpiritumfan- ingt,fundamétum poſui: alius aút ſupergdificat.Hoc
&um in ſeipfishabeant. Nam cùm ipfi remittunt auc ergo ſuperçdificamus,quodApoftolorü doctrina fun
detinent,ſpiritus qui habitat in eis, per eos remittit & dauit.Denique & Epifcopi,Apoftolinominatur: licut Epiſcopi vo
Sacerdotes deciner. Erit aucéid per eos duobus,vtarbitror,mo de Epaphrodito Paulus ediflerit, Fratré & commili- cantur Apo
per facrame: dis :primum baptiſmo, deinde pænitentia. Nam aut
ium tonem , inquit,meú,veftrum aūtApoftolum.Siergò & Philip.z .
& poenitentic credentes, & vitæ ſanctimonia probatos homines, ad lauacri, & chriſmaris poteftas, maiorūlógè chariima- Chriſmatis
peccata con- baptiſmum inducunt, & indignos inde diligenter ex- tum ad Epiſcopos indè deſcédit: & ligádi quoquèvis poteftas ab
donant.
pellunt: aut ecclefiæ filios peccantes quidem increpát, adfuit,aros foluédi.Quod etfi nos id ob noftrapeccata Epifcopos
penitentibus autem indulgét. Sicut Paulus olim for- temerariè vindicamus, Deus tamen illud , vt fanctis & deſcendit.
nicantem apud Corinthios, in perniciem carnis trade. Apoftolorú cathedrá tenentibus,nõnegabit,qui Epi- Etiam malis
Coss bat, vt ſpiricus ejus ſaluaretur: recepítque rursùs,nè ſcopis etiá vniciſui nomé indulfit.Nemo Epiſcopum Epiſcopis fa
cultas dimit
maiore ſubmergeretur dolore. Quum igitur fpiritus hominis cótemplatione defpiciat. Recordemur, quòd tendi peccata
Chrifti habitans in hominibus, veri Dei operationem Petrus Apoftolus Dominū noftrú Epiſcopú nominâ- eft concella.
efficiat, quomodò non erit natura Deus, qui natura- rit : Sed couerfi ,inquit ,modd ad Epiſcopū , & paſtoré 1.Pct.a.
liter poteftatem diuinæ naturæ ac dignitatem poſli- animarũ veftrarum . Quid Epiſcopo negabitur, in quo
det, quum in diuinam legem eximiam habeat autho . Dei nomé operatur? Reddet quidé ille ratione, fiquid
ritatem ? perperam fecerit, vel ficorruptè & impiè iudicârit .
8. GREGORIVS homilia vigefimaſexta in Eu . Nec præiudicacur Deo , quôminùsmali ædificatoris
angelia, in ea verba , Quorum remiferitis peccata &c . opera reſcindat : interea , fi pia illa adminiſtratio eft,
Eccè non folùm de ſemecipfis ſecuri fiunt, ſed etiá alic. adiutor Dei operü perſeuerat. Ecce Apoftolus ad lai
næ obligationis poteftatem relaxationis accipiunt: cos ſcribit: Si cuiquid donatis, & ego. ná & ego quod a.Cor.am
Principatus principatúmque ſuperni iudicij fortiuntur: vt vice donaui,fi quid donaui,propter vosin perſonaChrifti,
Supernè iudi- Dei , quibuſdam peccata retineant, quibuſdam rela venon poſiideatur à Sacana. non enim verſutias eius
cij.
xent.Sic liceos à Deo decebat erigi,qui tantú pro Deo ignoramº.Siaüt quod laici donát, Apoftolusdonåfre
Animarā iu- conſenſerant humiliari.Eccèqui diftri& um Dei iudi- fe dicit: quod Epiſcopus fecerit, qualiter reſpuetur? Poteftasom .
dices oporto cium metuunt, animarum iudices fiunt: & alios da- Ergò nec chriſma,nec baptiſma,nec criminum remif- nis Epiſcopo.
conftituci. mnant vel liberát, qui ſemetipfos damnari metuebát. fio ,nec innouatio corporis ſanctæ poteftati eius indul. from ex Apo
Horum profe & ò nunc in Eccleſia Epiſcopi locum te ta eft : quia nihil propria vſurpationemandatum eft, defluxit.
nent. Ligandi atque ſoluendi authoritatemſuſcipiūt, totum id ex Apoftolica iure defluxit.
qui gradum regiminis ſortiuntur.Grandishonor ,ſed 14 . HIERONYMV S epiftolaprimaad Heliodo .
graue pondusiftius eft honoris. Durum quippeeft, vt rum : Abät vtdehis quidquam finiftrum loquar, qui
qui neſcit teneremoderamina vitæ ſuæ , iudex vite fiat Apoftolico gradui ſuccedentes, Chriſti corpus facro
aliena . ore conficiunt: per quos & nos Chriftianifumus. QuiSaccrdotes
9. CHRYSOSTOMVS homilia octogeſima- claues regnicelorum habétes, quodammoddante iu- antc iudicij
loan.2o. quinta in loannem : Non dixit,Accepiftis: ſed,Accipi. dicijdiem iudicant:quiſponſam Domini ſobria caſti- modo iudia
Poteftas & te Spiritum ſanctum . Non tamen quiſpiam erraret, fi tare conſeruant. cant.
lis ad emit: tunc Apoftolos poteftatem quandam & gratiá ſpiritu. 15. AVGVSTINVS libro vigeſimo de ciuitate
tenda pecca- alem accepiſſediceret,non tamen ve mortuos fuſcita- Dei,capite nono,ea verbaApocalyplisexponés,Etvi- Apocal.20.
1a Apoſtolis rent, & virtutes oftenderent, ſed vt peccata dimitte- di ſedes & ſedences ſuper eas, & iudiciú datum eft: No
donata eft .
rent: differentes enim ſunt gratiæ fpiritus: quare ad - hocpurandū eſt de vltimo iudicio dici, ſed ſedes præ .
didit, Quorumcunque remiſeritis peccata , remiffa pofitorum , & ipfi prępofiti intelligédi funt,per quos
ſunt : oftendens quod virtutis genus largiatur. Poft Ecclefia nuncgubernatur. Iudiciumaūcdatum ,nullú ludicium in
quinquaginta autem dies,fignorum operationem ac- meliùs accipiendū videtur, quàm id quod dictum eft: Ecclega .
Ador.s.
ceperunt, ideò inquit : Accipietis virtutem venientis Quæ ligaueritis in terra, ligataerunt & in cælo : & quę Matth.us.
in vos Spiritus ſancti, & eritismihiteftes:Per figna ſcia folueritis in terra, foluta erüt & in cælo .Vndè Apofto
licet. Eft enim inenarrabilis ſpiritus gratia, & multi- lus : Quid enim mihi eſt, inquit, de his, qui foris ſunt 1.Cor.s.
plex donum. iudicare ? Nónne de his qui intùs funt, vosiudicatis ?
io . MATTHAEI decimooctauo : Amen dico vo- 16 . CHRYSOSTOM V S homilia quinta de ver .
bis, quæcunque alligaueritis, & c. vt in textu . bis Eſaiæ , Vidi Dominum : Quanquàm nobis admi
Lib.s. cpift.2 . 11 . CYPRIANVS epiſtola quinquagefimaquare randus videtur thronus regius ob gemmas affixas, &
ta ad Cornelium : Ipſe legem dedit,vi ligata in cerris aurum quo obcin & us eft: tamen rerum terrenarūada
Kk 2 mini.
 260 DE SA CARAMENTO
miniftrationem forcitus eſt, nec vltra poteftatem hác
prætereà quidquam habet authoritatis. Verùm ſacer-
De cçleftibus doti thronus incelis collocatus eft, & de celeftibus ne
pronunciādi gocijs pronunciadı habetauthoritaté.Quis hæc dicit?
authoritas .
Matth.18 . Ipfe cælorum rex : Quæcunq ligaueritis fuper terra ,
erūcligata & in celis :& quecuno ſolueritis ſuper cer-
ram , erunt ſoluta & in cælis. Quid cü hoc honore con-
Czluni iudi- ferripoffit ?A terra iudicandiprincipalem authorita .
candi autho- tem ſumit cælum . Nam iudex leder in terra, Dominus
ritatem. ſumitſequitur ſeruum , & quidquid hic in inferioribus iudi-
cârit ,hoc ille in fupernis comprobat.
1. C. LEVITICI quarto: Si peccauerit princeps,
& fecerit vnuniè pluribus per ignorātiam , quod Do ..
mini lege prohibetur : & pofteà intellexeritpeccatum
fuum ,offeret hoftiá Domino, hircū de caprisimma-
cularum.Ponecaz manum ſuā ſuper caput eius : cum '
Domino negauerit proximo fuo depofitum , quod fic
dei eius creditum fuerat,velvi aliquid extorferit; auc
calumniam fecerit ,fiue rem perditam inuenerit, & in
ficiásinſupèrpeierauerit, & quodlibetaliud ex pluri
bus fecerit,in quibus ſolent peccarchomines couicta
delicti,redder omnia quæ per fraudem voluitobtine.
re, integra, & quintam infuper parte domino, cuida
mnum intulerat.Pro peccato autem ſuo offeret arie.
tem immacularunt de grege, & dabit eum ſacerdoti,
iuxta æftimationem menſuram delicti: qui rogabit
pro eo coram Domino, & dimittetur illi pro fingulis,
quæ faciendo peccauit .
4 . ET decimotertio :Locutúsque eft Dominus ad
Moyſen & Aaron ,dicens: Homoin cuius cute & carne
ortus fuerit diuerſus color Gue puftula, aut quafi lu.
cens quippiam ,id eft, plaga lepræ, adducetur ad Aau

.
immolauerit eum in loco vbà folet mactari holocau- ron ſacerdotem ,vel ad ynum quemlibet filiorü eius.
Aum corá Domino, quia pro peccato eft, tinget facer- Quicùm viderit lepra in cute, & pilos in album mu
dos digitū in ſanguine hoftię pro peccato , tangês cor tatos colorem ,ipfam's fpecié lepræ humilioré cute &
nua altaris holocaufti, & reliquú fundés ad balim eius, carne reliqua, plaga lepræeft, & ad arbitriü eius ſepa
Adipé verò adolebit ſupra altare, ficut in victimis pa- rabitur.Sin auté lucens candor fuerit, & c .Etpoft pau .
cificorum fieri ſolet: rogabitaz pro eo facerdos,& pro ca :Quòd fi rursùm caro verſa fuerit in alboré, & totū
peccato eius, & dimitteturei. Quòd fi peccaueritāni. hominem operuerit , conſiderabit eum facerdos, &
ma per ignorātiam de populo terræ , vefaciat quicquá mundum effe decernet. Iterùm : Porrò fi fteterit ma
de his quæ Domini lege prohibentur, atą delinquat, cula, & capilli nigri fuerint, nouerit hominem ſanacũ
& cognouerit peccatum fuum , offeree capram imma effe ,& confidenter eum pronunciet mundum .
culatam . Ponetas manus ſuper caput hoftię quæ pro 5. ITEM capite decimoquarco : Locutusiß eft Do.
peccato eft ,& immolabit eam in loco holocaufti.Tol- minus adMoyſen, dicens:Hic eft ritus leproli quando
Jetés facerdos de fanguine in digito ſuo : & tangés cor- mundandus eſt: Adduceturad facerdotem , qui egreſ
kua altaris holocauiti,reliquum fundet ad balimcius. ſus de caſtris cùm videric lepram eſſe munda cam ,pre
Omnem aür adipem auferens,ficut auferri ſoletde vi- cipiet ei qui purificatur,vcofferat duos paſſeres viuos
Etimis pacificorum ,adolebit ſuper altare in odoré fua- pro fe ,quos veſcilicitum eft, & lignum cedrinū ,ver
uitatis Domino:rogabitqz pro eo , & dimittetur ei . Sin miculum's & hyſſopū . & vnum ex pafferibus immo.
autem de pecoribus obtulerit victimam pro peccato , lari iubebit in vaſe haili ſuper aquas viuentes : alium
ouem ſcilicet immacularam : ponet manum ſuper ca- auté viuum cum ligno cedrino & cocco hyſſopo cin
put eius,& immolabiteam in loco vbì ſolent cædi ho- get in ſanguine pafferis immolati, quo adíperget illú
locauſtorú hoſtiæ. Sumeris ſacerdos de ſanguine eius qui mundandus eft,feptiès,vt iure purgetur: & dimit
digito fuo , & tangens cornua alcaris holocaufti, reli- tet paſſerem viuum , vt in agrum auolet, & c.Rogabitis
quum funderad balim eius. Omnem quoquè adipem pro eo facerdos coram Domino, & faciet ſacrificium
auferens, licut auferri ſolet adeps arietis qui immola- pro peccato , tunc immolabit holocauftum , & ponec
turpro pacificis, cremabit ſuper altare incenſum Do- illud in altari cum libamentis ſuis, & homo ritè mun
mini:rogabitque pro eo , & pro peccato eius,& dimit- dabitur, & c.
tetur ei . 6. MATTHAEI o & auo:Vade,oftende te facerdo
DEINDE capite quinto : Anima quç iurauerit, ti, & offermunus quod præcepit Moyſes, in teftimo.
& protulerit labijs Tuis ,ve vel malè quid faceret,vel nium illis.
benè, & idipfum iuraméto & fermone firmauerit, ob- 7. LV CAE decimoſeptimo : Ite, oftendite vos fa
Jitag pofteà intellexeritdeli& um fuum ,agat pæniten- cerdotibus: Et factum eft, dum irent,mundati ſunt.
tiam pro peccato,& offerat de gregibus agnam fiue ca. 8. CHRYSOSTOMVS libro tertio de Sacer
pram ,orabicés pro ea facerdos & pro peccato eius :fin dotio :Corporis lepram purgare,feu veriùs dicā,haud
autem non potuerit offerre pecus,offerat duos turtu . purgare quidem , ſed purgatos probare, Iudæorum ſa
res ,vel duos pullos columbarum Domino, vnum pro cerdotibus folis licebat: nequeneſcisquanta cumam
peccato , & alterum in holocauftum ,dabito eos facer - bitione, quanto cum fudio ac concertatione facerdo
doti . Qui primum offerens pro peccato , retorquebit talis dignitas id temporis acquireretur.Atverò noftris No tam pro ,
caput eius ad pennulas, ità vt collo adhæreat,& nópe- facerdotibus non corporis lepram ,verùm animę ſor- bant
animpurgatá
z leprá
niiùs abrumpatur. Et aſperger de ſanguine eius parie. des, non dico purgatas probare, ſed purgare prorſus Sacerdotes,
tem altaris. quicquid autem reliquum fuerit, faciet conceſſum eft: quare iudicio quidem meo, qui iftos, quàm purgát.
diftillaread fundamentum eius, quia pro peccato eft. defpiciunt, contemnunta ,multo fceleratiores ac ma
Alterum verò in holocauſtum adolebit, vt fieri ſolet: iori ſupplicio digni fuerint, quàm fuerit Dachan vna
rogabítque pro eo facerdos, & pro peccato eius, & di cum ſuis omnibus.
mittetur ei. Et paulò pòft: Anima li præuaricans cæ 9. AVGVSTINVS de verbis Domini fermone
remonias, per errorem in his quæ Domino funt fan- octauo: Quis peccatorem mortuum in peccatis reſur
&tificata ,peccauerit , offeret prp deliéto fuo arieté im- citabit,nisi quiremoto lapide, clamauit, dicens : La. Ioan.1.
maculatum de gregibus,quiemipoteft duobus ficlis, zare, prodi foràs? Quid eft autem foràs prodire, nisi Comparatur
juxta pondus ſanctuarij: 1pfum'qquod intulit damni quod occultum erat foras prodere? Qui confitetur, por cador para
reftituet, quintam partem poner ſuprà, tradens ſacer- foràs prodit.Forasprodire nö poffet,nisi viueret. Vi zaro refufci
doti, qui rogabic pro eo offerés arietem , & dimittetur uere non poſſet,nisi reſuſcitatus eſſet: Ergo in confeſ, tato,& Eccle.
ei . Anima fi peccaueritper ignorátiam, feceritớs vnum fione ſuiaccufátio, Dei laudatio eft. Dicit ergò ali- ftolis fia cumeuspor
lol.
ex his quæ Domini lege prohibentur, & peccati rea in- quis, Quid prodeft Ecclefia,fi iã confeffor voce Dñica ucntibus .
tellexerit iniquitaté fuam , offeret arietem immacula- reſuſcitatus prodit? Quid prodeſt Eccleſia conficenti,
tum de gregibus facerdoti, iuxta méfuramæftimatio . cui Dominus ait, Quæ folueritis in terra, foluta erunt
nem peccati: qui orabit pro eo ,quia neſciens fecerit: & in cælo ? Ipſum Lazarum attéde,Cum vinculis pro
& dimittetur ei,quia per erroredeliquit in Domino . dit, iam viuebat confitendo, fed nondùm liber am .
ITEM capite fexto : Locutus eft Dominus ad bulabat vinculis irretitus. Quid ergò facit Ecclefia ,
Moyſen ,dicens : Animaquz peccauerit , & contempto cuidictum eft, Quæ folueritis,foluta erunt,nisiquod Matth :18 .
ait
 POE NITENT I AE : 267
ait Dominus continuò ad diſcipulos,' Soluite illum & terra, foluta erunt in cælo.Proindè Lazáró proceden
finite abire. te,quia impleuit Dominus miſericordiæ ſuæ bonum ,
10, ITEM de verbis Domini, ſermone quadrage perducere ad confeſfionem mortuorum latentem ,pu
fimoquarto : Opùs eft ergò vt quireuixit foluatur, & tentem , iam cætera implet Eccleſiæ myfteria, Soluice
ire permittatur. Hocofficium diſcipulis dedit, qui. illum & finice abire.
Matt.13 .
busait : Quæ ſolueritisin terra, ſoluta ſunt & in cælo . 13. IDEM in pſalmum centeſimum primum con
11. ET tractatu quadrageſimonono in loanné:Quid cione ſecunda : Quid prodeſſet Lazaro, quia proceſit loan.is.
eft procedere ,nisi ab occultis velut exeundo te mani .. de monumento , nisì diceretur; Soluite eum & finite
feftare? Sed vt confitearis, Deus facitmagna voce cla- abire ? Ipfe quidem voce de ſepulcro ſuſcitauit, ipſe
mando , id eft, magna gratia vocando : ideò cùm pro- clamando animam reddidit, ipfe terrená molem ter
ceſliſſet mortuus adhuc ligatus,confitens & adhucre , reno ſepulcro impofită vicit, & proceſlicille vinctus .
us, ve ſoluerétur peccata eius, ininiftris hoc dixit Do. Non ergo pedibus proprijs , ſed virtute producentis vide etiam
minus, Soluite illum & finite abire, Quid eſt, foluite fithoc in corde pænitentis. Cùm audis hominépo- lib.z. de pura
Matth . 18 . & finite abire ? Quæ folueritis in terra , foluta erunt & nitere peccatorum fuorum , iam reuixit: cùm audis nitëtia, ca.7 .
in cælo . hominem confitendo proferre conſcientiam , iam de
12.
RVRSVM in libro quinquaginta homiliarú, fepulcro reductus eft, fed nondùm folutus eft.Quan
Ioan.11. homilia vigeſimaſeptima: Eleuatus eft Lazarus,pro- do foluitur ? A quibus foluitur? Quæ folueritis, in- Matthi 18. ***
ceſlic tumulo, & ligatus erat, ficut funt homines in có- qnit, in terra , erunt ſoluta & in cælo . Mericò per Ec
feſtione peccati agétes pænitentiam . lam proceſſerúc clefiam dari ſolutio peccatorum poteſt, ſuſcitari auté
à morte . Namnó cófiterentur ,nisi procederét.Ipſum ipſe mortuusnonnisi intùs clamante Domino poteft.
confiteri, ab occulto & tenebroſo procedere eſt. Sed Hæc enim Deus interiùs agit.
Matt.18 . quid Dominus Eccleſiæ ſuæ inquit? Quæ ſolueritis in 14 . IOANNIS vndecimo,vtin textu .

II

Cur opus e$tpænitentiæSacramento ?

A. Vt homo poſt baptiſmú relapſus

, & inimicus Dei factus, per hoc Sa- ambalis.de penitencies:
cramentum remiſſione peccatorú accepta, Deo reconcilietur, & ex mories are liberali.co.
cap.z.feff.14. Item Floren .
tuo viuus, ex impioque iuftus efficiatur. Hier.lib.2.aduersùs Pelag.
B. Vndè patres - pænitentiam notemerèſecundam poft naufragiu Ta a Pacian.epift. ad syempr.
bulam vocant , qua ſcilicet ex vortice mortalis peccati tãquam è naufragio s.ad Demeuriad.de feruanas

fubuehi, & in gratiam amicitiamque Dei transferri vnuſquiſque poſſit, piam cap.s. Triden:fer...
cap.14. & ſell.14. can . 2.
quantumlibètmultis magnisque criminibusprægrauatus. Tertull. de poenitea.
Ezechiel 18.g & 33.0

TESTIMONI A.
1. A. AMBROSIVS ſcripſit duos integroslibros Dominus lauacro baptiſmi fui corporis membra ſea
de poenitentia,de quibus ità loquitur in pſalmum tri- mel effecit : nam hos,li ſe poſteà crimine aliquo con
ceſimumſeptimum fcribens, in præfatione: De pe taminauerint, no iam repetito baptiſmoablui, cùm id
nitentia duos iamdudùm fcripfi libellos: & iterùm in Ecclefia Catholica nulla ratione liceat, ſed ante hoc
fcribendum arbitror. Primùm ,quia vtile eft vel quo . tribunal tanquàm reos fiſtivoluit, vt per ſacerdotum
tidiè veniam delictorum precari : deinde, quoniam in fententiam non ſemel, ſed quoties ab admiſlis pecca
illis duobus libellis, adhortatio penitenciz vel pro- tisadipſum pænitentes confugerint, poffent liberari.
Nihil prodeft fectus eft, fi geratur: nunc autem quemadmodùm agi Alius eft prętereà baptiſmi, & alius pænitétig fructus. Tertia, ex par
agere pæni te effectus.
tentiain , nisi pænitentia debeat,exprimendum eft.Nihil enim pro- per baptiſmum enim Chriſtum induéres,noua prora
ità agatur vt deft agere, nisi ità agatur ve oportet. sùs in illo efficimur creatura , plenam & integrā pec
oportet. 2. AVGVSTINVS libro primo de adulterinis catorum omnium remiffioné conſequentes : ad quam
Venon regé. coniugijs, capite vigeſimooctauo: Quæ autem bapti- tamen nouitatem & integritatem , per ſacramentú poe
neratis bapti.(maris, eadem reconciliationis eft cauſa, ſi fortè poenie nitentiæ fine magnis noftris Aetibus & laboribus, diui- Laborioſus
Consus,ita da tentem finiendæ vitæ periculum præoccupauerit.Nec na id exigéte iuftitia,peruenire nequaquàm poffumus,poeniten
baptiſmus
tje.
Cramentů ne.ipfos enim ex hac vità fine arra fuæ pacis exire velle vemeritò pænitentia, laboriofus quidam baptiſmus
ceſſariü eft. debet mater Ecclefia . à S.patribus dictus fuerit. Eft autem hoc facramétum Damaf.lib.4.
3. IDEM libro fecundo,capite decimoſexto: Si au- pænitentiæ lapfis poſt baptiſmum ad ſalutem neceſſa- Laplis bocs
izpolos hocfa
Homicidium tem accuſando adulteram occiderit, hoc peccatum rium , vt nondùm regeneratis ipſe baptiſmus. cramcatura
à baptizato quoniam tranſactum eft, & in eo non permanetur, & fi 6. CONCILIVM Florentinum : Effectushuius neceſſarium
commiſſum , ad ſalute,
reconciliari à catechumeno fa & um eft, baptiſmate abluitur : & fi facramenti eſt abſolutio à peccatis. non regene :
onc fanarur, à baptizato, pænitentia & reconciliatione fanatur. 7. HIERONYMVS libro fecundo aduersùs Pe eo ratis bapti.
icutànõ ba- 4 .
CONCILIVM Lateranéſe magnum canone lagianos , adfert multa ſcripturæ teftimonia, quibus ſmus.
Diperfomen primo:Sipoft fufceptionem baptiſmi quiſquam pro- pænitentia ab effectu fuo commendatur.
abluitur. lapſus fuerit in peccatum , per veram pænitentiá lem- . 1.B. PACIANVS epiftola primaad Sympronia Paenitentia
per poteft reparari. num Nouatianum : Pigeat ſane peccare, fed pænitere comparatur
Pænitentiæ 5 . CONCILIVM Tridentinum capite ſecundo , non pigear: pudeatpericlitari,fed non pudeat liberari. tabula quam
{acramentū feſtione decimaquarta : Cæterùm hoc facramentum quisnaufrago tabulam, nè euadat,eripiet ? quis fanan - naufragus
amplectitur.
à baptifmo . multis rationibus à baptiſmo differre dignoſcitur.Ná dis vulneribusinuidebit?
præterquàm quòd materia & forma, quibus facramé 2. HIERONYMVS in caputtertium Efaiz : Se. Ponitētia eft
Primadiffe. ti effentia perficitur, longiſtimè
Ientia. diſidet: conftatcertè, cunda eniin poft naufragium tabula , pænitentia eft: fecundapot
Secunda . baptiſmi miniſtrum iudicem eſſe non oportere: cùm & conſolaciomiſeriarū , impietaté fuam abſcondere. cabula .
ecclefia in neminem iudicium exerceat, quinon priùs 3. IDEM epiſtola octaua ad Demetriadem de fer
in ipſam per baptiſmiianuam fuerit ingreſſus. Quid , wanda virginitate : Pænitentia quaſi ſecunda poft nau Secunda ca.
2.Cor.s. enim mihi, inquit Apoftolus, de ijs qui foris ſunt iu- fragium miſeris tabula ſit: in virgine, integra ferue - bula.
dicare ? Secùs eft de domefticis fidei, quos Chriſtus tur nauis .
Kk 3 4. AM .
1

262 DE · SACRAMENTO
4. AMBROSIVS ad virginé lápfam capite o & a .
uo : Poenitudo neceffaria eft, ficut vulneratis ſunt ne .
ceffaria medicamina. Sed quanta putas & qualis neceſ
Saria pænitentia, quæ autæquer crimina ,aut certe ex
cedat. Pænitentia non verbis agenda eſt, ſed & actu.
Cùm animo conceperis,non aliud remedium confti-
tutum effe poft baptiſmum , quàm pænitentiæ folati-
um, quantamuis affi& ionem , quantūuis laborem &
indecorem ſubire eſto contenta : dummodò ab æter-
Inhærendum nalibus pænis libereris. Etpoft pauca: Sed tu que iam
panitëtiæ vt ingreſſa esagonem pænitentiæ, infifte miſera fortiter,
Baufragus ta . inhære tanquam naufragus tabulx , ſperans per ipſam
te de profundo criminum liberari,
Tabula ſecū . 5. CONCILIVM Tridentinum feflione ſexta ca.
da deperditz pite decimoquarto :Lapſi reparationem ſecundá poſt
gratia poft . naufragium deperditæ gratiæ tabulam ſancti patres
aprè nuncupârunt.
ITEM fellione decimaquarta, canone ſecundo:
Siquis facramenta confundens, ipſum baptiſmūpe-
nitentiæ facramentum eſſe dixerit, quafi hæc duo fac
cramenta diftin & a non fint, atque ideò pænitentiam
non recte ſecundam poft naufragium tabulam appel-
lari, anathema fit.
Non ideò pec 7; TERTVLLIANVS in libro de pænitentia :
candum ,quia Nemo idcircò deterior ſit, quia Deusmelior eft, toti
Deus ad igno es delinquendo quoties ignofcitur.Cæterùm finévti-
niceribus lo queeuadendihabebit, cùm offendendi non habebit.
cilis eft. Éualimus ſemel, * hactenùs periculoſis nofmetipfos
for. * deeft, inferamus, & fi iterùm euaſuri videmur . Plerią nau ,
ac
fragio liberati, exinde repudium & naui & mari din
cunt, & Dei beneficium , faluté ſuam ſcilicet, memo
ria periculi honorant. Laudo timorem , diligo vere.
cundiam , nolunt iterùm diuinæ miſericordix oneri
eſſe: formidant videri inculcare, quod coſecuti ſunt:
bonacertè ſolicitudine iterùm experiri vicant, quod
ſemel didicerunttimere . Ità modus temeritatis, tefta-
tio eft timoris .Timor autem hominis, Dei honor eft.
Sedenim peruicaciſlimus hoſtis ille, nunquàm mali-
tiæ ſuæ ocium facit. Acquin tunc maximè fæuit, cùm
hominem plenè fentit liberatum : tuncplurimùm ac-
cenditur, dum extinguitur. Doleat & ingemiſcat nc
ceſsd eft venia peccatorü permilla,tot in homine mor-
tis opera diruta , tottitulos damnationis retròſuç era-
ſos. Dolet quòd ipſum & angelos eius , Chriſti ſeruus
ille peccator iudicaturus eft. Itaque obſeruat, oppu .
gnat, obfidet, fi qua poſlicaut oculos concupiſcentia
carnali ferire, aut animum illecebris ſecularibusirre-
tire, aut fidem terrenæ poteftatis formidine euertere,
autà via certa peruerfis traditionibusdetorquere: no
ſcandalis, non tentationibus deficit. Hæc igitur vene
na eius prouidens Deus, clauſa licetignoſcentiæ ianua Poftbapti.
& intin &tionis ſera obftru &ta, aliquid adhuc permiſit Imum ſuper
patere. Collocauic in veftibulo pænitentiam ſecunda, diz remedia
quæ pulſantibus patefaciat: fed iam ſemel : quia jam tangaltera
ſecundò: ſed ampliùs nunquàm ,quia proxime fruftrà. ianua ad in
Non enim & hoc femel fatis eft?Habes quod iá nõ me dulgentiam .
rebaris , amififti enim quod acceperas . Si tibi indul
gentia Domini accomodat vndè reftituas quod ami
feras, iterato beneficio gratus efto, nedùm ampliato:
maius eft enim reftituere, quam dare,quoniam miſe
rius eft perdidiffe, quàm omninò non accepiffe. Yerű
non ftatim ſuccidendus ac ſubruendus eft animus de .
[ peratione, fi ſecundæ quis pænitentiæ debitor fuerit:
pigeat ſané peccare rursùs, fed rursùs pænitere non
pigeat: pigeat iterùm periclitari, ſed non iterùm libe .
rari. Neminem pudeat: Iteratæ valetudinis iteranda
eft medicina : gracus in Dominum extiteris, fi quod
tibi Dominusoffert,non recuſaueris : offendifti, fed
3
reconciliari adhuc potes.
8. EZECHIELIS decimooctauo : Conuertimi.
ni, & agite pænitétiam ab omnibus iniquitatibus vc 1
ftris, & non erit vobis in ruinam iniquitas. Proijcite
à vobisomnes præuaricationes veftras,in quibuspre
uaricati eftis, & facire vobis cor nouum & lpiritü no
uum :& quare moriemini domusIfrael? Quia nolo
mortem morieutis, dicit Dominus Deus, reuertimi.
ni, & viuite.
9. ET apud eundem trigefimotertio : Viuo ego,di.
cit Dominus Deus nolo mortem impij, fed vt cóuer.
tatur impius à via fua, & viuat. Conuertimini à vijs
veftris peſfimis, & quare morieminı domus Ifrael.Tu
itaque fli hominis dicad filios populi tui: Iuftitia iu.
fi non liberabit eum, in quacunque die peccauerit :
& impietas impij non nocebit ei, in quacunque die
conuerſus fuerit ab impietate fua, & iuftus non pote
rit viuere in iuftitia ſua, in quacunque die peccaue
rit. Etiam fi dixero iufto , quòd vita viuat, & confiſus
iniuftitia ſuafecerit iniquitatem : omnes iuftitiæ eius
obliuioni tradentur, & in iniquitate ſua quam opera
tus eft, in ipfa morietur. Si autem dixero impio ,mor.
te morieris, & egerit pænitentiam à peccato ſuo, fe
cerita iudicium & iuftitiam , &pignus reftituerit ille
impius, rapinam ' reddiderit, in mandatis vitæ am
bulauerit , nec fecerit quicquam iniuftü : vita viuet,
& nómorietur. Omnia peccata cius quæ peccauit,nó
imputabũcur ei: iudicium & iuftitiá fecit, vita yiuet.

III

Quando hoc Sacramentum ritè accipitur, Gefficaciter operatur ?

& Trid.Cl :A. Cùm is, qui remifſionem peccatorum implorat, tres illas partes ſeu a & io
. 4. .& nes adhibet, Contritionem ,Confeſſionem & Satisfa & ionem ,quæ totam homi
capcorps

a Sermon.denisad Deứconuerſionē pænitentis officium & renouationem cóple & untur.De

pendencia quibus ità Chryſoſtomus :"Perfe & a poenitentia cogit peccatoré omnia libenter
Tasedacib ferre : in corde eiuscontritio ,in ore confeſſio ,in operetota humilitas. Hanc eſſe

2.RCE:1.d. frugiferam pænitentiam Chryfoftomus afferit, vt quibus modis Deum offendi

31.8 lonas.d mus, offendimus autem corde,ore,acoperezijſdem recóciliemur Deo, corde qui
dem per contritioné,ore per confeſſionem , acopere per ſatisfactionem .
b. Pfal.so.d B. Ad Contritionem pertinet illud, Sacrificium Deo fpirituscētribulatus : cor cona
tritum u humiliatum Deusnon deſpicies
.

CALt. 19.d C. Confeſſionem his verbis Lucas indicat: Multi credētium veniebant, con

dlaco.; a fitentes & annunciantes a &tus fuos. Et “ Iacobus Apoftolus docet : Confitemini al.

© Matth.1.6 terutrùmpeccata veſtra.

Luc.3.b. Ad .D.
26.f Ad Satisfađionem porrò fpe &tát digni ' pænitentiæ fructus, quos Ioannes

baptiſta

2
 POENITENT I ,
AE 263

baptiſta poſtulat
,interquos & eleemofynæ. De his aute Daniel propheta: ' Pec-f Dan 4.6
cata tua, inquit, Eleemoſmis redime
, & iniquitates tuas mifericordys pauperum . Grande
g Ambr.ad
fcelus grandem habet neceſſariam Satisfa tionem , ait Ambrofius. virg.lapſam

E. Atque cò referendum etiam , quod Paulus ait " de Corinthijs deplorandis, i.2.Cor.13.8

quandoquidem ſuper immunditia, fornicatione, & impudicitia quam geſſerãt

,
pænitentiam necdùm egiſſent
.

TESTIMONIA.
1.1 . CONCILIVM Florentinum in do &rina de ſemper. Tibi foli peccaui, & malum coram te feci: vt
Materia hui. Sacramentis: Quartum Sacramentum eſt Pænitentia, iuftificeris in ſermonibus tuis, & vincas cùm iudica
as Sacramen ,cuius quafi materia ſunt actus Pænitentis, qui in tres ris, & c.
diſtinguuntur partes. Quarum prima eſt cordis con 7. ET pfalmo ſexto : Laboraui in gemitu meo , la
tritio ,ad quam pertinet, vedoleat de peccato cómiffo uabo per ſingulasnoces lectum meū , lachrymis me.
cum propofito non peccandi de cætero. Secunda eft is ftratum meum rigabo.
oris cófeſſio ,ad qua pertinet,vt peccator omnia pec- 8. ET trigefimofeptimo:Miſer factus ſum & cur
cata , quorum memoriam habet, ſuo facerdoti confi. uatus fum vſque in finem :tota die contriſtatusingre.
teatur integraliter. Tertia eft fatisfactio pro peccatis diebar. Quoniá lumbi mei impleti ſunt illuſionibus:
ſecundùm arbitrium ſacerdotis, quæ quidem præci- & non eft fanitas in carnemea . & c .Quoniã ego in fla
Forma, puè fit per orationem ,ieiunium & eleemofynam.For- gella paratus fum , & dolor meus in confpe & u meo
ma huius ſacramenti ſunt verba abſolutionis , quæ fac ſemper. Quoniam iniquitatem meam annunciabo, &
cerdos profert, cùm dicit : Ego te abfoluo & c . cogitabo pro peccato meo .
2. CONCILIVM Tridentinum capite tertio ,fef- 9. ITEM pſalmo centefimoprimo: Offa mea ficut
fione decimaquarta in do rina de Sacramento Peni cremium aruěrūt. Percuſſus ſum vt fænū, &c. Quia
tentiæ : Sunt autem quafi materia huius Sacramenti cinerem tanquàm panem manducabam , & potūme
ipfius pænitentis actus, nempecótritio, confeſtio, & um cum fletu miſcebam .
Materia . ſatisfactio. Quiquatenùs in pænitente, ad integrita- 10 . SECVNDI Regú duodecimo : Et dixit Da
tem facramenti,ad plenamm & perfectam peccatorü uid ad Nathan, Peccaui Domino .Dixit'iz Nathan ad
remiſlionem ex Dei inſtitutionerequiruntur, hac ra- Dauid, Dominus quoque tranftulit peccatum tuum:
tione pænitentiæ partes dicuntur. Et ibidem : Docet Non morieris.Veruntamen quoniam blaſphemare fe
Jorna. prætereà fancta Synodus, ſacramenti Pænitentiæ for- ciſti inimicos Domini, propter verbũ hoc, filius qui
mam, in qua præcipuè ipfius vis fita eft, in illis mini natus eft tibi, morte morietur.
ftri verbis pofitam effe, Ego te abſoluo, & c. Quibus 11. ET capite vigefimoquarto : Percuſſit autem cor
quidem deEcclefiæ ſanctęmore preces quædam lau- Dauid eum , poftquàm numeratus eft populus : & di
dabiliter adiunguntur,adipfius tamen formæ eſſenti. xit DauidadDominum , Peccaui valdè in hocfacto :
am nequaquam ſpectant, neque ad ipfius Sacramenti fed precor Domine, vt transferas iniquitatem ſerui
adminiſtrationem ſunt neceſſariæ . tui, quia ftultè eginimis. Surrexit itaque Dauid ma
Tres actus in
3 IN eadem fellione canone quarto Si quis negaue- nè, & fermoDomini factus eſt ad Gad propheta & Vi
Poenitête rea
quiruntur. rit, ad integram & perfectam peccatorû remiſlionem dentem Dauid , dicés : Vade, & loquere ad Dauid,Hęc
requiri tres actus in pænitente, quafi materiam Sacra- dicit Dominus, Trium tibi dacur optio : elige vnum
menti pænitentiæ ,videlicet,Contritionem ,Confelli- quod voluéris ex his, vt faciam tibi. Cum veniſſet
onem ,& Satisfa & ionem , quæ tres pænitentiæ partes Gad ad Dauid ,nunciauic ei , dicens: Autſeptem annis
dicuntur: aut dixerit, duas tantùm effe poenitentiæ veniet tibi fames in terra tua : aut tribus menfibus fu
partes, terrores ſcilicet incuſſos conſcientiæ , agnito gies aduerſarios tuos, & illi te perſequentur: aut cer
peccato , & fidem conceptam ex Euangelio, vel abfo tè tribus diebus erit peftilentia in terra tua . Nunc er
lucione,qua credit quis libi per Chriftum remiffa pec- gò delibera, & vide quem reſpondeamei, qui me mi
cata , anathema fit . fit, fermonem .
4. CHRYSOSTOMVS in ſermone de Poeni- 12. TERTII Regum vigefimoprimo : Igitur non
tentia: Perfecta pænitentia cogit &c . vt in textu, & fuit alter talis ficut Achab , qui venundatus eft ve face.
infrà quæſtione decima A.teftimo.nono . ret malum in conſpectu Domini: cócitauit enim eum
5. SECVNDI Regum decimoſexto : Venit ergò Iezabel vxor fua, & abominabilis factus eſt in tátùm ,
rex Dauid vſque Bahurim : & ecce egrediebatur indè vt fequeretur idola que fecerát Amorrhçi, quos con
vir de cognatione domus Saul, nomine Semei, filius fumplit Dominus à facie filiorú Ifrael. Itaq; cum au
Gera : procedebatqz egrediens, & maledicebat.Mitte- diſſet Achab ſermones iftos, [ cidit veſtimenta ſua, &
batas lapides contra Dauid, & contra feruos vniuerſos operuit cilicio carnem ſuam , ieiunauit63 , & dormiuit
regis Dauid : omnis autem populus & vniuerfi bella in facco , & ambulauit demiſſo capire . Et factuseft fer,
tores à dextro & finiftro latere regis incedebant. Ità mo Domini ad Eliam Thesbirem , dicens:Nónne vi
auté loquebatur Semei cùm malediceret regi: Egres : difti humiliatum Achab coram me ? quia igitur hu
dere, egrederevir ſanguinum & vir Belial R . eddidit miliatus eft meî cauſa, non inducam malum in diebus
tibi Dominus vniuerfum ſanguinem domus Saul &c. eius, ſed in diebus filij fui inferā malum domuieius.
Et paulò pòft :Dimittite eū ,ait rex, vemalédicatiux- 13. IONAE tertio capite: Ec clamauit & dixit in
ta præceptum Domini, fi fortè reſpiciat Dominus af. · Niniue ex ore regis & principum eius, dicens : Homi
flictionem meam , & reddat mihi Dominus bonú pro nes, & iumenta, & boues, & pecora non guſtent quic
maledictione hac, die hodierna. Ambulabat itaqz Da quam :nec paſcantur, & aquam non bibant.Et operi
uid & ſocijeius per viam cum eo : Semci autem per anturſaccis homines & iumenta, & clament ad Do
iugummontis ex latere, contra illū gradiebatur, ma minum in fortitudine : & cóuertatur vir à via ſua ma
ledicens, & mittens lapides aduersùm eum , terramg la, & ab iniquitate qug eft in manibus corum . Quis fcit
ſpargens. fi conuertatur, & ignofcat Deus : & reuertatur à furo
6. PSALMO quinquageſimo : Sacrificium Deo . re iræ fux , & non peribimus?Et vidit Deus opera eo
Spiritus contribulatus:cor contritum & humiliatum rum ,quia conuertiſunt de via ſua mala : & mifertus eft
Deus non deſpicies.Ibidem : Quoniã iniquitatem me- : Deus ſuper malitia quam locutus fuerat,vt facereteis,
am ego cognofco, & peccatum meum contra me eft & non fecit.
B. PSAL.

1
 !
264 DE : SACRAMENTO

B. PSALMO quinquagefimo, vt in textu , & ſus propinquauit enim regnum cælorum . .

prà teftimo. ſexto .
i.c. ACTORVM decimonono : Mults creden .
tium &c.vt in textu .
NVMERORVM quinto : Vir fiuemulier cùm
fecerint ex omnibuspeccatis quę foléchominibusac
cidere, & per negligentiam tranſgreſli fuerint man
datum Domini, atque deliquerint, confitebūtur pec-
catum ſuum , & reddent ipſum caput, quintámque
partem deſuper ei in quem peccauerint.
3. IACOBI quinto : Confitemini alterutrùm & c .
vt in textu .
BEDA in caputquintú epiftolæ D.Iacobi: Gra .
uioris lepræ immunditiam iuxta legem facerdotipan-
damus, atque ad eius arbitrium qualiter & quanto
tempore iufferit, purificari curemus.
1. DR MATTHAEI tertio : Pænitentiam agite,ap-
2. LVCAE tertio : Facice ergò fructus dignos
Pænitentiæ .
3. ACTOR VM vicefimoſexto inquit Paulus:Sed
his quiſunc Damaſciprimùm , & Hieroſolymis , & in
omnem regionem Iudææ , & gentibus annunciabam ,
vtpænitentiam agerent, & conuerterentur ad Deum ,
aliqua Pænitentiæ opera facientes.
4. DANIELIS quarto : Peccata tua eleemofynis
& c. vtin textu.
5. AMBROSIVS in libro ad virginé lapfam ca
pite octauo, vt infrà, quçſt. octaua, D. teftim . tertio .
Ē. SECVNDAE ad Corinthios duodecimo:Ti .
) 1
meo nè iterùm cùm venero , humilier me Deus apud
1
vos : & lugeam multos exijs qui antè peccauerunt, &
non egérunt pænitentiam ſuper immunditia & for.
nicatione & impudicitia, quam gefferunt,

IIII

Quid est contritio ?

Tridět.cap.4.feft :14. Flo .A. Eft animi dolor, & quæ de peccatis propter De v m offenſum

ali Domini,& cap:a.de concipitur deteſtatio, cum propoſito vitæ in melius commutandæ con
homil.se ex so Ibide cap.iun &ta .
15. Fulg. lib . 1. de remiſlio ,
peccat.cap.12 . B. Hæc Contritio * paratur, fi quis peccatorum ſuorum fæeditatem ,ma
a Chryfoft.in Pſal.so. & de
commande cord tebe ... agnitudinem ac multitudinem ſedulò intueatur : ſide fummabonitate of
ogitet: fi mortis in
cap.Amb.cap .sadvitg
lapſam .Trident.ſell.14 . fenſa ,de Deigratia ,cæterisque donis amiſſis ſolicitèc
can.s.
b Sophon ... d certæ inelu & abilem neceſſitatem , futuri iudicij horredam ſeueritatem ,

Matth.23.. Marc.9.f. ac paratas etiam peccatoribus pænas ſempiternas expendat atque perti
meſcat.
• Efaix 8.6
C. Huc pertinet illud Ezechiæ : ' Recogitabo tibi omnes annosmeos in ama
d Pfal.us. ritudineanimæ meæ . Et illud Dauidis, " A iudicijs tuis timui. Et quod idem ge
e Pfal. 37.6
mens orat, ' Affli&tusfum ,& humiliatus ſum nimis: rugiebam à gemitu cordis mei.
f Ibidem d
Nec multò poft :' Iniquitatem meam annunciabo ,& cogitabo pro peccato meo .
the occ.2.6 2.ad Cor.128 D. Quin & manifeſta Deivox eſt ad peccctorem : Charitatem tuampri

mam reliquiſti : memor eſto itaque vndèexcideris

, e age Pænitētiam . Sed & Chri
b Luc... Matth...d ſtusin Euangelio, * Timete eum , inquit,qui poftquàm occiderit, habet poteſtatē

mittere ingehennam :ità dico vobis, hunc timete.Iam verò Contritionis hic do
remiſſionem peccatorú nos præparat, ficum " fiducia di
k Amb.lib.s.de pænit.ca.1. lorità demùm ad
1 Aug.depoenit.med.c...uinæ miſericordiæ , votoque præſtādica, quæ ad . Pænitentiæ Sacramen
, coniungatur.
Pfal.19.& ca.s.ad Virg.lap.tum ſpectant

TESTIMONIA .
Contritio ge'r. A. CONCILIVM Tridentinum feffione deci. telliget, eos ex veheméti quodam anteactæ vitæ odio ,
neralis quid
Sir. maquarta , capite quarto : Contritio, quæ primūlo . & ingenti peccatorum deteftatione manåffe. Docet
cum interdi & os poenitentis actus habet, animi dolor prætereà, etfi Contritionem hanc aliquando charita
ac deteftatio eftde peccato commiffo, cum propo- te perfectam eſſe contingat, hominem Deo reconci
fito non peccandi decætero . Fuit autem quouis tem- liare, priuſquàm hoc Sacramentum actü ſuſcipiatur ,
pore ad impetrandam veniam peccatorum hic Cotri. ipfam nihilominùs reconciliationem ipfi contritioni votū Sach .
huiusSacra. tionismotusneceffarius, & in homine poft Baptiſmű fine Sacramenti voto ,quod in illa includitur ,non eſſe menti in Co.
menti, quid lapſo ità demùm preparat ad remiſlionem peccatorü, adſcribendam . Illam verò Contritionem imperfecta, tritionc in
requirat. ficum fiducia diuinæ miſericordiæ & voto præftandi quæ Attritio dicitur, quoniá velex turpitudinis pec cluditur,
reliqua coniunctus fit, quæ ad ritė ſuſcipiendum hoc cati confideratione, vel ex gehennæ & poenarum me
Sacramentum requirútur. Declaracigitur ſancta Syn- tu communiter concipitur, fi voluntaté peccandi ex
odus hanc Contritionem , non folùm ceffationema cludat, cum ſpe veniæ, declarat, non folùm non fa- Attritio doo
peccato , & vitæ noux propoſitum & inchoationé, ſed cere hominem hypocritam , & magis peccatorem , ve- diſponens ad
Ezech.18 . veteris etiam odium continere, iuxta illud : Proijcite rùm etiam donum Dei eſſe , & Spiritùs fancti impul. gratia fufci.
à vobis omnesiniquitates veftras, in quibus præuari. fum , non adhuc quidem inhabitantis, fed etiam mo- piendam in
cati eftis, & facite vobis cor nouum & fpiritum nouũ. uentis, quo pænitens adiutus viam fibi ad iuſtitiá pa .
Etcertè qui illos Sanctorum clamores cófiderauerit : rat. Et quanuis ſine Sacramento Pænitentiæ per ſe ad
Pſal. so.
Tibi foli peccaui, & malum coram te feci: Laboraui iuftificationem perducere peccatoré nequeat, tamen
Pfal.6 .
in gemitu meo,lauabo per ſingulas noctes le &um me. eum ad Dei gratiam in Sacramento pænitentiæ impe. 1
Ifa.38. on . 3 .
um :Recogitabo tibiomnes annosmeos in amaritudi- trandam diſponit. Hoc enim timore vtiliter conculli Match.iz.
nc animæmeæ : & alios huiuſmodi generis : facilè in- Niniuitz , ad Ionæ prædicationé, plenam cerroribus, Luc.il
peni
 DE CONTRITIONE. 365
pænitentiam egérút, & miſericordiam à Domino im am ad recipiendam falutem pænitentium , quę fuerat
petrârunt. Quamobrem falsò quidam calumniantur amiſſa peccando .
Catholicos ſcriptores, quaſi tradiderint Sacramentum 6. FVLGENTIVS Rufpenfis Epiſcopus libro
Pænitentix , abſquebono motu ſuſcipientium , grati- primo de remiſlione peccatorum ad Euthymium ,ca
am conferre :quod nunquàm Ecclefia Dei docuit,nec pite duodecimo: Nonnulli ſcelerum ſuorum confide. Non fatis eft
fenfit: fed & falsò docent,Cótritionem efle extortam ratione perterriti, pro iniquitatibus quidem fuis in dolere dema
& coactam , non liberam & voluntariam . oratione gemunt, nec tame ab iniqua operatione dif- lis comiſlis,
Ad Contri. 2 . CONCILIVM Florentinum : Ad cordis con cedunt. Fatenturſe malè feciffe, nec vllum finem vo- habere pro
tionem qux tritionem pertinet , vt doleat pænités de peccato com lunt malis factis ſuis imponere. Accufant humiliter pofitum de
pertincant. miſſo, cum propofito non peccandi de cætero. in conſpectu Dei peccata, quibustenentur oppreſli, & incèps ab il
3 .. AVGVSTINVS fermone tertio in natali Do- eadem peccata quę humilitatefermonisaccuſant,cor. in pofteruin .
mini, qui eſt ſeptimusdetempore : Pænitentiam cer de peruerſo contumaciter cumulant. Indulgentiam ,
tam non facit, nisi odium peccati & amor Dei . Quan- quam lachrymofis gemitibus pofcunt, ipfi fibi prauis
do fic pænites, vt tibi amarum fapiat in animo, quod operibus adimunt. Medelam poftulantà medico, &
antè dulce fuit in vita , & quod te priùs oblectabat in in perniciem ſuam ſubrogantadiutorium morbo.Ta
Pfal. so . corpore, ipſum te cruciat in mente: iam tunc benè in- les nunquàm diluunt gemendo peccatum ,quia node
gemiſcis ad Deum, & dicis ,Tibi ſoli peccaui, & malú finunt peccare poſt gemitum .
coram te feci.Benè, cibi ſoli peccaui, quia nullus ho- 1.B. CHRYSOSTOMVS in Pfalmú quinqua
minum fine peccato : & ideò tibi ſoli peccaui, quia gefimum duas habet homilias, in quarum pofteriore
nullus eft fine peccato . Da Domine miſericordiã mi- ticait :Habeto codicem conſcientiam tuam, & fcribe Examen con.
ſero , quitam diù pepercifti criminoſo . Inclinet ad re . quotidiana peccata . Quando accubueris ſuper ſtratú ſcientiæ ve
medium humilitas pænitentis, quem permouere non tuum , & neminé infeftū pateris, anteĝ veniac tibi fo . fpertinum .
potuit diuturnitas peccatoris.Dic illi in fecu cordis : mnus, profer in mediú codicéconſcientia tuam, & re
Adfpice ad infelicem pietas immenſa, reſpice crude. miniſcere peccata tua, fiquid in verbo,feu in facto ,vel
lem miſericordia publica.Deſperatusad omnipoten- in cogitatione peccâſti. Hoc enim dicit Propheta: Íra . Pfal.4.
tem venio , vulneratus ad medicum curro : ferua pie. fcimini, & nolite peccare , quę dicitis in cordibus ve .
tatem manſuetudinis, quitam diù fufpendiſti gladiū ftris, & in cubilibus veftris copungimini.Etpoft pau
vltionis : dele numeroſitatein criminum multitudine ca : Dicito in corde tuo & in anima tua : Expendimus
miſericordiaru. Iſta eſt, filioli,vera poenitentia ,quan- diem, ô anima,quid boni fecimus, autquid maliope
do fic conuertitur quis, vt non reuertatur: quando fic rati ſumus ? Et fiquid boni feciſti, gratias age Deo : fi
pænitet, vt non repetat. Et paulò pòft: Aperiantau- quid mali, de cætero nè facias. Et rursùs paulò pòft:
res ſuas ad præcepta Chrifti, quæ fortaſse pacuerunt Propone tibi timorem gehennæ, ſuperducito ei ſectu
hucuſquead audienda ludibria. Aperiant oculos ſu ræ ictum non habentem dolorem . Iudiciú facito tibi.
os ad nitorem , qui hucuſque ad ignominiam patue- metipfi terribile, leuiorem præpara confeſſionem co
runt. Compungat penitentia criminum , quos huc- gitatuum tuorum ,venon in futuro dieignauior lisad
uſą tranſpúxit dele &tatio voluptatum . Erigatadiun- perſcrutanda peccata .
& a virtus, quem vitia proftrauerunt. Aperiant medi . 2. IDEM in libro primode Compunctione cordis,
camento nares ſuas, qnibus illis fæteat conſuetudo fub finem : Qunt, dic mihi , corporis viribus opus eft,
peccati. cùm cor concerere debeamus? Hoc folum eft, quod
4. IDEM in libro de Pænitentiæ medicina,capite expoſcitur à nobis, vt ſemper recordemur & ad ani
ſecundo,fiue in libro quinquaginta homiliarum ,ho . mum reuocemus mala noftra , & conſcientia geftorū
Pænitentia milia quinquagefima,capite tertio :Omnis qui iam ar- noftrorum habeamusante oculos, vt pro his luppli
veteris vitæ biter voluntatis fuæ conftitutus eft, cùm accedit ad cemus Deo,vtgehenná ponamus in confpe &tibusno- Gehenna ob
neceffaria
sit. ſacramenta fidelium , nisi eum poeniteat vitæ veteris, ftris, & angelos, qui in die iudicij vbiquè diſcurrút, & oculos po
nouam non poteſt inchoare. cógregant de omniorbeterrarú eos qui trudédi funt nenda.
5. IBIDEM capite decimoquinto : Quid autéDa- in gehennáac ſupplicijs tradedi.Ponamus etiã & illud
Pral. so . uid obtulit Domino , vnde illú propitiaret fibi? Quo ante oculos, quanti doloris eſt excludi ac proijci à re- A regno cz.
niam fi voluiſſes facrificiū dediſſem vtique : holocau- gno cælorū , quod vtmihi videtur,grauiuseft ipſa ge- rari quàm
ftis non delectaberis. Sacrificium Deo fpiritus contri. héna. Nam & fi ignis ille nő arderer, & immortalis illa luctuofum .
bulacus, cor contricum & humiliacum Deusno ſper- pænanon effet parata, hocfolùm galieni efficimur à
nit. Non folùm ergò deuotè obtulit, ſed etiam ifta din Chrifto, & excludimur à bonis æternis, nónne omni
Ad verā pas- cendo,quid offerri oporteret,oftendit. Non enim fuf. pæna cruciabilius diceretur ? Quòd fi non ſufficiunt
nitentia quæ ficit moresin melius commutare,& à fa& is malis re hæc ad erigendas animas, & incitandasad ſpem : illud
rcquirantur,
cedere, nisi eciam de his quæ fa &ta ſunt, ſatisfiac Deo faltem ad memoria reuocemus exemplum , quod de
per pænitentiæ dolorem , per humilitatis gemitum, virginibus refertur, quç excluſęà thalamo fponfifunt
Match . s. per contriti cordis facrificium , cooperantibus elce- propter oleidefectum . Ponamus noſmetipſos in illis,
mofynis. Beati enim miſericordes, quoniam ipſorum quæ excluduntur, & videamus qui dolor; & quę pe .
Eccli 21 . miferebitur Deus . Non enim di& ú eft,vt tantùm abf- na fit,fi cogitemus eadé poſſe & nospati, li negligimus.
tineatis à peccatis, ſed & depræteritis,inquit , depre. 3. E T libro fecundo circa finem : Tantū boni con. '
care Dominum , vt tibi dimittatur. Et Petrus iam crac fertmeminiffe frequétiùs hominé peccati ſui,vt etiá Peccatorum
Matth . 26. fidelis, iam in Chrifto & alios baptizauerat. Intuere Paulū Apoftolu videamus,ea quęabolita iam fuerant memoria lit.
ergò Petrum præſumenté accufatum , timentem vul. & deleta,adducere camen in mediū : & cùm culpá de 1.Tim.i.
neratum , fentem ſanatum . Iam etiam poft aduentum præſentibus nó haberct, tamen quoniá recordationes
Actor. S. de cælo Spiritus ſancti, quidam Simon pecunia voluit peccatorü , & lu &ü gemitumqz ſciebat animę prodel
eundem Spiritum ſanctum emere, ſceleratiſimum & le, etiá illa comemorat, quę per ignorantiam cómiſſa,
impium mercimonium cogitans, iam baptizatus in gratia bapriſimi & confeſſio fidei aboleuerat.Et poft
2.Cor. 120 Chrifto : & tamen pænitentię confilium ab ipſo Petro pauca : Oportet ergò recordarinos priora delicta, etiá
correptusaccepit. Dicit etiam ApoftolusPaulus, qui ea pro quibus veniá cóſecuti ſumus, veintuentes ĝin.
vtiquè fidelibus mittebat epiſtolas, Nè iterùm cùm genté modūdebiti remiſicnobis Deus, & ampliùs eum
venero ad vos, humiliet me Deus, velugcam multos diligere poſſimus , & verecundia pudoremíz concipe
ex his qui ante peccauerunt, & non egéruntpæniten- re, acqz ex his corde compungi: conſiderantes, & nisi
tiam ſuper immüditia& luxuria & fornicatione, quá miſeratio ipfius fubueniffet, tantum illud peccatorů
geſſerunt. Circunftant ergò nos & præcepta rectè faci- pondusſinedubio in imisnosinferni pænis ſupplici
endi,& exempla non tantùm recte facientium ,ſed eti- js preſliffet.Paulus etiá illa meminerat, quę pereme
LI rat
 1

266 DE CONTRITION E.
rat indulgentia: nos verò nec ifta recordamur, quæ 7 7.. AD Hebræos nono capite : Scatutum efthomini.
poft baptiſinum commifimus, in quibus vtique peri- bus ſemel mori, poft hoc autem iudicium .
culum nobis faluum eft, & reos nos atque in vinculis 8. SOPHONIAE primo capire :Dies iræ diesil .
Contra cos poſitos tenet. Quòd fi aliquando ad recordationé ve- la, dies tribulatióis & anguftiæ ,dies calamitatis& mj.
qui peccato-
rum fudita nerimus, & vifi fuerimus paululùm inde cogitare & feriæ, dies tenebrarum & caliginis, diesnebulæ & tur
tem & dána eſſe ſoliciti, ftatim effugit cogitatio , & tranfimus ad binis, dies tubę & clangoris ſuper ciuitates munitas,
animz nolūcalia : & necintegra quidem hora patimur animam no & fuper angulos excellos.
expendere. Atramafdi& ionemæroris huius adftringi.Hæc igitur 9. MATTHAEI vigefimoquinto : Diſcedite à me
cauſa eft, quòd malisaddimus mala, dum priorūme maledicti in ignem æternum , qui paratus eft Diabolo
moria non permanet , nec dolor aliquis inuritur pro & angelis eius.
conſcientia delicti.Hinceft ,vndè nec ad confeffionem 10. MARCI nono : Bonum eft tibidebilem intro
accedimus. Quomodò enim confitebimur, quorum ire in vitam , quàm duas manus habentem ire in ges
ne memoriam quidem teneinus ? Et fic conſuetudine hennam , in ignem inextinguibilem , vbi vermis eorú
contemnendi,dum de præteritis dolor nullus eft, fa non moritur, & ignis non extinguitur.
ciliùs fuperuenientibus malis locum damus. Quod fi 1. C. ESAIAE trigeſimooctauo, 2. PSALMO céte
omnis ex anima ſtimulus auferatur, & cun &ta ei ſecu- limodecimooctauo, 3. ET trigefimo feptimo, vtin tex ,
ritatis fræna laxentur : quis eam poft hæctenebit, aut 1.D. APOCALYPSIS ſecúdo :Angelo Ephefi ec
quis eam de præcipitijs reuocabit? Quid prohibet vbi clefiæ ſcribe, & c.Sed habeo aduersùm te pauca ,quòd
nihil metuitur, vbi nihil verecúdiæ , nihil pudoris ad- charitatem tuam primam reliquifti.Memor efto itag
mittitur, vtnon in o és perditionis foueas demergatur? vnde excideris: & agepænitentiá , & prima opera fac.
4. AVGVSTINV's libro de Pænitentiæ medici- fin autem : venio tibi, & mouebo candelabrum tuum
Tribanalme. na, capite nono , vel eodé capite in homilia quinqua- de loco fuo ,nisi penitentiam egeris .
dum ad com . gefima ex quinquaginta : Aſcendat homo aduersùm fe 2. POSTERIORIS ad Corinthios duodecimo:
parādam co tribunal mentis ſuæ, fi timet illud, & oportet nos ex Timeo, nè iterü cùm venero, humiliet me Deus apud
pun£tioncm . hiberi ante tribunal Chrifti, vt illud recipiat vnuſ- vos, & lugea multos exijs ,qui antè peccauerunt, & no
2.Cor.5 . quiſque quodper corpusgeſlic, fiue bonum fiue ma- egérunt pænitentiam ſuper immunditia & fornicati
lum : cóftituat fe ante faciem ſuam , nè hoc ei pofteà fin one, & impudicitia quam gefferunt.
at.Nam minatur hoc Deus peccatori,dicens :Arguam 3 . ET capire ſeptimo : Nunc gaudeo, non quia con.
Pral. 49 . te, & ftatuam te ante faciem tuam.Atque irá conftitu triftati eftis, fed quia contriftati eftis ad poenitentiam ,
Accuſatrix to in corde iudicio, adlit accuſatrix cogitatio , teſtis Contriftari enim eftis fecundùm Deú , vt in nullo de
cogitatio, te- confcientia, carnifex timor. Indè quidem ſanguis ani trimentum patiamini ex nobis. Quæ enim ſecundùm
Itis conſcien . profluat. Poftremò ab Deum triſtitia eſt, pænitétiam in ſalutem ftabilé ope
ria,carnifex mæ confitentis per lachrymas
timor. ipfa mente talis ſententia proferatur, vt fe indignum ratur :feculi autem triftitiamortem operatur.
homo iudicet participatione corporis & fanguinis 4 . LV CAE duodecimo, & MATTHAEI deci .
Domini : Vt qui ſeparari à regno cælorum timet per mo : Timete eum qui poteft & animam & corpus per
vltimam fentétiam fummi iudicis, per ecclefiafticam dere in gehennam .
diſciplinam à facramento cæleftis panis interim ſepa- 55.. AMBROSIVS libro primo depænitentia , cam
retur. Verſecur ante oculos imago futuri iudicij, ve pite primo: Nemo poteft benè agere pænitentiam ,ni, spes venia
Match.25 . cùm alij accedunt ad altare Dei,quò ipfe non accedit, sìqui ſperauerit indulgentiam .
cogitet quàm fit contremiſcenda illa pæna, qua perci. 6. ° AVGVSTINVS in libro dePenitentiæ medi
pientibus alijs vitam æternam , alijin mortem præci- cina, capite vndecimo, vel eodécapitein homilia an
pitenturæternam . quagefima ex quinquaginta : Iudicet ergò feipfum ho
5. AMBROSIV S ad virgine lapſam ,capite octa mo in iftis voluntate dum poteft, & mores conuertat
uo: Pænitentia ergò non verbis agéda eſt, ſed & actu . in melius,nè cùm iam nô poterit,etiá prçter volunta
Quarum rerü Hæc autéſicagitur: Si tibi ante oculos ponas de quan tem à Dño iudicetur. Et cùm in ſe protulerit ſeueriſ ad clauesce
cogitatione ta gloria rueris, & de quo libro vitæ nomen tuum de- fime medicinæ ſententia , veniat ad antiftites,per quos cótritionem
contritio có- letum fit, & fi te iam credas prope ipſas pofitam tene illi in Ecclefia claues miniftrantur, & tan bonus inci- cöfugiendú,
paretur, bras exteriores, vbierit fletus oculorú , & ftridor den piens iam effe filius,maternorūmembrorú ordine cu- & fatisfacti
Matt.8 .
tiú fine fine . Cùm hæc certa fide,ficut eſt, animo con ftodito,à præpofitis facrorű accipiat ſatisfactionis fue onis modus
ceperis , quia neceſse eſt præuaricatricem animam tar- modú, vt in offerendo facrificio cordis cótribulati de accipiendus.
No aliud re rareis pænis & gehénæ ignibus tradi, necaliud reme. uotus & ſupplex, id tamen agat , quod non folùm illi
medium poft dium conftitutú effe poft baptiſmū, äpænitentiæ ſo- profit ad recipienda
recipi ſalutem , ſed etiá cęteris ad exem .
quam pæni. latium ,quantáuisafHictioné,quantunuis laboré & in- plum : Vtfi peccatú eius nó folùm in graui eius malo,
tentiæ fola- decorem ſubire eſto contenta, dummodò ab æternali. ſed etiã in ſcandalo eft aliorū, atqz hoc expedire vtili
tium .
bus pænis libereris. Ergò hæc tu tecum cogitans, & tati Ecclefiæ videtur antiftiti, in notitia multorú, vel
mente retractans,proprij fa &ti cu ipſa iudex efto cru etiá totius plebisagere pænitentiã no recuſet, non re
delior . In primis omnis cura vitæ huius interimenda fiftat, non ſerali & mortiferę plagæ per pudoré adda
tibi eft, & quaſi morcuá te exiftimas, ficutes, quomo- tumorem.Meminerit tamen ſemper, pluperbis Deus lacob . to
do poſlis reuiuiſcere cogita.Deindè lugubris tibi acci- refiftit, humilibus autédat gratia. Quid elt enim infe- 1.Pet.s.
pienda eſt veftis, & mens ac membra ſingula digna ca- licius,ad peruerfius, q de ipfo vulnere quod latére nő Infelices que
Itigatione punienda.Reliqua vide infrà, quæft.octaua, poteft,non erubeſcere, & deligatura illius erubeſcere? de ligatura
Cótritio quo D.teftimonio tertio . 7. IDEM in Enchiridio ad Laurentiú , capiteſexa- & non de
paratur. 6 . CONCILIVM Tridentinum ſeſſionedecima. gefimoquinto :Sed neq deiptis criminibus quamlibèt vulncre .
quarta,canone quinto : Si quis dixerit, eam contritio- magnis remittédis in fan & aEcclefia,Dei deſperáda eft
nem , quę paratur per diſcuſſione collectionem ,& de- mifericordia agentibus pænitentia ſecundū modú fui
Efa.5. teſtationem peccatorum , qua quis recogirar annos fu- cuiuſ& peccati.In actione auté pænitétię, vbitale cri
os inamaritudine animæ ſuæ ,ponderando peccatorü men commiſſum eſt , vt is quicómifit, à Chriſti etiam
ſuorūgrauitaté,multitudinem , fæditatem ,amiffione corpore ſeparetur,non tam conſideranda eft menſura
æternæ beatitudinis, & æternę damnationis incurſum , temporis, quàm doloris. Cor enim contritum & hu Pfal.so.
cum propofito melioris vite,non eſſe verum & vtilé miliatum Deus non fpernit .Verùm quia plerung do
dolorem , nec preparare ad gratiam , ſed facere homi lor alterius cordis occultus eft alteri , neque in alio
nem hypocrită & magis peccatorem , demùm , illam rum notitiam per verba vel quæcunque alia figna
effe dolorem coactum , & non liberum ac voluntari. procedit , cùm fit coram illo cui dicitur, Gemitus Pſal. 37.
um anathemafit. meus à te non eft abfconditus: rectè conftituuntur ab
ijs
 D & CONFESSIONE.
Preſides Ec- ijs qui Ecclefiæ præſunt, tempora poenitentia, vt fiat
sa pæniten: etiam fatìs Ecclefiæ , in qua remittuntur ipfa peccata:
tiz confitu . Extra eam quippe non remittuntur.Ipfananque pro
WAL . prie fpiritumfan & um pignusaccepit,fine quo non re
micrútur vlla peccata,ita vtquibus dimittuntur,con ,
ſequantur vitam æternam .
8. ' AMBROSIVS in pfalmum trigefimumfepti-
mum : Qui pænitentiam agit, offerre ledebetad pæ-
nam , vt hîc puniatur à Domino, nõ ad ſupplicia grer-
269
na feruetur. Ibidem : Plurimùm fuffragatur reo ve
recunda confeffio , & poenam quam defenfioneeuita
re non poffumus,pudore ſubleuamus. Et fub finem :
Vt febres in alto fitæ non queunt mitigari: cùm foras
eruperint, ſpem adferunt definendi: Irà peccatorum
morbus dum tegitur, inardeſcit : fi cõfeſionibuspro
ditur, cuaporat.
9. IDEM ad virgine lapfam capite octauo , vt lu
prà B.teftim.qnto , & infràſit.octaua,D.teftim.cercio .

Eft'ne Confeßioneceffaria.

A. Eft vtiquè : non ſolùm autem , vt quidá falsò autumant, interior

illa quæ coram Deo * quotidiè facienda eſt Dauidis exemplo, qui ait : a Chryfod hom.42.in Matth .
Dixi, confitebor aduersùm me iniustitiam meam Domino: Verùm etiam hæc b Pfal.36.b

exterior , quæ apud .

facerdotem de criminibus peragitur omnibus , , Origin pfal.37. hom :1& homi
quæ poſt examinatam ſedulò cõſcientiam in menté homini veniút. cerd. Nyffen:orat.in cosquialios

B. ità de hominibus Eccleſię primitiuæ ſcriptum eſt : Multi creden- c A&.19.4

tium veniebant confitentes to annunciantes actusſuos.

C. Quam conficendi rationé eſſe neceſſariam ,non Eccleſiæ modò e Concil.Lateran.ca9,21.Florent.

, ſed etiam Chriſti Clemensepift ad kitaire pom .

ſacra iura & Patrum veneranda ſcripta confirmant
diuinaverba cócludunt,declarantque,cùm ait : Quorum remiferitis pec- deponit:Orig inpfal.37.home.de
cata ,remittuntur eis : & quorü retinueritis,retenta funt.Atquiremittere vel Pacianus in parçnehi ad pænit.Hi

retinere peccata (cùm iudicis hæc ſintofficia) nullus re &tè potelt Sa- fof.hom zoin Gen,& 10.inMarta
$ 1019. 20.C
cerdos, nisì peccantis cauſam , de qua iudicandum eſt,probě anteà co h Auguft lib . 20. de ciuit.Dei cap.

gnitam habuerit atque perfpe &tam . Quæ caufæ cognitio priùs haberi asia ekore e in comun.Cheylot:
, vt " Iudici ac'inedi- Ecalz. Hicion,ad Heliod. epift.i.
non poteft,quàm is,qui expendendú ſe facerdoti
co ſuo ,abſoluendumquetradit,ſpontanea confeſſionevulnera ſua fi- tieu cap-as. Orig.homil. & 2.ja
gillatim detegat, atqueità aperiat,vt Sacerdos, vbi peccata ſoluenda &

vbi liganda ſint , explicatè cognoſcere queat.

TESTIMONI A.
1.1 . CHRYSOSTOMVS homilia quadrage peccator lachrymis ftratum fuú, & fiunt ei lachrymæ facerdoni in
fimaſecunda in Matthæum : Tu ipſe tibi iuſtus ſisiu . (uz panes die ac nocte:cùm nó erubeſcit facerdoti Do. dicarc pecca
dex, exige à teipfo rationem & corre& tioné, largos la- mini indicare peccatâ, & quærere medicina, fecúdùm rere
rum medici.
& quæ .
chrymarum effunde Auuios, ingentes compunctionis eum qui ait : Dixi, pronunciabo aduersùm me iniufti nam .
gemitus redde, humilimus ſis , laboribus ac vigilijsţiam meam, & tu remififti impietatem cordis mei. Pfal. 31.
Peccata per teipſum afflige, peccata tua per ſingulas ſpecies reco CHRYSOSTOMVS libro tertio de Sacer
fpecies fingu .le .Non paruus et hic cruciatus animæ,nec quátus fit, dotio, vt fuprà quæſt.prima C.teſtimonio o & auo.
las recolēda. ab alio cognofcitur, nisi ab eo qui cópunctus eſt, qui 6 . GREGORIVS Nyſſenus orationead eos qui
non ignorat hac re animam in hac vita maximè cor duriùs & acerbiùs alios iudicác,atæ códemnant, quia
queri :neceft neſcius, quátus dolor ex memoria pec- cöuerfione indigent, & pænitétia, fiue in mulierépec
catorum naſcatur .Quas ob res iuftitia Deus huic pe- catricem :Afflictionis participé, & fociū ſumeſacerdo
Sacerdos ce
Efaiz 43.ſe- nitentiæ in præmiū propofuit, dicens: Dic tu priùs tem, vt patré, quis enim tam falsò nominatur pater, pater fitpo .
cundùm lxx. peccata tua, vtiuftificeris. Noneft profectò,nõelt in- aut tam duro acq adamantino animo prædituseft,qui nitentium , ob
Omnia pecca ſufficiens ad emendandum via, fi cùm omnia ſecundu non filijs mærentibus doleat, & gaudencibus lætecur ? corü pecca
ta ſecundiam ſpecié in vnú peccata collegeris, aſlidud animo dein Sacerdosità criſtacur ob peccatum illius, quépropter tum dolet.
Speciem.in . de ipſa verſes,acdeipſis côtinué mediteris & cogites. religioné habet loco filij, ve lacob viſa cunica Iofeph Gene. 37.
gere . 2. PSALMO trigefimoprimo, vt in textu . ſanguine căſperſa querebatur, vt Dauid luxit Abſalo . 2.Reg.ii.
3. ORIGENES homilia prima in pſalmum tri- nis interitum ,vtHeli Ophnim & Phineem , qui in acie Reg.4 .
gefimumfeptinū : Chriſtus quidem erat archiatros, ceciderant, vtMofes impium populum , qui rerü no. Exod.32.
qui poſſet curare omnem languorem & omnem in uarum ftudiofus vitulu libi conflauerat.Quamobrem
firmitatem : Diſcipuli verò eius Petrus vel Paulus,ſed maior tibiin eo fidutia fit, qui te in Deo genuit,quàm
& prophetæmedici ſunt, & hiomnes qui poft Apofto- in illis, à qbus corpore procreatus es , Audacter often- Animi arcana
los in Ecclefia pofiti funt, quibus curandorum yul. de illi, quæ ſunt recondira: animi arcana tanquàm oc- cerdoti vi
Deus in
voluit Deus
Medici ani. nerum diſciplina commiſſaeſt, quos voluit in culta vulnera medico rerege . Ipſe & honoris & vale- medico rete
marum in Ec.Ecclefia fua eſſe medicos animarú, quia non vult De- tudinis tuæ rationem habebit, filiorum dedecorema- genda,
clefia .
us nofter mortem peccatoris, fed pænitentiam & ora- gìs mouentur parentes, quàm ipli filij. Nam vt filio .
tionem eius expectat. rum gloria ad parentes pertinec, fic etiam dedecus &
IDEM homilia fecunda in Leuiticu : Audifti turpitudo. Incertus eft, fratres, terminusvitæ.diſcel. Idg; ante vicę
quanta fint in lege facrificia pro peccatis, audi nunc fum è vita diligentia pręuertamus. Abfurdum enim incertum ter
Laborioſa
perpceniten-quantæ ſint remiffionespeccatorum.In Euangelio eft eft, cùm illi, qui corporis valetudinis rationem ha- nidum .
remiffio . ifta prima & c . Eft adhuc & feptima, licèrdura & labo- bent, fe ipfos expurgent ante Caniculæ exortum , nė,
Pral.6 .
rioſa, per pænitentia remiſlio peccatorum , cùm lauat quod humidu in illis eſt, veheméti ipfius ardore cor
LI rum.
 268 DE CONFESSIONE.
rumpatur, & morbos pariat, eos qui animi cura ge- feſfione dicantur, quod piorum hominum vſusden
runt, incertum mortisdiem nonanreuertere, & ardo- monftrat,taceritamēcitraculpá, multis alijs reme
mortalia
rem excruciantis illius ignis, qui in æternum combu- dijsexpiari poffunt. Verùm cùm vniuerfa
rit, & nullum vnquàm refrigerium admittit. Dra. peccataetiá cogitationis, homines iræ filios & Dei ini. Vniuerfa
Luc. 15. chmam Euangelica, quam acceperas, & qua diuesef- micos reddat, neceſſum eft omniú etiam veniamcum cata queme.
Pænitentiz fectus fueras, ignauiatua perdidifti? pænitentię lu. aperta & verecunda confeſſione à Deo quçrere. Itag moriz poft
lucerna .
cernamaccende.Inclinarediligenter. Illaminterrenis dum omniaquæmemoriæ occurrunt peccata Chrifti diligenser:
affe &tionibus defo Tam conquire, inuentam tolle, at fideles confiteri ftudent, procul dubio omnia diuinæ runt,cófiten .
conſerua,vtnosvicini gratulemur, & eo gaudio'affi miſericordiæ agnofcenda exponunt. Qui verò ſecùs da neceſſa
ciamur, quod eft in Chrifto. faciunt, & ſcienter aliqua retinent, nihil diuinęboni, riò.
B. ACTORVM decimonono, vtin textu . tati per ſacerdoté remittendū proponüt. Si enim eru .
1. C. CONCILIVM Lateranenſe magnü fub In , beſcatægrotus vulnus medico detegere, quod igno
nocentio tertio ,canone vigeſimoprimo: Omnis yeri rat, medicina non curat. Colligiturpræterea etiã eas Circunftan.
tiar cog
uſque ſexus fidelis, poftquàm ad annos diſcretionis circunftantias in confeflione explicadas effe, quæ fpe- feflioum.
peruenerit,omnia ſua ſolus peccata confiteaturfideli, ciem peccati mutant, quòd fine illis peccata ipſa ne
Confeffio an. ter faltem femel in anno proprio ſacerdoti, & iniun &tá à pænitentibus integrèexponantur, nec iudicibusin
aua .
fibi pænitentiam ftudeat pro viribus adimplere,fufci- notefcant : & fieri nequeat,vtde grauitate criminum
piens reuerenter ad minus in Paſcha Euchariftiz Sa- rececenſere poſlint, & pænam quam oportet, pro il.
cramentum : nisì forte de conſilio proprij Sacerdotis, lis,pænitentibus imponere. Vndè alienù à ratione eft,
ob aliquam rationabilem cauſam , ad tempus ab eius docere circúftantias has ab hominibus ociofis excogi
perceptione duxerit abftinendum : alioquin& viuens tatas fuiſſe,aut vná tantùm circunftantiá confitendam
ab ingreffu Ecclefiæ arceatur,& moriés Chriſtianaca. effe,nempepeccaffe in fratrem .Sed & impiū eft, Con- Cofeffio fa.
reat ſepultura. Vndè hoc falutare ftatutum frequéter feliionem ,que hac ratione fieripræcipitur, impoſibi. cramentalis
in Ecclefijspublicetur, ndquiſquamignorantiæ cæci- lem dicere,aut carnificinam illam conſcientiarum ap- poffibilis,aut
tate velamen excufationis aſſumar. Siquisautem alie- pellare. Conftat enim, nihil aliudin Ecclefia à pæni- carnificina
Alienus Sa.
no Sacerdoti voluerit iufta de cauſa ſua confiteri pec- tentibus exigi, quàm vt poftquam quiſq diligentiùs conſcientię.
cerdos non cata,licentiam priùs poftulet & obtineat à proprio fa- ſe excufferit, & conſcientię fuæ finusomnes & latebras
poteft folue.cerdote,cùm aliter illeipſum nó poflit ſoluere vel li- explorauerit,ea peccata confiteatur,quibusſe Domi
ic aut ligate. gare.Sacerdos autem fit diſcrecus & cautus, vt more num & Deú ſuũ mortaliter offendiſſememinerit : re .
periti mediciſuperinfundatvinum & oleum vulneri- liquaautem peccata, quædiligentercogitanti non oc.
bus ſauciati,diligenter inquirens & peccatoris circun- currunt, in vniuerſum ,eademConfeffioneincluſa ef
Inquiſitio cir ftantiasconlilium
& peccati,debeat
perquas prudenter intelligat, qua- fe intelligütur:pro quibus fideliter cum Prophetadi.
cunftantiarú le ille exhibere cuiuſmodi reme-
,& cimus : Ab occultismeis munda Domine.Ipſa
me ve- Pſal is.
peccati &
pecatoris. dium adhibere,diuerſisexperimentis vtédo ad fanan- rò huiuſmodi Confeſſionis difficultas, ac peccata de
dumzgrotum.Caucat autem omninò ,nè verbo vel fi- tegendiverecundia,grauis quidem videri poſſet,nisi
sigillü Con- gno
fellionis, velalioquouis modo prodat aliquatenùs pecca- tot tantises cómodis & cófolationibus leuaretur, quæ
torem , fed fi prudentiori confilio indiguerit, illud omnibus dignè ad hoc facramentú accedentibus, per
abſque vlla expreſſione perſonæcautè requirat: quo. Abſolutionem certiſſimè cóferuntur. Cæterùm quo Cofeffio ali
Tantis con- niam qui peccatü in pænitentiali iudiciofibi detectú ad modum cóficendifecretò apud folum ſacerdotem , Glicaelepon
feſtonem . præſumplerit reuelare, non ſolùm à ſacerdotali offi- etfi Chriftusnon vecuerit, quin aliquis in vindictam teft.
ciodeponendum decernimus,verumetiam ad agenda fuorūſcelerú & fui humiliationem ,cùm ob aliorüex
perpetuam pænitentiam in arcum monafteriumde- emplum ,tum ob Ecclefiæ offenfæ edificationé,deli& a Có
trudendum . ſua publiceconfiteri poſfit :non eft tamen hoc diuino
Non quiuis 2. CONCILIVM Florentinum in do & rina de præceptomandatū ,nec fatìsconſultò humana aliqua
Sacerdos Sacramentis: Adoris Confeſlionem pertinet, vt pec- legepræciperetur,vedelicta, præſertim fecreta, publi
huius Sacra- cator omnia peccataquorum memoria habet, ſuo ſa- ca effentcôfeſſione aperienda.Vndè cùm à fandilimis
menti. miai. cerdoti confiteatur integraliter , & c.Miniſter huius Sa- & antiquiſtimis Patribus,magno vnanimi conſenſu ,
cramentieſt Sacerdos habens authoritatem abſoluen- fecreta Cófeſfio facramentalis, qua ab initio Eccleſia Secreta Code Sa
di vel ordinariam ,velex commiſſione ſuperioris. fan & a vſaeft, & modò etiá vtitur,fuerit fem per com cramentali
3. CONCILIVM Tridentinum feffione decima- mendata: manifeftè refellitur inanis eorû calúnia , qui vſa cftabini
quarta , capite quinto :Exinftitutione Sacraméti Pes eam à diuinomandato aliená,& inuentūhumanuelle, t1oEccleßa.
nitentiæ iam explicata, vniuerſa Ecclefia femper in- atą à Patribusin Cócilio Lateraneficögregatis, initiu
Integra pec- tellexit inftitutam etiam effe à Domino integram pec- habuiſle, docere nő verétur, nec enim per Lateranéſe
forumchoris catorum Confeſſionem , & omnibus poſt baptiſmum Cóciliū Eccleſia ftatuit,vtChriſti fideles cóficerétur,
Aoinftituta, lapfis iure diuino neceffariam exiftere: quia Dominus quod iure diuino neceſſariū & inftitutú effe intellexe
& ad falutem nofter Ieſus Chriſtus,è terris aſcenſurus ad cælos, fac rat:fed vt præceptú Cófeftionis, ſalté femel inanno,ab
lapfis necef- cerdotesſuiipfius vicariosreliquit,tanquàm pręlides omnibus & fingulis,cùm adannos diſcretionis perucs
& iudices, ad quosomnia mortalia crimina deferan- niffent,impleretur. vndè iam in vniuerfa Ecclefia, cu
tur,in que Chrifti fideles ceciderint, quo pro potefta- ingenti animarü fideliú frucu,obferuaturmos ille fa- feffione
De annuacó.
pre
teclauiumremiffi
tentiam pronuncient, autrerentionis
onis Conftat peccatorüſen
enim , facerdotes iudi- lutaris cófitendifacro illo & maximèacceptabilitem . ceptum Ec.
pore Quadragefimæ :quem morem hæc fancta Syno- clefiæ reno
cium hocincognita cauſa exercere non potuiffe, nec dus maxime probat & amplectitur,tanquàm pium & uatur.
æquitatem quidem illos in pænis iniungendıs ſeruare meritò retinendum .
In ſpecie & potuiſſe,fi in genere duntaxat, & non potiùsin ſpecie, 4. CLEMENS epiftola prima ad fratrem Domi
figillatimcõfi acligillatim ſua ipfi
peccata
infideli
peccata declaräffent.Ex his collia ni : Quòd fi fortè alicuius cor vel liuor, velmemora
teada. gitur, oportere à pænitentibus omnia peccata mor- tas, vel aliquod malum ex his quæ fuperiùs
talia, quorum poft diligentem ſuîdifcuflionem con- uimus, latenter irrepferit, non erubeſcat, qui ani- Nó erubeſcat
ſcientiam habent, in confeſſione recéferi, etiam fioc. mæ ſuæ curam gerit, confiterihæc huicquipræeft,vt caconfiteripec.
tor huic
cultiſſima illa fint, & tátùmaduersùs duo vltima De. abipfo per verbum Dei & confilium falubre curetur, qui præeft.
calogi præcepta cómiffa, quæ nõnunquàm animú gra- quổ pollicintegra fide & operibus bonis pænas æter Sacerdotibesus
uiùsfauciant,& periculofiora ſuntijs quæ inmanife. niignis effugere,& ad perpetuæ vitę præmia perue cogitation
fto admittuntur.Nam venialia,quibusà gratia Deino nire. Et infrà : Inſtruebat B. Petrus actus fuæ vitæ malas parefa
excludimur, & in quæ frequentiùs labimur,quáquàm omni hora cuftodire, & omni loco Deum reſpicere: ciêdasdocu
rectè & yuiliter, citra omnem præſumptioné in con- firmiter ſcire, cogitationes malas, cordi ſuo adueni.it D. Petrus.
entes,
 DE CONFESSIONE .
entes,mox ad Chriftum allidere, & facerdotibus Do-
mini manifeftare .
DIONYSIVS Areopagita epiſtola octaua ad
Conſuctudo 5.
vt peccatores Demophilu m : Tu verò procidentem facerdoti im-
facerdotipro pium (vtais) atque peccatorem neſcio quo pacto con
ciderent fua tra diſciplinæ ordinem adftans calce abiecifti ac repu-
peccara con- lifti. Cùm ille quidem verecundė ( quodoporcuit) fa .'
terecur fe ad peccatorum remedia querenda veniffe:
neæ exhorruifti inſuper & facerdotemoptimum lace.'
rare conuicijs, miſerabilem eum dicens,qui pæniten .
tem atque impium iuftificâ llet.
4 6. TERTVLLIANVS in libro de pænitentia:
Tantum releuat confeſfio deli & um , quátum diſiimu-
De vtilitate latio exaggerar.Confeſſio enim ,fatisfactionis confiliū
. Huius igitur pæniten
& ' uisfactio. eft: diffimulatio ,contumaciæ
Confeffionis
dus , six ſecundæ & vnius, quáto in arcto negocium eft,tan-
to operofior probatio , vt non ſola conſcientia præfe-
ratur, ſed aliquo etiam actu adminiftretur. Is actus,
qui magis Græco vocabulo exprimitur & frequenta.
tur,exomologefis eft,qua deli&tum Domino noftrum
confitemur ,non quidem vtignaro ,ſed quatenùs fatiſ.
factio confeſſione diſponitnr, confeſſionepænitentia
i naſcitur,pænitentia Deus mitigatur. Itaque exomolo-
gelis profternendi & humilificandi hominis diſcipli-
Satisfactiöis na eft,conuerſationem iniungens miſericordię illicé.
opera . De ipſo quoquè habitu atque vi & u mandat, ſacco &
cineri incubare, corpus ſordibus obſcurare,animum
mæroribus deijcere,illa quæ peccauit,crifti tractatio.
nemutare : cęterùm ,paftum & potum pura nóſfe,non
ventris ſcilicet,fed animæ cauſa:plerunque verò ieiu.
nijs preces alere, ingemiſcere, lachrymari, & mugire
Presbyteris
aduolui. dies noctesis ad Dominum Deum tuú, presbyteris ad
uolui,& aris Dei adgeniculari, omnibus fratribus le-
gationes deprecationis ſuæ iniungere.Hæcomnia exo-
mologelis, vt pænitentiam commender, vt de periculi
timore Dominum honoret, vt in peccatoré ipfa pro.
nuncians pro Dei indignatione fungatur, & temporali
afflictione æterna ſupplicia non dicam fruftretur, fed
expungat. Cùm igitur prouoluit hominem , magis re-
leuat: cùm fqualidum facit,magìsmundarum reddit:
cùm accuſat, excufat : cùm condemnat, abfoluit, In-
quantum non peperceris tibi, intantum tibi Deus, cre.
Cótra cosqui de parcet . Plerola tamen hocopus vt publicationem
ob pudoremon lui aut fuffugere,autde die in diem differre,preſumo,
refugiüçcon.pudoris magis memores ,quàm falutis: velutilli,qui
fiteri
& peccatain partibus verecundioribus corporis cótracta vexa .
fatisfacere
cione,conſcientiam medentium vitant,& ità cum eru .
beſcentia ſua pereunt. Intolerandum ſcilicet pudori,
Domino offenſo ſatisfacere,faluti prodadæ reforma-
ri. Næ tu verecundiabonus,ad delinquendum expan-
dens fronté,ad deprecandum verò fubducens.Ego ru-
1 borilocum non facio , cùm plus de detriméto cius ac .
quiro, cùmipfe hominem quodammodò exhortatur:
Nemereſpexeris ,dicens,pro temihimeliuseft perire.
Certè periculum eius tunc fi fortè oneroſum eſt, cùm
pends inſultaturos in rifiloquio confiftit, vbi de alte-
rius ruina alter actollitur, vbi proſtrato ſuperſcendi-
tur.Cæterùm inter fratres atque conſeruos,vbì com-
munis ſpes,metus,gaudium , dolor, paſiio (quia com-
munis fpiritus de communi Domino & patre) quid
tuos aliud, quàm te opinaris?Quid confortes caſuum
tuorú,vt plauſores fugis ?Non poteft corpus de vnius
membri vexationelętum agere:condoleat vniuerſum
& ad remedium conlaboret, neceſsèeft. In vno & alte-
ro Eccleſia eft ,Eccleſia verò Chriſtus. Ergò cùm te ad
fratrum genua protendis , Chriſtum contrectas ,Chri-
ftym exoras. Aeque illi cảm ſuper te lachrymas agūt,
Chriftus patitur, Chriſtus Patrem deprecatur. Facilé
impetratur ſemper, quod filius poftulat. Grande pla-
nè emolumentum verecundiæ ,occultatio delicti pol.
licetur . Videlicet fi quid humanæ notitiæ ſubduxeri-
mus, proindè & Deum celabimus.Adeóne exiſtimatio
hominum & Dei conſcientia comparantur. Anmelius
eft damnatum latére, quàm palàm abfolui ? Miſerum
269
eft fic ad exomologefin peruenire.Et poftea: Side exo
mologefi retractas, gehenna in corde confidera,quam Exomologe .
fis gehennam
ibi exomologeſis extinguit: & pænæ priùsmagnitu
extinguit.
dinem imaginare,vt deremedij adoptione non dubi
tes . Iterùm
poft pauca : Igitur cùm ſcias aduersùs ge
Poft bapti
hennam poft prima illa intinctionis Dominicę moni- fmumileso.
menta , eſſe adhuc inexomologefi fecüda ſubſidia, cur mologeti súc
falutem tuam deferis ? Curceffas aggredi, quod ſcias fidia
fecunda
, lub
mederi tibi?Muræ quidem animæ &irrationales,me
dicinas fibi diuinitùs attributas in tempore agnofcüt.
Ceruus ſagitta transfixus, vt ferrum & irreuocabiles
moras eiusde vulnere expellat,ſcit ſibi dictamno me
dendū.Hirundo fi excęcauerit pullos,nouic illos ocu
larerursùs de ſua chelidonia.Peccator refticuédo fibi infDomino
tituta exoa
inſtitutá à Dominoexomologeſin ſciens,prgteribit il mologelis.
lam , quæ Babylonium regem in regna reftituit ? Diu Dani.4 .
enim penitentia Domino immolarat ,feptenni ſqua
lore exomologefin operatus,vnguium leoninü in mo.
dum efferatione, & capilli incuria horroré aquilinum
pręferente. Proh malæ tra & ationis: Quem homines
perhorrebant ,Deus recipiebat. Contràaút Aegyptius Exodi 14h
imperator, qui populū Dei aliquádo afflictúdiu Do.
mino fuo denegatum perſecutus, in præliū irruit, poft
tot documéta plagarum , diſcidio maris,quod foli po
pulo peruium licebat,reuolutisfluctibus perit.Peeni.
tentiam enim & minifteriü eius exomologefin abie
cerat. Quid ego vltra de iſtis duabus humanęſalutis
quaſi Pharis, ſtyli potiùs negociú , quàm officiū con
ſcientiæ meæ curans? Peccator enim omnium notarū
cùmſim ,nec vlli/rei nisì pænitentiæ natus, non facilè
poſſum ſuper illa tacere, quam ipfe quoque & ftirpis
humanę & offenfæ in Dominum princeps Adam ,exo .
mologefi reftitutus in paradiſum ſuum ,non cacet .
7. ORIGENES homilia primain Pſalmum tri.
gefimumfeptimum ,vide ſuprà hac cadem quæftione,
A.teftimo.tertio .
8. IDEM homilia fecunda in Pſalmum eundem :
Omnibus igitur flagellis emendari,verberari( para
tus ſum , & nihil horâ recuſo,tantùm vt ſupplicia eter
piignis effugiam . Ego in Aagella paratus fum, & do-Pfal.37.
1
lor
meus coram me eft femper. Ante oculosmeos ha
beo dolorem meum ,vefuturos pænarūdolores,prę
ſentibus poflim doloribus compenſare. Quoniã ini
quitacem meam pronuncio.Pronunciationeiniquita
tis,id eft,confeſionem peccati, frequentiùs diximus,
Vide ergò quid edocet nos ſcriptura diuina, ga opor- Confeſſionis
tet peccaruin nõ celare intrinfecùs. Fortaffis enim fica peccatorum
ur ij,quihabentintùsincluſam efcam indigeftam , aut Egregia limi.
humoris vel phlegmatis ſtomacho grauiter & molefte licudo.
imminentia,ļi vomuerint,releuantur: ità etiam hi qui
Preerunt, ſi quidem occultant & retinent intra ſe
peccatum ,intrinfecùsvrgentur, & propemodùm ſuf
focantur à phlegmate vel humore peccati. Si auté ipfe
fui accufatorfiat, dum accuſat ſemetipſum , & conti
tetur ,fimul euomit & delictum , atque omnem morbi
digerit cauſam . Tantummodò circunſpice diligétiùs,
cuidebeas confiteripeccatum tuum . Proba priùsme. fentariuscoure
dicum , cui debeas cauſam láguoris exponere ,qui ſciat rendus lice
infirmari cum infirmante ,fere cum fente,quicondo.
lendi & compariendi nouerit diſciplinam :vt ità de
inùm fi quid ille dixerit, qui ſe priùs & eruditum me
dicum oftenderit & miſericordem , fi quid confilijde.
derit,facias & fequaris : fi intellexerit, & pręuiderit ta.Confeffione
lem effe languorem tuum , qui in conuentu totius Ec- blicamente .
cleſiæ exponi debeat & curari,ex quo fortaſsis & cæ- conucnit.
teri ædificari poterüt ,& tu ipfe facilè fanari,mulcahoc
deliberatione, & fatàs perito medici illius cóglio pro .
curandum eſt.
9. IDEM homilia ſecunda in Leuiticum , vt ſuprà
A.teftimo.quarto .
10 . CYPRIANVS in tractatu velſermone de la.
plis : Deniquè quanto & fide maiores, & timoremeli.
ores funt, qui quanuis nullo facrificij aut libelli fa .
cinore conftricti,quoniam tamen de hoc vel cogitaue .
L13 3 runt,
 270 DE CONFESSION E.
Confeffio runt,hocipfum apud facerdotes Dei dolenter & fim- nerummedicina,nouerút: fimiles's funt illis, qui pla- fită refugies
apud Sacer
dotes.. pliciter confitentes,exomologefin conſcientiz faciút, gasquidemaperiunt ac tumores, medicisip etiam ad telocation
animi ſui pondus exponunt, lalutarem medelam par- tidentibus cöfitentur: fed admoniti , quæ imponenda negligunt.
uislicèt & modicis vulneribus exquirút,ſcientes ( cri- funt, negligunt, & quæ bibenda ,faftidiunt.
Galat.6 . ptum effe : Deus non deridetur . Iterùm paulò poft: 12. HIERONYMVS in caputdecimum Ecclefi
Confiteantur finguli, quęſo vos fratres,delictum ſuũ , aftæ ſuper ea verba, Si momorderit ſerpens in filétio : Eccles so.
dum adhuc qui deliquit, in ſeculo eft, dum admitci Siquem Diabolus occultè momorderit, & nullo con
Remiffio per confeſlio eius poteft, dum ſatisfactio & remiffio fa &ta ſcioeum peccati veneno infecerit: fi tacuerit qui per- Peccati vene
dit in hacvita, per Sacerdotes apud Dominum grata eft. Conuerta- cuffus eft, & non egerit pænitentiam ,nec vulnus fuum pum per co
feſfioné cuo .
murad Dominum menre tota , & pænitentiam crimi- fratri & magiſtro voluerit confiteri:magifterquilin. mendum ,
nis, veris doloribus exprimentes, Dei miſericordiam guam habet ad curandum ,facilè ei prodeſſenon pote.
deprecemur. rit.Si enim erubeſcatægrotus vulnus medico confite. Quod igno
rat mcdiciar
11. PACIANVS in paręneſi ad pænitentiam , fiue ri, quod ignoratmedicina non curat. NOA curat.
Contra cos in libello depænitentia & confeſſione: Vos primùm 13. CHRYSO STOMVS homilia trigefima in
qui confiteri appello fratres, qui criminibus admiſſis, pænitentiam Genefim , & homilia decima in Matthæum , vt fuprà,
recuſatis, vos inquam poft impudentia timidos, poft quæft. decima de Euchariſtia, D. teftimonio ſexto &
peccata verecundos: qui peccare non erubeſcitis, & feptimo.
erubeſcitis confiteri. Et paulò pòft :Eccè iterùm Apo . 14 . IOANNIS vigefimo, vt in textu .
1. Tim.s. ftolus ad Sacerdotem : Manus citò nulli imponas,nec 15. AVGVSTINVS libro vigefimo de Ciuitate

consentein comunicespeccatis alienis.Quid faciestu ,qui decipis
tegrè cófiten. Sacerdotem ? qui aur ignorátem fallis ,autnon ad ple-
tur Sacerdoti num fcientem probandidifficultate confundis? Ro-
go ergò vos,fratres, etiam pro periculo meo per illű
Dominum ,quem occulta non fallunt,definite vulne.
ratam tegere confcientia.Prudentesægrimedicos non
verentur, ne in occultis quidem corporum partibus
Simile, etiam ſecaturos eciam peruſturos.Meminimusquofo
dam ,remota etiam & verecunda membrorūnon eru-
beſcentes, in ferro & cauterio , & grauiſlima illa pul-
ueris mordacitate durâle, & quantum eft illud , quod
homines præftiterür? peccatortimebit ? peccator eru .
beſcet perpetuam vitam præſenti pudore mercari?
& offerenti manus Domino vulnera malè tecta fubo
ducet ? & habet aliquid , quod in illo erubeſcat, qui
Dominum læfit? An fic illi'melius eft perire,nè cu ,pu-
dore timidus, finepudoremoriaris,non faciens pudo.
rilocum ,plusde detrimento eius acquiras, cui pro te
meliuseft perire ? Quòd fi fratrum oculos erubeſci-
veftrorum timere nolite. Nullű
tis, confortes caſuum
corpus membrorum ſuorum vexatione lætatur, im
mò pariter dolet ,& ad remediú conlaborat: In vno &
Cotra cosqui altero Eccleſia eft, Ecclefia verò Chriftus, atque ided
rcctè quidem qui fratribus peccata ſua nō tacet,Ecclefiæ lachrymis
confitentur , adiutus Chrifti precibus abfoluitur. Nunc ad eos fer
ſed ſatisfacti.mo fit qui benè ac ſapienter vulnera ſua pænitétig no-
orem impo- mine-confitentes ,nec quid fit pænitentia nec quæ vul-
Dei, capite nono, vtfuprà,queſtione prima, B.tefti
monio decimoquinto .
16. GREGORIVS homilia vigeſimaſexta in Eu
angelia, vt ſupra ,ibidem , B.teftimo.octauo.
17 . CHRYSOSTOMV S libro tertio de Sacer
dotio, & homilia quinta de verbis Efaię,ibidem ,C.te
ftimo.o & auo, & B.teftimonio decimoſexto .
18. HIERONYMVS ad Heliodorum ,ibidem ,B .
teftimo.decimoquarto.
19 . CONCILIVM Lateranenſe canone vigefi
moprimo, vt fuprà,hac eadem quæftione, C.teftimo,
primo.
20 . CONCILIVM Vuormatienſe capite vigefi
moquinto :Pænitentibus, ſecundùm differentiâ pec
catorum ,ſacerdotis arbitrio pænitentiæ decernútur.
Confeflaci
Debet iraque Sacerdos in pænitentia danda fingulorú officium .
cauſas fingulatìm confiderare,originem quoquè,mo.
dumg culparum , & affectus gemitus's delinquétium
diligenter examinare, manifeftecs cognoſcere : tem
porum etiam & perſonarum ,locorum quoque & gta
tum qualitates inſpicere, vt etiam pro confideratione
locorum ,ætatum vel temporū, feu pro qualitate de
li &torum aro gemituum vniufcuiufą delinquentis ,e
facris regulis oculosnon reflectat.
21, ORIGENES homilia prima& fecúda in Pfal
mum trigefimumfeptimum , vt ſuprà, A. teftimo.ter
tio , & C.teftimo.ſeptimo.

VI

Quomodo Patres de Confeßionefcribunt ?

A. Hicertè non modò confitendi vtilitatem & vſum , qui femper in Ecclefia

fuit, ſed ius etiam atque neceſſitatem nobis magno conſenſu commendantcom
probantque.

B. Vt verò è plurimis paucos & probatiffimos illos teſtes producamus, ſic habet
a Quæft. 288 .
in regulis bre in primis Magnus ille Baſilius:* Neceffarium videtur his quibus diſpenſatio My
ciorb.vide,fteriorum Deicommiffa eft, confitenda eſſe peccata. Sic enim & hi, qui antiqui

3.2. concepir tùs pænitebant, inueniuntur apud fan & os confeſſi eſſe peccata ſua.
di Anghi90:C. Tum Cyprianus , Confiteantur,inquit,finguli,quæſo vos fratres, deli& um

bidebaptis,ſuum , dum adhuc qui delinquit,in feculo eſt, dum admitti cius confeffio poteſt,
epith 10.8 ss.dum Satisfactio cuiuſque & remiſſio fa & a per Sacerdotes apud Dominum gra
ta eſt

Homil.49 ex D. Accedit his Auguftini ſententia, qui docet in huncmodum : Agite pæni

mil.41.& so.tentiam
C.10 . 11. & 16 . qualis agitur in Ecclefia, vt oret pro vobis Eccleſia. Nemo ſibi dicat,Oc

cultèago,apud Deum ago : nouit Deus qui mihi ignoſcit, quia in corde ago. Er
Mano gò ſine cauſa di&um eſt: Quæ folueritis in terra, foluta erunt in cælo ? Ergò fine cauſa
funt

1
!
1
 DE CONFESSIONË. 271
ſunt claues datæ Ecclefiæ Dei? Fruftramus Euangelium Dei , fruſtramus verba

Chriſti?Promittimus vobis, quod ille negat?Nónne vos decipimus? Tum alibi,

d
Sunt,inquit, quiſufficere ſibiad ſalutem autumāt, ſiſoli Deo,cui nihil occultum a Lib.2. de

eſt, quem nullius latet conſcientia, ſua confiteantur crimina. Nolunt enim aut ciel.com
erubeſcunt ſiue dedignantur ſe oſtendere Sacerdotibus quos
, tamen inter le
pram & lepram diſcernere per legiſlatorem conſtituit Dominus. Sed nolo, e Lemàt ij.
vt ipſa decipiaris opinione , quatenus confundaris confiteri coram Domini 17. Matts.a
Vicário , vel tabeſcenspræ rubore, vel ceruicoſus præ indignatione. Nam ipſius
ſimiliter ſubeundum eſt iudicium , quem Dominus ſibi non dedignatur Vi
carium .

E Nec minùs eſt euidens

, quod Leo ille Magnus ſcriptum reliquit : 'Multi- fuevil bunad
plex miſericordia Dei ità laplìbus ſubuenit humanis, vt non folùm per Bapti- Koroivliefem
Îmi gratiam , fed etiam per Pænitentiæ medicinam fpes vitæ repareturæternæ, sem epift.so.

vt qui Regenerationis donum violâſſent, proprio ſe iudicio condemnantes, Campaniz.

ad remiſlionem criminum peruenirent : fic diuinæ bonitatis præſidijs ordinatis,

vt indulgentia Dei,nisi ſupplicationibus Sacerdotum, nequeat obtineri

. Media
sor enim Dei& hominum homo CHRISTVS lesys, hanc præpofitis Eccle- 8 1.Tim.2.b
ſiæ tradiditpoteftatem ,vt & confitentibus Satisfactionem pænitentiæ darent, &
eadem falubri ſatisfa & ione purgatos, ad communionem Sacramentorum per ia
nuam reconciliationis admitterent.

TESTIMONI A.
1. B. BASILIVS in regulis breuioribus, fiueque
ftionibus compendiò explicatis, quæftione ducentelie
ma octogefimaoctaua : Neceſſarium videtur &c . vt
in textu .
2. IDEM quæftione ducenteſima vigeſimanona
compendid explicata: Interrogatio . Nunquid flagiti.
osè facta,abiecta omni verecúdia, enunciari apud oés
debeant,an apud aliquos tantummodò :& fi hoc, apud
quos, & cuiuſmodi ?Refponfio: Omninò in peccato-
rum confeſſione cadem ratio eft,quç etiam in apertio.
Non quibus. ne vitiorum corporis.Vt igitur vitia corporis nequa-
uis confiten
dum . . quàm quibuſuis temerè homines aperiunt,fed ijs tan .
tummodò, qui rationem ,qua ea curanda ſunt, teneát:
eodem modo etiam peccatorum confeffio fieri debet,
Roma,15. apud eos videlicet,qui ea poſſint curare:conſentaneú
in modum illi, quod fcriptum eft, Vos qui firmiores
eftis, imbecillitates infirmiorum portate, hoc eft , tol-
lite diligentia & cura veſtra.
3 : : IDEM in epiſtola tertia canonica ad Amphilo .
ConferGo. chium ,canone ſeptuagefimotertio : Sin autem vnufa
quiſ eorum qui in prædi& is peccatis fuêre, confef-
fus bonus euaferit, & is cuià Deibenignitate ligādi &
Matth.18 . ſoluédi credita eft poteftas,fi fit clemétior, vidésſum-
loan.30 .
mam eius qui peccauit confeffionem ad diminuendú
pænarum tempus , non eft dignus damnatione, cum
quæ eft in ſcripturis,nobis hiſtoria fignificet,quòd qui
cum maiori laborecofitentur, Dei mifericordiam ce
leriter appræhendant.
1. C. CYPRIANVS in tractatu vel ſermone de
lapſis: Confiteantur finguli &c.vt in textu . & ſuprà,
quæft.quinta, C.teftimo.nono.
Lib . s.epi.14. 2. IDEM epiftola decima ad Presbyteros & Dia
conos: Hæc qui ſubtrahit fratribus noftris , decipit
miſeros, vt qui poffunt agentes pænitentiam veram
Precibus & Deo patrimifericordi precibus & operibus fuis fatif-
adere.
tisfacere . a. facere, feducantur, vtmagìs pereant, &qui erigere fe
poſſent, plùs cadant. Nam cùm in minoribus peccatis
· agant peccatores penitétiam iufto tempore , & fecun-
dùm diſciplinæ ordinem ad exomologelim veniant,
& per manus impofitione Epiſcopi & cleri,iuscom-
municationis accipiant,nunc crudo tempore perſecu-
tione adhuc perſeuerante, nondùm reftituta Eccleſix
iplus pace,ad communicationem admittuntur, & of_
ferturnomen eorum , & nondum pænitétia acta, non
dùm exomologefi facta, nondùm manu eis ab Epiſco- Exomologa
po & clero impofita,Euchariftia illis datur, cùm ſcri
ptum fit: Qui ederit panem autbiberit calicem Domi. 1.Cor.ll.
ni indigne,reuserit corporis & fanguinis Domini.
3. Ef epiſtola quinquagefimaquinta ad Corneliu : Lib.l.epift.3.
Honor ergò datur Deo , quádo fic Dei maieftas & cen
ſura contemnitur, vt cùm fe ille indignari & irafci ſa
crificantibus dicat, & cùm pænas æternas & fupplicia
perpetua comminetur,proponatur facrilegis atozdi
catur, nè ira cogitetur Dei,nè timeatur iudicium Do
mini, nè pulſetur ad Eccleſia Chrifti, ſed ſublata pe
nitentia, nec vlla exomologefi criminis facta , defpe- Criminis ex
omologefis.
tis Epiſcopis atque calcatis, pax à presbyteris verbis
fallacibus prædicetur,nè lapli ſurgant, aut forìs po
fiti ad Eccleſiam redeant, communicatio non com
municantibus offeratur ? Quibus etiam non fatis fuit
ab euágelio receſtiNe,fpem lapſis ſatisfactionis & pe .
nitentiæ fuftuliſſe, fraudibus inuolutos, vel adulte.
rijs commaculatos , vel ſacrificiorum funefta conta
gione pollucos, nè Deum rogarent, ne in Ecclefiaex- In Ecclefia
omologefin criminum facerent, ab omni & fenfu & cxomologe
fim criminu
fructu pænitentiæ remouiſſe, nisì forìs fibiextra Ec, facere .
clefiam , & contra Ecclefiam conftituiffet conuenti
culum perdicæ fa &tionis, cùm malè fibi confciorum
& Deum rogare ac ſatisfacere nolentium cacerua con. Satisfacere
nolentium
flueret . cateru2 .
1. D. AVGVSTINVS homilia quadragefimano
na ex libro quinquaginta homiliarum : Agite pæni
tentiam & c.vt in textu .
2. ID E M homilia quadrageſimaprima ex libro, Eadem verba
quinquaginta homiliarum : Non ſolùm poft pænitenhabet Ambr.
tiam ab iftis vitijs fe homo ſeruare debet, ſed & ance in cxhortati
pænitentiam ,dum fanus eft : quia fi ad vltimum vitæ onead pænis
accipere, ac Deo Deo
liipſam pænitentiam
fteterit, neſcit tentiam
ac facere
& facerdoti peccata ſua conficeri poterit. doti peccata
3. ET homilia quinquagefima ex libro eodem , ca- confiteri.
pite decimo : vel in libro depænitentiæ medicina,ca
pite decimo : Quiſquis poft baptiſmum aliquorum
priſtinorum malorum opere obligatus tenetur , vfq
queadeò fibi inimicus eft, vtadhuc dubitet vitam mu
tare
 272 DE CONFESSIONE
tare, dum tempus eft, cùm ità peccat, & viuit . Ná yti. an ex voluptate cecidiſti. His enim omnibus fua in
Rom.8. quequòd ipfe perſeuerás peccat,theſaurizatſibiiram ftant iudicia &c. Hæc autem omnia ſi taceantur, vel
in die iræ & reuelationis iufiiudicij Dei.Quòdautem dicta callidè pallientur,animam iugulát. Si denuden
adhuc viuit , patientia Deiad pænitentiam eum addu- tur,cum pænitentia euaneſcunt. In nihilum redigen
Peccatorú vin cit. Implicatus ergò tam mortiferis vinculis peccato- da ordine competenti proſequere, fine circunlocurio
cus,ad claues rum decrectat aut differt, aut dubitat confugere ad ne ediffere peccata pro viribus, immò viriliter extir
Ecclefiæ con ipfas claues Eccleſiz , quibus foluatur in terra, vt fit pare contende. Heu cur erubeſcis confiteri, quod fa
fugeredebet. folurus in cælo : & audet fibi poft hanc vitam, quia cere nequaquam erubuiſti? Melius eft coram vno ali
Matth.16 . tantùm Chriſtianus dicitur, falutem aliquam polli- quantulum ruboristolerare, quàm in die iudicij co
!
ceri ? ram tot millibus hominum graui repulfa denotatum
1
4. IBID E M capite yndecimo : Iudicet ergò fe- cabeicere. Contitere igitur chare minominetenus que
ipſum homo in iftis voluntate dun poteft, & mores te remordent Aagicia,detege ſpecialiter quæ ſcis fpe. 1
conuertat in melius,nè cùm iam non poterit,etiá præ- cialia : quotidiana de quibus non fuifti mundus,!ial
ter voluntaté à Domino iudicetur, & c. vt ſuprà , quæ- tem cogitatione in collecta generali appone, fic'as ex
ftione quarta de pænitentia ,D.teftimo.ſeptimo. indulgentia confide.
5. ET capite decimoſextol: Sed fac incertum efle, 9 . LEVITICI decimotertio , vt fuprà quæft.pri.
vtrùm ignofcat Deus. Quid pdit cùm fupplicar Deo, ma C.teftimonio quarto .
qui ſalutem perderenon dubitauerit, cùm offenderet 10 . ET decimoquarto, 11. LVCAE decimoſe .
Deum ? Quis enim certuseft, quòd etiam Imperator primo.
ignoſcat? Et tamen pecunia funditur, maria tranſme. 12 . MATTHAEI octauo , ibidem teftimo.quinto ,
antur, procellarum incerta ſubeūtur, & penè vt mors & ſequentibus.
vitetur,mors ipfa fuſcipitur. Supplicatur deindè per 1. ELE O epiftola nonagefimaprima ad Theodo
homines homini, fine dubitatione fiuntifta, quum fit rum Forojulienfem Epiſcopum : Šed ye quoquo mo.
dubium quo fine proueniant, & tamen certiores ſunt do inftruatur ambiguitas conſulentis, quid de pæni
claues Ecclefiæ, quàm corda regia. Quibus clauibus tentium ftatu Ecclefiaftica habeat regula ,non tacebo .
Marth.16. quodcunque in terra ſoluitur,etiam in cælo folutum Multiplex miſericordia Dei,& cætera, vtin textu ,per
eſſe promittitur. Et multo eft honeftior humilitas, ianuam reconciliationis admitterent. Cui vtique
quale quiſque humiliat Eccleſiæ Dei, & labor minor operi ipſe Saluator interuenit,nec vnquàm ab his ab !
imponitur, & nullo temporalis mortis periculo mors eft, quæ miniſtris ſuis exequenda commiſit, dicens:
æterna vitatur, Ecce ego vobiſcum ſum omnibus diebus vſque ad Matth.28,
6. MATTHAEI decimoo & auo ,vtſuprà queſtio. conſummationé ſeculi : vtfi quid per feruitutem no.
prima,B.in textu . ftram bono ordine & gratulando impletur affectu ,
7. IOANNIS vigefimo, ibidem . non ambigamus per fpiritum ſanctum nobis fuiffe
S. AVGVSTINVS in libro fecundo de viſitatio- donatum . Si autem aliquis eorum , pro quibus Do.
ne infirmorum ,capite quarto :Suntquidam qui ſuffi- mino fupplicamus, quocunque interceptus obftacu
cerefibiad falutem autumant ,fi ſoli Deo , & c.Et qui- lo, à munere indulgentiæ præfentis exciderit, & priuſ.
buſdam interpofitis :Ergò ad te venire roges ſacerdo. quàm ad conftituta remedia perueniat, temporalem
tem , & facipfum conſcientiarū tuarūpenitùs partici- vitam humana conditione finierit, quod manens in
Ná foli Deo, pem .Non ſeducat te fomniantium illa fuperftitio , quç corpore non receperit , conſequi exucus carne , non Quam pericu
fed J& facer- in viſitando cófirmat, quia faluatfacerdote inconful- poterit. Necneceſsè eft nobis,eorum , qui ficobierint, neabfolution
doti cõfitea
dom . to ad Deum peccatorum confeſſio.Nos autem nõ ab- merita a& úsque diſcutere, cùm Dominus Deus no- ſacramétali.
negamus, quin fit ad Deum frequenter referenda con- fter, cuius iudicia nequeunt compræhendi, quod fa
Pfal.136 . fellio peccatorum . Beatus enim qui tenebit & allidet cerdotale miniſterium implere non potuit, fuæ iufti
2.Car.no.
paruulos vel maximos ſuos ad petram . Petra autem tiæ reſeruauerit : ità poteftatem ſuam timeri vo
Chriſtus eft.Sed teftamur, & teftaturillud ſana do &ri. lens, vt hic terror omnibus profit, & quod quibuſ
na, nè tibi applaudentium faueas auribus, quoniam dam tepidis aut negligentibus atcidit, nemo non me
priùs eges facerdotis, quimediatorfit ad Deum tuú, tuar . Multùm enim vtile ac neceſſarium eft ,vt pecca
Luc.17. falubriiudicio :alioquin & fub lege, & ſub gratia: Ite, torum reatus ante vltimum diem facerdotali fuppli.
& oftendite vos ſacerdotibus,reſponſum diuinú quo- catione ſoluatur.Hisautem qui in tempore neceſita
Iaco.s. modo cóſummaretur? Cófitemini alterutrùm pecca- tis, & in periculi vrgentis inftantia, præſidium pe
ta veftra, quomodò compleretur ? Ergò cicatricum nitentiæ & mox reconciliationis implorant, nec fatif Satisfactia.
tuarum arbiter Dei vice, Dominus adhibeatur pre- factio interdicenda eſt, nec reconciliatio deneganda :
sbyter, & reuela ei vias tuas,& ipfe tibi exhibebit anti- quia mifericordiæ Deinecmenſuras poſſumus pone
dotum reconciliationis. Deindè capite quinto ità re, nec tempora definire, apud quem nullas patitur
Malach ... fubiungit : Adftantem coram te facerdotem angelum veniæ moras vera conuerfio , dicente ſpiritu Dei per
Dei exiftima, Labiaquidem facerdotis,ait Malachias, Prophetam : Cùm conuerſus ingemueris,tunc faluus Ezech.33Eſa.43. .
, & legem requirunt ex ore eius. eris . Etalibì : Dic tu iniquitates tuasprior, vtiuftifi
Modus confi. cuftodiunt ſcientiam
teadi. Angelus enim Domini exercituum eft. Et cum qua & ceris.Et iterùm : Quia apud Dominum mifericordia Pſal.129.
Deum & angelum ejus decet reuerentia , Dei mini- eft, & copioſa apud eum redemptio. In diſpenſandis
ftrum affare : Aperieipenetralium tuorum abditiſti- itaque Dei donis non debemus effe difficiles, nec ac
ma latibula, conſcientiarum verecundarum penitio- cuſantium fe lachrymas, gemitusque negligere, cùm
ra reuela repagula. Non te pudeat coram vno dicere, ipfam * pænitentiam ex Dei credamus inſpiracione * pænitendi
affectionen
quod tenõpuduit forfitan coram multis & cum mul conceptam ,dicente Apoftolo : Nèfortèdet illis Deus 2. Tim.z.
tis facere: nam humanum eft peccare , Chriſtianum eft pænitentiam ,vt refipifcátà diaboli laqueis , à quo ca.
à peccato defiftere, diabolicum eft perfeuerare. Ergo pti tenentur adipfius voluntaté.Vndè oportet vnum
quæ mentem grauiùs exacerbant facinora, Deiange- quenque Chriſtianum conſcientiæ ſuæ habere iudici Non differen
lo manifefta,nihil obſcurum dicens , culpa nullis am- um ,ne conuerti ad Deum de die in dié differat:nè cùm da conuerfio
bagibus inuoluens, nullis circumitionibus quod ve . ſatisfactionis fibi tempus in fine vitæ fuæ conſtituit, & fatisfaction
rum eft operiens. Delignanda etiá ſunt in quibus pec quia periculosè hac fe códitione fragilitas & ignoran
câfti loca, fi recordaris & tempora, cum quibus pec tia humana côcludit , ad paucarum horarú ſe referuer
câſti perſonis,non nomina ipfarum , etiam vt à pecca. incertum : & cùm poflit pleniore ſatisfactione indul
to defiftant ſecretòcorrigéda familiaritas,in qua pec- gentiam promereri , illius temporis anguftias eligat,
câſti labilis ætas, quo gradu iam Ecclefiæ inferuiebas, quo vix inueniat fpatium aut confeſſio penitétis, vel Recociliatio
ſacerdotis.
vtrùm ſemel, an ex conſuetudine, vtrùm neceſſitate, reconciliatio facerdotis. Verùm (vtdixi) etiam talium
necela

>
 DE SATISFACTION E. 273
neceſſitati ità auxiliandum eft, vt nec a & tio illis pe fidelibus poftulatur) né de fingulorum peccatorum
nitentiæ,nec communionisgratia denegetur, fi eam , genere,libellis fcripta profeſſio publicerecitetur,cùm cenfeliciter
etiam amiffo vocis officio per indicium integriſenſus reatus conſcientiarum fufficiat ſolis ſacerdotibus in- cerdotes qui
quærere probentur. Quod fialiqua viægritudinis ità dicari confeſlione ſecreta . Quanuis enim plenitudo fcit,nece po
fuerint aggrauati, vtquod pauloanté poſcebant, fub fidei videatur eſſe laudabilis, quæ propter Dei timo- dit publicaid
præſentia facerdotis fignificare non valeant: teftimo rem apud homines erubeſcere non veretur, taméquia
nia eis fidelium circunſtantium prodeffe debebunt, vt non omnium huiuſmodi ſunt peccata , vt ea, qui pe
fimul & pænitentiæ , & reconciliationis beneficiú con nitenciam poícunt, non timeant publicare, remouen
fequantur,ſeruata taméregula canonum paternorum tur cam improbabilis conſuetudo , nè multi à peni
circaeorum perſonas, qui in Deum , à fide diſceden tentiæ remedijs arceantur , dum aut erubeſcunt, aut
do , peccârunt. metuūrinimicis ſuis ſua facta reſerare, quibus poſſent
2. “ ID E M epiſtola octogeſima ad Epiſcopos per legum conftitutione percelli. Sufficit enim illa con
Campaniam , Samnium , & Picenum conftitutos, ca- feſio , quæ primùm Deo offertur,tunceciam ſacerdo.
pite ſecundo : Illam etiam contra Apoſtolicam regu- ti, qui pro delictis pænitentiú precator accedit. Tunc
iam præſumptioné, quam nuper agnouià quibuſdam enim demùm plures ad pænitentiam poterunt pro
illicita vſurpationecommitti , modis omnibus con- uocari , fi populi auribus non publicetur conſcientia
ftscuo ſubmoueri, (de pænitentia videlicet, quæ ità à confitentis.

VII

Quid porrò de Satisfa tione fentiendum eft ?

A. Id videlicet, quòdalia CHRISTIRedemptorispropria, alia fidelium Gregoriusin cap.9.librit.

pænitentium communis ſit fatisfa &tio. Illa femel · in corpore Christ I in regulis breuiorib.

crucifixi,dum agnus ille mundipeccatatulit,peracta eſt, vt qui natura ſunt i.loan.1.albansa

º iræ filij,Deo reconcilientur: Hæc verò quæ ad pænitentes pertinet, a p. Ephescopia CorsicanCya
Chrifti membris in Eccleſia quotidiè peragitur, cùm pænitētespoft Confidepenitenda.Concil.
feffionem ea quæ Sacerdos abſoluensiniunxit, perficimus, aut cùm vltrò dc facramentoraničia:

quidem dignos pænitentiæ fru &tus edimus, quibusanteađævitæ errata ſi

uecommiſſaaliqua ſaltem ex parte compenſemus.

B. Hæc evindicatoria fimul & emendatoria quædam eſt Satisfa & io, & Name
Redemptoris CHRISTI beneficium atque Satisfa & ionem adeò non debet af de august.it

obſcurat, vt magis etiam commendet, illuftretquc

. Illa enim præeun: 57: Gregoriano
te, ac præcipuè " cooperante, iuxta diuinam ſcripturam iudicium faci . 2. dectro

mus & iuſtitiam , delicta noſtra contra nofipfos vindicantes, & reſiduas gult.tract.uaq.in toan.
d Chryſolt. homil . 80. ad
in nobis peccatorum reliquias diluentes , Deique gratiam nobis pleni- pom.

orem conciliantes atque promerentes : deniquè hac ratione teftan- Hiere ... a ..Corinth.za
tes, nos Christi Crucem libenterample&ti,' abnegare nosipfos,mor- & in 3.cap.Maltin?
tificare carnem , veteris nos hominis odio commotosad perfe & iora con - ma... Ephc. 4.c Colok
3.6
niti, dum aduersùs deprauati animi motus ardenti zelo fortiterque cer
tamus .

Ç. Quo quidem pa & o Satisfa & ioni operam dabant & Dauid, Niniui- ch.Reg:12.d . Paral. 21.6
tæ , & alij, quos in cilicio, cinere, gemitu, luctu, ieiunijs, alijsque affli- 3.Reg.m. Mach.z.b 3.8

& ionibus pænituiſſe conſtat, qui & hinc D E o grati & approbati fuil. Luc ... Judithe bod
fe leguntur. Quam pænitentiæ partem Scriptura confirmans, nobis :a lob42.5 Hier.6.844

que commendans clamat: " Conuertimini ad me in toto corde vestro, in ieius Thicolae
nio, & fletu, u planetu. Et alibì : Conuertimini, & agitepænitentiam ab omni- i Ezech.10.5

bus iniquitatibus veſtris : & non erit vobis in ruinam iniquitas. Et quidem Pau
lus * docet, triſtitiam quæ ſecundùm Deum eſt, operari vindictam : & k 2.Cor.7.c

generatìm admonet : ' Si nofipfos dyudicaremus, non vtiquè iudicaremur à Deod i.Cor.1.5
mino.

D. Eapropter non eft,cur de Satisfa & ionis nomine, quod certè Patribus

eſt perquàm familiare, diſceptemus, cùm in Scripturis res ipſa perſpicuè

proponatur.
TESTIMONIA .
Præter Chri .
Ai ſatisfacti . 1. A. GREGORIVS in caput nonum libri pri- gnare cum eo nititur,crucifigatur. Hocprofe & dreſi.
onem necefla mi Regum in illa verba, dixit Samuel coco &c. Non duum viderat,qui dicebat: Si compatimur, & conre- 2. Fim.a.
ria eft ctiam omnia noftra Chriſtusexpleuit. Per crucem quidem gnabimus.Quafi dicat, quod expleuit Chriſtus,no va ,
noftra fatiſ
. fuam omnes redemit,fed remāfit,vtqui redimi & re- let,nisi ei,qui id quod remanfit,adimplet . Hinc bea
M m tus
 274 DE SATISFACTION A.
3.Pet.2 . tus Petrus Apoftolus dicit: Chriftus paffus eft pro no- care rursùs, fed rursùs peniterenon pigeat: pigtatite
bis, vobis relinquens exemplum , vt ſequamini vefti- rùm periclitari,ſed noniterùm liberari.Neminem pu .
Color...
gia eius.HincPaulusait:Adimpleo ea quæ deſunt paf- deat. Iteratæ valetudinis, iteráda medicina eft : gratus
lioni Chrifti in corpore meo . in Dominum extiteris, ſi quod tibi Dominus offert,
Deus quantú 2. BASILIV s quæſtione duodecima in regulis non recufaueris: offendifti,ſed reconciliari adhucpo
in ipfo eft no breuioribus ſeu compendio explicatis quæftionibus: tes . Habes cui fatisfacias, & quidem volenté : id fidu- Satisfa & io,
bis omnia că Deus pro remiſſionepeccatorum noftrorum demiffo
tamen pæni vnigenito filio fuo, quantùm in ipfo eft, ea antè iam
tentia noftra omnibus condonauit. Quoniam autem miſericordia
opùs eft. & iudicium fanctus vir canit , & teftaturDeum miſeri-
Plal.jo ..
cordem eſſe & iuftú ,neceſſe eſt, vtquæ & à prophetis,
& ab apoftolis , fuis locis de poenitentia dicta ſunt,ea à
nobis præftentur, vtappareant iudicia iuftitiæ Dei, &
miſericordia eius confummetur ad condonationem
peccatorum .
S. AD Hebræos nono : Neque vtfæpè offerat ſemet-
ipſum , quemadmodùm pontifex intrat in ſancta, per
lingulos annos in ſanguine alieno : alioquin oporte-
bac eum frequenter pati ab origine mrundi: nunc au-
tem ſemel in conſummatione feculorum ,ad deftitu .
tionem peccati,per hoftiamfuam apparuit :Etquem .
admodum Itatutum eft hominibus ſemel mori, poft
hocautem iudicium : fic & Chriſtus ſemel oblatus eft
ad multorum exhaurienda peccata, ſecundò fine pec-
cato apparebit expectantibus fe ,in falutem .
AD Epheſios quinto: Chriſtus dilexit nos, & tra-
didit femetipfum pro nobis oblationem & hoftia Deo
in odorem fuauitatis,Ibidem : Chrntus dilexit Eccle-
fiam , & feipfum tradidit pro ea :veillam ſan &tificaret ,
mundans eam fauacro , & c.
5 . ET capite quarto: Donantes inuicé, ficut & Deus
in Chrifto donauit vobis.
6. PRIMAE Ioannis ſecundo : Et ipfe eft propitia-
tio pro peccatis noftris : non pro noftris auté tantùm ,
ſed etiam pro totius mundi .
7. IOANNIS primo: Eccèagnus Dei,ecce qui tol.
lit peccata mundi .
8. AD Ephelios ſecundo: Eramus natura filij irx
ficut & cæteri: Deus autem (qui diues eft in miſericor-
dia) propter nimiam charitatem ſuam , qua dilexit
nos, & cùm effemus mortui peccatis, conuiuificauic
nos in Chriſto, ( cuius gratia eftis ſaluati) & conrefuf-
citauit, & confedere fecit in cæleftibus in Chriſto
Ieſu .
9. POSTERIOR IS ad Corinthios anto :Omnia
)
autem ex Deo ,qui nos reconciliauit ſibi per Chriſtū :
& dedit nobis miniſterium reconciliationis:quoniam
quidem Deus erat in Chrifto mundum recôcilians lie
bi,non reputansillis delicta ipforum , & poſuit in no.
bis verbum reconciliationis.Pro Chriſto ergò legati-
one fungimur,tanquàm Deo exhortante pernos.Ob.
ſecramus pro Chrifto, reconciliamini Deo. Eum qui
non nouerat peccatum , pro nobis peccatum fecit, vt
nos efficeremur iuftitia Dei in ipſo .
Lib.$.epak.5. 10. CYPRIANVS epiſtola quinquagefimanona
ad Fidum presbyterum : Legimus literas tuas, frater
chariflime,quibus ſignificâſtideVictore quodam pre
sbytero : quòd ei antequàm pænitentiam plenam egil-
Deo facičda
facisfactio. fet, & Domino Deo, in quem deliquerat, ſatisfecif-
ſec, temerè Therapius collega nofter immaturo tem-
pore, & præpropera feftinatione pacem dederit. Quæ
res nos fatismouit,receffum effe à decreti noftri au-
thoritate , vt antelegitimum & plenum tempus fatif-
factionis,& fine pecitu & conſcientia plebis, nulla in-
firmitate vrgente, ac neceſſitate cogente, pax ei con-
cederetur.
Lib.y.epi.14. 11 .
Precibus & IDEM epiſtola decima ad Clerum : Agêtes pe.
operibusDeo nitentiam veram ,poffunt Deo Patri miſericordi pre-
ſatisfacerc . cibus & operibus ſuis ſatisfacere.
12. TERTVLLIANVS libro de Pænitentia: Ità
Satisfacere
Domino . qui per deli& orum pænitentiam inftituerat Domino
ſatisfacere, & c . Et aliquibus interiectis N
: on fatìm
ſuccidendus ac ſubruendus eft animus deſperatione, fi
fecúdæ quis pænitétiz debitor fuerit: pigeatſanè pec.
i
bitas,euolue quæ ſpiricus ecclefijs dicat : Deſertá die Apoc.a.ks.
lectionem Ephefijs imputat, tuprum & idolochytorú
eſum Thyatirenisexprobrat, Sardios non plenorum
operum incuſat,Pergamenos docentes peruerſa re
præhendit, Laodicenos fidentes diuitijs obiurgat: 8
tamen omnes ad pænitentiam commonet, fub com
minationibus quidem . Non comminareturauté non
pænitenti,li non ignofceret pænitenti. Ibidem :Satiſ. Satisfactio
factio confeſſionediſponitur, confeſſione pæniten- coufeffione
tia
naſcitur, pænitentia Deus mitigatur. Vide plu- Paenitentia
ra ſuprà, quæftione quinta de Pænitentia, C.teftimo . Deus mitigut
nio ſexto.
13.
13. CONCILIVM Tridentinum feflionedecima
quarta, capite octauo dePænitentiæ Sacramento; De Satisfactio
mùm ,quo ad Satisfa& ionem ,quæ exomnibus pæni- neimpugis
tentiz parcibus, quemadmodùm à Patribus noftris tur.
Chriftiano populo fuit perpetuo tempore commen
data, ità vna maximènoftra etate, ſummo pietatis pre
textu ,impugnatur ab ijs,qui fpeciem pietatis habent,
virtutem autem eius abnegårunt: ſancta Synodus de. Culpa remis
titur aliqu et
clarat,falſum omninò effe&, à verbo Dei alienī, cul do Gine vni.
pam á Domino nunquàm remitti , quin vniuerfa ueďz puena
etiam pæna condonetur.Perſpicua enim & illuftria in cõdonations
ſacris literis exempla reperiuntur, quibus, præter di- Num
2.Rc...
.12 . & 24 -
diuinam traditionem ,hic error quam manifeftiffimeL.Parak
reuincitur. Sanè & diuinæ iuftitiæ ratio exigere vide
' tur,vtaliter ab eo in gratiam recipiátur, qui ante Ba
ptiſmum per ignorantiam deliquerint:aliter verò ,qui
Temel à peccati & Dæmonis ſeruitute liberati, & acce
pto Spiritus ſancti dono, ſciétes templum Deiviola- 2.Cor.se
re, & Spiritum ſanctum contriſtare non formidaue. Ephef.q.
rint.Etdiuinam clementiam decet,ndità nobis abſque,
vlla Satisfactione peccata dimittantur, vt occafione
accepta,peccata leuiora putantes, veluciniurij & con
cumeliol Spirituiſancto ,in grauiora labamur, theſau . Rom.2.
rizantes nobis iram in die irz . Proculdubiò enim ma- Satisfactoria
rum panari
gnoperè à peccato renocant, & quali fræno quodam vtilitas .
coërcent hæ fatisfactoriæ pænæ , cautiorésque & vigi
lantiores in futurum pænitentes efficiunt,medentur
quoquè peccatorum reliquijs ,& vitiofos habitus,ma-,
lè viuendo comparatos,contrarijs vircutúactionibus
tollunt.Neq verò fecurior vlla via in Ecclefia Dei vn
quàm exiſtimata fuit ad amouendam imminentem a
Domino pænam , quam vthæc pænitentiæ opera ho
mines cum vero animi dolore frequétent. Accedit ad
hæc, quod dum fatisfaciendo patimur pro peccatis ,
Chrifto Iefu, quipro peccatis noftris ſatisfecit,ex quo 2.Cor.de
omnis noftra fufficientia eft , conformes efficimur,
certiſſimam quoque inde arrham habentes, quòd á
compatimur, & conglorificabimur. Neque verò ità 2.Tim.2.
noftra eft Satisfactio hæc, quam pro peccatis noftris
exoluimus, vt non fit per Chriftum leſum . nam qui 1.Cor.13
Philip .4.
ex nobis, tanquàm ex nobis, nihil poffumus, eo co 2.Cor.ja.
operante ,qui nos confortat,omnia poſſumus :ità non
habet homo, vndè glorietur: ſed omnis gloriatio no
ftra in Chrifto eft : in quo viuimus, in quo meremur,
in quo ſatisfacimus: facientes fructus dignos poeni.
tentiæ , qui ex illo vim habent, ab illo offeruntur Pa
tri, & per illum acceptantur à Patre.Debent ergò fa- Quales fatis
cerdotes Domini,quantùmfpiritus & prudentia ſug- factiones in
gefferit, proqualitate criminum & pænitentium fe iungeada .
cultate, ſalutares & conuenientes ſatisfactiones iniun
gere : nė, fi fortè peccatis conniueant, & indulgentiùs
cum penitétibus agant, leuiffima quædam opera pro
grauiſſimis deliais iniungendo, alienorum peccato
rum participes efficiátur. Habeant autem præ oculis,
vt Satisfactio ,quam imponunt, non ſit tantùm adno
už vitæ cuſtodiam , & infirmitatis medicamentum .
fed
 DE SATISFACTION E. 275
ſed etiam ad præteritorum peccatorum vindi&tam & quòd prædæ hoftibus forent, introducam : vt videant
Claues Sacer caftigationem . nam Claues facerdotum nó ad foluen terram qux vobis difplicuit . Veftra cadauera iacebūt
dorum
ad etiam dum duntaxat,ſed & ad ligandū conceſſas, etiam anti.
ligandum in ſolitudine. Filij veftri erunt vagi in deſerto annis
valent. qui Patres & credunt, & docent. nec proptereà exifti, quadraginta, & portabunt fornicationem veftram , do
mârunt, Sacramentum Pænitentiæ eſſe forum ire vel nec conſumantur cadauera patrum in deferto , iuxta
pænarum , ficut nemo vnquàm Catholicus fenfit, ex numerum quadraginta dierum, quibus confiderâftis
huiuſmodi noftris ſatisfactionibus vim meriti & fa terram : annus pro dię imputabitur. Et quadraginta
Noftra fatif- tisfactionis Domini noftri Iefu Chrifti vel obſcurari, annis rccipietis iniquitates veftras,& fcietis vltionem
fatio no mi vel aliqua ex parte imminui:quod dum Nouatores in meam : quoniam ficut locutus ſum , ità faciam ;omni
ſatisfactioně, telligere nolunt, ità optimam pænitentiam nouam multitudini huic peffimæ quæ confurrcxit aduersùm
vitam effe docent, veomnéSatisfactionis vim & yſum me : in ſolitudine hac deficiet, & morietur. Igitur oés
tollant. viri quos miferat Moyſes ad cótemplandam terram ,
14. ITEM capite nono : Docet prætereà , tantam ef & qui reuerfi murmurare fecerát contra eum omnem
ſe diuinæ munificenciæ largitatem, ve non ſolùm poe- multitudiné,detralientes terræ quòd eſſet mala, mor
nis ſpontè à nobis pro vindicando peccato ſuſceptis, tui ſunt, atque perculfi in conſpectu Domini. Ioſue
aut facerdotis arbitrio pro menſura deli &i impohitis, autem filius Nun , & Caleb filius lephone vixerunt ex
Pænæ diuini. fed etiam ,quod maximum amoris argumentum eſt, omnibus qui perrexerant ad conſiderandam terram .
càs inficta , temporalibus flagellis à Deo inflictis, & à nobis pati- Locutusop eftMoyſes vniuerfa verba hęc ad omnes fi
fatisfaciendi enter toleratis, apud Deum patrem per Chriftum le- lios Ifrael, & luxitpopulusnimis .
habeant . ſum fatisfacere valeamus. ITEM capite viceſimo: TulitigiturMoyſes vir
1. B. EXODItrigefimofecúdo capire: Reuerſustas gam , quæ erat in conſpectu Domini, ficutpræceperat
(Moyſes videlicet) ad Dominum ,ait: Obſecro , pecca- ei,cógregata multitudine ante petram ,dixitig eis: Au
uit populus ifte peccatum maximum , feceruntis fibi dite rebelles & increduli, Num de pecra hacvobis
Deos aureos: aut dimitte eis hanc noxam , aut fi non aquam pocerimus eijcere ?Cúmque eleuaffet Moyſes
facis,dele me de libro tuo quem fcripfifti.Cui reſpon- manum ,percutiens virga bisfilicem ,egreſſęſuntaque
dit Dominus: Qui peccaueritmihi,delebo eum de li- largiſlimæ, ità vepopulus biberec & iumenta. Dixitos
bromeo : tu aucem yade, & duc populum iftum quò Dominus ad Moyſen & Aaron : Quia non credidiftis
locutus fum tibi : angelus meus præcedet te . Ego au mihi,vt fan &tificáretis me coram filijs Iſraël, non in
tem in die vlcionis viſitabo & hocpeccatum eorum . troduceris hos populos in terram quam dabo eis. Es
Percuffit ergo Dominus populum pro reatu viculi paucis inceriectis: Locutuseft Dominus ad Moyſen ,
quem fecerat Aaron . Pergat, inquit, Aaron ad populos fuos: non enim in
2. NVMERORVM duodecimo capite: Iratusas trabit terram quam dedi filijs Iſrael, eô quòd incre
Dominus contra eos (Aaron ſcilicet & Mariam ) abijt: dulus fuerit ori meo ad Aquas contradi& ionis. Tol
nubes quoquerecellit, quæ erat ſuper cabernaculum : le Aaron & filium eiuscum eo, & duces eos in mon .
& ecce Maria apparuit candens lepra quafi nix. Cum tem Hor . Cúmque nudaueris patrem veſte ſua, in
reſpexiffet eam Aaron , & vidiſſet perfuſam lepra, ait dues ea Eleazarum filium eius, & Aaron colligetur,
ad Moyſen :Obſecro Domine mi, ne imponas nobis & morietur ibì. Fecit Moyſes vt præceperatDomi
hoc peccatú , quod ftultè commifimus,ne fiat hęcqua. nus , & aſcenderunt in montem Hor , coram omni
fi mortua, & yt abortiuum quod proijcitur de vulua multitudine. Cúmque Aaron (poliâffec veftibus ſuis,
matris ſuz . eccé iam medium carnis eius deuoratum induir eis Eleazarum filium eius , illo mortuo in
3
eft à lepra. Clamauit Moyſes ad Dominum ,dicens: montis ſupercilio , deſcendit cum Eleazaro. Omnis
Deus, obſecro , fana eam . Cui refpondit Dominus : Si autem multitudo videns occubuiſſe Aaron , fleuit ſu .
pater eius ſpuiſfet in faciem illius, nónne debuerat per eo triginta diebus per cun & as familias fuas.
ſaltem feptem diebus rubore fuffundi? Separetur fe- ś . PSALMO nonagefimoo & auo : Moyſes & Aa .
ptem diebus extra caftra, & poftea reuocabitur. Ex- ron in ſacerdotibus eius: & Samuel intereos quiin.
cluſa eft itaque Maria extra caftra feptem diebus : & uocant nomen eius. Inuocabant Dominum ,& ipfe ex
populus non eft motus de loco illo, donec reuocata eft audiebat cos : in columna nubis loquebatur ad eos.
Maria . Cuftodiebant teftimonia cius, & pręceptâ quod dedit
3 .. ET capite decimoquarto : Et ait Moyſes ad Do. illis.Domine Deusnofter,tu exaudiebas eos: Deus, tu
minum , Dimitte obſecro peccatum populi tui huius propitius fuiſti eis, & viciſcens in omnes adinuentio
fecundùmmagnitudinem miſericordię tuę,ficutpro- nes eorum .
pitius fuifti egredientibus de Aegypto , vfg ad locum 6 . SECVNDI Regum duodecimo capite : Dixit
iftum . Dixit Dominus, Dimili iuxta verbum tuum . autem Nachan ad Dauid, Tu esille vir. Hæc dicit Do.
Viuo ego : & implebitur gloria Domini yniuerfa cer- minus Deus Iſrael,Ego vnxice in regem fuper Ifrael,
ra . Attamen omnes homines qui viderunt maieftatem & ego erui tede manu Saul, & dedi tibidomum do
meam , & figna quæ feci in Aegypto, & in ſolitudine, & mini tui, & vxores domini tuiin finu tuo , dedičs tibi
tentauerunt me iam per decem vices,nec obedierunt domum Iſrael & Iuda : & fi parua funt ifta, adijciam
voci meæ ,non videbunt terram , pro qua iuraui patri- tibi multo maiora. Quare ergo contempfifti verbum
bus eorum , nec quiſquam ex illis quidetraxit mihi, Domini, vt faceres malum in conſpectu meo ? Vriam
intuebitur eam . Seruum meum Caleb, qui plenus alio Hethæum percuffifti gladio, & vxorem eius accepi
ſpiritu ſecutus eft me, inducam in terrain hanc quam fti in vxorem cibi, & interfecifti eum gladio filiorum
circuiuit, & ſemen eius poffidebit cam . Quonia Ama. Ammon . Quam ob rem non recedet gladius de do
lecites & Chananæus habitant in vallibus. Cras moue . mo tua vſque in ſempiternum , eô quòd deſpexeris
te caftra, & reuertimini in folitudinem per viam Ma- me , & tuleris vxorem Vriæ Hethæi, vt effet vxor
ris rubri.Locutus eft Dominus ad Moyſen & Aaron, tua . Itaque hæc dicit Dominus, Eccè, ego ſuſcita
dicens, Víquequò multitudo hæc peſima murmurat bo fuper te malum de domo cua, & tollam vxores
contra me? querelas filiorum Iſrael audiui . Dic ergò tuas in oculis tuis , & dabo proximo tuo , & dor
eis, Viuo ego ,ait Dominus : ficut locuti eſtis audiente miet cum vxoribus tuis in oculis Solis huius . Tu
me, ficfaciam vobis . In ſolitudine hac iacebunt cada . enim fecifti abfcondité : ego autem faciam verbum
uera veftra. Omnes qui numerati eftis à viginti annis iftud in conſpectu omnis Ifraël, & in conſpectu So
Y & fupra , & murmuräftis cótra me, non intrabitis ter . lis hujus . Et dixit Dauid ad Nathan , Peccaui Do
ram ſuper quam leuaui manum meá, vt habitare vosmino, & c . vt infrà hac eadem quæftione, C. teftimo.
facerem , præter Caleb filium lephone, & loſue filium nio primo .
Nun . Paruulos autem veftros, de quibus dixiftis, 7. ' AVGYSTINVS libro fecundo de peccato
Mm rum
 IONE
276 ' DE SATISFACT .
rum meritis & remiſſione, capite tricefimoquarto: xit itaque Dauidmand,& fermo Domini fa & us eftad
Sicut primi homines pofteà iuftè viuendo , vnde me . Gad prophetam , & videntem Dauid, dicens: Vade,
ritò creducur per Dominifanguinem ab extremo fup- & loquere ad Dauid, Hæc dicit Dominus, Trium ti
plicio liberati,nó tamen in illa vita merueruntadpa- bidacuroptio,elige vnum quod volueris ex his,ve
1 radifum reuocari:fic & caro peccati eciamfi remillis faciam tibi.Cúmque veniſſet Gad ad Dauid , nuncia
peccatis homo in ea iuftè vixerit, non continuò mere . uitei,dicés : Aut ſeptem annis veniet cibi fames in ter
tur eam mortem non perpeti,quam traxit de propa- ra tua: aut tribus menfibus fugies aduerfarios tuos,
gine peccati. Tale aliquid nobisinfinuatum eft depa- & illi te perſequentur : aut certe tribus diebus erit
2.Reg.12. triarcha Dauid in libro Regnorum,ad quem Prophe. peftilentia in terra cua. Nunc ergò delibera, & vide
ta cùm miffus effet,eias propter peccatum quod com- quem refpondeam ci,qui me mifit, fermonem . Dixit
miſerat euentura mala ex iracundia Dei comminare- autem Dauidad Gad, Coarctornimis : ſed melius eft,
i Dauid etlico.cur,confeſſione peccati veniam meruit, reſpondente vtincidam in manus Domini, (multæ enim miſeri
feflionepec- Propheta, quòd illud ei flagitium facinus remilum cordiæ eius funt)quàm in manus hominum . Immi.
i metuit,tamëfit, & tamen conſecuta ſunt quæ Deus fuerat commi- litig Dominus peftilentiam in Ifraël de manè vfque ad
pana no cua natus, vt fichumiliaretur à filio,
lit.
tempus conftitucum , & mortui ſunt expopulo à Dan
1 8. IDEM libro vigefimoſecundo contra Fauftum vſque ad Berſa-bee ſeptuagintamillia virorum.Cúm .
2.Reg.ca.
Manichæum , eapite fexageſimoſeptimo: Quid aliud que extendiſſer manum tuam angelus Domini ſuper
quàm cordis eius (Dauidis nempe) profunda cerne- lerufalem , vt diſperderet eam , miſercus eft Domi
bac ſpiritus Dei,quando correctus per prophetam di- nus fuperafflictioné, & ait angelo percutienti populú ,
Quare Dauid xit,Peccaui:continuo'o ad hoc vnum verbum audire Sufficit: nunc contine manum tuam . erat autem an
poftacceptá nieruit,quòd acceperitveniam? Ad quam rem ,nisì ad gelus Domini iuxta aream Areuna lebufæi. Dixít
torum ,adhuc fempiternam ſalutem ? Neque enimprætermiſſaeft in que Dauid ad Dominum ,cùm vidiſſet angelum cæ
pænas luerit,illo fecundùm Dei comminationéAagelli paternidi- dentem populum , Ego ſum qui peccaui, & ego ini
ſciplina, vt & cófeffus in eternum liberaretur, & affli- què egi:ifti qui oues funt, quid fecerunt? vertatur
1
& us temporaliter probaretur. Haud verò mediocre obſecro manus tua contra me, & contra domum pa
fidei robur fuit,autparuum mitis & obedientis animi tris mei.
indiciü,cùm audiffet à propheta,quòd fibi Deus igno- 11. PROVERBIORVM vndecimo capite : Si
uiſſet, & tamen quæ fuerat comminatus, conſequéter juftus in terra recipit, quanto magis impius & peca
eueniffent,non ſe dicere prophetędeceptum eſſe men- cator ?
dacio, necmurmurare aduersus Douin ,quafi falfam 12. ECCLESIASTICI quinto capite : Nè ſe
peccatorum eius indulgentiam pronunciauerit.Intel, quarisin fortitudine tua concupifcentiam cordis tui.
Procenapoftve.Ligebat enim viraltè fanētus,& non contra Deum, fed &nè dixeris, Quomodò potui: autquis me ſubijciet
niam cuipat ad Deum leuans animāſuam ,nisi Dominus effet con- propter facta mea? Deus enimvindicans vindicabit.
& medicina.fitenti pænitentić propitius, quantum pænarūæter- Nè dixeris,Peccaui, & quid mihi accidit trifte ? Altif
narum eius effent dignapeccata:pro quibus cùm tem- fimus enimeft paciens redditor. De propitiatopeca
poralibus emendationibus vreretur, videbat erga fe cato nolieffe finemetu , nes adijcias peccatum ſuper
& manere veniam , & nonnegligi medicinam . peccatum ,
9. GREGORIVS libro nonoMoralium in Iob, 13. AVGVSTINVS tractatu cétefimo vicefimo
Job 9 . capite vicefimoſeptimo, tractás ca verba capitis noni, quarto in Euangelium loannis: In malis quæ quiſque
Sciens quòd nonparceres delinquenti : Si delinquenti patitur,non in bonis quibusfruitur,opùseftpatiétia:
non parcitur,quisabæternamorteeripitur,cùmà de- hancitaque vitam dequafcriptum est. Nunquid non lob 7.
licto mundusnemo reperitur? An pænitenti parcit, & tentatio eft vita humana ſuper terram ? in qua quoti
delinquenti non parcit? Quiacùm delictaplangimus, die clamamusad Dominum ,Liberanosà malo :cogi- Matth.6, 1

nequaquàmiam delinquéres ſumus. Sedquideftquòd curhomo tolerare etiam remiſlis peccatis,quanuisvt

Lucæ 23. Petrus, cùmnegat, refpicicur, & redemptoris negati in eam veniret miſeriam , primùm fuerit cauſa pecca Productior
Actor.s . reſpectu, ad lachrymas vocatur? Quid quòd Paulus tum : produ &tior eft enim pæna quàm culpa,nè parua
eftpoena,qui
cùm Redemptoris nomé in terra conaretur extingue-a putaretur culpanftr atioilla
, ficum nemfini retur & pæna, ac per culpa,nepas
debitæ miferiæ, vel ad ua putecur
re,eius verba de cælo meruit audire ? Sed tamen culp hoc vel ad demo
Lucz 22.
in vtroq punita eſt: quia & de Petro, teſte Euangelio emendacionem labilis vitæ ,veladexercitationem ne- culpa.
1 fcriptum eft: Recordatuseft Petrus verbi Ieſu quod ceffariæ patientiæ ,temporaliter hominem detinet pe
dixerat : & egreſſus forås,fleuit amare.Etde Paulo hec na,etiá quem iam ad damnationé ſempiternam reum
Actor.9. eadem,quę hunc vocauit,veritasdicit: Ego oftendam non detiner culpa.
Deus delin . ei,quanta eum oporteat pro nominemeo pati.Delin- 14 . CHRYSOSTOMVS homilia octogeſima
en quina di quenci ergòDominus nequaquàm parcit,quia deli & ad populum Antiochenum :Totam vitam in peccatis
1
dum fine v1 fine vltione non deſerit. Aut enim ipfe hoc homoin fe abfumpfi, & fi pænitentiam egero ,faluabor? & maxi
tione
ſerit.
nonde. pænitens punit,authoc Deus cum homine vindicans mè. Vndéconftat?Ex Domini clenientia. Nè rue con
percutit.Nequaquâ igitur peccato parcitur,quia nul. fidas pænitentię: Tua nanque pænitentia tanta nequit ItrPoenitétiainen
a Dei .
latenùs fine vindicta laxatur. Sic Dauid audire poft peccata delere. Ši fola foret pænitentia, iure ricordia niti.
2. Reg.12. confeſſionem meruit : Dominus tranftulit peccacum fed poftquàm cum pænitentia commiſcetur timeres:
Dei mi tur .
tuum.Et tamé multis pòft cruciatibus afflictus,ac fu- fericordia, confide, quoniam tuam vincit nequitiam :
Salutisvnda:giens,reatum culpæ quam perpetrauerat, exoluit. Sic multùm enim eftmifericors Deus, &tantùmclemés,
ginali abfol.nos ſalutisynda á culpaprimi parécis abſoluimur,fed vt neque filio pepercerit,vt ingratos feruosredime
uimnur, ſed tamenreatum eiuſdem culpæ diluentes,abſolutiquo- ret.Necmihi dicas,Nimiùm peccaui,& quomodò pof
quaſdam lui. què adhuc carnaliter obimus.Benè ergò dicitur: Sci- fum faluari? Tu non potes, tuus poteft Dominus: &
mus. ens quòd non parceresdelinquenti,quiadeli&ta noftra ità delet peccata,vtnec eorum remaneatveftigium .Itapenitùs
lob 9 . fiue per nos, fiueperfemetipſum refecat,etiam cùm incorporibus quidem hoc nonlicet,quin etiáfimil- declaraciones
relaxat. Ab electisenim ſuis iniquitatum maculas ftu . lies medicus elaboret, & imponat vulneri remedia, ftigium qui
det temporali affi& ione tergere, quas in eis in perpe- vulnus quidem tollit, cicatrix verò permanet, vulnē. dé remaneas.
tuum non vult vindicare. ris circunferens argumentum , adfpectus deformita
1

10. SECVNDI Regum,capite vicefimoquarto: tem. Etlicèt in infinitum medicus contendat,non ta

Percuflit autem cor Dauid eum , poftquàm numera- men cicatricem delerepoteft. Ipfa nanque naturæ re
tuseſt populus : & dixit Dauid ad Dominum : Pecca- pugnat imbecillitas,& artis impotentia, vilitasæ me
ui valde in hoc facto : fed precor Domine, vt transfe- dicamentorum.Deus autem cùm delet peccata , neque
ras iniquitatem ſerui tui, quia ftulceegi nimis. Surre. cicatricem relinquit, neque permittit remanere veiti
gium,
 DE SATISF AGT1 O
gium, ſed cum fanitate pulchritudinem quoque reſti.
tuir: cum liberatione à pæna, dar & iuftitiam , & pre-
uaricatum non præuaricato limilem reddit. Si nang
vel infinita quis habens vulnera, poenitentiam egerit,
& aliquid fecerit boni, fic ea Deus delet, vt neque ci
catricem , neque veftigium ,neque peccatorum often
dat indicium .
15 .. ESAIAE quinquagefimoſexto : Hæc dicie Do.
minus :Cuftoditeiudicium , & facite iuſtitiam : quia
iuxtà eft falus mea vt veniat, & iuftitia mea ve reue.
letur.
16. EZECHIELIS decimooctauo : Siauté impie .
us egerit pænitentiam ab omnibus peccatis ſuis quæ
operatus eft, & cuftodierit omnia præcepta mea , & fe.
cerit iudicium & iufticiá : vita viuer, & non morietur.
Omnium iniquitatum eiusquas operatus eft, non re
cordabor : in iuftitia ſua quam operatus eft, viuet.
Ibidem : Et cùm auerterit fe impius ab impietate ſua
quam operatus eft, & feceric iudiciú & iuftitiam , ipſe
animam fuam viuificabit.
17. HIEREMIAE vigeſimoſecundo : Hæc dicit
Dominus: Facire judicium & juftitiam , & c .
18. POSTERIORIS ad Corinthios ſeptimo:
Nunc gaudeo : non quia contriſtatieſtis , ſed quia con-
triftari eftisad pænitenciam . Contriftati enim eftis
fecundùm Deum , vt in nullo detrimentum patiami-
ni ex nobis. Quæ enim fecundùm Deú triſtitia eft,pe .
nitentiam in falutem ſtabilem operatur: ſeculiautem
triftitia morté operatur.Eccè enim hoc ipſum ,ſecun-
dùm Deum contriftari vos, quantam in vobis opera-
cur ſolicitudinem : ſed defenfionem ,fed indignationé,
ſed timorem , fed deliderium , fed æmulationem , ſed
vindictam . in omnibus exhibuiftis vos, incontamina.
tos effe negocio .
19. PSALMO quinquagefimo : Miſerere meiDee
us fecundùm magnam mifericordiam tuam.Et fecun-
dùm multitudinem miſerationú tuarum dele iniqui-
tacem meam . Ampliùs laua me ab iniquitate mea, &
à peccato meomundame. Quoniam iniquitatem me.
am ego cognofco : & peccatum meum contra me eſt
ſemper. Tibi foli peccaui, & malum coram te feci: vt
iuftificeris in ſermonibus tuis , & vincas cùm iudica-
ris, &c.
20 .
CHRYSOSTOMVS in Pfalmú quinqua-
geſimum ,mulca haber de pænitentia Dauid.
21. ITEM in caputMatthæitercium ſcribens, ho-
milia decima lic ait: Agamus pænitentiam , etiam fi
indulgentiæ modú peccata excedere videantur, & non
modò venia peccatorum , verumetiam præmiorūglo
ria perfruemur. Pænitentiam verò dico, nó folùm yo
àmalis prioribus defiftamus, verumetiam vtbono
Matth. 3.
rum operum fructibus impleamur. Facite , inquit,
fructusdignospænitentia. Quo autem modo fructifi
care poterimus? Si vtique peccatis aduerſa faciamus.
Aliena rapuifti: incipe donare iam & propria. Longo
es tempore fornicatus? à legitimo quoq vſu ſuſpen-
dere coniugij, ac perpetuam continentiam ſępiùs pau-
corum dierum caftitate meditare. Iniuriam velopere
cuiquá, vel fermone fecifti ? refer benedi&tionis verba
conuicijs : & percutientes te,nunc officijs,nunc etiam
Egregia fin beneficijs placare contende. Neque enim vulnerato
militudo . fufficit ad falutem , tantummodò fpicula de corpore
cuellere,ſed etiam remediaadhibere vulneribus. De-
licijs antè & temulentia diffuebas? ieiunio & aquæ
potu vtrunque compenſa : cura vt detrimétum ,quod
ex anteactisaccepifti, abigas. Vidiſti impudicis alienú
decorem oculis fæmina iam omninò nè videas, ma-
iore tactuscautione, quo tutior poſt vulnera.
22. LVCAE nono: Dicebat autem ad omnes : Si
quis vult poft me yenire , abneget ſemetipſum , & tol
lat crucem fuam quotidie , & fequatur me .
23. MATTHAEI decimoſexco : Si quis vult poft
me venire, abneget ſemetipſum , & tollat crucem ſu-
am, & ſequatur me.
N E.
24. AD Romanos fexto: Qui enim mortui ſumus
peccato , quomodò adhuc viuemus in illo ? Et pau
id poft: Vecus homo nofter fimul crucifixus eft, vt
deftruatur corpus peccati, vt vltrà non feruiamus
peccato . Qui enim mortuus eft, iuftificatus eft à pec
cato .
25. AD Ephelios quarto :Deponite vos ſecundùm
priſtinam conuerfationem vecerem hominé,qui cor
rumpitur fecundùm defideria erroris. Renouamini
autem fpiritu mentis veftræ : & induire nouum homi.
nem, qui ſecundùm Deum creatus eft & c .
26 . AD Coloſſenſes tertio : Nolite métiri inuicem,
expoliantes vos veterem hominem cum actibus fuis,
& induétes nouum eum qui renouatur in agnitionem
ſecundùm imaginem cius quicreauit illum, &c.
1. C. SECVNDI Regū duodecimo : Et dixit Da
uid ad Nathan , Peccaui Domino. Dixití Nathan ad
Dauid : Dominus quoque tranftulit peccatum tuum : -
non morieris. Veruntamen quia blafphemare fecifti
inimicosDomini :propter verbum hoc,filius qui na
tus eft tibi,morte morietur. Et reuerſus eft Nathan in
domum ſuam . Percuſſit quoquèDominus paruulū,
quem pepererat vxor Vrix Dauid , & deſperatus eſt.
Deprecatus eft Dauid Dominum pro paruulo : &
ieiunauit Dauid ieiunio , & ingreſſus ſeorsùm , iacuic
fuper terram. Venerunt autem ſeniores domus eius,
cogentes eum , vtfurgerec de terra : qui noluit , neć
comedit cum eis cibum .
2. PRIMI. Paralipomenon vigefimoprimo: Le
uanso Dauid oculos ſuos, vidit angelu Domini ſtan .
tem inter cælum & terram , & euaginatum gladium in
manu eius,& verſum contra Hieruſalem : & ceciderūc
tam ipſe quàm maiores natu veſtiti cilicijs proni in
terram , & c.
3.. PSALMO trigeſimoquarto : Ego autem , cùmi
mihi molefti eſſent, induebar cilicio H
. umiliabam in
ieiunio animam meam : & oratio mea in finu meo con
uertetur. Quafi proximum & quafi fratrem noftrum ,
Siccomplacebam : quaſi lugens & contriſtatus fic hu
miliabar.
4. ET ſexagefimooctauo : Et operui in ieiunio
animam meam : & fa & um eft in opprobrium mihi.E ¢
poſui veftimentum mem cilicium : & factus fum il
lis in parabolam .
5. IONAE tertio : Et crediderunt viri Niniuitæ in
Deum : & prædicaueruntieiunium, & veftiti ſunt ſac
cisà maiore vſque ad minorem . Ec peruenitverbum
ad regem Niniuæ : & ſürrexic de ſolio fuo , & abieciç
veſtimentum ſuumafe ,& indutus eft facco , & fedit in
cinere.Et clamauit, & dixit in Niniue ex ore regis &
principum eius, dicens :Homines, & iumenta , & bo.
ues, & pecora non guſtent quicquam, nec paſcantur,
& aquam non bibant. Et operiantur faccis homines
& iumenta, & clamét ad Dominum in fortitudine: &
conuertatur virà via ſua mala, & ab iniquitate que eſt
in manibus eorum . Quis fcit fi conuertatur, & igno .
fcat Deus, & reuertatur à furore iræ ſuæ, & nó peribi
mus ? Et vidit Deus opera corum , quia conuerfi ſung
de via ſua mala :& miſercus eft Deus ſuper malitia quá
locutus fuerat vt faceret eis, & non fecit,
6. TERTII Regum vigefimoprimo :Itaquecùm
audiffet Achab fermones iftos, fcidit veftimenta fua,
& operuit cilicio carnem ſuam , ieiunauitque, & dor.
miuit in ſacco, & ambulauit demiſſo capite. Et fa
ctus eſt fermo Domini ad Heliam Thesbiten , dicens:
Nónne vidifti humiliacum Achab coram me? quia
igitur humiliatus eſt meî cauſa, non inducam malum
in diebus eius, fed in diebus filijſui inferam malūdo .
mui eius .
7 . PRIMI Machabæorü ſecundo, poftquàm Ma
thathias deplorâffet cum filijs ſuis deſolationéHieru .
falem , fic de eo dicitur : Et fcidit veſtimenta ſua Ma
thathias, & filij eius : & operucrunt ſe cilicijs, & plan .
xerunt valdè.
Mm 3 i 8. EO
i
 ,
1

378 D E SATISFACTIONE.
8. EODEM libro ,capite terrio : Et cögregati funt
(Iudei cùm aduersùs eos miffuseffer exercitusà Lyga)
& venerunt in Mafpha contra Hierufalem : quia locus
orationis erat in Mafpha ance in Iſrael. Et ieiunaue.
runt illa die, & induerunt ſe cilicijs, & cinerem im
poſuerút capiti fuo, & diſciderút veſtimenta fua, &c .
9. SECVNDI Machabæorum capite tertio : Ac
cinctæ'q mulieres cilicijs pectus, per plateas conflue .
bant.
10. MATTHAEI capite vndecimo: Væ tibi Co-
rožain , væ tibi Bechfaida:quia fi in Tyro & Sidone fa.
&tæ effent virtutes quæ factæ ſunt in vobis, olim in ci-
licio & cinere pænitentiam egiſſent. Veruntamen di
co vobis, Tyro & Sidoni remiſſius erit in die iudicij,
quàm vobis.
11. LVCAE decimo: Væ tibi Corozain , væ tibi
Bethſaida: quia fi in Tyro & Sidone fa &tæ fuiſſent vir-
tutes quæ factæ ſunt in yobis, olim in cilicio & cinere
fedentes pæniterent.
12 . IVDITH quarto : Er clamauic omnis popu.
lus ad Dominum inftantia magna, & humiliauerunt
animas ſuas in ieiunijs & orationibus, ipfi & mulieres
eorum. Et induerunt fe facerdotescilicijs, & infantes
proftrauerunt contra faciem templi Domini, & altare
Domini operuerüt cilicio . Ec clamauerunt ad Domi-
num Deum Ifraél vnanimiter ,ne darentur in prædam
infantes eorum , & vxores eorum in diuifionem , & ci-
uitates eorum in excerminiū, & fancta eorum in pole
lutionem , & fierent in opprobrium Gentibus . Tunc
Eliachim facerdosDomini magnus circuiuit omnem
Iſrael, allocutus eft eos,dicens: Scitote quoniã ex-
audiet Dñs preces veftras, ſîmanentes permáferitis in
ieiunijs & orationibus in cófpectu Dñi.Memores efto .
ce Moyfi ferui Domini, qui Amalec confidenté in vir-
tute ſua, & in potentia ſua, & in exercitu fuo, & in cly-
peisſuis, & in curribus ſuis, & in equitibus ſuis, non
Ferro pugnando , ſed precibusſanctis orando deiecit:
fic erunt vniuerli hoftes Iſrael, li perſeueraueritis in
hoc opere quod coepiftis. Ad hanc igitur exhortatio-
nem eius deprecantes Dominú, permanebant in con
ſpectu Domini, icà vt etiam hi qui offerebant Domi- .
no holocaufta,precincticilicijs offerrétfacrificiaDos
mino, & crat cinis ſupra capita eorum . Et ex toto cor
de fuo omnes orabant Deum , vt vifitaret populum
fuum Ifrael.
13. ITEM capite feptimo: Filijautem Iſrael,vtvi.
derunt multitudinem illorum , proftrauerunt ſe ſu-
per terram , mittentes cinerem fuper capita fua, vnani-
mes orantes, vt DeusIſrael miſericordia ſuam often-
deret ſuper populum ſuum .
CAPITE o &tauo : Et in fuperioribus domus
fuæ ( vidua Iudith ) fecitfibiſecretum cubiculum , in
quo cum puellis ſuis clauſamorabatur: & habensfa-
per lumbos ſuos cilicium, ieiunabat omnibusdiebus
vitæ ſuæ, præter Sabbata, & neomenias, & fefta do-
mus Iſrael. Et nonnullis interiectis : Sed quia patiens
Dominus eft,(inquit Iudith ad presbyteros Chabri 28. POSTERIORIS ad Corinthios ſeptimo,
& Charmi) in hocipſo pæniteamus, & indulgentiam ' vt ſuprà B.teftimo.decimooctauo.
cius fufis lachrymis poftulemus.Non enim quafi ho 29 . PRIORIS ad Corinthios yndecimo : Sinof
mo , fic Deus comminabitur; neque ficut filius ho- ipfos &c.yt in textu .
minis ad iracundiam inflammabitur . Et ideò htimili.
emus illi animas noftras: & in ſpiritu cóftituti humi.
dicamus flentes Domino ,vtfecun .,
liato, ſeruientes illi
dùm voluntatem ſuam fic faciat nobiſcum citò miſs ,
ricordiam ſuam .
15. ET capire nono : ludith ingreffa eft oratorium
fuum : & induens ſe cilicio , poſuitcinerem ſuper cano
put ſuum : & profternés fe Domino ,clamabat ad Dóm ,
16 . IDELIS ſecundo : Magnus diesDomini & ter
ribilis valdė: & quis fuftinebiteum ?Nunc ergo ,dicit
Dominus, conuertimini ad me in toto corde veftro ,
in ieiunio, & in fletu , & in planctu. Et fcindite cor
da veftra, & non veftimenta veftra, & conuertimini
ad Dominum Deum veftrum : quia benignus & mi
ſericors eft, patiens & multæ miſericordiæ , & prz .
ftabilis fuper malicia. Quis feit fi conuertatur, &
ignofcat , & relinquat poft fe benedi&tionem , facrifi.
cium & libamen Domino Deo noftro ? Canite tuba in
Sion, fanctificate ieiunium , vocate cætum.Congrega
te populum , fan & tificate ecclefiam , coadunate fenes:
congregate paruulos, & ſugentes hubera : egrediatur
ſponſus de cubili fuo, & fponfa dethalamo ſuo. Inter
veſtibulum & altare plorabūt ſacerdotes miniftri Do.
mini, & dicent: Parce Domine,parce populo tuo .
17 . DANIELIS nono : Etpofui faciem meam ad
Dominum Deum meum rogare, & deprecari in ieiu
nijs, facco, & cinere.
18. IOB quadrageſimoſecüdo : Idcircò ipſe mere .
præhendo , & ago pænitentiam in fauilla & cinere .
19. HIEREMIAE ſexto : Filia populi mei, accin
gere cilicio, & confpergere cinere : luctum vnigeniti
fac tibi plan &um amarum .
20 . ITEM .capite quarto : Accingite vos cilicijs,
plangite & vlulate: quia non eft auerfa ira furoris
Domini à vobis .
21 .
ET capite vigefimoquinto : Vlulate paſtores &
clamate: & afpergitevos cinere optimates gregis.
22.
CAPITE quadrageſimoo & auo : Omne enim
caput caluitium , & omnis barba raſa erit, in cun &tis
manibus colligatio , & fuper omne dorſum cilicium ,
23. ITEM quadragefimonono : Accingite vos cili
cajs plangi
echielis feptimo: Accingent ſe cilicia
,
js, & operier eos formido .
25. THRENOR VM fecundo : Sederunt in terra ,
conticuerunt ſenes filiæ Sion , conſperſerunt cinereca
pita fua,accin &i funt cilicijs,abiecerunt in terram ca
pita ſua virgines Hierufalem .
26. 10ELIS fecundo, vt paulò ante, C.teftimonio
decimoſexto .
27. . EZECHIELISdecimooctauo: Conuertimi
ni, & agite pænitentiam &c. Proijcice à vobis omnes
præuaricationes veftras in quibuspræuaricati eftis, &
facite vobis cor nouum , & Tpiritum nouum : & qua
re moriemini domus Ifrael ? Quia nolo mortem mo
rientis, dicit Dominus Deus : reuertimini, & viuite.

VIII

Profer aliquot Patrum de Satisfactione fententias.

. De laplis. A. Cyprianus ille, ſan Aiſſimus Martyr & teſtis grauiſſimus, in hunc modum
Idem epift. docet : Deus quantum patris pietate indulgens eſt,tantum iudicis maieſtate metus
b . de cepift.endus eſt. Alto vulneridiligens & longa medicina non deſit : pænitentia crimine

minor nonſit: orare oportet impenſiùs,diem lu & u tranſigere, vigilijs no & tes ac

b De laplis. fletibus ducerc, tempus omnelachrymoſis occuparelamentationibus, ſtratosſolo

vide cundem adhærere cineri,in cilicio volutari & ſordibus.Idemquerurſus: Rogādus eft De

us, &
 DE SATISFACTION G. 272

us, & ſatisfactione noftra placandus, deli & a noſtra reputanda, a& us noſtri
& animiſecreta voluenda, coſcientiæ merita põderanda. Nec multò pòſt:

Poenitëtiæ iter quodoſtendit antiſtes,ample & amur: remedia vitalia , quæ

de fcripturis cæleſtibus ille depromit,aſſumamus, & ex vulneribus etiã oc

cultis, quorum exomologeſin fecimus, exponentes apud eum coſcientiæ

noftræ pondus, falutarem medicinamexquiramus: nec ceſſemus in agen

dapænitentia atquein Domini miſericordia deprecanda, nè quod minus

effe in qualitate deli & i videtur,in neglecta ſatisfactione cumuletur.

B. Et Auguſtinus clariſſimèdixit : Non ſufficit moresin melius com -c Homil.szex homilijs

mutare, & à fa &tis malis recedere, nisi etiam de his quæ fa &ta ſunt, ſatisfiat chicidio
, cap-70.71.&65.
Deo per pænitentiæ dolorem ,per humilitatis gemitum ,percontriticor
dis facrificium , cooperantibus eleemofynis.

C. Tum apud Hieronymum ºlegimus in huncmodum : Affligendum de les Epitaphio Paulenas

corpus,quod multisvacauit delicijs :longus riſus perpeti compenfandus ſodo, homil.1. in Mattia.
eft fetu :mollia linteamina & ſerica precioſiſſima, aſperitate cilicij com
mutanda.

D. Eodèm fpe&tans Ambroſius : ' Qui agit pænitentiam , inquit, non alib. ze de Pernicemia:

ſolùm diluere lachrymisdebet peccatum ſuum , ſed etiam emendatiori

bus fa &tis operire & regere delicta ſuperiora ,vt ei non imputetur peccatú. f Ad virg.lap.cap.8 . Simi .

Atque idem alibi : ' Grandi plagæ alta & prolixa opus eſt medicina. Gran - jiter lib.i.de pahitét.ca::
defcelus grandem neceſſariam habet fatisfa & ionem . Ità demùm Grego- 3 Homil.34. in Euangelia.

rius : 'Cogitandum eſtſummoperè, vt qui ſe illicita meminit commiſiſſe, chos,hom.s.& 10.It? The:

à quibuſdam etiam licitis ftudeat abftinere, quatenùs per hocconditori ſuo uinorü decret.cap.depara
nitentia, & lib.4. hæretica .
fatisfaciat. cum fabularú de Audianis .

TES TIM O N I A.

6.4. , CYPRIANVS in ſermõe vel tractatu quin-
to de lapſis: Deus quantum patris piecare indulgens
eft &c. vtin textu .
Lib.i. epist.s. 2. IDEM epiſtola quinquagefimaquinta ad Cor.
nelium loquens de hæreticis: Super hæc nô indigna-
events bor?dicit Dominus.Et intercedunt, nèrogeturDeus,
bus exoratur qui indignari ſe ipfe teftatur. Intercedunt, nè exore.
Chriftus. tur precibus & fatisfa &tionibus Chriſtus, qui negan-
tem ſe negare profitetur. Nos in ipſo perſecutionis
tépore de hocipfo literas miſimus, nec auditi ſumus:
côcilio frequéteracto,non cõfenfione tantū noſtra,fed
& cóminatione decreuimus,vtpænitentiá fratres age-
rét, vt poenitentiá nõ agentibusnemo temerè pacé da
ret. Etilli cótra Deú ſacrilegi,cótra ſacerdotes Dei im-
pio furore temerarij, de Ecclefia recedentes, & contra
Eccleſia parricidalia armatollétes,elaborant (vtopus
fuum diaboli malitia conſumment) nè vulneratosdi-
Wæretici dåt uina clementia in Ecclefia ſua curet: miſerorum pe-
De indigni
Deo ind , m.i.nitentiam
. mendaciorum fuorum fraude corrumpūt,
ci ſarisfiat. nè Deo indignanti ſatisfiat, nè Chriftum Dominú ru
um , qui Chriftianus eſſe vel erubuit antè, veltimuit,
poftmodùm quærat: nè ad Eccleſiam , quide Eccleſia
Nè fatisfacti. receſſerat, redeat: Datur opera,néſatisfactionibus &
onibus deli- lamentationibus iuftis deliĉa redimantur, nè vulne-
&
. a rediman- ra lachrymis abluantur. Pax vera fallæ pacis médacio
tollitur: ſalutaris finus matris, nouerca intercedente,
præcluditur, nè de pectore atque ore lapſorum Aetus
& gemitus audiatur.
Lib.3 . epi.04. 3. IDEM epiſtola decimaad Clerum , vt in ſuperi-
ori quæſtione, A. teſtimon , vndecimo .
Noftra fatis . 4. RVRSVS in ſermone ſeu tractatu de lapfis :Do-
factione pla .minus oranduseft, Dominus noftra ſatisfactione pla-
candus Do. candus eſt. Delicta noſtra reputemus , actus noftros &
minus. animi fecreta reuoluentes , confcienta merita ponde.
remus , Redeat in cor noftrum , non ambulaffe nos in
vijs Domini , & abieciffe legem Dei.Tuments animus
& fuperbusnec quia vi&tus eft,fractus eſt. Jacésftan
tibus, & integris vulneratusminatur : & quod nófta
tìm Dominicorpus inquinatis manibus accipiat,aut
ore polluto Domini fanguinem bibar, facerdotibus
facrilegus irafcitur. Atque ô tuá nimiam furiofede
mentiam . Irafceris ei, qui abs teauertereiram Deini
titur: ei minaris, qui pro te Domini miſericordiam
deprecatur, qui vulnus tuum ſentit, quod ipſenon
ſentis, qui pro te lachrymas fundit, quas forfitan ipſe
non fundis. Oneras adhuccrimen & cumulas, & cùm
lisipſeimplacabilis ad Antiftites & ſacerdotes Dei, pu
tas circa te Dominum poffe placari ? Accipe potiùs &
admitte quæ loquimur. Quid ſurdæ aures falutaria
præcepta non audiūt, quæ monemus ? Quid cæci ocu
li pænitentiæ iter non vident, quod oftédimus? Quid
perculfa & alienata mens remedia vitalia no percipit,
quæ defcripturis cæleftibus & diſcimus & docemus?
Etpoftquædam : Quàm multi quotidiè pænitentiam
non agences, nec deli&tiſui conicientiam confitentes,
immundis fpiritibus adimplentur: quàm multi vſqz
ad inſaniam mentis excordes, dementiæ furore quati
untur ? Quanto & fide maiores, & timore'meliores
funt, quiquanuis nullo facrificij aut libelli facinore
conftri& i, quoniam tamen de hoc vel cogitauerunt;
hocipſum apud facerdotes Dei dolenter & fimplici
ter confitentes,exomologeſin confcientiæ faciunt;ani.
mi fui pondus exponunt, falutarem medelam paruis
licèt & modicis vulneribus exquirunt, fcientes fcri
ptum effe : Dcus non deridetur . Et paulò pòft: Nec Galat.é.
ceſſet in agenda poenitentia, ato in Dominimiſericor- Satisfa io **
dia deprecanda,nè quod minus efle in qualitate deli- mulat
neglecta, cus
pecc a
di videtur, in neglecta ſatisfactione cumuletur . ta.
IDEM in ſermone vel tractatu deopere & elee- Eleemofynis
mofynis, monet vt peccata noftra eleemofynis redia purgantur
ccata.
ma. pe

280 DE SATISFACTION E.
mus: atque inter cætera hos loquendimodos vfurpat:
Sordes quafcunque contrahimus, eleemofynis ablu-
amus . Sicut lauacro aquæ ſalutaris,gehennæ ignis ex
tinguitur,ità eleemofynis atque operibus iuftis deli
& orum flamma ſopitur. Emundandis purgandisque
peccatis noftris, unedelis ſpiritualibus vulnera noftra
curemus.Dedit Dominus curandis fanandiség vulne-
Prodeliais ribus remedia falutaria ,Satisfacere pro delictis. Quid
ſatisfacere ,
deberent facere peccátes,magifteria diuina docuerüt:
operationibus iuftis Deo ſatisfieri, miſericordiç me.
ritis peccata purgari.
1. B.' AVGVSTINVS homilia quinquagefimain
libro quinquaginta homiliarum , capite decimoquin-
to : veſ, in libro de Pænitentiæ medicina, capite deci-
moquinto : Non fufficic mores in melius commuta
re, &c.vtin textu .
2. IDEM in Enchiridio ad Laurentium ,capite fe
Gala.se ptuagefimo: Sanè cauendum eft, nè quiſquam exiſti
· mer infanda illa crimina, qualia qui agunt, regnum
Deinon pollidebunt,quotidie perpetráda & eleemo-
s.Cor.6. fynis quotidie redimenda. In melius quippe eft vita
mutanda, & per eleemofynas de peccatis præteritiseſt
propitiandus Deus, non ad hoc emendus quodam-
modò, veea femper liceatimpunè committere.Nemi-
ni enim dedit laxamentum peccandi, quanuis miſe
Eccliis .
Si non negli. rando deleat iain facta peccata, ſi non ſatisfactio con
gatur cögrua grua negligatur .
fatisfactio. 3. EODEM libro, capite feptuagefimoprimo:De
quotidianis autem breuibus leuibuscß peccaris, fine
Satisfactio quibus hæc vita non ducitur, quotidiana oratio fide-
pro leuibus lium fatisfacit. Eorú eft enim dicere, Pater nofter qui
penis dimif. es in cælis : qui iam patri tali regenerati funt ex aqua
la culpa rca & Spiritufancto . Deletomninò hæcoratio minima &
agribus.
quotidiana peccata . Delet & illa, à quibus vita fide
lium ſcelerate etiam geſta, ſed pænitendo in melius
mutata diſcedit, fi quemadmodùm veraciter dicitur,
Dimitte nobis debica noftra, quoniam nõdeſuntque
dimittantur : ità veraciter dicatur , ficut & nos dimit .
timus debitoribus noftris, id eft, fi fiat quod dicitur:
quia & ipſa eleemofyna eſt, veniam petenti homini
ignoſcere .
4. EODEM libro, capite fexagefimoquinto : Sed
neque de ipfis criminibus quamlıbet magnis remit
tendis in ſancta Ecclefia, Des deſperanda eft miſeri.
cordiaagentibus pænitentiam fecundùm modum fui
cuiuſque peccati . In actione autem penitétiæ , vbì taa
le crimen commiſſum eft ,vt is qui commiſit,à Chri-
fti etiam corpore ſeparetur, non tam conſideranda eft
Pfal. so . menſura temporis, quam doloris . Cor enim contri- '
tum & humiliatum Deus non fpernit. Verùm quia
plerung dolor alceriuscordis occultus eft alceri, neqs
Pfal.37. in aliorum notitiam per verba vel quæcunque alia lie
gna procedit, cùm fit coram illo cuidicitur ,Gemitus,
meus à tenon eft abfconditus: re & è conftituuntur ab
ijs, qui Ecclefiæ præſunt, tempora pænitentiæ , vt fiat
criam fatis Ecclefiæ , in qua remittuntur ipfa peccata :
Extra eam quippe non remittuntur. Ipſa nanque pro-
priè Spiritum ſanctum pignus accepit,finequo nõre
mittuntur vlla peccata,ita vtquibus dimittūtur,con-
ſequantur vitam æternam .
1.C. HIERONYMVS in Epitaphio Paulæ ad
Euftochium , epiſtola vigeſimafeptima: Affligendum
corpus, quod multis vacauic delicijs, & c.vt in textu .
2. CHRYSOSTOMVS homilia decima in
Matthæum , vt in ſuperiori queſtione, B.teftimo. vi.
gefimoquinto .
1.D AMBROSIV S libro fecundo de pænitentia ,
capite quinto :Qui agit pænitentiam, & c.vein textui.
2. IDEM libro primo depænitentia, capite deci
Paenitentiz moſexto : Volo veniam reus fperet : petat eam lachry.
opera,
mis, petatgemitibus, pecat populi torius fecibus: vt
ignofcatur, obſecret: & cùm fecundò & tertiò fuerit
dılata ejus communio, credat remiſliùs fe fupplicår
fe.fletus augeat miſerabilior, poftea reuertatur, tene .
.
ofculis, lauet Amibus,ncc
at pedes brachijs, oſculetur
dimittat, vt de iplo dicát Dominus leſus: Remiffa Luc.7 ..
funt peccata eius multa, quoniã dilexit multùm . Co.
gnoui quoſdá in pænitentia ſulcaſſe vulcum lachry .
mis , exaraffe cötinuis Aetibus genas,ſtrauiſſe corpus
ſuum calcandum omnibus, ieiuno ore ſemper & pal
lido, mortis fpeciem fpiranti in corpore prætuliffe.
3 . IDEM ad virginem lapſam capite octauo : Lu
3.
gubris tibi accipienda eft veftis, & mens ac membra
Opera pooni..
lingula digaa caſtigatione punienda. Amputentur cri- ceptia.
nes, qui per vanam gloriam occafionem luxurię pre
ftiterunt. Defluant oculilachrymas, quimaſculūlim
pliciter non adſpexerunt. Palleſcat facies, que quon.
dàin viruit impudice. Deniquè totum corpus incu .
ria maceretur : cinere adſperſum & opercum cilicio
perhorreicat, quia malè libi de pulchritudinè placu
it. Cor verò fit liqueſcens ficut cera ieiunijs , inquie. Pal. ut,
tans ſeipſum , & cogitationibusventilans, quare litab
inimico fubuerſum . Senſus etiam crucietur, quia in
membra corporis cùm haberet dominationem , malo
ceilitimperio . Talis vita, talis actio pænitentize' fi fu
erit perfeuerans, audebit Iperare etfi non gloriam ,
certe penæ vacuationem . Dicit enim Deus: Conuer- Zach . &
timini ad me, & conuertar ad vos . Conuertimini ex loelis 2
toto corde veftro, in ieiunio & fletu , in plancu : di
rumpite corda veftra, & non veſtimentum , quoniam
pius & mifericors ſum . Sic cóuerſus magnus ille Da- 2.Reg.12,
uid, iuftificatuseft.Sic Niniue peccatrix illa ciuitas in- lonzs .
cumbentem fibi euafit interitum . Peccator ergò li fi
bijpfi nõ pepercit, à Deo illi parcitur.Et fi futuras pee- Compenſate
nas gehennæ perpetuas in hoc paruo vitæ ſpatio com- pænas pero
penfauerit,ſeipſum abæterno iudicio liberat.Grandi pctuas .
plagæ alta & prolixa opùseftmedicina .Grandefcelus
grandem habet neceſſariam fatisfa & ionem . Nam non Grandior fa.
eft dubium, leuius effe crimen, vbi peccatum fuú vl- tisfaction again
trò homo confitetur, & pænitet. At vbi celans mala
fua, inuitus detegitur, & nolens publicatur, illud gra
uius fcelus eft, quod tibi vtiqueproueniſſe negare nő
poteris. Et ideò fortiùs eft dolédum , quia peccatum
eft fortius. Si mente cernerent homines peccatores,
quale iudicium imminet mundo, fenfus humánus nó
difpergeretur vanitate ſeculari, fi nó infidelicate gra
uaretur. Quantúmuis& qualémuis cruciatum longi
or vita duceret optarent, dummodò in illas penas
ærerni ignis non incurrerent. Sed tu quæ iam ingreffa
es agonem poenitentiæ , infifte miſera fortiter, inhære Inhęre peale
tanquàm naufragus tabulæ , ſperans per ipſam te de tencia tang
profundo criminum liberari. Inhære pænitentie vſo bulz
naufragasta
. .
ad extremum vitæ .
4. ITEM libro primo de Penitentia, capite fecun
do : Qui culpam exaggerauit, exaggeret eriam pæni
tentiam . Maiora enim crimina maioribus abluun
tur fletibus.
5. GREGORÍVS homilia trigeſimaquarta in
Euangelia :Cogitandum eft fummoperè & c.ve in tex.
6. EVSEBIVS Emiſenus homilia quinta ad Mo Pænitétia ve
nachos :Non putemus tam facilèremitti poffe inufta ra quemad
ſemel crimina, & profundo vulnere in animæ ipfius modùm agt
impreſſa viſceribus.Multo opùs eft Aetu ,multo gemi- tur.
tu , multo dolore cordis ad fanandos ipfius cordis do
lores. Tota incumbendum eft fpiritus contritione, vt
vetufta mala tanquàm ſagittę quædam de conſcientia
debellentur.Non fufficit fummis labijs dicere: Pecca- 1.Reg . 19 ,
ui parce ,remitte. EtSauldicebat,Peccaui:fed noob. 2.Reg. 1a
tinuit illa veniam ,quam Dauid vna pænitentiæ voce
promeruit. & hoc quare? Quia confeftionem illánu.
da magis verba , quàm veri gemitus, exprimebant :
Quia non compenſabat magnitudinem criminis,len .
ta humiliatio fupplicantis. Non leui agendú eft con
tritione, vt debita illa redimantur, quibus morseter
na debetur: nec tranſitoria opùs eft fatisfa & ione pro
malis illis ,propter quæ paratus eft ignis æternus.
7. IDEM homilia decima ad monachos: Hęc itaq
principalia mala ingétirugitu, gemitu, & fonte indi.
gent
 DE P V R Ġ A T O R I O. 281

gent lachrymarum , eins pòft lachrymandum eft cum
2 Pfal. 37 .
Pral. 6. propheta : Rugiebam à gemitu cordis mei, lauabo per
Pfal.308 . fingulas noctes leétum meum . & iterùm : Ego autem
cinerem ſicut panem manducabam , & potum meum
cum fletu miſcebam . Nemo deſpiciat hanc humilita-
tem. Summus rex erat, qui ifta dicebat :fummusrex
erat, qui ifta faciebar. Oportet itaq ficut ſupra mor-
tuum conclamatum , ità magnos fupra extinctá animá
dare planetus : & quomodò folet mater orba ſuper
amiſlione vnici ſui fracto pectore lamentari , ità con
uenit fuper vnicam fuam , ſed cum ſpe reparationis ,
pal. 21. affligi. De qua vnica ſermo propheticus dicit : Eripe
à framea animam meam, & de manu canis vnica mea .
Quare vnicam dixit? Siuequia táquàm vnica diligen-
da eft ,fiue quia ipfa ſola & fingula ante tribunal cæ-
lefte rationem , remotis omnibus folatijs, redditura
le eft : icà inquam neceſse eſt ſuper hanc vnicam crimi
num mucrone confoſſam totum pondus doloris ef-
fundi, fi fortè poflit lachrymarú viuificata fontibus,
calore fidei ſuſcitari. Ac condenda eſt cõpunctio,cor-
roborandæ funt preces futuri recordatione iudicij,
miſericordiarum operibus adiuuandæ. Audienda eft
prophetæ ſententia, ſed audienda obedientiæ aure, di
Dag . centis: Accipe(inquit) ô rex confilium meum , & pec.
cata tua eleemoſynis redime,
8. THEODORETVS in Epitome diuinorum
Remiſlio
decretorum , capite de Penitentia : Sunt ergò medi
poft bapti
cabilia,etiam quę poſt baptiſmum fiunt vulnera:me imum labda
dicabiliaautem , nontyt olim per folam fidem data re- riofior.
miſione, fed per multas lachrymas, & flècus, & lu
& us, & ieiunium , & orationem , & laborem , facti pec- Poenitentia
cati quantitati commoderátum . Qui enim non ficaf- quantifico, :
fe &ti funt, eos nec admittere quidem didicimus , nec moderata .
diuina ſunteis manu impertienda . Nolice, inquit,da. Matth . 7.
re ſanctum canibus, nec margaritas porcis . Has ha
bet Ecclefia leges de pænitentia.
8: IDEM libro quarto hæreticarum fabularum ,
de Audianis « Hi ſe ia &tác peccata remitcere . Poftquàm
enim facros libros ynà cum adulterinis bipertitò di
uiſerint, eos eniin mirandum in modum arcanos &
myfticos exiſtimant, & hinc & illinc per verſus pofu.
erint, iubent vnumquenqz inter eos tranfire, & quæ à Audiani hai
fe peccata ſunt, confiteri. Deindè confeſiis donant re- retici rcmit
miſtionem , non rempus ad pænitentiam , vtiubent le- cunt peccata
finc impofira
ges Ecclefix, præfcribentes , ſed ſua poteftate condo fatisfa &tios.
nantes . Sciences autem , qui tranſeunt, id quod agitur
ludum effe, vera quidem peccata celant, quædă a4Nota .
tem parua & ridicula dicunt, quæ etiam dicere ve
reretur aliquis, nisi eadem qua ipfi, amentia labo .
raret .

IX

Eft'ne etiam Satisfactionipost mortemlocus?

A. Ad hocexplicandum , varia morientium conditio eltobſeruanda.

Horum enim alij gratiam Dei, vitæque innocentiam ad finem vfque

conſeruant. Ad quos pertinet Manallis * di & um , Iuftis & ijs qui non est rationeManafais para
peccauerunt, vt Abraham , Ifaac , & Iacob, pænitentiam non eſſe po
ſitam . Alij peccauerunt quidem ,& ex accepta Deigratia exciderunt, ſed
1
criminum fordesdignis pænitentiæ fru & ibus in hac vita expiârunt : vt
b
Dauid, “ Ezechias , Petrus, · Magdalena . Vtrunque hoc genus nul . & z.Reg.:12.d Pfal.G.b
d Matth . 26.8
la poſt mortem eget fatisfa & ione, ſed ab ea prorsuselt liberum . e Luc.7.f
BºAtlongè plures funt homines medij generis morientes, necvaldè
mali, vt Auguftinus indicat,quipeccatorum ſuorum pænitentiam infe
.Eachis.cap-sio.Beda in
vita perfe & am non præſtiterút: ideoque per ignem fàluandi, vtquoden content and representar

, in altero feculo iuftitiæ dica peral.z.liberate de ciuit.Dei,

ſatisfactioni pro hac vita cóuenienti defuit
uinæ perfoluatur. * Nihil enim coinquinatum , intrabit in fančtam illam ci: &
& 13.in
in pfal.fo.
Hiere, Orige.homi.a.
25. in Num.8 6.
uitatem . in Exod.Greg.lib.4.dialog.ca .
39. Beda in 3.cap. Lucm .
Ç. Huiuſmodi ergò defun &tis,vt ad quæſtionem propoſitam reſpon- spoc.1. páliq.adea a
deamus, ſubeunda eft quædam ,& grauis illa profe& ò poft mortem fa i . de
tisfa &tio.Quam interim Deus proingenti clementia ſua relaxare .con- ciuit.cap.24. hom.16.er so.&
fueuit, pietate viuorum intercedéte, vt defun &ti ſuorum in Eccleſia fra-alog.cap.19.Bernard.de obila

trum ,adeoque membrorum adiuti fuffragijs, à peccatis, horrendisquedent

defunétis.Cócil . Floreat
.ſeſs.6.cad .30. .Tia
& ſeſs. 25 .
peccatorum pænis releuentur. Et huc fpe &tat,quod facræ ſcripturætra part..
dit authoritas
, " San &ta uſalubris eft cogitatio, pro defunctis exorare, vt à pecena:d& ibid. Beda.Item 1.Reg
catis foluantur.Vndèlaudatus eft Iudas ille Machabæus, quòdſingulari re-3.e Hice.16.6'3.Tim..d 1.10.

ligione du & us,pro mortuorum peccatis, non preces modò, fed etiam
| Ibidem .
Sacrificium'offerri ſolicitèatque ſumptuosècurârit.
.Carthag.can.79 .&
D. In hanc ſententiam concedunt venerandę " Synodi & Patres, quios. Toleta- .can Tributi.
veram Eccleſiæ do & rinam tradiderunt. Ex quibus vt vnus pro multis, sq.Florent.Tridentin.fel.as.de

idemque fide digniſſimus teſtis " Auguftinus proferatur: In Machabę- in Lib deluta psomortuisger
senda, cap..
orum libris (inquit)legimus, oblatum pro mortuis facrificium . Sed ct
Nn ſi
 282 DE PVRGATORIO.

Nota fi nuſquam omninò in ſcripturis veteribus legeretur, non parua

eſt vniuerfæ Eccleſiæ, quæ in hac conſuetudine claret, authoritas,
vbì in precibus facerdotum , quæ Domino Deo ad eius altare fun
duntur, locum fuum habet etiain commendatio mortuorum . Et

deMatth.11.05.d Malac. a* rhi-rursùs alibi: • Purgatorias poenas nullas futuras opinandum eſt, ni
lip.2.b Apoc.s.ad
sìante illud vltimum tremendumque iudicium . Et quid illis verbis
bi Aluguel de cele mai contenuti luculentius? Orationibus fanctæ Eccleſiæ , & Sacrificio ſalutari, &

en el fondo delleRebanuslib.z.dció-eleemofynis, quæ pro eorum (defun & orum ) ſpiritibus erogantur,
non eftdubitandum mortuos adiuuari, vtcum eis miſericordiùs aga
tur à Domino, quàm peccata eorum meruerunt. Hoc enim à Patri

c Epift.sz. & 66 . bus traditum vniuerſaobſeruat Eccleſia. Sic Auguſtinusante MCC .

d Vi fuprà.
¢ De Ecclef.hierarch.cap.7. annos, vtinterim eo vetuſtiores etiam , Cyprianum ," Origenem ,

Lepift.1.& lib...Conftit.Apoftol. < Dionyſium , Clementem , in hac do & rina maximèconſentientes,

cap.30.
prætermittamus.

1. Homile in pripod,Pbilip e inE. Quocirca $ Chryſoſtomus palàm hortatur, vt pro viribus & ipſi
orat.de defunctis . Athanaſius &
Nyſſenus apud Damaſcenum , defun & os iuuemus, & alios qui proipfisorent, commonefaciamus.
Non enim temerè ab Apoftolis hæc fancita fuerunt, vtin tremen
dis myfterijs defun &torum agatur commemoratio. Sciunt enim il

lis indè multum contingere lucrum ,vtilitatem multam . Ità Chry

foftomus.

1 Epiphan.hgrefizesangulich.F. Hoc eft demùm , quod aduersùs Aërianos Eccleſia fida Scriptu
i Triden.ſeſs.25. & 6. Vide & con
ciliuin Florentinum . rę interpres vfquè docuit, ignem effe quendam purgatorium ſeu

ki Im Pfal.37.& lib.a.de gen.con.emendatorium , vt Auguſtinus“ appellat,eoque penas peccatorum ,

diluit; defun & is in Christo fi

pepitensiale.bio in cantig.cap.quas hîc pænitentia perfectè non

11. Eachit
Qorcus can also.Et de. &leursprodelibus
gercnda.cap.1.4 18. luendas & expiandas eſſe, nisi, prout Auguftinus' loquitur,
viuentium ſuorum pietate illi releuentur.

TESTIMONI A.
3. A. MANASSES rex Iuda in oratione cùm ca-. ciuitate peccatrix, vt cognouit quòd accubuiſſet in
ptus teneretur in Babylone: Tu igitur Domine Deus domo Phariſei, attulit alabaſtrum vnguenci: & ftans
iuftorum , non pofuifti pænitentiam iuftis ,Abraham , retrò fecus pedes eius, lachrymis cæpit rigare pedes
Ifaac, & Iacob, ijs qui tibi non peccauerunt : ſed poc eius, & capillis capitis ſui tergebat, & ofculabaturpe
fuifti poenitentiam propter me peccatorem . des eius, & vnguento yngebar. Videns autem Phari
SECVNDI Regum duodecimo: EtdixitDa- fæus, qui vocauerat eum ,ait intra ſe , dicens : Hicfi ef
uid (repræhenſus à Nathan ob commiſſum homicidi fet propheta, ſciret vtique quæ & qualis eft mulier,
2 um & adulterium ) ad Nathan , Peccaui Domino. Di- quæ tangit eum , quia peccatrix eft. Et reſpondens
xito Nathan ad Dauid , Dominus quoquè tranftulit leſus, dixit ad illum : Simon , habeo tibi aliquid di
peccatum tuum : non morieris . Veruntamen quoni- cere, & c. Intraui in domum tuam , aquam pedibus .
am blaſphemare feciſti inimicos Domini: propter meis non dedifti : hæc autem lachrymis rigauit pedes
verbum hoc, filiusqui natus eſt tibi , morte morie- meos , & capillis ſuis terfit. Oſculum mihi non dedi
tur. Et reuerſus eft Nathan in domum ſuam . Percuſ- ſti: hæc autem ex quo intraui, non ceſſauit oſcula
fit quoque Dominus paruulum quem pepererat vxor ri pedes meos. Oleo caput meum non vnxiſi : hæc
Vriæ Dauid, & deſperatus'eft. Deprecatusque eſtDa autem vnguento vnxit pedes meos . Propter quod
uid Dominum pro paruulo, & ieiunauit Dauid ieiu . dico tibi: Remittuntur ei peccata multa , quoniam
nio, & ingreſſus ſeorsùm , iacuit ſuper terram . Vene dilexit multùm . Cui autem minus dimittitur, mi .
runt autem ſeniores domus eius , cogentes eum , vt nùs diligit , Dixit autem ad illam : Remittuntur tibi
furgeret de terra : qui noluit, nec comedit cum eis ci percata . Et cæperunt, qui fimul accumbebant , dice
bum . re intra ſe : Quis eft hic qui etiam peccata dimittit?
3. PSALMO ſexto : Laboraui in gemitu meo , la Dixit autem ad mulierem : Fides tua te faluam fecit ,
uabo per fingulas noctes lectum meü , lachrymis me- vade in pace .
is ftratum meum rigabo & c . 1.B. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lauren
4. ESAIAE trigefimooctauo : Recogitabo tibiſin. rium , capite centeſimodecimo : Nequenegandum eft, Animz de
funtorua
quit Ezechias)omnes annos micos in amaritudine ania defunctorum animas pietate ſuorum viuentium re crificio me
mę meæ . leuarı , cùm pro illis facrificium mediatoris offertur, diatoris &
5. MATTHAEI vigeſimoſexco: Tunc cæpit de vel eleemofynæ in Ecclefia fiunt.Sed eis hæc prolunt, eleemofynis
teftari & iurare, quia non nouiſſet hominem. Et con quicùm viuerent, vt hæc fibi pofteà prodeffe poffent,inuancur.
tinuò gallus cantauit. Et recordatus eſt Petrus verbi meruerunt
meruerunt.. Eft
Eft enim
enim qui
quidam viuendi modus, nec Triplex mo.
leſu , quod dixerat : Priùs quàm gallus cantet, ter me tam bonus, vt non requirat iſta poft mortem : nec tam ricetium gc.
negabis.Et egreſſus foràs, feuit amarè. malus, ve ei non profint ifta poft inortem . Eft verò nus.
6. LVCAE ſeptimo: Et ecce mulier, quæ erat in talis in bono , vt ifta non requirat; & eft rursùs talis
in

.
 DE PVRGATORIO.
in malo, venec his valeat,cùm học vita tranfiérit, ad-
iuuari. Quocirca hîc omne meritum cóparatur, quo
poflit poft hanc vitam releuari quiſpiam , vel graua
ri.Nemoauté ſe ſperet quod hîc neglexerit , cùm obj.
erit, apud Deum promereri. Non igituriſta , que pro
defunétis cómendandis frequentat Ecclefia,illiApo.
2.Cor.3 . ftolicæ funt aduerſa ſententiæ , quadictum eſt,Omnes
enim adftabimus & c. quia etiá hoc meritū libi quiſ
cùm in corpore viuerec ,comparauit, vtei poffent ifta
prodeſſe. Non enim omnibus profunt. Et quare non
omnibus profunt,nisi propter differentiam vitæ , quá
quiſque geſit in corpore ? Cùm ergò facrificia, liue
altaris, fiue quarumcunque eleemofynarum pro ba
prizatis defunctis omnibus offeruntur, pro valdė bo
nis gratiarum actiones funt: pro non valdèmalis pro.
i pitationes funt: pro valdè malis etfi nulla ſunt adiu
menta mortuorum , qualeſcunque viuorumconſola.
tiones funt. Quibus autem prolunt, aut ad hoc pro-
funt, vt fit plenaremiſlio , aut cerce tolerabilior fiat
ipfa damnatio. Hæc ibì. Eadé eciam hæc verba omnia
& eodem modo cicat, & hinc ſe ea delumpfiffe affir-
mat, libro de o &to Dulcitij quæftionibus, quæftione
ſecunda. Habet fimilia libro vigefimoprimo de ciui
tate Dei, capite vigefimoquarto.
BEDA presbyter in caput vndecimum Prouer
biorum : Notandum auté,quòd etfiimpijs poftmor
tem ſpes veniæ non eft: funt tamen quideleuioribus
peccatis, cū quibus obligati defun &ti ſunt, poft mor
Smorum pre tem poffunt abſolui: vel pænisvidelicet caltigati, vel
cibus, dee fuorum precibus, eleemofynis, Miffaruin celebracio-
mofynis & nibus abfoluti: fed hæc quibuſcunque fiunt, & ante
lebrationi . iudicium, & de leuioribus fiunt erratis.
bus abfol- 3. PRIORIS ad Corinthios tertio : Fundamen ,
tum aliud nemo poteft ponere, præter id quod poſitú
eft: quod eft Chriftus lelus. Si quis autem ſuperædi-
ficar ſuper fundamentum hoc, aurum , argentum , la-
pides precioſos, ligna, fænum , ftipulam : vniuſcui.
uſque opus manifeftum erit: Dies enim Dominide.
clarabit, quia in igne reuelabitur: & vniuſcuiuſque
opus quale fit, ignis probabit. Si cuius opus manfe-
rit, quod ſuperædificauit, mercedem accipiet. Si eui-
us opus arferit, detrimentum parietur: ipſe auté ſal.
uus erit, fic tamen quafi per ignem .
4. AVGVSTINVS in Pfalinum trigefimumſen
primum : Domine , né in indignatione tua arguas me
Marth.3s. &c.Non Gm inter illos, quibus di & urus es, Ite in igné
æternum . Neque in ira tua emendes me, vt in hac vi.
Ignis emen . ta purges me, & talem mereddas, cui iam emendato
datorius . rio igne non opus fit,propterillos,qui ſalui erunt, fic
L.Cor . 3.
tamen quafi per ignem . Quare, nisiquia hic ædificát
ſupra fundamentum ligna, fænum , ftipulam ? Siçdi-
ficarent autem aurum , argentum ,lapides precioſos: &
de vtroque igne ſecuri eſſent,non folùm de illo æter
no, quiinæternum cruciaturuseft impios: ſed etiam
de illo , qui emendabit eos, quiper ignem falui erunt.
Granitas Dicitur enim , Ipfe autem faluus erit, fic tamen quafi
ignis purga , per ignem. Et quia dicitur, faluus erit, côtemniturile
torij . le ignis. Icà planèquanuis falui per ignem , grauior ta
men erſt ille ignis,quàm quicquid poteſt homo pati
in hacvita. Etnôftis, quáta hîc palliſunt mali, & quá.
ta poffunt pati, ramen tanta paſii ſunt, quanta potue-
runt pati & boni. Quid enim quiſque maleficus, la-
tro , adulter, ſceleratus, facrilegus pertulit legibus,
quod non pertulit martyr in conteſfione Chrifti? Ifta
ergò quæ hîc ſuntmala,multo faciliora ſunt, & camé
videre quéadmodùm ea homines nè patiantur, quic-
quid iufferis faciunt. Quanto melius faciunt quod iu-
bet Deus, ne illa grauiora patiantur ?
5. IDEM libro vigefimoprimo de ciuitate Dei,ca-
pite vigefimo fexto : Verùm qui has neceſitudines
( vxorem , patrem , filios, &c.) lc amar carnaliter, vt
tamen eas Chrifto Domino non præponat , malico
ipſis carere, quàm Chrifto, fi ad hunc fuerit articulú
tentationis adductus,per ignem faluus erit, quia ex ea .
283
rumamiſione tancum neceſsèeft vrat dolor, quantů
hæferat amor .
6. ITEM libro defide & operibus, capite decimo. Tantum vrit
fexto , exponens illum locum , Fundamentum aliud dolor,quan .
& c.Ecceille quiquæfiuitàmagiſtro bono, quid bonitemporalium
faceret, vt haberec vitam æternam , & audiuit,& ad vitá rerum amor.
venire vellet, ſeruanda Gbi eſſe mádata. Et cùm quę- 1.Cor. 3.
Matth.rg .
reret, Quæ mandata ? di &um eft ei , Non occides &c .
& , Diliges proximü tuum tanquam teipſum : ve hęc
faciens, fidem Chrifti teneret , & proculdubiò fidem , Gal.s.
quæ per dilectionem operatur.Porrò fi faceret eciam ,
quod Dominus addidit, dicens, Si vis perfectus eſſe Quid ſit ædi
& c. ædificaret ſuper illud fundamentum aurum , ar- ficare aurum
gentum , lapides precioſos : non enim cogitaret, nisi & c.
quæ funt Dei, quomodò placeret Deo : & hxcogita- 1.Cor. 7.
tiones ſunt, quantum exiſtimo, aurum, argentum ,la
pides precioti. Porrò fi circa diuitias ſuas quodá car
nali teneretur affe & u, quanuis ex eis multas eleemo
fynas faceret: nec ad eas augendasfraudis aliquid ra- 1.Cor.3.
pinz'oz moliretur, aut earum minuédarum vel amic- fænum Aedificantes
, ſti.
tendarum metu in aliquod facinus fagitiúmye labe. pulam .
retur, alioquin iam ſeifto modo ab illius fundamen
ti ſtabilitate ſubtraheret : fed propter carnalem , vt
dixi, quem in ijs habebat affectum , talibus bonis fine
dolore carere non poſſet, ædificaret ſuper fundamen
tum illud fænum , ligna,ftipulam , maximè fi & vxo.
rem ſic haberet, vt etiam propter ipſam cogitaret ea
quæ funt mundi, quomodò placeret vxori. Hæc igi. 1.Cor .7 .
tur quoniam affe & u dilecta carnali, non fine dolore
amittuntur, proptereà qui fic ea habent, cùm habeant
in fundamento fidem , quæ per dilectionem operatur ,
neque huiciſta vlla ratione vel cupiditate præponant,
in eorum amiſſione pafli detrimentum ,per ignéquen
dam doloris perueniunt ad ſalutem.A quo dolore ato
detrimento tanto eſt quiſque ſecurior, quanto ea vel
minus amauerit, vel tanquàm non habens habuerit.
Hæc ibì, quæ eadéex hoc loco petita repetic de oco
Dulcitij quæftionibus, quæftionc prima.
7. ET in Pfalmum octogefimu: Nemo ſuper fun
damentum hocædificás adulteria,blafphemias, facri.
legia, idololatrias, periuria , pucet ſe faluum futurum
per ignem , quafi ifta fint ligna, fænum , ftipula, ſed
qui ædificat amorem terrenorum ſuper fundamentū
Ardebit
regni cælorum , id eft, fuper Chriftum , ardebitamor amortem . "
rerum temporalium , & ipfefaluus erit per idoneum poralium .
fundamentum .
8. ORIGENES homilia duodecima in Hieremi.
am : Et vide fi non vera lit ratio. Quis enim peccata
non recipit ? Nempe ille , qui poft credulitatem aut
baptiſmum audierit Dominum dicétem ,dimiffa ſunt
ribi peccata, nec vltrà peccauerit. Si autem poft laua
crum & veniam delictorum , rursùs ad priſtinas for.
des fuerimus reuerfi, & adhuc imperfecto ſenſu ab
Apoftolorum veftigijs recedentes, auriniufta geſſeri
mus aliqua, aut certè in ipſa iuſtitia ſitne aliqua nata
peccata,quid nobis fiat conſideremus :vtrum'ne egre
dientes de præſenti ſeculofi habuerimus vitia vel vir
tutes , recipiemus pro virtutibus præmia , & dimitten
turnobis ea, quęſciérecpeccauimus:an plectemur pro
deli&tis,nequerecipie spręmia pro virtutibus.Sed
neutrum hoc verum est, quia & pro peccatis torque. cat Et is
procopeca
rque
bimur, & pro iuftitia recipiemus præmia quæ mere bimur, & pro
mur.Sienim poft fundamentum IESV CHRISTI iuftitia recia
non folùm in tuo corde aurum , & argentú , & lapidem piemus præ ,
mia.
precioſum ( ſi tamen habes aliquid aurivel argenti)ſu 2.Cor. 3.
perædificaueris, verùm & ligna,fænum ,& ftipulam ,
quid tibi vis fieri, cùm anima ſeiuncta fuerit à corpo
re: vtrum'nam ingredi vis in ſancta cum lignis tuis,
lignis,
cum fæno & ftipula , vt polluas regnum Dei? an pro- foeno seni.
pter lignum ,fænum ,& ftipulam forìs reſidere, & pro pula non in.
auro , argento , & lapide precioſo nihil mercedis acci- ttabetur in
pere ? Sed nec hocæquum eft. Quid igitur ſequirur , reg num. car
lorum
nisi vt primü propter ligna ignis cibi decur, qui con
ſumat fænum , lignum , vel ftipulam ? & c . Et pau
Nn 2 cis
 284 DE PVRGATORIO .
cis interie & tis: Primùm quippe propter iniuftitias tor- An poft mortem purgatoriusignisfit: ficait, In Euan
menta perpecimur : deindè propter iuftitiam coro- gelio Dominus dicit : Ambulate dum lucem habetis. Ioan. Lai
namur. Per prophetam quoquè ait : Tempore accepto exau- Ela.49.
9. IDEM 'homilia decimatertia in Hieremiam : Si diui te,& in die ſalutis adiuui te. Quod Paulus Apo. 2. Cor. 6.
quis feruauerit lauacrum Spiritus ſancti, iſte in reſur- ftolus exponens dicit: Ecce nunc tempus acceptabi
Apoc. 1o . rectionis primæ parte communicat . Si quis verò in le , eccè nunc dies falutis. Salomon quoß ait: Quod Eccles ).
ſecunda reſurrectione ſeruatur, iſte peccatoreſt, qui' cunque poteſt manus tua facere, inſtanter operare :
Cor. 3. ignis indigetbaptilno,qui combuſtione purgatur, vt quia nec opus, nec ratio, nec ſcientia, nec ſapientia
quicquid habueritlignorū , fæni & ftipulæ ,ignis con- erit apud inferos quò tu properas. Dauid quog ait :
fumat. Quamobrem cùm calia poftmortem nobis re . Quoniam in ſeculum miſericordia eius. Ex quibus ni- Pfal.189 .
lidere videamus, ſcripturas diligenter ſimul recitan- mirùm ſententijs conftat, quia qualis hinc quifque Probat B.
tes, reponamuseas in cordibus noftris , & iuxta earú egreditur, talis in iudicio præſentatur. Sed tamen de Gregorius
Purgatoriun
viuere preceptanitamur, vtante exceſſionis diem ,fi quibuſdam leuibus culpis eſſe ante iudicium purga -ede.
fieri poteft, peccatorum ſordibus emundati, cũ ſan torius ignis credendus eft, pro eo quod veritas dicit:
Etis valeamus affumi. Quia fi quis in ſancto Spiritu blafphemiam dixerit, ne- Matth . the
10 . ITEM homilia vigefimaquinta in Numeros: que in hoc ſeculo remittetur ei,neæ in futuro. In qua
Tempusigitur belli nobis eft in hoc mũdo, pugna ad ſententia datur intelligi, quaſdam culpas in hocfecu
uersus Madianitas eft, fiue aduersùm vitia carnis no. lo, quaſdam verò in futuro poffe laxari. Quod enim
ftræ , fiue aduersùm contrarias poteftates. Spectat nos de yno negatur, confequens intellectus patet, quia de
angelorum chorus, virtutum cæleftium pia erga nos quibuſdam concedicur. Sed tamen vtprædixi,hocde
pender expectatio , quando velquomodò de hoc præ- paruis minimise peccatis fieri poſſe credendum eſt:
lio reuertamur, quid ynuſquiſque noftrûm manubi- iicut eſt aſſiduus ocioſus ſermo, immoderatus ri
arum reportet : & intuentur curiofiùs ac ſolicitiùs ſus, vel peccatum curæ rei familiaris, quæ vix tine
perſcrutantur, quis noſtrům aurihinc amplius ferat, culpa vel ab ipfis agitur, qui culpam qualiter decli
1.Cor.s. nare debeant, fciunt: aut in non grauibus rebus error
quis etiam argenti illud pondus exhibeat, quísve la-
pides deferat precioſos. Requirunt etiam , fi quis xs ignorantiæ : qux cun ta etiam poft mortem grauant,
deferat,aut ferrum ,aut plumbum ,ſed & vas ligneum ſi adhuc in hac vita pofitis minimè fuerint relaxata.
ſi fortè aliquis, autfictile, aut aliud huiuſmodi ma Nam cùm Paulus dicat, Chriftum eſſe fundamentú, 1. COZ.R
Tim.2 . gnæ domus vſibus neceſſarium . In magna enim do- atque fubiungat: Siquis ſuperædificauerit& c.ipfe au
mo non funt tantummodò vafa aurea & argentea ,fed tem faluus erit, fic tamen quaſi per ignem. Quanuis
& lignea & fi & tilia. Requiritur ergò diligenter, cùm hoc de igne cribulationis in hac nobis vita adhibito
abierimus illuc, quid vnuſquiſa noftrüm deferat : & poflic intelligi, tamen fi quis hoc de igne futuræ pur
fecundùm ea quæ detulerit, ſecundùm quod labor ei- gationis accipiat, penſandum ſolicitè eft, quia illum
us pro contemplatione exuuiarū probatur, etiá man- per ignem dixit poffe faluari, non qui ſuper hoc fun
fionis ei meritů deputabitur. Probátur tamen omnia damentum ferrum ,æs vel plumbum ædificat, id eft,
hęc: quæ per igné, perignem : quæ per aqua, per aqua. peccata maiora, & idcircò duriora, atque cunc iam
Vniuſcuiuſque enim opus, quale fit, ignis probabit. inſolubilia : ſed lignum , fænum , ftipulam , id eft; Ligna,forte
Proptereà ergò ait : Hæc eft iuftificatio legis, quam peccata minuta acque leuiſſima, quæ ignis facile Aipula.
conſtituit Dominus Moyfi : præter aurum , & argen- conſumat. Hoc tamen ſciendum eft , quia illic ſaltem
tum , & æramentum ,& ferrum , & plumbum, & tan- de minimis nihil quiſque purgationis obtinebit,nisi
num , & omnis res quæ tráfit per ignem , traducite per bonis hoc actibus in hac adhuc vita pofitus, vt illic
ignem , & mundabitur. Sed & in aqua purificationis obtineat,promereatur.
purificabuntur. Omnia quæcunquenon tráfeunt per 13 . BEDA in tertium caput Lucæ ,in ea verba:Ipſe
ignem , tranſibunt per aquam, & lauabitis veſtimen- vos baptizabit in ſpiritu fancto & igni: Sunt qui ità
ta veftra die ſeptima, & mundi eritis, & poft hæc in exponunt, quòd in præſenti in ſpiritu, & in futu
troibitis in caftra. Vides quomodò purificatione in ro baptizemurinigni: Vt videlicet ficut nuncin re- Purgatorij
diget omnis qui exieritde prælio vitæ huius ? &c. miſlione omnium peccatorum , ex aqua & fpiritu re- ignis bapti
11 . ſma.
ET homilia ſexta in Exodum : Triplex eſt benè naſcimur, ità & tuncde leuibus quibuſdam peccatis,
agendi via: nihilominùs enim vel opere, vel cogita- quæ hinc nobis euntibusadhæferint, Purgatorij ignis
tione, vel verboboni aliquid agitur. Hocenim figni- ante vltimum iudicium baptiſmate permundemur,
ficar & Apoftolus, cùm dicit: Qui autemædificat ſuper dicente Apoſtolo : Siquis ſuperædificauerit ſuper hoc i.Cor. so
3.Cor.3 .
fundamentum hoc aurum , argentum , lapidesprecio fundamentum , aurum, argentum , lapides precioſos,
fos: triplicem bonorum indicans viam . Subiungitni ligna, fænum , ftipulam : vniuſcuiuſqueopus quale
hilominùs triplicem etiá malorú,cùm dicit ,ligna,fæ- fit, ignis probabit. Si cuius opusmanferit, quod fu
num, ftipulam .Et paulò pòft: Idcirco igitur qui fal- perædificauit,mercedem accipier. Si cuius opus arſe
uus fit, per ignem faluus fit, vt fiquid fortè de ſpecie rit, decrimentum patietur. Ipfe auteni faluus erit,fic
plumbi habuerit admixtum, id ignis decoquat & re tamen quafi per ignem. Quod quanuis & de igne tri- Ex Gregocio.
foluat, vt efficiantur omnes aurum bonum . Quia au bulationis in hac nobis vita adhibito poflit intelligi ,
rum terræ illius bonum eſſe dicitur, quam habituri tamen fi quis hoc de igne futuræ purgationis accipi
Eceli 27. ſunt fan & i, & ficut fornax probat aurum ,fichomines at, penſandum ſolicitè eft, quia illum dixit poſſe per
/ iuftos tentatio. Veniendú eft ergo omnibus ad ignem , ignem faluari, non qui ſuper fundamentum Chrifti,
veniendum eft ad conflatorium . Sedec enim Domi- ferrum , æs, vel plumbum ædificat,id eft,peccata ma
Mala . a .
nus & conflat, & purgat filios luda . Sed & illuc cùm iora & duriora, atque tunc iam inſolubilia,fed lignú,
venitur, fiquis multa opera bona, & parum aliquid fænum , ftipulam , id eſt,peccata minima atque leuif
iniquitatis attulerit: illud parùm tanquàm plum. fima, quæ ignis facile conſumat. Hoc tamen ſcien
bum , igne reſoluitur ac purgatur, & totum remanet dum eſt, quòd illic ſaltein de minimis nihil quif
aurum purum . Et fi quis plus illuc plumbi derule que purgationis obtinebit, nisì bonis hoc actibus
rit, plùs exuritur, vt ampliùs decoquatur, vtetli pa in hac adhuc vita pofitus, vt illic obtineat, prome
rùm aliquid fitauri, purgatum tamen refideat. Quòd reatur.
fi aliquis illuc totus plūbeus venerit, fiet de illo hoc 14. APOCALYPSIS vigefimoprimo, in fine :
quod ſcriptum eſt : Demergetur in profundum tan Non intrabit in eam (ciuitatem cæleftem )aliquod co
quàm plumbum in aqua validiſſimum . inquinatum , aut abominationé faciens & mendaciū,
12 . GREGORIVS libro quarto dialogorum , nisi qui ſcripti funt in libro vitæ Agni .
capite trigefimonono, reſpondens ad quæftionem , 15 . PSALMO decimoquarto:Dñe,quis habitabit
in
 DE PVRGATORIO . 289
in tabernaculo tuo ? autquis requieſcec in monte ſan- parùm inueniat, quod exurat. Siaurem nec in tribula .
cto tuo ? Qui ingreditur line macula, & operatur iu- tione Deo gratiasagimus,nec bonis operibus peccata
ftitiam , & c. redimimus, ipfi tam diù in illo purgatorio igne mo .
6 16 . PSALMO vigefimotertio : Quis aſcender in ras habebimus, quàm diù ſupradicta peccata minuta
inontem Domini? aut quis ftabit in loco fancto eius ? tanquàm ligna ,fænum , ftipula ,conſumátur. Sed dicit
Innocens manibus & mundo corde, quinõ accepit in aliquis :Non pertinet ad me, quandiù moras habeam,
vano animam fuam , nec iurauit in dolo proximo ſuo. fi tamen ad vitam æternam perrexero . Nemo hoc di
1. C. AVGVSTINVS libro vigetimoprimo de cat,fratres chariſtimi, quia illepurgatorius ignis du
Quibus defá- ciuitate Dei,capite vigefimoquarto : Nam pro defun- rior erit, ( ve & ſuprà in pſalmum trigefimumfeptimü)
quibufdá, vel vt dicitur pro mortuis, vel eccle- quàm quid poteft in hoc ſeculo pænarum videri, aut
! orationes vi. etis
&tis profint
ncntium . fiz,velquorundam piorum exaudiriorationem eius, cogitari, aut ſentiri. Et cùm de die ludicij fcriptum Plal.sy.
licec qui in Chrifto renati nó adeò ità malè vixerint in fit, quòd eric dies ynus tanquàm mille anni,& mille
corpore, ve tali miſericordia habeantur indigni: nec annitanquàm dies vnus , vndè ſcit vnufquiſø ,vtrùm
ijdem fic benè, vt inueniantur tali miſericordia non diebus ,an menfibus, an fortè etiam & annis per illum
Spiritus pati- egére. Tales etiam conſtat ante iudicij dié per pænas ignem fit cranfiturus? Et quibuſdam interpofitis, Et
cempo pates.s temporales ,quas eorum fpiritus patiuntur,purgatos, ideò quoties in le &tione apoftolica audieritis : Si quis
receptis corporibus æterniignis fupplicijs no traden. fupra fundamentum Chriftiſuperædificataurum ,ar
dos.Ibidem : Ipfius quippe Eccleſiæ, vel quorunda pi. gentum , lapides precioſos, de ſanctis & perfe &tis Chri
orum exaudicuroratio, fed pro his quorü in Chrifto Itianis accipite, quivelut aurum purgatum merebun
regeneratorum nec vſ adeò vita in corpore malé ge- tur ad æterna præmia peruenire, illi verò,qui ſuperx
fta eft,vt tali mifericordia iudicétur digni no eſſe: nec dificant ligna,fænum ,& ftipulam , de bonis Chriftia-,
vſqueadeò benè, vt talem miſericordiam reperiantur nis, ſed negligentibus minuta peccata purgare, intelli.
Matth.12. neceſſariam non habere.Sicut etiam facta relurre & io. gite :quæ peccata fi nec diuina iuftitia multis tribula

ne mortuorum non deerunt, quibuspoft pænas,quas tionibus purgauerit, nec vnufquiſo eleemofynarum
patiuntur fpiritus mortuorú , impertiatur mifericor- largitate redemerit, non fine grandidolore in illisim .
dia, vtin ignem non mittantur eternum.Neg enim de plebitur illud quod dicit Apoltolus: Sicuiusopusar
quibuſdam veraciter diceretur, quòd non eis remitta- ſerit ,detrimentum patietur : ipſe aucem faluus erit ,fic
tur neque in hoc ſeculo, neque in futuro, nisì eſſent,tamen quafi perignem .
quibus etfi non in ifto, tamen remitteretur in futuro.4. GREGORIVM habes ſuprà, in hac quæſtio
IDEM homilia decimaſexta in libro quinqua- ne, B . teftimo.decimotertio.
ginta homiliarum : Hi verò qui temporalibus pænis 5. BERNARD VS in ſermone de obitu Humber
1.Cor.j. ci monachi: Illud fcicoce, quia poft hanc vitá in pur .
digna gefierunt, de quibus Apoftolus dicit: Si cuius
Neglecta cé .
opusarterit,detrimentum patiecur: ipſe autem faluus gabilibus locis centupliciter, quæ fuerint hîc negle cupliciter red
erit, fic tamen quali per ignem : per fluuium igneum , cta,redduntur vſque ad nouiflimum quadrantem . dunrurin 10
Danie.7 . de quo Propheticus ſermo commemorat, Et fuuius 6. DAMASCENVM in ſermone de defunctis, fi- cis purgabili.
bus.
igneus currebac anteeum : perfluuium igneum & va- ue in ſermone,Quòd qui hinc migrârunt, facris ope
Quanta per. da feruétibus globis horreda tranfihút. Quanta fuerit rationibus & viuorum beneficijs multùm iuuentur :
traofeundi
mora. peccati materia, táta & pertráfeundi mora. Quantum habes ſuprà in tractatu de Sacramento Euchariſtix ,
exegerit culpa, tantūlibi ex homine vendicabitquę queſtione ſeptima, L.ceftimo.quarto .
damflammæ rationabilis diſciplina.Et quantum ftul. 7 . CONCILIVM Florétinum in literisvnionis :

ta iniquitas ſuggeſſerit, tantum fapiens pænadeſquiet. Item definimus, fi verè pænitentes in Dei charitate de propter ne.
Et quia ſermo diuinusquodam loco æneæ ollæ animá ceſſerint, antequam dignis pænitentiæ fructibus de gledam fatiſa
Lzech.24 .
peccatricem comparat dicens:Poneillam fuper pru- commiflis ſatisfecerint & omiflis, eorum animas pe- hac vita, pura
for. * ftannú nas vacuam , donèc concaleſcatæs eius, & omne . fta- nis purgatorijs poft morté purgari. Ec ytå pænis hui- gatoriæ pæ .
gnum eiusdefluat: illic ſermones ocioli, & cogitatio- uſmodi releuétur,prodeffe eis fidelium viuorum ſuf- næ fuftinen
nes iniquæ vel ſordidæ , illic multitudo leuium pecca- fragia ,Miſfarūſcilicetfacrificia , orationes, & eleemom Modi quibus
torum , quæ puritatem nobilis naturæ infecerant, ex. fynas, & alia pietatis officia , quæ à fidelibus pro alijs releuantur.
Peccata venj . undabunt :illic ftagnum vel plumbum diuerſoruſub- fidelibus fieri conſueuerunt,fecundùm Eccleliæ infti
alia illic ex repentium delictorum , quæ diuinam imaginem ob- tuta : illorumíz animas , qui poſt baptiſma fufceptum
piabuntur. ſcurauerant,confumentur quæ
: omnia hîc ab anima nullam omninŮ peccati maculă incurrerunt , illas etiá
feparari per eleemofynas & lachrymas compendiofa quæ poſt contractam peccatimaculam ,velin fuis cor
tranſa&tione potuiſſent. Eccèlic exigere habet ab ho- poribus,vel eiſdem exutæ corporibus(prout fuperiùs Quorum ani
mine rationem ,qui feipfum pro homine dedit, & con- dictum eſt) ſunt purgatæ, in cælum mox recipi, & in - mz ftatim ad
fixus clauis, legi mortis fe iunxit. tueri clare ipſum Deum trinum & vnú ,ficuti eft, pro aut in infer:
3. ET ſermone quadragefimoprimo de fanctis, qui meritorum tamen diuerfitate alium alio perfe&tiùs. num deſcen .
Qualia pecca eft ſermo quartus de animabus defunctorum : Fun- Illorum autem animas, qui in actuali mortali pecca. dant.
Daillic expia- damentum enim aliud & c. Multi funt, qui lectionem to ,vel ſolo originalidecedunt,mox in internūdeſcen
non frein : & iftam malè intelligentes, falſa fecuritate decipiuntur, dere, pænis tamen diſparibus puniendas.
quàm graui dum credunt, quod fi ſupra fundamentum Chriftica- 8. CONCILIVM Tridentinum feflione fexta, ſexta ,ca
ca
pæna . picalia criminaædificét,peccata ipfa per ignem tranfi- none trigefimo : Si quis poft acceptam iuftificationis
torium poflint purgari, & ipfi pofteà ad vitam perpe- gratiam cuilibet peccatori pænitenti icà culpam re
tua peruenire. Intellectus ifte, fratres chariſlimi, cor. mitti, & reatum æternæ pænæ deleri dixerit, vtnul
rigenduseſt:quia ipfi fe ſeducunt, qui taliter fibi blan- lus remaneat reatus pænæ temporalis exoluendæ vel Pæna nõnus.
diuntur, Illo enim tranſitorio igne,dequo dixit Apo- in hoc feculo , vel in futuro in Purgatorio , ante- quàm reftat
ftolus,Ipfe autem faluus erit, fic tamen quali per igné : quàm ad regna cælorum adicus patere poflit,anathe. Purgatorio.
non capitalia, fed minuta peccata purgantur.Quicun- ma fit.
que aliqua de capitalibus péccatis in te dominari co 9. IDEM Concilium Tridentinum feſione vigeſi .
gnouerit, nisi dignè ſe emendauerit, & fi habuerit ſpa- maquinta, parte prima, in decreto de Purgatorio : Cú Doctrina EC
clefiæ Catho.
tium ,longo tempore pænitentia egerit, & largas elee- Catholica Ecclelia,Spiritu ſancto edocta ,ex facris lite. licæ de Pur.
mofynas erogauerit, & à peccatis ipfis abftinuerit, illo ris & antiqua Patrum traditione, in facris Concilijs , & gatorio & fuf.
tranſitorio igne, de quo dixitApoltolus, purgari non nouiffimèin hac æcumenica ſynodo docuerit ,Purga- fragijs viuo .
rum,
poterit, ſed æterna illú flamma fine vllo remedio cru- torium effe, animásque ibi detentas, fidelium ſuffra
ciabit. Ità peccata ipfa in hoc ſeculo purgantur,vt in gijs, potiſfimùm verò acceptabili altaris facrificio iu .
futuro illo ignispurgatorius aut nó inueniat, aut certè uari : præcipit ſancta Synodus epiſcopis, vt ſanam de
Nn 3 Pur

1
 286 DE PVRGATORIO.

Purgatorio do & rina,à fan &tisPacribus & facris Con. in confpe & u omnis viuentis, & mortuo nó prohibeas
cilijs traditam , à Chrifti fidelibus credi , teneri, doce . gratiam .
ri, & vbique prædicari, diligencer ftudeant. Apud ru 17. ET capite decimoſeptimo : Eleemofyna viri
dem verò plebem difficiliores ac fubtiliores quæftio- quafi facculuscum ipfo ,& gratiam hominis quafi pu
nes, quæi adædificationem non faciunt, & ex quibus pillam conferuabit : & poftea reſurget, & retribuet il.
plerunqs nulla fit piecatis acceſlio ,à popularibus con- lis retribucionem ,vnicuirp in caput ipforum , & con .
cionibus ſecludantur. Incerta item , velquæ ſpecie fale uertet in interiores partes terræ .
fi laborant euulgariactractari non permittant.Ea ve 18. ITEM capite trigeſimooctauo : In requie mor
rò quæ ad curiofitatem quandam , aut ſuperſtitionem tuirrequieſcere fac memoriam eius, & conſolare illum
Spectant, vel turpe lucrum ſapiunt, tanquàm ſcanda- in exitu ſpiritus ſui.
la & tidelium offendicula prohibeant. Curentautem 19 . HIEREMIAE dccimoſexto : Hæc enim dicit
Opera qui. Epiſcopi, vt fidelium viuorum fuffragia, Miffarum Dominus, Nè ingrediaris domum conuiuij , ne va
bus anima1 fcilicet facrificia,orationes,eleemofynæ ,aliae pietatis das ad plangendum , neng conſoleris eos : quia abituli
opera , quæ à fidelibus pro alijs fidelibus defunctis fie- fti pacem mcam à populo iſto ,dicit Dominus, miſeria
ri conſueuerunt, ſecundùm Ecclefiæ inftituta, piè & cordiam & miſerationes. Et moriétur grandes & par .
deuoré fiant, & quę pro illis ex teftatorum fundationi. ui in terra ifta : non ſepelientur,necß plangentur, & nó
bus, vel alia rationedebentur, non perfunctoriè, fed à ſe incident,neoscaluitiumfiec pro ijs. Et non frangent
facerdotibus & ecclefiæ miniſtris & alijs , qui hoc inter eos lugenti panem ad conſolandum ſuper mor
præftare tenentur, diligenter & accurate perſoluan- tuo : &non dabunt eis potum calicis ad confolandum
tur. ſuper patre ſuo & matre.
10 . SECVNDI Machabæorum duodecimo : At 20. POSTERIORIS ad Timotheü primo:Det
verò forciſfimus ludas hortabatur populum conſer- miſericordiam Dominus Oneſiphori domui : quia ſę.
uare ſefine peccato , fub oculis videces quæ facta ſunt, pème refrigerauit, & catenam meam non erubuit. ſed
pro peccatis eorum quiproftrati ſunt. Et facta colla- cùm Romam veniſſet, ſolicitè me quęfiuit, & inuenit.
tione,duodecim millia drachmas argenti miſit Hiero- Detilli Dominus inuenire miſericordiam à Domino
folymamofferri pro peccatis mortuorum ſacrificiü , in illa die .
benè & religiosè de reſurrectione cogitans. (nisi enim 21 . PRIMAE Ioannis quinto : Quiſcitfratrem fuú
eos qui ceciderant,reſurre & uros fperaret,fuperfluum peccare peccatum non ad mortem , petat, & dabitur ei
videretur & vanum orare pro mortuis) & quia conſi. vita, peccantinonadmortem.Eft peccatum ad morté :
derabat, qudd hi qui cum pietate dormitionem acce non pro illo dico , vtroget quis . Omnis iniquitas pec.
perant, optimam haberentrepofitam gratiam . Sancta catum eft : & eft peccatum ad mortem .
ergo & falubris eft cogitatio pro defunctis exorare, vt 1. D. CONCILIVM quartum Carthaginenſe
à peccatis foluantur, (cui interfuit D. Auguft .) canone ſeptuagefimonono :
3. PRIMI Regum capite trigefimoprimo, eóque Penitentes, qui attente leges pænitentiæ exequütur,li
vltimo :Cùm audiffent habitatores labes Galaad , quç caſu in itinere velinmarimortuifuerint, vbi eis fub
cunque fecerant Philiftijm Saul, ſurrexerunt omnes ueniri non poffit, memoria corú & orationibus & ob- Orationes &
oblationcs
viri fortiſtimi, & ambulauerunt tota nocte, & culerút lationibus commenderur.
cadauer Saul,& cadauera filiorum eius demuro Beth. 2. ITEM canone nonagefimoquiro: Qui oblatio . pro mortuis.
fan : veneruntg labes Galaad, & combuferunt ea ibị nes defunctorum aut negant ecclefijs,aut cum diffi
igni: & tulerunt oſſa eorum , & fepeliêrunt in nemore cultace reddunt, tanquàm egentium necatores excom . catorcsEgentium ac,
municentur. .
labes, & ieiunauerunt ſeptem diebus.
12.
BEDA expofitionum allegoricarum in Samue- 3. CONCILIVM Toletanum vndecimum , ca
lem libro quarto, capite decimo, in ea verba vltimi none duodecimo : De his autem , qui accepta pæniten
capitis libri primi Regum , Et ieiunauerunt ſepté die- tia, antequàm reconcilientur, ab hac vita receſſerint,
bus :Rectè, inquit, & ad literam pro mortuis,vt ad re- placuit nobis, vt & memoria talium in ecclefijs com- Oblatio pro
quiem peruenire valeant,feptem diebus ieiunatur. mendetur, & oblatio pro eorum delicto à Presbyteris mortuorum
iz . SECVNDI Regum primo: Apprehendens au . recipiatur.
tem Dauid veſtimenta ſua ſcidit, omnesc viri quierát 4. TRIBVRIENSĒ , canone trigeſimoprimo : Si
cum eo : & planxerunt & feuerunt & ieiunauerüt vſa quis inuentus fuerit furtum aut rapinam exercere, &
ad vefperam ſuper Saul & ſuper lonathan filium eius, in ipſo diabolico actu mortémeretur incurrere, nul
& ſuper populum Domini, & ſuper domum Iſrael, eô lus pro eo præſumatorare, aut eleemofynam dare: &
quòd corruiſſent gladio . eleemoſyna pro 'eò data, in memoriam nec clerico
14. ET capite tertio :Dixit autem Dauid ad Ioab , & rum , nec pauperum veniat, ſed execrabilis forde
ad omnem populum qui erat cum eo : Scindite vefti- ſcat.
menta veftra,& accingiminifaccis,& plangite anteex- § . CONCÍLIVM Braccarenſe primum , canone
equias Abner. Porrò rex Dauid fequebatur feretrum . trigefimoquarto : Placuit,vt qui aut per ferrum , aut
Cum fepeliffent Abner in Hebron,leuauit rex Dauid per venenum ,autper præcipitium ,aut ſuſpendiū, aut
vocem ſuam , & fleuit ſuper cumulum Abner : fleuit quolibet modo violētamfibijpfis inferuntmorrem ,
autem & omnis populus . Plangense rex & lugensAb- nulla pro illis in oblatione commemoratio fiat,neque
ner , ait: Nequaquàm vtmoriſolent ignaui, mortuus cum Pſalmis ad ſepulturam eorû cadauera deducan
al. * es
* eft Abner.Manus cuä ligatæ non ſunt, & pedes cui nő tur. Multi enim fibi hoc per ignorantiam vſurpant.Si
ſunt compedibus aggrauati : fed ficut folent cadere militer & de his placuit fieri, qui pro ſuis ſceleribus
coram filijs iniquitatis, ficcórruifti. Congeminans puniuntur .
omnis populusfeuit ſuper eum. Cum veniſſec yni. 7. CONCILIVM Florentinŭ in literis vnionis,
uerſa multitudo cibum capere cum Dauid, clara ad. ' vt ſuprà , hac quæftione,C.teftimo.ſeptimo .
hucdie iurauit Dauid ,dicens: Hæc faciat mihi Deus, 7. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vigefi
& hæcaddat,fi ante occaſum ſolis guftauero pané vel maquinta , vt ſuprà , hac quzkione , C. teftimonio
aliud quidquam . Omnis populus audiuit, & placu- nono .
erunt eis cuneta quæ fecit rex in conſpectu totius po- 8. IDEM fellione vigefimaſecunda,capite fecüdo ,
puli . & canonc tertio, vt ſuprà , queftioneſeptima de Eucha .
15. TOBIAE quarto: Panem tuum & vinum tuum riſtia, M.teftimo.decimoquinto.
ſuper ſepulturam iufti conſtitue, & noliex eo mandu . 9. AVGVSTINVS libro de cura pro mortuis ge
care & bibere cum peccatoribus. renda, capite primo, volés reſpondere ad quæftioné,
* dati 16. ECCLESIASTICI ſeptimo: Gracia * datus vtrùm proſit cuig quòd poftmorté corpuseiusapud
fancti
 DE PVRGATORIO 287
fan &i alicuius memoriam ſepeliatur: Dicis (inquit) mittaris. Amen dico tibi, non exiesindė,donècreddas
videri tibi, non eſſe inanesmotus animorum religio . nouiſſimum quadrantem .
forum atque fidelium pro fuisifta curantium . Adiun- 13 . MALACHIAE tertio : Eccè venit ( Domina
gis etiam vacare non poſſe, quòd vniuerſa pro de, tor,) dicit Dominus exercituum : & quis poterit cogia
functis Ecclefia fupplicare conſueuit, vt hinc & illud tare diem aduentus eius ? & quis ftabit ad videndum
conijci poſiit; homini prodeſſe poſt morté, li fide ſuo- eum ? Ipfe enim quafi ignis conflans, & quali herba fula
rum humádoeius corpori talis prouideatur locus, in lonum : & fedebit confans & emundans argentum , &
quo appareat opitulatio eriam iſto modo quæfita fan- purgabit filios Leui, & colabit eos quaſi aurū , & quafi
ctorum.Sed cùm hæcicà fint, quomodò huic opinioni argentum , & erunt Domino offerentes facrificia in iu.
2. Cor.s.
contrarium nöfit,quod dicit Apoftolus,Omnes enim ftitia .
adftabimus ante tribunal Chriſti, ve ferat vnuſquiſo 14. AD Philippenſes ſecundo : Vt in nomine Iefu
fecundùm ea quæ per corpus geſit, fiue bonü ,fiue ma omne genuflectatur cæleftium , terreftrium , & infer
lum : non te fatìs videre ſignificas. Hæc quidem Apo- norum , & omnis lingua confiteatur,quia Dominus le
ftolica fentétia ,ante mortem admonet fieri, quod pof- ſus Chriftus in gloria eft Dei parris.
fit prodeffe poftmortem : non tunc quando iam reci APOCALYPSIS quinto :Nemo poterat ne
piendum eft, quod quiſque geſſerit ante morté.Verùm que in cælo, neque in terra, neque fubtus terram ape
hæc ità ſoluitur quæftio , quoniam quodam vitæ ge- rire librum ,neque reſpicere illum.Ibidem :Et omnem
nere acquiritur, dú in hoc corpore viuitur,vc aliquid creaturam quæ in cælo eft, & ſuper terram , & fubier
adiuuentiſta defunctos :ac per hoc fecundùm ea, quz ra, & quæ ſunt in mari, & quæ in eo : omnes audiuidi
per corpus geſſerūt, eis quæ poft corpusreligiosè pro centes, Sedéti in throno, & Agno benedictio & honor
Varia morič. illis facta fuerint, adiuuantur. Sunt enim quos nihil & gloria & poteftas in fecula feculorum .
fiú genera,ex omninò adiuuant ifta : fiue pro eis fiant, quorum tam 16. AVGVSTINVS de verbis Apoftoli, ſermone
quibus vnum
eft cui pro mala ſuntmerica,vt neque talibus digni fint adiuuari: trigefimoquarto, vel fecundùm alios trigefimofecun
funtviuorum fiue pro eis, quorú tam bona, ve talibus non indigeant do : Pompa funeris, agmina exequiaruni, ſumptuota
opera .
adiumétis.Genere igitur vitæ quod geſlic quiſque per diligentia ſepulturæ ,monumentorum opulenta con
corpus, efficitur vt profintvel nõ profint, quecunque ftructio, viuorum ſunt qualiacunque ſolatia,non ad
pro illo piè fiunt,cùm reliqueritcorpus. Nam meritü iucoria mortuorum . Orationibus verò ſanctæ Eccle - Quibus ope:
perquod ifta proſint, fi nullum comparatum eft in hac fiæ & facrificio falutari, & eleemofynis quæ pro eorú ribus cette in
vita, fruftrà quæritur poft hanc vita . Ità fit, vt neque ſpiritibus erogantur,nó eft dubitandum mortuos ad -učtur mottur
inaniter Ecclefia,vel ſuorum cura pro defun &tis,quod iuuari, vt cum eis miſericordiùs agatur à Domino,
potuerit religionis impendat : & taméferat vnuſquif- quàm eorum peccata meruerunt.Hoc enim à Patribus
que fecundùm ea, quæ per corpus geſit.Vt enim hoc traditum vniuerfa obferuat Ecclefia,vt pro eis qui in
quod impenditur, poftitei prodeſſe poſt corpus, in ea corporis & fanguinis Chrifti communione defun &ti
vica acquiſitü eft ,quam gellit in corpore. (Hucuſqué funt, cùm ad iplum facrificium loco fuo commemo I
hæc citat in libro deocto Dulcitijquæftionibus, quæ rantur, oretur, ac pro illis quoque id offerri comme
ftione ſecunda.) Poterat inquiſitioni tuæ fufficere mea morecur. Cùm verò eorum commendandorum cau
breuis ifta refponfio : ſed quia alia mouent, quibus fa opera miſericordiæ celebrátur, quis eis dubitet ſuf
2.Mach.12 . reſpondendum exiftimo,parum per attéde. In Macha- fragari, pro quibus orationes Deo non inaniter al
bæorum libris legimus oblatú pro mortuis ſacrificiū. legantur Non omninò ambigendum eft ifta prodeffe fint. Quibus pro..
Sed etfi nuſquàm in ſcripturis veteribus omninò lege defunctis,ſed talibus quiicà vixerintante mortem , vt
Vniuerfæ Eco retur,non parua eft vniuerfæ Ecclefiæ ,quæ in hac con- 'pollint eis hæc vtiliaeſſe poft mortem.Nam qui fine fi
clefiæ autho- fuetudine claret,authoritas: vbìin precibus Sacerdo- de quæ per dile &ionem operatur, eius facramentis Gal.s.
ritas,
1
tis,quæ Domino Deo ad eius altare funduntur, locum de corporibus exiêrunt, fruftrà illis à ſuis huiuſmodi
fuum habet etiam commendatio mortuorū . Hæc ibi. pietatis impenduntur officia &c . Non ergò mortuis
Deconditione ſepulturæ , & ijs quorum corpora apud noua merita comparantur, cùm pro eis boni aliquid
memoriam ſanctorum ſepeliuntur,capitibus ſequen- impendunt ſui,fed eorum præcedentibus conſequen
tibus differit. tia ifta redduntur. Non enim dictum eſt nisì cùm hiç
10. IDEM libro vigefimoprimo de ciuitate Dei , ca viuerent, vt eoshæc aliquid adiuuarent, cùm hîc vi
Rom . . pite decimoſexto : Tanta eft Deimiſericordia in vafa uere deſticillent. Ecideò iftam finiens quiſque vitam,
miſericordiæ , quæ parauit in gloriam , vt etiam prima nisi quod meruit in ipſa,nópoterit habere poft ipfam .
hominisætas,id eft, infantia, quæ fine vllo renilú ſub- Permittantur itaque pia corda charorum de fuorum
iacet carni ,& c. & fecunda, quæ pueritia nuncupatur, mortibus contriftari dolore ſanabili, & confolabiles
vbì nondùm ratio fufcepit hanc pugnam , & ferè fub lachrymas fundant conditione mortali, quas citò re
omnibus vitiofis delectationibus iacet, & c . Si facra- primát fidei gaudiū, qua credunt fideles,quando mo
menta mediatoris acceperit, etiam hanc in eis annis riuntur, paululùm à nobis abire, & ad meliora tranfi
vitam finiat, non folùm pænis non præpareturæter- re &c. Sit pro viribus cura fepeliédi & fepulchra con- Cura fepul
nis, ſed ne vlla quidem poft mortem purgatoria cor- ftruendi, quia & hæc in ſcriptis ſanctis inter bona de chra constru
Pueribaptiza menta patiatur.Sufficit enim fola fpiritalis regenera- putata ſunt.Nec folùm in corporibus Patriarcharum endi.
nisvluminor tio, nè poft mortéobfit, quod carnalis generatio cum aliorum ſanctorum , & humanis cadaueribus quo
tui, fine puur- morte cótraxit ,& c. Quiſquis igitur cupit pænas eua rung iacentium , verùm etiam in ipfius Domini cor- Ioan.19.
gatorio lalá dere ſempiternas, non folùm baptizetur,verùm etiam pore predicatiatque collaudati ſunt,qui ifta fecerunt,
uantur. Inpleantergò hæc homines erga ſuos officia poftremi
iuftificetur in Chriſto, ac fic verè tranfeat à diabolo ad
Chriſtum . Purgatorias autem pænas nullas futuras muneris, & fui humanilenimenta meroris.Verùm il-Spiritus de.
opinetur, nisì ante illud vltimum tremendúmque iu- la quæ adiuuét fpiritus defunctorum oblationes, ora functorum ve
dicium . tiones , erogationes, multo pro eis obferuátiùs, inftan - iuuandi,
11. MATTHAEI duodecimo : Omne peccatum & tiùs abundantiùsimpendant,qui ſuos carne,non fpi
blaſphemia remitcetur hominibus, ſpiritus auté bla- ricu mortuos,non folùm carnaliter, ſed etiam fpirita
fphemiæ non remittetur. Et quicunque dixerit verbú licer amant .
contra filium hominis ,remittetur ei : qui autem dixe: 17 . ISIDORVS libro primo de officijs eccleſia
rit contra ſpiritum ſanctum , non remittetur ci neos in fticis,capite decimooctauo :Sacrificium prodefun & o- Traditio Apo
hoc ſeculo ,neque in futuro. rum fideliú requie offerre, vel pro eis orare, quia per ftolica; orare
12. ET capite quinto : Eſto conſentiens aduerſario totum hoc orbem cuftoditur, credimus quòd abipis & ſacrificare
tuo citò dum es in via cum eo ,nèfortè tradat te aduer- Apoftolis traditum fit. Hoc enim vbio Casholica te pro mortuisg ,
farius iudici, & iudex tradat ee miniſtro, & in carcerem net Ecclefia, quæ nisi crederet fidelibus defunctis di
mitci
 .88 DE PVRGATOR I O.
mitti peccata ,non pro eorum ſpiritibus veleleemofy. nem . Si autem aut honeftiffimis monachis, aut fan &tæ
nam faceret, vel Deo facrificium offerret.Nam & cùm plebi infertus erat, ad venerandum ſacrarium ipſum
Matth.12. Dominus dicit, Qui peccauerit in ſpiritum ſanctum , ante facerdotum reclinat ingreffum , deindè precem
non remittetur ei neque in hoc ſeculo, neque in futu cum gratiarum actione peragit Præſul. Deinceps ve
ro:demonftras quibuſdam illic dimittenda peccata , rò miniſtri diuinis inſerta eloquijs,veriſtimade no
Purgatorius & quodam purgatorio igne purganda. Ergò in quodă ftra reſurrectione promiſſa recitátes, conſentanea,tan
ignis . loco à fancto Auguftinodictum eft,Defunctorum ani- tundemą valentia canunt pſalmorum cantica: deinde
ad Laurent. mas fine dubio piecare fuorum viuentium releuari, miniſtrorú primusdimittit Catechumenos, ſan & ós
cap.uo. pro illis ſacrificium offertur, vel eleemofynæ fic que iam defunctos concelebrat, cum quibus & nuper
unt: fi tamen aliquod fibi quiſque meritum præpara- vita fun &tum pari laudatione profequitur: hortarúr
uit,dum adhuc in corpore viueret, pro quo ifta pro que omnes, vt fibijpfis identidem poftulent beatam in
fint,quæcunque pro illo fiunt.Nam nõ omnibus pro- Chriſto conſummationem . Pofteà accedens venerabi- Oratia pre
ſunt. Et quare non omnibus profunt, nisi propter dif- lis Præſul, precem fuper eo facratiffimam peragit :& defun & is. !
ferentiam vitæ,quam quiſque geſtit in corpore? Nam poft orationem ipfe quoque Pontifex defunctum ſa
pro valde bonis gratiarum a & iones ſunt, pro non val- lutat, & poft illum qui adftant omnes . Vbì verò cun 1
demalis propitiationes ſunt: pro'valdè malis,etfi nul &i conſalutauerunt, ſuper defuncto fundit oleum
la ſunt adiumenta mortuorum , qualeſcunque conſo Pontifex, & oratione pro omnibus fa &ta, honefto in
laciones viuorum funt. Quibus autem profunt,aut ad loco ponit corpus cum æqualibus alijs corporibus
hoc profunt,vt fit plena remiffio peccatorum : aut cer- fanctis Poftea verò explicans Dionyfius precationem
tè,vi tolerabilior fiat ipſa damnatio. Antiftitis, inquit : Precatur oratio illa diuinam cle- Orat pótifex
18. RABANVS Maurus libro fecundo deInſtitu- mentiam , vt cuncta dimittat per infirmitatem huma- pro peccato
tione Clericorum ,capire quadrageſimoquarto: Sacri. nam admiffa peccata defuncto : eum in lucé ftatuat, rum remillio
ac , & pro qui
ficium pro defunctorum fidelium requie offerre, vel & regione viuorum , in linibusAbrahæ , Iſaac & Iacob, Ste atewa
pro eis orare, quia per totum orbem hoc cuſtoditur, in loco vnde aufugit dolor, & triftitia, & gemitus.
Apoftolica credimus quod ab ipfis Apoftolis traditum fit. Hoc Et paulò pòft: Ac fortaſsè inquies, ifta quidem recte à
wadicio . enim vbiquè Catholica tenet Ecclefia : quæ nisi cre nobis dici, verùm ambigere, cuius rei gratia Præ
derer, fidelibus defunctis dimitti peccata, non pro eo ſul diuinam precatur clementiam , defun & o pecca
rum fpiritibus eleemofynam faceret, vel facrificium torum veniam poftulans, & æqualem ſanctis ac luci.
Match.29 . Deo offerret.Nam & cùm dicit ,Quipeccauerit in Spi- diſlimam ſortem . Si enim eorum quæ in vita geſlit,
ritum fan &tum ,non remittetur eiin hoc feculo ,neque bonorum aut malorum à diuina iuftitia percipiec
in futuro : demonftrat, quibuſdam illic dimittenda præmia : perfecit autem actiones ſuas in vita defun.
peccata, & quodam purgatorio igne purganda. Ergò etus, quæ'nam hunc oratio Præſulis ad aliam (præter
Lib.4.dial.c. Vt in libris dialogi fan & usGregorius narrat, & Beda illam quam meruit vitæ hic actæ refpondentē)tranſ
59. & fequen-magiſter in geftis Anglorú, frequenterexemplo often- feret requiem ?Non ignoro quidé & ego diuinis elo- Obicctionis
ob;Lib.sAn, fum , feu vifione reuelatum eft,animabusdefun & orú
gluhift.cap.13 quijs accedens, fingulis reddendam promeritisfor - Colexio.
.
multùm prodeffe oblata pro eis facrificia.Et in quo- tem . Quòd autem & iuftorú preces etiam in vita ifta,
dam loco di& um eft à fancto Auguftino,defun & orum & nedùm poft mortem , (nedům ,id eft,quanto magis,
animas fine dubio piecate ſuorum viuentium releua teſte Damaſceno in ſermone de defun &tis )ijs ſolis pro.
ri, & c. Vtex eodem refert Ifidorus. fint qui digni ſunt, ſcripturæ nosedocet facroſancta
Lib.4.cpift.2. 19. CYPRIANVS epiftola quinquagefimaſecun- traditio. Quid enim Sauli profuit Samuelis oratio ?
da,ad Antonianü fcribens: Floret Ecclefia tor virgini. &c. Itaque Scripturæ facræ acquieſcens, veiles in hac
bus coronata, & caftitas ac pudicitia tenorem gloriæ vita effe dixerim ſan & orú preces, hoc modo ſcilicet,
fuæ ſeruat: nec quia adultero poenitentia & venia laxa. fiquisſanctorum munerum deliderio incenſus,adeda
tur,continentiæ vigor frangitur. Aliud eft ad veniam que percipiéda piè affe &tus, paruitatis tamen propriæ
Matth.s. ftare,aliud ad gloriam perucnire:aliud,miſſum in car . conſcius, quempiam fan &torum virorum adeat, oretag
Nonnulli no cerem ,non exire inde,donèc ſoluat nouiflimum qua- libi adiutorem & precatorem accedere, capiet ex hoc
excunt carce. drantem :aliud ,ftatim fidei & virtutis acciperemerce. omninò vtilitatem commoda cun &ta excedécem ,& c .
uerint nouif- dem: aliud,pro peccatis longo dolore cruciatú emun . Hanc ſi quis ſpernat ſacroſanctam diſciplinam , atque
fimum .qua- dari, & purgari diù igne :aliud, peccata omnia pallio-
drantem infelici elatione ſedu & us, dignum fe diuinaarbitretur
1.Cor.3. ne purgåffe : aliud deniqué, pendere in die iudicij familiaritate, ſanctos deſpiciat :hic certè fi petitio
ad fententiam Domini : aliud , ftatim à Domino co- nes indignas Deo,neque facras poftulârit, intentóque
ronari. careat diuinorum deſiderio ,libi ipfi cófentaneo ,im
Lib.l.epilt.s.20. IDEM epiftola fexagefimafexta ad plebem & perita poftulatione per ſeipſum nunquàm potiecur.
Clerum Furnitanorum : Quod Epiſcopi anteceſſores Quæ'nam verò dehuiuſmodiprece,qua ſuper defun - telligit.Apoftolosla.
noftri religiosè conſiderantes, & falubriter prouiden- &us peragit Præſul,ex diuinis ducibus noftris tradicio
tcs, cenſuerunt,ne quis frater excedens, ad tutelam vel peruenit ad nos, operæprecium eſt ve dicamus : Didi . Hierem.as.
curain Clericum nominaret: ac fi quis hoc feciffet, citigicur de ſcripturisdiuinitùs traditis, vt his qui pie súma Orari
Sacrificij ce- non offerretur pro eo , nec facrificium pro dormitione vixerunt, lucidiflima diuináque vita pro merito abonis, quá pro
lebratio pro eius celebraretur. Neque enim apud altare Dei mere- xquiſimis lancibus redditur, non recordante diuina mortuo facit
fidelium . turnominari in ſacerdotum prece, quiab altarifacer- bonitate per fummam clementiam maculas, quæ illis praſul.
doces & miniftros voluit auocare.Et ideo Victor cùm exhumana infirmitate adhæſerunt. Nullus enim ( in- lob 14.a ius
contraformam nuper in Concilio à facerdotibus da- quit) eſtmundus à labe. Ifta quidem nouit Pontifex ta LXX .
tam ,Geminium Fauftinum presbyterum auſus fittu- promiſſa à fanétis eloquijs: petit autem ea fieri, dona
torem conftituere, non eft quòd pro dormitione eius riſg eis qui piè vixerunt,prçmia facra & c.Neque enim
apud vos fiat oblatio , aut deprecatio aliqua nomine vnquàm peteret Pontifexdiuinæ iuftificationis prædi.
eius in Eccleſia frequécetur, ve ſacerdotum decretum cator, quæ Deo ſciret non eſſe graciſlima, & quæ largi
religiosè & neceffariè factum , feruetur à nobis. turum le ille nequaquam promififfet. Quocirca pro
21 . ORIGENEM habes fuprà in hac quæftione, phanis vita fun &tis non ifta imprecatur.Etpauld pòft :
B.teftimo.octauo, & fequentibus. Cæteros verò ità pontificibus oportet animum inten
22. DIONYSIV S Areopagita in libro de Eccle . dere, quæcunque illi geſſerint, tanquam à Deo agita
Ritus fepeli-
endi, Diony fiaftica hierarchia,capitefeptimo: Coacto fancto ce- tis.Qui enim ( inquit) vos fpernit,me ſpernit, Luc.ro.
Sj & Apofto tu, venerandus antiftes( fi quidem facerdotalis ordinis 29. CLEMENS epiftola prima,ad Iacobum fra
lorum tcm . fuerat,qui obdormiuit) ante ſanctum altare inclinans trem Domini ſcribens: Inftruebat D.Petrus a & usfuqB.Petrus do .
pore. eum ,orationem ad Deum inchoat & gratiarum a &tio . vitæ omni hora cuſtodire ,& c.mortuos ſepelire, & di cuit orădum
elle pro do
ligenter
 DE PVRGATORIO. 289
fü& is & elec.ligenter
mofynas dan eorum exequias peragere, pro eisqz orare, & 5.citatum
ATHANASIVM
,
habes ibidem, à Damaſceno
das. eleemofynas facere.
24 . IDEM libro fexto Conſtitutionum Apoſtoli- 6 . GREGORIVS Nyſſenus, tefte Damaſceno in
carum , capite trigefimo : Sine vlla exceptione conue- eadem oratione : Nihil,inquit,abfqueratione & vtili- A Chriſti di.
nite in cænreteria, facroslibros in ijs legentes, & pfal. tace à prædicatoribus & diſcipulis Chrifti traditum , tum
fcipulis tradi
, & vbiq;
lentes pro ijs,quidormiêrunt,Martyribus,ac omni. & in omnibus Ecclefijs Dei prædicatum . Resaấtmo prædicatum .
bus ſanctis quiàfeculo fuerunt, (in eorum honoréſci- dis omnibus vtilis & Deo in primis grata, in diuinis
Euchariſtia. licet)pro's fratribus noſtris,qui in Domino obiêrunt: præclarisip diuinis operationibus eorum qui in recta
prodefunctis Et antitypum regalis corporis Chrifti,acceptabilem's fide deceſſerunt,facerememoriam.
Eucharittia offerte in Ecclefijs & cæmeterijs veftris. 1. F. EPIPHANIVS contra hæreſes, hærefi fe
Atque in exitu mortuorum plallentes,eos deducite, fi pruagefimaquinta,vtſuprà,queſtione ſeptima,de Sa
Pral.iis. fideles fuerint in Domino.Precioſa enim in confpeétu cramento Euchariſtię,L.teftimo.decimo.
Pral.114 . Domini mors ſanctorü eius.Et iterùm: Reuertere ani- AVGVSTINVS libro deherelibus ad Quod
ma mea inrequiemtuam , quoniam Dominusbenefe- uultdeum ,herefi quinquagefima tertia: FerturAërius Aerijhçreks.
Mar.12 .
cic tibi. Dicic enim Dominus Sadducæis dereſurrecti- propria quoque dogmata addidiffe nonnulla, dicens,
one mortuorum : Non legittis quod ſcriptú eft, Quo- orare velofferre pro mortuis oblationem non opor
niam ego Deus Abraham ,DeusIfaac,Deus lacob : non tere, nec ftatuta folenniter celebranda effe ieiunia .
eft Deus mortuorum, ſed viuorum : omnes enim in 3 . DAMASCENVS in libro dehærefibus,de As.
ipſo viuunt.Igitur eorum qui in Deo viuunt, nec reli- rio ſcribens ficinquir: Cum'a fibi Epiſcopatum dene
4.Reg.13. quiæ fine honoremanent.nam Heliſęus Propheta poft gatum videret,multa contra Ecclefia docere inftituit, 1

diſceſſum è vita, mortuum quendam excitauitinter- Arianorum nulli ſecundus. Adiecit autem quædam de
fectum à piratis Syriæ, attigit enim corpus eius Heli- ſuo. Negat enim quicquam offerendum pro mortuis.
fæioffa,atque excitatus vixit,quod factum non eſſet, 4. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione ſexta, &
nisi Heliſæi corpus ſanctum fuiffet. vigefimaquinta, vt fuprà in hac queſtione, C. teſtimo.
1. E, CHRYSOSTOMVS homilia tertia in epi. octauo & nono ,
ftolam ad Philippenſes: Lugeamus peccatores nő lo- 5: FLORENTINVM vide ibidem , C. teftimo.
lùmmortuos,fed & viuentes.Gaudeamuspropter iu- feptimo.
ftos,non folùm viuentes, fed & mortuos. Iterům po- 6. AVGVSTINVM in Pfalmum trigefimumfe.
fteà: Deplorato eos, quiin diuitijs mortuiſunt,& n - i primum , vide ſuprà in hac quæſtione, B.teftimonio
hil confolationis ſuis ipforú animabus ex diuitijs fuis quarto .
procurarunt: eos qui cùm poteſtatem abluendorum 7. IDEM libro fecundo de Geneſi, contra Mani
peccatorum habuiffent,noluerunt.Hos inquam non cheos,capite vigefimo: Qui coluericagrum fuum in
vnumaut alcerūdeploremus diem , fed omnem noftrā teriùs, &ad panem fuum quanuiscum labore perue
vitá. Non ſunt abſurdiaffectus hæ lachrymæ, fed ma- nerit,poteft vſque ad finem vitæ huius hunc laborem
Precibus & gniamoris, Defleamus iftos, iuuemus iſtos pro viri. pati: poft hanc autem vitam non eſt neceſsè va paria
eleemofynis bus : procuremus illis aliquid auxilij, modici quidé, tur.Sed qui fortè agrū non coluerit, & fpinis eum op
juuandide .
functi. atcamen iuuemus eos. Quomodò ,quáve ratione Pre - primi permiſerit,habet in yita maledictioné terrelug
cantes.Adhortemur & alios,vtpro illisorét: pauperi. in omnibus operibus ſuis, & poft hanc vitam habebit is purga.
busig indelinéter proillis eleemofynas demus. Habet vel ignem purgationis,vel pænam æternam . Ità nemoIgn tionis .
res ilta nõnihil conſolationis.Audíquippe,quid Deus cuadiriſtam ſententiam , que prolata eſt in Adamum ,
4.Reg.19. dicat: Protegam ciuitaté iftam propterme, & propter Maledicta terra & c. Sed agendum est, vt faltem in hac
Dauid ſeruum meum . Simemoria duntaxáciufti tan- tantùm vita ſenriatur.
tum valuit, quando & opera pro tali fiunt, quid non 8. GREGORIVS in tertium pſalmum poeniten
AbApoftolis poterunt? Non fruftrà ab Apoftolis fancitum eft,vtin cialem ,ſuperprimum verſuni, Domine nè in furore Pfal.6.37.
inftituta eft celebrationevenerandorum myſteriorum memoria tuo arguasme,neque in ira cua corripiasme.Quali di
tiomortuorü fiat eorum qui hinc diſceſſerunt Noueruntillis multú cat: Scio futurum effe,vtpofthuius vitæ exitum alij Flämispurga
fub Millæfa. hinc emolumenti fieri,multum vtilitatis. Stante liqui. Alammis expientur purgatorijs,alij ſententiam æternæ liespiantuc.
crificio.
dem vniuerſo populo ,manus in cælos extendente,cæ . fubeat damnationis.Sed quia illum tranfitorium igné
tu itē facerdotali verendom pofito facrificio, quomo. omnicribulationeæſtimopræfenti intolerabiliorem , narum purga.
dò Deunon placaremusproiſtis orantes: Verùm iftud non ſolùm in furore æternæ damnationis opto non torij .
quidem deillis dicimus, quiin fide abceſſerunt:Cace- argui , ſed etiam in ira tranſeuntis cimeo correptionis
chumenos verd neqz ifto folatio dignamur ,ſed omni purgari.
huiuſmodideftituti funtauxilio ,vno quodá dempto . 9. EVNDEM in libro quarto dialogorum ,capite
Quonam illo ?Pauperibusillorum nomine dare licet, trigefimonono ,habes hac quæftione,B. teſtimo. duo
vndè illis nonnihil refrigerij accedit . Nam ita vult decimo.
Deus, vt nos inuicem mutuò iuuemus . 10. BERNARDVS ſermone fexagefimoſexto Catholicos it
2. IDEM homilia quadrageſimaprimainpriorem fuper Cantica Canticorum : Videte detractores, vi rident hære.
epiſtolamad Corinthios:Abieritpeccator fane, gau . dete canes Irridernos quia baptizamus infantes,quòd tici,quòd pro
dere decetpeccata impedita eſſe,& nonaccumulatum oramus pro mortuis, quòd fanctorum fuffragiapo- mortuis oiet
Prece, clec- malum ,niti quantum fieripoteft,vt iuuetur, nó la- ftulamus. In omnigenere hominum atque in vtroque Pectivereras
mofynis,obla chrymis, fed prece,ſupplicationibus,eleemofynis, ob- fexu feftinant proſcribere Chrifum , in adulcis & par-bilis Abbatis
uandi. iu- lationibus. Non eft temerè hoc excogitatum,nec fru- uulis, in viuis & mortuis,&c.Mortuos viuentiū frau. Cluniacenfis
tionibus
Memoria ftràmemoriam mortuorum inter facra myſteria cele dantes auxilijs:viuentesnihilominùsfanctorumquibrulicanoshire
mortuorú in bramus,aut accedimus, pro iftis agnum illum iacenté deceſſerunt, fuffragijs fpoliantes. Et paulò pòft: Non reticos.
celebratione
Myfterij alta. & peccata mundi tollentem deprecates, fed vthis con- creduntautem ignem Purgatorium reftarepoft mor- Purgatorium
sis. folatio hinc aliqua fiat. Nec temerèqui altari affiftit tem, fed ftatim animam ſolutam à corpore vel ad re- poſtmortem
&c. Videreliquain tractatu de Sacramento Euchari- quiem tranfire, vel addamnationem . Quæranç er- debat antiqui
ftiæ ,quæftione feptima,L.teftimo.fecundo . gò ab eo qui dixit quoddam peccatum efle,quod ne- hæretici.
3. IDEM homilia ſexageſimanona ad populum An- que in hoc feculo ,neque in futuro remitteretur: cur Matth.12 .
tiochenum habet eadé quæ paulò antè ex homilia ter- hoc dixerit, fi nulla manet in futuro remiſlio purga
tia in epiſto.ad Philippenſes allata funt. tió ve peccati ?
4. DAMASCENVM in orationededefunctis,fi- 11. AVGVSTINVS in Enchiridio ,capite cencefi.
ue, Quòd qui in fide hincmigrârút & c.habes in ſepti- modecimo:Neque negandum eft, defunctorum ani.
maqugft.de Sacraméto Euchariſtię,teftimo.quarto. maspietate fuorum viuentium releuari,cùm pro illis
Oo facгі .

1
 290 " DE SACRAMENTO
facrificium Mediatoris offertur, &c . Reliqua pofita
ſunt inicio huius quæftionis , B.teftimo.primo.
12. IDEM in libro decura pro mortuisgerenda,ca-
pite primo :Nam dicis videri tibinõ eſſe inanes motus
animorum religioſorum atqs fidelium pro ſuis ifta cu-
rantium . Ibidem : Ità fit, vtneque inaniter Eccleſia vel
ſuorum cura pro defunctis, quod potuerit, religionis
impendar . & c. Totum hunc locum habes ſuprà, hac
queſtione,D.teftimo.nono.
13. IN eodem libro ,capite quarco : Prouiſus ſepeli-
endis corporibus apud niemoriam ſanctorum locus,
bonæ affe &tionis humanę eft erga funera ſuorum :quo-
niam ſi nonnulla religio eft, ve ſepeliantur, non poteft
nulla elle , quando vbi ſepeliantur attenditur.Sed cùm
talia viuorum ſolaria requirütur, quibus eorum pius
in ſuos animus appareat,nõ video quæ ſunt adiumen-
ta mortuorum : nisì ad hoc ,vt dum recolunt, vbì fint
pofita eorum quos diligunt corpora, eiſdem ſanctis
Sandis tan-illos tanquàm patronis ſuſceptos apud Dominum ad-
quàm patro- iuuandos orando commendent. Quod quidem facere
cómendätur. poffent, etiam fi talibus locis eos humare non poſſent.
Deindè explicans', quare fepulcra vocentur monu
menta, (quòd nimirum mentem moneant) ſubiungit:
Cùm itaq recolic animus y bì ſepulcum fic chariſlimi
corpus, & occurritlocus nomine martyris venerabi-
Commendac lis, eidem martyri animá dilectam commendat recor
animamMar.dantis & precátis affectus. Qui cùm defun & isà fideli-
tyri. bus chariſſimis exhibetur, eum prodeffe non dubium
eft ijs ,quicùm in corpore viuerét, talia fibi poft hanc
vitam prodeffe meruerunt. Verùm etfi aliqua necelli .
tas vel humari corpora, vel in talibus locis humari
nulla data facultate permittat,non ſunt prętermitten
dę ſupplicationes pro ipiritibus mortuorum ,quas fa. Supplicadum
ciendas pro omnibus in Chriftiana& Catholica ſocie- bus mortuo.
tate defunctis, etiam tacitis nominibus,quorunr ſub rum .
generali comemoratione fufcepit Ecclelia : vt quibus
ad ifta deſunt parentes aut filij, autquicunque cognati
vel amici ,ab yna eis exhibeantur piamatre communi.
Si autem deeſſentiſtę ſupplicationes, quę fiuntrecta fi
de ac pietate pro mortuis, puto quòd nihil prodeſſet
fpiritibus eorum , quamlibet in locis ſanctis exanima
corpora ponerentur.
14. ET capite decimooctauo eiufdem libri : Quæ Sacrificiú al
cùm ita fint, non exiſtimemus ad mortuos, pro. qui- numeTeleco
bus curam gerimus, peruenire, nisi quòd pro eis fiue mofynarum
altaris, fiue orationum ,fiue eleemofynarú facrificijs pro defūcis.
ſolenniter ſupplicamus: quanuis nõ pro quibus fiunt,
omnibusprolint,fed ijs tantùm ,quibus,dum viuunt,
comparatur vtprofint.Sed quia non diſcernimus ,qui
fint: oportet ea pro regeneratis omnibus facere, vc Regeneratis
nullus eorum prętermittatur, ad quos hæc beneficia omnibus hae
pollint autdebeantperuenire. Melius enim ſupererút præftanda
iſta eis, quibus nec obfunt,nec proſunt, quàm eis de- luar.
erunt, quibus proſunt, Diligentiùs tamen facit hæc
quiſque pro neceſſarijs ſuis, quòd pro illo fiatfimili
ter à luis.

Que commendatio ac dignitas eft Pænitentic ?

Luc.18.b Matth.7.b Mat. Hæc eſt Euangelicæ prædicationis exordium , Angelorum in cælis
thai 1.5
gaudium ,via in terrisar & a ,& anguſta porta,per quam fideles ad vitam con

ni tel.depera de feliciteentendunt, & violenti rapiuntregnum cælorum .* Hæc lapſos erigit, ſaucios
, perditos reſtituit: omniade.
, mortuos viuificat
Chryfout in hominje kariet:curat, imbecilles roborat
monc dc pænitentia.
mùm quæ peccatum vitiat, Pænitentia in nobis redintegrat. Hac veteris
vitæ odium ,noftrigue contemptum & omncm ſubmiſſionem teftamur :
I Matth.s.a hacipſaduce lugentes conſolationem ,faucij curationem , humiles verò

exaltationem reportamus.

B. Hæc eft,qua Dæmones & vitiorum peftes ſuperamus: qua meritas

• Hiettia basesh Malf pænas auertimus , Dei placamus iram ,conciliamus gratiam , & gloriam
3.6 2.Cor.7.c Actor.11.c. æternam comparamus.
d Match.4 c C. Hincillæ Chriſti voces in Euangelio : " Pænitentiam agite,appropinqua
c Luc . s . f
uit enim regnum cælorum . “ Non véni vocare iuftos, fed peccatores adpænitentiam .
f Luc.13.a
"Nisipænitentiam habueritis, omnes fimiliterperibitis. At is demum veram poe
Cyprian. epift.14. nitentiam agit, vt Cypriani verbis hęc omnia concludamus, quiDei& Sa
cerdotis præceptis obediens , & obfequijs fuis & operibus iuſtis Domi

num promeretur.
TESTIMONI A.
1. A. MATTHAEI tertio : In diebus auté illis ve- 2. ET capire quarto : Exindè coepit Iefus prædicare
nit loannes Baptifta, prædicansin deſerto ludęæ , & di- & dicere: Pænitentiam agite : appropinquauit enim
cens: Pænitentiam agite,appropinquauit enim regnū regnum cælorum .
cælorum .Hic eft enim , qui dictus eſt per Ifaiam pro- 3. MARCI primo : Fuit Ioannes in deferro bapti
phetam , dicentem : Vox clamantis in deſerto, parate zans, & prędicans baptiſmum pænitentiæ in remiſlio .
viam Domini, rectas facite ſemitas eius.Ipſeautem lo nem peccatorum . Ibidem :Venit leſus in Galilæa, pre
annes habebat veſtimentum de pilis camelorum , & dicans Euangelium regni Dei, & dicens:Quoniam im
zonam pelliceam circa lumbos fuos : eſca autem eius pletum eft tempus, & appropinquauit regnum Dei :
erat locuftæ & mel fylueftre. Tunc exibat ad eum Hie- pænitemini, & credite Euangelio.
roſolyma & omnis ludæa, & omnis regio circa lor. 4 . LVCAE decimoquinto : Dico vobis (inquit Sal.
danem : & baptizabantur ab eo in lordane, confitentes uator ad Pharifæos & Scribas) quòd ità gaudiüerit in
peccata ſua. Videns autem multos Phariſæorum & cælo ſuper vno peccatore pænitentiam agente, quam
Sadducæorum , venientes ad baptiſmum ſuum , dixit fuper nonagintanoué iuftis, qui non indigent pæniten .
eis : Progenies viperarum ,quis vobis demöſtrauit fu- tia.Aut quęmulier habés drachmas decé, fi perdideric
gere à ventura ira ? Facite ergò fructum dignum po drachmam vnam , nónne accendit lucernam , & euertic
nitentiæ , domum , & quærit diligenter , donde inueniat eam ?
Ec
 PO ENITENTIAE .
Et cùm inuenerit,conuocat amicas & vicinas,dicens:
Congratulamini mihi, quia inueni drachmam , quam
1 perdideram . Ità , dico vobis,gaudium erit coraman
gelis Dei ſuper vno peccatore pænitentiam agente .
S. MATTHAEi ſeptimo: Intrare per anguftá por-
tam : quia lata porta & fpatiofa via eft, quæ ducit ad
perditionem : & mulci ſuntquiintrác per eam . Quàm
anguſta porta , & arcta via eft, quæ ducitad vitam : &
pauci funt qui inueniunt eam .
6. ITEM vndecimo : A diebus autem loannis Ba-
priftæ vſque nunc , regnum cælorum vim pacitur,
& violenti rapiunt illud. ( inquit Saluator ad tur-
bas .)
7. AVGVSTINVS in libro de vera & falſa pe-
Pænitentiæ nitentia, capite primo : Quantùm fit appetenda gra-
vistus . tia pænitentiæ , omnis authoritas declarat, omnisbo.
norum vita conatur oſtendere :languores enim fa-
nat,leproſos curat, mortuos ſuſcitat, vitia fugat,vir-
tutes exornat,mentem munit & roborat,omnia faciat,
omnia redintegrat, omnia lærificat, fanitatem auget,
quam conferuat.Claudis greffum , aridis copiam , cæ
cis refticuit viſum . Temperat ſucceſſus,cóftringit in-
petus,moderatur exceffus. Ignorans ſe,per hanc fere-
cognoſcit : qugrens ſe, per hanc fe inuenit . Hæc eſt,
quæ hominesad angelos ducit, & creaturá reddit crea-
Luc.is. tori. Ifta ouem per dicam monftrauit quęrenti, & de-
Ibidem . cimam drachmam obtulit anxianti.Hecdiſtipatorem
Luc.se. filium ad patrem reduxit, & vulneratum à latronibus
cuſtodi curandū referuauit.In hac omne bonum inue-
nitur,per hancomnebonum conferuatur: fugattene.
bras, induciclucem ,excoquit omnia ipſa ignis conſu-
mens .
8. BASILIVS fcripfit homiliam vnam de pæni-
tentia, quæ eft vltima inter homilias variorum argu-
mentorum ad populum .
9. CHRYSOSTOMVS ſcripſit decem homi-
Es ſermone lias admodùm egregias de Pænitentia, quæ haben-
de poenitētia tur in Tomo quinto : poft quas ſequitur ſermo de
pænitentia, vbi fic habet : O pænitentia quæ pecca-
tum miſerante Deo remittis , & paradiſum reſeras:
quz contritum fanas hominem , & triftem exhila-
ras: vitam de interitu reuocas,ftatum reftauras : ho-
norem renouas, fiduciam das : & reformas vires, gra-
Poenitentis tiámque abundantiorem refundis.Opænitentia,quid
de ce noui referam ? Omnia ligata tu foluis,omnia fo .
luta reſeras, omnia aduerſa tu mitigas: omnia contri-
ta tu ſanas,omnia confuſa cu lucidas , omnia deſperata
tu animas. O poenitentia rutilantior auro,ſplendidior
fole, quam non vincit peccatum , nec defe&tio fupe.
rat, nec deſperatio delet. Pænitentia reſpuit auariti-
am , horret luxuriam ,fugitfurorem ,firmat amoren ,
calcat fuperbiam , linguam continet, componit mo-
res, odit malitiam , excludit inuidiam . Perfe & a pæni.
tentia cogit peccatorem omnia libenter ſufferre: fi vi-
olentus quærat que habet, non vetat : fi veftem diri-
mat, non refragatur: percutienti maxillam præbet al .
teram , lam angariatus vltrò adijcit, caſtigatusgratias
agit, prouocatus tacet,exaſperatus blanditur:fuperio-
ri ſupplex eft, inferioriſubiacet :in corde eius contri-
tio eft, in ore eius confeſſio, in opere tota humilitas.
Hæc eft perfecta & fructifera pænitudo. Sic pæniten-
ti præfto eft Deus, efurienti nutritor, fitienti potator.
Sapienti quod ftultum putarur,ſapit : quod trifte eft,
placet: quod molle eft ,diſplicet: quod Auxú eft, hor-
rer.O pænitentia miſericordiæ mater,& magiſtravir.
cucum ,magna opera tua, quibus reos reſoluis,ac refi.
cis delinquétes,lapſos releuas,recreas deſperatos. Per
te nobis Chriftusregnum cælorum appropiatum de-
Matth.4 . fignat, dicens : Pænitentiam agite , appropinquabit
Matth.za enim regnum cælorum . Ità & baptifta clamat: Facitetiæ eius obliuioni tradétur : & in iniquitate fua ,quam
fructus dignos pænitentiæ ,quoniam eccè adeft regnú
Luc.23 .
Dei . Per te ſubitò rapuit latronem Chriftus ad regnú :
per te Dauid poft flagitium felix iterùm recepit fpiri-
cum ſanctum : per te Manaſies poft cruenta facinora
291
ecce meruit fieri acceptabilis : per te Petro Apoftolo , Mar. 14 .
poftquàm ter negauit, data eſt indulgenciæ dextera: Matth.26.
per te filius prodigus regreſſus ad patrem ,non folùm Luc.us.
amplexum oſculúmque paternum , fed etiam epu
lum vituli faginati, veftemque infignem promeruit
adipiſci: per te mulier fornicaria vberes ftillauit la
chrymas, tontéque fui baptiſmi protinus lauic pedes
Chriſti, crinéque deterlit : per te Niniue ciuitas ma- 100z 3.
gna , populúsque integer barbarorum fubitò Deum
lapuit, virtutem tuam fenfit, odorem tuum accepif,
ſaporem tuum ftrinxit, dulcedinem tuam guftauit, ci.
licium contraxit, cinerem tuum comedit, ieiunium
tuum protraxit, lachrymas tuas profudit, gemicum
tuum Tufpiriúmque períenfit , fructúsque vberta
tis tuæ abundanter exhibuit : & fic per opera tua
non ſolùm decretæ mortis diſcrimen euafit, fed etiam
vitæ incognitæ coronam accepit. Cuius fimilitudi.
ni pænitentiam comparemus ! Siceft quo modo ager
fructifer, aut vinea fecunda , aut etiam arbor fru .
eifera : fructus eius edit peccatorfamelicus, proti
cit in tidutia Dei, acceptaque remiſione pinguefcit in
vita .
10. MATTHAEI quinto : Beati qui lugent, quo.
niam ipfi conſolabuntur.
1. B. HIEREMIAE decimooctauo : Ait Domi
nus, Eccè ficut lutum in manu figuli, fic vos in manu
mea,domus lſraël. Repentè loquar aduersùm gentem
& aduersùs regnum , vt eradicem & deftruam & dif.
perdam illud. Si pænitentiam egerit gens illa à malo
ſuo , quod locutus fum aduersùs eam ,agam & ego pee
nitentiam ſuper malo quod cogitaui vo facerem ei : Et
ſubitò loquar de gente & regno, vtædificem & plan
tem illud .
2. EZECHIELIS decimooctauo : Siaút impius
egerit penitétiam ab omnibus peccatis ſuis, quæ ope.
ratus eſt, & cuftodierit omnia pręcepta mea, & fecerit
iudicium & iuftitiam : vita viuet, & non morietur.
Omnium iniquitatum eiusquas operatus eſt, non re
cordabor: in iuftitia fua quá operatus eft ,viuet.Nun
quid voluntatis meę eft mors impij, dicit Dominus
Deus, & non vt conuerrarur à vijs fuis, & viuat ?
Et paulò pòft: Cùm enim auerterit fe iuftus à iuſticia
fua , & fecerit iniquitatem ,morietur in eis.In iniuftitia
quam operatuselt,morietur. Et cùm auerterit le im
pius ab impietate fua, quam operatus eft , & fecericiu .
dicium & iuftitia ,ipſeanimam ſuam viuificabit.Con
fideranşenim & auertens ſe ab omnibus iniquitatibus
fuis, quas operatus eſt,vita viuet, & non morietur.Ite
rùm ibidem : Conuertimini, & agite pænitentiam ab
omnibus iniquitatibus veftris: & nó erit vobis in rui
nam iniquitas . Proijcite à vobis omnes iniquitates
veſtras, in quibus preuaricati eftis, & facite vobis cor
nouum , & fpiritum nouum : & quare moriemini do
mus Ifraël?quia nolo mortemmorientis, dicit Domi.
nus Deus : reuertimini, & viuite .
3. ET capite trigefimotertio : Tu ergò fili hominis,
dicad domum Iſrael: Siclocuti eſtis,dicentes: Iniqui
tates noftræ & peccata noftra ſuper nos ſunt, & in ipfis
nos tabeſcimus : quomodò ergò viuere poterimus ?
Dicad eos,Viuo ego , dicit Dominus Deus: Nolo mor
tem impij;ſed vtcöuertacur impius à via fua, & viuat.
Conuertimini,conuertimini à vijs veftris pellimis : &
quare morieminidoinus lſrael? Tu itaq fili hominis,
dicad filios populi tui : Iuftitia iuftino liberabiteum ,
in quacunq diepeccauerit : & impietas impijnónoce
bic ei, in quacum die cõuerſus fuerit ab impietate ſua.
Eriuftus nó poteric viuere in iuftitia ſua, in quacung
die peccauerit.Etiam ti dixero iufto , quod vita viuat,
& confiſus in iufticia ſua fecerit iniquitatem ,oés iufti
operatus eft, in ipfa morietur.Si autem dixero impio,
morte morieris, & egerit pænitentiain à peccato luo,
feceritis iudicium & iuftitiam , & pignus reftituerit ila
le impius, rapinamque reddiderit, in mandatis vitæ
Oo 2 am .
 292 DE SACRAMENTO
ambulauerit,nec fecerit quicquam iniuftum: vita vie
uet, & non morietur. Omnia peccata eius,quæ pecca-
uit, non imputabuntur ei.ludicium & iuftitiam fecit,
vita viuet.
4. IONAE tertio, vt fuprà queſtione ſeptima, de
Penitencia,C.teftimo.quinto .
5. MATTHAEI tertio : Progenies viperarü , quis
demonftrauit vobis fugere a ventura ira ; Facite ergo
fructum dignum pænitentiz .
6. POSTERIOR IS ad Corinthios ſeptimo :Que
enim fecundùm Deum criftitia eft, poenitentiam in fa-
lutem ftabilem operatur: ſeculi autem triftitia mor-
tem operatur.
7. ACTORVM vndecimo:GlorificaueruntDe
um ,dicentes: Ergò & gentibus pænitentiá dedit Deus
ad vitam,
1. C. MATTHAEIquarto, 2. LVCAE quinto ,
ve in textu .
3. LV CAE decimotertio : Aderant autem quidam
ipfo in tempore, nunciantes illi de Galilæis, quorum
fanguinemPilatus miſcuit cum facrificijs eorum.Et
DE SACRAMENTO
EXTREMAE
Quid de Sacramento extremæ Vn &tionis credendum eft ?
Coneil.c8ftantiem refr.
38. & Florent. & Trident. Dipsym nempe,quod Catholica* Eccleſia conſtanterdocet, fignum
fel.14. Innocêtius 1.epift. hoceffe facrum in conſecrato oleo inſtitutum ,vt per illud celeſtis vir- 1
3. ad Decentium Eugub . c.
3. Petrus Damia . ſer, s, in TI
Dedicatione ecclesia . Ber. -tus ad falutem , non animæ folùm , fed & corporis, applicetur ægrotis
in vita Mala.epiſcopi.Gö ex diuina inſtitutione,
cil. Vuorma.can.72 .
B. Cui Sacramento teſtimonium longèclariſſimú prębet Iacobus Apo
laco.s.d & ibid.Beja .
ſtolus, cùmin hæc verba fcribit : Infirmatur quis in vobis ? inducat presbyteros
Ecclefia, Gorent ſuper eum ,vngētes eum oleo in nomine Domini: & oratio fidei ſal
uabit infirmum ,Galleuiabit eum Dominus:
TESTIMONIA.
1. A. CONCILIVM Conftantienſe ſeſſione de-
cimaquinta damnat articulum octauum loannis Hus,
qui fic habet: Sacerdotes criminosè viuentes,infideli-
Septeta Sa. ter ſentiunt de feptem facramentis Ecclefiæ .
cramenta .
2. CONCILIVM Florentinum in do & rina de
Sacramērum Sacramentis : Quincum ſacramentum eſt extrema Vna
quintum .
Materia. &tio , cuius Materia eft oleum oliuæ per Epiſcopūbe.
nedictum.Hoc facramentū nisì infirmo, de cuiusmor.
Qui fiatin. te timetur, dari non debet : qui in his locis vngendus
ungedi, & in eft: in oculis propter viſum ,in auribus propter audi-
quibus parti
bus. tum, in naribus propter odoratum ,in ore propter gu
ftum vel locutionem , in manibus propter ta &tum , in
pedibuspropter greſſum , in renibus propter dele & a-
Forma. tionem ibidem vigentem . Forina huius lacraméti eft
hæc : Per iftam vn & ionem , & fuam pijſlimam miſeri-
cordiam indulgeat tibi Dominus, quicquid peccâfti
Minifter. per viſum &c. Et fimiliter in alijs membris : Miniſter
' Effectus, huius facramenti eft facerdos: Effectus verò eft métis
ſanacio : inquantùm autem expedit, ipſius etiam cor
poris.De hocfacramento inquit Beatuslacobus Apo-
ftolus : Infirmatur quisin vobis ? & c .
3. CONCILIVM Tridentinum ſeſſionedecima-
quarta in do &trina de Sacramento extremę Vnctionis :
Viſum eſt autem ſanctæ Synodo, præcedenti doctrinæ
de Pænitentia adiungere ea quę fequuntur de Sacra
mento extremę Vnctionis :quod non modò pæniten-
tiç, fed & totius Chriſtianç vitæ , que perpetua pani-
tentia eſſe debet, conſummatiuum exiſtimatum eft à
Car inftitută Patribus . Primùm itaque circa illius inftıtutionem ,
fit hoc Sacra . declarat & docet, quòd clementiſiimus Redemptor
mcatum .
reſpondens Ieſus, dixit illis : Putatisqudd hi Galilæi
præ omnibus Galilçis peccatores fuerint, quia talia
paſti ſunt ? Non dico vobis :ſed nisi poenitentia habu
eritis ,omnesfimiliter peribitis. Sicut illi decé & octo
ſupra quos cecidic currisin Siloe, & occíditeos: puta.
tis quia & ipfi debitores fuerint præter omnes homi.
nes habitantes in Hieruſalem ? Non , dico vobis : fed G
pænitentiam nó habueritis, omnesfimiliter peribitis.
Dicebat autem & hanc fimilitudinem : Arboréficiha.
bebatquidam plantatam in vinea fua : & venit querés
fructum in illa, & non inuenit.Dixitautem ad cultore
vinex :Eccè anni tresſunt, ex quo venio quærens fru
ctum in ficulnea hac : & non inuenio . Succíde ergò il
lam : vt quid etiam terram occupat ?Acille reſpondés,
dixit illi: Domine, dimitte illa & hoc anno, vſe dum
fodiam circa illam , & mittă ftercora : & fiquidem fe .
ceritfru & um :fin autem ,in futurum fuccides eam .
CYPRIANVS epiftola decimaquarta ad Cle: Lib.s. epi...
rum : Penitenciam aút ille agit, quidiuinis præceptis
mitis & patiens, & facerdotibus Dei obtemperans, ob . OperibusDe.
um promerf. '
fequijs fuis &operibus iuftis Dominum promeretur:
1
VNCTIONIS ,
fiinpeccatis fuerit,remittenturei.
nofter, qui ſeruis fuis quouis tempore voluit de fa
lutaribus remedijs aduersùs omnia omnium hoftium
tela eſſe proſpectum , quemadmodùm auxilia maxi.
ma in Sacramentis alijs præparauit, quibus Chriftia
ni conſeruare ſe integros, dum viuerent, ab omni gra .
uiore ſpiritus incommodo poſlint: ità extremæ Vnt.
&tionis ſacramento finem vitæ tanquam firmiſlimo.
quodam præfidio muniuit. Nam etfi aduerſarius no
iter occaſiones per omnem vitam quærat & capret, vs
deuorare animas noftras quoquo modo poffit: nullú
tamen tempus eft , quo vehemétiùs ille omnes ſuę ver .
ſurix neruos intendat ad perdendos nos penitùs, & à
fiducia etiam , li poſlit,diuinæ miſericordiæ decurban
dos, quàm cùm impenderenobis exitum vitæ perfpi.
cit. CAPVT primum : Inftituta eft autem facra hçc Mar.t.
Vn&io infirmorum ,tanquàm verè & propriè Sacra. Apud Mardi
mentum noui teſtamenti, à Chrifto Domino noftro lacobo fidcli.
apud Marcum quidem infinuatum , per Iacobum au- bus commea
tem Apoftolum ac Domini fratrem fidelibus com , datum & pro.
mulgatú : red
mendatum ac promulgatum . Infirmatur, inquit ,quis à Chrifto in
in vobis ? inducat presbyteros Ecclefiæ , & orent ſuper fitutum .
eum ,vngentes eum oleo in nomine Domini: & oratio laco.s.
fidei ſaluabit infirmum , & alleuiabit eum Dominus :
& fi in peccatis fit, dimittentur ei. Quibus verbis, ve
ex Apoftolica traditione per manus accepta Eccleſia
didicit,docet materiam ,formam , proprium miniftrú,
& effectum huius falutaris ſacramenti . Intellexit
enim Eccleſia materiam effe oleum ab Epiſcopo benc. Materie.
dictum . nam vn & tio aptiſſimè fpiritusſancti gratiam ,
qua inuiſibilicer animaægrotáris inungitur, repreſen ,
tat .
 EXTREM AE
forma.
tat. Formam deindè effe illa verba, Per iftam vn & io.
nem , & c. CAPVT ſecüdum : Resporrò & effe & us
Iffeftus.
huius ſacramenti illis verbis explicatur: Etoratio fidei
faluabitinfirmum , & alleuiabit eum Dominus : & l in
peccatis fit, dimittentur ei. Res etenim hæc, gratia eft
fpiritusfan &ti,cuius vnctio delicta, fi quæ fint adhuc
expianda,ac peccati reliquias abftergit, & ægroti ani
mam alleuiat & confirmat, magnam in eo diuinæ mi-
ſericordiæ fidutiam excitando q : ua infirmus ſubleua
cus, & morbiincommoda, ac labores leuiùs fert , &
tentationibus dæmonis, calcaneo infidiantis faciliùs
refiftit, & fanitatem corporis interdum ,vbifaluti ani-
mæ expedierit, conſequitur. CAPVT tertium : lam
verò quòd ateinet ad præſcriptioné eorü , qui & fufci-
Minifter. pere & miniftrare hocfacramentum debent, haud ob-
ſcurè fuit illud etiá in verbis predictis traditum.Nam
& oftenditur illic ,proprios huius ſacraméti miniſtros
effe ecclefiæ presbyteros.quo nomine eo loco non era-
te ſeniores aut primores in populo incelligédi veniúc,
ſed aut epiſcopi, aut facerdotes ab ipfis ritè ordinaci
8.Tim. 4. per impofitionem manuum presbyteri: Declaratur
Quiinungen- eciam , effe hanc vn &tionem infirmis adhibendam ,illis
di.
verò præſertim , qui tam periculosè decumbunt, vtin
exitu vitæ conftituti videantur: vnde & facramentum
Repetitio
huius facra . exeuntium nuncupatur. Quòd fi infirmipoft ſuſceptā
meoti. hác vnctionem cõualuerint, iterùm huius facramen-
ti ſubſidio iuuari poterunt, cùm in aliud fimile vitæ
Hæreſes de diſcrimen inciderint. Quare nulla ratione audiendi
hoc facra . funt, quiconera tam aperram & dilucidam Apoftoli
penso .
lacobi fententiam , docenthanc Vn & ioné, vel figmen
tum effe humanum , vel ricum à Patribusacceptú,nec
mandatum Dei, necpromiſionem gratiæ habentem :
& qui illam iam ceffaffe allerűt, quafi ad gratiam cu
rationum duntaxat in primitiua Ecclefia referenda ef
ſet : & qui dicuntritum & vſum , quem ſancta Roma
na Ecclefia in huius ſacraméti adminiſtratione obfer-
uat, lacobiApoftoli fententiæ repugnare, arque ided '
in alium commutandum eſſe : denique
& qui hanc ex
tremam Vn & ionem à fidelibus fine peccato contemni
poffe affirmant. Hæcenim omnia manifeftiſlimè pu-
gnant cum perſpicuis tanti Apoftoli verbis. Nec pro .
fectè Eccleſia Romanaaliarum omnium mater & ma.
giftra, aliud in hac adminiftranda Vn &tione, quan-
tùm ad ea quæ huius facramenti fubftantiam perfici-
unt,obſeruat, quàm quod beatus Iacobus præfcripfit.
No conteni . Nec verò tanti facramenti contemptus abſque ingen-
tur hoc Sa- ti fcelere, & ipfius fpiritusfan & i iniuria effe poffet.
cramentü &- Hæc funt quæ de Pænitentiæ & extremæ Vn & ionis fa .
ne fpiritusfan cramentis hæcfancta ecumenica Synodus profitetur
& docet, atque omnibus Chrifti fidelibus credenda &
tenenda proponit. Sequentes autem Canones inuiola-
biliter feruandos effe tradit, & afferentes contrarium ,
perpetuò damnat & anathematizat. IN eadem feffi.
Infiturama
Chrifto . one canon primus de extrema Vn & ione :Siquisdixe-
rit,extremam Vn & ionem non eſſe verè & propriè fa-
cramentum à Chrifto Domino noftro inftitutum ,& à
beato lacobo Apoftolo promulgatum ,ſed ritum tan
Gratiam como cùm acceptum a Patribus,ac figmétumhumanú, ana,
thema fit. CANON ſecundus: Si quis dixerit facra
infirmorum Vnctionem no conferre gratiam ,nec re-
mittere peccata , nec alleuiare infirmos, fed iam cel
såffe, quafi olim tantùm fuerit gratia curationú, ana- nullam darurum requiem ſpirituiſuo, nisi quam pu:
thema fit. CANON tertius S : i quis dixerit,extre- ' lerat, liceretreftituere, gratiam . Etftans ſuper eam,
mz Vnétionis ritum & vfum , qué obferuat fan &ta Ro. tota nocte laborabat in gemitu ſuo : & pro oleo fan
mana Ecclefia, repugnare fententiæbeati IacobiApo.
ftoli, ideoig cum mutandum , poffèque à Chriftianis
abſque peccato contemni, anachema fit. CANON
Minifter. quartus: Si quis dixerit, presbyteros Ecclefiæ, quos
beatus lacobus adducendos eſſe ad infirmum inun
gendum hortatur, non effe facerdotes ab epiſcopo or .
dinatos, fed ætate ſeniores in quauis communitate ,
ob id proprium extremæ Vnctionis miniftrum non
effe folum Tacerdotem , anathema fit.
4. INNOCENTIVS primus epiftola primaad
VNCTIONI S. 299
Decentium Eugubinum epifeopum , càpite o & auo:
Sanè quoniam de hoc ficuti de cæteris, conſulere vo
luit dilectio tua, adiecit etiam filius meus Cæleftinus
diaconus in epiftola fua, effe à cua dilectione pofitum
illud, quod in beati Apoftoli Iacobi epiſtola confcri
ptum eft : Si infirmus aliquis in vobis eft, voeet pre- Iacob : g. 1
sbyteros, & orent ſuper eum , vngentes eum oleo in
nomine Domini : & oratio fidei faluabit laborantem , Exponit focá
& fufcitabit illum Dominus: & fi peccata fecit ,remit Apoftoli la
tecei. Quod non eft dubium , de fidelibus ægrotantia Sacramento.
bus accipi vel intelligi debere, qui ſancto oleo chri Matcria ,
{matis perungi poffunt, quo ab epiſcopo confecto,
non folùm facerdotibus,fed omnibus vui Chriſtia :
Qui inungi
nis licetin ſua autſuorum neceflitate inungendo.Ce polludt.
terùm illud fuperfluum videmus adie & um , vtdeepi.Minifter .
ſcopo ambigatur, quod presbyteris licere dubiünon
eft. Nam idcircò de presbyteris dictum eſt, quia epia
ſcopi occupationibus alijs impediti, ad omnes lan
guidosirenon poffunt. Cæterùm fiEpiſcopus aut po:
teft, autdignum ducit aliquem à fe vilitandum & be
nedicere & tangere chriſmate ,finecunctatione poteft, Genus Sacrá .
cuiuseft ipſumchriſma conficere. Nampoenitentibus infantileft hee
iftud infundi nõ poteft,quia genus eft facraméti.Nam vnctio
quibus reliqua ſacramenta negantur, quomodò vnú
genus putatur poffe concedi?
5. PETRVS Damianus in ſermoneprimo in De
dicatione ecclefiæ : Tertium ſacramentum eft vn & io
infirmorum . Infirmantibus nobis & vſque ad mor .
tem mortali peccatorum febre languentibus, fpiri
tus pietatis affiftit, & recordatus eft quoniam puluis
fumus. Ait enim Diuus lacobus: Infirmatur quis in lacob.s.
vobis? inducat presbyteros Ecclefix , & orent ſuper
eum , vngentes eum oleo in nomine Domini : & ora
tio fidei laluabit infirmum , & alleuiabit eum Domi. Efectus es :
nus : & fi in peccatis eft,dimittétur ei. Solennis vn &tio , treme radi.
liquor excellens, quo ſanitas reddicur,peccatum dionis.
mittitur, immittitur cimor Domini . Videsne quali
ter facerdotalis manus infirmantis corpus alleuiet, &
illecebrofam fenfuum motionem facratiftimamiziget
vn &tione ? 'Vndè & fancti patres hanc vn & ionem in Sacramenti.
cramentum eſſe fanxerunt.
6. BERNARDVS in vita fan & i Malachię Epi
ſcopi: Habitabar vir nobilis in vicinia Benchorenſis
Monafterij. Cuius vxor cùm infirmaretur ad morté,
rogatus Malachias vt deſcenderet priuſquàm more
retur, infirmam vn &turus oleo : deicendit, & intrauit
ad eam . Quo viſo exultat illa, fpe animata ſalutis. Et
cùm pararet vngere eam , viſuin eft omnibus diffe
rendum potiùsvfque mane. Erat enim veſpera. Aco
quieuit Malachias, & data benedi& ione ſuper egram ,
exiuit cum bisquitecum erant. At verò poft modicu
ſubito clamor factus eſt ,plan & us & ftrepitus mulcus
per totam domum , fiquidem inſonuit quòd mortua
effet. Accurrit Malachias tumultu audito : & ſecuti Luget
funt eum difcipuli eius. Et accedens ad lectum , vt chias, o mua
cercò comperit expiráſſe, conſternatus eft animo,li- lier fraudata
bi imputans, quòd fraudara gratia facramenti obie - gratia Sacra
rit. Et eleuaris in cælum manibus, Obſecro Domine, menti huius
expiraris.
( inquit) infipienter egi, ego peccaui qui diftuli, non
ifta, quæ voluit. Hæc dicens, conteſtatus eft in audien
tia omnium , nullam fe recepturum confolationem ,
eo, largo imbre lachrymarum perfundens mor
cuam , vicem illi vn & ionis, quam pocerat, exhi.
bebat. Ipſe quidem fic. Ad ſuos aucem : Vigilate, in
quit, & orare. Itaque in pſalmis illi, ille in lachrymis,
noctem duxerunt peruigilem . Er manè facto , exau
diuit Dominus fanctum fuum , quia fpiritus Do. Miraculous
mini erat poftulans pro eo, qui poftulat pro fan
& is gemitibus inenarrabilibus. Quid plura. Aperit
oculos quz fuerat mortua , & ve folent, qui de gra .
vi fomno, euigilanc, fricans fibi manibus frontem
Oo 3
 DE SACRAM È
294
& tempora, ſuper le & ú ſe erigit, & agnito Malachia,
inclinansdeuotè falutat eum . Et verſo lactu in gau .
dium , ftuporappræhendicomnes, & qui viderunt, &
qui audiêrunt. Sed & Malachias gratias agens, bene
dixit Dominum . Et vnxit eam nihilominus, ſciens in
hoc facramento remitti peccata, & quod oratio fidei
Hoc Sacra
mento remit-ſaluet infirmum . Poft hæc abijt ille, & illa conualu .
tuntur pec . it, & viuens incolumis tempore aliquanto, vt gloria
cata . Domini manifeftaretur in ea , peracta poenitentia quá
fibi Malachias iniunxerat, in bona Côfellione iterùm
obdormiuit, & migrauit ad Dominum .
TANDEM defcribens mortem Malachiz ,ficait:
Nec longè aberat dies ipſa, cùm talia loqueretur Ma-
Malachias ſe lachias. Intereà iubet ſe ſacro oleo yngi.Exeunte con
uentu fratrum yt folenniter fieret, no fuftinuit vt ad
inungi iubet. ſe aſcenderent:ipfe deſcendit ad eos.lacebat fiquidem
in ſolario , domo ſuperiori. Vngitur , & fumpto via-
tico, fratrum ſe orationibus; & fratres commendans
Deo , ad lectum reuertitur.
Ex Innocen . 7 . CONCILIVM Vuormatienſe Canone ſeptu .
tio . agefimofecundo : Infirmatur quisin vobis ? & c.Quod
non eft dubium de fidelibus ægrotantibus accipi vel
- intelligi debere &c. Penitentibus iftud fundi nó po
Sacramentü teft, quia genus eſt Sacramenti, nam quibus reliqua
eft .
N TO :
ſacramenta negantur, quomodò vnum genus putatur
concedi ?
1.B. TACOBI quinto, vt in textu.
BEDA in caput quintum lacobi,Vngentes eum
oleo & c. Hoc & Apoftolos feciſſe in Euangeliolegi. Infirmi etiã
mus, & nunc Eccleſiæ confuetudo tenet, vt infirmi Bedæ tempo.
oleo conſecrato vngantur à presbyteris, & oratione re oleo facro
comitante ſanentur. Nec folùm presbyteris, fed vtinungeban.
tur .
Innocentius Papa fcribit, etiam omnibus Chriftianis
vti licet eodem oleo in ſua aut ſuorum neceſitate vn- Oleum con .
gendo . Quod tamen oleum non nisi ab epiſcopis-li - ſecratum .
cet confici. Nam quod ait, oleo in nomine Domini, li
gnificat oleum confecratum in nomine Domini : Vel
certè, quia eriam cùm vngunt infirmum , nomé Do
mini ſuper eum inuocare debent. Et fi in peccatis fit, Peccata re.
dimittenturei. Multi propter peccata in anima fatta, mittuntur.'
infirmitate aut etiam morte plectuntur corporis. Vn
de Apoftolus Corinthijs, qui corpus Domini perci
pere indignè ſoliti erant, ait: Ideòinter vos multi & Cor. the
infirmi& imbecilles ſunt, & dormiuntmulti. Si ergò
infirmi in peccatis fint, & hęcpresbyteris eccleſięcon.
feſli fuerint, ac perfecto corde ca relinquere atque
emendare ſategerint, dimittentur eis. Neque enim fi .
ne confeſſione emendationis peccata queunt dimitti .
II

Quid his verbis docet Apoſtolus ?

1966.Mario imes.Luc.A. Primùm Sacraméti huius oftendit elementum , ſeu materiam oleum
en burch.W.cap.13. effe,Pontificali benedi& ione ( vt re & è ait Beda)conſecratum . Significat
burheophy.in comharci. autem hilaritatem animi & confirmationem internam , quæ per Dei

gratiam Sacramenti huius virtute abægroto percipitur.

B. Deinde per Apoftolum deſignatur Sacramenti miniſter proprius,

Chryfoftolib,3 defacerd.nimirùm Sacerdos, qui facram hanc vn & ionem cum orationibus de
&
& Beda. & ibid. Theo .center exerceat. Nec fruftrà de Apoftolis eſt ſcriptum : 4 Vngebant oleo
a Mait.c.b
.. phy.
multos ægrotos, & fanabant.
C. Prætereà qui ſuſcipiunt hoc Sacramentum , à Iacobo di & i funt in

firmi:quoniam ,vt Ecclefiæ mos eſt, in grauibus & periculoſis infirmita

cibus tantùm facra iſthæc vn & io celebratur.

Τ Ε S Τ Ι Μ Ο Ν Ι Α.
i.A. BEDA in caput fextū Marci ſuper ea verba,Dę-
monia multa eijciebant, & vngebátoleo multos egro-
fos, & fanabátur :Dicit Apoftolus lacobus,Infirmatur
gs in vobis?inducat presbyteros Ecclefiæ , & orét ſuper
ipſum , vngentes eum oleo in nomine Domini. Etfi in
peccatis fit, dimittentur ei. Vndè patet, ab ipfis Apo-
AgudMarca do lis hunc fanctum Ecclefiæ morem eſſe traditum ,vt
ithoc Sacra. energumeni vel alij quilibet ægroti vngantur oleo,
mentum . pontificali benedictione conſecrato.
IDEM in caput octauum Lucæ : Quidam vici-
nus mihi presbyter retulit,fe quandam fanctimonia
lem fæminam á dæmonio curare cæpiffe, fed quan .
diù res latebat, nihil apud eã proficere potuiſſe. Con
felfo autem quo moleitabatur phantafmate,mox &
ipſum orationibus, cæterisa quæ oportebat purifi-
cationūgeneribus effugâffe, & eiuſdem fæminę cor .
pusab vlceribus quę dæmonis tactu contraxerat,me.
dicti vis . dicinali ftudio , adiuncto fale benedicto curâffe. Sed
dum vnum de vlceribus,quod altiùs lateriinfixūre.
pererat,nullatenuspoffet quin cötinuò páderetur ob-
Oleum pro ducere, ab eadem ipfa quam fanare volebat, cöfilium
infirmis con. quoſanaretur accepiffe. Si(inquit)oleum pro infirmis
ſecratum , & conſecratum , eidem medicamento adſperſeris, fick
cius vircus. me perunxeris, ftatim fanitari reftituar. Nam vidi
quondam per fpiritum in quadam longiùs pofita ci-
uitate, quam nüquam corporalibusoculis vidi, pu-
ellam quandam pari calamitate laborantem , calicer a
Sacerdote curatam . Fecit vt illa ſuggefferat, ftatim's
vlcus remedium ,quod antè refpuerat, accipere con
ſenſit.
3. ET in caput quintum Iacobi, ve ſuprà quæftio
ne præcedenti, B.teftimo.ſecundo.
4. INNOCENTIVS primus epiftola prima ad
Decétium Eugubinum capite octauo, vt ſuprà quçſt.
prima,A.teftimo.quarto .
5. CONCILIVM Meldenſe canone primo, tefte
Burchardo libro quarto, capite ſeptuageſimoquinto,
& luone parte prima, capite ducentefimo fexagefimo
nono : Presbyter in Coena Domini ampullas tres ſe- Chriſma, ole
cum deferat, vná ad chriſma, alteram ad oleum ad ca. um catechu
techumenosinungendos,tertiâ ad infirmos iuxta fen- menorum infir.
tentiam Apoftolicam , vtquando quis infirmatur, in- morum con
fecrantur in
ducat presbyteros Ecclefiæ & c. dic Cen.
6. THEOPHYLACTV S in caput ſexcũ EuanDomini.
gelij fecundùm Marcum : Quòd vnxerint oleo Apo
Itoli, folus Marcus narrat, quod & frater Domini
Jacobus in catholica epiftola dicit: Infirmatur quis in Iacob.s .
ter vos ? aduocet presbyteros Ecclefiæ , & orentſuper
illum, vngentes eum oleo.Eft igitur oleum & ad la
bores vtile, & lucisfomentum , & hilaritatis effe &ti.
uum , fignificatớ miſericordiam Dei, & gratiam fpi- Olei fignif.
catio myftica
ritus, per quam álabore liberamur, & lucem , acgau
dium ,hilaritatémque fpiritalem accipimus.
1.B. CHRYSOSTOMVS libro tertio de facer
dotio :

1
 EXTREM AE VNCTION I S.. 195

Sacerdotes dotio:Sacerdoresnon folùm , quumnos regenerant, "tor lachrymisftratum fuum, &fiuntei lachrymæ ſuæ
ſunt hujus
Vnctionis fed pofteà etiam condonandorum nobis peccatorum panes dieacnocte :quum non erubeſcit ſacerdoti Do.
miniſtri, facultatem obtinent. Infirmatur, inquit,inter vosali mini indicare peccatum, & quærere medicinam , ſe
lacob.s .
quis ?accerfat presbyteros Ecclefiæ ,& orent ſuper eū, cundùm eum qui ait : Dixi, pronunciabo aduersu me Pfal. to:
vngentes eum oleo &c . iniuſtitiam meam, & cu remiſiſti impietatem cordis
2 tetap 2. ORIGENES homilia ſecunda in Leuiticum : mei. In quo implecur & illud, quod lacobusApolto
leo lag
Egcba.
Audifti quanta fint in lege ſacrificia pro peccatis: audi lus dicit: Siquisautem infirmatur, vocet presbyte
nunc quantæ fint remiftiones peccatorum . In euange- ros Ecclefiæ &c .
lio eft ifta prima, qua baptizamur in remiſioné pec- 3. MARCI ſexto, vtin textu .
cacorum : ſecunda remiſlio eft in paſlione martyrij, 4. THEOPHYLACTVS, & 5. BEDA in ca
Prai. 6 . & c. Eft adhuc & ſeptima, licèr dura & laborioſa, per putſextum Euangelij fecundùm Marcum,yt fuprà A.
Pfal. 48.
pænitentiam remiſlio peccatorum , cùm lauat pecca- teftimonio ſexto , & primo.

III
Quis estSacramenti huiusfructus& effe&tus?
A. Confert primùmad remiffionem peccatorum,quæ quidēab ægro in corso di con ilMi
to Pænitentiæ remedijs non ſunt expurgata, vt decumbentis anima pec . den.vtfupra.
catorum ſuorum onereac morbo in primis leuetur.
B. Deindè prodeſtad corporalem infirmitatem vel ® depellendam , velo ibid Bernard.
alleuiandam ,quatenùs expedit eam ægroto recuperare,
C. Poftremò ad conſolationem & fidutiam ſubminiſtrandam valet,qua
fanèin ſupremo illo agone, exituque animæ opus eft maximè,quando &
cum doloribus acerbiſlimis, & cum horrendis dæmonibus morituro eft ; Cyrill. Alex in orade cea
grauiſſimèconflictandum . Vndèlicèt ſalus corporis ægroto non reſtitua- Merinding met onder meer in
tur, vt qui poftacceptam hanc vn &ionem moritur fæpè,tamen gratia in Euch Estilen born.de
hoc facramento peculiaris præbetur admorbivim ,moleſtiasque conftan -tranfitu.sMartini.
tiùs perferendas, & ad mortem ipſam faciliùs excipiédam . Atque hoc eſt,
quod per Apoſtolum ſuum Deus promiſit: Oratio fideiſaluabit infirmum ,e lacob.s.
alleuiabit eum Dominus : toſi in peccatis fuerit,remittentur ei.
D. Ad quos quidem deſignandos effe& us,etiam olei natura, ſeu natiua
vis pulchrè congruit,vt explicat « Theophylactus. Quocircaretinendum d In c.6.Mar.
eft prorsùs quod faluberrimèmonet Auguſtinus : Quotiùs aliqua infir- Ercremde telecomsonunda
de viſitat.infrmorú ,lib.
mitas ſuperuenerit,corpus & fanguinem Chrifti illequiægrotat,accipiat, 2.cap.4.1tem infpeculo .
& indè corpuſculum ſuum vngat,vt illud quod ſcriptum eſt,impleaturin
eo : ' Infirmaturaliquis ? inducat presbyteros,corentſupereum ,vngenteseum oleo,lacob.s.d
Goratio fideiſaluabitinfirmum ,Galleuiabit eum Dominus,fi & in peccatisfit,di.
mittentur ei.
TESTIMONI A.
1.A. BERNARDVS in vita Malachiæ epiſcopi, micida diabolus ille princeps improbitatis, cuius lin
vt fuprà quæft.prima, A.teftimo.ſexto . gua perindè quaſi acutanouacula,dequo propheta:Sa Pfal...
!fal.139.
CONCILIVM Tridentinum ſeſſionedecima- gitce,inquit, potentis acutæ cú carbonibus deſolato
quarta in doctrina de hoc Sacramento , capite ſecun- rijs, infidiatur tang leo in ſpelūca ſua, draco magnus,
do & canone ſecundo, vt ſuprà quæft. prima, A.ceſti- apoſtata, orcus os luüexpādens,imperatornoétis, da
mon.tertio . mnator mortis, & ve vindex animam coercens, cõfe
1.C. CYRILLVS Alexandrinus in oratione de rens, fupputahsiz cunctos actusmeos, rebus,verbis,
exitu animæ: Mihi amarulētam timeo gehennā ,quip- ſcientia,ignorantia,cómiſſosreatus ac fagitia ab ado
peinterminatam .Exhorreo tartarum, vtcui nimium leſcentia in eam viquediem ,quafum compræhenſus.
inlit caloris . Pauco tenebras, quoniam nihil admittüt Exindè quanta formidine & tremorearbitraris animá Afpeétus
dan
lucis, Formido peftiferú vermem, quoniam eft per- die illa percelli horribiles incuentem ,atroces,impios,monum hora
ennis.Vereor angelos in iudicio, quoniam ſuntimmi. & aduerfos dæmones, æquèatquè æthiopes caligino- rendus.
ſericordes. Terreor mente, concipiens illius diei ri. ſos adftantes, ità ve forma ipſa quouis tormento ſit
Dan.7. gidum & immotum iudicium, horrendum tribunal, grauior. Quosnimirùm adfpiciens anima fubfultat,
iudicem feuerum . Conſernit me Auuius igneus ante conturbatur,affligitur, exterretur, côtrahitur, adcę
Tremor & forum illud incitatus, flammis furentibus crepi- leſtes angelos confugiens, à quibus excepra fubit aě
certamen tans & c. Et poft interie&ta quedam : Quis terror , quis rem,& ſublime petens offendit telonia , conſcenden
animz à cor. tremor, quod certamé, quæ vis animam manec à cor- tes animas obſeruantia & remorátia.Siquidem vnum .
pore recedé- pore fecedentem ? Quandoquidem nos aveuntcæle- quodą teloniū peculiaria quęcá crimina profert.Pri Redden
ratio .
da en

ites exercicus & poteltares, ex aduerfis verò copijs, te- mum quidem loquacitatis, quæcunqueper os & lin
nebrarum rectores, nequitiæ domini, celonarchçexi. guam exmendacio,iureiurádo,periurio ,ocioſositem
gendis tributis pręfecti logochetę,racionū côditores, fermones, nugaces, vanos, gulæ ingluuies,abuſusvi.
at actionum calculatores,in aéreagentes, necnõ ho- ni, profuſores crapulas, immodicos parıcer riſusdedes
atos
 296 DE : SACRAMENTO .
dedecentes, cum ſuauijs impudicis, & fædis ac mere- iuftificatus ſum . Iacobus dicit : In multis enim offen- Iacob. .
tricijs cantionibus. Cótrà verò facrofan &ti angeli anidimusomnes.loannes dicit : Si dixerimus, quia pecca
mam vnà deducentes, proponunt & ipli quænam bo- cum non habemus, ipfi nos ſeducimus, & veritas in
na ore & lingua ſumus locuti, orationes, gratiarum nobis non eft. Quid ergò facient tabulæ , fi tremūt co
a &tiones, píalmos, odas, hymnos, & cantus fpiritua- lumnæ ? Aut quomodò virgulta immobilia ftabunt, fi
les, ſcripturarum'qz le &tiones, & quæcunque bona an huius pauoris turbine etiam cedri quatiuntur ? Solu- Etiam iuft
teacto tempore ad Deum ore linguao fudimus. Alte- tioni ergò carnis appropinquans, nonnunquàm ter: anima in.
rum telonium quæcunque viſu commifimus exigir, rore vindi&tæ etiá iufti anima turbatur . Cui etfiquid batur.
adſpectus indecoros, fuperuacaneos, infrænes , & nu- tranquillum in hac vita fapere potuit, mortis articu
tus dolofos. Tertium auditus,& quæcunque per hui- lo interueniente concutitur, vt iurè dici debeat: Ab- Job 33.
uſmodi ſenſum ſpiritus immundos introducunt. ominabilis fit ei panis in vita fua, & animæ eius cibus
Quartum eſt olfačtus, ſuaueolentiç vnguentorum , antè defiderabilis. Vel certè propter pauoris poenam
tecrią odoratus, quibus mulierculæ, mimæ & mere- hoc quod illic ſubditur: Appropinquabit corrupci
trices gaudent . Quintum coarguit quæcunque noxia oni anima eius, & vita illiusmortiferis.
tactu manuum improbarum ſunt perpetrata. Sunt & 4 .. IDEM homilia trigefimanona in Euágelia:Co
alia vitiorú telonia ,liuoris, æmulationis, nimię glo- gitandum valdè eft, quantùm nobis erit terribilis ho- ra Pauor is ,hoe
mortis
riæ, inanis faftus, crudelicatis, excandeſcentiæ , ira ra noftræ reſolutionis, qui pauor mentis, quanta cũc
cundiæ, furoris, ſcortationis, adulterij,mollitiei, in- omnium malorum memoria, quæ obliuio tranſa & x
uidétia ,veneficij,cæterarumé deceftabilium ac Deo felicitatis, quæ formido & confideratio iudicis. Tunc
inuiſarum actionum . Breuiter vnumquodque vitiū maligni fpiritus, egrediente anima, ſua opera requi Dæmond ina
& ſcelus ſuos ità deinceps telonas obtinet, id eft, pu- runt.Tunc mala quæ ſuaſerunt, replicant, vt ſociā ad
blicanos ac portitores. Hæc ergò atque his maiora & tormenta trahant. Sed cur hoc de peruerfá ſolummo portunitaa
plura fpectans anima, quibus terriculamentis ,quan- do anima dicimus, cùm ad electos quoquè egre
ta trepidatione corripi cenſenda, quoad lato iudicio dientes veniant, & ſuum in illis, fi præualeant, ali
Anime
ror tere liberaeuadat? Illa eſt hora doloroſa, periculofa,luctu-
& trepi. quid requirant.Vnus autem in hominibus extitit, qùi
datio. oſa , inconſolabilis, donec ei pateatexitus: Stant nan- ante paflionem ſuam libera voce dixit: lam non mul- 1oa.jo
que exaduerſo malorum fpirituum , diuinæ potefta ta loquar vobiſcum : venit enim princeps mundi hui
tes, adusipfius animæftudioſos acmeritoriosdepro- us, & in me non habet quicquam . Quia enim hunc
mentes, facta, di &ta ,cogitationes, & conceptus hauri- mortalem hominem vidit, ſuum in illo mundi prin
unt. Itaque in medio itans anima meticulofa & tre- ceps aliquid inuenire poffe credidit.Et paulò pòft :Vn
pidans, quouſque ob actiones, di &a, factar fua, vel decurandum nobis eft, & cum magnis quotidiè fleti
damnata in vincula conijciatur, vel iuftificata libere- bus cogitandum , quàm rabidus, quàm terribilis ſua
Prouct.s . tur. Suorum enim quiſque peccatorum catenis ad- in nobis opera requirens in die noltri exitus princeps
ftringetur, & c. huius mundi veniat, fi etiam ad Deum carne morien
2. GREGORIVS libro vigefimoquarto Mora . tem venit, & in illo aliquid quæfiuit, in quo ſuum in
lium,capite decimoſeptimo: Sæpè ergò electis etiam uenire nihil pocuit. Quid tamen nos miſeri dicturi,
nolentibus in cogitationefurripitur, quod in fe qui- quid acturi ſumus, qui innumera mala commifimus?
In hora mor. dem ſolerter inſpiciunt, & ante Dei oculos quanti Gt . Quid requirenti aduerfario , & multa ſua in nobis in
iuli metuia reatus attendunt, & cùm de his omnibus ſemper iudi- uenienti dicemus, nisì ſolum quod nobiseft certum
cia diftri &ta pertimefcant, tunc tamen hæc vehemen. refugium & ſolidá ſpes quia vnum cum illo facti ſu.
ter metuunt, cùm ad foluendum humanæ conditionis mus, in quo princeps huius mundi, & fuum aliquid
debitum venientes, diſtrico judici appropinquare ſe requiſiuit, & inuenire minimè potuit ? Sed quid pro
cernunt. Et fic tanto timor acrior, quanto & retribu deit quòd eidem redemptori noftro per fidem iungi.
tio æterna vicinior. Ante oculos autem cordis nihil in- mur, fiab eo moribus difiungamur? Ipfe enim dicit :
ane tunc tráſuolat de phantafmate cogitationis : quia Non omnis qui dicit, Domine Domine, intrabic in re- Mastb.7 .
ſubductis è medio omnibus, fe & illum tantummodò gnum cælorum . Recta ergò opera , rectæ fidei iungen .
conſiderant cui appropinquant. Creſcit pauor vicina da ſunt.
retributione iuftitiæ, & vrgéte folutione carnis,quan . 5 .. 10ANNES Climacus,in libro de triginta gra.
to magis diſtrictum iudicium iamiamo quafi tangi- dibus, gradu feptimo :Stephanus quidam hocin lo
tur, tanto vehementiùs formidatur. Et fi ea quæ ſci co habitans, ſolitariam & quietam vitam adamaue
unt, nunquam fe prætermififfe meminerung, formi. rat.Hiccùm'annos plurimos in monaftico certamine
dant tamen illa quæ neſciūt: quia videlicet ſemetipſos egiſſec, ieiunijs& maximè & lachrymis eſſet ornatus,
dijudicare & comprehendere omninò no poſſunt, atq; alijsó prætereà virtutum priuilegijs floreret, cellula
vrgente exitu ſubtiliore terrentur metu.Vndè redem- ad radicem mõtis, in quo facram illam , diuinam vi
ptornofter ſolutioni carnis appropinquans, & mem- fionem ſpeculatus olim fuerat Helias, fibi conftruxe
Lac. ss . brorum ſuorum ſeruasfpeciem , factus in agonia ,coe- rat . Hicigitur tam venerandus moribus, intentione

pit prolixiùs orare. Quid enim proſeille cùm in ago-
nia eſſet, peteret, qui in terra pofitus, cæleftia cũ po.
teftace tribuebat? Sed appropinquante morte, noftrs
mentis in ſe certamen expreſlit, qui vim quandā ter-
roris ac formidinis patimur, cùm per ſolutioné car
nis æterno propinquamusiudicio . Neque enim tunc
cuiuslibet animaimmeritò terretur, quando poft pu-
fillum hoc inuenit, quod in æternū mutare nó poſſit.
ET capite decimooctauo : Conſideramus quip-
pe, quòd viam vitæ præſentis nequaquàm fine culpa
iranlire potuimus : confideramus etiam , quia nechoc
quidem finealiquo reatu noftro eſt, quod laudabili-
ter geſlimus, fi remota pietate iudicemur, Quis enim
noitrům vitam præcedentium patrum valeat vel fu-
slil. 142.
perare,velaſſequi ?Et tamen Dauid dicit : Nè intres in
iudicium cum feruo tuo : quia non iuſtificabitur in
3. Cor. 4 conſpectu tuo omnis viuens. Paulus cùm diceret, Nic
maioris laboriofiorisos pænitentiæ, profe & us eſt ad
Anachoretarum locum ,cui Fidesnonien erat. Quo in
loco quũannos aliquotar &tiſſimo vitæ inſtituto pere
giſſet,(erat enim hic locus ab omni confolatione mor
tali penitùs remotus, omnibus ferè hominibus inui.
us: ſeptuaginta enim ferè millibus paffuum , ab omni
huniana habitatione difiun & us erat) rursùs extremo
vitæ temporeredijt, cupiens in cellula ſua priore ſan
ei illius montis habitare.Erant enim ibi duo ex Palę .
ftina diſcipuliadmodùm religioſi, qui etiá priùs ob .
ſeruabantcellulam ſenis.In qua cùm paucos egiſſer di.
es, languorem incurrit, ex quo & mortuus eft. Igitur
ante vnum exitus ſui diem repentè animo obftupuit,
apertisqz oculis ad dexteram atque ad finiftrá partem
le &tuli circunfpiciebat, & quafi rationem quidam à fe Aberemita
exigerent, cundis qui adftabant audientibus, aiebat, iam morims.
aliquando quidem: Ità ſane: Sicreuerà eſt ,ſed pro hoc ro rationem

hil mihi conſcius lum : cautè fubiunxit, Sed'no in hoc tocannis ieiunaui. Aliquádo verò, Non certè,fed men- accurata sa
timini, pofcunt,

1
 /
EXTREM AE VNCTIONIS . 297
timini, hocnon feci. Deinde rurſus: Ità verè eft :Hoc Marci : Et igitur oleum & ad labores vtile, & lucis Olei natius
ità eft : fed feui, fed miniftraui. Ac rurſus: Verè me fomentum , & hilaritatis effe&tiuum , fignificátque vis & ſignifi.
catio .
accuſatis. In quibuſdam etiam aliquando aiebat : Ità miſericordiam Dei, & gratiam fpiritus, per quam
ſanè, & quidem ad hæc quid dicam , non habeo ,ideò à labore liberamur, & lucem ac gaudiū hilaritatem's
mifericordia opùs eft. Et erat profe & ò ſpectaculum fpiritalem accipimus.
horrendum ac terrificum , inuifibile illud , fæuiſti 2. AVGVSTINVS ſermone ducentefimo de
múmque, iudicium , in quo etiam ( quod terribilius cimoquinto de tempore : Quoties aliqua infirmitas Aegroti inutia
obijciuntdę.
moncs ea eſt) & quod non fecerat, illi obijciebãt (me miſerum ) ſuperuenerit, corpus & ſanguinem Chrifti ille qui gendi poft
quæ non per quietis ac ſolitudinis ſectatori, In nonnullis verò ægrotat, accipiat, & indè(fiue deindè) corpuſculum communio. nem lactam .
petrauimus . peccatorum ſuorum , quid ad ea reſpondere poſſet, . ſuum vngar, veillud quod fcriptum eſt impleatur in
ſe non habere dicebat, qui iam ferè quadraginta an eo : Infirmaturaliquis ? inducat presbyteros & c . Vi. Iacob.s .
nos monachus fuerat, & lachrymarum gratiam ha- dete fratres quia qui in infirmitate ad Eccleſiam cu
buerat. Quidam veròmihiveraciter affirmauerunt, currerit, & corporis ſanitatem recipere, & peccatorü
quòd hic dum eſſet in eremo, leopardum quoque ex indulgentiam merebitur obtinere.
manu ſua nutriebat.Hicipfe tamen , cùm adeò infeftè 3: IN tractatu de rectitudine Catholicæ conuer
ratio à fe exigeretur, carne folutus eft . fationis : Quoties aliqua infirmitas occurrerit alicui ,
6. EVSEBIVS Emiſenus homilia prima ad Mo non quærantur præcantatores, non diuini, non for
nachos : Paratos nos inueniat extrema neceſſitas, quæ tilegi,non carcarij, neque per fontes, aut arbores, aut
fæpè præuenit imparatos. Certam nobis imponarſo . biuia phylacteria exerceantur, ſed quiægrotar, in ſo Aegroti quid
licitudinem incerta conditio: quotidianus fit illius la Deimifericordia confidat, & Euchariftiam cum fi- agere debe.
periculi metus, cuius neſcitur incurſus. Quàm tar de & deuotione accipiat, oleúmque benedi& um fide ant.
de miſera anima malorum ſuorum pænitebit, cùm liter ab
liter Eccleſia petat, vndè corpus ſuum yngatur ,
ab Ecclefia
die vltimo ſuperueniente, ſeparari fe à corpore ſuo & ſecundùm Apoftolum , Oratio fidei ſaluabit infir
videric, cùm abi in fine claudenti oculos nigrefcere mum, & alleuabiteum Dominus : non ſolùm corpo
& horreſcere fempiterna nox cæperit: cùm iacere ris, ſed & animæ ſanitatem accipiet, complebitúrque
ante ſe vacuum falutis ac lucis infelicem commili. in illo, quod Dominus in Euangelio promifit,dicés:
tonem ſuum viderit incentorem pariter ac decepto . Omnia quæcunque perieritis patrem in nomine meo Matth.25.
rem , cum quo de arena mundi huius per Aagitium in oratione, credentes accipietis .
fuum vi&ta diſceſſit : Cùm cæperit ab eodem iam di 4. ITEM in libro fecundo de viſitatione infirmo
Anima allo . uulfa immanes & inanes dare fuper eum planctus, rum , capite quarto : Nec prætermittendum eſt illud
quiturcos. & dicere: Vbì ſunt animoficates & cupiditates tux, Apoftoli Iacobi præceptum : Infirmatur quisin vobis. Iacob.s.
pus. quibus hucuſque impatienter arlifti, & arſura iugi- inducat presbyteros Ecclefiæ , veorent ſuper eum ,vn
ter congregåſti? Eccè tranfierunt illa omnia tan gentes eum oleo fancto in nomine IESV : & oratio
quàm vmbra, abiêrunt oblectamenta, & ſola in per fidei ſaluabit infirmum . Ergò ficroges de te & pro te
petuum opprobria & crimina remanſerunt. Væmi- fieri, ficut dixit Apoftolus Iacobus,immò per apofto.
hi ô anima, ad tam perditum vas, velim nolim , re lum ſuum Dominus: ipſa videlicet olei ſacrari deli
dicura fum , & propter fugitiuas voluptates nun- butio, intelligitur Spiritus fan & ti typicalis vn &tio.Il
quàm effugiendis cum eo vaporibus concremanda. lud etiam viuificum Dominici corporis ſupplemen
Quid inter hæc, cùm eam cæperit ad definitam ſen- tum, ſuſcipere fili mi non renuas. viaticum tibi erit
tenciam & immobili lege defixam , importunus depo. faluberrimumn .
fiti exactor abſtrahere, & hincinde inſultare & infilte- 5. IDEM in Speculo in præfatione : Quis ignorat, Vtrùm omnia
Dirz facies re infernalium diræ facies miniſtrorum Q ? uid erit, in ſcripturis fanétis, id eft, legitimis, Propheticis, literis
quz in viris
facris
infernalium. cùm ab apparitoribus mortis per hunc vaftum aërem Euangelicis, & Apoftolicis authoritate canonica prę.
ſeparari, & per femitas tenebrarum abduci trás diein ditis, quædam fic effe pofita, vt tantùm ſcirentur & menti conti
coeperit , & nequaquàm remeabile iter agere per fines crederentur : quædam verò ficeſſe iuffa, vt obferua- nentur, ad
illos vbiipſa lux déficit,cùm peregrina vbig anima, rentur & fierent, vel prohibita nè fierent? Horū au- & Chriftianos,
quo modo
comitante malorum ſuorum trifti agmine, viderit ſe tem quæ iubendo & vetando ſcripta ſunt, alia ſunt pertincant.
per extremas mundi oras in illud inaneac vacuum ca Sacramentorum velata myfterijs, quæ multa veteris
dere de mundo, atque illud magnum chaos, quod vi- teſtamenti populo illi facienda mandata ſunt: neque
tæ mortísque regionem diſcernit, intrare, & vitales à populo Chriftiano nunc fiunt, ſed tantummodò in
auras naturæ ipfius exulamittere ? Cùm rebus huma- telligendarequirunturatque tractantur.Alia verò etis
nis Vale vltimum dicens, mortem autem ante ſe ha . am nunc facienda ſuut, fi facienda præcepta ſunt : nec
bens, & vitam poft fe relinquens, in illud horrendum facienda, ſi prohibita. De his igitur quæ ità funtpofi .
& vix oculis attingendum pertrahetur profundum , ta in literis facris, veliubendo, vel vetando, vel finen
diuerſis auaritiæ ac malitiæ catenata criminibus, quá do, vt etiam nunc , id eft, tempore noui teftamenti ad
tum perdidit precium ,; tantum exceptura ſuppli- vitam piam exercendam moresque pertineant, hoc
cium ? opus quod in manus fumpf , componere aggreffus
7. SEVERVS Sulpitius de tranſitu ſancti Marti- ſum , vt quantùm me Dens adiuuat, omnia talia de
Martinus vi ni : Hæc locutus, diabolum vidit propè alliftere. canonicis libris colligam a , tque vt facilè inſpici por
det affiftentë Quid his, inquit, adſtas cruenta beſtia ? Nihil in me fint, in vnum tanquàm ſpeculum congeram. Cùm Iacobi Apo
dæmonem . funeſte reperies : Abrahæ me finus recipiet.Cum hac icaque Auguftinus paulò ante finem fpeculi ſui ſen- foli præce.
ergò voce, fatigatum Diuinis operibus fpiritum cx tentias adferat ex B. lacobi epiftola, inter cæteras prú ae infir.
lo reddidit. ponit & iftam : Infirmatur quis in vobis inducat morum inú.
Atione, ex Au
8. IACOBI quinto , vt in textu . presbyteros Ecclefiæ , & c. gufti. ſenten .
1.D. THEOPHYLACTVS in caput fextum 6. IACOBI quinto, vt in textu . tia ad Chri.
Itianos oēs
pertinet.

PP DE
 1

DE SACRAMENTO

D E OR DINIS

SACRAMENTO,

Quid est Ordinis Sacramentum ?

Auguft.lib .2. contra epift. Parme .
c.13. & de bonoconiug.c.24 . & lib. ST, quo fingularis gratiaac poteftas fpiritualis quibuſdam tra
1. cont.Donatift.cap.i . Leo epi.81. ditur, vt munusin Eccleſia ex profeſſo gerant.
ad Dioſco . Grego. in cap.io. & 16 .
lib.1. Regum . Nyſſen. Oratione de E
ſancto Baptiſmate. Conc.Florent, B. Hoceſt,Sacramentum per quod, velut oftium , neceſſariò

Triden folos ambasco.capital intrantlegitimidiſpenſatores myſteriorum & eloquiorum Dei,mi

2 1.Cor.4a
3.a Malach.2.b
bs.c Ephef.4. .Timoth
C 1. Corinth. 14. .niftri CHRISTI & Eccleſiæ,Epiſcopi,Presbyteri, Diaconi, & quot
abd & 12. quot demùm in Eccleſiaſticis munijs obeundis ritè & cum authori
tate verſantur,

5 Hebosib Alce vede epift.C. Nemo enim , vt ſcriptura teſtatur, ſibi ſumit aut ſumere debet

sevenles caucamo imituan.co.tit. honorem ,exercendorum videlicet miniſteriorum Eccleſiæ, nisi qui
de Hærcricis .
vocatur à Deo , tanquam Aaron : hoceft,nisì Sacramento viſibilisOr

, & ab Epiſcopo legitimè ordinatus, miſſusý; º fu

(Matth.10.a Lucco:aMarvat a dinationis initiatus
erit ad opus certi miniſterij, quod in Eccleſia pro ſuo ftatu gerat iuxta
leges diuinæ & Apoftolicæ Traditionis.

TESTIMONI A.

1. A. AVGVSTINVS libro fecundo contra epi-
ſtolam Parmeniani, capite decimotertio : Nam illud
quod quidá eorú veritate cóuicti dicere cæperant,Ba-
ptiſmum quidénő amittit qui recedit ab Eccleſia, ſed
ius tamen dandi amittit : multis modis apparet fruftrà
& inaniter dici. Primò, quia nulla oftéditur cauſa ,cur
ille qui ipſum baptiſmū amittere nó poteft, ius dandi
Ordo et Sa. amittere poſſit.Vtrunq enim facramentūeft , & quadá
cramentum, conſecratione vtrung homini datur : illud cùm ba-
quemadmo- ptizatur,iftud cùm ordinatur: ideóque in Catholica
dun & Bapti virung nó licet iterari.Nam ſi quádo ex ipſa parte ve-
[musi & micü nientes etiam præpofiti, pro bono pacis correcto ſchi-
que
non licet. ſmatis errore, ſuſcepti funt: etli vifum eft opùs effe vt
eadéofticia gererét ſ gerebát, nö ſunt rursùs ordinan-
di : ſed ſicutbaptiſmus in eis, ità Ordinatio manſit in
tegra, quia in præciſiõe fuerat yitiú, quod vnitatis pa-
cecorrectúeft,nóin facramentis, quæ vbicung ſunt,
ipſa vera funt.Et cùm expedirehoc videatur Eccleſię,
vtpræpofiti eorũ venientesad Catholică ſocietatem ,
honores ſuos ibi non adminiſtrét: noneis tamen ipfa
Ordinationis ordinationis ſacramenta decrahútur, fed manet fuper
Sacramentū. eos . Ideoq nó eis in populo manus imponitur, nè non
homini, ſed ipſi ſacraméto fiat iniuria.Etfi quádo igno
ranter fit,nec animosèdefenditur factū ,ſed corrigitur
I.Cor. 14 . cognitū, venia faciliùs impetratur. Deus enim nofter,
no eft diffenfionis Deus,fed pacis: nec Ecclefiæ eius Sa
cramenta in eis quiab Eccleſia receſſerunt, ſed ipſi qui
receſſerunt, inimici ſunt. Sicut autem habentin ba
ptiſmo quod per eosdari poſlit : fic in ordinatione ius
dandi, vtrung quidé ad pernicié fuá, quádiù charita-
rem nó habét vnitatis.Sed tamen aliud eſt prorsùsnő
habere , aliud perniciosè habere,aliud falubriter habe-
re. Et paulò pòft:Sed li nos malé facimus,ipfi explicét,
Sacramentü quomodò ſacramentú baptizati nôpoſitamitti, & Sac
ordinati, &
baptizati. cramentum ordinati poſtit amitti:quoniá dicunt, re-
cedens ab Eccleſia, baptiſmū non amittit , ius dandi ta-
Vtrunq; Sa. men amittit.Si enim vtrunq facramentü eft,quod ne-
cramentü ef- mo dubitat, curillud nonamictitur, & illud amitti-
ſenemo du- tur ? Neutri ſacramento iniuria.facienda eft.
bitat, 2. IDEM in libro de hono coniugali, capite vigefi-
mo quarto : Quemadmodùm fi fiat ordinatio cleri ad
plebé congregandā, etiá fi plebis cögregatio non ſub-
ſequatur, manet tamen in illisordinatis facramentum in Ordinatio
ordinationis: & fi aliqua culpa quiſqua ab officio re- manetSacra
moueatur, ſacramento Domini femel impofito no ca- mentum Os.
dipationis .
rebit, quanuis ad iudicium permanente.
3 . ET libro primo de baptiſmo contra Donatiſtas,
capite primo: Sacramentú baptiſmi eft, quod habet Sacramëtun
qui baptizatur. Et Sacramentum dandi baptiſmieft, dandi bapti .
quod habet quiordinatur.Sicut auté baptizatus, fi ab ímű fue ore
vnitate recefferit, facramentum baptiſmi non amittit: dinatióis aó
ficetiam ordinacus,fi ab vnitate recefferit,facramentú amittitur,me
dandi baptiſmi nõ amittit. Nulli enim facramento in- Sacramentü.
à malis vtrung diſcedit :
iuria facienda eft: fi diſcedit,à
li permanec, in malis vtrung permanet. Sicut ergò ac
ceptatur baptiſmusquem non potuit amittere,qui ab
vnitate diſceſſerat:fic acceptandus eft baptiſmus qué
dedit ille, qui facramentū dandi, cùm diſcederet, non
amiſerat. Nam ficut redeuntes qui priusĝ recederent,
baptizatiſunt,nö rebaptizātur : ità redeuntes qui prin
usē recederent, ordinati ſunt,nó vtig rursùsordinan
tur: ſed aut adminiſtrát quod adminiſtrabát,fi hoc Ec.
cleſiæ vtilitas poſtulat : autfi non adminiſtrant, facra
mentum ordinationis ſuæ tamen gerüt, & ideò eis ma
nus inter laicosno imponitur.Nam nec facramentuin
baptiſmi, nem facramentūdandi baptilini, quando ab
eis cum Maximiniano diſceſſit, Felicianus amiſit. Nūc
enim eum fecum habent, cum eiſipfis, quòd cùm foris
eſſec in Maximiniani ſchiſmate baptizauit.
4. LEO Magnus epiſtola octogeſimaprima ad Dio.
ſcorum Alexandrinum : Quod ergò à Patribus noftris
Ordinario fa .
propenfiore cura nouimuseſſeferuatū, à vobis quox cerdotalis &
volumus cuftodiri, vtno paſsìm diebus omnibus fa- leuitica fieri
cerdotalis vel leuitica ordinatio celebretur, fed poft no debet qug
dié fabbati eius noctis, quę in prima fabbati luceſcit, uis tempore
exordia deligantur,hoceft, fub lege diuini officij ſub
ftituantur, in quibus his, qui confecrandi ſunt, ieiu
nis, & à ieiunantibus facra benedictio conferatur. Iciuni con .
Quod eiuſdem obſeruantię erit, fi manèipſo Domi-ſecrandi.
nico die, continuato ſabbatiieiunio celebretur, à quo
tempore præcedentis noctis initia non recedunt:
quain ad diem reſurrectionis, ficut etiam in Paſcha
Domini declaratur , pertinere non dubium eft. Nam
præter authoritatem conſuetudinis, quam ex Apofto
lica
 ORDINI S. 299
lica nouimus venire doctrina,etiá facra ſcriptura ma- Euangeliorūdationé : Subdiaconatus, per calicis va
nifeftat, cùm Apoftoli Paulum & Barnabã ex pręce- cuicum patena yacua ſuperpofita traditionem . Et fi.
Actor. 13. pto Spiritusfan &ti ad Euangeliūgétibus mitterēt pre militer de alijs per rerü ad minifteria ſua pertinétium
dicandum , ieiunantes & orantes impofuerunt eisma- allignationem . Forma ſacerdotij, talis eſt: Accipe po. Forma Sa.
-nus,vt intelligamusquanta& dantiú & accipientium teftatéofferendi facrificiü in Ecclefia pro viuis & mor cerdotij.
Sacramenta deuotione curandú fit, nè tantæ benedi & ionis facra- tuis, in nomine patris & filij & fpiritus ſancti. & fic de
benedictio- mentum negligenter videaturimpletū . Et ideò piè & aliorum Ordinum formis. Ordinarius miniſter hui. Miniſter.
nis facerdo- laudabiliter Apoftolicis moré geſſeris inftitutis ,fi hác us facramenti, eſt epiſcopus.
talis ,
ordinandorūſacerdotum forma per eccleſias, quibus 9. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vigeſi,
Dñs præeſſe ce voluit, etiá ipſe ſeruaueris, vt his qui matertia,capiteprimo:Sacrificiū & facerdotiū icà Dei
cófecrandi funt,nung benedictiones, nisi in die reſur ordinatione cóiuncta ſunt, vt vtrung in omni lege ex
rectionis Dñicæ tribuarur, cuià vefpera fabbati initiú titerit . Cùm igitur in nouo teftamento fan &tú Eucha
cóftat affcribi, & tantis diuinarūdifpofitionūmyſteri. riſtiæ ſacrificium viſibile ex Dñi inftitutione catholica
js eft colecrata , vt quicquid eft à Dño infignius conſti- Eccleſia acceperit ,faterietiam oportet, in ea nouü effe Sacerdotium
turum, in huiusdieidignitate lit geſtū. In hac mundus vifibile & externú ſacerdotiū, in quod vetus translatū ui teftaméti.
ſumpfic exordiū , in hacper reſurrectionem Chriſti & eft.Hoc aute ab eodé Dño Saluatore noftro inftitutum Luc.22.
mors interitu, & vita accepitinitiū. In hac Apoftoli à eſſe,atą Apoftolis, eorum fuccefforibus in ſacerdo
Dño prædicandi omnibus gentibus euangelij tubam tio,poieſtaté traditá cófecrandi,offerédi, & miniftran
loan. 20 . ſumūr, & inferendū vniuerio mundo facramentū re di corpus & fanguiné eius ,necnö & peccata dimitten- loan. 20 .
generationis accipiūr. In hac ( ficut beatus loãnes Euá- di , & retinendi,facrę literæ oftendút, & Catholicæ Ec
gelifta teltatur) congregatis in vnūdiſcipulis, ianuis cleſiæ tradicio ſemper docuit. CAPIT E ſecüdo: Cũ
clautis, quum ad eos Dominus introijſſet, iufufHauit autem diuina res fit tam ſancti facerdotij miniſterium ,
& dixit: Accipite ſpiritü fan &tū : quorú remiſeritis pec- conſentaneum fuit, quo digniùs & maiori cum vene- Diuerfi mi
cata,remittuntur eis : & quorum detinueritis, detenta ratióe exerceri poffet, vt in Eccleſiæ ordinatiſiima dif- niftrorum
Ordines.
erunt . In hac deniß promiſſus à Domino Apoftolis pofitione plures & diuerſi eſſent miniftrorú ordines ,
1090.14 . & 16. ſpiritusſanctus,aduenit: vt cæleftiquadam regula in- qui ſacerdotio ex officio deſeruirét, ità diftributi, vt,
finuatum & traditum nouerimus, in illa die celebran- qui iam clericiconſura inſigniti effent, per minores ad
da nobis eſſe myſteria facerdotalium benedi& ionū , in maiores aſcenderét. Nam non folùm de facerdotibus, 1. Tim . 3.
qua collata funt omnia dona gratiarum . ſed & de Diaconis ſacręliterę aperta mentioné faciūt, Actor.6.
GREGORIVS in caput decimum libriprimi & quęmaximèin illorú Ordinatione attendéda ſunt,
1.Reg.10. Regū: Samuel Saul in principé vnxit,Deus auté en cor grauiflimis verbis docét : & abipfo Ecclefiæ initio fe
Sacrorú Or- aliud immutauit:quia facrorú Ordinū ſacramenta ab quentium ordinum nomina, ato vniuſcuiuſo eorum Minores
dirum Sacra- Ecclefiæ doctoribus foris accipimus, ſed facramento , propria miniſteria, Subdiaconi ſcilicet,Acolyti,Exor- Ordines.
mcata .
rum virtute ab omnipotéte Deo interiùs roboramur. cifte, Lectoris, & Oftiarij in vſu fuiffe cognoſcuntur,
Virtus Sa. Virtus verò facramenti gratia eft fpiritus ſeptiformis. quanuis non pari gradu. Nam Subdiaconatus ad ma
cramenti Quá certè gratiã qui accipiunt, quafi alio accepto cor iores ordines à Patribus, & facris concilijs refertur, in
Ordinis.
de immutantur: quia quos gratia fua fanétus fpiritus quibus & de alijs inferioribus frequétiſſimè legimus.
roborat, eſſe eos facit protinus quod non erant. CAPITE tertio : Cùm ſcripturæ teftimonio , Apo
1. Tim , 4.
6. ET in caputdecimumſexcū libri primi Regű:Da- ftolica traditione,& Patrú vnanimi cófenfu perſpicuũ
uid inmediofratrum vngitur: quia ele & tus do čtor de fit, per ſacram Ordinationem , quę verbis & fignis ex- Ordo voun
eo, quòd fingulari ſublimitateluftollitur, fingulariterioribus perficitur, gratiá cóferri : dubitare nemo eftex V11.Sa
amore nequaqua gloriatur. Etquia per miniſterium debet,Ordinéeſſe verè & propriè vnú ex ſepté ſanctæ cramentis.
hominú fpiritualia in electis rectoribus dona cumulā . Eccleſiæ ſacramétis,inquit enim Apoftolus: Admoneo
1.Reg. 16. tur,adiun& um eft: Etdire &us eft fpiritus Domini in te, vtreſuſcites gratia Dei ,quę eft in te per impofitioné 2.Tim . 1.
Dauid à die illa, & in reliquú. Spiritusquippe Domini manuúmearū .non enim dedit nobis Deus fpiritu ti
Sacramenta poft vn &ionem dirigitur, quia forìs Sacramenta per- moris,fed virtutis, & dile & ionis, & fobrietatis. CA
foris percipi: cipimus, vtintùs ſancti fpiritus gratia repleamur. Fo PITE quarto : Quoniã verò in Sacramento Ordinis, Characterem
Spiritus fan- rìs nang homo,intùsDeus operatur, & nó homo.Fo- ficut & in Baptiſmo & Confirmatione, character im- imprimit: &
digratia rc- rìsnano homo ſurgit,intùs fe fpiritus dirigit:quia or- primitur , quinec deleri,necauferri poteſt,meritò fan ti facramen.
pleamur. dinem religionis homo homini præbet,ſed in eam cui cta Synodus damnat eorü ſententia , quiaſſerunt noui tum non po
dirigitur, ve foris ſublimitatem Teftamenti facerdotes temporaria tantummodò po. teft,
Foris.com . ordo datur,fpiritus
mittitur or ſuſcipiatordinis, & intus robur ſancti fpiritus. Foris ' teftaté habere, & ſemel ritè ordinatos, iterùm Laicos ,Non omnes
do, vt į Dei ordo cómittitur,vt quę Dei ſunt, agere debeat: intùs effici poffe,fi verbi Deiminiſteriūnõ exerccát. Quòd Chriſtiani
ſunt agat: in- dirigitur fpiritus, ve quod iniungitur, potenteragat. fiqs omnes Chriſtianos promiſcuè noui Teftaméti fa- funt facerdo .
tus datur fpla Magnú quippe eft onus ordinis,magna fragilitas car cerdotes eſſe, automnespari inter fe poteftate ſpiritu- tes.
iniúgitur,po- nis.Onusergo tátum quia debili committitur, dirigi- ali pręditos affirmet, nihil aliud facere videtur, q Ec
center agat. tur ſpiritus,vtdebilis roboretur , & magnūonus tanto clefiafticam hierarchiam , quæ eft vt caftrorúacies or. 1.Cor. 12 .
gratius ferat, quanto ipſum omnipotés fpiritusforti- dinata, confundere,perinde ac fi cötra beati Pauli do- Ephe . 4.
ùs ad ferendum iuuat. & trinâ, omnes Apoftoli ,omnes Prophetæ, omnes Euá. Epiſcopi pre
7. GREGORIVS Nyſſenus in oratione de ſan- geliftz,omnes Paftores,omnes fint Doctores. Proin - sbyteris lupe
Benedictio cto Baptiſmate:Eadé item verbi vis eriam facerdotem de facroſancta Synodus declarat, præter ceteros Ec- riores in hic
facit facer: auguſtú & honorandū facit, nouitate benedi& ionis à clefiafticos gradus, Epiſcopos, qui in Apoftolorú locú farchia . Eccle
dotem ,per comunitare vulgi ſegregatũ. Quum enim herì ac tem ſucceſſerunt, ad hunchierarchicũ Ordinem præcipuè
eius inuilibi.pore fuperiorivnus èmultitudine ac plebe effet, repé. pertinere, & pofitos, ficut idé Apoſtolus ait,à Spiritu Atto.20.
ligratia in tèredditur pręceptor,prçſes,do & or pietatis, myſteri. Tancto ,regere Eccleſia Dei, cosi presbyteris ſuperio
melius mu- orum latentiú præſul,eam cõcingunt ei, cùm nihil vel res effe,ac Sacramentú Cófirmationis conferre, mini
talur.
corpore, vel formamutatus, ſed quòd ad ſpecié exter ftros Ecclefiæ ordinare, atque alia pleraque peragere
nam attinet,ille fit,qui erat, inuifibili quadā vi acgra- ipſos poſſe : quarum functionum poteftatem reliqui
tia , inuifibilem animam in melius transformará gerés. inferioris Ordinis nullam habent . Docet inſuper la
8. CONCILIVM Florentinū in doctrina de Sa croſancta Synodus , in Ordinatione Epiſcoporum ,Sa
Sacramenti cramentis : Sextū ſacramentûeft Ordinis,cuiusmate- cerdotum , & cæterorum Ordinū necpopuli, nec cui
eiusmateria. ria eft illud , per cuius traditione confertur Ordo , fic ufuis ſecularis poteftatis & magiftratus conſenſum ,fi
ut presbyteratus traditur per calicis cum vino, & pa ue vocationéfiue authoritatem ità requiri, vt fine ea
tenæ cum pane porrectioné:Diaconatus verò per libri irrita fitordinatio : quin potiùs decernit, eos qui tan
Pp 2 tum .

1
 300 DE SACRAMENTO
Afeculati po tūmodd à populo , autſeculari poteftate,ac magiſtra-
populo ordi. tu vocati & inftituti,ad hæc miniſteria exercéda aſcen .
hati,fures & dunt, & qui ca propria temeritate ſibi ſumūr, omnes
latrones ha .
bendi. non Eccleſix miniftros, ſed fures & latrones, per ofiū
Joan.jo. non ingreſſos,habédos elle. Hæc ſunt, quæ generatìm
ſacræ Synodo viſum eft Chrifti fideles de Sacramento
Ordinis docere. His autem contraria certis & propri-
js canonibus in hunc, qui ſequitur, modum damna
re conftituit, vtomnes,adiuuante Chrifto , fideiregu-
la vtentes, in tot errorum tenebris Catholicam veri.
tatem faciliùs agnoſcere & tenere poffint. CANON
Sacerdotium primus : Si quis dixerit , non eſſe in nouo teftamento
externum & facerdotium vifibile & externum : vel no effe potefta-
teftamenti , tem aliquam conſecrandi & offerendi verum corpus
& fanguinem Domini, & peccata remittédi & retinen
di : ſed officium tantùm & nudum minifterium præ-
dicandi Euangelium : vel eos qui non prædicant, pror-
Ordinum& di- sùsnon effe facerdotes, anathema fit. CANON fe-
ftinctio
gradus di. cundus: Si quis dixerit,præter facerdotium non eſſe in
ucrſi . Eccleſia Catholica alios Ordines , & maiores & mino-
res,per quos, velut per gradus quofdam ,in facerdoti-
um tédatur, anathemalit. CANON tertius: Siquis
Propriè Sa. dixerit, Ordinem fiue facram ordinationem non effe
cramentú fa . verè & propriè Sacramentum , à Chrifto Domino in
ordinatio eft
cra. ftitutum : vel eſſe figmécum quoddam humanum,ex-
cogitatum à viris rerum Ecclefiafticarum imperitis :
auteſſe tantùm ricum quendam eligédiminiſtros ver
bi Dei & Sacramentorum , anathemafit. CANON
Efectus. quartus : Si quis dixerit,per facram Ordinationem nó
dari fpiritum ſanctum , ac proindè fruftrà Epiſcopos
dicere, Accipite Spiritum fan &tum : aut per eam non
Character. imprimi characterem : vel eum , qui Sacerdos ſemel
Vnctio ſacra fuit,Laicūrursùs fieripoffe,anathemafit. CANON
quæ inhoc quintus: Siquisdixerit, ſacram vn & tionem , qua Ec-
facramento cleſia in ſancta Ordinatione vtitur, non tantum non
adhibetur.
requiri, ſed contemnendam & perniciofam eſſe, ſimi
Cæremoniæ. liter & alias Ordinis cæremonias,anathema fit. CA
Hierarchia NON ſextus : Si quis dixerit, in Eccleſia Catholica
Ecclefiaftica. non eſſe Hierarchiam diuina ordinatione inſtitutam ,
quæ conftatex epiſcopis, presbyteris, & miniftris,ana-
Epiſcopipre chema ſit. CANON ſeptimus: Siquisdixerit, Epi-
sbyteris ſupe. Scoposnon eſſe presbyteris ſuperiores: vel non habe.
riores .
re poteftatem Confirmandi & Ordinandi : vel eam
quam habent, illis eſſe cum presbyteris communem :
vel Ordines ab ipfis collatos line populi vel poteftatis
Miſsi a ſecu- fecularis conſenſu aut vocatione, irritos eſſe: aut eos,
lari poteftate
quinec ab eccleſiaſtica & canonica poteftate ritè ordi-
nati,nec milli funt, ſed aliundè veniunt,legitimos eſſe
verbi & Sacramentorum miniftros, anathema fit.
CANON octauus : Si quis dixerit,Epiſcopos qui au
thoritate Romani Pontificis aſſumuntur, non eſſe le-
gitimos & veros Epiſcopos, fed figmentum humanū,
anathema fir.
10 , AMBROSIVS in duodecimum caput prio-
risad Corinthios, fuper ea verba,Diuifiones gratiarū
Gratiaordi-
Aatorum . ſunt: In loco Ordinisofficij Ecclefiaftici pofitus, gra-
tiam habet, qualiſuisfit ,non vtiq propriam, ſed Or-
dinis per efficaciam ſpiritusfan & i.
11. THEOPHYLACTVS in caput decimum.
nonum Lucæ : Dominus dedit feruis decéminas. Ser
ui autem illi ſunt hi , quibus in Eccleſia miniſterium
concreditum eſt, decemuirii dicuntur eſſe , propter
perfectionem Ecclefiafticæ præfidentiæ ,Ordo enim in
Ecclefia perfectam præſidentium difpofitioné habet ,
& nep plures oportebac eſſe, nec pauciores :vt exépli
Hierarchia
ordinis eccle gratia: Tria hæc videmuseſſe in Ecclefia, purgationé,
fiaftici tribus illuminationem , & perfectionem . Operationes enim
pptilfimis illas tres ſortici funt Ordines.Diaconi purgant per in
partibus con. fru &tionem & do &trinam , presbyteri illuminant per
Vide Dionyr. baptiſmum , epiſcopi facerdotales Ordines conftitu
Arcopag.in unt & perficiunt, hoc eſt, ordinant. Vides Ordines
Ecclefiaft.bi- cum operationibus, & neque plures, neque paucio .
& 6. res præſidentium Ordines. Illis igitur feruis diftribu-
it decem minas, hoc eft, dona, quæ vnicuig data ſunt.
in vtilitatem . Omnis enim cuicunque concredita et
præfidentia, etiamh indignus fuerit, donum habet ex Donum er
vnctione ſua, id quod magnum diuinæ miſericordiæ vn &tionc .
ſacramentum eſt .
..B. PRIORIS ad Corinthiosquarto : Sic nosex
iftimet homo vt miniftros Chrifti, & diſpenſacores
myfteriorum Dei.
2. MALACHIAE ſecundo : Labja Sacerdotis cu
ftodiunt ſcientiam , & legé requirent ex ore eius, quia
angelus Domini exercituum eft.
3. PRIORIS ad Timotheum tertio : Siquis Epi
icopatumdefiderat, bonum opus defiderat. Oportet
enim Epiſcopum irrepræhenfibilem effe, & Diaco
nos fimiliter pudicos & c .
ET capite quinto : Qui benè præſuntpresbyte
ri,duplici honore digni habeantur,maximèqui labo
rantin verbo & doctrina.
5. AD Epheſios quarto : Ipſe dedit quoſdam qui
dem Apoftolos, quoſdam autem Prophecas, alios vc.
rò Euangeliſtas, alios autem Paſtores & doctores ad
confummationem fan &torum , in opus miniſterij, in
ædificationem corporis Chriſti : donec occurramus
omnes in vnitatem fidei & agnitionis filij Dei, in vi
rum perfectum , in menſuram ætatis plenitudinis
Chriſti: vt iam non fimus paruulifluctuantes, & cir .
cunferamur omni vento do &trinæ in nequitia homi.
num , in aftutia ad circunuentionem erroris &c .
6. PRIORIS ad Corinthios decimoquarto : Qui
loquitur lingua, non hominibus loquitur, ſed Deo .
Nemo enim audit. Spiritus aucem loquitur myfteria.
Nam qui prophetat,hominibus loquitur ad ædifica .
tionem , & exhortationem , & conſolacionen , & c . Ec
paulò pòft: Sed in Ecclefia volo quinque verba ſenſu
meo loqui,vt & alios inftruam : quàm decé millia ver
borum in lingua. Ibidem : Mulieres in ecclefijstaceat.
7. ET capite duodecimo : Etquofdam quidé po
ſuit Deus in Ecclelia , primùm Apoftolos, fecundo
Prophetas, certiò Doctores, deindè virtutes, exindd
gratias curationum, opitulationes, gubernationes,
genera linguarum , interpretationes fermonum.Nun
quid omnes Apoftoli? núquid omnesProphetæ ?nun
quid omnes Doctores ? &c. Nunquid omnes inter
pretantur ?
1. C. AD Hebræos quinto : Nec quiſquam ſumit fi
bi honorem :ſed qui vocatur à Deo tanquàm Aaron .
ACTOR VM primo: Tu Domine qui corda
nôfti omnium, oftende quem elegeris ex his duobus
vnum , accipere locum minifterijhuius & Apoftola
tus, de quo præuaricatuseft ludas, vt abiret in locum
ſuum . Er dederütſortes eis, & cecidit ſors ſuper Mat
thiam, & annumeratus eft cum vndecim Apoftolis.
3. CYPRIANVS epiſtola quinquagefimaſecun- Lib.4.epift.az
da ad Antonianum . Vide infrà quæftione quinta, D.
in textu .
4. TERTVLLIANVS de præſcriptionibus hæ
reticorum , vt infrà quæftione feptima, C.in textu .
5. , LATÉRANEŃSE Conciliuin ſub Innocen
tio tertio, capite tertio : Quia nonnulli fub fpecie pie. Tit. 1
tatis virtuté eius ( iuxta quod ait Apoftolus) abnegan
tes authoritatem libivendicant prædicádi, cùm idem
Rom.10.
Apoftolus dicat: Quomodò prædicabunt nisìmittan Nullus pré
tur ? omnes qui prohibiti vel non miſli præter autho- dicare ande.
ricaté ab Apoſtolica ſede vel Catholico Epiſcopo loci at, niſimitta .
fufceptam , publicè vel priuatìm prædicationis offi- murde authea
cium vſurpare præſumpſerint, excommunicationis de Apoftoli
vinculo innodentur . Etnisi quantocyùs relipuerint, ca,vel epi
alia competenti pæna plectantur. ſcopo habe.
2t .
6. INNOCENTIVS tertius in epiftola ad yni.
uerſos Chriſti fideles ,tam in vrbe Merenſi quàm in ei
us diæceſi conſtitutos, titulo de hæreticis,capite Cùm
ex iniuncto :Cū ex iniuncto nobis Apoftolacus officio , Rom
.
fumusfecundùm Apoftolū ſapiétibus & infipientibus
debitores: pro vniuerſorú ſalute nos oportet eſſe ſoli
citos, vt & malos retrahamus à vitijs, & bonos in vir.
tutibus
 ORDINIS 301
tutibus foueamus. Tunc aút opùs eft diſcretione ma in lege diuina ftatutum , vt beſtia quæ montem tetige. Exodi 19.
iori ,cùm vitia fub fpecie virtutú occultè ſubintrét, & rit, lapidetur :nè videlicet fimplex aliquis & indoctus
2.Cor.ll. angelus Sathane fe in angelūlucis fimulat & transfor- præſumat ad ſubtilitatem facræ Scripturæ pertingere.
mat. Sanè fignificauit nobis venerabilis frater nofter Scriptū eſt enim : Altioratenè quæfieris.propter quod Eccli si
Epiſcopus Mecenſis per literas ſuas, quòd tam in vrbe dicit Apoftolus: Non plùs ſapere quàm oporter ſape- Rom.1ż.
Laici prædica Metenii, quàm in diæceli laicorū & mulierü multitu- re , ſed ſapere ad ſobrietatem . Sicut enim multa funt i.Cor.iz.
se pralumen- do non modica, tracta quodámodò deſiderio Scriptu- membra corporis ,omnia verò non eundem actum ha
tes arguütur. rarum ,Euágelia ,Epiſtolas Pauli, Pſalterium ,moralia bent: ità multi ſunt ordines in Ecclefia, ſed noomnes Multi ſunt or
Job , & plures alios librosfibi fecit in Gallico ſermone idem habent officium :quia fecundùm Apoſtolú alios dines . in Eco
conuerti: translationi huiuſmodi adeò libenter, vti. DominusdeditApoftolos, alios Prophetas, alios auré Ephef.3 .
namautem & tamprudenter ,intendés ,vtſecretiscon- Doctores .Cùm igitur Doctorum ordo fitquaſi pręci
uentionibus calia inter ſe laici & mulieres eructare puus in Ecclefia , non debet libi quiſquis indifferenter Prædicare ſo.
præſumant, & fibi inuicem prædicare : qui etiam eorú prædicationis officiú vſurpare. Nam fecundùm Apo . lùm debent,
aſpernantur conſortium , qui ſe talibus non immiſcét, itolum , Quomodò predicabunt,nisì mittantur ?Ecve: quimittütur:
& à ſe reputant alienos,quiaures & animos talibusnõ ritas ipſa pręcepit Apoftolis :Rogate Dominum mel Matth.9:
apponunt. Quos cùm aliqui parochialium ſacerdo- fis, vemittatoperariosin meffem Tuam .Quòd li forcé
tum ſuper his corripere voluiffent, ipfi eis in faciem quis argutè reſpondeat, qa tales inuifibiliter mitcútur viſibili opis
reftiterunt, conantes rationes inducere de Scripturis, à Deo, etfi non viſibiliter mittantur ab homine, cùm eit iniffio
Sacerdonūſu : quòd non ab his debent penitùs inhiberi. Quidã etiam inuifibilis miſliomultòlit dignior, quàm viſibilis: & inuitibilis.
cc quificit
citaremfalli: ex eis fimplicitatem facerdotum ſuorum faſtidiunt, & diuina longèticmelior,quàm humana.poteftrationa
dientes . cùm ipfis per eos verbú ſalutis proponitur, ſe meliùs biliter refpóderi, quod cùm interiorilla miſlio fit oc
habere in librisſuis, & prudentiùs ſe poſſe id eloqui culta ,non fufficit cuiquánudè cantùm aſſerere, quòd
fubmurmurant in occulto.Licètautem defiderium in ipfe fit miffus à Deo , cùm hoc quilibet hæreticus adfe.
telligendi diuinas ſcripturas, & fecúdùm eas ftudium ueret : fed oportet,quòd adftruacillam inuiſibilé mil. Hereti
adhortandi repræhendendum non fit,ſed potiùs com- fionem per operationem miraculi,vel Scripturæ teſti- los elle
mendandum : in eo tamen apparent quidam laici me- monium ſpeciale. Vndè cùm Dominus vellet mittere
'No in occul-ritò arguendi , quòd occulta conuenticula celebrant, Moyſen in Aegyptum ad filios Iſrael, vtcrederent ei , Exodi
lis hæretico officium prædicationis Chrifti fibi vſurpant,facerdo- quod mitteretur ab ipſo ,deditei fignum ,vt conuerte
rú,fed in Ec- tum ſimplicitatem eludüt, & eorum conſorciú aſper- ret virgam in colubrum , & virgam iterùm reforma
clolajs
candumprædi- rantur, quicalibusnon inhærent. Deusenim lux ve rer. Ioannes quoque Baptiſta ſpeciale ſuæ miſlionis te :
Joan.j. ra, quæ omnem hominem venientem in hunc mundū ftimonium protulit de Scriptura, dicés : Ego vox cla- Ioan.i.
Mar.vlt. illuminat : in tantum odit opera tenebrarum ,vt Apo mantis in deſerto , dirigite viam Domino , ficut ait
ftolos ſuos in mundum vniuerſum prædicaturos Eu. Esaiaspropheta.Non eft ergò credendum ei, quidicit Cap 40.
angeliū omni creaturę miſſurus, eis pręceperit apertè ſemiſſum à Deo, + cùìm ſit miffus ab homine,nisì de fe * for.cùm dió
Matth.jo . dicens : Quod dico vobis in tenebris, dicite in lucem : ſpeciale proferat teftimonium de Scripturis, & eiuſdé
& quod in aureauditis,ſuper te &ta prædicate. Per hoc miraculum operetur. Nam de his qui milli leguntur à
manifeftè denuncians, quòd Euangelica prædicatio, Deo, Euangeliſta teftatur, quòd ipli profecti prædica- Márci ile.
non in occultisconuenticulis, ficut hæretici faciunt, uerunt vbique Domino cooperáte & fermonem con
lonel . ſed in Ecclefijs iuxta morem Catholicum eft publice firmante fequentibusfignis. Licet auté ſcientia fit val- Sacerdotibus
proponéda. Nam iuxta teftimonium veritatis, omnis dè neceſſaria facerdotibns ad doctrina ,quia iuxta ver- etiä imperi:
quimalè agit,oditlucem , & ad lucé non venit,nè eius bum propheticum : Labia facerdotis cuftodiunt ſcien- trahenduin.
opera arguantur. Qui autem facit veritatem , venit ad tiam , & legem exquirunt ex ore eius: non eft tamélim- Malach.2.
lucem , vtmanifeſtentur opera eius, quia in Deo ſunt plicibus facerdotibus etiam ſcholaſticis detrahendū,
Joan.is. facta. Propter quod cùm pontifex interrogâffet le- cùm in eis ſacerdotale officium debeat honorari:pro
Exodi 22.
ſum dediſcipulis fuis, & de doctrina eius, refpondit: pter quod Dominus in lege præcepit : Dijs non detra Sacerdotes
Ego palàm locutus ſum mundo , ego femper docebam lies : lacerdotes intelligens, qui propter excellentiam Dijvocantur.
in fynagoga & in templo , quo omnes Iudei conueniüt, ordinis, & officij dignitatem deorum nomine nun
& in occulto locutusfum nihil. Porrò fi quisobijciat cupantur. luxta quod alibì dicit de feruo volente Exodi 21 .
Matth.7.
quòd fecundùm præceptum Dominicum ,non fitſan. apud dominum remanere, {vt dominus offerat eum
&um dandum canibus, nes margaritæ mittendę ſunt dijs.Cùm enim iuxta verbum Apoftoli feruus ſuo do- Roma.14.
ante porcos: cùm & ipſe Chriſtusnõomnibus, ſed ſo- mino ftet aut cadat, profectò facerdos ab Epiſcopo, Sacerdos ab
Matth.13. lis Apoſtolis dixerit: Vobisdatum eft nofcere myſte. cuius correctioriieft fubiectus, debet ir máfuetudinis pifcopo no
rium regni Dei, cæteris autem in parabolis : Intelligat ſpiritu caftigari,non autem à populo, cuius eſt corre- bet reprçherio
Canes & por canes & porcosnon eos qui gratanter accipiút, & mar- ctioni prępofitus, in ſpiritu ſuperbiæ reprehendi,cùm di.
tur Chrifto.garitas libenter acceptat, fed illosqui fanétum dilace- iuxta verbum Dominicum pater &mater non debent Exodi 21 .
rant, & margaritas contemnunt : quales funt qui Eu- maledici, ſed potiùs honorari, quod de fpirituali pa
angelica verba, & ecclefiaftica ſacramenta, non vtCa- tre multò fortiùs debet intelligi ; quàm carnali. Nec
Tit.s. tholici venerantur, ſed abominantur potiùs, vt hære- quiſquam fuæ præſumptionisaudaciam illo defen
tici,oblatrantes ſemper & blaſphemantes, quos Pau- dar exemplo, quòd alina legitur repræhendiffe Pro- Ioan.8 Nuine .223
.
Arcana fidci lus Apoftolus, poft primam & fecundam admonitio- phetam : vel quod Dominus ait : Quisex vobis arguet
non paſlimo.nem docet effe vitandos.Arcana yerò fidei ſacramen- mede peccato ? Cùm aliud fit fratrem in fe peccantem
mnibus expo ta non ſunt paſſim omnibus exponenda , cùm non pal- occultè corripere ,( quod quilo tenetur efficere ſecun
nenda funt. fim ab omnibus poffint intelligi : ſed eis tantùm , qui dùm regulam Euangelica , in quo cafu fanè poteft in- Matth.18.
ea fideliter poſſint concipere intellectu : propter quod telligi, quòd Balaam fuit correptus ab afina) & aliud
1.Cor.;.
ſimplicioribus, inquit Apoftolus, quali paruulis in eft fratrem fuum delinquérem repræhendere manife.
Chriſto, lac potum dedi vobis, non eſcam . Maiorum ftė, quod vtiquè nulli licet, fecundùm Euangelica ve
Hebr.s. Maith.si
enim eft foliduscibus,ficutalijs ipfe dicebat : Sapien- ritatem . nam quietiam dicit fratri, fatue, reus erit ge
1. Cor.2. tiam loquimur inter perfectos, inter vos autem nihil henne ignis .Rursùsaliud eſt, quòd prælatus ſpontede
iudicaui me ſcire nisi Iefum Chriftum , & hunc cruci- ſua contiſus innocentia ſubditorum ſe accuſationi ſup
Sacra ſcriptu.fixum . Tanta eft enim diuinæ Scripturæ profunditas, ponit,( in quo caſu premiſſum Domini verbum debec
sa difficilis , vt non folùm fimplices & illiterati,fed etiam pruden- intelligi)& aliud eft, quòd fubditus non tam animo re.
dü etiá doétis tes & docti non plenè fufticiant ad illius intelligentia præhendendi, quàm detrahendi exurgit temerarius in
Pfal.63. indagandam.Propter quod dicit Scriptura,quia mul- prælatū , cùm ei potiùs incumbat neceſitas obfequen
tidefecerunt ſcrutātes icrutinio . Vndè recte fuit olim di.Quòd fi fortè neceſſitas poftularet, vtfacerdos tan
PP 3 quàm
 302 DE SACRAMENTO
7. MARCI vltimo : Euntes in mundú vniuerſum ,
Ad officium quàm inutilis & indignus à cura gregis debeat remp
inftitutio , ueri,agendum eft ordinatè apud Epifcopum , ad cuius prædicate Euangelium omnicreaturæ .
quàm defitu . officium ,tam inftitutio, quàm deftitutio ſacerdotum 8. JOANNIS vigefimo: Sicut miſit me pater, &
tio ſacerdotü nofcitur pertinere . ego mitto vos.
pertinct. 5. MATTHAEI decimo : Conuocatis duodecim 9. ET capite decimoſeptimo : Sicut cu memififti
diſcipulis ſuis, dedit illis poteftatem ſpirituú immun- in mundum , & ego miſi eos in mundum .
dorum , & c. Hos duodecim mifit leſus,præcipienseis , 10 . ACTIORVM decimotertio : Miniſtrátibus au
dicens : In viam gentium nè abieritis, & in ciuitates Sa tem illis Domino , & ieiunantibus, dixit Spiritusſan
maritanorú nè intraueritis, ſed potiùs ite ad oues ,quę ctus : Segregate mihi Saulum & Barnabam in opus, ad
periêrunt, domus Iſrael. Euntes autem prædicate, di- quod affumpli eos . Tune ieiunantes & orantes, impo
centes,quia appropinquauit regnuin cælorum . Infir . nentesqz eis manus,dimiſerunt illos . Et ipfi quidem
mos curate & c. milli à Spiritu ſancto , abiêrunt Seleuciam ,& indè na
6. LVCAE nono : Conuocatis autem Ieſus duo- uigauerunt Cyprum .
decim Apoftolis , dedit illis virtutem & poteftatem 11 . AD Titum primo : Huius rei gratia relíqui te
ſuper omnia dæmonia, & ve languores curarent.Et Cretæ , vt ea quæ deſunt corrigas, & conftituas per cie
milit illos prædicare regnum Dei, & fanare infir- uitates presbyteros, ficut & ego diſpoſui tibi. Si quis
mos. fine crimine eft, & c.

II

Nónne omres Chriſtiani ex æquo funtSacerdotes ?

• Apoc.s.bs.c 2.Pet.2.b A. Dici quidem * ità poſſunt ha & enus , quod ſicut Sacerdotes cxterna
quædam facrificia & minifteria ſacra exercere folent, ficquotquot fint in
Branie do sobo Renminbiza Chriſto renati , ſpiritualia quædam Sacrificia, nimirùm orationes, laudes,

de Baptif.cap.s.Auguft: ..gratiarum a & iones, carnismortificationem ,& id genus alia quotidiè pof
decivit.capipilcofeus.Jintacdebeantofferre,ſeduloque exercitare : Vt hinc fpirituales corā Deo

bro.lib.4.de Sacramëte...Sacerdotes, & ſpirituales offerre hoftias in ſcripturadicantur.

B. Verùm ſi propriènomen hoc facerdotij accipimus, non ſunt promi

ſcue Sacerdotes omnes, ſed hi duntaxat, quibus authoritas Eccleſiæ , vt Sa
Chryfoft.lib.9.86. facramentorum proprièſint miniſtri,demandauit, atque ad conſecrandum ,
met die hemeloodpore :offerendum , difpenfandumque facram Euchariſtiam , & ad peccata homi
aos. Idem ad Euagerum num tum remittenda,tum retinenda ius contulit,

seit isavidtournabladet C. Ac de his quidem nouæ legis facerdotibus feu presbyteris ità Pau
pria.epiſt.s4.
d 1.Timoth.s . lus : Qui bene “præſuntpresbyteri,duplici honore digni habeantur, maximè qui labo
rant in verbo & do & trina. Id quod certè congruere non poteſt mulieribus,
etTimah Camicooteofequas in Eccleſia idem Apoſtolus docere vetat,ac tacere iubet : neq;omni
phán.href42.84 . no
f Leo epift. 62.ad Maximú & plebeijs conuenit, quorum eſt ouium morepaſci,non & pafcere: regi,
s,& quæ
groal.co.be 21. 1. Per. non regere : nec ſe præferre,fed fubijcere & ſubiaceré præpofiti
2. CM Hbf13.c Ro-cunquchi , ſiue boni, ſiue mali,in Cathedra ſedentes dixerint,audire,ſerua
10.c ..loan 4.6
re,& facere,vtverbo Dei præceptum legimus.

banphesiadiomelico D. Quapropter ficut in Eccleſia triumphante Angeli ſunt " ordine ac

letti hierar.c.io .
poteftate differentes, qui iniuncta ſibi munia decenti quadam obſeruata

diſpoſitione obeunt
, ac fideliter exequuntur : fic militans etiam Eccleſia,
in Timoth.d. Cant.6.c.quæ domus Dei , & velut caftrorum acies quædam ordinata eſt, miniſtros

dor.lube fequentibus
zi de Ecobol:/offic.habet ſibi peculiares, à reliquis Chriſtianis ſeiun & os, & pulchro ordine

inter ſe diſpoſitos ad publica & communia Eccleſiæ miniſteria in terris

k Hebr.s. a 8.a & 13.C 2.
Corinth.s.d 2.peragenda, nimirùm vt pro Chriſtiano populo in his, quæ ad Deum fa
lutemque animarum fpe &tar , ſuas illi operas ex profeſſo ac prodigni
tate præſtent.
TESTIMONI A.
1. A. APOCALYPSIS primo : Lauit nosà pec- ædificaminidomusſpiritualis, facerdotium ſanctum ,
catis noftris in fanguine ſuo, & fecit nos regnum & San offerre ſpiritales hoftias, acceptabiles Deo per leſum
cerdotes Deo & Patri ſuo . Chriſtum
2. ET capite quinto : Feciſti nos Deo noftro regnú 5. AD Romanos duodecimo : Obfecro itaque vos
& Sacerdotes ,& regnabimus ſupér ferram . fratres permiſericordiam Dei, vt exhibeatis corpora
3 . PRIORIS Petri ſecundo: Vos autem genuseles veſtra hoftiam viuentem ,ſanctam , Deo placentem ,ra
& um,regale ſacerdotium , gens fancta,populusacqui- tionabile obſequium veftrum ,
fitionis.
6. PSALMO quadragefimonono : Sacrificiú lau
4. IBIDEM : Et ipfi tanquàm lapides viui ſuper . dis honorificabitme.
7. ET
 ORDINIS. 303
7. ET quinquagefimo : Sacrificium Deo fpiritus conſcientiam puram , & immaculatas pietatis hoftias
contribulatus : cor contritum & humiliatum Deus dealtaricordis offerre ? Quod cùm omnibus per Dei
non deſpicies. gratiam commune fic factum , religiolum tamen no
8 . AD Philippenſes quarto : Habeo autem omnia , bis atque laudabile eft,de die prouectionis noftrequa
& abundo :replecus ſum ,acceptis ab Epaphrodito que li de proprio honore gaudere, vt vnum celebretur in
mififtis, odorem ſuauitatis, hoftiam acceptam , pla- toto Ecclefiæ corpore Pontificij facramentum , quod
centem Deo , effuſo benedi&tionis vnguento, copiofiùs quidem in
9. AD Hebræos decimotertio : Per ipfum ergò of. fuperiora profluxit, fed non parcè etiam in inferiora Pfal.13a.
1
feramus hoftiam laudis ſemper Deo : id eft, fructum defcendit .
labiorum confitentium nomini eius. Beneficentie au . 13. AMBROSIVSlibro quarto de Sacramentis,
tem & communionis nolite obliuiſci: talibus enim ho- capite primo : Sed fortè dicas: Quid hoc ad populain , Num.17.)
ftijs promeretur Deus . fi virga Sacerdotis aruerat & refloruit? Populus ipſe
10. BASILIVS ſermone vel libro fecundo de Ba- qui eſt nisi ſacerdotalis? Quibus dictum eft: Vos auté 1.Pet.2 .
ptiſmo,capite octauo : Si verò quiſquá obijciat, Quid genus electum , regale ſacerdotium , gens fan & a, vt ait
1. Tim.s, igitur eftquod Apoftolus dixit: Volo viros precari in Apoftolus Petrus. Vnuſquiſ vngitur in ſacerdotiū, Spirituale eſt
quouis loco, ob id quòd Dominus ipſe poteſtatem vngitur in regnum . Sed fpiritale regnum eſt, & facer- regnú & laces,
Joan.4. dedit adorandi Deum in omni loco , vbidixit: Neque dotium ſpiritale. In ſecundo quoquè tabernaculo eſt anorum.
No quiuis lo- Hieroſolymis pofthác, neque in monteiſto adorabi- thymiamaterium.Thymiamaterium eft quod bonum
accommoda tur pater? Hoc dicendum eft, quòd illud , in omni lo- odorem fragrare conſueuit.Ità & vos iam bonus odor 2.Cor. 2.
tus eft. co , non compræhenditeos locos, qui humanis vſibus, Chriſti eftis, iam nullæ in vobis ſordes delictorum ,
rebusqz immundis & prophanis deputati ſunt: ſed di- nullus odor grauioris erroris.
latat ac diducitadorationem Dei ab ar &to Hierofoly- 1. B. IGNATIVS in epiftola ad Heronem Eccle
mæ ambitu in omnem totius orbis locum . Et ſecun- fiæ Antiochenæ diaconum : Sine epiſcopis nihil agas.
Malach.1. dùm prophetiam hoftiæ , eum qui diligenter ac ſtudi- facerdoces enim ſunt, tu verò minifter ſacerdotum .
osè ad ſacerdotium gloriofi myfterij obeundum pro- illi enim baptizant, ſacerdotium agunt, ordinant, ma
penſus eft,Deo dicare oportet .Nam etiamfi audiamus nus imponunt : tu verò eis miniſtras , ficut fanctus
Eſaiz 61. prophetam dicentem , Vos auté omnes facerdotes Dei Stephanus lacobo & cæteris presbyteris in Hieroſo .
Noomaesfu vocabimini: neque tamen omnesmox huiuſce facer- lymis.
tes proprij dotij ac minifterij poteftatem vſurpamus, neq alius 2. CHRYSOSTOMVS libro tertio de facerdo
nominis alijdacam gratiam licité poteft ad ſe rapere,ſed quiſo tio,vt inferiùs,quæſtione ſexta ,teſtimonio ſecundo.
quis fidelium proprijs doni Dei terminis contentus 3 . ITEM libro fexto de Sacerdotio : Eum qui pro
manet, docente nos Apoftolo ,dum ad omnes quidem ciuicate cota, quid dico ciuitate ? immò verò pro vni
Lom , ia dicit : Obſecro aucé vos fratres per iniſerationes Dei, uerſo terrarum orbe legatus intercedit, deprecator'oz niortuorum
Sacerdos pro
vt exhibeatis corpora veſtra hoſtiam viuentem , & c. eft apud Deum ,vt hominum omnium ,nó viuentium peccatis orat,
Et per mutuam illani membrorum corporis rectam modò , ſed etiam mortuorum peccatis pro propicius
difpofitionem , quam inter fe ad decentem venufta- fiat: qualem queſo eſſe oportec ? & c. Quum autem il- Sacrificiu tres
tem pariter & ſecuritatem neceſſariam habent, nor- le & Spiritum ſanctú inuocauerit, facrificium'qz illud miniftrat.
mam nobis præſcribit, quàm commodè ac decenter horrore acreuerentia pleniſimú perfecerit, commu
inter nos ad beneplacitum Dei, in dile & ione Chri- niomniú Domino manibusalliduè pertrectato :quero
fti lefu & chariſmatum differentia diſpoſiti eſſe de- ex te,quoto illum in ordine collocabimus ? quantam
beamus. aut ab eo integritatem exigemus ? quantam religioné ?
AVGVSTINVS libro vigefimo de ciuitate conſidera enim ,quales manus illas adminiſtrantes eſſe
Apoc. 20. Dei , capite decimo, exponens illud Apocalypſis: Sed oporteat: qualem lingua ,quç verba illa effundat:qua
No cadem fi- erunt facerdotes Dei & Chrifti, & regnabunt cum eo deniq re non purioré fanctiorem've effe cóueniat ani.
gnificatione mille annis:non vtiquè de Epifcopis & presbyteris di- mam , quæ tantum illum , támquedigņum ſpiritú re
fcopi & pre: cum eft, qui propriè iam vocantur in Eccleſia facer- ceperit. Per id tempus & angeli facerdoti aſlident, &
sbyteri ſacerdotes : fod ficut omnes Chriftianos dicimus propter cæleftium poteftatum vniuerſus ordo clamores exci
dotes qua oes myfticum Chriſma:fic omnes facerdotes , quoniam tat ,& locus altari vicinus in illius honorem qui im
membra ſunt vnius facerdotis. De quibus Apofto- molatur,angelorum choris plenus eſt. Id quod crede.
j.Pet.2 . lus Petrus : Plebs , inquit , fancta , regale facerdo- reabundè licet
, vel ex tanto illo facrificio quod tum
tium . peragitur, & c. vtfuperiùs quæſtione ſexta de Eucha
12. LEO Papa ſermone tertio in anniuerſario die riftia ,C.teftimo.duodecimo .
affumptionis ſuę ad Pontificatum : Licèt vniuerfa Ec- 4. İDEM'homilia ſexageſima'ad populum Antio
clefia Dei diſtinctis ordinata fit gradibus, vt ex diuer- chenum , & octogeſimatertia in Matthæum :Non funt Sacerdotes
fis membris ſacrati corporis ſubliftat integritas :nosta- humanæ virtutis opera propoſita: qui tunc ipſa fecit cófecrationis
1.Cor.12 . men omnes, ficut ait Apoftolus in Chriſto Jeſu vnum in illa cæna ,ideni ea nūc quoquè facit. Nos miniſtro . & communi.
ſumus, nec quiſqua ab alterius ità eft diuiſus officio, rum tenemus locum : qui verò fan &tificat ea & immu- onis: Chris
vtnon ad connexionem pertineat capitis, cuiuslibet tat , ipfe eft.Nullus itaquè ludas aſliftat,nullus auarus, cipua omniú
humilitas portionis. In vnita te igitur fidei atque ba- & c.Hæc ad communicantesdico ,& ad vosminiftran - caufa eft.
ptiſmatis, indiſcreta nobis focietas, dilectiſiimi, & ge- tes .Nam & ad vos ſermoné conuertere neceſſariüeft,
neralis eſt dignitas , ſecundùm illud beatıſlimi Petri Vemulto cum ſtudio hęc dona diftribuatis . Ec paulò
1. Pet.2. Apoftoli, ſacratiflima voce dicentis : Et ipfi tanquàm pòft: Verùm & tu laice (quæ etiã habethomilia quin ,
lapides viuiſuperædificaminiin domos fpiritales, fa- quagefimaprima in Matthæum ) cùm facerdoté vide
cerdotium ſanctum , offerentes fpiritales hoftias , ac- risofferentem ,nè vt facerdotem efle putes hoc facien Sacerdotes
Des Chriftia . ceptabiles Deo per leſum Chriftum . Et infrà: Vos au- tem ,fed Chrifti manum inuifibiliter extenfam . Sicut offerunt,tan .
ni funtquada tem genus ele &tum , regale facerdotium , gens fancta, enim cùm baptizaris ,ipſe te nó baptizat, fed Deus eft, quàm mini
ratione reges populus acquiſitionis. Omnes enim in Chrifto rege qui tuũ caput inuifibili potentia continet: & necange- ftri,&vtbapti :.
& faccrdores.
neratos, crucis fignum efficit reges : fan & i verò fpiri. lus,nec archangelus , nec vnus alius accedere & tange- itti.
rus vnctio conſecrat facerdotes, vtpręter iſtam ſpecia- re audet:ità nunc quoquè cùm Deus regenerat,ipfius
lem noftri miniſterij ſeruitutem , vniuerli ſpiritales & eft folius donum .
rationabiles Chriftiani agnoſcăt, fe regij generis & Sa 5 . HIERONYMVS in epiftola prima ad Helio
Chrifti cor
In quo confi- cerdotalis officijefte confortes.Quid enim tam regiú , dorum : Ablity de his quicquam finiftrúloquar :qui facro orc
Mat Sacerdo- quàm íubditum Deo animum ,corporis ſui elle recto . Apoſtolico gradui ſụccedentes, Chrifti corpus facro conficiunt.
tiú
porum . rem ? Et quid tam ſacerdotale, quàin youere Domino ore conficiunt , per quos & nos Chriftiani ſumus: Matt.16.& 18.
qui
 1

304 DE SACRAMENTO

qui claues regnicelorum habentes,quodammodò an . ordinata eſſe cóueniat ,vtin vno Chrifticorpore & ex . 1.Cor.14.
teiudicij diem iudicant. cellentiora membra fuum officium impleant, & infe .
6. IDEM in dialogo contra Luciferianos:Hilarius riora ſuperioribusnon reſultent.
Diaconus Eu . cùm diaconus deecclefia recefferit,folúsque vt putat , 8. IOANNIS decimo : Ego ſum Paftor bonus: Bo
chariftiá cófi.turba fit mundi,neque Euchariſtiam conficere poteft, nus paſtor animam ſuam datpro ouibus ſuis. Et alias
felt,necodioepiſcopos & presbyteros non habens,nequebaptiſmá oues habeo, quæ non funt ex hoc ouili: & illas opor
narie baptifineEuchariſtia tradere. Et cùm iam homo mortuus tet me adducere, & vocem meam audient, & fier vnum
Ima tradere, fit,cum homine pariter interijt & ſecta : quiapoft fe Ouile, & vnus paftor.
aut ordinare nullum clericum diaconus potuit ordinare. Ecclefia 9. ET capite vigefimoprimo : Paſce agnos mcos.
clericos.
autem non eft , qux non habet ſacerdotes. Sed omiſſis Palce oues meas.
paucis homunculis, qui ipfi fibi& laiciſunt & epiſco- 10 . PRIORIS Petri quinto capire : Paſcite qui in
pijauſculta quid de omni Eccleſia ſentiendum fit & c. vobis eft gregem Dei , & c.Et cùm apparueritprinceps
7. IDEM in epiftola octogefimaquinta ad Euagri- paſtorum , percipietis immarceſcibilem gloriæ coro .
Ad Sacerdotá um : Quis patiatur, menfarum & viduarum minifternam .
preces Chri- vt ſupra eos ſe tumidus efferat, ad quorú preces Chri- 11 . ET capite fecundo : Subie & ieftote omni huma
Ati corpus&
ſanguis con. fticorpus ſanguisíaz conficitur? næ creaturæ propter Deum, fiue regi quafi præcellen
ficitur. 8. VICTOR Aphricanus libro fecundo de perfe- ti,fiue ducibus tanquam ab eo miſlis, & c. Omnes ho
cutione Vuandalica : Quáræ tuncmultitudines de di- norate, fraternitatem diligite, & c. Serui, ſubditi eſto
uerſis regionibus & ciuitatibus, ad viſendos Dei Mar- te in omni timore dominis,non tantùm bonis & mo.
tyres occurrerint populorū, teſtantur viæ vel ſemitę: deftis, fed etiam dyſcolis. Et poft pauca : Eratis enim
quæ cùm agminavenientium nequaquàm caperét ,per ficutoues errantes,ſed conuerfieſtis nunc ad paftorem
vertices montium & vallium concurrens turba fide- & epiſcopum animarum veftrarum .
lium inæftimabilis defcendebat, cereos manibus ge A D Hebræos decimotertio : Obedite præpolitis
ftantes: ſuosip infantulos veftigijs martyrum proij- veftris, & fubiacere eis . Ipfi enim peruigilant quafi ra
cientes ,ifta voce clamabant: Quibus nos miſeros ré- tionem pro animabus veftris reddituri: vt cum gau
Presbyteri & linquitis, dum pergitis ad coronas ? qui hos baptiza- dio hoc faciant,& non gementes . Hocenim non expe
facerdotes i curi ſunt paruulosfontibusaquæ perennis ? quinobis dit vobis.
Sacramento. pænitentiæ munus collaturi ſunt , & reconciliatio- 13. AD Romanos decimotertio: Omnis animapo
rum .
Matth.18 . nis indulgentia obftri&tos peccatorum vinculis folu- teftatibus ſublimioribus fubdita fit.Non eft enim po
turi? quia vobis di & umeft,Quæcunque ſolueritis fue teſtas nisì à Deo . Quæ auté ſunt, à Deo ordinata ſunt.
per terram ,erunt ſoluta & in cælis. Quinos folennibus Itaque qui refiftit poteftati, Dei ordinationi reſiftit,
orationibus fepulturi ſunt morientes? à quibusdiuini Qui autem refiftunt, ipfi fibi damnationem acquirút.
facrificij ritus exhibendus eft conſuetus vobiſcum & Et poft pauca : Ideò neceflitate ſubditi eſtote: non ſo
nos licebat pergere , fi liceret vt tali modo filios à pa . lùm propter iram , ſed etiam propter conſcientiam .
tribus nulla neceffitas ſepararet. 14 . MATTHAEI vigefimotertio : Super Cathe
Lib.s.epift.2. 9. CYPRIANVS epiftola quinquagefimaquarta dram Moyſi ſederuntScribæ & Pharifæi. Omnia ergo
Sacerdotesca ad Cornelium : Epiſcopatus noftri honor grandis & quæcunoz dixerint vobis,ſeruate & facite : ſecundùm
quotidiece. gloria eft,pacédediffe martyribus, vt facerdotes qui opera verò eorum nolite facere.
Iebrant. facrificia Dei quotidiè celebramus,hoftias Deo & vi- 15. LVC AE decimo: Qui vos audit, me audit : &
& timas præparemus . quivos fpernit,mefpernit. Quiauté me ſpernit,ſper.
1. C. PRIORIS ad Timotheum quinto :Quibe- nit eum quimifit me.
nè præſunt,& c.vt in textu . 16. PRIMAE loannis quarto : Qui nouit Deum,
2. ET capite ſecundo : Mulier in ſilentio diſcatcum audit nos : quinon eft ex Deo , non audit nos. In hoc
omni ſubiectione.Docere autem mulierinon permite cognoſcimusſpiritum veritatis , & fpiritum erroris.
to ,neq dominari in virum , fed eſſe in filentio . 1. D. AD Ephefios primo: Suſcitans illum à mor
PRIORIS ad Corinthios decimoquarto :Mu- tuis, & conftituens ad dexteram ſuam in cæleſtibus ſu
lieres in ecclefijs taceant : non enim permittitur eis lo- pra omnem principatum & poteftatem & virtutem
qui,ſed ſubditas effe,ficut & lex dicit. Siquidautévo- & Dominationem , & omne nomen quod nominatur
1 lūt diſcere,domì viros ſuos interrogét.Turpeeft enim non folùm in hoc feculo , ſed etiam in futuro .
mulieri, loqui in ecclefia. An à vobis verbū Dei pro- 2 . AD Coloffenſes primo: Quoniam in ipfo condi
ceflit ?aut in vosſolos peruenit ? ta ſunt yniuerſa in cælis & in terra, vifibilia & inuiſibi.
4. TERTVLLIANVS de præſcriptionibus ad- lia, lue throni, fiue Dominationes, fiue principatus,
uersùs hæreticos, vt infrà, quæftione leptima, C. in fiue poteſtates : Omnia per ipfum , & in ipſo creata
textu . ſunt.

Mulieres 5 . EPIPHANIVS hæreſi quadragefimaſecunda 3. DANIELIS feptimo: Millia millium miniftra .

apud Marcio contra Marcioniſtas: Dat(Marcion )permiſſionému- bant ei , & deciès millies centena millia affiftebant
niftas bapti. lieribus, vtbaptiſmum dent.Apud ipſosenim omnia ei: iudicium ſedit, & libriaperti ſunt. Et paulò antè:
zant . ſunt ludibrio plena, & nihil aliud, quàm etiam myfte- Adſpiciebam donéc throni pofiti ſunt, & antiquus die.
ria coram his qui inſtituuntur atque iniciantur in ſa rum ſedit:
Apud hæreti- cris, perficere audeant. 4 . DIONYSIVS Areopagita de cælefti hierar
cos repuzia -6. " ITEM quadrageſimanona, contra Pepuzianos : chia, capite decimo : Suntautem & angeliomnes ità Hierarchia
mulieres epi.Epiſcopi quoque apud ipſosfuntmulieres, & presby- inftituti, vt inferiores ſuperioribus obaudiant, eo- angelorum
ſcoporum & teri mulieres, & alia quæ nihil differre dicunt. In Chri- rúmque nutus enuncient : ac primi illi quidem vt
presbyteroru fummi Dei fe monentis , conſilia & voces exponant :
munia . fto enim leſuneæ mafculus,neque fæmina.
Galat.3. 7. LEO epiftola fexagefimafecunda ad Maximum reliqui verò proportione debita, eorum qui à Deo
officium do- epiſcopum Antiochenum : Illud quoqué dilectionem monentur, exprimant voces. Intantùm enim ſum
cendi & præ . tuam conuenit præcauere,vt præter eos, quiſunt Do ma illa omnium & ſupereminens congruentia , quo
bus commif.mini ſacerdotes, nullus fibi ius docendi & prædicádi rumlibet rationalium ac fpiritaliū ſacro decori & or
ſum fit. audeat vendicare,fiue fit ille monachus, fiue fit laicus, dinatiſſimo inftituto proſpexit, vtipfis quoque diftin
qui alicuius ſciétiæ nomineglorietur. Quia etfi optan- ctionibus ſacris ordines decentiſfimos poneret. Deni
dum eft,vtomnes Ecclefiæ filij, quæ recta & ſana ſunt, què hierarchiam omnem cernimus in primas & me
fapiant :non tamen permittendum eft, vt quiſquã ex. dias, excremasi virtutes diſtribucam , immò & ipfas -
tra facerdotalem ordinem conftitutus, gradum fibi quoquè ſingulas (vt propriè dixerim ) diſtinctiones ità.
prædicatoris affumat, quum in Ecclefia Dei omnia diſcreuit,vt in eildem conuenientiz pulchritudo fer
uetur.
1
 ORDINIS .
uetur. Quocirca & ipfa facratiſſima Seraphim , alterű rumaut Primatum vtantur nominibus :quia hæc ea
ad alterum clamâffe Theologiaiunt, apertiſimè perdem & leges ſeculi in ſuis continent principibus: aliæ
hoc ( vt reor) indicantes, quòd diuinarum rerum non autem primæ ciuitates, quas vobis cófcriptas inquo.
ciones prima ſequentibus tradunt.
5. PRIORIS ad Timotheum tertio : Ve ſcias quo- mente,queà nobis, primaces predicatores acceperüt.
modò oporteat te in domo Dei conuerſari, quæ eft ec . Hæc verò facrofan &ta Romana & Apoftolica Eccleſia,
clefia Dei viui,columna & firmamentum veritatis.
6. CANTICORVM ſexto : Quæ eft ifta quę pro-
greditur quaſi aurora conſurgés,pulchra veluna ,ele
cta vt fol, terribilis vt caftrorum aciesordinata ?
7. ANACLETVS pontifex & martyr in epiftola
Epiſtola s.ad
fratrem Do. prima ad omdes epiſcopos & omnes fideles : Nam (vt
mini . ait B. Clemens anteceffor nofter) fimilis eft omnis Ec-
Ecclefianaui clefiæ ftatus
naui magnæ ,quæper vndofum pelagus
cöparatur,
ejus &
miniſtri diuerſisè locis & regionibus viros portat,ad vná po-
miniftris pau tentis regni vrbem properare cupientes . Sit ergò na-
ticis . uis author huius ,Dominusipſe omnipotés Deus: gu-
bernator verò fit Chriftus:tum deindè proretx offi-
cium Epifcopus impleat: Presbyteri nautarum, Dia-
conidifpenfatorum locum teneant:hiqui catechizát,
nautologis conferantur:Epibatis autem , totius frater-
nitatis multitudo fitfimilis. Ipfum quoque mare hic
mundus habeatur.
8. IDEM epiftola ſecunda ad vniuerfos epiſcopos
Sedið epiſco.in Italia conſtitutos, capite quarto : Prouinciæ autem
podiumin es mulco ante Chriſti aduétum tempore diuiſa ſunt ma-
&tiovndè pro xima ex parte, & pofteà ab Apoftolis & beato Clemen-
fecta lis
te prædeceffore noftro ipfa diuiſio eft renouata. Et in
capite prouinciarum , vbi dudùm primateslegis ſecu-
li erant, ac prima iudiciaria poteftas, ad quos qui per
reliquas ciuitates commorabantur, quando eis necef-
sè erat, qui ad aulam Imperatoris vel regum confu-
gere non poterant,velquibus permiſſum nó erat, con-
fugiebát pro oppreſiionibus vel iniuftitijs fuis:ipfosa
appellabant, quoties opùs erat , ficur in lege eorum
præceptum erat: iplis quoque in ciuitatibus vel lo-
Patriarchæ cis noftris, Patriarchas vel Primates, quivnam formá
velftimates, tenent, licèt diuerſa fint nomina, leges diuinæ & Ec
clefiafticæ poni & effe iufferunt, ad quos epiſcopi (6
neceſse fuerit) confugerent, eosque appellarent, &
ipfi Primarum nomine fruerentur, & non alij.Reliquç
Metropolita- verò Metropolitanæ ciuitates, quæ minores iudices
ni feu Archie habebant, (licet maiores comitibus eſſent) haberent
* iure Metropolitanos ſuos, qui prædi& is * iuftè obedirent
Primatibus, ficut & in legibus feculi olimordinatum
erat, qui non Primatum , fed aut Metropolitanorum ,
aut Archiepiſcoporum nomine fruerentur. Et licèt
fingulæ Metropoles ciuitates ſuas prouincias habeát,
& fuos Metropolitanos iudices habere debeant Epi-
ſcopos, ficut priùs Metropolitanos iudices habebant
ſeculares,Primates tamen ( vt præfixum eft) & tunc,&
Sedes Apo.
tolica . nunc habere iuſſæ ſunt,ad quos poft fedem Apoftolica
ſumma negocia conueniant, vtibidem quibusneceſse
fuerit,releuentur & iuftè reſtituantur, & hi qui iniuſtė
opprimuntur,iuftè reformencur atop fulciantur, Epi-
ſcoporum caufæ , & fummorum negociorum iudi-
cia (ſalua Apoftolicæ Sedis authoritate)iuftiflimè ter.
Ab Apofiolis minencur. Hæc ab antiquis, hæc ab Apoftolis, hæc à
accepta .
fanétis Patribus accepimus,vobispz (ve poftulâftis )ri
manda, & futuris tenéda temporibus mittimus, & re-
liquis fratribus prædicanda, ac cun & tis fidelibus tram
denda mandamus.
ITEM epiſtola terciaad omnes Epiſcoposacre.
Primates, vel liquos Chriſti ſacerdotes,capite tertio.Epiſcoporum
Patriarche; in-verò ordo vnus eft, licèt fint primates illi qui primas
ftituti abe po.ciuitates tenent,qui & in quibuſdam locis Patriarchæ
nante Dami. à nõnullis vocantur. Illi autem,qui in Metropolià ben
ato Petro Apoftolo ordinante Domino ,& à prædecef-
fore noftro prædicto fancto Clemére, ſeu à nobis con-
ftituti ſunt,non oés primates velPatriarchæ effe pof.
funt, fed illz vrbes, quæ præfatis & priſcis temporie
. bus primatum cenuêre, Patriarcharum aut Primatum
ai feu Archi' nomine fruantur : reliquæ verò Mecropoles, Archi-
epiſcopi. epiſcoporum aut Metropolitanorú & nó Patriarcha.
305
dá como mittimus, à ſanctis Apoftolis, & à beato Cle .
non ab Apoftolis, fed ab ipſo Domino Saluatore no
ftro primatuni obtinuit, & c . vt fuprà, quæftione no
na de Præceptis Ecclefiæ ,E.teftimo.decimo.
10 .
ISIDORVS Hifpalenfis Epiſcopus, libro fe
cundo de eccleſiaſticis officijs, capite quinto : Venia
musnuncad facratiſlimos ordines clericorú, eorum '
originem ſingulariter demonftremus, quod eft facer
dotijfundamentnm, vel quo authore Pontificalis or- vnde completos
doadoleuit in ſeculo . Initium quidem ſacerdotij Aa- rit .
ron fuit, quanquàm & Melchifedech prior obtulerit Gen.14.22.
facrificium , & poft hunc Abraham ,Ifaac, & lacob.Sed 26.& 35.
iſti ſpontanea voluntate, non facerdotali aathoritate
ifta fecerunt. Ceterùm Aaron primus in lege facerdo.
tale nomen accepit , primus pótificali ftola indutus,
vi & imas obrulit, iubéte Domino ac loquête ad Moy,
ſen :Accipe, inquit,Aaron & filios eius, & applicabisad Exodi 29.
oftium tabernaculi teftimonij : cúmque laueris pa
trem cum filijs, indues Aaron veſtimentis ſuis, id eft,
linea & tunica, & ſuperhumerali, & rationali, quod
conftringes balteo, & pones tiaram , & oleum vnctio
nis fundes ſuper caput eius,atque hoc ritu conſecrabi.
tur. Filios quoque illius applicabis, & indues cunicis
lineis, cingésque balteo , Aaron ſcilicet & liberos eius,
& impones eius mitras, erúntque Sacerdotes mei lege
perpetua. Quo loco contemplari oportet Aaron fum . Aaró Epiſco
pi formam
mum ſacerdotem ,id eft, Epiſcopum fuiſſe. Nam fi referebat:
lios eius, presbyterorum figura præmonftrâffe, Fue. FilijAaronis,
runt enim filijAaron,& ipa facerdotes ,quibusmeritò presbytero
rum.
adftaredebuiſſent Leuitæ ,ficut ſummo facerdoti. Sed
hoc fuit inter ſummum facerdotem Aaron, & filios
eiuſdem Aaron,qui & ipfi ſacerdotes fuerūc, quòd Aa
ron ſuper tunicam accipiebat podérem, ftolam fan
Etam ,coronam auream ,mitram , & zonam auream , &
fuperhumerale, & cætera quæ fuprà memoraca Innt.
Filijautem Aaron fuper tunicas lineas cin & i tantum
modò & ciarati ità abitabant facrificio Dei. Sed forfan
queritur & hos, cuius figurâ faciebatMoyſes? Si enim
filij Aaron presbyterorum figuram faciebant, & Aa Moyſes Chri.
ron ſummifacerdotis,id eft, Epiſcopi,Moyſescuius ? fi figuram
indubitanter Chrifti. Et yeré per omnia Chrifti,quo- geflit.
niam fimilitudo fuit mediatoris Dei,qui eſt inter Deú i.Tim.2.
& hominem , Ieſus Chriftus ,quieft dux populorum ,
verus princeps facerdotum , & Dominus Pontificum ,
cui eft honor & gloria in fecula ſeculorum , Amen .
Hactenus de primordijs facerdotalibus in veteri teſta
mento . In nouo autem teſtamento poft Chriſtum Sa
cerdotalis ordo à Petro Apoftolocoepit, ipfi enim pri. Petrus pri
mus pontifex
mus datus eft põtificatus in Eccleſia Chriſti. Sicenim & fummus la
loquitur ad eum Dominus : Tu es ( inquit) Petrus, & cerdos noui
ſuper hanc petram ædificabo Eccleſiam meam , & teftamenti,
portæ inferi nó præualebunt aduersùs eam : & cibida .Matth.16.
bo claues regni celorum . Hicergò ligandi foluendia
poteftatem primus accepit, primus ad fidem popu
lum virtute ſuæ prædicationis adduxit: fiquidem &
cæteri Apoſtoli cum Petro par conſorcium honoris &
poteftatis acceperunt, qui etiam in toto orbe diſperſi,
Euangelium prædicauerunt, quibus decedentibus Apoftolis
ſucceſſerunt Epiſcopi, qui ſunt conſtituti per totum Epiſcopi ſuce
mundum in ſedibus Apoftolorum :qui iam non ex ge
nere carnis & ſanguinis eliguntur, ficut priùs, ſecun
dùm ordinem Aaron, fed pro vniuſcuiuſque vita me
ritoque, quomodò in eum Dei gratia contulerit,fic
uc ad Heli Dominus pronunciauit, dicens : Hæc dicit 1.Reg.a.
Dominus Deus lírael: Dixi, domus tua & domus pa
tris tuipermanebuntcoram me vſque in æternum : &
nunc dicit Dominus : Nequaquàm fed glorificates me
glorificabo : & qui me fpernit ,fpernetur.Quatuor aúc
genera ſunt Apoftolorú :Vnum à Deo tantùm ,vt Moy
09 ſes :
 306 DE SACRAMENTO
ſes: alterum per hominem & Deum , vt loſue : ter-
tium tantùm per hominem, ficut his temporibus fa-
uore populi & poteftatum in ſacerdotium ſubrogan-
tur. Quartum autem genus ex fe eft,ficut pſeudopro-
phetæ & pſeudoapoftoli. Quid fit autem nomen Apo
ftolorum ,Apoftoliin Latina lingua miſli interpretan-
tur , quia ipfos mifit Chriftus euangelizare ad illumi-
nationem omnium populorum . Epiſcopatus autem ,
vt quidam prudentium ait,nomen eſt operis,non ho-
noris. Græcum eft enim, atque indè du & um vocabu-
lum ,quòd ille qui ſuperefficitur, fuperintédit, curam
ſcilicet ſubditorum gerens. Scopus quidem intentio
eft.Ergò epiſcopos Latinèſuperintendentes poſſumus '
dicere,vtintelligat,non ſeeſſe Epiſcopū , quinon pro-
deſſe, ſed præeſſe dilexerit. Quòd verò per manus im
Manas impo. politionem à præceſſoribus Dei ſacerdotibus Epiſco-
piordinantur, antiqua inftitutio eſt. Iſaac enim patri-
Gen.27:49. archa fan &tus,ponēs manum ſuam ſuper caput lacob,
Num.27 . beenedixit ei:fimiliter& Iacob filijs fuis, fed & Moy.
ſes ſuper caput loſue manum ſuam imponens,dedit ei
ſpiritum virtutis & ducatus in populo Iſrael.Sic & ſu
perimpletor legis & prophetaru , Dominus nofter le-
ſus Chriſtus, per manus impofitionem Apoftolis ſuis
Lucæ vltimo. benedixit,ficut in Euangelio Lucæ ſcriptủeſt, Et per-
duxit eos trans Bechaniam , & eleuauit manus ſuper
III
eos, & benedixit eos. Etin A &tibus Apoſtolorú ex præ . A & or.13.
cepto fpiritusfancti Paulo & Barnabæ ab Apoftolis
mapus impofita eft in Epiſcopatum , & ficmiſ ſunt ad
euangelizandum .
11 . CAPITE autem fexto agit de Chorepiſcopis:
ſeptimo , de presbyteris : octauo, de Diaconibus: no
no, de cuftodibus ſacrorum :decimo, de Subdiaconi
1
bus: vndecimo, de lectoribus : duodecimo, de Pfal.
miſtis: decimotertio de Exorciſtis: & decimoquarto
capite,de Oftiarijs. Vide horum nonnulla inferiùs, in
quæftione quarta ,D.teftimo.fecundo & fequentibus,
& E.teſtimo.fecundo & fequentibus.
12.. AD Hebræos quinto : Omnis Pontifex ex ho .
minibus aſſumptus, pro hominibus conftituitur in ijs
quæ ſunt ad Deum, vt offerat dona & ſacrificia pro
peccatis.
i3. ET capite o & auo :Omnis enim pontifex ,ad of
ferendum munera & hoftias conftituitur.
14. ITEM capite decimotertio : Ipfi enim peruigi
lant quafi rationem pro animabus veftris reddituri .
15 . SECVNDAE ad Corinthiosquinto: Pro Chri
ſto legatione fungimur,tanquàm Deo exhortante per
nos . Et paulò antè: Omnia autem ex Deo, qui nosre
conciliauit fibi per Chriſtum , & dedit nobis miniſte
rium reconciliationis.

Quo loco fcriptura teſtimonium huic Sacramento prebet ?

Tit. I. b A. lllic ſcilicet, vbìdeApoſtolis docet,quòd in Ecclefiæ miniftris deli
1. Amor .......dgendis inſtituendis atque ordinādis,vfi funt* manuum impoſitione. Hoc
moth 1.b
enim velutì fymbolo certo & efficaci præfentis gratiæ, quæ in Ordinum
b.Ambrof.libdedigni-la.collatione exhibetur & accipitur,Sacramentum illud nobis eſt commen.
cap.14. datum .
B.
Quare Paulus ad Timotheum à fe creatum Epiſcopum ſcribens, &
theTimath te& ibidem acceptæ in hoc Sacramento gratiæ illum admonens :'Noli, inquit,neglige

regratiam quæ in te eſt; quæ data eſt tibi per prophetiam cum impoſitione manuum
d 2.Timoth ...b & ibidem
Theophylactus. presbytery. Et rursùs ad eundem : Admoneo te, vt reſuſcitesgratiam Dei,quæ est
in te per impoſitionem manuum mearum .
Secondo incpiftosiz adapi.C. ' Quoniam verò permagni refert, quales in Eccleſia quibuſcunque

Romeideal for more pro.com:munijs præficiantur,& eccleſiaſticam poteſtatem ex hoc Sacramento ac

& 12. Reformationis .
f 1.Timoth.s.d cipiant,ad omnem Epiſcopum dicitur : ' Manus citò nemini impofueris, neque
communicaueris peccatis alienis .
TESTIMONIA .
1. A. AD Titum primo :Huius reigratia relíqui te
Cretæ , vt ea quæ defunt corrigas, & conftituas per ci-
uitates presbyteros,ficut & ego diſpoſui tibi.
2. ACTORVM ſexto : Et elegerunt Stephanum,
& c.Hos ſtatuerunt ante conſpectum Apoftolorum : &
orantes,impoſuerunteis manus.
13. ITEM decimotertio : Tunc ieiunantes & orátes,
imponentes eis manus,dimiſerunt illos. Et ipfi qui-
dem miſii ( Saulus & Barnabas) à fpiritufancto , abie
runt Seleuciam .
4 . ET capite decimoquarto : Et cùm conftituiffent
illis ( Paulus ſcilicet & Barnabas) per fingulas Ecclefias
presbyteros (vbì Græcè dicitur xapoTOVÁSQVTtOd autoio
argeo &uripovo,)& oråſſent cum ieiunijs,commendauerüt
eos Domino in quem crediderunt.
5. PRIORIS ad Timotheum quarto :Nolinegli
gere & c . vtin textu ,B .
6. ET capite qnto :Manuscitò nemini impoſueris.
7. POSTERIORIS ad Timotheum primo: Ad
moneo te &c. vt in textu,B .
Gratia con 8. AMBROSIVS libro de dignitate ſacerdotali,
fertur perim.capite quinto : Quis dat,frater, epiicopalem gratiam
Deus: ſed ca
in or Deus ,an homo ? Refpondes,fine dubio ,
poſitionem
manuú
dinatione. men per hominem dat Deus: Homo imponit manus,
Deus largitur gratiam . Sacerdos imponit ſupplicem
dexteram , & Deus benedicit potenti dextera: Epiſco
pus initiat Ordinem , & Deus tribuit dignitatem .
9. NICEPHORV S libro duodecimoEcclefiafti.
cæ hiſtorię,capite decimoquarto: Martyrius porrò :At
tu vir beate, ait ( ad Nectarium ) nuper admodùm per
baptiſmú oém labem abluifti, cùm etiã epiſcopalēdi
gnitatem es cófequutus. Vtrung verò & facrum laua. Ia ordinatio .
crum & munus epiſcopale ,deli&torum effe remedium ne Epiſcopa.
& expiationem ex facris nouimuscóftitutionibus. Ac millio pecca.
tu quidem núc nihil mihi differre vidéris à recèns ge- torum .
nito infante. Ego verò iamdudùm diuino purgatusla
uacro ,eundem per libidinem vitæ curſum tenere per .
ſeueraui. His di&tis,facerdotijnon ſubijciugum .
1. B. PRIORIS ad Timotheum quarto , vt in
textu .
2. THEOPHYLACTV S in prioris epiftolçad
Timotheum capitis quarti illa verba , Nè negligas
donum quod in te eft, quod datú eft tibi per prophe
tiam : Doctrinæ donū hîc intelligit,quod accepitEpi
ſcopus factusper prophetiam , hoceſt,imperante ſpi.
ritu , vt ſuprà commemoratum eft . Cum impofiti
one manuum presbyterij: Hoceft ,Epiſcoporum . non Impositio ma
enim presbyteri Epiſcopum ordinabant. Vide aurem auum Eprico
hor
 ORDINI S.
palium inquid
of horrendum ,quantum poſfitimpofitio facerdotalium
cfficiat. manuum .
3. HAYMO Epiſcopus Halberſtattenſis in eadem
Effe & us fa- verba: Noli negligere gratiam & c . Gratiam appellat
cramenti Or. hîc fidem , & fapientiam , atque remiſlionem peccato
dinis.
rum , & gratiam epiſcopatus, quæ per prophetiá data
eft illi, quia prophetiæ fpiritu reueláte cognouit bea-
tus Paulus Timotheu dignum eſſe epiſcopali honore.
4. POSTERIORIS ad Timotheum primo, vt
in textu .
5. THEOPHYLACTVS in pofterioris epiſtolę
ad Timotheum caput primum : ea verba exponés,Ad
Gratia ſpiri. moneo te,vt reſuſcites gratiam Dei: Quia, inquit Apo-
tusfan & i in ftolus,noui ce non ſimulatam habere fidem , excito te ,
ordinatione vt gratiam fpiritus quam accepifti ad præfe& uram
accepta .
eccleſiæ, ad fignorum operationem , & fimpliciter ad
omnem quæ epiſcopum deceat virtuté, vt hanc fem
per exuſcites,ac virentem & floridam facias. Quem-
admodùm enim ignis lignis indiget , hunc ad modum
gracia ſpiritusopus habet promptitudine, & attentio-
ne,& robriamente , vtſemper ferueat, ná nisì hæc præ-
ftò fing, extinguitur. quéadmodum & alio in loco di-
1. Theff.s. cit,Spiritum nolite extinguere . Quæ in te eft per im-
pofitionem manuum mearum : In te quidem habitat
ipſa gratia , quam accepifti cùm imponerem ego tibi
manus, quando epiſcopum te ſeligebam & confecra-
bam . Atquì ignem iftum vehementiorem & maiorem
effice: quod accepifti verbum , fiducia libertateip im-
pleac fortitudine,ſtapingenuė.
i . C. LEO Magnus in epiſtola octogeſimafeptima
ad Epiſcopos Aphricanos per Mauritaniam Ceſareen.
Manus citò ſem cóftitutos,capiteprimo : Quid eft citò manus im-
imponere ponere, nisi ante ætatem maturitatis ,ante tempus exa-
quid fit. minis,ante meritum laboris, ante experientiam diſci-
plinæ ,ſacerdotalem honorem tribuere non probatis ?
Et quid eft communicare peccatis alienis,nisì taléeffi-
ci Ordinantem , qualis ille eft, quinon meruitOrdina-
ri? Sicuţenim boni operis fibi comparat fructum ,qui
re &tum tenerin eligendo ſacerdote iudicium : ità gra
ui ſemetipſum afficitdamno,quiad fue dignitatis col.
legium fùblimat indignum . Non enim in cuiuſquam
perſona prætermittendum eft, quod inftitutis gene
ralibus continetur,nec putanduseft honor ille legiti-
mus, qui fuerit de præuaricatione collacus. Et paulò
pòft: Meritò beatorum patrum venerabiles ſanctio-
nes,cùm defacerdotum electione loquerentur, eos de
Quales Ordi. mùm idoneos ſacris adminiftrationibus cenſuêre,
nandi lint. quorü omnisætas,à puerilibus exordijs vſo ad pro-
uectiores annos per diſciplinæ Ecclefiafticæ ſtipendia
IIII
307
cucurriſſet,'vt vnicuiq teſtimonium prior vita præ .
beret: necpoſſet de eiusproue &tione dubitari , cui pro
laboribusmultis,promoribuscaſtis,pro a &tibusfre.
nuis celfioris loci præmium deberetur.Si enim ad ho .
nores mundi ſine ſuffragio temporis, fine merito labo
ris, indignum eft peruenire, & notariambitus folent,
quos probitatis documenta non adiuuant: quàm dili
gens & quàm prudens habenda eft difpenfatio diuino
rum munerum & cæleftium dignitatum , nè in aliquo
Apoftolica & canonica decreta violentur?
2. SYNODVS Romana ſub Sylueftro ,capite vn
decimo: Vt nullus ex laica perſonaad honorem aco Olim quãdia
lyti vſo ad Epiſcopatum fubleuaretur,nisì priùs fuiſ. in minoribus
ſet lector annis triginta, deindè vno die exorciſta, & Ordinibus
pofteà caperetonusacolyti,& facerer in eodem ordi,probabantur.
ne acolyti annos decem ,vtacciperet onus ſubdiaconi,
& in ſubdiaconatu eſſet annos quinque.Deinde ad dia
conatus honorem pertingeretfixus rogantibus trigin
ta presbyteris examé, vt effet ſubdiaconus cardinalis:
quia à prima ſede erat conftitutum , ve ſeruiret annos
ſepteni. Hoc enim quòd fi quisdefideraret Ordinem
presbyterij,ità exigeretur, vt in ſeptem annis à cuncto
clero Romano probaretur do & trinx, natiuitatis ,gene.
rofitatis , & confilio non expetens prædam à quoquam
opinione clara, firmarent omnespresbyteri, declara
rent & firmarét , & ficad Ordinem presbyterij accede
ret, & faceret in eodem ordine annos tres.
3. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vigefi
matertia, capite feptimo reformationis : Quando epi
fcopus ordinationem facere diſpoſuerit, omnes qui
ad ſacrum minifteriü accedere voluerint, feria quarta
ante ipfam ordinationem,vel quando Epiſcopo vide
bitur,
bitur, ad ciuitatem euocentur. Epifcopus autem fa
cerdotibus, & alijs prudentibus viris, peritis diuinæ Examen Oro
legis, ac in ecclefiafticis fan &tionibus exercitatis, fibi dinandorum .
aſcitis,ordinandorum genus,perfonam ,ætatem ,infti
tutionem ,mores,do & rinam , & fidem diligenter inue.
ftiget & examinet.
4. ITEM capite duodecimo: Nullus in poſterum
ad ſubdiaconatus ordinem ante vigeſimumfecúdùm , Aetas ordi.
ad diaconatus ante vigefimumtertium ,ad presbytera- nandorum &
tus ante vigefimumquintum ætatis ſuæ annum pro- qualitas.
moueatur.Scianttamen epiſcopi non fingulos, in ea
ætare conſtitutos debere ad hos ordines allumi,ſed di.
gnos duntaxat, & quorum probata vita ſenectus fit.
Regulares quoque necin minoriętace,necfine diligéti
epifcopi examine ordinentur : priuilegijs quibuſcun
que,quo ad hoc,penitùsexclufis.
5. PRIORISad Timotheum quinto , vtin textu.

Quot gradus in ſecontinet hoc Sacramentum ?

A. Generatìm quidem minores Ordines,maioresque continet:mino

res ſcilicet * quatuor, Oſtiariorum , Le &orum , Exorciſtarum , & Acolyto- 6.& feque.IttLaSd.c.24;

rum : maiores veròtres,nempe Subdiaconorum ,Diaconorum , ac Presby- Antioch.Dion.co.kerbied

terorum.Ex presbyteris porrò alij maiores,alij minores à Chriſto inſtitu -Fab.cap.o:Eufabshit.lib.6.
cap.35.ex epiftola Cornc.
lijad Fabium .
ti inueniuntur. b Luc.9.a 10.a & ibidem
Beda. Clemens cpifto. 8.
B. Maiores enim presbyteri, Apoftoliſunt, eorúſ; ſucceſſores Epiſco- Anacle.epin 1.8 !

pi, magna fanè poteſtate & reuerēda dignitatis prerogatiua excellêtes.Nam epift.sto cypria.epeil.69.
horum eſt, “ (Scriptura teſte )attendere ſibi& vniuerfo gregi,quem à Spiri- og mat ad Phila.Aug.
tu fan & o curandum paſcendumq; accipiunt, regere Eccleſiam , ea quæ de fiecare for Heb.

ſunt corrigere ,perciuitatesitem presbyteros conftituere.

C. Minores verò presbyteriſub epiſcopis, ſicut ſeptuagintaduo‘illi dicade primera calidad epift...
fcipuli ſub Apoftolis, in eccleſiæ miniſterio deſeruiunt, dona ac facrificia Innoc.3.lib 2 de myfte.ale

fpro peccatis offerunt, atque in curanda Dominica meſſe, tanquàm ' opees Hoedend Luce 10.0
rarij,fecundùm illos exiſtunt.
Ra 2 D. Ac
 O
ENT
RAM
308 DE SAC

D. Acminorum quidem quatuor ordinum clerici hoc proprium habe,

her career andere kant munus , vt facerdotibus & epiſcopis multis in rebus præitò fint, vtad
ecclefcap.j.& fequear.defacra conuenientem populum ordinent,vtque paulatim ipſivelut quibuſ

lib.1.deinftitutione cleric:dam gradibus ad maiora muniain Eccleſia obeunda ritè inſtituantur atque
Aquiſgran,i ſub Ludouico
Pio,cap.2.& fequen .Rom .præparentur.

fub Sylueft.cap.3.6.&, E. ` Cæteri verò maiores i tres ordines , cùm in alijs,tum in facris Eucha

lado lib.z.de offic.coole:riſtiæ myfterijs maiorem conferunt poteftatem . Igitur Subdiaconus &

sap.6.&
cap.6 tanquàm adminiſtri adeſſe,ipſisque facer
feq. Aquiſgran.Diaconus di &tis iam myfterijs
. & fequent.
dotibusproximieſſe poſſunt. Et quanquàm quòd ad Ordinis Sacramen
tum ac ſacrificandiauthoritatem attinet, diſcrimen inter Epiſcopos & Sa
Damalas cpiftolam.l.q .cerdotes non fit, “ tamen ſuntilli ſacerdotibus multo excellentiores, fi Ec

2. Hieron cleſiægubernandæ, ſi paſcendarum animarum ius, tum baptizatos confir

Conc.Hipal.z.cap.7. Epi:mandi, & Clericos ordinandi poteſtatem conſideremus.
pha.baref.75 Ariant, F. Verùm præſentis inſtituti non eſt, quæ fingulis Ordinibus fun

& tiones & leges præſcriptæ ſint, enucleare. Illud fanè conftat,magno

in precio cun & os Ordines habendos , ac ſedulò retinendos eſſe. Fir

Ambrof
. in cap.4 epift. mum enim teſtimonium illi præbet ſacra Traditionis Apoftolicæ , Ec
cleſiaſticæque obſeruationis diſciplina, quæ ad nos vſque tranſmiſſa per
durat.
TESTIMONI A.

Acolytus 1. A. CONCILIVM Carthaginenſe quartum , ctionis calicem ſacroſanctis altaribus imponunt, cùm
quomodò cui beatus Auguſtinus interfuit,canone fexto : Acoly- antè præceſſerit ab omni clero vniuerſalis laus arque
ordinatur. tus quum ordinatur, ab Epiſcopo quidem doceatur, Conteſlio.
qualiter in officio fuo agere debeat. Sed ab Archidia. 9. CORNELIVS Pontifex & Martyr in epiftola
cono accipiat ceroferarium cum cereo, vt fciat ſe ad ' ad Fabium Antiochenum Epiſcopum ,teſte Euſebio li.
accendenda Ecclefiæ luminaria mancipari.Accipiat & bro ſexto hiftoriæ Ecclefiafticæ ,capite trigeſimoquin
vrceolum vacuum ,ad ſuggerendum vinum in Eucha. to : Iftum igitur lepidū Euangelij patronu Nouacum , Ecclefiz Rom
riſtiam ſanguinis Chrifti. omninò præterijt, fcilicet vnů folùm Epiſcopú opor- mang presby,
Exorcifta 2.
quomodò ET canone feptimo : Exorciſta quum ordinatur, tere effe in hac Ecclefia catholica: in qua taménő igno- subdiaconi ,
accipiat de manu Epiſcopi libellū , in quo ſcripti funt rabat (quo modo enim poterat :) Presbyteros effe qua- & minorum
ordinum cle
exorciſmi,dicente fibi Epiſcopo : Accipe & commen- dragintaſex, Diaconos Teptem , Subdiaconos ſeptem , rici tempore
da memoriæ , & habeto poteftatem imponendi manus Acolytos quadragintaduos, Exorciſtas & Lectores Cornelij &
fuper energumenum , liue baptizatum fiue catechu- vnà cum Oftiarijs quinquagintaduos,viduas & alios Cypriani.
menum , morbo atqueegeftace afflictatos milie & quingentos:
bodor .
3. CANON octauusfichabet : Lector quum ordi- quosoés Domini gratia & benignitas abūdèfuftentat.
natur, faciatde illo verbum Epiſcopus ad plebem , in- 10 . LVCAE nono: Conuocatis auté leſus duode
dicans eius fidem ac vitam atque ingenium . Poft hæc cim Apoftolis, dedit illis virtutem & poteftatem ſuper
fpe & ante plebe, tradat ei codicem ,de quo le & urus eft , omnia demonia , & vt languorescurarent. Et mifit il
dicensad eum :Accipe, & efto lector verbi Dei,habitu- los prædicare regnum Dei, & fanare infirmos.
rus fi fideliter & vtiliter impleueris officium , partem 11 . ET capite decimo :Poft hæcauté deſignauit Do.
cum eis qui verbum Dei miniftrauerunt. minus & alios ſeptuagintaduos: Et mifit illos binos
Oftiarij Or.
dipatio . 4. CANON nonus : Oftiarius quum ordinatur, ante faciem ſuam ,in omnem ciuitatem & locum , quò
poftquàm ab Archidiacono inſtructus fuerit,qualiter erat ipſe venturus .
in domo Dei debeat cõuerſari,ad fuggeftionem Archi- 12 . BEDA in caput decimum Lucæ : Sicut duode
diaconi, tradatei Epiſcopus claues ecclefiæ de altario, cim Apoftolos formam Epiſcoporūexhiberefi
mul &
dicens: Sic age,quali redditurus Deo rationem pro his premonftrare nemo eft qui dubitet, fic & hos feptua
rebus quæ his clauibus recluduntur. gintaduos figura presbyterorú, id eſt, ſecundi ordinis Epiſcopi lock
5. LAODICENVM Concilium canone vigefi- facerdotum geſiſle ſciendum eft. Tametfiprimis Ec- tcner Apofto.
moquarto: Quòd non oportetfacrarum à presbytero cleſiæ temporibus, vt Apoſtolica ſcriptura teftis eft, sbyteri 72. di.
vſø ad Diaconum , & deinceps quemlibet Ecclefiaftici vtriq presbyteri,vtrique vocabātur Epiſcopi. Quo - fcipulorum .
Lectores,
Exorciftæ , ordinis vſque ad miniſtros, vel le & ores, vel cantores, rum vnum ſapientiæ maturitatem , alterum induſtria
Oftiarij. vel exorciſtas, vel oftiarios,velexercitatorum ordinis curæ paftoralis ſignificat.
in cauponam ingredi . 13 . CLEMENS Pontifex & Martyr epiſtola pri.
6. CONCILIVM Tridentinum feffione vigefi- ma ad fratrem Domini : Epiſcoposvicem Apoftoloru
matertia ,capite & canone ſecundo, vtſuprà , queftione gerere, S.Petrus Dominum docuiſſe dicebat,reliquo- Chriftus rette
prima, A.teltimo.nono. rum diſcipulorum vicem tenere presbyteros deberei doc
D.Petro
uit. idem
Ordines Mi. 7 . IGNATIVS in epiſtola ad Antiochenſes: Sa- infinuabat.
nores tempo. luto Subdiaconos, Lectores, Cantores, Oftiarios,La- 14 . ANACLETVS Pontifex & Martyr epiftola
re Igaatij . borantes, Exorciſtas,atque Confeſſores. ſecunda ad vniuerſos Epiſcopos Italiæ , capite ſecun
8. DIONYSIVS Areopagita libro Ecclefiafticæ do : In nouo teftamento, poft Chriftum Dominú à Pe
diftin : hierarchiæ , capite tertio : Porrò miniftrorü alijqui-
CleriDionyfij
etio tro facerdotalis coepit ordo, quia ipſi primo Pontifi .
Etate . dem pro claufis templi foribus adftát,alij proprijali- catus in Ecclefia Chriſti datus eft,dicente Domino ad
quid muneris agút . Qui verò ipfius Ordinis præcipui eu : Tu es (inquit) Petrus, & fuper hanc Petră ædifica . Matth.16 .
ſunt,vnà cum facerdotibus fan & um panem & benedi- bo Eccleſia mea, & porte inferinó preualebūt aduer
sus
 ORDINI S.
309
sùs eam : & tibidabo claues regni cælorum . Hic ergò bis eft gregem Dei, prouidentes non coacte, fed fpon.
ligandi atque foluendi poteftatem primus accepit à tanee, TecundùnıDeum :neque turpis lucrigratia ,fed
Domino, primusque ad fidem populum virtute ſuæ voluntariè: neque vt dominantes in cleris, fed forma
prædicationis adduxit. Cæteri verò Apoftoli cum eo. fa &ti gregis ex animo : & cùm apparueritprinceps pa
Matth . 10. dem pari conſorcio honorem & poteftatem accepe- ftorum , percipietis immarceſcibilem gloriæ corona.
runt, ipſum's principem eorum effe voluérunt, Qui S. AD Hebræos decimotertio : Obedite præpofi
Marci vltimo etiam ,iubente Domino , in toto orbe diſperſi Euange- tis veftris, & fubjacere eis. Ipfi enim peruigilant quali
Epifcopi apo lium prædicauerunt: Ipfis quoq decedentibus,in lo . rationé pro animabus veftris reddituri: vt cum gau
sére . cum eorum ſucceſſerunt Epiſcopi, quorum ordina. dio hoc faciant, & non gemences. Hoc enim non ex .
Luc.io. tio prætacto fieri debetordine & modo: quos qui re- pedit vobis.
cipit & verba eorum , Deum recipit : qui autem eos 9 . AD Titum primo : Huius rei gratia reliqui te
ſpernit, eum à quo miſli ſunt, & cuius funguntur le. Cretæ , vt ea quæ defunt corrigas, & conftituas per ci
Matth . ,. gatione, fpernit, & ipfe indubitanter fpernetur à Do- uitates presbyteros,ficut & ego difpofui tibi.
Luc.10 . mino. Videntes autem Apoftoli meſſem eſſe multā, 10 . ACTORVM decimoquarto : Et cùm confti
Septuagi nta-
duorü difci
& operarios paucos, rogauerunt Dominum meſſis,vt tuiſſent illis (Paulus & Barnabas)per fingulas Ecclefi.
puloru in lo
mitteret operarios in meffem ſuam . Inde electi ſunt as presbyteros, & oråſſent cum ieiunationibus, com
cam tenent ab eis ſeptuagintaduo difcipuli , quorum typum ge mendauerunt eos Domino,
presbyteri. runt presbyteri, atque in eorum locum ſunt conſtitu- 1. C. LVCAE decimo, vt fuprà haceadem quæft.
ti in Ecclelia . A.teftimo.octauo.
Biparcitus 15. IDEM epiſtola tertia ad omnes Epiſcopos & LEO epiftola octogefimaoctaua ad Epiſcopos
2.
dorum. Sacerdotes , capite primo: Sacerdotum ordo bipare Germaniæ & Galliæ , enumeratis officijs Epifcoporu:
Chorepifcop
titus eft, & ficutDominus illum cóftituit , à nullo de. Hæc, inquit, omnia illicitafeptuaginta
funt is, qui Presbyteri
Luc. 10, betperturbari. Scitis autem à Domino Apoſtolos eſſe ad exemplum & tormam diſcipulorum formam ba.
electos & conftitutos,& pofteà per diverſas prouin- effe nofcuntur, vel presbyteris qui eandem geftant fi- bent 70 diſcie
ciasad prædicandum diſperſos. Cùm verò meſiisce- guram : quoniam quanquàm confecrationem habe, pulorum .
piſſer creſcere,videns paucos eſſe operarios,ad eorum ant, pontificatus tamen apicé non habent.Quæ omnia
adiumentum ſeptuagintaduos eligi præcepit diſcipu- folis deberiſummis põriticibus authoritatecanonum
los. Epiſcopi verò, Domini Apoltolorum : Presbyce- præcipitur, vt perhoc& diſcrecio graduum ,& digni
quoquè, ſeptuagintaduorum diſcipulorum locú tacis faftigium iummi Pontificis demonftretur.
ritenent .
3. INNOCENTIVS terrius libro primodemy
Apofolorum 1.B. HIER ONYMVS in epiftola quinquageſi- iterio altaris fiue demyſterijs Euangelicæ legis acſa
locuin Epi.. maquarta ad Marcellam aduersùs Montanum : Apud cramenti Euchariſtiæ , capite ſexto: In nouo teftamen
ſcopi tenent. nos Apoftolorum locum Epifcopi tenent : apud eos to Chriſtus ipſe maiores & minores ſacerdotes infti.
Lib . 4. epi.g. Epiſco
2. pus tertius eft. tuit, ſcilicet duodecim Apoftolos, & ſeptuagintaduos minoru
Maiorum &
m sa
CYPRIANV epiſtola ſexageſimanona ad diſcipulos, quos præmittebat binos in omnem ciui- cerdotum in.
Luc . 1o . Florentium ſeu PuppSianum : Chriſtus dicit ad Apo- tatem & locũquò eratipſe yențurus. Sicut enim Pon- ftitutio .
Apoſtolis vi . ftolos, ac perhocad omnes præpolitos, qui Apoſto- tifices ſummosMoyſes regendis populis in lege præ
10:17 caria ordina- lis vicaria ordinatione fuccedunt: Quivos audit, me fecit, ſed ad eorum focietatis & operis adiutorium ,fe
‫ا‬: tionc ſucce- audit & c. Indè enim ſchiſmata & & hæreſes obortx quentis ordinis viros & ſecundæ dignitatis elegit. (Ná
ordia pi. Epifco- funt & oriuntur,dum Epiſcopusquivnus eft, fuper- in
dant Eleazaro & Ithamarfilijs Aaronpaternæ transfu- Ex0.25. & 19.
Lib.z.epiſt... ba
3 . quorundam præſu mptione contemnitur &c. dit plenitudinis abundantiam , vt ad hoftias falutares
CCTEE
Cyprus
Epifcopi in ITEM epiſtola ſexageſimaquinra ad Rogatianú: & frequentioris officijſacramenta , minifterium fuf
Apostolis Meminiffe Diaconi debent, quoniam Apoftolos, id eft, ficeret ſacerdotum . Et in eremo per ſeptuaginta vi- Num.si ,
eletti.
Acto.s.
Epiſcopos & præpofitos Dominus elegit : diaconos rorum prudentium mentes Moyliſpiritum propaga
autem poft aſcenſum Domini in cælos , Apoftoli fibi uit. Quibus ille vſus in populo , innumerabilesmul
conſtituerunt Epiſcopatus ſui & Ecclefiæ miniſtros. titudines facilè gubernaret) Sic & Chriftus Apoftolis
Quòd fi nosaliquid audere contra Deum poffumus, ſuis diſcipulos addidit,quibus illi ſuis prædicatio.
qui Epiſcopos facit: poſſunt & contra nos auderedi- nibus totum orbem impleuerunt. Apoftolorum itaq
aconi, à quibus fiunt. vices, maiore obtinent facerdotes, id eft, Epiſcopi :
4. IGNATIVS in epiſtola ad Philadelphienſes: Diſcipulorums verò,minore s, id eſt, Presbyteri.
Lpiſcopo očs Principes ſubditi eſtote Cæſari, milites principibus, 44.. AD Hebræos quinto : Omnis Pontifex ex ho
obediant. Diaconi presbyteris, vt facrorum adminiftratoribus. minibus aſſumptus,prohominibusconftituitur inijs
Presbyteri verò & diaconi, atque omnis clerus fimul quæ ſunt ad Deum , vt offerat dona & facrificia pro
cumomni populo , & militibusatqueprincipibus,fed peccatis.
& Cæſares,obediant epiſcopo . Epiſcopus verò Chri- 5 : ET octauo capite : Omnis Pontifex ad offeren
fto, ficut Patri Chriftus : & ità vnitas per oninia fer-' dum munera & hoftias conſtituitur.
uatur .
6. MATTHAEI nono, 7. ET Lucæ decimo:
Pro Apoftolis 5. AVGVSTINVS in pfalmú quadrageſimum- Meſlis quidem multa , operarij autem pauci . Rogate
conftituti
.
quartum : Quid eft, Pro parribus tuis nati ſunt tibi ergò Dominum meflis, vt emitrat operarios in mes
Sunt
pi.
Epiſco . filij? Patres milli ſunt Apoſtoli,pro apoſtolisfilijnati ſem ſuam .
funttibi, conftituti ſuntEpiſcopi. Hodiè enim Epi- 1.D. CONCILIVM Carthaginenſe quartum ,
fcopi qui funt per totum mundum , vndè nati ſunt? canone ſexto & fequentibus, vt fuprà, hac quæftione,
Ipſa Eccleſia patres illosappellat,ipia illos genuit, & A. teftimo.primo .
ipfa illos conſtituit in fedibus patrum . Non ergo te 2. ISIDORVS Hifpalenfis libro fecundo de Of
Pfal.44.
putes deſerram ,quianon videsPetrum , quia non vi- ficijs Ecclefiafticis, capite vndecimo: Lectorum Ordo Lectores.
des Paulum , quia non vides illos per quosnata es:De formam & initium à Prophetis accepit. Sunt lectores Efa. ss.
prole tuatibi creuit paternitas : Pro patribus nati ſunt qui verbum Dei prædicant, quibus dicitur: Clama,
tibi filij.
ne ceſſes: quaſi tuba exalta vocé tuam.Ifti quippe dum
6. ACTORVM vigefimo: Attendite vobis & ordinantur, primùm de eorum conuerfatione Epi
vniuerfo gregi,in quo vosSpiritusfan &tus pofuit Epi. fcopus verbum facit ad populum . Deniquè coram
ſcopos, regere Ecclefiam Dei, quam acquifiuit fan- plebe tradit eis codicem apicum diuinorum ad Dei
guine ſuo . verbum annunciandum , Qui autem ad huiufmodi
7. PRIORIS epiftolæ Petriquinto : Seniores er- promouetur gradum, ifte crit doctrina & libris im.
gò qui in vobis funt, obfecro &c. Paſcite qui in vo- butus, ſenſuum ac verborum fcientia ornatus, ità
Q 9 3 vt
 1

1
310 DE SACRAMENTO
vt in diſtinctionibus fententiarum intelligat vbì fini. PITE quinto : Acolyti Græcè, vt Ifidorus libro fe
atur iun & ura,vbì adhuc pendeat oratio , vbifententia primo Etymologiarum , capite duodecimo, vt ſuprà
extrema claudatur &c. D.teftimo.quinto .
Exorciſta . 3. IBIDEM capite decimotertio : In primo ordi 11. CONCILIVM Romanum fub Sylueftro ,ca
ne & minifterio Eccleſiæ effe Exorciſtas fecundùm of- pite primo : Sylueſter Epiſcopus Vrbis Romæ, con .
ficia, quæ in templo Salomonis erantdiſpofita, quæ'p gregans fratres compresbyceros & Coepiſcopos vel
3.Efdra 2. pofterius ſunt ab Efdra diſpartita , inuenimus: eosing Diaconos ſuosciues Romanos, collegit in gremio ſe
quos Eſdras actoresmemorattempli, nunc eſſe Exor- dis ſuæ ducentos octogintaquatuor Epiſcopos, qui
ciftas in Eccleſia Dei &c. Hi cùm ordinantur,ficut ait bus Auguftus Conſtantinus vehicula & annonas præ
4.Carth.că.7. Canon , accipiunt de manu Epiſcopi libellum , in quo ftari præcepit, & alijquinquagintafepté Epiſcopi par
'ſcripti ſuntexorciſmi, accipientes poteftatem impo- tis Rinocoruris, quorú chirographus in eorum con- Presbyteri,
nendi manus fuper energumenos, liue baptizatos fi- cilio declaratur, centum quadragintaduo Presbyteri Diacoi, Sub
ue catechumenos. Vrbis Romæ, & diacones ſex, Subdiaconesſex,Acoly- diaconi,Aco
lyti, Exorcis
Oftiarij. 4. ITEM capite decimoquarto : Oftiarij ſunt,qui tieius concilio fa & i quadragintaquinque, Exorciſta ſta , Lectores.
in veteri teftamento ianitores templi vocabantur,qui vigintiduo, Lectores vrbis Romæ nonaginta, quorü
pręerant portis templi Hierufalem ,quią ordinati per præſentes parentes audiebant.Notarij Ecclefię quatu
1.Para.23. & vices ſuas omnia interiora templi velexteriora culto- ordecim , quigeſta diuerſorum martyrum ſuſcipien- rvel,ordine
2.Para.8 .& 23 diebant. Hi deniq inter ſanctum & iniquum diſcer- tesz* ordinatènarrabant. renarrabans.
nentes, eos tantùm in ecclefia, qui ſunt fideles, recipi- 12 . CAPITE tertio : Pofteà autem fecit gradusin
unt. Intrare enim templü nisi per eos non poſſumus: medio ſynodi, veno Presbyter aduersùs Epiſcopum ,
habent enim in poteftate tam bonos recipiendi,quàm non Diaconusaduersùs Presbyterum ,non Subdiaco
reijciendi indignos. nus aduersus Diaconum , non Acolytus aduersùs Sub
5. IDEM libro ſeptimo Etymologiarum , capite diaconum, non Exorciſta aduersùsAcolytum ,nó Le
Acolyti. duodecimo : Acolyci Græcè, Latinè ceroferarij dicu- ctor aduersùs Exorciſtam ,non Oftiarius aduersùs Le. Oftiarius re
liquis angu
tur, à deportandis cereis, quando legendum eft Euan- ctorem , non Laicus det accufationéaliquam . Et pau- meratur:
gelium autſacrificium offerendum . Túc enim accen-' lò pòft: Subdiaconus, Acolytus, Exorciſta, Lector,
duntur luminaria ab eis & deportantur, non ad effu- nisi & c.
gandas tenebras,dum ſoleo tempore rutilet, fed ad fi- 13. DEINDE capite ſeptimo: Ità tamen Syluefter
gnum lætitiæ demonftrandum , ve ſub typo luminis clara voce dicebat ad coëpiſcopos, vt à Subdiacono Diaconus
corporalis,illa luxoſtendatur, de qua in Euangelio le- vſque ad Lectoré,omnes ſubditi eſſent Diacono Car- Cardinalis
Тоад, 1 . gitur:Eratlux vera,quæ illuminat omnem hominem dinali vrbis Romæ, in Ecclefia repræſentantes tátùm : vrbis Roma.
venientem in hunc mundum . Pontifici verò Presbyteri, Diaconi,Subdiacones,Aco- Subdiaconi,
6. RABANVS Maurus Archiepifcopus Mogun- lyti, Exorciſtas, Lectori in omniloco !repræſentantes Exorcitta,
tinus libro primo de inſtitutione Clericorum , capite obſequiū , fiuein publico, fiue in gremio Eccleſiz tan- Lectores,
nono : åx auto Græcè, Latinè ceroferarij dicunturà tùm Pontifici. Lectcs, Otti.
Acolyti.
deportandis cereis & c. vt Ilidorus : Quorum typum 14. CAPITE nono : Nullus Lector vel Oftiarius arius tus . , Acoly .
Leuit. 24 •
præferebant illi, qui Dominimandata in tabernaculo vafa facrata cótingeret, nullus acolytus rem ſacratam
lucernas quotidiè accendebant ſuper candelabrūpo- à presbytero iam alio porrigeret, nisi tantùm ſuppor
fitas, taret, quod ei ſacerdos imponeret ſuo ore benedi&tū .
Exorciſta . 7. IDEM capite decimo: ifogxisal, ex Græco in .E . CONCILIVM quartum Carthaginenſe ca
Presbyteri oz
Latinum , Adiurantes ſeu increpantes vocantur. In none tertio : Presbyter quú ordinatur,Epiſcopo eum
uocant ſuper Catechumenos, vel ſuper eos quihabét benedicente,& manum ſuper caput eius tenéte, etiam fiebat atate
fpiritum immundum, nomen Domini IESV, ad . , omnes presbyteri, quipræſentes ſunt, manus fuas iu- Auguſtini.
iurātes per eum vtegrediaturab eis.Refert Ioſephus xtamanum Epiſcopiſuper caput illius teneant.
Lib .s.anti . regem Salomonem excogitâffe, ſuam gentem docu 2. QVARTO : Diaconus quum ordinatur, ſolus Diaconus
quit.Iudaic. iſſe modos exorciſmi, id eft,adiurationis, quibus im- Epifcopus, qui eum benedicit,manum'ſuper caputil. quomodò.
cap.z.
mundi fpiritus expulfi ab homine, vlteriùs reuertinő lius ponat: quia non ad facerdotium , ſed ad miniſte
funt auli. Teftatur & de eis liber Actus Apoftolorum , rium conſecratur.
Año.19.
ità dicens: Tentauerunt autem quidam & de circum- 3. QVINTO : Subdiaconus quum ordinatur ,quia Subdiaconus
euntibus Iudæis exorciftis inuocare nomen Domini manus impofitionem non accipit,patenam de Epiſco
IESV, & cętera, ve IGdorus . pi manu accipiat vacuam , & calicem vacuum . Denia .
8. ITEM capite vndecimo: Lectores à legendo , nu verò Archidiaconi, vrceolum cum aqua & manti
Pſalmiſtæ à pralmis canendis vocati . Illi prædicát po- le & manutergium .
pulis quid ſequantur :iſti canunt, vt excitent ad com 4. ISIDORVS libro fecundo dc Officijs ecclefia
Lectorcs.
pun &tiones animosaudientium . Ét paulò pòft:Lecto- fticis, capite feptimo: Presbyterorum Ordo exordi- Presbyterort
rum ordo formam & initiű à Prophetis ſumpfit. Sunt um fumpfita filijs Aaron , vedi &um eft: quienim fa- ordo
cium á
. offi
Efaiz 58. ergò lectores qui verbum Dei prædicant, quibus di- cerdotes vocabantur in veteri teſtamento ,hi ſunt qui
citur: Clama,ne ceſſes, & c . ve Ilidorus. nunc appellantur presbyteri: & qui nuncupabantur
9 . ET capite duodecimo:Oftiarijſunt, qui & edic principes Sacerdotā ,nunc Epiſcopi nominantur . Pre.
Oftiarij.
3.Paral.8. tui & lanitores in lege dicebantur . Hi apud Hebrços sbyteri autem interpretantur ſeniores, quia feniores
in Veteri Teftamento electi ſunt ad cuſtodiam tem ætate, Græci presbyteros vocant. His enim ficut Epi Qucmodò có
Epifcopis co.
pli, quiæ ordinati per vices ſuas omnia interiora té- fcopis diſpenſatiomyfteriorü Deicommiſſa eſt. Præ- ueniant, &
pli vel exteriora cuſtodiebant, vt non ingrederetur in funt enim Ecclefijs Chrifti, & in confe &tione diuina ijsquomodò ab
differant,
illud immundus in omnire. Di& i autem Oftiarij, p corporis & fanguinis, confortes cum Epiſcopis ſunt,
præſintoftijs templi :ipfi enim tenétesclauem , omnia fimiliter & in doctrina populorum , & in officio præ
intùs ex vtraque parte cuſtodiunt, atque inter bonos dicandi.Sed ſola propter authoritatem ſummoSacer
& malos habentes iudicium , fideles recipiunt, reſpu . doti Clericorum Ordinatio & Conſecratio reſeruata
untinfideles . eft,né à multis Eccleſiæ diſciplina vendicata, concor
10. CONCILIVM Aquiſgranenfe primum ſub diam folueret, ſcandala generaret. Nam Paulus Apo
Ludouico Pio, capite fecundo : Oftiarij ſunt, &c. vt ftolus eoſdem presbyteros vt verè Sacerdotes, ſubno .
llidorus capite decimoquarto,vtſuprà hac queſtione, mine Epiſcoporum ità affeuerat, loquens ad Titum : Tit. I.
D.teftimo.quarto. CAPITE tertio : Le &torú or Huius rei( inquit)gratia reliqui te Cretæ, vt ea quęde.
do , & c.vtlfidoruscapite vndecimo. CAPITE quar- funt corrigas, & conftituas per ciuitates presbyteros,
to :de Exorciſtis, vt Ifidorus capite decimotertio. CA- quemadmodùm ego tibi difpofui. Si quis fine crimi
ne eft,
 ORDINI
Ni S.
ne eft, vnius vxoris vir, filios habens fideles,nõ in ac-
cuſatione luxuriæ, aut non fubditos. Oportet enim
Epiſcopum line crimine eſſe. Qua ſententia oftendit
presbyterum etiam fub Epiſcopi nomine taxari. Vn-
3.Tim.3 . dè & ad Timotheum de ordinatione Epiſcopi & Dia-
coni ſcribens, de presbyteris omninò tacuit, quia eos
in Epiſcopi nomine compræhendit.Secundus enim &
Philip..
pene coniunctus graduseft,ficutad Philippenſes epi-
ſcopis & Diaconibus ſcribit, cùm yna ciuitas plures
Epiſcopos habere non poffit.fEtin A &tibus Apoftolo ,
Actor. 20 . rum presbyteros Ecclefiæ , Hieroſolymá iturus, con
gregauit, quibus inter cætera : Videte ,inquit,gregem ,
inquo vosſpiritusſanctus Epiſcopos ordinauit. Vn-
de etiam tales in Ecclefia presbyteros cóftituendos ele
Presbytcri ſe ficut Epiſcopos, & Apoſtolus ad Titum loquitur, &
vocabul um . canones ipfi teftantur. Presbyteros auté merito & fa
Num.II.
pientia dicit,nonætate . Nam & Moyfi præcepit De-
Prouer.20 . us, ve eligat presbyteros.Vndè & in Prouerbijs dici-
tur : Gloria fenú canicies. Quæ eft hæc canicies ? haud
Sapica . 4. dubiè quin Sapientia, de qua fcriptum eſt: Canicies
hominum prudentia eft. Cum nongentos & ampli-
ùs annos ab Adam vſque ad Abraham vixiſſe homines
1 legerimus,nullusalius primus appellatus eſt presby-
ter, id eft, fenior, nisi Abraham : qui multo pauciori-
bus annis vixiſſeconuincitur.Nó ergò propter decre-
pitam ſenectutem , ſed propter ſapientiam presbyteri
nominantur. Quod fi ita eft, miror cur infipiétes con-
ftituantur.
Ordo Diaco- 5. ET capite octauo :Diaconorum ordoà Leuitri-
aorum .
bu accepit exordium . Præcepit enim Dominus Moy-
1 fi, ve poft ordinationem Aaron facerdotis, & filiorü
Num.3. & 8. cius, rursùs Leui tribus in diuini culcusminifterijs or,
dinarentur & conſecrarentur Domino pro omnibus
primogenitis , & feruirent pro iſrael coram Aaron &
filijs eius in tabernaculo Domini , excubantes in tem
plo die ac no &te, iplia geftarent arcam & tabernaculú
& omnia vafa eius, & in circuitu tabernaculi caftra
ipfi conſtituerent, & in promouendo tabernaculo
ipfi deponerent, rursùs ipfi componerent. A vigintis .
quinque annis & fupra , in tabernaculo feruire máda
tum eft : quá regulam conftituerunt fan & i Patres &
Catil. 3.Arel . in nouo teftamento . In Euangelio auté primordia co
Cal
.1.
Allor.6 . rum in Actibus Apoftolorum ità leguntur : Conuo.
cantes autem duodecim Apoftoli multitudiné diſci .
pulorum, dixerunt: Non placet,nosrelinquereverbú
Dei, & miniftraremenſis, & c. Ex hinciam decreuerất
Apoftoli, vel ſucceſſores Apoftolorum ,vt per omnes
Ecclefias feptem Diaconi, qui fublimiore gradu ef
Diaconi alta- ſent cæteris, circa aram Chrifti, quali columbæ alta .
si affiftunt.
risaſifterent, & nõſine aliquo ſéptenarijnumeri my-
Apoc. 1. & s. fterio . Hi ſunt enim , quos in Apocalypfi legimus, le
Officia reli- ptem Angeli tubis canétes : hi ſunt ſeptem candelabra
qua Diaconi. aurea : hi voces tonitruorum . Ipfi enim clara voce in
modum præconis admonent cunctos, fiue in orando,
fiue in fectendo genua, fiue in pſallendo, fiuein lecti
onibus audiendis: ipfi ecia , vt aures habeamus ad Do
minum ,clamant :ipfi quoq euangelizát: fine ipfis Sa-
cerdos nomen habet, officium non habet. Nam ficut
in Sacerdote confecratio, ità in miniſtro diſpenſatio
Sacramenti eft :illiorare, huic pfallere mandatur:ille
oblata ſanctificat, hic fan &tificata difpétat. Ipfis etiam iungit :Quòd verò eis non liceat facerdotes conſecra. facerdotibus
Sacerdotibus propter præſumptionem non licer de re, nec Diaconos aut Subdiacones, nec virgines, nec nia.
menſa Dominitollere calicé, nisi eis traditus fit à Di
acono . Leuitæ inferunt oblationes in altaria, Leuitæ dicare, nec chriſma conficere, nec chriſmate baptiza
componunt menſam Domini , Leuitæ operiūt arcam torum frontes ſignare, nec publicè quidem in Miffa
teftamenti. Non enim omnes vident altamyfteriorū , quenquam pænitenté reconciliare, nec formatas epi
qux operiuntur à Leuitis , nè videant qui videre non
debent, & ſumant qui feruare non poffunt : quim pro.
ptereà altari albis induti aſliftunt, vt cæleftem vitam
habeãt, candidio ad hoftias immaculati accedāt,mun- nitentem fine præceptione Epiſcopi ſui reconciliare,
Habicusindi:di ſcilicet corpore, & incorrupti pudore. Tales cnim
serie deser decet Dominum habere miniftros, qui nullo carnis
cafti fcilicet corrumpantur contagio, ſed potiùs eminentia caſti-
& c. ,
tatis ſplendeant. Quales enim Diaconi ordinentur,
Apoſtolus Paulus plenilämdfcribit ad Timotheum . 1. Tim . 3 .
Nam cùm præmiſillec de Sacerdotum electione, cona
tinuò ſubiunxit :Diaconiſimiliter irrepræhenfibiles,
hoceft ,finemacula , licut Epiſcopi, pudici vtique, id
eft, à libidine continentes : non bilingues, ſcilicet, né
conturbenc habentes pacem : non mulco vino dediti ,
quia vbì ebrietas, ibì libido dominatur & furor : non
turpe lucrum ſectantes, nè de cælefti minifterio lucra
terrena ſectentur. Eft quoque turpis lucri appetitio,
plùs quàm de æternis, de præſentibus cogitare, Poit
hæcautem ſubiecit : Hi autem probenturprimùm,&
fic miniſtrent, nullum crimen habentes.Hiveig ficut
Epiſcopiante ordinationem probari debent, fi digni
ſunt, & fic miniſtrare.
'CAPITE decimo : Subdiaconi,quiapud Græ- Subdiaconi
cos Hypodiaconi vocantur, in Efdra inueniuntur,ap- & corum ofa
pellantúrque ibi Nathinnæi,id eft, in humilitate Deo ficium .
leruientes. Ex eorum ordine fuit ille Nathanael, qui 1. Erd.8 .
in Euangelio Ioannis diuina proditione commonitus , Ioan.1.
Saluatorem meruit confiteri: quig eciam ad primum
diuinitatis indicium fidelis enituit, proteftante Do
mino ac dicente : Eccé verè Ifraëlita,in quo dolus non
eit. Deniq ifti oblationes in templo Domini fufcipi. ·
untà populis, iſtiobediūt officijs Leuitarú ,iſtiquos
vaſa corporis & fanguinis Chriſti, Diaconibus ad alta
rium offerüt.De quibus quidem placuit Patribus, vt fubdiaconaa
quia facra myfteria contrectant,cafti fint, & continen- rum .
tes ab vxoribus, & ab omni carnali immüdicia fintli
beri, iuxta quod illis, Propheta dicéte, jubetur :Mun . Efa.sı. 3
damini qui fertis vaſa Domini. Hi igitur cùm ordi
nantur, ficur Sacerdotes & Leuitæ , manus impofitio
nem non ſuſcipiunt, ſed patenam tantùm & calicé de 4. Carthagi
manu Epiſcopi, & ab Archidiacono ſcyphū aquæ cum can.s.
aquamanili & manutergium accipiunt.
7. RABANVS capite ſexto libri primi de inſti
tutione ' Clericorum : Presbyterorú ordo exordium
ſumpfità filijs Aaron & c,vt ſuprà Ifidorus hac quæfti
one, E.teftimo.quinto .
8. ET capite feptimo :Leuitæ ex nomine authoris
vocati,denomine Leui Leuitæ exorti funt, à quibus
in templo Dei myftici ſacramentimyfteria expleban
tur. Præcepit enim Dominus &c. vt llidorus ibidem
teftimo.quinto ,
9. CAPITE octauo : Hypodiacones Græcè, quos
nos Subdiacones dicimus, quiideò fic appellantur, Exod 29
.
quia ſubiacent præceptis & officijs Leuitarú: Oblatio.
nes in templo Dei à fidelibus ipſiſuſcipiunt, & Leuitis
fupponédas altaribus deferunt.Hi apud Hebræos Na
thinnæi vocantur, vt liber Paralipomenon & Efdræ
teftatur: quod interpretatur, In humilitate Domino
feruientes & c. vt Ifidorus ibidem teftimo. fexto .
1. CONCILIVM Aquiſgranenſe capite ſexto :
Subdiaconi,qui apud Græcos Hypodiaconi vocátur ,
vt paulò ante Ifidorus. Capite feptimo: Diaconorum
ordo a tribu Leui accepit exordium , vt ſuprà Ilido
rus. Capite octauo : Presbyterorum ordo exordium
fumpfit, vt idem fuprà.
II . DÁMASVS Pontifex epiſtola quarta de Cho
repiſcopis, vbì cùm dixiffet Chorepifcopos feptua. Epiſcoporumi
ginta diſcipulorum vice fungi, icà poftmodùm ſub- officia alijs
non coming .
alcare erigere, nec vngere aut ſacrare,nec Ecclefias de
ftolasmittere,nec populum benedicere, nec ante epi.
ſcopū in baptiſterio aut in ſacrario introire, nec prę
ſente Epiſcopo infantem tingere aut fignare, nec pees
necnon præſente, nisi illo iubente, facramentum cor
poris & fanguinis Chrifti cóficere, nec eo corá poſito
populum docere aut ſaluare,nec plebé exhortari:quæ
omnia ſolis pontificibus deberi, tam ex fuperioribus
quàm
1

312 DE SACR
quàm ex alijspatrum conftitutis,autfacris canonibus
edo &ti eftis.
12 . ISIDORVS libro fecundo de Officijs Ec-
clefiafticis capite feptimo: Presbyteris ficut Epiſco-
pis difpenfatio myfteriorum Dei commiffa eft . Præ-
funt enim Ecclefijs Chriſti, & in confe &tione diuina '
corporis & fanguinis confortes cum Epiſcopis funt:
fimiliter & in do & rina populorum ,& in officio pre
dicandi ,& c.vt fuprà, E.teftimon.quarto .
HIERONYMVS in dialogo aduersùs Luci.
ferianos, vt ſuprà de Cófirmatione, quæftionefecun-
da, B.teftimo.primo.
14. LEO Magnus epiftola o &togefimaoctaua ad
Epiſcopos Germaniæ & Galliz, eadem habet quæ Da..
maſus,inter cætera ità ſcribens: Quanuiscum Epiſco-
pis plurima illis (Chorepiſcopis & presbyteris )mini-
Iteriorum communis fic diſpenſatio, quædam tamen
authoritate veteris legis , quædam nouellis & eccle-
fiafticis regulisfibi prohibita nouerint, ficut Presbyo
terorum & Diaconorum aut Virginum conſecratio ,
ficut conſtitutio altaris, ac benedi &tio vel vn &tio ,& c.
15. CONCILIVM Hiſpalenſe ſecundum cano
ne feptimo, de Chorepifcopis & presbyteris agens:
Quanuis cum Epiſcopis plurima illis & c. vt Leo Pon.
tifex .
16. EPIPHANIVS hæreſi ſeptuagefimaquinta.
Presbyterum contra Aérium , hærefim eiuſdem exponens: Erat au.
ab Epiſcopo tem ipfi fermo furioſus magis quàm humanæ con
Roo difin ditionis , & dicebat: Quid eft Epiſcopusad presbyte-
gui,hæreas
cf Ačrij. rum ? nihil differt hic ab illo :vnus enim eft ordo, &
vnus ( inquit)honor & vna dignitas. Imponit manus
Epiſcopus, ita etiam presbyter. Lauacrum dat Epiſco-
pus,fimiliter & presbyter : diſpenſationem cultus di-
uini facitEpiſcopus, & presbyter fimiliter. Paulopoft
Confutatio confucans,ità ait : Dicere, ipſum epiſcopū & presby-
huius erroris
terum æqualem effe, quomodò erit poſſibile ? Epi-
fcoporum enim ordo patrum generator eſt: Patres
enim generar eccleſiæ : Presbyterorum verò non po-
tens generare patres, per lauacri regenerationem gem
nerat filios Ecclefiæ , non tamen patres aue Do & ores.
Et quomodo poffibile erat, presbyterum conftituere
non habentem manuum impofitionem ad eligédum ,
aut dicere ipſum æqualem eſTe Epiſcopo ?Decepitau-
tem prædiétum Aërium nugacitas ipfius & æmula.
tio. Profert autem ad errorem fuum & eorum qui
ipſum audiunt, quòd Apoftolus ſcribit presbyteris &
Diaconis, & non fcribit Epiſcopis. Et ad Epiſcopū di
Argumenta cir: Nė neglexeris donum quod in te eft, quod accepi
Ačrij refu. fti per manus presbyterij . Ėcrursùs in alio loco Epi-
tantur.
1.Tim . 4. ſcopis & Diaconis ſcribit . Quare eft, inquit, idem
Philip. I. Epiſcopus & Presbyter. Et non nouit ille qui conſe
quentiæ veritatis ignarus eft, & hiſtorias profundiſ-
ſimas non legit, quòd cùm recens eſſet prædicatio ,fan-
dus Apoftolus pro re nata , velut habebat, ſcripſit.
Vbi enim Epiſcopi erant iam conftituti, fcripfit Epi-
Scopis & Diaconis. Non enim omnia ftatim potuerüt
Apoſtoli conſtituere: Presbyteris enim opus erat &
Diaconis. per hos enim duos Ecclefiaftica compleri
poſſunt. Vbi verò non inuentus eft quis dignus epi-
Scopatu, permáfitlocusſine Epiſcopo. Vhì auté opùs
fuit, & eranc digni Epiſcopatu ,conftituti ſunt Epiſco-
pi . Quum autem multitudo no eſſet, non inuenti ſunt
inter ipſos qui presbyteri conftituerentur, & conten .
Quomodò veteres Patres de hoc Sacramento ſcribunt ?
1 Lib.quzft.veteris & noui A. De hoc Auguſtinus Do &or verè Catholicus, ſuam & Eccleſiæ ſen
& lib.2.
menia cap. 13.epift.Par- tentiam · his verbis manifeftè declarat : Quòd inſuffâffe in diſcipulos
ni, conita
b loan , 20.f .
Dominus legitur poſt dies paucos reſurrectionis ſuæ, & dixiſſe, Accia
pite Spiritum ſanctum , Eccleſiaſtica poteſtas collata intelligitur
TO
AMEN
ti fuerunt folo Epiſcopo in loco conftituto .Verùm G.
ne Diacono impoſſibile eft effe Epiſcopum . Et curam
adhibuitfan & us Apoftolus, vt Diaconieſſent Epiſco
po proprerminifterium . Sic Eccleſia accepit comple
menta diſpenſationis, fic illo tempore erant loci.Nam Noca.
fingulæ res non ab initio omnia habuerunt, ſed pro
greffu temporis ea quæ ad neceffariorú perfectionem
requiruntur,parabantur,& c.
F. AMBROSIVS in caput quartum epiftola ad Accómodas
Ephefios, in ea verba:Etipſe deditquoſdam quidem locum Pauli
Apoftolos &c. Apoftoli,epiſcopi ſunt. Prophetæ ve- diuerforum
rò , explanatores ſunt ſcripturarum , quanuis interipſa ordinum .
primordia fuerint Prophetæ, ficut Agabus, & quatu
or virgines prophetantes, ficut cótinetur in A & is Apo- A & or . 21 .
ftolorum , fed propter rudimenta fidei commendan 7
da : Nunc autem interpretes Prophetæ dicútur. Euan
geliftæ, Diaconi ſunt,ficut fuit Philippus.Nam quan- A & o.6 . & s .
uis non Gint facerdotes, euangelizare tamen poffunt li
ne cathedra, quemadmodùm & Stephanus & Philip . Actos. 7.
pus memoratus. Paftores poffunt effe Lectores, qui
lectione faginentpopulum audientem : quia non in
pane tantùm viuit homo, fed in omni verbo quod Match.
proceditdeore Dei.Magiftriverò Exorciſtę ſunt,quia
in Ecclefia ipfi compeſcunt & verberantinquietos: ( ie
ue ij qui lectionibus imbuendos infantes ſólebár im
buere, ficut mos ludæorum eft, quorum tradicio ad
nos tranſitum fecit, quæ per negligentiam obſoleuit.
Interiſtos poft epiſcopū plus effe intelligitur, quipro
pter reſeratum occultum ſcripturarum ſenſum pro
phecare dicitur, præſercim quia futurz ſpei verba de.
promit.Quiordo nunc potefteſſe presbyceri.Nam in
Epiſcopo omnes ordines funt: quia primus facerdos
eft,hoc eft,princeps eft Sacerdotủ, & Propheta & Euá.
gelifta, & cætera adimplendaofficia Eccleſis in miniDifferentia
iterio fidelium.Tamé poftquam omnibus locis Eccle. nafcentis &
fiæ ſunt conſtitutæ ,& officia ordinara :aliter compoſi- iam propa
ta res eft, quàm cæperat. Primùm enim omnes doce- gatz Eccle
lia .
bant, & omnes baptizabant, quibuſcunquediebus vel
temporibus fuiffec occaſio .Nec enim Philippustem- adto. s.
pus quçſiuit aut diem quo Eunuchū baptizaret, nego
ieiunium interpofuit. Neque Paulus & Silas tempus actor.16.
diftulerunt, quo Oprionem carceris baptizarét cum
omnibus eius. Neque Petrus Diaconos habuit, aut Ahtoja .
diem quæfiuit quando Cornelium cum omni domo
eius baptizauit, nec ipſe, ſed juſſit fratribus qui cum
illo ierant ad Cornelium ab loppe. Adhuc enim præ
ter ſeptem diaconos nullus fuerat ordinatus. Vt ergo
creſceret plebs & multiplicaretur, omnibus inter ini.
tia conceſſum eft, & euangelizare, & baptizare, & fcri.
pturas in Ecclefia explanare. Ac vbi autem omnia lo.
ca circumplexa eft Ecclefia, conuenticula conftituta
funt, & rectores, & cætera officia in Eccleſijs ſunt ordi
nata, vtnullus de clero auderet, qui ordinatus nó ef
ſer, præſumereofficium ,quod ſciret no ſibi creditum
vel cóceffum : & cæpitalio ordine & prouidentia gu.
bernari Eccleſia :quia fi omnes eadem poſſent, irrati
onabile effet, & vulgaris res & viliſima viderecur.
Hinc ergo eft, vndenunc neque Diaconi in populo
prædicant,neque Clerici vel Laici baptizant, neque
quocunq die credentes tinguntur, nisiægri.Ided non Norm .
per omnia conueniunt fcripta Apoftoli, ordinationi
que nunc in Eccleſia eft, quia hæc inter ipfa primor
dia ſunt ſcripta .
eſſe. Quia
enim
 ORDINI S. 313

cnim omnia in Traditione Dominica per Spiritum fan & ú aguntur, idcirco cùm
regula eis & forma traditur huius diſciplinæ, dicitur eis: Accipite Spiritum ſan tū .

Et quia verèadius Eccleſiaſticum pertinet, ftatìm ſubiecit, dicens: Cuius tenu

eritis peccata,tenebuntur: & cuius remiſeritis,remittentur ei . Inſpiratio ergò hęc,
gratia quædam eſt, quæ pertraditionem infunditur Ordinatis,per quam comen

datiores habeantur.Vndè Apoftolus dicit ad Timotheum Noli negligere gratiam c 1. Tim .4.4

que eft in te, quæ data eſt tibi per impoſitionēmanuum presbyteri . Semel ergò fieri opor
tuit, vt decætero Traditio ifta non ſinedono Spiritus fan & ti effe crederetur. Huc

uſque Auguftinus.

B.Extant & Apoftolorum Canones, in quibus hoc modo d ftatuitur: Epiſco- d Cano.s. & a
.
pusà duobus auttribus Epiſcopis ordinetur: Presbyter ab vno Epiſcopo ordi

netur : ità Diaconus & reliquiCleri. Tum infrà : Si quis Epiſcopus, aut Pre - C Cano.6 .

sbyter, aut Diaconus, aut Hypodiaconus, aut Le & or, aut Cantor ſacram Qua- videinfignes
drageſimam non ieiunauerit,aut quartam feriam , aut paraſceuen , (hanc ſextam finctionese.
& fequentib .
feriam nunc dicimus) Ordine mouetor, nisi fortè infirmitas corporis impe .
diat.
f
C. Caius f verò ante annos M. CCC. Pontifex & Martyr illuſtris, hos ipſos Felicē. Vide
& Damaſuin
gradus & Ordines ſigillatìm recenſet, quum ait : Si quis Epiſcopus eſſe merue in Pontificali
de eod. Caio .
rit, primò Oftiarius, deindè Le &tor, poft Exorciſta , deindè ſacretur Acolytus :
dehinc verò Subdiaconus, Diaconus, & pofteà Presbyter: exindè,ſi meretur, Epi
ſcopus ordinetur.

D. Laudat igitur & Cyprianus Cornelium Epiſcopum , ac bonis omnibus tum Epift.sa.

in Clero, tum in populo eundem laudabili predicatione commendari ſcribit: eleifechad

Heſychium .
quia non ad Epiſcopatum fubitò peruénit, fed per omnia Eccleſiaſtica officia

promotus, & in diuinis adminiſtrationibus Dominum fæpè promeritus, ad Sa

cerdotij ſublime faftigium cun & is Religionis gradibus afcendit: tum deindè Epi
ſcopatum ipſum nec poftulauit, nec voluit, nec vi inuafit: fed quietus, mode
ftus,caftus, humilis, verecundus,demùm & coa &us excepit.

E. Quos igitur Ordines vetus & Apoftolica probauit Eccleſia, ſicut“ Diony- h DeEcclef.

ſij, ' Anacleti, " Ignatijque fcripta declarant, quos ætas etiam omnis comple. & ad Demo
xa pofterior, eos præſens Eccleſia non poteſt non conſeruare atque defendere. k Ad
TESTIMONIA .
1. A. AVGVSTINVS libro quæftionum veteris
& noui Teftaméti,quæftione nonagefimatertia : Quòd
inſuffäſſe in diſcipulos Dominus legitur, & c . yt in
textu.
2. IDEM libro fecundo contra epiftolam Parme-
niani,capite decimotertio ,vtfuprà quæſtione prima,
A.teftimo.primo.
... B . CANON primus Apoftolorum : Epiſcopus
à duobus &c. vt in textu .
2. CANON ſecundus: Presbyter ab vno Epiſco-
po ordinetur , & Diaconus, & reliqui Clerici .
3. CANON fexagefimusoctauus: Si quis epiſco-
pus, aut presbyter, &c.vt in textu.
4. APVD Gratianum diſtinctione quinquagefi-
Quo & qui manona citatur VRBANVS Papa, qui ftatuit vtad
ad Eccleli. facerdotale officium nullus, nisi per fingulos gradus
afticos Ordi-approbatus, accedat. Item GREGORIVS: Nè
nes promo. cuiuslibetmeriti laicus ad fummum facerdotiú ad-
ſpiret. Prætereà CAELESTINVS primus epiſto-
la ſecunda ad Epiſcopos Galliæ : Vt non adſpiret ad
ſummum facerdotium ,qui Eccleſiaſticis difciplinis
non fit imbutus .
5. ET diſtinctione ſexageſima adducitur Conciliũ
Vrbani Papæ celebratum Aluerniæ : vbi ftatuitur,
vtArchipresbyter,vel Decanus, vel Diaconus,aut Ar:
Epistola
Antio2.
chenſes,
chidiaconus non nisi qui Diaconus aut Presbyter fit,
ordinetur. Deindè citatur CALIXTVS Papa, à
quo decretum eſt, vt nullus in Præpofitum vel Ar
chiepiſcopum ,velArchipresbyterum, vel Archidia
conủ, nisi Presbyter vel Diaconusordinetur. Vtrung
teſtimonio Innocentij fecundi etiá cófirmatur. Cita
tur & VRBANI Papæ decretum, vt non eligatur
in epiſcopum , nisi in ſacris ordinibus confticutus.
6 . DISTINCTIONE ſexageſimaprima citatur
Gregorius Magnus in epiftola ad Brunichildem Re
ginam Francorum , quæ habetur libro ſeptimo, ca
pite centeſimo decimotertio , quo declaratur, Sacer
dotes ex laicis ſubicò non ordinandos . ITEM Hor
miſda in epiſtola ad Epiſcopos Hiſpaniæ : Quales de.
beant eſſe quiordinantur, & quibusgubernacula Ec
clefiæ committuntur. Citatur etiam INNOCEN
TIVS primus ex epiſtola duodecimaad Aurelium ,
vbi ficait: Miſerum eſt, eum fieri magiſtrú qui nun
quàm fuit diſcipulus: cumi fummuni facerdotem
fieri, qui in nullo gradu ynquàm oblequutus fuerit
ſacerdoti. Item LEO Magnus in epiftola ad epiſco
pos Aphricæ , vt ſuprà quæftione tertia, C. teſtimo.
primo. Item CONCILIVM Laodicenſe canone
duodecimo, non eſſe eligendos ad epiſcopatum , nisi
quos probabilis vita commédat. Prætereà CAELE
Rr STINYS
 314 DE SACRAMENTO
STINVS primus epiftola tertia, capite ſecundo ,ad
omnes orthodoxos : Rursùs ex Leone, rudibus & im
peritis gubernacula Ecclefiæ committenda non effe.
Vide ibidem plura,
7. DISTINCTIONE fexagefimaſecunda & ſe-
xagefimatertia agitur de electione Eccleſiaſticorum .
8. DISTINCTIONE verò fexagefimaquarta ,
ſexagefimaquinta, & fequentibus agitur de eorum
ordinacione.
1. C. CAIVS Pontifex & Martyr in epiſtola ad Fe
licem Epiſcopum : De Epiſcoporum verò & Presby-
terorum , Diaconorum'a & fequentium clericorú or
dinationibus, ſanctos Apoftolos & ſucceſſores eorú ,
& præcipuè Anaclecum & prætereà alios, ſufficienter
ftatuiffe cognoſcimus,& idcircò non eft neceſsė, nunc
replicari,nisi quod illi non ſtatuerunt. Illud taménos
ftatuentes, vobis & omnibus feruare mandamus ,vtad
ordines ecclefiafticos ficaſcendantin ecclefia,quior-
dinari merentur , id eft ,fi quis epiſcopus eſſe meretur ,
fit primò Oftiarius,deindè lector, &c . vt in textu .
2 . DAMAS VS in Pontificali: Caiusconſtituit, vt
omnes ordines in Ecclefia fic afcenderent : Siquis Epi-
ſcopus fieri meretur, & c. vein textu .
Lib.4. cpi.n. 1.D. CYPRIANVS epiſtola quinquagefimaſe.
cunda ad Antonianum ,vt in textu .
2 . SOZIMVS Pontifex epiftola prima ad Heſy-
chium epiſcopum Salonitanum : Hoc autem ſpeciali.
Vide & Syri. ter & fub prædecefforibus noftris, & nuper à nobis
cium epift. 1. interdictum conſtat, nè quis penitùscontra patrum
Tarraconen præcepta, qui Ecclefiafticis diſciplinisimbutus per or
ſem cap.9.& dinem non fuiffet, & temporis approbatione diuinis
feq. ſtipendijs eruditus, nequaquam ad fummum eccleſiæ
ſacerdotiü adſpirare præſumeret : & non folùm in eo
ambitio inefficax haberetur, verumetiam in ordina-
tores eius, vt carerent eo ordine, quem fine ordine
contra præcepta patrum crediderant præſumendum .
Et paulò pòlt: Obliftite talibus ordinationibus, ob-
fiftice fuperbiæ & arrogantiæ venienti. Tecum faciút
præcepta patrum ,tecum Apoftolicæ ſedis authoritas.
Sienim officia ſecularia principem locum , non vefti-
paulatim ad bulum actionis ingreſlis, fed per plurimos gradus ex-
altiores gra- aminatis, temporibus deferunt: quis ille tam arro-
dus afcen- gans, tam impudens inuenitur, vt in cælefti militia ,
dendum .
quæ propenfiùs ponderandaeft, & ficut aurum repe-
titis ignibus exploranda, ftatim dux eſſe defideret,
cùm tyro antè non fuerit: & priùsvelit docere,quàm
Ordinum diſcere. Afſueſcat in Domini caftris, in Lectorú pri-
gradus.
mitùs gradu diuini rudimenta feruitij: nec illi vile
fit, Exorciſtam , Acolytum , Subdiaconum, Diaconũ
per ordinem fieri: nec hoc faltu ,fed ftatutismaiorum
ordinatione temporibus . Iam verò ad Presbyterij fa-
ftigium talis accedat, vt & nomen ætas impleat,& me.
ritum probitatis ftipendia anteacta teftentur. Iure in .
de fummi pontificis locum ſperare debebit. Etpaulò
pòft: Hæc autem in fingulis gradibus obferuáda ſunt
Quot annis tempora . Si ab infantia ecclefiafticis miniſterijs no
olim in fin .. men dederit, inter Lectores vſque ad vicefimum æta
gulis ordini- cis annum , continuata obſeruatione perduret: Sima-
bus hærcba .
tur . joriam & grandæuus accefferit, ità tamen , vt poft ba-
ptiſmum ftatim ſe diuinæ militiæ defideret mancipa-
ri,liue inter Lectores, fiue inter Exorciſtas quinquen-
Quis est ordo in Eccleſia magis celebratus ?
Presbyterorum Ordo , ſiue Sacerdotiú: de cuius ingenti ſemperg; re
uerenda dignitate Chryſoſtomus & Ambroſius libros integrosediderút.
.
de& Chryfon.lib.3.desDe quo magnus etiam ille Ignatius,
deverbis
dum . Ela.Vidiboni um honorum ,quiin hominibus conſiſtunt: quod fi quis inhonorauerit
Deum inhonorat, & Dominumlesym Chriſtum primogenitum totius
nio teneatur :exindè Acolytus, velSubdiaconusqua
tuor annis : & fic ad benedi&tionem diaconatus ( fi me.
retur)accedat:in quo ordine quinque annis, fi inculpa
tè ſe geſſerit, hærere debebit. Exindè ſuffragantibus
ftipendijs per tot gradus datis proprie fidei documen
tis, Presbyterij facerdotium poterit promereri. De
quo loco (li eò illü exa&tior ad bonos mores vita per.
duxerit )ſummum pontificatum fperare debebit.Hac Bigami aut
tamen lege ſeruata, vt neque digamus, neque pæni. riti,
viduazú
nonma
ſunt
tens, neque vidue maritus, ad hos gradus pollit ad promouēdi.
mitti. Sanè, vt etiam defenſores ecclefię qui ex laicit
s
fiunt, ſupradicta obferuatione teneantur, a meruerin
eſſe in ordine clericatus.
1. E. DIONYSIVS Areopagita libro de Eccle .
Modus con .
fiaftica hierarchia , capire quinto : Præſul igitur ybì ſecrandi epi .
ſacrandus offertur, vtroque genu pofito ante altare, ſcopos, sa
ſupra capuc haberà Deo tradita Euangelia, manumo cerdotes &
pontificis :atque hoc modo à confecrante pontifice Felique remis
caftiſfimis imprecationibus conſummatur. Sacerdos re Dionya .
verò coram ſancto altari ponens vtrunque genu , in
capite habet pontificisdexteram , & in huncmodumà
facrante prælule ſanctiſfimis inuocationibus cófecra
tur . At verò miniſter altero tantùm coram ſanctis al
taribus pofito genu ,ſacrantis ſe pontificis dexteram in
capite præfert, atque ab eo perficitur precationibus
ad eam rem accommodatis. Cuilibet autem ipforum
à benedicente pontifice crucis imprimitur fignum , &
per ſingulos ſacra prædicatio nominis, colummansas
conſalutatio fit, cunctis facriordinis viris, ipfos fa
cratore pontifice, eum falutantibus, qui ad aliquem
ſacrorum ( quos diximus)ordinum ea fuerit confecra
tione promotus .
2. IDEM epiſtola octaua ad Demophilum mona
chum : Neque enim ſancta ſanctorü fimpliciter omni- Ordincs
bus ſunt inacceſſa : verùm his appropinquat magis cellaftici.
pontificum ſacra diſtinctio ,deinde facerdotum ordo ,
quos deinceps & miniftrorum ſequitur gradus. Por :
rò ijs qui cultores ſunt ordinati, adytorum portz
ſegregacæ funt, iuxta quas & initiantur & adftant,non
ad cuftodiam , ſed vt ordinem recognoſcant ſuum ,
funtzipfi populo propinquiores, quàm hi qui facra
adminiftrant, & quàm populus ipſisquoqueſacerdo
tibusmagìs accedentes. Vnde & facrorum ſanctus or.
do, faceræ principatus, eos diuina percipere facre
inftituit: alijs quidéqui intraadytorum valuas funt,
facrorum adminiftrationem cócedens. Nam hi quidi
uinum ( vtexpreſſiùs dixerim ) altare circunſtant, die
uina intuentur,atque audiút aperteGbi reuelata : pro
cedentes benigniſſimè ad exteriora facrorum vela
minum , ſubiectis cultoribus & facro populo, & ijs
qui purgancur ordinibus, facra myſteria pro meritis
pandunt.
3. ANACLETVS Pontifex & martyrepiftola ſe
cunda ad omnes Epiſcopos ac reliquosChrifti facer.
dotes, ſcribit de bipartito ordine facerdotum : deor.
dinatione & conſtitutione Epiſcoporum ac presby
terorum :de diſcretione Epiſcoporum & ciuitatum ,
quæ aliqua ex parte ſuprà annotata funt, queſtione
ſecunda,D.teftimo.octauo,& c.
4. IGNATIVS in epiftola ad Antiochenos ,vtſu
prà quxſtione quarta , A.teftimo.quarto.
VI
Sacerdotiú , inquit,fummaeftomni
,
cre .
 OR D'INI'S . 315

creaturæ , & folum natura principem Sacerdotem Dei. Sic ille. Quin &

dilucidè teſtatur Diuinum oraculum : Labia Sacerdotis cuftodiunt ſcienti bi moralache 2.5ht.Algaia.b

am , clegem requirent ex oreeius : quia Angelus Domini exercituum est. Et rur

sùs : Quiſuperbierit,nolens obedire Sacerdotis imperio, quieo tempore miniſtrats de us.Cieg.lib. Depot
ad Felicem .
Domino Deo tuo, ex decreto Iudicis morietur homo ille, & auferes malum de Iſrael,

cunetusg populusaudiens timebit, vt nullus deinceps intumeſcat fuperbia. Hinc &

Apoftolusiubet: " Aduersus presbyterum accuſationem noli recipere, nisi ſubduo- dab:Tims.d vide 2 epik.

bus aut tribus teſtibus.Idque ad Timotheum Epheſiorum epiſcopum ſcribi

tur, ſicut & illud iamantècitatum : Quibenè præſunt presbyteri,duplici honore e 1.Tim.s.c
digni habeantur: maximè qui laborant in verbo e doĉtrina.

TESTIMONIA .

1. IGNATIVS in epiftola ad Smyrnenſes, vt in
textu. & fuprà de præceptis Eccleſ.quæft.duodecima,
A.teftimonio quarto .
2. CHRYSOSTOMVS libro tertio de Sacer-
Sacerdotij dotio : Sacerdotium ipſum in terra quidé peragitur,
dignitas . ſed in rerum cæleſtium claffem ordinem's referédum
eſt. Ato id perquàm meritò :quippe nõ mortalis quif-
quam ,non Angelus, non Archangelus, non alia quæ-
uis creata potentia ,ſed ipſe paracletus ordinem hui-
uſmodi diſpoſuit : quimortalibushominibus etiam
nùm in carne manentibus author fuit, vt angelorum
miniſterium animo conciperent. Idcircò neceſse eſt
Sacerdotem ſiceffe purum , veli in ipſis cælis colloca-
tus inter cæleftes illas virtutes medius ftaret. Et paulò
pòft: Namfiquis consideret, quantum id fit myſteri-
um, vt is ſcilicet qui homo ipfe fit, carne ac fanguine
etiamnum conftans, ijsaz inuolutus, beatæ atque im-
mortali naturæ illi fieri propior queat: tum probè in-
telliget, quanto ſacerdotes honore, quanta dignitate
ſpiritusfancti gratia dignata fuerit :operantibus enim
illis , tum ſacra hæc quæ dico, iniciátur perficiuntur :
tum etiã alia his nihilq inferiora, quæ ipfa ad digni-
tatis ſalutism noftræ rationem ſpectant. Etenim qui
terram incolunt atque in ea verſantur,ijs commiſſum
eft, vt ea quæ in cælis ſunt,diſpenfent :ijs datum eft yt
poteftatem habeant, quam Deus Opt.neque Angelis,
neque Archangelis datam eſſe voluit: neque enim ad
Matt.16 . & 18. illos dictum eſt, Quæcunquealligaueris in terra , erút
alligata & in cælo : & quæcundos folueris in terra, erūs
ſoluta & in cælo .Habétquidem & terreſtres principes
vinculi poteftaté ,verùm corporum folùm . Id autem
quod dico ſacerdotum vinculum , ipfam etiam animá
contingit,atque ad celos vſque peruadit : vfqueadeò ,
vt quæcunque infernè facerdotes confecerint, illa ea
dem Deus fupernè rata habeat, ac feruorum fententi
am Dominus confirmet. Etenim quidnam hoc aliud
effe dicas, nisì omnem rerum cæleftium poteftatem il.
loan.20 . lis à Deo conceſſam ? Quorumcunqueenim ,ait,pecca-
ta retinueritis, recenta funt. Quænam , obfecro , pote-
ftas hac yna maior eſſe queat ? Pater omnifariam filio
Matth . 28 . poteftatem dedit : cęterùm video ipſam eadem omni-
fariam poteftatem à Deo filio illis traditam.Nam qua
fi iam in cælum translati, ac ſupra humanam naturam
pofiti, atque noftris ab affe & ibus exempti, fic illi ad
principatum iftum perductiſunt. Et paulò pòft: In-
ſania enim manifeftaria,defpicere tantum iftum prin-
cipatum, fine quo neque falutis, neque promiſforum
bonorum compotes fieri poſſimus. Nam fi non po-
loan. 3.
loan.o. teft quis in regnum cælorum ingredi, nisìper aquam
& fpiritum regeneratus fuerit : & , Qui non manducat
carnem Domini, & fanguinem eius non bibit, æterna
vita priuatur: omnia autem hæc haud aliter quàm
per ſacroſanctas illas manus perficiuntur, manus, in
quam , Sacerdotum : quî fiet, vt citra illarum opem
auc gehennæ ignem euitare quis poſſit, aut repofitæ
in cælo coronæ præmia aſſequi? Hi enim ſunt, hi funt,
inquam, quibus cum concreditę ſunt ſpirituales par
curigines, tum etiá baptiſmatis partus à Deo eft com
miſſus: per hos ipfos Chriftum induimus, ynà cum Rom.6.
Deifilio fepelimur, beatæ carnis illiusmembra effici.
mur : quo nomine ſacerdotes meritò non modò plùs Sacerdotes
vereri debemus, quàm vel Principes vel Reges , ve. magis hono.
rumetiam maiori honore quàm parétes proprios ho- tändig prina
neftare , Hi enim ex ſanguinibus & volútate carnis nos rentes.
genuerunt : illi verò authores nobis ſunt natiuitatis ei
us quam à Deo habemus, beacæ regenerationis illius,
libertatis veræ , atque adeò adoptionis eius, qua nos
pergratiam filij Dei fumus effe & i. Corporis lepram
purgare, feu veriùsdicam , haud purgare quidem ,fed
purgatos probare, ludçorum facerdotibus folis lice
: eque neſcis, quanta cum ambitione, quáto cum
bat n
ftudio ac concertatione facerdotalis dignitas id tem
poris acquireretur. At verò noftris facerdotibus non +
corporis lepram , verùm aninę ſordes, non dico pur
gatasprobare,ſed purgare prorsùs cõceffum eft : qua.
re iudicio quidem meo , qui iftos deſpiciunt, conte
mnúntque, multò ſceleratiores ac maiori ſupplicio
digni fuerint, quàm fuerit Dachan vnà cum ſuis
omnibus Et paucis interiectis : Neque in puniendo
folùm , fed & inbenè merendo maiorem Deus pore
ftatem facerdotibus largitus eft, quàm naturalibus
noftris parentibus:quos inter vtroſque tantumeft fa
nè interiectum interuallum , quátum vitam inter prę.
fentem & æternam . Parentes enim nos in præſentem ,
ſacerdotes in vitam æternam generant:& c.
3. IDEM in homilia quarta deverbis Eſaiæ , Vidi Sacerdores
Dominum : Alijſunt terminiregni,alij termini ſacer
regibus di .
dotij: Hoc regnum illo maiuselt. Neque enim ex his gnitate pre
quevidentur,hîcdeclaratur rex , neque è gemmis illi itant,
affixis, nequeex auro quo amictus eft, debetæftimari
rex. Ille quidem ea quę funt in terris, fortitus erat ad .
miniftranda : cęcerùm facerdotij iusė ſupernis deſcen .
dit : Quæcunque ligauerisfuper terram , erunt ligaca Marth. 16.
& in cælo . Regiea quæ hîc ſunt, commiſſa ſunt, mihi
cæleſtia : mihi quum dico, facerdotem intelligo.Itaq Propter ma
cùm videris ſacerdotem indignum ,nè traducas ſacer. los ſacerdo.
dotium . Non enim oporter damnare res, ſed eum qui tes non eft
re bona malè vtitur. Quandoquidem & Iudas prodi. Sacerdotiü .
tor fuit, verùm noobid accuſatur ordo Apoftolicus,
ſed illius animus: nec crimen eft facerdotij,fed malum
animi . Et tu igicur nè facerdotiū vituperes, ſed ſacer .
dotem malè re bona vtétem . Et paulò pòft :Regi cor
pora commiffa ſunt, ſacerdoti animæ. Rex maculas
corporum remittit,facerdosautem maculas peccato
rum.Ille cogit,hic exhortatur.Ille neceſſitate, hiccon
filio.Ille habet armaſenſibilia,hicarmaſpiritualia.ll.
le bellum gerit cum barbaris,mihi bellum eft aduer
sùs dæmones. Maior hic principatus, proptereà rex
caput ſubmittit manui ſacerdotis: & vbiquè in vete
ri ſcriptura, ſacerdotes inungebant Reges.
4 . ET homilia quinta : Sacerdotium , principatus Sacerdotij
eft, ipfo etiam regno venerabilius ac maius. Ne mihiprincipatus
regao maior
Rr 2 narres
 316 DE SACRAMENTO
& præftan- narres purpuram ,neque diadema,neque veſtes aure-
rior.
as.vmbræ ſunt ifthæc omnia , vernisip floſculis leuio .
1. Pet. 1 . ra .Omnisenim , inquit, gloria flosgraminis, etiam fi
ipſam gloria regalem dixeris. Nè, inquam , mihinar.
resiſta, ſed ſi vis videre diſcrimen , quantùm abfitrex
à facerdote,expendemodum poteftatis vtriq traditę.
videbis ſacerdotem multò fublimiùs Rege fedentem .
Quanquàm enim nobis admirandus videtur thronus
regius ob gemmas affixas, & aurü quo obcinctus eft:
tamen rerum terrenarum adminiftrationem fortitus
eſt, nec vltra poteſtatem hanc prætereà quicquam ha-
bet authoritatis.Verùm ſacerdoti thronus in celis col.
locatus eft,& de cæleſtibus negocijs pronunciandiha
bet authoritatem . Quis hæc dicit ? Ipfe cælorum Rex:
Matth.18. Quæcunqueligaueritis fuper terram , erút ligata & in
cælis: & quæcunque ſolueritis ſuper terram , erút ſom
luta & in cælis. Quid cum hoc honore conferripoflic?
A terra iudicandi principalem authoritatem ſumit cę.
lum.Nam iudex fedet in terra .Dominus fequitur fer .
uum : & quicquid hic in inferioribus iudicârit, hoc
ille in ſupernis comprobat. Itaque medius ftat facer-
dos inter Deum & naturam humanam , illinc venien.
tia beneficia ad nos deferens, & noftras pecitiones il
luc perferens, Dominam iratum reconcilians vtri
naturæ , nos qui offendimus, eripiens ex illius mani
bus . Eog Deus ipſum regale caput facerdotis mani.
1 bus ſubiecit, nos erudiens, quòd hic princeps eft illo
Heb.7 .
maior. Siquidem id quod minus cft, benedictionem
accipic ab eo quod præftantius eſt.
6. MALACHIAE ſecundo : Labia facerdotis & c .
vt in textu .
2. AGGAEI ſecundo: Interroga facerdotes legé.
8. GREGORIVS curæ Paftoralis parte ſecun-
da , capite quarto , docens ex ſacris literis quomodò
facerdos & cocionator loqui & prædicare debeat cum
diſcretione, inter cætera ficait: Præconis officiú fu
ſcipit, quiſquis ad facerdotium accedit.
9. ' DĖVIERONOMII decimoſeptimo, vt in
textu .
Lib.1.epift.3. 10 . CYPRIANVS epiſtola quinquagefimaquin.
Sacerdotes ca ad Cornelium : Quomodo poſſunt cenſuram Do-
honorandi. mini vltoris cuadere, qui talia ingerunt non folùm
fratribus, fed & facerdotibus, quibus honor tantus
de Dei dignatione conceditur, vt quiſquis ſacerdoti
eius , & ad tempus hîc iudicantinon obtemperet, fta-
Deut. 17. tìm necaretur ? In Deuteronomio loquitur Dominus
Deus, dicens: Ethomo quicunque fecerit in ſuperbia,
vtnon exaudiat ſacerdotem aut iudicem , quicunque
fuerit in diebus illis, morietur homo ille, & omnis
populus cùm audierit, timebit, & non agent impiè
etiam nunc.Et quæ fufiùs ſequuntur fuprà De præce-
ptis Ecclefiæ , quæftione vndecima,B.ieftimo.vnde.
cimo .
Lib.3.cpift ...
Deut.17. 11 . ET epiſtola fexagefimaquinta ad Rogatianum :
Sacerdotum Dominus Deus in Deuteronomio dicit : Et homo
vencratio
Scripturæ te quicunque fuerit in ſuperbia, vt non cxaudiat Sacer-
ftimonijs & dotem aut ludicem , quicunque fuerit in diebus illis,
cxcmplis co- morietur homo ille: & omnis populus cùm audierit,
probatur.
timebit , & non agent impiè etiam nunc . Et vt ſciamus
hanc Dei vocem , cum vera & ſumma maieſtate pro-
ceſtiffe ad honorandos ac vindicandos ſacerdotes ſu-
os, cùm aduersùs Aaron ſacerdotem tres de miniſtris
Non6. Chore , Dathan & Abiron, auſi ſunt ſuperbiffe, & cer
uicem ſuam extollere, & facerdoti præpofito ſe ad
æquare, hiatu terræ abſorpti ac deuorati, pænas fta-
tìm ſacrilegæ audacię perſoluerunt. Nec foliilli, ſed
& cæteri ducenti quinquaginta, qui eis comites ad
Sacerdotum audaciam fuerunt,prorumpenteà Domino igne con-
injuriam ſumpti funt: veprobaretur, ſacerdotes Dei ab eo qui
vindicac ſacerdotes facit, vindicari . In libro quoque Regno-
Deus .
rum cùm Samuel facerdos à Iudæorum populo ob ſe.
ne& tutem , ficut tu modò, contemneretur : exclamauit
3.Reg.s. iratus Dominus, & dixit : Non te ſpreuerunt, fed me
Spreuerunt. Et vchocviciſceretur, excitauit eis Sauli
regé, qui eos iniurijs grauibus affligeret,& per omnes
contumelias & pænas ſuperbum populum calcarec
& premeret, vt contemptus facerdos, de ſuperbo po
pulo vltione diuina vindicaretur. Sed & Salomon in
ipiritu ſancto conftitutus,teftatur & docet ,quæ litfa
cerdotalis authoritas & poteftas,dicés: Ex tota anima Eccli 9.
tua time Deú, & facerdotes eius fanctifica. Et iterùm :
Honora Deum ex tota anima tua, & honorifica facer
dores eius . Quorum præceptorú memor beatus Apo
ftolus Paulus, ſecundùm quod in A & ibus Apoftolorú A & .23.
legimus,cùm eidiceretur: Sicingilis in facerdoté Dei
maledicendo ? reſpondit, & dixit: Neſciebam fratres
quia pontifex eft : fcriptum eft enim , Principem po- Exod.26 .
puli tui non maledices. Dominus etiam nofter ipfe
Jeſus Chriftus Rex & ludex & Deus nofter, vſque ad
paſfionis diem feruauit honorem põtificibus & facer
dotibus, quanuis illinectimoré Dei , nec agnitionem
Chrifti feruaffent. Nam cùm leproſum emundâffet,
dixit ei : Vade, & monftra te facerdoti, & offer donú. Matth . .
Humilitate ea qua nos quoq eſſehumilesdocuit, Sa
cerdotem adhucappellabat,quéſciebat effe facrilegū .
Item ſubietu paſionis cùm alapam accepiſſet, & eidi.
ceretur : Sic refpondes pontifici ? nil ille contumelio-Ioan.14.
sè locutus eft in perſonam pontificis, ſed magis inno:
centiam ſuam tuituseſt, dicens: Simalé locutus ſum ,
exprobra de malo: fiauté benè, quid mecædis ? Quz
omnia ab eo ideò facta ſunt humiliter atque patiéter,
vt nos humilitatis ac patientię haberemus excmplū.
Docuit enim facerdotes veros legitimè & plenè ho .
norari, dum circa falſos facerdotes ipfe talis extitit,
Etpaulò pòft: Hæc funt enim initia hæreticorum , &
ortusatqueconatusſchiſmaticorum malè cogitanti.
um ,vt fibi placeant, vt Præpofitum ſuperbo tumore
contemnant. Sic de Ecclefia receditur,fic altare pro
phanum foris collocatur, fic contra pacem Chrifti &
ordinationem atque vnitatem Dei rebellatur.
iz . GREGORIVS libro duodecimo epiftola
rum , epiftola trigeſimaprimaad Felicem Epiſcopum
Sicilię : Si Dauid Regum iuftiflimus in Saul, quem 1.Reg. 24
conſtabat iam à Domino reprobatum & abie &tum ef- & 16.
ſe, manum mittere non præſumpfit: quanto magis
cauendum eft, nè manum detractionis aut vitupera.
tionis, fiue indiſcretionis aut dehonorationis,quidam
micrant in vn &tum Domini,vel in prædicatores fancte
Ecclefiæ ! quia eorum vexatio , fiuedetractio ad Chri- sacerdorura,
ftum pertinet, cuius vice in Ecclefia legatione fun- vexatio &
guntur. Vnde fummoperè cauendum omnibus fide detractio ad
libus, nè clanculò autpublice Epiſcopú ſuum , id eft, pertinet.
ynctum Domini detra &tionibus aut vituperationibus
dilanient, perpendentes illud exemplum Mariæ ,quia
pro eo quod Moyfi famulo Dei propter Aethiopiffam Num. 12.
detraxit, immunditia lepræ muletatafit, & illud Pfal. Pfal.104
miftę: Nolite rangere Chriſtos meos, & in prophetis
meisnolite malignari. Et in lege diuina legitur : Dijs Exod.zh
non detrahes, & populi cui principi nó maledices. Vn
dè valde prouidēdum eft fubditis, cam Clericis quàm
laicis,ne Epiſcoporum ,ne prçpofitorum vitam teme.
rè reprehendant, fi quid eos fortaſse agere reprehen
fibiliter vident : ne vnde mala redarguŭt, indè per elan
tionis impulſum in profundiora mergantur. Admo.
nendi ſunt eciam, nè cùm culpas prepofitorum ſuo
rum conſiderant, contra eos audaciores fiant. Sed fic
eorum praua apud femetipſosconsiderent, vt diuino
timore conſtricti, ferre fub eis iugum reuerentiæ non
recufent, quoniam facta ſuorum Epiſcoporum vel
prępoſitorum oris gladio non ſunt ferienda, etiam
cùm rectè reprehendenda videntur,
13
13.. PRIORIS ad Timotheum quinto, vt in tex .
14. FABIANVS Pontifex & martyr in epiſtola Contra ob.
fecunda ad epiſcopos Oriétales : In omni iudicio qua trectatores
fuorum praza
tuor perſonas neceſse eſt ſemper adeffe, id eft, iudices latorum.
electos, & accuſatores, ac defenſores, atque teftes. vide fastúcá
Similiter ftatuentes, Apoftolica authoritate iubemus, tätiniMagni
nd paftorem ſuum oues , quæ ei commifſx fuerant, nisi Ruff.lib.Tabia
Impera :apud
in
 ORDINIS,
ftor.Ecele.c. in fideerraucrit,repræhedere audeant:quia facta prę- ſandusad primates ſuos,aut ad ſedem Apoftolicam . 317
3. Theodorc .
lib.z.ca, 11. Et pofitorum , oris gladio ferienda non ſunt, neque po. Pro alijs verò a &tibus ſuis, magis eſt colerandus ab
Niceph.lib.s. feſt effe diſcipulus fuper inagiftrum , dicente verita . ouibus& ſubditis ſuis, quam accuſandus, aut public
cap.i6. tis voce : Non eft difcipulus, ſuper magiftrum , nec ce derogandus: quia quum in eis à ſubditisdelinqui,
Matth. 10. feruus fuper dominum ſuum . Et paulò pòft :Exem- tur, eius ordinationi obuiatur, qui eos eis prætulit,
Luc.16 .
Gener.s. plo Cham filij Noë, damnantur qui patrum ſuorum dicenteApoftolo:Dei ordinationi reſiftit,quipoteſta Rom.13 .
culpas in publicum produnt,aut eos accuſarevel de ti refiftit. & c.
trahere præſumunt. Sienim à fide deuiauerit Epiſco . VIDE fimilia in prima, ſecunda, & tertia epiſto
pus,erit corrigēduspriùsfecretè à fubditis ſuis. Quòd la Anacleti, & in epiſtola Teleſphori ad omnes Epi
li incorrigibilis (quodablit) apparuerit,tunc erit accu- ſcopos.
VII .

Quidverò demalisSacerdotibus eſt ſentiendum ?

A. Diuina iſthæc eſt ordinatio ,quæ non poteftaboleri,vt non bonimodò, fed a Eccli7.d
mali quoque Sacerdotes in Eccleſia honorētur. Vult enim in ſuis miniſtris agno- Luc.10.c Toá.
ſci,recipigaudiri atque obſeruari ille qui dixit : Super cathedram Moyſi ſederunt Scri-Homi.uv .
bau Pharifæi.Omnia ergò quæcunque dixerintvobis,ſeruate facite : ſecundùm autem eo- homGenel
il.z.in
rum opera nolite facere.dicunt enim ,& nonfaciunt. Ezech. Bern .

B. Cæterùm inter malos dele& usquidam habenduseft, vt quod admunusau-Aug.epi.3.

thoritatemquedocendi fpe &tat,illistantùm fidem obedientiamque deberi intelli- eine Augu ſer.c9 .
gamus,qui ab Epiſcopis legitim ordinati acmiſſı,ſanam eccleſiæ do&rinam pro- hó.8s
mineraliniyo.
,in lok.c
fitentur : ab alijs verò vtholtibus& peftibus ſedulò caueamus.
C. Qua de re fapientiflimè monet, atque hunc in modum docet antiquiſſi
mus Irenęus:ʻIjs qui in Eccleſia ſunt presbyteris obaudire oportet,& quiſuccef Vide eundem

fionem habent ab Apoftolis,& qui cum Epiſcopatus ſucceſſione chariſmaverita-lib.3.c.2.&3.

tis acceperunt : Reliquos verò qui abſiſtuntàprincipali ſucceſſione, quocunque
loco colliguntur,ſuſpeatoshabere,vel quaſı hæreticos & malæ fententiæ ,vel quaſi
ſcindentes & elatos.Necmultò pòft: Ab omnibustalibusabſiſtere oportet : ad-d 65.44.li.4
hærere verò his qui Apoſtolicam ,ficut prædiximus,do & rinam cuftodiunt, & cum
presbyterij Ordine ſermonem ſanum , & conuerſationě ſine offenfa præftant, ad
confirmationem & corre&tionem reliquorum . Hæc Irenæusille , quifan & i loan
nisEuangeliſtæ diſcipulum Polycarpum præceptorem audiuit. Nec aliter Tertul
lianus'docet, quihæreticis hocexprobrat, dicens : Ordinationes eorum temera. Lib:deprço
riæ ,leues, & inconſtantes. Nunc Ñcophytos collocant,nunc ſeculo obſtrictos,aduersushç. rcricos .

nunc Apoftatas noftros :vteos gloria obligent, quia veritate non poſſunt. Nul
quàm faciliùs proficitur,quàmin caftrisrebellium ,vbì ipſum effe illic, promereri 1

eft. Itaq; aliushodièEpiſcopus, cràs alius : hodiè Diaconus,quicràs lector: hodie

presbyter,qui cras laicus. Nam & laicis ſacerdotalia officiainiungunt. Hucuſquefniledeleite
Tertullianus,perpulchrè nobis depingens non fuæ tantùm,ſed huius etiam ætatis34.849.
præpofteros mores,& prophanos in turbandis facris ordinandisque miniftris co
natus ſectariorum oftendens.
TESTIMONI A.
1. A. ECCLESIASTICI feptimo: In tota ania tis veftris, & ſubditi eftoteillis,ſciente s quoniain ipfi
veftris quafi rationem reddi
ma cua time Dominum , & Sacerdotes illius ſanctifica. vigilant pro animabus
In omnivirtute tua diligeeum, qui te fecit, & mini- turi. Nam dic,oro,ipſe tantopericulo tuigratiaſub -Cótracos qui
ſtroseius nè derelinquas. Honora Deum ex tota ani- dicus eſt: tu illi obtemperare detrectes in his, quæ ti-obedire sa
ma tua,& honorifica facerdotes. bi vtilia ſunt? Etfi enim ille fua omnia ritè difponat, cerdotibus
2. MATTHAEI decimo : Quirecipit vos,mere- quandiù tu minùs rectè vales,angoris vacuus effe non lis,
quanuis ma
recuſant.
cipit : & qui me recipit,recipiteum quimemifit. poteft, cùm duplex ab eo ratio fit exigenda. Jam verò
3. LVCAE decimo: Qui vos audit,meaudit:&qui confidera, quantum periculi ſit,perfingulos ſubdito
vos fpernit,mefpernit. Qui autem me fpernit, ſper- rum difcuti rationemg pro omnibus reddere. Quan
nit eum quimifit me. tumuis illihonoris impēdas, quantumlibet obfequij 5

4. IOANNIS decimotertio : Amen amédico vo- deferas, nihil his periculis referre par poteris. Nam
bis,qui accipit fi quem miſero,meaccipit:quiautem etfi animamponas,ipſe hocpro teiugiter facit:etliid
me accipit,accipit eum qui me mifit. minùs hac in vica facit, quod perſecutionis non adlic
Heb.1g . 5. CHRYSOSTOMVS homilia fecunda in epit tempus, eam tamen periculo æternæ mortis exponit.
ftolam ſecundam ad Timotheum : Obedite præpofi- Tu contrà, neque ad verba yfque
R
illi fubijci vis. Hoc
r 3 nempe
 O
ENT
RAM
318 DE SAC
nempe eſt malorum omnium cauſa, quòd rectorum bis te operibusog moderantem . Non diftribuit paupe.
authoritas perijt, nulla ijs reuerentia habetur,nullus ribus, inquies, non benè diſpenſat Eccleſiæ res . Vnde
honor,nullus metus. Obaudite, inquit ,præpofitis ve- tibi id conſtar ? Noli illum culpare, antequam diſcas. Obtrectatori
ftris , & ſubditi eſtote illis. At nunc peruerſa & confuſa Reatum caue. Plurima quippe ex fimplici ſuſpicione bus reſpon.
funt omnia . Neque iftud præpofitorum gratia dico. iudicantur. Imitare Deum tuum ,audi ipſum dicen- det.
Quid enim illi de noftro honore lucrantur, nisi in tem : Deſcédens videbo, fi fecundùm clamorem ſuum Genef.18.
quantùm obtemperantes habebunt, idaz pro vtilitate conſummantur: fin autem , vtſciam .Quod etfi didici
noftra ? Hi enim licèt honorentur, nihil ex eo honore fti, & examinafti, & vidifti,iudicem fuftine. Noli præ
in futurum lucrantur,maiorem damnationem indè ripere Chriftifiudicis ordiné: illius eftmunusifta diſ
ſuſcipiunt. Etfi patiátur iniurias,nihil ex eis detrimen- cutere,non tuum . Tu ſeruus vltimus,nó Dominuses.
ti in futurum acquirunt immò & meritorum illis ac. Ouis ipſe es, paftorem noli curiose diſcutere, né eius
cedit cumulus, atą defenſio. Noftri deniq caufa cun- quoquè criminis reus tenearis, quo illa accuſare præ
& ta illi faciunt.Nam fiue honorantur à fubditis ,& hoc ſumis. Et quo modo , inquies, id mihidicit, quod ipſe
1.Reg. a. illis fieri iubet, quemadmodùm dicebatHeli:Aſſum- non facit? Non tibi ipfedicit :nam fi illi obtemperas,
$ pſi te de domo patristui: Siue iniurijs afficiantur,hoc mercede priuaris: Chriſtus hęcadmonet. Plus aliquid
in ſe Deus ipſeperpecicur,ſicurad Samuelem ait : Non dicam, ne Paulo quidem obedire oportet, fiquid.di.
te ſpreuerunt, fed me . Itaque illiscontumelia lucrum , xerit proprium ,fi quid humanum ,ſed Apoftolo Chri.
honor verò onuseft :non ergò hæc illorum gratia,ſed ftum in fe loquentem circunferenti. Non igitur aliena
veftrâ cauſa dico . Quihonorat ſacerdotem ,Deú quo- iudicemus, ſua quiſa diſcutiat,vitamædijudicet ſua.
què honorat; qui verò facerdotem fpernit, ad id ſen- Ardeber ille,inquies,melior eſſequam ego.Cur obſe.
sim prolabitur, vt in Deum ipſum aliquando contu cro ? Quia facerdoseft.Et quidnam habet illeampliùs
melioſus euadat. Qui vos, inquit, ſuſcipit, me ſuſci- quam tu? non labores, non angores, non ærumnas?
Num.16 . pit. Et ſacerdotes, ait,eius in honore habete. Hinc lu. Debet efle te melior ? Quid ergo? Nisì fit melior, te
dæi Deum fpernere didicerunt, qui Moyſen contem- ipſum perdis ac perimis. Sunt verba iſta plena arro
psére: quia lapidibusillum impetebant. Nam qui piè gantiæ . Vndè enim nôftiillum te non eſſemeliorem ?
ſacerdoti afficitur, longè maiore pietate Deum reue- Furatur, inquies, & facrilegus eſt. Vndè hocnoſti, o
rebitur. Etfi enim malus fuerit facerdosquiſpiam , at- homo ? cur teipſum per præcipitia impellis.Nempe fi
tendit Deus , quòd ſuigratia illum
etiam , qui dignus quis dixerit, ille purpuram habet ,quanuis id fcias,au
Matth.jo. honore non eft ,obfequijs foues ,ipfeớp tibi præmia ex- rem obruis : & fi arguere poflis, protinùs refilis, téque
oluet. Si enim qui propheca in nomineprophetę ſuf- fcire diflimulas,nolens gratis ſubirepericulum.Quid
cipit, mercedem prophetæ accipiet: profe & ò & qui ergo hoc in loco periculum minimèneceſſarium ſuf
cedit & obtemperatfacerdoti, mercede ſua non defti- cipis?Non carent reatu hec verba. Audiquid dixerit
tuetur.Nam fi vbìde hoſpitalitate agitur tantùm , vbi Chriftus: Dico autem vobis,quòdomne verbū quod- March.12 .
quem ſuſcipis ignoras,tantum præmiorum accipis: fi cung loquuti fuerint homines, reddent rationem de
ei fubijciariscuiimperatDeus,non multòmagismer- co in die iudicij. Cur teipfum quouis arbitraris eſſe
Matth.23. cede donaberis :Super Cathedram , inquit,Moyfiſede. meliorem ? Cur non ingemiſcis magis, ac pectus cun
runtſcribæ & pharifæi: omnia ergò quæcũæ dixerint dis, atque in humum reſpicis, imitando felicem pu
vobis facere, facite, ſecundùm autem opera eorum blicanum ?Etfimelior fis,hacfæda exiſtimatione tua
Malach.2 . ne faciatis.Anignoras quid fit facerdos? Angelus vtiq cunda perdidiſti. Meliores ? tace, vt perfiitas eſſeme.
Domini eſt. Non ex feipſo loquitur: fideſpicis, nó il. lior: quod filoquaris,omnia exinaniſti. Si te putasel
lum deſpicis, ſed Deum quiſillum ordinauit. Sed yn- fe ,desifti: fi nõ putas,multùm fanè profecifti. Si enim
dè,inquies, coſtat Deum fuiffe illius ordinationis au- qui peccator aduenerat, vbi confeſſus eſt, iuftificatus
thorem ? Nempe nisi tu hanc habeas opinionem, ſpes deſcendere meruit: quipeccatornon eft, & effe fepu
tua inanis faéta eft. Nam fi nihil per illum operatur tat,quid (oro)non lucrabitur ?
Deus, neque lauacrum habes,neque myſterioru par- tate luis adijciet commodis ? Vitam tuam diligentiùs
ticeps es, neque benedictionibus frueris. Non ergò diſcute. Audiquid dicat admonens Paulus : Opus au- Galat...
Chriſtianus es .Quid ergò ? Deus omnes ordinat, etiá tem ſuum probet vnuſquiſque, & tunc in ſemetipſo
indignos ? Non omnes quidem ille ordinat ,per omnes tantùm habebit gloriá , & non in altero . Nam dic ,oro, Egregia fimi .
tamen ipſe operatur, falutem populi moliens, non il- ' fi ſaucius proficiſcaris ad medicum , num omiffa cura
1 Num.22 . lorum intués merita.Nam fi peralinx os,fi per Balaam vulneris tui, ftudiosè medicum percontaris, vulnus
ſceleftum hominem ,populi caufa locutuseft: multò ille habeat nécne? An verò & u ille fit faucius, vulnus
magìs loquitur per ſacerdote, plebis fuæ gratia. Quid tuum idcircò non curas, dicis'o fanum illú effe opor
enim non agitDeus falutis noftræ caufa ? quid non lo- cuit,medicus cùm fit? Quando verò fanus medicus nó
quitur ? per quem nõ operatur? Sienim per ludá ope- eſt, abſcedo, vulnus mecum infanabile referés ? Nun
Pfal.6 . ratuseft, & per prophetas quibus dicturuseſt, Nóno. quid enim
Matth.7. fi facerdos malus ſit, indè folatium capiec
ui vos, diſcedite à me qui operamini iniquitaté: per'cz ſubditus? Nihil minùs. Cæterùm dabit ille quidem
illos qui dæmones in nomine ſuo eiecerunt: non ma. fcelerum ſuorum debitas penas : dabisautem & cu
gìs per ſacerdotes diuino minifterio famulantes ope- tuorum criminum pænas.Reuereamur diem illam ,
rabitur? Nanque fi præpofitorum vitas diſcutere per- qua illuminati ab illis fumus. Patrem qui habet, etfi
gimus, ipfi doctores noftros ordinare contendimus, mille patiatur incommoda, omnia patris reuerentia
peruerſoʻz ordine naturali, quæ ſuprà funt, infrà effe, conteget. Noli enim , inquit , gloriari inignominia pa Eccli som
volumus, vt ſuperiùs pedes, inferiùs verò fit caput.' tristui:neque enim tibi tam gloria quàm probrum
1.Cor.4. Audi quid Paulusdicat: Mihi autem pro minimoeſt, eft.Et fi ſenſum amiſerit,veniam habe: longè hecma
Rom.140
vtávobis iudicer, autab humano die. & iterùm : Tu gìs in patre ſpirituali dicenda ſunt.Reuerere illú , quòd
quid iudicas fratrem tuum ? Si fratrem iudicare non cibi diebus fingulis diuina miniftrat, ſcripturas relegi
expedit , quanto minùs magiftrum . Nam fi quidé hoc facit ,cui gratia exornat domū,propter te vigilat,pro
ftatuit Deus, benè facis, peccásque nî facias: fin verò pter te vota perſoluit,pro te Deum precaturusadftat,
cótraria præcepit,noli preſumere,nec ea coneris quæ tuî cauſa preces exoluit,pro teapud illum religio cul
Num.16 .
fuper te ſunt: Inſurrexerunt aduersùs Aaron poft vi- tusqz & obſequium eft,pro te ifta omnia. Reuerere hęc
tuli formata effigiem Chore,Dathan, & Abiron.Quid ergò ,atque conſidera accedead ea ſumma cum reue Deus per ma .
ergo: Nónne illi periêre ? Quilibet, quæ ad fe pertinét, rentia. At malus ille eft, & hoc ad te quid ? Nunquid los ctiä ope
Si fidei do . folicitè curet. Nam ſi quidem fidei dogma peruertat, enim qui malus non eft, ipſe tibi magna ilta & diuina ratur.
gma non
tant, ay etiamſi Angelus fit, obaudire noli : fin verð re&tè do
peruer. largitur? Abfit. Fides enim cua ad omnia valet, neque Nota .
dicndi. cet ,noli vitz , ſed verbis intendere. Habes Paulū ver- tibiiuſtusquiſpiam proderit, nisi ipſe fidelis fis: ne
noce.
 ORDINIS. 319
nocebit malus, fifueris ipfe fidelis. Per vaccas in arca opera autem illorum nolite facere: dicunt quippe &
1.Reg.6 . operatus eft Deus, cùm populum ſaluare vellet : num non faciunt. Ifte fermo de me eft, qui bona doceo , &
enim ſacerdotisvita,num virtus tantum conferre po- contraria gero ,& fum ſedens ſuper Cathedram Moyfi
Malæ vitæ
tuiſſet? Non poffunt quæ Deus ipſe largitur,veluti fa- quafi ſcriba & phariſæus. Præceptum tibi eft, ô popu
cerdotali virtute perfici : omnia quippe diuinæ ſuncle, fi non habueris accuſationem doctrinę peſimæ, & diedi,nes imi .
gratię . Huius tãtùm munus, aperire os : cęterùm cun- alienorum ab Eccleſia dogmatum , confpexeris verò cădifunt,fed
eta Deus operatur. ſymbolum ifte tantummodò im- meam culpabilé vitam , atque peccata, venon habeas Chrißus ſancti. &
plet. Intuere quantum inter Ioannem & leſum inter- iuxta dicentis vitam tuam inftituere,fed ea facere quæ
Matth.3. eft, & audi dicentem Ioannem : Ego opùs habeo à te loquor.Nullū imitemur, & fi volumus imitariquem
Luc.3.
baptizari. &, Non ſum dignus foluere ipſiuscorrigiá piam , propofituseft nobis ad imitandum Chriftus le
coanis.
calceamenti. Sed tamen cùm tantum intereſt, deſcen- ſus. Deſcriptiſunt ActusApoftolorum , & prophetarű
loap.s. dit fpiritus, quem non habebat loannes.De plenitudi. gefta de ſacris voluminibus agnoſcimus: illud exem
ne enim , inquit, ipfius nos omnes accepimus.Priùs ta- plar firmum eft,illud propofitum ſolidum , quod qui
men quàm baptizaretur, non ille deſcendit ,neq loan- ſequi cupit, fecurus ingreditur. Si verò querimusno
nesillum deſcendere fecit. Cur ergò iftud fit? Vt fcias bis culpabiles adæmulandum , vt cùm dicamus, ille
facerdotem ſymbolum implere tantummodd.Nemo docet,& hisquæ docet,facit ipfe contraria :aduersùìm
homo tantum diftat ab homine, quantum à Chrifto præceptum Domini facimus, quimandauit doctrinas
Joannes.Deſcendittamé fpiritus, vt diſcas Deú omnia magiſtrorum magisconſiderari debere, quàm vitas.
operari, Deum omnia facere. Volo quiddam adijcere 8. BERNARDVS ſermone ſexagefimoſexto in
planè mirabile, & nolite mirari,neq turbemini . Quid Cantica : lam verò qui Ecclefiam non agnofcunt,non
verò iftud eft? Sacra ipſa oblatio, fiue illam Petrus, fic eft mirum fi ordinibus Eccleſiç detrahunt, fiinftituta
ue illam Paulus, fiue cuiuſuis meriti facerdos offerat, non recipiunt , fi facramenta contemnunt, fi mandatis
eadé eft, quam dedit Chriftus ipſe diſcipulis, quam non obediunt. Peccatores, inquiunt,ſunt Apoftolici, Epiſcopi&
facerdotes modò quoque conficiunt. Nihil haber ifta Archiepiſcopi, Epiſcopi, Presbyteri, ac per hoc nec presbyteri
quàm illa minus. Curid ? Quia non hanc fan &tificant dandisnec accipiendis idonei ſacramentis. Nunquàm thoritatem &
homines, fed Chriſtus , qui illam antè facrauerat. verò duo ifta cõuenient, Epiſcopú eſſe , & peccatorem dignitate re
tincat,
Quemadmodùm enim verba quæ locutus eft Chri- Falſum eft.Epiſcopus erat Caiphas, & tamen quantus
ftus, eadem funt quæ facerdotes nunc quoque pro- peccator, qui in Dominum mortis dictabat ſentencia ?
nunciant: ità & oblatio eadem eft, eadémque baptiſmi Sineges Epiſcopūgarguet te teſtimonium Ioannis , qui
Ador.1o . ratio eft :adeò omnia in fide cófiftunt. Cornelium ſpi- eum in teſtimoniú ſuipontificatus etiam prophetaire
ritus repentè repleuit, quia priùs ipſealacritatem vo- refert. Apoftolus eratĪudas, & licèt auarus & fcelera- Actor.l.
loan.11.
luntaris oftenderat, fidem's pleniſimæ deuotionis ob- tus,electus à Domino .An cu de illius Apoftolatu du. loan.6 .
tulerat. Et hoc igitur Chriſti corpus, & illud eft : qui bitas quem Dominus elegit ? Nónne ego, inquit,vos
autem hoc illo minus aliquid habere putat, ignorat duodecim elegi, & vnus ex vobis diabolus eft? Audis
Chriftum effe , qui nunc etiam adeft atque opera- eundem electum Apoftolum , & excitiffe diabolum , &
tur . negas poſſe eſſe Epiſcopūqui peccator eſt ? Super Ca- Matth.23.
6. IDEM homilia ſexageſimaquinta in Geneſim : thedram Moyfi ſederuntfcribæ & pharifçi , & quinon
Genef.46. Hoc mandatum pofuit Aegyptijs Iofeph ,vtità cribu- obediêrunt eis tanquàm Epiſcopis, inobedientiæ rei
tum penderent Pharaoni, excepta fola Sacerdorūter. fuerút etiam in iplum Dominum precipientem & di
quantum ho. ra . Audiant qui nunc viuunt, quantam olim facerdo- centem : Quædicũt,facite.Patet,quanuis fcribe, quan
norem detu- tum Idolorum curam habuerint,& diſcát, vt velfalté uìs phariſei quáuìs videlicetmaximipeccatores,pro
lêre ſacerdo
cibus ſuis. .parem habeant honorem his ,quibus * omniú Deimi- pter Cathedram tamenMoyfi ad eos quoquè nihilo
for. + omne niſterium credicú ,& facerdotio inſigniti ſunt.Si enim minùs pertinere quod item dixit : Quivos audit, me Luc.io.
errantes illi, & tantam idolorum curam habétes, quia audit : & quivos ipernit ,mefpernit.
ex hoc putabant idola magis coli, fi ità eorum mini. 2. AVGVSTINVS epiſtola centeſimatrigefima
ftros colerent: quanta non condemnationedigni , qui ſeptima ad Hipponenſes : Ad quid enim aliud ſedentQuia aliqui
nunc imminuunt , quod ad illorum ſpectat culcum ? iſti, & quid aliud captant, nisi ve quiſquis Epiſcopus rici,monachi
Epiſcopi,cle:
An neſcitis, quòd honor ad Deum ipfum pertinet? Nè vel clericusvel monachus vel ſanctimonialis cecide autſanctimo .
igitur reſpicias eum cui honor confertur. Non enim ric,omnes tales eſſe credant, fed non omnes poffe ma. niales mali
propter illum debes quod tuum eft facere,fed propter nifeftari? Ettamen etiam ipfi,cùm aliqua maritaca in. funt, oës ta.
illum cuius facerdos eft, vt & ab illo retributiones uenitur adultera, nec proijciunt vxoresſuas ,nec accu . les cffe credi
vbertim accipias/Etpaulò pòft: Nè igitur fimus dete- ſantmatresſuas. Cùm autem de aliquibus qui ſanetū uoli homines
riores infidelibus, qui propter idolorum errorem ad. nomen profitentur, aliquid criminis vel falfitatis ſo
huc tantum culrum exhibent illorú famulis.ſed quan- nuerit, vel veri patuerit,inftant,ſatagunt,ambiunt,vt
tum diftat error & veritas, tantum diftant & illorum , de omnibus hoc credatur. Et poft pauca: Hæretici non Nota veteré
Hereticorum
& Dei facerdotes. Tam excellétem igitur & honorem habendo quod in cauſa fuæ diuifionis defendant, non artem dili ,
impendere debemus,vtmultò plures è fupernis no- nisì hominü crimina colligere affectant, & ea ipſa plu- geater.
bisretributiones accreſcant. ra falliſimè ia &tát, vtquia ipfam diuinæ ſcripturæ ve
7. ORIGENE S homilia ſeptimain Ezechielem : ricatem , qua vbiquè diffuſa ChriſtiEcclefia commen
Opetdiabolo. Plùs hi qui ſunt in medio , oppugnantur ab inimico, datur, criminari & obfcurare non poffunt,homines
perè impu . vt per ruinam vnius hominis, quæ celari non poteft, per quos prædicatur,adducant in odium ,de quibus&
gnentur illi, omnibus ſcandalum fiat, & impediatur fides per con- fingere quicquid in mentem vencrit,poſſunt. Vos aūt Chriftus fuos
Municidis porta uerfationem peſlimam clericorū.Omnia ,vediximus, nonita didiciſtis Chriſtum , fi tamen illum audiſtis, & ein Destions
lum doceat. Diabolus operatur, & ea quæ videntur effe bona , nec in illo docti eſtis . Ipfe quippe fideles ſuos ſecuros fe- péfatoribus.
ſunt, & ca quæ per naturam ſuam mala ſunt, omnia cit etiã de diſpenſatoribusmalis,mala ſua facientibus,
aduersùm humanam commentatur animá. Vndè qui & bona eius loquentibus, vbìait : Quæ dicunt, facite: Matth.23.
curam habet vitæ ſuæ,nec manſuetudine hereticorú quæ autem faciunt, facere nolite :dicuntenim , & non
capitur,ad conſentiendum doctrinæ eorum, neq meis faciunt. Orate quidem pro me, nè fortè alijs predicās, 1.Cor.9.
deli&tis quivideor in Ecclefia prædicare,ſcandalizabi- ipſe reprobus inueniar.Veruntamen cùm gloriamini ,
tur: ſed ipſum dogmaconfiderans, & pertractans Ec- non in me, ſed in Domino gloriemini. Quantumlibèc
3 clefiæ fidem ,àmequidem auerſabitur, doctrinam ve- enim vigilet diſciplina domus mex , homo ſum , & in
Matth.33.
rò ſuſcipiet ſecundùm pręceptum Domini,qui ait: Su- ter homines viuo: nec mihiarrogare audeo , vtdomus vbiquè mali
per Cathedram Moyfi federunt Scribæ & Pharifæi, mea melior fit, quàm arca Noë, vbitamen inter octo cum bonis
Omnia quæcung vobisdicunt,audite & facite, iuxta homines,reprobusynus inuentus eft. Aut melior fit coniuncti.
Gea.g.
quàm
 320 DE SACRAMENTO
Genes.21. quàm domus Abrahæ , vbi di&um eft, Eijceancillam
& filium eius : Aut melior fit quàm domus Iſaac, cui
Malach.3. deduobusgeminis di& um eft, Iacobdilexi, Efau auté
odio habui: Auc'melior fit quàm domus ipſius lacob,
Gen.49 . vlì lectu patris filius inceftauit: Autmelior fit quam
2.Reg 13. & 15. domus ipſius Dauid, cuius filius cum forore concu
buit, cuius alcer filius contra patris tam ſanctam man
ſuetudinem rebellauit : Aut melior quàm cohabitatio
Pauli Apoftoli, qui taméfi inter omnes bonos habita
2.Cor.7 . ret, non diceret quod fuperiùs commemoraui, Foris
pugnæ , intùs timores: nec diceret, cùm de fan & itate &
Philip.3. fide Timothei loqueretur :Neminem habeo , quiger-
manè de vobis folicitus fit. Omnes enim fua quæ-
Ioan.12 . runt, non quæ ſunt leſu Chriſti. Aut melior quàm
Eraiz 14. cohabitatio ipfius Domini Chrifti, in qua vndecim
Apoc. [2. boni, perfidum & furem Iudam tolerauerunt : Aut
melior fit poftremò quàm cælum , vndè angeli ceci-
derunt.
10 . MATTHAEI vigefimotertio : Super Cathe-
dram Moyfi, & c. vt in textu .
11 . AVGVSTINVS quadragefimono ſermonede
verbis Domini :Diligendus eft paftor, tolerandus eft
mercenarius, cauendus eft latro . Sunt homines in ec-
Philip.s. clefia,dequibus dicit Apoftolus, qui ex occaſione eu
angelizant, quærentes ab hominibus commoda fua,
fiue pecuniaria, fiue honorú vel laudis humanę . Quo-
modolibèr volentes accipere munera euangelizant,&
non tam ſalutem eius quæruntcui annunciant, quàm
commodum ſuum .Ille autem qui audit ſaluréabeo,
qui nó habet falutem , ſi ei crediderit quem ille annun.
ciat,neque in illo ſpem poſuerit, per quem illi annun-
ciatur ſalus: qui annunciat,habebit detrimentum :cui
annunciatur, habebit lucrum . Habes Dominum di-
Matth.23. centem depharifæis, Cathedram Moyfi ſedent. Non
Cathedram eos ſolos fignificabar Dominus, quafi verò eos qui cre-
Moyli qui te- derentin Chriftum , ad Iudçorum ſcholam mitteret,
ve ibì diſcerent, quemadmodùm iter ficad regnú cæa
lorum ?Nonneideò Dominus venit, vt inftrueret Ec-
clefiam ,ipſosiy ludæosbenè credentes, & benè ſperan-
tes, & benèdiligentes ſegregaret, tanquàm frumenta
Ephef.a. à paleis, & faceret vnum parietem circuncifionis, cui
coniungeretur alius paries ex præputio gentium ,qui-
bus duobus parietibus de diuerſo veniétibus effet ipfe
lapisangularis? Etpoft pauca :Sed nomine Phariſeo-
rum & fcribarum fignificauitquofdam in ecclefia fua
futuros, qui dicerent, & non facerent. Se autem figu-
rauerat in perſona Moyf : Etenim perſonam eius ge-
Bonilaici of. rebat Moyſes. Iterùm poft pauca : Laicus qui vult be.
ficium . nè viuere, cùm attenderit clericum malum ,quid fibi
dicir ? Dominus dixit, Quæ dicunt, facite :quæ faciūt,
facere nolite. Ambulaboviá Domini, non fequar eius
mores. Audiam ab illo, non verba ipfius, ſed Dei. Se-
quar Deum, ſequatur ille cupiditaté ſuam.Quiafivo.
luero apud Deum ficmedefendere, vt dicam: Domi-
ne,vidimalè viuentem illum Clericum tuum, & ideò
malè vixi : nónne mihi dicturus eft, Serue nequam ,nó
Matth.23.
à me audieras, Quæ dicunt facite, quæ autem faciunt,
Malorum lai. facere nolite ? Malus autem laicus infidelis, non perti-
forum.con- nensad gregem Chriſti, non pertinens ad frumentum
Chriſti, quitanquàm palea in area toleratur, quid fibi
dicit, quádo cæperitillum arguere verbum Dei? Exi:
quid mihiloqueris? Ipfi Epiſcopi, ipfi Clerici non il.
lud faciunt, & me cogis vt faciam ? Quærit fibinõpa-
tronum ad cauſam malam , ſed comitem ad pænam .
Nam nunquàm eum ille defenſurus eft in die iudicij,
quemcunque malum voluerit imitari . Quomodò
enim Diabolusomnesquos ſeducit, non ſeducit cum
VIII
Quæ virtus est huius Sacramenti, & quis effectus?
A. Eximia certè virtus eft , & effe & us multiplex.Nam qui ſeptem his Ordinibus,
quibus regnet, ſed cum quibus damnetur :fic omnes
qui ſequunturmalos,comitesfibiad gehennam qux
runt, non patrocinia ad regna cælorum .
12 . CHRYSOSTOMVS homilia octogefima
Ioan.20.
quinta in loãnem :Magna dignitas Sacerdotum.Quo
rumcunque remiſeritis, inquit, remiffa funt peccata .
Hebr.13 .
Quamobrem Paulus dicebat , Obedite Prepolitis ve
ftris, & fubiacete eis, vt maximum ipfis habeatis hono
rem.Tu enim rem tuam curas: quam fibene ordinaris,
nulla tibialia ſolicitudo impendet . Sacerdos fi vitam Sacerdotum
dignitas cum
diſpoſuerit,tuam autem no diligenter curauerit, cum
impijs in gehennam derrudetur : & nonnunquam non periculo
iuncta . con
proprijs a & ionibus, fed noftris damnatur, nisì omnia
quæ ad fe fpe & tát,efficiat.Cùm igitur periculi magni
tudinem videatis, multa eos beneuolentia proſequa
Ibidema
mini : quod & Paulus ſignificauit, dicens: Ipli perui
gilant, quafi rationem pro animabus veftris reddituri:
idcircò maximècolendi funt. Quòd fi eis inſultabitis,
neque veftrabenè diſponeris. Intellige quid de ludzis
inquit Chriftus: Super Cathedrá MoyfifederuntScri- Matth.23.
bæ & Pharifæi :omnia quęcuno dixerint vobis vt fà .
ciatis, facite. Nunc non eft dicendum , ſuper Cathedrá
Moyfi, fed fuper Cathedram Chrifti federunt facerdo- Super Cathe.
tes.Eiusenim acceperüt doctrinam . Quare Paulus in dram Chrifti
quit : Pro Chrifto legatione fungimur, táquàm Chri. dores, & au.
fto exhortante per nos. Nónnevideris feculi principi- diédi,quãuis
busomnes fubeffe, & fæpè genere, vita,& prudentia 2.Cor.si
fint mali.
potioribus deteriores præponi? Nihiloininùs princi
pis,qui eos prepoſuitreuerentiâ,nihil, qualcsilli ſint,
cogitant. Quòd fi homo aliquem conftituerit, tantus
fubitmetus: fiDeus quem conftituit,defpicimus,ma
ledicimus, innumeris afficimus contumelijs: & cùm
fratresnoftros iudicare prohibeamur, contra Sacer.
dotes linguam acuimus. Quánam hæc digna excuſa
tione, cùm in oculo noftro trabem non videmus, fe. Matr.7.Lu.6.
ftucam in proximioculo acriùs cenſemus? Neſcis gra
uius te tibi iudicium præſcribcre, cùm id alium iudi.
cas? Hæc dico ,non quòd indignos ad Sacerdotium af .
ſumi probem ,ſed 1.1iſereſcens, & lachrymans.Non ta
men proptereà à ſubditis iudicádi funt, etiáli malè &
vitiosè viuant. Tu autem fi tibi confules, nihil in his
quæ illis à Deo commiſſa ſunt,damniaccipies.Nam fi
afinum loqui fecit,& per vatem benedictiones fpirita- Num..a.
ſequent.
les largitus eft ,& in muto ore, & lingua immunda Ba
laam , propter offendentes Iudæos operatus eft : mul
tò magis propter vos fideles, etiam fi praui fint facer
dotes, Deus omnia per eos perficiet, & mittet Spiri
tum ſanctum .
1. C. IRENAEVS contra hæreſes libro quarto,
capite quadragefimotertio : Eis qui in Eccleſia ſunt
Presbyteris & c. vt in textu .
' 2. IDEM libro tertio, capite ſecundo : Cùm autem
ad eam iterùm traditionem quæ ab Apoftolis , quçper
ſucceſſiones presbyteroru in Ecclesijs cuftoditur,pro
uocamus eos qui aduerſantur Traditioni, dicentfenó
folùm presbyteris,ſed etiam Apoftolis exiſtentes fapi.
entiores, fynceram inueniffe veritatem .
3. ET capite tertio, vt fuprà de Præceptis Ecclefiz ,
quæftione nona, B.teftimo.tertio.
4. ITEM libro quarto , capitequadragefimoquar
to : Ab omnibus igitur talibus abfiftere oportet & c.ve
in textu.
5. TERTULLIANVS depræſcriptionibushz .
reticorum : Ordinationes eorum , & c. in textu .
6. EPIPHANIVS hæreli quadrageſimaſecunda
& quadragefimanona, vt ſuprà,queſtione ſecunda, C.
teftimonio quinto & ſexto .
quos
 ORDINIS. 321

quos diximus, ritè initiantur, Dei conſequuntur gratiam & poteſtatem .Concil.Florent.& Tri.

ſpiritualem , vt quæ ad Ordinum ipforum functiones proprias pertinent, teaepitela in Parmenian

falubriter exequantur, ac inter Deum Deique populum idonei miniſtri 1o.lib.1.Reg.

fintconftituti.Vndè Ambrofius:" In loco OrdinisofficijEccleſiaſticipo- b In cap.12. 1.ad Corinth.
ef
fitus,gratiam habet,qualiſuis ſit,non vtiquè propriam ,ſed Ordinis per
ficaciam Spiritus ſancti.

B. Habent prætereà ijdem ordinati certum ex eo & illuftre teſtimoniú, a gatorimorchiarade les
quo ſeminiſteriaqueſua cómendent,& cóprobent alijs. Ità fit, vt ijs Ordi- cóprian.epift.76 .

nibus inſigniti
, & in miniſterium Eccleſiæ ſegregati,re & è cognofcantur,
d Numer . 16.c Hebr.s.b
& meritoque honorentur.Væautem 'ijs,quos non .Patamiento en
fuo in loco habeantur,

Aaronis à Deovocati exemplum impellit, ſed nouandarum rerum ftudiú a

-Pal.zie al
ac animi tumor ad inſtar Oziæ Regis, ad Sacerdotalis dignitatis munera

quomodocunquèoccupandaac arripienda præcipitat.In quos Diuinusil

le fermo recècompetit : Non mittebam prophetas, & ipfi currebant: non lo- o.Hierem.3.d 14.0 27.c
quebar ad eos,@ipiprophetabant.
C. Et hos non Eccleſiæ miniſtros habendos , ſed vtì " fures, latrones, fcloan . Cantic.z.d

vulpes,canes & lupos cauendos effe fcripturamonet : quoniam illi no per

oſtium ingrediuntur, ſed aut propriatemeritate, aut propter 5 magiftratus & Trident.scl.23.cap.4.

duntaxat ciuilis vel turbæ " popularis fauorem , eccleſiaſtica munia fibifu- 1 Laod.can.3.
munt, abſque legitima quidem vocatione & ordinatione in facra illa mu
niainuolantes . * Quomodò autem prædicabunt,nisimittantur ? ve ſegregatus il- 1 Aero 10.9

lein miniſterium Paulus inquit.

D. Certè Ordine confuſo, & fublato Sacerdotio, Eccleſiaſtica corrue- adepifcopos ferie intime

ret Hierarchia, quæ tum ex Presbyteris & alijs miniftris, tum verò ex Epi- Disa rin nibil de

ſcopis re & tè ordinatis conſtat: necefſet Eccleſia, quod dicitur,caftrorúacies farch.cap.s.

' ordinata, nec veri & legitimi Ecclefiæ miniſtri internoſcerentur: præ- 1 Cant.6.a
terea docendi munus & authoritas vileſceret,Sacramentorum diſpenſatio

infidè præpoftereque curaretur ,acvana etiam foret: fun & iones demùm

Ecclefiafticæ perturbarentur,atque ſicutres nuncipfa nimiùm docet, no

uæ ,falſæque do &rinæ per nouos iſtosfalſosque ſponſæ miniſtros gliſce

rent:vndè grauibusetiam & exitialibusmotibus, quos experimur, identi

dèm Eccleſia concuteretur. Quapropter Apoftolus Paulus non modò m 1.Cor.1a.d

gradus miniftrorum in Eccleſia diuerfos poſuit,verùm etiam quam ſalu

tares ac neceſſarij eſſent,adiunxit, vt affirmet" diuinitùs eos effé datos Ec- 4 Ephef.q.c

cleſiæ ,quemadmodùm anteà di & um fuit, Ad confummationem San &torum , in

opus miniſtery, in ædificationem corporis Chriſti, & vtiam non

ſimus paruuli fluctu

antes, & circunferamur omni vento

doctrina in nequitia hominum , in aſtutiaad cir
cunuentionem erroris.

E. Et eft profe & ò illuſtris hæc nota Eccleſiæ, multoq ; certiſſima,quòd

videmus perpetuam illam , nullaque ha & enus ætate interruptam Epiſco
porum ac legitimorum in ea ordinum ſucceſſionem , quos Deus in ea ad

huius regni ſuigubernationem integram collocauit. Eoquemagìs mini

ſtrorum ifthæcinſtitutio,tanquàm nexus firmiſſimus ° Eccleſię, & conſer- o Itens lib.3.c.2.& lib.4.

uandæ vnitatis pulcherrimum vinculum ,ſedulòretinenda, & in malis etiâ Donat. Auguft.epift.365. .
Eccleſiæ miniſtris (vt diximus) propter Diuinam ordinationem eſt víquè damen.cap 4. Et in pfal.

honoranda. Quod Auguftinus intelligens, Inillum ,inquit, ordiné Epi-tulion de preferipharet.

ſcoporum , qui ducitur ab ipfo Petro vſque ad Anaſtaſium , qui nunc
ean- ni,
lib.2.contra
capost. literas Petilia.
dem Cathedram ſedet, ſi quiſquam traditor per illa tempora ſubrepliffet,
sr nihil

1
 3223 DE SACRAMENTO
nihil præiudicaret Eccleſiæ & innocentibus Chriſtianis: quibus Dominus proui
9 Matth.13.a dens, ait de Præpoſitis malis : Quæ dicunt,facite :que autem
Auguftinus.
TESTIMONI A.
D. A. CONCILIVM Florentinum : Effe & us Sa-
cramenti Ordinis, eft augmentum gratiæ , vt quis fit
idoneus minifter .
CONCILIVM Tridentinum ſeſſione vigefi-
matertia, capite tertio & canone tertio, vt fuprà quæ
ftione prima,A.teftimo.nono.
3. AVGVSTINVS libro ſecundo contra epiftolá
Parmeniani,vt ſuprà ibidem, teftimo.primo .
4. GREGORIVS Magnus in caput decimum li.
bri primi regum .
5. ET Ambrofius in duodecimum prioris ad Co.
rinthios,vtſuprà , quæſtione prima,d.teftimo.quinto
& decimo .
1. B. ACTORVM fexto : Elegerunt Stephanum
virum plenum fide & Spiritu ſancto, & Philippum,&
Prochorú, & Nicanorem , & Timonem , & Parmenam ,
& Nicolaum aduenam Antiochenum . Hos ftatuerunt
ante conſpectum Apoftolorum : & orantes, impoſue-
runreis manus. Stephanus autem plenus gratia & for-
titudine, faciebat prodigia & figna multa in populo.
Surrexerunt autem quidam de ſynagoga,quæ appel-
latur Libertinorum,& Cyrenenſium , & Alexandrino-
rum , & eorum qui erant à Cilicia & Afia, diſputantes
cum Stephano . Et non poterant refiftere ſapientiæ &
ſpiritui qui loquebatur.
2.
ET capite decimotertio : Miniſtrantibus auté il-
lis Domino & ieiunantibus, dixit Spiritus fan & us: Se
gregatemihiSaulum & Barnabam in opus ad quod
affumpfi eos . Tuncieiunantes & orantes, imponentés.
que eis manus, dimiſerunt illos. Et ipfi quidem miſli à
Spiritu ſancto, abierunt Seleuciam , & indè nauigaue-
runtCyprum .& cùm veniffent Salaminam ,prædica-
bant verbum Dei in fynagogis Iudæorum .
3. ITEM decimoquarto : Reuerſi ſunt ( Paulus&
Barnabas ſcilicet)Lyftram , & Iconium , & Antiochiam ,
confirmantes animos diſcipulorum . Et cùm conftitu.
iſſent illis per fingulas ecclefias presbyteros, & orår-
ſent cum ieiunationibus, commendauerunt eos Do.
mino ,
4. ET decimoquinto : Facta ergò feditione nomi-
nima Paulo & Barnabæ aduersùs illos,ftacuerunt vt
aſcenderét Paulus & Barnabas,& quidam alij ex alijs,
ad Apoftolos & Presbyteros in leruſalem ſuperhac
queſtione.Ibidem :Perambulabat autem (Paulus)Sy-
riam & Ciliciam ,confirmans eccleſias, præcipienscu-
ftodire præcepta Apoftolorum & ſeniorum .
5. PRIORIS ad Timotheum quarto : Noli negli.
gere gratiam quç in te eft, quędata eft tibiper Prophe.
tiam ,cum impofitionemanuum presbyterij.
6.
AD Titủ primo: Huius rei gratia reliquite Cra-
tæ, vt ea quæ defunt corrigas, & conftituas per ciuica-
tes presbyteros, ficut & ego diſpoſuitibi .
Lib.i.epift.6.7. ' CYPRIANVS epiftola ſeptuagefimaſexta ad
Magnum : Si apud Nouatianūeft Eccleſia, apud Cor-
nelium non fuit. Si verò apud Cornelium fuit, qui
Fabiano Epiſcopo legitima ordinatione ſucceſlit, &
quem præter facerdotijhonorem , martyrio quoqué
Dominusglorificauit, Nouatianus in Ecclefia non eft,
Nemini fuc, nec Epiſcopus 'computari poteft , qui Euangelica &
cedes Noua. Apoſtolica traditionecontempta nemini ſuccedens, à
tus à feipfo feipfo ortus eft: habere nanque aut tenere Ecclefiam
ortus eft.
nullo modo poteſt, qui ordinatus in Eccleſia non
eft. Forìs enim non effe Ecclefiam , nec fcindi aduer-
sùm ſe, autdiuidi poſſe, ſed inſeparabilis atque indi-
uiduæ domus vnitatem tenere, manifeſtar ſcripturæ
diuinæ fides, cùm de ſacramento pafchæ & agni, qui
Exod.12. agnus Chriſtum defignabat,fcriptum fit: In domo vna
comedetur,nó eijciecis de domo carnem foras. Quod
faciunt,facerenolite. Hæc
item circa Raab , quç ipfa quoquè typum portabat Ec
clefiæ , expreſſum videmus, cui mandatur & dicitur :
Patrem tuum , & matrem tuam, & fratres tuos, & to. Iofue e.
cam domum patristuicolliges ad te ipſam in domum
tuam , & omnis qui exierit oftium domus tuæ foras,
reus fibi erit.Quo facramento declaratur, in vnam do
mum ſolam ,id eft ,in Eccleſiam ,victuros,& ab interi
tumundi euaſuros, colligioportere.Quiſquis autéde
colle & is foras exierit ,id eft, li quis quanuis in Ecclefia
gratiam cóſecutus recefferit, & ab Eccleſia exierit ,reu
tibi futurum , id eft, ipſum ſibi quòd pereat impuca
curum . Quod Apoftolus Paulus explanat, docens & Tic.s.
præcipiens hæreticum vitandum effe, vt peruerſum
& peccatorem , & à ſemetipſo damnatum .Hic eft enim
qui reus fibi erit, non ab Epiſcopo eiectus, ſed ſpon
tè de Ecclefia profugus, & hæretica præſumptione à
femetipſo damnatus. Et idcircò Dominus infinuans
nobis vnitatem , de Diuina authoritate venientem
ponit & dicit: Ego & pater vnum ſumus: ad quam Ioan. 1o .
vnitatem redigens Ecclefiam ſuam , denuò dicit : Et
erunt vnus grex & vnus paftor.Si autem grex vnus eft, Ibidem .
quomodò poteft gregi annumerari, qui in numero
gregis non eft ? autpaftorhaberiquomodò poteſt, qui
(manente vero paſtore, & in Ecclefia Dei ordinatione Ordinatio
ſuccidanea præſidente) nemini ſuccedens, & à feipſo Succidance.
incipiens, alienus fit & prophanus, Dominicæ pacis
ac diuinæ vnitaris inimicus , non habitans in domo
Dei, id eft, in Ecclefia Dei, in qua non nisì concordes
atque vnanimes habitant?loquente in Pſalmis Spiri
tu ſancto & dicéte: Deus quihabitare facit vnanimes Pfal.67.
in domo, Ibidem : Quòd verò eundé quem nos Deum Non et fatis
Patrem , eunde Filium Chriftū ,eundem Spiritum fan- de Dico idem
& tum nóſſe dicuntur, nec hoc adiuuare tales poteft. Eccleſia .
Nam & Chore & Dathan & Abiron cum ſacerdore Aa. Num.16 .
ron & Moyſc eundem Deum nouerant, pari lege & re
ligione viuentes, vnum & verum Deum , qui colen
dus atque inuocandus fuerat, inuocabant. Taméquia Alieno offi.
cio ſeſe im . .
loci ſui miniſterium tranſgreſli contra Aaron facer- miſcences
dotem, qui ſacerdotium legitimum dignatione Dei
atque ordinatione perceperat, ſacrificandi ſibi licen
ciam vindicauerunt, diuinitùs percuſfi pænas ftatim
pro illicitis conatibus penderunt, nec potuerunt ra
ta effe & proficere ſacrificia,irreligiosè & illicitè con
tra ius diuinæ difpofitionis oblata. Thuribula quo.
què ipfa, in quibus incenſum illicitè fuerat oblatum,
nè in yſu de cætero eſſent ſacerdotibus, ſed potiùs in
dignationis & vltionis diuinæ memoriam corrigendis
pofteris exhiberent, iuffu Domini conflata ,atque igne
purgata, in laminas ductiles producuntur,& affigun
tur altari,fecundùm quod loquitur ſcriptura diuina :
Memoriale, inquit, filijs Iſrael, vt non accedat quif- Exod.18.
quam alienigena, qui non eft ex femine Aaron, impo
nere incenſum ante Dominum , venon fit ficut Chore.
Et taméilli ſchiſma non fecerát, nec foras egrelli con
cra Dei ſacerdotes imprudenter atque hoftiliter rebel
lauerant, quod nunc hi Ecclefiam ſcindentes, & contra
pacem atquevnitatem Chrifti rebelles,cathédram ſibi
conſtituere, & primatum aſſumere ,& baptizandi ato
offerendi licentiam vendicare conantur . Quo modo
perficere, quæ agunt, aut impetrare aliquid illicitis
conatibus de Deo poffunt,qui contra Deum , quod eis
non licet,moliuntur? &c.Atque vt magis intelligi pof
ſet contra huiuſmodiaudaciam ,quæ fit cenfura diui
na, inuenimusin tali facinore non folùm duces & au
thores,fed & participes poenis deftinari, nisì ſeà com .
munione malorum ſeparauerint.precipiéce per Moy
ſen Domino & dicéte : Separamini à tabernaculishó. Num ,16.
minum iftoruin duriſimorum , & nolite tangere ab
omni.
 ORDINI S.
omnibus quæ ſunt eis, nè fimul pereatis in peccato eo-
rum , & quod comminatus per Moyfen Dominus fue-
rat,impleuit, vt quiſquis fe à Chore & Dathan & Abi-
ron non ſeparâffet, penas ftatim pro impia commu-
nione perſolueret. Quo exemplo oftenditur & proba-
tur, obnoxiosomnes & culpæ & pænę futuros, qui ſe
ſchiſmaticis contra prepoſitos & ſacerdotes irreligio-
fa temeritate miſcuerint. Sicut etiam per Ofee Pro-
orez 9 . phetam Spiritus ſanctus conteſtatur & dicit: Sacrificia
eorum canquàm panis luctus: omnes qui manducant
ea , contaminabuntur. Docens ſcilicet & oftendens,
omnes omninò cum authoribus ſupplicio coniungi,
qui fuerint eorü peccato contaminati. Quæ ergò apud
eosmerita eſſe circa Deum poſſunt, quibus ſupplicia
diuinitus irrogantur ?
8. NVMER ORVM decimoſexto , de ſeditione
Chore loquens: Dirupta eft cerrafub pedibus eorum:
& aperiens os ſuum ,deuorauit illoscum tabernaculis
fuis & vniuerſafubftantia eorum.deſcenderuntqz viui
in infernum ,operti humo. & periêrunt demedio mul.
titudinis. Atverò omnis Iſrael qui ftabat per gyrun,
fugit à clamore pereuntiū ,dicens:Nè fortè & nos ter
ra deglutiar.Sed & ignis egreſſus à Domino ,interfecit fis prophetis, qui veniunt ad vos in veftimentis ouiú,
ducentos quinquaginta viros qui offerebát incenſum . intrinfecùs autem ſunt lupi rapaces. A fru &tibus eorú
9. AD Hebrços quinto : Nec quiſquam ſumir fibi cognoſcetis eos.
honorem, ſed qui vocacur à Deo tanquàm Aaron .
10 . PRIMI Paralipomenon decimotertio : Con- matertia, capite quarto , ve ſuprà quæftio.prima,A.te.
gregauit Dauid cunctum Iſrael, à Sihor Aegypti vſo ſtimo.nono .
dum ingrediaris Emath, vtadduceret arca Dei de Cas 6. CONCILIVM Laodicenum canonedecimo
riathiarim . Et aſcendit Dauid & omnis vir Iſrael ad
collem Cariachiarim , qui eſt in Iuda, vt afferret ince
arca DominiDei ſedentis ſuper Cherubim . vbìinuo.
catum eſt noméeius. Impoſueruntq arcam Dei ſuper
play rum nouum , de domo Abinadab.Oza aút & fra .
ires eiusminabátplauſtrum.Porrò Dauid & vniuer-
ſus Iſrael,ludebant corá Deo omni virtute, in canticis
3
& citharis ,& Pſalterijs, & tympanis,& cymbalis, & tu.
bis.Cùm autem perueniffent ad aream Chidon, teten.
dit Ozamanum ſuam , vt ſuſtentaretarcé. bos quippe
laſciuiens,paululùm inclinauerateam . Iratus elt ita
Dominus contra Ozam , & percuffit eum, eô quòdte.
tigiſſet arcam : & mortuus eft ibì coram Domino.
5 11 . SECVNDI Regum ſexto: Poftquám autéve.
nerunt ad aream Nachor,extendit Oza manum ad ar-
cam Dei,& tenuit eam, quoniam calcitrabant boues ,
& declinauerunt eam.Iratusop eſt indignatione Domi-
nus contra Ozam , & percullit eum ſuper temeritate :
qui mortuus eft ibi iuxta arcam Dei .
12. SECVNDI Paralipomenon vigefimoſexto :
Cùm roboratus effet ( Ozias) eleuatum elt coreius in
interitum ſuum , & neglexit Dominum Deum fuú : in-
greſſus templum Domini, adolere voluit incenfum
ſuper altare thymiamatis. ftatimque ingreſſus poft
eum Azarias facerdos , & cum eo lacerdotes Domi-
ni octoginta , viri fortiſlimı,reftiterunt regi , & dixe-
runt: Non eft cui officij Ozia, vt adoleat incenſum
Domino : fed facerdotum ,hoceft, filiorü Aaron , qui
conſecrati ſunt ad huiuſmodi miniſterium : egredere
de ſanctuario, nè contempferis: quia non reputabitur
tibi in gloriam hocà Domino Deo . Iratus's Ozias, &
tenens in manu thuribulum vtadoleret incélum ,mi-
nabatur ſacerdotibus. Starimą orta eſt lepra in fron-
te cius coram facerdotibus,in domoDomini ſuper al.
tarethymiamatis. Cuma refpexiffet eú Azarias pon-
tifex, & omnes reliqui ſacerdotes, viderunt lepram in
fronte eius , & feftinatò expulerunt eum . Sed & ipfe
perterritus accelerauit egredi, eô quòd fenfiffet ilicò
plagam Domini. Fuit igitur Ozias rex leproſus vſque
ad diem mortis ſuæ, & habitauit in domo feparata ple-
nus lepra ,ob quam eie & us fuerat de domoDomini.
13. TEREMIAE vigeſimotertio , vein textu.
ET capite decimoquarto : Falsò prophetæ va.
ticinantur in nominemeo: non miſi eos, & non præce.
pi eis,neque locutus fum ad cos : viſionem mendacé,
& diuinarionem fraudulentam , & feductionem cor
disſui prophetant vobis .
15. ITEM vigeſimoſeptimo: Non miſi eos : & ipfi
prophetanc in nomine meo médaciter: vt eijciát vos,
ve pereatis cam vos quàm prophecæ qui vaticinantur
vobis.
16. IDEM capite vigefimonono : Falsò ipfi pro.
phetant vobis in nomine meo , & non mifi eos, dicit
Dominus .
1. C. IOANNIS decimo: Amen , amen dico vo.
bis, qui non intrat per oftium in ouile ouium , fed
aſcendit aliunde: ille fur eft & latro.Fur no venit,nisi
ve furetur & macter & perdat. Lupus rapit & diſper
giroues.
2. CANTICORVM ſecundo : Capitenobis vul
pes paruulas,quæ demoliuntur vineas.
3 . ACTORVM vigeſimo: Ego fcio (inquit Pau
lus ad maiores natu Ecclefiæ Ephefinę) quoniá intra
bunt poft diſceſfiouem meam lupi rapaces in vos,non
parcentes gregi . Et ex vobifipfis exurgét viriloquen .
res peruerſa,veabducantdiſcipulospoft fe.
4 . MATTHAEI feptimo: Attendite vobis à fal
CONCILIVM Tridentinum feflione vigefi
tertio : Turbis non eſſe permittédum , eorum qui ſunt
in facerdotio conftituendi,electionem facere,
7. AD Romanos decimo : Quomodò audient fine
prædicante ? Quomodò verò prædicabunt, nisi mit
tantur ?
8. ACTORVM decimotertio:Segregatemihi Sau.
lum & Barnabam & c .
1. D. LEO Magnus in epiftola octogeſimafeptima
ad Epiſcopos Aphricanos ,per Mauritaniam Ceſareen
ſem conſtitutos: Quòd in quibuslibet Eccleſiæ gra
dibus prouidenter fcienteri curandum eft, vt in Dei
domonihilfit inordinatum ,nihil's prepofterú :quan
to magis elaborandum eft,vein electione eius qui fu
pra omnes gradusconftituitur, non erretur ? nam to
tius familiæ Domini ſtatus & ordo nutabit, fi quod re .
quiritur in corpore ,non inuenjarur in capite .
2. GREGORIVS Magnus libro quarto epiftola ·
quinquagefimaſecunda ad Epiſcopos Galliarum :Ad Hierarchia
hoc diuinę diſpenſationis prouifio gradusdiuerſos & eccleſiç.
ordines conftituit eſſe diſtinctos, vt dum reuerentiam
minores pocioribus exhiberent, & potiores minori
bus dile &ionem impenderent: vna concordiæ fieret
ex diuerfitate contextio, & rectè officiorum gerere
turadminiſtratio ſingulorum : Nequeenim vniuerli
tas alia poterat ratione ſubliftere, nisi huiuſmodi ma
gnus eam differentiæ ordo ſeruaret. Quia verò creatu .
rain vna eademop qualitate, gubernari vel viuere non
poteft,celeſtium miliciarūexemplar nos inftruit: quia
dum ſint Angeli, fintArchangeli liquetquòd no equa
les ſunt: ſed in poteftate & ordine, ficut nôftis, differt
vnus ab altero.
3. DIONYSIVS Areopagita in libro de Ecclefia
ftica hierarchia , capite quinto in initio, vbìde ſacris
ordinibus tractationem inftituit: Tempusiam admo.
net,poft diuina iſtiuſmodi munia, ipſos exponere fa
cros Ordines,ac diftributiones, virtutésqueipſorum ,
& actiones atque conſummationes, ſubiectam illis
trinitatem excellentium ordinum: vt oftendatur facer,
dotijnoſtri perfunctio , inordinaca omnia & incompo. laordinata &
fita atque confuſa ab fe arcere ſemper atque cohibere: arcetincompofita
Sacer .
ornatum verò atque ordinem & grauitatem , in pro- dotium Chri
portionibus fanctorum ordinum ſuorum exhibere, ftianæ legis.
Et quidem hierarchiam omnem cur in trinitatis dif
tribuerimus numerum, in libro de cæleſti hierarchia
congruè fatis ( rcor) expoſuimus, dicentes, ( vt habet
SI 2 ſacra
 324 DE SACRAMENTO
ſacra noftra traditio )omnem ſacrorum ordinum fun-
&tionem , in fan &tiſtimas teletas diuidi, & in eos quidi-
uina probè callent,aliosqz ſacratiùs imbuunt , in eos
qui ab his ſanctiſfimè promouentur. E T quibufdam
intericctis : Oftenſum eſt igitur, Antiſtitum ordinem
perficientem effe, & perfectionis authorem : facerdo-
tum verò,illuminantem atque ad lucem promouenté:
porrò miniſtrorum , purgantem atque difcernentem .
Videlicet pontificalis ordo non perficere folùm , ve-
rùm & illuminare & purgare nouit. Sacerdotum verò
virtus , in fe cum illuminante habet purgantem quo-
que ſcientiam . Verùm quæ inferiores ſunt,ad preſtan .
tiora tranfire nequeunt, proptereà quòd fas illis non
eft ,ad iftiufmodi profilure ſuperbiam . Porrò facratio-
res virtutes vnà cum ſuis, inferiores quoque ſua ipfa
perfectione ſcientias facras nequaquam ignorát.Quia
tamen diuinarum actionum imagines ſunt ſacerdota-
Ordinata gra les diftinctiones,ornacillimi atque inconfufidiuinaru
duum inte operationum ordinis infitos fibi fulgores indicantes :
& io quid de in primas, ac medias, & vltimas ſanctas actiones atque
fignet. ordines pontificali diſcrecione diſtributæ ſunt,inſinu
antes ( vt dixi) in ſeipſis diuinas actiones ordinatas ef-
ſe atque impermixtas, Quia enim ſummailla diuini
tas,eos( quibus ſe inſinuat)ſpiritus purgat primò, con-
ſequenter illuminat, & illuminatos ad diuinam effigie
perficit :meritò ſacerdotalis diuinas imagines præ ſe
ferens æmulatio, diſcretos feipfam in ordines,virtus
tesi diſtribuit, apertè indicans, diuinas actiones in ca
ftiſtimis puriſtimis & ordinibus conftanter atæ incon-
fusè perfiftere.
4. CANTICORVM ſexto : Pulchra es amica
mca, ſuauis & decora ficut Jeruſalem , terribilis vt ca.
ftrorum acies ordinata .
5. PRIOR 18 ad Corinthios duodecimo :Quof-
dam quidé poſuit Deus in Ecclefia , primùm Apofto-
los ſecundò prophetas , tertiò Doctores ,deindè virtu .
tes, exindè gratias curatiónum , opitulationes, guber-
nationes genera linguarum . Nunquid omnes Apofto-
li?nunquid omnes Prophetæ ?nūquìdomnes Docto
res ? nunquid omnes virtutes? nunquid omnes gratiá
habent curationum ? nunquid omnes linguis loquun-
tur ? nunquidomnes interpretantur?
6. AD Epheſios quarto :Etipſededitquofdá qui
dem Apoftolos, quoſdam autem Prophetas, alios ve
rò Euangeliftas, alios autem Paftores & Doctores ad
conſunimationem ſanctorum , &c .
IRENAEVS aduersùs hæreſes libro tertio ,
capite tertio: Sed quoniam valdè longum eſt, in hoc
tali volumine omnium ecclefiarūenumerare fucceffi
ones, maximæ & antiquiſlimæ & omnibus cognitæ à
glorioſiſſimisduobus Apoftolis Petro & Paulo Rome
fundatæ & cóftitutæ ecclefię ,eam quam habet ab Apo
ftolis traditionem , & annunciatam hominibus fidem ,
per ſucceſiones epiſcoporum peruenientem vſquead
nos, indicantes confundimus omnes eos,qui quoquo
modo , velper ſuîplacentiam malam , vel vanam glo
riam ,vel per cæcitatem & malam ſententiam præter
quàm oportet colligunt,& c.vt fuprà de præceptis ec
clefiæ ,quęſt ,nona,B.teftimo.tertio.
2. ET libro quarto , capire quadrageſimotertio , vt
ſuprà,quæftione feptima, C.teftimo.primo.
3. OPTATVS Mileuitanus libro fecundo con
tra Donatiſtas, vt ſuprà dc præceptis Ecclefiæ , quæft.
nona, B.teſtimo quarto .
4. AVGVSTINVS epiſtola centeſimaſexageſi
maquinta ad Generofum , vt ibidem , teftimonio
quinto .
5. IDEM epiſtola quadragefima ſecunda ad Ma
daurenſes,ibidem teftimo.ſexto .
6. ITEM contra epiſtolam Manichæi quam vocát
fundamenti, capitequarto , vt ſuprà de Fide& Sym
bolo,quæſtionedecimaoctaua,D.teftimo.nono . :
7. IDEM Auguftinus in pfalmo contra parté Do
nati,vt ſuprà de Pręceptis Eccleſiæ , quæft. nona, B.te
ftimo, ſeptimo.
3. TERTULLIANVS de præſcriptionibus ad
uersùs hereticos,vc ſuprà ibidem ,E.teftimo.fecundo:
9. AVGVSTINVS epiftola centefima fexagefi
maquinta : In illum ordinem Epiſcoporum &c. vt in
textu.
10. IDEM libro fecundo cótra literas Petiliani, ca
pite quinquagefimoprimo, vt fuprà de Præceptis Es
cleſię , quæft,nona,B.teftimo ,octauo.
11 . MATTHAEI vigefimotertio ,vt in textu .

DE MATRIMONI I

SACRAMENTO ,
I 1

Quid eſt Matrimonium ?

a Aug.in lib.de fide & operib. cap.7 .& ATRIMONIVM eſt legitimaviri fæminæque coniun
lib. i.de nupt. & concu.cap.10 & 21.Lib .
de bono coniu.cap 24. Ambroſ.in cap.s.
&tio , ad conſuetudinem vitę indiuiduam inter ipſos con
Lucius 3. ins.decretal. tit.7.c.9. con: / V
-iuges tranſigendam diuinitùs inſtituta.
feff.24.can.1. B. Legitima,inquam ,vt mutuus amborum cófenfus accedat, &
b Gen.24.g Tob 7.c d Ambrof. de in.
ftit.virginis, cap.6. gradus, quos vocát, 'conſanguinitatis & affinitatis, aliaq; id genus
c Calixtus I. epift.2. Lateran. can.so.
Trident.fef.24.can.3.& 4 & de refor.matrimonium vel prohibentia ,veldirimêtia, minimè intercedant.
matrimon.cap.2. & ſequent.
C. Cuius quidem coniugalis coniun & ionis fi primarium au
decendMath.19
Ephel.s.cfg. . a 1.Corinth.7.athorem quçris, Deus eſtOpt.Max.qui primos coniuges & huma
nigeneris parentes in ipſo paradiſo coniunxit, ſuaq;benedi& io
c Genel.2.d Fulgent.epift.s.cap.3. Ifi
dorus lib.z.offic.ecclefiaft.cap.19 . necohoneſtauit. Sin finem inſtitutionis fpectas,efthumani gene
f
moraliexhortat.hom . In 1.adTheffal. ris ad Deigloriam propagatio, & coniugum inter ſe familiaris fi
g 1.Cor.7.a rang lib. de Genc.adlit.dusque 'conui us, ac prætereà & fornicationis in hac naturæ cor
cap.7 . Chryfoft.in Pfal.43 . & hom.3.de
verbis Eſaia , VidiDominum . ruptæ imbecillitate deuitatio
TESTIMONIA .
1. A. AVGVSTINVS in libro de fide & operi- incipiet, ex quo cum alieno viro fciens cubauerit.Sic
bus, capite feptimo: Hocfi ſemper neſciat, nunquàm ut in iure prædiorum tam diù quiſque bonę fidei pof.
ex hoc erit adultera : fi autem Iciat, iam ex hoc eſſe feſſor rectiflimè dicitur,quàm diù ſe poſlidere ignorat
alie.

!
 MATRIMONI I.
alienum : cùm verò fcierit, nec ab aliena poſſeſſione
recefferit, tumc malæ fidei perhibebitur, tunc iuftè
iniuftus vocatur. Abfit ergò vtſenſu no humano, ſed
plane vano fic doleamus cùm flagitia corrigătur,tan-
quàm connubia dirimantur,maximèin ciuitate Do.
mini, in monte fancto eius,hoceft,in Ecclefia, vbì nu.
Paciranhamie priarum non folùm vinculum, verumetiam facra-
nuptiarum . mentum ità commendatur, venon liceat viro vxo
rem ſuam alteri tradere: quod in republica tunc Ro-
mana, non folùm minimè culpabiliter, verumetiam
laudabiliter Cato feciſſe perhibetur.
2. IDEM libro primo de nuptijs & concupiſcen-
tia, capite decimo : Quoniam fanè no tantùm fæcun-
ditas, cuius fructus in prole eſt, nec tantùm pudici-
tia, cuius vinculum eſt fides, verumetiam quoddam
Sacramentú facramentum nuptiarum commédacur fidelibus con
nuptiarum . iugatis. Vndè dicit Apoftolus: Viri, diligite vxores
Ephe.s.
Col. 3. veltras, ficut & Chriftus dilexit Ecclefiam :huiuspro-
culdubiò facramenti res eft, vt mas & fæmina connu
bio copulati , quandiù viuunt, inſeparabiliter perſe.
uerent,nec liceat excepta cauſa fornicationis ,à coniu-
ge coniugem dirimi. Hoc enim cuftoditur in Chri-
Ito & Ecclefia, vt viuens cum viuente in æternum nul.
lo diuorcio ſeparetur. Cuius facramenti canta obſer-
Pfal.47. uatio eft in ciuitate Dei noftri, in monte fancto eius,
hoc eft, in Ecclefia Chrifti quibuſque fidelibus con-
jugatis, qui fine dubio membra funt Chrifti, vt cùm
filiorum procreandorum cauſa vel nubant fæminæ,
vel ducantur vxores , nec fterilem coniugem fasfitre
linquere, vt alia fecunda ducatur. Quod fiquiſquam
fecerit, non lege huius feculi, vbi interueniente repu-
dio, fine crimine conceditur, cum alijs alia copulare
Matt. -19. connubia, quod'eciam fan &tú Moyſen Dominus pro-
pter duritiam cordis illorum Ifraëlitis permififfe te.
Lege Euan ftatur, ſed lege Euangelij reus eft adulterij, ficut eti-
gelij adulte.
am illa, fi alceri nupſerit. Et vſqueadeò manent inter
rij rei funt,
viuentes femel inita iura nuptiarum , vt potiùs ſint
qui coniuge
viuente inter fe coniuges, quiab alterutro ſeparati ſunt, quàm
con
trahunt cum cum his, quibus alijs adhæſerunt. Cum alijs quippe
alia perſona.adulteri non eſſent, nisi ad alterutrum coniuges per-
manerent. Denique mortuo viro cum quo verũ con
nubium fuit, fieri verum connubium nópoteft,cum
Vinculú con- quo priùs adulterium fuit . Ità inter viuentes manet
iugale ſepa- quoddam vinculum coniugale,quod nec feparatio,
satio auferre nec cum altero copulatio pollicauferre.Manetautem
ncquit.
ad noxam criminis, non ad vinculum fæderis: ficut
apoftata anima velur de cõiugio Chrifti recedens, eti
am fide perdita , ſacramentum fidei non amittit ,quod
lauacro regenerationis accepit. Redderetur enim pro-
culdubiò redeunti , fi amififfet abſcedens. Habet au
tem hoc qui receſſerit, ad cumulum fupplicij, nõ ad
meritum præmij.
3. ITEŇ capite vigefimoprimo eiuſdélibri :Re.
Connubij ſa.(pondebit etiam connubijſacramentum , De me ante
cramentum .
Gen. 2 . peccatum dictum eft in paradiſo:Relinquet homo pa
trem & matrem, & adhærebit vxori ſuæ , & erunt duo
Ephe.si in carne vna . Quod magnum ſacramentúdicit Apo-
ftolus in Chrifto & in Eccleſia. Quod ergò eft in Chri-
Conjunctio . fto & in Eccleſia magnū, hoc in fingulis quibufque vi-
nis inſepara- ris atque vxoribus minimum, ſed tamen coniun & io .
bile Sacra- nis inſeparabile ſacramentum .
mentum .
4. IDEM de bono cõiugali , capite vigefimoquar-
to : Bonum igitur nuptiarum per omnes gentes atque
omnes homines, in cauſa generandi eft & in fide ca
Sanäitas fa. ftitatis. Quòd autem ad populum Dei pertinet,etiam
cit,vtnec in in ſanctitate ſacramenti, per quam nefas eft, etiam re
terueniente pudio intercedente, alteri nubere dum vir eiusviuit,
repudis,li- nec faltem ipfa cauſa pariendi . Quæ cùm fola fit qua
ceat alteri
nubere . nuptiæ fiunt,nec ea re non ſubſequente propter quam
fiunt, foluitur vinculum nuptiale nisi coniugis mor
Confertur te . Quemadmodùm fi fiarordinatio cleri ad plebem
cum Sacra, congregandam , etiam fi plebis congregatio non ſub-
meato Ordi- fequatur,manet tamen in illis ordinatis facramentum
nis .
ordinationis: & fialiqua culpa quiſqua ab officio re
325
moueatur,Sacramento Domini ſemel impofito noca
rebit, quanuis ad iudicium permanente. Generatio- Proles.
nis itaque cauſa fieri nuptias, Apoftolus ità teſtis eft :
Volo ,inquit, iuniores nubere. Et quaſi ei diceretur,vt l.Tim.s.
quid c
? ontinuò ſubiecit, filios procreare, matresfami
liâs eſſe. Ad fidem auté caftitatis illud pertinet, Vxor Fides,
no habet poteſtatem corporis ſui, ſed vir. Similiter & 1. Corinth. 7.
vir non habet poteftatem corporis fui, fed mulier.Ad
ſacramenti fan &titatem illud, Vxorem à viro non dif- Sacramentu:
cedere, quòd fi diſceſſerit,manere innuptam, aut viro
ſuo reconciliari: & vir vxorénő dimittat. Hæc omnia
bona ſunt, propter quę nuptiæ bonæ ſunt, proles, fi
des, ſacramentum.Necprolem autem carnalé iam hoc
tempore querere,ac per hoc ab omni tali opere immu Cælibatus
nitatem quandam perpetuam retinere, atque vni vi-, matrimonio
ro Chriſto ſpiritualiter ſubdi, melius eſt vtiquè & præſtai.
ſanctius : fi tamen ea vacatione fic vtantur homines,
quomodò ſcriptum eft, vt cogitét quæ ſuntDei,quo 1.Cor . 7.
modò placeant Deo.
5 . AMBROSIV S in caput quintum epiftolæ ad
Ephefios :Myſterij ſacramentum grandein vnitate vi .
ri & fæminæ effe fignificat. Nec hoc prodit, ſed aliam
caufam quæ non diſcordet à memorato myfterio ,fia
gitar, quam ſcit ad profe &tum humani generis perci
nere, hoc eft,Eccleſiæ & Saluatoris, vtficut relictis pa
rétibus, homo vxori ſuæ adhæret, ità & relicto omni
errore, Eccleſia adhæreat! & ſubijciatur capiti ſuo,
quod eſt Chriſtus .
6. PETRVS Damianusin ſermone primo de de
dicatione, agens de nuptiarum ſacraméto, ità ait : Hoc
magnum eſt,ait Apoftolus, & Dominus in Euangelio: Matth .is.
Propter hoc relinquet homopatrem & matre, & ad
hærebit vxori ſuæ, & erunt duo in carne vna . Quid
magis vnū, quàm illi , quibus eft vna caro ,vnamen
ſa, vnus torus,hæreditas vna ?Honorabile coniugium Heb.3 .
(dicit vas electionis) torus immaculatus. Hoc deftru
unturinceſtuoſa coniugia , & legitiniorum hæredum
digna progenies propagatur.
7 : LVCIVS tertiuslibro quinto decretaliū Gre.
gorij, titulo ſeptimo de hæreticis, capite nono, Adab- Sacramento
baptifmi,Co.
olendam : Vniuerſos qui de ſacramento corporis & &
fanguinis Domini noftri Iefu Chrifti, vel de bapti- cæteris annu
[mate, ſeu de peccatorum confeſſione, Matrimonio , meratur Ma
crimonij fa,
vel reliquis ecclefiafticis facramentisaliter fentire aut cramentum
docere nonmetuunt, quàm facroſancta Romana Ec
cleſia prædicat & obferuat: & generaliter quoſcunqz cleſiæRomanæ Ec.
do &tri
eadem Romana Ecclelia vel finguli epiſcopi per diæ . na de Sacra.
ceſes fuas, cum confilio clericorum , vel clerici ipfi mencis, am .
ſede vacante,cum conſilio (fi oportuerit)vicinorum plectēda cft.
Epiſcoporum hæreticos iudicauerint : vinculo per
petuianathematis innodamus.
8. CONCILIVM Conſtantienſe feflione deci
maquinta damnat hunc articulum octauum Ioannis
Hufs: Sacerdotes criminosè viuentes,infideliter ſenti
unt de ſeptem ſacramentis Eccleſix , & c.
9. TRIDENTINVM ſeſſione vigefimaquarta ,
canoneprimo:Siquis dixerit, Matrimonium nö eſſe
verè & propriè vnum ex ſeptem legis Euangelicæ fa .
cramentis à Chrifto Domino inſtitutum ,fed ab homi- aliàs * in Eco
nibus in Eccleſia inuentum , ncque gratiam confer- cleſiam inuc.
re , anathema fit. Atum ,
! .B . GENESIS vigefimoquarto : Et dixerút La
ban & Bathuel: Vocemus puellam , & quæramus ipfi.
us voluntatem . Cum'p vocata (Rebecca) veniſſet, ſci
fcitati funt:Vis irecum homine ifto? Quę ait ,Vadam .
2 . TOBIAE ſeptimo : Etappræhendens (Raguel)
dexteram filiæ ſuæ (Saræ ,) dextræ Tobiæ tradidit, di
cens : Deus Abrahain, & Deus Iſaac, & Deus lacob vo
biſcum fit, & ipfe coniungat vos, impleat'a benedi .
& tionem ſuam in vobis . Et accepta charta, fecerunt
conſcriptioneni cõiugij . Et poft hæc epulati ſunt,be.
nedicentes Deum .
3. AMBROSIVS deinſtitutione virginis, capite
fexto :Cùm initiatur coniugium , tunc cóiugij nomen
Sr 3 afcifci.
 ENTO
326 DE SACRAM
aſciſcitur. Non enim defloratio virginitatis facit con- ea non fine magno ſcandalo dirimuntur. Volens itaq Spiritualis
Parcoursfacit iugium , ſed pactio coniugalis.Deniquècùm iungitur fancta Synodushuicincommodo prouidere, & à co- commalsocon :
coniugium . puella, coniugium eft, non cùm virili admixtioneco . gnationis fpiritalis impedimento incipiens, ftatuit vt trahatur .
gnoſcicur. vnus tantùm, fiue vir fiue mulier, iuxta facrorum ca
4. CALIXTVS primus epiſtola ſecunda, capite nonum inftituta, vel ad ſummum vnus & vna, ba
Sanguine ia. quarto : Coniunctiones conſanguineorum fieri prohi- ptizatum de Baptiſmo ſuſcipiant: interquosac bapti
eorum con- bentur, quando has & diuinæ & feculi prohibentle- zatum ipſum , & illius patrem & matrem , necnon in
iugia prohi, ges.Leges ergò diuinæ hoc agentes , & eos, qui ex eis ter baptizantem & baptizatum , baptizati'o patrem ac
prodeunt, non folùm eijciunt, ſed & maledi&tos ap- matrem ,tantùm fpiritualis cognatio cótrahatur.Pa
pellant. Legesergò feculi, infames cales vocant, & ab rochus antequam ad Baptiſmum conferendum acce .
hæreditate repellunt. Nos verò fequentes Patres no dat, diligenter ab ijs, ad quos fpectabic, ſciſcitetur,
ftros, & eorum veftigijs inhærentes, infamia eos no . quem vel quos elegerint, vt baptizatum de facro fon
tamus, & infames eſſe cenſemus, quia infamiæ macu te ſuſcipiant, & eum vel eostantùm ad illum ſuſcipi.
lis ſunt adfperfi. Nec eos viros, nec accuſationes eo endum admittat, & in libro eorum nomina deſcribat:
rum , quos leges ſeculi reijciunt, ſuſcipere debemus. doceatos eos,quam cognationé cõrraxerint, nè igno
Quis enim dubitatleges humanas, rationi & honefta. rantia vlla excufari valeant. Quòd fi alij, vltra defi.
tinon repugnantes, eſte amplectendas, præfertim vbi gnatos, baptizatum tetigerint,cognationem fpiritua.
vel publicæ cófuluntvtilitati, vel Ecclefiafticæ digni- lem nullo pacto contrahant: conftitutionibus in con
tatis authoritatem defendunt, ac pro adminiculo tu trarium facientibus, non obftantibus. Si Parochi cula
entur ? Eos autem conſanguiueos dicimus, quos die pa vel negligentia fecùs factum fuerit, arbitrio ordi
uinæ & Imperatorum ac Romanorum atque Græco . narij puniatur. Ea quod cognatio quæ ex Confirma.
rum leges cófanguineos appellant, & in hæreditatem tione contrahitur,confirmantem & confirmatum ,il
ſuſcipiunt, nec repellere poffunt. lius patrem & matrem , actenentem non egrediatur :
5. CONCILIVM Lateranenſe magnum ſub In omnibus inter alias perſonas hujus fpiritualis cogna
nocentto tertio, capite quinquagefimo: Non debet tionis impedimentis omninò ſublatis.
repræhenfibileiudicari, li ſecundùm varietatem tem 9. ITEM capite tertio, Juſtitiæ publicę honefta.
porum , ftatuta quando® varientur humana, præſer- tis impedimentum , vbì ſponſalia quacunque ratione Sponfalia,
tim cùm vrgens neceſitas, vel euidens vtilitas id ex- validanon erunt, ſancta Synodus prorsùs collit : vbi
poſcit : quoniam ipfe Deus ex his quæ in veteri tefta autem valida fuerint, primum gradum non excedát:
mento ftatuerat, nonnulla mutauit in nouo . Cùm igi- quoniam in vlterioribus gradibusiam nó poteft hui.
tur prohibiciones de coniugio in ſecundo & tertio af- uſmodi prohibitio abſque diſpendio obſeruari.
finitatis genere minimè contrahendo, & de fobole 10 . ET capite quarto: Prætereà fan &ta fynodus, ijſ.
ſuſcepta ex ſecundis nuptijs, cognationi viri non co- dem & alijs grauiſſimis de caufis adducta, impedimen
pulanda prioris,& difficultatem frequenter inducăt, tum quod propter affinitatem ex fornicatione contra. Afinitas es
& aliquando periculum pariant animarum , vtceſſan- ctam inducitur, & matrimonium pofteà fa & um diri, fornicatione
contracta .
te prohibitione ceffet effe & us, conſtituciones ſuper mit: ad eos tantùm, qui in primo & fecundo gradu
hoc editas, ſacri approbatione concilij reuocantes, cóiunguntur, reftringit. In vlterioribus verò gradi
præſenti conftitutione decernimus, vt fic contrahen- bus ftatuit, hujuſmodi affinitatem matrimoniú poft
Quartum co . tes decæterò liberè copulentur. Prohibitio quoquè cà contractum non dirimere .
fanguinitatis copula coniugalis, quartum confanguinitatis & af. 1. ITEM quinto : Si quis intra gradus prohibitos
& affinitatis finitatis gradum decäcerò non excedat, quoniam in ſcienter matrimonium contrahere præſumpſerit, fe- Incra gradua
gtadú nèct: vlterioribus gradibus, iam non poteſt abſque graui paretur, & fpe diſpenſationis cóſequendæ careat: idiu contrahētes,
biciocomio diſpendio huiuſmodi prohibitio generaliter obſer. ineo multò magis locum habeat, qui no tantùm ma.
galis. uari. Quaternarius enim numerus benè cögruit pro- trimonium contrahere, ſed etiam confummare au .
hibitioni cõiugij corporalis, de quo dicit Apoftolus, fus fuerit. Quòd fi ignoranter id fecerit, fiquidem ſo
quòdvir non habet poteſtatem fui corporis, fed mu lennitates requifitas in contrahendo matrimonio ne .
lier : neque mulier habet poteftatem ſui corporis,ſed glexerit, eiſdem ſubijciatur pænis: non enim dignus
vir : quia quatuor ſunt humores in corpore,quod co- eft, qui Ecclefiæ benignitatem facilè experiatur ,cuius
ftat ex quatuor elementis. Cùm ergò iam vſque ad ſalubria præcepta temerè contempfit. Si verò ſolen
quartum gradum prohibitio coniugalis copulæ fit re- nitatibus adhibitis, impedimentum aliquod poftea
ftri&ta, eam ità eſſe volumus perpetuam ,non obftan- fubeffe cognoſcatur,cuiusille probabilem ignoranci
tibus conftitutionibus ſuper hoc dudùnı editis, vel am habuit, cunc faciliùs cum eo & gratis diſpenſari
ab alijs vel à nobis, vt fi qui contra prohibitionem poterit. In contrahendismatrimonijs vel nulla omni
huiuſmodi præſumpſerint copulari, nulla longin- no detur diſpenſatio , velrarò: idis excaula, & gratis
quitate defendantur annorum : cùm diuturnitas tem . concedatur. In ſecundo gradu nunquam difpenfetur,
porum non minuat peccatum, ſed augeat: tantóque nisì inter magnos principes, & ob publicam caufam .
grauiora fint crimina, quanto diutiùs infelicem de . 1.C. GENESIS fecúdo capite : Immiſit ergò Do
tinent animam alligatam . minus Deus foporem in Adam : cum'g obdormiſſet,
6. CONCILIVM Tridétinum ſeſſione vigeſima. tulit vnam de coftis eius, & repleuit carnem pro ea.Ec
quarta, canone tertio : Si quis dixerit, eos tantūcon- ædificauit Dominus Deus coſtam quani tulerat de
Leuit.18.
Sanguinitatis & affinitatis gradus, qui Leuitico ex . Adam ,in mulierem : & adduxic eam ad Adam .Dixit's
Ecclelie cir. primuntur, poſſe impedire matrimonium contra- Adam : Hoc nunc os de oſſibus meis, & caro de carne
ca gradus có- hendum, & dirimere contractum : nec poſſe Eccleſi. mea : hæc vocabitur virago, quoniam de viro ſumpta
ſanguinitatis.am in nonnullis illorum diſpenſare, aut conftituere , eft. Quamobré relinquethomo patrem ſuum & ma
vt plures impediant & dirimant, anathema fit. trem , & adhærebit vxori ſuæ , & erunt duo in carne
7. ITEM Canone quarto : Si quis dixerit, Eccle- vna.
Impedimen- fiam non potuiffe conftituere impediméta matrimo. 2. MATTHAEI decimonono :Acceſſerunt ad eum
sa matrimo.
niú dirimen . nium
dirimentia , velin ijs conftituendis errâffe ,ana- Pharifæi, tentantes eum, & dicentes : Si licet homini
dia . thema fir . dimittere vxorem ſuam quacunque ex cauſa ? Qui
8. IN eadem ſeſſione in decreto de Reformatione reſpondens, ait : Non legiftis, quia qui fecit ab ini
Matrimonij, capite ſecundo : Docet experientia , pro- tio, maſculum & fæminam fecit eos ! Et dixit : Pro
pter multitudinem prohibitionun , multoties in ca pter hoc dimitcet homo patrem & matrem, & adhæ.
fibus prohibitis ignoranter contrahi matrimonia : in rebitvxoriſuæ : & erunt duo in carne vna : itaque iam
quibus vel non fine magno peccato perſeueratur, vel non ſunt duo, fed vna caro . Quod ergò Deus con
iunxit,
 MATRIMONII.
iunxit,homonon ſeparet.Dicút illi: Quid ergò Moy-
ſes mandauit dare libellum repudij, & dimittere ?Ait
illis: Quoniam Moyſes ad duritiam cordisveftri per-
milit vobis dimittere vxores veſtras : ab initio autem
non fuit fic.
3: PRIORIS ad Corinthios ſeptimo: Propter
fornicationem vnuſquiſque ſuam vxorem habeat, &
vnaquæque ſuum virum habeat. Vxori vir debitum
reddat, ſimiliter autem & vxor viro, Mulier ſui cor
poris poteftatem non habet, fed vir. Similiter autem
& vir fui corporis poteftatem non habet, ſed mulier.
Nolite fraudare inuicèm , nisì fortè ex conſenſu ad
tempus, vtvacetisorationi: & iterùm reuertimini in
idipſum ,nè tentet vos Satanas propter incontinétiam
veſtram . Hoc autem dico fecundùm indulgentiam ,
non ſecūdùm imperium .Et poft pauca : Ijs autem qui
matrimonio iun &ti ſunt, præcipio non ego, fed Do-
minus, vxorem à viro non diſcedere: quod fidiſcef-
ſerit, manere innuptam, aut viro ſuo reconciliari. Et
vir vxorem non dimittat.
4. AD Epheſios quinto :Mulieres viris ſuis ſubdi-
tæ fint,ficut Domino :quoniam vir eft caputmulieris,
ſicut Chriftus caput eft Ecclefiæ.Ipfe, faluator corpo-
riseius . Sed ficut Ecclefia fubiecta eſt Chriſto, ita &
mulieres viris fuis in omnibus . Viri, diligite vxores
veftras, ficut & Chriftus dilexit Ecclefiam , & ſeipſum
tradidit pro ea , vt illam fanctificaret, mundans eam
lauacro aquæ in verbo vitæ, vt exhiberet ipfe fibiglo .
rioſam Ecclefiam , non habentem maculam ,aut rugá,
aut aliquid huiuſmodi, fed vtfit fancta & immacula
ta . Ita & viridebent diligere vxores ſuas vt corpora
fua. Qui ſuam vxorem diligit, ſeipſum diligit. Nemo
enim vnquàm carnem ſuam odio habuit,fed nutrit &
fouiet eam , ficut & Chriſtus Eccleſiam , quia membra
ſumus corporis eius, de carne eius, & de oſſibus eius .
Propterhocrelinquer homo patrem & matré ſuam :
& adhærebit vxori ſuæ , & erunt duo in carne yna ,Sa-
cramentum hoc magnum eſt, ego autem dico in Chri-
fto & in Eccleſia. Veruntamen & vos finguli, vnuſ-
quiſque vxorem ſuam ſicut feipfum diligat: vxor
autem timeat virum ſuum .
5. GENESIS fecundo, vtpaulò antè, C.teftimo.
primo
6. , FVLGENTIVS epiſtola prima de coniugali
debito, & voto continentiæ à coniugibus emiffo, ca
Juftitia veen. pite tertio : Iuftitia vtendi coniugij hæceft, vt nó ex-
di cõlugij eftplendæ libidinis, ſed ſubſtituendæ prolis obtentu , libi
propter pro- coniuges congruo tempore niiſceantur. In illis nang
lem co vti. bonis quæ fecit Deus ,inuenitur cafta copulatio vxo
ris & viri, in quibus Dei operibus libido non poteft
inueniri: nec aliquando iuftitiæ congruit, quæ nő ho
minibus ex dono conditionis,fed peccatoribus ex vi-
Libidiné ca- tio primæ præuaricationis acceſat. Sed quia fine illa
Moronieniat, in corpore mortis huius proles humana non feritur,
led tolerant.non eam affe &tant coniugia caſta, ſed tolerant, eig im-
ponit nuptialis honeſtasmodum , fine qua non poteſt
in carne peccati, naturalis explere fæcunditatis ofti-
cium . Sicergò quæri debet ex nuptijs fructus, vt co
hibendus fit lubricæ voluptatis exceffus. Quocircà fi
coniugalis vſus eatenùs temperetur, vt non æſtuanti
libidini animus ſeruiat, ſed prouétum naſcituræ pro
Prolem citò lis attendat : & cùm nata fuerit, diluendam celeriùs
curent bapti
zari. fpiritali generatione non negligat : non deputatur fi
Sine culpain delibus coniugibus ad peccatum carnis indulta com
fidelibus co- mixtio :quia & coniugalis ſeruat confæderatio cafti-
teit effe car. tatem , & verecundia cuſtodit modeſta temperiem , &
nalis comix. Deo dicandam coniugalis exhibet fæcũditas prolem ,
tio . vt & redemptoris ope homo iam natus, reformetur
baptiſmatis Sacramento, cuius opere priùs formatur
in vtero : & illum habeathumana natura beneficio ſe
cundæ natiuitatis patrem , quem in prima natiuitate
Libido cõia: fuæ conditionisagnoſcit authorem . Coniugatus ergò
thori feruatā, fi fornicetur, damnabiliter peccat : fi verò thori fidem
quomodò di- non deſerat, fed in yxore fua naturali duntaxåt vfu
327
aliquantulum intemperatus excedat, non ſolùm ſci- luatur :prze
licet generationem quærens, fed aliquando libidini Contineiada
carnis obediens, hoc equidem fine culpa non facit. Ta-fericordiæ,vt
lis autem culpa citiùs benè operantiatque oranci re- cap.4. docct.
mittitur, quia ipfi coniugi ſeruar maritalis charitas fi
dem , in quanon poteft maritalis infirmitas cuſtodire
temperiem . Etfi nuptialis in vxore modeftia non te
netur, à nuptiali tamen fide nulla immoderatione dif
ceditur.
7. ISIDORVS libro fecundo de ecclefiafticis of.
ficijs capite decimonono : Illæ ſuntcertă nuptiæ , quæ In nuptijs di
in coniugio non libidinem, ſed prolem requirūt: nem libido, ſed
enim fic inftitutæ funt, vt carnis voluptatibus ſeruiát,Penda.
ſed tantùm vi fructum propaginis quærant. Nam &
ipfæ dotales tabulæ caufam indicantprocreandorūli
berorum . Quando ergò quiſque luxuriosè ampliùs
viuit, quàm neceſſitas procreandorum liberorů co
git, iam peccatum eſt. Vndè neceffum eft, vt quotidi
anis eleemofynis ac precibus intercedát, qui thorico
jugalis pudicitiam frequentiùs per incontinentiam
commaculant.
8. CHRYSOSTOMVS homilia vigeſima in
epiftolam Pauli ad Epheſios, in morali exhortatione,
multa pulchra habet de pacifico coniugum conuictu.
9. IDEM homilia quinta in priorem epiſtolam ad Propter vitæ
Theſſalonicenſes: Propter vitæ communioné& pue- nem: & prolia
rorum procreationem puella adiuncta viro eſt, non um procre :
turpitudinis riſus(p gratia, vtdomum adminiftret, vt tionem intu.
& virum ad honeftatem & caftitatem erudiat, non ve imonum .
illi fornicationis incitamenta porrigat.
10. BASILIVS in libro de vera atqz integerrima Secunda di
virginitate: Tunc legitimum conftat eſſe connubium , uina rura est
& fecundùm diuinaiura inftitutum , cùm non volu- inftitutu con
ptatis affectus legis fcita præceſſerit, ſed adiumentine caula adu .
ceſſarij, prolisa cauſa fuerit huiuſmodi fa & a cóiun- menti & pro
ctio. Ità fiune honorabiles nuptiæ, quandò rationem lis fit cóiune
coniugij non pręit obſcena voluptas: fed iacto ſecun Heb.13 .
dùmleges diuinas fancto fundaméco, matrimonium
neceffariò fequi voluptas ipſa cócubitus, vnam car
nem duas facere deprehenditur. Quia enim præcedés
animæ ratio, animas apertè neceſlitatis ratione cóiun
xit, meritò ità vnicas carnis quoque,cui alligarę ſunt,
vnitas fequitur. Porrò fianimæ initio aliud proponát, alium fibifia
& caro poftmodùm ad voluptatem prona,naturali fel nem propon.
ratur impetu ,atq animas fibi alligatas,vtaffectiói ſuę greſſum red .
obſequantur,inducat:carnis tunc vitiú fecutæ animæ duntexecra
huiufmodi cógreffum execrabilé reddüt.Quod enim bilem .
opus neque ratio, quæ animę ineft, necß lex iufta præ
cellit, id profe& ò vt iniquum à cõſcientia damnatur.
Idcircò mulier, inquit, alligata eſt legi , quanto tem- 1.Cor.7.
pore vir eius viuit : ſin verò mortuus fuerit, libera
eft, cui vult nubat, tantùm in Domino.Videquòd nő Nubere in
fimpliciter dixerit, nubat, ſed adiecit, in Domino tan- Domjon ,eft .
cùm . Nam & quæ permortem viri, liberam conſe- re carnis,Pied
quitur nubendi facultatem , no tamen ea libertate po- iudicio,& co.
tita, vtcunque nubere debet : ſed tantùm in Domino. modioris vi.
Quid eft autem in Domino nubere? Non vt vile man. pertrali .
cipium voluptatibus carnis ad concubitum pertrahi,
fed iudicio, & commodioris vitæ ratione nuptias eli
gere . Ideò enim & matrimonij neceſitatem creator in
natura conſtituit,
11. PRIORIS ad Corinthios ſeptimo,vtſuperiùs
C.teftimo.tertio .
12. AVGVSTINVS libro nono de Genefi ad li
teram , capite feptimo . Denique vtriufqp lexus infir- Matrimonia
mitas propendens in ruinam turpitudinis, rectè exci- remediú .in
firmitatis
picur honeftate nuptiarum , vt quod ſanis poflit eſſe
officium , fitægrotis remedium . Neque enim quia in
continentia malum eſt, ideò connubium , vel quo in
continentes copulantur , non eft bonum : immò verò
non propter illud malū culpabile eft hoc bonum , fed
propter hocbonum , veniale eft illud malū :quoniá
quod bonum habent nuptix, & quòd bonæ funt nu :
ptiz , peccatum effe nunquam poteft. Hoc autem tri- Tripartitum
partitum
 328 D E SACRAMENTO
bonum Ma .
parcitum eft, fides, proles, ſacramentum : In fide at
trimonij.
Fides, tenditur,ne præter vinculum cóiugale,cum altera vel
Proles, altero cốcumbatur. In prole, fvt amanter ſuſcipiatur,
Sacramentū .
Coniugij in benignè nutriatur, religiosè educetur. In facramento
diffolubilis autem , vt coniugium non ſeparetur, & dimiſſus aut
nexus. dimiſſa nec cauſa prolis alteri coniungatur. Hæc eft
tanquam regula nuptiarum , qua vel naturæ decora-
tur foecundicas, velincontinentię regiturprauitas.Vn.
dè quia ſatìs differuimus in eo libro, quem de bono
coniugali nuper edidimus, vbi & continentiam vidu-
alem , & excellentiam virginalem profuorum gradu-
um dignitate diftinximus, diutiùs hic nofter ftylus
non eſt occupandus.
13. CHRYSOSTOMVS in pſalmum quadra-
gefimumtertium : Qui Dei opus tanta affecit igno-
minia, quid tandem patietur? & maximèquando qui
Ad cuitandahæc facit, habet vxorem . Nè mihi enim dixerisnatu-
fornicationė ræ cupiditatem , Proptereà enim permiffum fuit ma
permiffum trimonium , nè vltra proprios terminos progredere.
matrimoniã . ris. Vide enim quanto dignuseris fupplicio .Nam De-
us tuæ quieti & honori proſpexit, vt & naturæ rabié
pervxorem compeſceres, & hocabſque vllo pericu-
lo faceres, & ab omni turpitudine & dedecore libera-
reris. Tu autem eum, qui tantam tui curam gerit, ex
redundantı quadam & exuberanti copia, iniuria af-
ficis.
41. IDEM :homilia tertia de verbis Efaiz ,VidiDo
minum &c . Si quis templum Dei violat, perdet hunc 1.Cor.3.
Deus. Hic non eft probrum aut repræhenfio, ſed pe
da grauiffima. Nouit & Salomon peccatorum difcri
men , qui furtum cum adulterio conferens, fic alicubi
loquitur : Non eft mirum fi quis deprehendatur in Prou . 6.
furto, furatur enim , vtanimam expleat eſurientem :
Sed adulter, ob inopiam ſenſus, exitium animæ fuæ
conciliar. Et illud ,inquit, peccatum eft, fed alterum
minus, alterum maius: quòd alteri præbuerit occafi- Adulteromai
onem peccandi fames, alteri omnis adempta fitexcu. ſacionc
caretexcu
. .
fatio. Verùm hic quoque, dixerit aliquis, compelli
tur naturali concupiſcentia. At non permittit elabi
vxor quæ illiſorteobtigit, ſed inftar eripiés illiveniá.
Matrimo ‫زنو‬
Obid enim matrimoniú & huius legitimus vſus per legitimus
mittitur, nequid horum excuſare poſlit maritus.Hác vfus permis
ob cauſam data eft illi mulier adiutrix, vt efferueſcen- titur,vt vite.
tem naturam coërceat, vtconcupiſcentięAluctus ſedet. tur fornica .
tio.
Itaque quemadmodùm gubernator in portu faciens
naufragium , haudquaquàm vllam impetraret venia :
ficnec is cui quum per coniugium conceffium fitquô
lapfum effugiat, tamé aliena perfodit matrimonia ,auc
quiquamcung fæminam curiofis afpicit oculis, ha
bere quicquam poffet quo femet excuſet, nec apud ho .
mines, nec apud Deum , etiamfi deciès millies alle .
gårit naturæ voluptatem .

II

Qua ratione Matrimonium est Sacramentumo

an Ambr.inde i hemmet A Quatenùs ea coniun &io , quæ inter virum & vxorem ar & tiſſima in .
Ecclefiaftica per cosillo tercedit,congruum
& facrum eſt ſignum diuinitùsinftitutum ,quo Chri
frio deSacraméto Matri.fti ſponſi & Eccleſiæ ſponſæ coniun & io fan & ifſima firmiſſimaque de

ſignatur.

b Tob.3.c.6.08.b Euari . B. Hoc ipſum ſignum Chriſtianis coniugibus, quando Matrimonium

fe copilota Trident.cap.i. ritè' auſpicantur

, ad gratiam Dei prodeft accipiendam . Quæ gratia con
Chryf. homzo.in epift. iugibus naturalem perficitamorem , & indiſſolubilem vnitatem confir
ad
haEphe. Amb.li.s.de Abra.
m. cap.7 .
d Genef.2.0 mat , eosque fan &tificat, vt non modò duo ſint amaneantque in carne
vna ſecundùm ſuam vocationem , verùm etiam vt mutuam inter fe fidem ,

e Heb . 13. a Fulgent. epift. pacem ,dile & ionem & confenſionem maximam víquè conſeruent. At
2.cap.s. que ità in eis efficitur, quod Apoftolus docet, ' Honorabile connubiü in omni.
bus , & torus immaculatus.
fEphe.s:Ambro.ibid.L.6
Narbo. C. Proindè Paulusfidem , vbì coniun & ionis eiuſmodi tra & at myſteri

um ,perfpicuèdixit : SACRAMENTVM HOC MAGNUM EST, ego autem

subito prijs & con dico in Chrifto o in Eccleſia. Sic& Auguftinus :Non tantùm , &inquit
, fce
cunditas, cuius fru & usin prole eſt, nec tantum pudicitia, cuius vinculum
eſt fides, verùm etiam quoddam Sacramentum nuptiarum commenda .
h Ephe.s.f tur fidelibus coniugatis. Vndè dicit Apoftolus:" Viri, diligite vxores ve

salone lib.debono coniu ſtras, ficut & Chriſtus dilexit Eccleſiam .Et i rursùs : In nuptijs
plùs valet ſan
Aitas Sacramenti, quàm foecunditas vteri.
TESTIMONI A.
Ephef. s.
1.A. AMBROSIVS in caput quintum ad Ephe. Eccleſia diuidià Chrifto ,'ità nec vxor à viro. Quod
fios, vt fuprà queſtione prima, A. teftimo.quinto. ergò in Chrifto & in Eccleſia, hoc in fingulis quibuſ
2. AVGVSTINVS, ye in priore quæſtione, A. viris ato vxoribusconiun & ionis inſeparabile Sacra 1.Cor. 7.
teftimo.primo & fequentib . mentuni eft. Vndè & Apoftolus : Præcipio , inquit,nó
3. ISIDORVS libro ſecundo de Eccleſiaſticisof. ego, ſed Dominus,vxorem à viro nondiſcedere &c.vt
Bona coniu. ficijs capire decimonono : Nuprialia bona cria ſunt, infrà quæftione tercia, B.teftimo fexto .
gijtria, fides, proles, fides,facramentum .In fideactenditur, nè præ- 4. CONCILIVM Florentinum : Septimum eft
proles, & fa facramento Matrimonij,quod eft fignú coniunctionis
cramentum . ter vinculum cóiugale cum altero vel altera concum .
batur : in prole,vtainanter ſuſcipiatur, pudicè nutri- Chriſti & Eccleſię, fecundùm Apoftolũ dicenté,Sacra- Cauſa effici.
Cur matri. atur: in Sacramento, vt coniugium no feparetur,nec mencum hoc magnú eft & c.Caufa efficiens Matrimo- ens matri.
monij.
munium fit cauſa prolis alteri coniungatur. Sacramentum autem nij regulariter eft mutuuscöfenfus, per verba de præ .
facramentá. ideò inter coniugatosdiatü eft, quia ficut non poteft fenti expreffus.Al ignatur auttriplex bonú Matrimo- Triplex Ma.
nij .
 MATRIMONII.
trimonij bo. nij.Primum , proles ſuſcipienda & educandaad cultū
auni. Dei. Secundum eft fides, quam vnus coniugum alte-
riſeruare debet . Tertium indiuifibilitas Matrimonij ,
Matrimonij
indiffolubi. propter hoc quòd fignificat indiuifibilem coniunctio-
litas . nem Chrifti & Ecclefiæ .
5. CONCILIVM Tridentinum feffione vigefi-
maquarta in doctrina de facramento Matrimonij : Ma
Indiffolubi. trimonij perpetuum indiſſolubilem's nexum primus
lis nexus Ma.humani generisparens diuini ſpiritus inſtinctu pro-
trimonij
. nunciauit, cùm dixit : Hoc nuncos ex oſſibus meis, &
Geneſ.a .
caro de carnemea : quamobrem relinquerhomopa
trem fuum & matrem , & adhærebit vxori ſuæ , & erüt
Matrimoniú duo in carne vna . Hoc autem vinculo duos cantūmo
inter duos
tantùm con dò copulari & coniungi, Chriftus Dominus apertiùs
trahitur. docuit, cùm poftrema illa verba, tanquàm à Deo pro-
Matth . 19 . lata, referens dixit : Itaque iam non funt duo ,fed vna
caro, ftatimc eiufdem nexus firmitatem ab Adamo
tantò antè pronunciatá, his verbis confirmauir: Quod
Gratia huius ergò Deus coniunxit, homo non ſeparet. Gratia ve-
ſacramenti. rò, quæ naturalem illum amorem perficeret, & indif-
folubilem vnitatem confirmaret, coniuges'ap ſan & ifi-
caret, ipſe Chriſtus,venerabilium Sacramentorü in-
ftitutor atque perfector, ſua nobis paſſione promeru-
Ephe . 5 . it.quod Paulus Apoftolus innuit, dicens: Viri,diligi-
te vxores veſtras, ficut & Chriſtus dilexit Ecclefiam ,
& feipfum tradidit pro ea : moxſubiungés, Sacramen
tum hoc magnum eft: ego autem dico in Chrifto & in
Ecclelia. Cum igitur matrimonium in lege Euangeli.
ca veteribus connubijs per Chriftum gratia præitet,
Inter Sacra. meritò inter nouę legis Sacramenta annumerandūſan.
menta nouz cti Patres noftri, Concilia, & vniuerſalis Ecclefiæ tra-
legis nume. - ditio femper docuerunt: aduersùs quam impij homi-
randum .
nes huius feculi infanientes, non folùm perperam de
hoc venerabili facramento ſenſerút, ſed de more ſuo,
prætextu Euangelij, libertatem carnis introducétes,
multa ab Eccleliæ Catholicæ ſenſu, & ab Apoftolorú
temporibus probata conſuetudine aliena Icripto &
verbo aſſeruêrunt,non fine magna Chrifti fideliú ia-
& ura: quorum temeritati fan & a & vniuerſalis Syno-
dus cupiens occurrere, inſigniores prædi&torum ſchi-
ſmaticorum hæreſes & errores, nè plures ad fe trahat
pernicioſa eorum contagio, exterminados duxit, hos
in ipſos hæreticos, eorum's errores decernens ana
thematiſmos.
1.B. TOBIAE tertio : Tu ſcis Domine (inquit Sa-
ra filia Raguelis) quia nunquàm concupiui virum , &
mundam feruaui animam meam ab omni concupi-
ſcentia.Nunquàm cum ludentibus miſcui me,neque
cum his qui in leuitate ambulant, participem mepræc
bui . Virum autem cum timore tuo, non cum libidine
mea, conſenſi ſuſcipere.
2. ET capite ſexto : Tūcangelus Raphael dixit To
biæ : Audi me, & oftendam tibi, qui ſunt quibus præ .
ualere poteſt dæmonium . Hi nanque qui coniugium
ità ſuſcipiunt, vt Deum à fe & à ſua mente excludant,
& ſuæ libidini ità vacent, ficut equus & mulus quibus
non eft intellectus: habet poteftatem dæmonium ſu-
per eos. Tu autécùm acceperis eam , & c. accipies vir-
ginem cum timore Domini, amore filiorum magis
quàm libidine ductus, vtin ſemine Abrahæ benedicti
onem in filijs confequaris.
3. ITEM octauo capite : Dixitų Tobias: Et nunc
Domine tu ſcis, quia non luxuriæ cauſa accipio ſoro-
rem meam coniugem ,ſed ſola poſteritatis dilectione,
in qua benedicatur nomen tuum in ſecula ſeculorum .
4. EVARISTVS Pontifex & martyrepiſtola pri-
Quomodò
ma ad omnes Epiſcopos Aphricanos : Similiter cufto-
inchoandum ditum & traditum habemus ab Apoftolis, vt vxor le-
fit piè matri.
monium , gitimè viro iungatur. Aliter enim legitimum ( ve à pa.
tribusaccepimus, & à ſanctis Apoftolis, eorum fuc.
ceſſoribus traditum inuenimus) non fit cóiugium ,nisi
ab his qui ſuper ipfam fæminam dominationem vi.
dentur habere, & à quibus cuftoditur, vxor petatur,
& à parentibus aut propinquioribus ſponſetur, & le-
1
329
gibus dotetur,& ſuo tépore facerdotaliter (vt mosef)
cu precibus & oblationibus, à lacerdote benedicatur,ſace
Benedictio
rdotalisi
& à paranymphis (vt conſuețudo docet) cuftodita &
conſociata, à proximis tempore congruo perica ; legi
bus docetur , & folenniter accipiatur, & biduo vel tri
duo orationibus vacent, & caftitatem cuſtodiát, vt bo
næ ſobolesgenerentur, & Dño in actibus fuis placeat.
Taliter enim & Domino placebunt, & filios non ſpu .
8
rios, fed legitimos atque hæreditabiles generabunr.
Quapropter filijchariſiimi& merito illuſtres, fide ca
tholica fuffragante, ità peracta, legitima ſcitote eſſe
connubia.
5. CONCILIVM Tridentinum in decreto dere
formatione matrimonij,capite primo : Tametfi dubi
tandum non eft, clandeftina matrimonia, libero con
Hactenùs fuls
trahentium conſenſu fa & a, rata & vera eſſe matrimo. erunt Cian.
nia,quandiu Eccleſia ea irrita non fecit: & proinde iu- deftina, vera
redamnandi fint illi, vt eos fancta Synodus anathema, matrimonia.
te damnat, qui ea vera ac rata effe negát,quid falsò af.
firmant,matrimonia à filijs familias tine confenfu pas
rentum contracta ,irrica eſſe , & parentes ea rata vel ir
rita tacere poſſe: nihilominùs lancta Dei Eccletia'ex
juftifimis caufis illa femper deteftata eſt, atque prohi
buit. Verùm cùm fan &ta Synodus animaduertat, pro
hibitiones illas propter hominum inobediétiam iam
non prodeſſe: & grauia peccata perpendat,quæ ex eif
dem clandeſtinis coniugijs orcum habent : præſertim
verò eorum qui in ftatu damnationis permanent,dum
priore vxore, cum qua clàm cõrraxerant, relicta, cum
alia palàm contrahunt,& cum ea in perpetuo adulte
rio viuunt . Cuimalo cùm ab Eccleſia , quæ de occul
tis non iudicat, ſuccurri non poflit, nisì efficacius ali
quod remedium adhibeatur: idcirco lacri Lateranen . Cap . si.
lis concilij ſub Innocentio tertio celebrati veftigijs in
hærendo præcipit, vt in pofterũ , anteq matrimonium Matrimoniú
contra turi
contrahatur, ter à proprio contrahentiū parocho tri denuaciari
buscótinuisdiebus feftiuis in Eccleſia inter Miffarum publice de
folennia publicè denuncietur, inter quos matrimo. bent.
nium fitcontrahendum :quibus denunciationibus fa
ctis, fi nullum legitimum opponatur impedimentú,
ad celebrationem matrimonij in facie Ecclefiæ proce
datur : vbi parochus viro & muliere interrogatis , & Parochi prz.
eorum mutuo conſenſu intellecto, vel dicat, Ego vostimoni
ſentia dû
o ma
có.
in matrimonium coniungo in nomine Patris & Filij iunguntur. '
& Spiritusfan & ti: vel alijs vtatur verbis , iuxta receptû
vniuſcuiuſque prouincię ritum . Quòd fi aliquando
probabilis fuerit fufpicio, matrimonium malitiosè
impediri poffe, fi tot præceſſerint denunciationes,túc
vel vnatantùm denunciatio fiat, vel faltem parocho,
& duobusvel tribus teftibus præfentibus matrimo
nium celebretur : Deindè ante illius confummationé
denunciationes in Ecclefia fiant, vt fi aliqua fubfunt
impedimenta, faciliùs detegantur : nisi Ordinarius
ipfe expedire iudicauerit, vt predicte denunciationes
remittantur: quod illius prudentię & iudicio ſancta
Synodus relinquit. Qui aliter quàin præſente paro- Clandeftina
cho vel alio ſacerdote, de ipfiusParochi leu Ordina- Teatrimonia
rijlicentia, & duobus vel tribus teftibus matrimoni- sita facit có .
um contrahere attentabunt, eos fancta Synodus ad fic cilium Tria
contrahendum omninò inhabiles reddit: & huiufa dentinum . ,
modi contractus irritos & nullos effe decernit, pro
ut eos præſenti decreto irritos facit & annullat. In
ſupèr Parochum , vel alium ſacerdotem , qui cum
minore teftium numero, & teftes, qui fine parocho,
vel ſacerdote huiuſinodi contractui interfuerint,
necnon ipſos contrahentesgrauiter arbitrio Ordina
rij puniri præcipit. Prætereà eadem fancta Synodus
hortatur, vt coniuges ante benedictionem facerdota- Benedi&tio
lem in templo fufcipiendam , in cadem domo no co - facerdotalis.
habitent:ftatuito benedictionem à proprio Parocho
fieri, neque à quoquam nisì ab ipſo Parocho, vel ab
Ordinario licentia ad prædictá benedi&tioné facienda
atij facerdoti concedi poffe: quacung conſuetudine,
etiá immemorabili, quæ potiùs corruptela dicéda eft,
Tt vel
 330 DE SACRAMENTO

vel priuilegio, non obftante. Quòd fi quis Parochus, habeas tua ,criméeft adulterij. Et paulò pòft: Cogno
velalius Sacerdos,fiue regularis, fiue ſecularis
fit,eti-ſcimus velut præſulem cuftodem's coniugijeſle Deú, Praſul cu
amfi id fibi ex priuitegio,velimmemorabilicõſuetu- qui non patiatur alienum torum pollui, Ecli qui fece- ftosque coa .
dine licere contendat, alterius parochiz ſponſos fine rit, peccare eum in Deum , cuius legem violet, grati.
illorum Parochi licentia matrimonio cõiungere, aut am foluat. Et ideò quia in Deum peccat, facramenti
benedicere auſus fuerit : ipfo iure tam diù ſuſpenſus cæleſtis amittit confortium .
maneat , q diù ab ordinario eius parochi, qui matrı 8. GENESEOS ſecüdo, vt ſuprà quæftione pre
monio intereſſe debebat, feu à quo benedictio ſuſci- cedenti ,C . teftimo.primo.
pienda erat, abſoluatur. Habeat parochuslibrum , in 9. AD Hebræos decimotertio:Honorabile connu
quo coniugum & teftium nomina, diem's & locũ con- bium in omnibus, & torus immaculatus. Fornicato .
tracti matrimonijdeſcribat, quem diligenter apud ſe res enim & adulteros iudicabit Deus .
Confeflio & cuftodiat. Poftremò fancta Synodus coniuges horta 10 . FULGENTIVS epiftola fecunda ad Gallam
Comunió fa- tur, vt antequàm contrahant, vel faltem triduò ante de ftatu viduali, capite quinto : San &a funt Chriftia- Matrimonit
trimonij co matrimonij conſummationem fua peccata diligenter norum coniugia, quia & coniugalis ibì caftitas cufto . Chriftianorá
cuirfanti .
tractum prx . confiteátur,& ad ſanctifiimum Euchariſtiæ ſacramen ditur in corpore, & puritas fidei ſeruatur in corde.
ccdant. tum pie accedant. Si quæ prouinciz alijs, vlcra præ Nam & Apoftolica dicit authoritas, Honorabile con.
Heb.13.
dictas, laudabilibus confuetudinibus & cæremonijs nubium in omnibus, & torus immaculatus . Non eft
hac in re vtuntur , eas omninò retineri ſancta Synodus ergò connubium ex colluuione peccati, ſed ex infti
vehementer optat. Nè verò hæc tam ſalubria præce tutione Dei : & in eo quod fibi coniuges inuicem car
Promulgatio pra quenquam lateant, ordinarijs omnibus præcipit, nis debitum reddunt, in quantum id modeftè faciút,
huius noui Chriſti præcepta cuftodiunt: quia nullatenùs à con
decreri. vt cùm primùm poterunt, curent hoc decretum po
pulo publicari , ac explicari in fingulis ſuarum dicece- iugali charitate & caftitate diſcedunt, Execratur au
lum parochialibus Eccleſijs, idis in primo anno q ſe tem adulterinos concubitus caftitas coniugalis,& ho
piſfimè fiat, deindè verò quotiès expedire viderint. neſtatis verecundiæ tenax ,ab vna vnus, & ab vno vna
Decernit infuper, vc huiuſmodi decretú in vnaquas expetit, quod vterque ſe yni tantùm legitimèdebere
parochia ſuum robur poſt triginta dies habere incipi- cognoſcit.
at, à die primæ publicationis, in ea de parochia factæ , 1.C. AD Epheſios quinto, vt ſuprà quæftione pre
numerandos. cedenti,C . teftimonio quarto .
6. CHRYSOSTOMVS . homilia vigeſima in 2. AMBROSIVS in caput quintum ad Epheſi
epiſtolam ad Epheſios: Reuerà nanop ,reuerà inquam , os, vt ſuprà quæftione præcedenti, A.teſtimo.quinco .
myſterium eſt, & magnum myfterium ,relicto paren . 3. ' LEO Magnus epiſtola nonagefimaſecúda ad in
te eo qui genuit, eo qui aluit, etiam ea quæ peperit, quifitiones Ruſtici epiſcopiNarbonéfis, capire quar
quæmiſerè& cum labore parcuriuit,illis videlicetde to: Non omnismulier iun &taviro,vxor eft viri: quia
ſertis qui tanta beneficia præftiterút, quibuscum con . necomnis filius hæres eft patris . Nuptiarum auté fee.
ſuetudo tracta eſt,adhærere virum illi, quæ anteà ne dera inter ingenuos ſunt legitima, & inter æquales ,
Amor cõiu. vila fit, neque aliquid commercijcum illo habuerit, multò priùs hoc ipfum Domino conſtituente quàm
gum . acob hanc etiam omnibus præferre .Verèmyſteriū eft. initium Romani iuris exiſterer. Itaque aliud eft vxor,
Et parentes quidé,etiam cùm iſta fiun :,non offendun- aliud concubina:ficut aliud ancılla, aliud libera . Pro
tur, fed magis offenduntur ac dolent cùm non fiunt, pter quod etiam Apoftolus ad manifeſtādam harum
expenfis quoquè pecunijs ac fumptu facto lætantur. perſonarum diſcretioné,teſtimoniū ponit ex Geneli,
Magnum reuera myfterium , & ineffabilem quandam vbi dicitur Abrahç: Eijce ancilla & filiüeius.Nó enim Gen.
Galat.
21.si
ſapientiam habens. Iftud fuprà præfatus dixit, in hæres erit filius ancillæ cum filio meo Iſaac.Vndè quũ
Ephe.s. Chriſto & in Eccleſia. Veruntamen nõ propter ipſum focietas nuptiarū ità ab initio conſtituta fit, vepræter Habet in fe
ſolum ità dictum eft.Sed quid ? vt yxorem ſcilicet tan ſexuum coniunctionem haberet in ſe Chrifti & Eccle- Chrifti & eca
quam propriam carnem foueat, quemadmodùm & fiæ facramentum : dubium non eft,eam mulierem nó clefiz facia.
Chriftus Ecclefiam , vxor verò vt reuereatur virum . pertinere ad matrimonium , in qua docetur nuptiale mentum .
7. AMBROSIVS libro primo de Abraham , ca non fuiſſe ministerium ,
pite feptimo: Nulli licet ſcire mulierem præter vxo 4. AVGVSTINVS libro primo de nuptijs &
rem . Ideò coniugijtibi datum eft ius, nè in laqueü in- concupiſcétia ,capite decimo & vigefimoprimo, vrin
2.Cor.7. cidas, & cū aliena muliere delinquas. Iunctus es vxo quæftione præcedenti,A.teftimo.Secundo & tertio .
ri ?noli quærere ſolutionem , quia non licet tibi vxore 4. IDEM libro de bono coniugali, capite decimo
Marc.6 . viuente vxorem ducere : nam & aliam quærere, cùm octauo ,vt in tex. & in quæft.ſequéti, B.teſtimo.tertio.

III

Andirimi vnquàm potestMatrimonium ?

A. Matrimonium dirimi non poffe, fed illius nexum indiſſolubilem ef

a Gencf. 2.0
ſe, primi hominis verba illa demonſtrant, * Relinquet homopatrem ſuu U ma
bahkatehezen inMare:2.0.b trem , Gadhærebit vxorifua, Gerunt duo in carne vna. Quam rem Chriftus

quoquè confirmauit
, cùm Adæ verba velutìdiuina repeteret, illud etiã ad

Roma .Cam.Aport:4 . iungens , Quod Deus coniunxit, homo nonſeparet.Atque alibi docet, ‘ Omnis qui
Ambs. in cap.16 . Luc.
dimittit vxorem ſuam ,& alteram ducit, machatur: & qui dimißam à viro ducit,
machatur. Hanc porrò Dei legem & inuiolabilem ordinationem de perpe
dit.com:b Auguft.dead tua coniugalis nexus firmitate Paulus illuſtrans, His, ait, qui matrimonio iun

ale radiomil.19.6xso.con- Eti ſunt, præcipio non ego, fed Dominus, vxorem àviro non diſcedere :quòd ſidiſcef

ſerit, manere innuptam ,aut viro fuo reconciliari.Et vir vxorēnon dimittat.Ac poit.
• Ibid.g & Rom.7.a
eà ſubijcit : Mulier alligata eftlegi, quanto tempore vir eius viuit.
B. Etſi
 M A T R IM ON I I. 331

B. Etſi igitur nulla etiam fperetur fproles, & quælibet vitæ incommo- Auguft.debonocomiega
da, duriſſimique caſus accedant, tamen contra &tum femel matrimoni- taph.Fabiola ad Occantem

um valet, adeoque ratum & firmum eft, fi præſertim ſit conſummatum , Ecclefiaf,cap.19.
vtvſque indiſſolubile in omni vita perſeueret.Vndè non poteft alter con
iugum ab altero in vniuerſum diuertere, nisì fortè priuſquam inter con*Decrc. lib.3 tit. 32.ca.2 . &

iuges carnale commercium intercefferit, religiofæ vitæ * inftitutum ſuf- 14.Triden.sch.24.cap.6.

cipiatur.Vbìverò cauſę quædam offerunt feſe, ob quas aliquando coniu
ges ſeparentur ,non idcircò vinculum ſoluitur, ſed tori & cohabitationis de4.can.7.& coniu
adultes, 8. Auguft.lib.i.
g. cap. 16 •
communitas ,quæ anteà fuit , impeditur.
C. , perpetua &
Cuius rei cauſam in Chriſto ipfo ftatuemus, qui ſumma

inſeparabili prorsùs vnione Eccleſiam ,fponfam illam vnicam , femperq; hEphef.s.fg Cant.s.abe

chariſſimam , libiadiunxit atque copulauit. Neq; folùm hæcipfa, quæ in

ter virum & vxorem eſt,coniun & io , vinculi coniugalis habet firmitatem ,

verùm etiam omnem indè polygamiam , nèvni videlicet viro plures nu-i IG.do.l . .Eccle,
. ib:q:deOffi .
bant,autvna pluribus deturmaritis,penitùs excludit. Quarè Chriſtus, vt cad.z.
Matrimonium & certiùs confirmaret, & ad puriorem primæuumque il

lum ſtatum reuocaret, ſignificanter dixit: * Erunt duo in carne vna.Et rursùm : k. Gene.zed Match. 19.2
Iam non funtduo, ſed vna caro.
TESTIMONIA.

1. A. GENESEOS ſecundo, vt ſuprà quæftione rios debes tolerare & emendaremores .Audiquid di
prima,C.teftimo.primo. xerit Dominus : Quidimictit vxorem , facit eam me
2. MATTHAEI decimonono : Non legiftis, quia chari.Etenim cuinon licet viuente viro mutare con- Luc.16.
qui fecitab initio , maſculum & fæminam fecit eos iugium , poreſt obrepere libido peccandi.Ita qui au
Et dixit : Propter hoc, dimittet homo patrem & ma thor erroris, etiam reus , culpæ eft. Quò cum paruu .
trem , & adhærebit vxori ſuæ : & erunt duo in carne lis færa dimittitur ? quò titubanti veſtigio grandæua
vna. Itaque iam nó funt duo,fed vna caro . Quod er- derruditur? Durum , ſi excludas parentem ,pignora te.
gò Deus coniunxit,homo non ſeparer. neas : vt ad contumeliam charitatis, addas etiam pie
3. MARCI decimo : Ab initio auté creaturæ ma. tatis iniuriam . Durius,fi propter matrem etiam filios
ſculum & foeminam fecit eos Deus . Propter hoc,re. fimul pellas, cùm magis redimere à patre liberi de
linquet homo patrem ſuum & matrem , & adhærebit beant culpam parentis. Quam periculoſum , fi fragilé
ad vxorem ſuam , & erūc duo in carne vna . Itaque iam adolefcentulæ ætatem errori offeras? Quàm impiú ,fi 1
non ſunt duo ,fed vna caro . Quod ergò Deus coniun . eius defticuas fene &tutem , cuius defloraueris iuuen
xit, homo non ſeparet. tutem ?Ergò inhonoratum ftipendijs, & veteranú Im .
Scripturæ ad 4 . ORIGENE S tractatu ſeptimo in Matthæum : peratordimittacinglorium ,atque imperij ſui poffer.
Herber.com . Scio quofdam , qui præſunt Eccleſijs, extra ſcriptura lione detrudat, & rufticum laboris effærum agro ſuo
trimonium permifiſſe aliquam nubere viro priore viuéte: & con- propulſeragricola ? An quod in ſubditos nefas eft, in
viuente con- tra ſcripturam quidem fecerunt dicentem ,Mulier li- comparem faseft ? Dimittis ergò vxorem quafi iure
iuge .
Rom. 70 gata eſt quanto tempore viuit vir eius . Item viuente fine crimine, & putasid tibi licere, quia lex humana Lex diuina
viro adultera vocabitur, fi facta fuerit alteri viro . Et non prohibet, fed diuina prohibet. Qui hominibus iniſ prohibetdi.
fionem
nonnullis interiectis: Qua enim ratione adultera eft obfequcris, Deum verere. Audi legem Domini, cui vxoris .
mulier, quanuis legitimè nubere videatur, viro vin obfequuntur etiam qui leges ferunt: Quæ Deus con- Match,19.
Non accipit
ſecundùm uente : eadem ratione & vir quanuìs legitimè accipe. iunxit, homonon ſeparet. Sed non folùm hîc cælefte
fententiam re videatur dimiffam ab aliquo viro,non accipit legi- præceptum , fed quoddam etiã opus Dei ſoluitur. Pa
Chrifti. timè fecundùm ſententiam Chrifti, ſed magis me terís ne,oro,liberos tuos viuente de eſte ſub vitrico ?
chatur, quafi alienam accipiens. aut incolumimatre, degere ſub nouerca? Pone, fi re
5. LVCAE decimoſexto : Omnis q dimittit vxo pudiata non nubat: & hæc viuo viro tibidebuic diſpli.
Vxoris
rem ſuam , & alteram ducit, mechatur: & quidimif- cere, cuiadultero fidem feruat? Pone, ſi nubat,necel. lz cöiugium ,
fam à viro ducit, mechatur. fitas illius tuum crimen eft : & coniugium quod pu- adulteriü eft.
6. MARCI decimo : Quicunque dimiferit vxoré cas,adulterium eft .Quid enim refert,vtrùm id aperta
ſuam & aliam duxerit, adulterium committit ſuper criminis confeflione, an mariti ſpecie adulter admit
eam . Etfi vxor dimiſerit virum ſuum , & alij nupſerit, tat? nisi quòd grauius eſt legem criminis feciſſe,quàm
mechatur. furtum .
7. AD Romanos feptimo: Quæ ſub viro eftmuli 10. PRIORIS ad Corinthiosſeptimo, vtin textu.
er, viuente viro alligata eft legi:fi autem mortuus fu . II . AVGVSTINVS de adulterinis coniugijs li
erit vir eius,foluta eft à lege viri. Igitur viuente viro bro ſecundo, capitequinto : Sicut manente in ſe Sa
vocabitur adultera , fi fuerit cum alio viro : fi autem cramento regenerationis , excommunicatur quis reus
mortuus fuerit vir eius, liberata eft à lege viri: vt non criminis,nec illo facramento caret, etiamfi nunquam
fit adultera, fuerit cum alio viro . reconcilieturDeo : ità manente in ſe vinculo federis
8.
CANON Apoftolorü quadrageſimusoctauus: coniugalis, vxor dimittitur ob cauſam fornicationis, in dimiffa
Si quis laicus vxorem propriam pellens, alteram vel nec carebit illo vinculo , etiamfi nunquam reconcili. vxore pro .
ab alio dimiſſam duxerit, communionepriuetur. etur viro : carebit autem, fi niortuus fuerit vir eius . pter fornica
9. AMBROSIVS in caput decimumfextum Lu- Reus verò excommunicatus ideò nunquàm carebit tionem ,ma
cæ : Noli vxorem dimittere, nè Deum tuæ copulędif. regenerationis ſacramento , etiam non reconciliatus, culum foedea
fitearis authoré. Etenim fi alienos, multò magis vxo- quoniã nunquàm inoritur Deus. Remanet itaque, vt ris cóiugalis .
To 2 fi fa
 DE SACRAMENTO
li ſapere fecundùm Apoftolum volumus, nõdicamus
virum adulterum pro mortuo deputandum , & ideò
licere vxori eius alteri nubere . Quanuis enim fit mors
Mors corpo. adulterium ,non corporis, ſed quod peius eft,animæ:
ris tantú dif- non tamen de iſta morte loquebatur Apoſtolus, cùm
foluit matri- dicebat: Quòdli mortuus fuerit vir eius, cui vult nu .
monij vina
culún. bat : ſed de illa ſola, qua de corpore exitur. Quoniam
1.Cor . 7. fi per coniugis adulterium coniugale foluitur vincu
lum , ſequicur illa peruerfitas, quam cauendam eſſe
monftraui,vt & mulier per impudicitia ſoluatur hoc
vinculo : quæ fi foluitur,libera erità lege viri.Et ideò
quod infipientiſfimè dicitur,non erit adultera, fi fue-
rit cum altero viro, quia peradulterium liberata eft
à priori viro . Quod fiita eft à veritate deuiū, vt nul.
lus id ,non dico Chriftianus, ſed humanus ſenſus ad-
mittat,profectò mulier alligata eft, quandiù vir eius
viuit . Quod vt apertiùs dicam , quandiù vir eius in
El qui dimic . corpore eſt. Pari ergò forma & vir illigatus eft ,quan-
tic adulterā. diù mulier eius in corpore eft. Vndè fi vult dimittere
non licet ali- adulteram, non ducat alteram , ne quod in illa culpat,
am ducere . ipfe committat. Similiter & mulier fi dimittit adulte
rum ,non fibicopulet alterum :alligata eſt enim quan
diù vir eius viuit, nec à lege viri nisi morcui libera-
tur, vt non fit adultera fi fuerit cum alio viro .
12. ET capite nono : Et quid ad nos, fi nec ſaltem
diuina miſeratione mundata, marito reconcilietur à
Deo adultera , dum tamen non reconciliatis adulte.
ris, non alia fiant quaſi connubia, quæ conuincun-
B.Cox7 tur eſſe adulteria ? Mulier enim alligata eft, quan-
diù vir eius viuit: Ergò conſequenter & vir alligatus
eſt, quandiù mulier eius viuit. Hæc alligatio facit, vc
alijs coniungi fine adulterina copulatione nó poſſint.
Ex duobus
Vndè neceſse eſt ex duobus coniugibus, quatuor ad
cõiugibus fin
une quatuor ulceros fieri,fi & illa alteri nupſerit, & ille alteram du
adulteri,licứ xerit . Quanuis enim ſceleratiùs machetur, qui non
alijs contra- cauſa fornicationis vxore dimiffa alteram duxerit :
hant.
Marth.19 . quod genus adulterij commemorauit Matthæus: ta
mennó folùm ipfe mechatur,fed ficutì eft apud Mar-
tur, aduite: cum , Quicunque dimiſerit vxorem ſuam , & alia du
rä dimittens, xerit ,adulterium committit ſuper eam : & liyxor di
contrahit . miferit virum ſuum , & alij nupſerit, mechatur: &
Mar. 10.
ſicuti eft apud Lucam , Omnis qui dimittit vxoré ſua,
Luc.16 .
& ducit altera,mechatur: & quidimiſſam à viro du
xerit, mechatur. De quibus teftimonijsiam fatìs in
libro ſuperiore differui.
13. IDEM in libro quinquaginta homiliarum, ho.
milia quadragefimanona: Nő vobis licet habere vxo .
res, quarum priores mariti viuunt.Nec vobis , fæmi .
nä ,habere viros licet, quorum priores vxores viuút.
Adulterina Adulterina ſunt ifta coniugia , non iure fori, fed iure
coniugia non cæli.Neceam feminam quæ per repudium diſceſiit à
iure fori, ſedmarito , licet vobis ducere, viuo marito. Solius for-
cæli. nicationis cauſa licet vxorem adulterá dimittere, ſed
Adultera via illa viuente non licet alterá ducere.Et vobis , fæminæ ,
uente, non
licet alia du. nec illos viros, à quibus per repudium diſceſſerunt
cere . vxores eorum , maritos habere conceditur. No licet :
Matth . 5. adulteria funt,non cõiugia :Côtemnitur Auguftinus?
timeatur vel Chriſtus.
14 . CONCILIVM Mileuitanum Canone deci
Nec dimiſſus mofeptimo: Placuit, vt fecundùm Euangelicam &
nec dimiffa Apoftolicam diſciplinam , neque dimiſſus ab vxore,
alteri
gi cóiun. neg dimiffa à marito, alteri cõiungantur :ſed ità ma
poteft.
neant, aut fibimet reconcilientur. Quod fi cötempſe.
rint, ad pænitentiam redigantur,l. qua cauſa legé im.
perialem petendam promulgari.
15 . AD Romanos feptimo, vt in textu .
1.B. AVGVSTINVS in libro debono coniugali,
Nec ipfa qui- capite feptimo : Vſqueadeò fædus illud initū nuptia
dem fepara- le cuiuſdam Sacramenti res eft,vtnec ipſa ſeparatione
tur vinculum irritum fiat : quandoquidé viuente viro à quo relicta
eft ,machatur ſi alterinupferit : & ille huiusmali cau
ſa eſt qui reliquit. Et paulò pòft: Tantum valet illud
ſociale vinculum coniugū, vt cùm caufa procreandi
Nec prolium solligetur, necipfa caula procreandiſoluacur. Poffet
enim homo dimittere ſterile vxore, & ducerede qua citero vincere
filios habeat: & tamen non licet & noftris quidéiam contrahere ,
téporibus,acmoreRomano necſuperducere, vtam
pliùs habeatqvná viuam : & vtiq relicta adultera, vel
relicto adultero poſſent plures naſci homines, fi vel il
la alterinuberet, vel ille alterāduceret.Quod tamen ſi li
no licet, ficutdiuina regula præſcribere videtur, qué
non faciat intentú ,quid fibivelit tanta firmitas vincu- culum indir
li coniugalis ? Quod nequaq puto tantum valere po- ſolubile .
tuiſſe,nisìalicuius rei maioris ex hac infirma mortali
tate hominum quoddam ſacramentum adhiberetur,
quod deferentibus hominibus atque id diffoluere cu
pientibus, inconcuſſum illis maneret ad pænam .
Siquidem interueniente diuortio, non aboletur illa
confederatio nuptialis: ità vt fibi coniuges fint eti
am ſeparati: cum illis autem adulterium cómittant,
quibus etiam fuerint poft fuum repudium copulati ,
vel illa viro, velille mulieri: nec tamen nisi in ciuita- Solú in Eccle
ſia locum ha .
te Dei noſtri, in monte ſancto,eius, talis eſt cauſa cum ber .
vxore .
IDEM capite decimoquinto : Semel autem ini
tum connubiu in ciuitate Dei noftri, vbì etiam ex pri
maduorũ hominū copula quoddā ſacramentūnuprię
gerunt,nullo modo poteft nisi alicuius eorum morte
Indiffolubile
diffolui,manet enim vinculūnuptiarum ,etiá fi proles vinculum .
cuius cauſa initū eſt, manifefta fterilitate no ſubſequa
tur : ità vtiam ſcientibus cóiugibus non ſe filios habi
turos,ſeparare fe tamen vel ipfa cauſa filiorum ,ac ali
js copulare,non liceat .
3. IBIDEM capite decimooctauo : Sicut duobus
pluribusve ſeruire, ficà viro viuo in alterius tranfire Non licet ad
connubium , nec tunc licuit, nec nunc,licet, nec vn- iugium träź .
quàm licebit. Apoftatare quippe ab vno Deo, & ire in refuperftite
alterius adulterinam ſuperſtitionem , femper, eft ma- coniuge.
lum . Nec cauſa ergò numerofioris prolis fecerüt fan
& ti noftri, quod Cato dicitur feciffeRomanus, vt tra
derec viuus vxorem etiam alterius domum filijs im
plecuram . In noftraru quippe nuptijs, plùs valet fan- Sanctitas So
& titas Sacramenti, quàm fæcunditas vteri. cramcati.
4 . ET capite vigefimoqu arto : Bonum igitur.Vide
fuprà quæftione prima,A.teſtimo.quarto .
5. HIERONYMVS in Epitaphio Fabiolæ ad
Oceanum epiſtola trigefima: Præcepit Dominus vxo- Matth. 5.
rem nö debere dimitti,exceptacaufà fornicationis: &, 1.Cor.7;
fi dimiffa fuerit,manere innuptam.Quicquid viris iu- Iděcft de vl
betur, hoc confequenter redundatin fæminas. Ne iudicium in
enim adultera vxor dimittenda eft , & vir machus re- matrimonij
tinendus . Si qui meretrici iungitur, vnum corpus fa- negocio.
1. Cor.6.
cit : ergò & quæ ſcortatori, impuro ' fociatur,vnum
cum eo corpus efficitur. Aliæ ſunt leges Cæſarū ,aliæ Aliæ leges
Chriſti: aliud Papinianus,aliud Paulus nofter præci- Chrifti,alia
pit.Apud illos viris impudicitiæ fræna laxantur: & ſo- Cæſarum .
lo ſtupro atm adulterio condemnato ,paſsim per lupa.
naria & ancillulas libido permittitur: quali culpá di
gnitas faciat, non voluntas. Apud nos quod non licet
fæminis, æquè non licet viris : & eadem ſeruitus pari
conditione cenſetur. ET paulò pòft : Igitur & Fabi
Fabiola ex
ola, quia perſuaſerat fibi, & putabat à le virum iure ignorātia vi.
dimiſſum :nec Euangelij vigorem nouerat,in quo nu- goris Euan .
bendi vniuerſa caulatio, viuentibus viris, feminis gelij viuente
amputatur: dum multa diaboli vitae vulnera ,vnú in- alteri nupfe
cauta vulnus accepit.Sed quid ego in abolitis & anti- rar.
quis moror, quærensexcuſare culpam , cuius pæni
tentiã ipſa cófeſſa eft ? Quis hoc crederet, vtpoft mor
tem ſecundi viri in ſemetipſam reuerſa, quo tempore
folent viduæ negligentes,iugo ſeruitutis excuſſo ,age
re ſe liberiùs, adire balneas, volitare per plateas,vul Publica eiul
tus circunferre meretricis : faccum indueret , vt erroré dem pro co
publicè fateretur: & tota vrbe ſpectante Romana , ante peccato pa .
diem Paſchæ in bafilica quondam Laterani, qui Cæ- nitentia .
ſareano truncatus eft gladio ,ftaretin ordine peniten
tium, Epiſcopo , Presbyteris, & omni populo colla
chrymantibus, ſparſum crinem ,ora lurida, fqualidas
manus,ſordida colla fubmitteret.
6. ISI
 MATRIMONII. 333
6. ISIDOR V S libro fecãdo de Ecclefiafticis offi- trahere: meharią eum ,qui dimiſſa adultera alii du-neutri licet
aliud coniu.
1.Cor.7.
cijs capite decimonono:Pręcipio, inquitApoftolus,nó xerit, & eam quæ dimiſſo adultero, alij nupſerit, ana gium contra
ego, fed Dominus,vxorem à viro non difcedere. Pro- thema fit. here.
hibet enim dimitti quacunque ex cauſa, nè alijs con- 12. CANONE octauo : Si quis dixerit Ecclefiam
iungantur fecundùm conſuetudinéludæorum , quam erraare, cùm ob multas cauſas ſeparationem inter con- quo ad torā
Match.s. & 19. Dominus interdixit, dicens: Quicung dimiſerit vxo- iuges quoad torum , ſeu quo ad cohabitationéad cer- & cohabitati.
rem ſuam , excepta fornicationis caufa, & aliam duxe- tum , incertúmye tempus fieripoffe decernit, anathe onem .
In caput 19. rit,mechatur.Solum (vt ait Hieronymus)adulterium mafit.
Matth. ſcri- eft quod vxoris vincat affectum . Etpaucisinteriectis: 3. AVGVSTINVS de adulterinis coniugijs li
bens .
Quid ergò fi fterilis eſt, fi deformis, fi ætate vecula, fi bro primo capite vndecimo : Reftat vt Mattheum in- Chrifti verba
Tenenda eft, temulenta,fi iracunda, lí malis moribus , fi luxuriofá ,fi telligamusà parte totum fignificare voluiffe : eandem quomodò
apud Marth :
in
velis nolis,& gulofa, li fatua, fi vaga,fi iurgatrix & maledica ? tenen tamen tenuiſſe ſententiam ,vt dimittens vxoré & alie telligenda,
qualiſcunque da eft , velis nolis, & qualiſcunque accepta eft, haben- ranı ducens,non quidam machetur, id eft,qui præter quando cau
accepta eft , da.Cùm enim eſſes liber, fpontè te ſeruituti ſubiecifti, fornicationem dimiſerit: quidam verò non meche- tion
vxor,habéda. lam isfornica:
excipis
cúmque habet quis yxorem ,(vt'ait Lactantius) neque tur, id eft, qui propter fornicationem dimiferit: fed
Lib.fexto In- ſeruam , neque liberam habere poterit ,vt matrimonij omnis qui dimittit vxorem fuam , & ducit alterá ,me .
fir.diuinar. fidem feruet: neque enim vtiuris publici ratio eft, fo- chari minimè dubitetur . Nam capite nono eiufdem
la mulier adultera eft, quæ virū habens, ab altero pol libri his verbis eam difficultaté explicauerat. Cur er.
luitur, & maritus ſi alteram habeat, à crimine adulte- gò (inquis) interpoſuit Dominus cauſam fornicatio
rijalienus habetur, dum diuina lex duos in vnum ma- nis, & non potiùs generaliterait : Quicunque dimiſe. Matth.19.
trimonij corpus coniunxerit, vtadulter fit, quifquis rit vxorem & c.fi & ille mechatus eſt, qui dimiffa for
compagem corporis in diuerſa diſtraxerit. nicante muliere,alterá ducit? Credo quia illud quod
7. In decretalibus Gregorij libro tertio, titulo tri- maius eſt, hoc Dominus cómemorare voluit . maius
geſimoſecundo de conuerſione coniugatorum , capite enim adulterium efle quis negat, vxore non fornican
Ante sõſum- fecundo,Verùm . Alexander tertius Salernitano Ar- te dimiſſa, alteramducere: quàm fi fornicantem quis
matu
moniúmatri:
licet chiepiſcop o ſcribens, inquit : Verùm poft conſenſum dimiferit, & tuncalteră duxerit: non quia & hoc adul
Religionem legitimum de præſenti, licitum eſt alteri, altero etiam terium non eft, ſed quia minus eft, vbì fornicante di
etia linccon. repugnante, eligere monafterium , ( ficut quidam ſan . miſſa, altera ducitur. Nam fimili locutione vfus eft
iugisconſen- ctidenuptijs vocati fuerunt)dummodò carnalis com- etiam Iacobus:Scienti bonum facere, & non facienti, laco.4 .
ſu ingredi. miftio non interuenerit inter eos : & alteri remanenti, peccatum eft illi . Nunquid ideò non peccatum eſt illi
fi commonitus continétiam ſeruare noluerit, licitum quineſcit bonum facere, & ideò nó facit? vtiquè pec
eft ad ſecunda vota tranfire. Quia cùm non fuiffent catum eſt, ſed hocgrauius, ſi etiam fciat & non faciat.
Licet alteri
in ſeculo ma. vnacaro fimul effecti, ſatis poteft vnusad Deú tranfi- Nec illud ideò nullum , quiaminus.
nentirursùm re,& alter in ſeculo remanere. Vide ibidem capite ſe- 1. C. AD Epheſios quinto , vt fuprà queſtione pri,
cú alio con- ptimo, Ex publico ,eundem Alexandrum 111.İcriben- ma, C.teſtimo.quarto .
trahere . 2.
tem ad Epiſcopum Brixienſem . CANTICORVM quinto : Veni in hortum
8. IBIDEM capite decimoquarto , Ex parte tua. meum ſoror mea fponfa : Aperi mihi foror mea , ami.
Innocétius tertius Lugdunenfi Archiepiſcopo icà fcri- camea, columba mea,immaculata mea & c . Qualis eſt
bit: Etfi poffit non inconſultè videri,quòd ex quo ma- dilectus tuus ex dilecto , ô pulcherrima mulierum ?
trimonium inter legitimas perſonas perverba de prę. qualis eft dilectus tuus ex dilecto, quia fic adiurâſti
ſenti contrahitur, illis viuentibus in nullo caſu poſlit nos ?
Ex diuina re- diffolui,vtviuente reliquo,alter ad ſecüda vota tranſ- 3. ISIDOR V S libro fecundo de officijs Eccleſia
uelatione ali- migrec,etiam fi vnus fidelium ,inter quos eft ratu con- fticis ,capite decimonono : Quòd non vnus & multæ,
difcellio poft iugium , fieret hæreticus, & nollet permanere cum al- fed vnus & vna copulantur,ipfa prima diuinitùsfacta
confumma. tero fine contumelia creatoris : nisi fortè fecùs fieret coniunctio in exemplum eft. Nam cùm Dominus ho- Geneſ.com
tioncm .
ex reuelatione diuina, quæ ſuperat omnem legem, fic- minem figuraller, ci'o parem neceſſaria proſpexiſſet,
Ad religioné uc à quibuſdam ſanctis legitureffe factum : Nos tamé vná decoltis eius mutuatus, vnam illi fæminā finxit ,
tranlire vni nolentes à prædeceſſoruninoftrorum veſtigijs decli- ficos Adā & mulier Eua,vnàinter ſe nuptijs iuncti,for,
cõiugū, alteri nare,qui reſpondêre
vero rursùm conſulti, antequàm matrimoniú mam hominibus de originis authoritate & prima Dei
cötrahere li, fit per carnalem copulam conſummatum , licerealteri voluntate fanxerunt.Itě ſecundùm fpirituales nuptias
1 cet ante con coniugum , reliquo inconſulto , ad religionem tráfire, ficut vnus Chriſtus & vna Ecclefia, ità & ynus vir & Contra Poly
gamiam.
ſummatione. ità quòd reliquusexcunc legitimèpoteritalteri copuc vna vxor ,tam fecundùm generis documentum ,quàm
lari : hoc ipſum tibi conſulimus obſeruandum in arti- fecundùm Chriſti facramentum . Numerus auté ma. Genef.q.
culo prænotato . trinionijà maledictoviro cæpit.Primus Lamech dua.
Per ſolenem 9. CONCILIVM Tridentinum feflione vigefi- busmarítatus, tres in vnam carnem effecit. Sed dicit chæ Curpatriar .
Religionis plures lie
profeflionedi maquarta, canone ſexto : Si quis dixeric Matrimoniú aliquis,quòd & Patriarchæ fimul pluribus vxoribus mul vxores
fimitur matri racum , non conſummatum , per ſolennem religionis vfi funt: Ergò proptereà licebit nobis plures ducere . habucrint.
moniu
non conſuniratu,. profeſlionem alterius coniugum non dirimi , anathe- Sanè licebit,fed fi quiadhuc typialicuius futuri ſacra.
matum . ma (it. menti ſuperſunt,quibus plures nuptiæ figurentur.Se. Secundæ nuo
Ex cauſa for , 10 . CONCILIVM Florentinum :Tertium bonú cundas aucem nuptias propter incontinentiam iubet prię poftmor
tem prioris
nicationis li.Matrimonij eft indiuiſibilitas ,propter hoc quòd ſigni. Apoſtolus. Melius eſt enim denuò vni viro nubere, coniugis
cettori fepa . ficat indiuiſibilem coniunctionem Chrifti & Eccleſię. quàm explendæ libidinis cauſa cum pluribus forni- 1.Cor.7.
cere,fed non Quanuis autem ex caufa fornicationis liceat tori ſepa- cari: Sæpiùs autem nubendi licentia , iam non eſt reli- fimul Plures vxores
habere,
inire aliud rationem facere ,non camen aliud Matrimonium con- gionis, ſed criminis. criminis eft.
culú pero trahere fas eft, cùm matrimonij vinculūlegitimè con 4.
matrimoniū.
Vin CONCILIVM Tridentinum fellione vigefi
tracti perpetuum fit. maquarta ,canone ſecüdo: Si quis dixerit , licere Chri. Diuina lege
petuum .
11 . TRIDENTINVM ſeſſione vigefimaquarta, ftianis pluresfimulhabere vxores,& hocnulla legedi- Chriftiani
Viaculū ma- canone feptimo: Si quis dixerit Ecclefiam errare, cùm uina eſſe prohibitum,anathema fit. fimul plures
trimonij dif- docuit & docet iuxta Euangelicam & Apoftolica do- 5 . GENESEOS fecundo, vt fuprà quæftione pri- vxores habe
ant .
etiam ob for. & trinam , propter adulterium alterius coniugum ma- ma,C.teftimo.primo.
nicationem . trimonij vinculum non poffe diſſolui : & vtrunqz vel 6 . MATTHAEI decimonono , 7. MARCI de
Poft feparati etiam innocenté,qui caufam adulterio non dedit,non cimo,vt fuprà hac eadem quæſtione, A.teftimo.ſecun
onem toti, poſſe, altero coniuge viuente,aliud matrimoniú cone do & tertio.
1 Tt 3 IIII
 DE SA CR A MENTO
334
IIII

Eft'ne permiſſum omnibus Matrimonium ?

2. Epiphan.Hærefi 6. contra Apoftoli-A. Minimè . Tradiderunt enim ſan & i Apoſtoli, vt Epiphanius
cos.
inquit,peccatum eſſe,poft decretam votoſ; firmatam virginitaté,
ad nuptias côuerti. Idque tale ac tantum effe peccatum aſſerit Hie

b Hieron;lib.z.contra Fouinianum.Ba-ronymus',vt dicat ,Virgines,quæ poftconſecrationem nupſerint,

virginitate, &
clapſam . non tam adulteras,quàm inceftas effe. Et Auguſtinus ait : Virgo ,
c in pſal.83. Vide eundem in pſal. 75.
& debonoviduit.cap.s.9.& Oecu:quęſi nuberet,nó peccaret,fan & imonialis ſi nupſerit,Chriſti adul

virginitac:39."Fulgent.epift.1.c.6.& 7.terareputabitur. Reſpexit enim retrò de loco, quò acceſſerat.

d 1. Corinth . 7.b B. Proindè quod Apoftolus habet, Melius eft nubere quàm vri,
c. Lib.ad virgin.lapſam ,cap.s. Hieron .
lib.in louinia,Auguft.lib.1.de adult.prout Ambroſius diſertè pronunciat, ad non pollicitam , ad non

Occu in.Cor.7.Isidor.lib.2.deoffic.dùm velatam pertinet.Cæterùm quæ ſe ſpopõdit Deo,& fan & um

.
velaméaccepit,iam nupſit, iam immortali iun & aeft viro : & fiiam

voluerit nubere communi lege coniugij, adulterium perpetrat,

ancilla mortis efficitur. Sic Ambroſius. Vndè ſemper laudatú fuit

sozom.lib.6.hif.c.3.& Niceph.lib. Iouiniani Imperatoris Refcriptum , & à Iuſtiniano Imperatore

rapere,fed
3 ,21. de Epiſc. & Clet. » Tu- in Codicem relatum, quod ſic habet:Si quis nó dicam
Laliquis.C.
ron.can
attentare tantùm iungedi cauſa matrimonij facratiſſimas virgines
h .
1.de inftit.Monachorum ,& Conftitutio.auſus fuerit,capitali pæna feriatur.
nach.elapfum . Chryfoftom .epift.c.ad C. Iam de Monachis, & ' ſacris Ordinibus initiatis eadem ratio ,

cap:3:19. &15. Auguft.in pfal.75.& fet. idem iudicium eſt prorsùs:damnationem enim habent, filaxatis li

integriertem bele in commodo bidini habenis

, primam fidem Deo & Eccleſiæ datam fefellerint
,
de los siguiente ecompetition de nosſeu (vt Apoftolus loquitur )irritam fecerint. Qui vltrò fe abdicâ
caput Gregor.lib.z.cpid . 4.Leo epit:runt coniugio,dum feruandum perpetuò Cælibatum autvoto ex

nard:fermo.ss.in Càntic. Trident.sca.preſsènuncupato firmârunt, aut facrorum Ordinum ſuſceptione

Timis.b Carthagt
. can.104.Au.ſaltem tacitè 'comprobârunt,atque teſtati ſunt.
et controvere come to. ibidor.D. Audiantigitur verbum Dei:" Si quid vouiſtiDeo,nemoreris red
1 6.decretal.lib.z.tit.is.
m Eccles s. a dere. Et,' Quodcunque voueris redde.Tum alibi: • Vouete Greddite Do
a Ibidem , & Dcuter.23.d
o Pſalm.78.b mino Deo veſtro. Quin & Chriſtus ipfe docet : ' Nemo mittensmanum
P Luc.9.g Bern.epift. 2. ad Fulconem ,
Anſelmusepift.4. " Juam ad aratrum , & refpiciensretrò,aptuseſt regno Dei.
TESTIMONIA .
1. A. EPIPHANIVS hæreſi ſexageſimaprima rit, habebit damnationem , quia primam fidem irritá damnationë
cótra Apoftolicos: Aliqua in ſcripturis,aliqua in Tra- fecit. Virgines enim quæ poſt conſecrationem nupſe- No tam adul.
ditionibus ſanctiApoſtoli tradiderunt: quemadmo- rint,non tam adulteræ ſunt, quàm inceſtæ . icræ , quàm
3.Coc.19.14. dùm dicit ſanctusApoftolus: Sicut tradidi vobis . Et 3. BASILIVS Magnus in libro de vera virginita incefta .
& 15 .
alibi: Sic doceo , & fic tradidi in ecclefijs.Et, li contine te : Cùm virginitatem Domino profeſſæ fine, carnali Virginitatem
vicolo o
Peccatum eft ris, nisì fruftrà credidiftis. Tradiderunt itaque fan &ti poftmodùm voluptate malé blanda delinitæ ac deui- profeff ,ftu
admiportvin Dei apoftoli,peccatum effe poft decretam virginitaté, & tæ , fupri ſcelus honefto coniugij nomine obtegere prifcelusho
ginitate de. ad nuptias conuerti, Et fcripfit Apoftolus: Si nupferii cupiunt. Non ignorant huiuſmodi, quanuìs ignoran nomine obte.
cretam . virgo,non peccauit. Quomodò igitur hoccũ illo con tiam fimulent: quæ ſponſi dexteram & fredera pręua- gere cupiunt.
1.Cor.7 . cordat ? Immò etiam illam virginem dicit quæ non
Paulus virgi. ricata fit, eam necillius yltrà effe fponfam ,qué,nequi.
nino dedica eft dedicata Deo, fed propter penuriam raritatis in il tiæ dansmanus,dereliquit:nem eius vxorem per vllas
tx Dco, tantūlo tempore eorum qui in Chriftum credebant, necef- leges dici poffe ,cui ſe deſerto ſponſo, libidine incitata
permittit nu- fariò fic fiebat. Et quòd hæcficfe habeat, docet nos idé coniunxit. Tunc enim legitimum conftat eſſe connu
ptias.
1.Tim.s. Apoftolus, dicens : Iuniores viduas reijce : poftquàmbium , & fecundùm diuina iura inſtitutū , cùm non vo
enim lafciuiêrunt contra Chriftum ,nubere volút:ha- luptatis affe &tus legis ſcita præcefferit, fed adiumenti
bentes iudicium , quòd primam fidem reiecerunt. Si neceffarij, prolis' caufa fuerit huiuſmodi facta con
itaque & ea quæ poft mundi experientiam vidua fuit, iunctio.Ec paulò pòft: Non ſe fallat quià virginitatis
atque Deo dicata , & pofteà nupfit,iudicium & conde curriculo ad carnis vitia deflexit. Coniugium quippe Coniugium
mnationem habebit, quòd primā tidem reiecie: quan. illi in peccatum reputabitur : primùm quidem , quia illis in pece
catum repute
to magis quæ citra mundi experientia Deo dicata vir- peffimum coniunétionis huius fundamentum volu- tabitur.
Nota argu-, go fuit & nupfit,contra Chriſtum lafciuijt, & maioré ptatem iecit, præuaricationisq malum : deindè,quia
mentum Epi-fidem reiecit, & iudiciú habebit, velut quæ proprium cauſanon effet libera : neq enim eft mortuus vir eius,
erga Deum propofitum relaxauit ? vt cui vult nubat, viuéte immortali viro, meritò cen- Adultera
2. HIERONYMV S libro primocontra Iouinia- cenſetur,
ſetur adultera,quæ mortalem hominem ,ob carnis vi
virgines ſa. num : Sinupſerit virgo ,no peccauit.Nõilla virgo quę tia,Dominithalamis intulit .
crz'ü nubant, femet Dei cultui dedicauit :hacum enim fi qua nupſe. 4 . IDEM epiſtola ad virginem elapſanı, quæ alijs
eft
1

1
 MATRIMONII.
Profeſſio vir- eſt centeſima octogefimaquinta: Reuoca in memoria
Finitatis fa: honeftam profeſſionem ,quam profeffa es coram Deo
angelis & ho. & Angelis,ac hominibus. Reuoca inmemoriam vence-
minibus.
randam congregationem , & facrum virginum chorū,
& confilium Domini, & c. Ob hæc quis nõ luctu com
Efa.s.
inotus dixerit ? Quomodò facta eft ineretrix ciuitas fi-
delis Sion ? Quomodò autem non ipfe Dominus ad
aliquem ex his, qui nunc in fpiritu Hieremiæ obam-
Hicro.18.
bulant, dixerit? Vidifti quæ fecic mihi virgo Iſrael?
Ego deſpondi ipſam mihijpfi in fide & integritare, in
iuftitia & in iudicio, & in miſericordia & miſerati-
orez 2. onibus, quemadmodùm per Oſeam Prophetam ipſi
promiti . Ipſa autem dilexit alienos, & viuente me vi .
ro immortali adultera appellacur, & non timet alte-
In corrupto. si viro commiſceri, &c. Sublatis membris Chriſti,
rem {acrę viro fecifti membra meretricis, & c.Expediretipfi, vtmo-
ginis.
s.Cor.6 . la afinaria circa collum ipfius appen ſa effet, & in ma
Hatth . 18 .
re proiectus eſſet, potiùs quàm virginem vitiâffet.
Quis feruus contumax ad tantam inſaniam deuenit,
ve herilicubili ſeipſum inijceret? Quis prædo ad tans
cam dementiam perductus eft, vt ipſa Dei donaria
contingeret,non ſupelle& tilem inanimatam , ſed cor.
pora viuentia, & animam inhabitantem habentia, fa-
&tam ad imaginem Dei?Quis ab æterno audituseft in
media ciuitate, & ſerena meridie, imagini regiæ for-
mas immundorum porcorum infcribere auſuseſſe? Si
quis humanas nuptias ignominia affecit ,citra miſera-
tionem coram duobus aut tribus teftibus moritur : '
Quanto peiore fupplicio dignus cēſebitur, qui filiui
Dei conculcauit, & defponfatam ipfi fponíam adulte-
rio contaminauit ,& fpiritum virginitatis contumelia
affecit ?
5. AVGVSTINVS in pſalmum octogeſimum-
tertium: Vnuſquiſqueautem , fratreschariſlimi,de lo-
co itineris tui,ad quem proficiendo peruenit, & quem
Qui dicantur vouit Deo,indè refpicit retrò , cùm ipſum dimilerit :
retrò reſpi-
cere. verbigratia,ftatuit caftitatem coniugalem ſeruare :in-
Luc... dè enim incipit iuftitia : receflit à fornicationibus &
ab illa illicica immunditia , quando ſe ad fornicationes
Votum cafti- conuerterit,retrò reſpexit .Aliusex munere Deimaius
tatis . aliquid vouit, ftatuit nec nuptias pati , qui no damna-
retur, ſi duxiſſet vxorem : polt votum quod Deo pro-
Damnabútur mifit, fi duxerit,damnabitur,cùm hoc faciat quod ille
vocifragi.
qui non promiſerat, tamen ille non damnatur, ifte da-
mnatur. Quare,nisi quia iſtereſpexit retrò ? Iam enim
1.Cor.7. ille antè erat,iſte autem illucnondùm peruenerat. Sic
Sanctimonia. virgo quæ fi nuberet,non peccaret : ſanctimonialis fi quæ ſe non continet ,nubar :quænon cæpit,deliberet:
Chrifti adui. nupſerit, Chrifti adultera reputabitur. Reſpexit enim que aggreſſa eft, perſeueret; nulla aduerfario decuroc. Adhortatio
tera efficitur. retrò de loco quò accefferat. cafio ,nulla Chrifto fubtrahatur oblatio . In coniugali ad caftitatis
6. IDEM in pſalmum ſeptuageſimumquintum ,ſum quippe vinculo fi pudicitia conſeruatur,damnacio no
perillud, Vouete & reddite Dño Deo veftro: Quiſque timetur.Sed in viduali & virginali continentia, excel Poft voto nú .
quod poteſt voueat, & reddat.Non voueatis ,& nó red- lentia muneris amplioris expetitur. Qua expetita & cupatam caſti
Non ſitis pi datis :fed quiſque quod poteſt voueat, & reddat. Non electa, & voti debito oblata, iam nó folùm nõ capeffere tate nõ tátùm
griad vouen, fitis pigriad vouendum ,non enim viribus veftris im- nuptias,ſed etiam fi nó nubatur,nubere velle,damna- nubere, fed
dum . plebitis :deficietis,fide vobis præſumitis:fi autem de bile eft. Nam vthoc demonftraretApoftolus, non ait, fez celcomuna
illo cui voueris, vouete, ſecuri reddetis. Eft quidam
modus communis omnibus, furtum non facere: non
Vota quçdam nubere, caftimoniali præcipitur, & nuptæ non preci-
communia,
quædam pro. pitur :adulterium no facere, omnibus præcipitur &c.
pria fingulo . Hoc totum omnes vouere debemus. Sunt etiam vota
rum ,
propria tingulorum , alius vouet Deo caftitatem con-
Votủ caſtita
jugalem , vtpræter vxorem ſuam nonouerit aliam: ſic
& vidualis. & tæmina, vtpræter virum ſuum non nouerit alium .
Alij etiam vouent, & experti tale coniugium , vltrà
nihil tale paci , nihil tale concupiſcere aut fuftinere,
Votum virgi & ipfi vouerunt aliquid maius quàm illi . Alij virgi-
nitacis . nitatem ipfam ab ineunte ætate youent, vt nihil tale
vel experiantur,quale illi experti funt & reliquerunt :
& iſti vouerunt plurimum . Alij vouent domum ſuam
eſſe hoſpitalem omnibus fanctis aduenientibus, ma.
gnumvotum vouent. Alius vouet relinquere omnia
Votum pau . ſua diſtribuendo pauperibus, & ire in communem vi-
pertatis
& rc.
ligionis . tam ,in ſocietatem ſanctorum ,magnam votum vouit.
Vouete & reddite Domino Deo veftro .Quiſque quod
335
voyere voluerit, voueat: illud attendat,vt quod you
uerit ,reddat. Vnuſquiſa Deo quod vouer, li refpicit
retrorſum , malum eſt. Neſcio quæ caftimonialis nu
bere voluit. Quid voluit? Quod & virgo quælibet.
Quid voluit ?quod & mater iplius . Aliquid inalı vo
luit?Mali planè,Quare ?quia lă vouerat Dño Deo fuo.
Quid enim dixit de talibusApoftolus Paulus, cùm di 1.Tim.si
cat, Viduas adoleſcentulas nubere ſi velint? Sed tamé
ait quodam loco, Beatior autem eritfific permanferit 1.Cor.za
fecundùm meum confilium . Oftendit beatiorem ,ſific
permanſerit: non tamen damnandam,ti nubere yolu .
erit. Quid autem ait de quibuſdam quz vouerunt, & 1. Tim.s.
non reddiderunt ? Habentes, inquit,damnationé ,quia
primam fidem irritam fecerunt. Quid eſt, primam fi- Prima fidem
demirriţam fecerunt? Vouerunt,& non reddiderunt. irritam faciüt
Nemo ergò pofitus in monafterio frater, dicat : Rece
do de monaiterio, neqz enim ſoliquifunt in monafte. Monachi fu
giriui.
rio ,peruenturiſunt ad regnum cælorum : & illiquiibi
non ſunt,ad Deum non pertinent.Refpondetur ei : Sed
illi non vouerunt,tu vouifti , & retrò reſpexiſti.Et poft
pauca: Quæ autem refpexit ad nuptias, nó quia voluit virgines poft
nubere,damnatur: ſed quia iam antè recellerat, & fic votů nubéres,
vxorLoth reſpiciendo retrorſum .Non fitis pigriqui comparantur
poteftis, quibus adſpirat Deus appræhendere gradus Luc.17 .
meliores : quia nö ilta ideò loquimur, vt non voueatis, Adhortatio
ad vouëdun .
ſed ve voueatis & reddatis. lam quia ifta tractauimus,
fortè volebas vouere, & modò non vis vouere. Sed
quid tibi dixerit Pfalmus, attende . Non dixit, nolite
vouere : ſed, Vouere & reddite . Quia audîfti, Reddite, Pfal.zs.
non vis vouere ? Ergò vouere volebas, & nó reddere ?
Immò vtruny fac: vnum fit ex profeſſione tua,aliud
exadiutorio Dei perficietur. Adſpice eum qui te du- Reddere to
cit, & non reſpicies retrò,vndè te educit. Qui te ducit, iutorio
tu,cftex ad
ante te ambulat:vndè te eduxit, poft ce eſt. Ama du
centem , & non te damnat retrò reſpicientem .
?. ITEM de bono viduitatis , capite octauo : Pro- Nubétes poſt
indè quæ ſenon continent,nubāc antequàm continen profeffionem
tiam profiteantur,antequàm Deo voueant: quod nisi damuantur?
reddant,iure danınantur. Alio quippe loco de talibus
dicit Apoftolus:Cum enim in delicijs egerint in Chri- , Tim s.
fto, nubere volunt, habéres damnationem , quoniã pri. irritam
Primam fece
fidé.
mam fidem irritá fecerüt,id eft, voluntaté ad nuptias ,
à propofito continétię defexerút. Irritá quippe fece- luntatem ad
runt fidem quam priùs vouerant, quòd perſeuerantia nuptias à pa
implere noluerunt. polito conti
nentiæ dcfie
8. ET capite nono : Quæ poteft ergò capere,capiat: xerunt.
oblat ionem .
cùm in delicijs egerint,in Chrifto nubunt : ſed, nube. bile eft.
re volunt: habentes, inquit, damnationem, quoniam 1.Tim.s.
primam fidem irritam fecerunt: etfi non nubendo, ſed
tamen volendo .
9. ITEM capite vndecimo : Planèno dubitauerim Adulterija
dicere, lapſus& ruinas à cafticare fanctiore, quæ vo- peior eftlao
uetur Deo , adulterijseſſe peiores. Si enim ,quod nullo caftitatis .
modo dubitandum eft,ad offenfioné Chrifti pertinet,
cùm membrum eius fidem non feruar marito :-quan
to grauiùs offenditur ,cùm illijpli non ſeruatur fides in
eo ,quod exigitoblatum , quinon exegerat offerendű ?
Et paulò pòlt: Poft voti profeſſionéperſeueráter fræ 1
nandum & vincendú eft quod libet, quia iam nó licet .
10 . OE CVMENIVS in ſeptimi capitis prioris ad
Corinthios,hęc verba: Sinupſerit virgo,no peccauit:
Virginé hoc loco appellat, no eam que Deo cóſecrata
eft,fed innuptam puella. Nam quæ Deo cóſecrata eft,
fi nupſerit,Chriſto reddit adulterum eum cui nubit.
11 . CYPRIANVS epiftola ſexagefimaſecunda ad Lib.i.epift.ss.
Pom
 TO
AMEN
336 DE SACR
Pomponium : Si fuperueniens maritus ſponſam ſuam gibus debet Deo dicata continentia cum timore & tre- bere, nec co .
iugibus debi .
jacentécum altero videat,nónneindignatur & fremit ? more ſeruari.Quia priuſquam ſit aliquis voti reus, nó cum cóiugale
Quid ? Chriſtus Dominus & iudex nofter ,cùm virgi- condemnatur, fiue virgo licitè nubat, fiue maricus & reddere licet,
nem ſuam fibi dicatam & ſanctitati fuæ deftinatá iace vxor coniugale fibi debitum reddant: Poftquàm ve
re cum altero cernit, quàm indignatur & irafcitur? Et rò quiſquemeliora conſectans, profeſſione ſeipſum
Inceſtz con-quas pænas inceftis eiuſmodi coniunctionibus com- continentiæ fiue integritatis obftrinxerit, grauiflimè
iunctioncs. minatur ? Etpaulò pòft: Siautédeeis aliqua corrupta delinquit, fi fibi deinceps licere pucat, quod antè lici
fuerit depræhéia ,agat penitentiâ plená: quia quæ hoc tum fuerat.In talibusquippe rebus quod vouens Deo
Chrifti adul . crimen admiſit,non mariti, ſed Chriftiadultera eft. fibi adimit voluntas,nulla deinceps impunè permitci
tera . 12 . CHRYSOSTOM'V S in libro de Virginita- tur vſurpare neceſitas: nec temerator votiexcuſacio
te, capite trigeſimonono . Cùm capite præcedéticitâf- nem iuftam fuæ prệuaricationis inueniet, quem nemo
ſet illud prioris ad Timoth . quinto , Cùm luxuriatæ compulit vt voueret.
fuerint in Chrifto, & nubere voluerint,damnationem 1. B. PRIORIS ad Corinthios ſeptimo: Dico au .
habebūt &c . Deindè attuliffet & iftud priorisad Co- tem non nuptis & viduis: Bonum eft illis fi ficperma
rinthios ſeptimo,Dico auté innuptis, &viduis, Bonú neant, ficut & ego. Quòd fi non ſe continent, nubant :
eft illis fi fic permanſerint ficut & ego :quòd fi fe non melius eft enim nubere, quàm vri. Ijs autem qui ma
continēt,nubant &c. fubijcit ftatim capite citato : Sed trimonio iun&i funt,præcipio non ego ,fed Dominus ,
quamobrem in eam , quam liberam dimiſerat, pænam vxoremd viro non diſcedere, & c.
1.Cor.7. deindè conftituit, & ,quod in Domino effe inquit con 2. AMBROSIVS in libro ad virginem lapſam ,
nubium ,id quafi contra legem conciliarú condemnar? capite quinto :Nones memorata diei ſancłę Domini. Velatio & cô.
nè verearis : non enim id de his ipfis,fed de alceris vult cæ Reſurrectionis, in quo diuino altari te obtulifti ve- fecratio virgi
Virgo qua re . intelligi nuptijs. Vt enim , cùm dixit virginem , quia landam ? In tanto itaq folenniconuentu Ecclefiæ Dei, nú quanta fo.
nunciauicco- nupſerit,non peccare, de ea non eft locutus, quæ con- inter lumina illa ſplendida, inter candidatos regni ci folear.
intolerabili jugium renunciârit, quippe quam deliquiffe, & into- cæleftis quafi regina reginuptura procefferas. Non es
le aftringit lerabili ſcelere ſe aftrinxille perſpicuum eft omnibus, memorata qualis allocutio fa & a eft illa die ad te : Ad - Pfal.44.
peccato. fed de illa, quæ expers adhuc nuptiarum , nihil dum ſpice filia, & intuere, & obliuiſcere populum tuum &
ftatutum habet, verùm etiam nunc inter vtrunque ana domum patris tui, & concupiſcet rex decorem tuum,
cipiti cogitandi cura diftrahitur : fic & viduam : hoc quia ipfe eft Dominus Deus tuus ? Reminiſcere ergo,
1.Cor.7. enim loco de ea omninò loquitur,cui, viro amiſſo , ne . quantus ad fponfi tui &Domini nuprias côueneric po
quedum deliberatum fit nubere, & integrum , vtrum pulus. Seruare te oportuit fidem , quam ſub tantis te Scruida fides
K.Tim.s. målit, optare : illic verò eam fignificat, cui, cùm iam libus pollicita es, ſemper cogitare cui virginitatem quá lub tan
in certamen continentiæ defcenderit, non ampliùs li. fpoponderis.Faciliùs te oportuitſanguinem cum fpi- tis teftibus
pollicemiur.
berum eſt nubere cum aliquo: licet enim , quàm diù id ritu fundere, quàm perderecaſticatem tuam . His tunc
non elegerit, viduam effe, neque in viduarum ordi- in illo die confecrationis tuę di&tis, & multis ſupra ca.
Ibid . nem referri: itaque, inquit ipſe, Vidua deligatur non ftitatem tuam præconijs,facro velamine tecta es, vbì
minùs ſexaginta annorum.nam viduæ omninò, fi vo- omnis populusdotem tuam ſubſcribens,nó atramen
luerit, poteftatem nubendi facit:ateam , quæ coniu- togſed ſpiritu ,pariter clamauit ,Amen .Vincor lachry
Quæ fe caſta gemortuo ,ſe in reliquú tempus Deo caftam forepro- mis, cùm hæcrecordor :compūgor Itimulis, cùm hęc
fore profella feſta fit, fi pofteà nupferit, vehementer accuſat, vtquæ exempla conſidero.Namfi inter decem teftes confectis
eft,non. poteft pacta ,quæ cum Deo fecerat, tanquàm oblita neglexe. fponfalijs, nuptijs conſummatis, quæuis viro con-
s.Cor.7. rit . non his ergò,fed illis dixic, Sile non continent,nu. iū &ta mortali, nõſinemagno periculo perpetrat adul.
bant: meliuseftenimeubere,quàm vri. terium : quid putes fore, li inter innumerabiles testes
13. FVLGENTIVS Epiſtola prima de coniugali Ecclefiæ , coram angelis, exercitibus cæli facta copula
debito ,capite ſexto : Licitarum rerum vſus licitè cum fpiritalis per adulterium foluitur? Neſcio an poſtit di- Adulterium
temperantia geritur, donèc rei licitæ renunciatio non gna mors,an pæna cogitari. Dicit aliquis : Melius eft fpirituale.
mouetur, & quandiù non tenetur ex vtriuſque, id eft, nubere quàm vri . Hocdi& um ad non pollicitam per- Melius elton
ex maritivxorisiz coſenſu , perpetua continentię pro- tinet, ad nondùm velatam.Cæterùm quæ ſe ſpopondit bere & c.ad
miſlio,non eft illicita coniugalis admixtio . Scriptueſt Chriſto , & fanctum velamen accepit : iam nuplit, iam quam virgine
1. Cor.7. enim : Siduxeris yxorem , non peccafti : & fi nupſerit immortali iun&a eft viro . Et iam fi voluerit nubere pertincat.
‫ ם‬u virgo, non peccauit . Veruntamen nõ peccec virgo quæ communi lege coniugij,adulterium perpetrat,ancilla
Deposito nubit: inuenituraliquavirgopeccare ſinupſerit.Non mortis efficitur. Sihoc ita eft,quid de illadicendum
cet : quz verò enim peccat virgo nubens, li virginitatem Deo priuſ eft,quæ occulta & furtiua turpitudine conftupratur,
peccet. quàm nuberet in corde nő vouit. Cæterùm fi, quem- & fingit ſe eſſe quod non eft ? Habitu virgo, facto non
1.Cor.7
admodùm dixit Apoftolus, ftatuit in corde fuo fir- virgo. Bis adultera, & in actu & in adſpectu.
mus, non habens neceſlitatem , poteſtatem autem ha- 3 . HIERONYMV S libro primo aduersùsloui
bens ſuæ voluntatis, & hoc iudicauit in corde fuo ſer- nianum ,vt fuprà hac quæftione,A.teftimo,fecuudo.
Poft dicatam uare virginitatem ſuam , grauiter poftmodùm peccat, 4 . AVGVSTINVS libro primo de adulterinis
tatem ,volensli poft dicatam virginitate Deo,voluerit humano ſer- coniugijs ,capite decimoquinto : lllis qui ſe non con- Pof vorü nec
humano fer, uire connubio .Nam & viduas quaſdam beatus Paulus tinent, vrique expedit nubere, & quod licet, expedit . licet, nec er
uire conubio, vinculo pronunciat damnationis obftrictas, quia ſci- Quæ autem vouerint continétiam ,nec licet,nec expe- pedit bubere .
stanitet pec- licet poft continentiæ profeſſionem , nubendi rece- dit. Porrò diſcedere ab infideli coniuge licet, fed non
ptam non abijciunt voluntatem . De quibus euitandis expedit.
1. Tim.s. Timotheum ſic inftruit, Adoleſcétiores autem viduas 5.`IDEM in libro de bono viduitatis, capite octa
deuita: cùm enim luxuriatæ fuerint in Chrifto , nube- uo, vtfuprà , A.teftimo.ſeptimo .
re volunt, habétes damnationem , quia primam fidem 6. OECVMENIVS in prioris ad Corinthios fe
irritam fecerunt. Adimit igitur concumbendi licentiá primum caput, vt fuprà , A.teftimo,decimo.
continentiæ promiſlio, nec fola talibus fornicatio in 7. ISIDORVS libro fecundo de officijs ecclefia
terdicitur, ſed eţiam maritalis admixtio prohibetur, fticis,capite decimoſeptimo: lllos dicit Apoftolus nó 1. Cor.7.
Voluntas etiá
ſola culpabi. & præuaricatricem volütatem tenet culpabilis nexus, peccare ,fi nubant, quenondum vouerunt Deo caftita.
Jis eft. etiam fi nullus in opere conſequatur effectus. Neque tem.Cæterùm vel quæ in corde ſuo promifit, fi aliud
laco.. enim fruftrà ſcriptum eſt : Quia concupiſcentia cùm fecerit ,habet damnationem , quia primam fidem ,ficut 1. Tim.s.
conceperit,paritpeccatum , ait idem Apoftolus, irritam fecit. Quod enim erat per Per votum fic
Poft votů con
14 . ET capite feptimo: Quocircà non folùm à vir naturam licitum , per votum Gibi fecit illicitum , ficus ante erat lici.
virginibus nu ginibus integritas,verùm etiam à viduis atque coniu. Ananias & Saphira, quibus de precio poffeflionis fuæ tum .
reci. Act.s.
 MATRIMONII.
retinere nihil licuit, ob quam cauſani & ſubita morte
proftrati ſunt.
8 . LE O epiſtola nonagefimaſecunda ad Rufticum ,
capite decimoquarto,vt inferiùs,C.teſtimonio ſepti-
mo,
9. IN Codice Iuſtiniani tit. de Epiſcopis & Clericis,
incos condi. lege quinta ,quæ eſt louiniani Imperatoris: Siquis nó
tuta, qui ma. dicam rapere,fed acrétare tantummodò iungendi cau
trimonio fibi fa matrimonij ſacratiſſimas virgines auſus fuerit ,capi.
iungere coo tali pæna feriatur.
nantur virgi
acs facras . 10. EIVSDEM legis mentionem facit SOZO-
MENVS libro fexto hiſtorięeccleſiaſtice,capite ter-
tio. Et NICEPHORVS libro decimo, capite tri.
gefimonono .
11. CONCILIVM ſecundum Turonicum cano
ne viceſimoprimo: Quia in ſententia Papæ Innocentij
Cap.12. adVictriciū Epiſcopum Rothomagenfem lata, legitur
Virginicatem ſcriprūde virginib , quęChriſto ſpiritaliter nupſerút,
profeſſz vix
merentur ad & velari à facerdote meruerunt, fi pofteà nupſerint,
pænitentiam quòd vix etiam ad agendam poenitentiam mereantur
admitti,linu . accedere, quiafic dicit : Si enim de omnibus hæc ra
pferint.
tio cuftoditur, v; quæcunque ( viuente viro ) alteri
nupferit, habeatur adultera:quantò magis & illa da-
mnanda eft, quæ antè immortali ſponſo le coniunxe-
rat, & poftea ad humanas nuptias tranſmigrauit ? Et
Cap.13 . adiecit: Hæ verò quæ necdùni facro velamine te &tæ
ſunt, tamen in propoſito virginali ſemper ſe manere
fimulauerant, licèt velatæ non fint, fi pofteà nupſe.
rint , his agenda aliquanto tempore pænitentia eft,
quia fponfio earum à Deo tenebatur. Nam fi inter ho .
mines folentbonæ fidei contractus nulla rationedif-
Pollicitatio ſolui, quantò magìs iſta pollicitatio , quam cum Deo
quả cum Deo
pepigerunt, pepigerunt, ſoluifine vindicta non deber? Poft hocde
folui non de- viduis adiunxit : Namli Paulus Apoftolus, fi à propo-
ber.
lito viduitatis diſceſſerunt,dixit eas habere damnati-
1. Tim.s. + onem ,vbi ait , quia primam fidem irritam fecerüt & c .
quis facerdotum contra decreta talia ,quæ à ſede Apo-
ftolica proceſſerunt, agere præſumat ? vel quis (quod
peius eft) contra ſententiam , quam vas ele & ionis Pau-
Ius Apoftolus ( ſpiritu ſancto miniſtrante ) promul-
gauit, aliud confcribere vlla ratione prçſumat, cùm
Gal.s. dicat ipfe per fpiritum ſanctum , Qui prædicauerit
præter id , quod prædicaui,anathema fit? Ecquorum
Illorum tan authorum valere poſit prædicatio , nisi quos ſedes
tùm valere Apoftolica ſemper autintromifit, aut apocryphos fe-
debet prædi- cit ? Ec patres noftri hoc femper cuftodiêrunt, quod
redesApofto . eorum præcepit authoritas. Nos ergòhoc fequentes,
lica mittit. quod vel Apoftolus Paulus, vel Papa Innocentius fta-
tuit, in canonibus noftris inſerentes ftatuamus obſer-
Nemo facra- uandum , vt nullus facratam Deo virginem , quæ in
tam Deoviro honorem Chrifti veftem mutauit,aut rapere,autcom-
gem fibi focio petere, aut ſibi coniugem ſociare preſumat: quiaetiá
are præſumat lex Romana conftituit, vt quicunque facratam Deo
virginem ,vel viduam fortaſsè rapuerit, fi pofteà eis
de coniun & ione conuenerit, capitis ſententia ferian-
L fi quis.c. cur. Item fi quis non dicam rapere, ſed attentare ma
de epiſc.&
clericis. trimonijiungendi cauſa, ſacram virginem auſus fue-
rit, capitis ſententia feriatur. Cùm etiam in Chronicis
habeatur de virginibus Gentiliū tempore, que ſe des
Veftę ſacrauerát, poftmiſſopropofito , & corrupta vir-
ginali gratia , legali ſententia viuas in terra fuiſſe defof-
fas. Si prophana colentes, tali ſunt ſententia conde
mnatæ :quantò magis, quæ in honorem Redemptoris
ſui ſe veſtemucauerint, & perſeuerare noluerint, vti
grauem debent expectare ſententiam ? ſicut in Arela-
renfi fynodo habetur inſercum :De puellis quæ ſe vo-
uerunt Deo, & præclari nominis decore floruerunt, fi
poft 25. præſertìm ætatis ſuæ annum ad terrenas nu
prias fpontè tranfierint, id cuftodiendum eſſe decre-
Tales excom uimus, vt cum his , quibus ſe alligauerunt, commu-
municanda nione priuentur, ică vreis poftulantibus, pænitentia
non negetur, cuius poenitétix communio multo tem-
Can.26 .
pore differatur, cum etiam id in antiquis Mileuitanis
Canonibus fuerit ftatutum . Item placuit, vt quicun-
337
que Epiſcoporum neceſſitate periclitantis pudicitiæ
virginalis ( cùm vel petitor potens, vel raptor aliquis
formidatur,vel fi aliquo etiam mortis ſcrupulo peria
culoro compuncta fuerit;nènoti velata moriatur, aut
exigentibus parentibus,aut his ad quorü curam perci.
net) velauerit virginé, ſeu velabit intra żs : annos xca
tis,non eioblit concilium , quodde ifto annorum nu
mero cótitutum eft. Nos verò quos lex périmi iubet,
(fi cupiunt audire præcones) volumus vt conuercan
tur ad vitam . Nam perimendi ſunt oris gladio, & à
communionepriuandi,fireli &ta fibidecreta ſeniorum
obferuare noluerint, & paftorem ſuum audire deſpe
xerint,& eſſe ſeparatinoluerint.Qui ergò in hac perti
nacia perdurare voluerint, & plùs in volutabro mala
conuerfationis permanere, quàm fe de vecito coniu
gio ſeparare, perenni excommunicatione damnentur.
Et quicunqueEpiſcoporum , aut presbyterorum, vel
diaconorum , aut ſubdiaconorum , eoscommunicare
præfumpferit, vfque ad fynodum ab omnibus Epiſco
pis excommunicatushabeatur.
i. c . BASILIVS Magnus quæftione vel regula
decimaquarta fufiùs explicata: Ceterùm horum vnuſ- Votifragi Re:
quiſque, fi pofteà quàm intra reliquorum fratrum ligioli quales
habendi.
ſocietatem adfcriptusfuerit, factam iam ab fe profet
fionem reſciderit, is perindè adfpici debet, vt qui in
Deum peccauerit ,quem videlicet profeſſionis fue te .
ftem adhibuerit,cui'qz foléni ſe voto obligârit. Si verò
in Deum quis peccauerit,inquit, & quisorabicpro eo? 1.Reg.a.
Etenim qui ſeipſum Deo ſemeldeuouit, hicfi ad aliud
deindè vitæ genus tranfiuerit, ſacrilegij ſe ſcelere ob- ſcelus,
Sacrilegij
ftrinxit, quippe qui ſeipſum Deo, quiſe cóſecrauerat,
velutà ſubterfuratus fit. Porrò huiuſcemodi homini. 1
bus rationi quidem conſentaneum fuerit ve nullo
modo aperiantur fratrum ianuæ , ne fi prætereuntes
quidem eare modò, vt tecto recipiantur, ad ipſos di
uerterint.
2. IDEM ſermone primo de Inſtitutionibuś mô.
nachorum ,feu fecundùm alios ſermone quarto exer
citamentorum pietatis : Danda omninò nobis fedulo
opera eſt, nè quid quoquo pacto profeſſione noftra
indignum faciamus,névefimili atquè Ananias iudicio
efticiamur obnoxij.Licebat enim initiò Ananiæ pol- Ananias vo
ſeſiunculam ſuam Deo non polliceri ac vouere: fed tatis cum fecit,
pauper
poftquàm humanæ gloriæ cupiditate indu &tus, quic Actor.s.
quid in bonis habebat, per profeſlionem Deo conſes
. crauit, quô videlicet egregio iſtiuſmodi facto homi
num de icadmirationem excitarer: de precio auté cal.
lidè pofteà neſcio quid interuertit ,eiuſmodi aduer
sum ſe indignationem Dei prouocauit, cuius Petrus
miniſter fuit, vt ne ad pænitentiam aditum inuenire
potuerit. Quocirca ante religiofæ iftius vitæ profef
lionem liberum eft vnicuiq, quatenùs per Dei indul.
gentiam leges permittunt, communé cum ceteris vi
uendimorem ſequi,fibi& vxoréadiungere. Vbi verò
jam quis ſponte ſua ipſe profeſſuseſt,hic Deo cuſtodi. fion
Poft profeſsi
em & vo .
re ſeipſum debet, veluti eorú aliquid, quæ dicata ſunt tum non licet
Deo ,nè facrilegij iudiciú incurrat,cùm videlicet cor- vxorem du
pus,quod femel Deo conſecrauit, minifterio rursùm cere : alioqui
ſacrilegium
communis vitæ contaminer. committitur.
3. ITEM in Conſtitution ibusmonafticis capite vi.
celimoſecundo, fiue in cóftitutionibus exercitatorijs
capite vigefimoprimo: Quemadmodùm igitur mem
bra corporis naturgvinculo cóiugata ,à eorpore auel
li nõ poſfint,autfiauellátur, quæ auulſafint, ea emor
* itd
tua fint neceſsèeſt: * item quoquè monachus, quotieſ.
cunque reliquorum fratrum corpori coniunctus eſt,
& firmiore,quàm fit vinculum naturæ , compage vin- ritu Pa & contr
ú ci ſpi
a
&us teneatur,nempe ex pacto quod is cum fan &to fpi
Etum , facit ve
ritu contraxit ,nullo modo putandus eftab ijs ſe poffe Religioſo no
diuellere, quibuſcum copulatus fit.Alioqui fi hoc fa- licearvitç fug
inftitutü de
cit, & animæ vitam amittit, & vnà cum ea gratiá ſpi. ſerere.
ritusfan &ti,vtpotè quiinitum ipfoauthore fædus vi
olauerit. Si verò aliquis dicat, in fratribusaliquos eſ- Excufatio
ſe vitiofos, (neque enim vniuerfos opinor culpabit, profugorum.
V v Neque
(
 TO I
EN NI
M MO
C RA TR
I
338 DE SA MA .
Neque enim proptereà ve vitiofieſſent,ſocietatem illi penitùs tui iuris eſt,quippe qui tanto Imperatorimi.
coièrunt,vt vnanimiter cunctı improbi eſſent) ſed fi litare cæpiſti.Nam fimulier proprijcorporis non ha. 1.Cor.7.
quis improbos quofdam reperiri inter fratres dicat, bet poteftaté,ſed vir : multò magishiqui Chriſto po
1
eiuſmodi, qui & temerè officia cun &ta peruertant, & tiùsquàm fibiviuunt, conditionem corporis ſui ha
honeftatem negligant, & cóuenientem ordini illi con bere non poffunt.
temptàm imminuác diſciplinam , ac proptereà huiuf- 7. LE O Magnus epiſtola nonagefimaſecúda ad Ru
cemodi hominum focietatérelinqui oportere,nequa . fticum Narbonenſem Epiſcopum , capite decimoter
quàm is idoneam recedendi caufam commétuseft.Si- tio : Propofitū monachi proprio arbitrio aut volun. Monachi an
Refponfio. quidem neque Petrus, negAndreas,Ioannes've pro- tate ſuſceptū, deſeri non poteftabſque peccato . Quod proponem.
pter ludæ improbitatem reà reliquorum Apoftolorú enim quis vouit Deo , debet & reddere . Vndè qui reli. fuú deſerere
choro fubmouerunt, neq alius de Apoftolorü numero eta fingularitatis profeſtione, ad militiam vel ad nu- poflinc.
quiſpiam hanc ad recedendum anſamarripuit, neque prias deuolutus eſt, publicæ pænitentiæ ſatisfactio- Deut:23:
quominùs Chrifto obtemperans effet, vlla in reillius ne purgandus eft :quia etfi innocens militia , & hone- Eccies s.
vitijs retardacus eft: fed cótrà potiùs reli &a illius per- ftum potefteffeconiugium ,ele &tionem tamen melio - lonz 2.
ueríicate, Dominicę diſciplinæ feruientes ac morigeri, rem deſeruiffe,tranfgreffio eft.
pietatem virtutemą magno ipfi ftudio fectabantur. 8. ET capite decimoquarto : Puellæ ,quæ non coa- Puclla virgi
Cauſam ape. Etpofteà :Omnis igitur prętextus excufandi ſuî, ni &tæ parentum imperio ,fed fpontaneo iudicio,virgini-fitum
nitatisabijci
propo e
rit,curà
reli- mirùm vtrationi diffentaneus,præciſus ei eft& adem tatis propoſitum atque habitum ſuſceperunt,fi pofteà cntes .
Euro ferede- ptus, qui à ſpirituali cætu fegregare ſe velit: demon- nuptias eligunt,præuaricantur,etiamfi confecratio no
ficians. Itratum , originem iſtiuſmodi confilij,nihil aliud ef- acceſſit, cuius vtiquè non fraudarentur munere , li in
ſe , quàm vitiorum intemperantiam , & laborandi fu . propoſito permanerent.
gam , & iudicijcorruptelam , inſtabilitaçénique. &c. 9. ITEM decimoquinto : Ambioziverò non poteſt Crimen ms.
4. ET epiſtola priori , quæ eft ad monachuelapſum crimen magnum admitti, vbi & propofitum deferi- gnum admir
Deplorat apo ac profugum , quæ eft alijs centef imaoctogeſimatercia: tur , & conſecratio violatur. Nam fi humana pacta no tur cõfecratio
ftatæ mona- Gaudium & faluté non præfcribimus, quòd in impijs poſſunt impunè calcari, quid de eis manebit, qui cor- deferitur.
& propofita
chi lapſum .
nem gaudiuſit,neæ falus.Admiror quomodò tanta fa- ruperint federa diuini facramenti?
' pientia abſorpraeit, quomodò tanta finceritas diſſolu 10 . AVGVSTINVS in pfalmum ſeptuagefimum .
ta eft, vndè tanta cæcitas circunfufa eft, quomodò nul- quintum ſuper illud, Vouete & reddite: Quife quod
la in totum cófideratione habita, talem ac tantam ani- poteft voueat, & reddat,& c. vt fuperiùs in hac quæ
Tradidit ani- marum perniciem induxifti. Si enim verum hoceft, itione, A.teftimonio fexto . Nemo ergo pofitus in mo- Excufatio file
mam ſuã in tradidiſi & animam tuam in profundum , & omnium nafterio frater dicat: Reccdo de monafterio ,neqz enim nachoruin giriyorú mo,
profundum . hanc impietatem audientium robur exoluifti, fidem foli qui ſunt inmonafterio ,peruéturiſunt ad regnum
minia affccit.ignominia affeciſtigà certamine bono aberrâfti. Qua- cælorum : & illi qui ibì non ſunt, ad Deum non perti
propter doleo tuî gratia . Quis enim facerdos propter nent. Reſponderurei: Sedilli non vouerunt,tu voui
te non lamentabitur? Quis ecclefiafticus non plangit? fti, tu retrò refpexifti,Dedie iudicij cùm Dominus mi
quis laicus non triſtis eft quispietatis exercitator non narerur,quid ait? Memétote vxoris Loth ,omnibusdi. Lucæ 17.
luger ? ferè etiam ſolipſe obruinam tuam obſcuratus xit: Quid enim fecit vxor Loth ? Liberata eft à Sodo. Genef.19 .
eft, & virtutes cæli ob interitū tuum commotæ ſunt : 'mis, & in via pofita retrorsùm reſpexit. V bì reſpexit,
Lachrymas effuderunt etiam lapides ſenſus exper- ibi remanfit. Facta eft autem ftatua falis,vt illius con- Fatui funt,
Inſania. qui reſpicius
tes obtuam infaniam . Plorârunt etiam inimici pro- templatione condiantur homines, cor habeant,non letrò .
Exceſſus ini- pter exceffum iniquitatis tuæ . O ingentem ftupidita- fint fatui,non retrò reſpiciant.Obijcimus illis quofdá
quitatis.
Stupiditas, tem . O vehementem crudelitatem . Non Deum timui- qui retrò refpexerút: illi fatui ſuntin fe,fed alios con
crudelitas: ſti?Non homines reuerituses ? non homines curâſti, diunt, quando commemorantur,vt illorum exemplű
fed fimul omnia naufragio amiffi , omnibus fimul timentes ifti,retrò nè reſpiciant.
VotaDeo nú- fpoliatuses, & c. Videigitur ne fortè dum vis pacta ali- 11 . IDEM ſermone primo de communi vita cleri. Habetur hic
cupata,vio. quorum ſeruare,tranſgrediaris pacta erga Deum , quæ corum : Qui ſocietatem communis vitæ iam ſuſceptá ſermoin edi.
láda nó ſunt. profeffus es coram multis teftibus. quæ laudatur in A &tibus Apoſtolorum ,deſerit ,à voto tiöe Parifieke
5. IDEM in epiftola altera ad alium monachuela. luo cadit, & à profeſtione fancta cadit . Obferuet iudi- tom.vo.ſubfi.
pſum , quæ eft alijs centetima octogeſimaquarta : Re cem fcilicet Deum , non me . Ego fcio quantum mali Aquifgra. fub
uoca in memoriam , quotora ſanctorum oſculo exce- fit profiteriſanctum aliquid ,nec implere: Vouete, in- Ludouico ce
Periurij perni pifti, &c . Itaque fimul eciam periurij perniciofi ſpon- quit , & reddite Domino Deo veftro.Et Meliuseft non lebrato anno
ciofiſpôſor. for fuifti, & corrupto exercitationis charactere, vſque vouere, quàm vouere & non reddere. Virgo & fi nun- A & .2.& 4.
ad Apoftolos & ipſum Dominum turpitudiné tranf- quàm fuit in monaſterio , & virgo facrata eft, illi nube Deferétes vi
mifiti, Dedecore affecifti caftitatis gloriationem . Vi. re non licet,quanuìs effe in monafterio non compelli- tā religioſam
.
tuperäſti temperantiæ profeſiionem , facti ſumus ca. tur . Si autem cæpit effe in monaſterio & deſeruit, & Pſal.75.
ptiuorum tragedia , & c. tamen virgo eft,dimidia ruit. Sic & clericus duas res Eccles s.
6. CHRYSOSTOMV S epiftola fexta ad Theo- profeffus eft, & ſanctitatem , & clericatum . Profeſſus Virgini ſacrz
dorum lapſum : Bonum quidem nuptias & ipſe confi . eft fan &titatem , profeffus eft communiter viuendi fo - nubere non
Hcb.13. teor . Honorabiles , inquit ,nuptiæ & cubile immacula. cietatem : & profeffus eft quàm bonū & iucundū , ha- Clericiseligi
tum :Fornicatores autem & adulterosiudicabit Deus . bitare fratres in ynum . Siab hoc propofito cecidit, & ofi & in comu
Sed te iam ſeruare non conuenit priuilegia nuptia- extrà manens clericus fuerit ,dimidius & ipfe cecidit . ni viuentes.
Adulterijcri- rum : Angelorum enim ſocietati ſemel iunctum , il- . 12. CHALCEDONENSIS fynodus generalis
men. lam relinquere & vxoris laqueis implicari, adulte- canone decimoſexto : Si qua virgo fe dedicauerit Deo , Nec mona
Napominadu rij criméincurrere eſt : quanuìs frequenterhocipfum fimiliter & monachus, non licere eisiunginuptijs. Si nibus Deo di
terio peiores. nuptias voces ,ego tamé& adulterio illud tanto peius verò inuenti fuerint hoc facientes, maneant excom- catis licetnu .
affirmo, quanto maior ac melior mortalibus ange, municati. Statuimus verò poſſe eis fieri humanitatem, Rel
prijs
iquiungi,
a tefti
Obiectio , lus. Nequevllus tibi fortè perfuaferit, dicens: Nihil fi ità probauerit loci Epiſcopus.
monia de hoc
denon accipienda vxore Dominuspræcepit . Nec me negocio ha .
Solutio , ignorare confiteor, quòd adulterium interdixit, non DE CAE LIBATV SACERDOTVM bes quaft.ſe
ET CLERICORVM. qucnti.
nuptias vetuit : verùm in te adulterij nomen acci
piet, fi volueris vnquàm , quod abfit, nuptias cogita- 13..
13 EPIPHANIV S hærefi quinquagefimanona
re, &c. Atque vtillud repetam , quod in principio po contra Catharos : Reuerànon ſuſcipit fancta Dei præ
ſuiepiſtolæ ,fi militiæ vincula non tenerent, quis tibi dicatio poft Chrifti aduentum eos, quià nuptijs,mor. Qui ſecundà
defertionis crimen obijceret ? Nuncautem nihil in te tua ipſorum vxore, fecundis nuptijs coniuncti funt, matrimoniü ,
propter

G
 DE CAELIBATV ECCLESIASTIC M.
ORV 339
non ſunt ad
ſacerdotium propter excellentem ſacerdotij honorem ac dignita- fti hæreditate fulgere : quantò magis vos , adulteria
promouendi. tem . Et hæc certò fancta Dei Ecclefia cum finceritate cauendo , viuere continenter debetis, mecuentes non
Matrimonio obſeruat. Sed & adhucviuentem & liberosgignentem in regno Dei minùs lucere, ſed in gehennæ ignibus ar .
antècorracto vnius vxoris virum nõ ſuſcipit, ſed eum qui fe ab vna dere ?
cipiuntur ab continuit,aut in viduitate vixit ,Diaconum & presby- 18. FVLGENTIVS de fidead Petrum Diaconű,
Ecclefia ad terum , & epiſcopum , & hypodiaconum :maximè vbi ' capite tercio : Coniugium in primis hominibus Deus
presbyteratú, ſinceri ſuntcanones Ecclefiaftici.At,dices mihi ,omni- initicuit & benedixit.Propter quod Apoftolus ait:Ho- Hebr.1}.
dia conatum , nò in quibuſdam locis adhuc liberos gignere & pre- norabile connubium in omnibus, & torus immacu
natum . sbyteros & diaconos & hypodiaconos. At hoc non eft latus. Ideoc ferui Dei in eo quòd à carnibus, & à vino Serui Dei :
vbì finceri iuxta canonem ,ſex iuxta hominum mentem, quæ per abftinent, non tanquàm res immundas refugiunt,fed no, carnibus, vie
& coninis
Non fecundù tempuselanguit, & proptermultitudinem , quum no mundioris vitæ inſtituta fectantur. Et in co quòd con gio abſtinens
canone eccle inueniretur miniſterium . Nam quod decentius eft, id iugia non habent,non nuptiarum bonum , crimen eſ- tes , ifta non
Kalticũ agút, ſemper Eccleſia per ſpiritum ſanctum benè diſpoſita fe exiftimant, ſed continentiam iugem bonis nuptijs damnant,ſed
müdioris vis
materima: videns, ftatuit apparare, ve culous diuini indiftra & i meliorem effe non dubitant,iſto quammaxime tem tæ inftituta
tracto , veun . Deo perficerentnr, & ſpirituales neceſſitates cum pore,quando dicitur de continentia: Qui poteft cape- fectantur.
tur, in prædi. omni beneuola conſcientia peragerentur. Dico au re, capiat.De nuptijs verò dicicur : Qui fe non conti Matth.19.
fitis
bus ordiniz. tem quòd decorum eſt propter repētina miniſteria ac nec,nubat. In vna enim ratione virtus exoritur,in al.1.Cox.7.
neceſitates,ve presbyter & diaconus & Epiſcopus Deo tera, infirmitas remedio fubleuatur.Vnde quia ægri
deditus fit.Si enim etiá populo præcipit fanctus Apo- tudini ſemper eft conſulendum , proptereà li cui prie
1.Cor.7 .
ftolus, dicens : Ve ad tempus vacentorationi : quan- mo contigerit priuari coniugio,fi voluerit fecundas
to magis ſacerdoti idé præcipit,vt indiftractus fit, in- vel tertiasinirenuptias, nullum de illis peccatum ha
quam ,ad vacandú ſecundùm Deum facerdotio , quod bebit, fieas caſtè ſeruauerit: id eft, fi vnus & vna le.
in ſpiritualibus neceſſitatibus ac vſibus perficitur . gitimè duntaxàt coniunéti, fidem feruent, vt nec il
IDEM in Compendiaria vera do & rina fideilimulieri præter yxorem , nec illa viro præter mari
Ad facerdoti.Apoſtolicæ & Catholicæ Eccleſiæ : Horum vertex eft tum vllatenùs miſceatur. In talibus ecli fuerit ali.
um ferè non ſanctum facerdotium ex virginibus quidem vtpluri- quis coniugalis exceffus, qui tamen legitimum non
promouetur: mùm procedens :Si verò non ex virginibus, at ex fo- violet torum , habebit nonnullum , fed veniale pec
aut vtmini. Jitariam vitam degentibus. Si verò non ſuffecerint ad catum . Sed hæc illorum ſunt, qui nullam -vouerunt
mu cotinētes miniſterium + ad folitariam vitam degentibus, de his continentiam Deo. Cæterùm quiſquis ſeipſum caftra- Matth.19 .
for. " Politariá qui continétà proprijs vxoribus, autab vnis unptijs uerit propter regnum cælorum , & in corde fuo conQuiſquisDeo
vitā degêtes. viduitatem ſeruantibus. Nam eum qui ſecundas nu. tinentiam Deo vouerit,non folùm fi mortifero forni- tiam ,non fo .
Bigami no or
diuantur. prias contraxit, non licet in ipfa ad facerdotium fuſci- cationis crimine maculetur,verùm etiã fi aut vir vxo- lùm forni
pere: etiamfi is qui ab initio continensviduus fuerit, ' rem accipere, aut mulier nubere voluerit, fecundùm cetur, verum
poflit habere locum epiſcopi & presbyteri, & diaconi Apoſtoli fententiam , damnationem habebit ,quia pri- cótrakere ma
& fubdiaconi. mam fidem irritam fecit. Sicut ergo fecundùm Apo - trimoniū,ha.
HIERONYMVS libro primo contra Iouini- ſtoli fententiam , dignum eft, vt vxori vir debitum bebicdamna.
1.Tim.3 . anum :Non dicit Paulus, Eligaturepiſcopus qui vnam reddat, fimiliter & vxor viro , quia fi quis acceperit..Tim.s.
ducat vxorem & filios faciat: fed qui vnam habuerit vxorem , non peccat: & fi nupſerit virgo, non pec- 1.Cor.7. 1
Epiſcopus
qui cronatus vxorem & filios in omni fubditos diſciplina . Certè cat: ità fecundùm eiuſdem Apoftoli dictum , qui fta- Ibid.
ad Epiſcopa- confiteris non poffe effe Epiſcopum ,qui in epiſcopatu tuit in corde ſuo firmus,non habens neceſſitatem ,po
tum venit, fi filios faciat- Alioquin ſi depræhenſus fuerit,non qual teftatem autem habens ſuæ voluntatis , & vouerit con. Semel Ded
year romanti: vir tenebitur,fed qualiadulter damnabitur.Sed & hoc tinentiam Deo, debet eam vfque in finem tota men vouens caftis
tatem, debec
ulter damna .inferendum , fi laicus & quicunque fidelis orare nõpo- tisſolicitudine cuſtodire, ne damnationem habeat, illam vfq int
bitur. teft,nisì careat officio coniugali: ſacerdoti, cui femper fi primam fidem irritam fecerit. Similiter & coniu- fine feruare,
nè habeat dan
pro populo offerēda ſunt facrificia, ſemper orandum gati viri, & coniugatæ mulieres , fi ex conſenſu perenmnationem ,
Sacerd ſē. eft. Si ſemper orandum eft, ergò ſemper carendū ma
per caroti
endu
nem Deo vouerint continentiam , nouerintſe ſui & c .
trimonio . voti obnoxios detineri : nec iam libi debere c0111- 1. Tim.s.
matrimonio ,
16 . IDEM aduersùs Vigilantium : Proh nefas, Epi- mixtionem carnis, quam primitùs licitam habuerüt,
ſcopos ſui ſceleris dicitur habere conſortes : fi tamen fed Deo ſe debere continentiam quam vouerunt.
Epiſcopi nominandi ſunt, qui non ordinát Diaconos, Tunc enim vnuſquiſque regnum cælorum , quod fan
nisi priùs vxores duxerint.Nulli cælibicredentespu. ctis promittitur, pollidebit, fi obliuiſcens quæ re- Philip.3.
dicitiam , immo oftendentes, quàm fanctè viuant, qui trò funt, & in anteriora extendens ſeipſum , fecun
malè deomnibus fufpicantur, & nisì prægnantes vxo. dùm quod in pſalmis dicitur, Vouete & reddite Do - Pfal.75.
res viderint clericorum ,infantesaz de vlnis matrū va mino Deo veftro : quod fcic eſſe licitum , & ad pro - Vouere quid
gientes, Chriſti ſacramenta non tribuunt.Quid facient fectum melioris vitæ pertinere cognoſcit, & libenter Oporceat.
Eccleſiz Ori-Orientis Ecclefiæ ? quid Aegypti & fedis Apoftolicx, voueat, & celeriter reddat, & in hoc quòd votum red.
pti, & redis " quæ autvirgines clericos accipiunt, aut continentes, dit, meliore femper conatu proficiat. Omni enim vo
Apoftolicæ aut fi vxoreshabuerint,mariti effe defiftunt ? uenti Deo, & reddenti quod vouit , ipfe quoque Deus
clericos , non 17 . AVGVSTINVS libro fecundo de adulteri . reddercæleſtis regni præmia qux promifit.
nesibirsincs nis coniugijs,capite viceſimo : Iftis qui virilem excel- 19. GREGOŘI V S libro tertio epiſtolarum ,epi
continentes lentiam non putant, nisì peccandi licentiam , quando ſtola trigefimaquarta : Multorum relatione compe
adminunt . terremus nè adulterinis coniugijs herendo pereant in rimus hanc apud vos olim conſuetudinem tenuif.
æternum , ſolemus proponere eciam continentia Cle. ſe, ve ſubdiaconi ſuis licitè miſcerentur coniugibus.
Quiad Cleri. ricorum : qui plerunquè ad eandem farcinam ſubeun- Quod nè denuò quiſquam præſumeret, à feruo Dei,
catum inuiti dam capiuntur inuiti, eam'qz ſuſceptam vſquead debi- ſedis noftræ diacono ex authoritate noftri deceſſoris
continétiam cum finem ,Domino adiuuante,perducūt.Dicimus er- eſt iſto modo prohibitum, vt eodem tempore ijqui
etiã ſeruabāt. gweis,Quid li & vos ad hoc ſubeundum populorum iam vxoribus fuerant copulati, vnum è duobus eli
violentia caperemini?nónne ſuſceptum caſte cuſtodi- gerent, id eft, à ſuis vxoribus abftinerent, aut certè
retis officiun,repentè conuerſi ad impetrandas vires nulla ratione miniſtrare præſumerent. Et poft pau
Oratione im .à Domino de quibus nunquàm anteà cogitâltıs ? Sed ca : De cætero verò fraternitas tua fit omninò Toli- Subdiaconis
intcrdictus
Dum conic illos, inquiunt,honor plurimùm confolatur.Reſpon- cita , & quos ad hoc iam officium contigerit pro
Dentia . demus, & vobis timor ampliùs moderetur . Si enim moueri , hoc quàm maximè diligenter inſpiciat, nè 1
hocmulci Dei miniſtri repentè atque inopinanter im- fi vxores habent, miſcendi ſe cum eis licentia potiana
pofitum ſuſceperunt, fperantes ſe illuftriùs in Chri. tur : ſed ad fimilitudinem fedis Apoftolicæ , eos cun
Vy 2 eta
1
3
 340 DE C AE L.I B A TV .
eta obferuare fua nihilominùs diftri & ione conſti- tulerüt, libidinofa corruperint voluptate,aco ad * fe . * ſecularca
tuat. cundas nuptias tranfitum fecerint. Quæ etſi violentia
20 . LEO Magous epiſtola nonagefimaſecunda ad irruente, ab aliquo prærepcæ fuerint, ac pofteà dele.
Ad continen . Rufticum Narbonéfem Epiſcopum , capite tertio: Lex &tatione carnis atque libidinis, permanere in cõiugio ,
tiam adftrin : continentiæ eadem eſt miniftris altaris, quæ epiſcopis raptori vel violento viro cófenferint,damnationi ſu
aus draconi atque presbyteris: quicum eſſent laiciſque lectores,li , periùs compræhenfæ tenebuntur obnoxız. Detalibus
& fubdiaconi cité & vxoresducere, & tilios procreare potuerüt. Sed ait Apoftolus: Quum luxuriatę fucrint, nubere vo- . Tin.s.
quam epiſco- cùm ad predictos peruenerint gradus, cæpit eis nõli- lunt,habentes damnationem , quia primam fidem irri.
pi & prcsby- cere quod licuit. Vndè yo de carnali fiat ſpirituale con tam fecerunt.
4. Cos.7. ' iugium ,oportereteosnec dimittere vxores, & quaſi 26. AVGVSTINVS de bono viduitatis, capite
non habeant, fic habere, quô & falua ſit charitas con octauo & nono, vtſupra hac eadem quæftione, A. tefti.
iugiorum , & ceffent opera nuptiarum . monio ſeptimo & octauo.
21 . IDEM in epiftola octogeſimaquarta ad Anafta- 27. ISIDORVS libro fecundo de officijs Eccle.
fium Epiſcopum Thefalonicenſem , capite quarto : fiafticis,capite decimooctauo : Prædicat Apoftolus da
Quum extra Clericorum ordinem conftitutis,nuptia . mnationem habere viduas, quæ poſt propofitum con .
rum focietati & procreationi filiorum ftudere tit libe- tinentiæ nubere cupiunt : Cùm enim ,inquit, luxuria. 1.Tim.s.
rum, ad exhibendam tamen perfectæ continentix pu- tæ fuerint in Chriſto, nubere volunt,habentes damna- Primam de
Subdiacono . ritatem , nec Subdiaconis quidem carnale connubium tionem , quia primam fidem irritá fecerur, id eft ,quia runt,id eft,va
rum & fupe- conceditur,vt & qui habent, fint tanquàm non haben . in eo quod honeftè primò vouerunt,nó fteterunt. Nec tum non fes .
fiorum ordi. tes: & quinon habent,permaneant ſingulares. Quod fi tamen ,ait ,nubunt,ied nubere volunt,multas enimea.uauerunt.
nú concinētia
Cor.7. in hoc ordine,qui quartus à capice eft, dignum eft cu rum reuocarà nubendo, fi non amor præclari propo
Quibus me
ftodiri: quantò magis in primo aut ſecundo tertio fiti, vel aperti dedecoris timor. Igitur quæ nubere vo lius fit nube ,
feruandum eſt,ne aut Leuitico minifterio , aut presby- lunt, & ideò non nubunt,quia impunè non poſſunt, hę re , quàm vain
teralihonori,aucEpiſcopali excellentiæ quiſquá ido- meliùs non vouerét, & nuberent, quàm vrerentur,id 1.Cor.z.
neus exiftimetur, qui fe à voluptate vxoria necdum eft ,quàm occulta flamma concupiicentiæ vaftarétur,
frænåſte detegitur ? quas pænituiffe profeſſionis formadeclarat,ſed pigec
22 . BERNARDVS ſermone ſexageſimoquinto confufionis, quæ nisì correctæ cor dirigant, & Dei ti
in Cantica, de hæreticis loquens : Mulieres relictis vis more rursùm libidinem vincat, in mortuis deputande
ris,& item viri dimiffis vxoribus ad iftos ſe conferút. funt, fi in delicijs agant,(vndedicit Apoftolus: Quçau . 1. Tim.x
Clerici & facerdotes populis ecclefijsqz relictis, inton. tem in delicijs eft, viuensmortua eft) fiue in laboribus
fi & barbati , apud eos inter textores & textrices ple- atop ieiunijs nulla cordis correctione, fed magis often
runque inuenti ſunt. Interrogo vnumquempiam ho- tationi quàm emendationi ſeruientes.
rum: Heus tu bone vir, quæ'nam hæc mulier,& vnde 28. IN ſexto decretalium , libro tertio, titulo deci
hæc tibi ? Vxor'ne tua ? Non ,inquit , nam voto meo moquinto de Voto & voti redemptione : Bonifacius
iftud non conuenit.Filia ergo?Non .Quid ? Non ſoror, octauus Biterenli Epiſcopo:Nos attendentes, quòd vo- Votú ſolenne
non nepris,non aliquo faltem propinquitatis vel affi- ti folennitas ex fola conftitutione Ecclefiæ eft inuenta : in quo confi.
nitatis gradu attinens tibi ? Nullo prorsùs. Et quomo- matrimonij verò vinculum abipfo Ecclefiæ capite re- dirimat mi.
dò cuta cibicum ifta continencia tua ? Sanè neclicet ti rum omnium conditore,ipſum in paradiſo & in ftatu trimoniú con
Clericis & sa biiſtud.Cohabitationem ( ſi neſcis) virorum & fæmi. innocentię inftituente ,vnionem & indiſſolubilitatem trahendum ,
cerdotibus, acceperit : præfentis declarandū duximus oraculo fan
quia vouerúc naruni in ijs qui vouêre continentiam, Ecclefia vetat .
continētiam , Sinon vis fcandalizare Eccleſiam , eijce fæminam . & tionis,illud folum votum debere dici ſolenne, quan
Votat cohabi. 23. CONCILIVM Tridentinum feflione vigefi. tùm ad poft contractum matrimonium dirimendum ,
tationem mu
lierum . maquarta,canonenono : Siquis dixerit,clericos in fa- quod ſolennizatum fuerit per ſuſceprionem facrior- Redditur sa
Clericoru in cris ordinibus cóftitutos, vel regulares caftitatem ſo dinis, aut per profeflionem expreffam vel tacitam fa- lēnc per fure
facris cóftitu.lenniter profeſſos,poffematrimoniü contrahere,con- tam alicui de religionibus per ſedem Apoftolica ap- dinis factice
forum & rc- tractumg validum eſſe, non obftante lege Ecclefiafti- probatis . Reliqua verò vota etli quandoquè matri- profeflionem
matrimoniú ca , vel voto : & oppofitum nihil aliud eſſe, quàm da- monium impediant contrahendum , & quanto mani- factam inapa
vtrùm vali- mnare matrimonium: pofleag omnescontraherema- feftiùsſunt emiffa,tanto propter plurium ſcandalum probata Reli.
dum fit.
trimonium , qui non ſentiuntfe caftitatis,etiam fi eam & exemplum durior pænitentia tranfgrefforibusde
Donum cafti.vouerint, habere donum, anathema fit : cùm Deus id beatur,non tamé reſcindere poſſunt matrimonia pòft
facis vndè co.
quiratur. re &tèpetentibus non deneget, nec patiatur nos ſupra contracta .
id,quod poffumus,tentari. 1. D. ECCLESIASTIS quinto : Siquid vouifti
24. PRIORIS ad Timotheü quinto : Adoleſcen- Deo ,nemoreris reddere. Diſplicet enim ei infidelis &
tiores autem viduas deuita . Cùm enim luxuriatæ fue- ftulta promiffio , fed quodcung voueris redde, mul
rint in Chrifto , nubere volunt, habentes damnationé, to melius eft non vouere , quàm poft votú promilla
quia primam fidem irritam fecerunt : fimul autem & non reddere.
ociolæ diſcunt circuire domos : non folùm ociorę,ſed 2. DEVTERONOMII vigefimotertio : Cùm
& verbofæ , & curiofæ , loquentes quæ non oportet . votum youeris Domino Deo tuo,non tardabis redde.
25 . CONCILIVM quartum Carthaginenſe ca- re,quia requiret illud DominusDeus tuus: & fimo
Cafiratis none céregmo quarto : Sicut bonum eft caftitatis pre- ratus fueris, reputabiturtibiin peccatum . Sinolueris
prænium. mium, ità & maiori obſeruantia & preceptione cuſto- polliceri,abfq peccato eris. Quod autem femel egref
Viduz quæ fe diendum eft.Vifi quæ viduæ , quantumlibet adhuc in lum eft de labijsiuis, obſeruabis , & facies ficut promi
Deo deuoue- minoribus annis pofitę, & matura çtate,a viro relictç, fifti Domino Deo tuo, & propria voluntate, & ore tuo
rút, & veftem fe deuouerunt Domino, & veſte laicali abie &ta, ſub te locutus es.
affumpferüt ftimonio Epifcopi & ecclefiæ religioſo habitu appa- 3. PSALMO ſeptuagefimoquinto : Vouete & c.vt
habebunt da- ruerint, poiteà verò ad nuptias feculares tranſiêrunt,
mnationem fecundùm Apoftolum , damnationem habebunt, quo- 4. LVCAE nono : Factum eft autem , ambulátibus
fidem cafti- niam fidem caftitatis, quam Domino vouerunt, irritá illis in via,dixit quidam ad illum : Sequar te quocun .
tatis frege. facere auſæ ſunt.Tales ergò perfonæ line Chriftianorú
runt. què iéris . Dixit illi leſus:Vulpes foueas habent, & vo.
1. Tim.s. communione maneant,quæ etiam nec in cõuiuio cum lucres cæli nidos : filius autem hominis non habet vbà
Chriftianis communicent. Nam fi adulteræ coniuges caput ſuum reclinet,Aic aucé ad alterum : Sequere me.
rearu ſunt viris ſuis obnoxię, quanto magis viduę que llle autem dixit : Domine,permitte mihi primùm ire
Crimine adulreligioficacem mutauerüt, crimine adulterij nocabun. & fepelire patré meum. Dixitas ei leſus: Sine vt mor
serij notatur. cur,li deuotionem , quam Deo fpontè, nó coactæ , ob- tui fepeliant mortuos fuos :tu autem vade& annúcia
regnum
 ECCLESIASTICORV M. 341
regnum Dei . Etaitalter : Sequarte Domine : ſed per profeſli funt. Sunt quidem peccatores, fed non præ- tumuis
Votifragiquă
bene
mitte mihiprimùm renunciare his qui domi funt.Ait uaricatores. Tu verò quantumlibetmodeftè& hone viuans Deo
ad illum leſus : mitrens
Nemo manum ſuam ad ara. ftè viuas : fi caftè,& fobriè,li omninò religiosè té habe- ramennon
trum,& reſpiciens retrò, aptus eft regno Dei. as : Deo tamen minùs accepta efttua religio, quă de- plaçeni.
5. BERNARD VS epiftola fecúda ad Fulconem : curpat vocipræuaricatio .
Cur ergò, inquis, fingulariter me repræhendis, cùm 6. ANSELM V S epiſtola quarta ad quandā Do
& in alijs videas quod iuftiùs forſitan repræhendere minam : Sidoles,adhuc falutem tuam ſpero :fi autem tum Nisl&adhabia
pro
poſlis ? Ad quod ego : propter fingularitatem erroris non doles, quid nisi damnationem tuam expectare pofitumab.
tui,propter immanitatem peccati tui. Nam etfi ple- queo? Impoſſibile nanque eft te vllo modo poffe fal- iectum redes
riquealij perditè viuunt,etfi inordinati & indiſcipli- uari, nisì ad habitum & propofitum abiectum re- wabuntur.
ans, non fala
nati ſunt ,nondùm tamen ordinem aut diſciplinam dieris.
V
Cogit igitur ad Calibatum quofdam Eccleſia ?
A. Non cogit ſanè pia prouidaque mater, quæ legem cælibatus nemini a Bedali.z.detabei:& vd.
imponit : ab ijs verò qui legem eam ,vtà di&um eſt,vltrò receperunt,exigit, Hieron.in cap. ad Titum,
.nè ſoluất religionem, néve conuétionem ,quanı cumChriſto & eius Ec- uinia.Orig-hom, ganNo:
mer. Ambr.cpift.82 . & lib.
cleſia fan &tèiniuerunt,violent atque reſcindant. 1.offic.cap.so. Euſc,s.de

B. Meritò igiturvrgenturilli ſtare promifſis, & feruare ,quod femel firmi- nones distintas
teramplexi ſunt,conliliùm Euangelicum :de quo Paulus: " Et quimatrimo-e Theophyla.ibid. Hiero.
nio iungit virginem ſuam ,benèfacit:(quandiù ſcilicetvoto cælibatus adftri&acap.z.lib.i. Keg.Epiphaina
non eit) &qui non iungit,meliùsfacit.“Acrursùs:Bonum est homini mulieremnon aIbidema
tangere.Quocircà laudanturà Chrifto, & in Eccleſia ſemper apprimè lau- f Eſaiz
maltese56.bmalo& ibidem Hic .
1
dati fuerunt'EunuchiEuangelici, ſiue,vtì Tertullianus vocat, ſpadones gustede faire vingine,cap
voluntarij, qui ſeipſos propter Dei regnum caftrauerút,vtſint fanati" cor- gh Libro
25 j . ad vxorein .
1.Cor. 7.f
pore & fpiritu, Deo in carneſine carne militantes.
C. Vbiduplexerror nobis eſt valdè cauendus:alter eorum ,quicum Ioui i Hicion.lib.s . in louinia ,
niano matrimonium ſic extollunt, vt aut æquent,autk anteponāt hunc fta- Auguft.h ærediva,
Triden ſelli. 34.cap.rei
tum cælibatuiſeu virginitati, cùm Paulus ' quidem & Patres omnes apertè k .
reclament: alter eorum qui fingunt continentiam & cælibatum ab homi- ' s.Cor.7.8
1
nibus Chriſtianis vixpoffe præſtari,ideoque nullieum facilèſuſcipiédum ,
aut fan & èpromittendum eſſe contendunt.Nccintelliguntiſti Euangelicæ
gratiæ vbertatem ,quæ talis ac tanta per Chriftum tot ſeculis dataeft, & quo
tidiè datur credentibus, " petentibus,quęrentibus,pulſantibus,vthi iugum m Aug.lib.6.& s.Confes .
Domini fuaue & continentiæviam non minùs fibi commodam , quàm fa. inMatth.cap-js.
lutarem experiantur.Inter quos erat & Paulus, palàm affirmans:" Fidelis De- a 1.Cor.io.c,
us est, qui nonpatieturvostentari ſupraid quod poteſtis: ſed faciet etiam cum tentati
one prouentum . Quamobrem Auguftinus, ° vbì locum illum, Vouete & Auguft. in Pſal.75.
reddite DominoDeoveftro : explicat, ità ſcriptum reliquit: Non ſitis pi
gri ad vouendum . Non enim viribus veftris implebitis. Deficietis,ſidevo
bis præſumitis: Si autem de illo,cuivouetis,vouete :ſecurireddetis.Etidem p Epiftol.45.
alibi:' Felix neceſſitas quæ admeliora compellit. 5
2

TESTIMONIA .
DE CAEL IBATY SACERDOTVM uitat, dicens : Qui poteft capere, capiat. Etpaulò pòft lbidendo
ET RELIQVORVM
ASTICORVM .
ECCLESI. eiſdem qui vel vxorem ,vel alios cognatos & implica
Keliqua refl. menta mundi huius propter ipſum reliquerint, cen
monia habcs 1. A. BED A libro tertio de tabernaculo & vafis tuplum promittit in hac vita præmium , & in feculo
oreli prace- eius ac veftibus facerdotum , capite nono: Sine illa futuro vitam æternam . Vndè certè gratiadiſtinctio
caftimoniæ portione, quæ ab appetitu copulæ con- nis non Moyſes hocindumento veſtiri Aaron & filios
Non nisice. iugalis cohibet, nemo vel ſacerdotium fufcipere,vel eius iubetur, ficut de prioribus dicitur : Veftiesos his
libesaut co, adaltaris poteft minifteriumconſecrari, id eft,finő omnibus Aaron fratrem tuum, & filios eius cum eo ,
taris minifte , aut virgo permanferit, aut contrà vxoriæ coniunctio-
Sed facies, inquit, feminalia linea,vtoperiant carnem .
rium conſe. nis fædera foluerit. Quod videlicet genus virtutis Ipfi , inquit, operiant carnem curpitudinis fuæ , tu
crandi.
Nemo inui. nulli per legem Dei neceffariò imperatum , ſed volun- feminalia pontifici & filijs eius facies, tu caftitatis
tus cogitur taria eft deuotione Domino offerendu, dicente ipſo regulám docebis, tu abftinenduinab vxoriocom
adczbbatum de hoc : Non omnes capiunt verbum iftud . Ad quam plexu eis, qui facerdotio fun & uri funt, intimabis,
manstendų, tamen benigna moxexhortatione eos qui poffint,in- Nulli tamen violentum huiuſmodi continenciæ iu
VY 3 gum
 DE CAE LIB A TV
342
Nulli violecu
continencia gum impones: ſed quicunque facerdotes fieri ac mi. ferre ſacrificium indefinens, qui indeſinenti & perpe- ſunt uouētes, apri.
ad ſacii
iugum impo. nifterio feruire altaris volunt, ipfi fua fponte vxo tuæ ſe deuouerit caſtitati. ficandum .
nendum : fed rum ſerui effe defiftent. Quod vbì perfecerint, & 6. AMBROSIVS epiſtola octogeſimaſecunda ad
1. Tim.3.
cùm fpontè fufcepto femelcontinentiæ propofito miniſtros ſe fan- Vercellenſem Ecclefiam : Vnius vxoris virum præci
ferrc dein- ctuarij atque altaris fore conſentiunt, aderit lex diui. piteſſe, non quô exorcem excludatcõiugij,(nam hoc
sèps debent. na , quæ velut cæterum illius habitú facerdotibuscon. fupra legem præcepti eft ) ſed ve coniugali caftimonia
gruum imponens, quomodò viuere vel docere debe- feruet ablutionis fuæ gratiam . Neque iterùm , vt filios
ant, abundanter inftituat, congaudensque fpontanex in ſacerdotio creare Apoftolica inuitetur authoritate. Matrimonio
ipforum deuotioni,dignum ſacerdotio decus ſapien . Habentem enim dixit filios, non facientem : neque vti in Epiſco
tiæ ,patientix , manſuetudinis, miſericordiæ , zeli fpi- coniugium iterare. Quod ideò non prætermiſi, quia cet. patu non li

ritalis, humilitatis, timoris Domini, cæterorúmque pleriqueità argumentanc ur,vnius vxoris virum dici
huiuſmodi ornamentorum ſuperaddat. Alioquì ini- poft Baptiſmum habitz, eo quòd Bapuſmo vitium fit
Certiffimam
animæmortë quitatis rei moriuntur. Mortem nanque certiffimain ablutum , quo adferebatur impedimentum . Et vitia Baptiſmi vis,
incurrunt in- incurrit animæ, fi quis luxuriosè viués, ſacerdotalem quidem atque peccata diluūrur omnia, vt fi quis con
continentes fibi vſurpare gradum præſumit . taminauerit fuum corpus cum plurimis, quas nulla
facerdotes .
IDEM in primum caput Lucx , in ea verba, Ec coniugij lege ſociauerit,remittátureiomnia, ſed con
factum eft vt implerenturdies officij eius, abije in do- iugia non refoluunturfi quis iterauerit. Culpa enim
mum ſuam : Hoceft quod dixi,quòd vicis ſuæ tempo- lauacro,nó lex,foluitur. Nulla enim culpa coniugij,
re'pontifices, templi tantùm officijs mancipati, non ſed lex eft. Quod legis eft igitur, non remittitur quali
ſolùmà complexu vxorum ,ſed abipſo quoq domo- culpa, ſed tenetur quafi lex . Ideò Apoftolus legé po
rum ſuarum abſtinerentingreffu.Vbìnoftri temporis fuit, dicens: Siquis fine crimine eſt vnius vxoris vir,
Exemplum facerdotibus, quibus ſemper altari ſeruire iuberur, Ergò quia fine crimine eft vnius vxoris vir,teneturad
datur Sacer- perpetuò ſeruandæ caftitatis exemplum datur. Quia
docibus legern ſacerdotij ſuſcipiendi. Qui autem iterauerit Bigamus ad
no .
ftris perpc. enim tunc facerdotalis ex ftirpe Aaron ſucceſſio quæ. coniugium , culpam quidénon habet coinquinati, ſed inhabilis.
facerdotiuma
tuæ calitatis. rebatur, neceſſariò tempus ſubſtituendæ foboli pro- prærogatiua exuitur ſacerdotis . Diximus quid legis
curabatur. At quia nūcnon carnalis ſucceſſio, ſed per. eft: dicamusetiam quid rationis . Sed priùs cogno Tic.d.
fectio ſpiritalis inquiritur : conſequenter ſacerdoti. fcamus nõ folùm hoc Apoftolum de epiſcopo & pre
Semper cafti. bus, vt femperaltari queant aſtiftere,ſemperab vxo- sbytero ftatuiſſe, ſed etiam Patres in Concilio Nice
tas obſeruan.ribus continendum, femper caftitas obferuanda præ . nitractatûs addidiffe: Neque clericum quenquam de.
da præcipi. cipitur.
bere effe, qui ſecunda coniugia fortitus fit. Quomo
3 . HIERONYMVS in caput primum epiftolæ dò enim poteft conſolari viduam , honorare, cohor
ad Titum : Si Laicis imperatur, vt propter orationem tari ad cuftodiendam viduitatem , ſeruandā marito fi.
1.Cor.7.
Argumēta B. abftineant fe ab vxorum coitu : quid de epiſcopo fen- dem , quam ipfe priori coniugio non referuauerit ? Aut
Hieronymi tiendum eſt, qui quotidiè pro ſuis populis peccatis, quid intereſſet inter populum & facerdotem ,fi ijſdem vita Sacerdo.
pro.cælibatu illibatas Deo oblaturuseft vi& imas? Relegamus lié adftringerentur legibus? Debet præponderare vita ſa-tis prapõde.
debet,
miniftrorum bros Regum , & inueniemus facerdoté Abimelech de cerdotis, ficutpręponderat gratia.
I.Reg. 21. panibus ppofitionis noluiſſe priùs dare Dauid & pu 7. IDEM libro primoofficiorum ,capite quinqua
eris eius:nisì interrogaret , vtrùm mundi eſſent pue. geſimo,eo « vlcimo, loquens de miniftris alcaris : In Sacerdotibus
ri à muliere, non vtiquè aliena, ſed coniuge. Et nisì offenſum autem exhibendü & immaculatú minifteri. & miniftris
eos audiffet ab heri & nudiuftertiùs vacåfle ab opereum ,nec vllo cõiugali coitu violandū cognofcitis ,qui altaris qua .
coniugali: nequaquam panes quos priùs negauerat, integro corpore, incorrupto pudore, alieni etiam ab uis coniuga.
Poniuionistes conceitiſfet.Tantum intereſt inter propofitionispanes ipfo conſorcio coniugali, facriminifterijgratiam re- tis feruanda
corporis & corpus Chrifti, quarum inter vmbram & corpora, cepiftis. Quod eô non præterij, quia in pleriſque ab. tia ,
Chrifti
fercntia.dif- inter imaginé & veritatem : inter exemplaria futuro. ditioribuslocis cùm miniſteriű gererent,veletiam fa.
rum , & ea ipſa quæ per exemplaria præfigurabantur. cerdotium , filios ſuſceperunt, & id tanquàm vſu ve
3. Tim . 3. Quomodò itaque manſuetudo , patientia, ſobriecas, teri defendunt, quando per interualla dierum facri .
Tit. I. moderatio, abftinentia lucri , hoſpitalitas quoquè & ficium deferebatur, & tamen caſtificabatur etiam po
benignitas præcipuè effe debent in Epiſcopo, & inter pulus per biduum aut per triduum , viad facrificium
Sacerdotalis cunctos laicos eminentia : Sic & caftitas propria & ( vt purus accederet, vt in veteri teftamento legimus: Et Exod . 19 .
pudicitia qua ità dixerim ) pudicitia ſacerdotalis : vt non lolùm ab lauabant veftimenta ſua. Siin figura tanta obſeruan
Dios.in epiſco- opere ſe immundo abftineat, ſed etiam à ia &tu oculi
po tia,quanta in veritate?Diſce facerdos atq Leuita, quid
& cogitationis errore mens, Chriſti corpus confe- fit lauare veſtimenta tua, vt mundum corpus cele.
ctura , fit libera. brandis exhibeas facramentis ,

Continentia 4 . IDEM in apologia pro libris aduersùs louini 8. EVSEBIVS Pamphili libro primo dedemon
anum : Ecce perſpicuè nuptias diximus concedi in ſtrationeeuágelica , capite nono :Meritò aliquis qux .
& miniftrorú Euangelio,fed tamen eaſdem in fuo officio permanen- fiërit, quænam cauſa fit, cur priſci in nuptijs & pro
altaris. tes, præmia caſtitatis capere non poffe. Quod fi indi. creatione liberorum plurimum ſtudij poſuerint :nos
gnèaccipiuntmariti,non mihi irafcantur, fed fcriptum verò hanc partem negligamus.Aduersùs hęc talem li. Cur in veteri
ris ſanctis, immò epiſcopis & presbyteris & diaconis cec ex ipfis Hebræorum oraculis rationem colligere. lege maior
& vniuerſo choro ſacerdotali & Leuitico , quiſe noue . ' Quicunque ante Moyſen de laude pietatis nomen ad. habebatur ca.
runt hoftias offerre non poſſe, li operi ſeruiant con epti ſunt,hitunc initium habente, tunc primum ex ra nuptiarum
& procrcati
jugali. Ibidem : Apoftolivel virgines, vel poft nupti- iftente vita,fuiſſememoranrur: quæ verò ad nos per- onis libero .
ascontinentes: Epiſcopi, presbyteri, diaconi aut vir- tinent, tendere ad finem . Quareillos magna cum cura rum ğ in no.
tur nisi poft gines eliguntur, autvidui, aut certè poft facerdotium fobolis incrementūquæfiuiffe, quum per illud tem - ua lege.
Sacerdotium in æternum pudici . Prima cauſa .
pus & nunierus hominū augeſceret, & multiplicare
in æternum 5. ORIGÈNES homilia vigefimatertia in librum tur,atqz indiès robur acciperet genus humanum :no
pudici.
Numerorum : Si oratio iuftificut incenſum offertur bis verò non admodùm curæ effehoc, vtpotècùm res
Pfal. 140 in conſpectu Domini, & eleuatio manuum eius ſacri. iam interire ac definere, atque ad extremú finem ten
ficium eſt veſpertinum.Dicitautem Apoftolus ijs qui dere credantur, quando planè dicitur, ante vite con
1.Cor. 7. in coniugijs funt: Nolite fraudare inuicem , nisì fortè fummationem ,Euangelicam in foribus adeſſe doctri
ex conſenſu ad tempus, vtvacetis orationi, & iterùm nam , & renouatio ac generatio alterius feculi, quod
in id ipſum litis : certum eft quia impeditur ſacrifi breui infter futurum ,denunciatur.Vna igiturdefenfio
Caftitati per- cium indeſinensijs, qui cóiugalibus neceſſitatibus ſer. hæc,altera autem erit huiuſmodi : Priſcis illis quire- Secunda.
petuæ ſc de- uiunt . Vndè videtur mihi, quòd illius eft folius of. miſliorem ac liberiorem vitam agebāt, nihil erat im
pedia
 ECCLESIASTICO R
pedimento ,nè domuiliberisés præeſſent,ac pariter di-
uinæ quoquè rei vacarent, quando vnà cum vxori ,
bus, & liberis, & domo , religioni aſiduam dare ope-
ram poterant, & nuſquàm ob vllas res externas à me
liore propofito auellebantur . Res verò noftræ innu-
merabilia habent, qux extrinfecùs premant , & quæ in
alienas curas vndiqué trahát, & ab earum rerum ftu-
dio quæ Deo placent, abducant. Hanc igitur cauſam
effe, cur nubendi ratio contrahatur, Euangelicæ do-
1. Cor.7 . ctrinæ verbum demonftrat, vbiait:Hoc autem dico,
fratres, tempus breue eſt : Reliquum eft,vt & qui ha-
bent vxores, tanquàm non habentes ſinc : & qui fent,
tanquàm non flentes: & qui gaudent, tanquàm non
gaudentes : & qui emunt, tanquàm non pofiidentes:&
qui vtuntur hocmundo, tanquàm non vtentes. Præ
terit enim figura huius mundi. Volo autem vos fine
ſolicicudine eſſe. Qui fine vxore eſt, ſolicitus eft deijs
quæ Domini ſunt, quomodò placeat Donfino. Qui
autem cum vxore eft,folicituseft de ijs quæ ſunt mun-
di, quomodò placeat vxori . & diuiſuseſt. Et mulier
innupta, & virgo cogitat quæ Domini ſunt, vt placeat
Domino, vt fit fancta & corpore & fpiritu : quæ auté
nupta eft, cogitat quæ ſunt mundi, quomodo placeat
viro . Porrò hocad vtilitateni veftram dico, non vt
laqueum vobisinijciam, fed ad id quod honeſtú eſt,
& quod facultatem præbeat fine impedimento Do-
minum obſecrandi. Palàm igitur in his cauſam , cur
à nuptijs fit abftinendum , proponit, vbì temporum ,
rerum'p extrinſecùs ingruentium ftoliditatem reprę-
Tertia, cague
efficacior rac hendit, quorum nihil priſcis illis accidebat. Ad hæc
tio . tertia quoquè ratio adiungi poteft ,propter quam ve
teres illi Dei cultores in procreatione liberorum plu-
rimum ftudij collocarent. Quum reliquihomines in
morum peruerfitate maius indiès incrementum acce-
piffent, atque in immanem , & ab omni humanitate
alienam, & planè ferinam vitam relapfi eſſent, & im- mittimus: hocvnumadmonentes, ne noui quidé te
pium prorsùs omnia religioni inimicum morem fa-
cilè corruiſſent:valdèpauci, & facilè numerabiles,qui
ſupererant, ea ſectantes, quæ prius à nobis dicta ſunt, conſentanea quæ de priſcis illis fan &tis viris memo
àmultorum conſuetudine, & à communi cum reli
quis hominibus victu , ſe amouebant. Porrò autem Diuinus, epiſcopum vnius vxoris virum eſſe. Verun- Tit . I.
cùm feorsùm ab alijs gentibus , fingulario more vi
uerent, nouam quandam reip.rationem , vitamgz ftu-
diofam Sapientiæ, vereip iplius Dei cultricem , & reli-
quis hominibus impermiſcuam , inftituerunt.Vt igi-
tur pofteris quoqz illorum propriæ religionis, tan
quàm fcintilla quædam reparandi ignis, ità aliquod
ſemen ſeruaretur, neque vnà cum ipforum deceſſu
ipſorum pietas deficeret atque interiret,meritò & ge
nerandæ & alendæ ſobolis curam introduxêre, vt fic
Doctores atque Magiſtri propriorum liberorum exi
fterent, quippe qui pofteris fucceffores pietatis, pro-
priæ virtutis hæredes relinquere, pulchrum atque
honeftum iudicarent. Hinc fanè Prophetæ innumera-
biles & viriiufti, quin ipfe quoq Saluator ac Doni
nus nofter, eiusoz diſcipuli atq; Apoftoli, ab illorum
diſciplina profečti ſunt. Quòd fi qui etiam vitiofi ab
eiſdem prodiêrunt, quali paleæ fimul cum tritico ſub .
naſcentes,non ob id tamen culpádiqui genuerint, aut
qui enutrierint, quando etiam de diſcipulis Saluato-
ris aliquos nouimus libertate voluntatis auerfos, à re
In noua
iam lege & o aberrâffe.Cauſa igitur ob quam viri ſancti priſcis
adducta
caufæ locum téporibus magno cum ftudio liberos fuſciperét, red
non habent. dita eſt : quæ non ampliùs in nobis locum habere di-
cenda eft, quippe quum , Deo fauente, per Euangelic
cam Saluatoris noftri doétrinam , innumerabiles gétes
& populos, in vrbibus & regionibus & agris liceatno
bis oculis intueri , eodem animo feſtinantes & ad fan-
eta Euangelicæ doctrinæ præcepta concurrentes: qui-
bus quidem fatìs ſuper'p lit, fi doctores ac prædicato-
res diuini verbi omnibus & vitæ vinculis, & folicitu-
dinibus liberati, poſlint ſufficere.His autem ipfisma
ximè in præſentia ,vt melioribus ftudijs vacent libe-
riùs, feiunctus à re yxoria viétus adamatur, veluti ijs
V M. 343
qui diuina & incorporea fobole propaganda, occu
pati ceneantur, & non vnius, neque duorum liberorú ,
ſed aceruatiminnumerabilis multitudinis educatio
nem, ſanctamqz diſciplinam , ac reliquæ inftituendæ Continentia
vitæ curam ſuſceperint. Poftremùm omnium fi quis Patriarcharu
priſcorum illorum vitas, de quibus nunc loquimur , veteris tefta .
diligenter exploret , inueniet eos initio quidem æta- menti.
tis, foboli augédæ ,coniugio vacantes,maturèautem
abſtinentes aco ceſſantes. Scriptūeft enim , quòd pla- Enoch.
cuerit Enoch Deo poftquàm genuit Mathulala. Vbi Genel.s.
fcriptura planè poft genitum filium Deo placuiſſe il- Eccli 44.
lum, de quo loquitur, memorat, neque illipoſthac
alios genitos filios prodit . Noë quo viriuftus poft Noë.
fufceptionem liberorum , folus cum familia, quum
reliqua omnia quæcung eſſent in terra perijſſent, in
columis conſeruatus, plurimis pofthac ſuperfuiffe
annis inducitur,neq tamen víquàm genuiffe alios fi
lios. Dicitur & Iſaac poftquàm ex vna vxore geminęIfaac.
prolis pater factus eft, defijffe cum illa cófuefcere. Et
loſeph, quum præſertim apud Aegyptios verſatus Iofeples
fit, non plùsquàm duorum filiorum pater extitiſſe in
uenitur, quorum matrem vnam duntaxat in matri
monio habuerit. Ipfe etiam Moyſes atque eius frater Moyſes &
Aaron .
Aaron , antequàm ipfis Deus apparuerit, filios genu
iffe memorantur :poftquàm autem diuinaoracula ac
ceperunt, non ampliùs genitos ab illis filios inuenias.
quid porrò de Melchiſedech eft dicendú , cuius omni- Melchiſe
nò non filius, non genus, non fucceffio refertur? nem dech .
item leſu ,qui in Moyſi locum ſucceſſit, neq plurimo- lofue.
rum aliorum prophetarum . Quum autem de Abra
ham & Iacob quæri ſoleat, quimultiplicem ſobolem
propagauerunt, alibì nos ociofiùs huiuſce rei rationé
reddidimus: vbi de ſanctorum veterum virorü mul
tiplici coniugio, multipliciớz fobole diſſeruimus. Ad
quæ ſcripta noftra in præfenti ſtudioſos lectores re
ftamenti legibus, quæ ad ſuſceprionem liberorum
pertinent, omninò interdici, fed in hoc quoque ijs
rantur, inftituta haberi. Oportet enim , dicit ſermo 1. Tim.z.
tamen eos qui facratifint, atqz in Dei miniſterio cul- Epiſcoporumi
tucz occupati, continere deinceps feipfosà commer-continentia.
ciovxoris decet: qui autem non ad tantum affumpti
lint facerdotij munus, ijs idé fermo diuinus indulget.
9. APVD Gratianum diſtinctione vigefimaoctaua Ex Gratiano
fequentes canones & decreta citantur Gregorij & cæ
terorum .
10 . GREGORIVS Magnus in epiftolaad Petrū Habetur lib.
Subdiaconum : Nullum facere Şubdiaconum præſu- sepiftol.42.
mant Epifcopi,nisi qui ſe caſté victurum promiſerit, rum cótinena
quianullus ad miniſterium alcaris accedere debet, ni- tia .
sì cuius caftitas ante ſuſceptum miniſterium fuerit
approbata .
11 . INNOCENTIVS ſecundus:Decernimusyt
hi qui in ordine Subdiaconatus& ſupra vxores duxe
rint, aut concubinas habuerint,officio atque eccleſi
aftico beneficio careant. Cùm enim ipli templum &
vaſa Domini, & ſacrarium Spiritus fancti debeancer. im
fe & dici , indignum eft eos cubilibus & immundicijs
deſeruire.
12 . CONCILIVM Toletanum quintum : Quan- Habes iné.
do Presbyteri & Diaconi per parochias conftituun - Tole.can.26.
tur,oporter eos profeſionem ſuo epiſcopo facere, vt Presbyt eroru
Diaconorú
caſtè & purè viuant ſub timore Dei: vtdum eos talis &
profeffio de
profeſſio obligar, vitæ ſanctæ diſciplinam retineant, feruáda con.
13 . CONCILIVM Toletanum fecundum : De tinentia.
his quos voluntas parentum à primis infantię annis Conc.2.To
clericatus officio mācipauerit,id ftatuimus obferuan-letan, can.3:
dum , vt mox detonfi ,vel ininifterio lectorũ traditi, in
domo Eccleſiç ſub Epiſcopali preſentia à præpofito fi
bi debcant erudiri . Acybì octauumdecimum ætatis
fuęcõpleuerint annū, coram totius cleri plebisc con
fpectu voluntas eorum de expetendo coniugio ab
Epiſcopo
 344 DE CAE LIBAT V
Epiſcopo perſcrútetur: quibus figratia caſtitatis Deo
Caſtimonia
pro fef fio inſpirante placuerit,& promiſlionem caftimoniæ ſuæ
apud Cleri. abſque coniugali neceſſitate ſeſe ſpoponderint ſerua-
cos anteſub-turos : hi tanquàm appecitores arctiſſimæ viæ, leuilli-
diaconatum . mo Domini iugo fubdantur : ac primùm Subdiaconi
minifterium , habita probatione profeſſionis ſuæ , à
vicefimo anno ſuſcipiãt. Quod li inculpabiliter ac in
offensè vigintiquinque annos peregerint, ad Diaconi
officium (ti adimplere id poffe ab Epiſcopo proban-
tur)promoueri debent. Cauendum eft tamen his, nè
quando ſuæ fponfionis immemores, aut ad terrenas
nuptias, aut ad furtiuosconcubitus vltrò concurrát.
Sacrilegij rei Quod fi fortè fecerint, vt ſacrilegij rei, ab Ecclefia ha-
beantur extranei. Quibus autem voluntas propria in-
terrogationis temporedeliderium nubendi perſuaſe-
1.Cor.7 .
rit, conceſſam ab Apoftolo licentiam auferre nó pof-
fumus: ità vecùm prouectæ ætatis in coniugio pofiti
renunciaturos ſe pari conſenſu operibus carnis fpo-
ponderint, ad ſacros ordinesadſpirent.
El Canonz:14. CONCILIVM Arelatenfe tertium : Affumi
latenſ.Cócil , aliquem ad facerdotium in coniugij vinculo confti-
Cóiugatino tutum non oportet,nisi fuerit promiffa conuerfio.Ex
promouendi
ad facerdoti eodem tertio citat & hunc canonem : Prætereà placu.
um nisi pro . it, ve deinceps non ordinentur diaconi coniugati,nisì
miſſa
nentia . conti- ftitatem
qui priùs conuerfionis propoſito profeſli fuerint ca-
. nenti in concupiſcentia generandi dixit, ſed propter Tit..
Nec diaconi.
Ex epift... Si. 15. APVD eundem Gratianum diſtinctione octo-
ricij Papæ ad gelimaſecunda, citatur Siricius Papa : Plurimos ſacer .
Himerium dores Chriftiatos Leuitas poft longa cóſecrationis ſuæ
fem epiſcopū tempora, tam de coniugijs proprijs , quàm etiam de
cap.7 : turpi coitu ſobolem didicimus procreâffe, & crimen
Excufatio in- fuum hac præſcriptione defendere, quia in veterite
continentiü
Sacerdotum . ftamento facerdotibus ac miniftris generandi facultas
legitur attributa. Dicat mihi nunc, quiſquis ille eſt ſe-
ctator libidinum , præceptor vitiorum , li exiftimat &
Continentia in lege Moyli paſsim facris ordinibus à Deo noftro re
Sacerdotum laxata ſuntfrænaluxuriz : cur eos, quibus committe
veteris legis . bantur ſancta ſanctorum , præmonet, dicens : San &i
Leuit.20 .
eftore, quia & ego fan & us fum DominusDeus vefter ?
Luc.i. Cur eciam procàl à ſuis domibus, anno vicis ſuæ , in
templo habitare iufli funt facerdotes ? Hac videlicet
ratione, nè vel cum vxoribus poffent carnale exercere
commercium ,vtconſcientiæ integritate fulgentes,ac-
Cur vxores ceptabile Deomunusofferrent. Quibus etiam ,exple.
habebant .
to deferuitionis ſuæ tempore, vxoris ſuæ vſus folius
ſucceſiionis cauſa fuerat relaxatus: quia non ex alia ni.
sì ex tribu Leui,quiſquam ad Dei miniſterium fuerat
Matth.s. præceptus admitti. Vndè & Dominus Iefus cùm nos
Canto que
Pfal.44 . Tuo illuftrâffet aduentu , in euágelio proteftatur,quia
Chriftus ro. legem venerit implere, non ſoluere.Et ideò eccleſiam ,
luit facerdo- cuius ſponſus elt ſpeciofus forma, caftitatis voluit
tas noui te ſplendore radiare, vt in die iudicij, cùm rursùs adue
ftamentieſte nerit, finemacula & ruga eam pollit, ficut per Apofto-
continentes
Ephe.s. . lum ſuum inftituit, reperire. Quarum ſanctionú fa-
cerdotes omnes atque Leuitæ indiſſolubili lege con
fringimur, vtà die ordinationisnoftræ , ſobrietati ac
pudicitiæ & corda noftra mancipemus & corpora ,
Rom . 8. dummodò per omnia Deo noftro in his, quæ quoti-
diè offerimus, ſacrificijs placeamus.Quiautem in car .
I. Cor.3. ne ſunt, dicente electionis vafe, Deo placere non pof-
Ibidem 6. ſunt. Vosautem iamnon eſtis in carne, fed in ſpiritu, li
2.Cor. 6. tamen fpiritus Dei habitat in vobis. Et vbì poterit ,
Sapien.s. nisi in corporibus (ficut legimus)fanctis,Dei fpiritus
habicare ? Erquia aliquanti de quibus loquimur, ve
rua fan &ticas retulit, ignorantia lapſos fe effe deflent,
his hac conditione miſericordiam dicimus non ne
Pæna incon- gandam , vtline vllo honoris augmento in hoc quo
tinentis cle- deie & ti ſunt, quandiù vixerint officio perſeuerent, fi
rici.
tamen poft hoc continentes ſe ftuduerint exhibere. hi
verò qui illiciti priuilegijexcufatione vtuntur, & fibi
aſſerunt veteri hoc lege conceffum : nouerint fe ab
omni ecclefiaftico honore ( quo indignè vfi funt)Apo-
ftolicæ fedis authoritate deiectos, nec vnquàm poffe
veneranda tractare myfteria ,à quibus feipli,dum ob.
ſconis cupiditatibus inhiant, priuauerút. Et quia ex
enipla præſentia cauere nos præmonent in futurum , fi
quilibet Epiſcopus, presbyter,aut diaconus( quod no
optamus) fuerittalis inuentus:iam nunclibi omnem
per nos indulgentiæ aditú intelligatobſeratum : quia
ferro neceſse eſt veabſcindantur vulnera, quæ fomen Ex epift. ad
torum no ſentiuntmedicinam .VIDE eūdem in epi. Epiſcopos
ſtola quarta ad Epiſcopos Aphricæ , capite nono: Præ- Africa ,a Gra.
terea quod dignum & pudicum & honeftum eft, ſua . tiano noci.
demus, vt facerdotes, & Leuitæ cum vxoribus ſuis no Continentia
coéant, quia in miniſterio diuino quotidianis neceſſi. Sacerdotum
tatibus occupantur. Ad Corinthios nanque fic Pau- & Lcuitarú.
lus ſcribit, dicens: Abftinete vos, vt vacetis orationi.
Siergò laicis abftinentia imperatur, vt poflint depre
cantes audiri , quátò magis facerdos yriqueomni mo
mento paratus eſſe debet,munditiæ puritate ſecurus, Hacijfde ver
neaut facrificium offerat,aut baptizare cogatur? Qui centio jepe
fi contaminatus eft carnali concupiſcentia , quid faci- tita funt in
et ? Excuſabit ? Quo pudore, quamente vſurpabit? epift.2.ad vi
Qua conſcientia , quo merito hic exaudiri fe credit, fricium Rom
quum dictum fit :Omniamunda mundis,coinquina- Tits.
tis autem & infidelibus nihil'mundum . Qua de re hor .
tor moneo ,rogo ,tollaturhoc opprobrium , quod po * Sed fortè li
teft iure etiam gentilitas accuſare, * Fortè creditur, ditur.
cerc hoc cro
*
quia ſcriptum eſt: Vnius vxoris virum . No perma 1.Tim.z.
continentiam futuram . Neg enim integros no admi- * permanente
fit, quiait : Vellem autem omnes homines fic effe, fic. I.Cor.7.
utà & ego . Etapertiùsdeclarat, dicens: Qui autem in Rom . s.
carne funt, Deo placere non poſſunt. Vosautem iam
non eftis in carne, ſed in ſpiritu . Rursùm ex
16. IN eadem diftin & ione octogeſimaſecunda cita.Gratiano.
tur Innocentius primus, capite primo: Propofuifti, Habetur in
qd de his obferuari debeat, quos in diaconij,minifte- cpift. ad Es
rio ,aut in officio presbyterijpofitos,incontinentes eluperium To.
ſe aut fuiſſe, generati filij prodiderunt.De his & diui- loſanum Epic
ſcopum .
narum legum manifefta eft diſciplina , & beatæ recor
dationis viri Siricij epiſcopi monita euidentia com
deere
meârunt, vt incontinentes, in officijs talibus pofiti, cum reacties
omni eccleſiaſtico honore priuarentur , nec admitte- tur.
rentur accedere ad minifteriü , quod fola continentia
oportet impleri . Eft enim vetus admodùm facręlegis
authoritas ,iaminde ab initio cuſtodita, quòd in tem
plo anno vicis ſuæ habitare præcepti ſunt ſacerdotes, Luc.i.
vt feruientes facris oblationibus, puros & ab omni la - 1.Par. 24
be purgatos, fibi vendicent diuinaminiſteria :neq eos
ad ſacrificia fas fit admitti, qui exercent vel cum vxo
re carnale conſortium , quia fcriptum eft : Sancti efto- Leu.i. & za
te, quia & ego fanctus fum , Dominus Deus vefter.
Quibus vtiquè propter fobolis ſucceſfionem vxorius Num.18.
vſus fuerat relaxacus: quia ex alia tribu ad facerdotiü
nullus fuerat præceptus accedere : quantò magis hiſa Continentia
cerdotes vel Leuitæ
pudicitiá ex die ordinationis fuæ ſacerdotum .
feruare debét, quibus vel facerdotiū yel miniſterium
fine ſucceſſione eſt, nec præterit dies, qua vel à ſacrifi
cijsdiuinis, vela baptifmatis officio vacent ? Nam fi
beatus Apoſtolus Paulus ad Corinthios ſcribit, dicés: 1.Cor.7.
Abſtinete vos ad tempus, vt vacetis orationi : & hoc
vriq laicis præcepit :multò magis facerdotes, quibus
& orandi & facrificandiiugcofticium eft, femper de
bebunt ab huiuſmodi confortio abſtinere. Quilicon
taminatus fuerit carnali concupiſcentia, quo pudore
vel facrificare vſurpabit, aut qua confcientia, quóve
merito exaudiri ſe credit,quum dictú fit, Omnia mū . Tit. I.
da mundis, coinquinatis autem & infidelibus nihil
mundum ? Sed fortafsè hoc licere credit, quia ſcriptū
eft: Vniusvxoris virum . Non de permanente in con 1.Tim.3.
Tit...
cupiſcentia generandi hoc dixit ,ſed propter continen
tiam futuram . Nec enim integros corporenon admi
1.Cor.7.
fit, qui ait: Vellem aucem omnes ficelle, ficut & ego.
Quod & apertiùsdeclarat, dicens: Qui autem in car. Rom . 8 .
ne ſunt,Deo placere non poffunt. Vos autem iam no
eſtis in carne, ſed in ſpiritu : & habentem filios,nõge
nerantem , dixit. Sed ea pland difpar & diuerfa ſenten
tia eft .
 ECCLESIASTICORV M.
tia eſt. Nam fi ad aliquos forma illa eccleſiaſticæ vitæ
pariter & diſciplinæ , quæ ab Epiſcopo Siricio ad pro
uincias commeauit, non probabitur perueniffe, his
ignorationis venia remittitur, ità vede cætero penitùs
incipiant abftinere. Et ità gradus, in quibus inuenti fu-
erint, fic retentent, vt eis non liceat ad potiora con-
fcendere. Quibus in beneficio eſſedebet, quòd hunc
ipſum locủ , quéretinent, non amittunt.Siquiautem
fciffe formam viuendi miffam à Siricio detegentur,
neque ftatim cupiditates libidinis abieciſſe, išli ſunt
modis omnibus fubmouendi:quia poſt admonitio-
nem cognitá ,præponédam arbitrati ſunt voluptatem .
Non habet 17 . CONCILIVM Agathenſe, quod Innocentij
Gratianus. & Siricij decretum approbauit,capite nonofic habet:
Placuit etiam, vt fi Presbyteri vel Diaconi coniuga-
ti,ad torum vxorum fuarum redire voluerint, Papæ
Siricij & In- Innocentijordinatio, vel Siricij Epiſcopi authoritas,
crecum'esc. quæ eft his canonibus inſerta, feruetur. Quòd fi ad ali-
wat us . quos formula illa ecclefiafticæ vitæ pariter & diſcipli
næ, quæ à Siricio Epiſcopo ad prouincias commea-
uit, non probabitur perueniffe, eis ignorationis ve .
nia remittitur, ità ve decætero penitùs incipiant abf-
tinere. Erità gradus ſuos, in quibus inuenti fuerint,fic
retineant, vtad potiora eis non liceat aſcendere. Qui-
bus in beneficio eſſe debet, &c. vt Innocentius dixit.
1.B. PRIORIS ad Corinthios feptimo,vt in textu .
2 . THEOPHYLACTVS in caput feptimü pri-
oris ad Corinthios : Honoricaque eius eft , feruare fi
Cor.7 .
liam virginem , eam ob rem laudatur. Benè enim ,
inquit, facit. Porrò qui elocat nupcum virginen , &
ipfe bene facit : non enim peccatum eft elocare.Omne
autem quod non eft peccatum , benè fit. Melius verò
eft nõ elocare, virtusenim eft. Et paulò antè : Et ſi nu
Virgini quæ pferit virgo,non peccauit. Virginem hîc dicir , no eam
Deo cóſecra .
quæ Deo conſecrata fit, ( ea enim fi nupſerit, peccauit
non licer. omninò, vtpotè quæ mæchum ſuperinduxerit fpon-
ſo ſuo Chrilto) ſed innupcam dum puellam . Ea enim
ſi nupſerit, non peccauit: nec enim res impura eſt Ma-
trimonium .
3. HIERONYMVS libro primo contra Iouini.
anum , vt fuprà ,quæſtione quarta , A.teſtimo.ſecüdo.
4. GREGORIVS in caputdecimumquintum li-
& arguméta bri primi Regum: Nõnulli continétiam profeſſi,dum
incontinen. à carnis concupiſcentia fuperantur, in coniugali vita
tium Religi. ſaluari poffe confidunt. Quidam & dum Apoftolili-
Sacerdotum . centiam audiunt, Vnuſquiſque ſuam vxorem habeat,
1.Cor.7. & vnaquæ ſuum virum : fine diſcretione perſonarū,
. omnes in hoc præcepto concludi,& facrorů ordinum
viros coniugali copula vtipoſle farentur. Huiuſmo-
di enim ſenlus, Amalechita camelus eft : quia quafi ex
ratione incipit, fed ad irrationabilem vitam trahit.
5. EPIPHANIVS hærefi ſexageſimaprima con
1.Cor.7. tra Apoftolicos,agens de ijs verbis Pauli: Si quis auté
Paulus qui- turpem fe videriexiftimatfuper virgine fua, quòd fit
bus virgini. fuperadulta, & ità oportet fieri: quod vult faciat, non
bus permittat peccat fi nubat. Nunquid Apoftolus eam quæ ſemel
matrimoniü .
virginitatem Deo feruare decreuit, à proprio curſu
detrahere volens, hæc præcepit? Non enim de his ſer .
mo eft, fed de virginibus quæ nubendi tempus exces-
ferunt, quæ non ob virginitatem in vigore perman-
ferunt, ſed quòd viros non habuerunt, quieas ad nu-
prias petiuiffent.
6. MATTHAEI decimonono : Dicuntei diſcipu-
li eius: Siirà eft caufa hominis cuin vxore, non expe
dit nubere. Qui dixitillis :Non omnes capiunt verbũ
iftud, ſed quibus datum eſt. Sunt enim Eunuchi, qui
de matris vtero ſicnati ſunt: & ſunt Eunuchi, qui fa-
Ati ſunt ab hominibus : & ſunt Eunuchi , qui feipfos
caftrauerunt propter regnum cælorum . Qui poteft
capere , capiat.
1
7 . ESAIAE quinquageſimoſexto : Et non dicat
Eunuchus, Ecce ego lignum aridum . Quia hæc dicit
Dominus Eunuchis: Qui cuſtodierint ſabbata inea,
& elegerint quæ ego volui, & tenuerint fædus mea :
345
dabo eis in domo mea & in muris meis locum, & no
men melius à filijs & filiabus: nomen ſempiternum
dabo eis, quod non peribit.
8. HIERONYMVS incaput quinquagefimum
fextum Eſaiæ : In Eunuchis intelligendi ſunt,de qui- Eunuchicuá.
bus Dominus in Euangelio loquitur, Qui le caſtra- gelicicom
uerunt propter regna cælorum : quales erant & Apo. mendantur.
ftoli, quibus admirantibus, & pro rei difficultate di
centibus, Quis ergò poteft faluus fieri ? Reſpondit Sal . Matth. 19 .
uator : Qui poteft capere, capiat. Vndè & Apoftolus
de huiuſmodi Eunuchis,id eft ,de virginibus, præce
ptum Domini ſe non habere teftacur : ſed dat confi 1.Cor.7 .
lium , quaſimiſericordiam conſecutus à Domino ,vo
lens omnes eſſe ficut ſeipſum.Tempus enim ,ait ,in col
lecto eft: ſupereft, vtquihabent yxores, fic fint quali
non habeant. Qui enim liber vocatus eft à feruitute &
officio coniugali, iſte verus eſt ſeruus Chriſti. Et
poft pauca :Qui fint Eunuchi, fuprà diximus, qui ſo
liciti Tuncad ea quæ Dei ſunt: de quibus loquitur &
fapientia, Beata ſterilisimmaculata, quæ non cogno- Sapica.s.
uit ftratum in delicto , habebit fructum in viſitatione
animarum . Et Eunuchus qui non eft operatus manu
iniquitatem , neque cogitauit contra Dominum ma
la. Dabitur enim fidei eius electa gratia, & pars in té
plo Domini delectabilis. Hæc fterilis virginitate fæ
cunda eft : Hic Eunuchus regno cælorum vim facit,
& violenter diripitillud . Iftc cuftos eſt Sabbatorum,
vt nunquàm faciat opera nuptiarum. Ifte elegit quz
Dominus voluit, vt plus offerat quàm præceptu eft: Plus offerunt
vtnő indulgentiam Apoſtoli eius, ſed voluntaté con- quàm præce
fideret. Ifte tenet fædus Domini ſenipiternum , vtno ptum eft.
ad tempus vacet orationi, & iterùm ad idipſum re- 1.Cor. 7.
uertatur : ſed accepturum effe fe nouerit in domo Do
mini, quæ eft Ecclefia eius, locum optimum . Multæ loan.14.
enim manfiones funt apud patrem . Et qui Eunuchus
fuerit, acfecerit yniuerſa quæ fcripta funt,habebit in In Sacerdo
muris eiuslocum optimum, vt fcilicetturris Domini tali gradu
efficiatur, & in facerdotali confiftatgradu : & pro car- côftituti Cu- ,
nis filijs ,multos habeat filios ſpirituales.Talem fuif- nuchi cuan.
ſeEunuchum quem Ieſus amauit pluriniùm ,euange- habent ſpiri.
liftam Joannem ,Ecclefiafticæ tradunthiftoriæ ,qui re- tuales.
cubuit ſuper pectus Jeſu, qui Perro tardiùs ambulan - loan.
loan.13.&
20. 21.
te,elatus virginitatis alis cucurrit ad Dominum : qui
in ſecreta diuinæ ſe Natiuitatis immergens , auſus eft loan
. i.
dicere, quod cun &ta fecula neſciebant: In principio
erat verbum , & verbū erat apud Deum : & Deus erat
verbum :hoc erat in principio apud Deum .
9 . BASILIVS in libro de vera virginitate:Et ſunt Matth.19.
fpadones, qui ſeipſos abfciderunt proprer regnum cę. Spadonum -
lorum :qui etiam cæteris præſtátiores ſunt,quia quũ cuangclico
neque naturæ ad caftitatem tuendam nitátur auxilio ,
neque ab hominibus, quorum ſub ditione funt, fpe
præmijalliciantur, ipfi Iemet propter regna cælorum
ad virginitatis preclarum certamen exercét, coniugi
umą & fimul omne ſeculum eius feruandecaufa con
temnunt, regnum cælefte cum fudore,gloriofispla
boribus capeſant, & c. Qui ſeipſum inſtinctu gratiæ
fpiritalis abſcidit, præcipuumis ac fingulare opus per
continentiam, & ardensad cuncta exercitium ,munus
fuuni fecit, hic ſuis, non alienis rectè factis, in cæleſti
regno honeſtus & claruseſt. Eodem in loco interpre
tatur verba Efaiz deijfdem . Et in principio libri hác Efaiz ss .
habet ſententiam :Magnum reuerà quiddamac præ-cómendatio.
clarum virginitas eft: quæ ( vt totum fimulexplicem )
hominem incorruptibili Deo fimilimum facit. Hæc
autcm profectò non à corporibus ad animas manat :
fed cùm incorporalis animæ propria & præcipua fit,
eius precioſiſſima integritate corpora quoque incor
rupta feruantur.
10. AVGVSTINVS de fancta Virginitate, capite Eunuchicuá
vigefimoquarto :Dequibusautem ſpadonibus loqui- gelici.
tur Deus per Eſaiam prophetam, quibus fe dicit da- Ela.so.
turum in domo ſua & in muro fuo locum nominatú,
meliorem multò quàm filiorum & filiarum : nisì de
Xx ijs

346 DE CAE LIBAT V ECCLESIASTICORVM ,
Matth 19 . ijs qui ſeipfos caftrant proptér regnú cælorum ? Nam prà hac quæftione ,B.teſtimonio primo .
illis quibusipſum virile membru debilitatur, vt ge-
nerare non poſtint, ficut funt Eunuchi diuitum & re-
gum , ſufficit vtiquè cùm Chriſtiani fiunt,& Dei prx-
cepta cuftodiunt, eo tamen propofito funt, veconium
ges ſi poſlint haberent, cæteris in domo Dei coniuga-
tis fidelibus adæquari, qui prolem licitè pudicéque
fufceptam in Deitimore nutriunt , docentes filios fu
Pſal.77 .
Etaiæ 36. os, ve ponant in Deo 1 peniſuam , non autem accipere
meliorem locum, quàm eft filiorum atque filiarum .
Neque enim vxores animi virtute, fed carnis neceſli-
tate nonducunt .
11. ET capite vigefimoquinto : Cùm dixiſſet defpa-
donibus, Dabo eisin domo mea & in muro meo locũ
nominatum , meliorem multò quàm filiorum atque
filiarum :ne quis nimiùm carnalis exiftimaret, in his
verbis aliquid temporalefperandum , continuò ſub-
Propria quz iecit : Nomen æternum dabo eis, nec vnquàm deerit.
Aeternum hoc nomen quicquid illud eft, ſpadonibus
in cælo pro . Dei, quod vtique gloriam quandam propriam excel-
nzittitur Spa-
donibus eui . lentem'c figniticat, non erit commune cum multis,
belicis, quanuìs in eodem regno & in eadem domo conftitu-
tis. Nam ideò fortaſsis & nomen dictum eft,quodeos
quibus datur, diftinguit à cæteris .
12. TERTVLLIANVS libro primo ad vxorem :
Voluntarijs ( padonibus pro cupiditate cælefti, faluo
matrimonio , abftinentia toleratur : quantò magis ad-
empto ? &c .
13. " PRIORIS ad Corinthios feprimo : Qui fine
vxore eſt, ſolicitus eft quæ Domini ſunt,quomodò
placeat Deo. Qui autem cum vxore eft, ſolicituseſt
quæ ſunt mudi, quomodò placeat vxori. & diuiſuseſt.
Et mulier innupta & virgo, cogitatquæ Domini ſunt,
vt fit ſancta & corpore & fpiritu. Quæ autem nupta
eft, cogitat quæ ſunt mundi: quomodò placeat viro.
Ibidem : Qui matrimonio jungit virginem ſuam , be-
nè facit : & c. Mulier alligata eſtlegi, quanto tempore
vir eius viuit . Quòd fi dormierit vir eius, liberata
eft :cui vult nubat,tantùm in Domino.Beatior autem
erit, fi fic permanſerit fecundùm meum confilium .
Puto autem quòd & ego ſpiritum Dei habeam .
1. C. HIERONYMVS aduersùs louinianum li-
Iouinianus bro primo : Dicit ( Iouinianus ) virgines, viduas, &
xquabat vir:. maritatas, quæ femel in Chrifto lotæ funs,fi non dif-
trimonio . crepent cæteris operibus, eiuſdem eſt meriti . Quam
eius hærelim eodem libro copioſiſſimè confutat.
2. AVGVSTINVS de hærefibus ad Quoduult
Hak As louideum , hærefi octogeſimaſecunda: A (louiniano)quo-
niani. dam monacho ilta hæreſis Iouinianiſtarum , orta eft
ætate noftra cùm adhuc iuuenes effemus. Hic omnia
peccata , ficut Stoici Philoſophi, paria eſſe dicebat,nec
peccare hominé lauacro regenerationis accepro , nec
aliquid prodeffe ieiunia , vel à cibis aliquibus abfti-
nentiam , Virginitatem Mariæ deftruebat, dicens eam
pariendo fuiſſe corruptam . Virginitatem etiam ſan-
virginum fa . & timonalium & continentiam fexus virilis in fan & is
crarum caki- eligentibus cælibem vitam , coniugiorum caftorum
toti coniuga. atque fidelium meritis adæquabat : ità vt quædá vir-
li aquabat: &
idcirco quæ. gines ſacrę proue &tæ iam ętatis in vrbe Roma, vbì hęc
dam sancti. docebat, eo audito nupfiſſe dicantur. Non ſanè ipfe vel
moniales nu. habebat, vel habere volebat vxorem , quodnon pro-
pferunt.
pter aliquod apud Deum majus merituin in regno vi
tæ perpetux profuturū, fed propter præſentem pro-
deſſe neceſſitatem , nè homo coniugales patiatur mo
leftias, difputabat. Citò tamen ifta hærefis oppreffa &
extincta eſt, nec vſquead deceptionem aliquorum ſa-
cerdotum potuit peruenire.
3. CONCILIVM Tridentinum feflione vigefi-
Melius eft in maquarta, Canone decimo : Si quis dixerit, ftarum
virginitate
manere aut coniugalem anteponendum effe ftarui virginitatis,
in cælibatu , vel cælibatus, & non eſſe nieliusac beatius manere in
quàm matri- virginitate aut cælibatu , quàm iungi matrimonio ,
monio jungi. anathema fic.
4. PRIORIS ad Corinthios feptimo, vt ſu
1
5. AVGVSTINY S libro fexto Confeſſionum ,ca.
pite yndecimo : Putabam me miſerum fore nimis, li
fæminæ priuarer amplexibus, & medicinam miſeri
cordiæ tuæ ad eandem infirmitatem fanandam no co
gitabam : quia expertus non eram , & propriarum vi
riuin credebam eſſe continentiam , quarum mihi non
eram conſcius, cùm tam ftultus eſſem , vt neſcirem ,
ficut ſcriptum eft :Neminem poſſe eſſe continentem , sapien.s.
nisì tu dederis. Vtique dares, li gemitu interno pul- Donum con
farem aures tuas, & fideſolida in ce iactarécurâ meam . titentiæ petē.
6. ET libro oétauo, capite vndecimo: Aperiebatur tur Deus & in
ab ea parte, qua intenderam faciem , & quò tranfire cum fperan
trepidabam , cafta dignitas Continentiæ , ſerena & non tibus .
diſfolutè hilaris, honeftè blandiens vivenirem , neque
dubitarem , & extendens ad me fufcipiendum & am- Caftitas in
plectendum pias manus plenas gregibus bonorum ex. uitās Auguft.
emplorum . İbi tot pueri & puellæ , ibì iuuentus mul
ta & omnis ætas, & graues viduæ, & virgines anus, &
in omnibus ipſa Continentia nequaquam fterilis, fed
fecunda mater filiorum gaudiorum de marito te Do
mine . Et irridebat me irrifione exhortatoria, quafi
diceret: Tu non poteris quod ifti & iftæ ? At verò iſti
& iftæ in ſemetipfis pollunt, ac non in Domino Deo
ſuo ? Dominus Deus eorum me dedit eis. Quid in te Caftitatēfer
uare poffu .
itas, & non ſtas ? Proijce te in eum ,noli metuere, non mus, no tam
ſe ſubtrahet vt cadas. Proijce te ſecurus, excipiet te, in nobilipfis,
& faluabit te. @ in Domino
7. ORIGENES in caput decimumnonum Mat- Deo noftro .
thæi tractatu ſeptimo: Non omnes capiunt hoc ver
bum , ſed quibusdatum eſt. Quoniam autem quidam contra cos g
calumniantur quod Chriſtus ait, Quibus datum eft, dicunt, quos
quali excufationem habentes , & volentes quidem eſſe dam caftica
in caftitate, non auté præualentes. Quibus eft reſpon. non pofíe.
dendum : Si quidem accipimusfimpliciter , quod di
ctum eft, fed quibus darum eft : non autem attendi
mus quod alibi dicit : Petite, & dabitur vobis: & Matth.7.
omnis quipecit,accipit: aut fideles non ſumus, aut ſci Petenda eft
entes ſcripturas.qui enim vulccapax effe verbi,quod aDomino
de caſtitate pofitum eſt, pecatcredens dicenti, & acci- dēte
cafticas
r &as .
pece
pier, non dubitás de illo quod di & umeft : Omnis qui ſeueranter.
pecir, accipit. Quis eft ergò quipetit? quicredit Chri- ibidem .
ito dicenti : Si fteteritis orantes, credite quoniam ac
cipietis. Debet autem qui petit, omnia facere quan
tùm ad ſe,vtoret ſpiritu, oret &mente,memorApo
ſtolici verbi quod ait :Sine intermiſſione orāces.Vri- s.Thef.se/
le eft autem fcire quid debeatpetere quis,vtmereatur
accipere. & quod ait :Dico vobis,etfinon dabiceiſur . Luc.ro ,
gens proptereà quòd amicus eft eius, tamen propter
importunitatem eius dabit ei quantos voluerit. Et ad
dic: Et ego vobis dico: Petite, & dabitur vobis : quæ
rice, & inuenietis: pulſare, & aperietur vobis. Omnis
enim qui quærit, inuenit: & pulſanti aperietur.
8. HIERONYMVS in decimumnonum caput
Quibus dames
Matthæi: Non omnes capiunt verbū iftud. Nemo pu- continentiz
cetfub hoc verbo vel fatum , vel fortunam introduci:donum .
Luc.it, .
quòd hi ſunt virgines quibus à Deo datufit, aut quos Matth.7
quidam ad hoc caſus adduxerit : fed his datum eft qui
petierunt, qui voluerunt, qui vt acciperent,laboraue
runt. Omni enim petenti dabitur, & quærens inueni
et , & pulſanti aperietur . Ibidem : Quafi hortantis vox
Domini eft, & milites ſuosad pudicitiæ præmiū con
citantis : Qui poteft capcre, capiat : qui poteft pugna
re, pugnet, ſuperet ac triumphet .
9. CHRYSOSTOMVS homilia . ſexageſima
Qui potek a
tertia in caput decimumnonum Matthæi: Qui poteft pere, capias,
capere ,capiat.ltà magis animat ato incendit, vel quia quid lignifi .
magnitudiné virtutisoftédit, vel ca inęttimabilimi- cet
ſericordia ſua noluit rem in neceſitatélegis conclude
re.Et ad hęc pollibile id effemonſtrat, vteligendi cu
piditas creſcere poflit.Sed fi electionis opus eft id , in
quies , quomodò incipiens ftatìm dixit : Non omnes
capiunt, fed quibus datü eft: Vt fingulare id effe certa.
men perdifcas, non yt forte datá neceflitaté fufpiceris.
His
 DE
E SACRAMENTIS IN GENER E. 347
Suibusedad His enim datum eft, quiſponte id eligunt: quod ideò quintű : Non fitis pigriad vouendum &c . vt in textu.
dixit, vt oftenderet ſuperiore nobis auxilio effe opùs, 12. IDEM in epiftola quadragefimaquinta ad Ar
(quod quidem omnibus illud expetétibus paratú eft) mentarium & Paulinam vxorem eius : Priuſquam eſ- Ad cos quoi
ſi volumus in hac luctatione ſuperiores euadere.Soli. pænitet vo .
ſes voti reus,liberum fuit, quo eſſes inferior: quan uiffe.
fus quippe eft, quandocunquères ardua proponitur; uis non fat gratulanda libertas, qua fit vt non debea .
Luc. s. hoc vtimodo dicendi :Vt etiam quando dicebat , Vo- tur quod cum lucro redditur. Nüc verò quia tenetur .
Matth.13 . bis eft datum nôffe myſteria regni cælorú, quod ma- . apud Deum fponfio tua, non tead magnam iuftitiam
Caftitatiscó- ximeità effe, præfenti loco approbatur. Nam ſi ſuper- inuito, fed à magna iniquitate deterreo. Non enim ca
feruatio
cft à ſolo non næ ſolummodò donationis iftud eft, ac nihil penitùs lis eris; fi non feceris quod vouifti, qualis manfiffes,
Deo. qui ſe in perpetua virginitate conſeruant, conferre vi- fi nihil tale vouiffes.,Minor enim tunc effes, non pe
dentur: fuperflue ipfis regnum cælorū pollicetur, nec ior. Modò autem tantū, quod abfit,miſerior, fi fidem
meritò à cæteris ipſos Eunuchis diſtinguir. Deo fregeris, quáto beatior fi perſolueris. Nec ideò te
10. ' PRIORIS ad Corinthios decimo : Fidelis Dė. vouiffe poenitear, immò gaude iam tibi ficnon licere;
1
us & c. fed faciet etiam cum tentatione prouentum, quod cum tuo detriméto licuiſſet.Aggredere ita op in
vt poflitis fuftinere. trepidus, & di&ta imple factis: ipſe adiuuabit,quivota
11. AVGVSTINVSin Pfalmum ſeptuageſimum tua experit . Felix eft neceflitas, ģ in meliora copellit:

VÍ

Que est ſummaria doétrina ſuperiorum ?

A. Quæ pro inſtituta di & a funt hactenusbreuitate, cò ſunt demùm refe

renda, vt habeant ſimplicesaſſertionem Catholicam de ſeptē Eccleſiæ Sa

cramentis
. Quæ duplicis quidem eſſe generis inueniuntur. * Alia enim ,vta Concil.Florea:

priora quinque,fingularem vniuſcuiuſque fidelis falutem promouent: alia

vero, duo videlicet pofteriora,

multiplicando Dei populo, & Eccleſiæ pro
pagandę deſeruiunt . Vtrunque autem illud ex diuina, nobisque neceſſaria
inſtitutione efficiunt.
b loan.3.b Tit.3.b
B. Enimuerò Baptiſmus bad ſpiritualem vitam , quæ in Chriſto eft, rege
nerat.Confirmatio‘vires porrò acroburaddit regenerato. Euchariſtia " ci- 8169.01.06.fr

bus,potus ac viaticũeſt peregrinanti.Pænitētia præſens aduersùs omnes e loan. 20.5 Ezech.10.5

animi morbospharmacum ,lapſum hominé erigit,curatý; vulneratú. Suc f laco.s.d

cedit extrema fVn &io , quæ in poſtremacum morte lu & ta munit atq ; con
folatur emigrantem . & Ordo deindè miniſtros præbet Eccleſiæ , qui facris 8 Tit..b .Cof.q.a

præſint,ac fuperiora omniaritè procurent, diſpenſent, conſeruent, & ap

. Denique Matrimonium
plicent , & huma-- Ephe.sof 1.Cor.7.6
Chriſtianam gētem propagat
næ prouidet incontinentiæ .

C. Vbi etiam iſtuddiſcrimen retinendum eſt, quòd Baptiſmus, Confir i Concil.Florené. Tridenti
matio & Ordo ſemel collata, nunquàm'iterentur.Baptiſmus item nccef- fels.7.can.9.de Sacram.in
genere.Augu
Parm en.cap.1... cówa epift.
fariò ſuſcipitur* ab omnibus. Euchariſtia a'ratione vtentibus, & à relapſis loan 3.b 3 .
k .
* Pænitentia. Ateſtarbitrarium vti reliquis, modò nullum contemnas , aut 1 Trident.fels.at.cap.4
m Apoc. 3.6
cùm ità fert tempus, contra ius & æquum negligas.

D. Hæc ſunt igitur antidota, diuinaque remedia, quæ miſericordia ple

a Luc.io.f s.Cor.4.el
nusille " Samaritanus inſtituit, & Eccleſiæ præpoſitis diſpenſanda concre loan. 20.6

didit,nimirùm ad probè curandos ægros,id eſt, peccatores omnesin Eccle

ſia, quoàd illi, fi velint,veram perfectamq

; fanitatem adipiſcantur.Quæ qui
dem remediaritècognoſcere, falubriter accipere,atq;fideliter etiani alijsap
plicare,non artis profe & ò humanæ,fed Chriſtianæ eſtSapientiæ. De qua
cùm ſatis di & um lit hactenùs, quéadmodùm præfentis inſtituti ratio tulit,
reliquum eſt,vt Chriſto duce ad alteram huius operis partem , quæ CHRI

STIANAM IVSTITIAM, continet, porrò tranſeamus.

ECCLESIASTICI IIII.
Sapientia filijs fuis vitam inſpirar, & fufcipit inquirentes ſc, & præibitin via
IVSTITIAE : & qui illam diligit ,diligit vitam .
TESTIMONI A.
Sepee Sacra . A.
menea in qué CONCILIVM Florentinum : Sacramentorũ Ecclefiæ regimen multiplicationem'n ordinata ſunt:
finema .finc ia- quinque prima, ad ſpiritualem vniuſcuiuſque ho-
fitut Per Baptiſmum enim fpiritualiter renaſcimur : per
minis in ſeipſo perfectionem : duo vlcima, ad totius Confirmationem augemur in gratia, & roboramurin
XX fide:
 ITIA
348 DE IVST
fide: Renati autem & roborati,nutrimur Diuina Eu quz characterem , ideft, ſpirituale quoddam fignum , Chara &ter
chariſtizalimonia. Quòd fi perpeccatum ægritudiné à cæteris diſtinctiuum , imprimunt in animaindelebi- quid fit, &
incurrimus animæ, per Pænitentiam ſpiritualiter fa- le.Vndè in eadem perfona nõreiterantur. Reliqua ve- mentis inie
namur: ſpiritualiter etiam & corporaliter ( proutani. ròquatuor characterem non imprimunt, & reiterati- primatur.
mæ expedit) per extremam Vnctionem :per Ordinem onem admittunt.
verò Ecclefia gubernatur & multiplicatur ſpirituali TRIDENTINVM oncilium ſelfi one ſepti
ter, per Matrimonium corporaliter augetur. ma, canone nono, de Sacramentis in genere : Siquis Tria Sacra..
1.B. 10 ANNIS tertio : Nisi quis renatus fuerit dixerit,in tribus Sacramentis,Baptiſmo ſcilicet,Con- menta impsia
ex aqua & Spiritu ſancto , & c . firmatione, & Ordine, non imprimi characteréin ani- cerem chara
,
2. Ad Titum tertio : Saluos nos fecit per lauacrū ma, hoc eſt, fignum quoddam fpirituale & indelebi
regenerationis & renouationis fpiritus fan &ti. le, vndè ea iterari non poſſunt,anathema lit.
3. ACTOR VM octauo : Tunc imponebant ma . 3. AVGVSTINVS libro fecundo cótra Epifto- Ordo & Ba
nus ſuper illos, & accipiebant Spiritum ſanctum . lain Parmeniani, capite decimotertio ,docet deSacra- ptiſnius non
4. IOANNIS ſexto : Si quis manducauerit ex mento Baptiſmi & Ordinis, quòd non repetantur. vi- isperuntur.
hoc pane , viuet in æternum . Caro enim mea verè eft de ſuprà de ſacramento Ordinis, quæftione prima , A.
cibus, & fanguis meus verè eft potus , & teftimo.primo.
5. ET capite vigeſimo: Quorum remiſeritis pec 4. IOANNIS tertio : Nisi quis renatus fuerit ex
cata , remittuntur eis . aqua & c.
6 . EZECHIELIS decimooctauo: Conuertimi- 5. TRIDENTINVM Concilium ſeſlione vigefi.
ni, & agite pænitentiâ ab omnibus iniquitatibus ve- maprima, capite quarto : Deniquè eadem fancta Syn
ftris :& non erit vobis in ruinam iniquitas. Facite vo odus docet,paruulos, vſu rationis carentes, nulla ob
bis cor nouum & fpiritum nouum , &c . ligari neceſſitate ad facramentalem Euchariſtiæ com- Paruuli fine
2. IACOBI quinto : Infirmaturquis in vobis:in- munionem : fiquidem per Baptiſmi lauacrum regenes Eucha.
ducat presbyteros Eccleſiæ, & orent ſuper eum, vn- nerati, & Chrifto incorporati,adeptam iam filiorum riftiz faluari
gentes eum oleo in nomine Domini . & oratio fidei Dei gratiam in illaætate amittere non poſſunt.Neque poflunt.
faluabit infirmum , & alleuabit eum Dominus : & fi ideò tamen damnanda eſt antiquitas,fi eum morem in
in peccatis fit, remittentur ei. quibuſdam locis aliquando feruauit. Vt enim ſanctif
8 . A D Titum primo . Huius rei gratia relíqui te fimi illi patres ſui facti probabilem cauſam pro illius
Cretæ, ve conſtituas per ciuitates presbyteros, ficut temporis ratione habuerunt :ità certè, eos nulla falu
& ego difpofui tibi . tis neceſſitate id feciſſe, fine controuerfia credendum
9. " PRIORIS ad Corinthios quarto : Sic nos ex eft .
iſtimet homo, vt miniſtros Chrifti, & diſpenſatores 6. APOCALYPSIS ſecundo :Memor efto ita
myſteriorum Dei. Hîc iam quæritur inter diſpenſa- yndè excideris, & age pænitentiam , & prima opera
tores, vt fidelis quis inueniatur . fac. Sin autem : venio tibi , &mouebo candelabru tuú
10 . AD Epheſios quinto : Sacramentum hoc ma de loco ſuo , nisì pænitentiam egeris .
gnum eft, ego autem dico in Chrifto & in Ecclefia. 1.D. LVČAE decimo : Samaritanus autem quidā
11 .PRIORIS ad Corinthios feptimo : Propter iter faciens, venit fecus eum : & videns eum, miferi
fornicationem vnuſquiſque ſuam vxorem habeat, & cordia motus eft. Et appropians, alligauit vulnera
ynaquæque fuum virum habeat . eius, infundens oleum & vinum ,
1.C. CONCILIVM Florentinum : Inter hæc Sa. 2. PRIORIS Corinthios quarto , 3. ET lo
PRIORIS ad Corinthios
cramenta, tria ſunt,Baptiſmus, Confirmatio , & Ordo, annis vigeſimo,vt ſuprà, B.teftimo.quinto & nono.

CAPVT QVINTVM

DE IVSTITIA CHRI

STIAN A.

Quænam pertinent ad Iuſtitiam Chriſtianam ?

Auguft.ſerm . 59. de temp.
Chryſoft.in pfal.4. & hom . VMMATIM duo, quæ his verbis continentur :* Declina à
16.in epift.ad Ephe.Proſper
ſenten.98.ex Auguft. (malo, & facbonum: ſicut & Efaias docet:“ Quieſcite agere per
a Pſal.36.c 33.c 1.Pet.3.b
Tob.4.d buersè, & diſcite benè facere.Hoc eſt,quod Paulus' monet, ve
b Eſa ... c Eccli 3.d Rõ.12.c terem cum actibus ſuis exuédum ,& nouum hominē in iu
c Coloff.3.b Ephe.4. cfg
ftitia & ſanctitate veritatis induendum eſſe . Prius eftin co

k @ gnoſcendis fugiendisq; peccatis poſitum ,quoniam ea ipſa

maximaſuntmala mortalibus : pofterius verò in bonis expecēdis atq; con
ſectandis verſatur.

do Reinar-Set.z.dePente- B. Vt autem luftitiæ hoc officium vtrunqueď præſtemus, Deigratia per

Ieſum Chriſtum nobis parta & promiffa , ſemperqueneceſſaria eſt. Ea verò

c Aug. gratia & .
2.9.5.& re item in Enchi:præeunte ‘ atquecooperante, efficitur id in nobis,quod Ioannes affirmat : 1
ail.com His debezinte.Qui facit iuftitiam ,iuſtusest,ſicut & ille (Deus )iuftus eft. Addit porrò : Qui faci
car.2.
fr.loan . 3.1 peccatum ,ex diabolo est.
TESTI
 CHRISTIAN A. 349
TESTIMONI A.
i. A. AVGVSTINVS ſermone quinquagefimo- ſententia nonagefimaoctaua : Tota iuftitiæ ratio eſt, ve luftitiæ roca
Iuftitia in
quo confiftat. nono de tempore : Juſtitia non aliud eft, quàm no pec declinenturmala ,& fiant bona : cuius obferuácię inter litpolica.
care : non peccareautem ,legis præcepta ſeruare. Præ- quaslibet aduerficates formaferuãda eft : quia hocfu.
ceptorum autem obſeruatio duplici genere contine lùm nunquàm amittitur, quod operi pietatis impen
tur, ve nihil eorum quæ prohibentur,facias, & omnia ditur.
quæ iubentur, implere contendas. Hoc eft enim quod 5. PSALMO trigefimoſexto : Declina à malo , &
Pfal.33 . Pſalmiſta dicit : Recede àmalo , & fac bonum . Sià ma facbonum .
lo receſſeris , & non feceris bonum , tranſgreſſor es le 6. ET trigefimotertio: Diuerte à malo, & fac bonú:
gis, quæ non tantùm in malorum actuumabominatio. inquirepacem , & perſequere eam .
ne, fed in bonorum perfectione completur. Neqz hoc 7. PRIORIS Petritertio : Qui vult vitam dilige
folùm tibi præcipitur, vt veftıcum ſuis non ſpolies in- re , & dies videre bonos : coërceat linguá ſuam à malo,
dumentis,fed vt fpoliatosoperias tuis. & labia eius nè loquantur dolum . Declinet à malo,&
2. CHRYSOSTOMV's in pſalmum quartum , faciat bonum : inquirat pacem ,& fequatur eam .
Non fatis eft ſuper eum verſum , Sacrificate ſacrificium iuititiæ: Nó 8 . TOBIAE quarto capite : Noli cimere tili mi :
àmalo
rere . abfi. fufficit fi à malis abſtineamus, ſed oportet etiam bo. pauperem quidé vitam gerimus, fed multa bona ha
norum accedere actiones. Quocircà etiam progredi- bebimus,fi timuerimus Deú, & recefferimus ab omni
Pfal.36 . ens admonet, dicens : Declina à malo , & facbonum . peccato , & fecerimus bene.
non ſolùm enim improbitatis actio ,fed etiam à virtu- 9. ESATAE primo, vt in textu .
Matthias. te ceſſatio, vt puniamur efficit.Nam & qui eſurientem 10. ECCLESIASTICI tertio : Sapiens cor & in
non pauerunt, & ficienti potum non dederunt, & qui telligibile
abftinebit fe à peccatis , & in operibus iufti.
nudum non veſtiêrunt,non furati ſunt, nec auari fue- tiæ fucceſſus habebit ,
runt, nec bona aliepa ceperunt : fed quia non fecerunt 11 . AD Romanos duodecimo : Odientes malū , ad
cleemoſynam , proptereà pænę immortali dati ſunt & hærentes bono .
ſupplicio , cuius nullus eft finis. Ex quo intelligimus, 12. AD Coloffenſes tertio : Nunc autem deponite &
quod abftinere àmalis,non fatiseft nobis ad falutem , vosomnia : iram , indignationem , malitiam , blaſphe
nisi adlicetiam bonorú poffeffio & virtutis actio.Pro- miam ,turpem fermonem de ore veftro.Nolsce menti.
ptereà ergò etiã Propheta, cùm & ab improbitate per riinuicèm : expoliantes vos vererem hominem cum
compunctionem abduxiſſet, & ad virtutis a &tionem actibus ſuis, & induentes nouum eum qui renouacur
aptioré feciſſet, & duritiam mentis emollijſſet , & eam in agnitionem , fecundùm imaginem eius qui creauit
per compunctionê teneram reddidiffet, incipit verba illum .
Pfal.4. facere de iuftitia, & dicit : Sacrificate faccrificium iu 13. AD Ephefios quarto : Deponite vos, fecundùm
luftitiz no . ftitiæ, & fperate in Domino . Iuftitiam autem hîc , non priftinam cóuerfationem veterem hominem , quice
mëgencrale. fingularem aliquam dicit virtutem , fed vniueríam : rumpitur fecundùm defideria erroris . Renouamini
quemadmodum etiam virum iuftum vocamus, qui aūt ſpiritu mentis veftræ, & induire nouum hominé,
omnem in fe virtutem continet . qui ſecundùm Deum creatus eft, in iuftitia , & ianctita
3. IDEM homilia decimaſexta in epiftola ad Ephe- te veritatis.Propter quod deponentes mendacium ,lo.
Non fufficità lios: Non eft fatìs à malitia liberari, fi quidem confe- quimini veritatem vnuſquilque cum proximo luo :
malo. abfti. quendum fit regnum celorum : fed & multo vircutú
nere quoniam fumus inuicem membra. Iraicimini, & noli
lucro ac prouentu opuseft. Nam ad hoc quidem vt à te peccare: Sol non occidar firper iracundiam veftram .
gehenna liberemur, opùs eſt vt abſtineamus à mali- Nolice locum dare diabolo . Qui furabatur, iam non
tia: vt verò regnü confequamur,amplectenda & yſur- furetur:magis autem laboret,operando manibus fuis
panda eft virtus. Nisi quiſquam illud dixerit, quod quod bonum eft, vt habeat ynde tribuat necetlitatem
& bonum non facere, malitir pars quædam fit. Nam patienti.Omnis ſermomalusexore veftro non proce.
ocij iftud eft & fegnitiei: ocium verò,malitiæ pars eft: dat:fed fi quis bonusadædificationem tidei,vedet gra
Eccli 37. immò verò non pars,fed caufa & mala radix . Omnem tiam audientibus. Etnolite contriftare Spiritum ian
quippe malitiam docuit ocium . Itaque cauendum ,nè
aum Dei : in quo fignati eſtis in die redemptionis.
ituliè queſtiones iſtas indagemus & inquiramus: nem-
Omnis amaritudo , & ira, & indignatio, & clamor, &
Nihil bonifa. pe,quem fit habiturus locum ,qui nihil boni fecit.Ni-
blaſphemia tollatur à vobiscum omni malitia.Eftote
cere, eftmalè hil enim boni facere , hoc iplum eſt malum facere.
autem inuicèmbenigni,mifericordes, donantes inui
facere.
Dicas enim velim , li famulum quempiã haberes, qui
cèm ,ficut & Deus in Chriſto donauit vobis .
1. B.
necfocaretur,nec conuiciaretur,nec cótradiceret, BERNARDVS ſermone primo in feſto
Pentecoftes:Quia mandatum accepinius,vtdeclinan- Pfal.36.
immò nec inebriaretur , nec reliquorum malorú quic .
tes à malo,faciamus quod bonum eft, videquemad
quam defignaret: ſederet tamen perpetuò ociofus,nec
modùm fpiritus in vtroque adiuuar infirmitatem no .
aliquid eorum quæ feruus hero fuo præftare debet ,
ftram .Nam diuiſiones gratiarum funt,idem auté fpi.Cor.17:
faceret: non flagellares illum ? non ve peruerſum ca-
ritus.Proptereà ad declinandum à malo ,cria operaturdú amali ,de
Nigares? Dic quæſo.Atquinihildum mali operatus eſ.
in nobis, compunctionem ,fupplicationem ,remiflio - facicndü bo.
ſet. Itaque hoc ipfum malum eft. Producamus autem
nem . Porrò ad faciendum bonum quid in nobis fpi-no
& ad reliqua vitæ genera ſermonem. Sitagricola quis- num , quæ in
bis opere
ritus bonus operatur? Profectò monet, & mouer, & tur Spiritus
quam , qui nulla in parte lædat noſtra bona , nec illis
infidietur, nec furtum intétet : duntaxàt conſertis dos
docet, Monet memoriam rationem docet, mouet vo - fanctus.
mà manibus ociosè fedeat, nec ſeminans, nec ſulcum
luntatem .
proſcindens, nec boues ſubiugans, nec vitem colens,
2. AVGVSTINVS libro de gratia & libero arbi
nec alium quenquam corum laborum faciens , quiadtrio ad Valentinum ,capite nono : Quia ipla bona ope.
terræ culturam pertinent. An huiufmodi non punie-
ra ille in nobis operatur, dequo dictum eft, Deus eft Philip.is
Plal.102.
mus ? Atqui nihil iniurię intulit,nèculpare talem por-
enim qui operatur in vobis & velle & operari pro bo.
fimus.Verùm hocipfo quòd ociofus fuit, iniuriam in.
na voluntate :ideò dixit pfalmus, Coronat te in miſe. Liberú arbi .
tulit. Iniuriã enim committitcommuni ratione, qui,
ratione & miſericordia : quia eius miſeratione bona rium.coop
quam debet,vtilitatem fuam non pręſtat. Itaqz ti & in
operamur, quibus corona reddetur . Non enim quia Dei,
domeſticis, & in opificibus, & in toto corporemagna
dixit, Deus eft enim quioperatur in vobis & velle &
eſt iniuria, no ſolùm mali quicquam tacere,fed & bo.
operaripro bona voluntate : ideò liberum arbitrium
na omittere,multò magis iitud vriæ in corpore Chri-
abituliſſe putādus eſt. Quòd fi ità effet ,nö fuperiùs di.
Ai erit . xiffet, Cum timore & tremore veftram ipforum falu
4. In libro fententiarum Proſperi ex Auguftino, Yeni operamini, Quando enim iubetur vioperentur,
XX 3 libo
 DE PE C CAT I S.
liberum eorum conuenitur arbitrium : fed ideò cum mus bonum, de quo di&um eft quod paulò antè po
timore & tremore,nèfibi tribuendo quòd benè ope. fui,quòd præparatur voluntas à Domino, de quo di.
rantur,debonis ranquàm ſuis extollantur operibus. & tum eft: A Domino greſſus hominis dirigentur, & vjá Pfal.36 .
Scripturis 3. ET capitedecimoquinto eiuſdem libri: Ne pu- .eius volet : de quodi& um eft, Deus eft qui operatur Philip.2 ,
pizda liberi tetur,nihil ibì facere ipfos homines per liberum arbi. in vobis & velle & operari,Certum eft nos facere cùm Deus facir ve
arbitrij con-trium, ideò in Pſalmo dicitur :Nolite obdurare corda facimus, ſed ille facit vtfaciamus, præbendo vires ef. faciamus .
curſus,
Pfal.94 . veſtra.Et per ipſum Ezechielem , Proijcite à vobis oés ficaciſlimas voluntati ,qui dixit, Faciam vt in iuftifica- Ezech.36 .
Ezech.18 . impietates veſtras, quas impiè egiftis in me, & facite tionibus meis ambulecis, & iudicia mea obſeruetis &
vobis cor nouum & fpiritum nouum , & facite omnia faciatis.Cùm dicit, Faciá vt faciatis : quid aliud dicit,
mandata mea . Vt quid moriemini domus Iſrael,dicit nisi,Auferama vobis corlapideum , vndè nó facieba
Dominus, quia nolo mortem morientis ,dicit Adonai tis : & dabo cor carneū, vndè faciatis? & hoc quid eft,
Dominus : sed conuertimini , & viuetis, Memineri. nisi , Auferam cordurum , vndè non faciebatis: & da
mus Deum dicere : ſed conuertimini, & viueris , cui bo cor obediens, vndè faciatis? Ille facit vt faciamus,
Pſal.84 . dicitur, Conuerte nos Deus. Meminerimus Deum di cui dicit homo : Pone Domine cuftodiam ori meo : Pſal.240 .

Ezcch.18. cere: Proijcite à vobisomnes impietates veſtras, cùm
ipſe iuftificet impium . Meminerimus ipſum dicere,
Facite vobis cor nouum , & fpiritum nouum : qui
dicit, Dabo vobis cor nouum , & fpiritum nouum
dabo vobis.Quomodò ergò quod dicit, Facite vobis :
hoc dicit, Dabo vobis? Quare iubet, fi ipſe daturus
eft ? Quaredat,fi homo fa &turus eft,nisi quia dat quod
Volütas ſem . iubet, & adiuuat vt faciat cui iubet? Semper eſt au
perlibera
etfi non ſemeft,tein
. in nobis voluntas libera, fed non femper eft bo-
per bona . na. Aut enim à iuftitia libera eft,quando feruit pec-
cato, & tunceftmala : aut à peccato libera eft, quan-
Gratia Dcifa do ſéruit iuftitiæ , & tunc eft bona . Gratia vero Dei
voluntas, & femper eſt bona, & per hanc fit, vt fit homo bonæ
poffit imple . voluntatis, quipriùs fuit voluntatis malæ . Per hanc
ic mandāra . etiam fit, vt ipſa bona voluntas, quæ iam effe cæpit,
augeatur : & tam magna fiat,vt poſſit implere diuina
Eccli is . mandata quæ voluerit,cùm valdè perfecte voluerit.
Ad hocenim valet,quod ſcriptūeſt: Si volueris, con-
ſeruabis mandata: vt homo quivoluerit & non potu-
erit, nondùm fe plenè velle cognoſcat, & oret vt ha-
beat tantam voluntatem , quanta ſufficit ad implenda
mandata . Sic quippe adiuuatur vt faciat quod iube-
tur : tunc enim vtile eft velle, cùm poffumus: & tunc
Vrile eft poffe,cùm volumus:Náquid prodeft, fi quod
non poflumus, volumus : aut fi quod poffumus, no
lumus ?
Seruamus
mandata fi 4. ITEM capite decimoſexto : Certum eſt enim ,
volumus. nosmandata feruare fi volumus : fed quia preparatur
voluntas à Domino, ab illo petendum eft, vt tantum
velimus,quantum fufficitvevolendo faciamus. Cer-
tum eft nos velle cùm volumus, ſed ille facitveveli.
hoc eft enim dicere, Fac vt ponam cuftodia ori meo :
quod beneficium Dei iam fuerat conſecutus, qui di
Pfal.38 .
xit, Poſui orimeo cuftodiam .
5. IDEM in Enchiridio ad Lau rentium ,cap ite tri
gefimofecundo : Reftat vt proptereà rectè diètum in
telligatur, non volentis neque currentis,ſed miſeren- Rom.9 .
tis eſt Dei, ve totum Deo detur, qui hominis volun
tarem bonam & præparat adiuuandā, & adiuuat præ
paratam . Præcedit enim bona voluntas hominis pral.ss.
multa Dei dona, ſed non omnia : quæ autem non præ . Pſal.22.
Matth . 6.
cedit ipfa, in eis eft & ipfa. Nam vtrunque legitur Gratia prçue
in ſanctis eloquijs : Et mifericordia eius præueniet niens & Tube
me, & miſericordia eius ſubſequetur me . Nolentem ſequcas .
præuenit, vě velit : volentem ſubſequitur,ne fruftrà
velit.
. HIERONYMVS libro fecundo aduersùslo
uinianum : Liberi arbitrij nos condidit Deus, nec ad trujLiberi arbi, .
ſumus
vircutes, nec ad vitia neceſſitate trahimur. Alioquin,
vbì neceſſitas eft, nec damnatio , nec corona eft. Sicut
in bonis operibus perfe &tior eft Deus : non eft enim Roms.
volentis neque currentis, fed miſerentis & adiuuantis
Dei, vt peruenire valeamus ad calcem : licin malisat
que peccatis ſemina noftra ſunt,incentiua& perfectio
diaboli.
7. CONCILIVM Tridentinů ſeſione ſexta, ca.
none fecundo : Si quis dixerit , ad hoc folum diui- Gratia Deiad
nam gratiam per Chriftum leſum dari,vt faciliùs ho- quid necef
mo iuftè viuere, ac vitam æternam promereri poffit, ria fit.
fine gratia vtrunque,ſed
quafi per liberum arbitrium
ægrè tamen & difficulter poffit, anathemalit.
8. PRIMAE Ioannis tertio , vt in textu .

II

Quid eft Peccatum ?

a Lib de duabusanimab.
c.31. & lib.1.Retract. ca.1s.
Auguſtino * teſte ,Peccatum voluntas eſt retinédi vel conſequédiquod
& bafib: de.Genc.ad lit. Iuſtitiavetat, & vndè liberum eſt abſtinere. Et alibidocet, Peccatum effe

lib.böz2.cont.Facile.c:17.di & um , vel fa & um , vel concupitum contra legem Dei. Ambroſius ‘ve
augebieden ro ,Quid eſt peccatum , inquit, nisì legis diuinæ præuaricatio, & cæleſtium
gebot Porn Biodain cap.inobedien tia præceptorum ?

TESTIMONIA.

1. AVGVSTÍ NVS libro de duabus animabus tatem ,qua voluntatecùm peccaffet, peccatū per eum
Peccati defie contra Manichæos, capite vndecimo: Peccatü eft vo intrauit in mundum . Et poft pauca : Proptereà non
nitio .
luntas retinendi vel conſequendi quod iuftitia vetat, perturbat de paruulis quæftio : quia ex illius origine
& vnde liberum eft abftinere, rei tenentur qui voluntate peccauit.
IDEM libro primo retractationum , capite decis ș. CAPITE verò decimotertio ficait: Illud quod
moquinto : Definitio peccati qua diximus, (ſcilicet in in paruulis dicituroriginale peccatum ,cùm adhucno
libro iam citato) Peccatum eft voluntas retinendi vel vtantur libero arbitrio voluntatis,non abſurde voca
conſequendi quod iuftitia vetat, & vndè liberum eſt tur etiam voluntarium , quia ex primi hominis mala
abftinere:proptereà vera eft ,quia id definitú eft, quod voluntate contractum , factum eft quodammodò hæ.
tantummodò peccatum eſt, non quod eft etiam pæna reditarium . Non itaq falfum eft quod dixi ( ſcilicet in
Originale peccati. Cur igitur ( inquiunt Pelagiani) peccatum di- libro de vera religione, capite decimoquarto ) vſque .
peccatú quo citis paruulorü , quorum voluntaté non tenetis ream ? adeò peccatum voluntarium malum eft, vtnullo mo .
modovolun.Reſpondetur, non eos proprietate voluntatis, fed ori. do lit peccatum ,fi non ſit voluntarium .
tariuin fit. gine reos teneri. Porro Adam habebat yriqué volun- 4. ITEM in libro de Geneli ad literam imperfecto,
capite 1
 DE PECCATI S. 351
capite primo:Catholica fideseft, omne quod dicitur. tur, Porrò peccatum eft legis tranfgreſia,
malum,aut peccatum effe,aut pænam peccati: nec el 9. VENERABILIS Beda in caput tertium epi
ſe peccatum , nisi prauum liberæ voluntatis aſſenſum , ftolæ primæ loannis ſuper ea verba, Omnis qui facit
cùm inclinamurad ea, quæ iuftitia vetat, & vndè libe. peccatum , & iniquitatem facit : Nemo dicat, aliud eſt
peccatum, aliud iniquitas. Nemo dicat, ego peccator
rum eft abftinere, id eſt,nõ in rebusiſtis ,ſed in vſu ea
rumllegitimo.Vſusautem rerum eft legitimus,vt ani- ſum ,ſed iniquusnon fum . Omnis enim qui facit pec
ma in lege Dei maneat, & vniDeo pleniſſima dile & i- catum , & iniquitatem facit, & peccatum eft iniquitas.
one ſubiecta fit, & cætera fibi fubieéta fine cupiditate Virtushuiusſententiæ faciliùs in lingua Græcorum ,
aut libidine miniſtret, id eft, ſecundùm præceptum qua edita eſt epiſtola ,compræhenditur. Siquidéapud
Dei .
eos iniquitas áronia vocatur, quod fignificat,quaſi con.
5 . RVRSVS libro vigeſimoſecundo contra Fau tra legem vel ſine lege factum . Siquidein lex Græcè
Peccatü quid ftum Manichæum , capite vigefimofeptimo:Peccatū , VÓM @ appellatur.Cùm ergò dicit Ioannes, Quia omnis
fit, eft fa & um vel dictum velconcupitum aliquid cótra qui facit peccatum , & iniquitatem facit, hoc eft, áro- Omne pecca
tum fit coura
æternam legem . Lex verò æterna, eft ratio diuina velmiar , & peccatum eft iniquitas,manifeftè infinuat, quia
voluntas Dei,ordinem naturalem conſeruari iubens, omne quicquid peccamus, contra legem Dei facimus, Plal.118
perturbari vetans . iuxta illud Pfalmiſtæ : Præuaricantes reputaui omnes
6. ET libro primo contra duas epiſtolas Pelagiano- peccatores terræ . Omnes enim qui peccant, præuari
rum, capite decimotertio : Peccata ſunt, quæ ſecun : cationis rei ſunt, hoc eft,non ſolum illi qui data fibi
dùm carnis concupiſcentiam vel ignorantiam illicitè fcriptæ legis ſcita contemnunt, ſed & illi qui innocen
fiunt,dicuntur ,cogitantur. Quæ tranfa &ta etiam reos tiam legis naturalis , quam in protoplaſto omnes ac
tenent, fi non remittantur. cepimus, fiue infirmitate, fiue negligentia , fiue etiam
7. AMBROSIVS in libro de Paradiſo, capite ignorantia corrumpunt. Sed & Latinum nomen ei
Peccatü quid. ortauo : Quid eſt peccatum ,nisi præuaricatio legis di- dem racionicögruit, quòd iniquitas qualiæquitatiad
vinæ,& cæleftium inobedientia præceptorum ? uerſa nuncupatur, quia facitpeccatum , & iniquita
8. AVGVSTINVS libro fecundo de conſenſu tem facit, & peccatum eſt iniquitas. Quia quicunque
Euangeliſtarum , capite quarto : Denarius tanquàm peccat,contrarius nimirùm æquitati diuinæ legis pec
iufticiæ numerus , in decem præceptis legis oftendi- cando exiſtit.

III

Quotuplex verò peccatumeft ?

i Aug.in en
A. Triplex, "Originale,Mortale,ac Veniale. chir.cap.64 .

B. Primùm , Originale vocamus, quod à primo generis parente Adam tranf- Tridėt.coc.
fuſum ,nobisqueinipſa conceptione cótractum ,per Baptiſmum in Chriſto tol . Pfal.so.b

litur. Dequo Paulus in hunc modum : " Per vnum hominem ,inquit, peccatum in hunc a Rom . 5.b

mundum intrauit, & perpeccatum mors, Gità in omnes homines mors pertrāſýt,in quo omnes
peccauerunt. Et rursùs ad baptizatos loqués,vt vim Chriſtiani baptiſmiad hoc quo
quèpeccatum expiandum porrigioftenderet,apertèteſtatur :* Abluti eftis, fančtifi.c.Cor.6..

cati eftis,iuſtificati eſtis in nomine Domini Iefu Chrifti, & infpiritu Dei noſtri.

C. Mortale verò, eft peccatum (vtvocant)actuale, quod vitam ípiritualem eri

pit, ac mortem adfert animæ peccantis : quęmors & à Deo Deique fregno ſeparat, Caico be
facit. Vndè ſcriptum eſt,
& ſupplicio æterno dignum Stipendia peccatimors. " Iniu, calzac
g Rom.6.d
Sapien... d
ſtitia, mortis est acquiſitio: Impj autem manibus e verbis accerſiêrunt illam .
D. Demùm ,Venialepeccatum eſt a &tuale quidem ,ſed quod Dei inimicum ho

minem non efficit,cuiusque à Deo venia fidelibus facilè impetratur. De hoc lo- i 1. Ioan. 1.d

annes dixit : ' Si dixerimus quoniam peccatum non habemus,ipſi nos ſeducimus,& veritas in Pelagianorú
tra duas epi.
nobis non eſt. Nam & Iacobus apertè fatetur, " In multis offendimus omnes.Et ſi Sapien k iacobi 3. a
1 Prou , 20, b
ti credimus, ' Septiès cadit iuſtus in die,& refurgit. Eccles 7.0
E. lam verò peccatum vnú altero eſſe " grauius cóſtat: & quidem grauiori poc. m loan . 19.b
nam "maiorem deberi , non ſolùm humanę, ſed etiam diuinęeftiuftitie conſenta- dedingi di pas

neum .ProindèChriſtus inter culpam pænamque fcienter ac ignoranter peccanoebis

tis ita diſcreuit: ' Ille ſeruus, inquit

, qui cognouit voluntatem domini ſui,& non ſe præpa - apelle.com
rauit, e nonfecit fecundùm voluntatem eius,plagis vapulabit multis: qui autem non cognouit,
Ofecit digna plagis, vapulabitpaucis. Alibi verò idem de peccato iræ ciusque gradi
p Matth.s.c
bus loquens,hanc tulit ſententiam : ' Omnis qui iraſcitur fratri ſuo, reus erit iudicio: qui ?
autem dixerit fratri ( 140 Racha, reus erit concilio: qui autem dixerit ,fatue ,reus erit gehenna
. Vbìper gradus culpæ creuit ordo ſentêtiæ , vt 'Gregorij verbis vtamur , dum Gregorista
ignis
Aug.in
ira ſine voce,ludicio : irain voce,Concilio , vbìcauſę ſententia definitur: ira verò de fermonelib.r.
Domini in
in voce atque ſermone,Gehennæ ignibus mancipatur. inőre , cap.19.
TEŞTI .
 352 ' DE PECCAT I S.
TESTIMONIA .
A. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Laurentių,
Lucæ 15 . capite ſexageſimoquarto : Per remiſlionem peccato-
rum ftat Ecclefia,quæ in terris eft : per hancnon perit,
quod perierat & inuentum eſt. Excepto quippe bapti-
Originale ſmatis munere, quod contra originale peccatum do-
peccatum . natum eft, vtquod generatione attra & um eft, regene
Adiuum pec . ratione detrahatur, & tamen actiua quoquè peccata
quæcunque corde,ore,opere commiſſa inuenerit,tol.
lit. Hac ergò excepra magna indulgentia, vndè inci-
pit hominis renouatio,in qua foluituromnisreatus &
ingeneratus & additus, ipfa etiam vita cæteraiam rati.
Veniale pec . one vtentisætatis, quantalibet præpolleat fæcundita-
satum . te iuftitiæ , fine remiſſione peccatorūnon agitur.Quo-
niam filij Dei quandiù mortaliter viuunt, cum mor
te configunt. Et quanuis de illis fit veraciter dictum ,
Rom.s. Quotquotſpiritu Dei aguntur, hi filij funt Dei : fic
tamen ſpiritu Dejexcitantur, & tanquàm filij Dei pro-
ficiunt ad Deum, vt etiam fpiritu ſuo ,maximè aggra-
Sapient.9. uante corruptibili corpore tanquàm filij hominum
quibuſdam motibus humanis deficiant ad feipfos, &
ideò peccent. Intereſt quidem quantum fatìs dicitur.
Nonomne Neque enim quia peccatum eft omne crimen , ideò cri.
peccatum eft men eſt etiam omne peccatum . Itaque ſanctorum
crimca . hominum vitam , quandiù in hac morte viuitur, in-
ueniri poſle dicimus fine crimine : peccatum autem
fi dixerimus quia non habemus, vt ait ſanctus Apo
8.loan.s. ftolus, noſmetipſos ſeducimus, & veritas in nobis
non eft .
1. B. CONCILIVM Tridentinum ſeſlione quin . dignantis eft,quæ quidéanimú iraſcentisoftendit,nec bitarum .
ta,vt infràin appendice Catechiſmidehominis lapſu
& iuftifi catione fecun dùm do & trina Concil ij Triden
tini, capire ſecundo & tertio.
2. PSALMO quinquageſimo: Ecce enim in iniqui-
tatibus conceptus ſum , & in peccatis concepit me ma exceſſu vocis expletur etiam perfe & ione ſermonis.Et
ter mea .
3. AD Romanos quinto , vt in textu .
4. PRIORIS ad Corinthios fexto : Et hæc qui-
dem fuiſtis : ſed abluri eſtis, ſed fan &tificati eſtis, ſed iu- enim culpæ ,creuit ordo fententiæ , quia in iudicio ad
ftificati eftis in nomine Domini noftri lefu Chrifti, & huc cauſa diſcutitur,in concilio autem iam caufæ fen
in fpiritu Dei noftri.
1. C. IBIDEM : An neſcitis quia iniqui regnum cilio egreditur,ſententia expletur.
Deinon poſtidebunt? Nolite errare, Neque fornica
rij,neque idolis ſeruientes, neque adulteri, neg mol-
les,nequemaſculorum concubitores, nequefures,ne
que auari,neque ebriofi, nequemaledici , neque rapa-
ces regnum Dei poſlidebunt.
2.
AD Galacas quinto :Manifefta funt autem opera
carnis, quæ ſunt,fornicatio ,immunditia ,&c . & his fi-
milia .Quæ prædico vobis,ficut prædixi, quoniam qui
talia agunt,regnum Dei non conſequentur.
3. APOCALYPSIS vigeſimoprimo: Timidis &
incredulis, & execratis & homicidis, & fornicatori.
bus, & veneficis, & idololatris , & omnibus mendaci.
bus,pars illorum erit in ftagno ardentiigne & fulphu-
re, quod eft mors ſecunda .
AD Romanos fexto ,vt in textu .
5. SAPIENTIAE primo, ibidem .
1. D. PRIMAE Joannis primo capite: Si dixeri-
mus & c.vt in textu . Si confiteamur peccata noftra, fi-
delis eft & iuftus, vt remittat nobis peccata noftra, &
emundet nos ab omni iniquitate.Sidixerimus quoniã
non peccauimus, médacem facimus eum , & verbum
eius non eft in nobis .
2. . AVGVSTINVS libro tertio contra duas epi-
nialia . ve- ftolas Pelagianorum , capite tertio : Quanuis Diabo-
Receata
lus fit author & princeps omnium peccatorum , non
tamen filios diaboli faciunt quæcunque peccata. Pec-
s.loan.1. cantenim & filij Dei : quoniam ſi dixerint ſenó habe
re peccatum ,ſeipſos ſeducunt, & veritas in eis non eft.
Sed ea conditione peccant, qua funt filij adhuc huius
ſeculi. Qua verò gratia ſuntfilij Dei, non vtiquè pec.
s.loan.is cant, quia omnis qui natus eft ex Deo , non peccat.
3. JACOBI tertio, 4. PROVERBIORVM
vigefimoquarto, vtin testu .
5. ECCLESIASTIS feptimo: Non eſthomoiu
ftus in terra qui faciat bonum , & non peccet .
1. E. JOANNIS decimonono : Qui me tradidit
tibi, maius peccatum habet.
2. AVGVSTINVS libro vigefimoprimo de ciui
tate Dei,capite decimoſexto : Nequaquam negandum Inæqualitas
eft, etiam ipſum æternum ignem pro diuerfitatemeri- poenarum in
torum quanuis malorum , alijs leuiorem ,alijs futurü inferno .
eſſe grauiorem, fiue ipfiusvisacq ardor pro poena di
gna cuiuſque varietur, fiue ipfe æqualiter ardeat, ſed
non æqualimoleftia fentiatur.
3. IDEM ſermone decimooctauo de verbis Apo alij magis,
ftoli: Dux habitationes funt,vna in igne æterno ,alia in alij minus
regno çterno.Purà quia in igne eterno aliter illegaliter corquentus.
ille torquebuntur, vbi erunt: tamen ibìomnes crucia.Alij magis,
buntur,minùsille, plùs ille,quia tolerabilius erit So- alij minus
cruciabūtub
domæ in die iudicij, quàm alteri ciuitati.Et quidá cir- Marth.so ,
cumeunt mare & terrá facere ynum proſelycũ, quem Matth.23 ,
cùm fecerint, faciūteum filium gehennæ duploquam
fint ipfi. Putà quia alij duplo , alij fimplo , purà quia
alij plùs, alij minùs. Non eft regio vbì eligas locum .
Quæcunque ibi mitiora tormenta ſunt, peiora ſunt,
quam quæ formidas in ifto feculo .
4. LVCAE duodecimo, 5. MATTHAEI quin
to, vtin textu .
6. GREGORIVS libro vigeſimoprimo Mora
lium ,capite quinto: Racha in Hebreo eloquio vox in- Gradus irç &
poenarum de.
tamen plenum verbum iracüdiæ exprimit. Priùs ergò
- ira repræhéditur fine voce , poftmodùm verò ira cum
voce, ſed necdum pleno verbo formata : ad extremu
quoquècùm dicitur, fatue, ira redarguitur, quæ cum
notandum , quòd in ira perhibet reum effe iudicio : in March.s.
voce iræ , quod eft Racha, reum concilio : in verbo vo
cis, quod eft, Fatue,reum gehennæ ignis.Per gradus et
tentia definitur: in gehenna verò ignis, ea quæ de con
7. AVGVSTINVS libro primode ſermone Do
mini in monte, capite decimonono: Quid intereſt in . Matth.s.
ter reum iudicio, & reum concilio, & reum gehennæ
ignis . Nam hoc poftremum grauißimum ſonat, & ad- Gradus à le
monet quoſdam gradusfactosà leuioribus ad grauio- uioribus ad
ra , donec ad gehennam ignis veniretur.Non enim re- grauiora.
arus ipſe haberet gradus, nisì gradatim etiam peccata
commemorarentur.Etpaulò poft:Gradus itaq ſunt Itz gradus.
in iftis peccatis,vtprimòquiſo iraſcatur, & eum mo
tum retineat corde conceptum . Iam fi extorſerit voce
indignantis ipfa commotio nó fignificantem aliquid,
fed illum animi motum ipſa eruptione teftantem , qua
feriatur ille cui irafcitur,pluseſt vriquè quàm li ſür
gens ira filentio premeretur .Sin verò non folùm vox
indignantis audiatur, fed etiam verbum quo iam
certam eius vituperationem in quem profertur, deſi
gner & noter, quis dubitat amplius hocefl'e, quàm ſi
folus indignationis fonus ederetur ? Itaque in primo
vnum eft,id eft, ira ſola : in ſecundo duo, & ira, & vox
quæ iram ſignificat :in tertio tria,ira, & vox quæ iram
ſignificat, & in voce ipfa certæ vituperationis expref
fio. Vide nunc etiam tres reatus,iudicij,concilij,& ge- reatus
Tresgradus
,
hennæ ignis . Nam in iudicio adhuc defenſionidatur
locus. In concilio autem quanquàm & iudicium eſſe
foleat, tamen quia intereſſe aliquid hoc loco fateri co
git ipfa diftin & io, videtur ad concilium pertinere ſen
tentiæ prolatio , quando non iam cum ipſo reo agi
tur, vtrùm damnandus Git, ſed inter ſe, qui iudicant,
conferunt, quo ſupplicio damnari oporteat, quem
conftat effe damnandum . Gehenna verò ignis nec da.
mnationem habet dubiam ficut iudicium ,nec damna
ti pænam , ficutconcilium ; in gehenna quippe ignis,
certa
 DE PECCATIS. 353
certa eft & damnatio & pæna damnati. Videntur ergò inuifibiliter exhibeantur penz meritis animarum , Penz per
ſecuno
dùm ia
aliqui gradus in peccatis & in reacu ,ſed quibus modis quis poteft dicere ? animarum .

IITI

Quare peccatum est fugiendum

A. Primùm , quia Deus nemini måndauit impiè agere, & nemini dedit fpatium Ecclekaſticis d
peccandi, ſeda Odit omnes qui operantur iniquitatem ,vtapertè ſcriptura teftatur. a Pfal.sia Eccli2.b Sap.
Neceft quicquam Dco magis inuiſum ac exoſum , qui diligit balioquin b* sapien.uid

omnia quæ ſunt, & præter peccatum nihil odio atque ſupplicio perſequi
Ċ Eſaiz 140 2. Petr. 2. a
tur,illudque nec in cælo , nec in terra ſinit impunitum abire. d Leuit . 26.C Deute . 28.b
B. Deindè peccatum ,nèparùm execrandum videatur, Christo Do
mino,qui alioquin peccatum non fecit, ' cauſam præbuit ſubeunde cru- bernard.fer..de natiuie
Domini.
cis & acerbiffimæ mortis perferendæ. Etenim ipſe vulneratus eſt propter ini g Eſaia 53.b

quitates nostras, attritus est propter ſcelera noſtra: pofuit Dominus in eo iniquita
tem omnium nostrûm ." Ipſe eſt propitiatio propeccatis noſtris,non pro noftris autem )) 1.Ioan.2.2

tantıìm , fed etiam prototius mundi, Ac proptereà quidem lauit nos à pecca- i Apoc. 1.b
tis noftris in ſanguine ſuo, vt quotquot cum ipfo per baptiſmúk in mor - k Rom.6..
tem confepeliuntur, hi peccatis mortui, iuftitiæ viuánt, ac in nouitate i
m 1.Pet.2.d
Rom.6.a
vitæ periplius gratiam ambulentcótinenter.Cæterùm qui poft acceptam
in baptiſmo CHRISTI gratiam , iterùm voluntarièpeccant,in Chriftum
1
peccant,Chriſtum perfequuntur, Chriſtum denuò crucifigút
, quos Chri
ito iufto iudici poenas non minores quam ſceleratos ethnicos, dare opor
tebit.Sicenim Paulus docet: " Voluntariè peccantibusnobis postacceptam noti- o Hebr.ro e

tian veritatis,iamnon relinquitur propeccatis hoftia ,terribilis autem quædam expe

étatio iudicij. De quibus& Apoftolus Petrus dixit : ° Melius erat illis non Co- 6 2.Petr.2.d
gnoſcere viam iuſtitie,quàm post agnitionein retrorsùm conuerti ab eo quod illis tra

ditum eſt ſanctomandato.Quare qui ſtat, videatP nè cadat. nam cadenados po- p, Cor.1o.c Luc. and
fteriora prioribus deteriora fiunt.

C. Prætereà a qui faciunt peccatum & iniquitatem, hoftes funtanimeſue,ſi Ra- 9 Tobizie
phaeli credimus. Nam ' homo per malitia occidit animā ſuam , Anima' quæ pec- Blech . lacoa.b
cauerit,ipfa morietur. Nihilautem eamorteinfelicius, qua homo à San &o- Pſalm 3.d. Rom.6.d

rum omnium conſortio, ab Angelorum & cælitum gaudio,atq; ' ab ipſo Matth.7.d 25:d Luc.13.
deniquè fummo & æterno bono, in cuius cognitione ac fruitione fanè Matth. de 4o.ad pop.Antia
omnis falus & perfe& ahominisbeatitudo conſiſtit in æternú ſeparatur. Theodorum lapfum.
D. Adhæc, ea peccati natura eſt atque malignitas,vt non ſolùm à Deo
Deique gratia & gloria homines etiam ' iuftos abducat: ſed prætereà fum- Ezech.18.06.B.cd
mis æternisque malis cùm corporis,tú animæ ſubijcit :nec * folùm in hac, & Iudith 5.c Exod.32.

ſed etiam in futura vita infeliciſſimos reddit, vt in poteſtatem dæmonum Pfalm.do.b Lucæ 16.8
redati,ſupplicijsgrauiſſimis & malis omnibus perpetuò addicantur.
E. Hinc notanda ſunt in ſcripturis facris, quæ paſsìm de repræhenſis ac
punitis peccatoribus exempla proferútur,vedei Cain , Pharaone, Na- Ceoc.4.6
buchodonoſore, Sodomitis , Aegyptijs , Iſraëlitis, & cæteris , quorum ; Genc 19:e Ezech.168
ſcelera iuftus Devs miris ac horrendis modis eſt perſequutus. Obſeruan- Exod., o oluna,
dæ quoquè ſententiæ ,que peccatorum peftes fugiendas & execrandas do Jordid
cent.Vt, ,eruus est peccati. Odio " ſuntDeo impius & impietas filecontabia
Quifacit peccatum ſ
eius. 8 Miſeros facit populospeccatú. Quafi à facie colubri fuge peccata .' No Deus Palinesa
.

volens iniquitatem
tu es,neque habitabit iuxtatemalignus,nequepermanebūt iniuſti Vicentina
ante oculos tuos. Quik in vno peccauerit,multa bona perdet." Omnibus diebus vite Antioch 17,inconto de
tue in mente habetoDeum , & caue nè aliquando peccato conſentias, & prætermit- Kom . in Ada,&,hom..
in pfal.33. Aug. propor.43.
taspræcepta Dei noſtri. cx cpifto.ad Rom .
Yy F. Hæc
 1

354 DE PECCATI S.

F. Hæc eò fpe & ant,vt æquiffimum peccatorum vindicem Deum homo cogno
ſcat,cognoſcendo timeat,timendo caueat ſaluti ſuę, & cauendo pænas euadat hor.
m Pfal. 31.0
ribiles peccatorum ." Multa enim flagellapeccatoris.

TESTIMONI A.

1. A ECCLESIASTICI decimoquinto : vt in ftra : immittamog in vos beftias agri, quæ confumere

textu . vos & pecora veftra, & ad paucitatem cuncta redigát,
2. PSALMO quinto : Odiſti omnes qui operan- deſertæć fiant viæ veſtræ. Quòd fi nec fic volueritis
tur iniquitatem : perdes omnes qui loquuntur men- recipere diſciplinam , fed & ambulaueritis exaduersò
dacium. Virum fanguinum & dolofum abominabi- mihi: ego quoquè contra vos aduerfus incedam , &
tur Dominus. percutiam vos ſeptiès propter peccata veftra : indu
3. ECCLESIASTICI duodecimo: Altiſſimus cámque fuper vos gladium vltorem fæderis mei.
odio habet peccatores, & impijs redder vindictam . Cúmque confugeritis in vrbes, mittam peſtilentiam
SAPIENTIAE decimoquarto: Similiter odio in medio veftri, & trademini in manibus hoftium ,
ſunt Deo impius & impietas eius. poftquàm confregero baculum panis veftri: ità vt
5. PROVERBIOR VM decimoquinto : Victi decem mulieres in vno clibano coquant panes, & red .
mæ impiorü abominabiles Domino : vota iuftorum dant eosad pondus, & comedetis ,& non faturabimi
placabilia.Abominatio eft Dominovia impij: quife. ni. Sin autem nec per hæcaudiēritis me, ſed ambula
quitur iuftitiam , diligetur ab eo. ueritis contrame: & ego incedam aduersùsvos in fu
6. EXODI vigefimotertio : Infontem & iuftum rore contrario , & corripiam vos ſeptem plagis pro
non occides, quia auerſor impium. pter peccata veftra, ità vt comedatis carnes filiorum
7. SAPIENTIAE vndecimo : Diligis omnia quę veftrorum & filiarum veftrarum : deftruam excelfa
funt, & nihil odiſti eorum quæ fecifti : nec enim odiés veſtra, & fimulacra confringam . Cadetis inter ruinas
aliquid conſtituiſti aut fecifti. idolorum veftrorum , & abominabitur vos anima
8. ESAIAE decimoquarto : Detra & a eft ad infe- mea intantùm , ve vrbes veftras redigam in ſolitudi
ros ſuperbia tua, concidit cadauer tuum : ſubter te nem, & deferta faciam ſanctuaria veftra, nec recipiam
fternetur tinea, & operimentum tuum erunt vermes. vltrà odorem fuauiſlimum . Diſperdámque terram
Quomodò cecidifti*de cælo Lucifer, qui manè orie- veftram , & ftupebuntfuper ea inimici veſtri, cùm ha
baris ? Corruiſti in terram , qui vulnerabas gentes : bitatores illius fuerint. Vos autem diſpergam in Gen
qui dicebas incorde tuo , In cælum conſcendam : ſu tes, & euaginabo poft vos gladium, erito terra veſtra
per aftra Dei exaltabo ſolium meum ,ſedebo in mon- deſerta, & ciuitates veftræ dirutæ ,
te teftamenti, in lateribus aquilonis . Afcendam fu 11. DEVTERONOMII vigefimooctauo:Quòd
per altitudinem nubium , fimilis ero Altiſſimo. Ve fi audire nolueris vocem Domini Dei tui, vt cufto
runtamen ad infernum detrahéris in profupilací. dias & facias omnia mandata eius, & cæremonias
9. SECVND AE Petri fecundo Ange- quas ego præcipio tibi hodid , venientſuper te omnes
lis peccantibus non pepercit, ſed Fontibus inferni maledi&tiones iftæ, & appræhendent te. Maledi & us
detractos in tartarum , tradidit cruciandos in iudici. eris in ciuitate,maledictus in agro . Maledi &tum hor
um reſeruari : Et originali mundo non pepercit , ſed reum tuum, & maledictæ reliquiæ tuæ , Maledi &tus
octauum Noé iuftitiæ præconem cuftodiuit, diluui. ' fructus ventris tui, & fru & us terræ tuæ , armenta bo
um mundo impiorum inducens: Et ciuitates Sodo- um tuorum , & greges ouium tuarum . Maledi& us eris
morum & Gomorrhæorum in cinerem redigés, euer- ingrediens, & maledictus egrediens. Mittet Dominus
fione damnauit , exemplum eorum qui impiè actu- fuper te famem & efuriem , & increpationem in omnia
ri ſunt, ponens : & juftum Loth oppreſſum à nefan opera tua quæ tu facies: donèc conterat te, & perdar 1
dorum iniuria ac luxuriofa conuerfatione eripuit. velociter, propter adinuétiones tuas peſſimas, in qui
Nouit Dominus pios de tentatione eripere, iniquos bus reliquiftime. Adiungattibi Dominus peſtilenti
verò in diem iudicijreferuare cruciandos : magis au am ,donèc conſumatre de terra.Percutiat te Dominus
tem eos qui poft carnem in concupifcentia immun- egeſtate, febri & frigore, ardore & æftu , & aëre cor
ditiæ ambulant,dominationemở contemnunt, auda- rupto ac rubigine, & perſequatur donèc pereas.Sitcx
ces , fibi placentes : fectas non metuunt introducere lum quod ſupra te eſt, æneum : & terra quam calcas,
blaſphemantes . Vbì angeli , fortitudine & virtute ferrea & c.
cùm fintmaiores,non portantaduersùm fe execrabile 1.B. PRIORIS Petri fecundo : CHRISTVS
judicium .
paffus eft pro nobis, vobis relinquens exemplum , vt
10. LEVITICI vigeſimoſexto : Quòd fi non au- lequamini veftigia eius,qui peccatum non fecit,nec
diëritisme,nec feceritis omnia mandata mea, fi ſpre- inuentus eft dolus in ore eius.qui cùm malediceretur,
ueritis leges mcas, & iudicia mea contempferitis, vt non maledicebat : cùm pateretur , non comminaba
non faciatis ea quæ à me conftituta funt, & ad irri tur : tradebat autem iudicanti ſe iniuftè, qui pecca
tum perducatis pactum meum , ego quoque hæc fa- ta noftra ipfe pertulit in corpore fuo fuper lignum :
ciam vobis : Viſitabo vos velociter in egeftate & ar vt peccatis mortui , iuftitiæ viuamus.cuius liuore ſa
dore, qui conficiat oculos veftros, & conſumat ani nati eftis.
mas veſtras. Fruftrà feretis ſementeni, quæ ab hofti 2. BERNARD VS ſermone tertio in Natali Do- Peccati gr .
bus deuorabitur. Ponam faciem meam contra vos, mini : Agnoſce o homo quàm grauia ſunt vulnera, uitas ex difh .
& corruetis coram hoſtibus veſtris, & fubijciemini pro quibus neceſse eſt Dominum Chriſtum vulne- cuitcolliende
his qui oderunt vos. Fugietis nemine perfequente. rari. Sinon eſſent hæc ad mortem , & ad mortem ſem - tur.
Sin autem necfic obediëritis mihi , addam correptio- piternam , nunquam pro eorum remedio Dei filius
nes veſtras feptuplùm propter peccata veftra, & con moreretur.
teram fuperbiam duritiæ veftræ . Dabo vobis cx 3. ESAIAE quinquagefimotertio, ' 4. PRIMA
lum deſuper ficut ferrum , & terram æneam. Conſu- Ioannis ſecundo, vtin textu .
metur incaſsùm labor velter,non proferet terra ger . 5.
5. APOCALYPSIS primo: Chriftus dilexit
men , nec arbores poma præbebunt. Si ambulaueritis nos , & lauit nos à peccatis noftris in fanguine fuo.
exaduersò mihi,nec volueritis audire me, addani pla- 6 . AD Romanos ſexto : Qui mortui finius pecca
gas veltras vſque in feptuplum propter peccata ve to, quomodò adhuc viuemus in illo ? An ignoratis
qu13
 DE PECCATIS .
quia quicunque baptizati ſumus in Chrifto Ieſu, in
norte ipfius baptizati ſumus? Conſepulti enim ſuo
mus cum illo per baptiſmum in mortem.
7. PRIORIS Petri fecundo : Qui peccata noftra
ipſe pertulit in corpore ſuo ſuper lignum : vt peccatis
mortui, iuſtitiz viuamus.
8. AD Romanos ſexto : Vt quomodò Chriſtus ſur.
rexità mortuis per gloriam Patris, ità & nos in noui.
tate vitæ ambulemus.
9. AD Hebrços decimo, 10. POSTERIORIS
Petri fecundo, vt in'textu .
PRIORIS ad Corinthios decimo: Qui fe ex.
iſtimat ftare, videat nè cadar.
12. LVCAE vndecimo : Tunc vadit, & affumitfe
ptem aliosſpiritus nequiores ſe: & ingreſſi habitant
ibi. Et fiunt nouiſſima hominis illius peiora prio-
ribus.
13. MATTHAEI duodecimo : Tunc vadit ,& affu-
mit, & c, yt apud Lucam .
1. C. TOBIAE duodecimo , 2. SAPIENTIAE
decimoſexto , 3. EZECHIELIS decimooctauo ,
vt in textu .
IACOBI primo : Peccatum cùm confumma-
tum fuerit, generat mortem .
5 . PSALMO trigefimotertio : Mors peccatorum
peſlima.
6. AD Romanos fexto : Stipendia peccati mors.
7. MATTAEI feptimo: Diſcedite à me qui opera-
mini iniquitatem .
8. ET capite vigefimoquinto : Diſcedite à me ma
ledi& ti in ignem æternum , qui paratus eft diabolo &
angelis eius.
9. LVCAE decimotertio : Diſcedite à me omnes
operarijiniquitatis.
10. PSALMO ſexto : Diſcedite à më omnes qui
operamini iniquitatem .
11. CHRYSOSTOMVS homilia vigefimaquari
ta in Matthæum : Qui in gehenna vritur,cælorü etiam
regnum prorsùs amittit : quæ cercè poena maior eft,
quàm cruciatus ille flammarum . Noui autem quòd
Intolerabili
or amiſlio plurimi pertimefcant tantùm gehennam , ego tameni
glorię, quàmillius gloriæ amiffionemmultò amarius,quàm ipfius
gehennæ ſup .gehennæ dico eſſe ſupplicium . Si verò id non poſſum
plicium . fermonemonftrare, nihil eft omninò mirandum .Ne
que enim nouimus illorum beatitudinem præmio .
rum , ve infelicitatem quoque de eorú amiſſione per-
ſpicuè fcire poſſimus. Cæterùm Paulus qui ifta cogni.
ta habebat, certiſsimènouit, quoniam excidere à Dei
gratia , omnium ſit profectò miferrimum .Et poft pau.
ca :Intolerabilis quidem res eſt etiam gehenna : quis
neſciat? & ſupplicium illud horribile : tamen fi mille
aliquis ponat gehennas, nihil tale di&turus eſt, quale
A beata gio- eft å beatæ illius gloriæ honore repelli, exoſum'qz eſſe
sia repelli, Chrifto , & audire abillo, Non noui vos: atque argui,
Matr.7 . & 25.
quòd efurienti & ficienti negauerimus cibum & po-
tum . Eft enim fatius, mille fulmina ſuſtinere, quàm
vultum illum manſuetudinis pietatiscz plenum , nos
tamen auerſantem , videre, & illos placidiſſimos ocu-
los nequaquàm nos adfpicere fuftinentes.
12. IDEM homilia quadragefimaoctaua ad popu-
lum Antiochenum : Intolerabilisgehenna, confiteor,
Regni amiſ- & multùm intolerabilis: tamen intolerabilior regni
amiſlio , hoc cogitate.
13. ITEM epiftola quinta ad Theodorum lapfum :
Sunt quidam abſurdiiudicij, ijduntaxat amant effu-
giffe gehennam : contrà ego multò durius eſſe tormen.
tum quoddam aſſero, quàm gehenna eft : hoceft, non
affecutum eſſe tantam gloriam, & illincelapſum eſſe.
Nec opinor equidem tanto dolore lugendum de ma-
lisgehenne, quanto neceſsè eft cafum deplorare,quòd
De cælis ex . de cælis excidimus, qui eft nimirùm cruciatus omni-
um duriflimus.
1. D. EZECHIELIS decimooctauo : Si auerte-
rit ſeiuftusà iuftitia fua, & fecerit iniquitatem ſecun-
355
dùm omnes abominationes, quas operari ſolet impi .
us , nunquid viuet ?omnes iuititiæ eius quas fecerat,
non recordabuntur: in præuaricatione, qua præuari.
catus eft,&in peccatoſuo quod peccauit,in ipſismo
rietur. Et dixiftis : Non eft æqua via Domini. Audite
ergò domus Ifrael : Nunquid via meanon eft æqua,
& nonmagis viæ veftræ praux ſunt? Cùm enim auer:
terit fe iuſtus à iuftitia fua , & fecerit iniquitatem ,
morietur in eis : in iniuftitia, quam operatus eſt, mo
rietur .
2. ET capite trigeſimotertio : Iuſtitia iufti 'non li
berabit eum ,in quacunquedie peccauerit : & impie
tas impij non nocebit ei, in quacunque die conuer
fus fuerit ab impietate fua : & iuftus non poterit vi
uere in iuftitia ſua, in quacüque die peccauerit. Etiam
fidixero iufto, quod vita viuat, & confiſus in iuſtitia
ſua fecerit iniquitatem , omnes iuftitiæ eius obliuioni
tradentur, & in iniquitate ſua quam operatus eft, in
ipfa morietur.
3. IVDITH quinto : Quotieſcunquè ( ait dux
Achior ad Holophernem ) præter ipſum Deum ſuum
alterum coluerunt, dati ſunt in prædam ,& in gladı
um, & in opprobrium . Quotieſcunquè autem peni
tuerunt fe receffiffe à cultura Dei fui, dedit eis Deus
cæli virtutem refiftendi. Denique Chananeum regem ,
& Iebuſæum , & Pherezæum , & Hethæum, & Heux
um, & Amorrhæum , & omnes potentes in Heſebon
proftrauerunt, & terras eorum & ciuitates eorum ipfi
poffederunt: & vſquedùm non peccarent in conſpe
ctu Dei ſui, erant cum illis bona . Deus enim illo
rum odit iniquitatem . Nam & ante hos annos cùm
receſſifſent à via, quam dederat illis Deus, vt ambu-.
larent in ea; exterminati ſunt prælijs à multis natio
nibus, & plurimi eorum captiui abducti ſunt in ter
ram non ſuam . Nuper autem reuerfi ad Dominum
DEVM ſuum ex difperfione qua difperfi fuerant,
adunati funt, & aſcenderunt montana hæc omnia,
& iterùm poffident Hierufalem , vbì ſunt ſancta ſan
ctorum ,
4. EXODI trigefimofecundo: Reſpondit Domi.
nus : Qui peccauerit mihi,delebo eum de libro meo .
Ego in die vltionis viſitabo & hoc peccatum eo.
rum .
5. NVMERORVM decimoquarto: Omnes ho
mines qui viderunt maieftatem meam , & ſigna quæ
feci in Aegypto & in ſolitudine, & tentauerunt me
iam per decem vices, nec obediêrunt voci meæ , non
videbunt terram , pro qua iuraui Patribus eorum :
nec quiſquam ex illis qui detraxit mihi, intuebi
tur eam . Querelas filiorum Iſrael audiui: Dic ergò
eis, Viuo ego ,ait Dominus : ficut locuti eftis audien
teme, fic faciam vobis. In ſolitudine hac iacebunt ca
dauera veftra.
6. ECCLESIASTICI vigefimoprimo : Quafi
rhomphæabis acuta omnis iniquitas, plagęillius non
eft ſanitas.
7. PSALMO decimo: Pluet ſuper peccatores la
queos, ignis & ſulphur & fpiritus procellarum , pars
calicis eorum .
s. LVCAE decimoſexto : Mortuus eft autem &
diues : & fepultus eft in inferno. Eleuans autem ocu
los ſuos,cùm eſſet in tormentis, vidit Abraham à lon
gè, & Lazarum in finu eius. Et ipſe clamans,dixit :Pa
ter Abraham ,miſereremeî, & mitte Lazarum vtintin
gat extremum digiti ſui in aquam , vt refrigeret lin
guam meam ,quia cruciorin hac famma.
1. E GENESIS quarto : Dixit Dominus ad Cain :
Maledi& tus erisſuper terram ,quæ aperuit os fuum , &
ſuſcepit ſanguinem fratris tui demanu tua. Cùm ope
ratus fueriseam ,non dabit tibi fru &tus ſuos: vagus &
profugus eris ſuper terram .
2. EXODI decimoquarto : Fugientibus Aegy
ptijs occurrerunt aquæ , & inuoluit eos Dominusin
medijs Auctibus. Reuerfæ funt aquæ , & operue
Yy 2 runt
 CAT
856 DE PEC I 9.
runt currus & equites cun & i exercitus Pharaonis, qui Tolle thuribulum, & hauſto igne de altari , mitte in .
fequentes ingrelii fuerant mare, nec ynus quidem lu- cenſum deſuper, pergens citò ad populum , vt ro
perfuit ex eis. ges pro eis : iam enim egreffa eft ira à Domino , & pla .
3. DANIELIS quarto : Vox de cælo ruit : Tibi ga defæuit . Quod cùm feciſſet Aaron , & cucurriffet
dicitur,Nabuchodonofor rex , Regnum tuum tranf- ad mediam multitudinem, quam iam vaſtabat incena
ibit à te, & ab hominibus eijcient te, & cum beſtijs dium, obtulit thymiama: & ftans inter mortuos ac
& feris erit 'habitatio tua : fænum quafi bos come- viuentes, pro populo deprecatus eft, & plaga ceffauit,
des, & ſeptem tempora mụcabuntur fuper te : donèc Fuerunt autem quipercuſli funt, quatuordecim mil
ſcias, quod dominetur excelſus in regno hominum , lia hominum , & fepringenti,abſque his qui periérant
& cuicunque voluerit, der illud . Eadem hora fermo in ſeditione Core.
completus eft fuper Nabuchodonoſor, & ex homini IOANNIS octauo , 10 , SAPIENTIAE de
bus abiectus eft, & fænum vt bos comedis, & rorecx- cimoquarto , 11. PROVERBIOR -VM decimo
li corpus eius infectum eft:donec capilli eius in fimi- quarto, 12. ECCLESIASTICI vigefimopri
litudinem aquilarum creſcerent, & vngues eius qua- mo, 13. PSALM O quinto, 14. ECCLESIA
fi auium . STIS nono, 15. TOBIAE quarto , vt in textu .
4. GENESIS decimonono: Igitur Dominus 16 . CHRYSOSTOMVS homilia octaua
pluit ſuper Sodoma & Gomorrhá ſulphur & igné à ad populum Antiochenum : Taliseft peccantium cona
Domino de celo , & fubuertit ciuitates has, & omnem fuetudo: omnia ſuſpecta habent, vmbras tremunt,
circa regionem ,vniuerſoshabitatores vrbium , & cun omnem ftrepitum timent, & quenque putant contra
eta terræ virentia. ſe venire : & alijs alia inter fe differentibus, peccati fin
5. EZECHIELIS decimoſexto : Ecce hæc fuit bijpfis confcij, putantillosdeſe fermocinari.Talis res peccatum af
iniquitas Sodomæ ſororis tuæ , fuperbia, faturitas pa- peccatum eft, nullo prodit arguente, nullo códemnat fert mctum
nis , & abundantia, & ocium ipfius & filiarum eius : & accuſante, pauidum facit & timidum peccatorem , fic- magaun .
manum egeno & pauperi non porrigebant.Et eleuatæ utiuftitia cótrarium .Audi igitur, quo modo & huius
funt , & fecerunt abominationes coram me, & abftuli pauorem , & illius libertatem ſcriptura deſignauit: Fu .
eas, ficut vidifti. git impius perfequéte nemine, inquit. Quo modo per- Prouer.28.
Conſciencia
6. EXODI ſeptimo, octauo, nono, decimo,duo- fequente nemine fugit?Incis habet agentem conſcien accuſaas .
decimo, & decimoquarto, horrendæ atque grauiſli- tiæ accuſatorem , & hunc vbiquè circunfert : & ficut
mx recenſentur plagæ decem, quibus Dominus Aem ſeipſum non poteft fugere, fic nec intrinfecùs ipſum
gyptios affecit , eô quòd non paruěrit Pharao rex agitantem : ſed quocunque abeat, Aagellatur, & vul.
Aegypti Domino, vt populum Ifraél abire fineret ex nus haber immedicabile .At non talisiuſtus : fed qua- ibid .
Aegypto. lis, audi : luftus tanquàm Leo ,inquit, confidit,
7. DEVTERONOMII trigefimofecundo: 17. PRAETEREA homilia decimaſeptimain Ge
Ignis ſuccenſus elt in furore meo ,& ardebit vſque ad nelim : Nihil peccato peius . Ipfum enim ve introiërit,
inferni nouiſlima: deuorabitque terram cum gere non folùm confufione totos nos replet, fed & infipi- Peccatü infi
mine fuo, & moncium fundamenta comburet. Con- entes facit eos, qui anteà intellectu & fapientia multa piētes facit.
gregabo ſuper eos mala, & ſagittas meas comple- præditi fuerant.
bo in eis. Conſumentur fame, & deuorabunteos aues 18. ET homilia quinquagefimaprima in Ioannem :
morfu amariſfimo : dentes beftiarum immittam in Nihil peccato fordidius, nihil immundius, cuius na. Peccato nihil
cos, cum furore trahentium ſuper terram , atque fer- turam Propheta interpretatus, clamabat ; Putruerüt, inmundius.
Pſal.37 .
pentium . Poris vaftabit eos gladius, & intùs pauor, & corruptæ ſunt cicatrices meæ ,
iuuenem fimul ac virginem , lactentem cum homine 19. ITEM homilia trigefimaſeptima in Ioannem
ſene. Et dixi, Vbinam ſunt? ceſſare faciam ex homi- fuper ea verba, Ecce fanusfactuses, iam noli peccare, loan. s.
nibus memoriam eorum , nè deterius aliquid tibi contingat : Res profectò gra
8. NVMEROR VM decimoſexto : Sufficiat vo- uis eſt peccatū , grauis inquam res, & animipernicies, Peccatú cris
bis, ( inquit Corecum ſuis numero 250. ) quia omnis vt nonnunquàm vi & exuperátia ſua corporaquoque corporain
multitudo fanctorum eft, & in iplis
eftDominus.Cur inficiat. Breui peccatú patratur,morbi tormentadiu- ficit.
eleuamini ſuper populum Domini? Locutúsque Do- turna ſunt. Si grauem priorum ſcelerum pænam de
minus ad Moyfen & Aaron, ait : Separamini de me . dimus,deinde in eadem inciderimus, dabimus longe
dio congregationis huius, vt eos repentè diſperdam . maiorem : & meritò fanè. Qui enim ſupplicio non fit
Et paulò pòft: Surrexitque Moyſes, & abijt ad Da- melior, tanquàm ftupidus quidem & cótemptor, gra.
than & Abiron : & fequentibus eum ſenioribus If- uiorem fibi pænam præparat.Ipfum nanque peccaru ,
raël, dixit ad turbam : Recedite à tabernaculis ho- ſemel lapſum , fatìs fupero cohibere, & fapientiorem
minum impiorum , & nolite tangere quæ ad cos per- reddere debebat, nè iterùm in idé prolaberetur. Quòd
tinent, nè inuoluamini in peccatis eorum . Et poft pau. fi poft datas pænas in eadem iterùm criminaprolapfi,
ca : Confeftim igitur vt ceſſauit loqui, dirupta eft grauiori poena afficimur : quid hisfperandúeft, * qui * nullo af.
terra fub pedibus eorum : & aperiens os ſuum ,deuo- in ipſo ſupplicio in ijſdem ſceleribus pertinaciter per- fe &ti ſup
rauit illos cum tabernaculis fuis & vniuerſa ſubſtan- ſeuerant? Etqua gratia, inquies, non omnes puniun- plicio,
tia eorum . Deſcenderúntque viui in infernum , oper- tur ? Etenim multos videmus, & quidé fceleftiſsimos,
ti humo, & periêrunt demedio multitudinis. At ve- bona corporis valetudine, & profpera fortuna lafciui- Peccantium
rò omnis Iſraël qui ftabat per gyrum , fugit à cla entes : nolimus proptereà eos admirari, ſed deplorare in hac vita
more pereuntium , dicens : Nefortè & nos terra de potiùs:quòd enimin hac vita nihil aduerfi patiuntur, cuius argu ,.
glutiar . Sed & ignis egreffus à Domino , interfecit maioris in futura fupplicijeft argumentü.Hoc & Pau- mentum fit.
ducenros quinquaginta viros qui offerebant incen- lus his verbis ſignificauit: Dum iudicamur à Domi- 1.Corint...
ſum . Et quibuſdam interpofitis : Murmurauit au no, corripimur, vt non cum hoc mundo damnemur.
tem omnis multitudo filiorum Ifrael , ſequenti die Hic enim correctio eft,illic ſupplicium .
contra Moyſen & Aaron dicens : Vos interfeciftis po- 20. IDEM homilia vigefimaoctaua in epiſtolam
pulum Domini . Cúmque oriretur feditio , & tu . ad Romanos : Peccatum demone peius eijciamus, Dę. Peccatum ds
multus increſceret, Moyfes & Aaron fugeruntad ta mon fiquidem non omninò fpoliat regno cælorum : monc peius.
bernaculum fæderis. Quod poftquàm ingreſti funt, fed fubinde fit, vt& profit modeſto ac vigilanti . Pec- peccatum cft
operuit nubes tabernaculum , & apparuit gloria Do catum verò omninò excludit :Volútarius quippe dę- voluntarius
dæmon ,
mini . Dixitque Dominus ad Moyfen : Recedite de mon eft peccatum ,ſpontanea inſania .
medio huius multitudinis , etiam nunc delebo eos. 21. RVRSVS homilia quadrageſimaprima in
Cúmque iacerent in terra, dixit Moyſes ad Aaron : Ada Apoftolorum :Non eft ità magnum , à dæmone
liberari,
 DE PECCATI $.
liberari, vt eripi à peccato. Dæmon non prohibet re-
Peccati gra gnü cælorú affequi,licèr cooperetur, inuitus quidem.
22 . ITEM homília de lona Propheta : Nihilgraue
uitas
æquè & oneroſum inuenies, quàm peccatum . & ideò
Zach.s.
Pfal.37 . Zacharias plumbo peccatum figurauit : & Dauid na-
turam eius deſcribens,ait : Iniquitates meæ ſuperaue-
runt caput meum , ficut onus graue grauatæ ſunt ſu-
per me.
23. BASILIVS homilia in Pfalmum trigefimum
tertium : Omni in Chriftum credenti angelus affiftit,
nisì illumà nobis per improbas actiones profligaue-
rimus. Velut enim fumus apes fugat, & fædusodor
357
columbas expellit: lîcangelum vitæ noftræ cuftodem peccatú abi
abigit multa lachrymarú adſpergine dignum ac gra- git cuftodem
angelum .
ueolens peccatum.
AVGVSTI NVS in libro expoſitionis qua
24.
rundam propofitionú ex epiſtola ad Romanos, pro- Rom.7.
Peccātes,dito
pofitione quadragefimaſecunda :Quòd autem ait, Ve- bolo animá
nundatus fub peccato: intelligendum eft, quòd vnuf vendút vilir .
quiſque peccando animam ſuam diabolo vendit, ac- fimo precio.
cepto tanquàm precio dulcedine temporalis volupta
tis. Vndè & Dominus redéptor nofter di & us eft, quia
hoc modo quo di & um eft, venditi eramus.
F. PSALMO trigefimoprimo, vtin textu .

Quæ via ad peccati foueam ducit ?

A. Tribus præcipuè• gradibus ad peccatum peruenitur:Suggeſtione dele & atio- TermAng Ii.n.de
. Dñi in
ne,conſenſu. móte cap.23

B. Suggeſtione quidem hoftis, dum nobis praua ingeritur cogitatio , ſiue tenta - frinie.ca.12
.
tio à mundo, carnevel Satana: dele &tatione autem noftra, dum animo iam nimi- Gregohet

, quod praua ſuggeſlittentatio : demùm , & proprio conſenſu, dum 4. nora.c.17.

ùm adlubeſcit
in peccatum ipſum voluntas alle &taconſentit deliberatè : Ex quo fanè conſenſu

peccatum iam conſummatur,vt hominem non modò immundum, iniquumý; blacob.a.b.&

faciat, & fpiritualiter occídat, verumetiam Deo gehennæ obnoxium red-6Tobama

coram ko.
b Matt.s.d
dat,etiamſi non ſemperopere perpetretur.Vndènon temerèdi& um eftillud : In cGreg.ad in.

ſuggeſtione ſemen ,in dele & ationenutrimentum , in conſenſu perfe & ionem in- en uiteint
Cantuar.
eflepeccati.

C. Quòdfiexa & iùs conſideremus, qui ſoleant gradus eſſe peccati,inprimis ori
tur ex ſuggeſtionecogitatio, ex cogitatione affectio, ex affe tione delectatio, ex d Vide Gie.

dele&tatione conſenſus ,ex conſenſu operatio , ex operatione conſuetudo,excon - morali

09
ſuetudinedefperatio ,ex defperatione peccatidefenſio, ex peccati defenſione glo- do 16.
riatio , ex gloriatione damnatio.Hæc eſt demùm longailla & horrenda peccatorum bono,cap.23
.
catena : hiº funes atque compedes, quibus adftri & um hominem Satanas nuncin
e Pouer.s.d
omnegenus malorum , ac tandem in tartaream abyſſum præcipitat infeliciſſimè
. Priments

Atque idcircò plurimùm refert, peccatorum gradus eiuſmodi atque propagines , 8.confeſlio
videAugati .
nèfallamur atque periclitemur, ſtudiosè diſcernere & obferuare. num, cap.s.
Gregor.li:25.
Moral, ca: 12.
TESTIMONIA .
i. A. AVGVSTINVS libro primo de fermone quinquefenfus motusios corporis animum tangit, et
Matth.s. Domini in monte, capite vigefimotertio : Sanè confi- etiam ipſe * temporalis & lubricus : & ideò quanto al. corpo:
derandum eft,quod non dixit, Omnis qui concupiues illabitur occultiùs, vt cogitationem contingat, tanto ralis
rit mulierem : fed, Qui viderit mulierem ad concupi. conuenientiùs ſerpenti comparatur. Tria ergò hæc, vt Suggeſtio co.
ſcendum eam : id eft, hocfine& hoc animo attende. dicere cæperam , fimilia funt illi geſtä rei, quæ in paratur fer
rit, vt eam concupiſcat : quod iam non eſt titillari de Genefi fcripta eft, vt quafià ſerpente fiat ſuggeſtio & pēti,delecta:
iio mulierig
leétatione carnis, ſed plenè conſentire libidini, ità vt quædam ſuafio : inappetitu autem carnali, tanquam conſenſus
non refrænetur illicitus appetitus, ſed fi facultas data in Eua, delectatio : in ratione verò, tanquàm in viro, viro .
Tribus imple fuerit,fatietur.Nam tria funt,quibus impletur pecca- conſenlio : quibus peractis, tanquàm de paradiſo,
tur peccatů.
tum , ſuggeſtione, delectatione, & conſenlione. Sugge- hoceft, de beariſlima luce iuftitiæ, in mortem homo
ftio, fiueper memoriam fit, que per corporis ſenſus, expellitur, iuſtiſſimè omninò. Non enim cogit qui
cùm aliquid videmus aut audimus, vel olfacimus,vel fuadet. Et omnes naturæ in ordine ſuo gradibus ſuis
guftamus, vel tangimus: Quo fi frui delectauerit, de- pulchræ ſunt, ſed de ſuperioribus, in quibus rationa
lectatio illicita retrænanda eſt. Velut clìmieiunamus, Iis animus ordinatus eſt, ad inferiora non eſt decli
& vifiscibis, palati appetitus aſſurgit, non fit niside- nandum. Nec quiſqam hoc facere cogitur, & ideò fi
lectatione: fed huictamen non conſentimus, fi eamdo . fecerit, fine iufta defenfione punitur. Non enim hoc
minantis rationis iure cohibemus . Si autem con committit inuitus. Veruntamen delectatio ante cófen
ſenſio facta fuerit, plenum peccatum erit. Notum fionem vel nulla eſt, vel tam tenuis, vt propè nulla fit.
autem Deo in cordenoftro ,eciam ſi facto non inno . Cui conſentire, magnum peccatum eft, cùm illicita eft. filicită dele.
teſcac hominibus . Ità ergò ſunt ifti gradus, quafi à Cùm autem quiſque conſenſerit, committit pecca- ctatiói cõſena
ſerpente ſuggeſtio fiat, id eft, lubrico & volubili , hoc tum in corde fuo. Si autem etiam in factum proceſſe- tire,atú magnu
pecc cfts
eft, temporali corporum motu : quia & fi qua talia rit, videtur fatiari & extingui cupiditas : Sed pofteà
phantaſmata intùs verſantur in anima, de corpore fo- cùm ſuggeſtio repetitiir,maior accenditur delectatio :
rinfecùs tracta ſunt : & fi quis occultus præter iſtos quæ tamen adhuc multò minor eft, ğ illa quz aſliduis
Yy 3 faftis
1
e
*
-
I
CAT
358 DE PEC
factis in confuetudinem vertitur. Hanc enim vincere Deus verò quiin vtero virginis incarnatus, in mun.
difficilimum eft : & tamen etiam ipfam conſuetudi-
nem , fi fe quiſque non deſerat, & Chriſtianam mili-
tiam non reformidet, illo duce atque adiutore ſupe.
al. * pacem rabiti ac fic in priftinam * poteftatem atque ordinem
& vir Chrifto , & mulier viro ſubijcitur.Sicut ergo tris
bus gradibus ad peccatum peruenitur, ſuggeſtione,
dele& atione, conſenſione : ità ipfius peccati tresſunt
differentix, in corde, in facto, inconſuetudine, tan-
quàm tres mortes. Vna quaſi in domo, id eſt, cùm in
corde cófentitur libidini : altera iam prolata quafi ex-
tra portá, cùm in factum procedit aſſenfio : tertia, cùm
vi conſuetudinis malæ tanquàm mole terrena premi-
tur animus, quafi in ſepulcro iam putens. Quæ tria
genera mortuorum Dominum reſuſcitåſſe, quiſquis
Euangelium legit, agnoſcit. Et fortaſse confiderat,
quas differentias habeat etiam ipfa vox reſuſcitantis,
Matth ... cùin alibidicit : Puella, ſurge.Et alibì: luuenis, dico ti
Luc.7. bi , ſurge, Alibi,Infremuit in ſpiritu , & Aeuit , & rursùs
Joan.11.
fremuit, & pòft deindè voce magna exclamauit: Laza-
re, veni forås.
2. IDEM libro duodecimo de Trinitate, capite
duodecimo : Cììm huic intentioni métis, quæ in rebus
temporalibus & corporalibus propter actionis offici-
um ratiocinandi viuacitate verſatur, carnalis ille ſen-
ſus vel animalis ingerit quandam illecebram fruendi
ſe, id eft, tanquàm bono quodam priuato & proprio ,
non tanquàm publico atque communi, quod eft in-
Serpens qua- commutabile bonum : tunc velut ſerpens alloquitur
do Allogtur
fæminam , fæminam : huic autem illecebre conſentire, de ligno
Máducare de prohibito manducare eſt. Sed iſte conſenſus fi fola co-
lignovcito. gitationis delectatione contentus eft, fuperioris verò
authoritate confilijità membra retinentur, vt non ex
hibeantur iniquitatis arma peccato : fic habendum ex
iſtimo, velut cibum vetitum mulier ſola comederit.
Si autem in cófenfione malè vtendi rebus quæ perſen .
ſum corporis ſentiuntur, ità decernitur quodcunque
peccatum , vt fi poteftas fit, etiá corpore compleatur
Dare viro fic intelligenda eſt illa mulier dediſſe viro ſuo ſecum fi-
mul cdendú.mul edendum illicitum cibum. Neque enim poteſt
peccatum nófolùm cogitandum ſuauiter, verùm eti- tentatio agitur : fuggeſtione, delectatione, conſenſu. dis agitur
am efficaciter perpetrandum mente decerni; nisi & il. Suggeſtione hoftis delectationeautem, vel etiam con
la mentis intentio, penésquam fumma poteftas efto : ſenſu, noftræ fragilitatis. Quòd fi hofteſuggerentede.
membra in opus mouendi, velab opere cohibendi, lectari aut conſentire peccato nolumus, tentatio ipfa
Voluntaria malæ actioni cedat& ſeruiat. Nec fanècùm ſola cogi- nobis ad victoriam prouenit, qua coronam vitæ me
oblectatio in ratione mens oblectatur illicitis, non quidem decer reamur accipere. Siverò & hoftis ſuggeſtione paula
illicita pec. nens eſſe facienda, tenens tamen & voluens libenter,
catum eft . quæ ftatim vt attigerunt animum, reſpui debuerunt,
negandum non eſt effe peccatum , fed longè minus,
quàm & fi opere ftatuatur implendum . Et ideò deta-
Jibus quoque cogitationibus venia petenda eſt, pe
Matth.6.
&us percutiendum , atque dicendum : Dimitte nobis
debita noftra : faciendum quoquè quod fequitur,at-
que in oratione iungendum , Sicut & nos dimittimus
debitoribus noftris. Nequeenim ficut in illis duobus
primis homnibus perfonam fuam quiſque portabat,
& ideò fi fola mulier cibum ediffet illicitum, ſola vtis
quèmortis fupplicio plećteretur: Ità dici poteftin ho.
mine vno,li delectationibus illicitis à quibus ſe conti-
Propter folă nuò deberet auertere cogitatio , libenter ſola paſcatur,
volūcatē ob.
Icctádi ſe il nec facienda decernantur mala, fod tantùm fuauiter in
licitis cogita.recordatione teneantur, quafi mulierem fine viro por
tionibus, da- ſe damnari : abſit hoc credere. Hæc quippe vna perſo.
mpainur .
na eſt, vnushomo eft, totuso damnabitur, nisi hæc
Vide S. Tho . quæ fine voluntate operandi,fed tamen cum volunta-
talibusoblectandi , ſolius cogitationis ſen-
12.9.74.art.s. te animum
tiuntur effe peccata , per mediatoris gratiam remit
tuntur.
3. GREGORIVS homilia decimaſexta in Euan .
Tribus mo- gelia: Sciendū nobis eft, quia tribus modis tēratio agi.
dis peragitur
tentatio. tur, ſuggeſtione, delectatione, & conſenſu . Et nos cùm
tentamur, plerunquè in delectationéaut etiam in con-
ſenſum labimur: quia de carnis peccato propagati , in
nobiſipfis etiam gerimus yndè certamina toleramus.
S..
dum fine peccato venerat, nihil contradictionis in ſe
metipfo tolerabat. Tentari ergo perſuggeſtionem po-Matth.4.
tuit, ſed eius mentem peccati delectatio non momor
dit. Ato ideò omnis diabolica illa tentatio forìs, non
intùs, fuit.
4. IDEM libro quarto Moraliū , capite vigefimo
feptimo :Quatuor modis peccatum perpetratur incor.
de, quatuor conſummatur in opere. Incordenanque
ſuggeſtione, delectatione,confenfu , & defenfionis au
dacia perpetratur. Fit enim ſuggeſtio per aduerſariū ,
delectatio per carnem, confenfus per ſpiritū ,defenſio .
nis audacia per elationé.Culpa enim quæ terrere men
tem debuit, extollit, & deijciendo eleuar, ſed grauiùs
eleuado ſupplantat. Vndè & illá primi hominis rectie
tudinem antiquus hoftis his quatuor ictibus fregit.
Namſerpens ſuafit,Euadelectata eſt, Adam conſentit:
qui etiam requifitus, confiteri culpam per audaciam
noluit. Hoc verò in humano genere quotidiè agitur,
quodactum in primoparentenoftrigeneris non igno
ratur.Serpens ſuadet, quia occultus hoftis malaçordi- Serpês ſuadet
bus hominum latéter luggerit : Eua delectata eft, quia Eua delecta.
carnalis ſenſus, ad verbaferpentismoxſe delectatio- tur.
ni ſubfternit: Conſenſum verò Adam mulieri præpo- Adã cófentit.
fitus præbuit : quia dum caro in delectationem rapi.
tur,etiam à fua rectitudine ſpiritus infirmatus inclina
tur.Et requifitus Adam ,confiteri culpam noluit: quia
videlicet ſpiritus, quo peccando à veritatedifiungi
tur, eo in ruinæ fuæ audacia nequiùs obduratur. Eif
dem etiam quatuor modis, peccatum conſummatur Gradus per
inopere. Priùsnanque latens culpa agitur : poſtmo- quosdefcen
dùm verò etiam ante oculos hominum fine confufio . ditpcccatos
ne reatus aperitur: dehinc & in confuetudinemduci, ad profundi.
tur : ad extremum verò vel falſæ fpei ſeductionibus,
vel obftinatione miſerá deſperationis enutritur.
1. B. IACOBI primo: Vnuſquiſostentatur à con
cupiſcentia ſua abftractus & illectus. Deindè concupi.
fcentia cùm conceperit,parit peccatum : peccatum ve
rò cùm confummatum fuerit, generat mortem .
2. BEDA in primum caput lacobi : Tribus modis Tribus mo .
ceacatio .
tìm à recta intentione abftrahimur, & vitioincipi
mus illici, delectando quidem offendimus, ſed nec
dùm lapſum mortis incurrimus. At fi delectationem
concepti corde facinoris, etiam partus prauæ fequi
tur actionis, nobis iam mortis reis, victor hoſtis abf
cedit. Quod vt adftruamus exemplis, tentatus eft Io
feph verbis Dominæ, ſed quia concupiſcentiam libi- Gen.39.
dinis non habuit, ſuggeſtione tantùm ,non etiam dele
ctatione vel conſenſu , tentaripotuit : ideò victor eua
fit.Tentatus eft Dauid viſu vxoris alienæ , & quia nec- 2.Reg.nr.
dim carnis appetitum vicerat, à concupiſcentia ſua
abftra & tus & illectus eft. Atque vbiconceptum ſcelus
perfecit, reatum mortis etiam proprio ore iudicatus 2.Reg.13.
incidit, quam tamen pænitendo euafit. Tentatus eſt
Iudas per philargyriam , & quia erat auarus, ab ipſa Matth.26 .
ſua concupifcentia abftractus & illectus, ad interitum 1
conſentiendo décidit. Tentatus eftIob multipliciter : lobs . & 2.
ſed quia nec poffeffiones, nec ſalutem corporis diui
no amori præpoſuerat, tentari quidem ſuggeſtione
hoſtili potuit, ſed conſentire vel faltem delectari pec
cato nullatenùs valuit. Quod ergò dicitur, Peccatum lacobi 1 .
cùm confummatum fuerit, generat mortem : reſpicit
econtrarid ad hoc, quod ſuprà di&tum eft de eo qui
ſuffert tentationem , quia cùm probatus fuerit, acci
piec coronam vitæ. Sicut enim ille qui tentatus ſupe
rat, præmia vitæ meretur : ità nimirùm qui concupi
ſcentijs ſuis ille&tus, à tentatione ſuperatur, mericò
ruinam mortis incurrit.
3. TO .
 DE PECCATI S. 359
3. TOBIAE quarto :Caue nè aliquádo peccato co- nem conſuetudo neceſſitatem :ficaz hisvinculis homo Catena viti
Sentias, & prætermittas præcepta Domini Dei noftri. implicatus, quadanı catena vitiorum tenetur adftri- orun .
4. AD Romanos ſexto : Non ergò regnet peccatum &tus: ità vtabea euelli nequaquàm valeat, nisì diuina
inveſtro mortali corpore, vt obediatis cócupiſcentijs gratia manum iacentis appræhendat . Peccatum ad
eius. mittere, cadere eft in puteum : conſuetudinem verò
5. MATTHAEI quinto: Omnis qui iraſcitur fra- peccádi facere,os putei eſt coanguftare, nè is qui ceci
triſuo, reus erit iudicio. Qui autem dixerit fratri ſuo, dit, valeat exire. Sed interdùm etiam tales Deus libe
Raca ,reus erit concilio. Qui autem dixerit, fatue, reus rat, dum eorum deſperationem ad conuerfionem li
erit gehennæ ignis . bertatis commutat. Ipfo enim miſerante peccata di
6. GREGORIVS Magnus in reſponſionead vn mittuntur : quo protegente fit, nè in deterius peccan
decimam interrogationem Auguftini Cantuarienfis do eatur. Nequiftimum eft peccare, peius eft peccandi peccandi có.
Tribus mo. Archiepiſcopi:Tribus modis impletur omne peccatú, conſuetudinem facere. Ab illo facilė, ab hoc cum ma- lucrudo.
disimpletur videlicet ſuggeſtione, delectatione, conſenſu . Sugge- gno labore reſurgitur,dum malæ conſuetudinirepu
peccatum . ftio quippe fit per diabolum , delectatio percarnem , gnatur.Malè agendi cófuetudinem receffum efle Pro
conſenſus per fpiritum:quia cùm primam culpam ſer. pheta aſſerit in profundum , cuius vſu quaſi quadam
pens fuggellit, Eua velut caro delectata eſt, Adam vel- lege homo tenetur adftrictus, vt etiam quando non
ut ſpiritus conſenſit. Et neceſſaria eft magna diſcretio, vult, peccatum admittat. A lapſu verò citò reſurgere,
vt inter ſuggeftionem , delectationem , & cófenfum iu- non eſt in profundum ire. Apoftolus legem peccati di
dex ſuî animus præſideat. Cùm enim malignus ſpiri- citeſſe in membris ſuis , quæ lex conſuetudo eft, quam
tus peccatum ſuggerit in mére, fi nulla peccati delecta- peccando concipimus, & non ab ea cùm volumus dif
tio ſequatur, peccatum omnimodò perpetratum non cedimus : quia iam neceſitatis vinculo per conſuetu
eft.Cùm verò caro delectari cæperit, tūcpeccatum in- dinem retinemur.
Confenfionc
perficitu cipir nafci. Siautem etiam ad confenſionem ex delibe- 3. PROVERBIORVM quinto : Iniquitates ſue
peccatuin . ratione deſcendit, tunc peccatum cognoſcitur perfici. capiunt impium , & funibus peccatorum fuorum con
In ſuggeſtione igitur peccati ſemen eft, In delectatio- ftringitur.
ne fit nutrimentum ,In conſenſu perfectio. Etfępécon- 4. PSALMO cétefimo decimooctauo :Funes pec
tingit, vt hoc quod malignus ſpiritus feminat incogi- catorum circumplexi ſunt me.
tatione, caro in delectationem trahat, nec tamen ani. 5. SECVNDI Regum vigefimofecundo : Funes
mus eidem delectationi confentiat. Et cùm caro fine inferni circundederunt me : præuenerunt me laquei
anima delectari nequeat, ipfe tamen animus carnis mortis .
voluptatibus reluctans, in delectatione carnali aliquo 6. AVGVSTINVS libro octauo confeffionum ,
modo ligatur inuitus , vrei ex ratione contradicat,nec capite quinto :Cuirei ego fufpirabam ligatus,non fer
confentiat, & tamen delectatione ligatus fit, ſed liga- ro alieno, ſed mea ferrea voluntate . Vellemeum tene- Catena pec.
tum ſe vehementer ingemiſcat. Vndè & ille cæleftis batinimicus, & indèmihicatenam fecerat, & cóftrin - catorum .
Rom.7 . exercitus præcipuus miles gemebat, dicens:Video ali xerat me, Quippeex voluntate peruerfa, facta eft libi
am legem in membris meis, repugnantem legi mentis do : & dum feruitur libidini, facta eſtconſuetudo : &
meæ, & captiuum meducentem in lege peccati, quęeft dum conſuetudini non refiftitur, facta eft neceſſitas,
in membris meis.Si autem captiuus erat, minimè pu- Quibus quafi anſulis quibufdam fibimet innexis, vn
gnabat. Quapropter & captiuus erat, & captiuusnon de catenam appellaui, tenebat me obftri & tum dura
erat , & pugnabat. Igitur legi mentis, lex quæ in mem- feruitus. Et poft nonnulla : Fruftrà condele & abar legi
bris eft, repugnabat. Pugnabatautem, quapropter ca tuæ ſecundùm interiorem hominem, cùm lex alia in
ptiuus non erat. Eccè itaque homo eft ,vtità dixerim , membris meis repugnaret leg ! mentis meæ , & capti- Rom.g.
& captiuus , & liber:Liber, ex iuftitia quam diligit:ca- uum meduceret in legé peccati, quæ in membris meis Lexviolepeccati
eft ntia
ptiuus, ex delectatione quam portat inuitus. erat.Lex enim peccati, eft violentia cófuetudinis, qua cófuetudinis .
i. C. GREGORIVS Magnus libro quarto Mo- trahitur & tenetur etiam inuitus animus, eomerito ,
ralium , capite vigeſimoſeptimo, vt ſuprà hac eadem quo in eam volens illabitur,
quæftione, A.teftimo.quarto. 7. GREGORIVS libro vigefimoquinto Mora
2. ISIDORVS Epiſcopus libro fecundo de ſum- lium, capite duodecimo: Omnepeccatú quod tamen Peccatū vai
Gradus pec- mo bono,capitevigefimotertio : Iftis fomitibus qua- citiùs pænitendo nō tergitur, aut peccatum eft & cau - trabit ad .
catorum .
fi quibuſdam gradibuscoaleſcitomne peccatum . Co- fa peccati,aut peccatū poena & peccati: Peccatum nan
gitatio nanquepraua delectationem parit, delectatio quequod penitétia non diluit,ipſo ſuo ponderemox
conſenſionem , confentio a &tionem , actio conſuetudi- ad aliud trahit,

VI

Quomodò peccata facilè deuitantur ?

A. Primùm quidem ,li quępeccatis mala & periculaſuccedant ,prouideamus: des

, quibus ad peccandum
indè,fi illorum initijsprauisque ſuggeſtionibus facilè foliacorpo

citamur, ſtatìm * occurramus atque repugnemus fortiter : poftremò,li virtutes i les seves
Quadragefi.
peccatis contrarias exercitare nitamur ,CHRISTO in his omnibusauxiliante . 29.ex paruis,
& 49. in Can .
B. Monetigitur Eccleſiaſticus, Post concupiſcentias tuas non eas, Gà voluntate tua tica .
auertere. Si preeftes anime tuæ concupiſcentias eius, faciet te in gaudium inimicis tuis. Vndè Bounce being

diuinum etiam oraculum pronunciat: ' Nónne ſibenèegeris,recipies?ſi autem malè,ſta. Ecchitad

tim in foribuspeccatum aderit: fed fubteerit appetitus eius, ö tu dominaberis illius. Atqued Gen 4 a

hic locum habet armatura ſpiritualis, qua vult Paulus CHRISTI milites aduersùs Heb.12
eEpherb 6.bo

peccatum & infidias omnes diaboli effemunitos, vt peccato repugnare,in die ma

lo refiftere, & omniatela nequiffimi extinguere poſſint
.
TESTI
 DE PECCATI S.
360
TESTIMONIA .
1. A. PSALMO centefimo trigeſimoſexto : Bea-
tus qui tenebit & allidet paruulos ſuos ad petram .
2. IACOBI quarto : Subditi eſtote Deo : refiftite
auté diabolo, & fugieca vobis. Appropinquate Deo,
& appropinquabit vobis.
3. PRIOŘIS Petri quinto :Aduerfariusveſter dias
bolus tanquam leo rugienscircuit,quærens quem de
uoret, Cuirefiftite fortes in fide : ſcientes eandem par-
fionem ei quæ in mundo eft, veftræ fraternitati fieri.
BERNARD V S in ſermone quinto de quadra .
gefima : Magnum difcrimen aduersùs diabolicæ frau-
disaftutias, tam crebros, imò continuos habere con-
Ai& us : quem necvidere quidem poſſumus, & quem
nimìs aſtutum fecerit cami natura ſubtilis, quam lon-
la nobis eft G ga exercitatio malitiæ eius . Veruntamen in nobis eft fi
vincià diabo.vinci nolumus , & nemo noftrú in hoc certaminedeij-
Genef.4 . cirur inuitus. Subte eſt ô homo appetitus tuus, & tu
dominaberis illius . Poteft inimicus excitare tentatio
nis motú , ſed in te eft fi volueris dare ſeu negare con
fenfum . In tua facultate eft fi volueris inimicũ tuum
facere feruum tuum, vt omnia tibi cooperenturin bo-
num, Ecce enim inflammat inimicus defiderium cibi,
vanitatis aut impatientiæ cogitationes ingerit, aut ex
Quoties reli.
citat libidinis motum :tu ſolummodò nè conſenſeris :
Hionibus dc & quotiens reftiteris, totiens coronaberis. Verūtamen
monis, toties negare non poſſumus, fratres,molefta funthæc,& pe-
coronamur . riculofa, fed & in ipfo certamine fi viriliter refiiti-
mus, quædam pia tranquillitas de coſcientia bona na
Siftatim re- ſcitur. Credo etiam , fi cogitationes iſtas quàm citò in
ai cito reuer,nobis aduertimus, non patimurremorari,ſed in ſpiri.
tetur, tu vehementi animus aduersùs illas excitatur: quoni-
am inimicus cófufus abſceder à nobis : non tam liben-,
terilicò reuertetur,
5. ET ſermõevigefimonono ex paruis ſermonibus:
Tribusmo. Tribus modis prouidentur bona coram Deo , cogita-
dis bona pro- tione, affectione, intentione. Nam & cogitatio de
tam Dco bet efíe fancta, vndè ſcriptum eſt :Cogitatio fancta ſer-
uabitte,& affectio pura, & intentio recta. Sunt autem
tria ifta , id eft, cogitatio,affectio,intétio, in anima: fed
in ea quoque proprijs fingula locis diftincta videntur,
Nam cogitatio in memoria, affectio in voluntate, in-
tentio in rationecófiftit. Atque vteorum vſum ac dif-
ferentiam clariùs videamus, fuinamus nobis exem-
plum de rebus exterioribus . In corporibus fi quilibet
deformis color cutem tantùm inficiat, corpus quidem
turpius redditur, ſed nil ei de ſanitate fua ex hoc adi
mitur. Si ergò carni putredo aliqua vel liuidus tumor
inſederit ,iam nö folùm decor corporis, ſed falus quo-
què turbatur. Quòd fi languor forfitan inualeſcens,
cum ipſa carne olſa quoquè medullitùs occupârit,
tunc demùm de vita non immeritò poterit deſperari.
Suggeftio. Eodem modo in anima fi peccatum ſuggeritur memo-
rię per cogitationeni, nullum tamen prębuerit aut vo
luntas affectum , autdeliberatio ipſa conſenſum : fate.
or quidem, deformitas eſt, nec audire interim anima
Canticor.4. illameretur: Totapulchra es amica mea. Cæterùm &
Delectatio. fi næuus eſt,ſed non morbus. Quòd fi voluntas quoq
ipſa iam ſenſu delectationis afficitur ,refiftit tamen ad
huc deliberatio rationis, infirmatur quidem, ſed nec
Hiere.17. dùm moritur anima :clamet tamen neceſse eft :Sana me
Intentio .
Domine, & ſanabor.Tunc enim mori dicitur, quando
& ipſa ratio ad peccatum per intentionem curuatur.
Ezechiel.18. Hoc nempe eft peccatum , de quo dicitur: Anima quæ
peccauerit,ipfa morietur.Hunc triplicem gradum de-
plorat Dauid, ex perſona peccatoris, dicens Domino,
Expellédo de paradiſo in lat. huius feculi euagationé,
Pral 37. Côfirmâfti fuper me manu tua.Et quoniá carnalia de
Ibidem. fideria ſunt peccati pæna :No eſt fanitas in carne mea, à
facie iræ tuæ, lam verò vbi robur deeft rationis , non
eſt pax oſlibus meis à facie peccatorum meorum . Qui
rursùm eoſdem gradus ex perſona iuſti decantat di
Pfal. 76.
cens : Memor fui Dei, & delectatus fum , & exercitatus
ſum .Delectatusenim dicit per volūtatem , exercitatus
per rationem . Ne ergò à memoria expellat Deum ir- Quomodore
ruens turba plurimarum cogitationum ,quęfolent ef. liſtédum ſugo
Auere tanquàm vilis plebs in atrium : ponatur ad eius catum
etiam .pec
portam ianitor cuius nomen eft recordatio propriz
profeſſionis, vt cùm turpibus ſeſecogitationibuslen
ferit animus pręgrauari,increpet ſe, & dicatfibi: Túne
hæc debes cogitare qui facerdos es, quiclericus es, qui
monachus es ? Cultor iuftitiæ debet in fe huiuſmodi
quicquá admittere? decet ſeruum Chrifti , amatorem
Dei, tale aliquid vel ad modicum meditari?Hęc dicen
do excludes Auxum illicitæ cogitationis per recorda
tionem proprix profeſſionis.Similiter ad portam vo- Contra dele.
luntatis, in qua folentmanere carnalia delideria tan- ctationem
peccati.
quàm in domo domeſtica familia, ftatuatur oftiarius
qui vocaturrecordatio celeſtis patriæ.Hic enim poteſt
prautum defiderium quafi cuneus cuneum expellere,
& ipſum qui ait, Ecce ito ad oftium , & pulſo, fine cun- Apocal.3.
ctatione recipere. Iam verò ad thalamum rationis talis Corra inten
& tam ferox adhibenduseft cuſtos qui nemini parcat, tione mali.
fed quicunqz hoftis fiue clàm fiue palàm ingredi præ
fumpferit, procul eum arceat : & hic fit recordatio ge
hennæ.In cæteris fiquidem, id eft,memoria & volúta
te,nõità eft intolerabile, fivel memoria recipiat quá .
doque vagam cogitationem , vel voluntas impuram
affectionem.Hoc verò grauiſſimum eft & omninò da .
mnofum , fi vnquàm ratio perdiderit intentionis re
ctitudinem .
ITEM fermone quadragefimonono in Cantica:
Et quomodo(ais )ego proficere poſſum ,qui fratri pro.
ficienti inuideo ? Sidoles quòd inuides ,ſentis,fed non
Non,fentire,
confentis. Pallio eft quandoq fananda, non actio con- fed corentice
demnanda. Tancum non illic refideas iniquitatem me - peccatú eft.
ditans in cubili tuo, qualiter videlicet foueas mor
bum , ſatisfacias peſti, perſequaris infontem ,benè ab
illo gefta calumniando ,deprimendo,peruertendo,at
que impediendo gerenda. Alioquin non nocet ambuRoma.6 .
lanti & extendenti fe ad meliora quod iam non ipfe
operatur, ſed quod habitat in eo peccatum.Non efter
gò damnatio illi qui nö dat membra ſua arma iniqui
tati ,non linguam ad detrahendum ,non quicquam re
liqui corporis ad lædendum nocendúmve aliquomo
do,magis autem confunditur fic fe eſſe malè affectum :
& inolitum ex longo vitium ,confitendo ,fendo, oran
do conatur expellere : & cùm nõ præualet, mitior indè
ad omnes, atqueapud fe humilior inuenitur. Quis fa
nė ſapiens hominê damnet, quià Domino didicit mi. Matth.st .
tis elle, & humilis corde?Ablit vt inueniatur expers fa
lutis imitator Saluatoris fponfi Ecclefiæ Domini no
1
ftri.
7. AD Romanos duodecimo : Obfecro itaque vos
fratres per miſericordiam Dei, vt exhibeatis corpora
veftra hoftiam viuentem , fanctam ,Deo placentem , ra .
tionabile obſequium veftrum . Et nolite conformari
huic ſeculo : fed reformamini in nouitate ſensûs ve .
ftri,vt probetis quę fit voluntas Dei bona , & benepla.
cens, & perfecta. Dico enim per gratiam quæ data eft
mihi, omnibus q ſuntinter vos,non plus ſapere quàm
oportet fapere, ſed ſapere ad ſobrietatem , vnicuique
ficut Deus diuifit menfuram fidei, Sicut enim in vno
corpore multa membra habemus, omnia autem mem
bra nõeundem actum habent : ità multi vnum corpus
fumus in Chrifto , finguli autem alteralterius mem
bra. Odientesmalum ,adhærentes bono. Charitatem
fraternitatis inuicem diligentes.Honore inuicèm prę .
uenientes, Solicitudine non pigri . Spiritu feruentes,
Domino feruientes. Spe gaudétes,In tribulatione pa
tientes, Orationi inftantes. Neceſſitatibus fanctorum
communicantes,Hoſpitalitatem ſectantes. Benedicite
perfequentibus vos : benedicite, & nolite maledicere.
Gaudere cum gaudentibus, & flere cum flentibus. Id.
jpfum inuicem fentientes. Non alta fapientes, fed hu
milia
1
 DE PECCATIS " À P'TI ALIB V s . 381
milibus cófentientes. Nolite effe prudentes apud vof- 9. AD Philippenſes quarto : Modeftia veftra nota
<
metipſos. Nulli malum pro iñalo reddentes. Proui . fit omnibus hominibus. Dominuspropè eft. Nihil fo .
dentes bona non tantùm coram Deo, ſed etiam coram liciti fitis : ſed in omni oratione & obfecratione cum
omnibus hominibus. Si fieri poteft, ex vobiseft, cũ gratiarum a&tione petitiones veftræ innotefcant apad
omnibus hominibus pacem habentes. Non voſmet- Deum. Et pax Dei quæ exuperat omnem ſenſum , cù .
ipſos defendentes chariſlimi, ſed dare locum iræ Scri- ftodiat corda veftra & intelligentias veſtras in Chris
Deut 3a . ptum eft enim : Mihi vindictam , ego retribuam , dicit fto Ieſu . De cætero fratres, quæcunqueſunt vera , qux.
Penu.35. Dominus.Sed fi efurierit inimicus tuus,ciba illum : fi cunque pudica,quæcunque iufta, quæcunque ſaneta,
fitit, potum da illi . Hoc enim faciens, carbones ignis quæcunque amabilia, quæcunque bonæ famæ, fiqua
congeres ſuper caput eius.Noli vinciàmalo, ſed vince virtus,fiqua laus diſciplinæ, hçc cogitate.Quæ & didi.
in bono malum . ciftis, & accepiftis, & audiftis, & vidiftis in me:
- 8. AD Epheſios quarto : Obſecro itag vos ego vin- ' 1. B. ECCLESIASTICI decimooctauo.
&us in Domino, vt dignè ambuletis vocatione, qua 2. GENESIS quarto , vt in textu .
vocati eftis, cum omni humilitate & manſuetudine, 3. AD Ephefios Texto : Decætero fratres, conforta
cum patientia,ſupportantes inuicem in charitate, ſoli- mini in Domino, & in potentia virtutis eius. Induite
citi ſeruare vnitatem fpiritus in vinculo pacis. Depo- vos armaturam Dei, vt poſſitis ftare aduersùs infidias
nite vos, fecundùm priftinam conuerfationem vete- diaboli . quoniam non eft nobiscolluctatio aduersùs
rem hominem , qui corrumpitur fecundùm defideria carnem & fanguinem : fed aduersùs principes & pote
erroris. Renouamini autem fpiritu mentis veftræ, & ſtates, aduersùs mundi rectores tenebrarum haruin ,
induitenouum hominem , qui ſecundùm Deum crea contra ſpiritualia nequitiæ in celeftibus.Proptereà ac
tus eft, in iuftitia & fanctitate veritatis. Propter quod cipite armaturam Dei, vt poſſitis refiftere in die malo,
deponentes mendacium , loquimini veritatem vnuſ- & in omnibus perfe &ti ftare. State ergò ſuccincti lum.
quifque cum proximoſuo : quoniam fumus inuicem bos veftros in veritate, & induti loricam iuftitiæ , &
membra. Irafcimini & nolitepeccare.Sol non occidat calceati pedes in præparationem Euangelij pacis : in
ſuper iracundiam veftram . Nolite locum dare diabo- omnibus ſumétes ſcutum fidei, in quo pofitis omnia
lo. Qui furabatur, iam nó furetur: magis autem labo- tela nequiflimi ignea extinguere. & galeam falutis af
ret, operando manibus ſuis quod bonum eft, vt habe- ſumite, & gladium ſpiritus,(quod eſt verbum Dei)per
at vnde tribuat neceflitatem patiéti. Omnis fermo ma omnem orationem & obſecrationem orantes omni
Jus ex ore veftro non procedat : ſed fi quis bonusad : tépore in ſpiritu : & in ipſo vigilantes in omni inftan
ædificationem fidei,vtdet gratiam audientibus.Et no- tia, & obfecratione pro omnibus fan &tis : & pro me.
lite contriftare Spiritum ſanctum Dei , in quo fignati 4 . AD Hebræos duodecimo : Recogitare eum qui
. eſtis in die redemptionis. Omnis amaritudo, & ira, & talem fuftinuit à peccatoribus aduersùm ſemetipfum
indignatio, & clamor, & blafphemia tollatura vobis contradi& ionem : yt nè farigemini, animis veftris de
omni malitia.Eftote autem inuicèm benigni,mi- ficientes. Nondùm enim vſogad fanguinem reftitiſtis,
cum
ſericordes, donantęs inuicem , ficut & Deus in Chri- aduersus peccatum repugnantes.
Ato donauit vobis. i

DE SEPTEM PECCATIS

CAPITALIBVS.

Quee ſuntpeccata præcipuè animaduertenda ?

A nimirùm , quæ dicuncur Capitalia, quòd ſint veluti fontes vel capita reli
quorum ,& è quibus velut ex corrupta radice,peſtiferi pland fru & us nafcun
E
tur, & longa quaſi ſtirpe omnis generisvitia,turpitudines,ſcandala, damna,

corruptelæ , ac peſteshumani generis deſcendunt,& vimagna profluunt.

T
II

Quot funt peccata eiuſmodi capitalia ?

Septem , quæ ſicnumerātur: Superbia ,Auaritia ,Luxuria ,Inuidia, Gula,Ira ,Acc. De his Grego

dia. Sed vt hæc maximo ſemper odio perſequenda fugiendaque, ſic Virtutes fe- cap 3.& Caf.
ptem, quæ peccatis illis opponuntur, ſummo quidem ftudio & amore, livitam tiones. Item

animæ quærimus,funt confe &tandæ.Superbiæ contraria eſt . Humilitas,Auaritiæ quchib.

"Liberalitas
, Luxuriæ “ Caſtitas: cum Inuidia pugnat Charitas,Gulæ opponitur .Cor.3.6
Ć Act 24.8.
* Abſtinentia, Iræf Patientia: demùm Acediæ Dcuotio , é ſeu pia ſedulitas, ſedu €
Eccli 31.bd
Jaquepietas aduerſatur. fHebr.os.g
81. Cor.is.g
TESTI
M ONI A.
AD Coloſſenſes tertio : Induite vos ergò ficut ele. tam eſſe fic quaſi benedi& ionem , non tanquàm auari
di Dei, fan & i & dile&ti, viſcera miſericordiç, benigni- tiam.Hoc autem dico, Qui parce ſeminat,parce & me.
itatem , huntilitatem & c. tet. & qui ſeminar in benedictionibus, debenedictio .
2. POSTERIORIS ad Corinthios nono :Neceſ nibus & meret. Vnuſquiſque prout deftinauitin cor
farium exiftimaui rogare fratres, vt perueniát ad vos, de fuo : non ex triftitia autex neceſſitate hilarem enim
& præparent repromiffam benedictionem hanc paraa datorem diligit Deuso .
Zo 4. Асто.
 IA
RB
363 -D - E S V PE
3. ACTOR VM vigefimoquarto:Diſputante au- eris fobrius. Vinum in iucunditatem creatumeft , &
zemillo (Paulo ) de iuftitia & caftitate &c. non in ebrietatem ab initio. Exultatio animæ & cor
4. PRIORIS ad Corinthios decimotertio : Cha- dis, vinuni moderate potatum . Sanitas eft animæ &
ricas patiens eft, benigna eft, & c. corpori ſobrius potus. Vinum multùm potatum, iri
s . ÉCCLESIASTICI trigeſimoprimo : Vtere tationem & iram & ruinas multas facit. Amaritudo
quafi homofrugi his quæ tibiapponuntur,vtnõ cùm animæ vinum multùm potatum. Ebrietatis animoſi
manducas multùm , odio habearis. Ceſſa prior,cauſa tas ,imprudentis offenfio , minorans virtutem , & faci.
diſciplinæ : & noli nimius eſſe, nè fortè offendas. Et fi ens vulnera.
in medio multorum fedifti, prior illis nè extendas 6. AD Hebræos decimo : Patientia vobis neceſſa .
manum tuam : nec prior poſcas bibere . Quàm fuffici- ria eft : yt voluntatem Dei facientes, reporteris pro
ens eft homini erudito vinum exiguum , & in dormi. miſlionem .
endo non laborabis ab illo, & non ſenties dolorem . 7. PRIORIS ad Corinthios decimoquinto : Ita
Ignis probar ferrum durum : fic vinum corda ſuper- que fratres mei dilecti, ftabiles eftote & immobiles,
borum arguetin ebrietate potatum . Aequa vita homi . abundantes in opere Domini femper, ſcientes quod
nibus vinum in fobrietate : fi bibas illud moderate, labor vefter non eft inanis in Domino .

III

Quid est Superbia, & quas gignit filias ?

A videoChryfikondado :A. Superbia . eſt inordinatus appetitus excellentiæ ,fiue intùs lateatin
bumil.Greg:24.Moral.ca.animo , ſiue extrinfecùs etiam ſeſe prodat .

Profpad pemet GodeB. Hæcvitiorum quidem omnium mater,princepsac regina eft: quæ
beregning præcipuèinfelicem hancſobolem gignit, Inobediétiam , iačtantiam , hy .
Resumen complet deuitzen pocriſim , contentionem ,pertinaciam ,diſcordiam ,curiofitatem .

35.Bernard.fcr.3.cxparuis,C. Vtautem deli &um hoc maximum caueatur , Tobias in huncmodum

en sapien sabeadmonet
: - Superbiam nunquàm in tuo ſenſu, aut in tuo
verbo dominari permittas
.
9.9.20brou.6.c 1.Tim.s.bIn ipfa enimº initium fumpfit omnis perditio.Hinc Apoftolica illa doctrina : Dea
Ecchitob
mil.s.in Chryfoft.ho-
loannem . us ſuperbis refiftit,humilibus autem dat gratiam . Immò fi Eccleſiaſtico credi
f lacobi 4.b 1.Pet.s.b mus, 88 Odibilis est coram Deo u hominibus ſuperbia. Radices gentium ſuper
8 Eccli 10.2
Ibidem c
Ibidem b barum arefecit Deus, oplantauit humiles ex ipſis gentibus.Quid ergò ſuperbisterra
& cinis

TESTIMONIA:
1. A CHRYSOSTOMVS homilia quadrage-
fimatertia ad populum Antiochenum : Quemadmo-
dùm fæui quidem venti, in tranquillum mare delati,
totū ab imo fubruunt, vt & arena cum vndis miſcea
tur: fic & ambitio & turpis quæftus animam fubeun-
tes, omnia ſubuertunt. Excæcat mentis intuitum, præ-
ſertim gloriæ furor:nam pecunias quidem contemne-
re, volenti ſaris eſt facile:honorem autem à multis col,
latum deſpicere, multi laboris indiget,magnæ ſapien.
Modane sto tiæ , angelicæ cuiufdam animæ, iplum cæleftis tettu-
sięcupiditate dinis verticem tangentis. Cogita, cùm gloriam con-
sekringendi. cupiſcis quòd eam fis affecutus, & difce finem , & ni
hil inuenies. Cogita, quantam ea res habeat iactu-
ram , quot & qualibus bonis priuet. Labores quidem
fuftinebit atque pericula, fru & ibus autem priuabi-
tur & certaminum præmijs. Cùm aliquid boni faciens
cogites, quòd & hominibus oportet oftendere, & ſo
licitus fis vt videatur : cogita quòd Deus videt, &
omnem illam extingues concupiſcentiam.De terrare.
cede, & ad illud cæleſte reſpiciastheatrum . Homines
licètlaudauerint,mox tanien accuſant vel inuident,
velcarpunt:vel fi hocnon fecerint, nihil tamen omni-
nò laudato profunt. Deus tamen nonità , ſed gaudet
noftra laudans merita. Dixiſtirectė, plauſus conſe-
cutus es?Si adiuti quidem ſuntplaudentes , & mutati,
& meliores effecti, prioribus abftinuêre malis, verè
gaudendum eft, non iam collatis laudibus, ſed bona
mirabilia mutatione: fi verè laudantes quidem &tu-
multuantes perſeuerant, nullum autem ex plaufibus
fructum
reportant, dolendum magis eſt, quoniam
hæc eis in iudicium cedunt & damnationem . Sed in
pietate gloriam habes ? Si verè quidem fis pius, & ti-
bi nihil conſcius fis mali , oportet gaudere, non quo-
niąm yideris, ſed quoniam es. Si cùm fis, multorum
quidem gloriam concupiſcis, cogita quòd non hing-
bis iudices eruntin illa die, fed qui latentia perfecta
nouit. Si verò tibi peccatorum conſcius, apud omnes
mundus ſuſpicaris, non tantùm gaudere non oportet,
verùm & dolere, & amare gemere, diem continuè co
gitantem , in quo omnia reuelantur,in quo abfcondi
ta tenebrarum illuminantur. Honore delectaris? hunc
repelle ,ſciensquòd te debitorem cóftituit. Honorem
tibi præbet nemo? & in hoc gaudendum eft.Non enim
cum alijs & hoc tibi Deus improperabit, quòd hono
redele& atuses.Hoc faltem lucratis,quòd maioriſup
plicio non eris obnoxius. Anima nanque cupiens ho
norem & glorificari, non videbit regnum cælorum .
Non meus eft hic ſermo, fed fpiritus ſancti. Non vide
bit, licèt virtutem operetur.ait enim : Receperüt mer- Match ..
cedem fuam . Non prohibeo optare gloriá, fed veram
volo gloriam, quæ eft à Deo : cuius laus eft, inquit, Rom ...
non ex hominibus, ſed ex Deo . In abſcondito limus
pij, non multi circundati faftu, & oftentatione, & fi
mulatione. Ouis pellem abijciamus, fed potiùs oues
efficiamur. Nihil hominum gloriavilius. Dic enim Nihi' gloria
num homi
mihi, fi paruulorum videas puerorú multitudinem , vilius .
lactentium dico, nunquid ab eisgloriam concupiſces?
ficerga cunctos homines diſponaris propter gloriam .
Idcircò cenodoxia dicitur. Nonne vides perſonas,
quas in ſcena verſantes induuntur, quàm fint pulchra
quidem , quàm verò fplendidæ , quàm ad extremam
pulchritudinis perfectioné effictæ ? Potes mihi talem
adſpectum in veritate monftrare? Nequaquàm . Quia
vacuæ ſunt,& imitantur pulchritudinem : pulchritu
do tamen nó funt.Similiter & gloria inanis. Cùm no
lis gloriam contemnere,dic:Par Deo fio, fi contempfe.
ro: & ftatim contemnes.Non enim poteft glorięſeruus
homo, non omnium feruus efle, & ipfisferuilior man
cipijs. Sicut eft modeftiæ principium ieiunium ,id eft,
fundamentum & conftitutio: fic & peccati ſuperbia: &
ah
 DE S V PER B I A. 363
Omne genusab ea omne peccatum inchoatur. Ex ſuperbia naſcitur modò virtutes impetunt, quibus ipfa deſtruuntur: vt
peccasi ex fu .pauperum deſpe us, pecuniarūconcupiſcentia, amor videlicet ira patientiam, gaſtrimargia abftinentiam , Supbia omni.
Wr principatus, multæ defiderium gloriæ. Elatus, etiam libido continentiam expugnet.Superbia autem, quam bus virtu i
bus aduerfa.
nec àmaioribus, nedùm ab inferioribus, cótumeliam vitiorum radicem diximus, nequaquàm vnius virtu tur.
pati ſuſtinet:qui verò cótumelia non tolerat affici, ne-
tis extinctione contenta, contra cuncta animæ mem
que malè pati fuftinebit . Qui nouit quòd Dei filius ſe
bra ſe erigit, & quafi generalis ac peftifer morbus cor
Pfal.so.
tantum humiliauit, nõ extollitur. Si Deus contritum pus omne corrumpic.Et paulò pòft: Quiſquis verò ei .
Hominē red- diligit fpiritum , econtrà fuperbis refiftit, humilibus us in ſecyrannidem captiua mente ſuſceperit; hoc pri
dit dæmonc. autem dat gratiam: nullum itaquemalum par elatio- mum damnum patitur, quòd clauſo cordis oculo, ludicij zqui
ni : hominem reddit dæmonem ,cótumeliatorem ,bla- iudicijæquitatem perdit.Nam cuncta quæ ab alijs be- tatē perueruit ·
ſphemum , periurum :cædes facit & homicidia cupe- nè geruntur, difplicent : & ſola ei quæ ipſe vel praliè
re.Elatus,ſemper in doloribus viuit, feniper indigna- egerit, placent. Semper aliena opera deſpicit, femper
tur , femper mæret. Nihil eftquod eius poflit explere miratur quæ ipſe facit.
libidinem : fi vel regé viderit ſupplicantem & adoran-5. ITEM capite vigefimo: Cunctis fuperba apud ſe
tem , non eſt ſatiatus, ſed magìs accenſus. Sicut enim
cogitatione tumentibus ineſt clamor in locutione, Externimo
auari quanto plura ceperint, tanto pluribus egent: iti-
amaritudo in ſilentio, diſſolutio in hilaritate, furor in res & geftus
fupcrborun .
dèm & fuperbi, quanto maiori funguntur honore, triſtitia , inhoneftas in actione, honeftas in imagine,
tanto plusconcupiſcût.Iam naturæ terminos tranſcen- erectio in inceſſu, rancor in reſponſione, Horum mens
derunt curiofi, & fuperflua fatagentes, quantumcunc ſemper eft ad irrogandas contumelias valida, ad tole
Superbia quo pafli fuerint, non fiftunt. Igitur quomodò ſuperbiam randas infirma, ad obediendum pigra, ad laceſſendos
modo com- extinguere poffumus ? Si Deum agnoſcamus. Nam fi verò alios importuna ; ad ea quæ facere & debet &
primatur.,
ex ignorantia Dei nafcitur, cùm ipſum agnouerimus, præualet, ignaua : ad ea autem quæ facere nec debet,
expellitur omnis inſolentia. Cogita gehennam , cogi- necpræualet,parata. Hæc in eo quod fpontè nonap
ta multo meliores te : cogita quòd Deo pænas debeas. petit, nulla exhortatione flectitur:ad hocautem, quod
Sed non potes ifta facere, es imbecillior : cogita prx- latenter defiderat, quęrit vt cogatur: quia dum meruit
fentia , ipfam humana naturam, quam nihil tit homo. ex defiderio ſuo vilefcere, optat vim in ipfa fua vo
Cùm videris in foro mortuum efferri, orphanos ſe- luntate tolerare.
quentes filios, vxorem viduam plangentem ,præſenti 6. CAPITE vigefimofecundo:Ad hoc vnigenitus
um rerum vilitaté cogita, & quòd ab vmbra fomnijsa Deifilius formam infirmitatis noftræ ſuſcepit, ad hoc
nihil differunt. Sed non vis hoc: atcogita prædiuites inuifibilis, no ſolùm viſibilis, ſed etiam deſpe & us ap.
in bellis temerè pereuntes : magnatū & illuftrium do- paruit, ad hoc contumeliarum ludibria, irrifionú op
mos confidera nunc ſolo proftratas:cõlidera quantum probria , paffionum torméta tolerauit, vt fuperbum .
potuerunt, & nūc nec eorum quidem memoria remia non effe hominem doceret humilis Deus.
ner. Per fingulos enim dies, fi velis, horūexempla re- 7. CAPITE vigefimotertio : Quia igitur redem
peries, magiftratuum ſucceſiiones, proſcriptiones di ptor nofter corda regit humilium , & Leuiathan ifte Iob 41.
uitum . Cogita cùìm dormis, quo fis dignus : nónne vel rex dicitur fuperborum , apertè cognoſcimus quòd Euidentiſfi
mum repro
minima beſtia tepoſſet interimere ? Multis enim à te euidentiflimum reproborum fignum , fuperbia eft: at borum lignú
& to frequenter illata breuis beftiola vel oculum eruit, contrà, humilitas, ele& orum . Cùm ergo quam quiſo eft fuperbia.
vel alicuius alterius periculi caufam attulit . habeat,cognofcitur: fub quo rege militet, inuenitur.
BERNARD VS in tractatu de gradibushumi- 8. IDEM libro vigefimotertio Moralium , capite
litatis, hos duodecim enumerat ſuperbiæ gradus:Cu- ſeptimo : Quatuor ſunt ſpecies, quibus omnis rumor Species ſu
riofitatem , Leuitatem animi, Ineptam lætitiam , la- arrogantiumdemonſtratur, cùm bonum aut à ſemet- tuoi perbiæ
. qua
& antiam ,Singularitatem ,Arrogantiam , Præſumptio . ipfishabere fe æftimant, autdi fibi datum defuper cré
nem, Defenfionem peccatorum , Simulatam confeflio . dunt, pro fuis fe hoc accepiffe meritis putant : aut cer
nem , Rebellionem , Libertatem peccandi, Cófuetudi- tè cùm iactant fe habere quod non habent, aut deſpe
nem peccandi. &tis cæteris fingulariter videri appetunt habere quod
3. GREGORIVS libro trigeſimoquarto Mora . Prima.
fium ,capitedecimofeptimo :Notādunquòd Leuia cui perApoftolum dicitur : Quidautem habes quod E.col.4
Iob te. thaniſte, qui per corpoream beſtiam deſignatur, fub- non accepifti? Si autem accepifti, quid gloriaris quafi
limè videre defcribitur : quia videlicet cordis ſuper-' non acceperis? Rursùm , nè darinobis bonum gratiæ Secunda.
bia cùm exteriùs vſque ad corpus extenditur, priùs pro noftris præcedentibus meritis crederemus, idem
per oculos iudicatur. Ipfi quippe per faftum tunioris Apoftolus admonet,dicens : Gratia eftis ſaluati per fi- Epheſ...
inflati, quafi ex fublimi reſpiciunt, & quo ſe depri- dem , & hoc non ex vobis, fed Dei donum eft, non ex
munt,altiùs extollunt. Nisi enim ſuperbia per oculos operibus, vtne quisglorietur. Qui etiam de ſemetipſo
quafi per quafdam fe feneſtras oftéderet, nequaquàm ait: Qui priùs fui blaſphemus, & perſecutor, & con- 1.Tim ...
Pfal.17. Deo Pfalmifta dixiffet : Populum humilem faluum tumeliofus : ſed miſericordiam conſecutus funì. Qui
facies, & oculos ſuperború humiliabis.Et paulò pòft : bus verbis apertè declarat, quòd gratia non promeri
Vt Leuiathan ifte in cun & tis quæ ſuperiùs dicta ſunt, tis tribuatur, dum ex ſeipſo docuit, & quid demali
caderet : fola ſe ſuperbia perculit. Neque enim per tot cia meruit, & quid de beneuolentia accepit. Rursùìm Tertia.
illos vitiorum ramos areſceret, nisì per hanc priùs in nonnulli iactant fe habere, quod non habent, ficutdi
Eccli 10.3 radice putruiffet.Scriptum eft nanque : Omnis pecca- uina voce per Prophetam de Moab dicitur : Superbi- Hierem.48.
ti initium fuperbia. Per hanc enim ipfe fuccubuit, per am eius & arrogantiam eius ego noui , & quòd non fit
hanc ſe ſequentem hominem ſtrauit. Et poft.pauca : iuxta eum virtus eius . Et ſicut Angelo Eccleſiæ Lao
Vitiorum ra-Sicut enim inferiùs radix tegitur, fed ab illarami ex diceæ dicitur : Quia dicis quòd diues ſum & locuple- Apoc.3.
dis ſuperbia. trinfecùs expanduntur : ità fe ſuperbia extrinſecùs ce tatus, & nullius egeo , & nefcis quia tu es miſer, & mi
lat, ſed ab illa protinùs aperta vitia pullulant. Nulla ſerabilis, & pauper, & cæcus, & nudus. Rursùm non - Quarta.
quippemala ad publicū prodirent, nisì hæc mentem nulli , defpe &tis cæteris, videri appetunt fingulariter
in occulto conftringeret . Hæc eft quæ Leuiathan iſti . bonum haberequod habent. Vndè& Pharifæus idcir- Lucæ 18 .
us ſenſum ferueſcere ficut ollam facit. Vndè & huma- cò de templo abſque juſtificatione deſcendit: quia bo
nas mentes in quodam feruore inſaniæ concutit, fed norum operum meritum fibi quafi fingulariter tribu
per aperta opera qualiter concuſli animam euertat, ens, oranti publicano ſe prætulit. Sancti quoque Apo
oftendit. Intùsnanque priùs ebullicin efatione, quod ftoli ab hoc elationis vitio reuocantur, quide prædi
foris poftmodùm fpumat in opere. catione redeuntes, cùm elati dicerent : Domine, in no - Luca t.
4. ET capite decimooctauo : Alia vitia eas folum- mine tuo etiam dæmonia nobis ſubiecta ſunt : nede
Zz 3 hac
 5

DE S V PERBIA.

hacmiraculorun ſingularitate gauderent, ilico eis re- to eos apriores ſuis inuenit infidijs.Sed folicitudo nos
fpondit Dominus, dicens : Videbam Saranam velut Apoftoli contra hoc periculum monet, dicens : Cum Philips
fulgur de cælo cadentem.Ipfe quippe fingulariter ela- timore & tremore veltram ſalutem operamini. Deus
Efaia 14 . eft enim qui operatur in vobis & velle & operari pro
tus dixerat : Super aftra cæli exaltabo folium meum ,
ſedebo in monte teſtamenti,in lateribus Aquilonis:fi- bona voluntate. Quanto ergò excellentiùs in manda
milis ero Alciſlimo.Et mirè Dominus vt in diſcipulo . tis Dei quique proficiunt, tanto maiores habent cau
rum cordibus elationé premeret, mox iudicium rui- fas formidinis & tremoris: nè de ipfis probitaris au
næ retulit, quod ipſemagiſter elationis accepit: vtin gmentis mens fibi conſcia , & laudis auida, in ſuper
authore fuperbiæ diſcerent, quid de elationis vitio biæ rapiatur exceffus, & fiat immunda vanitate, dum
formidarent. In hac itaque arrogantiæ quarta fpecie fibi videtur clara virtute.Si ergò omnia quæ ad vitam
crebrò humanus animus labitur:vt id quod habet, ha- & pietatem pertinent, Deus nobis diuina ſua virtute
Superbia bere fe fingulariter glorietur. In qua tamen fimilitu- donauit: nihil magis fugiendum eft, quàm appetitus
quanta fpeci-dini diabolicæ viciniùsappropinquat : quia quiſquis huius concupiſcentiæ :quæ virtutem negatdiuiniope
diabolo fimi. bonum fe habere fingulariter gaudet,quiſquis videri ris amorepropriæ dignitatis. Et cùm aliæ cupiditates Saperbia
lem facit. fublimior cæteris quærit, illum videlicet imitatur, ea tantùm bona ,quibus aduerfantur, imminuant: hæc omnia bons
corrumpit.
qui deſpecto bono ſocietatis angelorum , ſedem ſu dum omnia ad ſe trahit, fimul vniuerſa corrumpit.
am ad Aquilonem ponens, & Altiſlimi fimilitudinem Cùm itaque totius ſuperbiæ generale nomen odio .
ſuperbe appetens, per iniquum defiderium quafiad fum fit, fiue illa de honore ſuo , ſeu de nobilitate, vel
quoddam culmen conatus eft fingularitatis erun de immodicis opibus intumeſcat : hæc pars ipfius
pere. omnibus tentationibus nocentior inuenitur, quæ vi
9. PROSPER Regienfis Epiſcopus in epiftola ad detur ijs, quas perditas cupit, amica eſſe virtutibus.
Omnis boni virginem Demetriadem : Si quis eft, quialiqua fe ha- Sed quia fublimioraquæque grauiùs corruunt, gau
author Deus bere exiſtimat bona, quorum nó Deus largitor fit,ſed det princeps fuperbiæ , eos quospotuerit ſua impuldi
.
agnofcēdus. ipſe fibi author exiftat: manifeftum eft, huncnon Deione profternere,ad celfiora creuiffe.Etpoft pauca: In
ſpiritum habere,ſed mundi, & deilla ſecularis ſapien- Aario & ambitio, & propriorum bonorum ſuperba
1. Cor.i. tiæ tumere doctrina, de qua dicit Dominus : Perdam defenfio, poffunt deftruere eleemofynas, poſſunt eua .
33
iuria?i.x.fapientiam ſapientium , & prudentiam prudentium cuare martyria : li & magnas opesamore quishuma
reprobabo, Inter omnes lapſushominú ,inter omnia næ laudis effundat,& fæua ſupplicia non ea fortitudi.
Nulla graui- commiſſa peccantium , nulla eftgrauior quam ſuper- nequam Deus tribuit, ſed ea quam de ſe præſumpſit,
org ſuperbo. borum ruina, maximè cùm ipfa elatio in Dei tendit excipiat.
rum ruina. iniuriam . Nam aliter inflantur, qui cupiditate excol 10 . ISIDOR V S libro fecundo de fummo bono,
lentiæ fingularis omnibus appetunt anteferri : aliter capite trigefimooctauo :Omnis peccans ſuperbus eft, Omais pec .
verò intumeſcunt,qui Dei auxilium refutantes, quæ eô quod faciendo vitia, contemptui habeat diuina cans,fuper
fieri fine ipfius opere non poffunt, ex ſua perfici virtu præcepta. Rectè ergo initium omnis peccati, fuper - Ecc buslieft.
10.
te contendunt, & fpem ſuam à Domino auferunt, atq bia : quia nisi præceſſerit mandatorum Dei inobedi
ad ſe transferüt, vt adimpleatur in eis quod ſcriptum entia, tranſgreſſionis non ſequicur culpa. Omnis ſu
Hierem.19. eft: Maledi& us homo, qui fpem habetin homine, & perbia tanto in imo iacet, quanto in altum ſe erigit :
firmat carnem brachijfui, & à Domino diſcedit cor ei- tanto'p profundiùs labitur, quanto excelfiùs eleua
Eſaia 14.
us. Hæcſuperbia a diabolo fumpfit exordium : qui tur. Qui enim per propriam attollitur fuperbiam , per
quoniam ſua quam à creatore acceperat, potentia & Dei iuſtitiam inclinatur. Qui inflantur ſuperbia, ven
dignitate fibi placuit, fed authoris ſui gloriæ compa to paſcuntur.vndè & Propheta:Omnes,inquit, pafto- Hicrem.sa.
rauit, cum ijs angelis, quos in conſenſu impietatisfuæ res tuos paſcet ventus, hoceft, fuperbus ſpiritus. Qui
traxerat,àcælefti fublimitatedeiectus eft. Et ideò pri- de ſuis virtutibus ſuperbiunt, ex ipfis iudicandi ſunt
Genef.3. mis hominibus nocere potuit: quia illis malècredulis operibus, quibus pro virtutibus vtuntur : quia rem
per mendacia venenata perſuaſit, vt meliores ſe futu- bonam non bona voluntate faciunt. Nam reuerà finc
ros putarent, fi in libertate fui arbitrij profilirent, humilitate vircus quælibet & fine charitate, in vitio
quàm fi in legis datæ cuftodia permanerent. Siue ita- depuratur. Superbia ficut origo eft omnium crimi
que in lapſu diaboli, fiue in præuaricatione hominis, num , ità ruina cunctarum virtutum . Ipfa eft enim in Ruina eft
initium peccati ſuperbia eft:quæ congruenter & aua- peccato prima, ipfa in cóflictu poftrema.Hęc enim pri- omniúvirts
tū,fuperbia.
ritia nominatur, quia vtraqueappellatio eum ſignifi. ma aut inexordio mentem per peccatū profternit, aut
cat appetitum , qui & fuam inenfuram concupiſcatex- nouiſſime de virtutibus eijcit. Inde & omnium pecca
cedere, & non dignetur diues eſſe nisi proprijs : tan torum eft maxima, quia tam per virtutes, quàm per
quam habeat hoc fimile Deo, vt bonorum ſuorú ipſe vitia humanam mentem exterminat, Ibì cadit ſuper
fibi fons, ipſe fibi fit copia. Et paulò pòft: Quia interbia,vbì & naſcitur, vt non fit ſuperbis aliud culpa,ali
vitia autnulla eft, aut rara ia& antia ,&
facile fpernitur ud pæna, ſed ipfa culpa fit illis & pæna. Deſuperbia
Superbia yit.qui de opprobrio gloriatur : malum fuperbiæ maxi- naſcitur arrogancia, non de arrogantia naſcitur ſuper
turibus & ijsmèvirtutibus eft cauendum , quia nullis opportuniùs bia. Nam nisi præceſſerit occulta elatio mentis, non
præditi ſunt, infidiatur, quàm quibus laus iufta debetur. Multi ſequitur aperta iactantia laudis . Irà ergò in culpa præ
maximè infi .enim ſeruientes Deo, & in lege eius die ac nocte medi- ponitur ſuperbia arrogantiæ , ficut præferturex ori
diatur.
tantes, crucifixerunt carnem fuam cum defiderijs & gine. Vtilius eft arroganti in quocunque vitio labi , &
concupiſcentijs, omniumo illecebrarum incentiua humilem, poft cafum , Deo fieri, quàm per elationem
domuerunt, non damnis vi&ti, non perſecutionibus fuperbire, grauiorem's ruinam & damnationem per
fra &ti,non proſperitatibus deprauati, mundum iftum fuperbiam fumere.
nec dilexêre obſequétem , nec timuêre terrentem.Tan 11 . FVLGENTIV S Epiſtola tertia ad Pro
tam itaque firmitatem , & tam ſublime propofitum bam de virginitate, capite decimoſexto : Superbia Eccli 1o.
qua impugnatione diabolus poſſet adoriri, nisì vt ideò initium omnis peccati dicitur, vt omne pecca- dicatur omis
quibus non potuerat perſuadere vitiorum amorem , tum de ipſa tanquain de radice pullulare monftre peccati ini
immitteret laudis cupiditatem : & indè nouiflimè in tur : quæ multiplici modo miſeris inferens mor- tium .
ſtrueretur tentatio , vndènocuit prima deceptio ?Non tem, publico certamine carnales deijcit : fpirita
itaque defidiofis & tepidis , nequc inertibus & incul- les verò, fi quos incautos inuenerit, occultiore con.
tis , fed magis quibuſdam animis fedulis & bono- Ai & u profternit. Quis enim neſciat fornicarios ,
rum actuum probitate luculentis, per gloriam irre- idolis ſeruientes , adulteros, molles , maſculo
pfit humanam : & quos impulfione non mouit,elati- rum concubitores, fures, auaros, ebrios, maledi.
one deiecit. Quanto enim clariores erant meritis, tan- cos, rapaces, ſuperbas aduersùs Deum ceruices eri
gere,
 DE S V PERBI A.
365
gere, & nequiſſimis operibus magis diabolomilita- tur : fcilicet, inanis gloria, inuidia, ira, triſtitia, aua- Omnia capi.
Hypocricarú re ? Sunt alij, quos in conſpectu hominum ſuperbia ritia , vencris ingluuies,luxuria . Nam quia his ſuper- talia vitia
fuperbia. biæ vitijs nos capcos doluit, idcircò redemptor no-oriuntur ex
tanquain fuos demonftrat hoftes, & intrinfecùs ha-
bet nequiflimos milites . Ab his iniquitas callidè ge- iter ad fpiritale liberationis prælium, fpiritu ſepti. ſuperbia .
ritur, vt humanis obrutibus iuftitia fallaciter often- formis gratiæ plenus venit . Sed habent contra nos Filiz inanis
Lucx 16 . datur . Hos Dominus nofter fic increpat : Vos eftis, hæc fingula exercitum ſuum . Nam de inani gloria, gloriæ fiue fie
qui iuſtificatis vos coram hominibus, Deus autem inobedientia,ia&tantia,hypocriſis, contentiones,per- rim perbię ſpecia
accē pta .
nouit corda veftra. Quos vt ſuperbos euidenter often- tinaciæ , diſcordiæ , & nouitatum præſumptiones ori
deret, ſequutus adiunxit: Quia quod hominibus al- untur . Deinuidia odium , fufurratio,detractio , exul- Filiz inuis
tum eft, abominatio eft anteDominum . Ad eos etiam tatio in aduerfis proximi , afflictio autem in proſpe dia.
qui ſub Chriftiana profeſſione viuunt, & Chrifti prç- ris nafcitur. De ira rixæ, tumor mentis , contume- Irz filiz.
cepta manifeftè peccando contemnunt, fic ipfe Chri- liz, clamor, indignatio,blaſphemiæ proferuntur. De
Lucz 5. fus loquitur : Quid autem vocatis me Domine, Do- triftitia malitia, rancor, pufillanimitas, deſperatio , Acediæ filiza
mine, & non facitis quæ dico ? Tales gentium quo- torpor circa præcepta, vagatio mentis erga illicita na
Tit. I. que doctor his verbis obiurgat : Confitentur fe noffe fcitur. De auaritia proditio , fraus, fallacia , periu- auaritiç filię.
Deum , fa &tis autem negant; cùm fint abominati & ria , inquietudo, violentiæ, & contra miſericordiam
incredibiles, & ad omne opus bonum reprobi. Nam obdurationes cordis oriuntur. Deventris ingluuie in- Gulz filië.
Iacobi s . & beatus lacobus dicit : Quid proderit, fratres mei, fi epta lætitia, ſcurrilicas, immunditia, multiloquium ,
fidem quis dicat ſe habere, opera autem non habeat? hebetudo ſenſus circa intelligentiam propagantur.
Humilitas De luxuria cæcitas mentis, inconſideratio,inconftan-Luxuria
in Nunquid poteſt fides ſaluare eum ? Humilitas ergò
fide condidit.( quam docuit Chriftus, dicens: Diſcite àme, quia tia, præcipitatio , amor ſuí, odium Dei,affectus prx- filiz .
Marth . 11. mitis ſum , & humilis corde.)non in ſola confiftit fi- fentis ſeculi, horror autem vel deſperatio futuri ge
lacobiz . de, fed in fide fimul & opere. Nam ſcriptum eſt : Quia nerantur. Quia ergò feptem principalia vitia tantam
& dæmones credunt & contremiſcunt, quitamen Deo defe yitiorum multitudinem proferunt, cùm ad cor
humiles non ſunt. Vndè etiam Apoftolus Paulus af- veniunt, quaſi ſubſequentis exercitus cateruas tra
Roman . s. ferit, quia fapientia carnis inimica eft Deo. Legi enim hunt . Ex quibus videlicet feptem , quinque fpirita- Inter capita.
Dei non fubijcitur,nec enim poteft. Quæ fapientia, fe- lia, duóque carnalia ſunt. Sed vnumquodque eorum lia vitia que.
lacob . 3. cundùm lacobi fententiam , non eft defurfum defcen tanta fibi cognatione iungitur, vt non nisi vnum de
nalia, quædã
dens, fed terrena, animalis, diabolica. altero proferatur. Prima nanque fuperbiæ foboles, fpiritalla .
Manifefta & 12. ET capitedecimoſeptimo:Manifeſta igitur ſu. inanis eſt gloria ,quæ dum oppreßiam mentem corru
occulta ſu perbia depræhenditur, cùm manifeftè peccatur. At- perit, mox inuidiam gignit : quia nimirùm dum vani Quo ordine
tamen cùm fuco iuftitiæ iniquitas tegitur , illa ſuper- nominis potentiam appetit, nè quis hanc alius adi- ex ſe mutud
genereamur.
biæ peftilentia venenofiùs ferpit,illa periculofiùs ir, piſci valeat, tabeſcit . Inuidia quoquè iram generat,
repit: cùm ab his qui iuftitiæ ftudium gerunt, vel quia quanto interno liuoris vulnere animus faucia
aliorum vita tanquàm indigna deſpicițur, velin ope- tur, tantò etiam manſuetudo tranquillitatis amitti
ribus bonis aliquid humanis viribus aflignatur. Illa tur : & quia quali dolens membrum tangitur, idcir
deniquè ſuperbia, qua cæteri ab his qui fibi iuftivi- co oppofitæ actionis manus velut grauiùs preſſa ſena
dentur, velut peccatores deſpiciuntur, in Pharifæo titur . Ex ira quoque triftitia oritur: quia turbata
condemnatur. Sicut enim ſanctus Euangelifta teſta mens quo ſe inordinatè concutit, eo addicendo con
Lact 18 .
s tur, dicens : Dixit autem & ad quoſdam , qui in ſe fundit: & cùm dulcedinem tranquillitatis amiſerit,
confidebant tanquam iufti, & aſpernabantur cæte nihil hanc nisi ex perturbatione ſubſequensmæror
ros, parabolam iftam : Duo homines aſcenderunt in pafcit. Triftitia quoquéad auaritiam deriuatur : quia
templum ,ve orarent, vnusPharifæus, & alter publi- dum confufum cor, bonum lætitiæ in ſemetipſo in
canus & c. In conſpectu iudicis miſericordis & iufti, tùs amiſerit, vndè conſolari debeat, foris quærit: &
non eft accepta ſuperba iactatio bonorum operum , tantò magis exteriora bona adipiſci defiderat, quan
ſed humilis confeflio peccatorum . Illi etiam quivir- ' tò gaudium non habet, ad quod intrinfecùs recurrat.
tutem bonæ voluntatis aut bonx operationis fuis ni. Poft hæc verò duo carnalia vitia, id eſt, ventris in
tuntur ſuperbè viribus aſſignare, ab Apoftolo taliter gluuies & luxuria ,ſuperſunt.Sed cun &tis liquet quòd
Roman. io . denotantur : Quia ignorantes Dei iuftitiam , & ſuam de ventris ingluuie luxuria naſcitur.
quærentes ftatuere, iuftitiæ Dei non ſunt ſubiecti. In 2. PROSPER libro tertio de vita contemplati
ſua igitur iniuftitia profe & ò deficit, qui iuſtitiæ Dei ua, capite ſecundo : Scriptura diuina immobilem ſen
Quatuor fu- fuperba colla non fubijcit. In his itaque quatuor tentiam protulit,dicens :Initium , inquit, omnis pec- Eccli 10.
perbiz ge. fuperbiæ generibus, quibus diabolus velut quadri- cati fuperbia. Quid poteft apertiùs, quid probabiliùs
acra .
gis vehitur , & ad gehennam miſerorum quibus in- dici ? Initium ,inquit,non alicuius,ſed omnis peccati, Superbia,
fidet, mortifero curſu raptatur, duobus animas op- fuperbia: vt euidenter oftenderet, quòd ipfa fit pec- omnium per
catozū cauſa .
primit, quas in carne iacentes perſpicit, alijs duobus : catorum omnium cauſa : quoniam non folùmресса
animas deijcit, quas de carne volare cognoſcit. Iftas tum eft ipfa, fed etiam nullum peccatum fieri potuit,
capriuat delectatione vitiorum : illas circunuenit ela- poteft, autpoterit fine ipſa. Siquidé nihil aliud omne
zione virtutum . Illarum fic virginitatem præripit, vt peccatum , nisi Dei contemptus eft, quo eius præcepta
fe fornicari non dubitent: iftas fic conſtuprat & ma calcantur.Quem contemptum Dei nulla res alia per
culat, vtfe conculcari non æftiment. fuadet hominibus, nisi ſuperbia, quæ etiam in ipſo
1. B. GREGORIVS libro trigefimoprimo diabolo , vtdiabolusex angelo fieret æternæ perditio
Vitiorum ' re.. Moralium , capite trigeſimoprimo : Ipfa vitiorum nis extitit cauſa. Denique & ipfe ſciens ſe per ſuperbi- Eſaiz 14 .
gina lupet. regina ſuperbia cùm deui&tum plenècor ceperit,mox biam de cæleftibus corruiſſe ,& in húc caliginoli aêris Lucæ 16.
.illud feptem principalibus vitijs, quafi quibuſdam carcerem truſum , homini fubuertendo, quem Deus Gencl.).
fuis ducibus deuaftandum tradit . Quosvidelicet du . fecerat fine vllo peccato, vitium perſuaſit ſerpentina
ces exercitus fequitur: quia ex eis proculdubiò im- calliditate ſuperbiæ : cercus; quòd recepta ſuperbia,
portunæ vitiorum multitudines oriuntur. Quod me quæ eft malorum omnium cauſa, facilè iam peccata
liùs oftendimus, fi ipfos duces atque exercitum fpe- omnia, quæ non nisì ſuperbo concipiuntur animo,
Radix cuncti cialiter, vt poffumus, enumerando
mali ſugbia. proferamus. Ra- perpetraret. Hinceſt,quòd idem primus homo ſuper
Eccli 10 . dix quippe cuncti mali, ſuperbia elt: de qua , fcri- biſpiritus elatione corruptus, omnem pofteritatė ſu
pcura atteſtante, dicitur:Initium omnis peccati eft fu- am, quæ in illo radicaliter fuit, neceſitati corruptio
perbia . Primæ autem eius foboles, feptem nimirùm nis acmortalitatisaddixit : vicorruptibilis & morta .
principalia vitia, de hac virulenta radice proferun- lis effe &tus ,corruptibiles mortalesos generaret, atque
Zz 3 ità quod
 366 DE : S V Ř E BI A. *
ità quod in illo egerat punienda fuperbia, in omnibus veftrum , erit miniſter veſter, Qui autem fe exaltauen
ex illo natis peccati fieret pena. Et proptereà non eo rit, humiliabitur : & quiſe humiliauerit, exaltabitur.
modo iam poffumus peccato reliftere,ficutille potuit. Væ vobis Scribæ & Pharifæi hypocritæ : quia come.
3. AVGVSTINVS epiftola quinquagefimaſex- ditisdomosviduarum , orationes longas orantes.pro.
ta ad Diofcorum : Nisi humilitas omnia , quæcun- pterhocamplius accipietis iudicium . Væ vobis Scri.
que benè facimus, & præceſſerit, & comitetur, & con bæ & Pharifæi hypocritæ : quia fimiles eftis fepulcris
Humilitas fecuta fuerit, & propofita quam intueamur, & appofi- dealbaris, quæ a forìs parent hominibus ſpecioſa , in
quàm accef.
ſaria Gir. ta cui adhæreamus, & impofità qua reprimamur,iam tùs verò plena funt ollibus mortuorum & omni ſpur
nobis de aliquo bono facto gaudentibus, totum ex citia, fic & vos à foris quidem pareris hominibus illa
torquet de manu fuperbia : vitia quippe cætera in pec- fti, intùs autem pleni eſtis hypocriſi & iniquitate,
Catis, fuperbià verò etiam in rectè factis timenda eſt, 9. PROVERBIORVM decimotertio: Interſu
nè illa quæ laudabiliter fa & afunt, ipfius laudis cupi- perbos ſemper iurgia ſunt.
ditate amittantur, 10 . GENESIS quadragefimonono : Maledi &tus
BERNARD VS ſermone tertio ex paruis fer- furor eorum , quiapertinax.
monibus : Eft fuperbia cordis, fuperbia oris, fuper . 11. PROVERBIOR V M fexto :Sex ſunt quę odit
Quadruplex bia operis, fuperbia habitus.Superbia cordis eſt, quan Dominus, & feptimum deteftatur anima eius : Ocu
fuperbia.
Cordis . do homo in oculis ſuis magnus eft. Contra quam fa- los ſublimes,Linguam mendacem , Manus effunden
piens orat, dicens : Extollentiam oculorum meorum tes innoxium fanguinem , Cor machinans cogitatio
Eccli 23. nè dederis mihi,Et alibì : Vx quiſapiétes eftis in ocu nes peſimas, Pedes veloces ad currendum in malum, 1
Eſaiz s.
lis veftris. Superbia oris vel linguæ, quæ & iactantia Proferentemmédacia teftem fallacem , Et eum qui fe
Oris . dicitur , eft quando homo non folùm magna de fe fen- minat inter fratres diſcordias.
tit, ſed etiam loquitur.Vndè pſalmiſta : Diſperdat Do. 12. PRIORIS ad Timotheum quinto, repræhen .
Pral.ir.
ininus vniuerſa labia dolofa, & linguam magnilo . dens Apoftolus viduas quafdam adoleſcétiores : Non
quam . Superbia operis eft, quando homo exteriori ſolùm ( inquit ) ociofæ , fed & verbofæ & curiofæ , lo.
Operis. quadam fuperbia, ve magnus appareat, agit. De qua quentes quæ non oportet.
idem pſalmiſta ait : Non habitabit in medio doinus 1. C. TOBIAE quarto, 2. ECCLESIASTI .
Pfal.ioo. meæ qui facit ſuperbiam . Superbia habitus eft, quan CI decimo, vt in textu.
Superbia do homo, vt glorioſus videatur, preciofis ſeornatve 3. CHRYSOSTOMVS homilia octaua in lo
habitus .
ftibus. Vndè Paulus : Non in veſte precioſa.Et Domi annem : Cùm Domino eiufdem fis reus criminis, eúm .
3 Timot. a. nus : Qui mollibus veftiuntur, in domibus regū ſunt, que offenderis, alienis commodis doles & ſuperbis,
Matthin.
vbà ſuperbia abundat. Sunt autem quinque, quæ ad tanquam tibi foli fit obnoxius cui gratiam largia
Quinquere, remedium tam mortiferæ peſtis, à Domino rationali tur : hoc profectò non inuidiæ tantùm & arrogan
fuperbiam . aniinæ ſunt pofita, locus,corpus,tétatio diaboli, prę- tiz , ſed vltimæ dementiæ eft, & quantumuis gra
dicatio Chrifti,& eius conuerfatio. Locus, quia exili- uiſſimis dignum fupplicij. Superbiam nanque ma
um: corpus, quia onerofum :tentatio,quia inquietat: ' lorum omnium in te plantafti radicem . Idcircò fapi- Ecclima
Chrifti prædicatio , quia ædificat: & eius conuerſacio , ens principium eam peccati, hoc eft, radicem fón
quia informat. His quafi quinque ſenſibus Deus hu- témque & matrem appellauit. Per hanc primus ho
militatem operatur in anima. Sicut enim anima vita mo à beata illa paradifi fede deiectus eſt, per hanc
Elaix if
eft corporis, ità Deus vita eft animæ : & ficut corpus qui eum decepit diabolus à tantæ dignitatis faftigio
mortuum eft, quod per quinque fenfus ab anima non décidit. Quare cum verſutus ipſe atque fceleftus hui.
vegetatur, ità animamortua eft,quæ per hæc à Domi us peccati naturam vimą intelligat, quòd ex ipſo
no non humiliatur. etiam cælo pollit creaturam deijcere, hanc viam ag- Gencl. 5
ş . IDEM ſermone quarto de aduétu Domini: Ytic greſſus eſt. Cùm Adam è canta gloria deturbauit, quip
le eft abſconderemagis quàm oftentare, fi quid habe pe cùm Deo fimilem eum futurum polliceretur, fu
Pulchra fia musboni : ficut & mendici cùm eleemoſynam perut, perbia extulit, & ad ima præcipitem deuoluit. Nihil Nil tam alie .
militudo. non precioſas veftes oftendunt, fed feminuda mem enim tam alienum à diuino amore hominem reddit. num à Dei
bra aut vlcera, fi habuerint, vt citiùs ad miſericordi . Nihil tam facilè in gehennam intrudit quam ſuper- nem reddit
àm videntis animus inclinetur. Quam regulam Pue biæ inſania , ſub qua omnis noftra vita immunda arquè ſuper.
blicanus ille feruauitmultòmeliùsPhariſäo: & ideò eft, quanuis pudicitia, virginitate, ieiunio, orationi- bia.
deſcédit iuftificatus ab illo, id eſt, præ illo . Et poft pau. bus, eleemoſyna, quanuisomni denique virtute præ
ca : Propter quod & dicebat: Diſcite a me,quia mitis ftemus. Immundus, inquit, apud Deum omnis fue
Matthu . fum & humilis corde. Conſidera fanè in his verbis, perbus . Coerceamus ergo hanc animi elationem ,
quoniam humilitas duplex eft : altera cognitionis, als hunc faftum penitus tollamus, fi mundi efle, & eo,
Duplex has terà affectionis, quæ hîc dicitur cordis. Priore cogno- quod diabolo paratum eft, fupplicio volumus libe
militas .
fcimus quòd nihil fumus : & hanc difcimus à nobiſ rari. Quòd enim ſuperbus, eodein quo diabolus cru
ipfis & ab infirmitate propria: pofteriore calcamus ciatu damnetur: audi Paulum : Non neophytum , nè a.Tima;
gloriammundi : hanc & ab illo diſcimus, qui exina in iudicium incidat, & in laqueum diaboli . Quod in
niuit femetipſum , formam ferui accipiens: qui etiam iudicium ? quem in laqueum in eandem damnatio
Philip.s. quæfitus in regnum, fugit : quæſitus ad tanta oppro- nem , & in idem fupplicium . Quonam igitur pacto Superbia
bria, & ignominiofum fupplicium crucis, ſponte ob hoc euitare diſcrimen poteris ? li tecum
eius natu- vitati polác .
tulit femetipſum . ram , multitudinem ſcelerum , tormentorum magni
6. DEVTERONOMII decimoſeptimo : Qui tudinem , & corum , quæ in hac vita pulchra viden
autem ſuperbierit,nolens obedire facerdotis imperio, tur, Auxum , imbecillitatémque nihil å fænodifferen
qui eo tempore miniſtrat Domino Deo tuo : ex de tem & vernis floribus languidiorem reputabis , Si
creto iudicis morietur homo ille, & auferes malum hæ frequenter animo infederint cogitationes , & eo
de Iſrael : cunctusoz populus audiens, timebit, vt nul- rum quirectè vixerint, meminerimus : nullo nos co
lus deinceps intumeſcat fuperbia. natu , nullis viribus diabolus inflare poterit, neque
7. SAPIENTIAE quinto : Quid profuit nobis ſu occafionem vllam , aut cauſam qua nos oppugnet,in
perbia, aut diuitiarum iactantia quid contulitnobis ? uenerit.
Tranſiếrunt omnia illa tanquàm vmbra, & tanquam IACOBI quarto, 5. PRIORIS Petri
nuncius præcurrens, &c. quinto, 6, ECCLESIASTICI decimo, ve
in textu .
8. MATTHAEI vigefimotertio : Qui maior eft

IIII
 DE A VARITI A.

IIII

Quidest Auaritia, & quarumfiliarum mater ?

2 Colule Bafil.in diteſcen .
A. Auaritia * eft habendi appetitus inordinatus . Auarus enim re &tè iu problem atos,homilis & 7.
dicatur, non folùm qui rapit, ſed etiam qui concupiſcitaliena, vel cupidè tampoc 15.810 Ilidor.de
ſeruat ſua. Aug.lib .;. dc libero arb.c.
17. & fermo. 196. dc temp .
B. Filiæ funt huiuspeſſimæ matris, Proditio , fraus, fallacia, periurium , Ambro.inlib. deNaburi

inquietudo, violentia , immiſericordia, ſeu inhumanitas , & cordis du-bieg lib.7.Moral.ca..

2. Timo 3.à s. Corinth...b
rities. Eccli a.d Zachar. 8.c
Matth.6.d Prou. 22.d.21.b
C. Damnat hocvitium Apoftolus, vt idolorum ſeruitutem dixerit: ac e Col.3.a Eph.s.b

prætereà itafcribit :" Qui volunt diuites fieri,incidunt intentationem & laqueum ded: 10 balles

Pſal.43.acdo
Baruch 3.b Ecclisi
Diaboli, e deſideria multa & inutilia & nociua, quæ mergunt homines in interi. Iaco.sa
tum & perditionem .Radix enim omnium malorum est cupiditas. Et alibi ſcriptum
e Eccli ro.b
habemus: Auaro nihil eftfceleſtius.Item , Nihil est iniquius, quàm amare pecu- ibidem.
niam. Hic & animam ſuam venalem habet. Et CHRISTVS ipfe teftatur: f Matth.6.c Chryfoft.ho
f
Non potestis Deo ſeruire @gmammonc. Et iterùm : Nolite ſoliciti eſſein crafti- ibidēm .a

num. Quod Paulus etiam explicatiùs reddens, ita monet: 8 Sint mores fine s Hebr.3.& Lucæ 12.b

auaritia, contenti præfentibus.Ipfe enim dixit, Non te deſeram neque derelinquam :

ità vt confidenter dicamus, Dominus mihi adiutor. " Habentes alimenta, ex quibus h 1.Timo.com
tegamur,his contenti fimus.

TESTIMONIA.
Lucz 12
1.A. BASILIV Shomilia in di &um illud Euange trodocum fpe & andi mox vt anteuertit alijs arripere,
horrea mea, & maiora ædificabo : quæ
Totam hanc lij,Deſtruam cæteros abarceat ingreſſu, ſuo vnius vſui adiudicans,
lij D. Ambro eft fexta inter homilias Bafilij variorum argumento- quod ad omnium communem vfum proponitur. Ta
Gius etiá träf- rum :Exépluin accuſati diuitis tibi vbiquè occurrat: les & diuites exiftunt. Communia nanque quum pri
terfermone; qui quidem preſentia cuftodiens, & de futurorum ſpe ores obtinuerint,propria faciunt occupando.Nónne
cias octogeaanxiè ſolicitus, & incertus num eſſet vi &urus crafti- nudusex vtero matris excidifti? nudustp rursùs re
fimusprinò ,hodiè peccando diem anteuertit craftinum . Non- uerteris ad humum ? Hæc tibi præſentia bona vnde !
mus. dùm collegit fructus, & iam auaritiæ iudicium & con Sià caſu dixeris, impius es ,eum non agnoſcens quite
demnationem accepit. Quando terrena lapis ,& Deum condidit,neque ei,qui dedit,rependés gratiam . Quòd
habes ventrem , totus quoquè caro effectus, vitiofis fiex Deo te illa habere fateris, dic mihi quamobrem
Stulti nomi- affe& ibus obſequeris, audi te dignam appellationem , hæc fortitus es ? Nó enim iniuftus eft Deus, qui ea quç
ne quinam quam tibi nullus hominum , fed ipfe Dominus in- funt ad vi& um , inæqualiter nobis diuiſerit. Cur tu di Car hicdi.
appe!lentur . didit : Stulte, hacnocte animam tuam abs te repétent: ues es, ille pauper? Profe & ò non obaliá caufam , nisi ucs,illepaika
pet.
quæ aút præparáfti, cuius erút? Habes, fi vis ,apothe- vt tu benignitatis ac fidelis adminiftrationis merce
cas ventres pauperum , theſauriza tibi thefauros in dem accipias, ille verò patientiæ maximis premijs ho
Matth ..
cælo . Quæ illicreconduntur, ea neutiquam depaſcun- noretur. Tu verò inſatiabilis auaritiæ lacertis omnia
tur tinez , nulla depopulatur caries aut erodit, nulli circumplexus, & tot homines illis priuans, neminem
>
ſuppilant prædones. Dixeris : Atqui tum in indigos'te lædere putas. Quis, quæſo, eft auarus. Ille, qui eo
diſpartiar, quum horrea ſecunda compleuero. Longa quod fatis eſſe deber ,non eft contentus. Quis verò' pe .
tibi vitæ tempora præfixifti: vide nè te illud tempus culator? Ille, qui ad ſe vnum transfert, quæ fingulo
quod certo ac præftituto termino accelerare ſolet ,for. rum ſunt. Tu ergò non auarus ? Non tu peculator,cùm
tecorripiat. Et profectò vitam fibi hoc modo confi ea quæ ad difpenfandum diftribuendumą receperis;
dentiùspolliceri,non bonitatis, ſed malitiæ eft indi. tibi propria facis? Elurientis eft panis, quem tu reti- Diuitum bo.
cium . Vitam nanque tibi polliceris, non vt pofthac fis nes : nudieft veftis, quam in arca cuftodis: difcalceati na, funtpau
liberalior, aut tribuas : fed vt inftantem mendicumă calceus,quiapud te marceſcit: egentis argétum , quod perinteisia
te propulſes. Efuriens fame abſumitur, nudus frigore tu terræ infoſſum poſſides.Quare totinurius es homi- adviem ,non
Eleemofyna rigefcit. Qui repetitur debitum , vinculis obtorto col- nibus, quot poteras opem conferre. O quáto dignum autë quätìm
nonindifferen lo adftringitur : & tu eleemofynam in craftinum dif- precio tibicenfebitur die iudicijverbum illud, Venite ad propricta .
da
ftinum . fers? Audi Salomonem : Nédicas,regreſſusreuertere, benedi&i patris mei,poſlidete regnum vobis paratum Thon 22.9.
Prouerb.3 . & cràs dabo. Ignoras enim quid ſequens parier dies. à conſtitucionemundi. Efuriui enim , & dediftis mihi 32.art.s.
Quantam te Deo beneficentiflimo gratiam habere, manducare : fitiui, & dediftis mihi bibere. Quáta rur . Matth. 25.
quàm hilarem eſſe te fimul & in inopes munificum at. sus trepidatio ac ſudor, quantæ ob oculos tenebræ ſe
que liberalem oportebat, quòd non ipfe pro foribus tibi circunfundent, condemnationem audienti? Ite
alienis cogeris obſtreperus effe & querulus, ſed tuas maledicti in tenebras exteriores, paratas diabolo &
alijoccupăt? Núcaŭtriftis es, & rogatu difficilis. Vná angelis eius.Efuriui, & non dediftismihi manducare, Ibidem .
tantùm nôfti vocem : Non habeo, non dabo : nam & & c.Non ibì rapax accuſatur, ſed qui fubftantiam non
, .
beo, non da pauperego quoquè ſum . Pauper es profectò , pauper communicauerit,condemnatur.
bo. & omnium cgens bonorum.Pauper , inquam ,charita . IDEM in homilia in diuitesauaros,quæ eft fe
te pauper, benignitate in indigos pauper, fide erga prima inter homilias variorum argumentorum : In
Deum pauper,pauper æterna ſpe. Dixeris : Cui facio certum eſt, inquis , quid futurum fit : neceſſitati, quæ
iniuriá, fi mea retineo,cóſeruóque? Quę illa,dic mihi , nos quandoquè vrgere poffet, prouidendum eft . Ac
qua ? Vndè accepta hæcad traducendam præſenté hanc longè incertior defolli theſauri vſus:nec tamen pæna
vitam inuexifti: Perindè enim facis , ac fi quis in thea incerta, quæ tuorum morum ananet inhumanitatem ,
Vidi
 TIA
368 DE A VARI . 7
Vidi ego multos ieiunantes , orantes, præteritorum rit ? aut cui mors ob diuitias parcit ? à quo morbus ob
penitentia ſuſpirantes, omnem deniquè fine fum pecuniam abftinet ? Quoufqud igitur opes eruntani- Cur opes di
ptu pietatem oftendentes, egentibus verò ne obolum marum laqueus, mortis hamus, peccati eſca ? Ad fub- uitibus datç.
quidem præbentes. Quid his cætera virtutum dili- fidium vitæ, non malorum incitamentū, pecunia daca Psouci. 13.
gentia prodeft? Non proptereà regnum Dei conſe- eft: animæ redemptio eft, nonexitij occafio. Sed, in
Matth. 19. quentur. Idcircò inquit Dominus Difficilius
: eft di- quis, ob filios neceffaria eft. Plauſibilis eft ifta auari- Excuifacio
uitem intrare in regnum cælorum, quàm camelum tiæ excuſatio : liberos prætexitis, ac intereà cordibus détium pro.
per foramen acus.Quid miſer iudicireſpondebis? Pa - veſtris ſatisfacitis . Dic, quæſo, cùm Deum oråſti, & prer liberos
rietes veftis, homines non veſtis? Equos phaleris or pro fecunditate cùm precatus es, vt fieres liberorum fuos .
nas, fratrem tuum laceris amictum pannis , afpernaris? pater, addidiftinc illud : Da liberos, vt cauſa ſint ne
frumentum retinendo perdis, efurientes non reſpicis ?' præceptis tuis obediam ? Da mihi liberos, nè veniam
Aurum in terra condis ,& oppreſſum nó curas ? Quan . inregnum cæloru ? Prætereà quis tibiſponſorde ipſo.
quam ad tuas veniunt fores, miſeram rogando vo ram fueritvolütate ac ingenio, vtrectè datis relictisiz
cem emittentes ,tu tamen negas, affirmans rogantibus vtantur ? Nam multis diuitiæ luxuriæ funt caufa. An
cunctis non poffe fufficere. Et cùm lingua deieres,ma- non audiftis Ecclefiaften dicentem ? Vidi ftultitiá múl. Eccles s .
nu periurus efficeris. Licet enim illa taceat, mendaci tam & grauem , Diuitias in malū cuftodientibusipfas
um tamen tuum deprædicat, annulo quem in digito conuerti. Et rursùs : Relinquo ego homini poft me, &
habes, confpicua & illuftris. Annulus inquam tuus, quis nouit fi fapiens erit aut ftultus? Conſidera ita
quantum æris alieni poflit exoluere? Vna tantùm tua. que, nè cum multis ærumnis opes cumulatas, peccaa
rum veftium arcula, totum populum frigore rigen- torum materiam alijs tradas, duplicio ple & aris poft
tem amicire poſſet. Verùm fuftines inexoratus abs te modùm pæna, & tuorum criminum caufa, & aliorum
pauperem reijcere, nec metuis iudicis minas , ac ea quibus caufam dederis . Nónne cunctis liberis cor
quæ fe ille pollicitus eft hominibus redditurum . Non iunctior eft tibi anima tua? Huic tu primas da partes

te miſeret ? miſericordiam non inuenies. Non ape- diuitis hereditatis, vitæ videlicet æternæ diuitem ma
ruifti domum tuam ? à regno Dei excludéris.Non de teriam , deindè filijs victum tribue. Qui verò liberis la cos qui li
difti panem ? non vitam recipiesæternam . Sed & pau- carent, quam parſimoniæ cauſam obijciunt? Nolo, in- & beris carent,
tame opi
Auari ſune « perem reipſu m dicis . Et ego tecum ſentio . Paupe r quiunt, vender e ,nolo pauper ibus dare, ob vitæ nebus congre .
pauperes,
profectò elt, qui multis indiget. Pauperes, inquam , ceffarios vſus. Non ergò Dominus tibi pręceptor erit, gandis ftur
qui, kemur Inſatiabiles concupifcentiareddit. Decem talentis to nec euangelium formam vitæ dabis, ſed tu tibijpfi iu- dear.
quam facian. tidem addere contendis,deindè viginti coa &tis , etiam radices ac ftatues. Sed inquis,ego quidem bonis, dum
tur.
totidem. Nec folùm creſcendo non expletur , ſed ar vixero, frui volo : poft mortem verò in teftamento
dentior redditur appetitus. Ex quo anima curis con hæredes facultatum mearum ac dominos pauperes
tinuò premitur,dum alios ſuperare cótendunt. Opor- affcribam.Scilicet magna dignus eris liberalitatis lau .
tebat illos gaudere & gratos eſſe , quod tam multis de, magnus tibi honor debebitur & gratia, fi in ſe
fint opulentiores: illi verò mærent ac lugent, quòd pulcro iacens, & in terram conuerſus,magnificus ac
ab vno & altero opulentioribus vincuntur. Vbiditio. ſumptuofus apparebis. Dic cuius mercedem tempo
rem aliquem adæquârunt,mox & alterum à quo ſuo ris potiſlimùm expofces ? vitz'ne, an mortis .Nam fi
perantur, adæquare ftudent: & vbì iftum quoque tempore, quod ad promerendum datur,in volupta
tranfiêrunt, erga alium vltrà adequandum rapiuntur. tibus ac delicijs abfumpto , pauperes nequaquam re
Tu te ſpontè inſatiabilem animoreddens,multis da- fpexifti: mortuus,cuiúlnam actionis aut operis mer
innum facis. Quando miſer iam partis vtéris? Quando cedem petiturus es ? Sed quis exituscui tempus nun
Erais su
fruéris, aut à curis habendi çeffabis ? Väh qui donui ciabit? Quis de mortis genere ſponſor? Quot videmus
vicinam domum , & agrum agro coniungitis, vt ali- repétinò, ac yi caſúvę extingui, qui præ doloris ac ſpi.
quid proximo auferatis. Tu verò quid facis ? Non in- ritus anguftianevocem quidem emittere potuerunt ?
numera cauſaris, vt quæ proximiſunt auferatis ?Do . Quot etiam febris à ſenſu alienos facit? Quid igitur
mus, inquis, proximi zdes meas obfcurat, turbas ex- tempus expectas,in quo fæpè rationis compos nó eris ?
citat, aut errones ſuſcipit, aut tale quid aliud quod . Enimuerò nox profunda,morbusgrauis, nullus circa
cunque prætexis, quo vexes & agites, vellas aclaceres adiutor : Immò potiùsqui hæreditati infidiatur, para
vicinum : nec priùs ceſſas, quàm ille neceflitate coa tus aderit.Et fubfiné : Omnibus tuis ornatus hinc dife
3.Reg.ac. & us, aliò migret. Quam ob caufam Nabuthas lezrae- cede, fac ornent te tuæ diuitiæ. Habe illaspenes te. Cre.
lita occiſus elt? An non propter concupiſcentia Achab , de optime conſulenti,teiganiantileſu Chrifto , qui ob
vineam ipſius auferre volentis? Mare terminoshabet, noftram faluté egere voluit , vtex eius paupertate nos
nox itemleges antiquas non egreditur. Solus auarus diuites eſſemus:qui etiam fefe pro nobis redimendis
nullum circunſcribit tempus, non terminum neſcit. precium obtulit æterna vitz.
Potentiæ incrementum ,fit auaris ſceleris occafio ma PROSPER libro fecundo de vita contempla
ioris. Qui enim mala ſub ipfis paciuntur, ijſdem quo . tiua, capite decimoquinto : lubet, ecce, nobis imperi
què auxilia ferre inuiti in aliorum iniurias coguntur. oſa cupiditas, vt diuina paruipendétes, poffeffionum
O miſer, parumper quæſo à cuo ſcelere reſpira, & tuz terreftrium damnofa compendia cogitemus : vt in eis
conſcientiz receſſus aliquáculùm perſcrutare, tecúm- totam ſolicitudinem curamos ponamus, vt inde nos
que conſidera. Habes terræ partim aratro, partim ar morbida vanitate iactemus, vtamplitudine patrimo
boribus vtilis cot iugera : prætereà vineas, montes, nijdiffufioris elati, ficri pauperes ſpiritu negligamus.
campos, faltus, Aumina,loca amena. Quid ergò poft Ofacinus inauditum : Suaui Chriſti iugo contempto,
hæc? Nónne telluris tres tantùm cubiti te expectant? ferreum cupiditatis imperium voluntaria mentium Ferreum com
Nónne paruus lapis ad tai miſeri corporis cuftodiam inclinatione fufcipimus, & Domini noftri leui one- piditatis inter
fatìserit? Quibus verbis te curabo ! Regnum Dei non re, quod fubie& osnon onerat, ſed fubleuat,pofthabi.pecium .
curas, gehennam no times.Infelix homo, pecuniæ na to, plumbeum pondus noftris ceruicibus aggeramus,
turam aliquantùm inſpice. Quid attonitus aurum mi- quod citiùs poteft deponi, quàm ferri: quia & ipfa .
raris? Lapis eſt aurum , lapis argentum ,lapis margari- cupiditas, quæ nobis fubijci vltrò volétibus hoc pon
3
ta, lapides ſunt chryſolitus, beryllus,achates, hyacin- dus imponit ,contemni poteft faciliùs, quàm expleri :
thus,amethyſtus,iaſpis. Hæc fumma, hifores opum & ideò quiſe illi volentes dederint oppugnanti, vo
magnarum . Hospartìm , cùm fint clariſtimi, in tene luntatem refiftendi vlteriùs non habebunt tyrannice
bris abſcondis: parim in digitis micantibus; alijsqin dominanti. Et hoc fitiufto Dei iudicio ,vt quicupi.
ornatibus circunfers. Quis pulchritudini formæg tin- ditati refiftere noluimus ingreffuræ , iam refiftere ne
gendx ſtudens, vnam vitæ diem fibi prorogare pote- qucamus ingreffz . O intolerandūdzmoniacæ cupidi
tatis im
 DE A V A R I T I A .. 369

tatis imperium ,vt ex hoftibus ſuis quos poteft vince- ad eum , Nec mirum quòd morientes inferni ignibus
re,victores faciat ſuos: promittit ingentia, & bonorú deputentur, qui viuétes flammam cupiditatis ſuæmi
temporaliū pollicitatione deceptos, impellit iam mi- nimè extinxerunt. Qui defiderio cupiditatis exæſtu
ſeros, & miſerandosin turpia. Tener nos lucrorūpe. ant,fatu diabolicæ inſpirationis vruntur.
naliter dulcium catenis addictos, & in fua ditione ca 6. AVGVSTINVS libro tertio de libero arbi
ptiuos : nec trahit inuitos, fed quod eft deterius, quo: trio , capite decimoſeptimo: Auaritia, quæ Græcè e . me Auaritiæ no a.
b gencra
cunquè voluerit, volentes ducit . Valtatin nobis quic. nagrugia dicitur,non in ſolo argento vel nummis, vn- lechts
quid verecundiæ aut pudoris inuenerit: & quos fuis de magis nomen duxiſſe reſonat, argentoeniin num
triumphis addixit,adhục tanquàm refipifcendi fufpe- mi,vel mixto argento frequétiùs apud veteres fiebát:
etos omnibus viribus honeſtatis exarmat, nè quando ſed in omnibus rebus quæ immoderare cupiuntur, in
contra eam, qui bellare noluimus,rebellemus. Rapit telligenda eft, vbicunquè omninò plus vult quiſque
nos, ac paſsim per omnia acquiſitionum genera cupi- quàm fat eft.
dosacquirendidifpergit . 7. IDEM ſermone centefimononagefimoſexto de
Dáda eft ope. 4 . ET capite decimoſexto libri eiuſdé: Quem pof- tempore: Pręcipit nobis veritas quæ non fallitur. Au
sa, ve Deum fidendi delectar ambitio, Deum qui poſiidet omnia diamus, timeamus, caueamus. Dico, inquit, vobis, Lucz iżs
ipſum pofli
deamus, quæ creauit ,expedita mente poſlidcat, & in eo habebit abftinere ab omni auaritia. Quid eft, ab omni ? Quare
quæcunque in eo ſanctè habere defiderat.Sed quoniã addidit,ab omni? Poteft enim & fic dicere : Cauete ab
nemo pollidet Deú ,nisi quipoſiidetur à Deo, lit ipſe auaritia. Quare hoc dixerit, velut occafio ipfa vnde
primitùs Dei poffeſio , & efficietur ei Deus poffeffor natus eſt ſermo ,apparet in ſancto Euangelio ,Interpel
& portio . Ec quid poreſt eo eſſe felicius, cui efficitur lauit enim eum quidam contra fratrem ſuum ,qui to
códitor cenſus, & hæreditas eius dignatur effe ipfa di- tum patrimonium abftulerat,& fratri ſuo partem ſua
uinitas : fi modò eam fanctis operibus colat, omnes non reddebat. Non rapere querebat aliena, ſed ſua à
fructus ex illo percipiat: in illo & de illo iugiter viuat, parentibus fibi dereli&ta quærebat. Caufa iufta, cau.
& nihil cerrenum cum illo poſlidear? Quia omnium la breuis. Sed audiamus & iudicantem , & dicentem :
conditor, cuinihileorum quæ fecit, valec æquari , nó Homo , ait, quis me conftituit diuiſorem inter vos ?
dedignacur cum his que condidit, poflideri. Deniquè Qui noluit eſſe diuiſor, quis me,inquit, conſtituit die
quid vltrà querit,cui omnia ſuus códitor fit? aut quid uiforem inter vos? Petis beneficium , audi conilium .
eiſufficit ,cuiipfe non ſufficie? Hunc poſſidebat, & ab Egodico vobis, Cauete ab omni cupiditate. Forte, in
Pfal.118 . illo poffidebatur ille qui dicebat in ſpiricu :Portio mea quit, tu auaruni & cupidum diceres, fi quæreret alie
Pſal.is. Dominus, dixi cuſtodire legem tuam . Et, Doniinus na.Ego autem dico : Cupidè & auarè non apperas nec
pars heredicacis meæ & calicis mei . tua :hoceft, ab omni. Non leuiter habendum eft, fra
5. ISIDOR V S libro fecundo de ſummo bono , tres mei , quando Dominus nofter, Redeniptor no
Omni pecca. capite quadragelimoprimo: Omni peccato peior eft fter, Saluator nofter , qui mortuus eſt pro nobis , qui
to peior aua-auaritia & amorpecuniarum.Vndè & per Salomonem fanguinem fuum precium dedit, veredimeretnos,ad
ricia.
Eccli 10. dicitur , Nihil eſt ſceleftius quàm amare pecuniam : uocatus & iudex noſter,non eft leue quando dicit,Ca
hic enim animam ſuam venalem facit , quoniam in uete. Nouit ille quantum mali ſit, nos non nouimus .
Omniumcri- vita ſua proiecie intima ſua.Cupiditas omnium cri- lllicredamus. Cauete, inquit. Quid ? Vndè?Ab omni
tia eft cupidi minum materia eſt. Vndè & Apoftolus ait : Radix auaritia . Meum feruo , non alienum tollo. Cauete ab
tas. omnium malorum cupiditas eft :quam quidam appe- omni auaritia . Non ſolùm auarus eſt qui rapit aliena, Ayarus eft
1.Tim.6 .
tentes, errauerunt àfide. Si ergò fucciditur radix cri- fedille auarus eft, qui cupidè feruat fua. Sed fificcul- ciam quicu
minum ,non pullulant cęteræ foboles peccatorü.Mul- patur,qui cupidè cóferuatiua,quomodò iudicaturus fua.
ti caufa cupiditatis terrenęetiam ipfam fidem abnega- eft te,cùm nô folùm feruas tua, ſed etiã queris aliena?
uerunt, Cupiditas enim Chriſtum vendidit. Nam & 8. AMBROSIVS coto libro deNabuthe lezrae
pleriſque tantum in rebus alienis eſt defiderium , vt lita ,differit contradiuites auaros : in cuius capite pri
etiam homicidium perpetrare non vereantur : ficut mo inter cætera ficait: Quoufquè extéditis diuites in
3. Reg.21. Achab qui appetitu cupiditatis fuæ, ſanguinis exple- ſanas cupiditates? Nunquid foli habitabicis ſupercer- Ionchitur ia
/ auaros ,
uit effufionem . Sæpè iniqui mala quæ concupiſcunt, ram ? Cur eijcitis confortem naturę,& vindicatis pof
affequütur, quatenùs de affectu mali defiderij fortiùs feflionem naturæ ? In communc omnibus diuitibus at
puniantur, Electos autem ſuosDeus non dimittit ire que pauperibus terra fundata eſt. Cur vobis ius pro
in defideriorum malorum perfectionem , ſed in do- prium foli diuites arrogaris ?Neſcitnatura diuites, que
lorem mentem conuertit eorum , pro eo quod in fe. pauperes omnes generauit. Nudos fudit in lucé, egen
culo nequiter appetunt, vt hac experientia refipi- tes cibo ,amictu, poculo: nudos recipit terra quos edi.
ſcant, & conuertantur ad Deum , à quo mente receſe. dit,neſcit fines poffeffionú ſepulcro includere.Omnes
runt. Deum ergò fibi propitium nouerit aduerſari, fimiles creat, oés fimili gremio claudit ſepulcri. Quis
qui quod temporaliter concupiſcit,non permittitur diſcernat ſpecies mortuorum ? Redoperi terram , & fi
adimplere. Secreto autem Dei iudicio fieri creditur, cognoſcis diuitem , depræhende. Eruderato paulo .
vt duriùs pereant hi, quorum cupidicatem effectus pòit cumulum ,& ficognoſcisegentem ,argue: nisifor
Nunquam ſa ftatim fequitur actionis.Nunquàm fatiarinouit cupi. tè hoc folum , quòd cum diuite plura pereunt. Sericæ
tiari nouit. dicas. Semper enim auarus eget, quantóque magis ac- veſtes & auro intexta velamina, quibusdiuitis corpus
quirit, tantò plus quærit : nec folùm deſiderio augen- ambitur,damnaviuentium , non ſubſidia defunctoru
di excruciatur, fed etiam amittendi metu afficitur. In- funt.Heredes relinquesquilitigent cum heredibus.Si
opes naſcimur in hac vita, inopes receſſuri ſumus de frugi hæredes ſunt, cuftodiunt:G luxuriofi, exhauri
hac vita . Sibona mundi huius peritura credimus, cur unt. Itaque aut bonos heredes perpetua condemnas
peritura tanto amore cupimus ? Plerip potentes tan- ſolicitudine, aut malos dimittis, qui tua facta conde
3 ta cupiditatis rabie inflammantur, vt deconfinijs fuis mnent,
pauperes excludant, nec habitare permittant. Quibus 9 . CAPITE fecundo : 0 diues, neſcis quàm pau
Elaix s. rectè per Prophetam dicitur: Væ qui coniungitisdo- perſis,quàm inops tibijpfi videaris quitediuitem di
Quo plushis
mum ad domum, & agrum adagrum copulatis vſque cis ? Quanto plushabueris , plus requiris: & quicquid bent, co plus
ad terminum loci.Nunquid foli voshabitabitis in me acquilieris , tamen ribi adhuc indiges. Inflammatur appetunt.
dio terræ ? Tales quippe homines infernum ,id eft,dia. lucro auaritia ,non reftinguitur.Rex Achab fibi egere 3.Reg-as.
bolum rapere ad perditionem ,idem Propheta conſe- viſus eft, quia vineam habebat pauper vicinus . Quis
Ibidera . quenter annunciat, dicens : Proptereà dilatauit infer- igitur tibipauper videtur ? qui cótentus eft fuo ,an qui
nus animā fuam , & aperuitos ſuum abro vllo termi- concupifcit alienum ?Alcer certè pauper cenſu vide
no, & defcendét fortes eius & ſublimes gloriofiq; eius tur, alcer paupereft affectu. Affectus diues, egere non
Ааа nouit :
 370 DE A V A RITI A."
nouit: cenſus abundans,nequit auari pectus explere. pertires alijs. Bonorum enim fru & us munerū, in eos
Quæ vox alia ftipem publicam poftulātis,nisi,Da mi- ipſos qui contulerunt, conuertuntur : & gratia libera
Damihi,me hi? Hoceft ,damihi,quia egeo .Damihi,quia aliud vi litatis in authorébonioperis redit. CAPITE octa
dicātium eft. uendi fubfidium habere non poffum . Hæc quàm abiem uo : Adhuc tibi tempora viuedilonga meditaris ? Stul.
& ta ,quàm vilia? Non habent enim humilitatis affe& ú , te, hac nocte repetunt animam tuam à te. Benè ait, no
ſed cupiditatis incendium . cte : Nocte enim anima auari repoſcitur, quæ à tene
2. CAPITE tertio : Auisauibus ſe aſſociat:pecus bris incipit, & in tenebris perſeuerat. Auaro femper
pecori adiungitur ,piſcis piſcibus: nec damnūducunt, noxeſt.
* cum pluri. fed commercium viuendi , cùm plurimum comita- 1. B. B. GREGORIVS libro trigefimoprimoMo.
um comitatu
tum capeſſunt, & quoddam munimentum ſolatio fre. ralium , capite trigefimoprimo: De auaritia proditio ,
quentioris ſocietatis affe & ant.Solus tu homo conſor. fraus, falacia ,periuria, inquietudo,violentiæ , & con
tem excludis, includis feras, ſtruis habitacula beftia- tra miſericordiam obdurationes cordis oriuntur.
rum ,deſtruishominū.Inducis,mare intra prædia tua, 2 . POSTERIORIS ad Timotheum tertio : Erúc
nè defint beluz : producis fines terræ , nè poſlis habere homines feipfos amantes, cupidi, elati, ſuperbi,bla
finitimum . ſphemi,parentibus non obedientes ingrati ;fcelefti,&
Alienum pa. 10.
CAPITE quarto: Diuites magis alienā panem neaffectione, fine pace,criminatores,incontinétes,im
uites mandu. quàm ſuum manducant, qui raptu viuunt, & rapinis mites, ſine benignitate,proditores,procerui,tumidi,&
cant . fumptum exercent ſuum . Diuites eripitis quidé pau- voluptatum amatores magisquàm Dei : habétes qui
peribus vniuerfa : pænam tamen pauperu vos potiùs dem fpeciem pietatis, virtutem autem eius abnegan
diuites ſuſtinetis. Pauperes quidem non habent quo tes : Echos deuita,
vtátur , vos autem necipfi vtimini,nec aliosvti finitis. 3. PRIORIS ad Corinthios ſexto : Vos iniuriam
Noui ego diuitem in agrum proficiſcentem panes bre facitis, & fraudatis : & hoc fratribus. An neſcitis,quia
uiores vrbe delatos numerare ſolere, vt pro numero iniqui regnum Dei non poffidebunt? Nolite errare.
panis eſtimaretur quot dies in agro futuruseſſet.No- Neo fornicarij, neque idolis ſeruientes, &c . nem aua .
lebat oblignacum aperire horreum , nè quid decondi- ri,neque ebrioſi,neg maledici,neque rapaces regnum
to minueretur. Panis vnusſingulis diebus deputaba. Dei poſſidebunt.
tur, qui tenacem vix ſaciare poffet . Comperi etiá viri 4. ECCLESIASTICI yndecimo:Non omnem
fidem ,fi quando ei ouum effet appofitum , queri quod hominem inducasin domum tuam : multæ enim ſunt
pullus eſiet occiſus. Hoc ideò fcribo ,vt cognofcatis infidiæ dolofi .Bona in malacóuertens infidiatur , & in
vindicem effe Dei iuftitiam , quæ lachrymas pauperű ele &tis imponet maculam . A ſcintilla enim vna auge
veftro vlcifcatur ieiunio . turignis, & ab vno doloſo augecurſanguis: homo ve
11. CAPITE fexto : Quis artifex vnum diem vitæ rò peccator,fanguini infidiatur.
hominis potuitadiungere? Quem diuitię eius ab infe 5 . ZACHARIAE o &tauo: Vnuſquiſque malum
ris reuocârunt? Cuius ægritudinem pecunia mitiga- contra amicum ſuum nè cogitetis in cordibus veftris :
Luc.14 .
uit: Non in abundátia diuitiarum ,inquit,vita eius.Et & iuramentum mendax nė diligatis: omnia enim hæc
Prouerb.o. alibi: Nihil proſunt thefauri iniuſti,iuftitia autem li- funtquxodi,dicit Dominus.
Pfal.61. berat à morte. Meritò clamat Propheta: Diuitiæ fi af 6. MATTHAEI fexto : Non poteftis Deo ſeruire
Auant,nolite cor apponere.Quid enim mihi proſunt,fi & Mammonæ. Ideò dico vobis, nè ſoliciti fitis animæ
me à morte liberare non poſſunt ? Quid mihi proſunt, veſtre quid manducetis,neque corporiveftro quid in
fi mecu poft mortem effe non poffunt? Hîc acquirun- duamini. Nónne anima plus eſt quàm eſca ? & corpus
tur,hicrelinquuntur. Somnium igitur loquimur, no plus quàm veftimétum ?Refpicite volatilia cæli, quo.
patrimonium . Vndè bene ait idem Propheta de diui- riam non ſerunt, neque metunt, nequecongreganc in
Pfal.75 .
tibus : Dormiêrunt fomnum ſuum , & nihil inuenerüt horrea : & pater vefter cæleftis paſcit illa . Nonne vos
omnes viri diuitiarum in manibus ſuis.Hoc eft dice- magis pluris eſtis illis? Quis autem veftrùm cogitás,
re: Nihil inuenerunt in operibus ſuis diuites, qui ni- poteftadijcere ad ftaturam fuam cubitum vnum ? Ec
hil pauperibus contulerunt.Quid eft diues,nisi quidá de veſtiméto quid folicitieftis ? Conſiderate lilia agri ,
inexplebilis gurges diuitiaru : Sic Propheca admonet: & c . Nolite ergo foliciti eſſe ,dicentes: Quid manduca
Eccless. iux . Qui diligitargentum ,non ſatiabitur argento . Et infrà bimus,aut quid bibemus, aut quo cooperiemur? Hæc
ta LXX.
idem :Equidem hicpeſfimus languor.Sicut enim fuit, enim omnia gentesinquirunt. Scit enim pater veſter,
ità & abijt, & abundantia eius laborat in ventū . Equi- quia his omnibus indigetis. Querite ergò primùm re
dem omnes dies eius in tenebris & luctu , & iracundia gnum Dei & iuftitiam eius : & hęc omnia adijcientur
multa, & languore & ira.Tolerabilior conditio feruu- vobis. Nolite ergò foliciti eſſe in craftinum . Craftinus
lorum.Semper in laqueis, ſemper in vinculis eft: nun- enim dies folicitus erit fibijpfi : ſufficit diei malitia
quàm liber à cõpedibus, quia femper in criminibus. ſua.
Naturæ ipfius neſcit munia, nec ſomni ipfius nouit vi. 7. PROVERBIORVM vigefimofecundo : Non
ces,aut cibi fungitur ſuauitate, cuius nullú eft immu- facies violentiam pauperi, quia pauper eft:neq con
ne ſeruitiū . Excitat eum cupiditas, exagitat cura per- teras egenum in porta, quia iudicabit Dominus cau.
uigil aliena rapiendi,torquet inuidia,mora vexat, fte- fam eius , & configet eos , qui confixerunt animam
rilitas prouentuum infecunda perturbat, ſolicitat eius.
abundantia. 8. ET capite vigefimoprimo: Qui obturat aurem
12. CAPITE feptimo: Nefcit auarus bona, nisi ea ſuam ad clamorem pauperis, & ipfe clamabit, & non
quæ quæſtuoſa ſunt, nominare. Sed acquieſco ei,ve exaudietur. Ibidem : Qui congregat theſauros lingua
bona dicantur quæ ſunt pecuniaria.Cur ergò de bonis médacij, vanus & excors eft, & impingeturad laqueos
facitis mala,cùm de malis bona facere debeatis ? Scri. mortis .
1 Luc.16 . prum eft enim : Facite vobis amicos de mammona ini 1. C. AD Coloſſenſes tertio : Mortificate membra
quicatis.Ei ergò quiveiſciat,multa bona ſunt : ei qui veftra quæ ſunt ſuper terram , fornicationem ,& c.con
Pſal.unr.
vri nefciat,rečtè mala. Diſperſit, dedit pauperibus, iu- cupiſcentiam malam & auaritiam , quæ eft fimulacro
Debitorem ftitia eius manet inęternum.Quid hocmeliusbono ,fi rum ſeruitus,propter que venit ira Dei ſuper filios in
Deum con
stiruimus . pauperibus largiaris, in quo tibidebitorem Deu qua- credulitatis.
dam pietatis fæneratione cóftituas? Bona ſunt,fi ape- 2. AD Epheſios quinto : Hoc ſcitote intelligentes,
rias horrea iuftitiæ tuæ ,vtfis panis pauperū, vita egen- quòd omnis fornicator, aut immundus, aut auarus
Job 29. tium , oculus cæcorum , orbatorum intantium pater. (quod eft idolorum feruitus) non habet hereditatem
Tu verò, quod multis naſci voluit, tibi foli referuas, in regno Chrifti & Dei . Propter hæc enim venit ira
immò tibiipfi adimis. Magis enim ſeruarestibi,lidir. Dei in filios diffidentia .
3. PRIO .
1
1

$
 DE
3. PRIORIS ad Timotheum fexto , vt in textu .
4. ESAIAE quinto : Væ quiconiungitis domum
ad domum , & agrum agro copulatis vſque ad termi-
num loci : nunquid habitabitis vos ſoli in medio ter-
ræ ? In auribus meis funt hæc, dicit Dominus exerci
tuum, & c.
5. MARCI decimo : Filioli, quàm difficile eft con.
fidentes in pecunijs in regnum Dei introire. Facilius
eft, camelum per foramen acustrāfire, quàm diuitem
intrare in regnum Dei .
6. ABACVC fecundo : Væeiqui multiplicatnon
ſua. Vfquequò & aggrauat contra ſe denſum lutum ?
Væ qui congregatauaritiam malam domui ſuæ , &c .
7. IACOBI quinto : Agite nuncdiuites, plorate,
vlulantes in miſerijs veftris quæ aduenient vobis.Di-
uitiæ veftræ putrefactæ ſunt, & veſtimenta veftra à tin
neis comefta íunt. Aurum & argentum veftrum æru-
ginauit: & ærugo corum in teftimonium vobis erit,&
manducabit carnes veſtras ficut ignis. Theſaurizâftis
vobis iram in nouiffimis diebus.
8. ECCLESIASTICI trigefimoprimo: Quiau-
rum diligit,nó iuftificabitur . Beatus diues quiinuen .
tus eft fine macula : & qui poft aurūnon abijt,nec fpe.
rauit in pecunia & theſauris. Quis eft hic, & laudabi-
musillum ? fecit enim mirabilia in vita ſua. Quis pro
batus eft in illo, & perfectus inuétus eft, & eritilli glo-
ria eterna? qui potuit tranfgredi, & nó eft tranſgreſſus:
ideo ftabilita funt bona illius in Domino, & eleemo.
ſynas illius enarrabit omnis Ecclefia fanctorum .
9. BARVCH tertio :Vbì ſunt principes gentium ,
quiargentum theſaurizant & aurum ,in quo confidūt
homines, & non eft finis acquiſitionis eorum ? Exter-
minati ſunt, & ad inferos deſcenderunt, & alij loco eo.
rum exurrexerunt.
10 .
PSALM O quadragefimooctauo :Netimueris
cùm diues factus fuerit homo, & cùm multiplicata fu-
erit gloria domus eius. Quoniam cùm interierit, non
ſumet omnia : neque deſcendet cum eo gloria eius.
Quia anima eius in vita ipſius benedicetur : confite-
bitur tibi cùm benefeceris ei. Introibit vſque in pro.
genies patrum ſuorum : & vfque inæternum non vi-
debit lumen . Homo cùm in honore eſſet, non in-
tellexit, comparatus eft iumentis infipientibus, & fi
milis factus eſt illis. Ibidem : Et relinquent alienis
diuitias ſuas , & ſepulcra eorum domus illorum in
æternum .
11 . ECCLESIASTICI decimo, 12. MAT-
THAEI fexto , vt in textu .
13. CHRYSOSTOMVS homilia ſeptima in lo-
annem :Nullo pacto fieri poteft, vt quiomnia ad præ-
ſentis vitæ voluptatem refert is celeſtibusbonisfrua-
tur: ſed neceſſarium eft, quiterrenis rebus inhiat,à ce
Lucæ 16.
leftibus decidat. Non poteſtis, inquit, Deo ſeruire &
mammonę:vnum teneamus, alterum odio habeamus
oportet. Hoc quoque ipſa rerum clamat experientia.
Amor pecu. Quippe qui pecuniarü derident cupiditatem , hi ma-
niç,Deiamo-ximè
tem tollit. luntqui Dei flagrant deſiderio :at contrà quiil.
las præcipuè admirantur,hi maximè funt qui in Deú
amorem habent remiſſiorem . Animus enim qui pecu-
L V XV RÍA. 3ži
niarum cupiditate diftrahitur,non facilè ab his abfti
net ,quæ Deum adiram prouocát: vtpotè quialterius
ſeruus fit domini , omnia ipfi cõrra diuinas leges præ
cipientis.Sobrijigitur fitis aliquando, & excitemini, &
cui noftrūdebeamus ſeruitium , incelligamus: eius
duntaxat regnum defideremus, clamemus, præterita
defleamus tempora, quibus mammonæ ſeruiuimus,
cuius graui & intolerabili iugo abiecto, Chriſti iugu
& leue & facile ſubeamus. Nihil enim eorú que mam- Mammone
mona,nobis Chriftus precipit: fiquidé illudomnium & Chriſti prea
inimicitias, hic contrà omniūamorem , omnibus fa - ti p.ta contra
lutem dicere. Illud nos luto & terre aftigés,new enim
aliud aurum eft, ne noctù quidé velminimū reſpirare
nos finit: hicnos inani & fuperuacanea cura liberat,iu.
bet vt in cælo theſauros line cuiuſquá iniuria, pro
pria iuftitia recodamus,illud poft innumeros ſudores
atæ miſerias,neo nobis adeffe, neque auxilium in ne
ceſſitatibus præſtare poteft, quanuismulta, & grauia
perpefli fimus,vt eius legibuspareamus; immò vehe.
mentiore afficit ſupplicio :hic etfi nobis iniungat vtMatth.io.
calicé aquæ frigidæ demus, nunquam tamen nos fine
mercede dimittit, ſed incredibili liberalitate nos do
nat.Nónne fummæ profectò dementięeft tá leue, tam
gratum imperiú, & tantis redundansbonis, vtingrato
& fædiſtimo feruias tyranno , contemnere: cùm nihil
nem in hac,neque in æterna illa vita his quiipfi parent
& feruiunt,afferre poſlic vtilitatis?Nem id ſolùm gra
ue eft &moleftum , quòd nullum laborum premium
reddat,verùm quòd innumeris fibi obſequétes,vtiam
diximus ,malis accumulat:plurimi ex his quiillic cru- Auari pluri.
ciantur,eô quòd pecunijs ſeruiêrunt, earumg cupidi- niin infer:
tati indigentibusnihil erogârunt, pænas luunt. Quod no.
nè nobisaccidat,diſpergamus, demus pauperibus, &
noxijs huius vitæ curis, ſolicitudinibus, & eo quod il
licnobis impendet ſupplicio , animum liberemus, &
pro terrenis pecunijs iuftitiam cælo recondamus: per.
petuos colligamus theſauros, qui vnà in celum nobiſ /
cum euadere, & profilire, & nobis periclitátibus pre
ftò adeſſe, & iudicem conciliare poffint: quem finobis
propitium ,vt optamus,& in hac vita, & in die illa ha
buerimus,fidenterhis bonis fruemur, quæ in cælis di
ligentibus ſe præparauit: quæ vtinam omnes conſes
quamur .
14. AD Hebræos decimotertio , vt in textu .
15 . LVCAE duodecimo : Videre & cauete ab omni
auaritia : quianon in abundancia cuiuſquam vita eius
eft ,ex his quæ poſlidet. Dixit autem fimilitudinem ad
illos,dicens : Hominis cuiuſdam diuitis huberes fru
& usager attulit: & cogitabatintra ſe, dicens: Quid fa .
ciam , quia non habeo quò congregem fructus meos ?
Etdixit, Hoc faciam : Deſtruam horrea mea , & maio
rafaciam : & illuc cógregabo omnia quę nata ſunt mi
hi, & bona mea, & dicam animæ meæ : Anima,habes
multa bona polita in annos plurimos: requieſce, co
mede,bibe,epulare.Dixitautem illi Deus : Stulte, hac
nocte animam tuam repetunt à te : quæ autem paraſti,
cuius erunt ? Sic eſt qui fibi thefaurizat, & non eft in
Deum diues .
16 . PRIORIS ad Timotheum ſexto , vt in textu.

Quid eſt Luxurid, qualemque fobolem

gignit?
A. Luxuria -eſt appetitus inordinatus impuræ ac libidinofæ volu- Videos Prosper de vitacode

ptatis. Gignit autem ex ſe mentis cęcitatem , inconſiderationem , in- " Greg.lib.31.Moksl.c.31.Ofez

conftantiam , præcipitationem, amorem ſuî, odium Dei, deſiderium a sapiente.9. apa , :
huius vitæ nimium , mortis futurique iudicij horrorem ,ac felicitatis Emething a Pfàl.20.b laco.4.b
C 3.Reg. 1.a Eccli 19.a Hiero.
æternę deſperationem . in c.4 .Oſex . Amb. lib.1.de Cain
quod fapientes amentes, & homines & Abel,ca.s.& lib.de Noë & ar
B. Aduersùs hoc peccatum , quod fapientes amentes,
d 1.Cor. 6.d & ibidem Chryſ.
penè pecudes facit, ità Paulus :' Fugite fornicationem. Omne enim peccatū , Augdedecem chordis, cap.2o.
Aaa 2 quod- & fél.16.de verbDois min ?
 1
372 DE L V X V RIA

quodcunque fecerithomo,extra corpus est: qui aūtfornicatur, in corpus ſuum peccat. Quam
sebepleri nece obrèm & alibì in hunc modum ſcribit:* Fornicatio & omnis immunditia ,aut auaritia,
ron.Vide ſcx.
tum prçceptú nec nominetur in vobis,ficut decet Sanctos:aut turpitudo,autftultiloquium ,autfcurrilitas,quæ
Decalogi ... ad rem non pertinent,ſed magisgratiarum actio. Ac mirum eft fanè,ingenti pudore nó

1. Love Gires affici Chriſtianos,quicorá Deo & angelis eius fæda ſelibidine polluunt, cùm cor
cap.Cor.5.d pora membrağ; ſua Spirituifan & o & Chrifto Dominovelutì &templa pura in ba

coordida ptiſmate confecrârint . Hinc iterùm Paulus:" Anneſcitis,quoniam membraveſtra tem

plum ſunt Spiritus ſancti,qui in vobis eſt, quem habetis à Deo, & non eſtis vestri ? Tum rur

i Ibidem . sùs : iNeſcitis, quoniam corpora veſtra membra ſunt Chriſti? Tollens ergò membra Christi,
* Ibidèm. faciam membra meretricis ?Acdemùm ità concludit :* Empti eſtis preciomagno : glo
1. Morbi za rificate e portate Deum in corpore veftro : ' Fornicatores enim & adulteros iudicabit
Ephef .s.a Deus.
Galat.s.d
Apoc: 21.6 TESTIMONI A.

1. A. PROSPER libro tertio de vita contempla-
tiua, capite ſexto : Pleroſque gula & abundancia vini
turpiter in luxuriam ſoluunt: alios in iniuriam pudi-
citix fordidæ cogitationes incendunt : nonnullos de
propolito caftitatis occaſiones oblacæ deijciunt: quoſ
dam ſub impudicitiæ iugum exempla perditè viuen-
tium mittunt. Sunt alij, quorum vitam lingua tur
pis inflammat, aut turpem conſcientiam manifeftat:
qui priùs inuerecundos ſermones aut proferunt li-
benter,autaudiunt: ac deindè paulatim morbo cre
[cente ,ab honeftate deficiūt, attritoßpudore viles ef-
fecti, dum indecenter elegantes videri volunt, paſlim
iam turpibus verbis impudenter inſaniunt. Hoc enim
loquuntur quique, quod diligunt : & delectabiliter
audiunt, quod aliiduis cogitationibus voluunt. Et in
fine: Hæc & his fimilia demulieribus colloquentes
fuggerunt concupiſcentiæ ſuæ materiam. Hæc tamen
ideo concupiſcunt,quia aut loquuntur libenter, aut
audiunt . Qui nisì concupiſcentiæ morbo corruptief-
ſent, nunquàm vel loquerentur talia, vel audirent:
quia non eos ifta corrumpunt, ſed corruptos often-
dunt. Acné me iſta veraciter arguentem quiſquam iu-
dicet arguendum , nouerit propter hoc fortè ab anti-
Junioribus
cur quorunda quis fuiffe decretum , né qui adoleſcentium legerent
ſacre Scriptu .Geneſeos librum , ac partem pariter Ezechielis pro-
az libroru le- phetæ, vel Canticum cãticorum , & cetera talia , in qui-
&tio nonper- bus &generationes, & actus, & nomina quarunda ſcri
vide hac de pta funtmulierum . Quas licèt ſecundùm hiſtoriá fu-
rc Hiero.lib. ille credamus, earum tamen nominibus virtutes figu-
..Coment.in ratas accipimus : quoniam ficut illæ non folùm viris
Ezcchielem . ſuis per fanctosmores, fed etiam extianeis fine difpen-
dio lui pudoris ob nimiam pulchritudinem placue-
runt , ità fan &tæ virtutes & fuos mirabiles omnibus
reddunt, & extraneos quadam admiratione ſuî per
ſtringunt.Hinc eft quòd & ipfi qui vitiosè viuunt, vir
tutes vitijs anteponunt: quia aliud eft quod faciunt
morbo, aliud quod coguntur probare judicio. Sed nd
fortè hæc ſpiritualia ſecundùm carnem adhuc carna
les acciperent, necvirtutes cogitarent, quas mulieres
illæ fignificant, fed ipſas cogitando carnaliter deperi-
rent, conſultò iuniores legere ſuncilla prohibiti, quæ
ficut ſpiritualiter accepta viuificant, ità carnaliter in
telligentibus ipſa carnalis intelligentia occaſiones car
nalis concupiſcentiæ ſubminiſtrat . Earum quiſo no
mina frequenter habet in ore, quarum defideria vul-
nerato geltat in corde: aut turpitudinem quam exer-
cere verecundatur in facto ,tenet in animo, reus nõhu-
mano iudicio , fed diuino.
2 . ISIDORVS de ſummo bono libro fecúdo , ca-
pite trigefimonono: Vnuſquiſque ſuæ deputet culpæ
quòd ceciditquoties libidine vincitur : quia nisì præ-
celliſet latens ſuperbia , non fequeretur libidinisma-
Dęmones sū , nifefta ruina.Luxuriofis atque ſuperbis demones plùs
maximè fam ; fautores exiſtunt, dúmque in cæteris vitijs fpiritus
liares luxuri
. 5. SE
maligni deferuiant,his tamé maiori familiaritate iun- ofis & ſuper.
guntur, ijspainpliùs iuxta eorum deliderium famu- bis.
lantur. Principaliter his duobus vitijs diabolus hu
mano generi dominatur, id eft, fuperbia mentis, & lu
xuria carnis. Qui delectationem refränat libidino.
fæ ſuggeſtionis , non tranſit ad conſenſum libidinis .
Cicò enim refiftit operi , qui titillanti conſenſum non
accommodat delectationi. Antequam perficiatur ad
ulterium in opere , iam extat adulterium in cogitatio
ne . Ex corde enim primùm fornicationes funt aufe
rendæ, & non prorumpunt pofteà in opere. Hinc eft
quòd per Prophetam dicitur: Accingite lumbos ve Eſaiz 31.
ftros ſuper vbera veftra, hoc eſt, in corde libidines re
ſecate, quæ ad lumbos pertinent . Nam cor ſub ybe.
ribus eſt, non in lumbis . Libidinis immoderata li
cencia neſcit habere modum . Nam dum ſe vitioſus
animus in explenda fornicatione, carne luxuriante la
Xauerit , nihilominùs ad alia nefanda ſcelera fuadenti.
bus dæmonibus tranſit : Deniquè cùm immoderate
metas pudoris exceſſerit, crimen criminibus adijcit,
paulatimque ad deteriora procedit . Non ità ſuauis bido vfu creſcirlà
eſtamantium , immò amentium incerta carnis libido,
ficut experta : nec ità delectar fornicatio , dum pri
mùm committitur: nam repetita,maiorem dele&ta
tionem ingerit.Iam verò li in vſum venerit,tanto per
ditis dulcior fit, vt ſeparare difficile fit. Vndè & iępe
exconſuetudine delinquendi, quafi captiui ad peccan
dum cum quadam violentia trahimur: ſenſuscp no
ftros contra rectam voluntatem in nobis rebellare ſen
timus. Inter cætera ſeptem vitia, fornicatio maximi Maximi fcr .
eſt ſceleris : quia per carnis immunditiam templum leris eft for
nicatio .
Dei violat, & tollens membrum Chriſti, facit mem s . Cor.6.
brum meretricis. Maximè per carnis luxuriam huma
num genus ſubditur diabolo ,quàm per cætera vitia.
Dæmones fcientes pulchritudinem effe animæ caftita
tem , & per hanc hominem angelicis meritis, è quibus
illi lapli funt, coæquari: liuore perculli inuidia, inij
ciunt per ſenſus corporis opus defideriúmque libidi
nis, quatenùs à cæleſtibus deorsùm deiectam animam
pertrahant, ſecum quos vicerint, gloriantes ad tar
tara ducant . Quando impulſu demonum mens ad de. Remediu có .
lectationem fornicationis impellitur, diuini iudicij tra tétationes
luxuria .
metus, & ęterni tormenta incendijante oculospropo
nantur, quia nimirùm omnis pæna, grauioris ſuppli
cij formidine ſuperatur. Sicut enim clauus clauum ex
pellit, ità fæpè recordatio ardoris gehennæ , ardorem
excludit luxuriæ .
3. GREGORIVS libro trigeſimoprimo Mora
lium , capite trigefimoprimo : De luxuria cæcitas men- Filiæ Luxo
tis,inconfideratio,incóftantia,precipitatio , amor fuî,riz .
odium Dei,affectuspreſentis feculi,horror autem vel
deſperario fututi,generantur.
4. OSE AE quarto : Fornicatio , & yinum ,& ebrie.
tas auferunt cor.
 DE L V X V RI A. 373
5. SECVNDI Regum vndecimo:Factum efter- 6. PRIORIS ad Corinthios fexto, vt in textu ,
gò manè, & fcripfit Dauid epiſtolam ad loab, mifito 7. CHRYSOSTOMVS in priorem epiſtolam
per manum Vriæ , fcribens in epiftola : Ponite Vriam , ad Corinthios, homilia decimaoctaua: Membra 1.Cor.6.
exaduersò belli,vbì fortiflimum eſt prælium : & de- Chriſti eftis, inquit Apoftolus,templum eftis fpiri
relinquite eum , vt percuſſus intereat. tus. Quare nolite facere membra meretricis. Non
6. DANIELIS decimotertio : Species decepit te , enim corpori veftro contumeliam facitis, quia non
& concupiſcentia fubuertit cor tuum . veftrum corpus eft, fed Chriſti. Hæc autem dixit, fi
7. PROVERBIORVM decimotertio : Qui in- mul & humanitatem oftendens, quòd eius corpus
confideratus eft ad loquendum , fentiet mala . noftrum eft, & à malorum licentia nos auertés . Nam
8. SAPIENTIAE quarto : Inconftantia concupi- . fi alienum corpus eſt ,non habetis poteftatem , vt ali
ſcentiæ tranſuerrie ſenſum . 1
enum corpus iniuria afficiatis,inquit, & maximè cùm
9. PSALMO quinquageſimoprimo: Dilexifti fit Domini,neque fpiritus ſancti templum maculan
omnia verba præcipitationis lingua'dolofa. dum eft. Nam fi quiſpiam priuatam domum ingrer
10 . POSTERIORIS ad Timotheum tertio : fus, & illam ignominia afficiens, vltimum dabit Tup
Hoc autem ſcito , quòd in nouiſsimis diebus inftabūt plicium: qui Regis templum , fpeluncam latronum
tempora periculoſa : & erunt homines ſeiplos aman- fecerit, intelligas velim , quot mala perpecietur ? His
tes, cupidi &c . incontinentes & c . & voluptatū ama igitur conſideratis, eum qui in nobis habitat reuere
tores magis, quàm Dei . are, quippe qui conſolator eft, & tibi coniunctum &
11. PSALMO vigeſimo : Inueniatur manus tua inhærentem timeas.
oinnibus inimicis tuis : dextera tua inueniat omnes, 8. AVGVSTINVS in libro de decem chordis,
quite oderunt.Poneseos vt clibanum ignis in tempo- capite decimo : Noli dicere tibi, quando fortè aliquid Fornicatio
re vultus cui :Dominus in ira ſua concurbabit eos,& luxurianter vis agere, vxorem non habeo, facere pof- fimplex eft
deuorabit eos ignis. Fructum coram de terra perdes, fum quod volo : non enim poft vxorem meam pecco . peccatum.
& femen eorum à filijs hominum . Quoniam declina Iam nofti precium tuum ,iam nôftiquò accedis, quid
uerunt in te mala &c. manduces,quid bibas, immò quem manduces, quem
12. IACOBI quarto : Neſcitis quia amicitia huius bibas.abſtine te à fornicationibus. Nè fortè mihi di
mundi inimica eft Dei ? Quicung ergò voluerit ami. cas, ad fornicem vado, ad meretricem pergo , ad pro
cus effe feculi huius, inimicus Dei conftituitur. ftitutam eo, necillud præceptum violo quod dictum
13. AD Epheſios quarto : Deſperantes tradiderüt eft,Non mechaberis:quia vxorein nondùm habeo ,. Exod.20.
femetipſos impudicitiæ ,in operationé immūditix ois. nec poft illam aliquid facio : nec illud præceptū vio.
1.B. TERTII Regum vndecimo : Rex autem Salo- lo, vbìdictum eſt, Non concupiſces vxorem proxi
mon adamauit mulieres alienigenas multas, filiá quo- mitui. Quiad publicam vado,in quod præceptū in
què Pharaonis &c . His ita copulatus eft Salomon ar curro ? Charior factus eſt tibi homo quàm Deus ? Er .
dentiſlimo amore. Fueruntó ei vxores quaſi reginæ gò quomodò facio, inquis, ipfi Deo ? Corrumpis te
feptingentæ , & concubinæ trecentæ : & auerterútmu- ipfum . Et vndèiniuriam facio Deo , quia corrumpo
lieres cor eius. Cum ianı fenex eſſet, deprauatú eft meipfum ? Vndè gibi facit iniuriam , qui volueritfor
cor eius , vt fequeretur deos alienos, nec erat cor eius tè lapidare tuam tabulam pictam , in qua tabula ima
perfectum cum Domino Deo ſuo, ficut cor Dauid pa- go tua eft, in domo tua inaniter pofita ad vanum ho
tris ejus . Sed colebat Salomon Altarthen deam Sido norem tuum , nec fentiens, nec loquens, nec videns ?
niorum, & Chamos deum Moabitarum , & Moloch Si quis illam lapidet, nónne in te effe contumeliam
idolum Ammonitarum . Tunc ædificauit Salomon factam attendis ? Cùm verò imaginem Dei, quod es
phanum Chamos idolo Moab, in monte qui eft con tu, corrumpis in te per fornicationes & per diftuen
tra Hieruſalem , & Moloch idolo filiorü Ammon &c . tias libidinis, attendis quia ad nullius vxorem accelli
2 . ECCLESIASTICI decimonono : Vinum & fti,attendis quia poft vxorem tuam nihil fecifti, quia
mulieres apoftatare faciunt ſapientes, & arguent ſen vxorem non habes, & non attendis per libidines illi
fatos : & qui fe iungit fornicarijs, erit nequam : pu citas fornicationis, cuius imaginem violafti. Hociuf
tredo & vermes hæreditabunt illum , & extolletur in fit, hoc præcepit Dominus, nè per illicitas volupta
exemplum maius, & tolletur de numero anima eius. tes corruat templum eius, quod eſſe cæpiſti. Nun .
HIERONYMVS in caput quartum Ofex : quid hoc ego dico?Apoftolum audite, Neſcitis quia ..Cor.3.& 6.
Fornicatio & vinum & ebrietas auferunt cor : Sicut templum Dei eftis, & fpiritus Dei habitat in vobis? Si
enim vinum & ebrietas eum qui biberit, mentis fuæ quis templum Dei corruperit, corrunipec illum De
impotem facit: ità & fornicatio ac voluptas peruertit us.Videtisquomodò minatur. Non yis corrumpido
* Luxuria facit ſenſum , animum's debilitat: & de rationabili homi mum tuam : quare corrumpis domum Dei?
ex homini. ne, brutum efficit animal : vt ganeas & lupanaria & li 9. IDEM ſermone decimoſexto de verbis Do.
bus beftias. bidinum luſtra ſectetur. mini: Iam vide quid facias de templo Dei . Si eli
4. AMBROSIVS libro primo de Cain & Abel, geres in Ecclefia facere adulterium intra iſtos pari
Libidinis fo- capite quinto : Vini ebrietas fomes libidinis , quo per etes, quid te effet ſceleratius? Modò autem tu ipfe es
mes ebrietas
carnes vaporantur interna viſcera, animus igneſcit, templum Dei , templum intras, templum exis, tem .
Libidinis anima exuritur.Sæuus criminum ſtimulus, libido eft, plum in domotua manes , templum iurgis.Vide quid
mala . quæ nunquàm manere quietum patitur affectum . No- agas, vide nè offendas templi habitatorem , ne deſerat
čte feruet, die anhelat, de ſomno excitat, à negocio te, & in ruinam vertaris. Neſcitis, inquit, quia cor
abducit, à ratione reuocat, aufert cölilium ,amentes pora veftra ( & hoc de fornicatione loquebatur Apo
inquietat, lapſos inclinat, caftis infidiatur , potiendo ſtolus,nè contemnerent corporalia peccata)templum
infiammat, vſuo accéditur. Nullus peccandi modus, in vobis eſt ſpiritus fancti, quem habetis à Deo , & nó i.Cor.6.
& inexplebilis ſcelerum fitis, nisì morte amantis ex eſtis veftri ?
I. Cor.9.
tingui non poteft. Et ideò ait Apoftolus : Fugite for 10 . AD Ephefios quinto, vt in textu .
nicationem , ve velocifuga tanquàm furiofæ dominę 11 . HIERONYMVS in caput quintum epiſtolæ
Gen.39 .
declinare fæuitiam , & tetro feruitio exire poflimus. ad Epheſios, ſuper ea verba : Fornicatio auté & omnis
Seruituti mi- 5. IDEM de Noë & arca , capite nono : Nihil eft immunditia & c.Nisì Philoſophorum quidam Cyni. Mollitiei pee
fertimo fub- quod tam miferè feruituti fubijciat hominem , quàm cus extitiffet, qui doceret omnem titillationem car- çatum appro
ijcit hominē.libido,atque eiuſmodi cupiditates quæ iugo quodam nis & Auxum ſeminis ex qualicunque attritu ta Atúque bant Ethnici
criminum graui deprimunt miſeram conſcientiam , venientem , in tempore non vitandum : & nonnullila, Philoſophi.
vt fe nequeat attollere, vtpotè quæ libertatem inno pientes ſeculi in hanc turpem & erubeſcendam hæ
centiæ amiſerit, reſim conſentiffent: nunquàm ſanctus Apoſtolus ſcri
Aaa 3 beng
 374 DE LV XV RI A.
Ephe. s.
bens ad Ephefios,ad fornicationem etiam omneni im-
Immunditia munditiam copulâffet, & ad immunditiam iunxiffet
& auaritia . auaritiam ,non hancqua pecuniam cupimus congre-
gare, ſed illam de qua fuprà diximus : Nè ſupergre.
diatur, & auarus fraudet in negocio fratré ſuú : Quòd
ſcilicet inſatiabilis & inexpletus per omnia turpitudin
num genera lafciuiæ diſcurrat. Sicut decer, inquit,
ſanctos. Ex quo ſanctus nó poteft appellari, quicung
extra fornicationem in aliqua immunditia & auaritia
voluptatum , quæ ſe delectauerint, inuenitur. Porrò
Stultiloquiū. Multiloquium effe exiftimoeorum , quialiquanarrát
turpia, vr riſum moueant, & facultate fimulata ma
gis illudant eis, quibus placere deſiderant.
Febre libido !2. AMBROSIVS in caputquartum Lucæ : Fe-
agraatior. bre libido flagrantior eft, grauius'qz præcipitat & in-
flammat:fed vbi quis reſipuerirà furore, tunc conſci
entiæ interioris viſusaperitur,factis fuccedit pæni:
Pudor fucce. tentia, & pudenda ſui vnuſquiſque facinoris erube.
dit, fcit. Tunc Deus timetur, & peccator cupit ſe celare,
ſed non poteft. Tunc caro arguitur, diabolus accuſa-
tur: Hæc quali lerna vitiorum , ille quafi author er
roris. Patefcit deformitas: nudum eft enim Deo omne
ſecretum ,nec illius ficus folijs, hoc eft, tegmine cor
porali & iactancia ſeculari flagitiorum ſecreta velan.
tur. Et vnuſquiſquediuinum peccati conſcia formi-
Apoc. 6 . dat mente iudicium , dicens: Qui ſuper me montes ca
E12.24. (
dant, in quibus meabſcondam filluris pecrarum ,cùm
venerit confringere terram ? Tunc tribulos & fpinas
animo caro , hoc eft, curarúmorſus ſolicitudinum
generat,æftusip quos ſibi per concupiſcentiam carnis
Quàm tenag animus ipſe circundedit. Etenim quafi clauis quibuf-
fit carnalis dam fuffigitur anima corporeis voluptatibus,& cùm
voluptas.
femel adhæſerit cupiditatibus demerſa terrenis, diffi-
cilè in altum poteft,vndè deſcendit , fine Dei fauorere.
uolare . Actuum enim ſuorum vincta laqueis, & deli
ciarum fecularium illecebris obnoxia iam tenetur.
13 . GREGORIV S libro decimoſexto Moraliū,
capite trigeſimoprimo : Poteft quoquè apertiùs ver-
misnomine caro defignari: vndè & ſuperiùs dicitur,
Job 25 . Homo putredo, & filius hominis vermis. Luxuriolí
igitur cuiuslibet,ato carnis voluptatibus dediti quá.
Cęcitas
rioſorum luxu.ta fit cæcitas, demonſtratur, cùm dicitur: Dulcedo il
.
Job 24 . lius vermis. Quid nanque caro, nisi putredo ac ver-
mis eſt ? Et quiſquis carnalibus defiderijs anhelat,
quid aliud quàm vermem amat ? Quæ enim fit carnis
fubftantia, teſtantur ſepulcra. Quis parentum , quis
amicorum fidelium , quamlibet dilecti ſui tāgere car
nem ſcaturientem vermibus poteft? Caro itaque cùm
concupiſcicur, penſetur quis fit exanimis : & intelli
gitur, quid amatur. Nil quippe ficad edomandum de
lideriorum carnalium appetitū valet, quàm vt vnuſ.
quiſque hoc quod viuum diligit, quale ſitmortuum ,
penfet. Conſiderata enim corruptione carnali , citiùs
cognofcitur, quiacùm illicitècaro concupifcitur,ta
besdefideratur . Benè ergò deluxuriofiméte dicitur,
Dulcedo illius vermis : quia is qui in deſiderio carna
lis corruptionis æftuat, ad fætorem putredinis an
helat.
14 . PRIORIS ad Corinthios tertio : Neſcitis
quia templum Dei eftis, & fpiritus Dei habitat in vo
bis ? Siquisautem templum Dei violauerit,diſperdec
illum Deus. Templum enim Dei ſanctum eft : quod
eftis vos.
15. POSTERIORIS ad Corinthios ſexto : Vos
enim eftis templum Dei viui: ficut dicit Deus, Quoni. Leuit.26 .
am inhabitabo in illis : & inambulabo, & ero illorum
Deus : & ipfi erunt mihi populus.
16. PRIORIS ad Corinthios ſexto , 17. AD He.
bræos decimotertio , vt in textu .
18. PRIORIS ad Corinthios ſexto : Nolite erra
re. Neque fornicarij, neque idolis ſeruientes, neque
adulteri, neque molles, neque maſculorum concubi.
tores regnum Dei poffidebunt.
19 . AD Epheſios quinto : Hoc enim ſcitote intelli
gentes, quòd omnis fornicator,aut immūdus,aut aua
rus(quod eft idolorum ſeruitus) non habet hæredita
tem in regno Chrifti & Dei .
20. AD Galatas quinto : Manifeſta ſunt opera car
nis, quæ ſunt, fornicatio ,immüditia, impudicitia, lu
xuria, & c.quæ prædico vobis, ficutprædixi, quoniam
qui talia agunt,regnum Dei non conſequentur.
21 . APOCALYPSIS vigefimoprimo: Timidis
autem & incredulis, & execratis, & homicidis, & for
nicatoribus, & veneficis, & idololatris, & omnibus
mendacibus, pars illorum erit in ſtagno ardenti igne
& fulphure, quod eft mors ſecunda.

VI

Quid e $t Inuidia, & quasprocreat filias ?

De hocpeccatoferibit Cype:Sortides;A. Inuidia’eſt triſtitia de bono alterius, & odium alienæ felici

a posliquot fcriptores lote Chryfod tatis refpe& u ſuperiorum ,quia eis non æquatur: & refpe & u in
vitácotemp.cap.s.& ».Ifido.de fummoferiorum ,nèſibiæquentur : & refpe & u parium , quia fibi æquantur,

Seperti dicat de Genc.ad lit.cap.19. Pro-vt Auguſtinus inquit. Filias' verò procreat, odium , ſuſurrationē,
Greg.lib.31.Moral.cap.7,1: 10an. 3.c detractionem , in aduerſis aliorum rebus exultationem , in profpe
Eccles
ris afflictionem .
d Gen.4.a Iudæ c
€ 1.Reg.18.b
f B. Certè Cain dAbel germano fratri,& Saul · Dauidi deſtinato
Cal Glen,par.curępat admon.u.Aug.regigeneroque ſuo legitur inuidiſſe. Hoc execrandú crimen præ

in Cant.& im Per.de triplicicutodi :**.terquàm quòd ab omni eſt charitate & humanitate remotum , ho
mines etiá Dæmonibusperſimiles reddit : 8 Inuidiâ enim Diaboli mors
8.Sap.2.d.Chryfoft . homil.quin Matth. introiuitinorbem terrarum :imitantur autem illum , qui
funt ex parte illius.
Hal com els dangut. delanđavirg.cap- 1Re & èigitur Apoſtolus monet , Non efficiamur inanis glorie cupidizin

uicèm prouocantes,inuicèminuidentes.

Τ Ε S Τ Ι Μ Ο Ν Ι Α.
1. A. CYPRIANVS in ſermone de zelo & liuore: & tiſlimi, quo angelus cecidit, quo circüueniri & ſub
Nihil magìs Nihil magis Chriſtiano cauendum,nihil cautiùs pro- uerti alta illa & præclara ſublimitas potuit, quo dece
Chriftianouidendum , quàm ne quis inuidia & liuore capiatur, prus eft is quidecepit ?Exindè inuidia graſſatur in ter
cauendum ģ
inuidia . nè quis dum zelo in fratris odia côuertitur, gladio ſuo ris, dum liuore periturus magiſtro perditionis obfe
neſcius ipſe perimatur. Qualemalum eft, fratresdile. quitur, dum diabolum qui zelat, imitatur, ficut fcri
ptum
 DE INVIDIA .
Sapient. 3 . ptum eft : Inuidia Diaboli mors introiuit in orbé ter to deniquè eueniunt omnia, in rofa & viola viuenti.
Mali fructus
injuſtix . rarum. Imitantur ergò illum, qui funt ex parte illius. Cuncta hæc triftitiæ dolorísque occafionem inuido
Late pacer zeli multiplex & fecunda pernicies.Radix præbent. Ex quo nihil ab homine nudo, qui omni
eft malorum omnium, fons cladium , ſeminarium de. um iaculis petitur, differre videtur . Quid hoc mot
lictorum. Indė odium ſurgit,animoſitas indè proce .
dit. Auaritiam zelus inflammat, dum quis ſuo nó po-
teft effe contentus, videns alterum ditiorem . Ambi-
tionem zelus excitat, dum cernit quis alium in hono
ribus audiorem.Zelo excæcante ſenſus noftros, atque
in ditionem fuam mentis arcana redigente , Dei timor
fpernitur, magiſterium Chriſti negligitur, iudicij dies
no prouidetur . Inflat ſuperbia ,exacerbat fæuitia, per-
fidia præuaricatur, impatientia concutit, furit diſcor.
dia, ira ferueſcit, nec ſeiam poteft cohibere vel re
gere, qui factus eft poteftatis alienæ . Hinc Dominicæ
pacis vinculum rumpitur,hinc charitas fraterna vio.
latur, hinc adulteratur veritas, vnitas ſcinditur, ad
hæreſes atque ad ſchiſmata proſílitur, dum obtrecta-
tur ſacerdotibus, dum epiſcopis inuidetur ,dum quis
aut queritur non ſe potiùs ordinatum , aut dedigna.
tur alterum ferre præpofitum , Dum ' ab inuidis nun
3 Inuidi famie
quàm liuor exponitur,diebus acnoétibus pectus ob-
feffum fine intermiſſione laniatur. Mala cætera habét
terminum , & quodcunque delinquitur, deli &ti con-
fummatione finitur. In latrone conquieſcit ſcelus ho
micidio admiſſo , & prædoni rapacitatem ſtatuit præ-
da poffeffa : zelus terminum non habet, permanés iu-
giter malum & fine fine peccatum . Quicunque es in-
uidus & malignus, viderisquàm ſis eis quosodiſti in .
fidioſus, pernicioſus, infeftus: nullius magis quàm
tuæ ſalutis inimicus es. Quiſquis ille eſt qué zelo per-
ſequeris,fubterfugere & vitare te poterit: tu te no po-
tes fugere :vbicunque fuerit aduerfarius tuus,tecum
eft, hoftis ſemper in pectore tuo eſt, pernicies intùs
incluſa eft ,ineluctabili catenarum nexu ligatus & vin-
ctus es,zelo dominante captiuus es,nec folatia tibi vl-
la ſubueniunt. Perſeuerans malum eft,hominem per-
fequi ad Deigratiam pertinentem : calamitas fine re-
medio eſt, odiffe felicem . Etidcircò,fratresdile &tiſii-
mi, huic periculo conſulens Dominus, nè quis zelo
fratris in laqueum mortis incurreret,cùm eum difci-
Lue... puli interrogarét, quis inter illos maior eſſet : Qui fu .
erit,inquit, minimus in omnibus yobis, hic erit ma
gnus . Amputauit omnem æmulationé reſponſo ſuo,
omnem cauſam & materiam mordacis inuidix eruit
Difcipulo
Chriſti zela & abfcidit. Diſcipulo Chrifti zelare non licet,nõ li-
te non licet. cet inuidere. Exaltationis apud nos nó poteft effe con
tentio , de humilitate ad fumma creſcimus,didicimus
vndè placeamus. Denim & Apoftolus Paulus inftru-
ens & monens, vt qui illuminati Chrifti lumine tene.
Rom.13 . bras nocturnæ conuerfationiseuaſimus, in factis acos
operibus luminis ambulemus, ſcribit & dicit : Nox
tranſiuit, dies autem appropinquauit :abijciamus er
gò opera tenebrarú, &induamur arma lucis, táquàm
in die decenter ambulemus : non in comeſſationibus
& c.no in certaminibus & zelo .Sireceſſerunt de pecto-
re tuo tenebræ, fi nox indèdiſcuſſa eft, & caligo deter-
fa eft, fi illuminauit ſenſus tuos ſplédor diei, ti homo
lucis eſſecæpiſti: quæ ſunt Chriſti gere, qa lux & dies
Chriftus eſt. Quid in zeli tenebras ruis ? qd ad diabo-
lum cui renüciaueras, redis ? quid Cain fimilis exiftis ?
2. BASILIVS in homilia de Inuidia, quæ eft vn
decima inter homilias variorum argumentorum :Ni-
hil mortalium animis inuidiæ perturbatione pernici-
louidia ipß oſius contingit:quæ ante omnia ipfi nocet authori,ali.
authoriante, js verò quàm minimùn , Quemadmodùm enim ve-
omnia aocctnenum ferrum , ficinuidia hos qui eam poſſident, con-
fumit atque vaftat.Magìs autem ,ficutì viperas dicunt
abrupto matris ventrenaſci:fic & inuidiâ concipien .
Inuidia quid tem ſe anima corrodere fimulac tabefacere folet. Eft
fir.
enim inuidia dolor de proximi proſperitate ac rerum
ſucceſſu conceptus. Quapropter animo inuido nun-
quàm triſtitia , nunquàm mæſtitia deeft. Abundac
proximi ager, domus bonis omnibus repletur,ex vo
375
+
bo perniciofius? Interitus vitæ , peftis naturæ , ad
uerfa omnibus bonis ex Deo viuentibus, demùmipfi Genc.se
Deo contraria . Quid enim principem malorum Dä
monem ad bellum aduersùs hominem internecinuw
impulit ? Nonne inuidia, per quam & Deo aduerſari
palàm depræhenſus eſt? Dolens enim ob præclara do
na homini conceſſa, quandò Deo nocere non valu
it, ipſum infidijs petijt hominem . Vidit Cain ex Deo Genc.4 .
honorem fraternum , & exarſit in inuidiam , atque
eum qui honoratus erat à Deo, occidit , ve iritaret
Deum , quiillum honorauerat. Quamobrem fratres
dilectiſſimi, inuidiam fugiamus,pugnæ in Deum ma
giftram , homicidij matrem, naturæ confufionem ,
amicitiæ ac familiaritatis expertem , calamitatem ab
furdiflimam . Quid miſer homo angeris, nihil mali
paffus ? quid cum eo contendis, aut quid eum petis
in bonis quibuſdam exiſtentem , qui de cuo nihil de
trahit aut minuit ?Et nonnullis interiedis : Sapiens liaricas fugi.
profectò fuerit quicunque cum inuido minimécon - cada.
grediturautconuerfatur,nec etiam in eadem eſſe cum
eo menfa ftudet. Quoniam ex Salomonis ſentencia :
Zelus hominis ex ſocio ipfius. Non enim Aegyptio
vir Scytha inuidebit, ſed ſuæ genti quilibet: & inea
dem gente, non ignotis, fed familiaribus & vicinis, &
eiuſdem artis hominibus, aut alia de caufa coniun
etis , & his deniquè coæuis, cognatis, & fratribus. Et
omninò vt çrugo fruméti eft vaftatio,fic inuidia ami
citiępeftis. Illud auté in hoc malo laudauerit quiſqua Inuidia no.
cet inuideaci
quòd inuidus quanto in proximú vehementiùs mo
uetur,tanto ſibimetmaius parit incommodú. Quem .
admodùm ſagittæ magna vi emiſſæ , li in durú aliquid
acreſpuens inciderint, in emittentem facilè redeunt,
fic inuidia proximis triſtitiam nequaquam affert,tan
tùm inuidenti officit. Quis enim vnquam in mærore
poficus aliquod proptereà proximo incômodum in
tulit? Seſe ſolum vaftat atque cruciat. Malum ſuſcipis,
per quod inimicus eorum fias, qui te nihil læſerunt,
inimicusprætereà Dei boni, & qui omnis eſt expers
inuidiæ . Fugiamus ergò fratres intolerabile malum .
Serpentis id eft præceptum ,diaboli inuentum , inimiciVituperatio
inuidia .
fatio ,punitionis arrhabo, pietatis impedimétum , via
ad gehennam, regni cælorum priuatio. Nam & ipſo
fatentur ore hoc vitium inuidi. Adſpectus illis eft ari- Forma inui
dus & obfcurus, gena ſubtriftis,ſuperciliūdemiffum ,dorumpum . homi.
anima ipſo morbo ſuffuſa, prudentiam in dignofcen
da veritate ac rebus agendis minimè habens.Quid er .
gò faciundum , vthácanimi peftem ab initio minimè
quidem patiamur, aut in ea fortaſse affecti, facilè li
beremur ? Primùm quidem, fi nihil rerumhumana. Remedia ada
rum magnum aut ſupra naturam exiſtimemus:non diam .
enim in rebus fluxis bonum conftituimus,ſed ad fem
piternorum & verorum bonorum participationem
vocati ſumus . Itaque nec diues æmulandus eft pro
pter diuitias, nec potens ob dignitatis ac magiftra.
tùs culmen , nec fortis ob corporis robur, nec elo.
quens ob dicendi facultatem . Inſtrumenta funt hæc
virtutis rectè vtentibus, nihil per ſe veræ felicita
tis habentia. Miſer eſt qui his abutitur, non aliter
quàm qui in pugna contra inimicos enſem corripi.
ens, in le ac interitum ſuum conuertit. Omninò au
tem qui res humanas rationi ſubiccerit, & ad veram
pulchritudinem laudemque ſe conuerterit, multùm
abfuerit ab eo , vt in rebus terrenis & fluxis quen
quam putet efíe felicem & æmulandum . Qui verò
ità fuerit animatus, vtnihil vſquàm humanum ad .
miretur, huic proculdubiò dominari inuidia nul.
lo modo poterit. Si quis verò ità gloriæ cupidus
fuerit, vt omnes antecellere cupiat, nec fecundas fa.
cilè patiatur, maximam profectò occafionem cau
fámque inuidiæ dabit. Et poft pauca : Sic demùm
teipfum
 DE IN V IDI A.
376
teipſum incol umem ſeruab is, & in bonis longè maio- & Deo ftatim ipfius vlceri curam afferente, magis in
ribus claritaté habebis. Nam & virtus intra nos eft, & tumefcebat, & Auctuabatur, & ad cædem properabat. .
ab ijs qui ob eam labores ſubeãt,apta poflideri. Diui- Ità hoc vitium illo peius eſt,necmedicinæ ,quancung
tiarum autem copia, forma corporis, potentiæ faftus adhibuerimus, facilè cedit. Funditùs igitur eam vn
diquè euellamus, illud penſantes, quòd quemadmo.
intra nos nequaquam confiftit. dùm offendimusDeum alienis tabeſcentes bonis, ità Lucrum cori
3. IDEM' homilia in aliquot ſcripturæ locos, quæ
r
eftinte varior um argum étoru m homili as vigel ima placemus gratulantes, & nofmetipfos participes faci- qubene fa
uent alijs .
Proprium dieprima : Inuidia proprium eft diaboli vitium . Malum musbonorum bene merenti repofitorum.Et propter. Rom.12 .
eà Paulus dicit : Gaudete cum gaudétibus, & fete cum
hoc eſt, quod
aboli vitium . ſpernit.Qui fatisexpriminequit, quod medicinam
caputaui membrum aliquod dolent,me. Aentibus. Vtrinquè magnum lucremur emolumentū .
dico morbum aperiunt: atquiægrotat inuidia, quid Cogitantes itaque, quòd licètnon laboremus, fed la
dicet ? angunt me proximi bona?nam veritas hæc eft: boranti condelectemur, illius coronarum efficimur
Attamen hæc quiſque verba fateri erubeſcit. Quid parcicipes :omnem eijciamusinuidiâ , & in animabus
quæſo te affligit,proprium malum,an alienum bonú? noftris charitatem plátemus . Graue quid inuidia,gra- Jauidia, qua
cercè malum tuum incurabile . Canes enim nutriendo ue & fimulatione plenum . Hoc mundú innumeris re- lliadem in
manſuetoš reddimus :inuidum verò & malignum ,be . pleuit malis. Ex hoc morbolitibus plena ſunt tribu- uexit.
neficio noftro deuinciendo longè peiorem reddimus. nalia, ex hoc liuores & pecuniarum amor,ambitio &
Non enim gaudecin ijs quæ recepic bonis : ſed tua tri- inanis gloria. Hinc vrbes obſidentur, & mare piratas
ftatur felicitate, quòd facultas tibi fit eius vſui ſubue- habet hinc
: per orbem cædes, hinc genus noftrüdiſti
niendi. Noliigitur in diaboli deceptioné incidere. In- patum eſt. Quodcunq malum videris, ex hac radice
uidicenim tibi, inuiditinquá quum te è paradiſo ex producitur: iam enim & in Ecclefias debacchata eft , &
pulit. Nè ſequere illum , néve cum eo commercium priùs innumera patrauit mala . Hoc auaritiam parit,
ſuſcipe yllum. Bis enim te læfit. Primùm , quum teab vitium omnia confundens, & iuftitiam corrumpens.
initio eiecit :deindènuncreditum tuum turbare con. Et poft nonnulla :Lugeamus itaque non hos tantùm,
verú & inuidos: grauis enim & hic valdè morbus eft.
tendit.
4. CHRYSOSTOMVS homilia quadragefima- Necaberrauerit quis, hancdiaboli filiam appellans, &
quarta ad populum Antiochenum : Sicut furentes ſæ- poſt hæcinanis gloriæ fructum ,quin & radicem . Hæc Filia diaboli
penumero gladios in fe conuertunt , itidem & inuidi , enim vtraque mala in alterutrum feſe producere ſo . lnuidia .
ſolam inuiti perniciem intuentes, propriam negligūt lent,
Feris deteri- falutem :hi feris quoquè peiores . Nam illæ quidéeſcu IDEM homilia quadrageſimaquinta ad popu
ş.
armátur : lum Antiochenum : Talis eft inuidiæ malitia, vt priùs
ores. funt in indigentes, vel à nobis iritatx , aduersùsnos
hi verò beneficijs quoq frequenter alle &ti,benè meri. ſe pariétem offendat.Etficut vermis de ligno naſcens, Comparatu
tos maleficijs proſecuti ſunt. Hiquidem peiores feris, iplum priùs abſumit : fic & inuidia illam priùs quę fé vermi deli
peiores & iftis.Hi nan peperis,animam corrumpit,& inuifum contrarijs,ac sno naſcéti.
Pares aut pe- dæmonibus autem pares, fortè fortè peiores & iftis. Hi nan
iores dæmo que contra nos bellum exercent impacatum , conſor- vellet, afficit. Nam nè mihi cósideres inuiſorum pro
nibus .
tibus autem generis nő infidiantur.Vndè Iudæis quog cemia ,ſed finereſpice : & intellige, quòd hæc inuiden
Matth . 13. Chriſtus osoccluſit, cùm eŭ in Beelzebub eijcere dæ . tium malitia inuilos ad maiorem perducit claritaté.
monia calumniarentur. Hi verò nem naturæ commu- Nam hiquidem & Deum in auxilium attrahüt, & cx
nionem reueriti ſunt, neq fibi pepercerunt. Nam an lefti fruuntur fauore : hoc verò carens, omnibusred
tequàm inuiſos,animas ſuas pænis afficiūt, tumultus dicur expugnabilis : & antequam ab externis hoftibus,
omnis & ignobilitatiseas fruftrà & incaſsùm implét. abipro obfeffus vitio tantùm non conſumitur: & tan
Cur enim doles ô homo proximi bonis ? Dolere nos quam occultis depaſtus détibus , ità clanculùm ,veità
oportebar his quæ patimur malis, non in quibus alios dicam, abſumptus remanet. Quod ſciétes,huius quę.
Omnivenia probabiles haberi videmus.Proptereà omni venia ca ſo yitij peftem fugiamus,& totis viribus ex noſtris re
& excuſative rec iftud peccatum . Nam fornicator quidem concupi. legemus animis. Omnium enim vitiorum hoc eft per. Omnium vis
carth.oc pec fcentiam prætenderepoteft, fur paupertatem ,homi- nicioſillimum ;& ipſam falutem noftram ſuper omnia tiorum peraì.
cida furorem , frigidas quidem & irrationabiles, ha- vaſtat: Improbi nanque diabolieft inuentum.Et pro
bent tamen quas præcendant excuſationes. Tu verd pterea Sapiens quidam dicebat : Inuidia verò diaboli Sapien.2
Nota. introiuit mors in orbem terrarum .
quam dices cauſam rogo ? Nullam penitùs nisì tan
tùm intenſam nequitiam . Si enim inimicos diligere 6. PROSPER libro tertio de vita contemplati
Matth.s. iubemur, cùm & diligentes oderimus,quam pænã lu ua, capite quinto : Inuidus cercè, qui alienum bonú,
emus . Nam fi diligensdiligentes, nihilo gentibus me- fuum facit inuidendo ſupplicium ,nulla videtur ad in
liùs affe &tuseſt:nihil iniuriæ operatoś infeftans,quam uidendum concupiſcentia prouocari, fed cantùm fu- Oritur ex liza
perbia.
habebit veniam ? quam excufationem ?audiquid Pau . perbiæ morbo vexari. Sed ſi animi eius peftem ,qua
s.Cor. 13 . lus dicat : Si tradidero corpusmeum vt ardeam , cha. præcipitatur incenſus, ſubtiliter alteiz rimemini, in
ritatem autem non habuero ,nihil mihi prodeft.Quòd uenietis eum & perditionis eius cupidine, cuius cupit
autem vbì liuor & inuidia, charitatis opera ſublata interitum , & fuperbiæ malo teneri , quo fibi iugiter
Fornicatione fint,cuiæ pater. Hoc vitium & fornicatione peius eſt, ingemifcit meliorem cui inuidetzanteferri. Quis faci
& adulterio & adulterio. Hocenim in operato tantùm fiftit: inuié lè poteft ,quale fit hocmalum ,verbisexprimere, quo
quomodò pc. diæ verò vistotam fubuertit eccleſiam , & toti nocet inuidus odio hominis perſequitur diuinum munus in
ius,
terrarum orbi.Hæc homicidij mater eſt: ità fratrem homine: quum potiùs armari homo debeat,etiam pro
Gen.4.27.17. Cain occidit, ità Iacob Eſau , ità Iofeph fratres, ità cú. ſui meriti fan &titate ? Tantos inuidus habet pænaiu
Sapicn.2. etos hominesdiabolus. Sed eu nunc non occidis, fed fta tortores, quantos inuidioſus habuerit laudatores. Inuidiofi &
multa cæde facis grauiora ,, fratrem optans confundi, Siquidem inuidioſum facit excellentia meriti, inuidú inuididiſcrie
laqueos vndique rendens, lumpros pro virtute diſfol- poena peccati:nec ei ab homine poteſt remedium ad- men .
uens labores, dolens quòd mūdi placent Domino. Nő hiberi, cuius eft vulnus occultum .
illum itaq , fed ab eo culcum impugnas . Illum afficis 9. ET capite nono : Donante Domino debemus
cótumelia,tuum illius præponens honori: & quod eft oftendere, qualiter inuidi ſanctè viuentium merita,
omnium grauiſſimum , indifferens peccatum eſſe vi- fua faciant inuidendo peccata : & quantum in eis bo
detur,cùm fit omnium'atrociſlimum.Siue miſerearis, num corrumpatinuidia, qui quicquid boni fieri vel
fiue vigiles, omnium esſceleratiſſimus, cùm inuideas dicià fan &tis audierint, aut omninò non credunt, aut
fratri,& hocillinceſt manifeftú . Quidam olim apud res benègeftas in malum malè interpretando conuer- geniumegre .
Corinthios fornicatus eft, fed accufacus fuit , & breui tunt.Omne malum , quod de illis mendax fama iacta- giè depingie
Gencſ. Ao
correctus. Abeli Cain inuidit, fed fanatus nó eft :quin uerit, ftatim , tanquàm fi ipfi viderint, credunt. Fera, tur.
liter
 DE INVIDI A.
liter eis quiillud verum non effe probare voluerint,
contradicunt. Omnia fuis æmulis fingunt, eorü pro-
fe &tu deficiunt, odia intra ſe abſcódunt, & in fuos cru-
ciatus enucriunt, proficiencibus inuident, peccátibus
fauent. De bonorum malis gaudent, de profectibus
lugent, de inimicitijs gracuitis ardent, depræhendi pe-
coris íui malitiam timent, ſemper amari , nunquàm
.certi. Amici diaboli, inimici etiam ſui, omnibus odi-
ofi. Ad gaudenda anxij, ad plangendalæti, vtrobiquè
diſperſi. Inter amicos diſcordias ſeminát:diſcordan-
tes,ad tempus,fi poſſunt, in diffenfione confirmant.
Opinionem bonorum mendacijs decolorant: in ſpiri-
tualibus carnalialaudant, vt fpiritualia bona eis deel.
ſe perſuadeant. Amicitias fimulant, vt eos, qui fe in-
cautè fibi cómiſerunt, qua poffunt arte decipiát. Odi-
orum fibi occafiones prauisſuſpicionibus coaceruát:
dæmones, quorum ſectantur fa &ta, lærificant.Sanctos
viros, quibus funt noti, contriftant, velut amici in
obfequio , hoftes in animo. Continentes in verbo,cur-
pes in facto. Prodigi ſecretorum , tenaces malorum :
Prompti ſuſpicionum malarum , inanes bonorum .
Pleni ſordiū, præditi fraudibus.Aduerfarij corde vir.
tutibus, praui moribus, & infidiofi cunctis fecum in
fimplicitate viuentibus. Hæc & his fimilia ſunt, quæ
omnes inuidos bonis voto fiueanimo inimicos often-
dunt . Conſiderate, obſecro, qualiter inuidospunitu-
ra fint mala ſua, quos etiam bonapuniuntaliena . Vbi
iſti fieri poterútboni, qui ſunt in bono mali:aut quan-
do benèmalis vſuri ſunt, qui malè bonis vti non defi-
nunt? Item bonis vtitur inuidus malè, quia omnibus
bonis, quæ miſer execratur abiunctus, animi fui ſup-
plicio relinqueturaffligendus. Ecquis ei poterit ſub-
Inaidus,ſui uenire, qui ſe fibi exhibet inuidendo carnificem ? Aut
de deus carni. vnde ſibi parabit falutem ,qui de falutis materia (bo-
nis malè vtendo) facit perniciem ?
8. ISIDORVS de lummobono libro tertio, ca
pite vigefimoquinto : Liuor alieni boni fuum punit
authoré. Nam vndè bonus proficit, inde inuidus con-
tabeſcit. Homines prauè viuentes, ficut de bonorum
lapſibus gratulantur, ità de eorum rectè factis bonic
perfeuerantia confunduntur. Inuidus membrum eft
Sap . 3. diaboli, cuius inuidia mors introiuit in orbem terra .
rum.Sicut & fuperbus membrum eft diaboli, de quo
Job 41. fcriptum eft: Omne ſublime videt, & ipſe rex eft fu
Nallavirtus per omnes filios fuperbix . Nulla eft virtus quæ no ha-
caret inuidia beat contrarium inuidiæ malum . Sola miſeria caret
caret ionidia . inuidia : quia nemoinuidet miſero , cui reuerà non li
uor obijcitur, ſed iola miſericordia adhibetur. Multi
& bonos imitari volunt, & de bonorum profe& ibus
inuidiæ liuore tabeſcunt. Quo fit vt nec illi corrigan-
tur à malo ſuo :ſed per inuidentiam deteriorentur, &
bonos à recto ftudio, quárùm in ipfis eft,fipotuerint,
deprauare conentur. Quando malos boni proficere
videns, non ſcandalizentur : ſed quem fint finem ha-
bituri,maximècogitent. Hoc omnis inuidus alienis
Job 1. & 2. virtutibus præftat, quod beato lob Satan pftitit. Nam
dum æmulatur proiperitatibus, commouit aduerſa.
Sed dum credidit eum diabolus poſſe profternere ,in-
dè eiusaucta ſuntmerita, atque indè claruerunt pro-
babiliora patientiæ documenta. Icà requirunt inuidi
aditum malę famæ, per quam bonorum vitam macu-
Gen. 19 . Jent, ficut oftium quærebant Sodomitæ , quo domum
Loch nocituri introirét, Illi verò cæcitate errorisper-
cuſli, parietes videbant, oftium non inueniebant. Non
aliter inuidi videndo velut parietem , virtutes diſfi-
mulant : vitia verò perquirunt, per quæ eorum con
ſcienciam vrant .
9. AVGVSTINVS libro vndecimo deGenefiad
lnuidia quid literam ,capite decimoquarto : Cùm ſuperbia ſit amor
have Tuomo excellentia propriæ,inuidia verò fitodium felicitatis
bia nafcatur. alienæ, quid indè naſcatur, fatìs in promptu eft.
Amando enim quiſque excellentiam fuam , vel pari.
bus inuidet quòd ei coæquantur : vel inferioribus,
nè fibi coæquentur : vel fuperioribus, quòd eis non
!
1
377
coæquetur. Superbiendo igicur inuidus, non inuiden
do quiſque ſuperbus eft.
106 PROSPER in ſententijs ex Auguftino decer
pris, ſententia ducenteſima nonagefimafecunda :Cùm
fuperbia fit amor excellentiæ propriæ, inuidentia ve .
rò fitodium felicitatis aliene, quod vndè naſcatur,in
promptu eft. Amando enim quiſque excellentiam ſu
am , vel paribus inuidet,quòd ei coæquentur: vel in
ferioribus, nè fibicoæquérur : vel ſuperioribus,quòd
cis non coequetur. Superbiendo ergò quiſq inuidus,
'non inuidendo ſuperbus eft.
11. GREGORIVS libro trigefimoprimo Mora
lium , capite trigefimoprimo: De inuidia odium , ſu . Ieuidiæ filia,
ſurrario , detractio ,exultatio in aduerfis proximi, af
fictio autem in proſperiş naſcitur.
12. PRIMAE loannis tertio : Hæc eft annunciacio ,
quam audiftis ab initio , vt diligatis alterutrùm . Non
ficut Cain qui ex maligno erat, & occiditfratrem ſuũ.
Et propter quid occiditeum ? Quoniam opera eius
malignia erant: fratris autem eius, iufta. Omnis qui
odit fratrem , homicida eſt.
13. AD Romanos primo: TradiditillosDeus in re
probum ſenſum , vt faciant ea que non conueniunt:
repletos omni iniquitate, &c. plenos inuidia, homici
dio , contentione, dolo, malignitate, ſuſurrones, de
.
tractores, Deo odibiles, ſuperbos, & c . Qui cùm iu .
ftitiam Dei cognouiſſent, non intellexerunt, quoniá
qui talia agunt, dignifuntmorte : no ſolùm qui ea fa
ciunt, fed etiam qui conſentiunt facientibus.
14. PROVERBIORVM decimoſeptimo: Qui
in ruina lætatur alterius,non erit impunitus.
15. ET capite vigeſimoquarto: Cùm ceciderit ini
micus tuus,nègaudeas,& in ruina eiusné exultet cor
ruum :nè fortè videat Dominus,& difpliceatei,& au
feratab eo iram ſuam . Et paulopoft: Cùm detractori.
bus né commiſcearis, quoniam repétè conſurget per .
ditio eorum , & ruinam veriuſa quis nouit ?
16. ITEM capite vigefimooctauo: Vir quifeftinat
dicari, & alijs inuidet, ignorat quòd egeſtas ſuperue
niet ei.
17 . ECCLESIASTIS quarto : Contemplatus
fum omnes labores hominum , & induſtrias animad
uerti patere inuidiz proximi. & in hoc ergo vanitas,
& cura ſuperflua eft .
1.B. GENESIS quarto : Fa & um eft autem poft
multos dies, vt offerrec Cain de fru & ibus terræ mu
nera Domino. Abelquoquè obtulit de primogenitis
gregis fui, & de adipibus eorum : & refpexit Domi
nusad Abel & ad munera eius, ad Cain autem & ad
munera illius non refpexit. Iratus eft Cain vehe
menter , & concidit vultus eius & c.
2. IVDAS Apoftolus in epiftola ſua catholica :
Væillis, qui in via Cain abierunt.
3. PRIMI Regum decimooctauo : Præcinebant
mulieres, ludentes atquedicentes : Percuffit Saul mil
le, & Dauid decem millia. Iratus eft autem Saul ni.
mis, & diſplicuit in oculis eius ſermo ifte : dixita ,De.
derunt Dauid decem millia, & mihi milledederunt:
quid ei ſupereft nisì ſolum regnum ? Non rectis ergò
oculis Saul adſpiciebat Dauid à die illa & deinceps,
& c.Tenebat'a Saul lanceam , & mifit eam ,putás quòd
poffet Dauid configere cum pariere: & declinauit Da
uid à facie eius fecundò, & c. Factus eſt Saul inimi.
cus Dauid cunctis diebus .
4. GREGORIVS Nyffenus in vita Moyfi: Inui.
dia malorum princeps, mortis mater , prima peccati Invidia vitu
ianua, vitiorum radix, doloris initium , calamitatis peratio.
parens, inobedientiæ caufa, ignominiæ principium ,
inuidia nos longèàparadiſo exterminauit: inuidiare
pulità ligno vitæ . Inuidia, dico ,mortifer ftimulus,
mucro reconditus, naturæ morbus, bilis venenoſa,
tabes fpontè adhibita, telum amarum , figens ani
mam clauus, Aamma cordis, inteftinorum ignis :
hanc qui habet, non ſuis malis, ſed alienis bonis in
Bbb felix

378 DE INVID
felix eft, & contà non fuo bono , fed malis proximi re, inuidus verò fugere non valebit. Vbicunque fue
felix eft: inuidus enim felicitate aliorum dolet, cala- erit, aduerfarius ſuus ſecumeft, hoftis in pectore ſem .
Miluis com- mitatibus gaudet. Miluos cadaueribus paſci, & pre- per incluſus.
parantur in- ciolis vnguentis emori aiunt: videtur enim natura ſua Ś. BERNARDVS in ſermone vigefimoquarto
ad putridum & putulencum eſſe affinis : quando verò fuper cantica: Non veniat anima mea in concilio de Rom
huic morbo ſubiectus eft aliquis, amicorum commo trahencium : quoniam Deus odit eos , dicente Apo traétioncm .
dis quafi vnguento cabeſcit: & fiquid calamitofum ftolo : Detractores Deo odibiles. Quam fententiam Pral. soo .
for. * softro incidiffe proximo intellexerit, ilico aduolat, * pofito Deus ipſe loquens in pfalmo,audiquomodò affirmet:
inuadit adunco, quo fi qua latent, diftrahitatquediſ.
fipat, & in medium proponit omnibus .
5. HIERONYM VS in caput quintum epiſtolæ
Diſcrimē in- ad Galatas : Inuidiam non putemus idem effe quod
teszelum
& iquidiam
. zelum . Quia zelus & in bonam partem accipi poteft,
cùm quis nititur ea qux meliora ſunr, æmulari. Inui-
dia verò aliena felicitate torquetur : & in duplicélcin-
duaspalfio. ditur paffionem , cùm autipfe eft aliquid in eo, in quo
nes ſcindi. alium effe non vult : aut alíum eſſe videns meliorem ,
tur.
dolet ſe ei non elie confimilem . Pulchrè quidam de
Neotericis, Græcum verſum trasferens, elegiaco me
tro de inuidia luſit, dicens :
luftius inuidia nihil eft : quæ protinus ipſum
Authorem rodit, excruciatis animum.
Scripfit & bearus Cyprianus librum deželo & liuore,
Inuidi & in. valdè optimum : quem qui legerit, non dubitabit an-
uidiofi defcri. numerare operibus carnis inuidiam. Inter inuidum
McA.
autem & inuidiofum hoc intereft, quòd inuidus feli-
ciori inuidet :-Inuidioſus autem is eſt, qui ab alio pati.
tur inuidiam .
6. GREGORIVS paſtoralis curæ parte tertia,
Cæcitas & admonitione vndecima: Admonendi ſunt inuidi , vt
infelicitas perpendant quantæ cæcitatis funt, qui alieno profe-
inuidorum .
Eu deficiút, aliena exaltatione tabelcúr. Quid iftis in-
felicius, quos dum confpe & a felicitas afficit, pæna
Aliorú bona nequiores reddit ? Aliorum verò bona quæ habere nó
quomodo pollunt, fi diligerent, fua facerent. Sic quippe ſunt
poltta fiant. vniuerſi confiftentes in fide, ficut multa membra vno
continétur in hoc corpore, quæ per officium quidem
diuerſa ſunt, ſed eo quo fibi viciſsim congruunt, vnû
fiunt. Vndè fic vt pes per oculum videat, & per pedes
oculi gradiantur,ori auditus auriūſeruiat, & ad vſum
fuum auribus oris lingua concurrat, ſuffragetur ven-
ter manibus, ventri operentur manus. Nimis itaque
turpe eft, non imitari quod fumus. Noftra ſunt nimi.
rùm , quæ etli imitari non poffumus, amamus in alijs,
& amantium fiuntquequeamātur in nobis.Hincergo
penſent inuidi, charitas quantęvirtutis eft ,quæ alieni
quoquè laboris opera, noftra facit fine labore.Dicen-
dum eftinuidis, quia dum ſe iſta intrinfecùs pefte con-
fumunt, etiam quicquid in fe aliud boni habere vi-
dentur, interimunt. Vndèſcriptum eſt : Vica carniū,
Ironcr.14 .
ſanicas cordis : putredo oſtium , inuidia . Quid enim
per carnes, nisi infirmaquædam ac tehera : quid
& per
offa, nisi fortia acta fignantur ?
7. AVGVSTINVS ſermone octogeſimotertio
Aerugini co
. de tempore: Sicuc ęrugo ferrum , ica inuidia ipfam
pera animam , in qua eft , interimit & conſumit. Et ficut
aiunt viperas dilacerato & dirupto illo ipfo materno
veero, in quo conceptæ ſunt, naſci : ità & inuidię natu-
ra illam ipſam animam , à qua concepta eft , & conſu-
mit & perdit. Qualis hæc animæ tinea eſt ? Quæ cogi-
tationum tabes pectoris? Quanta rubigo zelare in ho-
mine donum Dei, & in malo opprobrio bona aliena
conuertere, aliorum gloriam facere pænam fuam ,
velut quoſdam pectoriſuo admouere carnifices, co
gitationibus & fenfibus ſuis adhibere tortores, qui ſe
inteftinis cruciatibus lacerent ? Non cibus talibus læ-,
Miferia inui. tus, non potus poceft effe iucundus. Suſpiratur fem.
dorum . per & ingemifcicurac doletur, diebus ac no &tibus pe
& us obfeffum line intermiſſione laniatur, Erquantú
ille cui inuidet, ſucceſſu meliori profecerit, tantum
inuidus in maius incendium liuoris ignibus exarde
ſcit: pallor in facie , tremor in labijs, fridor in den-
tibus. Quiſquis ille eft quem in zelo ſuo perſequi-
tur inuidus, ſubterfugere eum forſan poterit & vita .
IA
.
. 1. de
Contra
Detrahentem , inquit, fecretò proximo fuo, hunc
perſequebar. Nec mirum , cùm id præcipuè vitium
charitatem quæ Deus eft, & quidem cęteris acriùs,
impugnare & perſequi cognoſcatur, quemadmodùm
vos quoquè poteftis aduertere. Omnis qui detrahit,
primùm quidem ſeipſum prodit vacuum charitate :
deindè quid aliud detrahendo intendit, nisi ve is cui
detrahit, veniat in odium vel contemptum ipſīsapud
quos detrahit ? Feritergo charitatem in omnibus qui
ſe audiunt, lingua maledica: & quantùm in ſe eft, ne
cat funditùs & extinguit:non folùm autem, fed & in
abſentibus vniuerfis ad quos volás verbum fortè per
eos qui præſentes ſunt peruenire contigerit, Vides
quàm facilè & in breui ingentem multitudinem ani
marum velociter currés ſermo tabe malitiæ huius in
ficere poſſit ? Proptereà dicit de talibus propheticus
fpiritus: Quorum os maledi& tione & amaritudine pfal.13.
plenum eft, veloces pedes eorum ad effundendum
ſanguinem . Vriqué tam veloces, quàm velociter cur
ritlermo. Vnus eft quiloquitur, & vnum tátùm ver
bum profert : & tamen illud vnum verbum vno in
mométo multitudinis audientium dum aures inficit,
animas interficit. Cor liquidem felle liuoris amarú,
per linguæ inftrumentum ſpargere nisì amara nő po
ieft, dicente Domino : Ex abundantia cordis os lo- Matth. 12.
quitur. Et ſunt ſpecies peſtis huius dum alij quidem Species de
nudè acque irreuerenter vti in buccam venerit, virus tractionis.
euomant detra &tionis. Alijautem quodam fimulatæ
verecundiæ fuco conceptam malitiam, quam retine
re non poſſunt, adumbrare conantur . Videas præmit
ti alta ſuſpiria, ficó quadam cum grauitate & cardi
tate , vulcu meſto ,demiſlis ſupercilijs, & voce plan
genti egredi maledi&tionem , & quidem tanto perſua
libiliorem , quanto crediturab hisqui audiunt, corde
inuito , & magis condolentis affectu, quàm malitiosè
proferri. Doleo,inquit, vehementer pro eo quòd di
ligo eum fatìs ,& nunquàm potui de hacre corrigere
eum.Et alius,Mihi quidem , ait,benè compertum fu
erat de illo iftud, ſed per menunquàm innotuiſſet. At
quoniam per alterum patefacta eſt res, veritatem ne
gare non poſſum : dolens dico , reuera ità eft. Et ad
dit : Grande damnum. Nam aliås quidem in pluribus
valec, cæterùm in hac parte (vtyerum fatear) excufa
ri minimè poteft.
9 . IDEM ſermone quadragefimonono in Cantica:
Meciétes noſmetipſosnobis ,ſentimus aliquinoftrum De primio
motibus in
pro noftræ imperfe &ionis experientia, quàm rara uidia ,
virtus fit, alienæ non inuidere virtuti, nedùm gau.
dere ad illam, nedùm etiam tanto plus quàm ad
propriam quenque gratulari , quanto ſe perpende.
rit in virtute ſuperatum . Ec quomodò (ais) ego
proficere poſſum , quifratri proficienti inuideo ? Si
doles quòd inuides, fentis, ſed non conſentis. Para
fio eft quandoque fananda, non actio condemnan .
da . Tantùm non illic refideas, iniquitatem meditans 1
in cubili tuo, qualiter videlicet foueas morbum , ſa
tisfacias pefti, perſequaris infontem , benè ab illo
gefta calumniando, deprimendo, peruertendo, atque
impediendo gerenda. Alioquì non nocet ambulan
ti & extendenti ſe ad meliora, quod iam non ipfe
operatur, fed quod habitat in eo peccatum . Non Rom . 6 .
eſt ergò damnatio illi qui non dat membra ſua ar
ma iniquitati, non linguam ad detrahendum , non
quicquam reliqui corporis ad lædendum nocen
dum've aliquo modo, magis autem confunditur fic
ſe eſſe malé affectum : & inolitum ex longo yitium
contin
 DE INVIDIA. 379
confitendo, flendo,orando conatur expellere :& cùm commiſerantur: tu verò cum falutis beneficium con
non præualet,micior indè ad omnes atqueapud ſe hu. ferri homini cernas,expalles & tremis, & in ferocita
milior inuenitur. tem cædendi benefactoris conſpiras, Et quid hac in
10 . ITEM in ſermone de criplici cuftodia, manus, fania furiofius vnquàm reperietur? His profe & ò de
Contra de linguæ,& cordis : An non amitcunt vitam detractores cauſis fornicatores ac publicaniad cælos conſcende.
caftores. Deo odibiles, odibiles vicæ ? Fugitvita quos odit, & repotuerunt: inuidiæ autem morbo laborates,quum
quos vita fugit,morineceſsè eft. An non & ipſe mo- intùs eflent, à regno cælorum exciderunt: filij aurem
ricur, qui venenú bibit, quod ei maleſuada detracto- (inquit)regni eijcientur foras. Prætereà omni prauita. Marth. S.
ris lingua propinar?Siquidem furcìm ei dile &tionis teilliex animis expulia, eaquæ nunquàm fperârunt,
vita ſubtrahitur: & dū neſcit, paulatim in eo fraterna facilènacti ſunt: Phariſæi autem vel ea quæ rerine
charitas refrigeſcit. Auditurus eft forfitan ipfe quog bant bona,penitùs amiſerunt: neque id iniuria. Nam
cui detrahitur: vndique enim verba volant, & mul. inuidia peftiferum malum, hominem in diaboli con- Inuidia con.
torum priùs orafermo pertranſiens,difficile fieri po- ditionem , acin dæmonemimmaniſfimumconuertit. uertithomi.
teft, quin fingulorum creueric linguis, & quafi iam inuidiâprima hominiscxdes apparuit.Inuidia frater- nesin demo
proue & us referatur ad eū, ad cuius ſpectat offenſam . na charitas contempta eft. Inuidia fanguine hominis Genc.4.
Itaque ſcandalizabitur audiens & tabefcet, eo'a faci- terra primò maculata. Inuidiâ denique factum eft, ve
liùsextinguetur in eo charitas, quo ampliùs antè vi- hiatuſuo terra Dachan , Chore, Abiron ,vniuerſum's Nume. 16.
Bšal. sao uere videbatur. Si inimicus, ait, meus maledixiffet illum populum viuos abforpſerit.Et paulopdi :Nam
mihi , ſuſtinuiſſem vtiquè : & quidem cauet fibi pru. vnde Cain fratricida effectus eſt ?Vndè verò Eſau fra- Gen.4.27 .
dens auditor,cauet & ipfe, finon defipit, qui fibi no- trem infectabatur ? Vndè Laban ,vndè Iacob filij,vndè Gen.31 . & 39.
uerit effe detractum : ille,nèveneno inficiatur :ifte,né Chore , Dathan & Abiron , vnde Maria atque Aaron Num 16. & 12.
ſcandalo perturbetur.Sed quod in fe eſt,tamen lingua inquinati fuerunt ? Vnde ipfe diaboluscalumniæ no
maledica , & illius percutiens conſcientiam , & iftius men fortitus eft ? Adhæc illud etiá tecum ſemper ver
J;
vulnerans charitatem , fecum pariter vtrunque pere- re , quia non maiorem illicui inuides , quàm tibi ipfi
mit. Nunquidnon vipera eft lingua iſta ? Ferocifar facisQui
llimau las, ,cùm
iniudriáeni teipſum versùs mucronem impel
m incommodi Cain fratri fuo Abel in
planè, nimirùm quæ tam lethaliter tres inficiat Genc.4 .
vno . Nunquid non lancea eft ifta lingua ? Profectò & tulit? Nónne illum quidem inuitus ad melioreni vi
Pſal.s6 . acutiſlima,quæ tres penetrati& u vno.Lingua, inquit, tam citiùs tranſmitit, ac feipfumærumnisinuoluit?
Linguade. corum gladiusacutus. Gladius equidem anceps, im- Efau verò qua in remanſueto lacob obfuit, cùm ipſe Genc. 27.
tractorisgla.mò triceps eft lingua detractoris. Nec verò eiufoodi etiam paterna domo éxcidit, & poft inſidias illas in
dius triceps. linguam , ipſo etiam mucrone quo Dominicum latus aliena vagabatur regione, lacob verò multis bonis
cófoſſum eſt,crudeliorem dicere verearis. Fodit enim atque diuitijs abundauit? Qua in re fratres ſui loſeph Gen.37.8 43.
hæc quoque Chriſti corpus, & membrum de mem- peiorem reddiderüt? Nonne quanquàm vſque ad ſan
Matth. 37 : :
bro, nec iam exanime fodit, fed facit exanime fodi- guinem ferè veniſſent, inedix malo in extremis peri
endo. Ipfis quoque nocentior eft fpinis,quas illi tam culis fuerunt,cùm ille regia poteftate in Aegypro po
ſublimi capitifuror militaris impoluir: ſeu eciam cla- tiretur?Nam quanto maiore inuidia laboras,tátoma-.
uîs ferreis, quos fàn & iſlimis manibus illis & pedibus iora illi offersbona,cuiinuides.Deus enim qui omnia
conſummatio Iudaicæ iniquitatis infixit. Nisi enim perſpicit,cùm viderit innocentem iniuria circunuen
huius quod nunc pungitur & transfoditur, corporis tum , extollic multòmagis,clarum illum facit, inui
ſui vitam illius vitæ corporis prætuliſſet, nunquàm dentem autem deprimit.
illud proiſto mortis iniuriæ , crucisignominiæ tradi- 13. GREGORIVS libro quinto Moralium , ca
diſſer. Ec dicimus, Leuis res ſermo: tenera, mollis & pite trigefimotertio :Etparuulum occidit inuidia.In. Job s.
exigua caro lingua hominis: quis ſapiens magni pen- uidere enim non poffumus, nisi eis quos nobis in ali- Inuidemus
dar? Leuis quidem res ſermo, quia leuitervolat, ſed quo meliores putamus. Paruulus ergò eft quiliuore no nisi ulis,
grauiter vulnerat: leuiter tranfit, fed grauiter vrit: occiditur,quia ipfe fibi teftimonium perhibet,quòd melioresiaca
leuiter penetrar animum, ſed nõ leuiterexit: Profer- eo minor fit, cuiusinuidiâ torquetur. Hinc eft quod bitramur.
tur leuiter, fed non leuiter reuocatur: facilè volat, hoſtis callidus primo homini inuidendo furripuit,
atque ideò facilè violat charitatem . quia amiſſa beatitudine minorem ſe immortalitare il Gen.4.
3 . SAPIENTIAE ſecundo, vt in textu .lius agnouit. Hinc eft quòd Cain ad perpetrandum
12 . CHRYSOSTOMVS homilia quadragefi- fratricidium corruit: quia deſpecto ſuo facrificio ,
Quamexe• maprima in Mattheum :Tale certèmalum inuidia eft, prælatum fibi infremuit, cuius Deus hoftiam acce
lum inuidia quanullavnquammalignitas peior inuenitur. Nam pit, & quem meliorem fe effe exhorruit, nè vecun
fit.
adulterio inquinati,voluptatis faltem iniquæ fructú, que effec, amputauit. Hinc Elau ad perſecutionem Geo.27.
vtputant,aliquem capiunt, & breui tempore peccatú fratris exarfit, quia primogenitorū benedictione per
committūt. Inuidi autem & mulcò antè ſeipſos,quàm dita, quam tamen pro eſu lenticulæ ipfe vendiderat,
quibus inuident, perturbant & cruciant: & ità in agen- minorem fe co, quem naſcendo præibat, ingemuit.
do ſemper inuidendóque funt, vt nunquam peccan- Hinclofeph fratres ſui Ifmaëlitis tranſeuntibus ven- Gen.37.
di afferant finem : fed quemadmodùm ſues lutofa diderunt : quia cognito reuelationis myfterio, nè ſe
immunditia, & dæmones noftris damnis lætantur, fieret melior, eius profectibus obuiare conati ſunt.
fic inuidi calamitate proximorum exultant. Cum' Hinc Saul Dauid ſubditum , lanceam intorquendo, 1.Reg.18,
aliquid criſte ac doloris efficiens proximo acciderit, perſequitur,quia quem magnis quotidièaugeri vir.
tunc aliquantulum acquieſcit,atque reſpirat inuidus: tutum fuccellibus fenfit, vltra fe excreſcere expauit.
alienas enim iacturas ſuos quæftus exiftimat, & alio. Paruulus itaque eſt qui inuidiâ occiditur, quia nisi
rum felicitatem miſeriam ſuam arbitratur : nec ma. ipfe inferior exiſteret, de bono alterius non doleret.
gìs confiderat quid ipfe fuaue conſequatur, quàm 14. ET capite trigefimoquarto : Sed inter hæc ſci
quid proximocalamitofum inferatur. Nónne igitur endüeſt, quia quanuis per omne vitium quodperpe- Diabolicum
Nora . tales homines lapidibuspetendi? Nónne omni cruci- tratur, humano cordi antiqui hoftis virus infundi- vitium .
atutorquendi ſunt? Non aliter profe & ò quàm canes tur, in hac tamen nequitia, tota ſua viſcera ſerpens
rabie concitati, infeftio dæmones, atque furiæ ipfæ . concutit, & imprimendu malitiæ peftem mouit. De
Nam quemadmodùm fcarabæialieno ſtercore, licin- quonimirùm ſcriptum eſt: Inuidia diaboli mors in- Sapient. a.
uidi aduerſa aliorum fortuna nutriuntur, cùm fint trauit in orbem terrarum . Nam cùm deui&tum cor
communes humano generi hoſtes atque inimici . Et liuoris putredo corruperit, ipſa quog exteriora indi. Exterior fpe
alij quidem hominesli animantes rationis expertes cant, quàm grauiter animum veſàniainſtigat. Color cies inuidi
crudeliter cædi ac dilaniari viderint, aliquantulum quippe pallore afficitur,oculideprimuntur,mensaca hominis.
Bbb 2 cen
 380 DE G VLA.
cenditur, & membra frigefcunt, fit in cogitatione ra : tanto largior eſſe oftenditur,quanto'ad hanc percipi.
bies, in dentibus ftridor :cum in latebris cordis cre entium multitudo dilatacur. Quia autem paruulus
ſcens abſconditur odium , dolore cæco tenebrat con- eft, qui terrena diligit : magnus, qui æterna concupi.
ſcientiam vulnus incluſum . Nil lætum deproprijsli. [ cit: poteft etiam fic non inconuenienter intelligi, lobs.
bet, quia tabeſcétem mentem ſua pæna ſauciat, quam Paruulum occidit inuidia , quoniam huius peſtis lan
felicitas torquet aliena : quanto o extranei operis in guore non moritur, nisi qui adhuc in defiderijs in
altum fabrica ducitur, tanto fundamentum mentis firmatur.
liuidæ profundiùs fuffoditur : vt quo alij ad meliora 15. ITEM libro vigefimonono Moralium , capite
properant, eo ipfo deteriùs ruant, qua ruina videli, tercio :Ecce alius fratri ſuo in corde tacitus inuidet, membra
louidifunt
dia .
cec etiam illud deftruitur, quod in alijs actibus, per- & fioccafionem reperiat, eum ſupplantare contendit. boli.
fecto opere, furrexiſſe putabatur. Nam inuidia cùm Cujus alterius membrum eft, nisi ejus de quo ſcriptú
mentem tabefecerit,cuu & ta quz inuenerit benè geſta, eſt, Inuidiâ diaboli mors intrauit in orbem terrarum Sapicnt. 3.'
conſumit. Vndè benè per Salomonem dicitur : Vita 16. AVGVSTINVS in libro de ſancta virgini
Prouer. 14. carnium , ſanitas cordis: putredo oſfiú ,inuidia. Quid tate, capite trigefimoprimo : Superbiam ſequitur in
, enim per vitam carnis, nisi infirma quædam ac tene- uidentia, tanquàm filia pediffequa.Eam quippe ſuper
Remedimui. ra : & quid per offa , nisi fortia a & a fignantur ? Quier- bia continuò parit, nec vnquàm eft fine tali prole acq Diabolus
diam . gò liuoris pefte plenè carere defiderat, illam hæredi. comite. Quibus duobus malis,hoceft,fuperbiæ & in- biz przeft fuper.
& inus.
tacem diligat, quam cohæredum numerus non angu- uidentiæ ,diabolus præeft. diz .
ftat, quæ & omnibus vna eft, & fingulis tota : quz 17. AD Galatas quinto , vtin textu .

VII

Quid eft Gula, & quænam illius filie ?

* Grego zo.Moral.c.17.Bernar.lib de Paffione A. Gula eſt cibi ac potus appetitus inordinatus. " Filias ha
b Grego.lib.31.Moral.cap.31.
c Exod.32.b lob 21.b Prou . 10.c Ephe.s.a Greg. bet, ineptam lætitiam ,multiloquium , ſcurrilitatem , * fpurci
2.parte
homi curæ
l. 57. adpaltor.admonitione
pop 20.Chryfofto.tiem , fenfuum & intellectus hebetudinem.
d Efa.28.b Eccles 10.c Chryſoft.hom.44. in lo. B.
an . & 88.in Matth.Hieron . lib.2. cont.louin . & in Quid verò fædius, quàm hominem à beluis naturali qua
c.44 Ezech.& in cap.s. ad Gal,Legatur dc hoc dam frugalitate contentis ſuperari,dum ventris,crapulæ, & vi

de temp.Serm .231.& 232. Chryfoft.in fet.contra nolentiæ quaſi mancipium agit, dum bona diſſipat, valetudi
accerſit,ac vitam demùmipfam abrumpit,
lido &
Helia . .& 45. Amb.de nem lædit,morbos
lib.2.defummobono,co.42
c Eccli 37.d & 31.b Pſal. 77.d Num... g Deut.
32.c Prouer . 21.C eripitque ſibi? Nam yerèdi& um illud, . Propter crapulam mul
f Eccli 37.d
ti obiêrunt : qui autem abſtinens est, adijciet vitam . Item , ' In multis

8 Luc.21.5 vide Burchat.lib.14.decret.& luo- eſcis erit infirmitas, Iubet ergò Chriſtus, & Attendite vobis, nè fortê
nem parte 13. cap.68 . & ſequentib .
grauentur corda veftra in crapula & ebrietate. Cæterùm ab ebrie

pænit.Card tate nos reuocans Paulus,"Nolite ,ait,inebriari vino, in quo eft lu

cpit.os. ad Oceana.Amb.lib.de
1.Cor.66 Gal.s. d Olcz 4.c" Prouek.Iliaxuria. ' Ebrioſi regnum Dei non poßidebunt : vt idcirco tam gra
k Ela.s.&23 d Prou.23.cd Amos o.b Luc.6.d uiter interminetur quoque Propheta potatoribus :" Va quipo.

tentes eftis adbibendum vinum , o viri fortes ad mifcendā ebrietatem .

TESTIMONI A.

1.A. GREGORIVS libro trigefimoMoralium ,
Quinquemos
dis à gula capite vigefimo feptimo: Sciendum eft,quiaquinque
tamus . nos modis gulæ yitium tentat. Aliquando nang indi-
gentiæ tempora præuenit : aliquando verò tempus
non præuenit, ſed cibos lautiores quærit : aliquando
quælibet ſumenda fint, præparari accuratiùs expe-
tit. Aliquando autem & qualitati ciborum & rem-
pori congruit, ſed in ipſa quantitate ſumendi, men
ſuram moderatæ refečtionis excedit, Nonnunquàm
verò & abie& ius eft quod deſiderat, & tamen ipfo eftu
immenſi deſiderij deteriùs peccat. Mortis quippe
6.Reg.14. ſententiam patris ore Ionathas meruit : quia in guftu
mellis conftitutum edendi tempus anteceſſit. Et ex
Num . 11 .
Aegypto populus eductus, in eremo occubuit :quia
deſpecto manna, cibos carnium petijt, quos lautio .
3.Reg . 2. res putauit.Et prima filiorum Heliculpa ſuborta eft,
quòd ex eorum voto facerdotis puer , non antiquo
more, coctas vellet de ſacrificio carnes accipere, ſed
crudas quæreret, quas accuratiùs exhiberet. Et cùm
Ezech.16 . ad Hierufalem dicitur : Hæc fuit iniquitas Sodoma
ſororis tuæ, fuperbia, faturitas panis, & abundantia:
apertè oftenditur, quòd idcircò falutéperdidit, quia
cum fuperbiæ vitio menſuram immoderatæ refectio .
Gen, 25. nis excellit. Et primogenitorum gloriam Eſau ami
fit, quia magno æſtu deſiderij vilem cibum, ſcilicet
lenticulam , concupiuit : quam dum vendendis etiam
primogenitis prætulit, quo in illam appetitu anhela
ret,indicauit. Nec enim cibus,fed appetitus in vitio
eft. Vndè & lautiores cibos plerunq line culpa fumi.
mus, & abiectiores non fine reatu conſcientiæ deguſta
mus . Hic quippe, quem diximus,Eſau primatum per
lenticulam perdidit :Helias
& in eremo per virtutem 3.Reg:19.
fpiritus carnes edendo ſeruauit. Vndè & antiquusho 3
ftis quia non cibum ,fed cibi cócupiſcentiam , eſſe cau
ſam damnationis intelligit ; & primum fibi hominem Genc.3.
non carne,ſed pomo ſubdidit : & fecundum non car
ne, ſed pane tentauit. Hinceftquòd plerunque Adam Matth . 4 .
culpa cómittitur, etiam cùm abiecta & vilia ſumun
tur. Neque enim Adam ſolus, veà vecito ſe pomo ſur
penderet, præceptú prohibitionis accepit . Nam cùm
alimenta quædam faluti noftræ Deus contraria indi
cat, ab his nos quafi per ſentétiam vetat. Et dum con ,
cupiſcentes noxia attingimus, profe & ò quid aliud ĝ
vetita deguftamus?Eaitaque ſumenda funt, quæ na
turæ neceſlicas quærit : & non, quæ edendi libido ſug
gerit.
2. BERNARD VS in libro de paſſione Dñi,capi.
te quadrageſimoſecüdo: Si cótingat aliquéhabere vir,
tutem abſtinentiæ cũ loãne,ſcilicet.vc ipſam mente &
opere exerceat:nó códemner eú q abftinet cum perfe.
ctiſlimo Ieſu ,id eft, qui abftinentiá prout tempora ex
igunt & perſonæ, pro vtilitare vel proprij corporis
vel proximi nunc intédit, nunc remittit, obſeruas ta
men in omnibus omnia quæ circa virtuté abftinentie
ſuns
 DE GV L A. 381
ſunt ſeruanda, vtſemper vitij abſtinentiæ oppofiti, (id cum
eſt. Nimis enim comedit,qui vltrà quàm naturæ
eft,gulx ) crimen euitet: cuius vitij abufiones hoc ver- fuæ ſuſtentandępoſlitfufficere,lumit alimenta,maxi
Gula abufio . ſu notantur:Præpropere, lautè,nimis ardenter,ſtudio mè fihocfcienter fecerit.Euenit enim non rarò,vtho
nes quatuor. se . Preproperè enim comedunt & bibunt,qui tempus mo ſuis laboribus confideratis plus viljum ſumat alja
Praproperė. comedendi pręueniunt: ſola voluptate,non neceſſita- mentorum ,vt in labore poflitfubfiftere, & timore des
te coacti.Legimus in vitis Patrum de fanctis patribus , ficiendi cogente menſuram refectionis excedat: à quo
qui hofpitum fpiritualiú charitate deuincti, tempus peccato vix credo aliquem eſſe immunem . Sed talia
conſuetum ciborum anticipauerunt: ſed comedendo peccata crebris confeſſionibus intermixtis voluntarijs
in charitate, fe nequaquàm foluiffe ieiunium exifti- abftinentijs ftatim ve depræhendütur,purganda ſunt.
mabant: ità vt etiam aliquipoft talem refectiunculam In nullo autem genere ciborum illud vitiú ſuperflui
Miffarum celebrare ſolennia non timerét: quod quan- tatis ciborum & potuum excuſatur : cùm etiam lega
uis nobis non conueniat trahere in exemplam , vt fi tur quòd peccatum Sodomæ fuit abundantia panis: & Ezech.16 .
militer faciamus, quoniam quidem ab eorum perfe- diabolus tentaturus Dominum , non de alio aliquo Matth.4.
&tionenimiùm ſeparamur, eos tamen fine peccato ta- quàm de pane tentauit, ſciensprofectò in nimio ſüm
lia feciffe cófidimus, quæ nequaquàmnisì ſpiritu ſan . ptu panis peccatum non deeſſe,qui primos parentes, Genef.3.
Laurd . cto ipfis veraciter reueláte feciffent.Lautè comedus, & per ipfos omnes homines vnius pomi comeftione
delicatis vtútur cibarijs ſola delectatione attracti,qui. decepit: quanuis non ità facilè in cibis vilibusmen
bus non fufficit naturalis fapor carnium fiue piſcium , fura excedatur, vbi fapor non decipitur, ficut in ci
qué creator illis impoſuit: ſed modis nature contem- barijs laurè præparatis, & faporibusalteratis. Arden - Ardenrer co
pris querunt adulterinos ſapores piperis & falfamen- ter comedere , elt cibos vel potus cum nimio deſi - medere.
torum variorum,vt libiappetitum faciant comedédi, derio ſumere: quod tam in vilibus, quam in delicatis
non metuentes optimum omnium creatoré vitupera- poteft cibarijs euenire.Cuius rei exemplum habemus
re in creaturis ſuis, dum alios illis ſapores ipfi faciunt, in Eſau,qui vilis cibidelectationeattra & us, vltrò ven
quam creator nacurę earú pręſtiterit. O quantūhuiuſ didit primogenita fua. Ita enim habet Geneſis, quia Genef.25.
modi alienos ſapores homo Chriſtianus vitare debe- veniens Efau deagro vidit lacob fratrem ſuũcoquen
ret,fi aduerteret dulciſfimum & fapientiſiimum Do- temlenticulam,cui dixit,Damihi de coctione tua hac
minum ſuum feciffe omnia bona valdè, cujus creatu- rufa, quia oppidò laſſus ſumn . Et facta pactione cũ la.
ras verè bonas nullus nisì malus alterare conſueuit . cob de venditione primogenitorum , comedit in vo
Lautioribus Conſueuit dico , quia quandoquè lautioribus vticie racitate co & ionem nimis deſideratan , & dignitatem
cibis quando barijs pro infirmitate corporisrepellenda, palato non primogenitorum amiſit. quia enim nimiùm ardenter
vai licitú bit. allubente, fed renitente cibarijs, nulla vel parua cul- defiderabat lenticulam , En ,inquit,morior : quid nai
pa eſſet. Ad eorum igitur confufionem , quorum (ve hi proderunt primogenita ? non eft dubium quin ar
Philip.3. Apoftolus ait) deusventer eft,& gloria in confuſione denter comederitacceptum , quod tam ardenter fue.
eorum , quos idem adferit flendo inimicos eſſe crucis rat defideratum . Miſerere Domine miſericordiffime
Lucz 16. Chrifti, & imitatores illius pauperrimi & miſerrimi IESV, mihi miſerrimo peccatori, qui nullam diem
diuitis , quiepulabatur non aliquádo pro ſanitaris re- fine peccato huiuſmodi me ſentio præterire, nèper ta
for. * volu- medio,fed pro * voluntate quotidiè fpledidè,propter lem exceffum fidei tuæ , qua tibi genitus fum , me.
plate quod nec guttam aquæ , cùm in inferno fepultus effet, rear perdere dignitatem . Econtrà & fanctiſtimos He
meruit impetrare vi refrigeraretur lingua eius ardens liam & Ioannem Baptiftam carnibus nullis vſos fuifa
profectò in fiamma, quæ alienis ſemper & ſuperfluis ſe accepimus, & perfobrietatem temperantiæ eosnul.
fuerat ſaporibus delectata, nec naturali aquæ frigore lum ex hocomninò meritum perdidiffe.Studiosè co- Studiose co
meruitrefoueri, qui in voluptatibus fuæ naturæ fa- medere,eft in cibis vel in potibus nimis diù immora- medere .
porem alienauerat: ad horum inquam confufionem , ' ri.Dehoc expertis loquimur, & vrinàm non eſſemus
gentilis hominis memorare ſententiam nó grauabor, experti,necvnquam experturi. Frequenter folet acci
vt erubeſcat nomine Chriſtianus, cùm à meliore ſei- dere,quòd fumptis cibarijs quæ ſecundùm conſuetu
plum ignorantedocetur,qui neque creaturas per cre- dinem neceſitati ſumentis poffent& deberent fuffice.
aturas per creatorem venerari ſciebat,nec alperos ſci- re, quædam furgat noua delectatio :quæ facit homi.
ebat pati ſapores pro Chriſto, quem vel neſciuit; vel nem iinprouidum & infidias diabolinon cauentem,
non credidit pro lein crucis patibulo vinum myrrha- illicibo cum tanto ſtudio inhærere,tanquam nihilan
tum bibiffe cum felle inixtum ,ſed ſoli nature conſen- té comederit , vel intra multos dies poft hoc nil fic
tiens contra voluptuoſos exclamat, ſumpturus ciborum . Et quia gulæ (peciem in ſe depre.
Lucanus li . O prodiga rerum hendút,auxiliáte Deo huic facilè poſsūt reſiſtere:quia
bro 4.
Luxuries,nunquam paruo contenta paratu , impetus eius non longiùs durat, quàm dum à menſa
Et quælitorum terra pelagóque ciborum ſurgatur, & illius quod canto ſtudio defideratur, me.
Ambitiofa fames , ô lautæ gloria menſä . moria ſubducatur. Sunt autem plurimi qui tale ftu
Diſcite quàm paruo liceat producere vitam, dium comedendi nec peccatum exiſtimant, nec etiam
Et quantum natura petat : non erigit ægros cuiquam ſuggerenti effe peccatum , fidem adhibeant,
Nobilis ignoto diffulus conſule Bacchus. habentes in conſuetudine damnabili , nulli deſiderio
Non auro gemmisa bibunt, fed gutture puro reſiſtere quod poflit à natura aliqua obūbrationede.
Vita redit,fatìseft popuils fluuiusif ceres , fendi: nec ponūt aliquam metam deſiderio comeden.
id eft,aqua& panis. Hæc fatis cócordant cum illa vſi di, donèc tempore deficiant fatigati. Sed Chriſtianus
Eccli 29 . tata ſententia & vera : Panis & aqua, vita hominis.Nec homo comedit yt viuat, non viuit vt coinedat, ficut
adhuc conteruntur hac confuſioneduriflimæfrontes quidam ait, idiqz & illud benè de inutilibus & voraci
voratorū ,tăipfiusveritatis veriilimi Ieſu , ğ Apoſtoli bus, Nos numerus lumus, & fruges conſumere nati ,
eius,immòne gentilis quidé hominis repræhenfione Chriftianus aut non fic, ſed ſemper ità ſurgat de men
& eruditione percuſſæ , & dicunt, Chriſtiani fumus.nó fa , vt adhuc habeat appetitum plura ſumendi: & eum
tamen recipiunt vocem Chrifti in Apoftolo loquentis qui adhuc eſſet implendus cibarijs, Domino Ieſu pro
Roma.33. & monentis: Curam carnis nè feceritis in defiderijs. grato munereconferatappecicum , qui pro noftra ſa
Vndè frequenter euenit, vt cùm adhuc eſcæ eorü line lute fæpiùs eſurire voluit & fitire.
Pſal.77 . in ore eorum , ira Dei aſcendat ſuper eos : quivbìdu . 3 . GREGORI V S libro trigeſimoprimoMo
Job 21 .
xerunt in bonis dies ſuos, in punctoad infernú deſcen- ralium , capite trigeſimoprimo: De ventrisingluuie Filiz Gulz
Eraix 66. dunt, vbì vermis comedés ipſosnon moritur, & ignis inepta lætitia, ſcurrilicas, immunditia, multiloqui
Marci y . non extinguitur,prodelicijs breuibus mala recipien- um , hebetudo ſenſus circa intelligentiam propagan.
Nimis comc- tes ſempiterna. Nimis comedere quid fit,omnibus 90 tur.
dere. Bbb 3 4. EXO
1
 382 DE Ġ V LÁ .
4. EXODI trigeſinioſecúdo: Seditpopulusman . tè non appetere, & ifti creaturam Dei quam non appe.
ducare & bibere, & ſurrexerunt ludere . tunt,non audeantcondemnare.
5. 10B vigefimoprimo: Tenent tympanum & ci 9 . CHRYSOSTOMVS homilia quinquageli
tharam , & gaudentad fonicum organi.Ducunt in bo- maſeptima ad populum Antiochenum :Vbì ebrietas, Dçmões che.
nis dies fuos,& in puncto ad inferna deſcendunt, ibì diabolus : vbì turpia verba , vbi faturitas , illic reas agunt
6. PROVERBIORVM decimo: In multiloquio dæmones choreas agunt.Talem habebatmenſam di- ila loquétes .
non deerit peccatum . ues ille , proptereà ne guttæ quidem aquæ dominus Luc.16 .
7. AD Ephefios quinto : Fornicatio & omnis im- fuit.
munditia, aut auaritia , necnominetur in vobis, ſicut 10. ESAIAE vigefimooctauo : Verùm hi quoquè
decet fan & os, aut turpitudo, aut ftultiloquium , aut præ vino neſciêrunt, & præ ebrietate neſciêrūt. Sacer
ſcurrilitas, quæ ad rem non pertinet :fed magis gratia . dos & Propheta neſciêrûr pre ebrietate, abſorpti ſunt
rum actio . à vino,errauerunt in ebrietate, neſciêrunt videntem ,
8. GREGORIVS tertia partecurç paftoralis,ad- ignorauerunt iudicium . Omnes enim menſz repletæ
Quz vitia ex monitione vigefima:Gulæ deditos ſuperfluitas locu- ſunt vomitu ſordium ' , ita vt non eſſec vltrà locus.
gula' naſcan- tionis, leuitas operis, atque luxuria comitatur. Nisi Quem docebit ſcientiam ?
immoderata enim illos immoderata loquacitas raperer , diues ille 11 . ECCLESIASTICI decimo : Væ cibi terra ,
loquacitas . qui epulatus quotidiè dicitur ſplendidè in lingua gra cuius rex puer eft, & cuius principes manè comedunt,
Lucæ 16 . uiùs non arderet,dicens : Pater Abrahá,miſereremei, Beata terra cuius rex nobilis eft, & cuius principes ve
& mitte Lazarum ve intingat extremum digiti ſui in ſcuntur in tempore ſuo ad reficiendum , & non ad lu
aquam , vt refrigeret linguam meam, quia cruciorin xurian .
hacfiamma. Quibus profe & ò verbis oftenditur, quia 12. CHRYSOSTOMVS homilia quadragefima
epulando quotidiè, crebriùs in lingua peccauerat,qui quarta in Ioanné: Nihilgula perniciofius,nihil igno- Quam peenis
torus ardens,refrigerariſe in lingua præcipuè requi- miniofius eft : hæc obtulum & craffum ingenium ,hæc qula
Leuitas opc. rebat. Rursùm quia gulæ deditos leuitas protinùs carnalem animam reddit, hæc cxcat intellectum , nec
ris.
Exodi 32. operis fequitur,authoritas ſacra teftatur,dicens: Sedit finit ,vtquicquam perſpiciat.
populus manducare & bibere, & ſurrexerunt ludere. 13. " ITEM'homilia quinquagefimaoctaua in MacDeliciz &
Luxuria .
Quos plerunquè edacitas vſque ad luxuriam pertra- thæum : Sed ſufficit etiam hocdiaboli furorem depri ebrietas,fons
hit : quia dum ſatiecate venter extenditur, aculei libi. mere, cui nemo magis amicus eft,quàm qui delicijs & mater & ori
dinis excitantur. Vnde & hofti callido, qui primi ho- ebrietate maculacur: hic enim fons,hæc mater,atque go vitiorum
minis ſenſum in concupiſcentiam pomiaperuit,ſed in origo vitiorum omnium eft: Hac via olim Hebrços in
Genef.3. peccati laqueo ftrinxit, diuina voce dicitur : Pectore cultum diabolus idolorum iniecit, hac iniquos amo- Exodi 32 .
& ventre repes , ac fi apertè diceretur : Cogitatione res Sodomitarum inflammauit: hæc enim ,ait,iniqui-Ezech . 16.
& ingluuie ſuper humana corda dominaberis. Quia tas eſt Sodomæ, in copia & plenitudine panis luxuri
gulæ deditos luxuria ſequitur, propheta teftatur, qui abantur : hacdeniqué via mille alijgehennæ traditi,
Hier.sz. iur . dum aperta naſrat, occulta denunciat, dicens : Prin- periêre. Quid enim deliciarum hæc fædicas mali non
ļa LXX. ceps cocorum deftruxit muros Hieruſalem . Princeps inducit ? Sues ex hominibus facit , immò verò etiá ſui- Sues ex homi
nanque cocorum , venter eft, cuimagna cura obſequi. bus multo deteriores. Audiui enim multos, cùm infa- nibus facit.
um á cocis impenditur,vtipfe delectabiliter cibis im næ iftæ accidunt paſſiones, dicentes :Vtinam non eſſet
pleatur. Muri autem Hieruſalem , virtutes ſunt ani. vinum . O amentiam fingularem , ô ftoliditatem inau
mx, ad deſiderium ſupernæ pacis eleuatæ . Cocorum ditam.Alijdelinquunt, & Dei cui dona criminaris: pu
igitur princeps muros Hierufalem deijcit, quia dum tas'ne à vino hoc factum malum . Non fecit vinü cer- Non viai ,led
venter ingluuie extenditur , virtutes animæ per lu- tè, ſed incontinentia eorum qui vino abufi funt. Di- vini abufus
xuriam deftruuntur. Admonendi ergò ſuntgulæ dedi. cas, vtinam non effet ebrietas,non eſſent deliciæ : five. damnandus.
ti, nè in eo quòd eſcarum dele &ationi incumbunt, lu . rò dicis,vrinàm nó effer vinum ,ordine paulatim pro
xuriæ ſe mucrone transfigant: & quanta fibi per eſum grediens, optabisnè fit ferrum propter homicidium ,
loquacitas, quantamentis leuitas inſidietur, adfpici- nèfit noxpropter fures, nè fit lux propter calumnia
ant : nè, dum ventri molliter feruiunt, vitiorum la- tores, nè fit fæmina propter adulterium , & fic omnia
queis crudeliter adftringantur. Tanto enim longiùsà Dei opera tibi deſtruentur. Non igitur ita dicas,men
ſecundo parente receditur, quanto per immoderatum tis enim iſtud eftdiabolicæ: nec vinum , fed ebrietatem
vſum dum manus ad cibum tenditur, parentis primi crimineris : & ebrio , cùm in fe fuerit reuerfus, omni
lapſus iteratur.Itaquenèaut gulæ deditos appetitus à dedecore ſuo priùs deſcripto,dicas datum eſſe vinum
mentis ftatu deijciat, aut abſtinentes afficta caro ex ad lætitiam ,non ad turpitudinem noftram : datum eſt
: Lucz 21 .
elarione ſupplantet, audiant illi ex ore veritatis: At ve rideamus, non vt derideamur : vt re &tè valeamus ,
tendite vobis, nè fortè grauentur corda veftra in cra non vtægrotemus : vt imbecilla corpora reficiamus,
pula & ebrietate & curishuiusmundi . Vbì vtilis quo- non vtrobur animi deijciamus:honorauit te hoc mu
Ibidem .
què pauoradijcitur: Et ſuperueniatin vos repentinus nere Deus, curdehoneftas propter intemperantiá bi
Marci 7. dies ille. Tanquàm laqueus enim veniet in omnes,qui bendi teiplum ? Audi quid ad Timotheum dicit Pau
ſedent ſuper faciem omnis terræ . Audiantiſti: Nó quz lus : Modico vino vtere propter ftomachum tuum , &
1. Tim.s.
intrant per os, coinquinant hominem : fed quæ exeût crebras infirmitates tuas.Quòd fi fanctus vir ille mor
Cor.6 . de ore,illa ſunt quæ coinquinanthominem . Audiant bodepreffus, & alternis ægritudinibus laborans, quo
illi :Eſca ventri, & venter eſcis ,Deusautem & hunc & uſquémagifter permiſit ;vino nó vtebatur : quam ve
Rom . 3. hanc deftruer. Et rursùm : Non in comeffationibus niam nos conſequemur, vino ad ebrietatem fani abu
3.Cor.6 . & ebrietatibus. Et rursùm : Eſca non commendat nos tentes? Et illi quidem dicebat, Pauco vtere vino pro
Deo.Audiant iſti: Quia omnia munda mundis, & c.Au- pter ſtomachum tuum : ebrioſo verò dicit,Vtarismo- Curà nimio
Tit.s.
diane illi : Quorum deusventer eft, & gloria inconfu- dico vino propter fornicationes, vt crebra turpilo vino abfti
Philip.3 fione ipforum . Audiant iſtı : Diſcedent quidam à fide quia fugias,propter peftiferas cupiditates quas ebrie nendum .
2.Tim.4. & veritate. Et paulò pòft :Prohibentium nubere,præ- tas parit .Quod fi hæc non perſuadent vobis, vt ab his
cipientium abftinere à cibis,quos Deus creauit ad per- abſtineatis , faltem propter dolores & euerfiones fto
cipiendum cum gratiarum actione fidelibus & his qui machi abſtineatis.Nonad mororem ,nec ad dolorem ,
Rom.14. cognouerunt veritatem. Audianţilli : Bonum eft non ſed ad lætitiam vinum datü eft. Vinum enim, inquit, Pfal. 103
manducare carnem , & non bibere vinum , ne quo lætificat cor hominis: quam eius virtutemvos deijci
frater tuus ſcandalizatur. Audiant ifti: Modico vino tis. Nam quæ lætitia eft, fi non es in reipſo , fi mille
.
vtere propter ftomachum tuum & frequentes tuas in. doloribus vexaris , fiomnia tibi circunferri videatur,
firmitates. Quatenùsilli diſcant cibos carnis inordina. Si tenebris detentus quafi febricitans, hominibusindi
geas,
 DE G V L A. 3S
geas, qui oleo caput tuum perfundant?Hæcno omni- 16 . ITEM in caputquintum ad Galatas:Quartum .
bus di &ta eſſe velim , immo verd dicta ſunt omnibus : decimum locum inter camis opera , ebriecas tenet. Galat.ſ.
non quia omnes vino corrumpantur,ſed quia nullam Ebrioli quippe regnum Dei non pollidebunt. Et Do... Cor.6.
de ebriofis curā ſobrij habent: idcircò ad fobriosma minus ad difcipulos : Cauece, ait, nè fortè grauentur Lucz 21.
gìs oracionedirexerimus, quoniam & medicus ægro . corda veftra in vino & crapula. Vino hominis Tenſus Viniimmoa
tisomiilis,fanos qui ipfis allident, alloquitur.Voser- euertitur: pedes corruunt, mens vacillat; libido luc- derate ſum
Turpiffima go ſobriosoro, nè hac turpiſlima inſania vnquàm ca- cenditur. Vnde Apoftolus clamitat :Et vinum in quo Ephers.
infonia .ett piamini, & veeos qui capiuntur, diligenter ſanare cu- eft luxuria .Habecvnuſquiſqueſuæ ſententiæ potefta
retis. Nolite pati peiores beſtijs homines fieri : nihil tem : Ego Apoſtolum ſequor : in vino effe luxuriam ,
enim vltrà quàm opùs eft, illæ defiderant: ifti autem in vino ebrietatem . Ebrietatem autem & luxuriam ,
mediocritatis terminos excedentes, irrationabiliores inter carnis opera numerari, nec ille poteft negare qui
Afini & canes illis conftituuntur. Quanto enim melioraſinus ebri- eiſdem paflionibus vincitur. Eclicètmequidam in eo
ebrioſo
mine ho;. oſo eft, quanto canis præftantior ? Omnes certè ani-
præſtā libro, quem de feruanda virginitare ſcripli,reprehen- Ad Euftochiq
tiores funt. mantes, quæ rationis expertes ſunt, cùm bibunt aut dendum puteng, quòd dixerim adoleſcentulas icà vi- epift.22.
comedant, vltrà quàm fatis eft, etiam fi mille homi- num debere fugere vt venenum :non me ſencentiępe
nes cogerent, nunquàm elabuntur. Peiores igitur ir- nitebit : Opus quippe ibì magis vini, quàm Dei à nos
rationabilibus vos eftis, qui inebriamini, non apud bis creatura damnata eft : & licentiam tulimus virgi
mentis compotes folùm ,verumetiam apud vosiudi- ni proprio ætatis calore feruenti, nè ſub occafione pa
ces. Indè nanque manifeftum eft, canibus atque alinis rùm bibendi,plusbiberer& periret: Alioquin ſcieba- Vinü in Chri.
veſtro vos iudicio eſſe deteriores,& magis abiectos, mus & in Chrifti fanguinem vinum conſecrari : & T difanguinem
quia nullúbrutorum fupra menfuram comedere aut motheo, vinum yt biberet, imperatum . Ebrietas au- 1.Tim.s.
bibere cogitis. tem tam ex vino, quàm ex cæteris bibendi generibus,
14. HIERONYMVS libro ſecundo aduersùs lo- quæ vario modo cóficiuntur, poteft accidere: ex quo
Seminarium uinianum : Efus carnium & potus vini,ventrisqzlatu- & de fando dicitur, Vinum & liceram non bibet. Sice. Lucz si
Terent. in ritas,ſeminarium libidinis eſt.Vnde & Comicus: Sinera interpretatur ebrietas. Et nè quis vinú non bibens,
Eunucho . Cerere, inquit ,& Libero friget Venus . Et paulopoft : aliud fibi putaret bibendum : exclufa caufatio eft ,dum
Quòd fi quisexiſtimat, & abundantia ciborum potio- omne quod inebriare poteft, cum vino pariter aufera
Sapientięku. numą le perfrui, & vacare poffe fapientiæ , hoceft, & tur. Quincadecima,que & extremainter carnis opera, Exod.zi.
diù impedi- verſari in delicijs, & deliciarum vitijs non teneri, fe- comeſfatio eft . Manducauit quippe populus & bibit, 1. Cor.jo.
& vinolentia ,ipfum decipit.cùm enim procùlab his remoti ſępè ca- & furrexerunt ludere . Semper ebrierati iuncta luxu- Sempet ebria
piamur naturæ illecebris , & cogamur ea cupere, quo- ria eft. Pulchrè quidā non ignobilis orator,cùm ebriū luxurictati iuncta
a.
rum copiam non habemus:quanto magis,li circunda- de ſomno deſcriberet excitatum ,ait :Necdormire ex Ebrius de los
ti retibus voluptatum , effe nos liberos arbitremur ? citatus, nec vigilare ebrius poterat. Qua ſententia ex -mno excita .
Abſque guſtu & cibis,impoſtibile eft humanum cor- preſlit, quodammodò nec mortuum eum fuiſſe, nec rus,necviuus
nec mortuus
pus fubliftere : adeſſe ergò debet ratio , vt tales ac tan- viuum . eft .
Quantí cibi tas ſumamus eſcas, quibus non oneretur corpus, nec 17. BASILIVS Magnus homilia decimaquarta in
fumendum. libertasanimæ pregrauetur: quia & comedendü eft, ebrietatem & luxum : Ebrietas dæmon eſt volunta-Ebrietas, vo
luntarius dc.
& deambulandum , & dormiendum , & digerendum , rius, ex voluptate animabus noftris indicus , Ebrietas mon ,
Prouer.zo . & pofteà, inflatis venis, incentiua libidinum ſuſtinen- malitiæ mater eft , virtutis inimica , fortem virum
da. Luxuriofa res vinū , & tumultuoſa ebrietas: omnis reddit ignauum , ex temperato facit laſciuum , iufti
Qualibus ci- qui cum his miſcecur, non erit ſapiens. Nè tales acci- tiam ignorat, prudentiam extinguit. Sicutenim aqua
bus vtendum .
piamus cibos, quos aut difficulter digerere, aut co. igni eft aduerſa,lit vinum immodicum rationem fup .
meros, magno partos & perditos labore doleamus: primit. Qua in re, dic homo mifer, à brutis differs?
Oleruin, pomorum ,acleguminum & facilior appara- Nónne rationis munere, quam à Deo omnium con
tus eft, & arte inipendijság coquorum non indiget : & ditore accepifti, reliquæ creacuræ omnis fa & us do
fine cura fuftentat humanum corpus , moderatéque minus & imperacor? Hocigitur te mentis lumine per
fumptus (quia nec auidè deuoratur, quòd iritamen. ebrietatem priuans, inter beftias ratione carentes an
ta gulæ non habet ) leuiore digeſtione concoquitur. numerari poteris, fimilisq illis videri. Nec folùm eo Brutis peio .
Nemo enim ynoautduobus cibis, hiszvilibus vſque peiores bruris, quòd mente inſaniaut ebrij, ſed etiam ses ebrios ,
ad inflationem ventris oneratur, quæ diuerfitate car. quòd fenfibus longè infra illa deficere videantur.
nium , & faporis delectatione percipitur. Cùm varijs Quod quæſo animal ità viſu auditu've, arquè ebrius
nidoribus fumant patinæ, ad eſum lui,expletaefurie, homo, debilitacur ?Nónne familiariſlimos interdùm
quafi captiuos trahunt, vndè & morbi ex faturitaté ignorant,alienis verò fæpè vodomeſticis congrediun
nimia concitantur :multisimpatientiam gulę,vomi- tur ? An non vmbras ſæpenumerò tanquàm ſulcosauc
tu remediantur: & quod turpiter ingeſſerunt,turpiùs loca prærupta tranſiliunt? Aures terrifico fonicu mo
Hippocrates. egerunt. Hippocrates in Aphoriſmis docet, craffa & re Auctuantis maris refertas habent:terra interdùm
obeſa corpora, qux creſcendi menfuram compleue- inſurgere, ac in arduum ac rectum erigi, montes ve
rint, nisì citò ablatione fanguinis imminuantur,in pa- rò circummoueri videntur. Quandoqueabre& pre
ralyfim & peſtima morborum genera erumpere, & id. ter modum rident : nunc verò fine conſolationis re
circò neceſſariam eſſe demprionem , vt rursùm habe- medio plorant, nunc item audaces & temerarij, mox
ant, in quæ poflint creſcere :non enim manere in vno timidi & ignaui . Lymphatus & malo demone captus,
ſtaru naturam corporum , ſed aut creſcere ſemper,aut miſericordia quidem dignus : ebrius verò eadem fe
1
decrefcere :nec poiſe viuereanimal,nisì creſcendi ca- rè & ipfe patiens, minimè miſericordia dignus, qui
Galenus.
pax fit. Vndè & Galenus vir doctiſtimus, Hippocratis ſpontaneo feruicdæmoni.Quis eft quimaledictionem Maledi&tio .
interpres,athletas,quorum vita & ars fagina eft, dicit Cain in ſeipſum transfert? An non qui vino tremit & né Cain in ſe
transferunt.
- in exhortatione medicinę, nec viuere poffe diù ,nec fa- vacillat per omnem vitam ? Naturali nanque firmitate
nos effe, animasqz eorum ità nimio ſanguine & adipi. deficiente, neceſse eſt corpus continuò vacillet acque
Nihil czleſte bus, quali luto inuolutas,nihil tenue,nihil cæleſte ,ied moueatur . Cùm potatione procedente eò veniunt, vt
cogitare por ſemper de carnibus & ructu & ventris inglouie co- de augenda hac infania certent, & de ebrietate per am
ditorum ani- gitare. bitionem contendant : cuius authorem legis diabo. Legis ebrios
mus . forü author
15. IDEM in caput quadragefimumquartum Eze- lum habent : viétoriæ verò præmium , peccatum . diabolus.
Statú mentis chielis : Perſpicuum eft,ebrietate & Gcera ftatú mentis Nam qui plus hauferit meri , is præ cæteris lauda
cuertitebric- euerti : & non plenènos fapere, quando vini ſatietate cur, is victoriam refert, Atque ita gloria in ignominia
tas . animus occupatur . illorum eſt, Inter ſe nanque contendunt, & vt in iudi.
cio
 384 DE
Ebrietatis cio aliquo defenfitant. Ebrietas itaque rationis interi.
tus, fortitudinis pernicies, ſenectus immatura, mors
Ebrij fuatye.momentanea. Quid,quæſo ; ſunt ebrij , quàm gentium
duridola gen idola?Oculos habent, & non vident: aureshabent,&
non audiunt:manusparalyſi affe & as habent, pedesin .
firmos ac facile offendentes.
18. AVGVSTINVS ſermoneducentefimo trige-
fimoprimo de tempore:Cùm , fratres chariſfimi,ebri.
ecatis malum ſit graue vitium & Deo odibile, ità per
vniuerſum mundum à pluribusin conſuetudinémir.
Propter con-ſum eft, vt ab illis qui Dei præcepta cognoſcere nolūt,
fuecudinepu: iam nec puretur nec credatur effe peccatum , intan-
tatur ebricias
non effe pec. tùm , vt in conuiuijs fuis irrideant eos quiminùs bi-
catum . bere poffunt,& per inimicam amicitiam adiurareho-
mines non erubeſcunt, vt potum ampliùs accipiant
Cogentes ad quàm oportet. Quienim alterü cogit,vtſeplùs quàm
nimium po- opùs eft, bibendo inebriet: minùs malum ei erat, fi
carnem eius vulneraret gladio , quàm animam eius
per ebrietatem necaret. Ět omnes ebrioli tales funt,
Ebriofi palu- quales paludes effe videntur. Quid enim in paludi-
1
dibus com- bus nafcatur , non ignorat charitas veftra : totum
quod ibi naſcitur, nullum fructum habere cognoſci-
tur. Naſcuntur ibì ſerpentes, languiſugæ: naſcuntur
ibì ranæ & diuerſa genera vermium , quæ magìs hor-
rorem poſſunt generare, quàm aliquid , quod ad vi-
&um proficiat, exhibere. Iftæ enim herbæ vel arbo-
res , quæ aut in ipfis paludibus, aut circa ripas earum
nafci folent, nihil vtilitatis habere videntur, intan-
tùm , vt in annis fingulis incendio concrementur. Vi-
Ebriofi
les fint .qua. dete, quod de ebrietate nafcitur, igni præparatur. Ta
les enim funt, ſicut iam dixi, omnes ebriofi, quorum
prandia ducuntur vſque ad noctem , quorum cænas
lucifer videt,qui ftare non poffunt, etiam cùm viden-
tur eſſe ieiuni, quorum ſenſus tardi,graues, obtuli, &
quodammodò iam ſepulti.Denique in ipſa frequen-
ter ebrietate nec feipfos nec alios recognoſcunt, nec
ambulare valent, nec ftare: dicere aliquid vel audire
quod ad rationem pertineat, omninò nó poffunt. Fre .
quenter etiam vſque ad vomitum ingurgitare fe non
Menſuras S.erubeſcunt, & ad menſuras fine menſura bibere.Maio .
bibere. ra enim pocula prouidétur, certa bibendi lege conten-
ditur : qui poterit vincere, laudem meretur ex crimi-
Fructus ebri- ne . Indé lites & rixæ naſcútur, indè diuerfis & horren .
statis .
dis ſaltationibusmembra torquentur, indè adulteria
& nonnunquàm homicidia perpetrantur. Et quoties
nimium potum accipiunt, tanquàm in paralylim re-
ſoluti, dum ſuis pedibus ambulare non poſſunt,fæ .
diſlima latura aliorum manibus portanturad le & um .
Et eft in illis oculorum caligo, vertigo, fatigatio &
dolor capitis, fuffufio vultus, membrorum omnium
Prou.23 tremor , animæ ac mentis ftupor. In talibus imple-
1 tur quod ſcriptum eſt: Cui væ ?cui tumultus? cuiirę ?
cui rixæ cuiſine caufa vulnera ? cui fuffufio oculorú ?
Nónne his quimorantur in vino,& eis qui inueftigant
vbì potus fiunt, & ſtudent calicibusepotandis Sed il.
liqui tales eſſe volunt,miſerabiliter fe excuſareconan-
Es curationestur,dicentes: Ingratum habeo amicum meum ,fi quo-
ebrioforum . ties illum ad conuiuium vocauero , potum ei quantú
voluerit ipſe ,non dedero . Et non fit tibi amicus, qui
te Deo vult facere inimicú, qui & tuus & ſuus eft ini
micus . Si & te & alium inebriaueris, habebis hominé
amicum ,habebis Deum inimicum . Et ideò ſapienter
conſidera, fi iuftū fit,vtte à Deo ſepares,dum te ebrio-
ſo coniungis. Ad extremum tu eum noliadiurare, no-
Nemo adcobi- li cogere, fed in poteſtate illius dimitte, vt quantum
gendus. fibi placuerit bibat, & fife inebriare voluerit, velſo-
lus pereat, & non ambo pereatis . O infelicitas gene.
ris humani, quàm multi inueniuntur, qui ebrioſos &
Nota.
luxurioſos ampliùs quàm oportet cogunt bibere, &
ante oftium pauperibus petentibus vel vnum cali-
cem diffimulant dare: nec attendunt,quia illud quod
luxuriofis videntur ingerere, Chriſtus in pauperibus
Match.as. deberet accipere, qui dixit: Quod feciſtis vni ex mini
mis meis ,mihi feciftis. Sed qui tales ſunt, quádo alios
G VLA.
in nimio potu ſepeliunt ,pauperi eleemofynam peren
ti dicunt : Vade vade in ante, & debit tibi Deus . & vti
què dum ambulauerit homo,ei daturus eft. Quid eft
ergò quod dicit,Vadein ante,& dabit tibi Deus:nisi,
Vade ad illum hominem qui habet Deum,quia datu
rus eft Deus. Ac fic ore ſuo cófitetur apud fe Deữnon
elle, quo inſpirante, poflit erogare pauperibus. Rogo,
fratres chariſlimi, diligenter attendite & videre, quia
quando animalia ducuntur ad aquam, vbì ſacuraue. Animalia bra
runt fitim ſuam ,etiam fi ſupra aquam diutiùs tenean ,preferitur
tur, repleta fiti, bibere nolunt omninò, nec poffunt.
Conſiderét ebriofi,fi non peiores animalibus iudicádi
funt. Cùm enim animalia ampliùs quàm eis opùs eft
bibere nolunt,illi & duplum & triplum , quàm eis ex
pedit, porun accipiunt . Et vndè trium aut quatuor
dierumrefe &tionem potuerant rationabilem habere,
vno die cum grandi peccato contendunt perdere po
tiùs ,quàm expendere, propter inuidiam aut ebrieta
tem : atæ vtinam potū cantummodò perderent, & non
eciam ipfi perirent. Etnonnullis interie &tis fcripturæ
teftimonijs,ait: Ipfi qui contra coalumnam & amicam Ebriofi exclu
ſuam ebrietatem loquentibus iraſcuntur ,libera à no - detur à regno
bis voce audiant, quia quicung ebriofus pænitentiá pifcant.
de ipfa non egerit, fed viquead mortem ſuam in ipfa
ebrietate permanferit, in æternum profectò peribit,
quia nonmentitur Spiritus fan & us,perApoſtolum di
cens: Neque ebriofi regnum Dei poffidebunt. Et ideò L.Cor.6 .
quicunque funt ebrioli, meliùs faciunt vt non nobis,
fed fibipotiùs irafcantur, & cum Dei adiutorio de lu
to fæcis ſe excutiant, vel de cloaca ebrietatis, dum ad
huc tempus pænitendi eft,feftinent quanta poffunt ce.
leritate, Deo auxiliante,conſurgere, & totis animæ vi
ribus cum Propheta ſupplicantes Domino dicát,Eri.Pſal.6i.
pe mede luto, vtnon inhæream . Et illud :Non mede Ibidem,
mergat tempeftas aquę,neo abſorbeat me profundū ,
neque vrgeat ſuper me puteus os fuum.Ebrietas enim
quali inferni puteus quoſcunq ſuſceperit, nisi digna
fubuenerit poenitentia, & emendatio fueritſubſecuta,
ità fortiter fibi vendicat, vt eoſdem ipfos de inferni
tenebroſo putco ad charitatis vel fobrietatis lucem
redire fine pænitétia no permictar.Sed hîc ante omnia Ebrietatis riu
intelligere & ſcire debemus, quia non vna die effici- tium vſu pa
untur homines ebriofi,fed cùm paulatim adiurätibus fatur.
& cogéribus crudeliſſimisinimicispotiùs quàm ami
cis,per fingulos dies fingulos fibi aur binos calices ad
potum conſuetudinarium addút.At vbì hoc in vſum
miſerint, ità eos ipfius ardor ebrietatis occupat, vt
illos ſemper fitire compellat. Sed qui ſe de hoc ma- Conſuetudo
lo deſiderat liberare,quomodò fibi interuallo dierum potando queos
potum addendo ad ebrietatis tenebras peruenit, ità da .
paulatim ſubtrahendo ad fobrietatis lucem redeat.
Qui fi ſemel totum, quod ampliùs accipiebat, ſub
traxerit, vbinimia fiti cceperit exardefcere, cum gran
diamaritudine clamat & dicit: Mälle ſe mori, quàm
Gbi bibendi vel inebriandi conſuetudinem tollere: nec
attendit quòd tolerabilius erat illi in carne mori,
quàm in anima per ebrietatem interfici, Et ideò ve
nec ardorem nimium patiatur, & de tam grauimalo
quod patitur, liberetur, ficut iam dictü eft, per inter
ualla dierum fibi aliquid de nimietare potus fubtra
hac ,quouſque ad rationabilem bibendi conſuetudiné
redeat. Qui hocità,vt diximus, per partes fubducere
voluerit, & de ebritate liberabicur, & illam intolera
bilem poenam non patietur. Ergò, fratres chariſlimi,
dum hæc ſuggero,mcabſoluo apud Deum . Quicung
meaudire contempferis, & ad bibendum pronus fue
rit, vel in cóuiuio luo alios adiurare vel cogere volue.
rit, & pro ſe & pro illis in die iudicij reus erit.
19. IDEM in ſermone ducételimo trigefimofecun
do de tempore : Illud verò quale eft, quod ipfi infeli- Sobrios isti
ces ebriofi, quando fe nimio vino ingurgitant, rident dentiú amen.
& vituperát eos,qui rationabiliter hoc tantùm quod
fufficit, bibere volunt,dicentes eis : Erubeſcite,& ve. Nou ..
recundia fit vobis , quare nó poteſtis bibere quantùm
nos ?
 DE G V LA.
385
nos!Dicunt enim eos no effe viros.Et videte miſeriam blicis quam in priuatis rebus: & fi in tumultu aliquid
ebrioforum.Sedicüt eſſe viros, quiin ebrietatis cloa- opùs eft fieri, non inuenitur habere aliquid prouiden
ca iacent : & illos non dicurteſſe viros,qui honeftè & tiæ , vel gubernationis: ab omnibus inimicis capi po
ſobriè ftant.Iacentproftrati, & viri ſunt: ftant erecti, & teft, omnibus inutilis, amicis & accedentibus, & non
viri nó funt? Victor ebrietatis, vituperatur : & victus folùm periculis& obfidionibus facilè poteft rapi :no
ebrietate, laudatur.Irridetur fobrius, qui & fe & alios in tranquillitate ſolùm eū audire, pauorenó caret ;ſed
poteſtregere: & nó irridecur, immò no plangitur ebri. & in arduis,ob immodeftiâ morú, ſe accederti erit ini
Excuſatio olus, quinecſe,nec alios poteft agnoſcere.Solétebrio . utilis. Nã ipſum illicin aduerſitatibus loquor,timor
sbrietari va. fi ita fe excuſare vt dicát, Perſona potensme coëgit vt & effæminatio, & metus immodicus, & cófilijinopia
caacium . ampliùs bibā, & in cõuiuio regio non potui aliud fa- appræhendút: hîc aūtin proſperitate,audacia & igno.
Pfal.140 . cere. Ad excuſandas excufationes in peccatis, iſta præ- minia, & intemperantia , & inflatio, & arrogantia plùs
tendimus : & quod implere nolumus, no potuiſſe nos inutilem , quàm fuperiora,efficiunt. Sane talium non la commoda
animi & cor
dicimus.Nolle,in culpa eft noftra : & nó poffe ,prçten- ſolùm corpora fic effecta,& iniucundis & fuperfuis poris.
Nota , ditur. Etiam fi ad hoc veniretur, vttibi diceretur :Aut . & fætidis vndiqué plena funt, ità vt tolerari nequeát:
bibas,aut morieris: melius erat vt caro tua ſobria oc- fed & anima corporemulto iniucúdior,multo maio
cideretur,quàm per ebrietatem anima moreretur. Sed res quàm illud morbos in ſe arripit ex delicijs. Nam
Responko. excuſatio iſta falsò obijcitur. Ipfi enim reges, & qui- ficut corpus non folùm fuperfuitates emittit natura .
cung ſunt alijpotétes, quia Deo propicio & Chriftia- les,fed inulto plures,& vndiqué. Nam & oculi, & au.
ni ſunt, & prudentes, & fobrij, & toto corde Deum ti- res & os grauedine, muco & corruptione, & his quæ
mentes, fi te viderentdefiniffe, vteis no acquieſcas pro intùs generantur, lutulentis & impuris affectibus funt
timore Dei inebriari, fi tibi ſub hora videanturiralci, plena: & ipſa natura carnis laxior fit, quàm naturalis
pofteà verò te in grandi admiratione ſuſcipiūt, dicen- proportio : fætidak & inutilis, & ad omne bonī opus
tes : Quantum cum illo egimus, quantis eumminis & inutilis. Etenim & terra, quando à ſua abundantia op
terroribus fatigauimus, & tamen nunquàm eum à ſo preffa fuerit,fuum innatum perdit calorem :perdicau
brietate ſeparare potuimus. Nam & Deus qui te videt tem & ſuas vires , & neque ad opus, neque ad ſuamige
per eius amorem inebriari non velle, ipſe tibi gratiam nerationé eft accómoda. Hinc aút incurabilibus & dif
illorūdabit, quite, vt ampliùs biberes, videbatur horficilimis implicátur morbis, qui perpetuò in volupta
tari & cogere.Ille qui ebrietarirefiftit, fi cũ Dei adiu- te viuunt.Nam in tremoribus& palloribus, miris &
torio perſeuerare voluerit , & proipfa aliquas pertu- pedum & manuú doloribus, & alijs pluribus, de qui
lerit tribulatióes, omnia ei Dominusad martyrijglo- bus medici dicunt, irretibiles fiunt.
riam reputabit. Et poft pauca : Ideò , chariſtimi, tanta 21 . IDEM homilia prima ad populum Antioche
Ignorantia infelicitate ſe inebriát homines,quia putát ebrietaté, num Non fimpliciter Apoftolus Paulus dixit, Vino 1.Tim . şi
:
ebriccati ma
gnam cau aut paruum , aut nullü peccatü effe. Sed proiſta igno- vtere:fed, Vino modico : non quòd hac admonitione
Lampræbet, rantia maximè ſacerdotes in die iudicijreddituriſunt & cófilio Timotheus egeret, ſed quòd nos indigemus.
rationem , fi commiſfis fibi populis, quæ vel quanta Idcircò ad illum ſcribens, nobis bibendi vini menſu- Quantüm bia
mala de ebrietate naſcuntur, aſiduè noluerint prædi- ram & terminos ftatuit,tantú bibere iubens, quaritum bendum .
care. Qui ergò credit ebrietatem eſſe paruum peccatū, valetudinem adiuuet,quantú corpori ſanitatem præ
fi fe non emendauerit ,& pro ipſa ebrietate pænitenti- beat, & non alterum morbum :non pauciores enim , ĝ
am non egerit,cum adulteris & homicidisæterna fine continuatusaquæ potus, fed multo plures & difficili- Vinolentia
remedio illum pæna cruciabit, fecundùm illud, quod ores animi & corporis morbos immodica vini paritfr quàm
uctusmalos
promo
2.Cor.6. ipfi benènôftis beatum Apoftolum prædicáſſe : Neq, potatio , paſſionum bellum , abſurdarü cogitationum ducar.
inquit, fornicarij,nequeidolisſeruientcs, neque mol. hyemem mentiintroducens, & corporis vini mollio
les, neque maſculorum concubitores,neque auari, ne rem & folubiliorem efficiens. Non enim ità terrænaa
que adulteri, neque ebriofi regnum Dei poſlidebunt. tura vexata aquarum fuperabundantia cótinué diffol
Videte, ebrioſos cum fornicatoribus & idolis ſerui- uitur, vt corporis vis molleſcit, & diffluit, & exilis
entibus, & mafculorum concubitoribus & adulteris redditur vini potu continuò ingurgitata. Fugiamus
iunxit. igitur verinquè intemperantiam , tum corporis vale
20 . CHRYSOSTOMVS in fermone contra lu . tudinem curando,cum ipfius laſciuias recidendo: Vi
xum & crapulam : Eum qui viuit in delicijs, & ebrie- num enim à Deo datum eft,non vt inebriemur, ſed vt
Vétti dediti,tati
ſúpè inuiti dedituseft, & paraſitos alit
, & adulatores ,& car- fobrijfimus: vtdelectemur,non vt doleamus.Vinum
peccant. niū voratione & vini potatione diſrumpitur, fæpè & enim lætificar, inquit Dauid , cor hominis: tu verò Pfal.104
inuitū & fpontè neceſse eſt peccare, & extra huius loci ipſum triftitie materiam facis. Etenim animo grauato
Nauibus onc tempus, & cùm illinc recefferit. Nam ficut nauis one ſunt ſupra modum ebrij, tenebris multisméti offufis.
tarijscom- raria, quæ fupra ſuam magnitudinem vehenda capit, Medicina optima eft, quádo cómenſurationem habet
parantur.
oneris magnitudinegrauata, ſubmergitur: ità anima optimam. Šimpliciores nonnulli poftquàm aliquos
& corporis noftrinatura ſi plures acceperit cibos , q fe- przebrietate ſe deturpantes viderint, illos vituperare
rat natura ſua, impletur, & iniectorum grauitaté non omittentes, fru & um à Deo datum calumniantur, di
amat, & in perditionis pelagus demergitur, & nautas centes : Non fit vinum . Ipfis itaque dicamus, Non fit Non vinum ,
& gubernatores, & eos qui in prora,& alios nauigan- ebrietas.Vinum enim Dei, ebrietas auté diaboli opus celebrida:
tes, & ipfum onus cum hominibus perdit. Sicut igitur eft :non vinum ebrietatem facit, nè Dei creaturam aca
nõ tranquillitas maris, nó ſcientia gubernatoris, non cuſes, ſed conſerui inſaniam argue. Tu verò peccátem
nautaru multitudo, non præparationis ftudium , non punire & corrigere omittens, benefactoré afficis con
anni pars tempeſtiua,non aliudquicquá naui, quæ ſic tumelia .Cùm igitur quofdá hec dicentes audierimus;
in tempeftate eft, prodeft: ita & delicatis euenit,neque obmuteſcere faciamus. Non enim vſus; ſed immode- Immodeftia
cogitationūmultitudo, neque eruditio & admonitio, ftia ebrietatem facit: ebrietatem , inquam , malorum ebrietatem
facit.
neque admonitiones & cölilia,negaliud quid , neque omnium radicem . Vinum dată eft, vi corporis imbe
timor futurorum ,nequepudor, neque accuſatio præ- cillitatem corroboret, non vt animi fanitatem exter
ſentium , neque aliud quid faluare poteft fic periclitan- minet.Noliigitur immoderate Dei munere vtés, ful
tem animá : fed inualeſcit luxus & amentia per omnia: tis & impudétioribushominibus occafiones præbere.
& fub aquas nolens volens eum quiægrotat, defert, & Quid enim ebrietate miſerabilius ? Mortuus eſt ani- Quàm curpis
graue facit naufragiũ.Vndè nihil facile, nihil ad futu . matus : ebrius, dæmon eſt voluntarius:morbus venia & miferabi.

Ad omnia ram vitam & iuftificationes quæ alibì futurx, affert. nó habens ruina excuſatione carens , cómune generis fic cbrius.
funt inutiles Sed qui talibusvacat, & ad præfentem vitam inutilis noftri opprobrium . Non enim in conuentibus tátùm
kinopti .. fit,ad nihilaccómodus, & vbique ridiculus, tã in pus inutilis ebrius, aut in priuatis & publicis negocijs , ſed
Сcc etiam
 De G V T A
etiam ſolo eſt adfpe& u omniumigrauißimus, fætores cupiditate fumuntur.Sicep fit, vt non fit in culpa cibo
exhalans teterrimos, eructationes, & ofcitationes, & rum qualitas, ſed illud reputetur in vitio, quod cūde.
voces ebriorú inſuales acquemoleſtæ, eos quiſpectát fiderio deguftatur. Quatuor ſunt genera diſtinctionů Quadruples
& fimulfunt,extremęabominationis implét.Et quod in gulæ appetitu, id eſt, quid, quando, quárum ,& quo didinio ir
malorü caput eft cælu ebrijs inuifum hicmorbus effi- modo appetatur.Quid,ad rem ipfam pertinet, quęap-appetitu
cit,nec eterna bona aſſequi pmittit,fed poft vitæ huius gulz .
petitur.Quando ,fi ante legitimum tempus quid appe.
opprobriū , & illictali morbo laborates pænamanet cat ur. Qua ntu m ver ò, ad imm ode rat ion em refe rtur .
æterna. Hanc igitur improbam cófuetudinem recida- Quo modo ,ad impatientiam feſtinationis aſſcribitur.
B.Tim.s. mús,& Paulum audiamus dicente : Vino modico vte Nullus homini tá importunus exactor eft quàm ven - Nimiùm ina.
Temperantia re.Etenimipſuni modicum propter infirmitatem per- ter, qui quotidianam refe & ionem , quotidiana famis actor, portunus
veg ex
.
in cibo porúo miſit : quòd nisì imbecillitas vexàſſet, neque modicü exacione adimplet. Cum cæteris enim vitijs, etfi in ter cft.
que ſeruãda, admittere diſcipulu coégiſſet. Neceffariú enim eſt no- terdùm naſcimur,interdum tamen cum eis non miori
bis,traditos cibos & pocus temporibus & neceſſitati- mur. Plerunquevoluptas veſcendiità fub obtentu ne.
bus ſemper meriri : & nullatenus neceſſitatem excede- ceceſitatis fubrepit, vt du putatur feruiri neceſſitati,
re,nequeimprudenter & temerè quid facere oportet. voluptatis deſiderio feruiatur : nec facilè diſcernicur,
22. ISIDORVS libro fecundo de Summo bono, vtrùm quod accipiatur, gulæ an indigétiæ deputetur.
capite quadragefimofecundo : Prima eft luxuriæ ma 23 . ET capite quadragefimotertio librieiuſdé: Eſca Ebrietatis
fructus .
Ezech . 16. teries faturitaspanis : vnde & Propheta Sodomam de crapulam, potus ebrietacem generat. Ebrietas aŭt per
fatietate panis accuſat, dicens : Hæcfuit iniquitas So- turbationem gignit métis, furorem cordis, flammam
domorú, fuperbia, faturitas panis, & abundária aquę. libidinis.Ebrietas ità menté alienat, vt vbì ſit, nefciat,
Pané quippe Sodomitæ immoderate ſumētes, in tur- Vnde etiam & malum nonfentitur,quod perebrietaté
Genc.19 . pitudines defluxêre flagitiorú ,atque indè meruerunt, committitur.Verum eſt, qudd iuxta Prophetam , for- Ofez 4
comitante ſuperbia, cæleftibus aduri incédijs, ex quo nicatio & ebrietas aufert cor. Vnde in Prouerbijs : Po- Prou .}i.
modü non tenuerūcedacitatis.Vtileeft cauere gulam , tentes, inquit, qui iracundi funt, vinum nó bibant, nè
ciborum concupifcentia. Quid enim tam noxium , cùm biberint, obliuifcantur fapiétiam . Pleriſquelaus Multum bi.
quàm vt animus feruiat ventri& eſcæ , quæ funt de- eft, multum bibere, & nó inebriari. Audiant hi aduer- bere, nec is
2.Cor.6 . ftruenda, teſtante Apoftolo ac dicente : Deus autem & sùm ſe dicentem Prophetam : Væ qui potentes eftis ad ari.
Gula ad luxu hunc & hanc deſtruet.Proxima eft ventri libido, ficut bibendum vinum , & viri fortesad mifcendamebrie- Elaizs.
siã provocato loco, fic vitio. Vbi enim ventris cura, ibì & eorú quæ taté. Vino multo deditos & luxuriosè viuentes, Efaias
circa ventre ſuntproxima. In ordine náque membro- fic arguit, dicens: Væ quiconfurgitismanè ad ebrieta- Ibidem .
rum , genitalia ventri iunguntur. Duma vnum ex his tem ſectandam , & potanduni vſque ad vefperum , vt
immoderatè reficitur, aliudad luxuria excitatur.Non vino æftuetis . Detalibus & alio loco dicitur: Væ tibi Eccles 1o.
ad luxuriani vel ad ſatietaté, fed tantummodò vtcor . ciuicas, cuius rex iuuenis eft, & cuius principes manè
pusfuftentetur, epulis eft vtendú . Nam vt Philoſophi comedunt. Multi enim a manèvfque ad folis occubi
dixerunt,cibandus eſt venter vt contineat animā, non tum ebrietati & gulæ voluptatibus deſeruiunt, nec in
vt corrumpat, Qui nimiùm cibis vtuntur,quanto ma- telligunt cur nati ſunt, ſed conſuetudine beluina de- Confuctudo
Aslem mëtis gisventrem pafcunt, tanto ampliùs fenfum mécis ob-
obtundit. Cla -beluina.
tenti,luxurią tantùm tota die epulisás inferuiunt,
tundunt.Nam Græci dixerunt, ex craffo ventre ſubti- mat loël Propheta his qui ebrietati deſeruiunt,dicés : loci...
lem ſenſum gigni non poffe.Nam gulæ faturitas nimia Expergifciminiebrij & Aete,& vlulate omnes qui bi
aciem mentis obtūdit ,ingenium'p hebeſcere facit. Li. bitis vinum in dulcedine, Quo teftimonio non ait tan
bidinis ignes ciborūfomite increlcunt, Corpus autem um , Flete omnes ,qui bibitisvinum , vt bibere omni
quod abitinentia frangit,tentatio non exurit. Vndè & ' nò non liceat: ſed adiecit, in dulcedine : quod ad vo
Dan . tres pueros abftinentes flamma Babylonijincédij, etfi luptuoſam pertinet & prodiga effufionem.Nam quan
tetigit,non combuſlit : quia nimirùın etli deſideriorú tum fatis eft neceſſitati,edocetTimotheu bibere Apo
carnalium ignis abftinétium mentes inflammat vſque ftolus,dicens: Vino modico vtere. Non ſolùm ex vi- 1.Tim . 5.
ad conſenſum , tamen concupifcentiæ vel operis, non no inebriantur homines, ſed etiam ex cæteris potandi
exurit. Cui abundantia eſt epularum , ardentis diuitis generibus , quæ vario modo conficiuntur. Vnde & Na.
Lucæ 16 . intendat ſupplicium , cuiustáta in inferno inter ignes zaræis, qui ſe fanctificabant Domino præceptum eſt, Nume.6 .
erat inopia, quanta hic epularum fuerat copia. In hoc Vinum & ficeram non bibere. Vtraque enim ftatum Luxuriägi
enim ſeculo eſurire & fitire nolunt : proptereà illicin- , mentis euertunt,& ebrios faciunt: luxuriam quoquè & gnit vinum
licera .
terfammas fitiens, ftillam aquæ quæfiuit,nec nieruit. carnis vtraque æqualiter gignunt. Quidam continen
Conſiderandum quam vehementer arguantur comeſ tes ficut panem cum pondere edunt, ità & aquam cum
ſatio & ſumptuoſa conuiuia.Nam per Prophetá com- menſura fumunt,afferétes ad caftimoniá carnis etiam
minatur Dominus, ſe non hanc relaxare iniquitatem aquæ abſtinentiam conuenire.
his qui eam libenter ambiunt. Dicit enim per Efaiam 24. AMBROSIVS in libro de Helia & ieiunio ,
Iſaiz 12. Prophetam : Ecce gaudiú & lætitia occidere vitulos & capite duodecimo :Sicut mater fidei, continentia : itá
iugulare arietes, comedere carnes , & bibere vinum.Si perfidiæ mater, ebrietas eſt. In quod facinus non ifta Perfidiz ma.
ter cbrietas .
dimittitur iniquitas hæc vobis donècmoriamini.Sic- præcipitat ? Sedentes in foribus tabernarum homines, Ebriorum
Omnes
mæ ani- ut omnes carnales cupiditates per abftinentiâ reſecan-
virtutes tunicam non habentes, nec ſumptum ſequétis diei, de fatuitas .
deftruit. tur, ità omnes animæ virtutes edacitatis vitio deftrum imperatoribus & poteftatibus iudicant, immòregna
Jerem . 52. untur.Inde eft quòd & princeps cocorum muros Hie- relibividentur,exercitibus
& imperare. Fiunt ebrie
iuxta LXX. ruſalem ſubuertit, quia & venter, cui ſeruitur à cocis, tate diuites, qui ſunt in veritate inopes. Aurum donát,
virtutes animæ deftruit.Neque enim poffe quempiam diſpenſant pecunias populis, ciuitates ædificant, qui
virtutum perfectionem attingere, nisì priùs ventris non habentvndècãuponiporus ſui precium ſoluant.
edomaueritingluuiem.Nemo poteft dominari cęteris Feruet enim vinum in his ,& neſciunt quid loquatur,
vitijs, nisì priùs ingluuiéventris reftrinxerit .Nec quiſ. Diuites ſunt dum inebriantur : mox vbi vinum digef.
quam facilè poterit à ſemetipfo fpiritus immūdos ex- ſerint, cernunt ſe eſſe mendicos. Vno die bibunt mul
pellere, nisì per abſtinentiam gule. Tunc enim hoftes torum dierum labores. De ebrietate ad arma confur
qui extra nos ſunt, à nobis fortiùs ſuperantur, quádo gunt, calicibustela fuccedunt, Pro vino fanguis effun
priùs quæ intra nos ſunt,vitia extinguūrur.Nam fru- ditur, & ipſum ſanguinem vina fuderunt. Quam for
Non tam ci- ftrà forìs agit belluni, quiintùs habet periculum. Non tes fibi homines videntur in vino, quàm fapientes,
borü quali
tas , quam cu . qualitatem ciborum , ſed eorum cupiditatem cauen- quam diſerti, quàm etiam pulchri ac decori ,cùm ftare
piditas ca- dam.Nam fæpè accuratiùs præparata, finegulæ concu . non poſfint ?Mens titubat, lingua balbutit, pallor &
ucnda.
piſcentiadeguftantur : & fæpè abiecta & vilia, edendi fanguis ora ſuffundit.Fotorebrietatis horrori fit.Bar.
bariin
 D' E GV LA
bari in ferrum ruurit, vulgus in rixas. Si quis eorum
pugno fuerit percuffus, videas ora fauciorum vinila-
chrymas fundere, miſerabiles epilogos decantare. Ha-
bet enim hoc temulétia, vt& molliat, & reſoluat cor-
da temulentorum.Sicut enim ignis probat ferrum du
rum , ita & vini incédio etiam ſuperborum hominum
cor liqueſcit.Omnes fibi in vino æquales videntur,
nullus inferior. Non pauper diuiti cedit, vtpotè quia
pauperem ſe eſſe neſcit.No infirmusvalido, cui omnis
in bibendo eft fortitudo. Non mendicus locupletiori,
non ignobilis honorato: ſed cùm bibunt, illum regem
habent, quibibendo ſuperauerit viros . Meritos fcri
Eceli 31.juxta prum eft, Aequalis vita hominibus, vinum in ebrie-
LXX. aut alia tate.Sed vtinam & quod fequitur,audires: Bibas illud
verfionem .
moderate, vt ſis ſobrius. Non habes quòd accuſes vi-
num : in iucunditatem creatum eft, non in ebrietatem
ab initio. Exultatio animæ & cordis eft, fi illud mode
ratèbibas.Immoderatio autem potus, in iracundiam
concitat, & ruinas multas efficit. Sed fortè dicas, has
effe potationes vulgarium & leuiſſimorum hominū.
Veniamus ergò ad horum potentium & fortiſlimo-
rumconuiuia.
Copotorum 25. CAPITE decimotertio : Primd minoribus po
conſuctudo .
culis velut velitari pugna præluditur.Verùm hec non
ſobrietatis eft ſpecies, led bibédi eft diſciplina. Etenim
vt tragediarum actores primò ſensìm vocem excitāt,
donec viue vocis aperiantiter, vt pofteà magìs poſtint
clamoribus perſonare: ità ifti quoque in principio
præluſorijs fe exercent poculis, vt iritér fitim , nè for-
tè reſtinguant eam , & ſatiati pofteà, bibere nó poflint.
Ergò vbi res calerecæperit, pofcuntmaioribus pocu-
lis, feruorinardeſcit.Aridus cibus fiti exæftuat,& vbi
imminui vaſa cæperint, potu meraciore reparantur.
Certantpocula cu ferculis, & inter moras ſæpè gemi-
nantur. Deinde procedente potu longiùs, contentiones
diuerfæ, & magnacertamina, quis bibendo præcellat.
Nota grauis, fi quisſe excuſet, liquis temperandū for-
te vinū puter. Et hæc donècadmenſas perueniatur ſe-
cundas. Atvbi conſummatæ fuerincepulx , putes iam
efle furgenda: cunc de integro potum inftaurant ſuũ :
& aìm cófummauerint, tunc inchoare fe dicunt:tunc
deferuntur phialæ , tunc maximi crateres quafi inftrum
Certamen
menta bellorum . Ac nè immoderatum hoc arbitreris,
sobibonum .
menſura proponitur, certatur ſub iudice, fub lege de-
cernitur Agonothetes illic furor eft, ftipendiumdebi-
licas, victoriæ premiū culpa : pendet anceps diù & du.
bius bellieuentus. Furor enim illic eft præliaris.Ec in
fine: Quos manè infignes armis ſpectaueras, vultu mi-
naces, eofdem veſperì cernas etiam à puerulis rideri,
fine ferro vulneratos, fine pugna interfectos,fine ho-
ſte turbatos, ſine ſenectute tremulos, in ipſo iuuentu-
tis flore arentes .
Repræhenfio : 6. RVRSV M capite decimoquarto :Rogas ad
corum qui iucunditatem , cogis ad mortem , Inuitas ad prádium ,
ad potum ac efferre vis ad ſepulcrum . Cibos promittis, tormenta
cibum immo irrogas. Vina prætédis, venenafuffundis. Omne enim
deratum . quicquid nocet, venenú eft. Tollit ſenſus,viſcera exu-
rit,fomnum infert, caput vexat. Etiam maior vis vini,
quàm veneni eft. Deniquè venenum vino excluditur,
non veneno vinum .Mericò Deus per Moyſen non ſon
lùm veneno , ſed etiá draconū veneno vinum compa .
Deut.32 . rauit, dicens : Furor draconum vinum eorum , & ira
aſpidum inſanabilis. Et pulchrè additur, inſanabilis.
Multi enim reliquorum ſerpentium veneno curatur,
nemo ebrietate. Certè veneno caro vulneratur, vino
Ebrietas ani. mens.Noxia eft ebrietas ad corporis fanitatem , menti
mo & corpo etiam crimé adiungit. Aduerte etiam & perfidiæ vene-
num , vini declaratum nomine. Ait enim ſuprà de alie-
Ibidem. nigenis, qui neſcirent Deum : Devinea enim Sodomo.
rum vinum eorum , & vitis eorum vitis Gomorrhæ :
vua eorum yua fellis, bocrus amaritudinis in ipfis.
27. CAPITE decimoſexto :Sudant vino corpora
Ebriet: tis temulétorum : fi leuiùs ea tetigeris, exprimis vinum .
deteftatio, & Ebrietas fomentum libidinis, ebrietas incentiuum in-
387
ſaniæ , ebrietas venenum infipientię. Hęc ſenſus homi- quantum de
nu mutat & formas, per hanc fiunt ex hominibus equ & trimenti ad
ferat,
adhinnientes : Siquidem naturali vapore corporis ca.
lidi, & præter naturá vini calore ammati, cohibere fe
non queunt, & in beftiales libidines excitātur, vt nul
lum tépus præſcriptū habeant quod deceat indulgere
cocubitui. Vocem amittunt, colore variantur,oculis
igneſcunt, ore anhelant, fremūt naribus, in furore ar
deſcunt, ſenſu excedūt. Hinc phreneſis periculofa, hinc
calculi grauis pæna, hinc exitialis cruditas, hinc vo
mitus frequens femeſas epulas cũ internorum viſcerū
cruote fundentium.Nam eadem Dominus per Hiere
miam locutus eſt, dicens: Bibite & inebriamini, & vo- Hicrem , as
mite, & caderis, & non conſurgetis. Hinc etiam vanz
imagines,incerti viſus, inftabilis greſſus,vmbras fępè
tranlijütficut foueas. Nutat his cum facie terra : ſubi.
to erigi & inclinari videtur, & quafi vertatur , timétes
in faciem ruunt , & folum manibus apprehendunt, aut
concurrentibusmontibus fibi videntur includi, Mur
muc in auribus tanquàm maris fluctuantis fragor, &
reſonária fluctu litcora. Canes ſi viderint, leones arbi
trantur, & fugiunt, Alijriſu foluuntur incondito , alij
inconſolabilimæroredeplorant, alijcernunt irratio.
nabiles pauores. Vigilantes ſomniant, dormientes liti
gant. Vita his fomnium eft : fomnus his mors eft :ex
citari nullis vocibus poſſunt,quantolibet ftimulando
impulſu petas : nisì refipuerint, euigilare nö poffunt. Homo: cbii :
Vndè benè Hieremias huiuſmodi hominem tanquàm ud quàm fu
ſuperfluam creaturam deflendum putat. Quid eſt ho- perfiua
tura . crea
mo ebrius, nisì ſuperflua creatura?
28. CAPITE decimooctauo : Sed quid deviris lo De fæminis
quamur ,quando etiam fæminæ, quas oportet ſolciti, temulentis.
orem caftitatis ſobrietatisqz adhibere cuftodiam , vi
que ad ebrietatébibunt? Deindė ſurgentes, quasetiam
inter ſecreta domus vel audiri ab alienis non conuenit
vel videri,prodire audent in publicum non velato ca
pite, vultu procaci.Apoftolus mulieres tacere etiá in , Cor. 14 .
Ecclefia iubet, domi viros ſuos præcipit interrogare, 1.Tim . 2.
illæ in plateis inuerecundos viris fub cöfpe &tu adole
ſcentulorum intemperantium choros ducunt, iactan
tes comam , trahentes tunicas, fciffæ amictus, nudæ la- ,
certos, plaudentes manibus, faltantes pedibus, perſo
nantes vocibus , iritantes in fe iuuenum libidines mo
tu hiſtrionico, petulanti oculo , dedecoroſo ludibrio.
Spectat corona adoleſcentum ,& fit miſerabile theatrī .
Inter faltantium lapſus ocello inipuro, & contamina
to adfpe &tu , terra turpi ſaltatione polluitur, quz ob- Terra turpi
faltarione
ſcenis cantibus verberatur.
1. B. ECCLESIASTICItrigefimofeptimo:No. polluitur.
liauidus eſſe in omni epulatione, & no te effundas ſu
per omnem eſcam .In multis enim eſcis erit infirmitas,
& auiditas appropinquabit vſquead choleram . Pro
pter crapulam mulci obiêrunt : qui autem abftinens
eft, adijciet vitam .
2. ET capite trigefimoprimo: Vtere quafi homo
frugi his quæ tibi apponuntur,vt non cùm manducas
multùm , odio habearis. Ceffa prior cauſa diſciplinæ :
& noli nimius effe, nè fortè offendas. Et fi in medio
multorum fedifti, prior illis nè extendas manum tu
am , nec prior poſcas bibere. Quàm ſufficiens eft ho
mini erudito vinum exiguum , & in dormiendo nó la
borabis ab illo , & non fenties dolorem ,
3. PSALMO ſeptuagefimo feptimo :Etmanduca
uerunt, & ſaturati ſunt nimis, & defiderium eorü ar
culit eis : non ſunt fraudati à deſiderio ſuo. Adhuc eſcę
eorum erant in ore ipſorum : & ira Dei aſcendit ſuper
eos, & occidit pingues eorum, & electos Ifraël impe
diuit.In omnibus his peccauerunt adhuc,
4. NVMERORVM vndecimo : Adhuc carnes
erant in dentibus eorum, nec defecerat huiuſcemodi
cibus : & ecce furor Domini concitatus in populum,
percußit eum plagamagna nimis.Vocatuso eft ille lo
cus,Sepulcra concupifcentiæ , ibi enim ſepeliêrunt po
puluni qui defiderauerat.
Сcc 5. Dey .
 DE G Y LA
5. DEVTERONOMII trigefimofecundo : In- putabo, qui etfi vino conſopitus dormiêrit,tamen po
craſſatus eft dilectus, & recalcitrauit : incraſſatus, im tuit peccare per vinum .
pinguatus, dilatatus,dereliquit Deum factorem fuú, 14. IDEM in epiſtola o &togefimatertia ad Oceanú: Vinolentis
& receſfit à Deo falutari fuo. Vinolentia ſcurrarum eft, & comeffatorum : venter'oz fcurratū ett.
6. PROVERBIORVM vigefimoprimo: Qui mero æftuás,citò deſpumat in libidines .In vino luxu- Luxuriam
diligitepulas, in egeftate erit : quiamat vinum & pin. ria, in luxuria voluptas, in voluptate impudicitia eſt. parit.
guia, non ditabitur. Qui luxuriatur, viuens mortuus eft: ergò qui inebria . Qui inebris .
7. ECCLESIASTICI trigeſimoſeptimo, vt tur, & mortuus & fepultus eft. Noë ad vnius horæ tur, mortuus
& ſepultus
paulò antè, B.teftimonio primo . ebrietatem nudat femora ſua, quæ per fexcentos an- eft .
8 . LVCAE vigeſimoprimo: Attendite vobis , ne nos ſobrietate contexerat, Loth per temulentiam ne- Gen. 9. & 19 :
fortè grauentur corda veftra in crapula & ebrietate & ſciens libidinimiſcetinceftum : & quem Sodoma non
curis huius vitæ : & fuperueniat in vos repentina dies vicerat, vina vicerunt.
illa. Táquàm laqueusenim ſuperueniet in omnes qui 15. AMBROSIVS libro primo de pænitentia,ca
fedent ſuper faciem omnis terræ . pite decimoquarto : Pafcitur libido conuiuijs, nutri- Paſcitur libi,
9. BVR CHARDVS Vuormatienſis Epiſcopus tur delicijs, vino accéditur,ebrietate inflámatur. Gra- do cóuiuijs.
libro decimoquarto Decretorū, inftituit tractationé uiora funt his fomenta verborū. Vbì caro inebriatur,
decrapula & ebrietate, & ex canonibus, Patrúmque mens titubat,animus vacillat, cor fluctuat.
ac Pontificũ ſententijs oftendit, quæ pæna iniungéda 16. PRIORIS ad Corinthios ſexto :Nolite errare,
fit ijs, qui illis vitijs implicantur. Atque inter reliqua neo fornicarij & c. neq ebriofi,neą malédici, neopraas
huncadfert canonem ex pænitentiali Theodori : Sa- paces regnum Dei pollidebunt.Eſca ventri, & venter
Pænitentia . cerdos quilibet ſi inebrietur per ignorantiam , feptem eſcis, Deus autem & hunc & has deftruet.
corum qui ſe dies pæniteat in pane & aqua :fi per negligentia, quin- 17 . AD Galatas quinto :Manifeſta ſunt opera car
inebriant.
decim dies : li per cótemptum ,quadraginta dies. Dia- nis, quæ ſunt fornicatio , immūditia, impudicitia,& c.
conus vel monachus, ſecüdum ordinem , vt fcriptum homicidia, ebrietates ,comeſſatiões, & his fimilia, que
eſt,ceu & reliqui Clerici, & miniſtri iuxta ordinē, iu. prædico vobis,ficut prædixi, quoniam qui talia agūt,
dicio Sacerdotis pæniteát, Laici velut vota nó haben- regnum Dei non confequentur.
tes, fi inebriantur, arguantur à Sacerdote, g ebriofire- 18. OSEAE quarto :Fornicatio & vinum & ebrie
1.Cor.5. gnum Dei non poſlidebunt, & interitus fit ebrietas : & tas auferunt cor.
Poenitentia compellat eos pænitere. Quicogithominé vtinebrie 19. PROVERBIORVM trigefimoprimo :Noli
Wiosnadbri tur humanitatis gratia ,acerrimè corripiatur, & fepté regibus ô Lamuel,noliregibus dare vinum : quia nul:
ctatēcogunt. dies peniteat:fi per contemptum , triginta dies. Nul- lum ſecretum eft, vbìregnat ebrietas : nè fortebibant,
lus Chriſtianus alium Chriſtianū plusbiberecogat, & obliuiſcantur iudiciorum , & mutent cauſam filio
quàm naturæ ſufficiat. Quod fi fecerit, iuxta id quod rum pauperis .
in pænitentiali habetur, pæniteat. ÉT eiufdé libri 20 . ECCLESIASTICI decimonono : Vinum

Vomentes ex capite decimotertio ex pænitétiali Romano : Qui per & mulieres apoftatare faciunt ſapientes, & arguunt
cbrietate. ebrietaten vomitum facit, fi presbyter aut diaconus ſenſatos.
eft, quadraginta dies pæniteat.Simonachus, triginta 21. ESAIAE quinto :Væqui potétes & c.vtin textu .
dies pæniteat: fi Clericus, vigintidies : fi Laicus, quin- 22. ET capite vigefimoſecundo : Et vocabit Domi
decim dies . Item capite decimoquarto ex pænitētiali nus Deus exercituum in die illa ad fecum & ad plan
Bede : Laicus fi per ebrietatem vomitü facit, tres dies cum ,ad caluitium & ad cingulum facci: & ecce gaul
à carne & vino & cereuifia abftineat, RVRSVM ca dium & lætitia occidere vitulos, & iugulare arietes,
Alios Inebri- pite decimoquinto ex eodem : Si quis per nequitiam comedere carnes, & bibere vinum . Comedamus &
antcs . alium inebriat, quadraginta dies pæniteat. Quòd fi in bibamus, cràs enim moriemur. Et reuelata eft in au
conſuetudine habuerit, communionepriuetur,donec ribus meis vox Dominiexercituum , Si dimitteturini
digne pæniteat, & emendationem promittat. quitas hæc vobis donèc moriamini : dicit Dominus
10. Ivo Epiſcopus Carnotenfis tertiadecima parte exercituum ,
Decretorū , à capite ſexageſimonono vſque ad octo 23 . PROVERBIORVM vigefimotertio : Noli
geſi mumf extu m t a
, habe omni quç Burc hard us in li- eſſe in cóuiuijs potatorum , nec in comeſſationibus eo
bro decimoquarto : & quæ ex eo antè adducta ſunt, rum , qui carnes ad vefcendum conferunt : quia va
apud luoneni capite ſeptuageſimoſexto, octogefimo- cantes potibus , & dantes fymbola , conſumentur, &
primo, octogefimofecundo, & octogefimotertio re veftietur pannis dormitatio . Et paulò pòft : Cui væ ?
periuntur. cuius patri væ ? cuirixæ cui fouex ? cui finecaufa vul
11 . AD Epheſios quinto, vtin textu . nera ? cui fuffufio oculorum ? Nónne his qui com
12. PROVERBIORVM vigefimo: Luxurioſa morantur in.vino, & ftudent calicibus epotandis ? Ne
res vinum , & tumultuofa ebrietas : quicunque his de intuearis vinum quando flaueſcit, cùm fplenduerit
lectatur, non erit fapiens. in vitro color eius: ingreditur blandè, fed in nouif
13 : HIERONYMVS in caput primum epiftolæ fimo mordebit vt coluber, & ficut regulus venena
ad Titum : Quale eft autem , Epiſcopum videri vino .. diffundet . Oculi tui videbunt extraneas, & cor tu
lentum , vtſenſu occupato vel exaltet riſum cótra gra um loquetur peruerfa . Et eris ficut dormiensin mc
uitatis decoré, & labijs diſſolutis cachinnet, vel fi pau .. dio mari, & quafi fopitus gubernator amiſſo clauo :
lulùm triftis, cuiuſdam rei fuerit recordatus, inter po- & dices, Verberauerunt me, ſed non dolui : traxerunt
Quas inſani. cula in fingultus prorumpat & lachrymas ? Longueſt me, & ego non fenfi. Quando euigilabo, & rursus vi
as ebrietas ire per ſingula,& inſanias quas ebrietas ſuggerit,expli na reperiam ?
ſuggerat. care.Videas alios pocula in tela vertétes, ſcyphũ infa- 24. AMOS fexto: Vęqui opulenti eftis in Sion & c.
ciem iacere conuiuæ : alios ſciſtis veftibus in vulnera qui dormitis in lectis eburneis, & lafciuitis in ftratis
aliena proruere : alios clamare, alios dormitare: qui veftris: quicomeditis agnum de grege, & vitulos de
plus biberit, fortior cõputatur : accuſationis occafio medio armenti. Qui canitis ad vocem pfalterij: ficut
eft,adiuratū per regé frequentiùs non bibiffe. Vomūt, Dauid putauerunt fehabere vaſa cantici: Bibentes via
vt bibant : bibunt,vt vomant. Digeftio ventris & gut- num in phialis,& optimo vnguento delibuti , & nihil
tur vno occupantur officio.Hoc nunc dixiſſe ſufficiat, patiebantur ſuper contritione loſeph,
Ephe. 5. 9 , fecundùm Apoftolum , in vino luxuria eſt. Et vbi 25. LVCAE ſexto : Væ vobis diuitibus, * quia ha- * qui
cunquè faturitas atque ebrietas fuerint, ibi libidodo- betis conſolationem veftram . Vx vobis qui faturati
Ebrius nun- minetur. Specta vétrem & genitalia :pro qualitate vi- eſtis ,quia efurietis. Vevobis qui ridetis nunc, quia lu
quàm caftus. tiorum , ordo membrorū .Nunquàm ego ebriū caſtum gebitis & flebitis.
VIII
 DE IR A. 38g
VIII
Quideft Ira, & qua foboles ex illa naſcitur?
A. Ira eſtimmoderata cupiditaspuniendi eius, à quo læſum ſe quis arbi a Greg. lib.31.Moral.e.jta 1

tratur.. Naſcuntur ex illa deteſtandæ filiæ , rixæ, tumormentis, contume- Prouer.19.d lob is.a Eccu
19.d Ephef.4.8
liæ ,clamor,indignatio ,atque blafphemia. b Lege Bafil.in hó. 10. de
ira pop. 29
34
B. Et hoc animi virusperniciofum , omnem iudicij prudentiæque vio& requentib.lehom...in
gorem , & animiſæpequecorporis fanitatem labefa &tans. Quare monuit 1.5.Moral.c.370.&feques:
Eccleſiaſtes: * Nefis veloxadiraſcendum,quia irainſinu ſtultirequieſcit. Et gen -abo. Prouer:43. 15.a.
tium Do&orpræcepit: « Omnisamaritudo, gira, & indignatio, o clamor, e a Pfal.4 2813043
blaſphemia tollaturà vobiscum omni malitia . Eftoteauteminuicèm benigni, mife- marafeti in prai.quiha 1

. amb.lib.3.off.ca
ricordes, donantes inuicem ,ficut & Deus in Chriſto donauit vobis. Cæterùm ad -bitar
Aug.in pfal.4.Ité lib.de.al.
ve .
rel.c.45. epift.87 . & 149.
uersùs iracundos, contentioſos, contumeliofos jam lata eſt CHRISTI raGreg.li.8.epi.st. ad Leõt.
fententia,valdeque metuenda illa: ' Omnisqui irafciturfratriſuo,reus eritiudi- Marthes Geely.lib:57:
cio: Qui autem dixerit fratriſuo,racha,reus eritcöcilio: Quiautem dixerit,fatue,reus form. Domini in mobilte.com
19. in Enchirid.cap.79.
eritgehenne ignis.
TESTIMONIA:
1. A. GREGORIV S libro trigeſimoprimoMo- funt, quibus ex natura continuum aduersùs homines
raliū ,capire trigefimoprimo :De irarixx,tumormen- odium eft. Effrenes linguæ , ora incuſtodita, inconti- Iræ fructus.
tis,contumeliz
feruntur
,clamor,indignatio, blaſphemiæ pro- nentes manus, contumeliæ ,probra,accuſationes,ver
. bera , & alia eiuſmodi quæcunque quis enumerare
2. PROVERBIORVM vigeſimonono:Virira poteritziręfuntac furoris fructus.Obiram enfisacui.
cundus prouocat rixas: & qui ad indignandum facilis tur, mors homini ex homine venit, fratres inter ſe
eſt, erit ad peccandum procliuior. ignorantur, parentes ac liberi naturæ obliuiſcuntur.
3. IOB decimoquinto :Reſpondens autem Eliphaz Sed & ante omnia ſeipſos haud agnofcunt irati, dein
Themanites, dixit:Nunquid fapiens reſpõdebitquafi dèneque quotquot habent neceſſarios. Quemadmo
inventum loqués, & implebit ardore ſtomachumſuc dùm enim torrentes ad curua loca decurrentes, ſecum
um ?Nunquid primushomo tu natus es, & ante colles obuia quæque trahunt : fic & iratorum impetus vio
formatus . Nunquid conGlium Dei audifti, & inferi- lenti & inftabiles, omnia fimiliter percurrunt atque
or te erit eius ſapientia ? Quid nôfti quod ignoremus? obruunt. Non eis ſenectus venerabilis, non vitæ vir
ad intelligis quod neſciamus? Et ſenes &antiqui ſunt tus, non generis propinquitas, non accepta iam gra
in nobis multo vetuftioresquàm Patres tui.Nunquid tiæ, non denique quicquid aliud, quanuis æftiman
grande eft vt conſoletur te Deus ? ſed verba tua praua dum , in honore eſt.Momentanea quędā infania eft ira. Momētanut
hoc prohibent. Quid te eleuat cor tuum , & qualima- Quin & maximum feinmalum fæpiùs conijciunt, & inſania.
gna cogitás, attonitos habes oculos? Quid tumet con- ftudio vindicandi, feipfos negligunt. Eorum nanque
tra Deum fpiritus tuus, vt proferas de ore tuo hui- memoria quibus læfi ſunt, velutæſtro quodam inci
uſcemodifermones? Quid eſt homo, vtimmaculatus tati,& animo exacerbato atqueæftuanti,non priùs de
fit, & vt iuftus appareat natus de muliere? Eccè in- finunt, quàm incommodum aliquod infeſtanti infli
ter ſanctos eius nemo immutabilis, & cæli non ſunt gant:vel ipfi( liid contingar) accipiant : quemadmo
mundi in conſpectu eius, Quanto magis abominabi- dùm fæpè euenit,vt quæ pervim tentata funt, plus ac
lis & inutilis homo, qui bibit quafi aquam iniquita- cipiant incommodi, quàminferant. Quis enim in ea
tem , & c. ſemala conijceret, quæ ira feruidi homines, quauis
ECCLESIASTICI decimonono: Eft corre occafione vociferantes & exaſperati, ſubeunt atque
ptio mendax in ira contumeliofi:& eft iudicium quod tolerant? Nam & omni fera venenara impudentiùs ru
non probatur effe bonum : & efttacens,& ipfe eft pru- unt, nec priùsdefiftunt,quàm aliquo malo magno &
dens. Amictus corporis, & riſus dentium , & ingreffus intolerabili,ira intumefcente,æftuantem exatient ani.
hominis enunciant de illo, mum .Nequeenim enfis acies,nequeignis, neque hor .
5. AD Ephefios quarto : Omnisamaritudo, & ira, rendum aliquid ,animum ira intumeſcentem ac furen.
& indignatio, & clamor, & blafphemia tollaturà vo- tem ſatis compeſcere valebit: nonmagis quàmádæ
bis cum omni malitia. monibus decenti, à quibus irati nihil nec forma, ne- A dæmoni.
BASILIVS Magnus in homilia deira, qux que animi affectú differunt.Nam ijs qui ad vindiétam busvix irati
eſt decima inter homilias variorum argumentorum : anhelant,ità quidem circum præcordiafanguis fer
Quando femel iræ perturbatio mentem præcipitans, uet, quaſi viignis ebulliat & exæftuet. Supernè verò
Hominčira. imperium animæ fumpferit, hominem penitùs in fe accenfa facie, alio adſpectu viſendum exhibet iratum ,
interferam có- ram conuertit,nechominem quirationisfitcompos, eamformamquæ omnibusconſueta eft&nota, quali
eſſe finit. Quod enim venenum virus emittentibus Jarua quadam , vt in ſcena fieri folet, prorsùs immu
erit, hoc item & furor animo iritatis ac perturbatis. tans : oculi conſueci non apparent, ſed ignei mican
Impetu feruntur, infiliunt, rabie vt canes afficiuntur, teso ,dentesacuunt, veluti fues graſſantes:vultu ſunt
punguntur vt fcorpij, mordent vt ſerpentes. Nouit & liuenti fanguine fuffuſo. Oris tumore increbeſcente,
ſcriptura eos qui hoc vitio tenentur, ferarum appella- venæ ob turbati intra viſcera ſpiritus anguſtiam dica
tione vocare,quibus fefe ob peruerfitatem fimiles ac ruptæ. Vox aſpera & intenſa,fermo inconftans & con
familiares reddiderunt. Nam& canes, & ſerpentes, & fulus, ac temerè cadens, nec concinnė, nec fignifican
genimina viperarū, & his fimilia nominat. Qui enim ter,neex parte quidé prolatus, Poftquàm verò ira fic
ad mutua inter fe eiufdem generis parati ſunt inferen- utfláma ficca materia fuccenfa iritatos inuafit, túc nec
da incommoda, iure feris ac venenatis affcribi pof- ſermone dicenda, negreferéda videre
cc
licet ſpectacula,
c 3 M2
 390 DE IR A. - i
Manus quidem erectas etiam aduersùs contribules, & qui cùm diues effet, noftri gratia egére voluit. Si verò Lucz z.
per omnes corporis partes diſtractas, pedes extra & ftultus & indoctus appellaberis, reminiſcere eo- 2.Cor.s.
omnem ordinem & ab re certatim.diſcurrentes: deni- .rum quæ à Iudæis iactata ſunt in veram ſapientiam :
què partes corporis omnes, inſaniz inftrumenta fai Samaritanuses, & dæmonium habes. Si enim contra loan.s.
& tas. Si autem pariter aliquem exaduersò concurren- hæc maledicta iraſceris, iam ea corroborâtti. Quid Itulaus. Nihil ira
tem inueniant, irama mutuam inter ſe exerceant, ea nam eft ira ftultius? Si verò quietus & immobilis per
patiuntur, quæ fas eit cos pati, qui ſub tali dzmone fiftas, pudorem maledicenti magnum intulifti, cùm
contendút ac certant.Membrorum mutilaciones, vul- reipſa prudentiam modeftiam oftenderis. Alapa ſeu
nera,mortes præmium pugnæferunt. Cæpit qui pri- pugillo cæſus es ? expuit aliquis in faciem ? Eadem & Matth.26.
Eraiz se.
mus manibus iniuriam intulit : alter vlcifcitur : Hic Dominns eft palſus.Nec enim ab expuentibus autcr
inftat, ille nó cedit: corpus obiter vulneribus petitur. dentibus faciem auertit. Calumniam pateris ? & Do
Ira verò facit, vt dolor & incommodum minimè ſen- minus.Tua laceratur veftis? Et à Domino quoquè ve- Matth.87.
tiantur.Non enim damna corporis aut ſenſum curant, ftis per vim extracta , & fuper eam miffæ fortes. Non - Ioan.19.
cùm omni ſtudio & omnibus viribus fint animo ad dììm condemnatus es, nondùm cruci affixus.Mulca ti
vlciſcendum commoti & excitati. Nė, fratres dilectif- bi toleranda , vtad eius imicationem peruenias. Talia
fimi,malum malo curate, neu contendite inuicem ca igitur, & horum fimilia tibi ſuccurrant, mentis tuæ
lamitate mutua vincere . In rixa enim is inferior eft, impetum aciram compeſcane, Similes nanque prępa
qui vi &tor eft, ac peccatis longè grauior diſcedit. Ira rationes & animi difpofitiones, morſus cordis & im
Iratis homini certamen excitat, certamen verò conuicium , conuici- pulſus facilè delebunt, & animi cogitationes in tran
'bus quomo- um verbera, verbera demùm vulnera , ex quibus & quillum ftatum deducent. Quomodo igicur iræ in- Iræ iacôme.
dum , & ad mortes ſæpe ſequuntur. Illemaledixit, tu benedicas. da quomodò
commoda fugiamus? Si eam nullomodomentem ra vitati qucit.
wersùs iram Verberauit, tu patere. Expuit, nihilig teexiſtimauit, tionem've occupare finamus.Quamobrem fi fortè in
seinedia. tu cogita quomodò ex terra es, & in terram reuertéris cogitationem veniat aut cadat, eam ità retineamus, 1
His nanque modis atque rationibus
rationibus te
te confirmans,
confirmans, vcequum iugalem nobis ratione, vt freno quodam
longé leuiora quàm re vera fint, inuenies tibiaduer- obtemperantem , acordinem proprium nequaquàm
farijfacta iurgia.Sic etiam calionem illi ſecuriùs red: excedentem , & via ingredientem , qua à mentis recto
des, oftendesop quàm fis contumelijs inuulnerabilis, confilio dirigitur. Et paulopòft: Ira, quando oportet Iraitz freno
rationisre
ac præclaram tibil pacientiæ coronam comparabis, & vt oportet,ex rationediſpenſaca, fortitudinem ,pa gubernata,
dum alterius infaniam , occafionem philofophiæ ac tientiam ,ac conftantiam parit : præter verò re& tam ra- laudabilis et
tuorum feceris meritorum . Quamobrem fi mihi cre. tionem tractata, furor & infania efficitur. Idcircò nos
dis, probra contumeliaso minimè curabis: obfcurum Pſalmusadmonet :Iraſcimini, & nolite peccare . Ipfe Pfal.4.
te & inglorium vocauit, nulliusigæſtimationis ? ter- nånque Dominus in Euangelio illum qui temere fra- Matth.s.
ram te ac cinerem effe dicas. Nec tu meliores patre tri iratus fuerit, reum iudicij facit, Illum verò qui
Genef.18. noftro Abraham , qui ſe eadem vocauit:ignarum ,pau- tanquam pharmaco ad ea quz oportet, ira vtitur, mi
perem , ignobilem nominauit ? tu vermem te dicas, & nimè condemnat, Dicitur nanque : Ponam inimiciti- Genef.3.
Pfal. 21 . è ftercore genus ducere, verba Dauid memorans. His am inter te & ſerpentem.Et rursùs : Hoftes fitis Madia. Num 31.
Num.12 .
etiam Molis decus adde. Ille ab Aaron & Maria verbis nitis. Docentis verba funt, vtira velutì armis vta- mis la veluti are
petitus probrofis, non ad Deum aduersùs illos inter mur. Ided Moyſes omnium hominum manfuctiffi Sancti.
pellauit, ſed pro eis orauit. Quorum tu ,dic mihi, cu mus, vituli idololatriam damnans, Leuitarum ma
pis eſſe diſcipulus? beatorum hominum & Deo gra nus in cædem fratrum armauit. Vnuſquiſque, inquit, Exod.33.
torum , an eorum qui fpiritu referti ſunt maligno ? veftrum , gladium ad latus teneat, & tranfite à porta in
Quando enim verborum contumelia tentaris, illud portam , & flectite per circuitum caftrorum , & fuum
exiftima, periculum de te fieri, an Deo per patientiam quiſque fratrem interimat, & quilibet proximum ſu
adhæreas, feu per iram in aduerfarij partes inclines. um. Et paulopoft Moyſes ait : Veftras hodiè manus
Da tempus cogitationibus, ad optimam eligendi par- Deo conſecratis, quilibet in filio fuo , & fratreſuo, ve
tem opportunum . Nam è duobus alterum proculdu . detur vobis benedictio. Quid Phinees iuſtum reddi
biò confequéris, aut inimicum tuæ manfuetudinis ex dit ? Nonne iuſta contra fornicantes ira, qui alioquì
emplo, munitiorem reddes : vel certè fi deſpexeris, mitis ac manſuetus exiftens, poftquàm ftuprum Zam - Num as.
acrius illum vindicabis. Si enim malum eft ira, cur bri & ſcorti Madianicis palàm in populo vidit, adeo
malum id non euitas ? Si venia dignum, cur irato fuc- impudenter admiſſum , venec tam turpe ſpectaculum
cenſes? Ex quo fi ſecundus veniſti ad irain ,nihil te hoc occulcari vellent:minimè tam indignu facinuspaffus,
iuuabit. Non enim in certaminibus palæftram priùs ira vt oportebat vſus, protintùs vtrunque trucidauit.
prouocans, ſed qui ſuperat, coronatur. Quamobrem Samuel autem Agag regem Amalech , à Saule contra 1.Reg.15.
non folùm is qui facinusaliquod graue priùs tentaue. mandatum Domini feruatum , nónne iufta ira in me
rit, ſed qui mali ducis ad fcelus exemplum fuerit imi- dium trahens occídit ? Sic itaq fit ira fæpenumerò bo
tatus, omninò muletatur. Si enim te pauperem verè narum actionum miniſtra. Helias verò zelotes quin-' Bonarú actie
appellat,verum refpuere nequaquam debes.Si mentia quaginta fupra quadringentos turpitudinis facerdo- Caumominis
tur, quid ad te dictivanitas ? Sicut enim ad laudes tu tes, & quadringentos viros facrorum nemorum, co- quàm eft ira.
as, fi veritatem excedunt, efferri non debes : ità nec ad medentes de menfa Iezabel, iufta fapientia indignati- 3.Reg.18.
probra in te non vere iactata, minimè dolere. Nonne one, in totius Iſraelvtilitatem , vtmortemul&taren
vides, quemadmodùm ſagittæ fi duriora offendant, ur , effecit. Tu autem fratri tuo fine cauſa iraſceris.
reſultant acéxcidunt : in mollibus verd & obedienti Quomodò autem fine caufa ?Cùm fitalius qui inftigat Iraſcendí nó
bus facilè figuntur: ità & in contumelijs euenit : qui eis dæmon, & alius qui inftigatur homo, cui tui maledi-ram homin!
occurrit ac refiftere quærit, illas in ſe recipit: qui au- cis: fimile quoddamn canibus admittens,qui ſaxamor- i demoni, a
tem manſuetudine ac patientia armatus , ad eas exci dere ſolent, quando iactantes attingere non valent. In pellitur.
piendas ſe præparauerit, omninò excutiet ac euitabit. ftigatus enim ac incitatus, miſericordia profectò dia
Quid, miſer, angeris pauperis appellatione ? Remi- gnus eſt. Qui verò incitat, odio maximo eftinfe & an .
Job .
niſcere quòd quemadmodùm nudus in mundum ve dus. In hunc igitur iram transfer hominü interfecto
niſti, nudus etiam egreffurus es. Quid enim nudo pau . rem, mendacij patré, peccati miniſtrum.Fratrein verd
perius ? Nihil profeétò graue audifti, nisi tibi ipſe in te peccantem miſerebere. Nam fi in peccato vſo ad
quæ obiecta ſunt, agnoſcas. Quis vnquam ob pauper- extremūdurabit, cum ipſo dæmone æterno tradetur
tatem in carcerem ductus eft ?Nam egére, non turpe igni.Et iterú poft pauca:Siex Dominico pcepto omni.
quidé aut aliquod probrū fuerit,fed paupertaté gene- um vltimus effe affueueris, quonam modo maledi& is
rosè non ferre. Memor fis Domini noftri Iefu Chrifti: pter dignitaté prouocatus,egrè ferre aut reſpódere po
teris ?

1
1
 Ďe IRA 391
Coni
teris ? Nam fipáruus puer verbis tecontumelioſis pe- manſuefacere poffe,animam verò noftraim inſoleſcen
teret, occafionem tibi potiùs ridendi daret. Quòd fi tem defpicere. Ignis eft vehemés ira ,omnia deuorans : ignis vehe.!
phrenefi captus & ſenſu excidens, verba incompofita nam & corpusperdit,& animam corrumpit, & reddie mens omnia
& ftulta miniméque vera dicat, miſericordia potiùs infuauem , & in viſu quenqueturpiſlimum . Quòd fi
Nó cam alte- quàm odio dignus erit. Non igitur verba ſolent trifti furoris tempore poſſet iraſcens fibimetipfi notus fié
rius verba, ģ
Superbia no. tiam mouere, ſed ſuperbia aduersùs eum qui nos vi. ri, non alia foret opùs admonitione. Nihil enim ira
Ara nos ad tuperat, & vniuſcuiuſque deſeipſo phantafia. Quòd fi fcentis deformius adſpectu. Ebrietas quædam eft ira,
isäprouocat. horum alterutrum menti tuæ exemeris, inanes qui- iminò verò difficilior ebrietate, & dæmone miſerabi. Dæmone mii
dam ſonorum ftrepitus erunt, quæ ab aduerfario di lior :fed fi modeſtè agere meditemur;optimam philo- Terabilior.
centur. Quamobrem iram omninò ſedabis indignati. fophiæ viam inueniemus.
tir
onemo, nè iram illam quæ de cælo ſupra omnemim- 3: ET homilia trigefima ad populu Antiochenum :
piecarem & iniuftitiam hominum reuelabitur, expe- Nó habitat Spiritus fanctusvbi furor: maledictus ira
riare. Si enim animo fapienti amaram indignationis cundus. Nihil fani poteft emanare; vndè procedit ira.
radicem extirpare poteris, multa cum hoc principio Sicut enim inmarisrempeftate multus tumultus, cla Intempeſto
Filizira ,
perturbationum femina facilè extingues. Nam & do- mor magnus, nec ibiquis philoſophandi tempus ha- mari& de
lus, & ſuſpicio, & infidelitas, & malignitas, & infidiz , ber: ità necinira. Vide dæmonibuspreſſorum vultus, moniacis.co.
& audacia, & omnia his fimilia , huius vitij germina ebriorum & furentium : Quid inter fe differunt?Nón - maralichur isso
ſunt atque appendices. Itaque fratres amantiſſimi, nė ne furoris totum eft? Quidenim fi hoc ad tempus effi
Egregia de obſecro tátum nobis maluni inducamus, animæmor citur? Nam furens ad tempus premitur, hocautéquid
fcriprio ise . bum ,rationis tenebras, à Deo alienationem ,obliuio- peius,quòd & fenon confunduntur excuſare?Nelcie
nem familiaritatis, principium bellorum , plenitudin bam, inquit, quid dicerem. Et quare nefciebas hos
nem calamitatum , dæmonem peſſimum noftris ani- cùm fis homo rationalis? Rationem habens, irra
mis innatum ,incolam quendam impudentem , noftra tionalium opera facis, tanquàm effrenis equus furore
interiora poſlidentem , denique fancti Spiritûs iter ad correptus & impetu ?Et excuſatio quidem eft accuſati
nos impedientem .Vbi inimicitiæ ſunt, contentiones, one digna . Vtinam enim fciffes quæ dicebas, Iræ ſunt,
indignationes, ſectæ , noftris animabus perpetuos ge- inquit ,verba,non mea . Quomodò funt illius? certè vi- Ira vires non
nerantes tumultus, ibi fpiritus manſuetudinis haud res ira non habet, nisi fumat abs te: quale fi quis dicat : habet, nisi
eas à nobis
Ipbe.4. requieſcit. Quamobrem beati Paulimonitis obtempe- mántis ſunt, non mea,vulnera. Ab hoc igitur dæmone accipiat.
rantes, omnem à nobis indignationem ac clamorem liberemur, eum corripiamus incipientem , figillum
Katth.s. cumomni malitia abijcianus , ac inuicem boni ac mi- pectori quafi quoddam frenu imponamus. Canis eft Canis eft in
ſericordes exiſtamus, expectantes beatam fpem man- impudens, ira : ſed legem audire diſcar. Multò peiìs, pudens,
ſuetis omnibus promiffam . preſlis dæmonio ſumus, quipeccamus,difpofiti. Sed 1
CHRYSOSTOMVS homilia vigefimano .. non ſpumamus,nec oculos côtorquemus,necmanus.
Hominis ira- na ad populum Antiochenum :Nihil iracundo homi- Vtinam hoc in corpore pateremur, & nõ in anima.Vis
cundi vitupe- ne inſuauius,nihil grauius, nihil infeftius, turpius ni. tibi demonftrem animam ſpumantem & immundain ?
hil : ficut econtra, nihil neſcio iraſci iucundius . Feræ cogita iraſcentes & ebrios ex ira. Qua ſpuma nõ emit. Dæmoniacis
potiùs quàm iracundo homini cohabitandum eft. tunt immundiora verba ? Verè veluti fætidam fali- comparantur
Nam illa cììm ſemėl manſuefacta fuerit, ſuam ſeruat uam emanant, & ficut illi præſentium nôrunt nemi- ita cbrij.
legem : hunc autem quotieſcunquè mitigaueris, rur- nem , ità nechi, obtenebrata eis mente , & oculis con
sùm efferatur, nisi quis in talem habitum ipſum in- uerfis ,non amicum, non inimicum , nóvenerabilem ,
duceret.Sicutenim dies clara & ſerena, & hyemsmul non contemnendum, fed omnes fimiliter adfpiciunt.
tæ plena triftitiæ , itidem & iraſcentis animus, &man Nónne vides eos trementes, ficut& illos?atnon humi
fueti. Quis tortor ità laniare latera poterat? quæ igni. fternuntur. Sed eorum anima iacet humi, & palpitans
ta tela corpusità perforarent? quis furor ex naturali- cadit. Si nanquere &ta ftetiffet, non paſſa fuiſſer ea quæ
bus ità fenfibus excedere facit, ficut furor & iræcon- paffa eft. An non eſſe tibi videtur animæ proftratæ &
In corpus le fternatio ?Nouimultos exiramorbos incurriffe , & fe propria fpoliatæ folertia, quæ faciunt& dicunt ebrij
dir, & animú. brium difficilimæ præfertim hæ ſunt. Si verò ità cor ira ?Ėft & alia furoris fpecies difficilior. Qaalis autem
pora læduntur, animas cogita: nè cogites enim quod hæc ? Cùm nec iram dimittere fuftinent, fed proprium Imam in cor .
non vides, fed cogita, fi malitiam ſuſcipiens ità lædi- malum apud ſenutriunt,malimemoriam quali quen . de fuo reſer,
tur , quantum patiens patietur detrimentum . Multi dam tortorem . Ipfos enim primos occídit mali recor- uantes.
oculos amiſerunt, in grauiflimum multi morbum in . datio, vt omittam futura. Quantum eſſe putas tor
ciderunt: generose quidem ferens omnia, facilè fufti- mentum homini præcordia percuſſo quotidiè,quali
nebit. Veruntamen talia tanquàm grauia imperat, & ter inimicum vlcifcatur,conlideranti?Priorem femet
horum nobis mercedem ftatuit gehennam, & diabo- ipſum punit & caftigat, intra ſeipſum tumens, aduer
lus eft, & noftræ ſalutis ininricus: & magis huic, quàm sùs fepugnans& exardefcens. Nam necefsè femper eft
Chriſto, paremus , qui faluator eft & benefactor & apud te ignem accenfum effe.Etpaulopòft :Necad ve
protector, & talia dicit, quæ iucundiora funt & hone. ſperam vſquemaneat, inquit Paulus : tanquam enim Ephe.4 .
fiora, veilioraq ac magis expediunt, & nobis & necef. tabes quædam & tinea mentis noftræ radicem corro
dia peius &e farijs noftris plurimùm profunt. Nil iracundia peius, dit. Quam tuis viſceribus ferá includis ? Satius elt an. Satius eftet
intépeftiuius, chariſlimi , nil ira intempeftiuius. Non opus eft multa guem velviperam in corde tuo latere, quàm iram & ferpentem in
Acutus mor. dilatione, acutus eft morbus. Frequenter ex ira ver. rancorem.Illa nanquenos repentèrelinquunt,hęc au
ay basa
bum aliquis emifit, ad cuius remedium totius indiget tem femper remanet, dentes infigens, infundens vene
vitæ : & aliquid commifit, quod omnem ipfius vitam num ,graues adducens cogitationes. Non eſt contem
fubuertit. Hoc enim eft difficile, quod in breui tem. ptibilium hominum , ab ira non vinci.Contemptibili.
pore, & per ſolam a&ionem, & per vnum duntaxat um auté eft, ità timere riſum extrinſecus, vt propterea
verbum æternis nos frequéter exclufit, & multos eua. capiantur, & proprio ſuccumbant vitio, & Deum of.
cuauit labores. Itaque vos hortor, vt omnia faciatis, fendant, ſeqs vlciſcantur.
vt hanc feram cohibeatis. Pareamus itaque Deo, nec 4. ID E M homilia trigefimaprima ad populum
in barathra nos præcipitemus : ſed dum tempus eſt, Antiochenum : Beſtiam cùm maximè efferatur ,tüc fu- Feris cöpasd.
equum cohibeamus, nè fefforem ſubuertamus : irz gimus omnes : fic & irafcentem . Hoc'ne honorem eſ- tur irafcétes.
amputemus alas, nè ampliùs malumn in altitudinem fe cenfes, quoniam & beftiam honoramus & furen
extollatur, Acutum enim eftira vitium, acutum & ef. tes,cùm declinamus? Nequaquam. Nota, magis hæc
ficax animas noftras furari: proptereà paſsìm oportet eſt contumelia : immò verò neque nota, neque con
ei aditum obftruere:abſurdum enim eft,ferasquidem tumelia, ſed miſericordia & humanitas. Non cernis
nau .

A
 391 DE
hautas : cùm vehemens ventus fpirauerit,vela demit.
tentes,nd ſubmergatur nauigium ?equos,cùm in cam-
pum delati, ſeſſorem abripuerint, à ſeſſore non retra-
Ignis eftica : hi,nevires incaſsùm exhauriar? Ignis eſt ira, flamma
eft velox,indigensmateriæ.Igni fomitem nè præbeas
& ftatim malum extinxeris. Non habet ex fe fortitu-
Excuſatione dinem ira, nisì fit alter qui nutriat eam . Nulla tibieſt
tatētiracüdis excufatio. Ille furore tenecur, & neſcit quid agat : tu
conſpicieus eum cùm in eadem incideris, nec ex illo
fueris corre&tus, quam veniam fperabis ? Si quem in
conuiuio conftitutus ab initio videris ebrium ,& tur-
piter agerem , Nónne multò magis poftillum inebria-
tus, venia fueris indignus ? Itidem & hîc,quam excu
fationem eſſe putamus ,dicendo ſcilicet, Ego non cæ-
pi ? Hoc contra nos eft, quòd necillum conſpicati,fue
mus correcti. Vtfiquis diceret,Ego priùs non interfe-
ci : proptereà nanque puniridignus es, quoniam nec
1 exemplum intuitus, temetipſum coërcuiſti. Si videris
vomentemi ebrium , diftrahi, diſlipari, oculos habere
diſtentos, immunditia menſam implere, omnes cuni
fugere, & poftmodùm in eadem incidas numeris ma.
Vomcntibus
gisodiofus?Talis eft & iraſcens, immòverdvomen-
tompatitur. tis
venas intendit, oculos infammat,diftrahit inteſti-
na, verba multo illis immundiora cibis eructat, indi .
gefta loquitur omnia , elaboratum nihil : non enim ira
permittit, fed ficut illic humorum immoderatio fto .
machum vexans,vt plurimùm omnia eijcit: itidem &
hîc immodicus feruor animam vexans, ea tegere quæ
cacerebonum eſt,non permittit. Sed effabilia dicit,&
ineffábilia, nõ audientes, ſed feipfum dedecorans.Sic
ut igitur à vomentibus fugimus, fic & ab iraſcenti
bus, puluerem eorum inijciamus vomito. Quidagen .
tes?tacentes, canes vocemus, vtipſa deuorent vomita.
Noui , quòd audientes nauſeam patimini : fed cùm hæc
fieri videris, hoc volo vos tuncpati, non autem ſuper
facto delectari. Cane fordidior eſt,contumelijs gau-
dens, qui reuertitur ad vomitum ſuum . Nam fi poft-
quam ſemel euomuit, deftitiffet, non effetpar illi: li
verò rursùm eadem vomit, manifeftum eft quòd ea
dem comedit. Quid itaque tali magis abominabile?
Quid autem illo ſordidius ore, quod tales cibos man-
ducauit ? Atqui hoc eft opus naturæ, illud verd mini-
mè: immò verò & hoc præter naturam , & illud . Quo
modo ? Non enim fecundùm naturam eſt,temerè con-
tumeliam inferre, fed præter naturam .Nihiligitur yt
homo loquitur, fed hæc quidem vtfera, hæc autem ve
furens. Sicut enim corporum morbus eft præter natu
ram , ſimiliter & hoc. Et quoniam præter naturam eſt,
fiin eo moratur diù, paulatim moritur : in eo verò,
quod iuxta naturam eſt, diù commorans non perit.
Mallem cum homine cænum edente menſam commu.
Porcis ette nicare, quam cum talia loquente.Non cernitis porcos
parantur.
ftercus mandentes ?fic & iſti. Quid enim færidius ver-
bis quæ contumeliofi loquuntur? Studium eis eſt, ni.
hilfanum eloqui, mundum nihil, ſed fiquid turpe, fi
quid deforme, hoc tam facere quàm dicere: & quod
grauius eft,alios ſeconfundere putant,cùm ſeipſos de
decore magìs afficiant.
Nihil inſaa: 5. ITEŇ homilia ſexta in A & ta Apoftolorum : Ni.
aius iracãdo . hil infuauiushomine iracundo, nihil onerofius,nihil
moleftius, nihil fædius, quemadmodùm ſcilicet ni-
Melius eftcü hil ſuauius eft eo qui neſcit iraſci: Melius eſt cohabi
tare . tare beftiæ, quam homini tali : nam illa quidem fi ſe-
mėl cicuretur, ſeruat ſuam legem : illum autem quo .
tiès placaueris, iterùm exaſperatur.Sibi enim habitum
quendam talem indidit ſemel. Quemadmodùm enim
dies candidus ac lucidus, & hyems plena conturbati-
one inter ſe multùm diftant, ità etiam iracúdiac man
ſueti animæ. Sed nondum quæ ab illis ad alios veni-
unt incommoda, ſed folùm quæ fibijpfis inferunt, au-
diuimus. Quanuis & hoc non paruum damnum , ali-
um damno affeciffe.Verútamen nūc hoccõlideremus:
Quis tortor & c. vt ſuprà ex homilia vigefimanona ad
populum Antiochenum , B.teftimo ,fecundo.
İ Ř A.
6. ET homilia quarta in Matthæum : Ponamus, fi
placet,iram quoquèbeſtiam eſſe quandam : quantum Ira velut be.
igitur ab alijs erga mitigandum leonem ftudium ftia mitigan
commodatur, tantam tu erga iracundiam impende facienda.
curam , & effice huiuſmodi cogitationem mitem at
que manſuetam . Siquidem hæcfera & vnguibus ſe
uiſtimis armatur, & dentibus : & nisl illam folicité Qualis beftia
manſuefeceris; cuncta fimul diſperdet átque lacera . lic .
bit. Nullus enim leo, nulla ſicvipera viſcera queunt
laniare; vt hominis iracundia ferreis quibuſdam vn
guibus vniuerfa confodiens. Neque enim folummo
dò corpori nocet, fed ipfius etiam corrumpit animæ Corpori ani .
ſanitatem : cunctas fiquidem eius omninò vires dif - mog: noce .
cerpit ac deuorat, eam ad omnia inutilem facit. Si
enim ijquivermes in interioribus corporis nutriunt,
nereſpirare quidem finuntur, vexatis profe &tò ade
liscß viſceribus : quo modo nos venenatam hanc in
nobis alentes viperam ,iram dico , quæ omnia interio .
ra hominis depafcitur: quid vnquàm fanum aut forte .
poterimus cogitareaut parere ?
7. IDEM homilia decimaoctaua in Matthæum :
Medici quando iniurijs & calcibus cæduntur furenIracundi vt
tum , tunc illorum magis magiség miſerenčur, tum zgroti tra
maximè ad reddendam illis fanitatem parantur,fcien- &tandifunt
tes quòd excellentiam morbi ſignificat ea iniuria. Et
tu igitur de inimicis eandem teneto ſententiam , fic
tractes
tract iniurios
es iniu rios.. Illi nanque ſunt maximè ægroti,
omnèm's violentiam ſuſtinentes. Libera eum à graui
iſto dolore , & da operanı yt iram remittat. Libera
eum à fæuiſlimo dæmone, propriæ ſcilicet mentis fu
rore. Nam & cùm aliquos à dæmone actos videmus, Sæuiffimus
fæpè lachrymamur : non autem agimus, vtipfi quo- demon, anca
tis furor.
què eadem illa patiamur. Hoc igitur etiam in ira per
citis ſeruemus : illorum enim funt fimiles iracundi,
immò illis longè miſeriores, qui vtiquè fenfibus ad- Miſetiorcs
huc integris infaniunt. Propter quod veniam non me- iracundiin .
retur iftorum dementia. Noli igitur inſultare iacen
ti, quinimmò miſerere. Etenim fi videamus aliquem
horribiliter à bile vexatum , & vertiginis fuæ tene
bris obte &tum , quigetiammalignum humorem vr .
geatur euomere , porrigimus manum , & ſupporta
mus hucillucop iactatum . EtG veſtimenta illenoſtra
po !luat, non auerfamur, neque abijcimus ægrotum :
ſed illud tantummodò vnum requirimus, quemad
modùm à tam grandi hac cum anguſtia liberemus.
Hocigitur etiam erga illos faciamus, vt & ſupportea
mus vomentes, & confoueamus ægros : nec eos vfpi
àm relinquamus, priuſquam totam prorsùs amaritu
dinem ponant : & tunctibi gratiam , qui talis fuerit,
exoluet maximam . Quando enim eiuſmodi æger à
paſſione requieuerit, tunc liquidò cognoſcet, à quan
ta illum conturbationefanaueris. & quid dico , abil.
lo tibi gratiam referendam ? Deus te ilicò coronabic,
& innumeris remunerabit bonis, quia fratrem tuum
grauiſſima ægritudine liberafti : fed etiam ille te ho
norabit vt dominum ,modeftiam tuam per cuncta mi
ratus .
8. GREGORIVS Magnus libro quinto Morali
um in Iob , capite trigefimo : Virum ftultum interfi- lobs.
cit iracundia , & paruulum occidit inuidia. Scien- Itæ refrzaa.
dum nobis magnoperè eft, quia quotids turbulentos tio.
motus animi ſub manſuetudinis virtute reſtringi
mus, ad fimilitudinem conditoris redire conamur.
Nam cùm tranquillitatem mentis ira diuerberat , din
laniatam quodammodò fciſlamą perturbat, vt ſibi.
meripfi non congruat, ac vim intimæ fimilitudinis
amittat,
9. ET capite trigeſimoprimo : Quanta ergò fit ira- Quáta fit ira.
cundiæ culpa penſemus, per quam dum manſuetudo cúdiæ culpa.
amittitur, ſupernæ imaginis fimilitudo vitiatur. Per
iram fapientia perditur : vtquid, quóveordine agen- Sapiëtia per
dum fit , omninò nefciatur, ficut ſcriptum eft : Ira in fi- diturper irá.
nu ftulti requieſcit:quia nimirùm intelligentiæ lucem Eccles 7.
ſubtrahit, cùm mentem permouendo confundit. Per
iram
1
 DE
iram vita amittitur, etli fapientia teneri videatur, ficut
ſcriptum eft: Ira perdit etiam prudentes : quia fcilicet
luftitia per confuſus animusnequaquàm explet, etiam fi quid in-
eandem re. telligere prudenter valet
. Per iram iuftitia relinqui .
lioquitur.
lacob . I. tur,ficutfcriptum eft : Ira viri iuſtitiam Dei nonope.
fos.•Gae sa, racur: quia dum perturbata mens, iudicium # ſuæra-
tione
' cionis exaſperat, omnequod furorſuggerit , rectum
Amittitur hu . putat.Periram gratia vită ſocialis amittitur, ficut fcri.
manitas .
Proy . 33 . prum eft :Noli eſſe aſliduus cum homine iracundo,nè
diſcas femitas eius, & fumas ſcandalum animæ tuæ. Et
idem : Quis poterit habitare cum homine,cuiusſpirie
tus facilis eft ad iraſcendum ? Quia qui ſe ex humana
ratione non temperat, neceſse eſt ve beftialiter folus
Concordia viuar. Per iram concordia rumpitur, ficut ſcriptum
rumpitur.
Prou.16 . eſt: Viranimoſusparit rixas, & vir iracundus effundit
peccata. Iracundus quippe peccata effundit, quia eti
am malos quos incautè ad diſcordiam prouocat, pe
Lux veritatis iores facit.Per iram lux veritatis amittitur, ficut ſcri-
amittitur.
Ephe.4. ptum eft: Sol non occidat ſuper iracundiam veftram :
quia cum menti iracundia confufionis tenebras incu-
tit, huic Deus radium ſuæ cognitionis abfcondit. Per
San& ifpiri- iram, ſancti Spiritus fplendor excluditur: quo contrà,
tusfplendor iuxta vetuftam translationem , fcriptum eft : Super
Efaia 60. , quem requieſcet fpiritus meus, nisi ſuper humilem &
quietum , & trementem ſermones meos ? Cùm enim
humilem diceret, quietum protinùs adiunxit. Siergo
ira quietem mentis fubtrahit, ſuam ſancto fpiritui
habitationem claudit, cuius receſlione animus vacu
us, ad apertam mox inſaniam ducitur, & vfque ad fu-
perficiem ab intimo cogitationum fundamento diffi-
patur. Nam iræ fuæ ftimulis accenſum cor palpitat,
corpus tremit, lingua ſe præpedit, facies igneſcit,ex-
aſperantur oculi, & nequaquàm recognoſcuntur no-
ti : Lingua quidem clamorem format, fed fenfus,quid
Abreptitija loquatur, ignorat. In quo itaque ifte ab abreptitijs
miles. longè eft, qui actionis ſux conſcius noneft ? Vndè fit
plerunque,vtvſque ad manusira profiliat, & quora-
Ita aliquãdo tio longiùs recedit,audacior exurgat: fe ipfum ani-
vſquc adma- mus retinere non valet, quia factus eſt poteſtatis alie-
nus profilit. næ , & eofuror membra forìs in i& ibus exercet, quo
intis ipfam membrorum dominam mentem capri-
Ira ad male.
dicta & im . uam tenet. Aliquando autem manus non exerit : ſed
precationes in maledi&ionis iaculum linguam vertit. Fratris nan
profilicas. que interitum precibus expoſcit, & hoc Deum perpe
trare expetit, quod ipſe peruerſus homo facere vel
metuit, vel erubeſcit.Fita vt voto & voce homicidi-
um peragat, etiam cùm à læſione proximimanibus
Ira in corde ceſſat.Aliquando ira perturbato animo quaſi ex iudi-
reclufa engecio filentium indicit, & quo ſefords per linguam non
Seprofetens. exprimit, intùs deteriùs igneſcit, vt iratus quiſque
collocutionem fuam proximo ſubtrahat, & nil dicen-
do ,quàm fitauerſus, dicat.Et nonnunquam hæc filen
tijſeueritas per diſciplinæ diſpenſationem geritur : fi
tamen ſolicite in intimis diſcretionis forma teneatur.
Nonnunquàm verò dum accenſus animus à conſueta
locutione reſtringitur, per acceſſum temporis penitùs
à proximi dile&tione feparatur, & acriores Atimuli ad
mentem veniunt:caufæ quæ grauiùs exaſperant, oſim
untur, atqueinirati oculo feſtuca in trabem vertitur,
dum ira in odium permutatur. Plerunquè ira per fi,
lentium clauſa, intra mentem vehementiùs æftuat, &
clamoſas tacita voces format : verba fibi, quibus ex
afperetur, obijcit:& quafi in cauſæ examine pofita,du-
riùs exaſperata reſpondet :quod Salomon breuiter in
trou . n. ſinuat, dicens: Præftolatio impiorum furor. Sico fit,
vt perturbatus animus maiorem ftrepitum fui filentij
Sentiat, eum grauiùs clauſa iræ flamma conſumat.
Vndè benè antenosquidam ſapiens dixit : Cogitatio-
nes iracundi, viperex ſunt generationes : mentem co
medunt matrem fuam .
10 .
CAPITE trigeſimofecundo : Sciendum verò
eft, quòd nonnullos ira citiùs accendit, faciliùs deſea
Primi & re . rit.Nonnullos verò tardè quidem commouet,ſed diu-
cundù genas tiùs tenet. Alijnanqueaccenlis calamis fimiles, dum
1
IR A. 393
vocibus per ſtrepnnt, quafi quofdam accenfionis ſuæ irafcentium .
ſonitus reddunt: citiùs quidem flammam faciunt, ſed
protinùs in fauilla frigefcunt. Alijautem lignis gra
uioribus durioribus& non diſpares, accenſionem tar
de ſuſcipiunt, tamen accenſi ſemel, difficiliùs extin
guuntur :& quia ſe tardiùs in aſperitatem concitant,
furoris fui diutiùs ignem feruant. Alijautem , quod Tertium &
eft nequius, & citiùs iracundiæ flammas accipiunt, & quartum .
tardiùs deponunt. Nonnulli verò has & tarde ſuſcipi.
unt, & citiùs amittunt. In quibus nimirùm quatuor Comparatio
modis liquidò lector agnoſcit, quia & ad tranquilli iftorú
orinterquatu
(e .
tatis bonum vltimus plùs quàm primus appropin .
quat, & in malo fecundum tertius ſuperat. Sed quid
prodeft quòd iracundia quomodò mentem teneat, di
cimus, finon etiam , qualiter compeſci debeat, expri
mamus ? Duobus enim modis fracta poſlidere ani- Bifariàm ira
mum ira deſueſcit. Primus quippe eft, vt mens ſolici coprimitur,
ta antequàm agere quodlibet incipiat, omnes fibi quas
pati poteft, contumelias proponat : quatenùs redem
ptoris fui probra cogitans, ad aduerfa fe præparet.
Quæ nimirùm venientia tanto fortiùs excipit, quanto
fe cautius ex præſcientia armauit. Qui enim improui
dus ab aduerfitate depræhenditur , quafi ab hoite dor,
miens inuenitur, eumo citiùs inimicus necat, quia
non repugnantem perforat. Nam qui mala imminen.
tia per ſolicitudinem prænotat, hoftiles incurſus qua
fiin infidijs vigilans expectat : & indè ad victoriam
valenter accingitur, vndè neſciens depræhendi pu
tabatur. Solerter ergò animus ante actionis fuæ pri
mordia ,cuncta debet aduerſa meditari: vt ſemper hæc
cogitans, ſemper contra hæc thorace patientiæmuni
tus, & quicquid acciderit,prouidus ſuperet : & quic
quid non accefferit, lucrum putet . Secundus autem Secundus
feruandæ manſuetudinis modus eſt, vt cùm alienos modus.
exceſſus adfpicimus, noftra quibus in alijs exceſli
mus, deli& a cogitemus. Conliderata quippe infirmi.
tas propria, mala nobis excufat aliena. Patienter nan
que illatam iniuriam tolerat, qui pièmeminit quòd
fortaſsè adhuchabeat, in quo debeat ipfe tolerari. Et
quafi aqua ignis extinguitur, cùm ſurgente furoreani.
mi,ſua cuiquead mentem culpa reuocatur, quia eru.
befcit fibi peccata non parcere, quivel Deo velproxi
mo fæpè ſerecolit parcenda peccâſſe.
11. ET capite trigefimotertio : Sed inter hæc folerter
fciendum eſt, quòd alia eft ira quam impatientia exci- Ira duplex,
tat ,lalia quam zelusiuftitiæ format. Illa ex vitio, hæc alia
alia bona,
mala: ſi.
ex virtute generatur, Si epim nulla ira ex virtute ſur. uc , ira pervi.
geret, diuinæ animaduerfionis impetum Phinees per vium , & ira
gladium non placaſſet. Hanciram quia Heli non ha- per zelum .
buit, motum contra ſe implacabiliter ſupernæ vltio 1
nis excitauit. Nam quo contra ſubditorum vitia te
puit, eo contra illum diftri&tio æterni rectoris exarſit.
De hacira per Pfalmiftam dicitur : Iraſcimini,& noliPſal.s.
te peccare. Quod nimirùm non rectè intelligunt, qui
iraſci nos nobis tantummodò, non etiam proximis
delinquentibus,volunt.Si enim fic proximos, vt nos ,
amare præcipimur : reſtat vt fic eorum erratibus, lic
ut noftris vitijs, iraſcamur. De hac per Salomonem
dicitur : Melior eft ira riſu , quia per triftitiam vultus, Eccles 7.
corrigitur animus delinquentis. De hac iterùm Pfal.
miſta ait :Turbatus eft præ ira oculus meus. Ira quip- pral. 6.
pe per vitium , oculum mentis excæcat : ira autem per
zelum , turbat : quia quum faltem re &ti æmulatione
concutitur, ea quæ nisitranquillo corde percipi non
poteft, contemplatio diſſipatur. Ipſe nanque zelusre.
atitudinis quia inquietudine mentem agitat, eius
mox aciem obſcurat, vt altiora in commotione non
videat, quæ benè priùs tranquilla cernebat. Sed indè
ſubtiliùsad alta reducitur, vndè ad tempus, nè vide
at, reuerberatur. Nam ipſa recti æmulatio, æterna
poft paululùm in tranquillitate largiùs aperit,quæ
hîcinterim per commotionem claudit: & vndè mens
turbatur ne videat, indè proficit, vt ad videndum ve
riùs clareſcat, ficut infirmanti oculo cùm collyrium
Ddd immita
 DE I RAT
394 .
immittitur, lux penitùs negatur : fed indè cam poft 15. ITEM capite trigefimo: Zelus & iracundiami
paululùm veraciter recipit, vndè hanc ad tempus fa- nuunt dies .
lubriter amittit. Nunquàm verò commotioni con 16. PROVERBIORVM duodecimo : Fatuus
templatio iungitur, nec præualet mens perturbata ftatim indicat iram ſuam : qui autem diſſimulat iniuri.
conſpicere,ad quod vix tranquilla valet inhiare : quia am , callidus eft.
necfolis radiuscernitur,cùm commotæ nubes cæli fa- 17. ET capite decimoquinto :Reſpólio mollis fran
ciem obducunt : nec turbatus fons inſpicientisimagi- gitiram : ſermo durus ſuſcitat furorem . Vir iracundus
nem reddit, quam tranquillus propriè oftendit: quia prouocatrixas:qui patiens eft,mitigat ſuſcitatas..
quo eius vnda palpitas, eo in ſe ſpeciem fimilitudinis 18. RVRSVM capite decimooctauo : Labia ftulti
obſcurat. Sed cùm per zelum animus mouetur, curan miſcét ſerixis, & os eius iurgia prouocat, Spiritum ad
fra pedific dum ſummoperè eft, nè hæc eadem quæ inftrumento iraſcendum facilem quis poterit fuftinere?
qua,noado
mina, etc virtutis aſſumitur,menti ira dominetur ,nec quafido- 19. ITEM capite vigeſimoſecundo : Noli eſſe ami..
debet. mina præeat; fed velut ancilla ad obſequium parata ,à cus hominiſiracundo, nequeambules cum viro fua
rationis tergo nunquàm recedat.Tunc enim robuftiùs rioſo :mè fortè diſcas ſemitas eius, & ſumas ſcandalum
contra vitia erigitur, cùm ſubdita rationi famulatur. animæ tuæ.
Nam quantumlibet ira ex zelo rectitudinis furgat, fi 20. ITERVM capite vigeſimoſexto : Sicutcarbo
immoderatamentem vicerit,rationi protinùs ſeruire nes ad prunas, & ligna ad ignem , fic homo iracundus
contemnit, & tanto ſe impudentiùs dilatat, quanto ſuſcitat rixas.
impatientiæ vitium virtutem putat. Vndè neceſse eſt 21. ET capite vigefimoſeptimo : Graue eft ſaxum ,
vt hoc ante omnia qui zelo rectitudinis mouetur, at & oneroſa arena : fed ira ftulti ytro® grauior . Ira non
tendat, ne ira extramentis dominium tranſeat, ſed in habet miſericordiam , nec erumpens furor : & impe
vltione peccati teinpus modum confiderans, ſur tum concitati ſpiritus ferre quis poterit?
gentem animi perturbationem ſubtiliùs retractando 22. IOB quinto : Virum ftultum interficitiracun
reftringat, animofitatem reprimat, & motus feruidos dia , & paruulum occidit inuidia.
ſubæquitate diſponat, vt eo fiat iuftior vltrà alienus, 23. PSALMO quarto : Iraſcimini, & nolite pece
quo priùs extitit victor ſuus, quatenùs fic culpas de care,
linquentium corrigat,vt ante ipſe qui corrigit, per pa- 24. ET trigeſimo : Miſerere mei Domine quoniam
tientiam creſcat,vtferuorem ſuum tranſcendendo di.. tribulor : conturbatus eft in ira oculus meus, anima
judicet, nè intemperanter excitatus ipſo zelo rectitu . mea & venter meus,
dinis, longè à rectitudine aberret. Quia verò , ficutdin 25. AD Epheſios quarto ,vtin textu .
ximus, etiam laudanda boni æmulatio mentis ocu. 26. AD Coloſſenſes tertio : Nunc autem deponite
Job Sot lum turbat,rectènunc diçitur: Virum ftultum interfi- & vos omnia : iram ,indignationé,malitiam ,blafphe
cit iracundia. Ac fi apertè diceretur: Ira per zelum , fa- miam , turpem fermone de ore veſtro .Induite vos er .
pientes turbat : ira verò per vitium , ftultos trucidat, gò ficut ele & i Dei , fancti & dilecti, viſcera miſericor
ratione reftringitur, hæc verò irrationa-
quia illa fub diæ ,benignitatem ,humilitatem , modeftiam , pacienti
biliter deuictz menti dominatur, am , ſupportantes inuicèm , & donantes vobiſmetipfis,
12. ECCLESIASTISſeptimo:Melior eft patieng fiquis aduersùsaliquem habet querelam :ficut & Do
arrog? ...Nè fis velox ad iraſcendum :quia ira in finu minus donauit vobis, ità & vos, & c.
ftulti requieſcit, 27. BERNARD V S ſermõe decimotertio in Pfal.
13. ECCLESIASTICI o &tauo : Cum iracundo mum, Qui habitat in adiutorio :Affectio naturalis ira
non facias rixam , & cum audace non eas in deſertum :. hominú eſt, ſed abutentibus bono naturæ, grauis per
quoniam quafi nihil eft ante illum fanguis, & vbì non ditio eft , & miſeráda pernicies . Occupemus illam fra
eft adiutorium ,clider te., tres, in quibus expedit, nè forcè ad inutilia illicitas
14. ET capite vigefimooctauo :Qui vindicari vult, prorumpat. Ego vobis dico :non autem ego, fed veri
à Domino inueniet vindictam : & peccata illius fer- tas : nó ego,fed dominus:Nolite iraſci eis qui tranfico
uans feruabit. Relinque proximo tuo nocentite : & ria vobis auferunt, qui conuicia inferunt, qui ingerút
tunc deprecanti tibipeccata ſoluentur. Homo homi- fortè fupplicia, & poft hoc faciūt nihil. Oftendamau
ni referuar iram , & à Deo quærit medelam ? in homi tem vobis cui debeatis irafci : Iraſcimini ei quæ fola Irzſcendom
nem fimulem fibi non habet miſericordiam , & de pec- vobis nocere poteſt,ſola facere, vt omnia illanon pro . eft iniquirati
catis ſuis deprecatur? ipfedum caro fit,referuatiram : fint. Vultis ſcire quænam illa fit ?Iniquitas propria.Ità propria.
& propiciationem petit à Deo ? quis exorabit pro de- dico vobis,huiciraſcimini.Nulla enim nocebit aduer
li&tis illius? Memento nouiſſimorum , & deline inimi- . fitas, fi nulla dominetur iniquitas . Qui perfe&tè huic
cari. Tabitudo enim & mors imminent in mandatis irafcitur, cæteris non mouetur, magis & ample &titur
eius. Memorare timorem Dei, & non iraſcaris proxi- ea.Ego(inquit )in Aagellaparatus ſum.Sit damnum , fit Pfal.35.
mo.Memorareteſtamentum altiſlimi, & defpice igno. conuicium , fielęfio corporalis :paratus ſum , & no fum
rantiam proximi. Abftine te à lite, & minues peccata: turbatus: quoniam dolor meus in cófpectu meo fem
homo enim iracundus incendit litem , & vir peccator per. Quidni exteriora omnia paruipendam in huius
turbabit amicos, & inmedio pacem habentium im- æftimatióe doloris? Filius(inquit )vteri mei perſequi. 2.Reg.ie
mittet inimicitiam . Secundùm enim ligna fylux, fic turme, & conuicianti ſeruulo indignabor?Cor meum Pſal. 39 .
ignis exardefcit : & fecundùm virtutem hominis, fic dereliquit me, dereliquit me virtus mea, & luméocu
iracundia illius erit : & ſecundùnı ſubſtantiam ſuam lorum meorum : & damna temporalia plangani, aut
exaltabit iram ſuam . Certamen feftinatum incendit incommoda corporalia reputabo.Hinc nimirùm non
ignem : & lis feftinans effundit ſanguinem : & lingua modò manſuetudo oritur, cuidraconis flatus non no
teftificans adducit mortem . Si fufHaueris, quafi ignis ceat: fed etiam magnanimitas ,quam rugitus leonis no
exardebit : & fi expueris ſuper illa ,extinguetur : vtraq terreat.
ex ore proficiſcútur. Suſurro & bilinguismaledictus: 28. AMBROSIVS libro primo Officiorum , ca
multos enim turbauit pacem habentes. Lingua tertia pite vigeſimoprimo: Caueatur iracundia: aut fi præ
multos commouit, & diſperſit illos de gére in gentem: caueri non poteft, cohibeatur. Mala enim lex peccati, De cohiben
ciuitates muratasdiuitū deftruxit , & domos magna- indignatio eft : quæ ità animum perturbat, vt rationida ira,
torum effodit. Virtutes populorum concidit,& gen- non relinquat locum.Primum eft igitur,fi fieripoteft,
tes fortes diffoluit. Lingua tertia mulieres viratas eie vt morum tranquillitas vſu quodam affe & ionis pro
cit, & priuauit illas laboribus fuis, quireſpicit illam , pofito in naturam vertatur.Deinde, quoniam ità ple .
non habebit requiem , nec habebit amicum in quo re- runque motus infixus eft naturæ ac moribus, vt euelli
quieſcat, atque euitari non queat; fi præuideri potuerit, ratio- + emings
ne
 DE
ne reprimatur. Aut fi priùs occupatus fuerit animus
abindignatione, quàm confilio proſpici ac prouideri
potuerit,nèoccuparetur: medicare quomodò motum
animi tui vincas , iracundiam temperes.Refifte iræ , fi
Rom.13. potes :cede, fi non potes: quia fcriptum eſt:Date locum
Genc.27 . iræ.lacob fratri indignanti pie ceſlit : & Rebeccę, id eſt,
patientiæ inſtructus confilio, abeſſemåluit & peregri.
nari, quàm excitarefratris indignationem : & tuncre-
dire, cùm fratrem mitigatum putaret. Et ideò tantam
apud Deú inuenit gratiam. Quibus deindè obfequijs,
Gen. 31. & B. quantis muneribus fratrem ipſum reconciliauit fibi,
vtille præreptæ benedi&tionis non meminiſſer,memi.
niſſer delatæ ſatisfactionis? Ergò fi præuenerit & præ-
occupauerit menté tuam iracundia, & aſcenderitinte,
non relinquas locum tuum . Locus tuus patientia eft,
locus tuus ſapientia eft,locus tuus ratio eft, locus tuus
ſedatio indignationis eſt. aut fi te contumacia reſpon-
dentis mouerit, & peruerfitas impulerit ad indignati-
onem : fi non potueris mitigare mentem , reprime lin-
Pfalz . guam tuam . Sicenim ſcriptum eſt : Cohibe linguam
tuam à malo , & labia tua nè loquantur dolum . De
indè inquire pacem , & fequere eam. Pacem illam
fan &ti lacob vide: qua primàm ſedato animum : fi non
præualueris, frænos linguæ impone tuæ : deindè re
conciliationis ftudium non prætermittas. Hæcorato-
res feculi de noftris vſurpata in ſuis poſuere libris.Sed
ille ſenſus huius habet gratiam, qui prior dixit. Vite.
mus ergò, aut temperemus iracundiam , nè fit eius aut .
in laudibus exceptio, aut in vitijs exaggeratio. Non
mediocre eft ,mitigare iracundiam : no inferius,quàm
omninò non commoueri. Hoc noftrum eſt,naturx il-
lud. Noli reſpondere irato ad iracundiam eius, fiue
imprudenti ad imprudentiam eius . Citò culpa cul-
pam excutit.Si lapides teras,nónne ignis erumpit ? Fe-
runt Gentiles, vt in maius omnia verbis extollere ſo-
Archytz Ta. lent, Archytaé Tarentinidictum Philofophi, quod ad
sentini dicta. villicum ſuum dixerit: 0 teinfelicem , quàm te afflic
s-Reg-as. < tarem , nisi iratus eſſem . Sed etiã Dauid , & armatam
dexteram in indignatione compreſſerat. Et quanto
plus eft non remaledicere, quàm non vindicare?Et bel.
Iatores aduersùs Nabal ad vltionem paratos, Abigail
deprecatione reuocauerat. Vndè aduércimus, tempe..
Niuis quoqueinterceſfionibus non folùm cedere nos,,
ſed etiam delectari oportere: Eouſque autem delecta-
tus eft, vt benediceret interuenientem , quòd ab ſtudio
vindiétęreuocatus foret.Iam dixerarde inimicis ſuis:
Pfal.st. Quoniam declinauerunt in me iniquitates, & in ira .
molefti erant mihi.Audiamus,turbatusin irà quid dic
Ibidem . xerit: Quis dabit mihi pennas ficut columbæ, & vola-
bo, & requieſcam ? Illi ergò ad iracundiam prouoca-
Pſal. 4. bant, hic tranquillitatem eligebat.Iam dixerat: Iraſcio
Irafcimini & mini & nolitepeccare. Moralis magiſter, qui natura
nolite
te, pecea,
varic intel lem affectum infectendum magis ratione doctrinx ,
quàm extirpandum nouerat, moralia docet. Hoc eſt:
ligitur.
Iraſçimini vbì culpa eſt,cui iraſcidebeatis.Non poteſt
enim fieri, vt non rerum indignitate moueamur: alio
A lentitudo quin non virtus, ſed * lenitudo & remiſlio iudicatur.
Irafcimini ergò ita, vtà culpa abſtineatis.Velfic : Si ira-
ſcimini, nolite peccare, ſed vincite ratione iracundi-
am . Vel certè fic : Si iraſcimini, vobis irafcimini,quia
commoti eftis, & non peccabitis. Quienim libi iraſci.
tur, quia citò commotus eſt, definit iraſci alteri . Qui
autem vult iram ſuam iuſtam probare, plùs inflam-
matur, & citò in culpam cadit.Melior eft autem ſecun-
Pron.16. dùm Salomoneni, quiiracundiam continet, quàm qui
vrbem capit:quia iraetiam fortes decipit. Cauere igi-
tur debemus, nè in perturbationes priùs incidamus,
quàm animos noſtros ratio componat. Exanimac
enim mentem plerunquè aut ira, autdolor, aut for-
mido mortis, & improuifo percellit ictu.Ideò præue-
nire pulchrum eſt cogitatione, qux voluendo men
tem exerceat,nèrepentinis excitetur conmotionibus,
fed iugo quodā rationis & habenis cóſtricta miteſcat.
29. AVGVSTINVS in pſalmum quartum : Ira-
IR A. 355
fcimini, inquit, & nolite peccare. Quod duobus mo- Pfal.4.
dis intelligi poteſt . Aut,etiam fi iraſcimini,nolite pec- Eiuſdem ia
care : id eſt, etiam fi ſurgit motus animi, qui iam pro terpretatio .
pter pænam peccati'non eft in poteftate, ſaltem ei non
confentiat ratio & mens, quæ intùs regenerata eft fe
cundùm Deum, vt mente ſeruiamus legi Dei, fi adhuc
carne ſeruimus legi peccati.Aut agite pænitentiam , id Rom.7.
eft,iraſciminivobiſiplis de preteritis peccatis, & vlte.
riùs peccare definite .
30 . IDEM in libro de vera religione, capite qua
dragefimoquinto :Inui&ti eſſe volumus, & rečte:habet
enim hocanimi noftri natura poft Deum ,à quo ad ei
usimaginem factus eſt: ſed eius pręcepta erant ſeruan.
da , quibus ſeruatis, nemo nos vinceret. Nunc verò
dum ipſa, cuius verbis turpiter conſenfimus, doma
tur dolore pariendi, & nos in terra laboramus, & cum
magno dedecore ſuperamur ab omnibus quæ nos
commouere ac perturbare potuerunt. Itaque nolu
mus ab hominibus vinci, & iram non poffumus vin- Ab ira vinci
cere. Quá turpitudine quid execrabilius dici poteft ? turpius quàmi
Fatemur hominem hoc effe quod nos fumus, qui ta- ab homine.
men & fi habeac vitia , nó eft tamen ipfe vitium.Quan
to igitur honeſtiùs homo nos vincit, quam vitium ?
Quis autem dubitet immane vitium eſſe inuidenti
am , qua neceſse eſt torqueatur & fubijciatur, quinon
vult in rebus temporalibus vinci ? Melius eft ergò vt
homonos vincat, quàm inuidentia, vel quodlibet ali
ud vitium. ET deinceps ſequéti capite: Sed nec ab ho
mine vinci poteft qui vitia fua vicerit.Non enim vin
citur, nisì cùm ei eripitur ab aduerſario quod amat.
.31. ITEM epiftola octogetimaſeptima ad Felicita
tem & Rufticum : Sicut acetū corrumpit vas, fi diutiùs fra perſeue
ibì fuerit, ſicira corrumpitcor, ſi in aliú dié durauerit. rans corrum
32. , E T epiſtola centeſima quadragelimanona ad pit cor.
Profuturum: Quàm vigilandum fit, ně cuiuſquá odi
um cordis intima teneat, neqz finát vt oremus Deum
in cubili noftro clauſo oftio, fed aduersùs ipſum De Matth.6 .
um claudatoftium , nôfti optime frater. Subrepit au
tem dum nulli irafcéti ira ſua videtur iniufta.Ita enim inueteraſcês
inueteraſcens ira fit odium, dum quafi iufti doloris ira fitodium .
admixta dulcedo , diutiùs eam in vafe detinet, donec
totú aceſcat, vasos corrumpat, Quapropter multo me Præftat etiam
liùs nec iuftécuiquam irafcimur , quàm velut iuftè ira- iuftè neiniai
ſcendo in alicuius odium iræ occulta facilitate dilabi- iraſci.
mur. In recipiendis enim hofpitibus ignotis ifta ſole
mus dicere, multo effemeliusmalum hominem per
peci, quàm forfitan per ignorantiam excludibonum ,
dum cauemus né recipiatur malus . Sed in affectibus
animi contrà eft. Nam incomparabiliter falubrius eft
eciam iræ iuftè pulſanti non aperire penetrale cordis,
quàm admittere non facilè receſſuram , & peruentu .
ram de ſurculo ad trabem . Audet quippe impudenter
etiam creſcere citiùs quàm putatur. Non enim erubes
fcit in tenebris,cùm ſuper eam ſol occiderit.
33 GREGORIVS Magnus libro octauo,epiſto
la quinquagefimaprima ad Leontium : Quoties ira frå refrenada
animum inuadit, mentem edoma, vince teipſum . Dif- & vitanda .
fer tépus furoris , & cùm tranquilla mens fuerit,quod
placet,vindica.Ira enim in vindi&ta malorü ſequide
bet rationem animi,non præire:vt quafi ancilla iufti
tiæ poft tergum venias, & non laſciua ante faciem pro
fumpat. Aliquando verò oftendenda eft, & non exhi
benda.Aliquádo exhibenda eſt, ſed nunquam ſequen
da .Quando enim in executione iuftitiæ placata mente
iraſcimur, iracundiam & nő ſequimur, & exhibemus.
Ira enim quæ animum perturbat, quanta conſideratio. )
necauéda eſt,monftratur.Dequa fcriptü eft:Sitomnis tacob.s.
homo velox ad audiendū, tardus aüt ad loquendum ,
& tardus ad iram.Ira enim viri, iuftitiam Dei noope
ratur. Hinc rursùm fcriptum eft: Quis poteft habitare Prou.is.
cum homine, cuius fpiritusfacilis eft ad irafcendum ?
Hinc iterùm dicitur: Noli effe cum homine iracundo, prow.za
neqz ambules cum viro furioſo :ne fortè diſcas ſemitas
eius, & ſumas ſcandalum animæ tuæ . Contra hancin
Ddd a lau .
 396 DE ACEDIA
Prou .16 .
laude patiétiæ di &tú eſt:Melior eft vir quivincit iram , pequidaudiant, ignorāt:fed ad fe redu & i, canto libero
Q qui capit ciuitatem magnam . Hinc Dauid perſonam tiùs exhortationis verba recipiunt,quáto ſe tranquil.
Pfal.6 . in fe infirmorum ſumens, ait: Turbatuseſt pręira ocu- liùs toleratos erubeſcút, Menti aút furore ebriæ ,omne
lus meus. Atæ ex ipſa perturbatióe quid fequatur,ad- rectum quod dicitur, peruerſum videtur:Vndè & Na- 1.Regos
iunxit, dicens: Inueteraui inter omnes inimicosmeos. bal ebrio culpá ſuá Abigail laudabiliter tacuit, quam ,
Exira quippe cùm turbacus fuerit oculus cordis, in- digeſto vino,laudabiliterdixit: & idcircò malū quod
ter inimicos noftros ad vetuſtaté reducimur, quia in- fecerat, cognoſcere potuit,qa hoc ebrius non audiuit.
termalignos fpiritusad vetuſti hominis fimilitudiné Cùm verò ita iracüdi alios impetút, vt declinari omni.
reuocamur. Cùm igitur iram quę cor permouet, ſacra nò non poflint, no aperta exprobratione, fed fub qua
eloquia tot teftimonijs deteftentur, perpendamus qua dam ſunt cautela reuerentiæ parcendo feriendi.
intentionedebemushocvitium fugere, quod Deo iu . 35. MATTHAEI quinto: Ego aut dico vobis, quia
dice, in teſtimonio illius toties reprobatur. omnis qui iraſcitur fratri ſuo & c. vt in textu . Si ergo
fra manſue. 34. IDEM in parte tertia paftoralis curæ , admoni- . offers munus tuum ad altare, & ibi recordatus fueris
tudinetem • tione decimaſeptima :Admonédi ſunt iracúdi,vt çmu. qa frater tuus habet aliquid aduersùm te : relinque ibl
peranda.
loan.i. lationi quam ſe habere exiftimant,manſuetudiné ſub- munus tuum ante altare, & vade priùs recôciliari fra
Actor.s. iungát. Idcircò nang ſpiritus ſanctus in columba & in trituo : & tunc veniens offeres munus tuum.
ignemôftratur, quia videlicet omnes quosimplet,& 36. ITEM libro vigeſimoprimo Moralium , capite
columbę limplicitate manſuetos, & igne zeli ardentes quinto, vtfuprà de peccatis in genere, quzſtiõe tertia,
exhibet. Nequaquam ergò ſancto fpiritu plenus eft, E. teftimo fexto .
aut in tranquillitate manſuetudinis feruorem æmula- 37. AVGVSTINVS libro primo de ſermõeDo .
tionis deſerit, aut rursùm in æmulationis ardore vire mini in monte, capite decimonono, vt ſuprà ibidem ,
Ira per zelú, tutem máſuetudinis amittit. Sed longè alia eſt ira qux teftimo, ſeptimo.
&cium
ira.per vi- ſub æmulationis fpecie ſurripit, alia quæ turbatu cor 38. ET in Enchiridio ad Laurétium , capite feptua
& fine iuftitięptextu confundit.Illa enim in hocquod gefimonono:Sunt autem quædam peccata quæ ieuiſli.
debet, inordinatè extenditur:hæc aút ſemper in ijs quæ ma putarentur, nisì in fcripturis demonftrarécur opie
Impatiens & non debet, inflammatur.Sciendum quippeeft, quia in nione grauiora. Quis enim dicentem fratriſuo, fatue,
jricundus hoc ab impatientibus iracundi differunt, quòd illiab reum gehennæ putaret,nisì veritas diceret.Cui tamen
quomodo
differant. illis illata non tolerant : ifti aút etiam quæ tolerantur, vulneri ſubiecit continuò medicinam, præceptum
important.Nam iracundi ſępè etiam fe declinantesin- fraternæ reconciliationis adiungens. Mox quippeait,
ſequuntur, rixæ occafionem commouent, labore con. Si ergò offers munus tuum ad altare, & ibi recorda Match .
tentionis gaudent : quos tamen meliùs corrigimus, fi tus fueris, quia frater tuus habet aliquid aduersùm
inipſairæ ſuæ cómotione declinamus. Perturbati qp- te & c .
IX

Quid eſt Acedia, & quas gignit filias ?

Bernard.Cermon., & .de A. Acedia eſt remiſſi animi languorad benèoperandum ,præfertim verd

partecuta ponadmon triſtitia eſt de reſpirituali.Quę has gignit ' filias :Malitiam , rancorem ,puſil
Eceli
7.2 s4
30.d Prouer.17.d Ecclilanimitatem ,deſperationem ,torporem circa præcepta neceſſaria,mentis “;
Prou 5.b Pfal.
us.d 39.c
circa res illicitas euagationem .
b Matth.20. a 33.2
Apocalz.c Prou.cab B. Huicpeccato ſuntobnoxij homines ocioſizinertes,& quos' tepidos
1.0 22.0 44 d'15.0 26.6 Scriptura vocat,ac omnes demùm , quitempus hoc gratiæ diemý;falutis re
wie bus ac ſtudijs vanis tranfigunt.Finisautem
huius peccati eft,quem docet in

3.C 21.b Luc . Euangelio CHRISTVS:" Oinnis arbor que nonfacit fructum bonum , excidetur,
Matt.7.cApocal.2.0
dCoatKe
13 b loan.15.a Ginignem mittetur. Tum alibi: · Inutilem feruú eycite in tenebrasexteriores. Ne
Eccles yoc'a Thelul.p:c quetacuit ille, quid interim ànobis, netorpeamus, fieri velit : ' Videte, in
Gal.6.c Heb.13 . Rom .
12.c Philip - 4 a quiens, vigilate, Gorate : neſcitis enim quandotempus fit. Contendite intrare per
f Marc.13.d
10an.9.a Eph.s.um.po::a anguftam portam ,quiamulti,dicovobis,quærent intrare , non poterunt.
& Luc.3}e*Matth.7.bu.b C. ' Hæc ſummatim perſtrinximus
, vt qui iuftitiæ vias ſunt minùs cdo & i,

præcipuos humanigenerismorbos ,atque execrandas peſtes , quasoſtendi

h Prall. a Bernard . Setm . mus, non folùm cognoſcant & obſeruent , fed etiam ex præſcripto diuinæ
15.exparuisfermonib.***legis,à ſe alijsų; depellere & penitùs arcere conentur.Beatus verò vir " qui nā

abit in confilio impiorum, & in viapeccatorum non ftetit, & in cathedra peſtilentia
non fedit,quemadmodùm Pſaltes canit regius ,vt primam iuſtitie ac beatitu
dinis partem cantico ſuo primo demonftret.
TESTIMONIA .
1. A. BERNARD VS ſermone tertio de Aſcenſio . & páni ſuaues,labores no ſolàm tolerabiles, fed & ap .
ne Domini:Non dubito ego intellectum omnium ve- pecibiles videantur. Alijaúcnon fic ,fed corde arido &
ſtrûm ( qui hic eftis)illuminatum eſſe: ſed nõ affectum affectione recalcitráte vix trahūtur ad hæc, vix gehen
æquè eſſe purgatũ ,manifeftis approbabo coniecturis, nali timore compellūtur. Quoſdam nec compellimus
Omnes quod bonum eft noftis, & viam per quam in- quidem, quibus frons mulieris meretricis facta eft, &
cedere, & quomodò in ea incedere debeatis, ſed volúc nolunt erubeſcere. Sunt iterùm multi inter nos qui de
Volantasno tas nő vna eft.Quidam enim ad omnia viæ & virę hui vno pane comedūt nobifcu, dormiunt nobiſcum , can
vna omnium .
us exercitia nonfolùm ambulant, fed & currūt,immd tant nobiſcum , laborant,miſeri & miferabiles,vtpoto
potiùs volant, vreis & vigilix breues, & cibi dulces, ſocij tribulationis, ſed conſolationis no itd. Nunquid
abbre
 DE ACEDIA
597
abbreuiata eft manus Domini , vt omnibus donare nó cogitatio, tepida conuerfatio : quorum obediétia fine
poflit, qui aperit manum ſua, & implet omne animal deuotione,fermofine circunſpectione, oratio fine coře
benedictione? Quid ergò in cauſa elt? Illud omninò, dis intentione, lectio fine ædificatione, quos deniqué
quia non vident Chriſtum cum tolliturab eis, id eft, ( ve videmus) vix gehennæ metus inhibet, vix pudor
non cogitat quomodò eos orphanosreliquerit, quòd cohibet, vix frenatratio, vix diſciplina coercer.Non
peregrini & aduenæ fint ſuper terram , quòd tam diù tibi horum vita inferno penitùs appropinquárevide
fæculenti corporis horrido carcere teneantur, & non tur ,dum intellectu affectui, & affectu intellectui repu
fint cum Chrifto . Huiuſmodi autem fi dit ità per- gnante, neceſse habent mittere manum ad opera for
manſerint ſub onere , aut opprimuntur & ſuccum- tium ,qui cibo fortium minimè fuftentátur, locijpla
bunt, aut quodammodò in inferno funt, vt nunquam né tribulationis, fed non confolationis ? Exurgamus , Exhortatie
ad plenum reſpirent in luce miſerationum Domini, obſecro, quicuno eiuſmodi ſumus, reſarciamus ani- ad tepidoso
nec in libertatě ſpiricus, quæ ſola facit iugū ſuaue,& mas , fpiritum recolligamus, abijcientes perniciofam
Pernicioſa te. onus leue. Indèautem tam pernicioſa cepiditas ema tepiditaté, etfi non quia periculofa eft, & Deo ſolet ( ve
piditas vnde nat, quia affectus, id eft, voluntas eorum nondùm pur interdum miſerabiliter plágimus) etiam vomitu pro- Inferno pro.
mánes.
gata eft, nec bonum fic volunt ficut nouerunt, à pro- uocare: certè quia moleftiſsima, plena miſerix & do- xima, & vm .
bra mortis
Tepidi quse pria concupiſcentia abſtracti grauiter & ille&i. Amant · loris, & inferno planè proxima, vmbra mortis iure tepiditas cen
Jes Gnr. enim in carne ſua terrenas conſolatiunculas, que in cenſetur. Si quærimus quæ fursùm funt, etiam fapere retur.
verbo, fiue in ſigno , fiuein facto, fiue in aliquo alio : & prælibare interim ftudeamus.
& fi liæc interrumpuntaliquando,non tamen penitùs 3. GREGORIVS tertia parte curę paftoralis, ad .
.
• rumpunt. Indè eft, quòd rarò affectionesfuas dirigunt monitione decimaſexta : Aliter admonedi funt pigri,
in Deum , & eorum compunctio non continua, ſed ho atque aliter præcipites. Illi nanque ſuadendi ſunt, né
Tepiditas im raria eſt. Impleri autem viſitationibus Domini ani- agenda bona dum differunt,amittant : ifti verò admo.
pedir
tus &ti ad, . ma non poteft, quæ his diſtractionibus ſubiacet: &
fanspiri. nedi ſunt, nè, dum bonorum tempus incautè feftinan
wentum & quanto magis illis euacuabitur, tanto ampliùs iftis do præueniung eorum merita immutēt. Pigris itaque Qua de re pia
præfentiam . implebitur : fi multùm, multùm : li parùm , parùm . intimandum , quòd fæpè dum opportune agere quæ sri admonex
di funr.
Vel certè fi magis probas, nunquàm iſtæ illis miſceri poffumus, nolumus: paulopoft, cùm volumus, non
poterunt in æternum , quia vbi vaſa vacua non inue- valemus, ipſa quippementis deſidia dum cógruo fer
4.Reg.4 . . nit, oleum ftare neceſse eft: nec mittunt vinum no uore non accenditur, à bonorum defiderio funditùs,
Matth.9 . uum nisi in vtres nouos , vt ambo conferuentur.Nec conualefcente furtìm torpore, mactatur. Vndè aper
Marc, a .
queenim fpiritus & caro ,ignis & tepiditas in vno do- tè per Salomonem dicitur: Pigredo immittit fopo- Prov.19
micilio commorantur, præfertim cùm tepiditas ipfi rem. Piger enim recte ſentiendo quafi vigilat, quan
Apoc .). Domino foleat vomitú prouocare. Si enim Apoftoli uìs nihil operando torpeſcat. Sed pigredo ſoporem
Joan . 16 .
adhuc carniDominicæ inhærentes, quæ fola fan &ta immittere dicitur , quia pauliſper etiam rectè fen
(quia fan &ti ſanctorum ) erat, ſpiritu ſancto repleri ne- tiendi vigilantia amittitur, dumà bene operandiftus
quiuerunt donèc tolleretur ab eis : tu carni tux ( quz dio ceffatur. Vbi rectè fubiungitur: Et anima diſa
ſordidiflima eſt, & diuerfarum fpurcitiarum phanta , foluta eſuriet. Nam mens quia fe ad ſuperiora ftrin
ſijsrepleta ) aditrictus & conglutinatus, illum mera- gendo non dirigit, neglectam ſe inferiùs per defidea
ciſfimum ſpiritūte poffe putas ſuſcipere, nisì carneis ria expandit . Et dum ftudiorum ſublimium vigo
· iftis confolationibus funditùs renunciare tentaueris? re non conſtringitur,cupiditatis infimæ famefaucia
Modus pro Reuerà cùm inceperis, triſtitia implebit cor tuum : ſed tur ,vt quo fe per diſciplinam ligare diſtimulat, eo ſe
fligandi te
poren . fiperſeueraueris, triftitia tuaconuertetur in gaudium. efuriés per voluptatum delideria ſpargat.Hinc ab eo
Tunc enim purgabitur affectus, & voluntas renouabi. dérursùs Salomone ſcribitur : In defiderijs eft omnis Matth ibidēm.is
.
tur , vel potiùs noua creabitur: vt omnia quæ primò ocioſus. Hinc ipfa veritate prædicanté, vno quidem
difficilia, immò impollibilia videbantur, cum multa exeunte ſpiritu mundadomus dicitur : fed multipli
Hal.soy percurrantur dulcedine & auiditate. Emitte, inquit, · ciùs redeunte, dum vacat, occupatur. Plerunque pi
fpiritum tuum , & creabuntur, & renouabis faciéter- gerdum neceſaria agere negligit, quædam fibidiffici:
rę.Sicutperfacieni exterior homo cognofcitur, fic per lia opponit, quædam verò incautè formidat : & dum
voluntatem demonftratur interior.Emiſſo ergò fpiri- quali inuenit quod velut iuftèmecuat,oftendit quòd
cu , creatur & renouatur facies terræ ,id eft,terrena vo inocio quali non iniuftè torpeſcat. Cui rectè per Sa
· luntas fit cæleftis,parata ad nutum citiùs obedire, Ben- lomonem dicitur : Propter frigus piger arare noluit : Prou.se,
ti qui tales funt : quia non ſolùm malum non ſentiūt, mendicabit ergòæftate, & non dabitur ei . Propter fri
ſed in mira quadá cordis dilatatione cómorantur.Dé gus quippe piger nő arat, dum defidia & corpore con
illis enim quos ſuprà commemorauimus, terribiliter itricus,agerequæ debet bona contiderat, & diſſimus
Geael, . ait Deus : Non permanebit fpiritus meus in homini. lat. Propter frigus quippe piger non arat, dum parua
bus iftis, quia caro ſunt,id eſt, carnales, & quicquidin exaduersòmala metuit, & operarimaximapretermit.
. cis ſpiritus fuerat, in carnem euanuit. tit. Benè autem dicitur : Mendicabitæſtate, & non da.
2. ET fermone ſexto :Vtinam autem hæc ytintelle. bitur ei . Qui enim nunc in bonis operibus non exu.
& um admonent,moueāt & affectum , nè fit intùsama- dat,cùm ſoliudicij feruentior apparuerit, quia fruftrà
riſlima contradictio , & diuifio moleftiſſima, dum regni aditum poftulat, nihilaccipiensęſtate mendicat,
hinc quidem fursùm trahimur, ſed retrahimur inde Benè hinc per eundem Salomonem rursùm dicitur : Ecclesia
Religiosfer . deorsùm . Nimirùm aduertere potes in omnibus ferè Qui obferuat ventū , non feminat:& quicõliderat nu,
Dentei .
religiofis congregationibus, viros repletos conſola . bes, nung metit. Quid enim per ventū, nisi malignorū
tione, ſuperabundantes gaudio, iucundos ſemper & ſpirituú tentatio exprimitur? Et quid pernubesquæ
hilares, feruentes fpiritu , die ac nocte meditantes in mouétur à vento, nisi aduerfitates prauorú hominum
lege Dei, crebrò fufpicientes in cælum, & puras ma- defignantur? A ventis quippe impellutur nubes, quia
nus in oratione leuantes, ſolicitos obſeruatores con immundorū ſpirituũafflatu praui excitátur homines.
ſcientiæ , & deuotos ſectatores bonorum operum , Qui ergò obferuat ventū, non ſeminat: & qui cófide
. quibus amabilis diſciplina, dulce ieiunium , vigiliæ rat nubes, nunĝmetit: quia quiſquistentationé mali.
breues, labor manuum delectabilis, & vniuerſa de. gnorum fpirituuni, quifquis perſecutionéprauorum
nique conuerfationis huius aufteritas refrigerium yi. hominum metuit, neque núc grana boni operis femi.
Tepidi. deatur. Contrà fanè inuenire eft homines pufillanią nat, neque tuncmanipulos ſandæ retributionis ſecar.
mes & remiſſos,deficientes ſub onerc, virga & calcari. IDEM libro trigeſimoprimo Moralium , ca
bus indigétes, quorú remiſſa lætitia, pufillanimis trié pite trigefimoprimo: De triftitia malitia,rancor,pu- Trißitia feu
Aitia eft,quorum breuis & rara compunctio,animalis fillanimitas,deſperatio,torpor circa præcepta, vaga- acedie filia,
Ddd 3 tio mene
 D
398 DE ACE I A.
tio mentis erga illicita naſcitur. tribuet, & non ceffabit,
ECCLESIASTICI trigefimotertio : Multam 11. ITEM capite vigeſimoſecüdo :Dicit piger, Leo
malitiam docuit ociofitas. eſt forìs, in medio platearum occidendus ſum .
6. PROVERBIOR VM decimoquinto :Corgau 12. CAPITE vigefimoquarto: Per agrum homi
dés exhilarat facié : in mærore animi deijcitur ſpiritus. nis pigri tranfiui, & per vincam viri ftulti: & ecce to
7. ECCLESIASTICI feptimo: Noli effe pu. tum repleuerantvrticæ ,& operuërant ſuperficié eius
fillanimis in animo tuo. ſpinæ, & maceria lapidum deftruéta erat. Quod cùm
8. ET trigefimo : Trifticiam non des animæ tuæ, & vidiſſem , poſui in cordemeo, & exemplo didici diſci
non affligas temetipſum in cófilio tuo,Iucunditas cor- plina. Vſquequd piger dormies? vfquequd de ſomno
dis, hæceft vita hominis, & theſaurus fine defe& ione confurges? Parùm inquam dormies, modicùm der
fan & itatis: & exulcatio viri eft longæuitas. Miſerere mitabis: paululùm manus conſeres vt quieſcas: & ve
animæ tuæ placens Deo, & contine , & congrega cor niet tibi quafi curſor egeſtas tua, & mendicitas quafi
tuum in ſan & itate eius :& triftitiam longè expelleà vir“ armatus.
te. Multos occídit triftitia , & non eft vtilitas inilla. 13. ITEM capite vigefimoquinto : Sicut tinea ve
9. PROVERBIORVM decimoſeptimo : Ani- ftimento, & vermis ligno , ità triftitia viri nocet cordi.
mus gaudens ætatem floridam facit:ſpiritus triftis ex . 14. CAPITE vigeſimoſexto : Dicit piger, Leo eft .
iccat offa. in via, & leæna in itineribus: ficut oftium vertitur in
10. PSALMO centefimo decimoo &auo : Dormi. cardine ſuo, ità piger in lectulo fuo. Abſcondit piger
tauit aniina mea præ tædio. manus ſub aſcella ſua , & laborat fiad os fuum eas cona
II. ET pfalmo trigefimonono : Cor meum dereli. uerterit.Sapientior fibi piger videtur feptem viris lo
quit me. quentibus fententias.
1. B. MATTHAEI vigefimo: Egreffus circa ho- 15 . ET capite vigefimooctauo : Qui operatur ter
ram tertiam ,vidit alios ftantes in foro ociofos, & di- ram ſuam , fatiabitur panibus : qui autem lectatur oci.
xit illis : Ite & vos in vineam meam . Circa vndecimam um replebituregeftate.
16.. ECCLESIASTICI quinto :Non tardes con
verò exijt, & inuenit aliosftantes, & dicit illis : Quid 16
hic ftatis tota die ociofi ? & c. uerti ad Dominum , & ne differas de die in diem . ſubi .
ET capite vigefimofecundo : Iterùm mifit alios cò enim veniet ira illius, & in tempore vindi&tzdir.
ſeruos, dicens : Dicite inuitatis, Eçcè prandium me perdette.
um paraui, tauri mei & altilia occifa, & omnia para- . 19. ET capite feptimo :Non oderis laborioſa ope
ta : venite ad nuptias . Illi autem neglexerunt, & abie ra, & ruſticationem creatam ab alciffimo.
runt,alius in villam ſuam , alius verò ad negociatio. 18 . CAPITE decimoquarto :Félix qui'nó habuit
nem ſuam . animi ſui criſtitiam , & non éxcidità ſpeſua .
3. APOCALYPSIS tertio : Et angelo Laodicez 19. CAPITE vigefimofecundo: In lapideluteo la
Ecclefiæ fcribe, Hæc dicit Amen ,teftis fidelis & verus, pidatus eſt piger, & omnes loquentur fuper afperna
qui eſt principium creaturæ Dei :Scio opera tua, quia tionem illius. De ftercore boum lapidatus eft piger: &
neque frigiduses, neque calidus. Vtinam frigidus ef omnis qui terigerit eum ,excutiet manus.
ſes, autcalidus. Sed quia tepidus es, & nec frigidus, 20. PSALMO ſeptuagefimofecundo : In labore
nec calidus,incipiam te euomere exore meo : quia din hominum non ſunt, & cum hominibus non flagella
cis quòd diues fum , & locupletatus, & nullius egco: & buntur.Ideò tenuiteos ſuperbia, operti ſunt iniquita
neſcis quia tu es miſer , & miſerabilis, & pauper, & cx te& impietate ſua & c.
cus,& nudus. 21. KIEREMIAE quadragefimooctauo :Maledi.
4. PROVERBIORVM ſexto :Diſcurre, fefti- &us quifacitopus Domini fraudulenter : vel , vt Se
na,fuſcita amicum cuum : nè dederis ſomnum oculis ptuaginta tranſtulerunt;duelãs,id eft, negligenter.
tuis, nec dormitent palpebræ tuæ. Eruere quafi damu 22. AD Romanos decimotertio : Et hocfciéces tem
la de manu, & quafi auis de manu aucupis. Vade ad pus, quia hora eftiam nos de fomno furgere.
formicam o piger, & confidera vias eius, & diſce ſapi. 23. POSTERIORIS ad Corinthios feptimo :
entiam : quæ cùm non habeat ducem , necpræceptoré, Seculi triftitiamortem operatur.
nec principem , parat in æftate cibum fibi, & congregat 24. AD Galatas tertio :Sic ftulti eftis, vt cùm ſpiri.
in meſſe qd comedat.Víquequò piger dormies.quan- tu cæperitis, nunc carne conſummemini?
do conſurges è fomno tuo ? Paululum dormies, pau . 25. APOCALYPSIS ſecundo : Habeo aduersùm
lulùm dormitabis, paululùm conſeres manus vedor te pauca, quòd charitatem tuam primam reliquiti.
mias : & veniec tibi quali viator egeſtas, & pauperies Memor eſto icaque vndèexcideris : & age pænitenti.
quafi vir armatus. Si verò impiger fueris, veniet vt am, & primaopera fac.Sin autem : venio tibi, & mo..
fons meſiis tua, & egeſtas longè fugierà te . uebo candelabrum tuum de loco ſuo , nisì pænitenti.
5. ET capite decimo: Egeftatem operata eſt ma am egeris.
nus remiſſa :manus autem fortium ,diuitiasparat.Sic. 26. MATTHAEI ſeptimo:Non poteft arborbona
utacetum dentibus, & fumus oculis, fic piger his qui malos fructus facere, nequearbor malabonos fructus
miſerunt eum . facere. Omnis arborquæ non facit fructum bonum ,
6. CAPITE decimotertio : Vult & nó vult piger : excidetur & in ignem mittetur,
animaautem operantium impinguabitur. 27. CAPITĚ tertio : lam ſecuris ad radicem arbo.
7. ITEM decimooctauo: Pigrum deijcit timor : rum pofita ef .Omnis ergo arbor quæ non facit fru
animæ autem effæminatorum efurient. Qui mollis & cum bonum , excidetur & in ignem mittetur.
diſfolutus eft in opere ſuo, frater eſt ſua operadiſfi- 28. ET capite vigefimoprimo : Manè autem re
pantis. uertens in ciuitatem , efurijt. Et videns fici arborem
8. ET capite decimonono : Pigredo immittit ſopo, vnam ſecus viam , venit ad eam : & nihil inuenit in
rem , & animadiffoluta efuriet. Qui cuftodit manda- 'ea nisi folia tantùm : & ait illi : Nunquam ex te fru
tum ,cuftodit animam ſuam : qui autem negligit viam &tus naſcatur in ſempiternum . Et arefacta eft contia
ſuam , mortificabitur. Abfcondit piger manum ſuam nuò ficulnea.
ſub aſcella, nec ad os fuum applicat eam . LV C AE decimotertio : Dicebat autem hanc
9. CAPITE vigefimo: Propter frigus piger arare fimilitudinem : Arborem fici habebat quidam plan
noluit : mendicabit ergo æftate, & non dabitur illi . tacam in vinea ſua : & venit quærens fructum in illa ,
10. ET vigeſimoprimo: Delideria occidunt pigrú : & non inuenit. Dixit autem ad cultorem vinex : Ecce
noluerunt enim quicquam manus eiusoperari : to- anni tres ſunt, ex qno venio quærens fructum in fi
ta die concupifcit & defiderat : qui autem iuftus eft cülnea hac : & non inuenio . Succide ergò illam , vt
quid
 1
DE ACE DIA
quid etiam terram occupat? At ille reſpondens, di-
cit illi : Domine, dimitte illam & hoc anno , vſque
dum fodiam circa illam, & mittam ftercora. & fi
quidem fecerit fructum : fin autem , in futurum ſuc
cides eam .
30. IOANNIS decimoquinto : Ego fum vitis ve
ra ,& pater meus agricola eft: Omnem palmité in me,
non ferentem fru & um , tollet eum : & omnem qui fert
fru & um , purgabit eum ,vt fru & um plùs afferat.
31. MATTHAEI vigefimoquinto : Serue male &
piger, ſciebas quia meto vbì non ſemino, & congrego
vbi non ſparſi: oportuit ergò te committere pecuni-
am meam numularijs, & veniens ego recepiſſem vei.
què quod meum eft, cum vſura.Tollite itaque ab eo
talentum , & date eiqui liabet decé talenta . Omni enim
habenti dabitur, & abundabit: ei autem qui non ha-
bet, & quod videtur habere, auferetur ab eo. Et inuti.
lem feruum eijcite in tenebras exteriores. Illicerit fe-
tus & ftridor dentium.
32. ECCLESIASTICI fexto : Sapientia doctri-
næ ſecundùm nomen eft eius, & non eft multis manio
fefta : quibus autem cognita eft , permanet vfg ad con
{ pe &tum Dei, Audi fili, & accipe cöfilium intellectus,
& nè abijcias conſilium meum , ini joe pedem tuum in
compedesillius,& in torques illiuscollum cuũ .Sub-
ijcehumerum tuum, & porta illā, & nèacedieris vin-
culis eius. In omni animo tuo accede ad illam , & in
omni virtute tua conferua vias eius.
33 . ECCLESIASTIS nono : Quodcunque face-
re poteſt manus cua,inftanter operare : quia nec tépus,
nec ratio, nec fapientia, nec ſcientia, erunt apud infe-
ros, quò tu properas.
34. ' ' POSTERIORIS ad Theſſalonicéſes tertio :
Ipfi enim ſcitis quemadmodùm oporteat imitari nos :
quoniam non inquieti fuimus inter vos, neque gratìs
panem manducauimus ab aliquo : fed in labore & in
fatigatione nocte & die operantes, nè quem veftrüm
grauaremus. Non quali non habuerimus poteftatem,
fed vt nofmetipſos formam daremus vobis ad imitan.
dum nos . Nam & cùm effemus apud vos , hoc denun-
ciabamus vobis, quoniam liquis non vuit operari,
nec manducer. Audiuimus enim inter vos quofdam
ambulantes inquietė,nihiloperātes, fed curiosè agen-
tes.ljs autem quieiuſmodi ſunt, denunciamus, & ob-
ſecramus in Domino Ieſu Chriſto, vocũ ſilentio ope-
rantes, ſuum panem manducent. Vosautem fratresno
lite deficere bene facientes.
35. AD Galatas ſexto : Bonum autem facientes,non
deficiamus. Tempore enim ſuo metemus non defici-
entes.Ergò dum tempus habemus, operemur bonum
ad omnes .
36. AD Hebræos duodecimo : Propter quod remif-
fas manus & foluta genua erigite: & greſſus rectos fa-
cite pedibus veftris : vtnon claudicans quis erret, ma
gis autem fanerur.
pi-
37. AD Romanos duodecimo : Solicitudine nõ
gri. Spiritu feruentes.Domino feruientes, Spe gauden-
tes. In tribulatione patientes. Orationi inſtantes, Ne
ceffitatibus ſanctorum communicantes,
38. AD Philippenſes quarto : Gaudete in Domino
ſemper : iterùm dico ,gaudete.
39. MARCI decimotertio :Videte,vigilate, & ora
te: neſcitis enim quando tempus fit, & c. Vigilate ergò,
( neſcitis enim quando Dominusdomus veniat: ferò,
an media nocte, an gallicantu, an manė)nè cùm venerit
repentè, inueniat vos dormientes . Quod autem vobis
dico, omnibus dico, Vigilate.
40 . MATTHAEI vigefimoquarto : Vigilate er
gò, quia neſcitis qua hora Dominusvefter véturus fit.
Illud autem ſcitote,quoniã fi fciret paterfamiliâs qua
hora fur venturus eſſet, vigilaret vtique, & nó finere
perfodi domum ſuam . Ideò & vos eftote parati : quia
qua neſcitis hora, filius hominis venturus eft.
41. ET capite vigeſimoquinto : Vigilate, quia ne-
399
ſcitis neque diem , neque horam .
42. IOANNIS nono : Meoportet operari opera
eius qui mifit me, donèc dies eſt. Venit nox quando
nemo poteft operari.
43. AD Epheſios quinto : Surge quidormis, & cxa
urge à mortuis : & illuminabit te Chriftus: Videte ita:
que fratres, quomodò cautè ambuletis, & c. redimenz
3
ces tempus, quoniam dies mali ſunt:
44. APOCALYPSIS tertio : Efto vigilans, &
confirma cætera quæ moritura erant. Non enim inued
nio opera tua plena coram Deo meo. In méte ergò ha
be, qualiter acceperis & audieris : & ferua , & pæniten
tiam age.Si ergò non vigilaueris, veniá ad te tanquàm
fur, & nefcies qua hora veniam ad te.
45. LVCAE decimotertio : Cócendite intrare & c. *
vtin textu .
46. MATTHAEI feptimo: Intrare per anguftam
portam : quia lata porta, & fpatioſa via eft quæ ducit
ad perditioné, & multi funt qui intrat per eam . Quam
angufta porta , & ar& a via eft quæ ducit ad vitam : &
pauci ſunt qui inueniunteam.
47. ET capite vndecimo : A diebus autem Ioannis
Baptiſtæ vſque nunc,regnum cælorum vim patitur,&
violenti rapiunt illud .
1.C. PSALMO primo : Beatus vir qui non abije
& c.vt in textu ,
2. BERNARDVS ſermone trigefimoquinto ex
paruis ſermonibus: Beatus vir qui non abijt in confi_ Pfal.
lio impiorum .Bijfunt qui in Deum credūt, & ipfum
colunt. Eft enim piecas cultus Dei . Hic autem culins
in tribus confiftit, Fide, Spe, & Charitate : quæ ſunt in
uifibilia . His tribus carent impij qui Deum non co - Impij qui
lunt, & quorum confilium eft; viſibilia inuifibilibus, lint,& quod
terrena cæleftibus præponere. Horum caput & prin- corâ capucs
ceps eſt diabolus, qui primus à pietate receflit ,& im
pius fa & us, etiam homines in paradiſo pofitoś, ab ea
dem piccate fraude ſua deiecit, volens eos habere ſo
' cios lui erroris & participes iniquitatis. Ille enim Eua
feduxit , & illa virum fibi fubdidit. Similiter adhucde
mon ſuggerit carni,caro ſpiritui, & fit impiorum con.
filium . Dicunt enim fibi inuicem , Omnium noftrum Impiorü cöt
fic vnum marſupium . Ponunt ergò in memoria quali liú quod fit.
in marſupio quifque obolum fuum :Dæmon ſcilicet Prouts.t.
fuggeftionem , caro delectationem , fpiritus confen .
fuin . Indè tanquàm de ſymbolo comparant fibi vi
ctum competentem . Caro quidem combuſtionem ,
ignem ſcilicet qui non extinguitur:ſpirirus malácon
fcientiam , id elt, vermem qui non moritur . Dæmon
autem emit vtriuſque ſanguinem . Ad hoc confilium Quàrdor mai
impiorum itur quatuor modis . Quidam enim tra- dis itur ad
huntur inuiti, alijattrahuntur illecti, alij ſeducuntur impiorum.
ignari , alijſequuntur ſpontanei. Iftis neceſſariæ ſunt
quatuor virtutes, per quas armati refiftantnè in confi .
lio eant. Inuitis neceffaria eft fortitudo qua refiftant Quibus ar .
vſque ad mortem minis, cruciatibus, & damnis . Illi mis opùs fit
, ad refiftedå .
qui attrahuntur ille ti,indigent temperantia quæ re
primit illicita defideria , nec cedit promiſlionibus,
nec emollitur blanditiis. Illis qui ſeducuntur igna
ri, eft opus prudentia, quæ ab vtilibus inutilia dit
cernit, & docet quid tenendum , quid've reijciendum
fit. Iuftitia indigent illiqui fequunturfpontanci. Iů
ftitia eft rectitudo voluntatis, quæ nec amat peccare,
nec peccato conſentire. Iuſtitia & fortitudo fedem ha
bent voluntatem , quia voluntas iufta debet effe &
fortis. Eft autem iuſtitia ordinata hoc modo, ſcilicet
mala reſpuens, bonis meliora præponens. Hanc non
videtur habuiſſe Adam, qui malo conſentiens,quod
vtile erat, deſeruit. Prudentia & temperantia fedeni
habent in ratione, quia ratio prudés debet elle & tem
perara . Eft quippe prudentia, ratio docta, fcilicet à
gratia, vitare contagia iniuftitiæ propter iuftitia.Vitat
quidem non folùm iniuftitiam apertam ,ſed etiam illa
quæ ſunt aliquo modo contra iuftitiam , attendés non
quod licet; fed magis quod expedit: vitans diuitias & .
quædam
 DE PECCATIS
PECCATIS ALIEN I S.
400
quædam alia ,non quia illicita, ſed quia iuftitiæ ſolent quia fit aliquando, vt tales timeant Deum non timo
elle impedimenta.Sed propter quofdam qui ex hypo- rebono, ſed ne incurrant vel damnum rerum , vel cor .
crifi hocfaciút, additur : propter iuftitiam . Iuſtitia eft poris cruciatum : vt ampliùs fiant mali, contemnunc
perfe &tio animæ rationalis.Aliz virtutes funt ad eius & ipfum Deum , &fit ſecundus pes contemptusDei.
acquiſicionem vel conferuationem , fortitudo,tempe. Item poſſet fierivt malum amarent, Deum contemne
rantia,prudentia, quæ iuftitiam conferuant, ne amit rent, ſed inhiberet cos pudor hominum cum quibus
tatur aut minuatur. Poftquàm verò perfecta eft iufti- habitant: ideò ad augmentum mali ſequitur tercius
tia, & tranfit in affectum cordis: idé eft quod illa tria : pes irreuerentia , vt nec Deum timeant, nec homines
quia fortis eft, prudens temperata.Quinon abiji.Abi- reuereantur. Ad conſummationem verò malitiæ ad
re, pertinet ad illos qui funt inconſtantes, & leuiter eft quartus pesaftutia, vt fciant vti cribus prædi &tis ,
poliuntimpelli. Quod quidam volentes euitare, fiunt miſcentes oleo venenum , & melli acetum .Eminens Eminens c.
euidenter obftinati,nullius confilio acquieſcéres,pro- pars cathedræ , cui ſedens inhæret, eft potentia . Si enim thedræ pars .
pofitumſuum immobiliter tenentes : & ideò adiun- potens eſt qui prædi& a habet, tunc plurimùm nocet,
& tum eft, & non ftetit, fcilicet vtnecleuis fit, nec obftio vel fi potentem fibi allicere poteft, quem confilio fuo
Via pecca- natus. Via peccatorum eft mundus, vel propria volun- feducat, & ad malum impellat. Deindèapponitur pul.
torum . tas, quæ eſt Superbia , ex qua omnia mala: ficut ex uinar yeſuauiter ſedeat.Puluinar fit de leuibus pen- Puluinas.
Cathedra pc. communi ſunt bona.Et in cathedra peftilentiæ non fe- nisauium ,fignificans vanam gloriam & fauorem po
Stileotiz . dit.Sedet qui docet, exemplo ſuo faciens peccare alios. pularem , quibushomines delectati extolluntur. Sca. Scabellose ,
Pſalm.s.
Cathedra Cathedra học& quatuor pedibus ſubfiftit.Primus pes bellum pedibus ſupponitur, nè terram tangant. Tales
pedes. eftmalitia : fecundus, contemptus Dei :tertius, irreue enim nonnulli terrenas actiones non faciunt, fed fpiri.
rentia : quartus, aſtutia. Malitia eft, amare malum , & tuales fimulant, vt magis decipiant. Horum doctrie
ſaporem mali habere: & malum , quia malum eft, di, na eſt quali peftilentia , multa loca occupans & va .
ligere, ficut facit diabolus & nonnulli iniqui. Sed ftans.

D E PECCATIS

A L I E N I S.

Que peccata dicuntur aliena ?

a 1. Tim.s.d
VideBafil.li.
de vera di A , quæ licèt aliorú manibus operaque perficiantur, nobis tamen meritòim
gnitatc. putantur, noſtrasque conſcientias damnationis coram Deoreas cóftituunt.
6 Pral.18.c &
ibidė Euthy E
Quãobre de his accipi poteft,quod Scriptura imperat: * Ne comunicaueris pec
nug.lib.3.de
libero arbit . catis alienis. Et quod orat Propheta Regius: • Aboccultismeismunda me Domine, çab
cap.10. alienis parceſeruo tuo. Eôdem refert Baſilius · Magnus, quod Epheſijs ſcriptum eſt
set.2.de à Paulo ,4 Nolite communicare operibus infructuoſis tenebrarum , magis autem redarguite.

e dese:Tum illud eiuſdem Apoftoli :- Subtrahatis vos ab omni fratre ambulante inordinatè, o
e se elibnon ſecundum traditionem ,quam acceperunt à nobis.
TEST I M O N I A.
1. PRIORIS ad Timotheum quinto , vein textu . qui falucisſuæ damna per eos in hac vita perceperunt, propter falla
2. BASILIVS Magnus libro de vera virgini , authores perditionis ſuæ , etfi dudū vita fundos,atro dogmata qug
Opera quçda cate :Sicut enim fan & umatque admirabilem Pau . cioribusillicſupplicijs tradunt.Sienim quiſcandali-que crei
precedenti lum ,dumadhuc eſſet in corpore, alia quidem præcef- zauerit vnã ex pufillishuiuſmodi,mortedignus iudi- Mach.ii.
sur Sanct
Sandosos. ferunt opera : cùm plurimi ex his, quipropter do & ri- catur : profe& o quitá multos per vitá reproba, g per
nam & conuerfationem eius perfe &ti euasêre, in æter- nicioforu operúmundo exépla reliquerit, aut in ani
nam illum vitam precedentes,ſudorum premia,quos marü perniciem falfa dogmata ingelerit, ſcandalizat:
pro illis pertulit, apud iuftum iudicem eum illi pa . poft mortéquoq omniú quiſua cauſa pereut, digniſ- Reimortis
ſunt omniú
rauerunt :alia verò ſolutum carneis vinculis, & iam fimèac iuftiflimè mortis reus habebitur: per ſingulos qui per cori
cum Chrifto regnantem vſque ad hanc diem conſe- corú qui ſui caufa hic ſeu vulnerantur, ſeu moriuntur, Loatinam
quuntur,eorum ſcilicet qui per eum in facris epiftola. authore etiá vulnera mortemą ſuſcipiéte, Porrò fiiu- pereuat.
rum eius monitis ſe ad virtutem exercentes , laudes xta hūcſenſum alijpræcedūt aštus, aliją ſubſequütur:
ſemper ac premia præclaro illi duci & pręceptori opti & ficut qui ex nequitia fequuntur, maiori ſupplicio
mo hinc tranſmittunt: ficecontrà alia quidem præce. huiuſce perditióis authoréper fingulos eorú qui per
Malos quz . dunt peccata eorum, qui peſſimis fermonibus & ope- niciofa vel do & rina, velvita pereut, traduc : qui verò
dam peccata ribus læfi,atque impediti à virtutis tramite, in infer- à virtute ſubſequütur,maioribus & dignioribuspræ .
quædam poft num præceſsére, ſupplicia ſux damnationis authori- mijs per ſingulos eorû qindè falutis emoluméta quz
mortem ic . bus illic paraturi: alia verò eriam ſequuntur, eorú ſci- fierunt, & à fceleribus cóuerfi funt, huiuſmodi magi
quuntur. licet, qui poft ipſorum mortem per ſummam nequi- ftrūdonát : & virgo igitur habet in'alterutrá virtutis
tiam & exempla peſlima quæ mundo reliquêre, dum vitiorum partem ačtus quofdam partim præceden
eos imitari pergunt,maximè læduntur. Nam ficut ho- tes, partim fubſequentes. Atque infelix illa quidé,quç
diè quoque beatus Dauid ad veram religionem, & præter deli&ti proprijſupplicium ,ex aliarum etiá rui
Dei cultum prouidentiæg agnitionem mundo per- na, quibus offendiculum aclubricum pofuit, acriori
utilis eft, & qui propter illum in religioneproficiunt, bus ſemper ſupplicijs traditur. Sed illa fanèfeliciſlima
huiciam ex rectè fa & is ſuis conſequentes ei tranſmit- & beariſlima,quæ præter coronas proprias, per fingue
Herefiarcha. tunt laudū voces : ità & Marcion & reliqui hæretico- las earum , quz quoniam ex imitatione eius profecêre :
peenz quoci. rum dogmatum duces,quia per eam peruerfitatem do coronantur : ipfa quoquepoft mortem in æterna vita
die augetur, &trinæ, quam mundo inuexêre, maximè nocent : cüdti, coronis ſemper nouis redimitur.
3
 DE PECCATO ALIENO
3. PSALMO decimooctauo , vtin textu .
4. EVTHYMIVS in pfalmūdecimumoctauum :
Alienis pecca in alienis peccatis parce mihi, cùm nouerim Reges,
tis obnoxij. Pontifices, parenres, & dominos, obnoxios eſſe lubo
ditorum , plebium , filiorum & feruoruin peccatis :
quando nimirùm ob illorum negligentia deliquerint,
5. AVGVSTINVS libro tertio de libero arbi-
trio, capite decimo : Cùm duæ fint origines peccato-
rum, vna ſpontanea cogitatione, altera perſuaſioneal-
terius, quò pertinere arbitror quod Propheta dicit:
Pfal.18 . Aboccultis meis muda me Domine, & ab alienis par.
ce ſeruo tuo . Vtruno voluntarium eft quidem . Nam
ficut propria cogitationenon peccat inuitus, icà dum
conſentit maléfuadenti,nó vtique nisi voluntate con
Alijs fuaden- ſentit. Sed tamen grauius eft non folùm nullo fuadéte
tes peccatu, propria cogitatione peccare, ſed etiam peccatum alte-
peccatüalie- ri per inuidentiam dolumb fuadere, quàm ad peccan-
pum . dum alterius fuaſione traduci .
6. BASILIVS Magnus ſermone vel libro ſecundo
de Baptiſmo,capite nono: Cognito itaq ,quomodò &
fecundùm quid infrugiferas arbores effecõringat, ca-
ucamus nc quicquam legitimodiuini beneplaciti ſtu-
dio deſit :fed in omnibuscommédemus nosipfos, tan-
quàm Dei miniſtros. Non hocautem folùm , ſed nec
communicemuscum talibus,ficut in Chrifto loquens
Ephef.s.
Apoftolus determinatèpronunciauit, dicés: Nè com-
municetis infrugiferis tenebrarum operibus . Quod
autem ſubiungit,quin magis & repræhédite, modum
docet, quomodò non debeamus illis communicare,
Quibusmo. Quid verò fit communicare, & quibus id modis fiat,
dis comuni.
. expendamus. Et primùm occurritillud in paremijs,
tis alienis. Veni nobiſcum ,conſors eſto ſanguinis:deindè & quod
Prouerb .. Apoftolus dicit, Omnes vosgratiæ mecum confortes
Romas.
exiftentes. Et, communicantes tribulationi meæ . Et
Galat,6. communicet auté qui in do & rina inftruitur, ei qui ſe
Pral 49 . inftruit,de omnibus bonis . Item : Si videbas furé, cur.
rebas cum eo, & cum adulteris portionem tuam po.
Leuit.19 . nebas. Item ,Arguendo argues fratrem tuum ,necreci-
Pſal. 49 .
pias propter iplum peccatum . Et, Hæc fecifti ,& tacui.
Sufpicaris iniquitatem ,nempe,quòd fimilistibi fuc-
Participatio ruslim :
rus lim : arguam te, & Itabo contra faciem tuam . Ta-
tio cu malis , lium communicationem æſtimo fecundùm opus qui-
multiplex ek dem ,quando mutuam quidam operam ad eundérco-
pum in operis perpetratione ,interfe conferút: ſecun
dùm animiverò fententiam , quando quis affe & ui ope.
rantis aſſentitur,& condelectatur. Reliqua communi .
catio ,quæ pleroſque lacet, exacta diuinæ ſcripturæ in-
quiſicionemanifeſtatur,quando videlicet nec coope.
ratur quis,nec affe & u affentitur operanti malum : co-
gnita verd animiillius malitia, vndè quod malum eft
facit, obricet, & non arguit : quemadmodùm hoc de.
CONSILII. 401
clarát,cùm quæ ſuprà ſunt ſcripta , tum quod ab Apo
ſtolo Corinthijs elt dictum ,nempe,quoniam non lu- 1.Cor.s.
xiftis vt tolleretur è medio veftrum qui facinus hoc
perpetrauit : quibus ſubiunxit,Modicum ferméti to
tam confperfionem corrumpit. Meruamusitaque, &
obtemperemus dicenti: Expurgate verus fermentum , ibidem .
vefitis noua conſperſio. Quòdfi quis autem coopera.
cur quidem alicui in bono ,ida omnino bono,ignorat
verò affe & us illius malitiam , & operis fcopum , com
municationis culpam in eo quddilli cooperatur, non
habebit,fed propriam mercedem iuxta proprium la
borem recipiet p : roptereà quòd nihil commercijha
ber cum illius alieno & præpoftero affectu, & ſeipſum
in canone dilectionis erga Deum conferuat, quemad
modùm nobis à Domino noftro Ieſu Chriſto in ijs,
quicùm in eodem molédino ,tum in eodem lecto cum Matth.24
perituris conftituti feruabuntur, declaratum eft. Dif
ferentia verò inter eos qui fidei meæ concrediti funt,
& qui non ſunt, in debita fita eft cura, non in commu.
nicatione peccatorum . Nam cura quidem propriè &
peculiariter ijs ſolis à me debetur, qui fideimeæ com
miſli ſunt. Communicatio verò in malo & operibus Ephelis.
infrugiferis in omnibus pariter vetita eſt.
7. AVGVSTINVS ſermone decimooctauo de
verbis Domini : A malis corde ſemper difiungimini,
ad tempus cautè corpore copulamini, nec tamen ne
gligentes fitis in corrigendis veftris, ad curam ſcilicet
veſtram quoquo modo pertinentibus, monendo, do
cendo, hortando, terrendo. Quibuſcunq modis po
teftis agite, nè cùm inuenitis in ſcripturis & in exem.
plis ſanctorum ,fiue qui ante ,fiue qui poft Domini ad
uentum in hac vita fuerunt, quòd mali bonos in vni
tate non maculant, efficiamini pigri ad corrigendos
malos : Duobus modis non te maculat malus,li einon Malorá con.
conſentias, & fi redarguas: hoc eſt non communica- domodocomă.
re, non conſentire. Communicatur quippé, quando maculac.
fa& o eius conſortium voluntatis vel approbationis
adiungitur, hoc ergò admonens Apoftolus,ait: Nolite Epheſ.s.
communicare operibus infru & uofis tenebrarum ,ma
gis autem & redarguite. Et quia parùm erat non con
ſentire,ſi ſequeretur negligentia diſciplinæ ,Magisau .
tem , inquit, & redarguite. Videte quemadmodùm
vtrunque complexuseft.Nolite communicare, magis
autem & redarguite. Quid eft,nolite communicare? Quid fit non
Nolite conſentire, nolite laudare , nolite approbare, comunicare.
Quideft,magis aúc& redarguite . Repræhendite, cor- Redarguere
ripite, coercere .Neqz ergò conſentientes fitis malis, vt quid lit.
approberis: neque negligentes, vtnon arguatis: neque
fuperbiences, veinſultanter arguatis.
8 . AD Epheſios quinto , 9. SECVND AE ad
Theſſalonicenſes tertio , vtin textu .

II

Quot numerantur eiufmodipeccataaliena ?

Nouem , ſicut nouem ferèmodis committütur,vtpote Cóſilo , Iuſſione,Con

ſenſu , Iritatione, Laudatione ſeu Adulatione, Reticentia culpæ alienæ, Conni
uentiavel Indulgentia ,Participationecriminis ,ac praua Defenſione.

III

Quando peccatum alienum conſilioperpetratur ?

Eccli 27.d 6.8
, quod alij ſequuntur, vel fequi poffent;ipſi ſumus :d37:26 106
Cùm mali ſcilicet conſilij
authores & adminiſtri. Exemplo ſit Caiphas , qui conſilio fuo Senatum Iudai- tia.19.bPfal.
cum in mortem Chriſti concitauit atque permouit. Contrà verò laudatur Io- 2.d'Eccles
ſeph ab Arimathæa, & vir bonus iuſtusquedicitur, quia non conſenſerat conſi- Joann.1.f
lio & actibus eorum , Pontificum ſcilicet & Phariſæorum , in Chriſti ' necem im - Pral.i.a Gen.

piè conſpirantium . Eiuſdem claſſis fuit Demetrius ' ille, qui cum alijs opificibus, * 10.0.1.
Matth.26.2
Eee yt d ad.19.c
 De PECCATO
402

2. Reg.10.a16. 17.00fvt ſuo ſtuderet quæſtui, totam penèvrbem Epheſiorum aduersùs Paulum

Her baseft Edded:2Paulique doctrinam ingenti ſeditione compleuit. Impegit hîc etiamin
chab ...b 1.Mach.1.C 4.cfamis Herodias, qua rex Herodes per adulterium fæde abutebatur. Nam

Sascio.c Matth.14 a illius conſilio & ſuaſuinftru & ta falcatrix filia , quod crudeliter appetiuit ſan .
Etiſſimiloannis obtruncatum caput,nefarieimpetrauit.
TESTIMONIA .
i. ECCLESIASTICI vigeſimoſeptimo: Qui in re ſuo ficut errat ebrius & vomens.
alcum mictit lapidem ,ſuper caput eius cadet: & plaga 9 . PSALMO feptimo: Lacum aperuit, & effodic
dolofi diuider vulnera.Etqui foueam fodit ,inciderin eum : & incidit in fouea quam fecit. Conuertetur do
eam : & qui ftatuit lapidem proximo, offender in eo : lor eius in caput eius : & in verticem ipfus iniquitas
& qui laqueum alij ponit, peribit in illo, Facienti ne eius deſcendet.
quillimum confilium , ſuper ipſum deuoluetur, & nó 10 , ET nono : Infixa ſunt gentes in interitu querd
agnoſcet ynde adueniat illi . fecerunt.In laqueo ifto quem abſconderunt,compra .
2. ET capite ſexto : Multi pacifici fint tibi, & confi. henſus eft pes eorum .
liarius fit tibi vnus. Si poſlides amicum , in tentatione 11 . PROVERBIORVM vigefimoſexto : Qui fo .
poſlide eum,& nè facilècredas ei . Eft enim amicus ſe dit foueam ,incidet in eam : & qui voluit lapidem, re .
cundùm tempus ſuum , & non permanebit in die tri uerteturadeum .
bulationis. Et eft amicus qui conuertitur ad inimi. 12. ECCLESIASTIS decimo : Quifodit fouca ,
citiam : & eft amicus, qui odium & rixam & conuicia incidet in eam : & quidiffipat ſepé,mordebit eum com
denudabit. Eft autem amicus ſocius menſz , & nöper. luber. Qui transfert lapides, affigetur in eis, & qui
manebit in die neceſlicacis . ſcindit ligna, vulnerabitur ab eis.
3. CAPITE octauo : Cum fatuis confilium non 13. JOANNIS vndecimo : Collegerunt Pontifices
habeas, non enim poterunt diligere nisì quæ eis pla- & Pharifæi concilium, & dicebãt: Quid facimus,quia
cent. Coram extraneo nè facias confilium : neſcis cnim hic homo multa figna facit? &c. Vnus autem ex ipfis
quid pariet. Non omni homini cortuum manifeftes: Caiphas nomine, cum eſſet pontifex anni illius, dixic
ne fortè inferat cibi gratiam falfam , & conuicietur eis : Vosneſcitis quicquam : nec cogitaris quia expedit
tibi , vobis, vt vnus moriatur homo pro populo , & non co .
4 . ET capite trigeſimoſeptimo: Noli cófiliaricum ta gens pereat &c . Ab illo ergò die cogitauerunt ytin .
ſocero tuo, & à zelantibus te abſconde conſiliú .Omnis terficerent eum .
conſiliarius prodit confilium , ſed eſt confiliarius in 14. LVCAE vigefimotertio : Et ecce vir nomine
ſemetipſo. A conſiliario ferua animam tuam: priùs ſci. Iofeph qui erat decurio , vir bonus & iuftus: hic non
to quæ fit illius neceſſitas : & ipfe enim animo ſuo co conlenférar confilio & actibus eorum , ab Arimathæa
gitabit: nè fortè mittat ſudem in terram & dicat tibi, ciuitate Iudęæ , qui'expe &tabat & ipfe regnum Dei : his
bona eſt via tua , & ftet ecôtrariò videre quid tibi cue acceſſit ad Pilatum & c .
niat. Cum viro irreligioſo tracta de fanctitate, & cum 15. PSALMO primo: Beatus vir quinon abijc in
iniufto de iuftitia, & cum muliere de his quæ æmula- confilio impiorum & c.
tur : cum timido de bello, cum negociatore de traie 16 . GENESIS quadrageſimonono: Simeon & La
& ione : cum emptore de venditione, cum viro liuido ui fratres: vaſa iniquitatis bellantia . In confilium eo .
> de gratijs agendis, cum impio de pictate,cum inhone rum non veniać anima mea,& in cetu illorum non fie
fto dehoneſtate, cum operario agrario de omni ope- gloria mea : quia in furore ſuo occiderunt virum , & in
re, cum operario annuali de cófummatione anni, cum voluntate ſua fuffoderunt murum .
ſeruo pigro de multa operatione, non attendas his in 17. TOB vigeſimoprimo: Veruntaméquia nö funt
omni confilio: Sed cü viro fancto afliduus efto, quem- in manu eorum bonaſua,confilium impiorum longo
cunque cognoueris obſeruantem timorem Dei, cuius fit à me.
anima eft fecundùm animam tuam : quicunque citu. 18. IOANNIS vndecimo:Abillo ergò die cogita
bauerit in tenebris, non condolebit tibi. Et corbo uerunt vt interficerent eum .
ni confilij ftatue tecum : non eft enim tibi aliud plu- 19. MATTHAEI vigeſimoſexto : Tunc congrega
ris illo ,
ci ſunt principes ſacerdotum & ſeniores populi in atri
5. 10 B quinto: Qui appræhendit ſapientes in aſtu um principis ſacerdotum , qui dicitur Caiphas : &
tia eorum , & confilium prauorum diſlipat. confilium fecerunt veleſum dolo tenerent, & occíde .
6. CAPITE duodecimo : Apud ipfum eft fapien. rent.
tia & fortitudo , & ipfe nouit & decipientem , & eum 20 . ACTORVM decimonono : Demetrius qui
quidecipitur. Adducit conſiliarios in ftultum finem , dam nomine, argentarius,faciensædesargenteas Dia
& iudices in ftuporem . næ ,præftabatartificibus non modicũ quæftum : quos
7. ET capite decimooctauo :Nónne lux impij ex conuocans,& eos qui huiuſmodierant opifices,dixit :
tinguetur & c . Arctabuntur greſſus virtutis eius, & Viri, ſcitis quia de hoc artificio eft nobis acquiſitio : &
præcipicabit eum conſilių ſuum . Immiſic enim in rete videtis & c. His auditis, repleti ſunt ira, & exclamaue.
pedes ſuos,& inmaculis eiusambulat.Tenebitur plán runt, dicentes, Magna Diana Epheſiorum . Et implera
ta eiuslaqueo , & exardeſcetcontra eum fitis. Abſcon eft ciuitas tota confuſione, & impetum fecerunt yno
dita eft in terra pedica eius, & decipula illius fuper ſe. animo in theatrum ,&c.
micam . 21 . SECVNDI Regum decimo : Cùm veniſſent
8. ESAIAE decimonono: Sculti principes Taneos, ferui Dauid in terram filiorü Ammon, dixerunt prin
ſapientes conſiliarij Pharaonisdederunt confilium in- cipes filiorum Ammon ad Hanon dominum ſuum :
lipiens, quomodò dicitis Pharaoni,Filius ſapientium Putas quòd propter honorem patris cui miſerit Daa
ego, filius regum antiquorum . Vbìnunc ſunt ſapien- uid ad te conſolatores, & non ideò, vt inueftigaret &
tes tui? Annuncient tibi , & indicent quid cogitauerit exploraret ciuitaté, & euerteret eam ,mifit Dauid fer
Dominus exercituum ſuper Aegyptum. Stulti fa & i uos ſuos ad te ? Tulit itaque Hanon feruos Dauid, ra
ſunt principes Taneos, emarcuerunt principes Mem- fitas dimidiam partem barbæ eorum , & præſcidit ve .
pheos,deceperuntAegyptum , angulum populorum Ates eorum medias vfque ad nates , & dimifit eos &c.
eius. Dominus miſcuit in medio eius ſpiritum ver Videntes autem filij Ammon, quod iniuriam feciffent
tiginis : & errare fecerunt Aegyptum in omni ope Dauid,miferunt,& conduxeruntmercede Syrum Ro
hob,
 ។

ALIENO CON ŠILTi . 403

1
hob, & Syrum Soba ,viginti millia peditum, &à Re- in conſpectu Domini: concitauit enim eum Iezabel
ge Maacha mille viros,& ablftob duodecim millia vi- vxor ſua, & abominabilis factus eſt,intátùm ,vefeque
rorum . Quod cùm audiffet Dauid, miſit loab & oém retur idola quæ fecerant Amorrhæi, quos conſumpfit
exercitó bellacorú ,& c. Fugeruncoz Syria facie Iſrael, Dominus à facie filiorum Ifrael.
& occídit Dauid de Syris ſeptingentos currus, & qua- 26. SECVNDI Paralipomenon vigefimoſecüdo :
draginta millia equitum : & Sobach principem mili. Quadragintaduorum annorum erat Ochofias cùm re
tiæ percuſfit, qui itatìm mortuus eft . Videntesautem gnare cæpiſſer, & vno anno regnauit in Jeruſalem : &
vniuerfi reges qui erant in præſidio Adarezer,ſe victos nomémátris eius Athalia filia Amri.Sed & ipfeingref
effe ab Ifrael, expauerunt, & fugerunt quinquaginta fus eft per vias domusAchab : mater enim eius impu
& octo millia coram Ifrael. Et fecerunt pacem cum lit eum vtimpiè ageret.Fecit igitur malum in conipe
Ifrael : & feruierunt eis,timueruntis Syri auxiliū pre- ctu Domini,ficutdomus Achab : ipfi enim fuerunt ei
bere filijs Ammon . cófiliarij poft mortem patris fui, in interitu eius , Am
22 . ET capite decimoſexto : Dixit autem Abſalom bulauito in confilijs eorum . Etperrexit cum loram
ad Achitophel: Inite confilium ,quid ageredebeamus. filio Achab rege Ifrael in bellum contra Hazael regem
Et ait Achitophel ad Abfalom : Ingredere ad cócubinas Syriæ ; in Ramoth & c.
patris tui, quas dimifit ad cuftodiendam domum : vt 27. ET vigefimoquinto : Amafias verò poft cædem
cùm audierit omnis Iſrael, quòd foedaueris patrem Idumæorum & allatos deos filiorum Seir,itatuit illos
tuum , roborentur tecum manus eorum . Tecenderunt in deosfibi, & adorabat eos , & illis adolebat incéſum .
ergò Abſalom tabernaculum in ſolario , ingreſſusgeſt Quamobrem iratus Dominus contra Amaliàm , miſit
ad concubinaspatris ſui coram vniuerfo Iſrael.Confi. ad illum prophetam qui diceret ei,Curadoraſtideos;
liumauté Achitophel, quod dabar in diebus illis qua- qui non liberauerunt populum ſuum de manu tua ?
fi fi quis conſuleret Deum : ſic erat omne confilium Cúmque hæcille loqueretur,reſpondit ei,Num con
Achitophel ,& cùm eſſet cum Dauid , & cùm eflet cum filiarius regis es ? quieſce, ne interficiam te . Diſcea
Abſalom . dénsque propheta , Scio , inquit , quòd cogitauerit
23 . DEINDE capite decimoſeptimo: Dixit ergò Deus occidere te, quia fecifti hocmalum; & inſuper
Achitophel ad Abſalom :Eligam mihi duodecim mil- non acquieuifti conlilio meo . Igitur Amalias rex Iuda
lia virorum , & conſurgensperſequar Dauid hac no- inito peltimo confilio , mifit ad loas filium loachaz fi
cte. Et irruens ſuper eum ( quippe qui laffus eft, & fo- lijlehu regem Ifrael,dicens : Veni, videamus nos mu
lutis manibus) percutiam eum : cumíg fugerit omnis cuò . At ille remifitnuncios, dicens: Carduus qui eft in
populus qui cum eo eft, percutiam Regem deſolacũ. Libano, mifit adcedrum Libani; dicens : Dixifti; per .
Et reducam vniuerſum populum , quomodò vnus cuſli Edom : & idcircò erigitur cor tuum in ſuperbia,
homo reuerti folet : vnum enim virum tu quæris, fede in domo tua, cur malum aduersùm te prouocas;
& omnis populus erit in pace . Placuitque fermo vt cadas & tu & Iudas tecum ? Noluit audire Amafias,
eius Abſalom & cunctis maioribus nacu Iſrael. Ait eô quòd Dominieſſer voluntas, vt traderetur in ma
autem Abfalom : Vocate Chufai Arachiten, & audia- nushoftium propter Deos Edom.Aſcendit igitur loss
mus quid etiam ipfe dicat . Cúmque veniſſet Chu- rex Iſrael, & mutuos fibi præbuêre conſpectus. Ama
fai ad Abſalom , ait Abſalom ad eum : Huiuſmodiſer- fias autem rex Iuda erat in BechſamesIudæ , Corruit @z
monem locutus eft Achitophel : facere debemus, an ludas coram Ifrael , & fugit in tabernacula fua. Porro
non ? quod das confilium ?Et dixit Chufai ad Abra- Amafiam regem Juda filiú loas filij loachaz cepitloas
lom : Non eft bonum conſilium quod dedit Achito. rex Iſrael in Bethſames, & adduxit in leruſalem : de
phel hac vice . Et rursùm intulit Chuſai , Tu nôfi ftruxitq inurum eius à portaEphraim vſque ad por
patrem tuum & c . Dixitque Abſalom & omnes viri tam Anguli,quadringentis cubitis .Omnequoque au
Ifrael : Melius eft confilium Churai Arachitæ , confi- rum , & argentum , & vniuerſa vaſa quæ repererat in
lio Achitophel . Domini autem nutu diſlipatum eſt domo Dei, & apud Obed Edom , in thelauris etiá do
conſilium Achitophel vtile, vt induceret Dominus ſu . mus regiæ, necnon & filios oblidum reduxit in Sama
per Abfalom malum .Porrò Achitophel videns quod riam .
non fuiſſet factum confilium ſuum , ftrauit aſinum 28. PRIMI Efdræ quarto capite : Pactum eft igitur
ſuum , furrexitque, & abijt in domum fuam & in vtpopulusterrę impediretmanuspopuli ludę, & tur.
ciuitatem ſuam: & diſpofita domo ſua, ſuſpendio in- baret eosin edificando.Conduxerunt autem aduersùs
terujt. eos confiliatores,vt deftruerét confilium eorú omni
24 .. E T tertij Regum duodecimo:Venitergò lero- bus diebus Cyriregis Perſarum , & vique ad regnum
boam , & omnis populusad Roboam die tercia, ficut Darijregis Perſarum .
locutus fuerat Rex ,dicens:Reuertimini ad medie ter. 29. HESTER quinto : Aman diſfimulata ira reuer
tia. Refpondita Rex populo dura, derelicto conſilio fus in domum fuam , conuocauit ad fe amicos fuos, &
ſeniorum quod ei dederant, & locutus eft eis fecun- Zares vxorem ſuam : expofuit illis magnitudinem di
dum conſilium iuuenum ,dicés :Patermeusaggraua . uitiarum ſuarum , filiorumip turbam , & quanta eum ,
uit iugum veſtrum ,ego autem addam iugo veftro: pa- gloria ſuper omnes principes & ſeruos ſuos rex ele.
ter meus cecidic vos Hagellis, ego autem cædam vos uâffet. Et poft hæcait, Regina quoque Hefter nullum
ſcorpionibus. Etnon acquieuit rex populo : quoniam alium vocauit ad conuiuium cum rege, præter me:
auerfatus fuerat eum Dominus,vt fuſcitaret verbum apud quam etiam cràs cum rege pranfurus ſum . Et
fuum , quod locutus fuerat in manu Ahix Silonitæ, ad cùm hæcomnia habcam ,nihilme habere puto , quan .
Ieroboam filium Nabath .Videns itaq populusquòd diù videro Mardochæum ludzum fedentem ante fo
noluiſſet eos audire res, reſpondit ei, dicens: Que no- res regias. Reſponderuntg eiZares vxor eius, & cæte
bis pars in Dauid ? vel quæ hereditas in filiolia ? Vaderiamici: lube parari excelſam trabem ,habenté altitu .
in tabernacula tua Ifrael,nunc vide domum tuam Dan dinis quinquaginta cubitos: & dic mané regi vt appen
uid . Erabijt Iſrael in tabernacula fua. Super filios au . datur iuper eam Mardochæus, & fic ibis cum rege læ
tem lirael,quicunque habitabant in ciuitatibus Iuda, tus ad conuiuium . Placuit ei conlilium , & iuſfit excel
regnauit Roboam . Mifit ergò rex Roboam Aduram , ſam præparari crucem . ET capite feptimo : Dixitqz
qui erat ſuper tributa: & lapidauit eum omnis Iſrael, Harbona, vnus de eunuchis qui ftabant in miniſterio
& mortuuseft.Porrò rex Roboam feftinusaſcendit regis: En lignum quod parauerat Mardochæo,quilo
currum , & fugit in Ieruſalem , receſtito Ifrael à domo cutus eft pro rege , Itat in domo Aman, habens altitudi.
Dauid , vſquein præſentem diem . nis quinquaginta cubitos . Cui dixit rex , Appendite
25 . ET capite vigeſimoprimo : Igitur non fuit alter eum in eo. Suſpéſus eft itap Aman in patibulo quod
talis ſicut Achab , qui yenundatus elt yt faceret malum parauerat Mardochæo.
Eee 30. DAS
 404 DE PECCATO
30. DANIELIS fexto :Dixeruntergo viri illi,Nó continens Antiochiæ ſecus Daphnen , Vndè Menelaus
inueniemus Danieli huic aliquam occalioné,nisìfor- accedens ad Andronicum , rogabat yt Oniam interfi
1 te in lege Dei lui.Tunc principes & facrapz larripue- ceret . Qui cùm veniffet ad Oniam, & datis dextris
rút regi, & fic locuti funtei : Dari rex ,in æternú viue : cum iureiurando (quanuis effer ei fufpe &tus) ſualif
confilium inièruntomnes principes regni , magiftra- fer de aſylo procedere,ftatim eum peremit, non veri
tus & ſatrapæ , ſenatores & iudices ,ve decretum impe. tus iuftitiam . Ob quam cauſam non ſolùm Judæi,fed
ratorium exeat & edi&tum , Vtomnis qui periéritali- etiam'aliæ quoque nationes indignabantur,& mole
quam petitionem à quocunque deo & homine, vſng ftè ferebantdenece tanti viri iniufta. Sed regreſſum
ad criginta dies,nisid terex ,mittatur in lacū leonum . regem de Ciliciæ locis adiêrunt ludæi apud Antiochi
Nunc itaque rex confirma ſententiam , & ſcribe decre- ani, fimul & Græci: conqueréres de iniqua nece Onig.
tum : vt non immutetur quod ftatutum eft à Medis Contriſtarus itaque eft animo Antiochus propter
& Perlis, nec præuaricari cuiquam liceat. Perrò rex Oniam , & flexus ad miſericordiam , lachrymas fu .
Darius propoſuit edictum & ftatuit.Quod cùm Da- dit, recordatus defuncti ſobrietatem & modeftiam :
niel comperiſſet, id eft, conftitutam legem , ingreffus accenfis & animis, Andronicum purpura exutum per
eft domum ſuam : & feneftris apertis in cænaculo ſuo totam ciuitatem iubet circunduci : & in codem lo
contra Ieruſalem , tribus temporibus in die flectebat co in quo in Oniam impietatem commiſerat, facrile
genua fua, & adorabat, confitebaturque coram Deo gum vita priuari, Domino illi condignam retribuen.
fuo , ficut & ante facere conſueuerat. Viri ergo illicu te pænam . Multis autem facrilegijs in templo à Ly
riofiùs inquirentes, inuenerunt Danielem orantem , & limacho commiſtis Menelai conlilio , & diuulgata fa
obſecranté Deum ſuü. Et accedentes, locuri ſuntregima , congregata eft multitudo aduersùs Lyfima
ſuper edicto : Rex,nunquid non conftiruiſti, & c.Tunc chum multo iam auro exportato . Turbis autem in
rex prçcepit, & adduxerunt Danielem,& miferút eum ſurgentibus, & animis ira replecis, Lyſimachus arma
in lacum Iconum , &c . Tunc vehementer rex gauiſus tis ferè tribus millibus, iniquismanibus vticæpit,du.
eſt ſuper eo , & Danielem præcepit educi de lacu : edu ce quodam Tyranno, ætate pariter & dementia pro
etusig eft Daniel de lacu , & nulla læſio inuenta eft in ueco . Sed vt intellexerunt conatum Lyſimachi, alij
co, quia credidit Deo ſuo.Jubente autem regeyaddu- lapides ,alij fuſtes validos arripuêre: quidam verò ci
& i funtviri illi qui accuſauerunt Danielem : & in la nerem in Lyſimachum iecêre . Ec multi quidem vul
cum leonum milli funt ipfi , & filij & vxores eorum : & nerari, quidam autem & proftrati,omnes verò in fu
non peruenerunt vſque ad pauimentum laci, donèc gam conuerfi funt : ipfum etiam facrilegum fecus
arriperent eos leones, & omnia oſſa eorum commi- zrarium interfecerunt. De his ergò ccèpic judicium
nuerunt.
aduersùs Menelaum agitari . Et cùm veniſſet rex Ty
31. PRÍMI Machabæorum primo: In diebus illis rum , ad ipſum negocium detulerunt miſli tres viria
exiêrunt ex Icrael filijiniqui, & luaſerút multis, dicen- ſenioribus. Et cùm fuperaretur Menelaus, promiſic
tes : Eamus,& diſponamus teftamétum cum gentibus Ptolemæo multas pecuniasdare ad ſuadendum regi.
quæ circa nos ſunt: quia ex quo recepimus ab eis,inue. Iraque Ptolemæus in quodam atrio policum , quafi 1
nerunt nos multa mala. Et bonus viſus eft fermo in refrigerandi gratia,regem adijc, & deduxit à ſententia:
oculis eorum. Ec deftinauerunt aliqui de populo, & & Menelaui quidem vniuerfæ maliciä reum , crimi
abiêrunt ad Regem Antiochum : & dedicillis potefta- nibus abſoluit : miſeros autem qui etiam fi apud Scy
tem , vt facerent juſtitiam gentium . Erædificauerunt thas cauſam dixiſſent,innocétes iudicarécur,hosmor
gymnaſium in lerofolymis fecundùm leges Nationu : te damnauit.Ciò ergð iniuftam pænam dederunt,qui
& fecerunt fibi præputia, & receſſerunt à teftamento pro ciuitate & populo & facris valis cauſam proſecuti
Sancto, & iunctifuni nationibus, & venundati ſunt vt iunt.QuamobremTyrij quoqueindignati,erga ſepul.
facerent malum . turam eorum liberaliſſinii extiterunt. Menelaus au
32 . SECVNDI Machabæorum primo capite : De tem propter eorum qui in potentia erant, auaritiam ,
magnis periculis à Deo liberaci ,magnificè gratias agi- permanebat in poteftate,creſcens in malitia ad inſidias
mus ipli, vtpotè quiaduersùs talem regem dimicaui- ciuium .
nius. Ipfe enim ebullire fecit de Perfide cos quipu- 34. ACTOR VM decimoquarto: Superuenerunt
gnauerunt contra nos & ſanctam ciuitatem .Nam cùm aurem quidam ab Antiochia & Iconio ludæi: & per
in Perſide effet duxipíe, & cumipſo immenfus exerci. Sualis turbis,lapidantesis Paulum ,traxerunt extra ci
tus, cecidit in templo Nanex, confilio deceptus facer- uitatem ,exiftimantes eum mortuum eſſe .
dotum Naneç.Etenim cùm ea habitaturus venit ad lo. 35 . MARCI fexro : Quicquid peciëris, dabo tibi,
cum Antiochus & amicieius , & vt acciperet pecunias ( ait Herodes ad filiam Herodiadis) licèrdimidium re .
multas dotis nomine.Cum'a propoſuiſſenteas Sacer- gni mei, Quæ cùm exiffet, dixit matri ſus : Quid pe
dotes Naneæ , & ipfe cum paucis ingreffus eſſet intra tam ? Atilla dixit : Caput loannis Baptiſtæ . Cumég in
ambitum phani, clauſerunt templum , cùm intrålet troiffet fatìm cum feſtinatione ad regem , petiuit, di
Antiochus: apercoæ occulto aditu templi , mittentes cens : Volo vt protinùs des mihi in diſco caput Ioan
lapides percufferunt ducem , & eos qui cum eo erant, nis Baptiſtæ . Et contriftatus eſt rex. Propter iufiuran
& diuiſerunt membratìm , & capitibus amputatis fo- dum & proptér fimul diſcumbétes noluit eam contri
ràs proiecerunt. Per omnia benedictus Deus, qui tra ftare : ſed miffo fpiculatore,pręcepitafferri caput eius
didit impios . in diſco , & decollauit eum in carcere. Et attulit capuc
33 ET capite quarto : Ratus autem Menelausacce. eius in diſco : & dedic illud puellæ, & puella dedit ma
piffe fe tempus opportunū ,aurea quædam vaſa è tem trifuz ,
plo furatus, donauit Andronico ,& alia vendiderat Ty-' 36. MATTHAEI decimoquarto : At illa przmo
ri,& per vicinas ciuitates. Quod cùm certiſſimè co- nita à matre fua,Damihi, inquit,hic indiſco capuclo
gnouiſſes Onias, arguebat eum , ipſe in loco tuto ſe annis Baptiſtæ & c.

IIII

1.Reg.12.CIR . Quando Iußio est peccatum alienum ?

dith 2.a Heft.
3.c.d Dan.3.a Cùm ex decreto , mandato , imperio've noftro redit ad proximum iniu.

berg A.Md:ria, vel malum quodcunque perpetratur. Sic Dauid Rex innocentem occídit

cha de Mar Vriam , non fuis quidem aut ſeruorum manibus , ſed per literas hoc agens,
I a. Reg.is
atque
 í
ALI E NO 1 VSSIONI
atque demandans,vt in prælio ille occideretur. Et præſes• Pilatus mortis CHRI Luca 23.d
STI reus eſt, quòd illum in Iudæorum gratiam cruci affigendum , etſiințitus quo
dammodò authoritate ſua adiudicauit ac tradidit, Ità fummo fe crimine Pharao & C Exod . 1.cd
Herodes obligârunt, cùm legem tyrannicam de occidendis Hebræorum infan- d Matth.2.6
tibus ferrent.V
& autem illis qui conduntleges iniquas.
TESTIMONIA lo
1. PRIMI Regum vigeſimofecundo : Dixits rex
> ( Saul) : Morte morieris Achimelech, tu & omnis do
mus patris tui. Et aitrex emiffarijs, qui circunftabant
eum : Conuertimini,& interficité facerdotes Domini:
nam manus eorum cum Dauideft , ſcientes quòd fu
giffet, & non indicaueruntmihi.Noluerunt auté fer-
ui regis extendere manus ſuas in facerdotes Domini ,
Et ait rexad Doëg : Conuertere tu , & irrue in ſacerdo .
tes Domini . Conuerſus Doég Idumæus irruit in
facerdotes, & trucidauit in die illa octogintaquinque
viros veftitos Epod lineo . Nobe autem ciuitaté fa
cerdotum percuſfit in ore gladij, viros& mulieres ,&
paruulos, & lactentes , bouemir & alinum & ouem in
ore gladij .
2. IVDITH fecundo : Anno certiodecimoNabu .
chodonofor regis, vicefima & fecunda die menſis pri-
mi, factum eft verbú in domo Nabuchodonoforre
gis Affyriorü, vt defenderet ſe: vocauit's omnes ma
iores natu, omnesaduces & bellatores fuos, & habu.
it cum eis myſterium confilijſui. Dixits cogitationé
fuam in edeſſe, vt omnem terram fuo ſubiugaret im-
perio.Quod di &um cùm placuiſſet omnibus,vocauit
Nabuchodonofor rex Holofernem principem mi-
litiæ ſux , & dixit ei : Egredere aduersùm omne re
gnum Occidentis : & contra eos præcipuè qui con
tempferunt imperium meum. Non parcet oculus tu-
us vlli regno, omnémque vrbem munitam ſubiuga
bis mihi .
3. HESTER tertio : Dixit Aman regi Affuero:Eft
populus per omnes prouincias regni cui diſperſus, &
à fe mutuò feparātus, nouis vtens legibus & cæremo.
. Rijs, inſuper & regisſcita contemnens. Ecoptimè nô-
sti, & non expediat regno tuo vt infolefcat per licen
tiam . Si tibi placet,decerne vt pereat , & decem millia
talentorum appendam arcarijs gazæ tuæ . Tulic ergo
rexannulum quo vrebatur, de manu fua, & dediceuin
Aman filio Aniadathi de progenie Agag, hofti ludz
orum , dixitque ad eum , Argentum quod tu polli-
ceris, tuum fit : de populo age quod tibi placer .Vo-
catique ſunt ſcribæ regis menieprimo Niſan, tertia-
decima die eiuſdem menfis: & fcriptum eft, vt iuſſe.
rat Aman, ad omnes Satrapas regis, & iudices pro
uinciarum , diuerfarúmque gentium , vt quæque gens
legere poterat, & audire pro varietate linguarum , ex
nomine regis Affueri: & literæ ſignatæ iplius annulo ,
miſſæ ſuntper curſores regis ad vniuerſas prouinci-
as, vt occiderentatque delerent omnes Iudæos, à pu
ero vſque ad fené, paruulos & mulieres, vnodie, hoc
eft, tertiodecimomélisduodecimi qui vocatur Adar,
& bona eorum diriperent. Summa autem Epiftolaró
hæc fuit, veomnes prouinciæ fcirent & pararent fe ad
prædictum diem . Feftinabam curſores qui miſli erāt,
regis imperium explere. Statimque in Suſan pepen-
dic edictum , rege & Aman celebrante conuiuium , &
cun &tis ludæis qui in vrbe erant, fentibus .
DANIELIS tertio : Et præco clamabat va
lenter : Vobis dicitur populis tribubus & linguis : In
hora qua audieritis fonitum iubæ & fiftulæ & citha
ræ, ſambucæ & pſalterij & ſymphoniæ , & vniuerſi ge
neris muſicorum , cadentes adorate ftatuam auream ,
quam conſtituit Nabuchodonoforrex. Si quis autem
non proftracus adorauerit, eadem hora mitretur in
fornacem ignisardentis. Poft hæc igitur ftatim ytau.
2
I S. 408
b Ioan . 19.6
e Efa. 10.a
Matth.15. a
! Marc.7.b
.
diêruntomnes populi fonitum tuba , fiftulæ & citha
ræ, fambucæ & pralterij, ſymphoniæ & omnis gene.
ris muſicorum : cadentesomnes populi, tribus & lin
gux , adorauerurit ftatuam auream quam conftitu .
erat Nabuchodonoſor rex . Statímque in ipſo tem
pore accedentes viri Chaldzi, accufauerunt ludz .
os &c.
5. ET capite ſexto : Viri ergò illi curiofiùs inqui.
rentes , inuenerunt Danielem , orantem & obfecran .
tem Deum ſuum . Et accedentes, locuti ſunt regi fu
per ediéto : Rex , nunquid non conftituifti, vtomnis
homo quirogaret quenquain de dijs & hominibus
vſquead dies triginta , nisi te rex, mitteretur in lacum
leonum . Ad quos reſpondens rex , ait : Verus eſt fer
mo iuxta decretum Medorum ato Perfarum , quod
præuaricari non licet. Tunc reſpondentes dixerunt
coram rege : Daniel de filijs captiuitatis ludz, non cu
rauit de lege tua & de edicto quod conſtituifti : fed tri.
bus temporibus per dié orat obſecratione ſua. Quod
verbum cùm audiffet rex, ſatis contriftatus eft : & pro
Daniele pofuit cor vt liberaret eum , & vfque ad occa
ſum ſolis laborabat vt eruéret illum . Viri autem illi
intelligentes regem, dixerunt ei : Scito rex , quia lex
Medorum atque Perfarúeft, vt omne decrerum quod
conftitueritrex, non liceat iimmutari. Tunc rex præ
cepit , & adduxerunt Danielem , & miferunt cum in la
cuni leonuin ,
6. PRIMI Machabæorum primo: Et fcripfit rex
Antiochus omni regno ſuo, vt eflet omnis populus
vnus, & relinquerer vnuſquiſque legem fuam . Et
conſenſerunt oinnes gentes fecundum verbum regis
Antiochi : & multi ex Ifraelconfenferunt feruitutiei
us , & facrificaueruntidolis, & coinquinauerunt fab
batum. Et mifit rex libros per manus nunciorum in '
Ieruſalem & in omnes ciuitates ludę, ve fequerentur
leges gentium terræ , & prohiberent holocaufta & fa
crificia & placaciones fieri in templo Dei, & prolibe.
rent celebrariſabbatum ,& dies ſolennes:iuflit
& co
inquinari fancta, & ſanctum populum Ifrael. Ec iuſ
fitædificari aras, & templa, & idola, & immolari car
nesſuillas, & pecora communia, & relinquere filios
fuos incircunciſos, & coinquinari animas eorum in
omnibus immunditijs & abominationibus, ita vtob .
liuiſcerentur legem , & immutarent omnes iuftifica
tiones Dei . Et quicunque non feciſſent fecundùm
verbum regis Antiochi, morerentur. Secundùm
omnia verba hæc, fcripfit omni regno ſuo : & præ
pofuit principes populo qui hæc fieri cogerent. Et
iufferunt ciuitatibus Iudæ facrificare. Et congregati
ſuntmulti de populo ad eos qui dereliquerant legem
Domini, & feceruntmala ſuper terram :& effugaue.
runt populum Iſrael in abditis, & in abſconditis fu
gitiuoruin locis . Die quintadecima menfis Casleu ,
quinto & quadrageſimo & centeſimo anno ædifica
uit rex Antiochus abominandum idolum deſolatio .
nis ſuper altare Dei, & per vniuerſas ciuitates ludæ in
circuitu ædificauerunt aras: & ante ianuas domorum ,
& in plateis incendebant thura, & facrificabant: & li
bros legis Dei combuſſerunt igne, fcindentes eos : &
apud quemcunque inueniebantur libri teftamenti
Domini, & quicunque obſeruabant legem Domi
ni , fecundùm edictum regis trucidabant eum . In
virtute fua faciebant hæc populo Ifrael, qui inue
Ece 3 picba .
 406 DE PECCATO
njebatur in omni menſe & menſe in ciuitatibus. Et ſeruorú Dauid, & mortuus eft etiam Vrias Hethæus.
quinta & vicefima die menfis facrificabant fuperaram 11 . TOANNIS decimonono : Tunc ergò tradidic
quæ erat contra altare. Et mulieres quæ circuncide- eis illum, vt crucifigeretur.
bant filios fuos, trucidabantur fecundùm iuffum re- 12, LVCAE vigefimotertio : Dimifit autem illis
gis Antiochi, & ſuſpendebant puerosà ceruicibus per eum qui propter homicidium & feditionem miffus
vniuerfas domos eorum : & eos qui circunciderantil. fuerat in carcerem , quem petebant, leſum verò cra
los, trucidabant. Ec multi de populo Iſrael definie didit voluntari eorum.
runtapud fe, venon inanducarent immunda : & ele . 13. EXODI primo : Dixit autem rex Aegypui ob
gerunt magismori,quàm cibis coinquinari immun- ftetricibus Hebræorum : quarum vna vocabatur Se
dus: & noluerunt infringere legem Dei fan & am , & phora, altera Phua, præcipiens eis : Quando obftetri.
trucidati ſunt. & facta eſt ira magna ſuper populum cabitis Hebræas, & partus tempus aduenerit: fi ma
valde. ſculus fuerit, interficite eum : lifæmina, reſeruate.Ti
I
7. SECVNDI Machabæorum ſexco : Sed nópoft muerunt autem obſtetrices Deum , &c. Præcepit ergò
multum temporis miſit rex fenem quendam Antio- Pharao omni populo ſuo,dicens: Quicquid maſculi
chenum , qui compelleretIudæos, vt ſe transferrent ni ſexûs natum fuerit, in flumen proijcite : quicquid
21 à patrijs & Dei legibus: contaminare etiam quod in fæminini, reſeruate.
Hieroſolymis erat templum, & cognominare louis 14 . MATTHAEI ſecundo capite: TuncHerodes
Olympij: & in Garizim , prourerant hi qui locũ in- videns quoniam illulus eſfer à Magis, iratus eft val
habitabant, louis hoſpitalis.Pellimaautem & vniuer- dè : & mittens occídit omnes pueros, qui erant in
fisgrauis eratmalorum incurſio.nam templum luxu- Bethlehem & in omnibus finibus eius á bimatu & in
ria & comeſſatſonibusgentium erat plenum , & fcor. fra, ſecundùm tempus quod exquifiërat à Magis.
tantium cum merecricibus, facratisos ædibus mulie. 15 . ESAIAE decimo: Væ qui condunt leges ini
res ſe vltrò ingerebant, intrò ferentes ea quæ non li- quas : & fcribentes,iniuftitiam fcripferunt: vt oppri.
cebat. Altare enim plenum erat illicitis, quæ legibus merent in iudicio pauperes, & vim facerent cauſæ hu
prohibebantur. Nequeautem ſabbatha cuftodieban- milium populi mei : vteffent viduæ præda eorum , &
tur, neque dies ſolennes patrij ſeruabantur, nec fim . pupillos diriperent. Quid facietis in die vificationis,
pliciter Iudxum ſe eſſe quiſquam confitebatur. Due & calamitatis de longè venientis ? ad cuius confugie.
1 cebantur autem cum amara necefficace in die natalistis auxilium? & vbì derelinquetis gloriam veftram ,nè
regis ad facrificia: & cùm Liberi ſacra celebrarentur, incuruemini ſub vinculo, & cum interfectis cadatis ?
cogebantur hedera coronari Libero circuire. Decrecū Super omnibus his non eft auerfus furoreius, fed ada
autem exijt in proximas gentilium ciuitates, ſugge. huc manus eius extenta.
rentibus Ptolemæis, vt pari modo & ipfi aduersùslu- 16. MATTHAEI decimoquinto : Ieſus autem re
dæos agerent, vt facrificarent: eosautem qui nollent fpondens,ait illis : Quare & vos tranſgredimini man .
tranfireadinftituta gentium , interficerent. Erat ergd datum Deipropter traditionem veftram ? Nam Deus
videre miſeriam . dixit, Honora patrem & matrem , &, Qui maledixe.
8. MARCI fexto :Herodes miffo fpiculatore pre- ritpatrivel matri, morte moriatur. Vosauccm dici
cepit afferri caput loannis in diſco, & decollauit eum tis, Quicunquedixeric patri vel matri,Munusquod
in carcere . cunque eft ex me, tibi proderit: & non honorificabit
9. ACTORVM vigefimotertio :Princepsautem patrem fuum autmatrem fuam ,& irritū feciftisman .
ſacerdotum Ananias præcepic adftantibus fibi persu- datum Dei propter traditionem veftram .
tere os eius . Tunc Paulus dixit ad eum & c. 17. MARCI feptimo: Et dicebat illis, Benè irri .
SECVNDI Regum vndecimo : Factum eft tum feciftis præceptum Dei , vt traditionem veftram
ergò manė, & ſcripſit Dauid epiſtolam ad Ioab :mi- feruetis. Moyſes enim dixit, Honora patrem tuum &
siti permanum Vriæ ,fcribens in epiftola:Ponice Vri- matrem : &, Qui maledixerit patri vel matri, morte
am exaduersò belli, vbìfortiſſimum eft prælium : & moriatur : Vos autem dicitis, Si dixerit homo patri
derelinquite eum , vt percuffus intereat.Igitur cùm aut matri: Corban (quod eftdonum ) quodcunque ex
Ioab oblideret vrbem , poſuitVriam in loco vbì ſcie. me,tibiprofuerit: & vltrà non dimittitis eum quic
bacviroseſſe fortiſſimos. Egreffique viri de ciuitate, quam facere patri fuo autmatri,reſcindentes verbum
bellabant aduersùm loab, & ceciderunt de populo Deiper traditionem veftram quam tradidiſtis.
1

Leuit. 20.2 Numer. 16.d

Confenfus quando alienipeccatinosreosfacit ?
Iudith 8.b Hefter 14.cd
Luc . 1.8
Cùm, quod ab alijsfit nequiter ànobisquafi fuffragium accipit, & ſaltem
tacitè“approbatur.Ità peccauit Saulus, in Stephani protomartyris necem
a Ircacus lib . 4. cap.46.
b Aco.7.8
C AC.23.c •conſentiens. Peccârunt & viriex Iudæis plures quadraginta , qui fa& a
etiam voti nuncupationein Pauli necem armârunt ſeſe. Peccauerunt de
d Match.07.b Mat.15.00 mùm & ciues Hierofolymitani, ſuis Magiſtratibus, quô Chriſtus perde
c Ador.3.c & 2.1
f Rom.s.d
retur, ſuffragantes, vt idcircò Petrusillis exprobrans dixerit : . Authorem vi.
tæinterfeciſtis. Notanda eftigiturPauli ſententia: Non folùm quifaciuntma
& Epito.ji. quz cA Clent
la,ſed etiam qui conſentiuntfacientibus,digniſunt morte. Ethuc referripoteſt,
Komani ad Cyprianum . quod apud Cyprianum legimus, Non eſt immunis à ſcelere, qui vt fa
cerct,imperauit :nec alienus à crimine,cuius conſenſu licèt non à ſe admiſ
ſum crimen,tamen publicè legitur.
TESTIMONI A.
1. LEVITICI vigelimo : Quòd fi negligens po- dimiſerit hominem qui dedit de ſemine ſuo Mo
pulus terræ , & quali paruipendens imperium meum , loch, nec voluërit cum occidere : ponam faciem
meam
 ALIENO CONSENSV S. 407
meam fuper hominem illum & cognationem eius, monumenta prophetarum : patres auter veftri oc
fuccidam'q; & ipſum , & omnes qui conſenſerunt ei, ciderunt illos : profectò reftificamini quod conſenti
vt fornicaretur cum Moloch , de medio populi fui. tis operibus patrum veftrorú : quoniam ipfi quidem
2. NVMEROR VM decimoſexto: Locutusque eosocciderunt, vos auteniædificatis eorum fepulcra.
Dominus ad Moyſen & Aaron, ait: Separaminideme. 6. IRENAE V S libro quarco contra hæreſes Va.
dio congregacionis huius, vt eos repentè difperdam . lentiniani & fimiles, capite quadrageſimoſexto : Ec s.Coi.
sk
Qui cecideruntproni in faciem , atque dixerunt : For- habemus præceptum : Siquis frater nominatur for.
tiſlime Deus ſpirituú vniuerfæ carnis, num vno pec- nicator, autauarus, aut idololatra,aut maledicus ,aut
cante, contra omnes ira cua deſæuiet? Et ait Dominus ebrioſus, aut rapax, cum huiuſmodi nec cibum ſu
ad Moyfen : Præcipe vniuerſo populo, vt ſepareturà mere. Et iterùm ait Apoftolus: Nemo vos feducat Epheſ.s.
tabernaculis Core & Datan & Abiron .Surrexite May inanibus verbis : propter hocenim venit ira Dei in fi
fes, & abijt ad Dathan & Abiron : & fequentibus cum lios diffidentia. Nolite ergò fieri participes eorum .
ſenioribụs Ifraël, dixit ad turbam : Recedite à taber . Etquemadmodùm ibi peccantium damnatio partici. Peccnatium
naculis hominum impiorum , & nolite tangere qux pabat & reliquos, quoniam placebanteis, & vnà cum dicipat
ticipat relis
ad eos pertinent, nè inuoluamini in peccatis eorum . eis conuerſabantur: fic & hic modicum fermentú co
Cum's receliiffent à tentorijs corum per circuitum , tam maſſam corrumpit.
Dathan & Abiron egreſii ftabant in introitu papilio 7. ACTORVM leptimo: Saulus autem erat cons
num ſuorû cum vxoribus & liberis, omnig frequen- ſentiens neci eius.
tia. Et aitMoyſes : In hoc ſcietisquod Dominus miſe. 8. ET vigefimotertio : Fa&a autem die, collegerất
ritme vt facerem vniuerfa quæ cernicis , & non ex pro- fequidam ex Iudæis, & deuouerunt fe, dicentes, necp
prio cordeea protulerim : Siconſueta hominú morce manducaturos, neque bibituros, donec occiderent
interierint, & vifitaueriteos plaga, qua & cæteri viſi- Paulum . Erat autem plus quàm quadraginta viri,qui
tari folent, non mifit me Dominus, fin autem nouam hanc coniurationem fecerant.
rem fecerit Dominus, vt aperiens terra os ſuum , de 9 . MATTHAEI vigeſimoſeptimo: Principes au:
glutiat cos & omnia quæ ad illos pertinent, deſcende tem facerdotum & ſeniores perfuaferunt populo, ve
rinti viuentes in infernum , ſciecis quòd blafphema“ peterent Barrabam , leſum verò perderent.
uerint Dominum .Confeſtim igitur vt ceffauit loqui, 10. MARCI decimoquinto : Pótifices autem con
dirupta eft terra ſub pedibus eorum : & aperiens os cicauerunt turbam , vt magis Barrabam dimicceret eis
fuum , deuorauit illos cum tabernaculis fuis & vni. & c. Pilatus autem volens populo ſatisfacere, dimiſit
uerſa ſubſtantia eorum : deſcenderunt'o viuiin infer- illis Barrabam : & tradidit leſum flagellis cæſum , vt
num operci humo, & periêrunt de medio multitudi- crucifigeretur,
nis . At verò omnis Iſrael qui ſtabat per gycum , fugit 11. ACTOR VM tertio : Deus glorificauit filium
à clamore pereuntium , dicens : Ne fortè & nos ter ſuum leſum , quem vos quidem tradidiftis & negå.
ra deglutiat. Sed & ignis egreſſus à Domino ,interfe. ftis ante faciem Pilati,iudicáte illo dimitci. Vos autem
cic ducentos quinquaginta virosqui offerebátincén- fanctum & iuftum negaftis, & peciftis virum homici.
ſum . dan donari vobis, authorem verò vitæ interfeciſtis.
3. IVDITH octauo : Hæc itaquecùm audiffet Iu 12. ET capite fecundo : Viri Ifraëlitæ , audire verba
dith, quoniá Ozias promififlet quod tranſacto quin- hæc, leſum Nazarenum virum approbatum à Deo in
to die traderetciuitatem , mifit ad presbyteros Cha- vobis, virtutibus & prodigijs & fignis, quæ fecit De
bri & Charmi. Et venerunt ad illa , & dixit illis:Quod us per illum in medio veftri,ficut vos ſcitis : hunc de
eft hoc verbum, in quo confenfit Ozias, vt tradat ci finito confilio & præſcientia Dei traditum ,per manus
uitatem Affyrijs,fi intra quinque dies non venerit yo- iniquorum affigentes, interemiftis.
bis adiutorium ? & quieſtis vos qui tentaris Dominū13. AD Romanos primo: Et ficut non probauerunc
Non eft ifte ſermo qui miſericordiam prouocer : ſed Deum habere in notitia, tradidit illos Deus in repro
potiùs qui iram excitet & furorem accendat. Poſu . bum ſenſum : vt faciantea quæ non conueniüt, reple
itis vos tempus miſerationis Domini , & in arbitriú tos omni iniquitate, malitia, fornicaţione, auaritia,
veftrum diem conftituiftis ei? Sed quia patiens Do. nequitia, plenos inuidia, homicidio, contentione, do
minus eft, in hocipfo peniteamus & c. lo ,malignitate, ſuſurrones, detractores, Deo odibi.
HESTER decimoquarto : Et deprecabatur les, contumeliofos, ſuperbos, elatos, inuentoresma
Heſter Dominum Deum Ifraël, dicens : Domine mi, lorum , parentibus non obedientes, infipiétes, incom
qui rexnofter esſolus &c. Tu nôfti quia oderim glo. pofitos, fineaffe &tione,abfque fædere, line miſericor
riam iniquorum, & detefter cubile incircunciſorum dia . Qui cùm iuftitiam Dei cognouiffent, non intelle.
& omnis alienigenz. Tu ſcis neceſſitatem meam , xerunt quoniam qui talia agunt, digni ſunt morte: no
quòd abominer lignum ſuperbiæ & gloriæ meæ ,quod -folùm qui ea faciunt, fed etiam qui conſentiunt faci
eft ſuper caputmeum in diebus oftentationis meæ , & entibus .
detefter illud quali pannum menſtruatæ , & non por . 14 . CLERVS Romanus in epiftola ad Cyprianu,
tem in diebus filentij mei, & quòd non comederim in quæ apud eudem eft trigefimaprima:Sed etiam aduer- Ed lib.
menſa Aman, nec mihi placuerit conuiuium regis, & sus illos quiacta feciffent, licè preſentes, cùm fierent, epift. 7.
non biberim vinum libaminum : & nunquàm læraca nõ affuiſſent,cùm præſentiam fuam vtiquè, vt fic fcri
fit ancilla tua,ex quo huc translata ſum vſque in præ . berentur, mandando feciffent. Non eſt enim immunis
fentem diem ,nisìin te Domine Deus Abraham , Deus à fcelere, quivt fieret imperauit:nec eftalienus à cri.
fortis fuper omnes & c . mine,cuius conſenſu ,licèt non à te admiſſum crimen ,
LYCAE vndecimo : Væ vobis, qui ædificatis tamen publicè legitur.

VI

Quando Iritatione nobis peccatum alienum conflatur ?

Cùm ſcientes alium ad iram ,vindi & am , blaſphemiam , crudelitatem , aut de bedolazos Mar
conſimilia vitia, fiue di&is id fiat, fiue fa & is, aut quacunque rationcalia ,
A Job 2.c
jpuocamus.Vtcùm * vxor lob patiétiſſimo viro petulanterinſultās, quan
tùm in fe quidem erat,ſúaſitetiam Deú blaſphemare.Et Tobiæ vxor æquèo Tob.i.d & s.ab

moroſa,
 IS
408 DE PECCATO ALIENO IRITATION
-moroſa,maritum ſuis conuicijs frequenter infeſtans & exaſperans, hoc facit, vt
& Eccli 28.a b
vir anxius domeſticam iniuriam ſuſpirijs, lachrymis & precibus ad Deum fu
10.15.c....
32.b 26.029.0
ſis perfequi cogatur. Contràverò monet ' Eccleſiaſticus: Abſtine teàlite, & minues
30.d º peccata.Homoenimiracundus incēditlitem,& vir peccatorturbabitamicos, & inmedio pas
d Prou.27.b cem habentiuniimmittit inimicitiam . Sic & Salomon dixit : Semper iurgia quærit malus,
2. Eſa. 33.a
angelus autem crudelismittetur contra eum .
TESTIMONIA .
1. PRIMI Regum primo: Affligebat quoquèAn- mus filium aut filiam ſuper terram , interfe&trix viro .
nam æmula eius,& vehementer angebat, incãtùm ve rum tuorum . Nunquid & occidere me vis, ficut iam
exprobraret quòd Dominus cóclufiſſer vuluam eius: occidifti ſeptem viros? Adhanc vocem perrexit in ſu
ficis faciebat per ſingulosannos, cùm redeunte tem- perius cubiculum domus ſuæ : & tribus diebus & tri
pore aſcenderent ad templum Domini : & fic prouo . bus nodibus non máducauit, neque bibit: fed in ora .
cabat eam . tione perfiftens cum lachrymis,deprecabatur Deum,
2. PSALMO centeſimo quinto : Dedic eis petitie Vrabiſto improperio liberaret eam .
onem ipforum : & mifit ſacuritatem in animas corum . 10 . ECCLESIASTICI vigefimooctauo : Abſ.
EriricaueruntMoyſen in caftris: Aaron ſanctum Do- tine te à lite, & minues peccata , & c.vc in textu .Secun
mini. dùm enim ligna fyluæ, licignis exardefcit :& ſecundú
3. SECVNDI Machabæorum decimoquarto: virtutem hominis, ficiracundia illius erit, & ſecun
Morabatur autem Nicanor Hierofolymis, nihilque dùm fubftantiam ſuam exalcabit iram ſuam , Certa
inique agebat, gregesis turbarum quæ congregatæ fu- men feftinatum incendic ignem : & lis feftinans effun
erant, dimiſit.Habebarautem ludam ſemper charum dit ſanguinem ,& lingua teftificans adducit morten ,
exanimo, & erat viro inclinatus. Rogauit eum du- Si fuffaueris, quafiignis exardebit : & fi expueris ſu
cere vxorem filios procreare.Nuprias fecit: quiere perillam , extinguetur:vtraque exore proficilcucur.
egit, comiter'p viuebant. Alcimus autem videns cha. Suſurro & bilinguis maledictus :multos enim turba
ritatem illorum adinuicem & conuentiones, venit ad uit pacem habentes. Lingua tertia multos commo
Demetrium , & dicebat Nicanorem rebus alienis affen- uit,& diſperlit illosde gente in gentem :ciuitatesmu
tire. Judamo regni inſidiatorem , ſucceſſorem fibide ratas diuitum deftruxit, & domos magnatorum effo .
ftinâſſe. Itaque rex exaſperatus, & peſimishuiuscri- dit. Virtutes populorum concidir, & gentes forces
minationibus iritatus, (cripfit Nicanori, dicens gra- diffoluit. Lingua tertia mulieres viratas eiecit& c.
uiterquidem ſe ferre de amicitiæ conuentione, iube- 11 . PROVERBIORVM decimoquinco : Vir
re camen Machabæum citiùs vincůmittere Antiochia. iracüdus prouocat rixas : qui patiés eſt, mitigat ſuſci
AD Galatas quinto : Nő efficiamur inanisglorię catas ,
cupidi, inuicem prouocantes,inuicem inuidentes. 12 . ET capitedecimooctauo : Labia Atulti miſcent
5. AD Ephefios ſexco :Et vos patres, nolite ad ira- fe rixis,& oseiusiurgia prouocat.
cundiam prouocare filios veftros: fed educate illos in 13. ITEM vigefimofecundo: Eijce deriſorem , &
diſciplina & correptione Domini. ibit cum eo iurgium ,cefTabuntip caufæ & contumelię.
6. AD Coloffenſes tertio : Patres, nolite ad indi- 14. ET capite vigefimoſexto: Sicut qui appræhen
gnationem prouocare filios veftros: vtno pufillo ani- dit auribus canem , ficqui tranfitimpatiens, & com
mo fianc. miſcetur rixæ alcerius. Sicut noxius eft, qui mittit fa
7. 10B ſecundo capite :Dixit autem illivxor ſua: gittas & lanceas in mortem : ità vir quifraudulenter
Adhuc tu permanes in fimplicitate tua ? Benedic Deo, nocer amico ſuo, & cùm fuerit depræhéſus,dicit,Lu
& morere , dens feci. Cùm defecerint ligna, extinguetur ignis:
8. TOBIAE ſecundo : Sicutbeato lob inſultabãt & ſuſurrone ſubtracto, iurgia conquiefcunt. Sicut
reges, ità iſti parentes & cognati eius irridebantvitam carbones ad prunas, & ligna ad ignem , fic homo ira
eius,dicentes: Vbi eft fpes tua,pro qua eleemofynas & cundus fuſcitat rixas. Verba ſuſurronis quali fimpli
ſepulturas faciebas? Tobias verò increpabareos, di- cia, & ipfa perueniuntad intima ventris.
cens:Nolite ità loqui, quoniam filij ſanctorü fumus, 15. ITEM capite vigefimonono : Vir iracundus
& vitam illá expectamus, quam Deus daturus eft his prouocat rixas: & qui adindignandum facilis eſt ,eris
qui fidem ſuam nunquam mutant ab eo. Anna verò ad peccandum procliuis.
vxor eiusibat ad opus textrinum quotidid : & de labo. 16. * ET capite trigefimo: Qui fortiter premit vbera
remanuum ſuarum vi& um , quem conſequi poterat, adeliciendum lac, exprimit butyrum :& qui vehe.
deferebat. Vnde factum eft, vthædum caprarum ac- menter emungit,elicie ſanguinem :& qui prouocarri
cipiens detuliſſet domi.Cuius cùmvocem balātis vir xas, producitdiſcordias,
eiusaudiffet,dixit: Videre nèfortèfurtiuus fit :red- i7 PROVERBIORVM decimoſeptimo: Sem
dite eum dominis ſuis, quia non liceenobis aut edere per iurgia quærit malus &c.
ex furto aliquid, aur cõringere. Ad hæc vxor eiusira- 18 . ET capire tertio : Ne contendas aduersùs ho
ta reſpondit : Manifeftè yana facta eft fpes tua, & elee- minem fruftrà, cùm ipfe tibi nihil mali fecerit. Nd
mofynæ tuæ modò apparuerunt. Atque his & alijs æmuleris hominem iniuftum , nec imiteris vias eius : baise
huiuſcemodi verbis exprobrabar ei. quia abominatio Domini eftomnis illuſor, & cú fim .
9. ET capite tertio : Tunc Tobiasingemuit, & ce- plicibus ſermocinatio eius, Egeſtas à Domino in do
pitorare cum lachrymis, dicens : Iuftus es Domine, mo impij: habitacula autem iuftorum benedicentur,
Glo
& omnia iudicia tua iufta funt: & omnes viæ tuæ, mi. Ipſe deludet illuſores, & máfuetis dabit gratiam .,igno.
ſericordia, & veritas, & iudicium &c. Eadem djecon. riam ſapiétes poſlidebunt: ftultorum exultatio
tigit vt Sara filia Raguelis in Rages ciuitate Medorũ, minia .
& ipſa audiret improperium ab vna ex ancillis patris ESAIAE trigefimotertio : Væ qui prædaris,
fui, quoniam tradita fuerat feptem viris, & dæmoni. nónne & ipfe prædaberis? & qui ſpernis,nónne& ipfe
um nomine Aſmodæusocciderat eos, mox ve ingreſfi fperneris:cùm conſummaueris deprædationem , de
fuiſſent ad eam. Ergò cùm pro culpa rua increparet pu prædaberis : cùm fatigatus deliéris contemnere, con
ellam,refpondit ei, dicens: Ampliùs cx te non videa- temnéris.
1 VII
 ALIENO IRITATION I S. 409

VII

Quando per laudationem , vel adulationē noſtram peccato alieno fædamur ? Pro.24.0 29.2 28. d Pfal.
ate cómendamus, vel tan- debeline Shupotebo.
Cùm aliquem in malefa& is, vel de improbit
quàm rebenègeſta, calcar addimus malècurrenti, vt illein prauo inſtituto de lapi.Bafil.hom.inplas:
pergat. Vie autem qui conſuunt puluillosſubomni cubito manus, & faciunt cer- Ezech.ij.&

uicalia fub capite vniuerfæ ætatis ad capiendas animas, vt eft apud Prophetam . In
hocvitium incidunt nonnunquàm Eccleſiaſtici concionatores, & Magi-27.02.09 Then.de
Mich.z.b dzReg.22.abcd
ftratus malèvulgo blandientes, dum eius licentiæ palàm fauent & applau
dunt.Re& èautem Efaias :' Popule meus,quite beatum dicunt, ipſite decipiunt, eaRombo:16.02.Pel... ad
viam greßuum tuorum dißipant. Vndè Paulus eos iubet vitari Do & ores, qui Hieron lib.1.aduersùs Pe

per dulces ſermones & benedi&tiones ſeducuntcorda innocentium . Quo

1
niam enim laudatur peccator in deſiderisanimæ fua , & iniquus benedicitur, exa...... so de Poulab
Hicre.9.abc
cerbabit Dominum peccator ,vt Regius Prophetateſtatur.

TESTIMONIA .
1. PROVERBIORVM vigeſimoquarto : Qui
dicunt impio, iuftus es : maledicent eis populi, & dem
reftabuntur eos tribus:qui arguunteum , laudabun-
tur, & ſuper ipſos veniet benedi&tio. Labia deoſcula-
bitur, qui rectaverba reſpondet. Præpara forìs opus
tuum , & diligenter exerce agrum tuum , & pofteà çdi-
fices domum tuam . Nefis teftis fruftrà contra proxi.
mum tuum , nec lactes quenquam labijs tuis.
2. ET capitė vigefimoſeptimo: Laudet te alienus,
& non os tuum : extraneus, & non labia tua. Melior eft
manifeſta correptio , quàm amor abſcondicus.Melios
ra funt vulnera diligentis, quam fraudulenta oſcula
odientis .
3. ET vigeſimoo & auo: Qui corripit hominé, gra .
viam pofteà inueniet apud eum magis, quàm ille qui
per linguæ blandimenta decipit.
4. PSALMO centeſimo quadragefimo: Corri
piet me iuftus inmiſericordia, & increpabit me : ole-
um autem peccatoris non impinguet caput meum .
5. ESAIAE quinto : Væ qui dicitis.malum bonum ,
& bonum malum : ponentes tenebras lucem , & lua
cem tenebras : ponentes amarum in dulce, & dulcein
amarum ,
6. CHRYSOSTOMVS homilia ſecunda de
Dauid & Saule, cuius titulus eft, Magnum eſlebonú
non tantùm exercere virtutem , verùm etiam laudare
&c. Non oportet expetere modò & æmulari virtuté,
verùm etiá eos qui virtuté ample & útur, laudibus ve
here, & admirados prædicare, nobisfru & ü aliquem ,
cúmque haud vulgarem , adfert. Quemadmodum
ex aduerſo prauitatem non æmularitantùm , verùm
etiam in ea viuentes laudare, ſupplicium haud me
Lantadima- diocre nobis conciliat : & fi fas eft quiddam nouum
li scafunt.
& admirandum dicere, grauius ſupplicium, quàm
manet illos ipſos qui malè viuunt. Id declarans Pau
lus, pofteaquàm omnem malitiæ fpeciem enumera
rat, accufaltérque omnes qui leges Dei conculcant,
de illifipfis mox ſubijcit : Qui cùm Dei iuſtitiam noć
Ron I
fent, quod qui talia fáciunt, digniſunt morte, non ſo
lùm ea faciunt, fed & comprobant illa facientes: de.
monftranshoc eſſe grauiusillo .Nam collaudare inſu .
Plasesh pas per delinquentes, quod ad fupplicij pertinet æſtima-
dare quàm tionem, longè plus eft quàm delinquere. Idig iure
ddinguere. optimo, proptereà quòd hoc fuffragium proficiſca-
tur ab animoplanecorrupto , & inſanabili morbo la.
borante. Siquidem is quidum peccat, condemnat in-
terim peccatum fuum, poterit aliquando temporis
progreffu ad ſe redire: cæterùm qui laudatmalitiam ,
is ſeipſum priuauit curatione, quam adfert pænis
tentia. Proindè meritò Paulus pronunciauit hocillo
eſſe grauius. Itaque ficutà quipraua non tantùm faci.
unt, verùm etiam cales collaudant ac prædicant,ean .
dem aut etiam grauiorem pænam fortiuntur :ità qui
bonos laudibusyehuntac ſuſpiciun , coronarum illis Probos lab .
repofitarum fiunt participes. Quod ipſum ità eſſe, è darc, fructus
ſcriptura licet perſpicere. Deus enim ita loquitur Gen
olum eft..
c . 12
Abrahæ: Benedicentibus cibi benedicam , & maledi
centibus tibi maledicam .
7. CYPRIANVS in ſermone de lapſis : Cùm Eſaia 3 .
ſcriptum fit: Qui vos felices dicunt, in errorem vos
mittunt, & femitas pedum veftrorum curbant. Qui
peccantem blandimentis adulantibus palpat, peçcan Adulations
di fomitem ſubminiſtrat : nec comprimic delicta il nutriútur de
le, ſed nutrit. Acquiconſilijs fortioribus redarguit fi- licta .
mul atque inftruit fratré, promouet adfalutem .Quos
diligo,inquit Dominus,redarguo & caftigo.Sic opor. Apoc. 3.
ter & Dei Sacerdotem non obſequijs decipientibus
fallere, ſed remedijs falutaribus prouidere. Imperi- Simile decon
trectatione
tuseſt medicus, qui tumentes vulnerum finus manu vulacrum .
parcente contrectat, & in altis receſlibus viſcerum vi
rus inclufum , dum ſeruat, exaggerat. Aperiédum vul
nus eft & ſecandum , & putraminibus amputacis, me .
dela fortiore curandum . Vociferetur & clamet licet,
& conqueratur äger impatiens per dolorem : gratias
aget poftmodùm , cùm ſenſerit fanitatem ,
8. BASILIVS homilia in pſalmum ſexageſimum
1
primum: Ore fuo benedicebant, & corde fuo maledi. Plal, on
cebant. Multi nanque funt qui pro bonis prauas com
probantactiones,& vitia virtutibus vicinis honeftare
contendunt.Nam fcurrilialoquérem , vrbanum ac le . Vitia põnul.
pidum : turpiloquum verò , politicum : amarulen- la quæ virtu
tum & iracundum ,neutiquam contemnendum præ- commêdtum nomine
an .
dicant: parcum verò acminimè liberalem ,vt fobrium tur .
difpenfatorem commendant: prodigum quoqud,vt
liberalem : libidinoſum & laſciuum , vt voluptuari
um & animi ſolutioris virum . Vtg ſemel omnia, vi.
tium omne palliant adumbrata nomenclatura è vici.
no ſubiectæ yirtutis. Tales fanè ore quidem benedi
cunt, corde autem maledicụntacdeuouent. In yerbo- vitiaApprobantes
fere da .
rum nanque benedi &tione omnem execrationem vi mnationis 1
ſuæ inducüt, reos æternæ damnationi,
tæ ac ob ea quz obnoxios
approbant, fefe conftituunt. reddunt.
9. AVGVSTINVS in pſalmum centeſimum tri
geſimumquartú : Cogitate & videte, quoniam quic
quid aliud laudatis,ideò laudatis, quia bonum ef .In .
ſanit, quilaudat quod non eft bonum : Si laudes ini
quum eo ipſoquod iniquus eft, nónne & tu iniquus laudant quod
es ? Si laudes furem eo ipfo quòd fureft, nónne & tu malum ca.
particeps eris? Si laudes iuſtum in eo ipſo quod iuftus
eft, nónne & cu habes inde partem laudando ? Non
enim laudares iuftum , nisì amares: non amares, fini.
hil indè haberes.
10 . EZECHIELIS decimotertio : Et factus eft
ſermo Domini ad me,dicens: Fili hominis, vaticina
Fff read
 DE PECCATO
read prophetas Ifrael, qui prophetant: & dices pro- falem præfame & gladio , & non eritqui fepeliat eos:
phetantibus de corde fuo, Audite verbum Domini, ipfi & yxores corum ,filij & filiæ eorum , & effundam
Hæc dicit Dominus Deus: Væ prophetis infipiétibus, fuper eos malum ſuum .
qui ſequuntur ſpiritum ſuum , & nihil vident. Quafi 12. ET capire vigefimotertio : Et in prophecis Sam
vulpes in defertis ,prophetæ tui Iſrael erant. No aſcen marizvidi faruitatem : & prophecabant in Baal, & de
diftis ex aduerſo, neque oppofuiftis murum pro do. cipiebant populum meum Ifrael. Et in prophetishja
mo Iſrael:vtftaretis in prælio in die Domini. Videnterufalem vidi fimilitudinem adulterantiam , & iter
vana,& diuinantmendacium ,dicentes: Ait Dominus: mendacij: & confortaueruntmanus pellimorum , ve
cùm Dominus non miſerit eos : & perfeuerauerunt non conuerteretur vnuſquiſque à malitia ſua: fađi
confirmare ſermonem.Nunquid non vifionem caffam funt mihi omnes vt Sodoma, & habitatores eius qua
vidiftis , & diuinationem mendacem locuti eftis ? & di. li Gomorrha. Proptereà hæc dicit Dominus exerci
citis, ait Dominus : cùm ego nõfim locutus. Propter. tuum ad prophecas: Ecce ego cibabo eos abfynthio, &
eà hæc dicit Dominus Deus: Quia locuti eftis vana, & porabo eos felle: à prophetis enim Hierufalem egref .
vidiftis mendacium , ideò ecceego ad vos, dicit Do- faeft pollutio ſuper omnem terram . Hæc dicit Domi.
minus Deus : Et erit manus mea fuper Prophetas qui nus exercituum , Nolite audire verba prophetarum ,
vident yana, & diuinant mendacium : in concilio po . qui prophetant vobis, & decipiūt vos :vifionem cor
puli mei non erunt, & in ſcriptura domus Ifrael non distui loquuntur non de ore Domini.Dicunt his qui
fcribentur, nec in terram Ifrael ingredientur: & ſcie. blafphemant me, Locutus eft Dominus , Paxerit vo.
tis quia ego Dominus Deus : eô quòd deceperint po . bis . & omni qui ambulat in prauitate cordis ſui, di
pulum meum , dicentes: Pax: & non eft pax : & ipfe xerunt: Non veniet ſuper vos malum . Quis enim af.
zdificabat parietem , illi autem liniebant eum luto fuit in confilio Domini, & vidit & audiuit ſermonem
abſque paleis. Dic ad eos qui liniunt abſque tempe . eius ? Quis confiderauit verbum illius, & audiuit.Ec
ratura, quòd caſurus fit: erit enim imber inundans, cè turbo Dominicæ indignationis egredietur, & tem .
& dabo lapides prægrandes deſuper irruentes, & ven peftas erumpens,' fuper caput impiorum veniet. Non
tum procellæ diſlipancem . Siquidem ecce cecidit pa reuertetur furor Domini, vſque dum faciat, & vfque
ries: nunquid nondicetur vobis, Vbi eft litura quam dum compleat cogitationem cordis fui.In nouiſſimis
liniftis! Proptereà hæc dicit Dominus Deus:Eterum . diebus intelligetis confilium eius. Non mittebá pro
pere faciam ſpiritum tempeftatum in indignatio- phetas,& ipficurrebant: non loquebar ad eos, & ipfi
he mea : & imber inundans in furore meo erit , & la- prophetabant. Si ftetiffent in conlilio meo , & nota fe
pides grandes in ira in conſumptionem . Et deftruam ciffent verba mea populomeo : auertiffem vtiqueeos
pariecem quem liniſtis abfque temperamento: & ad- & via ſua mala, & à cogitationibus fuis peffimis. Pu
æquabo cum terræ , & reuelabiturfundamentum ei tas'ne Deus é vicino ego fum ,dicit Dominus! Núquid
us: & cadet, & confumetur in medio eius : & fcietis non cælum & terram ego impleo, dicit Dominus ? Au .
quia ego fum Dominus.Et complebo indignationem diui quz dixerunt prophetz, prophetantes in nomi
meam in pariete , & in his quiliniunt eum abſque tem. ne meo mendacium ,atque dicentes, Somniaui,ſomni.
peramento, dicámque vobis: Non eſt paries, & non aui . Vſquequd iſtud eft in cordc prophetarum yarici.
funt qui liniunt eum . Prophetæ Iſrael qui prophe- nantium mendacium , & prophetantium ſeductiones
tant ad Hierufalem , & videntei viſionem pacis: & nó cordis ſui ? Qui volunt facere, vt obliuiſcatur popu
eft pax, ait Dominus Deus . Et tu fili hominis, pone lus meus nominis mei propter fomnia eorum quz
faciem tuam contra filias populi cui, quæ prophe- narrat vnuſquiſque ad proximum fuum : ficut oblini
tant de cordefuo : & vaticinare ſuper eas, & dic : Hæc funt patres nominis mei propter Baal. Propheta qui
dicitDominus Deus, Vx qui confuunt puluillos ſub habet fomnium , narret fomnium : & qui habet fer
omni cubito manus : & faciunt ceruicalia ſub capite monem meum, loquatur ſermoné meum verè. Quid
vniuerfæ ætatis ad capiendas animas: & cùm caperent paleis ad triticum , dicit Dominus ? Nunquid nó ver
animas populi mei, viuificabantanimas eorum . Et vi. ba mea ſunt quafi ignis, dicit Dominus : & quafi mal.
olabant me ad populum meum, propter pugillum leus conterens petram P . roptereà ecce ego ad prophe.
hordei & fragmen panis, vt interficerent animas quę tas,ait Dominus : qui furantur verba mea vnuſquif.
non moriuntur, & viuificarent animas quæ non vi- que à proxiino ſuo . Ecce ego ad prophetas ,aitDomi
uunt, mentientes populo meo credenti mendacijs : nus: quiaffumuntlinguas luas,& aiunt, Dicit Domi
Propter hoc hæc dicit Dominus Deus : Ecce ego ad nus . Ecce ego ad prophetas fomniantes mendacium ,
puluillos yeftros, quibus vos capitis animas volan aitDominus :qui narrauerunt ea , & feduxerunt po
tes : & dirumpam cos de brachijs veftris, & dimit- pulum meum in mendacio ſuo, & in miraculis ſuis ,
tam animas quas vos capitis, animas ad volandum . cùm ego non mififfem eos, nes mandåſem eis : qui
Et dirumpam ceruicalia veftra, & liberabo popu- nihil profueruntpopulohuic, dicit Dominus. Si igi
lum mcum de manu veſtra, nequeerunt vltrà in ma tur interrogauerit te populusifte, vel propheta, aut
nibus veftris ad prædandum : & ſciecis quia ego Do. facerdos, dicens, Quod eft onus Domini? dices ad
minus. Pro eo quòd mærere feciftis cor iuft, menda cos, Vtquid vobis onus ?Proijciam quippe vos, dicic
citer, quem egonon contriftaui, & confortâftis ma Dominus.Et propheta & facerdos, & populus qui dj
nusimpij, vt non reuerteretur à via ſua mala, & viue. cit,Onus Domini:vifitabo ſuper virum illum, & fuo
ret : propterea vana non videbitis, & diuinaciones no per domūeius. Hecdicetis vnuſquiſque ad proximú
diuinabitis ampliùs, & eruá populum meum de ma & ad fratrem ſuum , Quid reſpódit Dominus? Et quid
nu veftra, & fcietis quia ego Dominus. locutus eft Dominus? Etonus Domini vltrà non me .
11. HIEREMIAE decimoquarto : Prophetæ di- morabitur : quia onus erit vnicuique fermo ſuus, &
cunteis, Non videbitis gladium, & fames non erit in peruertiftis verba Dei viuentis, Domini exercituum
vobis, ſed pacem veram dabitvobis in loco ifto .Erdi. Dei noftri. Hecdices ad prophetam , Quid refpondit
xit Dominus adme : Falsò prophetz vaticinantur in tibi Dominus? & quid locutus eft Dominus? Siautem
nomine meo : non mifi eos , & non præcepi eis, neque onus Domini dixeritis : propter hochęcdicit Domi.
locutus ſum adeos :Vifionem mendacem , & diuina- nus, Quia dixiftis ſermonem iftum , OnusDomini: &
tionem fraudulentam , & fedu & ionem cordis ſui pro- mifi ad vos dicens, Nolite dicere Onus Domini : pro .
phetant vobis. Idcircò hæc dicit Dominus de pro- ptereà ecce tollam vos portás, & derelinquam vos, &
phetis qui prophetane in nomine meo , quos ego non ciuitaté quam dedi vobis, & patribusveftris, à facie
miſi, dicentes : Gladius & fames non erit in terra hac : mea . Erdabo vos in opprobrium ſempiternum , & in
In gladio & fame conſumencur prophecæ illi. Et po- ignominiam zternam , quæ nunquam obliuione de .
puliquibus prophecant, erunt proiecti in vijs Hiery- lebitur.
3 13. ET
 AL I E NO LA V DATION I S.
13. ET vigefimoſeptimo: Vos ergò nolite audire
prophetas veftros, & viuinos, & fomniatores, & au-
gures, & maleficos qui dicunt vobis : Non feruietis
regi Babylonis . Quia inendacium prophetant vobis:
vc longè vos faciant de terra veftra, & eijciant vos,
& pereatis & c. Nolite audire verba prophetarum di-
centium vobis, Non ſeruietis regi Babylonis : quia
mendacium ipli loquuntur vobis . Quia non mifi eos,
ait Dominus: & ipli prophetant in nomine meo men
daciter : vceijciāc vos, & pereatis tam vos quàm pro-
phetæ qui vacicinantur vobis.
14. ITEM capite vigeſimooctauo :Etdixit Hiere .
mias propheta ad Hananiam prophetam : Audi Ha-
nania, non mifit te Dominus, & tu cófidere feciſti po-
pulum iftum in mendacio. Idcircò hæc dicit Domi-
nus : Ecce egomitcam te à facie terræ : Hoc anno mo
rieris, aduersùm enim Dominum locutus es.Et mor-
tuus eft Hananias propheca in anno illo , menſe ſepti-
mo .
15. ET vigefimonono: Hæc dicit Dominus exer
cicuum Deus Iſrael: Non vos ſeducant prophecę ve-
ftri qui ſunt in medio veftrùm , & diuini veftri: & nė
atcendatis ad fomnia veftra quæ vos ſomniatis. Quia
falsò ipſi prophetant vobis in nomine meo: & non mi.
fi eos, dicit Dominus.Quia hæc dicit Dominus, Cùm
ceperint & c.
16. THR'ENORVM ſecundo: Prophetæ cuivi-
derunt cibi falſa & ftulta: nec aperiebant iniquitatem
tuam, vt te ad pænitentiam prouocarent: Viderunt
autem tibi aſſumptiones falſas & eiectiones. Plauſe-
runt ſuper te manibus omnes tranſeuntes per viam : fi-
bilauerunt,& mouerunt caput ſuum ſuper filiam Hi-
erufalem .
37. MICHAE AE certio: Hæc dicit Dominus ſuper
prophetas quiſeducunt populum meum : qui mor
dent dentibus ſuis, & prædicant pacem : & fi quis nó
dederit in ore eorum quippiam , fanctificant ſuper il.
lum prælium . Proptereà nox vobis pro viſione erit,
& tenebræ vobis pro diuinatione: & occumbet fol
fuper prophetas, & obtenebrabitur ſuper eos dies. Et
cofundentur qui vident viſiones. Et paulò pòft :Prin
cipes eius in muneribus iudicabant, & facerdotes ei-
us in mercede docebant, & prophetæ eius in pecunia
diuinabant : & ſuper Dominum requieſcebant, die
centes : Nunquid non Dominus in medio noftrûm ?
non venient ſuper nos mala. Propter hoc, cauſa ve .
ſtrî, Sion quali ager arabitur, & Hierufalem quafi
aceruus lapidum erit, & mons templi in excelſa fyl-
uarum,
19. TERTII Regum vigeſimoſecundo : Et ait rex
Ifrael ad Iofaphat : Venies ne mecum ad præliandum
in Ramoth Galaad ? Dixici loſaphat ad regem Ifra-
el : Sicutego lum ,ità & tu : populus meus & populus
tuus vnum funt : & equites mei, equites cui. Dixit'e
lofaphat ad regem Iſrael:Quære, oro te, hodie ſermo
nem Domini . Congregauit ergò rex Iſrael prophe-
tas, quadringentos circitèr viros, & ait ad eos: Ire
debeo in Ramoth Galaad ad bellandum, an quieſce-
re ? Qui refponderunt, Aſcende, & dabit eam Domi-
nus in manu regis. Dixit autem lofaphat, Non eft hîc
propheta Domini quiſpia, vtinterrogemus per eum ?
Etait rex ad Iofaphat :Remanſit vir vnus, per quem
poſſumus interrogare Dominum : ſed ego odi eum ,
quia non prophetat mihi bonum ,ſed malum , Michæ .
as filius lemla. Cui Iofaphatait, Nè loquaris ità rex.
Vocauit ergò rex Iſrael Eunuchum quendam , & dixit
ei : Feſtina adducere Michæam filium lemla. Rex aue
tem lſrael, & Iofaphat rex luda, ſedebant vnuſquif-
que in folio ſuo veſtiti cultu regio , in area iuxta ofti-
um portæ Samariæ , & vniuerfi prophetæ propheta-
bant in conſpectu eorum . Fecit quoque fibiSedecias
filius Chanaana cornua ferrea, & ait: Hæc dicit Do
minus : His ventilabis Syriam , donèc deleas eam .
Omnesque prophetæ fimiliter prophetabant, dicen-
tes : Aſcende in Ramoth Galaad, & vade profperè, &
tradet Dominus in manus regis. Nuncius verò qui
ierat vt vocaret Michgam , locutus eft ad eum , dicens:
Eccèſermones Prohetarum ore vno regi bona prædi
cant: fitergò fermo tuus fimilis eorum , & loquere bo.
na. Cui Michæas ait : Viuit Dominus, quia quodcun
que dixeritmihiDominus, hoc loquar. Venit itaque
ad regem , & ait illirex : Michea, ire debemus in Ra
moth Galaad ad præliandum , an ceffare? Cui ille re
ſpondit: Aſcende, & vade profperè, & tradet Domi
nus in manus regis . Dixit autem rex ad eum : Iterùm
atque iterùm adiuro te, vt non loquaris mihi, nisi
quod verum eft, in nomine Domini. Et ille ait, Vidi
cunctum Iſrael diſperſum in montibus quafi oues no
habentes paftorem : & ait Dominus: Non habent ifti
Dominum : reuertatur vnuſquiſque in domum fuam
in pace. (Dixit ergò rex Iſrael ad Iofaphat: Nunquid
non dixi tibi, quia non prophecat mihi bonum, ſed
ſemper malum? ) Ille verò addens, ait : Proptereà au.
di fermonem Domini : Vidi Dominum fedentem fu
per ſolium ſuum , & omnem exercitum cæli affiften .
temei à dextris & à finiftris: & ait Dominus, Quis de.
cipiet Achab regem Iſrael, vc aſcendat, & cadat in Ra
moth Galaad ? Et dixit vnụs verba huiuſcemodi, &
alius aliter.Egreſſus eft autem fpiritus, & fterit coram
Domino ,& ait: Ego decipiam illum . Cui locutus eft
Dominus, In quo ? Et ille ait :Egrediar, & ero ſpiritus
mendax in ore omnium prophetarum eius. Etdixit
Dominus: Decipies, & præualebis: egredere, & fac
ità. Nunc igitur eccè dedit Dominus fpiritum men
dacijin ore omnium Prophetarum tuorum , qui hic
funt, & Dominus locutuseft contra tcmalum . Acceſ
fit autem Sedecias filius Chanaana, & percuffit Mi
chæam in maxillam , & dixit: Me´ne ergò dimifitfpi
ritus Domini, & locutus eft tibi ? Et ait Michæas : Vi
furus esin dieilla, quando ingredieris in cubiculum ,
intra cubiculum vt abſcondaris.Etait rex Ifrael: Tol.
lite Michæam , & maneat apud Amon principem ciui
tatis, & apud Ioas filium Amalech, & dicite eis, Hæc
dicit rex, Mittite virum iftum in carcerem , & luften
tate eum pane tribulationis & aqua anguſtiz, donec
reuercar in pace . Dixitque Michæas : Si reuerſus fue
ris in pace, non eft locutus in me Dominus . Et ait,
Audite populi omnes. Aſcendit itaque rex Ifrael, &
Iofaphat rex Iuda, in Ramoth Galaad. Dixit itaquerex
Iſrael ad Iofaphat: Sume arma & c . Vir autem quidam
tetenditarcum , in incertum ſagittam dirigens, & caſu
percuſlit regem Iſrael inter pulmonem & ftomachum .
Arilledixit aurige fuo : Verte manum tuam , & eijce
me de exercitu , quia grauiter vulneratus ſum . Com
miſſum eft ergo prælium in die illa, & rex Ifrael ftabat
in curru ſuo cõrra Syros, & mortuus eſt veſpere :Au.
ebat aurem ſanguis plage in finum currus, & præco in
ſonuit in vniuerfo exercitu antequam ſol occumbe
ret, dicens: Vnuſquiſquereuertaturin ciuitatem & in
terram ſuam . Mortuus eft aurem rex, & perlatuseftin
Samariam : ſepeliêruntos regem in Samaria, & laue
runt currú eius in piſcina Samariæ , & linxerunt canes
fanguineni eius, & habenas lauerunt, iuxta verbú Do
mini quod locutus fuerat.
19. ĖSAIAE certio : Populemeus, qui te beatum
dicunt, & c.vt in textu .
20. ET capite nono : Longæuus & honorabilis ,
ipfe eft capur: & propheta docens mendacium , ipſe
eft cauda. Et erunt,quibeatificantpopulum iftum , ſem
ducentes: & qui beatificantur, præcipitati. Propter
hoc &c.
21 . ITEM trigefimo : Populus ad iracundiam
prouocans eſt, & filij mendaces, filij nolentes audi
re legem Dei. Qui dicunt Videntibus, Nolite vide.
re : & adfpicientibus, Nolite adfpicere nobis ea quæ
recta ſunt: Loquimini nobis placentia, Videce no.
bis errores, Auferte à me viam , Declinate à me fe
j
mitam , Celler à facie noftra ſanctus Ifrael . Pro
Fff 2 ptereà
1
 DE PECCATO
ptered hæc dicit ſanctus Ifrael: Pro eo quòd repro .
baſtis verbum hoc, & fperâftis in calumnia, & in tu-
multu , & innixi eftis ſuper co:proptereà eric vobis ini-
quitas hec ficut interruptio cadens,& requifita in mu-
ro excello, quoniam ſúbitò , dum non fperatur, ve-
niet contritio eius . Et comminuetur, ficut conteri-
tur lagena figuli contritione perualida: & non inue-
nietur de fragmentis eius tefta, in qua porțetur igni-
culus de incendio, aut hauriatur parùm aquæ de
fouea .
22 . A D Romanos decimoſexto: Rogo autem vos,
fratres, vt obferuetis eos qui diſſenſiones & offendi-
cula præter do & trinam , quam vos didiciſtis, faciunt:
& declinate ab illis . Huiuſcemodi enim Chrifto Do-
mino noftro non ſeruiunt, ſed ſuo ventri : & per dul-
ces ſermones & benedi iones ſeducunt corda inno-
centium ,
23. POSTERIORIS epiſtolæ D. Petri fecundo
capite: Fuerút verò & pſeudoprophetæ in populo , fic-
ut& in vobis erunt magiſtri mendaces, qui introdu .
cent ſectas perditionis, & eum qui emit eos, Dominú
negant: ſuperducentes fibi celerem perditionem . Et
multi ſequentur eorum luxurias, per quos via veri-
tatis blaſphemabitur: & in auaritia fictis verbis de vo
bis negociabuntur: quibus iudicium iam olim non
ceſſat, & perditio eoruninon dormitat. Et paulò pòft:
Hi verò vt irrationabilia pecora & c. pellicientes ani-
mas inftabiles &c . Hi ſunt fontes fine aqua, & nebulæ
turbinibus exagitatæ , quibus caligó tenebrarum re-
ſeruatur . Superba enim vanitatis loquentes,pellici-
unt in defiderijs carnis luxuriæ eos qui paululùm ef.
fugiunt, qui in errore conuerſantur, libertatem illis
promittentes, cùm ipfi feruiſint corruptionis. A quo
enim quis fuperatus eft, huius & feruus eft.
24. HIERONYMV S libro primo aduersùs Pe-
lagianos: Si feruus Dei nihil amarü de fuo debet ore
proferre, ſed ſemper quod dulce & ſuaue eft: autfa-
cerdos & doctor ferui Deinon erunt, qui fiducialiter
debent corripere peccantes, & nulliadulari, fed auda-
cter omnes increpare: aut, fi facerdos & doctor, non
folùm ferui Dei, fed inter ſeruos eius principalem te-
Hæreticorum nient locum , fruftrà feruis Dei blanditias & dulcedi-
propriâ , per nes reſeruâli: Cùm hoc propriè hæreticorum fit, &
bladitias dc. eorum qui decipere cupiunt audientes, dicente Apo-
cipere. ſtolo : Huiuſmodi enim Chrifto Domino non ſerui-
Rom.16 .
unt, ſed ſuo ventri : & per dulces ſermones & benedi.
&iones ſeducunt corda innocentium . Semper infidio-
blandusini. ſa,callida, bláda eft adulatio.Pulchreq adulator apud
micus . philoſophos definitur blandus inimicus. Veritas ama-
Galat.4 . ra eſt, rugofæ frontis ac triſtis, offenditque correctos.
Vndè & Apoftolus loquitur: Inimicusvobis factus
Terent.in
And . fum , veritatem dicensvobis ? Et Comicus : Obſequi.
umamicos, veritas odium parit. Quapropter & pa-
Exod . 12. fcha cum amaritudinibus comedimus : & vas electio-
1. Cor.s.
nis docetpafcha celebrandum in veritate , & fincerita-
te. Veritas in nobis fit & finceritas, & amaritudo ilicò
conſequetur.
Iouinianus 25. ET libro fecundo aduersùs Iouinianum : Nunc
hänen eigen reftat, vt Epicurum noftrum , ſubantem in hortulis
caftitatis ho. ſuis inter adoleſcentulos & mulierculas,alloquamur.
ftis quales Fauent tibi craſti, nitidi, dealbati. Adde, livis, iuxta
habeat. Socraticam irrifioné omnes ſues & canes, & quia car
nem amas , vultures quoq, aquilæ , accipitres, & bu
bones. Nunquàm nos Ariitippi multitudo terrebit.
Quofcunque formofos, quoſcunque calamiftratos,
quos crine compofito , quos rubentibus buccis vide.
ro, de tuo armento funt, immò inter tuos ſues grun-
niūr.De noftro grege triſtes, pallidi, ſordidati, & qua-
fi peregrini huius ſeculi, licètſermone taceant, habitu
Pral.us. loquuntur & geftu :Hei mihi, quia peregrinatio mea
prolongata eſt: habitaui cum habitantibus Cedar, vi-
loan't delicet in tenebris huius mundi :quia lux lucet in te .
nebris, & tenebræ eam non compræhenderunt. Ne
glorieris, quòd multos diſcipulos habeas. Filius Dei
docuit in ludæa, & duodecim tantùm illum Apoftoli
NO
fequebantur. Torcular, inquit, calcaui ſolus, & de Eſaiz 63
gentibus vir non eft mecum . Ille in paffione folus re
manfit, & Petri quoquè erga eum trepidauit conftan
tia: pharifæorum autem doctrinæ omnis populus ap- Lucz 23.
plaudebat, dicens : Crucifige, crucifige talem.Nó ha- loan, 19.
bemus regem , nisì Cæſarem : id eft ,vitia ſequimur,nó
virtutes : Epicurum ,non Chriftum : Iouinianum ,nó
Apoftolum Paulum . Quòd multi acquieſcant ſenten- Cur Iouinia
tiæ tuæ , indicium voluptatis eft: non enim tam te lo- nus hæreti.
cus multos
quentem probant, quam ſuis fauent vitijs. In circu ſectatores
lis platearum quotidiè fi &tus hariolus ſtulcorum na- habcat.
res verberat, & obtorto fufte dentes mordentiu qua
tit : nec tamen deeft, qui ſemper poſſit induci: & pro
magna ſapientia deputas, fi plures porci poft te cur.
rant, quos gehénæ ſuccidiæ nutrias? Poft præconium
tuum & balneas, quæ viros pariter & fæminas lauant,
omnis impatientia, quæ ardentem priùs libidinéqua
fi verecundiæ veftibus tegebat,nudata eft & expofita:
quæ ante in occulto erát,nüc in propatulo ſunt.Often .
difti tales diſcipulos, non fecifti. Hoc profecit do
& rinatua, vt peccatum ne pænitentiam quidem ha
beat. Virgines tuæ, quas prudentiffimo cófilio, quod Nou .
nemo vnquam legeratnec audierat, de Apoftolo do
cuifti, Melius eft nubere, quàm vri. Occultos adulte- 1.Cor.7.
rosin apertos verteruntmaritos.non ſuafit hocApo
ftolus, non electionis vas . Virgilianum confilium eft: 4. Aencido
Coniugium vocat, hoc prætexit nomine culpă. Qua
dringenti fermè anni ſunt, quòd Chrifti prædicatio
AR
fulget in mūdo, ex quo innumerabiles hæreſes tunica
illius confciderunt. Vniuerſus penè error de Chaldæo
& Syro, & Græco ſermone proceſſerat. Bafilides, ma
gifter luxuriæ , & turpiſfimorum complexuum , poft
tot annosità in Iouinianum , quafi in Euphorbu tráf
formatus eft,vt Latina quoquèlingua haberet hære. Pręco volu.
fimfuá . Nulla’ne fuit alia in toto orbe prouincia ,quę anus
pratis. Iouini.
reciperet præconium voluptatis, in quá coluber tor
tuolus irreperet, nisi quá Petri doctrina ſuper petram
fundaueratChriſtum , vexillum crucis & prædicatio,
nis aufteritas, idolorū templa deftruxerar? Eregione
luxuria ventris & gutturis fubuertere nititur fortitu .
dinem crucis.Vndè per Eſaiam loquitur Deus : Popu- Ffa.s.
lus meus, qui vos beatificant, feducunt vos, & ſemi
tas pedum veftrorum conturbant. Necnon per Hiere
miam : Fugite de medio Babylonis , & feruate ynuſ- Hier. 50.48.
quiſque animam ſiram , & nolite credere pſeudopro
phetis, qui dicunt, pax,pax, & nô eft pax : quifemper
ingeminant, templum Domini, templum Domini. Hier.7.
Thren . 2.
Prophetæ tui viderunt tibi falſa & infipientia. no ape
ruerunt iniquitatem tuam , vtte ad pænitentiam pro
uocarent: qui deuorant plebem Dei, vt cibum panis, Pfal. 13.
Deum non inuocauerunt.Hieremias, captiuitaténun- Hier,28.
cians, lapidatura populo. Ananias, filius Azur, fran- Pſeudopro .
gebat ad præſens ligneas torques, & in futurum ferre- phetæ ſem .
as præparabat. Semper Pſeudoprophetæ dulcia pol per dulcia
licentur, & ad modicum placent. Amara eft veritas, & Ama
pollicentur.
ra veria
qui eam prædicant, replentur amaritudine: in azymis tas.
enim veritatis & fynceritatis ,Domini paſcha celebra- 1.Cor.s.
tur, & cum amaritudinibus comeditur . Egregia fanè Exod .14.
vox, & quam audiatfponfa Chriſti, inter virgines, &
viduas, & cælibes, vndè & ipſum nomen inditum eſt, Calibes qua •
quòd cælo digni ſint, quia coitu careant. Rarò ieiuna- ti cælo digni.
te, crebriùs nubite : non enim poteftis implere opera Iouinianido.
nuptiarum , nisi mullum & carnes & nucleu ſumpſe- ctrina.
ritis.Nolite timere fornicationem .Quifemel in Chri.
Ato baptizatus eft, cadere non poteft: habet enim ad
deſpumandas libidines ſolatia nuptiarum . Quòd & fi
cecideritis, redintegrabit vos pænitétia : & qui in ba
ptiſmate fuiftis hypocritæ, eritis in pænitentia ſoli
dæ fidei. Neque turbemini, putantes inter iuftum &
pænitentem aliquid interelle, & humiliorem gra
dum dare quidem veniam, fed coronam tollere : vna
eft enim retributio : qui ad dexteram fteterit, intro
ibit in regna cælorum . His confilijs fubulci tui Pa
storia
 ALIENO RETICENT I AE.
ftoribus noftris ditiores ſunt, & hirci plurimas ſem
Hierem.s . cum capras trahunt. Equi infanientes in fæminas facti
ſunt, ftatim vt mulieres viderint, adhinniunt, & impa-
tientiam fuam ,prô nefas, fcripturarum ſolantur ex
emplis . Sed & ipfæmulierculæ miſeræ , & non miſera-
biles, præceptoris ſui verba cantantes, Quid enim ni
sì ſemen requirit Deus ? non folùm pudicitiam , fed
etiam verecundiam perdiderunt: maioria procaci-
libidinem , quàm exercent. Habes præ-
, tate defendunt
Grex Iouini-
aniftarum
tereà in exercitu tuo plures fuccécuriatos:habes cur-
ras & velites in præfidijs, craffos, comptos, nitidos,
clamatores, quite pugnis calcibusoz defendant. Tibi
cedunt de via nobiles: tibi ofculantur diuites caput.
Nisi enim tu veniſſes,ebrijatque ructantesparadiſum
intrare non poterant, mađe vircute, immò vitijs, ha-
bes in caftris tuis,& Amazonas exerta mamma, & nu.
do brachio & genu, venientes contra ſe viros, ad pu-
gnam libidinum prouocantes. Et quia opulentus pa-
terfamiliâs es, in auiarijs tuis nonturtures,fed vpupę
nutriuntur , quæ tota færidæ voluptaris luftra circun-'
uolent, Me carpe, mediſijce : obijce crimina, quæ vo-
luëris : argue luxuriæ & deliciarum : magis me ama
bis, fi talis fuero : ero enim de armento tuo . Sed & ad
te loquar, quæ ſcriptam in fronte blafphemiam ,Chri.
Vabis Romz. fticonfeſione delētti:Vrbs potens, Vrbsorbis domi-
comendacio
Rom.i. na, Vrbs Apoftolivoce laudata , interpretare vocabu
lum tuum . Roma, aut fortitudinis nomen eft apud
Græcos,aut fublimitatis, iuxta Hebræos. ſerua quod
diceris.virtus te excelfam faciat, non voluptas humi.
Apo. 17. & 18. lem.Maledi&tionem ,quam tibi fáluator in Apocalypfi
comminatus eſt, potes effugere per pænitentiam ,ha-
louiniani no. bés exemplum Niniuitarum . Caue louiniani nomen ,
men ab idolo quod de idolo deriuatúeft.Squalec Capitolium : tem-
pla louis & cæremoniæ conciderunt, cur vocabulum
eius & vitia apud te vigeant ? adhuc fub regibus & ſub
Numa Pompilio faciliùs Maiores tui Pythagoræ con-
tinentiam , quam ſub Conſulibus Epicuri luxuriam
ſuſceperunt .
26 , PSALMO nono : Quoniam laudatur pecca-
tor & c.vein textu .
27. ET Pfalmo quinquageſimoquarto :Mollici funt
ferinones eius ſuper oleum , & ipfi funt iacula.
28 . PROVERBIORVM primo:Fili mi,fite la
ctauerint peccatores, nè acquieſcas. Sidixerint, Veni
nobiſcum , inſidiemur ſanguini, abſcondamus tendi
culas contra inſontem fruftrà : deglutiamuseum fic
ut infernus viuentem , & integrum quali deſcenden
tem in lacum . Omnem precioſam fubftantiam repe
riemus : implebimus domos noftras fpolijs. Sortem
mitte nobiſcum , marſupium vnum fit omnium no
ftrûm .
29 . ET capite decimoſexto : Vir iniquus lactat ami
cum fuum , & ducit eum per viam non bonam.Quiat
tonitis oculis cogitat praua , mordens labia ſua perfi
cic malum .
30. ET capite decimoſeptimo : Qui iuſtificat im
pium ,& quicödemnatiuftum , abominabilis eft vter
que apud Deum .
zi. İTEM capite vigefimonono : Homo qui blan
disfi& is fermonibus loquitur amico ſuo , rete ex
pandit greſibus eius. Peccantem virum iniquum in .
uoluer laqueus, & iuftus laudabit ato gaudebit .
32 . ECCLESIASTIS ſeptimo:Melius eft å ſapi
ente corripi,quàm ftultorum adulatione decipi .
33. HIEREMIAE nono : Et extenderuntlinguam
ſuam quafi arcum mendacij, & non veritatis: confor.
tati ſunt in cerra , quia de malo ad malum egreſti ſunt,
& me non cognouerunt, dicit Dominus. Vnuſquiſa
fe à proximo luo cuftodiat, & in omni fratre fuo non
habeat fidutiám : quia ommis frater ſupplantans ſup
plantabit, & omnis amicus frauduléter incedet.Et vir
fratrem ſuum deridebit, & veritatem non loquentur :
docuerunt enim linguam ſuam loqui mendacium : vt
iniquè agerent,laborauerunt. Habitatio tua in medio
doli : in dolo renuerunc ſcire me,dicit Dominus.Pro
ptereà hęc dicit Dominus exercituum : Ecce ego con
Aabo, & probabo eos : quid enim aliud faciam à facie
filiæ populimei ? Sagitta vulneranslingua eorum ,do
lum locuta. in ore luo pacem cum amico ſuo loqui
tur, & occultè poniteiinlidias.Nunquid fuper hisnon
viſitabo, dicit Dominus ? aut in gentem huiuſmodi
non vlciſcetur anima mea ?

VIII

Quando Reticentiæ noftræ culpa peccatum alienum in nos redundat ?

Quum intempeſtiuum noftrum ſilentium ſiue ſubdito , ſiue cuiuis al. Bernard.de natiuita.Ioan.

teriadfert detrimentum. Exempli cauſa, ſi docendi

, monendi , corripien- pastor honey to fungererit.

dique fratris aut populi nobis

munus incumbit,& in eo interim , dum pro- lille over de murenemos
deſſe poſſumus,line iuſta cauſa cellamus. VndèperEfaiam teſtatur Domi- no lib.z.cap.44.45.846.

nus omni euangelizanti: " Clama,nè ceſſes,quaſi tuba exalta vocem tuam , & an -a
so.aEfa.58.á
Ionæ 1 Hier.23.c.26.2
a 1.Cor.9.c
nuncia populomeofceleraeorum , & domui Iacob peccataeorum . Audi porrò peri
culum in his, qui non abs re canes o muti,latrare non valentes, dicuntur : b Eſaiz s6.b
“ Si dicente me ad impium ,dicit Dominus, Morte morieris : non annunciaueris ei, nec Ezech.2.d e f & 13. ab

quelocutus fueris, vt auertaturà via ſua impia, & viuat : ipfe impius in iniquitate ſua Act.20
Greg,hom...in
, c Eſa.6.b Ezechiel.
Heft.4.d
morietur,fanguinem autem eius de manu tua requiram . Adeò neceffarium eftób
ſeruatu , quod Paulus non ſinegraui obteltatione poftulat, ' Prædica verbú,d 2.Tim.4.a Ties.cd 2.d
Chryf. hom. 6. in cpift. ad
inſta opportunè, importunè : argue,obſecra, increpa in omni patientia e doĉtrina. Philip
:

Tum idem alibi : ' Peccantes, inquit, coram oinnibus argue, vt & cæteri timorem Domini. Augułt fer-13.876.deverbs
habeant.
TESTIMONIA .
1 . BERNARD VS in ſermone deNatiuitate fancti ſcimus quia fimilis pæna facientes maneat & conſen - Rom.i.
:
Ioannis Baptiftæ : Nemo ( fratres) vitia palpet : pecca- tientes . Eadem habci
Genef.4 . ta diflimuletnemo. Nemo dicat, nunquid cuftos fra- 2. GREGORIVS in ſecunda parte curæ paftora. lib.l.epift.24.
Silere, cùm tris mei ſum ego ?Nemo, quòd in fe eft ,æquanimiter lis , capite quarto : Sitrector diſcrecus in filentio, vti- ad loan.con.
poflis argue- ferat, cùm viderit ordinem deperire, minui diſciplie lis in verbo : nè aut tacenda proferat, aut proferenda ftantinop.
reliq.
&
Fe, conſenti• nám .Eftenim conſentirefilere,cùm arguere poſſis: & reciceſcat. Nam ficut incauta locutio in errorem per- Diſcretio in
Fff 3 trahit ; lilcano.
 414 DE PECCATO
trahit : itd indiſcretum filentium hos qui erudiri po- 4. IDEM in libro quinquaginta homiliarum , ho.
Contra filen . terant,in errore derelinquit . Sæpè nang rectores im- milia ſeptima : Si diligenter attenditis fratres charif- Periculá pre
lium Paftorů. prouidi humanam amittere gratiam formidantes, lo. Gmi, omnes Sacerdotes Domini, non folùm Epiſco- ftorum & Eco
qui liberè re &ta percimeſcunt : & iuxta veritatis voce, pos, fed etiam presbyteros & miniftros Ecclefiarum , Arorum .
loan.ja nequaquam iam gregis cuftodiæ paftorum ſtudio , ſed in grandi periculo eſſe cognoſcitis. Ipfis enim con
mercenariorum vice deſeruiunt : quia veniente lupo teftatur ſpiritus ſanctus,dicens: Clama,nèceſſes: qua- Efaiz 58.
fugiunt, dum fe fub filentio abfcondunt. Hinc nan- fi tuba exalta vocem tuam, & annuncia populo meo
que eos per Prophetam Dominus increpat , dicens : fcelera eorum , & domui lacob peccata eorum . Erite
Eſaiz 56.
Canes muti non valentes latrare. Hinc rursùm que- rùm , Si non annunciaueris iniquo iniquitatem ſuain , Ezech.s .
Ezech.13 . ritur, dicens:Non aſcendiftis ex aduerfo,nec oppoſui- fanguinem eius de manu tua requiram . De ipfis
ftis murum pro domo Ifrael, vt ftaretis in prælio in etiam Apoftolus dicit : Obaudite præpofitis veftris , & Hebr.1) .
domo Domini, Ex aduerſo quippe aſcendere, eft pro fubiacete eis.Ipfi enim peruigilant tanquàm rationem
defenſione gregisvoce libera huius mundi poteftati- reddituri de animabus veftris. Si pro ſe, fratres cha
bus contraire.Et in die Domini in prælio ſtare, eſt pra. riſſimi, vnuſquiſquevix poterit in die iudicij ratio
uis decertantibus ex iuftitiæ amore refiftere. Paſtori nem reddere, quid de Sacerdotibus futurum eft,à qui
enim re &ta timuiffe dicere,quid aliud eft quàm tacen bus ſunt omnium animæ requirendæ ? Et ideò confi
do terga præbuiffe? qui nimirùm fi pro grege ſe obija derantes periculum noftrum ,orace pro nobis, vtcom .
cit,murum prodomo Iſrael hoftibus opponit. Hinc miſlis nobis gregibus ità fpiritalia paſcua ftudeamus
Threa ... rursùm delinquenti populo dicitur : Prophetæ tuivi- iugiter prouidere, vt pro eis rationem bonam redde.
deruntfibi falia & ftulta : nec aperueruntiniquitatem re mereamur . Conſiderate ergò fratres chariſlimi,
tuam , vt te ad pænitentiam prouocarent. Prophetæ quid fit quod volo veftræ dilečtioni ſuggerere, fi ta
quippe in ſacro eloquio nonnunquam Doctores vo- men orantibus vobis merear , vt adiuuetme,qui ter
cantur, quidum fugitiua eſſe præſentia indicant, quæ rec me. Inter cætera præcepta ſua beatus Apoftolus Tit...
funt ventura, manifeſtant. Quos diuinus ſermo falſa hoc etiam ait, Epiſcopum potentem eſſe debere in do
videre redarguit : quia dum corripere culpas metu- ctrina ſana,contradicentes redarguere.Magnú * opus, * * aliâs,Ma.
gous honor
unt , incaſsùm delinquentib us promiſſa ſecuritate ſed grauisfarcina.Sperabo tamen in Deum , quoni am
blandiuntur: qui iniquitatem peccátium nequaquàm adiuuantibus vobis in oratione pro nobis , liberabic
ape riu nt a
, qui ab inc rep ati oni s e
voc con tic eic us. Cla. nos de laqueo venantiū, & à verbo aſpero .Nulla enim Reticentiz
Pſal.9o .
uis quippe apertionis, ſermo correptionis eft : quia caufa eft,quæ magis faciat diſpenſatorem Dei pigrio cauſa , timor
increpatio culpam decegit, quam fæpè neſcit ipfe eciárem ad arguendos contradicentes, quàm timor ver- hunuanus effe
1.Tim.3. qui perpetrauit. Hinc Paulus ait : Vtpotens fit exhor . bi aſperi. Dum enim timemusdetra &tiones,irrifiones ſoles.
tari in doctrina ſana, & eos qui contradicunt, redar- & opprobria hominum ſuperborum , dúmque ab eis
Malach.2 .
guere. Hincper Malachiam dicitur : Labia facerdotis in terrena ſubſtantia meruimus prægrauari, timentes
cuftodiunt ſcientiam , & legem requirunt exore eius, perdere temporalia , minùs quàm oportet prædica
quia Angelus Domini exercituum eft. Hinc per Eſaia mus æterna. Et ideò dum perillorum nequitiam ali
Efaiz 58 .
Dominus admonet,dicens: Clama,nècelles: quaſi tu . quid mundanum perdere formidamus, peccatorum
ba exalta vocem tuam . Præconis quippe officium fufe eorum vulnera medicamentis fpiritalibus curare ne
Sacerdotes, cipit, quifquis ad Sacerdotium accedit: vt ante aduen- sligimus.Vndè timendum eſt,nè & pro nobis & pro il
bare aconds
ficium of tum iudicis quiterribiliter ſequitur, ipfe fcilicet cla- lis, quibuspro amore terrenarum rerú non loquimur
furcia
piunt. mando gradiacur. Sacerdos ergò fi prædicationis eft dura,rationem in die iudicij reddere compellamur.
neſcius, quă clamoris vocédaturuseft Præco mucus ? 5. PROSPER libro primo de vita contemplati,
Actor, 2. Hinc eft enim quòd ſuper paftores primos in lingua. ua , capite vigeſimo:Quid verd dicit Apoftolus,venos 1.Pet.s.
rum fpecie ſpiritus ſanctus inſedit: quia nimirūquos formam debeamus exhibere fidelibus,quid valebit,fi
repleuerit, de ſe protinùs loquentes facit. HincMoyfi cui vel exhortandi bonos, vel caftigandi malos cura
Exod.28. præcipitur,ve tabernaculum Sacerdos ingrediens ein- commiſſa eft, benè viuendo fe imitandum bonis exhi

tinnabulis ambiatur :vt videlicet voces prædicationis beat, & malostacendo non corrigar?Ad hocenim,ni
habeat, nè ſuperni ſpectatoris iudiciumex ſilencio of sì me fallat opinio , ſanctè viuendum eſt facerdoti, ne
Ibidem . fendar.Scriptum quippe eft: Audiatur fonicus,quádo di&ta fua repugnantibus fa &tis euacuet: fi quod prædi
ingreditur vel egreditur ſanctuarium in cófpectu Do cat fieri debere, non faciat: aut fi quod non facit, prę.
mini: & non moriatur. Sacerdos nang ingrediens vel dicare præſumpſerit. Si autem aliter egerit, nihil apud
egrediens moritur, fi de eo fonitusnon audiatur:quia eos qui eius vitam nouêre, proficit : quia ad hoc eft
iram contra fe occulci iudicis exigit,fi fine ſonicu prg. Ecclefiæ Dei præpofitus, vt non folùm benè viuen . Cur Ecclefia
dicationis incedit. do , alios exemplo fuæ conuerfationis inftituat , fed præpofiti co .
3. AVGVSTINVS in epiſtola centeſimanonaad eciam fiducialiter prædicando , ſingulis ante oculos Ricariſunt .
Monachas: Si hancdequa loquor, oculi petulantiam peccata fua conſtituat:quæ pæna maneat duros , quæ
in aliqua veftrûm aduerceritis, ftatim admonete, nè gloria obedientes,oftendat:nullius falutem deſperan
cæpca progrediantur, ſed ex proximo corrigantur. Si do contemnat :animas emendari nolentium plangat,
Matth.18 .
autem & poft admonitionem iterùm , velalio quo- imitatus Apoſtolum , quiait: Velugeam multos ex his 2.Cor.us.
cung die idipſum eam facere videritis, iam velut vul- qui antè peccauerunt, & non egérunt pænitentiam.Et
neratam ſanandam prodat, quæcunque inuenire po- iterùm : Quis infirmatur, & ego non infirmor ? Quis t.Coru .
tuit hoc:prius tamen & alteri vel tertiæ demonftratá, ſcandalizatur, & ego non vror ? Quapropter ſci
vt duaru vel trium poftic ore conuinci, & competen- ens, quòd fi quibuflibet diuitibus ac potentibus par
Beneuolentię ci feueritate coërceri. Nec vos iudicetis eſſe maleuo- cae, malè viuentibus autem faueat, eos perdat fimul
officiá el pec las, quando hoc indicatis.Magis quippe innocentes nő & perear: & ſanctè viuere debet propter exemplum , &
cantes apud eftis, fi forores veſtras, quas indicando corrigere po- docere propter ſuæ adminiftrationis officium : cer
Superiorem teſtis, cacédo perire permittitis.Si enim ſoror cua vul- tus, quòd ei nihil fua iuſtitia fuffragetur , de cuius
nus haberet in corpore quod vellet occultari, dum ti. manu anima pereuntis exigitur: quando quicunque
meret ſecari,nónne crudeliter abs te fileretur, & miſe. alius periërit, quem nulla docendi neceſſitas manet,
ricorditer indicaretur ? Quanto ergo potiùs eamdebes ſolus poenas ſceleris fui dabit : Ille autem cui diſpen- Non fatis eft
manifeftare,nèperniciofiùs putreſcat in corde? Echoc fatio verbi commiſſa eſt, etiam fi ſanctè viuat, & ta- ctè viuere,
ſedmaleri
quod dixi de oculo non figendo ,etiam in cæteris inue- men perdicè viuences arguere aut erubefcat, aut me. ucates etians
niendis,prohibendis, indicandis,conuincendis, vindi. tuat, cum omnibus, qui eo tacente periêrunt, perit, argucadia
candisap peccatis diligenter obſeruetur , cum dilectio . Etquid ei proderit non puniri fuo, qui puniendus eſt
ne hominum & odio vitiorum , alieno peccato? Mentior, li non hoc Dominus per Eze
shielem
 ALIENO RETICENT I AE .
chielem prophetam fub cuiufdam terroris denuncia- pant , excommunicant , minúsque metuunt eorum
Etech.3 & 33 tione loquitur,dicens ad eum :Ec tu fili hominis, fpe- nocendi infidias, eciam finocere valeant. Paftorenim loan.se
culatorem dedi te domui Iſrael. Nec hoc tranſeunter bonus animam ſuam ponit pro ouibus. Sicuc per
Sacerdos eft debemus audire, quòd Sacerdotem ſpeculacorem ap- uigil paftor contra beſtias oues cuftodire folet, ita &
fpeculator,
pellat: vtſicut ſpeculatoris eft de loco editioriprofpi- Dei Sacerdos ſuper gregem Chriſti ſolicitus eſſe de .
cere, & plus omnibus contemplari: ità Sacerdos debet bet, ne inimicus vaftet, nèperſecutor infeftet, nè po .
propofita ſublimitate celfior cunctis, & maioris ſcien . tentioris cuiuſquam cupiditas ,vitam pauperum in
tiæ habere gratiam ,qua poflit ſub ſe viuentes inftrue. quietet. Praui autem paftores non habent curam de
re. Videamus iam quid diuinus fermo contineat. Au ouibus: fed ficut legitur in Euangelio de mercenarijs, Ibidècan
diens, inquit, ex ore meo ſermonem , annunciabis eis vident lupum venientem , & fugiunt. Tunc enim fua
exme: vthocdicat Sacerdos,quod ex diuina lectione giunt,quando potencibus tacent,& malis refifteremo
didicerit : quod illi Deus inſpirauerit, non quòd præ tuunt,
fumptionehumaniſenſus inuenerit. Annunciabis eis, 8 . ET capite quadrageſimoſexto : Sacerdotes pro Damoastele
inquit,ex me. Ex me, non ex te, mea verba loquéris. populorum iniquitatedamnantur, fi eos aut ignoran- pro iniquicas
Non eſt quo in eis tanquàm de tuis infleris,Ex me, tes non erudiant, aut peccantes non arguant, ceftan- te populi pa
inquit,eis annūcia .Sed iam quid annúciec, audiamus. te Domino ad Prophetam : Speculatorem dedi te do- Ezechy...
Ibidem , Si me dicente ad impium ,Impie morte moriéris: fi nó mui Iſrael. Si non fueris locutus vt fe cuſtodiat im..
fueris locutus , vt cuftodiat ſe impius à via ſua, ipſe piusa via ſua, ille in iniquitate ſuamorietur :ſangui
impius in iniquitate ſua morietur , ſanguinem verò nem autem eius de manu tua requiram . Sic enim He 1.Reg-
4.
eiusdemanu tua requiram . Quid potuit expreſſiùs, li Sacerdos pro filiorum iniquitate damnatus eft: & Heli pro fils .
quid apertiùs poteft dici?Si impio, inquit, non locu- licèc cos delinquentes admonuerit, ſed tamen non ori iniquitas
tus fueris, vt ab impietate ſua ſe cuftodiat, & ille pea vtoportebat, redarguit .Sacerdotes exquirere debent te damnatwo.
riêrit, fanguinem eius de manu tua requiram . Hoc eft peccata populorum , & fagaci ſolicitudine vnumquen
dicere: Si ei peccata ſua non annunciaueris ,fi eum non que probare, iuxta teſtimonium Domini ad Hiere .
argueris , vtab impietate ſua conuertatur, & viuat: & miam loquentis : Probatorem , inquit, dedi te in po- Hier.o.
Flämis trade, te quinon increpåfti, & ipſum qui te tacéte peccauit, pulo meo robuſtum ,& fcies & probabis vias eorum .
tur vnà cum Aammis perennibus perdam . Quis,rogo ,tam ſaxei pes. Sacerdotes ſtudio corrigendi, facta perſcrutari de. Corrigédine
peccante, qui& oris, quis cam ferreus erit, quem ſententia ifta non bent ſubie & orum , veemendatos lucrifacere poliint. emcndcamus.
cerreatq? uis tam alienus à fide,qui ſententiæ ifti non Sicut autem peccatorem conuenit argui , ita iuſtum
increpat.
credat ? non exulcerari. Sacerdotes curam debent habere de
6. ISIDORVS libro tertio de fummobono ,capi.. his qui pereunt, vteorum redargutioneaut corrigan .
te quadragefimoquarto : Non omnia tempora con-. turà peccatis, aut fi incorrigibiles exiſtunt, ab Eccle.
gruunt do &trinæ ,ſecundùm Salomonis ſententiam , die lia ſeparentur. Atrociter arguuntur, qui decipiendo
Eccles 3. centis: Tempus tacendi, & tempus loquendi.Non qui peccantes non ſolum quia non arguunt pro peccato ,
Diſcretio in dem per timorem, fed per diſcretionem propter ma.. ſed etiam adulanter decipiunt, dicente Propheta :Et Eſa.g.
docendo ad- lorum incorrigibilem iniquitatem ,nonnunquam ele .
bubenda. erunt qui beatificant populum iftum , ſeducentes: &
&os oportet à doctrina ceffare. Interdùm Doctores qui beatificantur, przcipitati . Qui admonitus ſecre- Publice que
corripiendin
Ecclefiæ calore charitatis ardentes conciceſcunt à do- tè de peccato , corrigi negligit, publicè arguendus eft, far,
cendo , quia non eft quiaudiat, teftante Propheta , qui vt vulnus quod occulteſanari neſcic, manifeſté debeat
Hicr.13 . ait : Ciuitates Auftri clauſæ funt, & non eftqui aperiat. emendari . Maniſeſta peccata non funt occulta corre
Qui docendi accepy officium , interdum ad tempus prione purganda. Palàm enim ſunt arguendi, qui pa
facta proximi taceat, quçſtatìm corrigere nequaquàm làm nocent, vt dum aperta obiurgatione ſanantur, hi
Qui diſfimu.exiſtimat. Nam ſi corrigere poteft, & diſſimulat, vea : qui eos imitando deliquerant,corrigantur.Dum vnus
lat corrigere rum eft quòd conſenſum alieni erroris habeat. corripitur, plurimi emendantur. Veilius eft enim , vt Non
cùm poffunt,
alieno pecca- 7 : ET capire quadragefimoquinto : Quibusdocen. pro multorum ſaluatione vnus condemnetur, quam
so maculitur, di forma commiffa eft, multum fubeunt periculi, fi per vnius licenciam multi periclitentur. Icà côtra de.
contradicentibus veritati refiftere voluerint:dů Pro- linquentes ſermo eſt proferendus,ficut eiusqui cor
pheta Doctorem Ecclefiæ inftruat, ad fummum vso ripitur, expoftulat ſalus.Quòd ſiopùs eft aliquam me-Lenitas Seram
Metus impe. que iuftitiæ peruenire, cùm dicit : Super montem ex dicamenti aſperitatem verborü prædicatione adſper. per in corde
dire
të noncorripie.cellum
debet. aſcende tu qui euangelizas Sion , ſcilicet vt ità gere ,lenitatem tamen corde opus eft retinere. Do&o. Tetinenda .
Eſaiz 40. præemineat merito ,ficut & gradu .Sequenter,nefortè res nonnunquàm duriùsferiunt increpationibus ſub
Ibidem . debeat à docendo timore reftringi, audiat : Exalta in ditos : qui tamen à charitate eorum quos corripiunt,
fortitudine vocem tuam , & nolitimere. Vndè& Hie- non recedunt. Sæpè Eccleliz cenſura arrogantibus vi
Hierem.s . remix ità Dominus ait: Accinge lumbos tuos, & fur-, detur eſſe ſuperbia : & quodà bonis piè fit, crudeliter
ge : loquere ad eos,ne formides à facie eorú : nec enim fieri putaturà prauis, qui non diſcernunt recto oculo ,
timere te faciam vultum eorum . Vnde apparet, quia quod à bonis recto fit animo.
& non cimere, donum Dei eft. Qui perſonam poten 9. ESATAE quinquageſimooctauo: Clama,nè ceſa ,
tis acccipit, & veritatem loqui pertimeſcit, grauis ſes, & c. vt in textu.
culpæ mulctatur ſententia.Multi enim Sacerdotes me. 10 . HIEREMIAE vigeſimotertio : Non mitte.
tu poteſtatis veritatem occultant . Et habentur rei,qui bam prophetas, & ipfi currebant : non loquebar ad
àbono operevel à iuftitiæ prædicatione rei alicuius eos,& ipli prophetabát . Si ftetiffent in confilio
meo, &
formidine aut poteftate terrente auertuntur. Sed heu nota feciflent verba mea populo meo : auertiſſem vti.
Vade timor proh dolor indè metuunt, quiavel amore rerum fe- què eos à via ſua mala , & à cogitationibus fuis per
ille profici- cularium implicantur, vel quia aliquo facinorisone fimis.
ſcatur.
re confunduntur. Multi præſules Ecclefiarum timen . 11. ET capite vigefimoſexto : In principio regni lo.
tes ne amicitiam fecularium perdant, & moleftiam achim filij,lofiæ regis Iuda, factum eft verbum iftuda
odiorum incurrant, peccantes non arguunt, & corri- Domino , dicens :Hæc dicit Dominus, Sta in atrio do .
pere pauperum oppreſſores verentur, non pertime- mus Domini, & loquéris ad omnes ciuitates luda, de
ſcentes quòd de veritate fint reddituri rationem , pro quibus veniunt,vt adorentin domo Domini,vniuer
$ Bonorú prz- co quòd conticeſcuntde plebibus fibi cómiſlis. Quan. fosſermones quos ego mádaui tibi vt loquarisad eos:
fula & Sacer .do à potentibus pauperes opprimuntur, ad eripien- noli ſubtrahere verbum :fi fortè audiant, & conuer
dotá libertas, dos eosboniſacerdoresprotectionisauxilium ferunt: cantur vnufquifosà via ſua
mala : & pæniteatmema
nec verentur cuiuſquam inimicitiarum moleftias, li, quod cogito facerc eis propter malitiam ftudio
fed oppreſſores pauperum palàm arguunt, incre rum eorum ,
ITEM
 O
416 DE PECCAT
124 ITEM capite quinquagefimo : Verbum quod mam tuam liberâfti: illud Apoftolicu ſonat: Si cuiųs 1.Cor.5.
locutus eft Dominus de Babylone,& de terra Chalda . opus arſerit, damnum patietur : ipfe auté faluus erit,
orum in manu Hieremiæ prophetæ : Annunciare in fic tamen quali per ignem : vt probet ytrùm ſpecula
Gentibus, & auditum facité, leuate ſignum : prædica- tor externus à cauſa titmortiseiusquiperijt,an reys.
te, & nolite celare: dicite ,Capta eft Babylon , confuſus Opus enimmagiftri, falus diſcipuli eft .Notandum
eft Bel,vi&tus eftMerodach , cófuſa ſunt ſculptilia eius, quod pofliciuftus cadere: & fi habuerit magiftrum ,ad
ſuperata ſunt idola eorum . meliora conuerti . Et bona igitur opera indigent af.
13. ION AE primo : Et factum eft verbum Domini fiduo præceptore, nè lapſus ab optimo curſu retrahat
ad Ionam filium Amathi,dicens: Surgs, & vade in Ni. pedem .
niuen ciuitatem grandem , & prçdica in ea :quia aſcen . 19. ET in caput trigefimumtertium ſuper ea verba ,
ditmalitia eiuscoram me. Et ſurrexit lonas, ve fuge- Terra cùm induxero &c. Ex quibus verbis diſcimus,
recin Tharfis à facie Domini,& deſcendit in loppen , & poffe hominem quanuis iniquum & impium , fi ma
inuenitnauem euntem in Tharfis: & dedit naulú eius, giftri verba audierit, & egerit pænitentiam , a ſua im
& deſcendit in eam , vt iret cum eis in Tharſis à facie pietate faluari : nec minus magiftrum ſubire diſcri
Domini. Dominus autem miſit ventum magnum in men, li docere noluerit: vel timore diſcriminis, vel
mare , & c. deſperatione peccantis, dum reus eft fanguinis eius Reifanguinis
14. PRIORIS ad Corinthios nono : Nam etfi eu . qui liberari potuit, & de morte erui, nisì magiſtri (i- funt magiftri
angelizauero ,non eft mihi gloria, neceſſitas enim mi- lentio concidiffet : & in vtroque liberum ſeruari ar- quidocere
hi incumbit: väenim mihieft, finon euangelizauero. bitrium , dum & in magiftri voluntate eft vel cacere nolunt.
Si enim volenshocago,mercedem habeo; ſi autem in- vel loqui : & in auditoris arbitrio vel audire, & face.
uitus, diſpenſatio mihi credita eft. re atque faluari, vel contemnere , & proprio perire
- 15. ESAIAE quinquageſimoſexto : Speculatores contemptu. Et paulò poft : Speculator terræ Iudæx,
eiuscæci omnes, neſciērunt vniuerfi: canes muti non vel rex poteft intelligi, vel propheta. Speculator au
valentes latrare, videntes vana, dormientes, & aman- tem Ecclefiæ , velEpiſcopus, vel presbyter,quia à po
tes ſomnia. pulo electus eft : & ſcripturarum lectione cognoſcens,
16 , EZECHIELIS tertio : Fili hominis, ſpecula, & præuidés quæ fucura fint, annunciet populo , & cor
torem dedice domui Iſrael : & audies de ore meo ver- rigat delinquentem . Vndè magnopere formidandum
bum , & annunciabis eis ex me.Si dicente me ad impiū , eſt,nèad hoc officium accedamus indigni: & affum
Mortemorieris: non annunciaueris ei, nequelocutus prid populo , negligentiæ nos demus atque defidiæ : &
fueris.veauercatur a via ſua impia, & viuat:ipſe impiº quod hispeius eft,delicijs ventris & ocio ſeruientes,
in iniquitate fua morietur, fanguinem autem eius de honorem nosaccepiffe putemus,non minifterium.Si Matth.20 .
manu tua requiram . Si aúc tu annunciaueris impio , & quidem filius hominis non venit miniftrari,ſed mini- loan.13 .
illenon fuerit conuerſus ab impietate ſua & à via ſua ftrare : & pedes diſcipulorü lauit, vt oftenderet omnes
impia :ipſe quidem in iniquitate ſua morietur, tu aất ſordes & vitia à magiftrisin diſcipulis debere dilui ar
animā tuam liberâfti.Sed & fi conuerſus iuftus à iufti- que purgari. Nec ftatìm refpondeamus, quid prodeft dicendá, etia
tia ſua fuerit , & feceritiniquitatem ,ponam offendicu . docere, di nolit auditor facere quod docueris ? Vnuſ- amli auditor
lum coram eo : ipfe morietur, quia non annunciaftiei: quiſque enim ex ſuo animo atque officio iudicatur: peret non ,oblem
in peccato ſuo morietur, & non erunt in memoria iu- tu,fi locutus non fueris: ille,fiaudire cótempſerit. De
ftitiæ eius quas fecit: fanguinem verò eius de manu tua magiſtris negligentibus Salomon loquitur : Sapientia Eccli 20 .
requiram . Si autem cu annunciaueris iufto, vt nó pec- abſcondita & theſaurus occultus: que vtilitas in yeriſ .
cet iuftus,& ille non peccauerit:viuens viuet,quia ar que ? Tale quid fignificatur & in Euangelio, quòd qui Marcis.
nunciâfti ei, & cu animam tuam liberâfti. ſcandalizarit vnum de minimis Eccleliæ , expediat ei
17. ET capite trigefimotertio :Et factum eſt verbú vt alligetur ad collum eius mola aſinaria, & abijcia
Domini ad me, dicens: Fili hominis, loquere ad filios tur in profundum : quàm in ſpecula conftitutus, plu
populi tui ,& dices ad eos : Terra cum induxero ſuper rimis noceat.
eam gladium , & tulerit populus terræ virum vnum GREGORIVS homilia yndecima ſuper Ezc
de nouiſlimis ſuis, & conftituerit eum ſuper ſeſpecu- chielem : Si dicente me ad impium ,morte moriéris, Ezech.go
latorem : & ille viderit gladium venientem ſuper ter non annunciaueris, neque locutus fueris, vt auerta
ram , & cecinerit buccina, & annunciauerit populo: turd via ſua impia & viuat, & ipfe impius in iniquita
Audiens autem quiſquis ille eft, fonitum buccinæ , & te ſua morietur, fanguinem autem eius de manu cua
non ſe obſeruauerit, venerito gladius,& tuleriteam : requiram .In quibusverbis quid nobis notandum eft,
1 ſanguis ipfius fuper caput eius erit. Sonum buccinæ quid folicitè cogitandum , nìsì quia nec fubie &tusex
audiuit , & non ſe obſeruauit,fanguis eius in ipſo erit: culpa præpofiti moritur,nec præpofitusfine culpa eft,
fi autem ſe cuftodierit, animam ſuam ſaluabit. Quòd quando verba vitæ non audiens, ex fua culpa mori
fi fpeculator viderit gladium venientem ,& non info . tur ſubiectus? Impio etenim mors debetur. Sed & à Cur impius
nuerit buccina : & populus ſe non cuftodierit, vene- Speculatore via vitæ nuncianda eft, & eius impietasin- verba Dei no
rite gladius, & tulerit de eis animam : ille quidem in crepanda. Si verò fpeculator taceat, ipfe impius in audiens,mo
iniquitate ſua captus eft, fanguiné autem eius dema iniquitate fua morietur: quia impietatis eius meri- siatur.
nu ſpeculatoris requiram.Et tu fili hominis,fpecula- tum fuit, vt dignus non eſſet adquem fpeculatoris '
torem dedi te domuiIſrael: audiens ergò ex ore meo fermo fieret. Sed fanguinem eius Dominus de manu
fermonem ,annunciabis eis exme. Si medicéte ad im- ſpeculatoris requirit :quia ipſe huncoccídit quicum Paftor tacens
pium , Impie,morte morieris : non fueris locutus, vt tacendo morti prodidit. In quibusvtrifque penſan- seus mordis
Te cuftodiat impius à via ſua : ipſe impius in iniquita- dum eſt, quantum fibi connexa ſuntpeccata fubdito pereuntium
te ſua morietur, fanguinem autem eius de manu tua rum atque præpofitorum : quia vbi fubie &tus ex fua efficitur.
requiram.Siautem annūciante te ad impium , vtà vijs culpamoritur,ibì is quipræeft, quoniam tacuit, reus
fuis conuertatur, non fuerit conuerſus à via ſua: ipfe mortis tenetur. Penſare ergo fratres chariſlimi, pen
in iniquitate ſua morietur : Porrò tu animam tuam fate, quia & quòd nos digni paftores non fumus, & iam
liberåiti. ex veftra culpa eft, quibus tales prælati fumus. Et fi
18. HIERONYMVS in Ezechielis caput tertiú , quando vosad iniquitatem defluitis,etiam ex noftro
Tribus de cau ſuper ea verba, Si dicente me ad impium & c.Magnum hoc reatu eft, quod obfiftentes atque reclamantes in
lisDeiſermo. difcrimen eft Dei tacere fermones :
nes reticetur: ob triplices cau prauis deſiderijsnó habetis. Vobis ergò & nobis párci.
idq;periculo .ſam : Vel propter timorem , vel propter pigritiam , vel tis, fi à prauo opere ceſſatis. Vobis & nobisparcimus,
seadmodùm . propter adulationem . Vnde & Efaias: Væ, inquit,mi- quádo hocquod difplicet,notacemus. O quam liber
Eſaiz 6.
hi miſero, quia tacui.Quod fequitur, Tuautem ani- a commifforum ſibi ſanguine fuerat prædicator egre.
gius ,
 ALIEN ORETICENT I AE.
gius, qui dicebat: Mundus ſum à ſánguine omnium.
Alto.20. Non enim ſubterfugi, quô minùs annunciarem omne
conſilium Dei vobis.Si enim non annunciaffer, mun
dus à ſanguine non eſſet. Sed quibus omne confilium
Dei annunciare ftuduit, ab eorum fanguine mundus
fuit. In qua voce nos conuenimur, nos conftringi-
mur , nosreieſſe oftédimur, qui ſacerdotes vocamur,
qui ſuper ea mala quæ propria habemus, alienas quo-
Sacerdos ta què mortes addimus : quia tot occidimus , quot ad
ces quot oc.
cídathomi. mortem irequotidiè tepidi & tacentes videmus. Cùm
nes. verò dicitur, Sanguinem autem eius de manu tua re
guine omnium.Non enim ſubterfugi, quô minùs an
nunciarem omne conſilinm Dei vobis.
16. ESAIAE fexto : Væ mihi quia tacui.
17 . HESTHER quarto : Mardochęusrursùm man
dauit Hefther, dicens : Nè putes quòd animam tuam
tantùm liberes, quia in domo Regis es præ cun &tis Iu
dzis : fi enim nunc filuéris per aliam occafionem libe
rabuntur Iudxi : & tu & domuspatris tui peribitis.Et
quis nouit, vtrùm idcircò ad regnum veneris, vtinta
li tempore parareris ?
18. POSTERIORIS ad Timotheu quarto : Pre

Sanguis quid quiram : fi hoc in loco ſanguinis nomine mors corpo- dica verbum , & c: vt in textu.
significet. ris defignatur, valdè nobis de noftro filentio augetur 19. AD Titum primo: Oportet Epiſcopū & c.ama
metus :quia fi in ſubiectis ſuis is qui prælatus ad fpe plectentem eum qui fecundùm doctrinam eft, fidelem
culandum eſt, & de morte corporis quandoquè mo- ſermonem ,vtpotens ficexhortari in doctrina ſana, &
rituri tam grauiter reus tenetur, quo reatu demorte eos qui contradicuntzarguere &c.Dixit quidam ex il
animæ ſubiecti conftringitur, quæ potuiffet ſemper lis proprius ipſorī propheta : Cretenſes femper-men
viuere, fi verba correctionis audiſſet? Sed meliùs pof- daces, malæ beſtiä , ventres pigri: Teſtimonium hoc
ſunt ſanguinis nomine peccata fignari. Vndè quidam verum eft.Quam ob cauſam increpa illos durè, vt fani
Pſal.so, cùm peccata carnis defleret,dixit: Libera me de ſangui fint in fide:
nibus Deus, Deus falutis meæ. Sanguis ergò morietis 20 , ET capite fecundo : Hæc loquere & exhortare;
de manu ſpeculatorisrequiritur,quia peccatum ſub- & arguecum omni imperio.Nemote contemnat.
diti, culpa eſſe præpoſiti,fi tacuerit,reputatur.Eft ergo 21. CHRYSOSTOM V S homilia ſexta in epiftoá
quod faciat, vt etiam moriente ſubdito ,ſe liberű red- lá ad Philippéſes: Vellé vobisperpetuò de regno diffe.
dat . Surgat, inuigilet, malis actibus contradicat, ficut rere, derefocillatióe, de aqua rcfocillationis;de loco
Prouer. 6. fcriptum eft: Diſcurre, feftina, ſuſcita amicum tuum, viridis pafcux.Ná fuper aquá, inquit,recreationis pa- Pfal. 28.
nè dederis fomnum oculis tuis, nec dormitent palpe- uit me, & inloco pafcuæ cómorarimefecit.Vellédelo Non expedit
bræ tuę.Vndèhîc quoque additur :Siautem tu annun co diſſerere,vbì nec dolor eft, nec mæftitia, nec angu- quæ auditu
ciaueris impio, & ille non fuerit conuerfus ab impie- ftia. Vellédífferere de iucúda Chriſti präſentia. Quan- iucûda funt,
docerc.
tate fua, & à via ſua impia, ipſe quidem in impietate qua omné ſuperant ſermone & omné intellectum :at:
ſua moritur, tu autem animâ tuâ liberâfti.Tunc enim tamen, vt poffem , vellem iſta diſſerere:Sed quid facia ?
fubiectusmoritur finete, quando in cauſa mortis con. Non poteft ad febricitanté & malè diſpofitú de regno
tradiátoré pertulerit te. Nå morti cui non contradicis , dici . Nam intereà, donèctalis eſt, de fanitate dicendum
Duo funtà adiungeris.Et notandum quæ ſunt quæ debeant à ſpe- fuerit, Non licet ad eü qui obnoxius eſt pænx , de ho .
ſpeculatore culatore prædicari.Nimirù fides & operatio. Nam ait : nore differere. Ná antea quærendú eft; quomodò à pee .
Pindicanda. Siaūttu annunciaueris impio,& illenő fuerit cõuer- na & fupplicio liberetur.Nisl iftud fuerit, quomodò
na opera.. ſuis ab impietate ſua, & à via ſua impia.Impietas quip. illud effe poterit ?Proptereà ifta cótinuédico, vt ad il
pe ad infidelitaté pertinet, via vero impia ad prauam la cõfeftim perueniamus. Ná & Deus hoc nomine ge
a &tioné.Et omnis fpeculator hoc habere debet ftudij, hennā minatus eft, vt nemo in gehenná incidat; vt oés Chriftus
Čur gehenag
&
vt priùs ad pietatem fidei ,poftmodū ad piam viam, id regnum conſequamur. Et nos ideò continué gehennæ concionato .
eſt, ad bonam actionem trahat. Sed quia de exhorta- mentionem facimus, vt ad regnum vos impellanius, resminátur.
tione ſermo ſe intulit, innoteſcere breuiter debemus, vt per timorem emollita mente veſtra, quæ regno di
in ore paftoris quantus effe debeat ordo, atque confi- gna funt, facere inftruamus. Nè fitis igiturad verború
Diſcretio in deratio locutionis . Penſare etenim doctor debet, quid iftorum grauitatem difficiles .Nam iftaverborum grà verborü fe.
docendo .
loquatur, cui loquatur, quádo loquatur, qualiter lo. . uitas occaſionem animabus veftris à peccatis fugiendi ueritas & grá
quatur, & quantum loquatur. Si enim vnum horum parit.Nam & ferrum graue eſt, & malleus grauis: ve- uitas vtilis
eft admodú .
defuerit, locutio apta non erit. Scriptum quippe eft: rùm parant vaſa vtilia & argentea , & diftorta dirigūt,
Leuit.z. Si rectè offeras, rectè autem non diuidas, peccati. Re. ità vi nisì grauia & dura effent, diftorta materiá vti
&è auté offerimus, cùm bono ſtudio bonú opus agi- dirigere non poffent.Ad huncmodum poteft & grauis
mus . Sed re & tè nondiuidimus, fi haberediſcretionéin nofter fermo animum cóponere. Ne fugiamus itaque
bonoopere poftponamus.Sępè verba quæ huncad fa- verborü grauitaté, neq illorú verbera.Non inferütur
luté reuocant, alium vulnerant. Vndè Paulus quoque verbera,vtanimum frangant, aut cóterant, ſed vt cor
Tic. 2 . Apoftolus, quiTitū admonet, dicens : Argue cũ omni rigant. Nouimus enim quo pacto per gratia Dei per
2. Tim . 4. imperio : Timotheü exhortatur dicens : Argue, obſe. cutiamus, quo modo verbcra inferamus, ad hocva
Cur Timo- cra, increpa cum omni patientia & doctrina. Quid eſt lentia, vt non cõteramus vaſculū, ſed vt extenuemus,
thco imperi- quòd vni imperium , & alij patientiam præcepit, nisi vt diriganus, vť vtile faciamus Domino, Vť offera
um, Tito pa. s vnum lenioris, alterú verò feruentioris ſpiritus effe mus illud ſplendidum ,benè excultú in illa die,in qua
ricntiam prę.
cipiat Pau . conſpexit ? Leni per authoritatem imperijiniungenda Auuius erit ignéus;ne opus habeat ferre flamma illic Dan.j.
lus, erat feueritas verbi : is autem qui per fpiritum ferue- futura .Nisienim igne vos hîc examinauerimus, ne
bat, per patientiam temperandus fuerat,ne fi plùs iu- cefsè erit omninò, vtillicigne examinemini : nec licet
fto inferueſceret, non ad falutem vulnerata reduceret, aliter fieri. Dies enim Domini in igne reuelatur. Me i.Cor.3
fed fana vulneraret. lius eft vt fermonibus noftris exuramini modico tem
15 . ACTOR VM vigefimo: A Mileto autem mit = ' pore, quàm perpetua illa gehennæ flamma . prorsùs
tens Paulus Epheſum , vocauit Maiores natu ecclefiæ . enim manifeftum eft ita futurum .
Qui cùm veniffent ad eu, & fimul effent, dixit eis: Vos 22. PRIORIS ad Timotheumi quinto : Peccátes,
ſcitis à prima die qua ingreſſus ſum in Afiani, qualiter coram omnibus argue & c.vt in textu .
nono
vobiſcum per omne tempus fuerim , feruiés Domino 23. LEVITICidecimo : Non oderis fratrem
cum omni humilitate & lachrymis, & tentationibus tuum in cordetuo , ſed publice argue eum , nè habeas
quæ mihi acciderunt ex infidijs Iudeorum : quomodò fuper illo peccatum .
nihil ſubtraxerim vtilium ; quò minùs annunciaré vo 24 . AVGVSTINVS ſermone decimoquinto de
m è
bis, & docere vos public & per domos , teftifica ns verbis Domini : Iam ergò obfecrant pueri indiſcipli. Añ pueris
Judæis atq: Gentilibus in Deum pænitentiam & fidem nati & nolunt vapulare,quific preſcribūt nobis quan- liefeprugica
in Dominum noftrum leſum Chriſtum . Quapropter do volumus dare diſciplinam , Peccaui, ignoſce mihi. fepties igno.
conteſtor vos hodierna die, quia mundus fum à fan- Eccé ignoui , & iterú peccát. Ignoſce, ignoui. Peccat ter fcenduini.
Ggg tiò ,

CC
418 DE PE
tio , Ignoſce,tertiò ignoui.Iam quartd vapulet. Et ille,
Nunquid ſeptuagies ſepties te fatigaui? Si hac pręſcri
ptione feueritas diſciplinæ dormiat, repreſſa diſcipli.
na, fæuit impunita nequitia.Quid ergò faciendum eft?
Corripiamus verbis, & fi opłìs eſt & verberibus, ſed
Correptio & delictúdimittamus, culpam de corde abijciamus:ideò
verberuin . enim Dominus fubdidit, De cordibus veſtris, vt fi per
Matth. 18. charitaté imponitur diſciplina, de corde lenitas no re
cedat, Quid enim tam pium quàm medicus ferens fer-
ramentum ? Plorat ſecandus & ſecatur, plorat vrédus
& vritur.Non eft illa crudelitas, abfit vt fæuitia medi.
& ci dicatur. Sæuit in vulnus, vt homo fanetur: quia fi
corre &tio fit vulnus palpetur, homo perditur.Sic ergò iſta monue-
cú charitate rim fratres mei, vt fratres noftros qui peccauerint,
coniuncta.
1. Tim.s. omnimodò diligamus de cordenoftro.Charitatem in
eos nő dimittamus, & diſcipliná cùm opus eft demus,
ne per ſolutionem diſciplinæ creſcat nequitia, & inci.
piamus propter Deum accuſari, quia recitatum eft no
bis, Peccantes coram omnibus corripe, vtcæteri timo-
Peccataoc- rem habeant. Certè fi quis quod folum eft verum, di-
culta aliter
arguenda ftinguit tempora, & foluit quæftionem ,verum eft. Si
quam pus peccatum in ſecreto eft, in ſecreto corripe. Si peccatum
blica. publicum eft & apertū , publicè corripe, vt ille emen-.
decur, & cæteri timeant.
Non negli. 25. E T ſermone decimoſexto : Si peccauerit in te
gendafunt, frater tuus,corripe eum inter te & ipſum ſolum . Si ne .
proximi vul.
ner2 . glexeris, peiores. Illeiniuriam fecit, & iniuriam faci-
O
AT
endo, graui ſeipſum vulnere percuſſit, tu vulnus fra :
tris tuicontemnis? Tu eum vides perire, & negligis ?
Peior es tacendo , quàm ille conuiciando . Quandò er
gò in nos aliquis peccat, habeamus magnam curam ,
non pro nobis . Nam gloriofum eft iniurias obliui
fci : fed obliuiſcere iniuriam tuam , non vulnus fra
tris tui- Ergò corripe inter te & ipſum ſolum , intuens
correctioni, parcens pudori . Fortè enim præ verecun
dia incipit defendere peccatum ſuum , & quem vis cor.
rectiorem , facis peiorem . Corripe ergò inter te &
ipfum folum . Si te audierit,lucratus es fratrem tuum ,
quia perierat nisì faceres. Intendite & videte. Si pec
cauerit, inquit, in te frater tuus, corripe eum inter te
& ipfum ſolum . Quare? Quia peccauit in te . Quid
eft, in te peccauit? Tu ſcis, quia peccauit. Quia enim
fecretum fuit, quando in tepeccauit: ſecretum quz.
re, cùm corrigis quod in te peccauit. Nam fi folus nô
fi quia peccauit inte, & eum vis coram oninibus ar
guere,non es correptor, ſed proditor. Ergò ipfa corri
pienda ſunt coram omnibus , quæ peccantur coram Occulta pec
omnibus. Ipfa verò corripienda funt fecretiùs, quæ cata occulie;
peccantur ſecretiùs. Diſtribuite tempora, & concor- publica verò
dat ſcriptura. Sic agamus, & fic agendum eſt non ſo- publicè tem
lùm quando in nos peccatur, ſed quando peccaturab præbendēda.
aliquo, vt ab altero neſciatur, in ſecreto debemus cor
ripere, in ſecreto arguere,nè volentes publicè arguere ,
prodamus hominem ,

IX

Quandonoštra Conniuentia alienis criminibus implicamur?

Ambos focoming find the comi:A. Quoties id, quod facultate vel authoritate noftra emendari vindicari

stiewe in die ligaris recentsque poteft, & debet

, nos tamen impunitum & in peius abire ſinimus.
devento:Deschryfoft,orat.B. ' Ità peccant Magiſtratus, cùm gladium ' fruftrà portant, neque quod

1.Bouleba sa te compus dicuntur,miniftri Deiſunt,&

vindices in iram his, qui agunt ſceleratè vel
Epilt,mint200 200 bin ſeditiosè. Hoc modo à Rege Saulo peccatum fuit,cùm aduersùs Deiman

Bernard fem til en Cabot datum clementior eſſet, ac parceret hoftibus Amalechitis. Peccatum
idem
Num.25. ab
ab Achab Rege admiſſum eſt,quando Benadab Regem Syriæ in gratiam

recepit : vndè nec feueram ità comminantis Prophetæ ſententiam effu

c 3.Reg. 20.5
git : Hæc dicit Dominus: Quia dimiſišti virum dignum morte de manu tua,erit anis
ma tua pro
pro anima eius, & populus tuus pro populo eius. Eodèm referri poteſt,

d 1. Corin.s.d Exod.1.cquod * Apoftolus Corinthijs præcipit: Auferte malum ex vobiſipſis : Neſci

7.Reg.1 3. Hiero.incap.s. tis quia modicum fermentum totam maſſam corrumpit? Expurgate vetusfermentum .
de galat.Grego.lib.3.capi
. c. Secundò hîc peccant Patres & Matres familiâs, Heri & Præcepto

9.dialects.Chryfoft.hor res, dum ſibi concreditos , nimia diſſimulatione , & indulgentia quadam
inte timen.Ebensoin educando perdunt , & negligentia focordiaque fua in diſcrimen per

3 by29.c Eccli. 7. & 23-4 mittunt adduci

. Sic paternæ prorsùs indulgentiæ culpa deprauatos le

f 1.Reg.3.c.4.d 3.Reg.i.a gimus filios f Heli , qui idcircò immodicæ lenitatis ſuæ pænas graues
dedit.

D. Hîc etiam addi poteſt peccatum , quod vocari folet Omiſſio frater
& Prou.9.b us:bezeice 5. næ é correptionis , admonitionis, vel repræhenfionis. Quandoquidem

Ecclimb... Colegio CHRISTVs quoquè ſemèl atque iterùm & tertiò corripiendum eſſe mo
1 Thed,so a Thef:20 1iTinuit,vt peccantem illum " lucrifaciamus
. Quanquàm alij diſtinguunt in
1.b c 2.d
h Matth.18.b. ter huiuſmodi omiſſionem & priorem , de qua diximus, conniuentiam , vt

duos alieni peccati modos ex hiſce conſtituant.

TESTIMONI A.
1. A. AMBROSIVS ſermoneoctauo in pſalmum
quzdam in. centeſimum decimumoctauum ,verſu ſecundo: Eftiu .
jufta eft. fta miſericordia ,cft etiam iniufta miſericordia. Deni
Deut.19. que in lege fcriptum eft de quodam : Non miſerebe.
ris illius. Et in libris Regnorum legis, quia Saul poſt- 1.Reg.15.
ed contraxit offenfam , quia miſeratus eft Agag hofti
um regem , quem prohibuerat diuina fententia ferua
ri. At fi quis latronis filijs deprecantibus motus, & lan
chrymis
 ALIENO CONNIVENT'I AE.
Iudicis
emplo. es . chrymis coniugis eius infexus,abſoluendum putet,
cui adhuc latrocinandi adſpiret affectus : nónne in
nocentes tradit exitio, qui multorum liberat exitia
cogitancem ? Certè fi gladium reprimit, vincula dif-
foluit, cur laxat exilio ? Curlatrocinandi, qua poteſt
clementiore via, non eripit facultatem , qui volunta-
tein extorquere non potuit ? Denique inter duos, hoc
eft, accuſatorem & reum , pari periculo de capite de-
cernentes, alterum fi non probåſet, alterum fi ellet
ab accuſatore conuictus, non id quod iuſtitiæ eft iu-
dex fequatur : fed dum miſeretur rei, damnet pro-
bantem: aut dum accuſatori fauet, qui probare non
poſſit, addicat innoxium. Non poteſt igitur hæc dici
Facilitas ve iufta miſericordia. Facilitas enim veniz , incentiuum
uum tribuit tribuit delinquenti.Hoc ideò dictum eft, vt ſeiamus
delinquenti . fecundùm verbum Dei, ſecundùm rationem diſpen-
Exemplo Sandam eſſc miſericordiam debitoribus, Medicus ipfe
modici.
fi ſerpentis interiùs inueniat vulneris cicatricem , cảm
debeat reſecare vlceris vitium , nè latiùs ferpat, tamen
à ſecandi vrendia propoſito lachrymis inflexus ægro-
ti, medicamentis regat quod ferro aperiendum fuit :
nónne iſta inutilismiſericordia eſt, fi propterbreuem
inciſionis vel exuſtionis dolorem corpus omnetabe
ſcat, vitæ vfus intereat ?
ORIGENES homilia nona in Hieremia : Ver-
bi gratia dictum ſit: Habeat iudex propofitum , quie-
tem ciuitati, & pacem genti, cui præſidet, prouidere.
Indulgéria & Huic li offeratur latro honeſta forma, ætate ſatìs inte.
crudelis Tilia ger, ex alio latere mater expanſis crinibus deprece-
latronem . tur,vt ſenectutis ſuæ mifereatur, & ex alio vxor,nevi.
rum ſuum interficiat, lachrymabili voce deploret:
circunſtent & paruuli liberi citò orbi futuri, quid fa
ciet iudex ?miferebitur latronis,an no ? Quidincom-
mune expedit ciuitati? Si miſertus fuerit, reuertetur
homicida ad priftinum ſcelus: ſin verò in iudiciaria
ſeueritate permáferit, vnus homo interibit, & vniuer
ſo populo prouidebitur.Sic Deus fi pepercerit pecca-
tori ,& miſerans eius, noluerit eum punire pro ſcele
re, quis non accipiat licentiam ? quis malorú qui nunc
ſaltem propter ſupplicia terrentur, non inuadet tem-
pus,vtexpleatquæcung volueris, & præceps feratur
in vitia ? Hæc autem in Ecclefia ſæpè accidentia poſſu-
la peccātes. mus confiderare. Peccauit quiſpiam , & poft peccatum
poftulet communionem.Si ei concediturquod rogat,
in incommodum omnium venia procedit, & laxatis
frenis ſceleribus panditur via. Sin verò cum rationa-
bili deliberatione, non vt mifericors, nec rursùm vt
crudelis iudex, ſed & quafi vni prouidés, & de omni-
um ſalute pertractans, cófiderauerit populi damnum
in vnius venia,haud dubiü eft quin faciat eijci vnum
In fauciata . de Ecclefia,vtmultos ſaluet incolumes.Agènunc,con-
fidera mihi & medicum : fi cellauerit à fe&tione eius
vulneris quod fecandum eft, fi non vfferit id quod in-
diget cauterio, videlicet propter dolores qui ex tali-
bus remedijs conſequuntur; quomodò creſcat infir-
mitas, & in deterius vetus humor exuberet.Si verò (ve
ità dicam ) temerarius ad vulnus ſector acceſſerit & in-
ufſerit plagam , curat eum qui fecatur & vritur, quia
paululùmfeueritatis aſſumpfit,licèt viſus fueritegro-
Viilis quo . tanti ad horam non miſereri. Et quomodò vtile fuit
mas lalu peccatum Iſraël in ſalutem Gentium , fic vtilis eft quo-
orum . rundam pæna aliorum faluti.
3. HIERONYMV S epiſtola quinquagefimater.
la Epiſcopå tia ad Riparium aduersùs Vigilantium : Miror fan-
iJefantem cum Epiſcopum in cuius parochia eſſe presbyter di-
Haiticum . citur, acquieſcere furori cius, & non virga Apoftolic
ca, virga4 ferrea confringere vas inutile, & tradere
1. Cor.se in interitum carnis,vtfpiritus faluus fiat : nec memi
Pial. 49 . nerit illius dicti: Si videbas furem , currebas cum
eo, & cum adulteris portionem tuam ponebas . Et in
Pial.100 . alio loco : In matutino interficiebam omnes pecca-
f
tores terre, vt diſperderem de ciuitate Domini omnes
Pfal . 133.
operantes iniquitatem .Et iterùm : Nónne odienteste,
Domine, odio habui , & fuper inimicos tuos tabefces
bam ? Perfecto odio oderam illos. Fatebor tibi dolo
rem meum : facrilegium tantum patienter audire non
poſſum : Legi enim Syromaſten Phinees, auſteritatem Num.as.
Helix , zelum Simonis Cananæi, Petrifeueritaté,Ana- 3. Reg.18.
niam & Sapphiram trucidantis, Paulioz conftantiam , Act.1.5.13.
quiElymam magum , vijs Dominirefiftentem , æterna
cæcitate damnauit. Non eft crudelitas, pro Deo pietas. Pro Deo pic.
Vndè & in lege dicitur: Si frater tuus & amicus, & tas, non et
vxor,quæ eft in finu tuo , deprauare te voluérit à veri Deut.13.
tate,ficmanus tua ſuper eos,& effunde fanguinem eo
rum : & auferes malum de medio Ifraël.
4. AVGVSTINVS in pfalmum quinquagefi
mum : Veruntamen chariſſimi in tanta morum diuer.
fitate, & tam deteſtabili corruptela, regite domos ve .
ftras, regite filios veſtros, regite familias veftras. Qyo.
modò ad nos pertinet in Ecclefia loqui vobis, fic ad
vos pertinet in domibusveftris agere, vt bonam rati
onem reddatis de his qui vobis ſunt fubditi,AmatDe
us diſciplinam . Peruerſa autem & falfa innocentia eft,
habenas laxare peccatis. Valdè inutiliter,valdè perni- Contra in.
ciosè ſentiet filius patris lenitatem , vt iuftè pofteà Dei dulgentiam
ſentiat ſeueritatem . Et hoc non ſolus,ſed cum diffolu - parentum .
to patre fuo . Quid enim ? Siipfe non peccat,& non fa
cit quod filius eius,ideò non debetab ipſa nequitia fi
lium prohibere ? An fortè vt videatur filio eius,quia
& pater talia faceret,nisì ſenuiffet? Peccatum quod ti.
bi non diſplicet in filio tuo, dele & atte : fed ætas deſe
ruit, non cupiditas. Maximè fratres mei filios veftros
fideles attendite, quosfidegenuiftis, vt baptizarentur.
Sed fortènegligit malus filius vel monita patris, vel
obiurgationem ,vel feueritatem . Tu imple perſonam
tuam ,Deus de te & de illo exigit ſuam .
5. IDEM in fermonedecimoquinto de verbis Do.
mini, vt fuprà , quæftione octaua, teſtimonio vigefi
moquarto .
6. CHRYSOSTOMVS in oratione primacon
tra Iudæos: Verùm quemadmodùm Iudæos culpa- Habentes se
mus, quòd legem tranſgrediuntur: ità multò magis thoritate &
vos incuſamus, quòdad tranſgreſſores legis concur - potilitacem
ritis, necillostantùm qui eò concurrunt,verumetiam culpantur , &
eos, quibus cùm fit authoritas prohibendi fuos; no- non prohi.
lint tamen id facere.Nèmihi dixeris: Quid mihi cum beant mala .
illo commercijeft ?Alienus eſt, ignotus eft . Dummo
dò fit fidelis, dum eorundem particeps myfteriorum ,
dum eadé iugatur Écclefia , & fratribus, & cognatis, &
neceffarijs, & cæteris omnibus eft propinquior. Pro
indè quemadmodùm non ipfi tantùm fures dant pe
nas, verùm etiam eadem pæna ple & tuntur ij, quibus
cùm eſſet poteftas vetandi, non vetuerunt tamen : ità
non folùm qui impiè agunt, verùm etiam illi qui
cùm poflint ab impietate reuocare, tamen vel ob pi
gritiam , vel ob timiditatem id facere nolunt, fimili Similis eos
cum illis pæna plectuntur. Alioquì talentum illud poena manet
quod acceperat ac defoderat feruus ille, reddidit in- cum peccan.
tegrum : attamen dat pænas,eô quòd non auxerat lu- Matth. 25.
crum : ità cu quidem etiamfi ipfe purus & innocens
perſeueres, cæterùm non augeas talentum , nec fratrem
pereuntem reuoces ad ſalutem , eadem quz ille pati
tur, patieris.
AD Romanos decimotertio : Vis non timere
poteſtatem ? Bonum fag, & habebis laudem ex illa.Dei
enim minifter eft tibi in bónum.Siautein malum fece .
ris,time.Non enim fine cauſa gladiú portat.Dei enim
minifter eft, vindex iniram ei qui malú agit. Ideò ne
ceſfitate fubditi eſtote, non folùm propter iram , ſed
etiam propter conſcientiam .
2. SAPIENTIAE ſexto :Melior eft fapiétia , quàm
vires : & vir prudens, quàm fortis. Audite ergo re
ges, & intelligite, diſcite iudices finium terræ . Prz .
bete aures vos qui continetis multitudines, & place
tis vobis in turbis nationum : quoniam data eft à Do.
mino poteftas vobis & virtus ab altiſimo, quiinter
rogabit opera veftra, & cogitationes ſcrutabitur: quo
niã cùm eſtetisminiftri regni illius, nó rectè iudicâ ftis,
nec cu

i
420 D E PECCATO
nec cuftodiftis legem iuftitiæ , neque fecundùm volun . ità huius veſtræ animofitatis perniciem deteftari, vein
tatem Dei ambuliftis.Horrendè & citò apparebit vo ea nunquam fuiffe credatur. Ità aliæ multæ & c . Immò
bis : quoniam iudiciú in his qui præſunt,tiet. Exiguò
enim conceditur miſericordia : potentes autem poten-
ter torméta patientur. Non enim fubtrahet perfonam
cuiufquá Deus, nec verebitur magnitudinem cuiuf-
quam : quoniá pufillū & magnum ipfe fecit, & zqua-
liter cura eft illide omnibus. Fortioribus autem for
tior inftat cruciario. Ad vos ergò reges ſunt hi ſermo
nes mei, vt diſcatis fapientiam , & non excidatis. Qui
enim cuftodierint iuftitiam , iuftè iudicabütur : & qui
didicerint iufta, inuenient quid reſpondeant.
3. PSALMO ſecundo : Et nunc reges intelligite :
erudimini qui iudicatis terram . Seruite Domino inti
more, & exultate ei cum tremore. Apprehendite diſci
plinam , nè quando iraſcatur Dominus, & perearis de
.
via iufta : Cùm exarferit in breui ira eius.
4. AVGVSTINVS libro ſecundo Retractatio .
num ,capite quinto : Sunt duo libri mei, quorum titu.
lus eſt, Cótra partem Donati .In quorum primo libro
dixi, nonmihi placere vllius ſecularis poteftatis im-
petu ſchiſmaticos ad comunionem violéter vehemen
Auguftinus
nondum ex . ter'iß arctari. Quod verè mihi tunc non placebat, quia
pertus puta nondùm expertus eram , vel quantùm mali eorum au
uerat fchi- deret impunitas, vel quantùm eis in melius mutandis
ſmaticos no conferre pofferdiligentia diſciplinæ.
effe vi cogen.s . IDEM epiſtola quadragefimaoctaua ad Vincen
CurinEccle- tium : Non inuenitur exemplum in Euangelicis &
fix principio Apoſtolicis literis , aliquid petitum à regibus terræ
moricaine haspro Ecclefia, & contra inimicos Ecclefiæ : quis negat
reticosbra- non inueniri? Sed nondùm implebatur illa prophe
chium ſecu . cia : Et nunc reges intelligite, & erudiminiqui iudi
lare .
catis terram : Seruite Domino in timore. Adhuc enim
Pral.z.
illud implebatur, quod in eodem pfalmo paulò fupe-
riùs dicitur: Quare fremuerunt gentes, & populime-
ditati funt inania ? Adftiterunt reges terræ , & principes
conuenerunt in vnum aduersùs Dominum, & aduer-
sùs Chriſtum eius . Veruntamen fi facta præterita in
propheticis libris, figuræ fuerunt futurorum : in rege
In rege Nabu illo quiappellabaturNabuchodonoſor,vtrung tem
figura nafcé pus figuratum eft, & quod fub Apoftolis habuit, &
tisticorro quod nunc habet ecclefia. Temporibus itaque Apofto-
boratx Ecçle lorum & martyrum illud implebatur, quod figura-
Six cernitur. tum eft, quando rex memoratus pios & iultos coge
batadorare fimulacra, & recuſantes in flammas mitte
bat.Núcautem illud impletur,quod paulò pòft in eo
dem rege figuratum eft,cùm conuerſus ad honorandū
Deum verum , decreuit in regno ſuo, vt quicuno bla
Danicl. a . ſphemaret Deum Sidrac, Miſac & Abdenago, pænis
debitis fubiaceret,Prius ergò tempus illius regis, fi-
gnificabat priora tempora regum infidelium , quos
paſii ſunt Chriftiani pro impijs. Pofterius verò tem-
pus illius regis, fignificauit tempora pofteriorum re
gum iam fidelium , quospatiuntur impij pro Chri
ftianis. Etpaulò pòft: Multas ciuitates videmus fuiffe
Donatiftas, & nunc eſſe catholicas , deteftari vehe
menter diabolicam ſeparationem , diligere ardenter
Legibus con vnitatem . Quæ tamen timoris huius, qui tibi difpli-
tra hæreticos cet, occafionibus catholicæ fa &tæ ſunt per leges impe-
eftvtmultæ ratorum , à Conftantino, apud quem primùm veſtri
ciuitates re- vltrò Cæcilianum accufauerunt, vfque ad præſentes
ſipucrint. imperatores, qui iudicium illius quem veftri elege
runt, quem iudicibus Epifcopis prætulerunt, iuftilli-
mè contra vos cuftodiendum effe decernunt. His ergò
Prior Augufti exemplis à collegis meis mihi propoſitis ceſli. Nam
nifcnfentia mea primitùs ſententia erat, neminem ad vnitatem
pomv& mese:Chrifti
rum expe. eſſe cogendum , verbo eſſeagendum , diſputa-
rientiam tione pugnandum , ratione vincendum, nè fictos ca
emendata. tholicos haberemus , quos apertos hæreticos nouera
mus.Sed hæc opinio mea, non contradicentium ver
bis, fed demonſtrantium ſuperabatur exemplis , nam
primò mihi opponebatur ciuitas mea, quæ cùm tota
effet in parte Donati , ad vnitatem catholicam timore
legum imperialium cöuerfa eft, quam nunc videmus
1
verò feruiant reges terræ Chrifto , etiam leges ferendo
pro Chrifto . Et in principio epiſtolæ : Donatifiæ ni- Inquietudo
miùm inquieti ſunt, quos per ordinatas à Deo pote- hzreticorum
ſtates cohiberi atque corrigi mihi non videtur inuti- porporeftato
le. Nam de multorum iam correctione gaudemus & c. coërcenda.
Siquiſquam inimicuin ſuā periculoſis febribus phre
neticum factum , currere videret in præceps,nónne'No redditur
tunc potiùs malum pro malo redderet, fi eum fic cur- malú pro me
lo,quando
rere permitteret, quàm fi corripiendum ligandúmque coërcentur ,
curaret, & tamen tunc ei moleftiffimus & aduerfilli
mus videretur, quando vtiliſſimus & miſericordif
fimus extitiſſet ? Sed planè falutereparata,tanto vbe
riùs ei gratias ageret, quanto fibi eum minùs peper
ciſſe fenfiffet. Et poft pauca : Cùm terrori vtili do
étrina ſalutaris adiungitur,vt non folùm tenebras er .
roris lux veritatis expellat, verumetiam mala con
fuetudinis vincula vis timoris abrumpat, de multo
rum ( ficut dixi) ſalute lætamur, benedicentium no
biſcum & gratias agentium Deo , quòd fua pollicita
tione completa ,qua reges terræ Chrifto feruituros ef
fe promifit,fic curauitmorbidos,fic fanauit infirmos.
Non omnis qui parcit,amicus eſt: nec omnis qui ver- Non omnis
berat, inimicus.Meliora ſunt vulnera amici, quàm vo quiparcit,
luntaria oſcula inimici. Melius eft cum feueritate dili- amicus cft.
Prou.az.
gere,quàm cum lenitate decipere.
ma
6 . IDEM epiftola quinquagefi ad Bonifacium :
Moleftus eft medicus furenti phrenetico, & pater in
diſciplinato filio ,ille ligando,iftecædendo, fed ambo
diligendo. Si autem illos negligant & perire permit- Manſuctudo
tant, ifta potiùs manſuetudo falfa, crudelis eft. Im- falla & cra
delis .
peratores quando pro falficate contra veritatem con:
ftituuntmalas leges,probantur benè credentes, & co
ronantur perſeuerantes. Quando autem pro veritate
contra fallitatem conftituunt bonas leges, terrentur
fæuientes, & corriguntur intelligentes. Quicunque
ergò legibus imperatorum , quæ contra veritatem
Dei feruntur, obtemperare non vult, acquirit gran
de præmium . Quicunque autem legibus imperato
rum , quæ pro Dei veritate feruntur, obtemperare
non vult, acquirit grande fupplicium . Nam & tem
poribus prophetarum , omnes reges qui in populo 3. Reg.15 .
Dei non prohibuerunt, nec euerterunt quæ contra 4.Reg.10. 18.
Dei præcepta fuerant inftituta, culpantur : & qui pro14.15.18. 23.
hibuerunt & euerterunt, ſuper aliorum merita lau
dantur. Et rex Nabuchodonofor cùm feruus eſferido. Dan.3.
lorum , conftituit facrilegam legem, vt fimulacrum
adoraretur: ſed eius impiæ conititutioni qui obedire
noluerunt, piè fideliterque fecerunt. Idem tamen rex
diuino correctusmiraculo,piam & laudabilem legem
pro veritate conftituit, vt quicunque diceret blafphe
miam in Deú verum Sidrac, Mifac, & Abdenago ,cum
domo ſua penitùs interiret . Et paulò pòft : Veri au- Non oés fune
tem martyres illi ſunt, de quibus Dominus ait : Beati beati qui per
qui perſequutionem patiūtur propter iuſtitiam .Non ſecutionem
ergò qui propter iniquitatem , & propter Chriftianæ Matth.s.
vnitatis impiam diuitionem , fed qui propter iufti
tiam perſequutionem patiútur,himartyres veri ſunt.
2
Nam & Agar paſſa eſt perſecutionem à Sara, & illa Gen.16.
erat ſancta quæ faciebat , illa iniqua quæ patieba
tur, Et nonnullis interiectis : Quod enim dicunt qui obicctionis
contra ſuas impietates leges iuftas conftitui nolunt, dilutio de
Apoftolori
non petiffeà regibus terræ Apoſtolos talia , non con tempore.
fiderant aliud fuiſſe tunc tempus, & omnia fuis tem
poribus agi . Quis enim tunc in Chriſtum crediderat
imperator, qui ei pro pietate contra impietatem le
ges ferendo ſeruiret, quádo adhuc illud propheticum
complebatur : Quare fremuerunt gēres, & populime
ditati funtinania ?Adftiterunt reges terre, & princi- Pſal.2.
pes conuenerūtin vnum aduersùsDominū, & aduer
sus Chriftú eius . Nondum aut agebatur, quod paulò
pòft in eodem pſalmo dicitur : Et nunc reges intele
ligite, erudimini qui iudicatis terram : Seruite Do
mino
 A LIENO CONNÍ VENT I AE. 421
mino in cimoře, & exultate ei cum tremore. Quomo. cebat,Itemaz nè ludæis eum interimneře cupiétibus tra- Act.25.
Reges quo- dò ergò reges Domino feruiunt in timore, nisi ea quæ deretur, Cæſaris popoſcit auxilium ,Romani quidem Paulus popo.
modò ferujāt contra iulia Domini fiunt; religioſa feueritate prohi- principis, ſed non Chriſtiani. Vbì ſatis oftendit quid Ethnici Im .
timore. in bendo atque ple&tendo? Aliter enim ſeruit quia homo
Domino facere deberent pofteà Chrifti diſpenſatores, quando peratoris,
eft, aliter quia etiam rex eſt. Quia homo eft, ei ſer- Imperatores Chriftianos periclitante Ecclefia reperi
uit viuendo fideliter : quia verò etiam rex eft, feruit, rent. Etrursům : Si aliter non meruit pacem habere do.
leges iufta præcipientes & contraria prohibentes, con mus Dauid , nisì Abſalon filius eius in bello quod con
4.Reg.13. uenienti vigore fanciendo : Sicut feruiuit Ezechias,lu- tra patrem gerebat, fuiſſet extinctus, quanuis magna
cos & templa idolorum , & illa excelſa quæ contra cura mandauerat ſuis, vt eum, quantùm poffent, vi
Dei præcepta fuerant conſtructa, deſtruendo . Sicut uum faluumóp ſeruarent, vr eſſet cuipænitenti pater
4.Reg . 23. ſeruiuit lolias, talia & ipfe faciendo . Sicut ſeruiuit rex nus affectus ignofceret, quid ei reſtitit, nisi perditum
lonx 3.
Niniuitarum , vniuerſam ciuitatem ad placandum flere, & ſui regnipaceacquiſita, fuam mæftitiam con
Daniel.14. Dominum compellendo . Sicut ſeruiuit Darius, ido- ſolari? Sicergò Catholica mater bellantibus aduersùs
lum frangendum in poteftatem Danieli dando , & ini eam & c. Ibidènı: Cogunt multas inuenire medicinas
Danici.3.
micos eius leonibus ingerendo. Sicut ſeruiuit Nabu- multorum experimenta morborum .
chodonoſor, de quo iam diximus, omnes in regno 7. IDEM epiftola ducétefima quarta ad Donatum
fuo pofitos à blaſphemando Deo lege terribili prohi- presbyterum Donatiftam :Difplicet tibi quia traheris
bendo . In hoc ergò feruiunt Domino reges , inquan- ad falutem , cùm tam multos noftros ad perniciem tra
tìm ſuntreges,cùm ea faciuntad ſeruiendum illi , quę xeris. Quis neſciat nec damnari hominem , nisimerito
non poffunt facere nisi reges.Cùm itaque nondùm re- malę voluntatis, nec liberari, nisì bonam habuerit vo
ges Domino feruirent temporibus Apoftolorum , fed luntatem ? Non tamen ideò qui diliguntur,malæ fuæ A malo pro .
adhucmeditarentur inania aduersùs eum & aduersùs voluntati impunè & crudeliter permittendi ſunt, fed hibendi & ad
Chriſtum eius, vt prophetarum prædicta omnia com- vbì poteftas datur, & à malo prohibedi, & ad bonum bonum cogé .
plerentur, non vtiquè tuncpoffent impietates legibus cogendi. Nam ſi voluntas mala ſemper ſuæ permitten- di funtnona
ho .
prohiberi, fed potiùs exerceri. Sic enim ordo tempo- da eſt libertati, quare Ifraelitæ recufantes & murmu- mines .
rum voluebatur, vt & ludæi occiderent prædicatores rantes, tam durisAagellis à malo prohibebantur, & ad
Chriſti, putantes ſe officium Deo facere, ficut prædi- terram promiſfionis compellebátur? & c. Nondùm fu
loan . 16.
xerat Chriftus: & gentes fremerent aduersùs Chriftia erat completa illa prophetia :Et adorabūt eum omnes Pſal. 7i.
nos, & omnis patientia martyrum vinceret. Pofteà ve. reges terræ, omnes gentes ſeruient illi . Quod vtique
Pfal.7 . rò quàm cæpit impleri quod ſcriptum eft : Etadora- quanto magis impletur, tanto maiore vtitur Ecclelia' Eceleſia ad
bunt eum omnes reges terrz, omnes gentes ſeruient il poteftate, vt non folùm inuitet,fed etiam cogat ad bo-Lubonü
c. 14cogit.
.
li : quismente ſobrius regibus dicat , Nolite curare in num . Vide quemadmodùm dehis , qui priùs venerūt,
Principú eft regno veſtro , à quo tueatur vel oppugnetur Eccleſia dictum eft , Introduc eos : nö dictum eft, Compelle.Ità
Eccleliam
defendere . Domini veftri:non ad vospertineatin regno veftro, fignificata ſunt Eccleſię primordia adhuc creſcentis; vt Duo eccleliz
quis velit eſſe fiue religiofus fiue facrilegus, quibus effent vires etiam compellendi. Proindè quia oporte - campo per
dici non poteft: non ad vos pertineat in regno veſtro, bat eius iam viribus & magnitudine roborata etiam cuangelicam
quis velit pudicus eſſe, quis impudicus. Cur enim compelli homines ad conuiuium falutisæternæ ,poft- deſignata.
cùm datum fit diuinitùs homini liberum arbitrium , eaquàm dictum eft, Factum eſt quodiuſlifti, & adhuc
adulteria legibus puniantur, & facrilegia permit- eft locus : Exi, inquit, in vias & lepes, & compellein - Hæretici in
tantur ? an fidem non feruare leujus eſt animam Deo, trare. Quapropter quia per multa mala & fæua quæ in vijs & ſepi.
quàm fæminam viro ? Aut fi ea quæ non contem noftros cómittitis, tang fpinis & afperitate pleni eftis, untur.
pru, ſed ignorantia religionis committuntur, mitiùs vos tang in ſepibus inuenimus, & intrare cõpellimus.
vindicanda, nunquidideò negligenda ſunt? Melius eft: 8
8.. ET tractatu vndecimo in Euangelium Ioannis:
quidem ,( quis dubitauerit ?) ad Deum colendum do- Siquando vult Deus concitare poteftates aduersùùs hę ADco concin
étrina homines duci, quàm pænx cimore vel dolore reticos, aduersùs ſchiſmaticos, aduersùs diſſipatores tantur potea
qui
compelli : ſed non quia iftimeliores ſunt, ideò illi Ecclefiæ, aduersùsexuffatores Chrifti, aduersùs bla- ſtates feculi
aduersùs hau
tales non ſunt, negligendi ſunt. Multis enim profuit, fphematores baptiſmi,non mirentur: quia Deus con rcticos.
quod experimétis probauimus,priùs timore vel do- citat vià Sara verberetur Agar : cognoſcat ſe Agar, &
lore cogi, vt pofteà poſlint doceri, aut quod iam ver ponat ceruicem , quia cùm humiliata diſcederer à do
bis didicerant, opere fectari. Et quibufdam interpofi- mina ſua; occurrit ei angelus, & dixit: Quid eſt Agar Gen.16.
Ad credendú tis : Vbi eſt quod ifti clamare conſueuerunt, Liberum ancilla Saræ :Cùm conquefta effetde domina, quid au .
Pauius quo- eft credere vel non credere? Cui vim Chriſtus intulit ?: diuit ab Angelo :Reuertere ad dominam tuam . Ad hoc
compullus. quem coëgit ? Eccėhabent Paulum Apoftolum : agno- ergò affligitur, vtreuertatur: atque vtinam reuerta
Act.9 . ſcant in eo priùscogentem Chriſtum , & pofteà docen- tur, quia proles eius ficut filij lacob,cum fratribus hę.
tem : priùsferientem ,& pofteà conſolantem . Mirum reditateni tenebit. Mirantur autem, quia commouen- Principes ta .
eft autem , quomodò ille quipæna corporis ad Euan- tur poteſtates Chriſtianæ aduersùs deteſtandos diſli- tione reddi
gelium coactus intrauit, plùs illis omnibus qui ſolo patores Ecclefiæ . Si non ergò mouerentur, ecquo mo- turi funt, fi
verbo vocati ſunt, in Euangelio laborauit: & quéma. do redderent rationem deimperio fuo Deo ? Intendat aduersùs dis
ior timor compulit ad charitatem , eius perfecta cha- charitas veſtra quid dicam , quia pertinet hoc ad re- lipatores Es
cleſià .
Re & è cogit ritas foras mifit timorem.Cur ergò non cogeret Eccle- ges feculi Chriſtianos, vt temporibus ſuis pacatam
Ecclefia per- fia perditos filios vtredirent, fi perditi filij coegerunt velint matrem ſuam Ecclefiam habere, vnde ſpirita
deant . alios vt perirét :Et paulò pòft: Maximianus Epiſcopus liter nati ſunt. Legimus Danielis viſiones & gefta pro- Daniels,
Vagiéfis auxilium petiuit ab Imperatore Chriftiano, phetica. Tres pueri in igne laudaueruntDominum , buchodono .
non tam ſuî vlciſcendi cauſa, quàm tuendæ Ecclefiæ fi. miratus eft Nabuchodonoſor rex laudantes Deum for.
bicreditæ .Quod fi prætermififfet,non eius fuiffet lau- pueros, & circa eos ignem non nocentem . Et cùm
Patiëtia
dam que-danda patientia, fed negligentia meritò culpanda. admiratus effet, quid ait Nabuchodonofor rex, non
minimè
laudanda . Neque enim & Apoftolus Paulusvitæ ſuæ tranfitoriæ velludæus, vel circunciſus, ille qui ftatuam ſuam ere.
ACT. 21 . confulebat, fed Ecclefiæ Dei, quando contra illos quixerat, & ad eam adorandain omnes coegerat, tamen
eum occidere conſpirauerant, confilium illorum Tri- laudibus trium puerorum commotus, vbì vidit ma- ,
buno vt proderetur, effecit. Vndè factum eft, vt eum ieſtatem Dei præſentis in igne, quid ait ? Et ego pro
ad locum quò fuerat perducendus , deduceret miles ponam decretum omnibus tribubus & linguis in
armatus, né illorū pateretur infidias, Romanas etiam omni terra. Quale decretum? Quicunque dixerint
leges implorare minimè dubitauit, ciuem Romanum blaſphemiain in Deum Sidrac , Miſac & Abdenago ,
A8.22. ſe eſſeproclamans, quos tūcafiigi verberibusnonli in interitum erunt, & domus eorum in perditionem .
Ggs 3 Ecce
 DE PECCATO
Nota.
Ecce quomodd fæuitrex alienigena nè blafphemetur
Deus Ifrael,qui potuit tres pueros de igne liberare : &
nolunt vt fæuiant reges Chriftiani quia Chriſtus ex
ufflacur,à quo non tres pueri, ſed orbis terrarum cum
ipfis regibus à gehennarum igne liberatur. Nam tres
jili pueri, fratres mei, liberati ſunt ab igne temporali:
nunquid non ipfe eft Deus Machabæorum , qui & tri-
1.Mach.. um puerorum ? Illos ab igne liberauit, illi in tormen
tis igneis corpore defecerunt, fed in legitimismanda.
tis animo permanſerunt. Illi apertè liberati funt, illi
occultè coronati ſunt. Plus eſt liberari de flamma ge-
hennarum , quàm de fornace poteftatis humanæ.Si er-
go Nabuchodonofor rex laudauit & prædicauit, &
gloriam dedit Deo,quia liberauit de igne tres pueros,
& tantam gloriam dedit, vt decretum mitteret per
regnum ſuum : Quicunque dixerine blaſphemiam in
Deum Sidrach, & Miſach, & Abdenago, in interitum
erunt, & domus eorum in perditionem :quomodò iſti
reges non moueantur, qui non tres pueros attendunt
liberatos de fiamma, ſed ſeipſos liberatos de gehenna,
quando vident Chriftum , à quo liberati ſunt, exuffla-
ri in Chriſtianis, quando audiunt dici Chriftiano, dic
tenon effe Chriftianum.Talia facere volunt,& faltem
talia pati nolunt. Nam videte qualia faciunt, & qualia
Sempiternas
more's faciüt patiuntur. Occidunt animas,affliguntur in corpore.
& de tempo . Sempiternas mortes faciunt, & temporales ſe perpeti
rali conque . conqueruntur ,
ruatur.
9. BERNARD VS ſermone ſexageſimoſexto fu-
Gladiocoeta per Cantica canticorum :Meliùs proculdubiò (hæreti-
cosexpedit. ci ) gladio coercerentur, illius videlicet qui non fine
Rom.13 . caufà gladium portát, quàm in ſuum errorem multos
traijcere permittantur. Dei enimminiſter illeeft, vin-
dex in ram ei qui malèagit. Mirabantur aliqui, quòd
non modò patienter, fed & læti, vt videbatur,duceren.
Diaboli po . tur ad mortem : fed qui minùs aduertunt quanta fit po .
teftasin cor. teftas diaboli, non modò in corpora hominum , led
da hęcecico .
rum . etiam in corda quaſemel permiſſus poffederit, Non-
neplus eft fibimethominem inijcere manus, quam id
libenter ab alio fuftinere? Hoc autem in multis po-
tuiffe diabolum frequenter experti ſumus , qui ſe-
ipfos aut fubnierſetunt, aut ſuſpenderunt. Deniqué
Matth . 27 . ludas ſuſpendit ſeipſum , diabolo fine dubio immit-
tente. Ego tamen maius exiſtimo, magisos admiror,
quòd potuit immififfe in cor eius vt traderet Domi:
Conftantia num ,quàm vt ſemetipſum ſuſpenderet. Nihil ergò fi-
martyrú dif- mile habent conftantia martyrum , & pertinacia ho-
Gimilis efthä cordis
rum : quia mortis
duritia contemptum in illis pietas, in iftis
operatur
reticorum .
pertinacia .
10 . PRIMI Regum decimoquinto : Et pepercit
Saul & populus, Agag, & optimis gregibus ouium &
armentorum , & veftibus, & arietibus, & vniuerfis
qnæ pulchra erant, nec voluerunt diſperdere ea.Quic-
quid verò vile fuit & reprobum , hoc demoliti ſunt.
Factum eſt autem verbum Domini ad Samuel, die
cens: Pænitet me quòd conftituerim Saulregem : quia
dereliquit me, & verba mea opere non impleuit. Et
paulopòft:Et ait Saul ad Samuelem :Immò audiuivo-
cem Domini , & ambulaui în via per quam mifit me
Dominus, & adduxiAgag regem Amalec : & Amalec
interfeci. Tulit autem de præda populus oues & bo-
ues, primitias eorum quæ cæfafunt, vt immolet Do-
mino Deo ſuo in Galgalis. Et ait Samuel : Nunquid
vult Dominus holocaufta & victimas, & non potiùs
veobediatur voci Domini ? Melior eft enim obedien-
tia quàm victimæ: & auſcultare, magis quàm offerre
adipem arietum : quoniam quafi peccatum ariolandi
eft, repugnare:& quafi ſcelus idololatriæ, nolle acqui.
eſcere. Pro eo ergo quòd abieciſti ſermonem Domini,
abiecit te Dominus nè fis rex. Dixitas Saul ad Samue-
lem : Peccaui, quia præuaricatus ſum ſermonem Do.
mini & verba cua, timens populum, & obediens voci
eorum,
11. IVDICVM vigeſimo: Conuenitqz vniuerſus
Iſrael ad ciuitaté (Gabaa Beniamin ) quafi homo vnus
eadem mente vnog confilio, & miferuntnuncios ad
omnem tribum Beniamin, qui dicerent, Cur tantum
nefas in vobis repertum eft ? Tradite homines de Ga
baa, qui hociagitium perpetrârunt, vt moriantur, &
auferatur malum de Iſrael. Qui noluerunt fratrum
ſuorum Iſrael audire mandatum, ſed ex cun & tis vrbi .
bus quz ſortis ſuæ erant, conuenerunt in Gabaa, vtil.
lis ferrent auxilium , & contra vniuerfum populum
lfrael dimicarent. Inuentiç ſunt vigintiquinquemil
lia de Beniamin educentium gladium , præter habita
cores Gabaa qui feptingenti erant viri fortiſſimi, ita
finiftra vt dextra præliantes : & fic fundislapides ad
certum iacientes, vt capillum quoque poffent percu .
tere, & nequaquàm in alteram partem idus lapidis
deferretur. Virorum quoque Iſrael, abſque filijs
Beniamin, inuenta ſunt quadringentamillia educen
tium gladios, & paratorum ad pugnam . Quifurgen
tes venerunt in domum Dei , hoc eſt, in Silo : confu
luerunt Dominum , atque dixerunt : Quis erit in
exercitu noftro princeps certaminis contra filios Ben
iamin ? quibus refpondit Dominus, ludas fitdux ve
fter. Scacimas filij Ifrael ſurgentes, inanè caftra me
tati ſunt iuxta Gabaa : & indè procedentes ad pu
gnam contra Beniamin , vrbem oppugnare cæperunç
&c . Ceciderunt atque proſtrati ſunt ad Orientalem
plagam vrbis Gabaa. Fuerunt autem qui in eodem
loco interfecti ſunt, decem & octo millia virorum ,
omnes robuftiſlimi pugnatores. Quod cùm vidif
ſent, qui remanſerant deBeniamin ,fugerunt in ſoli
çudinem : & pergebant ad petram , cuius vocabu
lum eft Remmon. In illa quoque fuga palantes, &
indiuerſa tendentes, occiderunt quinque millia vie
ros. Et cùm vltrà tenderent, perſecuti funt eos, & in
terfecerunt eciam alia duomillia. Et fic factum eſt,ve
omnes qui ceciderunt de Beniamin in diuerfis locis,
eſſent vigintiquinque millia, pugnatores ad bella
promptiflimi, Remanſerunt itaque de omni numero
Beniamin , qui euadere potuerunt & fugere in ſolitu
dinem , ſexcéti viri: ſederunté in petra Remmon men .
fibus quatuor. Regrelli autem filij Ifrael, omnes reli
quias ciuitatis à viris vſque ad iumenta gladio per
cufferunt, cuncase vrbes & viculos Beniamin vorax
flamma conſumpfit.
12, NVMER OR VM vigeſimoquinto : Mora
batur autem eo tempore Iſrael in Setim , & fornica
tus eft populus cum filiabus Moab , quæ vocauerunt
eos ad ſacrificia fua. Atilli comederunt, & adoraue
runt dcos earum . Initiatúsque eft Ifrael Beelphegor,
& iratus Dominus ait ad Moyſen : Tolle cumctos
principes populi, & ſuſpende eos contra ſolem in
pacibulis : vt auertaturfuror meus ab Ifrael. Dixitos,
Moyſes ad ludices Iſrael: Occidat vnuſquiſque pro
ximos fuos qui initiati ſunt Beelphegor. Et ecce vnus
de filijs Ifrael intrauit coram fratribus ſuis ad ſcor
tum &c. Quod cùm vidiffet Phinees filius Eleazari
filij Aaron facerdotis, ſurrexit de medio multitudi
nis, & arrepto pugione & c. Ceffauitque plaga à filijs
Ifrael.
13. TERTII Regum vigefimo : Tufc vir qui.
dam de filijs prophetarum , dixit ad focium ſuum in
fermone Domini: Percute me, & c. Cumos rex tranf.
iffet, clamauit ad Regem , & ait : Seruus tuus egref
ſus eſt & c. Hæc dicit Dominus, quia dimififti & c. vt
in textu .
14. PRIORIS ad Corinthios quinto : Neſcitis
quia modicum fermentum totam maffam corrumpit?
Ec in fine: Auferte malum ex vobiâipfis.
15. EXODI vigefimofecundo : Maleficos non pa
tieris viuere.
16. DEVTERONOMII decimotertio: Si ſurre
xerit in medio tuiProphetes, aut qui fomnium ſe vi
diſſe dicat, & prædixerit fignum at portentú, & eue
neritquod locutus eft, & dixerit tibi:£ anius, & fequa
murdeos alienos quos ignoras, & feruiamus eis : non
audies
1
-
1
ALIENO CONNIVENTI AE.
audies verba Prophetæ illius aut ſomniatoris : quia
tentatvos Dominus Deus vefter, vt palàm fiat vtrùm
diligatis eum , an non , in toto corde & in tota anima
veſtra. Dominum Deû veftrum ſequimini, & ipfum
timete, & mandata illius cuftodite, & audité vocem
eius:ipfi feruieris, & ipfi adhærebitis, Propheta autem
illeautfi &tor fomniorum interficietur: quia locutus
eft vt vos auerteret à Domino Deo veftro, quieduxit
vos de terra Aegypti,& redemit vos de domo ſeruitu.
tis : vt errare tefaceretde via,quam tibi præcepit Do-
minus Deus tuus: & auferesmalum de medio tuî, Si
sibi voluerit perſuadere frater tuus filius matris tuæ,
aut filius tuus velfilia , fiue vxor quæ eft in finu tuo
aut amicus quem diligis vt animam tuam, clàm di-
cens : Eamus, & feruiamus dijs alienis, quos ignoras
tu , & patres tui, cun & arum in circuitu gentium quæ
juxtà vel procùl ſunt, ab initio vſque ad finem terræ :
non acquieſcas ei , necaudias, neque parcat ei oculus
tuus vtmiſerearis & occultes eum , fed ftatim interti
cies : fit primùm manus tua ſuper eú, & poft te omnis
populus mittar manum . Lapidibus obrutusnecabi
tur : quia voluit te abftrahere à Domino Deo tuo, qui
eduxit te de terra Aegypti de domo feruitutis : vt
omnis Ifrael audiens timeat, & nequaquam vltrà fa-
ciat quippiam huius rei fimile.Si audieris in vna vrbi,
um tuarum, quas Dominus Deus tuus dabit tibi ad
habitandum ,dicentes aliquos : Egreſii ſunt filij Belial
de medio tuî, & auerterunt habitantes vrbis ſuæ , at-
que dixerunt , Eamus, & feruiamus dijs alienis quos
ignoratis, quære ſolicitè, & diligenter reiveritate per-
ſpectă, fi inueneris certum eſſe quod dicitur, & ab-
ominationem hanc opere perpetratam, ſtatim percu-
ties habitatores vrbis illius in ore gladij, & delebis
eam , omniaß quæ in illa funtvſque ad pecora : quic-
quid etiam fupellectilis fuerit, congregabisin medio
platearum eius, & cam ipfa ciuitate fuccendes, ità vė
vniuerſa conſumas Domino Deo tuo, & fitcumulus
ſempiternus. Nonædificabitur ampliùs, & non adhz-
rebit de illo anathemate quicquam in manu tua, vt
auertatur Dominus ab ira furoris fui, & mifereatur
tui, multiplicetą te, ficutiurauit patribus tuis, quan
do audieris vocem Domini Dei tuig cuſtodiens
omnia præcepta eius quæ ego præcipio tibi hodiè, vt
facias quod placitum eft in conſpectu Domini Dei
tui.
17 ET capite decimoſeptimo : Qui fuperbierit, no
lens obedire facerdotis imperio, qui eo tempore mini-
Itrat Domino Deo tuo : ex decreto iudicis morietur
homo ille, & auferesmalum de Iſrael : cuncusop po-
pulus audienstimebit, vt nullus deinceps intumeſcat
ſuperbia.
18. ITEM capite decimoo & auo : Prophetá autem
qui arrogantia deprauatus voluerit loqui in nomine
meo, quæ ego non præcepiilli vt diceret,aut ex nomis
ne alienorum Deorum , interficietur . Quòd fi tacita
cogitatione reſponderis, Quomodò poffum intelli
gere verbum quod Dominusnon eft locutus ? hoc ha
bebis fignum , Quod in nomine Domini propheta ille
prædixerit, & non euenerit : hoc Dominus non eft lo-
cutus, ſed per tumoré animi ſui propheta confinxit, &
idcircò non timebis eum.
19. TERTII Regum decimooctauo : Ait Elias ad
Achab, Nuncmitte ,& congrega ad me vniuerſum Ifra-
el in monte Carmeli, & prophetas Baal quadringen-
tos quinquaginta, prophetasiz lucorum quadringen-
tos, qui comedunt demenſa lezabel, Milit Achabad
omnes filios Ifrael, & congregauit prophetas inmon
te Carmeli. Accedens autem Elias ad omnem popu-
lum, ait : Víquequò claudicatis in duas partes ? lido .
minus eft Deus, fequimini eum : fi autem Baal, ſequi-
mini illum . Et non reſpondit eipopulusverbum . Et
ait rursus Elias ad populum : Ego remanfi propheta
Domini folus: prophetæ autem Baal, quadringenti &
quinquaginta viri funt. Dentur nobis duo boues,
12}
illi eligant fibi bouem vnum , & in frufta cedentes po.
'nant ſuper ligna, ignem autem non fupponant: & ego
faciam bouem alterum , & imponam ſuper ligna;
ignem autem non fupponam . Inuocate nomina Deos
rum veftrorum , & inuocabo nomen Domini mei : &
Deus qui exaudierit per ignem, ipſe fit Deus,Reſpon
dens omnis populus,ait : Optimapropoſitio & c. Ce
cidit autem ignis Domini, & vorauitholocauſtum , &
ligna & lapides puluerem quoquè & aquam , quæ erat
in aquę ductu, lambens. Quod cùm vidiffet omnis po
pulus, ceciditin faciem fuam , & art :Dominus ipfe eft
Deus, Dominus ipfe eft Deus . Dixitæ Helias ad eos:
Appræhendite prophetas Baal, & ne vnus quidem ef
fugiat ex eis. Quos cùm appræhēdiſſent, duxit eos He .
lias ad torrentem Ciſon, & interfecit eos ibì .
20 . HIERONYMV S in caput quintum epiſto
læ ad Galatas : Scintilla res parua eft, & penè dum cer- Principijshes
nitur, non videtur:ſed fi fomitem compræhenderit, & felcoa oblia
nutrimenta fui quanuis paruus ignis inuenerit,me
nia, vrbes,latiflimos faltus,regiones conſumit. Fera
mentum quoque, cuius ad aliam partem in euange- Luc.13.
lio parabola temperata eft, res modica videtur & ni !
hili : ſed cùm farinæ conſperſuin , totam malam ſuo
vigore corruperit, in illius vim tranfit omne quod 1.Cor.si
mixtum eft : ità & do &rina peruerſa ab vno incipi
ens, vix duosaut tres primùm in exordio reperit audio
tores : fed paulatim cancer ſerpit in corpore, & iuxta
vulgare prouerbium , vnius pecudis ſcabies, totum
commaculat gregem ,Igitur & ſcintilla ftatim vt appa
ruerit, extinguenda eft: & fermentum àmaffæ vicinia
ſemouendum : ſecandæ putridæ carnes,& ſcabiofum secandż pada
animal à caulis ouium repellendum : nè cota domus; tridx caracs.
maffa, corpus, & pecoraardeat, corrumpatur, putre
ſcat, intereat. Ariusin Alexandria vna ſcintilla fuit: Arius harca.
ſed quia non ftatim oppreffa eft, totum orbem eius Iz archa ſcintit:
no opprec
Aamma populata eft. fæ cóparatur.
21. GREGORIVS libro duodecimo , epiſtola
trigeſimaprima ad Felicem Epiſcopum Siciliæ : Meli- Vnum pro
eft vt pro multorum ſalute vnus condemnetur, quàm inultorá ſa
lute conde.
per vnius licentiam multi periclitentur.Nec mirum fi mnari prçſtas
incer homines hæc ratio cuftoditur, cùm & inter iu :
menta hoc fieri perſæpè cognouimus, vt ea quæ ſca :
biem aut impetiginem habere videntur , ſeparen
tur à fanis, nè illorum morbo ſana damnentur &
pereant. 1
i. C. AVGVSTINVS in pſalmum quinquagéa
fimum ,ve ſuprà hac eadem queſtione,teftimo.quarto,
2. GREGORIV S libro quarto Dialogorum ,ca
pite decimooctauo : Et fi omnes baptizatos infantes,
atque in eadem infantia morientes ingrediregnunicę
lefte credendum eſt, omnes tamen paruulos qui ſcili
cet iam loqui poſſunt, regna cæleſtia ingredi creden
dum non eft : quia nonnullis paruulis eiuſdem regni Quiburdam
cæleſtis aditus à parentibus clauditur, fi malè nutrian- paruulis clau
tur . Nam quidam vir cunctis inhac vrbe notiſiimus ditur aditus
ante triennium filium habuit annorum , ficut arbi- a parentibus.
tror, quinque : quem nimìs carnaliter diligens rc
miſsè nutriebat : atque idem paruulus, quod dictu
graue eſt, mox vt eius animo aliquidobititiffet,maie :
ftatem Dei blaſphemare conſueuerat, qui in hac ante
triennium mortalitate percuſſus, venit ad mortem .
Cum's eum ſuus pater in ſinu teneret, ficut hiteſtati
funt qui præſentes fuerungmalignos ad fe veniſſe ſpi
ritus trementibus oculis puer adfpiciens, cæpit cla
mare:Obſta pater,obfta pater. Qui clamansdeclinauit
faciem , vt ſeab eis in finu patris abfconderet. Quem Terribile efe
cùm ille trementem requireret,quid videret : puer ad-eniplum de
iunxit, dicens : Mauri homines venerunt,qui metol- pucrobla.
ſphemo.
lerevolunt. Quicùm hoc dixiſſet, maieftatis nomen
protinus blaſphemauit, & animam reddidit, Veeniin
omnipotens Deus oftenderet, pro quo reatu talibus
fuiſſet traditus executoribus, vndè viuenté pater ſuus
noluit corrigere, hoc morienté permiſititerare: vt qui
diù per diuinitatis patientiá blaſphemus vixerat, quã.
doque
 424 · DE PECCATO
doquè per diuinitatis iudicium blaſphemaret & mo. Non igitur tanquam vnius animæ commodis proſpi.
reretur : quatenùs reatum ſuum pater eius agnofceret, cientes, fed vt plurimis per vnam conſulentes, ma
& qui paruuli filijanimam negligens, non paruulum gno cum ſtudio omnia faciamus. Ità nempe paterna
peccatorem , gehennæ ignibus nutriflet. domo decet progredi virginem , ac matrimonio iun
3. CHRYSOSTOM VS homilia nona in prio- gi, quemadmodùm ex palæſtraluctatoré, vt omnem
Magnimeri- rem epiſtolam ad Timotheum :Neque enim parui me. diligentiſlimè rei familiaris peritiam habeat: fitoz vel
tic#,liberos
educare Deo. riti eft, indultos nobis à Deo liberos, ad ipfius exerce- ut fermentum , quod maffam omnem in ſuam tranf
remilitiam , eiq ab ipfis infantiępannis dedicare.Nam fert pulchritudinem . Filijquoque adeò verendi fint Filij quales
Gi eiuſce educationis fundamenta iecerint, maximis af. præmorum honeſtate, & lingulari pudicitiæ laude, eſſe debcaal
ficiendi ſunt præmijs: quemadmodùm fineglexerint, vt ab hominibus, & à Deo laudes mereantur.Diſcant
1.Reg.3. & 4. grauiſſimis cruciatibus. Nempe enim & Heli propter continere ventrem , abftineant à ſuperfluis fumpti
limonentur filios perijt: illos quippe cùm acriùs coercere debuif- bus, & omni magnificentia apparatus : diſpenſare
parcates. ſet, verbis tandem lenibus monuit. Quocircà dum il- fua probè nouerint, pij in parentes fint : fubijci, &
lis moleſtus eſſe ſeuera increpatione recufat, & illos & dicto obtemperantes eſſe diſcant: ità enim & paren
ſeipſum ynà perdidit. Audite hæc patres, veſtrosafi- tibus ipfis ingentes præmiorum adijcient cumulos :
lios in diſciplina & correptione Domini erudite ſum- atque ita omnia in Dei gloriam , ſalutem'm noftram
macum diligentia: Eft enim iuuentus fera,plurimis fient.
indiget inſtitutoribus, magiftris, pædagogis , aſſeclis; 4 AD Ephefios fexto : Etvospatres, nolite ad ira
atque nutritoribus. Votio res eft, poftadeò exactam cundiam prouocare filiosveftros :ſed educate illos in
diligentiá ,eam continere poffe,non ſecùs ,quàm equus diſciplina & correptione Domini.
quidá indomitus, velutì fera belua.Huiuſmodiquip- 5. AD Hebræos duodecimo : Quis enim filius, qué
Quomodò pe iuuentus eſt. Si igitur illi ab ipfis ftatim initijs, at non corripit pater Quòd fi extra diſcipliná eftis,cui
initituendi
filij. queà prima ætate leges optimas imponamus, mini us participes facti ſunt omnes, ergò adulteri, & nonfi.
mùm pofthàc laborabimus : verùm conſuetudo ipſa lij eſtis,
virtutis in legem tranfiet. Nihil eos agere permitta PROVERBIORVM decimotertio : Egeſtas
mus ex his quæ noxiè iucunda ſunt, neque illis vt & ignominia ei qui deferit diſciplinam : qui autem ac
pueris indulgeamus: atque ante omnia illos in pudo- quiefcit arguenti, glorificabitur. Qui parcit virgæ ,
re & ſobrietate ſeruemus, quippe huic inimica libido odit filium ſuum : qui autem diligit illum , inftanter
omnium maximè huiufmodi turbat ætatem . Et paulò erudit.
pòft: Admoneamus igitur illos, corripiamus,terrea- 7. ET capite vigefimofecüdo :Stultitia colligata eſt
mus, minasáz intentemus, & modòiftud, modò illud in corde pueri,& virgadiſciplinę fugabit eam.Et pau.
faciamus. Magnum habemus precioſuma depofitum lò antè:Prouerbium eft, Adoleſcens iuxta viam ſuam ,
filios : ingentiillos ſeruemus cura, atque omnia facia- 'etiam cùm ſenuerit,non recedet ab ea .
mus, nè fur id nobis aſtutus auferat.Atverò nunc con 8. ITEM vigefimotertio : Noli ſubtrahere à puero
Cotra paren- trà penitis facimus. Nam vt fundus quidem fit optic diſciplinam : fi enim percufferis eum virga,nomorie
tes, qui cùm mus, cuncta molimur, eumqz fideli viro magno cum tur:tu virgapercuties eum, & animam eius de inferno
rum diligen. ftudio tradimus, & agafonen'atque mulionem , pro- liberabis.
tem curam , curatoremp ac difpenfatorem , qui nobis magna bene. 9. ET capite vigefimonono: Virga atque correptio
filiorum ferè uolentia afficiatur, inquirimus : cæterùm quod nobis tribuit ſapientiam : puer autem quidimittitur volun .,
habeat.
muli
chariſſimum omnium eft, onininò negligimus :neque tati ſuz,confunditmatrem ſuam . Erudifilium tuum ,
curamus, quo pacto filium noftrum fideli cuipiam vi- & refrigerabit te, & dabit delicias animæ tuæ. Qui des
ro permittamus, qui ipfius tueri ac ſeruare pudicitiálicatè à pueritia nutrit ſeruum ſuum , pofteà fentiet
poſſit ? Et certè nulla nobis poſſeſſio , nullus fundus eum contumacem .
æquè nobisgratus atque charuseffe debet:quippe hec 10. ECCLESIASTICI ſeptimo: Filij tibi ſunt?
omnia filijs quæruntur. Igitur maior nobis poffeflio- erudiillos, & curuaillos à pueritia illorum . Filiæ tibi
num cura eft, quàm eorum , quorum illæ gratia com ſunt? ſerua corpus illarum , & non oftendas hilarem
parantur : quod profectò abſurdiſlìmum atque ftoli- faciem tuam ad illas.
diflimum eit. Exerceamus igitur advirtutem atppie- '11 . ET capite vigefimofecundo: Confufio patris eft
tatem molles filiorum animos, cætera omnia fecundo de filio indiſciplinato : filia autem in deminoratione
loco quæramus. Nam fiquidem illi improbi fuerint, fiet.Filia prudés hæreditas viro ſuo:nam quæ confun
nihil eis pecuniæ proderunt : fin autem probi,nihil ex dit,in cótumeliam fit genitoris. Patrem & virum con
paupertate lædentur. Vis filium relinquere diuitem ? fundit audax, & abimpijs non minorabitur :ab vtrif
Bonum illum ac benignü eſſe doce :ità enim etiam rem que autem inhonorabitur.
familiarem auctiorem facere poterit. Quòd fi tenuis 12 , ITEM capite trigefimo : Quidiligit filium ſu
illi ſubftácia fueris, nihilo deteriori in loco erit, quàm um, aſliduat illi Aagella, vt læretur in nouiſlimo fuo,
hi quiplurinia poſlident. Quòd fi malus ille fuerit, & non palpet proximorum oftia. Qui docet filium fu .
etiamfi infinitam illifubftantiam relinquas, non illium , laudabitur in illo, & in medio domeſticorum in
cuftodem reliquiſti, fed longè deteriore códitionefe- illo gloriabitur.Qui docet filium ſuum , in zelum mit
ciſti,quàm fi ad extremam deueniſſet inopiam . Quip- tit inimicum , & in medio amicorum gloriabitur in
Nota. pe filijs non ritè inftitutis præftat pauperes eſſe, quàm illo . Mortuus eft pater eius, & quafi non eft mortuus :
diuites, Paupertas enim vel inuitos coercet, atque in- Similem enim reliquit fibi poft ſe.In vita fua vidit, &
trà virtutis limites côtinet :opes verò ne volentes qui. lætatus eft in illo : in obitu fuo non eft contriftatus,nec
dem pudice,temperanter'o viuere ſinunt:verùm exor confuſus eft coram inimicis : reliquit enim defenſo ,
bitare faciunt, atque peruertunt, malisaz innumeris rem domus contra inimicos, & amicis reddentem gra
Filiarü cura tfubiungunt. Matres item , filiarum vobis curam affu tiam. Pro animabus filiorum colligabit vulnera ſua,
matribus
maadata. mite : eft ea cura vobis perfacilis. Curate ſolicitè, vt & ſuper omnem vocem turbabuntur viſcera eius.
domì iugiter fint.Ante omnia pias effe,religiofasop do- Equus indomitus euadit durus, & filius remiſſus eua
cete, aſperna ri pecunias, exterioris ornatûs contem det præceps. Lacta filium, & pauentem te faciet : Lude
ptrices eſſe, atque ita demùm nuptijs tradite : eas fi ità cum eo, & contriftabit te. Non corrideas illi : ne dole
inftitueritis, non ipfas modò feruabitis, verùm & vi- as, & in nouiſlimoobftupeſcenc dentes tui.Non des il
ros qui illasducturiſunt:neque viros tantùm ,ſed eti. li poteftatem in iuuentute, & ne deſpicias cogitatus il.
am filiosatquenepotes.Quippe ex radice optimafur- lius. Curua ceruicem eius in iuuentute, & tunde late
culi prodeunt firmiores, ac ſemper in meliora profic ra eius dum infans eſt : nè forté induret, & non cre.
ciunt, horunia omnium merces vobisreddenda eft. dat tibi, & eric tibi dolor animæ. Doce filium tuum,
& ope
 A LIENO : CONNI VENTI AE . 425
& operare inillo, néin turpitudinem illius offendas. 12. ET capite decimonono : Corripe" amicum ,ne
13 . PRIMIRegum tertio :Etdixit Dominus ad Saw fortè non intellexerit, & dicat, Non feci: aut fi fecerit,
muelem : Ecce ego facio verbum in Iſrael, quod qui- nè iterùm addát facere. Corripe proximum, nè forcé
cunqueaudierit, tinnient ambæ aures eius. In die illa non dixerit: & fi dixerit, nè forte iteret. Corripeami.
ſuſcitabo aduersùm Heli omnia , quæ locutus ſum fu- cum : fæpè enim fit commiſlio. Corripe proximum an
per domum eius : incipiam , & complebo. Prædixi tequàm commineris.
enim ei,quod iudicaturus eſſem domum eius in æter- 13. " CAPITE item vigefimo: Quàm bonum eſt ar
num propter iniquitatem , eo quòd nouerat indignè guere, quàm iraſci? & confitentem in oratione non
agere filios fuos, & non corripuerit eos. Idcircò iu. prohibere. Quàm bonuineſt, correptum inanifeſta
raui domui Heli, quòd non expietur iniquitas do re pænitentiam ? fic enim effugies voluntarium pec
mus eius victimis & muneribus vſque in æter catum .
num . 14. PŠALMO centeſimo quadragefimo: Corripi.
14. ET capite quarto : Quid actum eft fili mi? Re- etmeiuftus in miſericordia, & increpabit me: oleum
fpondens autem ille qui nunciabat, Fugit, inquit, il autem peccatoris non impinguet caputmeum ,
rael coram Philiftijm , & ruina magna facta eſt in po- 15. AD Coloſſenſes primo : Quem (Chriſtum )nos
pulo : inſuper & duo filij tui mortui funt Ophni & annunciamus,corripientes omnem hominem , &do
Phinees, & arca Dei captaeft. Cum'qz ille nominafſet centes omnem hominem in omni fapientia, vt exhi
arcam Dei,cecidit de ſella retrorsùm iuxta oftium , & beamus omnem hominem perfectum in Chrifto
fractis ceruicibus mortuus eſt. Senex enim erat vir Jeſu .
& grandæuus, & ipfe iudicauit Iſrael quadraginta 16. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quinto : Ro
annis. gamus autem vos fratres, vt noueritis eos qui labo
15 . TERTII Regum primo: Adonias autem filius rantinter vos,& præſunt vobisin Domino , & monét
Haggith eleuabatur, dicens : Ego regnabo.Fecité fibi vos : vt habeatis illos abundantiùs in charitate pro
currus & equites, & quinquaginta viros qui currerét pter opus illorum . Pacem habete cum eis . Rogamus
ante eum ,Nec corripuiteum pater ſuus aliquando,di- autem vos fratres, corripite inquietos, confolamini
cens:Quare hoc fecifti? pufillanimes, ſuſcipite infirmos, patientes eſtote ad
1. D. PROVERBIORVM nono : Qui érudit omnes.
deriſorem , ipſe iniuriam fibi facit: & qui arguitimpi- 17. POSTERIORIS ad Theſſalonicenſes tertio :
um ,fibi maculam generat,Noli arguerederiforem , nè Quòd fi quis non obedit verbo noſtro , per opiftolam
oderit te. Argue ſapientem , & diliger te . Dafapienti hunc notate : & nè commifceamini cum illo, vt con
occafionem , & addetur ei ſapientia. Doce iuftum , & fundatur: & nolite quafi inimicú exiftimare, fed corri
feftinabit accipere. pite yt fratrem .
2. ET capite decimoquinto : Stultus irridec diſci- i8 . PRIORIS ad Timotheum quinto :Peccan
plinam patris fui: qui autem cuſtodit increpationes , tes, coram omnibus argue : vt & cæteri timorem ha
aſtutior fiet. Doctrina mala deſerentium viam vitæ : beant.
.quiincrepationes odit, morietur.Nonamat peſtilens 19. POSTERIORIS ad Timotheum fecundo :
eum qui ſe corripit, nec ad ſapientes graditur . Seruum Domini non oportet litigare:fed manſuetum
3. ET vigeſimoquarto :Qui dicunt impio , iuftus es : eſſe ad omnes, docibilem , patientem , cum modeftia
maledicent eis populi, & deteftabuntur eos tribus . corripientem eos qui reſiſtunt veritati :nè quando De.
Qui arguunt eum ,laudabuntur : & fuper ipſos veniet , us det illis pænitentiam ad cognofcendam veritatem ,
benedictio . & refipiſcantà diaboli laqueis, à quo captiui tenentur
4. ITEM vigefimoquinto : Quæ viderunt oculi ad iplius voluntatem.
tui,nèproferas in iurgio cicò : nè pofteà emendare non 20 . ET capire quarto : Prædica verbũ ,inſta oppor
poliis, cùm dehoneftaueris amicum tuum . Mála au- tune, importunè:argue, obſecra, increpa in omni pati
rea in lectis argenteis, qui loquitur verbum in tempo- encia & doctrina,
reſuo.Inauris aurea & margaricum fulgés, qui arguit 21, AD Titum primo capite : Huius rei gratia relía
fapientem & aurem obedientem , quite Cretæ , vt ea quæ deſunt corrigas, & conſtituas
5. ET vigefimofeptimo:Melior eft manifeſta corre per ciuitates presbyteros, ficut & ego difpofui tibi .
ptio,quàm amor abſcóditus.Meliorafunt vulnera di- Oportet epiſcopum & c. amplectentem eum qui ſe
ligentis, quàm fraudulenta oſcula odientis. cundùm doctrinam eft, fidelem ſermonem , vt potens
6. RVRS VS capite vigefimooctauo:Quicorripit fit exhortari in doctrina ſana, & eosqui contradicunt,
hominem , gratiam poftea inueniet apud eum magis, arguere: Sunt enim multi inobedientes, vaniloqui &
quàm ille qui per linguæ blandimenta decipit. ſeductores, maximè qui de circuncifione funt: quos
7. CAPIT'E vigefimonono : Viro qui corripien- oportet redargui, qui vniuerſas domos fubuertunt,
tem dura ceruice contemnit, repentinus ei ſuperueni. docentes quæ non oportet, turpis lucri gratia.
et interitus: & eum fanitas non ſequetur. 22. ET capite ſecundo :Hæcloquere, & exhortare:
8. ECCLESIASTIS ſeptimo: Melius eſtà fapié- & arguecum omni imperio.Nemo te contemnat.
te corripi, quàm ftultorum adulatione decipi. 23. MATTHAEI decimooctauo : Si peccauerit in
9. ECCLESIASTICI feptimo : Filij tibiſunt ? te frater tuus, vade, & corripeeum inter te & ipfum
crudi illos, & curua illos à pueritia illorum . 1 folum , Si te audierit, lucratus eris fratrem tuum :Si au
10. ET capite decimo: Seruo fenfato liberi ſeruient: tem te non audierit, adhibe tecum adhuc vnum vel
& vir prudens & diſciplinatus non niurmurabit cor- duos, vt in ore duorum vel trium teftium ftet omie
reptus, & infcius non honorabitur. verbum . Quòd fi non audierit eos, dic Ecclefiæ . Siau
11 . ITEM capite vndecimo:Priuſquàm interroges, tem Ecclefiam non audierit, fit tibi ficut ethnicus &
nè vituperes quenquam : & cùm interrogaueris, corri- publicanus.
peiuftė.
X

Quid est, Participatione alienum peccatum contrahere ?

Tob.z.d Prouer.s.b 29.d Numer. 16 d
Ecclis a 1. Paral 20.9 Gregor. Turon.
in gloriam confeſſor.c.63. & 71. Ité lib.i.
ribus venímus : cum itidèm bona iniuftè parta, vel quouis modo de gloriaManly.c.6.92897.& lib.2 0
aliena nobisynà cum alijs ſcienter yendicamus aut retinemus : cùm 15:4516:17.& 20 Theod.13bilt:c14,80
Hhh inſu - Dan.s.af 2.Machab.3.a cg s.cd.g.ab
 416 DE PECCATO

inſuper ſpolijs alienis diteſcimus. Quò pertinere videtur quod pſalmographus di

. xit, * cum furibus ipſis currere, & cum
Aug.inpli adulteris portionem habere. Sic & Eſaias

b. Eraia wf obijcit populo Iudaico: Principes tuiinfideles,focifurum ,omnes diligunt munera ,ſequun.
c Dcut.3.c tur retributiones. Grauiùs adhucdelinquunt, quilucrum ſibi ex aliena“ turpitudine
apertè parant,vtlenones : quive latronibus, & notæturpitudinis vel factionis ho

.
minibus præbere audent hofpitium & locum , quò ſe illi,autſua recipiant

TESTIMONIA.

TOBIAE ſecundo capite : Anna vxor eius ibat & orationibus triduano ieiunio , quarta die per inuca
ad opustextrinū quotidiè : & de labore manuum ſua- cationem Domini noftri Ieſu Chrifti & crucis vexil .
rum victum , quem conſequipoterat, deferebat. Vndè lum , immundum ſpiritumà corpore puellæ depellit.
factum eft, vt hædum caprarum accipiens detuliſſet Qua ſanata,tria ei centenaria auri Imperator offert:
domi.Cuius cùm vocem balantis vir eius audiffet, di- fed ille vir altioris ſpiritus, caducas diuitias pronihi.
xit : Videte ne fortè furtiuus fit : reddite eum dominis lo reſpuit, dicens : Sime tuis muneribus locupletare
fuis, quia non licet nobis aut edere ex furto aliquid , defideras,illud quod cunctæ proficiat ciuitati,largire:
aut contingere. tributum , ait, in tertio circa murosmilliario populis
2. PROVERBIORVM primo capite : Fili mi, cede : hocvtriſqueanimabusfalubre beneficium erit .
fi te lactauerint peccatores, nè acquieſcas eis . Si dixe- Aurum verò tuum neceſſarium non habeo : pauperi
rint, Veni nobiſcü , inſidiemurſanguini, & c. Omnem bus pro tua tuorum felicitate diſpenſa. Quod ille
precioſam ſubſtantiam reperiemus, implebimus do non abnuens, aurum pauperibus erogat, & tributum
mos noftras ſpolijs. Sortem mitte nobiſcum , mar- petitum ciuitati concedit.Vndè vſquehodiè circa mu.
ſupium fit vnum omnium noftrum . Fili mi, nè am ros vrbis illius in tertio milliario tributa non red
bules cum eis, prohibe pedem tuum à femitis co duntur in publico. Poſt diſceffum verò beati Archi
rum. diaconi, ait Imperator ſuis : Si iſte inquit, Deum plùs
3. ET capite vigeſimonono: Qui cum fure partici- quàm pecuniam diligit, dignè Ecclefia illa cuiusno
pat, oditanimam ſuam : adiurantem audit, & non in- bis miniſter obfequitur, noftris muneribus illuſtra
dicat, tur. Tunc capfam ad ſancta Euangelia recludenda,pa
4. NVMERORVM decimoſexto : Surrexitque tenam & calicem ex auro puro preciofis& lapidibus
Moyſes, & abijcad Dathan & Abiron : & fequentibus præcepit fabricari. Quod miro perfectum opere, per
eum ſenioribus Ifrael, dixit ad curbam : Recedite à ta- hominem eruditum dirigit Ecclefiæ : ſed nuncius ille
bernaculis hominū impiorum , & nolite tangere quæ inter Alpes pofitus, qui hçcexhibebat,ad aurificis cui
ad eos pertinent, nè inuoluamini in peccatis eorum , uſdam domum diuertit. Cuma ab eo artifex ſciſcita
Cum receſtiſſent à tentorijs eorum per circuitum , retur, quid negocij gereret, rem fecretiùs ac fimplici
Dathan & Abiron egreſli ftabant in introitu papilio- ' ter pandit : & ille, Si,inquit,meo confilio conniuenti
num ſuorû cum vxoribus & liberis, omnia frequen am præbueris,multa hæcnobis ratio poterit lucra de
tia.Et ait Moyſes : In hocícietis quòd Dominus miſe ferre. Ad hæc ille diabolo inſtigante fedu & us, & ve
ritme,vt facerem vniuerfa quęcernitis, & non ex pro- fertur inter rufticos fermo vulgatus, quòd inhianti
prio ea corde protulerim : Siconſueta hominum mor auro ac circunuentionis fallacias inferenti ſæpiùs ani.
te interierint, & vifitauerit eos plaga, qua & cæteri vi- mi coniunguntur, ftatim huius confilij effe & us eft
fitari ſolent, non mifit me Dominus.Sin autem nouam ſectator. Tunc ille deceptor fecit fimiles de argento
rem fecerit Dominus, vtaperiens terra osſuum , de- ſpecies, vt nihilaliud quàm aurum puriflimum puta
glutiat eos & c. rentur : & fic opera quæ cum gemmis filis aureis fu .
5. ECCLESIASTICI quinto : Noli attendere erant ſuperpofita, ftudiofiflimè cum clauis affixit. Vc.
ad poffefliones iniquas, & ne dixeris, eft mihi ſuffici runtamen calicem non comminuit, quia cataclyza in
ens vita. nihil enim proderit in tempore vindictæ & ipfo fuerant folidata. Deniquè portitor cum hac frau
obductionis.
de Lugdunum aduenit. Oblatiséz muneribus, ab Epi
6. SECVNDI Paralipomenon vigeſimo: Pofthợc ſcopo muneratur : regreffuso ad ſocium , aurum de
inijtamicitias Iofaphat rex Iuda cum Ochozia regell ípeciebus figuratum recipere Aagitat: artifex verò ad
rael, cuius opera fuerunt impijſlima. Et particeps fuit hucnon eſſe totum paratum pronunciat : ſed ſub ipſa
vt faceret naues quæ irét in Tharſis: feceruntag claſſem expliciturum ſe nocte pollicetur. Exacta igitur cæna, poena terris
in Alion Gaber : Prophetauit autem Eliezerfilius Do- cùm in cellula qua hæc operabatür, pariter refiderent, bilis in facri.
dau de Mareſa ad Ioſaphat, dicés: Quia habuifti fædus concuſſa ſubitò à terræ motu fuper eos diruit. Diſru- legos.
cum Ochozia, percuſlit Dominus opera tua, contri- ptais terra ſub pedibus eorum, ipſos pariter cum pe
tæq funt naues, nec potuerunt ire in Tharfis. cunia deglutiuit: deſcenderunton viuentes ac vocife
7. GREGORIVS Turonenfis in libro de gloria rantes in tartarum .Vltusg eft Deus velociter de frau
Confeſſorum , capite ſexagefimotertio :Leonis Roma- de Ecclefię ſuç.Ego verò hasſpecies in Ecclefia Lugdu.
ni Imperatoris filia,cun ab ſpiritu vexaretur immun- nenſi fæpiffimè vidi, Sit hoc populis documentum , vt
do, & per loca ſancta duceretur, aſliduè clamabat ne nullus res Eccleſiæ aut appetere, aut fraudare nitatur.
quam fpiritus:Non hincegredior,nisi Archidiaconus Nam aliter videbit Dei iudiciú fuper ſe velociter im
Lugdunenſis adueniat: ac nisì ipfe mede hoc vaſculo minere.
quod acquiſiui, eijciat, nullatenùs hinc fum egreffu . 8. ET capite feptuagefimoprimo : Aquenfibus eft
rus. Audiens hæc Imperator, dirigit ſuos in Gallias. conceſſus inclytus athleta Metrias, vir in corporeiu- De Metria
Queni illi repertum fuppliciter exorant, vt cum eis ad xta hiſtoriam actionismagnificęſan & titatis:& licètdi. martyre.
vifitandam puellam Romam dignaretur accedere.Ille tione ſeruus, liber tamen iuftitia :qui,vt ferunt legen
verò contradicens, & ſe indignum , per quem Chri tes certamints eius textum , peracto curſu boni ope
ftus miracula oftenderet, effe vociferans : admonitus ris , à feculo victor abceſlit, fæpiùs fe in cælis degere
Epiſcopi ſui confilio, cum eiſdem miſlis iter dirigit.Et virtutibus manifeſtis oftendens.Temporeigitur quo.
ad Imperatorem veniens, cum honore ſuſcipitur. Au . dam cùm Franco Epiſcopus huius municipij Ecclefia
diens autem de infirmitate puellæ, ſe ad bafilicam bea am gubernaret, Childericus qui tunc primus apud
ti Petri Apoſtoliconfert:ibig continuato cum vigilijs Sigebertum regem habebatur, villam eius competir,
dicens :
 ALIENO PARTICIPATION I S.
dicens : Quia iniufte ab Aquenfi Ecclefia retineretur:
& dicto citiùs conuenitur Epiſcopus. Datisq; fideiuſ.
ſoribus, in præſentia regis adfiftit; clamans & obfe-
crans, vt rex ad huius cauſæ audientiam præſentiam
ſuam auerteret, nè cælefti iudicio condemnetur: ad
dens, Scio enim virtutem Metriæ viri beati, quòd ve-
lociter in peruaſorem ſuum irrogat vltionem . Deni-
què coniun & ti adiutores caufam diſcutiunt. Infurgit
Childericus atque improperans criminibus exacer-
batum Epiſcopum , quòd res fiſci ditionibus debitas,
iniquo ordine retineret, extrahi eum vià iudicio iu
bet : & tantùm ablata per iudicium præſencium villa,
trecentis aureis condemnauit. Fauebant ei omnes,nec
quiſquani contra voluntatem eiusaudebat decerne-
re, nisi quod eidem libuiſſet. Deniquè condemnatus
ſpoliatusas facerdos, ad vrbem redijt, atque proftra-
tus in orationem coram ſepulcro fan &ti, dicto pſalmi
capitello, ait : Non hîc accendetur lumen, neque pfal.
moruin modulatio canetur gloriofiflime ſancte, nisi
priùs vlciſcaris ſeruos tuos de inimicis ſuis ,resqz tibi
violenter ablacas, Ecclefiæ ſanctæ reftituas. Hæc cum
lachrymis effatus, ſentes cum acutis aculeis fuper tu-
Poena cius mulum proiecit. Egreffusés claufis'oftijs, fimiliter in
qui prædia
Eccicliæ , ingreſſualias collocauit. Nec mora, corripitur perua-
abf
tulit, & Epi. for àfebre: decumbit lectulo ,exhorret cibum, faftidit
ſcopo vim & potum, profert æftuans iuge ſuſpirium . Cui etiam
intulit. fiabardore febris interdum fitis accederet,aquam tan
tùm, nihil aliud, hauriebat.Quid plura?in hacęgrota.
tione integrum ducit annum : fed menspraua non file
Atitur.Interea labitur cæfaries cuneta cum barba, & ità
omne caput remanfit nudum , vt putares eum olim ſe-
pulcum ,nuper eiectum fuiſſe poſt funera de ſepulcro.
His & talibusmiſer afflictus malis, ferò recogitar, di-
cens : Peccaui, eô quòd expoliauerim Ecclefiam Dei,
atque Epiſcopo fancto intulerim iniuriam .Nunc au-
tem ite quantociùs, & reddita villa, fexcentos aureos
Refitutio . ſuper tumulum fan &ti deponite. Eft enimmihi ſpes,
quòd res reddita tribuat ægrotanti medelam . Quod
audientes homines eius, accepta pecunia, fecerunt ſic-
ut eis fuerat imperatum . Reddiderunt agrum, ſoli-
dosa ſuper ſepulcrum ſerui Dei poſuerunt: ſed cùm
hoc feciffent, ftatim ille in loco quo erat, ſpiritum ex
halauit: lucratusoz eſt detrimentum animæ per adepti.
onem acquiſitionis iniquæ.Epiſcopus autem obtinuit
vltionem de inimico Ecclefiæ , quam promiſerat futué
ram per athletæ Dei virtutem.
9. İTEM libro primo de gloria Martyrum , capite
trigefimooctauo: Quia iugiter mens humana turpi-
bus erubeſcendis'qz cupiditatibus inhiat, ſubdiaconus
quidam viſo per feneftram argento, cogitat intra ſe,
quod poftero dieauaritia impellente compleuit.No-
ète enim cófurgens, ingreſſus eſt bafilicam fanctorum
Chryſanthi & Dariæ : Deindè per feneftram ingrediés
Sacra vaſa cellulam , ac per obſcuritatem no &is palpans mani
furto ſubiraa
here cupies, bus, aliquos de vrceis capit :deindè egredi cum præda
punitur diui- cupiens , per totam noctem circumiens, nunquàm po-
nitùs . tuit aditum vndè ingreſſus fuerat,reperire. Dato verò
die, dum opera ſua obtegi conſcius ſceleris voluit,
loan.3. iuxta illud Dominici oraculi di&tum , quod, Omnis
qui malè agit; odit lucem, vt non manifeftentur opera
eius, occultauit ſe in angulo cellulæ tota die né vide-
retur. Sequenti verò nocte quæfiuit iterùm aditum,
ſed reperirenon potuit: fic per trium no & ium curri
cula fecit. Tertia verò die cùm iam fame cruciaretur,
acceſſit coram populo ad feneftram , & relicto argento
confeſſus eſt opus ſuum , egreſſusop eft forås cum ma
gna verecundia, nec latuit fcelus quod geſſerat, popu-
lis qui aderant.
10. ET capite ſeptuageſimoſecundo :Dionyſius Epi-
ſcopus Parifiorum vrbidatus eſt martyr.tempore ve
rò quo Sigibertus rex cum exercitu ad vrbem illam
venit , & maximam vicorü eius partem incendio con
cremauit, quidá de primoribus cius, ad bafilicam an-
tedicti martyris properat, non orationis deuotione,
427
ſed tantùm vt aliquid fraudaret ab æde : ilicò vbì reſe
rata oſtia ac vacuuni templum à cuftodibus reperiſſet,
pallam holoſericamauro exornatã ex gemmis, quæ
ſanctum tegebat ſepulcrum , temerario auſu diripuit,
fecum ſuſtulit. Veniensautem ad caftra, fuit ei neceſ
fitas nauigandi. Cumg puer eius quem tunc creditum Pæna in ſpo.
liatorem Ec.
habebat, ſuſpenſis ad collum ducentis aureis, natiem clefiæ .
cum eodem aſcendiffet, fubitò à nullo tactus, de naui
ruit,oppreffusa aquis,nunquàm potuit inueniri. Ille
quoque iudicium Dei in ſe cernens,per pueri amiſlio.
nem & auri, velociter ad littus de quo digreſſus fue
rat,remeauit: pallama ſepulcri ſumma velocitate re
ftituit, Et licèt hoc fecerit, tamen diem in quo hæc ad
miſerat, recurrente anni circulo, non attigit.
II. CAPITE ſeptuagefimonono: Eccleſia Aga
thenfis vrbis, quæ ſancti Andreæ Apoftoli reliquijs
plaudit, plerunquè gloriofis illuſtratur miraculis,
peruaſores rerum fuarum ſæpiùs arguit . Denique
* Gomacharius comes agrum Ecclefiæ ipſius perua- alij,Coma
tharius.
dit.Tunc Leo Epiſcopus huius Ecclefię valdèmæ tušą
concurrit ad eum , dicens :Relinque ô fili, res paupe
rum quas ordinationi noſtræ Dominus commenda
uit, nè tibifit noxium, & à lachrymis egentium , qui
de fructibus eius ali conſueuerant, eneceris, Ille verò
quia erat hæreticus, paruipendens de his quæ ab Epi
ſcopo dicebantur, rem in ſua dominatione retinuit.
Interim procedente die, arripitur à febre. Cum non
modò ardore corporeo, verumetiam animæ vexare
tur incommodo,miſtad Epiſcopum nuncios, dicens:
Dignetur pro me facerdos orationem ad Dominum
fundere,& ego dimittam agrum eius.Quo orante; hic
à valetudine qua grauabatur, conualuit: factusi ſa
nus, ait ſuis: Quid putatis, quid ifti nunc Romani di- Catholici 6
cant? Aiunt enim me ob hoc fuiſſe febre grauatum , mani appel
quia tulerim agrum eorum, quod mihi iuxta conſue, lantur .
tudinem humani corporis accidit : veruntamen non
habebunt eum me; viuente. Et di&to citiùs mifit qui
eum iterùm auferret. Quod cùm Epiſcopus comperif
ſet, venit ad eum, dicens : Num pænitet te priùs feciſſe
benè, quòd hoc iterùm conaris euertere? nè facias,
quæſo,nèvltioni diuinæ ſubiaceas. Qui aitad Epiſco
pum : Sile, file decrepite : iam infränatum te loris, cir
cuire vrbem fuper afinum faciam , ve fis ridiculo
omnibus qui te adſpexerint. Atille ſilens ad notare .
currit prælidia: profterniturin oratione, celebrat yi
gilias, ac noctem totam in lachrymis & pfallentio du
cit . Manè autem facto, accedit ad lychnos qui deca
mera Ecclefiæ dependebant, extendénsque virgam
quam tenebat in manu, effregit cunctos, dicens : Non
hîc accendetur lumen, donèc vlciſcatur Deus de ini
micis, & reſtituat res domus ſua.Hæceo dicente; pro- Hçreticus ec.
tinùs hæreticus ille in rediuiuam febrem corruit. clefiz ſpolia
Cumæ in extremis ageret, miſit ad Epiſcopum , di- nitur.
cens, Oret pro me facerdos ad Dominum vt viuam ,
& reftituam agrum, ac fimilem eius conferam domi
nationi. Quibus pontifex reſpondit:lam orauiad Do.
minum, & exaudiuit me. Mifit & alios ac tertios ad
cum nuncios. Sed facerdos in vno reſponſo perfi
ftens, non mouebatur ad hæc, vt pro eo orationem da
retad Dominum . Hæc ille hæreticus cernens, iuflit ſe
in plauftro componi,atquead eundem euehi,acper ſe
deprecatur Epiſcopum , dicens: Quia dupla ſatisfacti
one reftituo agrum quem iniquè peruafi, tantùm vt
oret pro me fan & titas tua. Illo quoquè recuſante.com .
pulit eum vi , vt abiret ad Ecclefiam : quo difcedente,
vt Ecclefiam eft ingreffus, & hic fpiritum exhalauity
recepit& confeftim Eccleſia rem ſuam .
12 . IDEM libro fecundo de gloria Martyrum ,
capite decimotertio : Cùm ob direptionem Aruerno.
rum Theodericus rex feftinaret, & ingrediens termi.
rium vaftatione cun &ta fubigeret, pars aliqua ab exer.
citu ſeparata, ad Briuatenſem vicum infefta prorupit,
fama vulgante quòd in bafilica eſſent incolæ cum
multis theſauris adunati . Cuma perueniſſent ad lo
Hhh 2 cung

418 PECC
cum , inueniunt multitudinem promiſcui ſexus, obfe.
ratis oftijs in templo ipſo cum proprijs facultatibus
reſidere. Cumqz intrare non poffent, vnus per effra-
&am ceu fur in altariſancto feneſtramivitream ingre-
Joan .10 . ditur, quia qui non intratper ianuam ,hic latro eft:de.
hincreleratis ædis illius valuis, exercitum intromit-
tit. At illi direpta cuncta pauperum ſupellectilia cum
miniftris ipfius bafilicæ ,reliquum populum qui in-
fra erat , eductum , foris diuiferunt haud procùl à vi-
co . Quæ cùm ad regem delata fuiſſent, compræhen-
fos ex his aliquos diuerfis mortibus condemnauit.
Seuçra Dei Fugiens verò ille qui irrupta æde caput fuit huius
vltio
clefiz indirc
Ec-. fceleris,igne de cælo dilapfo conſumptus interijt : ſu-
per quem cùm multi aceruum lapidum congregår-
prorcs.
ſent, àtonitruis & coruſcationibus detectus, terrena
caruit fepultura. Qui verò de conſentaneis latentes re-
gem , in patriam ſunt regreſli, correpti à dæmone, di-
uerfis exitibus hanc vitam crudeliter finierunt. Hæc
audiens rex , omnia quæ exinde ſunt ablata, reddidit.
Præceperat enim nè in ſeptimo à bafilica milliario
quis vim inferret,
13. ET capite decimoquarto : Sigiualdus cum re-
ge præpotens, cum omnifamilia ſua in Aruernam re
gionem ex regis iuffu migrauit : vbì dum multorum
res iniuftè competeret, villam quandam quam glo-
riofæ memoriz Tetradius Epiſcopus Biturigenfis,ba.
filicæ fan & i luliani reliquerat, fub fpecie obumbratz
Predij eccle- commutationis auidus peruafit:ſed menſe tertio poft-
diaftici inua- quàm aggreffus eft, correptus a febre & fine ſenſu ef
Sos punitur.
fectus,declinauiccaputad lectulum .Cuiusvxordum
de hoc exitu meſta penderet, à quodā ſacerdotecome
monica eſt, vt eum li viderevelletincolumem , aufer-
ret à villa. Atilla hæcaudiens, præparatis carrucis,
compofitop plauftro, quo eum eueheret,mox ve præ-
dium ſunt egreſli, protinùs diuina ſunt pariter gratia
munerati.nam ifte ſoſpitatem , illa meruit ex huius in-
columitate lætitiam ,
14. ITEM capite decimoquinto : Paftor quidam
non ftrenuitate, fed nomine Ingenuus, dum in multis
rebus contra bafilicam fandimartyris Iuliani iniuftè
ageret, ad hoc leuitas eius inimico ingraſſante conua-
luit, vt colonias bafilicæ concupifcens, qux agro eius
erant proximæ, peruadere non timeret. Adquem fa-
cerdos loci, cùm aliquosde clericis quali legatos mic
teret, vt accepta ratione quod male peruaferat, rela-
xaret, ille quafi contra iniquum hoftem telis corre-
ptis profiluit, fugatisque ſagittis clericis, res ſancti
in ſua dominatione retinuit . Factum eſt autem vt in
proximo adueniret dies paſſionis martyris gloriofi,
ad quam ille immemor peruafionis ſuæ atque iniuriæ
quam intulerat clericis , ante quinque dies ſolennita-
tis ad vicum Rriuatenfem aduenit:qui cùm in domo
hoſpitalitatis ſuæ conuiuio cum lætitia & exultati-
one fungeretur, fubitò coruſcatione facta tonitru,
Vltio diuina um fonuit. Rursumg iterato, iaculo igneo de cælis
in ſacrilegū. elapſo percuffus eft, nullo tamen de reliquis per
eunte. Deinde ad exemplum omnium , tanquàm
rogus flammeus ardens, paulatim confumebatur.
Ad quod miraculum populus qui ad beati fefta
conuenerat, hæc cernens cum admiratione, metue
bat, fatisép illi fuit nè de rebus fan & i aliquid vltrà
contingeret. Quod nè fortuitò actum quis putet,
cernat inter multos innoxios vnum interiſſe ſacri-
legum.
CAPITE decimoſexto : Quid etiam ad Becco-
nis comitis confutandam ſuperbiam beatus martyr
fit operatus, euoluam . Hic cùm actiones ageretpubli-
cas, & elatus iactantia multos contra iuftitiam aggra
uaret,caſu contigit vidimiffum accipitrem diù per di-
uerſa vagantem perderet. Similiter vt vnus de feruien-
tibus balilicæ fan &i Iuliani accipitrem alium dum
per viam ambularet, quafi vagum inuenit. Erat enim
puer ille pincerna in domo bafilicæ . Quod cùm ad
Becconem perueniſſet, quòd fçilicet puer repertum
ATO
teneret accipitrem , calumniari cæpirac dicere : Meus
ille erat, inquit, & hic furto éum fuftulit. Deinde
ſuccedente auaritia, miſitillum vinctum in carcerem ,
deliberans eum in fequenti, patibulo condemnare.
Tunc facerdos mæftus valdè ad ſepulcrum ſancti pro .
perat, reſeratis@ cum gemitu caulis, appræhenfis de ,
cem aureis per fideles amicos Becconi obtulit. Quod
ille pro nihilo reſpuens, cum iuramento adferuit,
nunquàm ſe puerum dimiffurum , nisi exindè aureos
triginta acciperet. Quod presbyter deſuper ſepulcro
fancti accipiens, Becconitranſmifit: quos acceptos fa
tiata auri cupiditate, puerum reftaurauit incolumem :
ſed Deus omnipotens qui permanet ante ſolem , fecun .
dùm bonitatis ſuæ diuitias, humiliauit calumniato
rem : Nam ipfius anni tranſacto curriculo veniens ad
fan &ti feſtiuitatem cum caterua ſatellitum , ingreſſus
eſt limen fan & tum . Procedente verò lectore qui bea
tæpaflionis recenſeret hiſtoriam , vt reuoluitlibrum ,
& in principio lectionis, fancti luliani protulit no
men, confeftim Becco voce neſcio qua teterrima, ad
terram corruit, cruenteos fpumansdare voces diuerſas
cæpit : indè inter ſuorum manus ſublacus à baſilica,
domum reducitur. Nec fuit dubium pueris eius, hæc propterml.
ob iniuriam bafilicariş famuli eueniffe: omnem quo. niftrâ babili .
que ornatum quem ſuper ſe tunc habuit, tam in auro cz martyris
quàm in veſtimentis, bafilicæ contulit, & multa dein- Aum punitus
ceps munera miſit, ſed vſque ad diem obicûs ſui fine comes .
ſenſu durauit.
ET capite decimoſeptimo: Fuit etiam quidam
Diaconus, qui relicta Ecclefia, fiſco ſe publicè iunxity
acceptag á patronis poteftate,tanta perpetrabatſcele
ra, vi vix poffet à vicinis circumpoſitis fuftineri.Acci.
dit autem quadam vice, vt faltus montenſes, vbi ad
æftiuandum oues abierant, circumiret, atą paſcuaria
quæ fiſco debebantur,inquireret. Cumóp diuerſos ſpo
liaret iniuftè,conſpicit eminùs greges, quirúc ſub no.
mine martyris tuebantur:ad quosleuicurſu euolans,
tanquàm lupus rapax diripitarietes. Conturbati ato
exterriti paſtores ouium , dicũr ei,Nèquæſumus con
tingas hos arietes, quia beati martyris Iuliani domi.
nio fubiugati ſunt. quibus ille hæc irridens reſpondir.
fe fertur, Putas'ne quia lulianus comedit arietes?De
hinciplis verberibus affe & is, qvoluit abftulit, igno
rans miſer, quòd qui de domibus Sanctorum aliquid Qui dedomi.
aufert, ipfis fanctis iniuriá facit, ipſo ſic Domino pro - bus Sanctorü
teſtante, Quivosfpernit,mefpernit: & qui recipit iu- aligd aufert,
ftum , mercedem iufti accipiet, Contigit autem vt poft iniuriä facit.
dies multos non religione,fed caſu conferente, ad vi- Luc.so.
cum Briuatenſem properaret, proie & us humoante Matth.1o.
fepulcrum , mox à febre corripitur, & tanta vi caloris
opprimitur,vtneque conſurgere,neque puerum euo
care poſſet; famuli verò cùm vidiſſent eum extra ſoli
tum plùsoccumbere,accedentes : Quid tu, inquiunt,
in tanta diuturnitate deprimeris? non enim tibi tam
longus mos erat orandi, aut deuotio. Ferebant au
tem de eo , quòd quando quidem in Ecclefia fuiſſet in
greſſus, parumper immurmurans,nec capite inclina
to , regrediebatur. Tuncinterpellantibus pueris, cùm
reſponſum reddere non valeret,ablatus manibusèlo
co, in cellam quæ erat proxima, lectulo collocatur,
Igitur inualeſcente febreproclamat ſemiſerum incen .
di per martyrem , & quod primò filuerat, admotis
animæ iudicij facibus, crimina confitetur, iactarią ſu .
per ſe aquam voce qua poterat deprecabatur, Delatis Nota Deivin .
quoque cum vaſculo lymphis, & in eum fępè deiectis, di&tam in fa
tanquàm de fornaceitá fumus egrediebatur écorpo - crilegum.
re. Intereà miſeri artus, ceu combuſti in nigredinem
conuertuntur. Vndè tantus procedebat fætor, vt vix
deadftantibus poffentaliquid tolerare. Innuens enim
dehinc manu , indicat ſe elle leuiorem : mox illis rece .
dentibus, hic fpiritum exhalauit : de quo haud dubi.
um eſt, qualem illic teneat locum, qui hinc cum tali
diſceſlít iudicio.
17. ET capite vigeſimo:Aduenerat feftiuitas fanai
Juliani,
 ALIENO PARTICIPATION I S. 419
Iuliani;& éccè quidam èpopulo coſpicaturornamen æternæ morti traditus. Has quidem pænas iſti pro fua
tis immenſis beatam bafilicam effulgere. Concupiſcit impietate dederunt,
iniquamente, quod adipiſcensnon poterat occulcare. 20. VICTOR Epifcopuslibro primo perſecutio .
Igitur diſcedente populo à bafilica, poft gratiam ve nis Vuandalicæ : Accenditur propter hęc aduersùs Dei
[pertinam , hic fe in angulo bafilicæ reprimens, latita . Ecclefiam Geiſericus. Mittit Proculum quendam in
uit: ac dato cunctis nocturna quietis lilentio ,operien prouinciam Zeugitanam , qui coarctaret ad traden
te'm vmbrofa caligine mundum , conſurgit ab angulo , dum miniſteria diuina vel libros cunctos Domini ſa
& nihil dubitans, vtique quià fatellite Satana impel- cerdotes, vt primò armis nudaret, & ità faciliùs iner
Crux coru , lebatur, ſuper cancellum beati ſepulcricurfu profilije mes hoftis callidus captiuåſſet, Quibus fe non poffe Ex ornamica
ſcantibus
rapido,detractam à fummo vnam gemmis coruſcan tradere clamantibus, ipfe rapaci manu cuncta depo- tis altaris ca.
gemmis,
tibus crucem ad terram deiecit, colle&tisiz vellulis ac pulabatur, atque de pallijs altaris (prð nefas)camilias mifias &fafee
palliolis de circuitu parietum pendentibus, vnum vo fibi & femoralia faciebat. Qui camen Proculus huius cicns ,punj.
luculú facit,impoſuita humeris, aceleuata cruce ma rei executor , fruftatim fibiconiedenslinguá, inbre- tur.
nu, ad locum vndè diſceſſerat repetit, ac pofita capitiuiturpiſlima conſumptuseft morte,
Ornamenta farcina, peccati ſopore compreſſus, obdormiuit. Me. 21 . IOS VE ſeptimo: Reſpondita Achan Toſue, &
Ecclebizfu
satus depra. dia verò noctecircumeuntes cuftodes fan &tam bafili- dixit ei : Verè ego peccaui Domino Deo Iſraël, & fic
henditur. cam , adfpiciunt in angulo vnam gemmam crucis,tan- & fic feci. Vidi enim inter fpolia pallium coccineum
quàm iubar cæleſterefulgere: obftupefa & i, accedunt valdè bonum , & ducentos ficlos argenti, regulam
cominùs.cum timore, admoto cereo inueniunt pero que auream quinquaginta ficlorum : & concupiſcens
ſonam cum rebus furatis, quasauferre non potuerat, " abftuli & abſcondi in terra contra medium taber
inibà deçubare. Denique ſub cuftodia eum illa nocte naculi mei , argentúmque foffa humo operui. Mi
detentum , manè facto ,cuncta quæ fecerat patefecit, aſ fit ergo Iofue miniftros : qui currentes ad taber
ſerens ſe laffum obdormiſſe, eò quòd diutiſſimė cir- naculum illius , repererunt cuncta abfcondita in eo
cumienscum faſce bafilicam , oftium vndè egredere- dem loco & argentum fimul. Auferentésque de ten.
tur, reperire non poterat. torio , tulerunt ad Iofue, & ad omnes filios Ifrael,
Sub Imperio 18. THEODORET VS Ecclefiafticæ hiftoriæ li- proiecerúntque ante Dominum . Tollens itaquelo
Juliani apo bro tertio ,capite vndecimo : Verùm impij Gentiles, lue Achan filium Zarx , argentúmque & pallium ,
dò facrilegia quanquàm hæcità accidiſſe pro certo cognoſcebant, & auream regulam , filios quoque & filias eius, boa
commiffa tamen contra Deum vniuerfarum rerum moderato ues & afinos & oues , ipfúmque tabernaculum , &
ſunr.
rem ,ſearmare cæperunt. Tyrannus item ſacra vaſa in cunctan ſupelle& ilem : & omnis Ifraël cum eo )
ærarium regium inferri, & portas Eccleſiæ , quá Con- duxerunt eos ad vallem Achor : vbìdixit Ioſue,Quia
ſtátinus ædificârat, obſerarimádat, quô nullus aditus turbâfti nos , exturbet te Dominus in die hac. La.
* ca illis , qui in eo conuentusagere folent, omninò pate- pidauitque eum omnis Ifraël, & cuncta quæ illius
ret.Hanc Ecclefiam id temporis occupabant Arriani, erant, igne conſumpta ſunt. Congregauerúntque ſu .
In ſacroſanctum auté templum ad vafa ſacra auferen- per eum aceruum magnum lapidum , qui permanet
da fimul ingrediuntur, Iulianus præfectus Oriétis, Fe- vſque in præſentem diem , Et auerſus eſt furor Domi
lix regijthefauriquæſtor, & Elpidius priuatæ pecunię ni ab eis . Vocatumg eſt noméloci illius, Vallis Achor
& facultatum Imperatoris procurator, quem Roma- vſque hodie.
ni Comitem Priuatū appellare conſueuerunt. Felicem 22. DANIELIS quinto : Ballafar rex fecit gran
verò & Elpidiú, cùm effent Chriſtiani, quô impio Im- de conuiuium optimatibus ſuis mille: & vnuſquiſa
peratori gratificarentur,à vera religione ac pietate de que ſecundùm ſuam bibebat ætaté. Præcepit ergo iam
hulianus ſciuiſſe ferunt.Iulianus autem cùm eſſet in templo, ad. temulentus, vtafferrentur vafa aurea & argentea quæ
uersàs facram menſam minxiffe fertur: atque Euzoio abſportauerat Nabuchodonoſor pater eius detemplo
aduersüs ta. eum prohibere conanti colaphum infregiffe , dixif- quod fuit in Hieruſalem : vt biberét in eis rex & opti
cram meſam séque res Chriftianorum diuina cura ac prouidentia mates eius, vxores & concubinæ. Tunc allata ſuntva
minxit. prorsùs deftitutas eſſe. Felix ſacrorum vaforum ma- fa aurea quæ abſportauerat de téplo quod fuerat Hie
gnificentiam confpicatus, ( Conſtantinus enim & ruſalem : & biberunt in eisrex & optimates eius,vxo
Conftantius fplendidė & amplè ea conficienda cura res & concubinæ illius.Bibebantvinum , & laudabang
Sumptuofa uerant) Ecce, inquit, quàm ſumptuoſis vafis filio Ma- deos ſuos aureos & argenteos,æreos, ferreos, ligneos
vaſa lacra ri- riæ miniftretur, que & lapideos . In eadem hora apparuerunt digiti
dentur à Fe
lice. 19. E T capite duodecimo : Sed ifti Tyranni pro his quafi manus hominis fcribentis contra candelabrum
Sacrilegi lu . impijs & inſanis facinoribus non diù poſt pænas per- in ſuperficie parietis aulæ regiæ : & rex adſpiciebat ar
liani pana ſoluerunt. Nam Iulianus confeſtim in grauem mor. ticulos manus fcribentis.Tunc facies regis commuta
diuinitùs
flicta . in- bum delapſus, viſceribus putredine exelis interijt :at ta eft, & cogitationes eius conturbabanteum : & com
que ftercus non ampliùs per partes illascorporis, per pages renum eius foluebantur, & genua eius ad fe in
quas naturaliter egeri ſolet, emifit, ſed ſceleratum eius uicem collidebantur. Exclamauit itaque rex fortitery
os, inſtrumentum blafphemiz, partis illius ad fter- . vt introducerent magos &c. Etpaulò pòft: Ad quçre
cus eijciendum natæ , locum obtinuit. Ferút eius vxo- ſpondens Daniel, ait coram rege :Munera tua fine ti
rem , mulierem ob fidei præftantiam egregiè nobili- bi, & dona domus tuæ alteri da : ſcripturam autem le
tatam , hæc ad maritum dixiſſe : Debes meritò mi vir gam tibi,rex, & interpretationem eius oftendam tibi.
Chriſtum Seruatorem laude prædicare, quòd tibi hac Quando eleuatum eft cor Nabuchodonoſor patris
caftigatione fuam potentiam oftenderit. Nam quem tui, & fpiritus illius obfirmatus eft ad ſuperbiam , dem
oppugnåſſes, plane te præterijſſet, nisì conſueta fua le- pofitus eft de ſolio regni ſui, & gloria eius ablata eft,
py nitate vſus, has plagas diuinitùs tibi inflixiſſet. Miſer & à filijs hominum ciectus eft, fed & cor eius cum be
igitur partìm coniugis oratione, partim cruciatu fibi ftijs pofitum eft, & cum onagris erat habitatio eius : fæ
impofito morbi cauſam perſpiciens, orat Imperato- num quoquè vt bos comedebat, & rore cæli corpus
rem , vt ecclefiam his quibus erat ablata, redderet. eius infectum eſt: donec cognoſceretquòd poteftatem
Sed neque ei hoc perſuaſit, & ipſe extemplò migra- haberet altiſſimus in regno hominum ,& quemcung
Sacrilegi Fc. uit è vita . Felix autem derepentè flagello etiam cæli- voluérit ſuſcitabit fuper illud. Tu quoque filius eius
licis peena. tùs impacto oppreffus, fanguinem dies noctesis ex Balſafar, no humiliafticor tuũ cùm ſcires hæc omnia :
ore fudit: quippe ſanguis ex omnibus vndique cor- fed aduersùm Dominatorem cæli eleuatus es : & va
poris, vt ita dicam , valis quibus continebatur, ad ſa domus eius allata ſunt coram te : & tu, & optima
eam partem confluxit. Itaque vniuerſo eius fangui- tes tui , & vxores tuæ & concubinæ tuæ vinum bibiſtis
ne ad hunc modum exhaufto, ftatim extinctus eft, & in eis : deos quoquè argenteos , & aureos, & æreos,
Hhh 3 ferreosa.
 430 DE PECCATO
ferreos; ligneosep; & lapideos qui non vident neque
audiunt, neque fentiunt, laudåti: porrò Deum qui
habet Aatum tuum in manu ſua & omnes vias tuas,
non glorificâſti. Idcircò ab eo miſſus eſt articulus ma
nus, qui fcripfit hoc quod exaratum eft.Hæc eft au-
tem ſcriptura quä digeſta eft : MANE THECEL
PHARES. Et hæc eſt interpretario ſermonis : MA-
NE : numerauit Deus regnum tuum , & coinpleuit
iſtud : THE CEL: appenſuses in ſtatera, & inuen
tus eš minùs habens: PHARES: diuifum eft re-
gnum tuum , & datum eft Medis & Perfis . Eadem
nocte interfectus eft Baltaſar rex Chaldæus. Et Da .
rius Medus ſucceſlic in regno , annos natus ſexagin-
taduos.
23. SECVNDI Machabæorú tertio : Simon præ-
pofitus templi, cùm vincere Oniam non poſſet, ve-
nit ad Apollonium Tharſææ filium , qui eo tempore
* Phænićes : erar dux Cæleſyriæ & * Phænicis & : nunciauit ei pe- .
cunijs innumerabilibus plenum effe ærarium Hiero
ſolymis , & communes copias immenſas eſſe, quæ
non pertinent ad rationem facrificiorum : effe autem
poffibile , fub poteſtate regis cadere vuiuerſa. Cúm
que retuliffet ad regemi Apollonius de pecunijs quæ
delatæ erant, ille accitum Heliodorum qui erat fu-
per negocia eius, mifit cum mandatis, vt prædictam
pecuniam tranſportaret. Statímque Heliodorus iter
eft aggreſſus, ſpecie quidem quafi per Cæleſyriam
Phænicea & * Phænicem ciuitates eſſet peragraturus, reuerà
autem Regis propofitum perfecturus. Sed cùm vea
niſſec Hieroſolymam , & benignè à ſummo Sacerdo-
te in ciuitate eſſet exceptus, narrauit de dato indis
cio pecuniarum , & cuius rei gratia adeſſet, aperuit:
interrogabat autem , fi veré hæc ità eſſent. Tunc fum-
mus Sacerdos oſtendit depofita effe hæc, & vi& ualia
viduarum & pupillorum : quædam verò effe Hyrca-
ni Tobiæ viri valdè eminentis, in his quae detulerat
impius Simon : vniuerſa autem argenti talenta éſſe
quadringenta, & auri ducenta : decipi verò eos, qui
credidiffent loco & templo , quod per vniuerſum
mundum honoratur pro ſui veneratione & fan&i-
tate , omninò impoſfibile effe. At ille pro his quz
habebat in mandatis à rege, dicebat omni genere regi
ea eſſe deferenda. Conſtituta autem die intrabat de
his Heliodorus ordinaturus . Non modica verò per
vniuerſam ciuitatem erat trepidatio . Sacerdotes au
tem ante altare cum ſtolis facerdotalibus iactauerunt
ſe, & inuocabant de cælo eum qui & c . Et paulò pòft :
Heliodorus autem, quod decreuerat, perficiebat eo
dem loco ipſe cum fatellitibus circa ærarium , præ-
ſens. Sed fpiritus omnipotentis Dei magnam fecit
fuæ oftenfionis euidentiam , ità vt omnes qui aufi
fuerant parére ei, ruentes.Dei virtute, in diſſolutio-
nem & formidinem conuerterentur . Apparuit enim
illis quidam equus terribilem habens fefforem , opti-
mis operimentis adornatus: isa cum impetu Helio-
doro priores calces eliſit. qui autem ei ſedebat, vide-
batur armahabere aurea. Alijetiam apparuerunt duo
iuuenes, virtute decori, optimigloria, ſpecioliq ami-
cu: qui circunfteterunt eum , & ex vtraque partefia-
gellabant, fineintermiffione multis plagis verberane
tes. Subitò autem Heliodorus concidit in terram ,
eúmque multa caligine circunfufum rapuerunt,at-
quein ſella geſtatoria poſitum eiecerüt. Et is qui cum
multis curſoribus & ſatellitibus prædi&tum ingref-
ſus eft ærarium , portabatur nullo fibi auxilium fe
rente, manifeſta cognita Dei virtute : & ille quidem
per diuinam virtutem iacebat mutus , atque omni
s
fpe & ſalute priuatus. Hiautem Dominum benedi.
cebant, quia magnificabat locum ſuum , & templum
quod paulò antè timore ac tumultu erat plenum,
apparente omnipotente Domino , gaudio & lætitia
impletum eſt . Tunc verò ex amicis Heliodori quidam
rogabant confeſtìm Oniam , vtinuocaretAloiſlimum,
& c. Heliodorus autem hoſtia Deo oblata , & votis
magnis promiſlis ei qui viuere illi conceffit,& Oniz
gratias agens, recepto exercitu repedabat ad Regem.
Teftabatur autem omnibus ea quæ ſub oculis fuis vi
derat opera magni Dei. Cùm autem rex interrogar
ſet Heliodorum , quis eſſet aptus adhuc femel Hiero
folymam mitti, ait: Si quem habes hoftem , aut re
gni tui infidiatorem ,mitte illuc, & flagellatum eum
recipies , fi tamen euaferit: eò quòd in loco fit ve
rė Dei quædam virtus. Nam ipfe qui habet in cælis
habitationem , viſitator & adiutor eſt loci illius , &
venientes ad malefaciendum , percutit ac perdit.
Igitur de Heliodoro & ærarij cuſtodia ità res ſe ha
bet.
24. ET capite quinto : Auſus eſt etiam (Antiochus)
intrare templum vniuerſa terra ſanctius,Menelao du
& ore, qui legum & patriæ fuit proditor : & fceleftis
manibus ſumens ſancta vala, quæ ab alijs regibus &
ciuitatibus erant poſita ad ornatum loci & gloriam ,
contre & abat indignè & contaminabat. Ità alienatus
mente Antiochus, non conſiderabat quòd propter pec.
cata habitátium ciuitatem ,modicum Deus fuerat ira
tus : propter quod & accidit circa locum deſpectio ,
alioquin, nisì cótigiſſet eos multispeccatis effe inuo
lutos, ficut Heliodorus qui miffus eft à Seleuco rege
adexpoliandum ærarium , etiam hic ftatim adueniens
flagellatus & repulſus vtiquè fuiffet ab audacia. Ve
rùm non propter locum, gentem f : ed propter gentem,
locum Deus elegit. Ideóque & ipfe locus particeps fa
& tus eſt populi malorum, pofteà autem fiet focius bo
norum . & qui derelictus in ira Dei omnipotentis eſt ,
iterùm in magni Domini reconciliatione cum ſumma
gloria exaltabitur. Igitur Antiochus mille & octingen
tis ablatis de templo talentis,velociter Antiochiam re.
greffus eft;& c.
25. ITEM capitenono : Elatus autem ira ( Antio .
chus ) arbitrabatur ſe iniuriam illorum qui ſe fuga
uerant, poffe in Iudæos retorquere: ideoque iuflit
agitari currum ſuum , fine intermiſſione agens iter;
cælefti eum iudicio perurgente, eô quòd ità ſuperbé
locutus eft ſe venturum Hierofolymam , & conge
riem ſepulcri Iudæorum eam fa & urum . Sed qui vni
uerſa confpicit Dominus Deus Ifraél, percuſlìt eum
inſanabili & inuifibili plaga. Vt enim finiuit hunc
ipſum ſermonem , appræhenditeum dolor dirus vi
ſcerum , & amara internorum tormenta : & quidem
fatìs iuftè, quippe qui multis & nouis cruciatibus ali.
orum torſerat viſcera, licèt ille nullo modo à ſua ma
litia ceffaret. Super hoc autem fuperbia replecus,
ignem ſpirans animo in Iudæos, & præcipiens accele
rari negocium , contigit illum impetu euntem decur
ru cadere, & graui corporis collifione membra vexa
ri. Islos qui fibi videbatur etiam fluctibus maris impe
rare, ſupra humanum modum fuperbia repletus , &
montium altitudines in ftatéra appendere, nunc hu
miliatus ad terram , in geftatorio portabatur, manife
ftam Dei virtutem in ſemetipſo conteſtans: ita vt de
corpore impij, vermes ſcaturirent, ac viuentes indo
loribus carnes eius effluerent, odore etiam illius &
fætore exercitus grauaretur: & qui paulò antè fide
ra cæli contingere le arbitrabatur, eum nemo poterat
propter intolerantiam fætoris portare. Hinc igitur
cæpit ex graui ſuperbia dedu & us ad agnitionem ſui
venire, diuina admonitus plaga, per momenta fin
gula doloribus ſuis augmenta capientibus. & cùm
nec ipfe iam fætorem fuum ferre poffet, ità ait: lu
ftum eft,ſubditum effe Deo, & mortalem non paria
Deo fentire, Orabat autem hic fceleftus Dominum , à
quo non eſſetmiſericordiam conſecuturus.Et ciuita
tem ad quam feftirtans veniebat, vt eam ad folum de
duceret, ac ſepulcrum congeftorum faceret, nūcoptat
liberam reddere : & Iudæos quos nec ſepultura qui
dem ſedignos habiturum , ſed auibus ac feris diripi.
endos traditurum , & cum paruulis exterminaturum
dixerat;æquales nunc Atheniéfibus facturum pollice:
tur : tein
 IN SPIRITVM SANCT V M.
tur:templum etiam ſanctum , quod priùsexpoliaue- cias,iamtua te premunt, non alterius. Quiſquis enim .
rat,optimisdonis ornáturum , & ſancta vaſa multipli. cõſenſerit peccatori,nó alienis,ſed ſuis grauatur.Con.
carurum & c. ſenfio enim ad peccatum alterius, tuum fit peccatum,
26. PRIMI Machabæorum fexto : Et vocauit An- & non eft quare queraris, 9 peccata aliena te premant.
tiochus omnes amicosluos, &dixit illis : Receſſitſo- diciturenim tibi, Premütte,ſed tua.Vidiſti furem ,cu- Pfal.49.
alienu
mnus ab oculis meis,& concidi & corrui corde pręſo . currifti cum eo. Quid eſt hoc ? Pedibus ambulâfti ad Furrū
cui coſenting
licitudine: & dixiin cordemeo , in quantam tribula- furtum , immò mente cóiunxiſti te furto: Quod ipfius fic tuum .
tionem deuéni, & in quos fluctus triftitiæ in quanunc ſolum erat, factumeft & tuum ,quia placuittibi.
fum ,quiiucundus eram & dilectus in poteftatemea ? 29. ESATAE primo : Principes cui infideles, ſocij
Núc verò reminiſcor malorum quæ feci in Ieruſalem , furum : omnes diligunt munera, ſequuntur retribu
vnde & abftuli omnia fpolia aurea & argentea quæ tiones.Pupillo non iudicant:& caufà viduä nö ingre.
erant in ea , & mifi auferre habitantes ludæam fine ditur ad illos. Propter hoc ait Dominus Deus exerci
caufa. Cognoui ergò quia proptereà inuenerunt me tuū, fortis Ifraël,Heu cõſolabor ſuperhoftibus meis,
mala ifta : & ecce pereo triftitia magna in terra aliena, & vindicabor de inimicis meis.Er conuertam manum
29. PSALMO quadragefimonono: Peccatori au. meam ad te , & c.
tem dixit Deus, &c. Si videbas furem , currebas cum 30. DEVTERONOMII vigefimotertio : Non
eo,& cum adulteris portionem tuam ponebas. offeres mercedem proftibuli,nec precium canis indo
28. AVGVSTINVS in pſalmum centeſimum vi- mo Domini Dei tui, quicquid illud eft quod voues
gefimumnonum : Quando portas infirmitatem fra- rint : quia abominatio eft vtrunque apud Dominum
tris tui, non te onerantpeccataipfius. Plane fi conſen- Deum tuum. 1

XI
Quomodò alienum peccatum nostra Defenſione committimus ?
A. Cùm autmalefa&toribus patrocinamur,aut do & rinam alterius,quanuis per
uerfam & impiam ,tuemur vel fpargimus :quú noſtra itidèm curavel opera, quod
contra fas & æquum inſtituitur,promouere atquepropugnare contendimus.Ad
uersùs hos diuinumintonat oraculum :* Ve qui dicitis malum bonum , & bonum ma-, Elaizs..
lum :ponentes tenebras lucem , & lucem tenebras: ponentes amarum in dulce, odulcein ama
rum . Ac rursus: Nonſequéris turbam ad faciendum malum : nec in iudicio plurimorum acsb Exo.33. a
quieſcesſententiæ ,vt à verodeuies.
B. ' Hæc fatìs de peccatis,vt vocant,alienis,quæ nunc profe& ò longè lateque pa
tent, & fumma quotidiè licentia, à magnatibus præfertim , perpetrantur. Adeoque
vulgò eanon cauentur ,vt plerique peccata non eſſeputent ac Hoccipendant,etiam
ſifuas & aliorum ſæpèconſcientias hiscriminum ſordibus conſpurcent,acperpe
tuis pænis obligent. Poflunt autem di tæ ſpecies omnes in tria ferè genera cõijci,
breuiterque,vtMagnus Baſilius oſtendit,compræhendi.Quòd enim in alieni er-e Bafil.set:
roris velpeccati ſocietatem incidimus, id fit autre & opere,aut voluntate certove cap.s
animi propoſito tantùm , aut fupina negligentia, fi quando admonendi & emen
dandi officio noftro alij defraudantur.
C. Sedlongè omnium deterrimum peccandi genus eſt, quo delinquitur in Spi
ritum fan & um .
TESTIMONIA.
1. A. ESAIAE quinto : Vx qui dicitis & c.vt in te- pupillos diriperent.
Xtu . 3. EXODI vigefimotertio : No ſequéris turbam ,
2. ET capite decimo: Væ qui condunt leges ini. & c.vt in textu.
quas : & fcribentes,iniuftitiam fcripſerunt: vt oppri. B. - BASILIVS libro fiue ſermoneſecundo deba
merent in iudicio pauperes, & vim facerent cauſæ hu- ptiſmo,capite nono ,vtfuprà,quæftioneprima depece
milium populimei : vteſſent viduæ præda eorum , & catis alienis,teſtimonio fexto.

DE PECCATIS IIN
SPIRITUM SANCTVM.
I
Quideſt peccatum in Spiritum ſan&tum ?
ST,oblatam Deimunificentiam & gratiam,quæ Spiritui fan & o, ceu fonti vide S. Tho.
Eque
bonorum , tribui peculiariter ſolet,ex malitia contemptìm abijcere. At- quaena.in
hoc eftpeccare inexpiabiliter, vt iuxta Christi verbum , necin hoc aMatth.12.6
ipfo,nequein futuro ſeculo talis tantique peccati remiſlio impetretur.Hac enim 1.6
lege
 DE : PECCATIS 1

lege nobiſcum agit Deus,vt nec gratiam in terris, neque gloriam in cælis tribuat
alijs,quàm qui peccatum deteſtanturagnitum ,& pręterid bonum ſibiproponunt,
re &umque eligunt vitæ inſtitutum . Cæterùm in hiſce peccatis abeft tum peccati
deteftatio , tum boniquod fe & andum erat,ele & tio , & abijcitur prætereà id ,quo Spi
ritus fan & us pro ſua gratia hominem à peccando ſolet reuocare. Hinc fit,vt eiuf

modi peccatis implicati,Dei gratiam aut nunquàm ,aut rarò & ægrèadmodùm con

ſequantur. Peccatur enim non ex humana imbecillitate vel fragilitate : quod vo

cantpeccare in Patrem Patrisque potentiam ,vtin Petro Apoſtolo CHRISTVM

bildet ipſum negante

cernimus : nequerursùs ex ignorantia,quod eftpeccare, vt appel
102. Moral.Iantzin Filium Filijqueſapientiam , ficut“ Saulo accidit Eccleſiam perfequenti : ſed
Act.9.a
Tinec quodlongè grauiuseſt,ex malignitate & peruicaciamentis peccatur: vt exemplum
præbent peruerſiſſimi & obſtinatiſſimi illi Pharifæi.

II

Quot
ſuntpeccata in Spiritum
fan &tum ?
Eiufmodi fex recenſentur, vt vulgò quidem recepta ſunt eorum hæc nomina :

Præfumptio de miſericordia Dei , vel de impunitate peccati,Deſperatio, Agnitæ

veritatis impugnatio, Fraternæ charitatisinuidentia,Obſtinatio , & Impænitentia.

Significantius autem erit,ſi quis ità numeret:
1. Diuina miſericordia confidenter abuti.
II. Degratia Deivel ſalute ſua prorsùs deſperare.
III. Veritaté Religionis aduersus ſua ipfius conſcientiá hoſtiliter oppugnare.

IIII. Pertinaci inuidia concitari grauiter ob alienæ falutis & virtutum fraterna
rum ſucceſſum .
V. Obfirmato animo in crimine fcienter perſiſtere.
VI. Abſque pænitentiæ propoſito peruerfæ vitæ finem nullum facere.
TESTIMONI A.
1.
SANCTVS Thomas Aquinas in ſecunda parte fit per Spiritū ſanctú ,qui eft charitas & Patris & Filij.
Triplex S.Pas
fecundæ partis fummæ theologicę, quçſtione decima. Nec hoc Dominusdicit Iudæis, quafi ipfi peccarentin
de peccato quarta, Articulo primo: De peccato feu blaſphemia in Spiritu ſanctū. Nondū enim erant finaliter impæniten
in Spiritum Spiritum fan & ü tripliciter aliqui loquuntur. Antiquites.Sed admonuit eos,netaliter loquentes ad hoc per
ſaadum . enim Do &ores , ſcilicet Athanalius, Hilarius, Ambro . uenirét, 9 in Spiritu ſanctú peccarét. Et fic intelligen
In caput 12. fius, Hieronymus & Chryſoſtomus,dicunt effe pecca. dum eft quod dicitur Marcitertio, vbìpoſtą dixerat,
Matthæi. cum in Spiritum ſanctu, quando ad literâ aliquid bla- Qui aūt blafphemauerit in Spiritu ſanctum ,ſubiungit
Prima expli- fpheinūdicitur contra Spiritum fan &tū, fiue Spiritus Euangeliſta :Quoniá dicebant,Spiritū immundu ha
ſanctus accipiatur,fecundú quod eft nomen eſſentiale bet, Alijverò aliter accipiunt, dicentes peccatú vel bla- Terria intes.
cóuenienstoti Trinitati: cuius quęliber perſona & Spi fphemiá in Spiritu fan &tú eſſe, quando aliquis peccat Pretatio .
ritus, & ſanctus eft: fiue prout eſt nomen perſonale côtra appropriatū bonú Spiritus ſancti: Sicenim Spi
vnius in Trinitate perſonæ. Et fecúdùm hoc diftingui.. ritui ſancto appropriatur bonitas,ficut & Patri appro
tur Matthæi 12. blaſphemia in Spiritum ſanctú ,contra priatur potentia,& Filio fapientia. Vndè peccatum in
blafphemia in filiū hominis. Chriſtus enim operaba- Patré dicunt eſſe,quando peccatur ex infirmitate: pec
tur quędam humanitùs, comedendo, bibendo, & alia catum aūtin Filiū, quando peccatur ex ignorátia : pec
huiuſmodi faciendo: & quædā diuinitùs, ſcilicet dæ- catum in Spiritum ſanctum , quando peccatur ex certa
mones eijciendo,mortuos ſuſcitado, & alia huiuſmo- malitia, id eft,ex ipfa electione mali. Quod quidécon .
di, quæ quidê agebat & per virtuté propriæ diuinita- tingit dupliciter :Vno modo ex inclinatione habitus
tis, & per operationé Spiritus fancti, quo ſecundū hu- vitiofi, qui malitia dicitur : & ficnon eft idem ,peccate
manitaté erac repletus. Iudæi aūt primò quidé dixerác ex malitia,quod peccare in Spiritum ſanctů. Alio mo
blaſphemiã in filiú hominis, cùm dicebant eum vora- do contingitex eo, q per contemptum abijcitur & re
cé, potatoré vini, & publicanorū amatoré, vthabetur mouetur id ,quod electionem peccati poterat impedi.
Matthæi 11. Poftmodùm aūt blafphemauerunt in Spi- re : ficut fpes per deſperationem , & timor per preſum
ritum ſancū, dum opera, quæ ipſe operabatur virtute ptionem : & quædam alia huiuſmodi, vt infrà dice- . Art.ſequét.
propriæ diuinitatis, &per operationé Spiritus fancti, tur. Hæc autem omnia , qux peccati electionem impe- & q.20. & 21 .
Secunda . attribuebant principidæmoniorü .Et propter hoc di- diunt, ſunt effectus Spiritus fancti in nobis . Et ideo fic
cuntur in Spiritum ſancū blaſphemåſre.Auguſtinus ex malitia peccare, eſt peccare in Spiritum ſanctum .
* Sermo.st. aut in libro de verbis Domini , - blaſphemiâ vel pec 2. ET articulo fecundo : Secundùm quod peccatum
catú in Spiritum ſan tū , dicit finalem effe impæniten- in Spiritum ſanctum , tertio modo accipitur,conueni.
ciá : quando ſcilicec aliquis perſeuerat in peccato mor- enter ſex ſpecies ei aſſignantur : ſcilicet deſperatio,pre
tali vſqz ad morté. Quod quidé non folùin verbo oris fumptio ,impænitentia, obftinatio , impugnatio veri
fit, fed etiá verbo cordis & operis, nó vno , fed multis, tatis agnitæ , & inuidentia fraternæ gratiæ :quediftin- Quomodò
Hocaūt verbú ſic acceptum , dicitur eſſe contra Spiri- guuntur fecundùm remotioné velcontemptü eorum, distinguatur
tum fanétü, quia eſt contra remiſlioné peccatorü , quæ per qu.x poteft homo ab ele &tione peccati impediri cati in spiri.
Qux tu fantum ..
1

i
 IN SPIRITVM
Quæ quidem ſunt vel ex parte diuini iudicij, vel ex
parte donorüipfius, vel ex parteipfius peccati. Auer-
titur enim homoab ele &tione peccati ex confideratio.
ne diuini iudicij, quod habet iuſtitiam cum miſeri-
cordia : & per fpem , quæ confurgit ex confideratione
miſericordiæ remittentis peccata , & præmiantis bo-
na . Et hæc tollitur perdeſperationem . Et iterùm per
timorem , qui conſurgit ex confideratione diuinæ iu-
ftitiæ punientis peccata. Et hic tollitur per præſum-
ptionem ,dum ſcilicet aliquis przſumit de gloriá pof-
ſe adipiſci fine meritis, velveniam fine pænitéria.Do-
na autem Dei, quibusretrahimur à peccato ,funtduo,
quorum vnum eft agnitio veritatis, contra quod po-
nitur impugnatio veritatis agnitæ , dum ſcilicet ali-
quis veritatem fidei agnitam impugnat, vt licentiùs
peccet. Aliud eft auxilium interioris gratix , contra
quod ponitur inuidentia fraternæ gratiæ , dum fcili.
cet aliquis non folùm inuidet perſonæ fratris ,fed etiá
inuidet gratiæ Dei creſcenti in mundo. Ex parte verò :
peccati duo funt, quæ hominem à peccato retrahere
poſſunt. Quorum vnum eft inordinatio & turpitudo
a &us , cuius confideratio inducere folet in homine
pænitentiam de peccato commiſſo. Ec contra hoc po .
nitur impænitencia, non quidem eo modo, quo di-
cit permanentiam in peccato vſque ad mortem, ficut
fuprà impænitencia accipiebatur: ( fic enim non eſſet
fpeciale peccatum, ſed quædam peccati circunftantia)
fed accipitur hîc impænitentia , fecundùm quod ima
portatpropofitum non penitendi. Aliud auté eſt par.
uitas & breuitasboni ,quod quis in peccato quærit: ſe-
cundùm illud Romanorum ſexto : Quern ergò fru-
& um habuiftis cunc in illis, in quibus nunc erubeſci.
tis ? Cuius conſideratio inducere folet hominem ad
hoc quòd eius voluntas in peccato non firmetur.Et
hoc tollitur per obſtinationem , quando ſcilicet homo
firmat ſuum propofitum in hoc, quòd peccato inhæ .
Teat.Et de hisduobusdicitur Hierem.8.Nullus eft qui
agat pænitétiam ſuper peccato fuo,dicens: Quid feci?
quantùm ad primū. Omnes conuerfi ſunt ad curſum ,
quafi equus
fecund uin . impetu vadens ad prælium , quantùm ad
Quomodò 3. ITEM articulo tertio : Secundùm diuerſas acce-
peccatum in priones peccati,peccatum in Spiritum ſanctū, diuer-
Spiritum ſan- fimodè irremifiibile dicitur . Si enim dicatur pecca-
irremiflibile. tum in Spiritum ſanctum , finalis impænitentia: fic
dicitur irremiffibile, quia nullo modo remittitur.
Peccatum enim mortale in quo homo perſeuerat yf-
que ad mortem, quia in hac vita non remittitur per
pænitentiam , nec etiam in futuro dimittetur.Secun-
dùm autem alias duas acceptiones diciturirremiſlibi-
le : non quòd nullo modo remittatur, ſed quia quan-
tùm eft de ſe,habecmeritum vt non remittatur.Et hoc
dupliciter : Vno modo ,quátùm ad pænam . Qui enim
ex ignorantia vel infirmitate peccat,minorem pænam
meretur. Qui autem ex certa malitia peccat, non ha-
bet aliquam excuſationé, vnde eius pæna minuatur.
Similiter etiam , qui blaſphemabae in Filium homi-
nis, eius diuinitate nondùm reuelata, poterat habere
aliquam excuſationem propter infirmitatem carnis,
quam in eo adſpiciebat :& fic minorem pænam mere.
batur. Sed quiipfam diuinitatem blaſphemabat ,ope-
ra Spiritus fanéti diabolo attribuens, nullam excufa-
tionem habebat, vndè eius pæna diminueretur, Et
hom.43.in ideò dicitur, fecundùm expoſicionem Chryfoftomi,
Match. Hoc peccatum ludæis non remitti , neque in hoc fecu-
lo, neque in futuro : quia pro eo palli ſunt pænam
1
& in præſenti vita per Romanos, & in futura vita in
* in Trac.quě pæna inferni. Sicut etiam Athanafius * inducit exem
fecit de hoc plum de eorum parentibus, qui primò quidem con
dicto Euang,
. traMoyſen contenderuntpropter defedum aquæ &
panis : & hoc Dominus ſultinuit patienter. Habebant
enim excuſationem ex infirmitate carnis. Sed poft-
modùm grauiùs peccauerunt,quaſi blafphemantes in
Spiritum ſanctum ,beneficia Dei , qui eos de Aegypto
SANCTVM 433
eduxerat, idolo attribuentes, cùm dixerunt:Hi funt Exod.za.
dijtui lſrael,qui te eduxerút de terra Aegypti.Et ideò
Dominus & temporaliter fecit eospuniri: quia ceci
derunt in die illa quali trigintatria millia hominú , &
in futuro eis pænam comminatur , dicens: Ego au
tem in die vltionis viſitabo & hoc peccatum corum .
Alio modo poteft intelligi quo ad culpam : ficuc ali.
quis dicitur morbus incurabilis ſecundùm naturam
morbi per quem tollitur id, per quod morbus poteft
curari, putà cùm morbus tollit virtutem naturæ ,vel
inducit faftidium cibi & medicinæ , licèt talem mor.
bum Deus poſtic curare : ità etiam peccatum in Spiri
tum ſanctum dicitur irremiffibile fecundùm ſuam na
turam ,inquátùm excludit ea,perquæ fit remiſlio pec
catorum.Per hoc tamen non præcluditurvia remit
tendi & fanandi omnipotentiæ & miſericordiæ Dei,
per quam aliquando tales quafi miraculosè ſpiritua
liter fanantur:
4. MATTHAEI duodecimo : Ideò dico vobis :
Omne peccatū & blafphemia remittetur hominibusg .
fpiritus autem blafphemiæ nó remittetur. Et quicun
que dixerit verbum contra filium hominis, remitte
tur ei : qui autem dixerit contra Spiritum Tandum ,
non remictetur ei neque in hoc ſeculo, neque in fu
turo .
5. MARCI tercio :Amen dico vobis ,quoniã omnia
dimittentur filijshominü peccata, & blafphemiç qui
bus blaſphemauerint: qui autem blaſphemauerit in
Spiritum ſanctum ,non habetremiſfionem in æternū ,
ſed reus erit æterni deli &i : quoniam dicebant, Spiri
tum immundum habet .
6 . LVCAE duodecimo : Omnis quidicit verbum
in filium hominis,remittetur illi : ei autem qui in Spi.
ritum fan & um blaſphemauerit,non remitcecur .
7 . MATTHAEI vigeſimoſexto :Et poft pufillum
acceſſerunt qui ftabant, & dicebant Petro : Verè & tu
ex illis es : namn & loquela tua te manifeftú facit.Tunc
cæpit deteftari & iurare quia non nouiſſet hominem .
8. GREGORIVS libro vigefimoquinto Mora
lium , capite decimoſexto: Sciendum eft quod pecca- dis peccacur.
aut infirmitate,autftudio perpetratur.Et grauiùs qui
dem infirmitatequàm ignorantia, ſed multo grauiùs
ftudio quàm infirmitate peccatur . Ignorantia Pau- Igarantia,
1.Tim ...
lus peccauerat, cùm dicebat: Qui prius tui blaſphe
mus, & perſecutor, & contumelioſus, ſed miſericor
diah conſecutus fum , quia ignorans feci in incre
dulitate.Petrus verò infirmitate peccauit, quando in Infirmitatc.
co omne robur fidei quod Domino perhibuit, vna
vox puellæ concullit, & Deum quem corde tenuit, Matth.26.
vocedenegauit.Sed quia infirmitatis culpavel igno
rantiæ eo faciliùs tergitur, quòdnon ftudio perpetra
tur, Paulus quiignorauit, ſciendo correxit : & Petrus
motam & quafi areſcentem iam radicem fidei lachry
mando ſolidauit. Ex induſtria verò peccaueruntij, de Ex induftria.
quibus ipfe per ſemagiſter dicebat : Sinon veniffem , loan.ss.
& locutus fuiffem eis, peccatum non haberent: nunc
autem excufationénon habent depeccato ſuo.Etpau
lò pòft: Erviderunt& oderunt me & patrem meum .
Aliud eft enim , bona non facere : aliud , bonorum
odiſſe doctorem :ficut aliud eft præcipitatione,aliud
delıberatione peccare. Sæpè enim peccatum præcipi.
tatione committitur, quod tamen confilio & delibe.
ratione damnatur.Ex infirmitate enim plerunque fo
let accidere , amare bonum , fed implere non poffe.
Ex ſtudio verò peccare eft , bonum nec facere, nec
amare. Sicut ergò nonnunquàm grauius eft,pecca
tum diligere quàm perpetrare: ità nequius eft odiſ .
ſe iuftitiam , quam non feciſſe. Sunt ergo nonnulli in
Ecclefia , quinon folùm bonanon faciunt, fed etiam
perſequuntur :quæ& ipfi facere negligunt, etiam in
alijs deteftantur. Horum peccatum ſcilicet non ex in
firmitate vel ignorantia, fed ex ſolo ſtudio perpetra
tur, quia videlicet fi vellent implere bona , nec tamen
iii poſſent,
 DE PECCATIS :
434
poſſent, ea quæ in ſenegligunt,ſalcem in alijs amarét. quia aliud eft, neſciffe : aliud , ſcire noluiſſe. Neſcire Alind eft ne
Ŝi enim ea ipfi vel ſolo voto appeterent, facta ab alijs enim , ignorantia eft : fcire noluiffe, ſuperbia. Et tanto Sciss
fcire,noluille
aliud
non odiſſent: ſed quia bona eadem audiendo cogno- magìs excuſationem non poffunt habere quia neſciát,
ſcunt, viuendo deſpiciunt, animaduertendo perſe quanto magis eis etiam nolentibus opponicur quòd
quuntur, re &tè dicitur : Qui ex induſtria recefferunt cognoſcant.
Job 346 ab eo . Vndè & aprè fubiungitur: Et omnes vias eius 2. PRIOR IS ad Timotheü ptimo: Qui priùs bla.
intelligere noluerunt. Non enim ait, Infirmitate non fphemus fui & perſecutor & contumelioſus: ſed miſe.
intelligunt: ſed, intelligere noluerunt: quia fæpè quz ricordiam Dei conſecutus fum, quia ignorans feci in
facere deſpiciunt,eciam ſcire contemnunt. Quiaenim incredulitate,
Luc. 12 . fcriptum eft, Seruus neſciensvolútatem Domini ſui, 10. ACTORVM nono :Saulus adhuc fpirans mi.
& faciens digna plagis ,vapulabit paucis: & feruus ſci narum & cædis in diſcipulos Domini,acceſitad prin .
ens voluntacem Domini ſui, & non faciens iuxta eam , cipem Sacerdotum , & petijt ab eo epiſtolas in Da.
plagis vapulabit multis: impunitatem peccandi, exi- maſcum ad Synagogas : vt ſi quos inueniffet huius
Aimant remedium neſciédi. Quinimirùm ſola ſuper. viæ viros ac mulieres, vin &tos perduceret in Ieruſa
biz caligine tenebreſcunt, atque ideò, non diſcernunt, lem.
III

Qua'nam Præfumptio facit peccatum in Spiritum ſan& tum ?

mtoto libeepikan.Tid :A. Ea, quæ hominem fola Deimiſericordia confidentem , & ad
gent, de fide ad Petrum , cap. 3. Bernar.
peccandum audacem facit, ſepoſita videlicet ac abie &a omniiulti
fer.js. ex paruis ſermonibus .
tiæ timorisque diuini ratione.

in aus defide:2.operibus :B. Et ſic fanè peccát hodiècomplures, qui* ſola fide in Chriſtum
ron.in cap 4. Oſca .
bloel. j.d. ſibi blandientes,velin medijs peccatorum fordibus, vt iumenta ,
felicape chelsea fe
Prieten computreſcunt,nec ſibi ſolum , ſed alijs itidèm polliceri audétº
incap.4.Danielis.
curitatem , modò meritis Chriſti & Dei gratiæ per fidem apprå

de Luca 2.b á Matth. 3. b.A&. 26.6 henſæ fidant, quantunuìs interim pænitentiæ " fructus negligan
tur. Horum verò ſingulis acclamat gentium Do &or in fide & veri

c. Rom.1.3.Eccles :8 Ecoli 15.0.Aa tate Paulus : * An diuitias, inquit, bonitatis Dei & patientia ,Glonganis
cap.1o. lidor.de fummo bono,lib.
cap.13. mitatis contemnis? Ignoras quoniam benignitas Dei ad pænitentiam te ad
fi. Corinth . 13. a - ducit ? Quamobrem idem Paulus alibi fidé ſolamfadeò iactarinon

§ Philip.2.6 Pfal.a.c Prouerb. 28.c vult,vt etiam credentes omnes iubeat cum metus ac tremore ſalu
Rom.s1.c i.Cor.4.a 10.6
tem ſuam operari : Fidemque commendat,non mortuam & ocio
à lacobi 2.c d
i Galas. s. a ſam , ve " Iacobus vocat, fed viuam & efficacem , quæ per ' charita
tem legitimè operatur.

Ecoli giza b Ecoles a vide Angut.C. Contra hocenorme peccatum ſic Eccleſiaſticus clamat : " De

de &
so. .& gratiacap.y.&
cotrep
fer.3.dc homtie
Innoccorib . Gregor, libs. propitiato peccato noli eſſe ſine metu, neque adijcias peccatum ſuper peccatū.
16.Moral.cap.31. Etnèdicas, Miferatio Domini magnaest, multitudinis peccatorum meorum
miferebitur. Miſericardia enim Gira ab illo citòproximant, & in peccato
1. Pfal.co.a Bernar.ſet.sa.expatuis, & res ira illius reſpicit. Rectè igitur Propheta :'Mifericordiam & iudiciū
rer.o.in cant. Aug.de viil.poenis. ca.vlt.
m Pſal. 98. a cantabo tibi Domine. Tum alibi : " Honor Regis iudicium diligit.
TESTIMONIA.
1. A. GREGORIVS in caput certium libri pri- dinatè confidit,quihoc quod peccádo delinquit, pee .
mi Regum , ſuper ea verba:Dominus eft, quod bonum nitendo corrigit,Aendo tergit. Peccare ergo, & de Dei
eft in oculis ſuis, faciat. Qui fimpliciùs quàm debety creatoris clemétia præſumere, pelago iuftitiæ eius ex
iftam Heli refponfionem cófiderat,tam re &tè hunc re- poni eft . Sic
nimirùm peccata perpetrata non tergere
ſpondiffe , quàm humiliter,putat.Sed profectò ifta rc- pænitudo, & de Dei miſericordia præſumere, in iudi.
fponfionis humilitas fi ſubtiliter inſpiciatur,verahu. cium diſtrictionis eius offendere eſt. Dum ergo Heli
militas non eft. Verè effet humilis, fi fefe ad emendati- vita in reproborum prædicatorü forma deſcribitur,
onem culpæ ,pro qua arguebatur,obtuliſſet. O quanti non ſolùm culpæ lapfus oftenditur, fed etiam culpe in
ſunt adhuc imitatores Heli, qui cùm minantem fibi præcipitatione ſecuritas.Nam qui timore pænitenties
omnipotentem Deum quotidiè de ſacro eloquio ſen- diuine indignationis magnitudinem placare potuit,
tiant, & tamen hominibus diſplicere trepidant, & di- dum neglexit quod audiuit, incurrit quod meruit.
uinæ indignationis minas incurrere non formidant: & Omnipotens enim Deus etfi æquitate iuftus eft,abun- Deus miles .
dum inimicitias hominum velut implacabilesmetu- dantiori tamen crediturmiſerationepius.Vnde& per cors.
Inordinata unt, de Dei miſericordia etiam peccando confidunt. Propheta dicitur :Miſerationes eius fuper omnia ope- Pſal.144 .
fidutia vindi.Sed inordinata fidutia apud omnipotétem Deum vin- raeius.Hinc eft quod per Ionam prophetam Niniuitis lonz 3 .
bet. locû ha- dietę locum habere poteft,indulgentiam verò obtine.
Atz minas ſubuerlionis protulit, & tamen pænā euerten ,
re non poteſt. Incorrepto enim peccatori, & in culpæ dæ ciuitatis poenitétibus indulſit. Hinc eft etiam quòd
1.Reg.3 . ſuæ propofito perduranti, quid eft de mināti fibi Deo Ezechiæ regi per prophetæ oraculū mortis pæna pro-Efair jt.
Inordinatè dicere, Dominus eft, quod bonú in oculis fuis, faciat: mittitur : fedquia rex mori metuens, coram Domino
cófidentes denisi de ordinatiſlimaDei mifericordia inordinatè con- fe pænitentiælachrymis afflixit , mortem qua more
Deimiferi- fidere !De omnipotentis etenim Dei mifericordia or- retur,apud eum qué timuit,noninuenit.Et fuprà qui
cordia .
dem
 1

Alinder DE PRAE SYMPTIONE. 435

cire, albania
Care ROLE dem ſeDominum locutü fuiffe afferuit,vtdomus He. Spe miſericordiæ Dei in ſuis diutiùs remanere pecca- Sub fpe mira
li & patris eius in confpe& u ſuo vſa in ſempiternum tis, cùm etiam in ipſo corporenemo velit ſub ipe fu-tiendedintia
miniftraret: fed quide bonaagente,bonalocutus fue- turæ ſalutis diutiùs ægrotare. Tales enim qui ab ini peccans per
rat ,de domo reproba iam effe&ta, ſententiam permu- quitatibus ſuis recedere negligunt, & libide Deo in .manendum
tauit,dicens:Nuncautem abfit hoca me.Si ergò bona dulgentiam repromittunt, nonnunquàm ità præue.
promiſſa reuocat omnipotens Deus, quia ij quibus niuntur repentino Dei furore, vt nec conuerfionis
promiſerat,malè permutantur: quanto magis minarú tempus, nec beneficium remiſſionis inueniant. Ideò
effectus retrahit,cùm benecóuerſos eos adipicit, qui- vnumquenquenoftrum facra fcriptura benigne pre
bus pro admiſlis iniquitatibuspænam animaduerlio- monet, dicens: Nè tardaueris conuerti ad Deum , & Eoclis
nis intimauit ?Quid ergò ad hæc dicimus,quiquotidiè nè differas de die in diem : ſubitò venier ira eius , &
delinquimus ,atque in reatusnoſtriobligacioneſecuri in tempore vindictæ diſperder te . Dicit etiam bea.
fumus? Hocigituripſum quod diftri&tionem diuinæ tus Dauid :Hodiè fi vocem eius audieritis,nolite ob- Pfal.94.
iufticiæ non timemus ,nobis valdè timendum eft: quia durare corda veftra. Cui beatus quoque Paulus con
eccè, qui diuina indignatione proijcitur, pro culpa cordat his verbis : Videte, fratres,ne fortè fic in ali- Hebr.s.
perpetratæ negligentiæ , nullo timore ſolicitus fuiffe quo veftrum cor malú incredulitatis diſcedédi à Deo
perhibetur. viuo : fed adhortamini voſmetipſos per fingulos di
2. IDEM libro trigefimotertio Moralium , capite es , donèc hodiè cognominatur, vt non obdurecur
Nec przſu- decimoquinto : Pius ac iuftus eft condiror nofter. Sed quis ex vobis fallacia peccati. Obduratus igitur vi- Obduratus
mendum ,nec nemo dicat: quia pius eſt, venialiter pecco. Et nemo
defperadum . qui peccauerit,dicat:quiaiuftus eft,de peccati remif-
uit, fiue qui non conuertitur,deſperansde indulgen- quis viuat.
tia peccatorum ſuorum :fiue qui fic miſericordiam
fionedeſpero. Relaxat enim Deus facinus quod defle- Dei fperat,vt vſ in finem vitæ præfentisinſuorum
-tur: ſed perpetrarequiſquecimeat, quod fi dignède- criminum peruerfitate permaneat.Proindèdiligentes Diligëda mi
flere pollitignorat. Ante culpam ergò iuftitiammetu. miſericordiam Dei,mecuentescß iuftitiam , necde re fericordia,&
mcrucnda fs
at, poft culpam tamen de pietate præſumat: neque ità miſſionepeccatorum defperemus, nec remaneamus uitia .
iufticiam timeat, vonulla ſpei confolationeconuale- in peccatis: ſcientesquia illa omnium hominam debi.
Scat: necpità cófidar de miſericordia,vt adhiberevul- tafit exactura æquitas iuftiſfimi iudicis, quæ non die
neribus luisdignæ pænitétix negligat medicinam : ſed miſerit miſericordia clementiſſimiredemptoris.Sie
quem præſumit fibi piè parcere, ſemper etiam cogitet ut enim }miſericordia ſuſcipit abſoluítque conuer
& diftriété iudicare. Subpietate itaque eius fpes pec- fos, ità iuftitia repellet puniétque obduracos.Ij ſunt I
catoris gaudeat, fed fub diftri& ione illius pænitentis qui peccantes in fpiritum fan & um , neque in hoc fe .
correctio contremiſcar. Spes igitur præſumptionis culo, neque in futuro remiſlionem accipientpeccato-Match.in
noftræ habeat etiam morfum timoris: vt ad corrigen . rum.
da peccata iuftitia iudicantis terreat, quem ad fiduciá 5. BERNARDVS ſermone trigeſimooctauo ex
Lccli s .
veniæ gratia parcécisinuitat. Hinc enim per quendam paruis ſermonibus: Multiplicatæ ſunt infirmitates co- Pfal.is.
fapientem dicitur : Nè dixeris,miſeraciones Domini rum ,pofteà accelerauerunt : Quid diſiimulanthomi.
multæ funt, peccatorum meorum non memorabitur. nes in vita ſua agere poenitentiam , & excrema de con
Pietatemnanque eiusprotinùs& iuftitiam ſubdic,di- feſlione præſumunt? Quomodòſub vnius horæ arti Qui perich
cens : Miſericordia enim & ira ab illo. culo reuocari poſſeæſtimant omnia animæ membra, loſa dilatio
3. ITEM libro fexto Epiftolarum , epiſtola vigefi- cuius concupifcentię & defideriaper totum mundum conuerfonis.
Reuelationě maſecunda, ad Gregoriam cubicularia Auguſtę:Quod ſparſa ſunt, & vbiquécerrarum ,velut quodam viſco
expectans de verò dulcedo tua in ſuis epiftolis ſubiunxit,importu- tenentur? Non dico, ait Dominus, quin & talium ſal
peccatorü ,rco nam ſemihi exiftere, quoadufque fcribammihi ef uem aliquos : potens ſum enim in momento omnia
præhenditur , ſe reuelatum quiapeccata cua dimiffa funt: rem & reuocare : ſed non congregabo conuenticula eorum ibidem . 1
difficilem etiam & inutilé poftuláſti.Difficilem qui- de ſanguinibus, id eſt, qui in ſanguine perſeuerát, do.
dem,quia ego indignusſum ,cui reuelatio fieri debeat. nec multiplicatis infirmitatibus deferanturàpeccatis
Contra ſecu- Inutilem verò ,quia fecura de peccatis tuis fieri non dem antequàm deſerant ea , non magna talium conuenti
sitatem
mi dere.bes,
ſs.pec ca nisi cùm iam in die vitæ tuæ vltimo plágere eadé cula congregabo.Sibenè memini, in toto canoneſcri. Nora.
torum . peccata minimè valebis. Qux dies quouſquè veniat, pturarum vnum inuenies latronem ſic faluacum . No
ſemper ſuſpecta, ſemper trepida metuere culpas des li ergò huic tam periculofæ expectationi credere te
2.Cor.13 .
bes, atquecas quotidianisfecibus lauare. Certè Pau- metipfum.Etquidem fpiritusnon modò vbì vult,fed Ioan.3.
lus Apoftolus iam ad tertium cælum aſcenderat: in quando vult,ſpirat: nec ei difficile eft de ſubito perfe.
paradiſum quoquè du&us fuerat , arcana verba aua tam dare contritionem cordis ,quam vix multo tem.
diuerat, quæ homini loqui non liceret : & tamen ad pore alij conſequuntur: ſed vnde fcis quòd tunc tibi
1.Cor.9 .
huc trepidans,dicebat: Caſtigo corpus meum , & fer- ità fubuenire velic,quem tu interim fic repellis?Beni
uicuti ſubijcio,nè fortè alijs prædicans,ipfe reprobus gnus quidem eft Spiritus fapientiæ , ſed non liberabit Sapical...
efficiar. Adhuc timet qui iam ad cælum ducitur : & maledictum à labijs ſuis.Audi quis ille fit : Maledi tus
iam timere non vult qui adhuc in terra conuerſatur? quipeccatin ſpe.
Mater negli, Perpende dulciſlimafilia,quia mater negligentiæ fo . 1 B. AVGVSTINVS in libro defide & operi
. fecu. let effe ſecuritas. Habere ergò in hac
gentia,
ritas vita nondebes bus,capite decimoquarto: Quare iá illud videamus, :Cotra cosquf
fecuritatem , per quam negligens reddaris. Scriptum eftà cordibus religiofis, nè mala fola fide fin
quod excutiendum
Prou.38 .
Pfal.a.
eft enim : Beatus vir qui lemper eft pauidus. Et rur ſecuritate falutem ſuam perdant,fiad eam obtinédam licentur,
sùs ſcriptum eft: Seruite Domino in timore,& exul. fufficere folam fidem putauerint: benèautem viuere,
tate ei cum tremore. In pauco ergò huius vitæ tem- & bonis operibus viam Dei tenere neglexerint. Nam
pore mentem veftrá neceſsè eft vt tremor teneat: qua- etiam temporibus Apoftolorum non intelle &tis quis
tenus per ſecuritatis gaudium fine fine poftmodùm buſdam fubobfcuris ſententijs Apoſtoli Pauli , hoc
exulter . eum quidam arbitrati funt dicere , Faciamus mala, 3

FVLGENTIVS Rufpéfis Epiſcopus,defide vtveniantbona :quiadixerat, Lex fubintrauit, vt ab Rom.s.

ad Petrum Diaconum , capite tercio: In quacung ho. undaret deli&um : vbi autem abundauit delictum ,
moztate veram peccatorum fuorum poenitentia ege- ſuperabundauit gratia. Quod ideò verum eft,quia le
rit, & vitam fuam Deo illuminante correxerit, nó pri- gem accipienteshomines, quide ſuis viribusſuper.
Ezech.33. uabitur indulgenciæ munere: quia Deus,ficut per Pro . biſlimè præfumebant, nec diuinum adiutorium vin
phetam dicit,non vult morcem peccatoris fiue mori- cendarum malarum concupiſcétiarum recta fide im.
entis, fed magis vt reuertatur à via ſua mala, & viuac petrantes, pluribus grauioribusque deli &tis etiam le.
anima eius. Veruntamen nullus hominum debet fub gepræuaricata onerati funt. Ac fic magno reatu com
lii2 pela
 " 436 DE PR AE SYMPTIONE,

pellence confugeruntad fidem ,qua miſericordiam in. Dei mandata, fi non mortua, fed viua illa intelligatur Galat.g.
Pral.120 . dulgentiæ mererentur, & auxilium à Domino qui fe- ' fides, quæ per dile & ionem operatur : tamépofteà lo- Fides viua
Rom.s. cit cælum & terram : vt diffuſa per Spiritum ſan annes ipſe aperuit quid diceret , cùm ait , Hoc eſt ſaluar.
1.loan.3 .
ctum charitate in cordibus ſuis , cum dilectione age- mandatum eius, vt credamus nomini filij eius IESV
rent, quæ contra ſeculi huius concupiſcentias iube Chrifti, & diligamus inuicem . Hoc itaque prodeft in
rentur, fecundùm id quod prædi&tum fuerat in pral Deum re &a fide credere,Deum colere,Deum nôffe , vt
Pfal.is. mo,Multiplicatæ ſunt infirmitates eorum , pofteà ac & bend viuendi ab illo nobis fit auxilium , & fi pecca
Rom.3 .
celerauerunt . Cùm ergò dicit Apoftolush, arbitra- uerimus, ab illo indulgentiam mereamur:non in fa
ri ſe, iuftificari hominem per fidem fine operibusle dis quæ odit ſecuri perſeuerantes, ſedabeis receden
Quomodò iu gis : non hoc agit , vt præcepta ac profeffa fideoperates, eia dicentes, Ego.dixi, Domine miſerere mei, fa- Plal.4o.
ftificamurper iuftitiæ contemnantur, ſed vt fciat ſe quiſque per fi na animam meam, quoniam peccaui tibi : quod nó ha
fidè fine
ribus ope-
legis . dem poffe iuftificari, etiam fi legis opera non præcef- bent cui dicant, qui non in eum credunt : & fruftrà di
ſerint. Sequuntur enim iuftificatum , non præcedunt cunt, qui cùm tam longè ab illo fint,à gratia mediato
iuftificandum.Vndè in præſenti opere non opùs eft la- ris alieni ſunt . Hinc illa verba ſunt in libro Sapientiæ ,cótra perasa
tiùs diſputare, præfertim quia modo de hac quæftio . quç neſcio quomodo intelligir pernicioſa fecuritas, Et ciofam fecu.
Epiftolz ca. ne prolixum librum edidi, qui inſcribitur, De litera li peccauerimus, cui fumus: quoniam ſcilicet bonum ticatem .
tholicz cõrra & fpiritu : Quoniam ergò hæc opinio tunc fuerat ex & magnum Deum habemus, qui velit ato poſlitpce- Sapica.as.
hærefim de orta, aliæ Apoftolicæ Epiftolæ , Petri, loannis, laco- nitentium peccata fanare, non qui minimèaudeatper
ſola fide,ſcri- bi, Iudæ, contra eam maxime dirigunt intentionem , manentes in malignitate diſperdere. Deniquècùm di.
ptæ ſunt.
vt vehementeradftruát fidem fine operibus nihil pro- xiſſet, Tuiſumus: addidit, fcientes potentiam tuam :
deſſe : ficut etiam ipfe Paulus,non qualemlibetfidem vtiquè potétiam cuiſe fubtrahere nequeat;aut occul
De quali fide qua in Deum creditur, fed eam falubrem planéque tare peccator.Ideo's ſecutus adiunxit, Non peccaui
agat
Gal at.Paulus. Euangelicam definiuit,cuius opera ex dile & ione pro mus autem ,ſciétes quoniam tui ſumus deputati , Quis
s.
cedunt: Et fides, inquit, quæ per dilectionem ope enim dignè cogitans habitationem apud Deum in qua
ratur. Vndè illam fidem quæ fufficeread falutem qui omnes prædeftinatione ſunt deputati, qui ſecundùm
-bufdam videtur, ità nihil prodeffe affeuerat, vtdicat, propofitum vocati ſunt, non enitetur ita viuere vt ta
1. Cor.13 . Si habeam omnem fidem , ità vt montes transferam , fi habitationi congruat? Quod ergò & Ioannes dicit,
charitatem autem non habeam, nihil fum . Vbì au- Hæc fcripfi vobis, vtnon peccetis: & fiquis peccaue 1.Ioan.
tem hæc fidelis charitas operatur, fine dubio benè vi- rit,aduocatum habemus apud Patrem Iefum Chriftu
Rom . 13. iuftum , & ipfe eft exoratio pro peccatis noftris :nó id
uitur . plenitudo enim legis, charitas. Vndè euidenter
in ſecunda epiſtola Petrus,cùm ad vitæ & morum ſan- ait,vecum fecuritate peccemus,fed vt recedétes à pec
& itatem hortaretur, mundúmque iftum tranfiturum cato,fiquod admiffum eft, propter illum aduocatum ,
prænunciaret, cælos verò nouos & terram nouam ex quem non habent infideles, minimè de indulgentia
pectari quæ iuftis inhabitanda tradetur, vt ex hoc at- defperemus.
tenderent qualiter eos oporteret viuere, vt habitatio 3. ITEM in Enchiridio ad Laurentium , capite ſe
ne illa digni fierent, ſciensde Apoftoli Pauli quibuf- xagefimoſeptimo : Creduntur autem à quibuſdam cótra cos que
dam ſubobfcuris fententijs nonnullos iniquos acce- etiam ijquinomen Chriſtinon relinquunt, & eius la- per purgato,
piffe occafionem , vt tanquàm ſecuri de ſalute , quæ in uacro in Eccleſia baptizantur, nec ab ea yllo ſchiſma. tium ignéſalo
fide eft, benè viuere non curarent, commemorauit te vel hæreſi præciduntur, in quantisliber ſceleribus Chriſtianos
quædam ad intelligendum difficilima eſſe in Epifto- viuant, quæ nec diluant pænitendo, nec eleemofynis malos.
Pet.3. la eius , quæ homines peruerterent, ficut & alias ſcri- redimant, ſed in eis vſque ad huiusvitæ vltimum di
pturas, ad proprium fuum interitum : cùm tamen & em pertinaciſlimè perſeuerent,falui futuri per ignem :
ille Apoſtolus de ſalute æterna, quæ nisì bend viuen- licet pro magnitudine facinorum fagitiorum'as diu
cibus non daretur, eadem ſentirec quæ cæteri Apoſt- o turno , non tamen æterno igne puniri. Sed qui hoc cre
li . lacobus autem vehementer infeftus eft eis qui fab dunt, & tamen Catholici ſunt, humana quadam be .
laco ... piunt fidem fine operibus valere ad falutem , vt illos neuolentia mihi falli videntur. Nam ſcriptura diui
etiá dæmonibus comparet, dicens : Tu credis quoni- na aliud conſulta reſpondet. Librum autem de hac
am vnus eft Deus : benè facis : & dæmones credunt, & quæſtione ſcripfi, cuius titulus eft, De fide & operi
contremifcunt. Quid veriùs , breuiùs , vehementiùs bus : vbì fecundùm ſcripturas fanctas, quantum Deo Sola fdes fal
Marci 1.
dici potuit, cùm & in Euangelio legamus hoc dixif adiuuante potui, demonftraui eam fidem faluos face- uat, quzper
Matth.16 . fe dæmonia, cùm Chriftum filium Dei confiterentur, re, quam fatis euidenter expreſlit Paulus Apoftolus charitate.se
& ab illo corriperentur, quod in Petri confeſſione dicens: In Chrifto enim leſu neque circuncilio quic- Galat.s.
laco.zr laudatum eft? Quid proderit,aic Iacobus,fratresmei , quam valet, neque præputium ,fed fides quæ bene per
fi fidem quis dicat fe habere , opera autem non ha- dilectionem operatur. Si aút malè & nonbenè opera
beat ?Nunquid poterit fides ſaluare eum ? Dicit etiam , tur, proculdubiò fecundùm Apoftolum Iacobú mor.
quia fides fine operibus mortua eft. Quouſque igitur tua eft in ſemetipſa. Qui rursùs ajt , Si fidem dicar laco . a .
falluntur, qui fide mortua fbi vitam perpetuam pol. ſe quiſquam habere, opera autem non habeat, nun
licentur ? quid poterit fides ſaluare eum ? Porrò autem fi homo
2. ET capite vigefimofecundo : Nequaquam ergò fceleratus propter fidem ſolam per ignem ſaluabitur,
mens incauta fallatur, vt ſe exiſtimet Deum cogno- & fic eft accipiendum quod ait beatus Paulus Apofto
uiffe,fi eum fide mortua, hoc eſt, fine bonis operibus, lus, Ipfe autem faluuserit, fic tamen quali per ignem : 1.Cor.j
confiteatur more dæmonum : & ideò ſe iam non dubi- poterit ergò faluare fine operibus fides, & falfum erit
tet ad vitam æternam effe venturam , quia Dominus quod dixiteius coapoftolus Iacobus.Falſum erit & il.
Ioan.17 .
dicit,Hæceft autem vita æterna, vt cognofcant te vnú lud quod idem ipfe Paulusdixit. Nolite, inquit, erra- 1.Cor.6.
verum Deum, & quem mififti lefum Chriftum . Veni. re : neque fornicatores ,neque idolis ſeruientes,neque
requippe debet etiam illud in métem , quod ſcriptum adulteri,neque molles, neque maſculorum concubi.
1.Ioan.2. eft , In hoc cognofcimus eum , fi mandata ejus fer. tores,neque fures,neque auari, neque malédici,neg
uauerimus. Qui dicit, quia cognouit eum,& mandara ebriofi ,neque rapaces regnum Deipoſfidebūt.Si enim .
eius non ſeruat, mendax eft, & in hoc veritas non eft. eciam in iftisperſeuerantes criminibus, tamé propter
Et nè quiſquam exiftimec mandata eius ad folam fidé fidem Chrifti falui erunt, quomodò in regno Dei non
pertinere:quanquàm dicere hoc nullus eft auſus, pre erunt ?

Matth.22. ſertim quia mandata dixit, quæ nè multitudine cogi ET in libro de hærefibusad Quoduulideum ,he
tationes parerét,in illis duobus tota lex pendet & Pro refi quinquagefimaquarta : Aérianiab Aécio ſunt vo .
phetæ : licèt rectè dici poſſet ad folam fidem pertinere cati, ijdemg Eunomiani ab Eunomio Aëtijdiſcipulo,
quo

1
 DE P R AE S VMPTION E
a과
quonominemagis innotuerunt.Eunomius quippe in
Diale & ica præualens, acutiùs & celebriùs defendit
hanc hæretim , diffimilé per omnia Patri afferens Fili.
um , & Flio Spiritu fan & u, fertur etiá vfqueadeò fu-
Eunomiana ifre bonis moribus inimicus, vt affeueraret, quòd ni.
hæreſis de hil cui obeſſet quorumlibet perpetratio ac perſeue-
fola fide. rantia peccatorum , fi huius quæ ab illo docebatur fi-
dei particeps eſſet.
5. HIERONYMVS in caput quartum Ofex :
De hæreticis facilis intelligentia eft, quòd quáto plu-
res fuerint, tanto magis delinquant Deo, & glorien-
tur in populis : & idcircò decipiant infelices, vt pec
cata populi comedant, & per dulces ſermones deuo.
rent domus viduarum . Cùm enim viderint aliquos
Hæreticora delinquentes, aiunt : Nihil aliud quærit Deus nisi fi
nihilnisi dei veritatem : quam ſi cuſtodieritis, non curat quid
dem sequi agatis. Hæc enimdicentes, in iniquitatibus eorú fub-
Tere ,
leuant animas eorum : vt non folùm non agant poe-
nitentiam , nec humiliencur, ſed gaudeant in ſceleri-
bus ſuis, & erecta ceruice gradiantur. Vnde & popu
lus & facerdos, & hi quidocti ſunt, & hi qui docue.
runt, pari iudicio conſtringentur.
6. JÓELIS primo: Cõputrueruntiumenta in ſter
core ſuo , demolita ſunt horrea,diſſipatæ ſunt apothee
cæ , quoniam confuſum eſt criticum .
7. SECVNDAE Petri ſecundo : Superba enim
vanitatis loquentes, pelliciunt in deſiderijs carnis lu-
xuriæ , eos qui paululùm effugiunt, qui in errore con
uerfantur, libertatem illis promittentes,cùm ipfi fera
ui fint corruptionis.
: 8. ECCLESIASTIS octauo : Sunt impij, qui
Contra cer. ità ſecuri funt, quafi iuftorum facta habeant.
titudinem lum 9 . CONCILIVM Tridentinum ſeflione fexta,
Lificationis . capite nono : Quanuis autem neceſſarium ſit credere,
neque remitti , neque remiffa vnquam fuille peccata,
nisi gratis diuina miſericordia propter Chriftum : ne
mini tamen fidutiam & certitudinem remiſſionis
peccatorum ſuorum iactanti, & in ea ſola quieſcenti,
peccata dimitti , vel dimiffa effe, dicendum eft : cùm
apud hæreticos & ſchiſmaticos poſſit eſſe, immò no
ftra tempeftate fit, & magna contra Ecclefiam catho-
licam contentione prædicetur vana hæc & ab omni
pietate remota fidutia. Sed neque illud afferendum
eft, oportere eos, qui verè iuftificati ſunt, abfque vl-
la omninò dubitatione apud femetipfos ftatuere ſe ele
fe iuftificatos, neminemque à peccatis abfolui ac iu-
ftificari,nisi eum ,qui certò credat fe abſolutum & iu.
ftificatum effe, atque hac fola fide abfolutionem & iu-
ftificationem perfici, quali qui hocno credit, de Dei
promiſlis, déque mortis & reſurrectionis Chriſti efa
ficacia dubitet . Nam ficut nemo pius de Dei miſeri.
cordia, de Chriſti merito , déque Sacramentorum
virtute & efficacia dubitare debet : fic quilibet, dum
De propria
infirmitate& feipſum , fuámque propriam infirmitatem & indiſpo.
indiſpofitio- fitionem reſpicit, de ſua gratia formidare & timere
ac formida. poteft, cùm nullus fcire valeat certitudine fidei, cui
mus ,
nó poteft fubeffe falſum , fe gratia Deieſſe conſecutū.
10 . IN eadem ſeſſione canone duodecimo : Si quis
dixerit, fidem iuftificantem nihil aliud effe, quàm fi
dutiam diuinæ miſericordiæ , peccata remitcentis pro-
pter Chriftum : vel eam fiduciam ſolam eſſe , qua iu-
Itificamur anathemafit.
11 . ET canonedecimotertio : Siquis dixerit, omni
hominiad remiffionem peccatorum affequendam ne
ceſſarium effe, vt credat certò , & abfque vlla hæfita
tionc propriæ infirmitatis & indifpofitionis, peccata
ſibi effe remiſſa, anathema fit.
12. ITEM canone decimoquarto : Si quis dixerit,
hominem à peccatis abfolui ac iuftificari ex eo, quòd
ſe abſolui aciuftificari certò credat : aut neminem ve
réeſſe iuftificatum , nisi qui credat ſe eſſe iuftificatum :
& hac fola fide abſolutionem & iuftificationem perfic .
ci, anathema fit.
13. HIERONYMVS in caput quartum Danies
lis fuper ea verba, Forfan ignoſcet Deus deli &tis tuis Dadio "
&c. Cùm beatus Daniel præſcius futurorum de fen
Temcrè qui
tentia Dei dubitet, rem temerariam faciunt, qui au dam promita
dacter peccatoribus indulgentiain pollicentur. Et ca , cuntpeccato .
men fciendum quòd fi Nabuchodonofot bona opera ribus indub
facienti venia repromittitur: multo magis alijs pro gerttiam ,
mittitur, qui leuiora peccata commiſerunt:
14. LVCAE tertio : Faciteergò fructus dignospod
nitentiæ. Ecnè cæperitis dicere, Patré habemus Abra
ham.Dico enim vobis, quia potens eft Deus de lapidio
bus iftis fufcitare filios Abrahæ . lam enim fecuris ad
radicem arborum pofita eft. Omnis ergò arbor non
faciens fructum bonum, excidetur; & in ignem mit
tetur .
15. ET decimotertio capite:Nisì pænitentiam ha
bueritis, omnes fimiliter peribitis.
MATTHAEI tertio : Facite ergò fru & um di
16 .
gnum pænitentiæ &c. Omnis arbor quz no facit fru
&tum bonum , excidetur, & in ignem mittetur.
17 . ACTORVM vigefimofexto : Sed his quiſuns
Damaſci primùm , & Hieroſolymis , & in omnéregio
nem Iudææ , & Gentibus annunciabam ve pænitenti.
amagerent, & conuerterentur ad Deum , digna opera
penitentiæ facientes.
18. ECCLESIASTICI ſecundo : Si pæniten
tiam non egerimus, incidemus in manus Domini, &
non in manus hominum,
19 . AD Romanos ſecundo : An diuitias bonitatis
eius, & pacientiæ , & longanimitatis contemnis, igno
rans quoniam benignitas Dei ad pænitentiam te ad
ducit? Secundùm autem duritiam tuam & impeni.
tens cor,theſaurizas tibi iram in die iudicij Dei, qui
redder vnicuique fecundùm opera eius, & c.
20 . ECCLESIASTIS octauo: Etenim quia nó
profertur citò contra malos fententia ,abfque cimore
vllo filij hominum perpetrant mala . Attamen pecca
tor ex eo quòd centiès facit malum , & per patienti.
am ſuſtentatur, ego cognoui quòd erit bonum cimen .
cibus Deum qui verentur faciem eius. Non ficbonü
impio, nec prolongentur dies eius, ſed quaſi vmbra
tranſeant, qui non timent faciem Domini .
21. ECCLESIASTICI decimoquinto : Nemini
mandauit impiè agere, & nemini dedit fpatium pec
candi,Non enim concupiſcit multitudinem filiorum
infidelium & inutilium ,.
22. AVGVSTINVS tractatu trigefimotertio in
Ioannem :Intendant qui amant in Domino manſue. Deusmifuc
tudinem , & timeant veritatem: ecenim dulcis & rectus cus eft:etiam
fed
tamen
Dominus. Amas quòd dulcis eſt, timequòd rectus eft. juftus eft.
Tanquàm manſuetus dixit, Tacui : fed tanquam iu- Pfal.24.
ftus, Nunquid femper tacebo ? Miſericors & mifera Efaiæ 240
tor Dominus. Ità planè. Adhucadde, longanimis: ad - Pfal.102 .
hucadde, & mifericors: fed time quod eit in nouiſi
mo,& verax.quos enim modò fuftinet peccantes, iu .
dicaturus eft contemnences , An diuitias longanimi . Rom.a,
tatis & manſuetudinis eius contemnis ? Ignoras quia
patientia Dei ad pænitenciani te adducit? Tu autem
fecundùm duritiam cordis tui & cor impenitens,the
faurizas tibi iram in die iræ & reuelationis iufti iudicij
Dei, qui reddet vnicuique fecundùm operaſua. Man- Pfal. 100
fuetus Dominus, longanimis Dominus, miſericors
Dominus ; fed & iuftus Dominus, & verax Domi
nus, largitur tibi fpatium correctionis, ſed cu plùs
amas dilationem quàm emendationem. Malus fu
ifti herì, hodiè bonus efto : & hodiernum diem in
malitia peregiſti, vel cras mutare, ſemper expectas,
& de miſericordia Dei tibi plurimùm polliceris,qua
fiille qui tibi per patientiam promifit indulgentiam , ſit Deuspromi
pæniteti.
promiſerit tibi etiam prolixiorem vitam . Vndè ſcis bus indulgé.
quid pariat craftinus dies? Rectè dicis in corde tuo , tiam ,fed non
Quando me correxero , Deus mihi omnia peccata prolixiorem
mea dimittet . Negare non poffumus, quòd correctis vitam , . 25
Prouerb
lii 3 atque
1

438 DE P R AE S V MPTION E.
atque conuerlis indulgentiam Deus promifit: nam tiam eum adducit. Implicatus ergò tam mortiferis Confugica. .
dum eft Chri
in quo Propheta mihi legis, quia promiſic correcto vinculis peccatorum , detrectat aut differe ,'aut dubi ftiano pecca
indulgentiam , non mihi legis, quia promifit tibi De- tatconfugere ad ipfas claues Eccleſiæ , quibus ſolua- rori ad claucs
us longam vitam , Ex vtroque igitur homines peri. gur in terra, vt fit folutus in cælo, & audet fibi poft Ecclefiz.
clicantur, & fperando, & deſperando: cótrarijs rebus, hanc vitam , quia tantùm Chriftianus dicitur, lalu . Matth , 16.
Sperâdo qui. Contrarijs affectionibus.Sperando quidecipitur? Qui tem aliquam polliceri: nec veridicum illudDomini
dam decipi. dicit ,Bonus eft Deus, miſericors eftDeus, faciã quod cx vocis tonitruum contremiſcit, Non omnis qui di- Matth.7.
UDTUI . mihiplacet, quod libet,laxem habenas cupiditatibus cit mihi, Domine Domine, intrabitin regnum cælo .
meis, impleá defideria animæ meæ . Quare hoc ? Quia rum,&c. QuidadGalatas idem Apoftolus,Nónneta
miſericors eft Deus, bonus eft Deus, māſuecus eft De lia enumerans, eodem fine concludit ? Manifeſta ſunt, Galat.s.
Deſperado. " us :fpe iſti periclitatur. Deſperatione autem ,quicùm inquit ,opera carnis, quæ ſunt fornicationes, immun
ac dccipiune inciderint in grauia peccata, putantes fibi non poſſe diciæ, contentiones, æmulaciones, animofitares, dir
tur alij . iam ignoſci pænitentibus, & ftatuentes ſe ad damna- fenfiones, hæreſes, inuidiæ , ebrietates, commeffati.
tionem fine dubio deſtinatos, dicũcapud femetipfos, ones,& & his ſimilia, quæ prædico vobis, ficut prx
iam damnadi ſumus, quarenon quod volumus, faci- dixi, quoniam qui calia agunt, regnum Dei non pof
mus,animo gladiatorum , ferro deſtinatorum ? Ided fidebunt,
moleſti ſunt deſperati,lam enim quod timeant non 24 . ISIDORVS de fummo bono libro fecundo ,
Peccator fi ad
habent, & vehementertimendi ſunt. Iftos deſperatio capite decimotertio': Quanuìsquiſque fit peccator & panitentiam
necat, fpes illos. Inter fpem & deſperationem Auctuat impius, fi ad pænitentiam conuertatur, conſequipof- conuertatus,
animus. Metuendum eft ne te occidat fpes, & cùm fe veniam creditur. Nullus enim de bonitace Deidu- poteft venit
multùm fperas de miſericordia, incidas in iudicium . bitat, ſed ſola accipientium prauitas conferri fibi in conſequi.
Metuédumeft rursùs ne te occidat deſperatio , & cùm dulgentiam abnegat. In hac vita cantùm poenitentiæ
putas iam tibi non ignoſci quæ grauia commififti,non patet libertas, poft mortem verò nullamcorre&io
agas pænitentiam , & incurras in iudicem fapientiam , ñis eſſe licentiam. Vndè & Dominus dicit, Me opor - loan..
Prouer.se quæ dicit,Et ego veftræ perditioni fuperridebo. Quid te operari opera eius qui me mifit donec dies eft. Ve
ergò agit Dominus cum periclitátibusvtroque mor- niec autem nox quando nemo poteft operari. Hinc
3celi 5
bo? Illisqui ſpe periclitãtur, hoc dicit, Né tardes co- & Propheta, Date, inquit, Domino Dco noftro glo- Hierem :.
uerri ad Dominum , neque differas de die in diem : ſub . riam antequàm contenebreſcat, id eft, antequàm
itò enim veniet ira illius, & in tépore vindi&tæ diſper- mors æterna præueniat. In hac vita dum eftis, De- Contra pro
det te . Illis quideſperatione periclitantur , quid dicit ? um per pænitentiam glorificate. Adhuc in hoc fecu- conuerfione
Ezech.18. In quacunque die iniquus conuerſus fuerit, omnes lo pænitentiam operantibus Dei miſeritordia fub- fuan .
iniquitates eiusobliuiſcar. Propter illos ergo qui de- uenit. In futuro autem iam non operamur,ſed rati
Nota. fperatione periclitantur, propoſuit indulgentiæ por- onem noftrorum operum ponimus. Per id deterio
tum : propter illos quiſpe periclitantur, & dilatio rantur plerunquè iniqui, quòd per patientiam Dei
nibus illuduntur, fecit diem mortis incertum , quan- fpatium accipiunt emendandi: quia illi mora viuen
do veniat vltimus dies nefcis. di non vtuntur ad poenitentiam ,ſed ad peccandi yfur.
23. IDEM in libro quinquaginta homiliarum , pant audaciam . A malo autem in deterius vadit, qui
homilia quinquageſima, capite decimo: Illud quale tempus fibi ad pænitentiam indultum , ad liberta.
eft in quo
fibi blandiuntur, qui ſua ſe vanitate fedu- tem praui operis vertit.Feftinare debet ad Deum poe .
cunt, perſeuerates in malitia atqueluxurijs fuis, cùm nitendo vnuſquiſque dum poteft, nè fi dum poteft
Qalat.si audiant Apoftolum dicentem : Quoniam qui talia noluerit , cùm tardè voluerit, omnind non poflit.
agunt, regnum Dei non poſſidebunt?Audentlibi prę Proinde Propheta ait : Quærite Dominum dum in- Efa.ss.
ter regnum Dei falutem quam defiderant, polliceri, ueniri poreſt, inuocate eum dum propè eft. Et vbi
atque ita inter fe loquuntur, dum recuſant agere pee inueniri poteſt, nisì in hac vita, in qua etiam propè Pfal.144.
nitentiam pro peccatis ſuis, & perditos mores ali- eft omnibus inuocantibus ſe? Nam tunc iam longè
quando in melius commutare. Regnare nolo, ſufficit erit quandò dixerit, Ice in ignem æternum . Modò au . Marth . 350
Illorú falas mihi faluum eſſe. In quo primùm eos fallit, quia eo tem non videtur, & prope eft:tunc videbitur, & pro
rum iniqtas rum nec falusvlla eſt, quorum iniquitas perſeuerar. pè non erit: quia & videri poterit, & non poterit in
perſeuerat. Quod enim ait Dominus, Quoniam abundauit ini. ueniri . Si quando quiſque peccarepoteft ,pænitet,vi.
Macth . 24 . quicas, refrigefcit charitasmultorum : quiautem per. támque ſuam viuens ab omni crimine corrigit, non
Matth . 10. ſeuerauerit vſque in finem , hic faluus erit, falutem dubium quòd moriens ad æternam tranfeat requiem .
& 24 . vriquè promilit perſeuerantibus in charitate, non in Qui autem prauè viuendo penitétiam in mortisagic Poenitëtia ad
Non cft facis
effe Chriftia . iniquitate. Et nonnullis interie & is: Quapropter pre- periculo, ficut eius damnatio incerta eft, fic renaiſlio minortë vfque
Qum . ſumere qui audeac de nomine Chriftiano , & nô cum dubia. Qui ergo cupit certus eſſe in morte de indul. periculoſa fit
omni obedientia & timore audiat Apoftolum dicen- gentia , fanus pæniteat, ſanus perpetrata facinora de
1phe.s.
tem, Hocenim ſcitote, cognoſcentes qudd omnis for. Heat. Sunt qui poenitentibus fecuritatem citd polli Securitatem
nicator,aut immundus, aut auarus, quod eft idolorú centur, quibus benè per Prophetam dicitur, Curabát puenitétibus
ſeruitus, non habet hæreditatem in regno Chrifti & contritionem filix populimeicum ignominia, dicen promittêtes.
Dei. Nemo vos ſeducatinanibus verbis: Propter hoc tes, pax, & non erat pax . Cum ignominia igitur curat Hicr.6.
enim venit ira Dei in filios diffidentiæ . Nolite itaque contritionem , qui peccanti, &non legitime pæniten
fieri participes eorum. Latiùs autem ad Corinthios ti promittit fecuritatem . Vndè & fequitur, Confufi
1.Cor.6a
hæcdicit, Nolite errare: neque fornicatores, negido. ſunt quia abominationem fecerunt, id eft, confufi
lis ſeruientes &c . regnum Dei poſlidebunt. Sed vide- funtnon penitendo , fed pčenas luendo. Aliter enim
te quemadmodùm timorem & deſperationem ſalutis confunditur coram iudice reus, dum ple &titur: atque
abftulerit eis , qui hæc in vita veteri commiſerunt. aliter qui de malo opere erubeſcens corrigirur. Ille
Et hæc quidem ,inquit, fuiftis,fed abluti eftis, fed fan . enim, qui repræhenfus eft, confunditur: iſte, quia ſe
ctificati eftis in nomine Domini noftri Ieſu Chrifti, & malum feciſſe memoratur. Quanuis per pænitenti
ſpiritu Dei noftri. Quiſquis ergò poft baptiſmumáli. am propiciatio peccatorum fit, finemetu tamen ho. Eccli so
quorum priftinorum malorum opere obligatus tene- mo effenon debet, quia poenitentis ſatisfactio diuino
tur, vſqueaded fibi inimicus eft, vt adhuc dubitet vi tantùm penſatur iudicio , non humano. Proindèquia
tam mutare, dum tempus eſt,cum ità peccat & viuit. miſeratio Dei occulta eſt, fine intermiſſione flere ne
Rom . 3 . Nam vtiqué quòd ità perſeuerans peccat, theſaurizat ceſsé eft. Neque enim vnquam oportet pæniten- Securitas de
fibiiram in die iræ & reuelationis iufti iudicij Dei . tem habere de peccatis fecuritatem . Nam fecuritas peccatis pun.
Quòd autem adhuc viuit, patientiaDei ad pænicena negligentiam parit:negligencia autem fæpe incau- quam habea
tum
 DE PR AE S.VMPTION E.
cum ad vitia tranfa & a reducit. Dum per pænitentiam
expulſa fuerint ab homine vitia, fi force pofthæc in-
tercedéte ſecuritate quælibet culpa ſubrepſerit, con-
feſtim delectationes priftinæ vitiorum mentem auidi.
ûs irrepunt : pulſantes'p hominem in conſuetis operi.
bus grauiùs pertrahất: ità ytſint nouiſlimahominis
illius peiora prioribus.
25. PRIORIS ad Corinthios decimotertio : Si
linguis hominum loquar & angelorum , charitaté au-
Á tem non habeam : fa &tus ſum velutæs fonászaur cym.
balum tinniés. Et ſi habuero prophetiam , & nouerim
myfteria omnia, & omnem fcientiam , & fi habuero
omnem fidem ità vt montes transferam , charitatem
autem non habuero, nihil fum . & fi diftribuero &c.
26 . AD Philippenſes ſecundo : Itaq chariſlimimei
(ficut femper obediftis)non vtin præfentia meî tantū ,
led multo magis nunc in abſentia mea, cum mecu &
tremore veftram falutem operamini .
PSALMO fecúdo : Seruite Domino in timo .
re, & exulrate ei cum tremore.
23. PROVERBIORVM vigefimooctauo : Be-
atus homo qui ſempereft pauidus:qui verò mentis eft
durx , corruet in malum .
29 . AD Romanos yndecimo : Tu autem fide ftas :
noli alcum ſapere, fed time . Si enim & c.
30. PRIORIS ad Corinthios quarto : Nihil mi-
hi confcius fum : fed non in hociuftificatus fum ,
31 . ET capite decimo : Qui ſe exiſtimat ftare, vide
at nè cadar .
qui verum deierat. Hoceft peffimú inter omnia quæ
ſubſole fiunt,quia eadem cun &tis eueniunt: vnde &
corda filiorum hominum implentur malitia & con.
temptu in vita ſua, & poft hæc ad inferos deducen .
cur.
3. AVGVSTINVS de perfectione iuftitiæ con
tra Cæleftium , reſponſione decimanona :Nos autem
huic reſpondentes, dicimus ideò ſecutum eſſe, Quis Prouct. so.
gloriabitur caftum ſe habere cor: quoniam præcellit,
Cùm rex iuftus federit in throno . Quancalibec enim Homo quan
iuftitia fit præditus homo, cogitare debet ne aliquid cumuis iuftus
in illo quod ipfe non videt, inueniatur effe culpandú, timere debet
cùm rex iuftus federit in throno, cuius cogitationem
fugere deli&ta non poſſunt,necilla de quibus di&ú eft:
Delicta quis intelligit? Cùm ergò rex iuftus ſederit Pfal.is
in chrono, quis gloriabitur caftů ſe habere cor ? Aut
quis gloriabiturmundum fe effe à peccato ? Nisì for
té ifti quivolunt in ſua iuftitia, nó in ipſius iudicis mia
fericordia gloriari.
4. ET libro de correptióe & gratia, capite decimo.
cos
tertio : Quisenim exmultitudine fidelium quandiù in qui præfu.
hacmortalitateviuitur, in numero prædeſtinatorum munere elite
ſe effe præſumat, quia id occulcariopus eft in hoc lo- prædeftinae
tos.
co . vbific cauenda eft elatio , vt etiam per ſatanz an.
gelum ,nè extolleretur ,tantus colaphizarecur Apofto- loa
2.Cor.iže
n.186
Jus. Hinc Apoftolis dicebatur, Simanſeritis in me: di.
cente illo , qui illos vtiquè fciebat effe manſuros. Et
Efa.1.
per Prophetam , Si volueritis & audieritis mei cum
fciret ipfe in quibus operaretur & velle. Ec fimilia Predefine

. 3. IACOBI fecüdo: Quid proderig, fratresmei, multa dicuntur propter huius vtilitatem ſecreci, nd io quod lice
li fidem quis dicat ſe habere, operaautem non habeat? forte quis extollatur, fed omnes etiam qui bene cur, incerta,vtika
eft.
Nunquid poterit fides ſaluare eum ?Siauté frater aut runt, cimeant, dum occultum eft quò perueniant.
Yotornudi fint, & indigeant victu quotidiano : dicac 5 ... IDEM in libro quinquaginta homiliarum ,ho
autem aliquis ex vobis, illis: Ice in pace, calefacimi- milia quadrageſimaprina : Qui egerit veraciter pe
ni & faturamini: non dederitis autem eisquæ neceffa- nitentiam , & Tolucus fuerit á ligamento quo erat ob
ria ſunt corpori: quid proderit ? Sic & fides, fi nó ha- ftriétus, & à Chriſti corpore ſeparatus, & benè poft
beat opera,mortua eft in ſemecipfa. Sed dicit quis , Tu pænitentiam vixerit, ficüt ante pænitenciá viuere de
fidem habes, & ego opera habeo .Oftendemihifidem buit,poftreconciliationem quandocunque defunctus
tuam fine operibus, & ego oftendam tibiex operibus fuerit, ad Deum vadit, ad requiem vadit, regno Dei
fidem meam . Tu credis quoniam vnus eft Deus ?-Be non priuabitur, à populo diaboli feparabitur. SiquisPericulofa
pænitentia ,
nè facis: & dæmones credunt, & contremiſcunt. Vis aucem pofitus in vltima neceſſitate ægritudinis lux, quz ad môr .
autem ſcire ô homo inanis, quoniam fides ſine operis voluerit accipere pænitentiam & accipis, & mox re- tem vfq; dit
bus ociofa eft ? Abraham pater nofter nonne ex ope conciliabitur, & hinc vadit, fateor vobis non illi nea fertur.
ribus iuftificatuseft, offerens Iſaac filium ſuum ſuper gamus quod pecit, fed non præſumimus quia bené
altare ? Vides quoniam fides cooperabatur operibus hinc exit. Non przſumo, non vos fallo, non præful
illius: & ex operibus fides conſummata eft ? Et ſup- mo : Fidelis benè viuens, fecurus hinc exit.Baptizatus
pleta eft ſcriptura ,dicens: Credidit Abraham Deo , & ad horam ſecurushincexit. Agens pænitentiam & rc .
reputatum eftilli ad iuftitiam , & amicus Deiappella- conciliacus cùm ſanuseft, & pofteàbenè viuens, ſecu
tus eft. Videtis quoniam ex operibusiuftificatur ho- rus hinc exit. Agens pænitentiam ad vltimum & re
mo, & non ex fide tantùm? Similiter autem & Rahab conciliatus, fi fecurus hinc exit, ego non ſum fecurus,
meretrix, nónne ex operibus iuftificata eft, ſuſcipiens Vndè ſecurus fum dico, & do ſecuritatem : vnde non
nuncios, & alia via cijciens?Sicutenim corpus fine fpi- ſum ſecurus, pænitentiam dare poſſum , ſecuritatem
ritu mortuum eſt, ità & fides fine operibus mortua dare non poſſum . Sed dicat aliquis :bone facerdos, cu
eft. neſcire * & nullam ſecuritatem nobisdare poffe dicis, * terdit
33. AD Galatas quinto :Nam in Chrifto Ieſu ne fille faluatur & Chriſtú adire meretur, cui morienti
circuncifio aliquid valet, neque præputium : fed fi- pænitentia datur, qui dum vixit, dunı ſanus fuit, im
des quæ per charitatem operatur. pænitens fuit: Inftrue ergò nos, rogo , quomodd be.
C. ' ECCLESIASTICIquinto : Nèdixeris,Pee- nè viuere poft pænitentiam debeamus. Dico,abftine
..

caui, & quid mihiaccidit trifte ? Altiſſimus enim eft
patiens redditor. De propiciato peccato noli effe line
metu , nequeadijcias peccatum ſuper peccatum.Et nè
dicas,Miſeratio Domini magna eft, multitudinis pec
catorum meorum miferebitur. Miſericordia enim &
ira ab illo citò proximant, & in peccatores reſpicitira
illius. Non tardes conuerti ad Dominum , & ne diffe.
ras de die in diem : fubitò enim veniet ira illius, & in
tempore vindi &tæ diſperder te.
2 . ECCLESIASTIS nono : Sunt iuftiatque fa-
pientes, & opera corum in manu Dei : & tamen neſcit
homo vcrùm amore an odio dignus fit: ſed omnia in
futurum feruantur incerca, eð quòd vniuerſa æquè
eueniant iuſto & impio, bono &malo, mundo & im-
mundo, immolanti viátimas,& facrificia contemnen-
ri: licutbonus, fic& peccator: vtperiurus, ità & ille
te vos ab ebriciare,à concupiſcentia,à furto , & multi
loquio, ab immoderato riſu , a verbo ocioſo, ynde
reddituri ſunt homines rationem in die iudicij. Ecce Matth.is.
quàm leuia dixi. Omnia tamen grauia & peftifera. Ec
aliud dico,Non folùm poft pænitentiam ab iftis vitijs
fe homo feruare deber ; fed & ante pænitentiam dum
fanus eſt : quia fi ad vltimum vitæ fteterit,neſcit fi
ipſam pænitentiam accipere, ac Deo & Sacerdoti pec- Deo & Sacet.
cata ſua confiteri poterit. Ecce quarè dixi , quia & an- doti peccata
te pænitentiam bene viuendum eft, & poft poeniten . confiteri.
tiam meliùs. Quod dico , attendite . Debeo illud plani.
ùs exponere, nèmealiquis male intellexiſſe intelligat.
Nunquid dico ,damnabitur.Nó dico . Sed dico etiam ,
liberabitur? No.Et quid dicismihi?Neſcio :Nó prçſua
mo , no promitto ,neſcio . Viste de dubio liberare? vis
quod incertum eſt, euadere ! Åge pænitentiam dum
fanus
 440 DE PR AE S VMPTIONĘ.
fanus es. Si enim agis veram pænitentiam dum ſanus ritatem peccata damnet, & per miſericordiam veniam
Currendum nouiſſimus dies : curre yt reconci- ſperes.
vt reconcilie . es , & inuenerit te
nur. lieris ,fi fic agis ,ſecuruses.Quare iecurus es? Quia egi- 10. ITEM ſermone ſexto in Cantica: Felix ,
fti pænitentiam eo tempore, quo & peccare potuifti, cui ſemel Dominus Iefus vtrunque infixerit pedem . A cijcum fpe
Si autem vis agere poenitentiam ipfam tunc, quando duobus ſignis cognoſcire eam quæ huiuſmodi eft ,quæ mifericordia
peccare non potes, peccata te dimiſerunt,non cu illa. fecum neceſse eſt referat diuinis impreſſa veftigijs. iungendus,
Sed vndè ſcis,inquis, nèforte Deusdimitcat mihi:Ve. Ipſa ſunt timor & ſpes: ille iudicij, ifta miſericordiæ
rum dicis. Vnde !Neſcio .Illud fcio , hoc neſcio . Nam repræſentas imaginem . Meritòbeneplacitum eftDeo Pfal. 146.
fi ſcirem tibi nihil prodeffe,non tibi darem . Item ſi ſci. ſuper cimentes eum , & in eis quifperant ſuper miſeri
rem tibi prodeffe, non te admonerem , non te terreré. fapientiæ timor initium fit ,fpes pro Prou . 1 .
cordia eius : cùm
Duæ res funt :autignoſcitur tibi , aut non ignoſcitur. fectus. Nam confummationem fibi charitas vendicat.
Quid horum tibi futurum fit,nefcio.Ergò tene certā, Quæ cùm ita fint,non paruus fru &tus eft in primo hoc
dimitte incertum . olculo quod ad pedes accipitur:tátùm curato , vtneu .
6. ITEM ſermone tertio de Innocentibus, quieſt tro frauderis illorum. Porrò enim fi iam dolore pec
ſermo decimus de San &tis: Si diem mortis fuæ cogita. cati & iudicij timore compungeris ,veritatis iudiciją
re iugiter vellent,animūſuum abomni cupiditate vel veſtigio labia impreſifti. Quod fi timoré, dolorem
malitia cohiberent. Sed quod modò nolūc falubriter diuinæ intuitu bonitatis, & lpeconſequédæ indulgen
cogitare, neceſsėhabent pofteà fine vllo remedio fue tiæ temperas, etiam miſericordiæ pedem ample & ite
ftinere. Veniet enim illis dies nouiflima, veniet dies noueris. Alioquin alterum fine altero oſcularinon ex
judicij, quando eis nec pænitentiam licebitagere, nec pedit , quia & recordatio folius iudicij in barathráde
bonis operibus ſe ab çterna morte poterunt redimere: (perationis præcipitat, & miſericordiæ fallax aſſenta
Moricas cob. quia percutitur etiam hacanimaduerfione peccator, tio peſimam generat ſecuritaté. Datū eſt & mihi mi
,
qui in vita vt moriens obliuiſcatur ſui,qui dum viueret,oblitus fero nonnunquam ſedere ſecus pedes Domini Ieſu : &
oblitus eft eft Dei. modò hunc, modò illum cota deuotione ample &ti, in
Dei.
?.. GREGOR IV S libro decimoſexto Moralium quantùmmefua benignitasdignabatur admittere. At
in Iob , capite trigeſimoprimo fuper ea verba capitis fi quando miſerationis oblitus ſtimulate conſciencia,
viceſimiquarti, Ervſque ad inferos peccatum illius. iudicio paulò diutiùs inhærerem :mox metu incredi
Peccatum vſque ad inferos ducitur, quod ante finem bili ac miferabili cófuſione deiectus, & tenebroſo cir
vitæ præſentis per correctionem ac pænitentiam non cunfuſus horrore, hoc folum palpitans de profundis
emendatur. De quo videlicet peccato per loanné di- clamabam : Quis nouit poteftatem iræ tuæ , & præ ti.
load. s. citur: Eft peccatumad mortem : non pro illo dico vt more tuo iram tuam dinumerare ? Quòd fieo relicto pfal.19.
Peccatum ad roger quis. Peccatum nanquead mortem , eft peccatú pedem miſericordię plùs tenerecộtingeret,táta econ
mortem .
vſque ad mortem : quia ſcilicet peccatú quod hic non trarið incuria & negligentia diffoluebar, vt confefim
corrigitur, eius venia fruftrà poltulatur. De quo ad . & oratio tepidior , & actio pigrior, & riſus prompti
Job 24 :
huc fubditur : Obliuifcatur eiusmiſericordia. Omni- or, & fermo incautior, & omnis deniquè vtriuſopho
potentis Dei miſericordia obliuiſci eius dicitur, qui minis ſtatus inconftantior apparéret. Proindè magi
Dei miſeri .
cordia omnipotentis Dei iuftitiæ fuerit oblitus: quia quif- Itra inftru &tus.experientia , non iudicium iam folum
biſcitur eius , quis eum nụnciuftum
non timet, pofteà inuenire non aut folam mifericordiam , fed miſericordiam pariter
quiiuftitiam valetmiſericordem . Quæ nimirùm ſententia non fo . iudicium cantabo tibi Domine, In æternum noob
Dciobliui
( sicur. . lùm ei intenditur, quiveræ fidei prædicamenta deſe. liuiſcar iuftificationes iftas, Cantabiles mihierūtam . Pfal.100.
& 118.
rit :ſed etiam qui in fide re & a pofitus, carnaliter viuit, bæ pariter in loco peregrinationismeæ : quouſq miſe.
quia vltio æternæ animaduerfionis no euaditur, vtrú ricordia fuperexaltata iudicio ,miſeria conticefcat, ac lac
ob. 2 .
in fide, an in operepeccetur. Nam eth dánationis dif- fola cancer tibi decæterò gloria mea, & nó compūgar . Pfal.29.
par eft qualitas, culpæ tamé quæ nequaquàm per pe . 11 . AVGVSTINVS in tra &tatu de veilitare pe
nitentiam tergitur, nulla abſolutionis. ſuppetit facul- nitentiæ ,capite vltimo: Quomodò re yera auget per
1 tas .
cata qui deſperauerit, fic poteft augere peccata & qui
8. PSALMO centefimo: Miſericordiam & iudi- veniam fperauerit, vtdicat fibi, Faciá quod volo : De.
cium cantabo tibi Domine ,
us bonus eft : quando me conuerrero , ignoſcet mihi.
Vtrunque pe. 9 .: BERNARD VS in paruis ſermonibus, fermo. Irà planè dic tibi:Quando me couertero,ignofçet mi
dem Domi ne quinquagefimofecundo : Tria ſunt oſcula : primú, hi,li craftinus dies certus eft tibi.Nónne ad hoc tead
miſericor- pedum : lecúdum , manuum :tertium ,oris. Cùm pri- monet ſcriptura, dicens: Nè tardes conuerti ad Do
dium &eveti mò conuertimur, pedes Domini oſculamur. Duo au- , minum, neque differas de die in diem.ſubitò enim ve Ecclis.
cet,ofculari tem ſunt pedes Domini: miſericordia, & veritas. Húc ' niet ira eius, & in tempore vindictæ diſperdet te ? Ecce Côtra deſp
debemus . vtrunque pedem Deus conuertentium cordibus im- ad vtrunque vigilauit pro nobis prouidentia Dei : nè rationem ine
primit , & vtrung pedem peccator quiſque,fi verè có- deſperando augeamus peccata , propofitus eft pæni- ftitutus poco
uertitur, amplectitur. Si enim folam miſericordiam tentiæ portus :rursùs, nè ſperando augeamus, datus
fine veritate reciperet, per præſumptionem caderet . tus : contra
eft dies mortis incertus.
tauo præſumptio .
Rursus fi veritatem finemiſericordia reciperer , nihi 12 . PSAL MO nonage fimooc : Honor regis nem , incerta
m
lominùs per deſperatione periret . Sed vt fiat fáluus, iudicium diligit.Tu parafti dire & iones: iudicium & mortis hora.
ad vtrunque pedem humiliter prouoluitur, vt per yes iuftitiam in lacob tu fecifti.

IIII

Quomodò peccatur in Spiritum fan &tum Deſperatione ?

Auguf.Sermet de tempore,& homil:A. Cùm præfumptioni , de qua di& um eft, contrarium prorsùs

eidem fotil nomedipine, bomo,da se vitium acceſſerit

s.denatali Domini . , vt omnem ſpem abijciat homo vel impetrandæ
apud Deum veniæ, vel falutisæternæ conſequendæ.

B. Hoc modo peccauit deſperādo Cain, vt fua ipſe voce teſtatur ,

:.. Genef.q.b Bernard. ferm.I.in Can . cùm inquit : Maior estiniquitas mea, quàm vt veniam merear. Pecca
5.Matth.27.2 Actor.s . Ephef.4.d uit & ludas Chriſti proditor, cùm ſalutis deſperatione commo

tus,
 D - E · DES PER A TIONE. 441

tus, vitam laqueo fibi infelix abrupit. Atquiº nulla nimis eft ſera homi- Ezec.o.ofg 19.00 4.loan.

ni pænitentia , vtì " Latronis exemplo demonftratur, qui in cruce extre- uludasobre el celitzza
misque vitæ ſpatijs Chrilti ingentem gratiam & cæleltem gloria eſt concernede contes degras
Lco cpiſt 91.ad Theod. Con.
fecutus.
cilium Trident, Cell 14.cap.7 .

TESTIMONIA.
1. A. AVGVSTINVS ſermone quinquagefimo-
De indulgen. octauo de tempore: Non qui peccauerit, ſed qui in
da diuina
gemodiffi peccatis perſeuerauerit, odibilis & abominabilis Deo
dar. erit. Nam vede indulgentia diuina nemo diffidat,Do.
minus per Prophetam velut pater pijſlimus conſola-
Ezec.33. & io. tur, dicens: Nolo mortem peccatoris, ſed vt conuer
tatur & viuat . Et illud : Impietas impij non nocebit
ci , in quacunque diecóuerſus fuerit ab impietate ſua.
Sed ifta tam magna miſericordia tunc nobis prodeft,
ſi non cardamus conuerti ad Dominum , nec crimi
Perícola.co na criminibus fuperaddimus. Deniquè etiam in ipfis
as relabur vulneribus vel fra & uris corporum , infirmitates co
gnoſcere poſſumus animarum.Si enim alicui pes fran-
gatur aut manus, cum labore foletad priftinum offi.
cium reuocari. Si verò ſecundò & tertiò , & adhuc fre.
quentiùs in eodem loco membraipſa frangantur, po
teft intelligere charitas veſtra, cum quantis dolori
bus vulnera ipfa curanda ſunt: & tamen poft longas vel morum elongamus vel propinquamus ad Deum .
& multas tribulationes vix erit antequàm ad priſti- Perpetrare fagitium aliquod , mors animæ eft: con
num ftatum membra ipſa valeant reuocari. Similis . temnere pænitentiam & permanere in culpa, deſcen
ratio in animarum fracturis ſeu vulneribus effe cre dere in infernum poft mortem eft. Ergo peccare, ad Defperare et
denda eft. Si femel aliquis vel fecundò peccauerit,' mortem pertinet : deſperare verò , in infernum de- ad infernum
& fine aliqua diſſimulatione ad pænitentiæ medica ſcendere. Vndè& fcriptura ait : Impius dum in pro- Prouer. 15.
menta confugerit, priftinam incolumitatem fine ali . fundum malorum venerit,contemnit. Sæpè diabolus
quamora,& forfitan fine aliqua fæditate recipiet. Si
verò peccatis peccata cæperint addi, & animarú vul.
dera magìs tegendo vel defendendo putreſcere, quàm
conficendo & pænitendo curarı : timendum eſt nè in
Lom s . illo impleatur illud quod Apoftolus dixit ,Anignoras
quia benignitas Dei ad pænitentiam te adducit ? Tu
autem fecundùm duritiam cordis tui & cor impe-
nitens , theſaurizas tibi iram in die jræ & reuelatio .
nis juftiiudicij Dei . Sed fortè cogitat aliquis tam gra-
Defperandu uia ſe admififfe peccata , vejam Deimiſericordia pro-
beimereri non pollit. Ablịt hocà fenfibus omnium pec-
mifericordia catorum . O homo,quicunque illam peccatorūmul.
cuiquam pec. titudinem attendis, cur & omnipotétiam cæleftisme
at in quan- dici non attendis ? Cùm enim Deus velit mifereri
bis grauiſl .
ma , quia bonus eft, & poftit quia omnipotens eft, ipfe có-
tra fe diuinæ pietatis ianuam claudit, qui Deum fibi
miſereri, aut non velle, aut non poffe credit: eum's
aut bonum aut omnipotentem eſſe diffidit. Nemo er-
gò nec poft centum peccata , nec poft millecrimina de
miſericordia diuina defperet . Sic tamen non deſpe-
ret, ve fine vlla mora Deum ſibi repropiciari feftinet,
de forcè,fi conſuetudinem peccandi fecerit, etiam fi
velit, dediaboli laqueis liberari non pofiit.
Non eft de . 2 . ÉT homilia vigefimaprima ex quinquaginta: Si
( perandum , aliquis iam lapſus hæc audit, & nimio ſcelerisponde
re preſſus defperare iam cæpit: attendatquidem vul-
neris magnitudinem , fed non defperet medici potefta-
tein . Peccatum cum deſperatione, certamors.Nemo
ergò dicat, Ego ſi iam aliquid niali feci, iam damnan-
dus ſum . Deus malis talibusnon ignoſcit, cur no ad-
do peccata peccatis ? Fruar ſeculo in voluptate laſci-
ua, in cupiditate nefaria : iam perdita fpe reparatio-
nis, velhoc habeam quod video , li non poſſum ha
bere quod credo. Deus enim nofter ficut caucos fecit
quinon ceciderunt, fic deſperatos eſſe non vult qui
ceciderunt.
3. GREGORIVS libro octauo Moralium in
Deſperatio lob, capite decimoquarto : Poteſt eriam infernino
inferno como
paratur. mine, peccatoris deſperatio deſignari,de qua per Pfal.
Pral.6 . miftam dicitur : In inferno autem quis confitebitur
Proucr.18 . ribi? Vndè rursùm ſcriptum eft : Impius cùm in pro-
fundum venerit peccatorum , contemnit. Quiſquis
autem impietati fuccumbit, vitam profe & ò iuftitiæ
moriendo derelinquit. Qui verò etiam poft pecca
tum mole deſperationis obruitur, quid aliud quàm
poft mortem in inferni ſupplicio fepelitur? Benè er
gò dicitur: Sicut conſumitur nubes & pertranfit, fic lob 7 .
qui deſcendit ad inferos, non aſcendet. Quia plerun
què cum perpetratione nequitiæ , etianı deſperatio
fociatur, & via iam reuerfionis abſcinditur.Recteau .
tem corda deſperantium nubibus comparantur,quia
& caligine errorisobſcura ſunt, & peccatorum mul
tiplicitate condenſa : ſed conſumpta pertráfeunt, quia
claritate extremi iudicijirradiara, diſlipantur.
4. ISIDOR VS libro ſecundo de ſummo bono,
capite decimoquarto : Non per lororum ſpatia, ſed
per affectum bonum vel malum itur, receditur've
à Deo . Neque enim greffu pedum, fed greflu operum
eos quos conuerti ad pænitentiam adfpicit, immani.
tate fcelerum percuſſos ad deſperationem deducit: ve
ſubtra & a fpe veniz, trahat in diffidentiam , quos non
potuit retinere perſeuerantes in culpa. Sed pænitens Poenités Dei
juftitiå metu .
præuidere debet callidas contra ſe hoftis infidias, ficio ere, & dihi.
Dei iuftitiam metuat , vt tamen quanuisin magnis ſce- lominus de
leribus de miſericordia eius confidat. Amplius læta- miſericordia
tur Deus de anima deſperata , & aliquando conuerſa, cius confidc .
re deber,
quàm deea quæ nūquàm extitit perdita: ficut de pro- Lucæ 15.
digo filio , qui mortuus fuerat & reuixit, perierat &
inuentus eft, de cuius regreſſu magnum et gaudium
patris . Non aliter coram Deo & angelis copioſius eft
gaudium de eo quià periculo liberatur, quàm de co
qui nunquàm nouit peccati periculum .Quanto enim
contriftat res perdita, tanto magis fi fuerit inuenta ,
lætificat: ficut in Euangelio, paitor ille exultat, qui
perditam ouem inuentam humeris ſuis gaudens re
portar. Nullus deſperare debet veniam , etiam fi cir In fine vita
ca finem vitæ ad pænitentiam conuertatur. Vnum cöuerſus,de.
fperare con
quenque enim Deus de fuo fine , non de vita præteri- deber.
ta, iudicat. Hoc quippe & legis teſtimonio edocetur,
quòd homo de ſuo extremo iuftificatur, quando De Exod.34.
us pro afini primogenito ouem iuſlit offerri, hoc eſt,
immunditiam vitæ prioris mucandam per innocenti
am boni finis. Vndè & cauda iubetur offerri in hoftiá , Leuit. 7.
id eft, vita extrema in pænitentiam .Mulci ſuperna re
fperfi gratia in extremis ſuis ad Deum reuertúturper .
pænitentiam , & quæcunque mala geſſerunt, quotidi
anis fecibus purgant, atque in bonis fa &tis mala geſta
commutát, quibus iuftè rotū quod deliquerant igno
ſcitur, quia ipfi quod malè geſſerunt, pænitendo co.
gnoſcunt. In vita hominis tinis quærendus eft: quo
niam Deus no reſpicit quales anteà viximus, ſed qua.
les circa finem vitæ erimus.
S. CHRYSOSTOMVS homilia fecunda in
pſalmum quinquagefimum : Ograndis miſericordia Cotra deſpe .
Domini. Cùm omnis mundus concluſus in peccatis ratione pro
eſſet, venit creator vniuerfitatis, & principia peccan- niſſe exëpla
tium euacuauit, venullus poftmodùm deiperaret de peccatorum
ſua ſalute . Siimpiuses ,cogica publicanu: li immun- qui in gratii
dus es, attende meretricem : fi homicida es, perſpice Luc.15.9.24.
Kkk latro .

.
 442 DE DES PER A TI O N
Jatronem : fi iniquus es,cogita blaſphemum . Conſide-
1.Tim . 1.
Actor . 9. ra Paulum Apoftolú priùs perſecutorem ,pofteà an-
j . Cor. A nunciatorem : priùs peruaſorem , pofteà diſpenſato-
rem : ante hoc zizania, poft hoc frumétum : anteà lu-
pum , pofteà paftorem :anteàplumbum , poftmodùm
aurum : anteà piratam , pofteà gubernatorem : anteà
diſperſorem ouium , pofteà diſpenſatorem Eccleſiz :
primò cuellentem vineam , poſteà plantantem : priùs
diliipantem , & pofteà ædificantem . Vidiſti multimo-
dam malitiam :fcd perſpice ineffabilem miſericordi..
Vidiſti ſuperbiam leruuli: conſidera beneuolentiam
Domini. Nolo mihi dicas, blafphemus ſum : nolo di.
cas,perſecutorſum , immundus ſum.Habes omnium
oftenfiones, in quem volueris portum confugito. Vis
3. Reg. nt . in nouo, vis in veteri? In veteri Dauid, in nouo Pau .
Ador.9. lus. Nolo excuſationes mihi afferas, nolo mihi igna-
uiam cuam præcédas. Peccafti, poenitere. Millids pec-
cafti, millids pænitere. Hæcallidud infundo medica-
menta, & timorem intercipio . Nóui enim multum
Diabolus de. confcientiæ cruciatum ,fcio quanta eft deſperatio.Stat
fperationis diabolus gladiú acuens, & dicens in hæc verba:Omné
iuuentutem tuam confudifti: omnem vitam tua per .
didiſti: Antè eras in theatro cum amicis, in circo cum
ſodalibus, in lupanari cum meretricibus : Deindè ra-
puilti,auaritiæ ftuduifti,periuräfti,blafphemåſti:que
iam tibi falutis fpes eft ? Perifti, perifti: fruere ergo
jam vel præſentis vitæ voluptatibus, ducito in lætitia
cor tuum . Hæc diaboli verba funt, ifta inimici conſi-
Cótra deſpe- lia :ſed mea contraria funt verba. Si lapſuses, pote-
fationem in- ris furgere: periſti, ſed poteris faluari: fornicatus es,
ftitutio .
fed poteris continere: mechatus es, ſed poteris libe.
rari: ad ſpectacula proruebas, ſed poteris reuocare,
pedem : cum malis hominibusverſabaris, poteris re-
cedere, & cum bonis eſſe. In vtranuis partem libe-
rum habes arbitrium , tantùm vel parua incipiat elle
conuerſio, paululùm pænitere. Fundăt oculi lachry-
mam , redi ad cöſcientiam tuam , cõlidera temetipſum ,
propone ante oculos iudicijdiem , & paradiſi delicias,
quæ præparātur ſanctis. Occidifti,fed pænitere: md.
chatuses, ſed confitere: cecidifti, ſed reſurge: vulne-
Etiam ratus es , adhibe tibi curam , dum viuis, dum fpiras,
eftans nede. etiam in ipſo le &o policus, etiá, fi dici poteſt, animam
fperet. cfflans, vt iam de hoc mundo exeas, de hac compede
libereris. Pænitere, non impeditur temporis angu-
Deimiſeri . ftia miſericordia Dei.Et paulò pòft :Quid enim eft pec-
cordia maior catum ad Domini miſericordiam ? Tela aranex , quæ
eft quàm pec.
catuin . vento fantenuſquàm compáret. Si Deus voluerit,
nullus impedier.Hæcdico,non ve negligentiores vos
faciam chariſlimi, ſed vtad fidem vos falutaris expe-
& ationis adducam .Nunquàm deſperetis de vobis,fed
de Dei mifericordia contidite. Deſperate potiùs de
illo, quideſe deſperauerit, qui reuocare pedem non
vulc, qui Deipræcepta contemnit & defpicit, & no ſe
cogitat eſſe moriturum .
6 . BERNARD VS ſermone quinto in Natali Do.
2.Cor. s. mini : Benè dicitur Deus pater miſericordiarum , cui
proprium eſt miſereri ſemper & parcere. Sed forte
quis dicat : Quomodò illiproprium eſt miſereri,cui-
Pral 35 .
us iudicia
abyſſus muita ! Neque enim dicitur, Omnes
Pial. 24•
Pral.sou . viæ eius fola miſericordia, ſed miſericordia & veri-
tas. Non minùs iuftus quàm miſericors eſt, cui mi-
Rom.9 . ſericordia & iudicium decantatur. Verum id quidem :
Deo cur ma. cuivultmiſeretur, & quem vult indurat: ſed quòd
gis propriú miſeretur, proprium illi eft.ex ſe enim fumit materi-
mifereri qam, & velut quoddam ſeminarium miſerendi. Nam
condemnarc, quòd iudicat & condemnat, nos eum quodammodò
cogimus, vtlonge aliter de corde ipſius miſerario
quàm animaduertio procedere videatur. Ipſum au
Ezech . 18. di dicentem : Nunquid voluntatis miex eſt mors im-
pij, dicit Dominus , & non magis vecóuertatur & vi-
Non pater iu. uat ? Rectè igitur non pater iudiciorun vel vltionum
diciorum ,fed dicitur, fed pacer milericordiarum : nô modò quòd
mulet cous. pater videatur miſereri potiùs quàm indignari, &
quemadmodùm pater filiorum mifereatur cimen
E.
tium ſe: ſed eo magis qudd miſerendicaufam & ori- 2.Co.se
ginem fumatex proprio ,iudicádi vel vlciſcendi ma
gis ex noftro.
1.B. GENESIS quarto : Dixit Dominus ad Ca
in : Quid feciſti? vox fanguinis fratris tui clamat ad
me de terra . Nunc igitur maledictus eris ſuper ter
ram : quæ aperuit os fuum , & ſuſcepit ſanguinem
fratris tui demanu tua. Cùm operatus fueris cam , no
dabit tibi fructus ſuos : vagus & profuguseris ſuper
terram . Dixitque Cain ad Dominum :Maior eftini.
quitas mea , quàm vt veniam merear. Ecce eijcis me
hodiè à facie terræ, & à facie cua abſcondar, & ero va
gus & profugus in terra : omnis igitur qui inuenerit
me , occidet mc .
2. BERNARDVS ſermone vndecimo ſuper Gene.4 .
Cantica : Hoc freno fi infrenatus fuiffet Cain, nequa- Maior eftDei
quàm deſperando dixiſſer: Maior eft iniquitas mea, piecas, quàm
quàm vtveniam merear. Abfit, abfit. Maior enim eftquitas quæuis. ini.
eius pietas, quàm quæuisiniquitas. Prouer , it
33.. MATTHAEI vigeſimoſeptimo: Tunc videns
ludas qui eum tradidit,& damnatus eſſet : pænitentia
ductus, retulit triginta argenteos principibus Sacer.
dotum & ſenoribus, dicens: Peccaui, tradens ſan .
guinem iuftum . At illi dixerunt, Quid ad nos ? Tu
videris . Et proie &tis argenteis in templo , recetfit : &
abiens, laqueo ſe ſuſpendit.
4. ACTOR VM primo : Oportet impleri ſeri.
pturam quam prædixit Spiritus ſanctus per os Da
uid de Iuda, qui fuit dux eorum qui compræhende
runt leſum : qui connumeratus erat in nobis , & forti
tuseft fortem minifterij huius.Et hic quidem poffedic
agrum de mercede iniquitatis, & ſuſpenſus crepuit
medius : & diffuſa funt omnia vifcera eius, & notum
fa & um eft omnibus habitátibus leruſalem : ità vt ap
pellarecur agerille, lingua eorū,Haceldema, hoc eft,
ager ſanguinis.
5. AD Epheſios quarto : Hocigitur dico & teftifi .
cor in Domino , vtiam non ambuletis ficut & gentes
ambulantin vanitate ſenſus ſui, tenebris obſcuratum
habentes intelle & um , alienati á via Dei per ignoran
tiam quæ eft in illis, propter cæcitatem cordis ipforú :
qui deſperantes,ſemetipſostradiderunt impudicitię,
in operationem immunditiæ omnis, in auaritiam .Vos
autem non ità didiciſtis Chriſtum .
6. SECVNDI Regum ſecundo : Et exclamauit
Abner ad Ioab, & ait : An ignoras quòd periculoſa fit
deſperatio ?
7. EZECHIELIS decimooctauo : Si impius
egerit pænitentiam ab omnibus peccatis fuis quæ
operatus eft, & cuftodiérit omnia præcepta mea, &
fecerit iudicium & iuftitiam :vita viuet, & non mo
rietur. Omnium iniquitatum eius quasoperatus eft,
non recordabor: in iuftitia ſua quam operatuseft, vi
uet. Nunquid voluntaris meæ eft mors impij, dicit
Dominus Deus, & non vt conuertatur à vijs fuis, &
viuat ? Cùm auerterit fe impius ab impietate ſua quá
operatus eft, & fecerit iudicium & iuftitiam , ipſe ani
mam ſuam viuificabit. Conſiderans enim , & auer
tens fe ab omnibus iniquitatibus fuis quas operatus
eft, vita viuet, & non morietur. Cöuertimini, & agi
te pænitentiam ab omnibus iniquitatibus veftris : &
non erit vobis in ruinam iniquitas, Proijcite à vobis
omnes præuaricationes veftras, in quibus præuarica
ti eftis, & facite vobis cor nouum , & fpiritum no
uum : & quare moriemini domus Iſraël? Quia nolo
mortem morientis, dicit Dominus Deus : reuertimi.
ni, & viuite .
8. ET trigefimotertio capite: Impietas impij non
nocehit ei , in quacunque die comerfus fuerit ab im..
pietate fua. Si dixero impio , Morte morieris: &
egerit pænitentiam à peccato fuo, feceritque iudici
um & iuftitiam ,& pignus reftituerit ille impius, ra
pinámque reddiderit, inmandatisvitæ ambulauerit,
nec fecerit quicquam iniuftum : vita viuet, & non
morja
 DE DESPERATIONE .
morietur, Omnia peccata eius quæ peccauit, non
impurabuntur ei : iudicium & iuftitiam fecit, vita
vjuet .
9. PRIMAE Ioánis primo: Sanguis IESV Chrifti
filij eius emundar nos ab omni peccato. Si confitea-
mur peccata noftra : fidelis eft & iuſtus, vt remittat
nobis peccata noftra, & emundet nos ab omni ini
tate .
to . ET capite ſecundo: Si quis peccauerit, aduo-
carum habemus apud Patrem leſum Chriſtum iultū :
& ipſe eſt propitiatio pro peccatis noftris: non prono
ftris autem tantùm, fed etiam pro totius mundi.
3 . HIEREMIAE tertio : Vulgò dicitur, si di-
miſerit vir vxorem fuam , & recedens ab eo, duxerit
virum alterú : nunquid reuertetur ad eam vltra:nun-
quid non polluca & contaminata erit mulierilla ! tu
autem fornicata es cum amatoribus mulcis : tamen
1 reuerrere ad me, dicit Dominus .
12 . ESAIAE primo : Lauamini ; mundi eſtote,au-
ferte malum cogitationum veftrarum ab oculis meis :
quieſcite agere peruersè, diſcite benefacere: quærite
iudicium , fubuenire oppreſſo, iudicate pupillo , de
fendite viduam.Etvenite, & arguite me, dicit Domi-
nus: fi fuerint peccata veftra ve coccinum , quafi nix
dealbabuntur : & fi fuerint rubra quaſi vermiculus,
veluc lana alba erunt.
13. PSALMO centefimo quadrageſimoquarto :
Miſerator & miſericors Dominus : patiés & multùm
miſericors. Suauis Dominus vniuerlis, & miſeratio .
nes eius fuper omnia opera eius.
14. ECCLESIASTICI decimoſeptimo: Pe
nitentibus dedit Deusviam iuftitiæ , &c . Conuertere
ad Dominum, & relinque peccata tua : precare ante
faciem Domini, & minue offendicula. Reuertere ad
Dominum, & auertere ab iniuftitia tua, & nimisodi-
to execrationem , & c . Non demoreris in errore impi-
orum : ante mortem conficere. A mortuo quali nihil ,
perit confeſlio . Confiteberis viuens , viuus & fanus
confiteberis, & laudabis Deum, & gloriaberis in mi.
ferationibus illius . Quàm magna miſericordia Do-
mini , & propitiatio illius conuertentibus ad fe ?
15. LVCAE vigefimotertio : Vnus autem de his
qui pendebane latronibus, blaſphemabateum ,dicens:
Si tu es Chriſtus, faluum fac temetipſum & nos, Re.
Spondens autem alter increpabat eum , dicens : Ne-
que tu times Deum , quòd in eadem damnatione es .
Et nos quidem iuftè ,nam digna factis recipimus : Hic
verò nihil mali geflit. Et dicebat ad IESVM : Do
mine, memento mei quando veneris in regnum tu .
um . Et dixit illi lefus: Amen dico tibi,hodiemecum
eris in Paradiſo.
AVGVSTINVS libro primo Retra & atio
num , capite decimonono: De quocunque peſlimo in
De mullo vi- hac vita conftituto, non eft vtiquè deſperandum : nec
konie defpe- pro illo imprudenter oratur, de quo non deſpera.
randum
tur.
17. ITEM inlibro de correptione & gratia, capite
decimoquinto : Corripiantur itaque à præpofitis fuis
fubditi fratres correptionibus de charitate venienti
bus , pro culparum diuerfitate diuerlis , vel minori
bus, vel amplioribus: quia & ipfa quæ damnatio no .
minatur, quam fecit epiſcopale iudicium , qua pena
in Ecclefia nulla maior eft, poteft, fi Deus voluerit, in
Escommuni- correptionem ſaluberrimam cedere atque proficere.
cationis poe. Neque enim ſcimus quid cótingat ſequenti die : an an
na . te finem vitæ huius de alıquo deſperandum eſt, aut
contradici Deo poteft nè recipiat & det pænitentiam ,
Non deſpe- & accepto ſacrificio ſpiricus contribulati cordisque
randum ante
finem vitæ dc contriti, à reatu quanuisiuitæ damnationis abſoluat,
quoquam. damnatumo ipfe non damnet ?
18. ET in fermone centefimo octogeſimoprimo de
tempore, capite decimoſexto: N inquàm Deus iper
Veram poeni. nit pænitentiam , ti ei ſyncerè & fimpliciter offeratur:
tentiam ſem ,ſuſcipit, libenter accipit, amplectitur, facit omnia
443
quatenùs eum ad priorem ftatum reuocet: quódque per amples
eft adhuc præftantius & eminentius,etiam fi quis non quanuis bic
potuerit explere omné ſatisfaciendi ordinem , quan- uem .
tulamcunque tamen & quamlibet breui geftani non
refpuit poenitentiam , ſuſcipit etiam ipfam , nec pati
tur quanuìs exiguæ conuerfionis perire mercedem,
Hoc enim mihi videtur indicare Eſaias, vbi de popu
lo ludæorum quædam talia ait : Propter peccatum Elaix 54:
modicè contriftaui te, & perculfite, & auerti faciem
meam à te , & contriftatus es , & ambulâfti triftis, &
conſolatus fum te. Hæc igitur habentes exempla pee
nitentiæ, no perſeueremusin malis , nec defperemus
reconciliationem ,ſed dicamus; Etiam nos redeamus
ad patrem , & approximemus Deo . Nunquàm , crede
mihi, auerlabitur ad fe conuerſum . Ipfe enim dicit,;
Deus appropians ego fum , & non Deus de longé. Et Elaiz söi
icerùm per eundem Prophetam, Peccata, inquit, ſe.
pårant inter me & vos. Si ergò peccata funt quæ nos
feparant à Deo, auferamus medium iftud öbitaculū,
& nihil eft quod nos prohibeat coniungi Deo. Pro - Creati fumus
ptereà enim creauit nos Deus , & eſſe nos fecit qui nó ad falutem ,
non ad pæná.
eramus, vtæterna in nos conferat bona, & præfter re æternamn ,
gna cælorum . Non enim nos ad hoc fecit, vt gehennæ
nos tradat , igníque perpetuo . Regnum cælorum pro
pternos, gehenna propter diabolum facta eft. Et hæc
irà effe,ex Euangelijsdoceam . Ipfe enim Dominus di
cethis quià dextris eiuserunr: Venite benedicti Patris Matth.25.
mei,percipite regnum quod vobis paratum eft abori
gine mundi. Illisautem quià finiftris eius erunt; di
cer: Difcedite à me maledicti in ignem æternum, qui
paratus eſt diabolo & angelis eius. Si ergò gehenna
ignis propter diabolum ,propter hominem autem re
gnum cælorum à conftitutione mundi præparacū eſt:
tantùm eft; nè nofmetipfos ab ingreſſu bonorum ,per. Donec viui:
fiftendo in malis pertinaciter, excludamus. Donec mus , ablui
enim ſumus in hacvita; quantacunque nobis accide- pcccata per
rint peccata , poflibile eftomnia ablui per pænitentia.pænitentit
Cùm autem abductifuerimus ab hoc feculo, ibìiam poſſunt:
etiam li penitebit nos : valdè enim nos penitebit ;ſed
nulla erit vtilitas pænitentiæ : & licèt fit ftridordenti.
um , licèt vlulatus & fecus , licèt fundamus preces ; &
innumeris obſecrationibus proclamemus, nemo au
diet, nemo ſubueniet, nec extremo quidēdigito aquá
quis infundet linguæ noftræ pofitæ in flammis: ſed au
diemus illud quod diues ille audiuitab Abrahá, quia Luce i6 ..
chaos magnum firmatum eft inter nos & vos, & nem
hinc illuc trantire quis poteft,ner indè hüc.
19 . LEO Magnus epiftola nonagefimaprima ad
Theodorum Forojulienfem : Multùm vtile ac necel
ſarium eſt, vt peccatorum reatus ante vlcimum diem Ijs qui in pe
.
facerdotali ſupplicatione foluatur. His autem , qui in riculomortis
tempore neceſlitatis, & in periculi vrgentis inftantia, conſtituti re
Sipiſcunt,non
præfidium pænitentiæ & mox reconciliationis implo. eft dencgáda
rant, nec fatisfactio interdicenda eft, nec reconciliatio recôciliatio ,
deneganda: quia miſericordiæ Dei ,nec menſuras por
fumus ponere,nec tempora definire, apud quem nul- vera couer
las patitur veniæ morasvera conuerlio , dicente ſpiri- fio nullas
tu Dei per Prophetam : Cùm conuerſus ingemueris, tur mora
. s pati .
tunc faluus eris. Et alibi: Diç tu iniquitates tuas prior, Ezech.33.
vt iuftificeris . Etiterùm : Quia apud Dominum mi. Etaiæ -3 .
fericordia eft, & copiofa apud eum redemptio. In dic- Pſal.129.
penſandis itaque Dei donis non debemus effe diffici
les, nec accuſantium ſe lachrymas gemitusque negli
gere, cùm ipfam penitétiam ex Dei credamus infpi
ratione conceptam, dicente Apoftolo: Ne fortè detil. i.Tim.2.
lis Deus poenitentiam , vt refipiſcantà diaboli laque
is, à quo capti tenentur ad ipfius voluntatem .
20 . CONCILIVM Tridentinum feflione deci
maquarta, capite feptimo: Hanc delictorum referua
tionem , confonumeft diuinæ authoritati, nó tantùm
in externa politia, fed etiam coram Deo vim habere.
veruntamen piè admodùm, nè hac ipfa occafione ali
quis pereat, in eadem Eccleſia Dei cuſtoditum ſemper
fuit , vt nulla ſit reſeruatio in articulo mortis : atque
Kkk 2 ided
 444 DE IMPUGNATIONE
Quiuisſacer . ideò omnes Sacerdotes quoslibet pænitétes à quibuſ- ſeruatis, id vnum poenitentibus perſuadere nicantur, qulo monis,
à quibuſuis
dos, quëtibet uis peccatis & cenfuris abſoluere poffunt: extra quem vtad ſuperiores & legitimos iudices pro beneficio ab peccatis &
poteft abfol- articulum facerdotes cùm nihil poffint in cafibus re- folutionis accedant, cenfuris .
ucrc in arti
V

Quando veritatem impugnans peccat in Spiritum fan & tum ?

loco epituitiad ElaninarieA. Quum de fidei & religionis negocio veritas non ex ignorantia, fed
lib.7.capiende traditiesin malitia ſtudiosè oppugnatur, vt hinc veritatis Catholicæ lædatur fynce
litate cred.cap.1. Et lib.18. ritas.
de ciuit.Dcica.si.& lib.21 .
cap.25 .
a Matth.12.bis.a 21.d 12.bB. Huic peccato Pharifæi “ obnoxij erant, quibus vel præcipuè videmus
loan.7.812.b curæ fuiſſe, tam malignè, quàm falsò, blafphemare Chriſtum ,infectarido
b Acto.4.ds.d
&rinam Euangelij, teftimonium Apoftolorum ſupprimere, idque contra

fuam ipſorum conſcientiam . His non ſunt abfimiles, qui à Propheta di

c Pfal.i.a
d 2. Pet.2.2 cunturſedentes in cathedra peſtilentiæ :à Petro d autem , magiftri menda 1
e Tit . 3.0 demùm vocantur Hære
ces, qui introducunt fe & as perditionis: à Paulo
f 2. Tim.3.6
g 1. Tim.4.6 tici, homines corruptimente, reprobi circa fidem , & attendentes ſpiritibus
l Tic.3.c
erroris, ſubuerſi, & fuo ipſorum iudicio condemnati. Quibus annumera
ri poteft fedu &tor Elymas, quem Paulus palàm obiurgans,mira cum vehe
i Acto.13.b
mentia dixit : ' O plene omni dolo & omni fallacia , filidiaboli,inimice ornnis iuſtitiæ ,
non definis fubuertere vias Domini rectas.
Is Matth . 12.6
C. Refertur ad hanc quoquè claſſemk blafphemia Spiritus : quod pec

catum Chriſtus in Iudæis magnoperè taxat, ac reliquis peccatis deterius

facit. Atque vtinam modò hîc non peccaretur. Nam blaſphemant Spiri
Violatores,
Agad.Gratianum 25. g.l.tum ſan & um & illi , vt ſcribit' Damaſus, qui contra ſanctos Patrum cano

nes Spiritus fan & i inftin & u di &tatos, libenter aliquid aut proteruè agunt,

aut loqui præſumunt,aut facere volentibusfpontè coſentiunt. Talis enim

præſumptio manifeftè vnum genus eſt blaſphemiarum in Spiritum ſan

& tum : Sic Damaſus.

TESTIMONIA .

Contra per 1. A. LEO Magnus epiftola decima ad Flauianum ;
unaciam hæ . capite primo de Eutychete loquens: Quid iniquiùs,
reticorum . quàm impia ſapere, & fapientioribus doctioribus
non credere? Sed in hac infipientiam cadűt, qui quum
ad cognoſcendam veritatem aliquo impediuntur ob
ſcuro, non ad propheticas voces, nő ad apoftolicas li.
teras,nec ad euangelicas authoritates, fed ad femet-
ipſos recurrunt. Sed idcò magiftri erroris exiſtunt,
quia veritatis diſcipuli non fuêre. Quam enim eru-
ditionem de facris noui & veteris teſtamenti paginis
acquifiuit, qui nec ipfius quidem Symboliinitia com
præhendit? Et quod per totum mundű omnium re
generatorú voce depromitur, iſtius adhucfenis cor
de non capitur.
2. AVGVSTINVS de Genefi ad literam , libro
Cur heretici feptimo, capite nono : Neque enim non omnes hære.
fiant homis' tici ſcripturas catholicas legūt, nec ob aliud funt hæ .
ACS .
retici, nisì quòd eas non rectè intelligentes, ſuas fal.
fas opiniones contra earum veritatem peruicaciter af-
ſerunt.
3. ET tractatu decimooctauo in Euangelium Ioan
pertinaciter nis : Neque enim natæ ſunt hæreſes, & quædam do-
pturam malegmata peruerfitatis illaqueantia animas,& in profun-
intelle&tam dum præcipitantia, nisi dum fcripturæ bonæ ,intelli-
Hezretici. guntur non benè : & quod in eis non benè intelligitur,
etiam temerè & audacter aſſeritur. Itaque, chariſlimi,
valdè cautè hæc audire debemus,ad quæ capiéda par
uuli ſumus, & corde pio & cum tremore, ſicut ſcri
ptum eft, hanc tenentes regulam ſanitatis, vt quod
fecundùm fidem , qua imbuti ſumus, intelligere valu
Quid agenda erimus, tanquàm decibo gaudeamus: quod auté fe.
cundùm ſanam fidei regulá intelligere nó poterimus, non intelli
dubitationem auferamus, intelligentiam differamus: gimus aut ce
hoc eft, vt etiamſi quid neſcimus,bonum tamen & ve- bus fidei.
rum effe niinimè dubitemus.
4. ITEM de vtilitate credendi, capite primo : Si
mihi, Honorate , vnum atos idem videretur elle, hz
reticus, & credens hæreticis homo, tam lingua quàm Hereticas, &
ftylo in hac cauſa conquiefcendum mihi eſſe arbitra- credens hz.
rer.Núc verò cùm inter duo plurimú interfit: quádo - runt.
reticis, diffe
quidem hæreticus eft, vt mea fert opinio, qui alicui
us temporalis commodi , & maximè gloriæ princi- Hæreticus
patusa ſui gratia, falſas acnouasopiniones vel gignit quis.
vel ſequitur : ille autéqui huiuſmodi hominibus cre .
dit, homo eft, imaginatione quadam veritatis ac pie
tatis illuſus.
5. IDEM libro decimooctauo de ciuitate Dei , ca.
pite quinquagefimoprimo: Quiergò in Eccleſia Chri.
Iti morbidū aliquid,prauum fapiunt, li correpti ve
fanum rectuma fapiant, refifunt contumaciter,luan Pertinax de
peftifera & mortifera dogmata emendare nolunt, ſed ris facit has
defenſare perfiftunt : hæretici fiunt, & foràs exeuntes, reticum .
habentur in exercentibus inimicis : etiam fic quippe
veris illis catholicismembrisChrifti malo fuo pro
funt, dum Deus vtitur & malis benè, & diligentibus
eum omnia cooperantur in bonum .
6 . ET libro vigefimoprimo, capite vigefimoquin
to : Debét attendere, quàm fit intolerabile atæ à ſana
doctrina nimis deuium, vt multi ac penè omnes , qui
hæreſes impias condiderunt exeuntes de Catholica
Ecclefia , & facti funt hærefiarchæ , meliores habent
caufas, quàm hiqui nunquam fuerút Catholici, cùm
in
 VERITAT I S.
in corum laqueos incidiſſent,fiillos hærefiarchas hoc
facit liberari à ſupplicio fempiterno, quòd in Catho
lica Eccleſia bapuzati ſunt, & facramentum corporis
Chrifti in vero Chrifti corpore primitùs acceperunt.
Cùm peior vtiqz fic deſertor fidei, & ex deſertore op
pugnator eius effectus, quàm ille qui non deſeruit,
quam nunquam tenuit.
1. B. MATTHAEI duodecimo : Pharifæiaudien
tes dixerunt : Hic non eijcit dæmones, nisì in Beelze
bub principe dæmoniorum ,
2. ET capire decimoquinto : Tunc accefferunt ad
cum ab Hierofolymis Scribę & Phariſçi ,dicétes: Qua-
re diſcipuli tui tranſgrediuntur craditionem ſeniorú?
Non enim lauant manus ſuas cùm panem manducant,
Ipfe autem reſpondens, ait illis : Quare & vos tranf-
gredimini mandatum Dei & c .
3. ET vigefimnoprimo: Nouiſimè autem miſit ad
eos filium fuum , dicens : Verebuntur filium meum ,
Agricolæ autem videntes filium ,dixerunt intra fe: Hic
eft hæres, venite,occidamuseum, & habebimus hære
ditatem eius.Et apprehenſum eum, eiecerüt extra vie
neam , & occiderunt . Cùm ergò venerit Dominus yi.
nex , quid faciet agricolis illis ? Aiuntilli:Malos malè
perdet, & vineam luam locabit alijs agricolis . Et cùm
audiſſent principes facerdotum & Pharifæiparabolas
eius,cognouerunt quòd de ipſis diceret. Et quærentes
eum tenere,timueruntturbas,quoniam ficut prophe.
tam eum habebant.
ITEM vigefimofecundo: Tuncabeuntes Phari.
fæi, confilium inièrunt, vt caperent eum in ſermone.
Et mittunt ei diſcipulos ſuos cum Herodianis , di
centes : Magifter, ſcimus quia verax es , & viam Dei
in veritate doces, & non eft tibi cura de aliquo , & c.
Cognita autem Ieſus nequitia eorum, ait : Quid me
tentatis hypocritæ ? Oftendite mihi numiſma cen
fus & c .
5. 10 ANNIS ſeptimo: Alij dicebát ,Hic eft Chris
ftus. Quidam autem dicebant, Nunquid à Galilæave.
nit Chriftus:Nonne ſcriptura dicit, quia ex ſemine Da
uid,& de Bethleé caſtello vbì erat Dauid ,venit Chri-
ſtus? Diſſenſio itao facta eft in turba propter eum & c.
Reſponderunt ergò miniftris Pharifæi : Nunquid &
vosSeductieftis?nunquid ex principibus aliquiscre-
didit in cum,aut ex Pharifæis ? Sed turba hæc quæ non
nouit legem ,maledi& i ſunt.Dixit Nicodemus ad eos,
ille qui venit ad eú nocte, quivnus erat ex ipſis : Nun
quid lex noftra iudicat hominem , nisì priùs audiêrit
ab ipfo , & cognouerit quid faciat? Reſponderüt & di-
xerunt ei: Nunquid & tu Galileus es? Scrutare , & vide
quia à Galilæa Propheta non ſurgit.
6. E T capite duodecimo : Cogitauerunt auté prin-
cipes facerdotum , vt & Lazarum interficerent: quia
multi propter illum abibant ex Iudæis , & credebat in
Ieſum &c . Pharifæi ergò dixerunt ad femetipfos, Vi-
VI
gratia peccatum eft in Spiri
Quomodò Inuidentia fraternæ
tum
A. Quando dolemus ac triſtamur grauiter de ſplendore augmentóvevirtutum ſerm.Domini
donorumque Dei, quibus frater eſt conſpicuus.
B. Quod crimen non tam hominis videtur eſſe proprium , quàm Satanæ , * qui aretrait.c
Dei gratiam in homine tum augeri, tum conſeruari fert impatientiſfimè
circò non modò fratrum " accuſator, verumetiam Dei & bonorum omnium b Apoc.2.c
implacabilis eſt aduerfarius, qui tanquam leo rugiens circuit, quærens quem de- € 1.Pet.s.e
uoret. Satanæ filij ex Iudæis fuêrc ,qui naſcentem Euangelij gratiam omninò
tibus inuidebant ,vtin “ Adis Apoſtolicis legimus.
44$
detis quia nihil proficimus ? ecce mundus totus poft
eum abijt.
7. A ĆTORVM quarto : Quid faciemus homini
bus iftis? Quoniam quidem notum fignum factum
per eos omnibus habitantibus leruſalem :manifeftum
eft, & non poffumus negare . Sed nè ampliùs diuulge
tur in populum , comminemur eis,né vltrà loquantur
in nomine hocylli hominum .
8. ET capite quinto: Iniecerüt manus in Apoftolos,
& poſuerunt eos in cuſtodia publica.
9. PSALMO primo : Beatus vir qui non abijt in
confilio impiorum , & in via peccatorum non ftetit, &
in cathedra peftilentiæ non fedit.
10 . POSTERIORIS Petri ſecundo:Fueruntye.
rò & pſeudoprophetæ in populo ,ficut & in vobis erūt
magiftri mendaces, qui introducét ſectas perditionis,
& eum qui emit eos ,Dominum negant,ſuperducentes
fibi celerem perditionem . Etmulti ſequentur eorum
luxurias,per quos via veritatis blaſphemabitur. Et in
auaritia fictis verbis de vobis negociabuntur. Quibus
iudicium iam olim non ceflat: & perditio eorum non
dormitat.
11 . AD Titum tertio : Hæreticum hominem poft
vnam & ſecundam correptionem deuita : ſciens quia
fubuerſus eft qui eiuſmodi eft, & delinquit, cùm fit
proprio iudicio condemnatus.
12. POSTERIORIS ad Timotheü tertio :Quem
admodùm autem lannes & Mambres reftiterüt Moyfi,
ità & hirefiftuntveritati,homines corruptimente,re
probi circa fidem.Sed vltrà non proficient:infipientia
enim eorum manifeſta crit omnibus, ficur & illorum
fuit, & c. Mali autem homines& ſeductores proficient
in peius,errantes, & in errorem mittentes .
13 . PRIORIS ad Timotheum quarto : Spiritus
autem manifeftè dicit, quia in nouiſimis temporibus
diſcedent quidam à fide,attendentes ſpiritibus erroris
& doctrinis dæmoniorum, in hypocriſi loquentium
mendacium , & cauteriatam habentium fuam conſci
enciam &c .
14. AD Titum tertio, vt paulò antė, B.teftimonio
vndecimo.
15. ACTOR'VM decimotertio: O plene omnido .
lo,vt in textu .
1. C. MATTHAEI duodecimo: Dico vobis, omne
peccatum & blafphemia remittetur hominibus: fpi
ritus autem blaſphemia non remittetur.
2. DAMASVS apud Gratianum cauſa vigefima Conténentes
quinta, quæftione prima, capite Violatores: Violato canones .
res canonum voluntarid, grauiter à ſanctis Patribus
iudicantur : & à fancto Spiritu, cuius inſtinctu ac do
no dictati ſunt, damnantur : Quoniam blaſphemare
in Spiritum
ſanctum non incógrue videntur, qui con
tra eoſdem facros canones, non neceſitate compulli,
ſed libencer aliquid & c . vt in textu .
!
fan &tum ?
Aug.lib.z.de
inmonte , ca.
43.& 44. & 1.
....
Sap.2.d
, & id
-a Attor.in.a
13.5 Gen4
Kkk 3 TESTI
 DE INVIDENTIA FRATERNAE
TESTIMONIA .
1. A. AVGVSTINVS libro primo de ſermone
Domini in monte, capire quadragefimocertio : Pec-
Peccatum ad catum ergò , fratres, ad mortem puto eſſe, cùm poft
mortcm. agnitionem Deiper gratiam Domini noftri IE'S V
Chrifti quiſque oppugnat fraternitatem , & aduersùs
lauidétia fra-ipfam gratiam , qua reconciliacus eft Deo, inuidentiæ
teraz gratiz . facibus agitatur. Peccatum autem non ad mortem
eft, fiquiſquam non amorem à fratre alienauerit, ſed
officia fraternitati debita per aliquam infirmitatem
animi non exhibuerit. Quapropter & Dominus in
Luc.23. cruce ait : Pater, ignoſce illis, quia neſciunt quid faci-
unt : nondùm enim gratiæ Spiritus fancti participes
facti, ſocietatem ſanctæ fraternitatis inierant : & bea-
Actor.7 tus Stephanus in A &tibus Apoftolorum orat pro eis
à quibus lapidatur , quia nondùm Chrifto credide
rant, neque aduersùs illam communem gratiam di-
micabant. Et Apoftolus Paulus proptereà,credo ,non
orat pro Alexandro ,quia iam frater erat, & ad mor.
tem , id eſt, inuidentiæ facibus fraternitatéoppugnan-
do peccauerat. Pro his autéqui non abruperant amo
rem ad mortem , fed timori fuccubuerant, orat, vt eis
3. Tim.4. ignofcatur. Sic enim dicit : Alexander ærarius multa
mala mihi oftédit, redder illi Dominus ſecundùm ope.
raeius : quem & tu deuita : valdè enim reftitit noftris
ſermonibus.Deindè fubiungit,pro quibus orat,itàdi.
cens : In prima mea defenſione nemo mihi affuit, fed
omnes me dereliquerunt. non illis imputetur .
2. ET capite quadragefimoquarto : Hoc fortaſsė
Inuidentia peccare in Spiritum fan &tum , id eft, permalitiam &
fraterne cha- inuidiam, fraternam oppugnare charitatem poft ac .
ritatis . ćeptam gratiam Spiritus ſancti: quod peccatum Do.
Matth.12. & minus neque hîc,neque in futuro ſeculo dimitti di
Marci 3 . cit. Vndè quæri poteft, vtrùm in Spiritum ſanctum
Iudæi peccauerint, quando dixerunt, quòd in Beelze .
bub principe dæmoniorum dæmonia Dominus ex
pelleret: vtrùm hoc in ipſum Dominum di &um ac
Matth.so. cipiamus, quia de ſe dicit alio loco : Si enim patreni-
familiâs Beelzebubvocauerunt, quantomagisdome-
ſticos eius?An quoniam de magna inuidentia dixe-
runt, ingrati tam præſentibus beneficijs, quanuis non
dùm Chriftianifuerint,tamen propter ipfam inuiden-
tiæ magnitudinem in Spiritum ſanctum peccâffe cre .
dendi ſunt ? Non enim hoc colligitur deverbis Domi-
Matth.18 . ni . Quanuis enim in eodem loco dixerit, Quicunque
enim dixerit verbum nequam in Filium hominis, re-
mittetur ei : Quiautem dixerit verbum aduersus Spi-
ritum ſanctum ,non remitceturei, neque in hoc ſecu .
lo ,ners in futuro : tamen videri poteſtad hoc eosmo
nuiſſe ,vr accedant ad gratiam , & poft acceptam graciá
non itàpeccent vt tunc peccauerunt. Nunc enim in fi
lium hominis dixeruntverbum nequam , & poteft eis
dimitti,ſi conuerG fuerint, & ei crediderint, & Spiritú
GRAT I AE .
fan &tum acceperint :quo accepto ,fi fraternitatiinui
dere, & gratiam quam acceperant, oppugnare volui
rint, non eis dimitti nequein hoc feculo , neque in fu
turo. Nam fi eos ſic haberet condemnatos, vt nullam
ſpem eis reliquiſſet, non adhucmonendos iudicaret, Matth . 12 .
cùm addidit , dicés:Aut facite arborem bonam , & fru
ctum eius bonum :aut facite arborem malam , & fru
cum eius malum . Sic itaque accipiatur, diligendos Matth.s.
inimicos eſſe, & benefaciendum his qui nos oderunt,
& orandum pro his qui nos perſequuntur,vt pro qui
buſdam etiam fratrum peccatis intelligatur non prę.
ceptum eſſe ytoremus: nè per imperitiam noftram di
uina fcriptura ,quodfieri non poteft, à ſe diſſentire vi
deatur.
3. IDEM libro primoRetractationū, capite deci
monono : Loco alio (nimirùm libro primo de ſermo- 1. Ioan.si
ne Domini in monte, capite quadragefimotertio) Pec.
catum fratris ad mortem ,de quo dicit Ioannes Apo.
ftolus :Non pro illo dico vt roget quis, ità definiuj Peccatum ad
vt dicerem : Peccatum ergò fratris ad mortem pu- dentia frater.
to effe, cùm poft agnitionem Dei per gratiam Domi- nz charitatis
ni noftri Ieſu Chrifti quiſo oppugnat fraternitatem ,
& aduersùs ipfam gratiam ,qua reconciliatus eft Deo ,
inuidentiæ facibus agitatur. Quod quidem non con
firmaui, quoniam hoc pucare medixi, fed tamen ad
dendum fuit, fi in hac tam ſcelerata mentis peruerfi
tate finiërit hanc vitam : quoniam de quocunque pef- De nullo dein
limo in hac vita conftituto,non eft vtique deſperan- hac vita.
dum : nec pro illo imprudenter oratur, de quo non
deſperacur.
1. B. SAPIENTIAE fecundo : Jnuidia diaboli
mors introiuit in orbem terrarum : imitantur autem
illum,qui ſunt ex parte illius .
APOCALYPSIS duodecimo : Proiectus eſt
accuſator fratrü noftrorum , qui accuſabat illos ante
conſpectum Dei noftridie ac nocte .
3. PRIORIS Petriquinto :Sobrijeſtote & vigila
te: quia aduerfarius vefter diabolus tanquàm leo ru
1
giens circuit , quærens quem deuoret,
ACTOR VM vndecimo : Cùm aut afcendiffet
Petrus Hieroſolymam ,diſceptabant aduersùs illúqui
erant ex circunciſione,dicentes : Quare introifti ad vi
rospræputium habentes, & manducâfticum illis?
5. ET capite decimo tertio: Sequenti verò Sabbato
penè vniuerſa ciuitas cóuenit audire verbum Dei . Vi
dentes autem turbas Iudæi, repleti ſunt zelo, & con
tradicebant his quæ à Paulo dicebantur, blaſpheman
tes . Tunc conſtanter &c.
6. GENESIS quarto :Reſpexit Dominus ad Abel,
& ad munera eius. Ad Cain autem & munera illius nõ
reſpexit: iratúsque eft Cain vehementer, & concidic
vultus eius.

VII

Quæ obftinatio facitpeccatum in Spiritum

ſanctum ?

para in ochica, kaA. Ea nimirùm, quæ ob firmatum planè animum adfert aduersùs benè

homibuluper eszedbe monentem ,vtnullis quidem rationibus ab inſtituto damnabili ſedefleđi

& inſer.de conuerfione ad quis patiatur.

• Exo.7.& deincèps.Au-B . Fuit hoc peccato inſigniter obftri & us rex * Pharao,quietſi totiès mo
Moyſe, & ſubindè flagellis Dei grauiſſimis affligeretur: tamen
Exodum,
pore . Greg.31.Moral cap..neretur à
& fer.ss.detem
11. & lib.11.cap.s.
b Exodi 14.8. in propoſitotyrannico perftitit,& perijt obftinatus.Nota eft Iudæorum
Hier.soas.
Zach.7. a .a inuida ' pertinacia ,quosſuisvelutì coloribus depingens Stephanus, Du
Efa.4s
c Geneſ. 49.
d Actor.7. f
ra ceruice, inquit, & incircunciſis cordibus & auribus
, vos ſemper Spiritui ſan .
Eto reſtitiſtis. Nec ſunt diſſimiles hodiè, qui nouis addi & i Sectis, ne au
c . Pſal. 97.2
dire quidem aut legere fuftinent Catholicédocentem ,quaſie aſpidum in
star
 DE OBSTINATIO N E. 447 )
ftàroccluſis illi contra dulcem melodiam , id eſt, ſanam Eccleſiæ do & rinam auri

bus,dicere videantur : ' Recede à nobis, & fcientiam viarum tuarum nolumus. Quod nihil " lob 21.5 7

aliud eſt, quàm vt Paulus & loquitur, fecundùm duritiam & impænitens corthe-g Rom.2.a
faurizare libiirã in die iræ & reuelationis iuſti iudicij Dei. Nam vt Salomon quo-beton.comen

què docet, Viro qui corripientem dura ceruice contemnit, repentinus ei ſuper. in Cantica.
ueniet interitus, & eum fanitas non ſequetur.
TESTIMONIA.
1. A. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lauren- tur, iuſto iudicio omnipotens Deus obligatam pec
Contemnens tium , capite octogeſimotertio : Qui in Eccleſia remit . catis mentem etiam in culpam alceram permittit ca
remiftionem
peccatorum. ci peccata non credens, contemnit tantam diuini mu- dere, vt qui flendo & corrigédo noluit mundare quod
neris largitatem , & in hac obftinatione mentis diem fecit, peccatum incipiat peccato cumulare. Peccatum
claudit extremum , reus eft illo irremiſlibili peccato ergò quod pænitentix lamento non diluitur, pecca
in Spiritum ſanctum , in quo Chriftus peccata dimit tum fimul eft & caufa peccati: quia ex illo oritur, vn
tit. dè adhuc peccatoris animus altiùs obligetur . Peccatú
2.
ET in pfalmum quinquagefimumoctauum ,con- verò quod ex peccato fequitur, peccatum fimul eft &
cione prima: Ergò non miferearis omnium qui ope. pæna peccati: quia excreſcente cæcitate, ex retributi.
rantur iniquitatem :Hocduobus modis intelligi po one prioris culpæ generatur,vtquafi iam quædam fine
teft : Siue quia omninò nulla peccata impunita relin- in peccatore ſupplicia ipfa incrementa vitiorum . Fic
quit Deus, fiue quod eft quædam iniquitas, quam qui verò nonnunquàm , vt vnum idem peccatum & pec
operantur, omninò eorum Deus non miſeretur. Se. catum fit, & pena peccati, fimul & cauſa peccati. Es
cundùm iftosduosmodosbreuiter, quantum tempo . paulò pòft: Hoc autem nobis cum tremore conſide
Nulla iniqui.ris ſufficit, aliquid loquamur charitati veſtræ.Iniqui- randum eft, quomodò iuftus & omnipotés Deus cùm
tas impunita tas omnis, parua magna've fit, puniatur neceſsè eft, præcedentibus peccatis irafcitur, permittit vt cæcara
aut abipfo homine pænitéte, aut à Deo vindicáte.Nå mens etiam in alijs labatur . Vndè Moyſes ait : Non . Gen.15.
& quem pænitet,punic feipſum . Ergò fratres punia- dùm completa ſunt peccata Amorrhæorum . Dauid
mus noftra peccata, fi quærimus mifericordiam Dei. quoquè ait: Appone iniquitatem ſuper iniquitatem pſal 68.
Non poteft Deus miſereri omnium operantium ini- ipforum , vtnon intrentin iuftitia tua.Propheta etiam
quitatem quafi blandiens peccatis, aut non eradicans alius dicit: Maledictum & mendacium , & homicidiú, ofexs.
peccata. Prorsùsautpunis ,aut punit. Vis non puniat? & furtun , & adulterium inundauerunt, & fanguis
Puni tu . Nam & illud fecifti quod impunitum effe nó fanguinem tetigit . Sanguis enim fanguinem tangit,
poffit, fed à ce puniatur potiùs, vt facias quod illo quando peccato peccatum additur, vt ante Dei ocu
pſalmo ſcriptum eft, Præueniamus faciéeius in con los adiunctis iniquitatibus anima cruentetur. Paulus
Hal. feſlione. Quid eft , Præueniamus faciem eius in con- Apoftolus ait : Viimpleant peccata ſua ſemper. Ioan- s.Tim.si
ſeſlione Antequàm ipſe attendat ve puniat,tu pręueni ni quoquèperangelum dicitur: Quinocet, noceat ad- Apoc.vlt.
confitédo , & puni.Non ille inueniat quod puniat,quia huc :& quiin fordibus eft, fordeſcat adhuc, Vndè núc
cùm tu punis iniquitatem ,facis æquitatem.Et ideò tuî etiam Dominus dicit: Si conuerſus iuftus à iuftitia ſua Ezech.3.
miſerebitur Deus, quia iam te operantem æquitatem fecerit iniquitatem , ponam offendiculum coram eo .
inuenit Deus. Quid eft, operantem æquitatem ? Quia Acfi apertè dicat : Quia videre pænitendo noluit vbi
hoc in te oditi,quod & odit ille, ve incipias placere iam impingic, iufto eum iudicio deferens, ponam ei Quomodò
Deo, dum hoc in te punis quod difplicet Deo.Nam nó vt & alibì impingat. Quod tamen Domini ponere, eft offendiculüDeusdicatur
poteft impunitum relinqui peccatum , quia verum eft: nequaquàm ad peccandum premere, fed nolle à pec
Non miſerearis omnium qui operantur iniquitatem . . cato liberare: ficut de Pharaone dicitur: Ego indura- Exod.4.& 7.
Sed videamus iam alium modum , quo hæc ſenten- bo cor eius . Non enim corpeccantis Donuinus obdu Quomodò
tia poſſit intelligi. Eft quædam iniquitas, quam qui rat : ſed obdurare dicitur , cùm ab obduratione non Deus obdu.
operatur,nö poteft fieri vtmifereatur ei Deus.Queri- liberat. Miſericors enim Deus tempus nobis ad pæni- rare cordadi.
tis fortè quænam illa fit ? Ipfa eft defenſio peccatorum . tentiam relaxat, ſed cùm eius gratiæ patientiam nos ad
Defendere Quando quiſque defendit peccata ſua, magnam ini. augmétum vertimus culpæ , hoc ipfum tempus quod
peccata,qui- quitatem operatur. Hoc defendit quod Deus odit . Et ad parcendum piè difpofuit, diftri&tiùs ad feriendum
ta fitiniquto videre quàm peruersè , quàm iniquè: Si quid boni vertit , vt quia reuerti quis eriam fpatio temporis ac
fecerit, libi vult imputari: fi quidmali,Dco .Nam hoc cepto noluerit, per hoc mala ſua ad reatum augeat,
modo defendunt homines peccata ſua ex Dei perſo- per quod ea diluere potuit, fi conuerti voluiſſet. Vn
na, quod peius eft. Quid eft hoc ? Nemo cft quiaudeat dè ſcriptum eſt : Ignoras quoniam benignitas Deiad Rom.3.
dicere, bonum eft adulterium ,bonum eſt homicidiū, pænitentiam te adducit? iecundùm duritiam autem
bona fraus, bonum periurium : nullus prorsùs homi tuam & cor impænitens , theſaurizas cibi iram in die
num. Nam qui illa etiam faciunt, clamant mala hæc iræ & reuelationis iuſti iudicij Dei. De benignitate er .
eſſe quando paciuntur,Omninò ergò non inuenies ani- gò omnipotentis Deiiram ſibi in die iræ reprobus the .
mam tam peruerſam , tam extorrem à ſocietate ge- laurizat:quia dum ad pænitentiam tempus accipitur,
neris humani , & à participatione communis fangui. & ad peccandum exhibetur, ipſum remedium gratiæ
nis ex Adam ,cui vidcatur bonum eſſe adulterium , lic . vertit in augmentum culpæ . Vndè & omnipotés Deus
ut dixi, fraus,rapina, periurium .Sed quomodo eade. qui collata remedia conſpicit ad culpæ augmentum
fendunt? Si Deus noluiſſet, non id feciffem . Quid vis trahi, ipſam benignitatem quam contulit, in iudicij
faciam fato meo ? diſtrictionem vertit, vt indèpòft ampliùs feriat,vnde
3. GREGORIVS homilia yndecima ſuper Eze, modò ampliùs expectat. Et quia homo deſerere malū
Quàm perni- chielem : Diſtricta ſunt omnipotentis Dei iudicia. Et non vult vt viuat ,auget vndè moriatur .
ciocuin lit, in
peccatis per qui peccatorem diù expectat ve redeat, non redeunci BERNARD VS libro priino deConſideratio .
Icucrare . atque contemnenti ponit adhuc vbi grauiùs impin- ne ad Eugenium Pontificem maximum ,capite ſecun
gat. Peccatum quippe quod per pænitentiam citiùs do : Nec pergas quærere quod illud fit: ( cor durum
non deletur,aut peccatum eft,aut cauſa peccati , fimul videlicet) fi non expauifti,quum hoceft. Solum eftcor
& pæna peccati. Omne enim quod priùs committi- durum quod femetipſum non cxhorret, quia nec ſen
tur, peccatum eft. Sed fi citiùs poenitendo non tergi- tit. Quid me interrogas ? Interroga Pharaonem. Ne
mo
 ION
448 DE OBSTINAT E.
moduri cordis faluté vnquam adeptuseft, nisi quem hoc de illis faciunt, quales cos inuenerint iam factos
fortè miſerans Deus,abftulicabeo,iuxta Prophetam , proprijs vitijs ex pręcerita voluntate.Videndum fanè Altera cipo.
Ezech . 36.
cor lapideum , & dedit cor carneu . Quid ergò cordu . eft, vtrùm etiam fic accipi poffit, Ego indurabo, tan . htio.
egregia dc . rum ? Ipfum eft quod nec compū & ione ſcinditur,nec
Cordis duri quàm diceret, quàm durum fic demonftrabo.
Scriptio. pietatemollicur,necmoueturprecibus,minis non ce- 3. ET quæftione vigefimaquarta : Et vidit Pharao Exod 9.
dır, fiagellis duratur. Ingratum ad beneficia eſt,ad con. quoniam facta eft refrigeratio ,& ingrauatum eſt cor
filia infidum , ad iudicia fzuum ,inuerecundum ad tur- eius, & non exaudiuit eos,ficut dixeratDominus. Hîc Cauſz obdu
pia,impauidum ad pericula inhumanum ad humana, apparet, non illas tantùm fuiffe cauſas obdurationis rationis Pha
temerarium ad diuina,preteritorum obliuiſcens,prç- cordis Pharaonis,quòd incátatores eiusfimilia facie- !aonice .
fenciú negligens, futuranon prouidens. Ipſum eſt cui bant, verumeciam ipſam Dei paciétiam qua parcebat.
præteritorum , pręter ſolas iniurias,nihilomninò non Patientia Dei ſocundùm cordahominum ,quibuſdam Deipoeniten.
præterit, preſentium nihil non perit,futurorum nulla vtilis ad pænitendum ,quibuſdam inutilis ad refiften- tia abuiçtes.
nisì fortèad viciſcendum proſpectio feu præparatio dum Deo, & in malo perſeuerandum :non tamen per
eft.Ec ytin breui cuncta horribilis mali mala comple- ſeipſam inutilis eft, fed fecundùm cor malum, ficut
car, ipſum eft quod nec Deum cimet, nec homincm iam diximus. Hoc & Apoftolus dicit ,Ignoras quia pa. Rom.s.
reueretur. tiencia Dei ad pænitentiam te adducir ?Secundùm au
5. IDEM in ſermone de conuerſione ad Clericos, tem duritia cordis tui & impænitens cor, theſaurizas
Pfal.1o . capite quarro : Atfortè aliquem moueat illud de pſal. tibiiram in die iræ & reuelationis iufti iudicij Dei,qui
mo : Qui diligit iniquitatem ,oditanimam ſuam.Ego reddet vnicuique ſecundùm opera eius.Nam & alibi
autem dico ,odit & carnem . An non odit , cuigehennæ cùm diceret,Chriftibonus odor ſumus in omniloco: z.Cor.s.
cumulos mercatur in dies, & cui ſecundùm duritiam eciam illud adjūxit, & in ijs qui ſalui tiunt, & in ijs qui
Rom.z. fuam & cor impænités theſaurizatiram in die irę? Ce pereunt. Non dixit, Chriſti bonú feodoré eſſe ijs qui
terùm hoc odium tam carnis , quàm animæ ,non in af- lului fiunt, malum autem ijs qui pereunt, ſed tantùm
fectu ,ſed in effectu potiùs inuenitur.Sicnimirùm odit honum odorem ſe dixit.Jlli verò tales funt, vt & bo
& phreneticus carnem fuam, cùm fibijpfi manus in- no odore pereant fecundùm ſui cordis,viſępèdi&tum
ferre laborat, rationis deliberatiooe ſopita. An verò eft ,qualitatem, quæ mundanda elt bona voluntate in
Obftinata grauior vlla phrenelis iudicatur,quam impenitentia Dei gratia, vt incipiant ei prodeſſe iudicia Dei, quæ
peccati vo.a cordis, & peccandi obftinata voluntas ? Siquidem ma. malis cordibus nocent.
Juntas, gr
uiſlima phre nus nefarias inijcit fibijpli, nec carnem, fed mentem S. ITEM ſermone o &togefimooctauo de tempore :
achs. lacerat & corrodit. Primò hoc fideliter & firmiter credar dilectio veftra,
1. B. EXODI feptimo hæc ſummatim continen- quia nãquàm priùs Deusdeſerit hominem , nisì priùsDeus nunquš
tur:Moyſes & Aaron ad Pharaonem loquuntur, virgá ab homine deſeratur. Cùm enim & ſemel & ſecun- deſerit homi.
vertuntin ferpérem , & aquam virga percuffam in fan . dò & tertiò vnuſquiſque grauia peccata commiſe. nem prior.
guinem,quæ etiam faciút Magi Pharaonis ſuis incan- rit : expectat tamen illum Deus, ficut per Prophetam Ezech.33.
rationibus:quam ob cauſam Pharao magis induratur. dicit, vt conuertatur & viuat . Cùm verò in peccatis
2. OCTAVI capitis ſunimahçc eft: SecúdaAegy- fuis cæperit permanere, de multitudine peccatorum
pri plagaeft ranarum , pro quarum ablatione promit- naſcicur deſperatio, ex deſperatione obduratio gene
cit Pharao populum dimittere,nec facit :quare addi- ratur.Dum homines negligentes in primis defpiciunt
tur tertia ciniphum , & quarta muſcarú ,propter quas peccata ſua quia parua funt,creſcentibus minutis pec
rursùm promittit Pharao ſe filios Ifrael dimiſſurum , catis adduntur etiam crimina, & cumulum faciunt, &
quod non facit. demergunt. Quod cùm factum fuerit, impletur hac
3. NONI verò capitishæc eſt : Quinta plaga eft pc- quod ſcriptum eſt ,Peccator cùm venerit in profun- Prouerb.ca
ftis in iumentis, ſexta vlcerum , feptima grandinis, ad dum malorum, conteminit. De talibus & Apostolus
quam promittit|Pharao ſe dimiſſurum populum , fi dicit, Ignoras quòd patientia Deiad pænitétiam te ad . Rom.z.
ceſfet: verùm necid complet : nullus autem filiorum ducit: Tu autem fecundùm duritiam cordis cui, & cor
Iſrael in his malis vllum patitur damnum . impænitens, thefaurizas tibi iram indicirz . Et de ta
4. ET decimi capitis: Oétauum fignum eft locu- li'obduratione etiam alibi legimus,Equusindomitus Eccli so .
ftarum, quibus ablatis,obduratus Pharao, ne fic qui- euadit durus, & filius remiffuseuadicpræceps. Et ite
dem iuxta condictum dimittit populum . quapropter rùm de corrigendo filio ſcriptura loquitur, vndè ait,
nonum additur, nempe tenebrarum denfiffimarum , Tunde latera filij tui dum infans eft, nè induret, & Ibidem .
propter quas dimiteit Pharao, vtexeant, ſed protinùs non conſentiat tibi. Ifta enim teftimonia ſcriptura
idem denegat,Moylicz minatur. rum ideò charitati veſtræ infinuare volui , vt intelli
5. DVODECÍM'Í ſumma eft: Paſchalis agni ritu gatis quia & obduratio non Dei potentia compellente
declarato ac celebrato ,eius'p ſanguine domorum ſu- perficitur,ſed Dei remiſſione vel indulgentia genera
perliminaribus illito, celis omnibus Aegyptiprimo- tur :acfic Pharaonem non diuina potentia, fed diuina Pharaonis
genitis, Iſraélicæ cum diuitijs Aegypti egrediuntur:'de patientia credéda eft obduraffe. Denique quotiès eum obduratio
ritu Phaſe ac eſu azymorum , & tempore habitationis Dei plaga percuſlit,afflictus pænituit. At vbi ej remif
Ifrael in Aegypto . fio diuina indulgentiam dedit,iierùm ſe in ſuperbiam
6. AVGVSTINVS quxſtione decimao & aua ſu- elatus erexit. Hoc ergò definitiſſimè credite fratres,
per Exodum :Vt ergò tale cor haberet Pharao quod & hocintelligite, quia quotièsDominùs dixit,Ego in- Exod.4. & 7.
patientia Dei non moueretur ad pietatem, ſed potiùs durabo cor Pharaonis :non aliud intelligi voluit, ni
ad impietacé, vitijproprijſuit: Quòd verò facta ſunt sì , ego ,inquit, fufpendo plagas meas & Magella, vndd
ea,quibus cor ſuo vitio tam malignum refifteret iuſi- eum perindulgétiammeam contra meobdurariper
Quomodò onibus Dei: hoc eftenim quod dicitur, Indurarum , mitto . Sed fortèaliquisdicat, Quare illum Deus par
nis induratà quia non fiexibiliter confentiebat, fed inflexibiliter re- cendo indurari fecerit, & quare Aagella remouerit?
dicitur.
fiftebat: diſpenſationis fuit diuinæ ,qua tali cordi non Hoc loco fecurus ego reſpondeo : Ideò Deus totiès luftè permif
folùm iufta, ſed euidenter iufta pæna parabatur, qua flagella remouit, quia Pharao pro ingenti cumulo pec- fus eft obdu.
timentes Deum corrigerentur . Propolito quippelu- catorum ſuorum non tanquam filius ad emendationé Fasi.
cro ,verbi gratia ,propter quod homicidium commit . meruit corripi, fed tanquàm hoftis permiſſus eſt indu
tatur,aliter auarus aliter pecuniæ cótemptor mouen . rari , Tantæ enim illius iniquitates pręceſſerunt, & De
tur : ille fcilicet ad facinus perpetrandum , illead ca um toties facrilego auſu contemplerüt, vt in illo im
uendum : iplius autem lucri propofitio in alicuius il- pleretur quod de talibus Spiritus fanctus dixit, In la-Pfal.ga.
lorum non fuit poteftate .Ità cauſe veniūt hominibus bore hominú non ſunt, & cum hominibus nő Aagella
'malis, quæ non funt quidem in eorum poteftate, fud buntur:Ideò tenuit eos ſuperbia ,operti ſunt iniquitare
& im
 DE OBSTINATI Ở Nė.
& impietate ſua : Prodijt quaſi ex adipe iniquitas eo-
rum E. cce qualiter obduratur, qui ad correctionem
caſtigari à Domino non meretur. Deillis autem quos
indurari Dei miſericordia non permittit, ſcriptú eft,
S Heb.12 .
Apoc 3. Flagellat Deus omnem filiū quem recipit.Et iterùm ,
Proucr.3. Ego quos amo, arguo & caſtigo. Et iterùm , Qué enim
diligit Dominus, corripit.De hac obduratione etiam
Propheta ex perſona populi ad Dominum clamat, di
Elaia 63. cens: Indurâfti cor noltrum nè timeremuste.Quod
vtiquè non eſt aliud, nisi deſeruïſti cor noftrum , nè
conuerteremur ad te. Quam rem multis præcedétibus
ſacrilegijs in populo ludæorum impletam eſſe cogno-
uimus.Nemo ergo cum Paganis autManichęis Dei iu-
ftitiam repræhendere autculpare præſumat : ſed cer
tiſtimè credat, quòd Pharaonem non Dei violétia, ſed
propria iniquitas & indomabilis ſuperbia contra Dei
præcepta totiès fecerit obdurari.Quid eft autem quod
Exod.4 . & 7. dixit, Ego indurabo cor eius,nisì,cùin abfuerit gratia
mea , obduret illum nequitia ſua ?Et vt hoc euidentiùs
poliit agnoſci,aliquam fimilitudinem de rebus viſibi.
Similitudo libus charitati veſtræ proponimus . Sicut enim quo-
qua Pharao. tiès nimio frigore aqua conftringitur, ſolis calore ſu-
nis obdura. perueniente reſoluitur, & difcedente eodem foleite
tio cxplica- rùm obduratur : ità nimirùm peccatorü frigore refri-
tur.
Matth.24 . geſcit charitas multorü , & veluti glaciesobdurátur: &
cùm eis iterùm calor diuinæ miſericordiæ fuperuene-
rit,reſoluuntur. Ille vtiquè calor de quo ſcriptum eſt,
Pfal.18.
Non eft qui ſe abſcondat à calore eius. Quod etiá erga
Pharaonem impletū eſſe cognoſcimus, à quo quoties
Aagella remota funt, cótra Deum fe obduratus erexit:
quoriès verò affictus eſt, humiliter ſupplicauit.
9. GREGORIVS libro trigeſimoprimoMorali-
um ,capite vndecimo : Pharaonis cor Dominus obdu-
râſſe deſcribitur,non quòd ipſe duritiam contulit, ſed
quòd exigentibus eiusmeritis, nulla illud deſuper in-
fufi timoris fenfibilitate molliuit.
10. ET libro vndecimo, capite quinto : Ad Moyſen
Exod.4 . dicitur de Pharaone, Ego obdurabo cor eius.Obdura .
requippe per iuftitiam dicitur Deus, quando cor re-
probum per gratiam non emollit,
11, EXOĎIdecimoquarto capite deſcribitur quo.
modò Pharao Iſraëlem perſequés, & mare per ficcum
poft illum ingrediens, cum vniuerſo equitatu ac cur-
ribus ſubmerfus fuerit.
12. IEREMIAE quinto: Quòd fi etiá ,viuit Domi-
nus, dixerint : & hoc falsò iurabūt. Domine,oculi cui
refpiciunt fidem : percuſlifti eos, & non doluerunt :at-
triuifti eos, & renuerūtaccipere diſciplinam :indura-
uerunt facies ſuas ſupra petram , & noluerunt reuerti .
Ego aüt dixi, Forſitan pauperes ſunt& ftulti ,ignoran
tes viam Domini, iudiciū Dei ſui. Ibo igitur ad opti-
mates, & loquar eis: ipfi enim cognouerunt via Do
mini, iudicium Deiſui.Et eccė,magis hi fimul confre-
gerunt iugum , ruperunt vincula.
13. ET capite octauo : Et dices ad eos : Hæc dicit Do
minus,Nunquid qui cadit,non reſurger? & qui alier
ſus, no reuertetur?
Quare ergò auerſus eſt populus iſte
in Ierufalem auerfione contentioſa ? Appræhenderunt
mendacium , & noluerunt reuerti. Attendi & auſculta-
ui : nemo quod bonū eſt loquitur, nullus eft quiagat
pænitentiam ſuper peccato ſuo, dicens, Quid feci? Dés
cóuerſi ſunt ad curfum ſuum ,quaſi equus impetu va
dens ad prælium .
14. ES A I AE quadragefimooctauo: Sciui enim
quia durus es, & neruus ferreus ceruix tua, & frons
tua area.
15. ZACHARI AE feptimo: Hæc ait Dominus
exercituum, dicens: Iudicium verum iudicate: & mi.
ſericordiam & miſerationes facite vnuſquiſque cum
fratre fuo. Et viduam & pupillum , & aduenā , & pali-
perem nolite calumniari: & malum vir fratriſuo non
cogitet in corde fuo, Et noluerunt attendere, & auer
terunt ſcapulam recedentes : & aures ſuas aggrauaue .
runt, nè audirent . Et cor fuum poſuerunt vtadaman
449
tem ,nèaudirent legem , & verba quæ mifit Deus exer.
cituum in Spiritu luo per manum Prophetarum prio
orum : & facta eſt indignatio magna à Domino exer
cituum .
16. GENESIS quadragefimonono :Simeon & Le
ui fratres, vaſa iniquitatis bellátia.In cöfilium eorum
non veniat anima mea, & in cætu illorú non fit gloria
mea : quia in furore fuo occiderunt virú , & in volun
tate fua fuffoderút murum . Maledi& tus furor eorum ,
quia pertinax : & indignatio eorum , quia dura :diui.
dam eos in lacob , & difpergam eos in Ifraël.
17. ACTOR VM ſeptimo: Dura ceruice,vtin textu .
18. . PSALMO quinquageſimoſeptimo : Furoril
lis ſecundùm fimilitudinem ſerpétis, ficutafpidis ſur
dæ & obturantis aures ſúas.Quænon exaudiet vocem
incantantium , & venefici incantantis ſapienter. Deus
conteret dentes eorum inore ipſorum : molas leonum
confringet Dominus
19. 10 B vigefimoprimo: Quare ergò impij vi
uunt , ſubleuati ſunt, confortatio diuitijs ? Tenent
tympanum & citharam , & gaudent ad fonitum orga
ni. Ducunt in bonis dies fuos, & in puncto ad infer
na deſcendunt. Qui dixerunt Deo , recede à nobis, &
ſcientiam viarum tuarum nolumus. Quiseft omnipo
tens, vt feruiamus ei ? & quid nobis prodeft, fi oraue.
rimus illum
20 . AD Romanos fecundo : An diuitias bonitatis
eius , & patientiæ , & longanimitatis contemnis, igno
rans quoniam benignitas Dei ad pænitentiam te ad
ducit ? Secundùm autem duritiam tuam & impeni
tens cor,theſaurizastibi iram in die iræ & reuelatio
nis iuſti iudicijDei, qui reddet vnicuique ſecundùm
opera eius.
21. PROVERBIORVM vigefimonono : Viro
quicorripientem & c.vt in textu .
22. BERNARD V S ſermone quadragefimoſe- Correptionis
cundo ſuper Cantica : Quòd fiarguero & feceroquod contemptor
meum eft, illa autem increpatio procedens minimè quibusgran.
quod ſuum eſt faciat, neque id ad quod miſi illam , litia promo
ſed reuertatur ad me vacua, tanquam iaculum feriens ueatur.
& reſiliens, quid me animitunc habere putatis fra
tres ? Nonneangor ? nónnetorqueor ? Et vtmihivfur.
pem aliquid ex verbismagiftri,(quia de ſapientia non Philip.
poſſum ) prorsùs coarctor èduobus, & quid eliga ne
ſcio, placeré ne mihi in eo quod locutus ſum , quonia
am quod debui , feci: an pænitentiam agere ſuper ver
bomeo , quia quod volui,non recepi ?Volui nimirùm
perimere hoftem , & eripere fratrem : & non feci fic,
magis autem contrarium accidit. Nam læſi animam ,
& culpam auxi. Siquidem acceſsit & cótemptus. No
lunt audire te, inquit, quia nolunt audire me. Vides Ezcch.3.
quæ maieſtas contemnitur ? Non te putes me ſolum
ſprentiſſe,Dominuslocutus eft.Et quod dixit Prophe.
tæ , dixit & Apoftolis: Qui vos fpernit, ait,mefpernit. Lucz 10. 1
Non ſum Propheta, non ſum Apoftolus: & Prophetæ
tamen & Apoſtoli (audeo dicere) vice fungor : & qui
bus non æquor meritis, eorum implicor curis. Etſiad
meam multam confufionem , etfi ad grande pericu
lum mihi, ſuper cathedram Moyfi ſedeo, cuius tamen
non vendico mihi vitam , nec experior gratiam . Quid
tamen Num ideò cathedræ non deferetur, quoniam
occupata eft ab indigno ? Etiam fi Scribæ & Pharifæi Matth. 23.
in ea ſedeant, inquit, quæ dicunt facite. Plerunquè contemptui
etiam impatientia contemptui iungitur, ita vt aliquis impatientia
non folùm non curet corrigi obiurgatus, ſed inſuper jungitur quã .
obiurganti indignetur more phrenetici, manum me
dici repellentis.Mira peruerfitas .Medicanti iraſcitur,
qui non irafcitur ſagittanti. Eft enim qui fagittat in Pfal.co.
obſcuro rectos corde, qui & teipſum nunc ſagittauit
ad morté, & in illum non cômoueris ? Mihi indigna
ris qui fanum te fieri cupio ? Iraſcimini, inquit , & no - Pfal.4 .
lite peccare. Si peccato iraſceris, non folum minime
peccas, ſed & quòd peccâras, exterminas. Nunc verò
& peccatum retines medicamentum reſpuendo, &
Lil peccare
 450 DE I M P OE NITENTIA..
peccare apponis irrationabiliter iraſcendo, & eft fu-'
Impudentia pra modum peccans peccatum . Aliquoties additur &
impatientia impudentia, vtnonmodò impatienter ferat quòd cor .
quandoquè
iungitur. ripitur, fed etiam id vndè repræhenditur, impuden-
Ierem.3. ter defendat.Hoc planè deſperatio.Frons, inquit, mu-
lieris meretricis fa &ta eft tibi,'noluifti erubeſcere. Et
Ezech.16 . ait :Receſſit zelus meus à te, vltrà non iraſcar tibi . So-
Defenfio pec lo auditu contremiſco . Sentis'ne, quanti periculi,
execrabilis. quanti's horroris & tremoris res fit peccati defenfio ?
Apoc.3. Dicit iterùm :Ego quos amo, arguo & caftigo. Si ergò
te zelus deſeruit: & amor. Neceris amore dignus, qui
Tunc Deus indignus caftigatione cenſeris. Vides quia tunc ma
magìs iraſci. gìs iraſcitur Deus,cùm non iraſcitur? Miſereamur im-
cùm
tur, non
iraſcitur. pio, inquit,& non diſcetfacere iuftitiam .Miſericordi-
Elaia 26. am hanc ego nolo.Super omnem iram miſeratio ifta,
Pſal.a. ſepiens mihi vias iuftitiæ.Satius profe & ò mihi, iuxta
Prophetæ confilium , appræhendere diſciplinam ,'nè
quádo iraſcatur Dominus, & peream de via iufta.Vo-
lo iraſcaris mihi pater miſericordiarum , fed illa ira
qua corrigis deuium, non qua extrudis de via.Illud
tua nobisbenigna animaduerfio parit, hoc formido
lofa nutrit diſlìmulatio.Nó enim cùm neſcio, fed cùm
ſentio te iratum , tunc maximè confido propitium . et
enim cùm iratus fueris, miſericordiæ recordaberis.
Deus,inquit, tu propitius fuiſti eis,& vlcifcens in oésPſal.98 .
adinuentiones eorum. Moyſen loquitur & Aaron at
Samuelem , quosmodò præmiferat,& hoc vocat It pro
pitiationem , q eorum Deus non pepercit excellìbus.
i nunc tu ergò,atąs hanctibi excludito in æternum , de.
fendendo erroré, & accuſando correptionem . An non Eſaiz s.
iftud eft malum dicere bonum , & bonum malum ? An Ex impudes
non ex hac odioſa impudentia pullulabit mox impce- pænitentia,
tia oritur in
nitentia,mater deſperationis ? Qué enim pæniteatſu mater deſpeo
per bono quod putat ? Væ illis, inquit. Væillud æter- rationis .
num eſt. Aliud eftquenquetentarià propria concupi- Ecclit
lacobi s.
ſcentia abftra & um & ille & um , & aliud fpontè appe
tere malum tanquàm bonum , ad mortem quafi ad vi.
tam malè fecurum properare.

VIII

Quando peccatum Impænitentiæ committitur ?

Door het milie A. Cùm homo peccatorum ſuorum , quæ falutari pænitentia expianda forent,
nifac.Ge.finem modumq;nullú facit,ac proponit inſuperſe nollevnquá pænitentiá agere.
deanathemaB. Taliú certè quideploratè peccatores ſunt,ac manere volunt, vita iuxta & mors
a Pſal.33.
Pfal.3.a d * peſſima eſt,quum illi ſi non verbis,at reipfadicere videantur: Percußimus fædus

,quod
3d Pfal.st.: cum morte, & cum infernofecimuspactum. Acdehis etiam di &um accipi poteſt
Eriloan.5.d Ioannes teftatur , Et peccatum ad mortem : non pro illo dico vt roget quis.
Aug. de cor
rep . & gratia, C. Hæc di &a fint hactenus de peccatis in Spiritum ſanctum ,grauiſſimisillis qui
ttac.cap.19. dem, & quæ aut nunquam , autægrèadmodùm à Deo hominiremittuntur. Qua

propter aduersùs ea fæpè nos ipfos munire , & alios confirmare debemus,vt obfer

de receber osueturillud : Nolite contriſtare,nolite extinguere Spiritū Dei: Hodiè fi vocem eius audie
Plal.94. ritis,nolite obdurare corda vestra. Non obduretur quis ex vobisfallacia peccati. Cor8 enim
& Ecli ,d durum habebitmalè in nouißimo. Nunc porrò ad peccata, quæ & ipfano parùm enor

mia ſunt, & in cælum clamantia dici folent,accedamus.

TESTIMONIA.
1. A. AVGVSTINVS ſermone vndecimode ver. · hoc ſeculo, quæ valeat in futuro. Sed ifta impæniten
bis Domini: Contra hoc donú gratuitum , (remiſlio . tia vel cor inpænitens, quandiù quiſque in hac carne
nem ſcilicet peccatorum ) contra iftam Dei gratiam lo- viuit, non poteft iudicari. De nullo enim deſperadum De nullo,
Impoenitétia quitur corimpænitens.Ipfa ergò impænitentiaeft Spi eft, quandiù patientia Dei ad pænitétiam adducit, nec quandià vi.
eft peccatum ritus blaſphemia, quæ nonremittetur nequein hocle dehac vita rapit impium, qui non mortem vult im - uir,defpe
in Spiritum
ſanctum . culo , neque in futuro. Contra Spiritum enim fan & um pij quantùm vt reuertatur & viuat.Paganus eft ho- Ezech.18.
quo baptizantur quorum peccata omnia dimittun- die: vndè fcis, vtrùm fit futurus craftino Chriſtianus?
Joan.20 . tur, & quem accepit Ecclefia , vt cui dimiferit peccata , Iudæusinfidelis eft hodie : quid fi cràs credit in Chri
dimittatur ei : verbū valdè malum & nimis impium , fto ? Hæreticus efthodiè:quid fi cràs fequatur catho
fiue cogitatione, fiue etiam lingua ſua dicit, quem licam veritatem ? Schiſmaticus eft hodie: quid fi cràs
patientia Dei cùm ad pænitétiam adducat, ipſe ſecun- amplectatur catholicam pacem ? Quid fi ifti quos
in
Rom.2. dùm duritiam cordis fui & cor impænitens theſauri- quocunque genere erroris notas, & tanquam defpera
zat ſibiiram in die iræ & reuelationis iufti iudicij Dei, tiſſimos damnas, antequam finiant iftam vitam ,agant
qui reddet vnicuiqueiuxta opera eius. Hæc ergo im- pænitentiam , & inueniant verá vitam in futuro ? Pro
pænitétia : fic enim vno aliquo nomine poffumus vt indè fratres etiam ad hoc vos admoneat quod ait Apo
cunquè appellare & blafphemiam & verbum contra ftolus, Nolite ante tempus quicquam iudicare. Hæc 1.Cor.40
Spiritum ſanctum , quod remiſioné non habet inęter enim blafphemia Spiritus cui nūquàm eft vlla remif
num : hæc,inquam , impænitentia cótra quam clama- fio ( quoniam non omnem , fed quandam intellexi.
Matt.9. & 4. bat & præco & iudex, dicentes, Poenitétiam agite, ap- mus, eam perſeuerantem duritiam cordis impæni
propinquabit enim regnum celorum :contra quá Do tentis vel diximus vel inuenimus,vel etiam quantùm
minus os Euangelicæ prædicationis aperuit , & contra exiftimauimus oftendimus) non poteft in quoquam ,
quam ipfum Euangelium in toto orbe prædicandum vt diximus, dum in hacadhuc vita eſt, depræhendi.Et
eſſe prædixit:vbi pofteaquam reſurrexit à mortuis, paulò pòft : Non ergo proptereà quicunq dixerit ver- Occurrit du
Luca 24 .
ait diſcipulis, Oportebat pati Chriſtum , & refurgere bum contra filium hominis, remittetur ei : qui autem bicacioni.
à mortuis tertio die,& prgdicari in nomine eius pæni. contra Spiritum fan & um , non remittetur ei, quia in
tentiam & remiſionem peccatorü per omnes gentes, Trinitate maior eſt Filio Spiritus ſanctus, quod nul
Impoeniten- incipiétibus ab Hierufalem . Hæc omninò impæniten- lus vnquàm vel hæreticus dixit: ſed quoniam quif- Cur blafphe.
siępeccatum ția non habet remiſſionem , neque in hoc ſeculo neque
non quis reftiterit veritati, & blafphemauerit veritatem , tum
mia ſandum
in spiri
ritur. in futuro : quia pænitentia impetrat remiſlionem in quod eft Chriſtus, etiam poft tantam ſui prædicatio grauior iudi.
nem catur, quàm
 DE IM P OE NIT EN T Í Á. 451 )
in Patek aut nera apudhomines, vi verbum caro fieret, & habita- ſoluta & in cælis. In quibuſcunque, omnia funt, quan
Filium. ret in nobis : quod eft filius hominis, id eft, ipſe Chri- tacunque fint, & qualiacunque ſint : veraci nihilomi
loan...
ftus, fi non dixerit verbum illud cordis impænitentis nùs eorum manente fententia, quæ nunquàm foluen
Ioan.3. contra Spiritum ſanctum , de quo diétum eft, Quinon da eſte denunciatur: in eorum tenore conſiſtens, non
renatus fuerit ex aqua & Spiritu : & de quo item di- ctiam ab hoc eodem pòft recedens. Etpaulò pòft:No - Blaſpheman.
loan . 30 .
ctum eſt, Accipite Spiritum ſanctum :ficuidimiferitis tandum quòd quolibet genere blaſphemántibus in tibus in spi
peccata, dimittuntur ei : id eſt, fi pænituerit eum ,acci. Spiritum fan tuin , fi reſipiſcant & corrigant, & hîc eis ritum ſanētā
piet per hoc donum remiſsionem omnium peccatorú: & in futuro feculo remittatur: nec inde poſitDomi- catum acum remit
fimul & huius, quòd verbum dixit contra Filium ho- ni nutare ſententia, quæ circa tales, vtiquepermanen- tatur.
minis : quia peccato ignorantiæ fiue contumaciæ vel tes, permanere dicta eft, non circa non tales effectos.
Impænitētia cuiuſcunqueblaſphemiæ , non addidit peccatum im- Quandiù autem in hoc manent, tales funt, qualibus
tepugnat gi? poenitentiæ contra donum Dei & gratiam regenera non remittendum effe præfixum eft. Cùm autem ab
& facramenti tionis vel reconciliationis, quæ fitinEccleßa Spiritu hocrecefferint, non tales efficiuntur, qualibus non re
poenitentiæ . Sancto mittendum eſſe prædi & tum eft. Et ideò non talibus ef
IDEM in epiſtola quinquagefima ad Bonifaci- fectis poteft & hîc & in futuro ſeculo iam remitti.
um Comitem : Intelligant ergò no omne, ſed aliquod Alioquin ( quod abfit )fruftrà videreturEcclefia huiuſ
fignificatū eſſe peccatum in Spiritum ſanctum , quod modiſua reconciliatione fuſcipere. Quia autem fru
Ioan.15. omninò non remittetur. Sicut enim cùm dixiffet : Si ftrari non poteft, hoc intellectu modis omnibus,falua
non veniſſem , peccatum non haberent: vtiquè non Domini fententia, prædicandum eft, quantùm ad nos
intelligi voluit ,
ni erantmultismagnisof peccatis,fed aliquod propria i.B. PSALMO trigefimotertio : Mors peccatorum
um peccatú ,quod ti non haberent, poſſentillis omnia peſlima.
dimitti quæ habebant: id eſt, quòd in eum venientem 2. ESAIAE vigeſimooctauo : Propter hoc audite
non crediderunt: Hoc enim non haberent peccatum, verbũ Domini viri illuſores, qui dominamini ſuper
fi non veniffet.Sic etiam cùm dixit, Qui peccauerit in populum meum quieft in leruſalem . Dixiftis enim , >
Marth . 13. Spiritum ſanctum , vel qui verbum dixerit aduersùs percuſlimus fæduscú morte, & cum inferno fecimus
Marc.j. Spiritum ſanctum , non vtique omne quod in Spiri- pactum.Flagellum inundans cìm tráfierit, non veniet
Luc . 12.
tum ſanctu peccatur fa &to fiuedicto, ſed aliquod cer- ſuper nos : quia pofuimus mendacium ſpem noftram ,
Certa quædã
blafphemia tum & proprium intelligi voluit.Hoc eft autem duri. & mendacio protectiſumus.
in Spiritum tia cordis vſque ad finem huiusvitæ, qua homo recu 3. ET capite tertio : Ruit Ierufalem , & ludas con
ſanctum ,non fat in vnitate corporis Chrifti, quod viuificat Spiri- cidit: quia lingua eorum & adinuentiones eorum
semittetur
tus ſanctus, remiſlionem accipere peccatorum . Cùm contra Dominum , vt prouocarent oculos maiefta
vnquàm.
loan. 20 . enim dixiſſet diſcipulis,Accipite Spiritum ſanctum : tis eius . Agnitio vultus eorum refpondit eis :& pec
continuò ſubiecit,Si cui dimiferitis peccata, dimitten catum ſuum quafi Sodoma prædicauerunt, nec abf
tur ei : fi cui tenueritis, tenebuntur . Huic ergò dono conderunt. Væanimæ eorum , quoniam reddita ſunt
gratiæ Dei quicunque reftiterit & repugnauerit, vel eis mala.
quoquo modo fuerit ab eo alienus vloz in finé huius 4. PSALMO quinquageſimoprimo:Quid gloria
temporalis vitæ ,nonremittetur ei, neque in hoc fecu- ris in malitia , q potés es in iniquitate!Proptereà Deus
lo neque in futuro : hoc fcilicet tam grande peccatum , deftruét te in finem : euellet te, & emigrabit te de taber .
vt co teneantur cun & a peccata , quod non probatur ab naculo tuo , & radicem tuam de terra viuentium ,
aliquo eſſe commiſſum , nisì cùm de corpore exierit : 5. PROVERBIORVM ſecundo : Cófilium cu
homos. Quandiù verò hîc viuit, eum ,ficutdicit Apoftolus, pa ftodiet te; & prudentia feruabitte ,veeruaris à via ma
tientia Dei ad pænitentiam adducit. Sed fi ipſeperſeue la, & ab homine qui peruerſa loquitur : qui relin
rantiſlima iniquitate, ficut conſequéter adiungit Apo- quunt iter rectum , & ambulant per vias tenebroſas :
tolus, fecundùm duritiam cordis fui, & cor imponi. qui lætantur cùm mala fecerint, & exultant in rebus
tens theſaurizat fibi iram in die iræ & reuelationisiu- peſſimis: quorum vix peruerfæ ſunt, & infames gref
fti iudicij Dei, non remittetur ei neque in hoc ſeculo, ſus eorum.
neque in futuro. Ifti autem cum quibus agimus, vel 6. PRIMAE Ioannis quinto : Qui ſcit fratrem ſuũ
de quibus agimus; non ſüßt deſperandi. Adhuc enim peccare peccatum non ad mortem , petat: & dabitur ei
funt in corpore: ſed non quærant Spiritum ſanctum vita peccanti non ad mortem.Eft peccatum ad morté :
nisì in Chrifti corpore. non pro illo dico vt roget quis.
3. GELASIVS primus in tomo de Anathematis 7. AVGVSTÍNVS in libro de Correptione &
Matth. 12 . vinculo : Dixit Dominus , quòd in Spiritum fan & um gratia, capiteduodecimo: Eft peccatum ad mortem :
Marc. 3.
peccantibus nec hîceſſet, nec in futuro ſeculo remit non pro illo dico vtrogetquis. De quo peccato quo
tendum . Quantos autem cognoſcimus in Spiritum niam non expreſſum eſt, poſſuntmulta & diuerſa ſen
ſanctum delinquentes ficut hæreticos diuerfos, Arria- tiri: ego autem dico id eſſe peccatum , fidé quæ per di- Peccatum ad
nos, Eunomianos, Macedonianos, ad fidem catholi. lectionem operatur, deſerere vſque ad mortem . mortcm ,cít
fidcm
cam reuertentes ,& hîc remiſlionem fuæ percepiſſebla. 8. IDEM libro primo Retractationum , capite de " que ad nuos
ſphemiæ , & in futurum fpem fumpfiffe indulgentiæ cimonono, vt ſupra quæſtione ſexta , authoritate ter- të deſererc.
Quibus re . conſequendæ ? Nec ideò non vera eſt Domini fenten tia.
mitti poffit tia, aut putabitur eſſe vllatenùs reſoluta : cùm circa ta 1. C. AD Ephefios quarto : Et nolite contriftare ſpi.
Spiritus bla: les, fihocelle permaneant, nunquàm omninò ſoluéda ritum ſanctum Dei, in quo fignati eftis in die redem
bus non por perfiftat, effectis autem non talibus, nó irrogata. Sicut ptionis.
fit. etiam eſt conſequenter & illud B. loannis Apoftoli: Eft 2. PRIORIS ad Theſſalonicenſes quinto : Spiri
1. loan.s. peccatum ad mortem : non dico, vt oretur pro eo. Et tum nolite extinguere.
eft peccatum non admortem : dico, vtoretur pro eo : 3. PSAL MO nonagefimoquarto : Hodiè fi vo
Eft peccatum ad mortem, in eodem peccato manenti cem eius audieritis , nolite obdurare corda veſtra :
bus: eft peccatum non ad mortem , ab eodem peccato ficut in iritatione fecundùm diem tentationis in de
ſerto ,
Iccleſia quę. recedentibus. Nullum eft quippe peccatum, pro quo
wis peccata aut non oret Ecclefia remittendo : aut quod, data libi 4. AD Hebræos tertio : Quapropter ficut dicit Spi.
Fethittere po diuinitùspoteſtate, defiftentibusab eodem , non pof- ritus fanctus, Hodiè fi vocem eius audieritis, noli
ribus. fit abſoluere, vel pænitentibus relaxare, cui dicitur : te obdurare corda veftra ficut in exacerbatione fe .
Matt.16 .& 18. Quæcunque dimiferitis fuper terram ,dimiffa erunt & cundùm diem tentationis in deferto , Vbì tentaue .
Loan.20 . in cælis : & quæcunque ſolueritis fuper terram , erunt runt me patres veftri: probauerunt & viderunt ope
L11 2 ra mea

DE PECCATIS IN C AE L YM
452
ra mea quadraginta annis. Propter quod infenſus fui
generationi huic , & dixi , Semper hi errant corde.
Ipfi autem non cognouerunt vias meas : quibus iu
raui in ira mea , Si introibunt in requiem meam . Vi.
deve fratres , nè fortè fit in aliquo veftrùm corma
lum , incredulitatis, diſcedendi à Deo viuo. ſed ad-
hortamini yofmetipfos per fingulos dies donèc ho-
diè cognominatur, vt non obduretur quis ex vobis
fallacia peccati, Participes enim Chrifti effetti ſumus ;
..
CLAMANTIBV S.
fi tamen initium fubftantiæ eius vfque ad finem fir
mum retineamus.
ECCLESIASTICI tertio : Cor durum ha
5.
bebitmalè in nouiſlimo : & qui amat periculum ,inil
lo peribit. Cor ingrediensduasvias, non habebit fuc
ceſſus, & prauus corde in illis ſcandalizabitur. Corne.
quam grauabitur in doloribus, & peccator adijciet ad
peccandum .

DE PECCATIS IN

CAELVM CLAMANTIBVS .

Quæ dicunturpeccata in cælum clamantia ?

Aug. in Enchi.ca.80.& lib.
annor.in lob ca.3o . & lib. A, quæ præ cæteris inſignem & manifeſtam improbitatem habere
1, locutionis de Gen. cap.
60. & quæft.s. ſuper Exod. noſcuntur, diuinamqueiram & vltionem inſigniter accerſunt ijs, à
Greg.3. par.curæ paft.ad. E
mo.32. & in 2.pſalm.po . quibus committuntur.
nitentialem .
a Gene.4.b B. Eiuſcemodi quatuorè Scriptura numerantur,* Homicidium volun
b Gene 18.c.
C Exod. 22. d tarium , Peccatum Sodomiticum ,Oppreſſio pauperű , & Merces & ope
d Deut.24.c laccb.s.a . rariorum defraudata.

TESTIMONI A.
1. A. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lauren mor, cùm procedit in factum .
Clamorin tium, capite octogeſimo: Peccata, quanuis magna & 3. ET libro primo locutionis de Geneſi, capite ſexa.
. horrenda cùm in conſuetudinem venerint, aut parua, geſimo: Dixit autem Dominus,Clanor Sodomorú Gene.it.
aut nulla effe creduntur : vfque adeò vt nó folùm non & Gomorrhæ impletus eft, & deli&ta eorü magna val.
occultanda, verùm etiam iam prædicada ac diffaman- de. Clamorem ſcriptura folet ponere pro tanta impu- Clamor in
Pſalm.9.
da videantur, quando ficutfcriptum eft, Laudatur pec libertate
dentia & iniquitatis, vt nec verecundia, nec Scripturis.
cator in defiderijs ánimęſuę, & qui iniqua gerit, bene- timore abfcondatur.
dicitur. Talis in diuinis libris iniquitas & clamor vo 4. ITEM queſtione quinta fuper Exodum : Et nüc Exod.3.
catur. Sicut habes apud Efaiam Prophetá de vinea ma ecce clamor filiorum Ifrael venit ad me, non ficut cla
Efaia s. la : Expectaui, inquit, vt faceret iudicium , fecit aút ini mor Sodomorum , quo iniquitas fine timore & fine Genc... :
quitatem , & non iuftitiam , ſed clamorem . Vndè eft il- verecundia fignificatur,
Gene.18 . lud in Genefi, Clamor Sodomorum & Gomorrhæo- 5. GREGORIVS in tertia parte curæ paftoralis,
rum multiplicatus eft. Quia non ſolùm iam apud eos admonitione trigefimaſecunda: Cùm prauus quiſque
non puniebáturilla flagitia, verùm etiá publícè velut impudéter innotefcit, quo liberiùs omnefacinus per
lege frequentabantur. Sic noftris temporibus ità mul- petrat, eo eciā licitum putat: & quod licitū ſuſpicatur,
ta mala,etfi non talia, in apertam conſuetudinein jam in hocproculdubiò multipliciùs mergitur . Vnde ſcri
venerunt, vt pro hisnon ſolùm excommunicare ali- ptum eſt :Peccatum ſuum ficut Sodoma prædicaue- Eſaiz 3.
quem laicum non audeamus, ſed nec Clericum degra- runt: nec abſconderunt.Peccatum enim ſuum abſcon
dare. Vndè cùm exponerem ante aliquot annos Epifto deret Sodoma, fi adhuc fub timore peccaret .Sed fun
Galat.4.
lam ad Galatas, in eo ipſo loco vbì ait Apoftolus, Ti- ditùs frena timoris amiſerat,quæ ad culpam nec tene
meo nè fortè finecauſa laborauerim in vobis : excla- bras requirebat. Vndè & rursus ſcriptum eſt : Clamor Gene.18.
Nota .
mare compulſus ſum , Væ peccatis hominum quæ ſola Sodomorum & Gomorrhæ multiplicatus eſt. Pecca- Culpa cum
inuſitata exhorreſcimus, vfitata verò pro quibus ab- tum quippe cum voce, eft culpà cũactione: peccatum mor libertate,
dicitucla
r.
luédis filij Dei ſanguis effuſus eſt, quanuis cam magna verò etiam cum clamore, eft culpa cum libertate,
fint,vtomninò claudi contra feſe faciant regnum Dei, 6. IDEM in pfalmum ſecundum pænitentialem :
fæpè videndo omnia tolerare , fæpè tolerando nónul Quòd peccatum clamor ſit, teftatur fcriptura quæ di
la etiá facere cogimur . Atque vtinàm , ô Domine, non cit : Clamor Sodomorum & Gomorrhæorum aſcen- Genc.18 .
omnia quæ non poterimus prohibere , faciamus. Sed dit ad me. Et iterùm : Deſcenda videre , vtrùm clamo
videro , vtrùm me immoderatus dolor incautè ali- rem qui venit ad me, opere compleuerint : Peccatum
quid compulerit dicere. quippe cum voce, culpa elt in actione : peccatum cum
IDEM in libro Annotationum in lob , ſuper ca clamore, eft culpa cum libertate.
puttrigeſimu: Qui inſurrexerunt fuper me fures. Qui 1. B. GENESIS quarto : Et ait Dominusad Cain ,
ad honores indebitos,qui iuftorum ſunt proprij per Vbi eft Abel frater tuus? Quirefpondit, Neſcio : nun
tenebroſas fallacias peruenerunt. Quorū domuserant quid cuftos fratrismei fum ego ? Dixitớ ad eū, Quid
càuernæ petrarum , quiconcupiſcentias ſuas defende- feciſti? Vox fanguinis fratris tui clamát ad me de
bant, & tegebất quibufdá obſcuritatibus diuinorum terra. Nunc igitur maledi &tus eris fuper terram , quæ
librorum , & inter arbores clamabant. Manifeſta erant aperuit ós ſuum, & ſuſcepit ſanguinem fratris tui de
peccata eorum, quanuis ea fcripturarum obfcuritate manu tua.
quafi vmbris arborum tegere conarentur. Hinc eft, 2. ET capite decimooctauo: Dixit itaque Domi
Genc.18.
Clamor Sodomorum aſcendit ad me : Et pleriſque nus : Clamor Sodomorum & Gomorrhæorum mul
locis , pro manifeſtis peccatis clamorem ponit fcri- tiplicatus eft, & peccatum eorum aggrauatum eft ni
ptura, vt verbum fit, quicquid corde concipitur : cla- mìs. Deſcendam , & videbo vtrùm clamoré qui venit
adine,

DE HOMICIDIO
ad me, opere compleuerint: an non eft ità, vtfciam .
3. EXODI vigefimofecundo: Aduenam non con
triftabis, neque affliges eum : aduenæ enim & ipfi fu-
iftis in terra Aegypti. Viduæ & pupillo non nocebitis.
Si læſeritis eos, vociferabuntur ad me, & ego audiam
clamorem eorum : & indignabitur furor meus, percu-
tiamo vos gladio , & erunt vxores veftræ viduæ , & fia
lij veitri pupilli . Si pecuniam mutuam dederitis po-
pulo meo pauperi qui habitat tecum , non vrgebis
eum quafi exador, nec vfuris opprimes. Si pignus à
proximo tuo acceperis veftimentum , ante folis occa
ſum reddes ei.Ipſum enim eft folum , quo operitur in
dumentum carnis eius, nec habet aliud in quo dormi.
at:fi clamauerit ad me, exaudiam eum , quia miſericors
fum .
DEVTERONOMIÍ vigefimoquarto : Cùm
-
Y OLVNTÁŘÍ Ò . 453
repetes à proximo tuo rem aliquam quam debet tibi,
non ingredieris domum eius yt pignus auferas : ſed
ftabis forìs, & ille tibi proferet quod habuerit.ſinau
tem pauper eft, non pernoctabit apud te pignus, ſed
ftatìm reddes ei ante folis occaſum :vtdormiens in ve
ftimento ſuo , benedicat tibi , & habeas iuftitiam co.
ram Domino Deo tuo. Non negabis mercedem indi
gentis & pauperis fratris tui, fiue adienæ qui tecum
moratur in terra , & intra portas tuas eft :fed eadem die
reddes ei precium laboris ſui ante ſolis occaſum , quia
pauper eft, & ex eo fuftentat animam ſuam : neclamet
contra te ad Dominum , & reputetur tibi in peccatum ,
IACOBI quinto : Agite nunc diuites & c. Ecce
merces operariorum qui meſfuerút regiones veſtras,
quæ fraudata eſt à vobis, clamat : & clamor eorum in
aures Domini Sabaoth introiuit.

II

Quomodò fcriptura vindicaridocet Homicidium voluntarium ?

Grauiter fanè, quemadmodùm hiſceverbis Deus oſtendit, quibus Cain xideCécile Ancyz cap:iu.
primum increpat homicidam :* Quid feciſti ?inquit, Vox fanguinis fratris tui tienfe can.54.& feq.
clamat ad me de terra. Nunc igitur maledi &tus eris ſuper terram . Et alibi vox Di-de Cain & Abel,cap.9.

uina teſtatur: Quicunque effuderit humanum ſanguinem, fundeturſanguis illius. b

. Genel.9- Exod.alba

Ad imaginem quippe Deifactusest homo.Concinit Pſaltes Regius: Viriſanguis ĆDeutet

:13.34.0
Pſalm.3 be 1.1021.2.c

num non dimidiabunt diesſuos.Summum enim hoc ſcelus eſt, & atrociſſimam
proximoiniuriam adfert, qui vitam ei adimit abſque legitima d authorita -d Auguft.lib.22.contra
te.Vndè à Christo etiam di & um eft: ' Omnes quiacceperint gladium gladio e Matt.26.c & Apoc.19.c

peribunt.

TESTIMONI Á .
1. CONCILIVM'Ancyranum capitevigeſimoſe
Puena veteris cundo : Qui voluntariè homicidium fecerint,ad pee-
Eccleliza in nitentiam quidem iugiter fe fubmittant. Circa ex
conftiruta. itum autem vitæ , communione digni habeantur. Eos
verò, qui non voluntate, fed caſu homicidium fece-
rint, prior quidem regula poft feptem annorum pe
nitentiam , cómunioni ſociauitfecundùm gradus con .
ftitutos : Hæc verò humanior definitio, quinquennij
tempus tribuit.
CONCILIVM Epaunéſe tempore Gelaſijpri-
mi celebratum ,canone trigefimoprimo:De pæniten-
tia homicidarum , qui ſeculi leges euaferunt,hoc fum
ma reuerentia de eis inter eos placuit obferuari, quod
Ancyritani Canones decreuerunt:
3. CONCILIVM Triburienſe canonequinqua-
gefimoquarto :De hisqui voluntariè homicidium fe-
* fccundùm cerint, Ancyrano fan & o concilio capite * vigeſimo .
editsvetcré , primo legitur: Vt pænitentiæ quidem iugiter ſe ſub-
mittant : perfectionem verò, id eft, communionis
Chrifti gratiam, circa exitum conſequantur, Inftituta
canonica & ſanctorum Patrum decreta, noftro &
omnium orthodoxorum iudicio, inuiolabilem habe-
Relaxatio ant firmitatem .Nobis autem , quipaftores Chrifti oui.
pænæ homi- um ſumus, pro moderni temporis qualitate & homi-
cidarumi
num fragilitate, bonū & vtile videtur, vt his qui vo
luntariè homicidium fecerint, authoritate ſynodali.
& iudicio generali & modum caſtigationis impona-
mus, & certum ac definitum pænitentiæ rempus præ-
monftremus: nè prolixum tempus pænitétiæ, generec
faftidium negligentibus:fed cursùm exercitatis, accre-
ſcat opus falutis.
Penitentia 4. ĒT canone quinquageſimoquinto :Si quis ſpon-
corum qui tè homicidium fecerit, quadraginta diebusab ingreſ-
voluntatič ſu Ecclefiæ arceatur. Et nihil manducet illis quadra-
Domicidium , ginta diebus, præter folum panem & falem ,nequebi-
bat nisì puram aquam . Nudis pedibus incedat. Lineis
noninduatur veſtibus, nisì tantùm femoralibus . Sen
cularia arma non portet. Nullo vehiculo vtatur. Ad
nullam fæminam , nec ad propriam vxoré, his diebus
miſceatur. Nulla communioné illis quadraginta die
bus cum alijs Chriftianis, nec cum alio habeat peni
tente, in cibo vel potu aut vllis rebus. Si verò fintali
qui vitæ ſuæ infidiatores, vt præ illis non poflit dignd
pænitere, interim differatur ei eadem pænitentia ,do
nec ab Epifcopo proprio pax ei ab illis fit facta. Si
enim aliqua corporali infirmitate detentusfit, vt non
poſitritė ieiunare, adhibeatur ei miſericordia, quo .
uſque conualefcat, & tunc demùm peniteat. Si verð
longo tempore eadem fit occupatus infirmitate, ' ad
Epiſcopum pertinebit, vt prudenter pertractet, quo
modò infirmum peccatorem curare difponat: quia,vt
Gregorius paftorali commemorat libro , Occultiora
ſunt vulnera mentium , quàm corporum : & * ars eft * parteis
cap ...
artium, regimen animarum .
5. ET canone quinquageſimoſexto : Poft illos qua
draginta dies, vnum annum integrum ab introitu Ec- Abſtinentia
clefiæ ſuſpendatur. Etabſtineat fe à carne & caſeo, à vi. homicidæ
annua qualis
no & medone ac mellita ceruiſia, nisì Dominicis die .
bus & feftis, qui per illum Epiſcopatum publice cele
branturapud cun & um populum : & nisi vel in hofte,
aut in aliquo magno fit itinere, vel longè aut diù ad
Dominicam curtem , vel fi infirmitate detentus fit:
tune licitum fit ei, tertiam feriam & quintam atque
Sabbatum redimere vno denario, vel precio denarij,
fiue tres pauperes pro nomine Domini paſcendo : ita
duntaxat, vt vel carne, vel vino, vel medonezid eft, de
tribus vna re vtatur, non omnibus veſcatur. Poft
quàm autem de itinere domum reuertatur, aut dein
firmitate liberetur, prædictas ferias non redimat, ſed
ftatuto modo pæniteat. Completo verò vnius eiuſ
dem'qz anni curriculo, ità caftigatus ritè & ordinabili.
ter more pænitentium , introducatur in Ecclefiam .
6. ITEM canone quinquageſimoſeptimo : Se
cundum verò & tertium annum ſimili modo pænite
at : excepto , quòd prædictas tres ferias redimere ius
habeat, vbicunquè eft, fiue in domo, fiue in itine
LII 3 re,
 454 D E “ PE Č Ć À TO
re. Cætera per omnia obferuet, ve in primo anno fa-' 13. NVMERORVM trigefimoquinto : Si quis
ciebat, ferro percufferit, & mortuus fuerit quipercuffus eft:
7. ET canone quinquagefimooctauo : Quartum reus erithomicidij, & ipfemorietur. Silapidemiece Matth. 26
enim annum & quintum , Textum & ſeptimum , iſto rit, & ictus occubuerit, fimiliter punietur. Si ligno
modo obferuer:leiunet autem his fingulistresqua- percuffus interierit, percuſſoris fanguine vindicabi Calcio
dragefimas: Vnam ante Paſcha Domini,a caſeo & pin- tur.Propinquusoccili, homicidam interficier : ftatim
guibus piſcibus, à vino & medone & mellita ceruifia. vt appræhenderit eum, interficietur. Si per odium
Alteram ante natiuitatem S.Ioannis Baptiftæ . Si verò quis hominé impulerit, vel iecerit quippiam in eum
deſunt quadragintadies ante natiuitacem ,impleantur per inſidias : aut cùm eſſet inimicus, manu percuſſe
poft natiuitatem . Tertiam quadragefimam ante nati- rit, & ille mortuus fuerit : percuſſor, homicidijreus
uitatem Domini Saluatorisieiunet, & abftineat fed erit. Cognatus occiſi ſtatìm vcinuenerit eum, iugula
carne & cæteris rebus prædi&tis : & in his quatuor an- bit. Quod fi fortuitù , & abfque odio & inimicitijs
nis, tertia feria & quinta acfabbato, manducet & bi- quicquam horum fecerit, & hocaudiéte populo fuew
batquodcunq; libeat.Etfecundam atque quartam fe- ritcomprobatum ,atqueinter percuſſorem & propin
riam denario,autpredido denarijprecio redimere ius quum ſanguinis quæſtio ventilata: liberabitur inno
Poftſepten : habeat,Sextam verò feriá cautè obferuer. His feptem cens de vltoris manu, & reducetur per fententiam in
tiam homi- annis ritè expletis, recócilietur, & more penitentium vrbem ad quam confugerat, manebitqz ibì, donec fa
cida ad com-facris altaribus & fan &tæ communioni reftituatur,at- cerdos magnus, qui oleo ſancto vnctus eſt,moriatur,
niunionem
admittitur. que perfectionem conſequatur. Si interfector extra fines vrbiū qux exulibus deputa
8. GENESIS quarto: Dixita Cain ad Abel fra . tæ ſunt, fuerit inuentus, & percuſſus ab eo quí vltor
trem ſuum : Egrediamur foràs.Cum eſſent in agro, eft fanguinis: abfque noxa erit qui eum occiderit.De
confurrexit Cain aduersùs fratrem fuum Abel, & in- buerat enim profugus vſque admortempontificis in
terfecit eum. Et aitDominus ad Cain, Vbì elt Abel vrbe refidere. Poftquàm autem ille obierit, homicida
frater tuus? Qui reſpondit, Neſcio : nunquid cuftos reuertetur in terram fuam . Hæc fempiterna erunt, &
fratrismeiſum ego D? ixitâ ad eum , Quidfeciſti?vox legitima in cunctis habitationibus veftris. Homicida
fanguinis fratris tuiclamatad me de terra. Nuncigio fub teftibus punietur : ad vnius teftimonium nullus
tur maledictuseris ſuper terram , quæ aperuit osſu- condemnabitur.Nonaccipieris precium ab eo quire
um , & ſuſcepit ſanguinem fratris tui de manu tua. us eſt fanguinis :ftatim & ipfe morietur.Exules & pro .
Cùm operatus fueris eam ,non dabit tibi fructus fuos: fugiantemortem pontificis nullo modoin vrbes fuas
vagus & profugus eris fuper terram. Dixit Cainad reuerti poterunt: nè polluatis terram habitationis ve.
Dominum :Maior eſt iniquitas mea, quàm vt veniami ſtræ, quæ inſontium cruore maculatur : nec aliter ex
merear. Eccè eijcis me hodiè à facie terræ, & à facie tua piari poteft, nisi per eius ſanguinem , qui alterius ſan
abſcondar, & ero vagus & profugus in terra: Omnis guinem fuderit. Atque ità emundabiturveftrapoffef
igitur qui inueneritme,occidetme. Dixit's ei Domi fio me commorante vobiſcum .Ego enim fum Domi
nus: Nequaquàm ità fiet: ſed omnis qocciderit Cain, nus qui habito inter filios Ifrael.
feptuplum punietur. Pofuit Dominus in Cain fis 14. DEVTERONOMII decimonono: Hæcerit
gnum , vtnon interficeret eum omnis qui inueniſſet lex homicidæ fugientis, cuius vita feruanda eft: Qui
eum.Egrellusós Gainafacie Domini,habitauitprofu- percufferit proximum ſuum neſciens, & qui heri &
gus in terra ad orientalem plagam Eden. nudiuftertiùs nullum contra eum odium habuiffe
9. AMBROSIVS libro fecundo de Cain & Abel, comprobatur : ſed abijſſe cum eo fimpliciter in fyl
Genc.4 . capite nono: Etbenè ait, Vox fanguinis fratris tui cla- uam ad ligna cædenda, & in ſucciſione lignorum ſecu.
Quomodò mát : nori, frater clamat.Hocinnocentia & gratia ger- ris fugerit manum , ferrum lapfum de manubrio
vox fanguis manitatis etiam in ipfamorte feruat.Nonaccufat fra- amicum eius percuſferit, & occiderit :hicad vnam ſu
dicitur. ter,nèvideatur parricida.Non accuſac vox ipfius,non pradi&tarum vrbium confugiet, & viuet: né forfitan
anima eius : ſed vox fanguinis accuſat,quem ipfe fu« proximus eius, cuius effufus eft fanguis, dolore fi
diſti, Tuum te ergò facinus, non frater, accuſat.Si- mulatus,perfequatur, & appræhendat eum ,filongior
mul querela criminoſa adimitur. Non poteft dealien via fuerit, & percutier animam eius qui non eft reus
no teſtimonio queri, qui crimen proprio facinore mortis: quia nullum contra eum quiocciſus eft, odi
confitetur, Minor eft fermo quàm factum : eft tamen um priùs habuiſſe monftratur. Idcircò præcipio tibi,
ctiam terra teſtis, quæ cepit ſanguinem . Etbenè ait, vt tres ciuitatesęqualis inter ſe ſparijdiuidas.Cùm au
De tena Voxſanguinis fratris tui clamatdeterra : non dixit, tem dilatauerit DominusDeus tuus terminos tuos ,
clamarc.
de fratris clamat corpore,ſed de terraclamar. Et fi fra- ficutiurauit patribus tuis, & dederic cibicunctam ter
ter parcit, terra non parcit, Si frater tacet, terra con- ram quam eis pollicitus eft,(fitamen cuftodieris man
demnat. Ipſa eſt in te & teftis, & iudex. Teſtis acrior, data eius, & feceris quæhodiè præcipio tibi,vediligas
quæ adhuc parricidij tui ſanguine madet: iudex afpem Dominum Deumtuum, & ambules in vijseiusomni
rior, quæ tanto fcelerecoinquinata eſt, vt aperiret tempore)addestibi tres alias ciuitates, & fupradi&ta
os ſuum , & exciperet ſanguinem fratris tui de manu rumtrium vrbium numerum duplicabis: vt non ef
tua. fundatur ſanguis innoxius in medio terræ ,quam Do
10. GENESIS capitenono : Sanguinem anima- minus Deus tuus dabit tibi poflidendam , nè fis ſan
rum veftrarum requiram demanu cun &tarum beftia- guinis reus.Siquis autem odio habens proximum ſu.
rum : & de manu hominis, de manu viri, & demanu um , infidiatus fueritvitæ eius, ſurgens63 percufferit
fratris eiusrequiram animam hominis. Quicunque eum , & mortuus fuerit,fugeritápad vnamde ſupradi
effuderit humanum fanguinem , fundetur ſanguis il. ctis vrbibus, mittent ſéniores ciuitatis illius, & arri
lius :ad imaginem quippe Dei factus eft homo. pient eum de loco effugij,tradenta in manu proximi,
11. EXODI vigeſimoprimo ; Qui percuſſerit ho. cuius fanguiseffufus eft, & morietur. Non miſerebe
minem volens occidere, morte moriatur. Qui autem ris eius, & auferes noxium ſanguinem de Iſrael,vt be
non eſt infidiatus, ſed Deus illum tradidic in manus ne fit tibi .
eius, conſtituam tibi locum in quem fugere debeat. Si 15. PRIMAE loannis tertio : Omnis quioditfra
quis per induftriam occiderit proximum fuum & per trem ſuum , honicida eft.Et ſcitis quoniam omnis ho
infidias, ab altari meo euelles eum, vt moriatur. Qui tem
micida non habet vitam æternam in ſemetipſo manen
percuſſerit patrem ſuum aut matrem , morte mo .
riatur. 16. PSALMO quinquageſimoquarto:Viri ſangui
12. LEVITICI vigefimoquarto : Qui percufferit num & dolofi non dimidiabuntdiesfuos.
& occiderit hominem ,morte moriatur. 17. AVGVSTINVS libro vigefimofecundo con
tra
 SO DOMITICO. 455
tra Fauftum Manichæum , capire ſeptuagefimo: Hinc nus iuſſerat,vt ferrum diſcipuli eius ferrent : fed non
erat etiam illud Petri, cùm euaginato gladio volens iuſſerat, vtferirent.
defendere Dominum , aurem perfecutoris abfcidit , 18. MATTHAEI vigefimoſexto : Tunc ait illi le .
quod fa &tum Dominus fatìs minaciter cohibuit, di- ſus: Conuerte gladium tuum in locum ſuum . Omnes
Matth.26 . enim qui acceperint gladium , gladio peribunt.
cens : Recondegladium : qui enim gladio vſus fuerit,
Quid fic acci.gladio cadet. Itſe autem vritur gladio,qui nulla ſupe- 19. APOCALYPSIS decimotertio :Quiin capri.
pere gladiú .
riori ac legitimapoteftate vel iubence velconcedente, uitatem duxerit,in captiuitatem vadet: qui in gladio
in ſanguinem alicuius armatur. Nam vtique Domi- occiderit, oportet eum gladio occidi.

III

Quid verò de Sodomitico peccato , eiusque punitioneſcriptum extat ?

A. Homines Sodomitæ, inquit Scriptura,peßimi erant,&

peccatores coram Domino ni- a Gen 15.4
is. Nefandum hoc & flagitiofum peccatum Petrus & Paulus coarguunt : tum b Petr..be
naturaipſa execratur : Scriptura verò tanti flagitijmagnitudinem his etiam verbis :Photo

declarat : . Clamor Sodomorum & Gomorrhæorum multiplicatus eft, & peccatum eorum eos.es

aggrauatum eft nimis. Vndè ad Loth iuftum , & ab infandise Sodomitarum ftupris . Eene.s.
maiorem in modum abhorrentem , ficangeli loquuntur : Delebimus locum iſtum , in care

eâ quòd increuerit clamor eorum coram Domino,qui miſit nos, vt perdamus illos. Igitur Do- 8 lbidem d &

de cælo, u
minus pluitfuper Sodomam & Gomorrhamſulphur vignem à Domino ſubuertit Deutero.29.d

ciuitates has, & omnem circaregionem . Neque tacet Scriptura cauſas,quæ ad hocper- subvideoita
graue peccatum Sodomitas impulerunt,& alios itidèm permouere poſſunt. Sic de elo.Aug
ciuita. 1.16
Dei
ca.30 . Tertul.
enim legimus apud " Ezechielem : Eccèhæc fuit iniquitas Sodomæ fororis tua, ſuperbia , in Apologeti .

ſaturitaspanis, & abundantia, Gocium ipſius e filiarum eius : emanumegeno & pauperi coadueras
gētes cap.39 .
h Ezech.16.f
non porrigebant.

B. Huic autem flagitio nunquam fatìs execrando ſunt obnoxij , qui diuinam ,i
immò & naturalem legem in Leuitico ſcriptam , violare non verentur. Ea ſic ha- Director del
bet : ' Cum maſculo non commiſcearis coitu fæmineo, quia abominatio est. Cum omni pecore boredom .Pita
non coibis ,nec maculaberis cum eo . Quod îi fiat,terram ipfam tam tetris ac nefandis li- tull inlib.de

bidinibus pollui, ac iram diuinam aduersùs populum maiorem in modum conci la colecciosa
tari, tum crimen ( mortisſupplicio expiandum eſſe,eodem loco monemur.Vn-kubicum sit
dè Paulus non ſemel etiam arguit maſculorum concubitores : damnat prætereà legem lui.de

immundos atq; molles.E quibus vnus erat Onanº Iudæ filius,qui præſentem Dei i locui.20.be

vltionem effugere non potuit, quòdin terram ſemen funderet,peiorquebeſtijs, m 1 Cor.6.6

doel.co.
Ro ...d .. Tim .
naturæ honeſtatem acordincm vellet perrumpere . 5.b Galat.s.d
n Gene.38.b ,
Hiero. in c.s.
TESTIMONIA. epi.ad Epher.

1. A. GENESIS decimotertio : Homines autem naturam . Similiter autem & maſculi, relicto naturali
Sodomitæ & c.vt in textu . vfu fæminę, exarſerunt in defiderijs ſuis inuicem ,ma.
POSTERIORIS Petri ſecundo : Et ciuitates ſculi in maſculos turpitudinem operantes, & merce
Sodomorum & Gomorrhæorum in cinerem redigés, dem ( quam oportuit)erroris ſui in ſemetipſisręcipien
euerfione damnauit, exemplum eorum qui impiè tes.Et ficutnon probauerunt Deum habere in notitia ,
acturi ſunt, ponens : & iuftum Loth oppreſſum à ne tradidit illos Deus in reprobum ſenſum , vt faciantea
fandorum iniuria ac luxurioſa conuerfatione eripuit. quæ non conueniunt : repletos omni iniquitate,mali
adſpectu enim & auditu iuftus eras, habitans apud eostia, fornicatione, & c.
quide die in diem animam iuftam iniquis operibus 4. PRIORIS ad Timotheum primo: Lex iufto
cruciabant. Nouit Dominus pios de tentatione eripe . non eft pofita, fed iniuftis, & nó fubditis, impijs & pec
re, iniquos verò in diem iudicij reſeruare crucian- catoribus, ſceleratis & contaminatis, &c. fornicarijs,
dos & c. maſculorum concubitoribus & c.Et fi quid aliud ſana
3. AD Romanos primo: Mutauerunt gloriam in- do &trinæ aduerſatur.
corruptibilis Dei , in fimilitudinem imaginis corru 5. AD Ephefios quinto : Omnis fornicator,aut im
pribilis hominis, & volucrum , & quadrupedum , & mundus, aut auarus, (quod eft idolorum ſeruitus)non
ſerpentium . ( Propter quod tradidicillos Deus in defie habet hæreditatern in regno Chrifti & Dei . Nemo vos
deria cordis eorum , in immunditiam , vt contumelijs ſeducat inanibus verbis. propter hæc enim venit ira
afficiant corpora ſua in ſemetipſis) qui commutaue Dei in filios diffidentiæ . Qua in occulto fiunt ab ipſis,
runt veritatem Dei in mendacium: & coluerunt & fer . turpe eft & dicere.
uiêruntcreaturæ potiùs quàm creatori, quieft benedi. 6. IVDICVM decimonono : Illis epulantibus, &
&tus in ſecula. Amen . Proptereà tradidit illos Deus in poft laborem itineris cibo & potu reficientibus cor
paſfiones ignominix. Nam fæminæ eorum immuta- pora , venerunt viri ciuitatis illius filij Belial, id eft,
uerunt naturalem yſum , in eum yſum qui eft contra abſą iugo ,& circúdantes domum ſenis, fores pulfare
cope
 456 DE PEC
CAT
O
cæperunt, clamantes ad dominum domůs, atque di- lis,retrò reſpicere, nisi quia nó eft animo redeundum
centes, Educ virum qui ingreffus eft domum tuam , vt ad veterem vitam, qua per gratiam regenerationis ex
abutamur eo ,Egreſfusipelt ad eos fenex, & ait : Nolite uimur, fi vltimum iudicium euadere cogitamus? De
fratres, nolite facere malum hoc:quia ingreſſus eſt ho. niquè vxor Lot, vbì reſpexit, remanfit : & in falem
mo hoſpitium meum, & ceſſate ab hac ſtulcitia: habeo côuerſa, hominibus fidelibus quoddam præftitit con
filiam virginem, & hichomo habet concubinam :edu. dimentum, quô ſapiant aliquid, vnde illud caueatur
cam eas ad vos, vthumilietis eas, & veftrá libidinem exemplum .
compleatis :tantùm , obſecro,ne ſcelus hoccontra na-. 17. TERTVLLIANVS inapologetico aduersùs
turam operemini in virum .Nolebantacquieſcere fer. Gentes, capite trigefimonono : Nondům ludæum ab
monibus illius & c. Aegypto examen Palæſtina ſuſceperat, nec iam illic
7. ET càpite vigefimo : Et fic factum eft vt omnes Chriftianæ ſectæ origo confederat, cùm regiones acfi.
qui ceciderant de Beniamin in diuerfis locis, eſſent vi nes eius Sodoma & Gomorrha igneus imber exullit,
gintiquinque millia, pugnatores ad bella prompriſli. Olet adhuc incendio terra, & fi qua illicarborum po- Tertulliani
mi . Remanſerunt itaque de omni numero Beniamin , ma oriantur oculis tenus,cęterùm contacta cinereſcut. tempore que
qui euadere potuerunt & fugere in ſolitudinem ,ſex- 18. EZECIELIS decimoſexto : Ecce hæc fuit & c. fucritfacies
terrz Sodo .
centi viri:ſederunta in petra Remmon menfibus qua- vtin textu . morum .
tuot. Regreſi autem filij Iſrael, omnes reliquias ciui 1. B. LEVITICI decimooctauo : Cum maſculo
tatis à viris vſque ad iumenta gladio percufferunt, & c. vtin textu . Mulier non ſuccumbet iumento, nec
cunctasöz vrbes & viculos Beniamin vorax flamma miſcebitur ei:quia ſcelus eſt.Nec polluamini in omnis
conſumpfit, bus his, quibus cõtaminatę ſuntvniuerfæ gentes, quas
8. GENESIS decimooctauo : Clamor Sodomo. ego eijciamante confpectum veſtrum , & quibus pol
rum & c.vt in textu . luta eft terra : cuius ego fcelera viſitabo, vteuomat ha
9. POSTERIORIS Petri fecundo , vt fuprà te- bitatores ſuos ,
ftimo, fecundo . 2. DEVTERONOMII vigefimofeptimo: Ma
10 . GENESIS decimonono : Delebimus locum ledictus qui dormit cú omni iumento . Et dicet omnis
iftum & c.vtin textu . populus, Amen
11. SAPIENTIAE decimo : Sapientia iuftum à 3. CHRYSOSTOMVS homilia quarta in epi
pereuntibus impijs liberauit fugientem , deſcendente itolam ad Romanos, de maſculorum concubitoribus Maſculonice
igne in Pentapolim : quibus in teſtimonium nequitiæ loquens : Hos equidem ijs etiam ,qui fibi ipfi mortem concubitores
fumigabunda conſtat deſerta terra, & incerto tempo. conſciſcunt, deteriores eſſe affirmo: præftiterit enim res homici.
re fruétus habentes arbores, & incredibilisanima me- mori,quàm tanta contumelia accepta viuere,nam qui dis.
. moria ſtans figmentum falis.Sapientiam enim præter- ſeipſe interimit, is animam à corpore diſſociat :achic
euntes, non tantùm in hoc lapfifunt vtignorarent bo- animam vnà cum corpore perdit. Quodcunque porrò Peccatú gra
na, fed & infipientiæ ſuæ reliquerunt hominibus me- deli& um nominaueris, nullum huic peccato pardixe- uiflimum .
moriam , vt in his quæ peccauerunt, nec latére po- ris : quia fi facta ſua ſentirent, quipatiuntur, fexcentas
tuiffent, vtiquè mortes obierint,vt ne hoc paterentur: neque
12. DEVTERONOMII vigefimonono: Dicetos enim eſt, nec inquam eft haciniuria alia vlla nec gra
ſequens generatio, & filij qui nafcentur deinceps, & uior,nec rationis minus habens.Nam fi de ſcortatione
peregriniquide longè venerint, videntes plagasterræ Paulus diſſerens dixit, peccatum omne, quodcunque 1.Cor.6 .
illius, & infirmitates quibuseam afflixerit Dominus, commiſerit homo, extra corpus eſſe, quiautem ſcor
ſulphure & folis ardore comburens, ità yt yltrà non tatur, eum in proprium corpus delinquere: quid de
ſerarur, nec virens quippiam germinet, in exemplum inſania hac dixerimus, quæ ipfa tanto eft ſcortatione Infanja.
fubuerfionis Sodomæ & Gomorrhæ , Adamx & Se- decerior,quantum ne verbis quidem exprimere licet ?
boim, quas fubuertit Dominus in ira & in furore ſuo. Neqz enim hoc folùm dico, quòd fæmina effe &tus fis,
13. In epiftola Catholica Iudæ Apoftoli : Sicut So- fed quòd perdideris ipſum hoc, nimirùìm virum eſſe,
doma & Gomorrha & finitimæ ciuitates fimili modo & quòd neque in hanc tranfieris naturam , nec quam
exfornicatæ , & abeuntes poft carnem alteram , factæ haberes aſſeruaueris, ſed cómunis vtriuſque effectus
ſunt exemplum ,ignis æternipænam fuftinentes.Simi- fis proditor, dignusquem tum viri tum fæminæ la
liter & hi carnem quidem maculant & c. pidibusà fe exigant,tanquàm qui vtrunque genus in .
14. GENESIS decimotertio :Eleuatis itaque Lothiuria affeceris. Etpaulò pòft: Quiſquis ſcortum ſe fa
oculis vidit omnem circà regionem Iordanis, quevni- cit , hoc nihil effe queat inutilius, neque enim anima
uerſa irrigabatur antequàm fubuerteret Dominus Son folùn, verùm & corpus eius, qui hæc patrat, infame
domain & Gomorrham , ficut paradiſus Domini, & eft, ac cerrè dignum quod vndequaquè exterminetur :
ficutAegyptusvenientibus in Segor. quot tandem ,obſecro, gehennæ his plectendis ſuffece
15. GREGORI VS libro decimoquart o Morali- rint?Quòd fi audito gehennęnomine,irrides,ac fidem
um in lob ,capite decimo:Quia per ſulphur fætor car- non habes :illum ignem recordare Sodomorum .Vidi Ignis Sodo .
Gene. 19. nis accipitur, ipfa facri eloquij hiſtoriateftatur, quæ mus enim ,vidimus & in præſenti quoquè vita ,gehen- morum , efi
cótra Sodomam ignem & ſulphurpluiffe Dominum næ effigiem.quandoquidem enim multi futuri erant, gics gehena
Poena Sodo. narrat. Qui cùm carnis eius ſcelera punire decreuiffet, quiijs fidem minimè habituri effent, quæ poft reſur
morum ac .
commodata inipſa qualitate vltionis notauit maculam criminis. re &tionem futura funt,nunc quum ijdem audiant eſſe
fuit peccato Sulphur quippe fætorem habet, ignis ardorem . Qui ignem inextinguibilem ,à rebus præſentibus illos De
corum . itaque ad peruerſa defideria ex carnis fætore arſerant, us erudiuit, tale eft igitur Sodomorum incendium, &
dignum fuit vt fimuligne & ſulphure perirent:quate- vaftatio illa : id quod fciuntij, qui ad ea loca profečti,
nùs ex iuſta pena diſcerent, ex iniuſto deſiderio quid plagam illam diuinam , ac cæleftium fulminum opus
feciſſent. oculis ſubiecêre.Cogitato quàm graue illud fit pecca
AVGVSTINVS libro decimoſexto de ciui- tum , vt quod ipfam gehennam etiam ante tempus ex
tate Dei, capite trigeſimo: Poft hanc promiſlionem li- iftere coegerit. Nam pofteaquam permulti verba de.
Gene.19. berato de Sodomis Lot, & veniente igneo imbrede ſpicerét, illis Deus per ipfa demùm opera, gehennęef.
cælo, tota illa regio impiæ ciuitatis in cinerem verſa figiem oftendit ,noua quadam ratione: erat enim præ
eft, vbi ftupra in maſculos, in tantam conſuetudinem 'ter omnium opinioné pluuia illa, quoniam quidem
conualuerant, quátam legesfolentaliorum factorum & præter naturam ipſa coitio :atque ea quidem pluuia
Suppliciu So. præbere licentiam . Verùm & hoc eorum ſupplicium , terram exullit, quoniam & illorum animos defideri
cincn diuini fpecimen futuriiudicij diuini fuit. Nam ad quid per- , um , ob quod pluuia eadem ferebatur contrà quàm fo
iudicij fuit. tinet, quòd prohibiti ſunt qui liberabantur ab ange- lica ifta ac quotidiana ferri ſoleat; neque enim non ex
citabac

/
 SODOMITICO .
citabat modd terræ vterum ad fru & uum generatio-
nem , fed & ad ſeminum ſuſceptionem , inutilem effi .
ciebat.Talis enim eratipſa Sodomorum coitio, eiuſce-
modi corpus inutilius reddens. Quid enim viro cor
pus ſuum nreretricio more proſtituente abominabili-
us ? quid autem fceleftius?O inſaniam , ô ftupiditatem .
Vndè, malùm, hæc debacchata eſt concupiſcentia, hu-
manam naturam hoftium incommodis, atque aded
tanto grauioribus afficiens, quanto anima corpore
Canibus im- præftantior eft? O vos & brutis infipientiores,& cani
pudentiores. bus impudentiores : nuſquam enim huiuſmodi con
greſſus apud illos: ſed agnoſcit proprios terminos na
tura. Vos autem genus veftrum infamius brutorum
genere effeciſtis, & in his, quæ dico, iniurij, & per vos
inuicem iniurij.Vndeigiturmala hęcenata ſunt? à de-
licijs, à Dei ignoratione, quum enim excufferit quis
Dei timorem , protinùs bona omnia peſsùm eunt.
TERTVLLIANVS in libro depudicitia :Re-
liquas autem libidinum furias impias in corpora &
in ſexusvltra iura natura , non modò limine, verùm
Non funt de- omni Ecclefiæ tecto fubmouemus, quia non ſunt deli-
licta , fed cta, ſed monſtra.
monftra .
5. AVGVSTINVS libro tertio Confeſfionum ,
capite octauo : Itaqz flagitia quæ ſunt contra naturam ,
Viria contra
natură,fem- vbiquèac ſemper deteftanda atque punienda ſunt,
per deteftan.qualia Sodomitarum fuerunt. Quæ fi omnes gentes
da ac puni. facerét, eodem criminis reatu diuina lege tenerentur,
cada.
quæ non fic fecit homines, vt fe illo vterentur modo.
Violatur quippe ipſa focietas,quæ cum Deo nobis effe
debet,cùm eadem natura, cuius ille author eft, libidi
nis peruerfitate polluitur.
6. IDEM in epiſtola centefima nona ad monachas:
Non carnalis, ſed fpiritalis inter vos debet eſſe dile-
&tio.Nam quę faciunt pudoris immemores, etiam fæ .
minis fæminæ , iocando turpiter & ludendo,non ſo .
lùm à viduis & intactis ancillis Chrifti in fancto pro-
pofito cóftitutis, ſed omninò nec à mulieribus nuptis,
neca virginibus ſunt facienda nupturis .
7. IN Codice Iuſtiniani, libro nono , titulo nono :
Adlegem Iuliam deadulterijs & ſtupro, lege trigeſi-
maprima Conſtantij & Conſtantis Imperatorum :
Cùm vir nubit, in fæmina viros paritura quid cupia-
tur, vbì ſexus perdidit locum ? vbì ſcelus eft id, quod
non proficit ſcire ? vbì Venus mutatur in alteram for-
mam? vbì amor queritur, nec videtur? Iubemus inſur
Supplicio
afficiendi. gereleges,armari iura gladio vltore:vt exquiſitis pe
nis ſubdantur infames , qui ſunt, vel qui futuri ſunt
rei.
8. LEVITICI vigefimo :Qui dormierit cum ma
ſculo coitu fæmineo , vterque operatus eſt nefas m
: or-
457
te moriantur: fit fanguis eorum ſuper eos. Qui cum iu
mento & pecore coierit, mortemoriatur :pecus quo
què occidite.Mulier quæ ſuccubuerit cuilibet iumen
to, fimul interficietur cum eo : ſanguiseorum fit ſuper
eos.Et paulò pòft :Nolite ambulare in legitimis natio
num , quas ego expulſurus lum ante vos. Omnia enim
hæc fecerunt: & abominatus ſum eas.
9. EXODI vigefimofecundo :Quicoierit cum iu
mento ,morte moriatur.
10 . TOELIS tertio : Congregabo omnes gentes, &
deducam eas in vallem Iofaphat : & diſceptabo cum
eis ibì ſuper populo meo, & hæreditate mea Iſrael, !
quos diſperſerunt in nationibus, & terram meam di
uiſerunt.Etſuper populum meum miſerunt ſortem : &
poſuerunt puerum in proftibulum , & puellam vendi
derunt pro vino vt biberent.
ii. PRIORIS ad Corinthios ſexto : An neſcitis
quia iniquiregnum Deinon poſſidebunt? Nolite er
rare. Neque fornicarij, neque idolis ſeruientes, neque
adulteri, nequemolles, neque maſculorum concubi
tores, neque fures, & c.regnum Dei poffidebunt.
12 , A D Romanos, & 13. PRIORIS ad Ti
motheum primo, vt ſuprà A. teftimo. ſecundo &
tercio .
14. AD Galatas quinto: Manifeſta ſuntautem ope
ra carnis, quæ ſunt, fornicatio , immunditia, impudi.
citia, luxuria, &c. Ethisſimilia: quæ prædico vobis,
ficut prædixi, quoniam qui talia agunt, regnum Dei
non conſequentur.
15. GENESIS decimooctauo : Dixit Iudas ad
Onan filium ſuum : Ingredere ad vxorem fratris tui,
& fociare illi , vt fuſcites femen fratri tuo, Ille ſciés non
naſci fibi filios,introiens ad vxorem fratris ſui, ſemen
fundebat in terram : nè liberi, fratris nomine naſceren
tur. Et idcircò percuſſit eum Dominus, eò quòd rem
deteſtabilem faceret.
16.
16. HIERONYM V S in caput quintum epiſtola
D. Pauli ad Ephefios: Nisì philoſophorum quidam De peccato
Cynicus extitiffet, qui doceret omnem titillationem mollitici.
carnis, & fluxum feminis ex qualicunque artritu ta
cuộ venientem , in tempore non vitandum : & non
nulli fapientes ſeculi in hanc turpem & erubeſcendam
hærefim confenfiffent, nunquàm ſanctus Apoftolus
fcribés ad Epheſiós, ad fornicationem , etiam omnem
immunditiam copulâffet, & ad immunditiam iunxif.
ſet auaritiam: non hanc, qua pecuniam cupimus con
gregare: ſed illam de qua fuprà diximus, nè ſupergre
diatur & auarus fraudet in negocio fratrem ſuü: quòd
ſcilicet inſatiabilis & inexpletus, per omnia turpitu
dinum genera laſciuiæg difcurrat.

IIII

proponit ?
Quid Scriptura depauperum Oppreßione

Aduenam non contriſtabis, dicit Dominus,* neque affliges eum : aduenæ enim & a
iplifui Deu.is.b 24.0
ſtis in terra Aegypti.Vidua & pupillonon nocebitis:filaſeritis eos, vociferabuntur ad me, & Ierem.21.d
Eccll 35.& &
ego audiam clamorem eorum , & indignabiturfuror meus,percutiamque vosgladio, erunt VXO 22.a Malach .
3.2 2.Re. 12. a b
res veſtræ viduæ, & filij veſtripupilli. Quapropter Aegyptij tot plagis attriti, & cum b Exod.7. &
ſuo Rege crudeliffimoquetyranno Pharaone,qui ne à paruulis • quidem Hebræ- deincèps
.
c Exod...c
orum occidendis ſibitemperauit ,ſubmerſi demùm fuêre ,videlicet ob*ſuã in Iſra d Exo.14.f g

elitas plufquàm barbaricam immanitatem . Vidi,inquit Dominus, afflictionem po-e Exod..b

puli mei in Aegypto, & clamorem eius audiui, propter duritiam eorum qui præfuntoperibus: 4

ſciens dolorem eiusdeſcendi, vt liberem eum demanibus Aegyptiorum . Hinc apud Eſaiam
quoquèinterminatur Dominus : V'equi condunt leges iniquas, c ſcribentes,iniuftiti- f Ela.10a
am ſcripſerunt : vt opprimerent in iudicio pauperes, e vim facerent caufæ humilium populi Tob°2:42
mei : vteſſentviduæ prædaeorum , & pupillosdiriperent. Et apud eundem Prophetam de Match. 3.b
Mmm
inhu
 458 DE OPPRESSIONE
8 Eſaiz 1.c
Ierem.s.8 inhumanis & iniquis Magiftratibus extat hæc querimonia: Principes & tui infideles,
Zach.7.c
Pſal.93.a ſocij furum :omnes diligunt munera , fequuntur retributiones.Pupillo non iudicant, & cauſa vi
Amos s.c
due non ingreditur ad illos. Item, Populum " meum exa &tores ſuiſþoliauerunt. Necdubi
h Eſa.3.c
um quin ciuitates & prouinciæ hoc execrando peccato, quod à tyrannicis Magi
ftratibus perpetratur,in ſummum fæpèdiſcrimen adducantur.
TESTIMONIA :
1. EXODI vigefimofecundo : Aduenam & c. vtin
textu. Si pecuniam mutuam dederis populomeo pau-
peri qui habitat tecum, non vrgebis eu quafiexactor,
nec vfuris opprimes. Si pignusà proximo tuo accepe-
ris veftimentum , ante folis occalum reddes ei . Ipſum
enim eft folum quo operitur indumentum carnis ei
us, nec habet aliud in quo dormiat : fi clamauerit ad
me, exaudiam eum, quia miſericors ſum .
2. DEVTERONOMII decimoquinto : Si ynus
de fratribus tuis, qui moratur intra portas ciuitatis
tuæ in terra quam Dominus Deus tuus daturus eſt ti-
bi, ad paupertatem deuenerit : non obdurabis cor tu
um , nec contrahesmanum , ſed aperies eam pauperi,
& dabis mutuum quo eum indigereperſpexeris. Ca-
ue nè fortè ſubrepat tibi impia cogitatio, & dicas in
cordetuo, Appropinquat ſeptimus annus remiſliõis,
& auertas oculos tuos à paupere fratretuo, nolens ei
quod poftulat,mutuum commodare:nè clamet cótra
tead Dominum , & fiattibiin peccatum . Sed dabis ei :
nec ages quippiam callidè in eius neceſſitatibus fuble
uandis:vt benedicat tibi Dominus Deus tuus in omni
tempore, & in cunctis ad quęmanum míſeris.Non de-
erunt pauperes in terra habitationis tuæ : idcircò ego
præcipio tibi , vt aperias manum tuam fratri tuo ege-
no, & pauperiqui tecum verſatur in terra,
3. ET capite vigefimoquarto: Cùm repetes à proxi.
mo tuorem aliquam quam debet tibi,non ingredieris
domum eius vt pignusauferas, fed ftabis foris, & ille
tibi proferet quod habuerit.Sin autem paupereſt,non
pernoctabit apud te pignus, fed ftatim reddes ei ante
folisoccafum :vtdormiens in veſtimento ſuo , benedi
cat tibi, & habeas iuftitiam coram Domino Deo tuo.
Non peruertes iudicium aduenæ & pupilli, nec aufe-
res pignoris loco viduæ veftimentum .
4. ECCLESIASTICI trigefimoquinto: No ac-
cipiet Dominusperſonam in pauperem ,& deprecati-
onem læfi exaudiet. Non deſpiciet preces pupilli, nec
viduam, ſi effundat loquelam gemiillis.Nónne lachry-
mæ viduæ ad maxillam deſcendunt, & exclamatio ei-
us ſuper deducentem eas ? à maxilla enim aſcendunt
vſque ad cælum , & Dominus exauditor delectabitur
in illis.
5. JEREMIAE vigefimoprimo: Domus Dauid ,
hæc dicit Dominus,iudicate manè iudicium , & eruite
vi oppreffum de manu calumniantis:nè forté egredia.
tur vt ignis indignatio mea, & fuccendatur, & non fit
qui extinguat propter malitiam ftudiorũ veftrorum .
6. ET capite vigefimofecúdo :Hæc dicit Dominus,
facite iudicium & iuftitiam , & liberate vi oppreſſum
de manu calumniatoris : & aduenam, & pupillum, &
viduam nolite contriftare, neque opprimatis inique,
& fanguinem innocentem nè effundatis in loco iſto .si
enim facientes feceritis verbum iftud,ingredientur
per portas donius huius reges fedentes de genere Da-
uid luper thronu eius, & aſcendentes currus& equos,
ipfi & ſerui, & populus eorum.Quòd finon audieritis
verba hæc, in memetipſo iuraui , dicit Dominus, quia
in ſolitudinem eritdomus hæc.
7. MALACHIAE tertio capite : Accedam ad vos
in iudicio, & ero teſtis velox maleficis & adulteris &
periuris, & qui calumniantur mercedem mercenarij,
1
& humiliantviduas & pupillos, & opprimūt peregri.
num ,nec timuerunt me, dicit Dominus exercituum .
8. SECVNDI Regū duodecimo :Miſitergò Do.
PA V PER V M ,
minusNathan ad Dauid: quicùm veniffet ad eum ,di.
xit ei : Duo viri erantin ciuitate vna, vnus diues,& al
ter pauper. Diues habebat oues & boues plurimos
valde, pauper aüt nihil habebat omninò præter ouem
vnam paruulam , quam emerat & nutriuerat, & quæ
creuerat apud eum cum filijs eius fimul,de pane illius
comedés, & de calice eius bibens, & in fínu illiusdor
miens : eratas illi ficutfilia. Cùm autéperegrinus qui.
dam veniſſet ad diuitem , parcés ille fumerede ouibus
& de bobus ſuis , vt exhiberet conuiuiú peregrino illi
qui venerat ad ſe tulit ouem viri pauperis, & prępara
uit cibos homini qui venerat ad ſe. Iratus autem indi
gnatione Dauid aduersùs hominé illum nimis, dixit
ad Nathan: Viuit Dominus, quoniam filiusmortis eft
vir qui fecit hoc.Ouem reddet in quadruplūcô quòd
fecerit verbum iſtud, & non pepercerit.
9. EXODI ſeptimo, & fequétibus,vt ſuprà depec
catis in Spiritum ſanctum , quæftione ſeptima, B. teſti
mo.primo & fequent.
10. ITEM primo capice:Surrexit intereà rex nouus
fuper Aegyptum qui ignorabat Iofeph, & ait ad popu
lum ſuum : Ecce populus filiorü Ifrael multus ,& for
tior nobis eſt, Venite, fapienter opprimamus eum ,ne
fortè multiplicetur: & fi ingrueritcontra nos bellum ,
addatur inimicis noftris, expugnatisáp nobis, egredia
turde terra. Præpoſuititam eis magiſtrosoperum , vt
affligerent eos oneribus: ædificaueruntis vrbes taber
naculorum Pharaoni Phiton & Rameſſes. Quanto'o
opprimebát eos,tanto magismultiplicabantur & cre
ſcebant: oderantiz filios Ifrael Aegyptij, & affligebant,
illudentes eis : Atqad amaritudinem perducebant vi
tam eorü operibus duris luti & lateris, omnis famu
latu, quo in terræ operibus premebantur.Dixit autem
rex Aegypti obſtetricibus Hebræorum , quarum vna :
vocabatur Sephora,altera Phua,prçcipiens eis: Quan
do obſtetricabitis Hebræas, & partus tempus aduene
rit: fi maſculus fuerit, interficite eum: fi fæmina, reſer
uate. Etpoft pauca :Præcepit ergò Pharao omni popu
lo fuo,dicens: Quicquid maſculini fexus natum fue
rit, in flumen proijcite:quicquid fæminini,reſeruate.
11. ET capite decimoquarto: Cùm extendiſſet Moy
ſes manum contramare, reuerfum eft primo diluculo
ad priorem locum : fugientibusap Aegyptijs occurre
runt aquæ, & inuoluit eos Dominus in medijs fiucti
bus.Reuerlętaps ſunt aquæ , & operuerút currus & equi.
tes cun &i exercitus Pharaonis, qui ſequentes, ingreſſi
fuerant mare: nec vnus quidem ſuperfuit ex eis.
12. ET capite tertio : Vidi afdictioné & c.vt in textu.
13 . ESAIAE decimo : Væ qui condunt & c. vt in te
xtu. Quid facietisin die vifitationis, & calamitatis de
longèvenientis?Ad cuius cófugietis auxilium : & vbi
derelinquetis gloriâ veſtră, nè incuruemini ſub vin
culo, & cũ interfectis cadatis?Super omnibus his non
eſt auerſus furor eius, fed adhuc manus eius extenta .
14 . DEVTERONOMII vigeſimoſeptimo :Ma
ledictus qui peruertit iudicium aduenä, pupilli, & vi.
dux. Etdicet omnis populus, Amen.
15. IOBvigefimoquarto :Ab omnipotentenon ſunt
abfcondita tempora : quiautem nouerunt eum , igno
rant dies illius.Alijterminostraſtulerüt,diripuerunt
greges, & pauerunt eos.Afinum pupillorū abegerunt,
& abftulerunt pro pignore bouem viduæ. Subuerte
runt pauperum viam ,& oppreſſerūc pariter manſue
tos terræ . Vim fecerunt deprædantes pupillos, & vul
gum
 DE MERCEDE OPERARIIS
gum pauperem fpoliauerunt. Nudis & incedentibus
abſqveſtitu & efurientibus tulerunt fpicas. Inter acer .
uos eorum meridiaci ſunt, qui calcatis torcularibus fi
tiunt, Deciuitatibus fecerunt virosgemere, & anima
vulneratorum clamauit, & Deus inultum abire non
patitur.
16. MATTHAEI vigefimotertio: Vx vobis Scribę
& Pharifæi hypocritæ : quia conseditis domos vidua-
rum ; orationes longas orantes. Propter hoc ampliùs
accipietis iudicium .
17 . ESA I AE primo: Principes tui & c.vt in textu .
18. JEREMIAE quinto : Incraſſati funt & impin-
guati : & præterierút fermones meos pellime. Caufam
viduæ nonjudicauerunt, cauſam pupilli non direxe-
? runt, & iudicium pauperum non iudicauerunt. Nun
quid ſuper his non viſitabo, dicit Dominus? aut fuper
gentem huiuſcemodinon vicifcetur anima mea ?
19. ZACHARIAE ſeptimo: Etfactum eſt verbum
Domini ad Zachariam , dicens: Iudicium verum iudin
cate, & miſericordia & miferationes facite vnuſquiſas
cum fratre ſuo, Et viduam & pupillum , & aduenam ,
& pauperem nolite calumniari : & malú vir fratri ſuo
no cogitet in corde fuo.Et noluerút attendere, & auer-
RETENT A. 459
terunt ſcapulam recedentes : & aures fuas aggraua 91 010
uerunt, nèaudirent.
20 . PSALMO nonagefimotertio : Vſquequò pec
catores Domine, vſquequò peccatores gloriabuntur ?
Populum tuum Domine humiliauerunt, & hæredita
tem tuam vexauerunt. Viduam & aduenam interfece .
runt, & pupillos occiderunt. Et dixerunt, Non vide
bit Dominus,nec intelliget Deus Iacob. Intelligitein
fipiétes in populo, & ftulti aliquádo ſapite,Qui plan
tauit auré ,no audiet.aut finxit oculú,non coliderat ?
21, AMOS quinto :Idcircò , pro eo quòd diripieba
tis pauperem , & prædam ele&tam tollebatis ab eo : do .
mosquadro lapide ædificabitis, & non habitabitis in
eis:vineasplantabitis amantiſſimas, & non bibetis vie
num carum . Quia cognoui multa fcelera veftra, & for
tia peccata veftra:hoftes iufti accipiétesmunus, & pau .
peres deprimentes in porta.
22. ESAIAE tertio : Populummcum exactoresſui
fpoliauerunt . Dominus ad iudicium veniet cum ſeni.
bus populi fui, & principibus eius : vos enim depaſti
eftis vineam , & rapina pauperisindomo veſtra . Qua
reatteritis populum meuni, & facies pauperum com
molitis, dicit Dominus Deus exercituum ?

Quid poftremòScriptura docet de mercedeoperaris retenta vel imminuta ?

A. : Apud Iacobú Apoftolum legimus, quamisgrauiter diuitibus exprobret cru -a lacob.s.a

; in defraudandis operarijs iniquitatem .

delem tenacitatem , fummamq " Eccèmer
ces, inquit, operariorum qui meſfueruntregiones veſtras,quæ fraudata eſt à vobis, clamat:
clamor eorumin aures Domini Sabaoth introiuit. Écclefiafticus verò in hunc modum ,b Eccli 34. d.
7.0
Panis egentium , ait,vita pauperis est: quidefraudat illum ,homoſanguinis est. Qui aufert in fuz
dorepanem ,quaſi qui occidit proximum ſuum .Qui effundit ſanguinem , & quifraudem facit
mercenario, fratres ſunt.
c Deut. 24.0
B. Itaque lege diuina ſancitum eſt, « Nonnegabis mercedem indigentis & pauperis frase
tritui,ſiue aduenæ,qui tecum moratur in terra, & intraportas tuas est :ſed eadem die reddes ei Fabio
. est, G ex eo fuftentat animam ſuam :nè cla- Malach.3a
precium laboris ſui ante folisoccaſum , quia pauper
inet contra te ad Dominum , Greputetur tibi in peccatum .

TESTIMONIA.

1. A. IACOBIquinto:Eccemerces & c.vt in textu . am proximo tuo, nec vi opprimes cum . Non morabi
2. ECCLESIASTICI trigeſimoquarto : Panis tur opusmercenarij tui apud te vſquemanè.
egentium & c. vt in textu . 3. TOBIAE quarto : Quicunque tibialiquid ope
3. ET capite feptimo: Non lædas feruum in verita- ratus fuerit, ftatim ei mercedé reſtitue, & merces mer.
te operantem , neque mercenarium dantem animam cenarij tui apud te omninò non remaneat.
fuam.Seruus ſenſatus fit tibi dilectus quafi anima tua : MALACHIAE tertio : Et accedam ad vos in iu .
non defraudes illum libertate,nequeinopem derelin- dicio, & ero teſtis velox maleficis & adulteris, & per
quas illum. iuris, & qui calumniantur mercedem mercenarij, &
1. B. DEVTERONOMII vigefimoquarto : humiliant viduas & pupillos, & opprimunt per
Non negabis & c.vt in textu . egrinum, nec timuerunt me, dicit Dominus exer
2. LEVITICI decimonono : Non facies calumni. cituum .

VI

Quò referenda eft omnis hæc de peccatis tractatio

, & quis illius vſus ?
A. Hæctračtatio ad priorem fpe &tat Chriſtianæ Iuſtitiæ partem , quæ in malis co

gnofcendis & fugiendis eft pofita. Vſusautem ac fruâustra & ationis eft, ea quę ve
rèmala ,Deo contraria ,hominibuspernicioſaſunt,ritè diſcernere,diſcreta prorsùs
cauere, & fi quid horum admiſſum lit,ſedulò expiare.

B. Hinc etiam diſcimus ,quo modo fapicns à ftulto , iuftus ab impio differat .“ Sa -a Prou.14.6

piens enim timet ,& declinat àmalo: Stultus verò tranfilit, & confidit . Non enim recipit b Prou.i.a
ſtultus verba prudēti:e,nisi ea dixeris quæ verfantur in corde eius, tefte Salomone,qui hoc
c Prou.4.C
etiam ſcriptum reliquit : ' Iuſtorum femita quaſilux ſplendens, procedit & creſcit vſquec
Mmm 2 da
 460 DE PECCATIS EX IGNORANTIA COMMISSIS,

d Aug.de gra ad perfectam diem . Via impiorum tenebroſa: neſciuntvbi corruant.Plerique certè peccata
tia de lib. ib.quæ indicauimus , pernicioſas illas animorum peftes, tupiter ignorant :alij vt
libe.arb.c.22. nôrint maximè, non fugiunt tamen , neque deteſtantur. Peſſimi verò illi ſunt,

19.adfligo qui peccati confuetudine obduruerunt: de quorum genere dictum eſt illud:
homil.20.in ?Impius cùm in profundum venerit peccatorum , contemnit : ſed ſequitur eum ignominia e
3 videfup.deopprobrium . Ea verò inprimis contemnit, quæ Chriftiana Iuſtitia non folùm ad

de Aug. in ea vitiorum obſeruationem ſeu differentiam cognoſcendam , ſed etiam ad eorum

Chicouch.ha deuitationem & expiationem adhibendam poftulat.
TESTIMONIA.
1. B. PROVERBIORV M decimoquarto ,
2. DECIMOOCTAVO, & 3. QVARTO
capite, vt in textu.
Ignorātia lc . 4. AVGVSTINVS de gratia & libero arbitrio,
gis diuinz . capite tertio : Necipfi fine pæna erunt qui legem Dei
Rom.a. neſciunt.Qui enim fine lege peccauerunt, finelege per-
ibunt: qui autem in lege peccauerunt, per legem iudi-
cabuntur. Quod mihinon videtur Apoftolus ita dia
í
xiſſe, canquàm peius aliquid fignificauerit eſſe paſſu .
ros qui legem neſciunt in peccatis fuis, quam illos qui
ſciunt. Peius enim videtur eſſe perire, quàm iudicari.
Sed cùm hoc de gentibus & de Iudęis loqueretur, quia
illi fine lege funt, ifti autem legem acceperunt : quis
audeat dicere, ludæos qui in lege peccant,non eſſe per-
ituros, cùm in Chriftum non crediderunt, quando .
dem de illis di&tum eft, per legem iudicabuntur? Sine
fideenim Chriſti nemo liberari poteft, ac per hocità
iudicabuntur vt pereant. Nam fi peior eft conditio ne
ſcientium , quam ſcientium legem Dei, quomodò ve
Lac. 12 . rum erit quod Dominus in Euangelio ait, Seruus qui
neſcit voluntatem domini ſui, & facit digna plagis,
vapulabit pauca : ſeruus autem qui ſoit voluntatem
domini fui, & facit digna plagis, vapulabit multa.
Eccè vbì oftendit grauiùs peccarehominem ſcientem
quàm neſcientem : nec tamen ideò confugiendum eft
ad ignorantiæ tenebras, vt in eis quiſque requiratex-
Aliud eft ne- cuſationem . Aliud eft enim, neſciffe :aliud,fcirenolu-
(ciſſe,noluille
ſcire aliud iffe. Yolūtas quippe ineo arguitur, de quo dicitur,No.
Pſal. 35 . luit intelligere vi bend ageret. Sed & illa ignorantia
quæ non eft eorum quifcire nolunt, ſed eorum qui
tanquam fimpliciter neſciunt, neminem fic excufat,
vt ſempiterno igne non ardeat: fi proptereà non credi
dit, quia non audiuit omninò quod crederet, ſed for-
taſsis ye mitiùs ardeat: non enim ſine cauſa di & um ,
Pral. 78 . Effunde iram tuam in gentes quæ te non nouerunt. Et
2.Thell.s.
illud quod ait Apoftolus, Cùm venerit in flamma
ignis dare vindi& am in eos, qui ignorant Deum . Ve-
runtamen vt habeamus & ipfam fcientiam ,nè dicat
vnuſquiſque, neſciui, non audiui, non intellexi: vo-
Pfal.31. luntas conuenitur humana vbì dicitur, Nolite eſſe fic-
ut equus& mulus, quibus non eft intellectus: quan
Proucr. 29 . uis peiorappareatde quo dictü eft, Verbis non emen-
dabitur feruus durus: fi enim & intellexerit, no obau-
diet. Quando autem dicit homo, Non poffum facere
quod præcipitur, quoniam concupifcentia mea vin-
cor: iam quidem de ignorantia non habet excufatio .
nem , nec Deum caufaturin corde fuo,ſed malum ſu-
um in fe cognoſcit & dolet:cuitamen dicit Apoftolus,
Rom . 2 . Noli vinci à malo, ſed vince in bono malum. Et vti-
què cui dicitur, Noli vinci, arbitrium finedubio vo-
* proprie luntatis eiuscõuenitur:velle enim & nolbe, * propriz
voluntatis eft.
5. IDEM libro tertio de libero arbitrio, capite vi-
gefimofecundo: Non enim quod naturaliter nefcit, &
naturaliter non poteft, hoc animæ deputatur in rea
tum : ſed quod fcire non ftuduit, & quòd dignam faci-
litaci comparandæ ad rectè faciendum operam non
dedit.
Per ignoran . 6. BERNARD VS epiftola ſeptuagefimaſeptima
tiam etiam ad Hugonem de ſancto Victore: Is forſican qui aſſerit
peccari. non poffe peccari per ignorantiam ,nunquam pro fuis
ignorantijs deprecatur, fed potiùs prophecam itride
ar deprecantem & dicentem : Delicta iuuentutis mes Pfal.34.
& ignorantias meas nè memineris. Forfitan & repræ
hendet Deum exigentem pro peccato ignorantiæ fac
tisfactionem . Loquitur enim in Leuitico ad Moyſen,
dicens : Anima fi peccauerit per ignorantiam , feceritos Legit.fo
vnum ex his quæ lege Domini prohibentur, & pecca
tirea intellexerit iniquitatem ſuam , offeret arietem
immaculatum de gregibus facerdoti,iuxta menſuram
æſtimationem peccati.Et rursum : Quiorabit pro eo Ibidem .
quod neſciens fecerit, & dimittetur ei, quia per erro
rem deliquit in Domino.Si ignorantia nunquàm pec
catum eft, cur di & um eft in epiftola ad Hebræos, quia
in ſecundo tabernaculo femel in anno folus pontifex Hebr.se
intraret non fine fanguine, quem offerret pro fua &
populi ignorantia ? Si peccatum ignorantiz nullum
eft,non ergò peccauit Saulus quòd perſecutus eft Ec- s. Tims.
clefiam Dei, quoniam quidem ignoranshocfecit,ma.
nens in incredulitate. Benè itaque faciebat quòd erat
blaſphemus & perſecutor, & contumelioſus, quòd
eratfpirans minarum & cædis in diſcipulos Domini, Galat.se
in hocipfo quippe abundanter æmulator exiftens pa
ternarum ſuarum traditionum .Non ergò debuit dice
re, Miſericordiam conſequutus ſum : ſed, mercedem 1.Tim ...
recepi, quippe quem ignorancia à peccato reddebat
immunem , inſuper & æmulatio remunerabilem iu
dicabat. Si, inquam , ignorantia nunquam peccatur,
quid ergò cauſamur aduersùs occiſores Apoftolorú,
quoniam quidem non folùm malum effe neſciêrunt
interficere illos, ſed infuper quoqueid faciendoarbi
trati ſunt obfequium ſe præſtare Deo. Sed & fruftrà in Ioan sa
cruce Saluator pro ſuis orabatcrucifixoribus, quippe Luc.23.
neſcientibus (ipſo teſte) quid facerent, & ita nequa
quàm peccanubus. Neque enim fas eft, vllatenùs
fufpicari mentitum fuiffe Dominum Ieſum , apertè
perhibentem eos ignorarequid facerent: & fi forte de
Apoftolo dubitet quis, quòd carnem ſuam æmulans,
3. Cora
ficut homo métiri potuerit, vbìait: Si enim cognouiſ
ſent,nunquam Dominum gloriæ crucifixiffent. Nun
quid non ex his fatis apparet, in quátis iaceat ignoran .
tiæ tenebris, qui ignorat peccari poffe interdùm per
ignorantiam ?
7. CHRYSOSTOMVS homilia vigefimaſexta
in epiftolam ad Romanos : Stadium , præſens hæc vita
eft, & innumeros oculos, quos circunquaqué diriga.
mus, habere oportet:nequeputandum ,ad apologiam
fufficere ignorantiam ; erit enim ,erit inquam , quando Quæ ignori.
& ignorantiæ pænas dabimus, quando ſcilicet& ipfa cia excufatio.
ignorantia veniam non habebit. Nam & Iudæi igno- nem non ha.
rảrunt,fed eaignorârunt quorum ignorantia veniam beat.
nonmeretur :Græci
& ignorârunt, ſed excuſationem
non habent. Quod fi ea ignoraueris quæ ſciri non pof
funt,præter culpam eris :li verò quæ ſcitu & poflibilia
funt & facilia, extremas pænas meritò dabis. Nisi
enim vehementer pigri negligentes fuerimus, ſed Deus adinuas
quæcunque ad nos pertinent, fimul attulerimus, & in ignorantes,
his quæ ignoramus, manū porriget Deus, id quod & cum faciunt
quod poſsúr.
Philippenfibus ſcribit Paulus:Et fi quid aliter,inquit, Philip.3.
fentitis,hoc quoquè vobis Deus reuelabit. Si verò ni
hil eorum quæ noftræ ſunt poteftatis, expedire volue
rimus, neque illius potiemur auxilio.
8. AVGV
 DE PECCATOR VM É XPIATION Ë. 461
8. AVGVSTINVS in Enchiridio, capite o & ua- talia, in apertam conſuetudinem iam venerunt, vt pro
Conſuetudo gefimo: Peccata quanuis magna & horrenda cùm in his non folùm excommunicare aliqué laicum non au
peccandi fa- conſuetudinem venerint, aut parua autnulla eſſe creó deamus, ſed nec clericum degradare. Vndè cùm expos
cato homo duntur: vſqueadeò vt non folùm non occultanda, ve . nerem ante aliquot annos Epiſtolam ad Galatas, in eo Gala.fi
etiam glo. rumetiã iam prædicada ac diffamada videatur: quan- ipſo loco vbi ait Apoſtolus, Timeo ne fortè fine cauſa
rietur.
do ficut fcriptum eſt, Laudatur peccator in defiderijs laborauerim in vobis:exclamare compulfus fum , Væ Sola inufia.
Pſal.9 ta peccata
anime fux , & qui iniqua gerit,benedicitur.Talis in die peccatis hominum , quęſola inuſitata exhorrefcimus, exhortelci.
uinis libris iniquitas & clamor vocatur. Sicut habes vfitata verò, pro quibus abluendis filijDei fanguis ef. mus.
Efaia s. apud Efaiam Prophetá de vinea mala : Expectaui, in fuſus eſt, quanuis tam magna ſint, vt omninò claudi
quit, vt faceret iudicium , fecit autem iniquitatem , & cótra feſe faciant regnú Dei, fæpèvidendo omnia tole.
non iuftitiam , fed clamorem.Vndèeft illud in Geneſi, raře, fæpe tolerando nonnulla etiam facere cogimur.
Genc.sto Clamor Sodomorú & Gommorrhæorum multipli- Atque vtinam , & Domine, non omnia quæ nó poteri

catuseft.Quia non ſolùm iam apud eos non punieban mus prohibere, faciamus.
tur illa flagitia,verumetiá publicèvelut lege frequen . 9. PROVERBIORVM decimooctauo , ve in
tabantur.Sic noftris téporibus ità multamala,etfinon textu .

DE PECCATOR VM

Ε Χ Ρ Ι Α Τ Ι Ο Ν Ε.
I

Quibus verò modis peccata expiantur ?

H

Concil. Trident.ſėſs.s. ca.

' ic inprimis eſt extra cótrouerſiã, Chriſtú nobis effe“ propitiatore, comme dans
& illú Dei'agnú , quitollit peccata mundi , quig; ſolus remiſſioné; loan.
b Roz i.d Mat.i
.de Joanaa.d 1.Cor
a.buc.
1.d 1. Timo.2.a Heb.j.a 9.c
peccatorú nobis potuerit promereri,& purgationčeorú facere. Actor.4.b

B. Deindè certum eft,Deú fide purificare corda,vtPetrus'inquit, quòd animeHisbollab Gali

citra fidé (humanæ ſalutis oſtiú ac fundamentú )nullus peccatorü remiſſio- Eph.2.b Trid.ſeſs.6.cap.s.

nem autexpiationécófequi aut ſperare poſſit. Fide vero deftituuntur,qui correntes de MariaDoan.
cum Ecclefiæ fidenon conſentientes, vana quadam fidutia peccati remil- puide fuprà de præfum .
fioné & iuftificationis gratiam propter Chriſtum fibialijsque pollicemur
.
C. Qui verò in Eccleſiæ fide & eius vnitate perfiftétes,a peccatiscupiunt
f Orig. homil.2 . :
liberari,multosilli modos ad peccatorum ſuorú expiationé in Scriptura Augalib.2.cont.Cice.ca

propoſitos habent, inter quos principētenet locú Poenitétiæ Sacramentú, in

Lazatin
loan . tio.e hum 1.6,
quo negle& o , fruftrà de reliquis lethalium peccatorüremedijs adhiben 1.

dis agitur.Hoc enim vt præſens,ità neceſſarium pharmacum Chriſtus áni-f.pede deSacranice ,

marum medicus inſtituit,contra omnem peccati lepram valiturum , idque a Ioan.20.C

commendans dixit facerdotibus : " Quorum remiferitis peccata, remittuntur eis.

D. Secundò purgantur & expiantur eleemofyna: quia fcriptum eſt,

Eleemofyna ab omni peccato, & à morte liberat , & non patietur animam ire in tene- Tobagobo f1.b Eceli 3. be

bras. Monetigitur Propheta :" Peccata tua eleemofynis redime, & iniquitates .Davide Efaiasc Hebr.
mofyna.
tuas mifericordis pauperum .
111.
E. Tertiò remittuntur peccata , dum quantunuìs læſi, fratri offenſam

1 Matt.6.b
condonamus,dicente Domino: Si dimiferitis hominibus peccata eorum , dimit- u.c Lucz 6.c Marc.
Eccli 28.a
tet & vobis pater cæleſtis delicta veſtra.
IIII.
F. Quartò idem fit , cùm peccantem fratrem corripiendo emendamus

aclucrifacimus, ſicutà ſcriptum eſt: " Qui conuerti fecerit peccatorem aberrore m taco.s.d
>
viæ fuæ, ſaluabitanimam eius
à morte, & operiet multitudinempeccatorum .

G. Quintò huc pertinet abundantia fynceræ charitatis, ad impetranda

& conficienda bona omnia præpotentis :ob quam de Magdalena dicitur:

* Remittütur ei peccata multa,quoniam dilexit multim ." Charitasenim operit mul-n Luca 7:$
o Pro 10.5 1.Pci.d.to
titudinem peccatorum .
VI.
H. Sextò ad idé valet P cótriti cordis facrificiú , quod nunquàm deſpicit p Pfal.so.d Lucæ# .e

Deus,& humilis cognitio ſuî,cófeſſioq; peccatorú . Refpicit enim Domi q rfal.101.6

nus in orationē humiliú,& non deſpicit preces eorú . Vt hinc etiá Dauid de
ſeipſoteſtetur:'Dixi,cõfitebor aduersùm meiniuſtitiâmeā Domino, & turemiſiſti e Pfalm.si.b
impietatē peccati mei. Ac loãnes generatim oíbus verè cófitentibus hâc gratia
Mmm 3 pollice
 462 DE PECCATOR V M
r . loan.s d
pollicetur: ' Sicõfiteamur ,inquit,peccata noftra.fidelis eft & iuftus,vtremittat no
longs.be Matth.12.d bis peccata noftra ,& emundet nos ab omni iniquitate
. Igitur ' Niniuitæ cùm hu.
1.dºcspr.epi.40.8.& 26.militatis & pænitentiæ operibus ſedulò inſiſterent,præſentem Dei irāpla
cauerunt, & iamiá imminés vrbi ac patriæ exitiú auerterút. Quare fic de illis

per ed Nume. 35.cd ſcriptúlegimus : ' Vidit Deus opera eoruni,quia conuerſi ſuntde via ſua mala, o

x Prouerb.so.a Acto.§. dmiſertus eſt Deus ſuper malitia quam locutusfueratvtfaceret eis, non fecit.
2. Cor.7.c 1. Sic demùm Scripturateite diſcimus,his * alijsquemodis& officijs verę
pietatis Chriſti gratia editis,hoccffici,vt credentiú & pænitentiú in Eccle

5 2.Cor.7.1 2.Tim.ad lia,ficut diximus,peccataexpiétur.Eoq;fpe& ans Apoltolus, monet :' Has

habētes promißiones, charißimi,mundemus nosab omni inquinamēto carnis eſpiria
tussperficiētes ſanctificationē in timore Dei.Nccminùs grauitèr Iacobus : Émun,

2 taco.4.c Ezech.n.f date , inquit,manus peccatores, purificate corda ,duplices animo.Miferieſtote ,u

lugete ,& plorate : riſus vester in luctú couertatur;
gaudiü in mærorē. Humiliamini
in cölpectu Domini,& exaltabit vos.Etenim nöſufficit mores in melius cómu

a Honil.so.exso.cap.15. tare & à fa & tis malis recedere, vt Auguſtiniverbis ' iterùm vtamur, nisi etiã
prian. de lapisin fine.& de ijs quæ facta ſunt, ſatisfiat Deo perpænitentiæ dolorem , per humili
alij ve ſuprà de Satisfact .
tatis gemitum , per contriti cordis ſacrificium ,cooperantibus eleemofynis.

K. Alioquin quiſquis depeccatis lethalibus in ſe aliquadominari cogno.

b'Serm.41.de Sanctis. uerit, vt idem Auguftinus eft author, nisì dignèſe emendauerit, & ſiha
< 1.Cor.3.c.Idem Augut.buerit ſpatium ,longo tépore pænitentiá egerit, & largaseleemofynas ero
, illotráſitorio igne,de quo dixit “ Apo
19.1. men de fide Scoperi:gauerit,& à peccatis ipſisabſtinuerit
busi 12.16.& quæft 1.ad itolus,purgari non poterit, ſedęterna illú flámaſine vllo remedio cruciabit.

Nó enim capitalia poft hanc vitájſedminuta peccata purgátur expiáturque.

TEST I M O N I A.
Peccata tol. 1.1. CONCILIVM Tridentinú ſeſione quinta ,
lútur metito carione tertio : Si quis hoc Adæ peccatü , quod origine
Chrifti medi.vnum eſt, & propagatione, non imitatione trãsfulum
atoris per Sa
cramenta omnibus, ineſt vnicuique propriū, vel per humanæ na
applicato, turæ vires, vel per aliud remedium afferit tolli, ĝper
1.Tim.2 .
Rom.s. meritū vnius mediatoris Domininoftri Ieſu Chriſti,
1. Cor.i. quinos Deo reconciliauit in fanguine fuo, factus no
bis iuftitia, fanctificatio & redéptio :autnegat ipſum
ChriſtiIeſu meritum ,per Baptiſmi facramentā infor-
ma Ecclefix ritè collatũ ,tam adultis q paruulis appli-
Acto.4 cari: anathema fit, quia nö eſt aliud nomé ſub celo da
Ioan.i. tu hominibus, in quo oporteat nos faluos fieri. Vnde
Galat.3. illa vox, Ecce agnus Dei , Ecce qui tollit peccata mudi,
Et illa : Quicunqz baptizati eftis, Chriftum induiſtis.
a Cor.j. 2. ET feliione ſexta, capite ſecundo: Quo fa & ú eſt,
vệ cæleſtis pater, pater miſericordiarū , & Deustotius
Galat.4 . conſolacionis, Chriſtum leſum , filium ſuum , & ante
legem, & legis tempore multis fan &tis patribus decla-
Rom.9 . ratū ac,pmiſſum , cùm venit beata illa plenitudo tem
Galat.4. poris, ad hominesmiſerit : vt & Iudæos, quiſub lege
crant,redimeret: & gentes , quæ non fectabantur iufti-
Roth.3. tiam , iuftitiam appræhenderét, atæ omnes adoptioné
filiorumreciperent. Hunc propofuit Deus propitiato-
s.loan.2. rem per fidé in fanguineipfiuspro peccatis noſtris,no
ſolùm autem pro noftris , ſed etiam pro totius mundi.
3. ET capite feptimo eiuſdem feflionis : Meritoria
Chriſtus mes caufa iuftificationis, eft dilectiſſimus vnigenitus ſuus,
ruitnobis iu. Dominus nofter, leſus Chriſtus : qui cùm eſſemusini.
1 Aificatione , mici , propter nimiam charitatem , qua dilexitnos, ſua
ſanctiſlima paflione in ligno crucis nobis iuftificatio
nem meruit, & pro nobis Deo Patri fatisfecit.
4. AD Romanos tertio : Iuftificati gratis per grati-
amipſius, per redemptionem quæ eft in Chrifto Ieſu ,
quem propoſuit Deus propitiatorem ,per fidem in fan
guine ipfius, ad oſtenſionem iuſtitiæ ſuæ, propterre-
miſlionem præcedentium delictorum in ſuſtentationc
Dei, ad oftenfionem iuftitiæ eius in hoc tempore : vt
fit ipfe iuftus, & iuftificans eum qui eft ex tide leſu
Chriſti. Vbi eſt ergo gloriatio tua? Exclufa eft. Per
quam legem ? Pa &torum ? Non , ſed per legem fidei,
Árbitramur enim iuftificari hominem per fidem fine
operibuslegis.
5. PRIMAE loannis ſecundo : Si quis peccauerit,
aduocatum habemus apud patrem , leſum Chriftum
iuftú : & ipſe eſt propitiatio pro peccatis noftris : non
pro noftris autem tantùm , fed etiam pro totius mūdi.
6. ET capite quarto : In hoceft charitas, non quafi
nos dilexerimus Deum ,ſed quoniam ipſe dilexit nos,
& milit filium ſuupropitiationé pro peccatis noftris.
7. ITEM capite primo eiufdem epiftola : Siautem
in luce ambulamus, ficut & ipfe eft in luce, focietatem ,
habeinus ad inuicem, & fanguis Ieſu Chrifti filij eius
emundat nos ab omni peccato.
8. IOANNIS primo : Altera die vidit Ioannes lea
fum venientem ad le, & ait : Ecce agnus Dei, ecce qui
tollit peccata mundi.
9. ÑATTHAEI primo:Pariet autem filiú, & vo
cabis nomen eius lefum . Ipfe enim faluum faciet po
pulum ſuum à peccatis eorum .
10. PRIORIS ad Corinthiosprimo: Ex ipſo au .
sem vos eftis in Chrifto Iefu , quifa & us eft nobis ſapi
entia à Deo & iuftitia & fan & ificatio & redemptio , ve
quemadmodùm ſcriptum eſt: Qui gloriatur, in Do
mino glorietur.
11. PRIORIS ad Timotheü fecundo : Vnus enim
Deus, vnus & mediator Dei & hoim homo Chriſtus
leſus:qui dedit redéptioné ſemetipfum pro omnibus:
cuius teftimoniú temporibus ſuis confirmatum eft.
12. AD Hebræos primo: Qui cùm fit fplendor glo
riæ , & figura fubftantiæ eius, portanscz omnia verbo
virtutis ſuæ, purgationem peccatorum faciens, ſedec
ad dexteram maieftatis in excelfis.
13. ET capite nono : Chriſtusautem aſliftens pon
tifex futurorū bonorū, per amplius & perfectius ta
bernaculūno manufactum , id eſt, non huius creatio .
nis: neque per fanguinem hircorum aut vitulorū, ſed ?
per pro
 EXPIATION E.
per proprium ſanguinéintroiuit femel in fan &ta,æter-
na redemptione inuenta . Si enim fanguis hircorum
& taurorum & cinis vitulæ adſperſus,inquinatos ſan
& tificat ad emundationem carnis: quanto magis fan-
guis Chriſti, quiper Spiritum ſanctum ſemetipſum
obtulit immaculatum Deo, emundauit conſcientiam
noftram ab operibus mortuis, ad feruiendum Deo vi-
uenti?
ACTOR VM quarto : Hic eft lapis qui repro-
batus eſt à vobis ædificantibus, qui factus eſt in caput
anguli : & non eft in alio aliquo falus. Nec enim aliud
nomen eſt ſub cælo datum hominibus, in quo opor-
feat nos faluos fieri,
1, B. ACTOR VM decimoquinto : Cùm auté ma
gna côquiſitio fieret, furgens Petrus, dixitad eos: Viri
fratres,vosſcitis quoniam ab antiquis diebus Deusin
nobis elegit per os meü audire Gentes verbū Euange-
lij, & credere. Et qui nouit corda Deus, teftimonium
perhibuit, dans illis Spiritum ſanctum , ficut & nobis,
& nihil diſcreuit inter nos & illos, fide purificans cor-
da eorum .
2. AD Hebræos vndecimo: Eſt autem fides ſperan-
darum fubftantia rerum, argumentum non apparen-
tium . Sine fide autem impoflibile eft placere Deo.
3. AD Galatas ſecundo : Scientes autem quòd non
iuftificatur homo ex operibus legis, nisi per fidem le-
fu Chrifti : & nos in Chrifto Ieſu credimus,vtiuftifi.
cemur ex fideChrifti, & nonex operibus legis : pro.
pter quod ex operibus legis non iuſtificabitur omnis
caro.
4. ET capite tertio : Prouidens aūt ſcriptura, quia
ex fide iuftificat gentes Deus, prænunciauit Abrahæ,
Quia benedicentur in te omnes gentes.
5. AD Romanos tertio , vt fuprà A. teftimo.quarto .
6. LVC AE feptimo: Dixitautem ad mulieré : Fi-
des tua te faluam fecit, vade in pace.
7. AD Ephefios ſecundo : Gratia enim eſtis faluati
per fidem , ( & hoc non ex vobis, Dei enim donum eſt)
non ex operibus, vt ne quis glorietur. Ipfius enim ſu
mus factura, creati in Chrifto Ieſu in operibus bonis,
quæ pręparauit Deus , vt in illis ambulemus .
8. CONCILIVM Tridentinum fellione fexta ,
lon . capite octauo : Cùm verò Apoftolus dicit, iuſtificari
hominem per fidem , & gratis : ea verba in eo fenfu in-
telligenda funt, quem perpetuus EcclefiæCatholicæ
Quomodò cõſenſustenuit & expreſſit : vt fcilicet per fidé ideò iu-
per fidem iu-ftificari dicamur, quia fides efthumanæ ſalutis initiū ,
mur . dica . fundamentū , & radix omnis iuftificationis : fine qua
Itificari
impoflibile eſt placere Deo , & ad filiorü eius conſorti.
um peruenire :gratis aütiuſtificari ideò dicamur, quia
nihil eorum , quæ iuftificationem præcedűt, fiuefides,
fiue opera, ipſam iuftificationis gratiam promeretur:
Rom.n. fi enim gratia eſt, iam non ex operibus : alioquìn , vt
Ephef.a. idem Apoftolus inquit, gratia iam non eft gratia. !
9. AVGVSTINVS tractatu ſexageſimoſeptimo
in Euangeliū loannis : Proindè refpuendi ſuntà corde
Chriſtiano, qui putant ideò dictum multas eſſe man-
fiones, quia extra regnum cælorum erit aliquid, vbi
maneant beati innocétes, qui fine baptiſmo ex hac vi-
ta emigrârunt, quia fine illo in regnum cælorü intrare
Sola Catho- non potuerunt: hæc fides non eft fides,quoniam non
lica fides ,eit
fides . eft vera & Catholica fides.
10. LEO Magnus ſermone quarto denatiuitate Do.
Fides nisi in- mini : Magnum præſidium eft fides integra,fides vera,
tegra & vna, in qua nec augeriab vllo quicquam, necminuipoteft:
eft. quia nisì vna eft,fides non eſt,dicente Apoftolo, Vnus
Ephe.. Dominus, vna fides, vnú Baptiſina, vnus Deus & Pa-
ter omniū , quiſuper omnes & per omnia, & in omni-
bus nobis.Huic vnitati (dilectiſlimi) inconcuflis men
tibus inhærete, & in hac omnéfectamini fanctitatem ,
& in hac pręceptis Domini deſeruite : quia fine fideim
Hebr. 11
poſibile eft placere Deo,& nihilline illa ſanctum , ni-
Abac.a. hil caftum eft, nihil viuum. Iuſtus enim ex fide viuic.
Quam quidiabolo decipiente perdiderit, viués mor-
463
tuus eſt.Quia ficut per fidem iuftitia, ità etiá per fidem
veram vita obtineturæterna , dicente Domino Salua
tore : Hæc eft autem vita æterna, vt cognofcant te fo- Ioan.17:
lum verum Deum , & quem mififti Ieſum Chriftum .
1.C. ORIGENES homilia ſecunda in Leuitică :
Audifti quanta fint in legeſacrificia pro peccatis : audi Vatijs modis
nunc quantæ fint remiſſiones peccatorum . In Euange in noua lege
lio eft ifta prima , qua baptizamurin remiſlionem pec- peccata re
catorum ; ſecunda remiftio eft in paſlione martyrij: Baptiſmo,
tertia eft, quæ per eleemofynam datur.Dicit enim Sal- martyrio ,
uator : Veruntamen date quæ habetis, & ecce omnia Lu eleemofyna
cæ 12. .
munda ſunt vobis. Quarta nobis fit remiſlio peccato Códonando
rum , quando & nos remittimus peccata fratribus no- offenfan .
ftris.Sic enim dicit ipfe Dominus & Saluator : Quia fi Matth.6 .
remiſeritis fratribus veſtris ex corde peccata, & vobis Marc.ii.
remittet peccata veſtra pater veſter : quòd fi non remi
feritis fratribus veftris ex corde,nec vobis remitterpa
ter veſter.Et ipſe in oratione nos dicere docuit : Re: Matth.6.
mitte nobis debita noftra, ficut & nos remittimus de
bitoribus noftris. Quinta peccatorum remiſtio ,quum cóuertendo
conuerterit quis peccatoreni ab errore viæ fuæ . Ità proximum .
enim dicit ſcriptura diuina : Quia qui conuerti fe- Iacob.g.
cerit peccatorem ab errore viæ ſuæ, faluat animam
eius à morte, & cooperit multitudinem peccatorum .
Sexta quoque fit remiſlio per abundantiam charita- Charitatis
tis, ficut & ipfe Dominus dicit : Amen dico tibi , re- abundantia.
Lucæ 7 .
mittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit mul
tùm . Et Apoftolus dicit : Quoniam charitas operit 1.Pet.4.
multitudinem peccatorum. Eit adhuc & ſeptima, licètPænitentia
dura & laborioſa, per pænitentiam remiſlio peccato- Sacramétals.
& cõfellione
rum , quum lauat peccator lachrymis ftratum fuum , Pfal.9.40 .
& fiunt ei lachrymæſuæ panes die acnocte: quum non & 31.
erubefcit Sacerdoti Domini indicare peccatum , &
quærere medicinam, fecundùm eum qui ait : Dixi,
Pronunciabo aduersùm me iniuftitiam meam , & tu
remififti impietatem cordis mei . In quo impletur &
illud, quod Iacobus Apoftolus dicit: Si quis autem Extrema vn
infirmatur, vocet presbyteros Ecclefix , & imponant& ionc.
ei manus, vngentes eum oleo in nomine Domini: & Iacob.s.
oratio fidei ſaluabit infirmum : & fi in peccatis fuerit,
remittentur ei.Et tu ergò quum venis ad gratiam Ba- Pradićtimo.
ptiſmi, vitulum offers, quiain morte Chriſti baptiza- tur cū ſacrifi
ris : cùm verò ad martyriú duceris, hircum obtuliſti, cijs & obla
quia authorem peccati diabolum iugulaſti. Quum au tionibus, .ve
tem eleemofynamfeceris,& erga indigentesaffectum meis is, quorú
mifericordiæ ſolicita pietate impederis, altare ſacrum mentio fit in
hædis pinguibus onerâfti, Quòd fiex corde peccatum Leuitico.
remiſeris fratri tuo , & iracundia, & timore depofito ,
mitem intra te & fimplicem recollegeris animum ,im
molâffe te arietem , vel agnum in facrificium obtuliſſe
cófide. Porrò autem fi diuinis lectionibus inſtructus,
meditando ficut columba, & in lege Domini vigilan
do dieac nocte, ab errore ſuo conuerteris peccatorem,
& abiecta nequitia ad fimplicitatem eum columbare
uocaueris,atqueetiam adherendo fanctis, feceris eum 1
ſocietatem turturis imitari, par turturūaut duos pul
los columbarum Domino obtulifti. Quòd fi illa ( quæ
& fpe & fide maior eft ) charitas abundauerit in corde 1.Cor. 13.
tuo, ità vt diligas proximum tuum , nó folùm ficutte
ipſum , ſed ficut oftendit ille quidicebat, maiorem hac 1020.15,
charitatem nemo habet, quàm vtanimam fuam ponat
pro amicis fuis : panes fimilagineos in charitatis oleo
Tubactos; fine vllo ferméto malitiæ & nequitie in azy . 1. Cor.s.
mis ſynceritatis & veritatis te obtuliſſe cognofee. Si
autem in amaritudine fetus fueris, luctu, lachrymis
& lamentatione confectus, fi carnem tuam maceraue
ris, & ieiunijs ac multa abftinentia aridam feceris: &
dixeris, quia ficut in frixorio confrixa ſunt oſſa mea : Pfal.102
tunc facrificium fimilæ à fartagine vel craticula obtu
lifti. Et hoc modo inuenieris tu veriùs & perfectiùs fe
cundùm Euangelia offerre ſacrificia,quęfecundùm le
gem offerrenon poteftIſraël.
2. AVGVSTIN V Slibro fecundo contra Creſco .
nium Grammaticũ, capite duodecimo : Ideò vobis nõ
videntur
 464 DE PECCATOR V M
No ſolàm bavidentur mundari, cùm ad nos à vobis tranſeunt; quia
ptiſmoa pec
catis non denuò baptizantur, quafi folo baptiſmo quem re-
mur , peci non oportet, cùm idem atque vnus eft, homines
Yerbo . ab errore mundentur. Mundantur & verbo veritatis
Ioan.is
abillo qui ait,Iamivos mundi eftis, propter verbum ,
Corde con. quod locutus ſum vobis. Mundátur & facrificio con
trico . triti cordis ab illo de quo dictum eſt :Sacrificium Deo
Pſal.so. fpiritus contribulatus : cor contritum & humiliatum
Eleemofynis Deus non fpernit. Mundantur & eleemofynis ab illo
Lucx 11.
qui ait: Date eleemofynam , & ecce omnia muda ſunt
Charitate. vobis.Mundáturipſa, queſuperenainetomnibus,cha.
1.Pct. 4 . ritate ab illo, qui per Apoftolum Petrūdixit, Chari-
tas cooperitmultitudinem peccatorü : quæ vna fiad
fit ,omnia illa recte fiunt: fi autem deſitilla,omnia frus
ftrà fiunt,
3. CHRYSOSTOMVS concione quarta de Lai
zaro, in fine : Vtigitur neque puniamur,neque penas
demus, in fuam quiſque conſcientiam ingrediatur, vi.
támque explicet: cunctisg commiſlis diligenter ex-
cullis, condemnetanimam quæ hæc patrauit, puniát-
que cogitationem ,affligat,crucietg ſuam ipfiusmen-
Quibus mo. tem , fupplicium à feipfo exigat pro peccatis, per con-
dis.expiari
inus peccata. deninationem , per diligenter actam pænitentiam , per
lachrymas, per confeflionem , per ieiunium , per elee-
moſynam , per continentiam accharitaté, vt poflinius
omnes omni modo hîc depofitis peccatis, multa cum
fiducia illuc proficiſci.
4. ET homilia ſexta in foánnem : Hacigitur perni-
ciofa inquirendi cura abiecta, noftra conteramuscor-
da, peccata deploremus; vt à Chriſto nobis præceptú
eft, & eorum gratia quá perperàm & iniquè egimus,
compungamur: & ſumma cum diligentia, quicquid
ſuperioritépore aufi fumus, quicquid malignè com-
Confeflione miliņus, animo repetamus; atq; abijciamus. Ad quod
delētur pec- mulcas nobis Deus vias aperuit, Díc enim tu primus
cati.
Eſaiz 43. iniquitates tuas, vt iuftificeris. Et iterùm : Dixi, Pro-
Pfal.31. nunciabo aduersùmi me iniquitatem meam Domino,
& tu remififtiimpietatem cordis mei. Neque enim pa-
rùm nobis confere ad magnitudinem peccatorum im
Codonando minuendam frequens eorü memoria & accuſatio. Eft
offenſam . & alia operofior, vt nemini qui nos offendit fuccenſe.
anius, ſed iniurias omnes magno & generoſo animo
Eleemofynis obliuioni mandemus. Vis & tertiam ?audi Danielem :
Dan.4. Peccata tua eleemofynis redime , & iniquitates tuas
miſericordijs pauperum . Accedit & alia, iugis ſcilicet
Oratione oratio, & in deprecationibus ad Deum cum puritate
allidua .
perfeuerantia, quæ non paruam nobis affert confola-
leiunio & tionem , & à peccatis nosabluit.Ieiunium ad hæc cum
charitatc.
proximi charitate, maiorem in modum diuinam in
nos iram extinguit. Ignem nanque ardentem extin-
Eccli 3. guit aqua , & eleemoſynis purgantur peccata . Decur-
lis igitur his vijs omnibus & repetitis, in eiſdem aſli-
due perſeueremus: Hoc pacto non modò preterita ab .
luemus peccata, fed in pofterum maximum conſeque.
mur emolumétum : quippe qui nullam dabimus dia-
bolo occafionem ,vtnos in vitę deſidiam , vel in exitia .
lem aliquem affectum pelliciat.
5. IOANNIS vigelimo: Hoc cùm dixiſſet, inſuf-
Aauit, & dicit eis : Accipite Spiritu ſanctum : quorum
remiſeritis & c. vt in textu .
1.D. TOBIAE quarto : Simultū tibi fuerit,abun-
danter tribue : fi exiguum tibi fuerit, etiam exiguu li-
benter impartiriftude . Premiú enim bonum tibi the
ſaurizas in die neceſlitatis, quoniam eleemofyna ab
omni peccato & à morte liberat, & non patietur ani-
-
mam ire in tenebras. Fidutiamagna erit corā ſummo
Deo , eleemofyna omnibus facientibus eam .
2. ET capite duodecimo : Bona eſt oratio cum ieiu.
nio : & eleemoſyna magis quàm theſauros auri recon
dere, quoniam eleemofyna à morte liberat, & ipfa eft
quæ purgat peccata, & facit inuenire miſericordiam &
vitam æternam .
3. ECCLESIASTICI tertio : Fili, ſuſcipe fe-
1 nectam patris tui, & non contriftes eum in vita illius:
& fi defecerit ſenſu , veniam da, & nè ſpernas eum in
virtute tua.Eleemofyna enim patris non erit in obli
uione. Nam pro peccato matris reftituetur tibi bonú,
& in iuftitia ædificabitur tibi; & in die tribulationis
commemorabitur tui: & ficut in ſereno glacies, ſol
uentur peccata tua.Ignem ardentem extinguit aqua, &
eleemofyna reſiſtir peccatis : & Deus proſpector eſt
eius qui redditgratiam .
4. PROVERBIORVM decimotertio :Redem
prio animé viri, diuitiæ ſuæ .
5. ET capite decimoquinto : Per miſericordiam &
fidem purganturpeccata.
6. ITEM decimoſexto : Miſericordia & veritate re .
dimitur iniquitas.
3. LVCAE yndecimo: Veruntaméquod fupereſt,
date eleemofyná :& ecce omniamundafunt vobis.
8. DANIELIS quarto : Quamobrem ,rex, confi
lium meữ placeattibi, & peccata tua eleemoſynis re
dime; & iniquitates tuasmiſericordijs pauperű : for.
fitan ignoſcer deli &tis tuis.
9: ESAIAE primo : Diſcite benefacere: quærite iu
dicium , fubuenire oppreſſo, iudicate pupillo, defen
dite viduam . Et venite, & arguite me, dicit Dominus:
fi fuerint peccata veftra ve coccinum , quafi nix dealba
buntur : & fi fuerint rubra quaſi vermiculus, velutla
ña alba erunt,
10. AD Hebræos decimotertio : Beneficentiæ autem
& communionis nolite obliuiſci : talibus enim hoftijs
promeretur Deus.
1. E. MATTHAEI ſexto : Si dimiſeritis homini
bus peccata eorum ,dimittet& vobis pater vefter cæle.
ftis delicta veftra.Si autem no dimiſeriţis hominibus,
nec pater vefter dimittet vobis peccata veftra.
2 . LVCAE ſexto : Nolite iudicare, & non iudica
bimini.Nolite condemnare, & non condertinabimini.
Dimittite, & dimittemini, Date, & dabitur vobis.
Menſuram bonam & confertam & coagitatam & ſu
pereffluentem dabunt in ſinum veftrum .
3. MARCI vndecimo: Et cùm ftabitis ad orandú ,
dimittite fi quid habetis aduerſus aliquem : vt & pater
vefter qui in cælis eft, dimittat vobis peccata veftra.
Quòd fi vos nódimiferitis, nec pater vefter qui in ce
lis eft,dimitter vobis peccata veſtra,
4. ECCLESIASTICI vigeſimooctauo : Relin
que proximo tuo nocenti te, & tunc deprecanti tibi
peccata ſoluentur.
F. IACOBI quinto : Fratres mei, fi quis ex vobis
errauerit à veritate, & conuerterit quis eum : ſcire de
bet,quoniam quiconuerti fecerit & c. vtin textu .
1. G. LVCAE feptimo: Et conuerſusad mulierem ,
dixit Simoni : Vides hanc mulierem ? Intraui in do
mum tuam : aquam pedibus meis non dedifti : hçc au .
tem lachrymis rigauit pedes meos, & capillis fuister
fit. Oſculum mihi non dedifti: hæc autem ex quo in
traui, nõ ceſfauit ofculari pedes meos Oleo caput me
um non vnxiſti: hæc autem vnguéto vnxit pedes me.
os. Propter quod dico tibi : Remittuntur ei peccata
multa, quoniam dilexit multùm . Cui autem minùs
dimittitur, minùs diligit. Dixit autem ad illam : Re
mittuntur tibipeccata .
2. PROVERBIOR VM decimo : Odium ſuſci .
tatrixas, & vniuerſa deli& a operit charitas.
3. PRIORIS Petri quarto : Ante omnia aútmutu
amin vobiſmetipſis charitatem continuam habentes,
quia charitas operit multitudinem peccatorum .
1.H. PSALMO quinquageſimo : Sacrificium Deo,
ſpiritus contribulatus: cor contritum & humiliatum ,
Deus,non deſpicies.
2. LVCAE decimooctauo : Et publicanus à longè
ftans, nolebatnec oculos ad cælum leuare : ſed percu
ciebat pe& us fuum , dicens : Deus, propitiusefto mihi
peccatori Dico vobis, deſcendit hic iuftificatus in do .
mum ſuam ab illo.
3. MATTHAEI decimooctauo : Túc vocauit illú
dominus
 EXPIATIONE, 465
dominus fuus, & ait illi: Seruenequam ,omnedebitú gas igitur & Aagella fentimus, qui Deo nec bonis fa- De
Bonis factis
o placen.
dimifi tibi,quoniam rogafti me. ctis placemus, nec pro peccatis fatisfacimus. Roge dum , & pro
4. ECCLESIASTICIvigeſimoprimo:Fili,pec- mus de intimo corde & tota mente miſericordiam peccatis ſa tisfaciédum .
câſti?non
re adijcias
vt cibidi iterùm :
mittantur.
fed & de priſtinis depreca- Dei.
15. ITEM epiſtola vigefimaſexta, quæ eſt Moyfis Lib.s.epi.sz.
5. PSALM O centefimoprimo: Reſpexit orationé & Maximipresbyterorum & aliorum ad Cyprianum:
humilium , & non fpreuit precem eoruni. Vbìdiuinus metus relinquitur, fi tam facilèpeccanti
6. ET trigefimoprimo: Dixi,&c.vt in textu . bus venia præſtecur? fouendi ſunt ſanè ipſorum ani.
7. PRIMAE Ioannis primo : Si confiteamur, &c . mi, & ad maturitatis fuæ tempus nutriendi , & defcri.
vein textu . pturis ſanctis, quàm ingens, & fupra omnia peccatum
8. TONAE tertio :Et credideruntviriNiniuitæ in commiſerint, inftruendi. Nec hoc animentur , quia
Deum, & predicaueruntieiunium ,& veſtiti ſunt fac- multi funt: fed hocipfo magis reprimantur, quia nó
cis à maiore vique ad minorem . Et peruenit verbū ad pauci funt.Nihil ad extenuationem delicti numerus
regem Niniuæ: & furrexic de folio ſuo , & abiecit vefti- impudens valere conſueuit, ſed pudor, fed modeſtia,
mentum fuum à fe, & indutus eft facco , & fedit in cine. fed patientia ,fed diſciplina,ſed humilitasatque ſubie.
re . Et clamauit, & dixit in Niniue ex ore regis & prin- &io: ſed alienum de feexpe& affe iudicium, fed aliená
cipum cius, dicens :Homiwes, & iumenta, & boues, & de ſuo actu ſuſtinuiſſe ſententiam . Hoc eft quod pæni.
pecora nonguſtent quicquam ,nec paſcantur, & aquá centiam probat, hoc eft quod impreſſo vulneri indu
non bibant. Etoperiantur laccis homines & iumenta , cit cicatricem :hoceft quod deiectæ mentis ruinas eri
& clament ad Dominum in fortitudine: & conuerta- git & attollit: quod ardentem delictorum æftuantium
tur virà via ſua mala, & ab iniquitate quæ eft in ma- vaporem reſtinguit & finit.Non ea,quæ fanorum funt Deli&ta expi.
nibus eorum . Quis ſcit fi conuertatur, & ignofcat corporum ,medicus ægris dabit :nè importunis cibis antur & res
tempeſtatemvaletudinis
Deus, & reuertatur à furore iræ fuæ, & non peribi- accend fæuientis non reprimat, fed finguuntur
at: fcilicet,nèquod potuiffetmaturiùsieiunio operibusbo
mus ?
MATTHAEI duodecimo : Viri Niniuitæ fur- attenuante ſanari, videatur per impatientiam longiùs
gent in judicio cum generatione ifta, & condemnabūt paſta cruditate produci. Eluendæ ſunt igitur, impio
eam : quia pænitentiam egérunt in prædicationelonę. facrificio manus inquinatæ, operibus bonis : & nefa
Et ecce plus quàm Ionas hic. rio cibo ora miſera polluta ,pænitentiæ ſunt veræ ſer
10 . LVCAE vndecimo: Viri Niniuitæ ſurgent in monibus expianda, & in ſecretis cordis fidelis, nouel
iudicio cum generatione hac, & condemnabuntillam , landus & conſecrandus eft animus: crebripænitentiū
quia pænitentiam egerunt ad prædicationem lonę. Et gemitusaudiantur, & iterùm fideles ex oculis lachry
ecce plus quàm lonas hîc. mæ profundantur:vtilli ipfi oculi, qui malè fimula
11. TERTII Regum vigefimoprimo: Igitur non cra conſpexerunt, qui illicita commiſerant, fatisfacie
fuit altercalis ficutAchab,qui venundatus eſt vt face- entibusDeo fletibus deleane.
ret malū in conſpectu Domini: concitauit enim eum 16 . ION AE tertio : Vidit &c.vt in textu .
Jezabel vxor ſua, & abominabilis factus eſt, intantūvt 17 , NVMERORVM vigeſimoquinto : Phinees
fequeretur idola quę fecerát Amorrhçi,quos conſum- filius Eleazari filijAaron ſacerdotis, auertit iram mea
pfit Dominusà faciefiliorú Iſrael.Itaquecùm audiffet à filijs Iſrael:quia zelo meo commotus eſt contra eos,
Achab fermones iftos,fcidit veſtimenta ſua, & operuit vtnon ipſe delerem filios Ifrael in zelo meo, Idcirco
cilicio carnem ſuam , ieiunauit , & dormiuit in lacco, loquere ad eum : Ecce do ei pacem fæderis mei, & erit
& ambulauit demiſſo capite,Etfactuseſt fermoDomi- tam ipſi quàm ſemini eius padū ſacerdotij ſempiter
ni ad Eliam Thesbiten,dicens:Nónne vidifti humili. num :quia zelatuseft pro Deo ſuo, & expiauit ( celus
atum Achab corá me ? Quia igitur humiliatus eſt meî filiorum Iſrael.
cauſa,non inducam malum in diebus eius, ſed in die. 18. PSALMOcentefimo quinto:Et ftetitPhinees,
bus filij fui inferam malum domui eius. & placauit : & ceflauit quaſſatio. Et reputatū eft ei in
12. SAPIENTIAE vndecimo : Miſereris omniú , iuſtitiam , in generatione & generationem , vſque in
quia omnia potes, & diſſimulas peccata hominú pro- ſempiternum .
Libr.epift.s .
pterpænitentiam . 1. I. PROVERBIORVM decimo: Nil proderúr
13 .CYPRIANVS epiſtola quadrageſima ad ple- theſauriimpietatis: iuftitia verò liberabit àmorte.
bem de quinque presbyteris ſchiſinaticis:Nunc ſe ad 2. ACTORVM octauo: Pænitentiam itaqueage
lapſorum perniciem venenata ſua deceptione verte- ab hac nequitia cua: & rogaDeum ,fifortè remittatur
runt, vtægros, & faucios, & ad capienda fortioracon- tibi hæc cogitatio cordis tui, In felle enim amaritudi.
filia per calamitatem ruinæ ſuæ minùsidoneos, & mi- nis, & obligacione iniquitatis video te effe:ait S.Petrus
nus folidos, à medela vulneris ſui auocent, & inter- ad Simonem Magum .
Precibus lon-miſlis precibus & orationibus, quibus Dominus lon- 3. POSTERIORIS ad Corinthios feptimo:Que
oneDominus ga & continua faristacione placandus eſt, ad exitio. enim fecundùm Deum triſtitia eft,pænitentiam in lao
placădus eft. Iam temeritatem mendacio captiofæ pacis inuitent.Ec lutem ſtabilem operatur : ſeculi autem triſtitia more
paulò pòft: Eadem nunc ratio ,eadem rursùs euerfio, tem operatur.
per quinæ presbyteros Feliciſtimo copulatos, ad rui- 4. IBIDEM : Has habentes &c. vt in textu.
nam ſalutis inducitur, vt non rogetur Deus,nec qui 5. POSTERIORIS ad Timotheu ſecundo : Co.
negauit Chriftum , eundem Chriltum quem negaue- gnouit Dominus'qui ſunt eius, & diſcedat ab iniquita.
rat,deprecetur:poft culpam criminis tollatur & pæ teomnis qui nominat nomen Domini. In magna auté
Per Epiſco- nitentia,nec per Épifcopos & facerdotes Domino fa- domo non folùm ſunt vaſa aurea & argentea ,fed & li.
lores Sacer: tisfiat, fed relictis Domini facerdotibus cótra Euange- gnea & ficilia:& quædam quidem in honorem ,quædá
no fatisfaci: licam diſciplinam noua traditio facrilegæ inftitutio . autem in contumeliam . Si quis ergò emundauerit ſe
endum . nis exurgat. ab iftiserit vas in honoremfanctificatum & vtile Do
Lib.q. epift.4.14. Ef epiſtola octaua ad clerum & plebem: Quan- mino, ad omneopusbonum paratum .
quàm fciam , fratres chariflimi, pro timore, quem 6 . IACOBI quarto :Emundate & c.vt in textu .
finguli debemus Deo, vos quoque illic afliduis orati. 7 . EZECHIELIS decimooctauo : Et cùm auer
onibus & enixis precibus inſtanter incumberea: dmo. terit ſe impius ab impietate ſua quá operatus eft, & fe .
neo tamen etiam ipſam religioſam ſolicitudinem ve- cerit iudicium & iuftitiam , ipſe animam ſuam viuifi
ftram, vt ad placandum atque exorandum Dominum cabit.
non voce ſola ,ſed & ieiunijs , & lachrymis , & omni ge- 8. AVGVSTINVS in libro quinquaginta homi.
a, capite decimotoqui
nere deprecationis ingemiſcamus, Et paulò pòft : Vir- liarum ,homilia quinquageſimNnn n.
: fiue
 R
466 DE PECCATO VM
to:fiue in libro de pænitentię medicina,capitequintos ædificauit, mercedem accipiet. Si cuius opus arſerit,
Non fufficit mores &c.vt in textu. detrimentum patietur : ipſe autem faluus erit, licta .
9. ET in Enchiridio ad Laurentium , capite feptua- men quafi per ignem .
geſimo: Sanècauendum eft,ne quiſquam exiftimet in- 3. AVGVSTINVS in libro quinquaginta homi.
Galat.s . fanda illa crimina, qualia qui agunt, regnum Deinon liarum, homilia decimaſexta, vt ſuprà de Sacramen .
poſlidebūt, quotidie perpetráda, & eleemofynis quo- to Pænitentiæ ,quæftione nona, C. teftimo.fecundo.
tidièredimenda.In meliusquippevita eft mutanda, & 4. ITEM in Enchiridio ad Laurentium , capite ſe .

sier
1.Cor.6. per eleemoſynas de peccatis præteritis eft propitiādus xagefimofeptimo: Credütur autem à quibuſdam etiá Mali catholi.
Per eleemo.
fynas propiti Deus,nonad hocemendus quodam modo, veea ſem . qui nomen Chriſtinon relinquunt, & eiuslauacro in cinonfalua.
andus Deus perliceat impunè committere.Nemini enim dedit la. Ecclefia baptizantur, nec ab eavllo ſchiſmate vel hæ- ignem puta
depeccatis.Xame ntum peccandi, quanuis miſerando deleat iam nec præcidůtur,in
refi diluant quantislibet fceleribus viuant,quę gatorij.
pænitendo , nec eleemoſynis redimant,
facta peccata,fi non ſatisfactio congrua negligatur.
10. CVPRIANVS de lapfis: Orare oportet im- ſed in eis vſque ad huiusvitæ vltimum diem pertina
penſiùs & rogare, diem lu &u tranfigere, vigilijs no- ciflimè perfeuerent, falui futuri per ignem : licèt pro ..Cor.s.
& tes ac fecibus ducere, tempus omne lachrymoſis la magnitudine facinorum flagitiorum diuturno,non
mentationibus occupare, ſtratos ſolo adhærere cine tamen æterno igne puniri . Sed qui hoc credunt, & ta
ri,in cilicio & fordibus volutari:poſt indumentum men Catholici ſunt, humana quadam beneuolentia
Chriſti perditum nullum hic iam velle veſticum ,poft mihi falli videntur. Nam ſcriptura diuina aliud con
Peccata qui- diaboli cibum málle ieiunium : iuftis operibus in- fulta refpondet. Librum autem de hac quæftione ſcri.
bus opettbuscumbere,quibus peccata purgantur: eleemofynis fre- pfi, cuius titulus eft,De fide & operibus.vbìſecun
redimantur. quenter inliftere, quibusà morte animæ liberantur. dùm ſcripturas ſanctas, quantùm Deo adiuuante po
Quod aduerſarius auferebat, Chriftus accipiat: nec cui,demonſtraui, eam fidem ſaluos facere,quam fatìs Solafidesin
cenéri iam necamari patrimonium debet, quo quis & euidenter expreſít Paulus Apoftolus,dicens: In Chri- uafaluat.
deceptus & vi &tus eſt.Pro hofte vitādares ,pro latrone ſo enim leſu neque circuncifio quicquam valet, nec
fugienda, pro gladio metuenda poſlidentibus & ven. præpurium , fed fides quæ (bene)per dile &tionem ope
denda. Ad hoc tantùm profueritquod remanfit,vt in. ratur. Siautem malè &non beneoperatur,proculdu
de crimen & culpa redimatur. Incunctanter & largi- biò fecundùm Apoftolum lacobum mortua eft in ſe laco...
ter fiat operatio : cenſus omnis in medelam vulneris metipſa. Qui rursùs ait : Si fidem dicat ſe quiſquá ha
erogecur : opibus & facultatibus noftris qui de nobis bere, opera autem non habeat, nunquid poterit fides
iudicaturuseft Dominus, fæneretur. Sic Tub Apofto- faluare eum ?Porrò autem fi homo fceleratus propter
lis fides viguit, fic primus credentium populus Chri- fidem ſolam perignem ſaluabitur, & ficeſt accipiendu
Act.2 . & 4.
fti mandataperApoſtolos
buendum feruauic.prompti erant,largi
totum dabant, erant,diftri.
& non talia quod ait B.
fic tamen Paulus
quaſi Apoſtolus,
per ignem Ipfe ergò
: poterit enim faluare
faluuserit,
fine 1.Cor.s.
deli& ta redimebant.Siprecem toto corde quis faciat, operibus fides, & falium erit quod dixic eius coapo- laco.s.
Quorum mi. fi veris pænitentiæ lamentationibus& lachrymis in- ftolus lacobus.Falſum erit & illud ,quod idéipſe Pau
us, & quibusgemiſcat, fi ad veniamdeli &ti ſui Dominum iuftis & lus dixit: Nolite ,inquit, errare. Nequefornicatores, s.Cor.6.
ignoſcat. continuis operibusinflectat, miſereri talium poreft, neque idolis ſeruientes, neque adulteri, nec molles,
qui & miſericordiam ſuam protulit,dicés: Cùm con- neque maſculorum concubitores, neque fures,neque
uerſus ingemueris, tunc faluaberis,& fcies vbì fueris. auari,neque maledici, neque ebriofi,neo rapaces, re
Ezc. 18. & 33. Et iterùm : Nolo mortem morientis, dicit Dominus, gnum Dei poſlidebūt.Sienim etiá in iftis perfeuerātes
Johcl.a.
quantum vt reuertatur & viuat. Et Iohel propheta
pietatem Domini, Domino ipfomonéte,declarat:Re-
criminibus, tamen propter fidem Chrifti falui erunt,
quomodò in regno Dei non erunt?
uertimini,inquit ,ad Dominum Deum veftrum , quo- ET in libro de Fide & operibus, capite decimo.
niam mifericors & pius eft,& patiens, & multæ miſe- ſexto, vt fuprà de Sacramento Pænitentiæ, queſtione
rationis , & qui fententiam flectat aduersùs malitias nona,B.teftimo fexto .
irrogatas. Poteſt ille indulgentiam dare, ſententiam 6 . ITEM in libro de octo quæftionibus Dulcitij,
ſuam poteft ille deflectere. Pænitenti,operanti, ro . quæftione prima, vcibidem .
}

ganti poteft clementer ignoſcere, poteft in acceptum

Satisfactio . referre quicquid pro talibus & petierintmartyres, & APPENDIX EX IVDOCI
fatisfa &tio.
eâ ſuisoffenfam
tur & mouc
nibus . fecerint
placa.nibus Sacerdotes:eiusiram
mouerit,fi ,fi plus
vel fi quis indignācis iu- RAVE STEYN TILETANI DOCTIS.
SIMI THEOLOGI NS
LOVANIENSIS CONFVTATIO
tur Deus. fta deprecatione placauerit: dat ille & arma rursùm , Catholica prophanæ Confeffionis Minilorum Antwer
quibus victus armetur : reparat & corroborat vires, pien. Capite vi. vbi confutatur calumnio 1

quibus fides inſtaurata vegetetur, Reperet certamen lulima criminatio doctrinæ

fuum miles , iterabit aciem, prouocabit hoftem , & Iefuitarum.
quidem factus ad prælium fortior per dolorem . Qui
doredeliai, plus & virtutis& fideide ipso lapus Havetemerè in calcetractatusde iuftificatione,
fui dolore conceperit, exauditus & adiutus à Domi. bunt aduersùs deteftandam , ethnicam, & impiam (ve
no : quam contriftauerat nuper, lætam faciet Eccle- aiunt) leluitarum doctrinam ,quam in Catechiſmo il.
fiam ,nec iam ſolam Dei veniam merebitur, ſed co- lo iuſſuauguſtiſlimi felicis recordationis Cæſaris Fer
ronam . dinandi olim conſcripto , & qui per Belgia ferè omniú
1. K. AVGVSTINVS ſermone quadragefimo. Catholicorum manibusteri folebat,tradunt. Sapiunt
primo de San &tis ,quieft fermo quartus de animabus fanè, fed vt homines fapiūt huius feculi,quòd eum li
fideliumdefunctorum: Quicunque aliqua decapitali. bellum vel calumniofillimis médacijs prorsusereptú
bus peccatis in ſe dominari cognouerit, nisì dignè &c. manibus hominü cupiunt. Optimè enim intelligunt,
vt in textu.Latiùs vide ſuprà de Sacramento pæniten- apud eos, quibus eius Catechiſmi do & rina cõmenda
tiæ ,quæſtione nona,C.teſtimo.tertio . ta eft,nouam fuam & commétitiam do &rinam, fidem
2. PRIOR IS ad Corinthiostertio:Si quis ſuper- reperirenon poffe. Calumniantur itaq; leſuitas, vi
ædificat ſuper fundamentum hoc, aurum , argentum , ros religioſos, & inftaurandæ Ecclefiæ Chrifti ftudio
lapides precioſos, ligna,fænum ,ftipulá, vniuſcuiuſqz fiffimos,dum varios modos expiandi peccatú docent,
opusmanifeftum erit :Dies enim Domini declarabit, quod ſummûeft religionis & Chriſtianę falutis caput,
quia in igne reuelabitur : & vniuſcuiuſque opusquale prorsùs nihil paſtioni Chrifti tribuere, & totā iultifi
lir ignisprobabit, Si cuius opus māſerit, quod ſuper. cationis rationé,in operibus ac meritishomines pror
sus
 EXPIATIONE. 467
sìs iuftitiæ Chriſtioblitos, collocare. Animaduerte mnia pacefacta, Illyricus de mendacio aperto conui
hic obſecro, lector, calumniofißimam malitiá . Cùm ctus, aliò confugit.
ſex modos cõgruosad expiandum perfectepeccatum Contentionem mouet de vi o ſignificationeploraſis illius ( in Clorio
collegiſſer author Catechiſmi ex fèripturis , ac fingu . Sto lefu) in fcripturis,e deciteam variè in fcripturisaccipi. Nam alio
los illorü per fubie &tam , euidentem & folidá fcripru . quando ſignificare tantùm baptizatum effe, & Chriftianum vocari.vp
ram probållet, tandem ſubiecit: His, alijsáp modis & cùm PaulusdicitAndronicú aut luniăfuiffe ante fein Chrifto:aliquãdo Rom.16.
officijs veræ pietatis præftamus in Chrifto Iefu ,quod verò myftico Christi corporiinfirum effe. Ipſifanè,inquit, tefuitanon
2.Cor.y. admoner Paulus:Has habentes promiſfioneschariſli. exponunt illam phrafim ,quid ens eo loco valeat ,& quis eim locutionis
mi,mūdemus nos ab omni inquinaméto carnis & fpi- proprièfenfusfit:In Chrifto Iefu bac officia preštumus, aw his modis
peccata expiamus. Es rectè, inquit, quispofſet dicere, Ifraelitas fuiſſe,
ritus,perficientes ſanctificationem in timore Dei . An 2.Cor.1o .
o fua religionis myfteria egiffe in Moyle.ficut Apoftolus dicit omnesin
qui hocfcribit, oblitus tibi prorsùs videtur paſſionis Moyfe baptizatos eſſe:non tamen ſignificatur eius fanguine ipforü pecs
Chriſti, & iuftitiæ eius, cùm officia pietatis in dictis cata expiari. Quare hæc locutio nonpoteft elle pharmacum , venenata
ſex modis cóprehenſa ,diſertè fcribat præftari in Chri- illa dieta corrigens,quòd varijs modis ac operibus homines poffintfwa
fo leſu , fiue per mericum ac gratiam leſu Chriſti, ara peccata expiare.
per virtutem fanguinis eius, qui in fingulis officijs di Sed cùm propoſuiffet Illyricus phraſin illa in fcri.
In Chrifto IC
&torum modorum operatur, & per cos operatur peca pruris diuinisvarijsmodis accipi,cur vnicũ tantú mo- fu,quidfignie
catorum expiationem, ficut de ſingulis hoc certiflimè dum ,aut, fi velit, duostantùm cömemorat? Nam alijs ficet in feri
teftantur fcripturæ . Verùm vide calumnioſam mali- prętereà modis vfurpariindubitatū eſt.ve cùm fcribit pturis.
siam . Cùm tam difertè faciat author, in ipfa cóclufio- Paulus: Gratia Dei eit vita æterna in Chrifto Ieſu Do- Rom.6.
ne fermonis de ſex modis expiationis,mentioneChri- mino noftro.rursùs: Ità & gratia regnet per iuftitia in Ibidem s.
fi lelu ,ſcriptores iftipoftremam clauſulam ( in Chri- vita æternam per Iefum Chriftu Dňm noftrú.rursùs: 2 Cor.z.
to leſu )non adfcribunt: ſed dicentes ,& c. dolosè eam Deo aúc gratias,qui ſeme triúphac nos in Chriſto leſu . Philip.4.
recicent.Cùm enim recitâ fent verba illa Catechiſmi: rursùs :Omnia poſſum in Chrifto, qui me contorcat. Colol.a.
his,alijs modis & officijs verę pietatis comparamus rursùs: In Chriſto inhabitat omnis plenitudo diuini
atque præftamus,affcribunt & c. nec addüt quod mox tatis corporaliter, & eftis in illo repleti, hoc eſt, in
Sequitur, etiam in Chrifto Ieſu præſtamus: nè fi illud Chrifto Ieſu ,qui eſt caput omnis principatus & pote
fideliter , vt debebant, adderent, malitiofæ calumniæ ftatis ,in quo & circunciſi eftis, in quo & refurrexiftis.
conuincerentur. Solida eft igiturCatechiſmi do & ri- rursus: Timeo aút nè ſicut ſerpens Euáfeduxic in aftu- 2.Cor...
na, quæ ex fcripturis colligit varios modos expiandi tia ſua, ità corrumpátur ſenſusveſtri, & excidátà fim .
peccatum : quorum tamélinguliſanguine Chriſtini- plicitate, quæ eft in Chriſto . & in alijs innumeris ſcri.
tantur, & fine ſanguinis applicationead peccati expia- prurę locis .Sanè in his di&is teftimonijs ſermo ille ( In
tionem inutiles eſſent & inefficaces. Quid enim opera- Chriſto leſu) non ſignificat eſſe baptizatum , aut effe
si poſiit vel etiam facramentum abfolutionis & pæni. Chriſtianú,aur deniquè eſſe in myſtico corpore Chri
tentiç fine ſanguine Chrifti? Quid contricum cor, & fti:ſed deſignatmodò meritum , modò virtuté & ope.
Spiritus contribulatus, fi à fanguine Chriſti ſeparatus, rationem Chrifti leſu in electis. Quam fignificationé
humanum tantùmopus fit? Sic & de eleemofyna, & ego intelligensin ſententia Ieſuitaru,expoſui: In Chri
alijs recitatis modis fentiendum eft. Non eft igitur fto leſu: per meritum , & gratiam ,fiuevircucem Chri.
æquum , vt propter huiuſmodi malitioſas calumnias, fi leſu. Et quomodò ipfe fcriptor Catechiſmiintelle
patiantur Chriſtiani homines fynceram & breuem in- xerit, liquidò conftat ex capite illo, De ſatisfactione Quzkione 7.
Atitutionem Chriftianæ religionis, ex manibus excuri : pænitentium quid fentiendum fit.Ad quam quæftio- to depenitéti
Sacramë.
fed ea inſtitutione & doctrina re &tè percepta,atque in . nem refpondetur:Id videlicet ſentiendú eft ,quòd alia c.

telle &ta, animos ſuos corroborent, atque confirment
aduersùs deceptionum & ſeductionum improbiſli.
marum pericula.
ET İN APOLOGIA feu defenſione Catholi-
cæ confutationis contra inanes cauillationes Illyrici
in capite fexto de luftificatione:Poftquàm hiſce modis
& Sophiſmatibus rectam & ſanáde iuftificatione,de's
operibus iuftificatorum doctrinam proculcauit,(Illy-
ricus videlicet) atop ad bonorum operú ftudium ho-
mines languidiores ac frigidiores haud dubiè fecit,cô
quòd neque ad faluté neceſſaria ea eſſe, ne ad falutis
auc juſtificationis rationem pertinere,quin potiùs ab
ca excluſa eſſe,mordicùs defendic:Tandem incipit le.
ſuitarum doctrinam ,in Catechiſmo traditam oppu-
gnare, mec aduocatum ſeu patronum eorum ,vt ait,
acriter inuadit. Cùm Confefio médaciſſimè & acer-
biſimè notaret doctrinam in Catechiſmo traditam de
varijs modis expiandi peccata, in capite deexpiandis
peccatis, tanquàm ethnicam ,impiam & deteftandam ,
quòd in explicatione fummi religionis & Chriftianæ
falutis capitis,nullam prorsùs Chrifti,aut Chrifti fan .
guinis mentionem facerent: ſed totam iuftificationis
& expiationis peccatorum rationé in operibus & me-
ritis hominum collocarent, prorsùs verò nihil Chri-
fti paſſioni tribuere:Prodidiartificiofum mendaciū,
oftendens illum ſtudiosè ſententiam Catechiſmi mu-
cilåffe ,ea verba ,que de Chriſto leſu potentiſſimo pec.
catorum expiatore fubiecta erát,amputado.quęlunt
hæc : His ,alijscg modis & officijs veræ pietatis prçfta .
mus in Chrifto Iefu, quod admonet Paulus:Has ha-
bentes promiſfiones chariflimi, mundemus nos ab
omni inquinamento carnis & fpiritus, perficiétes ſan-
& ificationem in timore Dei . Hac fraudulentia ac calu .
fit fatisfactio, Chriſto redemptori propria : alia fide
lium pænitentium communis fatisfactio.Illa femel in
corpore Chrifti crucifixi,dû agnus ille mundi peccata
culit,peracta eſt : vt qui natura ſunt filij iræ , Deo re
concilientur. Hæc verò quęad pænitentes pertinet, à
Chriſti membris in Ecclefia quotidie peragitur, cùm
pænitétes poft confeflione, ea quęabſoluens Sacerdos
iniūxit, faciunt,autcùm vltrò quidé fructuspæniten
tiz edimus.Quæ vindicatoriafimul & emédatoria eft
ſatisfa&tio , & redemptoris Chrifti beneficium ,acoz fa
tisfactionem adeò non obſcurat, vt magis etiam com
médet,illuftrétque.Illa enim prçeūce ,ac præcipuè co .
operante, iudiciü facimus & iuftitia ,iuxta diuina fcri- Elaiz 16 .
pturam: Deli &a noftra contra nos ipfos vindicátes, & Ezech.18.
reſiduas in nobis peccatoru reliquias diluentes, Dei's Paloso?
gratiá nobis pleniorem conciliantes, atrß promeréres.
quæ omnia eodé capite per ſcripturarum teftimonia
confirmar. Vides Illyrice id quod in capite, quod tu
arripis coarguendum ,minùs expofitum eft,in anrece.
dentibus locis fuiffe pleniflimè & clariflimè dictum ?
Vides quoquè falfum effe, authorem libelli, fermoné
illum (in Chriſto Ieſu ) per hos modos expiare pecca
ta,non accepiffe pro eſſe velbaptizatum , vel Chriſtia
num, autcorpori Chrifti myſtico infitum.quali hoc
tantùm fignificatum fit: Is qui non eft Chriftianus,
aut baptizatus, poteft hæc ofticia præſtare, per ſuá ſci
licet ſufficientiam & poteftatem , & rectè viuere,aut
deniq peccata ſua expiare :ſed intellexiffe , quòd Chri
Iti Ielu paſtione ſeu ſatisfactione velutà præeunte, at
que præcipuè cooperante, poſlit homo ea officia prę
ftare, quibus expientur feu mundentur & deleantur
peccata . Atque hæc de cauillacione phrafis illius ( In
Chrifto Ieſu .)
Non 2
 1

468 DL PECCATOR VM

II

Quid verò de minutis peccatis eſt ſentiendum ?

ser um die Endleiding bijA. Id ſcilicet, quòd eiuſmodi leuiora ,vtìmentis euagatio, verbumocio
en bolidetolib.2.de fum-ſum , riſus immoderatus, & conſimilia , quæ quotidiana ſeu venialia pecca

election de partid. ta dicuntur, & ſine quibus hæc vita non ducitur :* In multis enim offendimus
omnes, vt anteà quoquè monuimus, etſi lethalia non ſunt, & in fpeciem
hinaugust. des de prachos:minuta videntur, tamen haudquaquàm ſunt contemnenda. Siquidem
Sementation de temp. Item Deo diſplicent,ſeu vt Paulus loquitur, contriſtant Spiritum fan & um ,ob
Cephe Chryfoft:ho.fuſcant conſcientiam , Charitatis feruorem imminuunt, virtutumque

Cetinche.Se io fel de beviä profe &tum remorantur, & adgrauiora fæpè vitia periculaque pertrahunt.
letat deconceptthat is being Vndè ſcriptum eft: Quiſpernit modica,paulatim decidet. “ Quiamat periculum ,
ſar.cap.14.
d Eccli 19. a peccauerit,multa bona perdet.
peribit in illo. " Qui in vno
c Ibidem 3 C
f Eccles 9.d B. Cauendæ ſuntigitur, quantùm licet, hæ labes & ſordes animæ : quo
Apocal.11.3.Pfal. 14.a niam vt legimus,& non intrabit in cæleſtem Hierufalem aliquid coinquinatum . Ac
a vide fuprà ve Satisfa. nisi in hac vita illæ diluantur, etiam poft mortem hominem grauant,nec

i In Pfal.37. & ferm.41.deſine pænis quidem acerbis Purgatorij ignis expiantur . Qui quidem ignis,
Sanctis. Gregor.in 3. Pfal. etſi perpetuus non fit, tamen , li Auguſtino' credimus, grauior eft, quàm
Pænitentialcm .
quicquid homo in hac vita poteft perpeti .
TESTIMONIA.
1. A. AVGVSTINVS in Enchiridio ad Lauren-
Grauit & le tium, capite feptuagefimooctauo : Quæ fint autem le.
uium pecca- uia, & quæ grauia peccata,non humano, ſed diuino
torum diſcri: ſunt pélanda iudicio .Videmus enim quædam ab ipfis
difficilubindè quoquè Apoſtolis ignoſcendo fuiſſe conceſſa, quale
1.Cor.7. illud eft quod venerabilisPaulus coniugibus ait : No.
lite fraudare inuicèm, nisi ex conſenſu ad tempus, vt
vacetis orationi: & iterü ad idipſum reuertimini, nè
vos tentet ſatanas, propter incontinentiam veftram .
quod putari poffet non peccatum , mifceri ſcilicet
coniugi non filiorum procreandorum cauſa , quod
bonum eftnuptiale, fed carnalis etiam voluptatis :vt
fornicationis , liue adulterij, fiue cuiuſquam alterius
immunditiæ mortiferum malum, quod curpe eft etiã
dicere, quò poteſt, tentante ſatana, libido pertrahere,
incontinentium deuiter infirmitas.Poſſerergo (vt di-
xi ) hoc putari non effe peccatum , nisì addidiſſet:Hoc
autem dico ſecundùm veniam , non fecundùm impe.
rium . Quisiam eſſe peccatum neget, cùm dari venia
faciétibus Apoftolica authoritas fateatur? Tale quid.
1.Cor.6 .
dam eft vbi dicit : Audec quiſquam veftrùm aduersùs
alterum negocium habens,iudicari apud iniquos, &
non apud ſanctos? Et paulò pòft, Secularia igitur iudi-
cia fi habueritis,inquit,eosqui contemptibiles funt in
Eccleſia , hos collocate ad iudicandum . Ad reuerentiá
vobis dico . Sic non eft inter vos quiſquam ſapiens,
qui poſſit inter fratrem & fratrem iudicare : ſed fra .
ter cum fratre iudicio contendit, & hoc apud infide
les ? Nam & hîcpoſſet putari, iudicium habereaduer-
sùsalterum ,nõ eſſe peccatum , fed tantummodòídex .
tra Eccleſiam velle iudicari, nisì ſecutus, adiungeret :
Jam quidem omninò delictumeft inter vos,quia iudi-
cia habetis vobiſcum .Etnè quiſquam hoc ità excuſa-
ret, vt diceret iuſtum ſehaberenegocium , ſed iniqui-
tatem ſe pati , quam vellet à ſe iudicum ſententia re
moueri : continuò talibus cogitationibus vel excuſa-
tionibus occurrit, atque ait : Quarenon magìs iniqui-
tatem patimini ? Quare non potiùsfraudamini ?Vtad
Matth.s. illud redeatur quod Dominus ait: Si quis voluerit tu-
nicam tuam tollere, & iudicio tecum contendere, di-
Lucz 6.
mitte illi & pallium . Et alio loco : Qui abftulerit, in-
quit, tua, nolirepetere.Prohibuititaque fuos de ſécu
laribus rebus cum alijs hominibus habere iudicium .
Exqua doctrina dicit Apoftoluseſſe delictum.Tamen
cùm finit in Eccleſia talia iudicia finiri inter fratres,
fratribus iudicantibus, extra ecclefiam verò terribili.
ter vetat : manifeftum eft etiam hîc, quid fecundùm
veniam concedatur infirmis. Propter hæcacophuiuf
modi peccata & alia , licèt his minora, quæ fiunt ver
borum & cogitationum offenfionibus,Apoftolo Iaco
bo confitente ac dicente, In multis enim offendimus laco.si
omnes : oportet vt quotidiè crebro oremus Domi.
num ,atque dicamus: Dimitte nobis debita noftra:nec
in eo quod ſequitur,mentiamur,Sicut & nos dimitti. Matth.6.
mus debitoribus noftris.
2. ET capite feptuageſimonono :Sunt autem quz
dam , quæ leuiſtima putarentur, nisì in ſcripturis de- Ex Scripture
monftraremur opinione grauiora . Quis enim dicen- quorum pec.
tem fratri ſuo , fatue, reum gehennæ putaret, nisi ve- uitaté cogna
ritas diceret ? Cui tamévulneri ſubiecit continudme.ſcamus .
dicinam ,præceptum fraternę reconciliationis adiun
gens . Mox quippe ait : Si ergò offers munus tuum ad Matth.s.
altare, & ibi recordatus fueris, quia frater tuus habet
aliquid aduersùm te, &c . Aut quis æftimaret ,quàm
magnum peccatum fit,dies obferuare & menſes & an- Galat.4.
nos & tempora,ficut obſeruant, qui certis diebus fiue
menfibus, fiue annis volunt vel nolunt aliquid incho
are, eô quòd fecüdùm vanas doctrinas hominum , fau .
ſta vel infaufta exiſtimét tempora:nisi huius mali ma
gnitudinem ex timore Apoftoli penſaremus,qui tali
bus ait, Timeo nè forcè fine cauſa laborauerim in vo- Ibidema :
bis ?
3. IDEM libro vigefimoprimo de ciuitate Dei, ca
pite vigeſimoſeptimo: Sed quis ifte fit modus, & quæ difficultas in
fintipfa peccata, qux ità impediunt peruentionem ad diftinguendis
regnum Dei , vt tamen fanctorum amicorum meri- piccatis era:
tis impetrent indulgentiam , difficilimum eſt inue- oribus.
nire, difficilimum definire. Ego cercè vfque ad hoc
tempus cum inde facagerem , ad eorum indaginem
peruenire non potui. Et fortaſsis proptereà lacent,
nè ftudium proficiendi ad omnia peccata cauenda pi
greſcat . Quoniam fi ſcirentur quæ vel qualia fine deli.
čta, pro quibus etiam permanentibus, nec profectu
vitæ melioris abfumptis.interceſſio fit inquirenda &
ſperanda iuftorum , eis ſecura ſe obuolueret humana
ſegnities, nec euolui talibus implicamentis vllius vir- Aliorum me.
tutis expeditione curaret, fed tantummodò quærerer mur à quibus
aliorum meritis liberari, quos amicos fibi de mam- dă peccatis .
mona iniquitatis eleemofynarum largitione feciffet. Luc.16.
Nunc yerò dum yenialis iniquitatis criam li perſeue,
ret ,
 EXPIATIONE . 469
ret, ignoratur modus,profectò & ftudium in meliora bitur aliquis in riſum immoderatū , aut in huiuſmodi
proficiendi, orationi inftando vigilantiùs adhibetur, nugas quotidianas. In ipſis côceſlis peccata ſunt: Cum
& faciēdi de mammona iniquitatis ſanctos amicos cu- ipfa vxore fi exceditur concumbendi modus procre
ra non fpernitur, andis liberis debitus ,etiam peccatum eft.Ad hoc enim
ISIDORVS libro fecundo de fummo bono , ducitur vxor:nam id etiam tabulæ indicant, vbì ſcri
capite decimooctauo : Multi vitam fine crimine has bitur liberorum procreandorum caufa:quando tu vti
non tamëfi ' bere poffunt, fine peccato non poſſunt. Nam quanuis vxore ampliùs quàm neceílitas procreandorum libe.
ne peccato in hoc feculo magna iuftitiæ quiſque claritate reſplen- rorum cogit, voluéris, jam peccatum eft: & ipfa talia
Tiuitur. deat , nunquam tamen ad purum peccatorum fordi- peccata quotidianæ eleemofynæ mundant. In ipfis ali .
bus caret, Ioanne Apoftolo teſtante, quiait : Si dixe. inentis, quæ vtiquè conceffa funt, fi fortè excedismo.
f.lorn . s . rimus quià peccatum non habemus, ipfi nos ſeduci- duin, & ampliùsaccipis q neceſse eſt, peccas . Quoti
mus, & veritas in nobis non eſt. Quædam ſunt facta diana ſunt iſta quæ dico , fed tamen peccata ſunt, & no
fimilia peccatis : fed fi bono animo fiant, nö funt pec- leuia, quia plura . Quia verò quotidiana & plurima ,
cata, vepotè poteſtas, ſi non le viciſcendi cupiditate, timenda eftruinamultitudinis , etfi nó magnitudinis .
fed magis corrigendiſtudio , vlcifcatur in reủ quide. Talia peccata dicimus, fratres, quotidianis eleemofy
linquit. Item ſunt peccata leuia, quæ ab inçipientibus nis poſſemundari. Sed facite eleemofynas, & nolite
quotidiana ſatisfactione purgantur: quæ tamen à per ceffare. Attendite vitam veſtram quotidianá iplis pec
Leuia pecca- fectis viris velut magna crimina euitantur. Quid au- catis ſcaturientem ,minutis ipfis dico .
ta cur vitāda 11 . IDEM in pfalmum centefimum vigefimumno
etiam lint. tem homines peccatores de magnis ſceleribus agere
debent, quando etiam perfe ti leuia quoque delica num : Si contemnebas minus peccatum ,vel pænæ ma Min
uta peco
quaſi grauiſlima lugene? Non folùm grauia, ſed & le gnitudine deterrere. Sed dicis, Minora ſunt, minuta cara vitanda.
uia funt cauenda peccata. Multa enim leuia vnū gran- lunt, ſine quibusnon poteft effe iſta vita . Congere mi
deefficiunt: ficut folentex paruiſimis gutris immen nuta, & faciunt ingentem aceruum . Nam & grana mi
ſa Aumina creſcere . Numeroſitas enim in vnum co nuca ſunt, & tamen maſſam faciunt: & guttæ minutæ
acta, exundantem efficitcopiam . Peccata quæ incipi. ſunt, & Auminaimplent, & moles trahunt.
12 . ET ſermone ducentelimo quadragefimoquarto
entibus leuia ſunt , perfectis viris grauia reputantur.
Tanto enim maius cognoicitur effe peccatum, quan- de tempore : Sed dicis , peccatum quidem eft, fed ta
to maior qui peccat, habetur. Creſcic enim delicti men paruum eft. Necnos dicimus quia capitale pec- Venialia pece
cumulus iuxta ordinem meritorum : & fæpè quod catum eft: ſed tamen fi frequentiùs exerceatur, & ie- cata ieiunijs
vel eleemo .
minoribus ignofcitur, maioribus imputatur . iunijs vel eleemofynis non redimatur , nimìs immun. fynis redi.
5. TACOBI tertio : In mulcis offendimus omnes . dam animáfacit. Noli defpicere peccata tua quia par- menda funt,
Si quis in verbo non offendit, hic perfectus eft vir. ua ſunt.Nam & pluuiarum guttæ ſunt,fed Alumina im . & nonparui.
6. PRIMAE Ioannis primo: Si dixerimus quo- plent, & moles trahunt, & arbores cum ſuis radicibus pendenda.
niam peccatum non habemus, iplinos feducimus, & tollunt. Tu qui dicis quia paruum peccatum eft, ve .
veritas in nobis non eft. lım ſcire quoties tale peccatum admittis, fitot paruu
7. ECCLESIASTIS ſeptimo: Non eſt homo las plagas in corpore, & tot maculasaut ſciſſuras in
veftibus tuis fieri velis ? Cùm ergò in corpore tuo pla
iuftus in terra , qui faciat bonum & non peccet .
8. PROVERBIORVM vigefimoquarto : Se gas,nec in veſte cua ſciſſuras, velmaculas fieri acqui
puids in die cadet iuſtus, & refurget. Impij auté cor- eſcis,quacáſcientia hocfacereinanimatuanõ metuis. Minuta pec.
13. ITEM cractatu duodecimo in loannem : Quo- cata quo oco
9. PSALMO trigefimoprimo: Delietū meú co modò minuta plura peccata ſi negligantur, occidunt? cidant etiam
gnitum tibi feci, & iniuftitia mea non abſcondi. Dixi , Minutæ ſunt guttæ quæ flumina implent, minuta ſunt animā. Vide
confitebor aduersùm me iniuſtitiam meam Domino : grana arenæ : fed fi multa arenaimponatur, premit in 1.2.q.86.ar.
& tu remififti impietatem peccati mei . Pro hacorabit atque opprimit . Hoc facit lentina neglecta, quod fa- tic. 4.
cit Auctusirruens: paulatim per ſentinam intrat, fed Remedia ad
ad te omnis ſanctus in tempore oportuno .
10, AVGVSTINVS de decem chordis, capite diù intrando & nõexhauriendo ,mergit nauem . Quid uersusminu.
Quibus opeo ta peccata.
ribus purgan .vndecimo : Si quæ delectationes feculi fubrepunt in eſt autem exhaurire,nisi bonis operibus agere , vt non Principijs
tur quotidia- anima, exercete vosin miſericordia: exercete vos in obruant peccata,gemendo,ieiunádo,tribuendo,igno
obftandum .
na peccata. eleemoſynis, in ieiunijs, in orationibus.His enim pur- ſcendo ?
gantur quotidiana peccata , quæ non poffunt nisi ſur 14 . AD Ephefiosquarto : Nolite contriſtare Spiri.
repere in animam , propter fragilitate humanam . No tum ſanctú Dei, in quo fignati eftis in die redéptionis.
quia minora funt: fed time, quia 15. CHRYSOSTOMVS homilia octogefima
to che non plura funt. Attendite fratres mei, minuta ſunt, non feptima in Matthæu : Repellenda igitur maloru ini
vide Thomāſunt magna. Non eſt beftia quafi leo, vt vno morſu tia ſunt. Nam etiam fiad maiora prima non progre.
1.2.q.88. & 89. guttur frangat: fed beſtiæ plerunque minutæ multæ derentur peccata, nõ effet tamen negligendum : nunc
necant.Si proijciaturquiſquein locum pulicibus ples verò per iftam incuriam gradatìm lemper aſcendüt:
num , nunquid non moritur ibi ? Non funt quidéma quapropter omni ftudio at opera funditùs princi
iores : fed infirma eſt natura humana, quæ etiam mi. pia peccatorum ſunt euertenda. Non enini vim deli Peccata para
& ti folam conſideres,nec quia paruum fit ,cogites : fed ua non parui.
nutiſtimis beſtijs interimi poteft. Sic & modica pecca
ta attendite ,quia modica lunt: & cauere, quia plura illud præcipuè tene, quia fi radicem non euulieris,ma. pendenda, &
funt.Quá minutiſſima funtgrana arenz? ' l arenæ am- gnum inde peccatum fuccrefcet. Mirabile quiddam qua ob cau
plius in nauim mittatur, mergit illá vt pereat. Quàm aro inauditu dicere audeo . Solec mihi nonnunquàm ,
minutæ ſunt guttæ pluuix ? nonne flumina implent, & non tanto ſtudio magna videri peccata efle euitanda,
domos deijciunt ?Ergò ifta nolite contemnere. Sed dic quáto parua & vilia , illa enim vt auerfemur, ipfa pec
&turi eftis :Etquis poteft ficè iſtis? Nè hoc diceres que catinatura efficit : hæc autem hacipſa re, quia parua
habere nemo poteit ,Deus mifericors videns noftram funt, deſides reddunt: & dum contemnuntur, no po
Tria potiffi- fragilitatem , pofuit contrà remedia . Quæ ſunt reme. teft ad expulſionem eorum animus generosè inſurge
coatea media dia? Eleemofynarumieiuniorum & orationum , ipſa re . Vnde citò ex paruis maximafiunt negligentia no
funt tria. Vt autem verum dicas in oratione, perfeêtæ ftra. Nemo enim repétè ad extremam improbitaté in
peccata . implendæ ſunt eleemoiynæ. Quæ ſunt perfectæ elee- lilije. Habet quippe inſitum quendam anima pudo.
mofynæ ? Vtex quo tibi abundet, des ei quinö habet: rem atque innatum , quem ſubitò calcare atque proij
& cùm te lædit aliquis,ignoſcas illi, Et paulò pòft:il. cere nonpoteft:fed ſensìm atque paulatim ex negligen
Quotidiana
peccata quz la dico quotidiana peccata,quæ aut per linguain faci. tia perit.Conſideremusautem , fi nimiùm quidam ac
lè committuntur, vt eft verbum durum , aut cùm la- importunè riſit, repræhenfusà quopiam eft : reſpon
Nnn 3 des
 470 DE PECCATOR VM
Riſus impor- der alius, nihil effe id mali . Quid enim eft riſus, aut
peccata pari:quid vnquam exriſu mali ſequetur? Orta tamen ex
immoderato riſu pauliſper fcurrilitas, à ſcurrilita-
te curpiloquium , à curpiloquio operatio turpis pro
fecta elt.
16 . IDEM in priorem epiſtolam ad Corinthios,
Non negligé. homilia octaua : Etenim corpus fi parùm ab enſe dio
da minora uidatur, corrumpitur : & ædificium ſi parùm fariſcat,
peocata . diſſoluitur: & fi vel minimùm palmes à radiceabſcin-
datur, inutilis redditur. Itaque id parùm non eft, fed
ferè totum exiſtimandum . Cùm igirur parùm pecca
uerimus,vel deſidia torpuerimus, nolimus vt exiguu
deſpicere. Siquidem id neglectum quamprimùm in
immenſum euadet: lic & veltisquæ ſcindicæpericne-
gle &tatota diſcinditur: & te &tum paucarū regularum
caſa contépto , totam domum diruit. Hæcnos repu
tantes, nunquàm paruum contemnamus , nè proci-
damus in maiora .
17 . ET in fermone de leuium peccatorum pericu .
lis : Neque enim leue dicendum eſt, quod hominem
Eccli 19 . contemnendo occidit, aut contemptorem tranſgre-
diendo decepit, cùm ſcriptum tit:Qui modica ſper.
nir, paulatim decidit.
1.Tim ... 18. "BERNARDVS ſermone primo de conuerſi.
one S.Pauli : Ideò Paulus confecutus eft mifericordi
am, quia ignorans in incredulitate hoc fecit. Diſcite ex
hoc fratres, iuftum iudicem Deum, non modò quid
Contemnere fiat, fed & quo animo fiat, conſiderare : & cauete de-
peccata veni . inceps ne nè quis parua reputet , quamlibetparua ſcien-
alia, eft pec- ter delinquere conuincatur. Nemo dicat in corde fuo ,
carum in fpi. Leuia fundiſta, non curo corrigere : non eft magnum ,
situm ſanctü.
fi in his maneam venialibus minimis ' peccatis. Hæc
eft enim ,dilectiſiimi, impenitentia : Hæc blafphenia
in fpiritum ſanctum , blafphemia irremiſſibilis.
19. ITEM in tractatu de præcepto & diſpenſatio
ne, capite decimoquarto : Efto : fic crimen ,cui pena .
lisilla gehenna velgehennalis pena aſſignatur: qua
le quzlo illud definiemus eſſe crimen , quod vericace
iudice reum tantùm facit iudicio ? Nec tamen diftite.
bimur effe reatum , quod vel hactenùs reum ftatuit.
Qyòd fi reatum , & peccatum . Porrò omne peccatú ,
contra Dei mandatum præfumitur. Quod autem con .
tra mandatum præſumitur, inobediétia dicitur.Hinc
colligitur quòd iraſci fratri, & inobedientia fit, & cri
men non fit. En vnum inuentum eft monacho leue ac
veniale peccatum, quodio non humani, ſed diuini
mandati ftatuat tranſgrefforem . In hoc genere ſunt
tranſgreſſionis nonnulla ftultiloquia ſeu vaniloquia,
& quzque ociosèdicta,facta, & cogitata. Huiuſmodi
Venialia peer
enim nunquàm nisi contra mandarum , & Dei manda cata tranſeút
tum vſurpantur. Peccata quippe ſunt, & Deus prohi- per contem .
bet omne peccatum , & tamen venialia non crimina- ptum & con
Luetudine in
lia reputantur, excepto cùm per côtemptum vertun criminalis.
tur in vſum & conſuetudinem : & tunc non peccati
fpecics, ſed peccantis intentio penſatur. Elatio quip
pe contemnentis, autimpænitentis obftinatio , in mj.
nimis quoqs mandatis culpam facit non minimam , &
conuercic in crimen grauis rebellionis, nzuum fatis
leuem fimplicis tranſgreſſionis .
20 . ECCLESIASTICI decimonono , & 21.
TERTIO , & 22. ECCLESIASTIS nono, ve
in textu .
1 B. APOCALYPSIS vigefimoprimo: Nonin .
trabit in eam aliquod coinquinatum ,aut abominatio .
nem faciens & mendacium ,nisi qui ſcriptifunt inli .
bro vitæ agni .
PSALMO decimoquarto: Domine, quis habi.
tabit in tabernaculo tuo !autquis requieſcer in monte
fancto tuo ? Qui ingreditur fine macula, & operatur
iuftitiam : qui loquitur veritaté in corde ſuo ,qui non
egit dolum in lingua ſua .
3. ET vigefimorertio : Quis aſcendet in monté Do.
mini, aut quis ftabit in loco ſancto cius ? Innocens ma
nibus, & mundo corde, qui non accepit in vano ani .
mam ſuam , nec iurauit in dolo proximo ſuo .
AVGVSTINVS in pſalmum trigefimumſe
primum , vtfuprà de Sacramento penitentiæ , quæft.
nona, B. teſtimonio quarto .
5. ITEM fermone quadragefimoprimode San & is,
ibid.C.teftimo.tertio .
6. GREGORIVS in tertium pfalmum Poni,
tentialem ,ibid. F.teftimo.octauo.

III

Quibus autem remedys peccata leuiora purgantur ?

Auguft.epift .108. In en . Vreiuſmodi animæ ſordes in hac vita diluantur, Eccleſia vetus remedia
chirid. cap.71.72. In loan.
le .de Santiso ifthæc agnouit & in vſu habuit, humilem ſuîaccuſationem , Dominicam

Telecome so.cap.e. concil.precationem , pe & oristunſionem , & alias id genus pias in Deum ac etiam
erga proximum exercitationes, corporisq; affi& iones fpontè ac religiosè

ſuſceptas. Quæ quidem remedia tanto lubentiùs ac ſtudioſiùs amplc& un

tur fapientes,quoređiùs
nôrunt & diligentiùs expendunt diuinæ iuftitiæ
be the only in forma in vindicandis peccatis ſeueritatem .Quod vel ex illa metuéda Chrifti fen
Auguft. in pfal.ss.
e Matth.12.c tentia planum fieripoteſt :* Dico vobis, quoniam omne verbūocioſum , quod locus
ti fuerinthomines, reddent rationem de eo in die iudicy. Itemq; exillo di &o Petri,
da.Pet.4.d d
Iuſtus vix faluabitur.Vt hinc lob vir alioquin iuftus & innocens,dixerit :
e lob 9.c. c
Verebar omnia opera mea,ſciens quia non parceresdelinquenti.Et Apoftolus Pau
$ Heb.io ,f
lus : Horrendäest incidere in manus Deiviuentis. 5 Quod finosipſos djudicaremus,
8 1.Cor.1 !. vt idem admonet , non vtiquè iudicaremur. Beatus “ igitur homo qui ſemperest pa
h Prou. 28.1
uidus: qui verò mentis eft dure, corruet in malum .
TESTIMONIA .
5. AVGVSTINVS epiftola cétefima o & aua ad Se- crebra fubrepút. Quæ fi colle &ta cótra nos fuerint, ità
Pectoris tun- leuciana : Ett eciā pænitétia bonorū & humiliú fideli. nos grauabát & opprimét, ficut vnú aliquod grande
Go, ocatio um pæna quotidiana, in qua pectoratūdimus, dicen . peccatü. Quid enim intereſtad naufragiú ,vtrùm vno
proimpetra- tes : Dimitte nobis debita noftra, ficut & nos dimitti. grádi fluctu nauis operiatur & obruatur, an paulatim Remedia qui.
da remiffio. mus debitoribus noftris . Nec enim ea nobis dimitti fubrepés aqua in ſentina, & p negligentiá derelicta atæ bus purgitu
De venialiú . volumus ,quæ dimiffa no dubitamus in bapılmo,fed cótempta, impleat naué aros lubmergar? Propter hęc, quotidians
Matth . 6. peccata.
illa yriæ qhumanæ fragilitari,quanuis parua, tamen ieiunia & cleemofyng & orationes inuigilāt in quibus Matth. 6 .
cùm
 EXPIATIONE.
cùm dicimus, Dimitte nobis debita noftra, ſicut &
nos dimittimus, manifeſtamus habere nos quod no-
bis dinticcatur, atquein ijs verbis, humiliates animas
noftras, quotidianam quodammodò agere pæniten-
tiam non ceffainus.
2. ITEM in Enchiridio ad Laurentium , capite ſe-
Oratio Do. ptuageſimoprimo : De quotidianis autem , breuibus,
minica ſatil- leuibusq; peccatis, fine quibus hæc vita non ducitur,
1 bus peccatis: quotidiana oratio fidelium fatisfacit.Eorú eft enim
Matth . 6. dicere, Pater nofter qui es in cælis : qui iam patri tali
regenerati funt exaqua & Spiritufancto. Deler omni
Oratio Do- . no hæc oratio minima & quotidiana peccata . Delet
minica delet & illa, quibus vita fidelium ſceleratè etiam geſta,ſed
peccata . pænitendo in melius mutata diſcedit, fi quemadmo-
dùm veraciter dicitur, Dimitte nobis debita noftra,
quoniam non defunt qux dimittatur : ità veraciter di
catur, Sicut & nos dimittimus debitoribus noftris, id
eft, fi fiat quod dicitur : quia & ipfa eleemofyna eft,
veniam petenti homini ignoſcere.
3. ET capite ſeptuagelimofecundo :Multa funtge.
nera eleemofynarum , quæ cùm facimus , adiuuamur
Lleemofynis
dimittuntur vt dimittantur nobis noftra peccata.
peccata. 4. IDEM.in tractacu duodecimo in loannem , vt
ſuprà quæſtione præcedéti, A. teftimo.decimotertio.
s . SERMONE quadrageſimoprimo de San & is,
vt fuprà de Sacramento penitentiæ, quæftione nona,
C. teftimo.tertio .
6. IDEM libro vigefimoprimo de ciuitate Dei,
capite vigeſimoſeptimo, vt ſuprà quæftionc præce
denti,A.teftimo.tertio .
7. ITEM libro quinquaginta homiliarum , ho .
milia quinquagəfima, capite octauo , & libro de pe .
nitentiæ medicina, capite ſecundo : Piger cuncta cola
ligere, quæ quiſque in feipfo certus compræhendit
atquerepræhendit, fi diuinarum ſcripturarum fpecu .
Lethali vul. lum non negligéter attendat. Quæ quanuìs fingulanő
nere fingula lethali vulnere ferire ſentiantur, ficutì homicidium &
son feriunt. adulcerium , vel cætera huiuſmodi, tamen omnia fi-
mul congregata velut ſcabies, quo plura funt necant, Peccatavenia
& noftrum decus ità exterminant, vt ab illius fponfi aliacontami
fpeciofi forma præ filijs hominum caftiſiimis ample- nant etiam .
xibus ſeparent, nisì medicamento quotidianæ pæni- Vides.Tho
manı in 1. .mai
tentiæ diſſecentur. Quod fi falſum eft, vndè quotidiè 9.89. art . ..
tundimus pectora ?Quod nosquoque antiftites ad al
tareaſliftentes cum omnibus facimus, vnde etiá oran
tes dicimus, quod in tota iſta vita oportet dicamus : Quibus mo.
Dimitte nobis debita noftra , ficut & nos dimittimus Vide etiã D.
debitoribus noftris. Non enim ea dimitti precamur , Thom . in 3 .
quæ iam in baptiſmo dimiſſa ſunt, & nisì dimiſſa cre- par.9.87.
Mattb . 6 .
dimus, de ipfa fidedubitamus : fed vtique de quotidi.
anis peccatis hoc dicimus, pro quibus etiam ſacrificia
eleemofynarum , ieiuniorum , & ipſarum orationum
ac ſupplicationum quiſque pro ſuis viribus offerre
non cellar,
8. CONCILIVM Toletanum quartum Canone
nono : Sanctus Auguftinus dicit : De quotidianis au
tem , & c.vt ſuprà teftimo. ſecundo huius quæftionis,
ex Enchiridio eius.
9. 10B vigefimoquarto : De ciuitatibus fecerunt
viros gemere, & anima vulneratorü clamauit, & De
us inultum abire non patitur .
1º . PROSPER in ſententijs Auguftini, ſententia Peccata fine
vel capite ducenteſimo decimo: Peccata fiueparua,fi- mlana,fine
ue magna, impunita eſſe non poflunt: quia authomi- punita effe
ne pænitente,aut Deo iudicante plecturur. Ceffat au- nonpoffunt
tem vindictadiuina , fi conuerfio præcurrat humana.
Amat enim Deus confitentibus parcere, & eos qui ſe . I.Cor.Iso
metipfos iudicant, non iudicare.
11 . AVGVSTINVS in pſalmú quinquageſimū.
octauum , vt ſuprà de peccatis in Spiritum ſanctum ,
quæſtione ſeptima, A.teftimo,ſecundo .
12. MATTHAEI duodecimo, 13. PRIORIS
Petri quarto, 14. 1OB nono , 15. HEBRAEO
RVM decimo, 16. PRIORIS ad Corinthios vn
decimo, & 17. PROVERBIORVM vigeſimo.
octauo,vt in textu .

IIII

An'neſatis eft àpeccatis abftinere?

A. IuſtitiaquideChriſtiana,de quahucuſq; diximus, duas partes pro- estreno para se armonib:

ponit, & velut æquè neceſſarias nobis commendat hiſce verbis : * DE -in Epift.ad Ephef.Auguft.Serm.

CLINA A MALO, ET FAC BONV M. Sic & Paulus docet : a Pfal.36.c& 33.c & ibid.Augu.

BODIENTES MALVM , ET ADHAERENTES BO-b Rom.12.0 1.Petz.b Tob.4.d

NO. Non fufficitigitur, quod Auguſtinus perſpicuè dixit, abſtinere replacement les portes de
à malo , nisi fiat quodbonúeft: & parùm eft nemini nocere, nisì ſtu -guft.lib.19.de ciuit. Dei cap alt i
deas multis prodeſſe.

B. Quapropter abfolutavtcunq; Iuſtitiæ priore parte , quæ mala pro

hibet ,conſequens eſt, vt fauente Chriſto, de altera porrò , quæ in bonis
confe & tandis eſt poſita,dicere pergamus .
TESTIMONI A.
1. A. BERNARDVS ſermone trigefimoquarto xcum fuperillum verſum :Declina àmalo , & fac bo- Non pal..
ſufficità
num : Noli tibi putare fufficere ,fi nó expoliâſti vefti-malo abſti.
Perfeda mo- ex paruis fermonibus: Integra & perfecta moralitas in
tum : non expoliando enim veſtitū, declinâfti à malo: nere:
ralitas in du.duobus præcipuè confiftit,in euitandis vitijs, & appe
fed noli areſcere & ſteriliselſe , ficholi ſpoliare velti.
abus eft po- tendis virtutibus,quoniam non fufficità malo abiti-
nere, fi non & bonum faciamus. Indè Pfalmifta : De-
tū , ve yeſtias nudū.Hoc eft enim declinare à malo, & fa
Pal.36.
clina àmalo, & fac bonum . Fugiamus ergò vitia,am-
cerebonum.Et quid indè habebo ,di &urus es? Iam ti,
plectamur virtutes. bi commendauit ille quem fæneras, quid tibi dabit ?
2. CHRYSOSTOMVS in pfalmum quartum , Vitam æternam dabit tibi,da illi ſecurus. Audi & id
3. E T homilia decimaſexta in epiftolam ad Ephelios,
quod ſequitur :Declina à malo, & fac bonum : Et in
4. AVGVSTINVS ité ſermone quinquagefimos
habita in ſecula ſeculorum .
nono detempore, veſuprà de peccatis,quæſt. prima,
8. Et in pfalmum trigeſimumtertium ſuper ver
A. teftimo,ſecundo , tertio , & primo. fum , Declina à malo : Parùm eft, nulli noceas, nullű
5. PSALMO trigeſimoſexto, & 6. TRIGESI. occídas,nö fureris,non adulteres ,non fraudem faci. malo
Pátioabiti.
MOTERTIO, ve ſuprà quæftione prima de pec. as, non falſum teftimoniúdicas, declina àmalo.Cùm nere .
caris, A.teftimo.quinto & fexto. declinaueris ,dicis, fecurus fum , perfeci omnia , habe
7. AVGVSTINYS in pfalmum trigefimumſe bo vitam , videbo dies bonos . Non folùm declina
à malo :
 DE
472
à malo : ſed & fac bonum . Parùm eſt vtnon expolies
veſtitum , veſti nudum : Sinon expoliaueris, declinâ
fti à malo : ſed non facies bonum , nisì cùm peregrinū
ſuſceperis in domum tuam. Ergò lic declina à malo,
vt facias bonum .
9. AD Romanos duodecimo , 10. PRIORIS
Petri tertio , 11. TOBIAE quarto , 12. ESAIAE
primo , 13. ECCLESIASTICI tertio, 14. AD
Coloſſenſes tertio, 15. AD Epheſios quarto, vt ſu
prà quæftione prima de peccatis, teftimo. ſeptimo &
fequentibus.
16 . IACOBI quarto : Scienti igirur bonum face .
re, & non facienti, peccatum eft illi.
BONIS
17. MATTHAEI tertio : Iam enim ſecuris ad radi
cem arborum pofita eft. Omnis ergò arbor quæ non
facit fructum bonum , excidetur , & in ignem mit
tetur.
18 . ET capite feptimo: Omnis arbor quæ non fa
cit fructum bonum, excidetur, & in ignem mittetur,
19. PROSPER ſententia o &togefimaſexta ex ſen
tentijsdecerptis ex Auguſtino : Non fufficit & c. vt in
textu .
20 , AVGVSTINVS libro decimonono de ciui
Nulli nocess
tate Dei , capite decimoquarto : Ordinatæ concordiæ & prolis cui
hicordo eſt : primùm , vtnulli noceat: deinde, vt eti- poces,
am profit cuipoterit .

DE TRIPLICI GENERE

BONORVM OPER V M.

Iuſtitia Chriſtiana circa qua bona verſatur ?

4 Chryfofto.
in pſal.4. & ' aec Iuſtitia tamº latè patet, vtomnia bona, quæ honeſte, iuſtèac piè fiunt,
14. & homil.
23. in Gener.
in ſe contineat, nobisque expetenda & confe &tanda proponat. Vndèità fi
b .Coloff . 1. b H
deles Apoſtolus commonefacit: Ambuletis dignè Deo, per omnia placentessin

skordinad omni opere bono fructificātes : * prouidentes bona non tantùm coram Deo, fed etiãcoram omni
Matth.s. bus hominibus.Hic enim noftræ vocationis, & Chriftianæiuftitiæ per Chriſtum par

d 1.Pet.2.d tæ verus eſt vſus, ac fructus proprius, Petro teſte, ' vt peccatis mortui, iuftitiæ viuamus.

de et hoc eſt, quemadmodùm à Paulo explicatum eſt, Vtabnegantes impietatem & ſecula

Doetingerec. ria deſideria,fobriè , iustè ,& piè viuamusin hoc ſeculo.In eundem ſenſum nobis pro
f Luc. 1. ponitur Euangelicum illud: 'Vtfine timore, de manu inimicorum noftrorum liberati.ſeruis
amus illi in ſanctitate Giuſtitia coram ipſo omnibus diebus nostris. Nam idcircò redemit
& Tit.z.d
nos Chriftus & ab omniiniquitate, vt mundaret ſibi populum acceptabilem ,fectatorë bonorum
b Ephef.2.b operum . " Ipſius enim Dei fumus factura , creatiin Chrifto Ieſu in operibus bonis : quæpræpara
uit Deus,vt in illis ambulemus.

B. Ità conſtanter Paulus ſcribit,omnesg;admonet de obſeruáda & colenda ſem

per Iuſtitia Chriſtiana.Proindè Ioannesetiam prudenter admonet

, & abfolutè de
i 1.Ioan.3.b finit:' Filioli, nemo vos ſeducat.Qui
facit iuftitiā,iuštus eft,ficut ille iuſtus est: quifacit pec

gule in prefa,catum ,ex diabolo eſt.EtIacobusconftanter docet : * Ex operibus iuftificatur homo

, e non

de fal
&loc ex fide tantùm . Sicut enim corpus ſine
ſpiritu mortuum eft ,ità fides ſine operibus mortua est.
etiborom za Tumidem rursùs,'Qui perſpexerit inlegeperfectælibertatis,( ſiuein legem perfe&táquę

nelim. in Geo eſt libertatis) & permanferit,non auditor obliuioſus factus,ſed factoroperis, hic beatus in fa
Inlacob.do Eto fuo erit. Nec aliud fanè voluït Paulus, cùm diceret :' Non auditores legis iušti ſunt

apud Deum ,fed factoreslegis iustificabuntur.

TESTIMONIA .

1. A. CHRYSOSTOMVS in pſalmum quartum , tes, vt impleaminiagnitione voluntatis eius, in omni

vt ſuprà de peccatis, queſtione priina, A.teftimonio ſe.
cundo .
luftitia con. 2. IDEM in pſalmum decimumquartum : Iuſtitia
Maturexmul. cóflaturex mulcis virtutibus , & vna virtus actiua nó
tis virtutibus.facitiuſtitiam , quemadmodùm nec vna tabula perfi-
cit nauigium ,nec vnus lapis domum .
3. ITEM homilia vigefimatertia in Geneſim ſuper
Iuftus dicitur ea verba,Noë homo iuſtus : Eccè & aliam maximam
dam virtute præconij ſpeciem , iuftus : hac appellatione omneni
exercet, virtutem complectitur.Hoc enim nomen ,iuftus, con-
fueuimus dicere de his, qui omnigenam exercent vir
tutem .
4. AD Coloffenſes primo : Ideò & nos ex qua die au .
diuimus, non ceſſamus pro vobis orantes & poftulan
fapientia & intellectu fpiricuali : vt ambulecis digne
Deo , per omnia placêtes, in omni opere bono fructi
ficantes, & creſcentes in ſciencia Dei, in omni virtute
confortati ſecundùm potétiam claritatis eius, in omni
patientia & longanimitate cum gaudio gratias agétes
Deo & Patri ,
5. AD Romanos duodecimo , vt in textu .
6. POSTERIORIS ad Corinthiosoctauo :Pro
uidemus enim bona non folùm corá Deo, ſed etiã co
ram hominibus.
% . MATTHAEI quinto : Sicluceat lux veftra co
ram hominibus , vt videant opera veftra bona,& glo
rificent patrem veftrum quiin cælis eft .
8. PRIORIS Petri ſecundo : Conuerſationé ve
ftram
 O BE RIBV S. 473
Kram inter Gentes habentes bonam , vt in ed de quo 13. AD Ephefios ſecundo : Iplius enim , vt in textu .
detrectatde vobistanquam de malefactoribus, ex bo- , 1.B. PRIM AE loannis tercio ; 2. IACOBI ſe
nis operibus vos confiderantes, glorificent Deum in cundo, vt in textu .
die vificationis. Quia fic eft voluntas Dei, vt benè fa . 3. AVGVSTINVS in præfatione in palmatri
cientes, obmuteſcere faciatis imprudentium homi- geſimumprimum : Quid enim ſcriptura dicit? id eſt, Gen. 15.
num ignorantiam . Hæc eft enim gratia,fi propter Dei vndè dicit fcriptura iuftificatum Abraham ? Credidit Rom.4.
conſcientiam ſuſtinet quis triſtitias, patiens iniufte. autem Abraham Deo , & reputatum eſt illi ad iuſtiti . Galat.3.
Quæ enim eft gloria, ti peccantes, & colaphizati fuf. am.Ergò ex fide iuftificatus eft Abraham . Iam qui au
fercis? Sed fi benefacientes patienter fuftinetis,hæceft dit ,non ex operibus,ſed ,ex fide: obſeruet illá voragi- In voraginč
gratia apudDeum. In hoc enim vocati eftis : quia & nem, de qua locutus ſum . Vides ergò quia ex fide; non incidunt,qui
Chriftus paſſus eft pro nobis, vobisrelinquens exem- ex operibus, iuftificatus eft Abraham ? Faciá ergo quic: fufficere.com
plum , vt fequamini veſtigia eius. Qui peccatum non quid volo, quia & fibona opera non habuero, & tan- ligunrex
fecit, nec inuentus eft dolus inore eius : qui cum ma tùm credidero in Deum ,deputabiturmihiad iuftitiá. Paulo.
lediceretur,non maledicebat:cùm pateretur, no com- Si dixit & decreuit, lapſus demerſus eft : fi adhuc co
minabatur : tradebat autem iudicanti ſe iniuftè. qui gitat & Auctuat,periclitatur.Scriptura autem Dei ve
peccata noftra ipfe pertulit in corpore ſuo ſuper li- rusą intellectus, non folùm periclitantem à periculo
gnum ,vt peccatis mortui, iuftitiæ viuamus. cuius li- liberat, ſed & demerſum à profundo eleuat. Refpódeo lacobus Ago
uore ſanati eftis. ergò tanquàm cótra Apoftolum , & dico de ipſo Abra- ftolus fcripfit
9. AD Titum ſecundo : Apparuit gratia Dei falua- ham , & inuenimus etiam in epiftola alterius Apoſtoli, cotra cos qui
toris noftriomnibushominibus : erudiens nos, vt ab- qui volebat corrigere homines, qui malè intellexerát Paulummale .
negantes impietatem & ſecularia deſideria, ſobriè, & iftum Apoftolum . Iacobus enim in epiftola fua, con- laco.a.
iuftè, & piè viuamus in hoc ſeculo, expectáres beatam tra cos qui nolebant benè operari, de ſola fide præſu
ſpem & aduentum gloriæ magniDei & Saluatoris no- mentes, ipfius Abrahæ opera commédauit,culusPau- Rom.4.
ftri Iefu Chrifti. Qui dedit ſemetipfum pro nobis, vt lus fidem . Et nó funt fibi
aduerfi Apoftoli, Dicit autem No aduerſaa
nos redimeret ab omni iniquitate, & mudaret fibi po- Abrahæ opus omnibus notum. Abraham filium fuum lacob fur Paulus &
us Apo
pulum acceptabilem , ſectatorem bonorum operum .. immolandum Deo obtulit.Magnum opus,ſed ex fide. Atoli.
10 . BERNARDVS ſermone ſecundo de reſurre- Laudo ſuperędificationé operis,ſed video fideifunda
Tit. a . &ione Domini : Apoftolus ait: Sobriè, & iuftè, & pie mérum. Laudo fru & ū bonioperis , ſed in fide agnoſco
viuamus. Hæc enim tria funt cöuerfationi noftræ ma radicem . Si enim hoc præter fidérecta faceret Abrahá ,
ximè neceſſaria : quoniam primum debemus nobis, nihil illi prodeſſet, qualecunque illud opus eſſet.Rur.
1.Cor.6. ſecundum proximo, tercium Deo. Nam qui fornica- sùm fi ſiçteneret fidem Abraham , vt cùm ei Deus im
tur,in corpusſuum peccat, magno illud priuans ho- peraret offerre fibi immolandum filium fuum , diceret
nore,& pauédo addicés, pudendo® dedecori:tollens apud femetipſum , Non facio, & tamen credo , quia me
membrum Chrifti, & faciés membru meretricis.Ego etiam contemnentem iuſſa ſua liberat Deus f
: ides fine lacob.a.
autem non ab ea tantùm quæ tam abominabilis eſt, led operibus mortua eſſet, & tanquá radix fine fructu ſte
ab omni voluptate carnis continendum dico . Ante rilis atque arida remaneret.Quid ergo ?Debemusnul.
omnia igitur perfectam hanc continentiam quære , la opera præponere fidei, id eft, vtante fidem quiſque
quam debes tibijpfi. Nemo enim tibi propinquior eſt. dicatur benè operatus? Ea enim ipſa opera qux di- Bona opera,
Dehinc adde miſericordiam , quam debes proximo: cuntur ante fidem ,quanuis videantur hominibus lau- ante fidem ,
2. Tim.z. quia cum eo faluandus es. Omnes enim qui pièvo- dabilia, inania ſunt: ità mihividentur effe, vt magnæ curfus extra
Actor.14. lunt viuere in Chriſto , perſecutionem patientur. Et vires & curſus celerrimus preter via. Nemo ergò com - viam .
per multas tribulationes oportet nos intrare in re putet bona opera fua ante fidě: vbì fides non erat, bo
gnum cælorum . Vide ergò nè per impatientiam per- num opus non erat. Bonum enim opus incentio facit,
eas: ſed vniuerſa pro eo fuftine, qui prior pro te ma intentionem fides dirigit.
iora ſuftinuit : & apud quem infructuoſa patiétia non 4. IDEM in libro de fide & operibus, capite deci.
fal.y. erit,ficutait Propheta: Patientia pauperum non peri- moquarto, vt fuprà de peccatis in Spiritum ſanctum ,
bit in finem . quæſtione tertia , B. teftimo.primo.
11. LVCAE primo : Sicut locutus eft per os fancto 5. CHRYSOSTOMVShomilia fecúda in Ge
rum , quià feculo ſunt, prophetarum eius : Salutem ex nelim : Cum rectæ fidei dogmatibus vitâ quoque ve
inimicis noftris, & de manu omnium qui oderüt nos : ftram diligenter curate.Fides enim fine operibus mor Fides Gine
Ad faciendam miſericordiam cum patribus noftris, & tua eft, & opera fine fide mortua ſunt. Quantũuis enim operibus
mortua eft,
memorari teftamenti ſui fandti.lufiurandum quod iu. teneamus dogmata, fi vitam negligamus, nihil nobis & contrà.
rauit ad Abraham patrem noftrum , daturum fe no ca proderunt. Rursùs fi vitæ curam diligentem geffe
bis : Vt fine timore demanu inimicorum noftrorum rimus, in fidei autem placitis claudicauerimus, neque
liberati , feruiamus illi In fanctitate & iuftitia coram fic nobis aliquid lucri fuerit,
ipſo omnibus diebus noftris. 6. IACOB I primo, ji AD Romanos ſecundo,
12. AD Titu ſecüdo, vt paulò antè teftimonio nono. vtin textu .

II

Quem fructum pariunt opera Iuſtitiæ Chriſtiane ?

A. Præclarum fanè atque multiplicem , cùm in hac, tum in futura vita.

a 1.Timot.4.c Prouer.si.c
Hucenim fpe & at Pauli ſententia, " Pietas ad omnia vtilis eſt, promißionem ha- 2.Patal.usb*Mat od19:
bens vitæ quæ nunc est,u futurze.Tum alibi ſcriptum legimus, Bonorum labo- ocHier:31.8.
b Sap.3.d.10.d Malac.3.d
1.Cor.15.g Hebr.6.bº
gloriofus eſt fructus.
rum
Galat.sa
B. Primùm enim hæcoperaexviua fide,id eft,per charitatem operante
profe & a, non modò ſigna ſunt Chriſtianæ vocationis, ſed eandem nobis

. Quamobrem Petrus Apoftolus,

quoquè confirmant, certamque faciunt
d 2.Petr.1.b Cypr.epifto.
quiadopera bona nuſquàm nocohortatur,hoc etiã adiecit : Fratres,magis
000 Jatagite,
.
 47 DE BONIS

ſatagite, veper bona operacertam veftram vocationen electionem faciatis.Hac

enim facientes,non peccabitis aliquando.
€ 2.Corin.9.c Cologi... b
1. Petr . 2.a Secundò gratiam credentibus augent, atque' ſan & ificationem perfi
C.

Sala de bcelis.C
ſelf.6.cap .fo Tridek.ciunt, Apoftoloteſte:vthinc etiam Iacobus affirmet,quòd Fides,quæ ope
& laco.z.d ribus cooperatur,ß ex ijſdem quoquè conſummetur.
cob.boan Galalatloan.4.c
i.d de . 6. a la- D . Tertiò " fidútiam bonæ confcientiæ pariunt, magisque ad orandum
i Tob.m.b
& quidlibet à Deo impetrandum animant.Scriptum eſt enim :' Fidutia ma
* 190an.3.d
Ioan
. 19.a .Augna erit coram fummo Deo eleemoſma omnibus facientibuseam. Et rursus: " Charißi

mi, ſicor noſtrum non reprehenderit nos,fidutiam habemus ad Deum : & quicquid
petierimus,accipiemus ab eo,quoniam mandata eius cuftodimus, Gea quæ ſuntplacita

coram eo , facimus. Exemplum extat in Ezechia rege, qui bona conſcientia

1. Elgia Beach Rozafretus,ac Deivoce in hocipfo comprobatus ,dixit :'Obſecro Domine, menen
34.d 131.a
to queſo ,quomodò ambulauerim coram te in veritate, in corde perfecto:U quod bo.
num eſt in oculis tuis,fecerim .

in loan. & Gregor.lib.7:E. Demùm id efficiunt, vt laborantes in vinea Chriſti, “ denarium diur
dialog.cap.35 .
num accipiamus, hoc eſt, promiffam æternæ vitæ mercedem , iuſtitiæque
n 1.Timb.4.b lac.s.b.
O Matth.190 * coronam ,quam in Eccleſia Dei °mandata ſeruantes,P in Chrifto prome
Ecclinab'Heb.3.c sap, remur. Aitigitur Dominus, *Voca operarios, o redde illis mercedem . Ait Da
den er toc uid , Seruus tuus cuftodit ea ,diuina ſcilicet præcepta: in cuſtodiendis illis retribu

e lib.demoribuseccl.ch: tio multa . Aciterúm ,' Inclinaui cor meum ad faciendasiustificationes tuas in æter .
batzh..a sapien.s., num propterretributionem . Ait & Paulus: ' Bonum certamen certaui, curſum con .

144Colşa Eph6.b.z.Cor.Jummaui,fidem feruaui : in reliquo repoſita eft mihi corona iuſtitie,quam reddet mihi
4 d Aug inpſa ).93.
i Pfal.118 a Mat.19.b Aug. Dominus in illa dieiustus Iudex: non folùm autem mihi, ſeda js qui diligunt ad
,
in primeib Aug.hom.19.uentum eius. A it deniquè & ipfe Chriftus:* Si vis ad vitam ingredi
, ſerua mar
en met hetin decal.come data. Etiterùm : ' Procedent qui bonafecerunt,in reſurrectionem vitæ :qui verò mas
Groene there a la egerunt, in reſurrectionemiudicij. Tum alibù:- Quifacit voluntatem Patris mei
3 doans: Matth.asbea qui in cælis eft,ipſe intrabit in regnum cælorum .
Aug. in pfal.49.
z Matth.7.c f. Ex quibusfit perſpicuum , quantinoftra omnium referat ,ſı vitamęter
a Apoc.22.c Eccli18.c
nam cupimus,Diuinas obſeruare voces. " Qui iu $ tus eſt,iuftificetur adhuc: 6
babarber Ro-Sanétusſanctificeturadhục.Eccè venio citò, & merces mea mecumest, reddere' vni
un galo.becela dos cuique
ſecundum operaſua.'Bonum igitur facientes
Dulcitium . , non deficiamus: tempore enim
ſuo metemus,non deficientes.

TESTIMONI A.
1. A. PRIORIS ad Timotheü quarto : Pietas & c. in cælo : & veni, fequereme. Et omnis qui reliquerit
vtin textu .
domum, vel fratres, aut ſorores, aut patrem, aut ma
PROVERBIORVM vndecimo : Benefacit anio trem, aut vxorem , aut filios, aut agros propter no.
mæ ſuæ vir miſericors : qui autem crudelis eft, etiam men meum : centuplum accipiet, & vitam æternam
propinquos abijcit.Impius facit opus inftabile : ſemi. poſlidebit.
nanti autem iuſtitiam merces fidelis, 6. GENESIS duodecimo : Dixit Dominus ad
3 . SECVNDI Paralipomenon decimoquinto : Abram : Egredere deterra tua, & de cognatione tua, &
Azarias auté filius Obed, fačto in fe fpiritu Dei, egref . de domo patris tui, & veni in terram quam monftra
ſus eſt in occurſum Afa, & dixit ei: Audite me Ala & uero tibi . Faciamás te in gentem magnam , & benedi
omnis Iuda & Beniamin, Dominus vobifcum , quia cam tibi, & magnificabo nomen tuum , erisę benedi
fuiftis cum eo. Si quæfieritis eum, inuenietis : fi autem ctus. Benedicam benedicentibus tibi, & maledicá ma
dereliqueritis eum ,derelinquet vos.Vosergò confor- ledicentibustibi, atg in te benedicentur vniuerfęco
tamini, & non diſſoluantur manus veftræ : erit enim gnationes terræ .
merces operi veftro.
7. ET decimoquinto: His tranfa & is, factus eft fer
4. MATTHAE I decimo : Qui recipit Prophe moDominikad Abram per viſionem ,dicens : Nolitie
tam in nomine Prophetæ , mercedem Prophetæ acci mere Abram , ego protector tuus fum , & merces tua
pier. Et qui recipit iuftum in nomine iufti, mercedem magna nimis .
iufti accipiet.Etquicænque potum dederit vniex mi- 8. ECCLESIASTICI duodecimo : Benefaciu ,
nimis iftis calicem aquæ frigidæ , tantùm in nomine fto , & inuenies retributionem magnam : & fi non ab
diſcipuli : amen dico vobis, non perdet mercedemn ipfo , certèà Domino .
fuam .
9. ET trigefimoſexto : Da mercedem ſuſtinentibus
5. ET decimonono : Si vis perfectus eſſe,vade,ven . te , vt prophetæ tui fideles inueniantur : & exaudi
de quæ habes, & da pauperibus, & habebistheſaurum orationes feruorum tuorum .
10. HIE .
 OPER I B V S.
10, HIEREMIAE trigefimoprimo: Hec dicit Do- malitiam , & omnem dolum, & fimulationes, & inui.
minus , Quieſcat vox tua à ploratu, & oculi tui à la- dias, & omnes detra&tiones, ficut modò geniti infan .
chrymis: quia eft merces operi tuo, ait Dominus, & tes,rationabiles, fine dolo lac cócupiſcite, vtin eo cre
reuertentur de terra inimici. ſcaris in falutem .
11. SAPIENTIAE tertio Bonorum laború &c. POSTERIORISad Corinthiosſeptimo:Has
vt in textu ,
habentes promiſfiones, chariſlimi, mundeinus nos ab
12.
ET capite decimo: Sapientia reddidit iuftis mer . omni inquinaméto carnis & ſpiritûs, perficientes ſan
cedem laborum ſuorum , & deduxit illos in via mira ctificationem in timore Dei.
bili : & fuit illis in velamento diei,& in luce ftellarum 5. AD Romanosſexto : Nunc liberati à peccato ,ſerá
per noctem . uiautem facti Deo, habetis fructum veftrum in fan
13. MALACHIAE tertio : -Inualuerunt ſuper me ctificationem , finem verò vitam æternam .
verba veſtra, dicit Dominus, Et dixiftis, Quid locuti 6. APOCALYPSIS vigefimofecundo : Quino.
ſumus contra te ? Dixiftis, vanus eft qui feruit Deo : cet,noceatadhuc : & qui in fordibus eft, fordefcat ad
& quod emolumentum quia cuſtodiuimus præcepta huc : & qui iuſtus eft, iuftificetur adhuc ; & ſanctus
eius, & quia ambulauimus triſtes coram Domino ex . ſanctificetur adhuc.
ercituum ? Et eruntmihi, ait Dominus exercituum , in 7. ECCLESIASTICI decimooctauo : Ne ve
die qua ego facio,in peculiú : & parcam eis, ficut par- téris vſque ad mortem iuftificari : quoniá merces Dei
cit vir filio fuo feruienti fibi.Et conuertemini, & vide manet in æternum .
bitis quid fit inter iuftum & impium, & inter ſeruien 8. CONCILIVM Tridentinum feflione ſexta,
tem Deo , & non feruientem ei. capite decimo: Sic ergò iuftificati, & amici Dei ac do- Ephe...
14 . PRIORIS ad Corinthiosdecimoquinto : Ita- meſtici facti, euntes devirtute in virtutem , renouan - Plal.83.
que fratres mei dile&ti, ftabiles eftote & immobiles, tur, vt Apoftolus inquit,de die in diem :hoc eft, mor 2.Cor.4.
Coloff.3.
abundantes in opere Domini ſemper, fcientes quòd la- tificando membra carnis ſuæ , & exhibendo 'ea' arma Rom.6 .
bor veſter non eft inanis in Domino . iuftitiæ in fan & ificationem , per obſeruationem man- Acceptæ iu
15. datorum Dei & Ecclefiæ , in ipfa iuftitia per Chri- ftificationis .
AD Hebræos fexto : Non enim iniuftus Deus,
vtobliuiſcatur operis veftri & dilectionis quá often- fti gratiam accepta , cooperante fide bonis operibus,
diſtis in nomine ipfius, qui miniftrâftis fan & is, & mi- creſcunt atque magis iuftificantur, ficut ſcriptum eſt : Apocal.vlt.
niſtratis . Cupimus autem vnumquenque veftrùm Qui iuſtus eſt, iuftificetur adhuc, Et iterùm :Ne vere- Eccliis.
eandem oftentare ſolicitudinem ad expletionem fpei aris vſque ad mortem iuftificari. Et rursùs: Videtis laco.a.
vſque in finem : vt non ſegnes efficiamini, verùm imi- quoniam ex operibus iuftificaturhomo, & non exfi
tatores eorum qui fide & patientia hæreditabunt pro- de tantùm ? Hoc verò iuftitiæ incrementum petit faná
miſliones. Abrahæ nanque promittés Deus, quoniam ita Ecclefia ,cùm orat : Da nobis Domine fidei, fpei &
neminem habuit per quem iuraret maiorem , iurauit charitatis augmentum .
per ſemetipſum , & c. 9. IACOBI ſecundo : Vis autem ſcire ô homoin .
1. B. AD Galatas quinto : Nos enim fpiritu , exfi- anis, quoniá fides fine operibus ociofa eft ? Abraham
de, ſpem iuftitiæ expectamus. Nam in Chrifto Ieſu pater nofter nónne ex operibus iuſtificatus eſt, offe.
neque circuncifio aliquid valet, neque præpucium : rens Ifaac filium ſuum ſuper altare ? Vides quoniam
fed fides quæ per charitatem operatur. fides cooperabatur operibus illius, & ex operibus fi
2. POSTERIORIS Petri primo:Fratres & c.vt des conſummatá eft ?
in textu . 1. D. IOANNIS tertib : Omnis qui malè agit, odit
Lib.s.epift.i.
3. CYPRIANVS epiftola quinquagefimaſepti- lucem, & non venitad lucem , vt non arguantur ope
maad Cornelium Pontificem Romanum: Hortamur ra eius . Qui autem facit veritatem , venit ad lu
planè quantùm poffumus frater chariſfime pro cha- cem , vt manifeftentur opera eius , quia in Deo ſunt
ritatemutua, qua nobis inuicem cohæremus, vt(quo- facta.
niam prouidentia Domini monentis inſtruimur, & 22. . PRIM AE loannis quarto : In hoc perfecta
diuinæ miſericordiæ confilijs falubribus admone- eft charitas Dei nobiſcum, vt fiduciam habeamusin
mur, appropinquare iam certaminis & agonis noftridie iudicij : quia ficut ille eft, & nos ſumus in hoc
Aſſiduitas bo diem )ieiunijs ,vigilijs, orationibusinfiftere cum omni mundo.
norum ope plebé non definamus, incumbamus gemitibus aſli . 3. IACOBI primo: Similiter & Rahab meretrix;
ftet Chriftis. duis & deprecationibus crebris . Hæc funt enim no nónne ex operibus iuftificata eft, ſuſcipiens nuncios,
nis , bis arma cæleftia , quæ ftare & perſeuerare fortiter fa- & alia via eijciens?
ciunt. Hæcſunt munimenta ſpiritualia , & tela diuina, 4 . AD Galatas ſexto : Si quis exiftimat fe aliquid
quæ protegunt. effe, cùm nihil fit, ipfe fe ſeducit. Opus autem fuum
1. C. POSTERIOR I S ad Corinthios nono: probetvnuſquiſque, & fic in ſemetipſo tantùm glori .
Qui adminiſtrat ſemen ſeminanti , & panem ad man . am habebit, & non in altero . Vnuſquiſque enim onus
ducandum præftabit, & multiplicabit ſemen ve- fuum portabit.
ftrum , & augebit incrementa frugum iuſtitia ve 5. TOBIAE quarto , & 6. PRIMAE Ioannister .
ftræ : vtin omnibus locupletati , abundetis in omnem tio, vtin textu .
fimplicitatem , quæ operatur per nos gratiarum actio- 7. IOANNIS decimoquinto : Si máferitis in me,
nem Dco.Quoniam minifterium huius officijnon fo- & verba mea in vobismanſerint :quodcunque volué.
lùm ſupplet ea quæ deſunt fan &tis, ſed etiam abundat ritis petetis, & fiet vobis.
rmultas gratiarum actiones in Domino, per pro- 8 . AVGVSTINVS in præfatione in pſalmútri
per:
bationem miniſterij huius, glorificantes Deum in gefimumprimum : Finis, inquit, præcepti eft charitas i.Tin.i.
obedientia confeſſionis veftræ in Euangelium Chri. de corde puro,& conſcientia bona, & fide nó ficta. Pro
fti, & fimplicitate communicationis in illos, & in fpe conſcientiam pofuit. Ille enim fperat, qui bonam Fidutiam bo.
omnes, & in ipſorum obſecratione pro vobis, de conſcientiam gerit. Quem verò pungit mala conſci- næ confcien .
ſiderantium vos propter eminentem gratiam Dei in entia, retrahit fe à fpe, & non fibi fperat nisi damna- tie parit för
vobis, tionem . Vt ergò fperet regnum , habeat bonam con- per charita .
A D Coloffenſes primo : Vt ambuletis dignè, fcientiam : & vt habeat bonam conſcientiam , credat & tem .
Deo per omnia placentes, in omni opere bono frue operetur: quia quod credit,fidei eft : quod operatur,
& tificantes, & creſcentes in ſcientia Dei, inomni virtu. charitatis eft.Illo ergò loco à fide cæpit Apoftolus, Fi. i.Cor. 13.
te confortati fecundùm potentiam claritatis eius, in des , ſpes, charitas . Alio loco ab ipſa charitate cæpit:
omni patientia & longanimitate cum gaudio. Charitasdecorde puro , & cöſcientia bona ,& fide non 1.Tim ...
3. PRIORIS Petri ſecundo : Deponentes omnem fi & a.Modò nosàmedio cæpimus, ab ipſa conſcientia
Ooo & fpe:
 DE BONIS
& ſpe. Quivult, inquam ,habere bonam ſpem , habeat AVGVSTINVS tra &tatu fexagefimoſeptimo
bonam conſcientiam : Vt autem habeat bonam con in Euangelium Ioannis : Cùm audiunt, In domo pa- 1020.14 .
fciétiam , credat & operetur. A medio imus ad initium trismeimanſiones multæ ſunt : Si quo minus, dixif
& finé,credat & operetur. Quod credit, fidei eft: quod fem vobis, quia yado parare vobis locum . A pertur
operatur, charitatis eft. batione recreantur, certi ac fidentes etiam poft pericu
9. ESAIAE trigeſimoo & auo: In diebus illis ægro. la tentationum ſeapud Deum cum Chrifto effeman .
tauit Ezechias vſque ad mortem, & introiuit ad eum furos, quia etfi alius eft alio fortior, alius alio ſapien
Eſaias filius Amos propheta, & dixit ei :Hec dicit Do. tior,alius alio iuftior,alius alio ſanctior,in domo pa
minus, Diſpone domui tuæ , quia morieris tu, & non tris mei manfiones multæ funt. Nullus eorum aliena- Manlionem
viues. Et conuertit Ezechias faciem ſuam ad parie- bitur ab illa domo , vbimanſionem pro fuo quiſqac- pro ſuo quiſ
tem , & orauit ad Dominum , & dixit : Obſecro Do- cepturus eſt merito :denarius quidem ille æqualis eſt que merito .
mine, memento quæſo quomodò ambulauerim co omnibus,qué paterfamiliâseis qui operati ſunt in vi- na rccipiet.
ram te in veritate & in corde perfecto, & quodbonum nea, iubet dari omnibus,non ineo diſcernens,qui mi- Matth.20.
cft in oculis tuis, fecerim . Et Aeuit Ezechias fletu ma nùs, & qui ampliùs laborårút: quo vciq.denario vita Denarius &
gno. Et factum eſt verbum Domini ad Ifaiam , dicens: ſignificaturæterna, vbì ampliùs alio nemo viuit, quo- zternam ,ia
Vade, & dic Ezechiæ : Hæc dicit Dominus Deus Da niam viuendi non eft diuerſa in æternitate méſura: ſed qua tamédi
uerfæ ſunt
uid patris tui : Audiui orationem tuam , & vidi la- multę manfiones diuerfas meritorum in vna vitaeter meritorum
chrymas tuas. ecce ego adijciam ſuper dies tuos quin- na ſignificant dignitates.Alia eft enim gloria ſolis, alia dignitates,
decim annos , & de manuregis Aſyriorum eruam te gloria lunæ, alia gloria ftellarum : ſtella enim ab itella 1.Cor.is.
& ciuitatem iftam , & protegam eum. Hoc autem tibi differt in gloria, lic & reſurrectiomortuorū.Tanquam
erit ſignum à Domino, quia faciet Dominus verbum ftellæ fan &ti, diuerfas manfiones, diuerſas claritates,
hoc quod locutus eft : Ecce ego reuerti faciam vm tanquàm in cælo fortiuntur in regno , ſed propter vnú
bram linearum , per quas deſcenderat in horologio denarium nullus ſeparatur à regno: atą ità Deus erit
Achaz in ſole, retrorsùm decem lineis . Et reuerſus eft omnia in omnibus, vt quoniam Deuscharitas eft, per 1.1021 4.
fol decem lineis per gradus quos deſcenderat. charitatem fiat, vt quod habent finguli, commune fit
10. QVARTIRegum vigefimo: In diebus illis omnibus : fic enim quiſo etiam ipſe habet, cùm amat Per charitat
ægrotauit Ezechias vſque ad mortem, & c. Qui con in altero quod ipfe non habet : non erit itaque aliqua communia
omnia fiuut,
uertit faciem ſuam ad parietem , & orauit Dominum , inuidia imparis claritatis ,quoniam regnabit in omni
dicens: Obfecro Domine, memento quæſo,quomodo bus vnitas charitatis.
ambulauerim corā te in veritate, & in corde perfecto , 3. GREGORIVS libro quarto dialogorum , ca
& quod placitum eft coram te, fecerim , & c. pite trigefimoquinto : Ipfe propter electos in Euange
11 . PSALMO ſeptimo: ludica meDomine ſecun- lio dicit : In domopatris mei manfiones multæ funt. Ioan.14.
dùm iuftitiam meam , & fecundùm innocentiam me- Si enim difpar retributio in illa æterna beatitudine Diſpar retrie
am ſuper me. non eſſet, vna potiùsmanfio quàm multæ effent, Mul- butio in vna
12, ITEM decimoſexto : Exaudi Domine iuftitiam tæ ergò manfiones ſunt, in quibus & diftin &tibono- vita zterna
meam : intende deprecationem meam . Ego autem in rum ordines, & propter meritorum conſortia commu
iuftitia apparebo conſpectui tuo : fatiabor cùm appa- niter lęcantur:& tamen vnum denarium omnes labo.
ruerit gloria tua, rantes accipiūt. Qui multis manfionibus diftinguun
13. ET decimoſeptimo : Retribuet mihi Dominus tur : quia & vna ert beatitudo quam illic percipiunt, Diſpar retti .
ſecundùm iuftitiam meam, & fecundùm puritaté ma- difpar retributionis qualitas, quam per opera diuerſa lita s perqua
butióis opeo
nuum mearum retribuet mihi , Quia cuſtodiui vias conſequuntur, adiuct .
Domini,nec impigeſli
è à Deo meo : Quoniam omnia 4. POSTERIORIS ad Timotheum quarto:In
iudicia eius in conſpectu meo : & iuftitias eius nonre. reliquo ,repofita eft mihicorona iuftitię, quam reddet
puliàme.Etero inimaculatus cum eo : & obferuabo mihi Dominus in illa die,iuftus iudex :non folùm au.
me ab iniquitate mea . Et retribuet mihi Dominus fe- tem mihi,fed & ijs qui diligunt aduentum eius.
cundùm iuftitiam meam , & fecundùm puritatemma 5. IACOBI primo: Beatus vir quiſuffert tentati
nuunimearum in conſpectu oculorum eius. onem : quoniam cùm probatus fuerit, accipict coro
14. ET vigeſimoquinto : IudicameDomine, quo nam vitæ , quam repromiſit Deus diligentibus fe.
niam ego in innocentia mea ingreſſus ſum : & in Do 6. MATTHAEI decimonono : Etecce vnus acce
mino fperans, non infirmabor.Ego autem in innocen dens, aitilli : Magiſter bone, quid boni faciam vt ha
tia mea ingreſſus ſum : redime me, & miſerere mei. beam vitam æternam ? Qui dixitei, Quid me interro
Pes meus ftetit in directo: in eccleſijs benedicam te Do gas de bono ? Vnus eft bonus, Deus . Si autem vis ad vi
mine. tam ingredi, ferua mandata,
15. ET trigefimoquarto pſalmo: Exurge & inten 7. IOANNIS tertio : Qui facit veritatem , venit
deiudicio meo Deus meus, & Dominus meus in cau ad lucem , vt manifeſtentur opera eius, quia in Deo
ſam meam. Iudica me fecundùm iuftitiam tuam Do ſunt facta.
mine Deus meus, & non ſupergaudeant mihi. 8. ET decimoquinto : Ego ſum vitis vera : & pa
16. ET centefimo trigefimoprimo : Memento Do ter meus agricola eſt. Omnem palmitem in me non
mine Dauid, & omnis manſuetudinis eius. ferentem fructum , tollet eum : & omnem qui fert fru
1. E. MATTHAEI vigefimo: Simile eft regnum cæ & um , purgabit eum, vt fructum plùs afferat.Ego ſum
lorum homini patrifamiliâs, qui exijt primo mane vitis,vos palmites. Qui manet in me, & ego in eo, hic
conducere operarios in vineam ſuam . Conuentione fert fru & um multum : quia fine me nihil poteftis fa
autem facta cum operarijs ex denario diurno, mifit cere.
eos in vineam ſuam . Et egreffus circa horam tertiam , 2. ECCLESIASTICI decimoſexto : Omnis mi.
vidit alios ftantes in foro ociofos, & dixit illis : Ite & ſericordia faciet locum vnicuique ſecüdùm meritum
vos in vineam meam : & quod iuſtum fuerit dabo vo operum fuorum , & fecundùm intellectum peregrina
bis . Illi autem abiêrunt, & c. Cùm ſerò autem factú ef tionis ipfius.
fet ,dicit Dominus vineæ procuratori ſuo : Voca ope 10. AD Hebræos decimotertio : Beneficétiæ autem
rarios, & redde illis mercedem, incipiensà nouiſſimis & communionis nolite obliuiſci.Talibus enim hoftijs
vſquead primos. Cùm veniſſent ergò qui circa vnde- promeretur Deus.
cimam horam venerant, acceperüt fingulos denarios. 11. SAPIENTIAE tertio : In paucis vexati, in mul.
Venientes autem & primi, arbitrati ſuntquòd plus eft tis benè diſponentur: quoniam Deus tentauit eos, &
ſent accepturi ; acceperunt autem & ipfi fingulos de- inuenit illos dignos fé. Tanquàm aurum in fornace
narios. probauit illos, & quafi holocauſti hoftiá accepitillos,
& in
 OPERIBV S.
& in tempore erit refpe &tus illorum .
12. POSTERIORIS ad Theſſalonicéſes primo :
Gratias agere debemus ſemper Deo pro vobis fra-
tres, ità vtdignum eft, quoniam ſupercreſcitfides ve
ftra, & abundat charitas vniuſcuiuſqz veftrüm ininui.
cèm : ità vt & nofipfi in vobis gloriemur in ecclefijs
Dei, pro patiétia veftra, & fide in omnibus perſecutio .
nibus veſtris & tribulationibus, quas fuftinetis in ex
emplum iufti iudicij Dei, vt digni habeamini regno
Dei,pro quo & patimini, fi tamen iuftum eft apud De-
um ,retribuere tribulationem ijs qui vos tribulant : &
vobis qui tribulamini,requiem nobiſcum in reuelati .
one Domini leſu de cælo cum angelis virtutis eius .
13. APOCALYPSIS tertio : Sed habes pauca no
mina in Sardis, qui non inquinauerunt veftimenta
ſua : & ambulabunt mecum in albis, quia digni funt.
Qui vicerit, fic veſtietur veſtimentis albis, & nonde
lebo nomen eius de libro vitæ, & confitebor nomen
cius coram patre meo , & coram angelis eius.
14. CONCILIVM Tridentinum ſeſſione ſexta,
capite decimoſexto: Hac igitur ratione iuftificatis ho
minibus, fiue acceptam gratiam perpetuòconſeruaue-
rint, fiue amiffam recuperauerint, proponenda funt
&.Cor.ss. Apoftoli verba: Abundate in omni opere bono, ſcien-
tes quòd labor veſter non eft inanis in Domino. Non
Heb.6. enim iniuftus eſt Deus, vt obliuifcatur operis veftri
& dilectionis, quam oftendiftis in nomine ipfius. Et,
Heb. 1o. Nolite amittere confidentiam veftram , quæmagnam
Vita æterna habet remunerationem . Atque ideò bene operantibus
benè operan.vſque in finem , & in Deo ſperantibus, proponenda eſt
tibus & gra- vita æterna, & tanquàm gratia filijs Dei per Chriftum
tia & merces Ieſum miſericorditer promiffa , & tanquàm merces ex
ritis reddeda ipfius Dei promiſlione, bonis ipforum operibus &
meritis fideliter reddenda.Hæc eft illa corona iuftitiæ ,
quam poft ſuum certamen & curſum repofitam fibi
2.Tim.4 . effe aiebat Apoftolus à iufto iudice fibi reddendam : &
Curea quoc non folùm fibi, fed & omnibus qui diligunt aduen-
iuftorum funt tum eius . Cùm enim ille ipfe Chriftus Ieſus tanquàm
meritoria . caput in membra, & tanquàm vitis in palmites, in
loan.is.
ipios iuftificatos iugiter virtutem influat, quæ virtus
bona eorum opera ſemper antecedit, comitatur &
ſubſequitur, & fine quanullo pacto Deo grata & me-
ritoria eſſe poffent: nihil ipfis iuftificatisampliùs de
loan . eſſe credédum eft, quo minùs plenè illis quidem ope
Diuinæ legi ribus quæ in Deo ſunt facta , diuinæ legi pro huius vi-
ſatisfaciunt
iufti & verè tæ ftatu fatisfeciſſe, & vitam æternam ſuo etiam tem-
merētur vităpore,fitamen in gratia deceſſerint, conſequendan ,ve
Eternam .
rè promeruiffe cenfeantur, cùm Chriſtus Saluator no-
loan.4 .
Iter dicat: Siquis biberit ex aqua quam ego dabo ei,
non fitietin æternum , fed fiet in eo fonsaquæ ſalientis
in vitamæternam . Itaque neque propria noftra iufti-
tia, tanquàm ex nobis propria, ftatuitur, neque igno-
Eadem iufti. ratur aut repudiatur iufticia Dei. Quæ enini iuftitia
tia & Dei & noftra dicitur, quia per eam nobis inhærentem iuftifi-
modo dica camur, illa eadem Dei eft, quia à Deo nobis infundi-
tur . tur per Chrifti meritum . Neque verò illud omitten
dum eft, quòd licèt bonis operibus in facris literis
Retribudlo vſqueadeò tribuatur, vt etiã qui vni ex minimis ſuis
bonis operi. potum aquz frigidæ dederit, promittat Chriftuseum
bus,promiſſa non
Matth.io . effe fua mercede cariturum : & Apoftolus teftetur,
2.Cor.4. id quod in præſenti eſt momentaneum & leue tribu
lationis noftrę,ſupra modum inſublimitate æternum
gloriæ pondus operari in nobis:abfit tamen vt Chri-
kianushomo in ſeipſo vel confidat, vel glorietur, &
Merita noftra non in Domino, cuius tanta eſterga homines bonitas,
funt Dei do- vt eorum velit eſſe merita, quæ funt ipfius dona. Et
n2.
lacob.3 . quia in multis offendimus omnes, vnuſquiſque ficut
Dei reileritas miſericordiam & bonitatem , ità feueritatem & iudici.
& iuftitia eti- um ante oculos habere debet :neque ſeipſum aliquis,
dos habenda
los anteocu: etiamfinihil fibi conſcius fuerit, iudicare: quoniam
omnis hominum vita, non humano iudicio exami-
nanda & iudicanda eſt, ſed Dei qui illuminabit abf
2. Cor.4.
condita tenebrarum , & manifeftabit confilia cordi
Matth.16 . um : & tunc laus erit vnicuique à Deo, qui, vt ſcri
ptum eft, Reddet vnicuique fecundùm opera fua. Rom.ua
15. CYPRIANVS de ynirate ecclefiæ , fiue intra
& atu de fimplicitate prælatorum : Iuftitia opùseft, vt Iuftitia pro
promereri quis poflit Deum iudicem . Præceptis eius meremur De.
& monitis obtemperádum eft, vt accipiant merita no- Merita no
ftra mercedem . ftra mercede
16. AVGVSTINVS in epiſtola centefima quinta accipien 1 to
ad Sixtum presbyterum : Quæ igitur ſuamerita iacta
turus eft liberatus, cui ſi digna luis meritis redderen .
tur,non eſſet nisì damnatus?Nulláne igitur ſuntmeri- Merita iuſto .
ta iuftorum ? Sunt planè,quia iufti funt.Sed vt iufti fi- rum .
erent,merita nó fuerunt. Iufti enim facti ſunt, cùm iu .
ftificati ſunt, ſed ficut dicit Apoftolus : Iuftificati gra- Rom.s.
tìs per gratiam ipſius. Et nõnullis interpofitis : Quod
eft ergò meritum hominis ante gratiam , quo merito Omne bonú
percipiat gratiam , cùm omne bonúmeritú noftrum , meritum no .
Atrú à gratia
non in nobis faciat nisìgratia, & cùm Deus coronat
merita noftra, nihil aliud coronet quàm munera fua ? prof iciſcitur.
Coronantur
Sicut enim ab initio fidei miſericordiam conſecuti fu- Dei dona ,
mus,non quia fideles eramus, fed vt eſſemus :Sicin fi- cùm merita
ne quod erit in vita æterna, coronabit nos, ficut fcri- coronantur.
ptum eſt, in miſeratione & miſericordia.Non ita fru- Pfal.102.
trà Deo cantatur: Etmiſericordia eiuspræueniet me : Pſal.58. & 23 :
Etmiſericordia eius ſubſequetur me.Vndè & ipfa vita vita eterna
æterna quæ ytique in fine fine fine habebitur, & ideò præcedenti.
meritis præcedentibus redditur, tamen quia eadem bus meritis
merita quibus redditur, non à nobis parata ſunt per tamen gratia
noftram ſufficientiam , fed in nobis facta per gratiam , vocatur.
etiam ipſa gratia nuncupatur, non ob aliud nisi quia
gratis datur,necideò quia meritisnon datur, ſed quia No ideò gra.
data ſunt & ipfa merita quibus datur.Vbi autem inue. tìs datur vita
nimus etiam vitam æternam gratiam nuncupari, ha- meritis don
bemus apud eundem gratiæ magnificum defenforem datur.
Apoftolum Paulum :Stipendium , inquit, peccati mors Rom.6.
eft, gratia auté Dei vita æterna in Chrifto Iefu Domi
no noftro. Vide, obſecro te, in quanta breuitate quàm
vigilanter verba pofuerit, quibus diligenter confide
racis queſtionis huiusaliquantulum diluceſcat obſcu
ritas.Cùm enim dixiſſet ,Stipendiū peccati mors : quis
non congruétifſimè & confequenter addere iudicaret,
Stipendium autem iuftitiæ vita æterna ? Et verum eft,
quia ficut merito peccati tanquàm ftipendium reddi- Merito iafti.
turmors, ità meritoiuftitiæ tanquam ftipendium vi- tix redditur
ta æterna.Etpaulò pòft : Cui debetur vita æterna,vera tanquàm fi.
iuftitia eft : Si autem vera iuftitia eft, ex te non eft, dependium .
fursùm eft deſcendens à patre luminum, vt haberes Jacob.r.
eam : Si tamen habes eá,profectò accepifti. Quid enim 1.Cor.4.
habes quod non accepifti? Quapropter o homo, fi ac- vita æterna
cepturus es vitam æternam , iuftitiæ quidem ftipendi- iuftitix fti.
umeſt, ſed tibi gratia eft, cui gratia eſt & ipſa iuftitia, pendium of
Tibi enim tanquàm debita redderetur,fiex te tibi effet gratia.
atquc etiam
iuftitia cui debetur.Nunc ergò de plenitudine eius ac
cepimus non folùm gratiam , qua nunciuftè in labori.
bus vfqz in finem viuimus, fed etiam gratiam pro hac
gratia, vein requie pofteà finefine viuamus.
17. ET in libro de moribus Ecclefiæ catholicæ, ca- Matth.23.
pitevigefimoquinto :Diligamusigitur Deum ex toto Vita Luc.io.
æterna
corde, ex tota anima,ex tota mente, quicunque ad via eft totů prz
tam æternam peruenire propoſuimus.Vita enim æter- miů promis.
na eft totum præmium , cuius promiſſione gaudemus : fum ,necdao
nec premium poteft pręcedere merita, & priùs homi- tur nisidi
ni dari, quàm dignuseft. Quid enim hoc iniuftius, & meritis?
quid iuftius Deo? Non ergò debemuspofcere præmi. dum poſcena
Nón præmid
um antequam mereamur accipere, ante meritü
18. MATTHAEI vigeſimo, vtſupra, E ,teftimo.primo.
19. SAPIENTIAE quinto : Iufti autem in perpe
tuum viuent, & apud Dominum eſt merces eorum , &
cogitatio illorum apud Altiſſimum :Ideò accipient re
gnum decoris , & diadema ſpeciei de manu Domini :
quoniam dextera ſua reget eos, & in brachio fancto
ſuo defender illos.
20 . PSALMO decimooctauo : Seruus tuus & c. vt
in textu .
21. AD Hebrços yndecimo : Sine fide autem inipof
000 3 fibi .
 pl
DE BONIS
Gibile eſt placere Deo . Credere enim oportet acceden-
tem ad Deum quia eft, & inquirentibus ſe remunera
torſit.Fide, Moyſes grandis fa &tus,negauit fe effe fili-
1 um filiz Pharaonis:magis eligensaffligi cum populo
Dei , quam temporalis peccati habere iucunditatem :
maioresdiuitiasæftimans,theſauro Aeyptiorum , im-
properiú Chrifti,adfpiciebatenim in remunerationé.
12 . LVCAE decimoquarto : Dicebat auté & ei qui
ſe inuitauerat: Cùm facis prandium aut cenam , noli
vocare amicos tuos ,neque fratres tuos,neque cogna
tos, nec vicinos diuites:ne fortè te & ipfireinuitent, &
fiat tibi recributio.Sed cùm facis conuiuiū, voca pau
peres, debiles, claudos, & cæcos, & beatus eris, quia
non habent retribuere tibi:retribuetur enim tibi inre.
ſurrectione iuftorum .
23. AD Coloffenſes tertio : Quodcunque facitis ,ex
animo operamini ficut Domino, & non hominibus :
ſcientes o à Dño accipieris retributionem hereditatis.
24. AD Epheſios ſexto : Cum bona voluntate ſer
uientes, ficut Domino & non hominibus , fciétes quo-
niam vnuſquiſa quodcung fecericbonum , hocreci
pietà Domino, liue feruus, fiue liber.
25. POSTERIORIS'ad Corinthios quarto : Id
enim quod in præſenti eſt momentaneum & leue tri-
bulationis noftræ , fupra modum in ſublimitate æter-
num gloriæ pondus operatur in nobis .
26. AVGVSTINVS in pfalmum nonagefimum-
tertium : Attendis te hîc habere laborem ? fed attende
qualem ille requiem pollicetur.Nunquid cogitare po
teris? Si illam poſſes cogitare, videres te nihillaborare
ad compenſationem .Audi eum qui illud ex parte cer
1.Cor.13. nebat, qui dixit, Nunc ſcio ex parte. Quid ait Apofto-
fus ? Etenim quod eft ad præſens temporale, & leue tri-
2.Cor.4 .
bulationis noftræ , iuxta incredibilem modum; & in
incredibilem modum æternum gloriæ pondus opera.
tur nobis. Quid eft, sternum gloriæ pondus opera-
tur nobis? Quibus operatur ? Non reſpicientibus quæ
videntur,ſed quż non videntur. Quæ enim videntur,
temporalia ſunt: quę autem non videntur æterna.No-
li effe piger in labore breuiter; & gaudebis inceſſabi.
liter. Aeternam vitam tibi daturus eft Deus, cogira
quanto labore emenda fit. Intendite fratres, venale eft,
Vita & requi. Veriale eft quod habeo , dicit tibi Deus, eme illud .
Gaterna ve
la Quid habetvenale? Requiem venalem habet, emeil,
boretäquam lam . De labore intendite, vt fimus in nomine Chriſti'
precio come fortes Chriſtiani.Attendite,quodammodò Deus pro-
paratur. pofuit venale regnum cælorum . Dicis illi, Quantum
valet ? Precium ipfius labor eft, quomodò fi diceret,
precium illius aurum eſt. Non ſufticeret hoc folùm di-
quæreres quantum aurum.Nam fi folidus au-
rumeft, & femiuncia, & libra, & tale aliquid : ided di-
xit precium , nè laborares quærere quandiù huius rei
precium labor eſt. Quantus labor eſt? Iam quæretu ,
quantim laborandum fit :nondùm dicitur tibi, quan-
tus futurus fit laboriſte, vel quátum laboris de te ex-
igatur, illud tibi dicit Deus, Ego oftendo quanta fitil.
la requies, tu iudica quanto labore emenda ſit. Dicat
Pfal. 33
ergò Deus, quanta futura fit ipſa requies.Beati quiha-
bitant in domo tua, in ſecula ſeculorum laudabunt te .
Hæc eft requies ſempiterna, fine fine erit requies iſta,
fine fine erit gaudium hoc, fine fine erit incorruptio.
Vitam æternam habebis, requiem quæ non habet fi-
nem. Quanto labore digna eſt requies quæ non habet .
finema ? Si verum vis comparare, & verum iudicare,
xterna requies æterno labore rectè emitur.Verum hoc
eſt, ſed noli timere, miſericors eft Deus.Si enimhabe-
resæternum laborem , nunquàm peruenires adæter-
nam quietem . Semper laborans quando peruenturus
eras ad illud,quod dignè quidem poteft emi ſempiter-
no labore?Quia fempiternarequies eſt æqua precium:
æterno certè labore digna eſt æterna requies compara.
ri.Sed G ſemper laborares, nunquàm ad requiem per-
uenires . Ergò vt aliquádo peruenias ad id quod emis,
nonin æternum laborandum eft, non quia non valet
tanti, fed vt poffideatur quod emicur. Digna eſt qui- Labore non
dem emi labore perpetuo, ſed neceſsè eft, vt labore eterno, ſed
temporali ematur.Certè tantus debuit effe , id eft, fem- téporali emai.
piternus labor pro requie ſempiterna. Deciès centena na requies .
millia annorum in labore quid valent!Deciès centena
millia annorum'habent finem : quod tibidabo, dicit
Dominus, nóhabebitfinem.Qualis miſericordia Dei?
Necdicit, decies centena millia annorum labora : non
dicit,velmille annoslabora :non dicit, quingétos an- * Cùm viuis,
nos labora : * Cum viuis labora in paucis annis. Inde
iam requies erit, & finem non habebit.
27 . PSALMO centefimo decimooctauo : Inclina
ui ,vt in textu .
28. MATTHAEI decimonono : Qui dixit illis :
Non omnes capiunt verbum iftud, ſed quibus datum
eſt. Sunt enim eunuchia de matris vtero fic nati ſunt:
& funt eunuchi qfacti funtab hominibus : & funt eu.
nuchi qui feipfos caftrauerüt propter regnü cælorum .
29. AVGVSTINVS in pfalmum centefimum vi
gefimum : Quid eft,Neſciat finiftra tua quid faciat de Matth.6.
xtera tua ? Id eft, quando facis bonum opus, propter Propter vita
vitam æternam fac. Nam fi opus bonum in terra pro zrernam bo .
na opera fan
pterea feceris,vt terrena tibi abundent: ſcit finiftra tua cienda ,
quid faciat dextera tua, miſcuifti dexteram finiftræ.
Noli facere nisì propter vitam æternam : ideò fac, & fe
curus facies : hoc enim mandauit Deus. Si propter fo
las res humanas, & folam vitam iftam facis quod fa
cis, finiftra ſola operatur.Siautem propter vitam eter
nam operaris, dextera ſola operatur. Si auté habes in
tentionem ad vitain æternam , ſed ſurrepit tibi cupidi.
tas vitæ temporalis, vt attédas etiam ifta quando facis
opus bonum , vthîcribialiquid retribuatur, miſcet ſe
finiftra operibus dexteræ.Hoc vetat Deus.
30. POSTERIORIS ad Timotheum quarto :
Bonum certamen & c.vt in textu ,
31 ... AVGVSTINVS in libro quinquaginta ho
miliarum , homilia decimaquarta: Nunc ergò audia
mus Paulum Apoftolum dicentem, cùm paſſioni ſuz
appropinquaret, de corona fibi parata præſumentem :
Bonum , inquit,certamen certaui,curſum conſumma- 2.Tim.4 :
ui, fidem ſeruaui:Decęterò ſupereftmihicorona iufti.
tiæ, quam reddetmihi Dominus in illa die iuftus iu
dex. Non ſolùm autem mihi,fed & omnibus qui dili
gunt manifeſtationem eius, Redder, inquit,mihi Do
minus coronā iuftus iudex .Debet ergò, Quid reddet? Non poteft
Reddet ergò iuftus iudex. Non enim opere inſpecto negare mer .
poteft negare mercedé qui opus infpicit. Bonum cer- ccdem , qui
opus infpicit.
tamen certaui, opus eft. Curſum conſummaui, opus
eft, Fidem ſeruaui, opus eſt. Supereftmihi corona iu
ftitiæ , merces eft: fed in mercede tu nihil agis, in opere
non ſolus agis. Corona tibi eft ab ipfo , opus autem abs Opera bona
te,ſed non nisì ipſo adiuuante. vado Gat.
32. ET in pſalmum octogefimumtertium ſuper ea
verba:Miſericordiam & veritaté diligit Deus : Primò
Dominusmiſericordiam in Apoftolum Paulum pre
rogauit, poft miſericordia veritatem . Audi illum iam
exigentem veritatem , Primò ergò ,inquit , miſericor
1. Tim
diam conſecutus fum , qui priùs fui blaſphemus & per-.Cor.is
ſecutor & iniuriofus,fed gratia Deiſum id quod ſum .
Poftea dicit cùm paſſioni propinquaret, Bonum ago 2. Tim.4 .
nem certaui, curſum conſummaui, fidem ſeruaui, ſu .
pereft mihi corona iuftitiæ .Ille qui tribuit miſericor
diam, ſeruat veritatem . Vndè feruat veritatem? Quam Deas dona,
reddet mihi Dominus in illo die iuſtus iudex . Indul tor eft indul ,
gentiam donauit, coronam reddet : donator eſt indul- gètiz ,ſed de
gentiæ ,debitor coronę.Vndè debitor?accepit aliquid bitor coronz,
cui debet aliquid Deus? Ecce videmus quia tener eum Deus eftde
debitorem Paulus. Conſecutus eft mifericordiam , ex - bitor nofter,
igens veritatem . Reddet mihi, inquit, Dominus in il- nő,accipica
lodie. Quid tibi reddet,nisi quod tibideber? Vndè ti- mittendo.
bi debet? quid ei dediſti? Quis prior dedit illi, & retri- Rom , 11.
buetur ei ? Debitorem Dominus ipfe fecit ſe, non acci
piendo, fed promittendo: non ci dicitur, Redde quod
accepiſti : fed, redde quod promififti ,
32. ITEM
 O PER I B V.S.
32. ITEM in pfalmum centefimum : Audi quia ille
Paulus tener cui donauit, tenet Dominum etiam debitorem .Inue-
Pirminūde- nit eum donatorem tempore miſericordiæ , tenet de
biverem item . bitoremtemporeiudicij. Quomodòhocdicit,videte.
3. Tim.4 . Ego enim iam immolor, dixit ,& tempus reſolutionis
mex proximum eſt. Bonum certamen certaui, curſum
conſummaui, fidem ſeruaui. Hoc tempore miſericor,
diæ : audi de iudicio, Decæterò fupereft mihi coro .
na iuftitiæ , quam reddetmihiDominusin illa diciu.
Tanquam iu. ftus iudex .Non dixit, donat : fed ,reddet.Quando do
dex reddet.
nabat,miſericors erat: quando redder,iudex erit, quia
miſericordiam & iudicium cantabo cibi Domine.Sed
donando delicta fecit ſe debitorem coronæ , ibì miſeri.
cordiam conſecutus fum , Miſericors ergò Dominus
primò,hic autem reddet mihi coronam iuftitiæ . Vndè
reddet? Quia iuftus iudex eft. Quare iuftus iudex eft ?
Quia bonum certamen certaui,curſum conſummaui,
fidem ſeruaui. Ideò iuftus nó poteft nisì coronare ifta.
Inuenit enim ifta quæ coronaret.
33. IDEM tractatu tertio in Euangelium Ioannis :
Promeremur Cùm promerueris Deum viuendo ex fide, accipies
Dcum viuco
do ex fide, præmium immortalitatem, & vitam æternam : & illa
gratia eſt.Non pro merito quidé accipies vitam æter-
Vita zterna nam, ſed tantùm pro gratia. Si enim fides gratia eft, &
fadelindebeo. vita æterna quafimerceseſt fidei, videturquidem De-
meruit illam us vitam æternam tanquàin debitam reddere. Cuide-
per fidem ,vi- bitam ? Fideli, quia promeruit illam per fidé.Sed quia
uam ſcilicet, ipfa fides gratia eft,& vita æterna gratia eft pro gratia: '
Audi Paulum Apoftolum confitentem gratiam , &
pofteà debitum expetentem . Confeſlio gratiæ quæ eft
9.Tim.co
in Paulo ? Qui prius fui blaſphenius & perſecutor&
iniurioſus,fed miſericordiam, inquit, coſecutus ſum .
Indignum fe dixitqui confequeretur, conſecutum ta
men non per merita ſua, ſed per miſericordiam Dei .
Peulas debi- Audi illum iam fagitantem debitum ,quiprimò inde.
um largitat à bitam fufceperat gratiam .Ego enim, inquit, iam im-
m.Tim.4 . molor, & tempus reſolutionismeæ inftar:bonum cer
tamen certaui, curſum conſummaui, fidem ſeruaui:
decæterò repofita eft mihi corona iuftitiæ. Iam debi-
cum Aagitat, iam debitum exigit. Nam vide verba ſe-
quentia : Quammihireddet Dominus in illa die , iu.
ftus iudex. Vt antè fuſciperet gratiam , miſericordem
Patrem opùs habebat : vt præmium gratiæ, iudicem
juftum,
34. CONCILIVM Arauficanum ſecundum , cir-
ca tempora Leonis Papæ celebratum , capite vel cano
Doais operi.
bus merces ne decimooctauo: Debetur merces bonis operibus, fi
debetu . fiant: ſed gratia quæ non debetur, præcedit ytfiant.
35. MATTHAEI quinto : Beatieftis cùm maledi.
xerint vobis homines,& perſecutivos fuerint, & di-
xerint omne'malum aduersùm vos, mentientes , pro
pter me : gaudete & exultate, quoniam merces veftra
copiofa eft in cælis.
36. ET ſexto capite:Vt fit eleemofyna tua in abfcon .
dito, & pater tuus quividet in abſcondito , reddet tibi ,
Tu autem cùm oraueris, intra in cubiculum tuum, &
clauſo oftio , ora patrem tuum in abſcondito : & pater
tuus qui videt in abſcondito, reddet tibi , Tu autem
cùm ieiunas, vnge caput tuum, & faciem tuam laua: nè
videaris hominibus ieiunans, fed patri tuo qui eft in
abſcondito : & pater tuus qui videt in abſcondito, red-
det tibi .
37. ITEM capite decimo : Qui recipit Propheta in
nomine Prophetæ ,mercedem Prophetæ accipiet &c.
38. APOCALYPSIS fecundo : Qui habet au
rem ,audiatquid Spiritus dicat Ecclefijs : Vincenti da-
3 bo edere de ligno vitæ , quod eft in Paradiſo Dei mei.
Nihil horum timeas que paſſurus es.Eccemiffurus eſt
diabolus aliquos ex vobis in carcereni vt tentemini:
& habebitis tribulationem diebus decem . Efto fidelis
vſo ad mortem : & dabo tibi coronam vitæ. Etquivi .
cerit ; & cuftodierit vfque in finem opera mea: dabo il-
li poteftatem ſuper gentes, & regeteas in virga ferrea,
& tanquàm vas figuli confringentur, ficut & ego ac
1
479
cepiàpatre meo : & dabo illi ftellam matutinam .
39. ÉT capite tertio :Eccè venio citò: tene quod ha
bes, vt nemo accipiatcoronam tuam. Qui vicerit, faci
amillum columnam intemplo Deimei: & foràs non
egredietur ampliùs: & ſcribam ſuper eum nomen Dei
mei, & nomen ciuitatis Dei mei nouæ leruſalem , quæ
deſcédit decælo à Deo meo ,& nomen meum nouum.
Qui vicerit, dabo ei ſedere mecum in throno meo : fic
ur & ego vici, & fedi cum patre meo in throno eius.
40 . ET capite decimoquarto : Et audiuivocem de
cælo, dicentem mihi, Scribe, beati mortuiqui in Do
mino moriuntur. Amodò iam dicit ſpiritus, vt requi
eſcant à laboribus ſuis : opera enim illorum fequun
turillos .
41. MATTHAEIdecimonono, 42, IOANNIS
quinto ,vtin textu .
43. MATTHAEI vigefimoquinto : Tuncdicet rex
his quid dextris eius erút:Venite benedictipatris mei ,
poſlidete paratum vobis regnumà cóftitutionemun .
di.Efuriui enim, & dediftis mihi manducare & c.
44. AVGVSTINVS in pſalmum quadrage
fimumnonum : Congregate illi iuftos eius. Quosiu .
ftos, nisì viuentes ex fide, facientes operamiſericor
diæ ?Etenim opera illa,iuftitię opera ſunt.Habes Euan
gelium : Cauete iuftitiam veſtrain facere coram homi- Matth.6.
nibus, vt videamini ab eis. Et quafi quæreretur, quam Eleeinofyng
iuftitiam cùm ergò facis elemofynam , inquit, Ergò funt opera
eleemofynas opera iuftitiæ eſſe fignificauit.Ipfos con-iuftitiz .
gregate iuftos eius : eos congregate qui compaſli ſunt Pfal.49. & 40.
inopi, qui intellexerunt ſuper egenum & pauperem .
Congregate illos, conferuet eosDominus, & viuificer
eos. Congregate illi iuftos eius.Qui diſponunt teſta
mentum eius ſuper facrificia. Id eſt; qui cogitantde
promiflis eius, fuper illa quæ operantur. Ipfa enim oreze 6.
ſunt ſacrificia, Deo dicente,Miſericordiam volo plur- Matth .
quàm facrificium . Qui diſponunt teftamentum eius
ſuper ſacrificia. Et annunciabunt cæli iuftitiam eius.
Verè hanc iuftitiam Dei, cæli nobis annunciauerunt,
Euangeliftæ prædixerunt. Per illosaudiuimus futu
ros quofdam ad dexteram , quibus dicet paterfamili
ås: Venite benedicti Patris mei, percipite,Quid perci-Matth .25:
pite? Regnum . Pro qua re ? Efuriui, & dediftis mihi luipercipi.
manducare. Quid tam vile, quid tam terrenum , quàm pro operibus
frangere panemi eſurienti? Tanti valet regnum cælo miſericordię.
rum.Frangeeſurienti panem tuum ,& egenum fine te- Eſaiz st .
cto inducin domum tuam : Si videris nudum , vefti.si
non habes facultatem frangendi panem ,non habes do
mum quò inducas, non habes veftem qua cooperias,
da calicem aquæ frigidæ, mitte duominuta in gazo. Matth.10.
phylaciu.Tantum emit vidua duobusminutis,quan-Marth's.
tum emic Petrus relinquens retia, quantum emit Za- Lucz 19.
chaus dando dimidium patrimonium . Regnum Dei tant Regnum Defc
um vale
tantum valet, quantum habueris.
45 . MATTHAEI feptimo: Non omnisqui dicie quä: ù habes.
mihi, Domine, Domine, intrabitin regnum cælorum :
fed qui facit volútatem patris mei qui in cælis eſt, ipſe
intrabitin regnum celorum .
1. F. APOCALYPSIS vigeſimoſecundo : Qui
iuftus eft, vt in textu .
2. ECCLESIASTICI deciniooctauo:Nevete
ris vſquead mortem iuftificari, quoniam merces Dei
manet in æternum.
3. PSALMO ſexagefimoprimo : Semel locutuseft
Deus, duo hçc audiui,quia poteftas Dei eft, & cibi Do.
mine miſericordia : quia tu reddes vnicuique iuxta
opera ſua.
4. MATTHAEI decimoſexto : Filius hominis vé.
turus eſt in gloria Patris ſuicum angelis ſuis : & tunc
reddet vnicuique ſecundùm opera eius,
5. A D Roiñanos ſecundo : Qui reddet vnicuique /
fecundùm opera eius. Ijs quidem qui fecundùm pati
entiam bonioperis,gloriam & honorem & incorru .
prionem quçrunt, vitam æternam . ijs autem qui ſunt
ex contentione, & qui non acquiefcunt yeritati, cre.
dunt
 480 DE BONIS

dunt autem iniquitati, ira & indignatio. Tribulatio & prionem .Quiautem ſeminarin ſpiritu , de ſpiritu me
anguftia in omnem animam hominis operantis ma tet vitam æternam. Bonum autem facientes, non defi
lum , Iudæi primùm & Græci : gloria autem & honor ciamus. Tempore enim ſuo metemus non deficientes.
& pax omnioperanti bonum, Iudæo primùm & Græ- Ergò dum tempus habemus, operemur bonum ad
co. Non enim eftacceptio perſonarum apud Deum : omnes,maximèautem ad domeſticos fidei.
quicunque enim fine lege peccauerunt, fine lege per- 8. ECCLESIASTICI quinquagefimoprimo:
ibunt : & quicunque in lege peccauerunt, per legem Operamini opus veftrum ante tempus, & dabit vo
iudicabútur. Non enim auditores legis iufti funtapud bis mercedem veſtram in temporeſuo.
Deum, ſed factores legis iuftificabuntur. 9. AVGVSTINVS in pſalmum centeſimum yn - Opera miſe.
6. PRIORIS ad Corinthios tertio :Qui aüt plan- decimum , ſuper ea verba :Potens in terra erit ſemen ei- ricordizfes
minis vimi
tat & qui rigat, vnum ſunt. Vnuſquiſq autem propri- us:Semen futuræ meſſis, opera eſſe miſericordię,Apo habent .
am mercedem accipier ſecundùm ſuum laborem : Dei ftolus teftis eft, qui dicit, Bonum autem facientes non Galat.6.
enim ſumus adiutores:Dei agricultura eſtis.Vniuſcui. deficiamus,tépore enim proprio metemus : & iterùm , 2.Cor.9.
Regnú celo
uſą opus manifeftum erit: Dies enim Domini decla . Hoc autem , inquit, qui parce ſeminat, parcè & meter. ruin quo prea
rabir, quia in igne reuelabitur : & vniuſcuiuſqucopus Quid autem fratres potentius, quam vt regnum celo- cio cmatur.
quale fit,ignis probabit.Sicuius opus manferit quod rum , nó folùm Zacheus emar dimidio rerum fuarum , Lucz 19
ſuperædificauit, mercedem accipiet. Si cuius opus ar- fed & vidua duobus minutis , & tantundem ibì vter- Marc. Marc.uz
1o .
ſerit,detrimentum patietur: ipſe autem faluus erit, fic que poſlideant? Quid potentius, quàm vt idem re .
tamen quafi per ignem . gnum & theſauris diuiti, & calice aquæ frigidæ pau
7. AD Galatas ſexto :Nolite errare: Deus non irri. peri valeat?
detur: que enim ſeminauerit homo, hçc & metet.Quo- 10 . E T de octo Dulcitij quæftionibus, quæftione
niam qui feminat in carne ſua, decarne & meter corru . quarta, eadem ex hoc loco deſumptareperit.

III.

Quot funtgenera bonorum operum , in quibus Iuſtitia Chriſtiana

præcipuè cernitur & exercetur ?
Petrus Chry
Fologusfer?" A. Eiuſmodi ſunt triplicia,ſicut ſacris èliteris accipimus,videlicet Oratio ,Ieiuni
6. 4.dcieiu: um & Eleemofyna.Nam reliqua ferè benefađa, quæ ex fide viua proficifcuntur, &
Bernardus in Iuſtitiam Chriſtianam cõmendant, augent'atq; conſummant, ad hoſce tres fontes
ſentcntijs, ſe.
aione iź2.
. referuntur.Hincilla præclaravox Angeli Raphaëlis," Bona est Oratio cum Ies
des e.facilè-
fec.fuftitia iunio, & Eleemoſyna magis quàm theſauros auri recondere. Auguſtinus verò dilucidè' di
6 fobiz 13.b xit : Hæciuſtitia hominis in hac vita,Ieiunium ,Eleemofyna,Oratio .

i Matth.c:a B. De quibus Chriſtus d apud Matthæum ſingulatim docet,additque promiſſio

CANE Ces.co. nes de parata cæleſti mercedeijs, qui in Eccleſia citra'hypocriſin ſyncerè ieiunāt,

. Hinc fidelis illa ſponſio totiès repetita :' Pater tu

& Match 6.a orant,ac eleemofynam tribuunt
us qui videt in abſcondito, reddet tibi. Et hæcipfafunt,in quibus Chriſtus,vt benè bea
f Michaels teġ; viuamus , abundare vult noftram iuſtitiam , & ità ſucerecoram hominibus,vt

i Epheſ.a.b videantoperanoftra bona, & glorificent Patré. Ad hæc præftanda in Chriſto 'crea
ti & deſtinatiſumus, quæ nimirùm præparauit Deus, vtin illis ambulemus . Pro

* Matth.25.dpter " hæcè charitate præſtita iuſti in regnum adſciſcenturæternum : ob eadem ve

rò neglecta,iniuftiin gehennam ignis præcipitabuntur,
1 Lucæ 1.b C. Vtvero ' Pharifaicum acvanum eſt, cum aliorum contemptu ſeipſum iuftifi

m Rom.10.a care, & " ſuisoperibus fidere: ità Chriſtianum eſt atq; legitimum , hominem cum
Tel.6.cap.io. fuî ſubmiſſioneoperibus bonis operam ſedulam dare , & fiquando gloriari velit,

Philip.2.b " in Domino gloriari,vt qui operatur in nobis velle & perficere, ' Apoſtolo teſte.
2.Corrod
o
TESTIMONIA .

1. A. PETRVS Chryſologus Rauennenfis Epi-
Tria bonorü fcopus in ſermone quadragefimotertio :Tria ſunt, tria
genera ,Ora. fratres, per quæ ftat fides, conſtatdeuotio, nianet vir-
tio, leiunium tus : Oratio , leiunium ,Miſericordia.Quod oratio pul
& Mifericor- fat, impetrat ieiunium , miſericordia accipit. Oratio,
Atent. Miſericordia, Ieiunium , ſunt hæc tria vnum ,dant hæc
fibi inuicem vitam . Eft nanque orationis anima, ieiu
nium : iciunij vita,miſericordia eft. Hæc nemo reſcin
Hæc tria con dat : neſciunt feparari. Horum qui vnum habet, ifta
jungi debët. qui fimul non habet, nihil habet. Ergò qui orat, ieiue
net : qui ieiunat, miſereatur :audiatpetentem , quipe-
tens optat audiri: auditum Dei aperit ſibi, qui fuum
ſupplicanti non claudit auditum .Ieiunium ieiunator
intelligat, efurientem ſentiat, qui vult Deum ſentire
quod eſurit:mifereatur, qui miſericordia ſperat: pie-
tatem qui quęrit ,faciat:qui præftari fibi vult,præftet.
Improbus petitor eft, qui quod alijs negat, fibi poftu
lat.Homo,efto tibi mifericordiæ forma,fic quomodò
vis, quantum vis, quàm citò vis, miſericordiam tibi
fieri :tam citò alij,tantum , taliter, ipſe miſerere. Ergo Patrocinium
oratio , miſericordia, ieiunium fínt vnum patrocini- pro nobis ad
um pro nobis ad Deum , pro nobis hæc aduocatio fit Deum funt.
vna, vna hæc pro nobis oratio fit triformis. Hæc funt,
fratres , hæc funt quæ tenent cæli arcem , quæ ſecretum
Dei iudicis pulſant, quæ ante tribunal Chriſticaufas
humani generis exequuntur, quæ iniuftorum petunt
indulgentiam , reorum veniam promerentur.Hæc cui Reorum re .
in cæleftibus non affiftunt, ipfe non ſubfiftit in terris : niam pronie
hæc cùm teneat in cæleftibus principatum ,in terris re.retur.
rum ſummam moderantur, hæc regunt proſpera,hæc
aduer

3
 OPERIB V S: 481
Vitia extin- aduerſa propellunt, vitia extinguuntiſta ,virtutes ifta cimus hic menfis morem refert veteris inftituti, vt Apoftolica
guunt, & red - fuccendunt, hæc reddunt caſta corpora,corda pura , tria illa , de quibus locutus ſum , diligentiùs exequa- manat,
dint corda
pura. hæc pacem membris, mentibus dant quietem , huma- mur. Oracione enim propitiatio Dei quæritur, ieiu
nos ifta ſenſus, ſcholam faciunt diſciplinæ: per hæc in nio concupifcétia carnis extinguitur, eleemofynis pec erium bono
templum Dei pectora humana conſurgunt, hæc ho- cata redimuntur: fimula per omnia Dei in nobis ima- rum operum .
minem præſtant angelum, homini Deitatis deferunt go renouatur, fi & in laudem eiusſemper parati,& ad +
hæc honorem.Hinceft,quòd fit horü fuffragio Moy- purificationem noftram fine ceffatione ſoliciti, & ad
Lrod. 7. fes Deus, & ad triumphos ſuos militares fibi omnia fuftentationéproximi indefinenter fimus intenti. Học
Exod . 14 . mandateleméta: iubet mare diſcedere, durariyndas, triplex obferuantia, dilectiſſimi, omnium virtutum
Exod.16. 13. profunda ficcari, cælum plueredat frumenta ,ventos compræhendit effectus.Hæc ad imaginem & fimilitu
Ipargere cogitcarnes ,no & em ſplendore ſolis illuftrat, dinem Dei peruenit, & à Spiritu ſancto inſeparabiles
Num.20 . folem nubis temperat velamento , petram percutit , facit: Quia in orationibus permanet fides recta , in ie
vt de recenti vulnere frigida fitientibus det fluéta: pri. iunio innocens vita , in eleemofynis mens benigna. Quotids ieiu .
Exod.34 . mus dac terris legem cæli, fcribit vitæ normam , figit Quarta igitur & ſexta feria ieiunemus,ſabbato autem naturin ieiu.
1. Reg. 2. terminos diſciplinæ. Per hæc Helias neſcit mortem , apud beatiſſimum Apoftolum Petrum vigilias cele- nio 4.tempo .
rum ,
relinquit terras, cælos intrat, cômoratur angelis, con- bremus: qui & orationes, & ieiunia, & eleeinofynas Sanctorum
uiuit Deo : & terrenus hoſpes ſupernas poſtidetman- noftras,precibus ſuis dignabituradiuuare per Domi. preces .
Marci 1 . fiones. Periſta loannes fit angelus in carne, cæleftis in num noftrum .
Sanétorum terra , & auditu , viſu, tactu totam folus capit, tenet, 3. ET ſermone quarto de ieiunio decimi mélis: Cu .
meritis appli complectitur Trinitatem . Et nos fratres, fi volumus randis læfionibus &c. vt infrà quæſtione ſequenti, B .
camur per Moyſi glorix, Heliæ vitæ , loannis virtutibus, omni- teſtimonio trigefimo.
orationcm ; um fan &torum meritis applicari,infiftamus orationi, 4. BERNARDVS in ſententijs fectione vndeci.
miſericordia vacemus ieiunio ,miſericordiæ feruiamus: qui in his ma : Et quidem tria funt, à quibus abftinere debent,
am .
vixerit, qui per ifta fuerit communitus, iacula pec- quicunque iuftificaridefiderát. Primòvtiquèab ope
cati, diaboli tela, mundi machinas, vitiorum cuneos, ribus prauis, ſecundò à carnalibus deſiderijs, certiò à
mala carnis, voluptatum laqueos,arma mortis , Chri- Matth . 6.
curis ſeculi.Item tria ſunt quibus debent inattere,que
ftianus armiger , bellatorDominicusnon timebit :ſed Ad iuftifica .
etiam continet ſermo Domini in monte, eleemofyna, tionem tria
nos qui ad incerta conſurgimus, qui inter inſidias di- ieiuniü ,oratio. Sic enim adimpletur iuftificatio , dum hæc bonorü
em ducimus, qui horarum varietates,momentorum ab interdictis vitijs abftinent, & bona quæ præcepta neroperum ge
a perti
motus , verborum lapſus, actuum pericula ſuſtinc- . ſunt, fideliter exercent . Opponátur ergò prauis ope ncat.
mus, quid eft quod eccleſiam manè nolumus intra- ribus opera miſericordiæ , cótra carnalia defideria ad
Diabolusimore?
pedic oratio . quid eft quodmatutina precetotius diei cuſtodia hibeantur ieiunia, & pro curis feculi, ſuccedat amor
Dem . nolumus poftulare? quid eft quod hominiadftareto- Dei, & frequentia orationis . Merces poft
to tépore libet, & Deo affifterenec pun&o liber? Non 5. AVGVSTINVS de perfectione iuftitiæ , re- hanc vita no
eft noftrum , fracres, non eft noftrum : inimici eſt iſta' fponfione decimaſeptima: Poft hanc autem vitá mer- datur, nisi
ſurreptio : decipere parat,quos non patitur orationi- ces perficiens redditur, fed eis tantùm , à quibus in promeritis.
bus communiri. Quid de aduerfis queritur, qui fibi hac vita eiuſdem mercedis meritum cóparatur. Non
Matth.26 . proſpera nõ precatur? Audiamus vocem Deimonen- enim ad faturitatem iuſtitiæ , cùm hinc exiërit, quiſ
tem : Orate,nèintreris intentationem.In tentationem que perueniet, nisì ad eam cùm hiceft,eſuriendo & fi Matth.se
vadit, quiad orationem non vadit. Hoc ſciens Pro- tiendo cucurrerit. Beati quippe quiefuriunt & fitiunt 2.Cor.s.
Bal.94. pheta ,cantabat :Venite, adoremus ,& procidamus an iuſtitiam , quoniam ipfi faturabuntur. Quandiù ergo
te Deum , & ploremus coram Domino qui fecit nos. ' peregrinantes à Domino, per fidem ambulamus, non
Putas ‘ncante Deum lachrymas funderedignatur; qui per ipeciem : vndè di &ú eft, Iuftus ex fide viuit: heic Abac .
verba non dignatur expromere ? Manicemus, oremus eft noftra in ipſa peregrinatione iuftitia ,vt ad illaper - luftitía Chris
vel humano timore, fi non amore diuino , fi non inui- fectionem plenitudinem iuſtitiæ, vbi in fpecie de- Aiani homi.
tati bonis, vel coađi malis. Mala tempora facit nobis coriseius iam plena & perfe & acharitas eritnūcipfi-
, nis in bonoa
contemptus Dei, temporum curſus non facit. Quod us cursûs rectitudine & perfections tendamus, cafti- rum operum ,
Leiunija
dit per: ergò contemptu perdidimus,ieiunijs conquiramus,
a recupe gando corpus noftrum & fervituti ſubijciédo,& elee- unt, exercita:
sanda . animas noftras feiunijs immolemus: quia nihil eft mofynas in dandis beneficijs, & dimittédis quæ in nos tione cólftit.
quod Deo præftantiùs offerre poſſimus , probante ſunt commiffa peccatis, hilariter & ex corde facien
Pral. so. Propheta, cùm dicit; Sacrificium Deo fpirituscon- ' do, & orationibus indefinenter infiftendo, & hoc fa
tribulatus: cor contritum & humiliatum , Deus non ciendo in doctrina fana, qua ædificatur fides recta ,fpes
fpernit. Hono, offer Deo'animam tuar ,& offer ob- firma, charitas pura . Hæc eſt nunc noftra iuftitia qua
lationem ieiunij:velit pura hoftia, facrificium fanctū currimus, efurientes & fitientes ad perfectionem ple
viuens vi& ima, qua & tibi maneat, & data fit Deo . nitudinem iuftitiæ , ve ea pofteàfaturemur. Vndè Marth. 6.
Miſericordia Hoc quinon dederit Deo , excaſarusnó erit: quia da. Dominus in Euangelio cùm dixiffet, Nolite facere iu- luftitia de
iungenda ic- turus, ſeno poteft non habere. Sed accepta vt lintiſta, ftitiam veftram coram hominibus vt videamini ab qua faluator
junio. miſericordia ſubſequatur : ieiunium non germinat, fi eis : nè iftum noftrū curſum fine humanæ gloriæ me ait, in tribus
confiftit .
de miſericordia non rigetur:ficcatur ieiunium miſe- tiremur , non eft in expofitione iuftitiæ ipfius execu
ricordiæ ficcitate : quod imber terris,hocieiunio mi- tus, nisi eriaiſta : ieiuniū ,eleemoſynas, orationes: le
Ad hæc tria
ſericordia eſt .Quanuis cor excolat, carnem mundet, iunio ſcilicet vniuerſam corporis caftigationem ſigni- omnia alia
eradicet vitia , virtutes ſerat, fi miſericordiæ fluenta no : ficans : eleemofynis omnem beneuolentiam & benefi. bona opera
dederit, fructum non colligit ieiunator. Jejunator, centiam veldandi, vel ignoſcendi: & oratione inſinu reuocantur,
ager tuus miſericordia ieiunante ieiunat: ieiunator, ' ans omnes regulas ſancti defiderij&c.
quod tu in miſericordia fuderis, tibi in horreo hos : 6 . TOBIAE duodecimo, vtin textu .
redundat. Homo ergò,nèferuádo perdas,collige pro- ... AVGVSTINVS in pfalmú quadragefimum 3
rogando: homo, dando pauperi, da tibi : quia quod fecundum : Hæc iuſtitia hominis in hac vita, ieiuni
tu alterireliqueris, non habebis. um, eleemofyna, oratio. Vis orationem tuam vola
LE O ſermone primo de ieiunio decimi menfis: re ad Deum? Facilli duasalas, ieiunium, & eleemo
Ad religioſas Tria verò funt, quæ maximèad religioſas pertinent fynam .
actiones hæc actiones, oratio ſcilicet,ieiunium , & eleemoſyna:qui- 1.B. MATTHAEI fexto : Attendite nè iuſtitiam
sria maximè bus exercendis omne quidem tempus acceptum , fed veſtram faciatis coram hominibus, vt videamini ab
feiunia De. illud eft ftudiofiùs obferuandum , quod Apoftolicis eis : alioquin mercedem non habebitis apud patre m
sembris ex accipimus traditionibus conſecratum , ſicutetiam de veftrum qui in cælis eſt. Cùm ergò facis eleemoſy
PPP nam
 485 DE I E IV NIO .
nam ,nolituba canere ante te ,ficut hypocrite faciūt in Pharifæorum , non intrabitis in regnum cælorum.Sic
Synagogis & in vicis, vt honorificentur ab homini : luceat lux veftra coram hominibus, vt videant ope
bus: Amen dico vobis, receperunt mercedem ſuam . ra veftra bona, & glorificent patrem veftrum qui in
Te autem faciente eleemofynam , neſciat finiftra cua cælis eſt .
quid faciacdextera túa : vtlit eleemofyna tua in abf. 4. AD Epheſios ſecundo: Ipfius fumus fa & ura,
condito : & pater tuus qui videt in abſcondito , red. creati in Chrifto Ieſu in operibus bonis, quæ prz .
det tibi . Eccùm oracis, non eritis ficut hypocritæ , qui parauit Deusvt in illisambulemus.
amant in Synagogis & in angulisplatearü ftantes ora . 5. MATTHAEI vigefimoquinto : Tuncdicetrex
re, vt videantur ab hominibus : Amen dico vobis ,re- his qui à dextriseius erunt: Venite benedi &i patris
ceperunt mercedem ſuam . Tu autem cùm oraueris, mei,poſlidete paratum vobis regnum à conftitutio .
intra in cubiculum tuum : & claufo oftio , ora patrem nemundi. Efuriuienim,& dediftis mihi manducare.
tuum in abſcondico : & pater tuus qui videt in abf- Sitiui, & dediftis mihi bibere. Hofpes eram , & colle.
condito , reddet tibi.Cùm autem ieiunatis, nolite fieri giftis me . Nudus, & operuiftisme. Infirmus, & vifi
ficut hypocritæ triſtes.exterminant enim facies fuas, fàftis me. In carcere eram , & veniſtis ad me,& c.Tunc
vt pareant hominibus iciunantes . Amen dico vobis, dicet & his qui à finiftris erunt : Diſcedite à me male
quia receperunt mercedem ſuam .Tu autem cùm ieiu- di &i in ignem æternum , qui paratuseſtdiabolo & an
nas, ynge caputtuú, & faciem tuam laua, nè videaris gelis eius. Efuriui enim , & non dediftis mihi mandu.
hominibus ieiunans, ſed patri tuo qui eſt in abſcon- care. Sitiui, & non dediftis mihi potum.Hoſpes eram ,
dito: & pater tuusquivider in abſcondito , reddet tibi. & non collegiftis me . Nudus, & non operuiftis me.
2 . AÏGYSTIN V S ſermone ſexagelimo de tem- Infirmus, & in carcere : & nõ viſitâftis me, & c. Etibúc
Eleemofyna pore: Qui ideò facit eleemofynam , vt ab hominibus hi in ſupplicium æternum, iufti autem in vitam æter
quis coram
hominibus Te laudari deſideret, etiamfi occulcè fecerit, publicèfa nam .
faciat,& quis cic, quia laudem ab hominibus quzrit. Quiverò elce. 6. JOANNIS quinto : Nolite mirari hoc, quia
in . abſcondi- mofynam pro ſolo amore Dei facit, vtad opus bonú
to venit hora in qua omnes qui inmonumentis ſunt,au
illum reliqui imitentur, & non ipſe, ſed Dominus dient vocem eius: & procedent, qui bona fecerunt,
collaudecur, etiam fi publicè faciat eleemofynam ,abf. in reſurre & ionem yicæ :qui vero mala egérunt, in re.
consè facit, quia pro eleemofyna illa non hoc quod furre &tionem iudicij .
videtur, fed quod non videtur,deſiderat,nec ab homi- 1.C. LVCAE decimooctauo : Duo homines aſcen .
nibus laudem , ſed mercedé à Deo optat accipere . Hoc · debant in templum vt orarent: ynus Pharifæus, & al
etiá & de ieiunio debemus accipere. Cùm enim ipſe ter Publicanus. Pharifæus ftans, hæc apud fe orabat;
Matth . 6. Dominus dicat, Voge caput tuum , & faciem tuam la- Deus, gratias ago ribi , quia non fum ſicut cæteri bo
Ieiunium pu- ua,nè videaris ieiunans hominibus: ergò contra Chri- minum : raptores, iniuſti, adulteri: velut etiam hic
blicè indičtu. Iti pręcepta facimus, qui publicè ieiuniü indicimus, Publicanus, & c.Dico vobis,deſcendit hiciuftificatus
& vidente toto populo pariter cum ipſo ieiunamus in domum ſuam ab illo.quia omnis qui ſe exalcat,hu .
Ieiunandum Et in hoc ſenſu oporces intelligi, vt nemo pro laude miliabitur : & qui ſe humiliat, exaltabitur.
pro peccato- humana,ſed pro peccatorum indulgentia , vel pro mi. 2 . AD Romanos decimo: Teftimonium perhibco
gentia,vel ſericordia diuina ieiunet, & vnuſquiſque interroget: illis quòd æmulationem Dei habent, ſed non ſecun
pro miſeri- conſcientiam ſuam , &fi pro folo Deo facit elecmo- dùm ſcientiam . Ignorantes enim iuftitiam Dei, & ſu .
cordia diui- fynam , ſecurus & publicèfaciat, vt quicunque vide am quærentes ftatuere, iuftitiæ Dei non funt fub .
rint, imicentur. Nam & illud quod dicit Dominus, jeci .
Neſcia GniaNeſciat liniſtra tua quid faciat dextera tua : ad hoc 3. CONCILIVM Tridentinum ſellione ſexta,
Ara quid fa- quod fuprà diximus, pertinerecognofcitur, Indexte. capite decimoſexto: Neque illud omittendum eft,
cia dextera, ra enim intelligitur amor Dei , in finiftra vanitas vel' quòd licèt bonis operibus in facris literis vſqueaded
quomodo in . cupiditas mundi. Si pro laude humana dederis elec- tribuatur, vcetiam qui vni ex minimis fuis potū aquæ Matth.1
0.
moſynam , totum finiftra facit, dextera omninò nihil frigidæ dederit , & c.abſit camen , vt Chriſtianus ho Chriftianus
Eleemofyna facit. Si verò pro remiſſione peccatorum & amore vi- . mo in feipfo confidat vel glorietur, & non in Domi- non in ſe,red
dandapro tæ æternæ eleemofynam dederis, totum dextera fa no : cuius tanca eft erga omnes homines bonitas, vteo- in Domino
remiſaone cit . Quid eſtergò ? Nefciat finiftra tua quid faciat de rum velit eſſe merita, quæ ſunt ipfius dona, & c.vt ſu- gloruside
peccatosum . xtera tua , nisi,quod facitamor Dei, non corrumpat prà quæft.ſecunda,E.teftimonio decimo.
aut perdat vanitas velcupiditasmūdi? Et paulò poft: 4. PRIORIS ad Corinthiosprimo: Ex ipfo au
Si quando oras Deum , & hocab illo perisquod vide tem vos eftis in Chrifto leſu ,qui factus eſt nobis ſapi.
Orarc clauſo
tur, publicè & aperto oftio oras, quia hoc à Deo vis entia à Deo & iuftitia & fan & ificatio & redemptio. ve
10,quando accipere quod videtur. Si verò pro indulgentia pec- quemadmodùm ſcriprum eft, Qui gloriatun in Do.
dicamur. catorum & pro vita æterna voluëris ſupplicare, etiam mino glorietur.
fi publicè oraueris, clauſo oftio oras, quia non petis 5 : POSTERIORIS ad Corinthios decimo: Qui
quod videtur, ſed quod non videtur. Quæ enim vi- gloriatur, in Domino glorietur. Nóenim qui ſeipſum
a.Cor.4o . dentur, temporalia funt: quæ autem non videntur, commendat, ille probatus eft : fed quem Deus com
æterna ſunt. mendat.
3: MATTHAEI quinto : Dico vobis, quia nisi 6. AD Philippenfes ſecãdo : Deus eft qui operatur
abundauerit iuftitia veftra plus quàm fcribarum & in vobis & vellc & perficere, pro bona voluntate.

IIII

Quid est leiunium ?

A. Non ſimplex huius nominis eftacceptio . Magnum & generale

I dues. 17. .Zoan .& lib. ieiunium Auguſtinus vocat,abſtinere ab iniquitatibus & illicitis volu
% Hieron. lib.2. aduersùs loui.
nianum . ptatibus feculi. Deindè Philoſophicum , vt quidam vocant,ieiunium ,
c Clemens Conftit. Apoft.lib.s. eſt parſimonia illa cibiac potûs,moralisque ſobrietas, qua temperatè eti

de Ecclel.ofi.cap.36.& c.quam ab Ethnicis ſecundùm re& am rationem viuitur. Tertiò . Ecclefiafti

cum
 DE IEIVN
NII O.
483

cum eſt leiunium , vtpotè cùm iuxta certum Ecclefiæ morem atq; præ . Rabanus de infitue.cler.lib.i.

fcriptum ,certis diebus & carniú eſum nobis ſubtrahimus,& vnica dun- ca. 25.& fequent.Burchat.lib.15.
taxat refectione contenti ſumus. à Cypr. dc ieiunio & tentatió .

B. Cuiuſcemodi Ieiunium piè & Chriſtianè ' ſuſcipitur ad cultum di- chryfoft.hom.1.ku.in Genera

uinum religiofiùs exhibendum , ad carnem edomandam ſpirituių; ſub- 2.de iciun. Auguft.de vil.icin
ijciendam ,ad fructus pænitentiæ dignos præſtandos, ád obedientiam junio.& epit.sz. Leoin fer.de
ieiunio 7. & 10. menſis penteco.
exercendam,ac demùm ad quamlibet Deigratiam conſequendam . ftcs & quadrageſina .

TESTIMONI A.

Ieiunikma. 1.1. AVGVSTINVS tractarú decimoſeptimo in des Cyprius, ætate; qua Pygmalcon in Oriente re- Orientalium .
gnum & ge. Euangelium Ioannis : Jeiunium magnum & generale gnabat, fcribunt eľum carnium non fuille. Eubulus
ncralc quod eſt, abftinere ab iniquitatibus & illicitis voluptatibus quoque qui hiſtoriam Mithræ multis voluminibus
feculi, quod eft perfectum ieiunium , vt abnegantes explicuit, narrat apud Perſas tria genera Magorum : Magorum .
Tit, z . impietatem & feculares cupiditates, temperáter & iu quorum primos, qui fint do & illimi & eloquentiſli
tè & piè viuamus in hoc ſeculo. Huic ieiunio quam mi , excepta farina & olere, nihil ampliùs in cibo ſu
mercedem addit Apoftolus? Sequitur & dicit, Expe mere . Aqud Eleuſinam etiam volucribus, & piſci. Eleuſinorum
&antes illam beatani fpem , & manifeſtationem glo- bus, & quibuſdam pomis abſtinere; ſolenne eſt.
rix beati Dei , & faluatoris noftri lefu Chrifti. In hoc Bardeſanes, vir Babylonius, in duo dogmata apud
ergò ſeculo quali quadrageſimam abftinétiæ celebra- Indos gymnoſophiftas diuidit: quorum alterum ap . Gymnoſo:
phiftarum .
mus, cùm benè viuimus, cùm ab iniquitatibus & ab pellat Bragmanas , alterum Samanæos, qui tantæ con
illicitis voluptatibus abftinemus. tinentiæ fint, ve vel pomis arborum iuxta Gangen
IDEM libro fecundo quæftionum Euangelica- Auuium, vel publico orizz ,velfarinä alantur cibo :
rum, capite decimooctauo : Scriptura docet generale &, cùm rex ad eos venerit, adorare illos folitus fit,pa
iciunium , non à concupiſcentia ciborum tantùm , fed cémque ſuæ prouinciæ in illorum precibiis arbitrari
ab omni lætitia temporalium delectationum . ſitam. Euripides, in Creta louis prophetas non ſo- Prophetarum
3. HIERONYM VS libro fecundo aduersùs lo- lùm carnibus, fed & coctis cibis abitinurile refert. Louis ,
uinianum : Dicæarchus in libris antiquitatum , & de Xenocrates philoſophus de Triptolemi legibus apud
Abftinentia fcriptione Græciæ , refert, fub Saturno , id eft, aureo Athenienſes tria tantùm præcepta in templo Eleufi- Eſus carnic
Ethnicorum funderet, nullum come næ refidere ſcribit, honorandos parentes , veneran . apud Ethni.
qualis facrit. ſeculo , cùm omnia hunius
Perfarum . diſſe carnes, fed vniuerſos vixiſſe frugibus & pomis, dos deos, carnibus non veſcendum . Orpheus in car- cos.
quæ ſponte terra gignebat. Perſarum regis Cyri vi- mine ſuo cſum carnium dereftarur. Pythagoræ, So
tam Xenophon octo voluminibus explicat, polenta cratis, Antifthenis & reliquorum frugalitatem refer
Lacedæmo . & cardamo & ſale ac pane cibario eos aſſerens vi&ti rem in confufionem noftram , nisi & longum eſſet, &
niorum . tare. Lacedæmoniorum mēſæ frugalitarisip & ſupra- proprijoperis indigeret.
ſcriptus Xenophon, & Theophraſtus, & omnes penè 4. CLEMENS Pontifex & martýr Conſtitutio
Sacerdotum ſcriptores Græciæ ,teftes ſunt. Cheræmon Stoicus, vir num Apoftolicarum libro quinto , capite decimo. Quadragesia
Acgyptiorum eloquentiſſimus parrat de vita antiquorum Aegypti tertio : Poſt Epiphaniam ſeruandum eſt à vobis je . mziciunium
facerdotum , quòd omnibus mundi negocijs curisca iunium quadragefimæ,continens memoriam conuer- Apoftolicum
poftpofitis, femper in templo fuerint: & rerum na ſationis & legislationis Domini, Celebretur hoc ie- leiunium an
turas, cauſasc acrationes liderum contemplati fint: iunium ante ieiunium Paſcha ,quod incipiens à fecun- te Paſcha.
nunquàm mulieribus ſe miſcuerint,nunquàm cogna da Sabbati deſinat in Paraſceuen . Poftquos dies ſolu- Hebdomada
tos & propinquos , ne liberos quidem viderint : ex co to ieiunio , aggredimini ſanctam Pafchæ hebdomada : ante Paſcha
tempore, quo cæpiſſent diuino cultui deſeruire, care ieiunantes in ea omnes cum timore & tremore, oran- cra. iciunijs ſa
nibus & vino ſe ſemper abftinuerint, propter tenuita- tes per eosdies pro ijs qui pereunt .
tem ſensûs, & vertiginem capitis, quam ex paruo ci Ś. " ET capite decimoſexto: Præcepit igitur no- Ieiuniü pro
bo patiebantur, & maximè propter appetitus libidi- bis, vt ieiunaremus ſex his diebus propter Iudæorum Kimcante
nis, qui ex his cibis & ex hac potione nafcuntur. Pane impietatem atque iniquitatem : admonensnos, vteos
rarò veſcebantur, ne onerarent ftomachū : & , fi quan- ob interitum lugeamus atque deploremus . Etenim
do comedebant, cufum pariter hyſopum ſumebátin ille quoque illachrymatus eft, ignorantibus tempus Lucz 19.
cibo, vt eſcam grauiorem illius calore decoquerent: vifitationis fuæ . In quarta feria & Paraſceue nobis
oleum tantùm in oleribus nouerant, verùm & ipſum ieiunium indixit : in illa ob proditionem, in hac ob
parùm propter nauſeam & afperitatem guftûs leni- paſiionem : definere autem ieiunium ini ſeptima die
endā . Quid loquar, inquit,de volatilibus, cùm ouum in gallicantu. Iuſlitin ipſo ſabbato ieiunare:
quoquè pro carnibus vitauerint, & lac ? quorum alte 6. CAPITE decimonono: In diebus Pafchæ ie - Qualis abti.
rum, carnes liquidas:alterum , fanguinem effe dice- iunate, incipientes à ſecunda fabbati vſque ad Para- nentia in ic
bant, colore mucato . Cubile eis, defolijs palmarú, fceuen & fabbatum dies ſex, folo pane vtentes; falemada habido :
quas baias vocant, contextum erat : fcabellum accli atque oleribus, & aqua in potum . A vino & carnibus
ue, & ex vna parte obliquum , in terra pro puluillo vos abftinete in ijs diebus : ſuntenim dies luctuoti, no
capiti ſupponebant, bidui triduíque inediam fufti- . feſti. Parafceuen tamen & labbatum integrum ieiu.
nences. Humores corporis, qui naſcuntur ex ocio, & nent, qui quidem poſſunt, nihil guftantes vſque ad
ex manſione vnius loci, nimia vietûs caftigatione lic. gallicantum noctis. Quòd líquis non poteft duorum
cabant. Iofephus in ſecunda ludaicæ captiuitatis hi- dierum ieiunium continuare, ſeruet ſaltem ſabba
ſtoria, & in octauodecimo antiquitatum libro , & con tum: ait enim quodá in loco de ſe Dominus : Quan. Matth. 9:
tra Appionem duobus voluminibus, tria deſcribit do diſceder ab eis ſponſus, ieiunabunt in illis diebus, Lucz 22 .
dogmata ludæorum , Pharifæos, Sadducæos, Eſfænos: ijs igitur diebus fublatus eftà falfis Iudæis, & cruci.
Ellenorum .
quorum nouiſimos miris eifert laudibus,quòd & abfixus eft, & cum impijs reputatus.
vxoribus, & vino , & carnibus ſemper abltinuerint, 7. CAPITE vigefimo: Quaremonemus vos, ve
& quotidianum ieiunium verterint in naturam . Su- ieiunetis per hos dies, quemadmodùm nos etiam ie .
per quorum vita & Philo, vir doctiſſimus, proprii iunauimus, cùm nobis ipfe ereptus eſt, vſque ad ve
um volumen edidit . Eanthes Cizycenus , Aſclepia- fperam . In reliquis verò diebus ante Parafceuen nona
Ppp 2 hora ;
 484 DE JE I VNI .
hora, vel veſperà quilibec cibum capiat, vel quemad- dammodò neceſitate conftri& i,his falcém diebusvan
modùm quiſque poterit. care Domino cogerentur, ac dierum vitæ ſuæ , quos
8. ET capite vigeſimoprimo, com vltimo : Poſt totos quali quoſdam fructus fuerant voraturi, vel de
feftum Pentecoftes celebrate vná hebdomadam, poft cimas Domino dedicarent.
Iciunantium quam ieiunate alteram hebdomadam : æquum eft 10 .. CAPITE trigeſimoſeptimo: Secundum iciu .
exempla .
Exo.24. & 34 . enim & lætari Deidono, & ieiunare poſt hilaritatem . niumeft,quod iuxta canones poft Pentecoften alio die
3.Reg.19. Etenim Moyſes & Helias ieiunauerunt per quadra- inchoatur , fecundùm quod & Moyſes ait , Initi- Deat.16.
Daniel. 10. ginta dies, & Daniel hebdomadas dierum tres panem um menfis hordearij facietis vobis hebdomadas fe
cupidicarum non comedit, nec caro, neque vinum ptem & c.
».Reg.h in oseius intrauit. Et beata Anna,rogans Samuelem, 11 . CAPITE trigefimooctauo agit de ieiunio [ c .
dicebat : Vinum & omne quod inebriat, non bibi, & primi menfis.
long ). 12 .
Eſther 4. effundam animam in conſpectu Domini . Niniuitæ CAPITE trigeſimonono & quadragefimo, de
Judith 9. quoquè, cùm per tres dies & tres noctes ieiunåſent, jeiunio calendarum Nouembrium & Ianuariarum .
ira Dei periculum effugerunt. Eſther quoque, Mar- 13. CAPITE quadrageſimoprimo : Triduanisau
Pfal. 108. dochxus, Iudith impiorum inſultationem , id eſt,Ho tem diebus ieiunare, de exemplo fumptum eſt Niniui- lonz s.
lophernis & Aman, ieiunio declinauerunt. Dauidque tarum , qui damnatis priſtinis vitijs, totos ſe tribus
dicit, Genua mea infirmata ſunt à ieiunio , & caro mea diebus ieiunio ac poenitentiæ contulerunt, & operti
Omni feria immutata eft propter oleum . Vos quoæ perieiuni- faccis, Deum ad miſericordiam prouocauerunt .
um ſupplicationes veftras Deo offerte. Poft hebdo 14. CAPITE quadragefimofecundo : Præter hçc
iciunabatur. madă ieiunij, in omni quarta feria & Paraſceue præ autem legitima tempora ieiuniorum , omni ſexta fe- leiunium fe.
cipimus vobis ve ieiunetis,id quod à ieiunio ſuper- ria propter paſſionem Domini à quibuſdam ieiuna. viz 6 .
eſt, pauperibus præbeatis. tur, fed & fabbati dies à pleriſque, propter quod in eo Sabbati icin .
9 . ISIDOR V S Hiſpalenſis libro primodeEccle- Chriſtus iacuit in ſepulcro , ieiunio confecratus ha dium .
Iciuniorem fiafticis Officijs , capite trigefimoſexto : Ieiuniorum betur, fcilicet nè Iudæis exultando præbeatur, quod
tcmpora .
tempora fecundùm ſcripturas ſacras, quatuor ſunt, Chriſtus fuftulit moriendo . Die autem Dominico
in quibus per abftinentiam & lamentum pænitentiæ , ſemper eſſe reficiendum , vt reſurre & ionem Chrifti &
Domino fupplicandum eſt: & licèt omnibus diebus gaudium noftrum gentibus prædicemus, præſertim
Ieiunium
quadragefi orare & abftinere conueniat , his tamen temporibus cùm Apoſtolica ſedes hanc regulam feruet. Poft Pa- Ieiunia cs .
inz . ampliùs ieiunijs & pænitentiæ feruire oportet. Prin fcha autem vſque ad Pentecoften licèt traditio Eccle- traordinaria
mum ieiunium quadragefimarum eft, quod à veteri- ſiarum abftinentiæ rigorem prandijs relaxauerit, ta- bentur.
non prohi.
Exod.24 . bus libris cæpit ex ieiunio Moyſis & Helix, & ex men fi qui monachorum vel clericorum ieiunare cu
3.Reg.19. Euangelio, quia totidem diebus Dominus ieiuna- piunt, non ſunt prohibendi, quia Antonius & Paulus
Matth.4 .
uit, monftrans Euangelium non diſſentire à lege & & cæteri patres antiqui, etiam hisdiebusin eremo le
Prophetis. In perſona quippe Moyſis, lex : in perſo- guntur abftinuiſſe, neque foluiſſe abftinentiam , nisi
na Heliz, Prophetæ accipiuntur, inter quos in mon- tantùm die Dominico. Quis enim parſimoniam non
te Chriſtus glorioſus apparuit, vt euidentiùs emine. laudet, ieiunium non prædicet? Ieiunium res fancta Ieiunij laus
Rom.3. ret quod de illo dicit Apoftolus: Teſtimonium ha- eft, opus cæleſte, ianua regni,forma futuri,quod qui eximia abel
Congruo an, bens ex lege & Prophecis. In qua ergò parte anni fanétè agit, Deo iungitur, alienacurmundo, ſpiritua
obferuatur. congruentiùs obferuatio quadrageſimæ conftituere- lis efficitur. Per hoc enim profternuntur vitia, humi
Ex B.Auguft. tur, nisi confinis atquecontiguaDominicæ paflionis, liatur caro , diaboli tentanenta vincuntur .
epift.119.ad quia in ea ſignificatur hæc vita laborioſa, cui etiam 15. CAPITE quadragefimotertio : Hæc & alia Ex D.Augat .
Ianuarium , opus eſt continentia, vt ab ipfius mundi illecebris ie . multa ſunt, quç in Ecclefijs Chrifti geruntur, ex qui. epift
. 118.ad
cap.ss.
iunemus,in ſolo manna viuences, id eft,celeftibus fpi- bus tamen quçdam ſunt, quę in ſcripturis canonicis lanuarium ,
Myſterium ritualibusque præceptis ? In numeroautem quadra- commendantur, quædam non quidem ſcripra ,ſed ta- cap. 1. & 2.
quadragena- genario vita iſta proptereà figuratur, quia denarius men tradita cuftodiuntur. Sed illa quidem que toto
sij iciunij. eſt perfectio beatitudinis noftræ : creatura autem ſe terrarum orbe ſeruantur, vel ab ipfis Apoftolis,velab Tradiciones
prenario figuratur, quæ adhæret creatori, in quo de- authoritate principali Conciliorum inftituta intelli- vniuerfales .
claratur vnitas Trinitatis per vniuerſum mundum guntur: ficut Domini pallio , & reſurrectio , & afcen
temporaliter annunciata. Et quia mundusà quatuorlo in celum, & aduentus Spiritus ſancti, quę reuolu.
delimatur ventis delineatur , & à quatuor elementis erigitur, & to dic anni ob memoriam celebrantur: fed & fi quid
à quatuor anni temporum vicibus variatur, denarius aliud eft, quod feruatur ab vniuerfis, qua fe diffun.
quater ductus, in quadraginta cóſummatur: quo nu dit Ecclefia .Alia verò quę varie per diuerſa loca obDe vario eco
mero oftéditur, ab omni temporum delectatione abf- feruantur, ficutà eſt, quòd aliqui ieiunant fabbato, cleliarum va
tinendum ac ieiunandum effe, & cafte continentérque alijnon: alijquotidiè communicant, alij certis die- tum in iciile
Aliud. myfte- viuendum. Licèt & aliud Sacramenti myſterium ex- bus: alijs nullus dies prętermittitur, quo non offe- nijs,tum in
primitur, quòd quadraginta diebus eadem ieiunia ratur facrificium : alijs fabbato tantùm offertur .& alijs .
Leuit. 27. celebrantur. Lege enim Moſaica vniuerſo populo ge- Dominico , alijs tantùm Dominico : & fi quid aliud
Num . s. neraliter eft præceptum , decimas & primitias Domi- huiuſmodi animaduerti poteft,totum hoc genus re
no Deo offerre. Itaque dum in hac fententia princi- rum, vt quibuſcunque placuit facerdotibusEcclefiç,
pia voluntatum conſummationésque operum no vel regionis cui pręerant, inftituerunt : nec diſcipli
Itrorum referre ad Dei gratiam admonemur, in ſup- na in his melior eft grauiprudentic Chriſtiano, nisi conformare
putatione tamen quadragefimæ, fumma iſtalegalium vt eo modo agat, quo agere viderit Eccleſiam ,ad quá nos Eccleſiz
, ad
Vide B. Greg.decimarum expletur. Totum enim anni tempus tri- fortè deuenerit. Quod enim neque contra fidem ,nec quam Voni ,
euangelia . gintaſex numero dierum decimatur . ſubtra & tis enim contra mores bonos habetur , indifferen ter ſequendū , mus .
à quadrageſima diebus Dominicis, quibus ieiunia & propter eorum inter quos viuitur, ſocietatem fera
In Quadrage. refoluuntur, his diebus quafi pro totius anni deci uandum eft, ne per diuerſitatem obſeruationum ſchi
fima dantur mis ad Ecclefiam concurrimus, a &tuúmque noftro ſmata generentur.
totius anni
rum operationem Deo in hoftiam iubilationis offe . 16 . RABANVS Maurus de inſtitutione Clerico ,
decimæ .
rimus. Cuius quidem quadrageſimæ legibus, ficut rum libro fecundo, capite decimoſeptimo: Ieiuni.
* Collat.21, ait * nofter Caffianus, quique perfecti ſunt, non te um res eſt ſancta, & c. ex Ifidoro libro primo , capite
pro quibus nentur, nec exigui huius canonis ſubie & ione conten- quadrageſimoſecundo, vt ſuprà teſtimonio decimo
potiffimùm ti ſunt. Quem profectò illis , qui per totum anni ſpa. quarto.
bit inftitutum cium delicijs ac negocijs fecularibus implicantur, Éc. CAPITE decimooctauo aſiignat differentiam
iciunii Qua.clefiarum principes ftatuerunt, vt velhac legali quo. inter iciunium & ftationem . Diſcernunt quidam , in
quit,
 DE IE I'V NIO 485

Islaniha: quit,inter ieiunium & ftationem . Nam ieiuniú indif- bant, feptem diebus eandem folennitatem exigentes.
cionis difcri- ferenter cuiusliberdieieft abftinentia, non per legem , Quo quidem ieiunio vſos fuiffe antiquos, Efdræ liber
Ronnullos. ſed fecúdùm propriam voluntaté : Statio, obſeruatio meminit. Poftquàm enim rediêrunt, inquit ,filij Ifrael 2.Eld.y.
ftatutorum dierumvel temporum: dierum , vt quartę in Hieruſalem ,& feceruntfibi tabernaculorum læti
feriæ & fextæ feriæ ieiunium ,ex vetere legepræceptú, tiam magnam ,dehinc conuenerunt in ieiunio, in fac
Luc.18 . de qua ftatione in Euágelio dixicille: Ieiuno bisin labo cis,& humus fuper eos, & fteterunt, & confitebantur
.
bato, id eft,in quarta & ſexta fabbati: Temporum au. peccata ſua & iniquitates patrum ſuorum , & conſur.
tem , quæ legalibus aut propheticis inftitutionibus, rexerunt ad ftandú , & legerunt in volumine legis Do
Zachar.s. terminatis temporibusftatuta ſunt,vtieiuniü quarti, mini Dei ſui quater in die, & quater in nocte confite
ieiunium quinti,ieiuniū ſeptimi, & ieiunium decimi: bantur, & adorabant Dominum Deum ſuum . Quartú Quartum .
Matth ... vel ſicut in Euangelio dies illi, in quibus ablatus eft verò eft ieiunium ſabbati in decimo menſe ante diem
Quadrageſim
ma obſerua . ſponſus: vel ficut obſeruatio quadrageſimæ, quæ in Natalis Domini, quando venturi Saluatoris falubris
tur in coro or. vniuerſo orbe inſtitucioneApoltolica obferuaturcir. in facris lectionibus prædicatur aduentus, vt fideles
be ex inftiru- ca confinium Dominicæ paſtionis, quique hac religione inftru & i, & medicamine ſancta
sione Apofto. 18. CAPITE decimonono agit de ieiunio quarti, rum orationum fimul cum ſacro ieiunio confirmati,
lica.
quinti,feptimi, & decimi menfis,ex HieronymiCom- natiuitatem redemptoris læti expectent. Ante hæc vi
In caputs. mentarijs in Zachariam prophetam : Sed quia ,inquit, delicet quatuor ſabbata in eadem hebdomada, ſemper
hæc ieiunia magis in veteri teftamento, quàm in nouo quarta & ſexta feria legitima ieiunia fieri, & canő ora- Quarta & lex .
celebrata ſunt, nè penitùs illa prætermififfe videre- tionum & lectionum in ijſdem ferijs ad ſacrarū Mif- cedéti etiam
Achat . mur,(quia in propheta Zacharia commemorata funt) farum ſolennia conftitutus indicat, & exempla præce . iciunatur.
breuiter adnotabimus , ad noui teftamenti ieiunia ex dentium Patrum confirmant. Sacras autem ordinati- Ordinatióes
miniftrorum
ponenda tranſeuntes. ones his diebus oportere fieri, decreta Gelafij Papæ Eccleliz in
19 . CAPITE vigefimo : Primum enim ieiunium * teftantur, in quibusità fcriptum continetur: Ordi- ſabbatis 4
quadrageſimæ eft, quod à veteribus libris coepit, &c . nationes autem presbyterorum diaconorumą , nisi temporum .
* In epift. ad
ad verbum , vtſuprà teftimo,nono, llidorus libro pri- certis temporibus & diebus exercere non debeant, id cpiſcopos
mo,capite trigeſimoſexto. eft, in quarti menfis ieiunio, ſeptimi
, & decimi, fed & per Lucanja
20 . CAPITE vigefimoprimo & vigeſimoſecun- etiam quadrageſimalis initij:ac mediana quadragefi- Sici& Brutios
liam con.&
do agitur de ieiunio Pentecoftes , & noni ac decimi mæ die, fabbati ieiunio circa vefperam nouerint cele ficutos, ca.13.
mentis. brandas. Officia autem horum quatuor ſabbatorum , Officia 4.fab.
21. CAPITE vigefimotertio : Præter hæc autem vulgò duodecim lectiones vocantur,eô quòd cum le.tesis Datorum
lógioca
ra.:
& alia legitima tempora ieiuniorum funt : ficut eft ctionibus quæ leguntur, & cumpfalmis qui canuntur,
Ieiuniums: omnis fexta feria, in qua propter paſſionem Domini duodenariusnumerusadimpletur ,qui bene lectiones
bari. à fidelibus ieiunatur: & fabbatidies, qui à pleriſque, poſsūt vocari,eô quòd inter canonicas fcripturas con
propter quod in eo Chriftus iacuit in fepulcro, ielu . numerantur.
Innocent.1. nio conſecratus habetur, ficut in decretis Innocentij 23 . CAPITE vigefimoquinto : Prætereà vnicui. De priuatis
epi. 1. ad De- Papæ conftitutum inuenimus: ſcilicet nè iudæis exul- que licet, vt libet, ieiuniorum modum habere , feu iciunijs.
satib,cap.4.tando præbeatur, quod Chriftus fuftulit moriendo . inediam extendere, feruata præ omnibus conftituti- Ieiunia ſtars
Nam vtiquè cóftat, Apoſtolos biduo iſto & in mero one legitimorum ieiuniorum , quæ fuprà memora- Ecclela ante
Joan.2.. re fuiffe, & propter metum Iudæorum fe occuluiſſe , uimus, quæ generaliter fancta & Apoftolica feruat Ec- omniaferuá .
quod vtiquè non dubium eft, & ieiunaſſe eos biduo cleſia . Necnon & illa omnimodò cuftodire oportet Ité ab Epiſco .
memorato , quæ forma ytiqueper ſingulas tenenda eft vnumquenque, qux communiter omnibus facere ,fi- po indica.
hebdomadas, propter id quòd commemoratio illius ue pro tribulatione, fiue pro gratiarum actionepro
diei ſemper elt celebranda. Quòd fi putant, femel at. prius Ecclefiæ mandat Epiſcopus: quia qui conſtitu- peccát qui Ec
que vno tantùm ſabbato ieiunandum, ergò & Domi . ta atque demandata ieiunia feruare neglexerit, pec- cunia violana
,
nicum , & fexta feria, ſemel in Paſcha erit vtiquè cele- cat : qui autem expletis legitimis , priuata ſuperex- Propriuatis
brandum , penderit, propriam mercedem habebit. Nam legun iciunijs mer
De ieiunio 4. 22. CAPITE vigefimoquarto : Sunt quoquè & tur aliquiSanctorum perbiduanasfiue per triduanas, namicinidae
fabbatoru in
quatuor tem quatuor ſabbata, in quatuormenfibus,fingula per fin . fiue etiam per totam hebdomadam ieiunium extende- quorundam
poribus. gulos,in quibus ſpecialia ieiunia ſunt conftituta,& of. re: pleriq quòd nec vinum nec ficeram biberint, nec iciunia.
ficia his diebus maiora orationum & le& tionum in Ec. aliquid manducauerint, præter panem ficcum & ole- Ciborá delen
cleſia celebrantur, id eft, in Martiomenſe ,primo fab- ra :alij, quòdab omnicarne ſe abftinuerint :alij, quòd dentia mita.
bato , & in fecundo ſabbato quarti menlis, id eft, lu- intantùm fe abftinuerint, quòd nec pane in cibo vſi
nij . In feptimi quoquè menfis, ideft, Septembris, ter- funt, fed pauciscarycis corpus ſuum ſuſtentauerint.
tio fabbato, & in quarto fabbato decimi menfis , id eft, Et alia plurima funt genera abftinétiq :Sed ante omnia No abftinen
dú à cibo ex
Primum. Decembris . Quorum primum iuxta obſeruationem cauere debet,qui ſe abftinere vult ab aliquo cibo vel ſuperſtitione
quadrageſimæ verno tempore celebratur , quando potu, nè mens eius occulta cogitatione polluatur, ità ludaica, vel
Leuit. 23. menfis nouorumlapud Iudæos habebatur. Secundum ve aliquam creaturam Dei damnet, Iudaica fuperfti. hæreticè.
Secundum . auté in Iunio post Pentecoſtenæſtatis tempore, quan- tione ſeductus, dicens,hoc licere, illud autem non :
do apud Iudæos dies primitiarum ex legis præcepto hocmundum , illud autem immundum effe, cogitet:
cuftodiebantur, id eft, de frugibus primi panes Deo Quem huiuſmodi cogitatio pulſat , videat Apofto
offerebantur, & ocium legitimum ipſius diei coleba- lum dixiſſe, Omnis creatura Dei munda eſt, & nihil 1. Tim.4.
Tertium . tur. Tertium eft in feptimo menſe,Autumni videli- reijciendum quod cum gratiarum a &ione percipi
cet tempore, qui totus in lege varijs folénitatibus Deo tur. &, Malum eft hominiquiper offendiculum man - Rom.14 .
dicatus erat, in quo dies expiationum erat , dicente ducat.
Leuit.23. Domino ad Moyſen : Decima die menfis huius ſepti- 24 . Ivo Carnotenfis Epiſcopus, parte quarta de
mi, dies expiationum erit celeberrimus , & vocabi- cretorum , capite vigeſimoquinto ex Teleſphoro ſe .
turſanctus, affligetisiz animas veftras in eo, & offere . primo à Petro, in primo decreto ſuo ad omnes Epi
tis holocauftum Domino .Omne opus non facietis in ſcopos, hæc verba citar:Cognoſcite ànobis& cunétis
tempore diei huius, quia dies propitiationis eft, vt Epifcopis in hac ſancta& Apoftolica fede congregatis
propitietur vobis Dominus Deus vefter. Omnis ani- ftatutum effe,vt ſeptem hebdomadas plenas ante fan- Ieiunid qua .
ma quæ affi&ta non fuerit die hoc, peribit de populis cum Pafcha, omnes Clerici in forte Domini vocati, accuratius a
fuis, & reliqua . In quo & dies ſcenopegiæ fuerant, id à carne ieiunent : quia ficut diſcreta debet effe vita Clero cbresa
eft, tabernaculorum . Nam quintadecima die menfis Clericorum à laicorum conuerfatione, ità & in ieiu- uandum .
huius veteres folennitates Tabernaculorum celebra , nio fieri debet diſcretio. Has ergò fepté hebdomadas
Ppp 3 omnes

486 DE IEŠ V NIO .
Abftinentia à omnes Clericià carne & delicijs ieiunent, & hymnis &
carnibus.
vigilijs atque orationibus Domino inhærere die no - i
etuo itudeant.
25. CAPITE vigefimoſexto ex Calixto Papa & Mar-
Apud Grac. i fuit decimusquintus à Petro, ad Benedi&tum
tyre ,quit
deitu ziu.cap fratrem ſuum & coepiſcopum :Ieiunium quod ter in
Ieiunium 4 . anno apud nos celebrari didiciſti, conuenientiùs nunc
per quatuor tempora fieri decernimus : vt ficut an
temporum .
nus per quatuor voluitur tempora, fic & nos quater.
num folenne agamus ieiunium , per quatuor anni
tempora.
auo ex Innocentio pri-
Sabbato. 26. CAPITE vigefimooct
de coſec.dift.
3.c.
mo ad Decentium Eugubinum Epiſcopum , capite
Ieiuniüfab- quarto : Sabbato verò iclunandum effe ratio euiden
bati,vndèno- tiſlima demonſtrat. Nam ſi diem Dominicum , obve-
abfidentia nerabilem reſurrectionem Domini noftri Ieſu Chri-
profexta vi- fti, non folùm in Paſcha celebramus,verumetiam per
deiur.
Iciuniú ſexta circulos hebdomadarum , ipfius diei imaginem fre-
feria . quentamus ,ac ficut ſexta feria propter paflionem Do-
mini ieiunamus, Sabbatum prætermittere non debe-
inus, quia inter triſtitiam & lætitiam temporis illius
videcur incluſum . Nam vtiquè conftat,Apoftolosbi-
Joan 20 . duo ifto & in moerore fuiffe, & propter metū ludæo-
Biduo ante
parcha nóce . rum fe occuluiffe.Quod vtiquè non dubium eft intan-
lebrantur ſa tùm eos ieiunâſſe biduo memorato , vttraditio Eccle-
cramyfteria. fiæ habeat,iſto biduo facramenta penitùsnon celebra:
Nam officiú ri . Quæ vtiquè forma per fingulas tenenda eft hebdo-
Ichalis at no madas, propter id comemoratio illius diei ſemper eft
atem ſequen. celebranda. Quòd fiputant ſemel atqz vno ſabbato ie-
tem pertinet junandū , ergo & Dominica & ſexta feria femel in Pa
potiùs .
ſcha erit vtique celebrandum.
Cap.Deniquè 27. CAPITE vigefimonono ex Gregorio ad Au-
ſacerdotes.
dift. 4. guſtinum Anglorū Epiſcopum :Denique facerdotes,
Ecclefiaftico. & diaconi, & reliqui omnes quos dignitas Ecclefiafti-
rum iciuniú ci gradus exornat,à quinquagefimapropofitum ieiu-
quadragefi. nandi ſuſcipiant, quo & aliquidad penſum fan &tæ in-
inchoatur. ftitutionis adijciát, & eorum quiin laicali ordinecon
fiftunt,obſeruantiam ,ficutloco ,ità & religione præ
cellant.Et poft pauca: Parautem eft , vt quihis diebus
InQuadrage à carnibus animalium abftinemus, ab omnibus quo-
& ladicinijs què quæ ſementiuam carnis trahunt originem ,ieiune
abtuncdum . mus, à lacte videlicet, cafeo , & ouis .
28. CAPITE trigefimoprimo ex Elibertino con
cilio,capite vigefimotertio : leiunia ſeu abftinétiasper
fingulos menſes placuitcelebrari,exceptis diebus du-
orum menfium lulio & Augufto , & hocob eorundem
infirmitatem .
29 . CAPITE trigefimofecundo ex dictis fancti
Iciunium . Apollonij:Ieiunia verò legitima,id eft,quarta & fexta
feria ,non ſunt ſoluenda,nisì grandis aliqua neceſſitas
fuerit, quia quarta feria ludas de traditione Domini
cogitauit, & lexta feria crucifixus eft Saluator. Vide-
Quantü eri- bieurergò qui inhisdiebusfinealiqua neceſitate fol-
iciunia eccle uerit ftatuta ieiunia , vel cumi tradente tradere Salua
fiaftica. torem ,vel cum crucifigentibuscrucifigere.
30 . CAPITE trigefimotertio ex concilio Salegun-
ftadienfi, vt ſuprà de Præceptis Ecclefiæ, quæft. deci-
Cap.Quadra. maquarta,teſtimonio ſexto de ieiunio .
gelima,de 31. CAPITE trigefimoquarto ex epiftola Grego-
conſec dift.s. rij Papæ , vel libro quadraginta homiliarum , homilia
Quadragefi. decimaſexta : Quadragefima ſumma obſeruatione eft
malisieiunii obferuanda, veieiunium in ea præter dies Dominicos
Infirmitas qui de abftinentia ſubtracti ſunt, nisi quem infirmitas
excufat.
impediërit, nullatenus tollatur, quia ipfi dies, deci-
mæ funt anni . A prima igitur Dominica quadrageſi-
mæ vſque in Paſcha Domini,ſex hebdomadæ compu.
tantur: quarum videlicet dies quadragintaduo fiunt.
Carante Do Ex quibus dum ſex Dominici dies ſubtrahunturabfti-
Quadragefi- nentiæ, non plùs in abftinentia quàm triginta & ſex
mæ inchoa . dies remanent. Verbi gratia : Si per trecentos ſexagin .
mus Quadra- taquinquedies annus ducitur, & nos per trigintalex
Relimaleie. diesaffigimur,quafi anni decimas Deo damus: & vt
facer numerus quadraginta dierū adimpleatur, quem
Saluator nofter ſuo facro ieiunio cõfecrauit, quatuor
.
dies prioris hebdomadæ ad ſupplementum quadra. ·
ginta dierum tolluntur,id eft ,quarta feria, quæ capuc
ieiunij ľubnotatur, & quinta feria ſequens, & fexta, &
fabbatů . Nisì quatuor iftosdies fuperioribus triginta
& ſex adiunxerimus,quadraginta dies in abftinétia no
habemus. Iubemur etiam ab omnipotéte Deo omniú
bonorü noftrorú decimasdare.Quapropter v omnis Decimeandi
decima à nobis ritè perfoluatur,tollamus decimam in dandz funt
quadrag e.
anni, & in ea peccata noftra cofitendo , corrigédo nos , fima.
ieiunado,vigilado,orado,eleemofynas dado , abfter
gamus,& carnem noftram decimemus,vtad ſanctum
Pafchaſecuri peruenire poſlimus.
32 . CAPITE trigeſimoquinto & trigeſimoſepti.
mo ex concilio Moguntino , vtſuprà de Præceptis Ec.
cleliæ, quçſt.decimaquarta,teftimo.quarto & ſequen
tide ieiunio .
33. CAPITE quadrageſimo ex Aurelianenfi con
cilio,capite fexto : Cùm exigentibus peccatis ,Gallia-Vndè iciunii
rum populi, luporum rabie acriter interimerécur,nec Rogationum
illiusAagelli aliquod remediú inuenire poffent: con- ciginem ha
gregati traduntur Galliarum Epiſcopi apud Viennam videGregor.
vrbem ,atquein commune ftatuerunt, vt triduanum Turon. hifto
ieiunium facerent. Cúmque Dominus peftem miſeri- fiz
lib.Francoru
2 . cap.34
corditer abſtuliſſer, hi dies in conſuetudinem annuæ
celebritatis venerunt , vt per Galliarum prouincias
ante Aſcenſionis Domini diem celebrarétur. Agamus
& nos hos dies cum ſumma reuerentia & deuotione,
cum abftinétia carnis, & humilitate mentis & cordis,
vino ſolùm viſibilium luporû rabiem euadamus, ied
vt inuifibilium , id eſt, ſpirituum immundorum ten,
tamenta vincere valeamus . Nullus autem his diebus Quomodd
veſtimentis preciofis induatur, qui in facco & cinere Rogationun
lugere debemus . Prohibeantur ebrietates & comelia- Craciliulfa
tiones, quæ fiunt in vulgari plebe, Nemo ibì equicare ſunt in Gallia
præſumat, ſed diſcalceatis pedibus omnes incedanti
Nequaquàm mulierculæ choros ducant, fed omnes
in commune Kyrieelegfon decantent, & cum contriti
one cordis, Dei mifericordiam exorent pro peccatis, pro quibus re
pro pace, pro pefte, pro conſeruatione frugum , & pro bus orandum
in Rogationé
cæteris neceffitatibus: dies enim ſunt abftinentiæ, non diebus .
lætitiæ .
34 . CAPITE quadrageſimoſecundo ex concilio
Araufico, capite ſecundo: Vtin fabbato ſancto ,hoceft, Ieiuniü ſab .
in vigilia Paſchæ,ieiunium ante no &is initium, nisi à baci paſcha
lis .
paruulis aut infirmis,non foluatur,
35 . CAPITE quadrageſinioquinto ex cöcilio Ca. Burchardus
bilonenfi,capite quinto :Solent plures qui ſe ieiunare li.13.C.12. hae
tribuit Siluce
putant, in quadrageſima moxvi ſignum audiërint ad rio Papæ.
horam nonam ,manducare. Qui nullatenus ieiunare
credendi funt, líantè manducauerint, quam veſperti, Ante veſpes
num celebretur officium.Concurrendum eft enim ad tinum officiú
Miffam , & auditis Miſſarum ſolennibus & veſpertinis māducare nð
officijs,largitis eleemofynis,adcibum accedendúeft. quadrages
Si verò aliquis neceſſitate cõſtrictus fuerit, vt ad Miſ ma.
ſam venirenon valeat, ęſtimata veſpertinahora ,com
pleta oratione fua,ieiunium foluat.
36. CAPITE quadragefimonono ex decretis Euſe
bij Papæ , capite tertio : Vt in Ecclefia à ſacerdotibus Ieiunia indi.
ieiunia conftituta fine neceſſitate rationabili non fol- Ata non funt
uantur. folucnda.
37 . CAPITE quinquageſimo ex eiſdem ,capite ſe .
cundo : Si euenerit fames, aut peftilentia, aut inæqua Aduerſitatis
tempore qui
litas aëris , vel alia qualiſcunque tribulatio , ftatim ie- bus modis
iunijs & eleemofynis & obfecrationibus miiericordia exorandus &
Domini deprecetur. placandus
Deus.
33. BVRCHARDVS Vuormatienfis Epiſcopus
decretorum libro decimotertio , capite primo ex Gre
gorio,deobſeruatione quadrageſimæ, vt fuprà apud
luonem , capite quadragefimoquarto .
39 . CAPITE fecundo & quarto , vtapud Iuonem,
cap.erigefimoquinto & trigefimoſeptimo.
40 . CAPITE quinto ex concilio Gangrenſi , ve
apud Iuonem ,cap.trigefimooctauo, & infrà quæſtio
ne fequenti,D.teſtimo.quadrageſimoquarto .
41. CA
 DE IEIVNIO ,
487.
41. CAPITĖ feprimode ieiunio Rogationum , ex regia, & ad eunuchum dixiffe, qui eos curabat : Da
concilio Aurelianenfi ,capite ſexto ,ve ſuprà apud Iuo. nobis de feminibus terræ , & veſcemur. Quibus ré
nem capite quadrageſimo. ſponſum eft ab eunucho, Timeo ego regem ,quihunc
42 . CAPITE nono de Sabbato ſancto, ex conci- cibum vobis & potum imperauit dari,ne facies ve
lio Araufico , capite fecundo, vt ſuprà apud luonem ftrz regi præ cæteris pueris, qui regia menſa aluntur,
capite quadragelimo ſecundo. appareant ſqualidiores, & puniat mc. Cui ita reſpon :
43. CAPITE duodecimo ex decretis Siluerij Pa- derunt, Experire id in ſeruis tuisplùs minùs decédie.
ps, capite primo:Solent plures &c. vt ſuprà apud luo . bus . Ecdediteis legumina ad cibum, & aquam ad po.
nem capite quadrageſimoquinto. tum . Et produxit eos ad regem , & viſæ ſunt ſpecies il.
44. CAPITE decimoſexto ex cöcilio Aurelianen- lorum eximiz fuper eos, quiex regia menſa veſceban .
fi, capite primo:Presbyteri cùm facras feſtiuitates po- tur. Videigitur quid faciat ieiunium : morbos ſanat, Ieiunij effc.
Jeiunium vi- pulo annunciant,etiam ieiunium vigiliarū eos omni- diſtillationes exficcat,dæmones fugat, malasoz cogi- Aus .
giliarum . modis ſeruare moneant . tationes expellit, & mentem nitidiorem reddit, & cor
45. CAPITE decimofeptimo ex dictis Euſebij purgatius & corpus falubrius, & ad thronum Dei
Papæ, vt fuprà, capite quadragefimonono apud luo hominem fiftit. Sed ne putes ifta temerè dici, habes
nem . eiusrei teftimonium in Euangelijs, ab ipſo Chriſto
46 . CAPITE decimooctauo ex decretis Liberij prolatum :Sciſcitati ſunt ab co diſcipuli,dicentes:Do-Matth.17.
Papx, capite fecundo: Si euenerit, & c.vt apud Iuonem mine, declara nobis,quonam pacto immundi ſpiritus
capite quinquageſimo. propelluntur? Quibusrefponfum eft à Domino : Hoc Marci 9.
1. B. CYPRIANVS de jeiunio & tentationibus genus non eijciturnisi ieiunijs & orationibus . Quiſ
Icluniorů vis Chrifti: Ieiunijs vitiorum ſentina ficcatur, petulan- quis igitur ab immundo fpiritu vexatur, certum ha
& cfficacicas,cia marcet, concupiſcentiæ languent , fugitiuæ abe- bere debet, hoc pharmaco, ieiunio inquá, ftatim fpi.
unt voluptates. Extinguiturardentis Aetnæ incendi. ritus malosaffiztos abſcedere, vim ieiunijmecuéces.
um , & fammiuomi fornax Vulcani extincta intrinſe- Valdè enim dæmones oblectantur crapula & ocio cor
cùs, montés conterminos non adurit, Ieiunium fi diſa poris. Magna yis in ieiunio, & magna & præclara fiút
cretione regatur, omnem carnis rebellionem edoc per illud. Alioqui vndè fieri poffet, vt homines tam
mat, & tyrannidem gulæ fpoliat & exarmat.Ieiunium mirifica præſtent, vt Dominus per eos vel ſigna fa
extraordinarios morus in cippo claudit & aretat, & ap- ciat, vel fanitatem laborantibus donet,nisi planè ob
petitus vagos diftringit & ligat, leiunium li humilita- deuotas meditationes, & humilitatem animi, & con
te ornetur , ſeruos Dei, mundi efficit contemptores . uerfationem bonam ? Ieiunium enim , angelorum ci. Angelorum
Ieiunium carnes azymas mundat & folidat : & putre. bus eft : & qui eo vtitur,ordinis angelici céfendus eft. cibus.
dines quæ ex adipeprodeunt,conſumit & ficcat. leiu- Sed nè, mi dilecta, fimplex quiddam & promiſcuum
nium ſcripturarum delicijspafcitur, contemplatione jeiunium putes. Non enim qui à cibis ieiunat ſolum
reficitur, gratia ſtabilitur, cæleſtipane nutritur. Da- modò probèſe gefferit, ſed quiabftinetab omni ope.
Dan.2. & 3. nieli interpretazio fomniorum reuelatur ieiunio , & re malo.
tres pueri de Babylonio illæſi egrediuntur incendio. 3: CHRYSOSTOMVS homilia prima in Ge
Ixod.34.34. Moyles in monte quadraginta diebus cum Domino nelim : Eapropter & ipſe hodiè ingenti alacritate ſur
perſeuerans, & Dei familiarecolloquium , & legis mi. rexi , vnà vobiſcum lætitiæ illius fpiritualis parti
3.Reg.19. nifterium ieiunio promeretur,Helias quoquè codem ceps futurus, & volens aduentus ſanctæ Quadragefi- Remediã ins '
dierum numero alftinens,in eremo conuerfatur. Vti- mx, remedij , inquant, animarum noftrarum , vobis marum Quas
Frequens ie, litas ieiuniorum temporibusChriftianis clariùs pa. annunciator effe. Communis enim noftri omniū Do drageſima.
Chriftianos, cuit, & à multis frequentata, in plurimos ſe effudit., minus, veluti pater filios indulgenter amans,cupiens
& quäta cius Quotquot viros virtutum vidimus, fine ieiunio non ea quæ vnquàm peccauimus nos abluere, hanc nobis leiunio cu
vtilitas , legimus afcendiffe: nec aliquid magnum moliti funt, quæ per ieiunium fit, curationem adinuenit. Nullus tantur pec.
cata,
nisi priùs abſtinentia præceffiffet . Quotiès aliquid à igitur fit meſtus & c. Hxveræ feriæ funt, vbì anima
Deo obtinere conati funt, ieiunijs incubuêre & la- rum falus,vbìpax & concordia eſt,vbi omnis huiuspecudum ma.
chrymis, & pernoctantes in orationibus, cilicijs carni: vitæ apparatusabigitur,vbì clamor & tumultus,co - Stationes cel.
hærentibus fupplices beneficia poftulârunt. Nec de- quorum diſcurſus, & pecudum ma& ationes èmedio fant in Qua
fuit prouentus, vbi ad pedes Dei facrificium contriti tollýcur,& c. Vellem etiam vospurificata veftramen drageſima.
cordis offerens ſe proftrauit humilitas,fed propè fuit te,valéque delicijs & voracitati dicto, matrem omniú leiunium ma
inuocàntibus ſeDeus, & porrexit manum naufragis, bonoruin , & pudicitiæ aliarúmque virtutum omni- teremniü bo
& fubuenit afflictis. um magiſtram , ieiunium inquam , explicitis veſtræ giftra virtutis
ATHANASIV S in libro devirginitate ſiuede mentis finibus fuſcipere, vt & vos maiori fruamini
meditatione: Amplectamur valdè ieiunium .Magnum voluptate, & illud congruam vobis fuam medicina
enim munimentum eſt ieiunium , orario item & elee. conferat. Nam fi medici, pharmaca dare volentes, vi
Tob.12. & g mofyna,quum ex morte hominem liberent. Vt enim , putridum & corruptum humorem expurgent, à cor
obeicam & inobedientiam procurbatus eſt Adam ex porali hac voluptate abftinere præcipiüt,ità vt phar.
Paradiſo , ità rursum per ieiunium & obedientiam maci efficaciæ delitobftaculum , & opcrari,ſuámque
Pedigiunium
reditur in in Paradiſum ,qui volet, redibit. In hac virtute cultū vim illa declarare poſſint: multo magis nobis fpiri
radifum . corporis cui ornamentais quære, ô virgo, & placebis, tuale hocremedium , hoc eſt, vrilitatem qux ex ieiu
cæleftiſponfo ,Nam quæ cum mundo coaleſcút & con- nio eft, ſuſcepturis, tenuitate victus noftram mentem
ſeruntur, & vnguentis ,aromatibus , & fragrantijs, & expurgare, & leuiorem reddere conuenit, vtnè ebric.
amictu preciofo , & auro venuſtatſua corpora , vepla- tate demerſa infrugiferam & inutilem vtilitatem que
3 ceant hominibus, Deo placere non poſſunt: Chriſtus ex illo eft, efficiat. Enimuerò ficut crapula humano
autem nihilhorum à ce requirit ,nisifolùm cor mun- generi innumerorum malorü caufa eft & adductrix,
dum , & osincontaminatum , ieiunion liuidum.Quòd ita etiam ieiunium yentrisque neglectus omnium Ieiuniü omni
Ditluafores fi accedant aliqui , & dicant tibi,Ne frequenter ieiu- nobis bonorum ſemper cauſa fuit. Nam Deus quum um bonorum
frequentis ic .
junij ſubor. nes, nè imbecillior fias, nec illis credas,nec auſcultes : ab initio hominem condidiffet, & fciret quòd hoc cauſa.
nantur à dia. Iftos enim diabolus ſubornauit . Reminiſcere eius remedio ad animæ ſalutem multùm haberet opùs : Remedio ie.
bolo .
quod ſcriptum eft, quòd quum Daniel & tres pueri ftatim & in principio hoc mandatum protoplaſto de- junijopùshà bet homo ad
Daniel.s.
capti eſſent à rege Babylonis Nabuchodonofore , & dit dicens :Deomniligno quod eft in paradiſo ,come animę ſaluce.
alij pueruli vnà cum illis, iuffum effet ab eo , vt de , dendo comedes, de ligno autem ſcientiz boni & ma- Gencl..
ſua regia menſa comederent , & de fuo vino biberent, li nè comedatis deipſo .Tam dicere , Hoc comede, hoc
Danielem & tres pueros noluiffe faturari ex menſa nè comedas : iciunij figura erat. Et adductis exemplis
Moyfi,

1 S
1
 DE Í EIVNIO
Moyfi, Heliz,Danielis,Niniuitarum & ipfius Chrifti, mam , alleuiat carnem , fugat foedas intemperantiae
ita fubiungit : Cæterùm quoniam nobis manifeftum no & urnas, liberat ab ebrietate, tollic capitis dolores,
factum eft,quàm magna fitieiunij vis, & quàm mul. claros affert & colores & adfpe& us. Benè compofiti
tiplex ex illo vtilitas, ido per feruos ac Dominum ieiunis funt geftus, facilis lingua :abeſt riſus ebrio
Ieiunij veili
tas no negli. e oſtenſum : proindèobfecro charitatem veftram , verum , recta eft cogitatio :non enim effunduntur con
gėda, nec có. Sciences, quantum exillo fit lucrum , nè vtilitaté tan- cupiſcentiz : hilaris eft continentia, ſerenitas inualc .
triftandú pro cam quæ ex illo paratur, per deſidiam repellatis: nc- fcit. Homo enim exterior ociofus eft. In ebrietate ea
pter cius ad.
ucntum . que contriftemini propter illius aduentura , ſed gau- quæ patimur,non recordamur : à quibus liberati fi
2. Cor.4. dete & exultate,iuxta beatu Paulum , dicente: Quanto mus,in ieiunijs habemus memoriam . Ieiunium enim
externus nofter homo corrumpitur, tarito internus & feipfum fcit, & quę fibi ſunt aduerfaria: ebrietas au,
Animz cibus innouatur. Ieiunium enim , animænoftrze alimentum tem & ſeipſam ignorat, & bona quæ ex ieiunio proue
iciunium . eft: & ficut corporalis iſte cibus impinguat corpus, ita niunt. Cuius gratia occifi ſunt filij Aaron ſacerdotes ? Propece gu
& ieiunium animam habitiorem efficit & valentioré. Nonne quia in miniſterio vinum guftårunt? Que erat ftatum vinum
Mentem ele. Leues ei pénas producit, vtin ſublime feratur, & ſum . lex Nazaræorum Nónne abftinere à vino,& omnibus interfecti
ma contemplari queat, voluptatibúsque & omnibus quæ inebriant ?Daniel cum ſuis legumina comedebátLeuitdo .
quæ in hoc mundo habentur ſuauia , ipſa fit ſuperior.' contemnentes menfam cyranni Nabuchodonoſor. Daniel.s Num.6 . .
Et quéadmodùm leuiores naues maria velociùs tranſ- leiunauit Daniel trigintaſex dierum hebdomadas ; & Danichio .
cunt , contrà multis oneribus grauatæ ſubmergun- vir ille defideriorum , quia à concupiſcentijs fibi tem
tur : ità ieiunium quidem leuioremreddensmentem , perabat, cognomen ſortitus eft. Et quomodò ieiu
efficit vt faciliùs huius vitæ pelagus tranſmittat, & in nauit non vnum Iudaicum diem & breuem , ſed tri.
cælum ac ea quæ in cælis ſunt refpiciat, & nihili fa . gintafex dierum hebdomadas ? Et ipfe prefigurabat Danielpizfi.
ciat præſentia, fed vt vmbras & liquid minus,diffuge. Ecclefiæ conſuetudinem . Panem , ait, delicatum non gurauit Ec.
re cenſeat. ! comedebam . Alijautem pro voluptate ſua aliquando nitum .
Ieiunij laus. 4. ET homilia ſecunda in Geneſim : Ieiunium eft bibūt. Vinum & caro non intrauitin os meum, à qui- A carne & vie
animarum noſtrarum tranquillitas, tenú decor, ado. bus ieiunatEcclefia .Vide in veteri Chriſtianam vită. no ieiunas
Ecclefia .
leſcentum pædagogus, continentium magifter, quod Figure enim in his qui infirmi & impfecti: in prophe
omnem ætatem & lexum quali diademate quodă or- tis autem iam veritatis veſtigia. Ieiunium ſententiam Ieiuniü ſen.
co Dei reuocauit. Dixit enim Deus, Subuertetur Niniue: tentiam Dei
cifiones cena nat.Nuſquàm hodiè tumultus, velclamor, vel carniú
fant ieiunij concifiones, vel coquorum diſcurſus: fed omnia illa & non fubuerſa eft. Adhibuerút enim ieiunium , & ef. Iones:
tempore. abiêrunt,& imitatur hæc ciuitas honeſtam quandam, fugerunt. Ibidem :Ieiuna,quia peccâfti: ieiuna,venő Ieiunió pec
continentem & fobriam matremfamilias. pecces : ieiuna, vt accipias : ieiuna, vt & permaneant cati remediú,
Tempusieiu- 5. IDEM in ſermone primo de lejunio : Propitia . quæ accepifti. Hæc enim ieiunij genera funt. Peccauit,& quas,piz .
nij el tépustionis tempusadeſt,temporisopportunitaténè conte. alius, ieiunauit ſeipſum caftigans, vceffugiat pænam . fas aduma.
propitiatiois,
mnamus: abijciédorum peccatorum tempus eſt, gra- leiunemus,nè infurgane in nos concupiſcentiz . Vides tur .
tiá ne negligamus, ſed ieiunemus à cibis, led primùm vt ieiuniū peccata fequatur,hoc eft, quia peccata ad
à peccatis. Bonum ieiunij lupatum , his quidiligunt miſſa funt, fitipfum propter conuerlionem & pæná.
Ad ieiuni) ieiunij vrilitatem . Nè attendas ad folum laboreni, fed Aliud ieiunium peccata præcedit, non vtauferat pec
tendendum. etiam ad fru & um . Nisi enim ad vſum ſpectaret, non ' catum quod commiffum fit, fed vt tollat quod futu .
ſementem faceret quiſerit, venè repofita diſpergere rum, nijeiunaretur. Aliudieiunium ,vt qui legéquæ
videretur. Reſpiciens autem in ſpem , ſeminauit quæ rit, legem accipiat. Etenim qui petit, ieiunat vtMoy- Deurs.
habuit, vtquæ non habuit metat. Doletin ieiunijs ca. ſes ieiunauit,vt acciperet legem . Iterùm alius ieiunat,
ro,ſed epulaturanima. Quid melius in nobis, anima,' ve nèamittat iurequæ aſſecutus fuit.Eccleſia autem fi. Ecclega ob
vel corpus ?Hæcaccepitvenon doleat. Nutriturauté mul ob gratiam ieiunat, leſu opus agnoſcens, vtpotè gratiâ ieiunae
& hoc pulchriùs& meliùs. Oportet nos eſſe in ieiu- ? vt cum crucifixo crucifixa , & vt dum patitur cum conformetus.
nio, nec eftproptereà corpori corruptio ,ſed medicina Domino, & cum Domnio glorificetur: non veDomi- Rom.s.
& cura. Nam qui ieiunant, & à Auxibus corporis lie" num lugeamus: viuit enim viuentis filius, ſed difpen . 2.Cor...
berantur:& qui ſe præparant, ſuperfluitatem carnium fationis confiteamur beneficium . & filugemus quòd 1. Tim ...
Magnum ic . liquefaciunt,& animam deficientem nutriúnt.Nè pu- ' crucifixerunt ipſum , non propter ipfum ,ſed propter
iunij lucrum , tetis paruum quoddam lucrum eſſe ieiunium.Ab vno audaciam eorum quiauſi fuerunt:ſurrexitexinortu .
ligno fi abftinuiffet Adam ,fiab vno ieiunâffet,mortua is , ftat in gloria, in qua antea cum patre fuit.Simul erat ,
Gen.se fuiſſetmors, immònó fuiffetmortua quæ nõerat. Vi. cum patre, à quo & erat. Non eft luctu digna victoria Per iciunian
paſſióis Chri .
des ſi hoc pharmaco fuiſſet vſus Adam , non fuiſſet Jeſu : ſed ieiunemus, nofipfos curantes, operámque
Iti participes
mortale noftrum genus. Quantz gratiæ fuit vſus, vt dantes, vt paffionum illius participesfimus. efficimar.
reſoluatur quod inuenit Adam per intemperantiam ?' 6. ITEŇ ſermone fecundo de ieiunio :Cam igitur
Quando vides ,quid malioperatum fit cótrarium ,hoc ieiunium aduerfarijs noftris obfiftat, & iugū ſeruitu.
eft quòd non abftinuit ab vno ligno Adam : cogno- tis expellat, & ingenuitatis ſecuritatem reftituat: quid
fce, quantum bonum ieiunium & abftinentia ab his, aliud argumentieſt,omnium bonorum , atque benefi- omnii bene .
quæ licita funt, afferant. Et addu &tis exemplis Moy. ciorum cardinem eſſe, nisì ieiunium conſtitucum : Et ficiorum car
li, Saluatoris, & Danielis, de propheta verba faciens, cùm in paradiſo ieiunium pro magna commoditate Gcaer doiciunium
a. .
3.Reg.13. qui ad Ieroboam miſſus, contra Dei mandatum man- indicitur, multò magis extra paradiſum neceſſarium
ducauerat, & idcircò à leone occiſus fuerat, ità ait : Et poftulatur.Et cùm ante plagam remedium vtiliter de.
videre licebat dehoctriplicia mirabilia. Iacebat pro .' monftratum eft,multò magis ſauciatis appetendum
pheta, declarans inobedientiam :allidebar leo, decla- eft,vtpræftet vulneribus fanitatem .Et cùm ante con- Präftatvulne
Propheta, rans obedientiam : adftabat aſina, neque leonis natu-' flictum ad refiftendum libidinofis voluptatibus, cly- tibus ſanita
quia ieiuniú rám timens, neque recedens, neque aliquid à leone . peus nobis abftinentiæ neceſſarius fuit: 'multò magis tem ,
oncinterfc . patiens: vt clarum effet,non propter explendum ven. in ipſo noftro certamine,ieiunijauxilium ad noftram
ctus eſt. trem acceffiffe leonem , vtaccefferat, ſed ideò quia ie . ' victoriam flagitandum eſt.
iunium non feruârat ille cuipræceptum erat. Et pau. 7. BASILÍVS Magnus in homilia prima de lau
Ieiuniú ango. lò pòft : Ieiunium, Angelorum imitatio eft pro noftra dibus ieiunij: Quemadmodùm vermes quiin puero .
lorū imitatio virili , contemptus præſentium , fchola precum , ali- rum inteftinis germinant, pharmacis quibuſdam ve
Effectus ieiu- monia animæ,frenum oris : & mitigatcócupiſcentias: hementer acribus & amaris excutiūtur, ità peccatum Ieiuniam os
nij.
ſciuntqui ieiunāt: & mitigat voluptates, & non igno-' in intimis feceſlibus habitans, extinguit, enecaras,li- cata,
tinguit pec
rant qui tentârunt:mollit furorem , compeſcitiram , mularquè in animam fuperuenerit ieiunium , ob hoe
ſedat Auctus naturx, excitat ratione, claram facit ani- ipſum ſuo dignum nomine, quòd inedia purget ani-
mz
 DE ÍEÍVN Í Ô .
mgviſcera: Quicquid vetuftate precellit,idem venera
bile eft. Reuerere igitur ieiunijcanitié. Tam vetus eft,
vt fimul cum homine codito cceperit ,in paradiſo præ-
ſcriptum eft.Primum illudpræceptum accepit Adam ,
Genef.a.
nè de ligno ſcientiæ boni acmali ederet.Hoc auté ver-
bum, Non edetis, ieiunij & abftinentiæ lex eft. Siali-
gno ieiunaffet Eua; nequaquam hocnúcieiunio opùs
Matth.9 . haberemus. Neque enim qui valent egentmedico ,fed
qui malè habent. In morbum incidimus per pecca-
Pæniteria li- tum, ſanemur per pænitentiam.Sed pænitentia line ie .
ne iciunio in iunio ociofa & infrugifera eft. Maledicta terra, ſpinas
frugifera eft.
Genel.3. & tribulos progignet tibi. In triftitia viuere iuſſus es,
Per iciunium non indulgere delicijs. Per ieiunium fatisfacito Deo .
ſatisfacimus. Quoniam non ieiunauimus, exulamus è paradiſo . le
iunemus igitur, vt ad illum poftliminio reuertamur.
Et paulò pòft, oftendens ſcripturæ exemplis ieiunij
Iciunij effe- vin : leiunium ,inquit,propheras generat, potentibus
da.
addit robur. Ieiunium legumlatoribus ſubminiſtrat
ſapientiam , bona animæ cuftodia , copori tutus con
uictor,armatura fortiter belligerantibus, athletis ex-
ercitium . Hoc tentationes depellit, hocvngit ad pie-
tatem , vigiliæ familiaris comes, ſobrietatis archite
&us . In bellis addit fortitudinem , in pace docet quie-
Num.6.
sem . Nazaræum fan &tificat, facerdotem reddit facris
idoneum. Neque enim fieri poteft, vt is abſque ieiu-
nio ſanctum minifterium cum fidutia peragat, non
tantùm in myſtico horum temporum vero cultu,
Leuit. 1o .
verùm etiam in eo qui iuxta legem in figuris perage-
batur. Atque vt femel omnia dicam , reperies quot-
Per
la vitam Dico quotfuêreſancti, omnes per ieiunium ad vitam Dco
dignä intti- dignā fuiſſeinſtitutos. Ieiunium reftinxit vim ignis,
tuti Sancti. obturauit ora leonum. Ieiunium preces noftras ſub-
uehit in cælum , dum illis alarum vice fit, quô fursùm
ferantur. leiunium , familiarum eft incrementum ,fa-
nitatis mater,iuuentutis pædagogus,ornamentum ſe
nibus,bonuscomes viatori, tutus conui&tor coniuga.
Ad fugienda tis. Adde, quòd non folùm ad venturi ſeculi fugienda
feculiveile . mala, & affequenda bona voile eſt ieiunium , fed hîc
interim ipfi carni conducibilius eft. Si cupismentem
reddere validam , faccarnem domes ieiunio.Hocenim
3.Cor.f. & 12, eſt quod ait Apoſtolus, quòd quantum externusho-
mo corrumpitur, tantum internus renouatur. Item
illud : Cùm infirmor, tunc potensſum , Ieiunium ar
matura eſt ad confligendum cum impijs ſpiritibus.
Matth . 17.
Marc.9. Nam hoc genus non eijcitur nisì per deprecationem
ac ieiunium . Tam multa bona proueniuntė ieiunio.
Caue tamen , né iciunijvtilitatem ſola eſcarum abfti
Ieiunium nentia meciaris. Verum enim iciunium eft, ab omni-
ſpiritualc. iniqui.
bus vitijs effe alienum . Solueomne vinculum
tatis, condona proximo, fi quid dolet animo, remitte
illi debita. Nolite ad contentiones ac lites ieiunare.
A carnibus &
vino abftine Carnes non edis ? ſed comedis fratrem tuum . A vino
tur. abftines, fed ab iniurijs tibi non temperas. Expectas
Ad vefperum vefperam , vt cibum capias, ſed diem totum abſumis
vfqueiciuna.apud tribunalia. Væ his qui ebrijfunt,non à vino. Ira,
batur.
Eſa . 29. mentis eſt temulentia, eam ( à fobrietate excutit,haud
Roborat iciu . aliter quàm vinum , & c.
nium . E'T homiliafecunda : Quemadmodùm oleum
oblinit athletam , ità ieiunium robur addit ei quiad
pietatem exercet ſeſe. Itaque quantum ſubtraxeris car-
ni, tanto reddes animam habitudinefpirituali nitidio
rem . Nam robur aduersùs inuifibiles hoftes non fu-
perat corporis diſtenſione, ſed fortitudineſpiritus, &
erga afflictiones tolerantia. Icà ieiunium per omne
quidem tempus vtileeftijs, quiillud fpontè ſuſcipi-
unt : (Nequeenim affultus dæmonum quicquam aua
Ieiunio pur. det aduersùs ieiunantem , ac vitæ noftræ cuftodes an
diligentius geli diligentiùs adfuntijs, qui ieiunio purgatam ha-
adſunt. bent animam ) fed multomagis hoc tempore, quo per
Vniuerſale vniuerſum terrarum orbem vndiquédenunciatur ie
iciuniũ qua . junij præconium. Nec vlla eſt inſula, nec vlla terra
dragelinx. : continens, non ciuicas, non geňs vlla, non extremus
mundi angulus,vbi non fit auditum ieiunij edi&tum .
Quin & cxercitus, & viatores,& nautæ ; & negociato .
1
489
res,,omnes pariter audiunt edi& um , & fummo gàu.
dio excipiunt.Nequis igitur ſemet excludat à numero
ieiunantium, in quo omne hominum genus, omnis
ætas, omnes dignitatum formę cenſentur.Angeli ſunt, Angeli de.
qui in fingulis ecclelijs deſcribunt ac recenfent ieiu- fcribunt iciu .
nátium capita. Et poft pauca : leiunium feruat paruu- nantes.
los, ſobrium reddit iuuenem , venerabilem facit fe- Ieiunij priua .
nem . Venerabilior enim eft canities ieiunio decorata. ti fructus.
Ieiunium fæminis ornatus eft congruentiſſimus,
ætate ac robore vigentibus, pro freno eft. Ieiunium ,
matrimonijcuftodia eſt, virginitatis nutritius, Atque
hæc quidem commoda adfere priuatim ieiunium, in
fingulis ædibus in quibus colitur.At publicèquomo Publici iciu .
dò vitam noftram gubernat ? Totam ſemel ciuitatem , nijfrudus.
totum populum ad tranquillitatem componit, con
fopit clamores,ſedatlites, couicijs imponit filentium ,
Excipite hoc pauperes côtubernale vobis ac menfæ ro
cium . Excipite ferui, vt reſpirationem à perpetuis fer
uitij laboribus. Excipite diuites, quod noxæ è luxu
contra &tæ medeatur, quodą viciſſitudine & nouitate
vobis iucundiora reddat ea, quæ nunc ob aſſuetudi
nem faftidiuntur.Excipite malè valentes ſanitatis ma- Sanitatis mi.
trem . Qui bona eſtis habitudine, excipite bonæ habi- tet & bong
tudinis cuftodem .Interroga medicos, ac dicent tibi , cuftos
habitudinis
ieiu .
nihil eſſe periculofius habitudine corporis extreme nium ,
bona. Eoq qui peritiſſimi ſunt artis, per ieiunium de
rahunt redundantiá, ne vis naturæ pondere corpu .
lentiz fra & a fuccumbat. Attamen ad hoc, vt laudem
promereatur ieiunium , non eſt per ſe fatìs temperare
à cibis, ſed ieiunium ieiunemus acceptabile, Deo gra
tum . Verum ieiunium eſt,à vitijs immunem eſſe, con- Ieiuniâ à vi
tinentia linguæ, iræ cohibitio , concupifcentiarum am -tijs,altericõ.
putatio, obtrectationis, médacij, periurij.Ab his abfti, iungendum .
nere,verum eft ieiunium.
9. AVGVSTINVS in tractatu de vtilitate ie.
junij :Si caro in terram vergens,onùs eft animæ, & far
cina prægrauanspræuolantem : quantum quiſque de
lectatur ſuperiore vita ſua, tantum deponit de terrena
farcina ſua. Eccè quod agimus ieiunantes. Non vobis
ergò videatur leuis res aut ſuperflua, nec quiſquá for
tè hoc faciens Ecclefiæ conſuetudine, cogitet apud fe,
& dicat fibijpfi,vt ſuggerentem intrinſecus audiat ten .
tatorem : Quid facis quia ieiunas? defraudas animam
tuam , non ei das quod eam delectat, tibijpfi ingeris
pænam ? tuusipfetortor & cruciator exiftis. Deo ergo Quid técatori
placet, quia te crucias? Ergò crudelis eft quidelecta- telpõdédum,
tur pænis tuis.Reſponde huiuſmodi tentatori:Excru- quâdo iciunij
affictioncin
cio me planè, vt ille parcat : do demepænas, veille
ſubueniat, ve placeam oculis eius,vt delectem fuauia exaggerat.
tatem eius. Nam & victima excruciatur, vtin aram
imponatur. Minùs premet mentem meam caro mea .
Et tali diſſuaſori malo ſeruo ventris refponde per
hanc fimilitudinem , & dic : Si iumento fortèinfideres, Similitudo .
fi equo vtereris, qui te * geftiendo poſſet præcipitare, - geftando
nónne vc ſecurusiter ageres, cibaria ferocienti ſubtra
heres, & fame domares, quem freno non poffes? Caro Nora curie:
mea iumentum meum eſt, iter ago in Hierufalem , iunio carnem
plerunquèmerapit , & devia conatur excludere: Via affiganius.
autem mea Chriftus eft. Ità exultantem non cohibebo
ieiunio :Si quis hocfapit,etiam ipfo experimento pro .
bat quàm vtiliter iciunetur. Nunquid enim caro ifta ;'
quæ nunc domatur, ſemper domabitur? Dum tempo
raliter fluitat, dum mortalitatis conditione prægra
uatur, habet exultationes ſuasmanifeftas, & periculo
fas menti noftræ. Caro elt enim adhuc corruptibilis,
nondâm reſurrexit. Nam non ſemper ſicerit,nondum
habet ftatum proprium cæleftis habitudinis.Nondùm
enim factiſuņus æquales angelis eius.
10. AMBROSIVS in libro de Helia & ieiunio,
capite ſecundo:Magna virtus eft ieiunij. Deniquè tam Ieiunij ma
fpeciofa militia eft,vtieiunare delectaret & Chriftum : gnavirtus.
tam valida, vt ad cælum homines eleuaret. Et vt hu- Matth 4
manis magis quàm diuinis ytar exemplis ,Helix ieiu . 3. Reg 17 & 18.
niore voxemiffa cælum claufit facrilego populo lu
Qgq dæo .
 490 DE I E IV NIO.
4.Reg ... dæorum .Quid eius reliqua contexam ? Ieiunus filium pfillet ad inftruendum alios Paulus Apoftolus, fi de. niloquos be
3.Reg.19 . viduæ ab inferis reſuſcitauit. Ieiunus pluuias ore de- liramentum putâſſet,Gloriatur itaque,dicens:Sed ca
meruitquan- pofuit ,ieiunus ignes de cælo : ieiunus curru raptus ftigo corpus meum , & ſeruituti redigo, nè alijs prædi- Confutatio.
do plus iciu- eſt ad cælum , & quadraginta dierum ieiunio diuie cans, ipſe reprobus inueniar. Ergò qui non caftigant1.Cor 9.
nauit. nam acquifiuit præſentiam . Tunc denique plus me- corpus ſuum , & volunt prædicare alijs, ipfi reprobi
4.Reg.z. ruit, quando plus ieiunauit.Ieiuno ore ftatuitfluenta habentur. An quicquam tam reprobum, quàm quod
lordanis, & redundantem fluminis alueum repentè
ficcatum , puluerulento tranſmigrat veftigio. Meritò
illum dignum celo diuina iudicauit fententia, vt cum
ipfo raperetur corpore, quoniam cæleftem vitam vi-
uebat in corporezac ſupernæ vſum conuerſationis ex-
hibebat in terris.
Ieiunij com- 11 . CAPITE tertio : Quid eft ieiunium, nisì fub-
mendatio . ftantia
& imago cæleftis? Ieiunium , refectio anime,ci
bus mentis eft, Ieiunium , vita eft angelorum : ieiuni-
Culpa mors,
excidium de . um,culpæ mors,excidium delictorum ,remedium ſa-
lictorum . lutis,radix gratiæ ,fundamentum eft caſtitatis. Hocad
Deum gradu citiùs peruenitur,
12. CAPITE quarto:Gula nudos facit,ieiunia ope.
Pfal.68. riunt & exutos. VndeDominus ait: Operui in ieiunio
animam meam. Bonum operimétum , quod animá te-
git, nè à tentatore depræhendatur,né à tentatore nude-
Ieiuniu cul. tur. Bonum velamen, quod tegit culpam, tegitabfti-
pam tegit. nentia, tegit gratia. Beati enim quorum remiffæ ſunt
Pſalm.zi.
iniquitates, & quorum tecta ſunt peccata. Tegit gra-
tia, dum remittit, & omné abolet errorem . Tegit abf-
Abftinentia tinentia ,dum abluit vitium , & mæſto abfconditaffe-
abluitvitiú. Augatg extenuat pænitendo. Etenim ieiunium & ele-
emoſyna à peccato liberant.
13 . CAPITE ſeptimo:leiunium virtutem ignis ex-
Daniel.3.6. tinxit, ieiunium ora obftruxit leonum , ieiunium ma-
Exod.14.17. ris fuenta ſolidauit , ieiunium petram ſoluit in fontes
aquarum . Virtute ieiunij,cótra ſuam mutata naturam
& Auctusobriguit, & petra inundauit.
14. CAPITE octauo : Ieiunium , continentiæ ma-
giſterium eſt, pudicitiæ diſciplina, humilitas mentis,
Ieiunium pu. caftigatio carnis, forma ſobrietatis, norma virtutis,
rificatio ani- purificatio animæ, miſerationis expenſa, lenitatis in-
Alimentum ftitutio,charitatis illecebra, ſenilis gratia,cuftodia iu-
falutis. uentutis.Ieiunium eſt infirmitatis alleuamentum , ali-
mentum falutis.
Recociliatio 15. CAPITE nono : Eft ergò ieiunium reconcilia-
nis ſacrificiū. tionis facrificium , virtutis incrementum , quod fecit
Iudith 8. etiam fæminas fortiores augmento gratiæ.
Eſther.4 .
16. CAPITE decimo:Myftica quoquèmenſa ieiu.
nio comparatur.Illa menſa,de qua dicit Dauid :Parâ .
Pfalm . 11. fti in conſpectu meo menſam aduersùs eos qui tribu-
lant me. Menſa ifta famis acquiritur precio, & pocu-
lum illud inebrians ſobrietate,celeftium ſacramento-
rum fiti quæritur . Ergò fi ad menfam illam venerabi-
lem , ieiunia ſancta nos perducunt, fi hac fame illa quæ
Mercamur funt æterna mercamur, quid de ijs dubitamus quæ in
xterna .
vſu humano funt, quòd etiam fuauiora hæc nobis fa-
ciat ieiunium ?Non autem omnis famesacceptabile ie .
iunium facit, fed fames quæ Dei timore ſuſcipitur.
Ieiunium
culpæ inter Nemo in ieiunio culpam includat, præferat innocen-
fector. tiam.Ieiunium etenim , culpæ interfector eft.
17 . CAPITE vndecimo:Nemo amarioribuspræ-
opter dulciora. Dulcis voluptas videtur, amarū ieiu
nium . Hoc amaro illud dulce tollatur. Solent amara
Ex D.Baſilio etiam ipfis plus prodeſſe corporibus. Sicut enim cùm
defumpta fic in intimis puerorum viſceribus vermes ex cibi indi-
geſtione naſcuntur, extingui non queunt nisi cùm
amarior potus infunditur, autmedicamentorum vis
inolefcit aſperior, quorum odoremoriantur :ità pro-
Culpă
të laten- fundum animæ virtus ingreſſa ieiunij, culpam laten-
interficit.
tem interficit.
Abftinentiz 18. IDEM in epiftola octogeſimaſecundaad eccle
nullum effe
meritū, hære . fiam Vercelléſem , quorundā Iouinianiftarü errorem
lis antiqua. confutans : Audio homines * qui dicunt, nullum eſſe
+ aliâs, audio abſtinentię meritum , nullum frugalitatis, nullam vir .
vos Sarmati- ginitatis gratiam , pari omnes æſtimari precio, delirare
onem & Bar. cos qui ieiunijs caſtigét carnem ſuam ,vtmenti ſubdi-
batianum va. tam faciant. Quod nunquàm feciſſet, nunquàm fcri-
mines qui di .
ad luxuriam ,ad corruptelam ,ad lafciuiam prouocat,
quàm incitamentum libidinis, incontinentiæ fomes,
incendiu cupiditatis? Quæ iftos Epicureos noua ſcho- Ex Epicurco
la miſit, non philofophorum , vtipfiaiunt,ſed impe- rum ſchola
profe & i.
ritorū, qui voluptatem prædicét, delicias fuadeat, ca
ſtimonia nullius eſſe dicát vtilitatis ? Fuerút nobiſcú , 1.Ioan.2.
fed non fuerüt ex nobis . Neq enim pudet dicere quod
dicit Euangelifta Ioannes. Sed hîc pofiti, primò ieiu . Hæreſis ifta
ab apoftatis
nabant, intra monafterium continebanturinullus erat monachis
luxuriæ locus, interdicta ludibriofæ diſputationis li- initiú cepit.
centia.Hocdelicati non potuerunt ferre.Abiêrunt: de
indè volentes redire, non ſunt recepti, Pleraque enim
audieram ,quędeberem cauere.Monueram ,nihil pro
feceram.Efferueſcentes itaque diſſeminare talia cæpe.
runt, quibusincentores eſſent vitiorum omnium.Mi
ferabiles, perdideruntvtique quòd ieiunauerunt : Per
diderunt, quòd fe aliquo continuerüt tempore. Nunc
itaque diabolico ftudio inuident aliorum operibus
bonis, quorum ipfi fructu exciderunt. Et paulò pòft : Ieiunio & ab .
Quomodò igitur voluptas ad paradiſum reuocare finētia rede
nos poteft, quæ ſolanos paradiſo exuit ? Vndè& Do- undá ad pa
minus leſús volens nos aduersùs diaboli tentamenta radiſum ,non
fortiores reddere, certaturus ieiunauit, vt fciremusvoluptatė,
quia aliter illecebras mali non poſſemus vincere. De
niquè ipſe diabolus primum tentamentorum ſuorum
fpiculum de voluptate intorfit,dicens:Si filius Deies, Matth.4.
dic vt lapides ifti panes fiant. Vndèait Dominus : Non
in pane ſolo viuit homo, fed in omni verbo Dei, &
nolujt facere, cùm poffet, vt magis lectionis ftudio a
voluptatis, intendere nos ſalutari pręcepto doceret. Et Chriftus ideò
quia iſti ieiunandum negant, qua caufa Chriſtus ieiu- iciunauit,ve
nauerit, adftruant, nisì vt nobis exemplo effet eius ie nobis eller
iunium ? Denique in pofterioribus docuit,non facile exemplo.
malum poſſenisì noftro vinci ieiunio, dicens: Hoc ge- Matth.17.
nus non eijcitur, nisì in oratione & ieiunio. Quid eti- Actor.co.
amfibi vult ſcriptura, quæ docec ieiunâffe Petrum , & San&ti perie.
ieiunanti atque oranti de baptizandis Gentibus reue- iunii przſtá.
latum myfterium , nisì vt oitenderet etiam ipfos fantiores fiunt.
ctos,cùm ieiunant, tunc fieri præftantiores ? Deniquè
Moyſes cùm ieiunaret, legem accepit. Et ideò Petrus Exodi 34.
cùm ieiunaret, cdo & us elt noui teftamenti gratiam ,
Daniel quoquè ieiunijmerito ora claufit leonum , fu - Daniel.14.
turorum temporum vidit negocia . Aut quæ nobis 9.& 10 .
falus effe poteft, nisì ieiunio eluerimus peccata no
ftra : cùm ſcriptura dicat: leiunium & eleemofyna à Tob.4. 12.
peccato liberat ? Qui ſunt ergò hi præceptores noui,
qui meritum excludant ieiunij? Nonne Gentiliun Getilibus co.
vox ifta eft, dicentium : Manducemus & bibamus? Datashiringui
Quos benè irridet Apoftolus, dicens : Si ſecundùm ho- rito ieiunij.
minem pugnaui Ephefi ad beſtias, quid mihi prodeft, 1. Corinth. 15.
fi mortui non refurgunt? Manducemus & bibamus ,
cràs enim moriemur.Etquibufdaníinterie & is : 0 ftul
tum Heliſæum qui fylueftribus * ramis & amaris * rhamnis
paſcebat prophetas : Immemorem ſcripturarum Er- 4.Reg.4.
dram , qui memoria ſcripturas reddidit: Infipientem z.Cor.u.
Paulum , qui gloriatur ieiunijs, fi nihil proſunt ieiu
nia. Sed quomodò non proſunt, quibus vitia purgan- Ieiunijs vitia
tur?Quę lideferas cum humilitare,cum miſericordia, purgantur.
vt Eſaias fpiritu diuino locutus eſt; Oſſa tua pingue. Eſaiz ss .
ſcent, & eris ficut hortus ebrius . Pingueſcit igitur
anima tua virtuteso eius, ſpirituali adipe ieiunij, & Pingueſcit
fructus tui multiplicantur vbertatementis tuæ, vt fit
in te ſobria ebrietas, ficut illud eft poculum de quo ait
Propheta : Et poculum tuum inebrians quàm præcla- Pfalm . 22.
rum eft.
19. LEO Magnus ſermone primo de ieiunio ſepti- Icunia quz
mi menfis: Obferuantiam quidem veftram , dilectilii. que dá volütaria,
priuata ,
mi, ità nouimus effe deuotam , vtanimas veftras, non
fol ùm quædä legizio
 DE IE I VNI 0. '
ma fiue indi. ſolum legitimis, ſed etiam voluntarijs ieiunijs exco .
(ta & coin. latis.Veruntamen adijcienda eft huic ſtudio etiam no
muaia .
ftræ admonitionis exhortatio ,vtfi qui ſunt in hoc ex
ercitio tardiores,in his faltem diebuscommuni abſti-
Per iciunium nentiæ ſe obedienter adiungant, in quibus nos opor
ftes diuinuin cet facratiſſimam conſuetudinem attentiùs celebrare,
meremur au- vt per humilitatem ieiunij, contra omnes hoftes no
xilium .
Aros,diuinum mereamur auxilium . Res enim eft pre-
Ex authori- cipui operis, quam ex authoritate indicimus, & ex
sate indicit charitate ſuademus, vt paululùm edédi libertate com
Pontifex ic.
iunium . preſſa, caftigationi corporum & pauperum
mus alimonix.Et ideò ,dile & iſſimi, quia ſeptimi men-
Leiuniú qua- fis ieiuniü nos celebrare cõuenit, fan & itatem veftram
tuor tempo.
rum compre monemus, vtquarta & ſexta feria ieiunemus :ſabbato'
hendit feri verò apud beatum Petrum Apoftolum pariter vigile.
am 4.6.& fab mus, cuius ſuffragantibusmeritis,ab omnibus tribu-
Sanctorum lationibus mereamur abſolui per Chriftum Domi-
mcrita . num noftrum .
20. SERMONE ſecundo : Miſericordiſſimus rex
faluberrimę nos obſeruantiæ ratione informauit,prę,
stati ieiunio. finiens nobis per temporum récurſus, quoſdam ieiua
rum dies. niorum dies, in quibuscaftigatione corporum virtus
roboraretur animorú . Huius autem remedij munus,
dilectiſlimi, etiam in ifto qui ſeptimus eft, menſe diſa
pofitum eſt, quod nos prompia conuenit alacritate
lufcipere, vt præter abftinentiam ,qua quiſque ſe pecu-
liariter atque priuatìm ſecundum modum ſua poſli-
Ieiunium 7. bilitatis exercet, hæcipſa, quæ omnibus fimul indicie
menfis omni. tur, animofiùs celebretur. Nam in omni agone certa
bus fimul in- minis Chriftiani, vtilitas continentiæ plurimùm va
dicitur.
let, ità vt quidam fæuiſſimorum fpiritus dæmonum ,
qui ab obſeſlis corporibus nullis exorcizantiū fugan-
tur imperijs, ſola ieiuniorum & orationum virtute
Matth . 17.
Marc.9. pellantur, dicente Domino : Hoc genusdæmoniorum
Terribilis non eijcitur, nisì in ieiunio & oratione. Grata ergò eft
diabolo iciu. Deo, & terribilis diabolo ieiunantis oratio, nec latet
nätis oratio . quantum acquirit ſuæ ſaluti, quæ tantum præftatalie-
næ. In hac fanè obferuantia dilectiſſimi, quanuis nos
omnes vnanimiter oporteat effe deuotos, fi qui tamen
ſunt, quorum voluntati aliqua obfiftat infirmitas, la-
borem , qui fupra vires eft corporum , redimant im-
pendijs facultatum .
21. SERMONE tertio : Adexorandam ,dile&tiſli .
leiunij vis. mi,miſericordiam Dei, & ad renouandum ftatum fra-
gilitatis humanæ, quantum valeant religioſa ieiunia,
Sanctorum prophetarum prædicatione cognoſcimus,
qui diuinæ iufticiæ commotionem, quam frequenter
populus Ifrael merito iniquitatis inciderat,non nisi
ieiunio proteſtantur poffe placari. Vndè & loel pro .
foel.s pheta admonet, dicens: Hæc dicit Dominus Deus ve
Ater : Conuertimini ad me in toto corde veftro, in seiu.
nio , in fetu , & planctu : & ſcindite corda veftra, & non
veſtimenta veftra: & conuertimini ad Dominum De .
um veftrum , quia miſericors eft, & patiens, & magna-
Ibidem . nimus, & multùm miſericors. Et iterùm : Sanctificate
ieiunium , prædicate curationem , congregate plebem ,
ſanctificate Ecclefiam . Quæ cohortatio, dile&tiſlimi,
noftris quoquè eſt amplectenda temporibus, quia
huius curationis remedia, etiam à nobis funt neceffa-
riè prædicanda, vtin obferuantia fan & tificationis anti-
quæ, quod perdidit Iudaica præuaricatio , acquirat
Chriftiana deuotio, Diuinarum nanque reuerentia
ſanctionum , inter quælibet ſpontaneæ obferuantiæ
Ieiunium pu- ftudia, habet ſemper priuilegium ſuum , vt facratius
blicum pria . fit, quod publica lege celebratur, quàm quod priuata
inſtitutione dependitur. Exercitatio enim continen-
tiæ , quam fibi quiſo proprio arbitrio indicit, ad vti-
litatem cuiuſdam pertinet portionis .Ieiunium verò,
quod vniuerfa Ecclefia fufcipit, neminem à generali
purificatione feiungit : & tūc fit potentiſlimus Deipou
pulus, quando in vnitatem ſanctæ obedientix ,omni-
um fidelium corda conueniunt , & in caftris militis
Chriftianæ , fimilis ex omni parte præparatio, & eadé
Iciunium 4., eft vbiquèmunitio . Etin fine: Quarta igitur & fexta
498
feria ieiunemus:ſabbato autem apud beatiſſimum Pe. fabbatiin 4 ;
trumApoftolu pariter vigilias celebremus, cuiusme- temporibus .
ritis & orationibus confidimus nobis per omnia mi- tiones ſancti
ſericordiam Dei noſtri eſſe præftandam . Petri.
22, ET ſermone quarto : Prædicationem noftram ,
dilectiſſimi, familiaris vobis adiuuatconſuetudo, &
ratio temporis commendat officium ſacerdotis, nè aut
onerofum videatur aut arduum , quod & præceptum
exigit legis, & deuotio temperatvoluntatis. Quæ cùm
in vnum , gratia Dei auxiliante, conueniunt, non lite
ra occídit, ſed ſpiritus viuificat. Vbì autem fpiritus 2. Cor.3.
Dei, ibì libertas, quæ legem non timore exequitur,
fed amore,Obedientia enim mollieimperium :nec du- Obedientia
ra ibì neceſſitate ſeruitur, vbì diligitur, quod iubetur. mollit impe
rium .
Cùm ergò vos, dilectiſlimi, ad quædam quæ etiam in
veteri teſtamento inſtituta funt, cohortamur, non lu
daicæ vos obſeruantiæ iugo ſubdimus, nec conſuetu
dinem vobis carnalis populi indicimus. Excellit fue alia Chrifti.
per illorum ieiunia continentia Chriftiana, & fiquid anorum arq;
nobis atque illis commune eſt in temporibus, non iunia ludzorum
. ić .
concordat in moribus. Habeant illi nudipedalia ſua,
& in triftitia vultum oftendant ocioſa ieiunia : nos in
nullo ad habitus noftri honeftatem diſfimiles , nec à
iuftis & neceffarijs operibus abſtinentes, edendi licen
tiam fimplici parcitate cohibemus, vein vſu ciborum
modus eligatur,no creatura damnetur. Quanuis enim
vnicuiquenoftrùm liberum fit, voluntarijs caſtigati .
onibus proprium corpus afficere, & nücmoderaciùs,
nunc verò diftrictiùs, repugnantes fpiritui carnales
concupiſcentias edomare, quibuſdam tamen diebus
ab omnibus oportet pariter celebrare generale ieiuni- Ieiuniü gene.
um , & tunc eit efficacior ſanctiorq; deuotio, quando tale & publi.
in operibus pietatis, totius Ecclefiæ vnus animus & tur cum prafer ,
priuato.
vnus eft ſenſus.Publica enim pręferédaſuntproprijs :
& ibì intelligenda eft præcipua ratio vtilitatis, vbivi.
gilat cura communis. Teneant igitur diligentiam ſu
am obſeruantiæ fingulorum , & contra nequitiæ ſpiri.
talis inſidias, implorato diuinæ protectionis auxilio,
cæleftia quiſque armaarripiat. Sed Eccleſiaſticus mi
les, etiam ſi ſpecialibusprælijs poflit fortiter facere,
tutiùs tamen & feliciùs dimicabit,fi contra hoftem pa
làm in acie fteterit, vbì non ſuis tantùm viribus certa .
men ineat,ſed ſub inuicti regis imperio , fraternis con .
fociatus agminibus, bellum vniuerſale conficiat, Mi
nore enim difcrimine plures confligunt cum hofte,
quàm finguli :nec facilè patetvulneri, quem oppoſito
fcuto fidei, non ſua tantùm, fed etiam aliorum fortitu
do defendit, vt vbi eftvna omnium cauſa , fit vna vi
coria.Etpaulò pòft:Etcùm nos oporteatſemper ſtu Cur certa ie .
dere virtutibus, quidam tamen dies funtad caftigati- iunioruni të .
onem communis obferuanciæ conſecrati, vt anima, pora infticu- ,
quæ terrenis adhuc defiderijs implicatur, & curis fe - ta.
culi impeditur, ex interuallo ſaltem ad diuina reſpi.
ret, & quia portio diuini agri eft, dignos cæleftibus
horreis adferatfructus. Ibì enim ſpes eft metendi; vbi Quarta & re.
fuerit diligentia feminandi. Et in fine : Quarta igitur Sabbacú
xta feriaiciu.
&
& fexta feria ieiunemus:Sabbato verò ad beatiflimum nij quatuor
Petrum Apoftolum vigilias celebremus, ſperantes temporum .
nosità eius orationibus adiuuandos, vt Deus miſe- Orationes S.
ricordiarum , ieiunij noftri facrificio placatus ex- Ieiunij facri.
audiat. ficio placatur
23. SERMONE quinto de eodem ieiunio ſeptimi Deus.
menfis :Sancitum , dile&tiſſimi, in feptimo menfe ieiu
niū, ad communis deuotionis exercitia prædicamus,
fidentervos paternis cohortationibus incitantes, ve
quod fuit antè Iudaicũ, veftra fiat obſeruantia Chri
ftianum.Eft enim omni tempore aptum & teftamento Ieiunia vtriq;
vtrique conueniens , vt per caſtigationem mentis & teftamento
corporis ,miſericordia diuina quæratur : quia nihil eft congruunt .
efficacius ad exorandum Deum , quàm vt homo ipſe
fe iudicet, & nunquàm delinatà venia poftulanda,quiReparationi
fefcit nunquàm eſſe fine culpa.Et in fine: Quod ergo & animarü pro .
fan &tificationi corporum , & reparationi profitanima.detticieniu.
rum , quarta & fexta feria ieiunemus, fabbato autem 4.& 6.ferix
299 2 apud ieiuniú cup
 492 DE I EIVNI O.
fabbativigi. apud beatiffimum Petrum Apoftolum vigilias cele. : 27.
lijs . bremus,eius orationibus adiuuandi , ve ſanctorum de- primo:
conſequamu r effectum .
Orationes
Petri. S. fideriorum
24. SERMONE ſeptimo: Apoftolica inſtitutio,
dilectiſlimi, quæ Dominum Ieſum Chriftum ad hoc
veniſſe in huncmundum nouerat,vtlegem non ſolue- tia appropinquamus Deo, & reſiſtentes diabolo, vitia efficaciam .
Ex veteri legeret: ità veteris Teftamenti ſacramenta diſtinxit, vt quę blanda ſuperamus.Semper virtutı cibus, ieiunium fu .
quçna Eccle
lia obſeruan dam ex eis, ficut erant condita, Euangelicæ eruditioni
da retinuerit, profutura decerperet, & quæ dudùm fuerant conſue-
quæ non. tudinis ludaicæ , fierétobſeruantiæ Chriftianæ. Quan-
uis enim varietates hoftiarum , differentiz baptiſma-
tum ,& ocia ſabbatorum ,cum ipfa carnis circuncifio
ne ceſſauerint, manent tamen ex ipfis voluminibus, &
Ad purifica- apud nos præcepta plurimamoralia. Quòd igitur,di- taigitur & fexta feria ieiunemus, fabbato autem apud fabbati vigia
tionem affu
marum ani . lectiſlimi, ex veteris prædicatione doctrinæ ad purifi-
mitur iciu. cacionem animarum corporumą noftrorú ieiunium fuffragantibus meritis, quæ poſcimus, impetrare pof Petri.
nium. ſeptimi menfis adſumimus, non legalibusnos oneri-
bus ſubijcimus, ſed vtilitatem continentiæ ,quæ Chri,
fti Euangelio ſeruit ,amplectimur : Quia in hoc poteſt
Matth.s .
fuper ſcribas & Pharifæos Chriſtiana abundare iufti-
tia, non euacuando legem, ſed intelligentiam refutan-
do carnalem.Nec enim talia noftra debent effe ieiunia,
qualia erant illorum, quibus Efaias propheta , Spiritu
Llaiz 1. ſancto in fe loquente, dicebat : Neomenias veftras, &
fabbata, & diem magnum non fuftineo , ieiuniū fe-
& ieiunium , ad quodcharitatem veftram religioſo pro
rias, & dies feſtos veftros odit anima mea. Vndè Do-
Matth.6 . minus ieiunandi formam diſcipulis tradens: Cùm ie.
7.& 6.feriæ iunatis, inquit, nolite fieri ficut hypocritæ triſtes.Et in
vigilijs fab fine : Quarta & fexta feria ieiunemus: fabbato autem
bati. apud beatum Petrum vigilias celebremus, cuius no-
Orationes & bis orationes fuffragabuntur & merita, vt quantum
tri fuffragan : cunque fidelibus tribuitur bonum velle, tantum do-
tur nobis. netur & poffe.
25.1 SERMONE octauo :Felicior femper parca té-
perantia , quam profuſa luxuria :maior'qz eſt lux humi-
libus, q ſuperbis, & ſublimior mens, quæ inter prohi-
bita atą permiſſa certiùs habet fperare cæleftia,quàm
amare terrena. Vtautem in hoc prouectu animusreli-
gioſus excellat, & ius fue dominationis obtineat, ſub-
igendo corpori caftigatio eft adhibenda ieiunij.Quod
Leiuniú pro• licèt generali nominead omnem continentiam pertie
priè ad eden.nere videatur, propriè tamen ad edendi diminutio-
didiminutio..nem refertur, ve profit nunc voluntate non fumere,
quod ab initio contra vetitum nocuit vſurpaſſe,vtfic-
ut illic concupiſcentia vulneri, ità hîc abftinétia fit fa-
luti . Cui medicinæ, dilectiſtimi, cùm omne tempusfit
Ieiunium . congruum , hoc tamen habemus aptiſſimum , quod
Apoftolis in. Apoftolicis & legalibus inftitutis videmus ele& um ,
ftitutum . vt ficut in alijs anni diebus, ità in menſe ſeptimo, ſpiri-
talibus nos purificationibus emūdemus. Conuenien
tibus autem in vnū propofitum tribus ftudijs, orati-
Ricorfforaec. one ſcilicet & cleemofynaatqsieiunio , præftabiturno-
Haturoratio . bis à miſericorde Deo & cohibitio cupiditatum , & ex
ne,ieiunio & auditio precum, & remiſlio peccatorů, per Dominum
cleemofyna. noftrum Iefum Chriftum .
Traditio & 26. SERMONE nono : Quod dudùm & traditio
firmauit, nec eruditio ignorat,
ieiunij Se. decreuit, & cöfuetudo
confuctudo
ptembris . nec pietas prætermittit. Sed qa facerdotalis officij eft,
erga omnes Ecclefiæ filios curam habere communem ,
in id quod & rudibus profit & doctis,quos fimul dili
gimus , pariter incitamus, vt ieiunium quod nobis ſe .
ptimi menſis recurſus indicit, fide alacri per caftigati-
onem animi & corporis celebremus. Et poft pauca: Id.
Cur 4.tępo- eò enim continentiæ obſeruantia, quatuor eſt alligna-
fum iciunia ta temporibus, vtin idipfum totius anni redeunte de
inſtituta .
curſu , cognoſceremusnos indefinenter purificationi-
bus indigere,ſemperagz eſſe nitendum, dum huius vitæ
Addelendum varietate iactamur,vtpeccatum ,quod fragilitate car-
peccata .
nis & cupiditatum pollutionecontrahitur,ieiunijs at
Ferie 4. & 5. que eleemoſynis delcatur. Et in fine: Quarta igitur &
fabbati ieiu :ſexta feria ieiunemụs: fabbato verò apud beată Petrū
niú & vigilię.Apoftolum vigilias celebremus , cuius nos meritis &
Meritis 8 :
orationibus orationibus credimus adiuuádos,vt miſericordi Deo
s Petri adiu, ieiunio noftro & deuotione placeamus,
uamur,
IDEM Leo de ieiunio decimimenſis, fermone
Tria verò funt &c.vt fuprà quæftione precede
ti, A.teftimo.fecundo .
28 . SERMONE ſecundo de ieiunio decimimen
fis: Quid poteſt eſſe efficacius ieiunio.cuius obferuá- Nota ieiunij
it. Deabſtinentia prodeunt caftæ cogitationes, ratio
nabiles voluntates,falubria conlilia.Etper voluntari
as afAiciones caro cócupiſcentijs moritur, virtutibus
fpiritus innouatur. Sed quia non ſolo ieiunio anima
rum noftrarum falus acquiritur, ieiunium noftrum
Ferix 4. & 6.
miſericordijs pauperum ſuppleamus.Et in fine: Quar ieiunium cú
beatum Petrum Apoftolum pariter vigilemus, cuius lijs.
Merita S.
fimus .
29 . SERMONE tertio : Enecato omni femine vi
tiorum ,conualeſcat ſeges lęta virtutum .Ad quamdi
ligétiam omniquidem nos tempore pietatismagiſter
adhortatur: ſed in his diebus, qui huic operi ſunt fpe- Pium eft age.
rc iciunium
cialiùs præſtituti,maior animofitas & cura eſt excitan nóinditum,
da feruentior, nè quod pium eſt agere non indictum , fed impium
impium ſit negligere prædicatum .Decimni itaq menfis negligere prç.
dicatum .
pofito nouimus præparatam, vnanimiter auxiliante
Chriſto celebrates, hortamur monétes, vt vnuſquiſqz
fecüdum menſuram poſlibilitatis, qua accepitàDeo,
in bonis operibus eniteſcat : quia & inimici noftri, quiDiabolus be
noftra fan &tificatione torquentur, in his diebus, quos nè agentibus
ad maiorem obferuantiam nobis diſpoſitos eſſenoue-magis infidi.
runt, vehementiùs fæuiunt, & fubtiliore inſidiantur
aftutia , vtalijs immittendo metum inopiæ de largita
tis expenfis, alijs immittendotriftitiam de laboreie
iunij, quamplurimosà cõſortio huius deuotionis ab
ducant.
30. SERMONE quarto:Curandisigiturleſioni
bus, quas ſępè incidunt, qui cum inuiſibili hofte con
figút, trium maximèremediorum eft adhibenda me.
dicina:in orationis inſtantia ,in caftigatione ieiunij,in fericiunii,
eleemofynæ largitate. Quæ cùm pariter exercentur, orationem &
Deus propitiatur, culpa deletur, tentatoreliditur. Et cleemofyná.
ijs quidem prglidijs femper fidelis anima debet accin tiatur,culpa
gi,fed tūcftudiofiùspreparari, cùmijadſunt dies, qui deletur,téta:
proprie ſuntad hęc pietatis officia præftituti, Dequo- tor eliditur.
rum ordine eſt etiam decimi huius menſis ſolenne ie
iunium : quod non ideò negligendum eft, quia de ob
feruantia veteris legis adſumptú eſt, tanquàm hoc de
illis fit, quæ inter diſcretiones ciborū ,inter baptiſma- Præceptack
tum differentias, & auium pecudum hoftias effe de- remonialia
ftiterunt. Illa enim quæ rerum futurarum figuras ge- cur abrogata.
rebant,impletis quæ fignificauêre, finita funt,Ieiunio
rum verò vtilitaté, noui Teftamenti gratia non remo
uit, & continentiam corporiatqzanimæ ſemper profu
Quomodò ie .
turam , pia obferuatione fufcepit. Quoniam ficut per- junium , qui
manet apud intelligentiam Chriftianam , Dominum uis in veteri
Deum tuum adorabis ,& illi ſoli ſeruies : &, Diliges ptumlege prace
, ad
proximum tuum ficutteipſum ,& cęcera talium man Chriſtianos
datorum :ità quod in eiſdem libris deieiuniorum ſan- pertineat.
& tificatione & curatione pręceptum eft, nulla interpre. Ieiunij vis &
coorgia.
tationevacuatur. In omni enim tempore omni $ vita
huius ſeculi, ieiunia nos contra peccata faciunt fortio
res, ieiunia contra concupiſcentias vincunt, tentatio
nes repellunt, ſuperbiam inclinant, iran mitigant, &
omnes bonæ voluntatis affectus,ad maturitatem toti
us virtutis enutriunt : fi tamen ,in ſocietatem fibi bene
uolentiam charitatis aſſumant, & in operibus niſeri
cordiæ ſe prudenter exerceant, Hęc itaque, vt adiuuan - ieiuniu
Periz.4 .cum
& 6.
te Deo , pia deuotione curentur, quarta & ſexta feria vigilijs fab
ieiunemus : fabbato verò apud beatum Petrum Apo- bati.
ſtolum vigilias celebremus, cuiusorationibus adiuti , S.Petri
Orationibu s
adiu.
in omnibus mifericordiam Dei mereamur .
ti, miſericor
31. SERMONE quinto de eodem ieiunio : Huic diâ Deime
aūt operi(eleemofynarum )cùm omnia opportuna fint remur.
tempo .
 DE I EIVNIO .
tempora,hoc nunc præcipuè aptum at cõueniens, in
quo fanéti Patres noftri diuinitùs inſpirati, decimi
menſis ſanxêre ieiunium, vt omnium fructuum colle .
&tione cócluſa, rationabilis Deo abftinétia dicaretur,
& meminiſſet quiſqz ità vtiabūdátia, vt & circa ſe abf-
Efficax vadè tinentior, & circa pauperes effet effuſior. Efficaciſima
catisoratio enim pro peccatisdeprecatio eft in eleemofynis atque
ieiunijs, & velociter ad diuinas coſcendit aures talibus
Ferix 4. & 6. oratio eleuata ſuffragijs. Et in fine : Quarta igitur &
jciun cum. ſexta feria ieiunemus :fabbato autem apud preſentem
vigiliiu
js fab
bati. beatiſiimum Petrū vigilias celebremus : qui licut ex.
S.Petri cura perimur & credimus, pro commédatis fibi ouibus in-
& interceffio definenter paftorales prætendit excubias, exoraturus
pro Eccleſia
Romana. deprecationibus fuis, vt Ecclefia Dei, quæ ipfius eft
prædicationibus inftituta, ab omni errore fit libera,
per Chriftum Dominum noſtrum .
32. SERMONE fexto de ieiunio decimi menfis :
Euágelicis ſanctionibus, dilectiſlimi, multùm autho-
ritatis præbet doctrina legalis, cùm quzdam de man-
dato veteri ad nouam obſeruantiam transferuntur , &
ex ipfa Ecclefiaftica deuotione demonftratur, quòd
Dominus Ieſus Chriſtus non venit legem ſoluere, ſed
Que obfer
tione ua adimplere . Ceffantibus enim fignificationibus, qui-
s lydço
rum abroga . bus Saluatoris noftri nūciabatur aduétus : & peractis
w, & qução. figuris, quas abftulit ipfa præſentia veritatis,eaquę ad
regulasmorum ,vel ad fimplicé Dei cultum ,ratio pie.
tatisinftituit, in eadéapud nos forma, in qua ſunt con-
dita,perſeuerant : & qux vtriqueteftaméto erunt con
grua, nulla funt commutatione variata. Ex ijs auté eft
+ Seiunium de. eciam decimi menfis ſolenne ieiunium, quod à nobis
ccmbris.
nunc eft annua conſuetudine celebrandum : Quia ple.
num iuftitiæ eft atą pietaris, gracias agere diuinæ lar-
gitati pro fructibus, quos in vſus hominum ſecüdùm
ſummæ prouidentię temperamentum terra produxit.
Ferie 4. & 6. Et infine: Quarta igitur & ſexta feria ieiunemus, fab-
ieiun.cû vigibato autem apud beatiſſimum Apoftolum Petrum vi-
lijs Sabbati.
S.Petri ora. gilemus, cuius orationibus nobis per omnia obtineae
riones . tur diuina protectio.
33. SERMONE ſeptimo : Subegit luxuriam con-
tinentia, humilitas arrogantiam propulfauit: & qui
impudicitia ſorduerant, caſtitate nituerunt.His autem
conuerfionibus, dilectiſlimi , prouidente gratia Dei,
addita ſunt ſancta ieiunia, quæ in quibuſdă diebus,ab
vniuerſa ecclefia deuotioné obſeruantiæ generalis exi-
Ieiunij genc. gerent. Quanuis enim pulchrum fitat laudabile, vt
talis
vis. maior fingula quæq membra corporis Chrifti, proprijs or-
nentur officijs ,excellentioris tamen eft actionis facra
tiorisáz virtutis, cùm in vnū propofitū, piæ plebis cor-
da concurrunt : vt illi cui fan &tificatio noftra ſupplici-
um eſt,no ſolū à parte, fed etiá à ſoliditate ſuperetur.
Cui nunc operi , dile &tiſtimi, decimus méfis offertur,
admonens quodammodò pro qualitate temporis ſui,
nè quiſqua frigore infidelitatis obtorpeat, fed potiùs
Feriz 4.&. 6. charitatis ſpiritu cocaleſcat. Et infine: Quarta igitur
ieiunium
& ſexta feria ieiunemus , fabbato autem apud beatiſfi-
mum Petrum Apoftolum vigiliascelebremus.
leiunia 4. tē.
porum cx do 34. ET ſermone octauo : Ecclefiaftica ieiunia ex do-
& trina Spiri ctrina ſanctiSpiritusità per totius anni circulū diftri.
tus fancti buta funt,vt lex abftinétiæ omnibus fit adſcripta tem-
profecta. poribus.Siquidem ieiunium vernū in quadrageſima,
æftiuum in pentecofte, autumnale in menſe ſeptimo,
hyemale autê in hoc, qui eſt decimus, celebramus, iné
telligentes diuinis nihil vacuum eſſe pręceptis, & ver-
bo Dei ad eruditioné noftram, omnia elementa ſeruic
re, dum per ipfius mundi cardines, quaſi per quatuor
Euágelia, inceſſabili tuba diſcimus, quod & prædice-
Per continen mus, & agamus. Cùm ergò vniuerfa vitia per côtinen-
tiä vniuerfa ' tiain deftruantur, & quicquid auaritia fitit, quicquid
xúcia superan ſuperbia ambit, quicquid luxuria concupiſcit,huius
virtutis ſoliditate ſuperetur: quis no intelligat,quan-
tum nobis per ieiunia cõferatur, in quibusindicitur,
vtnon ſolùm à cibis, ſed etiam ab omnibus carnali
$.& 6. ferie bus defiderijs,temperetur ? Et in fine : Quarta igitur &
vigilijs labo ſexta feria ieiunemus, fabbato aútem apud beatiſli-
baci.
493
mum Apoftolum Petrum vigilias celebremus, qui &
orationes & ieiunia & eleemofynas noftras precibus S.Petripre.
fuis dignabitur adiuuare. CCS .
35. IDEM de ieiunio Pentecoftes fermone primo :
Hodiernam, dile&tiſſimi, feftiuitatem deſcenfione Spi
ritus ſancti confecratá, ſequitur, vt nôftis, folenne ie- Ieiunium pe.
iunium, quod animis corporibusóz curandis ſalubri- curandastecoftes ad
ani
ter inftitutum ,deuota nobis eft obferuantia celebran mas & corpo
dum. Repletis naną Apoftolis virtute promiffa, & in a falubriter
corda eorú Spiritu veritatis ingreſſo, non ambigimus inftitutum .
magiſterio
inter cætera cæleftis facramenta doctrinæ, hancfpirita Spiritus
lis cótinentiæ diſciplinam de paracleti magifterio pri - fancti.
mitùs fuiffe conceptá, vt fančtificată ieiunio mentes,
conferendis fibi chariſinatibus fierentaptiores. lj ita
quedoctores,qui exéplis & traditionibus ſuisomnes
Ecclefiæ filios imbuerunt, tyrocinium militiæ Chri.
ftianæ fanctis ieiunijs inchoârunt, vt contra ſpiritales
nequitias pugnaturi, abftinentiæ arma raperent, qui
bus incentiua vitiorum truncarent. Et in fine: Quarta Ferie 4. & 6 .
igitur & ſexta feria ieiunemus, fabbato auté apud bea- iciuniú cumvi.
Cabbatinis
tiſiimū Petrū Apoftolú vigilias celebremus, cuius nos gilijs.
orationibus, & à fpiritalibus inimicis, & à corporeis S.Petrioran
tiones,
hoftibus confidimus liberari.
36. SERMONE ſecundo : Dubitandü non eft , di
lectiſſimi
, omné obſeruantiam Chriftianam eruditio
nis effe diuinæ, & quicquid ab Eccleſia in conſuetudi- Ex tradicióe
nem eft deuotionisreceptum , de traditione Apoftoli- Apoftolica
ca & defancti Spiritus prodire doctrina, qui nüc quo- ficilcantur.
què cordibus fidelium ſuis præfidet inftitutis, vt ea
omnes & obedienter cuftodiant, & fapienter intelli
gant.Nam cùm in die Pentecoſtes,quem à Pafcha Do
mini quinquagefimum celebramus, promiſſus à Do
mino Spiritus ſanctus , expectantium mentes maiori
quam vnquàm copia & clariorepreſentia ſuç maiefta
tis impleuerit: manifeftiſfimè patet inter cætera Dei
munera,ieiuniorum quo gratiam , quæ hodiernam
feftiuitatem indiuiſa ſubſequitur, tūc fuiſſe donatam ,
vt ficut fuit cócupiſcentia initium peccatorum , ità fit Continentia
virtutum ori.
continentia origo virtutum . go.
37. SERMONE quarto : Inter omnia ,dile&tiſlimi,
Apoftolicæ inftituta doctrinæ, quæ ex diuinæ inftitu .
tionis fonte manârunt, dubium nó eft, influente in Ec
clelię principes Spiritu ſancto, hanc primùm ab eis obu
feruantiá fuiffe conceptá, vt fancti obſeruatione ieiu- Ieiunij vis.
nij , omniū virtutū regulas inchoarent, quiamultū ad
præcepta Dei exequenda prodeſſet, fi Chriſtiana mili
tia contra incentiua omnium vitiorum continentię ſe
fanctificatione muniret . Et in fine: Vndè charitaté ve
ftram ſolerter admonemus, vt per caftigationem cor
poris & per opera pietatis, mundari ab omnium pec- Ferie 4. & 6 .
catorum forde cupientes, quarta & fexta feria ieiune- ieiunii cuni
mus : fabbato autem apud beatiſſimum Petrum Apo- ſabbatinis vis
ftolum vigilias celebremus, cuius meritis & orationi- S.Petri
silijs. mori,
bus ità nos per omnia credimus adiuuandos, vt miſe tis & oratio,
ricordia Dei & ieiunijs noftris adfit & votis , per Chri- nibus adiu .
ftum Dominum noſtrum . uamur .
38. IDEM Leo Magnus dequadrageſima ſermone
primo: Sciétes dæmones agerenos ſacratiſſimos Qua- Quadrageſs
dragefimæ dies, in quorú obſeruantia omnes præteri- malis obſer:
tæ deſidiæ caftigantur, omnes negligentiæ diluuntur, diluuntur nca
ad hoctotam vim ſuæ malignitatis intendunt, vt cele. gligentiz.
braturi ſanctú Paſcha Domini, in aliquo inueniamur
indigni : & vndè nobis obtinéda erat propitiatio , indè obtinetur
contrahatur offenfio .Accedentesergo, dilectiſlimi,ad propitiatio.
Quadrageſimæ initiū, id eft, ad diligentioré Domini
ſeruitutē, quia quaſi ad quenda agoné fancti operis in
troimus, ad pugnas tentationum animos preparemus,
& intelligamusquanto ftudiofiores pro noftra falute
fuerimus, tantonos vehementiùsab aduerfarijs impe
tendos . Sed fortior eft,qui in nobis eſt, quàm qui ad
uersùm nos eft, & per ipſum validi ſumus, in cuius
virtute confidimus: quia ob hoc Dominus ſe tentari à
tétatore permiſit, vt cuius muninur auxilio, eiufdem
erudiremur exemplo .
299 3 39. SER ,
 494 D E I E IVN I O.
In quadragc. 39 . SERMONE fecundo : Parùm religioſus alio cùm ipfa nobis facramenta redemptionis noftræ tem- Quadrageſ .
lima religio .
Gus viuendü,tempore demonſtratur, qui in his diebus religiofior porum lege referútur ? quæ ve digniùs celebremus, fa- mę iciunium
non inuenítur.Vndè opportunè auribus noftris le&tio
2. Cor.6. Apoſtolicæ prædicationis inſonuit; dicens : Ecce nunc
tempus acceptabile, ecce nuncdies ſalutis. Quid enim
acceptius hoctempore ? quid ſalubrius his diebus ? in
quibus, vitijs bellum indicitur, & omnium virtutum
profectus augetur .
40 . SERMONE tertio : Quia dum mortali carnè
Quando mas circundamur, non definit nobis antiquus hoſtis la-
gis fæuiat queos peccati vbiqueprætendere, & tunc maximè ad-
Loftis.
uersùs Chriftimembra fæuire, quando ab eis ſuntce
lebranda facratiora myfteria , meritò doctrina Spiri-
tus ſancti hac eruditione imbuit populum Chriftia-
obferuantia fum , vt ad pafchale feftum quadraginta dierum con
religioſa
Quadrage tinentia ſe præpararet. Cuiuspurificationis ratio etiá
fimz. nos ad obferuantia ſuæ falubricatis inuitat; & diligen-
tiam nobis propofitæ caftigationis indicit . Quanto
enim fan &tiùs quiſque hos dies inuenietur egiffe, cán-
to ,pbabitur Paſcha Domini honorâſſe religiofiùs. In
diebus igitur ſanctoru ieiuniorū pietatis opera, qui-
bus ſemper ſtudendum eſt, abundantitis exequamur.
41. SERMONE quarto : Prædicaturus vobis (di-
lectiſtimi) facratiflimum maximumi ieiunium, quo
apriùsvtar exordio, quàm ve verbis Apoftoli, in quo
Chriſtus loquebatur,incipiam , dicam & quod lectum
2.Cor.6. eft : Ecce nunc tempusacceptabile,eccè nunc dies falu .
Cur religio. tis. Quanuis enim nulla fint tempora, quę diuinis non
fius träligen; fine plena muneribus , & femper nobis ad miſericordi-
dum euadra am Dei per ipfiusgratiam præftetur acceflus: nunc ta-
tempus. men omnium mentesmaiori ſtudio ad ſpiritales pro-
fectus moueri, & ampliori fiducia oportet animari ,
quando ad vniuerſa pietatis officia, illius nos diei, in
quo redempti ſumus recurſusinuitat, vt excellens ſu-
per omnia paſſionis Dominicę ſacramentum purifica.
tis & corporibus & animis celebremus. Debebatur
quidem tantismyfterijs ità ineffabilis deuotio , & con-
tinuata reuerentia, vt tales permaneremus in confpe-
ctu Dei, quales nos in ipſo Paſchali fefto dignü eft in-
Ad reparan: ueniri. Sed quia hæc fortitudo paucorum eft, & dum
puritate cer- carnis fragilitate auſterior obferuátia relaxatur, dúm-
tum hoc iciu que per varias a & iones, vitæ huius ſolicitudo diften-
nij tépus. in- ditur, neceſse eſt de mundano puluere etiam religiofa
ftitutum
corda ſordefcere: magna diuinæ inſtitutionis falubri
tate prouifum eft, vt adreparandam mentium purita-
tem ,quadraginta nobis dierú exercitatio mederetur,
Item ad cul- in quibus aliorum temporum culpas, & pia operare-
temporūsc. dinierent, & ieiunia carta decoquerent.Ingreffuriigi-
dimedas per tur , dilectiſlimi,dies myfticos, & purificandis animis
opera pia. atquecorporibus facratiùs inftitutos, præceptis Apo-
2. Cor.7.
ftolicis obedire curemus, emundantes nosab omniin-
Feria 4. & 6. quinamento carnis ac fpiritus.Et in fine: Secundaigi-
itiun. cafab . tur & quarta & ſexta feria ieiunemus : ſabbato autem
batinis vigi . apud S.Petrum vigilias celebremus, qui commendati
lijs. fibi gregis curam habere non definens, cuftodiam no-
Sancti Petri bis de fuis precibus obtinebit, auxiliante Deo nobis
preces .
per omnia .
SERMONE quinto : Quando opportunius,
dile & illimi, ad remedia diuina recurrimus, quàm
luberrimè nos quadraginca dierum ieiunio præpare- busfuſcipi.
mus.Non enim ijtantùm ,qui per mortis Chriſti re - cndum .
furrectionisg myſterium in nouam vitam baptiſmo
ſunt regenerante venturi, ſed etiam omnes populi re
natorum vtiliter fibi & neceſſarie prælidiū huius ſan
ctificationis adſumunt : illi, vt quæ nondum habent,
accipiant :ifti, vtaccepta cuftodiant. Dicente nanque
Apoftolo : Qui ftat, videat nè cadat :nemo eft tanta fir - s.Cor.1o .
mitate fuffultus, vide ſtabilitate fua debeat effe fecu .
rus.Vtamur igitur,dilectiſlimi; faluberrimi temporis
venerabilibus inftitutis , & folicitiore cura , cordis no
ftri piacula tergamus.
43: SERMONE fexto : Quod ergò, dile & iſlimi,in
omni tempore vnumquenque conuenit facere Chri
ftianum ,id nunc ſolicitiùs eft & deuotiùs exequendú,
vt apoſtolica inftitutio quadraginta dierum ieiunijs Apoftolica
impicatur, non ciborum parcitate tantummodò , fed inftitutio .
priuatione maximèvitiorum.
44 SERMONE nono : In omnibus folennitaria
bus Chriftianis non ignoramus paſchale facramétum
effe præcipuum , cui condignè & congruè ſuſcipiendo
totius quidem nos temporis inftituta reformant, fed
deuotionem noſtram præſentes vel maximè dies exi.
gunt, quos illi ſublimiſlimo diuinæ miſericordiæ 'ſa
craméto ſcimus eſſe contiguos.In quibusmeritò à fan- A fan &tis Apo
ctis Apoftolis per do & rinam Spiritus ſancti maiora ftolis cur an .
te paffionem
ſuntordinata ieiunia, vt per comuneconſortium cru .Domini Qua
cis Chrifti etiam nos aliquid in eo , quod propter nos drageſimale
geſfit, ageremus, ficut Apoftolus ait : Si compatimur, ieiunium in .
ftitutum .
& conglorificabimur, Certa atque ſecura eft expecta Rom.s.
tio promiffæ beatitudinis ,vbì eſt participatio Domi- Nota.
nicæ paflionis.
45 . SERMONE decimo: Conſiderantes autem ,
quid per crucem Domini adepta eft vniuerſitas mun
di, cognofcimus ad celebrandum pafchæ diem, meritò
nos quadraginta dierum ieiunio præparari, vt digni
poſſimus diuinisintereſſemyfterijs.
46. SERMONEvndecimo de Quadragefima:Ap.
propinquante autem feftiuitate pafchali, adeft maxi
mum facratiſſimum ieiunium , quod obferuantiam Quadragelia
fui vniuerfis fidelibus fine exceptione denunciat: quia męiciunium
nemo tam ſanctus eft, vtnon ſanctior : nemo tam de . Vniuerſale .
uotus, vt non debeat eſſe deuotior.
47. ET ſermone duodecimo:Appropinquante, di.
lectiſlimi, folennitate pafchali, ficeft præcurrédacon
ſuetudo ieiunij,vt nos quadraginta dierum numerus
ad ſanctificationé corporis& mentis exerceat. Suſce
pturi enim feſtorūomniū maximü feſtum , ea nos de
bemus obſeruátia præparare, vtin cuius ſumus reſur
rectione conreſuſcitati, inipfius inueniamur paſſione
cômortui. Et paulò pòft: Continentia nutriendis atæ
ſeruandis animi & corporis bonis, & incrementa pre
bet, & roborat.Vndèin cæleftibus Ecclefiæ diſciplinis, Diuinitùs in.
Atitutorum
multùm vtilitatis ad ferütdiuinitùs inftituta ieiunia, ieiuniorum
vidum continentiæ legibuscarnalis ſubijcitur appeti- vtilitas.
tus,motus quorp interior temperetur, vtficutcorpus
à cibis,ità mens ab iniquitate ieiuner.

Quid verò his reſpondendum eft ,qui legem Eccleſiaſtici Ieiuny

conuellunt atque contemnunt?

1.Tim.4.2 Coloff.2.cd Deue 14.ab A. Primùm admonendifunt iſti,nè falsò Catholicis affingant,

& 32. affertione fidei.Bacar.quòd Apoftolus * deteftatur, & Eccleſia ſemper dánauit in Iudæis,
can.3.1.Toleria
s.can.14.
Manichæis & Priſcillianiſtis : quòd videlicet aut ſecundú legéMo
&
rib.Manich.cap.13.& 14. Cont Adimant faicam ,aut ex ſuperſtitioneà cibis quibuſdam abftineant. Catholici

uihorum decret cap de bataient wedi enim, ſicut Auguſtinus Fauſto Manichæoºreſpódet,quòd à carni
cel cap.i4.Genc : dodeli Led.zo. bus abſtinent
, edomandi corporis cauſa id faciút, propter animam
ab irra.
 DE I EIVNIO. 495
ab irrationalibus motibus ampliùs humiliandam , non quòd car- Nove sona batang Materialet

nes eſſe immundas credant

. Nec folùm à carnibus, verùm à qui- afton.dseRomeo daConinck.s.d
buſdam etiam terræ fru & ibus abſtinent, vel ſemper, ficutà pauci, o frete augud anglos. Epifc. tefte
vel certis diebus atque temporibus, ficutiper Quadrageſimam fer- viso al mioni Miete in vitaFaulicremi
mèomnes.Sic Auguſtinus.Atqueante illum idipſum etiam docet doet.Eccl.Cathol.

Epiphanius : vbì confutat Aërianam hæreſim , quæ ftata Eccle- Heref:73. Si Auguft.hærefi8. Ité Das
1
ſiæ Ieiunia cuique libera eſſe vult , atque ad ea neminem obli
gari.

Ď. Quòd autem in publicis ieiunijs, ficut & in precationi- d Hieron.in Epiß.ad Galat.cap.4.Leo
bus & ferijs, ratio temporis obſeruatur, id ordinem & concor-4.de quadragefima. Basil.Orat.2.del:
iunio .
diam publicam in Eccleſia confirmat ,illuftrat ac promouet. De
indè priuata ieiunia non ità multi quidem imponerent ſibi, vt
potè naturali carnis amore ventrisqueftudio ad ſuſcipienda eaim
pediti .
C. Iam quòdmagni momenti , & certi meriti ſit , eiuſmodi iė

iunia reuerenter ample &ti, ſeduloque obferuare, tam apertè pro

bat Hieronymus 2 Auguft. hærefi 13. & Ambroſ.

contra louinianum ,hac de re ampliùs vt à nul- epidlo:.

Quibus addenda funt, quæ ſuprà docuimus

lo poflit dubitari.
de præceptis Eccleſiæ obſeruandis, idque ad ſcandalum euitan- f Auguft.epift.is. ad Tantuar.cap.s.
dum , & ob diſciplinam publicam retinendam , neque modò
propter iram , ſed etiam propter conſcientiam , vt Apoſtolus & g Roman,136
dixit.

D. Conſtat autem , ſicut omnium ætatum ſcriptores compro- 1 Aug.epift.36. Epiphan.in cõpendiar.

bant , Eccleſiæ difciplinam , conſuetudinem , traditionem fan-

, fer..& z.de pentecofte.Itë fet.2.& 9.de
Qionem hanc & effe conſtantem , & indè ab initio fuiffe , vt 10.menfis.Raba.lib.z.de inftitut.cleric.

diebus quibufdam , præſertim Quadrageſimæ, Ieiunium hoc in ordinein vign and clean
Eccleſiaſticum obferuaretur. Ità docent Canones " Apoſtolo. do& r.Theophilus Alex.li.z.palehai.Ma

rum & Sacroſanctæ Synodi . Gangrenſis quidem " Anathema- Leo & Betnar.decadem.Orig.hom.18.
te . eos ferit, qui communia totiusEcclefiæ leiunia contemnunt: epift.119.cap.15.& in pfalmı.10.
Toletana - verò communione eos priuari iubet, qui fine ineui- i Laodic.ca.so.2.Bracar.can.3.4.Car

tabili neceſſitate & euidenti languore carnibus in Quadrageſi- m ca.19.Item.Mogunt.cat

n 8.Tolet. can 9. Vide Teleſph. in cpift.
maveſcuntur. ad vniuerfos: Theophilum Alexan.lib.3.
E. Et fingularis Patrum eſt ardor in commendando , vrgen . Niceph.lib.5.cap.sa Chryfoft. Homil.

do, & exigendo ºieiunio , præſertim Quadrageſimæ , quod qui- o bela homil.z.deieiunio.Aug. ferm .
dem ab e Apoſtolis inſtitutum videri volunt. Ab hoc Patrum decem robes de toi:215.34,36.897.
fpiritu funt alieni, qui ieiuniorum legem ſibi alijsque relaxant, adMarcellam ,

& carnis licentiæ , non libertati Euangelicæ , patrocinantur. Hi

carnem cum vitijs & concupifcentijs nolunt crucifigi, ac pro-4 Galat.s.de

indè quæ ſunt " ſpiritus, non fapiunt: ſed fpiritum potiùs ex- 1.Corin 3.0
tinguunt, aduersùsdo& rinam Apoftolicam . Deindè palàm ob-Si
.Thenise Mártimus inLitanijs.

ſiſtunt Eccleſiæ matri , immò etiam . CHRIST o in Eccleſia Auguft.in epiftolaad Calulanum .
ſponſa ' loquenti atque præcipienti: vndè fibi certam damna- Theffal.i.c Actor.15. Hicrem..5.68
tionem acquirunt, quando fan & um & ſalutiferum , & ab Eccleſia : Rom.13. Leuil.23.cn.Reg 14.0f3Rc

nobis vſquecommendatum ieiuniorum inſtitutum ,abrogant re- tra & at: 23.in loan.Ambrof.fermo.as.de
36. Timo.1.
ba.lib.2.de inftit.cler.ca.25.
pudiántve.

TESTIMONI A.

1.A. PRIORIS ad Timotheü quarto :Spiritus au-
tem manifeftè dicit, quia in nouiflimis téporibusdif-
cedent quidam à fide, attendentes ſpiritibus erroris &
doctrinis dæmoniorum , in hypocriſi loquentiū men-
dacium , & cauteriaram habentium fuam conſcientiá,
prohibentiū nubere, abſtinere à cibis, quosDeus crea
uit ad percipiédum cum gratiarum actione fidelibus,
& ijs qui cognouerunt veritatem . Quia omnis creatu
ra Dei
-
 4985 DE TEIVNI: 0 .
ra Dei bona eſt, & nihil reijciendum quod cum gratia
rum a & tione percipitur.fanctificatur enim per verbum
Dei & orationem .
AD Coloſſenſes ſecundo : Nemo ergo vos iudi-
cer in cibo aut in potu ,aụcin parte diei fefti, aut neo-
meniæ , aut fabbatorum : quæ ſuntvmbra futurorum ,
corpus autem Chriſti. Si ergòmortuieftis cum Chri-
ſto ab elementis huius mundi, quid adhuc tanquàm
viuentes in mundo, decernitis ? Ne tetigeritis, negu
ftaueritis ,nequecontrectaueritis: quæ ſunt omnia in
interitum ipſo vſu , fecundùm præcepta & doctrinas
hominum.quæ ſunt rationem quidem habentia ſapi-
entiæ in fuperftitione & humilitate, & non ad parcen-
dum corpori, non in honore aliquo ad faturitatem
carnis.
3. DEVTERONOMII decimoquarto : Ne
comedatis quæ immunda ſunt. Hoc eft animal quod
comedere debetis : Bouem , & ouem, & capră, ceruum
& capream, bubalum & tragelaphum , pygargū, ory-
gem, camelopardalum . Omneanimal quodin duas
partes findit vngulam , & ruminat, comedetis. De his
autem quæ ruminant, & vngulam non findunt, hæs
comedere non debetis, camelum ,leporé, chærogryl-
lum : quia ruminant, & non diuidunt vngulam , im
munda erunt vobis . Sus quoque, quoniam diuidit vn .
gulam , & nonruminat; immunda erit :carnibus corü
non veſcemini, & cadauera non tangetis.Hæc coinede.
tis ex omnibus quz morantur in aquis . Quæ habent
pinnulas & fquàmas, comedite: quæ abſque pinnulis
& ſquamis ſunt, nè comcdatis, quia immunda ſunt.
Omnes aues mundas comedite. Immundas nè come
datis: aquilá ſcilicet, & gryphum, & haliæetū, ixon,
& vulturem ac miluum iuxta genus ſuum : & omne
coruini generis, & ftruthionem , ac noctua, & larum,
atque accipitrem iuxta genus ſuum : herodium accy
gnum , & ibin, ac mergulum , porphyrionem , ac ny
& icoracem , onocrotalum , & charadrium , fingula in
genere fuo : vpupam quoque, & veſpertilionem . Et
omne quod reptat & pennulas habet, immundum
erit , & non comedetur. Omne quod mundum eft,
comedite. Quicquid autem morticinum eft, nè ve
Scamini ex co .
4. CANONE quinquageſimo Apoftolorum : Si
Abfidenses quis Epiſcopus, presbyter , vel diaconus, vel omninò
acibis
pte r abpro
om.i. ex facerdotali numero, à nuptijs, carnibus & vino, no
nationem . propter exercitationem , fed propter abominationem
abſtinet, oblitus quòd omnia valdè bona , & quòd
Geni. maſculinum & femininum fecit Deus hominem :fed
blaſphemans calumniatur opificium , vel corrigatur,
vel deponatur, & ex Eccleſia eijciatur . Similiter &
laicus.
5. ET canone quinquagefimofecundo : Si quis Epi.
fcopus, vel presbyter , vel diaconus in feftis diebusiebus
carnem & vinum non ſumit abhorrens, & non pro-
pter exercitationem , deponatur: vt qui habeat in-
uftam conſcientiam propriam , & fit multis offenfio-
nis caufa . 15
6.
CONCILIVM Gangrenſe canone fecundo :
.211 Si quis eum , quicarnem , præter ſanguinem & idolo-
thytum & fuffocatū, cum pietate & fide comedit, con-
demnat, tanquàm cô quòd ea y eſcatur,fpem non ha-,
beat, fit anathema.
7. CONCILIVM primumi Toletanum in aſſer-
gone fidei: Si quis dixerit vel crediderit, carnes auiú
ſeu pecudum ,quæ ad eſcam datæ ſunt, non tantùm pro
caftigatione hominum abftinendas, fed execrandas ef-
ſe, anathema fit. Si quis in errore Priſcilliani fe &tâ fe
quitur, velpfitetur, vt aliud in ſalubri baptiſmo con
tra ſedem ſancti Petri faciat, anathema fir.
8. CONCILIVM primum Braccarenſe canone
decimoquarto : Si quis immundos putatcibos carni-
um , quas Deus in vſum hominum dedit, & nonpro-
pter afflictionem ſui corporis, ſed quali immunditi-
am putans, ità abftineatab eis, vtnec olera cocta cum
carnibus præguſtet, ficut Manichæus & Priſcillianas
docuerunt, anathema fit,.
9. ET canone trigefimofecundo : Item placuit, vt
quicunque in clero cibo carnium nó vtuntur, proamá
putanda ſuſpicione Priſcillianæ hæreſis, vel olera co .
& ta cum carnibustamen præguſtaré cogantur. Quod fi
contempferint, fecundùm quod de talibus fancti Pa
tres antiquitus ftatuerüt, neceſse eſt pro ſuſpicione hę
refis huius, hos excommunicatos, ab officio omnimo
de remoueri.
10 . AVGVSTINVS libro trigefimo contra Fau
ftum Manichæum , capite quinto : Audi quod confite- 1. Tim.q.
ris te non viderc, qua mente & confilio hoc aduersùm
vos capitulum proferamus: nó quòd à carnibusabf
tincatis: nam hoc à quibuſdam & primi patres noftri
fecerunt,ficut commemoras; non tamen ea damnan
di,ſed ſignificandigratia, quod non intelligitis : & vn
de iam quantùm ſufficere videbatur,in ſuperioribus
partibus operishuius locutus ſum : & Chriftiani, non Cur Catholi.
hæretici,fed catholici, edomandi corporis cauſa pros Caraibus ac.
prer animam ab irrationalibus motibus ampliùs hu
miliandam , non quòd illa eſſeimmunda credant, non
folùm à carnibus, verùm à quibufdá etiam terræ fru
& ibus abftinét : vel ſemper, ficutpauci : vel certis die
bus atque temporibus, ficut per quadragefimam fere
omnes, quanto magis quiſque vel minùs feu voluerit
ſeu potuerit. Vos autem ipſam creaturam negatis bo- Qua intētio .
nam, & immüdam dicitis, quod carnes diabolus ope- ne Manichai
retur fæculentiore materia mali:ac per hoc cas, tan- abitinene.
quàm immundiora & truculentiora Deiveftri vincu .
la exhorrétes abijcitis, Et paulò pòft: Cùm enim Apo
ftolus dixiffet, Abſtinentes à cibis quos Deus creauit ,.Tim.4.
ad percipiédum cum gratiarum a & ionefidelibus: fe .
cutus,ait : Et ijs qui cognouerütveritatem : quoniam
omnis creatura Dei bona eſt, & nihilabijciendú ,quod
cum gratiarū actione percipitur : ſanctificatur enim
per verbū Dei & orationem.Hec ſuntquęnegatis:hoc
animo,hae voluntate, hac opinione ab eſcis huiuſmo
di temperatis, quòd non ſignificatione,fed natura ma
læ & immundæ fint. Qua in recreatoré earum fine du
bio blafphematis: hoc eft quod pertinet ad doctrinam
dæmoniorum . Nolite ergò mirari hoc de vobis tanto
antè à ſancto Spiritu prophetatum .
11. IDEM in libro demoribusManichęorum , capi.
se decimotertio: Nisìfortèquòd non veſcimini carni
bus, & vinum non bibitis, fignaculum oris miradum
& laudandum putatis. Quod quæro à vobis quo fine Quo fine
faciatis. Finis enim , quò referuntuşea quç facimus,id quidque fiat,
eft, propter quem facimus quicquid facimus: lino ſo intuendum .
lùm inculpabilis,ſed etiam laudabilis fuerit, tunc de
mùm etiam facta noftra laude aliqua digna funt : fin
ille iure merito's culpatur, quem fpectamus & intue
mur, cùm in aliquo verſamur officio, id quoquè offi
cium nemo improbandum vituperandumą dubita
uerit, De Catilina memoriæ proditum eſt, quod fri
gus, fitim ,famem ferre poterat. Hæc erat illi fpurco
facrilegoq etiam cum Apoftolis noftris cõmunia . YA
dè ergo difcernitur parricida ifte ab Apoftolis noftris,
nisì fineillo ,quem diuerfiffimú fequebatur? Nanque
ille ifta tolerabat, vt immoderatiffimas & immanilli
mas explerer cupiditates : illi ecótra, vt eas premerēt,
& dominanti rationi feruire cogerent. Soletis & vos,
cùm catholicarum vobis virginum multitudo prædi
catur, dicere: Etiammula virgo eft. Temerè id quide,
propter imperitiam Catholicæ diſciplinæ, ſed tamen 1
fignificantes vanam effe continentiam ifta, nisì ad alia
quem re & iſfimum finem certa ratione referatur, Polo
funt & Catholici Chriftiani veftram à vino & carni
bus abftinentiá, iumentis & multis paſſeribus, poftre
mò etiam innumerabilibus generibus vermium con
parare. Sed nè in veftram incidam temeritatem , non
id præproperè faciam , fed diſcutiam primò, quo ifta
fine faciatis . Iam enim conſtat inter vos, viopinor,
huiuſcemodi moribus nihil aliud effe quærendum .
Si ergo
 DE I E I V NI 0. 497
Abftinentia Siergo parfimoniæ gratia & coercendæ libidinis, qua tem qui ſapit,& re& tè fentit, códemnat eum qui come
probatur,
quæ coërcen . eſcis talibus& potu delectamur & capimur, audio & dit. Nam & abftinentia & elus participatio , ſunt in Monachorā
abſtinentia
dælibidinis probo. Sed non ita eft. mentis poteftate. Porrò autem vira monaftica non eft Licur & vica ,
& parſimo. 12. E T capite decimoquarto : Apparet igitur ; ve ex neceffitate; ſed libera animi voluntate ſuſcepta. Et liberè fufcio
niz cauſa hoc ex Apoftolicis legibus didicimus. Qui comedit, pitur.
opinor, quo fine à carnibus & à vino litabſtinendum ;
fuſcipitur.
Adcóprimen Is finis eſt triplex : Ad comprimendam delectatio . inquit , non comedentem non ſpernat: & qui non Rom.14.
dam delecta nem , quæ in his maximè cibishaberi folet, atque in comedit, comedentem non iudicet. Et rursùs : Omnia
tionem cibi tali potu vfque ad ebriofitatem peruenire. Ad tuen munda, fed malum eft homini , qui per offendiculum
Au tuendam dam infirmitatem , propter illa quæ ſacrificantur at comedit. Itaque ipfos impiosin epiftola ad Timothe
infirmitatė. que libantur. Et quod maximè commendandum eſt, um repræhendens, hæc ſcripfit: Spiritus autem ma- s. Tim.f.
Propter ſcan . propter charitatem , nè imbecilliorum ab his conti- nifeftè dicit, quòd in nouiflimis temporibus aberra
dalum
Rom.14 . nentium offendatur infirmitas.Vos autem immunda bunt quidam à fide, & c . Et Corinthijs etiam iuſſit,
effe obfonia dicitis, cùm dicat Apoftolus: Omnia mun quicquid in macello venditur, comedere,nihil inter- .Cor.so.
da effe, fed eimalum effe, qui per offenfionem mandu- rogantes propter conſcientiam , & eum qui ab aliquo
cat. Et prorsùs credo vos iſtis epulisinquinari, eo ipſo infideli vocatur ad conuiuium , eorum quæ apponun
quo immunda eſſe arbitramini. Ait enim : Credo & tur,fecurè participem effe iuſfit, nisì fortè aliquis fi
confido in Domino Ieſu , quia nihil commune per ſe- gnificauerit, aliqua ex obfonijs , fuiſſe immolata. Tan
ipfum , ſed eiqui exiftimat aliquid commune eſſe, illi tum abfuit ytdiuinus ille vir carnibus veſci prohibe
commune eft.Cuiautem dubium eft, commune illum ret, Iam verò ipfe quoque Dominus de ſeipſo dixit :
immundum & inquinatum vocaſſe ? Venit filius hominis, comedens & bibens, & dicunt : Matth.II.
13. ET in libro contra Adimantum Manichæi diſci- Ecce homo vorax, & vini potor, publicanorum ami
pulum , capite decimoquarto : De carne autem non cus & peccatorum . Et cùm paſcha perageret; agnum Matth . 26 .
Rom.s4 . manducanda, & non bibendo vino, quod ait Apofto- comedit , ſcilicetcum diſcipulis : & ad nuptias voca- loan. 2 .
lus, non quia illa immunda arbitratus eft, hoc præcea tus, non folùm non prohibuit bibere, ſed etiam con
| pit, ficut iſti exiſtimant,& errantes in errorem præ- uiuantibus vinum admirabiliter fabricatus eft . En
cipicant, quibus calia perſuaſerunt: ſed cùm ipſe po- cratitarum ergò feu Abitinentium erroré diuina etiam
ſuerit cauſam , cur hoc dixerit, nonelt nobis hæc in- decreta pulchrè conuincunt. Dei autem Ecclefia ad
terpretanda vel exponenda ſententia . Sufficit enim uerfatur quidem fabulis hæreticorum , diuina verð
ipfum de Apoftoli epiftola totum locum huic ſermo- decreta ſequitur,
ni contexere, vt & cauſa manifeftiùs appareat, cur hoc 15 . BERNARD V S ſermone fexagefimoſexto
Hereticorum Apoftolus dixerit, & iftorum fraus; qui particulas in Cantica: Supereft vt & de reſiduo Apoftolicze pro
frausin citan quaſdam de fcripturis eligunt, quibus decipiantim- phetiæ iftos aliquantulùnı exagitemus. Abftinent nan -Tim.4.
dis ſcripturis peritos, non connectentes quæ fuprà & infrà fcripta que hi ( vt prædixit ille) à cibis quos creauit Deus ad ſed
No abftinere,
hærctice
ſunt, ex quibus voluntas & intentio fcriptoris pof- percipiendum cum gratiarum ačtione: hinc quoque abftincre,hç
Rom.14. fit intelligi. Sic ergò Apoftolus ait : Infirmum autem hæreticos ſe probantes, no fanè quia abftinét, ſed quia reticú facit.
in fide recipite, non in diſceptationibus cogitatio- hæreticè abftinent. Nam & ego interdum abftineo , fed Abftinet Ber
Expoſitio ca. num & c. Nunquid eget cuiufquam interpretatione, abftinentia mea fatisfa &tio eft pro peccatis, non ſuper- tis
nardus,vela.
faciat pro
14.20 Rom .
veintelligatur cur hoc Apoftolus dixerit : & quanta ftitio pro impietate.Num redarguimus Paulum quòd peccatis .
illi malitia de ſcripturis certa quæque diſcerpunt, caſtigat corpus fuum , & in feruitutem redigir ? Abfti- 1.Cor.9.
quibus circunueniant imperitos! Nam & munda eſſe neo à vino, quia in vino luxuria eſt: aut fi infirmus Ephe.s:
A carnibus
omnia dixit Apoftolus ſecundùm fidem : & ei eſſe im- fum ,modico vtor, iuxta confilium Pauli, Abftineo à curabftine,
munda, quiputat immunda: & tunc eſſe ab eis tem carnibus, nė, dum nimis nutriunt carnem , fimul & car bat Diuus
perandum , cùm per offenſionem accipiuntur : id eft, . nis nutriát vitia. Panem ipſum cũ méfura ſtudebo ſu- Bernardus.
cùm aliquis infirmius putat fibi ab omnibus carnibus mere,nèonerato ventreſtare ad orandumi tædeat, & nè
temperandum ,nè incidat in carneni immolatitiam : improperet etiam mihi propheta quia panem meum Leuit.26.
Eſaiæ 23.
& ideò eum qui manducat, poteſt arbitrari in hono- comederim in faturitate. Sed ne fimplici quidem aqua
rem idolorum id facere : & ex eo grauiter offendi, ingurgitare meaſſueſcam , nè diftentio fanè ventris yf
cùm ipfa immolatitia caro , fi ex fide à neſciente acci- que ad titillationépertingat libidinis. Hæreticus ali
1.Cor.1o .
piatur, neminemmaculet. Vndè alio loco idem Apo ter . Nempe horret lac, & quicquid ex eo conficitur : A lacticinijs /
ſtolus interrogare vetat,cùm quid de macello emitur, poftremò omne quod ex coitu procreatur. Redtè & ouis & c.quo.,
vel ab aliquo infideli quiſquam vocatus, in menſa Chriſtianè, fi non idcircò quia ex coitu, ſed nead coi- Atianè abfti
eius exhiberi fibi carnes videt, quas ifti immundas tum prouocent.Cæterùm quid fibi vult, quòd ità ge- accur.
arbitrantur, non propter immolationem , fed quia car- neraliter omne quod ex coitu generatur, vitatur?Su
Rom.14. nes ſunt, cùm Apoftolus clamet omnia munda effe, & fpicionem generat mihi obſeruatioifta ciborum tam
Tic.a.
s.Tim. 4 . omnem creaturam Dei bonam eſſe, & omnia fan &ti- fignanter expreffa. Veruntamen fi de regula Medico
ficari per verbum & orationem : & tamen temperan rum hæc profers nobis, non repræhendimus curá car
dum ab eis , fi quis fortè infirnus offenditur. Et nis ,quam nemo vnquam odio habuit, fi taménon ni- Epheſ.s.
De quibus lo quodam loco apertifſimè iftos fignificauit, cùm di- mia fuerit. Side diſciplina abftinentium , id eſt; ſpiri
jus in epift. cit, In nouiflimis temporibus futuros quofdam , tualium medicorum ſchola: etiam virtutem approba
ad Tim.ca.4.prohibentes nubere , abftinentes à cibis quos Deus mus, qua carnem domas, frenas libidinem . At lidein- Ad domandă
creauit. Hos enim propriè defignat, qui non propter- ſania Manichæi præſcribis beneficentiæ Dei, vt quod carnem & li.
cà temperant à cibis talibus, vt aut concupiſcentiam ille creauit & donauit ad percipiédum cum gratiarum nandam .
ſuam refrenent, aut infirmitaţi alterius parcant: ſed actione, tu non modò ingratus, ſed & cenſor temerari- 1.Tim.4.
quia ipfascarnes immundas putant, & earum creato us , immüdum decernas, & tanquàm à malo abftineas: Manichæi
cur abftinent
rem Deum eſſe negant. non planè abftinentiam collaudabo ,fed execrabor ma- A cibis.
14. THEODORET V S in epitome diuino- litiam & blaſphemiam : te magis immundữ dixerim ,
Qua intētio- rum decretorum , capite de Abftinentia: A vino au- qui immundum quid putas.
ne hæretici tem , & ab eſu carnium , & ab alijs eiufmodi abftinen 16. ISID O R V. § Hiſpalenſis libro primo deof.
Encratita , &
qua Eccleſia tiam , non fimiliter àc hæretici amplectitur Eccleſia . ficijs Ecclefiafticis, capite quadragefimoquarto : Car - Carnis eſus
á eibis abfti. Illi enim ab ijs, tanquàm abominandis, abftinendum nes autem & vinum poft diluuiú hominibus in ýſum ac vini potus
net. quando co .
effe cenfent, Ecclefia autem nihil horum decernit : ne conceſſa funt. Nam initiò permiffum non fuerat, nisi perit.
que enim eorum prohibet participationem , & ideò tantùm illud, vt ſcriptum eft, Lignum fructiferum & Genc.se
alij quidem permiſlis à legebonis & voluptatibus ſe . herbam ſeminalem dedi vobisin eſcam . Pofteà verò
curi fruuntur, alij verò ab eis abftinent ; nullus au per Noë data funt in efum cuncta animalia, vini quo- Genc.9.
Rrr què tunc
 498 DE I EIVNIO.
que cunc attributa licentia cft. Sed poftquàm Chri-
kus, qui eft principium & finis,apparuit,hoc quodin .
principio ſuſpenderat, etiam in temporum fine retra-
xit, loquens per Apoftolum ſuum : Bonū eſtnon man ,
Rom.14 : ducare carnem ,& non bibere vinum . Et iterùm : Qui
Cur clus cat- infirmus eft,olera manducer. Non igitur quia carnes
nium prohi-malæ ſunt, ideò prohibentur, ſed quia earum epulas
clefia certis carnis luxuriam gignunt, fomes enim ac nutrimen
téporibus. cum omnium vitiorum ſynt. Eſca ventri, & venter
1.Cor.6. eſcis : Deus autem & hunc & hanc deftruet. Piſcem ſa .
loan.21 . ne, quia eum poft reſurrectionem accepit Dominus,
poffumus manducare. Hunc enim nec Saluator nec
Apoſtoli prohibuerunt,
37 . GENESIS primo : Dixitos Deus, Eccè dedivo
bis omnem herbam afferentem femen fuper terram , &
vniuerſaligna quæ habent in ſemetipfis ſementem ge
neris fui, vt fintvobis in eſcam .
3
18 . ET capite ſecundo: Præcepitų ei dicés: Ex omni
ligno paradifi comede: De ligno autem ſcientiæ boni
& malinè comedas . In quocunque enim die comede-
ris ex eo ,morte morieris.
19. CAPITE nono: Et omnequodmouetur& vi-
uit, erit vobis in cibum : quafi olera virentia tradidi
vobis omnia: Excepto, quòd carnem cum fanguine
non comedetis.
20 . LEVITICI decimo : Dixit Dominus ad Aa-
ron : Vinum & omne quod inebriare poteft, non bi-
betis tu & filijcui,quando intrabitis in tabernaculum
teſtimonij, nè moriamini: quia præceptum ſempiter-
num eft in generationes veftras. Et vt habeatis fcien-
tiam diſcernendi inter fanctum & prophanum , inter
pollutum & mundum : doceatist filios Ifraël omnia
legitima mea, quęlocutuseft Dominus ad eos per ma
num Moyfi.
21 . NVMERORVM fexto : Loquere ad filios Il
raël, & dices ad eos : Vir fiue mulier cùm fecerint vox
tum vt fanctificentur, & fe voluerint Domino conſe-
crare: à vino & omniquod inebriare poteſt, abſtine-
bunt, Acerum ex vino, & ex alia qualibet potione, &
quicquid ex vua exprimitur, non bibent: vuas re
centes ficcásque non comedent cunctis diebus qui-
bus ex voto Domino conſecrantur: quicquid ex via
nea effe poteft , ab vua paſſa vſque ad acinum , non
comedent.
22. IVDICVM decimotertio : Erat quidam vir de
Saraa & de ftirpe Dan, nomine Manuë, habés vxorem
fterilé.Cuiapparuitangelus Domini, & dixit ad eam:
Sterilis es & abfos liberis : ſed concipies & paries filiú.
Caue ergò nè bibas vinum acficeram ,nec immundum
quicquã comedas. Et paulò poft: Dixit's angelus Do-
mini ad Manue : Ab omnibus quæ locutus ſum vxori
tuæ , abftineat ſe : & quicquid ex vinea naſcitur, non
comedat : vinum & ficerá no bibat, nullo vefcatur im-
mundo : & quod ei præcepi, impleat air cuſtodiat.
23. HIEREMI AE trigefimoquinto : Verbum
quod factum eſtad Ieremiam à Domino in diebus lo
acim filij lofix regis Iuda, dicens : Vadead domũ Re
chabitarum : & loquere eis, & introduces eos in do-
mum Domini in vnam exedram thefaurorum , & da
bis eis bibere vinum. Et aſſumpfi lozoniam filium le
remię filijHaſanię , & fratres eius, & omnes filios eius,
& vniuerfam domum Rechabitarum , Et introduxi
eos in domum Domini, ad gazophylacium filiorum
Hanan filij legedeliæ hominis Dei, quod erat iuxta
gazophylacium principum , ſuper thefaurum Maaliæ
filij Selum , qui erat cuftos veſtibuli. Et poſui coram
filijs domus Rechabitarum ſcyphos plenos vino &
calices : & dixi ad eos, Bibite vinum . Qui refponde-
runt, Non bibemus vinum : quia Ionadab filius Re- .
chab, pater nofter, præcepitnobis,dicés : Non bibetis
vinum vos & filijveſtri vſque in ſempiternum.Etdo
mum non ædificabitis, & ſementem non feretis, & vi
neas non plantabitis, nec habebitis : ſed in tabernacu-
lis habitabitis cūctis diebus veftris, vt viuatis diebus
multis fuper faciem terræ in qua vos peregrinamini,
Obediuimus ergò voci Ionadab filij Rechab, patris
noftri,in omnibus quæ præcepit nobis : ita vt non bi.
beremus vinum cunctis diebusnoftris; nos & mulie .
res noftræ, filij & filiæ noftræ : & non ædificaremus
domos ad habitandum : & vineam & agrum & ſemen .
tem non habuimus : fed habitauimus in tabernaculis,
& obedientes fuimus iuxta omnia quæ præcepit no
bis Ionadab
tarum dixit pater nofter
Ieremias ,& c.Domui
: Hæc autem Rechabi
dicit Dominus exercitu .
um Deus Iſrael : Pro eo quòd obediftis præcepto lo
nadab patris veftri, & cuftodiftis omnia mandata eius,
& feciftis vniuerſa quæ pręcepit vobis : Proptereà hęc
dicit Dominus exercituum Deus Ifraél : Non deficiec
vir de ftirpe lonadab filij Rechab , ftans in conſpectu
meo cun &tis diebus.
24. DANIELIS primo : Propoſuit autem Daniel
de
in cordeſuo, nè pollueretur de menſa regis, neque
vino potus eius . & rogauit eunuchorum præpolitum ,
nè contaminaretur. Dedit autem Deus Danieli grati
am & mifericordiam in conſpectu principis eunucho .
rum . Et ait princeps eunuchorum ad Danielein : Ti
meo ego dominum meum regem, qui conſtituit yo
bis cibum & potum : qui fi videritvultus veftros ma
cilentiorespræ cæteris adoleſcentibuscoæuis veftris,
condemnabitis caput meum regi . Et dixit Danielad
Malafar, quem conftituerat princeps eunuchorum ſu .
per Danielem , Ananiam , Miſaëlem & Azariam : Ten
ta nos, obſecro, ſeruos tuos diebus decem , & dentur
nobis legumina ad vefcendum , & aqua ad bibendum:
& contemplare vultus noftros, & vultus puerorum
qui veſcuntur cibo regio : & ficut videris, facies cum
feruis tuis . Qui audito ſermone huiuſcemodi, tenta
uit eos diebus decem . Poft dies autem decem appa
ruerunt vultus eorum meliores & corpulentiores
præ omnibus pueris qui vefcebantur cibo regio, Por
rò Malafar tollebat cibaria, & vinum potus eorum :
dabato eis legumina. Pueris autem his dedit Deus ſci
entiam & diſciplinam in omni libro & fapientia : Da
nieli autem intelligentiam omnium vifionum & fo .
mniorum .
25. ET capite decimo:In diebus illis ego Daniel lu.
gebam trium hebdomadarum diebus , panem defide
rabilem non comédi , & caro & vinum non introiêrūt
in os meum ,fed nec vnguéto vnctus ſum , donèc com
plerentur trium hebdomadarum dies.
MATTHAEI tertio : Ipfe autem loannes ha
bebat veftimétum depilis camelorum , & zonam pel
liceam circa lumbos fuos: Eſca autem eius erat locufte .
& melfylueftre.
27. MARCI primo : Et eratIoannes veſtitus pilis
cameli, & zona pellicea circa lumbos eius, & locuftas
& mel fylueftreedebat.
28. LV CAE primo: Ait autem ad illum angelus,
NetimeasZacharia , quoniam exaudita eft depreca
tio tua : & vxor tua Eliſabet pariet tibi filium , & vo
cabis nomen eius Ioannem : & erit gaudium tibi& ex
ultatio , & multi in natiuitate eius gaudebunt. erit
enim magnus coram Domino : & vinum & liceram
non bibet :& Spiritu ſancto replebitur adhuc ex vtero
matris ſuæ.
29. ACTOR VM decimoquinto : Propter quod
ego iudico ( ait Iacobus ) non inquietari eos, qui ex
Gentibus conuertuntur ad Deum : ſed ſcribere ad eos,
vtabftineant fe à contaminationibus ſimulacrorum ,
& fornicatione, & ſuffocatis, & fanguine. Et paulo
pòft: Viſum eit Spiritui ſancto & nobis, nihil vltrà
imponere vobis oneris quàm hæc neceffaria : vtabfti
neatis vos ab immolatis fimulacrorum , & fanguine,
& fuffocato , & fornicatione : à quibus cuftodientes
vos,bendagetis.
30. A D Romanos decimoquarto :Itaque qux paciş
lunt, fectemur, & quæ ædificationisfunt, inuicèm cu
ftodiamus. Noli propter eſcam deftruere opus Dei,
Omnia
 DE iEÍ VNIÔ .
Omnia quidem ſunt munda : ſed malum eft homini
qui per offendiculum manducat.Bonum eſt non man-
ducare carnem , & non bibere vinum ,neque in quo
frater tuus offenditur, aut ſcandalizatur , aut infir-
matur,
31. PRIORIS ad Corinthios octauo : Videte au-
cem nè fortè hęc licentia veftra offendiculum fiat infir-
mis:Si enim quis viderit eum qui habet ſcientiam , in
idolio recumbêtem : nónne conſciétia eius cùm fit in-
firma, ædificabitur ad manducandum idolothyta ? Et
peribit infirmus in tua coſcientia frater, propter quem
Chriſtusmortuuseft? Sic autem peccantes in fratres,
& percutientes conſcientiam eorum infirmá, in Chri-
ftum peccatis. Quapropter fi eſca ſcandalizat fratrem
meum ,non manducabo carné in æternum, nè fratrem
meum fcandalizem .
32. PRIORIS ad Timotheú quinto :Noli adhuc
aquam bibere, ſed modico vino vtere propter ftoma-
chum tuum , & frequentes tuas infirmitates.
33 CANON quinquagefimusſextus ſextę Synodi
Conſtantinopolitanæ : Accepimus in Armeniorūre-
gione & in alijs locis,in Sabbatis & Dominicis fan &tæ
Quadrageſimę quoſdam oua & caſeum comedere. Vi-
Abtinentia ſum eft ergò & hoc, vtomnis Dei Ecclefia, quæ eft in
abouis & ca vniuerfo terrarum orbe,vnum ordinem fequens ieiu .
fco,ficut ab. nium perficiat, & abftineat ficutab omnimactabili, fic
bili,cómunis ab ouis & cafeo , quæquidem ſunt fru & us & fætus eo
roti Eccleſiz rum à quibus abftinemus. Si autem hoc non feruaue-
in Quadrage rint,fifint quidem Clerici, deponátur : fin autem Lai-
ci,ſegregentur.
34 . GREGORIVS Magnus ad Auguſtinum An :
glorum Epiſcopum ,tefte Gratiano diſtinctione quar-
ta, & luone parte quarta, capite vigeſimonono, vt ſu :
prà quæftionepræcedenti, A teſtim.vigefimoſeptimo.
Antonij abfti 35. ATHANASIVS in vita DiuiAntonij: Inedia
Dentia . autem & vigiliarum intantùm patiens erat, vt creduli-
tatem viribus vinceret.Pernoctabat in oratione fępiſ
fimè, edebat ſemel in die poft folis occaſum , nonnun
quàm biduo,triduo'a, fic permanens, quarta demùm
die reficiebatur. Sumebat verò panem & fal, potumas
Delectus ci- aquæ perparuum.De carnibusverò & vino meliùs ta.
borum apud cere puto, quàm quidquam dicere,quoniam necapud
antiquos
qachos. mo plurimos quidem Monachorü iſtiuſmodi eſcæ in vſu
habeantur. Ibidem : Sic Antonio impenetrabilia mon-
tium, & deſerti interiora captanti, orationibus etiam
dedito, introëuntes fratres magnis vix precibus ex
torſerunt, vt oliuas, & legumen , & oleum, quod poſt
menſes aliquot miniftrabant, dignaretur accipere, &
ſenili modicum laxaret ætati .
36. HIERONYMVS in vita Paulieremitæ : Cibum
& veſtimentū eipalmapræbebat. Quod nè cui impof-
fibile videatur; leſum teftor & ſanctos angelos eius, in ciatorium habeant hi vitæ modum , non tamen exerce
ea eremi parte, quæ iuxta Syriam Saracenis iungitur,
Admirabilis vidiſſe memonachos,dequibus vnus, per triginta an tus : nisì fortaſsè rari aliqui in medio ipſorum ex
abflinencia
monachorü nos clauſus, hordeaceo panc& lutuléta aqua vixit:al propria voluntate hoc velint, verùm plerique ipſo
quorundain, ter in ciſterna veteri, quá gentili fermone Syricubam rum magis vtuntur largis edulijs, carnis eſu & vini
caque incre- vocant, quinq caricis per ſingulosdies ſuſtentabatur.
dibilis ijs
non credunt.9 Hæc igitur incredibilia eſſe videbunturij s ,qui nõ credo
Marc.so. diderint: quia omnia poſſibilia ſuntcredentibus.
37. IDEM in vita fan & iHilarionis : Eratauté tunc
annorum quindecim , & c. Igitur ſacco tantùm mem- proſabbato ieiunium eft in Ecclefia decretum ? Siverò tiæ 4. & 6 .
bra coopertus& pelliceum habens ependyten, quem etiam oportet conſtitutionem Apoftolorum profer- Citar cöftitu.
Hilarióis ad.illi beatus Antonius proficiſcenti dederat, ſagumą ru-
huc adoleſcē
ris abftinétia fticum , inter mare & paludem , vaſta & terribili ſoli-
& delectus tudine fruebatur, quindecim tantùm caricas poſtſo-
ciborum . lis occaſum comedens. Et paulò pòft: A viceſimopri-
Poft annú 21. mo anno vſque ad vicefimumfeptimum , tribus annis
dimidium lentis fextarium madefactum aqua frigida
comedit, & alijs tribus panemaridū cum fale & aqua.
Polt 27.annū. Porrò à viceſiinoſeptimo vſque ad triceſimum , herbis
agreftibus, & virgultorum quorūdam radicibus cru
Poft35. annú , dis fuftentatus eft. A tricefimo autem primo vſquead
tricefiinumquintum , ſex vncias hordeacei panis & co .
&um modicè olus abſque oleo in cibo habuit. Sen-
499
tiens autem caligare oculosfuos,& totum corpus im
petigine & pumicea quadam ſcabredine contrahi, ad
fuperiorem victum adiecit oleum : & vfque ad fexage
fimumtertium vitæ ſuæ annum hoc cótinentiæ cucur
rit gradu, nihil extrinſecusaut pomorum ,aut legumi.
nis, cutcuiuslibet reiguftans, indè cùm ſe videret cor- Ab anno ſexa
pore defatigatum , & propinquam putaret imminere gelimoquar
mortem, à ſexagefimoquarto anno vſque ad octogeſi- to víquc ad
.
mum pane abftinuit, incredibili feruorementis, vtco
tempore quafi nouus accederet ad feruitutem Domi
ni, quo cæteri ſolent remiſliùs viuere. Fiebant autem
ei de farina & comminuto olere forbiciunculæ, cibo
& potu vix quinquevncias appendentibus : ficib com
plens ordinem vitx , nunquàm ante folis occaſum , Nunquàm
nec in diebus feſtis; nec in grauiſlima valetudine fol- ante folis og
uit ieiunium, iciunium :
38. EPIPHANIV S in cõpendiaria vera doctrina
de fide Catholicæ & Apoftolicæ Eccleſię: Sunt pręter
eà aliæ præeminentes vitæ conuerfationes, quæ in ea
dem ſancta Catholica Ecclefia ſeruantur, eorum in
quam , qui ab omnibuscarnibus abftinent, quadrupe. Abftinentia
dibusq; & volatilibus ac piſcibus, ouo item ac cafeo, ciborum in
& alia diuerfa vitæ inftituta. Nã vnuſquiſq fecundùm Ecclefia va
proprium laborem accipiet mercedem. Et quidá fanè rius.
abftinét ab omnibus his,aliquiverò à quadrupedibusS.Cor. 3.
folùm , volatilibusverò & reliquis veſcuntur. Alijve
tò à volucribus abftinét, vtuntur aüt ouis & piſcibus.
Alijneq ouis veſcuntur; alij piſcibus ſolis. Alijetiam
. piſcibus abftinent, caſeo verò vefcuntur. Alijaūtne
que caſeum ſumunt.Iam verò adhucalij etiam à pane
abftinét, alijeriam ab arborum fru & ibus duris acnu
cibus, & à co & is.
39. ID E M hærefi feptuagefimaquintacontra Aě
rium : Erat Aërio ſermo furioſus magis, quàm hu
manæ conditionis, & dicebat: Quid eft Epiſcopus Certos iciu .
ad presbyterum ? &c. Sed neque ieiunium ,inquit, erit niorum dies
ordinatum . Hæc enim ludaica ſunt,& fub iugo ferui- Oppugnar
tutis. Iuſto enim lex nó eft pofica, ſed patricidis ac ma- reſis, ijfdem
tricidis & reliquis. Si verò omninò volo ieiunare, argumentis
qualemcunq eligam diem à meipfo , & ieiunabo pro- rana quibus
& c.Lutz
pter libertatem . Vndè apud ipſos ftudium eft, vt po
tiùs in die Dominica ieiunent, quarta verò & prolab
bato edant. Sæpè verò etiam quarta ieiunant,non ex
ftatuto , ſed ex propria, vt inquit, voluntate. In diebus Abftinentia
hebdomada
autem Paſchatis, quando apud nos fiunt humà dormi. ſancta
tiones, caftitates,afflictiones,ficcorum eſus, preces, vi
giliæ , ac ieiunia, & omnes animarum falutes per fan
&tas afflictiones: ipfi à fummo manè obfonantur, car- Attendant ad
neo ac vino venas ſuasexplentes, cachinnantur, riden- patres fuos,
tes ac ſubfannantes eos qui ſanctum hunc cultum he- fceue curan..t
quiin para
bdomadis Pafchatis perficiunt. Tametfi enim renun - cutem .
tur apud ipſos, ſed multo plùs carnis eſus & vini po
potu, velut fæpè dixi. Hæc ſunt quæ Aërius inmun
euomuit . Et paulò pòſt confutans eius fententi
am, ait Epiphanius : A quo verò non aſſenſum eftin
omnibus orbis terrarum regionibus,quòd quarta & Ieiunium fe .
re, quomodò illic decreuerunt quarta & profabbato fiorenu .
ieiunium per omnia, excepta Pentecofte, & de ſex die. s.cap.21.
bus Paſchatis, quomodò præcipiunt nihil omninò ac- Dele & us ci.
cipere, quàm panem & falem & aquam, qualémque baanada
diem agere, & quomodò dimittere in illucefcentem fanita
Dominicam , manifeftum eft. Quis autem magis de Ca. 19.lib.s.
his nouit ? hic'ne ſeductus homo, quietiam nunc fu- ftol.
Conftit.Apo.
pereft, & hucuſque in mundo verſatur, aut qui ante
nos teſtes fuerunt? Habentes ante nos traditionem in Traditio Ec
Eccleſia ,quique etiam à patribus traditum acceperüt, clefiaftica .
quemadmodùm etiam hi à fuis patribus didicerunt,
qui ante ipſos fuerunt, quomodò Eccleſia acceptam à
Rr'r 2 patribus
 .
$00 DE I EIVN
patribus fuis veram fideni vfque huc continet, item
traditiones.Deindè verò fi non de eodem argumento
quartarum & profabbatorum ijdem Apoftoli in con-
ftitutione dixiſſent,etiam aliter vndiquèdemonftrare
Ca.ar. lib.s. poſſemus. Attamen de hoc exactè fcribunt. Affumpfit
autem Ecclefia, & in toto mūdo aſſenſus factuseſt, an-
tequàm eſſet Aerius, & qui ab ipſo appellantur Aéria-
ni, Fortaſlisenim & ob hociuftiſtimum nomen acce
pit : Aërium enim fpiritum habebat ex immunditia,
quod ab aërijs ſpiritibus prauitatis, in ipſo contra Ec-
clefiam habitauit.
40. AVGVSTINVS in libro dehærefibusad
Aēriada ha . Quodvultdeū , hæreſi quinquageſimatertia : Aëriani
aclis. ab Aerio quodá funt nominati, quicùm eſſet presby-
ter, doluiſſefertur, q Epiſcopus non potuiſſet ordina.
ri, & in Arrianorû herelim lapſus, propria quoquédo,
Statos ieiu- gmata addidiffe nonnulla ,dicés, orare vel offerre pro
niorum dies mortuis oblationem non oportere, nec ftatuta folen-
abrogat Aëri
ani, & volunt niter effe celebranda ieiunia, ſed cùm quiſque voluě
ieiunia eſſe rit, ieiunandum , nè videatur effe fub lege .
libera . 41. 10 ANNE'S Damaſcenus in libro dehærefibus:
Aeriani ab Aērio Pontico di &ti ſunt. Fuit autem facer-
dos Euſtachij epiſcopi eius, cui Arianæ hæreſeos cri-
men obiectum eft,filius.Cum & fibi epiſcopatum de-
negatum videret, multa contra Ecclefiam docere infti
tuit, Arianorū nulli ſecundus.Adiecit aút quædam de
ſuo . Negat enim quicquá offerendú efle pro mortuis.
Prohibet Ač- Ieiunium feria quarta & ſexta, & quadraginta diebus
4. & 6. feria , ſeruari, & paſcha celebrari prohibet, ftata hæcdamnat
ac Quadrage omnia. Carnibus & cibis omnis generis vſus eſt fine
fimæ . religione. Quòd fi quis ieiuniū ſeruare velit, id ab eo
Abftinétiam
à carnibus certis ftatis diebus feruari negat oportere, fed quádo
nihili facit . volet. Negat enim fe legeteneri, negat etiam quicquá
Lege teneri inter presbyterum & epiſcopum intereſſe.
ticus.vult hçre 1. B. HIERONYMvs in caput quartū epiftolęad
non
Galatas : Dicar aliquis : Si dies obſeruare non licet, &
Argumētum
cótra certos menſes, & tépora, & annos :nos quoq ſimile criméin.
ieiuniorum currimus, quartam ſabbatiobferuátes, & parafceuen ,
& feriarum & diem Dominicam , & ieiunium Quadragefimæ, &
dies .
Pafchæ feftiuitatem , & Pentecoftes lætitiá : & prova-
rietate regionum , diuerſa in honore martyrű tempora'
Reſponſio
vna .
conftituta.Ad quod qui fimpliciter reſpödebit, dicet,
non eofdem Iudaicæ obferuationis dies eſſe quos no-
ftros . Nos enim non azymorum Paſcha celebramus,
ſed reſurrectionis & crucis . Nec feptem iuxta morem
Ifraël numeramus hebdomadas in Pétecofte : fed Spi-
ritus fan & i veneramur aduentū . Et ne inordinata con
gregatio populi fidem minueret in Chrifto, propter-
ea dies aliquot conftituti ſunt, vt in vnum omnes pa-
riter veniremus. Non quo celebrior fitdies illa, qua
conuenimus : fed quo quacunque die conueniendum
Altera ]
fit, ex confpectumutuo lætitia maior oriatur. Qui ve-
rò oppofitæ quæftioni acutiùs reſpondere conatur, ila
lud affirmat,omnes diesæquales effe,nec per paraſce-
uen tantùm Chriftum crucifigi, & die Dominica re-
ſurgere: ſed ſemper ſanctum reſurrectionis effe diem,
Ieiuniorum & femper eum carne veſci Dominica. Ieiunia autem
dies propter & congregationes inter dies propter eos à viris pru-
huomiPostiti dentibus conftitutos, qui magis ſeculo vacant quàm
tuti. Deo:nec
: poffunt, immò nolunt toto in Eccleſia vitæ
fuæ tempore congregari , & ante humanos actus, Deo
orationum ſuarum offerre facrificium . Quotus enim
quiſque eſt, qui ſaltem hæcpauca quæ ftatuta ſunt, vel
orandi tempora, vel ieiunandi, ſemper exerceat? Itaqz
ficut nobis licet velieiunare ſemper ,vel ſemper orare;
& diem Dominicam accepto Domini corpore indeli.
nenter celebrare gaudentibus : Non ità & Iudęis fas eft
omni tempore immolare agnum , pentecoften agere,
tabernacula figere, ieiunare quotidiè.
2. LEO fermone tertio & quarto de ieiunio ſepti-
mi menfis, vt fuprà quæſtionepræcedenti, B. teſtimo.
vigefimoprimo & fequenti.
3: ITEM ſermone quartodequadrageſima,ibidem
B. teſtimo.quadragefimoprimo,
..
I
0.
4. BASILIVS in oratione ſecunda deieiunio,vt
quæftione præcedenti, B. teftimo,octauo.
1. c. HIERONYMVS libro fecundo aduersùs Ieiunia Des
Iouinianum : Sequar ergò veſtigia propofitionis ex- grata elle, ex
pofitæ : & antequàm ad ſcripturasveniam , doceamą cebit
fcripturis
Hicrode
éxeis Deo grata ieiunia ,& acceptabilem continentia, nymus .
argumentis philoſophorum argumenta componam :
& probabo,no Empedoclis & Pythagorę nos dogma
fečtari, qui propter miten füxwolv ,omnequod mouetur
& viuit, edendum non putant : & eiuſdem criminis re
os arbitrantur,qui abietem quercúmque ſucciderint,
cuius parricidælunt & venefici: fed venerari condi
torem noftrum ,quiin vſus hominum cuncta creauit.
Et poft nonnulla : Hæc de argumentis Philoſopho
rum, exemplisg diſſerui, nunc ad exordium generis
humani, id eſt, ad noftra tranfiens, docebo primum
Adam in paradiſo accepiſſe præceptum , vt , cætera po. Gen.2;
ma comedens, ab vna arbore ieiunaret. Beatitudo pa
radifi abfque abftinentia cibi non potuit dedicari.
Quandiù ieiunauit, in paradiſo fuit : comedit,& eie
&tus eft: eiectus, ftatim duxit vxorem . Qui ieiunusin Geric.4.
paradiſo virgo fuerat, fatur in terra matrimonio co - Genes.
pulatur : & tamen eiectus, non protinùs accepit licen
tiam carnium veſcendarū :ſed tantùm poma arború ,
& fruges ſegetum , & herbarum olera eitraduntur in
cibum : vt exul quoque paradiſi, non carnibus, quę in
paradiſo non erant, fed fimilitudine frugum paradifi
vefceretur. Pofteà verò videns Deus, quod diligenter Gene.6.
appofitum eſſetad malitiam cor hominis ab adoleſcen
tia, & fpiritus eius in his permanere non poſſet, quia
erant caro, opera carnis diluuio condemnauit, & aui Ibidem .
diſlimá hominum gulam probans, dedit eis licentiam
comedendarum carnium : vt, dum fibi intelligunt li
cere omnia , non deſiderent magnoperè quod licebat,
nè mandatum in cauſam verterent præuaricationis.
Quanquàm & tunc ex parte imperatum ieiunium fit.
Nam cùm alia munda dicantur, alia immunda : & in
arca Noe de immundis bina, de mundis introducun- Genc.7.
cur imparia :& vtig immundorum eſus ablatus fit, nè
fine cauſa dicerentur immunda : ex parte ieiuniūdedi
catum eſt, docens abftinentiam omnium in quorun
dam reciſione. Cur perdidit Eſau primogenita fua ? Gene.25 .
Nónne propter cibum ? impatientiamą gulæ lachry
mis emendare non potuit. Eiectus de Aegypto popu
lus Iſrael, & in terra repromiſfionis lacte & mellema
nantem introducendus, Aegyptias carnes, & pepones,
alliaq defiderat, Vtinàm, inquit, obiffemus percufti à Exod.16.
Deo in terra Aegypti , quando ſuper ollas carnium ſe
debamus. Et iterùm : Quisnos paſcet carnibus ? Vene- Num.ir.
runt in métem nobis piſces, quos in Aegypto comede
bamus gratis, & cucumeres , & pepones, & porri, & ce.
pæ , & allia: at nunc anima noftra arida,nihil nisiman .
na oculi noftriconſpiciunt. Angelorum cibum conte- Pfal.77.
mnentes, carnes Aegyptias ſuſpirabant. Moyſes qua
draginta diebus & no &tibus ieiunus in monte Sina, Exod.34 .•
etiam tunc probans no in pane ſolo viuere hominem , Deut,s.
fed inomniverbo Dei,cum Domino loquitur : popu- Exod.z.
lus autem fatur idola fabricatur.Ille, vacuo ventre, le.
gem accipit ,fcriptam digito Dei: ište, manducans &
bibens, confurgensiz ludere, aurum conflat in vitulū ,
& Aegyptium bouem præfert Domini maieftati, tot
dierum labor ,vniushoræ ſaturitate perit, Frangitau
dacter Moyſes tabulas : ſciebat enim Dei ſermonem
non poffe audire temulentos. Incraſſatus eft, & pin- Deuc.zz.
guefa & us, & dilatatus , & recalcitrauit dilectus, & de
reliquit Dominum qui fecerat eum , & abſceſfit à Deo
falutariſuo .Vndè & in eodem Deuteronomio præci
pitur: Nė, cùm máducaueris & biberis, & domos opti.
mas ædificaueris,ouibus & bubus tuis multiplicatis, Deut.s.
& argento , & auro, extollatur cor tuum, & obliuifca
ris Domini tui . Denique manducauit populus, & in- Matth.17
craffatum eft cor eius,nèvideret oculis, & audiret au- Exod.34 .
ribus, & cordeconijceret : & vultum ieiunantis Moy
fi, & iuxta Hebraicam veritatem , Dei confabulatione
cornul .
 1
DE Í EI V
cornutum , påſtus & pinguior populus ſuſtinere non
Matth.17 . potuit. Quamobrem & Dominusnofter atque Salua-
tor, non ob differentiam virginitatis & nuptiarum , vt
quidam putant, fed ob ieiuniorum conſortia,Moyſen
& Eliam , transfiguratus in monte, ſecum oftendit in
gloria. Quanquàm Moyſes & Elias typum propriè
legis prophetarumß monftrauerint, ficut manifeftè
Euangelij fcriptura teftatur : Dicebant ei exitum ,
quem completurus erat in Hierufalem . paflionem
enim Domini non virginitas &nuptiæ ,ſed lex nunci-
at, & prophetç. Quòd di contentiosèin Moyſe nuprias,
in Elia virginitatem dixerint demonftrari : breuiter
Deut.34 audiant Moyſen mortuum & fepultum , Eliam igneo
4.Reg.s. curru raptum, antè immortalem eſſe cæpiſſe, quàm
Exod.34 •
Deut. 9 . mortuum . Sed nec ſecunda conſcriptio tabularum
abſque ieiunio potuit impetrari.quod ebrietas perdi-
Per ieiunium derat, inedia reperit.Ex quo oftenditur, poffe nos per
seditur ad ieiunium redire in paradiſum , vnde per faturitatem
paradiſum . fueramus eiecti. In Exodo aduersùs Amalech, oratio-
Exod.17. ne Moyfi & totius populi, vſque ad veſperam ieiunio
lof.io. dimicatum eft. Ieſus,filius Naue, ftationem imperauit
ſoli & lunæ : & inediam plùs quàm vnius diei,victo-
ris exercitus protelauit. Saul, ficut in Regnorum pri-
1.Reg.14. mo libro ſcribitur: Maledictus, inquit, qui ederit pa-
nem vfque ad veſperam , donèc vlcifcar mede inimi-
cis meis. Et non guftauit omnis populus eius, & tota
terra prandebat. Tantig fuit authoritas ſtationis fe.
mel Domino deſtinatæ , vt lonathas, qui cauſa victo-
riæ extiterat, depræhenderetur forte, & ignorantiæ
crimen declinare non poffet, patrisqz in ſe concitaret
manum , & vix populi precibus faluaretur. Elias, qua-
& Reg.19. draginta dierum ieiunio præparatus, Deum viditin
monte Oreb , & audit ab eo : Quid tu hîc Elia? Multo
Geac.j. familiarior iſta vox, quàm illa in Geneſi: Adam, vbì
es ? Illa enim paftum terrebat & perditum : hæcieiu-
1.Reg.7 . nanti famulo blandiebatur. Congregatum Samuel
populum in Mafphat, indicto ieiunio roborauit, &
e Para.32. fecit hoftibus fortiorem . Aſſyriorum impetum & po-
Eſa.37. tentiam Sennacherib , Ezechiæ regis lachrymx, faccus,
& humiliatio vi&üs, fregit, proſtrauit, & vicit. Et
lon so econtrariò ciuitas Niniue imminentem iram Domi-
ni ieiuniorummiſeratione detorſit : quam & Sodoma
placaffet, & Gomorrha, li voluiſſent agere pænitenti.
am , & lachrymas pænitentiæ patrocinante concilia
3.Reg.a. re ieiunio . Achab,rex impijſlimus, vt ſententiam Dei
ſubterfugeret, & euerlio domûs eius differretur in
1. Reg.. pofteros,ieiunio impetrauit & facco ,Anna, vxor Hel-
canz, inaneni cibo ventrem, filio meruit implere. Pe-
Dan... riclitantur in BabyloneMagi, omnis coniector & ha-
riolus & haruſpex cæditur. Daniel & tres pueri reue
lationem merentur ieiunio : & paſti leguminibus, pul-
chriores funt & prudentiores ijs, qui demenſa regis
Dan.co. carnibus veſcebantur. Deindėſcriptum eft, quòd Da
niel tribus hebdomadibus ieiunauerit, panem ſua-
uem non manducauerit, caro & vinum non intraue-
rit in os eius, oleo vnctus non fit, & venerit ad eum
angelus, dicens : Daniel , homo miſerabilis es. Qui
Deo miſerabilis apparuerat, poft ieiunium leonibus
in lacu fuit horribilis. Quàm pulchra res, quæ placat
Deum, leones mitigat, dæmones terret ? Mittitur ad
Dan.14 . eum ( lícèt hoc in Hebraicis voluminibus non inuene-
rimus) Habacuc, meſforum prandium portans, talem
enim diſcophorum inedia meruerat hebdomadis.
2.Reg.13. Dauid , periclitante filio poft adulterium, ifovodóznou
Pfal.101. in cinere & ieiunio facit, dicens : Quia cinerem tan
quàm panem manducabam , & potum meum cum fle-
Pfal.1c8. tu miſcebam , Et infirmata ſuntin ieiunio genua mea,
Et certè iam audierat à Nathan : Dominus abftulit à te
Jud . 13. hoc peccatum. Samſon & Samuel vinum & ficeram
1.Reg . 1.
Leuit. 10 . non bibunt : erant enim filijrepromiſlionis, & per abf-
tinentiam ieiuniúmque concepti . Aaron & cæteriſa-
cerdotes ingreſſuri templum , omne quod poteft in-
ebriare, non potant, ne moriantur, ex quo intelligi-
mus, mori eos, qui in Ecclefia non ſobrijminiftrârint.
N I 0. 501
Quamobrem exprobratur Iſraêli :Pötum dabatis Na- Amos
zarzis meis vinum . Ionadab, filius Rechab, præcepit
filijs ſuis, vt non biberent vinum vfque in æternum .
Quibus cùm offerret Hieremias vinum , vt biberent :
& illibibere noluiſſent : loquitur Dominus per Pro
phetam : Quia obediftis præcepto lonadab patris ve- Hicrc.35.
Itri, non deficiet vir de ftirpe Ionadab, filij Rechab,
ftans in conſpectu meo cunétis diebus.In foribus Eu
angelij Anna, filia Phanuëlis, vniuira inducitur, ſem
perop ieiunans. Et Dominum virginem longa caſtitas Luc . 2 .
longam ieiunia ſuſcepêre.Præcurfor eius, & præco lo- Match.si
annes locuftis alitur, & filueftri melle, non carnibus :
habitatio'q deſerti, & incunabula monachorum, tali .
bus inchoantur alimentis.Sed & ipfe Dominus bapti
{maſuum quadraginta dierum ieiunio dedicauit ; & Matth .4:
acriora dæmonia docuit non nisì oratione & ieiunijs Matth.17.
poſſe ſuperari, Cornelius centurio, vt Spiritum ſan- Actor.10,
&um acciperet antè,quàm baptiſma, eleemofynis me
ruit ,crebrisa ieiunijs. Paulus Apoftolus poft famem
& fitim , & cæteros labores ſuos, & pericula latro- 2.Cor.sr:
num ,naufragia,ſolitudines, crebra ieiunia enumerat.
Et diſcipulo Timotheo dolenti ftomachum , & mfir
mitates plurimas ſuſtinenti,fuadet vinimodicam po
tionem.Iam noli , inquit,aquam bibere.Cuiautem di
cit, lam noli aquam bibere, oſtendit eum aquam antè Aggreditur
potàſſe. quod non concederet, nisi crebræ infirmita - folutione ara
tes , & dolor ftomachi poftulâſſent. Reprobat quidem gumentorum
Apoftolus eos, qui prohibebant nuptias, & iubebant contra ieiu .
cibis abſtinere, quos Deus creauit ad vtendum cum 1. Tim.4 .
gratiarum actione: ſed Marcionem defignat, & Tatia- Apoftolus
num , & cæteros hæreticos, quiabſtinentiam indicunt Paulus quos
perpetuam , ad deftruenda & contemnenda,& abomi. borum abftia
nanda opera creatoris. Nos autem & creaturam nentia.
omnem laudamus Dei, & maciem faginx , abftinenti
am luxuriæ, ieiunia præferimus ſaturitati. Vir quip
pein laboribus laborat fibi, & vim facit in interitum
fuum . Et à diebus IoannisBaptiſtæ, ieiunatoris & vir- Matth.It.
ginis, regnum cælorum vim patitur, & violenti diri
piunt illud. Timemus enim nè ab aduentu æterni iu
dicis, ficut in diebusdiluuij, & euerfionis Sodomæ &
Gomorrhæ ,depræhendamurmanducantes, & biben Luc. 17
tes, & nubentes, & nuptui tradentes ,nam & diluui
um, & ignis de cælo faturitatem pariter & nuptias,
quas deleret, inuenit. Nec mirum, fiomne quod in 1. Cor.co.
macello venditur, Apoftolus emiiubeat, & comedi : Quomodò in
cùm idololatris, adhuc in templis idolorum , quafi lus omnia
idolothyra veſcentibus, pro ſummaabftinentiafue cmi in ma:
cello.
rit, cibis tantùm abftinere gentilium .Quòd filoquitur Rom.14 .
ad Romanos: Is, qui manducat, non manducantem Quomodò
non ſpernat : &, qui non manducat, manducantem manducâtem
iudicari vetar
non iudicet : non inter ieiunia & faturitatem æqua
lia merita diſpenſat, ſed contra eos loquitur, qui in Meritum iei
Chriftum credentes, adhuc Iudaizabant, & eos, qui iunij.
ex gentibus crediderant, monet, vtnė ſcandalizent il
los cibo ſuo, quiadhuc in fide infirmiores erant. Deni
què & in conſequentibus hoc ipſum ſonat : Scio, &
confido in Domino leſu, quòd nihil commune per
feipfum eft, nisi ei, qui exiftimat quid commune eſ
fe illi commune eft, fi enim propter cibum frater tu
us contriftatur, iam non ſecundùm charitatem am
bulas , noli cibo tuo illum perdere , pro quo Chri
ftusmortuus eft.Non ergò blaſphemetur bonum no.
ftrum . Non eft enim regnum Dei eſca & potus. Ac, ne
siis putaret hoc de ieiunijs dici, & non de ſuperftiti
• Je ludaica, ftatìm edifferit : Alius credit manduca
ri omnia : qui autem infirmus eft, olera manducat. Et
rursùm : Alius iudicat diem plùs, quàm diem ,alius
iudicat omnem diem . Vnuſquiſque in ſuo ſenſu ab
undet. Qui ſapit diem, Domino ſapit. & quimandu
cat, Domino manducat: gratias enim agit Deo, &,
qui non manducat, Domino non manducat: & gra
tias agit Deo . Qui enim adhucinfirmi erant in fide, &
alias carnes mundas, alias arbitrabantur immundas :
& inter diem & diem eſſe aliquid exiftimabant, verbi
Rrr 3 gratia,
 DE I EIVNI .
O.
gratia , fan & ius eſte fabbatum , & neomenias, & ſceno. ' rum in æternum abftinentia :maximè cùm apud illos
pegiam , quàm reliquos dies, iubentur olera manducan ieiunium panis, ſagina carnium compenſetur.Et, ficut
re:quæ indifferenter comeduntur ab omnibus.quive- ſigna quę faciebat Moyſes, imitabantur figna Aegypti.
rò tirmioris erant fidei, omnes carnes & dies omnes, orum , fed non erant in veritate : nam virga Moyfi vir
æquales eſſe credebant.Illud autem, quod proponere gas Magorum deuorabat: ità per omnia, quæ in æmu-Exod 7.
Matth . II. aduerfarius auſus eft, Dominum voratorem , & pota- lationem Dei facit diabolus, non religionis noftræ ſu
Ioan.2. torem vinià Pharifæis appellatum : & quia ad epulas perftitio, fed noftra arguitur negligentia, id nolenti
ierit nuptiarü , & conuiuia nó deſpexerit peccatorum : um facere, quod bonú effe, etiam feculi homines non
Matth.4. exiſtimo quòd nobiſcum faciat. Ifte eft Dominus, vt ignorant.
Chriſtus ic .
iunium qua, arbitraris, vorator: quiquadraginta diebus Chritia 2. AVGVSTINV Sin libro de herefibusad Quod
dragefimale norum ieiuniú fan &tificauit: qui beatos appellat eſu- uultdeum , hærefi o &togefimaſecúda: A louiniano quo
ſanctificauit. rientes & fitientes: qui eſcam habere ſe dicit,nó quam dam monacho hæreſis Iouinianiftarum orta eft ætate fouiniani
Marth.s .
Ioan.4 . diſcipuli ſuſpicabantur, ſed quę in perpetuū non peri- noftra, cùm adhuc iuuenes eſſemus. Hic omnia pecca- hzrcſis nihil
Matth.6 . ret:quide die craftino cogitare prohibet:qui cùm eſu ta, ficut Stoici philofophi, paria eſſe dicebat, nec poffe padel acibus
Matth . 26 .
riffe & fitiffe dicatur, & ille frequenter ad prandia, ex- peccare hominem lauacro regenerationis accepto, nec aligbus abla
ceptoʻmyſterio, quod in typum ſuæ paſſionis expreſ- aliquid pdeſſe ieiunia, vela cibisaliqbusabftinentiá, tincatiam .
fit , & probādi corporis veritate,nec gulæ ſcribitur ſer- 3. ' AMBROSIVS epiſtola odogefimaſecunda ad
Luc.16. uiffe, nec ventri: quidiuitem purpuratū propter epu- Vercellenſes,vtfuprà quæftione præcedenti, B. tefti
las narratin tartaro , & Lazarum pauperem ob inedi. mo.decimooctauo.
Matth.6 . am dicit effe in finu Abrahæ : qui, quandoieiunamus, 4. AVGVSTINVS epiſtola centefima decima.
vngi caput & lauari faciem præcipit, vt non gloriæ octaua ad Ianuárium , capite ſecundo : Alia verò quz
hominum , fed Domino ieiunemus : qui comedit qui- per loca terrarum regiones variantur,ficuti eſt quòd
Luc.24. dem poftrefurre & ionem partem piſcis alti, & fauum , alijieiunant ſabbato,alijverò non: Alijquotidiè com
non propter eſuriem , & gutturis ſuauitaté, ſed vtverió municant corpori & fanguini Dominico, alij certis
tatem ſui corporis comprobaret, nam, quotieſcunque diebus accipiunt:Alibì nullus dies intermittiturquo
Marc: s. mortuum ſuſcitauit, iuſtit ei dare manducare, nè re non offeratur, alibì ſabbato tátùm & Dominico, ali
ſurrectio phantaſma putaretur.Et Lazarus, poft reſur- bì tantùm Dominico.Et fi quid aliud huiuſmodiani In ieiunijs &
foan.12.
rectionem , ob hanc cauſam fcribitur cum Domino maduerti poteft, totum hoc genus rerum liberas ha-fimilibus ac
iniffe conuiuium . Nec hoc dicimus, quòd negemus bet obſeruationes ,Necdiſciplina vlla eſt in his melior commodare
pifces & cætera, fi voluntas fuerit, in cibo eſſe ſumen- graui prudentig Chriſtiano, quàm vt eo modo agat, formado calea
da : ſed quomodo nuptijs virginitatem, ità faturitati quo agere viderit Ecclefiam ad quamcunq forte deue- fiam ad quá
& carnibus ieiunia ſpiritumós præferimus. Si autem nerit. Quod enim ne contra fidem , nem contra bonos diuerterit.
Petrus hora ſexta pranſurus aſcendit in cænaculum , mores iniungitur, indifferenter eft habendum , & pro
fortuita eſuries non facit præiudicium ieiuniorum . eorü inter quos viuitur, focietate ſeruandum eft.Cre
Ioan.4 . hoc enim modo & Dominus, quia ad puteum Sama- do te aliquando ex meaudiſſe, ſed tamen etiam nunc
riæ hora ſexta feſſus reſedit, & bibere voluit :omnibus commemoro :Máter mea Mediolanum meconſecuta,
incumber neceſſitas, velintnolint, hoc tempore biben- inuenit Eccleſiam ſabbato non ieiunantem : cæperat
di , Potuit autem fieri, ve vel fabbatum eſſet, vel dies perturbari, & fluctuare quid ageret, cùm ego talia non
Dominicus, & poft bidui, triduiqieiunium hora ſe- curabam :fed propter ipſam conſului de hacre beatiſſi
xta efurierit, nunquam enim crediderim Apoſtolum , mæ memoriæ virum Ambrofium . Refponditſe nihil Ambrofij
fi ante vnam diem cenauerat, epulis diftentus fue- docere me poſſe, nisi quod ipſe faceret, quia fimelius ſententia,
rat, alterius diei eſurîffe meridie. quòd fi cænauit pri- nôfſet,id potiùs obſeruaret. Cumo ego putâfſem , nul.
dié, & fequenti die efuriuit ante prandium :non exifti- la reddita ratione, authoritate ſua fola nos voluiffe
mo, quod vfque ad fatietatem comederit, qui tam ci- admonere, ne ſabbato ieiunaremus, ſubſecutus eft, &
tò potuit eſurire. Porrò, fi per Eſaiam loquitur Deus, ait mihi:Cùm Romam venio,ieiuno fabbato :cùm hic
Efa.58. quòd non tale ieiunium elegerit, dicens, In diebus ie- ſum , non ieiuño. Sic etiam tu, ad quam fortè Ecclefi
juniorum veftrorum inueniuntur voluntates veftræ ; am véneris, eius morem ſerua, fi cuiquam non vis ef
& ſubiectos percutitis : & in iudicio, & in lites ieiuna- ſe ſcandalo,necquenquam tibi. Hoc cùm matrirenun
tis, & cæditis pugnis : non tale ieiunium elegi, dicit ciâſſem , libenter amplexa eft. Ego verò dehac fenten
Dominus : quale elegerit ,docet : Frange efurienti pa- tia etiam atque etiam cogitans, ita ſemper habui, tan
nem tuum , & pauperes finetecto, induc in domum tu , quàm eam cælefti oraculo ſuſceperim ,
am.Si videris nudum ,vefti: & domeſticos feminis tui 5. AD Romanos decimotertio : Omnis anima por
Apud Eſaiam nè defpicias. Non igitur ieiunium reprobauit, fed , teſtatibus ſublimioribus ſubdita fit, Non eft enim po
non reproba.quale vellet, oftendit. Neque enim ventris eſuries ac teſtas nisì à Deo.quæ autem ſunt, à Deo ordinata ſunt.
tur iciuniú .
cepta eft Deo, quam lites & rapinæ & luxuria deftru- Itaque qui refiftit poteftati, Dei ordinationi refiftit.
unt. Si non vult ieiunium Deus, quomodò in Leuiti. Qui autem refiftunt,ipfi fibidamnationem acquirunt,
Leuit.16. co præcipit, vt ſeptimo menſe, decima menfis, omnis nam principes non ſunt timori boni operis, ſed mali.
populusieiunet vlog ad veſperam : & qui non affixerit Vis autem non timere poteftatem ? Bonum fac, & ha
animam ſuam , moriatur, & exterminetur depopulo bebis laudem ex illa . Dei enim miniftereſt, tibi in bo
ſuo ? Quare fepulcra concupiſcentiæ, vbì carnibus de num.Si autem malum feceris, time,non enim fine cau
ditus populus ruit, vſque hodiè in ſolitudine perſeue ſa gladium portat. Dei enim miniſter eft, vindex in
Num.H. rantz & craſſus populus orrygometram ſcribiturad iram eiquimalum agit.Ideò neceſſitatefubditi eſtote,
choleram vſque ruđåffe ? Cur homo Dei , ad cuius non folùm propter iram , ſed etiam propter conſcien
3.Reg.13. prophetiam manus aruerat regis Hieroboam , quia tiam.
manducauit contra edictum Dei, ilicò percuſſus eft ? 1. D. AVGVSTINVS epiſtola octogefimaſexta
& leo qui afinam cuftodiuit intactam , prophetæ le- ad Caſulanum presbyterum :Quòd ergò me conſulis,
uanti ſé deprandio non pepercit ?Quiieiunus miracu- vtrùm ſabbato liceat ieiunare:Reſpõdeo, fi nullo mo- De ieiunie
la fecerat, pranſus, ilicò ſaturitatis pænas luit. Sed & do liceret, profectò quadraginta continuos dies nec Sabbati .
lohel.2.
Ieiuniú fan . Iohel clamitat: Sanctificate ieiunium :prædicate cura- Moyſes, nec Helias, nec ipſe Dominus ieiunâffet. Ve
tificatur cx. tionem : vtmonftraretur,ieiunium ſanctificari cæteris rùm ifta ratione cöcluditur, etiam Dominico dienon
teris.ogibus operibus, & fan &tificatum ieiunium curationiprofice. illicitum eſſe ieiunium . Et quiſquis tamen hunc diem
bonis,& cu
rationi pece re peccatorum . Quo modo autem virginitati verenon ieiunio decernédum putauerit, ſicut quidam ieiunana
catorum pro .præiudicat imitatio virginum diaboli:ità nec veris ie. tes ſabbatum obferuant, nõ paruo ſcandalo erit Eccle
ficit. iunijs coſſorum Ilidis & Cybeles, & quorūdam cibo- fiæ . Nec immeritò : In his enim rebus de quibus nihil Confuctude
cerci
 DE I EIVNI ,
503
certi ftatuit fcriptura diuina, mospopuli Dei, vel in. Icha celebratur,propter renouandam reigeſte memo- Sabbatú på:
ftituta Maiorum pro lege tenenda funt.Et poftmulta : riam , quia difcipuli humanitùsmortem Dominido- iciunatu chale vbig ;
s.
Si autem quoniam huic , quantum potui, ſufficienter luerunt, ficab omnibus ieiunatur, vt etiam illi ſabba
reſpondiſte me puto, dehacre ſententiam meam quæ- . ti ieiunium deuotiſſimè celebrent, qui cæteris per to
Iciunij
cept um piz
in . ris, ego in Euangelicis & Apoftolicis literis, toto tum annum ſabbatis prandent, vtrunquevidelicet fi
nouo tefta . inftrumento quod appellatur teftamentum nouum , gnificantes, & in vno anniuerſario die luctum difci .
mcnto. animo id reuoluens, video præceptum eſſe ieiunium . pulorum, & in cæteris ſabbatis quietis bonum . Duo
Quibus autem diebus non oporteat ieiunare, & qui- quippe ſunt, quæ iuftorum beatitudinem & omnis
bus oporteat, præcepto Domini vel Apoftolorum miſeriæ finem ſperari faciunt, mors & reſurrectio
Jeiunium non inuenio definitum.Et paucis interiectis: Etde die mortuorum . Sed quoniam non inuenimus,voiam ſua
Sabbaci.
quidem fabbati facilior cauſa eft :quia & Romana ie- prà commemorali, in Euangelicis & Apoftolicis lite.
junat Ecclefia, & aliæ nonnullæ , etiamfi paucæ , fiue ris, quæ ad noui teſtamenti reuelationeni propriè pera
Diçi Domini.illiproximæ, fiue longinquz. Die autem Dominico tinent, certis diebus aliquibus euidenter præceptum
ieiunare, ſcandalum eft magnum , maximè poftquàm obſeruanda effe ieiunia : & ideò res quoque ifta , ficut
innotuit deteftabilis multumq fidei Catholicæ , fcri- aliæ plurimæ, quas enumerare difficile eft, inuenit in
pruriso diuinis apertiſlimè contraria hærefis Mani- veſte illius filiæ regis, hoc eſt, Ecclefiæ varietàtis lo
chæorum , qui ſuis auditoribus ad ieiunandum iftum cum , indicabo tibi quid mihi de hoc requirenti ré
tanquàm conftitueruntlegitimum diem , per quod fa- ſponderit venerandus Ambroſius, à quo baptizatus ſponſio Ambrolj deata
& tum eft, vt ieiunium diei Dominici horribilius ha- ſum , Mediolanenſis Epiſcopus. Nam cùm in eadem ieiunio ſaba
beretur. Nisì fortè aliquis idoneus fit, nulla refectio- ciuitate mater mea mecum eſſet, & nobis adhuc cate - bati.
ne interpofita ,vltra hebdomadam perpetuare ieiuni. chumenis, parùm iſta curantibus, illa ſolicitudinem
um, vtieiunio quadraginta dierum , quantùm potum gereret, vtrùm ſecundùm morem noftræ ciuitatis fi
erit, appropinquet, ficut aliquos feciſſe cognouimus. bieſſer ſabbato ieiunandum, an ecclefiæ Mediolanen
teiunium in. Nam & adipfum quadragenarium numerum perue- ſismore prandendum , vt hac eam cunctatione libe
tegrorú qua. niffe quendan , à fratribus fide digniſſimis nobis affe- rarem , interrogaui hoc fupradi&tum hominem Dei.
draginta die
ueratum eft. Quemadmodùm enim veterum patrum At ille, Quid poſſum , inquit, hinc docere ampliùs
temporibus Moyſes & Helias nihil contra prandia quàm ipſe facio ? Vbi ego putaueram nihil eum ifta
fabbatorum fecerunt, cùm diebus quadraginta ieiu- refponfione præcepiſſe, nisìvt ſabbato pranderemus.
nauerút : ità qui potuerit feptem dies ieiunando tranſ- Hoc quippe ipſum facere ſciebam , fed ille ſecutus ad
ire, non ſibi ad ieiunandum eligit Dominicum diem, iecit: Quando hîc ſum , non ieiuno fabbato : quana
Sorú iciunij. ſed in ijs eum inuenit, quos ieiunaturum fe vouit plu- do Romæ ſum , ieiuno ſabbato : & ad quamcunque
rimos dies. Ieiunium tamen etiam continuatum , fi in Ecclefiam veneritis, inquit, eius morem ſeruate, fi
hebdomade foluendum eſt, nullo congruentiùs pati ſcandalum non vultis autfacere. Hoc reſponſum
quàm Dominico die foluitur. Si autem polt hebdo- retuli ad matrem, eiq ſuffecit, nec dubitauit eſſe obe
madam corpus reficitur, non vtiquéad ieiunandum diendum . hoc etiam nos ſecuti ſumus. Sed quoniam
dies Dominicus eligitur, ſed in numero quem voue- contingit, maximè in Aphrica , veyna Eccleſia vel vni
ri placuit,inuenitur. Rursùs poft nonnulla : Curau. ww.egionis Ecclefiæ ,alios habeant Sabbato pranden
Sciunil 4.8 tem quarta & ſexta maximè ieiunet Ecclefia, illa ratio tes,aliosieiunantes, mos eorum mihi ſequédus video
6. Euangelio,ipfaguar. tur, quibus corum populorum congregatio regenda
feriæ cur
vfitatum . reddi videtur,quòd conſiderato
ta fabbati, quam vulgò quartam feriam vocant, con commiffa eft.
Matth.36.
filium reperiuntur ad occidendum Dominum fecif. 2. EPIPHANI V S in compendiaria vera doctriä
ſe Iudæi.Intermiffo autem vno die, cuius vefpera Do- na de fide Catholicæ & Apoftolicæ Ecclefiz : Commu
minus Paſcha cum diſcipulis manducauit, qui finis niones autem fiue fynaxes fieri ordinatæ ſunt ab Apo
fuit eius diei, quem vocamus quintam ſabbati: dein- ftolis quarta, & proſabbato , & Dominica. Quarta ve-Iciunii 4. &
de traditus eft ea no &te, quæ iam ad fextam Sabbati, rò & profabbato ieiunium ftatutum eſt vſque ad ho- Apoſtoli
6. ferix ab.
s
Ioan.19 . qui dies paſlionis eius manifeftus eſt, pertinebat. Hic ram nonam . Nam illuceſcente quarta , aſſumptus eftftitutum . into
dies primus azymorum fuit, à veſpera incipiens. Sed Dominus , & profabbato crucifixus eſt. Et tradide
Matth.26 Matthæus Euangelifta quintam fabbati dicit fuiſſe runtApoftoli, vt in his diebus ieiunia fierent: ità vi
primam diem azymorum , quia eius veſpera ſequen- impleatur di& um hoc: Quum ablatus fuerit ab ipſis Matth.9.
te, futura erat cæna Paſchalis, qua cena incipiebat ſponſus, tunc ieiunabunt in illis diebus. Et non vt Luce si
azymum & ouis immolatio manducari. Ex quo col- gratiam autbeneficium exhibeamus ei qui pro nobis
ligitur, quartam fabbati fuiffe,quando ait Dominus: paffus eſt, ieiunium nobis conftitutum eft : fed vt
Matth.26. Scitis quia poft biduum Paſcha fiet, & filius hominis confiteamur ad noftram ſalutem Domini paſlionem ,
tradetur vt crucifigatur. Ac per hoc dies ipſe ieiunio quam pro nobis ipſe ſuſcepit : & vt pro peccatis no- Pro peccatis
deputatus eft: quia ficutEuangelifta fequitur & dicit, ftris, ieiunia nobis apud Deum ſupputentur. Et per ſupputantur,
apud Deum '
Tunc congregati ſunt principes facerdotum & ſenio totum quidem annum ieiunium hoc feruatur inea iciunia .
res populi in atrium principis facerdotum , qui dice- dem fancta Catholica Ecclefia, quarta , inquam , &
batur Caiphas : & confilium fecerunt, vt leſum dolo proſabbato , vſque ad horam nonam , excepta fola
tenerent & occiderent. Intermiffo autem vno die, de Pentecoſte, per totos quadraginta dies, in quibus ne
quo dicit Euangelium : Prima autem azymorum ac- que genua fle & untur, neque ieiunium imperatum eft.
cefferunt diſcipuli ad Ieſum , dicentes : Vbì vis pare . Cæterùm pro communionibus, quęquarta & proſab .
mus tibi comedere pafcha ? Hoc ergò die intermiffo , bato ad horam nonam fiunt, in die Dominica matuti
paſſus eſt Dominus , quod nullus ambigit, ſexta fab- nis horis communiones fiunt. Inſuper verò , in quina
bati : quapropter & ipſa ſexta rectè ieiunio deputatur. quaginta diebus Pentecoſtes, de quibusdixi, non eſt
Ieiunia quippehumilitatem fignificant. Vndè di& um ieiunium: neque in die Epiphaniorum , hoc eſt, appa :
Pfalai.34 . eft: Ethumiliabam in ieiunio animam meam. Sequi- ritionis & aduentus, quando natus eſt in carne Do
tur fabbatum ,quo die caro Chrifti in monumentore- minus, ieiunare licet, etiamfi contingat vt fit quarta
quieuit, ſicut in primis operibus mundi requieuit aut proſabbatum . Verùm ex bono propofito, pie - Monachord
ieiunia .
Cur quædam Deus illo die ab omnibus operibus fuis. Hinc exorta tatis exercitatores in ipſa Ecclefia ſemper ieiunant, ex
Ecclefia fab- eft ifta in regia illa veſte varietas, vt alij, ficut maximè cepta Dominica & Pentecofte, ſemper item vigilias
bato iciunās;populi Orientis, propter requier ſignificandam mål- agunt. At verò Dominicas omnes delicatas ducit fan
Item . ient relaxare ieiunium : alij propter humilitatem eta hæc Catholica Ecclefia, & communiones mane
mortis Domini ieiunare, ficut Romana & nonnullæ perficit, & non ieiunat. Inconſentaneum enim eft in Quadrageli
Occidentis eccleſiæ . Quod quidem vno die quo Pa- Dominica ieiunare. Porrò quadrageſimā ante feptem mçiciuaiunto
dies
 504 DE IE I VN I O.
dies fan & i Paſchatis, fimiliter ſeruare ſolet eadem Ec-
clefia, in ieiunijs perſeuerans, Dominicis verò omni-
Arctior abti. nò non , nequein ipſa quadrageſima. Cæterùm per fex
bétia per ſex dies ipfius Paſchatis, omnes populi in ficcorum eſu
dies antepa: perſeuerant, pane,inquam , & ſale & aqua tunc vtentes
si delectus. ad veſperam . Sed & pietatis ftudiofi duplas & triplas
ac quadruplas tranſmitgūt, & aliqui totam hebdoma
dam , vf@ ad gallicinium Dominicæ illuceſcentis.
3. CALIXTVS primus Pótifex & martyr in epi-
ftola primaad Benedictum Epiſcopum ,capite primo:
Iciunium 4: Ieiunium ,quod cerin anno apud nos celebraredidici-
inftitutum . ti, conuenientiùs nunc per quatuor tempora fieri de-
cernimus, vt ficut annus per quatuor voluitur tempo .
ra, fic & nos quaternum folenne agamus ieiunium ,
Ieiunium ad per anniquatuor tempora.Et ficutreplemur
frumen-
alendas ani
mais confert:to, vino & oleo ad alenda corpora,ficrepleamurieiu-
nio ad alendas animas, iuxta prophetæ Zachariæ vo-
Zach.s. cem, qui ait: Factum eſt verbum Dominiad me, di-
cens: Hæc dicit Dominus exercituum : Sicut cogitaui
vt affligerem vos, quum ad iracundiam prouocãffent
me patres veftri, & non fum mifertus : fic conuerfus
cogitaui in diebus iftis, vt benefaciam Hierufalem &
domui Iuda.Nolitetimere. Hæc funt verba quæ facic.
tis: Loquimini veritatem vnuſquiſque cum proximo
fuo, veritatem & iudicium pacis iudicate in portis ve-
ftris, & vnuſquiſque malum contra amicum ſuum nè
cogitetis in cordibus veftris, & iuramentum mendax
nédiligatis. Omnia enim hæc funt, quæ odiui, dicit
Dominus exercituum. Et factum eſt verbum Domini
exercituum ad me,dicens:Hæc dicit Dominus exerci-
tuum : Ieiunium quarti, & ieiunium quinti, & ieiuni-
um ſeptimi, & ieiunium decimi erit domui Iudæin
gaudium, & in lætitiam , & in ſolennitates præclaras:
veritatem tantùm & pacem diligite, dicit Dominus
exercituum . In hoc ergò omnes nos vnanimes oportet
Corso effe, vt fecundùm Apoftolicam doctrinam , idipfum
dicamus omnes, & non fint in nobis ſchiſmata. Simus
autem perfecti in eodem ſenſu , & in eadem ſententia,
in cuius operis deuotione gratulamur dilectionem
tuam eſſe conſortem . Non decet enim , à capite mem-
bra diffidere : fed , iuxta facræ fcripturæ teftimonium ,
1. Cor.13.
omnia membra caput ſequantur. Nulli verò dubium
Romana
cieda omniü eſt,quòd Apoftolica Ecclefia mater fit omnium Eccle-
aliarü mater, fiarum , à cuius vos regulis nullatenùs conuenit deuia-
re. Et ficut Dei filius venit facere voluntatem patris,
fic & vos voluntatem veftræ impleatis matris ,quæ eft
Ecclefia , cuius caput ( vt prædictum eft) Romana ex
iſtit Eccleſia. Quicquid ergò fine diſcretione iuftitiæ
contra huius diſciplinam actum fuerit, ratum haberi
ratio nulla permittit.
4. LE O Magnus ſermone primo de Pentecofte:
Ipfe enim ſpiritus veritatis, facit domum gloriæ ſuæ
luminis ſuinitore fulgere, & in templo fuo nec tene
Ieiuniü poft . broſum aliquid vult eſſe,nec tepidum : De qua ope at
que doctrina etiam ieiuniorum nobis atque eleemo-
fynarum eſt collata purgatio .Nam hunc venerabilem
diem ſequitur faluberrimæ obſeruantiæ conſuetudo,
quam vtiliflimam fibi omnes fan &ti femper experti
funt, & ad quam ſedulò celebrandam , paftorali vos
sa cattigátur folicitudine cohortamur, vt fi quid macularum pro-
macu lz pec
carorum . .ximis diebus negligentia incautacontraxerit, id & ie
Feriz junij cenſura caſtiget, & deuotio pietatis emendet.
ieiuniu cum6 . Quarta igitur & ſexta feria ieiunemus : ſabbato au
4. &
vigilijs ſabo tem in idipſum conſueta deuotione vigilias cele-
bati.
bremus.
Ieiuniü poft 5. ET ſermone ſecundo de Pentecofte: Ad præſen-
pétecoften ex tein autem folennitatem etiam ifta nobis eft adlumen-
Apoftolica
da deuotio ,vtieiunium , quod ex Apoftolica traditio.
obferuatur. ne ſubſequitur, fancta obferuantia celebremus : quia
Vtilitas ieiu. & hoc inter maxima ſancti Spiritus dona numeran-
niorum . dum eft, quòd nobis aduersùm illecebras carnis & in
fidias diaboli, ieiuniorum ſunt collata præfidia, qui
bus omnes tentationes, Deo adiuuante, vincamus.
Ferix 4.& 6. Quarta igitur & ſexta feria ieiunemus : ſabbato autem
apud beatum Petrum Apoftolum vigilias celebre- ieiunia cum
mus, patrocinante eodem fpiritu orationibusnoftris, bati.
vigilijs lab .
vt in omnibus miſericordiam Dei obtinere merea
mur .
6. IDEM ſermoneoctauo & nono de ieiunio ſepti.
mi menfis, vt ſuprà quæſtione præcedenti, B. tefti.
mo. vigefimoquinto & ſequenti.
7. ITEM ſermone octauo de ieiunio decimi men .
fis, vt ibidem , B. teftimo.trigefimoquinto.
8.' RABAŃVS Maurus libro fecundo de inſtitu
tione clericorum , capite vigefimoquarto , vt ſu
prà quæftione præcedenti, A. teſtimo. vigefimoſe.
cundo.
9. CONCILIVM Moguntinum capite trigefi
moquarto, 10. SALEG VNSTADIENSE ca
none fecundo,
none fecundo, 11. BERNARD VS in vigilia S.
Andreæ, vt fuprà de præceptis Ecclefiæ ,quæſtione de
cimaquarta, teftimo.quarto & fequentibus.
12 . IGNATIVS in epiftola ad Philippenſes:Qua- Quadragefi
dragefimam verò nolite pro nihilo habere: imitatio - me iciunium
D.Ignauij te
nem enim continet Dei conuerfationis. Hebdoma. pore .
dam etiam paſſionis nolite defpicere. Quarta verò, Ieiunium he
& ſexta feria ieiunate, reliquias pauperibus porri bdomada
ſanctz . Item
gentes . 4. & 6. feriz .
13. EPIPHANIVS in compendiaria vera do
&rina & c.vt paulò ſuperiùs D.teftimo,ſecundo.
14
14.. THEOPHILVS Alexandrinus libro tertio
Paſchali ad totius Aegypti Epiſcopos:Iuftum eft,cun .
&os Domini timore purgatos, dignam peragere ſo Qualis debe
lennitatem , continentijs quoquè ac ieiunijs redimere at elle Qua
caftitatem , & dormientem fenfum vigili ſuſcitare fi- obſeruat
dragesima io .
de, imitari( ſapientiſfimum Danielem , de quo fcribi
tur: Eft vir in regno tuo, in quo eft Spiritus Dei,& in Daniel.s.
diebus patris tui vigilantia & fapientia inuenta ſunt
in eo. Qui enim curam ſuî gerunt, vt ad meliora profi
ciant, habentes legem quali fortiſſimum ducem , pá
rent imperijs eius, & venientia contra fe peccata ſub
uertunt, fplendore operum illuftrantes Paſchæ fefti
uitatem : & ſecuritate conſcientiæ , perturbationumia
cula negligentes, ſpe anticipiant victoriam . Qui au
tem horum imitatores funt, antequàm ineant præli.
um, defiderio virtutis palmam occupant triumpho
rum , coronamíg victores lubricæ voluptatis in cæle.
ftibus poflident reuelata facie, animo contemplantes
vociferabuntur & dicent : Dominus Deus fortitudo Habacuc 3.
mea, & ponet pedes meos in conſummationem , ſuper
excelſa ftatuens me, vtvincam in cantico eius.Necpu
temus, fratres chariffimi, certamen eſſe perpetuum , vt
idcircò laffemur, ſed ſciamus finem huius coronam
effe iuſtitiæ , quam nulla ſeculorum corrumpit ætas .
Studium vitæ iftius & certaminis, temporale eft : qui
autem inoffenſo cucurrerint gradu, & ad calcem vene
rint præmiorum , nouas inuenient manfiones, victori.
am canticis demonſtrantes. Itaquegratia Domini tri
umphos nobis deſceleratiſſimis demonibus pollicen
te, ieiunia ritè celebremus, vt ſolennitatis quoque
ritè participes fimus. Nequaquàm diebus quadra- A vino & car .
gefimæ, ficut luxuriofi diuites folent, vini poculum nibus abfti.
nebantolim
Tuſpiremus : neque in procinctu & prælio, vbì la in quadrage
bor & ſudor eft neceſſarius, carnium edulio dele &te- lima,
mur.Quiautem legum præcepta cuſtodiunt, ignorant
vinum in ieiunijs,carnium elum repudiant, & inſatia
bilem auaritiam Deitimore compeſcũt. Vndèad con
tinentes ſcriptura quotidiè clamitat: Vinū & ficeram Leuic.so .
non bibent. Et econtrariò ludzi ob culpam audiunt :
Dabatis liberè ſanctis vinū & Prophetis.Non poffunt Amos 2.
fuſcipere correptionem , qui luxuriæ oblectatione ca
piuntur, neque ventris ingluuiem ratione & confilijs
refrenare amore ieiunij. Quideſidia & peritura citò
voluptate ftudium virtutis infamant, non erubeſcen
tes vinum clàm bibere, & auidis faucibus, arbitros de. In cos q clàm
clinantes, in cubiculis mulfa potare, vt inediam & ie- nibus in die
iunia, quæ vltrò appetere debebant, ieiuniorum tem- bus ieiunio .
pore luxuria & ebrietate commutent" : neſcientes rum.
quòd
 DE I EIVNIO. 5०९
‫ܪܰܚܕ݂ܳܐ ܂‬se‫ܝܐ‬
quòd etiam ſi hominum conſcientiam fugiát, & clau. furorem malignæ voluntatis excuſferis. Iuftè etiá da.
fis parietibus, veſcantur carnibus, atque aues altiles bis denarium pauperi,fi alijillud pauperi non tulifti.
diebus quadrageſimæ, & propinquante Pafcha, im. Hæc ergo eft, chariſlimi,religioſaefuries,hic fidelium
mundis manibus lacerent, trifti vultu forìs ieiunia paftus animarum , vt ieiunium noftrum ſanctificet ca
Non
promittentes,corripiat huiuſcemodi Dominus, & di. Atitas,ornet patientia, benignitas foueat, miſericordia
Nnatescecici cat: Iniquitates magnas faciunt ifti, vt recedantàfan- lætificet,commendet humilitas. His quadragefimam corporis ie.
carnibus .
Leuit . 23 .
&is meis. Non decet ieiunātes tempore agonis & præ Chrifti,prout poffumus, virtutibus ſubſequamur, ve iciunium
iunio animi
iud .
lij veſcicarnibus,monéte ſcriptura: Affligetis animas gemino quodam corporis animią ieiunio,diuinçnos gendum .
veftras. Neque Phafides aues Tolicito labore perqui- femper gratiæ commendemus.
rere , & garrulas volucres, earúmque pinguedinem 16. AMBROSIVS agit de quadragefimaſermone
hianti ingerere gulæ. Nec inueftigare magniprecijco . vigefimotertio & fequentibus. Quo quidem vigefi
quos, qui ventris rabiem iure multiplici, & carnibus motertio ſermone fic ait: Sanctæ quadrageſimæ ratio
contulione mutatis, diuerſo ciborum ſaporedemul- nem,cuius hodiè initium celebramus, frequenter edi.
ceant : fumantibus pateris & nidorefui, furori guttu- dimus,& cur tot dierum numero ieiunemus,fepè do
ris blandientibus,cùm in iniuriam continentiędiuer- cuimus.Diximus enim quod Dominus Ieſus Chriſtus Cut40.die
ſi faporis & coloris vina quęrantur. Docet nos fancti hunc eundem numerum ieiunij confecrauit, & conti- Chriftiani.
busieiunenc
Danicl.1. Danielis hiſtoria , & trium puerorum virtus, conſona nuatis diebus no & ibusio non capiens cibum,vnum ie. Matth .4o
appetere & honorare ieiunia.Et paulò pòft: Hçcidcir. iunijcorpus effecerit :hoceft,licèr diei ordo no &tisin .
Dile cò, fratrès chariſiimi,replicauimus, vt Pauli Apoſtoli terrumperetur aduentu , non taméinterruptus eftor
de Sanctorum virtutibusprædicantis,verba noſcétes, do ieiunij. Vndèerant apud eum plura temporü cur
Heb.13. in quibus ait : Quorum confiderantesexitum conuer- ricula, fed abftinentiæ dies vna, oftendens nobis ità
ſationis ,imitamini fidem : Suadenus eis qui tempore nos hunc numerum integrum ieiunare debere,vtquia
jeiuniorum eſu carnium delectantur, imitari San&o- totam quadrageſimam complecti non poffumusſoli-.
rum continentiam : qui nulla vi ſuperari potuerunt, do&vno ieiunio, vel quotidianis eandem fine inter
Exemplo Da. vt rigorem virtutis amitterent,vtBabyloniorum im- miſfione ieiunijs celebremus: vt fi quiſquam vnam In Quadrage.
puerorů do peria formidantes, captiuam in ſe oſtenderent volu- diem abftinendo prætermiſerit, totam quadragefimă fima quoti.
cet abftinen- ptatem : ſed manſerunt liberi, yentrisa deſideria rati. violârit, & propter modici temporis cibum ,magnidü: alioquin
duma
dictis . ſupra- one ſuperârunt,titillantem gulæ vicêreluxuriam ,no- fructum laborisamiſerit. Et poft pauca :Eodem ,in- toca violatur.
bisa ſuæ fortitudinis exempla reliquerunt,habitantes quam ,numeroMoyſes per manfiones peruenit ad re . Num.3 ;
in Babylone corporibus,fed fenfu & fide cuni angelis quiem ,quo & nos per ieiunia properamus ad celum .
in cæleſti Hierufalem morantes, vt omnem deinceps leiunia enimnoftramanfionesquædam ſunt, per quæ
çtatem docerent,ieiuniorum tempore à vino & carni. iter ſpiritualiter facientes,animæ virtutibusambula
bus abftinédum ,ſumere de terra ſemina, & potandam mus, & diurno profe & u repromiſſæ nobis terræ vici- Per iciunium
Machabzoru
aquam, quibus comitibus vtitur pudicitia .Quidme- niores efficimur,ità yt citiùs perueniat qui deuotiùs citius peruc,
exemplo idē morem infignes Machabæorum victorias?quinèilli- ieiunârit. Pedes enim quidam animæ pernices ſunt, pionieris
docet. citis carnibus vefcerentur,& communestangerentci. fides atqueieiunium ,qui citò dehumilibusadaltio promiflionis
2. Mach.7. bos, corpora obtulêre cruciatibus: totiuso orbis in ra conſcendunt, citò de terrenis ad cæleftia gradi
Ecclefijs Chriftilaudibus prædicantur, fortiores pe untur .
nis,ardentiores quibus comburebanturignibus.Ergò 17. ET ſermone vigeſimoquinto: Sic ergò & nos
angelichting quiiciunia,ideft,conuerfationemangelicam imitan propofitum nobis quadraginta dierum iter debemus
tetris,iciu- tur in terris,meminerútilliusdicti: Regnum Dei non
nium ,
omni labore conficere,& quibuſdam quafi caftrisnos
Rom.sg eft cibus& potus, ſed iuſtitia, & gaudiú, & pax, & læ- ieiuniorum deuotione munire.Caftra enim nobis ſunt Caftris com
titia. Ifti per continentia,breui & paruolabore magna noftra ieiunia, quæ nos à diabolica oppugnatione de- parantur ie
fibi & æterna conciliantpremia : & multo plus accipi- fendunt. Denique ftationes vocantur, quòd ftantes &
unt,quàm offerunt, & futuri temporis gloria præſen- commorates
in eis inimicos infidiātes repellamus.Ca
tes anguftias mitigant. ftra planè funt ieiunia Chriſtianis, à quibus ſi quis ab
15. MAXIMVS Taurinenfis Epiſcopus ſcripſitho- errauerit,à ſpirituali Pharaone inuaditur, aut pecca
milias quatuor de jeiunio quadrageſimæ, in quibus torum folitudine deuoratur. Peccatorum autem ſo
frequenter monet , vt bonis operibus ſanctificemus litudinem patitur, qui deſeritur ſocietate fan & orum .
quadraginta dierum ieiunium , & non folùm à cibis, Murus igitur quidam eft Chriftiano ieiunium , inex. Murus quids
ſed etiam à vitijs ieiunemus. Inter alia fic ait homilia pugnabilis diabolo , intranſgreſibilis inimico. Quis eft Chriſtia
tertia : Nos verò, fratres, quibus propugnator inui- enim vnquàm Chriftianorum ieiunauit, & captus eft ? aduersùs
no ieiunium
dias
um effe debc: Aushanc venerabilem quadrageſimam dedicauit,re- Quis fobriusmanfit,& victus eft ? Temulentum aggre- bolum .
at, & cú qui- pudiantes carnalia deſideria, lic caftigemus membra ditur diabolus, luxurioſum oppugnat inimicus.Vbà
bus operibus ieiunijs, vt animas virtutibus ſaginemus. Ieiunet in autem jejunum viderit, fugit , meruit, pertimeſcit,
nobis pernicioſa luxuries, ieiunetomnis iniquitas, terretur pallore eius, debilitaturinedia, infirmitate
coniunctum. ieiunet odioſa contentio :abſtineamusab epulis, ma- profternitur. Profternitur, inquam , infirmitate,quia
gìs abftineamusà vitijs: ficnos temperemus,fic ſobrij Chriſtiana infirmitas,fortitudo eft. Vndè ait Apolto
fimus à vino, vt nulla nobis voluptatum dominetur lus: Cùm infirmor,tuncfortior ſum.Sed requirit ali-2.Cor.sa.
ebrietas. Quid enim prodeſt, obferuatione quadra- quis,quemadmodùm forcis infirmitas? Tunc eſt for
ginta dierum ieiunandinos tempora cuſtodire, & legé tis infirmitas,quando caro tabeſcitieiunijs,anima pu
non tenere ieiunij? Quid prodelt vobis,vacare à con- ritate pingueſcit. Quantùm enim illi ciborum ſuccus
uiuijs, & diem litibus occupare? Quid prodeft,pro- fubtrahitur,tantùm huiciuſtitię virtus augetur.Tunc
prium non edere panem, & victum diripere milero- igitur homo imbecillis quidem eſt ad ſecularia, ſed
rum ? Ieiunium Chriftiani, egentis debeteſſe refectio, fortis eſt ad diuina opera.Tunc enim magis de Deo co.
Ieiunium Chriftiani pacem deber nutrire, nó iurgia . gitat, tunc iudicium mecuit,tunc vincit inimicū. Aic
Abtinentia
carnibus. à Quale illud eft autem ,quòdnon veſceris carnibus, & enim faluator de diabolo : Hoc genus non eijcitur nisi Matth.17.
de oretuo omni eſcaſordidius egreditur maledi &tū ? in ieiunio &orationibus.Dicit vtique,à diabolo ener- leiuniü etiã
Quale eſt, quòd fan & ificaturventer ieiunio, & pollui. gumenum non nisì ieiunijspoſſe purgari.Videte ergò alijs prodef.
tur lingua mendacijs? Rectè fanè, frater, frequentabis quæ iciunij virtus fit, quanta hominifuo præftet gra
Ecclefia,figreffus tuos lechalıbus laqueis auidailla no tiam ,quòd tantam præftet alteri medicinam : quem
implicet & inuoluat vſura.Rectè orabis Dominūtuú, admodùm proprium fan &tificet hominem, quòd ică
Gprecibus tuisobuia tibi cordis tui non obliftat inui- purificet alienum . Mira enim res eft, alter ieiunat, &
dia.Rectè contundes manibus pectus, fi omnem indd alteri prodeft iciunantis vtilitas. Ergò, fratres,nent
abſti
iz
sri
 306 DE I EIVNIO .
nentix arnja minimè deponamus, & quadraginta die- iunemus, & iſtá eſſe caufam falutis noftræ ,fi hoc tem
ium ieiunia fine intermillione curemus. Hic eft enim pore abftinentiæ operam commodemus. Atque ideò
Car Chriſtus perfectus numerus ad vincendū. Dominus enim dia- fratres dile& iffimi inſpicere debemus quæ dit huius
cere voluir " bolum pofteà quàm quadraginta dies ieiunauit, eui. forma ieiunij, vt reſpiciamus quanta fit eiusvtilitas.
poft 40. dic.cit :non quod non & ante ieiunia eum vincere potuif- Eft enim interdum inutile ieiunium , quod licèt ven
fum ieiuuiú . ſet : fed vt oftenderet nobis , tunc nós diaboli poffe effe trem & omnia viſcera ſucco faturitatis exhaurit, non
victores, cùm per quadraginta dies victores ieiunãdo tamen acceptum eft Deo , quia métem & intimos ſen
deſideriorum carnalium fuiffemus, Eum autem qui ſus minimè vinculo iniquitatis euacuat.Et paulò pòft:
hunc numerum conſecratum gulæ intemperantia vi- Hæc voluntas eft Domini,vt ieiunemusà cibis pariter
olâlet, tanquàm imbecillem & miferum , facilècum & à peccatis. Abftinétiam indicamus corpori, vt à vi. Ieiunium ge
minum .
ab inimico pole fuperari. Quomodò enim poteſt in tijs magis animam abftinere poſſimus. Frenum enim
altero diaboli improbitatem vincere,quiguſę intem- quoddam eft luxuriátisanimæ corpus exhauftum.Et
perantiam in feipfo non vincit ? Priùs ergo homo tuî quibuſdam interiectis : Hoc eft enim ſalutare ieiuniu,
yıctor eſto, vipoſliseſſe victor alterius . Sunt enim in- vtficut abftinetur corpus ab epulis ,ità & animarefre
tra te proprijtibihoftes, qui quotidiè te oppugnant. neturà vitijs . Illud etiam fratres ad perfectionem ie
Ecce enim auaritia te diuitiarum ambitione circunue. iunij tacendum non eft, vt quiabftinemus & minimè
nit, luxuria epularum fuauitate captiuar, hæreſis ſci- prandemus, hoc tempore prandia noſtra pauperibus
entix peruerfitate peruertit.Vince ergò inimicos pro. prærogemus.
prios, vt vincere poſlis alienos . Non enim fratresleue 20 . SERMONE trigeſimoquarto : Bonû eft qui
Nő leue pec-peccatum eſt,fidelibusindictam quadragefima à Do- dem cunctis temporibus ieiunare,fed melius quadra
à ,in- mino violare,& ieiunia conſecrata ventris voracitate
catum eft gefimam ieiunare cum Chriſto.Hancenim Quadrage, Quadragel .
mino quadra diſſoluere. Scriptum eft, Qui dicit fe in Chrifto mane. fimam nobis Dominus ſuo ieiunio conſecrauit.Quod mi Chriftus
gefimale ie- re,debet ficut ille ambulauit, & ipfeambulare. Si vis dixi ieiunio , non ieiunijs. Vnum enim ieiunium Do- ſuo ieiunio
junjum vio . conſecrauit .
lare . ergò Chriſtianus eſſe,debes,quod Chriftus,facere.Il- mini fuit ,quia continuatis quadraginta diebus & no
1. loan. 2 . le qui peccatuin nõ habebat , Quadragefimain ieiuna. & tibus cibū omninò non ſumplit. Quiſquis ergò Chri. Violatoricia.
uit: tu non vis quadrageſimam ieiunare qui peccas? ftianus conſecratam ieiunando non impleuerit Qua- fimilis piece
Ille, inquam ,peccatum nó habebat , fed pro noftris ie- drageſimam , præuaricationis & contumaciæ reus te-uaricationis
iunauit peccatis. Qualis ergò apud conſcientiam tuam nebitur, quòd legem diuinitùs pro falute ſua datam & cotumacia
reus teacbi .
Chriftianus es, cùm Chriſto pro te eſuriente tu pran- prandendo ipſe refcindit. Reſcindis enim legem, qui tur ob reſciſ.
Nó leue pec- des . Cùm Saluatore pro te ieiunante tu reficeris ? Non exemplum ieiunij Dominici non cuſtodis. Qualis au- fam lege di
catum ce igitur, ficutdixi,leue peccatum eft, indi &tum violare tem Chriſtianus es,cùm Domino ieiunante cu pran - uinitùs con.
ftitutam .
iunium viola. ieiuniū . Nam vthocexemplis breuiter approbemus, des Qualis Chriftianus es, cum Chriſto eſuriente tu
legimus in libris Regnorum , cùm Saul rex Ifraelbellú reficeris? Ille pro falute tua famem ſuſtinet, tu pro pec
Jonathz de, contra Allophylos
clarar. gereret, vniuerſo eum exercitui in- catis tuis ieiunare formidas? Dicite enim mihi, inter
1.Reg.34 . dixiffe ieiunium ,& abftinentibus cun & is , eum contra rogo'vos qui in Quadrageſima prádetis,fi non in con . Inquadimce:
aduerſarios pugnare cæpiffe.Bonus planèrex,qui ho- fcientijs veftris reieftis, quòd abftinente toto popu- prandebatur.
ftes ſuos non tam armis quàm deuotione vincebat, & lo vos ſoli contra præceptum Domini deuoratis: fi
plùs dimicabar religione quàm telis. Cùm ergò Saul non vobis rubor eft cùm exitis in publicum , nè quis
abftinentiam diei ſuis omnibus indixiffet, & lonathas vobis ieiunus occurrat : aut fi non cogitatis cùm ad
eius filius pręcepti neſcius intermedias hoftium acies Ecclefiam proceditis, quemadmodùm pacem Epiſco
victor incedens fauum mellis intincta ſceptri ſummi- po porrigatis , nè forte ipfo fpiritu oſculi veſtri vos
tate guftâffet, tanta indignatio repentè commota eſt, reprober? Quòd fi hæc non cogitatis forſitan , vehe
vi & differretur victoria, & diuinitas lęderetur.Deni- méter erratis. Scire enim debecis, cùm in quadragefi.
que nec bello finis imponitur ,nec regi relpõlum pro- mz diebus ieiuno praníus occurrit, non benè de illo
pheticum datur. Vndè intelligimus, quòd Saulhoftes iudicar qui ieiunat. Hoc enim ideò dico, quia audio
non tam virtute milicum, quàm militum abſtinencia complures, quod grauius eft, fideles, alternis in qua
ſuperabat. Deniquè vnius culpa cúctis cöfertur igna- dragefima hebdomadis abftinere, & confecratum il
uia, & vnius deli&o omnibus generatur infirmitas. lum dierum numerum gula intemperanti violare, hoc
Deficit enim virtus in exercitu ,vbi deficit in obferua- éſt, prandere ſeptem dierum curriculo, & feptem die
tione ieiunium . Quod vt peccatum Saul ex ipſa diui- rum fpatio ieiunare. Quibus hoc dico, cur eciam per
nitatis offenfione cognouit, ftatìm lonathæ dixit non illos feptem dies fraudem Gibi faciant ieiunando ,cùm
eſſe parcendum , fed peccatum admifl'um effufione illis ieiunium tale non profit ? Quanuis enim abftineat
eius fanguinis expiandum . Videte quanta apud Saul quis certisdiebus,quanuìs ciborum dulciora alimen.
regem fuerit religionis obſeruantia ,qui offenſum De. canon ſumat, non tamen illi accepto fertur quadra
um optauit etiam parricidio mitigare. Et quanta fit gefimæ jejunium , quod non diebus quadraginta ieiu
reſoluti culpa ieiunij, quæ non nisi fanguiniseffufio- nat .Puder dicere, lenes & anicula quadragefimam fa- Quadraginta
ne punitur.Et fi ignorans lonathas indictum à patreie- ciunt, iuuenes & iuuenculæ non faciunt. Omni igitur pandum .
iunium quia refoluerit,mortiaddicitur : qui fciés in- ſolicitudine tempus facratiſſimum celebremus,non
dictum à Chrifto reſoluit ieiuniü,quid meretur? Ergò prætereat nos dies abſque ieiunio , non nos tranſeat
fratres ftatutum nobis cuftodiamus obferuatione ie vna hebdomada abfque vigilijs . Ille enim facit qua- voluntarijs
iunium ,vt hoftes noftros ſpirituales carnalesa vinca- dragefimam , qui ieiunando & vigilando aſcendit ad iciunijs pre .
mus. Habemus enim , ficutnôftis ,carnales hoftes.Ieiu- Paſcha. Nam licut reliquo anno ieiunare præmium mium debe
nemus igitur vt cos & exercitus nofter & Saul ſuperet eft, ità in quadrageſima non ieiunare peccatü eft, Illa violates poc
& obtineat. Necin abftinétia pofiti declinemus ad fa- enim voluntaria funt ieiunia ,ifta neceſſaria : illa de ar - cant.
uum . Fauus enim quidam mundi eft voluptas ſeu vi- bitrio veniunt, iſta delege :ad illa inuitamur, ad ifta
Prouerb.s. tia, quæ,ſicut ſcriptum eſt,ad tempus quidem impin- compellimur. Ec poft pauca: Bonus ergò numerus, Quadragena.
guant fauces ,nouiſtima amariora lunt felle. qui ſemper cælum aperit . Bonus, inquam , numerus, rius numerus
Iciunandum 18. SERMONE vigefimofeptimo in fine: Igitur per quem iuſtitia Noë ſaluatur, & Iſrael filij faginan- Gene.7.
nobis Domi & nos, fratres dilectiſlimi, ieiunemus continuè & de-
vtpropiticus tur. Vndè & nosobſeruemus hunc numerum , vt ape. loſue so
nus. uocè hoc ſpatio temporis, vepropitietur nobis Domi- riantur nobis cæli, quatenùs & pluuia nos gratiæ fpi
nus ,pateant nobis cæli,inferna contra nos non valeat. ritualis irroret, & fpiritualium facramentorum man
19. SERMONE trigeſimotertio : Diximus fupe- na reficiat.
riore Dominicahoceffe fideinoftræ opus primum, vt 21 . SERMONE trigeſimoſexto eiufdem Ambro
horum quadraginta dierú curriculo deuotiſfimè ie- fij: Ante dies deuotionem fanctæ quadragefimę prędi.
cantes,
 DE I EIVNIO.
Diuinitùs co .
ſecratus nu . cantes, ſacrarum literarum exempla protulimus, qui- fimilis remuneratio in perceptione præmij, quorum meremur
merus qua. bus approbaremus hunc quadragenariü numerü non fimilis labor eft in obferuatione ieiunij.
dragenarius effe ab hominibus conftitutum , ſed diuinitùs confe . 24.
& cçleſti ma
cratum : nec terrena cogitatione inuentum, fed cæleſti phetis cùm Niniuz ciuitati ſubuerfio diuinitùs im.
o
prus. præcc. maieſtate præceptú.At ideò qui cöftitutum numerú mineret ,, & juxta ſententiam Dei , deftruendi illam
ieftare
vna die manducando præterit, non'yt vnius diei vio-
lator accuſatur,fed vt totius quadragefimæ tranſgreſ-
for arguitur.Vndèbonum efthomini,vedi& únume-
Non tam ex rum fine labore ieiunet ,& totius quadrageſimęconſe
Sacerdotum , quatur pariter ſanctitatem . Hæc auté non tam ſacer
quàm Dei prę dotum præcepta quàm Dei funt.Atq idcò qui fpernit,
cepro quadra non ſacerdotem fpernit,fed Chriſtū qui in fuo loqui.
gefimam ob- tur ſacerdote. Videamus igitur quo tempore hanc ob-
( eruamus,
ſeruantiam nobis indixerit Dominus, fi nóvelutìper
iftam deuotionem cuncta elementa voluerit habere
profectum . Eccè enim indicta quadrageſima, conſtric
&a hyemali gelu terra reſoluitur, & aquarum Auenta
meatus ſuos glacie liquefa &ta recipiút:fic quoque cor-
repore qua :
porum noftrorum hoc eodem tempore contracta ſce.
tracta fceleri. Ieribus peccata foluuntur, & vitæ noftræ purior cur.
buspeccata ſus liquefacto rigore diaboli mearum ſuum priftinū
ſoluuntur. recognoſcit. Terra, inquá, indi& ta quadrageſimaaſpe-
ritatem deponit hyemis, ego indicta Quadrageſima
aſperitatem reijcio delictorum.llla terra aratrisſcin-
ditur, vt mundanis fit cögrua frugibus :mea terra ie
iunijs exaratur ,vt cæleſtibus fitapta feminibus. Sicut
enim reditum &c .
22 . SERMONE trigeſimoſeptimo: Si benè reti-
net, fratres, veſtra dilečtio, hac luperiore Dominica
Quadragefi- prædicauimus, quòd fanctam Quadrageſimam abfti-
mam
crauit conſe:
Domi. nendo ipfe Dominus conſecrauerit , & tot dierum no.
Dus . Etium 'curriculo cibū omninò non capiens, vnum ac
Sacrilegú eft folidum ieiunij corpus effecerit, quod in totum non
Quadragefi- obferuare, facrilegum eft : ex parte violare,peccatum
ma iciunium eft . Hoc enim fecit cauſaſalutis noftræ , vt rem vtilem
obſeruare ,et non folùm doceret verbis ,ſed etiam exemplis inftru .
parteviolare, cret,vtijſdem veftigijs quibusad fidem currimus, ad
peccatum . abftinentiam graderemur. Sed videamus quæ cauſa
ftecerit vt ieiunia Saluator indiceret, & ipfe fibipri-
mùm vt bonus humani generis medicus ieiunaret;
Bonus enim medicus poculü quodægro daturus eft,
prior guſtat,vt peritia artis ſuæ antè in ſe ipſe demona
Itret, & experimentūægeraccipiens, ſecurus fit de po-
culo ,fecurior de ſalute. Deindè, quo loci hocipſum
.
Cur in deses, tempus ieiunij procurarit . Dicit enim Euangelifta,
to Chriſtus abftinuiſſe Dominū quadraginta diebus & no & ibus
jciunauit. in deferto . Arbitror itaque cauſam hanc eſſe ieiunij,
vt quia primus Adam in paradiſo conftitutus per in-
temperantiam gulæ gloriam immortalitatis amiſe.
rat, eandem immortalitatem ſecundus Adam Chri.
ftus per abftinentiam repararet. Et quia contra man
datum Dei guftans de interdida arbore peccatú mor-
tis inciderat, nunc ſecundùm mandatum Domini ie.
iunans, vitæ iuftitiam mereretur. Hoc enim agit Sal.
uator, vrijſdem veſtigijs quibus admiffa fuerint deli-
& a,purgentur,hoceft ,vequia homo manducado de-
liquerat,corrigar abſtinendo: vel quia epulando mu-
Genel lierem cognouerat,nunc eandem ieiunando deſpiciat.
Adam enim Euam non nisi intemperantia prouocan-
te cognouit. Quandiù autem mánſit in illis intemerata
parcitas,manfit & impolluta virginitas: & quandiù ie.
iunauerunt ab interdi &tis epulis, tandiù & à pudendis
ieiunauêre peccatis. Fames enim amica virginitatis
eft, inimica lafciuiæ . Saturitas verò caſtiratem prodi-
git,nutritillecebrā. Igitur, ficut dixi, hoc agit Domi.
nus, vt ijs præiudicijs quibushomo obnoxius peccato
fuerat,liberetur .
23. SERMONE trigefimooctauo : Propitia diui-
Indieta Qua:nitate eccé iam penè cranſegimus quadrageſimæ in-
durante in hindi di & a ieiunia, & præcepta Chrifti Domini abſtinentiæ
Atipræcepto. deuotione compleuimus . Supereft nunc vt quemad-
Deut.19 . modùm famuli eius Moyſes& Helias hunc facratiſli.
obrementione mum numerum obſeruando,gratiam meruerunt: ità
ieiunij que. & nos hoc ipfum tempus cuftodiédo mercamur,litin
507
dragefimalis
.
SERMONE quadragefimo:Legimusin Pro. lonz 3.
tempus ingrueret, confiftentes in ea aliud non habuif
ſe præſidium , nisi ve abiectis crapulofis epulis, ieiu.
nia continuata fuſciperent, & diuitiarum ambitione
fepofita, humilitate le paupertatis induerent: fcilicet
vt exindè remedium perciperent, vndè his perditio
contingebat, hoc eft, vt iram diuinitatis quam luxu- Abftinendo
prouocauerant, abftinendo lenirent: & offen- ira
riando tur,Dei leni.
fam quam in eos ſuperbia contraxerat,humilitasmi
cigaret. Et paulò pòft: Solent quidam homines quo.
tieſcunque neceſitatem arduam nimis patiuntur, ad
proximas gentes auxilij cauſa deftinare legatos.Nos,
quod eft melius, legationem ad Deum per ieiunia de
ftinemus, ab ipfo imploremus auxilia , ad ipſum nos
corde & orationibus conferamus. Auxilium enim il
li non aliundè rogando peciuerunt, ſed de ſuis ieju
nando viſceribusexigerunt.Cur enim pecarab altero,
qui intra fe poteft inuenire quod quærit ? Quáto enim
Deo viciniores fuerimus, tanto aduerfarijnoftrià no .
bis longiùs repellentur. Oportet igitur proximos nos
fieri Deo , quoniam dicit Propheta : Eccèquielongát Pfal.ya.
{e à te, peribunt. Quòd fi à Deo qui longè ſunt, peri
bunt : vtique, qui ſunt proximi, ſaluabuntur. Aliter
ergò proximiDeo eſſenon poffumus, nisì ad eum ie Non nisi ic
iunijs & orationibus & eleemoſynis propinquemus. nibus & clcc.
Deus enim ipfe miſericors, ieiunus & & fan & us eft. mofynis Deo
Atque ideo qui vult proximus Deo eſſe, debet imitari propinqua
mus.
hoc eſſe quod eft Deus.Tota igitur in tribulatione Ni
niuicarum ciuitas ieiunauit. Benè dixi,tota : nő folùm
enim ſenes, iuuenes & infantes, fed etiam pecudes le- 100x 3.
gimus ieiunåſſe.Mira res:ieiunant pro ciuitatis pecca
to, qux peccati conditio non conftringit.Vndè & nos,
fratres, temporum anguftias fuftinentes, omnes pari
ter ieiunare debemus, & miſericordiam Dei cun & o
Pro ſalute ſua
rum abftinentia deplorare . Nam quale fit, hoc Chri. quiſque iciu .
ftianum pro falute ſua non facere, quodpecudes pro dare debet.
hominum ſalute fecerunt? nisi quod ftolidior pecude
eft, qui indi&to pro ſe à Sacerdote ieiunio non ieiu
nat. Nónne enim pecus eft, qui non intelligit quid il.
li immincat, quid illi incumbat ?Etpecus quidem vi
dens declinat foueanı,cauet præcipitia: cu autem non
visieiunando periculü declinare quod cernis ? Deſpe.
rationis enim genus eft, tunc te manducare cùm abiti
nere debeas: tunc gaudere,cùm debeas deplorare. De
hac deſperationeApoftolus dicit, quod à nobis auer
tat Deus: Manducemus & bibamus: cras enim morie . 4.Cor.is.
mur. Ieiunemus ergò fratres fine intermiſſione,vt ho
ftes noftros orationibus & abftinentia ſuperare poſti. Matth.17.
mus.
25. AVGVSTINVS ſermone quinquagefimo
quinto de tempore & multis ſequentibusagit de qua
drageſimali ieiunio : eo verò ſermone quinquagefi
moquinto fic ait : Eccè, fratres chariſlimi
, Deo pro .
pitio, tempus quadragefimæ venit: & ideò rogodile.
qiſlimi, vedies iftoscorporibus ſalubres & animçme- Dies quadra.
dicinales ità cum Dei adiutorio fan &tè ac fpiritaliter gefimæ cor
celebremus, vt obſeruatio ſanctæ quadragefimæ non bres& animą
nobis iudicium pariat,ſed profectum . Etpoft pauca : medicinales.
Infelix enim voluptas, infelicior cupiditas ato luxu
ria, per tranſitoriam dulcedinem præparant ſempiter
nam amaritudinem.Abftinentia verò, vigiliæ,oratio- Abstinentia,
nes ato ieiunium ,per breuiſſimas anguſtias perducũt vigiliç, & ora.
tiones per
du.
ad paradiſidelicias, quia nonmentitur veritas, quæ in cunt ad para .
Euangelio dicit, Ar& a & angufta via eft quæ ducit ad dili delicias.
Matth.7 .
vitam , & pauci funt qui inueniunt eam . Luc.13 .
26. SERMONE fexagefimo detempore:Vnge ca Matth . 6.
put tuum , & faciem tuam laua, nè videaris ieiunans
hominibus: Ergò cótra Chrifti præcepta facimus, qui
publicè ieiunium indicimus,& vidente toto populo Publicè indi
pariter cum ipfo ieiunamus ? Es in hocfenfu opor. citur iciuniü.
SET 2 tet
 r
505 DE : IEIVNIO .
Icionandum ter intelligi, vtnemo pro laude humana , ſed pro pec .
pro peccato
rum indul . catorum indulgentia vel pro milericordia diuina je-
gentia . iuner .
27 . SERMONE ſexageſimoſecundo de tempore:
Soli dies Do-Rogo vos,fratreschariſimi , & admoneo , vt in iſole-
minici inQua
dragefima exogitimo ac facratiſsimo tempore, exceptis Dominicis
cipiuntur à diebus,nullus pradere præſumat,nisì fortè ille,quem
ieiunio . ieiunare infirmitas non permittit : quia alijs diebus
In Quadrage.ieiunare, remedium eft aut præmium : in Quadragefi-
fima nö iciu . ma non ieiunare
, peccatum eft. Alio tempore qui.ie
nantes, pece
cans. iunat, acccipiet indulgentiam : in quadrageſinta qui
non ieiunat,tentiet pænam : & tamen qui ieiunareno
præualet, ſecretiùs fibi ſoli, aut fi eft alius infirmus că
ipro, in domo ſua præparet quod accipiat, & illos qui
ieiunare præualent, ad prandium non inuitet : quia fi
hoc fecerit, non folùm Deus, fed etiam homines pof-
ſunt intelligere, illum non pro infirmitate non poffe,
ſédpro gula ieiunare non velle . Sufficiat illiquòd ipſe
jeiunare non pręualer, & magis cum gemitu & lufpirio
& animi doloremanducet,pro eo quòd alijs ieiunane
tibus ille abftinere nó poteſt. Pro eo tamen quòd non
poteſt iciunare , ampliùs debet erogare pauperibus,
Peccata ieiu. vt peccata quæ non poteft ieiunando curare, poſiit in
nando curan. eleemofynisdandis redimere . Bonum eft ieiunare,fra-
tres : ſed. melius eft , eleemofynam dare. Si aliquis
vtrunque poteft, duo funt bona . Si verò non poteft,
melius eſteleemoſynam dare.
28 . SERMONE ſexageſimoquarto de tempore :
Omne vitæ noftræ tempus, ſtadium quoddam debe-
mus-putare virtutum , & ad cæleſte brauium tota vir .
tute contendere . Sed hoc præcipuè in quadrageſimæ
diebus implendum eſt, qui abftinentiæ ac ieiunijs de.
dicati , tantum nobis ad virtutem animi conferunt,
Quadrageſi : quantum & de corpore voluptatem decerpunt.Eftau .
male iciuniú tem legitimus numerus ifte ieiunij,& qui in fan & tis
quorucoſecra.
plis cxcm-celebratur exemplis.Moyſeslegem accepturus à Deo,
tum fit. quadraginta diesac noctes abſque cibo potuíg tranſe-
Exod.340 git, & ad ſuſcipiendam Domini voluntatem ieiunus
Reg.19. præparatus eft. Heliaspoſt quadraginta dierum ieiu.
nia, curru igneo ad ſuperna cælorum de hocmundo
translatus eft. Ipſe quoquè Dominus ac faluator no
Matth . 4 . fter quadraginta diebus ieiunans, de diaboli tentation
ne triuinphauit, vt ad prædicationem Euangelij iam
Obferuádum yictor accederet . Meritò verò etiam nos hunc dierum
à nobis qua- numerum cuftodire debemus ieiunijs, quem per talia
iciunium , & exempla legimus conſecratum . Celebremus ergò hos
dies cum omni alacritate métis & gaudio , & cos omni-
bus epulis & corporalibus delicijs præferamus.In his
enim præcipuè diebus ad implendam Domini volun-
tatem accendimur,quando maximè per abftinentiam
voluptas carnis extinguitur. Sed & illa eft in quadra-
geſimæ diebus grandis vtilitas, quòd dum etiam à li-
citis abftinemus, magis ac magis admonemur illici-
Abftinentia à ca vitare. Qui enim abftinemus nosà carnibus, quibus
carnibus in alijs diebusvtilicet : qui nos abftinemus à vino, quo
ma& à vino. moderatè vti licet : qui ergò ifta vitamus, quæ ali
quando licent,inprimispeccata fugiamus, quæ omni.
Iciunandū & nò nunquàm licét. Itaqz ſi volumus benè ieiunare à ci-
à cibis , & à bis, ante omnia ieiunemus & à vitijs. Sic ergò ,vt dixi,
vitijs, vt me. ieiunemus à cibis ,vt multo magìs ieiunemus à vitijs,
reamur ope- vt ſanctorum morum vbertate ſacuremur, vt& in fu
tione fatiari. turo mereamur ipforum operum retributione fatia
Matth.s. ri, ficut in Euangelio legimus :Beati qui eſuriunt & G.
tiunt iuftitiam , quoniam ipfi faturabuntur.
Medicinale 29 . SERMONE ſexageſimoquinto de tempore :
tempus Qua- Adeft nobis venerabile & medicinale tempus Quadra-
dragefimz ad geſimæ, chariſſimi, per quod ieiunantes, peccatorum
catorum vul. noftrorum vulnera curare debemus . Quantum fiter-
nera.
gò bonum ieiunij , breui ſermone exemplis additis
Exemplis
oftendiliciu . differamus. Moyſes primus quadraginta diebus ac
nijvim & cf. noctibus cùm ieiunâffet, legem Domini accipere me
ficaciam . ruit , per quam populis imperaret . Impetrauerunt
Exod 24 .
Deut . 9. vnius hominis ieiunia, quod totius populi faturitas
deſperauerat. Aduertamus ergò quantaſit inter ieiu-
nium & faturitatem diftantia, inter ventrem vacuum
& pulmones epulis æftuantes. Moyſes ergò quia ie
junauit , Dominum vidit : populus quia manducauit Exod.19.
& bibit, idola fabricatus eft . Sed quid de Moyſe &
Ifraelitica multitudine loquar ? Princeps ille huma
ni generis Adam, quandiù ieiunauit ſeruans manda
tum , in paradiſo fuit. Vbi verò comedit, ejectus eft Gencſ.s .
de paradiſo. Et qui in paradiſo Dei virgo fuerat, eie
Aus de paradiſo , cognouit vxorem . Semper enim Gencl.fo
juncta eft faturitati lafciuia . Vicina ſibi ſunt venter
& genitalia : & pro membrorum ordine, ordo vitio .
rum intelligitur. Eiecit ergò nos de paradiſo cibus ; Ieiuniü reda .
reducat eſuries, reducat ieiunium.Diximus ergò quid cit ad paradi.
fan & us Moyſes meruit ieiunando : deindè & cun &tos ſum .
videamus . Sancto Heliæ ieiunanti etiam elementa 3.Reg.17 .
famulata ſunt . Hic deniquè tribus annis & fex men- laco.s.
fibus cælum claufit : ad cuius vocem etiam ſupernum 4.Reg.s.
deſcendit incendium . Etcùm eum Iezabel regina vel- 3.Reg.19 .
let occidere, & feſſus fub arbore frondoſa iaceret in
folitudine, angelus ad eum mittitur, & dicit ei: Su
me paululum panis & aquæ . Videre quanta fit Dei cle .
mentia erga ieiunantes, chariſſimi : Non ſufficiebat
quia angelum Dominus miſerat, qui eum ve cibum
fumerec iuberet , ſed etiam præcepit vt longiùs fu .
giat perſequentem .Aitergò: Sume paululum panis &
aquæ. quadraginta enim dierum ieiunio perre & urus
erat per deſertum vſque ad montem Sina. Nunquid
enim Dominus qui cælu & terrá fecerat,cuius omnis
eft creatura , non potuit in eremo per angelum pran
dium mittere, ficut Danieli in lacum leonú per Aba- Daniel.sg
cuc mifit ? Sed ſciebatDeus, prophetam ſuum tentan
tem diabolum aliter ſuperare non poffe, nî ieiunijs
eruditus, infidiantis inimici tentamenta repelleret.
Daniel quoquè ille futurorum gnarus , & aduentus
Domini conſcius, & euerfionis Ieruſalem manife Dan.g.10.
ftiſſimus prædicator, ideò vir deſideriorum appella
tus eſt, quia panem defiderij nõcomedit, & potú con
cupiſcentiæ non bibit , quia magìs Chriftum quàm
epulas defiderabat. Ioannes quoquè precurſor Do- Match.3.
mini locuftis in eremo & agrefti melle nutritur, non
animalium carnibus, non volucrum ſuauitatibus pa
ſcitur. poterat vtiquè iuxta lordanem pofitus, pi
ſcium fibi exhibere delicias : ſed poenitentiam prædi.
caturus, rigorem ieiunij exemplo ſuo magis debuit
& factis oftendere, quàm yoce. În Euangelio
quoque Matth.15
cùm quidam dæmone plenus Domino fuiffet obla
tus, quem Apoftoli curare nequiuerant, interrogan
tes audiunt à Domino , iſtiuſmodi genus non poſſe
eijci nisì orationibus & ieiunijs . Videre ergò cha
riſlimi, quanta fit ieiuniorum virtus,vt id facere ieiu
nia valeant, quod Apoftoli nequiuerant. Omitto ca
tera :ſed vnuſquiſque confideret, quanta fit inter ie
iunium & faturitatem diftantia, inter ventrem vacu
& refertum , inter rubentem faciem & ora pallentia,
inter os ieiunum & labia crapula diſſoluta, inter op
preſſum epulis & inediæ tenuitate vigilantem . Non
dico hebdomadas, non duplicata,non multiplicata ie- '
iunia, ſed velſingulosdies abſque ciborum nimietate
tranſeamus. Cellent lauacra, vinavel carnes, nó quòd
creaturam Dei judicemus effe damnandam , ſed qui Car à carni.
toto anno nobis viximus, faltem vel paucos dies vi- bus & c.abfti
uamus Domino.Sed ieiunia noftra vt plena fint & fuf- nendum .
farta,miſericordiæ pinguedine ſaginentur,demus eſu
rientibus prandium noftrum . Nec putes ieiunia ſola
fufficere ad fananda vulnera peccatorum, nî medica. Ad fananda
mento eleemofynæ recreentur.Ieiunium ergòtuum te pulnera con .
caftiget, ſed lætificet alterum , & ità fructuoixerüt an- ducüticiunia
guftiæ tuæ, fi alteri latitudinem præſtent. Sic ieiuna, eleemofynis
iun ta..
vtinalio manducante prandiffe te gaudeas. Hilarem 2. Cor.9.
enim datorem diligit Deus. Nam manducante paupe
re de bonis tuis,prăder Chriftus, quiſe in paupere eſu . Matth.25.
rire teſtatur,
30. SERMONE ſexagefimonono de tempore :Hos
ſanctæ Quadrageſimæ dies, fratres chariffimi, debe
mur
1
 DE I EI VNIO
mus omni cum veneratione fufcipere, nec longiorem
Ieiunium eſt numerum huius temporis faſtidire : quia quanto plu-
ledépmieli; res dies funt ieiunij, tanto maior eſt cauſa remedij.
na & reme. Quanto prolixior abſtinétiæ curſus, tanto redemptio
dium pecca- copiofior eft falutis. Quanto aufterior cura vulnerū ,
torum .
tanto medicina eft falubrior peccatorum. Deus enim,
qui eſt noftrarum medicus animarum , cógruens tem
pus inftituit, quod & iuftis fatìs fitadorádum , & pec-
catoribus fufficiat ad rogandum . Illi requiem poftu-
lantes, hi veniam deprecantes. Congruens enim tem
pus eft Quadrageſimæ, nec breue eft ad exorandū, nec
Ieiunijs ini. longum eſt ad promerendum . Quadraginta enim die .
quitates redi. rum ieiunijs, quæuis iniquitas peccatoris exoraripo.
muine teft, & quantauis ſeueritas iudicis mitigari . Illi longũ
ira. & faftidioſum forcè fit tempus, qui nec oratde culpa,
nec fperar de venia. Deſperatio enim nec confiteri de
ſcelere, nec indulgentiam nouitfperare de iudice.San-
Quàm falu- ctus igitur & falutaris quadrageſimæ curſus eft, quo
tares fine di adducitur ad miſericordiam peccator per pænitenti-
Esquadrage- am , iuftusad requiem . His enim diebus ſolito ampli-
ùs & diuinitas miferetur, & delinquentia deprecatur,
& iuftitia promeretur, Patent enim omnia, & cæli ad
indulgentiam , & peccator ad confitendum , & lingua
Quadragena. ad poftulandum . Salutaris, inquam ,& myfticus eft
myſterium . quadragenarius numerus . Nam primùm cúm mundi
Genc.7 . faciem iniquitas hominum poflideret, tot dierā cur-
riculo Deus effufis de cælo imbribus, vniuerfam ter
ram diluuio ſuperfudit. Vides ergò iam illo tempore
myfterium in figura diſpofitum .Nam licut tunc qua-
draginta diebus pluit ad purgandum.mundum , ità &
nunc quadraginta diebusmiſereturad hominem pu-
In quadrage rificandum , Et paulò pòft : Per hos quadraginta dies
Gima difcer: feparantur mali à bonis, hoceſt, luxurioſus à caſto, à
nuntur bonià ieiuno intemperans,à Chriſtiano gentilis . Separatur,
reticusa fide inquam , malus à bono , hoc eft, peccator à iufto , dia-
li . bolus à ſancto , hæreticus à fideli.
31. SERMONE ſeptuageſimoſeptimo de tem
pore: omnia, vt fuprà ex ſermone trigeſimoſeptimo
Ambrofij, D.teftimo. vigefimoprimo.
32 . LEO Magnus ſcripſit de Quadrageſima ſer-
mones duodecim .Vide fuprà quæft. præcedenti,B.te .
ftimo, trigefimooctauo & fequentibus.
33. BERNARDVS habet fermones ſeptem de
Quadragefi Quadragefima, in quorum primo fic ait : Hodiè, di-
malis iciunij le&tiſlimi, facrú quadrageſimæ tempus ingredimur,
obſeruatio tempus militiæ Chriftianæ . Non nobis fingularis eft
ad omnes hæc obferuatio : vna omnium eft, quicunque in ean
Chriftianos
pertinct. dem fidei conueniunt vnitatem . Quidni commune ſit
Chrifti ieiunium omnibus Chriftianis ? Quidni caput
ſuum membra ſequantur? Si bona ſuſcepimus ab hoc
capite , mala autem quare non ſuſtineamus? An reſpu-
ere criſtia volumus, & communicare iucundis ? Siita
eft, indignos nos capitis huius participatione proba-
mus . Omne enim quod pacitur ille , pro nobis eſt.
Quòd fi in opere ſalutis noſtræ ei collaborare piger, in
quo deinceps coadiutores nos exhibebimus illi? Non
eft magnum , fi ieiunet cum Chrifto , quiſeſſurus eft ad
menſam patris cum ipſo. Non eft magnum , fi compa,
titur membrum capiti, cum quo & glorificandüeſt.
Et in fine: Eft ergò ieiunium corporis, capitis vnctio :
을 Medecurcor
ie- & carnis inedia , refectio cordis.'Quidni dixerim vn-
junium
ctionem , quæ & medetur vulneribus, & exaſperatas
ribus animi, conſcientias lenit ?
34. SERMONE tertio de Quadrageſima:Rogo
vos, dile&tiſlimi, tota deuotione ſuſcipite quadrage-
fimale ieiunium , quod nó fola abſtinencia commen
dat, ſed multo magis facramentum . Nam fi deuotė
vſque modò ieiunauimus, vtiquè fancto hoc tem
poreieiunandum nobìs eft multo deuotiùs . Si quid
enim additur ad folitum abftinentiæ modum , nun .
Tépore Bet- quid non valdè indignum eft , vtnobis oneroſum lit,
aardiin qua: quod Eccleſia portat vniuerſa nobiſcum ? Hactenùs
iunabant re- vſque ad nonam ieiunauimus foli: nunc vſque ad ve
ges & princi- fperam ieiunabunt nobiſcum vniuerfi reges & prin-
sog
cipes, clerus & populus, nobiles & ignobiles, fimul sipes, clemon
in vnum diues & pauper. Sed quid de his loquor, vniuerfa Ec
quos habemus in hac ieiunij obferuationeconfortes, clefia vfque
ad vefperi.
quaſinon multo excellentiores habeamus in ea duces,
immò & conſecratores ? Quanta deuotione ſuſcipi
endum eſt nobis,quod à ſancto Moyſe tanquàm here
ditario iure traditur, cui ſpeciali præ cæteris prophe Deut.2 :
tis prærogatiua, facie ad faciem Dominus loqueba- Exod.31 .
tur? Quanto feruore amplectendum eft, quod Heli- 3.Reg.19.
as ille commendat, igneo curru raptus in cælum ? Ec- 4.Reg.2.
cè enim quàmmulta millia à diebus illis generalis co
ditio mortis inuafit: Helias tamen vſqueadhuc con- Moyſes, He
ſeruante Domino manus eius eualit. Iam verò fi com- lias & Chri.
mendant ieiunium præſensMoyſes & Helias, quanuis fuscommen,
magni, camen conſerui noftri: quantùm commendat Quadrageſia
illud Ieſus Dominus nofter, qui & ipſe diebus totidé mz.
ieiunauit ? Qualis ille eſt, non dicam monachus, ſed Matth .4.
Chriſtianus, quiminùsdeuotė ieiuniū ſuſcipit, quod
ei traditipfe Chriftus? Denique tantò deuotiùs imi
tandum nobis eft, dile & iſfimi, Chriſti ieiunantis ex
emplum , quanto certius eft, propter nos eum ieiu
nâffe, non propter ſeipſum . Etpoſtpauca : Ergò quia
toto hoc tempore milericordię proximus eft : quæri. Efa.ss.
te Dominum chariſſimi, dum inueniri poteft , inuo
cate eum dum propè eft. Veruntamen preſenti qua- Quadragefia
dragefima maiore nobiseft feruore querendus, quæ ma deſignat
vitæ noftra
non folùm pars, ſed & ſacramentum eft totius cem
tempus.
poris huius. Proptereà fi fortèdiebus cæteris ftudia
veſtra aliquatenùs intepuerant, dignum eft vtnuncin
feruore ſpiritus recalelcant . Quod fi gula ſola pecca- Ieiunare de
uit, ſola quoquè ieiunet, & fufficit. Si verò peccaue- bet non fola
runt & membra cætera, cur non ieiunent & ipſa? le- gula, ſed cæ
iunet ergò oculus qui depredatus eft animam ieiunet tera Thremēbra.
n
auris, ieiunet lingua, ieiunet manus,ieiunet etiã ani
maipfa. leiunet oculus à curiofis adſpectibus & omni
petulantia, ve benè humiliatus, coerceatur in pæni
tentia, qui malè liber vagabatur in culpa . lejunet au
ris nequiter pruriens,à fabulis & rumoribus, & quæ.
cunque ocioſa ſunt, & ad falutem minimè pertinen
tia. Ieiunet lingua à detractione & murmuracione; ab
inutilibus, vanis atque fcurrilibus verbis: interdûm
quoque ob grauitatem filentij, & ab ipfis quæ videri
poterant neceſſaria. leiunet manus ab ociofis fignis,
& ab operibus omnibus, quæcunquenon ſunt impes
rata. Sed & multo magis animaipſa ieiunet à vitijs & Eſaiz 58.
'
propria voluntate ſua.Etenim fine ieiunio hoc, cæte
ra à Dom ino repr obantur ,ficu t ſcri ptum eft : quia in
diebus ieiuniorum veftrorum voluntates veftræ inue.
niuntur.
35. SERMONE quarto de Quadrageſima aitidé
Bernardus: Quia ieiunij Quadrageſimalis tempus ad
uenit, quod tota deuotiore ſuſcipere moneo charita- Còndonétur
tem veſtram :dignum reor aliquatenùs exponere, quo illicitè perpe
fructu & quéadmodùm oporteat ieiunare. Primùm trata,perabs.
quidem fratres,pro eo quòd ab ipfis quo licitisabf licitis .
tinemus, ea nobis quæ priùs commifimus illicita con- Ieiunio bre
donantur. Quid verò eft condonari commiſſa, nisì ie- ſempiterna
ui iciunia
junio breui, ieiunia redimi ſempiterna ? Gehennam redimuntur .
enim meruimus, vbìnullus vnquàm cibus eſt, confo. Lucæ 16 .
latio nulla, terminus nullus : vbì guttam aquæ diues Extirpantur
poftulat, & accipere non meretur.Bonum ergò & ialu- icinio vitia,
tare ieiunium , quo redimunturæterna fupplicia ,dum meremu??
remittuntur hoc modo peccata . Non folùm auté abo- Delet præte
rita peccata
litio eft peccatorum , fed extirpatio vitiorum : non &
folùm obtinet veniam , fed & promeretur gratiam : iunil futura :
non ſolùm deler peccata præterita quæ commiſi. Ieiuniú quid
orationi, &
mus, fed & repellit futura que committere pote gd viciſsim
ramus. Dicam vnum adhuc quod facilè capiatis , ſæ jciunio præs
piùs , nisì fallor, experti : leiunium orationi deuotio . ftet & confc
nem & fiduciam donat. Et vide quemadmodùm libi rat oratio .
inuicem ieiunium & oratio ſocientur, ſicut ſcriptum Gratiam orăs
eft: Frater adiuuans fratrem , ambo conſolabuntur. dipromere
Oratio virtutem impetrat ieiunandi , & ieiunium tur iciunium ,
gratiam promeretur orandi. Ieiunium orationem rodificatiCicina
Sri 3 borat, nium .
3
 510 DE TEIVNI O.
roborat, oratio fan &tificat ieiunium, & Domino re . mines obliuiſcuntur Deum, auiditatem noftram tan
præſentat. Quid enim ieiunium nobis proderit,li re-
linquatur in terra ? quod abfit. Subleuetur ergò jeiu-
nium penna quadain orationis . Verùm huic nè fortè
Eccli 35. minùs ſufficiat, alteram quoq neceſsè eft ſociari.Ora
Alz ieiunij. cio iufti,ait ſcriptura, penetrat cælos . Sint ergo ieiu
oratio & iu . nio noftro , vt facilè cælos penetret, alæ duæ, oratio
ftitia ,
nis ſcilicet atque iuftitiæ . Iuſticia verò quæ eft , nisi
quæ cui reddit quod fuum eft ? Noli ergò quali ſo
lùm attendere Deum . debitor enim es etiam præla.
tis, etiam fratribus tuis : nec vult Deus vt paruipen-
das, quos ipſe minimè paruipendit.
36. ORIGENES homilia decima in Leuiticum :
s. Tim . 4.
. Abftinere à cibis, quos Deus creauit ad percipiendum
tinere a cibis, cum gratiarum actione fidelibus, & hoc facere cum
Dco non eft ijs qui Chriftum crucifixerunt, acceptum eſſe non
accéptum . poteft Deo. Indignati ſunt aliquando Pharifæi Do-
mino, cur non ieiunarent diſcipuli eius, quibus ille
Matth . 2. reſpondit: Quia non poſſuntfilijfpófiieiunare, quan
per-
diù cum ipfis eft ſpontus. Illi ergò ieiunant, qui
Chri-
Habět diderunt fponfum . Nos habentes nobiſcum ſponſum ,
diani Qua: ieiunare nonpoffumus. Nec hoctamen ideò dicimus,
diesiciunijs
vt abſtinentize Chriftianæ frena laxemus. Habemus
conſecratos.
enim quadragefimæ dies ieiunijs conſecratos, habe-
Iciunium 4.mus quartam & fextam ſeptimana diem , quibus ſo
& 6.feriz .
lenniter ieiunamus . Eft certè libertas Chriſtiano per
Abftinentiz omne tempusieiunandi, non obſeruantiæ ſuperſtiti-
Chriſtiana one , fed virtute côtinentiæ. Nam quomodò apud eos
fructus. caftitas incorrupta feruatur, nisi arctioribus cotinen
tiæ fulta lublidijs? quomodò ſcripturis operam da-
bunt, quomodo ſcientiæ & fapientiæ ftudebunt ?non-
ne per continentiam ventris & gulæ ? Quomodò quis
ſeipſum caftrat propter regnum cælorum , nisi cibo.
rum affluentiam reſecet, nisi abftinentia vtatur mini
ftra ? Hæc ergo ieiunandi Chriftianis ratio eft.
37. ISIDORVS Hifpalenfis libro primo deoffi.
cijs Ecclefiafticis, capite trigeſimoſexco, vtſuprà que
ftione præcedente, A.teftino nono .
38. · AVGVSTINVS epiftola centeſimadecina
Quadragefi .
male ieiuniü nona ad Ianuarium , capitedecimoquinto : Quadra .
& ex veteri- gelimaſanè ieiuniorum habet authoritatem & in ye.
bus libris & teribus libris ex ieiunio Moyfi & Heliæ : & ex Euan
gelio , quia totidem diebus Dominus ieiunauit, de-
habet. monftrans Euangelium non diffentire à lege & Pro
phetis. In perſona quippe Moyfi lex, in perſonaHelię
Prophetæ accipiuntur, inter quos& in monte glorio-
Matth.17. fus apparuit, vt euidentiùs emineret, quod deillodi-
cit Apoftolus, teftimonium habens à lege & à Prophe-
Tempus qua tis . In qua ergò parte anni congruentiùs obferuatio
dragefimalis quadrageſimæ conftitueretur,nisi confini & contigua
iciunij quam Dominicæ paflioni ?quia in ea fignificatur hæc vita la
opportunčo borioſa, cui opus eſt continentia, vt ab ipſius mundi
amicitia ieiunetur, quę vtiquè fallaciter blandiri, &
illecebrarum fucos confpergere atqz iactare nó ceffat.
Quadragefi.
madefignat Numero autem quadragenario vitam iſtam propter-
vita prçtentē. cà figurari arbitror, quia denarius &c .
39. IDEM in pſalmum centefimum decimum :Sic .
ut dies ifti Paſchales pręteritis diebus Quadrageſimę,
Vitz præſen . quibusante reſurrectionem Dominici corporis vitæ
tiseriorper huius fignificatur mæror, folenniter grata hilaritate
mam ſignifi . ſuccedunt:ficdies ille qui poftreſurrectionem dabi.
catur.
tur plenario corpori Domini,hoceft,fan &tæ Eccleſiæ ,
cunctis vitæ huiusærumnis atquedoloribus exclufis ,
perpetua beatitudine ſucceder.Hæcautem vita de no
Lis exigit continétiam, vtetiam cum labore & lucta-
mine ingemiſcentesgrauati, & habitaculum noſtrum ,
Ixod . 34• quod de cælo eſt, ſuperindui cupientes, à ſecularibus
3.Reg.19. delectationibus temperemus, & ſignificatur quadra-
4
Ieiunij Qua- genario numero , quo & Moyſes & Helias , & ipfe Do-
dragelimalis minus ieiunauerunt. Præcipitur enim nobis & ex le-
præceptācx ge & prophetis, &ex ipfo Euangelio , quod teftimo-
jeg
tis &e,Pro
Euaphe m abet à lege & prophetis, (vnde etiam in monte
ge.- niuh
lio. 1
& inter vtranque perſonam medius Saluator effullit)
Matth . 17. vtab omnibus mundi illecebris, quibus captiui ho
quam ieiunio temperantiç refrenemus, quandiù per
fectio decalogi legis, tanquàm pſalterium decé chor
darum per quatuor eiuſdem mundi partes,id eft,toto
orbe prædicatur, vt decem quatèr du & a , quadrage
nariuin numerum fignent. Quinquagenario verò nu
mero poft reſurrectionem Domini, quo cátamus hal. Per quinque.
gelimi, hoc
leluia, non cuiufdam temporis finis & tráficus,ſed be.eft, dies Pa .
ata illa fignificatur æternitas, quia denarius addicus ſchales,vita
quadragenario, laborãtibus in hac vita fidelibus mer- zterna delle
gnatur.
ces illa perfoluitur, quam & primis & nouiſſimis pa
terfamiliâs preparauit equalem .
40 . CANON ſexagefimusoctauusApoftolorum :
și quis Epiſcopus, vel presbyter, vel diaconus, vel Ieiuniú Qus.
le& or, vel cantor ſan & am Paſchę Quadragefimam no dragefima&
ieiunat, vel quartum diem, vel parafceuen , præter- feriz 4.& 6.
quàm fi propter imbecillitatem corporalem impedia violantes.
tur, deponatur : Si ſit autem laicus,ſegregetur.
41 . CONCILIVM Laodicenum canone quin
quagefimo: Non oportet in quadrageſimæ quinta fe. Quadrages .
ria vltime hebdomadęieiunium diffolui, & totá ma integra
drageſimam inhonorari, fed per totos hos dies ieiu- Altincatie
nare, & eſcis abftinentiç conuenientibus, id eft, aridio- fan& z he
ribus vti. bdomada ,
42. CONCILIVM Braccarenſe fecundum cano
ne nono : Placuit, vt poftquàm omnia in concilio fa
cerdotum fuerint ordinaia, illud omnibus modis ob .
ſeruetur vt fuperuenturum ipfius anni Paſcha, quo
ta Kalendarum die, vel quota luna debeat ſuſcipi, à
Metropolitano epiſcopo nuncietur. Quod cæteri epi. Tudi&io ieit .
ſcopi vel clerus reliquus breuiculo ſubnotátes, vnuſ- nij Quadsa.
quiſque in ſua ecclelia, adueniéte natalis Domini dic, gelimalis.
adftante populo poft le& ionem Euangelicam nunci
ent. In cuius principio conuenientes in vnum vicina
Ecclefiæ , per triduum cum Pſalmis, per San & torú ba
filicas ambulantes, celebrent litanias. Tertio autédie,
celebratis hora nona fiue decima Miſſis, dimiſſo po
pulo, præcipiant Quadragefimæ feruare ieiunia, &
mediante Quadrageſima, ex viginti diebus bapti.
Zandos infantes ,ad exorciſmi purgationem offerre.
43. CONCILIVM Carthaginenſe quartum ,ca
none ſexagefimotertio : Clericum qui tempore ieiu- Ieiunij viole
nij, abſque ineuitabili neceſſitate ieiunium rumpit, cores .
minorem habendum.
44 . TRIBVRIENSE concilium canone trige
fimoquinto: Secundùm fan & orum ftatuta Patrum , in
hoc ſancto præiudicamus concilio , venullus comes,
nullus omninò ſecularis, diebus Dominicis vel San
ctorum in feftis, feu Quadragefimæ aut ieiuniorum ,
placitum habere, ſed nec populum illo præſumat co
ercere : Quia indè iraſcitur Deus, cùm tantùm ſuo
ſancto feruitio debet populus deſudare,inueniaturli
tes & contentiones frequentare. Diebus Quadragefi- Quadragel
mx & ieiuniorum , ſumma deuotione ieiunandum , & male iciunit
quý tran .
omni intentione eft orandum , ac vnicuique pro fa gendum .
cultatibus ſuis eleemofynæ tribuendæ , & nullæ lices
vel contentiones habendæ .
45..
45 AGATHENSE concilium , canone duodeci- Omnibus di
mo : Placuit etiam , vt omnesEccleſiæ filij (exceptis dj- ebus Quadra
ebus Dominicis) in quadrageſima,etiam die ſabbato, geſima, exce
pris Domini.
facerdotali ordinatione & diſtinctionis comminatio cis, cunctis
.
ne ieiunent. ieiunandum
46. GANGRENSIS fynodus canone decimo Ieiuniorum
nono : Si quis corum , qui exercentur, abſque corpo- ecclefiaftico
rali neceſitate ſe inſolenter gerat, & tradita ieiunia, ruun violato
quæ communiter ſeruantur ab Ecclefia,diffoluat,per- mate feriun.
fecta in eo reſidente ratione, fit anathema. (ur.
47. MOGVNTINVM concilium ſub Carolo
Magno celebratum canone trigeſimoquinto : Quod Indi&tum ic
fi quis indi &tum ieiunium ſuperbiendo contempferit, junium vio.
& obferuare cú cæteris Chriftianis noluerit , in Gan lätes anathe
grenfi concilio præcipitur, vt anathematizetur, nisi
emendare ſe ftudeat.
48. TOLETANVM concilium o & auum cano
neno .
1
 i

DE I EIVNIO şii
nenono : Noux intentionis admonitu detecta eft in- nio, vt fuprà quæſtione præcedéti, B.teſtimo. o &tauo .
gluuies horréda voracium , quæ dum freno parſimo- 2. AVGVSTINVS ſermone ſexageſimoſecundo
niæ non adftringitur, religioni contraire monftratur. de tempore, vt ſuprà in hac quæftione, D. teftimo.
Eccli 19. Dicente enim fcriptura, Qui fpernit minima, paula- vigefimoſexto.
tìm decidit : illi tanta edacitatis improbitare graffan- 3. AMBROSIVS ſermone vigefimotertio , 4. VI
tur, vtcæleftia & penè fumma contemnere videan . GESIMOQVINTO 5. TRIGESIMOQVAR
Quadragen- tur. Etenim cùm Quadragefimæ dies, anni totius de- TO, 6. TRIGESIMOȘEXTO , ? : ET trigefimo
medies toti.cimæ deputentur, quæ & in oblatione ieiunij Domino feptimo,vtfuprà hac eadem quæſtione, D.teſtimo.de.
us annideci. conſecrantur ,quibus etiam faluberrimè conditio hu- cimoquinto & ſequentibus.
me. deputan mani generis expiatur,dum à quatuor mundi parti- 8. HIERONYMUS in epiſtola quinquagefima
bus ad hanc homo religionem crediturus adduci. quarta ad Marcellam ,aduersùs Mótanum : Nos vnam mz Quadragefi.
ieiunium
tur, & ex quatuor elementisformatus, propter trans- quadragefimam fecundùm traditionem Apoſtolorú , ex traditions
greſſionem decalogi quatèr deciès conuenienter toto anno , tempore nobis congruo , ieiunamus: illi Apoftolorum
Contra vio- affligitur: illis qui aufu temerario hæc omnia conte- ' tres in anno faciütquadragefimas, quaſi tres palli fincobſeruatur.
latores ieiu. mnunt, nec voracitatis ingluuiem frenant, & (quod faluatores, non quo & per totum annum,excepta Pen .
nij Quadia- peius eſt) Paſchalia feſta illicitorum eſuum perce- tecofte, ieiunare non liceat : ſed quòd aliud fit neceſſi
gelimalis.
prione prophanant, ex hoc adeò acerrimè interdi- tate , aliud voluntate munus offerre.
Carnibus ve. citur ,vt quiſquis abſq ineuitabili neceffitate atqg fra 9. AD Galatas quinto : Quiauté ſunt Chrifti, car .
cētes in qua gilitate, & euidéti languore, fed etiam impoſſibilitate nem fuam crucifixeruntcum vitijs & concupiſcencijs.
drageſima fi- ætatis,diebusQuadragefimäeſum carnium præſum- 10 . PRIORIS ad Corinthios ſecundo : Animalis
ne ineuitabili pſerint attentare, non folùm reus erit reſurrectionis
neceſſitate, homo non percipit ea quæ ſunt ſpiritus Dei . ftultitia
rei cxistunt Dominicæ, verùin etiam alienus ab eiuſdem diei ſan . enim eft illi, & non poteft intelligere, quia ſpiritua
Dominicęre. cta communione : & hocillicumuleturad pænam ,vt liter examinatur.
ſurrectionis. ipfius anni tempore ab omni eſu carniū abftineat gu 11 . PRIORIS ad Theſſalonicenſes quinto : Spi
lam , quia ſacris diebus abſtinentiæ oblitus eſt dilci- ritum nolite extinguere.
Diſpenſation plinam . Illi verò , quos autætas incuruat,aut languor 12 . MAXIMVS Taurinenfis Epiſcopus in homi
neceffarià ijs extenuat, autnéceiſitas ar &tat, non antè prohibita vi- lia in litanijs & de ieiunijsNiniuitarú, quæ eadem eſt
quicoguntur olare præſumant, quàm à facerdore permiſſum per- cum ſermone quadrageſimo D. Ambroſij, vt ſuprà
vetitiscibis cipiant . D. teftimo. vigefimotertio .
vti.
TELESPHORVS Pótifex & martyr in epi- 13. AVGVSTINVS epiſtola octogeſimaſexta ad
ſtola ad omnes vniuerfaliter capite primo : Cogno- Caſulanum presbyterum , vt ſuprà hac eadem quęſt.
Clcricorum fcite à nobis, & à cú & is epiſcopis in hac ſancta & Apo . D.teftimo.primo.
abſtinentia ftolica fede congregatis, Itatutum effe, vt feptem he- 14. LUCAE decimo : Quivos audit me audit : &
quadrageſi. bdomadas plenas ante ſanctum Paſcha ,omnes cleriçi qui vos fpernit,me fpernit. Quiauté me fpernit ,fper
malis, & lai- in ſortem Dominivocati , à carne ieiunent:quia ficut nit eum qui miſit me.
corum abfti.
diſcreta effe debet vita clericorum à laicorum conuer- 15 . MATTHAEI decimooctauo : Quòd fi non au .
nenia olìm
diftincta . ſatione, ità & in ieiunio debet fieri diſcretio . Et ficut diërit eos, dic Ecclefiæ : fi autem Ecclefiam non audi.
laici & ſeculareshomines , nolunt eos recipere in ac- erit, fit tibi ſicut ethnicus & publicanus. Amen dico
cuſationibus & infamationibus ſuis, ità nec clerici vobis, quæcunque alligaueritis ſuper terram , erút lie
debér eos recipere in impulſationibus fuis, quoniam gata & in cælo:& quæcunque ſolueritis ſuper terram ,
in omnibus diſcreta debet ſemper efle & ſegregata vi- erunt ſoluta & in cælo .
ta & conuerſacio clericorum , ac fecularium laicorú. 16 . PRIORIS ad Corinthios decimoquarto : Si
Et ficut hi ampliùs funt applicati diuinis cultibus, & quis videtur Propheta effe, aut ſpiritualis , cognoſcat
familiares Domini dicuntur Saluatoris , ità moribus quæ fcribo vobis, quia Domini ſunt mandata .
& conuerfatione atque ſanctitate debent eſſe diſtincti. 17 . PRIORIS ad Theſſalonicéſes fecundo : Ided
Septé hebdo . Has ergò feptem hebdomadas omnes clerici à carne , & nos gracias agimus Deo fine intermiſſione: quoniã
madarum à '
carnibus ab. & delicijsieiunent, & hymnis & vigilijs atque oratio. cùm accepiſſetisà nobis verbum auditus Dei, accepi
Itinentia. nibus Domino inhærere die noctucz ftudeant . ftis illud non vt verbum hominum , fed (ficut eft vere)
: 50 . THEOPHILVS Alexandrinus libro tertio verbum Dei, qui operatur in vobis quicredidiftis.
Paſchali, vt fuprà hac eadem quæſtione, D.teftimo. 18. ACTORVÀ decimoquinto: Viſum eſt fpi
decimotertio. ritui ſancto & nobis, nihil vltrà imponere vobis one.
51 . AVGVSTINVS ſermone ſexageſimoquarto risquàm hæcneceffaria ,& c.
de tempore, vt ſuprà,D.teftimo. vigefimo feptimo. 19 . HIEREMIAE trigeſimoquinto, vt ſuprà A.
52. NICEPHORVS Calliftus libro decimofe- teftimo.vigefimotertio .
primo hiftoriæ Ecclefiafticæ , capite trigefimo fecun- 20 . SECVNDI Machabæorum fexto : Eleazarus
do : Et quum fames Byzantij increbuiſſet, rerum ne- vnus de primoribus ſcribarum , virætate prouectus,
Mortem po- ceſſariarum inopia, Imperator luftinianus ſecüdafta- & vultu decorus,aperto ore hians compellebatur car
tiùs adire, tìm ieiunij hebdomade, carnes in foro venales propo- nem porcinámanducare.At ille gloriotiſiimam mortē
Sci ftatuitpo- nendas promulgauit. Et hoc quidé fic per vim actum . magis quam odibilé vitã cõplectens, voluntariè præi
pulus Chri. Populus autem, qui pietatem fibi confectandā ſtatu- batad ſupplicium . Intués autem quemadmodüopor
Kianus, etiāji iſſet, neque easemebat, neque edebat : morté libi po- teretaccedere,patienter ſuftinens, deſtinauit non ad
maxima effet tiùs adeundam effe cenfens, quàm vt quidquam de mittere illicita propter vitæ amorem .Hi auté quiad
tas . patrijs moribus & traditionibus mutaret . ftabát, iniqua miſeratione comoti propter antiquam
53 CHRYSOSTOMVS homilia ſexta ad po- viri amicitiam ,tollentes eum ſecretò, rogabant affer .
Chriftiani pulum Antiochenum : Conſuetudo res eft tam fào-
ri carnes,quibus veſci ei licebat, vt fimularetur man .
olim quiduis lis & expedita , vtaduenienteieiunio , etfi milliès quis
ducâſſe, ſicut rex imperauerat,de facrificij carnibus :
patimalebat, exhortetu
r, & infinita crucient, & cogant vinum de-
vthoc facto à morte liberaretur, & propter vetereria
cibis
tis vei iciunij libare, vel aliud quid , ieiunij lege non conceſſum gu-
viri amicitiam ,hancin eo faciebant humanitatem . At
tempore . ftare, omnia quis måller pati , quàm prohibitů tan-
ille cogitare cæpit ætatis ac ſenectutis ſux emineri .
gere nutrimentum . tiam dignam , & ingenitz nobilitatis canitiem , atque
54. ITEM homilia prima, 55. ET ſecunda in Ge-
à puero optimæ conuerfationis actus, & fecundùm
neſim , vt fuprà quæftione præcedenti, B.teftimo.ter-
ſanctæ & à Deo condicæ legis conftituta, reſpondie
tio & quarto . citò, dicens præmitti ſe velle in infernum . Non cnim
1.E. BASILIVS Magnus homilia ſecundade ieiu- xtati noftræ dignum eſt, inquit, fingere : ve multi
ade.
 DE TEIVNIO .
adoleſcentes, arbitrantes Eleazarum nonaginta an- pheta qui habitabat in Bethel)ad virů Dei de luda: Ve.
norum tranfille ad vitam alienigenarum : & ipfi pro- ni mecum domum , vt comedas panem . Qui ait, Non
prer meam fimulationem , & propter modicum cor poffum reuerti , neque venire tecum , nec comedam
ruptibilis vitæ tempus decipiantur,& per hoc macu . panem ,nequebibam aquam in loco ifto : quia locu
Jam atque execrationem mex ſenectuti conquiram . tus eſt Dominus ad me in ſermone Domini, dicens :
Nam etfi in preſenti tempore ſupplicijs hominum tri. Non comedes panem ,& non bibes aquam ibi,nec rem
1
piar, ſed manum omnipotentis nec viuus, nec defun- uerteris per viam qua iëris. Qui ait illi: Et ego pro
&tus effugiam . Quamobrem fortiter vita excedendo , pheta fum fimilis tui : & angelus locutus eft mihi in
ſenectute quidem dignus apparebo : adoleſcentibus ſermone Domini, dicés: Reduceum tecum in domum
tuam, vt comedat t
autem exemplum forte relinquá, fi prompto animo, tuam, vt comedat panem , & bibat aquam . Fefelli
ac fortiter pro grauiſſimis ac tantiſſimis legibus ho eum, & reduxit ſecum : comedic ergò panem in domo
eius, & bibit aquam .Cuma ſederent ad menfam , fa .
nefta morte perfungar .
ET capite feptimo: Contigit autem feptem fra- ctuseftfermo Domini ad prophetam qui reduxerat
tres vnà cum matre ſua appræhenſos, compelli à re eum . Et exclamauitad virum Dei, qui venerat de lu
geedere contra fas carnes porcinas Hagris & taureis da, dicens : Hæcdicit Dominus , Quia non obediens
cruciatos. Vnusautem ex illisqui erat primus, ficait: fuiftiori Domini, & non cuftodijftimandatum quod
Quid quæris,& quid vis diſcereà nobis? Parati ſumus præcepit tibi Dominus Deus tuus : & reuerſus es, &
mori magis, quàm patrias Deileges præuaricari, Ira comedifti panem , & bibifti aquã in loco in quo præ
tus itaque rex ,iuflitfartagines & ollas æneas ſuccen- cepit tibi nè comederes panem ,ne biberes aquam ,
di. Quibus ftatim fuccenſis , iuſlit ei qui prior fuerat non inferetur cadauer cuum in ſepulcrum patrú tuo
locutus, amputari linguam : & cute capitis abftra &ta , rum . Cum'a comediffet & bibiſlet, ſtrauit aſinū ſuú
ſummas quoque manus & pedes ei præſcindi, cæteris propheta quem reduxerat. Qui cùm abijſſet, inuenic
eius fratribus & matre inſpicientibus, & c . eum leo in via, & occidit, & erat cadauer eius proie
22. AD Romanos decimotertio , vt fuprà C.tefti- ctum in itinere: afinus autem ftabat iuxta illum , & leo
ftabatiuxta cadauer .
mo . quinto . 26 . CONCILIVM Tridėtinum feflione vltima,
LEVITICI vigefimotertio: Decimo die men
fis huius feptimi, dies expiationum erit celeberrimus, quæ eft vigefimaquinta, in decreto de dele &tu coború ,
& vocabitur ſanctus: afÀigetisiz animas veſtras in co , ieiunijs, & diebus feftis :Inſuper hortatur ſancta Syn
& offeretis holocauftum Domino . Omne opus ſerui- odus, & per fanctiſiimum Domini noftri atque Salua.
le non facietis in tempore diei huius : quia dies pro- torisaduentū Paftores omnes obteftatur, vt tanquàm
pitiationis eft, vt propitiétur vobis Dominus Deus boni milites, illa omnia, quæ ſancta Romana Eccleſia ,
vefter. Omnis anima quæ affli &ta non fuerit diehac, omnium Ecclefiarum mater & magiftra, ftatuit, nec
peribit de populis ſuis : & quæ operis quippiam fece non ea , quæ tam in hoc concilio , quàm in alijs cecu
menicis Itatura ſunt, quibuſcunque fidelibus ſedulò
rit, delebo eanı de populo ſuo.
24. PRIMI Regum decimoquarto : Viri Ifraél commendent : omnia diligentia vrátur, vtillisomni.Ciborim de
ſociati ſunt fibi in die illa : adiurauit autem Saul po- bus, & ijs præcipue fint obfequentes, quę ad mortifi- lectus & icin.
pulum, dicens : Maledictus vir qui comederit panem -candam carnem conducunt, vt ciborum delectus & nia obferui
da.
vſque ad vefperam , donèc vlciſcar de inimicis meis . ieiunia, vel etiam quæ faciunt ad pietatem augendam ,
Et non manducauit vniuerſus populus pané: omnecß vt dierum feftorum deuota & religioſa celebratio : ad
terræ vulgus venit in ſaltum , in quo eratmeliuper fa- monétes populos crebrò obedire præpofitis ſuis :quos obtemperan
ciem agri. Ingreffus eft itaque populus ſaltum , & ap- qui audiunt, Deum remuneratorem audient: qui ve- tes,Deu ſen
tient vltore .
paruit fluensmel , nullusos applicuit manum ad os ſu- rò contemnunt, Deum ipſum vltorem ſentient.
um , timebat enim populus iuramentum . Porrò lo 27. AVGVSTINVS tractaru ſeptuagefimoter
nathas non audierat cum adiuraret pater eius popu- tio in Euangelium loannis : Non eft malum carne ve
lum : extenditó ſummitatem virgæ, quam habebat ſci, cùm de hac re loquens Apoftolus dicat : Omnis 1. Tim .4 .
in manu, & intinxit in fauum mellis: & côuertit manu creatura Dei bona eft, & nihil abijciendum quodcum
ſuam ad os ſuum ,& illuminati ſunt oculi eius. & c . Et gratiarum actione accipitur :ſed quia , ficutidem ipfe
conſuluit Saul Dominum , dicens : Num perfequar ait, Malum eft homini quiper offendiculum mandu - Rom.14.
Philifthijm ? fi trades eos in manus Iſrael? Etno reſpo car. Et ſi per hominis offenſionem , quantò magis Dei?
dit ei in die illa. Dixitip Saul : Applicare huc vniuer Cuius in Ifraelitis non parua erat offenfio , repudiare
fos angulos populi : & ſcitote, & videre per quem ac- quod dabat ſapientia , & petere id quò inhiabat concu- Non propter
ciderit peccatum hoc hodiè. Viuit Dominus falua- pifcentia, quanuis illi nec peterent, ſed quia deerat, cibum mors
tor Iſrael,quia fi perIonathan filium meum fadúeft, murmurarent: fed vt ſciremus, non Deicreaturā eſſe incurritur,
abfque retractatione morietur. Ad quod nullus con- culpabilem , fed inobedientiam contumacem , & inor. inobedientia
tradixit ei de omni populo.Et ait ad vniuerſum Ifra- dinatam cupiditatem : non proprer porcum , fed pro- cötumacem ,
pter pomum mortem primushomo inuenit : & Eſau aut inordina.
el : Separamini vos in partem vnam , & ego cum lo . tam cupidi.
natha filio meo ero in parte altera . Reſpondito po primatus ſuos non propter gallinam , ſed propter len. tatem.
Gen.3.
pulus ad Saul : Quod bonum videtur in oculis tuis , ticulam perdidit.
fac. Et dixit Saulad Dominum Deum Ifraël : Domi. 28. 28 . AMBROSIVS ſermone vigefimoquinto, Gen.25.
ne Deus Ifrael da indiciū, quid eft quod non reſpon- 29. ET trigeſimoſexto , vt ſupra hac eadem quæftio
deris feruo tuo hodie? Siin meaut in Ionatha filio meo ne, D.teftimonio decimoſexto , & vigefimo.
eft iniquitas hæc, da oftenfionem : aut fi hæc iniqui 30. CHRYSOSTOMVS homilia duodecimain
tas eſt in populo tuo, da ſanctitatem . Et depræhenſus priorem epiſtolam ad Timotheum , in ea verba fcri
eft Ionathas & Saul , populus auté exiuit . Et ait Saul : bens : Omnis creatura Dei bona eft, & c.Duo igitur ca
Mittite ſorté inter me, & inter lonathan filiü meum . pita ponit: vnum quidé, quòd creatura nulla com
Et captuseft Ionathas.Dixitautem Saulad Ionathan: munis eft: ſecundò, quod etfi communis fit, medica
Indica mihi quid feceris. Et indicauit ei Ionathas, & mentum in promptu eft.Signum illi crucis imprime,
ait : Guftans guftaui in fummitate virgæ, quæ erat in gratias age, Deo gloriam refer, & protinùs immundi
manu mea, paululum mellis, & ecce ego morior ? Et tia omnis abſcellit.Num verò, inquies, & quod idolis
ait Saul : Hæc faciat mihi Deus, & hæc addat,quia mor immolatum fuerit, eadem poſſumus ratione munda
te morieris Ionatha. Dixité populus ad Saul: Ergóne re ? Licet,fi quidem nefcias idolothycum effe : fin ve- Idolothyta
non maculát
Ionathas morietur, qui fecit ſalutem hanc magnam rò fciens ac prudens illud percipias, immundus iam perſe homic
in Ifrael ? Hocnefas eft, &c. eris, non ideò quia idolothytum eft, fed quòd , cùm ti- nem , fed in .
25. TERTII Regum decimotertio : Dixitq (pro. bi imperatumlitnon communicare dæmonijs, per id obedientia,
com.
 DE
communicaffe conuinceris. Itaque neque illud natu-
ra huiufmodi eft, verùm ex fententia tua atque in-
obedientia immundum fit.Num ſuillacaro immunda
eft ?non,ficum gratiarum actione percipitur,crucises
lignaculo : nec aliud quicquam immundum eft.Sola
IE I VNIO : 513
quippe voluntaserit immunda,quæ gratias non exhi
bet Deo .
31. RABANVS libro fecundo de inſtitutione cle .
ricorum ,capite vigeſimoquinto, ve ſuprà, quæſtione
præcedenti,A.teftimo.vigefimotertio.

VI

Quid de Ieiunio facra ſcriptura tradit ?

Diuina vox eſt,quæ per loëlem ad peccatores clamat: “ Conuerti-Iudic.2o.d 1.Reg.7.b.3.d 1-RCB 1:13:

mii ad mein toto cordeveſtro,in ieiunio, fletu & plāętu.Necmultò pòft: falder pilatar.de 2.Efd.. a

Canitetuba in Sion,inquit,fan&tificate ieiunium ,vocate cætum ,congrega. beibidènan Gregor homedeBuenos

te populum ,vel ficut alij legunt: San & ificate ieiunium ,prædicate cu .åragefimz.
rationem : Vt hinc diſcamus, leiunium ſanctificari cæteris bonis

operibus, & fan &tificatum curationi proficere peccatorú , vt Hie- e Auguft.Set.60.62.67.230. detempore.
ronymus' interpretatur. Nam vt idem è facris literis colligit, per puto.Danici.

ieiunia Daniel'vir deſideriorum futura cognouit : & Niniuitæ e Ibid.vide & Aug. fet.os.detempore,

biram placauerunt Dei : & " Elias ac · Moyſes quadraginta dierum Deniet.off310.b¢
cſurie,Deifamiliaritate faturati ſunt:& ipfe Dominus totidēdie i Exod.24.d
.Reg. 10.634.d Deut. 9.b o
bus in ſolitudine ieiunauit, vt nobis ſolennes ieiuniorum dies re- k Matth.& Luc.q.a

linqueret: & acriora dæmonia docuit nó nisi oratione & ieiunijs 1 Matth.17.c Mar.s.d
pofle ſuperari : & Apoftolus frequenter " ſe ieiunâffe dicit, & in m 2. Corinth.11.5

pſalmis pænitens loquitur: "Manducabam ficut cinerem panem meum , , Pfal.1os. b

Gpotum meum cum fletu miſcebam . Et, °Cùm mihimolefti eſſent,induebar o Pſal 34.6

cilicio ,humiliaban in ieiunio animam mean . Demùm quid eo manife

ſtius,quàm quod Chriſtusaffirmat' fore, vt cùm ipſe ſpõſus,diſci -p.Luc.s.& Mar.de Matth.s.b & ibi.

pulis ſuis maximèdile & us,ablatusſit, tuncillos, licèt ? Spiritu ſan- 9 Ador.15.3 14.d
&to plenos,ieiunaturos eſſe ? Itaque Paulus fideles omnes horta

tur , ' Exhibeamus nofmetipfos,ficut Dei miniſtros,in multa patientia, in vi- 2.Cor.6 . Luc. 2. Matth. 6.b Tob.

gilis, in ieiunys, in caſtitate. 'Qui enim ſunt Chriſti, carnem ſuam crucifixes chab.13.c.d
iere.36.b Barucht.: 1.Machs.fr
. Ne
[ Galat. s. d
runt cum vitýs & concupiſcentis.
TESTIMONI A.
1. IVDICVM vigeſimo: Cum filij Iſrael altera eft itaque manus Domini ſuper Philifthzos cunctis
die contra filios Beniamin ad præliū proceſliſſent,eru . diebus .
perunt filij Beniamin deportis Gabaa: & occurrentes 3. ET capite trigefimoprimo: Quod cùm audiffene

millia virorum educentium gladium profternerent. Athijm Saul, ſurrexeruntomnes viri fortiſlimi, & am
Quamobrem omnes filij Iſrael venerüt in domú Dei , bulauerunt tota nocte, & tulerunt cadauer Saul , & ca
& ledentes, febant coram Domino : ieiunauerúntque dauera filiorum eius demuro Bethſan: veneruntz Ia
die illo vſque ad veſperam , & obtulerunt ei holocau- bes Galaad , & combuſſerunt ca ibì igni : & tulerütoffa
fta atque pacificas vi& timas, & ſuper ſtacu ſuo interro eorum , & fepeliêrunt in nemore Iabes, & ieiunauerüt
gauerunt. Eo tempore erat ibì arca fæderis Domini, ſeptem diebus Samuelis.
& Phinees filius Eleazari filij Aaron præpofitus do SECVNDI Regum primo capite : Appræhen
mus . Conſulueruncigitur Dominum ,atquedixerút: dens autem Dauid veſtimenta ſua fcidit, omnesq; viri
Exire vltrà debemus ad pugnam contra filios Benia. qui erant cum eo .& planxerunt,& feuerunt, & ieiuna
min fratres noftros, an quieſcere ? Quibus ait Do uerunt vſque ad veſperă ſuper Saul, & fuper Ionathan
minus : Aſcendite, cràs enim cradam eos in manus ve filium eius, & fuper populum Domini, & ſuper domũ
Atras. Iſrael, eô quòd corruiſſent gladio .
2. PRIMI Regum feptimo: Dixit Samuel , Con- 5. ITEM capite tertio D : ixit Dauid ad Ioab & ad
gregace vniuerſum Ifrael in Mafphath ,vt oré provo omnem populũ qui eratcum eo : Scindite veſtimenta
bis Dominum .Et conuenerunt in Mafphath : hauſe- veftra , & accingimini ſaccis, & plangite ante exequias
runto aquam, & effuderunt in conſpectu Domini, & Abner Porrò rex Dauid ſequebatur pheretrum.Cúm .
jeiunauerunt in die illa, atque dixerunt ibi : Peccaui- que ſepeliſsét Abner in Hebron ,leuauit rex Dauid vo.
mus Domino . Iudicauitis Samuel filios Ifrael in Ma. cem fuam , & leuit ſuper tumulum Abner. Fleuit autê
Sphath.Factum eſt autem cùm Samuel offerret holo- & omnis populus & c. Cum veniſſet vniuerſa multi
cauftum ,Philifthijm iniêre prælium contra Ifrael. In tudo cibum capere cum Dauid, clara adhuc die ,iura
tonuit auté Dominus fragore magno in die illa ſuper uit Dauid ,dicens:Hæc faciat mihi Deus, & hæcaddat,
Philifthijm , & exterruir eos, & cæli ſunca filijs Iſrael. fiante occaſum ſolis guftauero panem vel aliud quico
Egrellia viri Iſrael de Maiphath, perſecuti ſunt Phi- quam .
liſthxos, & percufferunt eos vſque ad locum qui erat 6. ET capite duodecimo:Etreuerfus eft Nathan in
ſubter Bechchar.Et humiliati ſunt Philifthijm ,nec ap- domum ſuam.Percuſſit quoquè Dominus paruulum
pofuerunt vltrà vt venirent in terminos Iſrael, Fada quem pepererat vxor Vriz, Dauid , & deſperatus eſt.
Ttt Dc..
514 DE I EI V NI 0 .
Deprecatuss eft Dauid Dominum pro paruulo : & ie no Deo noftro , & peteremus ab eo viam rectam nobis
iunauit Dauid ieiunio, & ingreffus feorsùm iacuitſu. & filijs noftris , vniuerfæin ſubſtantiæ noftræ. Erubui
per terram.Venerunt autem ſenioresdomus eius, co enim petere regem auxiliú & equites , qui defenderent
gentes eum vcſurgerec de terra: qui noluit,nec come nosab inimico in via,quia dixeramus regi :Manus Dei
dit cum eis cibum . Et paulò pòft: Dixerunt autem ei noſtri eft fuper omnes quiquærunt eum in bonitate:
ſerui fui: Quis eſt fermo quem feciſti ? propter infanté & imperium eius & fortitudo eius, & furor ſuper
cùm adhuc viueret, ieiunâſti & flebas:mortuo autem omnes quiderelinquunteum . Ieiunauimusautem , &
puero , furrexifti & comedifti panem , Qui ait : Pro rogauimus Deum noftrum pro hoc : & euenit nobis
pter infanté, dum adhuc viueret, ieiunaui & feui,di- proſperė.
cebam enim: Quis ſcit,fifortè donet eum mihi Domi 11 . SECVNDI Efdræ primo: Verba Nehemiæ fi
nus , & viuat infans? Nunc autem quia mortuus eft, lij Helchiz : Et fa & um eft in menſe Cafleu , anno vice .
quare ieiuno ! Nãquid potero rcuocare eum ampliùs? ſimo, & ego eram in Sufis caftro.Ec venit Hanani vnus
ego vadam magis ad eum , ille verò non reuertetur ad de fratribus ineis, ipſe, & filij luda : & interrogaui cos
me. de ludęis, qui remanſerant & Supercrant de captiuita
7 . TERTII Regū vigefimoprimo: Fa & us eft igi- te, & leruſalem . Et dixeruntmihi:Qui remanſerunt,
tur ſermo Domini ad Eliam Thesbiten, dicens :Surge, & dereli& iſunt de captiuitate ibì in prouincia, in afa
& deſcende in occurſum Achab regisIfrael,qui eſt in Ai& ione magna ſunt, & in opprobrio : & murusIeru
Samaria: ecce ad vineam Naboth defcendit, vt poſli- fatem diſtipatuseſt, & portæ eius combuftæ ſunt igni.
deat eam : & loquéris ad eum , dicens: Hæcdicit Do. Cum audiſſem verba huiuſmodi,fedi, & feui, & lu
minus : Occidifti, inſuper & poffediſti. Et poft hæc xidiebusmultis , & ieiunabam , & orabam ante faciem
addes : Hæc dicit Dominus, In loco hoc in quolin- Dei cæli. Et dixi : Quæſo Domine Deus cæli fortis,
xerunt canes ſanguinem Naboth , lambent quoqué magne atque terribilis, qui cuftodis pactum & miſe
ſanguinem tuum. Et ait Achab ad Eliam : Num in ricordiam cum his qui te diligunt,& cuftodiuntman
ueniſti me inimicum cibi ? Quidixit : Inueni, eò quòd data cua,&c.
venundatusfis,vtfaceres malum in conſpectu Domi 12 . IOELIS ſecundo : Nunc ergò dicit Dominus:
ni.Ecce ego inducam ſuper te malum , & demetam po- Conuertiminiad me in toto corde veftro , in ieiunio,
fteriora tua, & interficiam de Achab mingétem ad pa- & in fetu,& in planetu.Etfcindite corda veftra , & non
rietem , & clauſum , & vltimùm in Iſrael. Etdabo do veſtinienta veſtra: & conuertimini ad Dominú Deum
mum tuam ſicut domum leroboam filij Nabat, & fice veftrú :quiabenignus & miſericors eft, patiés & mul.
uc domum Baaſa filij Ahia : quia egifti,vt me ad ira tæ miſericordiæ , & præftabilis ſuper malicia . Quis
cundiam prouocares, & peccare fecifti Iſrael.Sed & defcit, fi conuertatur, & ignoſcat, & relinquat poft fe be.
Jezabel locutus eft Dominus,dicens: Canes comedent nedi &tionem , facrificium & libamé Domino Deo no .
Iezabel in agro Iezrahel.Si mortuus fuerit Achab in ſtro : Canite tuba in Sion , fanctificate ieiunium , voca
ciuitate, comedent eum canes: fiautem mortuus fue- te cætum , congregate populum, fan &tificate Eccle.
rit in agro , comedent eum volucres cæli. Igitur non fiam , coadunate ſenes: congregate paruulos , & ſu
fuit alter talis ficut Achab ,qui venundatus eft vt face-' gentes vbera : egrediatur fponfus de cubili fuo , &
ret malū in conſpectu Domini : Concitauit enim eum ſponſa de thalamo ſuo . Inter veſtibulum & altare
Iezabel yxor ſua, & abominabilisfa & us eft intantùm, plorabunt facerdotes miniſtri Domini, & dicent, Par
vt fequeretur idola quæ fecerát Amorrhæi, quos con ce Domine, parce populo tuo : & né des hæreditatem
ſumpſit Dominus à facie filiorum Iſrael. Itaque cùm tuam in opprobriú, vt dominentur eis nationes. Qua
audiffet Achab ſermones iftos,fcidit veſtimenta fua, & re dicunt in populis, Vbi eſt Deus eorum ? Zelatus eft
operuit cilicio carnem fuam , ieiunauito ,& dormiuit Dominus terram ſuam , & pepercit populo ſuo. Et
in facco, & ambulauir demiſſo capite. Et factus eſt ſer- reſpódit Dominus, & dixit populo ſuo : Ecce ego mic.
mo Domini ad Heliam Thesbiten ,dicens : Nónne vi tam vobis frumentum , & vinum , & oleum , & reple
difti humiliatum Achab coram me ? Quia igitur bimini eis: & non dabo vosvltrà opprobrium in gen
humiliatus eſt mei cauſa , non inducam malum in tibus, &c.
diebus eius, ſed in diebus filij fuiinferam malum do- 13. ET capite primo: Sanctificate ieiunium, vocate
muieius . cætum , congregate ſenes,omnes habitatores terræ in
- 8 . PRIOR IS Paralipomenon decimo: ArmaSaul domum Dei veſtri: & clamateadDominum .
conſecrauerunt in fano Dei fui, & caput affixerunt in 14. GREGORIVS homilia decimaſexta in Eu
templo Dagon .Hoc cùm audiſſent viri Iabes Galaad, angelia : Per Iohelem dicitur : Sanctificate ieiuniu. Ie- locl.a.
omnia ſcilicet quæ Philifthijm fecerant ſuper Saul , iunium quippe ſanctificare, eft adiü &tis bonis alijs,di- Iciuniü quo
conſurrexerunt fingulivirorum fortium , & rule- gnam Deo abftinentiam carnis oftendere.Ceffet ira,fo- modò fandi
runt cadauera Saul & filiorum eius : attulerúntque piantur iurgia. Incaſsùm enim caro arteritur, fi à pra
ea in labes, & fepeliêrunt oſſa eorum ſubcer quer- uis ſuis voluptatibus animus non refrenatur.
cum quæ erat in labes, & ieiunauerunt ſeptem die 15 . MAXIMVS homilia prima de ieiunio Qua
bus. drageſimæ: Ieiunia noftra religiofis ſanctificemusob- San &tificare
9. POSTERIORIS Paralipomenon vigefimo: fequijs.Quid autem eft aliud ,ſanctificare ieiunium ,ni- iciunium .
Poft hæc congregatiſunt filij Moab & filij Ammon , & sì ieiunij cauſa fancta velle, iufta facere,iniqua vitare ?
cum eis de Ammonitis ad Iofaphat, vt pugnarét con Sanctificat ille ieiunium, cuius cor adulatio potencū,
tra eum . Venerúntque nuncij, & indicauerunt lofa- amicorum parentum gratia , clientum etiam parua
phat,dicentes : Venit contra te multitudo magna de magnávemunuſcula,à recti tramite non auertūt.San
his locis qux trans mare ſunt, & de Syria , & ecce confi. & tificat ieiunium ſuum , cuius iuftitia precio non vile .
ftunt in Alaſonthamar , quæ eſt Engaddi. Iofaphat au- fcit. Sanętificatille ieiuniü , quiflammasfæuientis ira
tem timore perterritus,totum ſe contulit ad rogandū ' cundiæ ,manſuetæ métis placabilitate reftinguit.San
Dominum : & prædicauitieiuniü vniuerſo luda.Con- ctificat ieiunium ,quilafciuientes oculos turpi ab ad.
gregatuso eft ludas ad deprecandum Dominum : fed fpe& u habenis caſtitatis auertit. San & ificat ieiunium ,
& omnes de vrbibus ſuis venerunt ad obfecrandum qui conuiciorum iacula, ſcuto patientiæ repercuffa,
eum . Cum'z ftetiſſet Iofaphatin medio cætu Iudæ & difpergit.Sanctificat ieiunium ,qui liţigătium tumul
Ieruſalem , in domo Domini ante atrium nouum , ait : tus pacificifanitate ſermonis, & lingueprudétiorisar
Domine Deus patrum noftrorum , tu es Deus in cæ te compeſcit: San &tificat ieiunium , quiconſurgétes in
lo &c . ſemetipſo yanarum cogitationum fpinas, euangelico
10 . PRIMI Efdræ octauo:Et prædicaui ibì ieiuniü ſulcante yomere, velut quidam pectoris fui arator ex
iuxta fluuium Ahana,vt affligeremur coram Domicídit. San &tificat ieiunium ,quiinopias egenorum pro
quan .

DE
quantitate fubftantiæ ſuæ , miſerantis manus humani
tate folatur.Adprimè fan &tificat ille ieiunium , qui per
omnia præceptis diuinæ legis intétus,diabolica à cor-
de fuo refpuit tentamenta.Etideò ,fratreschariſſimi,
fi volumus Deo placita exhibere ieiunia , fimus in fide
fortes, in iudicijs iufti, in amicitia fideles, in iniurijs
parientes, in contentionibusmoderati ,refugiéres tur
piloquia , aduersùsiniqua conſtantes, in conuiuijs fo-
brij, in voluptatibus continentes, in charitate fimpli-
ces, inter ſubdolos cauti, condolentes criſtibus, con-
tumacibus reſiſtentes,in fufpicionibus parci,inter ma-
liloquos taciti, inter humiles coæquales. Sihuiuſmo.
di virtutibus noftra voluérimus lanctificare ieiunia:
tribuente Domino,ad feftiuitatem Pafchalis gratix ,
& ad gaudia cæleftium promiſlionú indubitata fidu-
tia, & confcientia lætiore veniemus.
16, AVGVSTINVS ſermone ſexageſimo, 17 .
SEXAGESIMOSECVNDO , & 18. SEXA
GESIMONONO de tempore, vt ſuprà quæftio-
ne præcedenti, D. teftimo. vigefimoquinto , vigefi-
motexto & vigefimonono .
19 . ET ſermone ducentefimo trigefimo de tempo .
re : Aduersùs dæmonum nequitiam quæ nobis Do-
Matth . 37.
minus arma oftendit, debemus vtique retinere. Hoc,
ait,genus in nullo eijcitur,nisi oratióe & ieiunio . Hệc
1. Tim.4 . cùm plena fideexercentur, piecas eft. Pietas autem ad
* promiſfio- omnia vtiliselt, * profeſiionem habens vitæ präſen-
sem
tis & futuræ . Inſpiciamus ergò vtiliter orationis fru-
& us & ieiunij ,quia ipſa luntarmà aduersùs improbas
Ieiunij vis . cogitationes , leiunium purgat mentem ,fubleuat ſen-
fum , carnem fpiritui lubijcit. Ieiunium cor facit con
Hal.se. tribulacum & humiliatum , quod Deus non fpernit.
Ieiunium cócupifcentię nebulas diſpergit, libidinum
ardores extinguit, caftitatis verum lumen accendit .
Ieiunium verbofitatem non amat, diuitias ſuperflui-
tatem iudicat, ſuperbiam fpernit, humilitatem com .
mendat, præftat homini ſeipſum intelligere, quod eſt
infirmum & fragile, atque dum ità ſe intelligit im
becillem , aptiorem virtutem Dei adiutorem quçrit
& accipit. Quærit autem per frequentes orationes, &
obfecrationes.
20 . BERNARDVS ſermone quarto in quadra-
gelima, ve ſuprà quæftione præcedenti, D. teftimo.
trigefimoquarto .
21. HIERONYMVS in caput ſextum Danielis,
ſuper ea verba : Etabije rex in domum ſuam , & dor-
Din . . miuit incenacus . Quanta regis beneuolentia, ve cibú
nec die nec nocte caperet, ſoninum oculis non conce.
deret, fed cum periclitante prophera ipſe penderet
Pro peccatis affectu . Si autem rex neſciens Deum , hoc facit pro
proprijs ine- altero , quem vult dediſcrimine liberari: quanto ma
dia &c. Deus
ad clementia gìs nos pro peccatis proprijs inedia & vigilijs debe.
Acctendus, mus Deum ad clementiam flectere?
22 . IDEM libro fecundo aduersùs louinianum,
ve in textu , & ſuprà quæftionepræcedenti ,C.teſtimo.
primo vg
23. AVGVSTINVS ſermone ſexagefimoquin-
to de tempore , vt fuprà quxſtione præcedenti, D.te-
ftimo.vigefimooctauo .
24. CHRYSOSTOMVS in homilia de lona
Jonz 3. propheta : Ebrietas & luxuria ftantem cuerterunt ci-
uicacem : commotam , ieiunium ſolidauit. Cum ieiu . . 2828..
Dans &fru14.. nio Daniel in lacum leonú ingreffus eft. Et paulò pòft: (Elias) & obdormiuit in vmbra luniperi : & ecce an .
Ĉtus. Mirare igitur ieiunium , & illud cum omni auiditate gelus Domini tetigit eum , & dixit illi : Surge & come .
tuis amplexibus feftına ſuſcipere. Quando enim & in
Matth . 17. Hamma prodeft, & in lacu leonum ſubuenit, & fpiri-
Jonz 3. tus propulſatimmundos, & diuinam fententia miti .
gare nouit, & ad libertatem reuocare conſueuit : quis
huius infaniæ reperitur, qui velit ieiunij tantorum
bonorum materiam declinare ? Sed dicis : Corporibus
exindè generatur infirmitas . Sed quantum exterior .
4 conceritur, tantum interior renouatur de die in di- '
Ieiunio*rion em . Immò li diligenter ſcrutari volueris, inueniesie.
animam tan- iunio corpora validiùs roborari.Et fi meuſermonem
1
1
I E I VNIO. sis
reſpuis,'medicorûte doceat diſciplina: quiparcitat é, tim, fed etiá
falutis nominant matrem . Nam pedūdolores ,capitis hormona ra
vertiginé, ſubitaneas mortes & cætera, quibus febris exmedicorú
atque languores corporis comparantur, ex luxurijs etiam ſentea
atque voluptatibus aiunt generari, & táquam de fon
te noxio riuos ad corporum læfionem , & ad animaru
perturbationem commeare teftantur .
25. DANIELIS nono : Et pofuifaciem meam ad
Dominum Deum meum rogare & deprecari in ieiu
nijs,ſacco & cinere. Etoraui Dominum Deum meū,
& confeſſus fum , & dixi : Obfecro DomineDeus ma
gne & terribilis,cuſtodiens pactum & mifericordiam
diligentibus te , & cuftodientibus mandata tua , &c .
Adhuc me loquente in oratione, ecce vir Gabriel, qué
videram in viſione à principio , citò volans tetigit me
in tempore facrificij veſpertini.Erdocuit me, & locu .
tus eft mihi, dixito : Daniel ; nunc egreſſus ſum vedo
cerem te, & incelligeres. Ab exordio precum tuarum
egreſſuseft ſermo: Ego autem véni ve indicarem ribiz
quia vir defideriorum es: tu autem animaduerte ſer
monem , & intellige viſionem . Septuaginta hebdo
mades abbreuiatæ lunt ſuper populum tuum & ſuper
vrbé ſanctam cuá, ve conſummetur præuaricatio , & c:
26 . ET capite decimo : In diebus illis ego Daniel
lugebam trium hebdomadarum diebus, panem defi
derabilem non comedi, & caro & vinum non introie.
runt in os meum , fed neque vnguento vnetus ſum :
donèc complerentur trium hebdomadarum dies . Die
autem viceſima, & c. Et eccemanus tetigit me , & ere
xit me ſuper genua mea, & fuper articulos manuum
mearum. Ecdixit ad me : Daniel, vir deſideriorum ;
intellige verba quæ ego loquorad te, & fta in gradu
tuo :nuncenim ſum miſſus ad te. Cum dixiſſetmihi
fermonem iftum , fteti tremens.Et ait ad me:Noli me.
tuere Daniel, quia ex die primoquo pofuifti cor tuũ
ad intelligendum , vt te afdigeres in conſpectu Dei cuiş
exaudita Tunt verba tua : & ego véni propter fermo
nes tuos . Véniautem vedocerem te, quę ventura ſunt
populo tuo in nouiflimis diebus, quoniam adhuc vis
lio in dies,
27. TONAE tertio : Et furrexit Ionas, & abijt in
Niniuen iuxta verbum Domini : & Niniue eratciui
tas magna itinere trium dierum . Et cæpit lonas intro
ire ciuitatem itinere diei vnius : & clamauit & dixit :
Adhuc quadraginta dies, & Niniue ſubuertetur.Eccre
diderunt viri Niniuire in Deum , & prædicaueruntie
iunium , & veftiti ſunt faccis à maiore vſque ad mi
norem. Et peruenitverbum ad regem Niniue : & ſur
rexitde folio fuo , & abiecit veſtimentum fuum à ſe;
& indutus eſt ſacco, & fedit in cinere . Et clainauit, &
dixit in Niniue ex ore regis & principum eius, dicens:
Homines, & iumenta, & boues, & pecora no guſtent
quicquam ,nec paſcantur ; & aquam nóbibant. Et ope
riantur faccis homines & iumenta, & clament ad Do.
minūin fortitudine: & conuertatur virà via ſua ma
la, & ab iniquitate quæ eft in manibus eorum . Quis
fcit,fi conuertatur & ignofcat Deus, & reuertatura
furore iræ fuæ, & non peribimus ? Er vidit Deus ope.
ra eorum , quia conuerli funt de via ſua mala,& mifer ,
tus eft Deus ſuper malitia, quam locutus fuerat vo fa .
cerer eis, & non fecit.
TERTII Regum decimonono : Proiecitos ſe
de.Refpexit, & ecce ad capucſuum fubcineritius pa
nis, & vas aquæ : comedit ergò & bibir : & rursùm
obdormiuit . Reuerſusip eft angelus Domini ſecundò,
& tetigit eu, dixitas illi: Surge, comede.grandisenim
tibi reftat via. Qui cũ ſurrexiffet, comedit & bibit : &
ambulauit in fortitudine cibi illi quadraginta diebus
& quadraginta no&ibus , vſque ad monte DeiHoreb.
29. EXODI vigefimoquarto : Cum'p aſcendiſſec
Moyſes, operuit nubes montem , & habitauit gloria
Domini ſuper Sinai, tegens eum nube ſex diebus : le
Τις ptimo
 516 DE 18 IV NIO .
primo autem die vocauiteum de medio caliginis.Erat ſponſus: Veniét autem dics cùm aufereturab eis ſpon
autem fpecies gloriæ Domini, quali ignis ardens ſu- fus : & tuncieiunabunt.
per verticem montis in conſpectu filiorum Iſrael, In 42. HIERONYMVS in caput nonú Matthæi,fcri.
greffusqzMoyſesmedium nebulæ ,aſcendit in monté: bens in præcedétia verba: Spolus,(ait)Chriftus:ſponſa
& fuit ibiquadraginta diebus, & quadraginta noctis ecclefia eft. De hoc fancto fpirituali conubio, Apoftoli
bus . funt procreati : qui lugere nó poffunt quandiù ſpoſam
30. 'ET capitetrigefimoquarto : Dixitus Dominus in thalamo vident: & fciunt fponfum effe cum fponfa.
ad Moyfen: Scribe tibi verba hæc, quibus & tecum Quando verò tranfierint nuptiæ, & paflionis ac reſur- Poft paffiona
& cum
Iſrael pepigi fædus. Fuit ergò ibìcum Domi- re&tionis tempus aduenerit, tuncfponfi filijieiunabūt. one filijfpon
no quadraginta dies& quadraginta noctes: panem nő Nonnulli putant idcircò poft dies quadraginta paſfio - icinaabuni.
comedit ,& aquam non bibit ,& fcripfit in tabulis ver- nis ieiunia debere committi,licèt ftatìm dies Penteco
ba fæderis decem . ftes & Spiritus fanctus adueniens, indicentnobis fefti.
31. DEVTERONOMII nono : Nam & in Horeb uitatem . Etex huiusoccafione teltimonij, Montanus, Montani er
prouocâſti eum , & iratus delere te voluit, quando Priſca, & Maximilla, etiam poft Pentecoften faciunt ror.
aſcendi in montem , vt acciperem tabulas lapideas quadragefima : quòd ablato ſpôſo , filijfponfi debeant
pacti quod pepigit vobiſcum Deus : & perſeueraui in ieiunare. Ecclefiæ autem confuetudo ad paflioné Do- Iciunifi que
monte quadraginta diebus ac no &tibus , panem non mini & reſurrectionem per humilitatem carnis venit : dragelime
cur Ecclefia
comedens, & aquam non bibens. Dedite mihiDomi- vtfpirituali ſagina,ieiunio corporis præparemur. ante Paſcha
nus duas tabulas lapideas fcriptas digito Dei, conti- 43. " ACTORVM decimocertio : Erantautem in feruet.
nentes omnia verba quæ vobis locutus eſt in mõte de Eccleſia , quæ erat Antiochiz , prophetæ & doctores,in
medio ignis, quando concio populi congregata eft . quibus Barnabas, & Simóqui vocabaturNiger, & Lu
Cum'p tráfiſſent quadraginta dies, & totidem noces, cius Cyrenenfis, & Manahen qui erat Herodis Tetrar
dedit mihi Dominus duas tabulas lapideas, tabulas chæ collactaneus, & Saulus.Miniftratibus aūcillis Do
fæderis. Cumi de monte ardente deſcéderem , & du- mino & ieiunātibus, dixit Spiritus ſanctus: Segregate
as tabulas federis vtraque tenerem manu , vidiffem mihi Saulū & Barnaba in opus , ad quod affumpfi eos.
vos peccâſſe Domino Deo veſtro, & feciſſe vobis vi. Tunc ieiunātes & orates, imponentesis eismanus, di
tulum conflatilem , ac deſeruiſſe velociter viam eius miſerunt illos . Et ipfi quidem miſli à Spiritu ſancto,
quam vobis oftenderat: proieci tabulas de manibus abiêrunt Seleuciam , & indè nauigauerunt Cyprum .
meis, confregiæ eas in conſpectu veftro . Et prócidi 44 . ET capite decimoquarto : Circundantibusaút
ante Dominum ficutpriùs , quadraqinta diebus & no . eum diſcipulis ,furgens intrauit ciuitaté , & poftera die
&ibus panem non comedens, & aquam non bibens, profe & uscú Barnaba in Derben .Cum's euangelizâl
propter omnia peccata veftra quægelliftis cótra Do- lent ciuitati illi, & docuiſſent multos, reuerli funt Ly
minum , & eum ad iracundiâ prouocâſtis: timui enim ftram & Iconiú , & Antiochia ,confirmantes animasdi.
indignationem & iram illius, qua aduersùm voscon- fcipulorum , exhortantes vt permanerent in fide, &
citatus, delere yos voluit. Et exaudiuit me Dominus quoniam per multas tribulationes oportet nos intrare
I criam hac vice . in regnü Dei . Et cùm coſtituiſſent illis per fingulas ec
32. MATTHAEI quarto : Et cùm ieiuna ſſet qua- clefias presbyteros, & oråſſent cum ieiunationibus,
draginta diebus & quadraginta no & ibus, pofteà elu- commendauerunt eos Domino in quem crediderunt.
rijt . 45 . POSTERIORIS ad Corinthios ſexto , vtin
33. LVCAE quarto : Ieſus autem plenus fpiritu textu .
ſancto, regreſſus eſt à lordane, & agebatur in ſpiritu 46. LVCAE ſecundo :EteratAnna Propheciſſa, fi. '
in deſerto , diebus quadraginta, & tentabatur à dia- lia Phanuel , de tribu Aſer. Hæc proceſſerat in diebus
bolo , Etnihil manducauit in diebus illis : & conſum- multis, & vixerat cum viro ſuo annis ſeptem à virgini.
macis illis , eſurije. tate ſua. Et hæc yidua vſque ad annos o & ogintaqua
34. MATTHAEI decimoſeptimo :Tunc acceſſe- cuor : quæ non diſcedebat de templo , ieiunijs& obſe
runt diſcipuli ad Ieſum ſecretò , & dixerunt : Quare crationibus feruiens nocte ac die.
nos nő potuimus eijcere illum ? Dixit illis Iefus : Pro MATTHAEI fexto :Attenditend iuftitiam ve.
pter incredulitatem veftram . Amen quippe dico vo Atram faciatis coram hominibus, vt videamini ab eis :
bis, fi habueritis fidem ficut granum ſinapis, diceris alioquin mercedénon habebitisapud patrem veſtrum
monti huic , tranfi hinc illuc :& tranfibit ,& nihil im- qui in cælis eft. Cùm autem ieiunatis, nolite fieri ficut
poſſibile eric vobis. Hocautem genus non eijciturni. hypocritæ triſtes.cxterminant enim facies ſuas,vtpa
sì per orationem & ieiunium . reant hominibus ieiunātes.Amen dico vobis, quia re
35. MARCI nono : Eccùm introiffet in domum, ceperunt mercedem ſuam.Tu autem cùm ieiunas, vn
diſcipuli eius ſecretò interrogabant cum : Quare nos ge caput tuum, & facié tuam laua: nè videaris homi
non potuimus eijcere eum ? Et dixit illis : Hoc genus nibus ieiunans,ſed patri tuo quieſt in abſcödito : & pa
in nullo poteft exire, nisi in oratione & ieiunio . ter tuus qui videt in abſcondito , reddet tibi .
36. POSTERIORIS ad Corinthios vndecimo: .48 . TOBIAE tertio : Eadeitag die contigit vtSara
Ter virgis cæſus fum , ſemel lapidatus ſum , ter nau- filia Raguelis in Rages ciuitate Medorú , & ipfa audiret
* profundo fragium feci,nocte& die in * profundum maris fui, improperiūab vna ex ancillis patris fui,quoniã tradi
initineribusfępe, periculis Aluminum , &c. in labore tatuerat ſepteviris, & demonium nomine Aſmodeus
& ærumna, in vigilijs multis, in fame & fiti, in ieiuni. occiderat eos,mox vtingreſli fuiſsét ad eã. Ergo cùm
js multis, in frigore & nuditate. pro culpa fua increparet puellam ,refpondit ci, dicens:
37 . PSALM O centeſimo primo : Quia' cinerem Ampliùs ex te non videamus filium aut filiâ fuper ter
tanquàm panem manducabam, & potum meum cum ram ,interfectrix virorum tuorum . Nunquid & occi 2
fletu miſcebam . dere me vis, ficut iam occidifti ſeptem viros ? Ad hanc
38. ET trigefimoquarto , vt in textu. vocéperrexic in ſuperius cubiculūdomus fuæ : & tri
39 . LVCAE quinto : Quibus ipſe ait : Nunquid busdiebus & tribus noctibus nómanducauit,nec bi
poteftis filios ſponfi, dum cum illis eft fponfus,facere bit: ſed in oratione perfiftens cum lachrymis,depreca
ieiunare ? Venientautem dies : & cùm ablacus fuerit ab batur Deum , vt ab ipſo improperio liberaret eam .
illis ſponſus,tunc ieiunabunt in illis diebus . 49. IVDITH quarto : Etfecerüt filij Ifrael fecun
40. MARCI ſecundo : Venientautem dies cùm au- dùm quod cóftituerateis ſacerdos DominiEliachini,
-

feretur ab eis ſponſus: & tuncieiunabút in illis diebus . Et clamauit omnis populus ad Dominú inftantiama
41 . MATTHAEI nono : Et ait illis Ieſus : Nun- gna, & humiliauerútanimas ſuas in ieiunijs & oratio.
quid poſſunt filijſponſi lugere quandiù cum illis eſt nibus, ipfi & mulieres corū .Ecinduerunt ſe facerdotes
cilin
 DE IEI VNIO
silicijs, & infantes proftrauerunt contra faciem tem-
pli Domini, & altare Domini operuerunt cilicio : Et
clamauerunt ad Dominum Deum Iſrael vnanimiter,
nè darentur in prædam infantes eorum, & vxores eorú
in diuifionem, & ciuitates eorum in exterminium , &
fan & a corum in pollutionem , & fierét in opprobrium
Gentibus . Tunc Eliachim facerdos Domini magnus
circuiuit omnem Ifrael ,allocutusi eft eos, dicés :Sci
tote quoniam exaudiet Dominus preces veftras, fi ma.
nentes permanferitis in ieiunijs & orationibus in con
Spectu Domini. Memores eſtore Moyfi ſerui Domi-
ni, quia Amalec confidentem in virtute ſua, & in po-
tentia ſua, & in exercitu fuo, & in clypeis ſuis, & in
curribus ſuis, & in equitibus ſuis, non ferro pugnan-
do,fed precibus ſanctis orando deiecit. ficerunt yni.
uerfi hoftes lſrael, fi perſeueraueritis in hoc opere
quod cæpiftis. Ad hancigicur exhortationem eiusde-
precantes Dominum , permanebant in conſpectu Do-
mini, ità vtetiam hi quiofferebant Domino holocau-
fta, præcinci cilicijs, offerrent facrificia Domino , &
erat cinis ſupra capita eorum. Er ex toto corde ſuo
omnes orabant Deum , vt viſitaret populum ſuum
Ifraël.
50. ET capite octauo :Erat Iudith relicta eius vidua
iam annis tribus & menfibus ſex . Et in ſuperioribus
domùs fuæ fecit fibi fecretum cubiculum , in quo
cum puellis ſuis claufa morabatur : & habens ſuper
diebus vitę
lumbos fuos cilicium , ieiunabat omnibus
ſuæ , præter Sabbata, & Neomenias , & fefta domus
Ifraél.
51. ESTHER quarto : Quæ cùm audiffet Mardo .
chæus, fcidit veſtimenta ſua, & indutus eft facco, ſpar-
gens cinerem capiti : & in platea mediæ ciuitatis voce
magna clamabat, oftendens amaritudinem animi fui,
& hoc eiulatu vſque ad fores palatij gradiens. Non
enim erat licitum , indutum facco, aulam regis intra -
re.In omnibus quoquè prouincijs oppidis ac locis,ad
quæ crudele regis dogma peruenerat, planctus ingens
erat apud Iudæos, ieiunium , vlulatus, & fetus, facco '
& cinere multis pro ftratu vtentibus. Et paulò pòft:
Rurfum Efther hæc Mardochæo verba mandauit :
Vade, & congrega omnes Iudæos, quos in Suſan repe-
reris, & orate prome.Non comedatis, & nõbibatis tri-
busdiebus, & tribusnoctibus : & ego cũ ancillis meis
fimiliter ieiunabo, & tunc ingrediar ad regem , contra
legem faciens,non vocata, tradenség me morti & peri.
culo, luit itaque Mardochæus, & fecit omnia quæ ei
Eſther præceperat .
52. ET capite decimoquarto : Eſther quoquè regia
na confugit ad Dominum , pauens periculum quod
imminebat. Cúmque depoſuiſſet veſtes regias, fleci
bus & lu & ui apta indumenta ſuſcepit , & pro vn
guentis varijs , cinere & ftercore impleuit caput , &
corpus ſuum humiliauit ieiunijs : omniáque loca, in
quibus anteà lærari conſueuerat, criniuni laceratio
ne compleuit . Et deprecabatur Dominum Deum
Iſrael, & c.
53. JEREMIAE trigeſimoſexto : Et fecit Baruch
filius Nerix ,iuxta omnia quæ præceperat ei leremias
propheta, legens ex volumine fermones Domini in
domo Domini.Factum eft auté in anno quinto Ioacim
filij loſiæ regis Iuda,in menſe nono : prædicauerunt ie
iunium in conſpectu Domini omni populo in Ierufa-
lem , & vniuerfæ multitudini quæ confluxerat de ci.
uitatibus Iuda in lerufalem . Legitqz Baruch ex volu
mine ſermones Ieremię in domoDomini in gazophy-
lacio Gamariæ filij Saphan ſcribæ , in veftibulo ſupe
VII
Quid est Oratio ?
A. Eſte pius noſtræ mentis in Deum affe& us, quo petuntur figurino de liberorthod:fidei,con dos
: martyrem . Chryfoft. hom. 30. in Genol .
Itt 3
517
riori,in introitu portæ nouæ domus Domini,audièn
te omnipopulo.
54. BARVCH primo: Etlegit Baruch verbalibri
huiusad aures lechoniæ filij Ioacim regis luda, & ad
aures yniuerſi populi venientis ad librum : & ad aures
potentium filiorum Regum , & ad aures presbytero
rum, & ad aures populi, à minimo vſą ad maximum
eorum omnium habitantium in Babylonia ad Aumen
Sodi.Qui audientes,plorabant & ieiunabant, & orabát
in confpectu Domini .
55. PRIMI Machabæorum tertio : Etcongregatus
cft conuentus, vt effent parati in prælium : & vt ora
rent & peterentmiſericordiam & miſerationes. Et le
ruſalem non habitabatur, ſed erat ficut deſertum : no
erat qui ingrederetur & egrederetur de natis eius : &
ſanctum conculcabatur : & filij alienigenarum erant
in arce, ibì erathabitatio gentium : & ablata eft volu.
ptas à lacob , & defecit ibi tibia & cithara. Ercongre
gati ſunt, & venerunt in Mafpha contra leruſalé: quia
locus orationis erat in Mafpha antè in Iſrael. Et ieiu.
nauerunt illa die, & inducrunt ſe cilicijs, & cinerem
impoſuerunt capiti ſuo : & diſciderunt veſtimenta
ſua, & expanderunt libros legis, de quibus ſcrutaban .
tur gentes fimilitudinem fimulacrorum ſuorum : &
attuleruntornamenta facerdotalia , & primitias,& de
cimas, & fufcitauerunt Nazaræos, qui impleuerant
dies, & clamauerunt voce magna in cælum , dicentes :
Quid faciemus iftis, & quò eos ducemus?& ſancta tua
conculcata funt, & contaminata funt, & facerdotes tui
facti ſunt in luctum & in humilitatem : & ecce natio
nes conuenerunt aduersùm nos , vt nos diſperdant:
tu fcis quæ cogitant in nos . Quomodò poterimus
ſublitere ante faciem eorum , nisì tu Deus adiuues
nos ? ET capite ſequenti: Et exiêrunt de caftris in
prælium, & cuba cecinerunthiquierant cum Iuda.Et
congreſii ſunt, & contritæ ſunt Gentes , & fugerunt
in campum.Nouiffimi autem omnes ceciderütin gla
dio, & perſequuti funt eos vſque Gezeron , & vf in
campos Idumçæ : & Azoti, & lamniæ : & ceciderunt ex
illis vſque ad tria millia virorum . Et reuerſus eft Iu
das, & exercitus eius, fequenseum .
56. ' SECVNDI Machabæorum decimotertio.Sed
rex ( Antiochus) mente effrenatus veniebat, nequio
rem ſe patre fuo Iudæis oftenfurus. Quibus ludas
cognitis, præcepitpopulo , vedieac no &te Dominum
inuocarent, quô ficut femper, & nunc adiuuaret eos :
quippe qui lege & patria , fanctóque templo priua
ri vererentur, ac populum , qui nuper paululùm re .
fpiráſfet, nè fineret blafphemis rursus nationibus
fubdi. Omnibus itaque limulid facientibus,& pe
tentibus à Domino miſericordiam cum fletu & ie
iunijs, per triduum continuum proftratis, hortatus
eft eos ludas, vt fe præpararent. Ipſe verò cum ſenio
ribus cogitauit priùs quàm rex admoueret exerci
tum ad ludæam , & obtineret ciuitatem : exire, & Do
mini iudicio committere exitum rei . Dans itaque
poteſtatem omnium Deo mundi creatori , & horta
tus fuos ve fortiter dimicarent, & vſque ad mortem
pro legibus, templo, ciuitate, patria , & ciuibus fta
rent: circa Modin exercitum conftituit .Etdato ſigno
ſuis Dei victoriæ , iuuenibus fortiſlimis electis, nocte
aggreſſus aulam regiã, in caftris interfecit viros qua
tuor millia, & maximum elephantorum cum his qui
ſuperpofiti fuerant. ſummoque metu acperturbati
one hoftium caftra repleuerunt, rebus profperè gem
ftis abiêrunt.
57 . AD Galatas quinto,vt in textu.
& ſer.230. de temp. Baſil. in lülitram
quo- Nyffeaus in libro de Oratione.
j
 518 DE OR A TI O N E. V

quoquè gratiam & virtutem celebramus, aut qualicunque ra

6 Exodi is c d 2.Paralip .29.8 tione coram ſumma & æterna illamaicftate nos deuotos tefta .

d Macch. 4. b
Malach . 1.c Eraiæ 56.c Ioan . 4. ¿ mur : Vt huc fpe&tet non folùm precatio, ſed etiam adoratio,
Roman . 10.C d
f pral. 17. a 145. a oblatio feu facrificium , inuocatio , laudatio , ' gratiarum
& Eſaiz 56. c 1.Timoth.2.a Auguftin.actio .

s aug tract
2.conit. :73.in Euang-loan.
monaft.Bern.ſer.4. Bafil.c.
& s.de qua . B. " Modum autem precandi & formulam ſingularem Chriſtus
drag . & in fer.de 4. Inodis orandi .
i Matth.6.b Lucæ 11, a Vide fuprà de præſcripſit, ſicut ſuprà declarauimus. Et nullum eſt ſanè opus ma
oratione Dominica .
k Pfal.140 .a Tob.iu.c Afo.10.2 Exo. gis in ſcriptura " commendatum , nullum pijs fan & isque homini-

Marion Hotel cos de desemi 2017. di ibi.bus familiarius, nullum quod à pluribus & fæpiùs , & diligentiùs,
dentium .
magisq; neceffariò in hac vita fitexercendum ,atquèprecatio. Ve.

ha eli
m Lucæ3sud
18.2 Pfal. 101.C
Eccli 18. c36.a
1.Theffa
Judith 9.d rèdi& um illud : 'Oratio humiliantis ſe,nubes penetrabit.Item , " Opora
l.s.b

tet ſemper orare , ardenti ſcilicet cordisaffe tu, & citra hypocrilim ,
n Matth . 6 .
o loan . 4.6 & abſque laudis “ humanæ refpe & u, hoc eſt, inºfpiritu & veri
tate .

pe termulsin apologeticoaduersùsgen .C. Interim orantes, Pexternum corporis geſtum & habitum ,ri

en de hersenden, hieron.Edertustusque nonnullosadhibent ſæpe.Etre& èquidem , vt exempla fcri

Item de viris illuft.in lacobo.
9 loan . 17. a 11. a pturæ commonftrant. Nam & Chriſtus Dominus , nunc' ſuble
i Matth . 27.e Lucæ 23. f
[ Matth.26.d Mar.14.d Lucz 22.C uatis in cælum oculis , nunc'elata voce,nuncin terram proftratus
t Daniel . 9, a
Patrem orauit.Tum'Danielis ac " Niniuitarum precatio ,quia non
u lonz 3.c d Iudith 4. b c d 9.a
1. Mach, 3. f
ſine ieiunijs, ſacco & cinere inſtituta fuit, magis commendatur.
* Lule.18. Exo.9.f. 8 17.c Deuc.9.c d Nec fruftrà de Publicano * di & um eſt,quòd humili facie ,depreſſis

Daniel 6.c 1.Efdrar pob oculis , pectorisquetunſione ſuam in templo precationem inſtru

di circa o be ceis albibliconehodi xit. Quæ quidem licèt externa videantur, & ab impijs etiam fieri
videatur auguft.hærefis7.Beda incin acoſtentari queant , tamen ha &tenus laudem illa merentur, qua

Clemer.continue.Apoft.lib.6.cap.40.tenùs & piè corpus exercent, rediguntque in obſequium creato

o se ,devirgin.Ballret. ris, & animum excitant

, fulciunt ac promouent in cultu interiore.
longiorib.Chryf.hom.s ad pop.Hiero.Prætereà ſunt hæcteſtimonia quædam fidei, humilitatis atque pie.

gepitapla
gran. Paulepit.37
cap.126. & ſeq . Pſal.Concil.Aquif.
118. s . a 54.0 tatis non negligenda, vt quæ non ſolùm fpe& anti proximo, fed
Daniel.6.c Actor, 3.a ro.b 16.6
etiam Eccleſiæ adferunt ædificationem .

TESTIMONI A.
1. A. DAMASCENvs libro tertio orthodoxæ
Oratio quid fidei,capite vigefimoquarto : Oratio eft afcenfio men
fit.
tis ad Deum , aut decentium à Deo petitio .
2. AVGVSTINVS libro fecundo de fermone
Domini in monte, capite feptimo: Primòhîc reſpon-
decur, non verbis nosagere debere apud Deum , vt
impetremus quod volumus, fed rebus quas animo
gerimus & intentione cogitationis cum dilectione
pura & fimplici affectu. Sed res ipſas verbis nos do-
cuiſſe Dominum noftrum , quibus memoriæ manda
In orationc tis , eas ad tempus orandi recordaremur. Et poft pau .
fit mentis ad ca : Fit ergò in oratione conuerfio cordis ad eum ,
Deum . con. qui ſemper dare paratus eft, fi nos capiamus quod de
ucrfio
derit,
3. IDEM ſermone ducenteſimo trigeſimo detem
pore:Oratio refectio eſt ieiuniorum ,aduocat gratiam
Orationis vis Spiritus fancti. Oratio duritiam cordis mollit, aufte
& vtilitas.
ritatem temperat, ieiunium dulcificat, Sicut enim ſi.
Oratio quid ne potu non eft plena refe &tio, fic & ieiunium fine ora-
fit,& quæbo . tione non poteft animam perfectè nutrire . Quid auté
na präſtet. oratio ,nisi afcenfio animæ deterreftribus ad cæleftia,
inquiſitio ſupernorum ,inuifibilium defiderium ? Ab
eat diſſenfio fecularium morū,quibus premitur mens
humana quotidiè . Oratio coniunctio Spiritus fancti,
fi tamen orationi intérus fit animus: ficut clamat Pro-
Prel.62 .
pheta, Sitiuit inte anima mea quàm multipliciter ti-
bi ,& caro mea . Quid autéficiendum eft, fequitur: Vt
videat virtutem . Credite mihi, fi ad videnda plenam
virtutem Dei , plenè fitiant animæ humanæ fubftátix ,
nec faftidio viéta diflimulet, replebitur adipe & pin.
guedine ſpiritali.Et fitiens illam Dei viſitationem len
fu proprio ,cum fide clamabit:Adhęfit animamea poft
te, fuſcepit me dextera tua . Ieiunium inertiam tollit
de anima, impedimenta carnalia aufert. Oratio verò
perſeuerans iungit Deo , atque ità gaudens allitere ſe
Domino gloriatur. Adhærens autem anima mea Do.
mino, incipit ſecuritatem habere & libertatem, nec
pauores ſuſtinet timoris.Suſcepta anima tanto patro
cinio dexteræ Dei , quomodò poterit noceri ab ali
qua poteftate ? Sicut fcriptum eft, quòd nemo illud Ioan.is
rapit demanu patris: hocpræſtat ieiunium , hocpræ
ftat oratio .
4. BASILIVS Magnus homilia in Martyrem lu
littam , quæ eft quinta inter homilias variorum argu
mentorum : Oratio eft bonicuiuſpiam petitio ,quçad Oratio quid
Deum à pijs effunditur. Sanè eiuſmodi pecitionéneu- lit.
tiquàm ftatuimus in ſola verborum præciſione. Ipfi
enim credimus, Deo nihil opus eſſe verbis, quibus
commonefiat noftræ petitionis :magis verò dicimus
eum perſpicaciſſimè ſcire, quæ nobis nec petentibus
etiam profutura ſint. Quid ergò,quod ipli dicimus ?
Nimirùm , orationem non oportere nos plenè in fyl- Oratio non
lolis verbis
labis conftituere, quin potiùs ipfam ſuas vires pleniùs coſtat ac pesso
explicare,explere ve in animeorantis libera electione ficitur.
ac propofito , fimul & in actionibusquæ per omnem
vitam intento ftudio perficiūrur ad præfcriptum vir
tutis ,
 DE ORATÍONE.
.Cor.1o.
Coloff.3. tutis, iuxta Paulum : Siue comeditis, fiue bibitis, fiue gò hoc priùs oratione docendi eftis ,qudd ſemper ora
Graciais fre. quid facitis,omnia ad gloriam Dei facire. Accumbês re & non defatigari oporteat . Per orationem enim
quératio ante menſz ,ora :eficans panem ,largitorigratiam rependi- cum Deo eſſe contingit. at qui cum Deo eft, ab aduer
selectionem
Eccli 31. . to . Suffulciés firmansqz infirmas corporis vires vino , fario remotus eft. Oratio pudicitiæ przfidium atque Oratiöis laus
Prou . 31. eius fac meminerie, quihocte dono imparciuitad in tutamen eft,iræ moderatio, ſuperbię ſedatio acquerea a fructu & vti.
Tim.se ſerendam cordi tuo lætitiam , & ad multiplicium in- preſfio, iniuriarum tenacismemoriæ expurgatio : in . litate muli.
plici.
firmitarum non mediocre ſolamen. Nulla tibi eft fum uidiæ profligatio, iniuftitiæ fublatio, impietatis cor
mendi edulij neceſtitas? Caue, nè præterea eius me- rectio . Oratio corporum robur eſt, abundantia do
moria,cuius liberali beneficio ventrem explêſti. Tu- mus,recta iuris ac legum in ciuitate conftitutio , regni
Manepoft
mnum ſo.nicam indueris ?gracias agito benigno datori. Amici-
in vc vires, belli trophæum , pacis ſecuritas, diffidentium
tiendo ft . ris pallio ? fac, in te augeſcat intentior ergaDeum cha- conciliatio ,coniunctorum conſeruatio .Oratio virgi
ricas, qui integuméta gratuicò largitus elt hyemiæſta- nicatis figillum eft, matrimonij fides, viatoribus ſcu
tio accommoda, quibus & vita conſeruetur, & ob- tum, dormientium cuſtos, vigilantium fiducia, agri
Vefperi ante ueletur turpitudo. Tibine dies explerus abije? Illire- colarum fertilitas, nauigantium falus. Oratio reorü
fomnum . ferto gratiam , quiſolem quidem nobis nihil cale com- & caufam dicentium patrona,nexorum ac vin & orum
meritis indullit in diurne operationis miniſteriā: igné relaxatio atque ſolucio , farigatorum requies , mee
verò contulit illuftrandæ nocti, vt'o fubferuiat reli- rentium confolatio , gaudentium animi delectatio ,
Iplande quis vite comoditatibus.Ipfa rursùsnox alias ad ora- lugentium folatium ,nuptias contrahentium corona,
conciliareve occafiones. Et-
tionem fuggerere poflir natalitij fefti celebratio , morientium funus. Oratio. Oratio eft co .
enim fi quádo in celum ſuſpexeris, quum in eximiam conuerfatio ſermocinatióque cum Deo eft: viſum ef. uerſatio &
collocutio
fideruni pulchritudinem oculorum aciem defixeris fugientium contemplatio : eorum , quæ concupiſcun cum Dco ,
preſiiùs: horum vifibiliū ſupplica Domino, vniuer. tur, certa fides : eiuſdem cum angelis honoris condi
lorum longè oprimo arcifici procide Deo, & cole eum tio ,bonorum progreffus & incrementum : malorum
qui cuncta hæcin fapientia condidit.Sanè ad eum mo- fubuerfio, peccatorum emendatio, præfentium fru
dum indiuulsè & continenter oraueris, non quidem ctus, futurorum repræſentatio. Oratio , Ionæ quidem Ionz 2 .
fi verbis modò orationem expleueris tuam :veriùsvbị cerum domum effecit: Ezechiam verò ex portis mor- 4.Reg.20.
omnis prorsùs vitæ tuæ ratio atque inftitutum diui- tis ad vitam reduxit: tribus autem adoleſcentibus in Dan..
Fota vitaora-nx te conformårit voluntati, fic vt vita ipſadici & ventum rorantem , Hammam conuertit: Ifraelitis, ad- Exod.17.
tio quædam eſſe promereatur continens quædam & indiuulſa ora- uersùs Amalechitas trophæum erexit, & centumocto- 4.Reg.19.
cffe poteft. tio .
gintaquinque millia Affyriorum vna nocte gladio in
5. CHRYSOSTOMVS homiliatrigefima in Ge- uifibili proftrauit. Ato fexcenta præter hæc ex ijs, quç
Orationis
mendatio . co .neſim : Magna arma ſunt preces , magna ſecuritas, iam acciderunt,exempla licet inuenire: quibus palàm
magnusthelaurus, magnus portus, refugij locus mo- fit, nihil ex ijs, quæ per hanc vitam coluntur& in pre
dò lobrij & vndequaquè mente noſtra collecta, inimi- cio ſunt, orationi præftare. Et pofteà : npostux ", id eft, Oratio eft pea
com noftræ falutis nullo aditu permiſſo , Dominum oratio,eft petitio bonorum ,quæ Deo cum ſupplicati- titioDeo bonorú,
qua cũ
adeamus.Et paulò pòft: Magnum bonum funt preces. one offertur. ſupplicatio
Nam fi homini quisloquatur virtute prædito ,nó par . 7. EXOD I trigefimoquinto :Egreffa's omnis mul- ofertur.
uum indè fructum percipiet:quantis bonis fruetur is; titudo filiorum Ifrael de conſpectu Moyfi, obtulerüt
Oratio eft cuicum Deo colloquium fuerit ? Oratio enim collo- mente promptiſlimaatquedeuota primícias Domino,
colloquium quium eft cum Deo. Quod vt fcias, audi prophetam ad faciendum opus tabernaculi teftimonij. Quicquid
cum Dco .
dicentem : Iucundum fit Deo eloquiū meum: hoc eſt, ad cultum & ad veftes ſanctas neceſſarium erat, & c. Et
Pfal.103.
fermo meus appareat Deo.Annõ enim præftare poteft paulò pòft: Omnes viri & mulieres mentedeuota ob .
CurDeus dif- priuſquàm petamus. Verùm propter hoc díffert & ex- tulerunt donaria, vt fierent opera quæ iufferat Domi
quæ poftula. peftat,vtoccafionem accipiat, qua iuſtè nos ſua cura nus per manum Moyfi. Cunčti filij Ifrael voluntaria
mus . dignos faciat. Siue autéconſequamurquod petimus, Domino dedicauerunt.
fiue non conſequamur,perſeueremus ſemper in orati- 8 . SECVNDI Paralipomenon vigefimono: Eze .
one . Etnon folùm gratias againus fi conſequamur, ſed chias autem etiam hæc addidit, Implèttis manusve
Cùm dene .
gat poftulata, etiam ſi repulfam paſli fuerimus. Nam cùm Deus ali- ftras Domino : accedite, & offertevictimas, & laui
beneficium quid nobis denegat, non minus eſt quàm fi conceſif des in domo Domini . Obtulit ergò vniuerfa multitu
przftat. fet. Neſcimus enim nos, quæ nobis conducant, ficut do hoftias, & laudes, & holocaufta,mente deuota.
ipſe nouit . 9. MATTHAEI quarto : Tunc dicit ei lefus: Vade
GREGORIVS Nyſſenus in libro de oratione, Satana: ſcriptum eft enim ,Dominum Deum tuúado .
circa principium :Etquid attinet fingulatim expone- rabis, & illi ſoli ſeruies .
re,quibusrebus multipliciter, multisop modis pecca- 10. MALACHIAE primo : Ab ortu ſolis vſo ad
tum humanæ vitæ commiſcetur: cuius peccati nulla occaſum magnum eft nomé meum in Gentibus, & in
alia cauſa eft, quàm quòd ad ea, quæ in manibus ha- omni loco ſacrificatur, & offertur nomini meo obla
Oratióis ne.
glectio quàm bent, & ftudiosè tračtant negocia , diuinum etiam au- tio munda: quia magnum eſt nomen meum in Genti
multorú ma xilium homines non fimul adhibent & aſſumunt. bus,dicit Dominus exercituum .
lorú caufa, in Quòd fi oratio negocium præcefferit, peccarum ad. 1. ESAIAE quinquagefimoſexto, vt infrà teſtimo.
rebus etiam uersùs animam aditum non inueniet. Dei enim me- decimoſexto.
téporalibus.
moria in corde fixa atque fundata, irrita confilia ad- 12. IOANNIS quarto :Dicitei mulier : Domine,
uerfarij manent, iuftitia fefe mediam vbique contro . video quia propheta estu . Patres noftri in monte hoc
uerfijs interponente. Prohibet irem agricolam à pec . adorauerunt, & vos dicitis, quia Hieroſolymis eft lo
cato , oratio in exiguo agri modo fructus multipli- cus vbì adorare oportet. Dicit ei leſus: Mulier, crede
cans, nè pofteà ampliùs vnà cum plus habendi cupidi- mihi,quia veniethora, quando neque in monte hoc,
tate peccatum ingrediatur, ità viator, ità qui expedi. neque in Hieroſolymis adorabitis Patrem.Vos adora
tionem velnuptias parat : ità quicunque animum ad tis quod neſcitis: nos adoramus quod ſcimus, quia fa
aliquod negocium adiecit , fi cum oratione quodlie lus ex Iudæis eſt. Sed venit hora, & nunc eft ,quádo ve
bet agat, proſpero atque felici fucceffu negociorum riadoratores adorabunt Patrem in ſpiritu & veritate.
à peccando abducetur, nullo aduerfario animam ad Nam & Pater tales quærit, qui adorent eum . Spiritus
vitium trahente. fin autem relicto Deo,negocio totus eft Deus, & eos qui adorant eum ,in ſpiritu & veritate
ADeo rece .
dit , qui orare intentus fuerit, omninò neceſsè eft, vt à Deo remo. oportet adorare.
acgligit. tus cum aduerſario prorsùs verſetur. recedit autem 13. AD Romanos decimo :Non enim eft diftinctio
Luca13 . à Deo,qui per orationem ſeſe Deo non conjungit, Er- ludæi & Græci:nam idem Dominus omniú, diues in
omnes
 DE ORATIONE
omnes qui inuocant illum . Omnis enim quicung in- que petieritis, cùm videamus plerunque fideles eius Cur cridtet
uocauerit nomen Domini , ſaluus erit. Quomodò er-
gò inuocabunt, in quem non crediderunt? Aut quo-
modò credentei , quem nó audiêrunt ? Quomodò au
cem audient fine prædicante?
14 . PSALMO decimoſeptimo : Laudans inuoca-
bo Dominum , & ab inimicis meis faluus ero.
15. ET pſalmo cétefimo quadragefimoquinto :Lau-
da anima mea Dominum, laudabo Dominum in vita
mea, pſallam Deo meo quandiù fuero.
16. " ESAIAE quinquageſimoſexto : Adducam eos
in montem fan & um meum , & lærificabo eos in domo
orationis meæ : holocauſta eorum & victimæ eorum
placebunt mihi ſuper altari meo : quia domus mea
domus orationis vocabitur cunctis populis.
17. PRIORIS ad Timotheum fecundo: Obſecro
igitur primùm omniú fieri obſecrationes, orationes ,
poftulationes, gratiarü actiones pro omnibus homi-
nibus, pro regibus & omnibus qui in ſublimitate ſunt:
vt quietam & tranquillam vitam agamus in omni pien
tate & caftitate. hoc enim bonum eft & acceptum co .
ram faluatore noftro Deo .
18. AVGVSTINVS epiſtola quinquageſimano-
na ad Paulinum , quæftione quinta : Illa lane difficili
mėdiſcernuntur, vbi ad Timotheum ſcribens Apo-
1. Tim.se ftolus ait:Obſecro itaque primùm omnium fieri ob .
ſecrationes, orationes, interpellationes, gratiarüacti.
ones. Secundùm Græcum enim eloquium diſcernen.
da ſunt.Et poft pauca :Multa quippe hinc dici poffunt,
Locum Pauli quæ improbanda non tint: ſed eligo in his verbis hoc
interpretatur intelligere, quod omnis vel penè omnis frequétat Ec-
deprecibus cleſia ,yıprecationes accipiamus dictas, quas facimus
quz in Millz in celebrationeſacramétorum , antequàm illud quod
Sacrificio fiüt.eft in Domini menſa , incipiat benedici : orationes ,
cùm benedicitur & ſanctificatur, & ad diftribuendum
comminuitur, quam totam petitionem ferè omnis
Ecclelia Dominica oratione concludit. Ad quem in-
telle &um etiam verbi Græci origo nos adiuuat. Nam
eam quam dicüt iuxu , rarò ità ſcriptura ponit vtintel.
ligatur oratio , fed plerunquè & multo vfitatiùs votú
appellat iuxiu: Tiposerxiv verò , quod verbum ità poſitú
eR, vndè tradamus, ſemper orationem vocat. Vndè
hanc verbi originem , ficut ſuperiùs dixi , nonnulli
minùs erudite intuentes, afortuyn non orationem , fed
adorationem dicere voluerunt, quæ potiùs IPOOXÚVAIO
dicitur. Sed quia oratio interdùm dicitur, quæ voca.
tur iuxi, adoracio putata eft oportuxK.Porrò ſi vfitatiùs,
vt dixi, in fcripturis votum appellatur iuxci,excepto
nomine generali orationis, ea propriè intelligenda
eft oratio, quam facimus ad votum , id eft, opsoiuxíu.
Vouenturautem omnia que offeruntur Deo ,maximè
fan &i altaris oblatio , quo facramento prædicatur no-
ftrum aliud vocum maximum , quo nos vouimus in
Chriſto eſſe manſuros, vtiqué in compage corporis
Chrifti. Cuius rei facramentum eft, quòd vnus pa.
nis, vnum corpus multi ſumus . Ideò in huius fanàti.
ficatione & diftributionis præparatione, exiſtimo
2.Cor.so. Apoftolum iuſſiſſe propriè fieri fpecixão, id eft, ora
tiones: vel,vtnonnulliminùs pericè interprecati ſunt,
adorationes. hoc eft enim ad votum , quod vſitaciùs
in ſcripturis nuncupatur iuxs. Interpellationes autem ,
fiue (ve veſtri codices habent) poftulationes, fiút cùm
populusbenedicitur. Tuncenimantiftites velutade
uocati, ſuſceptos ſuos per manus impofitioné miſeri
cordiſlimę offerunt poteftati. Quibusperactis, & par-
ticipato tanto ſacramento, gratiarü actio cuncta con-
cludit, quam in his etiam verbisvltimam commen
dauit Apoftolus.
1. B. AVGVSTINVS tractatu feptuagefimo.
Itu.si tertio in Ioannem :Magnam ſpem Dominus fuis pro-
miſit ſperantibus, dicens : Quia ego ad Patrem vado,
& quodcun petieritis in nominemeo ,hoc faciā. Sic
ergo perrexit ad Patrem , vt non relinqueret indigen.
ces, fed exaudiret pecentes. Sed quid eft, Quodcun .
petere, & non accipere ? An fortè proptereà quia ma-eraudiantur
lè pecunt? Nam hoc exprobrauit Apoftolus Iacobus,
dicens : Peritis, & non accipitis, eò quòd male peta- laco.
tis,vt in concupiſcentijs veftris inſumatis. Malè ergò
vſurus eo quod vultaccipere, Deo potiùs miſerante
non accipit. Proindè fi hoc ab illo peritur vnde homo
lædatur exauditus, magis metuendum eft, nd, quod
poſſet non dare propitius, der iratus. An non vidi. Przkat ali.
mus Iſraelitas malo ſuo impetrâffe , quod culpabili quando non
.
concupiſcentia periêrunt? Concupierant chim carni. Num . II.
bus veſci, quibus pluebatur manna de cælo : faftidic
bantquippe quod habebant,& quod non habebant,
impudenter petebant :quafinon meliùs peterent,non
vt cibus quideerat, indecenti defiderio præftaretur,
ſed vt ille qui aderat , ſanato faſtidio , ſumeretur.
Quando enim nos delectant mala , & non delectant bo .
na, rogare debemus potiùs Deum, ve dele & entbona,
quàm vtconcedantur mala.Et poft pauca :Euigila igi
tur homo fidelis, & vigiláter audi quod illic poſirum
eft ,in nominenico. Ipſum enim quodcunque, non ait
petieritis vtcunque, ſed in nomine meo . Qui promiſit
ergò tam magnum beneficium , qui vocatur ? vtique
Chriftus leſus. Chriſtus ſignificat regem, Ieſus fignifi
cat faluatorem . Non itaquenos faluos faciet quicung Qui að petle
rex ,ſed rex faluator: ac per hoc quodcunque petimus in nomine ic.
aduersùs vtilitatem falutis, non petimus in nomine ſu , id eft,ſal
uatoris.
Saluatoris: & tamen ipſe Saluator eft nó folùm quan
do facit quod pecimus, verumetiam quando non fa
cit: quoniam quod videt peti contra ſalutem , non fa
ciendo potiùs ſeexhibet faluatorem . nouit cnim me
dicus, quid pro ſua,quid contra ſuam ſalutem poſcat
ægrotus : & ideò contraria poſcentis non facit volun
tatem , vt faciat ſanitatem . quapropter quando volu .
mus vt faciat quodcunque perimus,nó vtcunque, ſed
in nomine eius, hoc eſt, in nomine faluatoris , peta
mus.Nonergò cótra noftram falutem petamus: quod Nihil contra
fi fecerit, non vt faluator facit , quod eft nomen eius, Aulandum .
fidelibus eius. Eft quippeimpijs & damnator,quidia
gnatur fidelibus eſſe faluator. Qui ergò credit in eam ,
quodcunque petierit in eo nomine, quod eft illis qui
credunt in eum , hoc facit, quoniam hoc ficut ſaluator
facit. Si autem quiin euni credis aliquid per ignoran
ciam contra ſuam ſalutem petit, non in nomine falua
coris perit, quia faluator ei non erit, fi quod cius ſalute
impedit, fecerit. Vndè cunc expedit potiùs,vtnon fa
ciendo propter quod inuocatur, faciat quod vocatur.
Proptereà non folùm ſaluator,ſed etiam magiſter bo
nus, vt faciat quodcunque petierimus,in ipfa oratio- Ex Oratione
ne quam nobisdedit ,docuit quid petamus, vt etiam fcimus quid
fic intelligamus, non pecere nos in nominemagiſtri, petendum fit.
quod petimus przter regulam eius magiſterij . Sané
quædam quanuis in nomine eius pecamus, id eft, ſem
cundùm faluatorem & fecundùm magiſtrum peta.
mus, non tuncquando petimus facit, fed tamen facit.
Neque enim quia & illud petimus, vt veniat regnum
Dei, proptereà non facit quod perimus, quia non fta- multa
Differuntur
que pe
tìm cum illo in æternitate regnamus : differtur enim tuntur , non
quando petimus, non negatur. Veruntamen orantes, negantur.
tanquàm ſeminantes, non deficiamus :tempore enim
proprio metemus . Et fimul petamus , quando benè Orandum ve
non tribuatar
petimus, vt non faciat quod non bene perimus, quia
& ad hoc pertinet, quod in eadem oratione Domini- nè quod nion.be.
.
ca dicimus , Nè nos inferas in centationem : neque
enim parua cft centario, fi contra tuam ſit cauſam tua
poftulatio.
2. : BASILIVS Magnus conftitutionum monafti.
carum capite ſecundo (vel ſecundùm alios, capite pri
mo :) Duplex eft orandimodus : quorum alter in glo. Oratio cbkar
rificatione, adhibita animifubmillione,cernitur:al. Diciglorifică..
ter in petitione , qui quidem priori fubijcitur. Cùm nonc .
oras igitur, nolito confeſim ad petitionem accedere :
quodli hocnon facis, indicio es ipíe de voluntare tua,
se ſcilicet ,quòd neceſſitate vrgcaris, Deo preces adhi.
bere ,
 DĘ OR A TIO N E.
521
here. Quapropter quandocunque inftituis orare,con-, quadriennium, etfi anni complures, acriter perſeue- Perſeuerátiz
jugem, liberos, temp adeò ipſum relinquito, à terram rato tamen, donèc impetres, fed poftula cum fide, ne oratiöis jun
procùl abſcedito,cælum luperato , & naturasomnes que intereà rectè vnquàm viuere interiniferis. Sienim genda eft bo
na vitæ perſe.
tam quæ cerni, quàm quæ cerni non poſſunt relinquim libidinibusſe quis ex ignauia dediderit, féquemet ipſe ucrantia.
to : & ab eius glorificatione exorditor, quiomnia con volens hoftibus ſuis prodiderit, hunc nullo modo
didit.Cumpin eo fatìs fueris commoratus, non men Deus neque adiuuat, neque exáudit, quippe cùm pris
te vaga, neque huc illucvetemerè deerrante,neque(vt oripſe vitio fuo à Deo fealienauerit. Qui enim à Deo
A gratiarum Græcorum mos eft) fabulas garriens, ſed de ſacroſan . ſeoptat iuuari, is nunquàm deſerit, quod ſe addecet,
actione exor.&
. tis literis carpens, quçdicas, dic :Gratias ago tibi Do. officium fuum : qui autem hoc facit,is diuino auxilio
mine propter incredibilem clementiam , & inferendis nunquàmdeftituitur . Quapropter danda in eo opera
hominum culpis facilitatem tuam , qui peccantem me eft, nè vlla in re conſcientia noftra nos condemnet :
Modus orādi
ex D.Bafilij quotidiè patientia tua fuftines, & ad reſipiſcendum tum, vbihoc fecerimus, implorandum eft diuinum
fententias omnibus nobis poteftatem facis.Propter hoc enim ta auxilium : implorandum autem non lente,non mente
Euagationes
ces, & nos fuftines Domine, vttibigratias agamus, hucilluco temerè oberrante. Qui enim fic fácit, is(tan- & peregrina.
qui falutem generis noftri, modò terrendo, modo le tum abeft vtimpetraturus fit , quod petit )perficiet pri- tionesmētis
in oratione
niter exhortando moderaris, quia per prophetas pri- ùs vt fibi. Dominus iraſcatur. Etenim li qui coram vitande ,
mò, poftremò etiam per aduentum Chriftitui nos vi- principe aliquo ftat, & ipſum alloquitur,magno cum
fitaueris.Tu enim finxifti nos, non autem ipfi nos.cu es metu itat, & cùm corporis extrinfecùs, tum mentis
Deus noſter .Vbi verò iam ſatis gratias egeris, Deum etiam intrinfecùs attentos oculos tenet, periculi metu :
petitisè diuina fcriptura laudibus glorificaueris, tum quanto tandem maiore cum metu trepidați